You are on page 1of 28
LOLNOI DAU Phép bign chig- tigng la tinh Da lee tike ¢6 nghia 1a nghé thuat tranh luan, bién luan ching gidi dé tim ra chan ly. Trude day 6 Viet Nam 6 thoi ki goi 1a bign chimg phap, nhu thé dé din téi déng nghia voi dung phong phit niém ly luan 6 tim phuong php. Phép bién chimg li m9t hoc thuyét e6 ni thé hign qua nhimg nguyen Iy, quy luat, pham tri, kha kh4i quit cao, 1a su théng nhat gitta thé gidi quan va phuong phap ludn, The gidi vat chat bao gém muon van céc sur vat, hien tuong khic hau, gidta chiing c6 méi lién he, luén van dOng va phat trén. Nehii quy lugt ciia trang thai nay chinh 1a di twong cia phép bign ching. Phép bign chiing c6 qué trink hinh thanh va phat trién tir thoi o6 dai dén nay, dinh cao cita lich sit phép bien ching truée Mac Ia phép bien chimg duy tam cita Hé ghen, Bén Mac, ang ghen va Lé nin thi phép bign chiing méi tré thanh hoe thuyet c6 tinh duy vat triet dé, bien chimg sau sic, khi d6 n6 méi durge x4c dinh la mot khoa hge. NOI DUNG A~ Cosi ly Iwan chung. 1. Phuong php Iuan Trude khi tim héu vé cic vain dé cita phép bien ching duy vat ta sé xem xét qua: Nhu thé nio 1a phuong phép lugn? C6 thé n6i mot c&ch tng quat phuong phip lugn 14 1¥ ugn vé phurong phép, 1A khoa hoc vé phuong php, phuong phiip luan gi Bin chat, noi dung, hinh thc cia phuong phip nhu thé ndo? phan loai uyét cde vain dé nhu: phuong phép [2 gi ? phuomg php ra sao? Vai trd cia phyong php trong hogt dong nhan thite va hoat dong thyc tién ela con ngudi nhw thé no? Do d6, ta c6 thé Khai quat mot céch cy thé hon, Phuong php luan 1a hé thie nhing quan dém, nhiing nguyén tic xu phat chi dgo cu thé téng vige xc dinh pham vi, kha nang 4p dung chiing mot cach hop ly ¢6 higu qua t6i da. M6i Khoa hoc déu e6 Iy tugn vé phuong phép ciia minh, vi nghien atu doi trong, cc khoa hoe déu phi x4c dinh cho duge c&e phucmg phip thich hgp, tinh tat yéu cita ede phuong phép duve sit dung va moi lien he giiia céc phucng phip a6. Phuong php luan duge phan than: ~ Phuong phap luan phé bién. ~ Phuong phép luan chung va phutong php luan rieng. Gitta ching 06 sy lién hé, téc dong qua Iai. Bac bigt phép ching duy vat IA phuong phép luan phé bign, ¢6 ¥ nghia rat to Kin trong hoat dong nnhan thife va thue tién x3 hoi ma chiing ta sé nghien cafu dui day. Il, Vai trd cia phuong php luan 1. Phuong php bién ching Trude het, chting ta can hiéu phuomg phip bien chimg 1d he thong e&e nguyén tic duge hinh thanh trén co sit ee nguyén IY, quy Iuat va pham tri, cha phép bign ching duy vat. Cie nguyen tic nay ty ¢6 noi dung khie nhau song ching ¢6 sy lign hé bé sung Hin nhau, tao thanh mot cong cu c6 vai trd to lén trong nhan thiic céc quy luat cita thé gidi Khiich quan, ‘Ta hay xem xét mot s6 nguyén tic cia phép bign ching duy vat: - Nguyén tic vé tinh khiich quan ca stt xem xét: Co sé 1y Iugn cita n6 Ia vai tr quyet dinh cita vat chat trong quan he 61 véi § thie, cdn yeu cu d6i véi mdi khoa hoc, khi nghén eu su vat phai xuat phat tir ban than sur vat, dé chi ra cde quy lugt khéch quan chi ph6i sy van dong va phat trién cia sur vat ay tinh toan dig - Nguyen ti La nguyén ly vé moi lién hé phé bién, Trong céc nginh khoa hoc, vige nhgn thiic ban chat cita sur vat phai duge xem xét trong trang thai toan ven va phic tap ciia né, Cén phai nhin bao quét va nghén cifu tit ca cfc lien he va quan he gidn ti€p ca su vat do. ic xem xét sw vat trong sy phat trén, trong sie tr van dong: Co sér If lngn 1a nguyen Iy vé sit phat trién.V6i yeu cau la khi thre hign nguyen tic nay khong chi dimg & ch6 ligt ke ede giai doan phat trien lich sit ma suf vat da tréi qua, ma phai vach ra tinh tt yu nhimng qui luat chi phoi su lien he va thay thé cdc trang thd, Tir trang thai nay sang trang thai khic cia sur vat. - Nguyen tie thong nhalt gitt lich sir va logic, O day, lich sit IA khach thé duoe nghien ettu trong suv van dong va phat trén, Logic IA su ti tgo duéi hinh anh tinh than khéch quan dang van dong va phat trién véi nhing moi lien he tat yeu va xe dinh co sé Iy Iugn cia né 1A phuong php lich sit va phuong php logic, Yeu cu chung phuomg phip lich sit phai nm lly edi logic, xoay quanh c4 logic. Phuong phip logic phai dura tren cdc ti ligu lich sir dé vach ra moi lign he tt yeu, nhiing quy lugt khdch quan v6n ¢6 trong qué tinh lich sit. - Nguyen tic thong nhat gitia phan tich va téng hyp, gia qui nap va dién dich: Phan tich va t6ng hgp duge tién hinh trong qua trinh nhan thie 1d sit lap Iai trong ¥ thifc qué trinh phan giai va téng hop 6 thé gidi khach quan. Quy nap Ia thao tie ma tr duy di tir tri thite vé céi reng(su vat hien twong , qué trinh reng r8) dén tri thie vé cai chung, tir tri thie it chung dén tri the chung hon, Dign dich A thao tae mdo dé tw duy di tir ti thie chung dén tri thite hung hon, dén tri thie vé cai reng - Nguyén tic di tirtriu twong dén cu thé. Co sis Ig Iugn 18 sie téng hgp lai nbés te duy Iy lugn cde Wi Liéu do trye quan sinh dong dem lai, & day cdi triu tugng phan én nhong moi lien he phé bi nghen edfu. hat, don gidn nhat nhumg c6 vai trd quyét dinh trong céi cu thé 2. Phuong phdp bién chiing la dinh cao tu duy khoa hoc. C6 thé n6i 94 tri cia phép bien ching duy vat khong phai xuat phat ti ¥ ‘mudin chit quan cita nhimg ngudi sing tgo ra né ma gis tri d6 duge thé hign 6 ch6” gidi php nhiing vain dé ma tr tung tign ti cla Lodi ngudi dat ra”, soi sing eée nhém vy lich sit di chin mudi cia nhan loai, 46 12 nhiem vu gidi phong con ngudi Khdi moi hinh thie 4p bite bée lot, khéi str tha hos. Mic khing dinh: cdc nha triét hoc trusie day tim moi cach giai thich thé ing nhing céch khéc nhaw, song cé chinh [a cai tao thé gigi. C6 thé n6 ring, cho dén nay , phép bién chimg duy vat vin la co sé thé gidi quan, phuong phép lan khoa hc duy nhat dép ting duge nhém vy lich sit d6. Naay nay khoc hoc va thye tign ludn van dong, bén déi nen triét hoe Mac ~ Le niin n6i chung va phép bign ching duy vat n6i riéng cing cfin duge bé ri xung va phat trign néu ching ta khong mun Igc hgu so v6 thye tién, Phép bign ching duy vat vita Id yéu edu cla thye tién xa hoi, vita IA yeu cau cia nQi tai hoc thuyét 46. C6 phat trién duge va thong qua phat thuyét d6 méi bio vé minh va méi phat huy duge téc dung va nhiing g4 tri cia n6. Phép bign ching duy vat IA mOt hé thong mé nang dong, n6 giinh ca ‘mot phuong huéng rong 1én cho sur chting minh cita khoa hoc, cho sy bit dap cita tri thie nhan logi, [a sy hung dan va 1a dong lye cho con ngudi 4 trong vig cai tao ty nhén, x hoi va tur duy. Phép bién chimg ra dd tir stt sing (go va déng thdi cting d3t ra yeu edu sing tgo trong véc van dung né vao trong hai . Néu nhur trade day phép thie va trong hoat dong thye ti bien chting d6i khi do céc nha duy tam nghén ettu va cée nha duy vat d6 1a phép séu hinh thi bay gid phép bien chimg dé da tim thay ngudi ban déng, hanb tin cay duy nhét cla minh la chit nghia duy vat. Néu nhu truée day ly lugn va phuong phép doi khi bi téch roi nhau, thi bay giv chiing da ter thanh su thong nhét gin bé 1d chit nghia duy vat bign ching trong phép gn chting duy vat da tré thinh hoc thuyét théng nhat cia tén tai va nhan thy . tr thanh phuiong phép ludn chung nhat ciia vec nhan thite va cai tao thé gigi. Lé nin khang dinh phép bén ching duy vat 18“ hoc thuyét vé sw phat trén, dui hinh thie hoan bi nhatt, sau sie nhsit va khong phigh di¢n”. Phép bign chting duy vat khong gidng bat cit mot hoc thuyét triét hoc no khée, BOi vi né Khong phai [2 sin phiim cia phuong phép wr duy ma 16 Ia sir phan anh khéich quan thé gidi vat chat, [i str kich thich nhing g4 trj te twdng, van hog nhan logi, n6 kE thira tip thu cé phiin hos nhing han che cud chit nghia duy vat ‘Trong qué trinh xay dung he thong triét hoc eiia minh, cée nha sing lip chit nghia Me Iudn dau tranh khong khoan nhugng chéng lai moi lugn dieu xuyén tac cita ké thi va bao ve nhimg quan dém khoa hoc cia minh. B- Phép bién chimg duy vat ‘ThE ‘tugng hi han. Trong toan bo thé gidi vat chat 46, moi sur vat, hién wong vat chat 18 v0 han, nhung lai duge tao boi ede sir vat va hien vita doe lap, téch biét tuong d6i lai vira lién he, tée dong qua lai Min nhau, vita 6n dinh tuong d6i, Nhung Iai vita ludn bién déi khong ngimg ... tat ca nhiing sy vat, hien twgng nhu hdn don dé lai tuan theo nhimg qui twat nha dinh... nhiig tinh chat von 6 dy cia thé gidi duge goi la” bien ching khaich quan”. Nhu vay, thé gidi vé ban chat 1a bien chting.Triét hoc khong chi nghien ctu méi quan he gita vat chat va ¥ thiic ma con nghién city moi quan he va su van dong phat tign cia st vat, hign tuong- te nghién ctu tinh chat bien chiing cita thé gidi, Viee nghien eitu d6 duge Khai quit thanh hoe thuyét khoa hoe goi 1a“ phép bien ching”. Méc- Ang ghen 1a nhimg ngudi da xay dung phép bién ching trén co sé chit nghia duy vat. Hinh thanh phép ben chiing duy vat- dé 1 mon Khoa hoc nghién cau nhiing quy Iuat van dong va phat trién chung nhat cita tu nbien, x2 hoi va wr duy. Noi dung cita phép bign chimg duy vat 1a hét sife phong phi, bao ‘26m hai nguyen IY, nguyen ly vé moi lién he phé bign va nguyen ly vé van Ong va phat trién, hé thong cac quy Iuat co ban(3 quy Inat) va khong co bin cap pham tri co bin). Phép ign chimg la khoa hgc vé nhimg quy luat phé bign nhiit cia moi sy van dong. Digu d6 6 nghia [a nhimg quy luat &y phai c6 hieu lye 461 v6i vin dong trong thé gidi ty nhién va trong lich sit loai ngudi cing hu d6i véi van dong cia te duy. “oan b6 tinh thén cia chit nghia Méc, to’n bo hé théng ctia chit nghia Mae ddi hoi 2 mdi nguyen IY phi duge xem xét theo quan dém lich, sit va gan lién v6i nhimg nguyén ly khéc gn lién v6i kinh nghigm cu thé cia lich sit” Le nin, I. HAI NGUYEN LY CO BAN CUA PHEP BEN CHUNG DUY VAT. 1. Nguyén ly vé méi lién hé phé bién, a. Noi dung nguyén I Lign he 1a khdi nigm ding dé chi su tée dong va rang bude Kin nhau, quy dinh va chuyén hod lin nhau gidia céc mat, cde yéu t6, cfc bO phan trong mot su vat hoge gita ede su vat, hign tuymg véi nha, Khai nigm lién hé phé bign noi len ring moi ste vat, hign tugng trong ri( déu tén tai trong moi lign he véi cic su vat va hen tong khéc, déu chiu sit thé giGi( c& tw nhén, x3 ho va tu duy) dd rat phong pha va da dang nhung tic dong, sir qui dinh cita si vat, hign tuemg khic, khong str vat nao t6n tai lien he voi sue biet lip ngoai mé it, hign twemg Khéic, ‘* Noi dung va tinh chat cita moi quan he: hi c6 méi lién he ma c6 su van dong, vin dong lai Ia phuong thie t6n tai cia vat chat 1a mot tat yeu khiich quan, do d6 moi lien he cting I mot tat yéu khéch quan, Moi lién he t6n tai trong tat ca moi sur vat, hign tuong 6 tat cd cde Tinh vue ty nhén, xa hoi va tu duy. Mai lign hg phé bign 1a hign thyc, Id cali von 6 etia moi su vat, hign tugng, né thé hign tinh théng nhait vat chat cita thé gi Do méi lien hé Ia phé bign, c&e sy vat, hin tugng trong thé gidi vat cha la da dang nén méi lién hé gita ching cing da dang. Vi thé, khi nghén cfu céc sy vat, hen trong céin phi phan logi mdi lien he mot cach cu thé. Can cat vio tinh chat, pham vi, trinh d9, ¢6 thé c6 nhimg méi lién he sau: chung va riéng, co bin va khong co bin, ben trong va ben ngoai, chit yéu vi th yéu, khong gian va thé gian.... Sy phi logi may 1 twong di vi ‘méi Tien hé d6 chi a mot bo phan, mot mat trong toan bo mei Tien he phd bign néi chung, Phép bign ching duy vat nghién ecu nhimg méi lien hg chung nhat, phé bign nhat cia thé gidi khéch quan, cdn nhing hinh thie cu thé cia méi lien hé fa déi twong_nghien ettu cia nganh Khoa hge cu thé. b. ¥ nghia phuong phdp ludn. Neuyén ly vé moi lién hé phé bién ddi hoi trong nhan thie sir vat cain phai c6 quan diém toan dign. Quan diém toan dien: Mi sur vat khong chi don gid cing tn tai v6 ede sur vat khée, ma con tée dong qua lai véi chting. Trong qué trinh té dong qua Iai d6, c&e thude tinh twong ding cita sue vat bde 19 19 bain tinh ben trong cita su vat, sue ‘vat duge dinh tinh va ty khang dinh minh [i mot thyc thé tuong déi doc lap. DE nhin thie duge sy vat, dé vach ra ede thuge tinh dic tmg cia 1n6, cin phai xem xét né khong phai ngay trong ban than n6, téch ri cée sit vat khic ma phi xem xét trong méi lién he hitu co véi hi suf vat khiic, Phai phan loai lien he d6i voi tinh dén téng hoa nhimg moi lign he muon vé cia su vat ly 6 nhiing sn hé dé héu 16 vi tri, vai ud cla téng moi suf van dong va phat trén cita sur vat 2. Nguyén ly vé su phat trén, a. Khai ném phat trén. Phat trén 1a sy van dong theo khuynh hung tién len, C6 thé dién ra. dui ba kha nang: ti thap dén cao, tit don gin dén phic tap, tit kém hoan thign dén ngay cang hodn thién hon, ‘Tir khai nigm trén cho thay: Neguyén ly vé moi lien hé bign ching v6 nhau vi nhd c6 moi ign he thi su vat méi c6 sir van dong va phat trén, Can phan biét khai ném van dong v6i khai nigm phat trén, Van dong 1 moi bin Adi néi chung, cdn phat trién [a sy van dong c6 khuynh huéng va gin lién v6i sutra ddi cita ci méi_ hop quy lua, b. Noi dung Phat trign Ia thude tinh von c6 cita moi sy vat, hign tung, la khuynh a tinh chat ciia su phat tien huréng chung cita thé g Sut phat trién o6 tinh chat tign len. ké thita duémg nhut lap lai cai ct nhumng tren co s6 cao hon, Su phat trién thutmg dign ra quanh co, phtte tap, phai trai qua nhing khau trang gian, tham chi c6 Ii 6 su thyt Tai tam thoi Phat trién IA sy thay d6i vé chit cia sir vat. Neudn g6e cia su phat trién Ia do str du tranh ciia cle mat déi lap trong ban than sur vat Quan dém siéu hinh phit nhgn sw phat trién hiéu phat trign I sy tang gidm don thuiin vé higng khong 6 sy thay déi vé chat va nguén g6c cita n6 6 ben ngo’ su vat, hen twang. ¢. § nghia phuong php ludn. khuynh hudng cita sur vat, hign tuong lai luon van dong va phat trién, do dé khi nghién eit su vat ching ta phi c6 quan diém lich sireu thé. Quan dém lich sit cu thé ddi héi xem xét khdch thé,( ké ca xi hoi) trong su ty van dong va phat trién cita né, No ddi héi chiing ta khong chi migu ti nhimg bién déi trong khich thé , chi ra nhiing trang thai vé chat khdc nhau, ma cdn phai tim ra moi lén he tat yeu khéch quan gitta cc hién twong néi tiép nhau, tim ra quy luat khéch quan chi phéi su van dong va phat trign cia Khdch thé, Mat khéc, néu khuynh hurdng cia c4e sy vat, hign tong trong thé gidi khéch quan Ia van dong di lén thi trong nhan thite va thuc tién cing cin phi c6 quan digm phat Quan diém phat trién ddi hoi: phai phan tich sit vat trong sw phat trign, cn phat hign duge efi mdi, ing hd cai méi, edn tim nguén g6e cia sur phat trign trong ban than su vat Sut phat trign bao ham ca sy thut Idi tam thai. Do dé trutée nhitng khé khan phi binh tinh xem xét moi nhan t tée dong dén tinh hinh hién tai chip nhan nhiing that bai tam thoi dé vugt qua khé khan di dén thang oj ‘mdi cao hon. Y nghia thyc tién cia quan diém phat trién. Quan diém phat trién gidip chiing ta nhan thie due ring, muén thye sur nim duge ban chit cia sy vat va hign tang, ném duoc kKhuynh hucng van dong cita chting, phai e6 quan dém phat trién, khée phue ur wing bio thi, tf tre, ‘Trong nhiing nam gain day, trude ning khé khan cita dat nue, mot 36 ngudi muGn nhan dan ta tir b6 con dudng xa ho chil nghia hoge Mi lai giai doan cdch mang dan chit nhan dan, Quan diém tren hodn todn khong 6 cd nhin bien ching, c4i nhin phat trén, Kien tri con duéng xa hoi chit nghia I két qui phan tich khoa hoc béi canh lich sit va cde diéu kign Khiich quan, chit quan cita phong trio eich mang nude ta. ‘Thing loi ciia cong vige déi méi cia 10 nam qua Va ning két qua dau tign ciia cong cuge cong nghep hod, hign dai hod da khang dinh quan diém phat trign dat nuve cia Bing ta hoan toan diing din, 9 Il, CAC QUY LUAT CO BAN CUA PHEP BIEN CHUNG DUY VAT (3 QUY LUAT) 1. Quy luat tir nhing thay déi vé Iveng din dén nhang thay déi vé chat va ngugc lai. Quy Iudt tir nhimg thay déi vé hrgng dan dén nhitng thay déi vé chat va nguge lai Ri quy luat chi rd eéch thie cia sy phat trén cha su vat, higm twong. a. Mot sé khdi nim Méi str vat, hign tong déu la mot thé théng nhat cita hai mat chat va. luong. Dé hiéu duge méi quan he bién ching gitta hai mat nay, tnrde het cn phai nim ving duge khai nigm chat va lugng. Chat: 1a mot pham trd triét hoc ding dé chi tinh quy dinh v6n 6 cia cde sir vat la su théng nhat hitu co cita ning thude tinh lim cho né lind va phan bigt n6 véi cai kha, Luomg: la pham trit triét hoc ding dé chi tinh quy dinh von c6 cia sur vat, d6 I nhing thuge tinh quy dinh vé quy m6, trinh do phét trign cia sit vat, biéu thj s6 lugng céc thude tinh cée yeu t6 cau thanh sy vat, hign wong, Moi quan he gita chat va long 14 mot trong nhimg quy luat van dong cg bin ca tu nhién, xa hoi va tw duy 1b. Moi quan hé bign chitng gitta su thay déi vé wong va su thay i vé chat Chat va lugng [i hai mat d6i lap: chat trong d6i Gn dink, cdn lugng, thudng xuyen bién déi . Sy bien déi vé Iugng c6 thé xiy ra hai trugmg hop khée nhau: Mot ld, su tang len hoge gdm di vé Inong khong lam cho chat thay déi ngay ma thay d6i din dn timg phi, timg buée. Hai Ia: su tang len hoac giim di ‘& lugng lam cho chat thay d6i Nhu vay, khong 6 sy thay déi dan déin vé lugng thi khong c6 sy nhay vot vé chat, sy thay d6i dain dain vé luemg duge goi 1A ste tién hod sur nhay vot vé chat duc 201 [A céich mang, ‘Tuy nhen, khOng thé khong dé cap dén sy téc dong cita chat d6i véi Iugng hay néi ciich khéc™ Quy lua tugng, Trude hét, long bien déi din dan va lien tuc khi dgt dén diém mit( chigu nguoe lai"ciia quy luat. lugng- chat 43 chi rO each thite bién déi cita sy vat va hign di han ca sy thong nhait gita chat va long) sé dan dén bude nhay vot ve ct « chat méi ra d&i lai to nen su thong nhat méi gitta chat va lung. St van dong cla ce str vat, hign tung trong thé gidi dién ra theo cach thie hic th bin déi twin ty ve Iugng, Ie thi nhay vot vé chét, tao ra mot duimg mit vo t{n Fam cho sit vat méi fuon Iudn xudt hign thay thé cho swt vat cil. c. ¥ nghia cia quy lugt Quy lugt lugng- chat ¢6 ¥ nghia phuong phdp lugn quan trong trong, nhan thite va hoat dong thy tin, Do su van dong va phat trign cia su vat, trude het 12 sy tich lug vé luong va khi sy tich luy vé long vuot qué giGi hand” thi tat yu c6 bute nhay vé chat, nén trong nhan thife va hoat dong thye ca hai khuynh huréng: ‘Thit nha: “ Ta khuynh”- tu tuéng non néng, chi quan duy ¥ chr , thé hign & ché khi chua ¢6 sy tich Iuy vé luong di mudn thuc hign bude nhay vé chai ‘Thit hai:” Hitu khuynh”- tw tuéng bio thi, ch’y doi, khong thyc hign duge butte nhay vé chat khi c6 sy tich uy day dit vé hong hoac chi nhain manh dén st bign déi din din vé Iuong. Can c6 théi do khdch quan khoa hoc va ¢6 quyét tim thye hign cée bude nhay khi 06 cae digu kien dy di. 2. Quy luat thong nhat va déu tranh cia cée mat déi lap Trong ba quy luat co bin ciia phép bien ching duy vat, Lé nin di co quy Iuat thong nhat va dau tranh cita cae mat d6i ap fA” hat nhan cia phép chimg”. Quy Iuat nay chi m nguén géc, dong luc cita sy phat trén, Déng thdi, quy Iugt my cdn 1A co sii dé hiéu rd bin chat va in dong, nhing moi lien he gita cic phgm tri, cling nhu céc quy lugt eo bin khée trong phép bien chimg duy vat. a. NOi dung ctia quy ludt * Mau thudin 21 mot hign thue khéch quan va phé bien: Mau thudin 1 mot khai nigm dé chi su lién he va téc dong Kin nhau cia cdc mat d6i lap. D6 1a nhing mat ¢6 khuynh huéng phat trién tréi nguoc nhaw cing tén tai trong mot str vat. Mau thudin Ia str thong nhét eta hai mat doi lap. M@i lién he va su téc dong Kin nhau gitfa cdc mat d lap la cai von 6 va phé bién trong moi str vat, hien twung 6 tat cd ede Hinh vue( tw mhien, xd hoi, tu duy). Do mau thudin 14 khéch quan va phé bién nén mau thudin cé tinh da dang va phic tap. Mau thudn trong méi sy vat va trong ede linh vue khéec nhau Ging khéc nhau, Trong méi su vat, hign twong khong phai chi c6 mot ‘mau thuiin ma cé nhéu mau thudin, mdi mau thudn va mdi mat cla mau thuiin lai c6 dic diém, €6 vai tra téc dong khde nhau doi voi sy van dong va phat trién ciia sy vat. ‘© Mau thudin 1 mot chinh thé, trong d6 hai mat d thong nbét, vita difu tranh v6 nhau, Noi dung co ban cia quy luat thong nhat va dau tranh cita cde mat lap vi 6} Lap duoc lam sang to thong qua mot loat nhimg pham trai co bin: Mat d6i lap: [4 mot pham tra ding dé chi nhang m . nhing dae dém, nhimg thude tinh, nhiing tinh quy dinh ¢6 khuynh huéng bign d6i tréi nguov nhau t6n tai mot edch khéch quan trong tw nbién, x3 hoi va tu duy. Chinh nhimg mat nhur vay nim trong méi tao thanh mau thudin bien ching, ien hé, tc dong qua lai véi nhaw Mau thudn bign ching 1 mau thudin von c6 cita bat ky su vat hign tugng nao, N6 khong chi Ia su phi dinh, su loai trir Hin nhau gitta ede mat 61 lap ma chinh cic mat d6i lap d6 C6 sy téc dong qua lai Kin nhau, dau tranh Lin nhau va vi vay, né bao him ca su thong nbit gia chting, Thong nhat ciia cde mat doi Igp: hai mat di Igp tqo thanh mau thudin luon luon t6n tai trong sw thong nhét” vo nhau nghia ching nuong twa yao nhau, doi hdi c6 nhau, sy tén tai ciia mat nay phai lay mat kia lam tién n dé va t6n tai cho sy t6n tai cia minh, Su thong nhat cita hai mat d6i Kap thé hign tinh khong thé tach roi ciia hai mat d6. tranh ca céc mat d6i lap: Ia su tie dong qua lai gidta cée mat 446i 1p theo xu huéng bai trit va phi dinh in nhaw. ‘Trong mot mau thudn, st théng nhat cia cae mat d6i lap khong tach 19i str dau tranh gitta chting, béi vi trong su quy dinh, ring bude lan nhaw, hai mat d6i lap vin c6 xu huGng phat trién tr4i nguge nhau dau tranh v6 hau. Su van dong va phat trign cia sy vat thé hig trong sy thong nhit en chting giita hai mat. Thong nhat cia cde mat doi lap va dau tranh cita cde mat d6i lap, trong d6: théng nhat 1 tam thé twong d6i cdn du tranh 1 tuyét doi. Tinh tuyet d6i cia datu tranh gitta ede mat d6i lap lam cho su van dong va phat trién cia sy vat IA sy thong nbat va dién ra lién tuc. Tinh tuong doi ciia thong nhdt gitta ee mat déi lap Lam cho thé gidi vat chat phan hoa thanh cc b6 phan, cée sy vat da dang phite tap, gidn doan. © Qué trinh hinh thanh va gidi quyét mau thudin: Cang v6 su ra ddi va bign d6i cika ce su vat VA hen wong, mau thudn cing ¢6 qué trinh nay sinh va phat trign cia minh, Khi méi hinh thanh, mau thudn thudng chi biéu hien 1a hi nhau, song ching ¢6 hai mat khéc nhau nao c6 lién hé hitu co vé nhau va nat khée 6 khuynh hung phat tién tréi ngage nhau, cing t6n tai trong mot thé thong nhait cita sir vat thi méi hinh thanh bude dau mot mau thus. ‘Trong qué trinh phét win, hai mat khéc nhau d6 tri thanh h: 446i lap, hai mat doi lap d6 du tranh v6 nhau dén do chin mu6i va c6 diéu mat kign thi ching chuyén hod in nhau chinh bang céch d6 mau thud duge gidi quyet. Chuyén hod cita céc mat d6i lap 1a ket quai tat yeu cita sur tée dong qua Iai thug xuyen gitta cic mat d6i lap Kam cho sy vat thay d6i vé chat va chuyén sang stf vat khéc, Sie vat méi t6n tai v6i nhiing mau thuin méi, ede mat d6i lap lai dau tranh vo nhau, chuyén hos 1am cho sy vat khong gig van dong va phat trién. Sur chuyén hoa cita ede mat d6i lap ¢6 thé xy ra 6 timg bo phan hay xy ra ton phéin dudi hai hinh thite eo bin: Chuyén hod Hin nhau: cée mat doi lap chuyén sang mat déi lap cia chinh, minh, Chuyén hod len nh thie cao hon: ci hai mat doi lap et déu mat di va hinh thinh hai mat d6i lap méi trong str vat méi Nguyén nhan chinh va cudi cing cita moi sy van dong Ia sit tée dong qua Igi in nhau, Dau tranh cia cée mat doi lap quy dinh mot cach tat yeu nhiing thay déi cita sy vat néi chung lim cho sit vat chuyén sang trang thai hdc vé chat. N6i céch khéc, hod gitta chiing A nguén gée va dong lye cia sur van dong va phat trién, iu tranh cia eée mat doi ap va sy chuyén b. ¥ nghia. Mau thuin A khach quan, 1a nguén géc, dong luc cia su phat trién, nén mun ném duge bin chat cia su vat, cin phi” phin d6i” edi théng nat va nhan thite cc bo phan doi lap cita ching. Mau thudin [a phé bién, da dang, do d6 trong nhan thiic va hoat dong thue tién phai cé phuong phip phan tich mau thudn va giai thich mau thudin mgt cach cu thé. Vee quyét mau thuiin chi bang con dudng tranh gitta cic mat d6i lap va voi nhiing diéu kién chin mudi, 3. Quy luat phii dinh ciia phii dink. Quy Juat phi dinh cia phi dinh 14 mot trong 3 quy luat co bin cia phép byén chiing duy vat, chi rd khuynh huéng van dong, phat trén ctia sit vat va lien he gitta cdi ci véi trudc hét céin nim due khdi ni¢m phi dinh va pha dinh bign chimng. méi, Dé hiéu duge ban chat cia quy luat a. Phi dinh va phi dink ben ching. Phi dinh: Trong thé giGi ra, t6n tai, mat di va duge thay thé bing su vat khée, Su thay thé bang cai méi Ia swt phit dinh, Nhu vay, phii dinh Ia thude tinh khich quan i chat, ce su vat déu c6 qué trinh sinh cia thé gidi vat chat. Phi dinh bién ching: Néu quan diém siéu hinh coi phit dinh 1a xod 6 hodn todn ef e0 thi triét hoe Mée-Le nin coi phi dinh Ia phi dinh bien 4 chimg fi sy phi dink, [a su thay thé sy vat may bang su vat khée trén co sé ich khiic 1a sur sir mat di cia st vat efi va ndy sinh cia sur vat méi, Hay néi c phi dinh tao tin dé cho phit trign tép theo. Quan nem vé s gidi quyét mau thudn va thyc hén bude nhiy. Chinh sy ra di cita su vat phit dinh bign chimg nhur tren tat yeu sé din tdi vec mi vé chit phai thong qua vée gidi quyét mau thuiin( d6 cing 1a bude hay vé cht, Nhimg dac dém ciia phii dinh bien ching: nh khach quan: thé hén 6 ché nguyén nhan cia phi dinh nim ngay trong bain than sit vat. D6 a ket quai gidi quyét mau thuiin ben trong cita suf vat va cca qué trinh tir nhing tich Iuy ve hugng dn dén su nhy vot vé chat, Qué tinh dé dign ra thuémg xuyén va ngodi ¥ mudn cita con ngudi. Tinh thita ké: Céi méi ra dis tren co sé ciia c& cll IA ket quai cita vige gidi quyéi mau thudin ben trong sir vat, n6 khong thi: (eu hodn todn cdi ct ma chi logi bé nhing yéu t6 da Idi thdi, ye hau gay can tri ché sy phat trén, déng thy eiing chon loc git lai nhimg yeu 16 tich cuc va cai ben di cho phi hgp v6 cai méi Nhu vay, phi dinh bien chimg khong chi Ia nhan 6 khic phye edit ct ma cdn IA nhan 16 gin edi cd véi ci méi, efi Khiing dinh véi cdi phii dinh, Tuy hen, néu chi c6 nhu vay th su vat chi phat trén theo con duvng thing- tie cat tich lug, cif ké thita va tign len. Digu d6 khong diing v6 sur phat trén cia {thé gigi khéch quan, Mot s6 dae dém cain chi ¥ 1A sur phat trién cia sur vat khong dan gin, khong theo dudng thing ma quanh co, phite tap va dutmg hu Lip Iai edi ef, chinh dae dém nay cita sic phat trén mdi Ra déu c6 tinh quy lngt. b. Noi dung ctia quy ludt phi dinh ctia phi dinh. ‘Thé g6i vat chit van dng va phat trién dén ra thong qua qué trinh, phi dinh bign chimg vo tan, Sw phat trén cita su vat dién ra qua nhéu Kin phit dinh, tao ra mot khuynh hung di ti thaip dn cao c6 tinh chu ky. Tinh cchu ky cita su phit dinh ben ching béu hen & ch6 thong qua mot s6 kin phi dinh, ci méi xudt hign dutmg nhu lip Iai c& cf nhumg trén cot sé cao hon. Is Hat théc___cay Itia___Bong hia (khing dinh) (phi dinh) ( phi dinh ea phii dinh) Qua lin phit dinh thit nhat su vat chuyén thanh mat d6i lip vé chink ‘minh( cay hia phit dinh hat théc). th mat doi Qua Kn phi dinh thi hai, sw vat méi may Ia chuyén tha lap véi né va dutmg nhw tra la dang ban dau nhumg tren co sé cao hon( bong lita phii dinh cay hia). Nhu vay, ket qua cita sur phit dinh cita phii dinh 1a ¢4 téng hop tat ca nhiing yéu t6 tich cuc da due phat tir tric, trong ca khang dinh ban diiu va cé phi dinh kin thtt nhat. D6 a sit loc bo” bign ching nhiing giai doan da qua dé dat dén c4ii mé vé chit cao hon, Dé chinh i qué trinh phit dinh ben chiing. G vi dy tren, qua hai kin phit dinh, sit vat tr qua mot chu ky phat trén, RO ring, 6 sy vat don gidn it ra cing phai thong qua ha Kin phi dinh m6 c6 durge sy phat trén, 6 ce sy vat phite tap, s6 Kin phit dinh c6 thé nhéu hon. Sur phit dinh cita phi dinh 12 sy két thiic cia mot chu ky phat trién, dong thi Iai RL diém xust phat cia mot chu ky méi, Song sur phét trién 46 khong dign ra theo dutmg thing ma theo dutmg “Kody 6c” Phat trign dudmg"xody Ge dién ra 1D rang th bign chimg cia qué ‘inh phat trign- d6 12 tinh len tuc, tinh ke thita, tinh lp lai, tinh tién ten cia str van dong, cc. ¥ nghia cilia quy ludt. Qué tinh phat trign khong din ra theo du’mg thing ma quanh co phiie tap, phai trai qua nhiéu tn phii dinh, nhiéu khau trung gian. Diéu 46 gidp ching ta trinh duge c4i nhin phién dign, giin don trong vige nhan thite cc sy vat hign tong, dae bigt fa ede hign tong xa hoi. Quy Iuat phi dinh ciia phi dinh cing khing dinh duoe tinh tat thing cia céi méi, vi cai méi Ia cai ra doi phi hgp v6i quy Iuat phat trién cia sit vat. Mae dit khi méi ra di, © méi c6 thé cdn non yéu, song né Ia edi tign 0 hon, 1a giai doan phat trign eao hon vé chiit so véi cai ed. Vi vay, trong 16 nhan thie va hoat dong thye tién cin 66 ¥ thie phat hign ra cai méi, tao digu kign cho cai méi phat trién, ‘Trong khi phé phén cdi ci thi phai biét sing loc, ké thita nhing yéu 16 hop ly cia ei cit, trinh thai d tron”, * phi dinh sach IIL. CAC CAP PHAM TRU CO BAN CUA PHEP BIEN CHUNG DUY VAT: (6 CAP PHAM TRU). 1. Cap pham trit cai chung va cai rieng a. Khai nigm - Pham trit cai rigng chi mot sy vat, mot hign tugng hay qué trinh nao dé t6n tai cém tinh véi tinh cach mot chinh thé cu thé. Pham trit cdi chung chi mot thude tinh hay mot mdi lien he nao dé lip Iai trong nhiéu c4 riéng khée nhau. Bi lign véi hai pham tri: c4i chung va cdi riéng cdn c6 mot s6 pham ‘rit khdc lien quan nhu; Pham trit cdi don nhait chi mot thude tinh, mot mat, mot moi lien he no dé chi c6 & mot cdi riéng nhait dinh, khong Lip Iai & bat cit e4i ring no khéc, Pham trit cai dc thi chi nhimg thudc tinh, nhing mat, nhimg méi lien he nado d6, ma chting ¢6 su lap lai mot s6 edi rieng khée nha. Pham tri ei phé big duge coi IA déng nhat pham tri c4i chung. Qua céc dinh nghia trén c6 thé thay ring, chi c6 pham tri cdi riéng méi khdi quét nhimg sy vat, hign tugng qué trinh cu thé, cim tinh, cn pham tri cdi chung( edi phd bién), ei dac thd, edi don nhat I dé chi nhimg thuge tinh d6 lip Igi 6 rit nhiéu c&i riéng né 1A cé chung ( hay c4i ph ign) ; néu thude tinh d6 lap lai trong mot s6 cdi rieng dé Ia edi dae thi, con thude tinh 46 chi c6 trong mot cai riéng duy nhit, né la cai don nhiit, a. Moi quan hé bien ching gitta edi chung va cdi rieng. VE mat cai tric, day 1a moi quan hé gitta cdi todn thé va cdi bO phan. Voi tinh ech Ia toan thé, edi riéng IA mot chinh thé t6n ta cm tinh véi sue da ” dang, phong phi luon Iuon van dong va phat trign khong ngimg. Neuoe lai V@i tinh cach la cai bo phan, edi chung la két qua cita sir khai quit vé mot thuge tinh no dé cita vO $6 cai riéng khée nhau, do dé n6 nghéo nan, don digu va yen tinh hon, Nhung su yén tinh nay 1a biéu hign ciia quy Iugt ( vi moi quy Iuat déu yen tinh), vi thé edi chung nao cing chi phoi nhimg cai rieng ma né bao ham: Mat khdc vi cai chung chi I& bd phan nén né khong t6n tai tach biét ma tén tai trong cdi riéng, biéu hign cia minh thong qua cé rieng, do dé trong qué trinh biéw hién ra cai chung Iuén mang sac thai cita cdi rieng chita n6. Vi du hoc thuyét Méc- Lé nin(cdi chung) khi duge van dung vao nhiing dan toc khéte nhau( edi riéng) sé mang séc thai cud dan tOc khée nha ‘Vé mat hinh thdi bigu hign, day moi quan he gita ci trim tugng va cdi cy thé. V6i tinh cach cu thé, c& réng( nhur He ghen da_néi) c6 day di can ct va digu kien dé t6n tai cm tinh, Hinh thai tn tai tru wong cla edi chung, vi edi chung 1a két qua tritu twong hod tach ra tir nhimg thude tinh nao dé cita nhigu cdi riéng khde nhau trong hign thye nhimng thude tinh 46 khong thé t6n tai ty n6 hodc gi néu téch né ra khoi céi riéng thi né khong, con Li n6 naa, Vi dy cde té bao trong co thé sé Khong con [até bao khi bi tach ra khoi mot co thé séing ndo 6, ita cdi chung va cdi ri ng cé str chuyén hod cho nhau. Song su chuyén hod nay khong thé dign ra vé mat thy thé, hoje trong mot quan he xe dinh, Mun quan nigm ding din vé sw chuyén hos nay phai xét ching trong nhimg quan hé khée nhau. Ngoti ra, cdn ¢6 thé quan nigm suc chuyén hod nay nhur § kign ca VL Le nin di néu ra: Jang la ngudi, Mé do la con ché, day cdi riéng da Ia cai chung 16 Oi vGi phép bien chimg thi chi quan tam t6i cdi chung ban chat trong vo 86 edi chung cla su vat. C4i chung bin chat IB edi chung 6 ep dd quy Iuat chi phoi sy van dong, phat trién va chuyén hod ciia sy vat hign trong. 1b. Moi quan hé gitta cdi don nhdi, edi date thn va edi phd bién Day Ia m6i quan he gita cack (i thudc tinh trong ndi bo cai riéng, dé Ia quan hg gitta “ mor”, “mot sO” va “tat cd” edi rigng ma edi chung( thude tinh ndo d6 lap lai). Moi quan hé ny thé hién trén hai mat sau day: gitta * mot” va“ nhiéu” c6 thé chuyén hod cho nhau: cai “m¢ ” chifa trong “nhigu” va inh van 1n6 khii nang chuyén thanh 4 i“ nhiéu” trong q dong c6 thé bi loc bd chuyén thanh edi “mot”. Vi du: do su thay ddi cita moi trudng mot loai c4 thé nio dé c6 thé bi tieu diet, song trong nhiéu trudng hgp vin ¢6 mot hay mot s6 ft cdn sOng sét, sau dé sinh sin ra mot thé he thich nghi. Day chinh la co sé ly Inan cita vin dé nhan dién hinh ngudi tot, mot co s6 tot 6 thé téng ket nit ra nhimg bai hoc dé tir dé nhan ra dign rong hon, “ Mot” Ri“ nhiéu” va “nhigu” Bh Smoe", Bat ky su vat hign tugng nao khi tip c4n hé thong cling déu thay: céi “mot” (cdi don nha) Khi xét cau trie dudi né thi né bidu hén ra R& edi “nhéu”. Vi du thé gidi noi tim ciia con ngudi von ©6 1A cai” mot” Vi khong ai going ai ca, nhung khi xét cau tne cita thé gidi noi tam mdi ngudi thi ban than n6 bao gém nhiéu yéu 16 hgp thanh: ¥ thie, ty ¥ thite, tién ¥ thifc, vo thie... Trong trugg hop nay thi “mot ” 1a “nhiéu”. cc. ¥nghia phuong phdp ludn cia cap pham tri chung- rét Moi quan he bign chimg chung- riéng 12 co sé triét hoe cia su ket hop hai phong phip nhan théc: qui nap va dién dich: nghién etfu, phan tich mhiéu cdi riéng khéc nhau tit d6 rit ra nhimg quy Iuat chung 1a phuong phap quy nap. Bi tir cai chung dé hiéu cai riéng, van dung ci chung vio cdi rieng d6 1a phuong phap dién dich. Méi quan hé nay [8 co sé khoa hoc cho sy van dung cdi chung ( hoc thuyét I luan, dinh ly Khoa hoc, hay mot kinh nghiem, sing kign nao d6. Mot mat pha ton trong nhing nguyén IY chung, mat khéc phai sing tgo hi 4p dung c4i chung vao ho’n cinh réng). Tuy nhién trong moi trang hgp khong bao gid dugc tuygt déi hod céi chung va c4i riéng nhw chit nghia duy thye va chit nghia duy danh dai timg pham sai kim trong lich sit. 2. Cap pham tri ban chat va hién tuon a. Khdi niém Pham tri: bin chat dimg dé chi téng hop tat cit nhimg mat, nhimg mi lién hé tat nhién wong doi én dinh & bén trong sy vat, quy dinh sy van dong phat trién cita su vat d6, Ban chat chinh 1a mat bén trong trong déi én dinh ciia céc su vat trong hign thye khdich quan, N6 dn gid sau cdi vé ben ngoa twang va boc 16 ra qua hit Pham trt hién tugng ding dé chi mot tap hp nhing dau higu biéu tong. hign ra bén ngoai cia ban chat, Nhd nhing dau higu nay ma ban chat cia suf vat hien ra, Vi hién tugng Ia nhing dau higu bén ngoai, do dé bi tée dong manh ‘mé cia moi trung lam cho sur phan énh ban chét mang nhiéu ding vé khéc nhau. Vige khtic xq thong tin thutmg din dén sit xuyén tac thong tin vé ban chat cita sur vat, do dé mudn truy tim bin chit phii xem xét, phan tich ky ludng mo truding chita hign tuxmg 46, b. Moi quan he bién chung gitta bain chat va hién ong Hien tong va bin chat vita c6 str thong nhait vita e6 sy d6i lap nhaw trong mot st vat, hien twang Bin chat di nim sau dén dau cing bang céch nio d6 boc 16 ra qua cdc hign tugng di ¢6 bj moi trudng lam bien dang vin phan énh ban chit & mife d6 nao d6, Do d6 V.1. Lé nin néi ring: ban chat hign ra, hign tugng 6 tinh bin chat ‘Tuy mhién, day [a str thong nhat cia nhiing déi lap bién ching gita ci ben trong va cdi ben ngoai, gitta cai én dinh va edi thu’mg xuyen bien 6i, gitta c4i sau sic va cdi phong phi, da dang. Do dé méi quan hé nay tuan theo nhing nguyén Iy cia quy Iuat mau thudn ( quy luat théng nhat va difu tranh ciia cée mat déi lap ). Chinh vi sir d6i lap gitta bin chat va hign tong ma vige di tim ban chat cia su vat, tu duy con ngudi ludn luon vap phai khé khan, D6 1a ly do tén tai ciia khoa hoc vi nhut Mac néi: néu 20 hign tugng ma hoin todn tring khép véi ban chat th khoa hoc tre nen thira, c. ¥ nghia phuong phap luan: Cap pham tri nay 1a co's Iy Iugn dé tir d6 nit ra phutong phip xem xét sur vat, hign tuong nbur sau: Muc dich ciia moi khoa hoc, moi If 1ugn 1A tim ra ban chat ciia doi tung nghién cfu, khong bao gid lai & hign tuxng, béi vi & dé chua c6 quy luge Mui phat hign ra bin chat cita di twong phai phan tich cu thé, sau sic, Todn dign khong nhiing cde hign wong ma cd moi trudmg chia hign tuyng dé tir d6 tim ra ban cht én giu ben trong 3. Cap pham tri: ndi dung va hinh thie a. Khai nigm Pham trit noi dung ding dé chi ton bo nhimg yéu t6, nhimg mat, nhiing bo phan, nhimg qué trinh hgp thanh mot su vat, hign tong cy thé no d6. Pham trit hinh thie ding dé chi eich thie t6 chic, két cafu trat ue nhiing mat, yéu 16, 66 phan cita noi dung b. Moi quan he bign chung. Day [i quan he d6i lap bién ching, wan theo nhing nguyen ly cla uy lugt thong nhat va dau tranh cia cdc mat doi Lap Mot su vat hign twyng nhs dinh t6n tai, van dong, phat trign va biéw hign ra cd nOi dung va hinh thie, Gitta hai mat d6 6 su théng nhat vo hau; noi dung no, hinh thie dy Va nguge lai diing nbu G, héghen d& néi su tric vigt vé noi dung va sy tric viet vé hinh thite, Do d6 khi ndi dung thay d6 thi hinh the phai thay d6i theo cho phit hop, néu khong sé dan ti phi vi ket cafu ciia sy vat dé chuyén sang trang thai Khéic. Vi du: su kh 12 phi hgp gitta quan hé san xudt (hinh thie ) v6i hye lugng sin xudt trong nong nghiep cita nuée ta truée day mot cach duy ti di chimg minh cho diéu dé 21 ‘Trong moi trugng hyp noi dung déu quyét dinh hinh thie, hinh thie phy thude vio noi dung. Nhumg hinh thie cting ¢6 tinh doc lap twong déi, 6 quy luat ring cita n6, do d6 né c6 thé te dong tré lai noi dung theo hai chiéu husng: 10 diéu kien tién dé Néu hinh thie phir hop v6 noi dung thi n6 sé cho noi dung van dong, phat trién nhanh hon. Neutoe lai, néu hinh thite khong phi hgp v6 noi dung thi né sé kim ham hoge pha vo noi dung cita sur vat, hign tong. ©. § nghia phuong phap ludin Nghien ctfu cap pham trit nay cho ta co sé IY Iwan ‘ée dinh nhimg nguyen tie xem xét sur vat: Phai xuat phat tit noi dung ma xéc dinh hinh thife Ion luon theo doi suf thay di noi dung ma diéu chinh hinh thie cho phi hgp. Khong nén tuyét doi hod mat ndi dung cing nhu mat hinh thie. New tuyét déi hod noi dung sé din wi hi khuynh thuc dung; nguge lai néu tuyet d6i hod hinh thie sé din t6i chit nghia quan lieu, bao thi. 4. Cap pham tri nguyén nhan va két qua. a. Khdi nem Pham trit nguyén nhan ding dé chi sit téc dong qua Iai gitta céic mat ben trong mot st vat hién twong hay gifa cdc su vat hién twong khée nhaw gay nén su bien d6i nhatt dinh ndo d6, Neghién ctu khdi nim nguyén nhan, cing cin phai phan biet né vi Khai nigm nguyen o6 va diéu kien. Neuyén 6 la nhimg yéu t6 ngdu nhién bén ngodi sy vat c6 tée dung nhu 1A nhing” luc kich” cho sy chuyén hod nhan_qua dién ra, Diéu kign [& toan bo nhiing yéu t6 xiéc te dong va trd 1a nhiing “kich t6” dé nguyén nhan chuyén thanh két qa nhung ching khong, tham ga cau thinh két qua vé mat noi dung. Khée véi nguyen ¢6 diéu kién hat thigt phai c6 trong sir chuyén hod nhan_qua Pham tra két qua ding dé chi nhimg sit vat, hign twong qué tinh hay nhiing bién déi méi xudit hign do mot hodc nhiéu nguyen nhan gay ra. 2 b. Moi quan he bién chien Nguyén nhan va két qué lun ludn 66 4 quan he phy thude nhau"nhan mo qua ay” vi vay strcan bing vat chéit “ [A nguyen tic co bi ciia quan hé nhan qua .G.héghen dai n6i nhan khong to hon qui va nguge lai song thuc t€ ta thudng gap sur bat cap gta nguyen nhan va ket qua. Chang han mot nguyén nhan sinh ra nhéu két qua hoge nhiéu nguyén nhan sinh ra mot ket qui, Hign twong dé Ia do sir wong tée noi tai lam nay sinh. nhing nguyén nhan hay ket qua “phat sinh”. Cé thé hinh dung tratmg hop nay nhu 1 mot vu né day truyén da tgo nen stic cong phd cuc én trong phan ing hat nhan, Ngay ci khi e6 st bit cap nhur di néu trén eting khong Vi thé ma vi pham nguyen tic nhan no qui ay (te 1A nguyen tie “ean bing vat chat” gitta nguyen nhan va ket qua Nauyén nhan fa cai sinh ra ket qui nén nguyén nhan c6 truée két qu. Ket qua chi xuat hign khi nguyen nhan hinh thanh va bat du téc dong, ching néi tiép nhau trong thdi gian. Trong sit chuyén hod vo tan cita sur vat, hign tung, thi kh6 c6 thé xée dinh dau [a nguyén nhan dau fa ket qua. Boi vi cai [a nguyen nhan cia qué {rinh sau thi chinh n6 lai la Ket qua cita quai trinh tru Nhan a__quab Nhan b__quic qua so d6 sau: Nhan c__quad. Vé vein dé nay G.héghen viét "nguyen nhan khong pha chi tieu tan di trong tic dong (va do d6, tée dong cing tiéu tan di v6i n6),_nhue trong tinh, nhan qua hinh,- ma trong khi tiéu tan di, nguyén nhan lai v4 dong va téc dng, trong khi tiéu tan di trong nguyén nhan, Ii trong nguyen nhan nhur vay” ¢. § nghia phuong phép luan Do nguyen tic :"can bing vat chat”(nhan nao qua ay) nen mudn c6 mot ket qita theo ¥ muén thi true dé phi xe dinh nhiing nguyen nhan twong, mg (nhu digu kien vat chat khiich quan tinh do nhan thie va ede nhan 16 chit quan.) 23 Nhumg vi c6 str bat cp nhan qua do sy ra ddi cée nguyen nhan va két qua “phét sinh”, nén trong hoat dong thyc tién phai van dung nhiéu nguyén nhan dé to ra ste manh téng hgp cho sutra di ket qua. Do sit chuyén hod vo tan Kin nhau cia nguyen nhan va ket qiia nen mudn xéc dinh dau la nhan dau fi qua ddi hoi phai co lap héa mot quan he xée dinh khi d6 “dinh vi" méi r rang : nhan trude qua sau, ‘Trong hogt dong thye tién, nhiit Li trong nghién eit khoa hoc va ly Jugn pha di theo mot chu trinh nguge: tit két qua truy tim nguyen nhan, c6 hu vay méi xe dinh duge nhimg quy Iuat va van dong va phat tr 63 tugng nghien citu. 5. Cap pham tri tt nhién va ngdu nhien a. Khai nigm Pham tri tat nhién ding dé chi nhing efi ndy sinh tir ban chat ben trong cita sit vat, né nhait thiét phai xy ra trong nhimng diéu kign nhat dinh Pham tri ngdu nhén ding dé chi nhimg edi ndy sinh khong 6 quan he truc tiép véi ban chat ben trong cia str vat, do d6 né ¢6 thé xy ra hode Khong, ¢6 thé xdy ra nhur thé nay hoac nhu thé khéc, b. Moi quan he bién ching Nef nhien va tét nbién déu cing t6n tai trong méi sy vat, hign tuyng, qué trinh cu thé trong dé edi nga nhién 1a hinh thife biéu hign cia di tat nh n, cdi tat nhien ludn ty vach dudng di cho minh thong qua vo 56 nhiing ngdu nhién. Do dé khi xem xét sit vat phai quan tam dén ca cdi tat mhien, ci cai ngdu nhién, Vi du: sin xuat hing hod trong nén kinh t€ thi trudng, thi quy luat gid tr] 18 cd tat nhien cdn gid ca 8 c4 ngdu nhien vi gid ca khong chi phu thuge vao gid tri ma cdn phy thuge vao cung céu. Cai tat nhien va ngdu nhién ¢6 ste chuyén hod cho nhau, duong mhién phi Vi du: nhing cudc cich mang xa hoi dign ra trong lich sit v6i cic xem xét trong nhimg quan hé khéc nhau. thoi diém nhwr thang 10-1917 (céch mang nga); thang 8-1945(cach mang, m4 vet nam) c6 vé [a cai ngdu nhién, nhumg néu phan tich sau sic tinh the va thdi co cu thé méi cude céich mang thi nhimg thoi dim dé lai la tat nhien, Ai tat nhien duge déng nhat v6 quy luat cho nén mgi khoa hoc déu 6 khuynh huéng thong qua ed ngdu nhién dé truy tim cdi s tat nhien. Song sa kim néu khang dinh ring, cdi ngiu nhién khong c6 quy luat, ma wai la i ngdu nhien cling c6 quy luat, dé [2 quy Iuat xe suet (khée véi quy luat dinamich cita khoa hoc khiéc) c. ¥nghia phucong phdp lun Cai ngiu nhien nao cing c6 co sé tir trong cai tt nhien. Do d6 pha phan tich cai ngdu nhien dé thay edi tat nhien ben trong Tuy ci tat nhién tw vach dubng di cho minh, nhung néu con ngutsi ¥ thife duge ma tic dong vao qué trinh, gat bét nhing”vuéng mic” tré ngai cho né ra di thi su xudt hign ciia n6 sé sém hon, thuan Igi hon. Trong nghien citu khoa hoc khong bao git’ duge phép dime lai 4 cai ngdu nhién vin khong phai [a logi hén tong quy dinh bin chat cia sit vat. Tuy nhien khong vi thé ma coi thudng c4i ngdu nhien, chimg ndo c6 cdi tat nhién thi cing c6 cai ngiu nhién va ching thuémg quy dinh Lin hau, 6. Cap pham trit kha nang va hién thuc a. Khai nigm: Pham tri kha nang ding dé chi nhing cdi dang 18 mam mong ben trong mot sit vat, hign tugng nao dé n6 [a tién dé cho mot khuynh hucng, hop. Pham tri hign thyc ding dé chi nhiing c4i 3 ra doi da tén tai thc t€ phat trign nao d6 s@ ra di trong wong lai khi ¢6 diéu kign thi n6 1a kha mang da durge hign thyc hos b. Moi quan hé bién ching: ‘Thusc khi di vao xem xét méi quan he bign ching gitfa kha nang va hign thuc cén liu § ti tw tudmg cita G.héghen vé cach phan loai kha nang, Logi thé nhat 1& kha nang tri tong, logi kha nang nay rat xa hign thye ging nhur mot dy dosn, Vi dy da 1a ngudi la c6 kha nang kim gido hodng. 25 Loai thi hai la kha nang hinh thie, loi kha nang nay gan hin thye hon Vi n6 €6 mot sO tién dé khiich quan va chit quan nao 46, song hudng van dong cia nhaing tién dé nay chu hodn ton dosn dinh duge. Logi thit ba a kha nang thuc té, logi kha nang nay rit gain hign thue vi 16 d day dit cfc tién dé khdch quan va nhan t6 chit quan. Do d6 Jogi kha nang nay c6 sit van dong dé chuyén hod cho nhau, Su vat ndo d6 dang t6n tai Li hign thye Iudn ludn chita trong mink n6 nhdng kha nang chuyén thanh edi khéc. Kha ning lu6n tuén e6 xu hung ché thinh hign thye nhung mud thye gn duge su chuyén hoa nay phai c6 nhiing diéu kien nhat dinh. c. §nghia phuong phép ludn Phai phan tich cdc kha nang, xéc dinh duge cde logi kha nang dé tao digu kin cho n6 tré thanh hign thue: Mot fa, cho kh nang tru twong tién trign t6i Khi nang hinh thife va tign din (6 kha nang thu Hai Ia, cho kha nang bien thanh hign thy. Nhiing diéu kign cho sw chuyén tit kha nang thanh hign thyc 1a cue ky kien thu quan trong. Dac bigt la nhimg di nhain t6 chit quan boi 1é Khdch quan Ia vn c6, chi thong qua c4i chit quan thi cdi khéch quan d6 ‘mdi bien tir kha nang thanh hien the duoc. 26 KET LUAN Phép bién chimg duy vat ra dai IA mot qué trinh hop véi quy luat phat trign ciia nhan thiic, Day IA mot triét hoc toan dign nhat va trigt dé nhat cita su van dong va phat trién cita thé gidi vat chat v6i bin chat khoa hoc céch mang, Phép bign ching duy vat da dang va tép tue cung cdip cho ching ta he thong ce nguyen tic, phuong php wan phé bien, thc sur khoa hgc va 6 héu qua trong nhan thiic va hogt dong thyc tién xi hOi néi chung vi dung trung thanh va sing tao chii nghia Mac-Lenin, dac bét Ia phép bién ching duy vat a vain dé nguyén te d6i v6i tat c& ede Ding Cong Sin va Phong to cong nhan quée té trong dé c6 Viet Nam. Thye tién ching ‘minh ring, trii qua nhimng buée khéc nhau trong moi hoan canh, phép bign ching duy vat luon 1 dinh cao cita tré tue loai ngui tién het site to 16n, Thue té efing tudn xdy ra ede vin dé het ste phite tap cia timg nude, timg quéc gia, dan toc va dac diém van hod, kinh té xa hoi. . won e6 ¥ nghia thye Negay nay, vige bio ve phép bign ching duy vat dui sy xuyen tac cia nhiing ké thd tw tung cia né cing nhu vige thing xuyén nghién cxtu, phat trign hodn thign n6 déu hét sife quan trong. Mun bio vé trade het phai phan tich, mudn phit trién phii bio vé ban chat khoa hoc eich mang cia phép bien ching duy vat. Thyc té khdng dinh ring, viée dé khong chi 1a van dé thusin (uy IY luan ma cdn Ta vain dé c6 ¥ nghia thye tién sau sie, n6ng bong hén nay, 20 ML. I. MUC LUC Lai noi dtu Noi dung - Cor sit I lun chung Phuong phip luan Vai trd cia phuong phap luan 1. Phuong phap bien ching 2. Phuong phap bién ching la dinh cao cia tir duy khoa hoc Phép bign ching duy vat Hai nguyen ly co ban cita phép bien ching duy vat 1, Nguyen ly vé moi lién he pho 2. Nguyen ly vé su phat hien Cée quy luat co bin cita phép bién ching duy vat 1. Quy lugt tir nhimg thay d6i vé lugng din dén nhiing bien 6i vé chat Va nguge Iai IA quy luat chi 1 eich thie eta su phat hien ciia sy vat, hien wong 2. Quy luat thong nbat va dau tranh ctia ede mat d6i Lap 3. Quy luat phi dinh cita phit dink, IIL Cac cap pham tri co ban cia phép bign chitng duy vat: 66 6 cap pham tra 1. Cp pham tra cdi chung va rieng 2. Cap pham tri bin chatt va hien twong 3. Cap pham tri ndi dung va hinh thie 4, Cap pham tri tat nhién va ket qiia 5. Cap pham tri tat nhién va ngdu nhién 6. Cap pham tri kha nang va hign thye * Két luan 28

You might also like