Domesday Kitab: Sra D Bir Aratrma

Normandiya (Fransa) dk William, 1066da ngiltereyi fethetti. 19 yl sonra,

fethettii bu yeni blge hakknda bir aratrma yaplmasn emretti. Bu
aratrmalarn derlemesi Domesday Kitab olarak adlandrld. Peki bu kitap
neden hl ngilterenin en nemli tarihsel kayddr?
WILLIAM, Eyll 1066da ngilterenin Hastings yaknlarnda karaya kt. 14 Ekimde
ngiltere kral Haroldn ordusunu Hastingsde bozguna uratt ve kral ldrd. Daha
sonra Fatih olarak tannacak olan William, 1066 ylnn Noelinde Londradaki
Westminster Abbey kilisesinde ta giydi. Peki ngiliz halknn, bu yeni kralla ilikisi nasl
olacakt?
ok Byk Bir Aratrma
Kral I. William lkenin kuzeyini ykp yok etti ve lkenin ok byk bir blmnde
nfusu azaltt. Eskiden Oxford niversitesinde retmenlere eitmenlik yapan Trevor
Rowley yle diyor: O dnemin olduka barbar grlerine ramen, Kuzeyin
yamalanmas (1068-1070) vahet olarak kabul edilmelidir. Williamn ynetimi
srasnda srekli ayaklanmalar kyordu. William ve yaklak 10.000 askerden oluan
ordusu, neredeyse 2.000.000 kiiden oluan dman bir kitlenin ortasnda yayordu.
Sonunda Normandiya halk lke apnda savunma amal 500den fazla kule ina etti;
hatta bu kulelerden en mehuru Londra Kulesidir.
ngiltereyi fethetmesinden 19 yl sonra Aralk 1085te William, saray grevlileriyle
Gloucesterda buluup onlarla be gn geirdi; bu sre iinde Londra ve Winchester
hari lkenin tmnde bir aratrma yaplmasn planlad. Ertesi yln banda,
kontluklarn temsilcilerine sorular sorup bilgi almak ve lkenin servetini hesaplamak iin
ayn anda yedi farkl blgeye kraliyet grevlileri gnderdi.
Kral, ordusu iin para toplamalyd. Ayrca arazi mlkiyetleriyle ilgili anlamazlklar
zmesi gerekiyordu. Bunlar baarmas Normandiya ve Fransann dier blgelerinden
gelenlerin ngiltereye yerlemesini garanti altna alacakt; bylece Normanlarn
stnl korunacakt.
Domesday: Kyamet Gn
Kral William ngilizler zerinde stnlk saladktan ksa bir sre sonra da ngiliz
soylularna ait topraklar Norman baronlarna verdi. Williamn ngiltereyle ilgili yaptrd
aratrma unu gsterdi: Topraklarn deeri asndan bakldnda, lkenin yars
yaklak 200 adamn elindeydi ve onlardan sadece 2si ngilizdi. Topra baka bir
kiracdan kiralayan yaklak 6.000 ngilizin birounun, 1066 ylndan nce yasal olarak
sahip olduklar topraklarda yaamaya devam etmesi iin para demekten baka
alternatifi yoktu; yoksullar ve mallarna el konulmu olanlar ise idare edebilecekleri kadar
idare ettiler.
Bu aratrma Normanlarn mallar ele geirmesini yasallatrd. Ayrca vergi iin
topraklarn ve kiraclarn oturduu evlerin, ayn zamanda aalk ve ayrlk arazilerin
deeri yeniden belirlendi. Hatta inek, kz ve domuz gibi hayvanlar bile tek tek saylarak
aratrmaya dahil edildi. Normanlarn basks altndaki ngilizler aratrmann sonularna
kar kamayacaklarn bildiklerinden sonular endieyle beklediler. Onlar bu byk
aratrmay Hkm Gn veya Kyamet Gnne benzettiler. Bu nedenle daha sonra
bu kaytlara kyamet gn anlamna gelen Domesday Kitab ad verildi.
Domesday Kitab iki ciltten oluuyordu ve Latince olarak parmen zerine yazlmt.
Byk Domesday, boyutlar byk olan 413 sayfadan, Kk Domesday de daha kk
olan 475 sayfadan oluuyordu.
*
William 1087 ylnda ldnde almalar yarm kald.
Peki btn bu aratrmalar bir ylda nasl yaplmt?
Normanlar ngilizlerin idari yapsn miras almt; hem mali kaytlar ve vergi kaytlar
hem de toprak sahipleri ve kiraclarla ilgili baz bilgiler zaten hazrd. Normanlar bu
bilgileri kullanarak, her kontlua bir kamu soruturmas yapmak zere grevliler gnderip
yeni vergi deerlendirmeleri yapt.
Bugn Domesday Kitab
Ortaada kraliyet ailesi gittii yerlere ou zaman Domesday Kitabn da gtrd.
Kitap ilk bata zellikle arazi mlkiyetiyle ilgili sorunlar zmek iin kullanld; fakat daha
sonra 18. yzylda tannm ngiliz hukuku Sir William Blackstone, baz kiraclarn oy
verme hakk olup olmadn belirlemek iin de bu kitaba deindi. Kitap birok farkl yerde
muhafaza edildi, ancak imdi ngiliz Ulusal Arivlerinde korunmaktadr.
Kitap 900. yldnmnde, yani 1986 ylnda be cilt olarak yeniden ciltlendi.
Gnmzde bilginler ve tarihiler, metnin gzden geirilmi ngilizce bir evirisini elde
edebilirler. BBC bu kitab ulusal arivlerdeki temel bir belge olarak adlandrd ve bir
topran kime ait olduunu kantlamak iin hl geerli bir belge olduunu syledi.
Domesday Kitab 1958de eski bir kasabann pazar kurma hakkn dorulamak iin de
kullanld.
Arkeologlar ngilizlerin ve Normanlarn ortaadaki yerleim yerlerini tespit etmek iin
hl Domesday Kitabna bavuruyor. Bu deerli kitap, ngiliz ulusunda yaanan
gelimeler hakknda esiz bir bilgi kayna olmaya devam ediyor.
[Dipnot]
Byk Domesday vergiye tabi mallarn ksaltlm bir listesini ieriyordu; fakat Kk
Domesday ksaltlmamt ve byk cilde eklenmemiti.
[Sayfa 23teki ereve/resim]
WILLIAMIN FETH
William, papaya bir teklifte bulunarak yapt fethi din uruna yaplan bir fetih olarak ilan
etmesini istedi; bunun karlnda papann yoldan sapm ngiliz kilisesi zerindeki
gcn artracana sz verdi. Papa bu teklifi hemen kabul etti. Profesr David
C. Douglasa gre bu strateji William iin diplomatik bir zaferle sonuland. Baka
tannm bir tarihi olan George M. Trevelyan ngilterenin tarihiyle ilgili kitabnda u
sonuca varyor: Williamn papa tarafndan kutsanmas ve papalk bayra altnda
hareket etmesi normalde silahl bir soygun gibi grnebilecek bir giriimin, din uruna
yaplan bir sava gibi grnmesini salad (History of England).
[Tantm notu]
Bridgeman Sanat Ktphanesi
[Sayfa 22deki harita]
(Ayrntl bilgi iin ltfen yayna bakn)
NGLTERE
LONDRA
Hastings
Man Denizi
NORMANDYA
[Sayfa 22deki resim tantm notu]
Kitap: Mary Evans/Ulusal Arivler, Londra, ngiltere