Bologna Süreci 2010

YksekretimKurulu
Haziran 2010, Ankara

Yksekretim Kurulu
I
YksekretimKurulu YksekretimKurulu
Editr
Yrd. Do Dr. Armaan Erdoan

Hazrlayanlar
AyaTuran
MuharremKaplan
DeryaBarlak
Ercan Lain
Prl Akn
Canan nvan
Esin Salam
Seil Aslan
GrafikTasarmve
Bask
Grsel Tantm
0.312 384 01 04
KatkdaBulunanlar

Prof. Dr. Metin Toprak
Prof. Dr. Gnl Akamete
Prof. Dr. SheydaAtalay
Prof. Dr. Lerzan zkale
Yrd. Do. Dr. mer Akgz
Prof. Dr. Seldanderolu
Prof. Dr. Nebahat Sar

Kitap iin karikatrlerini ve fotoraflarn
paylaanlarateekkr ederiz.
II III
Sunu
1. BolognaSreci Nedir?
2. BolognaSreci Nasl Geliti?
3. BolognaSreci'ne Hangi lkeler Dahildir?
4. BolognaSreci Nasl ler?
5. BolognaSreci'ninPaydalar Kimlerdir?
6. BolognaSreci SadeceAvrupalkelerini mi Kapsar?
7. BolognaSreci Temel Faaliyet Alanlar Nelerdir?
8. 2010Sonras inBelirlenenYeni Hedefler Nelerdir?
9BolognaSreci YksekretimKurumlarn Tektipletirmeyi mi Amalamaktadr?
10. BolognaSreci'ndeMezunlarnstihdamEdilebilirlii NiinnemTamaktadr?
11. BolognaSreci lkemizdeNasl lemektedir?
12. BolognaSreci YksekretimSistemimizAsndanNedennemlidir?
13. BolognaSreci retimElemanlar AsndanNedennemlidir?
14. BolognaSreci renciler AsndanNedennemlidir?
15. BolognaSreci verenler AsndanNedennemlidir?
16. lDereceSisteminin(Lisans, YksekLisansveDoktora) Uygulanmas ve
Dereceler Aras GeiNasldr?
17. Ulusal Yeterlilikler erevesi Nedir?
18. AvrupaDzeyindeKaYeterlilikerevesi Vardr?
19. Ulusal Yeterlilikler erevesi KapsamndaTrkiye'deNeler Yaplmtr?
20. TYYDzeylerineGreYeterlilikler Nelerdir?
21. YenidenYaplanmaKapsamndanlisansProgramlarndaNeler Yapld?
22. YenidenYaplanmaerevesindeYksekretimKurumlar Hangi almalar
Yapacaklardr?
23. AlanYeterlilikleri Nedir veNasl Oluturulur?
24. ProgramYeterlilikleri Nedir veNasl Oluturulur?
25. renmeKazanmlar Nedir veNasl Oluturulur?
26. renmeKazanmlar ileDersinAmaveHedefleri Arasndaki FarkNedir?
27. renmeKazanmlar YazarkenNelereDikkat Edilmelidir?
28. ProgramYeterlilikleri ZamaniindeDeiebilir mi?
29. Mesleki YeterlilikKurumu'nunBuSreteRolNedir?
30. KaliteGvencesi Nedir?
31. KaliteGvenceSistemi Trkiye'deNasl Uygulanmaktadr?
32. YDEK(YksekretimKurumlarndaAkademikDeerlendirmeveKalite
GelitirmeKomisyonu) Nedir?
33. ADEK(AkademikDeerlendirmeveKaliteGelitirmeKurulu) Nedir?
34. KaliteGvenceMekanizmas OlarakDeerlendirmeSreci Nasl alr?
indekiler
35. KaliteGvenceMekanizmas OlarakDDeerlendirmeSreci Nasl alr?
36. renciler KaliteGvenceSrelerineNasl KatlmSalarlar?
37. renimSrelerininveDiplomalarnTannmas Nedir?
38. LizbonTanmaSzlemesi Neleri Kapsamaktadr?
39. ENIC/NARICMerkezleri Nelerdir?
40. DiplomaEki Nedir?
41. DiplomaEki Nasl Hazrlanr?
42. AvrupaKredi Transfer veBiriktirmeSistemi (AKTS/ ECTS) Nedir?
43. AKTSKredileri Nasl Hesaplanr?
44. DiplomaEki Etiketi Nedir?
45. AKTSEtiketi Nedir?
46. DiplomaEki/AKTSEtiketlerineNasl Bavurulur?
47.Yksekretimde Sosyal Boyut ileNeKastedilmektedir?
48. Sosyal Boyut BolognaSreci'ndeNeZamanYerini Almtr?
49. YksekretimdeSosyal Boyut KapsamndaBelirlenenHedefler Nelerdir?
50. Eurostudent Projesi Nedir?
51. renci KatlmHangi Unsurlar Kapsamaktadr?
52. Avrupa'daveTrkiye'derenci Katlm Nasl Gerekletirilmektedir?
53. HareketlilikNeDemektir?
54. HareketlilikKonusundaBelirlenenHedef Nedir?
55. Trkiye'deHareketlilikKonusundaGerekletirilenalmalar Nelerdir?
56. ErasmusProgram Nedir?
57. Farabi Program Nedir?
58. Hayat BoyurenmeNedir?
59. Trkiye'deHayat BoyurenmeKapsamndaNeler Yaplmaktadr?
60. Srekli EitimMerkezi (SEM) Nedir?
61. Ortakveift DiplomaProgramlar Nedir?
62. BolognaEgdmKomisyonlarnn(BEK) Yaplanmas Nasldr veGrevleri Nelerdir?
63. BolognaEgdmKomisyonuRaporlar NedenHazrlanyor?
64. BolognaEgdmKomisyonlar (BEK) Neler Yapyor?
65. BolognaFaaliyet Alanlarndaki TrkiyeKarnesi Nedir?
66. BolognaSreci'neDair OlumsuzAlglamaVar mdr?
Ksatmalar
KsaSzlk
Bilgi Kaynaklar
lgili Kurumlar
Ekler
1
2
3
4
6
6
8
9
10
11
12
14
15
16
17
18
19
19
20
22
25
26
27
28
29
29
30
31
31
33
34
35
36
36
37
37
39
40
40
41
41
42
43
44
45
46
46
47
47
48
48
49
49
50
50
50
51
51
52
54
54
55
56
57
57
58
61
62
64
66
68
70
IV V
1
YksekretimKurulu
Yksekretimsistemleri 21. yzylda nemli bir yeniden yaplanma srecinden
gemektedir. Bu dorultuda, yksekretim stratejimizdeki nceliklerimiz
yksekretimsistemimizin uluslararas alanda rekabet edebilir donanmlara sahip
mezunlar yetitirmesini temin etmeye ynelik olarak, uluslararaslamak, kalite
gvencesini arttrmak ve yksekretime eriimi talep eden rencilerle,
yksekretimdeki arz dengelemek ve niversite zerkliini salamaya ynelik
tedbirler almaktr. 2001ylndanitibarenyeolduumuzve2010ylnda47lkenin
dahil olduuBolognaSreci, yksekretimnceliklerimizolanbuhedeflereulamay
mmkn klacak uygun aralar sunmaktadr. Gerek uluslararas yksekretim
eilimlerinin ve yaklamlarnn iinde aktif rol almak, gerekse lkemizdeki
yksekretimin, angereklerineuygunekildeyenidenyaplandrmakbakmndan,
tmyksekretimkurumlarmzn, yksekretimsistemimizdeyenidenyaplanma
reformlar olarak grdmz Bologna Sreci'nin faaliyet alanlaryla uyumlu
almalar yapmas nemarzetmektedir.
BunedenleYksekretimKuruluolarakyksekretimimizekatk salamakzere
Avrupa Yksekretim Alan'ndaki gelimeleri takip etmek ve yksekretim
sistemimizi uyumluhalegetirmekiinfarkl faaliyet vealmalar yrtmekteyiz. Bu
almalar yaparken Bologna projesi erevesindeki almalarmza ek olarak,
yksekretimkurumlarmzn bu alanda yetkin retimyelerinden oluturulan
yeterlilikler komisyonu, almagruplar veyksekretimkurumlarmzdaoluturulan
Bologna Egdm Komisyonlar (BEK) nemli katklar vermektedirler. Srecin
balangcndan itibaren Trkiye'de baaryla uygulanmasnda katk salayan btn
Bologna uzmanlarna, yeterlilikler komisyonu ve alma gruplar yelerine,
yksekretim kurumlarnda srecin uygulanmasnda fiilen alan retim
elemanlarna, hareketlilik konusunda baarl uygulamalarnn yannda Avrupa
Komisyonuncadesteklenen BolognaProjelerinin yrtlmesinde katk veren Ulusal
Ajansa ve bu almalar Bakanlmz adna yrten AB ve Uluslararas likiler
Birimimizinsorumlular vetmalanlarnateekkr ediyorum.
Yksekretimimizinyenidenyaplanmasrecindeyrtmekteolduumuzfaaliyet
balklar ve bunlara ilikin olarak ortaya kan sorular paylamak amacyla
hazrladmz bu kitap yksekretimkurumlarmza, retimelemanlarmza,
rencilerimize ve paydalarmza sunuyor; yksekretimimizi daha effaf, daha
tannr ve daha rekabet edebilir bir yapya kavuturmak iin tmpaydalarmzn
katklarn bekliyorum.
Prof. Dr. Yusuf Ziyazcan
Bakan
Sunu
VI
2
inde bulunduumuz yzyldaortayakan ekonomik, sosyal, kltrel,
siyasi, bilimsel ve teknolojik gelimeler yksekretimin yeniden
yaplanmasn gerekli klmaktadr. Bilgi toplumundayksekretime talep
artmakta, yksekretimsistemlerinde hesap verebilir ve effaf sreler
gelitirilmesini zorunlu klmaktadr. Yeni teknolojiler, eitimve aratrma
alannda yeni materyallerin kullanlmasn mmkn klmakta, esnek
renme yollarnn ve hayat boyu renmenin nemini artrmaktadr.
Ayrca, kreselleen ekonomilerde yksekretime artan taleple birlikte,
yksekretimkurumlar ile i dnyas arasndaki ilikinin nemi artmakta;
rekabet, eitimde kaliteyi gerekli klmaktadr. Kresellemenin sonucu
olarak artan mal ve hizmet dolam, yksekretimkurumlar bataolmak
zere, yksekretimalannadahil her payda, bu srecin zorunlu kld
deiimlerin gerekletirilmesinde aba gstermeye ynlendirmektedir.
Yksekretimalan tarihte hi olmad kadar uluslararas rekabete ak
hale gelmitir.
Tm bu gelimelere bal olarak, yksekretim, dnyann hemen
hemen btn blgelerinde son yirmi yldr ok nemli bir dnm
srecinden gemektedir. lkeler, kendi yksekretim sistemlerini
karlatrmak, benzer sorunlara ortak zmler retmek zere blgesel
ibirlikleri oluturmaya balamlardr. Bunlardan en kapsamls, Amerika
Birleik Devletleri ve Japonya'nn ekonomik geliimiyle rekabet etmek
amacylaAvrupablgesinde ortak bir
oluturmak zere balatlan Bologna Sreci'dir. ye lkelerde
karlatrlabilir, rekabeti ve effaf bir yksekretimalan oluturmak
hedefiyle ortayakan BolognaSreci'nde lkelerin uygulamalarnabal
olarak, belirlenen hedefler de ihtiyalar erevesinde gelitirilmektedir. Bu
balamda, Bologna Sreci, srekli gelitirilen ve dinamik bir nitelik
tamaktadr. Bir baka deyile, BolognaSreci duraanbir sistemdeil
srekli gelienbir sretir.
AvrupaYksekretimAlan (AYA)
1. Bologna Sreci
Nedir?
ologna Sreci ilk kez 1998 ylnda Fransa, talya, Almanya ve
ngiltere Eitim Bakanlar'nn Sorbonne'da gerekletirdikleri
toplant sonrasndayaymlanan Sorbonne Bildirgesi ile ortayakmtr. Bu
Bildirgede ilk defaolarak Avrupa'daortak bir yksekretimalan yaratma
fikri gelitirilmitir. 1999 ylndatalya'nn Bolognakentinde dzenlenen ve
29 Avrupalkesinin yksekretimden sorumlu Bakanlarnn imzaattklar
Bologna Bildirgesi'yle Bologna Sreci resmen balamtr. Srecin temel
hedefleri bu Bildirge ile ilan edilmitir. Bu hedefler ksaca aadaki gibi
sralanabilir:
Kolayanlalr ve birbiriyle karlatrlabilir yksekretimdiploma
ve dereceleri oluturmak (Bu ama dorultusunda Diploma Eki
uygulamasnn gelitirilmesi).
Yksekretimde lisans ve yksek lisans olmak zere iki aamal
derece sistemine gemek (2003 Berlin Bildirgesi'nde yksek
retimin mevcut iki aamasnn yan sra, nc aama olan
doktora dzeyini de iermesinin gereklilii zerinde fikir birliine
varlm, dolaysylabu tarihten itibaren iki aamal derece sistemi
yerine aamal derece sistemine gei Bologna Sreci'nin ana
hedefleri arasndayerini almtr.)
Avrupa Kredi Transfer Sistemini - AKTS (ECTS: European Credit
Transfer System) uygulamak.
rencilerin ve retimelemanlarnn hareketliliini salamak ve
yaygnlatrmak.
Yksekretimde kalite gvencesi sistemleri an uygulamak ve
yaygnlatrmak.
Yksekretimde Avrupaboyutunu gelitirmek.
2. Bologna Sreci
Nasl Geliti?
YksekretimKurulu
B
3
YksekretimKurulu
BolognaBildirgesi'ni srasylaPrag(2001), Berlin (2003), Bergen (2005),
Londra(2007), Leuven (2009) ve Budapete/Viyana(2010) bildirgeleri takip
etmi ve her bir bildirge ile Bologna Sreci'nin faaliyet alan biraz daha
genilemi ve ayrntlandrlmtr.
BolognaSreci'nin belirledii hedefler, dier ye lkelerde olduu gibi,
yksekretimalmalarn kresel boyutaulatrmakonusundalkemiz
iin de uygun aralar sunmaktadr. Yksekretimsistemimizin yeniden
yaplandrlmas ihtiyac dorultusundaTrkiye 2001'de BolognaSreci'ne
dahil olmutur.
ologna Sreci 11-12 Mart 2010 tarihinde Budapete/Viyana
Bakanlar toplantsnda Kazakistan'n da srece dahil olmasyla,
AvrupaBirlii lkelerinin tesinde 47lkeninye olduu geni bir alana
yaylmtr. Bu lkeler; Almanya, Andora, Arnavutluk, Avusturya,
Azerbaycan, Belika, Bosna-Hersek, Bulgaristan, ek Cumhuriyeti,
Danimarka, Ermenistan, Estonya, Finlandiya, Fransa, Gney Kbrs Rum
Kesimi, Grcistan, Hrvatistan, Hollanda, ngiltere, rlanda, spanya, sve,
svire, talya, zlanda, Karada, Kazakistan, Letonya, Lihtentayn, Litvanya,
Lksemburg, Macaristan, Makedonya, Malta, Moldova, Norve, Polonya,
Portekiz, Romanya, Rusya Federasyonu, Srbistan, Slovakya, Slovenya,
Trkiye, Ukrayna, Vatikan ve Yunanistan'dr. Belika'nn federal bir devlet
yapsnasahip olmasndan dolay federal sisteme bal Flaman Blgesi ile
Valon Blgesi'ni ayr olarak deerlendiren baz kaynaklardaye lke says
48 olarak dabelirtilmektedir.
3. Bologna Sreci'ne
Hangi lkeler Dahildir?
yelkeler:
B
4
YksekretimKurulu
5
YksekretimKurulu
Almanya
Andora
Arnavutluk
Avusturya
Azerbaycan
Belika
BirleikKrallk
BosnaHersek
Bulgaristan
ekCumhuriyeti
Danimarka
Ermenistan
Estonya
Fillandiya
Fransa
GneyKbrs
RumKesimi
1999
2003
2003
1999
2005
1999
1999
2003
1999
1999
1999
2005
1999
1999
1999
2001
Grcistan
Hrvatistan
Hollanda
rlanda
talya
spanya
sve
svire
zlanda
Karada
Kazakistan
Letonya
Lihtenstavn
Litanya
Lksemburg
Macaristan
2005
2001
1999
1999
1999
1999
1999
1999
1999
2007
2010
1999
2001
1999
1999
1999
Makedonya
Malta
Moldova
Norve
Polonya
Portekiz
Romanya
RusyaFederasyonu
Srbistan
Slovakya
Slovenya
Trkiye
Ukrayna
Vatikan
Yunanistan
2003
1999
2005
1999
1999
1999
1999
2003
2003
1999
1999
2001
2005
2003
1999
7 6
Yksekretimde Avrupa Kalite Gvence Birlii), ESU (European Students'
Union - Avruparenci Birlii), EUA(European UniversityAssociation - Avrupa
niversiteleri Birlii) ve EURASHE (European Association of Institutions in
Higher Education - Avrupa YksekretimKurumlar Birlii). Bu kurumlar
dnda AvrupaKonseyi (Council of Europe), AvrupaKomisyonu(European
Commission), UNESCO-CEPES(European Centrefor Higher Education), OECD
(Organization for EconomicCo-operation and Development - Ekonomik birlii
ve Kalknma rgt), EI (Education International Pan-European Structure-
Uluslararas EitimPan AvrupaYaps), BUSINESSEUROPE(TheConfederation
of European Business - AvrupaDnyas Konfederasyonu) sreci takip eden ve
katk salayan dier nemli paydalardr.
ologna Sreci, balangcndan itibaren srekli izlenerek
deerlendirilen ve gelitirilen bir sretir. Birbirinden farkl
ekonomik, siyasi, sosyal ve kltrel yaplarasahip 47 lkenin yksekretim
sistemlerini effaf, anlalr ve rekabet edebilir bir dzeye getirme hedefleri
doal olarak her lkede nemli reformlarn yaplmasn gerektirmektedir.
Bu nedenle, iki yldabir yaplan ve srece dahil lkelerin yksekretimden
sorumlu Bakanlarnn bir araya geldikleri Bologna Bakanlar Toplantlar
Srecin uluslararas dzeyde en st siyasi seviyesidir. Bu toplantlardaher
bir Bolognalkesinden elde edilen veriler dorultusundadurumtespiti
sonular deerlendirilerek yeni hedefler saptanmakta, alnan kararlar
ortak bildiri ve bildirgelerle kamuoyunaduyurulmaktadr.
Srecin ikinci seviyesini BolognazlemeGrubu(BFUG: Bologna Follow-
Up Group) oluturmaktadr. Bologna zleme Grubu, Bologna Sreci'ne
katlan lkelerin yksekretimden sorumlu temsilcilerinin oluturduu bir
gruptur ve yksekretimden sorumlu Bakanlar toplantlarndabelirlenen
hedeflerin ulusal dzeyde uygulanmasn ve takip edilmesini salarlar.
Bolognazleme Grubu, tmlke temsilcilerinin katlmylabelirli aralklarla
deerlendirme toplantlar yaparlar. Ayrca belirlenen hedeflerin
uygulamayageirilmesi iin lke temsilcilerinden oluan alt almagruplar
olutururlar. Bu yapsylaBolognaSreci lkelerin saladklar bilgi, gr ve
veriler dorultusunda, srece dahil dier paydalarn da(EUA, ESU, ENQA,
EURASHEvb.) aktif katklarylakatlmc bir ekilde devametmektedir.
4.
5.
Dipnotlar
Tablo1: BolognaSreci OrganizasyonYaps
YksekretimdenSorumluBakanlarKonferans'ndaAlnan
Kararlar
BolognazlemeGrubu(BFUG)
Tmyelkevepaydakurululardanbirer temsilci
Bakan
ABDnemBakan olanlke
BakanYardmclar
Bir sonraki Bakanlar Toplantsna
evsahiplii yapacaklke
yeler
47lkeveAvrupaKomisyonu
PaydaKurulular
BUSINESS
EUROPE
Avrupa
Konseyi
EI ENQA ESU EUA EURASHE UNESCO/CEPES
Bologna Sreci
Nasl ler?
Bologna Sreci'nin
Paydalar Kimlerdir?
B
B
olognaSreci kapsamndayaplan faaliyetlerin gerekletirilmesinde
ye lkelerin yan srabirok paydarol almaktadr. Bunlar arasndaen
nemlileri ba harflerinden dolay E4 olarak bilinen drt organizasyondur:
ENQA(European Association for Quality Assurance in Higher Education -
1
lgili paydalarninternet adreslerini kitabnarkaksmndaki ilgili kurumlar listesindegrebilirsiniz.
1
9 8
6.
BolognaSreci'neyelkeler.

BolognaSreci'ni vefaaliyetlerini yksekretimsistemlerindekullanmakzeretakipedenve2009'dan
itibarenBakanlar Konferansndaki BolognaPolicyForumtoplantlarnakatlanlkeler.
BolognaSreci'nin Kresel Grnm
ksekretimden sorumlu Bakanlar, 1999 Bologna Bildirgesi ile
belirlenen hedeflerin Avrupadzeyinde, ulusal ve kurumsal balamda
2010 ylna kadar tamolarak uygulanaca taahhdnde bulunmulardr. Bu
kapsamda, 1999 Bologna Bildirgesi'yle balayan ve 2010 ylna kadar her bir
lkenin ulamas planlanan hedefler u ekilde zetlenebilir:
3'l derece (Lisans/ YksekLisans/ Doktora) sistemine sahip yksekretim
sistemi
Dzeyler arasndageiin nasl yaplacann tanmlanmas
Yksekretimde oluturulmas
Avrupa ilke standartlar ile uyumlu ulusal sisteminin
kurulmas
KolayAnlalabilir veKarlatrlabilir Bir AkademikDereceSistemi:
KaliteGvencesi:

Ulusal Yeterlilikler erevesi
kalite gvence
7.
Bologna Sreci
Sadece Avrupa
lkelerini mi Kapsar?
Bologna Sreci
Temel Faaliyet
Alanlar Nelerdir?
ologna Sreci sadece Avrupa Birlii lkelerini deil, daha geni bir
Avrupa Yksekretim Alan'n kapsamaktadr. Ayrca, Bologna
Sreci'nin son 10yldr AvrupaYksekretimAlan'ndaalmolduu mesafe,
yksekretimsistemlerine sunduu aralar uygulanabilir ve karlatrlabilir
olduundan dolay dnyann dier blgelerinde de srece ilgi oluturmutur.
Yksekretim alannda oluturulmaya balanan birok blgesel ibirlii
Bologna Sreci'nin aralarn referans olarak almaya balamtr. rnein,
Nisan 2009'dagerekletirilen Leuven Bakanlar Konferans'ndailk defaPolicy
Forumadylasrece ye olmayan lkelerin de gr ve ilgilerini ieren bir
toplantyayer verilmitir. Leuven'de gerekletirilen ilk PolicyForum'akatlarak
Bologna Sreci'ne ilikin ilgilerini Bakanlar dzeyinde ortaya koyan lkeler,
Amerika Birleik Devletleri, Avusturalya, Brezilya, in Halk Cumhuriyeti,
Etiyopya, Fas, Gana, srail, Japonya, Kanada, Kazakistan, Meksika, Msr, Tunus,
Yeni Zelanda'dr. AyrcabataIAU (International Association of Universities -
Uluslararas niversiteler Birlii) olmak zere birok uluslararas kurulutan
olumaktadr.
2010'da Budapete/Viyana'da gerekletirilen ikinci Policy Forum'da ilk
PolicyForumakatlan lke ve uluslararas kurulularaek olarak Filipinler, Gney
Afrika, Kolombiya, Malezya, Mali, Senegal, Suudi Arabistan, Tayland, rdn ve
OECDyer almlardr. PolicyForum'akatlan Bakanlar yaynladklar Bildirgede
kendi lke ve blgelerinde Bologna Sreciyle uyumlu yksekretim
yaplanmasn gelitirmek iin aba harcayacaklarn ve lkeler arasnda
iletiimi salamak zere birer temsilci grevlendireceklerini beyan etmilerdir.
Bu haliyle Bologna Sreci 10. ylnda blgesel bir yksekretimsrecinden
kresel bir boyutadoru yol almtr.
B
Y
11
ologna Sreci'nin amac, Bologna lkelerinin yksekretim
sistemlerindeki farkllk ve zgnlklerini ortadan kaldrarak tek tip
bir yksekretimmodeli oluturmak deildir. Byle bir ama, niversite
zerkliini ortadan kaldrr. Tersine, farkl lkelerin ve hatta bu lkelerde
amalar ve gelimilik dzeyleri birbirinden farkl yksekretim
kurumlarnn varolan zgnlklerinin veyafarkllklarnn belirgin biimde
ifade edilebilmesi, bu zgnlk ve farkllk iddialarnn, soyut birer iddia
olmaktan karlp nesnel biimde ortaya konmasnda kullanlabilecek
uygun aralar sunmaktadr. AvrupaYksekretimAlan'nda, farkl yksek
retim dzeyleri iin ngrlen asgari yeterlilikleri kazandrdn
garantileyen diplomaprogramlar, kendilerini zgn veyafarkl klabilecek
yenilikleri yapmakta tamamen serbesttirler. Bu farkllklarn hangi
faaliyetlerle nasl salanaca, rencilere kazandrlaca ngrlen
yeterliliklerin gerekte kazandrlp kazandrlmadnn nasl llecei ve
tmbu almalarn kalite gvencesinin nasl salanacann gsterilmesi,
yani yksekretimsisteminin bilinir aralarla
effaflatrlmas kaydyla tm zgnlk ve
farkllklar zenle korunmaldr. nk
bireylerin kiisel geliimine olan katklar
lkeden lkeye farkllk gsteren retim
dili, retim yntemleri, eitim-retim
ortamn biimlendiren deerler ile eitsel ara
ve gerelerin farkllnn korunmas, yaratc ve
etkin bir yksekretimiin vazgeilmezdir. zellikle
keyfilik ve statkoculuk nitelii tamayan, yeniliklerin ve
yaratcln nn aacak her trl giriim niversite
zerkliinin vazgeilemez en temel koullarndandr. Bologna
Sreci, mezunlarn farkl lkelerde serbest biimde dolamna
imkan vermek zere, yksekretimde kazandrlan
yeterliliklerin effaflatrlp diplomadenkliklerinin

rencinin yksekretimde karar srelerine katlmnn salanmas
Ulusal kalite gvence faaliyetlerine uluslararas katlmn temin edilmesi
ye lkelerde (DE/DS: Diploma Supplement) uygulamasna
geilmesi
(AKTS/ECTS: European
Credit Transfer and Accumulation System) tm ye lkelerde hayata
geirilmesi
Lizbon Tanma Szlemesi erevesinde szlemeye dahil lkelerde
diplomave derecelerin tannmas iin gerekli dzenlemelerin yaplmas
Tecrbeye ve okul d renmelere dayal yeterliliklerin formel retimdeki
derecelere denkliinin tannmasnaynelikdzenlemelerin yaplmas
Formel, informel ve non-formel yollarlaelde edilen yeterliliklerin llmesi
ve belgelenmesi
lkeler arasnda yksekretim alannda ortak derece ve diploma
programlarnn oluturulmas ve bunlarn karlkl olaraktannmas
DiplomalarnverenimSrelerininTannmas:
Hayat Boyurenme:
OrtakDereceler:
DiplomaEki
Avrupa Kredi Transfer ve Biriktirme Sistemi'nin
9. Bologna Sreci
Yksekretim
Kurumlarn
Tektipletirmeyi mi
Amalamaktadr?
YksekretimKurulu
isan 2009'da gereklestirilen Leuven Bakanlar Konferansi
Bildirgesi ile 2010 sonrasi ncelikli hedefler ve faaliyet alanlarina
dikkat ekilmistir. Bu kapsamda yukaridaki temel faaliyet alanlarina ek
olarak nmzdeki 10 yil iin yksekgretimin takip etmesi ve gelistirmesi
gereken ncelikli faaliyet alanlarinaasagidakiler eklenmistir:
Hareketlilik
Sosyal Boyut
Hayat Boyu grenme
Dipnotlar
8. 2010 Sonras iin
Belirlenen Yeni
Hedefler Nelerdir?
10
YksekretimKurulu
N
B
Leuven/Louvain-la-Neuve Bakanlar Konferans Bildirgesi iin baknz: http://www.ond.vlaanderen.be/
hogeronderwijs/Bologna/conference/documents/Leuven_Louvain-la-Neuve_Communiqu_April_2009.pdf
2
2
lsnde isteyen ve gereklerini tayan herkese yksekretimimkan
sunmal ve mmkn olan en ksa srede onlara vaat ettii yeterlilikleri
kazandrarak mezun etmelidir. Yksekretimalan herkesin, mezuniyetten
sonra, eitimald alanda bir ite istihdamedilememesi yksekretim
kurumlarnn mezun saylarn azaltarak zebilecei bir sorun olarak
dnlmemelidir. nk bir toplumun i ve istihdamimkanlar bireylerin
sahip olduklar eitimile ilikili olmaklabirlikte, sadece eitimin bir sonucu
deildir. Ekonomi ve devlet brokrasisinin gelimilik dzeyi, dier lkelerle
ekonomik, ticari ve siyasi ilikiler veyavatandalk kimliinin dier lkelerde
sahip olduu itibara bal olarak mezunlarn lke dnda alma
imkanlarnn artp azalmas gibi bir ok faktre baldr. Bu sorunlarn bir
ksm eitimle zlmekle birlikte (rnein birka yabanc dil retme,
renci deiim programlar ile baka lkelerde de yaama deneyimi
kazandrlmas gibi) tmyle yksekretimkurumlar tarafndan zlmesi
beklenemez. Bu nedenle, mezunlarn i bulamamasnda yksekretim
kurumlarnn sorumluluu, daha ok mezunlarn i olmas halinde o ii
yapacak yeterliliklerle donatlp donatlmamas ile ilgilidir. Bu yzden
yksekretim kurumlarnn i dnyasnn arad vasflarla donanml
biimde mezunlar yetitirmenin tesinde, mezunlarn i olanaklarna
bakarak, renci kontenjan belirlemeleri, istihdamazald iin mezun
saylarn azaltmalar beklenmemelidir. Bu, nasl olsamezun olduundai
bulamayacak n tahminiyle, kiilerin i imkanlarnn yan sra kiisel
geliimden de yoksun braklarak iki kez cezalandrlmas anlamna gelir.
Yksekretim kurumlarnn sorumluluu, istihdam imkanlarna gre
mezun vermek deil, imkanlar lsnde talepte bulunan herkese
yksekretimimkan sunmak, ancakverdii mezunlar i olmas halinde o
ii en iyi yapacak bilgi, beceri ve yetkinliklerle donattn garantileyerek
mezun etmesidir. Bu ekilde yeterli donanma sahip mezunlarn hangi
kolayca salanmas ile yeniliki ve lkelere zg farkllk ve zenginliklerin
korunmasn birlikte salayacak sistematik aralar btn sunmaktadr.
Yukarda 2010 Budapete-Viyana Bakanlar Konferans iin Macaristan
Gzel Sanatlar niversitesi rencisi Zsuzsanna Palman tarafndan
hazrlanan AvrupaYksekretimAlan'n simgeleyen logo yer almaktadr.
Logo ok net bir ekilde srecin tektiplemeyi deil, farkllklarn uyumlu bir
iletiimiinde olmalarn temsil etmektedir. En alttaki 3 temel para 3
dereceli sisteme geii ortak payda olarak vermekte, onun stne
yerletirilen her bir farkl paraise gerek farkl yksekretimsistemlerini,
gerekse fakl Bologna faaliyet alanlarn yanstmaktadr. En stte
dierlerinden ayr durumda olan paralar ise srecin devamettiini ve
gelecekte yeni eklemeler de olabileceini gstermektedir.
ksekretim, birey-
lerin yeteneklerini
gelitirmelerine ve en etkin
biimde kullanabilmelerine
yardmc olan kiisel geliim
imkan sunar. Bu imkandan
bireylerin azami lde
yararlanmalarn salamak,
varsa bunu nleyen veya
geciktiren engelleri ortadan
kaldrmak vatandalarnn
mutluluunu artrmay ama-
layan etkin bir devletin nemli
sorumluluklar arasnda sayl-
maldr. Dolaysyla yksek-
retimkurumlar, imkanlar
10.
13 12
Bologna Sreci'nde
Mezunlarn stihdam
Edilebilirlii
Niin nem
Tamaktadr?
Y
lkede ve nasl alacaklar konular, toplumun dier kurumlarnn grevve
sorumluluk alannagirmektedir.
te yandan, mezunlarn istihdamedilebilirliklerini artrmann nemli bir
yolu da yksekretimsrelerine iverenler, renciler, mezunlar gibi
paydalar katmaktr. Yksekretimkurumlar programlarn olutururken
ve gelitirirken, i dnyasnn ve farkl sektrlerin hangi yeterliliklerle
donatlm bir alana ihtiya duyduklarn bilmek durumundadr. Ayn
ekilde mezun ettii kiilerin ne tr ilerde altn, ne kadar sre iinde i
dnyasna katld gibi tecrbeleri tespit etmek zere mezunlaryla da
irtibatl olmaldr. Bu tr paylamlardan elde edilen verilerin program
gelitirme srelerinde dikkate alnmas, mevcut ve gelecekteki
rencilerinin istihdamedilebilirliini de arttrmayakatkdabulunacaktr.
ologna Sreci'nin ulusal balamda uygulanmasnda bata
yksekretimkurumlar olmak zere birok paydaaok nemli
sorumluluklar dmektedir. lkemizde YksekretimKurulu (YK) srecin
uygulanmasndave takip edilmesinde birinci dereceden sorumlu kurumdur.
Yksekretim Kurulu, Bologna Sreci'ni yksekretim sistemimizin
yeniden yaplanmas iin uygun bir ara olarak deerlendirmekte ve
yksekretim kurumlarmzn uluslararas dzeyde grnrln,
tannrln, kalitesini artrmak iin almalarn srdrmektedir. Bu
almalardan bir ksm Avrupa Komisyonu tarafndan desteklenen ve
lkemizde 2004 ylndan itibaren yrtlen Bologna Uzmanlar Ulusal
Takm Projesi kapsamnda, bir ksm ise Yksekretim Kurulu'nun
oluturduu komisyonlar tarafndan yrtlmekte ve yaplan almalarla
yksekretim kurumlarmzn tamamn srece dahil etmeyi
hedeflemektedir. Bu erevede; retimelemanlar, renciler ve idari
personel bu yeniden yaplanmasrecinin uygulanmas ve yksekretim
sistemimize katk salamas iin nemli bir role sahip olacaktr.
11.
15
ologna Sreci kapsamnda ngrlen faaliyet ve dzenlemelerin
yaplmas;
lke dndayksekretimsistemimizin dahaiyi tannmasn salar
ve yksekretimkurumlarnailgiyi artrr.
renci ve dier paydalara kar sorumluluklarn yerine getiren
(zerk) yksekretimkurumlarn destekler.
Ulusal yeterlilikler erevesinin oluturulmasn yeterliliklerin bir
btn olarak sistemierisinde birbirleri ile ilikilendirilebilmelerini ve
bu sayede eitimin farkl dzeyleri arasnda ilerleme ve geii
kolaylatrr.
Deien toplumsal ihtiyalara uygun olan yeni yeterliliklerin
gelitirilmesine yardmc olur.
Yeterlilikler ile tannma ve hareketlilik arasndaki ilikiyi aklayarak
ulusal ve uluslararas dzeyde vatandalarn ve iverenlerin bilincini
ykseltir.
Kalite gvence sistemlerinin gelitirilmesine ve dnya ile rekabet
edebilir bir yksekretimsisteminin oluturulmasnakatk salar.
12. Bologna Sreci

Yksekretim
Sistemimiz Asndan
Neden nemlidir?
14
Bologna Sreci
lkemizde Nasl
lemektedir?
B
B
ologna Sreci'nin yksekgretim kurumlarina sundugu aralar
gretimelemanlarinasu katkilari sunar;
Ders programi olusturmave gncellemeyi kolaylastirir.
lme ve degerlendirme srelerinin grenme iktilariyla
iliskilendirilmesi sonucunda derslerin basari ve etkinligini
gelistirmelerine yardimci olur.
Derslerin ieriginin ulusal ve uluslararasi dzeyde daha kolay
anlasilmasini ve taninmasini saglar.
grenci merkezli gretimsisteminin bir sonucu olarak grenciler
srece daha aktif katilmis olacaklarindan gretim elemanlarinin
karsilarindadahabilinli ve aktif grenci bulmalarini saglar.
grencilerin grenim grdkleri programin, program ierisindeki
derslerin amalarini ve bunlari basariyla tamamladiklarinda
kazanacaklari yeterlilikleri bilmelerine yardimci olur.
BolognaSreci'nin temel ayagi olan hareketlilik kapsamindagrenci
ve gretim elemani degisimi yksekgretimin gretim srecine
nemli zenginlikler katar.
gretimelemanlarinafarkli lke ve niversitelerde kisasreli alisma
firsati sunarak diger lkelerde ortak projeler ve bilimsel alismalar
yapmalarini kolaylastirir.
13.
ologna Sreci'nin nihai amaci mezunlara nemli kazanimlar
saglamaktir. Bu erevede;
Bologna Sreci grenci merkezli bir yaklasimi ngrdgnden
grencilerin egitimhayatlarinaaktif katilimlarini saglar.
grencilerin egitim programlarini ve derslerini daha bilinli
semelerine yardimci olur.
Setikleri dersleri ve programlari tamamladiklarinda hangi
yeterliliklere sahip olacaklarini; yani neleri bileceklerini, neleri
uygulayabileceklerini ve hangi sosyal, mesleki ve iletisimyetkinlik-
lerine sahip olabileceklerini nceden bilmelerine yardimci olur.
Ders kredileri grenci is yk temel alinarak olusturulacagi iin
grencilerin ders disindaki faaliyetlerini tesvik eder ve bu faaliyetlerin
aldiklari dereceye aktarilmasini saglar.
Egitim-gretim dzeyleri arasindaki yatay ve dikey geisleri
anlasilabilir hale getirir ve kolaylastirir.
Tm yksekgretim kurumlarinda uygulanan kalite gvencesi
sayesinde kurumlar arasindaki kalite farki azalacagindan tm
grencilerin kaliteli egitimalmalarini saglayarak grenciler arasinda
firsat esitligini gelistirir.
Yeterlilikler ve kalite gvencesiyle olusturulan programlardan mezun
olan grencilerin istihdamedilebilme oranlari artar.
Diploma Eki ve Avrupa Kredi Transfer Sistemi gibi taninma aralari
sayesinde grencilerin almis olduklari egitimin yurt disinda
taninmasina imkan saglayarak mesleki ve akademik hareketliligini
arttirir.
grenci hareketliligini zendirir ve hareketliligin nndeki engelleri
azaltir.
Sadece formel grenme iin degil, tmgrenme iin hayat boyu
grenmeyi tesvik eder.
14.
YksekretimKurulu
16
Bologna Sreci
retimElemanlar
Asndan Neden
nemlidir?
Bologna Sreci
renciler
Asndan
Neden nemlidir?
YksekretimKurulu
17
B B
19
18
olognaSreci'nin ngrd lisansve lisansst eitimleri kapsayan
dzeyli derece sistemi (3-cycledegreesystem), lkemizde Bologna
reformlarnn balamasndan nce de mevcuttu. AvrupaYksekretimAlan
iin ngrlen dzeyli sistemde lisanseitimi birinci, yksek lisanseitimi
ikinci, doktoraeitimi ise nc dzeyolarak yer almaktadr. Derece sistemleri
bakmndan lkemizde farkl yapyasahip uygulamalar olarak nlisanseitimi
de (iki ya da drt senelik meslek yksekokullarnda verilen eitim)
yksekretimsistemimiz iinde yer alr. Ayrca Tp, Eczaclk, Mimarlk, Di
Hekimlii ve Veteriner Hekimlik alanlarnda verilen eitim, lisans ile yksek
lisansdzeyi olarak kabul edilmektedir.
Dzeyler aras gei, rencilerin renim grdkleri herhangi bir
dzeyden (n lisans, lisans, yksek lisansve doktora) bir st seviyeye geilerini
ifade etmektedir. lkemizde dzeyler aras gei belirli bir mevzuat
erevesinde uygulanabilir durumdadr. Ancakyksekretimalanndaulusal
yeterlilikler erevesinin tamamlanmas ve uygulamayakonmasnn ardndan
tmdzeyler ve programlarn renme ktlar effaf ve karlatrlabilir bir
ekilde tanmlanm olaca iin, st dzeylere geii olmayan disiplinlerin
nndeki geisorunlar daortadan kalkacaktr.
ologna Sreci'yle yeniden yapilandirilan yksekgretimsistemi,
isverenlerin;
Istihdamedecekleri kisilerin mezun olduklarindaneleri bileceklerini,
bunlari hangi lde uygulamayaaktarabileceklerini, bilgi ve beceri-
lerinden ne bekleyeceklerini dahakolayanlamalarini saglar.
Egitimkademeleri arasindaki yeterliliklere dayali farki grmelerine,
istihdamedecekleri kisilerin yeterliliklerine ynelik dahabilinli tercih
yapmalarinayardimci olur.
Ilgili olduklari alanlarda egitim-gretim programlarinin gelisti-
rilmesi paydas olarak katilmalarina ve is dnyasinin beklentilerini
aktarmalarinafirsat verir.
15.
16.
ksekretim alannda , herhangi bir yksekretim
derecesini baar ile tamamlayan bir kiinin neleri bilebilecei, neleri
yapabilecei ve nelere yetkin olacan ifade eder. Ulusal Yeterlilikler
erevesi ise ulusal dzeyde veya bir eitimsistemindeki yeterlilikleri ve
bunlarn birbiriyle ilikisini aklayan, ulusal ve uluslararas paydalarca
tannan ve ilikilendirilebilen yeterliliklerin belirli bir dzen ierisinde
yaplandrld bir sistemdir. Bu sistemaraclyla, yksekretimde tm
yeterlilikler ve dier renme kazanmlar aklanabilir ve tutarl bir ekilde
birbiri ile ilikilendirilebilir. Yeterliliklerin kazanlmaderecesi, her ders/modl
esnasnda ve sonunda uygun nesnel yntemlerle
olarak llr.
yeterlilik
renme kazanmlar
17.
Bologna Sreci
verenler Asndan
Neden nemlidir?
l Derece
Sisteminin
(Lisans, Yksek
Lisans ve Doktora)
Uygulanmas ve
Dereceler
Aras Gei Nasldr?
Ulusal Yeterlilikler
erevesi Nedir?
B B
Y
21
20
Tablo 2: Ulusal Yeterlilikler ereveleri veyaSistemlerinin
AvrupaYeterlilikler erevesi ilelikilendirilmesi
18.
Yeterlilikler erevesi'ninDnyadaUygulamarnekleri
LKEA LKEB
DPLOMA
DPLOMA
DPLOMA
DPLOMA
DPLOMA
DPLOMA
DPLOMA
UY/UYS
UY/UYS
UY/UYS
UY/UYS
UY/UYS
UY/UYS
UY/UYS
AY8.Dzey
AY7.Dzey
AY6.Dzey
AY5.Dzey
AY4.Dzey
AY3.Dzey
AY2.Dzey
AY1.Dzey
UY-Ulusal Yeterlilikler erevesi
UYS-Ulusal Yeterlilikler Sistemi
AY-AvrupaYeterlilikler erevesi
Avrupa leinde
Ka Yeterlilik
erevesi Vardr?
vrupa'da yksekretimalannda iki farkl yeterlilikler erevesi
tanmlanmtr. Bunlardan ilki, 2005 ylnda Bergen Bakanlar
Konferans'ndakabul edilen AvrupaYksekretimAlan iin Yeterlilikler
erevesidir (QF-EHEA: Qualifications Framework for European Higher
Education Area). Dieri ise, 22 Nisan 2008 tarihinde AvrupaParlamentosu
ve Avrupa Birlii Konseyi tarafndan yaynlanan tavsiye karar ile kabul
edilen Hayat Boyu renme iin AvrupaYeterlilikler erevesidir (EQF-
LLL: European Qualifications Framework for Lifelong Learning). Bu iki
erevenin yaklamlar ve hedefleri ortak olmaklabirlikte aralarndaki en
belirgin fark, kapsadklar dzeylerle ilgilidir. Bologna Sreci'nde kabul
edilen Avrupa Yksekretim Alan iin Yeterlilikler erevesi yalnzca
yksekretim dzeylerini (n lisans, lisans, yksek lisans, doktora)
kapsarken, Hayat Boyu renme iin Avrupa Yeterlilikler erevesi ise
ilkretimden balayarak eitimin tmdzeylerini kapsamaktadr. Buna
gre eitim8 dzeye karlk gelmektedir.
KoyuMavi :Ulusal YksekretimYeterliliklererevesini tamamlamveuygulamaktaolanlkeler
Krmz :Ulusal YksekretimYeterliliklererevesini gelitirmekteolanlkeler
AkMavi :Yetkinliktemelliretimsistemlerini gelitirmekteolanlkeler
effafYeil :Gelitirilmekteolanblgeselveyaulusar yeterliliklerereveleri
effafMavi :GneydouAsyaUluslarBirlii'nin(ASEAN)sektreldzenlemelerininkarlkl tannmas
effafTuruncu :Krfezbirlii lkeleri blgeselerevesi (prensipteanlalm,ancakuygulamaaamasnageilmemi)
Belirtilmemi :KkveAdaDevletleriiinSanal niversiteUlusar Yeterliliklererevesi
AvrupaYksekretimerevesi Haber Blteni (Nisan2010)
Dipnotlar
A
3
3
AvrupaYksekretimerevesi Haber Blteni (Nisan2010)
Dipnotlar
4
4
Yeterlilik erevesi almalarn daha geni bir lekte srdrmek zere
Komisyon yeleri yenilenmi ve Komisyon almalarna destek vermek
zere farkl niversitelerden ve disiplinlerden deneyimli akademisyenlerin
katlmyla Yksekretimde Yeterlilikler alma Grubu oluturularak,
yeterlilik almalar yeniden balatlmtr. Yksekretim yeterlilikler
almalarnn oluturulmas aamalarn planlayan bir takvim
oluturulmu, komisyon ve alma grubu bu erevede almalarn
yrtmtr. Belirlenen takvim dorultusunda Trkiye Yksekretim
Yeterlilikler erevesi (TYY) iin AvrupaHayat Boyu renme (EQF-LLL)
yaklam referans alnarak; lisans, yksek lisans ve doktoradzeylerinde
yksek retimyeterlilikleri taslak olarak belirlenmitir. Belirlenen taslak
yeterlilikler, paydalarn (130 niversite Rektrl, 18 Bakanlk ve 55
meslek odas, konfederasyonlar ve dernekler) grleri alnarak yeniden
deerlendirilmi, nihai hale getirilmi ve 21.05.2009 tarihli Genel Kurul
Karar ile n lisans, sanat ve mesleki yeterlilikler dndaki yksekretim
yeterlilikleri kabul edilmitir. Bu almalarn neticesinde, Yksekretim
Kurulu'nun 21.05.2009 tarihli Genel Kurul Karar uyarncamesleki eitim
yeterlilikler erevesi almalar iin Milli Eitim Bakanl ve Mesleki
Yeterlilikler Kurumu'ndan ilgili temsilcilerin de iinde bulunduu
Yksekretim Mesleki Eitim Yeterlilikler alma Grubunun, sanat
eitimi yeterlilikler erevesi almalar iin Gzel Sanatlar Fakltesi ile
Konservatuar temsilcilerinin iinde yer ald YksekretimSanat Eitimi
Yeterlilikler almaGrubunun oluturulmasnakarar verilmitir. Bu karar
dorultusunda alma gruplar oluturulmu ve bu gruplar almalarn
tamamlamlardr. Bu srete ayrca orta retim dzeylerindeki
yeterliliklerle ve mesleki yeterliliklerle uyumu salamak amacyla Milli
Eitim Bakanl ve Mesleki Yeterlilikler Kurumu ile altaylar
gerekletirilmitir.
Trkiye YksekretimYeterlilikler erevesi'nin YksekretimKurulu
tarafndan tamamen onaylanmas 21.01.2010 tarihli Genel Kurul karar ile
olmutur. TYY aadaki gibidir ve tmyksekretimkurumlarnn bu
dorultudayaplanmas gerekmektedir.
Tablo 3: EQF-LLLveQF-EHEAKarlatrmas
19. Ulusal Yeterlilikler
erevesi
Kapsamnda
Trkiye'de
Neler Yaplmtr?
rkiye'de yksekretimde ulusal yeterlilikler erevesi
oluturulmasna ynelik ilk almalar, Yksekretim Kurulu
tarafndan 2005 ylnda Bergen'de gerekletirilen ve Ulusal Yeterlilikler
erevelerinin oluturulmasn karara balayan Bakanlar Toplants
sonrasnda balatlmtr. YksekretimKurulu tarafndan 2006 ylnda
kurulan ilk Yksekretim Yeterlilikler Komisyonu (YYK) yeleri
Yksekretim Kurulu ve yksekretim kurumlar temsilcilerinden
oluturulmu ve almalarn 04.02.2008 tarihine kadar srdrmtr.
10.07.2008 tarihinde YksekretimKurulu Bakanl tarafndan Ulusal
23
YksekretimKurulu
22
YksekretimKurulu
T
EQF-LLL
EQF-Dzeyi 8
EQF-Dzeyi 7
EQF-Dzeyi 6
EQF-Dzeyi 5
QF-EHEA
ncDzey(Doktora)
kinci Dzey(YksekLisans)
Birinci Dzey(Lisans)
KsaDzey(nlisans)
AKTS
180-240
90-120
120
240
EQF-Dzeyi 4
EQF-Dzeyi 3
EQF-Dzeyi 2
EQF-Dzeyi 1
lk
v
e
O
r
t
a
r
e
t
im
D
z
e
y
le
r
i
Y
k
s
e
k
r
e
t
im
D
z
e
y
le
r
i
25 24
Tablo 4: TYYDzeyleri YeterlilikProfilleri
Lisansprogramlar ierisindeveyalisansprogramlar ileilikilendirilmibilgi arlkl nlisanseitimve
retimprogramlar
2
Lisansprogramlar ierisindeveyalisansprogramlar ileilikilendirilmiuygulamaarlkl nlisanseitimve
retimprogramlar
3
Meslekyksekokullar uygulamaarlkl nlisanseitimveretimprogramlar
4
Bilgi arlkllisansprogramlar
5
Uygulamaarlkllisansprogramlar
6
Bilgi arlkl tezli veyatezsizykseklisansprogramlar
7
Uygulamaarlkltezli veyatezsizykseklisansprogramlar
8
Doktoraprogramlar
Dipnotlar
ablo 4'te belirtildii zere yksekretimsistemimizde 4 temel dzey
yer almaktadr: KsaDzey(n lisans), Birinci Dzey(Lisans), kinci
Dzey (Yksek Lisans) ve nc Dzey (Doktora). Yksekretim
Kurulu'nun 21.01.2010 tarihli Genel Kurul toplantsnda yksekretimin
herhangi bir dzeyini baarylatamamlayan bir rencinin kazanm olaca
, ve Ek 2 de gsterildii ekilde kabul edilmitir. bilgi beceri yetkinlikler
20.
1
TYY Dzeylerine
Gre Yeterlilikler
Nelerdir?
21. Yeniden Yaplanma
Kapsamnda
nlisans
Programlarnda
Neler Yapld?
gc piyasas ile meslek yksekokullar arasnda istihdamamal
birlikteliin salanarak hayat boyu renme perspektifinde, mesleki
eitimin modernizasyonu ve kalitesinin artrlmas yoluyla, insan kaynaklar
geliimini tevik etmek amacyla meslek yksekokullarnda yeterlilie
dayal, modler eitime geme projesi balatlmtr. Avrupa Birlii
tarafndan IPA 2006 (Instrument for Pre-Accession - Katlmncesi Mali
Yardm) program kapsamndafinanse edilen nsan Kaynaklarnn Mesleki
Eitim Yoluyla Gelitirilmesi Projesinin (IKMEP) genel amac nitelikli i
gcnn katlm ile Dou ve Gneydou blgelerindeki kk ve orta
lekli iletmelerin geliimini ve rekabet edilebilirliini tevik etmektir.
Uluslararas EitimSnflandrmas ISCED97 referans alnarak, meslek
yksekokullar programisimleri yeniden belirlenmi ve snflandrlmtr.
Proje kapsamnda, BolognaSreci'yle uyumlu, AvrupaYksekretimAlan
iin Yeterlilikler erevesi referans alnarak, meslek yksekokullarnda
uygulanan programlarn mfredat almas balatlm, pilot proje
kapsamnda8 ilde BiliimTeknolojileri, Elektrik-Elektronik Gda, Makine,
Metal leri, Otomotiv, Tekstil ve Turizmsektrlerine ynelik hizmet veren
mesleklere ynelik igc talep analizleri, meslek analizleri ve i-ilem
analizleri yaplmtr. Analizlere dayal mesleki yeterlilikler tespit edilmi ve
bu mesleklere ait eitimve retimmfredat hazrlanmtr.
,
T
BaknzEk1: TrkiyeYksekretimYeterlilikler erevesi (TYY) DzeylerineGre
Yeterlilikler Tablosu
5
5
KMEP kapsamnda13 meslek alanndagelitirilmi olan taslak meslek
standartlar temel alnarak, 19 adet 5. dzeyve 21 adet 4. dzeymeslee
ilikin ilemanalizleri, yeterlilik tablolar, ders bilgi formlar, modl bilgi
formlar ve ders planlar hazrlanmtr. ou 5'er gnlk altaylar olmak
zere, yaplan 25 civarndaki altayile gelinen bu noktadaalmalar, 5.
dzeyde 39 programda devam etmektedir. Projenin tamamlanmasyla
birlikte 5. dzey(n lisans) programlarnn, renci younluu ve sektrel
arlk olarak ortalama%85'i tamamlanm olacaktr.
Proje kapsamnda, yeterlilie ve modler eitime dayal eitim ve
retimiin 8 pilot meslek yksekokulu ynetici ve eiticilerine hizmet ii
eitimverilmitir. 39 programn tamamlanmas ile, yeterlilie ve modler
eitime dayal bu yeni sistem, Trkiye'deki btn meslek yksekokullarna
yaygnlatrlacaktr.
27
YksekretimKurulu
rkiye YksekretimYeterlilikler erevesi'nin tamamlanmasyla
lkemizdeki tmyksekretimkurumlarn balayc nitelikteki st
ereve belirlenmitir. TYY kapsamnda Temel Alan Yeterliliklerinin
tanmlanmas almalarna esas tekil etmek zere TYYTemel Alanlar
olarak Uluslararas EitimSnflandrmaStandard'nn (ISCED97) belirledii
temel alanlar benimsenmitir. Bu alanlar lke ihtiyalarna gre zaman
ierisinde deiiklik gsterebilir. TYY Temel Alan Yeterliliklerinin
tanmlanmasnda grev alacak olan Temel Alan alma Grubu
niversiteleraras Kurul'un (AK) Eitim Konseyleri tarafndan arlkl
olarak ilgili dekanlar arasndan seilerek belirlenen yelerin katlm ile
oluturulmutur.
TYY'nin pilot lekte belirlenecek olan kurum ve programlarda
uygulanmasnn 2010 ylnn sonuna kadar tamamlanmas
ngrlmektedir. Bu almalarn tamamlanmasnda retim yelerini
youn bir mesai beklemektedir. Tm yksekretim kurumlar ve
programlar kapsayacak ekilde uygulanmasnn ise 2012 ylnn sonuna
kadar tamamlanmas planlanmtr.
Yksekretimkurumlar tarafndan verilen yeterliliklerin ulusal kalite
gvencesi sistemi ile TYY'ye dahil edilmesi almalarnn 2010-2015 yllar
arasnda, erevenin Avrupast Yeterlilikler ereveleri ile uyumluluunun
belgelendirilmesi almalarnn ise 2010-2012 yllar arasnda
tamamlanmas ngrlmtr. Ulusal Yeterlilikler erevesi'ne ait
almalarn ve gelimelerin yer alaca TYYweb sayfas almalar devam
etmekte olup 2010 iinde kullanmaalacaktr.
22. Yeniden Yaplanma
erevesinde
Yksekretim
Kurumlar Hangi
almalar
Yapacaklardr?
Dipnotlar
26
YksekretimKurulu
T
BaknzEk7: ISCED97EitimveretimTemel Alanlar Tablosu
6
6
29 28
Dipnotlar
rogramYeterlilikleri, rencilerin bir programdan mezun oluncaya
kadar kazanmalar gereken bilgi, beceri ve yetkinlikleri tanmlayan
ifadelerdir. rencinin mezun olduunda neyi bildii, neyi yapabildii ve
nelere yetkin olduu program yeterlilikleri ile aklanr. Bu srete,
programn ama ve hedefleri, temel alan yeterlilikleri gz nne alnmak
suretiyle i ve d paydalarn gr ve katlmlar dasalanarak program
yeterlilikleri oluturulur. Program yeterlilikleri belirlendikten sonra
programn ierii, yaps, dersleri ve renme kazanmlar oluturulur.
lan yeterlilikleri, ulusal dzeyde belirlenen yeterlilikler gz
nnde bulundurularak, herhangi bir temel alandaki
yeterliliklerin, ilgili paydalarn grleri alnarak belirli bir dzen ierisinde
yaplandrld bir sistemdir. Bu srete her bir alanla ilgili olarak ulusal
yksekretimerevesi temel alann ilgili programlar gz nne alnmak
suretiyle belirlenecektir. Alan yeterlilikleri almalarn takiben her alann
altnda yer alan programlar iin program yeterlilikleri ve bu derslerin
renme kazanmlarnn belirlenmesi ve mfredatlarn bu erevede
gzden geirilmesi programn retimelemanlar tarafndan yaplacaktr.
AvrupaYeterliliklererevesi
Ulusal Yeterliliklererevesi
AlanazgrYeterlilikler
ProgramYeterlilikleri
Ders
renmeKazanmlar
EitimAmalar PaydaGrleri
BlmMisyonu
23. Alan
Yeterlilikleri Nedir ve
Nasl Oluturulur?
24. Program
Yeterlilikleri Nedir ve
Nasl Oluturulur?
renme-retme srecinde rencilerin ulaaca renme
kazanmlarnn belirlenmesi ve yazlmasndabilisel, duyusal ve
davransal olarak adlandrlan aamal bir snflandrma sistemi
kullanlmaktadr. renme kazanmlarn yazarken retim yntem ve
stratejilerini, lme ve deerlendirme biimlerini bu boyutlarla
ilikilendirmemiz gerekmektedir. Bu nedenle, mfredat oluturma ve
yenileme almalar yaplrken, renmenin
ynnn de dikkate alnmas gerekir.
renme kazanm, bir renme srecinin tamamlanmasnn ardndan
renenin neleri bileceinin, neleri kavrayacann ve neleri
yapabileceinin ak, gzlenebilir ve llebilir biimde tanmlanmasdr.
renme kazanmlar, yksekretim dzeyinde oluturulan
yeterlilikler erevesiyle uyumlu olacak ekilde, temel alanlar iin (sanat,
beeri bilimler, hukuk, salk gibi), bu alanlardaki her bir programve bu
programlar ierisindeki her ders iin ayr olarak belirlenir.
renme kazanmlar retmek temelli bir anlaytan renme temelli
bir anlaya dnm vurgular. Bir baka deyile geleneksel reten
merkezli yaklamdan renci merkezli yaklama dnmdr. renci
bilisel duyusal
davransal
, ve
25. renme
Kazanmlar
Nedir ve
Nasl Oluturulur?
Tablo 5: YksekretimdeYeterliliklerinBelirlenmesi Aamalar
A
P
BaknzEk4: rnekBir DersinrenmektlarnnBelirlenmesi
7
7
merkezli renme, retme-renme deerlendirme ilikisine ve
renmenin programlanmas, srdrlmesi ve llmesi balantsna
odaklanmay gerekli klar.
renme kazanm ders ierii ya da retimelemannn ne yapmak
istediini belirten ifadeler deildir. renme kazanmlarnn
belirlenmesinin en nemli yarar, rencinin neyi renmesi gerektii ve
rendii eyi nasl pratie dntrecei konusunda net ifadeler
sunmasdr. renme kazanmlar dersi verecek retimeleman tarafndan
hazrlanr.
Her bir dersin kazandraca ktlar, blmn veya programn
yeterlilikleri ile uyumlu ve birbirini tamamlayc nitelikte olmaldr. Program
yeterlilikleri olarak genel nitelikteki ifadeler, ders kazanmlar somut ve
llebilir ifadelere dnr. renme kazanmlar yazmadan nce dersin
ama ve hedeflerinin belirlenmesi gerekir.
ersin amac; genellikle retenin bak asndan dersin genel
ieriini ve ynn belirtmek zere yazlr.
Dersin hedefi; retme niyetinin zel bir ifadesidir ve retenin bir
derste ileyecei alanlardan bir tanesini gsterir.
Dersin renme kazanmlar; renimsrecinin tamamlanmasndan
sonra baarl olmu bir rencinin ne bileceini, ne anlayabileceini, ne
yapabileceini ifade eden yetkinliklerdir.
Dersin ama ve hedefleri, renme srecinde rencinin renme
kazanmlarnadayal reneceklerini llebilir biimde ifade eden geni ve
genel beyandr. Dersin amac, renme kazanmlarnaoranladahasoyut ve
geneldir. renme kazanmlar, sz konusu ama ve hedeflere ulalmas
iin gerekli somut gstergeleri ifade eder. renme kazanmlarnn, dersin
ama ve hedefleriyle uyumlu olmas gerekir.
31 30
26. renme
Kazanmlar ile
Dersin Ama ve
Hedefleri
Arasndaki
Fark Nedir?
grenme kazanimlari; dersin seviyesine (Lisans- lisansst vb.)
uygun olmalidir.
Her bir kazanimiin tek bir fiil kullanilmalidir.
Bilmek, anlamak, grenmek, asinaolmak, maruz kalmak, haberdar
olmak gibi belirsiz terimlerden kainilmalidir. Bu terimler, grenme
kazanimlarindan ziyade gretme amalarinayneliktir.
grenme kazanimlari gzlemlenebilir, llebilir ve degerlendiri-
lebilir olmalidir.
Herkes iin anlasilir olmali, yorumaaik olmamalidir.
Eger hedef uzun sreli ise (meslek yasantisina kadar uzanacaksa)
belirtilmelidir.
3 kredilik bir ders iin yaklasik 5-8 tane olmalidir.
27. renme
Kazanmlarn
Yazarken
Nelere Dikkat
Edilmelidir?
AvrupaYeterlilikler erevesi periyodik olarak gzden geirilmekte ve
gelien koullar erevesinde gncellenmektedir. Dolaysyla, gerek ulusal
ve alanazg yeterlilikler, gerekse programyeterliliklerinin periyodik olarak
gncellenmesi, uluslararas evrede uyumu srdrlebilir klmann
nartlar arasndadr. Program yeterliliklerinin gncellenmesi iin,
programlarn srekli bir deerlendirme srecine tabi tutulmas gerekir.
Genellikle son snfn son dneminin deerlendirme iin en uygun zaman
olduu dnlmektedir; nk bu dnemde rencilerin kazanacaklar
bilgi, beceri ve yetkinlikleri en yksek dzeyde tespit etmek mmkndr.
Program deerlendirilirken renciye aratrma makalesi yazdrma,
bitirme tezi veyadevi hazrlatma, rencinin bakarencilerin makale
veyatezlerini deerlendirme, yeni ve dahaeski mezunlaraanket uygulama,
kamu ve zel sektr temsilcilerine anket uygulama veya bu kiilerle
derinlemesine grmeler yapma, uygulamalar srasnda gzlemyapma,
periyodik olarak dzenli mfredat gelitirme, retim yesi/renci
hareketlilii ile geri bildirimler alma vb. birok teknik ve yntemlerden
28. Program
Yeterlilikleri
Zaman iinde
Degisebilir mi?
D
33 32
esleki Yeterlilik Kurumu (MYK), meslek
standartlarn temel alarak, teknik ve
mesleki alanlarda ulusal yeterliliklerin esaslarn
belirlemek; denetim, lme ve deerlendirme,
belgelendirme ve sertifikalandrmaya ilikin
faaliyetleri yrtmek zere 21.09.2006 tarihli ve
5544 sayl Kanun ile kurulmutur. Kurumun temel grevi, Avrupa Birlii ile
uyumlu "ulusal mesleki yeterlilik sistemini" kurmak ve iletmektir. Kurumbu
grevlerini Milli EitimBakanl, YksekretimKurulu, ii, iveren, meslek
kurulular ve dier ilgili kurumlarlaibirlii yaparak yerine getirmektedir.
Meslek standartlarnn belirlenmesi MYK'nn temel grevleri arasndadr.
Eitimve retimprogramlarnn ipiyasas gereklerine gre oluturulmasnda
ve bireylerin meslei icraedebilme becerilerinin tespitinde meslek standartlar
temel tekil etmektedir.
Meslekstandard;bir meslein baar ile icraedilebilmesi iin, gerekli bilgi,
beceri, tavr ve tutumlarn neler olduunu gsteren asgari yeterlilikler olarak
tanmlanabilir. Meslek standardn i dnyasndaki mesleki koullar
tanmlayan, alanlarn yapabilmesi gereken grev ve ilemleri zetleyen
metinler olarak deerlendirmek mmkndr. Meslek standartlarnn
gelitirilmesi srecinde; aratrma, inceleme, analizve dier teknik almalarn
yaplmas gereklidir; ancak bu yeterli deildir. Bu almalar ayn zamandailgili
taraflar arasnda uzlama srecini iermeli, devlet, ii, iveren ve meslek
kurulularnn uzlasylaortayakmaldr.
Bu erevede, yksekretim alannda yaplan yeterlilikler almalar
yksekretime renci yetitiren ortaretimyeterlilikleriyle ve mezunlarnn
istihdamedilmelerini arttrmak bakmndan meslek standartlaryla uyumlu
olmak durumundadr. Bu nedenle yksekretimyeterliliklerinin belirlenmesi
aamasndave bu yeterliliklerin takibini yapmak bakmndan gerek Milli Eitim
Bakanl, gerekse Mesleki Yeterlilikler Kurumu ile egdmiinde almalarn
yrtlmesi gerekmektedir.
yararlanlabilir. Ayrca mezunlar, iverenler, meslek odas temsilcileri ve
danmakurulu gibi d paydalar ile retimelemanlar, blmpersoneli
ve renciler gibi i paydalarn bu srece katlmas salanmaldr.
Tablo 6: ProgramyiletirmeAdmlar
ProgramlarnEitimAma
veHedeflerinin
Belirlenmesi
DPayda
Payda
BlmMisyonveVizyonu
Programlarnrenme
kazanmlarnnBelirlenmesi
Ulusal Yeterliliklererevesi
AlanYeterlilikleri
ProgramYeterlilikleri
DersPlanlarnn
Oluturulmas
DersAmaveHedefleri
DersinrenmeKazanmlar
YkveAKTSKredilerinin
Belirlenmesi
Srekli
zlemeveyiletirme
AnketlerveDeerlendirme
DersBaar Durumunun
Deerlendirilmesi
retimEleman Deerlendirilmesi
Yeterlilik- renmeKazanm
Deerlendirmesi
AKTSYkDeerlendirmesi
dari veDestekHizmetlerin
Deerlendirilmesi
29. Mesleki
Yeterlilik
Kurumu'nun
Bu Srete
Rol Nedir?
Dipnotlar
M K
MESLEK YETERLLKKURUMU
M
http://www.myk.gov.tr/
8
8
35
YksekretimKurulu
rkiye'de kalite gvence sistemi, yksekretim kurumlar
tarafndan yllk olarak gerekletirilen i deerlendirme sreci ve bu
alanndaki almalar YksekretimKurulu tarafndan hazrlanm olan
Yksekretim Kurumlarnda Akademik Deerlendirme ve Kalite
GelitirmeYnetmelii ve bu ynetmelik esaslarnca oluturulan YDEK
(Yksekretim Kurumlarnda Akademik Deerlendirme ve Kalite
Gelitirme Komisyonu) tarafndan hazrlanm olan Yksekretim
KurumlarndaAkademikDeerlendirmeveKaliteGelitirmeRehberi'nde
gsterilen esaslaragre yrtlmektedir.
Yksekretim Kurumlarnda Akademik Deerlendirme ve Kalite
Gelitirme Ynetmelii Yksekretim Kurulu tarafndan 2005 ylnda
eitim, retim, aratrma faaliyetlerinin kalitesinin gelitirilmesi ve
deerlendirilmesi amacyla, AvrupaKalite Gvencesi Standart ve lkelerine
de uygun olacak ekilde yaynlanmtr. Yksekretimde kalite
standartlarnn oluturulmas ve bu alanda uluslararas uyumluluun
salanabilmesi amacyla hazrlanan ynetmelik, yksekretim
kurumlarnn eitim, retimve aratrmafaaliyetleri ile idari hizmetlerinin
deerlendirilmesi, kalitelerinin gelitirilmesi, bamsz "d deerlendirme"
sreciyle kalite dzeylerinin onaylanmas ve tannmas konusundaki
almalarailikin esaslar dzenlemektedir.
ksekgretimde ENQA'nin 2005
yilinda yayinlamis oldugu Avrupa
YksekgretimAlanindaKalite Gvence Ilke
ve Standartlari Raporunda (ESG: European
Standards and Guidelines for Quality
Assurance) belirtilen ilke ve standartlar bu
alanda gnmzde yrtlmekte olan
alismalararehberlik etmektedir. Bu ilkeler
ile Avrupa Yksekgretim Alani'nda
yksekgretim kurumlarinin birbirleri ile
uyumiinde ve kiyaslanabilir kalite dzeyinde
hizmet vermeleri hedeflenmektedir.
Bu erevede, asagida belirtilen ilkeler i ve dis kalite gvence
sistemlerinin olusturulmasindatemel prensipler olarak dikkat ekmektedir:
grencilerin ve akademik kadronun yksekgretimde kalite
gvencesi konusundafarkindaliklarinin artirilmasinin saglanmasi,
Yksekgretim kurumlari ve grencileri iin programlarin
kalitelerinin gelistirilmesi ve srekliliginin saglanmasi,
Kalite gvencesi srecinde yabanci uzmanlardan yararlanilmasi ve
aiklik ilkelerine uyulmasi,
Amalara uygun dis kalite gvence gereksinimlerinin ortaya
konulmasi ve bunlari karsilayacak kurumlara sorumluluk verilmesi
Bu kapsamda, her lke kendi egitimsistemine uygun kalite gvence
standartlarini ortaya koymakta ve bu standartlar isiginda kendi egitim
sistemini degerlendirmektedir. Ayni zamanda, lkeler yksekgretim
kurumlarinin kalite gelistirme faaliyetlerinin degerlendirilmesi iin kalite
ajanslari olusturmakta ve dis degerlendiricileri kullanarak yksekgretim
kurumlarinin kalite dzeylerinin belirlenmesini saglamaktadirlar.
30. Kalite
Gvencesi
Nedir?
31. Kalite Gvence
Sistemi Trkiye'de
Nasl
Uygulanmaktadr?
Dipnotlar
Y T
34
YksekretimKurulu
StandartsandGuidelinesfor QualityAssuranceintheEuropeanHigher EducationAreaiinbaknz:
http://www.enqa.eu/files
Dipnotlar
9
9
YksekretimKurumlarndaAkademikDeerlendirmeveKaliteGelitirmeYnetmeliiiinbaknz:
http://www.yodek.org.tr/download/yonetmelik_dl.pdf
YksekretimKurumlarndaAkademikDeerlendirmeveKaliteGelitirmeRehberiiinbaknz:
http://www.yodek.org.tr/yodek/files
10
11
10
11
37 36
almay ve zellikle "i deerlendirme" almalarn yrtmek ve buna
bal olarak i deerlendirme raporunu hazrlamak veyahazrlatmak; ilgili
yksekretimkurumunun "d deerlendirme" yaptrmas durumunda,
gerekli hazrlklar yapmak, d deerlendirici kurum, kurulu veya kurula
her trl destei vermek; YDEKile sk ibirlii iinde almak, YDEK'in
belirleyecei usul ve esaslar dorultusundaalmalar yrtmek ve rnek
uygulamalar Komisyon ile paylamak olarak sralanabilir.
ukarida adi geen ynetmelik kapsaminda olusturulan YDEK;
niversitelerarasi Kurul tarafindan seilen dokuz ye ile Ulusal
grenci Konseyi tarafindan belirlenen bir grenci temsilcisinden olusur.
Yksekgretimkurumlarindaakademik degerlendirme ve kalite gelistirme
alismalarinin ulusal dzeyde dzenlenmesi ve koordinasyonundan
sorumludur. YDEK, Yksekgretim Kurumlarinda Akademik
Degerlendirme ve Kalite Gelistirme Rehberi'ni hazirlamistir. Buna gre
yksekgretimkurumlarinin akademik degerlendirme ve kalite gelistirme
alismalarinin sistematik bir sekilde yrtebilmeleri iin gerekli sreleri ve
performans gstergelerini tanimlamistir.

Belirlenen sreler su sekilde siralanabilir:
Yksekgretim Kurumlarinda Akademik Degerlendirme ve Kalite
Gelistirme Sreci
Stratejik PlanlamaSreci
Kurumsal Degerlendirme Sreci
Periyodik Iyilestirme ve Izleme Sreci
32. YDEK
(Yksekgretim
Kurumlarinda
Akademik
Degerlendirme ve
Kalite Gelistirme
Komisyonu) Nedir?
ksekretim Kurumlarnda Akademik Deerlendirme ve Kalite
Gelitirme Ynetmelii gereince yksekretim kurumlarnn
kendi ilerinde akademik deerlendirme ve kalite gelitirme
almalarndan sorumlu olan Akademik Deerlendirme ve Kalite
Gelitirme Kurullar (ADEK) oluturulmutur. ADEK'ler ye says ve yeleri,
ilgili yksekretimkurumunun senatosu tarafndan belirlenen ve en az
dokuz, en fazlaon sekiz kiiden olumaktadr. ADEK'in balcagrevleri ilgili
yksekretim kurumunda kurumun stratejik plan ve hedefleri
dorultusunda; akademik ve idari hizmetlerin deerlendirilmesi, kalitesinin
gelitirilmesi ve kalite dzeyinin onaylanmas iin yaplacak her trl
33. ADEK(Akademik
Deerlendirme ve
Kalite Gelitirme
Kurulu) Nedir?
Kalite Gvencesi esaslar, YksekretimKurumlarnda Akademik
Deerlendirme ve Kalite Gelitirme Ynetmelii'nin 13, 14 ve 15'inci
maddelerinde dzenlenmektedir. Bu erevede, bir yksekretim
kurumu, ADEKtarafndan belirlenen i deerlendirme srecine gre, ylda
bir kez Ocak ve ubat aylarnda, bir nceki yln, bu Ynetmeliin 15'inci
maddesinde belirtilen konular ieren i deerlendirme almasn
YDEK'in belirleyecei sre, usul ve esaslar gz nne alarak tamamlar ve
YDEK'e gnderir.
34. Kalite Gvence
Mekanizmas
Olarak
Deerlendirme
Sreci Nasl alr?
urumlar, ncelikle kalite gvence sistemlerinin ama ve hedeflerini
belirlemeli ve bunlarn belirli yntemler ile yaynlanmasn
salamaldrlar. Gelitirilen srelerin akln ve yaygnlatrlabilmesini
garanti edebilmek iin, d kalite srelerinin tmpaydalarn katlm ile
gelitirilmesi nerilmektedir. Yksekretim kurumlarnn d
deerlendirmesi, i deerlendirme srecinde olduu gibi Ynetmeliin
15'inci maddesinde belirtilen konular ierecek ekilde gerekletirilir.
Bir yksekretim kurumu uygun grd durumda, kendi i
deerlendirme srecini, bu Ynetmeliin 14'nc maddesinde belirtilen
takvime gre, Kalite Deerlendirme Tescil Belgesi'ne sahip bamsz bir
kurum, kurulu veyakurul ile birlikte yrtebilir.
35. Kalite Gvence
Mekanizmas
Olarak D
Deerlendirme
Sreci
Nasl alr?
Y
Y
K
srecinden geen yksekretimkurumlar, kurumun kalite seviyesini ve
kalite alanndaki gelimelerini gsterecek olan Kalite Sertifikas
alacaklardr. Bu sertifikann geerlilik sresi 5 yldr. Yksekretim
kurumunun alaca Kalite Sertifikas kurumbazndaolabilecei gibi akademik
birimler veyaprogrambazndadaolabilecektir.
Trkiye Kalite Gvence Sistemi yurtd deerlendirmelere de ak
durumdadr. Bugne kadar drt niversitenin toplam 42 mhendislik
program Accreditation Board for Engineering and Technology-USA
(ABET) tarafndan farkl zamanlarda deerlendirilerek ABET edeerlilik
(substantial equivalence/byk lde edeerlilik) belgesini almtr.
...
Bamsz ulusal d kalite gvence ajanslar kurulmasn dahedefleyen
ynetmelik ile, ulusal d kalite gvence ajanslarna lisans verme yetkisi
YDEK'in grleri dorultusunda YksekretimKurulu'na verilmektedir.
Buna gre yetkilendirilmi ve kendilerine Kalite Deerlendirme Tescil
Belgesi verilmi olan kurumve kurulular tarafndan d deerlendirme
Dipnotlar
renciler, kalite gvence srelerine nceden belirlenen ltler
dorultusunda dzenli olarak dahil edilmektedirler. Bologna
Sreci'nde uygulanmas hedeflenen kalite gvence sistemleri, bamszkalite
gvence kurulularnn yapmakta olduklar deerlendirmelerdir. Bu
deerlendirmelerin ancak; kalite gvencesi srecinde anapaydalar olan kalite
gvence kurulular, hkmet yetkilileri, yksekretimkurumlar temsilcileri,
akademisyenler ve rencilerin deerlendirmelere katlm ile bamsz
deerlendirmeler olarak ele alnabilecei genel kabul grmbir ilkedir.
lkemizde kalite gvence srelerinde ddeerlendirme alan kurumlarda,
rencilerin kalite gvence srecine katlmlar Bolognalkeleri iinde yksek
seviyelerde grlmektedir. renciler bu srete ulusal kalite gvence
kurulularnn ynetiminde (YDEK), yksekretim kurumlarnn ve/veya
programlarnn ddeerlendirme srelerinde, ddeerlendirme srecinde,
danma srelerinde, i deerlendirme srelerinde ve z deerlendirme
raporlar hazrlanmasndakatlmsalamaktadrlar. Ancak, renci katlmnn
nitelik ve niceliksel olarak dahafazlaolmas gerekmektedir.
36. renciler Kalite
Gvence Srelerine
Nasl Katlm
Salarlar?
Eitim
Hedefleri
Misyon
Program
Yeterlilikleri
lme/
Deerlendirme
Performans
ltleri
Paydalar
Srekli Kalite
Gelitirmein
Geri Bildirim
Eitsel
Uygulamalar/Strratejiler
lme
Veri Toplama
KantlarnnAnalizi
Deerlendirme
39
38
Tablo 7: YksekretimKurumlarndaKaliteSreci
http://www.abet.org/
12
12
41
40
ARIC, 1984yilindakurulmustur ve yabanci bir lkede alinan diploma
ve grenim srelerinin akademik olarak gelistirilmesini
saglamaktadir. ENICise akademik yeterliliklerin taninmasi alaninda ortak
tutumve hareketlilik yaratmak iin kurulan bir iletisimagidir.
Trkiye ENIC/NARIC Merkezi, Yksekgretim Kurulu bnyesinde
yapilandirilmis ve 2003 yilindan itibaren ENIC/NARIC iletisimaginin bir
parasi olarak faaliyet gstermektedir.
Trkiye ENIC/NARIC Merkezi, asagida belirtilen konularda ENIC/NARIC
iletisimaginadahil diger ENIC/NARICMerkezleri ile bilgi ve grsalisverisinde
bulunarak grencileri, isverenleri, niversiteleri, diger yksekgretim
kurumlarini, yksekgretimden sorumlu bakanlari ve organizasyonlari
bilgilendirmektedir:
Yabanci lkede kazanilan diplomalarin, derecelerin ve diger yeterliklerin
taninmasi,
Yabanci lkelerin ve Trkiye'nin yksekgretimsistemleri,
Yurt disinda egitimalabilmek iin iletilebilecek pratik sorular (burslar,
derssistemleri, programlarin denkligi)

vrupaBlgesi'nde bir bakalkeden

alnm olan derecenin ve renim
srel eri ni n tan nmas , yabanc
diplomalarn ev sahibi lkenin eitim
sistemi ve/veya i sektrndeki gerek
yerinin belirlenmesidir.
37. renim
Srelerinin ve
Diplomalarn
Tannmas Nedir?
izbon Tanma Szlemesi, Avrupa Konseyi ve UNESCO tarafndan
onaylanarak 11Nisan 1997tarihinde yrrle girmitir. Szleme'nin
tamad AvrupaBlgesi'ndeYksekretimlelgili BelgelerinTannmasna
likinSzlemedir. Bu Szleme, AvrupaBlgesinde bir bakalkeden alnm
olan derece ve renimsrelerinin tannmasnailikin usulleri belirlemektedir.
Szlemenin imzalanmas, yksekretimle ilgili yeterliliklerin tannmas ve
nndeki engellerin kaldrlarak hareketliliin arttrlmasn hedefleyen ok
nemli bir gelimedir. Szlemeye imzaatan lke says 46'dr.
Trkiye, Szlemeyi 01.12.2004 tarihinde imzalam ve Szleme
01/03/2007 tarihinde yrrle girmitir. Szleme ile ulusal mevzuat
arasndaki uyumazlklar kaldrmak amacyla yeni Yurtd Yksekretim
Diplomalar DenklikYnetmeliihazrlanmtr. Sz konusu Ynetmelik, 11
Mays2007tarihinden itibaren yrrlktedir.
Diploma Eki ile Avrupa Kredi Transfer ve Biriktirme Sistemi, Lizbon
Szlemesi'nin desteklenmesi ve glendirilmesi iin gelitirilen iki nemli
tanmaaracdr.
Szleme'de NARIC(National AcademicRecognition Information Centers-
Ulusal Akademik TanmaMerkezi) ve ENIC(European Network of Information
Centres- AvrupaBirlii Merkezleri A) tanmaalar olarak belirtilmitir.
38. Lizbon Tanma
Szlemesi Neleri
Kapsamaktadr?
Dipnotlar
Dipnotlar
39. ENIC/NARIC
Merkezleri
Nelerdir?
vrupa Konseyi, Avrupa Komisyonu ve UNESCO/CEPES tarafndan
gelitirilen alnan derecenin rahata anlalabilmesi
iin yksekretimkurumlar tarafndan diplomaya ek olarak verilen bir
belgedir. Diploma ile birlikte, renci talep etmeksizin bedelsiz sunulmas
gerekir ve tpk diplomagibi yalnzcabir kez, tek nshaolarak dzenlenir. Bir
lkede verilmiolan diplomave derecelerin dier lkelerdeki ilgili kurumve
kurulular tarafndan datamolarak anlalabilmesi amacylatasarlanmbir
formdur. Diploma Eki, rencilerin renimsreleri boyunca kazandklar
Diploma Eki,
40. Diploma
Eki Nedir?
A
L
A
N
ConventionontheRecognitionof QualificationsconcerningHigher EducationintheEuropeanRegioniinbaknz:
http://conventions.coe.int
Szlemeyi onaylayanveimzalayanlkelerinlistesi iinbaknz:
http://conventions.coe.int
Yurtd YksekretimDiplomalar DenklikYnetmeliiiinbaknz:
http://www.yok.gov.tr
http://www.enic-naric.net
13
14
15
13
14
15
16
16
43
YksekretimKurulu
onaylanm format zerinden mezun olan rencilerine, diplomalarna ek
olarak DiplomaEki verir.
Her yl Maysay sonunakadar hazrlanarak YksekretimKurulu'nailetilen
Bologna Egdm Komisyonu (BEK) raporlar vastasyla yksekretim
kurumlarnn Diploma Eki almalarnda hangi aamada olduu ve u ana
kadar kaadet DiplomaEki vermiolduklar tespit edilmektedir.
beceri ve yeterliliklerini daha iyi anlatabilmelerine yardmc olur. Bylece,
egitimveyaalismaamali yurt disinagitmek isteyen grencilerin diplomalari
ve grenimsreleri yurt disindarahataanlasilir.
DiplomaEki 8blmden olusur. DiplomaEkinin ilk blmnde kisi hakkinda
bilgi verilir. Diger blmlerinde ise derecenin ne oldugu, derecenin dzeyi,
tamamlanan programin ierigi, ilgili grencinin program sresince aldigi
dersler ve notlari, derecenin kisiye kazandirdigi akademik/mesleki haklar ve
egitimgrlen lkenin yksekgretimsistemi hakkindaaiklamalarayer verilir.
DiplomaEki;
Transcript veyanot izelgesi yerine gemez.
zgemis(CV) degildir.
Kendiliginden akademik/mesleki taninirlik saglamaz.
Trkiye'de Diploma Eki uygulamasina Yksekgretim Kurulu'nun
11.03.2005tarihli Genel Kurul toplantisindaalmis oldugu kararagre 2005-
2006 gretimyili itibariyle baslanmistir. Buna gre, 2005-2006 akademik
yilindan itibaren yksekgretim kurumlari mezun olan grencilerine
diplomalarinaek olarak, yaygin olarak konusulan bir Avrupadilinde hazirlanmis
DiplomaEki vermek zorundadir.
Dipnotlar
iploma Eki almalarna henz balamam olan yksekretim
kurumlarnn UNESCO/CEPES, AvrupaKomisyonu ve AvrupaKonseyi
tarafndan belirlenen standart formauygun ve ngilizce olarak nlisans, lisans
ve yksek lisans seviyelerinde Diploma Eki rnei hazrlamas, hazrlanan
Diploma Eki rneklerini son kontrol ve onay iin YksekretimKurulu'na
gndermeleri gerekmektedir. Her seviyede hazrlanm Diploma Eki
rnekleri kontrol edildikten sonra Yksekretim Kurulu tarafndan
yksekretimkurumlarna onay yazs gnderilir. Yksekretimkurumlar
41. Diploma
Eki Nasl
Hazrlanr?
vrupa Kredi Transfer ve Biriktirme Sistemi (AKTS), lkelerin
yksekretimsistemlerinin farkl olmasndan dolay hareketlilik ve
tannmann nnde engel oluturan sorunlara zm getirmek zere
gelitirilen ok nemli bir aratr. AKTSders kredileri, bir derste rencilere
kazandrlan yetkinlikleri esasalr ve bu yetkinlikleri kazanmak iin rencinin i
ykne gre hesaplanr.
AKTS, bir diplomaprogramnn veyadersin ngrlen renme ktlarn ve
yeterliliklerle ifade edilen hedeflerini baarabilmesi iin gereken i yk gz
nnde tutularak hesaplanan bir kredi sistemi olarak tanmlanr. AKTS
balangta Erasmus program kapsamnda hareketlilik faaliyetlerinde kredi
transferi amacylakullanlrken, dahasonrakredi biriktirme sistemi olarak da
kullanlmayabalanmtr. BolognaSreci'nin en nemli aralarndan birisidir.
AKTSkredisi, bir dersi baarylatamamlayabilmesi iin, rencinin yapmas
gereken almalarn tamamn (teorik ders, uygulama, seminer, bireysel
alma, snavlar, devler, vs.) kapsayan, iykn temel alan bir deerdir. Bu
deer; her dersin, bir yksekretim kurumunda bir akademik yln tam
zamanl olarak tamamlanmas iin gereken toplamalmayknn ne kadarlk
bir blmn kapsadn dadolayl olarak gsterir.
Bir akademik yl iin AKTSkredisi 60olarak belirlenmitir. Bu krediye denk
olarak 1500-1800saat arasndarenci iyk ngrlmtr. 1AKTS, 25-30
saat almakarl olarak belirlenmektedir. Yksekretimdzeylerine gre
AKTSkredileri aadaki ekilde belirlenmitir:

42. Avrupa Kredi
Transfer ve
Biriktirme
Sistemi
(AKTS/ ECTS)
Nedir?
D
A
YksekretimKurulu
42
BaknzEk6: DiplomaEki rnei. 17
17
Tablo 8: TYYDzeyleri inToplamKredi (AKTS)
AKTSkredisi dersi tamamlayarak renme kazanmlarn edinen renciye
verilir. renme kazanmlar, dahanceki blmlerde de ifade edildii gibi,
renme srecini tamamlayan bir rencinin neleri bileceini, neleri
anlayacan ve neleri yapabileceini gsterir.
BolognaSreci'nin Trkiye'de uygulanmas aamasndaAKTSnemli bir
almaalandr. Bu kapsamda, yksekretimkurumlarndahemAKTS'nin
uygulanndan, hemde rencilerin AKTS hakknda bilgilendirilmesinden
sorumlu olmak zere AKTSkurumkoordinatrleri ve her faklte/ blmiin
de ayr AKTSblmkoordinatrleri belirlenmitir.
iplomaEki Etiketi (Diploma Supplement Label), yaygn olarak
kullanlan bir Avrupadilinde doru ekilde hazrlanm Diploma
Eki'ni lisans ve yksek lisans mezunlarna otomatik olarak ve cretsiz
olarak verebilen yksekretim kurumlarna Avrupa Komisyonu
tarafndan verilen bir belgedir.
ir dersin AKTSkredisinin hesaplanmas aadaki ekilde yaplr:
Snavdnemi dahil 16 hafta
Her hafta4 saat teorik derse katlm
Her hafta1 saat snftarehberli problemzme (tutorial)
Haftalk devhazrlanmas
KsaSnav(Quiz)
Verilen problemlerin tek bana veya grup halinde zlmesi ve
uygulamasaatinde tartlmas
Dnem projesinin rapor/tasarm halinde hazrlanmas ve snf
ortamndasunulmas/sergilenmesi
Ak kitap arasnavve final snav.
Yaryl Sresi:
DersinrenimFaaliyetleri:
43. AKTS
Kredileri Nasl
Hesaplanr?
Tablo 9: AKTSKredilendirilmesi rnei
45
YksekretimKurulu
44
YksekretimKurulu
B
D
44. Diploma
Eki Etiketi Nedir?
49 48
ksekgretimde sosyal boyutun gelistirilmesi ile Bologna yesi
lkelerde ulasilmasi beklenen hedefler sunlardir:
Yksekgretime erisimde herkese esit firsat sunmak,
grencilerin yksekgretimynetimine katilimlarini saglamak,
Yksekgretim grencileri iin uygun alisma ve hayat sartlari
olusturmak,
Yksekgretime erisimi artirmak iin grencilere rehberlik ve
danismanlik hizmetleri sunmak,
Dezavantajli gruplardan gelen grencilere devlet destegi saglamak,
Yksekgretime erisimde ve yksekgretim ierisinde esnek
grenme yollari olusturmak.
renci katlm, rencilerin yksekretimynetimine katlmas

ve karar srelerinde eit payda olarak yer almas anlamna
gelir. Bu da rencilerin nitelikli, aktif ve yapc ortaklar olarak
yksekretim alanndaki deiiklikler iin itici gler kapsamnda
grlmelerini beraberinde getirmektedir. Aktif renci katlm ulusal,
blgesel ve kurumsal olmak zere Avrupa YksekretimAlannn tm
aamalarnda, yksekretimsisteminin baars iin anakoullardandr.
49. Yksekretimde
Sosyal Boyut
Kapsamnda
Belirlenen
Hedefler Nelerdir?
rkiye'nin 2007 ylndanc dneminden itibaren dahil olduu,
halen devametmekte olan drdnc dneminde de katlmc
olarak yer ald Eurostudent Projesi, konuyla ilgili olarak Avrupa
leinde gerekletirilen nemli projelerden biridir. nc turuna23
lkenin, drdnc turunaise 28 lkenin katld Eurostudent Projesi'nin
ana hedefi, ulusal dzeyde yrtlen renci anketleriyle, Avrupa'daki
rencilerin ierisinde bulunduklar sosyo-ekonomik koullar hakknda
uluslararas karlatrlabilirlikte ve gvenilir veri toplamak, bu bilgileri
analiz etmek, karlatrmak ve katlmc lkelerdeki ilgili kurumlaraeitim
politikalarn belirlemelerinde ve/ veya mevcut politikalarn
iyiletirmelerinde yardmc olmaktr.
Dipnotlar Dipnotlar
50. Eurostudent
Projesi Nedir?
51. renci Katlm
Hangi Unsurlar
Kapsamaktadr?
vrupa'da, renci katlm almalar 38 lkeden 49 ulusal
renci konseyini bnyesinde barndran ve yaklak 10
milyondan fazla renciyi temsil etmekte olan Avrupa renci Birlii
(ESU) tarafndan yrtlmektedir. ESU'nun amac, AvrupaBirlii, Bologna
zleme Grubu (BFUG), Avrupa Konseyi, UNESCO ve dier tm ilgili
kurumlar nezdinde, Avrupagenelindeki rencilerin eitimle ilgili, sosyal,
ekonomik ve kltrel ilgi ve ihtiyalarn temsil etmek ve desteklemektir.
Trkiye'de ise renci katlmalmalar Ulusal renci Konseyi ve
Yksekretim Kurumlar renci Konseyleri tarafndan yrtl-
mektedir. Ulusal renci Konseyi 20 Eyll 2005 tarihinde resmi gazetede
yaymlanan Yksekretim Kurumlar renci Konseyleri ve Ulusal
renci Konseyi Ynetmelii'nce kurulmutur. Her yl yaplan
toplantlarda, YksekretimKurumlarnn renci konseyleri iin konsey
bakanlar seimi yaplmakta ve seim sonucunda belirlenen konsey
bakanlarndan oluan ulusal renci konseyleri kurultay, her yl
toplanmaktadr. Ulusal renci Konseyi'nin Avrupa renci Birlii'nde
(ESU) ye olarak temsil edilmesi, rencilerimizin uluslararas gelimeleri
izlemeleri ve bu dorultudagelime gstermelerine katk salayacaktr.
52. Avrupa'da ve
Trkiye'de
renci Katlm
Nasl
Gerekletiril-
mektedir?
A
Y
T
Detayl bilgi iinbaknz: http://www.tuok.org Detayl bilgi iinbaknz: http://www.eurostudent.metu.edu.tr
19
19
20
20
51 50
ksekretimde hareketlilik, Bologna
Sreci'nin temel yap talarndan olup,
reformlarn baaryaulap ulamadn gsteren
en nemli gstergelerden biridir.
Hareketlilik daha ak ve hogrye dayal,
farkl kltrlerle birlikte yaamabilincine sahip bir
toplumun olumas ve zenofobinin (yabanc d-
manl) ortadan kalkmas asndan ok nemlidir.
Bu erevede, bata sosyal boyut olmak zere,
srecin her tr faaliyet alanylayakndan ilikilidir.
rasmus DeiimProgram, rencilere
bir veya iki yaryl, akademik ve idari
personele ise katlacaklar etkinliin
gerektirdii belli sreler iin Avrupa
niversitelerinden birinde srasyla renim,
staj, ders verme veya eitim alma destei
veren, yksekretimkurumlarnn birbirleri
ile ibirlii yapmalarn tevik etmeye ynelik
bir Avrupa Birlii programdr. Trkiye'de
Babakanlk Devlet Planlama Tekilat
bnyesindeki AvrupaBirlii Eitimve Genlik
Programlar Merkezi Bakanl (Ulusal Ajans)
tarafndan yrtlmektedir. Programn ana
hedefleri olarak yksekretimde kaliteyi,
renci ve retim eleman hareketliliini
artrmak ve yksekretimi dnyas ibirliini
(staj hareketlilii) salamak olarak saylabilir.
53. Hareketlilik
Ne Demektir?
euven'de 2009 ylnda gerekletirilen Bakanlar Konferas Bildir-
gesi'nde her lkeye hareketlilii ve hareketliliin kalitesinin
artrlmas, ekil ve alanlarnn eitlendirilmesi iin ar yaplmtr.
2020'de, Avrupayksekretimalannadahil olan lkelerdeki mezunlarn
en az %20'sinin yurtdnda bir sre eitim alm veya staj amal
bulunmu olmasnn salanmas iin gerekli tedbirlerin alnmas hedefi
konulmutur.
54 Hareketlilik
Konusunda
Belirlenen
Hedef Nedir?
areketlilik konusunun Trk yksekretim sisteminde eitli
uygulama rnekleri vardr. Bunlardan en nemli olanlar
uluslararas renci deiimini ngren Erasmus Program ve yurtii
hareketlilii ngren Farabi Program'dr.
55. Trkiye'de
Hareketlilik
Konusunda
Gerekletirilen
almalar
Nelerdir?
56. Erasmus
Program Nedir?
saca Farabi Deiim Program olarak
adlandrlan Yksekretim Kurumlar
Arasnda renci ve retim yesi Deiim
Program, renci ve/veyaakademik personelin bir
veya iki yaryl sresince kendi yksekretim
kurumlar dnda, niversite ve yksek teknoloji
enstitleri bnyesinde n lisans, lisans, yksek lisansve doktoradzeyinde
eitim-retim yapan yksekretim kurumlarnda eitim ve retim
faaliyetlerine devametmelerini amalayan yurtii deiimprogramdr.
Dipnotlar
57. Farabi
Program Nedir?
Y
L
H
E
K
Detayl bilgi iinbaknz: http://www.ua.gov.tr
Detayl bilgi iinbaknz. http://farabi.yok.gov.tr
21
22
21
22
Dipnotlar
ayat boyu grenme kisisel, toplumsal, sosyal ve istihdamile iliskili
bir yaklasimlabireyin, bilgi, beceri, ilgi ve yeterliliklerini gelistirmek
amaciyla hayati boyunca katildigi her trl grenme etkinligi anlamina
gelmektedir. Hayat boyu grenmenin amaci, bireylerin bilgi toplumuna
uyumsaglamalari ve bu toplumdahayatlarini dahaiyi kontrol edebilmeleri
iin ekonomik ve sosyal hayatin tmevrelerine aktif bir sekilde katilimlarina
imkn vermektir.
Trkiye'nin AB Mktesebatina Uyum Programi (2007-2013)
kapsaminda Milli Egitim Bakanligi koordinasyonunda Yksekgretim
Kurulu'nun da arasinda bulundugu ilgili kurumve kuruluslarin grs ve
nerileri ile hazirlanmis olan Hayat Boyu grenme Strateji Belgesi ve
Strateji EylemPlani 05.06.2009 tarihli Basbakanlik Yksek Planlama
Kurulu karari ile kabul edilmistir.
Stratejide, Trkiye'de hayat boyu grenme anlayisinin egitimin
tmn kapsayacak sekilde algilanmasi ynndeki gelismelere paralel
olarak, egitimaltyapisinin glendirilmesi ve kalitenin arttirilmasi genel
hedeflerine ulasilmasi ynnde 16ncelik tespit edilmisdurumdadir:
Hayat boyu grenmenin esgdm iin taraflarin grev ve sorum-
luluklarinin aikabelirtildigi bir yasal dzenlemenin yapilmasi,
Toplumsal farkindalik artirilarak, hayat boyu grenme kltrnn
olusturulmasi,
Etkin izleme, degerlendirme ve karar verme iin veri toplama
sisteminin glendirilmesi,
Tm bireylere okuma-yazma becerisi kazandirilarak okur-yazar
oranindaartissaglanmasi,
...
Temel eitim bata olmak zere eitimin tm kademelerinde

okullamaoranlarndaartsalanmas,
Eitimkurumlarnn fiziki altyaps ile eitici personel saysnn ve
niteliinin ihtiyalarauygun hale getirilmesi,
retim programlarnn deien ihtiyalar dorultusunda srekli
gncellenmesi,
Bireylerin an deien gereksinimlerine uyum salayabilmeleri
amacyla bilgi ve iletiim teknolojilerinin kullanmnn etkin hale
getirilmesi,
Hayat boyu renmeye katlmsrecinde dezavantajl bireylere zel
nemverilmesi,
Hayat boyu renme kapsamnda mesleki rehberlik hizmetlerinin
glendirilmesi,
Mesleki yeterlilik sistemi aktif hale getirilerek kalite gvence
sisteminin kurulmas,
retimprogramlar arasndave okuldan ie, iten okulageilerin
kolaylatrlmas,
gc niteliinin uluslararas rekabet edilebilir seviyeye ulatrlmas,
Hayat boyu renmenin finansmannn taraflarca paylalmasnn
salanmas,
Hayat boyu renme kapsamnda uluslararas ibirliinin ve
hareketliliin artrlmas,
Yallarn sosyal ve ekonomik hayata etkin katlmlarn artrmak
zere hayat boyu renme faaliyetlerinin desteklenmesi.
58. Hayat Boyu
renme Nedir?
53 52
H
Trkiye'ninABMktesebatnaUyumProgram (2007-2013)iinbaknz:
http://www.abgs.gov.tr
Hayat BoyurenmeStrateji Belgesiiinbaknz:
http://projeler.meb.gov.tr/pkm1/images/stories/haberler/hayatboyu_agustos_2009/dokuman.pdf
23
24
23
24
54
YksekretimKurulu
ayat boyu renme erevesinde, yksekretim boyutunda
kinci niversite projesi 2001 ylndan bu yana
uygulanmaktadr. Proje erevesinde n lisans ve lisans diplomasahipleri
Anadolu niversitesi'nin uzaktan eitimprogramlarna niversite giri
snavnagerek olmadan giri yapabilmektedir. Lisans diplomas sahipleri
hemn lisans hemlisans programlarna giri yapabilirken, n lisans
diploma sahipleri n lisans programlarna giri yapabilmektedir. Proje
kapsamndaAnadolu niversitesi'nde 2001-2002 eitim-retimylndan
balamak zere bu programlardan 161.000 kii faydalanmaktadr.
Bunun yannda, i hayatna atlm, fakat eitimine devametmek
isteyen kiiler iin ikinci retim uygulamas mevcuttur. Birok
niversitemizin lisans ve yksek lisans programlarnda ikinci retim
programlar mevcuttur.
Ayrca, eitimlerine devametmek isteyen lise mezunu memurlar iin
n lisans seviyesinde mesleki eitimprogramlar uygulanmaktadr. n
lisans meslek eitimprogramlarnakatlan meslek sahipleri hemire, ebe,
polis ve retmenlerdir. Buna benzer olarak engelli vatandalar ve
tutuklular iin de n lisans diplomas salayan mesleki eitimprogramlar
bulunmaktadr.
Trkiye'de 36niversiteyle lisansve lisansst programlarin yanisirasrekli
egitim programlari da bulunmaktadir. Srekli Egitim Merkezlerinde
planlanan egitimler, amaci, yapi ve katilimci kitlesi gibi faktrler dikkate
alinarak esitli gruplaraayrilmistir;
Mesleki EgitimProgramlari
Beceri KazandirmaProgramlari
Bilgisayar-BilisimProgramlari
Dil Egitimi Programlari
Meslek Edindirme Programlari
Kltr ve Sanat Programlari
Spor EgitimProgramlari
Dzenlenen egitim programlari, lke ve blgenin gncel ekonomik
faaliyetleri ve gelisimi aisindan ncelik kazanan alanlardameslek edinmek,
meslekle ilgili bilgi ve beceri dzeyini ykseltmek, yeni mesleki beceriler
edinmek ve kisisel gelisim ihtiyacini karsilamak isteyen, toplumun her
kesiminden bireylerin yadabu egitimlerden alisanlarini ve/veyayelerini
yararlandirmak isteyen kamu ve zel tmkuruluslarin talep ve ihtiyalarina
gre tasarlanmaktave yrtlmektedir.
59. Trkiye'de
Hayat Boyu
renme
Kapsamnda
Neler
Yaplmaktadr?
ayat boyu renmenin en nemli aralarndan biri olan Srekli
Eitim Merkezleri niversitelerin rgn lisans ve lisansst
retim programlar dnda eitim programlar dzenleyerek;
niversitenin kamu, zel sektr ve uluslararas kurulular ile olan
ibirliinin gelimesine katkda bulunmaktadr. Srekli EitimMerkezi
amalar dorultusunda, kamu, zel sektr ve uluslararas kurulu ve
kiilere, ihtiya duyduklar alanlarda, ulusal ve uluslararas dzeyde eitim
programlar, kurslar, seminerler, konferanslar dzenlemekte; bu
faaliyetlerin koordinasyonunu salamaktadr. 2009 yl sonu itibariyle
60. Srekli Eitim
Merkezi (SEM)
Nedir?
rtak ve ift diplomaprogramlar, Trkiye'nin Socrates programna
katlm sonrasndahzkazanmbir uygulamadr. Bu programlarda
yksekretim kurumlar genellikle nceden farkl programlar altnda
yrtmekte olduklar akademik ibirliklerini bir derece programna
dntrme ans yakalamlardr. Bu derece programlar sonucundaortaklk
yapan yksekretim kurumlarnda karlkl yrtlen bir derece
programndan mezun olan bir renci, programn trne bal olarak yaiki
yksekretim kurumunun diplomalarn; ya da her iki yksekretim
kurumunun rektrnn imzalad bir ortak diplomay kazanr.
61. Ortak ve ift
Diploma
Programlar
Nedir?
55
YksekretimKurulu
H
H O
57
YksekretimKurulu
rtak programlar, ortak program yrtecek kurumve kurulular arasnda
28.12.2006tarih ve 26390sayl resmi gazetede yaymlanan Yksekretim
Kurumlarnn Yurtd Kapsama Dahil Yksekretim Kurumlaryla Ortak
Eitimve retimProgramlar Tesisi Hakknda Ynetmelik hkmleriyle
uyumlu bir protokol yaplp YK'n onay alndktan sonra balat-
labilmektedir. Ortak programlara renciler, ilgili kurumve kurulularn
renci kabulnde uyguladklar asgari koullara uyularak alnabilirler.
Trkiye Cumhuriyeti vatanda rencilerden, nlisansve lisansprogramlar
iin SS'ye girme ve tercihleri arasnda gstererek, ortak programa
yerleecek kadar puan almakoulu aranmaktadr. Trk renciler bunaek
olarak, yurt dndaki kurumun kabul koullarn da salamaldrlar. Yksek
lisans veya doktora programlarna kabul edilecek rencilerin de her iki
yksekretim kurumunun asgari kabul koullarn salamalar
istenmektedir. Ortak programlarn saysnn ve niteliinin artrlmas
yksekretim sistemimizin kalitesini ve rekabet gcn gelitirmekte
nemli bir role sahip olacaktr.
K 20.11.2008 tarihli Genel Kurul karari ile Yksekgretim
kurumlarinda olusturulmasi kararlastirilan Bologna Esgdm
Komisyonlari'nin grevleri sunlardir:
BolognaSreci'nin faaliyet alaninagiren ve YKtarafindan erevesi
belirlenmisolan konulardakurumun Yilik EylemPlanini hazirlamak,
uygulanmasini saglamak; KurumRaporunu hazirlanacak yillik ulusal
raporaveri olusturmak zere, her yilin en geMayisayi sonunakadar
YksekgretimKurulu'nagndermek.
BolognaSreci'nin anaalismaalanlarindaive dispaydaslarailgili
mevzuat ve uygulamakonularindasistematik olarak hizmet ii egitim
seminerlerinin dzenlenmesini saglamak; Kurum ve birimlerin
akademik kurullarindaBolognaSreci uygulamalarinin yerlesmesi iin
gerekli nlemleri almak.
Yapilan alismalari degerlendirip yeni dnemuygulamalari iin strateji
belirlemek.
Bologna Sreci'yle ilgili, Yksekgretim Kurulu'nun, Avrupa
YksekgretimAlanindafaaliyet gsteren kurumve kuruluslarin (EUA,
ENQA, ESU, EURASHEgibi) etkinliklerini takip etmek.
62. Bologna Egdm

Komisyonlarnn
(BEK)
Yaplanmas
Nasldr ve
Grevleri
Nelerdir?
ologna Egdm Komisyonlar (BEK), Trkiye'deki tm
yksekretim kurumlarnda Yksekretim Genel Kurul karar
uyarnca kurulmutur. BEK'ler yksekretimkurumlarndaBologna Sreci
erevesinde srdrlen faaliyetlerin yrtlmesinden sorumludurlar.
Bologna Egdm Komisyonlar Rektr tarafndan belirlenen u
kiilerden oluur:
1. Eitimve/veyaUluslararas likilerden sorumlu Rektr Yardmclar
2. ADEKBakan
3. BolognaUzman (var ise)
4. AKTS/DEve ErasmusKoordinatrleri
5. renci leri Daire Bakan
6. renci Konseyi Bakan
7. Rektrn uygun grd dier yeler
ksekretimsistemleri effaf, karlatrlabilir ve rekabet edebilir
olmak iin srdrlebilir bir gelime ve deerlendirme iinde
olmaldrlar. Btn dnyada yksekretime ilikin durum tespitlerinin
yaplmas, gvenilir istatistik ve verilerin oluturulmas giderek nem
kazanmaktadr. 2009 ylnda kabul edilen Leuven Bildirgesinde Avrupa
Yksekretim Alan iindeki yksekretim sistemlerinin gvenilir ve
karlatrlabilir veri toplamalarnn temin edilmesi istenmitir. Bu verilerin
Avrupa YksekretimAlan dnda olan lkelerle de oluturulan bir a
zerinden paylalmas hedeflenmitir.
63. Bologna Egdm
Komisyonlar (BEK)
Neler Yapyor?
64. Bologna Egdm
Komisyonu
Raporlar
Neden
Hazrlanyor? Dipnotlar
56
YksekretimKurulu
B
Y
Y
Genel Kurul Karar iinbaknz: http://bologna.yok.gov.tr/bologna/files
25
25
59 58
mBolognalkelerinin BolognaSreci'nde gelmiolduklar durum
her iki ylda bir gerekletirilen Bakanlar Konferans ncesinde
lkelerden alnmolan raporlaradayanlarak deerlendirilir. Bu kapsamda
lkelerin Bolognakarneleri oluturulur. Bolognakarnesi, objektif kriterlere
ve gstergelere dayanmaktadr. Bologna Sreci, bir durumu deil sreci
temsil ettiinden birtakmkriterler ve gstergeler zaman iinde deiiklik
gsterebilmekte, daha ayrntl hale getirilmektedir. Karneler, Bologna
Bakanlar toplantlarnda belirlenen hedeflerin yerine getirilmesinde
lkelerin hangi aamada olduunu gstermekte ve lkelerdeki Bologna
Sreci'ndeki ilerlemenin gelecekte de llmeye devam edebilmesini
salamaktadr. Bu kapsamda, her lke iin hazrlanan karne mutlak bir
lmarac olarak deil, bir ilerleme izelgesi olarak kabul edilmektedir.
Bologna Karnesi sistemi ilk kez 2005 Bergen'de gerekletirilmitir.
Daha sonra 2007 Londra'da ve 2009 Leuven/Louvain-la-Neuve'de yeni
faaliyet alanlarndaki almalarn da llmesi iin ayrntlandrlarak
oluturulmutur.
lkemizin yllara gre Bologna karnesi aada yer almaktadr. Bu
tablodagl ve zayf olduumuzfaaliyet alanlar grlmekte, bu balamda
Trkiye'nin 2005, 2007 ve 2009 dnemlerinde Bolognaalmakonularnda
gsterdii geliimzetlenmektedir.
Tablodan akaanlalaca zere, Trkiye 2005'ten 2009'akadar olan
dnemde Bologna Sreci almalarnda nemli mesafeler almtr.
Trkiye'nin 2005 ylnda iyi performans (3.44) olan genel ortalamasnn
2007'de ok iyi performansa(4.17) ykseldii ve 2009 daise zellikle hayat
boyu renme almalarndaki eksiklikler gz nne alndnda iyi
performans (3.34) olarak deerlendirildii gzkmektedir. Her Bakanlar
Konferans dneminde deerlendirme kriterleri bir ncekine oranlabiraz
dahaayrntl almalar gerektirmektedir. 2005 ylndaoluturulan Bologna
karnelerinde zellikle Srece ye lkelerin Bolognafaaliyet alanlarndaki
durumtespiti yaplmasnaynelik veriler deerlendirilmitir. 2007 ylnda
Londra Bakanlar Toplants'nda aklanan lke karneleri ise lkelerin
Bologna faaliyetleri konusunda yapmay planladklar almalar,
uygulamalar ve niyet beyanlarnailikin ulusal raporlar deerlendirilerek
oluturulmutur. 2009 ylnda Leuven'de aklanan lke karnelerine veri
oluturan ulusal raporlarda ise uygulama boyutundaki istatistiki veriler
dikkate alnarak notlandrmayaplmtr. rnein; Hayat Boyu renme ve
ulusal yeterlilikler erevesi balklar 2007 ylndailk kezve genel durum
tespiti olarak dikkate alnrken, 2009 ylndahayat boyu renme alannda
zellikle nceki renmelerin tannmas konusunda mevzuat
oluturulmas, yeterlilikler erevesi balnda ise yaplan somut
almalar deerlendirmeye alnmtr. Benzer ekilde ortak dereceler
bal sadece 2007 ylndallmtr.
2009 verilerine bakldndaTrkiye'nin geliimdzeyi ok olumludur.
2009 genel performansnn 2007'ye kyasla daha dk bir genel
ortalamaya sahip gzkmesi lkemizin Bologna Sreci'ndeki
almalarndabir gerileme olduu anlamnagelmeyip, yukardabelirtildii
zere kriter ve gstergelerin ayrntlandrlm olmasndan kaynaklan-
maktadr. Trkiye Bologna Sreci faaliyet alanlarnn bir ounda gzle
grlr bir ilerleme salarken, kalite gvencesinde uluslararas katlmn
Bologna Sreci'nde yksekretimkurumlarmzn yapmalar gereken
faaliyetleri takip etmek, yrtlen faaliyetler hakkndaki bilgileri tek elde
toplayarak politikalar retmek ve ayrcabu faaliyetlerde onlarayol haritasn
iaret etmek iin ilk kezYksekretimKurulu bnyesinde Mays2009'daBEK
Bilgi Formu formatnda bilgi toplanmtr. Yksekretimkurumlarndan
gelen bu raporlar esas alnarak Bologna Sreci kapsamndaki faaliyetlerin
takibi yllk olarak yaplmaktadr. Gelitirilerek devameden bu Bilgi Formu
yksekretim kurumlarmzn verileri dorultusunda durum tespiti
yaplmas ve ulusal stratejilerin gelitirilmesi iin kullanlmaktadr.
65. Bologna Faaliyet
Alanlarndaki
Trkiye Karnesi
Nedir?
T
salanmas, yksekretimkurumlarnda AKTS almalarnn ve Hayat
Boyu renme alanlarnda faaliyetlerin hzlandrmas gerektii anlal-
maktadr.
Tablo 10: YllaragreTrkiyeBolognaKarnesi
YksekretimKurulu
61
YksekretimKurulu
60
ukarda da bahsedildii zere Bologna Sreci 4 lkenin
yksekretimden sorumlu bakanlarnn bir araya gelerek
oluturduklar bir inisiyatif olarak balam, 10. ylnda 47 lkenin ye
olduu ve dnyann birok blgesinde referans olarak kullanlan kresel
bir nitelik kazanmtr. Bologna Bildirgesi'nde konan hedeflerin bir
ksmnn (rnein derece sistemleri, yeterlilikler erevesi, hayat boyu
renme gibi) sonraki Bakanlar konferanslar bildirgelerinde gelitirilerek
ve geniletilerek uygulanmas uygun bulunmutur. 10 yllk uygulama
srecinde byk oranda ye lkelerde Bologna Sreci'nin ngrd
alanlarla uyumlu sistemler balatlmtr. Ancak her faaliyet alanndaki
baar farkl tarihi, ekonomik ve sosyal yapyasahip lkelerde ayn dzeyde
olmamtr. Zira, yksekretimsistemlerinin dntrlmesi ok kolay
bir uygulamaalan deildir; lkelerin siyasi uygulamalar ve iradeleriyle de
dorudan ilgilidir. Bu noktada, zellikle yksekretimsistemlerindeki
derece yaplar 3 dzeyli sistemle (lisans, yksek lisans, doktora) uyumlu
olmayan baz lkelerde Bologna Sreci'nin getirdii 1. 2. 3. dereceli
sisteme gei aamasnda baz renciler ve retim elemanlar i
yklerinin arttn syleyerek sreten memnuniyetsizliklerini dile
getirmilerdir. Ya da baz lkelerde uygulamaya konan ve hibir ekilde
BolognaSreci'yle ilgisi olmayan birtakmfinansal uygulamalar tepkilere
neden olmutur. Ancak bunlarn hibiri Bologna Sreci'nin ngrd
faaliyet alanlarnn ve getirecei reformlarn baarsn sorgulamay
gerektirecek seviyede deildir.
Bu nedenle, yksekretim kurumlarmzn, retim eleman-
larmzn, rencilerimizin ve bu sreten etkilenecek dier paydalarn
Bologna Sreci hakknda doru bilgilenmeleri, Trk yksekretim
sisteminin kalite, yeterlilikler ve tmdnyayla uyumlu kredi sistemleri
kullanarak uluslararas dzeyde rekabet edebilirliinin arttrlmas iin ok
nemlidir.
66. Bologna
Sreci'ne Dair
Olumsuz
Alglama
Var mdr?
Y
BERGEN-2005 LONDRA-2007 LEUVEN-2009
DERECE SSTEM
kili Sistemin Uygulama Dzeyi
1 den 2'ye Gei
kili Sistemdeki renci Oran
Ulusal Yeterlilikler erevesi Uygulama Dzeyi
KALTE GVENCES
AYA ile uyumlu Ulusal Kalite Sistemi Uygulama Dzeyi
D Kalite Gvence Sistemi Gelime Dzeyi
rencilerin Katlm Dzeyi
Uluslararas Katlm Dzeyi
DPLOMA VE E T M SRELER NN DENKL
Diploma Eki Uygulama Dzeyi
Lizbon Tannma Konvansiyonu
ECTSUygulama Dzeyi
YAAM BOYU RENM
nceki renimin Tannmas
ORTAK DERECELER
Ort ak Derecelerin Oluturulmas ve Tannmas
GENEL
MKEMMEL (5) MKEMMEL (5) MKEMMEL (5)
MKEMMEL (5) MKEMMEL (5) OK Y (4)
MKEMMEL (5)
Y (3) Y (3)
Y (3) OK Y (4)
ORTA (2)
ORTA (2)
ORTA (2)
ORTA (2)
OK Y (4)
MKEMMEL (5)
MKEMMEL (5)
Y (3) OK Y (4)
OK Y (4) OK Y (4)
OK Y (4)
Y (3)
Y (3)
OK Y (4) MKEMMEL (5)
MKEMMEL (5) Y (3)
Y (3)
MKEMMEL (5)
Y (3,45) OK Y (4,13) Y (3,80)
ZAYIF (1)
63
62
ABET Accreditation Board for Engineering and Technology-USA
(Mhendislik veTeknoloji iin Akreditasyon Konseyi)
ADEK Akademik Deerlendirme ve Kalite Gelitirme Kurulu
AKTS AvrupaKredi Transfer ve Biriktirme Sistemi
AYA AvrupaYksekretimAlan
BEK BolognaEgdmKomisyonu
BFUG BolognaFollow-Up Group (Bologna zlemeGrubu)
DE DiplomaEki
DS DiplomaSupplement (Diploma Eki)
ECTS European Credit Transfer and Accumulation System(Avrupa
Kredi Transfer veBiriktirmeSistemi)
EHEA European Higher Education Area (Avrupa Yksekretim
Alan)
EI Education International Pan-European Structure
(Uluslararas EitimPan - Avrupa Yasas)
ENIC European Network of Information Centres (Avrupa Birlii
Merkezleri A)
ENQA European Association for Quality Assurance in Higher
Education (YksekretimdeAvrupa KaliteGvenceBirlii)
EQF-LLL European Qualifications Framework for Lifelong Learning
(Hayat Boyu renmeiin Avrupa Yeterlilikler erevesi)
ESG The European Standards and Guidelines for Quality
Assurance (Avrupa YksekretimAlannda KaliteGvence
lkeveStandartlar Raporu)
ESU European Students' Union (Avrupa renci Birlii)
EUA European University Association (Avrupa niversiteleri
Birlii)
EURASHE European Association of Institutions in Higher Education
(Avrupa YksekretimKurumlar Birlii)
IAU International Association of Universities (Uluslararas
niversiteler Birlii)
IKMEP nsan Kaynaklarnn Mesleki Eitim Yoluyla Gelitirilmesi
Projesi
MYK Mesleki Yeterlilik Kurumu
NARIC National Academic Recognition Information Centre (Ulusal
Akademik Tanma Merkezi)
OECD Organisation for Economic Cooperation and Development
(Ekonomik birlii veKalknma rgt)
QF-EHEA Qualifications Framework for European Higher Education
Area(Avrupa YksekretimAlan Yeterlilikler erevesi)
SEM Srekli EitimMerkezi
TYY Trkiye YksekretimYeterlilikler erevesi
AK niversiteleraras Kurul
YDEK YksekretimAkademik Deerlendirme ve Kalite Gelitirme
Komisyonu
YK YksekretimKurulu
YYK YksekretimYeterlilikler Komisyonu
Ksaltmalar
65
64
AlanazgYeterlilikler (Sectoral Qualifications):
Avrupa YksekretimAlan (AYA / EHEA: European Higher Education
Area):
Beceri (Skill):
Bilgi (Knowledge):
Dzey (Level):
Yeterliliklerin, mesleki
faaliyetler, anaekonomik fonksiyonlar, rnler, hizmet yadateknolojilere
dayal olarak gruplandrld alanlardr.
Avrupa dzeyinde yksekretim sistemlerinin farkllklarn ve
yksekretimkurumlarnn zerkliklerini koruyarak, Avrupa toplumunun
ekonomik ve sosyal ihtiyalarna uygun, ortak referans noktalarna dayal
anlalabilir, karlatrlabilir ulusal yksekretimsistemleri oluturmak,
yksekretim kurumlar arasnda ibirliini, hareketlilii ve mezunlarn
istihdamedilebilirliini arttrmak ve bu sayede yksekretimde Avrupa
boyutunu ne karmak iin Bologna Srecine dahil lkelerin Eitim
Bakanlarnn 19 Haziran 1999 tarihli ortak deklarasyonu ile balattklar
Avrupalkelerinin yksekretimyaplanmasdr.
Bilgiyi uygulayabilme, problemleri zebilme ve grevleri
tamamlayabilme yeteneidir. EQF-LLL kapsamnda beceriler, bilisel
(mantksal, sezgisel ve yaratc dnce) veya uygulamal (el becerisi ve
yntem, materyal, aragerekullanabilme) olarak tanmlanmaktadr.
Verilerin renme yoluylazmsenmesidir. Herhangi bir
alma veya aratrma alan ile ilgili gereklerin, ilkelerin, teorilerin ve
uygulamalarn btndr. EQF-LLL kapsamnda bilgi kuramsal ve/veya
uygulamal olarak tanmlanmaktadr.
Dzey tanmlayclar kullanlarak oluturulan, temel
yeterliliklere karlk gelen ve onlarn geliimini gsteren birbirini izleyen
genel yeterlilik gruplardr. Bologna Srecinde yksekretim dzeye
ayrlmtr. Birinci dzey(first cycle) 3yada4yldan oluan lisansderecesini,
ikinci dzey(second cycle) 1-2yl sreli yksek lisansderecesini ve nc
dzey (third cycle) 3-4 yldan oluan doktora derecesini tanmlamaktadr.
Ayrcabirinci dzeyin iinde yadaonunlailikilendirilmiksadnem(short
cycle) nlisans derecesi tarif edilmitir. EQF-LLL iin sekiz dzey
tanmlanmtr. lk drd, ilk ve ortaretimile ilgili olup, yksekretimle
ilgili dzeylerin ilki olan beinci dzeynlisansderecesini (BolognaSrecinde
ksa dnem), altnc dzey lisans derecesini (Bologna Srecinde birinci
dzey), yedinci dzey yksek lisans derecesini (Bologna Srecinde ikinci
dzey) ve sekizinci dzey doktora derecesini (Bologna Srecinde nc
dzey) tanmlamaktadr.
QF-EHEA iinde, bilgi ve kavrama,
bilinenlerin ve kavrananlarn uygulanmas, inisiyatif getirebilme, karar
verebilme, renmeyi renme ve iletiimbecerileri gibi genel renme
ktlarn ve EQF-LLL iinde bilgi (knowledge), beceri (skill) ve yetkinlik
(competence) gibi genel ktlar ifade eden tanmlayclardr.
renme ktlarnn baarlabilmesi
iin gerekebilecek dersler, seminerler, sunumlar, uygulamalar, zel dersler,
bilgi toplama, aratrmavb. renme aktivitelerinin niceliksel lsdr.
Bir yeterliin zel bir alandarenilmesi, yadaortak bir
ama veya neme sahip farkl alanlardan program veya yeterlilikler
gruplarnn daha byk kmeler halinde toplanmasdr. (rn. Mesleki
eitimile dahakuramsal akademik eitim)
Bilgiyi, kiisel, sosyal ve/veya metodolojik
becerileri i ve almaortamlar ile mesleki ve kiisel geliimkonusunda
kullanabilme yeteneidir. EQF-LLLkapsamndayetkinlik, sorumluluk ve
zerklik kavramlar ile tanmlanr.
DzeyTanmlayclar (Level Descriptors):
alma(i) Yk(StudyWorkload):
Profil (Profile):
Yetkinlik (Competence):
Ksa Szlk
YksekretimKurulu
67
66
ERASMUSMUNDUS
TEMPUS(niversite almalar iin TransAvrupaHareketlilik Plan)
ECTS(AvrupaKredi Transfer ve Biriktirme Sistemi)
DS(DiplomaEki)
EQF (Hayat Boyu renme iin AvrupaYeterlilikler erevesi)
ECVET (Mesleki Eitimve retimde Kredi Transfer Sistemi)
EUROPASS
http://ec.europa.eu/education/external-relation-
programmes/doc72_en.htm
http://ec.europa.eu/tempus
http://ec.europa.eu/education/lifelong-learning-policy/doc48_en.htm
http://ec.europa.eu/education/lifelong-learning-
policy/doc1239_en.htm
AvrupaKomisyonu Eitimve Kltr Genel Direktrl
Eitimve retimde Avrupabirlii ve Stratejisi
BolognaSreci - Yksekretim
KopenhagSreci - Mesleki Eitimve retim
ENIC(AvrupaBirlii Merkezleri A)
NARIC(Ulusal Akademik TanmaMerkezi) TanmaAlar
PLOTEUS(AvrupaGenelinde EitimOlanaklar Portal)
EURAXESS(AvrupaAratrmac Hareketlilik Portal)
ERASMUS
http://ec.europa.eu/dgs/education_culture/index_en.htm
http://ec.europa.eu/education/higher-education/doc1290_en.htm
http://www.ond.vlaanderen.be/hogeronderwijs/Bologna/
http://ec.europa.eu/education/vocational-education/doc1143_en.htm
http://www.enic-naric.net
http://ec.europa.eu/ploteus
http://ec.europa.eu/euraxess
http://ec.europa.eu/education/lifelong-learning-
programme/doc80_en.htm
Bilgi Kaynaklar
69
68
lgili Kurumlar
EURASHE
(AvrupaYksekretimKurumlar Birlii)
ESU
(Avruparenci Birlii)
EI
(Uluslararas EitimPan AvrupaYaps)
(Avrupa Dnyas Konfederasyonu)
http://www.eurashe.eu
http://www.esib.org
http://www.ei-ie.org
http://www.businesseurope.eu
BUSINESSEUROPE
AvrupaKomisyonu
AvrupaKonseyi
UNESCO-CEPES
(UNESCO AvrupaYksekretimMerkezi)

ENQA
(Yksekretimde AvrupaKalite Gvence Birlii)
EUA
(Avrupaniversiteleri Birlii)
http://ec.europa.eu/education
http://www.coe.int
http://www.cepes.ro
http://www.enqa.eu
http://www.eua.be
ENQA
CEPES
71 70
TRKYE
YKSEKRETM
YETERLLKLER
EREVES
(TYY)
TYY
DZEY
BLG
- Kuramsal
- Uygulamal
BECER
- Kavramsal/Bilisel
- Uygulamal
YETKNLK
Bamszalabilmeve
SorumlulukAlabilme
Yetkinlii
renmeYetkinlii letiimveSosyal Yetkinlik AlanazgYetkinlik
5
NLSANS
_____
EQF-LLL:
5. Dzey
_____
QF-EHEA:
KsaDzey
Alannda edindii temel
dzeydeki kuramsal ve
uygulamal bilgileri ayn
alanda bir ileri eitim
dzeyi nde veya ayn
dzeydeki bir alanda
kullanabilme becerileri
kazanma.
dzeydeki bilgi vebecerileri
kullanarak, verileri yorum-
layabilme ve deerlendi-
rebilme, sorunlar tanmla-
yabilme, analiz edebilme,
kantlaradayal zmne-
rileri gelitirebilme.
Alan ile ilgili temel
dzeydeki bir al-
may bamsz olarak
yrtebilme.
Alan ile ilgili uygula-
malardakarlalanve
ngrlemeyen kar-
mak sorunlar z-
mek iin ekip yesi
olarak sorumluluk ala-
bilme.
Sorumluluu altn-da
alanlarn bir proje
erevesinde geliim-
lerine ynelik etkin-
likleri yrtebilme.
dzeydekibilgi vebecerileri
eletirel bir yaklamla
deerlendirebilme, -
renme gereksinimlerini be-
lirleyebilme ve karlaya-
bilme.
renimini ayn alandabir
ileri eitim dzeyine veya
ayn dzeydeki bir meslee
ynlendirebilme.
Yaamboyu renme
bilinci kazanmolma.
Alan ile ilgili konularda sahip
olduu temel bilgi vebeceriler
dzeyinde dncelerini yazl
ve szl iletiim yoluyla
aktarabilme.
Alan ile ilgili konularda
dncelerini ve sorunlara
ilikin zmnerilerini uzman
olan ve olmayan kiilerle
paylaabilme.
Bir yabanc dili enazAvrupaDil
Portfy A2 Genel Dzeyi'nde
kullanarak alanndaki bilgileri
izleyebilme ve meslektalar ile
iletiimkurabilme.
Alannn gerektirdii en az
Avrupa Bilgisayar Kullanma
Lisans Temel Dzeyinde
bilgisayar yazlm ile birlikte
biliimveiletiimteknolojilerini
kullanabilme.
Alan ile ilgili verilerin
toplanmas, uygulanmas ve
sonularnn duyurulmas
aamalarnda toplumsal,
bilimsel, kltrel ve etik
deerleresahipolma.
Sosyal haklarn evren-
sellii, sosyal adalet, kalite
ve kltrel deerler ile
evre koruma, i sal ve
gvenlii konularnda
yeterli bilincesahipolma.
Trkiye Yksekretim nlisansYeterlilikleri (TYY5. Dzey)
Ortaretim dze-
yi nde kazan l an
yeterliliklere dayal
olarakalanndaki gn-
cel bilgileri ierenders
kitaplar, uygulama
aragereleri vedier
kaynaklarla destekle-
nen temel dzeydeki
kuramsal ve uygula-
mal bilgilere sahip
olma.
EK1
73 72
TYY
DZEY
BLG
- Kuramsal
- Uygulamal
BECER
- Kavramsal/Bilisel
- Uygulamal
YETKNLK
Bamszalabilmeve
SorumlulukAlabilme
Yetkinlii
Trkiye Yksekgretim LisansYeterlilikleri (TYY6. Dzey)
6
LSANS
_____
EQF-LLL:
6. Dzey
_____
QF-EHEA:
1. Dzey
Alannda edindii ileri
dzeydeki kuramsal ve
uygulamal bilgileri kulla-
nabilme.
dzeydeki bilgi ve becerileri
kullanarak verileri yorum-
layabilme ve deerlendire-
bilme, sorunlar tanmlaya-
bilme, analiz edebilme,
aratrmalara ve kantlara
dayal zmnerileri geliti-
rebilme.
Alan ile ilgili ileri
dzeydeki bir almay
bamsz olarak yr-
tebilme.
malarda karlalan ve
ngrlemeyen kar-
mak sorunlar zmek
iin bireysel ve ekip
yesi olaraksorumluluk
alabilme.
Sorumluluu altnda
alanlarn bir proje
erevesinde geliim-
lerine ynelik etkin-
likleri planlayabilme ve
ynetebilme.
dzeydeki bilgi ve becerileri
eletirel bir yaklamladeer-
lendirebilme.
renme gereksinimlerini
belirleyebilme ve ren-
mesini ynlendirebilme.
Yaamboyu renmeye
ilikin olumlu tutum geliti-
rebilme.
Alan ileilgili konulardailgili kii
ve kurumlar bilgilendirebilme;
dncelerini ve sorunlara ilikin
zmnerilerini yazl ve szl
olarakaktarabilme.
dncelerini ve sorunlara ilikin
zm nerilerini nicel ve nitel
verilerle destekleyerek uzman
olan ve olmayan kiilerle
paylaabilme.
Toplumsal sorumluluk bilinci ile
yaad sosyal evreiinprojeve
etkinlikler dzenleyebilme ve
bunlar uygulayabilme.
Portfy B1 Genel Dzeyi'nde
kullanarak alanndaki bilgileri
izleyebilme ve meslektalar ile
iletiimkurabilme.
Alannn gerektirdii en az
Avrupa Bilgisayar Kullanma
Lisans leri Dzeyindebilgisayar
yazlm ile birlikte biliim ve
iletiim teknolojilerini kulla-
nabilme.
toplanmas, yorumlanmas,
uygulanmas ve sonular-
nn duyurulmas aamala-
rnda toplumsal, bilimsel,
kltrel ve etik deerlere
uygunhareket etme.
Sosyal haklarn evren-
sellii, sosyal adalet, kalite
kltr ve kltrel deer-
lerin korunmas ile evre
koruma, i sal ve
gvenlii konularnda
yeterli bilincesahipolma.
Alanndaki gncel
bilgileri ieren ders
kitaplar, uygulama
ara-gereleri vedier
kaynakl arl a des-
teklenen ileri dzey-
deki kuramsal ve uy-
gulamal bilgilere
sahipolma.
EK2
75 74
TYY
DZEY
BLG
- Kuramsal
- Uygulamal
BECER
- Kavramsal/Bilisel
- Uygulamal
YETKNLK
Bamszalabilmeve
SorumlulukAlabilme
Yetkinlii
Alannda edindii uz-
manlkdzeyindeki kuram-
sal ve uygulamal bilgileri
kullanabilme.
Alannda edindii bilgileri
farkl disiplin alanlarndan
gelen bilgilerle btn-
letirerek yorumlayabilme
ve yeni bilgiler olu-
turabilme,
Alan ile ilgili karlalan
sorunlar aratrmayntem-
lerini kullanarak zm-
leyebilme.
Alan ile ilgili uzman-
lkgerektirenbiral-
may bamsz olarak
yrtebilme.
malardakarlalanve
ngrlemeyen kar-
mak sorunlarn -
zmiinyeni stratejik
yaklamlar geliti-
rebilme ve sorumluluk
alarak zm rete-
bilme.
Alan ile ilgili sorun-
larn zmlenmesini
gerektiren ortamlarda
liderlikyapabilme.
Alannda edindii uzman-
lk dzeyindeki bilgi ve
becerileri eletirel bir
yakl a ml a deerl en-
direbilme ve renmesini
ynlendirebilme.
Alanndaki gncel gelimeleri
ve kendi almalarn, nicel ve
nitel veriler ile destekleyerek
alanndaki ve alan dndaki
gruplara, yazl, szl ve grsel
ol arak si steml i bi i mde
aktarabilme.
Sosyal ilikileri ve bu ilikileri
ynlendiren normlar eletirel
bir bak asyla incele-
meyebilme, gelitirebilme ve
gerektiinde deitirmek zere
hareketegeebilme.
Portfy B2 Genel Dzeyi'nde
kullanarakszlveyazl iletiim
kurabilme.
Alannn gerektirdii dzeyde
bilgisayar yazlm ile birlikte
biliimveiletiimteknolojilerini
ileri dzeydekullanabilme.
toplanmas, yorumlanmas,
uygulanmas ve duyu-
rulmas aamalarnda
toplumsal, bilimsel, kltrel
ve etik deerleri gzeterek
denetleyebilme ve bu
deerleri retebilme.
strateji, politika ve uygu-
lama planlar gelitirebilme
ve elde edilen sonular,
kalite sreleri ere-
vesindedeerlendirebilme.
Alannda zmsedikleri
bilgiyi, problem zme
ve/veya uygulama bece-
rilerini, disiplinleraras al-
malardakullanabilme.
Lisans dzeyi yeter-
liliklerine dayal ola-
rak, ayn veya farkl
bir alanda bilgilerini
uzmanlk dzeyinde
gelitirebilme ve
derinletirebilme.
Alannn ilikili
olduu disiplinler
aras etki l ei mi
kavrayabilme.
Trkiye Yksekretim Yksek LisansYeterlilikleri (TYY7. Dzey)
7
YKSEK
LSANS
_____
EQF-LLL:
7. Dzey
_____
QF-EHEA:
2. Dzey
EK3
77 76
TYY
DZEY
BLG
- Kuramsal
- Uygulamal
BECER
- Kavramsal/Bilisel
- Uygulamal
YETKNLK
Bamszalabilmeve
SorumlulukAlabilme
Yetkinlii
8
DOKTORA
_____
EQF-LLL:
8. Dzey
_____
QF-EHEA:
3. Dzey
Alanndaki yeni bilgileri
sistematik bir yaklamla
deerlendirebilme ve
kullanabilme.
Alanna yenilik getiren,
yeni bir dnce, yntem,
tasarm ve/veya uygulama
gelitirebilme ya da bilinen
bir dnce, yntem,
tasarmve/veyauygulamay
farkl bir alana uygula-
yabilme, zgn bir konuyu
aratrabilme, kavra-
yabilme, tasarlayabilme,
uyarlayabilme ve uygula-
yabilme.
Yeni ve karmak dn-
celerin eletirel analizini,
sentezini ve deerlen-
dirmesini yapabilme.
Alan ile ilgili almalarda
aratrma yntemlerini
kullanabilmede st dzey
beceriler kazanmolma.
Alannayenilik getiren,
yeni bi r dnce,
yntem, tasarmve/veya
uygulama gelitiren ya
da bilinen bir dnce,
yntem, tasarmve/veya
uygulamay farkl bir
alana uygulayan zgn
bir almay bamsz
olarak gerekletirerek
alanndaki ilerlemeye
katkdabulanabilme.
Alan ile ilgili en az bir
bilimsel makaleyi ulusal
ve/ veya uluslararas
hakemli dergilerde
yaynlayarak ve/ veya
zgnbiryaptreterek
ya da yorumlayarak
alanndaki bilginin
snrlarn genilete-
bilme.
zgn ve disiplinler
aras sorunlarn zm-
lenmesini gerektiren
ortamlarda liderlik
yapabilme.
Yaratc veeletirel dn-
me, sorun zme ve karar
verme gibi st dzey
zihinsel srelerikullanarak
alan ile ilgili yeni dnce
veyntemler gelitirebilme.
Sosyal ilikileri ve bu ilikileri
ynlendiren normlar eletirel
bir bak asylainceleyebilme,
gelitirebilme ve gerektiinde
deitirmeye ynelik eylemleri
ynetebilme.
Uzman kiiler ile alanndaki
konularn tartlmasndazgn
grlerini savunabilme ve
alanndaki yetkinliini gsteren
etkili bir iletiimkurabilme.
Portfy C1 Genel Dzeyi'nde
kullanarak ileri dzeyde yazl,
szl ve grsel iletiim
kurabilmevetartabilme.
Alanndaki bilimsel, tek-
nolojik, sosyal veyakltrel
ilerlemeleri tantarak,
yaad toplumun bilgi
toplumu olma ve bunu
srdrebilme srecine
katkdabulunabilme.
Alan ile ilgili karlalan
sorunlarn zmnde
stratejik karar verme
srelerini kullanarak
ilevsel etkileimkurabilme.
karlalan toplumsal,
bilimsel, kltrel ve etik
sorunlarn zmne
katkda bulunabilme ve bu
deerl eri n gel i i mi ni
destekleyebilme.
Yksek l i sans
yeterliliklerine dayal
olarak alanndaki
gncel veileri dzey-
deki bilgileri zgn
dnce ve/ veya
aratrmaileuzman-
lkdzeyindegeliti-
rebilme, derinle-
tirebilme ve alanna
yenilik getirecek
zgn tanmlara
ulaabilme.
Alannn ilikili
olduu disiplinler
aras etki l ei mi
kavrayabilme; yeni ve
karmak fikirleri
analiz, sentez ve
deerlendirmede
uzmanlk gerektiren
bilgileri kullanarak
zgn sonulara
ulaabilme.
Trkiye YksekretimDoktora Yeterlilikleri (TYY8. Dzey)
EK4
79 78
EK5
rnekBir Dersinrenmektlarnn Belirlenmesi
DersinAd: Ynetimve Organizasyon
AKTSKredisi: 4
Dersinerii:
Ynetim, yneticilik kavramlar, ynetim sreci dngs, ynetim
dncesinin evrimi, planlama, rgtleme, liderlik ve uyumlatrma,
denetleme, dzeltme ilevleri; retim ve hizmet firmalarnda
uygulanmas.
DersinAmalar:
1. Temel ynetimrolleri ve ilevlerini, ynetimsreleri dngs ve
ynetimdncesinin evrimini aktarmak,
2. Planlama ilevinin ynetim ilevleri ierisindeki roln rnekler
zerinde tanmlamak ve tartmak,
3. rgtleme ilevinin ynetim ilevleri ierisindeki roln rnekler
zerinde tanmlamak ve tartmak,
4. Liderlik ve uyumlatrmailevinin ynetimilevleri ierisindeki roln
rnekler zerinde tanmlamak ve tartmak,
5. Denetleme ve dzeltme faaliyetlerini rnekler zerinde tanmlamak ve
tartmak.
Dersinrenmektlar:
Bu dersi baaran renciler:
1. rgtlerin ynetimilevlerini ayrntl olarak tanmlar.
2. Ynetimve yneticilik kavramlarn, ynetimsrelerini tanmlar.
3. Ynetimdncesinin tarihsel geliimi ve gnmz yaklamlarn
karlatrr.
4. Kaynaklarn etkin ve etkili kullanmnn planlama, irket misyon, vizyon
ve i planlarnn oluturulmaaamalarn aklayabilir,
5. Belirsiz i evrelerinde oluturulan i planlarna bal olarak, karar
verme admlarn belirleyebilir,
6. Kaynaklarn rgt hedeflerine ulamak iin blmlere, ilere,
srelere ayrmnn temelinde yatan unsurlar aklayabilir,
7. rgt yapsn ekillendiren unsurlar, yaplarn tiplerini ve zelliklerini
belirleyebilir,
8. Yneticilerin, rgt alanlarn motive etme ve ynlendirme
yetkinliklerine ilikin temel kavramsal yaklamlar anlayabilir,
karlatrabilir ve rgt ii uyumazlklar zebilir,
9. rgt hedeflerinin gerekleip gereklemediini lebilir,
gerekleme dzeyini deerlendirebilir ve dzeltici faaliyet admlarn
belirleyebilir.
81 80
EK6
83 82
84 85
ISCED97EitimveretimTemel Alanlar
EK7

Bologna Süreci 2010

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bologna Süreci 2010

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

YksekretimKurulu

Haziran 2010, Ankara

12. Bologna Sreci

vrupaBlgesi'nde bir bakalkeden

renci katlm, rencilerin yksekretimynetimine katlmas

Temel eitim bata olmak zere eitimin tm kademelerinde

62. Bologna Egdm

You might also like