diskbasnis

Hayd
rgt
len
meye
Gazete, televizyon, dergi, radyo, ajans alanlar... Matbaa
iileri, ulatrma grevlileri... Muhabirler, editrler,
ynetmenler, teknik ynetmenler, up linkiler... Sayfa
tasarmclar, reji alanlar, yaz ileri alanlar...
Kolektif emekle haber retenler, onu izleyiciye, okuyucuya
ulatranlar... Sizi bir araya gelmeye, DSK Basn te
rgtlenmeye aryoruz.
Ayn yemekhanede karnmz doyuruyoruz, ayn servislerle
evden ie, iten eve gidiyoruz... Maalar yatm m diye
birbirimize soruyoruz. Biz, haber retim srecinin farkl
aamalarnda, farkl grevlerle bir aradayz... Neden
haklarmz talep etmek iin hep birlikte rgtlenmiyoruz?
Neden ayn sendikada da bir arada olmayalm?
k saati ile krein kapanma saati arasndaki fark nasl
tela edebileceimiz, neden sadece bizim sorunumuz?
Kadn, erkek... Yzlerce kiinin alt basn kurulularnn
hi birinde kre yok. Neden talep edemiyoruz?
Yllar yl, hem alma koullar hem de yllk zamlar
konusunda tek tara bir iveren tasarrufuna katlanmak
zorunda kaldk. Mevcut durumda yneticilerle kurduumuz
iyi ilikiler, yldan yla verilen ancak tutulmayan vaatler
olarak bize geri dnyor. Oysa insanca bir alma ortam
ve cret iin gvenmemiz gereken tek ey rgtlenmek ve
bu haklar topluca talep etmek.
HAYD
RGTLENMEYE
Anayasa ve i kanunu ile uluslararas szlemelere aykr
olarak medya patronlar, basn sektrne sendika girmesini
istemiyor. Ancak sendikann esamesinin okunmad
2000li yllar boyunca, gazetecilerin rgtszlnden g
alan medya patronlar kabul edilemez bir alma rejimi
oluturmu durumdalar. Meslee yeni balayanlarn maruz
kaldklar stajyer smrs... her yl banda tekrarlayan
tensikatlar... Gazetecilerin i gvencesinden yoksun
olduunu bize kantlyor. Haksz iten karmalar nlemek,
ayn ii yapanlar arasndaki tari yaplamaz cret farklarn
gidermek, mesleki hastalklarla baedebileceimiz bir
alma dzenine kavumak iin, sendikal rgtlenmeden
baka yolumuz yok.
Basn , DSKin kurucu sendikasndan biri. kollar
ynetmeliinin deimesiyle birlikte artk gazete, radyo,
televizyon alanlar ile matbaa alanlar ayn sendika
iinde rgtlenebiliyor. Ellerimizle bytp basn sektrnde
var etmeye giritiimiz sendikamzn patron yanls veya
kiisel ikbalini her eyin nne koyan sendika yneticilerinin
elinde oyuncaa dnmesine seyirci kalmak istemiyoruz.
rgtlenmek iin yrttmz abalarn meyvesini almak
insanca alma koullarna sahip olmak, emeimizin
karln alabilmek ve maruz kaldmz basklara kar
ayakta kalabilmek istiyoruz. Bunun yolu, DSKin 46 yllk
mcadele geleneine sahip kmaktan geiyor.
Hadi sesimizi oaltmaya,
haklarmz talep etmeye!
Haydi DSK Basn-e!
ten karlmak
o kadar da
kolay olmayablr!
Gazetecinin iten atlmas, her zaman iki dudak arasnda
olmutur. Bir iyerinde allan yl says arttka tazminat
da arttndan, meslekte sirklasyon oktur. -be yllk
ksa sreli almalarn ardndan iten karmalar gelir.
Ayrca biriken tazminatn tesinde, iverenin gazeteciyi
iten karmak iin her zaman bir sebebi vardr; gazetecinin
kiilii, giyimi-kuam, sylemleri, ilikileri, siyasi kirleri,
kadnsa hamilelik sreci, hastaysa hastalk sreci...
Bu rnekler oaltlsa da esas olan tek bir ey vardr, i
gvencemizin olmad.
ten kartlma sebebi, iverence hakl bir sebebe
dayandrlyorsa, tazminatnz iten karlmak da mmkn.
Sendika ve bu srecin asl hede olan toplu i szleme
imzalama hakknn kazanlmas ise, var olan tersine
evirmeye yarar. alan haklar ve i gvencesi, toplu
szleme ile teminat altna alnr. alan, ivereninin
karsnda artk yalnz deildir.
Ayn yaptmz
alanla, ayn maa
almalyz!
Gazete, televizyon, radyo ve matbaalarda alanlar,
iyerlerinde ayn ii yaptklar insanlarla ayn maalar
alamyor. Halihazrda cretler, ie kimin vastasyla girdii,
ne zamandr bu ii yapt, yapt ii kime ne kadar
anlatabildiiyle balantl olarak belirleniyor.
Sendikal alanlarn edinebildii toplu i szlemesi
ise, alana, yan masasnda ayn titrle ayn ii yapan
arkadayla ayn maa alma hakk getiriyor. Muhabir, sayfa
tasarmcs, editr, matbaa alan fark etmez, belirlenen
ie belirlenecek cret deniyor.
Sendikal olmann beraberinde getirecei toplu szleme
hakk kazanmaktan nce eit ie, eit cret iin yaplacak
bir ey var m? Var... Mesai arkadana, maan syle.
cretler
pein
ltfen....
Basn sektrnde alanlar, eer 4857 sayl Kanununa
bal alyorlarsa, alt ayn cretini ay sonunda alr.
Yok eer gazeteci 5953 sayl Basn Kanununa bal
alyorsa, alaca ayn cretini pein alr. Yani, maan
almak iin bir ayn bitimini beklemek zorunda deildir.
Bu arada Basn Kanununa gre, iveren, geciktirdii
maalarda her gn iin yzde 5 faiz demek zorundadr.
Peki bu yasalar, gnlk hayatta karlk bulan yasalar mdr?
Hayr...
cretler gecikebilir, aylarca maa almadan allabilir,
gazeteciye kimse faiz falan da demez. Gazeteci ise,
yasalarla belirlenmesine ramen, iini kaybetmemek adna,
olan biteni sineye eker.
Toplu i szlemesi ise gazetecinin, hangi yasaya tabii
olursa olsun, ilgili ayn banda cretini pein almasn
salar. veren maalar demediinde, karsnda yine tm
sendikay bulur.
Kdem tazminat haktr
herkes iin
eit olmal!
Kdem tazminat, basn sektrnde alanlar iin yine
baka baka eyleri ifade eder. 212 diye bilinen 5953
sayl Basn Kanununa tabii iseniz, meslekte 5 yl alp
almadnz sorgulanr. Meslekteki alma sreniz 5
yldan az ise, kdem tazminat alamazsnz. Kanununa
tabii iseniz, 1 yln sonunda bu hakka sahip olursunuz.
Tabii bu durum, Basn Kanunununa bal alanlarn
aleyhine gibi grnse de -ki doru, burada yle- i, tazminat
hesaplamasna geldiinde deiiyor.
Kdem almaya hak kazanan iki alann da 5 yl altn ve
son maann brt 4 bin 500 TL olduunu, ardndan da iten
karldn dnelim.
Basn Kanununa bal alan bir gazetecinin kdem
tazminat, son ald brt creti zerinden hesaplanr. Bu
durumda 5 yln sonunda gazeteci, 4.500 x 5 hesaplamas ile
22 bin 500 TL tazminat alr. Binde 5lik damga vergisi hari
tutar, budur.
4857 sayl Kanununa bal alan bir gazetecinin
tazminat ise, 4 bin 500 TL maa almasna ramen,
yasa tazminatta maa st snrn 3 bin 125 TL olarak
belirlediinden, 3.125 x 5 hesaplamas ile yalnzca 15 bin
625 TL kdem tazminat alr.
Toplu szleme hakk kazanan bir iyerinde alan gazeteci
ise, her halikarda 212li altrlmak zorundadr ve
tazminatlar eit hasaplanr. Ve hatta alan, istifa bile etse,
tazminat kazanlm bir haktr ve denmek zorundadr.
Fazla mesa m?
Tab, ne kadar
dyorsunuz?
Gnlk 8 saatin stndeki alma, fazla mesaidir. Fazla
mesai creti, normal alma saati cretinin yzde 50
fazlasdr. Eer fazla alma, saat 24ten sonraya denk
geliyorsa bu takdirde fazla mesai creti, mesai saatinin bir
kat fazlas eklinde denir. Bayram ve resmi tatillerde bu
cret, 1.5 katna kar.
Sz konusu cret, allan ayn hemen ardndan denir.
Ama tabii ki yasalar byle dese de basn sektrnde
iverenin belirledii mesainin fazlas olmaz iaryla
allr. veren isterse alan, 10 saat de 14 saat de
alabilir. Karlnda da yasalar her ne kadar aksini iaret
etse de, alana bu cret denmez.
Toplu szlemede atlan imzalar ise, fazla mesai cretini
gnlk 8 saatin zerindeki her saat iin garanti altna alr
ve iveren dememezlik edemez. Kiiler, ihtiya duyduu
hallerde, kendileri de fazla mesai yapmay talep edebilir.
Ylda yalnzca
15 gn zn m? Hayr...
Her alana 30 gn!
Basn Kanunu, 10 yla kadar meslekte alm gazeteciler
iin yllk izni 1 ay olarak belirler. 10 yldan fazla kdemi
varsa gazeteci bir yl iinde 45 gn izin kullanabilir.
Kanunu ise alana yine kdemine gre bir ylda en az 14
gn, en fazla 26 gn yllk izin hakk verir.
Peki bizler, yasalarn tand bu izinleri tam tamna
kullanabiliyor muyuz? Hayr...
verenin ya da yneticilerin taktiri ile bu izinlerin, ou
zaman yalnzca bir ksm kullanlr. Yl sonu geldiinde
ise iveren, yasal ykmllkten kanmak iin alanna
znimden feragat ediyorum belgesi imzalatr. zin
hakkn kulanamamann hesabn sormak ise, iten atlma
ertesine kalr ki, dava alsn, tazminat alnsn. Halihazrda
o iyerinde alrken hakkn soramazsn, yant ise yine ayn;
iten atlrsn.
Toplu szleme ile belirlenecek yllk izin hakk ise, basn
sektrnde alan herkesn 212li olmas zorunluluu
getirdiinden, herkes iin 10 yla kadar 1 ay, 10 yl sonras
iin her yl 45 gndr.
Fazla m oldu? Olsun!...
Tabi k ylda 4 maa
kramye!
Kanununda zaten ikramiye diye bir zorunluluk yoktur.
Basn Kanununda ise, eer iveren kr ediyorsa, her yl
sonunda gazeteciye en az bir aylk creti tutarnda ikramiye
der ifadesi vardr.
Ama bu yine, gndelik hayatta karl olmayan bir ibaredir.
nk basn alanlarnn neredeyse tamam, meslek
hayatlar boyunca hi ikramiye almaz. verene, ama kr
ettiniz deme ans da yoktur nk bu bilgiye de ulaamaz.
alana sylenen ise zaten, her yl banda belirlenen
zamlar da ya da zamszl da-etkileyecek bir biimde hep,
zarar edildii olur.
Sendikal hak ise, toplu szlemeye imza atm her yesi iin
yllk 4 maa tutarnda ikramiye hakkn beraberinde getirir.
Herkesn
bir akd
olmal!
Basn Kanununa gre alanlar asndan hizmet
szlemesinin yazl olarak yaplmas zorunlu. Szlemede
yani i akdinizde, mutlaka iin nevi (ne sfatla alld,
muhabir, yaz ileri mdr, kameraman, sayfa tasarmcs
gibi...), cret, gazetecilie balanan tarih yazlmak zorunda.
Gazeteci ile iveren arasnda, i szlemesinin yazl ekilde
yaplmamas halinde iveren, para cezas der.
4857 sayl Kanununa gre alanlar asndan ise, bir yl
ve daha fazla olan i szlemelerinin yazl olmas zorunlu.
Yazl szleme yaplmayan hallerde, iveren, iiye en ge iki
ay iinde, genel ve zel alma koullarn, alma sresini,
cret miktarn, szlemenin sresini, fesih halinde uyulacak
hkmleri yazl bir belgeyi vermekle ykml.
Peki gerekte i szlemesi yaplyor mu? Byk medya
kurulularnda ou zaman evet, ama yerelde ve daha kk
lekli basn kurulularnda hayr....
Toplu szleme ise, gazetecinin tm alma haklarn
teminat altna alr. creti, sosyal haklar, fazla mesaisi,
izin gn, kdemi, tazminat, yllk izinleri, doum izni,
gvencededir. Tek bir alannn bile hak ihlalinde iveren,
karsnda tm sendikay karsnda bulur.
GAZETECNN
YASAL HAKLARI
Gazetecinin tanm:
Gazeteci, 212 sayl yasayla deiik 5953 sayl Basn Kanununa gre,
kir ve sanat ilerinde bir cret karlnda alan kiidir.
Televizyon ve radyolarda alanlar asndan ise, 3984 sayl Radyo ve
Televizyonlarn Kurulu ve Yaynlar Hakkndaki Kanunun 38inci madde-
sine gre bu kurulularn haberle ilgili birimlerinde alanlar da Basn
Kanununa tabidir.
nternet medyasnda alanlarn durumu ise tartmaldr. Bu alanda a-
lanlar, asl ii ve geim kaynann gazetecilik olmas ve bir iverene
hizmet szlemesi ile bal almas ynnden gazetecilik tanmna gir-
mekle birlikte iverenin faaliyet alannn kimi zaman yayn d olarak
belirtilmesi durumu sorunlara neden olmaktadr. verenin yayn faali-
yeti yapmas ile ilgili olarak Basn Kanunu kapsamna girdii ynnde
Yargtayn olumlu kararlar bulunmasna ramen olumsuz kararlar da
mevcuttur. Sorunun temel zm, yeni kan kolu Ynetmeliince
belirlenecektir.
Szlemenin ekli ve bulunmas gerekli hususlar:
Basn Kanununa gre alanlar asndan hizmet szlemesinin yazl
olarak yaplmas yasal bir zorunluluktur. Bu szlemede;
in nevi (Ne sfatla alt, muhabir, yaz ileri mdr gibi),
cret miktar (Buradaki miktar, basn alannn plak cretini ifade
eder. Fazla mesailerin burada yazl miktarn iinde saylacana ilikin
hkmler geersizdir. cret miktar brt asgari cretin altnda olamaz.)
Gazetecinin kdemi (Buraya gazetecinin meslek kdemi, yani gazetecilie
i balad tarih ile o iyerinde balad tarih ak bir biimde ve ayr
ayr olarak yazlr.)
Yine bu szlemede gazetecinin ayn iyerinde iki yl st ste almas
halinde ter hakk karl olarak cretinde yaplacak art oran yazlr.
Gazeteci ile iveren arasndaki basn i szlemesinin yazl ekilde yapl-
mamas halinde iverenin para cezas deme ykmll vardr.
4857 sayl Kanununa gre alanlar asndan ise, bir yl ve daha faz-
la olan i szlemelerini yazl olmas zorunludur. Yazl szleme yapl-
mayan hallerde iverenin iiye en ge iki ay iinde genel ve zel alma
koullarn, alma sresini, cret miktarn, sresi belirli szlemenin
sresini, fesih halinde uyulacak hkmleri yazl bir belgeyle vermek y-
kmll vardr.
Gazetecinin baka bir ite alma olana
Basn Kanununun 13nc maddesine gre, gazeteci iverenle yapt
szlemede aksi belirtilmedike basnla ilgili olsun veya olmasn baka
bir iyerinde almakta serbesttir.
cret hakk ve gazeteciye cretin pein denmesi
Basn Kanununa gre gazeteciye cretinin pein denmesi zorunlu-
dur. Bu cretin zamannda denmemesi halinde geen her gn iin yzde
5 fazlasyla denme zorunluluu vardr. Szleme sresi sona ermeden
nce bir kusuru olmakszn iine son verilen gazetecinin pein alm ol-
duu cretinin henz ilenmemi ksmn iade etme mecburiyeti yoktur.
rnein ocak ay cretini 5 Ocakta alp, 15 Ocakta i akdi feshedilirse
bu gazeteci 15 gnlk ilenmemi cretini iade etmek zorunda deildir.
te yandan gazeteci, szleme hkmleri dnda olarak iveren tara-
fndan verilen iler, istenilen veya yaynlanmas kabul edilen yazlar iin
ayrca crete hak kazanr. Ancak gnmzde Basn Kanununun bu ko-
nuyu ilgilendiren 15inci maddesi pek uygulanmaktadr. Bu konuda yasal
bir korumaya ihtiya bulunmaktadr. Yine herhangi bir nedenle gazeteci-
nin cret ve dier haklarndan bir indirim yaplamaz.
4857 sayl Kanununa gre altrlanlar ise ilenmi olarak, yani ay
sonunda cret hakkna sahiptir.
Eksik maa denmesi ve telii alma
Basn kurulularnda cretlerin ge denmesi ya da eksik yatrlmas gibi
durumlarda dikkat edilebilecek ve yaplabilecek baz hususlar vardr. c-
retler, bankalara yatrlmakta, gazeteci alan da ATMlerden maan
ekmektedir. Burada sorun gazetecinin creti eksik yatrldnda, zama-
nnda yatrlmadnda ya da fazla mesai cretleri yatrlmad ya da ek-
sik yatrld zaman kmaktadr. Gazeteci maan ATMden ektii iin
ekincesiz, ihtiraz kayt koymadan ekmi saylabilmektedir. Yarg-
tay da konuya bu ekilde bakma eilimdedir. Eer byle bir durum varsa,
iverene hitaben bir yaz yazlabilir, noterden bir ihbarname gnderile-
bilir ya da maalarn yatrld bankaya hitaben, verenim tarafndan
.... nolu hesabma yatrlan cretleri, tm talep ve dava haklarm sakl
kalmak kaydyla hesabmdan ekiyorum diye bir dileke verilebilir, bu
dilekenin de bir nshasnn gazetecide olmas ok nemlidir.
te yandan kimi basn kurulularnda gazetecinin cretinin bir ksm
normal dieri ise telif olarak ikili bir biimde gsterilmekte ve den-
mektedir. rnein 2 bin 500 TL maa, 1000 TL ise telif eklinde banka
hesabna yatrlyor olabilir. Bu durumda gazeteci, iten karlmas sz
konusu olduunda, mahkemede Telii almadm, benim maam as-
lnda 3 bin 500TL diye hakimi ikna etmekle urayor. nk davada,
ivereninin savunmas, Gazeteci 2 bin 500TL alyordu, 1000 TL de telif
creti veriyorduk. Dolaysyla creti 2 bin 500TLdir. Hesaplamalar bu ra-
kam zerinden yaplsn oluyor. Bu durum da yarg srecinin uzamasna
neden oluyor. Gerekten dardan telii olarak alan biri varsa, o za-
ten gazetenin kadrolu bir alan olmad iin iten karlmas da sz
konusu deildir. Bu nedenle gazeteci, ivereniyle imzalad szleme
erevesinde hakkn arayabilecektir. Kendisinin telii bir alan deil,
szleme hkmleri erevesinde kadrolu alan bir kii olduundan
tm almasnn bu ekilde deerlendirilmesini isteyecektir. Eer gaze-
teci, grevi dnda ayn gazetede ya da o iverene bal baka gazete ve
dergilerde de iverene hizmet veriyorsa, o zaman telii almadan sz
edilebilir. Bunun iin de maann dnda gerekten telif creti denmesi
gerekmektedir.
Gazetecinin ikramiye hakk
verenin kr etmesi halinde gazeteciye her hizmet yl sonunda asgari
bir aylk creti tutarnda ikramiye denir.
4857 sayl yasa asndan byle bir zorunluluk yoktur, szlemede yer
alrsa ikramiye denebilir.
Haftalk alma sresi ve hafta tatili
Gazeteci, gnde 8 saatten haftada 48 saat alr. Bir gnlk izin hakk
vardr. Gazeteci, srekli olarak gece alrsa, haftalk izin hakk iki gn-
dr.
Gazeteci, ocuu dnyaya geldii zaman 3 gn, ei veya ocuu, ana ya
da babas ld zaman 4 gn, ocuu evlendii, kardei, byk annesi
veya bykbabas veya torunu ld zaman 2 gn, olaanst cretli
izin hakkna sahiptir. Bu izinler yllk izinden saylmaz.
4857 sayl yasaya gre ise, gnde 7.5 saatten haftalk alma sresi 45
saattir. Haftada 45 saat alan ii, hafta tatili iznine hak kazanr.
Deneme (staj) sresi
Meslee ilk giren gazeteci asndan, deneme (staj) sresi en ok 3 aydr.
Bu sre iinde taraar, i akdini, ihbar sresi ve tazminat ykmllne
tabi olmakszn feshedebilirler. Bu srenin sonunda szlemenin yazl
olarak yaplmas zorunludur. Stajyer says, yaz ileri kadrosunun yzde
10unu geemez.
Deneme sresi iinde alan gazeteci, Basn Kanunu, Sosyal Sigorta-
lar Kanunu, Sendikalar Kanunu gibi alma mevzuatndan doan haklar-
dan yararlanr. alma ilikisinin deneme sresinden sonra devam ha-
linde kdeme bal haklar asndan deneme sresinde geen sre kdem
sresine dahil edilir.
4857 sayl yasaya gre, deneme sresi en fazla 2 aydr. Bu sre toplu
szlemelerle 4 aya kadar uzatlabilir.
Fazla mesai
Gnlk 8 saatin stndeki alma fazla mesaidir. Fazla mesai creti,
normal alma saati cretinin yzde 50 fazlasdr. Eer fazla alma,
saat 24ten sonraya denk geliyorsa, bu takdirde fazla mesai creti bir
misli fazlas (yzde 100) olarak denir. Basn Kanununa gre, fazla
mesai cretinin, fazla almann yapld ay takip eden cretle birlik-
te denmesi gerekir. Zamannda denmezse, gnlk yzde 5 fazlasyla
denir.
Uygulamada i szlemelerine fazla mesai crete dahildir ibaresi yer
almaktadr. Yargtayn kararna gre, yllk 270 saati aan alma sre-
leri iin fazla mesai creti hesap edilmektedir.
Basn Kanununa gre, ulusal bayram, genel tatil ve hafta tatilinde
allmas halinde, bu sreler fazla mesaiden saylr ve cret ona gre
denir. Pazar gn alan gazeteci, haftann baka gnnde tatil yap-
yorsa pazar gn fazla mesaiden saylmaz.
4857 sayl yasaya gre ise, haftalk 45 saatin zerindeki alma fazla
mesaiye girer.
Yllk cretli izin hakk
Gazeteci, Basn Kanununa tabii alyor ise, en az bir yl almas
koulu ile ylda drt haftalk cretli izin hakkna sahiptir. 10 yla kadar
mesleki kdemi olanlar asndan bu sre 4 hafta olup, mesleki kdemi 10
yl geenler ise 6 haftalk izin hakk kullanrlar.
zin hakkndan feragat edilemez. veren gazeteciye hak ettii izin hak-
kn kullandrmazsa veya yllk izin cretlerini zamannda demezse hak
ettii cretli iznin iki katn gazeteciye demek zorunda kalr.
4857 sayl Kanununa tabi alanlar ise, en az bir yl almas koulu ile
ayn iyerinde 1-5 yl aras alm ise 14 i gn, 5-15 yl aras 20 i gn,
15 yl ve daha fazla alm olanlar da 26 i gn izin hakkna sahiptirler.

Askerlik, gebelik, yaynn tatili,
tutukluluk hallerindeki cret ve lm tazminat
Askerlikte cret: Basn Kanununa gre, silah altna alnan
gazeteciye, askerlik sresince, son ald cretin yars denir. Yedek
subay olarak askere alnmas halinde iveren, gazetecinin yedek subay
olarak ald maa ile son ald cret arasndaki farktan sorumludur.
Gebelikte cret: Basn Kanununun 16nc maddesinin son fkrasna
gre, kadn gazetecinin hamilelii halinde, hamileliin 7nci ayndan iti-
baren, doumun ikinci aynn sonuna kadar izinli saylr. Bu mddet zar-
fnda messese, gazeteciye son ald cretin yarsn der. Doum vuku
bulmaz veya ocuk l dnyaya gelirse, bu halin vukuundan itibaren bir
ay mddetle bu cret denir. Gazetecinin sigortadan veya bal bulundu-
u teekkllerden alaca yardm, bu demeye tesir etmez.
Tutukluluk ve mahkumiyet halinde cret: Mensup olduu gazetedeki
bir yayn dolaysyla hrriyeti tahdide urayan, tutuklanan ya da mah-
kum olan gazeteci, cretini almaya devam eder. Ancak sz konusu yayn
gazeteci tarafndan sorumlu yaz ileri mdrnn veya gazete sahibinin
haberi olmadan ya da yaz tahrif edilerek yaynlanmsa, gazeteci bu h-
kmden yararlanamaz.
Yaynn tatilinde cret: Her ne sebeple olursa olsun, yayn tatil edilen ya-
yn organnda alanlar, tatil tarihinden itibaren iki ay mddetle cretlerini
alrlar. Bu gazetecilerin kanuni tazminat da tercihan denir. Gnmzde
iverenler, dergileri ya da gazeteleri kr elde etmedii iin ya da irketleri
amalarna ulamad iin yaynlarn kapatmakta ya da irketlerini tasye
etme yoluna gitmektedirler. Gazeteciler bu hkme dikkat etmelidirler.
lm tazminat: Yine Basn Kanununa gre i szlemesinin gaze-
tecinin lm ile son bulmas halinde, ei ve ocuklarna veya bunlar
bulunmad takdirde geimi temin etmekle ykml aile efradna gaze-
tecinin aylk cretinin katndan az olmamak zere, kdem hakk tuta-
rnda lm tazminat verilir.
4857 sayl Kanununa gre ise; askerlik hizmeti iin iyerinden ayrlan
gazetecinin, kdem tazminat hakk douyor. Kadn alann gebelii halin-
de de, doumdan nce 6 ve sonras iin de 6 haftalk bir izin hakk var. Yine
doumdan sonra 6 aylk bir cretsiz izin hakk sz konusu. alan iinin
lm halinde ise, kdem tazminat hakk ve yaknlarna lm ayl balan-
mas mmkn oluyor.
Gazetecinin malzemesini ve seyahat giderlerini karlama
veren, gazeteciye gerekli malzemeyi salamak ve seyahat giderlerini
karlamak zorunda. Basn Kanununun 25inci maddesine gre, ive-
ren gazeteciye salad malzeme bedelini cretinden indiremez. Eer
malzeme gazeteci tarafndan salanyorsa, anma ve ypranma karl-
n iveren tazmin etmek durumundadr.
hbar neli (tazminat)
Gazetecinin iyerindeki kdemine gre, iverenin i akdini feshi halinde
bir ihbar neli sz konusudur. Bu ihbar neli ya sre olarak ya da creti
pein denmek suretiyle tazminat eklinde verilebilir. Gazetecinin iye-
rindeki kdemi 5 yldan az ise ihbar neli 1 ay; 5 yldan fazla ise 3 aydr.
akdini gazeteci feshediyorsa ihbar sresi daima bir aydr.
4857 sayl yasada ise, gazeteciye, iten karlmas halinde ii 6 aydan
az srm olanlar iin 2 haftalk creti tutarnda bir ihbar tazminat ve-
rilmesi sz konusudur. 6 ay ile 1.5 yl arasnda kdemi olan alana 4
haftalk bir ihbar tazminat; 1,5 ila 3 yllk kdeme 6 haftalk; 3
yldan fazla alm olan kiilere de 8 haftalk bir ihbar tazminat denir.
akdinin feshi (iten karlma) ve kdem tazminat
5 yllk mesleki kdeme sahip gazeteci, iyerinde de bir yln doldurmu-
sa, iveren tarafndan hakl bir nedene dayanmakszn iten karlmas
halinde kdem tazminatna hak kazanr.
veren, szlemeyi gazetecinin kusuruna dayanan hakl bir nedenle
feshederse, kdem tazminat demek zorunda deildir. veren 4857
sayl yasaya gre, i szlemesinin feshini geerli ve hakl bir nedene
dayandrmak zorundadr. 30 ve daha fazla iinin alt iyerinde, en
az 6 aylk kdemi olan alann, belirsiz sreli i szlemesini fesheden
iveren, alann yeterliliinden veya davranlarndan ya da iletmenin,
iyerinin veya iin gereklerinden kaynaklanan geerli bir sebebe dayan-
mak zorunluluu ile kar karyadr. Fesih bildirimi ve gerekesinin yazl
olmas art vardr.
alann sendika yelii, iyeri sendika temsilcilii, mevzuattan veya
szlemeden doan haklarn takip iin iveren aleyhine idari veya adli
makamlara bavurmas, dava amas, hamilelik, doum, din, siyasi gr
ve benzeri nedenler, i akdinin feshinde geerli ve hakl sebepler deildir.
Kdem tazminat plak brt creti zerinden yaplr. Gazetecinin kdem
tazminat hesabnda 4857 sayl Kanunundaki gibi bir tavan snr-
lamas yoktur. Buna gre, brt 4.500 TL alan bir gazeteci, iyerinde 5
yl altktan sonra iten karldnda kdem tazminat (4.500 x 5)
22.500 TL olacaktr. (Binde 5lik damga vergisi hari).
Eer kii, 4857 sayl Kanununa tabi ise bu kez kdem tazminat tava-
nnda bir snrlama olduu iin, daha dk tazminat alacaktr.
1 Ocak 30 Haziran 2013 dnemine ait kdem tazminat tavan aylk
3.125 TLdir. Buna gre bu kiinin kdem tazminat (5x3.125 ) 15.625
TL olacaktr.
Kdem tazminat bir defada ve derhal denir. veren maddi imkansz-
lk sebebi ile tazminat bir defada deyemiyorsa, iyerinin bal olduu
vergi dairesinin o iletmenin zarar etmekte olduuna dair karar zerine
deme en ok drt taksitte yaplr ve bu taksitlerin tamamnn sresi bir
yl geemez.
Gazeteci, Basn Kanununun 11inci maddesine gre de i akdini hakl
nedenle feshederse, kdem tazminat hakkna sahip bulunuyor. Bu mad-
deye gre, bir yayn organnn yn ve karakterinde (dnya grnde) ga-
zeteci iin eref ve hretinde veya genel olarak manevi deerlerine zarar
verici ak bir deiiklik meydana gelirse, gazeteci, ihbar tazminat de-
meksizin szlemeyi derhal feshederek kdem tazminatna hak kazanr.
Bu hkm, bir anlamda gazetecinin editryal bamszln korumaya
ynelik olarak kabul edilebilir.
Yine bu madde erevesinde iveren, gazeteciden, gazetecinin eref ve
hretine halel getirebilecek bir il ve harekette bulunmasn isterse,
gazeteci bunu yerine getirmek zorunda deildir. Bir baka ifadeyle, bu
durumda iveren szlemeyi bu nedene dayanarak feshedemez, bu fesih
hakl olamaz ve gazeteci kdem tazminatna hak kazanr.
te yandan i akdinin feshi durumunda gazeteciye verilen ibranamenin
iyi okunmas gerekiyor. braname imzaland takdirde yasal haklarm
sakl kalmak koulu ile imzalandnn da belirtilmesi uygun olur.
akdinin feshi halinde kullanlmayan yllk izin sz konusu ise, izin sre-
sine ilikin cret pein olarak verilir.
Hastalk halinde i akdi feshi
Basn Kanununa gre, gazetecilerin i szlemesi uzun sreli tedavi
gerektiren hastalk gerekesiyle 6 aya kadar feshedilemez. Ancak hasta-
ln 6 aydan fazla srmesi halinde kdem tazminat denmek koulu ile
i szlemesi feshedilebilir.
4857 sayl Kanununa gre ise, iinin raporlu olduu sre, bir yl iin-
de ihbar neline 6 ay eklenmesiyle bulunan sreyi aarsa, hastalk ne-
deniyle i akdi feshedilebilir. rnein; 4 yl alm bir alan, 8 aydan
fazla rapor aldnda iten karlabilir.
stifa ve emeklilik halinde kdem tazminat
Kendi istei ile ayrlma (istifa) halinde kdem tazminat sz konusu de-
ildir. Basn Kanunu ile ilgili 212 sayl deiikliin yapld dnemde
(1961) geici bir maddeyle belli bir sre kdemi bulunanlara istifa halin-
de kdem tazminat hakk tannmt. Daha sonra toplu i szlemeleriy-
le istifa halinde kdem tazminat hakk meru hale geldi. Ancak 1990l
yllardan itibaren sendikann medya sektrnden giderek tasyesi so-
nucunda Yargtay da istifa halinde kdem tazminatnn denmeyeceine
ilikin kararlar almaya balad.
te yandan emeklilik hakkn elde edip iyerinden ayrlma durumunda
kdem tazminat hakk bulunuyor.
alma koullarnda deiiklik ve szlemenin feshi
4857 sayl Kanununun 22. maddesine gre, iveren i szlemesiyle
veya i szlemesinin eki niteliindeki personel ynetmelii ve benzeri
kaynaklarla alma koullarnda esasl bir deiiklik yaparsa bunu ii-
ye yazl olarak bildirmek zorundadr. Bu ekle uygun yaplmayan ve ii
tarafndan alt ign iinde yazl olarak kabul edilmeyen deiiklikler
iiyi balamaz. i deiiklik nerisini bu sre iinde kabul etmezse,
bu kez iveren deiikliin geerli bir nedene dayandn veya fesih iin
baka bir geerli nedenin bulunduunu yazl olarak aklamak ve bildi-
rim sresine uymak suretiyle i szlemesini feshedebilir. Bu durumda
iinin kdem tazminat hakk doar, ayrca ii ie iade davas aabilir.

Gazetecinin i gvencesi
Bir iyerinde 30 ve daha fazla kii alyorsa ve gazetecinin o iyerinde 6
aydan fazla kdemi varsa i gvencesi kapsamnda bulunuyor. akdinin
gereke gsterilmeden veya haksz bir nedenle feshi halinde gazetecinin
ya da iinin ie iade davas ama hakk bulunuyor. Fesih kararnn gaze-
teciye yazl olarak bildirilmesi gerekiyor, ayrca fesih nedenini ispatla-
mak iverenin ykmllnde.
Fesih bildiriminden sonra bir ay iinde ie iade davas amak gerekiyor.
Mahkemesi, ie iade davas sonucunda geersiz bir nedenle i akdi-
nin haksz yere feshedildiine karar verirse, iveren iiyi bir ay iinde ie
balatmak durumundadr. Eer ie balatmazsa iinin 4 ila 8 aylk creti
tutarnda bir tazminat demekle ykml olur. Ayrca yarglama 4 aydan
fazla srm olsa bile, yarg srecine ilikin en fazla 4 aylk cret tutarn-
da bir demenin yaplmas gerekiyor.
e iade davas ncesindeki hazrlk

ten karmalarn hakl olup olmad ancak mahkeme kararyla ispat
edilebileceinden, gazetecinin daha nceden dikkat etmesi gereken iler
vardr. yle ki; gazeteci, cret bordosundan i szlemesine, elektronik
posta yazmalarndan yapt haberlere kadar, iiyle ilgili her trl ev-
rak saklamaldr.
Yine ie iade davas amay dnenler, eer ivereni tarafndan gsteri-
len fesih sebeplerinde ekonomik sebepler ileri srlyorsa, iten kar-
ma srecinin 6 ay ncesi ve 6 ay sonrasnda, iveren tarafndan kart-
lanlarn yerine ie alnan olup olmad hakknda bilgi sahibi olmaldr.
Dava ama srecinde bu bilgi ve belgelerin kendilerine faydas olacaktr.
Sendika hakk ve bu hakkn engellenmesi durumunda iverene ceza
Gazeteciler ve tm alanlar sendika kurma, ye olma, alma koul-
larnn iyiletirilmesi, hak ve karlarnn korunmas ve gelitirilmesi ile
ilgili olarak Anayasal ve yasal haklara sahiptir.
Trk Ceza Kanununun 118. maddesine gre, sendikal haklarn kullanl-
masnn engellenmesi iveren asndan da cezaya tabidir. 118inci mad-
de, aynen yledir:
Bir kimseye kar, bir sendikaya ye olmaya veya olmamaya, sendikann
faaliyetlerine katlmaya veya katlmamaya, sendikadan veya sendika y-
netimindeki grevinden ayrlmaya zorlamak amacyla, cebir veya tehdit
kullanan kii, alt aydan iki yla kadar hapis cezas ile cezalandrlr.
Cebir veya tehdit kullanlarak ya da hukuka aykr baka bir davranla bir
sendikann faaliyetlerinin engellenmesi halinde, bir yldan yla kadar
hapis cezasna hkmolunur.
Sendikal nedenlerle i akdinin feshi, geerli bir neden deildir. Bu ynde-
ki bir fesih halinde ie iade davas alabilir.
Yararlanlan Kaynaklar:
Atlgan, Semra: Trk Basnnda Fikir ileri ve Yasal Haklar, Trkiye Gazeteciler
Cemiyeti Yayn, stanbul, 2009.
Kk, Gkhan: Gazetecilerin Yasal Haklar, Medyatava nternet Sitesi, (9 ubat
2012).
zsever, Atilla: Tekelci Medyada rgtsz Gazeteci, mge Kitapevi Yaynlar,
Ankara, 2004.
akar, Mjdat: Basn Hukuku Gazetecilerin alma likileri, Beta Yaynlar,
stanbul, 2002.
Trkiye Gazeteciler Sendikas: Gazetecinin El Kitab, TGS yayn, Ankara 2010.
diskbasnis
Hayd
rgt
len
meye