YURT DIINDAK TRKLERE TRKE

RETENLERN SINIF UYGULAMALARA

YNELK GRLER
Z. Canan KARABABA*
Sedat KARAGL**

zet
Bu aratrmann amac, yurt dnda yaamakta olan Trklere Trke
retmekle grevlendirilmi retmenlerin snf ii uygulamalara ilikin grlerini belirlemektir. Aratrmann alma grubunu Milli Eitim Bakanl
Avrupa Birlii ve D likiler Genel Mdrl tarafndan dzenlenen 5.
Trke retimi Seminerine katlan 20 retmen oluturmaktadr. Aratrmaya
katlan retmenler ile yaplan n grme ve bunun sonucunda hazrlanan
sormaca yoluyla aratrmann bulgular salanmtr. Aratrmada katlmclarn
sormacadaki sorulara verdikleri yantlar belirlenerek sklk ve yzde deeri ile
hesaplanmtr. Aratrmann sonucunda yurt dndaki Trklere Trke
retenlerin Trke retimi srecine yaklamlarnn genel olarak dil eitiminin amalarna uygun olduu ve retmenlerin en ok alan bilgisine ilikin
yeterlilii nceledikleri gzlenmitir. Buna karlk, zellikle dil retiminde
kullanlan yntem ve tekniklere ilikin bir kavram kargaas yaadklar ve her
retim srecinin sonunda uygulanmas gereken lme ve deerlendirmeye
ilikin yeterince bilgi ve donanma sahip olmadklar belirlenmitir.
Anahtar Szckler: Yurt dndaki Trklere Trke retimi, retmen
grleri, retmen yeterlikleri, Trke retimi ortamlar

Giri
Trkiye dnda Trkenin kullanld lkeler yarm asr ncesine kadar
Orta Asyada yaayan Trk topluluklar olarak grlmekteydi. Gnmzde ise bata
Avrupa olmak zere dnyann birok lkesinde Trke konuulmakta, okunmakta
ve hatta yazlmaktadr. Trke gazetelerin birou yurtdndaki Trklere ynelik
yaynlar yapmakta olup birok yaynevi yurtdna ynelik faaliyet gstermektedir.
Bunun yannda yurt dnda bulunan Trkler, Trkenin yaatlmasna ynelik
*

Do. Dr.; Ankara niversitesi Eitim Bilimleri Fakltesi, Yabanc Diller Eitimi Blm

** Ar. Gr., Ankara niversitesi Eitim Bilimleri Fakltesi, Eitimin Kltrel Temelleri Blm
Mill Eitim u Say 204 u Gz/2014

155

Yurt Dndaki Trklere Trke retenlerin Snf i Uygulamalara Ynelik Grleri u

birok alma yapm ve yapmaktadrlar. zellikle son yllarda yeni nesillerin

Trke bilgisizlii ve Trkeye olan ilgideki dklk byk bir problem alan olarak
ortaya kmtr. Yeni yetien nesillerin Trke yoksunluu birok sivil toplum kuruluunu harekete geirmitir. Bugn veli derneklerinden dini kurululara kadar
Trkler tarafndan kurulan birok sivil toplum kuruluu yeni nesillerin Trke renimi zerine almalar yapmaktadr (Yurtna, 2013, 1188).
Avrupada resmi rakamlara gre 3,5 milyon civar (Tufan, 2003, 46), gayri
resmi rakamlara gre ise 5 milyonun zerinde vatandamz yaamaktadr (Yol, 2011,
120). Bunun yaklak 1 milyon kadarn 4-19 ya arasnda bulunan eitim-retim
andaki Trk ocuklar oluturmaktadr (Barkan vd., 2007, 11). Bu tablonun olumasnda 1960l yllarda lkemizden Avrupaya balayan youn gler, nemli bir
etken olmutur. Bu gler zamanla birtakm sorunlar da beraberinde getirmitir. Bu
sorunlardan biri de yurt dndaki Trk ocuklarnn kendi dillerine ve kltrlerine
uzak kalmalardr.
Yurt dndaki Trklerin kendi kimlik ve kltrlerini koruma ile yaadklar
lkelerin sosyoekonomik gelimelerine beklenen dzeyde katkda bulunma ikilemi
arasnda skmalar ve bu nedenle de beklenen dzeyde kitlesel bir gce dnememeleri, yllarca zlemeyen bir sorun olarak devam etmektedir (zpolat, 2012, 217).
Kavcar (1988, 77)n da belirttii gibi, yabanc bir lkede doup o lkenin
dilini renerek byyen ve okul ya gelince de bulunduu lkenin ocuklaryla birlikte okula giden Trk ocuklar, o lkenin milli eitiminin ama ve ilkelerine gre
yetimektedirler. Bunlar Trk milli eitiminin ama ve ilkelerinden yoksun kalan
ocuklardr. Bunlarn byk ounluu, edindii tm kltr ve davranlaryla gelecein bir yabanc lke vatanda aday durumundadr.
Ana yurdundan farkl bir lkede doan ve yetien ocuklarn kendi kltrleri ve gemileriyle ban salayacak olan dil eitimidir. Trke dersleri yurt iindeki ocuklarmzn eitiminde olduu kadar yurt dndaki Trk ocuklarnn eitiminde de nemli bir yere ve deere sahiptir. Yurt dndaki ocuklarmzn bulunduklar lkede ana dilleri ile balarn koparmadan yaayabilmeleri kendi kltr ve tarihi
deerlerinin farknda olmalarn salayacaktr. Kltrel, tarihsel ve ulusal boyutun
yan sra dil bilinci ve dil renme srecini salkl gelitirmek asndan da ana dili
eitimi nemli bir olgudur.
Trkenin ikinci dil ortamnda canl tutulmas ve gen kuaklara aktarlabilmesi iin donanml kurumlarn olmas arttr. Ancak gn ellinci ylnda bile bu
tr kurumlarn varlndan sz etmemiz mmkn deildir. Her ne kadar deiik
alanlarda hizmet veren dini ve toplumsal kurumlar varsa da Trk dilinin retimini
ve yaygn kullanmn zendirecek nitelikli kurumlar henz tam anlamyla olumamtr. Bunun deiik nedenleri vardr. Her eyden nce, gmen kabul eden Bat
Avrupa lkeleri Trkenin okullarda dzenli ve nitelikli eitimini hibir zaman
desteklememilerdir. Mfredatta Trkeye ayrlan sre birka saati gememitir.
Ayrca derslerin verildii fiziksel koullar ou zaman snf olarak kullanlmayan
156

Mill Eitim u Say 204 u Gz/2014

u Z. Canan Karababa / Sedat Karagl

merdiven alt, retmenler odasnn bir kesi ve bunun gibi derslik nitelii olmayan
meknlar olmutur. Kullanlan retim malzemesi hibir zaman Bat Avrupada
byyen ocuklarn dnyasna ve dilsel geliimine uygun olmayan ve hatta rencileri Trke dersinden soutan trden olmutur. Son yllarda Fransa, Hollanda gibi
lkelerde orta dereceli okullar iin nitelikli ders malzemesi gelitirme almalar
balamsa da bu, istenilen dzeyde deildir. Dier taraftan Trkiyeden gnderilen
retmenler her zaman istenilen dzeyde verimli olamamlardr. Gelen retmenler
kendi uyum srelerini tamamlayamadan grev sreleri biterek Trkiyeye geri dnmlerdir. Ksacas, Trk genlerinin kimliklerinin korunumu ve dilsel becerilerinin
gelitirilmesi iin hayati neme sahip olan Trke retimi olduka zayf kalmtr.
Btn bu sorunlara ramen, yaplan geni kapsaml bir toplum dilbilimsel bir aratrmada (Extra & Yamur, 2004) Trk dil grubu dier gmen gruplar arasnda en canl
ve dinamik grup olarak ortaya kmtr. Trke retiminin sorunlar zld
zaman Trke nc ve sonraki kuaklar arasnda da canlln korumaya devam
edecektir (Yamur, 2013, 1176).
Dil, en basit ifadeyle insanlar arasnda iletiimi salayan bir ara olarak
tanmlanmaktadr. Aksan (2006, 55), dilden sz ederken, onu dnce, duygu ve
isteklerin, bir toplumda ses ve anlam ynnden ortak olan eler ve kurallardan
yararlanlarak bakalarna aktarlmasn salayan, ok ynl, ok gelimi bir dizge
olarak tanmlamaktadr. Fakat bunun yan sra eitli fonksiyonlara da sahip olan dil,
zel bir duyarlk gsterilerek korunmas gereken canl bir varlktr. Bir milleti millet
yapan unsurlarn banda dil gelmektedir. Ayn dili konumak, millet olmann birinci
ve en nemli artdr. Ayn dili konumayan insanlar, mensubiyetlik duygularn da
kaybederler (Koak, 2012, 304).
Dillerin en byk ilevlerinden biri kltr taycldr. Yaklak on bin
yldr ilenerek gnmze kadar gelen Trkemiz, bundan binlerce yl ncesinde
yaayan atalarmzn kltr miraslarnn da gnmze ulamasn salamtr. Tre,
inan, kltr, toplumsal deerler, yaay biimi ve benzer elerin tm dilimiz
araclyla gemiten gelecee tanmaktadr. Bu bakmdan ana dilde eitim zellikle
Avrupada yaayan Trkler asndan vazgeilmez bir gerekliliktir. nk insann
doumdan sonra balayan etrafn alglama, kavramlarla tanma, dnce vb.
srelerde dil nemli bir olgudur. ine ilk girilen ortamda, yaamla ilk tanlan
yerde ayn zamanda bir kltrlenme sz konusu olur. Dncenin olduu kadar, bilgiyi aktarmann da arac olan dil, insanolu iin yaamn ilk ve en nemli evresinde
(kiilik oluturan elerin biriktii yata) anadilidir. Baka bir dil renmek gerektiinde de ilk hareket noktas yine ana dili olmakta; kavramlar, anadildeki karlna
gre anlamlandrlmaktadr (Yldz, 2011, 2).
Ana dili eitimi srecini salkl bir biimde tamamlamam bireylerin ikinci
bir dili salkl bir biimde gelitirmeleri beklenemez. eitli aratrmalarn
(Cummins, 1979; Salam, 1991; Felix, 1993; Turan, 1997; akr, 2001; leri, 2000;
Akaln, 2004; Baker, 2004; en, 2010; Yldz, 2012) bulgularnn da gsterdii gibi ana
dilinde yetersiz olanlar ikinci bir dili renmekte veya edinmekte glk ekmekteMill Eitim u Say 204 u Gz/2014

157

Yurt Dndaki Trklere Trke retenlerin Snf i Uygulamalara Ynelik Grleri u

dir. Bu nedenle yurt dndaki ocuklarmzn Trke dersi almalar ok nemli bir
konudur. Bu dersleri verecek retmenlerin eitimi de nem verilmesi gereken konulardan biridir.
Yurt dndaki Trklerin, zellikle orada doup byyenlerin nitelikli bir
Trke eitimi srecinden geebilmeleri pek ok etkene baldr. Bu etkenler; ders
program, ders kitab, dier ara ve gereler, ders ortam ve benzeridir. Bunlarn en
nemlilerinden biri retmendir. nk rencilerin gereksinimleri ve retim
ortam asndan deerlendirildiinde, Trkiyede Trke retmekle yurt dnda
Trke renmek ve retmek ok farkl zellikler ieren bir sretir. Bu nedenle
yurt dnda yaamakta olan Trklerin ana dili renimi srecinde nitelikli retmenlerle bulumas, onlarn ana dillerini ok daha ksa srede ve ok daha iyi bir biimde
renmelerinde nemli bir etken olacaktr.
zbay (2010, 15)n da belirttii gibi, retmenler yurt dnda olunca retmenliin manas, nemi ve sorumluluu daha da artmaktadr. nk bu retmenler, ok kltrl bir toplumda, farkl eitim sistemleri iinde Trke ve Trk kltr
retmeye almaktadrlar.
Aratrmann Amac
Bu almann amac, yurt dndaki Trklere Trke retmekte olan retmenlerin anadili eitimi srecine ilikin grlerini almak ve bu grler dorultusunda srece ilikin birtakm nerilerde bulunmaktr.
Aratrmann nemi
Yurt dndaki Trklere ana dillerini retme grevini stlenen retmenlerin Trke retimi ile ilgili grleri, ana dili eitimi srecine ilikin nemli bilgiler
edinilmesini salayabilecektir. Sreci ynetmek ve yrtmekle grevli olan retmenlerin yurt dndaki Trke retimine ilikin verdikleri bilgiler, srecin iyi
ileyen ve aksayan ynlerinin saptanmasnn ve bu dorultuda zm retme yoluna
gidilmesinin nn aacaktr.
Yntem
Bu aratrma, tarama modelindedir. Tarama modelleri, gemite ya da hlen
var olan bir durumu var olduu ekliyle betimlemeyi amalayan aratrma yaklamlardr. Aratrmaya konu olan olay, birey ya da nesne, kendi koullar iinde ve
olduu gibi tanmlanmaya allr. Onlar, herhangi bir ekilde deitirme, etkileme
abas gsterilmez. Bilinmek istenen ey vardr ve oradadr. nemli olan, onu uygun
bir biimde gzleyip belirleyebilmektir (Karasar, 2009, 77). Aratrmada olay ve
olgular, doal koullar iinde incelenerek alan aratrmas yaplmtr.
Veri Toplama Arac
almann verileri, yurt dnda yaayan ve bulunduklar lkelerdeki
Trklere Trke retmek zere grevlendirilmi kiiler ile yaplan n grme ve
bunun sonucunda hazrlanan sormaca yoluyla toplanmtr. Sormaca maddelerinin
oluturulmasnda katlmclarn ak ulu sorulara vermi olduklar yantlar belirleyici olmutur. Katlmclarn ak ulu sorulara verdikleri yantlar zmlenerek sormaca maddeleri oluturulmutur.

158

Mill Eitim u Say 204 u Gz/2014

u Z. Canan Karababa / Sedat Karagl

Verilerin Analizi
Aratrmada katlmclarn sormacadaki sorulara verdikleri yantlar, dilsel
zmleme yaplarak belirlenmi; sklk (frekans) ve yzde (%) olarak hesaplanmtr.
Bulgular blmnde yer alan izelgelerdeki retmen grleri, kendi ifade ettikleri
biimiyle ve ak ulu sorulara verdikleri yantlara dayal olarak aktarlmtr.
alma Grubu
Aratrmann alma grubunu yurt dndaki Trklere Trke retmekle
grevlendirilmi, Milli Eitim Bakanl Avrupa Birlii ve D likiler Genel
Mdrl tarafndan dzenlenen 5. Trke retimi Seminerine katlan retmenlerin tm (20 kii) oluturmaktadr. Aratrmaya katlan 20 retmenden 6s
Almanyada, 4 svete, 4 Avustralyada, 3 Belikada, 1i Avusturyada, 1i
Norvete, 1i de ngilterede grev yapmaktadr.
Aratrmaya katlan 20 kiiden 1i Trke retmenlii blmnden, 1i
Trk Dili ve Edebiyat blmnden, dierleri ise farkl lisans programlarndan
mezun olmutur. Bununla birlikte 4 katlmc da farkl programlardan lisansst
(yksek lisans ve doktora) eitimine sahiptir.
Aratrmann alma grubunu oluturan katlmclarn 5i 4-7 yl aras, 7si
10-20 yl aras, 8i de 30 yl ve st retmenlik deneyimine sahip olan grevlilerdir.
Snrllklar
Aratrma, Milli Eitim Bakanl Avrupa Birlii ve D likiler Genel
Mdrl tarafndan dzenlenen 5. Trke retimi Seminerine katlan yirmi
retmen ile snrl tutulmutur.
Bulgular
izelge 1: Yurt Dndaki Trklere Trke reten retmenlerde
Bulunmas Gereken zelliklere likin retmen Grlerinin Dalm
f

Trkeyi kurallara uygun ve etkin bir biimde kullanabilme

14

70

Dil retim yntem ve tekniklerini bilme

45

Yabanc bir dil bilme

45

Kendi kltrn ve bulunduu lkenin kltrn tanma

40

yaa uygun olarak ilgilerini belirleyebilme)

35

Mesleki geliime ak olma

35

rencilerle iyi ilikiler iinde olma

15

Meslek sevgisi

10

renciyi tanma (rencinin dzeyini, gereksinimlerini,

izelge 1de yurt dndaki Trklere Trke retmekte olan retmenlerin

Sizce yurt dndaki Trklere Trke reten retmenlerde bulunmas gereken
zellikler nelerdir? sorusuna verdikleri yantlarn dalm verilmitir. Buna gre,
Mill Eitim u Say 204 u Gz/2014

159

Yurt Dndaki Trklere Trke retenlerin Snf i Uygulamalara Ynelik Grleri u

aratrmaya katlan 20 retmenin 14 (% 70) Trkeyi kurallara uygun ve etkin bir

biimde kullanabilme, 9u (% 45) dil retim yntem ve tekniklerini bilme, 9u (%
45) yabanc bir dil bilme, 8i (% 40) kendi kltrn ve bulunduu lkenin
kltrn tanma, 7si (% 35) renciyi tanma (rencinin dzeyini, gereksinimlerini, yaa uygun olarak ilgilerini belirleyebilme), 7si (% 35) mesleki geliime ak
olma, 3 (% 15) rencilerle iyi ilikiler iinde olma, 2si (% 10) meslek sevgisi
zelliklerinin retmenlerde bulunmas gereken zellikler olduunu belirtmitir.
retmenlerin ounluunun dil retim yntem ve tekniklerinin bilinmesi gerektiini belirttii hlde yntem ve teknik kavramn yeterince tanmadklar ve bu iki
kavram birbirine kartrdklar gzlenmitir. rnein, altrma yapmak, sz hakk
vermek gibi eitli snf ii uygulamalarn yntem olarak tanmland; drt temel dil
becerisinin de teknik olarak adlandrld belirlenmitir.
izelge 2: Yurt Dndaki Trklere Trke retiminde retim
Ortamlarn Dzenlerken Dikkat Edilmesi Gereken elere likin retmen
Grlerinin Dalm
f

Derste kullanlacak olan ara ve gerelerin yapsal zellikleri

11

55

renci dzeyi

40

Snfn fiziksel koullar

30

Bir snftaki renci says

10

izelge 2de yurt dndaki Trklere Trke retmekte olan retmenlerin

Sizce yurt dndaki Trklere Trke retiminde retim ortamlarn dzenlerken
dikkat edilmesi gereken eler nelerdir? sorusuna verdikleri yantlarn dalm verilmitir. Buna gre, bu soruya aratrmaya katlan 20 retmenin 11i (% 55) derste
kullanlacak olan ara ve gerelerin yapsal zellikleri, 8i (% 40) renci dzeyi,
6s (% 30) snfn fiziksel koullar, 2si (% 10) bir snftaki renci says biiminde yant vermitir. Buna gre yurt dndaki Trklere Trke retmekte olan
retmenlerin retim ortamlarn dzenlerken en ok dikkat ettikleri durumun derste kullanlacak olan ara ve gerelerin ilevsellii olduu sylenebilir. retmenler,
retim ortamlarn derste kullanmay dndkleri ara ve gerelerin yapsal zelliklerine gre dzenleme eilimi gstermektedirler. Dil retiminde eitli ara ve
gerelerden yararlanmann yaamsal nemi gz nnde bulundurulduunda bu
durumun son derece doal olduu anlalmaktadr. retmenlerin bu biimde bir
yant vermeleri, onlarn derslerde eitli ara ve gereleri kullanmaya dnk bir istek
ve eilim iinde olmalarn gstermesi bakmndan da nemlidir.

160

Mill Eitim u Say 204 u Gz/2014

u Z. Canan Karababa / Sedat Karagl

izelge 3: Yurt Dndaki Trklere Trke retiminde Yararlanlmas

Gereken Ara ve Gerelere likin retmen Grlerinin Dalm
f

15

75

Kitap

14

70

nternet

20

Grsel ve iitsel aralar (video, televizyon, teyp, bilgisayar,

resim, harita, grafik, fotoraf)

izelge 3te yurt dndaki Trklere Trke retmekte olan retmenlerin

Sizce yurt dndaki Trklere Trke retiminde yararlanlmas gereken ara ve
gereler nelerdir? sorusuna verdikleri yantlarn saysal dalm verilmitir. Buna
gre aratrmaya katlan 20 retmenin 15i (% 75) grsel ve iitsel aralar (video,
televizyon, teyp, bilgisayar, resim, harita, grafik, fotoraf), 14 (% 70) kitap, 4
(% 20) ise internet gibi aralarn yurt dndaki Trklere Trke retiminde yararlanlmas gereken ara ve gereler olduunu belirtmitir.
Dil retiminde ok sayda duyuya seslenen ara ve gerelerden yararlanlmas, dersin etkililiini artran nemli bir etkendir. Yurt dndaki Trklere Trke
retmekte olan retmenlerin bu noktada Trke retiminde en ok grsel ve iitsel aralardan yararlanlmas gerektiini belirtmeleri nemlidir. Bunun dnda
aratrmann bulgular retmenlerin grsel ve iitsel aralardan sonra en ok yararlanlmas gereken ara olarak kitap gstermeleri de doaldr. nk eri
(2007)nin de belirttii gibi ders kitaplar, retim programnn amalarna ulaabilmesi iin retimin en temel aralarndan biridir ve bu anlamda nemli bir ileve
sahiptir. Eitim hizmetlerinin vazgeilmez aralar olarak insan kaynaklarnn
niteliinin gelitirilmesi asndan ders kitaplar; retmenler, fiziksel olanaklar ve
eitim programlar kadar nemli bir yere sahiptir.
Yaplan aratrmada Sizce yurt dndaki Trklere Trke retiminde
yararlanlmas gereken ara ve gereler nelerdir? sorusuna retmenlerin % 20sinin
internet cevabn vermeleri, belli sayda retmenin Trke retiminde biliim
teknolojilerinden yararlandn gstermesi bakmndan nemlidir.
izelge 4: Yurt Dndaki Trklere Trke retiminde Deerlendirme
Yollarna likin retmen Grlerinin Dalm
f

Szl anlatm

45

Yazl anlatm

35

Okuduunu anlama

25

Dinlediini anlama

15

Dikte

10

Mill Eitim u Say 204 u Gz/2014

161

Yurt Dndaki Trklere Trke retenlerin Snf i Uygulamalara Ynelik Grleri u

izelge 4te yurt dndaki Trklere Trke retmekte olan retmenlerin

Sizce yurt dndaki Trklere Trke retiminde deerlendirme nasl yaplmaldr? sorusuna verdikleri yantlarn dalm verilmitir. Buna gre aratrmaya
katlan 20 kiiden 9u (% 45) rencilerin szl olarak kendilerini ifade etmelerinin
etkili bir deerlendirme yolu olduunu belirtmitir. Aratrmaya katlanlarn 7si (%
35) yazl anlatmn gerekliliini, 5i (% 25) rencilerin okuma metinlerini anlama
dzeylerini belirlemenin nemini vurgulam, 3 retmen (% 15) rencilerin dinlediklerini anlama dzeyinin belirlenmesinin nemli olduunu, 2si (% 10) ise dikte
yoluyla rencilerin deerlendirilmesi gerektiini belirtmilerdir. retmenlerin
byk ounluunun (% 45) rencilerin szl olarak kendilerini ifade etmelerinin
etkili bir deerlendirme yolu olduunu belirtmeleri, gnlk yaamda iletiimin daha
ok szl anlatma dayal olmasndan kaynakland dnlebilir.
izelge 5: Yurt Dndaki Trklere Trke retiminde Kullanlmas
Gereken lme Aralarna likin retmen Grlerinin Dalm
f

Testler

25

Yazl snavlar

20

izelge 5te yurt dndaki Trklere Trke retmekte olan retmenlerin

Sizce yurt dndaki Trklere Trke retiminde kullanlmas gereken lme
aralar nelerdir? sorusuna verdikleri yantlarn saysal dalm verilmitir. Buna
gre aratrmaya katlan 20 retmenin 5i (% 25) testlerin nemini vurgularken 4
(% 20) ise yazl snavlar araclyla rencilerin deerlendirilmesi gerektiini
belirtmilerdir. oktan semeli dersler, ok sayda soru sormaya olanak tanyan ve
deerlendiricinin znel etkisini ortadan kaldran bir lme aracdr. Bu balamda yurt
dndaki Trklere Trke reten retmenlerin dil retimi srecinde deerlendirme yaparken oktan semeli testleri tercih ediyor olmalar olaandr. Ancak,
oktan semeli dersler drt temel dil becerisinin geliimini lmede ilevsel bir lme
arac deildir. Buna bal olarak retmenlerin % 20si yazl snavlar araclyla
rencilerin deerlendirilmesi gerektiini belirtmilerdir.
Sonu ve Tartma
Sonu olarak yurt dndaki Trklere Trke retmekte olan retmenlerin
alan bilgisine ilikin yeterlie ok nem verdikleri belirlenmitir. Aratrmada elde
edilen bulgulara gre, Trkeyi kurallara uygun ve etkin bir biimde kullanabilmenin nemli ve gerekli olduu retmenlerce kabul edilmektedir. Dil retim
yntem ve tekniklerini bilmenin nemi ve gerei retmenlerce belirtildii hlde
retmenlerin ounun dil retim yntem ve tekniklerinin ne olduuna ilikin
yeterince bilgisinin olmad, yntem ve teknik kavramlarnn kartrld belirlenmitir. Yurt dnda Trke retenler yabanc bir dil bilmenin nemini ve gereini
bildiklerini, buna bal olarak kendi kltrlerini ve bulunduklar lkenin kltrn
daha iyi tanyabileceklerini belirtmilerdir. Bu durum, retmenlerin snf ii iletiime

162

Mill Eitim u Say 204 u Gz/2014

u Z. Canan Karababa / Sedat Karagl

ve o toplumla olan kltrel ve sosyal ilikilere nem verdiklerini gstermektedir.

retmenlerin mesleki geliime ak olmalar, mesleklerine kar olumlu bir yaklama sahip olduklarn gstermektedir. retmenlerin; rencilerin gereksinimlerini,
dzeyini, yaa uygun olarak ilgilerini belirlemeye nem vermeleri, renci merkezli
eitime ak olduklarn gstermektedir.
Snf ortamnn dzenlenmesine ilikin sorulan soruya verilen yantlar ise
retmenlerin snftaki renci durumuyla ilgili (rencinin dzeyi, renci says)
koullardan daha ok derste kullanlan ara ve gerelerin nitelii ve snf koullarna
odakland belirlenmitir. zellikle nitelikli bir ders kitabnn nemi ve gereklilii
hemen hemen tm katlmclar tarafndan vurgulanmtr.
retmenler, grsel ve iitsel aralara ders iinde ncelikli olarak yer verdiklerini belirtmilerdir. Bu durum, retmenlerin amzn retim anlayna ayak
uydurma abasn gstermektedir. Ancak yeterli ve nitelikli grsel ve iitsel aralara
kolaylkla ulaamadklar belirlenmitir. Demir (2010, 934)in de belirttii gibi dil,
uygun ortamda kullanldka gelien, akclk kazanan, paylaldka oalan bir
yapya sahiptir. Hakan (1988, 227) tarafndan yaplan bir almada da yurt dndaki
Trklere Trke retmek zere hazrlanan programn ok zengin ders materyalleri
ile desteklenmesi gerektii belirtilerek, grnt ve ses kaseti eklinde hazrlanan
materyaller okuma, anlama, yazl ve szl anlatm gelitirici olmal denilmitir.
Yurt dndaki Trklere Trke retiminde deerlendirme yollarna ilikin
retmen grlerinin incelenmesi sonucunda retmenlerin szl ve yazl olarak
rencilerin kendilerini ifade edebilme yeterliine odakland grlmtr.
Dinleme, okuma ve dikte ise retmenlerin deerlendirmesinde ikincil srada yer
almaktadr. Trke eitiminin temel amacna uygun olan bu gr de Trke retimini gl klacak niteliktedir.
Aratrmaya katlan retmenlerin, lme arac olarak en ok testleri kullandklar saptanmtr. oktan semeli testler, rencinin drt temel dil becerisini
edinip edinmediini belirlemede ilevsel olarak kullanlabilecek lme aralar
deildir. retmenlerin, Trke retimi srecinde drt temel dil becerisini gelitirmeye nem verdikleri hlde, deerlendirme aamasnda lme arac olarak en ok testleri kullanmalar nemli bir elikidir. Milli Eitim Bakanl (2009) tarafndan yurt
dndaki Trklere Trke retmeyi amalayan Trke ve Trk Kltr Dersine
ynelik hazrlanan retim programnda da belirtildii gibi, lme ve deerlendirmede rencilerin bilgi, beceri ve tutumlarn sergileyebilmeleri oklu deerlendirmeyi gerektirir. retim srecinde renmenin ne lde ve nasl gerekletiini belirlemek, retim srecine ilikin geri bildirimler almak ve varsa renme eksikliklerini tamamlamak amacyla ak ulu ve ksa cevapl sorular; eletirmeli sorular,
renci rn dosyalar, performans grevi, z deerlendirme formu, gzlem formu
vb. aralar kullanlabilir. Edinilen sonular deerlendirilerek (varsa) gerekletirilemeyen kazanmlar iin retmen, uygulad yntem ve teknikleri gzden geirmeli,
gerekirse yeni eitsel nlemler almaldr. Ayrca bu uygulamalar, rencilerin daha
iyi renmelerine ve ne rendiklerinin farkna varmalarna da yardmc olmaktadr.
Mill Eitim u Say 204 u Gz/2014

163

Yurt Dndaki Trklere Trke retenlerin Snf i Uygulamalara Ynelik Grleri u

Yurt dndaki Trklere Trke retenlerin Trke retimini kurgulamaya

ynelik abalarnn ada dil retimi yaklamlarna uygun olduu, ancak uygulama srecinde eitli nedenlerden kaynaklanan (retim yntem ve tekniklerine
ilikin kavram kargaasnn yaanmas, materyal azl vb.) birtakm aksaklklarn
yaand belirlenmitir. zellikle lme-deerlendirmeye ilikin grler ve uygulama rnekleri bunu kantlar niteliktedir.
neriler
Yurt dndaki Trklere Trke retmekle grevlendirilen retmenlerin
nitelii, verilen eitimin verimliliini artran balca etkenlerden biridir. Bu nedenle
yurt dnda grevlendirilen retmenlerin stlendii grev son derece nemlidir.
Yurt dndaki Trklere ana dillerini retme grevini stlenmi olan retmenlerin
bu grevi baaryla yerine getirebilmelerini salamak iin onlarn etkili ve verimli bir
hizmet ii eitim srecinden gemeleri nemlidir. Ayrca retmenlerin snf ortamn
ve retim srecini etkin biimde kullanabilmeleri iin retim yntem ve teknikleri
ile lme ve deerlendirmeye ilikin bilgilendirilmeye gereksinimleri olduu
grlmektedir. Bu balamda yurt dnda grev yapmakta olan Trke retmenlerine belli aralklarla hizmet ii eitim verilmelidir.
Bu almada elde edilen bulgular, yurt dndaki Trklere Trke reten
retmenlerin snf iinde kullanlacak ara ve gerelere gereksinimi olduunu
gstermitir. retmenlerin bu gereksiniminin giderilmesi, eitimin niteliini artracaktr. Demir (2010, 934)in de belirttii gibi, ana dili eitimi verilirken rencilerin
dili srekli kullanmalarn salayacak ok sayda etkinlik bulunmas ve iyi bir uygulama srecinin olmas gerekmektedir. rencilerin kaset, CD ve interaktif ortamlarda
ana dillerini bol miktarda dinlemelerini salayacak materyallerle karlatrlmas,
ana diline ait szcklere kulak dolgunluu oluturmas salanmaldr. Bunun iin
Milli Eitim Bakanlnn uzman retim elemanlarnn da desteiyle uygun proje ve
almalarla nitelikli dinleme materyalleri gelitirmeleri nemli bir gerekliliktir.
Okuma materyali olarak sadece ders kitabnn yeterli grlmemesi, tevik amacyla
rencilere dzeylerine uygun kitap setleri verilerek ana dilini gelitirici uygulamalarn yaplmas gerekmektedir.

Kaynaka
AKALIN, kr Hluk (2004). Avrupa Birlii lkelerinde Yaamakta Olan Trklerin Trke
renimi Sorunlar, Trk Dili, S.633, ss.195-199.
AKSAN, Doan (2006). Her Ynyle Dil, Trk Dil Kurumu Yaynlar, Ankara.
BAKER, Colin (2004). Foundations of Bilingual Education and Bilingualism, Multilingual
Matters Ltd., Clevedon.
BARKAN, Murat, vd. (2007). Avrupada Trke Anadili Eitimi Aratrmas, Anadolu
niversitesi Yaynlar, Eskiehir.
CUMMINS, James (1979). Linguistic Interdependence and the Educational Development of Bilingual
Children, Review of Educational Research, S.49, ss.222-251.
164

Mill Eitim u Say 204 u Gz/2014

u Z. Canan Karababa / Sedat Karagl

AKIR, Mustafa (2001). Gn Krknc Ylnda Almancann kinci Dil Olarak Edinimini
Etkileyen Kltrleraras Olgular, Ultima Ratio Dizisi 01, Kln.
DEMR, Tazegl (2010). Yurt Dndaki Trk ocuklar in Trke ve Trk Kltr Dersi retim
Program Kapsamndaki Trke Dersi Kazanmlarnn Deerlendirilmesi, G Gazi Eitim
Fakltesi Dergisi, 30, (S.3), ss.913-937.
FELIX,

Sascha (1993). Psycholinguistische Unterschungen Zur Zweisprachigen

Alphabetisierung. Gutachten im Auftrage der Berliner Senatsverwaltung fr Schule,
Berufsbildung und Sport, Bibliothek fr Bildungsgeschichtliche Forschung, Berlin.

HAKAN, Ayhan (1988). Almanyada lkokulun lk Kademesinde renim Gren Trk i

ocuklarnn Trke Program, Trk Dilinin retimi Toplants, Ankara niversitesi
Eitim Bilimleri Fakltesi Yaynlar, Ankara.
LER, Esin (2000). Avrupa Topluluunun Dil Politikas ve Almanyada Okula Giden Trk Asll
rencilerin Dil ve Eitim Sorunlar, Almanyada Yaayan Trk ocuklarnn Ana Dili
Sorunlar Toplants, Trk Dil Kurumu Yaynlar, Ankara.
ER, Kmil (2007). Altnc Snf Trke Ders Kitabnn lkretim Trke Programnn Amalarna
Uygunluunun ncelenmesi, Dil Dergisi, S. 136, ss. 58-74.
KARASAR, Niyazi (2009). Bilimsel Aratrma Yntemi, Nobel Yaynlar, Ankara.
KAVCAR, Cahit (1988). Yurt Dndaki Trk i ocuklarna Trkenin retimi, Ankara
niversitesi TMER Dergisi Dnyada Trke retimi zel Says, S.1, ss.76-83.
KOAK, Muhammet (2012). Almanyada Yaayan Trklerin Trke Dil Becerileri zerine Bir
nceleme, Zeitschrift fr die Welt der Trken Journal of World of Turks, 4, (S. 1), ss.
303-313.
MLL ETM BAKANLII (1999). Yurt Dndaki Trk ocuklar in Trke ve Trk
Kltr Dersi retim Program (1-10. Snflar), Milli Eitim Bakanl Yaynlar,
Ankara.
ZBAY, Murat (2010). Trke retimi Yazlar, nc Kitap, Ankara.
ZPOLAT, Vahap (2012). Kreselleme Srecinde Yurt Dndaki Trklerin nemi, Dumlupnar
niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.34, ss.211-220.
SALAM, Mustafa (1991). Federal Alman lkokullarnda Trke ve Trk Kltr
Programnn Etkililii Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti rnei-, Anadolu niversitesi
Akretim Fakltesi Yaynlar, Eskiehir.
EN, lker (2010). Yurt Dnda Yaayan Trk ocuklarnn Ana Dili Eitimine Ynelik Milli Eitim
Bakanl Bnyesinde Yaplan alma ve Uygulamalar, Zeitschrift fr die Welt der
Trken Journal of World of Turks, 2, (S.3), ss.239-253.
TUFAN, Beril (2003). Trkiyede D Gn Tarihsel Geliimi ve Be Yllk Planlar Asndan Gn
Deerlendirilmesi, Uluslararas Yurt D i G Sorunlar ve zm Araylar
Sempozyumu, Ankara.
TURAN, Kadir (1997). Almanyada Trk Olmak, T. C. Babakanlk Aile Aratrma Kurumu
Bakanl Yaynlar, Ankara.
YAMUR, Kutlay (2013). Bat Avrupada Trke retiminin nemi ve Mevcut Uygulamalar,
Yeni Trkiye Dergisi Trke zel Says, S. 55, ss. 1173-1186.
YILDIZ, Cemal (2012). Yurt Dnda Yaayan Trk ocuklarna Trke retimi (Almanya
rnei), Yurt d Trkler ve Akraba Topluluklar Bakanl, Ankara.
YOL, Ali (2011). Yurt Dndaki Trk ocuklarna Trke retimindeki Sorunlar, Gazi
niversitesi Trke Aratrmalar Akademik renci Dergisi, S.1, ss.117-131.
YURTNA, Kemal (2013). Yurt Dnda Yaayan Vatandalarmz ve Trke, Yeni Trkiye
Dergisi Trke zel Says, S. 55, ss. 1187-1191.

Mill Eitim u Say 204 u Gz/2014

165

Yurt Dndaki Trklere Trke retenlerin Snf i Uygulamalara Ynelik Grleri u

OPINIONS OF TEACHERS TEACHING TURKISH

TO THE TURKS LIVING ABROAD ON
CLASSROOMPRACTICES
Z. Canan KARABABA*
Sedat KARAGL**

Abstract
The purpose of this research is to determine opinions of teachers that
are teaching Turkish to the Turks living abroad related to classroom practices in
the Turkish teaching process. The participants of the research are 20 teachers
that have participated in the 5th Seminar on Turkish Language Education organized by the Directorate General of the EU and Foreign Relations of the Ministry
of National Education. The research findings have been obtained by the preliminary interviews with the participants, and by the resulting questionnaire. The
percentages and frequencies have been calculated for the responses of the participants to the questionnaire. The research results demonstrate that the approach
of the teachers to the Turkish language education process is generally in line
with the goals of the language education, and that the teachers attach more
importance to their competency in the field of Turkish language education.
However, the results also reveal that there is some confusion among the teachers
related to the methods and techniques that are used especially in language education, and that the teachers are not endowed with sufficient knowledge and
equipment related to language assessment that should be implemented at the
end of each teaching process.
Keywords: Teaching Turkish to the Turks living abroad, teacher opinions, teacher competencies, Turkish education environments

Do. Dr.; AnkaraUniversity Faculty of Educational Sciences, Department of Foreign Language

Education

** Ar. Gr., Ankara University Faculty of Educational Sciences, Department of Cultural Foundations
of Education
166

Mill Eitim u Say 204 u Gz/2014