Analog Haberleşme - Sıtkı Öztürk

Elektronik ve Hab. Mh.
Analog Haberleme - Stk ZTRK
KAYNAKLAR
1. Signals and Systems, Alan V. Oppenhein , Alan S. Willsky, Ian T. Young - Prentice
Hall Signal Processing Series (1983)
2. Principles of Communication Systems, Taub-Schilling - Mc Graw-Hill Serisi (1980)
3. Modern Electrical Communications, Theory and Systems, H.Strak, F.B. Tuteur, Prentice Hall International, Inc. (1979)
4. Modern Electrical Communications, Analog, Digital and Optical Systems, Henry
Stark, Franz B. Tuteur, John B. Anderson Prentice Hall International
5. Modern Digital and Analog Communication Systems, Bhagwandas Pannalal
LATHI Holt, Rinehart and Winston, Inc. (1989)
6. Advanced Electronic Communications System, Wayne Tomas - Prentice Hall
International, Inc. (1992)
7. Signals and Linear Systems, Robert A. Gabel, Richard A. Roberts John Wiley &
Sons (1973)
8. Signal Analysis, Athanasios Papoulis McGraw-Hill Book Company (1977)
9. letiim Kuram, Haluk Derin, Murat Akar (O.D.T.)
10. Modlasyon Teorisi, Prof. Dr. Erdal Panayrc (.T.)
11. Modlasyon Teorisi, Prof. Dr. Mmtaz Ylmaz (K.T.)
12. Analog Haberleme + Saysal Haberleme + aret leme, Prof. Dr. Ahmet
H.Kayran (T)
Elektronik ve Hab. Mh. Analog Haberleme - Stk ZTRK
HABERLEME TEORS
1. Giri
1.1. Haberleme Sistemlerinde Temel Kavramlar
2. Modlasyonun Amac
2.1 Modlasyon eitleri
2.1. ift Yan Bant Modlasyonu (Double Side Band Modulation=DSB)
2.2. Taycl ift Yan Bant Modlasyonu (Genlik Modlasyonu) (Amplitude
Modulation=AM)
2.2.1. Modlasyon endeksi (ma)
2.2.2. Genlik Modlasyonlu aretin Spektrumu ve Fazr izimi
2.3.Genlik Modlatrleri
2.4.Tek Yan Bant Modlasyonu (Single Side Band Modulation=SSB)
2.4.1. Tek Yan Bant Modlasyonlu aretin Elde Edilmesi
2.4.1.1. Filtre Yntemi
2.4.1.2. Hilbert Dnm ve zellikleri
2.4.1.3. Faz Yntemi
2.5.Artk Yan Bant Modlasyonu (Vestigal Side Band Modulation=VSB)
2.6.Dik Modlasyon (Quadrature Modulation=QM)
3. Genlik Modlasyonlu aretin Alnmas
3.1. Senkron Demodlasyon
3.2. Senkron Olmayan Demodlasyon
3.2.1. Genlik Modlasyonlu aretin Zarf
3.3.Tayc Eklenerek Genlik Modlasyonlu aretin Demodlasyonu
3.4.Sperheterodin (Frekans Deitirmeli) Alc Prensibi
4. stel Modlasyon (A Modlasyonu)
4.1.stel Modlasyonlu aretin Matematiksel fadesi
4.1.1. Faz Modlasyonu (Phase Modlation=PM)
4.1.2. Frekans Modlasyonu (Frequency Modlation=FM)
4.2.stel Modlasyonlu aretin Spektrumu
4.2.1. Dar Bant FM (Narrow Band Frequency Modlation=NBFM)
4.2.2. Geni Bant FM
4.2.3. Bessel Katsaylarnn zellikleri
4.2.4. Sinzoidal Modle Edilmi FM aretinin Bant Genilii
4.3.Frekans Modlasyonlu aretin retilmesi
4.3.1. Direkt Yntem
4.3.2. Dolayl Yntem (Amstrong Yntemi)
4.4.FM aretinin Alnmas
4.4.1. Frekans Ayrma
4.4.1.1.FMden AMe Dnm
4.4.1.2.Eim Dedeksiyonu (Slope Detection)
4.4.2. Faz Kilitleme evrimi (Phase Locked Loop ==PLL)
4.5.Stero FM Verici ve Alc Prensibi
FOURIER DNM ZELLKLER

ZELLKLER
Parseval
teoremi
Lineerlik
Gecikme
m(t)
M(f)
v(t).y*(t).dt
V(f).Y *(f).df
a.v(t) + b.y(t)
v(t to)
a.V(f) + b.Y(f)
lek
deiiklii
Dualite
Frekansda
Kayma
V(f).e
v(at)
V(t)
v(t).e
jwot
Modlasyon
v(t).Coswot
Trev
d n v(t)
dt n
V(w).Y *(w).dw
a.V(w) + b.Y(w)
jwto
jwto
V(w).e
1 V( f )
a a
v(-f)
2.v(-w)
V(f-fo)
V(w-w0)
1 V( w)
a a
1 [V(f - f ) + V(f + f )] 1 [V(w - w ) + V(w + w )]

o
o
o
o
2
2
(jw)n.V(w)
v()d
1 (f) + 1 V(f)
2
jw
(f) + 1 V(w)
jw
t n.v(t)
d n V(f)
1
(j2)n df n
1 d n V(w)
(j)n dwn
V(f).Y(f)
V(w).Y(w)
Frekansda
trev
1
2
(jw)n.V(f)
Integral
M(w)
v(t) * y(t) =
Konvolsyon
v().y(t )d
V(f) * Y(f) =
arpma
v(t).y(t)
V().Y(f )d
Time reversal
v(-t)
V(-f)
V(f) = F[v(t) ] =
V(w) = F[v(t) ] =
V()Y(w )d
V(-w)
v(t) = F 1[V(f) ] =
v(t).e jwt dt
v(t).e jwt dt
v(t) = F 1[V(w) ] = 1
2
1
2
1 V(w) * Y(w) =
2
V(w).e jwt dw
V(f).e jwt df
e jwt df = Coswt.df = (t)

3
e jwt dt =
Coswt.dt = (f) = 2(w)
e jwt dw =
BAZI FOURER DNM FTLER

M(f)
M(w)
1
1
m(t)
(t)
(t t0)
ejwt0
u(t)
Sgn(t)=u(t)-u(-t)
1 (f) + 1
2
jw
1
jf
2(w)
(w) + 1
jw
1
jf
-jsgn(f)
-jsgn(w)
1
a + jw
1
(a + jw)2
1
2
a + w2
1
a + jw
1
(a + jw)2
1
2
a + w2
Sin w
2
A. .
w
2
eat.u(t)
a>0
t.eat.u(t)
a>0
a>0
( )
v(t nT0)
n =
( )
( )
A..Sincf
A. t
ejwt0
(f)
ea t
Coswt.dw = 2(t)
1
T0
V(nf0).(f nf0)
n =
1
T0
V(nw0).(w nw0)
n =
BLM 1
HABERLEME SSTEMLERNDE TEMEL KAVRAMLAR
1.1. HABERLEMENN AMACI

Herhangi bir biimdeki bilginin (enformasyonun) zaman ve uzay iinde, KAYNAK ad
verilen bir noktadan KULLANICI olarak adlandrlan bir baka noktaya aktarlmasdr.
Haberleme sistemleri istenilen haberleme trne gre tasarlanr. eitli haberleme trlerine
u rnekleri verebiliriz.
1. Birbirinden uzakta A ve B kiileri birbirlerine bir bilgi gndermek isterse, HAT ad
verilen bir bilgi iletim kablosu kullanabilir.
2. Birbirleriyle konumak isteyecek binlerce kii varsa, bir veya birka merkezi
anahtarlama istasyonu bulunan bir telefon sistemi kullanlabilir.
3. Ksa uzaklklar iinde birbirlerine bilgi iletmek isteyen az sayda kullanc varsa ve
bunlar srekli yer deitiriyorlarsa, telsiz sistemi kullanlabilir.
4. ok sayda kullancya bilgi gndermek isteyen tek bir kaynak varsa, bir radyo veya
televizyon sistemi kullanlabilir.
Bir bilginin bir yerden alnp baka bir yere iletimi iin kullanlan haberleme sistemi,
Haberin cinsine,
Haberlemenin eidine,
gre deiik olmakla beraber, genel prensip olarak ekil 1.1. deki blok yap olarak verilebilir.
HABER GNDEREN TARAF (VERC=TRANSMITTER)

HABER
KAYNAI
GR
DNTRCS
KODLAMA
(ENCODER)
MODLATR
GRLT
HABER
DEERLEN.
IKI
DNTRC
KODZC
(ENCODER)
DEMODLATR
(DETEKTR)
KUVVET.
TRANSMSYON
ORTAMI
RF
KUVVET
HABER ALAN TARAF (ALICI=RECEIVER)

ekil 1.1. Genel haberleme sistemi blok yaps
eitli bilgi kaynaklar olduu iin giri bilgisi deiik biimlerde ortaya kabilir. rnein;

1. Konuma ve mzik gibi zamann srekli bir fonksiyonu olarak,
2. Bilgisayarlar aras bilgi aktarmnda kullanlan 0 ve 1 gibi ayrk sembollerden
oluan diziler olarak,
3. Televizyondaki resmin renginin ve k iddetinin zamanla deiimi gibi zamann ve
dier deikenlerin fonksiyonu olarak,
ortaya kabilir.
Haber kayna tarafndan retilen giri bilgisi bir dntrc yardm ile elektriksel akm ve
gerilim deiimlerine dntrmek gerekir. Bu ama iin enerji dntrclerden
faydalanlr. rnein, konuma iareti iin akustik dalgalar bir mikrofon yardm ile gerilim
deiimlerine dntrlr. Resim iareti iin ise foto-elektrik hcrelerden oluan kamera k
iddetini gerilim deiimlerine dntrr.
Dntrc k elde edilen iaret, alcya gizlilik iinde ve hatasz olarak ulamas iin
kodlanr. letilecek ortama uygun hale getirilerek transmisyon ortamna verilir.
Transmisyon ortam (kanal) olarak, telli balantlar (havai hatlar, kablolar), telsiz balantlar
(uzay), lazer nlar (fiber optik) veya dalga klavuzlar (koaksiyel kablo) kullanlabilir. Kanal
seimi, haber eidi, ekonomi ve grltye bal olarak yaplr. Bir haberleme sisteminde
kanaln iki nemli zellii iletiimi etkiler.
1. Distorsiyon,
2. Grlt.
Eer kanaldaki iaretin deiimi sadece bir sabit ile arpm veya bir zaman gecikmesi ile
ifade edilebilirse kanal distorsiyonsuzdur. Aksi durumda distorsiyonludur.
Kanaln dier nemli etkisi de rasgele grltdr. Grltsz bir ortamda iaretin iletimi
olduka basittir. Ancak pratik uygulamalarn ounda rasgele grlt daima vardr.
Tasarmlarda grlt iinde iaretin seilebilirliini salayc tedbirler alnr. Bu ama iin
olduka kompleks sistemler mevcuttur.
Genel olarak, haberleme sistemlerinden beklenenler u ekilde zetlenebilir.
Konuma iletiminde, alc uta elde edilen konumalarn anlalr olmas amalanr.
Konuan tanma nemli deildir.
Veri (data) iletiminde, alc uta elde edilen 1 ve 0larn doru olarak alnmas
gerekir. Hata BER (bit rate error) ile llr.
BER =
Alinan Hatal Bit

Gnderilen Toplam Bit
Mzik iletiminde, alcda alnan sesin orjinaline uygun olmas beklenir. Doal oluum
bozulmamaldr.
Resim iletiminde, alcda alnan resim aslna benzemelidir. deal durum aslnn
kopyas olmas durumudur.
Yukarda belirtilen zelliklerin salanmas, haberleme sistemini tasarlarken aada belirtilen

zelliklerin dikkate alnmasyla gerekletirilebilir.

1. Bant genilii: aretin frekans bileenlerinin bilmesi, uygun devrelerin ve uygun
kanaln bant geniliinin seimi iin gereklidir.
2. Distorsiyon: Transmisyon yolu, iaretin bozulmadan iletimi iin distorsiyonsuz
olmas gereklidir.
3. Zayflama: aretin transmisyon zayflamasnn az olmas istenir. Aksi durumda
iareti grltden ayrmak gleir. Bu nedenle seviye lmleri yaplarak iaretin
belirli seviyenin altna dmesi nlenir.
4. aret, grlt oran (Signal to noise ration=S/N): arete ile grlt arasndaki g
orannn belli seviyenin altnda olmamas gerekir. arete bal olarak bu oran olduka
byk olmaldr.
5. Kanallar aras giriim (cross talk): ok kanall iaret iletiminde kanallarn
birbirlerini bozmamas gerekir. Bunu salayc tedbirler alnr.
6. Data gnderme hz: Bilgi miktarna bal olarak gnderme hz, bant geniliine
baldr. Bilgi miktar Hartlay Kural ile llebilir. Bu tanma gre;
Bilgi miktar (enformasyon)=Bant genilii*iletim zaman
7. G: aretin iletimi iin gerekli g seviyesinin de bilinmesi gerekir.
Sonu olarak; haberleme teorisi aadaki iki temel sorunu optimum yolla zmeyi amalar.
1. Verilen bir haberleme kanalndan ayn anda en ok ne kadar iaret iletilebilir.
2. Grlt etkisinin maksimum lde azaltlabilmesi iin nasl bir sistem
oluturulabilir.
1.2. MODLASYONUN AMACI

Modlasyon ksaca, iaretin frekans bileenlerini, bulunduu frekans blgesinden, farkl bir
frekans blgesine tamaktr. Bunu gerekletirirken aadaki zellikler de
gerekletirilmelidir.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Anten boyutlarn kltmek.

Tm frekans blgesinden yararlanmak.
Ayn anda birden ok iareti iletmek (oullama yapmak).
letim ortamna uymak.
Bozucu etkileri azaltmak.
Verici ve alc yapmn kolaylatrmak.
1.3. MODLASYON ETLER

Bir veya daha fazla bilginin ayn anda elektriksel olarak bir noktadan, daha uzakta baka bir
noktaya iletimi modlasyon yapmadan gerekletirilemez. Elektriksel iarete dntrlen
bilgi iaretinin ortamn zelliklerine bal olarak ok uzaklara gidemeden zayflad, yada
grlt gibi istenmeyen bir takm bozucu etkilerin etkisi altnda bozulup, alc tarafa iletilen
bilginin alnamad grlr.
Bu problemi zmek iin en uygun yol, bilginin iletilecei ortamn zelliklerine uygun, bu
ortamda zayflamadan ve ayn zamanda ortamdaki grltden etkilenmeyen tayc dalga

ad verilen, genellikle yksek frekansl sinzoidal veya dikdrtgen darbe dizisi biiminde bir
elektriksel dalgadan yararlanarak bilgi iletimi gerekletirilmektedir.
Modlasyon, bilgi iaretinin zelliklerine uygun olarak, tayc dalgann biiminin belli bir
kurala gre deitirilmesi ilemine denir.
Modlasyon ilemi tayc dalgann eidine gre ikiye ayrlabilir.
1. Srekli dalga modlasyonu: Bilgi iaretinin taycs olarak, belli bir frekansta
sinzoidal bir iaret kullanlr. Bu modlasyon zellikle, konuma, mzik veya resim
gibi zamann srekli fonksiyonu biiminde deien bilgi iaretinin iletimi iin uygun
olmakta ve kullanlmaktadr.
2. Darbe Modlasyonu: Bilgi iaretinin taycs olarak, belli bir frekansta bir
dikdrtgen darbe dizisi iaret kullanlr. zellikle saysal bilginin iletiminde
kullanlan bu tip modlasyon ayrca srekli bilgi iaretinde de kullanlmaktadr.
Srekli dalga modlasyonu da, tayc dalgann bilgi iaretine uygun olarak, taycnn
genliini, frekansn ve fazn deitirmesine gre ikiye ayrlr.
1. Lineer modlasyon: Tayc dalgann yalnz genliinin bilgi iaretinin lineer bir
fonksiyonu olarak deimesi ile elde edilir. Lineer modlasyonda;
I. ift yan bantl genlik modlasyonu
i. Taycs bastrlm ift yan bant genlik modlasyonu (Suppressedcarrier Amplitude Modulation, DSB)
ii. Genlik modlasyonu (Amplitude Modulation=AM)
II. Tek yan bantl genlik modlasyonu.
i. Tek yan bant genlik modlasyonu (Single side band modulation=SSB)
ii. Artk yan bant modlasyonu (Vestigal side band modulation=VSB)
2. stel modlasyon: Tayc dalgann ya ani frekansn yada fazn bilgi iaretinin
lineer bir fonksiyonu olarak deimesi ile elde edilir. stel modlasyonda ikiye
ayrlr.
I. Frekans modlasyonu (Frequency modulation=FM)
II. Faz modlasyonu (Phase modulation=PM)
Zamann srekli fonksiyonu biimindeki bilgi iaretlerinin darbe modlasyonu ile
iletilmesinde, tayc dalgann biiminde yaplan deiiklie gre darbe modlasyonu e
ayrlabilir.
1. Darbe genlik modlasyonu (Pulse Amplitude Modulation=PAM): Tayc darbenin
yalnz genliinin bilgi iaretinin lineer bir fonksiyonu olarak deimesi ile elde edilir.
2. Darbe yeri modlasyonu (Pulse Position Modulation=PPM): Tayc darbenin
yalnz darbenin balama yerinin bilgi iaretinin lineer bir fonksiyonu olarak deimesi
ile elde edilir.
3. Darbe sresi modlasyonu (Pulse Width Modulation=PWM): Tayc darbenin
yalnz darbe genilii bilgi iaretinin lineer bir fonksiyonu olarak deimesi ile elde
edilir.
Bu modlasyonlardan birincisi lineer modlasyonun genlik modlasyonuna, dier iki
modlasyonda stel modlasyona benzetilebilir.
Ayrca saysal haberlemede, yani bilginin ayrk simgeler ile iletilmesi durumunda kullanlan
saysal modlasyon eitlerini de bir modlasyon eidi olarak kabul edebiliriz.

Yukarda belirtilen darbe genlik modlasyonu ayn zamanda temel bant (base band)
modlasyonu olarak da adlandrlr. Temel bant modlasyonundan sonra iaretler transmisyon
ortamndan iletmek iin tayc ile yksek seviyeli modlasyon yaplr. Bunlar
1. Faz kaydrmal anahtarlama (Phase-shift keying=FSK) modlasyonu.
2. Dik genlik modlasyonu (Quadrature-Amplitude Modulation=QAM)
BLM 2
FT YAN BANT MODLASYONU (DOUBLE SDE BAND=DSB)
2.1. FT YAN BANT MODLASYONLU ARETN ELDE EDLMES

aret, kendi frekansndan yeni bir frekans deerine baka bir sinzoidal iaretle arplmak
sureti ile kaydrlabilir. Bu durumu aklamak zere ana iaretin sinzoidal bir iaret olduunu
kabul ederek ispatlanabilir.
m(t ) = Am Coswm t = Am Cos 2f m t
aretinin fazr yazlm euler alm kullanlarak yaplabilir.
m(t ) =
Am
2
(e jw t + e jw t ) = A2 (e j 2f
m
mt
+ e j 2f m t
Burada her bir fazr tek bir frekans gsterdii veya fazrn Fourier Dnm hatrlanrsa;
F e
j 2 f m t
j 2 f m t
.e
j 2 ft
dt =
j 2 ( f f m ) t
dt = ( f f m )
ifadesinden iaretin hangi frekanslar ierdii bulunur. Bu dnm m(t ) iaretine

uygularsak;
M(f ) =
Am
2
( f fm ) +
Am
2
( f + fm )
frekans bileenleri elde edilir. Spektrumu izersek

M(f)
Am/2
f (Hz)
fm
-fm
ekil 2.1. m(t ) = AmCoswmt iaretinin spektrumu
fm ve fm frekanslarnda frekans bileeni olan bir iaret olduu grlr. Bu iareti baka bir
iaretle,
c(t ) = Ac Coswc t = Ac Cos 2f c t

ile arpm durumunda,
10

s (t ) = m(t ).c(t ) = Am Coswm t. Ac Coswc t
trigonometrik zellikten kullanlarak;
s (t ) =
Am . Ac
2
[Cos(wc wm )t + Cos(wc + wm )t ]
yazlabilir. aretin spektrumu ise

s (t ) =
S( f )
Am . Ac
e j (wc wm )t + e j (wc wm )t + e j (wc + wm )t + e j (wc + wm )t
4
A .A
= c m ( f ( f c f m )) + ( f + ( f c f m )) + ( f ( f c + f m )) + ( f
4
+ ( f c + f m ) )]
elde edilir. Spektrumun izimi iin f c > f m kabul edilerek izilir ise;
S(f)
AcAm /4
f(Hz)
fc-fm fc fc+fm
m
ekil 2.2. s (t ) = m(t ).c(t ) = Am Coswm t. Ac Coswc t iaretinin spektrumu.
-fc-fm -fc -fc+fm
m
Elde edilir. ekil 2.2. den grld gibi ekil 2.1. verilen ana iaretin spektrumu fc frekans
kadar kaymtr. Sonuta iki sinzoidal iaretin arpmndan 4 frekans bileeni olumutur.
Bunlar ( f c m f m ) ile ( f c m f m ) frekans bileenleri olup genlikleri
Ac Am
dr. Bu bileenler
4
A A
olan iki frekans bileenine eit olup genlii de c m dir. Bu sonucu
2
fiziksel olarak ( f c m f m )
genelletirebiliriz. Eer 3 sinzoidal iaretin bileiminden oluan en yksek frekans da
f m olan bir m(t ) ana iareti olsa idi, bu iaretin baka bir sinzoidal iaretle arplarak frekans
spektrumun yardmc iaretin frekansnn bulunduu blgeye kayacakt. Ana iaret alt frekans
bileeninden oluurken arpm sonucunda elde edilen iaretin spektrumunu 12 frekans
bileeni ierecek ve bunlar fiziksel olarak 6 sinzoidal iareti oluturacaktr. Ana iaretinin
bant genilii f m Hz olmasna karlk yardmc iaretle arplm iaretinin bant genilii
2 f m Hz frekansna kar.
rnek olarak f m1 < f m 2 < f m3 olan sinzoidal iaretten oluan bilgi iaretinin spektrumu
ekil 2.1. ve tayc ile arplmas sonucu elde edilen iaretin spektrumunu ekil 2.2.
verilmitir.
m(t ) = Am1Coswm1t + Am 2 Coswm 2 t + Am3Coswm3t
M(f ) =
Am1
A
[
( f f m1 ) + ( f + f m1 )] + m 2
2
2
Am 3
[ ( f f m3 ) + ( f + f m3 )]
+
2
[ ( f
f m 2 ) + ( f + f m 2 )]
11

M(f)
Am1/2
f(Hz)
-fm3 -fm2 -fm1 fm1 fm2 fm3
m
ekil 2.1. m(t ) = Am1Coswm1t + Am 2 Coswm 2 t + Am3Coswm3t iaretinin spektrumu
s (t ) = m(t ).c(t ) = [ Am1Coswm1t + Am 2 Coswm 2 t + Am3Coswm3t ]. Ac Coswc t

s (t ) = m12 c [Cos (wc wm1 )t + Cos (wc + wm1 )t ]+
A .A
+ m32 c [Cos(wc wm3 )t + Cos (wc + wm3 )t ]
A
.A
Am 2 . Ac
2
[Cos(wc wm 2 )t + Cos(wc + wm 2 )t ]
(
) (
) (
) (
)
Ac A
+ 4m 2 ( f ( fc f m 2 ) ) + ( f + ( fc f m 2 ) ) + ( f ( fc + f m 2 ) ) + ( f + ( fc + f m 2 ) )
Ac Am3
+ 4 ( f ( fc f m3 ) ) + ( f + ( fc f m3 ) ) + ( f ( fc + f m3 ) ) + ( f + ( fc + f m3 ) )
S( f ) =
Ac Am1
4 f ( fc f m1 ) + f + ( fc f m1 ) + f ( fc + f m1 ) + f + ( fc + f m1 )
S(f)
f(Hz)
-fc -fc -fc -fc -fc -fc -fc
fc fc fc fc fc fc fc
-fm3 -fm2 -fm1 +fm1+fm2 +fm3
-fm3 -fm2 -fm1 +fm1 +fm2 +fm3
ekil 2.2. s (t ) = ( Am1Coswm1t + Am 2 Coswm 2 t + Am3Coswm 3t ). Ac Coswc t iaretinin spektrumu
Son olarak bilgi iaretinin ekil 2.3. de verilen spektruma sahip periyodik olmayan bir iaret
olduunu kabul edelim. Bu durumda bilgi iaretinin tayc ile arplmas sonucu elde edilen
iaretin spektrumunu ekil 2.4. verilmitir.
M(f)
f (Hz)
fm
-fm
m
ekil 2.3. Periyodik
olmayan m(t ) iaretinin spektrumu
M ( f ) = F [m(t )]
c(t ) = Ac Coswc t
s (t ) = m(t ).c(t ) = m(t ). AcCoswct
A
S ( f ) = M ( f )*C ( f ) = M ( f )* 2c ( f f ) + ( f + f )
c
c
]
12

A
A
S ( f ) = 2c M ( f f c ) + 2c M ( f + f c )
S(f)
F(Hz)
-fc+ fm
-fc-fm
-fc
fc-fm
fc+fm
fc
m
ekil 2.4. ekil 2.3. verilen m(t ) iaretinin frekansnn fcye kaydrlmas.
ekil 2.3. de ana bant iareti 0Hz ile fm Hz arasnda frekans bileenleri ieren periyodik
olmayan bant snrl bir iareti gstermektedir. Bu iarete ayn zamanda sonlu enerjili iarette
denir. Ana bant iareti m(t ) ile tayc iaret c(t ) ile arpldnda elde dilen s (t ) iaretinin
spektrumu ekil2.4. de verilmitir. Burada da grld gibi nceki rneklerde olduu gibi
ana bant iareti tayc iaretin bulunduu frekans blgesine tanmtr.
Bilgi iaretinin yer ald frekans blgesi ana bant frekans blgesi ya da yalnzca ANABANT
olarak adlandrlr. Bu nedenle bilgi iaretine genellikle ANABANT ARET ad
verilmektedir.
Bir iareti yardmc bir sinzoidal iaretle arpma ilemi genellikle kartrmak
(mixing/heterodyning) diye adlandrlr. Frekans dzleminde kaydrlm iaretin fc ile (fc+ fm)
frekans snrlar arasndaki frekans bileenleri st Yan Bant (Upper Side Band) ve fc ile (fcfm) frekans snrlar arasndaki frekans bileenleri Alt Yan Bant (Lower Side Band) adlarn
alrlar. Bu iki yan bant ayn zamanda TOPLAM yada FARK frekanslar olarak da
adlandrlabilir. fc frekansndaki yardmc iaret ise; tayc iaret, kartrc iaret,
heterodyning iaret yada lokal osilatr iareti olarak adlandrlabilir. Bu adlar uygulamaya
bal olarak deerlendirilebilir.
Genel olarak bir modlatr ana bant iaretini s (t ) = f (m(t ), c(t ) ) ekline dntren bir
sistemdir. ekil 2.5. de blok olarak bir modlatr verilmitir. Modlatr ana bant iaretini
iletim ortamna uygunlatran bir devredir. Bu lineer deitirme ilemi, bir arpma devresi ile
yaplabilir. Bu tip bir modlasyon FT YAN BANT MODLASYONU olarak adlandrlr.
Bunun nedeni her hangi bir iaretin kaydrlmas sonucu spektrumda hem YB hem de AYB
olmasdr. DSB iaretinin matematiksel ifadesi ise
S DSB (t ) = m(t ).c(t )

olarak verilir. Uygulamada bu arpm eitli sistemler yardm ile salanmaktadr.
m(t)
Bilgi areti
(Modle Eden)
MODLATR
S(t)
(Modle Edilmi aret)
c(t)
TAIYICI
(Modle Eden )
ekil 2.5. Genel bir modlatrn blok yaps

13

Zaman dzleminde S DSB (t ) iaretini eklini elde edelim. m(t ) = Sint ana bant iareti ile
c(t ) = Sin 4t tayc iaretinin DSB modlasyonu yapldnda zaman dzlemindeki ifadesi
ekil2.6. da grlmektedir. ekilden grlecei gibi modlasyon hem genlik hem de fazn
deimesine neden olmaktadr. Ana bant iaretin, genlik deiimleri taycnn genliini
lineer olarak deitirirken; sfr genileri de taycnn fazn 180 kaydrmaktadr. Bu ise
modlasyonlu iaretten bilgi iaretinin yeniden elde edilmesinde problem oluturacaktr.
m(t)
c(t)
SDSB(t)
ekil 2.6. DSB iaretini zaman dzleminde biimi
Sonu olarak yardmc bir iaretle arpma yolu ile frekans kaydrmas kadar kolay bir yntem
yoktur. Ancak bu arpma sonucunda elde edilen iaretten tekrar bilgi iaretini elde etmek iin
gerekletirilecek devre bu kadar kolay olmayacaktr.
2.2. FT YAN BANT MODLASYONLU ARETTEN ANA BANT ARETNN

YENDEN ELDE EDLMES
m(t ) iaretinin c(t ) sinzoidal iaret ile arpmak suretiyle elde edilen S DSB (t ) iaretini gz
nne alalm. Bu blmde S DSB (t ) iaretinden yeniden m(t ) iaretinin nasl elde edileceini
aratracaz.
2.2.1. VERC VE ALICININ SENKRON OLMASI

S DSB (t ) iaretinden ana bant iaretini tekrar elde etmek iin frekansta tekrar kayma yapmamz
gerekir. Bu nedenle modle edilmi iaretin tekrar c(t ) = Coswc t ile arplmas sonucu ana
bant iaretini yeniden elde etmek mmkn olacaktr. Matematiksel olarak bunu aadaki gibi
aklayabiliriz.
S DSB (t ) = m(t ).c(t ) = m(t ). Ac Coswc t
r (t ) = s (t ).Coswc t = [m(t ). Ac Coswc t ].Coswc t

A
A
r (t ) = 2c .m(t ).Cos 2 wc t = 2c m(t ).[1 + Cos 2 wc t ]
14

A
A
r (t ) = 2c m(t ) + 2c m(t ).Cos 2wc t
Son ifadeden, frekans kaydrdmz ana bant iaretini ve bunun yannda ana bant iaretinin
2fc deki bileenlerini grmekteyiz. Uygulamada bu iki iareti birbirinden ayrtrmak olduka
kolay gerekletirilir. Genelde f c >> f m olduundan iki kat frekansl iaretin bileenleri ana
bant iaretinin frekans bileenlerinden olduka uzaktadr. Bu nedenle iki kat frekansl iaret
yani 2fc deki iaret, alak geiren bir filtre yardm ile kolayca ayrtrlabilir. Bu durum ekil
2.7b.de grlmektedir. Dolays ile LPF k;
A
m'(t ) = 2c m(t )
elde edilir.
S(f)
-fc-fm
-fc+fm
-fc
fc-fm
fc
ekil 2.7a. Modlasyonlu iaretin spektrumu
R(f)
fc+fm
m
f(Hz)
LPF
f(Hz)
-2fc+fm
-2fc-fm
-2fc
-fm
fm
2fc-fm
2fc+fm
2fc
m
mekil 2.7b. Modlasyonlu iaretinmtekrar tayc ile arplmas
sonucu elde edilenmspektrumu
2.2.2. VERC VE ALICININ SENKRON OLMAMASI

Btn sadeliine ramen bu yntemle iareti yeniden elde etmenin olduka nemli bir
uyumsuzluu, fiziksel bir haberleme sistemine uygulanmas sonucu ortaya kar. Haberleme
sistemlerinde, alc uta iareti yeniden elde etmek zere kullanlan tayc iaretin faz ve
frekansnn, vericide kullanlan taycnn faznda veya frekansnda oluacak farkllk
gerekleirse ana bant iaretini ekil2.7de verildii gibi gerekten kolay bir ekilde yeniden
elde edilebilir mi?
imdi ekil 2.8. da verilen alcda grld gibi yalnz verici ile alc arasnda frekansn ayn
olduu (senkronland) ancak fazn eit olmadn kabul ederek ana bant iaretinin tekrar
elde edilip edilmeyeceini gsteriniz.
SDSB(t)
DEMODLATR r(t)
(DETEKTR)
LPF
m(t)
Cos (wc t + L )
Lokal
Osilatr
ekil2.8. Ana bant iaretinin tekrar elde edilmesi.
15

S DSB (t ) = m(t ).c(t ) = m(t ). Ac Cos ( wc t + c )
r (t ) = S DSB (t ).Cos (wc t + L ) = [m(t ). Ac Cos(wc t + c )].Cos (wc t + L )

A
r (t ) = 2c m(t )[Cos[(wc t + c ) (wc t + L )]+ Cos[(wc t + c )+ (wc t + L )]]
A
A
r (t ) = 2c m(t ).Cos ( c L )+ 2c m(t ).Cos(2 wc t + c + L )
= c L
A
A
r (t ) = 2c m(t ).Cos + 2c m(t ).Cos (2wc t + c + L )
LPF knda ise

A
m'(t ) = 2c m(t ).Cos
elde edilir. Alcda elde edilen iaretin Cos ile orantl olduu grlr. Bu nedenle = 0
olduu srece ana bant iaretinin yeniden elde edilmesi mmkndr. Eer = 2 olursa
iaret tamamen kaybolacaktr. Eer (t ) eklinde zamann fonksiyonu olarak deiecek

olursa ana bant iareti de Cos (t ) ile orantl olarak zamanla deiecektir. Bu ise ana bant
iaretinin genliini de zamanla deiecektir ve ana bant iareti istenmeyen ekilde azalp
artacaktr. Dolays ile ana bant iaretinin yeniden elde edilmesi mmkn olmayacaktr.
RNEK: Alc ve verici arasnda fazn eitlenememesinden dolay, fazn eitlendii duruma
gre ana bant iaretinin %80i yeniden elde edilmesi durumunda alc verici arasndaki faz
farknn deerini bulunuz.
Alcda ana bant iareti faz fark olmadan;
A
m'(t ) = 2c m(t )
elde edilecektir. Faz fark olduunda ise
A
m'(t ) = 2c m(t ).Cos

elde edilecektir. Bu durumda
Ac
Ac
2 m(t ).0,8 = 2 m(t ).Cos Cos = 0,8
= Cos 0,8 = 36,86o
faz fark ile iaret elde edilmitir. Buradan da grld gibi eer bu ekilde faz fark sabit
kalrsa, alc bu iareti kuvvetlendirerek ana bant iaretini istenen genlik dzeyinde tekrar elde
edecektir. Ancak bunun tersi doru deildir.
SDSB(t)
DEMODLATR r(t)
(DETEKTR)
LPF
m(t)
Cos (wc t 2ft )

Lokal
Osilatr
ekil2.9. Ana bant iaretinin tekrar elde edilmesi.
16

imdi ekil 2.9. de verilen alcda grld gibi yalnz verici ile alc arasnda fazn ayn
olduu (senkronland) ancak frekansn eit olmadn ( f L = f c f Hz) kabul ederek ana
bant iaretini tekrar elde edilip edilmeyeceini gsteriniz.
S DSB (t ) = m(t ).c(t ) = m(t ). Ac CoswL t
r (t ) = S DSB (t ).CoswL t = [m(t ). Ac Coswc t ].CoswL t

A
r (t ) = 2c m(t )[Cos (wc t wL t )+ Cos (wc t + wL t )]
f = f c f L
A
A
r (t ) = 2c m(t ).Cos 2ft + 2c m(t ).Cos 2 (2 f c f )t
LPF knda ise

A
m'(t ) = 2c m(t ).Cos 2ft
elde edilir. ekil 2.10 da frekans farknn sebep olduu bozulma spektrum olarak da ispat
edilmitir.
M(f)
f (Hz)
-fm
fm
m Ana bant m(t ) nin spektrumu
ekil 2.10a.
SDSB(f)
fc-fm fc
fc+fm
-fc-fm -fc -fc+fm
m
ekil 2.10b. Modlasyonlu iaretin spektrumum
LPF
R(f)
f(Hz)
f(Hz)
-2fc-fm -2fc -2fc+ fm
-fm-f -f
f f+fm
2fc-fm 2fc 2fc+ fm
ekil 2.10c. Modlasyonlu iaretin tekrar tayc ile arplmas sonucu elde edilen spektrumu
M(f)
f (Hz)
-fm-f
f+fm
m edilmi m'(t ) iaretinin spektrumu
ekil 2.10d. LPF knda elde edilen demodle
Alcda elde edilen iaretin m(t ) nin f frekans ile modlasyonlu olduu grlr. Bu ise
iaretin tekrar elde edilmesi mmkn deildir. Dolays ile ana bant iaretinin yeniden elde
edilmesi mmkn olmayacaktr. Sonuta yine iaretin iddeti artp azalacak yada btnyle
17

alnamayacaktr. Genellikle f c >> f m olup f nin belirli bir deerden byk olmasna izin
verilmez. Telefon ve radyo sistemlerinde bu snr 30 Hzden kktr ( f 30 Hz).
aretin bu yntemle yeniden elde edilmesinde, yani ilk arpmdaki iaretle ikinci arpmdaki
iaretin tam senkron olmas istenir. Bu tip bir sistem senkron yada uygun (coherent) sistem
adn alr. Balangtaki faz farkll sabittir ve bu sabit bir faz kaydrc ile dzeltilebilecei
iin nemsiz saylabilir. Benzer ekilde dnldnde ikinci kez arpmda etkili olan
yardmc iaretin sinzoidal olmas da gerekmez. Esas olan herhangi zaman aralnda iki
yardmc iaretin frekanslarnn eit olmasnn salanmasdr. Kukusuz fiziksel bir sistemde
baz iaret bozulmalarna izin verilir. Bu nedenle de senkronlamadaki bir miktar farka izin
verilir.
DSB modlasyonlu iaretten ana bant iaretinin yeniden elde edilebilmesi iin, vericide
kullanlan tayc ile alc kullanlan lokal osilatr iaretlerinin, frekanslar ve fazlar ayn
olmaldr. Bu duruma iaretin senkronlanmas olarak adlandrlr. Bunu da salamak iin
deiik yntemler gelitirilebilir. Alc uta yardmc iaretin senkronlanmas iin daha
karmak yollar denenmitir. Senkron lokal iareti elde etmek iin alc uta ekil 2.11. deki
blok devre kullanlabilir.
SDSB(t)
( . )2
BPF
fo=2fc
Kare Alc
Frekans Blc
Coswct
DEMODLATR R(t)
(DETEKTR)
LPF
m(t)
ekil 2.11. Alcda senkron iaretinin retilmesi ve DSB iaretinin demodlasyon blok yaps
rnek olarak ana bant iaretinin m(t ) = Coswmt olduunu kabul ederek ekil2.11. deki blok
devre ile senkron iareti yeniden elde ediniz ve bu iareti kullanarak ana bant iaretinin
yeniden elde edilebileceini gsteriniz.
S DSB (t ) = m(t ).c(t ) = Coswmt. Ac Coswc t
[S DSB (t )]2 = [ Ac .Coswmt.Coswct ]2 = Ac2 .Cos 2 wmt.Cos 2 wct

[S DSB (t )]2 = A2c .[1+ Cos 2wmt ].Cos 2 wct = A2c .Cos 2 wct + A2c .Cos 2wmt.Cos 2 wct
2
[S DSB (t )]2 = A4c .[1+ Cos 2wct ]+ A2c .Cos 2wmt.Cos 2 wct
2
[S DSB (t )]2 = A4c + A4c .Cos 2wct + A2c .Cos 2 wmt.Cos 2 wct
2
BPFnin kndan
18

y (t ) =
Ac2
4
.Cos 2 wc t
Frekans blc devre knda ise;

cL (t ) =
Ac2
4
.Coswc t
elde edilir.
r (t ) = s (t ).
Ac2
4
.Coswc t =
Ac2
4
m(t ).Coswc t.Coswc t
A
r (t ) = 8c m(t ).[1+ Cos 2 wc t ]
LPF kndan ise;

2
A
A
m'(t ) = 8c m(t ) = 8c .Coswmt
elde edilir.
2.3. DSB ARETNN BANT GENL VE GC

2.3.1. DSB ARETNN BANT GENL
Ana bant iaretinin en yksek frekans f m Hzdir Dolays ile ana bant iaretinin bant
genilii B = f m Hz olacaktr. Bu durumda ana bant iaretinin spektrumu ekil 2.12. verildii
gibi olursa DSB modlasyonlu iaretinin spektrumu da ekil 2.13deki gibi olur.
M(f)
f (Hz)
-fm
fm
B=fm Hz
m
ekil 2.12. Ana bant m(t ) nin spektrumu
SDSB(f)
-fc-fm
-fc
-fc+fm
Alt Yan Bant (AYB)
st Yan Bant (YB)

fc
f(Hz)
fc-fm
fc+fm
B=f
Hz
B=f
Hz
m
m
m
m
B=2fm Hz
ekil 2.13. ekil 2.12.deki ana bant iareti DSB modlasyonlu yapldndaki spektrumu
19

ekil 2.13te de grld gibi DSB iareti alt yan bant (AYB) ve st yan bant (YB) frekans
bileenlerinin toplamndan olumaktadr. AYB ve YB iaretlerinin bant genilii B = f m
Hz olduundan, DSB modlasyonlu iaretin bu iki yan bandn toplamndan meydana
gelmesinden dolay bant genilii B = 2 f m Hz olur.
rnek olarak telefon sistemlerinde ses iaretinin bant genilii B = f m = 3,3 kHz alnr. Bu
iaretin DSB modlasyonu yaplp transmisyon ortamndan iletmek iin kanaln bant genilii
en az B = 2 f m = 2.3,3 = 6,6 kHz olmaldr.
2.3.2. DSB ARETNN GC

Bir iaretin gc karesel ortalama deere eit olduundan, DSB iaretinin gc iin de karesel
ortalama deerini bulmamz yeterlidir.
2
P =< S DSMB
(t ) >
S DSB (t ) = m(t ).c(t ) = m(t ). Ac Coswc t
P =< (m(t ). Ac Coswc t ) 2 >=<[m(t )] . Ac2 [Coswc t ] >

2
A2
A2
2
2
P = 2c < [m(t )] > + 2c < [m(t )] Cos 2 wc t >
A2
2
P = 2c <[m(t )] > [volt 2 ]
olarak bulunur.
RNEK: DSB modlasyonlu vericinin 50luk antende llen modle edilmemi tayc
107 Hz frekansnda ve gc 100 watttr. Tepe genlii 2 volt ve frekans 2500 Hz olan
sinzoidal iareti bu taycy modle etmektedir.
A. DSB modlasyonlu iaretin antenden llen gcn bulunuz.
B. DSB modlasyonlu iaretin bant geniliini bulunuz.
DSB modlasyonlu iaretin gc:
Pc = 100 watt
m(t ) = 2.Sinwm t
A2
2
P = 2c <[m(t )] > [volt 2 ]
A2
P = 2.cR <[m(t )] > [watt ]
A2
Pc = R1 < Ac2 .Cos 2 wc t > = 2.cR [watt ]
A2
A2
Ac2
= 100
2.R
Ac = 100.2.R. = 100.2.50. = 10 volt
200 = 2 watt
P = 2.cR <[m(t )] > = 2.cR <[2.Sinwmt ] > = 210.50 < 4.Sin 2 wmt > = 210.50 . 42 = 100
2
DSB modlasyonlu iaretin bant geniliini:
20

B = 2 f m = 2.2500 = 5 kHz
2.4 GENLK MODLASYONLU (Amplitude Modulation=AM)
DSB modlasyonlu iaretten bilginin yeniden elde edilmesi ancak senkron olmas durumunda
mmkn olmaktadr. Bilgi iaretinin sfr geilerinde modlasyonlu iarette faz kaymas
nedeniyle bilgi iaretinin tekrar elde edilmesi zor olmaktadr. Bilgi iaretinin tekrar elde
edilmesini kolaylatrmak iin yaplmas gereken, taycda faz kaymasn nlemektir. Bunun
iin bilgi iaretinin sfr geilerini nlemektir. Bu amala bilgi iaretine dc bileen eklenir.
Bylece elde edilen modlasyonlu iaretin blok yaps ekil 2.14 de verilmitir.
m(t)
s(t)
SAM(t)
Ac.Coswct
RF
OSLATR
Ac.Coswct
ekil 2.14. AM iaretinin blok yaps

Matematiksel olarak ekil 2.14.n k ifadesini yazarsak:
S AM (t ) = m(t ). Ac Coswc t + Ac Coswc t
S AM (t ) = Ac [1+ m(t )].Coswc t
Elde edilen genlik modlasyonlu iaretin, tayc iaretin genliini deitirdii, stteki
eitlikten grlmektedir. Ayrca eitlikten [1+ m(t )] ifadesinin sfr geileri yoksa
m(t ) iaretini yeniden elde etmek iin senkronlamaya gerek duyulmaz. Bunu ekil 2.16.dan
grebiliriz.
m(t)
Am
t
c(t)
Ac
t
-Ac
ekil 2.15. m(t) bilgi iareti ve c(t) tayc iareti
21

SAM(t)=Ac(1+m(t))Coswct
ekil 2.16. ekil 2.15 verilen m(t) ve c(t) iaretlerinden AM iaretinin elde edilmesi.
ekil 2.16 da da grlecei gibi modle edilmi iaretten bilgi iaretinin sfr geilerinde bir
faz kaymas sz konusu deildir. Genlik modlasyonlu iaretten bilgi iaretinin kolayca elde
edilebilmesi bu yntemin yaygn biimde kullanlmasna neden olmutur. Bilgi iaretinin
yeniden elde edilmesi ilemi ekil 2.16 da grld gibi zarfn ayrtrlmas ile
mmkndr. Bu ilemde tepe dedektr devreleri ile kolayca gerekletirilebilir. Byle bir
devre ekil 2.17. de verilmitir. Bu devre bir diyot-diren-kondansatr bileiminden oluan
basit bir devre olup uygulamada bu devre zarf dedektr olarak bilinir.
D
SAM(t)
m(t)
ekil 2.17. AM demodlatr devresi (Zarf dedektr)
Zarf dedektr kndaki iaret ekil 2.18 de verilmitir. Uygulamada tayc frekans ok
byk yani periyodu olduka kk olduundan zarf detektr k, modlasyonlu iaretin
genliini (zarfn) ok daha yakndan izler. Ayrca tayc frekansnn yksek oluu zarftaki
testere dii, distorsiyonun bir filtre yardm ile kolayca bastrlmasn salar.
SAM(t)=Ac(1+m(t))Coswct
m(t)
ekil 2.18 Zarf detektr k iareti
22

2.4.1
ZN VERLEN MAKSMUM MODLASYON
Genlik modlasyonunda en nemli snrlama btn t deerleri iin S AM (t ) ifadesinin genlik

deiimi:
Ac [1+ m(t )] 0
olmasdr. Bunun iin Ac > 0 olduundan [1+ m(t )] 0 olmas gerekir. ma bir sabit olmak
zere bu ifadeyi dzenlersek:
[1+ ma m(t )] 0
olmas gerekir. Bu koul salandnda, modle edilmi iaretin zarf, modle eden bilgi
iaretine benzer, farkllk yalnzca byklndedir.
[1+ ma m(t )]< 0

durumunda zarf bozulmaya urar ve genlik modlasyonunun elverililii ortadan kalkar. Bu
durum ekil 2.19 da verilmitir. fadeden bu koulda ma deeri:
ma m(t ) < 1 ma m(t ) >1 m(t ) =1ise ma >1
olmas AIRI MODLASYON olarak adlandrlr.
m(t)
Am
t
SAM(t)
ekil 2.19. [1+ ma m(t )]< 0 durumunda zarf detektr k. (Ar modlasyon ma > 1 )
imdi bilgi iaretini bozulmadan elde edebilme koullarn aratralm. Genlik modlasyonu
iin snrlama artn yeniden yazarsak:
[1+ ma m(t )] 0
ma m(t ) 1
23

Bu ifadeden m(t ) nin ortalamas sfr ve byklnn maksimum deeri 1 ise, yani;
T 72
1
< m(t ) >= Tlim
T
m(t ).dt = 0
ve
m(t ) max =1
T / 2
ise zarfn bozulmamas iin gereken koul;
ma 1
olmaldr.
Bilgi iaretinin yukarda deinilen sfr ortalama deeri ve maksimum birim genlik koullarn
salamas durumu iin ma sabiti MODLASYON NDEKS veya MODLASYON
DERECES adn alr. Modlasyonun kullanlrl asndan modlasyon indeksi;
0 < ma 1
olmaldr. ma >1 olmasna kar gelen durum ekilde 2.19 da grld gibi ar modlasyon
meydana gelir.
Modlasyon indeksi ma nn 0 ile 1 arasnda deitiini ifade iin bykln % olarak
belirtilmesi yaygn olarak kullanlmaktadr. rnein ma = 0.8 iin iaretin %80 modlasyonlu
olduu sylenir.
Btn bu aklamalar bilgi iaretinin sfr ortalama ve birim genlikli olmas durumu iin
yaplmtr. Eer bilgi iareti bu koullar salamyorsa modlasyon indeksi aadaki gibi
bulunmas gerekir.
Genlik modlasyonlu iaret
S AM (t ) = A'[1+ k .m'(t )].Coswc t

ifadesi tanmlanm olsun. Burada m'(t ) btn t deerleri iin
k .m'(t ) 1
koulunu salad takdirde knn modlasyon indeksine eit olduu sylenebilir. m'(t )
koullar salanmyorsa k modlasyon indeksi olamaz. Ancak;
m'(t ) = a + b.m(t )
eklinde ifade edilebilir. Burada a ve b birer sabit m(t ) de koullar salayan bir iarettir.
Bu sabitlerden
a =< m(t ) >
Bu durumda;
b = m(t ) max < m(t ) >= m(t ) max a
24

S AM (t ) = A'{1+ k .[a + bm(t )]}.Coswc t
S AM (t ) = A'{1+ k .a + k .b.m(t )}.Coswc t
S AM (t ) = A'(1+ k .a ){1+ 1+kk.b.a .m(t )}.Coswc t

elde edilir. Burada
A = A'(1+ ka )
ma = 1+kk.b.a
ve
olarak bulunur. Sonuta ortalama deeri sfr olmayan bilgi iaretinin bu kabullerden yerine
yazlarak genlik modlasyonlu iaretin matematiksel ifadesi aadaki gibi yazlabilir.
S AM (t ) = Ac [1+ ma m(t )].Coswc t
RNEK: S AM (t ) = 4[1+ 32 m'(t )].Coswc t ifadesi ile verilen modlasyonlu iarettir. m'(t ) iareti
ekil2.20 deki gibi olduuna gre modlasyonlu iaretin indeksini bulunuz.
m(t)
2,5
t
-0,5
ekil 2.20 modle eden iaret
a =< m(t ) >=
2,5+( 0,5)
=1
2
b = m(t ) max < m(t ) >= m(t ) max a = 2,5 1=1,5

k .b
1,5.1,5 9 2 9
=
=
= = %90
1 + k .a 1 + 1,5.1 4 5 10
A = A '(1 + ka) = 4(1 + 32 .1) = 4 2+2 3 = 10
ma =
3
2+3
.1) = 4
= 10
2
2
S AM (t ) = 10.[1 + 0.9m(t )] .C os wct
A = A '(1 + ka ) = 4.(1 +
bulunur. Yada,
[
]
(t ) = 4[1+ 32 + 94 m(t )].Cosw t
(t ) = 4[2+23 + 94 m(t )].Cosw t
(t ) = 4 52 [1+ 52 94 m(t )].Cosw t
9 m(t )].Cosw t
(t ) =10[1+ 10
S AM (t ) = 4 1+ 32 (1+ 32 m(t )) .Coswc t

S AM
S AM
S AM
S AM
elde edilerek ma = 0,9 = %90 bulunur.
25

RNEK: S AM (t ) = 2[1+ 32 m'(t )].Coswc t ifadesi ile verilen modlasyonlu iarettir.
ekil2.21 iareti verildiine gre modlasyonlu iaretin indeksini bulunuz.
m'(t )
m(t)
3,5
0,5
ekil 2.21 modle eden iaret
a =< m(t ) >= 3,5+20,5 = 2
b = m(t ) max a = 3,5 2 =1,5

9
ma = 1+kbka = 11+,51.,15,.52 = 94 . 14 = 16
A = A'(1+ ka ) = 2(1+ 32 .2) = 8
S AM (t ) = 8. 1+ 9 .m(t ) Coswc t
16
bulunur. Yada,
[
]
(t ) = 4[1+ 3 + 94 m(t )].Cosw t
9 m(t ) ].Cosw t
(t ) = 8[1+ 16
S AM (t ) = 2 1+ 32 ( 2 + 32 m(t )) .Coswc t
S AM
S AM
bulunur.
RNEK: 1 volt genlikli ton iaretine 5 volt dc eklenmi, genlii 1 volt olan 100MHz
frekansnda RF taycs ile kartrlmtr. Elde edilen iarete 1 volt genlikli tayc
eklenmitir. Modlasyonlu iaretin modlasyon indeksini bulunuz.
Verilen bilgilere gre modlatrn blok yaps:
s(t)
m(t)=Coswmt
y(t)
SAM(t)
5V
TAIYICI
Coswct
Buna gre modlatr k:
S AM (t ) = y (t ) + Coswc t
y (t ) = s (t ).Coswc t
s (t ) =5 + Coswmt
S AM (t ) = (5 + Coswmt ).Coswc t + Coswc t
S AM (t ) = 6(1+ 16 Coswmt ).Coswc t
26

ma = 16
bulunur.
Genlii modle edilmi bir taycnn maksimum ve minimum deerleri biliniyorsa
modlasyon indeksi hesaplanabilir. Modle edilmi iaretin maksimum deeri, m(t ) bilgi
iaretinin maksimum deerinde olumaktadr. Dolaysyla bir ton iareti iin 0 ve 180
olacaktr. ekil 2.22 de verilmi iaretin genlik bilgilerinden srasyla;
SAM(t)=Ac[1+0,6.Cos2t].Cos100t
Amax
Ac
Amin
t
ekil 2.22 AM modlasyonlu iaret

AC max = S AM (t ) max = Ac (1+ ma )
AC min = S AM (t ) min = Ac (1 ma )
olacaktr. Eitliin iki yannn toplam alnr ise;
A
A
Ac = c max 2 c min
Benzer matematiksel ilemler yaplrsa

A
Ac Ac Ac min Ac max Ac min Ac max Ac min
ma = c max
=
=
=
Ac
Ac max + Ac min
Ac
2 Ac
bulunur. Genlik modlasyonlu iaretin retilmesine ait blok yap ekil 2.23 de verilmitir.
m(t)
ma
SAM(t)
+
1V dc
c(t) RF Osilatr
ekil 2.23 AM iaretini reten blok devre yaps
Genlik modlasyonlu iaretin ifadesini blok devreden yazarsak:
S AM (t ) = [1+ ma m(t )].c(t )
27

S AM (t ) = c{
(t ) + ma .m(t ).c(t )
14243
TAIYICI
FT YAN BANT ( DSB )
Buradan grld gibi genlik modlasyonlu iaretin bant genilii, DSB modlasyonu ile
ayn olup
B = 2 f m Hzdir.
2.4.2. GENLK MODLASYONLU ARETN SPEKTRUMU VE BANT

GENL
Genlik modlasyonlu iaretin spektrumu tek bir farkllkla ift yan bant modlasyonlu iaretin
ayndr. Bu farkllk DSB iaretine ek olarak taycnn da ilavesinden kaynaklanmaktadr. Bu
aada aklanmtr.
S AM (t ) = c(t ) + ma m(t )c(t )

c(t) = A c Cosw c t
S AM (t ) = A c Cosw c t + ma A m Cosw m t.A c Cosw c t
m(t) = A m Cosw m t
S AM (t ) = A c Cosw c t + ma A m A c Cosw m t.Cosw c t

m A A
m A A
S AM (t ) = A c Cosw c t + a 2m c Cos(w c - w m ) t.+ a 2m c Cos(w c + w m )t

1424
3 1444
424444
3 1444424444
3
TAAITI
ALT YAN BANT
UST YAN BANT
aretin spektrumu ise,
{[
] [
]
}
A
m A A
S AM ( f ) = 2c ( f f ) + ( f + f ) + a 2c m f ( f f ) + f + ( f f ) +
c
c m
c m
( f + f ) + f + ( f + f )
c
m
c
m
SAM(f)
Ac /2
maAcAm /4
f(Hz)
-fc -fc+fm
fc-fm fc fc+fm
m
m
bulunur. Spektrumdan grld gibi DSB modlasyonundan bu spektrumun fark ilave bir
taycnn gelmesidir. Bu ilave tayc yalnzca demodlasyon kolayl salamak amacyla
kullanlmtr. Bilgi iaretinin alcya iletiminde bir katks yoktur. Dolaysyla DSBde verim
%100 iken AM iaretinin verimi daha dk olacaktr.
Faydali G PDSB
=
=
Toplam G PAM
-fc-fm
28

RNEK: m(t ) = 0.5Cos 200t + 0.5Cos 600t ve ma =1 c(t ) = Ac Coswc t olduuna gre AM
iaretinin spektrumunu ve bant geniliini bulunuz.
S AM (t ) = A c [1+ ma m(t )].Cosw c t
S AM (t ) = A c [1+ (0.5Cos 200t + 0.5Cos 600t )].Cosw c t
S AM (t ) = A c Cosw c t + 0.25A c [Cos 2 ( f c -100)t + Cos 2 ( f c +100)t ]+
0.25A c [Cos 2 ( f c -300)t + Cos 2 ( f c + 300)t ]
[
{[
{[
A
S AM ( f ) = 2c ( f f ) + ( f + f ) +
] [
] [
] [
] [
] [
] [
]
]
c
c
Ac
f ( f 100) + f + ( f 100) + f ( f +100) + f + ( f +100) +

8
c
c
c
c
Ac
(
f
300
)
+
f
+
(
f
300
)
+
(
f
+
300
)
+
f
+
(
f
+ 300)
8
c
c
c
c
SAM(f)
Ac /2
Ac /8
-fc-300 -fc-100 fc -fc+100 -fc+300
m
fc-300 fc-100 fc fc+100 fc+300

m
f(Hz)
AM ile iletilen iaretin bant genilii B = f m = 300 Hz dir. AM iaretinin bant genilii
B = ( f c + 300) ( f c 300) = 600 Hz dir. DSB iaretin bant genilii B = 2 f m = 2.300 = 600 Hz
olacaktr. Dolays ile AM ile DSBnin bant genilikleri ayndr.
RNEK: Aada spektrumu verilen m(t ) iareti, ma =1 ve c(t ) = Ac Coswc t olarak AM
iareti retiliyor. AM iaretinin spektrumunu ve bant geniliini bulunuz.
M(f)
1
-fm

S AM (t ) = A c Cosw c t + ma A c m(t ).Cosw c t
S AM (t ) = A c [1+ (0.5Cos 200t + 0.5Cos 600t )].Cosw c t
m Ac
A
S AM ( f ) = 2c ( f f ) + ( f + f ) + a2 M ( f f ) + M ( f + f )
c
f(Hz)
fm
m
bulunur. aretin spektrumu ise;
29

SAM(f)
Ac /2
maAc
/2
-fc-fm
-fc
m
fc
m
fc-fm
-fc+fm
fc+fm
f(Hz)
AM iaretinin bant genilii B = 2 f m Hz bulunur.
2.4.3. GENLK MODLASYONLU ARETN FAZR OLARAK ZM

m(t ) = Coswm t
S AM (t ) = A c [1+ ma Cosw m t ].Cosw c t
S AM (t ) = A c Cosw c t + A c ma Cosw m t .Cosw c t
{
} [ c m t +Cos w c +w m t ]
A m
A m
jw t
j(w -w )t
j(w +w )t
(t ) = Re{A .e c }+ Re{ c2 a .e c m }+ Re{ c2 a .e c m }
jw t A m
S AM (t ) = Re A c .e c + c2 a Cos w -w
S AM
fadesi aadaki ekilde to annda fazr olarak izilmitir.

Im
SAM(to)
fc+fm
Ac
wmto
m
wmto
m
fc-fm
fc
wcto
m
Re
ekil 2.24 S AM (t ) = A c [1+ ma m(t )].Cosw c t iaretinin fazr izimi

Fazr iziminden AM iaretin zarfn (bykln) yazabiliriz.
Am
z (t ) = Ac + 2. c2 a Coswm t
z (t ) = Ac [1+ ma Coswm t ]
Bu ifadede AM modlasyonlu iaretin genlii olduu grlr. AM iaretinin fazr olarak

zaman dzleminde elde edilmesi ise ekil 2.25 de verilmitir. ekilden de grld gibi her
andaki fazr bykln birletirerek zamandaki iaret elde edilecektir. Burada rnek olarak
izim verilmitir. Fazr iziminden; tayc genlii sabit olduunu, ancak modlasyon
30

indeksine ve yan bantlarn dnne bal olarak modlasyonlu iaretin byklnn
deitii grlmektedir.
SAM(t)
Ac
t
ekil 2.25 S AM (t ) = A c [1+ ma m(t )].Cosw c t iaretinin eitli noktalardaki byklnn fazr
olarak elde edilmesi.
m A
m A
RNEK: AM iaretinin ifadesi S AM (t ) = A.Sinwc t + a2 Cos ( wc wm )t a2 Cos ( wc + wm )t

olarak veriliyor. AM iaretini fazr olarak izip, zarfn ve fazn bulunuz. AM iaretinin
genel ifadesini yaznz.
m A
m A
S AM (t ) = A.Cos ( wc t 2 ) + a2 Cos ( wc wm )t + a2 Cos ( w + w )t
j(w t ) m A
j(w w ) t
j (w + w ) t
m A
m
c
m
S AM (t) = A . Re e c 2 + 2a Re e c
+ 2a Re e
Fazr kolay izmek iin wc t o = 0 referans alarak, aada ekilde verilmitir.
j ) m A
SAM (t 0 ) = A.Re e 2 + 2a Re
{e jw m t0 } + m2a A Re {e
j(w m t 0 )
]}
Im
wmt0
-wmt0
-/2
Re
-wmt0
maA/2
SAM(t0)
t0 annda iaretin byklnden anlk byklk deerine yazlrsa;

A.ma
z (t ) = A + 2.
Sinwmt = A(1 + ma Sinwm t )
2
Elde edilir. Ayn ekilde modlasyonlu iaretin anlk deeri yazlrsa;
31
S AM (t ) = z (t ).Cos wc t = A(1 + ma Sinwm t ).Cos wc t

2
2
S AM (t ) = A(1 + ma Sinwmt ).Sinwc t
2.4.4. GENLK MODLASYONLU ARETN GC
aretin gc karesel ortalama deerine veya spektral g younluunun alanna eittir.

Ksaca;
2
P =< S AM
(t ) >=
S AM ( f ) df [volt2]
P =< A c [1 + ma m(t )] .Cosw c t >

2
P=
2
Ac
m A
[ ( f f c ) + ( f + f c )] + a c [ M ( f fc ) + M ( f + fc )] df
2
2
Ac2
ma2 Ac2
ma2 Ac2
2
2
P = [ ( f f c ) + ( f + f c ) ] +
M ( f fc ) +
M ( f + f c ) df
4
4
4

f +f
fc + f m
A2 c m ma2 Ac2
ma2 Ac2
2
2
P = 2. c +
M ( f f c ) df +
M ( f + f c ) df
4 fc fm 4
4
fc f m
A2 m 2 A2
P = 2. c + a c
4
4
P = 2.
fm
fm
Ac2
m 2 A2
+ 2. a c
4
4
m 2 A2
M ( f ) df + a c
4
2
fm
2
a
M ( f ) df
fm
M ( f ) df
fm
Ac2
2
2
2
Pc =< c (t ) >=< Ac C os wct >=
2
Elde edilir.
P=
2
c
fm
2
c
A m A
+
< m 2 (t ) >
2
2
P=
Ac2
1 + ma2 < m2 (t ) > [volt2]
2
32
2.5. GENLK MODLATRLER
Burada ama, bilgi iareti m (t ) verildiinde ve Coswc t tayc elimizde hazr

olduunda, modle edilmi
S AM (t ) = A c [1 + m a m (t )].Cosw c t
iaretini retmektir. AM iaretini retme yntemlerini drt blmde toplayabiliriz.
rneksel arpma
Kyc modlasyonu
Dorusal olmayan devre modlasyonu
Dorudan akortlu devre modlasyonu
zel uygulama yerine bal olarak, AM dalga biimleri ya dk g dzeylerinde ya

da yksek g dzeylerinde retilir. Yukarda ilk trdeki AM modlatrlerinde
modlasyon dk g dzeylerinde yaplr ve daha sonra istenilen g dzeyine ykseltilir.
Dorudan akortlu devre modlasyonunda ise yksek g dzeyli AM iareti dorudan retilir.
2.5.1. RNEKSEL ARPMA

S AM (t ) = A c [1 + ma m (t ) ].Cosw c t
v (t ) = A c [1 + ma m (t ) ]
c (t ) = Cosw c t
S AM (t ) = v (t ).c (t )
ifadesine gre AM iareti iki iaretin arpm ile retilebilir. Bu kolay bir arpmadr ve hibir
teorik snrlama olmadan yaplabilir. Ancak uygulamada baz glkler ortaya kar. arpma
ilemi v (t ) ile c (t ) nin genlik ve frekanslarna baldr.
Bu arpm elde etmenin eitli yollar vardr. Gerekte AM dalga biiminin retimi bu
arpmann gerekletirilmesinden baka bir ey deildir. Burada teorik olarak kolay, ancak
uygulamada o kadar kolay olmayan dorudan arpma ilemi incelenmektedir. Bu arpm
dolayl bir biimde elde etmenin yollar ve zmlemesi ileride incelenecektir.
eitli AM modlatrleri incelenirken zaman blgesi ve frekans blgesi zmlemeleri ayr
ayr yaplacaktr. Verilen son eitlii frekans dzleminde yazarsak:
F [ S AM (t )] = F [ v (t ).c (t ) ]
S AM ( f ) = V ( f ) * C ( f )
Burada;
33

F [ v(t ) ] = F Ac {1 + ma .m(t )}
V ( f ) = Ac ( f ) + ma . Ac .M ( f )
1
C ( f ) = [ ( f f c ) + ( f + f c ) ]
2
olduundan;
1
[ ( f fc ) + ( f + fc )] * [ Ac ( f ) + ma .Ac .M ( f )]
2
A
m .A
S AM ( f ) = c [ ( f f c ) + ( f + f c ) ] + a c [ M ( f f c ) + M ( f + f c ) ]
2
2
S AM ( f ) = C ( f ) *V ( f ) =
bulunur. Bu iaretin spektrumu ekil 2.25 de verilmitir.
V(f)
Ac
Acma
-fm
C(f)
fm
m
f(Hz)
1/2
-fc
m
f(Hz)
fc
m
SAM(f)
Ac /2
maAc /2
-fc-fm
2.5.2
-fc
m
fc
m
ekil 2.25 V ( f ) * C ( f ) iaretinin spektrumu
-fc+fm
fc-fm
fc+fm
f(Hz)
KIYICI MODLASYONU
Genlik modlasyonlu iaretin ifadesini yeniden dzenlersek:

S AM (t ) = A c [1 + ma m (t )].Cosw c t
S AM (t ) = A c Cosw c t + A c m a m (t ) Cosw c t
Buna gre m(t ).Cosw c t yi retmek iin ekil 2.26a da verilen modlatr kullanlabilir. m (t )
iareti bir anahtar yardmyla nbetlee ksa devre edilir ve topraklanr. Sonuta elde edilen
iaret bir bant geiren filtreden geirilir. Bant geiren filtre f c de ve filtre bant genilii en az
34

m (t ) nin en yksek frekansn iki kat olmaldr. Bu modlatrn edeer gsterimi ekil
2.26b de verilmitir.
v(t)
m(t)
fc
BPF
H(f)
s(t)= k.m(t)Coswct
f0=fc
ekil 2.26a. Bir kyc modlatrn blok yaps
m(t)
v(t)
BPF
H(f)
s(t)= k.m(t)Coswct
f0=fc
p(t)
1
t
Tc
ekil 2.26b. Kyc modlatrn matematiksel modeli
ekil 2.26bde verilen kyc modlatrn blok iziminin eitli noktalarnda iaretini
aratralm. Modle eden m (t ) iareti ile birim genlikli ve periyodu Tc olan kare dalga iareti
p (t ) nin arpm, v (t ) elde edilir. p (t ) nin Fourier serisi almn kullanlarak bu arpm
aadaki ekilde yazlabilir.
v(t ) = m(t ). p (t )
p (t ) = C0 + 2 Cn .Cos ( nwc t + ArgCn )

n =1
n.T / 2 1
A.
n. 1.Tc / 2
n
C =
sin c
=
sin c c
= sin c
n
Tc
Tc
Tc
Tc
2
2
1 2
2
2
2
p (t ) = + Coswc t
Cos3wc t +
Cos5wc t
Cos 7 wc t + ....
2
3
5
7
1
2
2
2
v(t ) = m(t ). p (t ) = m(t ) + m(t ).Coswc t
m(t ).Cos3wct +
m(t ).Cos5wc t ....
2
3
5
f c frekansna oturtulmu bant geiren filtre yalnz ikinci terimi geirir ve dierlerini tmyle
sndrr. Buna gre blok devrede BPFnin knda
s (t ) =
m(t ).C os wc t
iareti elde edilir. Bu blok devrenin k zaman dzleminde ekil 2.27 da verilmitir.
35

m(t)
t
v(t)
Tc
s(t)
ekil 2.27. ekil2.26 verilen Kyc modlatrn eitli noktalarndaki iareti
Yalnz ikinci terimin gemesi ve bunun bozulmaya uramamas iin baz koullar
salanmaldr. nce f c frekans m (t ) deki en yksek f m frekansnn en az iki kat olmaldr,
yani f c > 2 f m dir. Bu koul salandnda anahtar kndaki ifadedeki birinci ve ikinci
terimlerin spektrumlar akmaz. Eer bu koul salanmazsa birinci ve ikici terimlerin
spektrumlar akr ve bir bant geiren filtre yardmyla 2 m (t ).Coswc t yi elde etmek
olanakszlar. kinci koul ise f c deki bant geiren filtrenin bant genilii ile ilgilidir. Filtre
yalnz ikinci terimi geirmeli ve dierlerini tmyle sndrmelidir. Filtrenin bant genilii en
az 2 f m Hz ve en ok 2( f c f m ) olmaldr. Kabaca bant genilii f c olabilir.
f c frekans 2 f m den ok fazla byk olmazsa, bant geiren filtre zerindeki kstlamalar
daha sklar. stenilen terimin bozulmadan gemesi ve temel bant iareti ile nc
harmoniin tamamyla yok edilmesi gerekir. Bu nedenle filtre spektrumunun dz ve kesim
frekansnn keskin olmas yani ideal olmas gerekir. f c frekans 2 f m den ok byk ise, bant
geiren filtre zerindeki bu kstlamalar daha esnek olabilir. Bant geiren filtre ve f c
zerindeki bu koullar frekans blgesi zmlemesi yaplarak daha iyi anlalabilir.
2.5.2.1 FREKANS BLGES ZMLEMES

Anahtar kndaki iaret zaman dzleminde m(t ) ile p (t ) nin arpm vardr. Bu nedenle
arpc kndaki iaretin spektrumu M ( f ) ile P ( f ) in katlamasdr. ekil 2.28de M ( f ) ,
P ( f ) ve bunlarn katlanmalar izilmitir. Bant geiren filtrenin yalnz f c civarndaki frekans
bileenlerini bozmadan geirmesi, ana bant iareti ile nc ve dier harmonikleri tmyle
36

M(f)
-fm
fm
P(f) m
1/2
1/
f(Hz)
1/
1/3
1/3
-fc
m
-3fc
m
fc
m
V(f)
3fc
f(Hz)
1/2.M(f)
1/3.M(f+3fc)
-3fc
1/.M(f+fc)
-fc
m
-fm
1/.M(f-fc)
1/3.M(f-3fc)
fm fc-fm fc fc+fm 3fc-fm 3fc 3fc+fm

m
m
H(f)
1
m
f
-fc
m
f(Hz)
f(Hz)
S(f)
1/.M(f+fc)
-fc-fm -fc -fc+fm
1/.M(f-fc)
fc-fm fc fc+fm
f(Hz)
ekil 2.28 Kyc modlatr frekans blgesi zmlemesi

sndrmesi istenir. ekil 2.28de bu ii yapan bir bant geiren filtrenin transfer fonksiyonu da
verilmitir. Bant geiren filtrenin ktsnn spektrumu yledir.
S( f ) =
[ M ( f fc ) + M ( f + fc )]
Ters Fourier dnm alnarak buna kar gelen zaman foksiyonu

s (t ) =
m(t ).Coswc t
olarak bulunur. f c 2 f m koulu ile bant geiren filtrenin bant genilii zerindeki dier
koullar ekil 2.28den grlebilir. Bant geiren filtre ideal olmayacandan, s (t ) iaretinde
bir lde bozulma olmas kanlmazdr. Ancak bu dk dzeylerde tutulabilir.
37

ekil 2.26da blok izimi verilen kyc modlatr, uygulamada ekil 2.29daki devre ile
gerekletirilebilir. ekil 4.14deki 1,2 ve 3 noktalar ekil 4.11deki ayn noktalara kar
gelir.
D1
D3
D2
D4
m(t)
v(t)
R s(t)
2
+
Coswct
ekil 2.29 Uygulamadaki bir kyc modlatr
ekil 2.29daki kyc modlatrn almas:
Burada Coswc t m(t ) olduu kabul edelim. Coswc t nin negatif olduu yar periyotta drt
diyotun hepsi de ksa devredir. Diyotlar ksa devre olduklarnda D1 diyotu zerindeki gerilim
ile D2 diyotu zerindeki gerilim ayndr ve bylece 1 ucu ile 2 ucunun gerilimi ayndr.
Bylece Coswc t negatif olduunda 1 ucu topraa balanm olur ve 2 noktasndaki gerilim
sfr olur.
Coswc t nin pozitif olduu yar periyotta drt diyotun hepsi de ak devredir ve sonuta 1
noktasndaki gerilim m(t) ye eit olur. Buna gre 1 noktasndaki gerilim v(t ) = m(t ). p (t ) dir.
ktaki paralel rezonans devresi bir bant geiren filtre olarak i grr.
Kyc modlasyonu zerine yaplan bu tartmay bitirmeden nce kyc modlasyonu ile
ilgili u iki ilgin gzlemi belirteceiz. m(t) yi p(t) ile arpmak yerine [ 2 p(t ) 1] ile
arparsak, arpmda temel bant terimi gzkmez.
4
4
4
4
v(t ) = m(t ).[ 2 p (t ) 1] = m(t ). Coswc t

Cos3wc t +
Cos5wc t
Cos 7 wc t + ....
3
5
7
4
4
4
4
v(t ) = m(t ).Coswc t
m(t ).Cos3wc t +
m(t ).Cos5wc t
m(t ).Cos 7 wc t + ....
3
5
7
Birinci terim istenilen iarettir ve bant geiren filtreden geer, tekiler ise bant geiren filtre
tarafndan tmyle sndrlr. Bu deitirilmi kyc modlatrn blok izimi ile eitli
noktalardaki spektrumu ekil 2.30da verilmitir.
ekil 2.30dan de grlecei gibi bu modlatrn stnl daha nce belirtilen koullarn
daha esneklik salamasdr. rnein ana bant bileeni olmadndan spektrumlarn st ste
akmamas iin f c > 2 f m olmas gerekmez, f c > f m yeterlidir. Ana bant bileeni olmamas
38

nedeni ile f 0 = f c Hz deki bant geiren filtrenin bant genilii en ok 2 f c olabilir. O zaman
bu filtre kesim frekans 2 f c olan bir alak geiren filtre olur. Bant geiren filtre bant genilii
en az B = 2 f m Hzdir. Modlatrde yaplan bu ufak deiiklik f 0 ve filtre bant genilii
zerindeki kstlamalar biraz azaltma amacn gder. Ancak bu modlatr gerekletirmek,
kyc modlatrn gerekletirmek kadar kolay deildir.
m(t)
v(t)
BPF
H(f)
s (t ) =
f0=fc
m(t ).Coswc t
2p(t)-1
1
-1
t
Tc
V(f)
2/3.M(f+3fc)
2/.M(f+fc)
2/.M(f-fc)
-3fc-fm -3fc-3fc+fm -fc-fm -fc -fc+fm

m
2/3.M(f-3fc)
fc-fm fc fc+fm 3fc-fm 3fc 3fc+fm

m
m
f(Hz)
S(f)
2/.M(f+fc)
-fc-fm -fc -fc+fm
2/.M(f-fc)
fc-fm fc fc+fm
f(Hz)
ekil 2.30 Deitirilmi kyc modlatr ve eitli noktalardaki iaretlerin spektrumu
Yaplan ikinci gzlem ise m(t ) yi, p (t ) ile arpmak yerine, periyodu Tc olan herhangi bir
periyodik p (t ) iareti ile arpabilmemizdir. p (t ) periyodik iaretinin birinci harmonii
sfrdan farkl olmal, yani Fourier serisi katsays C1 0 ve ift simetrik olmaldr.
m(t ). p (t ) nin spektrumu 0, f c , 2 f c ,3 f c ,..... frekanslarna aktarlm m(t ) spektrumlarndan
oluur. Bant geiren filtre yalnz f c evresindeki frekans bileenlerini geirir, dierlerini
tmyle sndrr. f c evresindeki frekans bileenlerinin sfr olmamas iin C1 0 koulu
gereklidir. f c evresindeki terimin faz sfr olan bir kosins iareti olabilmesi iin ise ift
simetri koulu aranr. Kyc modlatrnde yaplanan benzer bir frekans blgesi
zmlemesi burada da yaplabilir. ekil 2.31de bu deitirilmi kyc modlatrn blok
yaps verilmitir.
Burada da bant geiren filtre f c ye oturtulmutur ve bant genilii zerindeki koullar, kyc
modlatrndeki koullarla genel olarak ayndr. Bu deitirilmi kyc modlatrnde
karlalan glk, daha nce belirtildii gibi, arpma ileminin yaplmasndadr. Eer
39

arpma ilemi kolayca yaplabilseydi, m(t ) yi dorudan Coswc t ile arpar ve bir bant
geiren filtre gereksinmesinden kurtulurduk.
BPF
m(t)
v(t)
X
s (t ) = 2.C1.m(t ).Coswct
H(f)
f0=fc
p(t ) = p(t Tc );
p(t ) =
Ce
n =
jnwc t
p(t ) = p(t )
;
C1 0
ekil 2.31 Deitirilmi kyc modlatr
2.5.3
DORUSAL OLMAYAN ELEMAN MODLASYONU
Genlik modlatrlerinin byk bir ounluu dorusal olmayan elemanlar kullanr. Sonuta
elde edilen dalga biimi bilgi iaretinde olmayan frekanslar da ierdiinden, genlik
modlasyonu dorusal bir ilem deildir. Bu nedenlerle dorusal olmayan elemanlar ieren
devrelerle bu modlasyon gerekletirilebilir. Dorusal olmama zellii, modlasyon iin
gerekli mekanizmay salar.
ekil 2.32deki modlatr dnelim. Dorusal olmayan y (t ) = f [ v(t )] z erisinin srekli

olduunu ve bunun Taylor serisi almnn u biimde olduunu varsayalm.
m(t)
v(t)
y(t)
BPF
H(f)
s(t )
f0=fc
c(t ) = k .Coswc t
ekil 2.32 Dorusal olmayan eleman genlik modlatr
y (t ) = f [ v(t )] = a1v(t ) + a2 v 2 (t ) + a3v3 (t ) + yksek derece terimleri

nc ve daha yksek derece terimlerinin sfr ya da ihmal edilebilir olduklarn kabul
edelim. Bu modlatrlerle genlik modlasyonlu iaretinin retilmesinde ikinci derece terim
nemli olan terimdir.
Yukarda yaplan varsaymlarla dorusal olmayan elemann kndaki iareti yle ifade
edebiliriz.
y (t ) = a1v(t ) + a2 v 2 (t )
ekil 2.32 verilen modlatr kn bulmak iin nce dorusal olmayan eleman girii;
40

v(t ) = m(t ) + k .cos wc t
Olacaktr. Dorusal olmayan eleman k ise;
y (t ) = a1 ( m(t ) + k .cos wc t ) + a2 ( m(t ) + k .cos wc t )
y (t ) = a1m(t ) + a1k .cos wc t + a2 m 2 (t ) + a2 k 2 .cos 2 wc t + 2a2 k .m(t ).cos wc t
fade dzenlenirse;
a
a k2 a k2
y (t ) = a1k 1 + 2 2 m(t ) cos wc t + a1m(t ) + a2 m2 (t ) + 2 2 .cos 2 wc t
a
2
2
424444444
3
1444
4124444
3 1444444
stenilmeyen ifade
Genlik modlasyonlu ifade
2 a2
ksaltmalar yaplrsa birinci ve ikinci terimlerin istenilen genlik
a1
modlasyonlu iaretin ifadesini oluturduu grlr. Geri kalan terimler istenilmeyen
terimlerdir ve bir bant geiren filtre tarafndan tmyle sndrlr. Bylece filtrenin knda
istenilen genlik modlasyonlu iaret elde edilir.
Ac = a1k ve ma =
Dorusal olmayan eleman kndaki y (t ) iaretinin spektrumu ekil 2.33de verilmitir.
M(f)
fm
m
-fm
f(Hz)
Y(f)
a1 M ( f )
a2
a M ( f )*M ( f ) a k2
2
M ( f + fc ) 2
a1
2
a1k
BPF
2
a2
M ( f fc )
a1
a1k
BPF
a2 k 2
a2 k 2
2
2
2
f(Hz)
fm 2fm fc-fm fc fc+fm
-2fc
-fc-fm -fc -fc+fm -2fm -fm
2fc
m
m
m
m
ekil 2.33 Dorusal olmayan eleman genlik modlatrn y(t) iaretinin spektrumu
Bant geiren filtre zerindeki koullar, bu spektrumdan kolayca bulunabilir. Bant geiren
filtre f c frekansna merkezlenmelidir. stenilen terimleri geirmesi iin bant genilii en az
2 f m Hz, drdnc ile dier terimlerden kurtulmak iin ise bant genilii en ok
2( f c 2 f m ) Hz olmaldr. ekil 2.33ten grlebilecei gibi genlik modlasyonlu iaretin
spektrumu ile ana bant iaretinin katlamasnn spektrumu akmalar iin f c 3 f m olmaldr.
Eer bu koul salanmazsa bu spektrumlar st ste biner ve genlik modlasyonlu iaret bir
bant geiren filtre ile elde edilemez.
41

ve daha yksek derece terimlerin ihmal edilmesi varsaym doru deilse, ortaya bir
nc derece terimi
3
a3 [ m(t ) + kCoswc t ] = a3 m3 (t ) + 3k .m 2 (t ).Coswc t + 3k 2 .m(t ).Cos 2 wct + k 3Cos 3 wc t +
de ilave olacaktr. Burada ikinci terimin spektrumu f c ye merkezlenmi M ( f ) * M ( f )
bileenidir. Bu terim olduunda, f c ye merkezlenmi bant geiren filtre yalnz genlik
modlasyonlu iareti geirmez. Bu ikinci terim de geer. Bu nedenle nc derece terimi
olduunda bu modlatr istenildii gibi alamaz. nc derece terimi olduunda 2 f c ye
merkezlenmi bir bant geiren szgecin knda genlik modlasyonlu iaret elde edilir. Eer
dorusal olmayan elemann daha yksek derece terimleri varsa bunu da elde edemeyiz.
Daha nce de sz edildii gibi dorusalszln en nemli terimi ikinci derece terimidir. z
erisi yalnz ikinci derece terimini ieren modlatr kare-kural modlatr olarak
adlandrlr. Yukarda gsterildii gibi dorusalszlk rasgele bir dorusalszlk deildir.
Aada dorusal olmayan eleman modlasyonu zerine iki rnek daha zmlenecektir.
RNEK: ekil 2.34de verilen modlatr dnelim. Modlatrn almas verilen blok
izimi izlenerek kolayca anlalabilir. Bloktan da grld gibi herhangi bir fitler
kullanmadan DSB iareti elde edilir.
m(t ) + Coswc t
m(t)
( . )2
Dorusal
olmayan
eleman
m(t ) Coswc t
x(t)
s (t )
( . )2
y(t)
c(t ) = Coswc t
ekil 2.34 Dorusal olmayan eleman genlik modlatr (kare kural modlatr)
x(t ) = ( m(t ) + Coswc t ) = m 2 (t ) + Cos 2 wc t + 2m(t ).Coswc t

2
y (t ) = ( m(t ) Coswc t ) = m 2 (t ) + Cos 2 wc t 2m(t ).Coswc t

2
s (t ) = x(t ) y (t ) = 4.m(t ).Coswc t

Elde dilen DSB iaretine tayc ekleyerek genlik modlasyonlu iaret retilmi olur. Burada
kullanlan kare kural elemanlarn birbirleriyle ayn olmas ve tam kare almalar gerekir.
RNEK: Dorusal olmayan eleman modlatrne baka bir rnek ekil 2.35de verilmitir.
m(t ) k .Coswc t varsaylr. Buna gre diyot yalnz Coswc t nin pozitif periyotlarnda iletir.
Diyot k akm u biimdedir.
42
v(t ) = [ m(t ) + k .Coswc t ] . p(t )

BPF
H(f)
f0=fc
+
m(t)
k.Coswct
v(t)
s(t)
ekil 2.35 Bir tr dorusal olmayan eleman modlatr
Burada p (t ) darbe iareti olacaktr, bunun Fourier serisi alm yazlrsa,
p(t ) =
n =
t Tc / 4 nTc
1
n
) = + Sinc .Cosnwc t
Tc / 2
2 n =1
2
Elde edilir. Bu ifade v(t ) de yerine konur ve BPF kndan f c civarndaki bileenler
geirilirse;
n
1
v(t ) = [ m(t ) + k .Coswc t ] . + Sinc .Cosnwc t

2
2 n =1
1
n
1
n
v(t ) = m(t ) + m(t ) Sinc .Cosnwc t + k .Coswc t + k .Coswc t Sinc .Cosnwc t
2
2
2
2
n =1
n =1
1
1
k
4
v(t ) = m(t ).Sinc .Coswc t + k .Coswc t = 1 +

m(t ) .Coswc t
2
2
2 .k
Elde edilir. Bu ifade de genlik modlasyonlu iarettir.

Bu modlatrde diyot bir kyc olarak kullanlr. Burada yaplan zmleme kyc
modlatrnde yaplan zmleme ile ayndr. Bu nedenle, bu modlatr dorusal olmayan
eleman modlatr olarak dnlebilir.
2.5.4
DORUDAN AKORTLU DEVRE MODLASYONU
Bu modlasyon yntemi yksek g dzeylerinde, genlii modlasyonlu iaret

retmek iin kullanlr. Modlatr, triyot plakasndan modlasyon verilen, bir C snf
ykseltetir. Dorudan akortlu devre modlatr olarak adlandrlan modlatrn devresi
ekil 2.36de verilmitir.
VGG ok byk bir gerilim ise tp normal olarak iletmez. Taycnn tepe deerlerinde tp
akm geirir. Buna gre kt yani plaka akm, Coswc t nin tepe deerlerini gsteren bir dizi
vurumdur. Bir baka deyile plaka akm, frekans f c olan bir darbe dizisidir.
43
SAM(t)
k.Coswct
+
VGG
m(t)
VAA
ekil 2.36 Genlik modlatr olarak kullanlan ve plakasndan modlasyon verilen bir
C-snf ykselte
Plaka akmnn bykl plaka gerilimi ile orantldr. Plaka gerilimi VAA bilgi iareti
m(t ) ye bal olarak deitirilirse, plaka akm genlii m(t ) ile deien darbelerden oluur.
Ykseltecin kndaki akortlu devre, genlik modlasyonlu iareti elde etmek iin kullanlan
bir bant geiren filtredir. Bu modlatr, ykseltecin C snf olarak almas nedeniyle ortaya
kan dorusalszl kullanr. Standart genlik modlasyonlu vericilerinde bu tr modlatrler
yaygn olarak kullanlr.
DEV: m(t ) = m1 cos w1t + m2 cos w2 t + m3 cos w3 t olduuna gre genlik modlasyonu
ifadesini yaznz ve buna ait spektrumu iziniz.
2.5.5
DENGEL (BALANCED) MODLATRLER
Daha nce arpm ilemi yapan sistemler yardm ile iki iaretin arplmas kullanlarak
modlasyonun salandna deinilmiti. Bu sistemler gerek uygulamada knda sadece
arpm iaretini veren fiziksel sistemleri gereklemek genellikle mmkn deildir. Bu
sistemler klarnda giri iaretlerinin arpmlarnn yan sra giri iaretlerinin kendilerini de
vermektedir.
Genel olarak ana band iareti m(t), tayc frekans f c den olduka kk bir frekans deeri
ile band snrldr. rnein ana band iareti 01000 Hz frekanslar ile snrl olduunda ve
f c =1MHz ise bu durumda tayc ise onun 999000Hz den 1001000Hze yaylm yan
bandlar, anaband iaretinin bir filtre yardm ile bastrlmas ile elde edilebilir. Yani k bir
AM iaretidir. Eer arpm sonucunda elde edilmesi dnlen tek bana elde edilmesi
isteniyorsa tacy ortadan kaldrmak ya da bastrmak (suppress) gerekir. Bu bastrma ilemi
genlik modlasyonlu iarete, tayc frekans ve genliine eit ancak zt fazl bir iaret
eklemekle baarlr. Bu durumda kta yalnzca yan bantlar kalr. Bu durumda arpma iareti
taycs bastrlm bir AM iaretidir. Ve bu iaret ayrca TAIYICISI BASTIRILMI FT
YAN BAND iareti olarak adlandrlr.(DSB-SC) Ksaca DSB iareti elde edilir.
Taycnn bastrlmas iin yaplan bir sistem ekil 2.37de grlmektedir. Burada iki
fiziksel arpc kullanlm ve bunlar genlik modlatrleri olarak adlandrlmtr. ki ayr
modlatre giren tayc ve bilgi iaretleri zt fazdadr. Modlatr klar toplandnda
tayc bastrlm olmaktadr. Bylece dengeli modlatr k ekil 2.37den yazlabilir.
44

s (t ) = x(t ) + y (t )
s (t ) = Ac m(t ).Coswc t + Ac Coswc t + m(t ) + Ac m(t ).Coswc t Ac Coswc t m(t )
s (t ) = 2 Ac m(t ).Coswc t
DENGEL MODLATR
m(t)
c(t ) = Coswc t
GENLK
MODLATR
x(t ) = Ac m(t ).Coswc t + AcCoswc t + m(t )
s(t ) = x(t ) + y (t )
GENLK
MODLATR
y (t ) = Ac m(t ).Coswct Ac Coswct m(t )
ekil 2.37 Dengeli modlatr blok yaps

Burada yalnzca tayc iaret bastrlmakta kalnmam m(t) ana bant iareti de bastrlm
olmaktadr. Ayrca iki modlatr knn toplanmas iaret gcn artrmaktadr. Ancak biz
zmlerimizde kolaylk olsun diye dengeli modlatr kn birim genlikte kabul edeceiz.
ekil 2.37de verilen bu yap DENGEL MODULATOR adn alr.
Yar iletken teknolojisindeki gelimelerle iki iaretin tam olarak arplmasn salayan entegre
devreler gelitirilmitir. Nationaln LM 1496, LM1596, Motoralann MC 1496, MC1596
Signetics 5596 gibi entegre devreler bu ii baarabildikleri gibi benzer pek ok ilevi de
salamaktadr.
45
2.6. TEK YAN BAND MODLASYONU
Gemi blmlerde ana bant iareti m(t ) nin; ift yan bant (taycs bastrlm ift yan
bant) iaretinin ikinci kez ayn tayc ile arplmas sonucu elde edilebildii gsterilmiti.
Eer tek yan bant (st yan bant veya alt yan bant) iareti sz konusu olsa idi benzer ekilde
ana band iareti yeniden elde edilebilirmiydi?
Ana bant iareti m(t ) nin, bir tayc c(t ) iareti ile arplmasnda f c + f m de st yan bant ve
f c f m de alt yan bant spektral bileenleri olumaktayd. Bu yan bantlardan biri, rnein alt
yan bant, bir filtre yardm ile bastrldnda ve st yan bant iareti yeniden c(t ) ile
arpldnda 2 f c + f m ve f m frekanslarnda spektral bileenler oluacaktr. f m frekansndaki
spektral bileenler ana banda ait spektral bileenlerden baka bir ey deildir.
Ana bant iareti tek bir yan band iaretinden yeniden elde edilebileceinden, iaretin iletimi
iin gereken 2 f m bant genilii yerine yalnzca f m bant genilii yeterli olacak ve byk
lde ekonomik olacaktr. lke olarak iki tane tek yan band haberleme sisteminin bant
genilii, tek bir genlik modlasyonlu ya da DSB sistemin bant geniliine eittir.
S DSB ( f )
14
f c f m f c fc + f m
fc fm fc fc + fm
ekil 2.38 S DSB (t ) = Coswmt.Coswc t iaretinin spektrumu

ekil 2.38de m(t ) = Coswm t ve c(t ) = Coswc t iin DSB iarete ait spektrum gstermektedir.
Burada st yan bant bir filtre yardm ile bastrld dnlrse oluacak spektrum ekil
2.39da verilmitir.
S SSB ( f )
14
f c fc + f m
fc fm fc
ekil 2.39 S SSB (t ) = Cos ( wc wm ) t iaretinin spektrumu

eklin2.39dan;
1
S SSB (t ) = Cos ( wc wm )t
2
eklinde yazlabilir. Bu iaret tayc c(t ) iareti ile yeniden arplrsa,
46

1
S SSB (t ) c(t ) = Cos ( wc wm )t Coswc t
2
1
= [Cos (2 wc wm )t + Coswmt ]
4
Elde edilir. Bu iarete ait spektrum ise ekil 2.40da verilmitir.
S SSB ( f ) * C ( f )
18
2 f c 2 f c + f m
fm
fm
2 fc fm
2 fc
1
ekil 2.40 S SSB (t ) c(t ) = Cos ( wc wm )t Coswc t iaretinin spektrumu
2
Eer ekil 2.40daki iaret, alak geiren filtreden geirilerek, 2 f c civarndaki spektral
bileenler bastrlrsa ana bant iareti elde edilir.
Tek yan bant iaretten diyot demodlatr kullanmak yolu ile yeniden anaband iaretini elde
etmek mmkn deildir. Anaband iaretinin yeniden elde edilebilmesi iin, lokal tayc
iaretin, gnderici utaki tayc iaretle tam senkron olmas istenir. Herhangi bir faz ya da
frekans aral daha nce ift yan band iin incelenen durumlara benzer sakncalar ortaya
kar. Eer verici ve alc taycs arasnda faz kaymas, btn deerler iin sabitse, tek yan
band modlasyonu konuma ve mzik iaretleri iin kullanlabilir, ancak faz farkllndan
doan bozulma kanlmazdr. Ne var ki insan kula bu faz bozulmalarna duyarl deildir.
Frekans farkll iin ise limit f 30 Hz olarak verilmitir. Bu deer konuma ve mzik
iaretlerinde insan kula iin saknca oluturmaktadr.
Tayc frekansn ok yksek olduu durumlarda, quartz kristal osilatrlerinde bile
kararlln salanmasnda glklerle karlalmaktadr. Bu gibi durumlarda taycnnda
yanband iaretleri ile birlikte tanmas gerekir. Alc tarafta bu tayc, lokal osilatr
senkronlama amac ile kullanlr. Bu tip bir senkronlama kullanldnda, vericiden gnderilen
tayc, PLOT ya da PLOT TAIYICI adn alr.
2.6.1
TEK YAN BAND ARETN RETLME YNTEMLER
2.6.1.1 FLTRE YNTEM:

Tek yan bant iaretini retmede dorudan (direk) bir yntem ekil 2.41de verilmitir. Burada
anaband iareti ve tayc bir dengeli modlatre uygulanmtr. Dengeli modlatr knda
alt ve st yan bandlar oluacaktr. Bunlardan biri ya da dieri bir filtre yardm ile seilir.
Filtreler band geiren filtreler olup band seilen yan banda ait frekans snarlarnn iinde
olmaldr. Filtrenin iki yan bandnn birbirinden tam olarak ayr olmas iin yeterince keskin
snrlara sahip olmas gerekir. Yan bantlarn frekans cinsinden uzaklklar ana bant iaretinin
en dk frekansnn iki katna eittir. Konuma iaretlerinde en dk frekansn 300Hz kabul
47

edilmesi, bu iaretin anlalabilir olmas iin yeterli grlmektedir. Ayn ekilde st snrda
3000Hz olarak belirlenmitir.
H1 ( f )
SSB Filtresi (BPF)
H 2 ( f ) SSB Filtresi (BPF)
f ( KHz )
f C1
m(t )
f C1 0,3
fC1 + 3
FLTRE
DENGEL
MODLATR
H1 ( f )
fC 2
f C1 = 100 KHz
FLTRE
DENGEL
MODLATR
H2 ( f )
S SSB (t )
S DSB 2 (t )
S DSB1 (t )
OSLATR
f ( KHz )
f C 2 + 100,3 f C 2 + 103
OSLATR
f C 2 = 10 MHz
ekil 2.41 SSB iaretinin filtre yntemiyle elde edilmesi
imdi ekil 2.41de verilen sistemin kullanlmas ile tek yan band modlasyonlu iaretin elde
edilebilecei gsterilecektir. Ana bant iaretinin bir konuma iareti ve taycnnda 10MHz
frekansl bir iaret olduu dikkate alnrsa, bu iaretin tek bir modlatr ve filtre yardm ile
elde edilebilecei dnlebilir. Acaba bu mmkn olabilecek midir?
Bir dengeli modlatr knda elde edilebilecek iaretin ift yan band iareti olduu
bilinmektedir. Spektrumda yan bandlar aras frekans cinsinden aklk f ile gsterilirse,
f = 600 Hz
Olacaktr. Tayc 10 MHz iin deerlendirildiinde, f C 2 = 10 MHz
f
600
=
= 0, 00006 = % 0, 006
fC 2 10.106
lk bir frekans deiimi sz konusudur. Bunun anlam 10 MHz e kaydrlm iaretin yan
bantlar arasnda 600 Hz e eit bir frekans aral olduudur. 10 MHz mertebesinde
600 Hz lik blgedeki yan bandlardan birini bastran bir filtre gereklemek mmkn deildir.
Bu nedenle ana band iaretinin son tayc frekansna geiinde eitli kademeler yani dengeli
modlatrfiltre eitleri kullanmak gerekmektedir. ekil 2.41de bu nedenle iki katl dengeli
modlatr filtre iftleri kullanlmtr. Burada ilk tayc 100 KHz seilmitir. Dengeli
modlatr knda st yan band 100,3 KHz ile 103 KHz arasnda yer almaktadr. Bu durum
iin frekans deiimi;
f 600
=
= 0, 006 = % 0, 6
fC1 105
48

olmaktadr. Uygulamada 40 dB zayflamal bir filtre seilmesi uygunluk salar. Yani frekans
deiiminin %1 civarnda olmas pratik adan gereklenebilir. Filtre kullanlmasna olanak
salar
L = +20 log
f
f
f
40 = 20 log
log 1
= 2 = 0, 01 = %1
fc
fc
fc
Yzde frekans deiiminin %1den byk olmas durumunda kolayca gereklenebilir

filtrelerin tasarm mmkn olabilmektedir. Bu bilgilerin dorultusunda, tam %1 frekans
deiimi salanmak istenmi olsayd bu kez f C1 = 60 KHz olacakt. lk osilatr frekans
100 KHz seilmi olsun. Bu durum iin dengeli modlatr knda spektrum ekil 2.42deki
gibi olacaktr.
S DSB1 ( f )
f [ KHz ]
103 100,3 fC1 99, 7 97
97 99, 7 fC1 100,3 103
100 KHz
100 KHz
ekil 2.42 ekil 2.41de verilen blokta 1. dengeli modlatr knn spektrumu.
Bant geiren filtre k ekil 2.43te verilmitir.
H1 ( f )
S DSB1 ( f )
103 100,3 fC1 99, 7 97

100 KHz
97
99, 7
f C1
100,3
103
f [ KHz ]
100 KHz
S SSB1 ( f )
fC1 100,3 103

103 100,3 fC1
100 KHz
100 KHz
ekil 2.43 ekil 2.41de verilen blokta 1. BPF knn spektrumu.
f [ KHz ]
Filtre knda bu iki spektral bileenin en kk frekanslar arasndaki aklk;
f = 100, 3 (100.3) = 200.6 KHz
49

olacaktr. Yani ikinci dengeli modlatr filtre gurubu giriine ekil 2.42verilen iaret
uygulanacaktr. f c 2 = 10 MHz olarak verildiine gre ikinci filtrenin gerekletirilip
gerekletirilmeyeceini aratralm.
f
200.6 KHz
=
= 0, 02006 % 2
fC 2 10000 KHz
elde edilir. Bu oranda bir BPF yapmak kolay olacandan uygun bir tayc seilmi olur.
kinci kattaki dengeli modlatrn knn ve filtre knn frekans spektrumu ekil
2.44de verilmitir.
S DSB 2 ( f )
10103 10100,3 fC 2 9899, 7 9897

10 MHz
H2 ( f )
9897 9899, 7 fC 2
10 MHz
f [ KHz ]
10100,3 10103
S SSB ( f )
f [ KHz ]
10100,3 10103
fC 2
10103 10100,3 fC 2
10 MHz
10 MHz
ekil 2.44 ekil 2.41de verilen blok kndaki SSB iaretinin spektrumu.
Tipik yan bant filtresi, bant geiren bir filtre olup f c den balayarak 300 Hz den 3000 Hz i
iine alan snrlarda distorsiyonsuz olan bir filtreyi ifade eder. Gei band dnda keskin
ekilde azalan bir zellik gsterir. Temelde ilke olarak dengeli modlatr knda tayc
bastrlm durumdadr. Ancak uygulamada modlatr tam dengeli olamayabilir ya da denge
duyarll zamanla deiebilir. Bu nedenle eer bir tayc sz konusu ise modlatr
knda bastrlmaktadr.
Tek yan bant iareti oluturmak iin dnlen frekans 10 MHz lere kadar olan frekanslarda
iki kademeli olarak gereklenebilir. Daha yksek frekanslar iin kademe says artacaktr.
Ancak 3 veya daha ok kademe pratikte pek allmam bir uygulamadr.
RNEK: Tek yan bant modlasyonda filtre yntemi uygulanarak SSB iareti elde edilmek
istenmektedir. Ana bant iareti 1KHz ile 3KHz arasnda bant snrl olup iaret 10MHz de
iletilecektir. Gerekli kademeler kullanlarak k iaretinin elde edilmesini aama, aama
spektrumlar da izerek aklaynz. Gerekli hesaplamalar yapnz
50
m(t )
BPF
DENGEL
MODLATR
H1 ( f )
DENGEL
MODLATR
BPF
H2 ( f )
S SSB (t )
fC 2 = fC
f C1
f = 2 KHz
f
2 KHz
=
= 0, 0002 = % 0, 02
f C 10.000 KHz
Bu oranla BPF yi gerekletirmek mmkn olamaz. Yeni bir alt tayc seilmesi gerekir.
f
2 KHz
= %1 f C1 =
= 200 KHz
0, 01
fc
f C1 = 200 KHz
alnrsa
ikinci
gerekletirilecek
filtrenin
gerekletirilip
gerekletirilemeyeceini aratralm. st yan bant SSB iareti retileceini kabul ederek;
f = 2.(200 + 1) = 402 KHz
f
402 KHz
=
= 0, 0402 = % 4.02
f C 10.000 KHz
Elde edilir ki, bu sonula sistemi kolaylkla gerekletirebiliriz.
2.6.2 FLTRE YNTEM

Tek yan bant iaret retiminde bir baka seenek de faz yntemidir. Bu yntemi vermeden
nce bu ynteme temel oluturacak matematiksel yap verilip daha sonra yntem
anlatlacaktr.
2.6.2.1 HLBERT DNM

Bilgi iareti m(t ) nin spektrumu M ( f ) olsun. Bilgi iareti m(t ) yi, transfer fonksiyonu
H ( f ) = j sgn( f ) olan ve spektrumu ekil 2.45de verilen sisteme uygulayalm.
51

H ( f ) = j sgn( f ) = 1
Arg [ H ( f )] = U ( f ) + U ( f )
2
2
2
ekil 2.45 Hilbert dnm fitlersinin spektrumu
ekil 2.45deki gibi transfer fonksiyonuna sahip filtreye HLBERT DNM filtresi denir.
Ksaca filtrenin k giriin HLBERT dvnmdr. m(t ) nin Hilbert dnm olan
k m (t ) ile gsterilir ve bunun Fourier dnm ise M ( f ) dir.
m (t ) , m(t ) nin genlik spektrumuyla ayn, faz spektrumunun ise m(t ) 'nin fazna, -
kadar
2
faz ilave edilerek elde edilen iarettir. Dier bir deyile, Hilbert dnm, ideal bir 90o faz
kaydrc ilem ya da devre olarak dnlebilir. Ancak bu kaydrma tek bir frekans
bileenlerini deilde, bir bant iindeki btn frekans bileenlerini kaydrmaktadr. Bu ilem
ekil 2.46da zetlenmitir.
M(f )
M ( f )
f
Arg [ M ( f )]
f
m(t )
HLBERT DNM
FLTRES
90 FAZ AKYDIRICI
m (t )
Arg M ( f )
ekil 2.46 Hilbert dnm filtresinin fiziksel anlam
Hilbert dnm filtresinin knn matematiksel ifadesi;
j.M ( f )
M ( f ) = H ( f ) M ( f ) = j sgn( f ).M ( f ) =
j.M ( f )
Yazlabilir.
f 0
f <0
52

TANIM: Reel ksm orijinal iaret ve spektral younluk fonksiyonu tek tarafl olan iarete
ANALTK ARET ad verilir
Reel bir m(t ) iaretinin analitik gsterimi ise
z (t ) = m(t ) + jm (t ) veya
Z ( f ) = M ( f ) + jM ( f )
fadesiyle verilir. Burada M ( f ) nin M ( f ) cinsinden ifadesi yerine konursa;

M ( f ) + j [ j.M ( f ) ] = 2 M ( f )
Z( f ) =
M ( f ) + j [ j.M ( f ) ] = 0
f 0
f <0
= 2.M ( f ).U ( f )
Elde edilir. Bu ifadeden de grld gibi iaretin negatif frekans bileenleri sfrdr. Bu
durum ekil 2.47de grlmektedir.
M( f )
Z( f )
2
1
f
Arg [ M ( f )]
Z( f )
Arg [ Z ( f )]
ekil 2.47 Spektrumu verilen m(t ) iaretinin, analitik iaretinin spektrumu
m (t ) ifadesini m(t ) cinsinden ifade etmek iin nce M ( f ) iaretinin ters Fourier dnm
alnmas gerekir.
m (t ) =
M ( f ).e jwt df =
[ j.sgn( f ).M ( f )].e
jwt
df
Bu ifadeden m(t ) nin Hilbert dnm iin, m(t ) ile F 1 [ j.sgn( f ) ] nin zamanda
konvulsyonu olduu grlr.
m (t ) = F 1 [ j.sgn( f )] * m(t )
ve F.Dnin benzerlik zelliinden
F
x(t )
X ( f ) ise
53

F x(t )
X (t )
= x( f )
t = f
dir. Bu bilgiler ile;
F [ sgn(t )] =
F 1 [sgn( f ) ] = F [sgn(t ) ] f = t =
j f
1
1
=
j (t )
j t
Bulunur.
1
m (t ) = j (t ) *
* m(t )
j t
1
1 m(t )
m(t ).d =
.d
M ( f ) = j.sgn( f ).M ( f )
m (t ) =
1
* m(t ) =
t
Blok olarak ise
m(t )
HLBERT DNM
FLTRES
90 FAZ AKYDIRICI
h(t ) =
m (t ) =
1
t
1
* m(t )
t
eklinde gsterilebilir. Dolaysyla m(t ) nin analitik ifadesi de

1
1
z (t ) = m(t ) + j.m (t ) = m(t ) + j m(t ) * = m(t ) + j

t
eklinde yazlabilir.
m( )
d
t
2.6.2.2. HLBERT DNMNN ZELLKLER

Eer,
m(t ) = m(t ) ise

m (t ) = m (t )
dir. Eer m(t ) reel fonksiyonu ift simetrik ise m (t ) fonksiyonu tek simetriktir. spat ise
m(t ) ift simetrik ise M ( f ) de ift simetrik ve reeldir. Dolaysyla M ( f ) tek simetrik ve
komplekstir. Bylece m (t ) de tek simetrik fonksiyondur.
Eer,
m(t ) = m(t )
m (t ) = m (t )
ise
54

dir. Eer m(t ) tek simetrik ise m (t ) ift simetriktir. Ksaca M ( f ) kompleks ve tek
simetriktir. M ( f ) ise reel ve ift fonksiyondur. Bu durumda m (t ) nin de ift simetrik olduu
bulunur.
m(t ) = Cosw0t
m(t ) = Sinw0t
RNEK:
m (t ) = Sinw0t
m (t ) = Cosw0t
spat:
1
[ ( f f 0 ) ( f + f 0 )]
2j
1
M ( f ) = M ( f ).[ j.sgn( f ) ] = [ ( f f 0 ) ( f + f 0 )] j [u ( f ) u ( f )]
2j
1
= [ ( f f 0 ) + ( f + f 0 ) ]
2
M(f ) =
S in w t.e
jwt
dt =
m (t ) = H [ Sinw0t ] = Cosw0t
t
RNEK: m(t ) = iaretinin Hilbert dnmn bulunuz.
2
t
F M ( f ) = 2 Sinc 2 f
m(t ) =
2
M ( f ) = j sgn( f ).2 Sinc 2 f = j 2 Sinc 2 f .sgn( f )
m (t ) =
t + 1
ln
t 1
1
m (t )
m(t )
1
H [m(t )] = m(t )
m(t ) nin Hilbert dnmnn Hilbert dnm m(t ) yi verir. Bu ilem sonucu m(t ) nin
btn frekans bileenleri iinde iki defa
faz kaymas olacandan, toplamda

2. = radyanlk bir faz kaymas olur, ortaya kan sonu kolayca anlalmaktadr.
2
55
m 2 (t ).dt = m 2 (t ).dt
m(t ) nin enerji ile Hilbert dnm m (t ) nin enerjileri birbirine eittir.
m(t ).m (t ).dt = 0
Ortagonallik (dikgenlik)
m(t ) iaret ile, m(t ) iaretin Hilbert dnm m (t ) birbirlerine ortagonaldir.
spat: Fourier dnmnn parseval teoremi zelliinden;
m(t ).m (t ).dt =
*
M ( f ).[ M ( f )] .df =
[ j sgn( f ).M ( f )].[ M ( f )] .df

*
[ jM ( f ).U ( f ) + jM ( f ).U ( f )].[ M ( f )] .df

*
= j M ( f ) .df j M ( f ) .df
2
f = u df = du dnm yaplrsa
0
= j M ( f ) .df j M ( f ) .df = j M ( f ) .df j M ( f ) .df = 0

2
Elde edilir.
Bant Snrl s (t ) = x(t )C os w0t y (t ) S in w0t eklinde verilen bir s (t ) iaretini dnelim.
x(t ) ve y (t ) alak geiren f m frekans ile bant snrl iaretler olursa s (t ) dar bantl bant
geiren bir iareti gsterir. Bu durumda s (t ) nin Hilbert dnm
H [ s (t )] = s(t ) = H [ x(t )C os w0t y (t ) S in w0t ] = x(t ) Sinw0t + y (t )Cosw0t
olarak bulunur.
spat:
S ( f ) = j sgn( f ).F [ x(t )C os w0t y (t ) S in w0t ]

1
1
S ( f ) = j [U ( f ) U ( f )] [ X ( f f 0 ) + X ( f + f 0 )] [Y ( f f 0 ) Y ( f + f 0 )]
2j
2
j
1
1
j

S ( f ) = X ( f f 0 ) + X ( f + f 0 ) j Y ( f f 0 ) j Y ( f + f 0 )
2
2j
2
2j
1
1
1
1
S ( f ) = X ( f f 0 )
X ( f + f 0 ) Y ( f f0 ) Y ( f + f 0 )
2j
2
2 j
2
1
1
S ( f ) = [ X ( f f 0 ) X ( f + f 0 )] + [Y ( f f 0 )Y ( f + f 0 )]
2j
2
56

s(t ) = x(t ) Sinw0t + y (t )Cosw0t
f m f 0 olmak zere aadaki eitlikler verilebilir.
H [ x(t ).C os w0t ] = x(t ).S in w0t
H [ x(t ).S in w0t ] = x(t ).C os w0t
2.6.2.3 ANALTK ARETLERDEN SSB RETM
Analitik iaretten SSB iaretinin matematiksel ifadesi;

z (t ) = m(t ) + jm (t )
S SSB (t ) = Re z (t ).e jwct
S SSB (t ) = Re [ m(t ) + j.m (t ) ] .e jwct

S SSB (t ) = Re m(t )e
+ j.m (t )e
S SSB (t ) = Re {m(t ) [Coswc t + jSinwc t ] + j.m (t ) [Coswc t + jSinwc t ]}

jwc t
jwc t
S SSB (t ) = Re {m(t )Coswc t + jm(t ) Sinwc t + j.m (t )Coswc t m (t ) Sinwc t}

S SSB (t ) = m(t )Coswc t m (t ) Sinwc t
Elde edilir. aretin spektrumu da ekil 2.48de verilmitir.
M(f )
1
fm
fm
Z( f )
2
fm
S SSB ( f )
1
fc f m
fc
fc
fc + f m
ekil 2.48 st yan bant SSB iaretinin spektrumu
57

Bu ynteme ait blok diyagram ekil 2.49da verilmitir. Burada iki tane dengeli modlatr
kullanlmaktadr. Bu modlatrlerden birine ana bant iareti ile f c frekansnda tayc iaret
uygulanrken; ikinci modlatre ise ana bant ve f c frekansnda tayc iaretlerin fazlar 900
kaydrlarak uygulanr. Modlatr ktaki iaretler toplanarak SSB iareti retilir.Toplamada
ikinci modlatr k iareti eksi iareti olarak toplanrsa SSB st yan bant iaretini; art
iareti ile toplanrsa, SSB alt yan bant iaretini retmektedir. Ksaca SSB st yan bant iareti;
S SSB YB (t ) = m(t )Coswc t m (t ) Sinwc t
ve SSB alt yan bant iareti
S SSB AYB (t ) = m(t )Coswc t + m (t ) Sinwc t

olarak elde edilir.
DENGEL
MODLATR
OSLATR
S DSB1 (t ) = m(t ).c(t ) = m(t ).Coswc t
c(t ) = Coswc t
fC
m(t )
HLBERT
DNM FLTRE
S SSB (t ) = m(t ).Coswc t

m m (t ).Sinwc t
c(t ) = Sinwc t
HLBERT
DNM FLTRE
m (t )
DENGEL
MODLATR
S DSB 2 (t ) = m (t ).c(t ) = m (t ).Sinwc t

ekil 2.49 SSB iaretinin faz yntemiyle retiminde kullanlan blok yap.
2.6.2.4 SSB ARETN FAZR OLARAK GSTERLMES

SSB st yan bant iareti fazr olarak izilecektir. Bunun iin nce ifade reel olarak ifade
edilecek ve sonra t = t0 annda izilecektir.
S SSB (t ) = m(t ).C os wc t m (t ).S in wc t
S SSB (t ) = m(t ).C os wc t m (t ).Cos ( wc t )

2
j
w
t
(
)
S SSB (t ) = Re m(t ).e jwct m (t ).e c 2
58

Im
S SSB (t0 )
m (t )
wc t0
m(t )
wc t0
Re
ekil 2.50 S SSB (t ) iaretinin fazr izimi

RNEK: ekil 2.49da verilen blok yapnn almasn aklayabilmek zere anaband
iaretinin sinzoidal olduu varsaylarak k iaretini elde edelim.
m(t ) = Coswm t
c(t ) = Coswc t
1
[C os(w c + wm )t + C os( w c wm )t ]
2
1
S DSB 2 (t ) = m (t ).c(t ) = S in w m t.S in wc t = [C os( w c wm )t C os( w c + wm )t ]
2
S DSB1 (t ) = C os w m t.C os wc t =
dir. Bu iki k toplanrsa kta alt yan band iareti ve eer karlrsa st yan band iaretleri
elde edilecektir. Dolaysyla;
S SSB (t ) = S SSB1 (t ) m S SSB 2 (t )
1
S SSB (t ) = {C os( w c + wm )t + C os( w c wm )t [C os( w c wm )t C os( w c + wm )t ]}
2
S SSB (t ) = C os( w c + wm )t
elde edilir. fadeden grld gibi yaplan modlasyon, genlik modlasyonu olmasna
ramen iaretin genlii sabit olup frekans f c + f m olmutur. Bununda nedeni, bilgi iaretinin
ton iareti olmasndan kaynaklanmaktadr.
Tek yan bant iaretinin retilmesinde filtre yntemi faz ynteminden daha ok kullanlr.
Bunun nedeni, ana bant ve tayc iaretlerin tam 900 fazlarnn kaydrlmasndaki
glklerdir. zellikle ana bant iareti birok ton iaretinin toplam biiminde olmas
durumunda, byle bir devrenin gereklenmesi byk glkler karr.
59
2.7.
ARTIK YAN BAND MODLASYONU (VESTGAL SDE BAND

AMPLTUDE MODULATON VSB)
Bu modlasyon ileminde, yan bantlarn birini tmyle atmak ve dierini tmyle geirmek
yerine, yan bantlardan biri ok zayflatlarak dieri de ok az zayflatlarak geirilir.
VSB modlatr devresi yukardaki tanmlara uygun olarak aadaki gibi verilebilir. Bu
devrede nemli olan artk yan bant filtresinin transfer fonksiyonunun elde edilmesidir. Bu
durum ekil 2.51 de aklanacaktr.
m(t )
DENGEL
MODLATR
S DSB (t )
VSB FLTRES
HV(f)
SVSB (t )
c(t ) = Coswc t
ekil 2.51 SVSB (t ) iaretinin retilmesi iin blok yap
Verici kndaki modlasyonlu iaretin ifadesi:
m(t ) M ( f )
1
S DSB ( f ) = M ( f ) * C ( f ) = [ M ( f f c ) + M ( f + f c )]
2
1
SVSB ( f ) = S DSB ( f ).H v ( f ) = [ M ( f f c ) + M ( f + f c ) ] .H v ( f )
2
olacaktr. ekil 2.52de artk yan bant modlasyonlu iaretten bilgi iaretini tekrar elde etmek
iin senkron demodlasyon ile demodlasyon yaparak bilgi iaretinin tekrar elde edilmesi iin
gerekli koullar artk yan bant filtresini belirleyecektir. Bunun iin senkron demodlasyon
kndaki iaretin ifadesini bulalm.
SVSB (t )
DENGEL
MODLATR
r (t )
LP FLTRE
m '(t )
cLO (t ) = c(t ) = Coswc t
ekil 2.52 SVSB (t ) iaretinin senkron demodlasyonu iin blok yap
Dengeli modlatr kndaki iaret:

r (t ) = SVSB (t ).Coswc t
R( f ) = SVSB ( f )* C ( f ) = [ M ( f f c ) + M ( f + f c ) ] .H v ( f ) * C ( f )
60

1
1
R ( f ) = [ M ( f 2 f c ) + M ( f )].H v ( f f c )] + [ M ( f ) + M ( f + 2 f c )].H v ( f + f c )]
2
2
LPFnin kndan,
1
1
M ( f ).H v ( f f c )] + M ( f ).H v ( f + f c )
2
2
1
M ' ( F ) = M ( f ).[ H v ( f f c )] + H v ( f + f c )]
2
M ' (F ) =
olacaktr. Demodlasyon ilemi sonucunda m(t ) nin elde edilmesi istendiinden, artk yan
bant filtrenin transfer fonksiyonu
H v ( f f c ) + H v ( f + f c ) = Sabit
f f
olmaldr. Aksi takdirde alcda elde edilen iaret bilgi iaretini vermeyecektir. imdi byle bir
filtrenin ktsnn spektrumunu ve iaretin yeniden elde edilmesini inceleyelim. VSB
vericisinde kullanlan artk yan bant filtresi;
Hv(f)
Hv(fc)
-fc-fm
fc
-fc
fc+fm
Alcda dengeli modlatr knda artk yan bant filtresinin spektrumu (-fc) kadar kaymas;
Hv(f+fc)
-2fc-fm
-2fc
fm
Alcda dengeli modlatr knda artk yan bant filtresinin spektrumu (+fc) kadar kaymas;
Hv(f-fc)
2fc
-fm
2fc+fm
Alcda dengeli modlatr knda artk yan bant filtresinin spektrumu;
Hv(f-fc)+Hv(f+fc)
-2fc-fm
-2fc
-fm
fm
2fc
2fc+fm
LPF knda elde edilen iaretin spektrumu;
61
M(f)
-fm
fm
Spektrumdan da grld gibi bilgi iaretini tekrar elde edilebilmesi iin gerekli ve yeterli
koul H v ( f ) nin f c frekansna gre tek simetrik olmasdr. Bu durumda artk yan bant
filtresi
H v ( f f c ) + H v ( f + f c ) = Sabit
f f
koulunu salayacaktr. Eer bu koul salanmaz ise artk yan bant iaretinin frekans
bileenlerinde ayn oranda deime olmayacandan, genlik distorsiyon oluacaktr.
2.7.1
ARTIK YANBAND ARETNN MATEMATKSEL FADES
Artk yan bant iaretinin vericide retilmesini ve alcda artk yan bant iaretinden bilgi
iaretinin tekrar elde edilmesini matematiksel olarak incelersek aadaki ifadeleri yazabiliriz.
Verici giriindeki bilgi iareti M ( f )
1
Vericideki dengeli modlatr kndaki iaret S DSB ( f ) = [ M ( f f c ) + M ( f + f c )]
2
Verici anteninden iletilen iaret SVSB ( f ) = H v ( f )[ M ( f f c ) + M ( f + f c )]
1
Alcda dengeli modlatr kndaki iaret SVSB ( f )* [ ( f f c ) + ( f + f c )]
2
1
1
= H v ( f f c ).[ M ( f 2 f c ) + M ( f )] + H ( f + f c )[ M ( f + 2 f c ) + M ( f )]
2
2
1
Alcda LPF kndaki iaret M ' ( f ) = [ H v ( f f c ).M ( f ) + H v ( f + f c ).M ( f )]
2
Elde edilir. Bu iaretin M ' ( f ) = M ( f )
ise
H v ( f fc ) + H v ( f + fc ) = 2
olmaldr. Eitliin sandaki 2 says keyfi bir sabittir. Gerekte VSB filtresi genelde;
H v ( f fc ) + H v ( f + fc ) = H v ( fc )
eklinde ifade edilir. Burada nemli bir nokta VSB filtresinin f = f c civarnda
ve ( f c b ) aralnda tek simetriktir. f = f c ' de H v ( f ) =
( fc + b )
1
dir.
2
62

VSB iaretin ifadesini verici kndaki iaretin Ters Fourier dnm alnarak bulunabilir.
SVSB (t ) =
SVSB (t ) =
[ M ( f f ) + M ( f + f )].H ( f ).e
c
( f )M ( f f c ).e df +
jwt
jwt
df
H ( f )M ( f + f ).e
v
jwt
df
ifadesinin birinci teriminde u = f f c ve ikinci teriminde v = f + f c deiken dnm

yaplr ve tekrar frekans dzlemi deikenine yani f = u ve f = v deiken dnm
yaplrsa;
SVSB (t ) =
( f + f c )M ( f ).e
j 2 ( f + f c ) t
df +
SVSB (t ) = e
( f f c )M ( f ).e j 2 ( f fc )t df
jwc t
( f + f c )M ( f ).e df + e
jwt
jwc t
( f f c )M ( f ).e jwt df
Alt yan band ok zayflatarak ve st yan band ok az zayflatarak VSB iareti elde etmek
iin artk yan bant filtresi H v ( f ) nin ifadesi;
H v ( f + fc ) = H v ( f c ) + Y ( f )
H v ( f fc ) = H v ( fc ) Y ( f )
f fm
olup burada Y ( f ) f = 0 civarnda tek simetriye sahip bir iarettir. Yani Y ( f ) = Y ( f )

Bu durum ekil 2.53de verilmitir.
Hv(f+fc)= Hv(fc)+Y(f)
H(fc)
-b
Y(f)
f
ekil 2.53 VSB filtresinin gei band Y(f)in deiimi
HV ( f ) ifadesini SVSB (t ) ' de yerine yazarsak,

SVSB (t ) = e jwct
jw t
jwt
[ H v ( fc ) + Y ( f )]M ( f ).e df + e c
SVSB (t ) = H v ( f c ) e jwct + e jwct
[H
( f c ) Y ( f )]M ( f ).e jwt df
M ( f ).e jwt df + e jwct e jwct Y ( f ) M ( f ).e jwt df
63
SVSB (t ) = 2.H v ( f c ).m(t ).Coswc t 2 j.Sinwc t Y ( f ) M ( f ).e jwt df
Artk yan bant filtresinde zayflatlmadan geirilen bandn genlii 1 ise f = f c ' deki genlik
1
HV ( f ) = olacaktr. Ayrca
2
q (t ) = j 2 Y ( f ).M ( f )e jwt df = j 2 F 1 [Y ( f ).M ( f )]
olarak alnrsa;
SVSB (t ) = m(t ) cos wc t q (t )sin wc t
Artk st yan bant ifadesi elde edilir. Eer Y ( f ) iareti Y ( f ) eklinde alnr ise artk alt yan
bant ifadesi;
SVSB (t ) = m(t ) cos wc t + q (t )sin wc t
elde edilir.
RNEK: Y ( f ) = 0, 5sgn( f ) olan artk yan bant filtresine sahip artk yan bant modlatrn
k iaretini bulunuz.
Y ( f ) ifadesinden artk yan bant modlatrnn k, artk st yan bant iaretini retecektir.
Bu sonucu ispatlayalm.
q (t ) = j 2 F 1 [ 0.5sgn( f ) M ( f ) ] =
j sgn( f ) M ( f )e
jwt
df = m (t )
SVSB (t ) = m(t ) cos wc t m(t ) sin wc t = S SSB (t )
fadeden grld gibi kan iaret artk st yan bant modlasyonudur. Ancak, Y ( f )
ifadesinde alt yan bant tamamen zayflatldndan ve st yan bant tamamen geirildiinden,
bulunan modlasyonlu iaretin ifadesi st yan bant SSB iaretidir. Dolaysyla VSB
modlatr ile SSB iareti retilmitir.
RNEK: Y ( f ) = 0 olan artk yan bant filtresine sahip artk yan bant modlatrn k
iaretini bulunuz.
q (t ) = j 2 F
[Y ( f ) M ( f )] = j 2 0.M ( f )e jwt df
=0
SVSB (t ) = m(t ).cos wc t q (t ).sin wct = m(t ).cos wc t = S DSB (t )

bulunur ve artk yan bant iareti DSB iareti olarak elde edilir.
64

Artk yan bant iareti VSB filtresinde gei blgesi 0 < 2b < 2 f m arasnda olmaldr. Bylece
modlasyonlu iaretin bant genilii de f m < B < 2 f m Hz olsun.
RNEK: ekilde verilen artk yan bant filtresiyle DSB iaretten VSB iareti elde ediliyor.
m(t ) = cos 200 t + cos 600 t ve c(t ) = cos 20000 t olduuna gre yan bant iaretinin
ifadesini bulunuz.
Y(f)
0.5
-200
200
q (t ) = j 2 Y ( f ).M ( f ).e jwt df
f 200
0.5
Y( f ) = 1
f
400
f 200
1
1
[ ( f 100) + ( f + 100)] + [ ( f 300) + ( f + 300)]
2
2
1
1
q (t ) = j 2 F 1 [ ( f 100) + ( f + 100) ] + [ ( f 300) + ( f + 300)] Y ( f )

2
M(f ) =
q (t ) = jF 1 [Y (100). ( f 100) + Y (100). ( f + 100) + Y (300). ( f 300)

+ Y (300). ( f + 300)]
1
1
100 =
400
4
1
1
Y (100) =
( 100 ) =
400
4
Y (300) = 0.5
Y (100) =
Y (300) = 0.5
1
1
1
1
q (t ) = jF 1 ( f 100) ( f + 100) + ( f 300) + ( f + 300)

4
2
2
4
1
1
1
1
q (t ) = j e j 200 t + j e j 200 t j e j 600 t + j e j 600 t
4
4
2
2
1 j 200 t j 200 t
1 j 600 t
1
q (t ) =
e
e
+ (e
+ e j 600 t ) = sin 200 t + sin 600 t
(
)
j4
j2
2
SVSB (t ) = m(t ) cos wc t q (t )sin wc t
65

1
SVSB (t ) = ( cos 200 t + cos 600 t ) .cos 20000 t sin 200 t + sin 600 t .sin 20000 t
2
1
SVSB (t ) = cos 200 t.cos 20000 t + cos 600 t.cos 20000 t sin 200 t.sin 20000 t
2
sin 600 t.sin 20000 t
1
SVSB (t ) = cos 200 t.cos 20000 t sin 200 t.sin 20000 t + cos ( 20000 + 600 ) t
2
1
1
1
1
SVSB (t ) = cos 20200 t + cos19800 t cos19800 t + cos 20200 t + cos 20600 t
2
2
4
4
1
3
SVSB (t ) = cos19800 t + cos 20200 t + cos 20600 t
4
4
SVSB(f)
1/2
3/8
1/8
-10.3 -10.1 -10 -9.9
m
3/8
1/8
9.9 10 10.1
m
1/2
10.3
f(kHz)
2.7.2. TV VDEO ARETNN VSB OLARAK LETM

Artk yan bant modlasyonunun ele alnmasnn ana nedeni, hatrlanaca gibi tek yan bant
modlasyonun g ve bant genilii tasarrufu gibi stnlklerinden kaynaklanmaktadr. Ne
var ki tek yan bant iaretini retmek kolay deildir. En basit yntem olan filtre ynteminde
bile f c civarndaki filtre karakteristiinin ok keskin olmas gerektii bilinmektedir. Bu
bakmdan ift yan bant ve tek yan bant arasnda bir modlasyon teknii gelitirerek kat
snrlamalarn hafifletilmesi dnlmtr. Bu modlasyon ynteminde modlasyonlu iaret,
yan bantlardan birini tmyle atmak ve dierini tmyle geirmek yerine, yan bantlardan
birini olduka zayflatarak dierini de ok az zayflatarak elde edilir. Bu yntemin artk yan
bant olarak adlandrlmasnn nedeni yan bantlardan birinin sadece artk saylabilecek bir
blmnn geirilmesidir.
Bu yntem televizyon sistemlerinde kullanldndan nemli saylabilir. Televizyon resim
iaretleri (Video iaretler) Avrupa standartlarnda 5.5MHz bant geniliine sahiptir. Bu iareti
SSB olarak iletildiinde 5.5MHZlik bir bant geniliine ihtiya vardr. Genlik modlasyonlu
olarak iletildiinde 11MHzlik banda gerek vardr. Bu bant genilii olduka byk bir
frekans bandn kapsar. O halde bant geniliinden tasarruf gereklidir. SSB karmakl
nedeni ile milyonlarca alcya uygulanmasnda uygun deildir. Uygulanabilirlii ve spektrum
tasarrufu nedeniyle ideal olannn artk yan bant modlasyonu olduu aktr. Televizyon
resim iletiminde bu modlasyon tr kullanlmaktadr.
Televizyon vericilerindeki artk yan bant modlasyonunda, genlik modlasyonlu iaret alc
tarafa gnderilmeden nce bir filtreden geirilir. Filtrenin transfer fonksiyonu ekil 2.54.ada
verilmitir. Burada resim iareti resim tayc frekans ile iletileceinden f c yerine f r
alnmtr. Video iareti ile birlikte gnderilecek ses iaretinde ileride incelenecek frekans
modlasyonu kullanlmaktadr. ekilde, bu resim taycsnn 5.5MHz tesinde ses tayc
iareti vardr. Ses taycsnn her iki yanndaki 100 kHzlik blgede, ses iaretinin yan
66

bantlarna msaade edilmektedir. Resim taycsnn st yan band 5MHze kadar
zayflatlmadan iletilir. Bundan sonra 5.5 MHze kadar zayflatlr ve ses taycsnn alt yan
bant ile giriimi nlenir.
Resim taycs
HV(f)
Ses taycs
fr-1.25 fr-0.75
fr
fr+0.75 fr-1.25
fr-5 fr-5.5
Gei
SSB
DSB
Band
ekil 2.54.a TV resim verici filtresi cevab 625 satr
Demodlatr k
-5.5 -5
5 5.5
-1.25 -0.75
0.75 1.25
ekil 2.54.b TV resim demodlatr alc k
Alc Filtre Cevab
f(MHz)
f(MHz)
Resim taycs
Ses taycs
fr-1.25 fr-0.75
fr
fr+0.75 fr-1.25
fr-5 fr-5.5
Gei
SSB
DSB
Band
ekil 2.54.c TV resim alc filtre cevab
f(MHz)
ekil 2.54.a da grld gibi, resim taycsnn alt yan band 0.75 MHz lik aralkta
zayflatlmadan iletir ve 1.25MHze kadar tamamen bastrr. Bylece resim iareti f r MHz ile
0.75MHz aralnda DSB ve f r + 1.25 MHzin zerinde ise SSB olarak iletilir. 0.75MHz ile
1.25MHz aralnda ise DSBden SSBye gei sz konusudur. Bunun sonucu olarak DSB
kullanlm olmas halinde 11MHZlik bir bant genilii gereksinimi yerine ayn iletimi
7MHzlik bir bant da salanm olmaktadr. Bu da DSB gre 1/3lk bir bant tasarrufu
salanmaktadr.
67

ekil 2.54.a da verilen verici fitresi kndaki iaretin demodulatr k ekil 2.54.b de
verilmitir. Demodlasyon sonuunda alnan iaretin genlik distorsiyonlu olduu
grlmektedir. Vericiden gnderilen iaretin SSB ve DSB olarak gnderilmesi nedeniyle tek
yan bandn demodlatr kndaki genlii, ift yan bandn demodlatr kndaki genliine
gre yarya
inmesidir. Buradaki genlik distorsiyonu alcda iaretin demodlasyonundan nce ekil 2.54.c
de verilen filtreden geirilmesi ile dzeltilir.
Burada resim taycnn f r 1.25 MHz ile f r + 1.25 MHz aralnda alc taraftaki filtre
cevab grld gibi lineer olarak deiir. Bylece 1.25MHze kadar olan frekanslar iin bir
sonu olmak zere iki yan bandn genlikleri toplam demodulatr k, 1.25MHzin
zerindeki tek yan bandn oluturduu genlikle ayndr.
rnein alnan iaretin f r frekansndaki bileeni 1/2 faktr ile kuvvetlendirilir. ekil 2.54.b
incelendiinde , f r frekansnda 2 olan demodulatr k ise, alc tarafndaki filtreden
geerek 1e der. Dier yandan f r = 0.75 iin dnldnde f r = 0.75 iin genlik 0.2
ve f r = 0.75 MHz iinde 0.8e eittir. Yani toplam genlik 1e eit olacaktr.
Kukusuz artk yan bant modlasyonu kullanlmasnda zarf detektr ile demodle edilmi
iarette bir miktar bozulma kanlmazdr. Bu durum zellikle yksek modlasyon indeksleri
iin daha belirgindir. Ne var ki resim iaretlerinin tanmasnda, bozulma msaade edilen
snrlar iinde tutulabilmektedir.
Amerikan standardnda verici artk yan bant filtresi ekil 2.55de verilmitir.
Resim taycs
HV(f)
Ses taycs
fr-1.25 fr-0.75
fr
fr+0.75 fr-1.25 fr-4 fr-4.5

Gei
SSB
DSB
Band
ekil 2.55. TV resim verici filtresi cevab 525 satr
2.8.
f(MHz)
DK (QUADRATURE) GENLK MODLASYON (QAM)
Tek yan bant AM iaretinin bant genilii, ift yan bant AMin bant geniliinin yars
kullanlarak iletilmektedir. Bu gerekten hareket edildiinde, acaba DSB-AM de iletilen
bildiri iaretinin 2 katn (enformasyon miktarnn 2 katn) ayn ift yan bant genilii iinde
iletmek imkn yok mudur, diye dndrebilir.
Byle bir yntem dik genlik modlasyonu ile gerekletirilebilir. DSB genlik modlasyonlu
alcda, taycnn e frekans ve e fazl olarak demodlasyonunun yaplabildii daha nceki
blmlerde belirtilmiti. Eer ortada bir faz fark bulunursa aadaki durum ortaya kar.
m(t )C os wc t c os( wc t + ) = 12 m(t )[C os( wc t + wc t + ) + C os ]

68

Alak geiren filtre ile 2 wc frekansndaki iaret tutularak;
1
m(t ).C os
2
elde edilir. Buradan da anlalaca gibi bildiri iaretinin elde edilmesi iin C os nn 1
olmas yani vericideki tayc ile alcdaki lokal osilatr iaretinin e frekans ve fazda olmas
gerekir. Yukarda karlan eitliin dier bir zellii = 2 iin bu terim sfr olmaktadr. Dik
genlik modlasyonu bu faz farknn etkisinden yola klarak gelitirilmitir. Vericide e
frekansl ancak
faz farkl iki tayc alnr. Bunlar iki bildiri iareti ile DSB modlasyonu
2
yaplarak birlikte ayn kanaldan gnderilir. Dik genlik modlasyon yntemi blok olarak ekil
2.56da verilmitir.
S DSB1 (t ) = m1 (t ).Coswc t
DENGEL
MODLATR
m1 (t )
OSLATR
fC
c(t ) = Coswc t
HLBERT
DNM FLTRE
S SSB (t ) = m1 (t ).Coswct
+ m2 (t ).Sinwc t
c(t ) = Sinwc t
m2 (t )
DENGEL
MODLATR
S DSB 2 (t ) = m2 (t ).Sinwc t
ekil 2.56 Dik genlik modlatr blok yaps
Burada ayn kanaldan birden fazla bildiri iareti gnderildiinden bu sisteme Dik oullama
sistemi veya dik genlik modlasyonu QAM oullama sistemi denir. Renkli TVlerde renk
SQAM (t ) = m1 (t ).Coswc t + m2 (t ).Sinwc t
OSLATR
fC
DENGEL
MODLATR
LPF
m1 (t )
LPF
m2 (t )
c(t ) = Coswc t
HLBERT DNM
FLTRES
c(t ) = Sinwc t
DENGEL
MODLATR
ekil 2.57 Dik genlik demodlatr blok yaps
69

iareti (iletilmesi gereken iki renk fark I ve Q iaretleri) renk taycs ile dik genlik
modlasyon yaplarak iletilmektedir. Alcda bu iareti senkron olarak demodle etmek iin
vericiden tayc rnei BURST iareti gnderilmektedir. Alc dik genlik modlatr blok
yaps ise ekil 2.57de verilmitir.
70
BLM 3
GENLK MODLASYONLU ARETLERN ALINMASI
3.1. GR
Demodlasyon bilgi iareti m(t)nin, modle edilmi iaret olan s(t)den alnma ya da
karlma ilemidir. Bu ilem;
1. aretin fiziksel ortamdan alcya iletilmesi(kuplaj)
2. Kanal seimi
3. Yan bantlarn ortaya karlmas
admlarndan olumaktadr. Bu durum ekil 3.1 ile aklanabilir.
ALICI
ANTEN
RF KUVVETLENDRC / KANAL SEC

H(f)
S r (t )
S
i =1
ri
m '(t )
DEMODLATR
(t )
-fc-fm
-fc
-fc+fm
fc-fm
fc
fc+fm
ekil 3.1. Genel bir alc blok yaps

Anten knda
L
er (t ) = S ri (t )
i =1
areti iletim ortamndan alcya iletilmektedir. Bu L tane deiik iaretin toplam eklinde
alc uca ular. Ama istenmeyen L 1 iaretin alc giriinde, kanal seimi ile atlmasnn
salanmasdr. Kanal seiminden sonra elde edilen iaret R (t ) , genlik modlasyonlu, ift yan
bantl ya da tek yan bantl iarettir.
Demodlasyon, temelde iki ana gurupta ele alnr. Bunlar;
1. Senkron(uygun, coherent) demodulasyon,
2. Senkron olmayan(noncoherent) demodlasyon,
olarak bilinirler. Senkron olma olay vericide modlasyon yaplan tayc iaretinin, frekans
ve faznn alc taraftaki lokal osilatr iareti ile uygunluu olarak tanmlanr. Bunun
salanmasnda eitli yntemler kullanlmaktadr.
71

3.2. SENKRON DEMODULASYON
Senkron ya da uygun demodulasyon ekil 3.2 de blok olarak gsterilmitir.
KARITIRICI
(DENGEL MODLATR)
LPF / KUVVETLENDRC
H(f)
R(t )
S r (t )
cL (t )
m '(t )
-fm
+fm
LOKAL
OSLATR
ekil 3.2. Genel bir senkron alc blok yaps
lem prensip olarak kartrmak ve filtre etmektir. Arzu edilen yaklam, gelen radyo frekans
iaretinin lokal osilatr referans iareti ile faz ve frekans uygunluu salanacak ekilde
olmasdr. Akordlama (tuning) ilemi, manuel olarak filtreye pilot tayc uygulayarak veya
faz kilitleme (Phase Lock Loop = PLL) devreleri ile otomatik olarak salanabilir.
3.2.1
SENKRON FT YAN BANT DEMODLASYONU
ift yan bant iaretinin, alcda demodlatr giriinde
S r (t ) = m(t ).c(t )
eklinde alnmaktadr. Burada c(t ) ;
c(t ) = Ar .Cos ( wc t + c )
eklindedir. Burada c faz farkn belirtmektedir. Lokal osilatr tayc iareti;
cL (t ) = Cos ( wLt + L )
ile verilmektedir. Kartrc k
R(t ) = Ar .m(t ).Cos ( wc t + c ).Cos ( wLt + L )

olacaktr. Bu ifade frekans bileenlerinin toplam veya fark eklinde alr ve yksek
frekanstaki toplam terimleri alak geiren bir filtre yardm ile ayrlr. Alc knda fark
terimleri elde edilir. Dolaysyla
R (t ) =
1
Ar .m(t ).{Cos [ ( wc wL )t + c L )] + Cos [ ( wc + wL )t + c + L ) ]}
2
72

almdan da LPF knda;
m '(t ) =
1
Ar .m(t ).Cos [ ( wc wL )t + c L )]
2
elde edilir. Bu ifade; lokal osilatr ile alnan radyo frekans iareti uygun faz ve frekansta
olduu durumda m(t ) ye eit olur. wc = wL ve c = L olmas senkron iletimi ifade eder. Faz
kaymasnn belirli ve sabit bir deerde olmas kabul edilebilir bir zellik gsterir.
3.2.1.1 DEAL OLMAYAN SENKRONLAMAYA BALI BOZULMA

Genelde demodlatr k, alc tarafta hem alc yapsndan hem de fiziksel ortamdan
karan grlt iaretlerini de iermektedir. Grlt iaretlerinin mevcut olmadnn
varsaylmas halinde bile bozulmalarn frekans ve faz farkllklarndan kaynaklandna daha
nce deinilmiti. Yukardaki eitlikte bu durum aka grlmektedir. Faz hatasna kar
gelen durum wc = wL ve c L olmas demektir. k iareti
1
Ar .Cos .m(t )
2
= c L
m '(t ) =
dr. Aslnda bu fark sabit ise bir iaret dzeyi kayb oluturmaktadr yani bir distorsiyon
oluturmaz. Eer , nin katlar ise k dzeyi maksimumdur. Eer , 2 ve katlar
ise iaretin tamam kaybolur. Osilatr kararszlklar nedenleri ile c ve L sabit deillerse,
faz fark zamana bal olarak deiecektir. Buna FADING EFFECT ad verilir. Bu
zayflama nin maksimum deeri ile orantldr. faz kaymasnn, 2 arasnda
deimesi sz konusu olduunda iaret periyodik olarak tamamen kaybolur. Yukardaki
eitlie bal olarak m(t ) iaretinin frekans spektrumu ekil 3.3.de grld gibi
olduundan,
M(f)
A
f (Hz)
-fm
fm
ekil 3.3mAna bant m(t ) nin spektrumu
ve DSB modulasyonlu olarak dnldnde, ekil 3.4. deki spektruma sahip olur.
SDSB(f)
A
2
fc-fm fc
fc+fm
-fc-fm -fc -fc+fm
m
m
ekil 3.4. DSB modlasyonlu iaretin spektrumu
f(Hz)
73

k iaretine ait spektrum, LPFnin zayflatmas sabit ve H 2 olduunda ekil 3.5 verilen
spektruma sahip olacaktr.
M(f)
1
A.H 2 .Cos
2
f (Hz)
-fm
fm
m hatas iin demodlatr kndaki spektrum
ekil 3.5. Faz senkronlama
Frekans hatasna gelince, yani wc wL ve c = L ise bu durumda kta iaretin hala
modlasyonlu olmas gibi bir zellik tar ve bu bir bozulma ortaya koyar. LPF knda
iaret aadaki gibi yazlabilir.
1
Ar .m(t ).Coswt
2
w = wc wL
m '(t ) =
Grld gibi k w frekansnda bir ift yan bant modlasyonlu bir iarettir. Bu durum
ekil 3.6. da grlmektedir. Burada f c f L > f m iin ve f c f L < f m iin spektrumlar
gstermektedir.
M '( f )
1
Ar .H 2 .M ( f f )
4
1
Ar .H 2 .M ( f + f )
4
f(Hz)
f f+fm
m
ekil 3.5.a. Frekans senkronlama hatas f c f L < f m iin demodlatr kndaki spektrum
-fm-f -f
M '( f )
1
Ar .H 2 .M ( f + f )
4
1
Ar .H 2 .M ( f f )
4
f(Hz)
-fm-f -f -f+fm f-fm f f+fm
m f m
ekil 3.5.b. Frekans senkronlama hatas
f L > f m iinmdemodlatr kndaki spektrum
c
Bu senkronlama hatas ses ve mzik iaretlerinin demodlasyonunda f 30 Hze kadar izin
verilmektedir.
74

3.2.2
SENKRON TEK YAN BANT DEMODULASYONU
Tek yan bant modleli iaret alc tarafa ulatnda,

S r (t ) =
1
1
Ar .m(t ).Cos ( wc t + c ) m Ar .m (t ).Sin( wc t + c )
2
2
eklindedir. arpc knda oluacak iaret

R(t ) = S r (t ).Cos ( wLt + L )
olur. Bu iaretin alak geiren filtre k,
y (t ) =
Ar
.[ m(t ).Cos (wt + ) m m (t ).Sin(wt + ) ] .H 2
4
wc = wL ve = 0 ise k ideal olarak,

Ar
m(t ).H 2
2
eklinde olacaktr. Aksi halde bozulma kanlmazdr.
y (t ) =
3.2.3
SENKRON GENLK DEMODLASYONU
deal genlik modlasyonunda alnan iaret,
Sr (t ) = Ar [1 + ma m(t ) ] .Cos ( wc t + c )
aretin zarf
V (t ) = Ar [1 + ma m(t )]
dir. Grltnn olmad varsaylan durum iin arpc knda frekanslarn toplam ve
farklar sz konusudur.
R(t ) = V (t ).Cos ( wc t + c ).Cos ( wLt + L )

Alak geiren filtre knda ise
m '(t ) =
H2
V (t ).Cos (wt + )
2
olur. Burada H 2 filtrenin geirme bandndaki genliini ve w = wc wL ve = c L

belirtir. O halde demodlasyon kndaki iareti yeniden dzenlenirse,
75

H2
H
Ar .Cos (wt + ) + 2 Ar .ma .m(t ).Cos (wt + )
2
2
m '(t ) =
yazlabilir. fadeden grlecei gibi k iareti lokal osilatr ve tayc (Radyo Frekans=RF)
iaretinin faz ve frekans bakmndan senkron olmas durumunda ideal olur. Genlik
modlasyonunda da frekans ve faz hatalarna bal olarak iaretin bozulma karakteristikleri
ift yan bant iaret ile ayn olup yukardaki eitlikle grlmektedir.
3.3. SENKRON OLMAYAN DEMODLASYON
Senkron olmayan demodlasyonda da f c frekansndaki yan bant veya bantlarn ana bant
frekansna dntrlmesi amalanr. Ne var ki bu durumda gelen iaretin diyot
demodlatrler kullanlarak demodlasyonunda dorultucu devre knda f c ve onun yan
bantlarnn harmoniklerinden kaynaklanan yeni frekans bileenleri oluur. Alak frekansl ana
bant iareti daha sonra filtre edilerek alnr. Bu ekilde m(t ) bilgi iareti distorsiyonlu olarak
elde edilir. Bozulma miktar lineer olmama karakteristiine baldr. Bu kavram blok
diyagram biiminde ekil 3.6. da verilmitir.
LPF / KUVVETLENDRC
H(f)
S r (t )
LNEER OLMAYAN
DEVRE
( DORULTUCU )
R(t )
m '(t )
-fm
+fm
ekil 3.6 Genel bir senkron olmayan alc blok yaps
Uygulamada lineer olmayan bir devre ile bir bant geiren filtre bir genlik modlasyonlu
iareti retmekte kullanlabilir. Lineer olmayan bir devre elemanyla genlik modlasyonlu
retilmesi ekil 3.7. de gsterilmitir.
+
m(t)
+
c(t)
vi (t )
LNEER OLMAYAN
DEVRE
( DORULTUCU )
v0 (t )
BANT GEREN
FLTRE
S AM (t )
f0 = fC
ekil 3.7. Lineer olmayan bir devre elemanyla AM retilmesi blok yaps
Tayc ile ana bant iaretini kartran lineer olmayan elemanlar (diyotlar, varistrler,
varaktrler) kullanlmas yolu ile AM, DSB gibi modlasyon iaretlerinin retilebildii daha
76

nceki blmlerde aklanmt. Bu tip lineer olmayan elemanlara ait karakteristikler ekil 3.8
verilmitir.
v0 (t )
YARIM DALGA
k
v0 (t )
vi (t )
v0 (t ) = k .vi (t )
vi (t ) 0
v0 (t ) = 0
vi (t ) < 0
vi (t )
v0 (t ) = a0 + a1.vi (t ) + a2 .vi2 (t ) + ....... + an .vin (t )
v0 (t )
TAM DALGA
v0 (t )
-k
vi (t )
vi (t )
v0 (t ) = k . vi (t )
v0 (t ) = [ vi (t )]
n = 2, 4, 6,...
ekil 3.8 Lineer olmayan elemanlara ait karakteristikler
Ayn tip lineer olmayan elemanl bir devreyle modle edilmi iaret, lineer olmayan elemanl
bir demodlatre uygulanrsa demodlasyon baarlm olur.
3.3.1. GENLK MODLASYONLU ARETN SENKRON OLMAYAN

(NONSYNCHRONOUS, NONCOHERENT) DEMODLASYONU
Genlik demodlasyonunda, alnan iaret
S r (t ) = V (t ).Cos ( wc t + c )
ve onun zarf
V (t ) = Ar [1 + ma m(t )]
ile verilir. Lineer olmayan dorultucu kndaki alak geiren filtre zarf geirir. Dorultucu
nedeni ile btn t deerleri iin;
V (t ) 0
77

olup ayn zamanda m(t ) bilgi iaretini de ierdii bilinmektedir. R (t ) iaretinin yksek
frekans terimleri kta harmonikler arasnda bir giriim meydana getirir ve bunlar alak
geiren filtre yardm ile tam olarak yok edilemezler ancak uygun filtre dzenlemeleri ile
ihmal edilebilir bir dzeyde tutulabilir.
RNEK: Genlik modlasyonlu dalga ekline tam dalga dorultucunun cevab bu rnekle
aklanmaya allacaktr. Dorultucu devre ekil 3.9daki gibi verilirse k iaretini
bulunuz.
TAM DALGA
S r (t )
R2 R(t )
DORULTUCU
S r (t )
R(t )
TC
R2
T0
ekil 3.9. Tam dalga dorultucu ( R(t ) = k . Sr (t ) ) kullanlarak zarf dedeksiyonu
Tam dalga dorultucu, genlik modlasyonlu dalgann pozitif ve negatif evrimlerini
dorultarak
R(t ) = k . Sr (t )
eklinde kta elde etmemizi salar. Tam ve yarm dalga lineer dorultucu demodlatr
karakteristikleri lineer zarf dedektrleri olarak adlandrlrlar (Linear Envelop Detection,
LED). kta zarfn btn t deerleri iin pozitif olmas nedeniyle
V (t ) = Ar [1 + ma m(t )]
ve
S r (t ) = V (t ).Cos ( wc t + c )
yi yukarda yerine yazmak suretiyle
R(t ) = k . Sr (t ) = k .V (t ). Coswc t + c
elde edilir. Taycdaki c faz terimi uygulanan yntemde ihmal edilebilir ve Fourier
almndan sonra tekrar seriye katlabilir. Ancak uygulamada hibir etki ve yarar yoktur.
Serideki dc terimlerin anaband bileenlerinin c den bamsz olduunu ortaya koymutur.
78
Cos ( wc t + c ) iin Fourier Serisi hesaplanacak olursa,
Cos ( wc t + c ) = C0 + 2 Cn Cos (nw0t + ArgCn )

n =1
1
T0 = Tc
2
Bu ifade R (t ) de yerine yazlrsa dorultucu k
R (t ) = k .V (t ).C0 + 2.k .V (t ). Cn Cos (2nwc t + ArgCn )

n =1
R (t ) = Ana bant + ift Yan bandn harmonikleri

Eitliin son teriminde f c taycsnn ift harmonikleri olumaktadr. Alak geiren filtre
yardm ile bu terim yok edilerek sonuta
m '(t ) = k .C0 .V (t ) = k .C0 . Ar + k .C0 Ar ma m(t )

elde edilir. Bu k uygun lokal osilatr referans iareti olamasa bile elde edilir ve gelen RF
iareti c fazndan bamszdr. C0 ve Cn Fourier serisi katsaylar hesaplanacak olursa,
1
C0 =< Coswc t >=
T0
2 Sinwc t
C0 =
Tc wc
2
C0 =
Tc
Sin
2
Coswc t dt =
Tc
T0 / 2
Tc / 4
=
Tc / 4
Sin
wc
T0 / 2
Tc / 4
Coswc t.dt
Tc / 4
2 SinwcTc / 4 Sin( wcTc / 4)
Tc
wc
wc
2 =2
Cn =< Coswc t.e jnwct >=
4 Cosn
4 (1)n
=
1 (2n) 2 1 (2n)2
bulunur.
3.3.2. FT YAN BANT VE TEK YAN BANT GENLK MODLASYONLU

ARETN SENKRON OLMAYAN DEMODLASYONU
ift yan bant iin
R(t ) = Ar m(t ) .Cos ( wc t + c + m t )

eklinde yazlabilir. Burada sfr geilerinde m t , m(t ) nin taycsnn fazn 1800 kaydrr.
R(t ) = k S r (t )
79

fadesinden de grlecei zere tam dalga dorultucu dzen m(t ) yi yeniden elde etmemizi
salamaz. Burada ift ve tek yan bantlara ait zarflar incelemeden nce karesel dzen bir
dorultucu iin bir rnek zerinde duralm.
RNEK: AM iaretinin karesel dzen dorultucu ile demodle edilip edilmeyeceini
gsteriniz.
R (t ) = k .[ S r (t )]
R (t ) = k .[V (t ).Cos ( wc t + c )]
k
R (t ) = V 2 (t ).[1 + Cos 2( wc t + c ) ]
2
k
2
R (t ) = [1 + ma m(t )] .[1 + Cos 2( wc t + c )]
2
k
k
k k
R (t ) = Ar2 + Ar2 ma2 m 2 (t ) + k . Ar2 ma m(t ) + Ar2 + ma2 m 2 (t ) + k .ma m(t ) .Cos 2( wc t + c )
2
2
2 2
elde edilir. Alak geiren filtre k, bu ifade ile filtrenin impuls cevab h(t ) nin
konvolsyonudur. Alak geiren filtre iaretin yksek frekans bileenlerini bastracandan,
filtrenin k, iaretin alak frekans terimleri filtrenin impuls cevabnn konvolsyonu olur.
k
k
m '(t ) = h(t ) * Ar2 + Ar2 ma2 m 2 (t ) + k . Ar2 ma m(t )

2
2
kn spektrumu ele alnr ise

k
k
M '( f ) = H ( f ). Ar2 ( f ) + Ar2 ma2 M ( f ) * M ( f ) + k . Ar2 ma M ( f )

2
2
olacaktr. Son iki denklemden grlecei gibi karesel dzen demodlatrn 2. harmonik
distorsiyonu m 2 (t ) den dolay olumaktadr. Frekans dzleminde de bu M ( f ) ile M ( f ) in
konvolsyonu olacaktr. Karesel dzen k iaretinin spektrumundan (ekil 3.10) m(t )
iaretinin ne kadar orijnaline uygun demodlasyon yapld grlebilir.
M '( f )
k . Ar2 ma M ( f )
k 2
Ar H 2
2
k 2 2
Ar ma M ( f ) * M ( f )
2
f
-fm
-2fm
fm
2fm
ekil 3.10. Karesel dzen zarf dedektr k spektrumu
Bu rnekte karesel dzen demodlatrnn kullanlmas sonucu 2. harmonik terimi ile ana
bant iareti giriim yapmtr. Ancak tam dalga dorultuculu sistemde byle bir durum yoktur.
Bu nedenle tam ve yarm dalga dorultucular ile alak geiren filtre kombinasyonlar, Lineer
Zarf Dedektrleri (LED) olarak adlandrlrlar. k, zarfn dorusal bir fonksiyonu olur.
80

Karesel dzen, kbik dzen, drdnc kuvvet dzeni, . kuvvet dzeni dorultucular .
Kuvvet Dzeni Dorultucular olarak adlandrlr. k terimleri ve harmoniklerinden dolay
bozulmalar . kuvvetle orantl olur. = 2 karesel dzen zarf dedektr ksaltlm biimi ile
SLED (Karesel Dzen Zarf Dedektr) olarak ifade bilinir. Her bir dorultucu
karakteristiinin kendisine zg avantajlar vardr.
3.4. GENLK MODLASYONLU ARETN ZARFI

Daha nce, ana bant iareti m(t)in genlik modlasyonlu iaretten senkron olmayan
demodlasyon yolu izlenerek, zellikle lineer olmayan dorultucu ve bunu izleyen bir alak
geiren filtre kullanlmak suretiyle elde edilebilecei, ayn zamanda m(t)in senkron
demodlasyonunun ift ve tek yan banttan karlabildii vurgulanmt. Bu aamada, lineer
olmama yaps dikkate alnmakszn konu gelitirilecektir.
3.4.1. ZARFIN KUTUPSAL VE KARTEZYEN EKL

Modlasyonlu iaretler, AM, DSB ve SSB aralarnda 900 faz as olan tayclara bindirilmi
iki ift yan bant (DSB) radyo frekans (RF) iaretinin toplam eklinde ifade edilebilir.
S (t ) = f c (t ).Coswc t + f q (t ).Sinwc t
Ayn matematiksel ifade kutupsal koordinat dzleminde,
S (t ) = V (t ).Cos ( wc t + (t ))
olur. Burada V (t ) ve (t ) sras ile zarf (ani fazr uzunluu) ve asn (ani faz as)
belirler. Kartezyen ve kutupsal biimler temel trigonometrik yap ile ilikilidir.
V (t ) =
f c2 (t ) + f q2 (t ) = z (t )
(t ) = tg 1
f q (t )
f c (t )
f c (t ) = V (t ).Cos (t ) ve f q (t = V (t ).Sin (t )
le verilir. Bu denklemlerden, ani zarf, a ayn faz veya yan bantlar arasnda 900 lik faz as
olan herhangi RF iaretlerinin fazr olarak ifade edilebilecei grlecektir.
3.4.2. HLBERT DNM

Herhangi bir s(t) radyo frekans iareti iin Hilbert Dnm, S (t ) mevcut olduunda,
analitik (kompleks) bir z(t) iareti tanmlanabilir.
z (t ) = S (t ) + jS (t ) = z (t ) e jArg ( z (t ))
81

z (t ) nin spektrumunun S (t ) iin bir n zarf olarak varsaylabilecei sylenebilir. z (t )
kompleks iareti aadaki zelliklere sahiptir.
z (t ) = S 2 (t ) + S 2 (t ) = V (t )
Arg ( z (t )) = tg 1
S (t )
= (t )
S (t )
Bu eitlikteki bantlar, S (t ) fonksiyonun aralarnda 900 lik a bulunan S (t ) ye

eklendiinde, modl S (t ) nin zarf olan kompleks fonksiyonu verdiini gsterir.
Son eitlikler, aadaki ekilde aklanabilirler.

ift yan bant(DSB) iaretinin Hilbert dnm f m
f c olan ve taycs ana iaret
0
taycsndan 90 geri fazda olan bir baka ift yan bant modlasyonlu iarettir. Bu durumda
S (t ) = f c (t ).Coswc t + f q (t ).Sinwc t
ifadesine uygulanp, terim terim Hilbert dnm elde edilebilir.
S (t ) = f c (t ).Cos ( wc t 90) + f q (t ).Sin( wc t 90)
S (t ) = f c (t ).Sinwc t f q (t ).Coswc t
olduundan ve
z (t ) = S (t ) + jS (t )
ile tanmlandndan
z (t ) = S 2 (t ) + jS 2 (t )
z (t ) = f c (t ).Coswc t f q (t ).Sinwc t + f c (t ).Sinwc t f q (t ).Coswc t

z (t ) = { f c2 (t ).Cos 2 wc t + f q2 (t ).Sin 2 wc t 2 f c (t ). f q (t )Coswc t.Sinwc t
1
2 2
+ f q2 (t ).Cos 2 wc t + f c2 (t ).Sin 2 wc t + 2 f c (t ). f q (t )Coswc t. Sinwc t} 2

z (t ) =
f c2 (t ) + f q2 (t )
dolaysyla
V (t ) =
f c2 (t ) + f q2 (t )
ve (t ) = tg 1
f q (t )
f c (t )
82

ifadesini verir. Bu ifade modlasyonlu iaretin zarfn belirttii gsterilmitir.
Bylece AM, DSB ve SSB iaretlerine ait zarf ifadeleri kesin ekilleriyle yazlabilir. Byle bir
V (t ) zarf dalga ekli S (t ) den ideal zarf dedeksiyonu (demodlasyonu) ilemi ile elde edilen
dalga eklidir. Prensip olarak byle bir ideal zarf dalga ekli, ideal filtrelerin uygulanmas
sonucu, kesin bant snrl m(t ) iaretleri iin geerlidir. Uygulamada ideal zarfa yaklak bir
zarf elde edilmesi yeterli grlmektedir.
deal bir zarf dedektr blok yaps olarak ekil 3.11de grlmektedir. Lineer modlasyonlu
RF iaretlerinin zarflar z (t ) eitlii kullanlarak analiz edilebilir.
S r (t )
DEAL ZARF
DETEKTR
m '(t )
ekil 3.11. deal bir zarf dedektr blok yaps
3.4.2.1. GENLK MODLASYONLU ARETN ZARFI

Alnan RF iareti,
S r (t ) = V (t ).Cos ( wc t c )
kartezyen biiminde yazldnda
Sr (t ) = [V (t ).Cosc ] Coswct + [V (t ).Sinc ] Sinwc t

elde edilir. Bu ifadenin zarf dolaysyla ideal genlik modlasyonlu iaretin zarf
V (t ) = z (t ) = Ar [1 + ma m(t ) ]
olur. Burada zamana bal olan ve olmayan c faz, daha nce deinildii gibi frekans
spektrumunda etkili olmayacaktr. Bylece genlik demodlasyonunda, ideal zarf dedektr
bilgi iaretinin bozulmasz olarak alnmasn salar.
deal bir zarf dedektr k,

m '(t ) = k .C0 .V (t ) = k .C0 . Ar + k .C0 Ar ma m(t )
eklindedir. Bunun yerine iyi bir yaklamla tam dalga lineer dorultucu ve alak geiren
filtre demodlatr kullanlabilir.
3.4.2.2. FT YAN BANT ARETNN ZARFI

ift yan bant iaret iin,
83

S r (t ) = m(t ).c(t )
ifadesinin kartezyen biimi yazlacak olursa,
S r (t ) = Ar .m(t ).Cos ( wc t c ) = Ar .m(t ).Cosc Coswc t + Ar .m(t ).Sinc Sinwc t
elde edilir. Buna ait zarf ayn yolla bulunur ise
Sr (t ) = Ar .m(t ).Cosc Sinwc t Ar .m(t ).Sinc Coswc t

z (t ) = S (t ) + jS (t )
z (t ) = S 2 (t ) + S 2 (t )
z (t ) = [ Ar .m(t ).Cosc Coswc t + Ar .m(t ).Sinc Sinwc t ]
+ [ Ar .m(t ).Cosc Sinwc t Ar .m(t ).Sinc Coswc t ]
z (t ) = Ar2 .m 2 (t ) Cos 2c Cos 2 wc t + Sin 2c Sin 2 wc t + 2.Cosc Sinc Coswc t.Sinwc t

2
+ Ar2 .m2 (t ) Cos 2c Sin 2 wc t + Sin 2c Cos 2 wc t 2. Ar .m(t ).Cosc Sinc Coswc tSinwc t
z (t ) = Ar2 .m 2 (t ) z (t ) = Ar m 2 (t )
2
m(t ) 0 olmadndan V (t ) = z (t ) = Ar . m(t ) m(t )

elde edilecektir. Grlecei zere m 2 (t ) in karekk daima pozitif olacandan karekk
m(t ) yi verecektir. Bunun anlam zarf dedektr ideal olsa bile DSB iareti senkron olmayan
yolla RF iaretinden demodle edilemez. DSB iaretin demodlasyonu iin mutlaka senkron
demodlasyon yntemi kullanlmaldr.
3.4.2.3. TEK YAN BANT ARETNN ZARFI

Tek yan bant iareti iin;
S r (t ) = Ar .m(t ).Cos ( wc t c ) m Ar .m (t ).Sin( wc t c )
eklinde olduundan bu ifadeyi kartezyen biimde yazarsak,
Sr (t ) = Ar .m(t ).[Cosc Coswc t + Sinc Sinwc t ] m Ar .m (t ).[Cosc Sinwc t Sinc Coswc t ]

Sr (t ) = Ar .[ m(t ).Cosc m m (t ).Sinc ] Coswc t m Ar .[ m (t ).Cosc m(t ).Sinc ] Sinwc t
elde edilir. - ve + iaretleri srasyla st yan bant ve alt yan band belirtir. Zarf ifadesi Hilbert
dnm yardmyla
1
V (t ) = Ar m 2 (t ) + m 2 (t ) 2 m(t )
84

ifadeden grld zere k, m(t ) bilgi iareti deildir. Dolaysyla zarf dedektr ideal
olsa bile m(t ) yi RF iaretinden ayrmak mmkn olmaz.
3.4.2.4. ARTIK YAN BANT ARETNN ZARFI

Artk yan bant iaretini tayc ift yan bant (AM) iaretinden artk st yan bant iareti
aadaki ekilde elde edilebilir.
S AM (t ) = AC Coswc t + AC ma Coswm t.Coswc t

AC ma
[Cos (wc wm )t + Cos( wc + wm )t ]
2
A m
SVSB (t ) = AC Coswc t + C a Cos ( wc + wm )t
2
S AM (t ) = AC Coswc t +
Bu ifadeden de grld gibi st yan bant iaretine yalnzca alt yan bant iaretinden tayc
ilave edilmitir. Bu ifadeyi kartezyen koordinatlarda yazlrsa,
A m
A m
SVSB (t ) = AC Coswc t + C a Coswm t.Coswc t C a Sinwm t.Sinwc t
2
2
A m
m
SVSB (t ) = AC 1 + a Coswm t .Coswc t C a Sinwm t.Sinwc t

2
2
Elde edilir. Vericiden artk yan bant iareti alcya geldiinde senkron olmayan demodlasyon
yntemiyle yeniden ana bant iareti elde edilecektir. Dolaysyla demodlasyonun ideal zarf
detektr ile demodlsyonunun yaplp yaplmayacan aratralm. aretin zarf,
v(t ) = z (t ) = S r2 (t ) + Sr2 (t )
olacaktr. imdi VSB iaretinin zarfn bulalm.
Am
m
S r (t ) = Ar 1 + a Coswm t .Coswc t r a Sinwm t.Sinwc t

2
2
Am
m
S (t ) = Ar 1 + a Coswm t .Sinwc t + r a Sinwm t.Coswc t

2
2
m
Am
v 2 (t ) = Ar (1 + a Coswmt ).Coswc t r a Sinwmt.Sinwc t

2
2
m
Am
+ Ar (1 + a Coswmt ).Sinwc t + r a Sinwm t.Coswc t

2
2
(A m )
m
v (t ) = A 1 + a Coswm t .Cos 2 wc t + r a Sin 2 wm t.Sin 2 wc t

2
4
2
r
A ma 1 + a Coswm t .Sinwm t.Coswc t.SinwC t + Ar2 1 + a Coswm t .Sin 2 wc t

2
2
2
r
( Ar ma )2
4
Sin 2 wm t.Cos 2 wc t + Ar2 ma 1 + a Coswm t .Sinwm t.Coswc t.SinwC t

2
85
(A m )
m
v (t ) = A 1 + a Coswm t . Cos 2 wc t + Sin 2 wc t + r a Sin 2 wm t. Cos 2 wc t + Sin 2 wc t

2
4
2
r
v 2 (t ) = Ar2 1 +
v 2 (t ) = Ar2 1 +
v 2 (t ) = Ar2 1 +
v 2 (t ) = Ar2 1 +
ma
(A m )
Coswm t + r a Sin 2 wm t
2
4
ma2
ma2
2
Cos wm t + ma Coswm t +
Sin 2 wm t
4
4
ma2
Cos 2 wm t + Sin 2 wm t + ma Coswm t
4
ma2
+ ma Coswm t
4
1
ma2
2
v(t ) = Ar 1 +
+ ma Coswmt Ar [1 + ma Coswmt ] 2
4
Elde edilir. Bunun (1 + x) n ifadesinin seri almna benzetirsek x = ma Coswm t ve n =
1
2
olur.Bu seri alm,

(1 + x) n = 1 + nx +
n(n 1) 2 n(n 1)(n 2) 3

x +
x + ... 1 + nx
2!
3!
x << 1
olur. Bunu zarf ifadesine uygularsak,

1 1
1 1
1
( 1) 2
( 1)( 12 2) 3
1
Ar [1 + ma Coswmt ] 2 = Ar 1 + ma Coswmt + 2 2
ma Cos 2 wmt + 2 2
ma Cos 3 wm t + ...
2!
3!
2
v(t ) Ar 1 + ma Coswmt
2
ma Coswm t
elde edilir. Bu sonu; ma nn kk olmas diyot demodlatrn, iaretin bir yan bandnn
kusurlu olarak demodle edilebilecei gsterir. kta ana bant iaretinin bir yan bandnn
tamamen bastrlm olmad ancak sonuta elde edilen iaretin i grebilir olduu
sylenebilir.
Diyot demodlatrlerin tek yan bant uygulamalarnda kullanlmas, bu demodlasyon eklinin
taycl ift yan bant demodlasyonu iin gelitirilmi bir yntem olduu dikkate alnrsa
olduka nemlidir.
86

3.4.3. DEAL
OLMAYAN
ZARF
DEERLERNN BULUNMASI
DEDEKTRNN
ELEMAN
deal zarf dedektrnn pratik devre yaps ekil3.12de verilmitir. imdi bu devrenin genlik
modlasyonlu iaretten ana bant iaretini elde edebilmesi iin diren ve kondansatr
deerlerini belirleyelim.
S r (t ) = Ar [1 + ma Coswmt ].Coswct
m(t)
D
m(t)
ekil 3.12. Zarf detektr devresi
t=0 annda kondansatr V0 gerilimi ile dolu olduunu kabul edersek:
t
RC
vc (t ) = V0 .e
fadesiyle kondansatr boalr.
1
R.C
wc
t
vc (t ) V0 1
R.C
x 2 x3
x
e = 1 + x + + + ...
2! 3!
Buradan da,
vc (t ) V0
V0
t
R.C
V0
eimiyle olduu grlr. Kondansatrn boalmas
R.C
modlasyon iaretinin zarfn takip etmesi iin; kondansatrn boalma eiminin bykl
modlasyonlu iaretin zarfnn eiminin byklnden daha byk olmaldr. Ksaca:
Kondansatrn boalmas
d
d
vc (t ) V (t )
dt
dt
V V
V
d
d
vc (t ) =
V0 0 t = 0 = 0
dt
dt
R.C R.C R.C
87
S AM (t ) = Ar [1 + ma Coswm t ] Coswc t
V (t ) = Ar [1 + ma Coswmt ]
d
d
V (t ) = { Ar [1 + ma Coswmt ]} = Ar ma wm Sinwmt = Ar ma wm Sinwmt
dt
dt
Burada V0 deeri kondansatrn o an arj olduu maksimum deerdir. Dolaysyla bu deer
modlasyonlu iaretin zarf olmas gerekir. Ksaca
V0 = V (t ) = Ar [1 + ma Coswmt ]
Olacaktr. Bu bilinen deerlerle eitsizlii zersek;
V0
V (t ) Ar [1 + ma Coswmt ]
=
=
Ar ma wm Sinwmt
R.C R.C
R.C
R.C
1 + ma Coswmt
ma wm Sinwm t
Elde edilir. En kt koul sa tarafn minimum olduu durumdur. Bunu iin iaretin trevini
alp sfra eitleyerek bu deeri bulalm.
d 1 + ma Coswm t
=0
dt ma wm Sinwmt
ma wm Sinwmt ( ma wm Sinwmt ) (1 + ma Coswmt )(ma wm2 Coswmt )
( ma wm Sinwmt )
=0
ma2 wm2 Sin 2 wmt + ma wm2 Coswmt + ma2 wm2 Cos 2 wmt = 0
ma2 wm2 ( Sin 2 wm t + Cos 2 wmt ) + ma wm2 Coswm t = 0
Coswm t = ma
Elde edilir. Bu deeri R.C eitsizliinde yerine yazarsak;
R.C
R.C
1 + ma ( ma )
ma wm 1 ( ma ) 2
1
wm
1 ma2
ma wm 1 ma2
1 ma2
ma wm
1
1
ma2
Elde edilir.
rnein IF k direnci 5K, zarf dedektr k direnci 10K, modlasyon derecesi 0.9 olan
500 Hzlik iaretin zarf dedektr ile demodlasyonu iin kullanlacak R.C deerlerini
bulunuz.
Verilenlerden,
88
R = 10 K
wm = 2. .500 = 1000.
ma = 0.9
1
R.wm
1
1
1 =
2
ma
10000.1000.
1
1 = 1.54nF
0.92
bulunur.
Sonu olarak, genlik modlasyonunda (AM), gerek senkron gerekse senkron olmayan
demodlasyonun kullanlmas tatmin edici sonu verdii halde, DSB ve SSB iaretlerin
demodlasyonunda ideal zarf dedektrleri kullanmak ayn sonucu vermez. Bu aamada bu tr
modlasyonlu iaretlerin senkron olmayan demodlasyonlarnn nasl baarlabilecei
aklanacaktr.
3.4.4. TAIYICI EKLENMES
Bu blmde DSB ve SSB modlasyonlu iaretlerinin senkron olmayan bir durumda yeterli
demodlasyonun salanmas incelenecektir. Daha nce lineer olan ve olmayan tm yarm
dalga dorultucular kullanlmak suretiyle AM iaretinin demodlasyonunun saland
incelenmiti. Bu olay tam veya yarm dalga dorultmaya ve onun sonucu frekans deiimine
bal olarak, dorultucu elemanlarn anahtar gibi davranarak AM iaretinde ek bir tayc
oluturmasndan kaynaklanr. Genlik modlasyonlu iaretin dorultucu knda
R (t ) = k .V (t ).C0 + 2.k .V (t ). Cn .Cos (2nwc t + ArgCn )

n =1
ifadesi bilinmekteydi. Bu alc tarafa bir tayc eklenmesi dncesini gelitirmitir. Bu

ilem yapay senkronlama (pseudo synchronous) yntemi olarak bilinir.
RF iaretten ana bant iaretine tek bir admda dn (homodyne reception) iin gelen S r (t )
iaretine yakn frekans ve uygun fazda bir lokal taycnn sokulmasn dnmek
mmkndr. Bu durum ekil 3.13de gsterilmitir.
R(t )
S r (t )
ZARF
DEDEKTR
m '(t ) = V (t )
C0 (t )
TAIYICI ELDE
ETME
ekil 3.13. Tayc ekleme yntemiyle ana bant iaretinin elde edilmesi
89

DSB iaret, genlik modlasyonlu iaretten yalnzca tayc bileene sahip olmamas nedeni
ile farkllk gstermektedir. AM iaret ise taycya sahip olmas nedeni ile senkron olmayan
yolla demodle edilebilmektedir.
Lokal tayc referans iareti,
C0 (t ) = A0 .Cos ( w0t + 0 )
olarak verilir. O halde zarf dedektr giri iareti,
R(t ) = S r (t ) + C0 (t )
eklinde olacaktr. Eer bu giri iaretine ideal zarf dedektrnn cevab olan zarf ifadesi ana
bant iaretine kabul edilebilir bir bozulma ile eitse bu yntem bizi amacmza ulatrr.
3.4.4.1 FT YAN BANT

DEMODLASYONU
ARETN
TAIYICI
EKLENEREK
ift yan bant iareti iin zarf dedektr girii,

R(t ) = S r (t ) + C0 (t )
ifadesi u ekilde yazlabilir,
R(t ) = Ar .m(t ).Coswct + A0 .Cos ( w0t + )
Burada faz fark = c 0 ile gsterilmitir. Frekans uygunluu genellikle salanabilir. Bu
ifade kartezyen biimde yazldnda ve f 0 = f c iin
R(t ) = [ Ar .m(t ) + A0 .Cos ] Coswc t [ A0 .Sin ] CSinwc t
Ar
R (t ) = A0 .Cos 1 +
.m(t ) Coswc t [ A0 .Sin ] CSinwc t
A0 .Cos
Ar
olan ideal bir AM iareti olup DSB
A0
iaretini alma ilemi zmlenmi olur. sfrdan farkl olduunda, R (t ) iaretinin zarf,
= c 0 = 0 yaplabiliyorsa, son eitlik ma =
V (t ) =
{[ A .m(t ) + A Cos ] + [ A .Sin ] }
1
2 2
Ar
Ar2 2 2
V (t ) = A0 1 + 2 .m(t ).Cos + 2 .m (t )
A0
A0
elde edilir. Bu ifade binom almna gre yazlp 2. dereceden byk olan terimler ihmal
edilirse zarf,
90
V (t ) A0 Ar m(t ).Cos
Ar2 2
.m (t )
2 A02
elde edilir. Uygun frekans taycsnn DSB modlasyonlu iarete eklenmesi ana bant
iaretinin senkron olmayan modlasyonuna msaade eder.
Eer; A0
Ar ise bu ifade
V (t ) A0 Ar .Cos .m(t )
olacaktr. Eer eklenen taycnn faz uygunluu sz konusu ise = 0 dr. nin 0, ,....
gibi deerler almas en iyi durumdur.
Eer = k
ise, k = 1,3,5,.. bu durumda iaret tamamen kaybolur.
3.4.4.2 TEK YAN BANT

DEMODLASYONU
ARETN
TAIYICI
EKLENEREK
Tek yan bant iaret zarf dedektr giriinde

R (t ) =
Ar
[ m(t ).Coswct m m (t ).Sinwct ] + A0 .Cos( w0t )
2
f 0 = f c salandnda
R (t ) =
1
( Ar m(t ) + 2 A0 .Cos ) Coswc m ( Ar m (t ) + 2 A0 .Sin ) .Sinwc t
2
elde edilir. Bu ifadenin zarf,

1
1
2
2
V (t ) = ( Ar m(t ) + 2 A0 .Cos ) m ( Ar m (t ) + 2 A0 .Sin ) 2
2
1
V (t ) = A0 1 + 2b.Cos .m(t ) + 2b.Sin .m (t ) + b 2 ( m 2 (t ) + m 2 (t ) ) 2

A
Olur. Burada b = r dr.
2 A0
Bu eitlik binom serisine alrsa ve 2. dereceden byk terimler ihmal edilirse

V (t ) A0 1 + 2b.Cos .m(t ) + 2b.Sin .m (t ) + b 2 ( m 2 (t ) + m 2 (t ) )
ve = 0 iin
91

V (t ) A0 1 + 2b.m(t ) + b 2 ( m 2 (t ) + m 2 (t ) )
elde edilir. Bu ekilde iaretin alnabilmesi mmkn olmutur. Ancak senkron
demodlasyonunda da deinilen kritik durum burada da sz konusudur.
3.5. SPER HETERODN (HETERODYNE) ALICI PRENSB

(FREKANS DETRMEL ALICI)
AM alclarn hemen hemen tamam sper heterodin alcdr. Yksek kaliteli ve ekonomiktir.
Sper heterodin alc iki ana fonksiyonu kolaylkla yapar. Birincisi, istenen radyo band
geirerek kuvvetlendirir. kincisi, demodlasyon ilemini baarr.
Sper heterodin prensibi, antene gelen deiken RF iaretlerinin taycsn sabit bir IF
(intermediate frequency) ara frekans iaretine dntrmektir. Bylece demodlasyonu sabit
bir IF iaretinde yaplmasn salar. Genlik modlasyonlu alclarda demodlatr IF
frekansndaki modlasyonlu m(t) iaretini zarf dedektr ile demodle eder. Sper heterodin
alc blok yaps ekil3.14de verilmitir.
ANTEN
LW : 150-300 KHz
MW: 550-1600 KHz
SW : 6-16 MHz
S r (t )
RF KUV.
f IF = 455 KHz
S (t )
f C 5 KHz
CL (t )
LOKAL
OSLATR
R(t )
IF KUV.
V (t )
ZARF
AF KUV.
DEDEKTR
f IF 5 KHz
f L = f C + f IF
ekil3.14. Sper heterodin alc blok yaps

Genelde antene gelen iaret, birok radyo, TV, insan yaps olan veya olmayan iaretlerin
sperpozisyonudur. RF Kuvvetlendiricisi, f c frekansna akortlanarak kanal seme ve
kuvvetlendirme ilemini birlikte yapar. Deiken frekansl lokal osilatr RF kuvvetlendiricisi
ile mterek olarak ( f c + f IF ) frekansna akortlanr. Bylece deiken RF iareti sabit bir IF
iareti getirilmi olur. Bloklarn k iaretinin ifadeleri;
S r (t ) = V (t ).Coswc t
S (t ) = V (t ).Coswc t.Cos ( wc + wIF ) t
92

S (t ) = V (t ). CoswIF t + Cos ( 2 wc + wIF ) t
IF kat 10/455 sabit bal bant geniliine sahiptir.
R(t ) = V (t ).CoswIF t
Zarf dedektr k ise,
V (t ) = Ar [1 + ma .m(t )]
elde edilir. fadedeki dc bileen kondansatr ile atlarak bilgi iareti ses kuvvetlendiricisinde
(audio frequency = AF) kuvvetlendirilerek hoparlre uygulanr.
Dikkat edilecek olursa, f c deki iareti f IF a kaydran
zamanda
( f c + 2 f IF )
( f c + f IF )
deki iareti de f IF ya kaydrr. Ancak
ile kartrma ilemi ayn
( f c + 2 f IF )
frekans
fc
frekansndan 2 f IF tededir. RF kuvvetlendirici ve kanal seici katnda kabaca da olsa f c e
ayarlanm olan filtre ( f c + 2 f IF ) ve evresini geirmez. Bu nedenle

hayal frekans olarak adlandrlr.
( f c + 2 f IF )
frekans
Bir orta dalga AM alc dnelim. Kullanlan frekans band 550kHz-1600kHz dr. Kartrma
( f c + f IF ) ile yapldnda lokal osilatr frekans 1005kHz-2055kHz aralnda olmaldr. Bu
1e 2 lik bir orandr. Bu lokal osilatr frekansna stten kartrmal frekans olarak adlandrlr.
Kartrma ( f c f IF ) ile yaplrsa lokal osilatr frekansnn 95kHz-1145kHz aralnda
olmas gerekir. Bu 1e 12 lik bir orandr. Byle bir lokal osilatr tasarm toplam frekansa
gre daha zordur. Bu lokal osilatr frekansna da alttan kartrmal frekans olarak adlandrlr.
FM alclarnda ara frekans f IF = 10.7 MHz ve alttan kartrma kullanlrken, TV alclarnda
ise f IF = 39 MHz ve alttan kartrma kullanmaktadr.
93
BLM 4
AI (STEL) MODULASYONU (ANGLE MODULATION)
4.1. GR
Lineer modlasyonun tersine, stel modlasyon lineer olmayan bir ilemdir. A

modlasyonlu sistemlerde sinzoidal bir bykln faz veya frekans bilgi iaretine uygun
olarak deitirilir.
Lineer modlasyon sistemlerinde genelde 3 temel zellik gze arpar.
Modlasyonlu iaretin spektrumu, dorudan doruya bilgi iaretinin spektrumun

f c kadar telenmiidir.
letim bant genilii bilgi iaretinin bant geniliinin 2 katn geemez.
Demodlasyondan sonraki, aret/Grlt (S/N) oran temel bant iletimine ilikin
(S/N) oranndan daha iyi deildir. Sabit bir grlt younluu iin (S/N) oran
ancak verici gcn arttrarak iyiletirilebilir.
stel modlasyon sistemlerde ise genel olarak gzlenen zellikler de:
Lineer olmayan bir ilem olmas dolaysyla modle edilmi iaretin spektrumu ile
bilgi iaretinin spektrumu arasnda hibir benzerlik yoktur.
Elde edilen iletim bant genilii bilgi iaretinin bant geniliinin iki katndan ok
daha byktr.
stel modlasyon, verici gcn arttrmadan ok daha byk (S/N) oranlar elde
edilir.
A modlasyonu kavram bilgi iaretinin ani genlik geilerinin, bir RF taycsnn asnn
ani geilerine dntrlmesi olarak deerlendirilebilir. Bu asal deiimler taycnn faz
veya frekansnda m(t ) bilgi iareti ile uyumlu, ani deiimler elde edilir.
4.2. AI MODLASYONLU ARETN ZAMAN DZLEMNDEK YAPISI
deal a modlasyonlu iaret matematiksel olarak;
S (t ) = A.Cos (t )
94

eklinde ifade edilebilir.
BLG ARET
KAYNAI
m(t )
AI
MODLATR
S (t ) = A.Cos [t , m(t ) ]
ekil 4.1. genel bir a modlatr blok yaps

A modlasyonlu iareti s (t ) nin, sabit bir A genlii ve zamanla deien (t ) faz as ile
karakterize edilebilecei aktr. Eer (t ) as zamanla lineer olarak deiirse yani:
(t ) = wc t + 0 ise, (t ) nin TREV , wc sinzoidalinin FREKANSI dr. wc frekansnda bir
sinzoidal dalga, as zamanla lineer olarak deien bir sinzoidaldir ve asnn trevi
wc dir. Bylece eer (t ) as tye gre lineerse, trevi (deiim hz) frekans olarak
sylenir. (t ) as tye gre lineer deilse faz asnn deiim hz zamanla deiir. Ancak
d
bu durumda ann deiim hzndan, yani (t ) trevinden bahsedilebilir. Bu bykle de
dt
d
wi (t ) = (t ) AN FREKANS denir. (t ) as zamanla lineer olarak deitiinde, yani
dt
(t ) = wc t + 0 ise iki tanm, ani frekans ile sinzoidalin frekans wc bykl ayn olur.
Yukarda verilen a modlasyonunun yaps, m(t ) bilgi iareti ile ilikili olarak faz
modlasyonu (Phase Modulation=PM) ve frekans modlasyonu (Frequency Modulation=FM)
iin farkllklar gsterir. Bu iki modlasyon tipinin ayr, ayr ifadelerini karalm.
4.2.1. FAZ MODLASYONU (PHASE MODULATION=PM) :
Eer taycnn as (t ) bilgi iareti m(t ) ye gre lineer olarak deiiyorsa bu

modlasyona faz modlasyonu denir.
Bu durum iin taycnn as;
(t ) = wct + k p .m(t ) + 0
m(t ) max = 1 ise 0 k p arasnda deer alabilir.
Bu durumda m(t ) bilgi iareti normalletirilmi olup, k p (radyan/volt) olarak faz modlatr
sabiti adn alr.
m(t ) bilgi iareti taycsnn ani fazn lineer olarak deitirdiinden modle edilmi iaret,
S PM (t ) = A.Cos wc t + k p .m(t ) + 0
95

eklinde yazlr. Blok olarak PM modlatr ekil 4.2deki gibi bir yap ile verilebilir.
FAZ MODLATR
m(t )
kp [rad/volt]
ekil 4.2. Genel bir PM modlatr blok yaps

4.2.2. FREKANS MODLASYONU (FREQUENCY MODULATION0=FM)
Eer, ani frekans wi (t ) bilgi iareti m(t ) ile lineer olarak deiiyorsa bu modlasyona
frekans modlasyonu (FM) denir.
wi (t ) = wc + k f .m(t )
k f frekans modlatr sabiti olup m(t ) max = 1 ise 0 k f arasnda deer alabilir. Bu
durumda m(t) bilgi iareti normalletirilmi olup, k f (Hz/volt) olarak frekans modlasyon
indeksi veya frekans sapmas adn alr. Modle edilmi iaretin as;
d
(t )
dt
wi (t ) =
t
(t ) = wi ( x).dx = [wc + k f .m( x)].dx

t0
t0
(t ) = wc t + k f .m( x).dx + wc t 0
t0
bulunur. Taycnn as (t ) , bilgi iareti m(t ) nin entegrali ile orantl olmasna karlk
ani frekans m(t ) ile lineer olarak deimektedir. Dolaysyla FM iaretinin matematiksel
ifadesi;
t
S FM (t ) = A.Cos wc t + k f m( x).dx + 0
t0
Blok olarak FM modlatr ekil 4.3deki gibi bir yap ile verilebilir.
FREKANSMODLATR
m(t )
kf [Hz /volt]
S FM (t ) = A.Cos wct + k f . m( x).dx + 0
t0
ekil 4.3. Genel bir FM modlatr blok yaps
96

***************
LEBNZ TEOREM:
b (t )
d b (t )
d
d
d
. f ( x, t ).dx = f [b(t ), t ] b(t ) f [a (t ), t ] a(t ) +
f (x, t )dx
dt
dt a ( t )
dt
dt
a (t )
olarak bilindiine gre frekans modlasyonlu iaret SFM(t)nin ifadesinden ve
d
W(t) = (t )
dt
ilikisinden
t
d
[ Wct + k f .m(x ).dx + o ]
W(t) =
to
dt
W(t) = Wc + kf .m(t).
d
d
(t) - kf .m(to).
(to) + kf
dt
dt
dt m(x )dx
to
ani frekans ifadesi elde edilir.

***************
deal a modlasyonlu iaret
S (t ) = A.Cos (t )
geometrik yoldan, sabit A genlikli, wc asal frekansyla dnen
Faz modlasyonu (PM) iin fazdaki deiim m(t ) ile

Frekans modlasyonu (FM) iin fazdaki deiim m(t ) nin entegrali ile orantl olan
bir fazr olarak gsterilebilir.
Im
A
wc
(t )
(t )
Re
ekil 4.3. A modlasyonlu iaretin kabaca fazr izimi
Faz Modlasyonu (PM)nda AN AISAL FREKANS
d
d
(t ) = wc t + k p .m(t ) + 0
dt
dt
d
wi (t ) = wc + k p m(t )
dt
wi (t ) =
97

elde edilir. Burada frekansn m(t ) nin trevi ile orantl olduu grlmektedir. Bu olduka
aktr. nk taycnn as m(t ) ile lineer olarak deitiinden, ani frekans ann trevi
olduundan dolay, taycnn ani frekans m(t ) nin trevi ile ilikili olacaktr.
Ksaca;
PM iin;
FM iin ise
t
S FM (t ) = A.Cos wc t + k f m( x).dx + 0
t0
ifadesinden, bilgi iareti m(t ) asndan PM ve FM arasndaki farkllk kolayca grlebilir.
t / 2
RNEK 1: m(t ) =
darbe iareti, modlatr sabiti k p = rad/volt olan PM

modlatr ile modle edilecektir. Modlasyonlu iareti iziniz.
m(t )
kp
2
0 +
0
(t ) = wc t + k p .m(t )
fi (t ) = f c +
0
t=0
m '(t )
fc
t
1
fc
2
S PM (t ) = A.Cos ( wc t + k p m(t ) + 0 )
1
fc
2
98
m(t ) iareti t = 0 annda birim genlikte olduunda, tayc k p .m(t ) radyan olarak ileri
fazdadr. Burada bu deer ye eittir. t = iin ise faz radyan gerilemi olur. (t) faz
fonksiyonunda ani deiimler olur. Tayc fazndaki kaymalar t = 0 ve t = de 1800 lik bir
aya karlk gelir. m(t ) nin etkisi, t = 0 ve t = de (t) faz fonksiyonunda ani uyarmalar
eklindedir.
Ani frekans deiimine baklrsa; t = 0 ve t = gei anlarnda sonsuzdur. Pratikte darbe
iaretlerinin ykselme zamanlarnn olmas nedenleri ile faz telemesi yava olur ve
dolaysyla ani frekanslar sonlu olur.
RNEK 2 :
m(t) darbe iareti, taycy kf=0,1.Wc ile frekans modle etmede kullanlacaktr.
Modleli iareti iziniz.
t / 2
m(t ) =
darbe iareti, modlatr sabiti k f = 0.1wc Hz/volt olan FM modlatr

ile modle edilecektir. Modlasyonlu iareti iziniz.
m(t )
fi (t ) = f c +
kf
2
0
t=0
1.1 f c
fc
m(t )
0.1wc + 0
(t ) = wc t + k f . m( x).dx + 0
t0
S FM (t ) = A.Cos wc t + k f . m( x).dx + 0
t0
t
fc
1.1 f c
fc
99
m(t ) iareti, t = 0 da frekans f c den 1.1 f c ye kar, t = de yeniden f c ye der. Bu

zaman zarfnda tayc frekans 1.1 f c de kalr. Ayn zamanda 1.1 f c lik frekans artmndan
dolay fazda 1.1wc radyanlk lineer artan bir faz oluur.
m(t ) deki negatif deerlerin sz konusu olmas halinde tayc frekansnda azalma olaca
buna karlk fazda da azalma sz konusu olaca aktr.
S PM (t ) ve S FM (t ) arasndaki farklar bu iki rnekten kolayca grlmektedir. Burada ayn
m(t ) iareti iin faz ve frekans modle etmekte kullanlmtr.
4.2.3
FAZ VE FREKANS MODLASYONUNDA MODLASYON NDEKSLER
Genelde faz ya da frekans modlasyonlu iaretler

S (t ) = A.Cos (t )
ve
(t)=w C t + (t) + 0
(t ) : Ani faz fonksiyonu
0 :
Balang faz
ile verilmektedir.
Verilen bir m(t ) bilgi iareti iin FMde frekans snrlar (maksimum minimum frekanslarda)
d
m(t ) max ile orantl, PMde ise;
m(t ) ile orantldr.
dt
max
Ters olarak FMda faz snrlar m(t ) nin entegrali orantl olup maksimum faz sapmas ise
t
m( x).dx
t0
ile, PMde ise m(t ) nin maksimum deeri, m(t ) max ile orantl olacaktr.
max
Buradan iki farkl ve tamamen ayr modlasyon endeksleri tanmlanr. Bunlarn

kartrlmamas gerekir. Bununla birlikte FM endeksi PM endeksi cinsinden ifade edilebilir.
PM ve FM indislerinde farkllklar:
i.
FM iin ani frekans:

fi (t ) = f c +
kf
m(t )
m(t ) 'nin normalize ifadesi mn (t ) =
m(t )
yi ani frekans ifadesinde yerine yazarsak;
m(t ) max
100
fi (t ) = f c +
kf
m(t ) max mn (t )
elde edilir. Frekans sapma indisi, 1 volta gre normalletirilmi modle eden iarete bal
olarak FM iin yazlr ise,
f =
kf
m(t ) max Hz
olacaktr. Bu deer taycnn frekansnn deiebilecei maksimum deerini yani tepe

frekans kaymas (Peak frequency deviation)n verir.
FM iin ani faz; ani frekans ifadesi fi (t ) = f c +
kf
m(t ) max mn (t ) ifadesinde ikinci terimin

2
entegrali olacaktr. Yani a ani frekansn entegrali olduundan;
t
(t ) = wi ( x).dx ifadesinden ani faz ise;

t0
(t ) = k f m( x).dx
t0
olacaktr. Sonuta FM iin faz modlasyon indisi;
= (t ) max = k f
m( x).dx
t0
max
Bu deer taycnn asnn deiebilecei maksimum deerini yani tepe faz sapmasn
(Peak phase deviation)n verir.
t
(t ) = k f
m( x).dx
m( x).dx
t0
mn (t )
mn (t ) =
max
t0
t
m( x).dx
t0
max
Bu sonulardan FM iareti aadaki gibi yazabiliriz.

t
S FM (t ) = A.Cos [ wc t + .mn (t ) + 0 ]
mn (t ) =
m( x).dx
t0
t
m( x).dx
t0
ii.
max
PM iin ani faz:
(t ) = k p m(t )
101

m(t ) 'nin normalize ifadesi mn (t ) =
m(t )
yi ani ani faz ifadesinde yerine yazarsak;
m(t ) max
(t ) = k p m(t ) max mn (t )
elde edilir. Faz sapma indisi, 1 volta gre normalletirilmi modle eden iarete bal olarak
PM iin yazlr ise,
= k p m(t ) max rad.

olacaktr. Bu deer taycnn faz deiebilecei maksimum deerini yani tepe faz sapmasn
(Peak phase deviation)n verir. Dolays ile ani faz sapmas
(t ) = .mn (t ) rad.
Elde edilir. PM iin ani frekans (frekans sapma indisi)
d
(t ) = wc + k p m '(t )
dt
k
fi (t ) = f c + p m '(t )
2
k
fi (t ) = f c + p m '(t ) max mn (t )
2
wi (t ) =
mn (t ) =
m '(t )
m '(t ) max
ve buradan frekans sapma indisi

k
f = p m '(t ) max Hz. bulunur. Bu sonulardan PM iareti aadaki gibi yazabiliriz.
2
m(t )
m(t ) max
S PM (t ) = A.Cos [ wc t + .mn (t ) + 0 ] mn (t ) =
Bu sonular tablo 4.1 de zetlenmitir.
Tablo 4.1. Frekans ve Faz modlasyon endeksleri

FM
t
Ani faz,
(t ) = k f m( x).dx
PM
(t ) = k p m(t )
t0
Faz sapma endeksi, [rad.]
= kf
m( x).dx
t0
Ani frekans, fi (t )
fi (t ) = f c +
Frekans sapma endeksi, f [Hz]
f =
kf
2
= k p m(t ) max
max
kf
2
m(t )
m(t ) max
fi (t ) = f c +
f =
kp
2
kp
2
m '(t )
m '(t ) max
102

Bu konuya ilikin bir baka nemli zellik de, bilgi iareti m(t ) nin, entegral ve trev
devreleri kullanlarak srasyla faz modlatr kullanlarak FM iaretini ve frekans
modlatr kullanlarak PM iaretini elde edilebilir (ekil 4.4 ve ekil 4.5)
m(t )
S PM (t ) = A.Cos wc t + k P m( x).dx + 0 = S FM (t )
t0
FAZ
MODLATR
(.).dx
t0
ekil 4.4. PM modlatr ile FM iaretinin elde edilmesi
d
dt
m(t )
FREKANS
MODLATR
S FM (t ) = A.Cos wc t + k f m(t ) + 0 = S PM (t )
ekil 4.5. FM modlatr ile PM iaretinin elde edilmesi

RNEK 3 : Sinzoidal ton iareti m(t ) = a.Coswmt iaretinin frekans ve faz modlasyon
indekslerini bulunuz. ( Sinwmt0 = 0 )
m(t ) max = a
m '(t ) max = a.wm
t
m( x)dx
t0
=
max
a
wm
aretin FM yaplmas halinde :

kf
FM indisi:
f =
PM indisi
= kf
m(t ) max =
kf
2
.a
m( x).dx
t0
= kf
max
a
2. .f f
=
=
[ rad .]
wm
wm
fm
m(t ) = a.Coswmt bilgi iareti iin FM modlasyonlu iaret ise;

S FM (t ) = A.Cos [ wc t + .Sinwmt ]
f
oran uygulamada olduka yaygn ekilde kullanlr ve frekans
fm
sapma oran (Frequency derivation ration ) denir.
ifadesiyle yazlabilir.
aretin PM yaplmas halinde:
103
kp
f =
PM indisi
= k p m(t ) max = k p .a =
m '(t ) max =
kp
FM indisi
a.wm = a.k p . f m
f
fm
m(t ) = a.Coswmt bilgi iareti iin modlasyonlu PM iaretinin ifadesi;

S PM (t ) = A.Cos [ wc t + .Coswmt ]
eklinde yazlabilir. Buradan, sinzoidal modlasyonda, genel olarak faz sapma endeksi
nn modlasyonun PM veya FM olmasna baklmakszn ayn olduu sylenir. Bu durum
yalnzca tek ton iareti iin sz konusudur.
4.3. AI MODLASYONLU ARETN SPEKTRUMU
deal a modlasyon fazrn

S (t ) = Re e jwct e j (t )
eklinde gstermek ounlukla daha uygun olur. Ayn ekilde ay kartezyen koordinatlarda
yazlrsa,
S (t ) = A.Cos [ wct + . (t ) + 0 ]
ve 0 = 0 alnarak,
S (t ) = [ A.Cos . (t )] Coswc t + [ A.Sin . (t ) ] Sinwct
Buradaki kartezyen koordinatlarn dik bileenleri

f c (t ) = A.Cos . (t )
f q (t ) = A.Sin . (t )
Olarak alnrsa
S (t ) = f c (t ).Coswct + f q (t ).Sinwct
eklinde elde edilir. Bu a modlasyonlu iaretin zarf ve as ise;
z (t ) = V (t ) =
f c 2 (t ) + f q 2 (t ) = A2Cos 2 (t ) + A2 Sin 2 (t ) = A
104
= tg 1
ASin (t )
= tg 1 ( tg (t ) ) = (t )
ACos (t )
Bu eitliklerden grld gibi zarfn bir sabit ve ann (ani faz asnn) dolaysyla
frekansn da m(t ) bilgi iareti ile herhangi bir ekilde orantl olduu grlr.
m(t ) bilgi iaretinin bir fonksiyon ierisinde bulunmas nedeni ile daha nceki trlerinde
olduu gibi m(t ) nin M ( f ) spektrumundan yararlanarak S ( f ) spektrumunun elde edilmesi
kolayca mmkn olmaz. Bu nedenle nn durumuna gre iki aamada spektrum
incelenebilir.
4.3.1. DAR BANT FM (NARROW BAND FREQUENCY MODULATION =NBFM)
[ rad .] olsun. Bu deer genellikle < 0.2 [ rad .] yada

2
< 0.6 [ rad .] olarak alnr. Bu faz modlasyon endeksi ile elde edilecek FMlu iarete NBFM
iaret denir ve genlik modlasyonlu iaretin zelliklerini yaklak tar. NBFM iaretin
frekans spektrumunu bularak bu zellii grelim.
Faz modlasyon endeksi
FM iaretinin genel ifadesi

SFM(t) = A. SFM (t)=A.Cos [ wc t + .mn (t ) ]
t
mn (t ) =
m( x).dx
t0
t
m( x).dx
t0
max
eklinde alalm.
SFM (t)=A.Cos [.m n (t)] .Cosw c t A.Sin [.m n (t)] .SinWc t
Cos = 1
Cos = 1 Sin =
2
2!
+
+
4
4!
6
6!
5 7
+ ...
+ ...
3! 5! 7!
Bunun doruluunu bir rnekle verelim.
Cos 1
Sin
= 0.2 iin; Cos 0.2 = 0.9801 1

Sin0.2 = 0.1987 0.2
= 0.5 iin; Cos0.5 = 0.8776 1
Sin0.5 = 0.4794 0.5
105

yaklakl yaplabilir. Eer,
t
m( x).dx
t0
=1
max
se FM iaretinin ifadesini,
t
S FM (t ) = A.Coswct A.. m ( x ).dx .Sinw c t

t0
ekilde yazabiliriz. Spektrumu ise ekil 4.6 verilmitir. Bunun iin S FM (t ) iaretinin Fourier
dnm alnrsa;
1
A
1
M ( f ) * ( f f c ) ( f + f c )
( f f c ) + ( f + f c ) A..
2
jw
2j
A
1
1
S FM ( f ) = ( f f c ) + ( f + f c ) + A..
M ( f f c ) A..
M ( f+f c )
2
4 ( f f c )
4 ( f+f c )
S FM ( f ) =
Elde edilir.
M(f )
f
S FM ( f )
A
2
fc fm fc fc + fm
A
2
fc fm
fc
fc + fm
fc fm
fc
fc + fm
Arg [ S FM ( f ) ]
fc fm fc fc + fm
ekil 4.6 Spektrumu M ( f ) olarak verilen iaretin NBFM yapldnda elde edilen spektrumu
Spektrumdan da grld gibi NBFM iaretin bant genilii taycl genlik modlasyonlu
iaretin spektrumuna benzemektedir. Buradaki spektrumdaki fark alt yan bant iaretinin
spektrumunda 180 fazn olmasdr.
RNEK: m(t ) = a.Coswmt iaretini, = 0.2 olarak reten FM modlatrne
uygulanmaktadr. Modlasyonlu iaretin frekans spektrumunu ve fazrn bulunuz ve iziniz.
106

t
S NBFM (t ) = A.Coswc t A.. m ( x ).dx .Sinw c t

t0
wm
f
t0
max
=
fm
k
k
F = f m(t ) max = f a
2
2
= kf
m( x).dx
= kf
S NBFM (t ) = A.Coswct A.
f
Sinwmt.Sinw c t
fm
=
S NBFM ( f ) =
A
f A
1
( f f c ) + ( f + f c )
( f f m ) ( f + f m ) * ( f f c ) + ( f + f c )
2
f m 2j
2j
S NBFM ( f ) =
A
A.f
f ( f c +f m ) f- ( f c -f m ) + f+ ( f c +f m )
( f f c ) + ( f + f c ) +
2
4f m
f+ ( f c -f m )
S FM ( f )
A
2
fc fm
fc
A
2
Af
4 fm
fc + fm
Arg [ S FM ( f ) ]
fc fm
fc + fm
fc
ekil 4.7 m(t ) = a.Coswmt iaretinin = 0.2 iin spektrumu

NBFM fazr ifadesi ise:
f
Sinwmt.Sinw c t
fm
f
Cos ( w c wm ) t Cos ( w c + wm ) t
2 fm
f
f
j w w t
j w +w t
S NBFM (t ) = A.Re e jwct A.
Re e ( c m ) + A.
Re e ( c m )
2 fm
2 fm
{ }
107
f jwmt f jwmt
S NBFM (t ) = A.Re e jwct 1

e
e
+
2 fm
2 fm

Bu ifadeyi izersek ekil 4. elde edilir.

S NBFM (t0 )
Im
fm
fm
wmt0
wmt0
Re
ekil 4.7 m(t ) = a.Coswmt iaretinin
iin NBFM fazr izimi
Dar bant FM ifadesi ile taycl genlik modlasyonlu iaret arasndaki benzerlik, NBFM
iaretinin genlik modlasyonlu iaretin elde edilmesine benzer yntemle elde edilebileceini
ekil 4.8 de verilen blok yapda gsterilmitir.
(.) dx
m(t )
S NBFM (t )
0.5
t0
Sinwc t
OSLATR
fc
Coswc t
90 FAZ
KAYDIRICI
ekil 4.8.a NBFM iaretini reten blok yap
S NBPM (t )
0.5
m(t )
Sinwc t
OSLATR
fc
Coswct
90 FAZ
KAYDIRICI
ekil 4.8.b NBPM iaretini reten blok yap
108
4.3.2
TAIYICIYI, PERYODK BLG ARETNN MODLE ETT AI

MODLASYONLU ARETN SPEKTRUMU
Bu blmde m(t ) bilgi iaretinin periyodik olmas halinde modlasyonlu iaretin

spektrumunun analitik yaps ele alnacaktr. Modlasyonlu iaret;
S (t ) = A.Cos ( wc t + (t ) + 0 )
fadesiyle verilmiti. aretin balang fazn sfr alp stel olarak yazarsak,
w t + ( t ) )
j (t ) j wct
S (t ) = A.Cos ( wc t + (t ) ) = A.Re e j ( c
= A.Re e e
Elde edilir. Burada ani faz ifadesi; faz modlasyonu ise;
(t ) = k p m(t )
le ifade edilirken, frekans modlasyonunda ise;
t
(t ) = k f m( x).dx
t0
Olacaktr ve burada ani faz;

z (t )
e j (t )
eklinde yazlabilir. Bilgi iaretinin Tm periyodu ile periyodik olmas durumu iin bu ifadenin
Fourier serisi alm yazlacak olursa:
z (t ) = e j (t ) =
z .e
k =
jkwm t
2
asal hzdr. m(t ) nin periyodik bir fonksiyon
Tm
olmas z (t ) ninde periyodik bir fonksiyon olmas demektir. O halde a modlasyonlu iaret
iin;
eklinde yazlabilir. Burada wm = 2 f m =
S (t ) = A.Re zk e jwmt .e jwct = A.Re zk e j ( wc + kwm )t

k =
k =
S (t ) = A. zk .Cos ( wc + kwm )t
k =
yazlabilir. Burada zk Fourier serisi katsays olup, frekans bileenlerinin (harmoniklerin)

genlik deiimlerini verecektir.
109
zk =< e
j ( t ) jkwm t
1
>=
Tm
Tm 2
e j (t ) .e jkwmt dt
Tm 2
ile verilir. A modlasyonlu iaretin frekans spektrumunu elde edildiinde f c taycs

civarnda f m nin harmonikleri grlecektir, genlikleri ise A.zk ya bal olarak deiecektir.
Bunu S (t ) nin Fourier dnmnden grebiliriz.

F [ S (t )] = F A. zk .Cos ( wc + kwm )t
k =
A
S ( f ) = . zk .{ [ f ( f c + kf m ) ] + [ f + ( f c + kf m ) ]}
2 k =
(t ) nin periyodik olmas halinde ise S ( f ) spektrumu f m [Hz] aralklarla yerlemi sonsuz
zk A
ile deimektedir. (t ) nin tek
2
bir sinzoidal iaret ise zk iin analitik ifade bizi BESSEL fonksiyonlarna gtrr.
sayda harmonikten oluacaktr. Bunlarn genlikleri ise
4.3.2.1 TEK TON ARET N FREKANS SPEKTRUMU

f m [Hz] frekansl bir ton iaretini m(t ) = Sinwmt olarak a modlasyonu inceleyelim. Bu
m(t ) = Sinwmt iaretinin ani as, PM modlasyonu iin Sins, FM modlasyonu iin
kosinse zde olduundan sinzoidal modlasyon rnei hem FM ve hem de PM iin aklk
getirecektir. S (t ) nin frekans spektrumunu elde edilmesinde btn sorun zk katsaylarnn
bulunmasdr.
zk =< e
j ( t ) jkwm t
1
>=
Tm
Tm 2
j Sinwmt
.e
jkwm t
Tm 2
1
dt =
Tm
Tm 2
e j ( Sinwmt kwmt ) dt
Tm 2
x = wmt dx = wm dt
zk =
1
Tm
j ( Sinx kx )
e
dx
1
=
wm 2
j ( Sinx kx )
dx
ekline dnr.Bu entegralin hesaplanmas sonucu; sonsuz terimli serinin toplam elde edilir.
Serinin genel terimi ise
(1)l

l = 0 l !(l + k )! 2
zk =
(2 l + k )
= J k ( )
Bu ifade k . dereceden birinci eit BESSEL fonksiyonlar olarak bilinir. sabit olma koulu
ile her bir k nn tam katlar iin bir saysal deer sz konusudur. Bu ifadeden S (t ) , a
modlasyonlu iaretin harmoniklerinin genlik deiimleri bulunur.
110

k . katsay (harmonik) deeri, faz modlasyon indeksine baldr. k tamsay olmas
halinde, aadaki ifade dalga eklinin katsaylarla ilikisini belirler;
J ( )
z k = J k ( ) = (1) k J k ( ) = k
J k ( )
k ift ise
k tek ise
zk = J k ( )
Bu deerlerin fourier serisi katsaylar zk da yerine yazmak iin z (t ) de yerine yazarak;
z (t ) = e j (t ) =
z .e
k =
jkwm t
fadeleri dzenlenerek;
z (t ) = J 0 ( ) + J1 ( ) e jwmt e jwmt + J 2 ( ) e j 2 wmt + e j 2 wmt + + J 3 ( ) e j 3 wmt e j 3 wmt + ...
k =1
k =1
z (t ) = J 0 ( ) + 2 J 2 k ( ).Cos 2kwmt + j 2 J 2 k 1 ( ).Sin 2(k 1) wmt
z (t ) ifadesinin bu ekli sins ve kosins fonksiyonlar eklinde yazarak; dc bileen, ift ve tek
harmoniklerin toplamndan olutuu grlr. Bu eitliklerden modlasyonlu iaret S (t ) yi
yeniden yazarsak;
S (t ) = A.Re e j (t ) e jwct
z (t )
e j ( t ) =
k =
( )e jkwmt
S
(
t
)
A
J k ( )Cos ( wc + kwm )t
=
k
Elde edilir. A modlasyonlu iaret;

S (t ) = Cos ( wc t + .Sinwmt )
ifadesi ile verildiinde, bu ifadenin seri alm aadaki gibi olacaktr.
S (t ) = A.J 0 ( ).Coswct
+ A J 2 k ( ).Cos ( wc 2kwm )t
Tayc
AYB ift harmonik
k =1
+ A J 2 k ( ).Cos ( wc + 2kwm )t
YB ift harmonik
k =1
A J 2 k 1 ( ).Cos wc ( 2k 1) wm t
AYB tek harmonik
k =1
+ A J 2 k 1 ( ).Cos wc + ( 2k 1) wm t
YB tek harmonik
k =1
111

Frekans dzleminde ise;
A
S (t ) = .J 0 ( ).[ ( f f c ) + ( f + f c ) ]
2
A
+ J 2 k ( ).{ [ f ( f c 2kf m ) ] + [ f + ( f c 2kf m ) ]}
2 k =1
A
+ J 2 k ( ).{ [ f ( f c + 2kf m ) ] + [ f + ( f c + 2kf m ) ]}
2 k =1
A
J 2 k 1 ( ). f ( f c ( 2k 1) f m ) + f + ( f c ( 2k 1) f m )
2 k =1
A
+ J 2 k 1 ( ). f ( f c + ( 2k 1) f m ) + f + ( f c + ( 2k 1) f m )
2 k =1
Biiminde elde edilir. Bu son eitliklerden FM veya PM iaretlerin frekans spektrumlarnn

tek bir ton iareti iin, tayc ile st ve alt yan banda ait sonsuz sayda harmonikler ierdii
grlmektedir.
Konuya aklk getirmek zere bir baka yoldan spektrumu elde etmeye alalm. Maksimum
uzanm 1V olan bir sinzoidal m(t ) iaretinin a modlasyonlu ifadesi;
S (t ) = A.Cos ( wc t + Sinwmt )
eklinde verilmiti. Burada

fi (t ) = f c + f mCoswmt
olacaktr. f maksimum frekans sapmas veya frekans modlasyon endeksi bu ton iareti iin
f = f m [ Hz ]
elde edilir. Bu verilerle modlasyonlu iareti yeniden dzenlersek;

S (t ) = A.Cos ( wc t + Sinwmt ) = A.Cos ( Sinwmt ) .Coswc t A.Sin ( Sinwmt ) .Sinwc t
Burada; Cos ( Sinwmt ) ifadesini ele alalm. Bu ifade asal frekans wm olan, ift bir
wm
ana frekansnda Fourier serisine alabilir. Fourier serisi
2
katsays nn bir fonksiyonu olur ve ayrca ifade ift fonksiyon olduundan tek
harmonikler sfrdr. Serinin alm;
fonksiyondur. Bu nedenle f m =
Cos ( Sinwmt ) = J 0 ( ) + 2 J 2 ( ).Cos 2 wmt + 2 J 4 ( ).Cos 4 wmt + ... + 2 J 2 k ( ).Cos 2kwmt + ...
eklinde yazlabilir. Dier yandan Sin ( Sinwmt ) tek fonksiyon olup, Fourier serisi almnda
yalnzca tek harmonikler bulunur. Serinin alm ise;
112
Sin ( Sinwmt ) = 2 J1 ( ).Sinwmt + 2 J 3 ( ).Sin3wmt + ... + 2 J 2 k 1 ( ).Sin(2k 1) wmt + ...
eklinde yazlabilir. J k ( ) birinci trden k . dereceden BESSEL fonksiyonlar olarak

tanmlanmtr. Dolaysyla J k ( ) nn saysal deerleri tablolar halinde verilmektedir. Bu
ifadeler S (t ) ifadesinde yerine yazlp dzenlenirse;
S (t ) = J 0 ( ). A.Coswc t J1 ( ). A. Cos ( wc wm ) t Cos ( wc + wm ) t
+ J 2 ( ). A. Cos ( wc 2 wm ) t + Cos ( wc + 2 wm ) t
J 3 ( ). A. Cos ( wc 3wm ) t Cos ( wc + 3wm ) t + ...
Elde edilir. Modlasyonlu iaretin spektrumu A = 1 ve pozitif spektrum olarak ekil 4.9da
verilmitir. Spektrum J 0 ( ) genliinde, f c frekansnda tayc bileeni ve bunun etrafnda
f m , 2 f m , 3 f m , ... aralklarla yerlemi harmonikler grlecektir.
S FM ( f )
J1 ( )
J2 ( )
J 4 ( )
fc 3 fm
fc 5 fm
J5 ( )
fc 4 fm
J 0 ( )
J 2 ( )
fc fm
fc 2 fm
fc
J3 ( )
J4 ( )
J5 ( )
fc + fm fc + 2 fm fc + 3 fm fc + 4 fm fc + 5 f m
J3 ( )
J1 ( )
ekil 4.9 Sinzoidal bilgi iaretinin modle ettii, a modlasyonlu iaretin tayc
genlii A = 1 alnarak pozitif spektrumu.
4.3.2.2 BESSEL KATSAYISININ ZELLKLER
Fourier serisi almndaki spektral bileenlerin genliklerini oluturan Bessel fonksiyonunun

kullandmz blm ekil 4.10da grlmektedir. = 0 iin tm dier J k deerleri sfra
eit iken J 0 (0) = 1 olduu grlmektedir. Bunun anlam modlasyon olmamas durumunda
yan bantlarn genliklerinin sfr olduu sadece taycnn genliinin sz konusu olduudur.
sfrdan itibaren biraz arttnda yksek k deerlerine sahip J k lar ihmal edilebilir
seviyelerdedir. k = 1 iin J1 ( ) birim byklkle kyaslanabilir bir deere sahiptir. Bunun
sonucunda;
113

J k ( )
k=0
k=1
k=2
0.5
k=3 k=4
k=5
-0.5
10
ekil 4.10 Bessel fonksiyonunun deiimi

J 0 ( ) 1
2
J k ( )
1

k ! 2
k 0
Yazlabilir. nn ok kk deerleri iin A modlasyonlu iaret, bir tayc ve tayc

frekans f c nin iki yannda f c f m de oluan bir ift yan bant ile ortaya kar. nn artmas
nce J1 ( ) artmasna ve J 2 ( ) nnda ihmal edilemeyecek deerler almasna neden
olacaktr. deerleri arttka J 3 ( ), J 4 ( ), J 5 ( )... byklkleri de f c nin iki yannda
f c 3 f m , f c 4 f m gibi frekans bileenleri oluacaktr.
k =
J k ( ) = 1
k =
2
k
( ) = 1
Frekans modlasyonunun daha nce incelenen lineer modlasyondan nemli bir fark da,
frekans modlasyonlu iarette tayc frekansndaki spektral bileenin genlii sabit olmayp
ya baldr. Ancak FM iaretinin daha nce hesapladmz zarfnn sabit bir genlii vardr.
Bu sebeple byle bir iaretin gc sabit ve modlasyondan bamszdr. O halde birim
genlikli bir S (t ) modlasyonlu iaretin gc;
P =< S 2 (t ) >=
1
volt 2
2
114

A genlikli bir iaretin gc ise
P =< S 2 (t ) >=
A2
volt 2
2
eittir. Grld gibi g, faz sapma dan da bamszdr. FM iaretinin elde edilmesi iin
tayc modle edildiinde, yan bantlardaki g aslnda taycda mevcut gten
karlanmaktadr. Ayn sonu birim genlikli tayc iaret iinde,
J 02 + 2 J12 + 2 J 22 + .... + 2 J k2 + ... = J k2 ( ) = 1

k =
yardmyla bulunabilir. Bessel katsaylar ile ifade edilen modleli iaretin karesini alp
ortalamasn bulursak
P=
1 2
1
+
2
J
J k2 = volt 2
2
k =1
2
elde edilir. Bessel fonksiyonunun incelenmesinde nn deiik deerleri iin J 0 ( ) = 0

olduu grlr. Bunun anlam nn bu deerlerinde tm gcn yan bantlarda olduudur.
RNEK: A=1 olan S FM (t ) iareti, genlii 1 volt olan tek ton iaretinin f c frekansnda bir
taycy modle etmesiyle elde edilmitir. = 3 [ rad .] olarak verildiine gre pozitif
frekans spektrumunu bulunuz.

S (t ) = Cos ( wc t + .Sinwmt )
S (t ) = J 0 ( ).Coswc t J1 ( ). Cos ( wc wm ) t Cos ( wc + wm ) t
+ J 2 ( ). Cos ( wc 2wm ) t + Cos ( wc + 2wm ) t
J 3 ( ). Cos ( wc 3wm ) t Cos ( wc + 3wm ) t + ...
Bessel tablosunda faz modlasyon endeksi 3 iin:
J 0 (3)=-0,2601; J1 (3)=0,3391; J 2 (3)=0,4861; J 3 (3)=0,3091; J 4 (3)=0,1320; J 5 (3)=0,04303
J 6 (3)=0,01139; J 7 (3)=0,002547
115

S FM ( f )
0.486
0.486
0.339
0.309
0.132
0.132
fc 3 fm
fc 5 fm
0.043
fc 4 f m
fc fm
0.043
fc
fc 2 fm
fc + f m fc + 2 fm fc + 3 fm fc + 4 fm fc + 5 f m
-0.26
0.309
0.339
4.3.2.3 SNUSODAL OLARAK MODLE EDLM BR FM ARETN BANT

GENL
Prensip olarak bir FM modlasyonlu iaretin sonsuz sayda yan bantlar vardr ve byle bir
iaretin bant genilii teorik olarak sonsuzdur. Pratikte ise herhangi bir deeri iin toplam
gcn byk bir blmnn belli frekans aralndaki yan bantlarda olmas sz konusudur.
Bu belirli bandn dnda kalan yan bantlar dikkate alnmasa bile iarette nemli bir bozulma
olmayacaktr. Bant snrlamasndan kaynaklanan bozulmaya ramen bant snrlayc filtreden
%98 ya da daha fazla oranda g geirilmesi mmkndr.
Bessel fonksiyonlarna ait tabloda rnein = 1 olduunda k = 1, 2,3 iin g yazlacak
olursa
P=
1 2
1
1
J
J k2 = J 02 (1) + J12 (1) + J 22 (1) = (0, 7652) 2 + (0, 4401) 2 + (0,1149) 2
+
2
2
2
k =1
2
P = 0, 289 + 0,193 + 0, 013 = 0, 495 volt 2

Pmax =
1
olduuna gre, gnderilen gcn maksimum gce oran ise
2
P
0, 495
=
= % 99
Pmax
0,5
olmaktadr. Bessel tablosunda iletim gcnn %98i iin n deerlerinin altlar izilmitir. Bu
hemen, hemen daima k = + 1 den sonra ortaya kar. Buna gre sinzoidal iaretin
modlasyonda FM iaretinin iletimi ya da alnmas iin gereken bant genilii
B = 2( + 1) f m Hz
fadesi ile bulunur. rnein; = 5 deeri iin k = + 1 = 6 olacak ve f c civarnda 6.
harmonik bileenleri sz konusu olacaktr. Yani f c 6 f m olmaktadr.
116

Sinzoidal ana bant iareti iin frekans modlasyon indeksi f = f m olduundan
B = 2( + 1) f m
f
B = 2( + 1) f m = 2(f + f m )
f = f m
fm
yazlabilir. Eer bunu szcklerle ifade edersek; bant genilii modle eden frekans ve
maksimum frekans sapmas toplamnn iki kat kadardr. Bant genilii iin bu kural
CARSON kural olarak adlandrlr. CARSON kural nn ok kk deerleri iin de
uygunlukla kullanlabilir.
1 iin yaklak bant genilii B 2 f m Hz alnabilir.

1 iin, bant geniliini yeniden dzenlenirse;
1
B = 2(f + f m ) = 2f 1 + m = 2f 1 +

f
elde edilir. nn 1den ok, ok byk olmas son terimi iptal ederek
B 2f Hz
elde edilir. Genel olarak CARSON KURALI aadaki ekilde zetlenebilir.
0
0,5
B = 2 fm
20
B = 2( + 1) f m
B = 2(f + f m )
B = 2f
4.4. FM ARETNN RETLMES
Frekans modlasyonlu iaretin retilmesinde iki temel yntem kullanlr.

1. Direk yntem (Parametre deiim yntemi).
2. ndirek yntem (Armstrong yntemi).
4.4.1. DREK YNTEM
FM iaretinin yapsn reten sistem bir osilatr devresidir. Osilatrn frekans, devredeki
bobinin ve kapasitenin deerine bal olarak deimektedir. Eer osilatr devresinin
frekansn m(t ) bilgi iaretiyle deitirebilirsek FM modlasyonu yapm oluruz. Bu amala
osilatr devresine gerilimle kapasitesi deien varikap diyot eleman kullanlarak devrenin
117

frekans deitirilir. ekil 4.11 verilmitir.
CV
C0
m(t )
L0
Osilatr
devresi
ekil 4.11 Direk yntemle FM iaretinin elde edilmesi

ekil 4.11de grld gibi gerilimle deiken kapasite olarak varikap diyotlar kullanlyor.
Diyota tkama ynnde uygulanan gerilim arttrldka, gei blgesi genilii artmakta ve
dolaysyla CV kapasitesi azalmaktadr. (ekil 4.12 )
CV
4
3.2
2.4
1.6
0.8
0
[ pF ]
1N 914
1N 916
V
5
10 15 20 25
Diyodun ters gerilim voltaj
ekil 4.12 Varikap diyotun gerilimle kapasitesinin deiim karakteristii
C = A / d
nk C =
.S
d
olduundan kapasite yzeylerinin alan S m 2 ile doru, yzeylerin uzakl d [ m] ile ters
orantldr. Dolaysyla diyota geirme ynnde uygulanan gerilim arttrldka, tkama
blgesi genilii d azalacak ve CV kapasitesi artacaktr. rnein 4V luk tkama geriliminde
tipik olarak 20 pF lk kapasite elde edilmektedir. Direkt yntemin blok gsterimi ise ekil
4.13 verilmitir.
m(t )
VVC
Voltage variable
capacitor
OSLATR
S FM (t )
ekil 4.13 Direk yntemle FM iaretini reten blok yap
118

4.4.2. NDREKT
Yntemi)
YNTEM
(DOLAYLI
MODLASYON)
(Armstrong
Sinzoidal modlasyonlu bir FM iaretinin frekans her an deimektedir. Ayn zamanda

iaret, n frekans arpc bir devreye uygulandnda da her bir ani frekansn n ile arplmak
suretiyle frekans arpc knda elde edilir. Bu durum ekil 4.14 de verilmitir. Ksaca
arpc knda,
n
f c f n. f c n.f
Olacaktr.
fc
f
n
Frekans arpc
n. f c
n.f
n.
ekil 4.14 Frekans arpcnn giri k ilikisi

Dolayl FM modlasyonunda faz modlatr kullanlr. Bunun iin bilgi iareti m(t ) nin
entegrali alnarak faz modlatrne uygulanr. Genelde modlatr knda elde edilen
modlasyonlu iaret dar bantl olacaktr. Fakat FM dalga biimi genellikle tayc frekans ve
frekans sapmas f olan bir geni bant FM iaretidir. Dar bant FM dalga biimi frekans
arpma yoluyla bir geni bant FM dalga biimine dntrlr. ekil 4.14de grld gibi
arpc belirli bir sayyla arpan dorusal olmayan bir devredir. Bir baka deyile n ile
arpan, bir frekans arpcnn giriine Cos (t ) iareti uygulanrsa kndan Cos [ n. (t ) ]
iaretini retecektir. Ksaca bir frekans arpc devre harmonik retecidir. Dolaysyla n ile
arpma, n. harmonii seip almaktr.
Sinzoidal bir m(t ) iaretinin FM modlasyonu yaplrsa;
S FM (t ) = A.Cos [ wc t + .Sinwmt ]
S FM (t ) = A.Cos [ .Sinwmt ] .Coswc t A.Sin [ .Sinwmt ].Sinwc t
Burada
olsun. Bu ise dar bant FM modlasyonlu iarettir. Dolaysyla;
S FM (t ) = A.Coswc t A. .Sinwmt.Sinwct
Yazlabilir. Bu ifadelerden de grld gibi bu dar bantl iareti elde etmek iin ekil4.15
verilen blok devre kullanlr. Bu bloktan grld gibi tayc iaret sins veya kosins
olarak elde edilerek Sinsl ifade bilgi iaretiyle arplp tayc iaret eklenerek dar bantl
FM iareti elde ediliyor.
119

t
S FM (t ) = A.Coswc t A. m( x).dx Sinwct

t0
(.) dx
m(t )
0.5
t0
Sinwct
Coswc t
OSLATR
fc
ekil 4.15 Dar bant FM iaretini reten blok yap

Dar bant iaretinden geni bantl FM iaret elde etmek iin ise dar bantl modlasyon iareti
yeni bir tayc ile arplarak elde edilir. Blok olarak dolayl modlasyon iaretini elde etmek
iin kullanlan yntem ekil 4.16da blok olarak verilmitir.
f1
(.) dx
m(t )
0.5
t0
Sinwct
OSLATR
f C1
n1
f2
f3
n2
fC
S FM (t )
Coswc t
OSLATR
f0
ekil 4.16 Dolayl modlasyon yntemiyle geni bant FM iaretinin retilmesi

Dolayl modlasyonda yaplan kabulleri;
0.2 veya 0.5 [rad] alnr.

f c = 100 MHz ve f = 75 KHz olur.
m(t ) nin frekans snrlar 100 Hz 15 KHz arasnda alnr.

fC1 = 100 KHz ve f 0 = 9.5 MHz ve n = n1.n2 < 1600 alnr.
RNEK: m(t ) iaretinin frekans snrlar 100 Hz 15 KHz olup f1 = 100 KHz ve f1 = 20 Hz ,
= 0.2 rad ile dar bant FM iareti f = 75KHz ve f c = 100MHz iletilecektir. kinci osilatr
frekans f 0 = 9.5MHz olduuna gre n deerini bulunuz.
120

f1
f1
n1
f2
f3
f 2
f 3
n2
fC
OSLATR
f 0 =9.5 MHz
Sinzoidal modlasyonda frekans sapmas f = f m olduundan

f min = 0.2. f m = 0.2.100 = 20 Hz
f max = 0.2. f m = 0.2.1500 = 3 KHz
f = 75 KHz kn elde etmek iin n gibi bir arpc kullanrsak;
20.n = 75000
n = 3750
20 Hz ( 3750 ) 75 KHz
tayc iaret iin ise;
100 KHz ( 3750 ) 375000 KHz , istenilen tayc elde edilemedi.
O halde n1.n2 = 3750 olmaldr. Bunu salamak iin n1 = 75 ve n2 = 50 eklinde arpanlara

ayrtrlabilir. Bu durumda istenilen sonu elde edilip edilmediini aratralm.
f 2 = n1. f1 = 75.100 KHz = 7.5 MHz
f3 = 9.5 7.5 MHz = 2 MHz

f3 = 1.5 KHz
f 2 = n1.f1 = 75.20 Hz = 1.5 KHz
f 2 = n2 . f 3 = 50.2 MHz = 100 MHz

f = n2 .f3 = 50.1,5 KHz = 75 KHz
olduundan sonu olarak n1 = 75 ve n2 = 50 alnr. FM iaretinin ifadesi ise
S FM (t ) = Cos 2 108 t + 0, 2.75.50.mn (t )
t
S FM (t ) = Cos 2 108 t + 750.mn (t ) ve mn (t ) =
m( x).dx
t0
elde edilir.
m( x).dx
t0
max
PROBLEM: m(t ) iaretinin frekans snrlar 300 Hz 3,3KHz olup FM ile iletilmektir. FM
retiminde dolayl yntem kullanlmaktadr. = 0.5 rad , f1 = 100 KHz ,
f 0 = 9.5MHz
olduu ve ktaki iaretin f = 75KHz ve f c = 100MHz olmas salanacak ekilde n
deerini belirleyiniz.
121

f1
f1
n1
f2
f3
f 2
f 3
n2
fC
OSLATR
f 0 =9.5 MHz
f 2 = n1. f1
f 2 = n1.f1
f3 = f 2 f 0
f 3 = f 2
f c = n2 . f 3
f = n2 .f 2
f c = n2 . ( f 2 f 0 )
f c = n2 . ( n1. f1 f 0 ) n1 = 5, n2 = 100
f = n1.n2 .f1
4.5. AI MODLASYONLU ARETN ALINMASI
Verici knda PM ve FM iareti A genliine sahip olacak ekilde retilir. Bu iaretin alc
tarafa var sresinde iletim bandnda eitli etkenlerle, sabit genlik zelliini koruyamaz.
Ancak iaret alc tarafa olduka zayflatlm olarak varr. Genel bir a alc blok devresi
ekil 4.17de verilmitir.
ANTEN
FMW : 88-108 MHz
f IF = 10, 7 MHz
RF KUV.
S r (t )
S (t )
CL (t )
Akortlama
IF KUV.
R(t )
LMTR
x(t )
m '(t )
AI
DEMODLATR
f IF 75 KHz
f L = fC + f IF
LOKAL
OSLATR
ekil 4.17. Genel bir A alc blok yaps

S r (t ) = Ar (t ).Cos [ wct + (t ) + 0 ]
Ar (t )
122

eklindedir. S r (t ) modlasyonlu iaret RF bandndan seilerek kartrlr ve ara frekansa
tanr. FM alclarnda ara frekans deeri 10, 7 MHz dir. Dk frekansa indirilen
modlasyonlu iaret ara frekans katnda ykseltilerek, genlikteki istenmeyen deimeler bir
snrlama devresi (limitr) yardmyla dzeltilir. Bu ilemden sonra deien zarf genlii sabit
ve Ar ye eit bir deere getirilmitir. Demodlatr giriine uygulanan x(t ) iaretinin zarf ve
as ise;
x(t ) = Ar Cos ( wi t + (t ) + 0 )
veya
x(t ) = Ar Cos ( (t ) + 0 ) .Coswi t Ar Sin ( (t ) + 0 ) .Sinwi t
z (t ) = Ar Cos ( (t ) + 0 ) + Ar Sin ( (t ) + 0 ) = Ar
A Sin ( (t ) + 0 )
= tg 1 r
= (t ) + 0
Ar Cos ( (t ) + 0 )
bulunur. Alcda akordlama ile seilen iaret;
2
S r (t ) = Ar (t ).Cos [ wc t + (t ) + 0 ]
alp m(t ) bilgi iaretini yeniden elde etmemizi salayan demodlatr dzenlerine ihtiya
vardr. Bu demodlatr ancak faz dedktrleriyle salanr. nk yukarda bulunan
modlasyonlu iaretin zarf sabit olup as m(t ) iaretiyle deimektedir. Bir faz dedktr
ekil 4.18 grlmektedir. ou kez byle bir dzenleme, giri iaretinin Arctg fonksiyonu
olan saysal bir bilgisayar ile gereklenebilir.
LPF
Sinwi t
Sr (t )
Coswi t
LOKAL
OSLATR
tg 1
f q (t )
f c (t )
(t ) + 0
LPF
ekil 4.18 Faz dedektr blok yas

Uygulamada a demodlasyonu iin 3 temel yntem uygulanr.
1.
2.
3.
4.
Frekans ayrma (Frequency discrimination)

Faz ileme (Phase tracking)
Sfr gei sayclar (Zero cross counter)
PLL
123

Bunlarn dndaki yntemlerin (frekans kompanzasyonu, frekans izleyen geri besleme
frequency feedback gibi) hemen hepsi bu saylan 3 yntemin bileiminden biridir. imdi bu
yntemleri inceleyelim.
4.5.1. FREKANS AYIRMA
Frekans ayrma (discrimination) terimi, modle edilmi iaretin frekansndaki ani sapmalar,
bu deiimle orantl biimde, genlik deiimlerine dntren bir ilemi belirtir. Bu
gerekten de modlasyon ileminin tersidir. Bu ilemi gerekletirmekte eitli yntemler
kullanlr.
FREKANS MODLASYONUNDAN GENLK MODLASYONUNA DNM
FM iaretinin demodulasyonunda frekans ayrma ynteminin gereklenmesinde kullanlan

yollardan biri FM-AM dnmdr. Bu yolun ana prensibi, bilgi iareti m(t ) nin, an frekans
ifadesinden hatrlanabilecei gibi, ann trevi ile orantl olmasdr. FM modlasyonlu
iaretin a ifadesi;
t
(t ) = wIF t + k f m( x)dx = wIF t + (t ) + 0

t0
Ani frekans ifadesi;

d
(t ) = wi (t ) = wIF + k f .m(t )
dt
fi (t ) =
1 d
(t ) = f IF + f .m(t )
2 dt
0 m(t ) 1
Eer limitr knda elde edilen x(t ) iaretine ideal trev alma ilemi uygulanrsa hem FM
hem de AM zelliklerini ieren bir iaret elde edilecektir. Kosinsn trevinden kaynaklanan
negatif iaret, bu yntemin uygulanmasnda bir engel oluturmaz. Limitr k;
x(t ) = Ar Cos (t )
olduu bilindiine gre bu ifadenin trevi
d
d
d
x(t ) = Ar Cos (t ) = (t ) . Ar .Sin (t ) = Ar . '(t ).Sin (t )

dt
dt
dt
x(t ) nin ara frekansta bir iaret olduu unutulmamaldr. Bu ifade 2 ye blnrse,
A
1
x '(t ) = r . '(t ).Sin (t )
2
2
elde edilir. '(t ) ise yukardaki ifadeden yerine yazlr ise
124

1
x '(t ) = Ar [ f IF + f .m(t ) ] .Sin( wIF + (t ) + 0 )
2
elde edilir. Yani bilgi iareti hem iaretin zarfnda hem de a ifadesinde vardr. Bu ifade
kartezyen eklinde yazlr ise;
1
x '(t ) = Ar [ f IF + f .m(t ) ].{Sin( (t ) + 0 ).CoswIF t + Cos( (t ) + 0 ).SinwIF t}
2
elde edilir. aretin zarf ise
z (t ) = Ar [ f IF + f .m(t ) ]
olacaktr. Bunun anlam S FM (t ) iaretinin trevinin zarf, m(t ) bilgi iaretini iermektedir.
Dolaysyla elde edilen iaret FM+AM ekline dnm oldu. Bu yntem blok olarak ekil
4.19 da verilmitir.
x(t )
DEAL TREV
DEVRES
x '(t )
1
2
ZARF
DEDEKTR
y (t )
ekil 4.19 FMden AMe dnm blok devresi

Zarf dedektr knda ise;
y (t ) = Ar [ f IF + f .m(t ) ]
elde edilir. Bylece bu yntemle FMden trev alc devre ile AMe dnm yaplm ve de
zarf dedektr ile m(t ) bilgi iareti elde edilir.
EM DEDEKSYONU (SLOPE DETECTION)
Zaman dzleminde trev alma, frekans dzleminde jw ile arpmaya edeerdir. Bu nedenle
giri iaretinin frekans aral gei fonksiyonu jw ile dorusal olarak deien bir filtre bir
trev alma ilemi yapar. ekil 4.20de paralel rezonans devresinin transfer fonksiyonunun
iziminden grlebilir.
125

H( f )
x(t )
x '(t )
f0 +
f0
B
ekil 4.20 Bir paralel rezonans devresi ve transfer fonksiyonunun izimi.
ekil 4.20de grlen devre akortlu bir trev alc gibi alabilir. Giriine uygulanan iaret,
t
x(t ) = Ar Cos wIF t + k f m( x)dx

t0
uygulandnda, RLC rezonans devresinin, rezonans frekans f 0 + ise ve FM iaretinin

dt blgede H ( f ) transfer fonksiyonu jw ye gre yaklak dorusal ise k iareti
giri iaretinin trevidir.
H ( f ) = jw = j 2 f
eklindedir. Bant geiren bir filtre iin ise trev devresinin transfer fonksiyonu ise,
H ( f ) = h0 . f IF + h1 j 2 ( f f IF )
ifadesi ile verilebilir. Bant geiren filtre iin trev alc devreye ait sistemin frekans cevab
ekil 4.21deki gibi olur.
H( f )
h0 f IF
f IF
2 ( f m + f )
ekil 4.21 Trev devresi transfer fonksiyonunun izimi

Eer S (t ) nin frekans sapma snrlar boyunca filtrenin cevab dorusal ise trev bozulmasz
olarak elde edilir. Bu tip cevapta H ( f ) nin sfrdan farkl bir treve (yani eime) sahip
olduu yerlerde kullanlr.
126

x(t ) nin trevi ayn zamanda, sonlu fark yaklam ile de elde edilir.
x(t ) x(t T ) x(t ) x '(t )
=
2 T
2 T
2
Byle bir sistem, gecikmesi Tye eit bir devre yardm ile salanabilir (ekil 4.22).
Uygulamada zaman gecikmesi lineer faz karakteristikli akort devresinin faz gecikmesi ile
salanr. Burada,
( wIF )
T=
wIF
x(t )
x(t T )
x(t )
t
T
ekil 4.22 Sonlu fark yaklamyla trev ilemi
olarak deiir. Blok olarak faz geciktirici devresi ekil 4.23de verilmitir.
x(t )
x '(t )
GECKTRC
T
ekil 4.23 Sonlu fark yaklamyla trev ilemi gerekletirecek blok yap
rnein 360 lik bir faz kaymas (
rad . ) sonucunda 100 MHz de T =
5
bir zaman gecikmesi salar. Genel olarak zaman gecikmesi;
T=
1
= 1 nS lik
5 2 108
.
FAZ KAYMASI (rad )

2 .FREKANS ( rad .Hz )
127

Analog Haberleşme - Sıtkı Öztürk

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Analog Haberleşme - Sıtkı Öztürk

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Elektronik ve Hab. Mh.

Analog Haberleme - Stk ZTRK

Elektronik ve Hab. Mh. Analog Haberleme - Stk ZTRK

Elektronik ve Hab. Mh. Analog Haberleme - Stk ZTRK

FOURIER DNM ZELLKLER

1 [V(f - f ) + V(f + f )] 1 [V(w - w ) + V(w + w )]

e jwt df = Coswt.df = (t)

Elektronik ve Hab. Mh. Analog Haberleme - Stk ZTRK

Coswt.dt = (f) = 2(w)

BAZI FOURER DNM FTLER

Elektronik ve Hab. Mh. Analog Haberleme - Stk ZTRK

HABERLEME SSTEMLERNDE TEMEL KAVRAMLAR

1.1. HABERLEMENN AMACI

HABER GNDEREN TARAF (VERC=TRANSMITTER)

HABER ALAN TARAF (ALICI=RECEIVER)

Elektronik ve Hab. Mh. Analog Haberleme - Stk ZTRK

Alinan Hatal Bit

Yukarda belirtilen zelliklerin salanmas, haberleme sistemini tasarlarken aada belirtilen

Elektronik ve Hab. Mh. Analog Haberleme - Stk ZTRK

1.2. MODLASYONUN AMACI

Anten boyutlarn kltmek.

1.3. MODLASYON ETLER

Elektronik ve Hab. Mh. Analog Haberleme - Stk ZTRK

Elektronik ve Hab. Mh. Analog Haberleme - Stk ZTRK

Elektronik ve Hab. Mh. Analog Haberleme - Stk ZTRK

2.1. FT YAN BANT MODLASYONLU ARETN ELDE EDLMES

ifadesinden iaretin hangi frekanslar ierdii bulunur. Bu dnm m(t ) iaretine

frekans bileenleri elde edilir. Spektrumu izersek

c(t ) = Ac Coswc t = Ac Cos 2f c t

Elektronik ve Hab. Mh. Analog Haberleme - Stk ZTRK

yazlabilir. aretin spektrumu ise

Elektronik ve Hab. Mh. Analog Haberleme - Stk ZTRK

s (t ) = m(t ).c(t ) = [ Am1Coswm1t + Am 2 Coswm 2 t + Am3Coswm3t ]. Ac Coswc t

Elektronik ve Hab. Mh. Analog Haberleme - Stk ZTRK

S DSB (t ) = m(t ).c(t )

ekil 2.5. Genel bir modlatrn blok yaps

Elektronik ve Hab. Mh. Analog Haberleme - Stk ZTRK

ekil 2.6. DSB iaretini zaman dzleminde biimi

2.2. FT YAN BANT MODLASYONLU ARETTEN ANA BANT ARETNN

2.2.1. VERC VE ALICININ SENKRON OLMASI

r (t ) = s (t ).Coswc t = [m(t ). Ac Coswc t ].Coswc t

Elektronik ve Hab. Mh. Analog Haberleme - Stk ZTRK

2.2.2. VERC VE ALICININ SENKRON OLMAMASI

ekil2.8. Ana bant iaretinin tekrar elde edilmesi.

Elektronik ve Hab. Mh. Analog Haberleme - Stk ZTRK

r (t ) = S DSB (t ).Cos (wc t + L ) = [m(t ). Ac Cos(wc t + c )].Cos (wc t + L )

LPF knda ise

iaret tamamen kaybolacaktr. Eer (t ) eklinde zamann fonksiyonu olarak deiecek

m'(t ) = 2c m(t ).Cos

= Cos 0,8 = 36,86o

Cos (wc t 2ft )

ekil2.9. Ana bant iaretinin tekrar elde edilmesi.

Elektronik ve Hab. Mh. Analog Haberleme - Stk ZTRK

r (t ) = S DSB (t ).CoswL t = [m(t ). Ac Coswc t ].CoswL t

LPF knda ise

Elektronik ve Hab. Mh. Analog Haberleme - Stk ZTRK

S DSB (t ) = m(t ).c(t ) = Coswmt. Ac Coswc t

[S DSB (t )]2 = [ Ac .Coswmt.Coswct ]2 = Ac2 .Cos 2 wmt.Cos 2 wct

Elektronik ve Hab. Mh. Analog Haberleme - Stk ZTRK

Frekans blc devre knda ise;

m(t ).Coswc t.Coswc t

LPF kndan ise;

2.3. DSB ARETNN BANT GENL VE GC

Alt Yan Bant (AYB)