M E S N E V I H A K K I N D A

Mesnevi klasik dogu edebiyatinda, bir siir tarzinin adidir. Edebiyatta ayni vezinde ve her beyti kendi
arasinda ayri ayri kafiyeli nazim trne Mesnevi adi verilmistir. Uzun srecek konular veya hikayeler siir
yoluyla anlatilmak istendiginde, kafiye kolayligi nedeniyle mesnevi tr tercih edilirdi.
Mesnevi her ne kadar klasik dogu siirinin bir tr ise de, "Mesnevi" denildigi zaman akla "Mevlna'nin
Mesnevi'si" gelmektedir.
Mevlna Mesnevi'yi Hsameddin elebi'nin istegi zerine yazmistir. Ktibi Hsameddin elebi'nin
syledigine gre, Mevlna, Mesnevi beyitlerini Meram'da gezerken, oturuken, yrrken, hatta sem
ederken sylermis. elebi Hsameddin de yazarmis.
Mesnevi'nin dili Farsa'dir. Halen Mevlna Mzesi'nde teshirde bulunan 1278 tarihli, elde bulunulan en
eski Mesnevi nshasina gre beyit sayisi 25618 dir.
Mesnevi'nin Vezni:
F i l tn - f i l tn - f i ln 'dr.
Mevlna 6 ciltlik Mesnevi'sinde tasavvufi fikir ve dsncelerini, birbirine ulanmis hikayeler halinde
anlatmaktadir.
KaynakKltr Bakanligi
Mesnevi Redaksiyon ve Site Tasarimi :Ercan Ether Inan
Tasarim ve ierigin kullanimi, kaynak gsterildigi srece serbesttir.
Son gncelleme 00:20 17.03.2003
E-kitap Olarak Dzenleyen :Metin Ekinci
2.CILT
NEDEN GECIKTI?
BIR BILENE SORMALI
ISA'DAN TEN DIRILIGI ARAMA
LA HAVLE
CAHILIN SEVGISI
HELVA SATAN OCUK
ESSEK GITTI
IFLASI SABIT OLUNCAYA KADAR
LEN MI LDREN MI?
PADISAHIN IKI KLEYI SINAMASI
VIRANEDEKI DOGAN
LOKMAN'IN SINAVI
HTHD ILE BELKIS
MUSA PEYGAMBER VE OBAN
AGIZA KAAN YILAN
HASTA HATIRI
BIR AKILLI ARIYORUM
IBLISTEN DOST OLUR MU?
AYKIRI GIDIS
KENDI AYIBINI GREMEYINCE
ILK ZEL SON DEGERLIDIR
IHTIYARLIKTAN
NISANELERI OKUMAK
SVARIDEN KORKAN OKU
KURU AKIL NEYE YARAR
IBRAHIM ETHEM'IN KERAMETI
SECCADESIZ NAMAZ
GEMIDEKI DERVIS
YAHYA PEYGAMBERIN ISA'YA SECDESI
HAYAT AGACI

NEDEN GECIKTI?
Bu Mesnevi bir mddet gecikti. Kanin st olmasi iin bir zaman lazimdir. Bahtin yeni bir ocuk
dogurmadika kan, tatli st haline gelmez. Bunu gzelce duy. Hak Ziyasi Hsamettin, ggn ycesinden
tekrar dizgin evirince yine Mesneviye baslandi. Hakikatler miracina gitmisti, o yzden onun bahari
olmadigi cihetle koncalar ailmamisti.
Denizden tekrar kiyiya dnnce Mesnevi siirinin engi de dzeldi, alinmaya baslandi. Ruhlarin cilasi olan
Mesneviye, yeniden recebin on besinci gn baslandi. Bu alisverise baslayis tarihi, (Hicri) 662 tarihiydi.
Bir blbl buradan uup gitti, dnp yine geri geldi. Bu manalari anlamak iin doganlasti. Bu doganin
konagi, padisahin kolu olsun; bu kapi, halka ebediyen aik kalsin.
Bu kapinin afeti, heba sehvettir. Yoksa burada daima serbetler iilir durur. Bu agzi kapa da o alemi gr.
O aleme gzbagi, bogaz ve agizdir. Ey agiz, sen esasen cehennemin bir alevisin! Ey cihan, sen zaten bir
berzaha benzersin! Baki nur, asagilik dnyanin ardindadir. Saf st, kan nehirlerinin ardindadir. Oraya
ihtiyarsiz bir attin mi. stn karisir, kan haline gelir.
Adem peygamber. Nefis zevkine bir adim atti, cennetin bas ksesinden ayrilma zinciri, bogazina geti.
Melek, Seytan!dan kaar gibi ondan kamaya basladi. Bir lokma ekmek iin ne kadar gzyasi dkt.
Geri cret ettigi su bir kil kadardi. Fakat o kil iki gzde bitmisti. Adem, o hususta mesverette
bulunsaydi pisman olup zrler serdetmezdi.
nk bir akil, baska bir akilla birlesti mi; kt ise, kt sze mani olur. Fakat nefis, baska bir nefisle
dost olursa czi akil muattal olur, bir ise yaramaz. Yalnizliktan mitsizlige dsnce gnes gibi bir sevgilinin
glgesi altina gir. Yr, tez bir Tanri dostu ara. Byle yaptin mi, Tanri, senin dostun olur. Halvette oturup
gzn yuman da bunu yine dosttan grenmistir.
Agyardan halvet etmek gerek, yardan degil. Krk, kisin ise yarar, baharin degil. Akil baska bir akilla
birlesti mi nur artar, yol meydana ikar. Fakat nefis, bir baska nefisle sevinir, glerse karanlik ogalir, yol
gizlenir.
Ey avci, dost senin gzndr. Onu erpten ari tut. Sakin dil sprgesiyle ona toz kondurma. Gze tozu
topragi hediye gtrme. Zira mmin, mminin aynasi olunca yz bugulanmadan kurtulur. Mahzunluk
zamaninda dost, can aynasidir. Aynanin yzn nefesle bugulandirma. Nefesinden bugulanip yzn
senden retmemesi iin her nefeste solugunu tutman lazim. Topraktan asagi misin ki ? Toprak bile sevgiliyi
bulunca bir bahar yznden yz binlerce iege kavustu. O yas aga sevgiliyle bulusunca hos bir hava
yznden bastan ayaga aildi, donandi.
Fakat gzn aykiri bir dost grnce basini, yzn yorgana ekti.kt dostla nsiyet, belaya bulasmaktir.
Mademki o geldi, bana uyumak dser. Uyuyayim da Eshabi Kehif'ten olayim. O sikintida o minnette
mahpus kalmak, Dikyanus'tan iyi dedi. Eshabi kehif'in uyanikligi,Dikyanus'a kulluk etmekti. Fakat
uykulari; sereflerini, haysiyetlerini korumus oldu.
Bilgiyle uyumak uyanikliktir. Vay bilgisizle oturan uyanik kisiye ! kargalar, gz mevsimi otaglarini kurdular
mi, blbller gizlenir ve susarlar. nk gl bahesi olmayinca, blbl skut eder. Gnesin kaybolusu,
uyanikligi ldrr. Ey gnes ! Sen yeraltini aydinlatmak zere bu gl bahesini terk ediyorsun. Fakat
marifet gnesi, bir yerden bir yere gitmez, o gnes dolunmaz. Onun tanyeri akil ve candan baska bir yer
degildir. Hele isi gc ; gndz olsun gece olsun, alemi aydinlatmak olan o cihanin kemal gnesi hi
kaybolmaz.
Iskender'sen gn dogusuna gel. Ondan sonra nereye gidersen nurlusun, kuvvetlisin! Ondan sonra nereye
varsan orasi dogu olur; dogrular senin batina asik kesilir. Senin yarasa duygun batiya dogru kosmakta,
inciler saan duygun da doguya dogru akmakta. Ey atli ! Duygu yolu, eseklerin yoludur.
Ey eseklere karisan, utan! Bu bes duygudan baska bes duygu daha vardir. O duygular kirmizi altin
gibidir, bunlar bakir gibi. Taniyista anlayista mahareti olanlar, o pazarda nasil olur da bakir duyguyu altin
duygu gibi alirlar? Bedenlerin duygusu, zulmet gidasi yemekte, can duygusuysa bir gnesten
erezlenmekte.
Ey duygularini derleyip toplayarak gayp alemine gtren! Musa gibi elini koynundan ikar. Ey sifatlari
marifet gnesi olan! Bu alem gnesi, bir sifatla mukayyettir. Halbuki sen gah gnes olursun gah, deniz.
Gah Kafdagi kesilirsin, Gah Anka. Fakat hakikatte sen ne bu olursun, ne o. Ey vehimlerden uzak, ey
ilerden ileri!
Ruh ilimle akilla dosttur. Ruhun Arapa'yla, Trke'yle ne isi var? Ey naaksi, sureti olmayan! Bunca
nakislar, bunca suretlerle, sana hem msebbih hayran olmustur, hem muvahhit! Gah msebbihi muvahhit
yapmakta, gah suretler mu vahidin yolunu kesmekte. Gah sarhoslukla sana Ebl Hasen der, gah ey yasi
kk ey bedeni taze ve yumusak gzel diye hitabeder. Bazan da kendi suretini viran eder ve bunu,
sevgiliyi tenzih etmek iin yapar.
Duygu gznn mezhehi, Itizaldir. Akil gzyse vuslata kavusmustur, Snni'dir. Itizale uyan, duyguya
kapilmistir. Fakat sapikliktan kendini snni gsterir. Duyguda kalan kisi, Mutezili'dir. Sunni'yim dese de
cahillikten der. Duygudan ikan kisi Snni'dir. Gren gz, izi hos akil gzdr. Hayvan duygusu padisahi
grseydi kzle esek de tanriyi grrd. Sen de hayvan duygusundan baska, heva ve hevesten disari bir
duygu olmasaydi.
Adem ogullari; nasil olurda mkerrem, nasil olur da hayvanla msterek duygu ile sirra mahrem olurlardi?
Sen suretten kurtulmadika Tanriya surette sigmaz, yahutb sigar demen, asli olmiyan bir szden ibarettir.
Tasvire sigar, yahut sigmaz bahsi; tamamiyle i olmus, suretten kurtulmus adamin harcidir. Eger krsen
teklif yoktur. Degilsen yr, var; sabir kurtulusun anahtaridir. Sabir ilaci, gzlerin perdesini de yakar,
ggsleri gnlleri de yarip aar. Gnl aynasi saf ve pak bir hale gelince sudan, topraktan hari suretler
grrsn.
Naksi da msahede edersin, nakkasi da. Devlet yaygisini da, onu dseyeni de. Sevgilimin hayali bana
Halil gibidir. Sureti put ama manasi putlari kirmakta. Tanriya skrolsun ki o zahir olunca can onun
hayalinden, kendi hayalini grd. Kapisinin topragi, gnlm teshir etti. Senin topragina karsi ululananin
toprak basina.!
Dedim ki; Eger gzelsem bu gzelligi onun ltfu olarak kabul ederim. Degilsem zaten irkinlikler bile bana
gler! aresi su: Kendime bakayim kendime eki dzen vereyim. Bakalim, ona layik miyim, degil miyim?
O gzeldir, gzelligi sever. Taze bir delikanli, kart bir ihtiyari nasil seer? Temizler, kimlerindir?
Temizlerin. Su meydandadir: Gzel gzeli sever, gzeli ister. Sunu bil ki gzel gzeli cezbe
der.Temizler,temizler iindir ayetini oku!
Alem de her sey, bir sey cezbe der. Sicak sicagi eker , soguk sogugu. Asli olmayan, asli olmayanlari
ekmektedir, bakilerde bakilerden sarhos olmakta. Cehennem ehli olanlar, cehennem ehli olanlari cezbe
der. Nura mensup olanlar, ancak nura mensup olanlari ister. Gzn yumdun mu canin kopuyormus gibi
bir eleme, bir izdiraba dsersin. Gzn, gndzn nurundan ayrilmaya sabri yoktur.
Gzn yumdun mu tasalanir, gama, gussaya dsersin. Gzn nuru, gndzn nurundan ayrilamaz. Senin
tasan, gam ve gussan; hemencecik gndzn nuruna kavusmak isteyen gz nurunun cazibesinden ileri
gelir.
Gzn aikken de tasalanirsan bil ki sikinti gnlnn iki gz de kapali oldugundandir. Gnl gz kiyasa
sigmaz bir ziya arayip durmaktadir. O iki ebedi nurun firkati seni tasalandirmaktadir. Onu koru! O madem
ki beni agirmakta, ben de kendime bakayim. Onun cazibesine layik miyim, yoksa irkin miyim?
Bir gzel, pesine bir irkini takarsa onunla alay ediyor demektir. Acaba yzm nasil greyim? Ne
renkteyim ki, gndz gibi miyim gece gibi mi? Diye can suretimi hayli zamandir arayip duruyordum. Fakat
suretim kimseden grnmyordu. Nihayet dedim ki ayna neden icadedilmis, ne gne yarar? Herkes nedir,
kimdir, kendisini bilsin diye degil mi? Demirden yapilma ayna suretler iindir. Can yznn aynasiysa ok
pahali, ok degerlidir. Can aynasi ancak sevgilinin yzdr. O sevgilinin yz ki, o diyardan.
Dedim ki: Ey gnl sen klli bir ayna ara. Denize git, irmaktan is bitmez! Kul, bu istek yznden civarina
geldi. Meryem'i hurma fidanina derdi ekti. Gnlm gzn grnce o grmemis gz yok oldu; gnlm
gzn ta kendisi kesildi. Seni ebedi olarak klli bir ayna grdm. Gzn den kendi suretimi msahede
ettim. Nihayet ben beni buldum, iki gznde aydin bir yol grdm, dedim
Vehmin; kendine gel o senin hayalindir. Kendini hayalinden ayirdet dedi. Suretim gznden seslendi:
Birlikte ben senim sen de bensin. Hayal bu zevali olmayan aydin gzdeki hakikatlardan nasil yol bulur da
girer? Suretini, benden baskasinin gzlerinden grrsen onu hayal bil, onu reddet! nk benden baskasi,
gzne yokluk srmesi ekmekte hakikatte yok olan seylerle gzn srmelemekte. sarabi, Seytaninin
tasvirinden tatmaktadir.
Onun gz hayal ve yokluk evidir. Hulasa o yoklari var grr. Benim gzme ululuk sahibi Tanrinin
srmesiyle srmelenmistir. Varlik evidir, hayal evi degil. Gznde bir tek kil olsa hayalin de gevher, yesim
tasi gibi grnr. Hayalinden tamamiyla geersen o vakit yesim tasini ayirdedebilirsin. Ey gevher taniyan
kisi, bir hikaye dinle de meydan da ve apaik olan seyi kiyastan fark et.

BIR BILENE SORMALI
mer zamanin da oru ayi geldi. Birka kisi bir dagin tepesine kostu. Oru ayinin Hilalini grp
kutlulanmak, onu hayra yormak istiyorlardi. BirisiEy mer, iste hilal dedi. mer gkyzne baktiysa da
ayi gremedi.Bu ay senin hayalinden meydana geldi. Yoksa ben, gkleri senden daha iyi grrm.
Tertemiz hilali nasil olur da grmem? Elini sivazla. Ondan sonra hilale bak! dedi. Adam elini islayip kasini
sivazlayinca ayi gremedi.Padisahim, ay yok grnmez oldu dedi. mer dedi ki: Evet, kasinin kili seni
sphelendirdi: yaydan sana bir ok atti Onun yolunu bir egri kil kesti, o yzden ayi grdm diye davaya
kalkisti. Bir egri kil gkyzne perde olursa btn vcudun egri olunca halin ne olur? Her Cz'n
dogrulara uyup dogrult. Ey dogru yola giden,o esikten bas ekme! Teraziyi, terazi dogrulttugu gibi
terazinin degerini azaltan da yine terazidir.
Dogru olmayanlarla tartilan eksiklige dser, akli sasar kalir. Yr kafirlere karsi siddetli ol; agyarin
dostluguna toprak sa! Agyarin basina kili kesil; kendine gel; tilkilik etme, aslan ol ki dostlar gayretleri
yznden senden kesilmesinler! nk dikenler, bu gle dsmandir. Atese zerlik tohumu serper gibi
kurtlarin basina ates serp; nk o kurtlar, Yusuf'un dsmanlaridir. Kendine gel, Seytan sanababasinin
cani der bu suretle o lain seni aldatir
Bu kara yzl babana da bu seytanligi yapti Ademi' de mat etti. Bu kuzgun, satran basin da eviktir.
Yari uykulu gzle kuzgunu dogan grme! nk o kadar ok oyunlar bilir ki bogazinda bir p gibi
kalakalir.! Onun p bogazlarda durur. O p nedir? Mevki ve mal sevdasi. Ey kararsiz kisi, mal
pten ibarettir. Ama bogazindaysa Abihayati iirmez. Malini, dzenbaz bir dsman ikacak olsa bir yol
keseni, baska bir yol kesen dolandirmis demektir.
Bir hirsizcagiz, bir yilan oynaticisinin yilanini aldi. Aptalligindan onu ganimet saymaktaydi. Yilanci, yilanin
zehirlemesinden kurtuldu. Yilan da hirsizini aglatip inleterek ldrd. Yilanci, o l adami grp tanidi,
onu benim yilanin ldrd,canindan etti. Hirsizi bulayim da yilanimi ondan alayim diye dua edip
duruyordum,Gnlm yilanimi bulmayi istiyordu. Tanriya skrolsun ki o dua kabul edilmedi. Ben duamin
kabul edilmeyisini ziyan sandim ama bana faydaymis dedi. Nice dualar vardir ki ziyanin helak olmanin ta
kendisidir. Pak tani, onlari kereminden kabul etmez.

ISA'DAN TEN DIRILIGI ARAMA
Isa ile bir ahmak yoldas oldu. Gzne yol stnde l kemikleri erisince,Yoldas lleri diriltmek iin
okudugun o yce adi, bana da gret de bir iyilikte bulunayim, o adi okuyup kemiklere can vereyim dedi.
Isa dedi ki : sus Bu senin sznn harci degil! Nefesin yagmurlardan daha ari, duru olmasi o nefes
sahibinin melkelerden daha idrakli bulunmasi lazimdir. Adem mrlerce yandi, yakildi da arindi; felekler
hazinesine emin oldu. Sende sag eline bir sopa aldin ama senin elin nerede, Musa'nin eli nerede O
ahmakBenim sirlara kabiliyetim yoksa o adi bu kemiklere sen oku dedi.
Isa dedi ki:Yarabbi, bunlar ne sirlardir? Bu ahmagin su mcadeleye girismesi nedendir? Bu hasta nasil
oluyor da kendi derdiyle ugrasmiyor? Bu murdar herif neye kendi canini derdine dsmyor? Kendi
lsn birakti da yabanci bir ly diriltmeye kalkisti! Tanri ,Gerileme de gerilemeyi arar. Diken eken
ancak yesermis taze diken elde edebilir. Dnyada diken eken kisi, Sakin ektigin dikeni gl bahesinde
arama! O, eline gl bile alsa diken olur. Bir dosta varsa dost,yilan kesilir. saki ktlklerden ekinen
kisinin kimyasi hilafina zehir ve yilan kimyasidir (her seyi zehirler, her sey ona karsi yilan haline gelir.)
Isa, o gencin istegiyle kemiklere Tanri adini okudu. Tanrinin hkm, o ig herif iin o kemikleri diriltti.
Aradan bir kara aslan da dirilip siradi, ahmaga bir pene vurup ldrd. Kellesini kopardi, hemen
beynini yere akitti. Kafasinda bir ceviz ii kadar beyin bile yoktu. Zaten beyni bile olsaydi o kirilmakta, o
helak olmakla ancak bedeni zail olur,ruhu kalirdi. Isa, Aslana Neden derhal onu paraladin dedi.
AslanSen ondan sikilmis, perisan bir hale gelmistin de ondan diye cevap verdi. Isao, halde niin kanini
imedin ? deyince de dedi ki: O benim rizkim degildi. Bana nasip olmamisti
Nice kisiler vardir ki, o kkremis aslan gibi avini yemeden dnyadan gitmistir. Kismeti bir saman p
bile degilken hirsi dag kadar Tanriya yz yok, Alem yaninda kadir kiymet kazanmis! Ey bize g seyleri
kolaylastiran Tanri ! Bizi abes ve bos seylerden kurtar. Bize rizk diye gsterdin, halbuki tuzakmis.
Bize her seyi oldugu gibi gster. O aslan Ey Mesih, bu avlanma ancak ibret iindi. Eger benim dnyada
rizkim olsaydi, llerle ne isim vardi, nasil olurdu da lrdm? Fakat berrak suyu bulup da esek gibi iine
iseyenin layigi budur. Esek o irmagin kadrini bilse ayagini sokacagi yerde basini kaldirdi. Hayat veren bir
suya sahip yle bir peygamber bulur da,Ey Abihayat sahibi, bizi ol, emriyle dirilt deyip nasil lmez? Dedi.
Sen de kendine gel kpek nefsini, diriltmeyi isteme. nk o nice zamandir senin dsmanindir. Bu
kpegi can avindan alikoyan kemigin basina toprak! Kpek degilsen neden kemige asiksin, slk gibi
neden kani seviyorsun? O ne biim gzdr ki grmez,sinamalarda ancak rsva olur.!
Zanlarda bazen hata olur; fakat bu ne biim zandir ki yoldan kr olarak gelmektedir! Ey baskalarina
aglayan gz, gel, bir mddetik otur da kendine agla! Dal, aglayan buluttan yeserir, tazelesir. nk mum,
aglamakla daha aydin bir hale gelir. Nerede agliyorlarsa orda otur, nk sen aglamaya daha layiksin!
nk fani ayrilikta olanlar, baki olan laf madeninden gafildir. nk gnlde taklit naksi var; yr
bendini gz yasiyla yik!
Taklit, her iyiligin afetidir. Saglam bir dag bile olsa hakikatte samandan ibarettir. Kr; kuvvetli ve tez
kizar olsa bile bir et parasidir, gz yok! Kildan ince bir sz sylese bile gnlnn, o szden haberi
olmaz. Kendi szyle sarhos olur ama onunla sarap arasinda ne kadar yol var! Irmaga benzer, su iemez
ki su ,arktan su iecekler iin akip gider. Onun iindir ki, su iemez ki!
Taklide dsen ney gibi feryat eder ama ancak o feryadi dinlemek isteyen iin. Mukallit,sz sylerken
aglasa bile habisin maksadi, ancak tamahtir. Aglar da yanik szler syler. Fakat kendisinde yanan yrek
nerede, yirtilan etek nerede? Muhakkikla mukallit arasinda ok fark vardir.
Bu Davut gibidir, br ses gibi! Bunun szleri yanikliktan dogar, bryse sylenmis khne szleri
belleyip nakleder. Kendine gel, kendine gel! O hznl szlere kapilma. kzn stnde de yk var,
kagni da feryat edip agliyor! Ama mukallit de sevaptan mahrum degildir. Hesaba gelince aglayiciya da
para verirler. Kafir de Tanri der, mmin de. Fakat ikisinin arasinda adamakilli fark var. O yoksul ekmek
iin Tanri der, haramdan ekinense candan,gnlden.
Eger yoksul, syledigi sz bilseydi gznde ne az kalirdi, ne ok! Ekmek isteyen yillardir Allah der,
fakat saman iin Mushaf tasiyan esege benzer. Dudagindaki gnlnden dogsa, gnln aydinlatsaydi
bedeni ,zerre,zerre olurdu. Seytanin adi by yapmaya yarar,sen de Tanri adiyla mangir elde edersin!

LA HAVLE
Isa ile bir ahmak yoldas oldu. Gzne yol stnde l kemikleri erisince,Yoldas lleri diriltmek iin
okudugun o yce adi, bana da gret de bir iyilikte bulunayim, o adi okuyup kemiklere can vereyim dedi.
Isa dedi ki : sus Bu senin sznn harci degil! Nefesin yagmurlardan daha ari, duru olmasi o nefes
sahibinin melkelerden daha idrakli bulunmasi lazimdir. Adem mrlerce yandi, yakildi da arindi; felekler
hazinesine emin oldu. Sende sag eline bir sopa aldin ama senin elin nerede, Musa'nin eli nerede O
ahmakBenim sirlara kabiliyetim yoksa o adi bu kemiklere sen oku dedi.
Bir sofi seyahate ikti, dne dolasa bir gece bir tekkeye konuk oldu. Bir hayvani, vardi ahira bagladi.
Kendisi dostlarla, sofanin bas ksesine geip oturdu. Arkadaslariyla murakabeye daldi. Murakabede
sevgilinin huzuru, adamin nnde bir defter haline gelir (Tanrinin manevi huzuruna varilir, btn hakikatler
o huzurda okunur) Sofinin defteri, harflerin yazilmasindan meydana gelen karalama degildir. Ancak kar
gibi bembeyaz ve temiz gnldr. Alimin azigi ve sermayesi, kalemden meydana gelen eserlerdir. Sofinin
azigi ve sermayesi nedir? Ayak izleri!
Sofi; av pesine dsen, ceylanin ayak izlerini grp onlari izleyen avciya benzer. Bir mddet ceylanin ayak
izleri ise yarar. Ondan sonra ise esasen ahudaki misk kokusu, yolu gsterir. Bu izlere, bu izlemeye
skreder de yol alirsa nihayet o adim atma o yol alma yznden muradina ulasir. Misk kokusunu duyup
bir konak yol almak iz,izleyerek yz konaklik yol almadan yz konaklik yolu dnp dolasmadan daha
iyidir. Ay isiklarin dogusu olan gnl yok mu? O gnl, ariflere kapilari ailmistir sirridir.
Sana duvardir ama onlara kapi. Sana tastir ama azizlere inci! Senin aynada aika grdgn pir, hem de
daha nce bir kerpi parasinda grr. Pir olanlar o kisilerdir ki bu alem yokken onlarin canlari, kerem
denizinde vardi. Bu tene dsmeden nce nice mrler geirdiler,ekmeden nce meyveler devsirdiler!
Nakistan, suretten evvel canlandilar,deniz yarilmadan inciler deldiler!
Tanri, alemi ve ademi yaratma hususunda meleklerle msavere ederken onlarin canlari, bogazlarina kadar
kudret denizine dalmis bulunuyordu. Melekler,buna mani olmak istedikleri zaman, gizlice meleklere islik
aliyorlar,onlarla alay ediyorlardi.
Bu nefsi Kll'n ayagi baglanmadan onlar her yaratilacak seyin suretini biliyorlardi. Feleklerden nce
Zuhal yildizini, tanelerden nce Ekmegi grmsler; Akilsiz, gnlsz fikirlerde dolmuslar, askersiz,
savassiz galip gelmislerdi. O apaik anlayis,onlara nispetle dsnstr. Yoksa haddi zatinda, bu sirdan
uzakta kalanlara gre grsn ta kendisidir. Dsns; gemise, gelecege dairdir. Bu ikisinden de
kurtulunca mskl hal olur
Ruh zmden sarabi,yoktan vari grr Onlar da Keyfiyete dsecek olan her seyi keyfiyetsiz
grmsler,madenden nce saglamla kapi fark etmislerdir. zm yaratilmadan nce saraplar imisler,
muhabbet sarhosu olmuslardir. Onlar, sicak temmuz ayinda kisi, gnesin ziyasinda glgeyi grr.
zmn gnlnde sarabi,tamam yoklukta btn varligi msahede ederler. Gk, onlarin isret meclislerinde
ancak onlarin cmertligiyle bu sirmali libasi giyer. Onlardan iki dostu bir arada grdn m bil ki onlar hem
birdir, hem alti yz bin! Onlarin sayilari dalgalar gibidir. Onlar rzgar,zahiren ogaltir. Halkin can gnesi,
halkin pencerelere benzeyen bedenlerinde mahcup olan kisi sphededir.
okluk, ruhu Hayvanidedir, Ruhu insani ise birdir. Hak onlara madem ki nurundan sati, Hakkin nuru
artik ayrilmaz . Yoldas bir mddet usanmayi birak da o gzelin tek benini sana anlatayim Onun gzelligi
anlatilmaz, iki alem de nedir? Onun yzndeki benim aksi! Onun gzel benini anlatmaya basladim mi sz,
tenimi yarmak, paralamak istiyor. Ben bu harmanda bir karinca gibi memnun geinip gidiyorum,hatta
kendi cirmimden kendi haddimden fazla yk ekmekteyim
O aydinligin bile hasedettigi gzel, beni birakir mi ki sylenmesi lazim ve farz olan sirlari syleyeyim.
Deniz kpklenir, kpkle rtlr, kpg ileri srer. Sonra da kpgn eker, ailir, kendisini gsterir.
Simdi dinle, hikayenin iyzn anlatmama ne mani oldu? Dinleyenin gnl baska bir yere gitti. Hatirina o
konuk olan sofinin hali geldi. Bogazina kadar o sevdaya daldi. Onun iin bu sz birakip ona baslamak
hali anlatmak iin o hikayeyi sylemek icap ediyor. Fakat ey aziz sofiyi,suret sofisi sanma! Ne vakte
kadar ocuklar gibi cevize,zme dsp kalacaksin?
Ogul, bizim cismimiz cevizle zmdr. Ersen bu ikisinden de ge! Eger sen gemezsen Tanrinin ltfu
Tanrinin keremi seni dokuz kat gkten geirir. Simdi hikayenin zahirini dinle, fakat taneyi samandan ayir
ha!
O zevk ve huzur dileyen sofilerin zikir ve mrakabeleri, vecit ve sevkle sona erince. Konuga yemek
getirdiler. Konuk o zaman hayvani hatirladi, HizmetiyeAhira git, hayvana saman ve arpa ver dedi.
Hizmeti dedi ki : la havle... Bu ne fazla sz! Eskiden beri bu isler benim isim. Sofi nce arpayi isla.
nk esek karttir,disleri saglam degil dedi. HizmetiLahavle Ey ulu bunu niye sylyorsun? Bu hizmet
usuln, hep benden grenirler dedi. Sofi nce semerini indir,sirtina da ila koy dedi. Hizmeti
Lahavle ey hakim, benim senin gibi yz binlerce konugun geldi; Hepsi de yanimizdan razi olup gittiler.
Konuk bizim canimizdir,bizdendir dedi. Sofi suyunu ver ama ilik olsun deyince hizmetiLahavle. Artik
beni utandiriyorsun dedi. .Sofi Arpaya az saman karistir dedi. HizmetiLahavle. Bu sz kisa kes
artik dedi. Sofi Yerini spr, tas toprak kalmasin. Islaksa biraz kuru toprak serp dedi.
Hizmeti Lahavle a babam, lahavle de Bir ise yolladigin ehil kisiye az syle! Dedi. spr, tas toprak
kalmasin. Islaksa biraz kuru toprak serp dedi. Hizmeti Lahavle a babam, lahavle de Bir ise yolladigin
ehil kisiye az syle! Dedi. Sofi Esegin sirtini timar et dedi.
HizmetiLahavle. Baba, artik utan.! Dedi. Bunu deyip etegini sikica beline doladi. iste gittim,nce
arpa,saman getireyimdedi. Gitti ama ahir aklina bile gelmedi. Yalniz sofiyi aldatti. Birka hazelenin yanina
gitti, Sofinin szlerine glmeye onunla alay etmeye koyuldu.
Sofi uzun zaman yolculukta bulundugundan gzlerini yumup daldi,rya grmeye basladi: Esegi bir kurda
satasmisti. Kurt, sirtindan, oylugundan onu paraliyordu Uyanip Lahavle. Bu ne biim sama rya, Acaba
o sefkatli hizmeti nerede ki? dedi.
Yine daldi. Bu sefer esegini yolda giderken gah, bir kuyuya, gah bir ukura dsyor grd. Trl , trl
kt ryalar gryordu. Ryasinda bazen Fatiha suresini, bazan Karia suresini okuyordu.are ne ?
Dostlar kalkip gittiler. Btn kapilari da kapadilar dedi. Yine O Hizmeticegiz, bizimle tuz ekmek
yemedi mi ki ?
Ben ona ltuftan baska ne yaptim, yumusak szlerden baska ne syledim? Aksine o bana neden kinlendi
ki? Her dsmanliga bir sebep olur. Yoksa ayni cinsten olus insani vefakar eder diyordu. Sonra
tekrarltuf ve ihsan sahibi adem iblise bir cefada bulundu mu ki?
Insan yilana, akrebe ne yapti ki onlar,daima insani sokmak ldrmek isterler. Kurdun huyu yirticiliktir. Bu
haset de nihayet yaradilista vardir demekte, Sonra yineByle kt zanna dsmek hatadir. Neye
kardesim hakkinda byle bir zanda bulunuyorum? Diye sylenmekteydi, Yine dnp diyordu ki:Bu kt
zanna dsmek de bir tedbire sarilmaktir. Spheye dsmeyen muvaffak olur mu? Sofi vesvese iindeydi.
Esege gelince yle bir haldeydi ki dsmanlarin cezasi da, dilerim byle olsun!
Zavalli esek; tas toprak iinde,semeri tersine dnms, kuskunu kopmustur. Yol yrmekten lms, btn
gece yemsiz gah can ekismekte,gah lm haline gelmekteydi. Btn gece Yarabbi,arpadan vazgetim,
bir avucagizdan da az saman olsa diye sayikliyordu. Hal diliyle Ey seyhler,bir merhamet edin,bu ham
ve edepsiz hizmetinin elinden yandim diyordu. O esegin ektigi eziyeti duydugu azabi ancak karada
uan kus,sele kapilirsa eker duyar!
Nihayet biare esek alik illetinden o gece seher agina kadar yan st yatti. Gndz olunca, hizmeti
gelip hemen semerini dzeltti,sirtina vurdu. Esekiler gibi birka sopa indirdi. O kpek hizmetiden ne
umulursa esege onu yapti. Esek dayagin,siddetinden siradi,kalkti. Dili yok ki halini sylesin!
Sofi merkebe binip yola dzlnce merkep,her an yzst dsmeye basladi. Halk,merkep dstke onu
kaldirmaya koyuldu. Herkes onu hasta saniyordu. Birisi kulagini burmakta,br yara var mi diye
damagini yoklamakta, Digeri nalinda tas aramakta, bir digeri de gzn puslu grmekteydi. SofiyeEy
Seyh, bu ne hal? Dn,skr olsun,bu esek kuvvetlidir demiyor muydun? dediler. Sofi (Geceleyin
lahavle yiyen esek, ancak byle gider. Merkebin azigi geceleyin lahavle olur,Geceleyin tespih eker
durursa gndzn de secde eder) dedi.
Insanlarin ogu insan yiyicidir. Onlarin selam vermelerine pek emin olma! Hepsinin de gnl Seytan
evidir. Insan seytaninin lafina pek kulak asma! Seytaninin agzindan ikan Lahavle'ye kanan kisi, savasta
o esek gibi tepesi stne dser. Dnyada Seytancin seytanligina uyan; dost yzl dsmanin hrmetine,
hissne kanarsa. O esek gibi arikliktan ve sersemlikten Islam yolunda, Sirat kprsnn stnde tepe
taklak gelir.
Kt dostun isvelerine kulak verme; yeryznde tuzak gr,emniyetle yrme. Yz binlerceLahavle
okuyan Seytana bak; ey adem, iblisi gr,bak nasil yilanda gizlenmis! Dostun postunu yzmek iin kasap
gibi sana Ey can, ey sevgili diye hitabe der. Bu suretle postunu yzmek ister. Dsmanlarin afyonunu
tadan kisinin vay haline! Aglatip inleterek kanini dkmek iin kasap gibi ayagin bas kor,sana hitaplarda
bulunur. Aslanlar gibi avini kendin avla. Yabancinin yaltaklanmasini da!
Asagilik kisilerin hrmetini, hatir saymasini, o hizmetinin hrmeti ve hatir saymasi gibi bil. Kimsesizlik,
Adam olmayan kisilerin isvesinden iyidir. Insanlarin arazisine ev kurma, kendi isini,gr yabanci kisinin isini
degil! Yabanci kisi kimdir? Senin toprak bedenin. Senin gama, eleme dsmen de onun yzndendir.
Tene yagli, balli seyleri verdike cevherini,hakikatini semirmis gremezsin. Teni miskler iine yerlestirsen
yine lm gnnde pis kokusu meydana ikar. Miski tene srme, gnle sr. Misk nedir? Ululuk sahibi
Tanrinin adi. O mnafik miski tene srer de ruhu klhanin ta dibine sokar. Dilin de Tanri adi canindaysa
imansiz dsncesi yznden pis kokular!
Onun zikretmesi klhanda biten yesillige, aptes bozulan yerde yetisen gl ve ssene benzer. O yesillik
orda ariyettir. O gln yeri oturulan isret edilen yerdir. Temiz seyler temizlere aittir; pislere de pis
seylere... kendine gel! Kin yznden yol azitanlara kin tutma. nk onlarin kabirlerini de kin tutanlarin
yanina kazarlar.
Kinin asli cehennemdir. Senin kinin o klln czcdr, dinin de dsmani. Mademki sen cehennemin
czcsn; aklini basina al cz kllnn yaninda karar eder. Ey adi sani duyulmus kisi! Cennetin
czcysen zevkin de cennet gibi ebedidir. Aci mutlaka acilara katilir. Batil sz nasil olur da Hakka ulasir?
Kardes, sen ancak o dsnceden, o ruhtan ibaretsin. Mtebaki varligin bakimindansa kemik ve deriden
baska bir sey degilsin. Dsnceden, manevi varligin glse, Gl bahesisin; dikense klhana layiksin. Gl
suyu isen seni basa srer, koyuna serperler; sidik gibiysen disari atarlar.
Koku satanlarin tabaklarina bak her cinsi kendi cinsinin yanina korlar. Cinsleri, kendi cinsleriyle karistirir,
bu uygunluktan bir gzellik, bir ss meydana getirirler. Fakat mercimek,seker arasina karisirsa onlari
birer, birer ayirirlar. Tablalar kirildi,canlar dkld de iyiyi, kty birbirine karistirdilar.
Tanri, bu taneleri ayirip tabaga koysunlar diye kitaplar verdi, peygamberler gnderdi.
Peygamberler,gelmeden nce hepsi bir grnmekteydi. Mmin, kafir, Mslman, ifit. zahiren hepsi birdi.
Alemde kalp akala saglam aka bir yrmekteydi. nk ortalik tamimiyle geceydi, biz de gece
yolcularina benziyorduk. Peygamberlerin gnesi dogunca Ey karisik, uzaklas! Ey saf, beri gel dedi.
Rengi gz ayirt edebilir; lali, tasi gz bilebilir. Inciyi, sprnty gz anlar. Onun iin erp gze batar.
Bu kalpazanlar, gndze asiktir. nk gndz,kuyumcu ve sarraf,altini fark etsin diye altina aynadir.
Kirmizi yzle sari yz gndz gsterdiginden Tanri kiyamete gn lakabini takti. Hakikatte gndz,
velilerin sirridir. Gndz onlarin aylarina nispetle glgelere benzer. Gndz,Tanri erinin sirrinin aksi bilin;
gz rten aksami da onun ayip rtclgnn aksi.
Tanri onun iin Vedduha buyurdu. Vedduha, Mustafa'nin gnlnn nurudur. Tanri kusluk zamanini
sevdi derler ya. Bu sz de, kusluk agi, onun aksi oldugundandir. Yoksa fani olan seye yemin etmek
hatadir. Byle oldugu halde fani seyin Tanrinin szne girmesi layik olur mu?
HalilBen fani olanlari sevmem dedi Halil byle derse Ulu tanri nasil olur da fani seyi diler, sever?
Velley! den maksat yine Mustafa'nin ayip rtclg, topraga mensup olan cismidir. Bu kusluk aginin
gnesi o, gkten dogdu da gece gibi olan tene seni Rabb'in terk etmedi dedi. Belanin ta kendisiden
vuslat meydana geldi;Sana darilmadi da sz de o tatliliktan zuhur etti. Esasen her sz bir halete
almettir. Hal ele benzer, sz de alete.
Kuyumcunun aleti, kunduracinin elinde kuma ekilmis tohuma dner. iftinin yaninda kunduracinin aleti,
kpegin, nnde saman,esegin nnde kemik gibidir. Enel Hakki sz, Mansur'un agzinda nurdu.
EnallahSz, Firavunun agzinda yalan! Sopa, Musa'nin elinde dogruluguna sahit oldu, sihirbazin
elindeyse bir seye yaramadi. Isa, bu yzden yoldasina Tek Tanrinin o yce adini belletmedi. nk bilmez
de alete noksan bulur. Tasi, topraga vur. Hi ates ikar mi? Elle alet tasla demire benzer. ift olmasi
gerek ki ates iksin. ifti olmayan, aleti bulunmayan Tek Tanridir. Sayida sphe olabilir, Fakat Tanrida
sphe yoktur.
Iki diyenler, diyenler daha fazla diyenler, bir oldugunda mutlaka ittifak ederler. Sasilik gidince hepsi
birlesir; iki diyenler de bir derler. Onun meydaninda bir topsan, ona bir diyorsan durma, evgehaninin
etrafinda dn dolas! Top padisahin elinin darbesiyle oynarsa, kemale ermis olur.
Ey sasi; bunlari can kulagiyla dinle, gzne kulak yoluyla ila ver! Temiz sz, hakikatten uzak olan
gnllerde karar etmez, nurun aslina dek gider. arpik ayakkabi, nasil arpik ayaga uyarsa Seytanin
afsun ve efsanesi de dogru olmayan gnllere uyar. Hikmeti istedigin kadar tekrarla. ona ehil degilsen
hikmet, senden ne kadar uzak! Ister yaz, beller. Ister bahset, syle! O, Ey inati senden yzn eker,
gizlenir; baglarini koparir, kaar. Fakat sen okumasan da hakikat ilmi senin yanip yakildigini grrse
elinde,alismis kus haline gelir. Tavus kusu, nasil kyl evinde olmazsa, hakikat ilmi de her aceminin mali
olmaz.!

CAHILIN SEVGISI
Doganin padisahtan kaip un eleyen kocakarinin evine gitmesi, bilgisizligindendir. O kadincagiz,
ocuklarina tutma pisirmeye savasirken o cinsi gzel, Kendisi hos dogani grnce,tutup ayacigini
bagladi, kanadini kesip gdk bir hale getirdi, tirnagini kesti, yesin diye de nne saman koydu.Ehil
olmayanlar sana iyi bakamamislar, kanadin haddini asmis, tirnagin da uzamis. Na ehil kisiler seni hasta
ederler. Ananin yanina gel ki sana iyi baksin! dedi. Arkadas, cahilin sevgisini de byle bil. Cahil yolda
daima arpik, daima yampiri gider.
Padisahin gn,dogani aramakla geti, nihayet o kocakarinin adirina yneldi. Ansizin orada dogani, toz
duman iinde grd. Ona bakip aglamaya basladi. Dedi ki: Her ne kadar, bize dosdogru vefakarlikta
bulunmadigin iin bu hal sana layikti. nk cehennem ehliyle cennet ehlinin msavi olmadigindan gaflet
ederek cennetten katin, cehennemde karar ettin. Halinden haberdar olan padisahtan sersemce bu
kokusuk kocakarinin evine kaagin layigi budur
Dogan kanadini padisahin eline srmekte, hal diliyle Ben gnah ettim; Ey kerem sahibi, sen iyilerden
baskasini kabul etmezsen kt nereye varsin da halini arz edip aglasin? Padisah, her kty iyi ettiginden
onun ltf cana bu creti vermekte, bu cinayetleri yaptirmaktadir demekteydi.
Yr irkin islerde bulunma ki bizim iyiliklerimiz bile o gzel sevgilimizin huzurunda irkin grnmektedir.
Hal bu ki sen ettigin hizmeti ona layik sandin da crm bayragini onun iin ycelttin. Sana onu anmaya,
Onu agirmaya izin verdiler de o yzden gnlne gurur dst. Kendini Tanri ile konusur grdn. Halbuki
niceler vardir ki bu sphe yznden ondan ayri dser. Geri padisah seninle beraber yerde oturur ama
sen kendini tani, haddini bil de daha iyi daha edepli otur!
Dogan dedi ki: padisahim, pismanim, tvbe ettim, yeniden Mslman oldum. Sarhos ederek aslani bile
tutacak derecede kuvvet ve cret sahibi ettigin kisi sarhosluk yznden yolunu sapitirsa zrn kabul et.
Tirnagimi kestilerse de sen beni kabul eder, benden yz evirmezsen ben, gnesin bile peremini
koparirim. Kanadim gittiyse de beni oksarsan, bana iltifat edersen felek bile benim oyunuma karsi mat
olur. Bana kuvvet kemerini bagislarsan dagi yerinden koparirim, bana kudret kalemini verirsen bayraklari
yikar, ordulari kirarim. Nihayet benim cssem, bir sivrisinekten de asagi degil ya... Ben de Nemrut
mlkn kanadimla vurur, tarumar ederim. Tut ki zayiflikta Ebabilim, tut ki dsmanlarimin her biri bir fildir.
Bir findik kadar, fakat yakici kursun atarim, kursunum, yzlerce mancinik derecesinde tesir eder.
Tasim nohut kadarsa da savasta ne bas birakir,ne migfer! Musa, savasi bir tek sopasiyla gitti ama o
sopayla Firavunu da, kililarini da kirdi geirdi. Her peygamber, o kapiyi yalnizca dgms, btn dnyaya
tek basina saldirmistir. Nuh, ondan kili isteyince Tufan dalgasi, Tanri kudretiyle kili kesilmistir. Ey
Ahmet, yeryznn askeri kim oluyor ki? Aya bak,ayin bile alnini yar! Bu suretle yildizlarin yomlu,
yomsuz olduguna inanan bi,haberler, bu devrin senin devrin oldugunu,kamerin devri olmadigini anlasinlar.
Bu devir, senin devrindir. nk Kelim olan Musa bile daima senin zamanini arzuladi. Musa, senin
devrinin parlakligini, o devirdeki tecelli sabahinin zuhurunu grd de;Yarabbi, o ne rahmet devri... o devir,
rahmetten de ileri ... o devirde ryet var. Musa' ni denizlere daldir da Ahmet'in devrinde izhar et'' dedi.
Tanri dedi ki :Sana o devri onun iin gsterdim, o halvetin yolunu onun iin atim
Ey Kelm, sen o devirden uzaksin; ayagini ek, nk bu iklim uzundur. Ben kerem sahibiyim. Tamaha
dsp aglasin diye mahluka ekmek gsteririm. Ana, ocuk uyansin da gidasini istesin diye ocugun
burnunu ovar. nk ocugun, aligindan haberi olmaz, uyuyakalir. Fakat st muhabbeti, ananin iki
memesini de agritmaya baslar.
Ben gizli rahmet olan bir hazineydim, hidayete erismis bir mmet gnderdim. Can ve gnlle diledigim
btn keremleri sana Tanri gnderdi de sen onlara tamah ettin. Ahmet, mmetlerYarab desinler diye
dnyada nice put kirdi. Ahmet'in alismasi olmasaydi sen de atalarin gibi puta tapardin.
Ahmet'in mmetler zerindeki hakkini bil, basin puta secde etmekten, bunu bilesin diye kurtuldu.
Sylersen bu puta tapmadan kurtulmanin skrn syle de Tanri, seni batin putundan da kurtarsin. O,
nasil, basini putlardan kurtardiysa sende o kuvvetle gnln kurtar. Dini babadan bedava bir miras olarak
buldun da onun iin basini skretmeden evirdi. Miras yedi. Mal kadrini ne bilsin?
Rstem can verdi, Zal bedava seref kazandi! Ben, birisini aglatirsam rahmetim cosar; aglayip tasanda
nimetime erisir. Birisine bir seyi vermek istemezsen o istegi gstermem. Fakat gnln kapattin mi artik
amam. Rahmetim, o aglamalara baglidir. Kul agladi mi rahmet denizi, kabarmaya,dalgalanmaya baslar.
Dogan diye, dnp tekrar padisaha gelen dogana derler. Yolunu kaybeden kr dogandir. Bir dogan,
yolunu kaybetti, bir viraneye dst, Baykuslarin arasida kaldi. O riza nurundandi, bastanbasa nurdu; fakat
kaza ve kader avusu, gzn kr etti; Gzne toprak sati, onu yoldan sapitti, viranede baykuslar
arasina ugratti.
Padisahtan ayri dsmesi syle dursun, baykuslar arasina ugratti. Padisahtan ayri dsmesi syle dursun,
baykuslar, basina vurmaga, gzelim kanatlarini yolmaya basladilar. Baykuslar arasina Kendinize gelin;
dogan yerinizi, yurdunuzu almaya geldi diye bir velveledir dst. Mahalle kpekleri gibi hepsi de kizgin,
korkun bir halde garip doganin basina ssp hirkasini ekistirmeye basladilar.
Dogan,Ben baykuslara layik miyim? Baykuslara bunun gibi yzlerce virane bagisladim. Ben burada
kalmak istemem, padisaha dnmek isterim. Tasalanip kendinize kiymayin. Ben burada durmam vatanima
giderim. Bu harabe, sizin gznze hos bir yer grnyor, bana degil. Benim naz ettigim yer, padisahin
koludur diyordu.
Baykus iseDogan sizi evinizden, barkinizdan etmek iin hileye sapiyor. Hile ile bizi yurdumuzdan ayirmak,
yuvamizdan etmek niyetinde. Bu hileci tokluk gsteriyor ama Tanri hakki iin btn harislerden beterdir.
Hirsindan baligi pekmez gibi yer. Ayiya kuyrugunuzu kaptirmayin. Bizim gibi saf kisileri yoldan ikarmak
iin padisahtan, padisahin elinden dem vurmakta.
Bir kuscagiz, hi padisahla dsp kalkar mi? Bir paracik akliniz varsa dinlemeyin bu sz, O, padisahin
cinsinden mi, vezirin cinsinden mi? Hi sarimsakla badem helvasi yenir mi? Padisah, adamlariyla beni
ariyor demesi de hilesinden, fendinden. Bu, kabul edilmeyecek bir malihulya. Bu, olmayacak bir laf,
ahmak aldatmak iin kurulmus bir tuzak! Kim buna inanirsa ahmakligindan inanir .
Zayif bir kuscagizin padisahla ne mnasebeti olabilir? En asagi bir baykus , onun beynine vursa ona
padisahtan yardimci gelecek ha! Hani, nerede? demekteydi. Dogan dedi ki:benim bir tym bile kopsa
padisah, baykus yuvasinin kkn kazir. Baykus kim oluyor ki? Bir dogan bile beni incitir, gnlm kirar,
bana cefa ederse,
Padisah; her yokusta her iniste dogan baslarindan harmanlar yapar, tepeler yceltir. Benim bekim, onun
inayetleridir. Nereye varirsam padisah arkamdadir. Hayalim, padisahin gnlndedir. O, bensiz duramaz.
Padisah beni uurunca onun ziyasi gibi gnl ycelerinde uarim. Ay gibi gnes gibi uup gk perdelerini
asarim.
Akillarin aydinligi, benim fikrimden; gklerin halk edilmesi, benim yzmdendir. yle bir doganim ki
Hma bile bana hayran olur. Baykus kim oluyor ki sirimi bilsin. Padisah, benim kurtulmam iin zindani
ati, Yz binlerce mahpusu azadetti. Bir zamancagiz beni baykuslara hemdem etti de benim yzmden
baykuslari doganlastirdi. Ne mutlu o dogana ki uusuma uyar, talihi yar olur da sirrimi anlar. Bana yapisin
da dogan olun, baykussaniz bile doganlasin! Byle bir padisaha sevgili olan nereye dserse, dssn, nasil
olur da garip olur.?
Padisah kimin derdine derman olursa o, ney gibi feryat eder, sessiz sedasiz kalmaz. Ben mlk sahibiyim,
baskasinin sofrasina oturup yemegimi yemiyorum. Padisah, uzaktan benim davulumu dven Ircii sesidir.
Benimle davaya girisenlerin ragmine sahidim, Tanridir.
Padisahin cinsinden degilim, hasa bunu iddia etmiyorum. Fakat onun tecellisiyle, onun nuruna sahibim.
Cins olus, sade sekil ve zat bakimindan degildir. Su, nebatta topragin cinsinden sayilir. Rzgar, atesi
yaktigi, yanmasina yardim ettigi iin rzgarin cinsi demektir. Nihayet sarap,tabiata nese verdiginden onun
cinsidir. Cinsimiz, padisah cinsinden olmadigi iin varligimiz onun varligina brnd, yok oldu.
Varligimiz kalmayinca da tek olarak onun varligi kaldi. Ben onun atinin ayagi nnde toz gibiyim, toz gibi!
Can da, canin nisaneleri de toprak oldu. Toprakta onun ayak izi var. Bu izi bulmak iin ayagi altinda
toprak ol ki basi dik kisilerin taci olasin. Sizi seklimin aldatmamasi iin szm dinlemeden sarabimi iin,
mezemi yiyin. Nice kisiler var ki suret, onlarin yolarini kesti. Surette kastettiler, Allah'a attilar.
Bu can da, bedenle birlesmistir ya. Fakat hi can bedene benzer mi? Gz nuru i yagiyla es olmustur,
gnl nuru bir katre kanda gizli. Nese cigerin kizilindandir, gam karasinda, akil bir mum gibi beynim
iinde. Bu alakadar keyfiyetsiz bir tarzdadir. Akillar, bu keyfiyetsizligi bilmede acizdir. Klli can, czi cana
alakalandi; can ondan bir inci alip boynuna koydu. Meryem nasil gnller alan Mesih'e gebe kaldiysa can
da onun gibi koynuna aldigi o inciden gebe kaldi.
Fakat o Mesih, kuru ve yas stnde, yeryznde seyahat eden Mesih degildir. O,Mesih'in sani
seyahatten ycedir. Can, canlar canindan gebe kaldi ya. Iste cihan, byle candan gebe kalir. Cihan da
baska bir cihan dogurur. Bu mahser de baska bir mahser gsterir. Kiyamete kadar sylesem, saysam bu
kiyameti anlatamam.
Bu, szler, mana bakimindanYarab nidasina benzer. Harfler, bir tatli dudaklinin nefesini avlamaga
tuzaktir. Kulun Yarab szne Tanrinin Lebbeyk cevabi geldikten sonra, nasil olur daYarab demekte
kusur eder? Fakat bulebbeyk yle bir Lebbeyk tir ki onu isitemezsin ama bastan asagiya kadar btn
vcudunla tadabilirsin.

HELVA SATAN OCUK
Bir seyh vardi. Cmertlikle anilmisti o yzden de daima borluydu. Byklerden on binlerce lira bor
almis, alemdeki yoksullara harc etmisti. Borlu birde tekke kurmus, canini da,malini da tekkesini de Tanri
ugruna feda etmisti. Tanri, Halil'e nasil kumu un etmisse onun da borcunu her taraftan derdi. Peygamber
dedi ki: pazarlarda iki melek daima dua eder.
Ey tanri sen verenlere ihsan edenlere fazlasiyla ver; nekeslerin malini da telef et! Bilhassa canini
bagislayan, kendisini Tanriya kurban eden, Ismail gibi boynunu veren kisiye fazlasiyla ver! Hi o boyna
biak isler mi? Sehirler de bu yzden diridirler, bu yzden zevk ve sefa iindedirler. Sen kafir gibi yalniz
kaliba bakma! nk Tanri onlara karsilik olarak ebedi ve gamdan, mihnetten, ktlkten emin bir can
vermistir. Borlu Seyh, yillarca bu iste bulundu, vazifesi buymus gibi halktan bor almakta,halka
vermekteydi
lm gnnde ulu bir bey olmak iin lmne kadar bu esit tohumlar ekmekteydi. Seyhin mr sona
erip de vcudunda lm alametlerini grnce. Borlular etrafinda toplandi. Seyh, mum gibi kendi
kendisine eriyip gidiyordu. Borlularin midi kesildi, suratlari eksidi,dertlerine dert katildi. SeyhSu kt
spheye dsenlere de bak! Tani'nin drt yz dinar altini yok mu ki? dedi.
Bu sirada disaridan bir ocuk, birka para kazanmak midiyle Helva diye bagirdi. Seyh, hizmetiye
git helvanin hepsini al, Borlular yesinler de bir mddetik olsun bana aci, aci bakmasinlar diye basiyla
isaret etti. Hizmeti, helvanin hepsini almak zere hemen disari ikti. Helvaciya Bu helvanin hepsi kaa?
diye sordu.
ocuk Yarim ksur dinar dedi. Hizmeti yoo. Sofilerden ok isteme. Sana yarim dinar veriyorum,
artik sylenme dedi. Helvayi bir tabaga koydurdu ve tabagi getirip Seyhin nne koydu. Sir sahibi
Seyhin esrarina bak! Borlulara Buyurun, su mbarek helvayi helalinden bir gzelce yiyin diye isaret
etti. Tabak bosalinca, ocuk tabagini aldi.Ey Kamil kisi ,parami ver dedi. Seyh dedi ki: parayi nereden
bulayim? Ben borlu bir adamim,ayni zamanda da lyorum!
ocuk, deddinden tabagi yere vurdu, feryat figana basladi. Eleminden hayhayla aglamaya koyuldu,
Keske iki ayagim da kirilaydi, keske klhana gideydim de bu tekkenin kapisindan gemez olaydim
diyordu. Bogazina dskn,yemeye aliskin sofiler, kpek gnlldrler,fakat kedi gibi yzlerini yikarlar,
temiz grnrler.
ocugun feryadindan hirli, hirsiz birok kisi basina toplandi. ocuk Ey kt Seyh, beni ustam
muhakkak ldrr. Eger yanina eli bos gidersem beni keser, buna razi misin? diyordu. Borlular inkara
dsp Seyhe yz evirerekBu ne oyun ki? Bizim malimizi yedin, Borlu gidiyorsun. Byle oldugu halde
neden baska bir zulmde daha bulundun? diyorlardi.
ocuk ikindi namazi vaktine kadar agladi. Seyhe gelince gzlerini yummus, ona hi bakmiyordu. Bu
cefaya bu aykiri ise aldiris etmemekteydi. Ay gibi yzn yorganin iine ekmisti. Ezelle hos, ecelle
sevinli... havas ve avamin kinamasindan, dedikodusundan el ayak ekmis! Can, bir adamin yzne
glerse ona halkin ekis suratli olusundan ne zarar. Can birisini perse felekten ve felegin hismindan gam
yer mi?Mehtapli gecede ay, simak burcundayken kpeklerden, kpeklerin havlamasindan ne korkusu
olur?
Kpek vazifesini yerine getirir, ay da isigini yere dseyip durur. Herkes kendi iscegizini grr. Su bir p
iin duruldugunu terk etmez. p, pesine su stnde yrr durur, saf su da bulanmadan akip gider.
Mustafa, gece yarisi ayi ikiye bler; Ebuleheb, kininden sama sapan sylenir! Isa ly diriltir; Yahudi
hiddetinden sakalini yolar. Kpegin sesi ayin kulagina girer mi? Hele o ay, Tanri hasi olursa.
Padisah, sabaha kadar musiki alemi yapar, su kenarin da sarap ier, kurbagalarin seslerinden haberi bile
olmaz. ocugun parasi, orada bulunanlara Mtesaviyen takdim edilseydi herkese birka aka dserdi,
ocuk da parasini alirdi. Fakat Seyhin himmeti bu cmertligi de bagladi. Bu suretle kimse ocuga bir sey
vermedi. Pirlerin kuvveti, bundan da fazladir.
Ikindi vakti oldu. Hizmeti, Hatem gibi cmert birisinin verdigi bir tabak altini getirdi. Mal sahibi halli bir
kisi,Seyhin halini biliyordu, ona hediye gndermisti. Tabagin bir ksesinde drt yz dinar vardi, bir
tarafinda da kagida sarili yarim dinar.
Hizmeti gelip Seyhi agirladi, o misli bulunmaz Seyhin nne o tabagi koydu. Tabagin stnden rt
kaldirilinca halk Seyhin kerametini grd. Hepsinden de feryat yceldi:Ey Seyhlerin de basi, sahlarin da
bu neydi? Bu ne sir, bu ne sultanlik? Ey sir sahiplerinin efendisi! Biz bilemedik affet; sama sapan,
uluorta hayli sylendik.
Krcesine sopa sallamaktayiz, elbette kandilleri kirariz. Sagirlar gibi bir tek sz duymadan kendi
aklimizca cevap vermeye kalkistik, hezeyanlarda bulunduk. Biz Musa'dan da ibret almadik. O bile Hizir'i
kinadi da yz sarardi. Hem gz o kadar yceleri grdg gznn nuru gklere bile nfuz ettigi halde!
Ey zamanin Musa'si degirmendeki farenin gz, ahmakliktan senin gznle bahse kalkistidediler.
SeyhBtn o szleri size helal ettim. Bunun sirir suydu, ben Tanri dan bunu diledim. Tanri da bana dogru
yolu gsterdi. O, dinar geri az para bir paraydi. Fakat gelmesi ocugun aglamasina bagliydi. Helva satan
ocuk aglamasaydi rahmet denizi cosmazdi dedi. Kardes, ocuk senin cisim ocugundur. Iyice bil ki
muradina erismen de aglamana bagli. O libasi elde etmek istersen cesedindeki gz ocugunu aglat.
Bir zahide, alisip savasan bir dostuaz agla ki gzn bozulmasin dedi. Zahit dedi ki: is iki halden disari
olamaz. Gz ya o yz ya grr, ya grmez. Eger Tanri nurunu grrse ne gam? Tanri visaline erismek
iin iki gzden olmak pek degersiz bir sey! Yok eger Tanri nurunu, Tanri ziyasini grmeyecekse byle
kt gzn kr olmasi daha iyi Gzden dolayi gam yeme ki Isa, senindir.
Egri yrme de sana iki dogru gz bagislasin. Ruhunun Isa'si senin yanindadir, ondan yardim dile. nk
o, yardim etti mi adamakilli yardim eder. Fakat ey temiz can kemiklerle dolu olan tenle Isa'nin gnlne,
saldirma onun gnln igneme! Dogru kisilere anlattigimiz hikayedeki ahmaga benzeme
Isa'dan ten diriligi arama, Musa'dan Firavunluk muradi dileme! Gnlne geim kaygisini az koy, sen
kapida olduka rizkin azalmaz. Bu beden, ruha bir otagdir. Yahut da Nuh'un gemisine benzer. Trk sag
olduka mutlaka kendisine bir otag bulur, hele Hak kapisinin azizi olursa.

ESSEK GITTI
Kylnn biri, kzn ahira baglamisti. Aslan gelip kz yedi,yerine geip oturdu. Kyl geceleyin
ahira gidip kseye, bucaga el atarak kz aramaya koyuldu. Elini aslana srmekte, sirtini yagrisini yukari
asagi oksamaktaydi. Aslanaydinlik olaydi d patlar, yregi kan kesilirdi. Fakat simdi pervasizca beni
oksuyor, kasiyor. nk gece vakti beni kz saniyor demekteydi.
Hak da Ey magrur kr, Tur dagi benim adimdan parampara olmadi mi? Eger biz kitabimizi daga
indirseydik dag paralanir, yerinden kopar, baska bir yere gerdi. Eger Uhud Dagi beni anlasaydi o
dagdan irmak, irmak kan akardi. Deyip duruyor. Sen bu adi babandan,anandan isittin de onun iin bu
ada gafilce yapistin. Bu sirri taklitsiz anlasan Tanri ltfyle nisansiz bir hale gelir, hatife benzersin. Tehdit
iin syleyecegimiz su hikayeyi duy da taklidin zararini bil!
Bir sofi yoldan gelip bir tekkeye misafir oldu. Esegini gtrp ahira ekti. Eliyle sucaginizi, yemceginizini
verdi. Bundan nce syledigimiz hikayedeki gibi yapmadi. Ihtiyatli davrandi, fakat kaza gelince ihtiyatin ne
faydasi olur? Sofiler, yok, yoksul kisilerdi. Yoksulluk, az kala helak edici bir kfr ola yazdi.
Ey zengin, sen toksun, sakin o dertli yoksulun aykiri hareketine glme! O sofiler, acizlikten umumiyetle
birlesip merkebi satmaya karar verdiler. Zarurette murdar da mubahtir. Nice kt seyler vardir ki
zarurette iyi ve dogru olur. Hemencecik o esekcegizi sattilar, yiyecek aldilar. Mumlar yaktilar. Tekkeye,
bu gece yemek var diye bir velveledir dst.Bu sabir niceye dek, bu gnlk oru ne vakte kadar, bu
zembil tasiyip dilenme ne zamana srp gidecek? Biz de halktaniz, bizim de canimiz var. Bu gece devlete
erdik, konuk geldi dediler.
Hakikatte can olmayani can sandiklari iin batil tohum ektiler. O konuk da uzak yoldan gelmis,
yorulmustu. O iltifati, Sofilerin kendisini birer, birer agirladigini, gzel bir surette izzet ve ikram tavlasini
oynamakta bulunduklarini,Kendisine olan meyil ve muhabbetlerini grnceBu gece eglenmeyeyim de ne
vakit egleneyim? dedi.
Yemek yediler semaa basladilar. Tekke, tavanina kadar toza dumana boguldu. Bir taraftan mutfaktan
ikan duman, bir taraftan o ayak vurmadan ikan toz,bir taraftan sofilerin istiyak ve vecitle canlariyla
oynamalari ortaligi birbirine katmisti. Gah el irparak ayak vuruyorlar,gah secde ederek yeri
spryorlardi. Dnyada tamahsiz sofi az bulunur. O sebepten sofi hayli hor, hakirdir.
Ancak Tanri nuruyla doyan ve dilenme zilletinden kurtulmus olan sofi, bundan mstesnadir. Fakat
sofilerin binde biri bu esit sofilerdendir. brleri de onun sayesinde yasarlar. Sema, bastan sona dogru
varinca algici bir Yrk semai usulnce taganniye basladi.Esek gitti, esek gittidemeye koyuldu. Bu
hararetli usule hepsi uyup, Bu sevkle seher agina kadar ayak vurup el irparak Ey ogul, esek gitti, esek
gitti dediler.
O, konuk olan sofi de onlari taklit ederek Esek gitti diye bagirmaya baslamisti. O aysuisret, o sema ve
safa agi geip sabah olunca hepsi vedalasip gitti. Tekke bosaldi,sofi kaldi. Esyasinin tozunu silkmeye
basladi. Nesi var, nesi yoksa hcreden disari ikardi. Esege ykleyip yola ikmaya niyetlendi.
Alelacele yoldaslarina yetisip ulasmak zere esegi getirmek iin ahira gitti, fakat esegini bulamadi.hizmeti
suya gtrmstr. nk dn gece az su imisti. Dedi. Hizmeti gelince sofi, Esek nerede? dedi.
Hizmetisakalini yokla! diye cevap verdi, kavga basladi. Sofi Ben esegi sana vermistim onu sana
ismarlamistim.
Yolu yordamli konus, delil getirmeye kalkisma. Sana ismarladigim esegimi getir. Sana verdigimi senden
isterim. Onu iade et. Peygamber dedi ki. Elinle aldigini geri vermek gerek Serkeslik eder de buna razi
olmazsan mahkeme iste suracikta, kalk gidelim dedi. HizmetiSofilerin hepsi hcum etti, ben maglup
oldum, yari canli bir hale dstm. Sen bir ciger parasini kedilerin arasina atiyorsun, sonra da onu
aramaya kalkisiyorsun.
Yz ain nne bir paracik ekmek atiyor, yz kpegin arasina zavalli bir kediyi birakiyorsun! dedi.
Sofi dedi ki:Tutalim senden zulmeden aldilar ve benim gibi yoksul birisinin kanina girdiler. Ya niin bana
gelip de sylemiyor, biare, esegini gtryorlar, demiyorsun? Eger syleseydin esegi kim aldiysa ondan
alirdim, yahut da parasini aralarinda paylasirlar, o paraya razi olurdum.
Onlar o vakit buradaydilar. Yz trl are bulunurdu. Halbuki simdi her birisi bir tarafa gitti! Kimi
tutayim? Kime gideyim? Bu isi basima sen atin, seni kadiya gtreyim de gr! Niin gelip deEy garip,
byle bir korkun zulme ugradin diye haber vermedin
HizmetiVallahi ka kere geldim, sana bu isleri anlatmak istedim. Fakat sen deogul, esek gitti deyip
duruyordun. Hatta bu nagmeyi hepsinden daha zevkli sylemekteydin. Ben deo da biliyor, bu ise razi, arif
bir adam deyip geri dndm dedi.
Sofi Onlarin hepsi hos, hos sylyorlardi, ben de onlarin sznden zevke geldim. Onlari taklit ettim, bu
taklit beni ele verdi. O taklide iki yz kere lanet olsun! Hele byle ekmek iin yzsuyu dken sama
adamlari taklide! Onlarin zevki bana da aksediyor, bu akis yznden gnlm zevkleniyordu dedi.
Dostlardan gele akis, sen denizden muhta olmaksizin su almaya iktidar kesbedinceye kadar hostur.
Ilknce gelen aksi taklit bil. Sonradan birbiri stne ve biteviye gelirse anla ki hakikidir. Hakiki akse
erisinceye kadar dostlardan ayrilma. Sedefi terk etme, o katra daha inci olmadi ki. Gzn, akin ve kulagin
saf olmasini istiyorsan o tamah perdelerini yirt.
nk sofiyi yoldan ikaran tamahtir. Yoldan ikarir da sofinin hali tebah olur, ziyan iinde kalir.
Yemege, zevk ve semaa tamah edis, hakikate akil erdirmesine mani olur. Ayna bir seye tamah etseydi
bizim gibi mnafik olur, her seyi oldugu gibi gstermezdi. Terazinin mala tamahi olsaydi tarttigini nasil
dogru tartardi?
Her peygamber, kavmine aikaBen sizden peygamberlik iin cret istemiyorum. Ben delilim msteriniz
Tanridir. Tanri, benim tellalligimi iki bastan da verdi. Benim cretim dosta kavusmaktir. Ebubekir kirk bin
dinar verdi ama. Onun kirk bini benim cretim degil ki. Hi boncuk, Aden incisine benzer mi? demistir.
Bir hikaye syleyeyim, can kulagiyla dinle de tamah, adamin kulagina nasil perde oluyor, anla! Kimde
tamah varsa dili tutuk bir hale gelir. Nasil olur da tamahla gz ve gnl aydinlanir, buna imkan var mi?
Tamahkar adamin gznn nnde makam ve altin hayali, gzdeki kil gibidir.
Fakat Hak'la dolu olan sarhos bundan mstesna. Ona hazineler de versen yine hrdr. Sevgiliye
kavusma devletine eren kisinin gznde bu dnya murdar bir seyden ibarettir. Fakat bu sarhosluktan uzak
olan sofi, nihayet hirs yznden nursuz, pirsiz bir hale gelir. Hirsa dskn olan, yzlerce hikaye dinler de
haris kulagina girmez.

IFLASI SABIT OLUNCAYA KADAR
Evsiz barksiz, kimsiz,kimsesiz bir mflis vardir. Zindana dsms, amansiz baglara giriftar olmustu. Bir
bahane bulup zindandakilerin yiyeceklerini yerdi. Tamahi yznden halkin gnlne Kafdagi gibi agir
gelmekteydi. Serrinden kimsenin bir lokma ekmek yemeye kudreti yoktu. nk hemen ucundan tutup
kapardi.
Tanri davetinden uzak olan, sultan bile olsa gz atir. O adam da mrvveti ayak altina almisti. O lokma
kapicinin yznden bir cehennem kesilmisti. Bir rahata kavusurum midiyle nereye kasan orada nne
bir afet ikar. Afetsiz, felaketsiz hibir kse yoktur. Tanrinin halvet yerinden baska hibir yerde
dinlenmek, rahata kavusmak mmkn degildir.
Kurtulmaya hibir are olmayan bu dnya zindaninin ayakbasti parasi alinmayan, hapishane dayagi
atilmayan bir bucagi yoktur. Vallahi fare deligine girsen yine bir kedi peneliye atarsin. Ademoglu,
hayalle gelisir. Hayalleri gzelse onunla rahatlasir. Yok... Eger gzne kt hayaller grnrse atesten
eriyen mum gibi erir gider.
Yilanlarin akreplerin iinde bile olsan tanri, seni gzel hayallerle avutursa, Yilanlar, akrepler sana munis
olur. nk , hayalin, asagilik seyleri altin yapan bir kimyadir. Sabir, gzel hayallerle tatlilasir.
nk her seyden evvel iinde bulundugun sikintidan kurtulma hayaline dsersin. O, kurtulus midi, iteki
imandan gelir. Iman zayifligindan da mitsizlige, i sikintisina ugrarsin. Sabir, iman yznden bas taci olur.
Bundan dolayidir ki sabri olmayanin imani da yoktur.
Peygamber Tanri, gnlnde sabri olmayana iman da vermemistir. Dedi. O, senin gzne yilan gibi
grnr ama tekinin gzne gzel grnr. nk senin gznde onun kfrnn, ktlgnn hayali var,
halbuki dostun gznde onun mminlik hayali cilve etmekte. Gryorsun ya..
Bu bir kiside iki is de var. Gah balik oluyor, gah olta! Yarisi mmin, yarisi kafir. Yarisi hirs, yarisi sabir!
TanrininIimizde mmin var de var, kafir ve eski putperest de dedi. kz gibi... yarisi kara, yarisi ay gibi
bembeyaz. Bu yarisini gren onu almaz, br tarafini gren almak ister, stne dser.
Yusuf, kardesinin gznde canavar gibiydi, fakat yine o Yusuf, Yakub'un gzne huri gibi geliyordu.
Fer'e ait gz, kt hayal yznden onu irkin grd, asli gzse ortada yoktur. Zahiri gz, o asli gzn
glgesi bil. O ne grrse bil ki, bu da onu grr. Sen bir mekandasin, aslin lamekandir. Bu dkkani kapa
da o dkkani a. Alti cihete kama, nk o cihetlerde alti kapi vardir. Tavlada alti kapi da alindi mi
karsida ki mat olu! Mat.
Zindandakiler, Kadinin anlayisli vekiline sikayet ederek dediler ki:Hemen bizim selamimizi kadiya gtr,
bu asagilik adamdan incindigimizi syle. O, bosbogaz, obur ve muzir herif, bu zindanda kalip duruyor.
Kt ve irkin huyu yznden sinek gibi agrilmadan selamsiz,sabahsiz her yemege konmada.
Altmis kisinin yemegi ona yetismiyor. Ne kadar sylesek vurdumduymazliktan geliyor. Yzlerce hileli
tedbirlerle sofraya oturdu mu zindandakilere bir lokma bile kalmiyor. Sofra serildi mi o cehennem bogazli
herif hemen gelip oturuyor. Delili de su: Tanri, yiyin dedi! yillik kitliga benzeyen bu adamdan elaman .
Efendimizin mr ebedi olsun! Ya bu sirri zindandan defolup gitsin, yahut doymasi iin vakiftan bir maas
tayin edilsin. Ey hem erkegin, hem kadinin memnuniyetini kazanan, bize imdat eyle imdat!Tatli szl
vekil, kadinin yanina gelip halkin sikayetlerini bir ,bir anlatti.
Kadi, o adami zindandan agirtti. Kendi adamlarindan da isi tahkik etti. Zindandakilerin sikayetlerinde
hakli olduklarini anladi.Hemen zindandan git; sahipsiz kalasi herif, var evine yikil! dedi. Herif dedi
ki:Benim evim, barkim, senin ihsanindan ibaret. Kafir gibi, zindanin bana cennettir.
Eger beni zindandan srersen yoksulluktan, ihtiyatan ldm gitti! Iblis gibi, Yarabbi, beni kiyamete
kadar yasat. Ben bu dnya zindaninda rahatim. Beni yasat da dsmanimin evladini tepeleyeyim. Kimin
imandan nasibi varsa , kimin yol iin bir lokma ekmegi mevcutsa, Ondan, o azigi o, ekmegi gah hile, gah
hud'a ile alayim da pismanliktan feryada baslasin.
Onlari bazen yoksullukla korkutayim, bazen gzelligin salariyla, benleriyle gzlerini baglayayim. Dedi.
Bu zindanda iman azigi azdir. Bu aziga sahip olanlar da kpegin korkusundan istirap iindedir.
Namazdan, orutan, yz trl aresizlikten meydana gelen zevk azigini da gelip birden alir, gtrverir.
Tanri Seytanindan Tanriya siginirim; ah, onun azginligindan helak olup gittik! Bir kpek ama binlerce
kisiye saldirmada, kime saldirir, kimin kanina girerse o adam da Seytan kesiliverir.
Kim seni haktan, hakikatten sogutursa bil ki Seytan o adamin iindedir. Derisinin altinda gizlenmistir.
Byle bir adamin iine girip, byle bir adamin suretine brnp seni aldatmazsa hayaline girer de seni o
hayalle ktlge sevk eder. Seni gah, gezip eglenme, gah dkkan aip alisveris etme, gah ilim grenme,
gah ev bark kurup oluk ocuk sahibi olma hayallerine dsrr. Kendine gel hemenlahavle de. Ama
sade dille degil; candan gnlden!
Kadimflisligini ispat et dedi. Adam,Iste btn zindandakiler tanik deyince. KadiOnlar, senden
sikayeti. Senden kaip kurtulmak istiyorlar, senin elinden kan agliyorlar. Senden kurtulmak istedikleri
iin yalan yere sahadette bulunabilirler dedi. Mahkemede bulunanlarin hepsi Biz onun hem
mflisligine,hem ktlgne sahidizdediler. Kadi, o adami kime sorduysa Efendim, bu mflisten elini
yika,bundan hayir gelmez dedi. Kadi dedi ki:bu mflis fazlasiyla da dolandirici bir adam diye sehri alenen
dolastirin.
Tellallar, yer ,yer bagirip onun mflisligini her tarafta ilan etsinler. Kimse ona veresiye bir sey satmasin,
kimse ona bir mangir bile bor vermesin. Birisi hilesine ugrar da o yzden davaya kalkisirsa artik onu
hapse atmam. nk iflasi bence sabit olmustur. Elinde ne parasi var,ne pulu! dedi. Ademoglu da iflasi
sabit oluncaya kadar bu dnya hapishanesinde kalir.
Tanrimiz da Iblisinin mflisligini Kur'anla bize bildirmis, her tarafa yaymistir. O hilekar,mflis ve kt
szldr. Onunla hibir suretle ortak olma, oyuna girisme. Alisverise girisirsen kar edemezsin, nk o
mflistir, ondan nasil olur da bir sey elde edebilirsin? Diye anlatmistir. Is bu dereceye gelince odun, satan
bir Krdn devesini getirdiler.
Zavalli Krt, hayli feryadetti, hatta memura para verdi, fakat kar etmedi. Devesini agindan aksama
kadar aldilar. Feryat ve figanina aldiris etmediler. O mthis kitligi deveye bindirdiler. Deve sahibi de
devenin ardindan gitmekteydi. Taraf, taraf yer, yer gezdirip btn halka teshir ettiler.
Her hamamin, her arsinin nnde biriken halk ona bakiyordu. Trk, Krt, Rum, Arap ve sair
milletlerden sesi gr olan tellallar da kendi dillerince,Bu mflistir, hibir seyi yoktur. Ona hibir kimse bir
pul bile dn vermesin. Zahiren, batinen bir habbesi bile yok. Mflisin biri, kalpin biri, kt adamin
biridir; bir hile, hud'a kabidir. Kendinize gelin, aklinizi basiniza alin, onunla arkadaslik etmeyin.
Size satmak iin bir kz bile getirse mutlaka almistir,kz hemen tutup baglayin. Eger aldanir da bu
herifi davaya kalkisirsaniz ben bu l herifi zindana atmam. Bu herif, tatli szldr, bogazi da pek boldur.
stndeki libas yenidir ama iindekiler parampara. Hile iin o elbiseyi giyerse bilin ki kendisinin degildir,
halki aldatmak iin giymistir diye bagiriyorlardi.
Ey temiz kalpli, hakim olmayan kisinin dilindeki hikmet szn de igreti elbise bil! Hirsiz, bir gzel elbise
giyse bile o eli kesik, senin elini nasil tutar, sana nasil yardim edebilir? Aksam vakti mflis deveden inince
Krt dedi ki:Evim uzak, vakit de ge. Kusluk agindan beri deveye bindin. Arpadan vazgetim,hi
olmazsa bir avutan az bile olsa biraz saman ver! MflisSimdiye kadar niin gezip dolastik? Aklin
nerede? Hi anlamadin mi? Mflis olduguma dair davul aldilar, sesi yedinci kat gge kadar vardi;
duymadin mi?
Kulagin galiba ham tamahla dolu. Tamah insani sagir ve kr eder. Bu szleri kerpice, tasa kadar her sey
isitti.Bu kaltaban mflistir, mflis diye bagirip durdular. Dedi. Bu sz aksama kadar sylediler de
devecinin kulagi tamahla dolu oldugundan duymadi. Kulakta, gzde Tanri mhr var; isitmiyor,duymuyor.
Yoksa hicaplarda nice suretler var, sesler var! Tanri gzellikten, kemalden, cilveden hangisini isterse gze
onu gsterir; Gzel sesten, mjdelerden,coskun ve neseli szlerden hangisini dilerse kulaga onu duyurur.
Sen simdi, ondan gaflettesin ama ihtiya vaktinde Tanri onu izhar eder. Peygamber Kadri yce Tanri,
her derde bir derman yaratti demistir. Fakat sen, onun fermani olmadika o dermandan derdine
yarayacak bir renk gremez, bir koku duyamazsin.
Ey arelere basvuran, lnn gz nasil cana bakarsa sen de gzn Lamekan alemine evir, aklini
basina al. Varlik alemi arelerle doludur da Tanri, bir yere perde ikmadika yine are yok! Bu cihan,
cihetsiz Lamekan aleminden meydana gelmis, bu cihana lamekan aleminden bir mekan verilmistir.
Tanriyi candan gnlden istiyorsan varliktan yokluga dn. Bu yokluk, gelir yeridir; ondan kainma. Bu
varlik da ok olsun az olsun, gider yeridir! Tanri sanatinin tezgah evi, mademki yokluktur... O halde
tezgah evinin disinda ne varsa degersizdir. Ey Hilim sahibi Tanri; bize, duyanin insafa gelip kabul edecegi
ince szler hatirlat. Dua da senden, icabet de. Emniyet de senden korku da.
Yanlis sylediysek dzelt. Ey sz sultani,dzeltme de senden. yle bir kimyan var ki onu degistirebilir,
kan irmagiysa Nil haline getirirsin. Bu esit tebdil edisler, senin isin, bu trl iksirler senin sirlarindir. Suyu
topragi birbirine kattin; sudan topraktan adem teninin suretini dzdn.
Sonra onu kariya,dayiya,amcaya,binlerce dsnceye, neseye ve gama kattin. Daha sonra da bazilarina
hrlk verdin; bu gamdan, bu neseden kurtardin: Kendisinden, soyundan halas etti, her gzeli, gzne
irkin gsterdin. Byle adam, his alemine mensup ne varsa reddeder, grnmeyene dayanir.
Aski meydandadir da masuku gizli. Zahiri sevgili de, cihanda o gizli masukun bir imtihanindan ibaret.
Bunu birak, surette olan asklar mutlaka surete ve gzel kadina degildir. Ister bu cihanin aski olsun ister o
cihanin aski . Hakiki masukta suret yoktur. Hakikaten surete asiksan sevgili lnce onu niye terk
ediyorsun?
Sureti yine yerinde, bu terk edis neden? Asik iyice ara, masukun kim? Sevgili hisle idrak edilseydi her
hisle idrak edilene asik olurdum. Vefa, aski artiyorsa,suret nasil olur da vefayi degistirir? Gnesin ziyasi
duvara vurdu, duvar kendinden olmayan bir parlaklik, bir ziya elde etti.
Ey temiz ve saf kisi neden bir kerpice gnl veriyorsun? Ebedi olan bir asli iste. Ey kendi aklina asik olan
ve kendisine surette tapanlardan stn gren! Hissine hakim olan, akil ziyasidir. Bunu, bakirinin stndeki
altin bil. Insanlardaki gzellik, altin yaldizdir. yle olmasaydi nasil olurdu da sevgilin kart bir esek haline
gelirdi? Melek gibiyken Seytana dnd ya.
Elbette nk o gzellik ona ariyetti. O gzelligi yavas ,yavas aliyor, taze fidan gitgide kuruyor. Var,
Yasattika kuvvetlerini azaltir ayetini oku da gnl iste, kemige gnl verme. nk o gnl gzelligi,
baki gzelliktir. O gzellik devleti, Abihayata sakidir. Esasen abihayat da kendisidir, saki de kendisi,
sarhos da.
Tilsimin bozuldu mu birlesir. Fakat bu birligi kiyas yoluyla bilemezsin. Kulluk et ey kendini bilmez,
sama sapan sylenme. Senin mana sandigin surettir, egretidir. Sen kendince vnp seviniyorsun! Mana
odur ki seni senden alir; suretten mstagni kalir. Seni kr ve sagir eden, insani, surete bir kat daha asik
eyleyen, mana olamaz. Kre nasip olan, ancak gam arttiran hayallerdir.
Gzn nasibi bu fani hayallerden ibarettir. Krler, Kuran'in harflerini ezberlemislerdir. Esegi grmezler de
semeri dvp dururlar! Gzn aiksa kaan esegi gr; ey puta tapan, niceye dek semercilik?! Esegin
olduka semer de mutlaka az ok gelir. Esegin sirti hem dkkandir, hem mal, hem mal kazanilacak yer.
Kalbinin incisi, yzlerce kalbe sermayedir. Ey bosbogaz, esege iplak bin. Peygamber, iplak binmedi
mi?
Peygamber, iplak esege bindi. Yaya yrd de denmistir. Esek nefsin kaiyor, onu bir kaziga bagla. Ne
zamana kadar isten, ykten kaacak? Ister yz yil olsun, ister otuz yil. Mutlaka sabir ve skr ykn
yklemeli. Hi bir sulu baskasinin suunu ekmedi. Hibir kimse ekmegini bimedi.
Ekmegini bimeyi dilemek ham tamahtir, ogul, o ham tamaha kapilma. Ham sey yemek insana hastalik
verir. Birisi bir define buluverir; ben de onu istiyorum., dkkanla,alisverisle ne isim var? Der. Baht isi bu,
fakat nadirdir. Tende kudret olduka alisip kazanmak gerek. alisip kazanmak define bulmaya mani
degil ya. Sen isten kalma da nasibinde varsa define de arkandan gelsin.
Byle yap kiEger illetine ugramayasin,Eger sunu yapsaydim, yahut bunu yapsaydim deyip tereddde
dsmeyesin. nk halkla hos geinen peygamberEge demeyi menetti,Onu sylemek mnafikliktandir
dedi. O mnafik da eger derken, isi sarta baglarken ld, bu sarta baglayistan br dnyaya ancak
hasret gtrebilirdi!
Bir yabanci adam, acele bir ev ariyordu. Bir dostu onu harap bir eve gtrpEger tavani olsaydi benim
yani basimda ev sahibi olur, otururdum. Evde bir oda daha olsaydi olugun ,ocugun rahat ederdi dedi.
Adam dedi ki: Evet, dostlara bitisik komsu olmak iyi, fakatEger de oturmaya imkan yok! Btn alem,
hoslugu ister, bu yzden de ates iindedir. Ihtiyar olsun, gen olsun herkes altin ister.
Fakat herkesin gz kalp parayi altindan fark edemez ki. Halis altin kalp akaya bir ziya, bir parilti
vermistir. Fakat ayar olmadika zan ile altini semeye kalkisma. Ayarin varsa altin se, yoksa yr,
kendini bilen bir kisiye teslim et. Yahut da ruhundan mehenk olmali. Bilmiyorsan yapayalniz yola sp
ilerleme. Yolda gulyabaniler vardir, sesleri bildik sesine seni mahvetmege eken tanidik sesine benzer.Ey
kervan halki, buraya gelin, iste yol, iz buracikta diye bagirirlar. Yolda gulyabaniler vardir, sesleri bildik
sesine seni mahvetmege eken tanidik sesine benzer
Ey kervan halki, buraya gelin; iste yol, iz buracikta diye bagirirlar Gulyabani kervan halkini yok etmek,
onlari da yok olanlara katmak iin birer, birer adlariyla agirir. agrilan kisi, oraya varinca bir de bakar ki
karsisinda kurt, aslan. mr zayi olmus, yol uzun, gn de geiyor.! Ey iyi huylu kisi, gulyabani sesi
nasildir? Mal isterim, mevki isterim, seref, isterim! iste byle. Iimden bu sesleri menet de sirlar
kesfedilsin. Tanriyi an da gulyabanilerin seslerini mahvet. Nergis gibi olan gzn bu gergese karsi kapa.
Subhu sadiki, subhu kazipten, sarabin rengini kadehin renginden ayirdet ki. Bu sabir ve sebatla su yedi
renkli zahiri gzden baska bir gz elde edersin.
O gzle bu renklerden baska renkler, taslar yerine mcevherler grrsn. Hatta gevher nedir ki? Sen,
kendin bir deniz olur, gklerde seyreden bir gnes kesilirsin. Is sahibi, is yurdun da gizlidir. Yr, onu
ancak is yurdunda apaik grrsn. Madem ki is yurdu; is sahibinin mekanidir, disarida kalan gafildir. O
halde is yurduna, yani yokluga gel ki sanati da sanatkari da bir arada gresin. Madem ki is yurdu;apaik
grs yeridir, tabii is yurdundan disarisi da hicap mahallidir. Inati Firavun, varliga yz tuttu nk, onun
yerini grmyordu. Hulasa kaderi degistirmek istiyor, kazayi savusturmak arzusunda bulunuyordu. Kaza
da o hileciye biyik altindan kis, kis glmekteydi. Tanrinin hkmn, Tanrinin takdirini bozmak iin yz
binlerce ocuk ldrtt.
Bu suretle Musa Peygamberin zuhuruna mani olmak istiyordu., boyuna binlerce zulm aldi, binlerce kana
girdi. O kadar kan dkt ama Musa, yine dogdu ve onu kahretmek iin hazirlandi, Eger zevali olmayan
Tanrinin sanat yurdunu grseydi eli, ayagi kurur, hile yapamazdi. Musa, onun evinde rahata yasadigi
halde o, disarida beyhude yere ocuklari ldrp durmaktaydi.
Tenini besleyip yetistiren; nefsine hizmet eden, sonra da baskalarinin kendisine haset ettigini,dsmanlikta
bulundugunu sanan kisi gibi. Bu, benim dsmanim, su bana haset ediyor, der durur, halbuki kendisine
haset eden, kendisine dsman olan o tendir,kendi nefsidir. O, adam Firavuna benzer, bedeni de Musa'ya.
Byle oldugu halde disaridaNerede dsman? diye kosmaktadir. Nefsi ten evinde nazla, naimle
beslenmektedir. Kendisi baskalarina kin gdp elini isirmakta.

LEN MI LDREN MI ?
Birisi, kizginlikla anasina hanerleyerek, dverek ldrd. Biri onaHuyunun ktlg yznden ana
hakkini gzetmedin. irkin herif, anani neden ldrdn! Niye sylemiyorsun, o sana be yapti ki? dedi.
Adamok ayip bir is isledi,bende onu ldrdm. Ayibini toprak rtsn diye cevap verdi. Kinayan Be
adam, anani ldrecegine o kisiyi ldrseydindeyince dedi ki: her gn baska birisini mi ldreyim?
Onu ldrdm, halkin kanina girmekten kurtuldum, halkin bogazini bogazini kesecegime onu bogazladim,
bu daha iyi! O kt huylu ana, fesadi her tarafta zahir olan nefsindir. Her an onun iin bir azize kastedip
duruyorsun; kendine gel, onu ldr! Onun yznden bu gzel dnya sana dar geliyor. Onun yznden
Tanri ile de savasiyorsun, halkla da.
Nefsini ldrrsen zr serdetmeden kurtulursun, lkede hibir dsmanin olmaz. Bir kimse
peygamberlerle velileri dsnp szmzden spheye dser. Peygamberlerin nefisleri helak olmamis
miydi? Onlarin neden dsmanlari vardi, onlara niye haset ediyorlardi? derse, Ey dogru sz arayan,
kulagini a!
Bu spheye, bu tereddde verecegimiz cevap su: O mnkirler kendilerinin dsmanlariydi; onlar
kendilerini yaraliyorlardi. Dsman, ona derler ki cana kastetsin. Kendi kendisine can ekisene dsman
demezler. Yarasacagiz, gnesin dsmani degildir, hicaba girmis,kendi kendisine can ekisene dsman
olmustur. Gnesin ziyasi onu ldrr; fakat gnes, yarasanin zahmetini hi eker mi, yarasa gnese bir
ktlkte bulunabilir mi?
Dsman ona derler ki ondan bir azap,bir eziyet gelsin; kabiliyeti olan tasin gnes tesiriyle lal olmasina
mmanaat etsin! Halbuki kafirlerin hepsi de peygamberlerin cevherlerindeki ziyadan kendilerini men
ederler.! Halk nasil olur da o tek kisinin gzne perde olur? Bilakis kendi gzlerini kr eder, kendi
gzlerini kt bir hale sokarlar.
Efendisiyle inada girisip kinlenerek kendisini ldren Arap kle gibi! Kle, sahibine ziyan vermek iin
kendisini damdan bas asagi yere atar,helak olup gider! Hasta, doktora dsman olmus; ocuk, kendisini
terbiye edene dsmanlik beslemis;( zarar kime?)! Hakikatte hasta da ocuk da kendi yolunu vurmakta,
kendi akil ve caninin yolunu kesmektedir. Bez yikayan, gnese kizar;balik, denize hiddet ederse,Bir
bak,ziyani kime? Sonunda bu kizginlik yznden kimin bahti kararir? Tanri seni irkin yarattiysa kendine
gel de bari hem yz irkin, hem huyu irkin olma!
Ayakkabin olsa bile tasliga gitme. Iki boynuzun varsa drt boynuzlu olma! SenBen filan kisiden daha
asagi miyim ki talihim byle ters gidiyor diye haset ediyorsun ama, Esasen haset de baska bir noksan,
baska bir ayip. Hatta btn asagiliklardan daha beter! Seytan da asagi olmadan arlandi, bunu ayip telakki
etti de kendisini yzlerce ktlge dsrd.
Hasedinden ycelmek istedi. Fakat ycelik nerede? Kanlara bulanip kaldi. Ebu cehil, Muhammet'e
uymaya utandi,hasedinden kendisini yceltmeye,ondan yksek olmaya alisti. Adi Ebl Hakemdi Ebu
cehil oldu. Nice ehliyetli kisiler vardir ki haset yznden na ehil olup kalmislardir. Ben bu alisip abalama
dnyasinda iyi huydan daha iyi bir ehliyet grmedim. Fazileti, mahareti,hneri bir tarafa birak.
Bu yolda hizmet ve iyi huy ise yarar. Tanri,mihnet ve istiraplarla hasetler meydana iksin diye
peygamberleri vasita etti. nk Tanridan kimse arlanmaz, Tanriya kimse hasedetmez. Fakat, halk,
Peygamberi de kendisi gibi bir adam sanir, o yzden ona hasededer. Fakat peygamberlerin byklg
tahakkuk etti mi, artik ona kimse hasededemez, ona herkes uyar. Su halde her devirde peygamber yerine
bir veli vardir, bu sinama kiyamete kadar daimidir. Kimde iyi huy varsa kurtulmustur; kimin kalbi
siradansa sinmistir.
Iste diri ve faal imam, o velidir, ister mer soyundan olsun, ister Ali soyundan! Ey yol arayan, Mehdi de
odur, Hadi de o. Hem gizlidir hem senin karsinda oturmakta. O, nura benzer; akil onun Cebrail'idir.
Ondan asagi olan veli de onun kandilidir.
Bu kandilden daha asagi derece de olan veli de kandil konan yerimizdir. Nura mertebe bakimindan
dereceler vardir. nk Tanri nurunun yedi yz perdesi vardir. Nur perdelerini bu kadar kat bil1 Her
perdenin ardinda bir kavmin duragi var. Imama kadar bu perdeler saf saftir.
Son saftakilerin gzleri, zayifliktan n saftakilerin nuruna tahamml edemez. n saftakilerin gzleri de
grs zayifligi yznden daha n saftakilerin nuruna takat getirmez. Ilk saftakilerin hayati olan aydinlik, bu
sasinin ruhuna azap ve afettir. Saskinliklar yavas, yavas azalir; adam yedi yz dereceyi geti mi deniz
kesilir. Demiri, yahut altini saf bir hale getiren ates, ter taze ayva ve elmaya yarar mi?
Ayva ve elmanin da az bir hamligi olabilir, fakat demire benzemezler, hafif bir hararet isterler. Halbuki o
hararet, o, suleler, demir iin kafi degildir. nk demir, ejderha gibi olan atesin yalimini ister. O demir
mesakkatlere tahamml eden fakirdir. ekicin altinda, atesin iinde kipkirmizi bir hale gelir, ondan
hoslanir. Bu esit fakir, atesin vasitasiz perdecisidir, vasita ve vesile olmaksizin atesin ta ortasina kadar
girer. Fakat su ve su ogullari, hicap olmaksizin, bir vasita bulunmaksizin ne atesten olgun bir hale gelirler,
ne atesin hitabina mazhar olurlar.
Ayaga yrmek iin nasil ayakkabi lazimsa bunlara da atesten feyz almak iin bir tencere; yahut tava
lazimdir. Yahut da ortada bir yer gerektirir ki hava isinsin, kizsin da harareti suya messir olsun. Fakir ona
derler ki sulelerle vasitasiz rabitasi vardir. Hakikatte alemin gnl odur. nk ten (gibi olan aleme) bu
gnl vasitasiyla feyz gelir, ten (gibi olan cihan), bu gnl yznden ise yarar. Gnl olmasa ten,
konusmayi ne bilir? Gnl aramasa ten, arastirmadan ne anlar? Demek ki sulelerin nazargahi o demirdir.
Su halde Tanrinin nazargahi da gnldr, ten degil! Sonra bu czi olan gnller de hakiki maden olan
gnl sahibinin gnlne nispetle ten gibidir. Bu sz, ok misal ister, ok serh ve izah ister. Fakat avamin
anlayisi srer diye korkuyorum.
Bu suretle iyiligimiz ktlk olmasin. Iyilik yapiyoruz diye ktlkte bulunmayalim, bu syledigim de
ancak kendimde olmadigindan,ihtiyarim elimde bulunmadigindan. arpik ayaga arpik ayakkabi daha iyi,
yoksulun eli ancak kapiya varir.

PADISAHIN IKI KLEYI SINAMASI
Bir padisah ucuza iki kle satin aldi. Onlardan birisiyle bir iki sz konustu. Kleyi anlayisli, zeki ve tatli
szl buldu. Zaten seker gibi dudaktan ancak seker serbeti zuhur eder. Ademoglu dilinin altinda gizlidir.
Bu dil, can kapisina perdedir. Bir rzgar esti de kapiyi kaldirdi mi evin iinde ne varsa grrz.
O evde inci mi var, bugday mi altin hazinesi mi var, yoksa yilan akreple mi dolu? Yoksa ierde hazinemi
var da kapisinda yilan beklemekte? nk altin hazinesi bekisiz olmaz. Kle, dsnmeden yle sz
sylemekteydi ki baskalari bes yz defa dsnr de ancak yle bir sz syleyebilir.
Sanki iinde deniz var, deniz de bastanbasa syleyen incilerle dolu. Ondan parlayan her incinin nuru, Hak
ile Batili ayirir. Kuran'in Nuru da Hak ile Batili zerre,zerre fark eder, bize gsterir. O incinin nuru,
gzmzn nuru olsaydi suali de biz sorardik,cevabi da biz verirdik. Gzn egrilttin de onun iin ayi iki
grdn. Iste bu bakis, spheye dsp sual sormaya benzer.
Gzn dogrult da aya yle bak ki tek gresin. Iste cevabi da bu! Dsnceni dogrult, iyi bak. nk
dsnce de o incinin piriltilarindandir. Kulaktan gnle dogan her cevaba gz; onu birak, cevabi benden
duy der. Kulak vasitadir, vuslata erense gz; Gz hal sahibidir, Kulaksa dedikoduda!
Kulagin duygusu sifatlari tebdil eder, halbuki gzlerin apaik grgs, mahiyetleri bile degistirir. Atesin
varligini szle bildin, bu varliga szle yakin hasil ettinse pismeyi iste, szde kalma. Yanmadika o
bilgi,aynel yakin degildir. Bu ya kini istiyorsan atese dal. Kulak hakikate nfuz ederse gz kesilir. Yoksa
sz kulakta kalir, gnle tesir etmez. Bu szn sonu gelmez. Geri dn de padisah o klelere ne yapti,onu
anlat.
Padisah o klecigi zeki grnce brne beri geldiye emretti. Buradaki sevgiye ve acimaya delalet
eden cegiz eki kltme, horlama iin degildir. Nitekim ana ogula yavrucugum derse bu horlama
sayilmaz. Ikinci kle padisahin huzuruna geldi. Agzi kokuyordu,disleri de kapkaraydi. Padisah, onun
sznden pek hoslanmadi ama nesi var, nesi yok diye sirlarini aramaya koyuldu.
Bu sekilde, bu pis kokulu agziyla biraz tede otur; fakat o kadar da ileri gitme. nk seninle uzaktan
konusmak gerek. Benimle dsp kalkamazsin, benimle bir yerde oturamazsin. Biraz tede dur da senin o
agzini bir tedavi edelim. Sen gzelsin. Ben hnerli bir doktorum. Bir pire iin yepyeni bir kilim yakilmaz
ya. Sana da bsbtn gz yummak dogru degil. Btn ayiplarinla beraber otur, iki hikaye syle de
aklin nasil bir greyim dedi.
O zeki kleyi deHaydi git yikanip arin diye hamama yolladi. Huzurundaki kleye Aferin sen akilli bir
adamsin, Hakikatte yz kle degersin, bir degil. Kapi yoldasin, hakkinda kt seyler syledi, fakat sen
hi de yle degilsin. O haseti herif, az kalsin bizi senden sogutuyordu. Senin hakkinda, hirsizdir, dogru
adam degildir, mnasebetsiz hareketlerde bulunur, ahlaksizdir, lanettir,syledir, byledir demisti. Dedi.
Kle dedi ki:O daima dogru syler. Onun gibi dogru szl adam grmedim. Dogru syleme yaradilisinda
vardir. Ne dese, asli yok diyemem. O iyi dsnceli adami ben kr bilmem, kusuru stme alirim
dogrusu. Padisahim, olabilir ki o bende bazi ayiplar grmstr de ben onlari kendimde grememisimdir.
Herkes nce kendi kusurunu grseydi halini islah etmekten gaflet eder miydi? Halk kendisisinden gafildir
babam gafil. Onun iin birbirlerinin kusurlarini grrler.
Ben kendi yzm gremem de senin yzn grrm; sen de benim yzm grrsn. Kendi yzn
grmeye muktedir olanin nuru, halkin nurundan artiktir. O lse bile nuru bakidir. nk grs, Tanri
grsdr. Kendi yzn, gznn nnde apaik bir surette gren nur, bildigimiz nur degildir. Padisah
Simdi o senin ayiplarini syledigin gibi sen de onun ayiplarini syle, Ki benim dostum oldugunu,
memleketimde emin bir vekilim bulundugunu ve beni sevdigini bileyim dedi.
Kle dedi ki; Padisahim, o benim iyi bir kapi yoldasimsa da kusurlarini syleyeyim: Kusuru. Sevgi,
vefa, insanlik, dogruluk, zeka ve dostluktur. En ehemmiyetsiz kusuru cmertlik, dsknlere yardim
etmektir. Ama nasil cmertlik? Canini da verir. Tanri bu can bagislamaya karsilik yz binlerce can ihsan
eder. Bunu grmeyen kisi nasil cmert olabilir? Eger grseydin nasil olur da can vermeden ekinir, bir can
iin bu kadar tasalanirdin? Su kenarindayken suyu sakinan, esirgeyen, ancak irmagi grmeyendir.
Peygamber Kiyamet gnnde verilecek karsiligi yakinen bilen, Bire on karsilik verilecegini anlayan
kisinin cmertligi artip durur, bu esit adam, trl, trl cmertlikler icabeder. Dedi. Cmertlik btn
karsiliklari grmedir. Su halde karsiligi grs, korkunun ziddidir. Nekeslik de karsiliklari grmedir. Inciyi
grmek, denize dalan dalgici sevindirir.
Eger cmertlige karsilik verilecek olan seyleri herkes grseydi dnyada kimse nekes olamazdi. nk
hibir kimse karsiliksiz bir sey bagislamaz. Su halde cmertlik gzden gelir, elden degil. Ise yarayan
grstr, gz aiktan baskasi kurtulamaz. Arkadasimin bir kusuru da kendisini grmemesidir. O,
kendisinde kusur arar durur. Kendi ayibini syler, kendi ayibini arar. Herkesi iyi bilir, herkesle dosttur da
kendisiyle dost degildir. PadisahArkadasini vmede ileri gitme. Onu verken kendini vmeye kalkisma.
nk onu imtihana ekersem ilerde utanirsin dedi.
Kle dedi ki;Hkm ve kudret sahibi, bagislayan ve aciyan Ulu Tanriya andolsun
Peygamberleri, ihtiyaci oldugundan degil de fazlindan, kereminden gnderen, Asagilik topraktan, yce
padisahlar yaratan, onlari topraktan yaratilmis mahlukatin tabiatlarindan aritan, gk ehlinin derecelerinden
stn kilan, Atesten saf bir nur yaratip onunla btn nurlari parlatan, Nurlara dogan nurlari aydinlatan nuru
yaratan, Adem peygamberin feyz alip marifete eristigi aydin ziyayi meydana getiren, Adem'den bitip sis'in
devsirdigi nuru, Adem'in grp Sis'i yerine halife ettigi nuru.
Nuh'un feyz aldigi, can denizi havasinda inciler yagdirdigi nuru halk edene andolsun. Ibrahim'in cani o
nurlardan Nurlandi da pervasizca ates sulelerine kostu, atese atildi. Ismail, onun irmagina dst de o
yzden parlak biagin nne bas koydu, boyun verdi. Davud'un cani onun sulelerinden hararetlendi de
ondan dolayi elinde demir yumusadi, eridi. Sleyman, onun vuslatindan st emdi de cinler periler onun iin
fermanina tabi oldular.
Yakup, onun kaza ve kaderine teslim oldu da ondan oglunun kokusuyla gz aildi, aydinlandi. Ay yzl
Yusuf, o gnesi grd de rya tabirinde o kadar uyanik hale geldi. Asa, Musa'nin ellinden su iti de o
yzden Firavununun saltanatini bir lokma etti. Meryem oglu Isa, merdivenini buldu da drdnc kat ggn
stne ikti. Muhammed, o mlk, o nimeti buldu da hemencecik ayi ikiye bld.
Ebubekir, tevfika mazhar oldu da yle bir padisahin msahibi oldu, yle bir padisahi candan tasdik etti.
mer, o masuka asik oldu da gnl gibi hakki batili ayirt etti. Osman, o apaik grsn ta kendisi oldu
da feyizli bir nura nail olup Zinnreyn oldu. Mrteza, onun yznden inciler sati da can vadisinde Tanri
aslani kesildi.
Cneyd, onun askerinden yardima nail olunca eristigi mertebeler sayidan stn oldu. Bayezid onun
ihsanina yol bulunca TanridanKutbl Arifin adini duydu. Kerhi, onun harimine beki olunca ask halifesi
oldu, nefesleri tanri nefesi haline geldi. Edhemoglu, atini sevinle o tarafa kosturunca adil sultanlarin sultani
oldu.
Sakik, o ulu yolun mesakkati yznden gnes gibi aydinlatici bir reye, her seyi gren bir gze eristi. Daha
nice yz bin gizli Padisahlar var ki o nur aleminde ycelige sahiptirler, makamlari vardir. Tanri her yoksul,
onlarin adlarini anmasin diye gayretinden adlarini gizledi. O nura ve denizde baliklar gibi yasayan
nuranilere andolsun. O nura ve denizi,denizin cani desem de layik degil.
O aleme yeni bir ad aramaktayim. O Tanriya andolsun ki bu da ondandir, o da ondan. Iler, hakikatler,
ona nispetle kabuktur, zahirdir. Andolsun o Tanriya ki kapi yoldasim ve dostum, bu benim szlerinden
yz kat daha stndr. Ardadasimin evsafindan bildiklerimi syledim, fakat, ey kerem sahibi
inanmiyorsun; ne diyeyim.? Padisah dedi ki :Simdi artik kendi halinden bahset. Ne vaktedek sunun, bunun
halini anlatacaksin? Syle bakalim,senin neyin var, ne elde ettin, deniz dibinde ne inciler getirdin?
lm gn, bu duygun kalmaz. Can nurun var mi ki gnlne yar olsun? Mezarda bu gze toprak dolar.
Mezari aydinlatacak nurun var mi? Bu elin, ayagin gidince caninin umasi iin kolun kanadin var mi? Bu
hayvani can kalmayinca yerine koymak iin baki bir cana sahip misin? Sart, iyilik etmek degil, iyilikte
gelmek, bu iyiligi Tanriya gtrmektir. Insanliktan mi bir cevhere sahipsin, eseklikten mi? Bu arazlar yok
olunca nasil gtreceksin ki? Bu namaz ve oru arazlarini Tanriya nasil ileteceksin ki? nk araz, iki
zaman zarfinda baki kalmaz, yok olup gider, bir anliktir. Arazlari gtrmeye imkan yoktur. Fakat
cevherden hastaliklari giderirler. Bu suretle de cevher, bu hastalik arazlarindan kurtulur, degisir. Perhiz
yznden hastaligin gemesi gibi. Perhiz arazi, alismalariyla cevher olur; aci agiz perhizle tatlilasir. Ziraatla
topraklar ekinle, basakla dolar. Sa ilaci, rg, rg sa bitirir. Kadini nikahlamak arazdi, mahvolup gitti.
Fakat o arazdan bize evlat cevheri meydana geldi. Ati deveyi iftlestirmek arazdir. Bundan maksat da
yavru cevherini elde etmek. Bostan ekmek arazdir, Bostanda biten mahsul cevheridir. Zaten maksat da
budur. Kimya ile ugrasmayi da araz bil, eger o kimyadan bir cevher elde ettiysen onu getir. Aynayi
cilalamak da arazdir. Fakat bu arazdan tertemiz bir ayna cevheri meydana gelir. Su haldeBen ibadette
bulundum deme, o arazlardan elde edileni gster, rkme. Senin o kleyi vmen de arazdir. Sus, koun
glgesini kurban etmeye kalkisma!
Kle dedi ki : Padisahim, araz tebeddl etmez dersen bu sz, akla ancak mitsizlik verir. Padisahim
araz gider de bir daha geri gelmezse bu, kulu ancak meyus eder. Eger arazlar baska bir sekle tebeddl
etmeseydi, baska bir sekle brnp var olmasaydi is batil olur, szler manasiz bir hale gelirdi; Bu arazlar
baska bir varlik suretine brnp basrolur. Her sey, neye layiksa o sekle tebeddl eder. Srnn obani,
srye layik kisidir. Mahserde her arazin bir sureti vardir,her araz suretinin de bir nbeti. Kendine bak,
sen de araz degil miydin, anandan, babandan hasil olmadin mi ve bir maksat ugrunda birisiyle es degil
misin?
Evlere ksklere bak. Bunlar mhendisin tasavvura tindan ibaretti. Gzel olarak grdgmz sofasi hos.
Tavani, kapisi mkemmel olan filan ev ,(mhendisin zihnindeydi) Mhendisin zihnindeki o araz, o dsnce
aletleri hazirladi, ormanlardan direkleri getirdi 8ev yapilip meydana ikti.) Her hnerin asli, esasi,
hayalden,arazdan dsnceden baska nedir ki? Dnyanin btn czlerine, fakat gararsizca bak; arazdan
baska bir seyden meydana gelmemistir.
nceki fikir, sonun da fiile gelir. Dnyanin kurulusunu ezelden beri byle bil. Meyveler, gnlde evvelce
vcuda gelir de sonunda fiile ikar. Ise girisip de aga diktin mi ilk harfi,sonunda okudun demektir. Geri
dal, yaprak ve kk evveldir ama onlarin hepside meyve iin vcut bulur. Feleklerin dimagi olan o bas da
bunun iin en sonundaLevlak sirrina mazhar oldu.
Bu szler arazlarin nakline ait bahislerdir. Bu aslan ve tuzak, hep bunun iindir. Btn alem,esasen
arazdi.Hel Eta suresi, bu manayi izah iin geldi. Bu arazlar neden dogar? Suretlerden. Ya bu suretler
neden vcuda gelir? Dsncelerden. Bu cihan, Akl-i Kll'n bir dsncesinden ibarettir. Akil, padisaha
benzer, suretler de peygamberlere. Ilk alem, imtihan alemidir.
Ikinci alem sunun bunun yaptiklarinin mkafat ve mcazatini grme alemidir. Padisahim, kulun hain olsa o
araz yani hainligi, zincir ve zindan olmakta. Yerinde ve degerinde bir hizmette bulunsa, savasta bir yararlik
gsterse o araz da bir hil'at seklinde temessl etmekte. Bu arazla cevher kusla yumurtadir; bu ondan
olmakta, o bundan dogmakta
Padisah, kleyeTut ki dediklerin dogru, hepsini kabul ettim. Fakat arazlardan bir cevher dogmadi ki
dedi. KleBu iyi ve kt dnyasi, gayp alemi haline gelsin,iyilik ve fenalik apaik bilinmesin diye akil
onlari gizlemistir. nk fikrin sekil ve suretleri meydana iksaydi kafir ve mmin,yalniz Tanriyi zikreder,
baska bir sz syleyemezdi. Eger iyilik ve ktlkten meydana gelen suretler gizli olmayip da meydana
bulunsaydi kfr ve iman,apaik meydana ikar,aklinda yazilirdi. O takdirde nasil olurdu da bu alemde
put kalir, puta tapan bulunurdu?
Nasil olur da kimsenin kimseyle alay etmeye mecali kalirdi.? O vakit bu dnyamiz kiymet kesilirdi.
Kiyamette kim su isleyebilir dedi. PadisahTanri btn mcazati gizledi, gizledi ama avamdan gizledi,
kendi haslarindan degil. Ben bir emiri tuzaga dsrmek dilersem emirlerden gizlerim, fakat vezirden
gizlemem.
Hak bana islerin mkafat ve mnacazaatini, amellerden yz binlerce sinin brndg suretleri gsterdi.
Ben bilirim ama sen de bir nisane ver. Ay, bulurla rtlse de bana gizli degildir dedi. Kle madem ki
olani ,biteni oldugu gibi biliyorsun; beni syletmeden kastin ne? Deyince. PadisahDnyayi izhar etmekteki
hikmet, Taninin ilmindekileri izhar etmektir. Bildigini izhar etmedike alemdeki zahmet ve mesakkatleri
belirtmez.
Senden bir ktlk yahut iyilik meydana gelmeksizin hatta bir an bile duramazsin. Bu amelleri izhar etme
zarureti, sirrinin, aiga ikmasi iindir. Nasil olur da ipligin ucunu gnln ekip durdugu halde iplik egirme
aletine benzeyen tenin islemez? Tasalanman, dertlenmen; gnlnn o ekisine, istegine alamettir.
O isi yapmamak da sana aika can ekismedir, lmdr. Bu alem de daimi olarak dogurur, o alem de.
Her sebep anadir, eser ocugunu meydana getirir. Eser dogdu mu ondan da sasilacak sebepler dogmasi
iin sebep hakline gelir. Bu sebepler, nesilden nesli yrr gider. Fakat grmek iin adamakilli aydin bir
gz lazim dedi dedi. Padisah, onunla konusurken sz buraya gelince o kleden bir alamet grd m ,
grmedi mi? Bilmem.
Hakikati arayan o padisahin, kleden bir nisan, bir alamet grmesi, hi de umulmayacak bir sey degil.
Fakat grdgn sylemek iin bize izin yok. br kle hamamdan gelince padisah, onu da huzuruna
agirdi. Sihhatler olsun,daimi afiyetler olsun. Ne de latif, ne de zarif, ne de gzelsin. Yazik, br klenin
syleyip durdugu kt huylarin da olmasa ne olurdu?
O zaman yzn gren neseye dalardi. Seni grmek, cihana malik olmaya degerdi dedi. Kle dedi
ki:padisahim, o dinsizin hakkimda sylediklerini bir paracik anlat! Padisahnce iki yzllgn anlatti.
Ona gre sen grnste bir deva, fakat haki katta bir dertmissindedi.
Kle, dostunun ktlgn bu suretle padisahtan duyunca derhal, kizginlik denizi kprd. Agzi
kpklendi, yz kizardi, onun aleyhinde bulunma dalgasina dst, bu dalgalar, hadden asti. Dedi ki :o
evvelce benimle dost tu. Kitlikta kalmis kpek gibi hayli pislik yemisti. an gibi durmadan onun
aleyhinde bulunmaya baslayinca padisah, elini agzina gtrpkafi dedi.Bu simamayla onu da anladim,
seni de. Senin canin kokmus onun agzi. Ey kokusuk canli, uzak otur. O amir olsun, sen onun memuru ol!
Ulular bunun iinDnyada insanin rahati, dilini korumasindandir dediler.riya ile tespih, klhanda biten
yesillige benzer mealinde bir hadis vardir, bunu byle bil ey ulu kisi! Gzel ve iyi suret, bil ki kt huyla
beraber olunca bir kalp aka bile degmez! Bil ki zahiri suret yok olur, fakat mana alemi ebedidir, kalir.
Testinin suretiyle ne vaktedek oynayip duracaksin? Testinin naksindan ge, irmaga suya yr. Suretini
grdn ama manadan gafilsin. Akilliysan sedeften bir inci se, ikar. Alemdeki bu sedefe benzeyen
kaliplarin hepsi can denizinden diriyse de, Her sedefte inci bulunmaz, gzn a da her birinin iine bak1
Onda ne var bunda ne var? Onu anla nk o degerli inci nadir bulunur.
Surete talip olursan (bu suna benzer) bir dag, grnste byklk bakimindan lalin yzlerce mislidir.
Senin elin, ayagin,sain, sakalin da gznden yzlerce defa daha byktr. Fakat iki gzn, btn azadan
daha kiymetli oldugu meydandadir. Gnlne gelen bir tek dsnce yznden de yzlerce cihan, bir anda
bas asagi devrilir gider. Padisahin cismi, surette birdir ama yz binlerce asker, arkasindan kosar.
Fakat o tertemiz padisahin sekli ve sureti de gizli bir fikre mahkumdur. Gr ki bu sayisiz halk, bir
tefekkr yznden yeryznde akip giden sel gibidir. Halk, o dsnceyi kk ve ehemmiyetsiz grr
ama sel gibi cihani suya bogar ,alip gtrr.
Alem de her hnerin fikirle kaim oldugunu, Evlerin, ksklerin, sehirlerin,daglarin, sahralarin, nehirlerin hep
onda meydana geldigini, Denizdeki baligin denizin vcuduyla yasadigi gibi yerin de denizin de, gnesin de,
ggn de fikirle diri bulundugunu madem ki grmektesin. Neden kr gibisin, neden ahmaklik ediyorsun,
neden sence ten Sleyman gibi oluyor da fikir karinca gibi?
Gzne dag, byk grnyor da fikri fare gibi kk, dagi kurt gibi byk saniyorsun. Alem, gznde
pek korkun, pek byk grnmekte. Buluttan, gkten,gk grlemesinden rkp korkuyor,tir, tir
titriyorsun. Halbuki ey esekten asagi kisi, fikir aleminden emin ve gafilsin, bir tas gibi o, cihandan haberin
yok!
nk suretten ibaretsin, akildan nasibin yok. Insan huylu degilsin, bir esek sipasisin! Bilgisizlikten
glgeyi adam gryorsun da insan o yzden sence bir oyuncaktan ibaret, degersiz bir sey. O fikir, o hayal
rtsz bir surette kol kanat aincaya kadar dur.
O zaman daglari yumusak pamuk gibi grrsn, bir de bakarsin ki bu soguk, sicak yeryz yok
oluvermis! O zaman ezeli ve ebedi hayata ve muhabbete sahip olan Tanrindan baska ne gg grrsn ne
yildizi! Bir misal, ister dogru olsun, ister yanlis dogruluklari aydinlatsin da.
Padisah, ltfyle bir kleyi btn adamlarin iinden semis, onlardan stn etmisti. Elbisesinin pahasi, kirk
emirin maasina bedeldi. Onun kazandigi kadir ve kiymetin onda birini, hatta yz vezir bile grmemisti.
Talihin yaverligi, bahtinin msait olusu yznden ycelmis, adeta bir Eyaz olmustu.
Padisah da sanki zamanin Mahmut'uydu. Ruhu padisahin ruhyle birdi. Bu ten aleminden nce de o iki
ruh, birbirine es olmus, birbirine asina olmustu. Zaten is, tenden nce olan istir. Sonradan meydana
gelenlerden ge! Is arifindir, nk arif, sasi degildir. Gz, ilk ekilen seyleri grr.
Bugday mi ekildi, arpa mi? Gece, gndz gz ondadir. Gece, neye gebeyse onu dogurur. Bunu
menetmek iin yapilan hileler, basvurulan tedbirler havadan ibaret! Tanrinin takdirini, kendi tedbirinden
stn gren kisi, nasil olur da kendi tedbirleriyle gnln avutabilir? Aklina tedbirine gvense tuzak iinde
oldugu halde tuzak kurar, fakat canina andolsun, ne bu kurtulur,ne o! Yzlerce ayir, imen bitse de,
dklse de sonun da yine Tanrinin ektigi ikar!
Ekilmis ekinin stne ekin ekerler ama bu ikincisi fanidir, ilki dogrudur,ilki yerindedir. Ilk ekin kemal
bulur, seilip toplanir. Ikinci tohumsa bozulur, ryp gider. Sevgilinin huzurunda tedbirini terk et; filvaki
tedbiri de onun tedbirinden, onun kaderinden dogmadir ya! Hakk'in ycelttigi is ne yarar.
Nihayet biten, ilk ekilendir. Madem ki sevgiliye esirsin, ey asik ektigini onun iin ek! Hirsiz nefsin
etrafinda dolasma, onun isine bulasma. Bir is, Hakk'in isi degil mi? Hitir hi! Kiyamet gn gelmeden,
gece hirsizi, mal sahibinin yaninda rsvay olmadan bu isten vazge. Hilelerle, tedbirlerle alinmis olan
malin vebali adalet gn alan adamin boynunda kalir. Yz binlerce akil, bir araya gelip onun tuzagina
aykiri bir tuzak kurmak isterler, kurarlar da.
Kurduklari tuzagi pek kuvvetli pek yerinde ve kafi bulurlar ama bir p parasi rzgara nasil dayana
bilir? Eger sen Su halde varligin ne faydasi var? dersen senin bu sualinde fayda var mi inati adam?
Sualinde fayda yoksa bu abes ve faydasiz suali niye dinleyeyim? Eger bir ok faydalari varsa neden bu
cihan faydasiz olsun yle ise?
Cihan, bir cihetten faydasiz baska bir cihetten faydalarla dopdoludur. Sana faydali olan sey, bana
faydasizsa mademki sence faydali, onun yapmaktan geri durma. Yusuf'un gzelligi kardeslerince
abesti,lzumsuzdu. Fakat btn bir aleme faydaliydi. Davud'un sesi kadar gzeldi ama gzel sesten
anlamayanlar dinlemek istemezlerdi. Nil nehrinin suyu, abihayattan daha hostu, daha feyizliydi.
Fakat nasipsiz ve mnkir olanlara kandi. Sehitlik, mmin iin hayattir, mnafik iin lm ve rme!
Alemde bir sr halkin mahrum olmadigi bir nimet var mi? Syle. Sekerden kze, esege ne fayda var?
Her canin baska bir gidasi vardir. Fakat o gida, gidalanan kisiye ariz ise ona nasihat etmek de onu dogru
yola getirmek demektir.
Birisi hastalik dolayisiyla toprak yemeyi sevse topragi,kendisine gida sanir ama, asil gidasini unutmus,
hastalik yznden alistigi gidaya yz tutmustur. Serbeti birakmistir da zehir yemektedir. Hastalik yznden
alistigi gida kendisine tatli gelmistir. Insanin asli gidasi tanri nurudur, ona hayvan gidasi layik degil!
Fakat gnl, hastalik yznden bu gidaya dsmstr; gece gndz bu suyu imekte, bu topragi
yemektedir. Bu gidayi yiyen kisinin yz sapsaridir. Ayagi tutmaz kalbi helacana ugrar. Nerede yol, yol
olan gklerin gidasi nerede bu? O, gida devletin has kullarina mahsustur. O, bogazsiz aletsiz yenir.
Gnesin gidasi, ars nurundandir, hasetinin, Seytanin gidasi fers dumanindan!
Tanri, sehitler iinOnlar riziklanirlar buyurdu. O, gida iin ne agiz vardir, ne tabak! Gnl, her dosttan
bir gida ile gidalanir, her bilgiden bir lezzet alir. Herkesin yznden bir sey yemekte, her bulustugundan bir
sey almaktasin. Yildiz, yildizla kiran etti mi mutlaka her ikisine uygun bir sey dogar. Erkekle kadinin
bulusmasindan ocuk dogdugu gibi tasla demirin birlesmesinden de kivilcim meydana gelir.
Topragin, yagmurla kirani, meyvalari, yesillikleri, iekleri bitirir. Insan, yesillige baksa gnl
hoslanir,gami gider, neselenir. Canimiz neselenirse bizden iyilikler, ihsanlar dogar. Gzelce, diledigimiz gibi
gezdik, eglendik mi karnimiz acikir istahimiz artar. Rengin kizarmasi karanliktandir.
Kan da hos ve gl renkli gnestendir. Renklerin en gzeli kirmizi renktir. O renk de gnestendir, gnesten
meydana gelir. Zuhale karin olan her yer oraklasir, oraya ekin ekilemez. Bir seyin bir seyle
birlesmesi,kuvvetin halindeki fiili meydana ikarir; Seytanin mnafikla birlesmesi gibi.
Bu manalara, dokuzuncu kat gkten yce derecesiz, dereceler, mekansiz ycelikler vardir. Halkin
makami. Derecesi ariyettir. Fakat emir alemi olan Melekut diyarinin makam ve derecesi aslidir. Halbuki
halk, makam ve derece iin asagiliklara katlanir,bayagi hallere dser, ycelik midiyle horluktan lezzet
alir,hoslanir!
On gnlk ycelik iin zilleti ekerler, gam ve gussa ile boyunlarini ig gibi ipince bir hale korlar. Nasil
oluyor da benim bulundugum yere, bu ycelikten aydin gnes oldugum mekana gelmiyorlar?
Gnesin dogdugu yer, kapkara bir burtur. Bizim gnesimizse dogu yerlerinden disaridir! Onun dogdugu
yer, zerrelerine nispetle dogu yeridir. Halbuki zati ne dogar. Ne dolunur! Onun arta kalan zerreleri olan
bizler de iki cihanda glgesiz bir gnesiz. Ne sasilacak sey! Byle oldugu halde yine Semsin etrafinda
dnp dolasmaktayim. Buna sebep deyini Semsin isigi, aydinligi! Sems, hem sebepleri, vesileleri meydana
getirmede hem de sebepler, vesileler ona erisememekte!
Yz binlerce defa midimi kestim. Kimden mi? Semsten. Buna inanir misiniz? Ben gnesten midimi
keseyim, balik suya sabretsin! Bu szme inanma sakin! mitsizlige dsersem mitsizligimde gnesin
isidir, onun tecellisidir ey Hasan! Sanat, nasil olur da sanatkardan ayrilir? Hi var olan,varliktan baska bir
yerde oylar mi? Btn varliklar bu bahede yayilir.
Ister Burak olsun ister Arap atlari, ister esek! Fakat bu hareketlerin bu denizden oldugunu grmeyen, her
an yeni bir mihraba yz evirir. O, tatli denizden aci su ie, ie nihayet o aci su, gzn kr etmistir.
DenizEy kr, benden sag elinle su i de gzn ailsin der. Burada sag el, hsn zandir. nk iyinin,
ktnn nereden geldigini hsn zan bilir.
Ey mizrak, seni bir dndren var. O yzden bazan dmdz dikilmekte, bazan iki kat olmus gibi
egilmektesin. Semseddin'in askiyla tirnagimiz yok ki. Yoksa bu krn gzn aardik! Ey hak ziyasi
Hsameddin, sen hasetinin gznn krlgne ragmen hemen yr, onun illetini tedavi et! Senin ilacin
abucak tesir eden ululuk tutyasi, eseri mutlaka grlen karanliklar dagitici bir ilatir. O ila, bir krn
gzne konsa yzyillik zulmeti derhal giderir.
Hasetiden baska btn krleri tedavi et! Fakat seni inkar eden hasetiyi tedavi etmek. Hatta, sana
kasteden ben bile olsam, birak, can ekisip durayim, sakin can bagislama. Gnese has ededen gnesin
varligindan incinen kisi yok mu? Ah, iste sana devasi olmiyan illet. O adam krdr, kr! Iste sana
ebediysen kuyunun ta dibine dsms kalmis bir kisi! O ezeli gnesi yok etmek ister, fakat syle, bu
muradi nasil olur da yerine gelir, imkan var mi?
Padisah beylerinin hikayesi,o ebedi sultan klelerinin has kleye hasetleri. Sz, sz aa, aa hayli geri
kaldi. Yine o hikayeye baslamak, onu tamamlamak gerek. Ikbal sahibi ve bahtli melek bahivan nasil olur
da agaci agatan fark etmez? Aci ve kt agala bire yedi yz meyve veren meyveli agaci.
Nasil olur da bir grr, ikisini de yetistirmek iin zahmet eker, hele gz her seyin sonunu grp
dururken buna imkan mi var? O iki aga, filvaki simdi grnste bir grnyor ama agalardan maksat
ne? Meyve vermek degil mi? Tanri nuruyla gren, sondan nden agah olan seyh; Ahiri gren gz tanri
ugrunda yummus menzile ulasma hususunda sonu gren gz , amistir. O hasetiler, kt agatir.
Yarattiklari aci, bahtlari ktdr. Hasetten cosarlar,agizlari kprr durur. Gizlice hileler kurarlar. Bu
suretle has klenin boynunu vurmak, dnyadan kazimak dilerler. Cani padisahin cani olan kisi nasil fani
olur? Birisinin gnln tanri korursa o adam nasil yok olur? Padisah o siralara vakifti, fakat Ebubekr-i
Rebabi gibi ses ikarmiyordu. Yaratilislari kt, ahlaklari fena kisilerin gnllerini gryor, o testicilerle
gizlice alay ediyordu. Hileciler hile dzp kosuyorlar,padisahi mlege sokmak istiyorlardi. O kadar
byk bir padisah, a esekler, nasil bir mlege sigar? Padisah iin bir tuzak rdler ama nihayet bu hileyi
de ondan grendiler. Ne kt talebedir o talebe ki hocasiyla bas kosar, onunla kendisini bir grr. Hem
de hangi hocayla? Huzurunda gizli, asikar bir olan cihan hocasiyla. Onun gz, Tanri nuruyla bakmakta,
bilgisizlik perdelerini yirtip yakmaktadir. O talebe eski kilim gibi parampara, delik desik olmus gnlleri
bir perde yapip o hakimin nne gerer. Halbuki o perde bile yzlerce agziyla ona glp durur.
Her agzi hocaya bir delik olmustur. ( deliklerden talebenin gnln seyreder durur.) Hoca , talebeye der
ki;Ey kpekten de asagi olan, bana hi mi vefan yok? Haydi beni kuvvetli, mskller halledici bir hoca
farz etme, tut ki senin gibi bir talebeyim, senin gibi gnl gzm kr. Fakat canina, gnlnn yardimi da mi
dokunmadi? Sana ben olmadika bir feyiz bile akmiyor.
Su halde gryorsun ya, gnlm, senin bahtinin tezgahi. Be dogru dzen olmayan, bu tezgahi niye
kirarsin? akmagi gizlice akiyorsun dersen kalpten, kalbe pencere yok mu ki? Gnl nihayet senin fikrini
de pencereden grr andigin seye sahadet eder. Tut ki kereminden yzne vurmuyor, yzn yerlere
srtmyor, ne sylersen glpEvet, evet diyor.
Fakat senin hilene, Huda'na glmyor. Kt huyuna, yaptigin seylere glyor. Hile edenin grecegi,
bulacagi karsilik hileden ibarettir. Byk testiyi vur kir, kk testiyi al i, isite layigin bu! Eger o senden
razi olur, bu yzden glerse sana yz binlerce gl ailir. Gnln senden razi olursa bil ki o. Hamel
burcunda bir gnes kesilir. O yzden hem gndz gler hem bahar.
ieklerle yesillikler birbirine karisir. Yz binlerce blblle kumru tsmeye baslar; sessiz cihani sesle
doldurur. Ruh yapragini sararmis bir halde gryorsun da padisahin gazabindan yine haberin yok.
Padisahin gnesi itap burcunda olunca yzleri kebap gibi karatir. O Utar idin sahifeleri , bizim canimizdir;
o sayfalardaki beyazlik, karalik, bizim mizanimiz. Sonra ruhlari; sevdadan, acizlikten kurtarsin diye tekrar
kirmizi ve yesil bir ferman yazar. Hulasa ilkbaharin yazip izdigi seyler de kavsikuzah gibi kirmizi ve yesil
sayilir.

VIRANEDEKI DOGAN
Dogan diye, dnp tekrar padisaha gelen dogana derler. Yolunu kaybeden kr dogandir. Bir dogan,
yolunu kaybetti, bir viraneye dst, Baykuslarin arasida kaldi. O riza nurundandi, bastanbasa nurdu; fakat
kaza ve kader avusu, gzn kr etti; Gzne toprak sati, onu yoldan sapitti, viranede baykuslar
arasina ugratti.
Padisahtan ayri dsmesi syle dursun, baykuslar arasina ugratti. Padisahtan ayri dsmesi syle dursun,
baykuslar, basina vurmaga, gzelim kanatlarini yolmaya basladilar. Baykuslar arasina Kendinize gelin;
dogan yerinizi, yurdunuzu almaya geldi diye bir velveledir dst. Mahalle kpekleri gibi hepsi de kizgin,
korkun bir halde garip doganin basina ssp hirkasini ekistirmeye basladilar.
Dogan,Ben baykuslara layik miyim? Baykuslara bunun gibi yzlerce virane bagisladim. Ben burada
kalmak istemem, padisaha dnmek isterim. Tasalanip kendinize kiymayin. Ben burada durmam vatanima
giderim. Bu harabe, sizin gznze hos bir yer grnyor, bana degil. Benim naz ettigim yer, padisahin
koludur diyordu.
Baykus iseDogan sizi evinizden, barkinizdan etmek iin hileye sapiyor. Hile ile bizi yurdumuzdan ayirmak,
yuvamizdan etmek niyetinde. Bu hileci tokluk gsteriyor ama Tanri hakki iin btn harislerden beterdir.
Hirsindan baligi pekmez gibi yer. Ayiya kuyrugunuzu kaptirmayin. Bizim gibi saf kisileri yoldan ikarmak
iin padisahtan, padisahin elinden dem vurmakta.
Bir kuscagiz, hi padisahla dsp kalkar mi? Bir paracik akliniz varsa dinlemeyin bu sz, O, padisahin
cinsinden mi, vezirin cinsinden mi? Hi sarimsakla badem helvasi yenir mi? Padisah, adamlariyla beni
ariyor demesi de hilesinden, fendinden. Bu, kabul edilmeyecek bir malihulya. Bu, olmayacak bir laf,
ahmak aldatmak iin kurulmus bir tuzak! Kim buna inanirsa ahmakligindan inanir .
Zayif bir kuscagizin padisahla ne mnasebeti olabilir? En asagi bir baykus , onun beynine vursa ona
padisahtan yardimci gelecek ha! Hani, nerede? demekteydi. Dogan dedi ki:benim bir tym bile kopsa
padisah, baykus yuvasinin kkn kazir. Baykus kim oluyor ki? Bir dogan bile beni incitir, gnlm kirar,
bana cefa ederse,
Padisah; her yokusta her iniste dogan baslarindan harmanlar yapar, tepeler yceltir. Benim bekim, onun
inayetleridir. Nereye varirsam padisah arkamdadir. Hayalim, padisahin gnlndedir. O, bensiz duramaz.
Padisah beni uurunca onun ziyasi gibi gnl ycelerinde uarim. Ay gibi gnes gibi uup gk perdelerini
asarim.
Akillarin aydinligi, benim fikrimden; gklerin halk edilmesi, benim yzmdendir. yle bir doganim ki
Hma bile bana hayran olur. Baykus kim oluyor ki sirimi bilsin. Padisah, benim kurtulmam iin zindani
ati, Yz binlerce mahpusu azadetti. Bir zamancagiz beni baykuslara hemdem etti de benim yzmden
baykuslari doganlastirdi. Ne mutlu o dogana ki uusuma uyar, talihi yar olur da sirrimi anlar. Bana yapisin
da dogan olun, baykussaniz bile doganlasin! Byle bir padisaha sevgili olan nereye dserse, dssn, nasil
olur da garip olur.?
Padisah kimin derdine derman olursa o, ney gibi feryat eder, sessiz sedasiz kalmaz. Ben mlk sahibiyim,
baskasinin sofrasina oturup yemegimi yemiyorum. Padisah, uzaktan benim davulumu dven Ircii sesidir.
Benimle davaya girisenlerin ragmine sahidim, Tanridir.
Padisahin cinsinden degilim, hasa bunu iddia etmiyorum. Fakat onun tecellisiyle, onun nuruna sahibim.
Cins olus, sade sekil ve zat bakimindan degildir. Su, nebatta topragin cinsinden sayilir. Rzgar, atesi
yaktigi, yanmasina yardim ettigi iin rzgarin cinsi demektir. Nihayet sarap,tabiata nese verdiginden onun
cinsidir. Cinsimiz, padisah cinsinden olmadigi iin varligimiz onun varligina brnd, yok oldu.
Varligimiz kalmayinca da tek olarak onun varligi kaldi. Ben onun atinin ayagi nnde toz gibiyim, toz gibi!
Can da, canin nisaneleri de toprak oldu. Toprakta onun ayak izi var. Bu izi bulmak iin ayagi altinda
toprak ol ki basi dik kisilerin taci olasin. Sizi seklimin aldatmamasi iin szm dinlemeden sarabimi iin,
mezemi yiyin. Nice kisiler var ki suret, onlarin yolarini kesti. Surette kastettiler, Allah'a attilar.
Bu can da, bedenle birlesmistir ya. Fakat hi can bedene benzer mi? Gz nuru i yagiyla es olmustur,
gnl nuru bir katre kanda gizli. Nese cigerin kizilindandir, gam karasinda, akil bir mum gibi beynim
iinde. Bu alakadar keyfiyetsiz bir tarzdadir. Akillar, bu keyfiyetsizligi bilmede acizdir. Klli can, czi cana
alakalandi; can ondan bir inci alip boynuna koydu. Meryem nasil gnller alan Mesih'e gebe kaldiysa can
da onun gibi koynuna aldigi o inciden gebe kaldi.
Fakat o Mesih, kuru ve yas stnde, yeryznde seyahat eden Mesih degildir. O,Mesih'in sani
seyahatten ycedir. Can, canlar canindan gebe kaldi ya. Iste cihan, byle candan gebe kalir. Cihan da
baska bir cihan dogurur. Bu mahser de baska bir mahser gsterir. Kiyamete kadar sylesem, saysam bu
kiyameti anlatamam.
Bu, szler, mana bakimindanYarab nidasina benzer. Harfler, bir tatli dudaklinin nefesini avlamaga
tuzaktir. Kulun Yarab szne Tanrinin Lebbeyk cevabi geldikten sonra, nasil olur daYarab demekte
kusur eder? Fakat bulebbeyk yle bir Lebbeyk tir ki onu isitemezsin ama bastan asagiya kadar btn
vcudunla tadabilirsin.
Bir irmak kiyisinda yksek bir duvar vardi. Duvarin stnde dertli bir susuz duruyordu. Suya erismesine
o duvar maniydi. Susuz adam, adeta su iin balik gibi irpinmaktaydi. Birden suya bir kerpi parasi atti.
Suyun sesi bir gz gibi kulagina geldi. O ses, tatli bir sevgilinin sesi gibiydi. O ses, adami sarap gibi sarhos
etmisti.
O minhetlere dsms adam, suyun temiz sesinden hoslanip duvardan kerpi kopararak suya atmaya
basladi. Su sanki Ey adam, bana tas atmadan ne fayda elde ediyorsun ki? diye bagirmaktaydi. Susuz
dedi ki.Ey su,, iki fayda var. Onun iin ben bu isten el ekmem. Birinci fayda su: su sesini duymak,
susuzlara rebap dinlemek gibi.
Su sesi Israfil'in sesine benziyor. l bile bu sesten hayat bulmada. Yahut bu ses, bahar gnlerindeki gk
grlts sesini andiriyor. Bu ses yznden baglar, baheler, ne kadar gzellesiyor, ieklerle dolar.
Yahut yoksula zekat zamanini geldigi sylenmis, Mahpusa kurtulus mjdesi verilmis gibi. Muhammet'e
Yemen'den gelen ve agizsiz sylenen Rahman nefesine.
Yahut asilere sefaate gelen Ahmed'in, Yahut da zayif Yakub'un canina erisen gzel ve latif Yusuf'un
kokusuna benziyor. br faydasi da duvardan koparip tertemiz suya attigim her tas, her kerpi parasi,
Yksek duvari biraz daha alaltiyor, her defasinda duvar biraz daha inmis oluyor. Duvarin alalmasi, suya
yaklasmama sebep olmakta. Duvardaki o taslari, kerpileri koparmak Secde et de yaklas ayetindeki
yakinligi mucip olan secdedir. Duvarin boynu yksekken bu bas indirmege manidir. Bu toprak bedenden
kurtulmadika Abihayata secde edemem. Duvar stndekilerden en fazla susuz kimse, tasi, topaci en
abuk koparip atan da odur.
Suyun sesine en fala asik olan duvardan en byk tasi koparip atar. O adam, suyun sesinden, adeta
bogazina kadar saraba batmisasina neselenir. Yabanci kisi ise kerpicin suya dsnce bluk diye ikardigi
sesten baska bir sey duymaz. Ne mutlu o kisiye ki genlik agini ganimet bilir de borcunu der. Kudretli
oldugu gnlerde sihhatli, gl, kuvvetli bulundugu zamanlarda bu isi basarir. nk genlik agi,
yemyesil,tertaze bir bahe gibi esirgemeksizin meyvalari yetistirir. Gen adamin kuvvet ve sehvet
esmeleri akip durur. Bedenin zeminini onlarla yesertir.
Genlik, mamur, tavani adamakilli yksek, drt duvari sapasaglam bir eve benzer. Ne mutlu o kisiye ki
ihtiyarlik gnleri gelip atmadan, boynunu liften yapilmis iple baglamadan. Toprak oraklasip akmadan,
kaymadan isini basarmistir. nk orak yerden gzel nebatat asla yetismez. Ihtiyarin gc, kuvveti
kesilir, sehvet suyu akmaz olur. Kendisinden de faydalanmaz, baskalarina da faydasi dokunmaz.
Kaslari eyer kuskunu gibi asagi dser, gz yasarir, grmez olur. Yz burusur, kertenkele sirtina dner.
Sz syleyemez, tat alamaz olur, disleri bir sey kesmez bir hale gelir. Gn geip gitmis, aksam api gelip
atmis,les gibi beden topallamakta, yolsa uzun. Is grlecek yer yikik is isten gemis. Kt huylarin
kkleri kuvvetlenmis, onu kknden skp ikarma kuvveti de azalmis!
Bu is, o tatli szl, fakat kt huylu adamin yol stne diken dikmesine benzer. Yoldan geenler ona
darilmaya basladilar, bu dikenleri sk diye bir hayli sylediler, fakat fayda etmedi. Her an o dikenler
ogalmakta, halkin ayagi dikenler yznden kanamaktaydi.
Halkin elbisesi dikenlerden yirtilmakta, yoksullarin ayaklari parampara olmaktaydi. Vali ona Mutlaka
bunlari sk dedike.evet, bir gn skerim diyordu. Bir mddet yarin, yarin diye vade verip durdu. Bu
mddet iin de diktigi dikenler kklesti, kuvvetlendi. Vali bir gnEy va'din de durmayan, beri gel,
emrettigimiz isi srncemede birakma dedi. Adam dedi ki: Babacigim, bir hayli gn var, bugn olmazsa
yarin!
ValiHayir,acele davran, isi savsaklama. Sen bu isi yarin grrm diyorsun ama sunu bil ki gn getike, O
dikenler daha ziyade yeseriyor, dikeni skecek de ihtiyarlayip aciz bir hale geliyor. Diken
kuvvetlenmekte, bymekte, diken skecekse ihtiyarlamakta, kuvvetten dsmekte. Diken her gn, her an
yeserip tazelenmekte.
Diken her gn perisan bir hale gelmekte, kuruyup kalmakta1 O daha ziyade genlesiyor, sen daha fazla
ihtiyarliyorsun. abuk ol, zamanini geirme dedi. Her kt huyunu bir diken bil; dikenler ka keredir
senin ayagini zedelemekte. Nice defalardir kt huyunu bir diken bil; Dikenler ka keredir senin ayagini
zedelemekte. Nice defalardir kt huydan perisan bir hale dstn. Fakat duygun yok ki. Pek
duygusuzlastin.
irkin huyundan baskalarini ,zarara soktugundan baskalarina mazarrat verdiginden, gafilsen hi olmazsa
kendi yaraladigini bilirsin ya. Sen hem kendine azapsin, hem baskalarina! Ya baltayi al, ercesine vur, Ali
gibi bu Hayber kapisini kopar. Yahut bu dikeni gl fidanina ulastir, sevgilinin nurunu nara kavustur? Da
onun nuru senin atesini sndrsn, vuslati, dikenini gl bahesi haline getirsin.
Sen cehenneme benziyorsun, o ise mmindir. Mmine atesi sndrmek imkani var . Mustafa,
cehennemin szn naklederek buyurdu ki:Cehennem, korkusundan mmine yalvararak, Padisahim,
abuk ge, Nurun, atesimi sndrecek der.
Su halde atesi helk eden, mminin nurudur. nk bir seyi ziddindan baska bir seyle gidermek
imkansizdir. Adalet gnnde ates, nurun ziddidir, zira, ates kahirdan meydana gelmedir, nur, ihsan ve
fazildan. Atesin serrini defetmek istiyorsan atesin gnlne rahmet suyunu sa! O rahmet suyunun kaynagi
mmindir.
Abihayat , ihsan sahibinin pak ruhudur. Nefsin ondan kamakta. nk sen atestensin, o su irmak suyu.
Ates, sudan sndgndendir ki sudan kamaktadir. Senin duygun, fikrin hep atesten. Seyhin duygusu ve
fikri ise o gzel nur. Onun nur suyu atese damladi mi atesten ciz ,ciz sesi ikmaya baslar. O cizladika sen
onal, bit deki bu nefis cehennemin snsn. Snsn ki senin gl baheni yakmasin, senin adalet ve
ihsanini sndrmesin.
O sndkten sonra ne dikersen biter. Laleler , ak gller, marsamalar ikar. Yine dogru yoldan
alabildigine gidiyoruz. Hocam, dn ger, yolumuz nerede? Sunu anlatiyorduk. Haseti adam, senin esegin
topal, konak yeri de adamakilli uzak. Yil geti, ekin vakti degil. Yz karanligindan, kt isten baska da
mahsul yok.
Ten agacina kurt dst. Onu skp atese atmak lazim. Yolcu kendine gel, kendine vakit geti, mr
gnesi kuyuya dogruldu. Bu iki gncegizinde olsun, kuvvetin varken kocaligini hak yoluna sarf et. Elinde
kalan su kadarcik tohumu olsun ek de bu iki anlik mddetten uzun bir mr bitsin. Bu aydin irag
snmeden kendine gel de hemen fitilini dzelt, yagini tazele. Yarin yaparim deme. Nice yarinlar geti.
Ekin zamani tamamiyla gemesin,agah ol! Nasihatimi dinle: Ten , kuvvetli bir bagdir. Yeniyi istiyorsan,
eskiden soyun! Dudagini yum, altin dolu avucunu a. Ten nekesligini birak, cmertligi ele el. Cmertlik,
sehvetleri, lezzetleri terk etmedir. Sehvet yznden dsen kalkmamistir. Bu cmertlik, cennet selvisinin bir
dalidir. Yaziklar olsun byle bir dali elinden birakana. Bu heva ve hevesi birakma, sapasaglam bir iptir.
Bu dal, cani gge eker. Ey gzel yollu cmertlik dali seni yukari eke eke aslina eristirdi mi? gzellik
Yusuf'un, bu alem kuyu gibidir. Bu ip de tanri emrine sabretmedir. Ey Yusuf, ip sarkti, iki elinle yapis.
Ipten gafil olma, vakit geiyor. Tanriya hamdolsun ki bu ipi sarkittilar, fazil ve rahmeti birbirine kattilar.
Bu ipe yapis da yeni bir can alemi apasikar, fakat grnmez bir alem gresin. Hakikatte yok olan su
cihan var gibi grnmekte, hakikatte var olan cihan da adamakilli gizlenmede. Rzgar esti mi toz toprak
grnr, uup savrulur, rzgar grnmez. Toz toprak kendisini gsterir, rzgara perde olur. Zahiren is
isleyen, hakikatte issizdir, deriden ibarettir. Gizli olan itir; asil odur. Toprak, rzgarin elinde bir alete
benzer. Asil topragi yce ve tabiati yksek bil. Topraga mensup gzn bakisi da topraga dser. Rzgari
gren gz baska bir esittir. Ati at bilir, at, atin esitidir.
Binicinin ahvalini de binici bilir. Duygu gz arttir, binici Hak nuru. Binici olmadika at, zaten ise yaramaz
ki. Su halde ata terbiye ver, kt huyunu terk ettir. Yoksa padisah onu kabul etmez. Atin gzne yol
gsteren, padisahin gzdr. Padisahin gz olmadika at, bir set gremez. Atlarin gzleri, ottan, otlaktan
baska bir yerde degildir. Onlari buralardan baska nereye agirsangelmem, niye geleyim derler.
Tanri nuru, duygu nuruna binmistir de ondan sonra can, Tanriya ragbet etmistir. Binici olmayan at yol
gitmeyi ne bilir? Dogru ve ana caddeyi bilmek iin padisah lazim. Nuru, binici olan duyguya dogrul. O
onur, duyguya ne gzel bir sahiptir. His nururunu benzeyen, tanri nurudur. Bu suretle Nur stne nur
ayetinin manasi zuhur eder.
His nuru adami yere eker, Hak nuru Kevser irmagina gtrr. nk duygularla idrak edilen alem, ok
asagilik bir alemdir. Tanri nuru bir denizdir, duygu ise bir ig tanesi gibi. Fakat duyguya binmis olan
meydan da degildir, iyi eserlerinden, gzel, szlerinden baska bir sey grnmez. Duyguya mensup olan
nur bile, kesif ve cismani olmakla beraber gzlerin karasinda gizlidir.
fkenden sen duygu nurunu bile grmyorsun, dine mensup nuru nasil grrsn? Duygu nuru, bu kadar
kesafetiyle beraber gizli olursa ap-ari olan bir isik nasil olur da gizli olmaz? Bu cihan, gayp rzgarinin
elinde bir saman pne benzer,tamamiyla acizdir. Gayp aleminin dilegi,
Onu gah yceltir, gah alaltir. Gah dogrultur, gah kirar. Gah saga gtrr, gah sola gah gl bahesi haline
kor, gah diken haline. El gizlidir, yazi yazan kalemi gr. At oynayip seyirtmekte, binici meydan da degil.
Firlayip giden oka bak, yay gizli. Canlar meydan da canlarin cani grnmyor. Oku kirma. O padisah
okudur. Yaydan ikan ok degildir, her seyi bilenin sastindan atilmistir.
Hak,Ma remeyte iz remeyte dedi. Tanrinin isi, btn islere rnektir misaldir. Kendi kizginligini kir, oku
kirma. Senin kizgin gzn sana st kan gsterir. O kanlara bulanmis, senin kaninla islanmis oku alip p
de padisaha gtr. Meydanda olan acizdir, baglanmistir, zebundur. Grinmiyense pek kuvvetti ve galip.
Biz avlardan ibaretsiz, kimin byle bir tuzagi var? evganin nnde toplardan baska bir sey degiliz,
evgani idare eden nemde? Yirtiyor, dikiyor, nemde bu terzi? flyor, yakiyor, nemde bu atesi yakan?
Bir an iinde siddiki kafir eder, bir an iinde zindiki zahit. Onun iindir ki ihlas sahibi, varligindan
tamamiyla halas olmadika tuzaga dsmek tehlikesindedir. nk yoldadir, yol kesicilerse sayisiz.
Ancak tanri amaninda olan kurtulur. Aynasi tamamiyla arinmayan, henz ihlas sahibidir. Kus tutmayan
henz avla mesguldr. Fakat ihlas sahibini Tanri ihlas makamina ulastirirsa ihlas sahibi kurtulur, emniyet
makamina varir. Hibir ayna yoktur ki ayna olduktan sonra tekrar demir haline gelsin. Hibir ekmek
yoktur ki tekrar harmandaki bugday sekline dnsn.
Hibir zm tekrar dnp koruk olmaz. Hibir olmus meyve tekrar turfanda haline gelmez. Pis, ol da
bozulmadan kurtul. Yr, Burhan-i Muhakkik gibi nur ol.
Kendinden kurtuldun mu tamamiyla burhan olursun. Kul yok oldu mu sultan kesilirsin. Bunu apaik
grmek istersen Salahaddin gsterdi, gzleri grr bir hale getirdi, ati. Tanri nuruna sahip olan her gz,
fakri onun gznden dersler verir. Seyh. Tanri gibi aletsiz isler grr. Mritlere szsz dersler verir. Gnl
onun elinde mum gibi yumusaktir. Mhr, gnle gah ayip, gah seref damgasini basar.
Mumunda ki mhr,bir yzge alamettir. Onu hatirlatir ya asik o yzk de ki nakis kimin alametidir, kimi
hatirlatmaktadir? O naki s, efkarinin her halkasi, brne gemis, bu suretle birbirine zincirlenmis olan o
Zerger'in fikrini anlatir.
Gnl daglarinda ki bu ses kimin? Bu dag, gah sesle dopdolu gah bombos ve sessiz. Ev sahibi, nemde
olursa olsun hakim ve stat dir,yaptigi is yerli yerindedir. Bu gnl dagi, onun sesinden hali kalmasin! Dag
vardir, sesi iki misli aksettirir. Dag vardir yz misli. Dag; o ses den ,o szden yz binlerce halis ve saf
kaynaklar sizdirir. Fakat dagdan o ltuf kesildi mi sular kaynaklarin da kan kesilir.
O kadehi kutlu padisahlar padisahi yznden tur dagi lal haline geldi. Dagin czzleri canlandi akillandi,
ey halk biz bir tastan da asagi miyiz ki ne candan bir esme cosmakta ne beden yesiller giymis ruhanilere
katilmakta. Onda ne bir istiyak sahibinin sesi var, ne sakinin bir yudum sarabinin nesesi! Nemde hamiyet
ki byle bir dagi; keserle, apayla, neyle olursa kknden yiksin.
Belki czlerine bir ay pariltisi vurur, belki ay isigi, ona yol bulur! Kiyamette daglar yerlerinden
sklecek. Senin bir davranmanda ne vakit byle bir keremde bulunacak? Bu kiyamet, o kiyametten nasil
olur da asagi sayilir? O kiyamet yaradir, bu merheme benzer. Bu merhemi gren yaradan kurtulmustur.
Bu gzelligi gren kt kisi bile ihsan sahibidir. Ne mutlu o irkine ki gzele es arkadas oldu, vah esi kis
olan gl yzlye! lms ekmek cana es olunca dirilir, canin ta kendisi olur.
Kara odun atese es olur, karanliga gider, bastan basa nur kesilir. lms esek tuzluya dsnce esekligi,
murdarligi bir tarafta kalir. Tanri gnnn rengi Tanri boyasidir. Onda her sey bir renge boyanir. Birisi
kpe dsse de sen, ona kalk desen nesesindenBeni kinama. Kp benim der.
OBen kpm demekben, Hakk'imdemektir. Demir demirdir ama ates rengine girmis, o renge
boyanmistir. Demirin rengi, atesin renginde mahvolmustur. Sukut eder gibi grnmekle beraber ates
oldugundan da dem vurmaktadir. Madendeki altin gibi kizarinca sz, agizsiz, dudaksizBen atesim
szdr.
Atesin rengiyle, atesin tabiatiyla ululanmistir da der ki.ben atesim ,ben ates! Sen spheye dssen de ben
atesim, istersen bir tecrbe et, elini sr. Ben atesim, eger sphe ediyorsan bir an olsun yzn bana koy!
Ademoglu, Tanridan nurlanirsa seilir de meleklerin mescudu olur. Cani melek gibi azginliktan ve
spheden kurtulan kisi de alemde secde eder.
Ates nedir demir nedir? Dudagini yum. Bu benzetiste bulunanla alay etme. Ayagini denize pek basma,
denizden ok bahsetme dudagini isirarak susup kiyisin da dur! Benim gibi yzlercesi bile denize tahamml
edemezler. Fakat yine de denizde bogulmaktan korkmuyor, ona dalmadan duramiyorum. Canim da
denize feda olsun, aklim da. Canin da kan diyetini bu deniz vermekte, aklin da. Ayagim olduka denizde
yrrm, ayagim kalmazsa yine su kuslari gibi denize dalarim. Huzur da bulunan bi edep kisi huzurda
bulunmayan kisiden daha hostur. Halka da egridir ama nihayet kapida degil mi?
Ey teni bulasmis, pislenmis kisi, havuz kenarinda dn dolas. Insan, havuzun disindayken nasil temizlenir?
Havuzdan uzak dsen kisi nasil temiz olur? O adam batin temizliginden bile uzak dsmstr. Bu havuzun
temizliginin haddi yoktur. Cisimlerin temizligi ise pek az bir miktarda olabilir. nk gnl havuzdur ama
gizli. Bu havuzun, denize gizli bir yolu var. Senin muayyen miktarda ki temizligin yardim ister. Yoksa sayili
sey, harcandika azalir. Su, pis adamaBana kos der Pis adamsaSudan utaniyorum der.
Su der ki:Bu utanma, bensiz nasil zail olur, bu pislik, bensiz nasil temizlenir? Bulasik ve pis adam; sudan
utanir, gizlenirse bu utanma, Haya, imana manidir sznn tahakkukuna sebep olur. Gnl, ten
havuzunda amura bulandi ama ten, gnl havuzunda arindi. Ogul, gnl havuzunun evresinde olan, ten
havuzundan sakin!
Ten deniziyle gnl denizi birbirine bitisiktir, fakat aralarinda bir berzah var, birbirlerine karismazlar. Ister
dogru ol, ister egri. O gnl havuzuna dogru gel, geri kalma. Padisahlarin huzurunda can tehlikesi var ama
himmetleri yce kisiler can korkusu yznden padisahtan ekinmezler. Padisah, sekerden daha tatli
olunca canin tatliligina gitmesi de daha hos, daha dogru.
Ey beni kinayan, sen sag esen ol. Ey selamet arayan, sen beni birak! Benim canim ocaktir, atesten
hoslanir, ocaga ates yurdu olmak yeter. Bana ocak gibi aska yanmak dst. Bundan kr olansa zaten
ocak degildir. Aziksizlik azigi sana azik olursa baki olan can bahen gllerle, ssenlerle dolar. Baskasinin
korktugu seyler, sana emniyet verir. Su kusu denizden ,kuvvet bulur, ev kusuysa perisan olur.
Ey tabip, ben; yine divana oldum. Sevgili, ben yine kara sevdalara ugradim. Zincirinin halkalarindan her
halkanin baska, baska fenleri var. Her halka baska bir delilik vermede. Her halkanin eseri, baska, baska
fenler. Onun iin her an baska deliliklerim var. Darbi meseldir. Delilikler; fen fen , esit esittir. Hele byle
ulu bir beyin zincirine baglanmis kiside olursa! Bagimi, yle bir divanelik kopardi ki btn divaneler bana
nasihat verirler.
Bu esit delilik, znnunun Misri'nin de basina geldi. Onda yeni ,yeni coskunluklar, cezbeler meydana
gelmekteydi. coskunlugu adeta ggn stne erisecek bir dereceyi buluyor, cigerler acisi bir hale
geliyordu. Kendine gel ey orak toprak, kendi coskunlugunu bu ise sahip olan temiz kisilerin coskunlugu
ile bir tutma! Halk onun deliligine tahamml edemez bir hale geldi.
Atesi, adeta halkin sakalini tutusturmaktaydi. Avamin sakalina ates dsnce onu krlklerinden,
inatlarindan tutup bagladilar. Halk, bu yolda umumiyetle dara dsse de yine yulari geri ekmeye imkan
yoktur. Bu padisahlarin hepsi halk dan can korkusuna dstler. nk bu gruh krdr, padisahlarin da
nisani yok! Hkm klhaniler eline geince nihayet znnun zindanina dst. Bir tek ulu padisah, tek basina
atina binmis, gitmekte ardina dsen, ona uyan yok. Byle bir esi bulunmaz inci, ocuklarin eline dsms
kadrini bilen anlayan yok. Inci de nedir ki? Bir katrada gizlenmis bir deniz bir zerreye sigmis gnes! yle
bir gnes ki kendisini zerre gsterdi de yavas, yavas yzn ati.
Btn zerreler,onda yok oldu. Alem onun yznden sarhos oldu, onun yznden kendisine geldi. Fakat
kalem, bir gaddarin elinde oldu mu sphe yok. Mansur, dara ekilir. Bu hkm, bu hkmet, kt
kisilerin elinde olduka elbette peygamberleri ldrmek lazim. Yol azitmis kavim, aptalliklarindan
peygamberlereBiz, sizi som bilmekteyiz. Bize sizin yznzden ktlk geliyor dedi.
Hiristiyanlarin cehaletine bak ki asilan bir Tanridan medet ummaktadir. nk onlarca Isa'yi Yahudiler
asmistir. Peki is byleyse ona kim imdat etsin? O padisahin yregi, onlarin yznden kan oluncaSen,
onlarin iinde olduka Tanri onlara azap gndermez hkm nasil olur da srp gider? Hain kalpazandan,
halis altinla kuyumcu, daha fazla korkar. Yusuflar, irkin kisilerin hasedinden korkup gizlenirler. Gzeller,
dsman korkusundan ates iinde yasarlar.
Yusuflar, kardeslerinin hilesi yznden kuyuya dsmslerdir. nk o kardesler, hasetlerinden Yusuf'u
kurtlara verip dururlar. Hasetten Misir Yusuf'unun basina neler geldi? Bu haset, pusuya yatmis byk bir
kurttur. Hulasa halim Yakub, Yusuf'a bir sey yapmasin diye bu kurttan daima korkar. Zahiri kurt,
Yusuf'un etrafinda dnp dolasmadi. Fakat bu haset, isledigi isle kurtlari da geti!
Bu haset kurdu, Yusuf'u yaraladi dabiz onu elbiselerimizin basinda birakmis, gitmistik, kurt kapmis diye
tatli szlerle zr serdetti. Bu hile, yz binlerce kurtta bile yok Hele dur, bak, bu kurt sonunda nasil
rsvay olur! Ondan dolayi herkesin yaptigi ktlgn zararini grecegi gn hasetiler, muhakkak kurt
seklinde hasredileceklerdir.
Hirsla dolu asagilik ve haram yiyici kisi, o sayi gn domuz seklinde, zina edenler,avret yerleri kokarak,
sarap ienler, agizlari kokarak dirilirler. Gnllerin duydugu o gizli koku, mahserde aiga ikar, duyulur.
Insanin varligi bir ormana benzer. O deme agahsan ekin bu varliktan ekin! Vcudumuzda binlerce kurt,
binlerce domuz. Temiz, pis, gzel, irkin binlerce sifat var.
Herhangi huy galipse hkm onundur. Maden de altin bakirdan fazlaysa o maden altin sayilir. Vcudunda
hangi huy galipse o huyun suretine gre hasredilmen gerekir. Insan da bir an olur, kurtluk zuhur eder, bir
an olur, ay gibi Yusuf yzl bir gzel haline gelir. Iyiliklerle kinler gizli bir yolda gnllerden gnllere gidip
durmaktadir. Hatta insandan kzle esek bile bilgi sahibi olur, akillanir,hner elde eder. Serkes at, rahvan
bir hale gelir, alisir. Ayi oynar, kei de selam verir.
Kpege insanin huyu geer, nihayet oban olur, av, avlar yahut sry korur. Eshabi Kehf'in kpegine
onlardan yle bir huy sirayet etti ki sonunda Tanriyi aramaya koyuldu. Kalb de her an bir esit sey bas
gsterir. Insan bazan seytanlasir, bazan meleklesir. Bazan tuzak kesilir, bazan yirtici hayvan! Aslanlarin
bildigi o acayip ormandan, gnller tuzagina gizli bir yolu bulunan o meselikten, iten ie hirsizlik et, can
mercanini al1 Ey kpekten asagi, ariflerin gnllerinden o mercani elde et.! madem ki hirsizlik ediyorsun,
bari latif inciyi al! Mademki hamallik ediyorsun, bari yce bir yk yklen!
Dostlar Znnunun bu isinde dsnceye daldilar, zindana gittiler, bu hal hususunda konusup fikirlerini
sylemeye basladilar: Dediler ki Bunu herhalde kasten yapiyor. Bunda bir hikmet var. O bu dinle bir
kibledir, bir delildir. Ona delilik hkmetsin, o aldirsin imkan mi var? Byle bir sey onun deniz gibi
hudutsuz aklindan ne kadar uzak! Hasa delilik bulutu, onun ayini rtsn. Byle bir sey onun ulu
makaminin kemalinden degildir.
O halkin serrinden bir bucaga sindi. Akillilardan utandi da divane oldu. Tane tapan sersem akildan
usanmis da bu yzden mahsus kendisini deli gstermistir. Maden de der ki:yigit , beni bagla kz
kuyrugundan yapilma kami ile basima sirtima vur. Fakat deseleme! Kami yarasindan hayat bulayim.
Musa'nin kz yznden dirilten maktul gibi dirileyim. kz kuyrugundan yapilma kaminin atigi
yaradan iyileseyim, Musa'nin mucizesiyle dirilen o ldrlms adam gibi canlanayim. O ldrlms adam
kz kuyrugu kamisinin atigi yaradan dirildi. Bakir gibi kimya yznden altin oldu. Sirayip kalkti, sirlari
syledi, kanini dkenleri gsterdi.
Beni bumlar ldrd, bu fitnenin tohumunu bunlar ekti diye aika sz syledi. Bu agir beden de
ldrld m sirlari bilen ruh varligi dirilir. O adamin cani cenneti de grr, cehennemi de btn sirlari da
tanir, bilir. Kanli seytanlari, hile ve hud'a tuzagini ve seytanliklari gsterir. Kuyrugunun aacagi yara
yznden can kurtulsun diye kz kesmek, yol sartlarindandir. Sen de tez kz nefsi tepele de gizli ruh
dirilsin, akillansin.
Onlar, ahvali anlamak zere znnun'un yanina yaklasinca Znnun onlara bagirdi:Hey, kimlersiniz?
Sakinin! Onlar, edepli, edepliBiz dostlardaniz. Buraya canla basla hal hatir sormak iin geldik. Nasilsin
ey hnerli, marifetli akil denizi? Akilli oldugun halde niye kendini deli gsteriyorsun, bu ne bhtan? Gnese
klhanin dumani erisir mi? Anka, kargaya zebun olur mu? Bizden ekinme, sunu anlat.
Biz seni sevenleriz. Bize bu isi etme. Sevenleri, kendinden uzaklastirmak yarasmaz. Onlardan isi gizlemek
onlari hileyle aldatmak dogru degildir. Padisahim, sirri aiga vur. Ey ay yzl, yzn bulutla gizleme. Biz
seni seviyoruz,sana sadikiz, asikiz. Iki alemde de gnlmz sana verdik dediler. Znnun, svp
saymaya basladi, delicesine sama sapan szler syledi. Sirayip onlara tas topa yagdirmaya, sopa
sallayip firlatmaya koyuldu. Hepsi yaralanip ezilmek korkusundan katilar.
Znnun, kahkahayla glp basini salladi. Dedi ki:Su dostlarin heva ve hevesine bak. Dostlara bak! Hani
dost olanlarin nisanesi? Dostlara zahmet can gibi sevimlidir. Dosta, dostun zahmeti agir gelir mi? Zahmet
itir, ruhtur. Dostluksa onun derisine benzer.
Dostluk nisanesi beladan, afetlerden, minhetlerden hoslanmak degil midir? Dost altin gibidir. Belada atese
benzer. Halis altin, ates iinde saf bir hale gelir

LOKMAN'IN SINAVI
Tertemiz bir kul olan Lokman, gece gndz kullukta evik ve gayretli degil miydi?Efendisi, onu ileri tutar,
ogullarindan stn grrd. nk lokman, filvaki kul ogluydu ama efendiydi, heva ve hevesten hrd. Bir
padisah, konusma esnasinda bir seyhe dedi ki:Benden bir sey dile SeyhPadisahim, bana byle
sylemekten utanmiyor musun? Hele biraz daha yksel! Benim iki kulum var. Onlar hor hakir kisilerdir
ama ikisi de sana hkmederler, ikisi de emrederler dedi.
PadisahBu sz hatali bir sz. O iki kul kimler ? deyince seyhBirisi, kizmak br sehvet dedi.
Padisahliktan feragat edeni padisah bil. Onun nuru ayla gnes, olmaksizin da parlar durur. Mahzene sahip
olan, zati mahzen olmus kisidir. Varliga, maglup olan, varliga dsman olan kisidir. Lokman'nin efendisi,
grnste onun efendisiydi ama hakikatte Lokman'nin kuluydu.
Bu ters dnyada benzerler oktur. Onlarin nazarinda bir gevher, p parasindan da bayagidir. Her le,
eip kurtulunacak yer adi verilmistir. Ad ve suret, halkin akillarina tuzaktir. Bir gruhu, elbisesi tanitir.
Onu o libasla grnce avamdan derler. Mrailik sureti de bir gruhun adini zahitlige ikarmistir.
Halbuki kendisi riyaya bogulmustur. Taklitten, kapip kamadan arinmis nur gerek ki, onu szn
dinlemeden, isini grmeden tanisin. Bu nura sahip olan , akilyoliyle onun kalbine girer, nakdini grr, nakil
ve rivayete baglanmaz. Gaybi adamakilli bilen Tanrinin has kullari can aleminde kalb casuslaridir.
Hayal gibi gnle girerler. Gizli sey ve hal, onlarin nnde apaiktir. Serenin vcudunda ne kuvvet ne
kudret vardir ki sirri doganin aklindan gizli kalsin? Tanri sirlarina vakif olan kisinin nnde mahlukatin sirri
nedir ki? Gklere ikan adama yeryznde yrmek g gelir mi? Be zalim, Davud'un elinde demir mum
haline gelir erirdi, artik onun avucunda mum ne oluyor?
Lokman, kul seklinde bir efendiydi. Kullugu, yalniz zahiri bir grnsten ibaretti. Mesel, efendi
tanimadik bir yere giderse kuluna elbisesini giydirir. Kendisi de o klenin libaslarini giyer, kleyi kendisine
efendi yapar. Kullar gibi onun ardindan yrr. Bu suretle kendisini kimseye tanitmaz. Ey kul sen bas
kseye otur. Ben, eski bir kul gibi ayakkabilarini gtreyim.
Sen sertlik et, bana sv, hibir suretle agirlama. Simdi hizmetin, bence bana hizmet etmeyi birakmadan
ibarettir. Ben bu suretle gurbet diyarinda bile tohumu ekecegim der. Efendiler, kendilerini kul sanilsinlar
diye kullugu kabul etmislerdir. Onlarin gzleri toktur efendilige doymuslardir, kendilerine lazim olan isi
yapa gelmislerdir.
Halbuki bu heva ve heves kullari, onlarin aksine kendilerini akil ve can efendisi gsterirler. Efendi kulluk
edebilir fakat kuldan kulluktan baska bir sey zuhur edemez ki. Sunu bil ki o alemden bu aleme byle
tersine akseden nice seyler vardir. Lokman'nin efendisi bu gizli hali biliyordu, ondan bir nisane grmst.
Sirri bildigi iin o yol gsterici,is basarmak iin esegini gzelce srmekteydi.
Lokman'ni daha nceden azad ederdi ama hosnutlugunu diliyordu. nk lokman'nin muradi buydu. O
aslan, o yigit, istiyordu ki kimse sirrina ermesin. Sirrini ktlerden gizlemen sasilacak bir sey degil;
sasilacak sey kendinden de saklaman,kendinden de gizlemendir. Fakat sen isini gznden bile gizle de
isine kt gz degmesin. Kendini cret tuzagina teslim et de sonra kendinden, kendiligin olmaksizin bir
sey al. Yaraliya, vcudundan temreni ikarabilmek iin afyon verir, uyuturlar. lm vaktinde de adama
elem ve istiraplar verirler. O halde mesgulken canini aliverirler. Su halde anliyorsun ya, gnln herhangi
bir dsnceye verdin mi, gizlice senden bir sey alacaklardir. Her ne dsnr. Her ne elde edersin hirsiz,
emin oldugun terden gelip atmaktadir. Binaenaleyh bari en iyi ise koyul da hirsiz senden hi olmazsa en
bayagi, en asagi bir seyi alip gtrebilsin. Tacirin yk suya dserse ondan daha iyi bir kumasa el atar.
Senin de madem ki suya bir seyin dsecek, mahvolacak. En asagi seyi terk et de daha iyisini bul.
Lokman'in efendisi, kendisine yemek getirdiler mi, lokman'a adam gnderip agirtir, nce o yemege
lokman el sunar, efendisi de ondan sonra yerdi. Bu suretle onun artigini afiyetle yer, bundan zevk alir,
onun yemedigini ise dkerdi. Hatta yese bile gnlsz, istahsiz yerdi. Iste asil sonsuz dirlik, birlik budur.
Bir gn lokman'in efendisine hediye olarak bir karpuz getirdiler. Hizmetiyegit, oglum lokman'i agir
dedi Lokman gelince efendisi, karpuzu kesip ona bir dilim verdi. Lokman o dilimi bal gibi, seker gibi yedi.
Hem de yle lezzetle yedi ki Lokman'in efendisi, ikinci dilimi de kesip sundu. Byle, byle karpuzu tekmil
yedi; Yalniz bir dilim kaldi. EfendisiBunu da ben yiyeyim; bir bakayim, nasil sey, herhalde tatli bir karpuz
dedi .
nk lokman, yle lezzetle,yle zevkle,yle istahli yiyordu ki grenlerin de istahi geliyordu. Efendisi o
dilimi yer yemez karpuzun aciligindan agzini bir atestir sardi, dili uukladi, bogazi yandi. Bir eyyam
aciligindan adete kendisini kaybetti. SonraA benim canim efendim, Byle bir zehri nasil oldu da tatli tatli
yedin, byle bir kahri nasil oldu da ltuf saydin? Bu ne sabir? Neden byle sabrettin? Sanki canina kastin
var? Niye bir sey sylemedin, niye biraz sabret simdi yiyemem demedin? dedi.
Lokman dedi ki:Senin nimetler bagislayan elinden o kadar riziklandim ki utancimdan adeta iki kat
olmusumdur. Elinle sundugun bir seye ; ey marifet sahibi; bu acidir demege utandim. nk vcudumun
btn czleri senin nimetlerinden meydana geldi. Ben senin tanene, tuzagina gark olmustum;Bu kadarcik
bir aciya dayanamaz, feryadedersem vcudumun btn czleri hak ile yeksan olsun!
Sekerler bagislayan elinin lezzeti bu karpuzdaki aciligi hi birakir mi? Sevgiden bakirlar altin kesilir.
Sevgiden tortulu, bulanik sular ari duru bir hale gelir, sevgiden dertler sifa bulur. Sevgiden l dirilir,
sevgiden padisahlar kul olur. Bu sevgi de bilgi neticesidir. Sama sapan seylere kapilan kisi nasil olur da
byle bir tahta oturur ki? Noksan bilgi nereden aski doguracak? Noksan bilgi de bir ask dogurur ama o
ask, cansiz seylerdir.
Noksan bilgi sahibi, cansiz bir sey de diledigi seyin rengini grnce adeta bir isliktan sevgilinin sesini
duymus gibi olur. Noksan bilgi, fark ve temyize malik degildir. Nihayet simsegi gnes sanir. Bu yzden
peygamber, noksani olan kisiye melun dedi. Fakat bu noksan, tevil de akil noksanidir. Teninde noksan
bulunan acinir, acinan kisiye lanet etmek byle bir adami yaralamaksa hi de yarasir bir sey degil.
Kt hastalik lanet edilmesi icap eden, uzakliga layik olan illet, akil noksanidir. Zira noksan akillari
tamamlamak, yani akillanmak mmkndr, fakat bedendeki noksani tamamlamaya imkan yok. Tanridan
uzak dsen her kt kisinin kafirligi, firavunlugu, umumiyetle akil noksanindan ileri gelmistir. Beden
noksani iin Kuran' dakre teklif yok diye bir genislik var. Simsek abucak snp gider, pek vefasizdir.
Sen aydin ve parlak olmayan geici seyi baki olandan ayirt edemiyorsun. Simsek gler o kisiye. Kime
biliyor musun ? onun nuruna gnl baglayana.
Felek nurlarinin sonu yoktur. O nurlar, sarkta ve garpta bulunmayan Tanri nuruna benzer mi hi? Simsek
bil ki gz nurunu alir, baki nur da, bil ki gzlere yardimcidir. Deniz kpg stne at srmekle simsek
ziyasiyle mektup okumak, Hirs yznden akibeti grmemek, kendi gnlne, kendi aklina glmektir. Aklin
hassasi, isin sonunu grmektir. Akibeti grmeyen akil nefistir. Nefse maglup olan akil, nefis haline
gelmistir. Msteri, Zuhal tesiri altinda kalirsa Zuhallesir. Sen bu yomsuzluk iinde gzn dndr de sana
bu nuhuseti verene bak! Bu cezirle meddi gren kisi, yomsuzluktan kurtulur, saadete erer.
Tanri, bir halden bir hale dndrme esnasinda her seyi ziddiyla meydana ikararak seni halden hale
dndrr durur. Bu suretle de Eshabi Simalden olmaktan korkar durur, erler gibi de Eshabi Yemi'nin
lezzetini umarsin. Bir yandan korkuya, bir yandan mide dstn m iki kanadin olur. Bir kanatli kus
katiyen uamaz acizdir. Ya beni birak, hi sylemeyeyim, yahut da izin ver tamimiyle syleyeyim.
Yoksa ne bunu istiyor, ne onu istiyorsan yine ferman senin. Kim ne bilir ki maksadin ne, muradin nerede?
Can Ibrahim cani olmali ki nuriyle ates iinde cennetler, kskler grsn. Derece, derece aya, gnese
kadar ycelsin; halka gibi kapiya kalmasin. Halil gibi yedinci kat gkten de gesin. nk ben batanlari,
geenleri sevmem. Bu ten alemi, sehvetten kurtulan kisiden baskasini yanilta gelmistir, yanilta gider.

HTHD ILE BELKIS
Belkis'a yzlerce rahmet olsun. Tanri, ona yzlerce erkegin aklini vermisti. Bir htht kusu, Sleyman'dan
birka satirdan ibaret bir mektup getirdi. Belkis okudu. Elinin getirdigi o smull nkteleri hor grmedi.
Gz htht grd, gnl onun Anka oldugunu anladi. Duygusu onu bir kpekten ibaret grd, gnlyse
bir derya.
Akil, bu iki renkli tilsimlar yznden Muhammet'le, Ebucehil'lerin savastigi gibi duygu ile savasir durur.
Kafirler Ahmet'i beser grdler. nk onun ayi bldgn grmemislerdi. Hisse ait gzne toprak serp.
His gz, akla da dsmandir, dine de. Tanri duygu gzne kr dedi, putperest dedi, bizim ziddimiz dedi.
nk o kpg grd de denizi grmedi. Bu demi grd de yarini grmedi.
Bu gnn sahibi de odur, yarinin sahibi de. Her ana sahip olan, nnde durup durur de o, hazineden bir
pul bile grmez. Bir zere bile o gnesten haber verir ve gnes; o zerreye kul, kle kesilir. Birlik denizinin
elisi olan katra ya yedi deniz esir olur. Bir avu toprak bile onun yznden eviklesirse felekler, o, bir
avu topragin nne bas koyar. Ademin topragi tanridan eviklesince Tanri melekleri o topragin nnde
secde ettiler. Ggn yaratilmasi neden di? Toprakla olan mnasebeti kaldiran, msklleri halleden bir
gzden. Toprak, kesafeti yznden suyun dibine gider. yle oldugu halde topraga bak ki eviklesti,
sratle arsi bile geti. Bil ki o letafet sudan degildir, ancak verici ve essiz, rneksiz yaraticinin ihsanindan,.
Dilerse havayi, atesi asagilatir, dilerse dikeni glden stn eder. Tanri hkmedicidir, diledigini yapar.
Derdin ta kendisinden deva yaratir. Havayi, atesi asagilatirsa onlari karartir, bulandirir, agirlastirir. Yeri ve
suyu yceltirse kainat yolunu ayaklariyla arsinlarlar, yrrler. Gayri tamamiyla anlasildi ki diledigini
yceltir, topraga mensup olana Kanatlarini a der. Atese mensup olana der ki:yr, iblis ol, yedinci kat
yerin altinda seytanlik et. Ey topraktan yaratilan adam, sen de yr, Sha yildizini bile ge.
Atesten yaratilan iblis, sen de yerin dibine git. Ben drt tabiat ve illet-i sla degilim. Her seyi tasarruf
etmede Baki ve daimiyim .Isim illetsiz, sebepsiz ve dosdogrudur. Ey kt dsnceli; takdirim, sebebe
bagli olamaz. Bir vakit olur,adetimi degistirir, bir vakit olur, bu tozu yatistiririm. DenizeDurma,
hemencecik ateslerle dol derim. AteseHaydi, gl bahesi kesil diye emrederim.
Daga derim ki:Pamuk gibi hafifles! Gge derim ki: Gze bas asagi grn GneseEy gnes, ayla birles
der, ikisini de iki kara bulut haline getiririm. Gnes esmesini kurutur, kan esmesini, sanatimla misk haline
getiririm Tanri gnesle ayin boyunlarina boyunduruk vurur, onlari iki kara kz gibi baglayiverir.
Kuran okuyan biri, Kuran'danMakm gavra yanisuyu kaynagindan keser, yerin derinliklerinde gizler,
kaynaklari kurutur, kupkuru bir hale getirirsem, benim gibi ihsanda, ululukta misalsiz olan tek Tanridan
baska kim vardir ki suyu tekrar kaynagina getirebilsin? ayetini okuyordu. Bir hor, hakir felsefeci, bir
asagilik mantiki, mektep yanindan geerken, bu ayeti duyup hosuma gitmedi. Dedi ki:Suyu klnkle biz
ikaririz. Belin kazmanin darbesiyle ta yerin dibinden kaynatiriz
Gece uyudu, ryada aslan gibi bir adam grd. O adam felsefeciye bir tokat vurdu. Iki gzn de kr
etti. Dedi ki:ey kt kisi eger dogrucuysan, gzn dogruysa bu iki gz kaynagini da, haydi kazma ile nur
landir gndzn felsefeci sirayip uykudan kalkti. Grd ki iki gz de kr olmus, iki gznn nuru da
snms! Eger aglayip inleseydi, eger tvbe ve istigfar etseydi mahvolan nur Tanri keremiyle yine zuhur
ederdi.
Fakat istigfar etmek de elde edilir. Tvbe zevki, her sarhosun mezesi olmaz. Yapilan islerin irkinligi,
kfr ve inkarin somlugu, onun gnlne tvbe gelmesine mani oluyordu, tvbe yolunu baglamisti. Gnl
katilikta tasa dnmst. Tvbe onu ekin ekmek iin nasil yarabilir? Nerede Suayb gibi biri ki duasiyla
dagi, ekin ekmek zere toprak haline getirsin. Halil'in niyazi ve inanisi yznden g ve olmayacak is
mmkn oldu.
Yahut Mukavkis'in Peygamberden dilemesi zerine taslik yer gayret gzel bir tarla haline geldi. Bunlar
gibi o kt adamin inkari da aksine olarak altini bakir haline getirir. Sulhu savas yapar. Bu kt kisi
arpma kehribaridir. Kabiliyetli topragi bile tas topa yapar. Her gnle secde iin izin yok, her cretlinin
creti rahmet degil. Kendine gel detvbe eder, tanriya siginirim diye crmde bulunma, gnah etme.
Tvbeye de bir parlaklik gerek. Tvbeye de bir simsek bir bulut sart. Meyvenin olmasi iin hararet ve su
lazimdir. Bunun iin de bulut ve simsek icabeder. Gnl simsegiyle iki gz bulutu olmadika tehdit ve
hisim atesi nasil yatisir? Vuslat zevkinin yesilligi nasil yetisir, kaynaklardan ari, duru su nasil cosar? Gl
bahesi; yesillige nasil sir syler, menekse nasil olur da yaseminle ahdedebilir? inar, dua iin nasil el
aar, aga havada nasil bas sallar?
iek bahar mevsiminde ( renklerle, kokularla dolu olan) etegini nasil serper? Lalenin yz nasil kan gibi
kizarir? Gl, kesesinden nasil altin saar? Nasil olur da blbl gl koklar; veyik kusu, bir istekli gibi
K-k nerede, nerede diye ter? Nasil olur da leyleklek, lek senin sesin sesini canla, basla ikarir. Ey
yardimi dilenen Tanri, senin de ne demek? Zaten her sey senin mlknden ibaret.
Nasil olur da yaprak, iteki sirlari gsterir? Nasil olur da bahe gkyz gibi aydinlanir? Bu gzel ve agir
elbiseleri nereden getirdiler? Hepsini de kerem sahibi Tanridan hepsini de merhamet sahibi Tanridan! O
letafetler, bir gzellik nisanesidir, o nisane de ibadet edici bir erin ayak izi. Padisahtan nisane gren sevinir.
Grmeyene gelince, uyanip kendine gelemez. Elest deminde Rabbini grp sarhos olarak kendinden
geen kisinin ruhu bu gn de Rab bini grr, kendinden geer.
Sarap kokusunun sarap ien tanir. Sarap imeyen sarap kokusunu ne bilsin? Hikmet, mminin
kaybolmus devesine benzer, Hikmet, tesrifati gibi adami padisahla grstrr. Ryada gzel yzl birisini
grrsn, o sana vade verir, alametler syler. Muradin olacak, nisanesi de bu: Yarin sana filan kisi
gelecek.
Onun bir alameti atli olusudur. Bir alameti de su; Seni grnce kucaklayacak. Bir alameti de seni grnce
glmesi, diger bir nisanesi de sana karsi el kavusturmasidir. Diger bir alameti de sudur ki: Heveslenip bu
ryayi yarin hi kimseye sylemeyeceksin. Bu alamet, Yahya'nin babasina da gsterilmis, ona da gne
kadar kimseye bir sz sylemeye muktedir olamazsin.
geceye dek iyiden ktden bahsetme, sus. Iste bu senden Yahya adli bir ocuk olacagina alamettir.
gn konusma. Bu susmak senin maksadina erisecegine delalet eder. Kendine gel. Bunlari dile getirme.
Bu sz gnlnde gizli tut denmisti. Sana da bu alametleri seker gibi tatli, tatli syler. Hatta bunlar nedir
ki?
Daha yzlerce nisaneler var. Bu rya; durmadan dinlenmeden biteviye Tanridan diledigin saltanata,
istedigin makama erisecegine alamettir. Olmasi iin uzun gecelerde aglayip inledigin seher aglarinda niyaz
ettigin muradina, eline girmedike gnlerini karatan, boynunu ig gibi incelten maksadina erisecegine delalet
eder. Temiz erler nasil varini, yogunu verdin, Malini, mlkn, uykunu feda ettin, yznn rengi kati,
hatta basindan bile getin, bir kil gibi kaldin; Nice demdir dagaci gibi ateslere atildin.
Ka kereler migfer gibi kili nne gittin! Bunlar yz binlerce biarelikler, asiklarin huyudur. Bunlar,
sayiya gelmez ki! Geceleyin bu ryayi grnce gndz oldu mu o mitle gnn aydinlanir. O alametler
nerede acaba diye gzn saga, sola evirir durursun. Eyvah, gn geer de o alametler zuhur etmezse
diye yaprak gibi titrersin. Mahallelerde, pazarlarda buzagsini kaybetmis adam gibi kosarsin.
Birisibaba, hayrola, ne kosup duruyorsun? Burada bir sey mi kaybettin, kaybettigin ne dese,hayirdir
ama bana. Benden baska kimsenin bilmesi caiz degil. Sylersem bana gsterilen nisaneler kaybolur.
Onlar kayboldu mu ben, ldm gitti dersin. Her atlinin yzne dikkatle bakarsin. Baktigin adam,
sanaBana deli gibi bakma beder. Ben, bir sahip kaybettim. Onu aramaya yz tuttum.
Ey atli, devletin daimi olsun. Asiklara aci, onlari mazur tut dersin. Madem ki gayretle aradin dikkatle
baktin, bu ise adamakilli sarildin. Elbette bulursun. Bir ise ciddi bir suretle sarilan yanilmaz demisler. Ey iyi
bahtli, ansizin atli gelir, seni simsiki kucaklar. Sen kendinden geer, dostlarindan ayrilirsin. Bu isten haberi
olmayan daIste sana riyakar, iste sana mnafik! der.
Ne bilsin o, kendisinden geen kisinin coskunlugu nedir? Bu kimin vuslati nisanesi? Bilmez ki Bu nisane
gren kisinin hakkindadir. Baskasina bu nisane nereden zuhur edecek? siga her an, ondan bir nisane
grnmekte Canina can katilmaktadir. Sanki aresiz kalmis baligin nne su gelmis, bu nisaneler, o
kitabin delilleridir. Peygamberlerde olan nisaneler de asina olan cana mahsustur.
Bu sz noksan kaldi, bir karara baglanmadi. Gnlme malik degilim ki mazur gr.! Zerreleri kim sayabilir
ki? Hele saymaya kalkisan, aklini aska kaptirmis bir adam olursa! Bagdaki yapraklari keklik ve tsleri
sayabilir miyim? Bunlar sayiya gelmez ama ben sinanmis adami ir sadetmek iin sayiyorum. Zuhal yildizinin
nuhusiyetiyle msterinin saadeti saymaya kalkisan da sayiya sigmaz.
Fakat byle oldugu halde bu ikisinin bazi tesirini yani zarar ve faydalarini anlatmak yine lazimdir. Bu
suretle kaza ve kaderin eserlerinden czi bir miktari saadet ve nuhuset ehlince anlasilmis olur. Talihi
msteri olan kisi, nesesinden, ululugundan sevinir; Talihi Zuhal olan da ser islere dsmemek iin yaptigi
seyler de ihtiyat etmek lzumunu anlar.
Yildizi Zuhal olan kisinin ahvalini tamamiyla sylesem zavalli,o yildizinin atesinden yanar. Padisahimiz,
bizetanriyi anin diye ruhsat ve msaade verdi; bizi ates iinde grd de nur ihsan etti. Dedi ki:Filvaki ben,
sizin beni anmanizdan mstagniyim. Beni tasvir etmek, vmek, anmak layik degil.
Fakat tasvire, hayale kapilan bizim zatimizi misalsiz, tasvirsiz anlayamaz Cisme mensup anis nakis bir
hayaldir. Padisahlara layik olan tavsif, cismani anislardan arinmistir. Birisi padisaha,ulha degildir dese
bu ne biim medih? Yoksa padisahin ulha olmadigini bildirmiyor mu ki?

MUSA PEYGAMBER VE OBAN
Musa, yolda bir oban grd. oban, syle sylenip duruyordu:Ey kerem sahibi tanri! Neredesin ki
sana kul, kurban olayim, arigini dikeyim, saini tarayayim elbiseni yikayayim, bitlerini kirayim. Ulu tanri,
sana st ikram edeyim. Elcegizini peyim ayacigini ovayim. Uyuma vaktin gelince yercegizini silip
spreyim.
Btn keilerim sana kurban olsun. Btn nagmelerim, heyheylerim senin yadinladir Tanrim! o oban,
bu esit saama sapan seyler syleyip duruyordu. Musa kiminle konusuyorsun? diye sordu. oban,bizi
yaratanla, bu yeri gg halk edenle diye cevap verince, Musa dedi ki:vah ,vah, sen sersemlemissin. Daha
Mslman olmadan kafir oldun, bu ne sama sz, bu ne kfr, bu ne olmayacak sey? Agzina pamuk tika
kfrnn pis kokusu dnyayi tuttu. Kfrn, din kumasini yipratti. arik, dolak,ancak sana yarasir. Bir
gnese bu esit seylerin ne lzumu var? Byle szlerden agzini kapamazsan bir ates gelir, halki yakar.
Zaten ates gelmedi de bu duman ne?
Can niye kapkara bir hale geldi, ruh merdutlasti? Tanrinin her seye kadir ve her hususta adil oldugunu
biliyorsan nasil oluyor da bu hezeyanlara, bu kstahliga cret ediyorsun? Akilsiz dost, zaten dsmandir.
Ulu Tanri, bu esit hizmetlerden ganidir. Sen bunlari kime sylyorsun. Amcana, dayina mi?
Tanri sifatlarinda cisim sahibi olmak ve ihtiya var mi? Byyp gelismekte olan st ier. Ayagi muhta
olan arik giyer eger bu dedikodu, kulu iinse. Tanri, onun hakkinda dao, benim dedi. Yine beyhude ve
batil. Tanri onun hakkinda,hastalandin da yine halimi hatirimi sormadin. Yalniz o hastalanmadi, ben de
hasta oldum demistir. Bu esit szler,benimle duyar benimle grr haki katina erisen kisi iinde batildir.
Tanri haslariyla edepsizce konusmak gnl ldrr amel defterini kapkara bir hale koyar. Sen bir erkege
Fatma desen erkekle kadin hep bir cinsten olmakla beraber imkan bulursa kanina kasteder, isterse hatti
zatinda halim ve mlayim olsun. Fatma sz, kadinlar iin vntr. Fakat erkege sylersen kili yarasi
gibi tesir eder.
El ayak bizim iin vn vesilesidir; fakat Tanrinin ariligina nispetle kusur.Dogmaz, dogurmaz vasfina
layiktir . Babayi da halk eden o, oglu da dogma, cisim olanin vasfidir. Dogan, irmagin bu yzne
mensuptur. nk dogan kevn fesat alemindendir asagiliktir, sonradan olmadir. Elbette onu bir meydana
getiren lazim oban,ya Musa agzimi bagladin, pismanliktan canimi yaktin dedi; elbisesini yirtip yana ,yana
bir ah ekti, basini alip le dogru yola dst.
Musa'ya Tanridan syle vahiy geldi:Kulumuzu bizden ayirdin. Sen ulastirmaya mi geldin, yoksa ayirmaya
mi? Kaadir olduka ayriliga ayak basma. Bence en hoslanilmayan sey ayriliktir. Ben, herkese bir huy,
herkese bir esit istilah verdim. Ona medih olan sz, sana zemdir, ona gre baldir, sana gre zehir! Bizse
temizden de mnezzehiz, pisten de. Agirliktan da ariyiz, eviklik ve titizlikten de!
Kullara ibadet edin diye emrettimse bir kar, bir fayda elde edeyim diye degil, kullara ihsanlarda
bulunayim diye. Hintlilere, Hintlilerin szleri medihtir. Sintlilere, sintlilerin. Onlarin beni tespih etmeleriyle
mnezzeh, mukaddes olmam. Bu tespih incilerini saymakla kendileri temizlenirler.
Biz dile sze bakmayiz gnle hale bakariz. Kalp husu sahibiyse kalbe bakariz, isterse sznde kulluk ve
asagilik olmasin! nk gnl cevherdir sz sylemekse araz. Bu yzden araz, ariyettir,maksat cevherdir.
Manasi gizli kapali, yahut baska olan bu esit laflar ne vakte kadar srecek? Yanip yakilmak isterim ben
yanip yakilmak.
O atese ds! Canda sevgiden bir ates tutusur, dsnceyi sz, bastanbasa yakiver! Musa, edep bilenler
baska, cani ruhu yanmis asiklar baska. Asiklara her nefeste bir yanis var. Yikik kyden hara asar
alinmaz. Hatali sz sylerse bile ona hatali deme. Kana bulanip sehit olursa yikamaya kalkisma. Sehitlere
kan, sudan yegdir. Bu yanlis szde yzlerce dogrudan yeg. Kabe'nin iinde kibleden eser yoktur dalgicin
ayaginda dolak olmazsa ne gam1 yr, sarhoslardan kilavuzluk arama. Elbisesi parampara olana
yamadan bahsetme. Ask seriati, btn dinlerden ayridir. Asiklarin seriati da Allah'tir, mezhebi de. Lain, lal
oldugunu ispat eden bir damgasi olmasa da ne ikar? Ask gam denizinde gamlanmaz ki!
Ondan sonra Hak, Musa'nin sirrina dile gelmeyecek sirlar syledi; Musa'nin glne szler dktler.
Grmekle sylemeyi birbirine karistirdilar. Nice defa kendisinden geti, nice defa kendisine geldi. Ka
kere ezelden ebede utu1 eger bundan tesini anlatmaya kalkisirsam ahmaklik etmis olurum.
nk bunu amak bunu anlatmak anlayisin tesindedir. Sylesen akillar hayran olur. Yazsam birok
kalemler kirilir! Musa Tanridan bu azari duyunca le dsp obanin ardinca kostu. O hayran asigin izini
izledi, ldeki otlarin tozunu silkti. Asik ve hayran adamlarin ayak izleri, baskalarinin izlerinden ayrilir,
hemen belli olur. Asik, ruh gibi bir ayagini yukardan asagiya atar, bir ayagini fil gibi egri bgr basar.
Bazen bir dalga gibi bayrak diker, ycelir.
Bazen balik gibi suyun iinde gider, grnmez. Bazen de remilcinin remil dkmesi gibi ahvalini toprak
stne yazar. Musa nihayet onu bulup grd. Dedi ki: mjdemi ver Tanridan izin geldi. Hibir sebep ve
tertip yolu arama; daralan gnln ne isterse onu syle! Senin kfrn, din, dinin can nuru. Sen emniyete
erismissin, btn bir cihan da senin yznden amanda.
Ey Tanritanri diledigini yapar sirrina erisip o sirla her seyden affedilmis olan kisi pervasizca yr, dilini
a! obaney Musa, ben o halde, o szden getim. Simdi kendi gnlmn kanina bulandim. Ben Sidret-l
Mntehadan da asmis, oradan bile yz binlerce yil te gitmistim. Sen bir kami vurdun, atim sahlanip
siradi, kainati asti. Nasutumuzun mahremi Lahut'u olsun artik.
Aferin eline koluna! Simdi benim halim sze sigmaz. Zaten bu syledigim de benim ahvalim degil. Ayna
da bir suret grrsn ya fakat o senin suretindir, aynanin degil. Neyzen, ney fler. Fakat bu nefes ve bu
nefesten ikan ses, neyin midir, neyzenin mi? Bu ses neyin harci mi, neyzenin harci mi? dedi. Kendine
gel, kendine! Tanriyi vsen de bu vsn, obanin layik olmayan vs gibi bil, yle tani.
Senin vsn, obanin vsne nispetle daha iyidir. Ama Tanriya nispetle onun da degeri yok, onun da
sonu gelmez. Ne vakte dek ben Tanriya hamlederim deyip duracaksin? Perde kaldirilinca oldu sanilan
nice seylerin olmamis bulundugu meydana ikar. Tanriyi anisimin makul olmasi Tanri rahmetindendir.
Adeta istihaze olan kadinin namaz kilmasi gibi bir ruhsattan ibarettir. Onun namazina nasil kan bulasmissa
senin Tanriyi anisini da benzetis ve zannedis bulasmis! Kan pistir ama bir paracik su ile temizlenir. Fakat
ite yle pislikler vardir ki: Tanrinin ltuf suyundan gayri bir seyle arinmaz ibadet eden kisinin gnlnden
eksilmez.
Keske secden de kibleden yzn evirmis olaydin da tekSbhane rabbiyel A'la'nin manasina
ereydin!Tanrim secdem de varligin gibi sana layik degil. Sen ktlge iyilikle mukabele et diyeydin. Bu
yeryznde Hakk'in hikmetinden eser vardir. Ondan dolayi pislikleri giderir, iekleri bitirir. Bizim
pisliklerimizi rter, karsiligin da ondan koncalar biter. Kafir vergide, cmertlikte topraktan daha asagi,
daha verimsiz oldugunu grp, varligindan iek ve meyve bitmedigini hatta btn temizlikleri bozup
pislemekten baska bir sey yapmadigini anlar daBen aykiri anlamis, yanilmisim yazik keske toprak
olsaydim, Keske topraktan sefer etmeseydim
Keske bir avu toprak gibi ben de bir tane dsrp yetistirseydim. Topraktan sefere dstm ama beni
yol imtihan etti bu yolculuktan ne armagan getirdim ki? der. Kafir yolculugundan bir fayda grmez,
ondan dolayi da btn meyli topragadir. Adamin yzn geriye evirmesi, hirstan tamahtandir.
Yzn yola evirmesi; dogruluktan niyazdan. Bymeye meyli olan her ot, byyp durur, yasar gnden
gne gelisir. Fakat basini yere egdi mi de gnden gne klr, kurur, noksan bulur, mahvolur. Ruhumun
meyli, yceliklere ise ycelir durursun varacagin yer de orasidir. Aksine olarak basini yere egdin mi battin
gitti, HakBen batanlari sevmem demistir.
MusaEy kerem sahibi, ey her isi yapan, ey bir an zikri, uzun bir mre bedel olan Tanri! Bu balik
aleminde egri bgr bir iz grdm. Gnl melekler gibi itiraz etti.Bir nakis yapip ona fesat tohumunu
ekmekteki maksat nedir?Zulm ve fesat atesini alevlendirip mescidi de secde edenleri de yakmakta ne
hikmet var?
Bir yalvaris iin kan ve irin kaynagini costurmak neden? dedim. Ben bunlarin ayni hikmet oldugunu
biliyorum. Fakat maksadim, bu hikmetin bsbtn aiga ikmasi ve benim aika grmem. O yakin bana
sus dedigi halde grme hirsihayir, cos! demekte. Sen meleklere sirrini gsterdin. Byle bir lezzet, kahir
ve minhete deger! ademin nurunu Meleklere aika arz ettin, mskllerini halledeydin.
lmn sirrini hasredilmen syler, yapragin hikmetini meyveler anlatir. Kanin meninin sirri da insanin
duygusudur; her artmanin sonu da nihayet eksilme! Yazan kisi nce yazi yazacagi tahtayi yikar, temizler;
sonra ona harfleri yazar. Tanri da nce gnl kan eder, hor hakir gzyasiyla yikar, sonra o gnle sirlari
kaydeder. Yikamakla, o levhi bir defter yapmak istediklerini bilmek, anlamak gerek.
Bir evin temelini atacaklari vakit oradaki eski ve evvelki yapiyi yikarlar. Sonunda ari duru su ikarmak
iin nce yerden toprak ikarirlar. ocuklar hacamattan aglarlar. nk isin hikmetini bilmezler ki.
Halbuki adam hacamatiya para verir, kan ien hanere iltifatlarda bulunur. Hamal agir ykn altina
kosar, yk baskalarindan kapar. Yk iin hamallarin savaslarina bak.
Din isinde alisma da byledir. Rahatin asli zahmet oldugu gibi aciliklar da nimetin ndr. Cennet,
hosumuza gitmeyen seylerle kaplanmis, cehennem de zevkimize giden seylerle dolmustur. Atesin asli yas
aga oldugu gibi atese yanan da Kevser'e ulasmistir. Zindan da mihnetlere dsen adam bir lokmanin bir
zevkin yznden dsmstr. Bir kskte devlete erisen de bir savas, bir mihnet karsiligi olarak o devleti
bulmustur.
Kimi altina, gmse sahip olmus, zenginlikte naziri olmayan bir dereceye erismis grrsen bil ki o,
kazanma zahmetine sabretmistir. Gz aik olan bunlari sebepsiz, Tanri hikmeti olarak grr. Fakat
madem ki sen duygu alemindesin, sebeplere kulak as! Sebeplere yapismamak, onlari grmemek makami
ruhu taba yi aleminden kurtulmus olanindir. Bu esit adam, peygamberlerin mucizeleri esmesini sebepsiz
grr.
Onlari sudan ottan meydana geliyor bilmez. Bu sebep, doktorla hasta, kandille fitil gibidir. Gece kandiline
yeni bir fitil bk, fakat gnes kandilini bunlara muhta sanma. Yr asevinin dami iin samanli balik
hazirla. Fakat bil ki kainatin dami, buna muhta degil. Ah sevgilimiz gamimizi yakip mahvedince gece
yalnizligi bile geti, gndz oldu. Ay, ancak geceleyin cilve eder.
Gnln istedigi sevgiliyi gnl derdinden baska bir sey de arama. Fakat sen Isa'yi biraktin da esegi
besledin. Hulasa esek gibi perdenin ardinda kaldin gitti! Bilgi ve irfan. Isa'nin talihidir, ey esek sifatli,
esegin talihi degil! Esegin anirmasini duyar, acirsin. Halbuki bilmezsin ki esek, sana eseklik telkin ediyor.
Isa' ya aci esege degil tabiati aklina bas etme. Birak tabiatini aglaya dursun sen ondan al, canin borcunu
de! Yeter artik yillarca esege kul oldun. nk esege kul olan , esegin ardindan gider.Onlari atta
birakin dan murat nefsindir. Nefis geride aklin ilerde gerek. Ama bu asagilik akil da esekle ayni mizata.
nk btn fikri onu nasil elde ederimden ibaret. Isa'nin esegi gnl mizacina malik olmus akillar
makaminda yer tutmustur. nk akil galebe almisti, esekse zayifti.
Esek sisman ve kuvvetli biniciden zayiflar. Ey esek degerli; aklinin azligindan bu esek, ejderhalasti.
Gnln Isa'dan hastalandiysa yine ondan iyilesir, sihhat yine ondan gelir, onu birakma. Ey nefesi hos
Mesih, cihanda yilansiz hazine olmaz. Eziyetlerle nasilsin? Isa Yahudileri grnce ne hale gelir; Yusuf
haseti kardesler elinde ne olur? Sen gece gndz bu azgin kavmin ardindan kostuka nasil olur da gece
gibi gndz gibi mre medet bagislar, yardim edersin?
Ah safra illetine tutulmus o hnersiz kisilerden. Safradan ne hner meydana gelir? Ancak bas agrisi. Sen
hemen dogu gnesinin yaptigini yap. Bizse nifak hile, hirsizlik ve riya iinde yzelim. Sen dnyada da
balsin dinde de. Bizse sirke. Safraya ancak sirkengbin iyi eder, giderir. Halbuki biz karin agrisina
tutulmus oldugumuz halde boyuna sirkeyi artirip duruyoruz. Sen keremi terk etme de bali artir!
Bizden bu layikti, bunu yaptik. Kum, gzde ancak krlg fazlalastirir. Fakat ey aziz srme senden her
degersiz sey, deger bulur, bir sey olur; sana bu layiktir. Bu zalimlerin atesinden gnln kebap oldugu halde
daimayarabbi, kavmime hidayet et diye hitap ediyordun. Sen o d agaci madensin. Seni atese atsalar bu
alem, itirla, feslegen kokusuyla dolar.
Sen o d agaci degilsin ki ateste yansin, eksilip bitsin. Sen o ruh degilsin ki gama esir olsun. d agaci
yanar ama madeni yanmadan uzaktir. Rzgar, nurun aslina nasil hamle edebilir. Ey gklere saflik veren, ey
cefasi vefadan daha iyi olan! nk akillidan bir cefa gelse o cefa cahillerin vefasindan iyiyidir.
Peygamber,Akillinin dsmanligi, cahilin sevgisinden yegdir dedi.

AGIZA KAAN YILAN
Akili birisi, atina binmis geliyordu. Uyumakta olan birisinin agzina da bir yilan kamak zereydi. Atli onu
grp adamcagizi kurtarmak yilani rktp kairmak iin kosmaya basladi. fakat firsat bulamadi. Akli
kendisine yardim ettiginden pek akili kisi oldugundan o uyumakta olan adama siddetlice birka topuz
vurdu. O siddetlice vurulan topuzun acisi, adami bir aga altina kadar kairdi.
Ortaya bir hayli rk elma dklmst. AdamaEy dertli kisi bunlari ye dedi.Beyim, ben sana ne
yaptim, bana ne kastin var? Eger bana hakikaten bir kastin varsa vur kilici, birden kanini dk! Sana
attigim saat ne menhus saatmis. Ne mutlu senin yzn grmeyene! Dinsizler bile kimseye susuz
gnahsiz, az ok bir sey yapmadan byle sitem etmezler, bu sitemi caiz saymazlar diyordu.
Sz sylerken agzindan kan geliyorduyarabbi cezasini sen ver! diye bagirmakta, her an ona kt
sylemekte, lanet etmekteydi. Atli isebu ovada kosdiye onu dvyordu. Adam, topuz acisiyla atlinin
korkusundan yel gibi kosmaga basladi. Hem kosuyor, hem yzst dsyordu. Karni toktu, uykulu ve
gevsemis bir haldeydi. Ayaginda, yznde yz binlerce yara vardi.
Atli o adami aksam agina kadar ekistirip durdu. Nihayet, adamin safrasi kabardi, kusmaga basladi. Iyi,
kt yediklerini kustu. Bu kusma esnasinda yilan da iinden disari ikti. O yilani grnce kendisine iyilik
eden atliya secde etti. O kapkara irkin ve heybetli yilani grnce btn dertlerini unuttu. Dedi ki:Sen, bir
rahmet cebrailisin, yahut da velinimet Tanrisin ne kutlu saatmis ki beni grdn.
lydm, bana yeni bir can bagisladin. Sen beni analar gibi aramaktayken, ben esekler gibi senden
kaiyordum. Esek sahibinden esekligi yznden kaar. Halbuki sahibi, iyiliginden dolayi onun pesine
dser. Onu bir fayda elde etmek bir ziyandan kurtulmak iin aramaz. Kurt, yahut yirtici bir canavar
paralamasin diye arar. Ne mutlu yzn grene, yahut ansizin senin bulundugun yere ulasana!
Pak ruh bile seni vms. Halbuki ben sana ne kadar kt ve sama seyler syledim. Fakat efendim,
padisahlar padisahi sultanim onlari ben sylemedim, bilgisizligim syledi. Bir paracik olsun bu hali
bilseydim byle abes szler syleyebilir miydim? Ey iyi ruhlu eger bana bu hali kinaye ile bile olsa
itlatsaydin seni bir hayli verdim. Fakat skut ederek kizgin grndm. Hibir sey sylemeksizin kafama
vurmaya basladin basim sersemlesti, aklim gitti. Hele benim bu basim zaten akli da kit!
Ey yz de gzel isi de gzel adam affet, deliligimden syledigim szleri bagisla. Atlieger ben bunu biraz
itlatsaydim derhal yregin su kesilir dn patlardi. Yilani anlatsaydim korkudan canin ikiverirdi.
Mustafacaninizdaki dsmani size oldugu gibi anlatsam. Yigitlerin bile d patlar ne yol yrmege ta katlari
kalir, ne bir isin tasasina dserler! Ne kimsenin gnlnde niyaz etmege kudret kalir, ne tenin de oru
tutmaya, namaz kilmaya kuvvet buyurdu.
Bunu duyan kedi nndeki sian gibi yok olur; kurt nndeki kuzu gibi mahvolur. Ne uyku uyuyabilir ne
yemek yiyebilir. Onun iin ben sizi bunu sylemeden terbiye etmekte, yetistirmekteyim. Ebu Bekr-i
Rebabi gibi susmakta, Davut gibi demire el vurmaktayim. Bu suretle de olmayacak sey, benim elimde
mmkn olur, bir hale yola girer, kanadi yolunmus kursun bile kanadi ikar. nk Tanrinin eli insanlarin
ellerinden stndr. Tek tanri da bizim elimizeBenim elim demistir.
Su halde sphe yok ki benim kolum uzundur,her yere erisir. Ta yedinci kat gkten bile asar. Elim gkte
bile hnerler gstermistir. Ey Kuran okuyan Insakkal Kamer ayetini okuyuver! Bu vs de akillar zayif
oldugu iindir. Zayif olanlara kudreti anlatmaya imkan mi var* uykudan baskaldirirsan anlarsin.
Bu is byledir iste dogrusunu Tanri daha iyi bilir. Eger sen iinde ki yilani bilseydin ne elma yemege
kuvvetin kalirdi, ne yol yrmeye ne de kusmaga1 sen beni svyordun, ben de seslenmiyor, fakat atimi
sryordum. Gizlice de Yarabbi, sen isimi kolaylastir demekteydim. Sebebi sylememe izin yoktu, fakat
seni kendi haline birakmaya da kaadir degilim.
Her an gnlmdeki dert yznden Yarabbi, kavmime yolu sen gster nk onlar bilmiyorlar,
demekteydim dedi. Derdinden kurtulan adam, secdeler etmekteEy bana saadet, ikbal ve hazine olan! Ey
yce kisi Tanridan hayirlar bul! Bu zayifin sana skretmeye kudreti yok. Mkafatini Tanri versin. Agzim
dilim sana skretmekte aciz demekteydi. Iste akilarin dsmanligi bu esittir. Onlarin zehirleri bile cana
nese verir. Ahmagin dostlugu ise eziyettir, sapikliktir. Misal olarak birde hikayeyi dinle.
Bir ejderha bir ayiya yakalamisti. Yigidin biri giderken ayinin bagirmasini duydu. Alemde dsknlere
yardimci erler vardir. Onlar, mazlumlar feryat ettiler mi derhal yetisirler. Mazlumlarin seslerini her yerden
isitirler, Hak rahmeti gibi o tarafa kosarlar. Alemin sarsintilarina, yikintilarina direk, destek olan gizli
dertlerin tabibi bulunan o erler; muhabbetin, adaletin rahmetin ta kendisidirler.
Onlar, hak gibi illetsiz, rsvetsiz kisilerdir. Onlardan birinecan ve gnlden ettigin bu yardim iin, neden
yardim ediyorsun? denilse ancakyardim isteyenin gamindan, aresizliginden der erin avi merhamettir.
Ila alemde dertten baska bir sey aramaz. Nerede bir dert varsa deva oraya gider. Su neresi alaksa,
oraya akar. Sana da rahmet suyu gerekse yr, alal da sonra rahmet suyunu i sarhos ol. Ta basa kadar
rahmet iinde rahmet var. Ogul bir tek rahmete dalma, bir tek rahmete kani olma.
Ey yigit, gkyzn ayak altina al, felegin stnden nagme seslerini duy! Kulagindan vesveseler ayip
kilindan arit ta gayp selviligini gr. Burnundan beyninden nezleyi gider de Tanri kokusu burnuna gelsin.
Sitmadan, safradan hibir eser birakma da alemden seker lezzetini bul. Sen yz trl gzel yzl evlat
olmasi iin erlik ilacini kullan, erlikten kesilmis olarak kosup tozma.
Can ayagindan ten bukagisini ikar da meclis etrafinda dnp dolassin. Hasislik zincirini elinden
boynundan at eski felekte yeni bir baht bul. Ltuf kabesine umaya kanadin yoksa are bulana arz et.
Aglayip inleme kuvvetli bi sermayedir, klli rahmet pek gl bir dadidir. Dadi ve ana ocuk ne vakit
aglayacak diye bahaneler ararlar.
Tanri da sizin hacet ocuklarinizi aglasin da st meydana gelsin diye yaratti. Tanriyi agirin dedi,
aglayip inlemeyi birakma ki Tanrinin merhamet stleri cossun. Rzgarin sesi de bizim gamimizi teskin
etmek iindir. Bulutun st yagdirmasi da. Hele bir an sabret.Rizkiniz gkyzndedir ayetini duymadin mi?
Neden bu asagilik yere saplanip kaldin? Korkunu, mitsizligini gul sesleri bil. Onlar, seni asagiliklarin ta
dibine kadar ekerler. Seni ycelere eken her ses, bil ki ycelerden gelmektedir. Sana hirs veren her sesi
de adamlari paralayan bir kurt sesi bil. Bu ycelik, mekan bakimindan degildir. Bu ycelikler, akil ve can
ycelikleridir. Her sebep eserinden ycedir.
akmak, kivilcimdan stndr. Birisi azametli birinin alt yanina otursa bile hakikatte st tarafina oturmus
sayilir. nk orasinin stnlg seref bakimindandir. Bas kseden uzak olan yer alaktir. Kivilcim
ikarmak iin tas ve demir gerek. Bunlarin varligina lzum oldugundan bu ikisi kivilcimdan stn
sayilabilirse de.
akmaktan maksat tas ve demirden meydana gelen kivilcim oldugundan, kivilcim onlardan ok ileridedir.
Tas ve demir evvel, kivilcim sonra. Fakat bu ikisi ten, kivilcim can. Kivilcim, zaman itibariyle akmaktan
sonra ise de degeri bakimindan ondan stndr. Zaman bakimindan dal, meyveden ncedir, fakat hner
bakimindan daldan stn. nk agatan maksat meyvedir; su halde meyve evveldir, aga sonra gelir.
Ayi, ejderhadan feryat edince o er ayiyi onun penesinden kurtardi.
Hile ile babayigitlik birlesti, er de ejderhayi bu kuvvetle alt edip ldrd. Ejderhanin gc vardir ama
hilesi yoktur. Senin hilen var ama hilenden stn hile de var! Hile ve tedbirini grnce yr, o hile, o tedbir
nereden geldi? O baslangi tarafina dn, o tarafa ynel. Asagilik alemde bulunan her sey ycelikten
gelmistir. Haydi, var, gzn yceliklere dik. Ycelere bakmak nce gz alir, kamastirir ama sonra
bakisa bir aydinlik bagislar. Gzn aydinliga alistir.
Yok eger yarasaysan karanliklara baka dur! Akibeti grme, nurunun nisanesidir, bu sehvete dsmense
senin mezarin. Yz trl oyun grp, yz trl tecrbe geirip akibeti gren kisi, bir tek oyun grene
benzemez. Bir oyun gren, o tek ona yle magrur oldu ki ululanmasi yznden statlardan uzak kaldi.
Samiri gibi o, kendisinde bir hner grnce ululanip Musa'dan bas ekti.
Halbuki o hnerini Musa'dan grenmisti. yle oldugu halde gretmeninden gzn yumdu. Hulasa
Musa'da baska bir oyun etti de onun oyununu kapiverdi, kendisini de! Basta dnp dolasan nice hnerler,
nice bilgiler vardir ki insan onlarla bas oluncaya kadar elden gider! Basinin gitmemesini istersen ayal ol,
rey ve tedbir sahibi Kutb'a sigin! Sah bile olsan kendini ondan stn grme.
Bal bile olsan onun otundan baska bir sey devsirme. Senin fikrin surettir, onun ki can . senin paran
kalptir, onunki maden. O, sensin. Kendini onda ara Ku, Ku- Nerede, nerede? diye onun civarinda bir
veyik ol! Sefa ehline hizmet etmek istemezsen ejderha agzina dsen ayiya benzersin. Belki bir stat seni
kurtarir, tehlikelerden ekip ikarir. Madem ki gcn kuvvetin yok aglayip inle! Madem ki krsn yol
grenden bas ekme. Ayidan daha asagi misin ki derdinden aglayip inlemiyorsun.? Ayi feryat ettigi iin
dertten kurtuldu. Ey tanri, bizim tas yregimizi mum gibi yumusat, kerem et de feryadimiza aci!
Bir kr vardi, derdi ki: Ey zamane ehli, elaman, benim iki krlgm var. Su halde bana iki kat aciyin.
nk iki kat krm, bu iki krlge birden mptelayim Birisibir krlgn gryoruz. br krlgn
nedir? Gster dedi. Kr dedi ki;sesim irkin, avazim bed. Ses irkinligi ve krlk iki kat krlktr irkin
sesim halka keder vermekte. Halkin acimasi, sesim yznden azalmakta. Kt sesim nereye varirsa
hiddet, gam ve kin meydana gelmekte. Iki krlge siz de iki kat aciyin. Byle hibir yere sigmayan kisiyi
gnlnze sigdirin, hos grn bu sikayet, bu sizlanma yznden sesinin irkinligi kalmadi. Halkin hepsi
ona acimaya basladi.
Sirrini syleyince gnlnn gzel sesi sesini gzellestirdi, sesindeki irkinlik gitti. Fakat birisinin gnl sesi
de irkin olursa o adamda ebedi krlk vardir. Fakat sebepsiz illetsiz hacetleri reva edenler, olabilir ki
onun irkin basina bir el korlar. O dilencinin sesi hos ve acinacak hale gelince tas yreklilerin yregi bile
muma dnd.
Kafirin sesi irkin oldugundan icabete es olamaz.susun emri kt ses hakkindadir. nk o ses, halkin
kanindan kpek gibi sarhos olmustur. Ayinin feryadi bile acindiracak bir ses olur da senin feryadin
olmazsa bu ok kt bir seydir! Bil ki sen Yusuf'a kurtluk etmissin, yahut bir susuzun kanini imissin.
Tvbe et itigini kus. Eger yara eskidiyse yr, dagla!
Ayi ejderhadan kurtulup o babayigit erden o keremi grnce, Eshab- Kehf'in kpegi gibi onun pesine
takildi. O Mslman hastalanip yastiga bas koyunca da ayi ona baglanmis, gnl vermis oldugundan
birakmadi, basin da beklemeye basladi. Birisi oradan geerkenhalin nasil? Kardes, bu ayiyla ne isin var
dedi.
Er ejderha hikayesini nakletti. O adamayiya gvenme be ahmak. Ahmagin dostlugu dsmanliktan
beterdir. Ne suretle olursa olsun srlmesi gerek dedi. Er dedi ki; Vallahi bunu hasedinden syledin,
yoksa sen ayiya ne bakiyorsun, sevgilisini gr! adamahmaklarin sevgisi aldatici bir sevgidir, benim bu
hasedim, onun sevgisinden iyidir. Be adam gel benimle bir ol da o ayiyi sr, defet.
Hemcinsini birakip ayiya gvenme dediyse de Er, git, git haseti herif, kendi isine bak dedi. Adam
Isim buydu ama sana nasip degil. Yce kisi ben bir ayidan daha asagi degilim ya onu birak da esin dostun
ben olayim. Basina bir sey gelecek diye yregim titriyor. Byle bir ayi ile ormanliga gitme. Yregim asla
olmayacak seyden titremedi. Bu sezis Tanri nurundandir, sama degil.
Ben mminimmmin tanri nuruyla bakar sirrina mazharim. Kendine gel, kendine! Bu atesgedeyi birak!
dedi. Bu szler erin kulagina girmedi. Suizan adama kuvvetli bir seddir. Ayinin elini tuttu adamin elini
birakti. Adam dasenin aklin basinda degil, gidiyorum dedi. Er dedi ki:git benim kaydima kalma. Bos
bogaz herif, o derece bilirlikten dem vurup durma adam tekrarBen senin dsmanin degilim. Pesimden
gelirsen kendine ltfetmis olursun dedi.
ErUykum geldi. Birak beni isine gitdedi. Adamyahu, ne olur bir dosta uy da,akilli birisinin himayesinde,
gnl sahibi bir dostun civarinda uyu dedi. Babayigit, o adamin israrindan hayallenip kiziverdi, yzn
evirip,bu galiba bir katil bana kastetmeye geldi, yahut bir sey umuyor, dilenci ve klhani herifin biri.
Yahut da beni bu ayiyla korkutma hususunda evvelce dostlariyla bahse girismis olmali dedi, Iinin
ktlgnden hatirina iyi bir sey gelmedi. Btn hsn zanni ayiyaydi. Sanki ayiyla ayni cinstendi! Bir
kpek ugruna bir akiliyi itham etti, ayiyi muhabbet ve merhamet sahibi bir dost bildi!
Musa bir hayal sarhosuna dedi ki:Ey ktlkten sapikliktan fena dsncelere saplanmis kisi, Benden
bunca brhan grmene ne benim bu derece gzel huyuma ragmen peygamber olup olmadigima dair
yzlerce sphen vardi. Benden yz binlerce mucize grdgn halde hayalin yz kat artmakta, o derece
spheye.
Zanna dsmekteydin. Hayalden, vesveseden daraldin, peygamberligime ta'nedip durmaya basladin. Seni
Firavuna uyanlarin serrinden kurtarmak iin denizden apaik toz kopardim. Gkten kirk yil kaselerle
yemek geldi, duam bereketiyle tastan irmak costu. Bu ve buna benzer nice yzlerce mucize senin vehmini
azaltmadi, eksiltmedi. Fakat sihirli bir buzagi ses verdi.
Tanrim sensin diye derhal secde ettin. O vehimlerini Nil gtrd, o soguk anlayisin uykuya daldi. Onun
hakkinda da niye kt bir zanna dsmedin? Ey kt suratli, onun nne nasil bas koydun? Niin onun
hilesinden sphelenmedin, onun ahmaklari aldatan sihrinden niye iskillenmedin? Be asagilik kisiler, samiri
kim oluyor ki alemde bir Tanri dzp kossun. Onun bu hilesine nasil oldu da kapildin, nasil oldu da ona
uydun, onunla ayni fikirde bulundun?
Nasil oldu da btn spheleri attin,kurtuldun? Sence kz, bir lafla Tanriliga layik oluyor da sonra benim
peygamberligimde spheye dsyorsun ha? Bir kze eseklikten secde ettin aklin Samirinin sihrine av
oldu. Ululuk sahibi Tanrinin nurundan gz yumdun. Iste sana adamakilli bilgisizlik, iste sana sapikligin ta
kendisi! Yuf olsun sendeki akla, irfana. Senin gibi bilgisizlik madenini ldrmek gerek.
Altindan yapilan kz ses verdi de ne dedi ki, ahmaklar ona bu derece ragbet ettiler? Ben size daha
ziyade sasilacak pek ok seyler gsterdim. Fakat asagilik kisiler nasil olur da hakki kabul ederler?
Batillari ne cezbede bilir? Ancak batil! Tembellere ne hos gelir tembellik! nk her cins, kendi cinsini
eker. kz nasil olur da erkek aslana yz tutar? Kurt neden Yusuf'a asik olacak? Ancak hile ile onu
sever grnr, sonra da onu paralayip yer. Fakat kurt, kurtluktan kurtulursa Yusuf'a mahrem olur.
Eshab-i Kehf'in kpegin gibi ademogullarindan sayilir. Ebubekir, Muhammet' den bir koku alinca Bu
yz yalanci yz degil dedi. Fakat Ebu cehil, dert sahiplerinden olmadigi iin yzlerce Sakki Kamer
grd de yine inanmadi. Legeni damdan dsen, shreti aleme yayilan dertliden Hakk'i gizledik, fakat
gizlenmedi gitti. Cahil olan ve Tanri derdinden uzak bulunan kisiye de hakikat sirlarini nice defalar
gsterdiler de o grmedi. Gnl aynasi saf olmali ki orada irkin surati gzel surattan ayirt edebilsin
O Mslman, kizarak ve iindenLa havle diyerek ahmagi birakip gitti.Benim ona ciddiyetle nasihat
vermemden, stne dsmemden, gnlndeki hayaller atti, bsbtn vehimlendi. Demek ki nasihat yolu
kapandi dedi.fa!rid anhum emrine baglandi. Verdigin ila derdi arttirirsa sen de sz isteyene sylet.
Abese suresini okusana. Tanrikr, Hakk'i diliyorsa onun yoksullugu yznden gnln kirmak yarasmaz.
Sen halk ulularindan grensin diye ululari irsat etmek istiyorsun ama Ey Ahmet, byklerin bir kismi seni
dinlemeye koyulunca hoslandin,belki, bu ulular, dine gzelce yardimci olurlar, bunlar Arab'a Habes'e
reistir. Bunlarin yznden Islam dininin shreti Basra'yi Tebk' asar. nk halk padisahlarin
dinindendir. Diye dsndn, bu yzden de hidayet isteyen krden yz evirdin, onun sohbetinden
sikildin.Bunlar her vakit ele gemez. Sen dostlarimizdansin, vaktin de genis. Bu dar vakitte isime mani
olma.
Bunu sana darilarak kizarak sylemiyorum, nasihat yollu sylyorum dedin. Fakat Ey Ahmed , Tanri
indinde bu bir tek kr, yzlerce Kayserden, yzlerce vezirden yegdir. Insanlar madenlerdir szn hatirina
getir. yle maden olur ki yz binlerce madenden daha degerlidir. Gizli kalmis lal ve akik madeni, yz
binlerce bakir madeninden degerlidir. Ey Ahmed, burada malin faydasi yok.
Askla derle dumanla dolu gnl lazim. Gnl aydin kr gelince kapiyi kapama. Ona nasihat ver nasihat
onun hakkidir. Iki ahmak seni inkar etse neden acilasirsin, sen zaten seker madenisin. Iki ahmak
seni itham etse bile Hak, sana taniklik eder dedi. ( Muhammed dedi ki:)Alemin ikrarindan farigim.
Birisine Tanri tanik olursa gayri ona ne gam! Yarasa, gnesi gremez.
Gryorum dese bile grdg gnes degildir. Yarasalarin nefretinden de anlasiliyor ki ben ulu Tanrinin
parlak bir gnesiyim. Bir gl suyuna bokbcekleri ragbet etseler bu, onun gl olmadigina dalalet eder.
Kalp aka mehenk istese mehengin mehenk olusun da sphe hasil olur. Bil ki hirsiz geceyi ister, gndz
degil.
Ben gece degilim, cihanda parildayan gndzm. Bey ayiriciyim. Benden bir saman p bile gemesin
diye kalbur gibi her seyi eler ayit ederim. Bunlarin nakislarindan, suretlerden ibaret oldugunu, onlarinsa
can buldugunu gstermek zere unu kepekten ayiririm. Ben dnyada Tanri terazisiyim.
Hafif olan her seyi agirdan tefrik eder, gsteririm. kz elbette bir buzagiyi Tanri tanir. Esek msteri olup
bir sey alsa elbette ham kavun alir. Ben kz degilim ki beni buzagi satin alsin. Ben, diken degilim ki beni
deve yesin! O, bana cevrettim sanir, halbuki hakikatte adeta aynami siler, cilalar.
Calinus, eshabi naBana filan ilaci verin dedi. Ilerinden birisi dedi ki:Ey her fenni bilen stat, bu ilaci
delilik iin verirler. Delilikse, senin aklindan uzak. Bu sz bir daha syleme! Calinus,bana bir deli bakti.
Bir mddet gzelce yzm seyretti. Bana gz kirpti, sonra yenimi yakami yirtti. Eger benim, onunla bir
mnasebetim olmasaydi o irkin suratli nasil olur da bana yz evirirdi?
Eger bende kendisiyle bir cinsiyet, bir mnasebet grmeseydi nasil olur da bana gelip atardi? Nasil olur
da kendi cinsinden olmayana musallat olurdu? Iki kisi birbiriyle uzlasti., birbirine satasti mi, hi sphe yok,
aralarinda bir kadr'i msterek vardir. Kus ancak kendi cinsinden olan kuslarla uar. Kendi cinsinden
olmayanla sohbet adeta mezara girmedir diye cevap verdi.
Bir hakim dedi kiYazida bir kargayla bir leylegin beraberce kosup umakta oldugunu grdm. Hayret
ettim, bakalim aralarinda ki kadr-i mstereke ait emare bulabilir miyim diye hallerini arastirmaya
koyuldum. Hayretle yanlarina yaklasinca grdm ki ikisi de topal! hele arsa mensup bir doganla fersin
mali olan bir yarasa nasil olur da beraber bulunur? Biri Illiyin'in gnesi br Siccin'in yarasasi.
Biri her ayiptan arinmis tertemiz bir nur, br her kapidan dilencisi bir kr. Biri Pervin burcuna ziya
veren bir ay , br fiskida debelenen bir kurt. Biri Yusuf yzl, Isa nefesli br bir kurt, yahut ingirakli
bir esek. Biri la mekan aleminde umakta. br kpekler gibi samanlikta kalakalmis! Gl, hal diliyle
bokbcegine su szleri syleyip durmaktadir:Ey koltugu kokmus, Gl bahesinden kaiyorsun ama bu
nefretin glistanin kemaline delalet eder. Benim gayretim, senin basina dikilmis bir yasakidir.
Ey bayagi mahluk, buradan uzak ol gl bokbcegine syle bagirmaktadir:Ey asagilik mahluk, sen
benimle ihtilat edersen benim madenimdesin diye bir sphe hasil olabilir. Blbllere ayi, imen yarasir.
Bokbcegine vatan da pisliktir. Tanri, beni pislikten murdarliktan aritti. Basima bir murdari dikmesi layik
midir? Benim de bir damarim onlardandi, fakat Tanri o damari kesip atti.
Artik o kt damar bana nasil hkmedebilir? Adem'in bir nisani ezelde suydu: melekler, ona secdeye
layik oldugu iin bas indirdiler, secde ettiler. Baska bir nisani da Iblisin sah ve ulu benim diye bas
indirmemesiydi. Fakat Iblis de Adem'e secde etmis olsaydi Adem , Adem olmazdi, baska birisi olurdu.
Her melegin ona secde etmesi, Adem'in Ademligine delil oldugu gibi o dsmanin, iblisin inadi da bir
delildir. Melegin ikrari, ona bir sahit oldugu gibi o kpegin inkari da bir sahittir
Adam uyudu, ayi sinek kovalamaktaydi. Sinek, kovulunca kalkti, fakat inadina gene kalktigi yere gelip
kondu. Ayi o gencin yznden ka kere sinegi kovdu. Fakat sinek gene derhal kalktigi yere gelip
konmaktaydi. Ayi sinege kizip gitti dagdan kocaman bir tas yakalayip getirdi. Sinegin gene uyuyan adamin
suratina konmus oldugunu grnce, o koca degirmen tasini alip sinegi ezmek iin adamin suratina firlatti.
Tas uyuyan adamin suratini parampara etti. Bu mesele de btn aleme yayildi; Aptalin sevgisi sphesiz
ayinin sevgidir. Kini sevgidir, sevgisi kin. Ahdi gevsek, zayif ve bozuk sz byk, vefasi artik. Ant ise
bile inanma. Egri szl adam andini da bozar. Madem ki yeminsiz sz yalan. Hilesine yeminine inanma.
Onun nefsi beydir, akli esir farz et ki yz binlerce defa Mushaf'a yemin etmis olsun! Mademki yeminsiz
ahdi bozuyor, yemin etse onu da bozar. nk nefsi agir yeminle baglanan nefis bundan daha ziyade
daralir, perisan olur. Bu bir esirin hakimi baglanmasina benzer. Hakim o bagi, klesinin kafasina firlatip
atar.
Nefis de o yemini, kendisine esir olan adamin suratina vurur. Sen onunahitlerinize vefa edin hkmnden
el yika.Yeminlerinizi koruyun, ahitlerinizde durun hkmn ona syleme. Kiminle ah ettigini bilen tenini
iplik haline kor, o ahdin etrafinda dolanir, o ahdi rer durur.

HASTA HATIRI
Sahabeden biri hastalandi, o hastalik yznden zayifladi, iplik gibi inceldi. Mustafa halini hatirini sormaya
geldi. nk Peygamberin huyu tamamiyla ltuf ve keremden ibaretti. Hasta halini, hatirini sormaya
gitmekte fayda vardir. Faydasi da gene sanadir. Birinci faydasi sudur; O hasta adam bir kutup, bir ulu sah
olabilir.
Mademki inati adam, gnlnn iki gz de yok, odunu dagacindan ayirt edemezsin. Alemde hazineler
var. Beyhude zlme, yorulma yalniz hibir viraneyi de definesiz bilme. Her dervise ne olur, ne olmaz diye
mlazemette bulunadir, bir nisane buldun mu da artik onun etrafinda adamakilli dn dolas! Mademki
sende o can gz yok, her vcutta define var san! Kutup olmasa bile belki bir yol dostudur, padisah
degilse bile bir atli askerdir. Kim olursa olsun ister yaya, ister atli yol dostlariyla bulusmayi, onlarin halini
sormayi hatirlarini ele almayi lazim bil.
Hatta o adam dsman bile olsa yine iyidir. nk ihsan yznden dsman bile adama dost olur. Dost
olmasa bile hi olmazsa kini azalir. nk ihsanda bulunmak kine adeta merhemdir. Bundan baska daha
nice faydalari var ama ey iyi adam, sz uzatmadan korkuyorum. Szn hlasasi su: Topluluga dost ol.
Hatta bir dost bulamazsan put yapan amad gibi tastan bir yont, onu sev! Zira kalabalik ve kervan halkinin
oklugu yol vurucularin belini kirar, onlari kahreder.
Tanridan Musa'ya su hitap geldi Ey koltugundan ayin dogdugunu gren! Seni Tanrilik nurunun dogusu
haline getirdigim halde ben ki Tanriyim hastalandim da niin halimi hatirimi sormaya gelmedin?
MusaTanri sen kusurdan mnezzehsin. Bu ne remizdir, Yarabbi, bunu bildir dedi. Bunun zerine Tanri,
yineHastaligimda kerem edip niin halimi sormadin? buyurdu. MusaYarabbi, senin bir noksanin olamaz.
Aklim sasti, bu szn haki katini anlat dedi. TanriEvet, has ve seilmis bir kulun hastalanmisti. Iyice bir
bak hele o, benim.
Onun zr serdetmesi benim zr serdetmemdir. Onun hastaligi benim hastaligimdir buyurdu. Tanri ile
oturup kalkmak isteyen kisi veliler huzurunda otursun. Velilerin huzurundan kesilirsen helak oldun gitti.
nk sen kll olmayan bir czsn. Seytan birisini kerem sahiplerinden ayirirsa onu kimsiz kimsesiz bir
hale kor, o halde de bulununca basini yer, mahvedip gider. Topluluktan bir an bile ayrilmak bil ki seytanin
hilesinden ibarettir.
Bir bahivan , bahesine i tane hirsizin girdigini grd. Bu kisinin birisi bir serif, bir tanesi de bir sofi
idi. de hafif mesrep ve vefasiz kimselerdi. Bahivan kendi kendine Bunlara karsi syleyecegim nice
szler, bunlari ilzam iin getirecegim yzlerce deliller var. Fakat bunlar, bir topluluk. Topluluksa
kuvvettir,tek basima bu kisinin hakkindan gelemem, nce onlari birbirinden ayirmak lazim. Her birisini
brnden ayirayim. Ondan sonra birer ,birer salarini, sakallarini yolarim dedi. Hile edip arkadaslariyla
arasinin amak zere sofiyi yola vurdu. Sofi gidince br iki arkadasiyla yalniz kaldi.
SofiyeEve git, bu arkadaslar iin bir kilim getir dedi. Fakihesen fakihsin, bu da nl bir serif. Biz senin
fetvanla ekmek yemekte, senin bilgi kanadinda umaktayiz. Bu da bizim sehzademiz sultanimiz. Seyit ve
Mustafa'nin soyundan, sop undan. Bu pisbogaz, bu hasis sofi kim oluyor ki sizin gibi padisahlarla dsp
kalkiyor. Gelince onu savin gitsin. Siz de tam bir hafta benim bahemde, ayir imenligimde kalin. Hatta
bag da nedir ki? Canim bile sizin.
Siz benim sag gzm mesabesindesiniz dedi. Onlari vesveselendirip kandirdi. Ah arkadastan
ayrilmamak gerek. Sofi gelince onu davdilar. Bu sefer bahivan koca bir sopayla ardindan segirtti. Dedi
ki :Ey kpek sofi demek sen cret edip benim bagima giriyorsun ha! Sana bu hususta Cneyt mi yol
gsterdi, Bayezid mi? Bu sana hangi seyhin, hangi pirinden kaldi? Sofiyi yalniz bulunca bir iyice dvd,
adeta yari canli bir hale koydu, basini yardi. Sofibenim nbetim geti.
Fakat arkadaslar, bir iyice siranizi gzetin. Beni agyar bildiniz. Fakat bilin ki bu kaltanbandan daha agyar
degilim. Benim yedigimi siz de yiyeceksiniz. Bu esit serbet, her asagilik kisiye layiktir. Bu alem dagdir,
senin szlerin, yine ses vererek sana gelir dedi. Bahivan sofiden kurtulunca yine o esit bir bahane
kurdu. SerifeEy serif, eve git de kusluk gn iin, yufka ekmegi pisirmistim, evin kapisini vur.
Kaymaza syle, o yufka ekmegiyle kazi getirsin dedi. Serif gidince, fakihe dedi ki:Ey isi yerinde gnes
grms her seyi anlar bilir adam, den fakihsin, bu meydanda. O serif, manasiz bir iddiada bulunuyor.
Anasinin ne is ettigini kim bilir ki? Kariya ve kari isine gnl bagliyor, hem kadinlar nakis akillidir diyor,
hem de onlara itimat edemiyorsunuz. Zamanede nice ahmaklar, Ali'ye peygambere nispet iddia ederler.
Zinadan ve zina edicilerden olan herkes, Tanri mensuplari iin iste bu zanda bulunur. Dnen ve bu yzden
basi dnms olan kisi elbette evi de kendisi gibi dner grr. O edepsiz bahivanin syledigi szler kendi
haliydi. Evladi Resulden o isler, uzaktir. O bahivan mrtetlerin dl olmasaydi Peygamber hanedani
hakkinda byle syler miydi?
Afsunlar, okudu, fakih de bunlari dinledi. Bunun zerine o sitem kar fakih serifin ardindan gidip,Ey esek,
bu baga seni kim davet etti? Hirsizlik sana Peygamberden mi miras kaldi? Aslan yavrusu, aslana benzer,
sen syle bakayim, peygambere ne yzden benziyorsun? dedi. O zalim herif, serife, harici Al-i Yasin'e ne
yaparsa onu yapti.
Hatta seytan ve gul Al-i Resul'e Yezid ve Simir nasil kin tutarlarsa o da yle kin tuttu, cn aldi . serif, o
zalimin zulmnden harap oldu, fakiheBen sudan iktim Ayagini tetik bas simdi yapayalniz kaldin davula
benze boyuna karnina tokmak ye! Serifligimi bir tarafa birak. Hatta tut ki arkadasliga da layik degilim,
fakat sana karsi bu esit bir zalimden de asagi degilim ya dedi.
Bahivan ondan da kurtulup fakihe geldi ve dedi ki:Ey fakih! Ne fakihi, ey her sefih kisinin bile arlandigi
herif! Ey eli kesilecise, baglara gir de, caiz midir? Emir var mi bile deme. Fetvan bu mu senin? Byle bir
ruhsati Vasit'temi okudun? Yoksa bu mesele Muhit'te mi var? fakihVur, vur, hakkin var. Firsat ele geti.
Dostlardan ayrilanin layigi budur dedi.
Hastanin hatirini sorus, dostlugu, birligi temin etmek iindir. Bu birlik bu dostluk da yz trl sevgi
dogurur. Naziri olmayan Peygamber, hastayi dolasmaya hatirini sormaya gidince o sahabeyi lm halinde
grd. Velilerin huzurundan uzaklasirsan hakikatte tanridan uzaklasirsin. Yoldaslardan ayrilmanin sonu
bile gam olursa padisahlardan ayrilik nasil olur da ondan daha asagi olur. Her an durma padisahlarin
glgesini ara bul ki o glgede gnesten de iyi bir hale gelesin. Sefere ikarsan bu niyetle ik, oturuyorsan
yine bundan gafil olma!
mmet Seyhi Bayezid, hac ve umre iin yola dsms, Mekke'ye dogru kosa, kosa gidiyordu. Hangi
sehre variyorsa nce o sehirdeki azizleri ariyor, bu sehirde basiret sahibi, gnl gz aik kim var diye
dolasip arastiriyordu. TanriSefer esnasinda nereye varirsan nce bir er araman gerek dedi. Hazine elde
etmeye alis, nk kar, zarar, isin ardindan gelir, sen bunlari feri bil.
Biri bugday elde etmek iin ekin ekerse sonunda saman da elde eder. Fakat saman ekersen bugday elde
edemezsin ki. Insanlarin gzbebegi olan insani ara insanlarin gzbebegi olan insani, insanlarin gzbebegini!
Hac zamani gelince Kabe'yi ziyaret etmeye niyetlen. Oraya vardin mi Mekke'yi de grrsn. Miratan
maksat dostu grmektir.
Yeni bir mrit gnn birinde bir ev yaptirdi. Pir gelip evini grd. Seyh, o yeni mridini, o iyi dsnceli
kisiyi imtihan etmek maksadiyla dedi ki?Yoldas, eve niin pencere atin? o da syle cevap verdiisik
gelsin diye seyhO feridir. Sunu niyaz etmek gerek: Bu pencereden ezani duyasin dedi. Bayezid, seferde
vaktin Hizir'i olan kisiyi bulmak iin ugrasmakta, byle bir er arastirmaktaydi. Vcudu hilal gibi incelmis
bir pir grd; onda erlerin halini, kalini buldu.
Pirin gz grmyordu, fakat gnl gnes gibiydi. Adeta ryasinda Hindistan'i grms bir file benziyordu
gzn yummus, uyumakta .Gzn aarsa nasil olurda grmez? Sasilacak sey! Rya deyince sasilacak
seyler aiga ikar. Gnl uykuda pencere kesilir. Uyanik oldugu halde gzel rya gren ariftir.
Sen onun bastigi topragi gzne srme gibi ek. Bayezid o pirin huzuruna varip oturdu, halini sordu ;
onun hem fakir hem de aile etrafi ok oldugunu anladi. Pirey bayezid nereye gidiyorsun gurbet pili pirtisini
nereye kadar ekip sryeceksin dedi. Bayezidhac mevsimi Kabe'ye gidiyorum diye cevap verdi. Pir
dedi ki :yol masrafi olarak yaninda ne var? BayezidIki yz dirhem gmsm var. Ridamin ucuna simsiki
bagladim iste deyince PirEtrafimda yedi kere tavaf et. Bu tavafi hac tavafindan daha makbul bil. O
dirhemleri de ey cmert kisi bana ver.
Bil ki hac ettin muradin hasil oldu. Umre ettin ebedi mre nail oldun, saf bir hale geldin, Safa'ya kostun,
Saiy erkanini yerine getirdin. Canin grdg Hak hakki iin ki o, beni kendi evinden daha stn daha
makbul etmistir. Kabe her ne kadar onun ltuf ve ihsan evidir ama benim vcudum da onun sir evi Tanri
Kabe'yi kurdu ama kurdu kurali ona gitmedi .Halbuki bu eve benim vcuduma o ebedi diri olan Tanridan
baska kimse gelmedi. Beni grdn ya bil ki Tanriyi grdn; dogruluk Kabe'sinin etrafinda tavaf ettin.
Bana hizmet, Tanriya itaat etmek, onu vmektir. Sakin hakki benden ayri sanma. Gzn iyi a da bana
yle bak ki beserde Tanri nurunu gresin dedi. Bayezid, o nkteleri dinledi, altin bir kpe gibi kulagina
takti. Bu yzden derecesi ykseldi, fazileti artti. Hakikat yolunun sonuna erismis olan Bayezid, artik ondan
sonra bir son tasavvur edilemeyecek olan bir makama vardi.
Peygamber, o hastayi grnce halini hatirini sordu, o hakiki dosta iltifatlarda bulundu. Adam, peygamberi
grnce dirildi, sanki o anda yeniden yaratilmisti. Sahabehastalik beni bu bahta eristirdi, bu sultan sabah
aginda beni dolasmaya geldi. Bu suretle bana sihhat eristi, saltanatina bir hudut olmayan bu padisahin
kademi bereketiyle iyilestim. Ne gzel, ne mbarek agri sizi.
Ne mutlu, ne kutlu hastalik hararet, dert ve gece uykusuzlugu! Iste Tanri bana bu kocaligimda ltuf ve
kereminden byle bir hastalik, byle bir illet verdi. Arka agrisi ihsan etti de her gece yarisi uykudan
uyandirdi. Btn gece manda gibi uyuyamayayim diye Hak, ltfetti, bana dertler ihsan etti. Bu sinikliktan
da padisahlarin merhameti costu. Cehennem de beni tehdit etmeden vazgeti, sukut etti dedi.
Agri, sizi ve hastalik hazinedir. Rahmetler ondadir. Deri yirtildi mi i tazelenir. Kardes, karanlik yere
soguga, gama kirikliga ve hastaliga sabretmek, Abihayat kaynagi ve sarhosluk kadehidir. nk
ycelikler, hep asagiliktadir. Baharlar gz mevsiminde gizlidir, gz mevsimi de baharda.
Kama ondan! Gama yoldas o, vahsetle nsiyet kesbet. lmnden uzun bir mr isteyip dur!
NefsininBu kt dedigine kulak asma. nk onun isi hep ziddinadir. Onun dediginin ziddini yap.
Alemde peygamberlerin de vasiyetleri byledir. Sonun da az pisman olasin diye yapacagin islerde
msaverede bulunmak vaciptir.
mmetKiminle mesveret edelim? dediler de peygamberlerMukteda olan akilla diye cevap verdiler.
Hatta soran adamIyi ama ya hibir tedbiri isabetli akli olmayan bir ocuk, yahut kadin gelirse onunla da
mesverette bulunalim mi? Deyince, Peygamber,onunla da mesverette bulun, fakat ne derse onun ziddini
yap, ona aykiri yola git dedi.
Nefsini kadin bil, hatta kadindan da beter. nk kadin czdr, nefsinse serrin kll! Nefsinle mesveret
edersen o asagiligin dedigine uyma, aksini yap; Hatta sana namaz kil, oru tut diye emretse bile, nefis
hilecidir, o emriyle bile sana bir hile kuracaktir. Yapacagin iste nefsinle mesveret etmek ve ne derse aksini
yapmak kemaldir. Onunla basa ikamaz, onun inadina karsi koyamazsin; yr bir dost kazan onunla
uzlas! Akil, baska bir akildan kuvvet bulur.
Seker kamisi, seker kamisindan kemal kazanir. Ben nefsimin hilesinden neler grdm neler. Sihriyle akil
ve temyizi bile giderir. Sana yeniden yeniye vaitlerde bulunur da binlerce kere bozar. mrn, sana
yzlerce yil mhlet verse nefis, her gn yeni bir bahane bulur, sana mani olur; soguk vaitleri sicak bir
surette syler.
O yle bir sihirbazdir ki insani kiskivrak baglar. Ey hak ziyasi Hsamettin, gel bu oraklikta sensiz ot
bitmiyor. Bir velinin gnlnn kirilmasi yznden nefse uyanlarin nne bir perde ekilmistir. Bu kazaya
yapilacak ilaci yine kaza bilir. Halkin akli kazaya pek saskindir. Yola dsms bir kurt gibi olan o kara
yilan, ejderha kesilmistir. Fakat ejderha da yilan da senin elinde asa kesilir, ey Musa'nin canini bile sarhos
eden, ey Musa'yi bile kendisinden geiren! Tanri; sanaOnu al, korkma, ejderha elinde asa haline gelecek
hkmn vermistir. Ey padisah, haydi, Yedi Beyzayi gster.
Kara gecelerden yepyeni bir sabah meydana getirir. Bir cehennem yandi alevlendi. Ona fr ey nefesi,
denizin nefesinden stn ve artik olan! Deniz, hilebazdir, sana bir kpk gsterir; cehennemdir, sana bir
hararet izhar eder. Onun iin de zne ehemmiyetsiz grnr, bu suretle onu zebun grrsn, hismin
tepresir. Nitekim kalabalik askerde peygamberin gzne pek az grnd.
De peygamber, tehlike grmeksizin onlara hcum etti. Eger fazla grseydi ekinirdi. Ey Ahmet o bir
inayetti ve sen onun ehliydin. Yoksa gnln ktlesir bozulurdu. Tanri o, zahiri ve Batini savasi ona da
ehemmiyetsiz gsterdi, Eshabina da. Bu suretle de kolay seyi ona kolaylastirdi, gten de artik yz
evirmez oldu. Dsmani ona ehemmiyetsiz gstermek kutlu bir seydi.
nk ona dost olan yol yordami greten tanriydi. Fakat zafer iin yardimcisi Tanri olmayan kisiye
gelince, ona tavsan bile erkek aslan grnr. Vay uzaktan yz bir grnrde gururlanarak, savasa
girisirse! Zlfikar bir harbe gibi, erkek aslan da bir kedi gibi grnr de, ahmak, yigitesine savasa girisir,
bu hileyle peneye dser. Bu suretle atese tapanlar, atesgedeye kendi ayaklariyla gelmis olurlar. O is sana
bir saman p gibi grnr. Hemencecik onu fler, yerinden uururum sanirsin.
Halbuki kendine gel, o saman p daglari bile, yerinden sker. Onun yznden alem aglamaktadir., o
ise glmekte1 Bu irmak suyunun dibindeki topuk da grnr ama Uc-ibn-i unuk gibi yzlercesi onda
bogulup gitmistir! Kan dalgasi, misk tepesi deniz gibi kuru toprak grnr. Kr firavun da o denizi kuru
grd de erlik gsterip iine at srd. Fakat iine dalinca denizin dibini boyladi. Firavunun gz nasil olur
da grr? Gz Tanri yzyle grr. Hak, nerede her ahmagin sirdasi olacak?
Seker grnr ama o gik demeden ldren zehir kesilir. Yol sanir, fakat yol gsteren esas, esasen gul
sesinden ibarettir. Ey felek, ahir zaman fitnelerine pek siki sarildin, nihayet bir an mhlet ver! Sen bizim
kastimiza ekilmis keskin bir hanersin; bizi hacamat etmek iin zehirli bir hacamat aletisin.
Ey felek, Tanrinin merhametinden merhamet gren. Yilan gibi, karincalarin gnln yaralama Bu yapinin
stnde senin arkini dndren hakki iin. Kkmz skp ikarmadan biraz da baska trl dn,
merhamete gel. Emriyle nce dadiligimizi yaptigin, fidanimizi sudan, topraktan bitirdigin Tanri hakki iin
seni saf yaratan sen de bu kadar mesaleler meydana getiren padisah hakki iin.
O seni o kadar mamur ve baki bir hale soktu ki Dehri nihayet senin evveline evvel yok sandi. Skrolsun
ki senin evvelini bildik. Peygamberler sirrini syledi. Insan olan bilir ki o sonradan yapilmalidir. Fakat
evde ag kuran rmcek ne bilsin! Sivrisinek ne bilir, bu bag kimin? Baharin dogar, kisin lr. Tahta iinde
sinik bir halde dogan kurt tahtanin fidanlik halini bilir mi?
Bilse,bilse o vakit mahiyeti itibariyle akil sahibi olur, isterse sureti kurt olsun. Akil, kendini renk, renk,
esit,esit gsterir, ama peri gibi o suretlerden fersahlarca uzaktir. Hatta peri de nedir ki? Melekten bile
stndr. Fakat sen sinek kanatlisin da onun iin asagilarda uuyorsun. Geri aklin, seni yceliklere
ekmekte; ama taklit kursun asagiliklarda yayilmakta.
Taklitten dogan bilgi canimizin vebalidir, igretidir. Bizse o bizim malimizdir diye oturup kalmisiz. Bu esit
akildansa cahil olmak daha iyi. Delilige vurmak daha yeg! Faydani nede gryorsan ondan ka. Zehir i,
abihayati dk! Seni veni sv, kazancini, sermayeni mflise bor ver! Eminligi birak, korku yerine var.
Namusu terk et, apaik rsvay ol! Ben uzun uzadiya ilerisini dsnen akli denedim. Bundan byle
divanelige vuracagim!
Peygamber, o hastayi dolasti, o aglayip inleyen zavallinin halini hatirini sordu. Sonra dedi ki :acaba sen bir
esit dua mi ettin, bilmeyerek bir zehirli as mi yedin? Hele bir hatirla bakayim, nefsin, hilesinden cosunca
ne esit duada bulundun? HastaHi hatirima gelmiyor. Himmet et de Hatirlayayim dedi.
Mustafa'nin nur bagislayan huzuru hrmetine duayi hatirladi. Her yani aydinlatan Peygamberin himmeti,
ona hatirlayamadigini hatirlatti. Hakla batil arasini ayirt eden aydinlik, gnlden gnle ailmis olan
pencereden parladi. Dedi ki : Ya Resulellah, bir hezeyandir ettim, simdicik duami hatirladi.
Daima gnaha giriftar olup duruyordum. Denize dsenin yilana sarilmasi gibi nme ne gelirse
sariliyordum. Sen sululari ok siddetli azaplarla tehdit etmistin. Istiraba dstm, arem kalmadi. Bag pek
siki, kilit kapaliydi. Ne sabredebiliyordum. Ne kaacak, kurtulacak yer vardi. Ne tvbe etmeye bir
midim kalmisti, ne dayanmama imkan. Elemden Harut!la Marut gibi ah ederek dedim ki : Ey yaratan
Tanrim Harut'la Marut tehlikesinden kurtulmak iin Babil Kuyusunu dilediler.
Grbz, akili, hatta sihirbaza benzer, her seye muktedir olduklari halde onlar bile ahret azabini o kuyuda
ekmek istediler. Iyi de ettiler, tam yerinde bir isti. Dumandan ekilen zahmet atese nispetle elbette
kolaydir, ehemmiyetsizdir. Ahiret azabini tavsife imkan yoktur. Onun yanin da dnya azabinin ehemmiyeti
olamaz. Ne mutlu o kisiye ki savasir, abalar, bedenine azap eder.
O cihanin azabindan kurtulsun diye bu azap ekme ibadetine katlanir. Ben de, Yarabbi, bana o azabi
hemencecik burada ektir de, O alemde rahat edeyim diye dua edip durmaktaydim. Istek kapisinin
halkasini bu suretle alisiyordum. Derken bu hastaliga tutuldum. Canim zahmetten aramsiz bir hale dst.
Zikrinden, evradimdan kaldim. Kendimden de haberim yoktu, iyiden, ktden de Yzn grmeseydim,
ey kutlu, ey kokusu gzel ve mbarek Peygamber ; Hayat kaydindan tamamiyla siyrilacaktim. Bana
padisaha ltfedip derttas oldun da bu gamdan kurtardin peygamberne yaptin? Sakin bir daha bu duada
bulunma. Kendi kkn kendin kazip skme.
Ey zayif karinca, senin ne takatin var ki byle bir yce dagi yklenmeye kalkisiyorsun dedi. Adam dedi
ki :Sultanim, tvbe ettim. Bir daha byle bir crette bulunmam, byle bir laf etmem bu cihan bir ldr,
sen Musa'sin. Biz de gnahimiz yznden lde iptilalara ugramis kisileriz. Yilarcadir yol gryoruz, fakat
sonun da yine ilk konakta esiriz. Musa'nin kavmi bir hayli yol aldiklari halde sonunda yine kendilerini ilk
adim attiklari yerde buldular. Musa'nin gnl bizden razi olsaydi, bu le bir yol, bir uc bulunurdu.
Fakat bizden tamamiyla usanmis olsaydi hi yemegimiz gkten gelir miydi? Bir tas parasindan kaynaklar
cosar miydi lde canimizi kurtarabilir miydik? Hatta bundan vazgetik, yemek yerine stmze ates
yagar, kondugumuz bu konakta alevlenir, yanardik. Musa, bizden hem hosnut, hem degil gah dostumuz,
gah dsmanimiz. Hisimi; pilimizi, pirtimizi ateslemekte hilmi belaya siper olmakta. Nasil olur da hem hilimle
muamele eder, hem hisimla? Fakat ey aziz Tanri, bu senin ltfundan, bu ltuf, az grlms, bir sey degil ki.
Adamin karsisinda bulunan kimseyi yzne karsi medhetmesi hos bir sey degil. Onun iin Musa'nin adini
mahsus aniyorum. Yiksa degil Musa kim olursa olsun senin karsinda baska birinden bahsetmem yarasir
mi?
Bizim ahitlerimiz yzlerce binlerce defa bozuldu. Fakat senin ahdin dag gibi , yerinden bile oynamiyor.
Bizim ahdimiz saman pne benzer, her esit rzgara karsi zebundur. Senin ahdinse dag gibi, hatta
yzlerce dagdan da kuvvetli. O kuvvet hakki iin ey renklere sahip olan, bizim renkten renge girisimize bir
aci!
Kendimizi de grdk, rsvay olusumuzu da Padisahim, bizi fazla imtihana ekme. De ey kerem sahibi ve
yardimi istenen Tanri, br ayiplarimizi, br ktlklerimizi gizli birak. Sen cemalde, kemalde sonsuzun;
biz egrilikte sapiklikta sonsuz! Su bir avu asagilik kisililerin ktlkteki sonsuz ltfunla, cemal ve
kemalinle rt.
Aman elbisemizden zaten bir tek iplik kaldi. Bir sehirdik, tek bir duvarimiz yerinde. Ey sahibimiz, su
kalani koru, su kalani koru da Seytan, tamamiyla sevinmesin. Bizim hatirimiz iin degil, sululari yine
arayip kayirdigin o kadim ltfun hakki iin Yarabbi. Mademki kudretini gsterdin, merhametini de gster
ey et ve yag paralarina merhametler ihsan eden Tanri. Eger bu dua gazabini arttiriyorsa ulu Tanri sen bize
bir dua gret.
Nitekim adem cennetten ikinca ona tvbe etmeyi nasibettin de kt Seytandan kurtuldu. Seytan da
kimdir ki Ademden stn olsun, byle bir dzenle oyunu kazansin, onu alt etsin. Bunlarin hepsi de
hakikatte Adem'in faydasini temin etti. Seytanin hilesi, dzeni, o hasetiye lanet edilmesine sebep oldu.
Seytan, bir oyunu grd de iki yz oyunu gremedi. O yzden kendi evinin diregini kendisi kesti.
Gece vakti baskalarinin ekinini ateslemek istedi, fakat yel, atesi kendi ekinine srd. Lanet, Seytana bir
gzbagi oldu, bu yzden hileyi dsmani olan Adem'e ziyan sandi. Lanet dedigin de iste insani byle ters
grnsl yapar. Haseti, kendini grr, begenir, kindar bir hale gelir. Nihayet ktlgn, sonunda dnp
ktlkte bulunana gelecegini, ona ziyan verecegini anlamaz.
Kendisini mat edecek seylerin hepsini aksine grr. Halbuki mat olan kendisidir, kendisi ziyan eder!
nk kendisi bir hiten ibaret oldugunu grse, yarasinin ldrc ve siddetli oldugunu bilse, byle grs,
byle bilis ,adamin gnln dertlendirir. Dert de onu hicaptan ikarirdi. Analari dogum agrisi tutmasa
ocuk dogmaya hibir yol bulamaz. Bu emanet gnldedir, gnlde gebe.
Bu nasihatlerse ebeye benzer. EbeKadinin agrisi yok, agri lazim, agri ocuga yoldur der. Dertsiz kisi yol
vurucudur, dertsizlik Enel Hak- ben Hakk'im demektir. Bu ene szn vakitsiz sylemek, lanete
dsmektir,Ene yi vaktinde sylemek rahmettir. Mansur'unEne deyisi, sphe yok ki rahmetten ibarettir,
fakat FiravununEne deyisine bir bak, lanetin ta kendisi!
Hulasa vakitsiz ten her horozun ibret iin basini kesmek gerekir. Bas kesmek nedir? Dnyada nefsi
ldrmek, nefsin dileklerini terk etmek. Bu da ldrlmekten kurtulsun diye akrebin ignesini ikarmak
gibidir. Tasla tepelenme belasindan kurtulsun diye yilanin zehirli disini skersin ya! Nefsi, pirin glgesinden
baska hibir sey ldrmez. O nefis ldrenin etegine simsiki saril. etegini sikica tuttun mu , bu, Tanri
tevfikidir. Sende beliren her kuvvet, onun seni ekisinden dileyisinden meydana gelir.Ma remeye iz
remeyte iyi bil. Canin nesi varsa canlar canindandir. Elini tutan, ykn yklenen odur. Her an, her nefes
o ani, o nefesi ondan um! Onun feyzine ge mazhar olduysan gam yeme. Bilirsin ki ihmal etmez, imhal
eder. Tanri rahmeti ge erisir ama adamakilli erisir, seni bir an bile huzurundan ayirmaz, her an seninledir.
Bu vuslatin, bu muhabbetin serhini duymak istersen adamakilli dsnerek Vedduha suresini okuyuver!
Ege sen ktlkler de ondandir dersen yledir ama bundan onun kemaline noksan mi gelir ki?
Bu ktlk ihsani da onun kemalindendir. Dinle ulu kisi, sana bir misal getireyim: Mesel ressam iki trl
resim yapar. Gzellerin resimleriyle,irkin resimleri. Yusuf'un yaratilisi gzel hurinin resmini de yapar,
ifritlerin, irkinligine delil olamaz, bilakis statligina delildir. irkini gayet irkin olarak yapar, o derecede
ki btn irkinlikler, onun etrafinda dner, rlr.
Bu suretle de bilgisindeki kemal meydana gelir, statligini inkar eden rsvay olur. Eger irkinin resmini
yapmayi bilmezse ressam, nakistir. Iste bu yzden Tanri hem kafirin yaraticisidir, hem mminin. Bu yzden
kfr de Tanriligina Sahittir, iman da. Ikisi de ona secde eder. Fakat bil ki mminin secdesi dileyerektir.
nk mmin, Tanri rizasini arar, maksadi onun rizasini almaktir.
Kafir de istemeyerek Tanriya tapar ama onun maksadi baskadir. Padisahin kalesini yapar amam beylik
davasindandir. Kale, onun mali olsun diye isyan eder, fakat nihayet kale, padisahin eline geer. Mminse
o kaleyi padisah iin tamir eder, makam sahibi, mevki sahibi olmak iin degil. irkin,Ey irkini de yaratan
padisah, sen gzeli de yaratmaya kaadirsin, irkini de der. Gzel deEy gzellik padisahi, beni btn
ayiplardan arittin der.
Peygamber, o hastaya dedi ki:Sen, sunu syle; Tanri, sen bize glkleri kolaylastir. Dnya yurdunda
bize iyilik ver, ahiret yurdunda da. Yolumuzu gl bahesi gibi latif bir hale getir, ey yce Tanri, konagimiz
zaten sensin Mminler mahserde derler ki;Ey melekler, cehennem msterek bir yol degil miydi?
Mmin de oraya ugrayacakti, kafir de. Fakat biz bu yolda ne duman grdk, ne ates. Iste burasi cennet,
emniyet yurdu. Peki o asagilik ugrak nerede? Melekler derler ki:Hani geerken filan yerde grdgmz
o yemyesil bahe vardi ya. Cehennem, o siddetli azap yurdu, iste orasiydi. Fakat size baglik, bahelik,
yesillik bir yer oldu. Siz, bu cehennem huylu, kt suratli, ates mesrepli nefsi.
alisip abalayip tertemiz bir hale getirdiniz; Tanri iin atesi sndrdnz: Sulelenip duran sehvet atesini
takva yesilligi hidayet nuru haline soktunuz; Hirs atesiniz hilim, bilgisizlik karanligi ilim oldu; Hirs atesini
attiniz; o ates diken gibiydi, gl bahesine dnd. Mademki siz kendinizdeki btn atesleri bizim iin
sndrdnz, bu suretle de zehir, bal haline geldi.
Madem ki atese mensup olan nefsi bir bahe yapip oraya vefa tohumlari ektiniz., Oradaki zikir ve tespih
blblleri, yesillikte, irmak kiyisinda gzel bir tarzda tsmeye koyuldular. Tanriya agirana icap ettiniz,
nefis cehennemine su serptiniz. Bizim cehennemimiz de size yesillik, gl bahesi, agalik haline geldi.
Ogul ihsanin karsiligi nedir? Ltuf, ihsan ve en degerli sevap. Siz biz kurbaniz, varlik, iyilik vasiflarina karsi
faniyiz: Kallessek de divaneysek de o sakinin, o kadehin sarhoslariyiz; onun hkmne, onun fermanina
bas koymakta, tatli canimizi ona peskes sunmaktayiz. Sevgilinin hayali, gnllerimizde olduka isimiz,
kulluk ve can vermedir demediniz mi?
Nerede bir bela iragi uyandirdilarsa orada yz binlerce asigin canini yaktilar. Evin iinde ki asiklar,
sevgilinin cemali iragina pervanedirler. Gnl, seninle nurlanan yere belalardan sana siperlerden olanlarin
meclisine, Sana canlarin da yer verenlerin seni saraplarla dopdolu bir kadeh haline getirenlerin yanina git!
Onlarin canlarinda yurt kur;; Ey aydin dolunay, gkyznde mekan tut!
Onlar sana sirlari belirtmek iin Utarit gibi gnl defterini aarlar. Madem ki yerin yurdun yok, bildiklerin
yanina var, ay parasiysan kamil ve tamam bir aya yz vur! ne? . Czcn kllnden ekinmesi de ne
oluyor? Muhalifle bu kaynasma da Cinse bak, bir nev'ile karisinca o cinsin nev'i olmus Gayplari gr,
ayn'in nuru ile ayn kesilmis.!
Be akilsiz, kari gibi isvelendike yalana isveye kalkistika nasil st olacaksin? Halkin seni grenmesini,
sana yaltaklanmasini, halkin tatli ve kandirici szlerini aliyor, altin gibi cebine indiriyorsun! Sana
Padisahlarin svmesi, vurmasi, sapiklarin vmesinden daha iyidir . Padisahlarin tokadini ye de asagilik
kisilerin balini yeme. Bu suretle er olanlarin ikbali yznden sen de bir er ol. nk onlardan hilat gelir,
devlet gelir. Onlar, ruhun penahinda cesedi, can haline getirirler.
Nerede bir iplak, bir yoksul grrsen bil ki bir kamilden kamistir. Gnlnn diledigini yapmak, o kr,
o kt ve sermayesiz gnln istedigini yerine getirmek iin bir stattan firar etmistir. Eger ustanin diledigine
uysaydi kendisini de bezerdi akrabasini da . Dnyada kim ustadan kaarsa devletten kaar, bunu byle
bil. Ten kazancinda bir sanat grendin, din sanatina da bir el ur!
Dnyada elbisen var, zenginlestin; fakat bu alemden gidince nasil edeceksin? Ahiret iin de bir sanat
gren ki magfiret kazancini elde edesin. O cihan da pazarla, kazanla dolu bir sehirdir. Zannetme ki
kazanma yalniz bu alemdedir ve bu kazan kafidir! Ulu TanriBu cihanin kazan, o kazancin yaninda
ocuk oyuncagidir dedi.
Hani bir ocuk, br ocugun stne yrr, onunla konusuyor birlesiyor gibi hareketlerde bulunur ya.
ocuklar, dkkancilik oynarlar ya fakat zaman geirmeden baska ellerine bir sey girmez. Gece gelip
atar, ocuk evine a dner, br ocuklar giderler, tek basina kalakalir. Bu alem oyun yeridir, lm de
gece. Geri dner gidersin, fakat kese bombos,sen de yorgun argin!
Bu serkes herif, din kazanci, asktir, gnl cezbesidir, hak nuruna kabiliyettir. Bu asagilik nefis, senden
fani kazan ister. Fakat niceye bir asagilik seyleri kazanip duracaksin, birak artik, yeter.! Asagilik nefis
eger senden yce bir kazan dilese bile bu dilekte hile ve dzen vardir.

BIR AKILLI ARIYORUM
Seyyid-i Ecel, bir gece Delkak'aHemencecik bir orospuyu neden aldin? Bunu bana sylemeliydin. Sana
namuslu bir kiz alirdik dedi DelkakDokuz tane namuslu, temiz kadin aldim, hepsi orospu oldu.
Derdimden eridim, bittim. Bunun zerine bu hibir ise yaramaz orospuyu aldim. Grelim bakalim, bunun
sonu ne olacak? Dedi. Ben birok defalar akli sinadim. Bundan sonra bir tarla arayacak, oraya delilik
tohumunu saacagim!
Birisi Bir akilli ariyorum, onunla mesverette bulunacagim, bir msklm var, ona syleyecegim dedi. Bu
sz duyan dasehrimizde kendisini delilige vuran birisi var, ondan baska akilli yok. Iste bir sopaya binmis,
ocuklarla beraber kosup duruyor. Rey ve tedbir sahibi, ates parasi gibi bir adamdir.
Kadri gk gibi yce, yildizlar yagdirici bir zattir. Kudreti parlakligi, Kerrubilere can olmustur. O kendisini
bu divanelikte gizlemistir. Dedi. Fakat her divaneyi kendine can sayma. Samiri gibi buzagiya secde etme.
Bir veli sana gayb'a ait yz binlerce seyi, yz binlerce sirri apaik sylese bile, Sen de o anlayis, o bilgi
olmadika yine fiskiyi dagacindan ayirt edemezsin.
Veli kendisine deliligi perde etti mi, ey kr, sen onu nasil taniyabilirsin? Eger yakin gzn aiksa bak da
her tasin altinda bir erin gizli oldugunu gr! Yol gsterici ortada, gz nnde, her Kelimin bir kilime
brnms oldugu meydandadir. Veliyi meshur eden yine velidir. Veli kime dilerse nasip verir. Fakat
delilige vurdu mu kimse akil edip de onu anlayamaz. Bir hirsiz, krden bir sey aldi mi kr, onu bulabilir
mi hi? Hirsiz, gelip ona atsa bile kr, hirsiz kimdir? Ne anlasin? Kpek, kr yoksulu isirsa bile kr,
kendisini dalayan kpegi nereden bilecek?
Bir kpek mahallede bir kr bir dilenciye savas aslani gibi saldirdi. Ay bile yoksullarin izi tozunu gzne
srme gibi ektigi halde kpek, kizginlikla yoksullara saldirir. Kr, kpegin sesinden korktu, aciz oldu.
Ona tazim etmeye basladi:Ey avcilar beyi, ey av aslani, el senin elin (hkm senin hkmn), benden el
ek demeye basladi.
Hakimin biri de zaruret yznden esegin kuyrugunu agirlamis, o kuyruga kerim lakabini takmistir. Kr de
zora gelince kpegeEy aslan, benim gibi arik birisini avlayip da ne yapacaksin? Dostlarin lde yaban
esegi avlamaktalar, sense mahallede kr avliyorsun, bu ne kt sey! Dostlarin avda yaban esegi ariyorlar,
sen sokakta hile dzp kr ariyorsun dedi. Bilgili kpek yaban esegi avlar, bilgisiz kpekse kre
kasteder. Kpek bile, ilim grenince azginliktan kurtulur, ormanlarda helal hayvanlar avlar.
Kpek bile alim olunca savasta eviklesir. Kpek bile arif olunca Eshab-i Kehif'ten olur. Kpek bile
avcilari kimdir, anlar, tanir. Yarabbi, her seyi tanitan o nur nedir ki? Krn taniyamamasi, gz
olmadigindan degildir; bu, onun bilgisizlikten sarhos olmasi yzndendir.
Kr, bu yeryznden de daha gzsz degil ya! Halbuki bu yer bile Tanri inayetiyle dsmani tanidi!
Musa'nin nurunu grd, ona iltifat etti, Karun'u ise tanidi yere geirdi. Benlikte bulunan her kisiyi helak
etti, Tanrininya ard ublai emrini anladi. Toprak su, yer ve kivilcimli ates, bizimle her seyden habersiz
fakat Tanri ile her seyden haberdardirlar. Bizim ise onun aksine Hak'tan gayri her seyden haberimiz var
da Hak'tan haberimiz yoktur. Tehditilerden bihaberiz.
Hlasa onlarin hepsi Tanri emanetini yklenmekten korktular, ekindiler. Fakat hayvanla karisinca bu
ekinmeleri, bu alismalari krlesti, neticesiz bir hale geldi!Hepimiz de halkla diri, Hak'la l bir hale gelen
bu hayattan bizariz dediler. Birisi, anasi babasi ld m yetim olur. Hak'la nsiyet iin kalb-i selim gerek!
Hirsiz, bir krden bir kumas aldi mi kr, bilmeden feryada baslar.
Fakat hirsiz ona senin malini ben aldim ben hilebaz bir hirsizim demedike kr hirsizi nereden bilecek?
Gznn nuru, gznn isigi yok ki! Ama sesini duydun mu onu simsiki tut, koy verme de aldigi seyleri
sylet. Hirsizi yakalayip, sikistirmak, aldigini irptigini syletmek cihadi ekberdir. O , nce senin gznn
srmesini aldi. Onu elde ettin mi, yine gzlerine nur gelir. Gnl'n kayip mali olan hikmet kumasi, ehli
dilden elde edilir. Kr olan gnl, cani, kulagi.
Gz olsa bile hirsiz Seytanin izini bulamaz, onu elde edemez. Seytanin izini bulmayi hirsizi elde etmeyi,
gnl ehli olanlardan um, bu isi onlardan iste; tastan topraktan degil. nk halk, gnl ehline nispetle tas,
topa gibidir, adeta cansizdir. Danisacak adam arayan da o delilige vurmus delinin huzuruna geldi dedi ki
:Ey kendini ocuk gsteren baba, bana bir sir syle veli dedi ki:Git bu halkayi alip durma. Kapi kapali.
Bu gn sir sylenecek gn degil, baska vakit gel. Eger La mekan aleminde mekana yer olsaydi ben de
seyhler gibi dkkanda oturur, alisverise koyulurdum
Muhtesip gece yarisi bir yere ugradi. Duvar dibinde bir adamin uyudugunu grd.Hey, sarhos musun, ne
itin? Syle dedi. Adam dedi ki:Testidekinden itim! MuhtesipSyle, testide ne var? diye sordu. Adam
Itigim sey diye cevap verdi. MuhtesipBu gizli bir laf. Ne itin itigin ne ? diye sordu. AdamTestide
gizli olan sey iste dedi. Bu sual cevap, birbirine ulanip gitti.
Muhtesip de esek gibi amura saplanip kaldi. OnaGel de bir ah de bakalim dedi. Sarhos sz
sylerkenHu, hu dedi. MuhtesipBen sana ah dedim, hu de demedim,sen hu diyorsun deyince adamben
neseliyim sen gamdan iki bklm olmussun. Ah, dertten ; gamdan, zulmden olur. Sarhoslarin bu hulariysa
nesedendir. Dedi. Muhtesipben sunu bilmem,bunu bilmem,kalk.
Marifet satip durma. Bu diriltiyi birakdedi. Adam, yr be sen neredesin, ben nerede? deyince
MuhtesipHadi kalk, zindana gel dedi. Sarhos dedi ki:Be Muhtesip, beni birak da yr isine. iplak
adamdan rehin alabilir misin sen? Eger benim yrmeye kuvvetim olsaydi burada yatar miyim. Evime
giderdim. Eger benim de aklim olsaydi imkanini bulsaydim seyhler gibi dkkan basinda bulunurdum.
O, byk adamin ahvalini grenmek isteyen adamEy sopayi at edinip binen atli, bir an iin olsun atini bu
tarafa sr dedi. Adamabuk syle, atim ok serkestir, pek huyludur. abuk ol ki seni tepmesin. Ne
soracaksan aika sor bakalim diyerek sopasini o tarafa srd. Adam gnlndeki sirri sylemeye imkan
bulamadi. Ondan vazgeip veliyi alaya aldi. Dedi ki:Bu sokakta oturan kadinlardan birini almak itiyorum.
Benim gibi bir adama acaba hangisi layik?
Veli,Dnyada trl kadin vardir. Ikisi zahmet ve mihnetten ibarettir, biri dimi bir hazinedir. Onu alirsan
tamamiyla senin olur. Ikincisinin yarisi senin olur, yarisi senden ayri kalir. nc ise hi hi sana mal
olmaz. Bunu duydun ya. Hadi simdi yr, ben gidiyorum. Sen de durma atim seni tepelemesin. Yoksa bir
dstn m, bir daha kalkamazsin! dedi. Seyh sopasini, srp ocuklarin arasina katildi.
O gen adam ona tekrar bagirdi.Gel de hi olmazsa sunu etraflica anlat. Bu syledigin esit kadin
kimlerdir? Onu bir syle! Seyh, yine onun yanina ay srp dedi ki :Bakir, tamamiyla sana mal olur,
gamdan kurtulursun. Yarisi senin olan da duldur. Fakat hibir suretle sana mal olmayan, evladi olan
kadindir. Ilk kocasindan evladi olursa sevgisi de, btn hatiralari da oraya gider. Hadi git, atim seni
tepmesin.
Uzaklas, yoksa serkes atimin nali seni ezer! Seyh yine hay huy edip sopasini srd, yine ocuklari yanina
agirdi. Adam tekrar bagirdi :Ey ulu padisah, bir sualim kaldi, gel! dedi. Seyh tekrar o tarafa gelipabuk
syle, nedir? ok duramam, nk o ocuk meydandan topumu kapti! dedi. AdamEy Padisah, bu
kadar akla, edebe sahip oldugun halde bu ne divanelik, bu ne is. Sasilacak sey! Sen sz sylerken Akli
Kllnde tesindesin; bir gnes oldugun halde nasil delilikle gizleniyorsun* dedi. Seyh dedi ki: Bu
klhanbeyleri beni bu sehre kadi yapmaya karar verdiler. Reddettim imkani yok. Senin gibi alim , fazil
kimse yok. Seriatta da senden asagi birisini kendimize ulu yapmamiza msaade yok, dediler. Bunun
zoruyla kendimi deli gsterdim, delilige Tanri rahmeti ge erisir ama adamakilli eriyordum. Fakat
hakikatte evvelce ne idiysem yine oyum benim ben. Aklim hazinedir, ben viraneyim. Deliyim hazineyi
gsterirsem! Divane odu ki divane olmadi, divane odur ki bu bekiyi grdg halde evine girmedi. Benim
bilgim cevherdir, araz degil.
Bu degerli bilgi, bir maksada erismek iin degil ki. Ben seker madeniyim, seker kamisiyim, hem benden
yetismekte, hem ben yiyorum. Bir bilgiyi isiten kisi begenmez kabul eylemez, feryat ederse o bilgi taklit
bilgisidir, grenilerek elde edilmistir.( adama mal olmamistir.) nk geim elde edilmistir, gnl
aydinlatmak iin degil, bu ilim de talibi gibi asagilik dnya ilmidir.
Bazi adamlar, havas ve avama grnmek iin ilim grenmek ister, bu alemden halas olmak iin degil.
Byle adam fareye benzer; her tarafi deler ama vuslat nurlarindan gafildir. Nuru, sahraya yol bulamadigi
iin ona bu karanlik kuyusu, hos bir meskendir. Fakat Tanri, ona akil kanadini ihsan ederse farelikten
kurtulur, kuslar gibi uar.
Kanat aramazsa yerin dibinde kalir, simak burcuna yol bulmaktan mitsiz bir hale dser. Sze gelen ilim,
cansizdir; satin alicilarin yzne asiktir. Mnakasa ve mbahase zamani o ilim, byk grnr ama alicisi
olmayinca lr gider. Halbuki benim msterim Tanridir. Beni o yceltir., o satin alir.
Benim kanimin diyeti ululuk sahibi Tanrinin cemalidir. Ben kendi kan diyetimi yemekteyim, bu bana helal
bir kazantir. Bu mflis alicilari birak. Bir avu toprak, ne satin alabilir ki? Toprak yeme, toprak alma,
topragi arama. nk toprak yiyenin yz daima sapsaridir. Gnl ye de daima gen kal. Benzin
tecelliden erguvana dnsn! Yarabbi , bu ihsan bizim isimiz degil. Senin ltfun, gizli ltfe yol gstericidir.
Ey dsknlerin ellerini tutan, elimizi tut. Bizi al perdeyi kaldir, perdemizi yirtma. Bizi bu murdar nefisten
kurtar. nk biagi biagi kemigimize kadar dayandi. Ey taci, Tahti olmayan padisah, bizim gibi
biarelerden bu kuvvetli bagi kim zebilir? Ey muhabbet ihsan eden muhabbetli Tanri, byle saglam bir
kilidi, senin fazlindan baska kim aabilir.? Biz kendimizden vazgeer, yzmz sana tutariz.
nk sen, bize bizden yakinsin. Bu dua da senin gretmenledir, senin ihsanindandir. Yoksa klhanda
nasil olur da gl bahesi yetisir.? Kan ve bagirsak arasinda kalmis olan anlayis ve akil senin ikramindan
baska bir sey nakletmez ki, Iki para yagdan ikan bu ruhani nurun nurani dalgasi gklere vurmakta. Bu
dil dene et parasindan hikmet nehri irmak gibi akmakta.
Kulak denen deliklerden akip meyvesi akil ve anlayis olan can bagina kadar gitmekte. Canlar baginin ana
yolu da o anlayisin yolu. Alemin baglari, bostanlari onun fer'inden ibaret. Bu hosluklarin asli ve kaynagi o.
Haydi, hemeno, bahelerin inislerinde nehirler akar ayetini oku artik.

IBLISTEN DOST OLUR MU?
Rivayet ederler : O Muaviye ksknde bir bucakta uyumustu. Kskn kapisi ierden kilitliydi, nk
Muaviye halkin gelip gitmesinden yorulmustu. Ansizin birisi onu uyandirdi. Muaviye gzn ainca adam
gzden sir oldu. Kendi kendisinekske kimse giremez. Bu kstahlikta, bu crette bulunan kim acaba?
dedi. Etrafi dolasti, gizlenen adamdan bir nisan bulmak iin her tarafi arastirdi. Kapi ardinda bir herif
grd. Adam kapiya sinmis, yzn perde ile rtms gizlenmisti. Muaviye Hey sen, kimsin, adin ne ?
diye sordu. Adamadim aika syleyeyim, saki Iblis diye cevap verdi. Muaviyeniye gayret ettin, beni
niin uyandirdin? Bana dogru syle, aykiri konusma dedi.
SeytanNamaz vakti geldi. Hemen mescide kosmak gerek. Mustafa, mana incisini delerekAcele edin,
ibadetleri vakti gemeden yapin buyurdu dedi. Muaviyehatir, hayir senin byle bir maksadin olmaz. Bana
hayra delil olasin, imkani mi var? Hirsiz, evime gizlice giriyor daBekilik ediyorum diyor. Ben o hirsiza
nasil inanayim? Hirsiz, sevabi, ecri ne bilir dedi.
Seytan dedi ki:Biz, evvelce melektik. Ibadet yoluna canla basla dzlmstk . yol saliklerine mahremdik,
ars sakinlerine hemdem, ilk sanat gnlden ikar mi? Ilk sevgi nasil olurda unutulur? Seferde Rum diyari
ehlinden birisini, yahut Huten'li birisini grmekle vatan sevgisi kalbinden ikar mi? Ilk sevgi nasil olur da
unutulur?
Seferde Rum diyari ehlinden birisini, yahut Huten'li birisini grmekle vatan sevgisi kalbinden ikar mi? Biz
de bu sarabin sarhoslarindandik, biz de kapisinin asiklarindandik. Gzbebegimizi onun sevgisiyle kestik,
sevgisini canimiza ektiler. Zamanede gzel gnler grdk, baharda rahmet sulari itik. Bizim varligimizi
daOnun fazil ve ihsan eli ekmemis midir? Bizi de yoktan yaratan o degil mi?
Ondan nice ltuflar grmsz, riza glistaninda nice dolasmisiz. Basimiza rahmet elini koyar, bize de ltuf
esmelerini izhar ederdi. Ben daha ocukken, st emiyorken besigimi kim salladi? O! Onun stnden
baska kimden st emdim, onun tedbirinden baska beni kim yetistirdi? Vcuda stle giren huyu, ikarmaya
kimin iktidari vardir? Kerem denizi bir itapda, bulunda bile kerem kapilarini kapali birakir mi? Onun asil
pesin ihsan ettigi para, ltuf ve vergisidir.
Kahirsa o paranin stne konmus arizi bir tozdan ibarettir. Alemi ltfetmek iin yaratti. Zerrelere, onun
gnesi riayetlerde bulundu. Ayrilik bile, onun kahrindan dogmakla berber vuslatin kadrini bilmek iindir.
Bu suretle diler ki ayrildigi, canin kulagini bursun, onu tedibetsin de can, vuslat gnlerini bilsin.
PeygamberTanri alemi yaratmadan maksadim, ihsan etmekti.
Yarattim ki benden bir fayda grsnler, balima parmaklarini bansinlar. Ben bir fayda greyim, iplak
adamdan bir libas elde edeyim diye yaratmadim dedi buyurmustur. Birka gn oldu ki beni huzurundan
kovdu. Fakat yine gzm onun gzel yznde. Byle bir yzden bu esit kahra ugramak sasilacak sey.
Herkes sebeple mesgul olup durmakta. Halbuki ben sebebe bakmam. nk sebep sonra meydana
gelen bir seydir. Sonradan meydana gelen bir seyin varligina sebep olur. Ben ezeli ltfe bakar, sonradan
meydana geleni yirtar, iki para ederim. Tutalim, Adem'e secde etmemem hasettendi. Ama o haset de
asktan meydana geldi, inattan inkardan degil. Her haset sphesiz dostluktan meydana gelir. Sevgiyle
baskalari bir arada oturunca haset bas gsterir. Aksiranaok yasademek dostluktan oldugu gibi
kiskanlikta dostlugun sartidir. Onun oyununda bundan baska bir oyun yoktu ki? Oyna dedi, ben ne
bilirim ki ona katayim? Bir tek oyunum vardi, oynadim, kendimi kaldirip belaya attim. Bela da onun
lezzetlerini tatmak istedim, ona mat oldum, ona mat oldum, ona mat oldum!
Ey ulu kisi, bu alti cihetli alemde kim kendisini alti duygu kapisindan kurtarabilir ki? Altinin cz', nasil
olurda Kllnden kurtulur? Hele keyfiyetsiz Tanri onu egri yaratmissa! Bu alti cihet iinde atese dalmis
kisiyi ancak alti ciheti yaratan Tanri kurtarabilir. Kfr olsun, iman olsun onun eliyle dokunmadir,
onundur.
Emir ona dedi ki:Bunlar dogru. Fakat bunlardan senin payin eksik. Sen, benim gibi yz binlerce kisinin
yolunu urdum delik deldin, hazineye girdin! Hem ates ve neft olasin, hem yakmayasin, buna imkan var mi?
Kimdir ki senin elinden elbisesi yirtilmamis olsun! Ey, ates senin tabiatin yakmaktir, bir seyi yakmaman
mmkn degil. Tanri seni yakici bir hale getirmis, btn hirsizlarin stadi etmistir. Iste lanet budur.
Tanri ile yz yze konustum. Ey dsman, senin hilene karsi ben kim oluyorum? Senin marifetlerin, islik
sesi gibidir, kuslarin seslerine benzer, fakat kus avlar. O, yz binlerce kusun yolunu urmustur. Kus asina
bir kus geldi sanip aldanmistir. Havada uarken islik sesini duyunca havadan iner, burada esir olur.
Nuh'un kavmi senin hilenden feryada dsmsler, gnlleri yanmis, ggsleri parampara olmustur.
Cihanda Ad kavmine rzgari sen yolladin, onlari azaplara, minhetlere sen dsrdn. Lut kavminin basina
tas yagmasina sen sebep oldun. O kara suyun iinde, senin yznden boguldular. Nemrut'un beyni, senin
yznden dkld binlerce fitneler meydana getiren Seytan1 Filozof, zeki Firavunun akli krlesti, senin
yznden bir sey anlamaz oldu. Ebuleheb de senin yznden na ehil,oldu.
Ebulhakem de senin yznden Ebu cehil kesildi. Ey bu satranta nam iin yz binlerce ustayi mat eden!
Ey mskl oyunlariyla gnlleri yakan ve gnlne merhamet gelmeyen! Sen hile denizisin, halk bir
katradan ibaret. Sen dag gibisin, selim kalpli insanlara ancak bir zerre! Ey dsmanlik edip duran, Seytan
senin hilenden kim kurtulabilir? Hepimiz tufana gark olmusuz. Ancak Tanrinin korudugu mstesna. Nice
saadetli yildiz, senin yznden ihtiraka dsmstr. Nice askerler, nice topluluklar, senin yznden
darmadagin olmustur!
Iblis Muaviye'ye dedi ki:Bu bagi z. Ben kalpla halis iin mehengim. Hak, beni aslanla kpegi imtihan
etmek iin yaratti, halisle kalpi ayirt etmek iin halk etti. Ben kalpin yzn ne vakit karatmisim?
Kuyumcuyum ben, ona daima degerini verdim. Iyilere yol gsteririm, kuru dallari keserim. Bu otlari niye
ortaya koyarim?
Hayvan hangi cinstendir, meydana iksin diye. Kurt, ceylandan bir yavru dogursa onun kurt, yahut ceylan
olusunda sphe edilir. nne otla kemik koy. Bakalim hangisine tezce adim atacak, hangisine
meyledecek? Eger kemige gelirse kpektir, ota meylederse sphe yok, ceylan cinsindendir. Kahirla ltuf,
birbirine es oldu. Bu ikisinden bir hayir ve ser alemi dogdu. Sen otla kemigi gster, nefis ve can gidasini
arz et. Nefis gidasini isterse asagiliktir, ruh gidasini isterse serverdir. Tene hizmet ederse esektir. Can
denizine dalarsa inci bulur. Geri bu ikisi birbirine aykiri, hayir ve serdir ama ikisi de bir is basindadir.
Peygamberler, ibadetlerini arz ederler, dsmanlar sehvetlerini. Ben iyiyi nasil ktlestirebilirim? Tanri
degilim ya! Ben bir davetiyim, onlari yaratan degil! Gzeli irkin yapabilir miyim? Rab degilim ki. Gzele
irkine bir aynayim. Hintli, bu, adami kara suratli gsteriyor diye aynayi yakti.
Ayna dedi ki: su benim degil. Benim yzm cillayana kabahat bul! O beni gammaz yapti, irkin
kimdir?, gzel kim? Syleyeyim diye o, beni dogru szl etti. Ben sahidim, sahidi zindana atmak nerede
grlms? Zindan ehli degilim. Tanri sahidimdir. Ben de nerede meyveli bir aga grrsem onu dadi gibi
besler, yetistiririm. Fakat nerede bir aci ve kuru aga grrsem fiski, miskten kurtulsun diye keserim.
Kuru aga, bahivanaYigit, susuz,gnahsiz niye benim basimi kesiyorsun? der.
Bahivan der ki:Sus, kt huylu. Kurulugun su olarak yetmez mi? Kuru aga Ben dogruyum, egri
degil. Niin suum yokken beni kesiyorsun der? der. Bahivan der ki:Kutlu bir sey olsaydin da keske
egri olsaydin, fakat yas olsaydin! yle olsaydin Abihayati eker, dirilik suyu ile karisir, hayat bulurdun.
Tohumun ktyms, aslin ktyms, gzel bir agaca ulasamamissin. Gzel bir aga dali, kt bir agaca
asilansa o gzellik, kt agacin tabiatini da gzellestirir.
Emir, Seytana dedi ki:Ey yol urucu, delil getirme. Beni kandirmaga yol bulamazsin, yol arama. Sen bir
dolandiricisin ben de garip bir tacirim. Getirdigin her elbiseyi nasil alabilirim? Kafirlik edip pilimin, pirtimin
etrafinda dolasma. Sen hi kimsenin malina msteri degilsin.
Dolandirici msteri olamaz. Msteri gibi grnse bile bu, hileden, dzenden ibarettir. Kim bilir, bu
hasetinin kabaginda ne var? Tanri, bu dsmanin elinden bizi kurtar. Feryadimiza yetis! Bir kere daha
bana frr, beni bir kere daha afsunlarsa bu hirsiz, hirkami kapti gitti! Onun bu sz duman gibidir. Ey
Tanri, elimi tut, yoksa kilimim elden gider. Bir delil getirmekle Iblise st olamam.
nk o her yce, her asagilik kisinin fitnecisi, imtihancisidir.Allemel esma ya bey olan Adem bile bu
kpegin yildirim gibi kosusuna karsi yaya kalmistir. Seytan,onu bile cennetten yeryzne atmistir. Adem
bile Simak burcundayken balik gibi onun oltasina dsms,Rabbena, zalemma diye aglayip feryat etmistir.
Onun hilesine, dzenine nihayet yoktur.
Onun her sznde bir sey vardir, her sznde yz binlerce sihir gizlidir. Erlerin erliklerini bir nefeste
baglar, kadinin erkegin hevesini bir nefeste arttirir. Ey halki yakip yandiran fitneci Iblis, niin beni
uyandirdin? Dogruyu syle1 SeytanKt zan sahibi olan kisi, yz nisan da olsa dogruyu isitmez. Bir gnl,
hayale dst m delil getirsen bile hayali artar. Sz, o gnlden illet haline gelir, gazinin kilici hirsiza alet
olur. Bu takdirde yle adama verilecek cevap susmaktan ibarettir.
Ahmakla konusmak deliliktir. Ey ahmak benim serrimden Tanriya ne aglayip sizlaniyorsun? Sen, o
asagilik nefsinin serrinden agla, sizlan! Sen helva yersin, iban olur; sitmaya tutulursun, sihhatin bozulur.
Sonra da iblise suu yokken lanet edersin. Niin o seytanligi kendinde grmezsin? Bu ey azgin, iblisten
degil,sendendir. Tilki gibi kuyruk pesinde kosup durmaktasin. Yesillikte bir kuyruk grdn m tuzaktir,
bunu niye bilmiyorsun? Bilmiyorsun nk kuyrugu meylin seni bilgiden uzaklastirdi, gzn, aklini kr
etti. Sevdigin seyler seni kr ve sagir eder, dsmanliga kalkisma, bu cinayeti, kara nefsin isledi. Bana su
bulma , aykiri grme.
Ben ktlkten de bizarim, hirstan da kinden de! Bir kere ktlk ettim, hala pismanim; gecem gndz
olsun diye bekleyip duruyorum. Halk arasinda mttehim oldum, herkes kadin olsun erkek olsun kendi isini
bana isnat ediyor. Zavalli kurt, a bile olsa uyduruyor diye itham edilir. Zayifliktan yol yrmeye kudreti
olmasa bile ok yemeden imtila olmustur derler dedi.
Muaviye dedi ki:Seni dogruluktan baska bir sey kurtaramaz. Adalet, seni dogruluga davet etmekte.
Dogru syle de elimden kurtul. Hile , savasimin tozunu yatistiramaz. SeytanEy hayal kura, dsncelere
dalan, dogruyu, yalani nasil anladin? dedi. MuaviyePeygamber nisanesini bildirmis, kalpla saglami
anlamak iin mehenk vermis;yalan kalplerde sphe uyandirir, dogru kalplere emniyet ve nese verir
demistir. Gnl yalan zden istirahat bulmaz.
Suyla yag karisik olursa irag aydinlik vermez. Dogru sz kalbe istirahat verir. Dogru szler, gnl
tuzaginin taneleridir. Gnl hasta olur, agzi kokarsa ancak o vakit dogruyla yalanin tadini almaz. Fakat
gnl agridan illetten salim olursa yalanla dogrunun lezzetini adamakilli bilir, anlar.
Adem'in bugdaya hirsi artinca bu hirs, gnlnden sihhati, selameti kapip gtrd. Senin yalanina, isvene
kulak asti, aldanip ldrc zehri iti. O anda akrebi bugdaydayken ayit edemedi. Hevesle mest olan
kisinin temyizi uup gider. Halk, arzu ve heva sarhosudur. Onu iin senin yalanini dinler. Fakat hevadan
vazgeen, gzn sirlara asina etmistir.
Birisini kadi yaptilar. Aglayip inlemeye koyuldu. NaipKadiya bu aglama nedir diye? Aglamak, feryat
etmek zamanim degil. Sevinecek kutlanacak zamanindedi. Kadi, bir ah edip dedi ki:Gnlne hakim
olmayan, isin i yzn bilmeyen kimse nasil hkmedebilir? O isin hakikatini ilen iki kisi arasinda bir
cahilden baska bir sey degildir ki. O iki hasim , ne yaptiklarini bilirler.
Zavalli, kadi o iki kisinin hilesini ne bilsin? Hallerini bilmez, gafildir. Byle oldugu halde kanlarina,
mallarina nasil hkmedecek? NaipHasimlar, bilgili ama illetlidir. Halbuki sen cahilsin ama seriat
mumusun. nk sende bir kasit ve illet yok. Iste su illetsizlik yok mu? Gzlerin nurudur. O iki bilgiyi,
garazlari kr etmistir. Bilgilerini de kasitlari, illetleri mezara tikmistir.
Kasitsizlik, bilgisizi alim yapar, kasit ve garaz, ilmi aykiri bir hale sokar, zulm haline koyar. Sen rsvet
almadika kr degilsin, fakat tamah ettin mi krsn, kul kle kesilirsin dedi. Ben hevadan vazgemisim,
sehvet lokmalarini az yemisim. Gnlmn tat alma duygusu aydin. Dogruyu yalandan ayirt eder.
Sen niin beni uyandirdin? Be hilebaz, sen uyanikliga dsmansin. Sen, afyona benzersin, daima uyutursun.
Saraba benzersin, akli, bilgiyi giderirsin. Seni armiha gerdim. Haydi dogru syle. Ben dogruyu bilir
anlarim, hileye sapma. Ben herkesten, tabiatinda, huyunda ne varsa neye sahipse onu ararim. Sirkeden
seker lezzetini aramam. Kari tabiatli erkegi asker yerine saymam.
Gavurlar gibi bir putun hak olusunu, yahut Hak'tan bir alamet, bir nisan bulusunu ummam. Fiskidan misk
kokusunu istemem. Irmak iinde kuru kerpi arastirmam. Agyar olan Seytandan beni hayir iin
uyandirmayi ummam. Iblis birok hileye, dzene kalkistiysa da Emir, onun inadini, inkarini dinlemedi.
Bunun zerine sz agzinin iinde geveleyerek dedi ki:Ey Muaviye, ben seni sunun iin uyandirdim:
Cemaate yetisesi, devletli Peygamberin ardinda namaz kilasi. Eger namaz fevt olsaydi, vakit geseydi bu
cihan, sana nursuz, kapkaranlik kesilecekti. Bu ziyandan bu dertten dolayi aglayacak, gzlerinden adeta
kaselerle yas dkecektin. Herkes, ibadetten bir zevk alir, bu yzden de bir an bile sabredemez, ibadette
bulunur. Fakat o dert, o gussa yzlerce namaza deger. Nerede namaz, nerede o niyazin isigi?
Birisi mescide girerken bakti ki halk mescitten ikiyor. Cemaat dagildi mi ki herkes acele,acele mescitten
ikiyor? diye sordu. Birisi Peygamber, cemaatle namazini eda etti, duasini bile bitirdi. Ey ham adam,
nereye gidiyorsun? Peygamber, oktan selam verdi dedi. Adam bir ah ekti ki ahinin dumani grnd.
Bir vah etti ki gnlnden kan kokusu geldi. Cemaatten biri Sen bu ahi bana ver, ben o namazi sana
bagislayayim dedi. Adam Verdim, namazi da kabul ettim dedi. br o ahi, yzlerce niyazi aldi. Gece
ryasinda hatif onaSen abihayati, derde dermen olan ameli aldin, O ahi semen, o asiklar zmresine
girmen yz suyu hrmetine de btn cemaatin namazi kabul edildi dedi.
Bunun zerine Azaail dedi ki:Ey emir, artik hilemi aiga vurayim. Eger namazin fevt olsaydi gnlne dert
dsecek ah ve figana baslayacaktim o teessf, o figan, o niyaz, yzlerce zikirden, namazdan stn
olacaktir. Byle bir ah, hicaplari yakmasin diye korktum da seni, onun iin uyandirdim. Istedim ki yle bir
ah etmeyesin, bu suretle de o yola sahip olmayasin. Ben hasetiyim, iste byle bir hasette bulundum.
Dsmanim; isim, gcm, hile ve kinden ibarettir Muaviye, bunun zerineIte simdi dogruyu syledin,
senden bu beklenir, layigin budur. Sen rmceksin, ancak sinek tutabilirsin. Halbuki ben sinek degilim,
zahmet etme a kpek! Ben ak doganim, beni padisah avlar. rmcek, etrafimizda nasil olur da ag
rebilir? Kudretin varken yr, sinek avla, sinekleri bir ayran tasi civarina agir! Onlari bala agirsan bile
bu agiris, sphe yok yalandir agirdigin sey de yine ayran! Sen beni uyandirdin ama o uyandiris, uykunun
ta kendisiydi. Bana gemi gsterdin ama gsterdigin gemi, girdaptan ibaretti. Sen beni, daha iyi bir
hayirdan mahrum etmek iin hayra sevkettin dedi.
Bu, suna benzer: Bir adam, odasinda hirsiz grp kovalamaya basladi. Birka kere pesinden dolasti,
iyice terledi. Nihayet son saldirista hirsiza yaklasti. Bir sirasa tutacakti. Biri Buraya gel de bela
nisanelerini gr! abuk ol savas eri, abuk gel de burada ki ahvali bir gr diye bagirdi. Adam herhalde
orada da bir hirsiz olacak,hemen gitmezsem basima bela kesilecek, oluguma ,ocuguma el uzayacak. O
vakit bunu tutmaktan ne faydam olur? Bu Mslman, kerem edip beni agiriyor.
Hemencecik gitmezsem herhalde bir ktlg dsecegim deyip. O iyiliki Mslman'in sefkatine
gvenerek hirsizi birakti yola dzld. VaripAziz dost ne var? Byle kimin elinden feryat ediyorsun ?
dedi. AdamIste, hirsizin ayak izine bak. Hirsiz alacagini alip bu tarafa gitmis iste o kaltabanin ayak izi.
Yr, bu izi izle, ardindan kos!dedi. AdamBe ahmak, sen ne sylyorsun?
Ben onu tutmusum. Sen bagirinca koy verdin. Sen bir esekmissin megerse. Bense seni adam sandim. Bu
ne herze, bu ne hezeyan? Ben kendisini tutmustum, ayak izini ne yapayim? dedi. Sen bir hilebazsin, yahut
aptalin birisin. Hatta belki de hirsizin ta kendisisin ve bu isi de mahsus yaptin. brBen ayak izini
gsteriyorum. Isin haki katindan agahim dedi. Adam dedi ki: Sen ya dzenbazsin, ya ahmak, belki de
hirsizin ta kendisisin de isi biliyorsun.
Ben hasmimi eke, eke yakalamak zereydim. Iste ayak izi diye sen koyuverttin. Sen cihetten
bahsediyorsun, bense cihetlerden ikmis, kurtulmusum. Vuslatta delil ve alamet olur mu? sifatlarla
perdelenmis olan kisi, ancak sifat grr. Zati kaybeden kisidir ki sifatlarda kalir. Ogul, Tanriya ulasanlar,
zata gark olmuslardir. Artik onlar sifatlara nazar ederler mi? Basin irmagin dibinde olduka renge
bakabilir misin? Suyun rengine bakmak iin dipten iktin mi?
Gzel bir haliyi birakmis, khne bir kilimi almis olursun. Avamin ibadeti, havasin gnahidir. Avamin vuslati
bil ki havsin hicabidir. Padisah bir veziri muhtesip yapsa onun dostu degildir, dsmanidir. Mamafih o vezir
belki su islemistir. Byle birden bire muameleyi degistirmek elbette sebepsiz olamaz. nk nce
muhtesip olan kisiye baht ve devlet nasip olmus demektir. Fakat nceden padisaha vezir olani sonra
muhtesip yapmak kt bir is yaptigindan olabilir.
Fakat padisah, seni esikten huzuruna agirmis sonra tekrar esige srmsse, sphe etmeksizin bil ki bir
su ettin. Bilgisizlikle cebre yapisir. Kismetim buymus dersen neden nce o devlet kismetin olmustu?
Bilgisizlikle kendi kismetini kendin teptin. Halbuki ehil olan kisi kismetini artirir.

AYKIRI GIDIS
Aykiri gidise Kurandan getirecegimiz baska bir misal de dinlesen yerindedir. Mnafiklar, buna benzer bir
ift, tek oyununu da Peygamberle oynamislardi. Ahmet dinini yceltmek iin bir mescit yapalim dediler.
Halbuki bu mrtetlikten baska bir sey degildi. Bu esit aykiri bir oyuna giriserek Peygamberin
mescidinden baska bir mescit yaptilar. Dsemesini, tavanini, kubbesini dzdler.
Fakat bununla cemaati ayirmak diliyorlardi. Yalvararak Peygamberin yanina geldiler, deve gibi huzuruna
ktler.Ey Tanri Peygamberi, ltfedip o mescide kadar bir zahmet etsen; kademlerinle kutlasan. Gnlerin
kiyamete kadar ter- taze olsun! Toprakli, bulutlu gnn, zaruret ve yoksulluk gnnn mescidi iste.
Diledik ki oraya bir garip gelirse yer bulsun, bu hizmet konaginda bolluga ersin.
Bu suretle de din siari ogalsin, etrafa yayilsin, dostlarla olunca aci yemis bile hostur. Bir an orayi
sereflendir, bizi tezkiye et sen aysin biz de gece. Bir an olsun bizimle ol da. Gece cemalinle gndze
dnsn, ey cemali, geceleri aydinlatan gnes.! Dediler. Ah ne olurdu bu szleri gnlden syleselerdi de
muratlari olsaydi. Gnl istemeden agza gelen latif szler, klhandaki yesillige benzer dostlar. Uzaktan
bak, ge. Yavrum onlar yemeye kokmaya degmez.
Vefasizlara gitme. Onlar; iyi dinle, yikik kprdr. Bilgisiz biri oraya ayak basarsa kpr de yikilir, ayagi
da kirilir. Asker, nerede bir bozgunluga ugrarsa iki kari tabiatli adamin yznden ugrar. O, erkek gibi
silahlanip savas safina girer. Digerleri de, iste tam dost diye ona gvenirler. Fakat savas zahmetlerini
grd m yz evirir. Onun kaisi senin manevi kuvvetini de kirar. Bu bahis, uzundur. Uzadika uzar,
maksat da gizli kalir, geelim.
Halk Peygambere masallar okumakta; yalan dolan atini srmekteydiler. O merhametli, sefkatli
Peygamber glmseyerek ancakPeki diyebildi. O cemaatin tesekkr edilmesi icap eden islerini anladi,
icap edecegini syleyerek haber getirenleri sevindirdi. Onlarin hileleri gznn nnde grnp duruyor, o
hileleri sr iinde kil grr gibi birer, birer gryordu. Fakat o ltuf sahibi Peygamber, kili gmemezlikten
geliyor, o zarif kimse st vyordu. Yz binlerce hile ve hud'a killarina o an gzn yummustu.
O kerem denizi dogru buyurmustu.Ben sizi sizden ziyade esirgerim, ben adeta dehsetli surette alevlenmis,
yalinlanmis bir atesin kiyisina oturmus bir adama benzerim. Siz pervane o tarafa kosuyorsunuz. Ben de iki
elimle pervane koymaktayim Mnafiklari dilegi zerine Peygamber, o tarafa yrynce Tanri gayreti
haykirdi:Gul sesini dinleme, bu habisler hile ettiler, syledikleri szlerin hepsi aykiridir.
Maksatlari kara yzllkten baska bir sey degildir. Hiristiyanlarla, Yahudiler, en hayirli dini nasil olur da
aralar? Cehennem kprs stne bir kpr kurdular, Tanriya tavlada hileye giristiler maksatlari
Peygamberin sahabesinin arasini bozmakti. Her herzevekil Hakk'in fazil ve ihsanini nasil tanir? Sam'dan
buraya bir Yahudi getirmek niyetindeydiler. Yahudiler, o Samli Yahudi'nin va'zindan sarhos olmuslardi.
Peygamber,Gelmege gelirim ama simdi yol stndeyiz. Savasa gidiyoruz. Savastan dnnce o mescide
giderim buyurdu; Onlari defetti; savasa gitti. O kt, o yalanci kisileri bu suretle avuttu. Dnnce
mnafiklar, tekrar gelip evvelki va'dini hatirlattilar. Tanri,Peygamber, aika syle. Neticesi savas bile
olsa onlarin hiyanetlerini aiga vur dedi. Peygamber deEy hilebaz Kavim susun da sirlarinizi
sylemeyeyim deyip sirlarindan birkaini syleyiverdi. Derhal halleri ktlesti. Mnafiklarin elileri
,hemen hasa, hasa demege basladilar.
Her mnafik, koltuguna bir Mushaf urup hile ile Peygambere kostu; yemin etmeye koyuldu. nk yemin
etmek siperdir ve yemin etmek,yalanci kisilerin adetidir. Yalanci, dolanci adam, dinde vefakar
olmadigindan her an yemininin bozar. Dogrularin yemin etmege ihtiyalari yoktur. Onlarin gzleri aydindir.
Ahdi, misaki bozmak, ahmakliktandir.
Yeminine vefa etmek ve yemininde durmaksa temiz kisinin isidir. Peygamber dedi ki : Sizin yemininize mi
inanayim, Tanrinin yeminine mi? Mnafiklar, yine ellerin de Mushaf oldugu halde gya agizlarinin
orucuyla yemin etmeye giristiler.Bu dogru ve temiz kelam hakki iin o mescidi kurmamiz tanri rizasi
iindir.
Bu hususta hibir hilemiz, dzenimiz yok. Orada ancak Tanriyi anacak, dogru bir yrekle tanriya ibadet
edecegiz dediler. Peygamber dedi ki :Tanrinin sesi, kulagina diger sesler gibi gelmekte. Hak, kulaklarinizi
mhrledi de Tanri sesini duymuyorsunuz. Iste apaik kulagima Tanri sesi gelip duruyor. Adeta tortuyu
saftan szmekteyim nitekim ey bahti kutlu, hak sesi, Musa'ya da bir agatan gelmisti.Ben Tanriyim sesini
bir agatan duymustu. O sesle beraber nurlar belirmis, parlamisti.
Vahiy nuruna karsi aciz kalinca yine yemin etmeye koyuldular. Tanri yemine siper demistir. Savasi ,siperi
elden birakir mi? Peygamber, yine apaik onlari yalanladi ve fasih bir surette onlaraSphe yok, yalan
sylyorsunuz dedi.
Peygamber, va'dinden dnnce sahabe beden birisinin gnlne inkar dsncesi dst. Peygamber byle
ak sakalli, kamil, koca kisileri utandiriyor. Nerede kerem, nerede ayip rtmek, nerede haya? Hani
Peygamber, yz binlerce ayibi rterlerdi? Dedi; derhal yine bu itiraz, yzmz saratmasin, mahcup
dsmeyeyim diye gnlnden istigfar etti.
Mnafik kisilerle dost olmanin somlugu mmini de onlar gibi irkinlestirdi, asilestirdi. YineEy gizli seyleri
btn inceligiyle bilen Tanri, beni kfrmde israr eder bir halde birakma. Bakisim nasil elimde degilse
gnlm de elimde degil. Yoksa bu an hisimla gnlm yakardim dedi.
Bu dsnceyle uykuya daldi, mnafiklarin mescidini fiski ile dolu grd. Mescidin taslari pislik iinde
harap olmustu. Onlardan kara dumanlar ttyordu. ikan dumanlar, adamin bogazina girdi, bogazi yandi.
O aci dumanin kokusundan uyandi. Hemen yzst kapanip aglamaya basladi. Tanri bunlar, mnkirlik
nisanesi.
Kahir ve gazap, beni iman nurundan ayiran byle bir sefkatten daha iyi diyordu. Mecaz ehlinin alisip
abalamasini arastirsan grrsn ki sogan gibi kat, kattir. Fakat her kati, brnden daha isiz, daha bos.
Halbuki dogrularin her isi brnden daha iyi, daha yerindedir. Mnafiklar, ziyneti libaslarinin stne.
Kuba Mescidini yikmak iin yzlerce gayret kemeri kusanmislardi. Onlar, Eshab-i Fil'e benziyorlardi.
Habesistan'da bir Kabe yapmislardi da tanri, Kbelerine ates vurmustu.
Bunun zerine almak iin Kabe'yi yikmaya niyetlendiler. Halleri nice oldu, Kurani oku anla! Dinde
kara yzl olanlarin hileden dzenden,savastan baska bir seyleri yoktur. Her sahabe, mescit hakkinda
apaik bir rya grd, bu suretle mnafiklarin o mescidi yapmaktaki maksatlari meydana ikti. Bu ryalari
bir, bir sylesem sphe edenlerce de hakikat apaik anlasilir. Fakat sirlarini amaktan rkyorum. nk
peygamberler nazenindirler, onlara naz yarasir.
Onlar seriati, taklide uymaksizin kabul etmisler, o pesin parayi mehenge vurmadan almamislardir.
Kuranin hikmeti mminin kayip malidir. Herkes kaybini bilir, tanir.
Mesela bir deven olsa da kaybetsen, arastirmaya koyulsan bulunca, senin deven oldugunu nasil
bilmezsin? Arapa daDalle kaybolmus, elinden kurtulup kamis, bir yere gizlenmis deveye derler.
Kervan, yk yklemege gelmis. Seninse deven kaybolmus, ortada yok. Dudagin kupkuru o yana bu
yana kosup durmaktasin, kervan da uzaklasiyor. Gece de yakin.
Pili pirti kokulu yerde, toprak stnde kalmis, sen deve pesinde suraya buraya dnp
dolasiyorsun.Mslmanlar; sabahleyin ahirdan bir deve kati greniniz var mi ? kim sylerse kim haber
verirse su kadar para veririm demeye baslarsin; Herkesten sorup sorusturursun. Her asagilik adam, sana
biyik altindan gler. BiriBir deve grdk, su tarafa, ayira dogru gidiyordu der. brHa ,ha kulagi da
kesikti der, bir baskasi da der ki: stnde nakisli bir uval vardi. Diger biriGrdm, tek gzlyd
der, bir digeri de der kiuyuzluktan ty filan da kalmamisti Mjde almak iin her bayagi adam, yzlerce
nisan syler durur.
Bu suna benzer: herkes marifet hususunda gayp mefsufunu bir sifatla ver. Filozof onu baska bir esitte
anlatir. Mbahase eden, onun szn cerh eder. Baska biri her ikisini de kinar. Bir baskasi da riya ile can
ekisir. Halk, bunlari da o kyn adami sansin diye her biri, bu yola ait deliller syler. Hakikatten sunu bil
ki bunlarin hepsi hak degildir. Fakat bu srnn hepside sapik degil. nk hak olmadika, batil
meydana ikmaz. Ahmak, kalp altini, altin kokusunu duyar da alir.
Alem de saglam ve geer ake olmasaydi kalpi nasil harciya bilirdin? Dogru olmasaydi yalan olur muydu
hi? O yalan, dogrudan nurlanir. Dogru midiyle egriyi de alirlar. Zehri sekere dkerler de yle ierler.
Gzel ve tatli bugday olmasaydi bugday gsterip arpa satan ne yapardi?
Su halde btn bu szler batildir. Batillar hak midiyle gnle tuzaktir. Ama hepsi hayalden, sapikliktan
ibarettir de deme. nk alemde hakikatsiz hayal olmaz. Tanri kadir gecesidir. Kadir gecesi, insan her
geceyi ibadetle geirsin diye geceler iinde gizlidir ya Tanri da yle gizli.
Ey gen, her gece Kadir gecesi degildir ama btn geceler de ondan hali degil. Hirka giyenler arasinda
bir Tanri fakiri vardir. Sana da haksa ona yapis! Nerede anlayisli bir mmin ki padisahtan yoksulu ayirt
etsin. Alemde her sey ayipsiz olsaydi ticaret edenlerin hepsi aptal olurdu.
Bu taktirde kumas tanimak pek kolaylastirdi. Madem ki ortada ayip yok, ehil ne oluyor, na ehil ne
oluyor? Fakat eger her sey de ayipli olsaydi bilginin ne faydasi olurdu? Mademki hepsi odun, burada
dagaci yok demektir. Her sey hak demek ahmakliktir, fakat her sey batil diyen de sakidir.
Peygamberlerin tacirleri kar ettiler, renk ve koku tacirleriyse ziyan!
Yilan, gzel mal gibi grnr. Iki gzn de ovustur da iyice bak! Bu alisverise gipta ile bakma, firavunla
Semud kavminin ziyanini gr!
Su gge defalarca bak. nk TanriOna bir kere daha dn de bak buyurdu. Bu nurani tavana bir kere
bakmakla kani olma, defalarca bak,Bir atlak grebilir misin? Tanri, sanaBu gzel gge ayip arayan kisi
gibi defalarca bak dedi. Gk hususunda byle olunca ya bu kara yeri grmek, fark edip anlayarak
begenmek iin bilir misin. Ne kadar bakmak gerek!
Tortuyu szmek, safi meydana getirmek iin aklimizin ne kadar zahmetler ekmesi lazim. Kis ve gz
imtihanlariyla yazin harareti, can gibi olan bahar, yeller, bulutlar, simsekler, hep hadiselerin zuhur etmesi;
Rengi toprak olan yerin yeninde, yakasinda bulunan lalle adi tasi meydana ikarmasi iindir. Bu abus
suratli toprak, hak hazinesinden, kerem deryasindan ne almissa, takdir sahnesi, hadi der, dogru syle.
Aldigin neyse bir kilina kadar anlat! Hirsiz, yani toprakHibir sey almadim, hibir sey derse de sahne,
onu durmadan ekistirip durur, egip bker. Sahne, ona gah seker gibi latif szler syler; gah onu asar, en
kt iskencelerde bulunur. Bu suretle kahirla, ltufla, korku ve can atesinin tesiriyle o gizli seylerin aiga
vurulmasina gayret eder.
O baharlar, Kibriya, sahnesinin ltfudur. Hazan da tanrinin korkutmasi, tehdit etmesidir. Kis daEy gizli
hirsiz, meydana ik diye manevi bir armihtir. Savas erinin gnl bir zaman ferahlar, bir zaman daralir,
derde, gilligsa dser. nk bedenlerimiz olan bu su ve toprak, bu balik, mnkirdir.
Canlarin ziyasinin hirsizidir. Ulu Tanri, ey yigit, sicagi sogugu. Zahmeti, derdi bedenlerimize havale
etmistir. Btn bunlar, korku, alik,mallarin azligi, bedenimizin hastaligi, hepsi can nakdinin meydana
ikmasi iindir. Vaitlerle tehditler, bu birbirine karismis olan iyi ve kty ayirt etmek iindir.
Hakla,batil birbirine karistigindan, saglam parayla kalp akayi bu hareme dktklerinden dolayi. Ayirt
etmek iin haki katlari sinamis, grms bir mehenk gerektir ki, Bu hileleri fark etsin, su tedbirlerin esasi
olsun. Ey Musa'nin anasi, Musa'ya st ver, belaya dsecegine dsnme, suya at! Kim, elest gnnde o
st emmisse Musa gibi st fark eder.
ocugun fark ve temyiz sahibi olmasini cidden istiyorsan, ey Musa'nin anasi, hemen simdi onu emzir de,
anasinin stndeki lezzeti anlasilsin, yaratilisi kt dadilara teslim olmasin.
Ey itimada layik adam, sen bir deve kaybetmissin, herkes sana devenden bir nisan vermekte. Sen
devenin nerede oldugunu bile bilmiyorsun ama o sylenen nisanlarin yanlis oldugunu biliyorsun. Devesini
kaybetmeyen de taklitle devesini kaybeden kisi gibi bir deve arar.Ben de devemi kaybettim. Kim bulursa
mjdesini verecegim der. Deve aramakta seninle yoldaslik eder, deveye tamah ettiginden byle bir
oyuna girisir.
Sen kimeBu sylediklerin yanlis dersen o da sana uyup ayni sz syler. O yanlis nisaneyle dogrusunu
ayirt edemez ama senin, szn o mukallidin asasidir, ona dayanir. Dogru ve benzer bir nisane verirlerse
inanirsin, sphen kalmaz. O, nisane, hasta canina sifa olur, benzinin rengi yerine gelir, iyilesir,
kuvvetlenirsin.
Gzn isiklanir, ayagin tutar, yrr. Cismin can olur, canin tamamiyla ruh kesilir.Dogru syledin ey
emniyetli kisi, bu nisaneler, tamamiyla deveme ait. Bu nisaneler, apaik ve inanilir deliller. Bu nisaneler,
devemi grdgne delalet etmekte, adeta berat ve kadir, adeta kurtulusun ta kendisi Der, bu nisaneleri
verenihaydi, nden yr. Yrme vakti, sen ne ds de, ben senin ardinca geleyim. Dogru szl kisi,
devemin kokusunu aldin, simdi de nerede, gster diye onu ne salarsin. Fakat deve sahibi olmayip bu
arastirmada taklide uyan kisinin,bu nisanelerle yakini artmaz, ancak hakikaten devesi kaybolanin inanisi
ona da akseder.
Onun ciddiyetinden, tahassrnden bir koku alir, anlar ki onun bu yelip yortmasi sama degil, elbette bir
asli var! Bu deve arayisi dogru degil ama o da bir deve kaybetmistir. Baskasinin devesine tamah edisi
onun yzn rter de kendi kaybini unutturur. Devesi kaybolan nerelerde kosarsa bu da kosar,
tamahindan dertliye dost ve yoldas olur.
Yalanci da dogrucuyla yoldas olunca yalani, ansizin dogru olur. Devenin kostugu o ovada yalanci da
kendi devesini buluverir. Onu grnce devesini hatirlar; dostunun, arkadasinin devesinden tamahini keser.
Devesini orada otlar grr de mukallitten muhakkik olur. Deveyi orada aramadigi halde bulunca o an
hakikaten deveye talip kesilir.
Bu nisaneler, apaik ve inanilir deliller. Bu nisaneler, devemi grdgne delalet etmekte, adeta Berat ve
Kadir, adeta kurtulusun ta kendisi der, bu nisaneleri verenihaydi, nden yr. Yrme vakti, sen ne ds
de, ben senin ardinca geleyim, dogru szl kisi, devemin kokusunu aldin, simdi de nerede, gster diye
onu ne salarin. Fakat deve sahibi olmayip bu arastirmada taklide uyan kisinin, bu dogru nisanelerle
yakini artmaz, ancak hakikaten devesi kaybolanin inanisi ona da akseder.
Onun ciddiyetinden, tahassrnden bir koku alir, anlar ki onun bu yelip yortmasi sama degil, elbette bir
asli var! Bu deve arayisi dogru degil ama o da bir deve kaybetmistir. Baskasinin devesine tamah edisi
onun yzn rterde kendi kaybini unutturur.
Devesi kaybolan nerelerde kosarsa bu da kosar, tamahindan dertliye dost ve yoldas olur. Yalanci da
dogrucuyla yoldas olunca yalani ansizin dogru olur. Devenin kostugu o ovada yalanci da kendi devesini
buluverir. Onu grnce devesini hatirlar; dostunun, arkadasinin devesinden tamahini keser. Devesini
orada otlar grr de mukallitten muhakkik olur. Deveyi orada aramadigi halde bulunca o an, hakikaten
deveye talip kesilir.
Ondan sonra yalnizca yrmeye baslat, gzn kendi devesine aar. Asil deve arayan Beni biraktin mi,
halbuki simdiye kadar arkadaslik ettik deyince,simdiye kadar abes bir seyle mesguldm,tamahtan sana
yaltaklanip duruyordum. Bu arayista senden zahiren, cismen ayrildim ama asil simdi seninle derttas oldum.
Simdiye kadar devenin evsafini senden almistim . Halbuki simdi canim, benimkini grd, artik gzm
doydu. Onu grmedike aramadim, istemedim. Fakat simdi bakir maglup oldu, altin st geldi. Btn
sularim, skr olsun,ibadet oldu, alay fena buldu, dogruluk kaldi.
Sularim, Hakk'a vesile oldu. Gayri sularimi kinama, onlara dokunma. Seni dogrulugun arayici etmisti.
Bana da ciddiyetim ve arastirmam dogruluk kapisini ati. Seni, dogrulugun aramaya sevk etti, beni de
aramam dogruluga ekti. Alay olsun diye, is olsu diye yere devlet tohumu ekiyordum. Halbuki onun asli
varmis, hakiki kazancimmis. Ektigim her taneye bedel yzlerce tane ikti diye cevap verir. Hirsiz, bir eve
girmege kalkisir, girince grr ki girdigi kendi eviymis! Ey soguk, hararetlen ki sinasin, sertlige alis ki
yumusayasin.
O iki deve degildir ki bir devedir. Fakat sz dar, mana ise pek genis! Sz manaya daima kifayetsiz.
Onun iin peygamber Tanriyi bilenin dili tutulur dedi. Sz, hesapta usturlaba benzer. Usturlap, gg
gnesi ne kadar bilebilir ki? Hele bu gk olursa. Bu yle bir gk ki gkyz, buna nispetle bir katre. Bu
gnes,o gnese nispetle bir zerre!
Mnafiklarin yaptiklari mescidin hakiki bir mescide olmayip hile yurdu, Yahudi tuzagi oldugu anlasilinca,
PeygamberOnu yikin! Sprntlk, kllk, gbrlk yapin buyurdu. Mescidin sahibi de mescit gibi
kalpti. Tuzaga satigin taneler, cmertlik sayilmaz ki.
Oltandaki et lokmasi, baligi avlamak iindir. yle bir lokma ne ihsandir, ne cmertlik! Kuba'lilarin
Mescidi, tastan, topraktan ibaretken yine kendisinin naziri olmayan Mescid- i Dirar'in vcuduna meydan
vermedi. Tasa topraga bile byle bir zulm ve sitem yapilmadi. Adalet emiri olan Resulellah, kuba
mescidine benzemeyen o mescide sule vurdu, onu yakip yikti! Asillarin asli olan haki katlarin da bil ki
farklari, ayriliklari vardir.
Ne hayati onun hayatina benzer, ne memati onun mematina. Hatta kabrini bile brnn kabri gibi
sanma. O cihanin farkini ben nasil syleyeyim? Ey is eri, sen isini mehenge vur da bir Mescid'i Dirar da
sen yapma. Sen o mescit yapanlari kiniyor, onlarla alay ediyorsun ama gzn evirip baksan grrsn ki
sen de onlardansin!

KENDI AYIBINI GREMEYINCE
Drt Hintli bir Mescitte Tanriya ibadet iin namaza durmuslar, rku ve scuda koyulmuslardi. Her biri
niyet edip tekbir alarak huzur ve husuyla namaz kilmaktaydi. Bu sirada meyzin ieriye girdi. Hintlilerin
birisinin agzindan bilaihtiyar bir sz ikti;meyzin, ezani okudun mu, yoksa vakit var mi? br Hintli,
namaz iinde okudugu haldeSus yahu, konustun, namazin bozuldu. Dedi.
nc Hintli ikincisine dedi ki : Onu ne kiniyorsun baba, kendi derdine bak, kendini kina!
drdncHamd olsun ben, nz gibi kuyuya dsmedim dedi. Hulasa drdnn de namazi bozuldu.
Alemin ayibini syleyen daha fazla yol kaybeder. Ne mutlu o kisiye ki kendi ayibini grrse o alinir, o
ayibi kendisinde bulur.
nk insanin yarisi ayiptandir, yarisi gayiptan! Madem ki basinda onlarca yara var, merhemini basin
vurmalisin. Yarayi ayiplamak, ona merhem koymaktir. Sinik bir hale ds mBir kavmin azizi zelil oldu mu
aciyin onahadisine mazhar olur. Sende o ayip yoksa da yine emin olma. Olabilir ki o ayibi sen de
yaparsin, gnn birin de o ayip, senden de zuhur edebilir.
TanridanEmin olmayin szn duymadin? Peki o halde neden msterih ve emin oluyorsun? Iblis, yillarca
iyi adla anilarak yasadigi halde nihayet bak, nasil rsvay oldu,, adi ne oldu? Yceligi alemde taninmisti,
aksiyle tanindi, yazik!
Emin degilsen, tanimayi isteme. Yr, yzn korkuyla yika da sonra gster. Gzelim, sakalin ikmiyorsa
baska sakalsizlari kinama. Su ise bak: Seytan, belalara dst de sana ibret oldu. Sen belaya ugrayip ona
ibret olmadin. O zehri iti, sen serbetini i,(ibret almana bak!)

ILK ZEL SON DEGERLIDIR
Kan dkc oguz Trkleri, mallari yagma etmek zere bir kye girdiler. O kyn esrafindan iki kisi
yakalayip birini ldrmeye niyet ettiler. ldrmek zere elini bagladiklari zaman dedi ki :Padisahlar yce
erler. Niye benim kanima kastediyorsunuz. Neden benim kanima susadiniz? ldrlmemde ki maksat,
garaz ne? Gryorsunuz ya, grdgnz gibi yoksulum, iriplak bir adamim
Oguzlarin biriarkadasin korksun, rksn de altinlari ikarsin diye ldryoruz dedi. Adam o benden
yoksul deyince oguzhaber verdiler onun altini var dedi. Adam dedi ki : Madem ki bizim ikimizden bir
sey umuyorsunuz, evvela onu ldrn de ben korkayim, altinlarin yerini gstereyim!
Simdi sen de Tanrinin keremine bak ki biz ahir zamanda geldik Zamanlardan sonuncusu, ilk devirlerden
daha stndr. HadisteAhirunes Sabikun denmektedir. Merhamet sahibi Tanri, Nuh ve Hud kavimlerinin
helakini bize gsterdi. Biz korkalim ibret alalim diye onlari kahretti. Ya aksi olsaydi vay haline!
Peygamberlerden hangisi, sua, ayiba dair bir sey sylediyse tas gibi kati gnle, kapkara cana Tanri
fermanlarina ehemmiyet vermemeye yarin ki ahret gnnn dsnmeyip rahata keyfine bakmaya, bu
asagilik dnyaya heves etmeye,bu asagilik dnyaya asik, karilar gibi nefse zebun olmaya,nasihat
edenlerden kamaya, temiz kisilerle bulusmaktan ekinmeye,gnle gnl ehline karsi yabanci durmaya,
padisahlara hile dzmeye, onlara karsi tilkilik yapmaya kalkismaya, gz tok kisileri yoksul
sanmaya,onlara haset edip gizlice dsman olmaya dair syledi.
Onlardan biri verdigin bir seyi kabul ederse yoksul dersin kabul etmezse riyakar ve mrai! Insanlara
karisirsa tamahkar dersin. Karismaz, ekingen davranirsa kibirli! Yahut da mnafiklar gibiolugun,
ocugun nafakasini kazanmaya ugrasiyorum, ne basimi kasimaya vaktim var , ne din kaydina dsp
ibadet etmege!
Ltfet, bizi himmetle bir an da sonunda biz de velilerden olalim diye mazeret serdedersin. Fakat bu
szde, dertten asktan degildir. Adeta uyuyan bir adamin bir aralik uyanip sayiklayarak tekrar uykuya
dalmasina benzer. Ayalimin rizkini kazanmaktan baska bir sey yapmiyorum. Ne are? Disimle,
tirnagimla alisip abaliyor, helalinden kazaniyorum dersin.
Ey sapiklara karisan, ne helali? Senin kanindan baska helal gremiyorum. are Tanridandir. Lokmandan
degil. are dindendir puttan degil! Ey asagilik dnyaya bile sabredemeyen, bu yeryzn gzel bir tarzda
dseyen Tanriya nasil sabredebiliyorsun?
Ey naz ve nimete bile sabredemeyen, kerim Tanriya nasil sabredebiliyorsun? Ey temize, pise bile sabirsiz,
yaradanina nasil sabredebiliyorsun? Nerede bir Halil ki magaradan ikip ayi grnceBu benim
Rabbimdedikten sonra battigini grnce kendisine gelipNerede kainati yaratan Tanri? desin.
Ben bu iki meclis sahibini grmedike iki alemi de grmek istemem. Tanri sifatlarini grmedike ekmek
bile yesem bogazimda kalir. Onun yzn grmedike, onun gln , gl bahesini temasa etmedike
lokma nasil siner? Tanriyi ummadan bu suyu bir an bile kim ier? Ancak kz ve essek!
Hayvan gibi olanlar, hatta ondan da asagi bir dereceye dsms bulunanlar, hileyle dolu olsa bile yine pis,
murdar, kokmus kisilerdir. Byle kisinin hilesi de bas asagi olmustur. Kendisi de. Zamani geip gitmis,
gn bir trl gelmez olmustur. Dsncesi krlesmis akli bozulmus mr hie gitmistir. Elif gibi hibir seyi
yoktur!ben de bu dsncedeyim dese bile bu da o nefsin hilesinden,masalindandir.
Tanri yargilayicidir, merhametlidir demesi de asagilik nefsin hilesinden baska bir sey degildir. Ey
elimde ekmegim yok diye gamdan len, Tanri yargilayici ve merhametliyse ya bu korku ne?

IHTIYARLIKTAN
Ihtiyarin biri, bir doktoraDimagim yorgun, aklim yerinde degil dedi. Doktor dedi ki .O akil zayifligi
ihtiyarliktandir ihtiyarGzm de karariyor dedi. Doktor Koca ihtiyar, ihtiyarliktan dedi. AdamArkam
dehsetli agriyordeyince doktor dedi ki: A zayif ihtiyar, ihtiyarliktan! AdamNe yiyorsam
hazmedemiyorum dedi. DoktorMide zayifligi da ihtiyarliktan dedi. AdamNefes alirken sikinti
ekiyorum, nefes darligim var dedi.
Doktor dedi ki: Evet, nefes darligi da ihtiyarliktan. Ihtiyarlayinca insanda iki yz trl illet peyda olur.
Ihtiyar kizipBe ahmak, lafin hep bu mu, sen doktorluktan yalniz bunu mu belledin? Be herif, Tanri her
derde bir dermen verdi, bunu bilemiyor musun? Sen ahmak bir eseksin,bilgin de kit, aklin da ayagin kisa
oldugundan yeryznde kalakalmissin dedi.
Doktor cevap verdiEy yasi altmis, isi bitmis adam bu kizginlik, bu hiddet de ihtiyarliktan! vcudun btn
czleri, zayiflar, yipranir, sabir da azalir. Iki ift sze bile tahamml edemez, haykirir. Bir yudum suyu bile
hazmedemez, kusuverir! Ancak Tanri sarhosu olan ihtiyar mstesna. O tertemiz bir yasayisa sahiptir.
Zahiren ihtiyardir ama hakikatte ocuk. Zaten o veli ve nebi nedir ki? Eger iyinin, ktnn yanin da zahir
olmasalar bu asagilik kisilerin onlara su hasedi neden?
Onlar yakin ilmini bilmiyorlarsa onlara karsi bu buguz, bu hilekarlik, bu kin ne? Onlara dsman olanlar
lmden sonra dirilmeyi ve kiyamet gnn bilselerdi kendilerini keskin kilica nasil atarlardi.
O pir sana glmser, fakat sen onu yle grme, onun iin yzlerce kiyamet var. Cennet, cehennem hepsi
onun czleri. Ne dsnrsen, o, o dsnceden de stn. Ne dsnyorsan yokluk kabul eder, fakat
dsnceye sigmayan yok mu? Iste Tanri odur.
Iin de kim oldugunu biliyorsa, evin kapisinda ki kstahlik neden? Ahmaklar Mescidi ulularda gnl
ehlinin gnln yikmaya alisir. Halbuki o mecazidir be esekler, bu hakikat. Ulularin gnlden baska
Mescidi yoktur. Herkesin secdegahi olan velilerin gnl mescitlerinde Tanri vardir. Tanri erinin gnl
derde dsmedike Tanri, Hibir milleti rsvay etmemistir.
Peygamberlerle savasa girisenler, onlari cisim grp kendileri gibi insan sanmislardir. Sen de o ilk
gelenlerin ahlaki var. Nasil oluyor da sen de onlar gibi helak olmaktan korkmu yorsun? Onlarda ki
nisanelerin hepsi sende de var. Maden ki onlardansin, nerede kurtulacaksin?

NISANELERI OKUMAK
ocugun biri, babasinin tabutu nnde aglamakta, basina vurmaktaydi.Baba, seni nereye gtryorlar?
Nihayet seni topragin altina yatiracaklar. yle bir dar, yle bir elemli eve gtryorlar ki orada ne hali
var, ne hasir. Ne geceleyin bir isik var, ne gndzn bir dilim ekmek. Ne yemek kokusu var, ne
yiyecekten eser.
Ne mamur bir kapi var, ne damin da bir yol, ne de siginilacak bir komsu! Halkin ptg cismin o elemli
yurda nasil gidecek? Amansiz bir ev, dar bir yer orada ne bet kalir ne beniz demekte. Bu suretle o evin
vasiflarini sayip gzlerinden kanli yaslar samaktaydi.
Cuha babasina dedi ki:Babacigim, vallahi bu adami bizim eve gtryorlar. Babasi , Cuha'yaAhmak
olma dedi. Cuha,Baba, su nisaneleri dinle. Birer ,birer saydigi bu nisanelerin hepsi, seksiz sphesiz bizim
evin nisaneleri. Ne hasir var, ne isik var, ne yemek. Ne kapisi mamur, ne ii, ne dami!
Halkta da bu suretle kendilerine ait yzlerce alamet oldugu halde azginlar, bu nisaneleri grmezler.
Kibriya gnesinin suanindan mahrum ve isiksiz olan gnl evi, Yahudilerin cani gibi dar ve karanliktir;
muhabbet ihsan eden Tanrinin zevkinden mahrumdur. Ne gnesin o gnle isigi parlar, ne o gnln sahasi
genisler, ne kapisi ailir. Sana byle bir gnlden mezar yegdir. Gnl mezarindan ik artik!
Ey suh ve neseli can, dirisin, diri oglusun. Bu dar gnl mezarinda nefesin daralmiyor mu? Sen vaktin
Yusuf'un, gkyznn gnesi. Bu lden bu zindandan ik yzn gster! Yunus baligin karninda pisti.
Yunus Peygamber, bu beladan ancak tespihle kurtuldu. Balik karninda tespih etmeseydi kiyamete kadar
o hapiste, o zindan da kalirdi. Yunus baliktan Tanriyi tespih ederek halas oldu. Tespih nedir? Elest
gnnn nisanesi. Eger can tespihini unutursan su baliklarin tespihini dinle. Tanriyi gren Tanriya
mensuptur, o denizi gren, o baliktir.
Bu cihan denizdir, ten balik, ruh da sabah nurundan mahcup Yunus. Yunus Tanriya tespih ettigi iin
baliktan kurtuldu, yoksa hazmolur, yok olup giderdi. Bu deniz can baliklariyla dopdoludur. Sen
grmyorsun amam etrafinda uusup duruyorlar. O baliklar, sana kendilerini arpmaktalar. Gzn a da
apaik gr.
Baliklari grmyorsan bile bari kulagin, tespihlerini duysan. Sabretmek, canin tespihleridir. Sabret asil
dogru tespih odur. O derecede hibir tespih yoktur. Sabret, asil dogru tespih odur. O derecede hibir
tespih yoktur. Sabret,Sabir, sikintinin, darligin anahtaridir. Sabir sirat kprsne benzer, cennetse br
tarafta, her gzelin bir irkin lalasi vardir.
Kirilan sira gnll, sen sabrin zevkini ne bilirsin? Hele o ikil gzeline ulasmak iin ekilen sabrin
lezzetini! Savas zevki, kudret ve kuvvetli ere gredir, kari tabiatli adamsa ancak zekerden zevk alir.
Zekerden baska ne dini vardir. Ne zikri; o dsnce , o adami ta asagilik yere kadar ekip gtrr.
Gkyzne bile iksa korkma ondan. nk sesi yukarilardan gelse bile atini asagiya dogru srp
durur.! Yoksullarin alemlerinden korkulur mu? O alemler lokma elde etmek iin bir yoldur.
Bir iri adam bir oglani ele geirdi. Bu adam bana kast eder diye ocugun yz sarardi. Adam dedi
kigzelim, emin ol. Sen benim stme bineceksin. Ben korkun grnsem de aldiris etme, bil ki ben bir
ibneyim. Deveye biner gibi bin stme, sr
Insanlarin suretleriyle manalari da byledir. Disardan adam grnrler, ierden mell Seytan! Ey Ad gibi
ip iri adam, sen rzgarin tesiriyle dalin vurdugu davula benziyorsun. Tilki hava ile dolu tulum gibi bir davul
yznden avini yele verdi. Davulda bir can olmadigini, iinin hava dolu oldugunu grnce dedi ki:Domuz
bile su bombos tulumdan yeg! davul sesinden tilkiler korkar, fakat akilli kisi onu yle dver ki deme
gitsin!

SVARIDEN KORKAN OKU
Bir atli cins ata binmis, pr silah, heybetle bir ormana dalmis, gidiyordu. Usta bir oku grp korkarak
yayini ekti. Onu vurmak isterken atli bagirdi: Ben cssece iriyim ama hakikatte zayif bir adamim. Sakin
benim iriligime bakma, savas zamani kocakaridan da asagiyim.
Okuhaydi git, iyi ki syledin, yoksa korkumdan seni vuracaktim dedi. Nice adamlar vardir ki erkek
olmadiklarindan ellerinde kili oldugu halde karsidakini silahla tepelenmislerdir. Rstem'lerin silahini bile
kusansan ehli olmadiktan sonra canindan olursun. Ogul, kilici birak da can siperini ele al. Bu padisahtan
ancak bassiz olan basini kurtarir. Senin silahin; hilen, dzenindir.
Hem senden dogar hem canina kast eder. Bu hilelerden madem ki bir fayda elde edemedin, hileyi birak
da devletlere kavusasin. Madem ki hileden bir meyve elde edip yiyemedin, birak hileyi, Tanriyi ara! Bu
bilgiler, sana madem ki kutlu degil, kendini ahmak yerine koy, som seyi terk et! Melekler gibiTanrim,
bizim bilgimiz, ancak senin bildirdigin bilgidir, baska bir sey bilmiyoruz de.

KURU AKIL NEYE YARAR
Bir bedevi, devesine iki dolu uval yklemis, birisi onu lafa tuttu. Vatanindan sorup konusturdu ve o
suallerle bir hayli inciler deldi. Sonra dedi ki:o iki uvalda ne dolu? Dogruca syle! Bedevibir tanesinde
bugday var. br kum, yiyecek bir sey degil1 dedi. Adamneden bu kumu doldurdun diye sordu.
Bedevi cevap verdi:O uval bos kalmasin diye. Adam;Akillilik edip bugdayin yarisini bu uvala, yarisini
da br uvala koy. Bu suretle hem uvallar hafifler, hem devenin ykdedi. Bedevi bu fikri pek
begenipEy akilli ve hr hakim, byle bir ince fikir, byle bir gzel rey sahibi oldugun halde neden byle
iriplaksin, yaya yryor, yoruluyorsun? Dedi. O iyi kalpli bedevi, hakime acidi, onu deveye bindirmek
istedi. TekrarEy gzel szl hakim, birazcik halinden bahset. Byle bir akilla, byle bir kifayetle sen ya
vezirsin ya padisah. Dogru syle! dedi. Hakim dedi ki:Ikisi de degilim, halktan bir adamim. Halime
elbiseme baksana! bedeviKa deven, ka kzn var? diye sordu.
Hakim cevap verdi:Uzun etme. Ne ona malikim, ne buna! Bedevi,peki, bari dkkanindaki mal ne, onu
syle! dedi. Hakim dedi kiBenim dkkanim nerede, yerim yurdum nerede? Bedevi, yleyse parani
sorayim: sen yapayalniz gidiyorsun, hos nasihatlar da bulunuyorsun, ne kadar paran var?
Alemdeki bakirlari altin yapacak kimya senin elinde, akil ve bilgi incilerin tmen, tmen dedi! dedi.
Hakim,Ey Arabin iftihari, vallahi para syle dursun, bir gecelik yiyecek alacak mangirim bile yok.
Yalinayak basi kabak kosup duruyorum. Kim, bir dilim ekmek verirse oraya gidiyorum. Bu kadar
hikmet, fazilet ve hnerden ancak hayal ve bas agrisi elde ettim deyince; Arap dedi ki :yr, yanimdan
uzaklas. Senin nuhusetin benim basima da kmesin. O som hikmetini benden uzaklastir. Szn zamane
halkina som. Ya sen o yana git, ben bu yana gideyim. Yahut sen nden yr, ben arkadan yryeyim. Bir
uvalimda bugday, brnde kum olmasi, senin hikmetinden daha iyi be hayirsiz! Benim ahmakligim, ok
mbarek bir ahmaklik. Gnlmde azigim var, canim pehrizkar!
Sen de sekavetin azalmasini istiyorsan alis, sendeki hikmet azalsin. Tabiattan dogan, hayalden meydana
gelen hikmet, Tanri nurunun feyzinden nasipsiz bir hikmettir. Dnya hikmeti, zanni, spheyi attirir, din
hikmetiyse insani felegin stne ikarir. Ahir zamanin adi ukalasi, kendileri evvelce gelenlerden stn
grrler. Hileler grenip cigerler yakmislar, hileler, dzenler bellemislerdir. Asil sermaye iksiri olan sabri,
ihsani, cmertligiyle vermislerdir.
Fikir ona derler ki bir yol asin. Yol ona derler ki nne bir padisah ikagelsin. Padisah ona derler ki
kendiliginden padisah olsun; hazinelerle, askerlerle degil. Zira kendiliginden padisah olursa padisahligi,
Ahmet'in pak dininin yceligi gibi ebedidir.

IBRAHIM ETHEM'IN KERAMETI
Ibrahim Ethem'den rivayet edilmistir; bir yerde deniz kiyisinda oturmus, o can sultani, hirkasini dikmege
koyulmustu. Ansizin oraya bir emir geldi. o emir, seyhin kullarindandi. Seyhi taniyip hemen secde etti.
Seyhin hirka dikmekte oldugunu grp sasirdi. Sekli de degismisti, huyu da! Emir, kendi kendisineyle bir
ulu sultanligi terk etti de su yoksullugu ihtiyar etti. Bu ne acayip is! Yedi iklim padisahligini kaybetsin de
yoksullar gibi kendi hirkasini diksin diyordu.
Seyh onun dsncesini anladi. Seyh, mit ve korku gibi gnllere girer, yrr. Cihan esrari ona gizli
degildir. Ey sermayesizler, gnl sahiplerinin huzurunda gnllerinizi koruyun! Ten ehlinin yaninda edep,
zahiri muameleden ibarettir. nk Tanri, onlardan gizli seyleri rtmstr. Fakat gnl ehillerinin yaninda
edep, batini bir muameledir. Batina aittir. Zira onlarin gnlleri, gizli seyleri anlar.
Sen ne aykiri is yapiyorsun. Krlerin yanina bir makam kapmak hevesiyle gidiyor, huzur ile edebe riayet
ederek ta kapi yanina oturuyor. Gzllerin yanindaysa edebi terk ediyorsun. Onun iin sehvet atesine
odun oldun ya! Madem ki anlayisin yok, hidayet nurundan mahrumsun. Krler iin yzn cilala, ssle
dur.
Gzllerin huzurunda da yzne pislik sr, sonra da bu kokmus halinle nazlan! Seyh, derhal ignesini
denize atti ve yce sesle igneyi istedi. Yz binlerce Tanri baligi, her birinin agzinda birer altin igne oldugu
halde, Ey seyh Tanrinin ignelerini al, diye Tanri denizinden bas ikardi. Ibrahim Ethem, yzn o emire
dnp dedi ki; Ey emir, gnl saltanati mi iyi, yle bayagi bir saltanat mi?
Bu zahiri bir isaretten ibaret, bir hi hile degil. Batin alemine varirsan bunun yirmi mislini grrsn. Sehre
baheden bir dal getirirler. Fakat bagi bostani oraya nasil gtrsnler? Hele bu gkyz, ancak bir
yapragi olan bir bag olursa. Hatta o alem bir itir, hakikattir de su cihan, onun kabuguna benzer. Sen, o
baga dogru adim atamiyorsun. Fazla koku kokla da nezleni gider!
Bu suretle o koku, canini eksin de gzlerinin nuru olsun. Yakup Peygamberin oglu Yusuf, bu koku
hakkindaGmlegimi alin, gtrp babamin yzne koyun dedi. Ahmet bu koku iin vaizlerinde
daimaGzm namazda isiklanir buyurdu. Bes duyguda birbirleriyle birlesmistir.
nk besi de bir asildan meydana gelmedir. Bu bes duygudan biri kuvvetlense brleri de kuvvetlenir;
birisi her birisine saki olur. Gzn grs, sz syleme kabiliyetini artirir. Gzdeki ask da dogrulugu.
Dogruluk, her duygunun uyanikligidir, bu suretle duygulara zevk, munis olur.
Slukta bir duygu, bagini zd m br duygularin hepsi birden degisir. Bir duygu, zahiri duygularla
idrak edilemeyecek seyleri duydu, grd m, gayba ait seyler btn duygulara asikar olur. Srden bir
koyun yryp dereyi atlayinca br koyunlar da birer, birer o tarafa atlarlar.
Sen de duygu koyunlarini sr, Tanri yazisinda yay, otlat. Da orada smbl ve agustos gl yesinler,
hakikat bahelerine yol bulsunlar. br duygularin hepsi birer, birer o cennete ulassin diye her duygun,
duygulara peygamberlik eder. Duygular, senin duyguna dilsiz, dudaksiz, hatta hakikatten de te,
mecazdan da te sirlar syler.
nk bu hakikat dedigin trl, trl tevil edebilir. Bu vehimlenme de hayaller dogurur durur. Halbuki
ayan alemine mensup olan hakikatse hibir suretle tevil edemez. Her duygu senin duyguna kul olunca
gayri felekler bile senden ayrilamaz. Bar derinin sahibi kimdir diye dava iksa, deri kiminse ii de
onundur.
Bir saman denginin kime ait oldugunda nizaa dslse bugday kimin? Sen ona bak! (nk saman da
bugday sahibinindir.) felek kabuktur, ruhun nuru i. Bu grnrde o grnmez. Ayagin kaymasin,
sallanma, kendine gel! Cisim zahiridir, ruhsa gizli. Cisim yen gibidir, ruh el gibi. Akilsa ruhtan daha gizlidir.
Duygu, ruhu abucak anmali.
Mesela bir hareket grdn m anlarsin ki o hareket eden diridir. Fakat akilli mi acaba? Bunu bilemezsin.
Mevzun hareketlere baslar, bakirin kimya ile altin olusu gibi o da hareketlerini bilgisiyle tanzim ederse, ele
benzeyen ruhun o mnasebetli, o muntazam hareketlerinden anlarsin ki akli vardir.
Vahiy kabul eden ruhsa akildan da gizlidir. nk o gayptir, gayp alemindendir. Ahmed'in akli kimseden
gizli degildir, herkes onun akil ve kemal sahibi oldugunu bilirdi. Fakat vahiy ruhunu her can anlayamadi.
Vahiy ruhuna mnasip seyler de var,fakat onlari akil anlayamaz. nk o ruh pek ycedir.
Akil, o ruhun islerine gah delilik diye bakar, gah saskinlik diye. nk onu anlamak, o olmaya baglidir.
Hizir'a gre alelade olan isler Musa'nin aklini sasirtti, Musa onlari grnce bulandi. O isler Musa'ya aykiri
grnd. nk Musa o hale sahip degildir. Musa'nin akli bile gayp islerine ermezse, ey ulu kisi bir
farenin akli nedir ki bu islere ersin! Taklit bilgisi, satis iindir, bu bilgi sahibi, msteri buldu mu, bilgisini
gzelce satar.
Fakat hakikat bilgisine msteri, Tanridir. Bu bilgi sahibinin pazari daima isler, daima parlar. Alisveris
ederken mest bir halde agzini yumup oturur. Fakat msteri Tanridir. Ademin dersine melek msteridir, o
derse dev ve peri mahrem degildir. Adem, senin dersin her seyin adini haber vermektir. Haydi, Tanri
sirlarini kildan kila anlat.
Kisa grsl, daima halden hale giren, renkten renge boyanan ve temkini bulunmayan, kisiye fare dedim,
nk yeri, yurdu topraktir. Farenin de geim yeri topraktan ibarettir. Yollari, izleri bilmez degil, bilir ama
yer altindakileri bilir, o , her yanda topragi delmis, delik desik etmistir. Fare gibi nefis, ancak lokma ufalar.
Tanri fareye de miktarinca akil vermistir. nk yce Tanri, hi kimseye ihtiyacindan artik bir sey vermez.
Eger alemin yeryzne ihtiyaci olmasaydi alemlerin Rabbi, yeri yaratmazdi. Bu titreyip duran yeryz,
daglara muhta olmasaydi Tanri, o heybetli daglari halk etmezdi. Gklere de ihtiya olmasaydi yedi kat
gg yoktan meydana getirmezdi. Gnes, ay ve su yildizlar, ancak ihtiya yznden zuhura geldi.
Su halde varliklarin kemendi,( yokluklari ekip varlik alemine getiren) ihtiyatir. Tanrinin ihsani ihtiya
miktarinca zahir olur. Yr, abuk ihtiyacini arttirir da Tanrinin kereminden cmertlik denizi cossun. Su
yol stnde dilenen, su dilencilige dsms olan yoksullar, halka ihtiyalarini arz ederler. Kr , sakat, hasta
illetli olduklarini gsterir, bu suretle halkin merhametini costurmak isterler.Ey halk, ekmek verin. Benim de
ambarim var, benim de malim, benim de sofram var derler mi hi?
Kstebegin yemek imek iin gze ihtiyaci yoktur. Onun iin Tanri onu gzsz yaratti. Kstebek, gzsz
de pekala yasayabilir. Ter- taze toprakta gze ne ihtiyaci var* zaten ancak hirsizlik etmek iin topraktan
ikar, baska bir is iin degil, Tanri, onu bu hirsizliktan aritsa, o da kanatlanir, kus olur; melekler gibi
gklere uup gider.
Tanrinin gl bahesinde her an blbl gibi yzlerce nagme ikarir.Ey irkin sifatlardan kurtaran, ey
cehennemi cennet haline getiren, Bir yag parasina aydinlik bahsetmekte, bir kemige isitme kabiliyeti
vermektesin ey gani Tanri. Fakat o maaninin cisimle ne alakasi var?
Keramet irmak gibidir, ruh akip giden su gibi. O irmak akip gitmektedir, fakat sen ona duruyor dersin. O
kosup gelmektedir, sen onu bir yere kimildamiyor sanirsin.
Eger su yerden yere gitmiyorsa, eger su akip durmuyorsa stndeki yeniden, yeniye grnen erp
nedir ki? Senin erpn de fikri suretlerindir. Aklina her an yeniden yeniye el dokunmamis dsnceler
gelmektedir. Dsnce irmagin yz de gzel ve sevimsiz erpten hali degil. Bu kadar suyun stnde
grnen kabuklar, gayp bagi meyvelerinin kabuklaridir.
Bu kabuklarin iini suda ara. nk su irmaga bagdan kaynamakta, bagdan gelmektedir. Abihayatin
akisini grmyorsan irmagin stndeki dallarin, yapraklarin,erp de daha abuk srklenip gider. Bu
feyiz siddetle zuhur etti mi gayri ariflerin gnllerinde gam gelmez, o gnllerde elem eglesmez olur.
Nitekim irmak da dopdolu olur, pek hizli akarsa stnde erp eglenmez!
Birisi, seyhin biriniKt adam, dogru yolda degil. Sarap iiyor, mrai ve pis herif. Byle adam nereden
mritlerin imdadina yetisecek? diye kinadi. Baska biri de ona dedi kiEdebe riayet et. Bykler hakkinda
byle zanda bulunmak yarasmaz. Onun saf seli, bulaniversin. Bu ondan ve onun sifatlarindan ne kadar
uzak!
Hak ehline byle bhtanlarda bulunma, bu senin hayalinden ibaret, evir yapragi! Byle bir sey olmaz ya
sayet olsa bile ey toprakta uan kus, bahrumuhite pislikten ne zarar! O iki testiden az, yahut kk bir
havuz degil ki. Bir katracik pislik onu nasil bulandirir, nasil kirletir.? Ates, Ibrahim'e bir ziyan veremedi.
Kim nemrutsa sen ona de : kork atesten! Nefis Nemruttur, akilla can da Halil. Ruh, isin tam iindedir.
Kilavuza ihtiya yok kilavuza muhta olan nefistir.
Kilavuz yolcuya, llerde her an kaybolma lazimdir. Menzile ulasanlara gzden, isiktan baska bir sey
lazim degil. Onlar kilavuzdan da kurtulmuslardir, lden de. Eger o vuslat eri bir delil getirirse henz
mcadele iinde bocalayanlar anlasinlar diye getirir. Baba, kk ocuguna onun dilinceTi, ti der, akli,
alemi lp bise bile!
statElifte bir sey yok dese fazileti eksilmez, ycelikten dsmez. Henz sz bilmez cahile bir seyler
gretmek iin kendi dilini terk etmek, onun dilince konusmak gerek. Ancak bu suretle senden bir bilgi, bir
fen grenebilir. Btn halk da seyhin ocuklari mesabesindedir. Nasihat verdigi zaman pire, onlarin
seviyesine inmek lazim
Seyhin mridi, o kt szlye, o kfrle, sapiklikla dopdolu kisiye dedi ki: kendini keskin kili stne
atma. Aklini basina al, padisah ve sultanla savasa girisme. Havuz ,deryaya omuz vurur, onunla boy
lsmeye kalkisirsa mahvoldu gitti.
O, yle bir deniz degil ki ucu, kiyisi bulunsun da sizin pisliginize bulansin! Kfrn de bir haddi, hududu
var. Fakat seyhe ve seyhin nuruna bir kenar, bi had yok! Haddi hududu olmayanin yaninda mahdut olan
sey, yok demektir. Tanridan baska her sey fanidir. Onun bulundugu yerde ne kfr var, ne iman.
nk, o itir. Kfrle imansa deri. Bu yokluklar, yze perdedir. O legen altinda gizli isiga benzer.
Hulasa bu ten basi, o basa perdedir. O basin nnde bu ten basi kesilmis gibidir, bir seye yaramaz. Kafir
kimdir? Seyhin imanindan gafil olan. l kimdir? Seyhin canindan haberdar olmayan!
Can tecrbelerle sabittir ki haberdar olmaktan ibarettir. Kim daha fazla haberdarsa daha ziyade canlidir.
Canimiz hayvan canindan daha stndr neden? nk onlarda Hissi Msterek yoktur. Ehil olanlarin
canlariysa meleklerin canlarindan stndr, saskinligi birak! Melekler, Ademe secde ettiler; nk onun
cani, meleklerinkinden stndr.
stn olmasaydi secde ederler miydi? stn olanin daha asagi mertebede bulunana secde etmesini
emretmek dogru bir sey degil degildir, yarasmaz. Tanrinin adaleti, Tanrinin ltfu bir gln dikenine secde
etmesini hos grr m? Bir can oldu da son mertebeyi de asti mi artik her seyin cani ona muti olur.
Kus, balik, in,cin,insan hepsi ona itaat eder. nk o stndr, brleri noksan. Baliklar, hirkasini diksin
diye ona igne getirirler. Bu ipligin igneye tabi olmasina benzer. O emir, baliklarin Ibrahim Ethem'in emrini
yerine getirdiklerini, baliklarin agizlarinda igneyle sudan bas ikardiklarini grnce vecde geldi. bir ah
ekipBalik bile piri taniyor. Yuh olsun o tapudan srlen tene! Baliklar bile piri biliyorlar da biz ondan
uzagiz. Biz bu devletten mahrumuz da onlar erismis deyip, secde ederek aglaya ,aglaya perisan bir halde
yola dzld; bu kerametin askindan divaneye dnd.!
Hey yzn yikamamis pis herif, neredesin sen ? kiminle kavgaya girisiyor, kime haset ediyorsun?! Sen
aslanin kuyruguyla oynamakla, meleklere saldirmaktasin. Hayirdan ibaret olana neden kt sylyorsun.
kendine gel, o alalisi ycelme sayma. Kt nedir? Asagilik ve muhta bakir, Seyh kimdir? Ucu, sonu
olmayan kimya! Bakir kimya yznden altin olmak kabiliyetinde degilse kimya bakir yznden
bakirlasmaz ya! kt nedir? Isi ates gibi serkes kisi, seyh kimdir? Ezel denizinin ta kendisi.
Atesi daima su ile korkuturlar. Fakat suyun hi atesle korkutabilirler mi? Sen ayin yznde ayip noksan
buluyor, cennette diken topluyorsun. Ey diken arayan, cennete gitsen bile orada senden baska bir diken
gremezsin. Gnesi balikla siviyor, kamil bedirde gedik ariyorsun. Alemde parlayip duran gnes bir
yarasa iin nasil gizlenir? Ayiplar, pirler ret ettiginden ayip oldu.
Kayiplar onlarin hasedi yznden kayip kesildi. Huzurdan uzaksan bari dost ol, abucak nedamet getir,
ise gce koyul, da o yoldan sana da bir rzgar essin. Rahmet, suyuna neden hasetle mani oluyorsun?
Uzaktaysan bile bulundugun yerden o tarafa ynel,Nerede olursaniz olun, yznz o tarafa dnn
Esek bile hizli yryeyim der derken baliga saplandi mi oradan kurtulmak iin anbean oynar durur.
Orada kalmak iin yerini dzeltmege kalkismaz, bilir ki orasi geim yeri degildir. Duygun esek
duygusundan daha asagi mi ki gnln bu baliktan siramadi bile. Baligin iinde tevile ruhsat vermektesin
nk orada gnln almak istemiyorsun ki.
Bana bu layik ihtiyarim elimde degil. Allah kerimdir. Bir acizi de sulu tutacak degil ya dersin. Ey
sirtlan gibi ktlge giriftar olmus kisi sen gafletinden bu muahezeyi grmyorsun. Sirtlani magaranin
iinde degil, disarida arayin derler. De magarayi kapatirlar, halbuki sirtlanBenden haberleri yok. Bu
dsmanlar, benden haberdar olsalardi sirtlan nerede, hani ya? Diye bagirirlar miydi
Sayb zamaninda birisi, Tanri benden nice ayiplar grd. Nice sularda bulundum. Byle oldugum halde
kereminden bana ceza vermiyor dedi. Ulu Tanri, Suayb'in kulagina dedi ki.Ona gayp aleminden fasih bir
dille cevap ver: sen, ben ne kadar su isledim, yle oldugu halde Tanri kereminden suuma bakmiyor,
bana mcazat etmiyor dedin ama, Ey aykiri dsnceli, ey sersem, ey yolu birakip da l tutmus!
Seni nice kereler cezalandirdim. Fakat senin haberin yok. Ayagindan tepene kadar zincirler iinde
kalmistir. A kara kazan, isin, pasin kat,kat; iin, yzn berbat! Gnlnde is stnde is kurum stnde
kurum. Bu is ve kurum bir derecede ki nihayet gnln, btn sirlara karsi kr olmus. Eger o is kurum,
yeni bir kazana ursa bir arpa tanesi kadar kk bile olsa eseri grnr.
nk her sey ziddi ile meydana ikar. Bembeyaz kazanin beyazligi tnde o kara is berbat bir sekilde
kendini gsterir. Fakat dumanin tesiriyle kazan karardi mi artik onun stnde isi, kurumu kim grr a
inati? Demirci zenci olursa yz, dumanla isle ayni renktedir.
Fakat beyaz adam demircilige kalkisirsa yz yer ,yer kararir, kizarir. Bu takdirde de gnahin tesirini
derhal anlar da aglayip sizlanmaya baslar. VeAman yarabbi deyis ondan zail olur, gnl aynasinin yzn
bes kat pas rter. Paslar demiri yemege gevherini yok etmeye baslar.
Beyaz bir kagida yazi yazarsan o yazi kagida bakar bakmaz okunur. Yazili kagida bir yazi yazarsan
okunur ama iyi anlasilmaz, insan yanilabilir. nk o karalanmis kagit kagit stne kara yazildi mi her iki
yazi da krlesir, hibir manasi kalmaz. O kagida nc defa bir sey yazarsan kafirlerin cani gibi
tamamiyla kapkara olur. Su halde her seye are bulan Tanriya siginmaktan baska ne are var?
Bakirin mitsizligine iksir, ancak onun nazaridir. mitsizlikleri ona arz edin de devasiz derdinizden
kurtuluverin! Suayb ona bu nkteleri syleyince Suayb'in nefesleri yznden adamin gnlnde gller
aildi. Cani, gkyznden gelen vahiy sesini uydu. Dedi ki.eger bizi cezalandirdiysa nisanesi nerede?
SuaybYarabbi, beni kabul etmiyor. Bu muhazeye, bu cezaya nisane aramakta dedi. TanriBen ayiplari
rtcym, sirlari sylemem. Ancak iptilasina dair su tek remzi syleyeyim. Onu cezalandirdigimin bir
nisanesi su: oru tutmak da dua etmekte. Namaz kilmakta, zekat vermekte. Baska ibadetlerde
bulunmakta. Fakat ruhu bir zerre bile zevk duymuyor. Ne gzel ibadetler ediyor, ne hos islerde
bulunuyor. Fakat bir paracik bile tat yok.
Ibadeti kisirdan ibaret, i, yok. Cevizler ok ama ileri bos! Ibadetlerin netice vermesi iin zevk gerek
tohumun aga olmasi iin i gerek! Isiz tohum, fidan olur mu? Cansiz surette hayalden baska bir sey
degil.
O habis seyh hakkinda hezeyanlarda bulunmaktaydi. Egri bakan kisinin gz daima egri ve aykiri
grr.ben, onu bir mecliste grdm, takvasi yok, bir mflisten ibaret. inanmiyorsan bu gece kalk da
seyhinin fiskini apaik gr dedi. Geceleyin o adami bir pencere basina gtrd, dedi ki :fasiklige bak,
isreti gr
Gndzn riyasiyle gecenin fiskini seyret. Gndz Mustafa gibi, gece Ebuleheb ! gibi. Gndz adi
Abdullah gece , elinde kadeh, neuzibillah! pirin elinde dolu bir kadeh vardi. mrit bunu grnceSeyhim,
sen de mi aldaticisin? Sen Seytan, sarap kadehine hemencecik iseyiverir demez miydin? dedi.
Seyh dedi ki: Benim kadehimi yle doldurdular ki iine tek bir zerlik tohumu bile sigmaz. Bir bak hele
buraya bir zerre bile sigar mi? Sen sz yanlis anlamissin, aldanmissin. Bu zahiri sarap, zahiri kadeh degil
ki. Onu, gaybi bilen seyhten uzak bil. Be ahmak, sarap kadehi, seyhin varligidir. Oraya seytanin sidigine
asla yol yok1 o varlik, Tanri nuruyla dolu, hem de dudagina kadar. Ten kadehi kirilmis, mutlak nur
kalmistir. Gnesin nuru, pislik stne dsmekle pislenmez ya, yine ayni nurdur
Seyh bu szleri syledikten sonrabu ne kadehtir, nasil sarap, bir gel de bak be hey mnkir dedi. Mrit
gelip bakti, grd ki halis bal. O manasiz dsmansa kr oldu, bir sey gremedi. O zaman pir mridine
dedi ki:Yr ey ulu mrit bana sarap bul, bir hastaligim var, sarap imek zaruretindeyim. Hastaliktan lm
haline geldim, hatta bu halden de iler bir hale dstm.
Zaruret vakti her pis temiz sayilir. Inkar edene lanet basina toprak! Mrit meyhaneleri dnp
dolasmaya,seyh iin her kpten sarap tasimaya basladi. Fakat kplerin hi birin de sarap bulamadi.
Hurma sarabiyla dolu olan kpler, balla dolmustu.rintler, bu ne hal, bu ne is? Hibir kpte sarap
bulamiyorum dedi. Btn Rintler, aglayip ellerini baslarina vurarak Seyhin yanina geldiler.Ey ulu Seyh,
sen meyhaneye geldin, btn saraplar, kudmn hrmetine bal oldu. Sarabi arittin, bizim canlarimizi da
kt huylardan arit. Tebdil et dediler. Cihan bastanbasa agiz, agiza kanla dolu olsa Tanri kulu yine ancak
helal yer.

SECCADESIZ NAMAZ
Bir gn Ayse, peygambere dedi kiEy Tanri resul, sen asikar, gizli, neresini bulursan orada namaz
kilmaktasin. Halbuki evde pis adamlar da gezip tozuyor. Sen de bilirsin ki pis ocuklar, nereye varirsa
orasini pislerler.
Peygamber, sunuBil: Tanri, bykler pis seyleri temiz etmistir. Hakkin ltfu, bu yzden secdegahimi, ta
yedinci kat gge kadar aritti diye cevap verdi. Kendine gel, kendine. Padisahlara hasede kalkisma.
Terke hasedi. Yoksa alemde sen de bir iblis olursun. Veli zehir yese bal olur. Sen bal yesen zehir kesilir.
O varligini Tanri varligina tebdil etmistir. Isi de esyayi tebdil etmedir.
O ltuftan ibaret bir hale gelmistir, her trl atesi de nur olmustur. Ebabil kuslarinda Tanri kuvveti vardi.
Yoksa bir kuscagiz nasil olurda bir fiili helak edebilirdi? Koca bir orduyu birka kus kirip geirdi. Bak da
bu kudretin Tanridan oldugunu bil. Eger bundan spheye dsersen yr var, Eshabi fil suresini oku.
Onunla inada kalkisir, beraberlik davasina girisirsen, yok mu? Eger onlardan basini kurtarabilirsen beni de
kafir bil sen?
Bir farecegiz, bir devenin yularini eline aldi. Kurula, kurula yola dst. Deve , tabiatindaki mlayimlik
yznden onunla beraber yrmeye koyuldu. FareBen, ne de pehlivan, ne de yigit ermisim diye gurura
dst. Dsncesinin isigi deveye aksetti.Hele hosindi. Ben sana gsteririm! dedi.
Gide, gide bir byk irmak kenarina geldiler. yle byk, yle derindi ki ulu bir fil bile o irmakta zebun
olurdu. Fare orada duru, kaskati kesildi. DeveEy dagda, ovada bana arkadas olan, bu duraklama ne,
niye sasirdin? Irmaga ercesine ayak bas, gir suya1 sen kilavuzsun, benim cmsn. Yol ortasinda durup
susma dedi.
Fare dedik ki:Bu su, pek byk, pek derin bir su, arkadas,ben bogulmaktan korkuyorum deveHele bir
greyim, ne kadarmis bu su ? deyip hemen ayagini atti. Dedi ki:A kr sian, su diz boyuymus. A
hayvanlarin kusuru, neden sasirdin? fare,Sana karinca bize ejderha1 dizden dize fark var. Ey hnerli
deve, sana diz boyu ama benim tepemden yz arsin geer. Dedi.
Deve dedi ki.yleyse bir daha kstahlik etme de cismin, canin yanip yakilmasin. Sen kendi gibi farelerle
boy ls. Deveyle sianin sz yoktur. Faretvbe ettim, Tanri hakki iin beni bu helak edici sudan
geir. Dedi. Deve acidi,haydi hrgcme sira otur. bu geis benim isim. Seni de, senin gibi yzlercesini
de geiririm dedi.
Madem ki peygamber degilsin. Yola ds de gnn birin de kuyudan kurtulup yce bir makama erisesin.
Sultan degilsen yr, riayet ol. Kaptan degilsen gemiyi yle alabildigine yrtme. Ticarette kamil degilsen
yalniz basina dkkan ama; yogrulup kemale gelinceye dek birisinin hkm altina gir.!Susun, dinleyin
emrini isit, skut et. Madem ki Tanri dili olamadin, kulak kesil.
Sylersen bile sual tarzinda sz syle. Padisahlar padisahiyla edepli konus! Kibir ve kinin baslangici
sehvettendir. Sehvetinin yerlesip kuvvetlenmesi de itiyat yzndendir. Kt huy, adet edindiginden dolayi
saglamlasir, yerlesir. Seni ondan vazgeirmek isteyene kizarsin. Toprak yemeye alisirsan kim seni bundan
menetmeye kalkisirsa onu dsman sayarsin. Puta tapanlar bu tapmayi huy edindiklerinden men edenlere
dsman olmuslardir. Iblis ululanmayi huy edinmisti de esekliginden Adem'i kendisinden asagi grd.
Benden daha ulu baska birisi yok ki. Benim gibi bir kisi, ona secde eder mi? dedi. Ululuk zehirdir.
Ancak, ta ezelden panzehire sahip olan ruh mstesna. Dag yilanla dolu ise iersinde panzehir yeri
bulunduka korkma. Kafana ululuk yerlesmis, onun iin kim seni kirarsa onu ezeli dsman sayarsin.
Birisi huyuna aykiri sz sylerse ona bir hayli kinlenirsin. Beni huyumdan evirecek, sakirt haline
sokacak, kendisine tabi kilacak dersin. Byle adamin kt huyu serkes olmasa, o huya aykiri seylere niye
ateslenir, kizar; yahut muhalife mdana eder, onun gnlnde bir yer kazanir. nk kt huyu adamakilli
kuvvetlenmistir.
Karinca gibi olan sehvetti, itiyat yznden adeta ejderha kesilmistir. Sehvet yilanini nceden ldr. Yoksa
hemencecik ejderhalasir. Fakat herkes, yilanini karinca grr. Sen kendini bir gnl sahibine sor! Bakir
altin olmadika bakirligini; gnl padisah olmadika mflisligini bilmez.
Bakir gibi sen de iksire hizmet et. Gnl dildarin cevrini ek. Dildar kimdir? Iyice bil. Dildar ehli dildir.
nk ehli olan, gece ve gndz gibi cihandan kaip durmakta, alemde eglesmemektir. Tanri kulunun
ayibini az syle, padisahi hirsizlikla az kina.

GEMIDEKI DERVIS
Bir gemide bir dervis vardi. Erligi kendisine arka yastigi yapmis, ona dayanmisti. Gemide bir kese altin
kayboldu. Herkesi aradilar. Birisi onu da gsterip,Bu uyuyan yoksulu da arayalim dedi. Para sahibi
derdinden onu da uyandirdi.Bu gemide bir kese kayboldu. Herkesi aradik, bu arayistan sen
kurtulamazsin. Hirkani ikar, soyun da senin hakkinda kimsenin sphesi kalmasin dedi.
Dervis Yarabbi, su asagilik kisileri, kulunu thmet altina aliyorlar, fermanini eristir dedi. Dervisin gnl
dertlenir dertlenmez hemen denizin her tarafindan yz binlerce bas ikardi. Her birinin agzinda bir inci
vardi. Ama ne inci? Her tanesi bir memleket haraci. Tanridan geliyor, elbette esi bulunmaz. Dervis gemiye
birka inci atip firladi, havayi adeta kendisine bir taht edip oturdu.
Padisahlar gibi tahtinin stne bagdas kurup kuruldu. O havanin ycesin de, gemi de onun nnde! Dedi
ki: Yryn, gidin. Gemi sizin Hak benim, yoksul bir hirsiz sizinle bir arada olasin! Bakalim, bu ayriliktan
kim ziyan eder? Ben hosum, Hak'la ift, halktan tek! O, beni hirsizlikla thmet altina alir ne yularimi bir
gammaza verir!
Gemidekiler dediler ki:Ey ulu, sana bu yce makami ne yzden verdiler? dervis, Yoksulu thmet altina
almak, hor hakir bir sey iin Hakk'i incitmek yznden. Hasa bu yzden degil. Ululara tazim ettiginden
nk ben, yoksullar hakkinda hi kt zanna dsmedim. Onlar yle latif, yle nefesleri hos kisilerdir ki
onlari ululamak iin TanridanAbese suresi geldi.
Onlarin yoksullugu, dnyayi dnp dolasma yznden ve dnyalik iin degil. Hak'tan baska hibir sey
olmadigindan onlarda yoklugu, yoksullugu kabul etmislerdir. Nasil thmet altina alabilirim ki Hak, ondan
yedinci kat gge kadar hazinelerine emin etmistir dedi. Thmetli duygudur; latif nur degil. Nefis sofestai
olmustur, vur nefsin kafasina! nk hakikati ktekle anlar delil getirmekle degil.
Mucize grr, aydinlanir. Sonradan der ki: o bir hayaldi. Hakikat olsaydi o grdgm sasilacak sey gece
gndz gzmn nnde dururdu. Halbuki o temiz gzlerde mukimdir, hayvan gzne karin olmaz. O
sasilacak sey, o mucize, bu duygudan utanir ekinir. Tavus kusu, hi dar bir kuyuya girer mi? Sakin bana,
ok sylyor deme. Ben yzde birini sylyorum, syledigim de pek czi, muhtasar!
Sofiler, bir sofiyi kinayip tekke seyhinin yanina gelerek, SeyheEy ulumuz, medet bu sofiden cmz
aldediler. Seyhsofiler, sikayetiniz neden diye sorunca birisibu sofinin kt huyu var; sze basladi mi
an gibi susmak bilmez, boyuna syler. Yemege giristi mi yirmi kisinin gnnden fazla yemek yer.
Yatti mi uyudu mu Eshabi Kehf' benzer dedi. Sofiler, bu huy, yol ehline yarasmaz diye seyhin
huzurunda savasa giristiler. seyh o fakire yz evirip dedi ki:Ne halin olursa olsan, o halde itidali
koru.islerin hayirlisi orta hallidir diye haberde bile var vcuttaki ahlat itidal yznden faydali.
Bunlarin biri herhangi bir ariz sebeple fazlalasti mi insanin bedeninde hastalik meydana gelir. Yoldasina
pek yklenme ok sz syleme, onu pek vme, nk bu, nihayet ayriliga sebep olur. Musa'nin sz,
kendince haddindeydi ama o iyi dosta fazla geldi. o fazlalik da Hizir'la arasinin ailmasina sebep oldu.
Musa'yaHaydi git sen ok sylyorsun gayri ayrilik gelip atti! Musa, sen ne fazla konusuyorsun, git
uzaklas yahut da benimle olunca kr dilsiz kesil.
Yok eger gitmez, inadina oturursan hakikatte de bence gitmis, benden ayrilmis sayilirsin dedi. Mesela
namazda ansizin yellensen , biriside sana git yeniden aptes al dese, gitmez orada kakilir kalir namaz
kilmaya devam edersen istedigin kadar egil bkl yat kalk be saskin, zaten namazin gitti. Yr seninle es
olanlarin, szn sohbetini susamisasina sevenlerin yanina var.
Beki uyuyanlara gredir. Baliklarin bekiye ne ihtiyaci var? amasirciya elbise giyenler muhtatir.
iriplak canin ziyneti tanri tecellisidir. Ya iplaklari birak, bir yana ekil yahut onlar gibi elbiseden
vazge! Yok eger tamamiyla soyunamiyorsan bari elbiseni azalt da orta halli ol!
Fakir, o seyhe ahvalini anlatti, suuna zrler diledi. Seyhin sualine, Hizir'in cevaplari gibi gzelce,
dogruca cevaplar verdi. Nitekim Kelimin suallerine Hizir'in Alim Tanridan verdigi cevaplarlarla; Musa'nin
msklleri halloldu. Hizir Musa'ya her mskl iin anlatilamayacak derecede miftahlar verdi.
Dervise Hizir'dan mirasti, o da seyhin suallerine cevap vermede himmet etti. Dedi ki : Orta yol hikmetse
de bu orta hallilik de nispidir. Su deveye gre azdir, fakat fareye gre deniz gibiydi. Birisinin drt ekmege
ihtiyaci olurda iki, yahut tanesini yerse bu, orta bir yiyistir. Fakat drdn de yerse bu yiyis, orta bir
yiyis degildir ki. O adam, kaz gibi hirsina esir olmustur. Birisinin on ekmege istahi olsa da altisini yese bu
orta sayilir.
Fakat benim elli ekmege ihtiyacim var, senin alti yufkaya msavi degiliz ki. Sen on rekat namaz kilinca
usanirsin, ben bes yz rekat namaz kilsam usanmam. Birisi, ta Kabe'ye kadar yaya gider, br mescide
varincaya kadar kendisinden geer. Birisi o kadar cmerttir ki gnl bulanmadan canini bile verir, br
bir dilim ekmek verebilmek iin can ekisir.
Bu orta halli olus, sona gredir, n, sonu olan seye nispetledir. Bir seyde evvel, ahir olmali ki ortasi
tasavvur edebilsin. Sonsuz seyin n, sonu nasil olur n sonu olmayanin ortasi nasil bulunur? TanriDeniz
mrekkep olsa biterdi de Rabbimin kelimeleri bitmezdi dedi. Kimse Tanri tecellisinin evvelini ahirini
gremedi.
Hatta yedi deniz tamamiyla mrekkep olsa gene bitecegini umma. Bag, orman bastanbasa kalem olsa bu
sz, yine eksilmez. O, mrekkebin o kalemlerin hepsi biterde sonu olmayan bu sz yine kalir. benim halim
uyuyan adamin haline benzer. Gren sapik, beni uyuyor saniyor. Halbuki bil ki gzm uyur, gnlm
uyaniktir. Bil ki issiz gsz gibi duruyorum ama isimde var, gcm de!
PeygamberGzlerim uyur ama Tanri ltfyle kalbim uyumaz dedi. Senin gzn aik, kalbi uyuyor; benim
gzm uyuyor, gnlme kapi ailmis! Gnln ayri bes duygusu var, gnl duygusuna iki cihan da pencere.
Sen kendi zayifliginla bana bakma sana gece agi ama o gece, bana kusluk vakti.
Sana zindan, fakat o zindan bana bahe gibi. Mesguliyetin ta kendisi bana istirahat hali. Senin atagin
balikta, bana balik gl kesilmis sana yas, bana dgn, dernek davul zurna ! seninle yeryznde oturup
duruyorum ama Zuhal yildizi gibi yedinci kat ggn stnde kosup durmaktayim. Seninle oturan ben
degilim, benim glgem. Mertebem dsncelerden stn.
nk ben dsncelerden, vesveselerden getim, onlarin disinda kosup gezmekteyim. Ben endiselere
hakimim, mahkum degil. Usta binaya hakimdir. Btn halk, endiselere, vesveselere mahkumdur. O
yzden hepsinin gnl hasta, hepsi gamli, gussalidir. Onlarin arasindan ikip kurtulmak istersem kendimi
mahsustan endiseli gsteririm.
Ben ycelerde uan bir kusum, endise sinek! Sinek nasil olurda beni elde edebilir? Ayaklari kirik olanlar
da benimle bulussunlar konussunlar diye ggn ycelerinden kasten asagiya inerim. Asagilik sifatlardan
usandim mi melekler gibi uuveririm. Benim kanadim, kendinden ikmadir. Vcuduma iki kanat
yapistirmadim ben.
Cafer-i Tayyar'in kanadi kendindendir, Cafer-i Tarrar'in kanadi ise igreti. Tatmayan adama gre bu,
davadan ibarettir. Fakat makami yce kisilere gre dava degil, manadir. Bu sz,kargaya gre laftan, kuru
iddiadan ibarettir. Nitekim sinege gre dolu tencere ile bos tencere birdir. Iinde lokma gevher olduktan
sonra ekinme muktedir oldugun kadar ye!
Seyhin biri bir gn, halkin kt zannini gidermek iin legene kustu, legen inciyle doldu. Bu suretle o
basiret sahibi pir, halkin az akilliligina aciyip ancak akilla anlasilir inciyi gzle grlr inci haline getirdi.
Fakat midende temiz de pis murdar bir hale geliyorsa bogazini kilitle, anahtari da sakla. Lokma, kimde
ululuk nuru haline gelirse ne dilese yesin ona helal!
Eger benim canima asina isen bilirsin ki su manali szm bos dava degildir. Gece yarisinda bile senin
yanindayim; kendine gel geceleyin korkma; ben senin adamimim, hisminim dersem, bu iki iddia da eger
hisimlarinin sesini tanirsan sence dogrudur. Yaninda olmak da, hismin bulunmak da idiadir ama iyi anlayan
kisiye gre ikisi de manadan ibarettir ve dogrudur.
Senin yakindan gelisi de sehadet eder ki bu nefes, bir sevgilinin yanindan gelmekte. Hisimlarin
seslerindeki tat da o hismin dogruluguna sahittir. Fakat Tanri ilhamina mazhar olmayan ve bilgisizliginden
yabanci sesiyle akraba sesini birbirinden ayirt edemeyen ahmaga gre, bu adamin sz davadan ibarettir.
Bu ahmagin bilgisizligi, inkarina sebep olur. Fakat gnlnde Tanri nurlari olan akilli, anlayisli kisiye gre bu
ses, mananin ta kendisidir ve dogrudur.
Bu suna benzer: Arapa bilen birisi, Arapa Ben Arapa bilirim dese, onun Arapa bilirim demesi
davadir ama Arapa syleyisi de manadir, davanin ispatidir. Yahut bir katip, kagidin stneBen katibim,
yazi okuyabilirim, yce bir kisiyim diye yazsa, bu yazi filvaki davadir ama yazilan seyde davanin
dogruluguna sahittir.
Yahut da bir sofiDn aksam ryada birisini grdn ya hani omuzun da seccade vardi iste o benim.
Ryada sana nazardaki feyizleri anlatmistim. Onlari kulagina kpe et. O sz aklina rehber yap, szlere
uy dese, Bu sz sana ryayi hatirlatir. Yeni bir mucize, eski bir altindir. Bu sz, dava gibi grnr ama
ryayi grenin ruhu Evet der. Tasdik eder. Hikmet, mminin kaybolmus mali oldugundan kimden duysa
inanir, kabul eder. Fakat kendisini hikmetin yaninda bulursa nasil sphe edebilir. Nasil yanilabilir?
Susuz birisineacele et, abuk, kadehteki suyu al i desen susuz, Bu bir davadan ibaret. Yr ey davaci
benden uzaklas Yahut Kadehtekinin su, o iilen gzel, berrak su olduguna dair bana bir delil gster!"der
mi? Ana, st emer ocuguna Gel yavrum, st em, ben senin ananim dese, ocuk Ana, stn
emersem karnim doyacak mi bir delil gster! der mi?
Her mmetin gnlnde Hak'tan bir tat vardir. Peygamberlerin yz ve sesi de mucizedir. Peygamber,
disardan seslendi mi mmetin cani, ierden secde eder. nk can kulagi, alemde hi kimseden o sese
benzer bir ses duymamistir. O misilsiz ruh, o misli olmayan sesten neselenir, Tanriya yaklasir.

YAHYA PEYGAMBERIN ISA PEYGAMBERE SECDESI
Yahya'nin anasi, Meryem'e hamlini vazetmeden az nce gizlice dedi ki:Karninda bir padisah var. llazm
ve her seyi bilen bir peygamberdir. Ben bunu yakinen grdm. Sana rastlatinca karninda ki ocugum
hemen secdeye vardi. Karnindaki ocuk, karnindaki ocuga secde etti. Secdesinden bedenime titreme
dst Meryem de Ben de karnimdaki ocugun secde ettigini hissettim dedi.
Ahmaklar derler ki: Birak su masali. Yalan, yanlis. Meryem, doguracagi zaman yabancidan da uzakti,
akrabadan da. O gzel hatun sehirden disari ikti. Dogurmadika sehre girmedi. Dogurunca yavrusunu
kucagina alip, bagrina basip soyunun, sopunun yanina geldi. Yahya'nin anasi, onu nerede grd de bu
hikayeyi anlatti, bu sz syledi?
Bunu ilhama mazhar olan, afakta, gayp aleminde bulunan seyleri yanindaymis gibi bilen kisi anlar.
Yahya'nin anasi, uzakta olmakla beraber Meryem'in yaninda bulunabilir. Vcut, gz, gz olunca gzler
kapali oldugu halde de sevgilinin yz grlebilir. Mamafih bas gzyle de grmedigini farz et ne ikar?
Ey dskn sen kisadan hisse almaya bak!
Kissalari duyup Nakis kelimesineS harfinin eklendigi gibi o kissalarin suretine baglanan, dis yzne
kapilan kisiye benzeme. Dilsiz dimme, kelile'ye meramini nasil anlatirdi? Tutalim, bunlar, birbirlerinin
szlerini anladilar, sz sylemeden meramlarini ifade eden bu hayvanlarin ne demek istediklerini insan
nasil anlayabilir?
Dimne, aslanla kz arasinda nasil bir eli oldu, ikisini de nasil kandirdi? O akilli kz nasil aslana vezir
oldu. Fil ayin aksinden nasil korktu? Bu Dimme,ve Kelile hikayesinin hepsi yalan yoksa karganin leylekle
ne alisverisi olur,nasil leylekle savasir? deme kardes, kissa bir lege benzer, mana iindeki taneye. Akilli
kisi taneyi alir lek var mi yok mu ? ona bakmaz. Aralarinda szden eser yok, fakat blblle gln
macerasina dinle!
Mumla pervanenin basindan geenleri duy, bunlarin manasina vakif ol gzelim. Aralarinda bir sz yik ama
szn sirri, manasi var ya. Agah ol, ycelere u, baykus gibi asagilarda uma. BirisiBurasi satranta ruh
hanesi demis. Bu sz duyano evi nereden elde etmis? satin mi almis, yoksa mirasa mi konmus? diye
sormus. Ne mutlu mana anlayan!
Nahivcilerden biriZeyd, Amr'i dvd diye bir misal getirmis. Dinleyen Suu yokken neye dvms?
Amr'in ne suu varmis ki o ig Zeyd, onu kleler gibi susuz dvyor? der. NahivciBu mana leginden
ibaret. Sen bugdayi almaya bak, lege lzum yok. Zeyd'le Amr, irap iin kullanilan misallerde geer,
onlar yalan olsa bile sen irabi dzeltmeye alis! derse de brBen onu bilmem. Zeyd, Amr, fazla olarak
bir V almisti. Zeyd, anlayinca o hirsizi dvd. nk Amr, haddi asmisti, tabii haddini bildirmek lazim.
Bunun zerine o adamHah, dogru simdi bunu canla basla kabul ettim der. Dogru bile egrilere egri
grnr. Bir sasiyaAy birdir desenikidir. Bir olmasinda sphe var der. Birisi alay eder, gler veSahi,
iki derse bu sz dogru olarak kabul eder. Kt huyun layigi budur Yalancilar yalanla konusurlar Pis
seyler, pislere aittir sz isik verip durmaktadir. Gnl aik olanlarin elleri de aik olur. Krlerin taslik
erde dsmeleri de pek tabidir.

HAYAT AGACI
Bilgili biri, hikayenin yollu Hindistan'da bir aga vardir. Meyvesini yiyen ne ihtiyarlar, ne lr! der. Bir
padisah bunu duyar, dogru sanip o agaca ve meyvesine asik olur. Bu agaci bulmak, meyvesini getirmek
zere divan adamlarindan bilgili birisini Hindistan yollar. Adamcagiz yillarca Hindistan'da o agaci arar,
tarar.
Bulmak iin sehir, sehir gezer ne ada birakir ne dag birakir, ne ova birakir! Kime sorduysaBu ne ariyor,
deli mi, ne? diye gler, alay eder. Niceler alaya alip dverler, niceler istihza edip Akilli, senin gibi zeki
ve temiz kisinin bu arayisinda elbette bir esas var, hi bos olur mu? derler.
Ona alay yollu ettikleri bu rivayet de ayri ir tokat hatta bu eni konu tokattan da beter! Bazilari alaya
alipEy ulu kisi pek korkun, pek genis bir iklim olan filan iklimde, falan ormanda yemyesil bir aga vardir.
Pek yce, pek korkun her dali koskocaman derler. Padisah adami, kimden ne duyarsa aramak iin
gayret kemerini kusanir.
Orada nice yillar gezip tozar. Padisah da ona mallar yollar durur. Gurbet diyarinda bir hayli zahmetlere
ugrar, nihayet aciz kalir. Ne maksudundan bir eser grnr, ne de szden baska bir sey! mit ipi zlr,
aradigini aramaz olur, usanir. Padisah yanina dnmeye niyet eder, agliya, agliya yola dser.
Megerse o nedimin ye'se kapilip geriye dndg memlekette kerem sahibi kutuplardan alim bir seyh
varmis. Nedim mitsiz bir haldence onun tekkesine gideyim de oradan yola dseyim. Istedigimi
bulamadim, midim kesildi. Bari duasi yoldasim olsun der. Gzleri yasli bulut gibi yas dke, dke Seyhin
huzuruna varir.seyhim,acimanin, esirgemenin tam zamani. midim kesildi ltfedecek an, bu an! der.
Seyhmitsizsen bile syle. Matlubun ne? Neye yz tutun? diye sorar. Nedim.Bir padisahim var, beni bir
aga aramak zere gnderdi. Ama nasil aga? Alemde bulunmaz bir sey. Meyvesi, abihayatin asli.
Yillardim aradim bir nisanesini bile bulamadim, ancak bu sarhoslar, benimle eglendiler, beni alaya aldilar.
Iste o kadar! der. Seyh glmser de der ki: Ey saf adam, bu aga, ilim sahibindeki ilimdir.
Pek yce, pek byk ve etrafa yayilmis bir agatir o1 hatta aga da ne demek her tarafi kaplayan deniz
gibi Abihayattir! Sen surete kapilmis yolunu yitirmissin. Manayi elden biraktigin iin onu bulamiyorsun.
Ona gah aga derler, gah gnes. Gah deniz adini takarlar, gah bulut! Hulasa yle seydir ki yz binlerce
eseri var En asagilik hassasi, sahibine ebedi bir hayat bagislamasidir.
Tektir ama binlerce eseri, nisanesi var. O bire sayisiz adlar gerek. Bir adam senin baban olur ama baska
birisinin de ogludur. Birisine dsmandir, onun hakkinda kahirdan ibarettir. Diger birine ltfeder, iyilikle
bulunur, onca iyidir. Bir tek adam oldugu halde bak, yz binlerce adi var. Bir vasfini bilen brnden
amadir, br vasfini bilmeyebilir. Kim, bu ad dogru ad diye isme yapisir. Onu arasa senin gibi mitsizlige
dser, perisan olur. Niye bu agacin adina yapisirsin da dili damagi aci talihsiz bir hale dsersin? Addan
ge, sifatina bak da sifatlar, seni zata ulastirsin. Halkin ihtilafi addan meydana gelir. Fakat manaya ulasinca
rahatlasirlar.
Adamin biri, drt kisiye bir dirhem verdi, adamlardan birisi Ben bu parayi engur'a verecegim dedi.
br Arapti, la dedi, Ben Inep isterim herif, engr istemem nc Trk't,Bu para benimdedi,Ben
inep istemem, zm isterim drdncde Rum'du, dedi ki: Birak bu laflari biz Israfil isteriz
Derken savasa basladilar. nk adlarin sirrindan gafildiler. Ahmakliktan birbirlerini yumruklamaya
koyuldular. Bilgisizlikle dolu, bilgiden bos adamlardi bunlar. Sir sahibi, yzlerce dil bilir, kadri yce birisi
orada olsaydi, onlari uzlastirirdi. OnlaraBen bu bir dirhemle hepinizin istegini yerine getiririm.
Gnlnz gillgissiz bana teslim edin. Bu bir dirheminiz, sizin istediginiz seylerin hepsini yapar. Bir
dirheminiz drt muradi da yerine getirir, drt dsman da uzlasir, birlige ulasir, bir olur. Sizin szleriniz
savasa, nifaka sebep olur. Fakat benim szm, sizleri birlestirir.
Siz susun dinleyin de konusma hususunda diliniz ben olayim. Sizin sznz yz trldr, eseriyse ancak
savas ve kizginliktan ibaret. Igreti hararetin tesiri yoktur. Fakat insanin kendisinden olan hararet
messirdir. Sirkeyi ateste isitan da yiyince yine brudeti arttirir. nk o hararet, igretidir. Asli tabiatinda
brudet ve keskinlik vardir.
Ogul, pekmez buz tutsa da yine yiyince cigerdeki harareti fazlalastirir. Su halde seyhin riyasi, bizim
ihlasimizdan daha yeg. nk o riya basiretten meydana gelmedir,bu ihlas krlkten! Seyhin sz, insana
cemiyet-i hatir verir, hasetilerin nefesi ise tefrika. Sleyman, tanri tecellisine ugrayinca btn kuslarin
dillerini grenmis oldu.
Onun adalet devrinde ceylan, kaplanla uzlasmis, savasi birakmisti. Gvercin doganin penesinden emindi,
koyun kurttan ekinmiyordu. Sleyman, dsmanlar arasinda meyancilik etti, btn kuslarin arasinda birlik
husule geldi. sen bir karincaya benzersin, tane toplamak iin kosup durmaktasin. Fakat behey azgin,
Sleyman buracikta, sen ne ariyorsun?
Tane arayana tane, tuzaktir. Fakat Sleyman arayan hem Sleyman'i bulur, hem taneyi elde eder. Bu ahir
zamanda kuslara bir an bile birbirlerinden aman yoktur. Devrimizde de Sleyman var, bizi sulha
kavusturur, zulmmz giderir. Hibir mmet yoktur ki aralarinda bir korkutucu olmasin ayetini oku.
TanriHibir mmet bulunamaz ki ilerinde bir Tanri halifesi, bir himmet sahibi bulunmasin dedi.
O halife, onlarin gnllerini o kadar birlestirir gibi safliktan hibir gillgislari kalmaz. Hepsini ana gibi
birbirini esirger bir hale getirir. Onun iin Mslmanlara Tek bir nefis demistir. Onlar Tanri resul
yznden tek bir nefis oldular, yoksa her biri, brne tam bir dsmandi.
Medinelilerin iki kabilesi vardi, birine evs, brne Hazrec denirdi. Adeta bir kabile brnn kanina
susamisti. Mustafa'nin yznden o eski kinleri Islam ve saflik nuruyla mahvoldu. nce o dsmanlar,
bagdaki zmler gibi kardes oldular.Sphe yok, sz bundan ibaret; Mminler kardestir nasihatiyla da bu
nefesle de kardesligi biraktilar,tek bir ten oldular.
zmlerin suretleri kardestir. Fakat siktin mi tek bir zm suyu olur. Korukla zm birbirine zittir ama
koruk, olgunlasinca gzellesir, tatlilasir, iyi bir dost olur. Koruk halinde kalan zme Tanri ezelden kafir
demistir. Degil kardesim degil. Artik o tek bir nefis olamaz. Azginlikta menhus bir mlhitten ibarettir.
Ondaki gizli seyleri bir sylesem alemde fikirler fitneye dser, karmakarisik olur.
Kr gavurun sirrinin anilmamasi daha iyi. Cehennem dumanin Irem bagindan uzak olusu daha hos! Ne de
olsa zm olmaya kabiliyetli koruklarin gnlleri, ehli dilin nefesleriyle birdir. Hepsi zm olmaya kosarsa,
sonunda ikilik kalkar, kin ve savas kalmaz. Hepsi de zm olup derilerini yirtarlar da birlesirler, vasiflari
da birlik olur.
Dost, dsman ikiliktedir. Fakat hibir olan, kendisiye savasir mi? Aferin stat Akli Kll'e yz binlerce
zerreye birlik bahsetti. Yerde topak, topak daginik topraklara benzerlerken testici, hepsini de birlestirdi,
bir testi yapti. Geri suyla topragin birlesmesi, nakistir, can, buna benzemez. Fakat burada apaik bir
misal getirsem korkarim aklin karisir. Sleyman simdi de var ama biz uzagi grme nesesiyle onu
gremiyoruz.
Uzaga bakis, insani kr eder. Sarayda uyuyanin sarayi grmedigi gibi. Biz ince szlere dalmisiz, onlarla
ugrasip duruyoruz. Dgmleri zme sevdasina tutulmusuz. Dgmleri baglayip zdke spheye
dsmeyi, cevap vermeye kalkismayi uzatip gideriz. Tuzagin bagini gah zp baglayan, bu suretle bu iste
maharet kazanan kus gibi.
Byle kus sahradan, ayirdan mahrumdur, mr dgm aip zmede harcolur gider! Filvaki hibir
tuzaga zebun olmaz ama gnden gne kanatlari tutulur, umaz olur. Bag zp baglamakla az ugras da
kanatlarin tutulmasin, umadan kalmayasin. Yz binlerce kusun kanadi kirildi da yine o arizali yerlerdeki
tuzaklari gidermedi.
Kuran'da onlarin ahvalini oku haris adam: Btn sehirlerde gezip dolastilar, her tarafi elde ettiler bak
heleBir kurtulus var mi? Trk, Rum ve Arabin kavgasindan engur ve inep sphelerine dsmekten baska
bir sey ikmaz. Manevi dilleri bilen Sleyman gelmedike bu ikilik kalkmaz. Kavgaci kuslar, hepiniz
dogan gibi sehriyatin su davulunu duyun! Aranizdaki ihtilafi birakin da ruhunuzu her yandan sadedin.
Nerede olursaniz olun, yznz o tarafa dnn.
O Sleyman, sizi kendine tevecchten men etmedi ki. Fakat kr kuslariz, terbiyeden hayli uzagiz. O
Sleyman'i bir an bile tanimadik gitti! Baykuslar gibi doganlara dsmaniz hulasa viranelere de kalmisiz.
Bilgisizligimiz, krlgmz son derece. Bu yzden de Tanri azizlerini incitmeye kastediyoruz.
Sleyman'dan aydinlanan kuslar, nasil olur da susuz, sebepsiz bir kusun kanadini yolarlar?
Kanadini yolmak syle dursun, onlar, acizlere yem verirler. O kuslarda aykirilik ve kin yoktur. Hos
kustur onlar hos kus! Onlarin hthtleri kutlulamak zere yzlerce Belkis'in yolunu aar; Kargalari
surette kargadir, hakikatte himmet doganiMazaga sirrina mazhardir onlar. Leylekleri lek, lekder ama
spheye birlik atesini salar, gvercinleri, doganlardan korkmaz. Hatta, dogan, o gvercinlerin nnde bas
kor. Blblleri, insana vecit ve halet verir; glistanlari, kendi gnllerindedir.
Dudulari, seker kaydinda degildir. Ebedi sekeri, kendi ilerinde bulurlar. Tavuslarin ayaklari bile, bakilsa
br tavuslarin kanatlarindan daha gzel grnr. Hakan kuslarinin kuru bir sesten ibaret kus dilleri
nerede, Sleyman kuslarinin syledikleri kusdili nerede? Sen ne bilirsin kuslarin seslerini? Bir an olsun
Sleyman'i grmedin ki!
Insana sesi nese veren o kusun kanadi mesriktan da hari magripten de. Her ahengi, krsi'den ta yere
kadar btn alemi doldurur. Azameti yeryznden Arsa kadar btn cihani istila eder. Bu Sleyman'a
uymayan kus, karanliga asiktir. Yarasaya benzer. Ey kt yarasa, Sleyman'a alis da ebediyen zulmette
kalma. Oraya dogru bir arsin gitsen arsin gibi l kutbu kesilir, her tarafi ler biersin. Irgalaya
bocalaya topal ,topal bile olsa o tarafa siradin mi topalliktan da kurtulursun, sakatliktan da!
Seni tavuk yetistirdi, kanadinin altinda bytt. Sana dadilik etti ama sen yine kaz palazisin. Anan o
denizin kazidir. Ancak dadin topraga mensuptu, dadin bu kuruluga tapardi. Gnlndeki denize olan meyil
yok mu o tabiat, sana anandan mirastir. Fakat kuruluga olan meylin de dadindan geme. Birak dadiyi,
onun reyi kt isabetsiz! Dadiyi karada birak,yr kazlar gibi mana denizine kos, dal denize!
Anan seni sudan korkutursa sakin sen korkma, hemen denize kos! Sen kazsin, karada da yasarsin,
denizde de. Kmeste hayvanlari gibi kokusuk kmesli bir hayvan degilsin ya. Sen Kerremna hkmnce
bir padisahsin ki hem karaya ayak atabilirsin, hem denize!Ve hamelnahm fil berri vel bahri hkmne
mazharsin. Canini karadan kurtar, denize yrt.
Melekler iin karaya yol yoktur. Hayvanlarin da denizden haberleri yok. Sen, ten itibariyla hayvansin,
can bakimindan melek. Bu suretle hem yerde yrrsn,hem gkte. Bu suretle, ben de zahiren sizin gibi
insanim ama hakikatte gnlm vahye kabiliyetli. Bu topraga mensup kalip, yer stne dsms ama bu
esit adamin ruhu, o gzelim gkte ark uruh durmakta. Yavrum, biz umumiyetle su kuslariyiz, dilimizden
de ancak deniz anlar.
Hulasa Sleyman denizdir, biz kuslara benzeriz ebede kadar Sleyman'da seyredip duruyoruz.
Sleyman'la gel , ayagini denize bas ki su Davud'a oldugu gibi sana da yzlerce zirh yapsin. O Sleyman.
Meydan da herkesin gz nnde. Fakat haset kiskanlik gz bagici ve byc. O bizim nmzde bizse
cahillikten, uykudan, herzevekillikten onu grmemekte, ondan meyus olmaktayiz. Gk grlemesi, susuzun
basini agritir.
Bilmez ki kutlu bulutlardan rahmet yagdiracak! Onun gz akar suda. Gkten yagan rahmet suyunun
zevkinden haberi bile yok! Himmet atini sebebe dogru srd de bu yzden msebbipten mahrum kaldi.
Fakat msebbihi apaik gren cihan sebeplerine gnl kor mu?
l ortasin da bir zahit vardi. Abbadiye kabilelerine mensup olanlar gibi ibadete de dalmis, kendisinden
gemisti. Hacilar civar sehirlerden gelip oraya ulastilar, o kupkuru yerde bir zahit grdler. Zahidin yeri
kaskatiydi. Fakat kendisinin mizaci yumusak. ln samyeli, adeta ona ila kesilmisti. Hacilar onun
yalnizligina ,o afetler iinde selamette olusuna sastilar. Kum stnde namaza durmustu. Kum yle bir
kumdu ki hararetinden tenceredeki su bile kaynar, cosardi.
Halbuki dersin ki o,sanki bir yesillikte bir Glistanda, yahut,Burak'a Dldle binmis! Yahut da ayaginin
altinda ipekli rtler, kumaslar var samyeli ona sabah rzgarindan daha hos! O namaz kilarken hacilar
beklediler. Zahit, uzun bir fikre dalmis, kendisinden gemisti. Neden sonra istigraktan ayildi, kendisine
geldi, hacilarin iinde gnl gz aik birisi, grd ki zahidin elinden, yznden sular damlamakta, elbisesi
aptes suyundan islak.Bu su nereden? diye sordu. Zahit , elini kaldirip gkten diye cevap verdi.
Adam,Kuyu ip yokken ne vakit istesen su bulabilir misin? Hemen yagmur yagar mi? Ey din sultani,
msklmz halleder hallet de yakina erelim. Sirlarindan bir sirri bize de gster de bellerimizden
znnarlari kesip atalim dedi. Zahit, gzlerini gge kaldirarak dedi ki: Yarabbi, hacilarin duasina icabet
et. Ben gkten rizik aramaya alismisim, sen bana gkten kapi atin.
Ey Lamekan aleminden mekan izhar eden, ey Rizkiniz gktedir sirrini ayan eyleyen! Zahit, bu
mnacattayken hemen su smren fil gibi bir latif bulut peyda oldu. Bardaktan bosanircasina yagmur
yagmaya basladi, derelerde, magaralarda glckler meydana geldi. bulut, tulumlar gibi gzyasi
dkyordu.
Hacilarin hepsi matralarini ati. Ilerinden bir blk halk o sasilacak seyler yznden bellerindeki
znnarlari kestiler. Bir blgnn de bu hayret edilecek sey yznden yakini artti. Tanri, dogru yolu daha
iyi bilir. Bir blgyse bu kerameti kabul etmeyip hamhalat bir halde ebedi nakis olarak kaldi, sz de
burada bitti.
IKINCI CILDIN SONU.