Hekimolu smail

Menan Cinleri

MENAN CNLER: 1
Akamn alaca karanlnda, yank otlar stnde ve kayalk bir vadide, Cinlerin Menan Padiah,
kabilesine dedi ki:
Bir zamanlar, buralar orman idi. nsanlar, insanlardan deil, ylandan, yandan ve kurtlardan
korkard. Geyikler dolar, blbller ark syler, iekler glerdi. Aalar yamurla ykanr, rzgrla
salar taranr, dereler alard. O gnler ok gerilerde kald... Balta girmeyen ormanlarn yerini imdi
bozkrlar ald. imdi balta sap bulmak bile zor...
yi ama dedeciim, bunlar niin anlatyorsun?
Evet, sen, bunlar zor anlarsn. Yine de anlamaya al yavrum. nk tecrbesizlik dertlere yol
aar.
Sonra btn cinlere dnd:
Ey Menan Cinleri, dikkat edin. Orman kesenlerin ocuklar, bugn birbirini kesiyor. nsanlar
kahvede, okulda veya bir meydanda toplanyor, yine insanlar gelip, bunlar ldryor. Artk eytana,
cine hatt mikroba gerek kalmad. Kurun yiyen insanlar am gibi yklyor. Kaanlar gizlenince,
geride insan lleri ve yarallar kalyor. Yine de insanca yaarlar m... Benim de buna aklm
ermiyor...
Dedeciim sen, hereyi biliyorsun, hem de aklm ermiyor, diyorsun.
nsanlar, ok ilerledi ve bizi getiler. Gkte uuyorlar, denizin dibinde gidiyorlar ve yerde de
birbirlerini yiyorlar. Son haberlere gre gkte ve denizde de sa-vagyorlarm. Bylece bize i kalmad
ve isizlik btn acl ile artyor. Bilmem ki ne yapmal?
Yni, insanlar arpmaya gitmeyecek miyiz?
Gereksiz... Onlar, meden aralarla birbirlerine arpyor ve arpyorlar. Bu yzden ou arpk
yayor. Biz de isiz kaldk ite. Fakat zlmeyin. Eskiden insanlar, cin hikyesi syler, elenirlerdi.
imdi biz de insan hikyeleri, hatt inanlmaz eyler anlatabilir, insan masallar syler, bylece
elenebiliriz.
Mesel insanlar, medeniyet denilen ok gzel bir ey bulmu, ok gzel bir dnya kurmular. Fakat
bu gzel dnyada durmadan savayorlar. te imdi bu masal sizlere anlatacam.
Dahas var: Dnya gzel, yaamak gzel derler, her sene binlerce kii intihar eder. Bu masal da
benden dinleyeceksiniz. mit ederim korkmazsnz.
Korkmazsnz deyince aklma geldi. Eskiden insanlar, cinlerden korkard, imdi cinler insanlardan
korkuyor, ne garip ey deil mi?
Bir gn musluu sklm emenin banda... Bir gn dal krlm aacn altnda... Bir gn sahipsiz
bir vatanda... Bir gn alayan bir anann yannda... Bir gn de tatil bekleyen polisin, jandarmann
civarnda sizlere insanlk masallar anlatacam. imdilik btn cinlere dm udur: nsanln
yitiren insanlardan
kann.

Ne zaman ki insan olanlar, birbirlerine destek olur, insanln yitirenleri, kanunlarn zincirine
balarsa, o zaman biz de ehirlere ineriz. nsanlarn hayat dzenlerinde arzalar karrz. T ki
kendilerini her eye hakim sanmasnlar ve Allah' unutmasnlar.
Hastalklar, insanlara il aratr. Dertler dnyann
6
geiciliini gsterir. Evet evet insan, u dnyay bir misafirhane bilmelidir. te bizim asl vazifemiz
budur.
Ksa kesiyorum ki, szn sonu, ba tarafn unutturmasn. Btn cinler sabaha kadar serbesttir.
Tekrar ediyorum, insanlardan uzak kaln ve insanlar gibi tehlikeli oyunlar oynamayn.
Ey Menan Cinleri, hepinize neeli zamanlar...
MENAN CNLER: 2
Menan Cinleri gndzle gecenin birleme noktasnda, ztlar lemine indiler. Hem iki kokan, hem
Kur'an okunan bir apartmana girdiler. Dikenler iinde gl yaratan Allah'a hamd ettiler. Kaplar
amadan, rya gibi, ibadet edilen daireye getiler.
Torunlardan biri:
Sa ol be Menan Dede, bizi ne gzel bir eve getirdin. Duvarlarda din levhalar... Perdeler kapal.
Her taraf tertemiz ve namaz klan, Kur'an okuyan bir ms-
lman...
Torunlar dikkat edin, siz insan deilsiniz. Her eyin hem dn, hem de iini grrsnz.
Offf Menan Dede, tylerim diken diken oldu.
Neden?
nk bu gzel hal, irkin gereklerin zerine ekilmi bir perde olmasn...
Menan Dede, gsn kabartt, heybetli bir grnt alp grledi:
Torunlaaar, yle ise perdeyi ayorum. te u mbarek mslmann kininden bir damla...
Gururundan da bir damla aldm. hret, makam sevgisi ve men-
faat duygularndan da birer damla alalm. Baknz, hepinizin gz nnde bunlar kartrp, nnze
koyuyorum. Bu damlay seyredin.
Torunlarn yzne dikkatle bakt. Hepsi sakindi. Kimsede tela yoktu. Menan Dede, sa elini
damlann zerinde dolatrd ve ekti. O damla birdenbire baka bir leme pencere oldu.
O mslman sanki secdeden yava yava kalkt. Kendisini tenkid eden din kardeine kin ateinden bir
para frlatt. Adam oturduu koltuktan aa dt. Yandm diye bard ve yakan da syledi.
Fakat kimse inanmad ve yank yerini de gsteremedi.
O mslman, vicdannda hafif bir rahatszlk duydu. Akln imdada ard.
Ak:
Byle kimselerin kendine de, milletine de faydas yok. Balonunu patlattna iyi ettin. Adam
olsunlar...
Ayn adam, bu sefer hretine glge drene iftira elmesi takt. Adam uzanverdi. Hayr dmedi
dedi. Hemen ilve etti. Drlm czdan almak iin byls bir numara yapt. kinci iftirasn da
mantk klfna sokup, herkesi kendisine inandrd. Drd adamn sayesinde ykseldiini sand.
Koltua biraz daha yaklat.
O mslman demet demet paralarn zerine basp, koltua kt. Otursam alalrm diye ayakta
durdu. nnde eilen balarn zerinde ykseldi. Onun eski taraftarlar, bilinmeyen bir yne
gidiyordu. O da balar zerindeydi. Etrafna baknd, eski dostlarndan kimse kalmamt. Yeni
dostlar ne isti/ordu? Ban kaldrd, mrnn sonunu grd. Dnyariin bittiini, bir-uuruma
geldiini zannetti.
O an, birdenbire o bir damla, bir deniz oldu. Kabar-
d, cotu. Kin dalgalan ile gurur kayalar arpt. hret rzgr ile'makam saraynn ats utu.
Menfaat klc, hkimiyetin boynunu kesti. Eyvah! diye haykrrken yine akl imdada yetiti.
nsanlarn ekserisi bozuktur, bunlara merhamet edilmez dedi. Rahatlad, etrafna baknd,
HZMET'in viran olan haline alad. Sulu arad. Gzyan silecek tek dostu kalmamt. Dost diye
yanna gelenler de onun oyununu, ona oynuyordu. Yuvarlak dnya dnyordu, ayn oyunu tekrar
ediyordu.
* * *
Menan Dede, ben bu oyunu sevmedim, gidelim.
Gidelim torunlar, gidelim. Kulaklara kpe olsun diye bir gerei belirtelim: slmiyet, kt
huylarmz iyiye dndrmek iin gelmitir. Srnen mslmanlar ise, kt huylarn koruyup,
slmiyet'i kendi sularnda aktmak istiyorlar. Bunun iin sular kirli akyor torunlar, gidelim.
Gidelim de, gerek msl'im anlar bulup, onlarla birlik olalm.
MENAN CNLER: 3
Galata Kprs'nn ortasnda durup etraf seyretmeye baladn m, stanbul bir efsane ehrine
benzer.
Efsane ehrine Menan Cinleri ne kadar yarar deil mi? Geldiler, kprnn korkuluklarna kondular.
Dal krlsa ku dmez kabilinden, ekinmediler. Bu yer, ok holarna gitti. Kklerden biri Menan
Dede'-ye sordu:
Dede, sen bizi bo yere buralara getirmezsin. Yi-
9
ne, insanln hamuru strap mayasyla m yogm! . cak?
Torun, bu cennet gibi dnyay balarna cehen nem eden insanlarn kendisidir. Dnya saraynn
ten fats olan Peygambere tabi olmayann bahtna bu gzel kprden aaya dmek, der.
Offf Dede! Ben byle eyleri istemiyorum.
Ben de istemiyorum amma bak geliyor ite... Hepsi batya doru baktlar. Gne ufkun
stndeydi. Cinlerden biri glerek:
Dede gnein batmasn m kastettin? Menan Dede, ban sallad:
Seni akll yaramaz seni... Evet gne batacak amma, iki gne birden batacak...
Menan Cinleri dikkat kesildiler.
Gen kz onlara iyice yaklat. Ayanda spor ayakkab ve blucin pantolon... Srtnda gmlek,
gzlerinde renkli gzlk, salar dzgn taranm. Sakin ve gzel. Yanaklar hafif kzarm. Gelip
geen arabalardan ona bakan ok. O da ok rahat, hibir eyle megul olmuyor. Kpry batan baa
yryerek geecek ve bylece gezecekmi gibi bir hali var. Menan Reisi ocuklara seslendi:
Hazr olun, bu kzn i dnyasna girip dnce ve hayallerine ahit olacaz.
Durdu:
Tamam m?
Herkesin susmas ve dikkatle Reise bakmalar evet manasna geldiinden:
Al hayaller lemi, al.
Ve ald kap.
* * *
Dnyam ykld, dnyay istemem. Sevgimin ateine yandm, sevmek istemem.
10
lmden nce insann hayat bir film gibi hayalinden geermi:
Gen kzn yaad hayat da film eridi gibi gzlerinin nnden geiyordu:
ocukken, gzel bahelerinde koarken, herkes ona en gzel sensin der, tutmak ve sevmek
isterlerdi. Babas daireden zel arabasyla gelir, annesi en ssl tu-valetiyle onu karlard. Kk gibi
ev, en insanlar, radyoda bir saz semaisi... Bazan bir bat mzii... Uaklar, hizmetiler... Sonra aile
toplantlar. Yemeler, imeler, glmeler, kahkahalar... lkokula ilk kayt olduu gn... Karneleri
pekiyi'lerle dolu. Bitmeyen baar. Sonra liseyi bitirmesi. Kendisine hayran olan, konumak iin can
atan, gsteri yapan delikanllar. Ve niversiteyi kazanma... stanbul'a geli. Yurtta kal. Dersler,
elenceler, akalamalar, gezmeler. Yine baardan baarya... Son snfa gelip birincilikle faklteyi
bitirme gnlerinde, bir yuva kurmaya karar vermek. Bir delikanlya Ona! inanmak, evlilie hazrlk
devresinde, bir elence gecesinde, satlmak...
Satlmak kelimesine gelince rperdi. Rengi sarard. Arkasndan kpkrmz oldu. Ne olacak be,
bunlar da arkadamz. Zevk, elence, para her ey bol, iste ve elen. diyen bir ses...
kinin tesiri geince, onu buldu. Dnn hesabn sorarken o: Brak gzelim bu lflar. Eleniyoruz,
yayoruz, hepsi bu kadar. Nikh falan gemiin rf ve detleridir. Gemite kald. Yuva dersen, btn
evler bizim.
nsanlar seviyordu. Herkese iyilik etmek istiyordu. Avrupa hayatna hayrand. Akla nem veriyordu.
Fakat dnyam ykld. Niin ve kimin iin yaayacam? Bir kadeh gibi elden ele dolamak. Bir kail
deh gibi bakalarnn deersiz bir elence leti ola te o kadehi ben kryorum.

Dedi, ani bir hareketle kendisini kprden aa fr latt.
lk la aaya indi. Sesi uzaklat ve bir kaya paras gibi Halic'in sularna gmld.
Offf Dede, filmin sonu byle bitmemeliydi.
Byle aacn byle meyvesi o]ur Torun. Nasl ki bir noktadan sonsuz doru karsa, bir akldan da
sonsuz fikir kar. Bunlarn ou birbirine zttr. Hepsi menfaate baldr. Zevkler ve elenceler de
menfaatin birer ubesidir. Pek ok gen, elence denen nesneyi zehirli bal gibi yer ve evvel manen,
sonra da maddeten lr. lenlerden birini grdnz. br lmden korkarak yaayacak, lm
hatrlamamak iin iecek ve kumar oynayacak. Binbir kez lecek, son lnde cehenneme gidecek.
Etrafna baknd:
Din d hayat! Hayat zehir eden hayat! Avrupa eytanna tabi olmak, sonra da eytana lanet
okumak, ne biim akl? Kadehler dolusu cin imek, sonra da cin arpm demek ,ne biim anlay.
Biz kimseyi arpmyoruz ki, kendi gnahlar, kendilerini arpyor, kabahat bize atlyor.
Ufka bakt:
Modern ailede gzya var. Alamayn, ocuunuz tahsil yapyor. Her iin ba tahsil...
Dede, ben sevmedim bu oyunu gidelim ne olur?
Gidelim Torun, gidelim. nsanlar bizi arpmaya balad, gidelim. Gzel Boazii, gzel kz
yedi. Bu dev'e bu kz... Gidelim Torun...
12
MENAN CNLER: 4
Dnya vard, fakat hi kimsenin gnlne gre bir dnya yoktu. Herkes yaad dnyadan
ikyetiydi. Menan Cinleri de bu dnyay sevmiyordu. Amma bu dnyadan ayrlmalarna da imkn
yoktu. Ekseriya geceleyin dnyaya inen Menan Cinleri, bu sefer gne klar ile beraber Ankara-
stanbul yolunun yaknma indiler. Akn akn gidip gelen bir sr arabay seyrettiler. nsanlarn
telana bir mana veremediler. Menan Dede zihinlerden geen eyleri bilmi gibi konutu:
Eer paray yeryznden kaldrmak mmkn olsa bu insanlar oradan oraya koturmaz,
bulunduklar yerde kalrlard.
yi amma Menan Dede, insanlar her iini para ile gryor. Para olmazsa perian olurlar.
Elbette torun, para ile.alakal her ey kalkmal ki, yine bir ahenk devam edebilsin.
Torunlar bu cevaba ok gldler. Biri:
Menan Dede, anlalyor ki insanlarn da cin olmasn istiyorsun. Nasl ki bizim para ile ve
paraya bal eylerle ilgimiz yoksa, insanlarn da bizim gibi bir hayat yaamasn arzu ediyorsun.
Amma ben byle bir ey istemem.
Ben de istemem. Sohbet olsun diye bunlar syledim.
Oradan kalkp byk bir hastaneye gittiler. Bekleme salonunun yaknndaki bir odada doktorlar koro
halinde ark sylyordu. Bir ud da onlara elik ediyordu. Dorusu ark sylemekte ok baarl
idiler. Bir hem-
13
ire gzelliini tehir edercesine gelip geti. Bekleme salonuna bir gz atnca iki kat olanlar,
inleyenler, rengi sararanlar elinde zarf, film gibi eyler tutanlar oktu. Kimsenin kimseye bir diyecei
yoktu.
Menan Cinleri bekleme salonunu geip koridorlarda dolamaya baladlar. Bir odada elli-ellibe
yalarnda bir hasta birisine hararetli hararetli bir eyler anlatyordu. Menan Cinleri hemen bu odaya
daldlar.
Hasta:

Kardeim dnya o kadar bozulmu ki, ocuklarm... Gerekten ocuklarm... Benim, ocuum,
bana ne dediler biliyor musun? Baba sen hayatn yaadn, artk lebilirsin, lmende yarar gryoruz.
nk sen lrsen biz daha iyi yaarz, dediler. Evvel canm skld. Hepsini azarlayacaktm. Fakat
daha biimsiz bir hal ortaya kmasn diye konuyu deitirdim. ocuklar, akay brakn, dedim.
Onlarn cevab ise beynime bir balyoz gibi indi. Kendimi kaybetmiim. Gzm hastanede atm,
ne dediler biliyor musun? Hayr baba, bu iin akas makas yok. Gayet mantkl konuuyoruz.
Hayatn yaadn. Artk bu ie paydos demelisin. Biz de senden kalan miras ve emekli maan alp
altmzda lks arabalar gnlmze gre yaamalyz. imdiden sana gle gle, dediler.
Hasta ban nne edi, yumruklarn skt. Dizine hafif hafif birka defa vurdu. Kalarn iyice att,
dilerini sikti:
Bir sigara ver.
Kardaki adam hemen bir sigara karp yakt, yanm sigaray uzatt. Dieri sigaray azna koyup
darya hi duman vermemecesine iine eke eke iti. Bam kaldrp arkadana bakt:
Neden bu sigarann iine zehir koymadn? ocuklarma niye yardmc olmadn?
Dieri gld: 14
Brak bunlar, unutmaya al. Herkesin eit eit derdi var. Senin de payna bu dert dm.
Shhatini koru. Daha kt durumlara dme.
Brak d. En sevmediim ey t dinlemektir.
Menan Dede, torunlarna dnd:
Torunlar, zaman makinesini otuz sene geriye evirin. Bakalm bu hasta genlik yllarnda ne
diyordu.
Birden bire bir baka lemin kaplar ald. 175 santim boyunda, yksek tahsil mezunu, lcivert elbise
giymi, gzel bir kravat takm, banda ftr apka bulunan bir gen, kendisi gibi yakkl olan
yanndaki kza unlar anlatyordu:
Ben din min gibi hurafe eylere inanmam. lim doru yolu, en iyi hayat gstermektedir. nsan akl
dine gerek brakmamtr. Seninle kuracamz yuvada bilgimizle, aklmzla mesut olacaz. mit
ederim hurafe eyleri yuvamza sokup huzurumuzu bozmazsn. Mesel bir ka kadeh iki, sonra bir
caz mzii ve birbirimizin kollarnda dans etmek, hayatn tadn karmak ne gzel deil mi? Zaten
hayat bu dnyadan ibarettir. yleyse hayatmz yaayalm.
Gen kz, delikanlnn kolunu sikti:
Hayalimi grr gibi anlattn. Hep ayn eyleri dnyoruz. Ne kadar da uyum iindeyiz. Biz bu
lkeye medeniyet getiren genleriz. Hayatmz Avrupa uygarlna gre dzenleyeceiz. Ankara
byk bir Paris olacak. O byk medeniyetin temellerini attmz iin ne kadar mesutuz.
Kk Cin:
Menan Dede, bu filmi burada keselim mi?
Torunlar, biz bu filmi btn ile biliyoruz. Amma biriniz ok ksa zetlesin. Herkes de
duyup iitsin. Belki gerekli olur.
15
Menan Dede, ben anlataym. : Anlat torun.
Bfeye dizilen kokusuz ikiler, masada duran ktlar, duvarda Avrupa resimleri, ssl bir
yatak odas, ahane misafir salonlar, mzik seti, plaklar ve gardroplar dolusu elbiseler, belki
otuz ift ayakkab, ocuklarn okula gitmesi, snf gemeler, doum gnlerinin, ya gnlerinin, evlilik
gnlerinin kutlanmas, mill bayramlarda halkevlerine gidiler, tanmalar, glmeler, servet elde
etmek, eyalar deitirmek, yksek kimselerle konumak, telefonlar, arabalar, Avrupa'ya seyahat,
moday takip, nihayet yalanmak, emekli olmak. Emekli baba bir mr boyu: Herkes kendi hayatn
yaasn. derdi. te ocuklar kendi hayatlarn yaarken, babalarna ve annelerine hayat hakk
tanmyorlar. Bu dikenleri kendileri yetitirdiler. imdi kendileri rahatsz oluyorlar. Ne acaip ey.
Menan Dede:
Sana kocaman bir aferin, ok gzel anlattn torun. imdi hastaya dnelim.
lemiyorum kardeim, zorla deil ya, lemiyorum. Amma intikamm alacam. Btn malm
huzur evlerine balayacam. Ben de gidip huzurevinde kalacam. u anda bana hayat verecek tek
ey bu intikamdr. Artk ocuklarmla aramdaki perdeyi kapatacam.
Avaz kt kadar barmaya balad.
Yok, ocuum yok! Hayat yok, dnya yok!...
Bu haykrlar zerine bir hemire elindeki enjektrle odadan ieri, dald. Misafirin de yardmyla
hastaya bir ine yapt. Ksa zaman sonra hasta derin bir uykuya dald. Artk gidebiliriz diye Cinler
oradan ayrld...
16
I
MENAN CNLER: 5
Menan Cinleri, yce bir da bana bulut gibi indiler. Oradan aalan seyrettiler. Uak pervanesi gibi,
byk bir eyin ehir zerinde dolatm grdler. Bu pervane hangi evin zerine geliyorsa, oradan
feryat figan ykseliyordu. Neden byle oluyor diye, merak ettiler.
Hayvan pazarnda iki kii birbirinin elini tutmu, sallaya sallaya heyecanl pazarlk ediyordu. Aslna
baklrsa alc, biraz fazla fiyat veriyordu. Satc ise daha fazla kr etmek iin direniyordu. Neticede
glerek konuarak anlatlar. smail Efendi, otuz tane kuyruklu koyunu nne katp gtrd. leden
sonra kyl day gidip paray alacakt.
le sonu gitti. Dkkndaki bir ahs smail Efendinin ok acele bir ii kt, yarn gelecek dedi.
Yarnlar, br gnler birbirine eklendi. Aradan bir ay geti. Kyl day parasn alamaynca, kocaman
byklarndan, trasz yznden, kaln bileklerinden utanmadan bir ocuk gibi gzya dkt. Adamn
yand her halinden belli idi.
Menan cinleri hemen alcnn yanna gittiler. smail Efendi, ikili bir lokantada arkadalar ile glerek
sohbet edip, kadehini yudumluyordu. Arada srada mziin sesine sesini uydurup sarho az ile,
kelimeleri yaya yaya ark sylyordu. Galiba masraf grecek o olduu iin dierleri ona iltifat edip,
ses karmyorlard. Kelimenin tam manas ile, adam hem aa, hem paa, hem de efendi idi. Ona yan
bakann vay haline.
Menan Cinleri F.: 2
17

Menan Cinleri, bir tarafta gzya dken, beri yanda keyfinden iki ien ve birbirini dolandran, bir
bakma da birbirini yiyen bu zdlar leminde, zd insanlarn haline akl erdiremediler. Dudak bkp,
balarn alp, tepesinde kar eksik olmayan yce bir dan bana ktlar. Korka korka aadaki ehri
seyrettiler. Gzlerinin nnde bir yanda alayan, bir yanda iki ienlerin tablosu vard. yle
korkmulard ki, ehrin bir anda batacan zannettiler.
Menan Dede:
Torunlaaar, haydi ulu aalarn bulunduu byk bir mezarla gidelim. Oras sakin. Bizi zecek
bir ey olmaz herhalde.
Hep birden gece karanlnda mezarla szldler.
Cinler, duvarlarn tesini de grdklerinden mezarlarn ii onlara bir baka dnya gibi ald. Baktlar
ki mezarlklar dardan grnd gibi sakin deil. Her biri apayr bir rya gryor gibi... Kimisi
korkun bir hayalin penesinde kvranyor, kimisi dmekte olduu uurumun dibine bir trl
varamyor, kimisi sevdii bir ile megul olup onun zevkine dalm gidiyor.
Torunlardan biri itiraz etti:
Menan Dede, buras ok kark. Benim bam dnd. zin ver, yandaki kprnn altnda biraz
dinleneyim.
Menan Dede:
Hayr torunlar, ben de atm. Bu insanlarn hayat ne kadar kark. arlar kark, evleri
kark, mezarlar kark. Gelin hep beraber insanlardan uzak-laalm, denizlerin zerinde kular gibi
ualm. Herhalde bizi mavi deniz, mavi gkler kurtarabilir. nsan eli <l';.m.y<i yerlere gidelim.
Mnan (inleri, zamana bal olmakszn dolatlar. Andan no kadar zaman geti, ne onlar biliyor, ne
de
18
biz. nk Menan Cinlerinin takvimi de, saati de yoktur.
Bir gn yce dalarn arasndan akan ulu bir nehrin ahengine hayran kaldlar. Dalar ycelikte ne
kadar heybetli idiyse, nehir de yerde yatmasna ramen, sahnyla, bazan durgun, bazan
homurdanarak ak ile korkutucu idi. Bu heybetli manzaray yaratan Allah'a secde edip O'nun
kudreti karsnda bir daha eildiler. Nehri takip ederek bir ovaya ktlar. Tam bu k noktasnda
gzel bir kaplca vard. Bir de maden suyu kyordu. nsanlar bu gzel yerlerde, byk gnahlar
iliyorlard. Menan Dede-.
ocuklar biz bu insanlardan hem korkuyoruz, hem de bunlarn acayip hallerini grmeden
edemiyoruz. Gelin bakalm u gzel yerlerde insanlar neden gnah iliyorlar?
Kalabala yaklatlar. Taksi ile bir kamyon arpmt. Ezilen takside skan bir delikanly
kurtarmaya alyorlard. Menan Dede dikkatle bakt, hemen bard:
Torunlaaar, dikkat edin! u ayaklan krlm adam, kylnn otuz koyununu alp, parasn
vermeyen smail Efendi deil mi?
Bir avu yere, bin cin skt. Hepsi birden baygn olan smail'in yzne baktlar. Hepsi birden
kollarn havaya kaldrp bardlar: Allah vardr, kimsenin, ahi yerde kalmaz. Dn kyl amca
alyordu, bugn smail Efendi alasn. nsanlar bu kafa ile giderse, bahtlarna alamak der. Eer
beerin gzyalarn toplamak mmkn olsayd, o da bir ulu nehir olurdu. Fakat bu nehri hibir deniz
kabul edemezdi.' nk gz-yalarmdan yaplm olan nehir yeertmez kurutur, doldurmaz boaltr.
Menan Cinleri, heyecanlanp fezalarda tur atmaya
10

ktlar. Bir meteor ta ile akalap, onun yanan yzn okadlar. Sana da uurlar olsun deyip bir
baka kuyruklu yldzn kuyruunu ektiler.
Fakat onlar yerde eken bir ey vard. Dnp hastanenin civarnda dolatlar. Ameliyathanede smail
Efendinin iki aya kesiliyordu. Yaknlar da kapda a-layorlard.
Sayl gnler hzla geti. smail Efendi zenginliin, hretin, elencenin kulesinden, fakirliin,
aresizliin ve sakatln ateine dt. Belediye ona acyarak ameliyat olduu hastanenin nnde bir
bfe verdi. O da bu bfede iki satmaya balad.
Kyl amca bu hadiseyi duyup, ky imam ile beraber ehre indi. Bu bfenin nne gelip smail Efen-
di'nin yzne bakt. Bir paket sigara... diyerek paray nne koydu. Biraz da ban uzatp, olmayan
ayaklarna bakt.
smail Efendi anlamam gibi, tanmam gibi bir hal taknd. Fakat iine yle bir mazi oku sapland ki
yz karard, gzlerinin alt ve aln kr kr oldu.
Kyl sigarasn alp ayrlrken mam Efendi kylye diyordu ki:
Bazan Allah'n cezas dnyada da aka grlyor. Adam her eyini kaybettii gibi imdi de iki
satarak hiretini kaybediyor. Kusura bakma, bana kzma; bu soruma da cevap verme: Sen, ne gibi bir
gnah ilemitin ki, otuz koyununu Allah eliaden ald? Dn ve tvbe et.
20
MENAN CNLER 6
Boazii sular, elektrik klarn yanstyordu. Evlerin pencereleri prl prl yanyordu. Gidip gelen
arabalar, Boazii'nde akan vapurlar, hoperlrlerden taan arklar, stanbul'un bir hayat ehri
olduunu haykryordu. Bu hayat ehrinde hayatna kymak isteyen bir adam vard.
Bu adam, sk aalarn iine yer yer serpilmi evlerin bulunduu tepede, byk nar altnda
oturmutu. Yannda arkada, bir de Menan Cinleri vard.
Kardeim, sen benim z kardeimden daha ileri ve daha kymetlisin. Karde gibi yaadk. imdi bir
derdim var. Bu derdimin derman sende. Bana yardm et, yalvarrm.
Seni hi byle grmedim. Sen, baka birisi olmusun. Yoksa bir cesette iki ruh mu tayordun.
imdi bir baka ruhla m konuuyorsun?
Uzatma lf, derman ol!
Derman nedir?
Bak kardeim, biliyorsun ki ben byk bir i adamydm. lerim aniden bozuldu. Karm ve iki
ocuum...
Alamay brak. Alayacak ne var. adamsn, karn ve...
Sus syleme! Beni ldr. Yalvarrm beni ldr. Menan Reisi:
Bakn ocuklar, dinden uzak u insann haline. Bir zamanlar akl iin yol birdir der, her ii
aklyla baaracana inanrd. leri iyi gittike aklna itimad artmt. Akll her insan gklere
karrd. imdi akl yznden ba dertte, canna kyyor.
21
Arkada:
Ben, seni nasl ldrrm. Hani biz kardetik hani biz arkadatk, dosttuk. hanete davetiye
karman doru mu?
Bilmem ki nasl anlatsam. Ben sigortalym kardeim. Ykl bir hayat sigortam var. Deli gibi
yzme bakma, anlamaya al. Ben lnce, karm ve ocuklarm sigortadan para alacak, perian
olmayacaklar ve beni de sevecekler...
Ahh ah, ben seni akll sanrdm. Okulda en iyi notlar alan sendin. irketlerde baa-r olan
sendin. Herkesin parmakla gsterdii adam sendin. Yeter, yeter, sen byk aklllardandn. Nasl
lmek gibi bir aklszla talip olabilirsin? Nasl sana yardm iin uzanan temiz elleri kana boyarsn?
Menan reisi:
ocuklar, akll adamlarn dt hallere bakn. Yksek tahsilin zerine km, lm gsterileri
yapyorlar. Ne yazk ki bizden baka seyircileri yok. Evet evet yine bu zavalllar dinleyelim.
Adam:
Bugn baka bir gn. Hayatmda hibir zaman byle bir gn yaamadm, bir daha da.
yaamayacam. Beni anlamaya all. Eer lmezsem yarn iflas etmi bir adam olacam. Mallarm
elimden alnm, maam yok, belki hapisim... Karm ve ocuklarm perian, feci istikballerine
strapla bakacaklar. Bunlar istemiyorum. Ben lnce iler tamamen tersine dnecek...
Nasl?
Sevgili kardeim, anlamaya al, yarn sabah saat sekizde ite bu narn altnda benim lm
bulacaklar. Ben, bana ait her eyimle gitmi olacam. Karan ve ocuklarm, sigortadan alacaklar
para ile iyi gnler yaayacaklar. Beni sevebilecek, belki de acya-
22



caklar. ok alt, iler aksi gitti, hatalarn hayat ile dedi diyecekler. Ve ben kurtulacam. Tipi
dinecek. Sessiz bir mezar ve ben...
Aman Allah'm! Bugn seninle karamasay-dm. Yahut kap gitsem ne olur?
Syle, syle, baka kurtulu yolu var m? Beni bin belnn iine brakman dostlua yarar m?
Herkes bana dman. Herkes benden yana dertli. Ben bilinmeyen adliye yollarnda, uuruma
giderken, sen lmek istemez inisin? Beni ldr, herkes kurtulsun. Ben yayaym herkes bin kere
lsn! Ah, bu kadar kuvvetli olduumu hi hatrlamyorum. Ey herkesin korktuu lm. Sana
meydan okuyorum. Ben katilimi seen adamm. te yldzlar ahit olsun ki ben katilime para
veriyorum. Al, kardeim, beni ldr, bir de yemeimi ye...
Seninle dostuz deil mi? Brak beni gideyim. Bana ok iyilik ettin. Onlara birini daha ilve et.
Benden lm deil, hayat iste. Seni yllarca saklayaym. Seni diyar diyar karaym. Senin iin
yaayaym.
Al u ba. Kalbime aniden sapla. Yava olmasn, barmayaym. Sonra git. Senden phelenen
olamaz. Sen, bana hayattn, hayatm aldna inanan olmaz. Aptal aptal yzme bakma. Kendine
sahip ol, baylp kalma. Unutma sigortadan alacam para iin lmem lzm. ntihar edersem para
vermezler.
Para iin lmek. Akln varaca en son nokta bu mu?
Anlamyorsun. Oturma salonunda veya gazinoda yahut felsefe dersinde deiliz. Srnmektense
lmek... Gzya aktnaktansa kan aktmak... Karanlk bir dnyada yaamaktansa gitmek. Haydi,
durma, tam uraya vur. Ah u kalbim bir durabilse. ller gibi mesut, mezarlar kadar sessiz ve
dnyasz yaamak, ne iyi...
23
Sen ldrmsn.
Daha iyi ya, bir deli ldrmek zor ey olmasa gerek. Bak boynuna sarlp, yzn elini pyorum.
u bak tutan elin ne kadar gzel. Ey sevgili kardeim. Bu zdrap ateini sndr, yanyorum. Yanan
birisini seyretmek sence aklllk mdr? Vur ki her gn bir kere lmiyeyim, bir defa lp kurtulaym.
Hayat bu mu? Hayat dolu arkadam, hayata dman! Hayat bu ise, ben bu hayat sevmiyorum.
Yolumun sonu sehbaya geldi, neyleyeyim. Her yol lme kar! Hayat, lm demek. Hangi mabuda
kurban oluyorsun bilmiyorum. Brak gideyim.
? Tutmuum yakandan. Ben mutlaka leceim. Yarn katilim olarak hapise girmek istemiyorsan, iz
brakmadan bu ii baar.
Yalvarrm sana beni bir defa brak!
Anladm ki ben, bana dmanm. Kendimden kaarken yanna geldim. Seni kandrp, buralara
kadar getirdim. imdi lme haznm. Vur ve beni kurtar. Hayat bir le gibi omuzuma km. Herkes
benden ireniyor. Bu halde yaayamam. Anlyor musun, lm hayattan daha gzel, sen de bana
dostsun, beni hayat felketinden al, lm beldesine koy, kurtulacana.
* * *
Duvar saatleri uzun uzun vurdu. Saat ya on bir, yahut on iki. Yldzlar gkte, ay denizde prl prl
parlyor. Yapraklar oynar gibi sallanyordu. Menan Cinleri gsnde bak olan bir adama uzun
uzun baktlar. slmiyet'in getirdii merhamet, yardmlama, doruluk, Allah'a snmak ve kadere
teslimiyet ekilmi gitmi. Ortada mitsizlik hanerini yemi, boylu boyunca uzanm bir eitim
kurban yatyordu. Byle ban byle zm olur deyip ekip gittiler...
* * *
24
BUNLARI YAZ!
Altm yalarndaki kadn, yzmze bakt, yutkundu:
Sizleri tanyorum. Sefiller'i okudum. Fantine'nin,. niversiteli genle yapt arkadaln sonunda
ektii ileleri, ben de ektim. Yani ben de bir sefilim. Trkiye'de roman yazlmam sefil ok.
Sefillerin derdine derman bulan yok.
Durdu, sonra:
Size nasl hitap edeceimi bilmiyorum. Olum diyemem. Kardeim hi diyemem. nk
ben yle bir insanm ki, insanlarla olan akrabalk hakkm tamamen yitirmiim.
Bu sefer, dikkatli olmak ve hayret etmek sras bana gelmiti. Gereksiz laflardan kaarak: Sizi
dinliyorum Efendim dedim.
Baknz! Bana Efendim diyorsunuz. Sonra piman olmy asnz...
Ne yapacam ve neye karar vereceimi armtm. Enteresan bir kadnla karlatma inandm.
Bir makale, bir hikye, belki de bir romann ip ularn bulabilirim midiyle, dinlemeye karar verdim.
Arkadam da dinliyordu.
Piman olmyacam, efendim. Dedim.
Bunu erkek sz kabul ediyorum.
25
O da glyordu. Yzme dikkatli dikkatli bakarak:
Hayatm ksaca anlatmak istiyorum. Parman, burnuma doru uzatt: Yazmanz art ile...
Efendim, bize yazacamz eyleri deil, yazm-yacaklarmz tembih ediniz.
Evet, evet! Siz gazeteciler ne bulursanz yazyorsunuz. Onun iin Ltfen u hususu yazmaynz
demeli, deil mi?
Anlayoruz...
Hayr hayr! Sizinle hi bir hususta anlaamya-cagz ve anlamak da istemiyorum.
Gzleri uzakta bir noktaya dald:
Hayatla, hayatmla dahi anlamak istemiyorum. Anlaacam hi bir ey kalmad.
Kck mendiliyle gzyalarn sildi:
Acaba Allah'la...
Durdu, dudan srd. Rengi sararmt. Eminim ki salar diken diken olmutu.
Ahhh, o mbarek ismi azma nasl alyorum? Ben...
Hkrarak alad. Ve hemen kendini toplad.
Bulunduum yeri unuttum. Kendimi hi af etmedim, siz beni sk sk af ediniz. nk sk sk hata
yapacam.
stirham ederim.
Ben ...deyip uzaklarda bir noktaya dald. Bir sre baktktan sonra ban sallad, uykudan uyanr
gibi:
Ben'i brak! Hayatm anlatacam. Glmeden, zlmeden, hissiz bir insan gibi, onu
dinlemeye alyordum. Bir ey sylemediimi grn-Oe, konumaya balad:
18 yandaydm, yksek tahsilli zengin bir delili ile evlendim. Biz de zengin idik. Gzelliim, bo-
M
yum boum yerindeydi. Epeyce de okumutum. Beyim memur olduu iin, evimizde anne baba diye
bir ey yoktu. O gnk kafama gre, bu arayp da bulunam-yacak bir eydi. Sk sk giyinir, kuanr
sinemaya giderdim. O zamanlar televizyon falan yok. Tek elencem sinema, bir de eimle beraber
komulara gitmek... Bir i geirdi:
Evet, sinemaya gitmitim. Yanmdaki kadn bana bakp bakp alad. Dndm:
Bir derdiniz mi var?
Sorma evladm. Bir kzm vard. O yattka mrn sana versin. Tpk senin gibiydi. Elmann yars
o, yars sen! Ben nasl alamayaym?
Diye, mendili gzlerine bast. Duygulanmtm. Onu teselli ettim. ok gzel konuuyordu. Temiz ve
modaya uygun giyinmiti. Bana itimat verdi.
Son olarak onunla anlatm. 18 yamda idim. O gnden bugne bir daha kimseyle anlamadm,
anlaamadm. Hayatm beni srkledi, lmedim bugne geldim.
Elini sallad:
Kartrmyaym, srayla gideyim: O kadnla evim dedii yere gittim. ki saat baygn
kalmm. Kendimi bir yatak odasnda buldum. Kendime gelir gelmez: Kahrolun diye bardm.
Bir erkek, en byk mantkszlk iinde, en mkemmel mantkl szleri sylyordu. Olan oldu, derdi
bytmeye gerek yok. Derdi tedavi etmelidir. Biliyorsun, scak bir yuvanz var, sevgili bir einiz var.
Bir an evvel onlara dnmek istersiniz deil mi? gibi szler sylyordu. ldrmamak elde
deildi. Keke ldrsaymm... Bir mr boyu akll olduuma piman oldum.
Bir aile faciasyla kar karya olduumu anlamtm. Gerek hayata zt bir hayat iinde yaam bir
27

kimseyi dinliyordum. Tesbitleri, kanser, gibiydi. Cmleleri, bomba gibi, beynimde patlyordu.
Gerei hedef tahtas seenler, bu kadn mahvetmitir. Bu da, onlardan intikam almak iin bir eyler
sylyordu. Sayklar gibi:
Gzlerini oymam gereken canavarlara yalvardm: Olan bitenlerden kocam haberdar etmeyin.
Ne olursunuz yuvam bozmayn. Kopacak dilleriyle sz verdiler. Eve ge kalmtm. abuka
yzm ykadm, tarandm ve dnyam ykan, hayatm zehir eden o evden ktm.
Alnn ovdu. Ellerini skt.
Kendimi af edemedim. Artk hi darya kmadm. Kocam iine gidince, kaplar kapatr:
Hrriyete dmanm! diye avaz avaz barr ve bam iki elimin arasna gmer hkra hkra
alardm. Ey aziz lm lge\ diye, lme davetiye karrdm. Kadn hrriyetinden bahsedenlere di
gcrdatyordum. Bir canavar olup insanlar paralamak istiyordum.
Elini yumruk yapp, masaya hafife vurdu:
Saat on bir idi. Kap alnd. Gittim. Posta diye bir ses duydum. Mektup kutusundaki zarf alp,
ieri girdim. Zarf anca, benim plak resimlerimle karlatm.
Gzlerini yrtarcasma at, hayretle yzme bakt:
Ne yapaym, lmyordum. Drya yaklmyor, kyamet kopmuyordu. ldrmak, aklm atmak
istedim, o da olmad. ntihar edemedim. Evi yakamadm. Gnlerdir yemiyordum, imiyordum.
Benim iin doktor aran kocamn yannda manen erimitim, fakat maddeten ayakta idim. Neden
yer yarlp iine dmyordum? Neden yaratan beni kahretmiyordu? u dnyada yaamaktansa
cehenneme razydm, neden lmyordum?
Hayat ateinde pimi, tuzuyla biberiyle kendine
28
bas bir sofrayd bu. Gnlme zehir aktyordu. Dinledim:
Birdenbire kararm verdim. Ailemi ve kocam kurtarmalydm!
Bu cmleyi syleyince dikleti. Bir kumandan gibi kararl konuuyordu:
Artk gz pnarlarm kurumutu. Batan gemide barmak gereksizdir. Beni yutacak dalgalara
kollarm amalydm. Bir mektup braktm: Sayg deer eim, rica ediyorum, benim gibi bir ala
arama, beni sevme, evlen, mesut ol! altna da hrriyet kurban diye imza attm. Evi terk ettim.
Beni isteyen alaklarn yanna gittim. ntikam duygularma balandm. Hakkn, adaletin olmad
yerde, intikamdan daha sevimli ne olabilir? Hayatta intikamdan baka bir isteim, gayem, malm
olmad. Ve unu anladm ki: Bir kadn, bir erkee insanlk, arkadalk, yardm vesaire iin yaklarsa;
erkek ona daima ehvetle yaklar. Bu ac gerei ge anladm.
Kurnazca gld:
kinci tesbitim kskanlk... evremdeki erkekleri kskanlk ipinden yakalayp onlar birbirine
bodurdum. Ne yazk ki niin ldklerini, hapishaneye niin dtklerini bilemediler. O kadar kt
insan var ki, onlar bitiremeden, ben bittim. Sanat, sahne, perde, bale, balo gibi tuzaklara gen
kzlarn dmemesini ok istedim, fakat oklar pekmeze en sinek gibi geldiler. Gelenler
medeniyet tuzaklarna yakalanp, esir veya klesi gibi altlar. Sermaye, anlyor musun sermaye
kadn oldular. Bir Jan Valjan kp, onlara el uzatmad. Her eyini kaybeden bu kadnlar
korkusuzdur. Bunlarn kaybedecek baka eyi yoktur. Hep bakasndan alarlar.
Yzme ciddi, ciddi bakt:
29
Afetlersiniz. nsanlarn, insanlk damarlar ku-rudumu ki, insanlk d yayanlara frsat
tannyor? Kadnlara hrriyet verilmi haa, tuzak!
Ellerini ap:
Kokumu et gibi ple atldm. Ben yle bir insanm ki, en kt yerler bile artk beni istemiyor.
Biriktirdiim paralarla iki daire aldm. Birinde oturuyorum, birini de kiraya verip yine... Evet yine
lmemek iin, bireyler alp, yiyorum. Kimsem yok. Yeryzne dm feza ta gibiyim.
Ellerini gsterip:
Kirli ellerimle, iim ezilerek din kitaplar alp okuyorum. Din kitaplardan ok faydalanyorum.
Kitaplarn btnnden zr diliyorum. Beni affedin size layk deilim, diyorum. Anladm, bizi
dinimizden ayrmlar. Dininden ayrlanlar meyhaneye, bara armlar... Barlarda mr tkettim.
Her eyimi kaybettim. Hayatm kaybetmediime zgnm. Evimi bir din kurulua vermek
istiyorum. Din kurulular da pis ey almaz ki...
Yine parman uzatt:
Mutlaka yaz! Ben de bir cumhuriyet ocuuyum. Hereyini kaybedip, hi bir ey bulamayan benim
gibi cumhuriyet ocuklarn yaz. Ta ki arkadan gelenler, bastklar yeri grsnler.
Ayaa kalkt. Emir verircesine:
Bana hibir ey sorma. Beni unut. Adm, sanm bilme. Ltfen hemen gidiniz. Geldiiniz iin
teekkr ederim.
Peki efendim. Allahasmarladk...
* * *
30
BR SABAH NAMAZI...
Sabahn erken saatlerinde hava bir baka trl olur. Rzgr baka rzgrlara benzemez: Ne meltem,
ne poyraz, ne bat... Sabah rzgr. Buna rzgr demek de doru deil; havann yapraklarla
akalamas, desek daha isabetli olur. Hele kular! Onlarn t, seher vaktinde t, insana
canllk kazandryor. Genlemi gibi, gen ise periler leminde yayormu gibi bir hal! Seher vakti
bambakadr. Bir hissin, bir grn ve bir duygunun izah edilememesi gibi bir sr tar. Biz o srrn
tesiriyle byleniriz, fakat srrn ne olduunu renemeyiz.
Sadece bunlar iin mi kalkard? Asla! Btn gn boyunca kimlerin nnde ba eip, nice emirlere
ba stne diyecekti. imdi, u sabahn erken saatlerinde yani gndzn balangcnda neden
Rabbine ba emesin, neden onun emirlerine bastne demesin? -te bunun iin erken kalkar, bu
arada havann, kularn ikramlar ile karlar, erken kalkmann bir zahmeti varsa bu zahmet iinde
on misli gizli zevk bulurdu.
Namazn ekseriya evde klard. Cemaatle kl diyenlere naallah der, Cemaat nerde? diye
kendi kendine sylenirdi. Camiye gelenlerin birbirlerinin dertleriyle dertlenip, sevinleriyle
sevinmediklerini, bu sebeple camide cemaatin bulunmadn syleyemezdi. O zaman kimse camiye
gitmeyecek, camiler de baka maksatlarla kullanlacakt. Bu vebal onu titretti. Ge-
31
leceim dedi. Yarn, sabahtan itibaren namazlarm camide klmaya balayacam.
Caminin cemiyet iindeki ehemmiyetini belirtmek gayesi ile elini akana koyup dnd: Ne
yapmal? Aklna be ay evvel fel olan komusu geldi. Borla dertle bir daire almlard. Dilerinden
trnaklarndan arttrp borlarn demeye alrlarken adamcaz fel olmutu. Artk sadece kuru
ekmek yiyorlarm. Halimiz nice olacak diye kh anlap, kh ah-uf ile vakti ld-ryorlarm. Doktor
demi ki: Fazla masraf yapmayn. Bu demektir ki, sizin dermannz eczanelerde yok. Velhasl para
alrlar diye hava almaktan korkuyorlarm.
Fevkalde bir fikir hatrna getirdii iin Allah'a kretti. O akam iki kak yemek yedi. Az yiyordu ki
uykusu derin olmasn, saat zr derdemez hemen frlasn. Hani amirlerinin kendisini ardnda
komas gibi, sabah namazna kendini aran saate yle cevap vermek istiyordu. Odada iki tur att.
naallah gzel bir sabah namaz klacam dedi. Kendisini ziyarete gelen arkadalarna caminin
cemiyet iindeki nemini anlatt. Onlardan biri iinin ok skldn syledi. Bir an sabah yapaca ii
ona anlatmay, daha dorusu bu ii ona teklif etmeyi dnd, sonra cayd. nsann can skntsn
giderecek ok eyler vardr mesel birisine iyilik etmek dedi. Ylan grm kurbaalar gibi herkes
sustu. Duvarlarla eyalarla birlikte herkes susuyordu. O an kendini aldran yolundaki Yavuz Sultan
Selim'e benzetti. Ben tek bama da gidebilirim, diyerek kendi kendine sz verdi. Havadan sudan
konuuldu. Bu arada bir baskn olsayd ayin yaparken yakalandlar diye radyo, televizyon ve
gazetelerde iln edileceklerdi. Fakat iin asl astar bu idi. Ya bir adam aranyordu veya bir adam
kendi kendine yemin ediyordu ki; Caminin cemiyet iindeki nemi tekrar su yzne k-
32
maldr. Ayin bunun neresinde. Sonra bu ii yapanlar hristiyan deil, Mslmanlard. slm dininde
de ayin yoktu. Amma bu, ilim fukaralarna nasl anlatlrd?
Giden gitti, saatin ngra ayarland, lmba sndrld ve uyuyana kadar bir ift dudak daima
kmldanp durdu. Belki dua, belki de kendi hususi dnyasnda mnakaa ediyordu. Yahut bir fikrin
etraflca izahn yapyordu...
Sabaha doru saat zr der demez frlad. Hemen yastn altndaki zarf kapt, onu ceketinin cebine
yerletirdi. Abdestini alp sokaa kt. Rzgr dallarla a-kalayordu, kular orkestra kurmu, sahne
hafif hafif aydnlanyordu... En hayalperest dekoratrn bile ku-ramyaca bir sahne!
Yava yava felli adamn evine yaklat. Soran olursa, bir rya grdm, onun zerine hasta komumu
ziyaret etmek istedim, diyecekti. Bu yalana peinen tvbe ediyordu. Fakat, mecburdu... Bahe kapsn
at, ayaklarnn ucuna basarak ilerledi. Kapnn nne gelince durup etrafna baknd. Sonra ani bir
hareketle eildi, kapnn altndaki boluktan ieriye zarf itti. Hibir ey yokmu gibi, dimdik emin
admlarla caminin yolunu tuttu. Bu, bir sabah namaz deil, hayatnn namazyd. lde yeermi tek
aa misali, hem yalnz, hem de memnundu.
Ertesi gn bir komu anlatyordu: Felli hastann zengin bir akrabas varm. Geenlerde yardm
edeceini vaad etmi, fakat mahcup drmemek iin gereken paray getirip gizlice kapnn altndan
atm. Ne adamlar, ne insan evltlar var, diye de hayretini gizlemiyordu. Dieri de renk vermemee
alt. inden de: Ya Rab, sana binlerce kr, beni hrete itmedin. Onu sadece senin iin verdim.
Sadece sen bil ve kabul et, yeter. diyordu.
* * *
Menan Cinleri F.: 3
33


K YZL BAYRAK
1958 senesinde Babakan Adnan. Menderes, Emirda'dan getiinde, gen bir imam camide bulunan
Osmanl Sancan alp, damn zerinde sallamt. ikyet zerine imam, mezzin ve bakkal tevkif
edildi, 3 ay yattlar. Basna ki yzl bayrak olarak intikal eden bu hadise yledir:
Savc iddianameyi okumaya devam etti:
Uzun zaman nce baladn zannettiimiz bir yeralt faaliyetinin belirtileri su yzne km,
daha kacan da tahmin ediyoruz. Cumhuriyet idaresinde bir Osmanl sanca, yani iki yzl bir
bayrak ekiliyor. Bu bayran kanunlarmzla yasak edilmi olmasna ramen ekilmesi,
maznunlarn, devlete meydan okumasndan baka bir ey deildir. Ayn bayran devlet bakann
teyi iin ekilmi olmas meselenin ehemmiyetini bir kat daha artryor. Bu sebepten, devletin temel
nizamlarn deitirmee teebbs ettikleri sabit olan maznunlarn cezalandrlmasna...
Hakim, maznuna hitaben:
Bu, iki yzl bayrak nedir ve nereden aldn? mam:
O bayran ne olduunu bilmiyordum, camide
duruyordu.
Sen o caminin imam deil misin? Camide bulunan eylerin ne olduunu ve nereden geldiini
bilmiyor musun?
34
Bilmiyorum, efendim.
Din grevlisisin, imamsn. Yalan sylemekten, adaleti artmaktan utanmyor musun?
mam, kpkrmz kesilerek ban nne edi.
Hakim bu sefer sordu:
ki yzl bayra tutanlardan biri de sen misin?
Evet, Efendim!
Baka kimler tuttu?
mam Efendiyle ben..
Bakkal?
Bayra, mam Efendi damda tutuyordu, biz yerde idik. Bakkal Efendi bana dedi ki: mam
yorulmutur biraz da k sen tut. Ben de raz oldum.
Peki. Bir devletin Bavekiline, lyiklie aykr ve kanunlarmzca yasaklanm bir bayrak ekilir
mi? Siz, Trk bayran tanmyor musunuz?
Tanyoruz Efendim.
yleyse niin Trk bayran ekmediniz de bir baka bayrak ektiniz,
Bavekilimize tezahrat yapmak istedik.
Yasak bir bayrakla m.
Biz, onun yasak bir ey olduunu bilmiyorduk.
Trkiye'de yaayan bir vatanda Trk bayran bilmezse bu mazeret deil, ayptr!
htiyar bir ahs kalabal yararak:
Durun. Durun. Sulu varsa o da benim. Dinleyicilerden ve resmi ahslardan bazlar:
Ne oluyor?
Tutun unu.
Deli midir? Oynak mdr?
Baba kendine gel buras mahkeme.
htiyar, ak sakalndan mit edilmeyen bir eviklikle halk yararak hakimler heyetine yaklat ve:
35
Hakim evladm, beni dinle. Ben getirdim, o iki yzl bayra, ben getirdim. Su varsa o da
benimdir.
Hakim hayret ve merakla savcnn mtalaasn alp ahidin dinlenmesine karar verdikten sonra:
Anlat bakalm nasl oldu bu i?
htiyar oh dercesine bir nefes ald:
Ben, Osmanl ordusunda onba Nuri idim. Har-b-i umumi bitti, bizi terhis ettiler. Biliyorsunuz,
sonradan tekrar askere arldk ve stikll Harbi'ne itirak ettik.
Hakim:
Baba tarihi brak sadede gel.
Sadedin iindeyim evldm.
Biliyorsun iimiz ok. Ayrca iin iinde sen de yoktun. Bu bakmdan ltfen ksa olsun. Ve,
ihtiyarm diye suu zerine almaya da kalkmayasm.
Rica ederim evldm, biz adaletin hizmetkryz.
Devam ediniz.
stikll harbi sona erdi. Bizi de terhis ettiler. Kymze dndk ve iftimizle, ubuumuzla megul
olmaya baladk. Bu mam Efendinin imdi bulunduu camiye t o zamanlar gider gelirdim. Bize
uzakt amma eski cami, ata' yadigr diye namazlarm orada eda ederdim. Bir duydum ki, yeni
kanunlar kyormu, Osmanl sancaklar da yasak ediliyormu. Eee Hakim Evldm, ben bu sancan
altnda senelerce arptm. Bu bakmdan ona muhabbetim vard. Onun yaklmasna gnlm raz
olmad. Bir gn, cemaat daldktan sonra sanca aldm, kuak gibi belime doladm ve kyn yolunu
tuttum.
htiyar ok yorulmu gibi i geirdi ve biraz dinlendikten sonra devam etti:
Aradan seneler geti. Ezan Arapa okunmaya balaynca iyi gnler geldi sanarak, bu sanca
getirip
36
ayn camiye koydum. Zaten onu bir emanet gibi muhafaza etmitim.
Etrafna baknd:
yi gnlerin geldiini sanarak onu getirip yerine koydum.
Yavaa:
Meersem gelmemi... Sesini ykselterek:
Hakim evldm, son szm u ki, Trkiye Cumhuriyeti nasl Osmanl mparatorluu'nun devam
ise, bugn grlen ayyldzl bayramz da o iki yzl bayran devamdr. Yani u iki yzl bayrak
da, ayyldzl bayrak da benim bayramdr.
Ap gstererek:
u iki yaray iki yzl dediiniz bayran ve u anhmdaki yaray da ayyldzl bayran altnda
aldm. Her defasnda Allah iin, millet iin ve vatan iin dvyordum.
Sesini yavalatt:
te evldm, su mu, meziyet mi nasl kymet-lendirirseniz kymetlendirin, ben imdi sizin
kararnz bekliyorum...
* *
YANLI YOL
Bilet kontrol, bilet kontrol... Kondktr, uzatlan biletleri ald, tek tek inceledi, sonra deldi ve geri
verdi. Yalnz birini elinde tuttu.
37
Evirdi, evirdi. Kendisine bakan, hatta biletini almak iin uzanan, belki altm yandaki adama bakt:
Bu bilet senin mi?
Evet efendim.
yi etmedin hemerim. Yanl trene binmisin...
Adamn az ak kald. Gzleri, kondktrn yzne takld. Sonra bir keder dalgas dolat yznde,
izgiler iyice derinleti. Biraz siyahlar gibi oldu. Eli titredi ve dizine dt.
Yanl tren mi?... Diye sylendi.
Trencinin, merhametle kaybedecek zaman yoktu. Bunun iin acmakszm bard:
Haydi beyim bekletme, iimiz ok. Adam darya bakt, sonra biletiye dnd:
Yani...
Yanisi manisi yok. abuk hazrlan ilk istasyonda ineceksin.
Sonra?...
Sonras beni ilgilendirmez, oyalanma, haydi... Adam yava yava yerinden doruldu.
Doruldu
amma, sanki srtnda ar bir yk vard. Bu sebepten belini dorultamad, torbasn eline ald, yank
bir sesle:
Bu ne kadar ok yanl? Yanllarn hepsi beni mi buluyor? iim yanl, yolum yanl, evim yanl,
tren yanl. Hey Yarabbi doru denen ey nerde?
Adam bunlar yank trkler gibi yrekten sylyordu. Lakin kompartmandaki sessizlik bozuldu,
herkes glmeye ve kmldanmaya balad.
Pencerenin nnden telgraf direkleri hzla geiyor. Telefon telleri alalp, ykseliyor. Karda bir da
yan gelmi yatyor. Meyilli ova, dan eteine kadar uzanyordu. ..
Yolculara dnd:
38
Efendiler bu tren nereye gider?.
Samsun'a...
Tuuu akla bak be... stanbul nere, Samsun nere? Sivas'tan stanbul'a bilet al, Samsun'un yolunu
tut. Hey gidi dnek dnya, yolumu yolsuzlua evirdin gene...
Yolculardan biri:

Adam, baya akll, nasl olmu da yanl trene binmi?
Dieri:
yle dert vardr ki, insan kr ve sar eder...
O, bunlar duymad, uvaln eke eke, k kapsna yanat. Tren ac ac tt. Hzn kesti ve durdu.
Gz kr olsun!
Diyerek indi. Durmadan kendi kendine syleniyor, eliyle de iaretler yapyordu. yiyi kt, kty
iyi gsteren cehaletin gz kr olsun! Yanl gsteren, doruyu buldurmayan akim gz kr olsun!
Evld gurbete salan, onu atee atan mektebin gz kr olsun!

Merhaba hemerim, ho geldin...
Gelene ho geldin demek dettir amma, ho gelmek nedir bilmem.
Canm, hele selmmz al. Ortal kartrma.
Selm nedeceksin efendi, u bilete bak hele...
Haaa, yanl trene binmisin.
Bu kanc yanl, sem bilmezsin. Hayatm torbaya koyup szsen, yanltan baka bir ey
dklmez.
Bizim de kaderimiz budur ite. u ara istasyonunda, ya hi adam gremezsin veya grrsen, ok
antikasna rastlarsn.
Ne ise efendi, dert kpnn azn amadan syle, bu bilet n'olacak?
Ez de suyunu i, karn arsna iyi gelir. Adam elindeki uval yere koydu, stne yklr gibi
oturdu. Sonra apkasn ald, skt:
39
Duman duman olmu karki dalar Duman banda ttenler bilir.
Diye elini kulana att. Tpk ay nda ift srer gibi sylyordu.
Tren geip gitmiti. Gne klarn ekiyordu. Sanki her eyin ayrlk zamanyd. Gurbet olanca
arl ile kmt. Makas keyfe geldi:
He garda he...
Gibilerden sarhoumsu bir nara att.
Benim derdim bakasna keyf veriyor diye, adamcaz iyice hislendi. inin kanadn zannetti.
Yaa-ran gzlerle:
Oul oul, bir gl iin blbl giymi karalar Bu dert beni oa koymaz paralar.
Alknd. Sk sk derdini trklerle1 dile getirirdi. Fakat her ey nafile... Trky bitirmeden
doruldu, apkasn bana att, uval srklemeye balad.
Makas:
Nereye, dur hele...
aya dmm beyim. Sular srklyor beni. Selin gtrd adama, nereye, denir mi?
Makas biraz uyand:
Hele dur arkada, sende bir eyler var.
Sadece dert, sadece ile, sadece ac var. Beni kurt yese kederinden lr.
Ne ise akam oldu, * buyur orbay bizde ielim...
Sa ol, efendi. Beni bir trene bindir, gideyim.
Nedir bu derdin? nedir bu teln?
Ne sen sor, ne ben syleyeyim. Anlatrsam, ta-] amayan kalbler yaralanr. Sau- olmayan
kulaklar patlar, kurumayan gz pnarlar coar.
Sen bir kylsn, szlerin baka...
Dert adam syletir. Bana lf bilmeyen Sadi derlerdi. Lkin evim yanyor, barmayaym m?
40
Peki dinliyorum...
Uzun szn ksas, gzmzn nuru, evimizin, unu, hayatmzn umudu bir olumuz vard.
Yemedik yedirdik, giymedik giydirdik, gmleimizi satp onu okuttuk. Sonra yksek tahsile
gnderdik. Radyo demi gazete yazm... Kurunlar atlm, bombalar patlam, yavrumun da ismi
varm.
Durdu, daa doru dnd, alaca karanlkta ge ulaan daa seslenircese:
Oul, oul!
Aamadm kar dan kurdu var Yavru gitmi l kalacak yurdu var. Her yiidin gnle gre derdi var
Benim derdim hi birine benzemez.
zlme kardeim, oluna bir ey olmamtr, in-aallah.
Sadece oul mu? Anas yataklara dt. Kardeleri figan ediyor. Benim yreim ta deil.
Olum da mektepte... Gya okuyup adam olacak. Anari denen ylan, yavrumu zehirlemi. Gidip de o
zehri ben ieyim.
Sonra aniden dnd:
Efendi tren mi geliyor? Makas ban sallad:
Marandiz amma, seni yolhyaym. Belki derdine derman olan bulunur.
Sa olasn efendi, demek hell st emmi olan da var. Sa ol efendi, sa ol.
ef trenin yanna verdiler. Kara tren, kara ufuklara, doru yol ald. Bir baba, anarinin kanl
kollarndan olunu alacakt. Belki diri, belki l...
Makas, evine doru yrrken istasyon yanndaki yal aaca bakp, mrldand:
41

Ay geti, yl dnd unuttun beni stne adn yazdm aa. Atn dertlerimi kanattn beni Altnda
trkler dzdm aa.
* * *
MEKTUP
Sevgili babacm ve anneciim, gnaydnlar eder, esenlikler dilerim.
Derslerim iyi gidiyor, bundan kvan duyuyorum. Snf geeceim kansndaym.
Yurda tandm. Giysi alacam, mani gnderiniz.
Sosyal problemlerimizin halli iin brifingleri izliyorum. Sosyalizm bizler iin stn karlar
salayacak. Ve hepimiz zengin olacaz.
en ve esen kalnz. Herey gnlnzce olsun.
Olunuz. Babadan oula cevap:
Sevgili olum;
Mektubunu aldm, teekkr ederim. Allah, sana evvel shhat ve afiyet versin, sonra derslerinde
muvaffak etsin.
Annen ve ben selm eder gzlerinden periz ve be vakit namazda dua ederiz. Kardelerin ellerinden
perler.
Olum, derslerin iyi gidiyormu. Buna evvel sevindik. Evldm, biz eski zaman adamyz, mektubunu
bize gre yaz. Yani bizim anlyacamz gibi syle. n-42
k mektubunu aldk sevindik, okuduk anlamadk, endieye dtk. Sonra anan iki yumurtay bir eline
ald, dier eline de senin mektubu ald, Biki Diki okuluna giden Glsm'e okutmaa gitti.
Senin mektubunu anlamak en zor naktan daha zormu. Sonra demi ki derslerim iyi gidiyor
diyor. Bunun iki manas var. Biri, snf geeceine almet; dieri de, dersler Kzlay Meydan'na doru
gidiyor manasna gelir ki, snfta kald gndr. Tabii annen bunu duyunca elini dizine vurmu, bu
arada dier elini hrsla sknca yumurtalar da krm.
Sonra yurda tanacan yazyorsun, yavrum, bizim yurdumuz bize yeter, ne yapacaksn ellerin
yurdunu. Bak cennet gibi yurdumuz var, elhamdlillah her ey bol. Gel etme, eyleme, baka yerlere
gitme. Aman yavrum, gvur iine gidip ne yapacaksn. Burda ms-lman iinde otur. Hi deilse
lsen birisi ln ykar. Gitme.
Olum Giysi'ye m ak oldun. Nerden buldun o gvur kzn. Ben sana nur topu gibi kzlar bulurum.
Grsen ayn on drd zannedersin. Hem Giysi'nin dili diline uymaz, dini dinine uymaz. Evldm,
bizim razl-mz yok. Annen diyor ki Giysi'yi alrsa stm haram ederim.
Gzel evldm, mni istemisin, bir tane yazalm. Eer fazla mniye ihtiyacn varsa misafir
ekerlerinin iinden kyor. Yarm kilo eker al, hem ye, hem mnileri topla:
Oul, dalar karard kardan Haber gelmedi yardan Ya gel, ya mektup yolla Kurtar bizi bu dardan.
43
no5
uapaoq-Bq %\2 'jba au a A ap uas 'uiipBiAa aq a A ap nag
iniu jtlio isauiaA jbAab^ unuo xiaji -jaoi "Bqjof) unSaaq zg -trepnn^ns uiiuaq uiuas 6-ioAiu -Tszmf
uapjau x&Qxeo. ng 'JoAt diAiA pq jog -joAiza Bp^qBJ^ xapoui tios 'aoAid'eA \\\ ua^jrq -5fnS
nj^ciQ ''Buituie unsjoAtpai[n aun'Bt riq uag
i^aaaS auau '^axsfn auxjmi o xrepBtuqaoS ub^^bjv FS'Bu nag uut^iS'bp u"Bp
"BUI O [BU 'TUI XIipEUe 'BpXIO J"BA 1^
^iq nAnj, Siui^'bo'bxo xqiq-BS j-eui uap O isia^auiziq m^Bq '-w au uxSipap
)tS aqa^aui ^asn uas 'aq
treptn^ra un;ng "3 inuasuii>f n^un5 izeup ureaBq o ?eq'eg
epui'Bj'Bq 'uiuaA raauia uixjuti^ ueg ^,uiirui ^[V-ovyb tiruiSxiaz aAip a^[ ^iinoo aq p n?3P
^^BO
'ap nap Pl^sa tt'Bui'Bz o
xiniiSuaz
'BUIS'BJ'Bd
uiSuaz
nq
-uaz ziuitdsq aouTjea uz^bAsos xuiSioBq'Bq
* *
5w[ 'ziSaoaaapuoS -bubs ra rpaA uauire 'x
'ipji^jjT-irq i
nq a^T;atajaq zraBtp uizis q/en'B'BuI ?JoAt^st
tre Jiq 'aoAT5{i5 qi{ aoxriAap ^auuaQ uaxruB uxruoAni[n.zn 3to ap nag xiis^a dis^u tzi i^wb^^i
aA W3\ii\ 'q^IIV P8!-18!! litB^l .nq iutuib 'unpiAa uiuiy uisiuiap unsp Aa J8H tnsiuija enp
azrq -epunuos
au 'xnn? au 's
jjq op ta etnzj Tpax^os tpuaja zt-ba 'nunq unS ?jt^u'Buh'bjc'bA jrA^q Bpui'BJ'BU u^nV* :R
anrajnAnq zruiu:aqui'BSiCacj znin^rL^o j^bs iziuiTapuoS raas 'eo -uipS eu^s zruoAipTS diuiSaS
Jn5in ^oo 'aurunSnp f>iq iztq uas ?UTS-I8A uapuir?!aq asjxiaA q^uv i "Btu^'Bzn la iaiwesBV[ uiifes
'vmnxAvA
^q ap aziq 'jt ap UT!}aui'Bqjaui -bstba ubu apunsfo 9B%
TUTSTBJ'Bd UUTB^Tinp BDUTip VO.V?[VUlAW![ U3S "*tj
?UTsiuia[apfnui
ubxbz pnag jz'Buip au 'jnp au 'aui -qA uBpuinipfBZ o ap uas uiaq 'auuapuo stsos aziq uixp -XA9
tibuiv JQ-^ X^ -tanuauxia 'jBXunu: ap Tsisog 5fBO -'Bio STSOS n?8P xuzttbAsos nq 'Suz'bA
SqxrBA a^a^aoB nu -nq 'n{ tpap uins^nf) utsiuizBA uzt^bAsos uas zrups^
xuas muaunajfo 3[T;aui^TjB Bpjng uiruoA auiSaoazof A'epyf uaiuiaxqojd 'um^So t[ti
Hyar deil, baba; havyar...
O da neyin nesi?
Ya, sen ismini duymamsn el kilosuna yz binlerce lira verip yiyor. Balk yumrutasma havyar
diyorlar.
ocuk, biz de tavuk yumurtas yiyoz. Ne diyon daha?
Eee, onun bol para kazanp bize caka yaparak harcamas doru mu?
Nidecen, Allah'tan kormazm halini diyon. Vaz ge bu szden.
Osmanllar Allah'tan korkuyorlard da onlar doru kimseler miydi yani?
Ne diyon? Allah'tan korkan eri mi olurmu? Tuu bama gelenler!.. Giz Hatice, ben sene
gvenin emme, giz doru de bu olanda bi gark var m? ldrrn bah, doru de!.
Aman, aam o cahilin lfna bakma, ho gr gitsin!
Deme le be hatun, o dinime tan etti.
Baba zengin olmak dinen yasak m?
Ha byle diycen, i deiir. Razk Allah'n, kime diler, ona verir. Benim gsmetim buymu, ok
kr.
yi ya ksmetini artralm istemez misin?
Olum ben seni giz gibi Angara'ya gnderdin, sen dul gar enesiyle dndn. Be ocuk size laftan
ba-ga birey retmezler mi orada? Hem sen kim oluyon ki benim gsmetimi artryon? Haddini bil
be ocuk, haddini!...
Anlatamyorum, imdi ben sana on bin lira versem, senin ksmetin artm olmaz m?
Olur.
Tamam anlatk: te sosyalizm gelince sana on bin lira vereceiz.
46

Nerden alp verecen oul?
? Get, istemem-, eksik olsun! Alayann mal glene hayretmez. Allah verirse bol hazinesinden
versin, kimsenin maln istemem. Ben halime razym, ok kr.
Baba sana imdi be yz lira versem almaz msn?
Bak u velede! Ben sana aybaay diimden trnamdan kesip gnderiyon, yine yetmiyo diyon. Sen
neden alp bana be yz vercen.
Sz temsili...
Olsun da, ver de yle vn. Temsili nedecen? Sonra, bereketi galmam, merhamet galmam,
sen abugat olunca bizim sar inei satma da, senden birey istemem. Allah bizi size muhta etmesin.
Ulan nedir sosis? Allah de be velet, peygamber de!...
Ben sana onbini vereyim de bak nasl sen de sosyalizm diyorsun.
Sus, sus! Ben dinimi para ile satanlardan dei-lin. Eskici olduksa gvur olmadk ya!.
Parann yz scaktr...
Defol! Beni evlt katili yapma be velet!. Senin paran da batsn, sosisin de batsn, prufun da batsn.
Kftehor, seni nerden gnderdin Angara'ya? Allah'a-kredeydin oban olaydn.
Aman aam bi ttn sar o cahillerle cahil olma, Ahan senin keleinle, soann getirdin.
Yemeini ye.
tah m gald be esketek? Bel olmu bu ocuk, nidecen?
tme be aam, sarhosa aylr, deliyse ahllanr.
Giz senin ahim daha iyi yatyor bu ilere, sa uzun...
ilingirler ya istiyo ne diycen?
Ne diyen satah da olana elbise yaptrak. Yine
47
gz geliyo. Angar'ya gidecek. El gn ne der? Hem olan da mahcup olmasn. ok kr biz de idare
eder gideriz.
* * *
FOTORAFTAK EK
Ksa deilse de orta denecek boydayd. imanlamayan zayflardand. Daima gzlk takard. ine
kapankt. Abdlhamid'in yaptrd tbbiyeden yani Haydarpaa Lisesi'nden mezundu. Ders
almaktan dnyann girdisiyle ktsyla megul olamamt. Liseyi stn derece ile bitirdi, alan
imtihanlar da kazanarak Amerika'ya kimya tahsili yapmaya gitti.
Aradan tam alt sene gemiti. Dile kolay alt sene... Kim bilir ka milyar saniye eder. Annesi onu her
saniye anard veya byle bir hal iindeydi... imdi hasretlik bitmi sevgili olu dizinin dibindeydi...
Ayrca bir de gen kz vard. Bu ilkokul retmeniydi. Annesi, ona: Gelinim derdi. Yani kimya
mhendisi oluna, bu kz peylemiti. Kz da bunu oktan kabul etmiti...
Kz gelinlik edip, fazla konumuyordu. Dorusu kaynana hatr sayd her halinden belliydi. Bu hal
kimya mhendisinin de dikkatini &kmiti. Amerika'dan Trkiye'den, badan, baheden sz ettiler.
Her yerde olduu gibi sz dnd dolat DN'e geldi. Gen delikanl yar aka bir eda ile, gen kza
yle bir soru yneltti:
48
Siz Hristiyan deil misiniz?
Gen muallime kzard, hafif topland, ne diyeceini armt. Bu soruya annesi de ok at ve:
Th! diye bard.
Ne var anne?
Ayn aknlk iinde annesi cevap verdi:
Evldm biz msimanz!.
Bilmiyordum, anne.
Kadncazn aknl biraz daha artmt:
Bu, nasl sz Th?
Bilmemek ayp m anne?
Olum byle akalar yapma!.
aka deil anne, bana slmiyet hakknda bir ey retmediiniz gibi, sizin de slmiyetle alkal
bir ey yaptnz grmedim.
Th, baban Kur'an okurdu...
Demek ki ona babas bir eyler retmi.
Baka?..
Hristiyanlar gibi mezarlklara mum dikerdiniz..
Th, bu Hristiyanlk m?
Evet, aynn Hristiyanlarda da grdm.
Hristiyanl rendin mi Th?
Hem de ok iyi...
Anne endieli gzlerle bakt, fakat alaca cevabn dehetinden rkerek, baka bir soru sormad. Lkin
mahcup ve solgun bir tavr taknmt.
Gen kz sze kart:
Th Bey, biz Msimanz...
Belli ki gen muallime mnazarann ykn zerine almak istiyordu. Th ayaa kalkt duvardaki
fotoraflara bakmaya balad:
u fotorafta ne gzel iekler var, acaba birini koparp yakama takamaz mym? Anneciim
msaade eder misiniz?
Menan Cinleri F.: 4
49
Annesi glerek:
Th yavrum, akay brak... Th duymam gibi:
Aaa! Bu dedem! Deil mi anne?
Evet, Th.
Dedem lmedi mi anne?
gen eklinde katl mendiliyle gzlerini silen anne:
Th, bana acmaz msn? Th hayretle geri dnd:
Anne, alyor musun?
Beni incittin Th.
Neden anne?
Th, biz Mslmanz. Ne olur bu kapdan bizi kovma!
Th ellerini gsne balad ve st keye bakarak:
Byk bir saray... Bu sarayn byk bir kaps va,r... zerinde, SLMYET yazl. Yllarca bu
kapnn nnde durmak ve bir trl ieri girememek!..
Annesine dnd:
Ben bu kapdan ieri girmek istiyorum, anne?
Gir yavrum... Gen kza dnd:
Siz de bu kapdan ieri girmek ister misiniz?
Evet.
l, o zaman sizinle evlenebilirim!
Gen kz yine pembeleirken, annesi frlad, olunun boynuna sarld:
Th, yavrum! O kap ulu kap! Buna inanyorum Th! Biz o kapy kapal bulduk, siz ap girin
Th! Siz ap girin!.. Siz ap girin...
Dnya deiiyor, Th! Yeni dnyaya girin, dedi. Alyordu. Bir ara hkrklarn tuttu:
Th msaade isteyip, baheye kt. man, her
50
ri sarsyordu. nk herey yeniden oluyor, yeniden balyor, yeniden kuruluyordu. Bunlar
dnmek iin yanlz bana bir zaman dolat...
Yarabbi! slmiyeti, fotoraflardaki iek gibi brakma! Onu, gerek haliyle bize nasip et! Diye dua
ederek eve doru yrd.

* * *
LMSZL BULAN ADAM
Gen kadn:
Bu nc doktor!..
Olsun... Ciddi bir tedavi yaptrmak lzm. Ayrca tahlilleri de tamamlatacam.
Bari, evldm ifa bulsa?..
Tp ok ilerlemi durumda. Nerde ise insan yapacaklar. Para ile ilim bir araya gelince olmaz diye
bir ey olamaz.
Yine de endieliyim: Bir evldmz var. Korkuyorum.
Korkacak bir ey yok. Seni korkutan annelik duygusudur. Ben de babaym.
Profesr Esad Bey, ocuun hastaneye kaldrlmasn uygun buluyor. Orada daha bol imknlarn
olduunu belirtiyor?..
Ah evldm! Demek hastanelik olacak kadar ok hasta?..
Menenjit, diyorlar. Bir hafta sonra ifa bulur-mu...
51
Korkuyorum, korkuyorum!
Karcm, ocuun derdine mi zleyim, senin derdine mi? Beni de dnp itidalini muhafaza
etmelisin.
Haydi ocuu alp, seninle birlikte hastaneye gidelim. lerimizi elden takip edelim.
Zengin eler, ocuklarn alp. hizmetiye gereken talimat verdikten sonra, hususi arabalarna
binerek hastaneye gittiler. Buras Tp Fakltesi'yle alakal bir hastane olduundan, doktorlarn
ekserisi niversite retim yesi... Onlar dorudan doruya profesrn odasna girdiler. Selmlap,
oturdular. Hal hatr faslndan sonra tabip profesr onlar ikna etti ve teselli verdi. imdi ziyarete
gelmi gibiydiler.
Yeni yeni ziyaretiler gelince, msaade istemek zorunda kaldlar.
Profesr zile bast, zengin elere hitaben:
ocuunuzun yerini grmek istersiniz herhalde? Onlardan cevap almadan, beyaz gmlekli
gence
dnd:
Ltfen yardmc olunuz, dedi.
Bu messesede, ocuklarnn iyileeceine inanmlard. Ksmen neelendiler. Ve, hafiflediklerini
hissettiler. Arabalarna binince, Boazii'nde yemek yemei kararlatrp, sahil yoluna ktlar...
Aradan iki gn geti. Her saat, yorgun insanm omu-zuna bir kilo daha yk ykler gibi giderken, gen
zenginlerin belleri bklyor ve mahzunlayorlard. Artk pikaptan, teypten, piyanodan zevk
almyorlard.
Baba, biraz daha farkl hareket ediyordu: u skc zamanlar atlatabilmek iin gece ge vakitlere
kadar iiyordu.
Horasan sndrd, apliklerden birini yakt. Perde-
52
yi at. Ay btn gzellii ile dururken, onu rahatsz etti. Ani bir kararla dnp telefonun
numaralarn evirdi:
Alo! 185 32 21 mi?
Rahatsz ettim.
Hayret nasl tandnz?
yle, yle!... Uyuyamyorum. Kadehi ktr ktr yiyeceim geliyor. Teselli bulamyorum.
Teekkr ederim. Tesellilerinize ok ok teekkrler. .. Pek ok teekkrler... Ne gzel fikirleriniz
var. Teekkr, teekkr...
Sizlere minnettarm, ne iyi insanlarsnz.
Neden hep byle eyler konuuyorsunuz? Niin?. Niin, ocuumdan bahsetmiyorsunuz? Biricik
evldm. O kara ve uzun kirpiklerim kaldrp, size bakyor mu? Glyor mu? Yoksa melek gibi uyuyor
mu? Ahhh, imdi yanmda olsa, omuzlanma trmansa, sam ekse, iemi devirse ne mesut... Ne
mesut olurum!...
Elimde olmayarak sz uzatyorum ki, siz ocuumdan haber veresiniz. Bilmiyerek, byle
yapyorum. Syleyin Allah akna, ocuum nasl?
Ne diyorsun? Tehlikeli mi? Bak doktorcuum, i para mara meselesi ise ekinmeyin. la, masraf,
emek... Hepsini derim. Hem bol bol derim.
Ne demek onlar mhim deil mi? En kymetli
53
ilc kullann. En deerli limimiz ocuuma baksn. derim, derim, derim...
Ahize elinden dt. Sonra uursuz bir hareketle onu alp, telefonun zerine koydu. Dolu kadehinden
bir daha yudumlad. Aradn bulamamann zdrab ile onu duvara arpt. Koltuun birine kt,
ban iki elinin arasna gmd bekledi... Ve, aniden frlad:
Alo!... ocuum?...
mitsiz mi? Yalvarrm onu kurtarn.
Elinizden geleni yaptnz ve kadere terk ettiniz. yle mi?
Her- eyi -yap -ti- nz!.. Yok. 01-mu-yor! Servetimi btn vereyim, yavrumu verini..
Elinizden gelen her eyi, tbbn btn imknlarn kullandnz. Yine mitsizsiniz.
Te-ek-kr.
Ahizeyi yerine koydu. Bir zaman hngr hngr alad. Ayaa kalkt, ellerini ceplerine soktu, odada
dolat. Kendi kendine:
Cenazesine mi gideyim? Neye yarar?
Ban duvara dayad, bekledi:
Her ey bo! Para, mevki, profesr... Bo eyler bunlar...
Tekrar odada dolamaya balad:
Kim yavrumu iyiletirecek? Kim beni bu dertten kurtaracak?
Parmaklarn birbirine kenetledi, tr tr sesler kartt; parmaklar ile salarn tarad ve ellerini
aarak:
54
Allah! diye haykrd.
Elektrik santralnn alterine dokunmu gibi birden bire i dnyas aydnland, hadiseleri baka trl
grmeye ve baka trl dnmeye balad.
Ertesi gn telefonda:
Gznz aydn ,mjde. ocuunuz komadan kt, diyorlard.
Zengin gen mrldand:
Ondan evvel ben komadan ktm. Bambaka bir hayata balyacam. O hayatta lml eylere
balan-myacam. lmiyene balanp, lmszl bulacam. Ebediyet!... O, ne gzel!.
HEDYE
Minder stnde bada kuran yalca adam:
malathanen var, kazancn da iyi. Senin Almanya'ya gitmen, macera aramaktan baka bir ey
deil?
Syledikleriniz doru olsa, hakikaten Almanya'ya gitmem bir maceradr. Fakat iler deiti. Hem
oook deiti. Artk, ben bir imalathane sahibi deilim. Kazancn iyiliini brak, yarnki ekmek paras
beni dndryor. ..
Neler diyorsun? . /
Evet.
Anlat bakalm neden byle oldu?
Biliyorsun, kilit bulunmuyordu.
Evet, bir zamanlar yleydi, imdi bol.
55
O zamanlar ilgili yerlere mracaat ettim, eer asma kilit ithl etmeyecek olursanz ben ihtiyac
karlayacak kadar kilit iml edeceim, dedim ve sz aldm.
Hay Allah raz olsun. Vatann seven byle yapmal...
Bu sz zerine on bin adet kilit paras kestim.
Bravo!
Biz bir sr ii ile seri imalt yaparken, bir de piyasada kilidin bollatn grmiyeyim mi?
Allah Allah, neden byle oldu? Hani sz vermilerdi. ..
Bize sz verene, Yahudi rvet verince iler deimi.
Hay Allah kahretsin!
Allah onlar kahretti mi, etmedi mi bilmem. Yalnz ben kahroldum ve dkkn, tezgh kapattm.
Kilitleri yapsaydn ya?.
Satamazdm. nk benim kilitler, ithl kilitle-riyle eit fiatta piyasaya kacakt. Daha ucuza mal
edemezdim. Halk ise ithl kilidi tercih edecek ve benim malm satlmyacakt.
Th, yazk yazk!.
Zararn neresinden dnlrse krdr. imdi tezghlar sattm borcumu dedim, dkkn da kiraya
verdim ve Almanya'ya ii olarak gideceim.
Ya kestiin kilit paralan?
Onlar kilo ii hurdacya sattm.
Vah vah!
* * *
Hanm bizim tesviyeci ustann hikyesini dinledin mi?
Dilim tutuldu, gemi olsun, zlme dahi diyemedim. Ne iyi ii vard. Her gn antas dolu gelirdi.
An-
56

lamtm zaten, son gnlerde eli bo gelmee balad. Bu ite bir bit yenii var, demitim.
Bu rvet ok kt bir ey!
Kt olmasa Allah haram eder mi?
Bizim olann haline dikkat ediyor musun?
Hoppala! Tesviyeci ile olann ne alkas var?
Alkas var, demedim.
Canm nereden nereye geiyorsun. Ayol ben cambaz mym? Yava ol bakalm.
Hanm akay bir yana brak, bu olann durumu houma gitmiyor.
Senin dilinin altnda bir bakla var. kar da insan patlatma!
Bizim olan zengin oldu, deil mi?
Allah daha ok versin.
min amma, hellinden versin.
Helli haram kazanmak kulun elinde.
Kulun elinde.
Peki, sonra?
Memur maa ile byle zengin olunamaz.
Belki hediye vermilerdir, belki kaynpederi vermitir. ..
Kaynpederi hi bir ey vermemi.
Hediyedir yleyse.
Memurun ald hediye, rvettir. Rvet de haramdr.
Efendi sana bir ey syliyeyim mi? Bazan yle mft kesiliyorsun ki...
Hanm kzma! Bizim olann rvet yedii dillere destan olmu.
Allah affetsin, ne yapalm? Artk kocaman adam oldu. Artk o da baba oldu...
* * *
Selmnaleykm.
ss
Aleykmselam. Gel bakalm, nerdeydin byle? Seni zledik.
Elini peyim, baba.
Sa ol evldm.
Ayyy, yavrum yavrum!
Alama anneciim, bak yanndaym ite.
Gnler deil aylar deil, seneler... Senelerce yzne hasret kaldm yavrum!
Eee, iyisiniz maallah?
ok kr, sen naslsn?
Epeyce gezip, tozduk.
nallah temelli gelmisindir?
Evet evet artk burada kalacam.
yle ufak bir i bulup alacam.
Sermayeyi erittin mi?
Hepsi yanmda. Btn gayrimenkullerimi sattm, paraya tahvil ettim...
Eee?.
Allah affetsin! Bilmem biliyor musunuz, bu sermayeyi, rvetlerle temin etmitim.
Yaaa! Byk gnah!..
Evet, byk gnah. Almanya'ya gittim, orada Trk yiyecekleri sat maazas atm. Bir kuru
bir kuru kazanyordum. Fakat u bizim komu tesviyeci var ya. Onu bir gn zilzurna sarho grdm.
Dnyaya kahretmiti. ki lf edelim dedim, oturdu sahallara kadar hayatn anlatt.
Bize de anlatmt.
Karsnn katn da anlatt m?
Kars kam m?
Evet anne, kam. Ben zengin adamla evlendim, fakir istemem demi.
Gzn kr olsun, EmineeeL
58
Biz burada olup bitenleri dinledik, Yahudi rvet vermi.
Bir dakika baba, onlar anlatma! Bu yara benim. Bu yara derin.
Hayrola, seninle ne alkas var?
O rvet alan benim.
yi etmemisin.
ok kt ettim. Kimbilir byle ka insann iini bozdum.
zlme, olan olmu bir kere... lenle lnmez
ya...
Hayr, bu ii mutlaka dzelteceim.
Yani?
Komu tesviyeciye tezgh alacam, sermaye vereceim, onu yine zengin edeceim.
Mesel ka lira vereceksin?
Yz bin...
Yz bin mi? Bir dakika. Yz bin! Bahe duvarlar, kzn ehizi, eve eya, borlarmz...
Bunlar nedir, baba?
htiyalarmz, olum. Yani bizim de yz bine ihtiyacmz var. Sen ver bakalm o paray. Olan
olmu bir kere, ne diye elin, avucuna yz bin liray sayacak msn?
Hayr baba, bu gnahtan, bu vebalden kurtulmak iin bunu mutlaka yapmalym. Tvbe ediyorum.
Olum: Tvbe Yarabbi! dersin, olur biter.
Olmaz anne!
Sen de mi mft kesildin. Baban doru diyor ite, ver paray. Caminin ii dururken dna
haramdr.
O para bizim deil!.
Herkesin cebindeki para kendisinindir. Haydi ver paray, ii uzatma, olum!
Peki peki! Pardesm karaym.
59
uraya koy.
Hole asaym.
Olum nereye? Olum olum! Babann, annenin szn dinle!
Elveda babacm, anneciim! Tesviyecinin parasn vermee, elimin emeini yemee gidiyorum.
Tvbe byle olur. Allah byle istiyor. Siz istemeseniz de...
* * *
EYTAN
Yaz gnlerinin bunaltc scaklarndan kurtulmak gayesiyle merkez kylerden birine tanmlard.
Ogn ilerini bitiremedii iin kyn arabasn karmt. Yaya olarak gitmesi gerekiyordu. Gne
battktan sonra serin havada yola dizildi. Daha krkbe dakika yrmt ki, karanlk basverdi. Ay
yoktu. Bir saat bir eyrek yolu vard...
Ban yukar kaldrdnda, kuzey istikametinden simsiyah bir bulutun geldiini grd. Fakat bu
bulut ok aadayd ve sratle ilerliyordu. Aklna cinler, periler ve ihtiyar kadnlarn anlattklar
korkulu masallar geldi. Korkusu artt. Yolun kenarna ekildi. Su arkna yatmay dnd. Fakat bu,
bir dev ise onu arkta da bulur, yerdi. Korkunun lme faydas yok, diyerek biraz cesaretlendi. Bildii
dualar srasyla okuyarak beklemeye balad.
Gzn siyah buluttan ayrmyordu. Bulut geldi 60

geldi telefon tellerine arpt, sesler kard... Hibir ey dnemiyor ve hibir hareket yapamyordu.
Bulut geti gitti, ban nne edi, hemen karsnda bir adam grd. Hafif bir rperme ile:
Merhaba, dedi.
Merhaba, kye mi gidiyorsun?
Evet.
Ben de...
Adamn heyecan biraz yatt.
u ey, deyince br, onun sesini kesti:
Srck srs m?
Adamn cevap vermediini farkedince, devam etti:
O grdn bulut, srck sryd. Bak bazlar telefon tellerine arpp ldler. Yere eildi,
birini alp, gsterdi.
Adamn ii iyice rahatlad. Yol arkada bulduuna seviniyordu. Karanlk geceler tekin deildir,
derler. ki arkada olunca insan korkmaz.
Sen bizim kyl deilsin, diye sordu.
Mal toplamaya gidiyorum.
ler nasl?
Pek iyi de denmez, pek kt de.
Ben ev yaptrmasaydm elim daralmazd.. Evin masraflar, dkknn borlar. Derken bor grtlaa
dayand.
Esnaf olduuna gre bir yolunu bulursun.
Yolmu yok? Yolunu bulmak kolay ama, Allah harama el srdrmesin. Millet para kazanyor,
nasl kazanyor? ler acs...
Hem byle para kazanrlar, hem de eytan'a lanet okurlar. eytan bu adamlara ne yapyor?
Dediin doru amma, eytan deyip geme... Allah onun errinden bizleri korusun?
Arkadann yzne bakt:
61
Neden amin demiyorsun?
Ne diye amin diyeyim? Be kuru iin yalan syleyen adamn dili eytan'm elinde mi? Hem bile
bile haram ile, hem de eytan' lanetle...
Aklm yatmyor deil.
Niye yatmasn? imdi ben sana bor para vereceim. Sen bununla borlarn deyeceksin, ilerde
para kazandnda bana olan borlarn demek istersen eytan buna mani olur mu?
Zannetmem.
Peki, sen neden her yanl iinde eytan'a kzyorsun?
Elbet kzarm, onun hakknda yet var...
Sen slmiyet'in esaslarna uymuyorsan, daha dorusu uymak istemiyorsan, eytan da senin
iyice saptmana yardm ediyorsa, bu iyilik mi, yoksa ktlk mdr?
Ktlk...
Neden ktlk olsun? Sen slm Dini'nin esaslarna uymak istemiyordun, eytan da bu isteine
yardm etti, daha ne istiyorsun?
Arkada, sen akll bir adama benziyorsun, ben seninle ak atamam.
Yok canm akl meselesi deil. Yol bitsin diye yarenlik ediyoruz.
Babana rahmet, Allah seni eytan'm ktlnden korusun...
Adam bunu derken glyordu. Belli ki ii akaya vurmutu. Yine aka yollu arkadana dedi ki:
Sen bana bor para vereceini sylemitin?..
Olur veririm. slmiyet'te szde durmak mhimdir.
Elbet elbet. Sznde durmayan mnafktr. Dieri hafife gld, cebinden czdanm kard:
62
Ne kadar? diye sordu. Adam inanmad:
Arkada, sen ok akacsn!
aka deil, ne kadar?
Yarn iki bin liralk borcum var.
Al, iki bin lira! te bir de bono. Kibritin, akman var m? ak da dolduralm ve imzala...
Adamda nce bir tereddt rzgr esti, sonra aldrma gibilerden bast imzay. Arkada ikaz etti:
naallah eytan'a uyup, bizim paray yemezsin?
Allah gstermesin arkada. Senin ettiin bu iyilii nasl unuturum? ehre inince dkknma gel de
ye-, mek yiyelim...
mam- Azan, bor verdii adamn evinin glgesine oturmazm ki, faiz olmasn. Yalnz ay
sonra borcumu almaya gelirim...
Elbet, canm elbet. Hemen o gn paran tirink diye derim. nsan Allah'tan korkar.
Alacakl olan ay sonra borlunun dkknna
gitti:
Adam bakt bakt:
Vallahi tanyamadm, kimsin? br cebinden bonoyu karp gsterdi:
Hani bir gece yolculuunda sana iki bin lira bor para vermitim. j
Borlu, bir adama, bir bonoya bakt
Sen yanl gelmi olmayasm? Bu imza benim deil. Hem byle ilerde dikkatli olmalsn: Senin de
bakalarnn da ba belya girer.
Hayr yanl deil, sizi ok iyi tanyorum: Srck srlerinden korkup Allah'a dua etmitiniz...
Canm brak o lflar.
Bir eliyle telefonun baln kaldrrken, dier eliyle de numaralan evirmeye balad:
63,
Senin adn ne polise bildireyim, ne halin varsa gr...
Dieri cevap verdi:
eytan!... Ve devam etti:
Bundan sonra eytan'a lanet okuma, kendi kendine lanet okumu olursun. Evet, ben eytan'm
amma sizin gibiler olmazsa, bizler bir eye yaramayz.
Sonra, effaf bir hale geldi. Adam rperdi, sapsar kesildi. eytan kasay at ve iki bin liray ald:
Ben eytan'm ta kendisiyim... Sen de eytan haline gelmi insan!., diyerek gzden kayboldu.
* * *
BR LOKMA
YZNDEN
Yedi yandan gn alm kk kz, btn saflyla:
Baba, bugn bir amca ile baklava yedik, dedi. Adam kpkrmz kesildi, birka soru daha sorunca
mutfakta i gren karsnn yanna gitti, evvel mnakaa ettiler, sonra karsn dvd ve:
Seni boadm, karm deilsin! diyerek bir sandalyeye iliti. Duramayacan anlayarak, dar
kt. Geceyi darda geirdi. Dndklerine, hayallerine akl tahamml edemedi, sabaha kadar iti...
Bir nevi komaya girdi. Kendisine geldiinde le yaklayordu. Yine evin yolunu tuttu.
4

Kapdan ieri girdiinde komularn evde olduklarn ve karsnn da eyalar topladn grd. Bir
tuhaf oldu. Dmemek iin duvara yasland. Hakl olduu iin buna da tahamml edecekti, erkek
olduundan alamayacakt. Yoksa oktan piman olmu ve hkra hk-ra alamt...
Gen kadn:
Buyurun oturun. Artk kar koca deil, iki arkada olarak konualm. Mektep sralarnda
olduu gibi...
Adam bir koltua yld. Yznn derisi kadar gzleri de acayip ve korkulu idi. O itii zaman hep
byle olurdu. Sze yine kadn balad:
kimizde tahsilliyiz. Medeni kanuna gre halen kar-koca olmamza ramen, bu i burada
bitmitir. Yine medeni kanun, kadn haklarn garantiye almtr, fakat senin bana verecein bir eyin
yok. Grdn gibi babamn evine gidiyorum.
Adam homurdanarak:
Gidebilirsin, dedi. Kadn devam etti:
Kzmn syledii hadiseye gelince: Dn Kzlay'a gittim. Baz eyler almak iin Gima'ya uradm.
Kzm ok eyler istiyordu. Fakat onlarn hi birini alacak durumda deildim. nk paramz yoktu.
Parasz kalmamzn sebebi, senin kumarn ve ikindir. Maann ekserisini oralara yatrdn. Bize
lmeyecek kadar bir eyler getirip yediriyorsun. Bir de u elbiseler... Kzm soruyordu:
Anne neden ddkl tenceremiz yok? Neden biz de baklava yemiyoruz? Neden bana manto
almyorsunuz? Beni sevmiyor musunuz?
Bunlar ocuksu eyler olabilir. Bu kt huylarndan vazgeersin diye bekledim, yine bekleyecektim.
Fakat,
Menan Cinleri F.: 5
65
kzmn sorulan bam dndrd. Etrafma baktm, herkes lgnca eleniyordu. Ben ise varlk iinde
yokluk hayat yayordum. Bunun iin sana kzyordum. Niin biz de bakalar gibi kazancmz
evimize harcamayalm? te tam bu srada gen bir adam yanma sokuldu. Beni ven baz cmleler
syledikten sonra Pastaneye buyurup, soframa eref verirseniz ,en azndan bir genci krmam
olursunuz, sonra nasl isterseniz... dedi. Kzmn baklava istedii kulaklarmda vzldad. Kabul ettim
ve onunla pastaneye gittim. Bir masaya oturduk, fakat titriyordum. Titrediimi belli etmemee
alyordum. Garson gelip ne istediimi sorunca, kzm yzme bakt, ben de gldm. Her halde
bundan cesaret alm olacak ki, hemen Baklava, dedi. O adam kzm sevdi. Hepimize baklava
gelmiti. rperiyordum. Laf olsun diye, kzma: Yesene... dedim. O ise peete ktlarndan birini
alp, onlara baklava dilimlerini sarmaya balad. Utandm. Ne yapyorsun? deyince. Bunlar
babama gtreceim, ben babamla birlikte baklavam yiyeceim, dedi. te o anda ne olduysa oldu,
hemen kalktm. Bam dnyordu. Dmemeye alarak, dar ktm. lk vasta ile eve geldim.
Mutfakta yemek piirirken senden boanma.m gerektiine inanyordum. nk senin yaptklarna
tahamml edemi-rek yanl yola gideceimi anlamtm. O yola gitmektense, boanmak bin defa daha
iyidir. Bundan sonrasn sen de biliyorsun... imdi babamn evine gideceim. Terzilik yaparm, tavuk
beslerim...
Adam, kadnn szn kesti:
Yeter! her eye ramen yeter! Sonra mrldanarak:
Sadece sen mi iyi idin. Ben de iyiydim. Ben de kumar oynamaz, iki imezdim. Fakat memur
olunca medeniyetin icab diye bizi ikiye ve kumara altrd-
66
lar, hem de mirlerim yapt bu ii... imdi onlar benim hakkmda sicil tanzim edecekler: Ayya ve
kumarbaz, diye. Sonra, geimsizlik sebebiyle karsndan boanm, diyecekler. Byle yazacaklar.
Geen gn Beni ikiye siz altrdnz, dedim. Sen de ipin ucunu kardn, dediler. Anlyorum,
ok iyi anlyorum. Bu halin bir gn bamza geleceini de biliyordum. Onun iin byle soukkanl
konuuyorum. Fakat evi toplama, evin hepsi de senin... Ben gidiyorum. oook uzaklara, ok pek ook
uzaklara!...
Etrafa yalpa yalpa vura vura, merhamet ykl baklarn arasndan geti gitti. Nereye gitti, ne oldu, o
gn, bugndr kimse bilmiyor. Sadece o muhitin kadnlar arasnda konuuldu, aradan iki hafta
geince onlar da unuttu...
* * *
HANIMEL EKLER
Hayalinizi ok eskilere kaydrn. Eski zamanlara... Kabul edin ki, Avrupa'ya tahsile gitmi bir genci,
Franszlar yemee davet etmi. Kadnlar, kzlar ve erkekler hep Fransz. Evdeki mefruat, hizmet ekli
Fransz. Bir duvarda galiba Jliyet'in, dierinde Tepedelenli Ali Pa-a'mn resimleri var. Ztlardan bir
ahenk elde etmek gayesi ile yaplm...
imdi bu manzaray yine hayalinizle kucaklayp stanbul'un Maka semtine getirin. Kyafetimle tam
bir
67
Fransz olan ben, zihniyetimle Osmanly temsil ediyorum. Dierleri her bakmdan bana yabanc ve
bana karlar. Ben tek kaldmdan, onlar ev sahibi, ben yabanc oluyorum.
Mini eteine ramen, ayak ayak stne atm gen kz sordu:
Maa kz oynamaz msnz?
Bilmem, diye cevap verdim. Hakikaten bilmem. Gld ve hayretle:
Sahi mi? Ayyy, nasl olur?
Bu derece renilmesi tabii olan bir eyi bilmemenin mahcubiyetini hissettim ve cevap veremedim.
Peki, siz ne ile elenirsiniz?
Uyurum, yemek yerim, bir de yaz yazarm...
Geni salonun bir kesinde duran piyanonun akordu ile evin gen kz megul oluyordu. Onun
banda birka kz ve erkek. Dierleri onlarla megul. Biz de bu gen kzla konuuyorduk:
Yaz yazmanz ne ise ama, dierleri mhim deil... Yemek, uyumak elence olamaz. Garibime
giden, siz bunlar nasl elence olarak isimlendirebildiniz?
Yorgunun uyumas, an yemek yemesi elence olsa gerek?..
Umursamaz bir eda ile:
Ben, bazan dansta yorulurum, fazlaca oyun oy-narsam yine yorulurum. Fakat uyumak istemem.
Uyku mrm alyor. Yemee gelince: Cannm istediklerinden olursa biraz holanrm... Yaz
yazmasn sevmem, okumasn, mesela macera romanlar...
Zevklerimiz ok deiik.
Sahi, neden biz byleyiz? Mesel neden siz de benim gibi poker, haydi ne ise, kapt kat
oynamyor-sunuz? Niin ev sahibinin ikram ettii likr kabul et-
68
mediniz? Tahmin ederim ki, piyano alnca dans da etmeyeceksiniz?..
Tahminlerinizde yanlmyorsunuz!..
Amma, neden?
Siz bunlar daha evvel dndnz m?
Hayr.
Burada benimle karlanca m bu sorular aklnza geldi?
Dorusu, evet.
Peki neden dnmediniz?
Aklna eytanca bir ey gelmi gibi gzleri parlad ve bir kahkaha atarak:
Ben rakip oyuncularn elindeki ktlar dnrm. ..
Ben de gldm. Fakat yreimi mehul bir el sktndan mdr nedir, terliyordum. O, devam etti:
En iyi nasl elenirim? Bunlar dnrm...
Elleri ile salarn dzeltiyormu gibi hareketler yapt ve:
Size filozof aabey diyebilir miyim? ,
Nasl isterseniz...
Dalgn olduumu, teekkr, kelimesini duyunca anladm, biraz daha dikkatli olmaya altm.
Filozof Aabey, siz ne dnyorsunuz?
Kinatn yani kosmosun srrn...
Offf, felsefeyi hi sevmem. retmenler kurulu kurtard da snf getim... Sahi ne
dnyorsunuz?
L u minyatr ktphanenizin zerindeki kaln kitap nedir?
Kur'an.
te baknz, biz Allah'a, Peygamber'e ve Kur'-an'a inanan bir milletiz. Bunlarn bizi ayn ekle
getirmesi gerekmez miydi?
69
Ayan ayann zerinden indirdi, mini eteini dizlerine doru ekti, dalgn bir vaziyette:
Ben, Allah', Peyganber'i ve Kur'an' bilmiyorum. Fakat bunlarn mukaddes olduklarna
inanyorum. Bunlarn bizlere iyi eyler sylediklerine de inanyorum. Kur'an benim her eyimdir. Onu
canm kadar ok severim... Amma bunlar niin anlatyorum? Siz sordunuz, deil mi? Off, aklm
kart.
Bu srada, piyanoda bir para alnyordu. Dierleri sylyordu... Yava yava el kol hareketleri ile
kendilerini oyuna hazrlyorlard... Biri geldi karmdaki kz kendisine elie davet etti. O:
- Bugn canm istemiyor, diye cevap verince, gitmek zere kendilerinden msaade istedim. nk
elencelerine mani olacam dndm. karken de:
Sizleri rahatsz ettim, zr dilerim, dedim. Yine o kz yzme dikkatle bakarak:
Siz mi zr diliyorsunuz?
Evet. Elencenize mani olduumu, neenizi kardm tahmin ederek...
Dierleri: Ne mnasebet, biz eleniriz, derlerken, o gzlerini sildi:
Yazmaya gidiyorsunuz, deil mi?
Cevap vermeme frsat kalmadan yanma yaklat:
Kur'an' o odadan kaldracam, artk onun yannda oyun oynamyacaz. Yerine bir deste
hanmeli koyacam... unu yazmay unutmaynz: Bizim sizden deil de, sizin bizden zr dilemenize
alyorum...
* * *
70
ABDE
Dmana iki taraftan kuatc taarruz yaplacakt. Bunun iin birlik kumandan, ikinci muharebe
timine haber gnderecekti. Telsizle gnderse, dinleniyordu; telefonla gnderse, o hi emniyetli
deildi; ifreli gnderse artk zlmeyen ifre kalmamt. Yine en iyisi
haberci idi.
Kularn, kpeklerin haberci olarak kullanld bu zamanda insandan emin, insandan anlayl bir
varlk
dnlemezdi.
Kumandan bu i iin hafz Mehmet'i seti.
Olum sen dinini, imann bilen bir adamsn. Kadere inanrsn. Memleketimizi dman
istilsndan korumann, ibadet olduunu bilirsin. Bu sebeple, bu mhim vazifeyi sana veriyorum.
Nasl istersen, yle olsun, paam.
Amma bu i ok tehlikeli, sa dnmeyebilirsin!.
O, Allah'n bilecei bir i. Biz vazifemize bakalm paam.
Aferim olum, Allah, gayretlerini kabul etsin, varol evldm... Haydi al u mektubu. Tehizatn
da tamam. Zaten her zaman muharebeye hazr vaziyettesin. Syle bakaym yakalannca haberi ne
yapacaksn?
Yutarm paam.
Baka?.
Yakarm.
Yani onu dmana teslim etmeyeceksin deil
mi?
Emredersiniz!.
71
Aferin, biraz bana yakla. Bu kd verecein kumandana syle, senin oraya vardn anlamak
iin, biz burdan Mehmet, Mehmet diye telsizle ar yapacaz. Onlar da Mira Mira, diye cevap
verecekler. Anladn m?
Siz (Mehmet) diyeceksiniz, onlar bunu duyunca, (Mira) diye cevap verecekler.
Tamam.
Baka birey sormayacak msnz, paam?
Hayr, haydi yolun ak olsun, Allah yardmcn olsun, evldm.
Sa ol, paam.
Mehmet gayet ciddi ve sert olarak selmn verdi, odadan kt. Kimseyle grmeden, konumadan
65 derece zerinden yryp, kmbete yz adm kala 115 dereceye geecekti. Bu istikamet onu ikinci
muharebe timinin yerine gtrecekti.
Pusulasn gayet maharetli kullanan Mehmet, araziden azami derecede istifade ediyordu. Derelerden,
arklardan ilerlerken bir yandan da haberi tekrarlyordu. nk bir tehlike annda haber kdn
yutarsa ve dman elinden kurtulursa yine ikinci time haber gtrebilmeliydi.
Bu blgede dman olmamalyd. Belki, bir iki dman ,keif koluyla karlalabilirdi o kadar.
Mehmet buna dikkat ediyor ve zaman zaman durup topra dinliyordu.
Ay, bedir halindeydi. Mehmet, Bedir mcahitlerini dnd. Onlar Peygamberimiz AJeyhisselm'a ne
kadar balydlar. Bunun mkfat olarak misilleri olan dman ordusunu yendiler.
Glgeden glgeye, dereden dereye bir hayli ilerledi. Derenin krmndan birey frlad. Mehmet
hemen tfeinin stne kapand ve emniyeti at. Galiba til-72
ki dedi. Biraz sonra kulana ac ac ulumalar geldi. Tilkinin sancs tuttu diye dnd.
Karsnda uzanan bir srt vard. Bu srt Mehmet'in yolunu kesmiti. Srt aarken mrtesimi semaya
derse kendisi iin ok tehlikeli olurdu.
Srta srne srne trmand. Hibir ey dnmyordu. Sadece gzetliyor ve dinliyordu, bir de yava
yava srnerek, emekliyerek ilerliyordu.
nsan byle zamanlarda kendini Allah'a daha ok teslim ediyordu. Artk O'ndan bakas Mehmet'e
yardm etmekten ok uzakt. Burda mevkinin, makamn, parann faydas yoktu.
Mehmet bir mekanizma sesi iitir gibi oldu. Topraa yapp, bekledi. Austos bcekleri en* cr tyor
ve uzaktan kurbaa sesleri geliyordu. Bunlarn dnda yle bir sessizlik vard ki, tek yaprak
sallanmyor ve bir tek canl sesi duyulmuyordu. Ayn yer yzne izdii siyah beyaz resimler,
dnyann esrar perdesini daha ok kalnlatrmt.
Mehmet epeyce dinlemede kald. Baka bir ses iitmeyince srnmee balad. Birden, anlamad bir
dilden, bir ses iitti. Parola sorulduunu anlad ve yere kapanarak elini kemerinin arasndaki haber
kdna att. Parola sesi tekrarlad. Sanki o anda dnya ziftle boyanmt. Mehmet haber kdn
kuann iinden ekti, tam bu anda bir silah patlad. Mehmet iinde bir boluk hissetti, nefesi
kesildi. Yaralandn anlamt. Hemen elindeki kd brndeki kurun yarasndan ieri soktu.
Elini scak ve yumuak bir ey sard. Kd ieriye ve ileriye doru itti. Elini ekip, bakt Eli scak ve
taze kanyla krmzya boyanm parlyordu. Eline bakarken avucunun ii ayna gibi ay yanstt.
Mehmet:
Bayram, diye inledi ve eli gsne dt.
73
Birden btn hayat gznn nnden geti. Kendisini rpertecek hi bir byk gnah ilememiti.
Cennete gitmek... Bitmeyen bir hayata balamak... Enbiyalarla, evliyalarla bulumak... Ya Rab
bunlar ne gzel eyler? ok kr ki bu aciz kuluna ehid-lii ltfediyorsun! dedi.
Kendinden geti. Hi bir ey hissetmiyordu. Ne kadar bu halde kaldn bilmedi. Yalnz bir ara
kendine gelince dilinden baka hibir yerini oynatamadn anlad.
Hereye Allah'n adyla balamay ok severdi. Ahi-ret hayatna da (Bismillahirrahmanirrahim)
diyerek
balad.
* * *
Kumandan telsizle ifre gnderiyordu: Mehmet, Mehmet, Mehmet... Kar telsiz: Anlalmyor,
anlalmyor diye cevap veriyordu.
Paa, Mehmet'in yakalandna kani oldu. Yalnz haber ne oldu, onu ok merak ediyordu. Haberin ele
geip gemediini anlamak iin dman iindeki keif ve haber alma iini hzlandrd. Gelen
haberlerden dman hatlarnda mhim bir deiiklik olmad anlalyordu. Bunun zerine paa,
ikinci bir haberciyle, ikinci haberi gnderdi. Taarruz saatini deitirdi. Neticede muvaffak olundu ve
byk bir zafer kazanld.
* * *
Arkadalar Mehmet'i srtn stnde buldular. Bunu paaya ulatrdlar. Paa, l de olsa Mehmet'i
grmek ve bilhassa haber kdn aramak zere Mehmet'in yanna gitti. Haber kdn sk skya
aradlar. Bulamaynca paa:
Yarasna bakn, Mehmet'im Taunu yapar!.. Bir subay.-
74
Olur mu yle ey paam? dedi. Paa:
Olur, imann nnde olmayacak i yok. mknsz eyler bile mmkn olur.
Yaraya el saldlar, sekize katl haber kdn kanl kanl kardlar.
Herkes hayret iinde! Paann gzleri slak slak!... Mehmet yerde tatl bir tebessmle glyordu. Ve,
mum gibi yzyle sanki meleklemiti.
Kumandan doruldu ve bir taarruz emri verir gibi grledi:
Bu kd, mzeye koyun, bunu mill bir eref vesikas olarak saklayacaz. Mehmed'imin bana
bir ta dikin ve yazn ki: slm tarihinin ahika sahifelerini yapan Mehmet'lerden biri burada yatyor.
Sonra kendi kendine mrldand:
man ne bitmez, tkenmez bir hazine!..
* * *
CEPHEDE
BR MSLMAN
Komutan keif ktasn toplad, drt kola ayrd ve her birinin bana ilerinden en kdemlisini
komutan tayin etti. Sonra, keif kollarna harita zerinden yollarn gsterdi, mhim noktalar iaret
etti; pusula alarn bildirdi. Tampon blgedeki toplanma noktasn ve zamann szlerine ilve
ederek:
Gece kefinin ehemmiyetini ve ciddiyetini biliyorsunuz. Azam gizlilik, azam sessizlik ve azam
dikkat! Haydi yolunuz ak olsun!.
75
Ayaklarnda kee izme, yzleri isle boyal ve zerlerinde ses karacak her ey balanm veya ses
karmaz hale getirilmi keif personeli, ellerinde pusulalarla, deve admlaryla vazifelerine baladlar.
Kh ayakta yryorlar, kh eiliyorlar, kh srnyorlard.
Dman mevzilerinin yaknndan getikleri oluyordu. Gecenin amansz karanl iinde, her eyden
habersiz ten kular ve bcekler, bunlar iin o cazip hallerini kaybetmilerdi. nk, imdi ku sesi
deil, dman sesi dinliyorlard.
Birlik komutan gnlerdir yatak yz grmemiti. Her ehid olan askerden kendisini sorumlu
tutuyordu. Hi olmazsa az zayiatla byk zaferler kazanmak istiyordu. Bu sebeple keif ve istihbarata
ok ehemmiyet veriyordu.
Keif kolundaki her asker, adale th', merhametli, bilgili ve dinine ok bal, hatt btn stn
meziyetlerini dininden alan komutanlarna bol ve shhatli haber gtrmek iin azam titizlik
gsteriyorlard.
Ne are ki talih yar olmad: numaral keif kolundan rken bir keklik srs haraland. Kol aniden
yere yatt. Bulunduklar nokta projektrlerle aydnlatld. Dman uan kulardan phelenmi ve o
noktay gzetlemeye balamt.
Kol, ok mkl durumdayd. Kmldanacak hal yoktu. Beklediler.
-be dakika sonra dman projektrlerinin bulunduu yeri topu dvmeye balad. Komutan,
dmann bu hareketini affetmemi, projektrlere, topularla cevap vermiti.
Projektrler snd, keif kolu biraz nefes ald. Bundan istifadeyle ilerlemeye baladlar. Elli adm
gittiler ki, tekrar bir projektr ile aydnlandlar ve makineli tfek ateine tutuldular. 76
Hseyin bacandan vurulmutu. Arkadalarnn ehid olduklarna kanaat getirdi. Kendini bir arkn
iine att. Hemen, harp paketini karp yarasn sard.
Yine projektrn zerine glleler dmeye balad.
Bizim u komutan, ei bulunmaz adam, dye dnd.
Glleler kendi yaknma da dyordu. Fakat ma-kinal tfek susmutu. Hem srnerek ilerliyor, hem
de yolun ne tarafta olduunu, haritasn hayal ederek, hatrlamaya alyordu. Sonra beyz metre
ilerde bir ky yolunun olacan hatrlad. Yaras soumutu, aclan artmt.
Ecel birdir, tegayyr etmez. O da Allah'n elindedir. Beni yaratan bana hakimdir, diye mrldand.
Hseyin iyi tahmin etmiti, yolu buldu. Yol kenarndaki susuz bir bendin iine girdi. Sngsn
karp silahna bir yer yapt. Sonra topraklar kazarak stne sat. Bylece yolun geli istikametini
tutmu ve kendini de gizlemiti.
Baca fazla szlyordu. Midesinde bulanma hissetti. Gz kapaklar arlayordu. Baylacam
galiba dedi. Matarasndan bir eliyle su ald, yzne srd. ok susamt, fakat kta tabibinin
nasihatlarn hatrlad:
Kan kaybeden susar, su ien lr!..
Bu sebeple su imedi. Bir yandan yarann acs, te yandan susuzluk, bir de mide bulants; btn
bunlar Hseyin'i iyice perian etmiti.
Yarab, bana yardm et; birka dman ldreyim, diye yalvaryordu. Sngsnn ucunu bileine
batrd, can yand, yzn buruturdu.
L lahe lallahu, vahdehu la erike leh, lehl mlk ve lehl hamd, ve hve ala klli ey'in kadir.
Zikrine balad, biraz sonra rahatlad ve hafifledi. Allah iin alanlar, Allah iin koanlar, Allah iin
vuruanlar ,ok, pek ok hametli oluyordu.
77
Fecr-i kazip skt. Kim bilir belki bu benim son afamdr diye dnrken kardan gelen be
adet cip ve nlerinde bir tank grd.
Tank byk grltyle getikten sonra Hseyin silhn ateledi. Ciplerin iindekiler birbirine kart,
arabalar saa sola kat ve durdular. Hseyin ciplerden yere atlayanlara da nian ald. Att mermiler
hedefini buluyordu. Biraz sonra ciplerde hareket kalmad. lerleyen tank da durdu. Yolun dna kp
mevziye girdi. Yukardan bir kapak ald, bir ba etraf gzetlemeye balad.
Hseyin niann ald ve tetii ekti. Dman tanksnn yz patlam gibi kart.
Tank, topuyla tfeiyle atee balad. Hseyin'in mevzisini halla pamuu gibi att. Sonra atei kesip
mukabil bir ate bekledi. Cevap yoktu. Takviye birlikleri geldi. Dikkatle ilerleyerek Hseyin'in
mevzisine yanatlar. Paralanm bir makinal tfek, ezik matara, krk sng ve et, kemik topladlar.
Bir de topraklar arasnda bir kt paras buldular. Vesikadr diye alp, istihbarata gtrdler.
stihbarat, onu tercme etti:
Her yerin midi hasreti sensin. Sensin karanl boacak tek din. Ahenkler, gzeller btn m'min
Zaferler ba tac Kur'an olacak!
Dman komutan aresizlikler iinde ellerini brne koyup, yle dedi:
Bir kii bizim ka tane gzide komutanmz yedi. Taarruz planmz da tatbik edilemeyecek hale
geldi. Silahlanl karsnda durabiliriz amma, ideolojilerin karsmd a asla!...
* * *
78
YAHYA AA
1595 ylnda ekoslovak snrn ap Almanya iine giren Osmanl ordusu, sonbaharn yaklamas
sebebiyle Belgrad'a ekildi ve k burada geirmeye karar verdi. Bunu gren dman krk bin kiilik
bir kuvvetle Budin - Belgrat yolu zerindeki stoni Kalesi'ni kuatt. Kalenin suyu dardan geliyordu,
hemen suyu kestiler ve kaledekileri susuz braktlar.
Kuatmay haber alan Budin Kalesi Kumandan Yahya Aa yanma ald iki bin kadar asker ile,
dman kuvvetlerini yarp, kaleye girmeye muvaffak oldu. Fakat kalede iilecek su yoktu, susuzlua
dayanmak da mmkn deildi.
Bu srada dman kumandanndan bir teklif geldi. Kaleyi savunan askerler silhlarn alp,
gidecekler. Kale teslim edilecek, kimselerin malna ve canna dokunulmayacakt...
Osmanl askerleri bu teklifi kabul etmek zorunda kald. Nasl olsa yaz gelince, bu kaleyi tekrar almak
mmkn. Ve anlama imzaland.
mza anma kadar hi konumayan Yahya Aa dedi ki:
Aalar, susuzluk bizim belimizi bkt, umumun selmeti iin bu anlamay imzaladnz. Fakat ben,
kendi adma bu anlamaya uymuyorum. Bam nme eip gidemem, kaleyi dmana teslim
edemem. Susuz kalp lmek de uygun dmez, yle ise tek bama savaacam. Ya lrm, yahut
dman hatlarn yararm. Benim bu hareketimden sonra, bu anlama tatbikata konsun, teklifim
budur.
79
Hepsi bu teklifi kabul etti. Hatta dman elisi, anlamaya Yahya Aa'nm teklifini bir madde halinde
ekledi.
Ertesi gn kuluk vakti, iki metre boyundaki Yahya Aa, byk heybetli ve cesareti ile oklarn alp,
klcn kuand ve kale kapsna doru yrmeye balad. Yahya Aa cesur ve savamasn iyi bilen bir
kimse olduundan herkes ona Adem Ejderhas der ve yle arrd. Tek bana dman
mfrezelerine kar koyacak kadar asker adamd.
Onun gibi dnen, onun gibi hareket etmeyi seven sekiz kii, hemen Yahya Aa'nn yannda yer ald.
Yrdler, kale kapsndan dar ktlar. Allah'm bu dokuz kii* nasl olur da krk bin kiiye kar
sava iln eder, nasl olur da bunlar dne gider gibi, lme gider?..
Yahya Aa ve arkadalar iyi talim grm, savan btn inceliklerini bilen kimselerdi. yle
gslerini dmana gerip, Haydi ldrecekseniz gelip ldrn der gibi bir hareket taknmadLar.
Askerlik sanatn en iyi ekilde bilerek dtler. Mevziye yattlar. Oklarn bouna harcamamaya,
her atlan ok ile, bir dman ldrmeye altlar ve baar saladlar. Sanki dman dokuz
Mslmanlar deil de bir taburla sa-vayormu gibi, hummal bir hareket iine girdi.
Nihayet Yahya Aa'nn ve arkadalarnn oklar tkendi. Bu sefer kllar ekip, taarruza getiler.
Vurutular, vurdular, yara aldlar. Bir yandan kanlar akarken, bir yandan kl sallayan kollarnn
takati eridi. Ve tek tek ehid oldular.
Nihayet bu sava da bitti, dman askerlerinden yzlerce l vard. Bu llere merasim yapld. Ayn
merasim Yahya Aa ve arkadalar iin de yapld. Ba--STS ui3uinp tm:mq ajszn ^euiio lu'eptreuin^
treuSnp v%
80
kerleri bu dokuz Mslmanm cenazesine selm durdular, t ki kahramanlk ruhu biraz da kendilerine
intikal etsin diye...
te Mslmanlar bin drt yz seneye yakn bir zamandan beri hep tarih yaptlar. Aslnda onlarn
gayesi tarih yapmak da deil, dnyada Mslmanca yaamak, hirette de bunun mkfatn almakt.
Bu gaye onlar zaferden zafere koturdu. Silh tutan eller, kalem tutmasn, eki tutmasn da bildi.
Onlar tarihi yaadlar, tarih onlar sayfalar arasna alamad, strmad. Onlar ancak ebediyetler
iine ald, onlar ebed saadete erdi.
163
Hani u tek kiilik yayl karyolalar var ya... te onun zerine bir yatak atmt, bir de rt... Uykusu
gelince battaniyeyi eker ve yatard. Geri kalan zamanlarda ya okur veya yazard. Btn bu iler,
divann stnde olup biterdi.
O gn yine yazmaya balad. ki ocuunun uykusu gelmi olacak ki, balarn babalarnn dizine
koyup yattlar.
Evldm artk bydnz, yataklarnza gidin, Allah rahatlk versin babacm deyip yatn...
Biz uyurken annemiz ld. Sen de lme babacm.
Dieri onun szn kesti:
lrsen haberimiz olsun diye dizinde yatyoruz babacm.
Menan Cinleri F.: 6
81
Baba her zamanki gibi onlarla akalat:
Haberiniz olursa ne olacak? By cevap verdi:
Olsun da o zaman dnrz.
Peki, Allah rahatlk versin.
Sana da babacm.
Sana, da sevgili babacm.
ocuklarnn salarn okad. Sonra daktilo tularnda parmaklarn gezdirdi.

Ertesi gn bir polis memuru yazhaneye gelip muharriri basn savclna ard. Yazda su unsuru
grlm.. Ayrca bir yazdan dolay yine muhakemesi vard.

Esnemekten ocuklarn eneleri yorulmutu. Vakit ilerledike gzleri kzaryordu:
Hani niye gelmedi?
Gazetede alanlardan biri cevap verdi:
Yarm biz onun yanna gideceiz... Kk olan alamaya balad:
Annem iin de yle sylediniz...
Doru sylyorum, yarn babanz greceiz.
imdi grmek istiyorum.
Mmkn deil, gremeyiz.
Babam demiti ki: ller grlmez.
Hepsi glmt. Bunun zerine her iki ocuk da alamalarn arttrdlar ve:
Neden glyorsunuz ayp deil mi?
Neden ayp olsun?
l evinde glnmez!.
Doru sylyorsun, buras L evi olsayd glmezdik, belki glemezdik...
82
Peki, babam nerede?
Hapiste...

Sabaha kadar oturdular. Sabah namazn klp herkes bir yataa uzannca iki ocuu unuttular.
urada 4-5 saat uyuyacaklard, onu da uyumazlarsa i yapmalarna imkn yoktu. Halbuki gazetecilik
mazeret kabul etmeyen bir meslekti.
Uyandklarnda iki ocuu birbirlerine sarlm vaziyette buldular. Yataklarna girmemiler, ylece
uyumulard.

Bir eyler yiyip itikten sonra hapishanenin yolunu tuttular. Mdriyete varr varmaz iki ocuk
birden:
Biz babamzn yannda kalmak istiyoruz? dediler.
Mdr evvel gld, sonra:
Burada sadece sulular kalr. K:
Biz bu gece uyumadk...
Neden?
Eee, kimin dizine bamz koyalm? Mdr yine gld; gelenleri gstererek:
Amcalarnzn...
Kk dnmeden cevap verdi:
Onlarn dizi yok.
Yine gldler. Bu srada babalar geldi, koup onun boynuna sarldlar:
ldn diye korktuk.
Korkmayn, sam!... Ziyaretilerden biri takld:
Sam deme aabey, sacym gibi anlalr suun artar...
Glerek:
83

Sadece Mslmanz. Byk ocuk:
Baba ne zaman yaz yazacaksn?
Bilmiyorum.
Peki, ne yapacaksn?
Bilmiyorum.
Baba sen her eyi biliyordun, niin bilmiyorum diyorsun?
Mahkemeler, kararlar, temyizler... imdi bunlarla megulm.
Bunlar nedir baba?
Anlatlmas, hele imdi anlatlmas ok zor!
Baba biz de burada kalalm, seninle birlikte...
Olmaz.
Bu gece hi uyumadk. Bir daha yaramazlk yapmayz. Ne olur, haydi eve gidelim?
Buras cezaevi yavrum, siz gidin!
Gidemeyiz babacm. Evde tek bamza kaldk, yiyemiyoruz, uyuyamyoruz.
Almaya aln, haydi gidin!
Bizim suumuz bu kadar byk m baba!
Yavrum sizin suunuz yok, ben suluyum. Beni zmeyin, gidin...
Yine byk olan, ke dedi ki:
zlen biziz, babam anlamyor.
aresizlik iinde babalarn pp ayrldlar. Sanki otuz ya daha bymlerdi. Onlar giderken baba
da kouuna dnyordu. Konumalara ahit olanlardan biri sordu:
Suu ne?
Ar dindar, 163...

I
84
SRGN
Hep susuyordu. Bu, susmak deil, sanki ta kesilmekti. Kt eyler dnmedii muhakkakt. nk
yznn tatl bir ifadesi vard. Kskn de denemezdi. Yani somurtkan deildi. Amma hep susuyordu.
Kendisine soru sorma imkann vermeyen bir susu...
Otobs durdu:
Sayn yolcular, yarm saat yemek molas... Herkes gibi ben de indim. Karnm tok olduu iin,
yle bir dolaaym, dedim. O susan adam, derin bir skt iinde namaz klyordu. Merakm mucip
oldu. Bu dindar adam niin susuyordu?
Artk btn iim o adam gzetmekti. Yalnz geziyordu. Hi kimseye sokulmuyor ve hi bir hareket
yapmyordu. Kafesteki aslan gibi sadece dolayordu.
Yerlerimizi aldk ve otobs hareket etti. Mutlaka konumalym diye karar verdim. Fakat bir mevzu
bulamyordum. Yolun kenarnda iki kii bir inei gtryorlard. Onlar gstererek:
Bakn inei gtryorlar, dedim. Fakat, ok utandm. Yani bu da sylenecek lf myd? Buna
ramen bir cevap bekliyordum.
Yolu bilmedii iin gtryorlar, dedi.
Derin bir nefes aldm. Onun syledii daha iyi deildi. Baka bir cmle hatirlasam hemen syley i
vereceim... Ah, eytan. Nihayet, bir lf yumurtladm
Bu hayvanlar ok aklsz eyler?...
Bilinmeyen bir eyi, unda veya bunda /.umu mek hatadr.
ir.
Hoppala... tam attk. Bu adam, benim ald bilmediimi kabulleniyor. Halbuki ben, yksek
matematik okumu bir kimseyim! Neeli bir yolculuk geirmek iin ii elenceye vurdum:
Deliler, akl en byk nimettir diyorlar, ne dersiniz?
Demek ki, yeni akllanmlar.
imden devenin pabucu diye cevap verdim. Fakat kararlydm. Mutlaka bu adamla
konumalydm:
Af edersiniz, siz niin susuyorsunuz?
Ne konuaym?
Konuacak bir mevzu yok mu?
Mevzuyu siz sein konualm...
Peki nereye gidiyorsunuz?
Gitmiyorum, gtryorlar.
Yalnzsnz?...
Beni insanca gtryorlar.
Kim gtryor?
Bir zihniyet.
Nereye gidiyorsun, af edersin, nereye gtrl-yorsun?
D vilyetine.
Orada ne yapacaksn?
Karakola grneceim.
Biraz tereddt ettikten sonra, yine sorularma devam ettim:
Emniyet memuru yahut mfetti misiniz?
Deil.
Ya?
Srgnm.
Yazk.
Neden yazk?
leriniz bozulmutur, yaknlarnzdan ayrlm-snzdr, yalnz kalacaksnz.
86
ok hayalperestsiniz. Dediklerinizden hi biri olmad ve olmayacak.
Aklm yatmad, nasl olur?
Akln yatmad ok i vardr. Onlar da yine akh geinenler yapar.
Sizi dinliyorum, ltfen devam ediniz.
Hayatmn en mesut dakikalarn yayorum. imdi bir iman potasnda eridiimi
hissediyorum. Fikirlerimle elele, kolkolayz. Bir ku kadar hafif, nehirler kadar emin bir ekilde
hayatma devam ediyorum.
Gittiiniz yerde sizi kimse karlayacak m?
Belki polisler...
Bunlar sizi skmyor mu?
Bilkis, memnun ediyor. Urunda bunca ileye katlandm imanm ve fikrim, iki koluma girmi
iki vefal dost gibi benden ayrlmyorlar. Beni ok, hem de pek ok elendiriyorlar. Mesel
dmanlarnz tarafndan size benzetilerek bir ahs vurulsayd, siz mrnz boyunca ona minnettar
kalacak ve onun yetimlerine hami olmyacak mydnz? te ben fikir ve man uruna vurulmu bir
kimseyim. imdi bu iki vefal dost beni hastanelerinde tedavi ediyorlar...
Szn kestim :
Kardeim Trke konuuyorsun... Sylediin kelimelerin mnasn biliyorum; fakat. cmlelerin
mnasn anlyamyorum... Bir eyler hissettim, msaade eder isen dneyim, dedim.
Aradan ka saat geti bilmiyorum, hayret, ben de o adam. gibi hi konumamtm. Otobsten
indiinde glerek: Allah'a smarladk dedi.
Ben de, gle gle dedim. Fakat bir tuhaftm.
* *

87
MFETT
Gen mfetti daireye girince :
Selmn aleykm, dedi:
Mdr bir yandan kahvesini yudumlarken, dier taraftan sigarasnn kln dkmekle meguld.
Ayak ayak stne att, yle yan gzle gen mfettii szd, gayet ciddi bir ses tonu ile:
Gnaydn Mehmed Bey! Gnaydn.
Mfetti armt. Mdr bunu anladndan biraz durdu, tekrar: ,
Mehmed Bey gnaydn!.
Masalarn altndan ve yanndan plak bacaklar grnen; dalga dalga salarn ojeli uzun
trnaklaryla dzeltir gibi hareketler yapan kadn memureler, iin ciddiyetini glerek bozdular. Bu
sefer Mdr:
Her sabah selmn aleykm diye ieriye giriyorsun. Evldm gensin, sicil alacaksn. Bu iler sel-
mnaleykmle olmaz.
Mehmed Bey gayri ihtiyar:
Neden? diye soruverdi. Mdr:
Neden olacak: Sen selmn aleykm dedin mi, inklplar elden gitti demektir. Ne demek bir
genel mdrlkte selmnaleykm? Devletin temel esaslarn m deitireceksin yani? Biz buna gz
yumacak myz?
Mfetti akn akn:
Ben byle eyler dnmedim.. imanlktan enesinin altnda ikinci bir gerdan kan mdr:
88
Biliyorum, biliyorum. Bunlar bilerek yapsan, o zaman iler deiir. Daha toy saylrsn. Bazan
kendini Mekke'de zannedebilirsin. Mesel geen gn odana geldim, hi sana soluna bakmadan
alyordun. almakla da sicil alamazsn. Odana bir genel mdr giriyor. Kalkp karlaman ve
gereken nezaketi gstermelisin..
Tefti raporlarn hazrlyordum, Efendim?.
Ben nelerden bahsediyorum, sen ne diyorsun. Evldm gzn drt aacaksn. Tefti raporu,
falan seni kurtarmaz. Gnaydn bir, ben iki...
Glseren isimli memure sze kart:
Efendim, bizim mfetti bey toto da oynamaz. Milli Piyango bileti de almaz!..
Olabilir. O ahs bir meseledir. Amma kumar derse, biz de ona bireyler deriz. Haa, ne dersin?
Dier bir memure:
Mfetti bey arafl bir kzla evlenecekmi?..
Hoppalaaa! Bu da nereden kt. Hayr, hayr, siz aka ediyorsunuz. Lise, niversite, mfettilik
gibi bir devlet memurluu.. Sonra, arafl kz! Hahhaaa... Amma komik be!
Memurelere bakarak:
Sa olun be ocuklar, beni sabah sabah epeyce gldrdnz.
Mfetti bey yerine oturmu, o da glyordu. Mdr:
akay brakalm, u Jventus'u merak ediyorum?..
Bir memur:
Ben mitliyim. Mdr, Mfettie hitaben:
Siz ne dersiniz, gen mfettiimiz? Mfetti hemen cevap verdi:
89
mi?
Biz her bakmdan hazrz. Mdr hayretle:
Neye hazrz?
Teftie.
Ne teftii ayol? Mfetti kzararak, izah etti:
Jventus isimli yabanc bir mahit gelmiyecek
Genel Mdr ve dier memurlar katla katla glmeye baladlar. Be-on dakika gldkten sonra
Mdr Bey gzlerini sile sile odadan ayrld:
Artk yeter. Bugn bu kadar yeter. Ah ok gldk:
Mfetti kpkrmz kesilmi, glmekle alamak aras bir yz ifadesiyle bekliyordu.
Memurelerden biri meseleyi izah etti:
Akolsun Mehmed Bey! Ayol, siz nasl mfetti oldunuz? Daha mehur takmlarn isimlerini bile
bilmiyorsunuz.
Mfetti Bey iyice ard. Nerdeyse istifasn verip, gidecekti. Memure:
Bak, anlataym: Avrupa kupas malar var ya? Yar finalist takmlar unlardr: ngilizlerin
Liverpool, yine ngilizlerin Leeds United, Bat Almanya'nn FC Kln ve talyanlarn Jventus. te
Genel Mdr Beyin bahsettii Jventus, bu talyan takmdr. Yoksa, mahit, murakp deil.
Mfetti:
Bunu bilmemek gayet tabiidir. Bilmiyorum de-seymiim daha iyi olurdu.
Neden demedin?
Bir yabanc heyet gelecekti. Belki onlarn banda Jventus isimli adam vardr, sandm.
90
Yine hep birden gldler. Bir dier memur:
Mehmet Bey siz, Fenerbahe takmn sayamaz msnz?
Hibirini bilmem.
Aaaa!... Siz nasl memur oldunuz? Mfetti istihzal bir tavrla:
Bilmem ki...
SLEYMAAAN!
Memleketimizde kurulan Western Optik Fabrikasna, Tun Bey'i mdr olarak tayin ettiler. Tun
Bey, mhendislik tahsilini Avrupa'da yapm, milliyeti olduu iin gelip memleketimizden bir kz ile
evlenmiti. Fakat her konumasnda: ngilizler yle, ngilizler byle diye onlar anlatr, sadece
anlatmakla da kalmaz, bir de onlar gibi olmaya alrd. Yani onlara benzemeyi meden olmann art
bilirdi... Mesel pantolonu kl gibiydi. Ayakkablar ayna... Dikyaka, kolal gmlei; kravat ve
dudandan hi eksik etmedii piposu... Zarif ve centilmen hareketleri... Az konumas... nsanlarla
samimi olmamas... Velhasl tipik bir ngiliz...
Mslmanm derdi. Ramazanda iki imezdi, gazinolara gitmezdi. Memleketin maddi
kalknmasn ok isterdi; bunu slm d esaslarla halle alrd...
Evinde, akrabalarnn hediye ettii Kur'an- Kerim'-den baka din kitap yoktu. Onu da
okuyamyordu. Kur'-
91
an'm pek ok tercme ve tefsiri olmasna ramen, Kur'an' okuyunca anlamalyz, bunun iin
tercme edilmelidir diye gya din konumalar yaptn zannederdi. Karsndakiler ilmihalden,
siyerden, hadisten sz anca, bizim mdr beyin can sklr, ilm olmaktan ziyade hiss ve akl olan
milliyetiliin esaslarn iler, saatlerce konutuu olurdu.
yerine saatinde gelir ve saatinde ayrlrd. Avrupal, iinin banda cidd adamd... Kaytarmaz,
tembellik etmez ve teknii bilir di. Anma Tun Bey'in bugnlerde mhim bir problemi vard.
Personel efini arm, tekniker Sleyman'n sicilini birlikte dolduracaklard.
Oldu, olacak, Tekniker Sleyman'dan da, biri iki cmle ile, bahsedelim. Bu adamcaz din gazeteler
okurdu. Dolays ile slmiyet'e atan, ak-sak resimler basan gazete ve mecmualar hem almaz,
hem de onlarn aleyhinde konuurmu. Namaz klar, ikili ziyafetlere katlmaz, hanmn da kapal
gezdirirmi.
Mdr Bey, bu kadarn fazla bulurdu.- Biz de ms-lmanz... der, piposundan derin bir nefes
eker, eliyle kllerine vurur, Adam Smith gibi dnr, sonra: alkan ocuk, iinin adam, ama
neden bize benzemiyor? derdi.
Zile bast, gelen kapcya iki bardak meyva suyu syledi. Yine epeyce dnd. Getirilen merubattan
bir yudum ald, tekrar dncelere dald. Personel efine bakarak:
Haydi hepsi bir yana, u Sleyman'n uzun donuna bir trl aklm yatmyor... Fze devrinde, atom
devrinde uzun don?... Yahu millet Aya gidiyor, biz ne ile megul oluyoruz!. Uzun don ha?... Hay
anasn, se^ nelerce geriye dn, bu kadar yaplan ileri hie indir...
Bir yudum daha iti ve geirdi: 92
Af edersiniz... Buyurun efendim, merubatnz iiniz... Dnn bakalm bu ii nasl halledeceiz?
Personel efi:
Evet efendim, i elbiselerini giyerken arkadalar grmler, Tekniker Sleyman uzun don giyiyor-
mu...
Yaaa! Hayret deil mi? Western Fabrikasnda uzun donlu ii... Topuklarnda mym ne? Bari
lastik yerine beline ip balasayd...
Byk annem ukur derdi.
Ukur, deil mi? Hay Allah! Ya ukur balasayd... Dikkat etseydiniz ukuru da var m?
ef:
Arkadalar sormu medeniyet ukurda, donda deil; medeniyet teknikte ve ilimdedir, demi.
Bak, bu sz doru... Amma ne olur uzun don giymese de ksa don giyseydi, olmaz m yani? Sanki
ksa don giymekle ilmine, sanatna noksanlk m gelecekti? Vallahi benim aklm almyor, nasl olur
yksek tahsilli saylacak bir arkada uzun don giyebiliyor?
Glerek devam etti:
tane ksa don hediye etsek, acaba onlar giyer mi?
Mdr Bey, aka ile bunlarn hepsi kendisine sylendi. Mesel sana ksa don hediye edelim
diyenlere, ben de onlar ngilizlere hediye ederim cevabn veriyor.
Mdr buna ok sinirlendi:
Siciline yazacam! Bir memurumuza uzun don giy diremiyoruz! Byle adamlarn, tereddtsz,
sicilini bozmal...
Biraz dnd:
Sicilde ksa don giyer, uzun don giyer stunu yok, deil mi?
93
Bu kitap, undan bahseder. Hele, yle bir vpa-raraf vardr ki, ne bulu! Kymetli bir eser...
Yahut:
stndeki fiyat cildinin paras... Kitap on para etmez.
Sonra alcy ele alr:
Konumay ok sevdii iin bunlar anlatrd. O bol bol konuur, ben de istifade ederdim.
Bir gn, komu bakkaliyeden biri geldi:
Ahmed Bey, merdiveni biraz verir misin? deyince, bizimki barut fs gibi patlad:
Vermiyorum! Az yiyin bir merdiven yaptrln. Adamcaz hibir ey sylemeden geriye dnd,
giderken, bizim kitap konuuyordu:
Partiye verdiiniz paralarn yzde biri ile bir merdiven yaptrn. Milletin srtna basacanza,
merdivene basn. Utanmaz adamlar, sklmyorsunuz!...
Allah, Allah!... Ortada kzacak ne vard? Merdiveni istedi, verirsen ver, vermezsen verme. Byle
barp, armaya ne lzum vard.
Dier taraftan dndm ki bu iin iinde birey-ler var. Ahmed Aabey sinirlenmi iken, unun
damarna basp, bireyler reneyim...
Ahmed Aabey!...
Sus!...
Yine gzlklerinin zerinden bakt. Bir-iki kitabn yerini deitirdi. Bir kitab ald, dier eline vurarak
at at sesler kartt. Belli ki o kitap sopay haketmiti. Bu kitaplar Ahmed Aabeyin ocuklaryd...
Onlar siler temizler, yerlerini deitirir, konuur ve dverdi...
u kitabn iinde... Ulan byle kitap yazlr m? Allah'tan utanmyorsunuz bari kuldan utann! Sizin
dedeniz maymun ise bize ne?
Ohh, biraz ferahladm. Bu paparann bana ait ol-36
duunu zannetmitim. Meerse Darvinci bir ahmaa imi...
Devam etti:
Sonra tabiat mabiat... Arkasndan kz, kadn... Tenkidinin bundan sonrasn yazamayacam, zira
nezaket hudutlarn bir hayli at... Sonra sadede geldi:
u dkknc var ya? O partidendir ite. Bunlara p vermem, p!...
Aabey, partiyi patrty ne yapacaksn! Komudur, merdiveni ben gtreyim?...
Asla!
Bunlar o kadar yksek sesle sylyor ki, komu dkknlar rahatlkla dinleyebilirlerdi:
Asla! Merdiven haa... Ac ac gld:
Onlarn partisi iktidarda iken, u kapya bir polis memuru dikildi: Dkkn sahibi siz misiniz?
Dkknda ben olduuma gre, herhalde benim, dedim. Sizi bakomiser grmek istiyor deyince
tepem att:
Yahu, biz kimsenin suyuna sabununa karmadk. Kimseye ayrann eki demedik. Bel uzak
olsun diye eek gibi anranlara blblsn de dedik. Eeee, bu adamlar ne diye beni karakola
aryorlar?
Biraz sustu, i geirdi. O gnleri yaar gibiydi:
Kalktk, atlarn zincire vurulup, bitlerin yart caddede, u caddede...
Heyecanlanmt, kapya kadar gitti, grmyor-muum gibi, kapnn nnden geen caddeyi
parma ile gsterdi/:
te bu caddede, yryerek karakola gittik. Kapda biraz bekledim, beni getiren polis girdi, kt;
olmad br kapya, bu kapya. Yahu ne oluyor be adamlar, katil mi yakaladnz?
Menan Cinleri F.: 7
97
Ak salarn parmaklan ile tarad:
Nihayet komiser hazretleri bizi kabul buyurdular... dedikten sonra, aralarnda geen konumay
yle anlatt:
Sen, elif cz satyormusun?...
Evet satyorum. Ticarete mani yok.
Satmayacaksn!..
Benim yedi tane ocuum var, onlar ekmek istiyorlar, Komiser Bey...
Elif cz sat-m-ya-cak-sm..
Ticarete mani var m? dedim.
O zaman, Komiser, yiyecekmi gibi yzme bakt ve:
Aln bunu ieri, dedi.
Baktm pabu pahal... Bu yata sopa yemek de var...
Gzleri doldu:
Peki satmayz, dedim. Yanma bir polis kattlar, dkkna geldik. te urada deste ile duran elif
czlerini polise teslim ettim.
Sesini daha ykselterek:
Sizin partiniz yapt bu ii.. Gidin Elif czlerinin parasn alp, onunla bir merdiven satn aln, sizin
olsun. Partiniz, prtnz, efiniz, fnz yapt... Parti bi-nasmdadr, gidin arayn.
Sesini alaltti:
Utanmadan bir de gelmi benden merdiven istiyorlar. Sizin ykseklerde ne iiniz var, yerin dibine
girin. Merdiven ha...
* * *
98
TELERDEN BR SES GELD
Dur!..
Abdullah, eeini durdurdu ve dnp silhl adamlara bakt. Biri:
Sen kimsin?
Reslullah'm ashabndan Habbab'm olu Abdullah.
Korkma yleyse. Bize faydal olacak bir hads-i erif syle...
Pederimden iittim, o da Reslullah'tan iitmi. Reslullah sallllahu aleyhi ve sellem hazretleri
buyurmu ki: Bir fitne kacak, fitneye sebep olanlarn bedeni ld gibi kalbi de lecek. Kii
m'min olarak akamlayp, kfir olarak sabahlayacak.
Meleklerle eytanlar da orada toplanmt. Geri bu ruhan varlklar insanlar grmyordu, fakat
onlar gryordu, iin en garip taraf melekler de, eytanlar da glyordu.
Silhl kiilerden biri:
Peki, Ebbekir ve mer hakknda ne dersin? Abdullah (R), onlar hayrl szlerle yd etti.
Anlald, Osman hakknda, hilfetinin evveli ve hiri iin de fikrini syle!..
Evveli de, hiri de iyi idi, hakl idi.
Yeter, imdi Ali'nin hakem tayin etmek iinden ncesini ve sonrasn anlat!..
Abdullah (R), sakin bir sesle ve hakk tavsiye ederek :
Ali,. Cenb- Hakk'n emirlerini hepimizden iyi bilir ve takva sahibidir. leriyi de gren bir
insandr.
99
Deyince silhl adam kalarn att:
Sen hislerine kaplyorsun. sim ve hrete alda-narak taraftarlk ediyorsun. Bunun cezasn
hayatnla diyeceksin!..
Eein zerindeki kadn, peesini aralyarak bakt. Melekler glmez oldu. eytan kahkaha atyordu.
Abdullah'n hanmn eein zerinden indirdiler. Abdullah (R) :
Hanmm hastadr, yaknda bir ocuumuz olacak, onu rahatsz etmeyin.
Anlald, anlald...
Hep birlikte hurma aacnn altma gittiler. Bu srada bir hurma dt. Silhl kiilerden biri hurmay
azna att. Dieri:
Bu olmaz! dedi. Hurmay ya sahibinden helllik isteyerek alrsn veya para ile...
br, hurmay azndan att ve tkrd.
Yine bu srada zmmlere ait bir domuz yakndan geiyordu. Silhl' kiilerden biri domuza, klcyla
vurdu; domuz ar yaraland ve sonra ld:
Dieri:
Bu senin yaptn, yeryznde fesat karmaktr.
Deyince, domuzu ldren gidip, hristiyam raz etti ve hellleti.
Bu hdiseleri seyreden Abdullah (R.):
Yaptnz ilere baknca, sizler mslmansmz; ben de mslmanm. Sizden, bana zarar gelmez.
Zira ben, slm'a gre bir su ilemedim...
Silhl adam, Abdullah (R) 'in szn kesti, gayet kzgn bir ifade ile:
Bir su ilemedim, diyorsun. Ali, bir hakem seti. Bu hal, kfrdr! Kfre raz olmak da kfrdr,
senin katlin caizdir.
100
Sizler kimsiniz, gayeniz ne?
Grmyor musun, bizler mslmamz. Yoksa phe mi ediyorsun? Baz kimseler bize haric
der. Gayemiz ise, Muaviye ve Ali taraftar diye blnen mslmanlan birletirmektir. Eer
birlemezlerse, vahdeti ve uhuvveti temin edinceye kadar her iki taraf ldreceiz!..
Abdullah (R.), btn sabrn toplyarak, metanetle:
Baknz, bir arkadanz domuzu ldrd, dieri bu fitne kar maktu- dedi. Ve, arkadanz da
gidip, hristiyan zmmden zr diledi. imdi sorarm size, bir domuzu ldrmekten fitne karken,
bir hurmay izinsiz yemek haram olurken, mslman kann aktmak, hem haram, hem de fitne
karmak deil midir?
Karki:
Yeter!..
Deyip, klc sallad. Abdullah (R.), hafife geri ekildi. Lkin kulandan boynuna doru ar bir yara
ald. Silhl dier adam, Abdullah (R.)'m hanmn e-hid etti.
Abdullah (R.):
akn mslmanlan yola getirmek iin hkmet gerek. Derken ikinci klc yedi, yine:
Hkmet...
Diye inledi ve ehid oldu. eytan, klc kanl bu adamlara:
Haydi durmayn iki rekat kr namaz kln, durmayn...
Diye fsldad.
Meleklerden biri ok at ve eytana:
Sen namaza, niyaza kar iken, neden bunlara namaz kldryorsun?..
eytan kendine has glmesi ile cevap verdi:
Bu sapk ve ahmak adamlara cinayet ilettim.
101

ok byk gnah kazandlar. imdi, gnahlarna kr etsinler ki, cehennemin dibine gndereyim
onlar.
Sen ok tehlikeli bir dmansn... eytan:
Haynr. Yanlyorsun! Sen melek olduun iin bu ileri pek bilmiyorsun. Bir insan iin en tehlikeli
dman, bizatihi kendisidir. Mesela u cinayet ileyen adamlar, kendilerini lim, kad, fakih
zannettiler. Halbuki deil. Bir lime tabi olmalar gerekirken, nefislerine tabi oldular. Helli, haram
birbirine kartrdlar. Ben de onlara yardm ettim, hepsi bu kadar.
Melek:
Yani sen, herkese ktlk etmek istemez misin?
Ktlk etmek benim mesleimdir. Fakat baz mslmanlar ilim ve ibadet ile ktlk kaplarn
kapatyorlar. Bu yetmiyormu gibi bir araya gelip, bir lime tabi oluyorlar. Artk onlarn iine
giremiyorum, gir-sem bile, onlarn sevabn artrmaya sebep oluyorum, buna da ok zlyorum.
Anlayamadm...
Anlamyacak ne var? Mesel Abdullah'la kars iyi mslmand. Bunlar Ali gibi bir lime de
tabiydi. Bunlarn iine bir phe atsam, hemen kitaba baiup, lime sorup; pheden, phesizlie
geiyorlar ve sevap kazanyorlar. Ben de ahmaklk edip, byle adamlarn iine phe attma
zlyorum. Baknz, Abdullah'la kars ehid oldu. Onlar bozamadm.
eytan burada kahkahay bast:
Bana hariciler gibi adamlar gerek. Hem hkim, hem savc, hem davac olacak. Zanly gyaben
mahkeme edecekler; hemen infaza balyacaklar. Grdn m Cehennem yolcularn? te ben de bu
yolcularn yolunu ayorum.
Melekler hep bir azdan: 102
Hariciler... Kur'n caddesinden ayrlan hariciler... Hellle haram kartran hariciler...
Cehaletlerini nder, gnah zevk, cinayeti cihat zanneden hariciler... diyerek uzaklatlar. telerden
bir ses geldi:
Fitne iki doru arasnda olur. Fitnenin zuhuru zamannda oturan, ayakta durandan daha hayrldr.
nk Fitneyi karanlarn akl yoktur. Yarab, hakiki m'minlere yardm et!..
* * *
PLOTSUZ UAK
Byk bir uak, yolculanyla birlikte havaland. Tek pilotu ve epeyce de mrettebat vard. in en
garip taraf, pilot ve mrettebat ilk defa uua kyordu. Fakat yolcularn alk olduklar bir seyahatti
bu.
Uak bulutlar kmesini geti, frtnalardan kurtuldu ve irtifasn ald. Bununla beraber bir ok
tehlikeler vard veya yle sanlyordu. Ba dndrc bir hzla uuyorlard. Grenler: Hayret, bunlar
umay nereden renmiler? diye mrldanmaktan kendilerini alamazlard. Mrettebat da umaya
almt zaten. Hatta imdiye kadar neden umadklarna zlp, aka yollu da olsa birbirlerini
itham edip eleniyorlard. nk hepsi samimi ve en kimselerdi.
te ne olduysa o anda oldu. Motorlar susmad, kanat krlmad ve yangn da kmad. Fakat mthi
bir ey oldu, uan tek pilotu aniden oluverdi. Yolcular
103

dahil herkes ard. Geri lm olaan eydi. Hatta lm sevme talimleri bile yaplrd. Amma,
gkyznde uarken pilota lm gelmesi, sanld kadar normal kabul edilemezdi. Hepsi lse idi,
yine nemsizdi. lm hakti. Hakk'm emri idi, kim ne diyebilirdi? Fakat pilotun lmesi bambaka bir
eydi. Herkesi artan da bu oldu: Pilotsuz uakla umak...
Mrettebat, beklemekten baka bir are bulamad. Hatt bazlar, bu uak bir daa arpar hepimiz
kurtuluruz, diye dnrken, dierleri uak iinde pilot aramaya koyuldu. Bazlar, pilotluk
yapabileceini syledi. Onlarn on parmanda on hner vard. Herhalde bunlardan biri de pilotluktu.
Herhalde, diyoruz, zira uak idare edemeyen kimseler, pilot olduklarn nereden bilebilirlerdi?
Pilotluk yapabilirim diyen herkesi tek tek pilot kabinesine getirdiler. Btn mrettebat onun
bana dikilip: Haydi yap bakalm, ne yapacaksan... dediler. Adamcaz elini kaldrp bir
dmeyi evirmek istese, hep bir azdan bardlar: Dur, onu yapma. Nedeni malm idi. Her
dme tehlikeli olabilirdi, kolay deil, tepe takla aaya yuvarlanmak da vard? Bunun iin hibir
dmeye kimseyi dokundurtmuyor ve pilot aryorlard. Sanki dmelere dokunmadan ua idare
edecek birisi kacakm gibi...
Mrettebattan biri de pilotluk iini zerine almyordu. Onlar biliyordu ki bu tehlikeli dmelere
dokunmakla uak idare edilecek. Amma hangisine dokunma-l? Bu ua nasl idare etmeli. te
yandan yolcularn istekleri de yerine getirilmeliydi. Aksi halde dedikodular kabilir, hatt
karklklara sebebiyet verilebilirdi. Pilot bulunacak diye yolcular oyaladlar. Hepsi sabrla
bekledi. Bekledikleri de iyi oldu. Pilotsuz uakta seyahat etmeye bylece altlar. 104
Bu hal mrettebatn da dikkatini ekti. Pilotsuz uak da olabiliyormu diyenler sraya dizilmeye
balad. Hafzalarm yokladlar, pilotsuz uaklar vard, fzeler gibi... Medeniyet bu derece
ilerlemiken pilotsuz uak neden olmasn? Hem de kendilerinin bir pilotsuz uaklar bulunmas bir
bakma sevindirici eydi.
Balangta da sylemitik; Uak epeyce yksek bir seviyede uuyordu. Dnya yuvarlak olduuna
gre bitip tkenecei yoktu. Elli, yz, isterse bin tur atabilirdi. Kendilerinin sabr vard. Hatt
umaktan holanyorlard. Umaktan kim holanmazd ki? Derken benzinin ok az kald haber
verildi. Bunu syleyene ok amma pek ok kzdlar: Byle karal haber vermek sana m kald?
dediler. Bir bakas pilotsuz uak olmaz, diyecek oldu, hep birden Tenkit yok diye susturdular.
Hem neden pilotsuz uak olmazm?.. te vard ve uuyorlard. Artk yaanmaz hale gelen dnyaya
inmeye de niyetleri yoktu. Ne yol paras, ne hava paras isteniyordu. steyen istedii ii grr, isteyen
pencereden dar bakar, hava tahminlerini yrtebilirdi. Ahireti dnmek de serbestti...
Mrettebattan birinin aklna bir fikir geldi, dedi ki: Ben duymutum, planrler varm, bunlar
uaktan ok daha basit ve ucuz imi. Lakin benzinsiz ve motorsuz uabilirlermi. Tek fark, onlarn
uaktan daha az sratle gitmeleriymi.
Bunu duyan dieri frlad: Daha basit, daha ucuz bir ey benzinsiz ve motorsuz gitsin de, neden
bizim uamz bunu yapamasm?
Bir bakas: Bizim uan motoru var diye hatrlatma yapt. Bunun cevabn evvelki verdi: yi ya,
motor da cabas. O planr m ne karn ars ise, motorsuz uarken bizimki neden motorlu
umasn?
Bu parlak fikir iler at ve herkesin yz glmeye
105
balad. Yaasn, dediler. Tenkitte ne var ki, ite byle, hep iyilikten haberler yadrmal...
Buna yine mrettebattan biri cevap verdi: Tenkidin gerektii yerlerde bulunur. Anma byle
gkyznde ve pilotsuz bir uaktan tenkit etmek, pencereden dar atlamak gibidir. Zaten tehlike
byk, bir de mitsizlik ba gsterirse, dmeden lrz.
br: lmeden evvel zlmeye lzum yok, deyince hepsi gldler. Onlarn bu neeli halini gren
yolcular: Galiba pilotsuzlua bir are bulundu diye sevindiler. Uak dse, mrettebatn canlar da,
mallan da gidecekti. Bunun iin yolcular, mrettebat gereken tedbirleri alr, diye dnd ve
rahatladlar.
Mrettebattan biri pilot kabinine gitti. Bir sr gsterge ve anahtarlar grd. Biraz ilerleyince uan
ge doru trmandn sand. Aas deniz olduundan o da gk gibi grnyordu. Yukars zaten
gkt. Uak yere paralel deil, sanki trmanyor gibiydi. rtifay kontrol edecek kadar bilgisi de yoktu.
O zaman iine bir rperme geldi. nsan, inebilecei yere kadar ykselmeli diye mrldand. Sonra
arkadalarnn yanna dnd. Sakin bir sesle: Uak ge doru trmanyor dedi.
Biri: Gkte ne ii var? diyebildi.
br: Yere inmesi daha tehlikeli, aklr kalrz. Halbuki gkte byle bir tehlike yok. cevabn
verdi.
Bir bakas: Ya, benzinimiz biterse? diyerek endiesine cevap arad.
Evvelkilerden biri cevab yaptrd.- Atmosferi geince benzine ihtiyacmz kalmyacak. Peyk gibi
dnp duracaz.
Dnceli duran: O zaman da havaya ihtiyacmz olacak?
Hazr cevap olan bunun da aresini bildirdi: Ua-
106
n kaplar kapal, buras bizim hususi dnyamz. D-ardaki havaszlk bize tesir etmez ki...
deyince, yine dnen adani sordu: Peki orada ne bulup, ne yiyeceiz?
Evvelki: Hi kimse bulunduu yerden kmldamasn. nk enerji sarf etmi olur. Hind Yogileri
yetmi gn a kalabilmiler, biz de oturursak, ayn mddet a kalr ve lmeyiz.
Bu fikri hepsi tastik ederken, daha cazip bir fikir ortaya atld: Biz de uyursak, bir asr lmeden
yaayabiliriz.
Sonra?
Canm o kadar yaadktan sonra, artk lmeliyiz. Dnyada olsak bu kadar da yaayamazdk.
Dnsenize, u anda yer yznde ka cenaze tamyor. Halbuki bize bakn, dipdiriyiz ite.
te bu mantk ok kuvvetliydi.
Uyuma fikrini ortaya atan yalandan horlamaya balad. Dierleri, Horlama da uyuyalm dediler.
br horlamay kesti. Biraz sonra a adam uyku tutmaz ki diye biri sylendi. br konuma,
enerjin azalr diye onu ikaz etti.
Bu srada yolculardan biri frlad: Mrettebata bak, uyuyorlar. Yahu acktk, yemek getirin, su
getirin, hatt ay getirin, diye bard.
Mrettebat: Otur kardeim, kendi enerjini bitirmen yetmiyormu gibi, bizim de enerjimizi bitirip
durma.
Ne enerjisi, ben uak deilim, sen akln m kardn? diye bard.
Mrettebat manl manl bam sallad: Cahil kimselerle birlikte bulunmak byk talihsizlik. Ne
yapalm bunlara da gerei anlatmalyz, ikna etmeliyiz. diyerek ayaa kalkt: Arkadalar sizlere bir
mjde ve-
107
receim, benzinimizin bitme tehlikesi yoktur. Herkes birbirine bakt ve gld. Bu habere
sevindikleri belli idi. Devam etti: Belki uzun zaman havada kalacaz, bunun iin ayaa kalkmaynz,
konumaynz, hatt esnemeyiniz. Mmkn olduu kadar uyuyunuz. Belki bir asr, yani yz sene
uyumanz isabetli olur. nk uyuduunuz mddete yaayacaksnz. Tpk Eshab- kehf gibi...
Yolculardan biri: Ben yz sene gkyznde kalmak istemiyorum. Annemi babam zledim. Yanma
bir takm elbise almadm. Ben ne yaparm? diye alamaya balad. Bir baka yolcu atld: Beyefendi
bizim iimiz var, bir an evvel yeryzne dnmemiz gerekir, bizim uyumamz brakn da mmknse
sizler uyann, deyince mrettebat baklay azndan kard.- Biz yere inmeyi dnmyoruz. nk
bizim yere inmemiz dmemiz mansna gelir. Bu bakmdan daima ileri, daima yksee
trmanacam. Hem u yeryz yaanmaktan kt artk.
Yolculardan biri onun szn kesti: Yahu, yaansn yaanmasn, oras bizim bileceimiz i. Siz, bizi
yere indirin, baka ey istemiyoruz.
Mrettebat ban manl manl sallad: Maalesef dediler. Biz yere deil ge gidiyoruz. Belki
ksa bir zaman sonra Ay'da veya Merih'te olabiliriz.
Yolcularn gzleri az kalsn yuvalarndan frlayacakt. Biri takvimli saatine bakt: <Ne diyorsun benim
be saat sonra milli bankada bulunmam gerekir, aksi halde bonoyu deyemem ve protesto olurum,
ticari itibarm der. Biraz nefes ald. inde bulunduklar durumun verdii heyecanla konumasn
kesmek zorunda kalyordu. Biraz sakinlemi olacak ki konumasna devam etti: in aka taraf yok.
Mutlaka bonomu demem gerekir.
108
Oturanlardan biri onu tastk etti: Doru, namuslu insan, borcuna sadk olur, dedi.
Mrettebattan biri: Arkadalar mantk iinde, bir mantkszla srkleniyoruz, biraz daha gereki
olalm. Yani pilotumuz vefat etti. imdi bize den vazife ua bir hava alanna indirmektir.
br itiraz bast: Evvel mantk iinde mantkszlk ne demek?. Sonra ua bir hava alanna
indire-cekmiiz... Yani komnistlerin, masonlarn, dinsizlerin, imanszlarn hava alanna inip,
buyurun: Uamz da, canmz da size feda olsun mu diyeceiz?
Mrettebattan biri, brnn kulana eildi: Allah raz olsun, byle gzel konuan kardelerimiz
olmasa yandk billahi!
Uzun zamandr konumayan yolcu feryad bast: Ey millet yetiin, bunlar ince konuuyor.
Mrettebatn yznde znt dalgas dolat: Yazk, adam ldrd diye.
Oturanlardan biri frlad: Mrettebat kimlerden oluuyor, toplansn bakalm!
Mrettebat pilot kabininin nnde topland-. Buyur, emriniz?
Yolcu bu istihzal sze aldrmad. Mrettebata sor-du: u anda pilotumuz var m?
Biliyorsun, ld.
Parman adamn gzne sokarcasma uzatt ve bard: Hemen bir pilot bulun ve ua indirin!
Yolcular hep bir azdan: Eveeet! diye barnca, mrettebat bir asr yaamaktan vaz geti:
Arkadalar, kim pilot olacak, Allah rzas iin...
Bir tanesi: hlasma zarar verir amma, isterseniz ben pilot sandalyesine oturaym. dedi.
Tevbe istifar ekerek kabine girdi, sandalyeye oturdu. Saa sola bakt. Bir levyeye el att. br
Aman! derken, uak sa tarafa dnd.
109
Kardeim niin o levyeye el attn? Hibir eye el srmeden ua idare edeceksen et, etmiyeceksen
ekil!
Dieri kzd:
Biliyorsan, gel sen kollan! br:
Canm tenkidi brakn, ite bakn saa dndk. Sola dnmedik yaa, siz ona bakn!.. Hele susun bir
ses geliyor.
Mikrofonu alp, kulana gtrd. Galiba ngilizce konuuyorlar. Bu Avrupallarn tarih boyunca
yapt ktlkler yetmiyormu gibi, bizi havada da buldular.
El t verir de ekmek vermez. Telsizi dinlemeyin.
stiare snnettir ya...
stiareyi kendi aramzda yaparz. Telsizle, frenkle iimiz ne!..
Kabinde oturan:
Aaa, Trke konuuyorlar.
Gerideki itiraz etti: Her Trke konuan dost deildir.
B 140 ua, B 140 ua, sesimi duyuyorsan cevap ver!..
Arkadalar B 140 ua diyorlar, bizim uan numaras var m?
Mrettebattan biri: Tamam tamam bizim uak. Fakat cevap verme. Yerimizi renmesinler. Belki
arama yaparlar.
Dieri itiraz etti: Yahu alk beyninize mi vurdu, ne aramas?..
Bu szden cesaret alan pilotcuk cevap verdi: Evet evet, sesini duyuyorum, ne diyeceksin?
110

B140 ua uu hattnn dna ktnz, cevap ver.
Kardeim sen akln m yitirdin. Gkyznde hat mat olur mu? Direkler nerde ki, ipi nereye
gerelim?
B 140 ua, pilotu ver, pilotu ver, acele pilotu ver.
Pilot ld, pencereden atalm m? Baka nasl verelim?
B140 ua, ciddi konuun, aksi halde hayatnz tehlikededir. Mecburi ini yapmak zorundasnz.
Pilotcuk arkaya dnd: Arkadalar mecburi ini yapacakmz.
Biri elini sallyarak: De ki gelip, kendisi indirsin.*
Yahu o, nasl gelsin?
Gelemiyorsa sesini kessin! B 140 ua cevap ver.
Buyur kardeim, buyur.
Panodan anlayan pilot sandalyesine otursun, ben pilot Sadk, vereceim emirleri harfiyen yerine
getirin.
Sen kim oluyorsun ki emir veriyorsun. Sen Sadk'-san be de Baki!
B 140 ua, isteklerimizi yerine getirmezsiniz, deceksiniz!
Pilotcuk ayaa frlad: Arkadalar, ben karmyorum.
Mrettebattan biri sandalyeye oturdu: Buras B 140 ua, ben uak mrettebatndan amil.
Emirlerinizi yapacam.
Arkadakiler: Kimin emrini yapyorsun?
hanet!
Yalanc...
Sen bir ajanmsn...
Makam iin bunu yapyorsun!..
Derken uak alalmaya balad. Bu srada sarslmalar oluyor, motorun sesi deiiyor. Her deiiklikte
111
feryatlar, isyanlar, lyoruz, gittik, yandk gibi szler ediliyordu.
Derken, uak piste indi. Fakat sarsntlar o kadar iddetli oldu ki yolcular da, mrettebat da
baylmt. Baylmayan sadece pilot sandalyesindeki ahst. Uan gazn kesince motorlar sustu,
pilot da ban mindere dayad, yar baygn halde kald.
tfaiye, can kurtaran arabalar ua sard. Yolcular ve mrettebat hastaneye tand.
Gnler getike hastalar iyileti. Bilhassa mrettebat ok sinirliydi:
amil bunu yapmamalyd... Amma da pilotlua hevesli adamm... Koltua konmak iin bizi ne
yapt?.. Ellerle sohbet edip, onlara uydu, bizleri dinlemedi. Artk onunla alkamz kesmeliyiz .Onun
faydas deil zarar olur. Bir insan, menfaatine bu kadar dkn olmamal...
Gibi konuarak, am'den uzaklatlar, zaten yolcular da kendi yaantlarna dnmlerdi.
Bir Arif geldi:
Gemi olsun amil, mutlak bir lmden kurtuldunuz...
amil zntl halde cevap verdi:
Geri lmden kurtulduk, fakat yle haller oldu ki, lm mumla aradm.
Arif olan cevap verdi:
nsanolu ok' az kreder. Madem ki kretmediimizi anladk, yle ise biz kredenlerden olmaya
alalm.
amil:
Gerek olan da bu... dedi ve yrdler...
* * *
DERMANSIZ DERT...
stanbul'da kimler yok ki? Kylerden, kasabalardan ve ehirlerden gelenler, buray bir insan
kolleksiyonuna
evirdiler.
evirdiler, diyorum. Halbuki ben de bir baka yerden geldim. Zaten yedi sllesi ile stanbullu olan
ka kii gsterilebilir ki?
Neyse, bunlar geelim.
Geen gn aklma esti, yle bir dolaaym dedim. Dorusunu isterseniz, stanbul'un ta topra
altn, sz artk ok gerilerde kald. Bu sz yerine imdi, sokakta dolaann ayana pislik bular
denmektedir.
Ne olur, ne olmaz gibilerden bir tandn evine gitmeyi uygun buldum.
Zile bastm, d kap ald, girdim ve tekrar zile bastm, bu sefer dairenin kaps ald, altmz
karlamalardan biriyle ieri alndk.
Hal l^atr sormalardan sonra:
Sizi biraz zgn gryorum, dedim. Zaten o da iini dkecek birisini aryormu:
Nasl zlmeyesin, be kardeim. Yedi senedir memlekete gitmedik diye, geenlerde kyn
yolunu tuttuk. Fakat hevesimiz kursamzda kald. Sanki klk yutmu gibi oldum. Mbarek ne
mideye gidiyor, ne de dar kyor.
Hayrola, derdin bye benziyor...
Herkesin kendine gre bir derdi var. Eskiler dert yiitte bulunur, derlerdi diye, yiitlie
mr bo-
112
Menan Cinleri F.: 8
113
yu sahip kmadm amma, dert de bizim yakamz brakmad. ..
Hadiseyi merak ettim, kye gittiniz ve klk yuttunuz?.
Arkadam bir kahkaha koyverdi. Glmesini dinledikten sonra:
Sahi ne oldu? diye tekrar sordum.
Ne olacak be kardeim, kimseye borcumuz yok ki yakamza yapsnlar... Bam dik, alnm ak
gezdim. Gezdim amma, yediden yetmie kadar herkesi ziyaret etmek de gerekliydi, bunu da
biliyorsun.
Bamla tastik ettim. O devamla:
Laf uzatmyalm, bizim eyh Efendi'nin de huzuruna gidip, elini ptk. Herkese ettii dualardan
ba-, na da etti. Alkanlk diye aldrmadm.
Sandalyeden kalkp yer minderine oturdu, bada kurdu.-
yle rahat oturmaya hasret kaldk. Nedir bu sandalyeler, koltuklar. Kucak dolusu para ver, rahat
rahat oturma. Ne kafa yahu?
Kafasn sallad, ben gldm, anlatmaya devam etti:
eyh Efendi konumaya balad, dedi ki: Bir inek, komunun ak duran arpa uvalnn bana
gemi. Bu el maldr, haramdr demeden yemi de yemi. Bir yandan yiyip, bir yandan da amma da
lezzetli ey dermi. Ne a arkadalarm dnr, ne de bunun sonu nereye vanr diye hesap
edermi...
Eee?
Bunlar dnmemesinin sebebi, onun hayvan olmasym...
Byle mi syledi eyh Efendi?
Evet evet, komunun ak duran arpa uvalna 114
dalan, haram, hell demeden yiyen, a arkadalarn ve kendi sonunu dnmeyen hayvanm...
Dinliyorum.
Dinle, bak daha neler iiteceksin-. Efendim hayvan, yani inek, karnm iyice doyurduktan sonra,
bu arpa da biraz talym, deyip oradan ayrlm. Bizim bal ile ya yememiz ne imise, onun da arpa
yemesi aynym. Hal byle olunca inek epeyce susam. Su yalann yolunu ok iyi biliyormu.
Biliyormu amma yapt iin sonunu hesaplyamyormu. nk o bir inekmi...
Allah Allah, tuhaf bir ey...
Dinle canm, balla da olsa lafm kesme! Bizim inek su yalanda kendi yzne bakm, ne kadar da
gzelmiim, deyip kendi kendini gklere karm. Az kalsn gzellik yarmalarna katlacakm.
Fakat cieri yand iin daha fazla gl cemalini seyredememi, azn suya batrm. Azyla iip,
burnuyla nefes alyormu. Yalan kenarnda duran bir karnca da, inek suyu bitirsin de kar tarafa
geeyim, diye bekliyormu. Tabii inek bu halden habersiz, komunun arpasnn zerine zemzem
gibi inen suyu, geni midesine doldurmu, Bu yalan da dibini temizlememiler, diyerek oradan
ayrlm.
te yanda komunun erkei Arpa neden eksildi?> diye karsna bara dursun, bizim inek ayaklarn
uzatp, onlarn kavgal konumalarna tebessmle cevap vermi: Bu insanlar sanld kadar akll
deiller amma, nasl etsek de derimize, stmze sahip ksak diye planlar kurmaya balam. Bu
halde ne kadar vakit gemi, onu bilmiyoruz, lakin inek midesinden ikyete balam. Aman zaman
derken, mide itike imi, bu sefer barmaktan ve sahibini armaktan baka are grememi.
115
Kadn komu, bakm ki inein karn ramazan davulu gibi. Hemen feryad basm:
Aam yeti, inek gidiyor.
Aa gelmi, bir inee, bir de kadna bakm, demi ki:
Kar, bu inein yular neden zk? Onu sen mi kafana balyacaktn? Haydi gzn aydn, bundan
sonra st yerine su iersin...
Kadncaz aladka erkek diyormu kL imdi gzya dkeceine, hayvan ipsiz brakmayacaktn.
Ben sana ka defa dedim ki: Hanm-, Allah kimseyi ipsiz brakmasn!
eyh Efendi'nin huzurunda bulunanlarn hepsi buna gld amma, gllerinde bile bir edep vard.
Bana gelince, nerden geldim de bu inek hikyesine attm, diye dnyordum. Yani sa sakal
aarm bir kimsenin inek hikyesi anlatmas akla yakn deildi. Hele memleketimizin bunca
iktisadi meselesi varken, sen kalk, inekten arpadan, ipten bahset. Elbette ki grtlama gelen bu
laflar yuttum, yuttum ama, ldrmak iten deildi. u hikye mi, masal m bir bitseydi, tabanlar
ya,lyacaktm. Fakat sonu dediimiz, yarsndan okmu. Balad tahtaya ceviz sayar gibi anlatmaya:
Hayvan pis gitmesin diye adam, basm boazna ba. Hayvan can acs ile rpmrken, kadn da
zntsnden bir yana dm. Byledir ite, hayvan deyip geeriz lkin, bakalarnn maln tatl
tatl yiyenlere ne denir? Onlarn madd hayat ierken, manev hayatlar lmeye balar. Allah kimseyi
ipsiz etmesin. nsanlara da ip lzm ki, bakalarnn malna uzanmasnlar. dedi.
Ben sandm ki bizim eyh Efendi benim kravatma laf atyor. Dndm eer kravat ipe benzetiyorsa
o zaman kendileri ipsiz demektir. Bu olmaz. Olsa olsa ne 3-16
olur? Temiz bir Geee ektim, msaade isteyip, yine elini ptm ayrldm. Zaten i olsun diye
gelmitim. Yani artk eyhe meyhe itibarm yoktu. Fakat gn getike bu hikye bana dokunmaya
balad. nek komunun arpasn yemi, yani haram midesine indirip, iip kalm, zerine suyu da
ekince kvrana kvrana tahtalky boylam. Yoksa eyh Efendi bunlar bana dokundurmak iin mi
anlatmt? Bir phedir iimi sard. Zaten kyde baz dedikodular kulama gelmiti. Yok
rvetiymiim, yok ksa yoldan keyi dnmm, bir elim yada, bir elim baldaym, durmadan
iiyormuum, vs. vs...
Beynim zonklayacak gibi oluyor. Farkl bir ey yapmadm ki, ben de ou kimsenin yaptn yaptm.
Bakalarnn ilerini yaparken, kendimi de birazck dndm, o kadar. ulsuz kalsam daha m
iyiydi?
imdi her eyim var. Hibir eyin eksikliini hissetmiyorum. Fakat madd eyler artk yetmiyor.
imde bir boluk var. O boluu bir trl dolduramyorum. Sanki bir eyleri kaybetmi gibiyim. Neyi
kaybettiimi bilsem, belki bulmak kolay olacak. Ama bilemiyorum. Yam da artk iyice ilerledi.
Aradm bulamadan lrsem...
Birdenbire ayaa kalkt, kapya doru yrrken:
Neyse, biraz imeliyim. Bir baka trl dnmek iin imeliyim. Kafamda, houma gitmeyen
eyleri kovabilmek iin dncelerin zerine alkol dkme-liyim.
Geriye dnd:
Ahhh, hire tin olmamasn ne kadar isterdim. Hi deilse bu inan benim beynime
konmamalyd. Byle bir eyi renmemeliydim. retim sistemimiz deimeli, ocuklarm bu
ileden uzak kalmal...
Hemen yaknndaki sandalyeye iliti; kafasn iki
eliyle tuttu:
117
Artk mmkn deil. Olumun biri medresede, biri diskotekte, ya kzm?.. Ya ben?.. Ya sen?.. Ya
karm?.. Offf, neden bu kadar darmadank haldeyiz. Neden birbirimize benzemiyoruz?
Yzme bakt:
Gidiyor musun?
Evet, dedim.
Ben inek olmay, onun kadar hissiz olmay ne kadar ok isterdim, fakat insanm, tek bana bir
insan, amma dalar kadar ilem var. Ylanlar, yanlar benim iimde. Ben hibir eyin iinde deilim,
ne durumda olduumu da pek bilemiyorum.
Tekrar ayaa kalkt, daha sakin bir sesle:
Peki peki git. Ben yine iki iip szmalym. nein su imesi gibi!...
* * *
GAM
YK
Otobsten indim, yakc bir gne altnda yryorum. Yamata kurulu kasaba, sanki sessizliin
yorgann bana ekmi. Toprak bir yol, iki yannda su arklar, yer yer serpilmi allar, allar... Bir
dereyi geiyorum. Kumdan baka bir ey yok. Sanki bu susuz dere bana garip eyler anlatyor. Gne
tepemde boza piiriyor. Istrabn bylesi sevilmez mi? Byk ehirlerin, byk grltsnden, byk
insanlarn kk hareketlerinden kurtulmann rahatl iindeyim. Ayakka-118
bar iyice ayam skmaya balad. Dudaklarm kurudu. Bir su olsa...
Yryorum. Bir ku alaktan uarak geti. Bir kpek havlamas ve yakndan gelen bir at kinemesi.
Artk kasabaya iyice yaklatm.
Bir arkadamn olunu ziyarete gidiyorum.
Kasabaya girerken eri br olmalarna ramen, olduka iri dutlar ve cevizler grdm. Etraftaki
tarlalar pek de bakml deildi. Hayvanlar ise, ufak tefek... Her nedense kasabalar ve kyleri ok
severim. Fakat bakmszlk, clzlk, basitlik her yerde beni zer. te bir yandan iimde bir rahatlk
hissederken, te yanda derin bir burkuntu ile adeta kvrandm. Yeleinin cebinden kard akmakla
sigarasn yakmaya alan, orta yal adamn selmn alp ilerledim.
Ya aradm adam bulamazsam, diye dndm. Sonra kendi kendime gldm. Zabt ktibi ya,
hemen mahkemeye giderim. Birden aklma geldi, bugn cumartesi... yle ise evine gitmeliyim. Lkin
bu ahs askerden geleli daha iki sene oluyor. Acaba hemen evlendi mi? Nerede kalr, onu nasl
bulurum?..
Bizim ilerimiz hep byle yarmdr. Bizim dediime bakmayn, sizleri sulamak aklmdan gemez.
Benim gibi ihmalkr, yapaca ii iyi plnlamayan birka kiinin yanmda olduunu belirtmek iin
Bizim ilerimiz hep byle dedim. Aslnda, Benim ilerim hep byle plnsz demek, Batllarn
tbiri ile oto kritik, Doulularn tbiri ile de nefs muhasebesi yapmaktr. Lkin neteri nefse
vurmak olduka zor.
Afedersiniz, zabt ktibi Orhan Bey'in kald yeri syler misiniz?
Orta boylu, sarn kaln bykl aslnda sert bakl olmasna ramen, gld iin yumuak bakan,
daha dorusu yumuaklkla sertlii yznn ifadeleri
119
iinde toplayan otuz yalarndaki bu pazusu kuvvetli gen:
Bir dakika, biz Orhan Bey'i tanmyoruz ki, kald yeri bilelim.
Durakladm ve mahcup oldum. Bunu anlam gibi:
Afedersin, sana yardmc olaym: Burada santral kahvesi var, orada bir eyler bulabilirsin...
Teekkr edip, ayrldm. Santral kahvesinde birey-ler bulmak... Bu tbirde zek prltlar grdm.
Adamlar yollarn ortasndan yryor. Bir araba gelecek olursa, yavalyor, klakson alyor, adam veya
adamlar ekilince araba geiyor. Bu hale ofrlerden ziyade yolcularn can sklyor.
Birine yaklap sordum:
Afedersiniz, Santral kahvesi nerede?...
Az ilerde, ke banda...
Tam adamna sormuum. Sevindim.
Basit bir lokantann nnden getim. Kasaba lokantalar, byk ehirlerdeki yedinci snf lokanta
gibidir. Yedinci snf lokanta olmaz ya... te anlaynz.
Kahveye girmek istemedim. Orhan Bey'i, tavla oynarken, sigara ierken grmek istemedim. Yolumu
deitirdim. Rastladm kimseye sormaktansa, polislere sormak daha isabetli olur, dncesi ile
emniyet memurlarndan birine yaklatm. ve ondan Orhan Bey'in evini rendim. arkada
beraberce oturuyormu. Nianlanm, yaknda dn olacakm, bunun iin ev aryormu...
Teekkrleri sralayp Orhan Bey'in evinin yolunu tuttum. Alak duvarlarn evirdii bir baheye
girdim, kapnn etrafnda numara ararken, ierden biri ark sylyordu.
120
Kapy aldm. Orhan Bey, pijamalaryla kt. Beni grnce ard.
Aabey!..
Diye elimi pmek iin eildi. Elimi ektim, onun boynuna sarldm. Hayret, aabey, bin defa hayret.
Buralar sen nerelerden buldun, nasl geldin, ben bu kasabaya tayin olmadan evvel, haritada
bulamazdm. Sen nasl buldun aabey?...
Orhan Bey bana aabey diyordu amma, amca da dese olurdu, zira aramzda epeyce ya fark vard.
Bunlar bir yana, oturduk onunla yat kimseler gibi konutuk. akalatk, dertletik. Mazide olup
bitenlerin kritiini yaptk, gelecekten sz atk.
Eeee Aabey, senin yapacan iler oktur, neler yapmak niyetindesin?
Deyince ben de mrmn son baharn yaadm, gvendiim dalara kar yadn, bu sebepten
mit meyvalarm dktm syledim.
Aabey msaade et, u teybi aaym, bu konumalar zayi olmasn...
Orhan Bey, brak rahat rahat konuaym, imdi ifademi almaya kalkma...
Deyip, gltk ve Orhan Bey, dert kpnn kapan at; sigara tablasn getirirken:
Aabey u meret ey var ya, ite bu, beni babamdan ayrd. Dn Aabey, babam ne kadar
kymetli, bilgili ve fazl kiidir. Lkin arkadalara uydum, akrabalarn akrepliine rast geldim. Bana
tek tuk sigara ikram ettiler bir ey olmaz, bir tane... dediler. O tek tek sigaralar beni tiryaki etti.
Babamn yannda sigara iemezdim. Babamdan kamaya mecbur oldum. Dnnz, kymetli bir
babadan kaan oulun durumunu dnnz. Halbuki babam bana ne kadar mit balard. Seninle
birlikte alp, u kitaplar yle ha-
121
zrlayacaz, derdi. Onun yannda sigara iemezdim. Halbuki ok anlayl bir kimsedir. Bir gn:
Orhan sigara imek istersen haber ver, sigaralarn ben alaym, bakalarndan isteme, dedi. Bu
szler beni yerin dibine soktu. Kahroldum. Lkin bir trl alkanlm brakamadm. Bu alkanlk
ve babama duyduum hrmet onun huzuruna kmama engel oluyordu. Onun istedii gibi bir evlt
olamamann utanc beni kahrediyordu. Durumum iyileeceine gittike ktleiyordu. Tahsilimi
yarda braktm. urada burada altm. Bir gn babamn, Ne yapaym, evlt benim, gnl benim
deil ki... dediini iittim. Ona lyk bir evlt olmamaya balamtm. n anda ok iyi anlyorum,
bunun tek sebebi olarak ben sigaray gryorum. Sigaray brakamadm, babamn yannda da
iemedim. O kadar terbiyesizlik edemezdim. areyi kamakta buldum. Hem ben adam olamadm,
hem de babam adam bulamad. Babama kar davranlarm dndke kahroluyorum.
Kendisini teselli etmek istedim. Bu anlayndan dolay onu tebrik ettim. Bunlarn hi biri kr etmedi.
Orhan Bey sanki nefes alrken azndan alev kyordu. Belli ki yrei yanyordu. Bu strap iinde
devam etti:
Fakat bu hatamn cezasn ok ektim. Hem fazlasyla ektim. Halen de ekmekteyim. Evvel
alkanlklarmn esiri olduum iin kendimi affetmiyorum. Sonra babann yannda terbiyeli
olmayan adam el olu yle terbiye ediyor ki, sorma...
Nerde ise kalkp, tekrar boynuna sarlacaktm. u cmleleri syliyebilmesi iin, sigara itiine iyi
etmisin diyecektim, yanl anlalr, yaraya tuz ekerim diye yutkundum. O devam etti:
imdi ktiplik maa ile geinmeye alyorum. Yarabbi bir yanl admn cezas meerse bir mr
boyu ekilirmi... Yanl alkanlklar beni yanl istika-
122
metlere gtrm. stikametimi bozmu. imdi nianlym, mstakbel zevcemden teselli
bekliyorum. Gya o kzcaz gelecek, benim derdime ortak olacak. Bir de derdime dert eklerse, o
zaman seyret gmbrty. Alayacak yerde gldk. Kald oday gsterdi:
Ben kitaplar arasnda bydm. limle, ibadetle yoruldum. u odann perianiyetine bak. Ne
kitap var, ne gazete, ne mecmua... Siz geldiniz de enemin ba zld. kisz syleyecek adam
bulmak zor. Kendi z ruhumda bir inklp bekliyorum. Her eyi bir yana brakmak, gidip babama
kle olmak zamann bekliyorum. O sadece baba deil, ayn zamanda bir stad ve bir hoca... O baba
deil, kendisine yaklaanlarn zerine gne gibi doan bir kimse... Nasl ben bu karanlk kelerde
yayabilirim? Neden irademe hakim olamyorum?
Orhan Bey, mesele bu noktaya gelmiken, kalk gidelim. Bu mesele bylece biter, neden
bytyoruz?
Hemen... Hemen senin peine dp, gelmek isterdim. Lkin nianlm da burada... Onu alatmak
istemem.
Demek seni balayan eyler var?
Hep bunu dnyorum: Ben nasl hr olabilirim. Beni balayan eyler ortada dururken...
Peki, aylarmz ielim...
Sa olsun arkadam Erdal. ay yapm, eline salk...
Bylece sz Erdal'a evirdik. Saatler ilerledike Orhan Bey'in gnlndeki atein kllendiini
hissettim. Ve onu o haliyle brakp, yine yollara dtm. Yrrken u beyti mrldanyordum:
Yollar boald artk, yolcular buldu vaha, Yolcular gitmese de, yollar gider Allah'a.
123
Yollar, madd ve manev... Yollar iimizde ve dmzda... Yollar inili yokulu... Yollar ebediyetin
sembolleri... Bunun iin yollar seviyorum ve ben hep yolcuyum, yryorum. Dnyadan hirete
doru.
* * *
SIR
Oul Hasan, artk i sana dt: Camimizde imam yok; ne yapacaksan yap, imaml stne al,
ocuklarmz da beynamaz olmaktan kurtar. Hani, seni de memnun ederiz..
Yok be baclar! Ben sizden ne bekleyebilirim? u harp hepimizin belini bkt, ok ocaklar
sndrd. Sizler, ehidlerden arta kalanlarsnz. Yaa, neydi o gnler?.. Elhamdlillah vatanmz
kurtuldu!..
Ahhh, ahh! ok kr! Allah kimseye bir daha dman fetini gstermesin!..
Amin. Gelelim imamlk iine: Bilirsiniz, benim imamla yetecek bilgim yok, stelik sakatm
da... Sonra hocamn yerine ben nasl geebilirim? O, hem limdi, hem kahramand. Allah, Allah
diyerek dmana bir hcum edii vard ki, grenler, dalar sefere kalkt zannederdi. avutu; iyi
avutu, blk ona ok balyd. Tepesinde patlayan arapnel onu parampara etti.
Ahhh, hocamz!.. Allah gani gani rahmet etsin. Hepimizde hakk vardr: Kimimizi okuttu, kimimizi
yedirdi, giydirdi. O hoca deil, kyn babasyd. O varken, yetimin gz yaarmazd... Hey gidi gnler,
kim derdi ki?..
124
Evet hocamz ehid olmak iin Allah'a yalvarrd, Allah da onun duasn kabul etti. Lkin imamsz
kaldk.
, Ne yapalm oul, takdir byle imi; imdi de imam sen olursun.
Biliyorsunuz yaralarm iyilemedi. Baldrmdaki epeyce saald, fakat omuzumda fitil iliyor.
Dedik ya be Hasan! Ebegmecini dv, ba yaprann iine koy, yarann zerine kapat, inaallah
iyi gelir. Amma yarann etrafna vazelin ya srmeyi de unutma!..
Biraz vazelinim kald Cici Anne. Onu da silhm iin saklyorum. Bilirsin su uyur, dman
uyumaz!...
Allah gstermesin...
imdi ben gideyim de yaralarm sardraym. Hatunun yemenileri de tkendi, bilmem ne
saracaz? Allah bizleri affetsin, ne yapalm, madem istiyorsunuz, yle olsun!...
Hasan, ehid haremlerinin ve ehid annelerinin istei zerine imamla balad. Zamanla yaralan da
iyileti, fakat kolunun biri sakat kald. Bu sebeple i gremez, vaktini Kur'an okumakla, ilmihal
okumakla geirirdi. Bir de jandarmadan gizleyerek, ocuklara bahe ilerinde elif cz' okuturdu.
Bununla beraber, Hasan memleket meseleleriyle de megul olmak isterdi. Gazete, mecmua alrd,
hatta onlara aboneydi. Geri kalan zamann, ineklerin, koyunlarn, meyva aalarnn arasnda
harcard.
yimserdi, bol bol krederdi. Birisi:
? Hasan hoca ne haber, dnya ileri nasl gidiyor? diye sorsa, o hep:
ok kr, ok kr kt gnler gitti, derdi. Sonra, memleketin ilerlediini, zengin memleketler
arasna karacamz, sanayi tesisleri kuracamz anlatrd. Tabii bunlar gazetelerden okurdu.
125
Bylece gnler geiyordu.
Ky halk erkenden kalkyor, hayvanlaryla megul oluyor; kimisi ifte, kimisi baa, kimisi pazara
gidiyordu. Btn bunlar gne domadan baladndan herkesin ekmei bohalar iinde belinde,
srtnda bal idi. Harbin elemi yava yava eriyordu. Artk glebilen insanlara rastlamak
mmknd...
Her hafta olduu gibi Hasan Hoca, yine ehre indi. Birikmi gazete ve mecmualarn alrken, kitapya
sordu:
Efendi, bir havadis var m? Kyl olmak zor; gz grmyor, kulak iitmiyor...
yi be Hocam, her ey iyi!..
Biz iyi olduktan sonra niye her ey iyi olmasn? Elbette iyi olacak. Ben sz gelii sordum.
Hasan Hoca, gazetelere gz gezdirirken bir yandan da konuuyordu:
Zengin olalm, sanatkr olalm... Grdk ki dman yenmek iin fen lzm! Olsun efendim, herey
olsun!...
Hasan'm bu konumalarna kulak veren ehirli bir bey, gazete ve mecmualarla megul oldu, Hasan
dkkndan knca o da kt. Sonra birlikte yrdler, bir-eyler konutular. Hasan Hoca, kye
dnnce bu birka saatlik sohbeti anlata anlata bitiremedi. O beyden bah-ederken:
Arif adamd, alim adamd... derdi.
Bu i, bu kadarla kalmad: Hasan her ehire inince ilk ii bu Bey'i bulmak oldu. Uzun uzun
konuurlard. Hasan hep hayret eder, bazan da alard. O da Bey'e harp yllarn anlatrd.
ok kr kurtulduk! deyince Bey de:
inallah, derdi.
126
Hasan Hoca, yaralarn gsterip, ehidleri isimleriyle sayar, ibretli, dehetli sahneleri anlattka-, Bey
dalgn dalgn dnr, ac ac glerdi. Ve:
Hasan! derdi, sonra boaz tkanm gibi susar, slak kirpiklerini gstermemek iin ban ne
eerdi. Tekrar slm meselelere dner, sohbet ederlerdi.
Hasan Hoca, o Bey'e inanyordu. Her bakmdan bu adam itimada lykt. Fakat birey gizliyordu. Bu
neydi? Hoca bu dncesini de beenmez-.
Ne gizliyecek? derdi.
Fakat iinin sesini susturamyordu:
Bey, birey gizliyor!..
Hoca, Bey'i kye davet etti. Hasat mevsimiydi. Do-laysyle Bey tarlaya geldi. Kye gitmediler, geceyi
tarlada geirdiler, Ay, yldzlar, meltem, austos bcekleri, kurbaalar ve glgeler...
Bey anlatt, Hasan dinledi. Bey anlattka sarard, soldu; gz yalar eme gibi akt.
Vakit gece yarsn devirdi. Yatsy klmamlard. Kalktlar, birlikte namaza durdular. Hem aladlar,
hem namaz kldlar.
Hasan Hoca, bir daha gazete almad. Yine gazeteciye gider, bireyler arar; yolcusu gelmiyen yolcular
gibi, yalnzln btn dehetini hissederek ky yolunu tutard. Artk dnya ahvalini soranlara:
nallah iyi olur... derdi.
Hasan Hoca'daki bu deiiklik kimsenin gznden kamad. Herkes buna bir trl mn veremedi.
Hoca, trbeler gibi iine kapandka kapand.
Bazan mektebe giden ocuklarnn gzbebeklerine bakar bakar: Yavrum! der, iin iin alard.
Felket denince akla sadece: Zelzele, dman, sel ve alk gelmemeli. Bunlar gelse bile, geici
eylerdir. Fakat iman prsyen cemiyetlerde dnya huzuru diye
127
birey kalmaz!. Dnya hayat zehir olduu gibi, hiret hayat da inkr etmekle yok olmaz! man nuru
sndrlmt, imdi karanlkta kr d yaplyordu. Buna yenilik deniyordu. te Hasan Hoca
bunlar renmi, bu sebeple alyordu...
* * *
KORKU
Evler, yksek kerpi duvarlarla evrili bahelerin iinde yer alrd. Bahe kaps tahtadan yaplr,
zerinde bir tokmak bulunurdu. Bu demir tokmak ak ak vurularak ev sahibi haberdar edilir, o da
gelip kapy aar ve misafirleri ieri alrd. Yani bugnk zil vazifesini o gnk demir tokmaklar
yapard...
Sokaklar dar ve arnavut kaldrmyla deliydi. Yamur sular yolun ortasndan akard. Demir
tekerlekli at ve kan arabalar kaplarn nnde durduundan; sokak, kalabalk bir manzara
arzederdi.
Kadnlar araf veya ehram giyerdi. Bir erkek grdklerinde ya duvara dnp onlarn gemesini
bekler veya yzlerini iyice kapatarak giderlerdi. Asla erkein nnden gemez ve konumazlard.
Kadnlar, inek, manda ve koyun saar, tavuklara bakar, amar ykar, ekmek piirir, yemek hazrlar
ve ocuklar ile megul olurlard. Bu sebeple kadn evden, iten ban kaldramaz, pek seyrek olarak
gezmeye, bilhassa dne giderlerdi.
ocuklar uzun don ve gmlekle gezer, k olunca elle dokunmu kazak giyerlerdi.
128
Erkek, para kazanmann tela iindeydi... Onun da en byk elencesi kahve idi. Gecenin ge
vakitlerinde evine dnen erkek, karanlk yollarda maskeli insanlarla karlard. Yine byle bir
geceydi... Hava bulutlu, yerler don idi. Zaten kahvenin tad kn kard... Polisler, zabta memurlar,
hatt btn devlet memurlar, ikide bir, niin apka giymiyorsun? demesinler diye bana bir apka
giyini, krmz kazann zerindeki yamal ceketinin yakalarm kaldrm, yemenilerini sryerek,
eve dnen Alakolarn Dursun, parlayan iki gz grnce, kibriti akt. Sndr!..
Dursun pf deyip kibriti sndrd. Bu sefer hibir taraf gremez oldu. Tekrar karanla gzleri
alnca iki adm ilerisinde bir karart farketti. Adamn eline bakt, mbalaasz, yarm metre
uzunluunda bir kama... Kafasndan bir sr dnce geti. Birok ey anlatacakt, nce kendini
tantacak, kimseye dmanl olmadn syliyecekti. Melek gibi bir adamd, kimsenin tavuuna bile
k dememiti, yeni evli saylrd, ocuklar vard, anas ihtiyard, isterlerse -be kuru para
verirdi. lmek istemiyordu. nsanlk lm myd? Kendisinden ne istiyorlard? Allah'tan
kormuyorlar myd, dinsizler miydi kalpleri ta myd?..
O byle dnmeye devam ederken, adam biraz daha yanat... Bak tutan elini geride tutuyordu...
Hamle yapacak, yani ba saplyacak gibiydi...
Dursun'un, Alacakolarm Dursun'un dizlerinin balan zld. Her taraf zangr zangr
titremekteydi, belki adam yle bir iter yahut vurur veya barabilirdi... Fakat sesinin kacana
inanmyordu. Grtla sklm tavuk gibi g deyip kalabilirdi.
Byledir ite, felket anlar uzun olur... u mendebur adamla karlaal ok olmamt, belki bir da-
Menan Cinleri F.: 9
129
kika bile olmamt, amma deselerdi ki bu an m, yoksa yaadn otuz sene mi uzun? Hi tereddtsz
bu an! diye cevap verirdi, mr bir sabun kp gibi uup giderken, felketler buna bir arlk
katyor, sanki mr uzatyor... Nedense hem mrmzn uzun, hem de felketsiz olmasn dileriz.
Elencelerle de zaman unutmak isteriz.
Tavana asl beikteki evldn ve yan uyur halde beii sallayan hanmn hatrlad... Daha baka
birey-ler olduunu hissetti, kendine gelir gibi oldu...
Eli bakl adam, bakt bakt:
Sen deilsin, git! dedi ve geri ekildi, yine o kuytu yere girdi.
Alakolarn Dursun, kendini yeni domu gibi hissetti, Oh, dnya varm deyip, arkasna
bakmadan yrd. Baksa, belki adam kzdrrd. Hzl admlarla yryp, keyi dnerken gz ucu
ile geriye bakt: Zifiri karanlkta gz gz grmyordu...
Evine yaklanca komaya balad, kapnn almas uzun srebilirdi. Anahtar cebinden karp,
kapnn kilidine sokacak, evirecekti. Ama ya bu srada adam yetiir ba srtna saplarsa... Bu
sebeple frlayp duvara trmand ve dier tarafa dt... Evvel bakas var m? diye duvara bakt.
Doruldu, dizi ve kolu fena acyordu... Son defa diini skarak, eve doru kotu ve kapy yumruklad.
Kapy aan kadna:
On saatte bir kap ayorsun!., diye bard. Hemen kapy kapatt ve kilitledi.
Kadn:
Hayrola, bu ne hal? derken rengi atm, adeta haykrmt.
Adamn da rengi iyice bozulmutu: Sakin olmaya alarak:
Bir yumruk vurdum!.. Bu sefer bak ekti. Bir 130
de tekme... Yol kesmek ne demekmi grsn. Kuracaktm azn burnunu, amma acdm ite... Bir
daha yoluma ksn... Bir daha... Bak ne yaparm. Kahbeler, kallee ha!...
Kadn sakinleti ve bir kenara oturdu:
Peki, neden, ne istiyormu?
Sigaram yak, imdi seni de inemiyeyim! Sen bana soru soracak adam msn?
Kadn ok gibi yerinden frlarken, ocuk, babasnn grltsne uyanmt...
Alamaya balad.
Kadn, kocasnn sigarasn yaktktan sonra yavrusunu kucaklad. Sk sk gsne bastrarak
susturmaya alt. Fakat ocuk susmuyordu. Alyor, alyor, alyordu... Adam daha da sinirlendi.
Sustur u veledi, yoksa ben yapacam bilirim!
Kadn, ocuun sesini kesmeye alrken adam sigarasndan derin bir nefes daha ekti. Eli silahl
adam, bir trl gzlerinin nnden gitmiyordu. Kendisini Allah korumutu., Ya o karanlkta adam
birdenbire atlarak haneri saplasayd ne yapard?..
* * *
BACI
Bac neden alyorsun?
Sorma!
Neden?
are bulmadktan sonra, ne yapacaksn? Elenmek istiyorsan var, git,
131
Derdini sylemeyen derman bulamazm, derler de...
Derman olur mu? Nasl ki balta yarasna derman olmazsa, para yarasna da derman olmaz!
Para m kaybettin? Toprak bama...
Keke yle olsayd...
Herkes para bulamad iin dertli, sen, bir baka trl msn?
Ocam snd, yuvam ykld...
Baraj sular sizin araziyi bast diye mi, byle sylyorsun?
O baraj m, baga m, ne karn ars ise, onun ad yerin dibine batsn...
Bac yle deme, baraj ok faydal bir eydir. Elektrik elde edilecek, fabrikalar alacak,
ocuklarmz i bulacak, bol bol para kazanacaz...
Sus, sus! Para kazanacak deme! Sanki bel kazanacak diyorsun gibi. yleme geliyor, para deme de,
ne dersen de...
Tevbe bac! Parasz pul vermiyorlar. imdi selm bile para ile alnp verilmeye baland, haberin
yok mu?
Beni bartma, el lemden ayp. Rra deme, dedim! Sus!
Ne oldu sana?
Daha ne olacak. Senin kafanla bizim kaban arasnda fark olsayd, hemen anlayverirdin...
Bac belli ki ok kzgnsn, dar gnn dostu olmak gerek. ocuk gibi stme i etsen yine bir ey
demem.
Daha ne diyeceksin? Bizim olan aylardr grnrde yok. Karsn ocuklarn stme brakt,
defoldu gitti. Elin srtne uydu. Eski gnleri mumla aryoruz.
132
Olun nereye gitti bac? Bak beni de meraklandrdn. ..
Cehennemin dibine gitti. te u baa dediiniz lanet var ya... Onun yznden bizim be para
etmez arazimize avu dolusu para verdiler...
Ellerini yzne kapatt:
Amaaan bu para insann iini dna eviriyormu, ne kadar pislik varsa hepsini su yzne
karyor-mu.. Bu yaa geldik grmediklerimiz, iitmediklerimiz bamza geldi. Hee, onu diyordum,
bizim ite be kuru para verince, ban ald gitti. Tpk kemik bulmu it gibi. O paray yalnz
yiyecekmi, keyf patlata-
cakm...
Ellerini yana aarak hayret dolu bir ifade ile-.
Anam, bacm eskiden halimiz ok iyi idi. Senede bir entari giyerdik amma, evimizde barkmzda
idik. ay kamyoncu Halil'de grrdk lkin, byle deildik... imdi gelinim dul kald, torunlarm
yetim. Hele ben btn btn atm.
Biraz doruldu, ayaklarn altna toplad, namazda oturur gibi minderin zerine yerleti, devam etti:
Ben sandm ki, bizim olan melek. Meersem melek yzl eytan imi. Deste deste paralar onun
yzndeki rty yrtt, ylan gibi bir surat meydana kt, bizleri dnmeden geip gitti. Ne imi,
gnl e-lendirecekmi. Be evladm sen hayvan msn? Cannn istediini yapana ne denir? Bir lem
var, bir dzen kurulmu... Yok .bunlarn hepsini brak, burnunun dorultusuna git! Yllar sonra gel,
kar ara, evlt ara ve onlardan hayr bekle... Bana gelince, ben oktaaan lrm, zaten ge kaldm.
Yanna gelen torununu kucana ald, bir eliyle aresizliini gsteren iaretler yaparak:
Elimde olsa hemen lrm. Elimde deil ki. Allah, verdii mr almazsa, ben ne yapaym?
133
Desene bac istimlk parasn aldnza iyi etmediniz?
Anam, kuzum beni iyi dinle. Evvel ahlk olacak. Sonra para. Ahlksz adama para vermek deliye
bak, ocua kibrit uzatmak gibidir. Bizim olan ya deli idi, ya ocuk. Hee, he glme. Onun kazk gibi
boyuna bakma. Huyu ocuk. Biz harp grdk, ktlk grdk. Trnaklarmzla topra kazdk, bir eyler
ektik. Mektep nedir, medrese nedir, bilmedik. Derenin kenarnda st, bizim evde olan byd.
Biri odun oldu, biri de it.
yle deme bac, ne de olsa evldn?
Benim cierim yanyor, yreime kz dm! Bakla sinemi yaryorum ki belki su dken bulunur
diye. Dnsene iki gzm, bu olan bu paralar alp hangi kadnn peine gitti? Hangi meyhanede
ziftleniyor veya hangi kumarhanede ty bitmemi yetimlerin hakkn, byk ba spalardan alyor?
Ne yapalm bac?
Ne yapalm, deme! Dam yanarsa fareler de lr. Bu memleket batanbaa meyhaneye dnerse
senin yavrun da yanar. te byle bak. Bu gzle, etrafa gz gezdir. Bizim dana gibi bakarsan hi bir ey
anlamazsn... Akln bana devir. Sonra vay anam dersin, i iten gemi olur.
Bac, hep kt haberler verdin. Sanki om azl gibisin.
Yaa, u baa bizi zengin etti amma, delikanllarmz nerede? gnlk gelinler kimin yolunu
bekliyor. Kim, kimin yuvasn sndrmeye gitmi. Gzn iyi a, baga paralar toplanal beri ka
cinayet ilendi?
Eee ne diyorsun, paray gtrp suya m atalm?
Hey gidi gzmn nuru! Kedinin karnn doyurursan yan gelir, yatar. Biz insanz, bizim sadece
kar-
134
nnz maz. -imdi ateine yandm Bac ne
gelen dn bayram il. Varn evldn b
man
iden iB . Aklnz "b kendimizd
bize etmez, bunu iyi bil. bunlara ne gelir?
ok
k
vard,
Gle gle tellim, rin yanmasn yeter, sallad ve: erin yanm
yatyor, da el-
yansn, cie-
jn sails Cierin Ah tfeim oul, hanerim o.
emal gzlerine basp alad, alad
# * *
DK MAKNASI
stanbul'un bindi.
?un fakir bir semtinden belediye otobsne
paray uzatt, bey, ilerle ltfen! adi
sn...
135
Bylece otobs tka basa dolmu, yolcular, istif edilmi gibi birbirine yapmt. Aradaki kadnlarn
durumunu korumak isteyenler, yanllkla birinin ayana basacak olsa, ilerin sarpa saracan
dnerek kmldamadan bekliyorlard.
Yollar kalabalkt. Otobs bir durup, bir yryordu, istanbul'un yollan, artk vastalara dar geliyordu.
Eskiden 20 dakikada gidilen yolu bir saatte aldlar. Son duraa gelince herkes inmeye balad. 45
yalarnda, apkas yana kaym, akak kemikleri kk birisi biletiye yaklat:
Bey, Grn Han'a nasl gidilir?
Taksi tutsan sana yazk, yaya gitsen bulur musun, bulamaz msn?
Biraz dnd. Hatrna bir ey gelmi gibi sordu:
Nerelisin hemerim?
Zonguldak'm A kazasnn C kynden.
Desene treni kardm.
Bileti otobsten indi. Zonguldak'l da sand kucaklad, inmeye balad.
nsan olann bana neler geliyor, bizim ky nere, Grn Han nere?
Kendi kendine sylenmeye balad: Gzn drt asana be adam! Doru i yapsana be adam! Buras
stanbul.
Zonguldaklnn ardndan, 40 ya-lannda, ba ak, paltolu, kakollu, esnaf klkl olmasna ramen
dalgn bakl birisi de otobsten inerek, sandn yere koyan adama yaklat.
Benimle gel, Grn Han' gstereyim.
Hay Allah raz olsun! Dnyada ne iyi adamlar var. Bey, senin hakkn deyemem. Sa ol.
Sandktaki nedir?
Sorma beyim, derdim byk. T dan bandan 136
kalkp gnlerce yol teptim, buralara geldim. Bir sanayi makinas aldm. 3.800, lira verdim. Alrken
dikkat etmitim, bir yere gelince duralyordu. Arzal dedim. Lkin kim ayranm eki der. Dkknc
dedi ki, nemli deil, makina yenidir, kullandka alr. Kafa bu, inanverdim. Paralar tkr tkr
saydm, makinay kucakladm, kyn yolunu tuttum. Fakat sevincim kursamda kald. Bizim makina
bir trl dikie alamad. Eee, ky yerinde tamir ettiremezsin! Ne yapacaksn? Grdn gibi sandk
yaptk iine koyup, ah, uf eke eke srtlayp stanbul'un yolunu tuttuk...
Adam yorulmua benziyordu. zerinde palto olmamasna ramen terliyordu. Yanndaki bey:
Makinay omuzuna al, dedi. Adam skla, utana sylendi:
Bey, el atsan...
Bey dnd, makinay kucaklad; br eildi, sand omuzlad.
Hay Allah raz olsun. Dnyada rahatlk varm, canm kmt...
Ar m?
Ne diyorsun? Kurun yk sanki. Msr ars'n getiler.
Bey, daha ok var m?
Yar yola geldik.
Th be, epeyce uzakm...
Taksi tutsan ok para verirdin. stelik sabahn bu kalabalnda taksiler buralara girmez de...
Ykm, ar Bey, bu makina be bini at. Gelip gitme ve ter dkme de cabas. Bilemedik vesselam.
. Bir ip olsa, srtna alrdn.
. Cebimde ip var, Bey. El atar msn?
Bey, sand gsnn zerine ald. Adamcaz serbest kalnca sand kucaklayp yere indirdi.
Cebinden bir ip kard.
137
nce amma kopmaz!., diyerek ipi merdivene serdi. Makinay ekti ve ipleri sard. Sonra nne
oturarak ipin birini bir omuzuna, dierini de br omuzuna geirdi.
Bey, el et!.
Bey sand kaldrd. Adam kalkt. u ipi yle bala. Bey, sylendii ekilde ipi balad.
Sa olasn Bey, ok zahmet verdik, bir de u makinay selmete karsam sana bir ziyafet
vereceim.
Bey, ban nne emi, dnceli dnceli yryordu. Biraz daha gittiler, Bey, dnd:
te bak, u keye varnca Grn Han' sor. Oraya ok yakn, sana gsterirler.
Adam, Bey'in kolunu tuttu. Dier elini de cebine sokarak:
Yooo, olmaz! Bir kahvemi ieceksin.
Bey kenara ekildi. Zonguldakl bir eliyle yamal pantolonunun cebinden para karmaya, dier eliyle
de Bey'i tutmaya alyordu.
Ne olur, bir kahvemi i, ok zahmet ektin. Israr karsnda Bey, ciddileti:
Kardeim, ben kahvemi ierim, sen iinden kalma. Haydi Allah kolaylk versin!..
Bunun zerine adam, dualar ederek yrd. Bey de sadaki sokaa sapt, ba nnde yryordu. 2,5
milyonluk bir ii tamamlamak iin 20 bin liralk mal siparii vermesi gerekiyordu.
Ne olduunu kendisi de bilmiyordu ama, Zonguldaklyla karlanca bir ho olmutu. Hislenmiti.
Hatta hafiflediini hissetti.
stanbul artk eski stanbul deildi, farkl dnyalarn ve farkl insanlarn ehri gibiydi. Bir ara adamla
Grn Han'a gidip makina iini halletmeyi dnm,
138
fakat sonra vazgemiti. Adam kendisini dolandrc sanabilirdi. yle ya, en iyi dolandrclar, en iyi
konuan, d melek, ii eytan olan kimselerdi.
indeki sesi susturdu. Brak, dedi bunlar. Duyduun samimi ses bugnlk yeter.
Adamn szleri kulaklarnda nlyordu:
Dur beyim, bir kahvemi i!
Bu sesi hep duymak istedi.
ten gelen bir samimiyet. Saf, temiz bir ruh. Maddenin, menfaatin tesinde, insann iini saran bir
scaklk.
Makinacmm yaptn dnd. Mterisine dorulukla muamele etse ne kaybederdi?
Sahtekrlklarn iki tarafa da kaybettirmesi yetmiyormu gibi, memlekete de kaybettiriyordu. Gven
duygusunun yerlemesi gerektiini dnd. ehirliyle kyl arasnda, alanla satan arasnda, yerliyle
yabanc arasnda...
Bunu salamann art olduunu, salayamazsak, sadece boa krek ekeceimizi dnp admlarn
hzlandrd. 2,5 milyonluk ii tamamlayabilmek iin 20 bin liralk mal sipariini bir an nce
vermeliydi.
DEL
Parampara elbisesi, tral surat vard. Grenlerin pek houna gitmezdi. Bununla beraber, onu
grmek de isterlerdi. nk, toplad ufak renkli talar millete para olarak datrd:
Ne dnyorsun be? Borcunu mu deyemedin?
139

Ne gne duruyoruz? Efendinize mracaat edin, size istediiniz kadar para versin. Ama siz istemeden
de o getirir verir. Al!..
Bir avu ufak ta adamn eline brakr:
Yok yok, senet istemez! Bor deil, yle verdim. Beyler bor vermez, anna yakmaz, diyerek
uzaklar...
Birisi ona sadaka vermee kalksa:
Vay vay, una bak! Adam olmu da, bana para veriyor...
Ayaa kalkar, hiddetlenir ve barr:
1 Seni para ile tartarm, parayla anladn m? An-lamadnsa daha aka syleyeyim, sen kuruluk
adamsn!..
Sonra sandalyeye oturur ve ayak ayak zerine atar:
Hasan, bir kahve yap. Olum, ayakkablarm silmeyi de unutma!
Ve, plak ayaklarna bakar.
Kahvehanede oturuyorsa kenarda ve halktan biraz uzakta oturur. Berber ve bakkal gibi dkknlarn
nnde oturuyorsa, keye oturmay sever:
Sadece pirinle yemek pimez evldm. Al unu. Al yahu ne utanyorsun? Ya, et, eker... Haydi
bakalm iine mar!
ehre yeni tayin olmu vali, arda gezip bilgi topluyordu. Hemen onun yanna gitti:
Ho gelmisiniz Beyefendi, dedi. nsan kymeti bilen ok azald. Bakn sizi yaya gezdiriyorlar.
Buyurun, u paray aln ve hemen bir taksi tedarik edin.
Elindeki talar valiye uzatt. Vali bakp dururken, yanndaki polis memuru talar ald ve teekkr
etti. Deli ayrlrken kendi kendine syleniyordu:
Hkmet para bulsa tarhana orbas yapar, ier.
140
Hkmet a iken valisine araba m alacak. Amma ben varm, bana gvenmi...
Anasndan ona kalan tek hatra tarhana orbas idi. Tand lokantalara gider ve bir sandalyeye
oturur. Oturuunda bir heybet ve asalet vardr. Garson barr. Kes, milyonere bir dner. Deli
hemen mani olur:
stemem, onu, daha iyi bir ey syle: Durumu bilen garson bu sefer:
Aama bir tarhanaaa!
Deli, ayan ayann zerine atar, gerdan krar:
Hah, yle! der.
Vali, delinin durumunu renince, kendisini ziyarete gelen asabiye mtehasssna meseleyi aar:
Bunu tedavi etseniz, vilayet gereken masraf karlayabilir. ..
Masraf mhim deil Vali Bey. Fakat bu adam tedavi etmekle ona en byk ktl yapm
oluruz.
Vali, hayretler iinde, piposunun kln temizler:
Nasl? diye sorar.
Zengin bir adam fakir edeceksiniz, mesut bir kimseyi bedbaht...
Valinin hayreti devam etmektedir:
Canm u herkese tatan para datan deliden bahsediyorum...
Evet. Efendim, ben de ondan bahsediyorum.
Bu delinin akllanmasna taraftar deil misiniz?
Affmz dileyerek; deilim, demek zorundaym.
Nasl olur?
Kabul edelim ki bu deli aklland. Buna nasl bir i bulacaz? Nerede yatrp kaldracaz, Sonra,
onu hibir zaman imdiki kadar mesut edemeyiz. Adam kendini zengin gryor. Size dahi bir taksi
alacak durumdadr. Eer biz, onu akllandracak olursak, elbisesini, ayakkablarn yenileyebiliriz,
sakaln tra ederiz. Fa-
141
kat gnlndeki saray ykm oluruz. O zaman adam geim derdine decek, fakirliin acsn
duyacak...
Aman doktorcuum, nerdeyse beni bile deli olmaya ikna edeceksiniz!..
Gltler. Doktor:
Hakikat ortada: Akll olup ile ekmektense, deli olup bey gibi yaamak daha iyidir.
Tuhaf bir iddia peindeyiz. Ac olmakla beraber, itiraf edeyim ki, haklsnz... Maalesef...
Deliye yardm edenler, deli kadar mesut deillerdir. Zaten akl insan mesut edemez. Dahilerin
hayat hikyelerini okuduumuzda, onlarn mesut olmadklarn grrz. Mesut olmadklar iin
kendilerini ihtisaslarna verirler. almakla hereyi unuturlar. Yani onlar da bir nev deli olurlar,
bildiimiz hayat yaamazlar.
. Evet, bunun pek ok misali vardr. Biyografi okumasn severim.
Herhalde delinin saadetine dokunmayacaz, Vali Bey,
Peki, yle olsun. Yani en byk mantkszla evet, diyoruz.
Asabiye mtehasss gld ve msaade isteyip ayrld...
142

CENAZEYE GELEM HIZIR
Otobs ofrne yaklatm:
Beyefendi, le namazn klacam, bir yerde-durmanz mmkn m,
Adam dikiz aynasna bakt:
Kardeim, herkes iaretle miaretle klyor, sen. de bir eyler yapver...
Ben abdest de alacam...
Ohooo, sen ii uzattn, olmaz yle ey...
yle ise u aal kyde ineyim... Adam kafasn sallad:
-*- nsan gnaha sokuyorsunuz. Herkesin getii kprden sen de gesen olmaz m. Haydi in
bakaym ne olacak?
antam aldm, adam konuurken indim ve gidebilirsiniz diye yol verdim.
Otobs hareket etti, etrafa baktm, minare falan gremedim. Oradan geen birisine kyn camisini
sordum. Meerse buras ky deil, bir kasaba imi. Cami de 150 metre ilerde...
Camiye gittim, abucak abdest aldm, le namazn kldm, ikindi yaklamt, baheye oturup ezan
beklemeye baladm.
Bir cenaze getirip, musalla tana koydular. Cenazenin sahibi olduu zannedilen pejmrde kyafetli
adamlar hararetli hararetli bir eyler konuuyordu. Kz;-gn olduklar belli idi. Acaba bir cinayet falan
m diye dndm ve ezan okununca ieri girdim.
143
Namazdan sonra herkes dald. Tabutun etrafnda-ki adamlar svp sayarak, biraz da klhanbeyi
az ile bir eyler sylyordu.
Yanlarna yaklatm, selm verdim, hi biri selmm almad. Ne var, diye sorunca, beni tepeden
trnaa kadar szdler. Sonra birbirleriyle bu da neyin nesi gibilerden iaretletiler. Daha sonra:
Elinde derman varsa, derdimizi sor hemehrim. Arkasndan dieri ilve etti:
Yava ol be olum, belki adam hocadr.
Haaa o baka. Buyur bakalm be abi... Ben hi bir ey anlamadm. Saf saf sordum:
Yani ne var diye sormutum da...
Bir tanesi apkasn kartp eliyle iyice skt ve ileri uzatt:
Daha ne olsun be abiciim, lmz var, imam kaldrmam diyor. Eeee bu da insan, ta deil ki
gtrp dereye yuvarlayalm...
Yine iradem dnda bir cevap verdim:
Cenaze namazn ben kldrrm. . ?
Hemen apkasn karm olan, apkasn giydi. Dierleri ceketlerinin nn ilikledi. Biri de selmlar
gibi hafife eildi, br aleykmselam diyerek, be dakika nce verdiim selm ald. Ve, hepsi
dizilmeye balad. Ben de cenaze namaz nasl klnrd diye bilgilerimi topladm. Niyet..'. Drt tekbir,
son tekbirden sonra selm...
Bu ii becereceime aklm kesti. antay bir aacn dibine braktm, srtmda pards vard, takkeyi
de bama geirdim ve yerimi aldm.
Erkek mi, kadn m?
Adam, adam...
Diye bardlar. Ben de Allah iin namaza, meyyit iin duaya, er kii niyetine deyip tekbir aldm.
144
Namaz bittikten sonra hemen sordum:
Bu kiiyi salnda nasl bilirdiniz?
Eyidir hocam eyidir. Kendisinden baka kimseye zarar yoktu. Zavall bir adamd...
Anormal bir hal iinde bulunduumu anladm. Ne ben doru drst hoca idim, ne de cemaat...
Hakknz hell edin diye bardm hatrlyorum. Hepsi:
Hell olsun, bin defa... Bin be yz defa...
rndan kmt. yisi mi unlara bir eyler anlataym. Belki sahiden hoca olduumu zanneder,
bana ktlk yapmazlar:
Ey cemaat, bir gn biz de bu musalla tama kacaz. Malmz, evimiz, barkmz, her eyimiz
dnyada kalacak ve biz hirete gideceiz. leni deil, kendimizi dnmeliyiz. hirete ne
gtrebileceiz? Gnah yk ile hirete gidersek, halimiz duman. Sevap yk ile gidersek, hiret
gerekir. Mesel iki imemeliyiz, kumar oynamamalyz. Kimsenin namusuna gz dikme-meliyiz.
Kimsenin hakkn yememeliyiz. Adam ldr-memeliyiz. Bunlar byk gnahlardr. Gnahtan
kann ey mslmanlar, sevap ilemeye aln.
Hepsinin kafas nnde dinliyorlard. El fatiha dedim. Ben okudum, onlar okudu mu, okumad m
bilmiyorum. Etrafma bakndm imama benzer kimse yoktu. Ben, o dakikaya kadar umuyordum, ki
bir imam veya mezzin gelir, defin iini o yapar. nk buraya kadar az ok becerdik fakat, defin iini
hi bilmiyordum.
ster istemez:
Haydi yle ikiye blnn. Yarnz arka taraftan, yarnz nden tutunuz. Mezarla gidelim.
akn vaziyetteydim. Bir taraftan durumu idare etmeye alyor, bir taraftan da Bu ne biim i,
nereden bu ie girdim? diye kendi kendime kzyordum.
Menan Cinleri F.: 10
145
Neyse artk denize dtm bir kere, yzmekten baka are yok...
Defin iinde yapacaklarm hatrlamaya ve sraya koymaya altm. Her eyden evvel kararl hareket
etmeliydim. Eer tereddt gsterirsem, bu adamlar beni paralar...
Tabutun omuzlardan inmesine yardm ettim. Yava yava diyerek otoritemi ortaya koymaya
alyordum. Kapa atk, gzel kefenlenmi bir l vard. ki kiiyi mezara indirdim. Darda
kalanlara da kuaklardan tutturdum ve cenazeyi kabre koyduk. zerini tahtaladk.
Toprak atmaya balayn...
Dedim, ben de kenara ekildim, bazen mrldanarak, bazen iimden namaz surelerini okumaya, arada
srada Allahu ekber demeye baladm. Toprak ii bitinceye kadar devam ettim. Sonra iaret edip
hepsini oturttum ve Tebareke suresini hocalar gibi okumaya altm. Bu adamlarn bir ey bilmemesi
iimi kolaylatrmt.
Sonra:
Siz yava yava gidin, ben telkin vereceim. Dedim. Onlar hibir ey sylemeden ve ok itaatkr
bir ekilde ayrlrken ben de:
Yarabbi, sen her eyi biliyorsun. Bu adamn halini de, benim imam olmadm da biliyorsun. Beni
affet. Artk bu adam da affa lyk m deil mi, onu sen daha iyi bilirsin.
Derken etrafa bir gz attm, ba-ktm ki mezarln tam kenarndan ehirler aras yol geiyor. Mezarlk
aalarla rtl olduundan adamlar gzkmyordu. Hibir ey yokmu gibi, gayet normal admlarla
yola doru yrdm, mezarlk duvarnda-n atlayp gelen bir taksiye iaret ettim. Beni ilk benzin
istasyonuna b-
146
rakmasn, otobs kardm, ka para isterse vereceimi syledim. Adam evvel bir eyler
sylemek istedi, sonra kalendervari bir eda ile Gel bakalm dedi. Yol boyunca bamdan geenleri
kendisine anlattm. Bazen gld, "bazen zld, derken bize yetien bir
otobse iaret etti ve beni ona aktard. Yola koyuldum.
* * *
Aradan aylar geti. Bir gn yine yolum o tarafa dt. Hem eski bir hatray tazelemek, hem de
caminin imam ve mezzinine nasihat etmek iin o kasabada indim. mama diyecektim ki: Kardeim,
camiye getirilen cenaze mslman cenazesidir. Yoksa kiliseye veya havraya gtrlrd.
Tabii ben her yeri stanbul sanyorum. Dnmyorum ki bir kasabada kilise veya havra ne gezer?
Daha azm amadan imam:
Vay anam, o adam sen miydin?
Hayretler iinde kolumdan tutmaz m? Ben de ardm. Yzme bakt bakt:
Sen ne yaptn, biliyor musun? O adamlar kasabay alt st ettiler. Hazret-i Hzr'n aniden geldiini,
llerini onun kaldrdn sonra da ortadan kaybolduunu, yeminle, ahitle anlattlar. imdi halk
sarhou, hrsz, kumarbaz hor grmemek lzm. Hepsi Allah'n kulu. Allah imama, Hzr'
gndermez, bir serserinin cenazesine gnderir. Eeee Allah bu, belli olmaz kimi affedecei... demeye
baladlar.
Adam bir nefes ald:
Haydi abuk, kasabay dolaacaz, o serserinin cenazesini senin kaldrdn iln edeceksin. Ancak
bu ekilde bu btl itikattan kurtulur millet...
Aman hocam etme, yapma ben yoluma gideyim... dedimse de, iki kiiyle beni yle yakaladlar ki
ellerinden kurtulmama imkn yok.
147
Raz olmu gibi nlerine dtm. arya girdik, gzme byk bir kahve iliti. Ben u kahveden bir
su ieyim diye ieri daldm, Allah'tan arkada da kap varm, hemen oradan kverdim. Duran bir
taksiye yaklatm:
Affedersiniz, beni asfalta kadar gtrr msnz? Otobs orada da... Belki kardm.
Adamn ka lira istediini anlamadan kapy ap, ieri daldm. O da aceleyle arabay altrd ve
hareket ettik.
Daha evvelki seyahatimden kalmda kalmt, kasabann epeyce ilerisinde bir eme vard. emeye
kadar gidelim, belki otobse yetiiriz dedim.
Olmayan otobsn peinden koturduk. emede indim, paray derken bir otobs grnd. u
otobs durduraym diye tel ederken, ofr:
O kyn otobs, iine yaramaz.
Ky nerede?
Yine bu yolun stnde amma, epeyce ilerde... Hemen el ettim, eski ve kk Mr otobs yanma
gelip durdu, bindim.
Otobste bir kii dnp dnp yzme bakyordu. Canm skld. Korktuumu, hatt
heyecanlandm belli etmemeye alyordum. Yanmdaki adam sigara uzatt almadm, teekkr
demekle yetindim.
Yol ayrmnda ineceim...
Herkes dnd bana bakt. Demek ki alk olunmayan bir ey syledim. Neyse...
Ben indim, iki adam da benimle indi. Yolun dier tarafna geerek otobs beklemeye baladm. Biraz
sonra onlardan biri yanma geldi, evet hatrladm, bu, cenazeye gelen adamlardand. Krk senelik
ahbabmm gibi cebimdeki yz liray karp ona uzattm. Geenlerde bir yemek yiyemedik, buyur
"bir yemeimi daha
148
szm bitirmeden, paray ald, hzla dierinin yanna gitmeye balad. Onunla bir eyler konutular.
Paray gsteriyordu. kisi beraber, bana doru geldiler. Paray alan kald, dieri yaklat. Ne
yapacam bilemiyordum, ok armtm. Bu adamlar bana bir ktlk yaparlarsa, hatt
ldrrlerse...
Beklemekten baka arem yoktu. Adam bana yaklat, hibir ey sylemiyordu. Laf olsun diye:
nallah tekrar geldiimde sana da be yz lira getiririm...
Adam dnd gitti br de ona yaklat. Konumalarn duyuyordum:
Tosunum, bu dnyaya Hzr da gelse bozulur gider. Adam bize bono yazmaya kalkt...
Alsaydm ya...
Ulan, pul parasn nerden bulacaz?
Bouna fakir olmadk ya... Herif bonoyu buluyor da, pul paras yznden alamyor, hey gidi khbe
dnya...
Haydi diyelim ki iki tavuk boazlayp, pul parasn bulduk. Peki avukat paras...
teki dalgn dalgn:
Amma ben tam yz lira istemitim, bildi ve verdi. Sen de be yz istedin, seninkini de bildi amma,
evet amma...
kinci adam elini sallad:
Ben ammasn mammasn ve hzrm mznn bilmem... Be yz lira ok ey... Hepsi bu kadar,
anladn m?
Kyden kmakta olan bir taksiye yaklatm:
Beni kasabaya brak, borcum neyse veririm...
Borcun ne olacak aabey, bir yemek smarla yeter...
Kyle kasaba aras 50 lira, bir yemek 150 Ura... Yi-
149
ne de razydm. Ben taksiye binerken ikinci adan syleniyordu:
Ulan Hzr taksiye biner mi, una baksana... Niye umuyor?...
* * *
KANLI PAZAR
Ben asrlar tesinden geliyorum. Dirilerin uyuduu yerde uyanm bir kimseyim. Sizlere gelince...
Sizler yle uyuyorsunuz ki, rya iinde rya grdnz sanacaksnz ve uykunuz biraz daha
arlaacak...
Etrafna baknd. ok yksekteydi. Herkes yerde kum gibi kalabalkt. Kum saylabilir mi? te bunlar
da saylamazd. Yksekteki adam konumasna devam etti:
pheye dmemeniz iin asrlar ncesinden geldiimi isbat edeceim. inizden cesur olanlar
ileri gelsin.
Kalabalk, bulgur kazan gibi kaynamaya balad. Yksekteki adam elini uzatt, bir iaret yapt,
kalabalk bir yana kayd, br yan boald:
te bu bo yere, kendine gvenenler ksnlar. Onlara ok ey vereceim amma, baz eyler de
isteyeceim. Ona gre hazrlkl olsunlar...
Kalabalktan baz kimseler ayrlmaya baladlar. Bunlarn hemen hemen tamam geti. lerinde
birka tane de yal vard. Yallar m genleecek, genler mi yalanacak, oras imdiden pek
kestirilemezdi. Yksek-
150
teki adam biliyordu ki, ihtiyarlar mazi itiyordu, genleri ise istikbl ekiyordu. Demek, bunlarn bir
ksm itilerek, bir ksm ekilerek buraya getirilmiti. Yani itme ile ekme neticesinde insanlar, bir
yerde toplanabiliyor... Hayret dorusu: ki zt hareketten ayn i meydana geliyordu?
Halk bir yanda, ayrlanlar tede idi. yi gremiyorlar, bunun iin itiip kakyorlard. Yksekteki
adam
haykrd:
tiip, kakmayn! Hepiniz greceksiniz. Ayrlanlarn bulunduklar yer aniden ykseldi. Ne
toprak atlad, ne zelzele oldu. Herkes Bunda bir i var diye sylenip, durdu.
te imdi, kimisi evldn, kimisi yeenini, kimisi bilmem neyini grd. yle sevindiler ki,
bilemezsiniz.
Maallah benim olum da sahneye km.
Bu kadar kalabaln karsna kmak kolay deil. Demek bizimkinde bir eyler varm.
te bak u... Yakas kalkk olan benim ok yaknm. Elimde avucumda byd... Bilemezsiniz ne
kadar sever beni.
te byle. Yksekteki adam, 'halka i buldu. Yani onlarn bir ksmn sahneye kard, dierlerini
onlara seyrettirdi. Bu kadarla kalsa bir ey deil. Bakalm daha neler yapacak...
Kocaman elini, kocaman cebine soktu, ufack bir torba kard. Bunu grenler gldler. nk kocar
manla kk birbirinin zdd idi. Ztlklar ise komik olur. Geri yksekteki adama gre kendileri
alaktayd... Yani alak yerde bulunuyorlard. Yoksa alak deillerdi. Sonra etraflarna bakmdlar,
ukurluklar vard. ukur yerlere atlm talardan ve bez paralarndan daha yksektiler. te buna
sevindiler. Sonra biri mrldand:
151
Bu adam ykselttik ki, kendi alaklmz anlayalm diye mi?
Dieri dzeltti:
Bunu, biz ykseltmedik, kendisi ykseldi. unu da iyi anlamalsn ki, alaklk baka, alak
bakadr...
Dierinin buna can skld: Bilgili olmakla, olmamak ve akl ermekle ermemek gibi ztlklar meydana
kt. Halbuki o, ztlklarn her trlsne kzgnd. Paras olsayd, bir buldozer alsayd, u yeryzn
dpedz ederdi. Bylece kendi payna, alak yerler veya alaklklar dmezdi. Evet, hl
ayramamti: Alaklk nedir, alak nedir? Byle, birbirinden ayrlmayan eyler ortadan
kaldrlmalyd. Herkes kendisi gibi olmalyd. O zaman nasl rahat edecekti. Belki bir frsatn bulur,
hi deilse unutulmu bir tan zerine karak, az da olsa, bir ykseklik salar, herkese tepeden
bakar ve tepeden inme emirler verirdi.
Bu hayalin iinde sarho iken, yksekteki adam grledi. Evet evet, baya grledi. Ne dedii
anlalmad. Anlalsn diye deil, sesini iittirsin diye grledi. Netice hasl olmutu: Herkes ona bakt.
Kocaman ellerinden birinde altnlar, dierinde banknotlar vard. Altnlar o kadar parlyordu ki, bu
yzden eli klm, altnlar bymt. O keskin n altnda banknotlar raksediyordu. Yava
yava halk da onlara ayak uydurmu, yerlerinde kmldanp duruyorlard.
Sahnedekiler, boyunlarn o kadar ileri uzatmlard ki, gren: Bu zrafalar nereden geldi?
diyebilirdi. Fakat kimse, kimseyi grmyordu. Herkesin gz altnlarda ve altnlarn altnda
oynaan banknotlardayd. Birisi kendisini kaybetmicesine: Sevgilim dedi. Dieri, yllarca bu
kelimenin hasretini ekmi ve bunu sayklamt. Bunun iin olacak: Efendim, canm diye cevap
verdi. Yanndakiler ona bakp gldler. Yani u 152
kendini bilmez, "bilmiyor muydu: Sevilen sadece Yksek adamn elindekilerdi. O da, kendini sevilir
cinsten bir ey sanmt...
te bu an Yksekteki adamn sesi yine duyuldu:
Bunlar atyorum...
Bu sz, bir mknatsn demir tozlar zerinde dolamas gibi tesirli oldu. Herkes ona gre ekil ald ve
canland.
Adam elindekileri olanca gc ile frlatt. Gelinin bana para serpilmi gibi herkes kap kap
toplamaya balad. Niyetler baka baka idi. Kimi uur getirir, diye... Kimi, dettir, diye... Kimi de
para paradr, diye toplad. Niyetler ayr ayr olmakla beraber sonu aynyd. Yani paracklar ceplere
inmiti.
Yksekteki adan bakt bakt. O baktka herkes de ona bakyordu. Bazlar baklarn sertletirdi ki,
adam korksun da yine para atsn. Bylece bir tala iki ku vurmu olacakt-. Hem paralar toplayacak,
hem de benden korktu diyecekti. Alak yerde durmasna ramen, yksektekileri korkutmu
saylacakt. Ehh, her gnlde bir aslan yatar, demiler ya... imdi de her gnlde bir iktidar yatar
demeli ve herkesi padiah bilmeliydi.
Yine o Yksekteki adam, elini bir dier cebine soktu. Bir baka renkli torba kard. Bu da minnackt.
Aadakiler baktlar, gldler. Sanki bunlarn sinir ular beyinlerine deil, bir bakasnn eline,
balyd. Bunun iin o gldryor, o alatyor, o ciddiletiriyor-du...
Kck torbay kocaman eline dkt yine, prl prl altnlar... Bunlarn renk armonilerinde
kaynaan paralar... Sanki... Sankiyi brak, dpedz bir hazineydi. Seyircilerin oklar istedi ki,
boyunlar kopsun da, balan altnlara kadar gitsin ya onlan psn veya az
153

ile bir kan alsn ve gelsin. Ahhh, ksa boyunlu olduklarna ne kadar kzyorlard... u zrafalar
dnyann en stn mahluklaryd...
Bir dierinin aklna kular geldi. Hayr, hayr kular ahmakt. Onlarn akllar yoktu. Akllar olsa
gidip bcek avlayacaklarna gelip u altnlar alr ka...
Kaard diyemedi. Kasa o zaman kendisine altnn midi bile kalmazd. imdi u stn adam,
(yani yksek adam) elinde altn olduu iin stn adam, arr veya bir eyler dnr, bunu arr
ve altnlar ona verirse...
Hayal ne tatl ey... Hazinelerin sahibi olmak, kral-Jar gibi yaamak, hayal olsa gzel ite... Yksekteki
adam:
Atyorum.
Vallahi ldrm.
Bize doru atmadna baklrsa elbette ldrm...
Sonra, atlr m? Ayol ta deil, altn, altn... Bir bakas sayklarcasma:
Para, para, para, para...
Deyip, duruyordu. Anlalan bu adamn aznn ipleri gevemiti. Dierleri yavaa, hatta dilini
oynatmadan: Para, para derken, kendisinden baka kimse duymuyordu.
Bilmem sylemeye lzum var m? Atlan altnlar hemen kapld. Sonra boylar ksald, kalabalk biraz
sakinleti. Bazlar, evet bazlar, sahneye kmaya alyordu. Fakat ok sarpt. Yukardan birisi
yardm et ? mezse, kmann imkn yoktu. Bunu grp anlayanlar ellerini dizlerine vurdular Neden
daha evvel... Evet ilk defa, sahneye ayrlmak mmluind. Amma dipsiz gle Kim girer? Bir dieri
cevap verdi: Yzmesini bilen.
154
zerine vazife deilken bir bakas cevap yaptrd:
Yzmesini bilen de boulur... Bir dieri:
Eceli gelen...
O an, Yksek adamn gr sesi duyuldu. plkte kasrga esmi gibi, dnceler, kelimeler frlayp
gitti. Geriye bir sr et, kemik kald.
Bir baka cepten bir baka para...
O da serpildi.
Yksek adam, adamlktan kmt. Ba gklere ulamt. Ayaklar ise t yerin dibinde idi. Bunun
iin dierleri onun elini de ayan da pemediler. Sadece hayran hayran bakakaldlar. Belli ki bu
adamda para bitmeyecekti. Bitmedii mddete onun bykl de devam edecekti.
Bir baka cebinden, sanki baka eliyle, bir baka torba altn daha kard, serpti, serpti, serpti...
Aadakiler ise topladlar, topladlar, topladlar... Herhalde bykln srr serpmede, kkln
sim toplamakta idi... Hem serpip, hem toplayanlar ac ile tatly, k ile karanl... Yani ztlklar
bnyesinde toplayan kimse demektir ki bu, Ulvi dsturlara uygundur.
Fakat burada ykseklik, alaklk sz konusu... Evet Yksek adam haykrd. Amma, dedii
anlalyordu:
? Size yllardan beri para atyorum. Dostum, dmanm demeden alyorsunuz. Demek sizce dost
para, dman ise paray saklayan.
Evet, diye bardlar.
Bardlar ki korkak olmadklar anlalsn. Nasl olsa paray almlard, imdi yiitlii almalydlar.
Fakat Yksek adam bo deildi:
Siz hepiniz bir dindensiniz. Bir tek mabuda inanyorsunuz. Birlik ve beraberliinizi tebrik ederim.
155
Sahnedekiler sevinip, bayram, yaptlar. Din denince akllarna ok eyler, mabud denince ok
mabudlar gelmiti. Bunu anlayan Yksek adam yine haykrd:
Sizin dininiz para, mabudunuz paradr. Ben ise onun vekiliyim. yi dinleyin, kulak verin: Btn
maneviyatlar dmanmzdr. Btn maddiyatlar dostlarmz... te bylece dnyay ikiye bldm.
Para, para, para... Zikriniz ve fikriniz bu olacak. Dnyanz para alaryla receksiniz. Sokaktaki
kadnlar ve kzlar gelip bu aa taklacaklar. Aadan kurtulanlar adan kur-tulamyacaklar. En byk,
en yksek koltuklar sizindir. Amzn her bir ipliinde bir koltuk sallanacak. Ba dnmeyenler
burada istedii kadar oturacak. Her trl elence serbesttir. Elence bizim ibadetimizdir. Haydin,
paraya ibadet edin. Ey mabudunu cebinde tayanlar, elenin, elenin. Btn silhlar mabudunuzdan
hayat almtr: Onlara tapn ve zaferi bunlarn hediyesi bilin. Ben kararghma ekiliyorum.
Aranzdaki maddecilere itaat edin.
Sahnedekiler asker olmann hazzma erdiler. Hepsi bir gaye iin, hepsi birbirine bal bulunmann
zevki iindeydiler.
te bunlar, bir pazar tatiline ktlar. Mabutlarnn emri gereince vurutular, kana boyandlar hatta
can verdiler. Maneviyatlarla maddeciler bilmem kanc defa savatlar. Bir taraf buna KANLI
PAZAR, dier taraf ANLI PAZAR dedi. Kimse bunun srrna eremedi. nk ta m pirincin iinden,
pirin mi tan iinden ayklanacakt...
rf ve dete gre ta ayklamak gerekiyordu. Gz grp, akl sylyordu ki: Bunca ta ayklarsan,
geriye bir ey kalmaz. Velhasl bu yerde ya rf veya akl brakmak gerekiyordu.
Hayata gzlerini aan insan yavrusu, sen dikkat 156
et: Madde ile maneviyat bouuyor, vuruuyor. Biri liakim olunca dieri mahkmdur. kisi bir yurtta
barnamaz, zirai Bir kimse hem hakim, hem mahkm ola-maz. Mutlaka biri dierinin emrine
girmelidir...
* * *
Y AR I
imdi bir hikyeyi okuyup bitirdim. Yolcularn indii yerde, nasl arabacnn yolculuu balarsa;
hikyenin bittii anda da bizim hikyemiz kaleme alnr. Meyve aalar da byle deil mi? ekirdek
filizlenir, kocaman aa olur ve tekrar ekirdee dnerek, yepyeni bir hayata hazrlanr.
Okuduum hikye; 1 Austos 1960 senesinde, Salt Lake ehrinde, 384 millik srat rekorunun
krlmasna aitti.
250 mil sratli uaklar olduuna gre, 394 mil srat, bir otomobil iin ok fazlayd. Fakat insanlarn
acayip meraklar vardr. Kimisi hayat pahasna bir i yapmaya kalkar; kimisi bile bile lme gideni
seyredip zevklenmek ister. Bu da yle bir ey...
Srat rekorunu kracak adamn ismi Athol Graham, 36 yanda. Meslei otomobil tamircisi... kinci
Dnya Harbi'nden artm bin beygir gl bir uak motorunu otomobiline takacak ve bu araba ile
yar rekorunu kracak...
Athol, gn kazanr, gn yer cinsinden biri. Yani zengin deil. Drt ocuu ile bir kars var.
Athol ne kadar acaip bir insansa, kars Zeldine de
157
_
insan duygular o derece kuvvetli hatt zek bir kadn...
Dokuz senedir, evet tan dokuz sene... Dilerinden, trnaklarndan arttrp bu yar arabasna
yedirdiler. Dilerinden arttrdlar; nk yemelerinden kestiler. Trnaklarndan arttrmalara ise: Drt
ocuk annesi Zel-dine'nin amarclk yapp, kocasna yardm etmesiydi.
Kocasnn birinci olup, kendinden bahsettirmek istediini biliyordu. Kocas bu yarta lse, daha da
fakir deceklerini biliyordu. Amma kararl insanlarla uramak, onlar kararlarndan caydrmaya
almak, lm yar kadar tehlikeliydi... Zeldine, bunu da biliyordu.
Hayat ksa. Onu en gzel bir hikye ekline sokmak en akllca iti. Yarnlar ne getirir. imdiden
kestirilemez. yleyse bugn en gzel tarzda yaamak... te, Zeldine'i akll oluu buradayd... Yani,
o bir kadnd, mesut olabilmesi kocasyla anlamasna balyd. Madem ki kocas bir yar arabas
yapmaktan zevk alyor, madem ki o, bir hedefe kotuka mesuttu, yle ise Zeldine de ayn eyi
yapmalyd ve yapt. Dkkna gitti, yaplan ileri takdir etti. ok gzel olmu dedi. Bunu derken
kocasnn yzne bakyordu, o da glyordu: Sana inanyorum, srat rekorunu kracak ve
kendinden bol bol bahsettireceksin. Hatt senin iin hikyeler yazacaklar. O ahmak edipler, kim bilir
neler uydurup; Athol yle dnmt, byle yapmt, diye neler neler syleyecekler. Hep birlikte
kahkaha atyorlard. Bylece, parasz bir evde bile mesuttular.
Yar, lme eit bir ey deildi. Srat rekoru kran ve hl yaayanlar da vard. Athol, neden
bunlardan biri olmasmd?
Yine bir gn Zeldine, ocuuna, bahede oynamalarn tembih etti, en kn kucana alp,
dk-
158

knn yolunu tuttu. Her taraf ya ve toz iinde kalm kocasn iiyle hair neir buldu. O, bir
mterinin arabasn krikoya alyordu. Zeldine, plak ayakl ocuunu yere brakt, kocasna takoz
gtrd. Karsnn geldiini o zaman farkeden Athol, onu grnce gld. te Zeldihe'nin saadeti bu
kadard. Sanki o, kocasn gldrmeye, ona cesaret vermeye memurdu.
Zeldine Hristiyand amma, iki ien ve kumar oynayan erkeklerden holanmazd. Bazan elini
akana koyar uzun uzun dnrd: Bakalarnn sefahate verdiini, kocam yar arabasna, belki
de mezarna veriyor. Onlar meyhanede, kocam bir yar arabasnda lyor. Ne yapalm, hayat bu,
lmek iin domuuz diye kendi kendine sylenir, hayatn bir gnlk aile huzursuzluuna
demiyeceine inanrd.
Allah'a yalvard: Ya kocam bu hevesinden vaz geir veya onu yarta muvaffak et!
Gnler byle geti. 1 Austos sabah Athol yana hazrken, geride epeyce bor senedi brakmt.
lk be milde araba srat kazanacakt. Altnc milde elekronik cihazlarla srat llecekti. Son be mil
srat azaltmak ve durmak iindi.
Kalabalk bir seyirci kitlesinin heyecanl baklar arasnda, araba k iaretini ald ve frlad.
Telefonlar ve telsizler hani harl alyor:
Birinci mili geti...
kinci mili geti... Ve bouk bir ses:
Paraland!...
Zeldine, yal gzlerle: Gzel bir hayat yaad ve ld. Acaba benim geriye kalan hayatm nasl
geecek? diye, ocuunu alp eve dnd.
Ondan sonra bir hastahanede amarc oldu. imdi ocuklar bym, yeni bir hayata
balamlardr.
159
Siz. Zeldine'ye sakn acmayn. O, hep iyimser oldu. Gc yettii kadar, hayatn en gzel bir hikye
tarznda iledi. Bu hikyeyi grse mutlaka beenmezdi. Fakat: Kendine gre yazm diye, yine
iyimser dnrd.
Zeldine'e acyanlardan ou acnmaya lyktrlar. Ne yazk ki, onlar bunu bilemezler. Ne kadar erkek
tanrm ki, bir yara ktnda ona ilk elmeyi kars takmtr... Yere den, erkek deil, saadettir!...
* * *
BYC
Otuz yalarnda bir kadn, ablasnn kapsn ald. Kapy aan abla:
Hayrola, byle erken gelmezdin?., dedi. Dieri, hemen ieri girip anlatmaya balad:
Bizimki beni istemez oldu. Konumuyor, evde bir yabanc gibi duruyor. Sabah erken kp,
akam ge geliyor.
Belli, sen de surat murat kalmam. zntden deiivermisin. Amma her eyin bir aresi
vardr...
Elim, ayam titriyor. Uyku hap almasam, uyuyamyorum. Ne bileyim, acaip bir hal...
Her evde var, bu kan koca derdi bitmiyor. Bir zamanlar bizimki de...
Dieri, onun szn kesti:
Abla be, bir irinlik muskas yaptrsak m?
Benim aklma daha bakas geldi. Acaba senin kocan byl olmasn?..
160

Bilmem, olur mu?..
? Ahhh, ne kt insanlar var. Seni istemez, onu istemez, daha baka eyler de dnp by
yaptrabilirler.
Biliyorum. Arabacgilin damadna byk yapmlard, adam deliye dnd...
Byller saymakla bitmez...
Ocaklar snsn, by de ne demek?
Oluyor ite... Senin bana gelen bu halleri ne ile izah edebilirsin?..
Vallahi abla, ne yapacam ardm. znt, znt atlyacam. Hep uykuya veriyorum. Uyku
da da beni uyuturuyor. Zaten stanbul'un havasn da, suyunu da sevmedim. Olmaz olsun bu yerler!..
zlmek derman deil ki! stersen bir bycye gidelim. Kocan byl m, deil mi, grelim.
Kimbilir, belki bir bakas...
Aman, bakas makas deme! Eer yle bir ey varsa lrm. Kocam ryamda bir kadnla
grsem, bir hafta hasta geziyorum.
Kz, rya insan hasta eder mi?
Eder abla, eder! in kt taraf ryada kocam bir kadnla grdm iin onun yzne
bakmyorum. Artk istemem...
Ne tuhaf konumalar ve ne acaip haller! Rya loz?...
Ne bileyim, ben byleyim ite...
Eh ne yapalm, o zaman derdi ek, otur. Hani byc demitin?..
Az benim deil mi, derim...
Abla be?...
Ne diyeceksen de! ini dkersen rahatlarsn. Geri benim derdim bamdan akn amma,
sana da derman bulmak gerek. Rengin kire gibi...
Menan Cinleri F.: 11
161
Byc demitin ya...
Dorusu komular syledi, hen hi gitmedim. Nilgn Hanm'dan adresi alrz. O, byle eylere
pek dkndr...
Haydi kalk gidelim...
Kz ,aklnm estiine gidiyorsun, biraz dnsene...
im iimi yiyor. Belki are bulunur.
Kocan duyarsa kzar belki?..
Onun bir eyden haberi olmaz. Zaten benimle hi megul olmuyor.
Peki, haydi delim yola. Belki buluruz.
* * *
Vasta deitirmeden varacamza ok sevindim. stanbul'da bir arabadan in, brne bin,
lm bu!..
Byk ehir, paras bol insan istiyor. Bir taksin olsa, burda biner, dilediin yerde inersin.
? Hah, u kpry geince...
Eee ne olmu?
lk durakta ineceiz. Sa koldaki sokakta, byk apartmann, yedinci dairesi...
Heyecandan titremeye baladm...
Ne oluyor sana?
Ya derse ki senin kocan bir...
Kz alyaym deme, otobste rezil oluruz. Brak byle eyleri...
Abla be...
Ne var yine?
Gel vaz geelim. Ben gitmek istemiyorum.
Amaaan, senin ipinle de kuyuya inilmez ki... Hem gidelim der, bizi yola karrsn, hem de
dnelim dersin...
162
Geldik galiba, u sokakt...
Geldik, geldik! Unutma Abdulbaki Hoca'nm
evi...
eri alndlar. Geni bir salon. Hoca bir eyler yazyordu. kadn oturmu tevekklle bekliyordu.
Sonra yazd ktlar katlamaya balad.
Bunu yemek suyuna korsun. Biraz kaynadktan sonra kd alr, saklarsn. Ya denize at veya
topraa gm. Sakn yakaym deme! O yemei hep birlikte yeyin. Size zarar vermez, dertliye derman
olur, b iznil-lh!. unu da...
Bylece geni, geni izahat verdi ve kadnlar uurlad. Sonra iki kz kardee dnd, elini kaldrd:
Yooo, derdinizi sylemenize lzum yok. Biz, insann beynini okuruz. Yalnz paray hemen veriniz.
Tabibe de cret vermiyor musunuz? te biz de tabibiz. O, madd dertleri, biz de manevlerini tedavi
ederiz.
Gen olan paray kard, uzatt. Byc:
Haaa, unlar yerine yerletireyim. zerimde para tamay sevmem.
Diyerek, paray masann ekmecesine yerletirdi ve kilitledi. Bu srada elli, altm yalarnda bir kadn
ieri girdi. Evin hanm olsa gerekti. Byc:
Baka mteri gelirse almayn. Artk iyice yoruldum. Yarn gelsinler veya mnasip bir gn verin.
Her gn ancak defa cin arabilirim.
Kadn, hrmetkar bir sesle:
Peki Efendim!
Dedi ve ellerini gsnde balad. Gzlerini bycden ayrmyordu. Byc bir eyler okuyarak
divana uzand. lm gibi bir hal ald. Yal kadn da bir eyler okuyarak, araf Byc'nn zerine
rtt. Sanki odada bir l vard. Heyecan son haddine ykselirken, Byc konumaya balad:
163
Aile geimsizlii...
Yal kadn, misafirlere dikkat edin kabilinden iaret etti. Hepsi dikkat kesildiler. Byc:
Gen kadn sana sylyorum. Sen kocanla geinemiyorsun. Kocann' byl olduunu
zannediyorsun. Byk yok amma, senin ters cevaplarn, barp, arman... Kocana hizmet
etmemen... Otururken bile arkan ona dnp oturman... Kocann szlerini dinlememen... te
bunlarn btn kocana by yapm gibi olur. Yani senin yanl hallerin, kocan kt istikamette
bylemi. Kalbin, ondan sevgi istiyor, alka istiyor. .. Bu, mmkn deil. Cinlerin sultan diyor ki,
kt huylu kimselerin evine girmemize gerek yok. Bizden phelenmesinler. Onlar en byk ktl
kendilerine yapyorlar.
Durdu, derin bir sessizlik oday dolat. ki kz karde birbirlerine baktlar. Bycnn sesi bir bomba
gibi patlad:
Bu erkek birisini seviyor!
Gen kadn ayaa frlayp, ellerine ne uzatt. Byc:
Bir kadn deil! Bir ideolojiye gnl vermi. Gen kadn:
deoloji kimin ismi?
Dieri parman dudaklarna gtrp Sus iareti yapt. Byc:
Bu erkek seviyor. nsanlara yol gsteren bir nizam seviyor. Onu bir sevgili bilip, her an onun
yolunu gzlyor, her zaman onun iin tahtlar, saraylar kuruyor. Fakat insanlarn ou onu sevmiyor.
Bylece karlksz bir sevginin penesinde kahroluyor.
Elini oynatt, araf dalgaland. Bunu gren yal kadn, hemen araf toplad ve bycnn elini
tutarak
164
onu kaldrd. Byc oturdu, mendiliyle terlerini sildi. Sonra gen kadna bakarak:
te byle evldm. Kt konuarak, tembellik ederek, sz dinlemiyerek evde huzursuzluk
karanlar bize gelip, muska veya by istiyorlar. Halbuki en gzel irinlik muskas ve en gzel by:
Tatl dil, gler yzdr. Kocann msbet isteklerini yerine getirirsen, mesut olacana inanyorum.
Kocan iyi bir kimse. O, bizim anladmz mnda hi kimseyi sevemez!. Kendisini bile!..
Durdu, iki kadna dikkatli dikkatli bakt; sonra kelimelerin zerine basa basa:
O, slmiyeti sevmi... dedi. Ve hemen ilve etti.
- Gidebilirsiniz... Gen olan:
Muska, kt vermiyecek misiniz? Byc gld:
Sahi, siz gelmeden hazrlamtm. ekmeceden ald bir kd uzatt-.
Bunu yastnzn iine koyun... Sylediklerime de dikkat edin.
ki kadn kalkp, bartlerini dzeltip, pardesle-rinin nn iliklediler ve karken, gen olan:
Ben, bundan bir ey anlamadm... Derken, kapdan ktlar.
Hanm bir kahve yapar msn?
Peki Beyim!..
Yap hanm bir kahve, zira ahmakln derman bulunmam, ben mi bulacam?
ki bac yolda giderken k sordu:
Bu adam nasl bildi? Dieri hemen cevap verdi:
Bunlarn ii gc cinlerle...
165
br phesini belirtti:
Nilgn anlatm olmasn?..
Ne ise brakalm ite, olan oldu, bir key a!.
* * *
MAHMUD EVLEND
Akamlar dershaneden dnerken, evredeki evlerden gelen yemek kokular dayanlr gibi deildi.
Burnunun direi krlr gibi olur, ondaki ev hasretini kamlard. Perdeli pencerelerin i tarafna,
iinde dayanlmaz bir arzu duyard.
Akl, ona ok eyler syler ve misller verirdi. Hissi, Eee, ben de insanm derdi.
Bu sebeple Ana beni eversene trksnden holanrd. Trky pek bilmezdi, sadece bu msrasn
mrldanrd. Etrafna yle bir gz atar, kimse olmamasna dikkat ederdi . Bizim Mahmud trk
sylyor demelerini istemezdi.
En ok evlilik sohbetlerini sevmesine ramen, sanki millet bu bahsi amamakta szlemiti. Annesi
babas, cra bir kyde yayordu. Onlar biliyorlard ki, oullar kendi kynn kzlarn beenmez.
Kim bilir nerden bir kz alacak, belki haber verecek, belki vermeden dn yapacak ve bir gn ikisi
birden kp geleceklerdi...
Dnya, slmiyet'e dman olmutu. Bu dehetli dmanlar karsnda salam, gayretli ve fedakr
m'-minler gerekti... Kadnlardan bu mes'eleyi anlayanlar
166

az olduu iin dva sahibi erkekler evlenmemeyi tercih ediyorlard. nk evlenince sanki dman,
mevzi-ye szm gibi oluyordu. Bunlar hep akim syledii eylerdi. Hisleri ona evlen dedi O da
evlendi.
Nasl rtiL oldu? Birisi bir kzdan bahsetti. aka olsun diye, Onu sana alalm dedi. Beriki mal
bulmu maribi gibi sarld. Hi evlenmiyecei tahmin edilen bu ahsn evlenmek istemesi dierinin
damarna dokundu. Ve, akadan evlendiler, everdiler...
Gen damat bir akam kalkt:
Ben derse gidiyorum, dedi. Kars:
Mektebi bitirmedin mi? diye sordu.
Bitirdim.
Eee, bu ders ne?
Dinimizi reniyorum!..
Kadn suratn ast, bir ey sylemedi. Adam:
Allahasmarladk, deyip, cevabn beklemeden, kp gitti.
kisinin de can ok sklmt. Birisi derse gitmekte karlat dahili direnmeden; dieri de yalnz
kalmaktan, hatt biraz da kskanlktan. yle ya, derse gidiyorum, diye kimbilir nereye gidecekti?
eytan!..
O gn ge vakit eve dnd. Sabah bir iki lokma yedi, bir ky yolculuu iin hazrlanyordu.
Arkadalarna sz vermiti. Hep birlikte bir araba ile kye gidecek ve kyl ile sohbet edeceklerdi.
Kadn bunu renince kzard, belli ki sinirlenmiti. Zaten hep sinirli olduunu sylerdi. Ne yapalm,
elimde deil gibilerden lf eder, hem kendini andrr, hem de mazur olduunu im etmek isterdi.
Birden bire olanca gc ile bard:
Mahmuuud! Ben bu evde beki deilim...
Adam ard. Hesapta byle ey yoktu. Hele bu ni
167
k onun bana bir yumruk gibi inmiti ve evin bir kesi kalkyor, dier kesi iniyordu. Bu
yetmiyormu gibi, bir de kendini yere atp, alayp, barmaa balamaz m?
Ayyy, mahvoldum, lyorum, anneciim!..
Gen damat, tl ceketini sedirin zerine att, imek gibi iinde bulunduu hali dnd: u
apartmanda kapal bir tek kadn bu, bunun da sesi, feryad etraf tutarsa, benim durumum ok komik
olur dedi. Han-myla megul oldu. Onu teskin etmeye alt.
Kadn, menfaatini ok iyi hesap edebiliyordu. in sonu ktye gider dncesi ile, babasnn anasna
att dayaklar da dnerek:
Kusura bakma kocacm, seni zdm, ne yapa^ ym elimde deil, dedi ve hemen arkasndan ilve
ettir
Hamilelik de beni sarst, ok acaip oluyorum...
Bu hamilelik lf erkei kar gibi eritti. Onun sertliinden eser kalmamt. Kars ate, o da su
olmutu. imdi buharlamak, yni ahsiyetsizlemek zereydi.
Ertesi gn, sz verip de gelmeyen bu genci, arkadalar iyice payladlar ve dalga getiler... Konumalar
yer yer bir dram veya komediyi andrr mahiyetteydi.
Gen evli, oradan ayrlnca, arkadalarnn szleri ile karsnn Mahmuuud! diye barnn
kafasnda top glleleri dehetinde patladn hissetti.
Y Rab, ne yapmal?..
ki gn sonra yine eski arkadalaryla karlat. Onlar ayn siteme devam ettiler. Dayanamad:
Ne var siz toplanp okuyorsunuz da ne oluyor ki?, diye sze balaynca, dierlerinin hayretten
gzleri yrtlacakm gibi ald. Onlar da:
Kan kyl MahmudL lf ile sze girdiler ve Mah-mud, karsnn akrabalaryla samimiyeti
arttrd. Bir
158
baka tarafa, dier fikirlere angaje oldu. Artk kars ona Mahrrrud! diye barmyordu, ikisi de
bir teneke dolusu zehirli bal kaklayp, Oh ne tatl hayat diye diye, hayatlarna kastediyorlard...
Hey gidi Mahmud'lar, kadnn zlf o kadar kuvvetlidir ki, her biri bin Mahmud boar. Fakat slm
dini bine deil, bire msaade etmi. Bu bakmdan o zlfn telindeki maktul sadece sensin!..
* * *
DL
Gne gurup ederken gen kadn, avaz avaz baryordu:
mdat, imdaaat!..
Daha yeni evlenmilerdi. Kendisi gibi gen olan kocas, telala:
Ne var karcm? Niin baryorsun?
Yanma yanama! mdaaat!..
Hay Allah mstehakm versin,. elleme rezil olacaz...
Byk bir aknlk iinde:
N'olur, barma ayp oluyor. Ne var, hasta msn?
zerime fenalk geliyor, imdaaat!..
Kapnn zili uzun uzun almaya balad. Ayak sesleri birbirine karyordu. Btn bu olup bitenler,
gen erkei tam manas ile tuhaflatrmt. Ne vard, ne haldi, o da anlamyordu. Hemen kapya
kotu, endieli gz-
169
lerle kapda dikilen kadn ve ocuklar ieri ald. Gelenler, bir yandan: Ne var, ne oluyor? diye
sorarken, dier taraftan ieri doluyorlard.
Evin erkei olan gen adam yandaki odaya ekildi. Kimseyi grmyordu; fakat konuulanlar ok iyi
iitebiliyordu. O da merak etmiti. Kars niin bard! Acaba hayalet mi grd?
Bunlar dnrken dier odada, kars anlatyordu:
Kocam lavaboya gitti. Abdest alacan tahmin ettim, zaten namaz vakti de yaknd, ben de t
yapyordum. Gmlekleri bitirdim, yastk yzlerine baladm, bizim bey halen grnrlerde yok...
Gen adam dikkat kesildi. Meselenin kendisi ile alkal olduunu hi tahmin etmiyordu. Hanm ise
derin bir i geirdikten sonra anlatt:
Ge kalmasnn sebebini renmek zere hole ktm. Lavabonun bulunduu blmenin kaps
akt. Kocam dilini karm, aynada ona bakyordu. Ayol bir iki dakika deil, bakt bakt... Zaten ok
okuyordu ve ok dnyordu. Byklerimiz sylerdi ya: ok okuyanlar kafay oynatrm... O da
aklma geldi. Gelmez olsayd ya... Ahhhh, bizimki, bir trl dilini ieri ekmedi. Beni aynada grm
olacak ki, Hanm, gelsene demez mi? Vallahi ldrm... Ne olur, siz gidin onunla megul olun.
Zavall daha ok gen. Bama gelen felket...
Orada bulunanlarn bazlar gldler, bazlar olabilir, gibilerden evin erkeini aramaya koyuldular.
Yan odada, ona rastlayanlar, aka ile:
Bir de siz anlatn bakalm?...
Adam meseleyi renmiti. Hayret ve aknlkla sze balad:
Dil, byk hikmetler tayan bir organmzdr. 170
Evvela gelen gdalarn dil hcrelerini tekil etmesi bal bana bir hikmet olduu gibi; bu gdalarn,
yediimiz gdalar tefti edip, tadn anlayacak ekle gelmesi de baka bir hikmet... Sonra dilin
lokmalar yutmas, ayrca kan seslere ekil verip, onlar kelime haline getirmesi... Tkrk bezlerinin
fevkalde almalar... Bir baka adan bakacak olursak: Dilin tatl olup, gnller yapmas, ac olup
yara amas btn itima hadiselerin temelini tekil ediyor..
Misafir kadnlardan biri onun szn kesti:
Aman evldm, kesiver, yoksa ben de oynatacam.
Bir dieri ise:
Rica ederim teyze, bakn ne gzel anlatyor. Lafn kesmeyin...
br:
Bunlar gzel eyler, amma anlayanlara... Nihayet gen damad, gen gelinin yanma gtrdler:
Haydi bakalm, ortada hi bir ey yok. Biriniz fazlaca filozofsunuz, dieriniz ise tez canl... Usul
uslu oturun, barp armayn. Daha yeni evlisiniz, nice mesut yllar yayacaksmz...
Allahasmarladk, bize de buyurun!..
Biz de bekleriz...
yle souk souk durmayn. yle bol bol komuluk edelim. Bu dnyann tad nasl kar?
Ve herkes kp gitti. Gen kar, koca yz yze bakp gldler. Gen kadn hl ayn endienin tesiri ile
konutu:
Bir eyin yok, deil mi kocacm?. Gen adam, dalgn ve yava bir sesle:
171
Keke hasta olsaydm da yanl anlalmasaydm, diye cevap verdi.
inden de: Anlayl olsaydn da... diye sylendi.
* * *
SOHBET
Evleneli epeyce olmutu. Artk kimse onlara: Attnz imzann mrekkebi kurumad diyemezdi.
Fakat cemiyet eri bir temel zerine oturtulduundan, btn binalar eri gzkyordu. Doruyu
bulmak iin bir su yzeyi aransa, o da kvrm kvrm akan nehirdi...
zlerin kart, fikirlerin cad sama dnd, inancn renk deitirdii bir hayat iinde gen kar
koca yle bir sohbet etmek istediler:
Bireyler anlat, dinleyelim.
Ne anlataym hanm?
Canm, hep susacak myz? Mesel o kadar kitap okuyorsun, bir o kadar da sohbetlere
katlyorsun...
Peki, peki anlataym. Kinat zerinde herey birbirine benzer. Bu benzerlik temeldeki mtereklii
gsteril'. nsan vcudunu da bir iftlie benzetebiliriz. iftlikte eitli letler, cihazlar vardr. nsan
uzuvlar da yle... letleri kimin hesabna altrrsak cretini ondan alrz. Allah'n emirlerine uygun
olarak alan eller, gzler, az...
El, dedin de aklma geldi. Ysemin'in eli uzun diyorlar, gnahn it gtrsn.
Yooo, gybet etmek yok. Seninki iftira da oluyor. Grmediin bir eyi nasl sylersin?
172
Eee, efendi gz dedin. Fersan bey yle insana bakyor ki, yiyecek gibi...
Canm brak bunlar... Sen mslmanca rtndkten ve nne bakarak yrdkten sonra...
Gen kadn biraz sinirlendi, eteini dzeltip:
Elbette yle yryorum, inanmyor musun? Vallahi, yemin ederim. Bir de bizi sulu karyorsun.
Seni sulu karmyorum. Diyorum ki, sen slm'n emrettii gibi hareket edersen, bakasnn
gnahndan mesul olmazsn.
Elbet olmam. kran rlplak geziyor. Geenlerde bir oturuu vard. Gvur bana...
Yahu brak ellemi. Biraz ilimden, hatt kendimizden bahsedelim.
Onlar laf da, bunlar deil mi? Hep bizim dediimiz olsun diyorsunuz? Mesel sen, Herey
birbirine benzer dedin. Soma temel birdir diye ilve ettin. Yerin dibini nerden biliyorsun? Gidip
grdn m? O zaman seninki de yalan oluyor. Ne yalan sylyorsun..
Peki yle syliyeyim: Biz Avustralya'y grmedik. Fakat kitaplar byle bir kara parasnn
olduunu yazyorlar, onlara inanmayalm m?
Her eye inanmak doru deil. Geen gn zeytinya diye getirdiinin iinde yan yarya pamuk
ya vard!..
Sen ev hanm olduun iin byle eylerden anlarsn. Sylediin dorudur. imdi biz Allah'n
emirlerine uymak meselesini yine ele alalm...
Allah'n emrine bal gibi uyuyorum. Namazm klyorum, orucumu tutuyorum, kapanyorum
da...
Fakat bamza bir felket gelse tel ediyoruz, hatt felketin derecesine gre rlplak duruma
geliyoruz. abuk sinirlenip, bir pire iin bir yorgan yakmaya kalkyoruz. Allah yolunda malmz sarf
etmiyoruz...
173
Yz iyice pembeleti:
Sinirlenmemek elde mi? Baksana ne kadar hatam sayp dktn. Elle tutulacak yerim kalmad.
Allah canm alsn da kurtulaym.
Erkei onun gnln almaya alt:
Hanm, ben senin iin demiyorum. slm'a uymann nasl olacan anlatyorum, hemen
alnyorsun. Bu ite alayacak ne var? Haydi sil gzlerini de bir ay ielim...
Siz okudunuzsa hemen bizi ayplamanz m gerekir? Allah'a kredin ki, size ilim vermi, anlay
vermi...
Derin bir i geirdi, ba rtsnn ucuyla gzlerini sildi, devam etti:
Acizin aczini gstermeye deil, ona koltuk denei, destek olmaya memursunuz. kide bir
cahilliimizi bamza kakarsanz, dier taraftan gnah ilediinizi bilmeniz gerekir. Ne yapalm, biz
de gnahkrz. Bir aacn glgesinde yzlerce koyun glgelenir. Bize cehennemin yolunu deil,
cehennemin ateine glge olun ki yanmayalm, byklk budur.
Yine bir i geirdi, burnunu sildi: ,
Allah affetsin, dedi.
Bunlar dinleyen gen erkein sinesine haner sokulmu gibi ac duydu. Anlatamadm, izah
edemedim, dinime ayna tutamadm diyerek kendini sulad. San-*k.i zr diler gibi kalkt eliyle ay
hazrlad. Ktphane-siz evlerde, dinini bilmeyen kimselerin elinde, fazilet dman neriyatn
karsnda yetien, bu gen hanmn aman dileyii onun efkatine dokunmutu. nk o.
masumdu. Masum zr dilememehydi. Muhabbetinin kanatlan onu martmayacan bilseydi,
hemen gzyalarn kendi eliyle silecekti. Fakat ne oluyordu? En basit bir meselenin izah neden byle
bir sonuca ba-
174

Menan Cinleri'nin Padiah, akamn alaca karanlnda, kayalk bir vadide, yank otlar stnde
toplanm olan kabilesine dedi ki:
insanlar ok ilerledi ve bizi getiler. Gkte uuyorlar, denizin dibinde gidiyorlar, yerde ise
birbirlerini yiyorlar. Bylece bize i kalmad. sizlik btn acl ile artyor. Bilmem ki ne yapmal?
Yani insanlar arpmaya gitmeyecek miyiz?
Gereksiz... Onlar, medeni aralarla birbirlerini arpyor ve arpyorlar. Bu yzden ou arpk
yayor. Biz de isiz kaldk. Fakat zlmeyin, eskiden insanlar cin hikyeleri anlatp elenirlerdi.
imdi biz de insan hikyeleri, anlatp eleneceiz.