GELİŞİM VE ÖĞRENME

 "Bireyler bazı dönemlerde ve yaşlarda belli türden davranışları öğrenmeye karşı daha
duyarlıdırlar". Hangisinin tanımıdır?
 Gelişimin kritik dönemleri

 Organizmanın yaptığı bir davranışın arkasından olumlu uyarıcı verilerek yapılan

koşullanmaya ne ad verilmektedir?
 Operant koşullanma

 İçgüdüye örnek :
 İpekböceğinin koza yapması

 "Gelişimde bir alanın hızlandığı bir dönemde bir diğer gelişim alanı duraklayabilir".
Hangi gelişim ilkesini açıklamaktadır?
 Gelişim nöbetleşedir.

 Yetişkinlik dönemi gelişim görevleri:

 Ekonomik bir yaşam standartı kurma ve sürdürme

 "Tenis oynamayı bilen bîr kişi badmington oynamasını çabucak öğrenebilir"

ifadesi neyi açıklar?
 Olumlu transfer

 öğrenmeye örnek :Yalan söyleme ,Bisiklete binme,Kopya çekme ,Öğretmenden

korkma

 Erikson'un "temel güvene karşı güvensizlik" dönemi, Freud'un hangi gelişim

dönemine karşılık gelir:
 Oral

 Geştalt psikolojisine göre, duyu organlarına gelen uyarıcıların örgütlenerek duyusal

kayıta aktarılmasını sağlayan algı kuralları :Benzerlik , Yakınlık , Süreklilik , Tamamlama

 Piaget'in "Soyut İşlemler Dönemi"nin özellikleri :

 Ben merkezci düşünce

 Belli bir işin nasıl yapıldığı ile ilgili bilgi ve becerilerin yer aldığı bellek :
 İşlemsel bellek
 Bir öğrencinin derse sürekli hazırlıklı gelmesini sağlayan pekiştirme tarifesi :
 Değişken aralıklı pekiştirme

 Bireyin yeni durumlar, olaylar, nesneler, bilgiler karşısında yaşamış olduğu

bilişsel karışıklığa özümleme ve şema yoluyla gidermeye çatışması
süreci :
 Şema

 Kohlberg'İn "Ahlaki Gelişim Dönemleri":

 Dışsal kurallara bağlılık dönemi

 Öğrenmeyi etkileyen öğrenme yöntemiyle ilgili etmenler:

 Konunun yapısı

 Freud'a göre "gerçeklik" ilkesine göre çalışan kişilik öğesi :

 Ego

 Gelişim psikolojisinin kapsamına giren:

Kritik dönem

 öğretmenin öğrencilere ceza yerine kullanabileceği yollar:

İstenmeyen davranışı bıktırıncaya kadar yaptırmak,İstenmeyen davranışa neden olan
ortamı değiştirmek,
İstenmeyen davranışı görmezden gelip istenen davranış görüldüğünde pekiştirme,
İstenmeyen davranışın söndürülmesi

 "Organizmanın göstermiş olduğu bir davranışı pekiştirerek tekrar gösterilme ihtimalinin

arttırılması kavramını’’ açıklayan :
Operant şartlanm

 12 aylık bir bebeğin yürümeyi öğrenmesi ne ile açıklanır?

"gelişimin kritik dönemi" ile açıklanır

 "olgunlaşma" kavramının tanımı :

 Organların kendinden beklenen fonksiyonları yerine getirebilecek düzeye gelmesidir

 "Bisiklete binmeyi öğrenecek olan bir çocuğun kaslarının yeterince olgunlaşması ve

bisiklete binme konusunda bazı ön bilgilere sahip olması" aşağıdakilerden hangisine örnek
olarak verilebilir?
 Hazırbulunuşluk
 Pekiştireçlerle ilgili olarak aşağıda verilen ifadelerden hangisi doğru değildir?
 Pekİştireçlerin değeri her öğrenci için aynıdır

 Bilgi işleme kuramına göre bilgiyi işlemenin ilk basamağı aşağıdakilerden hangisidir?
 Duyusal kayıt

 Kohlberg'e göre doğru davranış, sosyal düzene uygun olarak kişinin görevini yerine
getirmesidir" ifadesini kapsadığı nedir :
Kanun ve düzen eğilimi

 ’’Bir öğretmenin sınıfta uygun davranışlar gösteren bir öğrencisini pekiştirmesi, diğer
öğrencileri de etkilemesi ne ile açıklanır?Modelden öğrenme

 "Okulda her 45 dakikadan sonra 15 dakika teneffüs verilmesi' neye örnektir verilebilir?
Sabit aralıklı pekiştirme

 Bilişsel gelişimi etkileyen faktörler:

Olgunlaşma,
Dengelenme ,
Kültürel aktarım,
Yaşantı

 "Bireyin yapmayı çok istediği etkinliklerle yapmayı daha az istediği etkinlikleri

pekiştirme" hangi kavramı ifade eder ?
Premack ilkesi

 Organizmanın bir uyarıcıya gösterdiği tepkiyi bir başka uyarıcıya göstermemesinin

sağlanması, ne ile ifade edilir?
 Ayırt etme

 Aşağıdakilerden hangisi öğrenmenin özelliklerden biri değildir?

 Davranıştaki değişmenin yaşantı kazanma sonucunda olması ,
 Davranıştaki değişmenin nispeten kalıcı olması ,
 Davranışta gözlenebilir bir değişme olması ,
 Davranıştaki değişmenin yorgunluk, hastalık,
 ilaç alma gibi etkenlerle geçici bir biçimde meydana gelmemesi

 reflekse örnek :
  Nefes alma ,
 Emme ,
 Yakalama ,
 Göz kırpma

 Hangi dönemde fiziksel gelişim en hızlı gerçekleşmektedir?

 Bebeklik dönemi

 Freud'un Psikoseksüel Gelişim Kuramına göre, çocuğun cinsiyetle ilgili konulardan

hoşlanmadığı ve kendini oyuna verdiği dönem :
 Gizil donem

 Temsilcileri arasında Maslow ve Rogers'ın bulunduğu ve kişisel algı ve değerlerin

davranışların belirlenmesinde önemli olduğunu vurgulayan yaklaşım

 Bilincinde olmadığımız ama dikkatin zorlanmasıyla bilince çıkabilen yaşantılar nerede

bulunmaktadır?
 Bilinç altı

 Kalıtımın etkisi Fiziksel özelliklerde en fazladır

 " Orta Çocukluk (6-12yaş)" döneminin gelişim görevleri:

Yaşıtlarıyla geçinmeyi öğrenme

 Vücudun sadece boy, kilo ve hacim olarak artması hangi kavramı tanımlar?
Büyüme

 Klasik koşullanma :
Organizmada hiçbir tepkiye yol açmayan uyarıcı,nötr uyarıcıdır
Şartsız tepki doğal bir davranıştır ,
Pekiştirme şartsız uyarıcının tekrar verilmesidir
Şartsız uyarıcı ile şartsız tepki arasında doğal bir bağ vardır

 Gelişim psikolojisi, bireylerin yaşam boyunca geçirdiği bedensel, zihinsel, duygusal,

sosyal değişimleri açıklamaya çalışır

 Gelişimle ilgili teme kavramlar :

Büyüme,
Gelişme,
 Olgunlaşma ,
Hazır bulunuşluk,
Gelişimin Kritik Dönemleri

 Büyüme:
Bedenin sadece boy, kilo ve hacim olarak artmasıdır.
Büyüme, vücudun değişik organlarında değişik hızlarda gerçekleşir.

 Gelişme:
Organizmanın büyüme, olgunlaşma ve öğrenmenin etkileşimiyle sürekli olarak ilerleme
kaydeden değişmesidir.
Gelişim ise organizmanın döllenmeden başlayarak bedensel, zihinsel, dil, duygusal,
sosyal yönden, belli koşulları olan en son aşamasına ulaşıncaya kadar sürekli ilerleme
kaydeden değişimidir.
Gelişmeyi ürün olarak ele aldığımızda gelişimi bu ürünün süreç yönü olarak
tanımlayabiliriz.

 Olgunlaşma:
Vücut organlarının kendilerinden beklenen fonksiyonu yerine getirebilecek düzeye
gelmesi için, kalıtımın etkisiyle geçirdiği biyolojik bir değişmedir.
Öğrenme yaşantılarından bağımsız olarak, Örneğin, parmak kasları yeterince
gelişmemiş bir çocuk makasla kağıdı düzgün bir şekilde kesemez.

 Hazır bulunuşluk:
Bireyin olgunlaşma ve öğrenme sonucu belli davranışları yapmaya hazır hale
gelmesidir.
Bireyin sadece olgunlaşma düzeyini değil, aynı zamanda, bireyin önceki öğrenmelerini,
ilgilerini, tutumlarını, güdülenmişlik düzeyini, yeteneklerini, genel sağlık durumunu da
kapsar.
Örnek:Resim çizmeyi öğrenecek olan bir çocuğun kalem tutabilmesi için kaslarının
olgunlaşmasının yanısıra resime karşı ilgisinin olması

 Gelişimin Kritik Dönemleri

 insanlar, bazı gelişim dönemlerinde ve yaşlarda çevre etkilerine karşı daha
duyarlıdırlar
çevrede düzenlenen öğrenme yaşantılarını diğer dönemlerden daha hızla
kazanabilecekleri dönemlere "kritik gelişim dönemleri" adı verilir.
 Örneğin, çocukların başkalarıyla yakın ilişkiler kurabilmeleri için, bebeklere yakın ve
sıcak davranılmalıdır.
 Bebeklik döneminde yakın bir İlgi göremeyen çocukların okul yıllarında kişilerarası
sağlıklı ilişkiler geliştirme yeteneği zayıflayabilir.
 Gelişimle ilgili temel ilkeler :
 Gelişim, kalıtım ve çevre etkileşiminin bir ürünüdür.
 Gelişim süreklidir ve belli aşamalarda gerçekleşir.
 Gelişim nöbetleşe devam eder.
 Gelişim baştan ayağa, İçten dışa doğrudur.
 Gelişim genelden özele doğrudur.
 Gelişimde kritik dönemler vardır:
 Gelişim bir bütündür.
 Gelişimde bireysel farklılıklar vardır.

 Gelişim görevi:
 Kişinin içinde bulunduğu yaşam döneminde başarması gereken görevleri, kazanması
gereken bazı özellikleri, geliştirmesi gereken bazı davranışları ifade eder.

 GELİŞİM GÖREVLERİ kavramını geliştiren Havighurst, gelişim görevini şöyle

tanımlamıştır:
"Bireyin yaşamındaki belli bir dönemde ortaya çıkan, başarıyla elde edildiğinde daha
sonraki görevlerde basan ve mutluluğa yol açan, başarılamadığı durumlarda ise kişide
mutsuzluğa, toplumun hoş görmemesine, daha sonraki görevlerde zorluklara yol açan
görevlerdir".

 Gelişim görevlerini etkileyen üç temel faktör vardır :

 Fiziksel olgunlaşma
 Toplumsal beklenti ve talepler
 Kişisel değerler ve beklentiler

 Yaşam Dönemleri ve Gelişim Görevleri Havighurst'un çeşitli yaşam dönemleri için

belirlediği gelişim görevleri

 Bebeklik ve İlk Çocukluk (0 - 6 yaş) özellikleri :

Yürümeyi öğrenme.
Katı yiyecekleri yemeyi öğrenme.
Konuşmayı öğrenme.
Tuvalet eğitimi yoluyla dışkı kontrolünü kazanma.
Cinsiyet farklılıklarını öğrenme.
Sosyal ve fiziksel gerçekliği tanımlamak için kavramlar oluşturma ve dili öğrenme.
Okumaya hazır hale gelme.
Doğru ile yanlışı ayırma ve vicdan gelişimine başlama.

 Orta Çocukluk (6-12 yaş) (İkinci Çocukluk) özellikleri :

 Gündelik oyunlar için gerekli fiziksel becerileri öğrenme.
Büyüyen bir organizma olarak kendine karşı yararlı bir tutum oluşturma.
Yaşıtlarıyla geçinmeyi öğrenme.
Uygun erkeksi ve kadınsı sosyal rolü öğrenme.
Okuma, yazma ve hesap ile ilgili temel becerileri geliştirme.
Gündelik yaşam için gerekli kavramları geliştirme.
Vicdan, ahlak ve değerler sistemi geliştirme.
Kişisel bağımsızlığa ulaşma .
Sosyal grup ve kurumlara karşı tutum geliştirme.

 Ergenlik (12 - 18 yaş) özellikleri :

Her iki cins yaşıtlarıyla yeni ve daha olgun ilişkilere erişme.
 Erkeksi veya kadınsı sosyal role erişme.
Bedenini kabul etme ve etkili bir şekilde kullanma.
 Ana-baba ve diğer yetişkinlerden duygusal bağımsızlığa ulaşma.
 Evlilik ve aile hayatına hazırlanma.
 Bir meslek için hazırlanma.
Bir değerler sistemi ve ahlak sistemi edinme.
 Toplumsal açıdan sorumlu davranışı isteme ve kazanma.

 Genç Yetişkinlik (18 - 30 yaş) özellikleri :

Eş seçme.
Eşiyle (evli) yaşamayı öğrenme.
Çocuk yetiştirme.
Ev idare etme.
Bir işe girme / başlama.
Vatandaşlık sorumluluklarını üstlenme.
Topluma uyumlu bir sosyal grup bulma.

 Yetişkinlik (Orta Yaş) özellikleri :

Yetişkin vatandaşlık ve toplumsal sorumluluğuna erişme.
Ekonomik bir yaşam standardı kurma ve sürdürme.
Onlu yaşlardaki çocukların(ın) sorumlu yetişkin olmalarına yardım etme.
Yetişkin boş zaman etkinliklerini geliştirme.
Kendini bir kişi olarak eşiyle ilişkilendirme.
Orta yaşın fizyolojik değişikliklerini kabul etme.

 Yaşlılık özellikleri :
 Azalan fiziksel güç ve sağlığına uyum sağlama.
Emeklilik ve azalan gelire uyum sağlama.
Eşin ölümüne uyum sağlama.
Yaş grubu ile açık bir yakınlık kurma.
Toplumsal ve vatandaşlık yükümlülüklerini yerine getirme.
Doyurucu fiziksel yaşam düzenlemesi oluşturma.

 GELİŞİM DÖNEMLERİ:
Doğum Öncesi Dönem: Döllenmeden doğuma kadar olan dönem.
Doğum Sonrası Dönem: Doğumdan başlayıp ölüme kadar süren yaşam dönemidir.
Doğum sonrası dönem aşağıdaki tabloda yaş aralıkları ile verilmiştir.

 Gelişim alanları:
Bedensel gelişim
Bilişsel gelişim (Piaget)
Dil gelişimi (Chomsky)
Psiko-seksüel gelişim (Freud)
Psiko-sosyal gelişim (Erİkson)
 Ahlak gelişimi (Piaget ve Kohlberg)

 BEDENSEL GELİŞİM
 Doğum Öncesi Dönemin özellikleri : :
Yaşam, annenin yumurtasının babadan gelen sperm tarafından döllenmesiyle başlar
Döllenmiş olan yumurtaya zigot denilmektedir.
Zigotun bölünmesiyle hücre grupları oluşmakta ve değişik aşamalardan geçerek insan
yavrusu oluşmaktadır.
Döllenmeden ortalama 280 gün sonra doğum gerçekleşmektedir
Bebek doğduğunda boyu ortalama 48-53 cm. ve ağırlığı 2500-4300 gr arasındadır

 0-2 Yaş Dönemin özellikleri : :

Doğumdan sonraki ilk yılda bedensel gelişim çok hızlı gerçekleşmektedir.
Yeni doğan bir bebeğin başı diğer organlarına göre daha büyüktür.
Bebek hem boy olarak hem de ağırlık olarak çok hızlı gelişir.
5 aylık bir bebek doğumdaki ağırlığının iki katına, 12 aylık bir bebek ise üç katına
ulaşmaktadır.
12 aylık bir bebek doğumdaki boyunun %50'sine ulaşmaktadır
Bebeğin psiko-motor gelişiminde büyük ilerlemeler olur.

 Bebeğin psiko-motor gelişiminin özellikleri :

 1. ay - Yüzükoyun yatırılırsa çenesini kaldırır.
4. ay - Yardımla oturur.
7. ay - Kendi başına oturabilir.
10.ay- Emekler.
14.ay-Tek başına ayakta durabilir.
15.ay-Yürüyebilir.
24.ay-Yürür, sandelyede oturur.

 2 -6 Yaş Döneminin özellikleri :

Doğumdan sonra ilk aylardaki hızlı büyüme iki yaşından sonra yavaşlamaktadır.
Dört yaşındaki bir çocuğun boyu doğumdaki boyunun iki katıdır.
Okul çağına doğru boy uzama hızı azalır, daha sonra ergenlik çağında tekrar hızlanır.
Sinir sistemi gelişimini büyük ölçüde tamamlarken, kalp atış hızı da giderek azalır ve
altı yaşına doğru yetişkininkine benzer hale gelir.
Bu dönemde çocukların etkinlik düzeyleri çok yüksektir.
İlgilerini çok çeken bir etkinlik yapmadıkça uzun süre bir yerde oturamazlar; koşmak,
atlamak, zıplamak ihtiyacındadırlar

6-12 Yaş Döneminin özellikleri :

Çocukların ilköğretime başladıkları bu dönemde bedensel gelişim daha yavaş olur.
Boy ve ağırlık artışı yavaştır.
Yıllık boy artışı ortalama beş buçuk santim kadardır.
12 yaşına gelen çocukların boyu ortalama 145 cm.dir.
11 yaşlarına doğru kızların ağırlığı erkeklerin ağırlığından fazladır.
kızlar erkeklerden önce erinlik dönemine girmektedirler.
Bu dönemde kemik ve iskelet sistemindeki gelişmeler kas gelişiminden daha ileri
düzeydedir

 12-18 Yaş Döneminin özellikleri :

Ergenlik dönemi denilen bu dönem buluğa ermeyle başlar.
Buluğ dönemi ise cinsiyet salgı bezlerinin aktif hale gelerek cinsiyet hormonu
üretimiyle başlar.
Ergenlik döneminin tüm aşamaları bütün bireylerde aynı sırayı izlemekle birlikte
bireyden bireye farklılıklar gösterir.
Kızlar 11 yaş civarında buluğa girerken, erkekler 13 yaş civarında buluğa girerler.
Hızlı fizyolojik değişmeler vücut yapısında büyük farklılıklara neden olur.
Önce eller ve ayaklar büyür, sonra kollar ve bacaklar, daha sonra da beden gelişir
 Bilişsel gelişim, bebeklikten yetişkinliğe kadar, bireyin çevreyi, dünyayı anlama
yollarının daha kompleks ve etkili hale gelmesidir

 Piaget'in Bilişsel Gelişim Kuramının özellikleri :

 Piaget'e göre çocukların yetişkinlerden farklı olan bir zihinsel yapılan vardır.
 Onların dünyayı görme ve gerçeklere karar vermede kendilerine özgü yolları vardır

 Zihinsel gelişimi etkileyen faktörler:

 Olgunlaşma
 Yaşantı
 Sosyal Etkileşim
 Dengelenme

 Olgunlaşma:
 Kişinin bedensel açıdan gelişmesi.

 Yaşantı:
 Yakalama, hareket etme, somut objeler hakkında düşünme ve onlarla ilgili süreçler
doğrultusunda düşünme.

 Sosyal Etkileşim:
Oynama, konuşma ve diğer insanlarla özellikle de çocuklarla İş yapma.

 Dengelenme:
Yeni karşılaşılan bir durumla, daha önceden sahip olunan yaşantılar arasında denge
kurmak için yapılan zihinsel işlemler.
Bilişsel gelişim, zihindeki dengelerin bozularak yeniden kurulması ve bu İşlemlerin
sürekli tekrar edilmesiyle ortaya çıkmaktadır.

 Şema ‘nın özellikleri :

Bireyin çevresindeki dünyayı anlamak için geliştirdiği bir bilgisayar programı gibidir
 Örgütlenmiş davranış veya davranış örüntüsüdür;
Çocuğun çevresiyle etkileştikçe geliştirdiği davranış ve düşünce kalıplarıdır.
Şema en temel zihinsel yapıdır

 Uyum Sağlama
Uyum sağlama, bireyin çevresiyle etkileşimi sonucu meydana gelen devamlı bir
değişmedir
Bireyler yeni yaşantılar geçirdikçe, bazen mevcut şemalar yetersiz hale gelir.
 Bu gibi durumlarda bireyler, dengeleme durumunu sürdürebilmek için yeni yaşantıyla
varolan şemaların birbirleriyle uyuşmasını sağlamaya çalışır.

 Uyum sağlamanın iki yolu vardır:

Özümleme
Uyumsama

 Uyum sağlama yollarından Özümleme :

Bireyin yeni karşılaştığı durumları önceden varolan şemaların içine yerleştirmesidir.

 Uyum sağlama yollarından Uyumsama:

Önceden var olan şemaları değiştirip yeni şemalar oluşturmaktır

 Hayatında ilk kez kaplan gören bir çocuk, kaplanı kendinde var olan kedi şeması ile
açıklamaya çalışabilir ve "büyük bir kedi" diyebilir. Bu tanımlama onun için belli bir süre
yeterli olacaktır. Ancak bir süre sonra kendi şeması yeterli olmadığında yeni bir şema
(kaplan) oluşturacaktır.
Kedi kavramını kullanmaya çalışma zihnin "özümleme",
Kaplan şemasını oluşturma ise "uyumsama" işlevini gösterir

 Piaget'e Göre Bilişsel Gelişim Dönemleri :

 1-Duyusal - Motor Dönem (Doğum - 2 yas arası)
Bu dönemin en önemli görevi, bebeğin duyu organları ile bedeninin farkına varıp onu
istediği gibi kullanabilmeyi öğrenmesidir.
Bebeğin doğuştan sahip olduğu refleks davranışlar, çevresiyle etkileşimleri sonucu
amaçlı davranışlara doğru ilerler.
 Bebek
başlangıçta kendini çevresindeki nesnelerden ayırt edemezken bu dönemde bebek
doğadan ayrışır.
Sürekli nesne kavramı (nesne gözünün önünden kaldırıldığında onun yok olmadığını
öğrenmesi) edinilir.
Taklit yeteneği gelişir. Ertelenmiş taklit görülür.
Hedefe yönelik davranış vardır.

 2-İşlem Öncesi Dönem (2 - 7 yaş)

Bir önceki dönemde sürekli oldukları anlaşılan nesneler, artık sembollerle (kelimelerle)
temsil edilmeye başlanır.
Düşünce tek yönlüdür. Objeleri sadece bir tek özellikleri açısından sınıtlandırabilirler.
Mantıkları değişken ve yüzeyseldir.
 Çocuk ben merkezcidir. Dünyayı kendi bakış açılarından görmekte ve görünüşle gerçek
arasındaki ayırımı anlayamamaktadır .
Kişilerin sürekli olduğu anlayışına ulaşır.
Animizm (cansız eşyalara canlıymış gibi davranma) görülür.
Devresel tepki görülür.

 3-Somut İşlemler Dönemi (7 -12 yaş)

Somut olan İşlemler yapılır.
Sınıflama yeteneği gelişir.
Nesneleri belli özelliklerine göre sıralayabilirler.
İşlemleri tersine çevirme özelliği vardır. (2+3 = 5 ve 5-3 = 2)
Ben merkezcilik ortadan kalkmıştır.
Korunum ilkesi kazanılır. Korunum, herhangi bir nesne ya da nesne grubunun fiziksel
biçimi ya da mekandaki konumu değiştiğinde, miktar ve hacim olarak değişmeyeceği
ilkesidir.

 4-Soyut İşlemler Dönemi (Ergenlik dönemi)

Birey yetişkin gibi düşünebilme özelliklerini kazanır.
Zihinden işlemler yapılabilir.
Biçimsel yöntemler kullanarak problem çözebilirler,
Çeşitli ideal fikirler, değerler, inançlar geliştirilir. Birey toplumun yapısıyla, felsefesiyle,
politikayla ilgilenir.
Ergen ben merkezciliği görülür.

 DİL GELİŞİMİ :
Birey bilişsel gelişim dönemlerindeki özellikleri kazandıkça dil kullanımındaki
becerileri de artmaktadır.
Dil gelişimi sadece sözcüklerin öğrenilmesini değil, aynı zamanda sözcük ve cümlelerin
yapısına İlişkin kuralları öğrenmeyi de içermektedir

 Dil gelişimi dönemleri :

Babıldama Dönemi
Tek Kelime Dönemi
Telgraf Konuşması
İlk Gramer Konuşması

 Babıldama Dönemi:
4 ile 9 ay arasını kapsar.
Bir çok ses çıkarmaktadır ve anne babasının nasıl karşılık vereceğine bakmaktadır.
 Anne ve babası çıkardığı sesleri onaylarsa çocuk bu sesleri tekrar etmektedir (Örneğin;
bub, agu).

 Tek Kelime Dönemi:

9 ile 18 ay arasını kapsamaktadır.
Birçok anlama gelen bir kaç kelime ile karşılaşılmaktadır.
Anlam, cümle yerine kelime ile ifade edilmektedir (Örneğin; atta ).

 Telgraf Konuşması:
18 ile 30 ay arasını kapsamaktadır.
iki üç kelimelik cümle kurmaya başlandığı görülür.
Olası en kısa yoldan anlam iletilmeye çalışılmaktadır (Örneğin; baba gitti).

 İlk Gramer Konuşması:

30 ile 48 aylar arasını kapsamaktadır.
Gramerin kazanılmaya başlandığı, yapı ve kuralların edinildiği dönemdir (Örneğin;
Anne işe gitti).

 AHLAK GELİŞİMİ
Ahlak gelişimi, toplumun tüm değerlerine kayıtsız şartsız uyma değil, topluma etkin bir
uyumu sağlamak için değerler sistemi oluşturma sürecidir
Ahlak gelişimi, çocukların belli davranışlarını "doğru" ya da "yanlış" olarak
değerlendirmelerine rehberlik eden ve kendi davranışlarını yönetmelerini sağlayan
ilkeleri kazanma sürecidir

 PIAGET’İN AHLAK GELİŞİM KURAMI

Piaget'e göre ahlak gelişimi bilişsel gelişime paralellik göstermektedir.
Çocukların düşünce biçimlerini İzleyen Piaget, çocukların doğru ve yanlışa ilişkin
yargılarının yaşlara bağlı olarak değiştiğini gözlemlemiştir.
Kuralların yorumlanış biçimleri de yaşlara bağlı olarak değişme göstermektedir

 Piaget ahlak gelişimini iki dönemde incelemektedir :

 Dışsal Kurallara Bağlılık Dönemi
 Ahlaki Özerklik Dönemi

 1.Piaget ahlak gelişiminin Dışsal Kurallara Bağlılık Dönemi :

 6-12 yaş arasını kapsar.
 Çocuk kuralların değişmezliğine inanır, kurallara uymayanların cezalandırılması
gerektiğini düşünür.
 Kayıtsız şartsız otoriteye uyma söz konusudur.
 2.Piaget ahlak gelişiminin Ahlaki Özerklik Dönemi :
 Çocuğun sosyal dünyası giderek artan akran gruplarıyla genişlemiştir.
 Çocuğun sürekli olarak çevresindekilerle etkileşimde bulunması, kurallar hakkındaki
fikirlerinin değişmesine neden olur.
 Kuralların insanlar tarafından oluşturulduğu ve gerektiğinde değiştirilebileceği
bilincine ulaşır.

 KOHLBERG'İN AHLAK GELİŞİM KURAMI:

 Kohlberg, Piaget gibi çocuk ve yetişkinlerin belirli durumlarda davranışlarını yöneten
kuralları nasıl yorumladıklarını incelemiştir.
 Piaget'in ahlak gelişimini iki dönemde incelemesine karşılık, Kohlberg ahlak gelişimini
üç düzeyde altı aşama olarak ele almıştır.
 Bu üç düzey, çocuk ya da yetişkinin "doğru" ya da "ahlaki davranış" olarak neyi
algıladığına göre sıralanmıştır.
 Her bir düzey kendinden öncekine dayanmakta, kendinden sonrakine temel
oluşturmaktadır

 I. GELENEKSEL ÖNCESİ DÜZEY

 1. Evre: Ceza ve İtaat Eğilimi:
 Bu düzeydeki çocuklar sadece otoriteye uyar ve cezalandırılmaktan kaçınırlar.
 Ceza verilen davranış suçtur.
 Ödül getiren davranış ise iyidir.
 Genel olarak olayların dış görünüşüne ve meydana gelen zararın büyüklüğüne bakarak
karar verirler.

 2. Evre: Araçsal İlişkiler Eğilimi:

 Çocukların kendi ihtiyaç ve isteklerinin karşılanması önemlidir.
 Ahlaki yargıda bulunacakları zaman, başkalarının ihtiyaçlarını da dikkate alırlar.
 Ne kadar alırlarsa o kadar vermeleri söz konusudur.
 Kurallara ihtiyacı karşıladığı sürece uyulur. "Her şey karşılıklıdır" inancı hakimdir.

 II. GELENEKSEL DÜZEY

 3. Evre: Kişilerarası Uyum Eğilimi:
 Akran gruplarıyla işbirliği gözlenir.
 İyi davranış, başkalarına yardım etmek ya da onları mutlu etmektir.
 İyi davranışları destekleyen kurallar savunulur.
 Başkaları tarafından onay görmek önemlidir.
 Ahlaki yargılarda başkalarının hissettikleri de dikkate alınır.
  Artık yapılanlar sadece ceza almamak için (Evre 1) ya da kendisi için (Evre 2) değil;
aynı zamanda başkalarını mutlu etmek içindir.

 4. Evre: Kanun ve Düzen Eğilimi:

 Bu dönemde doğru davranış, sosyal düzene uygun olarak kişinin görevini yerine
getirmesidir.
 Artık akran gruplarının kurallarının yerini, toplumun kuralları ve kanunları almıştır.
 Kanunlar soru sorulmaksızın izlenir.
 Kanunlara uymayanlar asla onaylanmazlar.

 III. GELENEK SONRASI DÜZEY

 5. Evre: Sosyal Sözleşme Eğilimi
 Kanunların kullanımı ve bireysel haklar eleştirici bir şekilde İncelenir.
 Toplumun kanunlarının ve değerlerinin göreli ve topluma özgü olduğu kabul
edilmektedir.
 Kanunlara körü körüne uyulmaz ve kanunların demokratik olarak değiştirilebileceği
İlkesine sahiptirler.
 Kanunlar, sosyal düzeni korumak , temel yaşama ve özgürlük haklarını güvence altına
almak için gerekli görülmektedir.

 6. Evre: Evrensel Ahlak İlkeleri Eğilimi:

 Kişi ahlak ilkelerini kendisi seçip oluşturur.
 Bu ilkeler, adalet, eşitlik, insan hakları gibi bazı soyut kavramlara dayalıdır.
 Bu ilkeleri ihlal eden kanunlara uyulmamalıdır.
 Bireyin haklarına saygı esastır.

 KİŞİLİK GELİŞİMİ
 Kişilik, bireyi başkalarından ayıran, bireyin doğuştan getirdiği (huy = mizaç) ve
sonradan kazandığı Özelliklerin (karakter) bir bütünüdür.
 Duygularımız, yetenekelerimiz, huyumuz, sosyal, fiziksel-psikomotor ve bilişsel
özelliklerimiz, karekter ve değerlerimiz, inançlarımız ve tutumlarımız, görüşlerimiz,
vb. tüm özelliklerimiz kişiliğimizi oluşturur
 Kişilik gelişimi konusunda Freud'un Psikoseksüel Gelişim Kuramı ve Erikson'un
Psikososyal Gelişim Kuramı ele alınmaktadır.

 FREUD'UN PSİKOSEKSÜEL GELİŞİM KURAMI

 Kişiliğin Yapısı :
 Freud' göre kişiliği oluşturan üç yapı vardır:
 İd, ego ve süperego.
 İd:
 Kaltımsal olarak gelen içgüdüleri içeren yapıdır.
 Ruhsal enerji kaynağı olan İd, ego ve süperegonun çalışması için de gerekli olan
enerjiyi sağlar.
 İd zevk ilkesine göre çalışır ve bütün isteklerin hiç beklenmeden doyrulmasını ister.

 Ego:
 İd'i denetleyen yapıdır.
 Kişiliğin yürütme organı olan ego, gerçeklik ilkesine göre çalışır.
 Ego'nun görevi, id'in isteklerini süperego elverdiği ölçüde yerine getirmektir.
 İd ile süperego arasında meydana gelen çatışmalarda uzlaşma sağlamakla yükümlüdür.

 Süperego:
 Çocuğa ailesi ve toplum tarafından aktarılan değerleri, ahlak kurallarını yansıtır.
 Kişiliğin bu yönü kusursuz olmak için çabalar.
 Vicdan ilkesine göre çalışan süperego, hem id'den gelen ve kabul edilemeyecek olan
istekleri bastırmaya çalışır, hem de egoyu kusursuz olmaya yöneltmek için çalışır.

 Freud,
 Kişilik gelişimi bakımından ilk çocukluk yıllarındaki yaşantıların önemini vurgular.
 Normal gelişimin sağlanması için gelişimin her döneminde bireyin temel ihtiyaçlarının
doyurulması gerekir.
 Eğer bu temel ihtiyaçlar karşılanmazsa kişilik gelişimi engellenir.

 Freud'un psikoseksüel gelişiminin beş temel dönemi:

 1. Oral Dönem (0-1 yaş) ,
 2. Anal Dönem (1- 3 yaş) ,
 3. Fallik Dönem (3 - 6 yaş)
 4. Gizil Dönem (6-12 yaş)
 5. Genital Dönem (12 - 18 yaş)

 1. Freud'un psikoseksüel dönemlerinden Oral Dönem ( 0 - 1 yaş):

 Temel haz kaynağı emmedir.
 Emme, pasif ve bağımlı bir davranıştır.
 Freud' a göre, anne ya da annenin yerine geçen yetişkin tarafından çocuğun memeden
erken kesilmesi ya da aksine uzun emzirilmesi, onun bu döneme bağımlı olmasına
neden olmaktadır.

 2. Freud'un psikoseksüel dönemlerinden Anal Dönem (1- 3 yaş):

  idrar ve dışkı çıkarma ile ilgilidir.
 Cinsel haz dışkılama bölgesine yoğunlaşır.
 Çocuk bu dönemde kendini ve çevreyi kontrol etmeyi öğrenir.
 Katı ve baskıcı bir tuvalet eğitimi veren anne-baba, çocuğun bu dönemde bağımlı
kalmasına neden olur ve bu tutum çocuğun ilerde kişilik yapısına olumsuz etki
etmektedir.

 3. Freud'un psikoseksüel dönemlerinden Fallik Dönem (3 - 6 yaş):

 Çocuklar bu dönemde cinsel organlarından zevk aldıklarını farkederler.
 Karşı cins ebeveyne açık olarak daha fazla sevgi gösterisinde bulunur.
 Freud'a göre, erkek çocuk annesine (Oedipus kopleksi), kız çocuk ise babasına {Elektra
kompleksi) cinsel İçerikli bir sevgi besler.
 Anne-baba ya da onların yerine geçen yetişkinler, çocuklara sıcak ve sevgi dolu bir
şekilde davranmalıdırlar.
 Çocuklar bu dönemde yetişkinlerini model alarak cinsiyet rollerini kazanmaya
başlarlar.

 4. Freud'un psikoseksüel dönemlerinden Gizil Dönem (6-12 yaş):

 Çocuk cinsiyetle ilgili konulardan hoşlanmazlar ve kendilerini oyuna verirler.
 Freud'a göre, davranışın kaynağı olan cinsel ve saldırgan kökenli enerjiler bu dönemde,
öğrenme, merak ve araştırma etkinliklerinde kullanılmaktadır.
 Ergenlik fırtınası öncesi durgunluk olarak görülür.

 5. Freud'un psikoseksüel dönemlerinden Genital Dönem (12 - 18 yaş):

 Hızlı bir fiziksel gelişme vardır.
 Ergen ebeveynle ilişkilerini düzenlemek, çatışmalarını çözümlemek ihtiyacındadır.

 SAVUNMA

MEKANİZMALARI
 Farkında olmadan kaygıdan kurtulma çabasına verilen addır.
 Savunma mekanizmaları herkes taralından kullanılır ve normal bir davranış biçimi
olarak kabul edilir.

 Savunma mekanizmaları :
 Bastırma
 Düş Kurma
 Mantığa Bürüme
 Yansıtma: Saplanma
 Gerileme
 Özdeşim kurma
  Ödünleme
 Yer değiştirme
 Karşıt tepki oluşturma
 Çözülme
 önüşüm Yüceltme
 Yapma-Bozma Yadsıma

 Savunma mekanizmalarından Bastırma:

 Yasak, ayıp,töre dışı duygu ve düşüncelerin ya da acı veren, kaygı doğurabilecek
potansiyele sahip duygu ve düşüncelerin bilinç dışına itilmesidir.
 Örneğin; insanların ölümlü olduğunu bildiği halde davranışlarını, planlarını hiç
ölmeyecekmiş gibi yapması.

 Savunma mekanizmalarından Düş Kurma:

 Kişinin gerçek hayatta doyum sağlayamadığı istek ve dürtülerini düşler kurarak
doyurmaya çalışmasıdır.
 Örneğin; Don Guichote'nin romanındaki şövalye.

 Savunma mekanizmalarından Mantığa Bürüme:

 Kişinin davranışını haklı göstermeye ya da ulaşamadığı amacı değersizleştirmeye
çalışmasıdır.
 Örneğin; "genç bir kızı evlenme sözü vererek aldatan bir erkeğin, ben aldatmasaydım
başkalarına zaten kanacaktı demesi "ya da "kedi uzanamadığı ciğere pis der"atasözü.

 Savunma mekanizmalarından Yansıtma:

 Kişinin kendi küsur, yanılgı ya da kötü düşüncelerini başkalarının üzerine aktararak
suçluluk ya da aşağılık duygusundan kurtulmasıdır.
 Örneğin; içinde kızma ve kin olan bir kişinin "bana kızıyorlar, benden nefret ediyorlar"
diye düşünmesi.

 Savunma mekanizmalarından Saplanma:

 Gelişme sürecinde, çocuğun İlk çocukluk dönemlerine bağlı kimi özellikleri benliğinde
tutması ve sonraki dönemlerde bunları devam ettirmesidir.
 Örneğin; çocukluk döneminde babası İle doyurucu ilişkiler yaşayamayan bir kızın,
sonradan sürekli olarak erkeklerle ilişki kurması.

 Savunma mekanizmalarından Gerileme:

 Kişinin içinde bulunduğu gelişim dönemi kaygı doğuracak nitelikte ise, daha önceki bir
gelişim dönemine dönmesidir.
 Örneğin; kardeş kıskançlığı nedeniyle altını ıslatma, parmak emme.
 Savunma mekanizmalarından Özdeşim kurma:
 Başka bir kişinin özelliklerini, duygu ve davranış biçimlerini, değerlerini ve İnançlarını
benimseyerek kendi benliğimize sindirip kişiliğimizin bir parçası haline getirmektir.

 Savunma mekanizmalarından Ödünleme:

 Kişinin kendini zayıf gördüğü bir alandaki eksikliğini kuvvetli olduğu başka bir
alandaki başarıyla örtme çabasıdır.
 Örneğin; kızların ilgisini çekemeyen yakışıklı olmayan bir gencin mahallenin
kabadayısı olması.

 Savunma mekanizmalarından Yer değiştirme:

 Kaygı uyandıran sorun, kişinin gücünün yetmediği bir kimse ya da denetiminde
olmayan bir olaysa; kişinin kaygısını veya kızgınlığını gücünün yettiği bir kimseye
yöneltmesidir.
 Örneğin; amirine kızan bir adamın, karısının yemeği geç hazırlamasını bahane ederek
kavga çıkarması.

 Savunma mekanizmalarından Karşıt tepki oluşturma:

 Kişinin bilinçdışı yasak dürtü ve eğilimlerinin tam karşıtı tepkiler göstererek benliğini
savunmaya çalışmasıdır.
 Örneğin; içindeki kin, nefret ve kabalık eğilimleri olmasına rağmen kişinin aşırı
derecede kibar ve nazik davranması.

 Savunma mekanizmalarından Çözülme:

 Yoğun kaygı nedeniyle benliğin bir bölümünün parçalanarak bağımsızlık
kazanmasıdır.
 Örneğin; uykuda gezerlik, çoğul kişilik, kişiliğin yabancılaşması.

 Savunma mekanizmalarından Dönüşüm:

 Ağır bir bunaltı nedeniyle bilincin uyaranlara kapatılarak benliğin bunaltıdan uzak
tutulmasıdır.
 Örneğin; şiddetli karı-koca kavgasında kadının birden bayılıvermesi.

 Savunma mekanizmalarından Yüceltme:

 Kişide kaygı uyandıran çatışmaların sanat, bilim, din, politika, spor ve diğer sosyal ve
estetik alanlara kanalize edilerek ortadan kaldırılmasıdır.
 Örneğin; çocuğu olmayan bir kadının kreşlerde gönüllü olarak çalışması ya da sevgilisi
tarafından terk edilen bir kimsenin şiir yazması.

 Savunma mekanizmalarından Yapma-Bozma:

 Kişinin gerçekte ya da düşüncesinde yaptığı olumsuz bir eylemi ortadan kaldırmak ve
yapılmamış gibi saymak amacıyla bazı davranışları tekrarlamasıdır.
  Örneğin; havagazı musluğunu sık sık açıp kapayarak kontrol etmek ya da sürekli elleri
yıkama.

 Savunma mekanizmalarından Yadsıma:

 Kişinin yaşamındaki acı gerçeklerin, talihsizliklerin, üzücü olayların ya da kusurlu
davranışların sanki yaşanmamış gibi kabul edilmesi.
 Örneğin; çok sevilen birinin ölümünü kabullenemeyen ve onların odalarını aynen
muhafaza eden kimseler.

 Erıkson'ın psiko-sosyal gelişim kuramına göre insanın yaşamında sekiz kritik dönem
vardır:
 1. Temel Güvene Karşı Güvensizlik (0 - 1 yaş):
 Bu dönemde bebekler çevrelerindeki dünyaya güvenebilecekleri ya da
güvenemeyeceklerine ilişkin temel duygular edinirler.
 Bu süre içinde çevresindekilerle ilişkilerinin niteliği çocuğun temel güven duygusunu
etkiler.

 2. Bağımsızlığa Karşı Utanma ve Kuşkuculuk (1 - 3 yaş):

 Çocuğun yürümeye ve konuşmaya başlaması ile ailesine olan bağımlılığı azalmaya
başlar. Kendi çevrelerini kontrol etmek, güçlerini göstermek isterler.
 Anne-babanın aşırı koruyucu ya da baskıcı tutumu, çocuğun kapasitesine yönelik
kuşkulara ve utanç duygusuna yol açacaktır.

 3. Girişimciliğe Karşı Suçluluk Duygusu (3 -6 yaş):

 Çocuğun motor ve dil gelişimi, onun daha meraklı olmasına ve daha atılgan olmasına
olanak sağlar.
 Çocuğun kendini ve çevresini keşfedebilmesi için yetişkinlerin gerekli yaşantıları
kazanmasına olanak sağlaması gerekir.
 Doğal merakından dolayı çok sık azarlanan ve engellenen çocukta suçluluk duygusu
gelişir.

 4. Çalışkanlığa Karşı Aşağılık Duygusu (6-12 yaş):

 Çocuğun okula başlamasıyla sosyal dünyasında büyük bir genişleme meydana
gelmiştir.
 Çocukta iş planlama, işbirliği yapma, öğrenme ve iş başarma özel bir öneme sahiptir.
 Başarma çalışkanlık duygusunu getirir.
 Çocuğun kendine ve yeteneklerine karşı olumlu bir tutum geliştirmesine yardım eder.
 Çocukların çabaları desteklendiğinde, çalışma ve başarılı olma davranışları gelişir;
ancak sürekli olarak eleştirilen, desteklenmeyen, beğenilmeyen çocuklar aşağılık
duygusu geliştirirler.

 5. Kimlik Kazanmaya Karşı Rol Karmaşası (12 - 18 yaş):

  "Ben kimim?", "Çocuk mu yoksa yetişkinmiyim?" soruları çok önemlidir.
 Ergen bu dönemde arayış içindedir.
 Eğer başarılı bir şekilde kimlik kazanma sorununu çözerse, kendine güvenen bir kişi
olarak yaşamını sürdürebilir ve başarılı olur.
 Aksi durumda rol karmaşası, yaşamın gelecek dönemlerinde de bu kriz çözülünceye
kadar devam eder.

 6. Yakınlığa Karşı Yalıtılmıştık (18 - 26 yaş):

 Ergenlik dönemimde kimliğini bulan birey, kimliğini kaybetme korkusu olmadan
başkalarıyla yakın ilişkiler kurar.
 Aksi durumda, başkalarıyla dostluk ilişkisi kurmada güçlük çeken birey, psikolojik bir
yalnızlığa itilebilir.

 7. Üreticiliğe Karşı Verimsizlik (Orta yetişkinlik):

 Kişi önceki dönemleri başarılı olarak atlatmışsa bu dönemde üretken, verimli ve
yaratıcıdır.
 Çocuk yetiştirerek, evi dışında topluma yaralı İşler yaparak verimli olmaya çalışır.
 Bunlardan mahrum olan bireyler bir işe yaramama duygusuna kapılabilirler.

 8. Benlik Bütünlüğüne Karşı Umutsuzluk (Yaşlılık):

 Üretken geçen bir yaşamın sağlamış olduğu doyum ile yıllarını anlamsız geçirmenin
umutsuzluğu arasındaki çatışmadır.