Professional Documents
Culture Documents
com Sayfa 1
BİRGİLİ MEHMED (929 - 981 = 1523- 1573)
Hayatı:
10 Cemaziyelevvel 929 (=27 Mart 1523) Cuma günü Balıkesir’de doğdu. Babası Müderris Pir Ali,
dedesi İskender'dir. İlk Öğrenimi babasından yaptı, İstanbul'a gelerek tahsilini bitirdi. İstanbul
medreselerinde ders okuttu. Bayramiye tarikatı şeyhlerinden Karamanlı Abdurrahman'dan inabe
alarak tasavvufa da girdi.
Birgili Mehmed'in ilmî yeterliğini takdir eden ve II. Selim'in hocası olan Atâullah Efendi, Birgi'de
yaptırdığı medresenin müderrisliğini ona verdi. Birgili Mehmed oraya yerleşerek ders okutmak ve
vazetmekle uğraştığı için <Birgili> diye tanınmıştır.
Şeriattan kıl kadar sapmak istemeyerek her bid'atin şiddetle aleyhinde bulunması, diyanet ve takvada
pek ileri bir taassupla fikirlerini söylemekten çekinmemesi, Kur'an okumak gibi dinî işlerden para
almanın haram olduğunu ileri sürmesi, çağının din bilginleriyle sözlü ve yazılı tartışmalara yol açmış ve
fikirleri kabul olunduğu takdirde evkaf idaresi çöküp devlet sarsılacağı için zamanın akıllı ve tedbirli
şeyhislâmı Ebussuud Efendi paranın vakfolunabileceğini kabul ederek Birgili aleyhine fetva vermek
zorunda kalmıştır.
Yanlış olarak <Vasiyetnâme> adı ile anılan Türkçe ilmihali ile Arap dilbilgisine ait <izhâr el-Esrâr> ve
‘
Avâmil> adlı eserleri çok tanınmış ve yayılmış olup son ikisi medreselerde ders kitabı olarak yıllarca
okutulmuştur.
981 Cemaziyelevvelinin sonunda pazartesi günü (= 28 Eylül 1573) vebadan ölüp Birgi civarında
gömüldü.
Kendisine <Birgivî> denmesi son çağların medrese züppeliği dolayısıyladır. Kâtib Çelebi, eserlerini
zikrederken ondan < Birgili > diye bahsettiği gibi [1] eski kayıtlarda da <Birgili> diye anılmaktadır [2]
[1] Bak: 1, 183 İnkaz el-Hâlikîn); 1,214 (İkaz el-Na'imîn'; II, 1017 (El-Seyf el-Şârim); II. 1111 (Tarikat
el-Muhammediyye); II, 1737 (Mu'addil el-Salat).
[2] Bak: Hacı Mahmud Efendi Kütüphanesindeki 6292 numaralı derginin 173a yaprağı.
www.atsizcilar.com Sayfa 2
Eserleri:
Birgili'nin kitap, risale, makale şeklinde 53 eserini buldum. Bunların 5 tanesi Türkçe, 48 tanesi
Arapçadır. Kâtib Çelebi tarafından Birgili'nin eseri olarak gösterilen (Keşf el-Zunün, II, 1074) <EI-Şihah
el-‘Acemiyye> adlı Farsça-Türkçe sözlük Birgili'nin değildir. Çünkü bu eserin İsmihan Sultan
Kütüphanesinde 424 numarada (1a—115a) kayıtlı nüshasının sonunda telif veya istinsah tarihi olarak
913 tarihi vardır ki Birgili'nin doğumundan 16 yıl önceye ait olması dolayısıyla eserin başka birisine ait
olduğunun kesin tanığıdır.
Çok sayıda olan Arapça eserlerini konuya göre şu bölümlere ayırarak sıraladım:
Kısa makaleleriyle risalelerinin dışında Birgili'nin 14 tane büyük eseri olup biri Türkçedir.
www.atsizcilar.com Sayfa 3
TÜRKÇE ESERLER
1 — [İlmihal]
2 — [Inkâz el-Hâlikin tercümesi]
3 — [Fetvalar]
4 — [Kanunî Sultan Süleyman'ın vasiyeti hakkında mektup]
5 — [El-Dürret el-Mültekatât el-Rûmiyye tercümesi]
www.atsizcilar.com Sayfa 4
1 — [İlmihal]:
Müellif bu Türkçe eserine ad takmamıştır. 970 te yazılan eserin başlarında vasiyet kelimesi geçtiği ve
içinde bazı vasiyetleri bulunduğu için <Vâsıyetnâme> diye ün almıştır. <Risâle-i Birgivu> diye de
anılmaktadır. Toplu bir ilmihal kitabı olduğu için çok rağbet görmüştür. Konyalı Şeyh Ali tarafından
şerhedilmiş, Osmanpazarı Müftüsü İsmail Niyazi de bu şerhi şerhetmiştir. İlmihal ayrıca Kadızâde
Ahmed tarafından da şerhedilmiş, 1052 de Bahtî adlı biri tarafından nazma çekilip <Manzume-i
Birgili> diye tanınmıştır. Bundan başka Toktamışoğlu tarafından manzum olarak Kazan Türkçesine de
çevrilmiştir. Müellif, öğrenci ve dostlarından bazılarının isteği üzerine bu eserini Arapçaya çevirmiştir.
Teşrifatçıoğlu Ebubekir tarafından hicrî 1200 lerde Türkçe olarak şerholunduğu gibi Şeyh Beypazarlı
tarafından <Naşihat el-Müslimin> ve Mustafa b. Mehmed tarafından da <Zübdet el-Hakâ’ik> adıyla
Türkçe şerholunmuştur.
Basmalar;
www.atsizcilar.com Sayfa 5
Yazmalar:
5) Ayasofya 2253
46 yaprak.
987 istinsahlı.
www.atsizcilar.com Sayfa 6
16) Çelebi Abdullah 43 (111b — 153a)
Safer 1101 Filibe istinsahlı.
www.atsizcilar.com Sayfa 7
35) Hacı Mahmud Efendi 1458 (37b – 39b)
[Parça].
www.atsizcilar.com Sayfa 8
51) İyd Mehmed 69
92 yaprak.
www.atsizcilar.com Sayfa 9
77) Lâleli 2468 (1b – 82a)
www.atsizcilar.com Sayfa 10
92) Nuruosmaniye 2143 (1b — 78b)
www.atsizcilar.com Sayfa 11
2 — [İnkâz el-Hâilikin tercümesi] :
Para ile Kur'an okumanın ve para vakfetmenin aleyhinde olarak 967 yılında müellifin Arapça olarak
yazdığı İnkaz el-Halikîn adlı eserin kendisi tarafından yapılan tercümesi. Tercümeler arasında biraz
fark vardır, bu bakımdan başlangıçlar az çok değişiktir. Genellikle başlangıçlar şöyledir:
Yazmalar
3 — [Fetvalar]:
Çoğu Türkçe olmakla beraber aralarında bir iki de Arapça olanı vardır.
www.atsizcilar.com Sayfa 12
Yazmalar
Peygamberin türbesine vakfolunan kıymetli şeyler hakkındaki Ebussuud fetvasına reddiye. Başlangıç:
Yazmalar
Yazmalar
1) Süleymaniye 651
342 yaprak.
1102 istinsahlı.
www.atsizcilar.com Sayfa 13
ARAPÇA ESERLER
b) Fıkıh
c) Tasavvuf
ç) Arap dilbilgisi
d) Kur'an
e) Hadis
f) Siyer
g) Ahlâk
ğ) Kelâm
h) Mantık
ı) Lugaz
www.atsizcilar.com Sayfa 14
a) Dîn, akaid, mev'ize:
6— El-Tankat el-Muhammediyye
7— [ilmihal Kitabının Arapça tercümesi]
8— Kitâb el-imân ve Kitâb el-İstihsân
9— El-İrşâd fi’l-Aki'id ve ‘l-‘İbâdât
10 — [Akaid risalesi]
11 — [Âmentü şerhi]
12 — [Tevhid şerhi]
13 — Mu'addil el-Şalât
14 — [Namazın şartlan]
15 — [Nafile namaz]
16 — [Dinin buyruklarını dikkatle yapmak]
17 — [Müslüman çocuklarının durumu]
18 — [Mezar ziyareti hakkında]
19 — Nür el-Ahyâ ve Tuhfet el-Emvât
20 — [Şükreden zenginin ibadet eden yoksula üstünlüğü]
6— EI-Tarikat el-Muhammediyye:
Din, ahlâk, va'z ve irşâd üzerine yazılmış Arapça eser. 27 Şaban 980 Çarşamba (= 31 Aralık 1572)
gecesinde bitirildi. Birçok şerh ve tercümesi vardır. Başlangıç:
Basmalar:
www.atsizcilar.com Sayfa 15
Yazmalar:
www.atsizcilar.com Sayfa 16
13) Atıf Efendi 1464
165 yaprak.
1087 istinsahlı.
www.atsizcilar.com Sayfa 17
26) Bayazıd 1501
214 yaprak.
Cemaziyelevvel sonu 1199 istinsahlı.
www.atsizcilar.com Sayfa 18
40) Bayazıd 1700
137 yaprak.
1198 istinsahlı.
www.atsizcilar.com Sayfa 19
54) Fatih 2722
137 yaprak.
1155 istinsahtı.
www.atsizcilar.com Sayfa 20
67) Fâzıl Ahmed Paşa 733
129 yaprak.
1123 istinsahlı.
69) Giresun ?
168 yaprak.
1158 istinsahlı.
[Numarası konuncaya kadar «Muhtelit 1686> dan aranacak].
www.atsizcilar.com Sayfa 21
87) Hacı Selim Ağa 530
187 yaprak.
87) Harput 6
195 yaprak.
[Başı eksik].
88) Harput 94
203 yaprak.
1093 istinsahlı.
www.atsizcilar.com Sayfa 22
94) Hasan Hüsnü Paşa 650
195 yaprak.
www.atsizcilar.com Sayfa 23
106) Lâleli 1434
161 yaprak.
1181 istinsahlı.
www.atsizcilar.com Sayfa 24
120) Lâleli 1448
104 yaprak.
1115 istinsahlı.
www.atsizcilar.com Sayfa 25
133) Lâleli 1461
178 yaprak.
www.atsizcilar.com Sayfa 26
148) Murad Molla 1295
238 yaprak.
1196 istinsahlı.
www.atsizcilar.com Sayfa 27
162) Pertev Paşa 373
245 yaprak.
www.atsizcilar.com Sayfa 28
175) Serez 1563
132 yaprak.
www.atsizcilar.com Sayfa 29
188) Süleymaniye 723
9 + 261 yaprak.
1098 istinsahlı.
www.atsizcilar.com Sayfa 30
201) Veliyeddin Efendi 1955
198 yaprak.
www.atsizcilar.com Sayfa 31
213) Yeni Medrese 145
150 yaprak.
<Vasiyetname» diye tanınan Türkçe İlmihal kitabını dostlarından ve öğrencilerinden bazılarının isteği
üzerine Arapçaya çevirmiştir. Başlangıç:
Yazma:
www.atsizcilar.com Sayfa 32
8 — Kîtâb el-İmân ve Kitab el-İstihsan :
Yazmalar:
3) Nuruosmaniye 1194
412 yaprak.
4) Nuruosmaniye 1195
8 + 456 yaprak.
1103 istinsah.
[Birgili'nin yazısından kopya edilmiştir].
Yazmalar ı
10 — [Akaid risalesi]:
Müellif bunu, kendisinin Türkçe bir risalesinden Arapçaya çevirdi-li söylemektedir. Başlangıç:
Yazmalar
www.atsizcilar.com Sayfa 33
11 — [Amentü şerhi]:
Arapça. Başlangıç:
Yazmalar
12 — [Tevhid şerhi] :
Arapçadır. Başlangıç:
Yazma
13 — Mu'addil el-Şalât:
975 te telif olunan bu Arapça eser namaz hakkındadır. Başlangıç:
Basmalar
1 — İstanbul, Karahisarlı Alİ Rıza Matbaası, tarihsiz; (taşbasması) [Birgili'nin diğer risalelerîyle birlikte
basılmıştır. Bir nüshası: Serez 3809].
2 — İstanbul, tarihsiz (taşbasması), [224 sayfalık bir dergi halinde Birgili'nin diğer risaleleriyle birlikte
basılmıştır. 116 — 133. sayfalardadır. Bir nüshası: Şehid Ali 681 Mükerrer].
Yazmalar
www.atsizcilar.com Sayfa 34
4) Amcazade Hüseyin Paşa 454 (161a — 166b)
www.atsizcilar.com Sayfa 35
22) Çelebi Abdullah 735(1b — 12b)
1084 istinsahlı.
www.atsizcilar.com Sayfa 36
43) Hacı Mahmud Efendi 7077 (1b — 20a)
www.atsizcilar.com Sayfa 37
63) Kasideci zade Süleyman Sırrı 238 (166b — 179b)
Zilkade 1116 istinsahlı.
www.atsizcilar.com Sayfa 38
87) Tırnovalı 951 (125b — 135a)
1089 istinsahtı.
14 — [Namazın şartları]:
Arapça. Başlangıç:
Yazmalar
15 — [Nafile namaz]:
Arapça risale. Başlangıç:
Yazmalar
www.atsizcilar.com Sayfa 39
Yazmalar:
Başlangıç:
Basmalar
1 — İstanbul, tarihsiz, Karahisarlı Ali Rıza Matbaası (taşbasması), [Diğer birkaç risalesiyle birlikte
basılmıştır. Bir nüshası: Serez 3809].
2 — İstanbul, tarihsiz (taşbasması), [Diğer birkaç risalesiyle birlikte 224 sayfalık bir dergi halinde
basılmıştır, (s. 68-108). Bir nüshası: Şehid Ali 681 Mükerrer].
Yazmalar
Arapçadır. Başlangıç:
www.atsizcilar.com Sayfa 40
Basmalar
1 — İstanbul, tarihsiz, Karahisarlı Ali Rıza Matbaası (taşbasması), [Diğer birkaç risalesiyle birlikte
basılmıştır. Bir nüshası: Serez 3809, s. 220 — 252].
2 — İstanbul, tarihsiz (taşbasması), [Diğer birkaç risalesiyle birlikte basılmıştır. Bir nüshası: Şehid Ali
681 Mükerrer, s. 196—224].
Yazma
Yazma
Başlangıç:
Yazma
www.atsizcilar.com Sayfa 41
b) Fıkıh
23 — İnkâz el-Hâilikîn
31 — [Musâfaha hakkında]
www.atsizcilar.com Sayfa 42
21 — İkâz i'l-Nâ imin ve îfbam el-Kâşırin:
Kur'an okumaktan ücret almanın ve para vakfetmenin caiz olmadığına dair Arapça eser. 972
Şevvalinin ortasında telif edilmiştir. Başlangıç:
Basmalar
1 — İstanbul, tarihsiz (taşbasması), [224 sayfalık bir dergi halinde diğer risaleleriyle birlikte basılmıştır
(s. 108-115). Bir nüshası: Şehid Ali 681 mükerrer].
2 — İstanbul, Karahisarlı Ali Rıza Matbaası, tarihsiz (taşbasması), [Diğer risaleleriyle birlikte
basılmıştır. Bir nüshası: Serez 3809].
Yazmalar
www.atsizcilar.com Sayfa 43
12) Esad Efendi 3780 (40a — 43a)
www.atsizcilar.com Sayfa 44
34) Lâleli 1410 (253a — 254b)
Rebiülâhır 1125 istinsahlı.
Menkulün ve paranın vakfedilemiyeceğine dair Arapça eser. Ebussuud'a reddiyedir. 9 Zilkade 979 ( =
24 Mart 1572) tarihinde bitirilmiştir.
Başlangıç:
Basmalar
1 — İstanbul, tarihsiz, Karahisarlı Ali Rıza Matbaası (taşbasması), [Birgili'nin diğer risaleleriyle birlikte
basılmıştır. S. 182 — 218. Bir nüshası Serez 3809].
2 — İstanbul, tarihsiz (taşbasması), [Birgili'nin diğer risaleleriyle birlikte 224 sayfalık bir dergi halinde
basılmıştır. S. 164 — 195. Bir nüshası: Şehid Ali 681 Mükerrer].
www.atsizcilar.com Sayfa 45
Yazmalar
23 — İnkâz el-Hâlikin:
Para vakfının aleyhindedir. Arapça olarak 967 Zilkadesinin sonunda telif olunmuştur. Başlangıç:
www.atsizcilar.com Sayfa 46
Basma
1 — İstanbul, tarihsiz (taşbasması), [Birgili'nin diğer risaleleriyle birlikte 224 sayfalık bir dergi halinde
basılmıştır. S. 39 — 63].
Yazmalar
www.atsizcilar.com Sayfa 47
19) Halet Efendi 770 (141b — 165b)
[Sonundaki kayıt: ]
www.atsizcilar.com Sayfa 48
39) Şehid Ali Paşa 2888 (29b — 46b)
Arapçadır. Başlangıç:
Yazma
Arapça. Başlangıç:
Yazma
Basmalar
1 — İstanbul, tarihsiz, Karahisarlı Ali Rıza Matbaası (taşbasması), [Birgili'nin diğer birkaç risalesiyle
birlikte basılmıştır. Bir nüshası: Serez 3809].
2 — İstanbul, tarihsiz (taşbasması), [Birgili'nin diğer birkaç risalesiyle birlikte 224 sayfalık bir dergi
halinde basılmıştır. 134 —145 sayfalardadır. Bir nüshası: Şehir Ali Paşa 681 Mükerrer].
Yazmalar
www.atsizcilar.com Sayfa 49
3) Atıf Efendi 2785 (130b — 140b)
4) Bayazıd 7967
11 yaprak.
www.atsizcilar.com Sayfa 50
25) Kasîdecizâde Süleyman Sırrı 238 (134b — 143a)
www.atsizcilar.com Sayfa 51
44) Şehid Ali Paşa 2888 (55b — 64a)
Yazmalar
563 te ölen Merginâni'nin fıkıha ait Hidâye adlı tanınmış eserinin 786 da ölen Bâberti tarafından
‘
İnaye adı ile yapılan haşiyesine tâlikaltır. Başlangıç:
Yazmalar
940 ta ölen Kemalpaşaoğlu'nun fıkıha ait İzâh el-Işlâh'ının Kitâb el'Tahâre bölümüne Arapça haşiyedir.
Başlangıç:
www.atsizcilar.com Sayfa 52
Yazmalar
Başlangıç:
Yazma
31 — [Muşafaha hakkında]:
Yazmalar
www.atsizcilar.com Sayfa 53
C) Tasavvuf
32 — Cila' el-Kulüb
34 — Mihekk el-Mutaşavvıfîn
www.atsizcilar.com Sayfa 54
32 — Cila el-Kulûb:
Arapça tasavvuf eseri. 7 Zilhicce 971 Pazartesi (= 17 Temmuz 1564) günü bitirilmiştir. Başlangıç:
Basmalar
1 — İstanbul, Karahisarlı Ali Rıza Matbaası, tarihsiz (taşbasması), [Diğer bazı risaleleriyle birlikte].
2 — İstanbul, tarihsiz (taşbasması), [224 sayfalık bir dergi halinde diğer bazı risaleleriyle birlikte. Cila’
el-Kulûb 2-38. sayfalardadır].
Yazmalar
6) Bayazıd 3098
43 yaprak.
www.atsizcilar.com Sayfa 55
13) Düğümlü Baba 300
50 yaprak.
www.atsizcilar.com Sayfa 56
32) Hacı Mahmud Efendi 6301 (103b— 105b)
Rebiülevvel sonu 1107 istinsahlı.
www.atsizcilar.com Sayfa 57
51) Köprülü Mehmed Paşa 1595 (97b — 142b)
www.atsizcilar.com Sayfa 58
70) Yahya Tevfik 776
48 yaprak.
Tasavvufa göre şeriat, tarikat, marifet ve hakikat mertebelerinde bahseden Arapça bir eserdir.
Başlangıç:
Yazma
34 — Mihekk el-Mutasavvıfîn:
Yazma
Arapça. Başlangıç:
Yazma
www.atsizcilar.com Sayfa 59
Ç) Arap dil bilgisi
38— ‘Avâmil
www.atsizcilar.com Sayfa 60
36 — İm’ân el-En zar:
Arap gramerine ait <Makşûd> un şerhidir. 952 de Arapça olarak telif olunmuştur. Başlangıç:
Basmalar
4 — İstanbul 1269, Tophâne-i Âmire İstihkâm Alayları Litografya Destgâhı (taşbasması), [Rûh el-Şurût
ile birlikte].
6 — İstanbul 1273, Mehmed Naim Efendi Matbaası (taşbasması), [Rûh el-Şurût ile birlikte].
12 — İstanbul, tarihsiz [Rûh el-Şurût ile birlikte. Bir nüshası: Gelibolulu Tâhir 80].
Yazmalar
www.atsizcilar.com Sayfa 61
7) Esad Efendi 3132 (98b — 111b)
1097 istinsahlı.
www.atsizcilar.com Sayfa 62
37 - Kifayet el-Mübtedi:
Süleyman Sırrı tarafından «Kifayet el-Müntehi fi Şerhi Kifayet el-Mübtedi> adı ile Arapça şerholunmuş
ve hicrî 1312 de Matbaa-i Âmirede 176 sayfalık bir kitap olarak basılmıştır [Bu basımın bir nüshası:
Abdülgani Aga 272].
Basmalar
Yazmalar
3) Dârulmesnevî 543
29 yaprak.
www.atsizcilar.com Sayfa 63
12) Kılıç Ali Paşa 995 (1b — 24b)
38 — ‘Avâmil:
Arap sentaksına ait Arapça kısa bir eserdir. Medreselerde ders kitabı olarak okutulmuştur. Başlangıç:
Basmalar:
3 — Bulak 1247, Hacı Mehmed Ali Paşa Matbaası [Kâfiye ve İzhâr ile birlikte].
www.atsizcilar.com Sayfa 64
12 — İstanbul 1269 (taşbasması). [Kâfiye ve İzhâr ile birlikte].
19 — İstanbul 1286, Matbaa-i Âmire [Birçok risaleler ve bu arada İzhâr, Makşûd ve Bina ile birlikte].
22 — İstanbul 1288, Matbaa-i Âmire [Birçok risaleler ve bu arada İzhar, Makşûd ve Bina ile birlikte].
28 — İstanbul 1307, Şirket-i Sahâfiye-i Osmaniye Matbaası (taşbasması), [Kâfiye ve İzhâr ile birlikte].
30 — İstanbul 1307 (Rûmî), Arif Efendi Matbaası (taşbasması), [Kafiye ve İzhâr ile birlikte].
34 — İstanbul 1315, Arif Efendi Matbaası (taşbasması) Kâfiye ve İzhâr ile birlikte].
35 — İstanbul 1322, Mahmud Bey Matbaası (taşbasması), [Kâfiye ve İzhâr ile birlikte].
www.atsizcilar.com Sayfa 65
36 — İstanbul 1322. Şirket-i Sahâfiye-i Osmaniye Matbaası (taşbasması). Kâfiye ve İzhâr ile birlikte].
37 — İstanbul 1325, Ahmed Sâkî Bey Matbaası (Kafiye ve İzhâr ile birlikte].
38 — İstanbul (tarihsiz), Şirket-i Mürettibiye Matbaası (taşbasması). Kafiye ve İzhâr ile birlikte].
Yazmalar
www.atsizcilar.com Sayfa 66
16) Fatih 5059 (9b — 13a)
www.atsizcilar.com Sayfa 67
35) Kasîdecizâde Süleyman Sırrı 700 (93b — 97a)
www.atsizcilar.com Sayfa 68
57) Murad Bûharî Tekkesi 326 (164b—170b)
1142 istinsahlı.
www.atsizcilar.com Sayfa 69
39 — İzhâr el-Esrâr.
Arap sentaksına ait kısa ve faydalı Arapça eser. Medreselerde ders kitabı olarak okutulmuştur.
Başlangıç:
Basmalar
3 — Bulak 1247, Hacı Mehmed Ali Paşa Matbaası [Kâfiye ve 'Avâmil ile birlikte].
20 — İstanbul 1286, Matbaa-i Âmire [Birçok risaleler ve bu arada 'Avâmil, Makşüd ve Binâ ile birlikte].
www.atsizcilar.com Sayfa 70
21 — İstanbul 1285, Mühendisoğlu Matbassı [Kafiye ve ‘Avâmil ile birlikte].
23 — İstanbul 1288 Malbaa-i Âmire [Birçok risaleler ve bu arada ‘Avâmil, Makşüd ve Bina ile birlikte].
30 — İstanbul 1307, Şirket-i Sahâfiye-i Osmaniye Matbaası (taşbasması), [Kâfiye ve ‘Avâmil ile birlikte]
33 — İstanbul 1307 (Rûmî), Arif Efendi Matbaası (taşbasması), [Kâfiye ve ‘Avâmil ile birlikte].
37 — İstanbul 1315, Arif Efendi Matbaası (taşbasması) Kâfiye ve ‘Avâmil ile birlikte].
38 — İstanbul 1322, Mahmud Bey Matbaası (taşbasması) [Kâfiye ve ‘Avâmil ile birlikte].
39 — İstanbul 1322. Şirket-i Sahâfiye-i Osmaniye Matbaası (taşbasması) [Kâfiye ve ‘Avâmil ile birlikte].
42 — İstanbul (tarihsiz), Şirket-i Mürettibiye Matbaası (taşbasması) [Katiye ve 'Avâmil ile birlikte].
www.atsizcilar.com Sayfa 71
Yazmalar
www.atsizcilar.com Sayfa 72
21) Hamidiye 1270
14 yaprak.
1094 istinsahlı.
www.atsizcilar.com Sayfa 73
41) Lâleli 3263 [Mükerrer] (1b — 29b)
1158 istinsahlı.
www.atsizcilar.com Sayfa 74
59) Serez 3351 (1b— 108a)
40 — İmtihan el-Ezkiyâ:
685 veya 691 de ölen Kadı Beyzâvi'nin sentaksa ait Lübb el-Elbâb fi 'tim el-İ’râb adlı eserinin şerhidir.
Lübb el-Elbâb ise 646 da ölen İbn el-Hâcib'in <Kâfiye> sinin kısaltılmışıdır. İmtihan el-Ezkiyâ'nın
başlangıcı:
Basmalar
Yazmalar
www.atsizcilar.com Sayfa 75
2) Ali Emîrî Efendi (Arapça) 3771
115 yaprak.
7) Ayasofya 4476
131 yaprak.
1118 istinsahlı.
9) Cârullah 1934
127 yaprak.
990 istinsahlı.
www.atsizcilar.com Sayfa 76
16) Hacı Selim Ağa 7080
104 yaprak.
www.atsizcilar.com Sayfa 77
31) Pertevniyal Valide Sultan 677
141 yaprak.
1098 istinsahlı.
[Eski numarası: 573].
www.atsizcilar.com Sayfa 78
45) Yazma Bağışlar 1213
108 yaprak.
41 - [Emşile şerhî]:
Arapçadaki fiillerden bahseden ve müellifi bilinmeyen Emşile'nin Arapça kısa bir şerhidir.
Başlangıç:
Yazmalar
1) Ali Emîrî Efendi (Arapça) 4046
14 yaprak.
Yazma
646 da ölen İbn el-Hâcib'in Arap sentaksına ait El-kâfiye adlı tanınmış eserine 898 de ölen Câmi'nin El-
Feva'id el-Ziyâ’iyye adı ile yaptığı şerhe tâlikattır. Başlangıç:
Yazma
www.atsizcilar.com Sayfa 79
d) Kur’an
44 — [Tefsir]
45 — El-Dürr el-Yetim
www.atsizcilar.com Sayfa 80
44 — [Tefsir]:
2. Sûre olan Bakara sûresinin başından ortasına kadar Arapça tefsirdir. Başlangıç:
Yazmalar
3) Esad Efendi 69
112 yaprak.
45 - El-Dürr el-Yetim:
Tecvid hakkında Arapça eser. 974 Cemaziyelevvelinin başında (1566, Kasım ortası) telif olunmuştur.
Başlangıç:
Basmalar
1 — İstanbul 1280, Matbaa-i Âmire [Eskicizâde tercümesi ve tecvide ait diğer risalelerle birlikte].
2 — İzmir 1301, Hafız Nuri Efendi Matbaası [Eskicizâde tercümesi ve tecvide ait diğer risalelerle
birlikte].
Yazmalar
www.atsizcilar.com Sayfa 81
2) Bağdatlı Vehbi Efendi 2149 (75b — 77b)
www.atsizcilar.com Sayfa 82
46 — [Mushaf yazısı hakkında risale]:
Arapçadır. Başlangıç:
Yazmalar
e) Hadîs
www.atsizcilar.com Sayfa 83
47 - [Kırk hadîs şerhi]:
Bunun yalnız ilk 8 hadîsi Birgili tarafından şerhedilmiş, aşağısını 1174 te Mekke Kadısı iken ölen
Akkermanlı Mehmed bitirmiştir. Arapça olarak yapılan şerhin başlangıcı:
Basmalar
Yazmalar
Yazma nüshaların bazısı yalnız Birgili'ye ait 8 hadîsten, bazıları da Akkermanlı'nın zeyli ile birlikte 40
hadîsten ibarettir.
2) Âşir Efendi 53
160 yaprak.
www.atsizcilar.com Sayfa 84
12) Halet Efendi 770 (1b — 74a)
www.atsizcilar.com Sayfa 85
28) Nafiz Paşa 154
35 yaprak.
Basmalar
2 — İstanbul 1288, Şeyh Yahya Efendi Matbaası [Karslı Davud'un şerhiyle birlikte basılmıştır].
3 — İstanbul 1326, Mahmud Bey Matbaası (taşbasması), [Karslı Davud'un şerhiyle birlikte basılmıştır].
4 — İstanbul, tarihsiz (taşbasması), [Gümüşhaneli'nin Garâ'ib el-Ahâdiş'i ile birlikte basılmıştır. Bir
nüshası: Hasan Hayri 89].
Yazmalar
www.atsizcilar.com Sayfa 86
5) Hasan Hüsnü Paşa 201 (24b — 28a)
1174 istinsahlı.
f) Siyer
49 — [Siyer kitabı]
g) Ahlâk
ğ) Kelâm
h) Mantık
52 — [Âdâb risalesi]
ı) Lugaz
53 — Lugaz
www.atsizcilar.com Sayfa 87
49 - [Siyer Kitabı]:
Yazma
Müellif tarafından ad takılmamış Arapça bir eserdir. Zuhr el-Mülûk veya İrşâd el-Mülûk diye
tanınmıştır. Üç bölümdür: 1) Âdil sultanın övülmesi. 2) Zâlim sultanın yerilmesi. 3) Öğüt.
Başlangıç:
Yazmalar
Yazma
www.atsizcilar.com Sayfa 88
52 - [Âdâb risalesi]:
Münazaraya ait kısacık bir makale ile onun şerhinden ibarettir. Münazara delil ile mantıkî tartışma
usulüdür. Başlangıç:
Basma
1 — İstanbul 1281, Hacı Muharrem Matbaası [diğer bazı risalelerle birlikte].
Yazmalar
5) Dârülmesnevî 97 (30b)
1181 istinsahlı.
53 — [Lugaz]:
Arapça.
Yazma
1) Âşir Efendi 463 (53a)
www.atsizcilar.com Sayfa 89