siyas dnce tarihi

lozoar ve kirleri
Donald G. Tannenbaum & David Schultz
eviren: Fatih Demirci

Donald G. Tannenbaum & David Schultz

Siyas Dnce Tarihi: Filozoflar ve Fikirleri
Inventors of Ideas: An Introduction to Western Political Philosophy (2nd ed.)
2004 by Wadsworth, Thomson Learning, Inc.
ngilizce Aslndan eviren: Fatih Demirci
Adres Yaynlar: 16
7. Bask, Kasm 2011; 6. Bask, Mart 2011; 5. Bask, Mart 2010; 4. Bask, Kasm 2008;
3. Bask, ubat 2007; 2. Bask, Ekim 2006; 1. Bask, 2005
Adres Yaynlar, 2005
Tm haklar sakldr. Hibir ekilde tamam ya da herhangi bir paras fotokopiyle veya
baka yntemlerle oaltlamaz. Bunu yapanlar veya buna teebbs edenler hakknda
yaynevimiz kanun takibat yaptrma hakkna shiptir.
Adres Yaynlar bir Liberte Yaynclk A markasdr.
Genel Yayn Ynetmeni: Seluk Durgut
Sanat Ynetmeni: Muhsin Doan
Mizanpaj: Liberte Yaynevi

Kapak Filmi: Arel Repro

Kapak ve Bask: Cantekin Matbaas

Adres Yaynlar
GMK Bulvar No: 108/16
06570 Maltepe/Ankara
Telefon: (312) 230 87 03
Faks: (312) 230 80 03
E-posta: info@liberte.com.tr
nternet Sat:
www.liberte.com.tr

ISBN: 978-975-6201-03-7

NDEKLER

Birinci Blm:
Siyaset Felsefesi: Meydan Okumay Takdim.............................................................. 19

BRNC KISIM: ANTK A SYAS DNCES

kinci Blm:
Atinann Oyun Yazarlar: Sofokles ve Aristofanes................................................... 41
nc Blm:
Platon: Adleti Savunmak............................................................................................... 59
Drdnc Blm:
Aristoteles: Topluluu Onaylamak............................................................................... 77
Beinci Blm:
Cicero ve Roma Siyas Dncesi: Siyasetin Dnm...................................... 95

KNC KISIM: ORTA A SYAS DNCES

Altnc Blm:
Paulus ve Augustinus: Hristiyan Siyas Dnyasnn Douu............................111
Yedinci Blm:
slamn Katks: Salisburyli John,

Thomas Aquinas ve Orta a Siyas Dnyasnn Ykselii.................................129

Sekizinci Blm:
Dante ve Marsilius: Orta a Siyas Birliinin Sonu.............................................147

NC KISIM: MODERN SYAS DNCE

Dokuzuncu Blm:
Machiavelli: Anariden Ka........................................................................................159
Onuncu Blm:
Luther ve Calvin: Modern Siyas Dncenin Din Temeli..................................183
On Birinci Blm:
Kopernik, Bacon, Descartes ve Newton: Modern Siyasetin Bilimsel Temeli.199
On kinci Blm:
Hobbes: Bar Gvenceye Almak...............................................................................213
On nc Blm:
Locke: Mlkiyeti Korumak.............................................................................................233
On Drdnc Blm:
Rousseau: Demokrasiyi na Etmek...........................................................................253
On Beinci Blm:
Mary Wollstonecraft: Modern Feminizmin Kkleri...............................................279
On Altnc Blm:
Hume, Burke ve Kant: Aydnlamann Eletiricileri ve Savunucular...............297
On Yedinci Blm:
Mill: zgrl Temellendirmek................................................................................313
On Sekizinci Blm:
Marx: Tarihin Anlamn Aa karmak....................................................................333

DRDNC KISIM: POST-MODERN SYAS DNCE ve TES

On Dokuzuncu Blm:
Post-Modern Siyas Dnce: Freud, Nietzsche ve Akln Sonu........................367
Yirminci Blm:
Fikirleri cat Edenler ve Onlarn catlar: Devam Eden Meydan Okuma.........389

nsz

Bir devrim istediini syle Anayasay deitireceini syle

The Beatles, Devrim, 1968
ki ey srekli artan bir merak ve korkuyla zihni doldurur, daha sk ve
daha ateli biimde dnce onlara ekilir: zerimdeki yldzl gkler
ve iimdeki ahlk kanunu.
Immanuel Kant, Saf Akln Eletirisi, 1781

Beatlesn szleri kendi alarnn ruhuna arda bulundu. O a, gen insanlarn

sosyal ve siyasal normlar sorgulad bir deiim ve isyan ayd. Yaklak iki yzyl
nce Kant da, kendi ann ruhunu ve varsaymlarn sorgulamt. Kant, bireylerin,
kendilerinin yaratmadklar korku salan bir evrende insanoullar olarak kendi yerlerini nasl anlayabilecekleri temel sorusuna cevap veriyordu ve onun cevaplar, uzun
dnemde ngiliz, Fransz ve Amerikan devrimlerinin ortaya kard kadar nemli
bir ayaklanmay kkrtt (bkz. On , On Drt, On Alt ve On Sekizinci Blmler).
Kantnki kadar Beatlesn szleri de, siyasetin temel sorularnn, insann var oluunun en nemli ynlerinden bir ksmn dile getirmeye devam ettiini gsterir.
Siyasal Dnce Tarihi: Filozoflar ve Fikirleri, siyaset felsefesinin, ou insann farknda olmad yollarla insan hayatnn eitli ynleriyle nasl balantl olduunu
rencilerin grmesine yardmc olmak iin yazld. Bu kitap, siyaset felsefesindeki
ilk derslere kaydolmu kiiler ve onlara siyaset felsefesini reten profesrler iin
tasarlanmtr. Bu kitap, birincil kaynaklarla birlikte kullanlabilir, fakat ayn zamanda bir siyaset felsefesine giri, bir siyaset felsefesi incelemesine giriin bir bileeni
veya bu bilim dalnn alann ve metotlarn inceleyen bir dersin paras olarak tek
bana da yeterli olabilir. zel bir dersin ierii ne olursa olsun bu kitap, konuya
okuyucu dostu bir giri olmay amalamtr.
19

Kitabn en nemli amac, gnmzn siyasetini anlamak iin onlarn siyaset ve

toplum hakkndaki grlerinin ne kadar nemli olduunu gstermek zere, otuzdan fazla byk Batl siyasal dnrn grlerini zl biimde tartmaktr. Onlar,
ister Anayasay deitirmek isteyen bir devrim yapmak, isterse sadece kendi stlerindeki yldzlar ve ilerindeki ahlk yasasn anlamak istesinler, bu kitap, rencilere,
siyaset felsefesinin ne kadar nemli olduunu takdir etme imknn verecektir.
Bir siyaset felsefesi ders kitab, sadece bilgiyi kitaptan okuyucuya aktaran bir kanal olmak zorunda deildir. Bir ders kitab, rencileri heyecanlandrp onlarn ilgisini eken
ve felsef sorgulamadaki zevki besleyen aktif bir renmeyi tevik edebilir. Bir ders kitab da, felsef incelemenin, pratik siyaseti anlamaya ya da takip etmeye bir engel olmadn gsterebilir. Tam tersine, Aristotelesin (4. Blm) yzyllarca nce gzlemledii
gibi, her iyi eitimli siyaseti veya siyaset bilimcide felsefe ve siyaset birlemelidir.
Uzmanlara ve retmenlere gelince, biz, konunun bilimsel bir ekilde sunulmasyla, yeni balayan rencilerin ihtiyalar arasndaki gerilime kar duyarlyz. Buna
uygun olarak biz, mucitlerin fikirlerine sayg duyan ama onlar deiik zek dzeyindekilerce kabul edilebilir hle getiren bir okuma dzeyinde yazdk. Siyaset felsefesinde rencilerin daha nceden bir birikimi olmadn varsaymamza ramen, biz,
alann temellerini anlamaya almak iin biliginlerin herkese tavsiye edecei meydan
okuyucu terimler ve alntlar kullanmak suretiyle, ok nemli fikirleri ve konular
ar derecede basitletirmekten kanmaya altk. Muhtemelen yeni olanlara ina
gelmeyecek olan isimler, terimler ve kavramlar, metinde dzenli olarak tanmland.
Siyas Dnce Tarihi: Filozoflar ve Fikirleri boyunca eletirel dnmeyi kuvvetlendirmek iin ok sayda strateji kullandk.

Geni Dnr Yelpazesi

Her zaman bir siyaset felsefesi metninin kapsayabildiinden daha fazla filozof
vardr, ancak, bizim amacmz, Yunan oyun yazarlarndan Platona, Rousseauya
ve Mary Wollstonecrafta, Karl Marx ve Sigmund Freuda kadar mmkn olduu
kadar geni bir yelpazedeki dnrleri takdim etmektir. Umarz ki, renciler bu
alann derinliini ve geniliini takdir etmeye balayacaklar ve dnrlerin dizisi,
onlara, sadece her bir filozofu ve onun fikirlerini renme deil, ayn zamanda siyasal dnce tarihi boyunca var olmaya devam eden inan, akl, bilim ve phecilik
arasndaki gerilimi kefetme imknn verecektir
Temel Konular ve Aktif renme Stratejileri
Siyas Dnce Tarihi: Filozoflar ve Fikirleri, rencinin sorgulamasn tevik edecek birka temel konu etrafnda ekillendirilmitir. rnein, eitmenler, rencilerden, her bir yazarn dima mevcut olan bireye deer verme ile kolektiviteyi
destekleme arasndaki zlmemi gerilime nasl cevap verdii ve her bir cevabn
insanlarn kamu karn tanmlama tarzlarndaki periyodik deiimleri nasl etki20

lediini, karlatrmalarn isteyebilir. Baka bir konu, eitlik ve hkmetin rol

gibi temel deerlerde, bir filozofun grn Orta aa ait bir grten ziyde,
bir post-modern gr benimseyip benimsememesinin, teorik olduu kadar pratik olarak da yaratt farkla megul olur. nc bir konu, bilimin gelimesinin,
dinin siyasal ileri etkileme gcne nasl etki ettiini test edebilir. Ve kadnlar, ile
ve yurttalk alglar, yzyllar iinde nasl bir deiim geirmitir?
Biz, standart giri derslerinde retilen geleneksel konular yannda daha yeni konular da ele alyoruz. Cinsiyet konular, rnein greceli olarak ikincil literatrn
yakn zamanlardaki bir konusudur. Bizim bu konudaki tavrmz, yzyllar boyunca
filozoflar tarafndan ayr muamele grm olan btn insan gruplar asndan siyasal
teorilerin sonularn tartma hedefimizle uyumludur. Filozoflar harekete geiren
sebepleri, sadece yazarlarn bizzat kendilerinin sunduu fikirleri gz nne alp okuyarak anlamada anakronistik bir taraf yoktur. Biz ayn temalar tekrar tekrar ele almak
suretiyle, mevzuya aktif olarak katlmalar iin rencilere meydan okuyoruz.
Her bir blmde, tek bir cevab olmayan sorular gndeme getirilmitir. Bu sorular, okuyucuyu eletirel dnmeye dvet etmek ve muhtemel bir snf tartmas
iin bir temel olmak zere konulmutur. Cevaplarn ele alnmas, her bir retmenin amalarna bal olarak, incelenen filozofla snrl olabilir, birka filozof arasndaki karlatrmaya kadar uzanabilir ve hatta gncel konular ve problemler nda bir tartma bile yaplabilir.

Objektiflie Kar Sublektiflik

Biz her filozofu mmkn olduu kadar objektif olarak sunuyoruz ama byle snrl
bir metinde, bilginlerin nerdii alternatif yorumlarn pek ounu tartamayz. Elbette ki biz, bu kitapta yer alacak yorumlar seerken ok sayda subjektif tercihler
yapmak zorundaydk ama bu subjektiflii aan renciler, her blmn sonundaki Notlara ve Ek Okumalara, zellikle bizim yorumlarmza alternatif yorumlar
sunan yldz iaretli (*) olanlara mracaat edebilir. Kafa kartrc veya elien
yorumlarla kafalar kartrlmaktan ve akn durumda braklmaktan ziyde, bu
yorumlardan bir veya birounu inceleyen renciler, belirli bir filozof yannda,
yurttalk ve hkmet anlayyla ilgili eitli yorumlarn bu tr farklarn ve sonular iin ne srlen gerekeleri de analiz edebilir. Byle yapmak suretiyle renciler, kendileri iin siyaset felsefesi almann gerekte ne kadar dinamik ve ak ulu
bir alan olduunu grebilirler.
Yeni zellikler
Bu ruh iinde biz, bu ikinci basky sunmaktan memnunuz. Bu kitabn baarsnn,
sadece profesrlerin, onun kavram ve ieriklerini fikirlerimizin mucitlerinin dncelerini tartrken faydal bir temel olarak kabul ederek bu ruhu benimsemi
olmalarndan deil, ayn zamanda, onun yaklamn benimsemi olmalarndan
21

kaynaklandna inanyoruz. Birinci Blmde tam olarak tanmlanan bu yaklam,

zaman iinde byk siyaset filozoflar tarafndan kullanlana paralel bir ereve
sunar. Bu yaklam, byklerin, ship olduu ortak eyleri ve antik, Orta a,
modern ve post-modern okullarn yaklamlarnn farkllatklar eyleri gsterir.
Bu, hem yeni balayan rencilerinin kavrayabilecei, hem de onlara her bir filozofun kendine has katklarn daha derinden anlamas iin bir temel sunan bir yolla
yaplmtr. Her bir filozofun fikirlerini bir deli gmleine zorla sokarak deil, bilakis, onun fikirlerinin, bizim yaygn bir yaklam olarak tespit edip tanmladmz
eylere ne kadar uygun geldiini gsterek bu salanmtr.
Ayrca biz, siyaset felsefesinin gelecek iin devam eden meydan okumasn ortaya koyan yeni bir Yirminci Blm de ekledik.

Filozoflar ve Fikirleri nternette

Biz, eletirel dncenin, orijinal felsef almalarn okunmasyla ilerleyebileceini
kabul ediyoruz. Hem metin hem de o metnin iindeki birincil kaynaklardan yaplan alntlar, rencilere gerekli aralar ve oriijnallerin stesinden gelmek iin gereken gveni verebilir. Umudumuz udur ki, bu kitap, rencileri birincil kaynaklar
okumann muazzam deerinden haberdar eder ve renciler, siyaset filozoflarn
sadece daha iyi anlamakla kalmazlar, ayn zamanda byle yapmaktan muazzam
zevk ve fayda elde ederler.
renciler,
http://politicalscience.wadsworth.com/tannenbaum2
adresinden, her bir blmde zikredilen bu orijinal almalar ne karan sitelere onlar gtrecek web linklerine ulaabilirler. Bu site, ayn zamanda kitapta tanm
yaplan nemli kavramlar tasvir eden aadaki ema ve tablolar da iermektedir.
Platonun izgisi: Platonun bilgi aamalar (nc Blm).
Aristoteles: doal politik ekonomi ile toplumlar arasndaki iliki (Drdnc
Blm).
Aristotelesin hkmet trleri snflandrmas (Drdnc Blm).
Hobbesun siyasal szlemesi (On kinci Blm).
Lockeun toplum szlemesi ve Hobbesun siyasal szlemesiyle karlatrlmas (On nc Blm).
Rousseaunun toplum szlemesi ve Lockeun toplum szlemesiyle
Hobbesun siyasal szlemesinin karlatrlmas (On Drdnc Blm).
Yasama organlar iin iki oy verme emas: tek yeli blge sistemi ve nisbi
oranl temsil (On Yedinci Blm).
Marxn tarih aamalar (On Sekizinci Blm).

22

BRNC BLM

SYASET FELSEFES:
MEYDAN OKUMAYI TAKDM

A. Giri
Farz edin ki, devlet, anne-babanzn din faaliyetlerini ihbar etmediiniz takdirde
sizi idam etmekle tehdit etti. Ne yapardnz?
Eer en iyi arkadalarnzdan biri, ihanet gerekesiyle idam edilirse, arkadanzn masum olduunu rendiinizde, devletinizin ne tr bir adlet uyguladyla
ilgili ne dnrdnz? Devlete kar ne yapabilirdiniz?
Yalnzca sizin tarafnzdan itiraz edilebilir olduu iin deil, ayn zamanda ykc bir i sava tehlikesi ortaya karacak olmasna ramen, sadece lider yle istedi
diye devletinizin herkesin ayn dine veya ekonomik teoriye uygun davranmasn
istediini hayl edin. Bu sava nlemeye almak veya bir taraf ya da dier taraf
hakllatrmak iin ne tr ikna edici argmanlar kullanrdnz?
Eer onca yl hizmetten sonra, st dzey fakat partizan olmayan bir devlet iinden, sadece yeni bir siyasal parti iktidara geldi diye karlm olsaydnz, eski iinize geri dnmek iin ne yapardnz veya ne yapabilirdiniz?
Veya, varsayn ki, hkmet, sizin ahlksz olduunu dndnz bir yasa kard. Bu yasaya her zaman itaat etme ykmll altnda myz? Eer yakalanmakszn bir yasay ihll edebilseydiniz, bunu yapar mydnz?
27

28

Donald Tannenbaum & David Schultz

Bunun gibi sorular, Platondan Machiavelli, Hobbes ve Lockea kadar byk siyaset filozoflarna yazma ilham vermitir. Bugn dnyann her yerinde insanlar benzer sorularla kar karyadr ve bu sorular baz noktalarda sizin kiisel hayatnzla
da yakndan alkal olabilir.1
Dier yandan, kiisel sorular hakknda daha az dnmeye eilimli olabilirsiniz.
nsan hayatnn kaydndan ve pek ok insan iin aresizlik ve ac ekmekten ibaret
olan tarihin bir anlam var mdr? Tarih hangi temele dayaldr? Hayl edilebilen en
iyi rejim ya da devlet hangisidir? nsanlar byle bir devleti veya onun btnleik
ekonomik sistemini sorgulayacak kadar mutlak ve tam bir zgrle ship olmal
mdr? Neden? nsan doas nedir ve bu soruya verilen cevaplar, devlet ve kamu
kar hakkndaki fikirlerle nasl ilikilendirilir?
Bu tr konular hakknda dnmek sizin iin iyidir, nk genlik gelecein miras brakcs olduu kadar gemiin de mirassdr. Bu bak as, iki ynl ykmllk ima eder: gemii bilmek ve gelecei yaratmak. Her iki grev de mirastan
ve imdiki zamandaki ilham kaynandan haberdar olmay gerektirir. Bu kitap, gemiin meydana getirmi olduunu ve u anda daha iyi bir gelecek temin etmek iin
ne yaplabileceini en iyi ekilde anlamak iin bir perspektif salar.

B. Bat Siyasal Dncesinin Kaynaklar

Bat siyasal dncesinin kaynaklar;
O hlde kabul ediyor musun, bir adam bir eyi tutkuyla istiyor dediimiz zaman, o bu eyin hepsini ayrm yapmakszn istiyor, demek istemez miyiz ?....
yleyse filozof da, bilgelie tutkusuyla yalnzca bir ksmn deil, bilgeliin
btnn arzu eden kiidir, deil mi?2

diye soran Platonla balar.

Aristoteles bize, felsefenin kayna olan bilgelii aramann, merakla baladn
syler.3 Tarihsel kantlar gsteriyor ki, rgtl siyasal toplumlar, bir merak ve bilgelii arama anlamnda filozoflar var olmadan nce de vard.4 Uzun zaman nce
insanlar otorite, adlet ve itaat gibi eyler hakknda inanlara shiptiler. Bu inanlarn kant, Antik halklarn geleneklerini oluturan ok sayda yazl ve szl kaynaklarda bulunur: Eski Ahitten ve Viking efsanelerinden, Yunan airlerine ve piyes
yazarlarna kadar efsaneler, destanlar ve folklor.
Bununla birlikte, mnferit dnrler tarafndan kaydedilmi sistematik felsefe,
Batda Eski Yunanllarla birlikte balam grnyor. Bir kii, muhtemelen Sokrates
(M 469-399), felsef ruh veya psyche dncesini balatt.5 Bu dnce, hayatta
insanlarn sadece var olmaktan veya fiziksel (bedensel) arzularn tatmin etmekten
daha yksek bir amalarnn olduunu ima eder. O zamandan bugne kadar felsefenin en temel sorular, daha yksek amacn ne olduu ve bu amacn nasl elde edi-

1 - Siyaset Felsefesi: Meydan Okumay Takdim

29

lebilecei olmutur. Siyaset felsefesinin temel sorusu, u sorgulardan kaynaklanr:

nsanlarn yksek amalarn elde etmelerine yardm etmede devletin rol ne olmaldr? Bu ve bununla ilgili sorular cevaplarken6 siyaset filozoflar, (buna yardm
eden) iyi devletlerle kt devletler arasnda nitelie dayal ayrm yaparlar7.
Siyaset felsefesi, sadece soyut bir uygulama deildir. Fikirler ok nemlidir. Onlar, otoriteyi sorgulamak, aratrmak, ona meydan okumak ve hatta onu hakllatrmak iin silh olarak hizmet ederler. Tarih boyunca Sokrates, Martin Luther ve
John Locke gibi filozoflar, eziyet grmler ve hatta benimsedikleri fikirler nedeniyle siyasal otoriteler tarafndan idam edilmilerdir. Onlarn fikirleri bir tehditti,
nk, siyaset felsefeleri, insanlarla, devletler, dinler, ileler ve toplumun yeleri
arasndaki ilikileri tanmlayan alternatif dnya grlerini temsil etmekteydi. Bu
nedenle, siyaset felsefesi, fikirler ve onlarn siyasal sonular zerindeki umut, hsran ve kavgadan ibaret olan yaayan bir duvar kilimidir.
Bu, uyumlu herhangi bir fikirler dizisinin takip eden sonularn tam olarak biz
bilebiliriz demek deildir, daha ziyde, bizim bir siyasal faaliyetin sonularn zorunlu olarak bilebileceimizi sylemektir. rnein, yoksulluu azaltmay amalayan yasalar, daha yoksullam bir nfusa neden olabilir. Terrizmi durdurmay
amalayan faaliyetler, terrist eylemlerin artmasna nayak olmutur. Bununla birlikte, siyasal fikirlerin baz sonularn nceden grebiliriz. rnein, eer sadece
diktatrler vlrse, demokrasinin ortaya kmasn nasl umabiliriz? Baskya kar
meydan okumazsak, zgrlk nasl geliebilir? Fakat, eer demokrasinin deerleri
ve zgrlk kullanlabilir durumdaysa, onlar mmkn seenekler hline gelir.

C. Ortak Davran, Farkl Sonular

Birbirlerinden bamsz olarak yazmalarna ramen siyaset filozoflar genellikle
kendilerinden ncekilerinin almalarna inadrlar. Bu inalk, ortak temel konulara muamelede ortaya kar. Filozoflar arasndaki ortaklk, birka temel alana
yansr ve bu kitap, bunlardan birkan inceliyor.
Birincisi, filozoflar, onlar yazmaya iten kendi dnemlerinin siyasal krizini veya
bir sorunlar dizisini gz nne alrlar. Bu kriz, var olan siyasal dzene ierden veya
dardan bir meydan okumay, toplumda grlen bir k, ya da nefret edilen bir
dizi din, siyasal veya ekonomik fikirlerden gelen entelektel bir tehdidi bile temsil
edebilir. Her bir krize cevap verirken onlar, aslnda ben (veya biz) ne yapmalym
(yapmalyz) ve neden sorusunu sorarken, felsef cevaplar sunarlar.
kincisi, filozoflarn her biri, kiisel bir metodoloji veya siyaset hakknda dnme
yntemi sunar. Metodoloji, bir realite grn, toplum hakknda bir dizi varsaym ve
bir dnya tanmn, yani, yazarlar arasnda metodolojinin farkllamas gereine ramen, her bir filozofa gre her yerdeki btn insanlara uygulanan hem makl hem de
evrensel bir dnya tanmn ierir. Dahas, her bir filozof siyasal zmleri nasl haklla-

30

Donald Tannenbaum & David Schultz

trabileceimizi sorar. Siyasal hakikat, rasyonel olarak gsterilebilir mi, yoksa, hakikatler imana dayal olarak m kabul edilmelidir? Hepimizin rza gsterebilecei hakikatler
gerekten var mdr? Ksaca, filozoflar, zlmesine yardm edecekleri problemlere nasl yaklalacan ve onlarn zmlerinin nasl hakllatrlacan merak ederler.
ncs, onlar, insan doas ile veya insanlarn gerekte nasl olduklar ile ilgili
ahs grlerini sunarlar Burada onlar, insan doasnn sadece iyi ya da kt
olup olmad sorusunun tesine, daha yksek bir ama tartmasn ieren daha
karmak bir analize geerler. rnein, insan doas tanmlar, bireye kolektivitenin
stnde veya kolektiviteye bireyin stnde deer vermeye veya insanlarn doal
olarak bar olmasna ramen, toplum tarafndan bozulup bozulmadnn sorgulanmasna yol aabilir. nsan doas hakkndaki sorular, bizim esas olarak rasyonel
mi olduumuzu yoksa ncelikle tutkular tarafndan m harekete geirildiimizi ve
eer bunlardan birisi doruysa, bunun ne fark yaratacan ele alr. Hatta bu sorular,
gerekte sabit ve tahmin edilebilir bir insan doasnn var olup olmadn da kapsar. Bundan baka, kadnlarla erkeklerin doas ayn mdr ve eer ayn deilse, bu
inan, onlarn toplumsal dzen hakkndaki dncelerini nasl etkiler? Belki de en
iyiler ynetmeli ve geriye kalanlar itaat etmelidir, bu durumda filozoflar, kimin en
iyi olduunu ve bu nitelii hesaplarken neyin hesaba katldn sorarlar.
Son olarak, filozoflar, krizle ya da kendilerinin tanmlad bir dizi problemle
urarken, devletin uygun rolnn bir versiyonunu sunarlar. Bu durumda kamu
kar nerededir? Bu tr kritik sorunlarla karlaan insanlar iin ne tr bir cevap en
iyisidir? Kamu kar grleri, her bir yazarn metodolojisine ve elbette devletin
trleri, rgt, yaps ve grevleri hakkndaki tartmalar da ieren insan doasyla ilgili teorisine dayaldr. Bu konu, ayn zamanda devletin, ekonomi, din, eitim,
sosyal snf, ile ve hatta bazen devlet iin kurulan uygun coraf bir ortam gibi
devlet d saylabilecek eylerle ilikisini de ihtiva eder.
Fakat eer onlarn almalar, belli konulardaki yeterli bir ortak muameleyi yanstyorsa, filozoflar ne bu konulara eit biimde bakarlar ne ayn ayrntlara vurgu
yaparlar, ne de benzer sonulara ularlar. Eer onlarn sonular bir dierininkine
yakn olsayd bile, bu kadar ok felsefeyi inceleyecek ok kk bir ortak nokta
varolacakt. Gerekte, onlar bu kadar ilgin ve son tahlilde faydal klan ey, yaklamlarnn ve sonularnn eitliliidir.
Hepimiz, bize gerekliin resm bir versiyonunu sunan bir kltrn iine doduumuzu dndmzde, byle bir eitlilii deerlendirebiliriz. Pek ok insan
iin, yalnzca tek muhtemel bir anlay zmsemi olduumuzu ve biz alternatif
grlere ya da fikirlere ship olmadka bizim anlaymzn tmyle test edilemez ve daha az deiebilir olduunu kefetmek uzun zaman alr. yleyse, eitli
fikirleri dnerek ve karlatrarak, insanlarn problemleri zerken ship olabilecekleri zti bir karn tesinde, siyaset felsefesi incelemesi, dnmemiz ve harekete gememiz iin birka bak as sunar.

1 - Siyaset Felsefesi: Meydan Okumay Takdim

31

Bir adan filozoflar, kendi kltrleri, karlatklar problemler ve nerdikleri

cil zmler hakknda bize bir eyler sylerler. Fakat baka bir adan onlar, onlarn zel durumlarn aan, bugn bile var olmaya devam eden problemleri gsteren
gzlemler yapabilirler. rnein, Sofoklesin oyunu Antigon, ile, din ve siyasal topluma ynelik atan grevleri uzlatrma sorunundan bahseder. Aziz (Saint) Thomas Aquinas ve Aziz (Saint) Augustinus, Kilise-devlet konular ya da dinle devlet
arasndaki uygun iliki hakknda yazdlar. Platon ve Aristoteles, ynetmeye en uygun kiinin kim ve toplumu dzenlemenin en iyi yolunun ne olduundan bahsederler. Salisburyli John ve John Locke, siyasal iktidarn snrlar ve bir hkmetin
ne kadar kontrole ship olmas gerektii gibi konularda yazdlar. Ve Aristofanesin
oyunu Lysistrata, Mary Wollstonecraft, Friedrich Nietzsche ve John Stuart Mill,
kadnn toplumdaki roln gstermede yeni bir r atlar.
Bu geni sorulara cevap verirken her bir filozofun almas, ship olduunuz deerlerin ve inanlarn ortaya kmasna hizmette bulunabilir. Siz bu kitab okurken,
hangi fikirleri gerekten ilgin ve doru bulduunuzu ve nedenini kendi kendinize
sorun. Kendinizle ilgili ne tr tecrbeleriniz var? Gerekten, sizin siyasal tecrbeleriniz nelerdir? Bununla birlikte, bu tecrbeler, ilk bakta ne kadar nemsiz grnrse
grnsn ship olduunuz siyasal felsefenin temelini oluturmaya yardm ederler. Ve
fikirlerinize filozoflarn rs zerinde ekil vermek, sizin onlar tam olarak kullanmanza imkn verir, zellikle siz ve toplumunuz bir siyasal krizle karlat zaman.

D. Siyaset Filozoflarn Karlatrmak

Bir defa, mnferit filozoflarn grlerini kendi zamanlar balamnda anladmzda, biz, farkl filozoflarn fikirlerini karlatrmaya hazrzdr. Benzerlikleri ve farkllklar veya insan doas, adlet, eitlik ve benzeri terimlerin her birinin ne anlama
geldiini test ederek bunu yapabiliriz. Fakat tek tek filozof karlatrmalarnn tesinde, filozof gruplarnn grleri, Bat siyaset felsefesinde bulunan sabit modellere gre onlar kategorize ederek zetlenebilir. Filozoflar sklkla, onlarn, Antik,
Orta aa ait, modern ya da post-modern olup olmadklarna gre karakterize
edilir.8 Bu etiketler, ok eitli ekillerde kullanlabilir, bunlardan biri bu kitabn
ana temasyla ilgilidir: siyaset felsefesinde akln rolleri ve bilim. Birka rnek, bu
konuda farkllaan bak alarn tasvir eder.
nk sana, bilimin en yksek amacnn, iyi ve doru olan her ey deerini
bizim iin ald iin, yinin zne ait doas olduu sylendi yleyse,
bizim devletimizin dzeni, sadece, bu bilgiye ship bir Koruyucu tarafndan
zenle gzetildiinde, en mkemmel ekilde dzenlenecektir (Platon, bir
Antik filozof).9
stnl, her insan dehs rnn zerinde olan Kutsal Kitaplar tarafndan garanti edilen ele aldmz Tanrnn Devleti, insanlarn zihinlerinin
etkisinin tesadfne dayanmaz (St. Augustinus, Bir Orta a dnr).10

32

Donald Tannenbaum & David Schultz

nsan bilgisi ve gc bir arada bulunur (Francis Bacon, daha ok bir

modern).11
Kopernikten beri, insann, eimli bir dzleme ship olduu grlyor
imdi merkezden, daha ve daha fazla uzaklayor neye? Hilie doru mu?
(Nietzsche, bir post-modern).12

Daha spesifik olarak bu kitap, inan ve dier bilme trlerinin siyasal bilgiyi tanmlama ve hakllatrmada rol oynad kadar, bilim ve akln oynad rolleri de aratrmaktadr. Temel ilgiler, dnrlerin, siyasal felsefelerini sunmak iin hangi grleri
ve kantlar sunduklardr? Siyasal hakikat var mdr, ve eer varsa, onu nasl bilebiliriz? Eer hakikat yoksa, ya da onu bilemeyeceksek, bu, doru ya da yanln olmad
anlamna gelir mi? Bu sorular, btn siyaset filozoflar iin hayat nemdedir.
Eer iman ve inanca siyasal iddialar desteklemek iin sk sk bavurulmusa, bilim ve akla da bavurulmutur. Bilimin en bataki gelimesi, tarih ncesi ve Antik
dnemlerde Yakn Dou, Msr ve Mezopotamyada insanlarn gklerdeki gzlemlerinden ortaya kmtr.13
Bilim, gzlem sreci (veya yakn zamanlarda, deney) vastasyla elde edilen, fiziksel dnya hakkndaki sistematik bilgi olarak tanmlanabilir. Eski Atinada ilk bilimsel dnrler, tanrlarn insan ilerine kiisel mdahalesini de ieren, fiziksel
olaylarn mitolojik aklanmalarn reddettiler. Onun yerine, Demokritosun atom
teorisini ve stankyl (Kos Adas) Hipokratin tbbn kkenlerini gelitirmesine
nclk eden doal saiklere ve sebeplere odaklandlar.
Bilimsel keifler, baz dnrlerin, insanlarn siyasal sorunlar da ieren problemlerini zmek iin, doal akl yrtme glerine bavurarak hayatlarn daha iyiletirebilecekleri hkmne varmalarna nclk etti. Onlar, akl ve bilimin her ikisini
de metafizik (gerek nedir?), epistemoloji (bildiimizi nasl biliriz?), etik (nasl davranmalyz?) ve metodoloji (bu sorulara cevap vermek iin en iyi metot nedir?) hakkndaki sorulara nfuz etmek iin kullandlar. Tek tek filozoflarn bu sorulara zel
cevaplar sonraki blmlerde ele alnacaktr, fakat metodoloji veya bir filozofun siyasal sorunlar hakkndaki dnme yntemi, farkl yazarlarn siyasal problemlerle ilgili
sonulara ulamak iin akl, bilim ve inanca nasl bavurduklarn ve bu yazarlarn bu
nedenle nasl etiketlendirildiklerini ve karlatrldklarn gsterebilir.
Platondan Ciceroya kadar Antik filozoflarn pek ounun yntemi, idealizm
olarak tanmlanabilir. dealizm, yksek idealler anlamna gelir veya bizim adlet,
hakikat, erdem ve akl gibi soyut ilkeler olarak adlandracamz eylerin gerek
varlklar (entity) olarak kabul edilmesidir. Onlarn gerek olduklarn sylemek,
onlarn, salk, iktidar, halk desteini elde etmek gibi daha dk deerde kabul
edilen amalardan daha nemli ve onlar zerinde ncelie ship olduklar anlamna gelir. Platon ve dier Antik veya klasik yazarlar iin akl, siyasal bilginin temeli
olarak hizmet eden belirli kesin hakikatleri veya fikirleri kefetmede kullanlabilir.

1 - Siyaset Felsefesi: Meydan Okumay Takdim

33

St. Augustinustan itibaren Orta alar boyunca Hristiyan yazarlarn ou, din
inancn ve ncilin btn nemli bilginin kaynaklar olduuna inanan bir Orta a
bak asn yansttlar. Bu yazarlar, idealizmi akldan ok imann hizmetine koyarak
Antik pagan* idealizmini Orta a Hristiyan inancyla uzlatran din-idealistler
(theo-idealist) olarak tanmlanabilir. Onlara gre, cennetteki Tanr hem gerektir
hem de dier btn ideal deerlerin cisimlemesidir. Buna gre, din-idealistler iin
insann en yksek amac, te-dnyada (heavenly) kurtulutur ve siyasal alanda bile
bu ama, daha dk ve salk, siyasal nfuz, fizik g ve hatta sekler bilgelik gibi
grnte daha pratik olan dnyadaki amalara gre ncelik kazanr. Din idealist
ynelim, Luther ve Calvin gibi ilk modern dnrleri etkiledi.
Modernler, ilk modernden neo-modern ve son dnem modern filozoflara kadar sralanan deiik bir gruptur. Machiavelliden itibaren ilk modernler, materyalisttir (maddeci) ve ou zaman empirisist (deneyci) veya rasyonalisttirler (aklc). Onlara gre,
madd deerler, ideallerdeki herhangi bir kardan veya kurtulutan daha nce gelir ve
bu deerler, ya empirik bilgi yoluyla duyularmz vastasyla ya da zihnimiz ve rasyonel
analiz vstasyla grnr hle gelir. Modernler iin te-dnyayla ilgili amalar, eer
tmyle liyaktsiz deilse, ikinci derecede grlr. Machiavelli iin ahlk sorunlar, siyasal dnceden ayrdr ve aktif olan dnceye ait olann yerini alr. Dier yandan ilk
modernler, daha nce hem Antik dnem hem de Orta a siyasal filozoflar tarafndan ikinci derecede nemli grlen veya reddedilen belirli deerleri benimserler. Siyasal iktidar, salk, fiziksel zevk, bilimsel ve teknolojik keif yoluyla ilerleme ve dnyev
memnuniyet gibi deerler, insanlarn arayabilecei en yksek hedefler olarak kabul
edilir. Hobbes, Locke, Bacon ve Descartes ieren ilk modernlerin yntemi, madd
ncelikleri daha pratik bir akla bavurarak amalara, Antiklerin onayladklarndan
daha empirik bir analize balar. Bu yazarlar, bu nedenle, yapay siyasal varlklar veya
madd amalarn elde etmelerine imkn veren hkmetler meydana getirirler.14
Bu modern materyalistlerin sonraki eletiricileri Humela Kant, Burkele
Rousseauyu ve Hegelle Marx kapsar. Onlar, bilgi ve hakikat hakkndaki pek ok ilk
varsaymlara, onlarn ne kesin ne de modernlerin dndkleri gibi tam olmadklarn
ileri srerek meydan okurlar. Bu neo-modern eletiricilere gre, modern materyalizm,
eer biz hakik insanlmz gerekletireceksek, bir yntem ve hedef olarak yerinin
alnmas gereken lzumlu fakat geici bir amatr.15 Neo-modern yntem, Antiklerin
idealizminin bir biimine dn temsil eder, fakat akldan ok insann tutkusuna
dayanr. Onlarn sadece ilk modernlerin eletirisi olmayan, kendi zel bak alarna
da iaret eden, duyguculuun (emotionalism) ve idealizmin bu bileimidir.
Jeremy Bentham ve John Stuart Mill gibi ge modernler, ilk modernlerin aklna geri
dnmtr, fakat onlarn bak as, Hume ve Kant gibi eletiriciler tarafndan ekil* Pagan: Pagan kelimesi ounlukla putperest veya putatapan eklinde evrilmekle birlikte, ngilizcede putatapan anlamna gelen esas kelime idolater szcdr. Pagan daha ok, Eski Yunan ve Roma gibi ok tanrl din ve kltrleri
kastettii iin, bir kavram olarak olduu gibi kullanmay tercih ettik. (.n.)

34

Donald Tannenbaum & David Schultz

lendirilir. Bu eletiricilie tepki olarak onlar, modern dnceyi, materyalizmi dier

insan deerlerle uzlatrma giriimiyle deitirirler. Byle yaparak onlar, doal hukuk, doal haklar ve szleme teorileri gibi ilk bataki belirli katlklar reddederler.
ncelediimiz son grup dnrler, Nietzscheyle balayan post-modern filozoflardr. Post-modernlerin yntemi, temel olarak phecidir ve Platodan itibaren kendilerinden ncekilerin hibirinin metodolojik veya dier kesinliklerinin hibirinin
dnyann bugnk durumuna uygun dmediini kabul ederek akla kar pheci
ve eletirel bir tavr alrlar. Onlar, insanlk tarihi boyunca ileriye ynelik herhangi
bir hareket veya ilerleme olmu olduu dncesini reddederler. Siyasal filozoflarn ileri srd grlerde daha da az ilerleme olduuna inanrlar. Sonu olarak,
onlar bizi, gemiten alm olduumuz her eyi eletirmeye ve reddetmeye ve onu,
paralanm, sonu vermeyen, hibir ciddlik tamayan, oyunlu (playful) ve niha
olarak fikirlerimizin bugnk felsef tkeniinin srasn yerel etkilerin bir heterojenliiyle deitiren, srekli deien, srekli evrilen bir yaklamla deitirmeye tevik ederler.16 Bir bakma, post-modern metodoloji, her eyi sorgulayan ve insanlarn
inanlarn sorgulamalara kar savunmasn gerekli gren, hibir eyi kesin olarak
bilmediimizi ortaya karabilecek olan hakikatin gerek bilgisinin tek arac olarak,
Antik Atinann Sokratesine bir dn temsil eder. Fakat, post-modern dnce,
ayn zamanda bize akln stn deerini ve politik amalar formle ederken mmkn olduu kadar iyi ve dikkatli dnmenin nemini de hatrlatr.
Farkl filozoflar hakknda okurken, onlarn grlerini nasl doruldklarn aratrn. Ayn zamanda, iddialarn savunurken hangi kaynaklara bavurduklarn ve
siyasal felsefelerinin benimsedii hedefler ve varsaymlarn neler olduunu da sorun. unu not edin ki, her dnemde, her bir zaman diliminin farkl filozoflarn bir
araya getirmeye alan ve siyasal dncenin erken veya ge dnem gelenekleriyle
onlar ters dren, belirli yaklamlar ve varsaymlar egemendir.

E. Birey ve Kolektivite
Modern zgrl verken John Stuart Mill yle der:
nsanla bir zamanlar, zamannn yasal yetkilileri ve kamuoyuyla arasnda
unutulmaz bir atma geen Sokrates diye bir adamn yaad sk sk hatrlatlmaldr O zamandan beri yaam btn sekin dnrlerin bu
sz gtrmez stad yurttalar tarafndan hukuk bir yarglamadan sonra
dinsizlik ve ahlkszlk sulamasyla idama mahkm edilmiti.17

Bu, insann iinde bulunduu durumun nemli siyasal sonularyla birlikte bize
dayatt temel bir problemin dokunakl bir tasviridir. Btn byk Bat filozoflar, iki talep edici varlk (entity) arasndaki bir atmay kabul ederler: birey ve
kolektivite.18 Baz filozoflar, bireysel karlarn nemine dikkat ekmiler, dierleri
ise, bize iki faydal karlatrmal etiket salayarak kolektif iyiye veya kamu karna
vurgu yapmlardr: bireyci ve kolektivist.

1 - Siyaset Felsefesi: Meydan Okumay Takdim

35

Bireyle kolektivite arasndaki atma, tekil ve ounluk terimleriyle ifade edilir. Dierleri, Yahudi-Hristiyan Ben ve Sen ikileminden bahsederler; benlik ile teki arasndaki varolusal atma ya da anari ile uyumun insan ruhundaki i sava.19
Nasl adlandrlrsa adlandrlsn, bu atma, Bat siyasal geleneinin merkezidir ve
hibir byk filozof sadece bir taraf tutmaz. Soru udur, her iki taraf iin de en iyi sonular ortaya karmak iin hangisi daha nemlidir? Bugne kadar, hibir dnr,
bunu tatminkr bir ekilde zememi ve btn rakiplerini saf d brakamamtr.
Filozoflarn temel yazlarna bireyci veya kolektivist damgasn vurmak, onlarn
genel bak alarnn btnln tahrif edebilir, nk, byk filozoflar, bir dereceye kadar, her iki tarafn taleplerini de hesaba katarlar. Onlar, yazlarnda onlara
verilen kapsayc etiketle ters decek baz kavramlar ifade edebilirler. Bu nedenle,
belirli yazarlar bireyci olarak adlandrmak, onlarn, felsefelerinin btn ynlerinde
zorunlu olarak sadece bireyci dnceleri ifade ettiklerini deil, almalarnn temel vurgusunun, onlar dierleriyle kyaslamak iin faydal bir etiket hline getiren,
bir beyan olarak grlmelidir.
Kolektivitenin stnln savunan filozoflar, toplumu, tipik olarak, bir organizma eklinde resmederler. Organik bir toplumda bireyler kolektiviteyle ancak
vcutla iliki iinde olan organlar gibi (rnein, kalp ya da karacier gibi) iliki
iindedir. Bu organlar, organik olarak bamszdr ve kiisel mutluluk ya da kolektiviteye kar bireysel haklardan bahsetmek, karacierin vcuda kar haklarn
varsaymak kadar aptalcadr. Bu nedenle, kolektivist filozoflar, kamusal karn,
btnn refahn onun paralarnn stne karan organik bir siyaset iinde bulunduuna inanrlar.
Dier yandan, bireyin kolektiviteye nceliini savunan yazarlar, toplumu, bir biraya gelme veya onun farkl paralarnn bir toplam olarak grrler. Onlara gre
kamusal kar, iinde, hkmete kimin bakanlk edeceinin ve hangi politikalarn
yerine getirilmeye lyk olduunun belirlendii, bireysel tercihlerin bir araya gelmesiyle bir ounluk konumunu reten toplanma siyasetinin bir mahsldr.

F. ile ve Cinsiyet Rolleri

Byk filozoflarn ounun incelenmesine kar yneltilen bir eletiri, onlarn
sklkla kadnlar, eitli rksal ve etnik aznlklar ve (genellikle daha alt) sosyal snflar ihml etmeleri veya etkili bir biimde onlar siyasal sreten dlamalardr.
Bu kitap, Aristonun klelere muamelesi ve Marxn snfn rol hakkndaki grleri rneindeki gibi, her bir filozofun fikirleri erevesinde birok insan grubu iin
geerli olan bu eletirisinin temelini tetkik ediyor. imdilik erkeklerin ve kadnlarn
doas ve rolleri hakkndaki yazlardan rnek, bu tr bir eletiriye bir temel sunmak iin yeterli gelebilir.

36

Donald Tannenbaum & David Schultz

u aktr ki, ahlk iyilik, btn insanlarn bir niteliidir lmllk ve benzer ekilde sebat ve adlet-deildir bir erkekte var olan eyler kadndaki
ile ayndr. Bir erkein nitelikleri erkein ynetmesinde kadnn itaat etmesinde grlr (Aristoteles).20
Ey kadnlar, kendi kocalarnza Rabbe tbi olur gibi tbi olun. nk bedenin kurtarcs Mesih Kilisenin ba olduu gibi, erkek de kadnn badr.
Fakat Kilise Mesihe tbi olduu gibi, kadnlar da bylece her eyde kocalarna tbi olsunlar (Yeni Ahit).21
Erkein mutluluu benim arzu ettiimdir, kadnn mutluluu, erkein arzu
ettiidir. (Nietzsche).22
1. Erkeklerle Kadnlarn Rollerinin ve Doalarnn Karlatrlmas

Eer Bat siyasal felsefesini ayrt eden bir dalizmin biri birey ve kolektivite ise, siyasal
nemi ak olan bir dieri erkek ve kadndr. Erkeklerin ve kadnlarn rolleri ve ilede
beraberlikleri, siyasal teoriye pek ok katkda bulunanlarn dorudan bir ilgisidir ve dierlerinin dncesinde de ima edilmitir. Filozoflarn ounun toplumlarnda erkekler, fakirleri denetleyen zenginler ve kleleri yneten efendiler olarak etkili biimde
siyasal srece egemen oldular. Byk filozoflar bile, toplumlarnn en temel kabullerini sorgulamalarna ramen, dierlerini olduu gibi kabul ettiler. Bu yazarlarn ou
erkekti ve onlarn tanmlad, ya onlarn ak konumlarn yanstan ya da erkeklerin
kadnlara egemen olmasnn uygun olduunu ima eden cinsler arasndaki iliki, ounlukla hiyerarikti. Pek ok Antik a ve Orta a yazar iin, zellikle kadnslk
dncesi, kadnlara ikincil bir siyasal rol veren ve onlar erkeksi ihtiyalar gidermek
iin yaratlm nesneler olarak gren bir ilke olarak kullanlr. ok sayda modern iin
kadnslk ilkesi, sembolik olarak Antik felsefenin daha yumuak bir yetki alann temsil eden, pratikte de kadnlar siyasetten dlayan bir temel olarak olumsuz bir ilkedir.
Mdrik bir yazarn ileri srd gibi, erkeksi egemenlik, birka yolla
gsterilebilir.23 Kadns saylan doasndan dolay, kadnn erkee tbi olduu durumda erkeksi egemenlik aikr olabilir. Bu durumda kadnlara, toplumda, nemli,
fakat onun zel ve farkl doasna uygun olduuna hkmedilen bir rol verilir. Kadnlarn, zayf, uysal, duygusal ve ev ileri ve yeniden retici faaliyetlerle uyumlu
grevler iin doduklar kabul edilir. Dier yandan erkekler, doal olarak rasyonel,
dayankl ve daha byk toplum ve hkmetteki grevler iin en uygun varlklardr.
Onlar, karar verici, politikac ve sava olarak domulardr. Kadnn stats ikincildir, fakat onlarn byle bir konum igl etmeleri doaldr, bu nedenle hibir ekilde bu, zlimce ya da despotik grlmemelidir. Aslnda onlarn byle bir konumda
bulunmalar, hem onlarn kendileri hem de toplum iin faydaldr. Tarih boyunca
bu grn nemli istisnalar ve bu gre meydan okumalar var olmasna ramen
erkeklerin kadnlara ak stnl, Aristotelesten itibaren ileri srlmtr.
Cinsiyet stnl taraftarl, ayn zamanda, belki de dorudan doruya cinsiyet konularndan bahsetmeyi amalamayan fakat yine de erkekler ve kadnlar iin

1 - Siyaset Felsefesi: Meydan Okumay Takdim

37

farkl siyasal mevkiler bulan filozoflarn szlerinden de karlabilir. rnein Hobbes, emniyet ve evlilikle ilgili grlerinin, ne cinsiyet nyargsna ship olduunu
ne de bunu amaladn kabul ederdi. Hatta o, kendisinin cinsiyet konularndan
bahsetmeye ihtiya duymadn bile kabul edebilirdi, nk cinsiyet, onun temel
ilgi alanlaryla ilikisiz grnmekteydi. Fakat Hobbes, hem onun hem de bizim
zamanmz iin cinsiyetle balantl siyasal neme ship grler rettii iin, bu
nem ve onun sonular, onun siyasal felsefesinin her bir temel yn kadar tartlmay hak eder.
lve olarak, cinsel tahakkm iin zmn destek, aka tam tersini savunur grnen yazarlar arasnda bile bulunabilir. Bu nedenle, Platonla balayan bir grup siyaset filozofu, cinsiyet eitliini nerirler; ama onlarn nerileri yakndan incelenirse,
onlarn ounun bu tr eitlii sadece erkeklikle zdeleen nitelikler sergileyen
kadnlar iin ima ettii aa kar. Erkeklerle eit statden holanan bu kadnlardan, kadns davranla zdeleen her trl eilimleri, kabalk ve kendini feda etme
gibi erkeklere zg karakterler lehine ikinci dereceye koymalar beklenir.
Cinsiyet eitlii ve roller zerine yaplan bugnk tartmalarn bizi haberdar ettii zere baz insanlar, erkek egemenliini destekleyen fikirlerin apak bir hakikati
temsil ettiine inanrlar, dierleri ise iddetle buna kar karlar. Fakat, kar kanlar iin bile, bu tr filozoflar, zellikle Bat entelektel geleneini tanmlamada
nemli olanlar okumada hl fayda vardr. Bir kimse, nyargll ve modas gemi
diyerek baz fikirleri reddetse bile, bu fikirlerin neler olduunu bilmek nemlidir,
nk onlar, bugnk feminist dnce iin hayat nemde olan pek ok konuyu
ekillendirmede (negatif rnek yoluyla olsa da) ok nemlidir.
2. Siyasal Dncede ilenin Rol

Bat siyasal dncesindeki dier bir ikicilik (dualizm) ise, kamusal ve zeldir. Bu
kavramlar, ok sayda anlam ve imalara shiptir, ama bizim amalarmz asndan,
kamusal alan siyasal toplum anlamn tarken, zel alan, ile ve akrabalk ilikileri
demektir.24, 25 Asl sorun, kamusal ile zelin bir dieriyle nasl karlkl iliki iine
girdii ve bir dierini nasl glendirdiidir, zellikle, ile yapsnn, siyasal toplumun nasl rgtlenmesi gerektiiyle ilgili nasl bir rnek saladdr. rnein, baz
siyasal dnrler, bir ilenin ba bir erkekse, o hlde, hkmetin bann da bir
kii olmas gerektiini ileri srerek siyasal bir monariyi merulatrrlar.
Btn Bat siyasal dncesi boyunca, ile kavram, siyaset felsefesi asndan hayat
neme ship olmutur.26 Baz zamanlar, ile, ilk siyasal toplum ve siyasetin temeli olarak, dier zamanlarda ise, siyasal alann karsnda yer alan bir ev ii hayatn bir alan
olarak tanmlanmtr. Okurken, ilenin doal grlp grlmedii, erkeklerin ve kadnlarn siyasette ship olduklar rollerin ne olduu kadar, ilenin nasl tanmlandna ve siyasal amalara hizmet etmesi iin ileye nasl bavurulduuna da dikkat edin.
ilenin her bir siyasal felsefe asndan ne kadar nemli olduunu, erkeklerle kadnla-

38

Donald Tannenbaum & David Schultz

rn iledeki rolleri rneinin ne kadar ikna edici olduunu ve bu rollerin hangi yollarla
bizim siyasal otoriteyi belirleme eklimize bir rnek olduunu kendi kendinize sorun.

G. Siyaset Felsefesinin Zaman indeki Geliimi

Siyaset felsefesi, inanlar ve deerleri sunar ve yarglar; onlarn bir ksmn kabul
etmek, dierlerini de reddetmek iin gerekeler sunar. ou toplumda, hkim olan
inanlar, ounlukla, uzun bir sre, meydan okumaya uramadan mevcudiyetini
devam ettirir. Her ne kadar, gerekliin her resm versiyonunun amac toplumun
istikrarn salamaksa da, bu, genellikle, sosyal grubun (rnein, klan, kabile ya da
kyn) toplumsal yaama biiminin, herhangi bir hakllatrmaya ihtiya olmakszn doru varsayld geleneksel kltrler iin dorudur. Onlar, ksmen sorgulamadan muaftr, nk, bu fikirler, papazlar veya cad avclar gibi onaylanm muhafzlar tarafndan korunur. Bir merulatrma ihtiyac, genellikle, baz krizler veya
baka olaylar, daha nce olaan saylan inanlarla ilgili sorular kkrtnda ortaya
kar. Eer bu sorgulama, eski deerlerle, kabul edilmi geleneklerle atan yeni
deerlere sebebiyet verirse, siyasal bir kriz meydana gelir. Toplumlar, byle krizlerle defalarca zellikle deiime mruz kaldklarnda kar karya gelmitir. Bir
rnek, zenginlerle fakirler arasndaki kopukluk artt zamanki sosyo-ekonomik
deiimdir. Veya bu kriz, bir siyasal btnn (entity), bir imparatorluu kazand
ya da kaybettii zaman olduu gibi, asker olabilir. Ndir durumlarda, tek bir olay,
Sokratesin yarglanmasnn ve lme mahkm edilmesinin Platonu ann Atina
demokrasisinin tm ahlk dzenini zellikle adlet anlayn sorgulamaya itmesi
gibi, bir filozofun tm toplumu reddetmesini tetikler. Benzer ekilde Sigmund Freud vakasnda Nazilerin 1930larda iktidara gelmesi, onu, medeniyet ve kltrn
insann varoluunu tehdit ettiini ileri srmeye sevk etmitir.
Tekrarlanan krizler, bak asnda neredeyse tmden bir deiiklie bile yol aabilir. Eski inanlarla atan yeni inanlar ortaya ktka filozoflar, onlar uzlatrmaya alrlar. Eer bu mmkn deilse, bir seenek, modas gemi ve faydasz
olduklar gerekesiyle eski inanlar reddetmek ve itenlikle yeni inanlar kucaklamaktr. Bu, rnein, Platonun Atina demokrasisine, modernlerin de Orta a
anlayna yapt eydir.
Bununla birlikte, dier bir yaklam, aziz tutulan bir hayat tarzn ok tehdit edici
olduklar gerekesiyle yeni deerleri reddeder. Eski inanlar ve onlara dayanan hkmet, meydan okunmamas veya yakndan incelenmemesi gereken kutsal inekler
hline gelir. Bu, Atinallarn Sokratesin sorgulamalarna verdii cevapt. nc
bir yaklam, eski inanlarla yenileri, felsef olarak bir dieriyle uyumlu olacak ekilde uzlatrmaya alr. Bu, ksmen, Aristotelesin Platonun fikirlerini Lockeun
da Hobbesun fikirlerini cevaplama eklidir. Bylece farkl yaklamlar seici olarak
uzlatrmak suretiyle bir kimse, zorunlu olarak onlarn her fikrini kabul etmeksizin,
filozoflarn gelitirdii baz deerlerle ayn fikirde olabilir.

1 - Siyaset Felsefesi: Meydan Okumay Takdim

39

H. nanlar Arasndaki atmay Uzlatrma Teknikleri

Felsef atmalar uzlatrma abalar, deerlerle inanlarn anlamnn altn oyan
eyi aydnlatmay, ortaya karmay ve onlarn nasl ve nerede attklarn belirlemeyi aratrr. Birinci olarak, siyaset filozoflarnn en azndan iki farkl seviyede
yazabileceklerini not edin: felsef ve kurumsal dzey. Bunlar, birbirine kartrlmamaldr. Felsef dzeyde, yazarlar, insan doas; hkmetin amac; toplumun,
dinin ve ilenin rol; iktidar, adlet ve zgrlk gibi deerler hakkndaki soyut fikirlerle megul olurlar. Bu fikirler, toplumun genel bir tanm asndan nemlidir
ve onlar, bir filozofun yapt kurumsal tavsiyeleri etkilerler. Fakat, kurumsal dzeyde, siyaset filozoflar, siyasal sre (rnein siyasal liderlerin kim tarafndan ve
nasl seilecei ve hangi yolla meru kararlarn alnmas gerektii), coraf kayglar
(bir ynetim biiminin optimum bykl ve nfusu), lkenin toprak paralar
arasndaki ilikiler (niter, federal) ve belirli bireysel haklar gibi daha somut konular tartrlar. Dierleri ok sayda alternatif sunarken (Aristotelesin hkmet
biimlerinin eitliliini detaylandrmas gibi), baz yazarlar, daha snrl bir belirli
kurumlar dizisi nerdiler (rnein, Platon, Devlette).
1. Tanmlayc ve Kural Koyucu Beyanlar

Felsef dzeyde biz, siyasal dnya hakkndaki tanmlayc ve kural koyucu beyanlar
arasnda ayrm yapmak zorundayz. Genel konumada kural koyucu beyanlar bize
olmas gerekeni syledii hlde, tanmlayc beyanlar, bize olan eyi sylerler.
Yine de, bazen, her ikisinin de cmle yaps ayn olabilecei iin, bu iki beyan arasnda ayrm yapmak kolay deildir.27
rnein, Btn insanlar eit yaratlmlardr beyann ele aln. Dilbilgisi asndan bu cmle, Bu odadaki btn insanlar, onalt yandan byktr tanmlayc beyanna benzer. Ama, birinci cmleye tanmlayc bir beyan olarak muamele etmek, byk bir kafa karklna ve zaman israfna yol aabilir (amtr da).
Siyaset filozoflarnn yazlarna yneltilen popler bir eletiri, onlarn, bizim zel
sonular karamayacamz veya neredeyse hibir anlam karamayacamz ok
sayda mulk, subjektif beyanlarda bulunmalardr. Byle bir eletiri, bu tr beyanlara Btn insanlar eit yaratlmtr kadar tanmlayc muamelesi yapanlar
tarafndan daha keskin biimde seslendirilir. Onlar, bizim, eitin tam bir tanm
olmadan gerekte bir ifadenin doru olup olmadn nasl kefedeceimizi veya
leceimizi sorarak, kzar ve hsrana urarlar.
Byle bir gr, dorulamann, eitin zek, zenginlik, meslek, cinsiyet, rk, din,
baz dier kriterler veya kriterler bileimine gnderme yapp yapmadn belirlemeye bal olabileceini varsayar; ve bu da bir gzlemcinin bilimsel olarak o beyan
tasdik etmesini veya reddetmesini mmkn klacaktr. Fakat, siyaset filozoflarnn
yazlarna uygulandnda bu varsaym, konu ddr, nk, onlarn yazlar unu
aka gstermektedir ki, onlar insanlar dediklerinde insan doas hakkndaki

40

Donald Tannenbaum & David Schultz

bir eyi ne sryorlar. Bu nedenle, insan doas hakkndaki dier felsef beyanlar gibi Btn insanlar eit yaratlmtr ifadesi, tanmlayc bir beyan deildir.
Bu ifadeye, bilimsel bir nerme gibi muamele edilemez ve daha sonra, eit tanm yaplarak ve sonra da insanlar gzlemleyerek veya verileri toplayarak doru ya
da yanl olduu ispatlanamaz. Bu ifade, daha ziyde, kural koyucudur.28 O, bir
deer beyan veya bizim asl amacmzn ne olmas gerektii, nasl muamele grmemiz gerektii ve bu amaca ulamamzn mmkn olmas iin toplumun nasl
rgtlenmesi gerektii gibi felsef sorulara cevap veren ahlk tavsiyedir. Dier bir
ifadeyle, bu beyan, ahlk bir kural olarak u ekilde tercme edilmesi gereken bir
eit ksaltlm ifadedir: Hayattaki amalarna ulamalarnn mmkn olmas iin
btn insanlara, sanki eitlermi gibi muamele edilmelidir. Veya alternatif olarak,
hemcinslerinizin hakik amalarna ulamalarna yardm etmek iin, grnr farkllklara ramen onlara eitlermi gibi muamele edin ve siyasal ve dier (rnein,
sosyal, ekonomik) ilgili kurumlar, bu temele dayal olarak organize edin.29 Felsef
beyanlarn kural koyma amacn anlamak, bizim, her bir yazarn okuyuculardan,
gereklii zel bir ekilde grmelerini veya anlamalarn ve bu gr erevesinde hareket etmelerini istediini fakat duyularmzn veya bilimin gerekliklerini
inkr etmeksizin fark etmemize yol aar.
2. Kavram Berraklatrma

Felsef almalarda bir sonraki adm, kavram berraklatrma yoluyla onlarn altnda yatan anlam aa karmaktr. Bu uygulama, mmkn olduu kadar objektif
ve nyargsz kalnarak, mevzular her zaman filozofun zihniyle grmeye alarak
yaplmaldr. Kavram berraklatrma, bizim, adlet ve eitlik gibi fikirlere kendi soyut ve genel formlar iinde bakmamz geretirir. Btn insanlar eit yaratlmtr
sz, grdmz zere, ahlk bir kural koymadr, fakat bunu tavsiye edene bal
olarak, bu beyan, mulk bir tr frsat eitliine, siyasal eitlie (bir kii, bir oy)
veya (dier eylerin yannda) bir tr sosyal ve ekonomik eitlie bile uygulanabilir. Kavram berraklatrma, tavsiyeyi, insanlara daha iyi hissettiren ama daha az ey
syleyen saf retorik alanndan karr.
Kavram berraklatrma ihtiyacn gsteren baka bir rnek, demokrasi terimidir.
Demokrasinin anlamn kabul eden bir kimse, genellikle, yneticilerin halkoyuyla
seildii bir durumun iindedir. Fakat yneticilerin halkoyuyla seilmedii, bizim
diktatrlk dediimiz bir sistemi tavsiye eden ve nerdii hkmet biiminin halk
demokrasisi olduunu iddia eden bir filozofu nasl anlarz. Biz, onun ne kastettiini, onun tavsiyesinin gerekten demokratik olup olmadn ve demokrasinin ne
anlama geldiini soruturmak zorundayz.
Filozoflar adalarn etkilemek iin yazdklarndan, kavram berraklatrma,
ayn zamanda, fikirlere tarihsel balamlaryla veya onlarn yazld zamanlarla ilikilendirerek bakmay da gerektirir. Balam, ekonomi, siyaset, toplum ve onlarn
zamanndaki kurumlar kadar filozoflarn hayatlarn da ihtiva eder. rnein, eer

1 - Siyaset Felsefesi: Meydan Okumay Takdim

41

Platon kiisel olarak Sokratesi hi tanmasayd, muhtemelen yine derin bir siyaset
felsefesi almas yazm olacak ama bu Devletten olduka farkl bir alma olmu
olacakt. Bununla birlikte, filozoflar kendi zamanlar balamnda anlamak, onlarn fikirlerinin bizim zamanmzla ilikisiz olduu anlamna gelmez; bu, biyografik
motivasyonla felsef tavsiyeyi birbirine kartrmaktr. yleyse, her ne kadar biz
Platonun adlete byk ilgisinin izlerini Sokratesin kaderine kadar geri gtrp
bu suretle adletin kaynan tam olarak anlayabilirsek de, bu, Platonun adletle
ne kastettiinden farkl bir konudur. Platon ve ardndan gelenler, adalarn etkilemek iin kendi kiisel tecrbeleri hakknda yazdlar ama daha byk sorunlar
zdler ve onlarn yaptklar tavsiyeler, ebeddir ve evrensel deerdedir. Biri dierini imknsz hle getirmez.

I. Sonu
Her zamanki basiretiyle, Amerikal yazar Henry David Thoreau, siyaset felsefesinin
en temel birka konusunu yle tehis eder:
Adletsiz kanunlar vardr: onlara itaat etmekten mutlu mu olacaz yoksa
onlar deitirmek iin aba m gstereceiz ve biz baarl oluncaya kadar
onlara itaat mi edeceiz yoksa onlar bir defada ihll mi edeceiz?... Hkmet neden her zaman sa Mesihi armha gerer, Kopernik ve Lutheri aforoz eder ve Washingtonla Franklini si iln eder?30

Siyaset filozoflar, gncel insan problemleri veya hkmetle ilikili grdkleri

atmalar hakkndaki sorulara cevap verirler. Bat siyaset felsefesinin uzun gelenei, onlarn, bu felsef problemleri test etmelerinden ve eski, yerleik teorilere tepki
gsterme ve hatta ortadan kaldrma ihtiyalarndan doar.
Siyaset filozoflar, yeni teoriler yaratarak, insanlarn siyasal davranlarna nclk edecek bir dizi yeni tavsiyeler, mmkn olduu kadar ak ve tutarl inanlara
dayal reeteler sunarlar. Miras aldklar dille konuan onlar, bizim siyasal hayat organize etmek iin kullandmz kelime daarcn icat ederek ve savunduklar deerleri takip etmemizi tavsiye ederek, bu dili gelitirir ve geniletirler. Bylece, Bat
siyaset felsefesi gelenei, insanlar daha iyi bir topluma gtrmek iin siyasal dnya
hakknda devam edegelen insan dncesini deitirme abasn temsil eder.
Bu kitapta tartlan filozoflar, evrensel bir dinleyici topluluu iin geni konularla ilgili genelleme yapmak iin, kendi toplumlarnda karlatklar zel veya dar
problemlerin tesine geerler. Hem kendi toplumlarna hem de bizim toplumumuza meydan okuyarak, zaman aarlar. Mesajn ierii ne olursa olsun, her biri,
kapsaml bir gr, deien bir dnyadaki problemlerle megul olan yeni bir bak
as temin eder. Her bir filozof, bir kalemi olan, oumuzun bir araya getirebileceinden daha byk bir gle, aklkla, bilgelikle ve kapsayclkla konuan gerek
bir devrimci saylabilir. Byle yaparak, onlar, bizimle sohbet ettikleri gibi sk sk
birbirleriyle sohbet ederler.

42

Donald Tannenbaum & David Schultz

Bazen yeni balayanlarn anlamas zor olmasna ramen, filozoflarn yazdklarndaki soyutluk dzeyi, byle sohbetleri ykseltmek iin nemlidir; bu soyutluk
dzeyi olmazsa filozoflar, sadece dar problemlerin ve zmlerin kendi adalar
iin zaman-baml poplerletiricileri olarak kalrlar. Bu, en kesin biimde, onlarn olmadklar eydir. Filozoflarn, esas olarak zamanlarnn problemleriyle yzlemek iin gelitirdii fikirler, onlarn hi ngrmemi olduklar artlara ancak belirli
snrlar iinde uygulanabilir. rnein, 19. Yzyl yazar Karl Marxn fikirleri, ok
sayda farkl 20. Yzyl durumlarna ve toplumlarna uyarlanmtr. Eski Sovyetler
Birlii tarafndan kurulan ve Marxn fikirlerine dayal birok rejimin km olmasna ramen, Marxn yazlarnn bizim dnyamzla hl ilikili olduuna inananlar
vardr. Ayn ey, byk siyaset filozoflarnn her biri iin sylenebilir.
Siyaset felsefesi, atan inanlarn etkileimi yoluyla gelitii iin, yazm slbu,
ounlukla tartma ierir (argumentative). Biz, rnein, Rousseaunun Lockela sohbet ettiini ama ona kar ktn veya modernlerin eskileri reddettiini grebiliriz.
Yine de, byle bir kar k, okuyucunun tek mmkn bak as deildir. Baka bir
bak as, (kendi slbuyla insan doas hakkndaki baka bir yorum sunan) eski
Hindistanllardaki kr adamlar ve fil hikyesinde bulunabilir. Hikyenin pek ok versiyonu vardr ama bir tanesinde, zengin bir aa, ok sayda kr adam toplar ve onlardan sadece dokunma duyularn kullanarak bir fili tarif etmelerini ister. Bir adam
filin hortumuna dokunur ve filin bir ylana benzediini syler. Baka biri, kuyruuna
dokunur ve hayvan halat olarak tarif eder. nc biri, kenarna dokunur ve filin bir
duvara benzediini iddia eder. Elbette bir fil bunlarn her biridir ve daha fazlasdr. Bu
nedenle biz, her bir filozofu, insann ilerlemesi ad verilen bizim karmak anlaymza deerli bir yeni bak as ekleyen biri olarak grebiliriz.31
nsann ilerlemesi kategorisi, ok sayda alt kategorilere shiptir. Bunlardan biri siyasal ilerlemedir. lerlemenin, ounluun, aznln keyf, irrasyonel, despotik kontrolnden zade olmasna kadar vuku bulaca sylenebilir. Bat siyaset felsefesi vakasnda
bu deiim, insanlarn, daha gl olann siyasal (ve ekonomik) iktidarn snrlama ve
hatta bu elitleri deitirme yolunda olanlar motive eden fikirlere dayanarak hareket
etmeleriyle meydana gelir. Bu ise, daha ok sayda insann yaratc potansiyelini daha
byk bireysel ve toplumsal mutluluu ykseltecek ekilde aa karr.
Siyasal ilerlemenin baka bir yn, demokratik hkmetlerin ykseliiyle birlikte ortaya kmtr. Platondan beri filozoflar, az saydaki bireylerin zgrln ve
ounluk grnden ayrlan ama daha sonra bu farklln barl ifade edilmesini dorudan doruya bask altna almaya alan kuvvete a ayaktakm tarafndan
tehdit edilen veya hkmetin byle davrand aznlk gruplarnn haklarn koruma ihtiyacn kabul etmileridir.32
Siyasal ilerleme, her zaman mecbur bir dorultuda ilerlemez, bilakis, dzensiz,
belirgin olmayan bazen de tersyz edilebilir bir yolda ilerler. Bu adan 20. Yzyl, her eyi gz nnde tutarsak, ilerlemeden ok doru yoldan sapmay yanstr

1 - Siyaset Felsefesi: Meydan Okumay Takdim

43

grnebilir.33 Bugn yle grnyor ki, siyasal iktidar, ou zaman insanlarn ounu, bir ksm btn insan cinsini yok etmekle tehdit eden ykc glere mruz
brakan muktedir aznln lehine almaktadr. Gemite, yeni siyaset filozoflar,
insanlk yokolmadan nce insan ilerlemeyi yeniden ileriye yneltmeye yardm etmek iin ortaya kmtr. Bu yeniden olacak mdr? Neyin yeni olduunu ve eer
ortaya karsa ne zaman olacan fark etmek iin, ilk olarak, eski olan eyden haberdar olmak gerekir.
Bunu takip eden ey, size eski olan tantmak iin tasarlanr ve bylece nereye
kadar geldimizi sizin grmenize yardm eder ve sizi yeni olanlara hazrlar. Her bir
filozof hakknda okurken, bir birey olarak hangi fikirlerin size en iyi yanky verdiini ve sizin siyasal felsefenizin temelini oluturmak iin onlarla nasl iliki iine
girebileceinizi hesaba katn. Sorun: bu felsefe gemiteki dnrlerin grlerini
hangi ekilde kullanyor ve gelitiriyor? Bugn karlatmz byk problemlerin
hangilerini bu felsefe dile getiriyor (ya da getirmiyor)?

Notlar
1 zgrlk Evi (Freedom House) veya Uluslararas Af rgt gibi bamsz gruplarn
en son yllk raporlarna baknz.
2 Platon, The Republic of Plato, ng. ev. F.M. Cornford (London: Oxford University
Press, 1972), 475b.
3 Aristoteles, Metaphysics, ed. J. Warrington (London: J.M. Dent, 1956), A. c. 2, 982 b 17.
4 Bkz. Elman Service, The Origins of the State and Civilization (London: Methuen, 1975);
ve Nicholas Postgate, lk mparatorluklar (Oxford: Elsevier, 1977).
5 W. K. C. Guthrie, Socrates (New York: Cambridge University Press, 1971), ayrca bkz.,
Alfred Taylor, Sokrates: nsan ve Dncesi (Garden City, New York: Doubleday, 1953).
Ruhun felsef kavram, eski Msrda gelitirildi.
6 Bununla ilgili sorular unlardr: nsanlar neden topluma girerler? Otoriteyi meru yapan nedir? Hkmet nasl rgtlenmelidir? Ve biz, kamu politikasnn veya yasalarn,
eylemlerin ve hkmet kararlarnn kayna olan kamu karn nasl tanmlayabilir
veya kefedebiliriz?
7 Siyaset felsefesi, siyaset biliminin daha byk alannn bir alt daldr. Karlatrmal
siyaset veya uluslararas ilikiler gibi dier alt dallar, gncel hkmetlerin yaptklarn
incelerler ve siyaset felsefesinin bak asn kullanarak, hkmetlerin yaptklarnn iyi
mi kt m (veya bu ikisinin arasnda bir yerlerde mi) olduunu ve kt hkmetleri
(veya onun eitli ynlerini) nasl slah edebileceimizi ve iyi yanlarn nasl srdrebileceimizi belirlerler.
8 Bu konunun eitli ynlerine dikkate deer bir derinlikte daha ileri bir seviyede ele alan
bir alma iin bkz. The Ancients and the Moderns: Rethinking Modernity (New Haven,
Conn.: Yale University Press, 1989).

44

Donald Tannenbaum & David Schultz

9 Republic, 505a, 506b.

10 St. Agustine, City of God (New York: Penguin, 1972), 429.
11 Francis Bacon, Novum Organum, Aphorism III.
12 Friedrich Nietzsche, Geneology of Morals (New York: Vintage, 1967), 155.
13 Erken bilim hakknda bkz., Patricia Philips Prehistory of Europe (Bloomington: University of Indiana Press, 1980); ve George Santon Ancient Science and Modern Civilization
(Lincoln: University of Nebraska Press, 1964).
14 Modern bilimin geliimiyle 17. ve 18. Yzyllardaki sosyal reform hareketleri arasndaki karlkl etkileimin mkemmel bir incelemesi iin bkz. Geoffrey V. Sutton, Science for Polite Society: Gender, Culture and the Demonstration of Enlightenment (Boulder,
Colo.: Westview, 1995).
15 18. Blm, Marx ve Engelsin materyalist metodolojilerinin, idealizm davasna nasl
hizmet ettiini gsterir.
16 Jeffrey C. Isaac, On Rebellion and Revolution, Dissent (Summer 1989): 383.
17 John Stuart Mill, On Liberty, iinde Utilitarianism, Liberty and Representative Government (London: J. M. Dent, 1910), Blm II.
18 Baz yazarlara gre kolektivite devlete veya onun hkmetine gnderme yapar. Devlet, iinde rgtl bir hkmetin yerletii tanmlanabilir coraf bir toprak parasnda
tam bamszla ship olan siyasal bir topluluktur. Dier yazarlar, kolektiviteyi, topluluun snfsal, ekonomik, kltrel, din ve eitimsel ynlerini ihtiva eden ve meru
otorite kaynaklar olarak devleti ve hkmeti ya kapsamas ya da dlamas mmkn
olan bir toplulukla zdeletirirler. Devletin daha eksiksiz bir tartmas iin bkz. A. P.
DEntrves, The Notion of the State (Oxford: Clarendon, 1967).
19 Bkz., rnein Cyril E. Robinson, Hellas: A Short History of Ancient Greece (Boston: Beacon, 1955); Martin Buber, I and Thou, gzden geirilmi basm (New York: Scribers,
1984). Varoluuluk iin bkz. Jean Paul Sartre, Being and Nothingness (New York: Philosophical Library, 1943); veya yeni balayan renciler iin daha kabul edilebilir olan
Sartren baz almalarndan bir seki derlemesi iin bkz. Existentialism and Human
Emotions (New York: Wisdom Library, 1957).
20 Aristotle, The Politics of Aristotle, ng. ev. E. Barker (New York: Oxford, 1952), I,
1260a.
21 Efesoslulara, 5:22-24.
22 Friedrich Nietzsche, Thus Spoke Zarathustra, ng. ev. W. Kaufmann (New York: Viking, 1966), 67.
23 Diana H. Coole, Women in Political Theory (Boulder, Colo: Lynne Rienner, 1988).
24 Jean Bethke Elshtain, Public Man, Private Woman (Princeton, New Jersey: Princeton
University Press, 1981).
25 Caroline Pateman, The Sexual Contract (Palo Alto, Calif.: Stanford University Press,
1988).
26 Ek olarak, Thomas A. Spragens, baz talimatlar ieren gerein en basit ifadesinin bile
bir ksm talimatlar ierdiini ve fikirlerimizi ekillendirmek suretiyle siyaset filozoflarnn bizim siyasal faaliyetlerimizi de ekillendireceini bize hatrlatr.

1 - Siyaset Felsefesi: Meydan Okumay Takdim

45

27 Bu ifade iin biimsel terim, normatiftir. Normatif bir beyan, test edilebilen ve dorulanabilen empirik bir beyann aksine, subjektif bir deer yargsn ifade eder.
28 Grnr her trl benzerliklerine ramen, insanlarn, sanki eit deillermi gibi muamele grmesi ve siyasal sistemin de buna gre organize edilmesi gerektiine dair muhalif gr, Platonla balayan ok sayda yazar tarafndan benimsenmitir.
29 Henry David Thoreau, Civil Disobedience, Walden and Civil Disobedience iinde, ed.
O. Thomas (New York: Norton, 1966), 231. Editr, bir notta, Kopernikin gerekten
aforoz edilmediini ama onun Gne Sistemi hakkndaki yazlarnn Roma Katolik Kilisesi tarafndan yasaklandna iaret eder.
30 Siyaset felsefesinin alar boyuncaki geliimini ilerlemeci olarak tanmlamak, siyaset
biliminin Antik dnemden, Orta a ve modern yazarlara kadarki evrimine dayal
olan kiisel bir bakn ifadesidir. Bu, yeni olann zorunlu olarak daha iyi olduunu kabul etmeyen baz post-modern yazarlar tarafndan reddedilen bir grtr.
31 17. Blmde bkz, John Stuart Millin bu iki ynl ikilemi incelemesini tartrz. Bireysel zgrl, siyasal adan gl olan bireylere ve hkmetle ilgili ve toplumsal
kolektivitelere kar koruma ihtiyacn kabul eden Mill, hem hmkmetin uygulad
tiranla hem de kendisinin ounluun tiranl adn verdii eye kar kar. Millin
selefleri, bireyle kolektivite arasndaki ilikiyi tarttklarnda siyasal ilerlemeye ynelik
bu iki ynl tehdide kar zmn olarak arlk verirler.
32 rnein, kinci Dnya Savandaki kitlesel ldrmelerin ve o zamandan beri dnyann her tarafndaki siyasal iddet kadar Nazizmin ve Sovyetler Birliinin ykseliinin,
Amerika Birleik Devletlerindeki 11 Eyll 2001den, Bosna, Ruanda, Dou Timor, Sudan ve bunun gibi ok sayda dier sorunlu blgelerdeki katliamlara kadar sralandn
unutmayn. Dier yandan, Nazizmin, Sovyetler Birliinin ve Gney Afrikadaki ayrmclk (apartheid) politikasnn kn kaydedin. Robert A. Dahln 20. Yzyln sonundaki demokrasinin statsn On Democracyde (New Haven, Conn.: Yale University Press, 1988), 145, zetledii gibi: 20. Yzyl, sklkla bir demokratik baarszlk
ayd. Yetmiten fazla vesileyle demokrasi kt ve otoriter bir rejime yol at. Yine
ona gre, bu yzyl, insanlk tarihinde demokrasinin en fazla geliip serpildii bir zaman dilimi hline getirdii olaanst demokratik bir baar ayd da.

Ek Okumalar
(* alternatif yorumu gsterir)
Dahl, Robert A. On Democracy. New Haven, Conn.: Yale University Press, 1988.
DEntrves, A. P. The Notion of State. Oxford: Clarendon, 1967.
Rosen, Stanley. The Ancients and Moderns: Rethinking Modernity. New Haven, Conn.: Yale
University Press, 1989.
Strauss, Leo. Natural Right and History. Chicago: University of Chicago Press, 1953.

Aadaki almalar sadece burada listelenmitir ancak ok sayda blmle ilikilidir.

Coole, Diana H. Women in Political Theory. Boulder, Colo.: Lynne Rienner, 1988, 1993.

46

Donald Tannenbaum & David Schultz

Elshtain Jean Bethke. Public Man, Private Woman. Princeton, New Jersey: Princeton University Press, 1981, 1991.
Okin, Susan Moller. Women in Western Political Thought. Princeton, New Jersey: Princeton
University Press, 1979, 1992.
Pateman, Carole. The Sexual Contract. Palo Alto, Calif.: Stanford University Press, 1988.
Saxonhouse, Arlene W. Women in History of Political Thought: Ancient Greece to Machiavelli.
New York: Praeger, 1985.
Spelman, Elizabeth V. Inessential Women: Problems of Exclusion in Feminist Thought. Boston: Beacon, 1988, 1990.
Wolin, Sheldon S. Politics and Vision: Continuity and Innovation in Western Political Thought.
Boston: Little, Brown, 1960.

Filozoflar ve Fikirleri nternette

Bu blmdeki materyallerle ilikili linker iin, alanndaki uzmanlar tarafndan
felsef olarak srekli gncellenen, online bir ansiklopedi ieren;
http://politicalscience.wadsworth.com/tannenbaum2 linkini ziyaret ediniz.

ndeks

A
dem 121, 122, 124, 125, 126, 130
Adorno, Theodore
Otoriter Kiilik 375
ile
stne Aquinas 148
stne Aristoteles 144
stne Augustine 129, 131
stne Cicero 111, 112
stne Hegel 346
stne Hobbes 233
stne Locke 251, 252, 295, 298
stne Marx 254-256
stne Mill 331-333
stne Plato 74,76
stne Wollstonecraft 294, 295, 306
Alexander VI, Pope 168
Amerikan Devrimi 310, 343
anari 77, 186, 357
Anglikan Kilisesi 322
Anthony, Susan B. 299
Aquinas, Thomas, St. 141, 144-163, 171,
187, 207, 280
Aristofanes 31, 51, 57, 59, 61, 107
Lysistrata 31, 51, 57-62
Ecclesiazusae (The Assemblywoman,

Kadnlar Meclisi) 61
Aristoteles 28, 31, 85-97, 105, 155, 208, 209,
227, 234, 390, 392
Metafizik 50, 100, 156, 214, 215, 313,
314
Nikomakhosa Etik 98, 100, 156
Astell, Mary
Kadnlara Cidd Bir Teklif 291
ataerkillik 256, 355
Augustinus, St. 119, 122-132, 137-140
Tanr Devleti 123-130, 137-139
tiraflar 122, 130
Aurelius, Marcus 104, 113

B
Bamszlk Beyannamesi 299
Bacon, Francis 32, 191, 208, 211,213, 215,
216, 222, 223, 288, 305, 314, 381
Batlamyus 207, 209
Bentham, Jeremy 33, 322, 324
Bernstein, Eduard 359, 363
bilim 17, 32, 223, 252, 265, 305, 346, 373,
376, 382
Bodin, Jean 161
Borgia, Cesare 168, 169, 173, 174, 176, 181,
182
397

398

Donald Tannenbaum & David Schultz

burjuvazi 348, 351, 352, 353

Burke, Edmund 33, 287, 288, 292, 310-313,
316
Eski Whiglerden Yeni Whiglere Bir
Bavuru 311
Fransadaki Devrim zerine Grler
287, 310
Bush, George 382
Byk skender 85, 103, 104, 347

C
Caligula 106
Calvin, Jean 33, 186, 193, 197-204, 210
Hristiyan Dininin retisi 198
Hristiyan zgrl zerine 198
Sivil Hkmet zerine 198
Cavendish, Margaret 291
Charles, I. 222, 223, 241
Charles, II. 223, 241, 242
Cicero, Marcus Tullius 32, 105-113, 119,
120, 123, 127, 128
Devlet stne 108-112, 123
Grevler stne 108, 111, 112
Hatip stne 108, 112
Yasalar stne 108-111
Cromwell, Oliver 223

D
Dante, Aligihieri 155-163, 192, 207, 208,
210
Dnya Devleti zerine 155, 158
lahi Komedya 155, 208
Darwin, Charles 329, 352, 382
Descartes, Ren 33, 191, 208, 213-215, 218,
222, 288, 289, 291, 305, 314, 367,
394
lk Felsefe zerine Metafizik Dnceler
214
Metafizik Dnceler 215
Metot zerine Konuma 213
356, 357, 369, 370, 383, 390, 392
Diderot, Denis 261, 262, 280
dnya hkmeti 156, 157

E
eitim

stne Aristoteles 95, 96

stne Mill 331-333
stne Wollstonecraft 281, 288-299
ego 368, 369, 370
Einstein, Albert 382
Elizabeth, Prenses 291
Engels, Friedrich 44, 341, 342, 359-363,
385, 394
Epikrclk 105
erdem
stne Cicero kamusal ve zel 111, 112
stne Machiavelli 176, 177

Farabi 140, 141, 149

Medinet-l Fzla 140
faydaclk 322, 324, 325, 326
Federalist Papers 106
feminizm 342, 379
Feyerabend, Paul 375, 376, 384, 386
Fransz Devrimi 191, 262, 279, 288, 310313, 343, 378
Frederick, Saksonyal 193, 194
Freud, Sigmund 38, 368-386

G
Galileo, Galilei 210, 215, 222, 223, 262
gelenek 53, 54, 80, 110, 201, 290-292, 300,
313, 316, 317, 326
gereklik 69, 70, 71, 79, 86, 97, 141, 308,
315, 375
Gilligan, Carol 379
Godwin, William 288
Goldman, Emma 299
Gne merkezli evren modeli 210, 217

H
Harding, Sandra 379
Havariler 120
Havva 124, 130, 131
Hawking, Stephen 391
Hegel, G. W. F. 33, 345-347, 361, 368
Heidegger, Martin 375, 383
Heredot, Tarihler 51
Hesiod, Theogeny, 51
Hipokrat 32

ndeks

Hristiyanlk 9, 105, 119, 121, 122, 129, 131,

137-141, 149, 156, 158, 192, 194,
198-201, 207-209, 212, 242, 249, 373
Homeros
lyada 51
Odissea 51
Hogr Yasas 242, 250
Hume, David 33, 216, 306-317, 336, 367
Husserl, Edmund 367

I
bn-i Rd (Averros)
Tanrnn Bilgisi stne 141
bn-i Meymun (Moses Maimonides)
Akl Karklar in Klavuz 141
Mantk Sanat zerine nceleme 141
bn-i Sina (Avicenna)
El-Kanun fit-Tb 141
Kitab- ifa 141
id 368-371
ideal devlet 140
ki Kl Kuram 138, 139, 142, 157, 160,
196
ilh yasa 146
ilerleme 33, 34, 42, 211, 262, 263, 264, 267,
293, 368, 381, 394
insan yasas 146, 147
sa 41, 55, 107, 120-129, 138, 142, 158, 196,
249, 250
iiler 99, 342-345, 353, 356, 360

399

Kilise ile devletin ayrlmas 148

King , Martin Luther, Jr. 113
Komnist Parti 358
komnizm 75, 80, 358, 380
Konstantin 121, 123, 138, 157, 160
Konstantin Ba 138, 157, 160
konslclk 192
Kopernik, Nicholas 25, 32, 41, 45, 167, 187,
208-211, 215, 217, 305, 314, 374,
376, 380, 382
Gkcisimlerinin Dnleri zerine 209
Kraliyet Dernei (Royal Society) 242
krallk 93, 147, 149, 197, 242, 350
Kuhn, Thomas 217, 219, 375, 376, 384
Bilimsel Devrimlerin Yaps 375
Kuran 139
Kurumlar 12, 252
Kutsal Kitaplar 31, 129, 160, 161, 195, 198

L
La Follette, Suzanne 299
laissez-faire ekonomisi 330
Lenin, Vladimir lyi 359, 363
liberalizm 373, 380
Livy 107
Locke, John 28, 29, 38, 42, 186, 241-256,
367, 392
Hkmet zerine ki nceleme 242
Ludwig, Bavyeral 158
Luther, Martin 29, 33, 41, 113, 186, 192204, 210
Lyotard, Jean-Franois 376, 381, 384, 386

Jefferson, Thomas 256

Machiavelli, Niccol 28, 33, 46, 65, 80, 96,

98, 113, 115, 132, 134, 150, 152, 167189, 191, 215, 216, 224, 232, 236,
255, 256, 263, 265, 280, 282, 288,
289, 390, 392
Hkmdar 142, 143, 169, 170, 172,
182, 183, 188, 288
MacIntyre, Alasdair 185
MacKinnon, Catherine 300, 302
maara idolleri 211
Marcuse, Herbert
Eros ve Uygarlk 375

Kbil 125
Kant, Immanuel 33, 306, 313-319, 336, 367,
372, 374
Ahlkn Metafizik Kaynaklar 133
Bir Soruya Cevap: Aydnlanma Nedir?
313
Pratik Akln Eletirisi 313
Saf Akln Eletirisi 19, 313, 314, 315,
374
kapitalizm 331, 352-356, 390
kavram berraklatrma 40

400

Donald Tannenbaum & David Schultz

Marsilius, Padoval 155, 158, 192

Barn Savunusu 158
Martineau, Harriet 299
Marx, Karl 20, 33, 35, 42, 44, 80, 341-363,
368, 385, 390-392, 394
Ekonomik ve Felsef Elyazmalar 359
Komnist Manifesto 353, 358
materyalizm 33, 345
Medici 169, 170
Merleau-Ponty 375
Meryem (sann annesi) 121
Meryem, Mecdelli 121
Mill, James 321
Mill, John Stuart 31-34, 44, 45, 321-339,
379, 390, 392
Otobiyografi 321
Hrriyet stne 326
mitler 76
monari 93, 105, 109, 179, 182, 223, 242,
295, 306, 391
More, Hannah 291

N
Napolyon 347
Nazizm 380
Newton, Isaac 208, 215, 216, 218, 262, 305,
382
Doa Felsefesinin Matematik lkeleri 215
Nietzsche, Friedrich 31, 32, 34, 36, 44, 217,
218, 368, 372-386
Byle Buyurdu Zerdt 374
nihilizm 372-374

O
Oedipus kompleksi 371
otorite
stne Hobbes egemen otorite 229, 230
stne Dante dnyev otorite 157, 158
stne Luther dnyev otorite 193-197
Otuz Yl Savalar 222

P
Paulus, St. 120, 121, 129, 130, 138
Perikles 50, 106
Platon 20, 22, 28, 31, 32, 37-45, 51, 54, 6299, 107-113, 123, 128, 139, 140, 160,

171, 173, 180, 183, 187, 201, 212,

227, 235, 243, 263, 264, 280, 314,
345, 358, 360, 382, 390, 392, 394
Devlet Adam 140
Politika 85, 91, 93, 97, 98, 100, 156,
158, 159, 160
Policraticus 51, 142, 144, 150, 152
polis 49, 75, 86, 87, 88, 91, 92, 95, 103, 106,
144, 356, 359
Presbiteryenler 222
Protestanlk 192
psikanaliz 369

R
Raymond, Toledolu 144
Roma mparatorluu 105, 119, 121, 126,
127, 128, 131, 137, 138, 155, 156,
158, 169, 350
Roma Katolik Kilisesi 45, 168, 169
Romulus 106, 125, 276
Rnesans 167, 168, 169, 171, 172, 176, 186,
211
Rorty , Richard 318, 384, 386
Rousseau, Jean-Jacques
Birinci Sylev 272
Emile 262, 274, 280, 281, 282, 290, 292
Toplum Szlemesi 265, 268, 272, 274,
279, 280

S
Salisburyli John 31, 142, 143, 144, 147, 149,
152, 161, 162
Sanayi Devrimi 191, 323, 343, 344, 351, 367
Sezar 120, 138, 149, 347
Shaftesbury, Lord 241, 242
Shakespeare, William 169
Silvester, St. 138
sivil din 276, 277, 279
sivil toplum 248, 249, 268, 298, 306, 316,
346
Siyas Rejim 140
Sofokles 31, 51, 54, 55, 57, 107, 113, 379
Antigone 51-57, 59, 62, 110, 112, 113,
128, 202, 303, 379
Sokrates 25, 28, 29, 34, 38, 41, 43, 51, 55,
67-73, 77-80, 324, 360, 373, 374, 394

ndeks

sosyalizm 331, 354, 373

Sovyetler Birlii 42, 45, 359
Stanton, Elizabeth Cady 299
Stoaclk 104, 105
sper ego 368-370

T
talih
stne Machiavelli 176-178
Taylor, Harriet 321, 332, 337
Tekvin 122, 125, 126, 130, 134, 207, 212,
361
telos 86, 87, 145, 146, 172
temsil demokrasi 345
Theodosius 121
Thoreau, Henry David 41, 45
Thucydides 51, 63
Peleponez Savalar 51, 57
tiranlk 77, 93, 94, 139, 143, 176, 179, 183,
184, 269, 326

V
varoluuluk 375

W
Wilson, Woodrow 24, 219, 375, 380
Wolin, Sheldon 185
Wollstonecraft, Mary 20, 287-300, 306, 379,
390
Erkek Haklarnn Bir Savunusu 287
Kadn Haklarnn Bir Savunusu 287,
288, 289, 291, 293, 299, 300
Kadnlarn Hatalar 298

Y
yabanclama, Marxn yorumu, 352, 353
yardmclar 74, 75, 77
yurttalk 21, 75, 90, 98, 106, 112, 119, 121,
122, 178, 179, 182, 185, 232, 233,
274, 278, 392

401