trocki

m
SVa
14
troki
Birinci bask; Ekim 1975
Lenin
Trkesi: Orhan Suda
SUDA YAYINl4|RI
Dizgi - b M : Arpaz Matbaaclk p_K 1 _ Sirkeci / t V b u l
Kapak bacs: Evren Ofset Salkm St Sok. O/9
Bask tarihi : Ekim 1975 Yerebatan - stanbul
1903deki blnme, ilerde olacak
lar nceden kestirmekti deta
(Leninin 1910daki szleri)
Londraya 1902 sonbaharnda, sanrm ekim ayn
da, br sabah erkenden vardm. Gideceim yeri bir
arabacya, elkol iaretiyle, gbel anlatabildim, Ve
araba beni elimdeki ktta yazl bir adrese gtr
d. Vladimir iyi burada kalyordu. Kapy kap tok
mayla b^ka kere al diye nceden uyarlmtm
(galiba Zurihte). Hatrlayabildiim kadaryla, kapjn
Nadejda Konstantinovna (i) amt, kapnn gm gm
vurulduunu duyunca, yataktan srayarak uyanma
benziyordu. Sabahn ok erken bir saatiydi. Benden
daha tecrbeli ve daha meden bir insann, bakasnn
kapm gn domadan alaca yerde, garda bir iki
saat sakin sakin beklemesi gerekirdi. Ama ben,
Verkholenskden kamn heyecan iindeydim hl.
Zrih te de, tpk byle, ya da buna benzer bir e
kilde, Axelrodun odasma dalmtm. Hem de gece-
yars. u ) .
--------------------- f ,
(1) Leninin kans Krupskayanm evlemeden nceki
soyad,
Vladimir tiyi henz yataktan kalkmamt ve y
znde akmhkla kark bir canayakmik vard. tte
ilk grmemiz ve ilk konumamz bu artlar iinde
oldu. Vladimir iyi ve Nadejda Konstantinovna beni,
daha nce Clair in (M. G. Krjijanovsky) yazd
bir mektuptan tanyorlard. Clair, beni Samara da
Pero (kalem) takma adyla skra rgtne deta
resmen almt. Bunun iindir ki Pero gelmi diye
karlandm... Yemek odas olarak kullanldm sand
m mutfakta bana ay sundular. Bu arada, Lenin
giyiniyordu. Nasl katm anlattm ve skra'nm
snr rgtnn (yabanc lkelere geii salayan
rgt) kt durumundan yakndm. Bu rgtn ban
da, liseli bir devrimci - sosyalist vard. Iskra l yol
dalara, aralarmda geen sert bir tartma yznden,
iyi davranmyordu; stelik, kaaklar, btn tarifeleri
ve kararlatrlan paralar hie sayarak beni bir gzel
soymulard. Nadejda Konstantinovna ya adresleri ve
buluma yerlerini syledim; daha dorusu, hi bir de
eri olmayan haz adresleri yoketmenin gerei hak
knda bilgi verdim. Samara grubunun (Clair ve dier
lerinin) aracl ile Harkovu, Poltavay, Kiev i do
lamtm ve hemen her yerde, ya da zellikle, Har
kov ve Poltava da rgtleraras ilikilerin son derece
hatal bir ekilde yrtldn farketmitim.
Vladimir iyile Londrada uzun bir gezinti yap
tm; ama o sabah myd yoksa ertesi gn myd ha
trlamyorum, bana Westminster! ve dier ilgin ya
plar gsterdi. Nasiyylediini hatrlamyorum fakat
sylerken u kQc^<^'ayrimi yapyordu: te onlann
nl ^estminsteri. '^Onlarn derken, phesiz, ngi-
lizleri 'deil, dmanlar kastediyordu. Hibir ekilde
belirtilmemi ama zellikle ses titreiminden anla
6 troki
lenin
lan ve btn benliini saran bu kk ayrm, kltr
deerlerinden, yeni ilerlemelerden, British Museum'-
dan. Time'm haber zenginliinden ya da, daha sonra
ki yllar, alman topuluundan, frar\sz havaclndan
sz ederken Lenin de hep kendini gsterirdi: wnlar bi
liyorlar, onlarn var, onlar yaptlar, onlar
elde ettiler ama ne yaman dmanlar! Grnmez
bir glge, smrgenler snfnm glgesi, onun gznde,
insanln tm kltrn kaplyor, gibiydi ve O, bu gl
geyi, gn gibi, her zaman apak hissediyordu.
Hatrlayabildiim kadaryla, o srada, Londra mi
marisine pek dikkat etmemitim. Verkholenskten
kurtulup kendimi, ilk defa, birdenbire yabanc lke
lerde bulduum iin Viyana, Paris ve Londra hak
knda ok yalmkat izlenimlerle yetiniyor ve Westmins
ter saraja gibi ayrntEirla henz''ilgilenmiyordum,
stelik, anlaldna gre. Vladimir iyi beni bu uzun
geziye bunun iin gtrmemiti. Amac bana tantmak
ve beni snamakt.
Ve snav, gerekte btn ders konularn kap-
syord. Sorularna, Lena daki srgnleri ve bunlar
arasmdaki gruplamalar anlatarak cevap verdim. Ei
limler arasndaki kaim snr izgisi, aktif siyas mca
dele, rgtlenmede merkeziyetilik ve terr hakknda
ileri srlen grlerin seviyesine gre tanmlanyordu.
Vladimir iyi,
yi, ama Bernsteinn doktrini konusunda teo
rik anlamazlklar var m? diye sordu.
Bernsteinin kitabn ve Kaut^^in cevabn oku
mu olduumuzu anlattm Kauts^nin cevabn Mos
kova hapisanesinde, sonra da srgn yerlerinde oku
mutuk. Aramzdaki marksistlerin hibiri Bernstein le
hinde konumamt. phesiz, Kautsky hakhdr diye
dnlyordu. Fakat o sralarda milletleraras plan
da devam eden teorik tartmalar ile siyas rgtlen
me konusundaki tartmalarriiz arasmda hibir iliki
kurmuyor, hi deilse, Lena da isfcra nn ilk saylan
ve Leninin Ne yapmal?s yaynlamncaya kadar, mm
kn bir iliki dncesi zerinde bile durmuyorduk.
Bogdanovun ilk felsef kitapklarn byk bir
ilgiyle okuduumuzu da anlattm. Vladimir iyi in bu
konudaki bir gzleminin anlamn ok iyi hatrlyorum;
tabiatn, tarih bir gr asndan ele alnarak ince
lendii kitapk, ona gre de, ok deerliydi, fakat
Plehanov bu kitap doru bulmuyor ve bunqn ma
teryalizm olmadn sylyordu. O srada, Vladimir
iyiin bu mesele hakknda hibir fikri yoktu ve felse
f alandaki otoritesine, biraz pheyle karlamakla
beraber, sayg duyduu Plehanovun grn anlat
makla yetiniyOTdu. Plehanov un deerlendirmesine ben
de ok amtm.
Vladimir liyie ekonomik meseleler hakknda da
sorular sordum. Moskova da, srgnlerin bulunduu
hapishanede, Rusya da kapitalizmin gelimesi adl ki
tabn, hep beraber nasl incelediimizi ve Sibiryada
Kapital zerinde nasl altmz fakat 2. cildde ta
klp kaldmz.kendisine anlattm. Rusyada kapita
lizmin gelimesi ndeki sayfalar dolysu istatistik ve
rileri hatrlatarak,
Moskova hapisanesinde, bu dev almadan bir
ok kere hayranlkla sz etmitik, dedim.
Demek yle;! ^ a bir seferde yazlmad bu kitap.
Gen ybldalajrii|, onun ekonomik eserlerinin en
nemlisini dikkatle' incelemi olmalarndan holand
yznden belli oluyordu.
Daha sonra Mahaiskinin doktirininden, srgn-
8 troki lenin
1er zerinde yaratt etkiden ve ilerinden birou
nun akln eldiinden sz ettik. Mahaiskinin doktiri-
ninin oaltlm ilk defterinin Lena da bize yukar
dan gnderildiini; Sosyal - demokrat oportnizmi
iddetle eletirdii iin, ve Kautsky ile Bernstein ara
sndaki polemiin belirledii dncelerimizin gelimesi
ile bu doktrin arasnda bir uygunluk bulunduu iin ii
mizden birounu bir hayli etkilediini anlattm. Ma
haiskinin, proletaryann aydnlar tarafndan smrl-
mesinin teorik bir dorulan olarak grd re
timle ilgili marksist formllerin maskesini drd
ikinci defter bizi fkelendirmii ve artmt. Niha
yet, elimize daha ge ulaan ve ekonomizm kalnt-'
lanmn olu halindeki bir sendikaclkla badat o-
lumlu bir program ieren nc defter bizde tam
bir tutarszhk izlenimi yaratmt.
Sra'ilerdeki ahmamdan behsetmeye gelince ko
numa, phesiz, genel bilgilerden ibaret kald. Her
eyden nce, son sralarda yaynlanm olan eyler hak
knda bilgi edinmek istiyor, sonra da, gizlice, Rus
ya ya dnmeyi dnyordum. e evremde olup bi
tenlerden balamama karar verildi.
Nadejda Konstantinovna, yerlemem iin, beni bir
baka mahalleye, Zasuli, Martov ve Iskra basmevi-
ni yneten Blumenfeld in kald bir eve gtrd. Be
nim de kalabileceim bo bir oda vard. ngiliz konut
larnn allagelmi dzenine gre, daire enlemesine
deil, dikine blnmt; alttaki odada ev sahibesi
oturuyor, kiraclar stste odalarda kalyordu. M
terek salon olarak kullanlan, v<f |*lehanovun, ilk zi
yaretinden sonra, in diye adlandrt bo bir oda da
ha vard. Bu sandk odasnda, biraz Vera vanovna
Zasuli in hatas yznden fakat Martovun da ona ka
10 troki
tlmasndan dolay, ok byk bir dzensizlik hkm
sryordu, kahve burada iiliyor, konumalar burada
yaplyor, sigara dumanndan geilmiyordu. Bu yere in
denmesi bundand.
Hayatmn ksa Londra dnemi byle balad, Jsk-
ra mn gemi saylarm ve Zario nin brorlerini yu-
tarcasna okudum sfcra daki almalarm de bu d
neme rastlar.
Schlsselburg kalesinin kuruluunun kiyznc
yldnm iin yazdm ksa bir yaz, sanrm, Isk-
rodaki ilk almam oldu. Bu ksa yaz Homerusdan
daha dorusu, Homerus u Rusaya eviren Gneditch ten
bir alntyla son buluyordu. Devrimin arhm zerine
salaca yenilmez ellerden szediyordum (Sibirya
yolunda, Vagonda tiyada'y yutarcasna okumutum).
Bu ksa yaz Lenij in houna gitti. Fakat yenilmez el
ler konusunda Lenin hakl bir phe besliyordu ve
bunu bana dosta glmseyerek belirtti. Kendimi hakl
gstermek iin ama bu, Homerosdan alnm bir ms-
radr diye cevapladm. Bununla beraber, aka sy
lemem gerekirki klasik bir metinden yaplan bu alnt
gerekli deildi. Yenilmez ellerin yer almad bu k
sa yaz, istenirse, Iskraa bulunabilir.
Bylece White - Chapelde ilk konferanslarm ver
dim. Bu konferanslarda, ihtiyar aykovski (o zaman
bile yalyd) ve anarist erkezov (ki o da gen de
ildi) ile boy ltm. Krl sakall nl rus g
menlerinin yalan sylemekteki ustalklarn grnce
dorusu ok ardmvWhite - Chapelle ilikimiz, Isk-
rann yaz kurulu* W temasta bulunan marksist bir
rus gmeni ve eski 'bir Londral Alekseyev tarafn
dan salanmt. ngiltere deki hayata beni o balatt
ve o, benim iin her trl kavramn ve bilginin kay
lenin 11
na oldu. White-Chapel yolunda Alekseyev le ayrn-
t bir konuma yaptm ve dnte, Vladimir iyie,
onun iki konudaki grn anlattm hatrlyorum.
Biri Rusya daki rejimin devrilmesi ile, dieri de
Kautsky nin son kitabyla ilgiliydi. Rejim deiiklii,
diyordu Alekseyev, yava yava deU, Otokrasinin ka
tl yznden, birdenbire olmaldr. Bu katlk keli
mesi belleime iyice ilemiti.
Lenin, anlattklarm dinledikten sonra,
Kimbilir, belki ie hakldr dedi.
Alekseyevin ikinci yargs, Kautskynin Sosyal
devrimin yarn adl kitabyla ilgiliydi. Bu eserin Le-
nin i ok ilgilendirdiini, kendisinin bana syledii gibi,
iki kere okumu olduunu ve bir nc kere daha
ele aldn biliyordum, kitabn Rusa evirisini ta
mamlamay Lenin in gerekletirdiini sanyorum. Ba
na gelince, Vladimir lyi in tavsiyesi zerine bu eseri
dikkatle incelemitim. Alekseyev ise bunu bir oport
nistin eseri olarak gryordu.
Bu-da-la, dedi Lenin birdenbire, ve holanmad
zamanlar yapt gibi, yzn buruturdu.
Alekseyev Lenin e kar byk bir sayg duyuyor
du:
Bence, Lenin, devrim iin, Plehanov dan daha
nemlidir diyordu.
Tabi, bu sz Lenin e tekrarlamadm ama Martov a
syledkn, hi cevap vermedi.
Iskra ve Zam nn yaz kurulu, bilindii gibi, alt
kiiden ibaretti, ihtiyar (Pleh^pv, Zasuli, Axel
rod) ve gen (Lenin, Martov vl^tressov), Pleha-
novla Axelrod svire de yayorlard. Zasuli, gen
lerle birlikte Londradayd, Potressov o dnemde. Kta
Avrupasmda bir yerdeydi. Yaz kurulu yelerinin bir
12 troki
birlerinden ayr olular baz mahzurlar yaratyordu,
fakat Lenin bundan rahatsz olmu grnmyordu, hat
ta memnundu bile. Man tekrar gemek zere kendi
sinden ayrlmadan nce bana gazetenin i ilerini ih
tiyatl bir ekilde retti ve yaz kurulunun svireye
yerlemesi iin srar ettiini ama kendisinin buna kar
ktn nk byle bir eyin ii aksatmaktan baka
bir eye yaramyacan zellikle syledi. Yaz kurulu
nun Londraya yerlemesinin, polis gzetiminden kur
tulmak endiesinden ileri geldii ve yazarlarn etkisinin
de bunda rol bulunduu eklinde aklanmas gerek
tiini ilk defa o zaman anladm, daha dorusu, sezin
ledim. Lenin, gncel politik rgtlenme almasnda,
ihtiyarlardan zellikle de, Parti Program tasars
hazrlanrken kendisiyle ciddi anlamadklara dt
Plehanovdan bamsz kalmay istiyordu. Byle du
rumlarda arabulucular Zasuli ile Martov idi. Bu tar
tmalarda Zasuli Plehanov a, Martov de Lenin e ta
nklk ediyordu. ki arabulucu da uzlamay salama
ya can atyorlard ve her ikisine kar byk bir dost
luk besliyorlard. Parti programnn teorik blm
hakknda Lenin ile Plehanov arasndaki cidd gr ay
rlklarn ancak zamanla renebildim. Vladimir iyi
(yanlmyorsam, Iskrann 25. saysnda) yeni yaymlan-
lanm program hakknda ne dndm sormutu.
Pakat bu program ancak ana batlaryla renmitim,
bundan dolay da, Lenini ilgilendiren parti ii me
sele hakknda bir fikir ileri srecek durumda deil
dim. Lenin e gre, anlamazlklar, kapitalizmin temel
eilimlerini, retin^i^ younlamasn, ara snflarn
durumunu ve snf^ 'fa|"kllamalarn daha ak ve daha
kesin bir ekilde tanmlamann kanlmaz bir hal al
masndan ileri geliyordu, Plehanov daha ihtiyath olun
lenin 13
masn istiyordu. Bilindii gibi, program, Plehanovdan
gelen az yada ok larla bezenmiti. Hatrlayabildi
im kadaryla, Martov ve Zasuliin bize anlattklarma
gre, Leninin hazrlad ve Plehanov unkinin kart
olan ilk taslak Jeorges Valentinovi Plehanov tarafn
dan sert bir ekilde eletirilmi ve bu eletirisini, byle
durumlarda herzaman yapt gibi, alayc bir dille
belirtmiti.
Fakat Lenin, byle eylerden ylacak bir insan de
ildi. Anlamazlk dramatik bir nitelie brnd. Vera
vanovna, kendi anlattma gre, Lenin e yle de
mi:
I Georges (Plehanov) bir tazdr, iyi diler fa
kat avn sonunda brakr; siz ise bir buldoksunuz: Bir
kere srdnz m bir daha brakmazsnz artk.
Bu cmleyi ve Zasuli in szlerini ok iy;i hatrlyo
rum.
Bu kyaslama Lenin'in ok houna getti.
Demek srdm m brakmyorum artk? diye
zevkle sordu.
Vera vanovna, Lenin in ses tonunu akac bir i
tenlikle taklit ediyordu.
Londrada kaldm srece, Plehanov birka giin-
lne geldi. Onu ilk defa o zaman grdm. Birlikte
kaldmz lojman ziyaret etti, inin nnden gemi,
ama ben yoktum.
Georges geldi, dedi Vera vanovna; sizi gr
mek istiyor. Evine gidin.
Acaba, tanmadm bir n^'. ,kii daha m var
dncesiyle, /
Hangi Georges? diyorum.
Plehanov canm... Biz ona Georges deriz.
Akam evine gittim. Kk bir odada, Plehanov l
14 troki
birlikte, alman sosyal-demokratlanndan tannm ya
zar Beer ve ngiliz Askew vard. Bo iskemle olma
d iin nereye oturacan: bilemedim. Plehanov, bir
an tereddt ettikten sonra, yatan zerine otur dedi.
Tepeden trnaa Avrupal olan Plehanovun ancak son
derece gerekli bir durumda byle olaanst bir are
ye bavurabileceini sezinleyemediim iin bunu ok
tabi karlamtm. Almanca konuuluyordu. Plehanov
bu dili yeterince bilmedii iin birka kelime sylemekle
yetiniyordu. Beer, ngiliz burjuvazisinin kalifiye iileri
kandrmasn bildiini syledi ilkin, sonra fransz ma
teryalizminin ngiliz nclerinden bahsedildi. Beer ile
Askew, hemen gittiler. Georges Valentinovi, hakl ola
rak benim de onlarla beraber gitmemi bekliyordu. n
k, gecenin ge bir vaktiydi ve konumann grlts
ev sahiplerini rahatsz edebilirdi. Oysa, ben tam aksine
dnyordum: gerek konuma ancak balyordu.
Beerin syledii ok ilgin diye belirttim.
Evet, ngiliz politikasmdari bahsettii zaman il
gin; felsefe hakknda syledikleri ise budalaca eyler.
Georges Valentinovi, gitmeye niyetli olmadm
grnce, kp bir bira imemizi teklif etti. nemsiz
birka soru sordu bana, yaknlk gsterdi, ama bu ya
knlkta gizli bir sabrszlk vard. Dikkatinin dank
olduunu farkediyordum. Belki de sadece gnn yor
gunluu idi. Fakat pek memnun ayrlnaadm, bir bu
rukluk vard iimde.
Tpk daha sonra Cenevre de olduu gibi, Londra
daki bu dnem boyunca, Lenin den ok Zasuli ve Mar-
tovla sk sk griH^m. Londra da ayn lojmanda kal
dmz, Cenevre dte le ve akam yemeklerini genel
likle ayn kk lokantalarda yediimiz iin, Martov,
Zasuli ve ben gnde birka kere gryorduk. Oysa
lenin 15
Lenin ailesi ile birlikte yayordu; bu yzden, resm
toplantlarn dnda, onunla her buluma kk bir
olay niteliine brnyordu.
Zasuli garip ve son derece sevimli bir insand.
Edeb yaratmann btn azabm gerekten ektii iin
ok yava yazard,
O dnemde, Lenin bir gn bana:
Vera vanova nn yapt ey yaz deil bir mo-
zayiktir, demiti.
Gerekten de, odanm iinde terliklerini srye s
rye, kendi eliyle sard sigaralar tttre tttre do
lar, izmaritleri ya da yars iilmemi sigaralar her
tarafa: pencere eiklerine, masalarm zerine frlata
rak, kllerini bluzuna, kollarma, msvettelere, ay
bardama, ve frsatn buldu mu, karsndakinin ze
rine dkerek yazaca eyi kda cmle cmle akta
rrd. Zasuli, kaderin, kendisine marksizmi alad
eski bir radikal aydnd ve hayatnn sonuna kadar da
yle kald. Zasuliin makaleleri, onun, Marxn teorik
grlerini mkemmel bir ekilde zmlemi olduunu
ispat etmektedir. Fakat, ayn zamanda, kendisini 1870-
1871 yllarnn radikal bir aydn yapan ahlki ve po
litik temel onda mrnn sonuna kadar deimeden
kald. Yakn dostlar ile beraberken, marksizmin baz
kurallarna ve ispatlamalarma dudak bkt oluyor
du. Devrimci kelimesinin, onun gznde, snf bilin
cinden bamsz, zel bir anlam vard. Burjuva evre
lerdeki devrimciler konusunda onunla yaptm bir ko
numay hatrlyorum. Burjuva-demokrat devrimciler
deyimini kullanmtm. C-
Olmaz yle ey, diye cevap'^rmiti Vera va-
nova, gcenmicesine, daha dorusu, hznl bir sesle;
ne burjuva, ne de proleter, sadece devrimciler. Eer,
16
troki
baka hibir yere sokulamayacak her ey kk bur
juvazi iine sokuturulacak olursa, phesiz, kk
burjuva devrimciler denilebilir, diye ekledi.
Sosyal-demokrasi fikirlerinin younlat yer, o za
manlar, Almanya idi ve biz, hakiki marksistlerin al
man sosyal demokrasisi iindeki revizyonistlerle m
cadelesini byk bir dikkatle izliyorduk. Fakat, Vera
vanovna, bu konuda sadece kendi istedii eyi d
nyor ve size birden bire,
Anladk... Onlar revizyonizmin hakkndan gele
cekler, Marxi yerli yerine oturtacaklar, ounluu te-
k edecekler ve gene de Kayzerleriyle yaayacaklar.
Onlar kim. Vera vanovna?
Kim olacak, ahnan sosyal demokratlan.
Aslnda, Vea vanovna, o zamanki duruma gre,
bu konuda yanlmyordu. Oysa, herey, birok sebeb-
ten dolay, onun tahmin ettiinden baka trl ge
miti.
Zasuli, toprak datm programn da pheyle
karlamt (kesinlikle reddettii iin deil, ciddiye
almad iia byle davranmt).
Bir olay hatrlyorum. Struve ile bir sre dosta
ilikiler kurmu olmasna ramen, o dnemde, skra
gurubu ile Osvobojdenie (kurtulu) gurubu arasnda
bocalayan ve ashnda, biraz dengesiz bir insan ol?n
eski arksistlerden Konstantin Konstantinovi Bauer
Kongre den az nce Cenevreye geldi. Cenevrede ts-
krayla yakmik kurdu ama, toprak datm ilkesini
kbul etmeye yanamyordu. Herhalde vaktiyle tand
Lenini grmey^\*'tti. Fakat, Leninin yanndan inan
m olarak dmnedi, phesiz Vladimir tiyi, onun ikir
cikli halini bildii iin, inandrmaya kalkmamt.
Bauerle srgndeyken tanmtm; bu toprak datm
lenin
17
konusunda onunla uzun uzun konutum. Devrimci-sos-
yalistlerle, genellikle de, sfcranm tarm programn
kabul edenlerin tm ile alt ay boyunca yaptm bit
mez tkenmez tartmalarda ortaya kan sebebleri
aklayacam diye gbeim atlad. Ve ayn gnn
akam, yaz kurulunun toplantsnda Martov (hatrl
yorum, Martov du bu) Bauerin kendisini grmeye gel
diini ve ben kesinlikle skra taraftarym dediini
syledi. Bauerin phelerini Troki nin datt iddia
ediliyordu.
Toprak datmma gerekten mi inanm diye
sordu Zasuli, deta rkmesine.
zellikle toprak datmna.
Vera vanovnann ylesine komik bir
Za-val-h! deyii vard ki hepimiz glmekten k
rldk.
Lenin bir gn bana,
Vera vanovna da birok ey ahlka, duyguya
dayanr demi ve Vilna valisi Val, grevci iileri fala
kaya ekince, Vera vanovna ile Martov un terrizme
kayar gibi olduklarn anlatmt.
Bu geici sapmann izleri skramn eski sayla-
rmdan birinde bulunabilir.
Yanlmyorsam, olay yleydi:
Martov la Zasuli, Leninin Avrupda bulunduu
srada, skray onun yardm olmakszn karyorlar
d. Bu arada, Vilnadaki tutuklularn falakaya ekil
diini bildiren bir telgraf aldlar. Afea vanovna, Tre-
povu, siyas tutuklular kamlatt^^in ldren mili
tan kadn gibi grmeye balad kenaini. Martov onu
bu tutumunu destekledi, isfcramn son saysn okuyan
Lenin, fkesinden
18 troki
Bu devrimci - sosyalizm karsmda teslimiyete
doru atlm ilk admdr, diye barmt.
Plehanov da Zasuliih bu davramna kar k
mt.
Bu olay, Londraya geliimden nce patlak ver
miti; bu bakmdan hafzam baz noktalarda yanlm
olabilir, ama olayn esasn ok iyi hatrlyorum .
phesiz, diyordu Vera vanovna, bana akla
mak iin, burada sistem olarak terr szkonusu deil;
fakat bu adamlara, tutuklular bir daha falakaya ek
memenin terr sayesinde retilebileceini sanyorum.
Zasuli, hibir zaman gerek tartmalara girmi
yordu; topluluk karsnda konumay da pek becere-
miyordu. Karsndakinin ileri srd kantlara asla
dorudan doruya cevap vermiyordu, fakat iin iin
hazrlanyor, sonra birdenbire heyecanlanyor ve on
dan cevap bekliyene deU de, kendisini anlayabilece
ini umduu kiiye bir dizi cmleyi, boulacakm gibi,
abuk abuk sylyordu.
Konumalar, bir bakann ynetiminde, dzenli bir
ekilde yaplnca Vera vanovna hi bir zaman sz al
mak iin adn yazdrmyordu, nk bir ey sylemek
iin, heyecanlanmak ihtiyacndayd. Fakat bu durumda
da, sz almaya filan kulak asmadan,. konumaya ba
lyor ve konumacnn, ya da bakann szn keserek,
sylemek istedii eyi sonuna kadar sylyordu. Onu
anlamak iin, dncelelerinin akn kavramak gere
kiyordu. Dnceleri ister doru ister yanl olsun
hep ilginti ve |iece ona aitti, znelcilii, tutarsz
radikalizmi, ve til|n dzensizliiyle Vera vanovnann,
Vladimir iyi e oranla, nasl bir tezat tekil ettiini
tasarlamak g deildir. Aralarnda bir yaknlk olma
d sylenemez ama birbirleriyle derin bir uyumazlk
lenin 19
iinde olduklarn da biliyorlard. Bununla beraber,
Zasuli, iyi bir psikolog olarak, Lenin in gcn his
sediyordu ve o dnemden beri bundan pek de honut
deildi: Bir kere srd m bir daha brakmaz artk
derken bunu dile getiriyordu.
Yaz kurulu yeleri arasndaki ilikilerin karmak
lm yava yava ve olduka zor anlayabiliyordum. Da
ha nce sylediim gibi, Londra ya, kelimenin tam an
lamyla, bir taral olarak gelmitim. Yabanc bir l
keye ilk defa gelmi olmak bir yana, Petersburg u
da hi grmemitim. Kievde oldu|u gibi Moskovada
da hapishaneden baka bir yerde bulunmamtm. Rus
Marksist yazarlarn, sadece makalelerinden tanyor
dum. Sibirya dayken skramn elime geen saylarn
ve Leninin Ne yapmal? adl eserini okumutum. Rus
ya da Kapitalizmin Gelimesi ni yazm olan iyiten
Moskova hapishanesinde sosyal-demokrasinin parlak yl
dz diye bahsedildiini (sanrm, Vanovski den) duy
mutum. Martov hakknda pek az ey biliyordum. Pot-
ressov hakknda ise hi bir bilgim yoktu. Londra da
Iskray ve Zaria y ve genellikle de, yabanc lkeler
deki yaynlarmz dikkatle incelerken, Zaria nm eski
saylarndan birinde sendikalarn rol ve anlam hak-
kmda Prokopovi e kar yazlm ilgin bir makaleye
rastlamtm.
Kim bu Molotov? diye sormutum Martov a.
Parvus, demiti.
Fakat Parvus hakkmda da hibir ey bilmiyordum.
skray bir btn olarak kabul efeo^dum ve o aylar
boyunca, gazetede ya da yaz kuntjnda farkh eilim
ler, ince ayrntlar, etkiler, v.s. armak fikri bana he
nz tamamen yabancyd ve hatta, diyebilirim ki, ho
lanmadm bir eydi.
20
troki
tskradaki imzasz baz bayazlarn ve tefrikalarn
hep kendinden bahseden biri tarafndan yazldnn
farkna vardm hatrlyorum: u sayda demitim
ki... bu konuda daha nce yle yazmtm.... Bu
makalelerin yazar kimdir diye aratrdmda, bunun
Lenin olduunu rendim. Grmelerimizden birinde,
imzasz makalelerde ben, ben diye yazmann edeb
adan pek uygun bir ey olmadm kendisine belirt
tiimde,
Niin uygun^ olmuyormu? diye merakla sordu;
belki de o srada bunu rasgele sylemediimi ve ba
kalarnn fikrini de dile getirdiimi umuyordu.
Bana yle geliyor da ondan, diye, belirsiz bir
cevap verdim, nk kesin bir fikrim yoktu bU konuda.
Sizin gibi dnmyorum, dedi Lenin, anlaitnaz
bir glle.
O devirde, bu anlatm ekli, belirli bir bencil
liin damgasn tayor izlenimini brakabilirdi. Gerek
te, imzasz da olsa, makalelerine zgl bir nitelik ver
mekle Lenin kendi doktrinal tutumunu garantilemi
oluyordu, nk en yakn alma arkadalarmh tutu
mundan pek emin deildi. Burada, bu son derece ince
ayrntda, Lenin i balbana bir nder olarak nite
leyen bir tutumu: formalitelere bo verip hibir uzla
maya girmeksizin amaca doru ylmadan ve sabrla
ilerleyen bir insann tutumunu grdmz kabul et
mek zorundayz.
sfcrann siyas yneticisi Oydu; fakat, yazar ola
rak balca kayna^ Martov du. Konuur gibi kolayca
ve durmadan yas^|ordu. Lenin ise, vaktinin byk bir
ksmn, teorik konularda almalar yapt British
Museum ktphanesinde geiriyordu. Bir gn Leninin,
o zamanlar svire de kk bir yaynevi sahibi olan
lenin
21
ve sosyal^emokratlarla devrimci-sosyalistler arasnda
bir eit grup oluturan Nadejdine kar okuma salo
nunda bir makale yazdm hatrhyorum. Martv da,
bir gece nce (zellikle geceleri alrd) Nadejdin
hakknda uzun bir makale yazm ve bunu Leninne ver
miti. Vladimir Iyi, British Museum da bana,
Julesin makalesini okudunuz mu? diye sordu.
Evet.
Nasl buldunuz?
Bana gre iyi bir makale. '
Evet, iyi, iyi ama yeterince ak deil. Bir so
nuca varmyor. Baz notlar almtm buraya fakat
imdi bunlar ne yapacam bilmiyorum; Jules n
makalesine tamamlayc gzlemler olarak eklesem mi
acaba?
Kurun kalemle yazlm notlarla dolu kk bir
defter tututurdu elime. Martov un makalesi, sayfa al
tnda Leninin notlaryla birlikte skramn ertesi gnk
saysnda yaymland. Bu notlarn Lenin in Toplu Eser
leri iinde yer alp almadn bilmiyorum. Bunlarn
Lenin tarafndan yazldn kesinlikle belirtirim.
Birka ay sonra, Kongre den nceki haftalarda
yaz kurulunda Lenin le Martov arasnda iddetli bir
anlamazlk meydana geldi. Anlamazlk, sokak gste
rilerinde, daha dorusu polise kar giriilecek silhl
mcac^ele konusunda kmt. Lenin, kk silahh grup
lar yaratmak ve miUtan iileri polis kuvvetleriyle ar
pmaya sokmak gerektiini sylyordu. Martov bu
fikre tamamen karyd. Tartma yaz kurulu nnde
yapld. , >
Ama bunun sonu terrizme varmaz m? diye
soruyorum.
(O dnemde devrimci-sosyalistlerin terr taktiine
22
troki
kar mcadelenin bizim eylemimizde byK -bir rol oy
nadm hatrlatmam gerek.)
Martov bu gzleme drt elle sarld ve sava
gruplar yaratmay deil, kitle gsterilerini polise kar
korumay renmek gerektii fikrini gelitirdi. Benim
de dierlerinin de, kendisinden mutlaka bireyler bek
lediimiz Plehanov, sadece, Martov dan meselenin be
lirli bir metne gre tartlmasn mmkn klacak bir
karar tasars hazrlamasn isteyerek herhangi bi ce
vap vermekten kand. Zaten bu mesele, Kongrenin
bizi srkledii olaylar iinde unutuldu gitti.
Martov la Lenini, toplantlar ve konferanslar d
nda, birbirleriyle grrken gzlemlemek frsatm
pek bulamadm. Hep yabanc lkelerdeki yaayla il
gili gevezelikler eklinde soysuzlaan bitmez tkenmez
tartmalar, karma kark konumalar (ki Martov
bunlara olduMa yatknd), bu dnemden itibaren Le
nin in houna gitmez oldu. htilalin bu essiz nderi sa
dece politikada deil, yabanc dil reniminde ve ko
numalarnda 'olduu kadar teorik almalarnda ve
felsef incelemelerinde de daima bir tek ve ayn eyi:
son amac gznnde tutumutu. Lenin, belki de, za
man laboratuvarnn imdiye kadar yaratt en uzla
maz faydacyd (*). Fakat onun faydacl en geni
tarih grleri kapsad iin, ahsiyeti hi klm-
yor, yavanlamyor; aksine, hayat tecrbesi vejeylem
alan geniledike, geliip zenginleiyordu.
O dnemde kendisinin en yakn mcadele arkada
olan Martov, Lenir^in yannda artk kendini pek rahat
hissetmiyordu: senli benli konuuyorlard, fakat
ilikilerinde bir para soukluk olduu sezinleniyordu.
C*) Altuu biz izdik. (.)
\
lenin
23
Martov daha ok, imdiki zaman yayordu: kzgnlk
lar, gn gnne yazmak abas, polemikler, son ha
berler ve gevezelikler. Lenin, gnlk olgular, arl
yla ezerek, yarnlara, dnce yoluyla, derinden n
fuz ediyordu. Martov un saysz ve ou zaman parlak
sezgileri vard.^ potezler ortaya atyor, sk sk kendi
sinin de hemencecik unuttuu nerilerde bulunuyordu;
oysa Lenin, ihtiya duyduu eyi ancak ona en muhta
olduu anda kavryordu. Martov un fikirlerindeki gzle
grlr istikrarszl Lenin, birok kere pheyle kar
lamt. Siyasi tutumlarnda henz hibir farkllama be
lirgin hale gelmemiti hatt su yzne bile kmamt;
farkllklar, ancak, sonradan, olup bitenlerin nda
gemie dnlerek hissedilebilir. Daha sonralar, kinci
Kongre deki blnme srasnda skra'da. alanlar kes
kinler ve yumuaklar diye ikiye ayrldlar. Bilindii
gibi, bu adlandrmalar, henz kesin bir ayrm mevcut
olmad halde meselelere yanama tarznda, alnan ka
rarlarda. son amaca doru gidite bir farkllk oldu
unu gsterdii iin ilk zamanlar geerlik kazand.
Leninle Martov arasmdaki ilikiler ele abndnda,
blnmeden nce, Kongre den nce, Leninin keskin,
Martovun da yumuak bir devrimci olduu sylenebilir.
Lenin, ok deer verdii Martova eletirel, ve biraz
pheci bir gzle bakyordu. Leninin bu baklarm
zerinde hisseden Martov, rahatsz oluyor, ve sska
omuzlarn, sinirli bir tikle oynatyordu. Karlap
konutuklarnda ses tonlarmda dosta bir hava yoktu
artk ya da hi deilse ben byle birey farketmi-
yordum. Lenin, konuurken, bakmlarn Martov dan
yana kaydryor ve Martovun, hih;/zaman silmedii
ne doru kaym kelebek gzlnn, ardndaki gz
leri donuklayordu. Ve Vladimir llyi, bana Martov -
24
troki
dan sz ettii zaman sesinde zel bir ayrm vard:
tyi ama bunu Jules (Martov) syledi. Lenin, Jules
adn o ekilde sylyordu ki sanki bir uyarda bulun
mak istiyordu. phesiz ok iyi, hatta ilgin, ama ne
yazk ki yumuakm biridir o.
Vera vanovna nn da Martov zerinde onu Lenin-
den biraz uzakta tutan, ve. siyas deil belirli psikolojik
bir etkisi olduu kesindir. phesiz bu sylediim ey,
madd bir olgunun tespitinden ok psikolojik bir genel
lemedir; ve szlerim, yirmi yi nceki olaylarla ilgili
dir. Bu zaman boyunca, dier birok ey hafzamda
yer etti ve kiisel ilikileri nitelendirmek iin uup
gitmi anlar canlandrmaya akrken, eksik kalm
yanlar ya da bir perspektif kaymas olabilir. Hatrann
pay ve gemii elinde olmakszn kendince canland
ran hayal gcnn pay nedir? Bununla beraber, ge
mii, esas iUbariyle, olduu gibi yansttm dnce
sindeyim.
Kongre iin tespit edilen tarih yaklayordu ve
sonunda skramn merkezinin Cenevre olmasna karar
verildi: hayat orada kyaslanamyacak kadar daha
ucuzdu ve Rusya ile balant kurmak daha kolayd.
Lenin buna istemiye istemiye raz oldu. Beni de Pa
ris e yolladlar. Oradan Martov la birlikte Cenevreye
geecektim. Kongre hazrlklar younlat.
Az zaman sonra, Lenin de Paris e geldi. Rus ni
versitelerinden kovulmu profesrler tarafndan Pa
ris te kurulmu Ecole des Hautes Etudes Sociales de
toprak meselesi konusunda konferans verecekti.
Ayn niversitede'daha nce ernov da bir konuma
yapt iin, mai*5ist reneer Leninin davet edil
mesini srarla istemilerdi. Profesrler endieliydi ve
polemie girmekten mmkn olduu kadar kanma-
lenin
2&
sim mtecaviz konferansdan rica ediyorlard. Fakat
Lenin, hibir art kabul etmeyeceini bildirdi ve mark-
sizmin devrimci bir teori olduunu, bundan dolay, po
lemii gerektirdiini syleyerek ilk konferansna ba
lad; fakat bu dkenlik onun bilimsel karakteriyle
hi elimiyordu.
Bu ilk konferanstan nce Lenin in ok heyecanl
olduunu hatrlyorum. Ama krs banda kendine he
men hkim oldu ya da hi deilse yle grnd. Onu
dinlemeye gelmi olan Prof. Gambarov, izlenimini
Deutch e iki kelimeyle ifade etti: Lenin gerek bir
profesr. Bu sevimli adata vglerin en byn yap
tn dnyordu. Konferanslarn hepsi poplistlere
ve Leninin poplistlerle bir tuttuu agraryen sosyal-
reformist David e kar polemikle doluydu. Bununla
beraber, bu dersler, o zamanki sosyal mcadeleye, sos-
yal-demokrasinin, devrimci-sosyalistlerin tarm prog
ramna deinmeksizin ktisad teori erevesi iinde
kald. Profesrln akademik niteliini gznnde tu
tan konferans kendini bylece snrlamak ilemiti.
Fakat nc konferanstan sonra Lenin, yanlmyor
sam C^oisy caddesindeki 110. no.lu binann bir salo
nunda, tarm (toprak) meselesi hakknda siyas bir kon
ferans verdi. Bu toplant, lEcole des Hautes Etudes
tarafndan deil, skranm Paristeki grubu tarafn
dan dzenlenmiti. Salon tklm tklm doluydu. LEcole
des Hautes Etudesn btn rencileri, kendilerine
verilmi teorik dersin pratik sonularn dinlemek iin
buraya geldiler. Konuma,, skra mn o dnemdeki tarm
program, zellikle de, datlm topraklarn komn
lere geri verilmesi hakkndayd. alan konumac
larn adlarm hatrlamyorum. Fakat konumann so-
nmda, Vladimir iyiin harikulade olduunu hatrl
26 troki
yorum. skr anm Paristeki yoldalarmdan biri, kta
bana Lenin, bugn, pek yamand dedi. Yoldalar,
daha sonra, konferansyla beraber kahveye gittiler.
det byleydi. Hepsi de son derece memnundu; Lenin
de kendini tath bir cokunluk iinde hissediyordu. Yol
dalar grubunun muhasebecisi skr anm kasasna giren
geliri bize sevinle bildirdi: 75 ya da 100 eski frank,
yani kmsenmiyecek bir miktar. Bu olay 1903 ba-
larmda geiyordu. u anda tarihi tam olarak hatrla
yamyorum, ama, bunu tespit etmenin g olmayaca
n sanyorum.
Lenin in Pariste kald bu gnlerde onu bir ope
raya gtrmye karar verildi. Bu ii Iskra mn yesi
N. . Sedova yklendi. Vladimir iyi, Opera-Comique e
gitti ve oradan lEcole des Haues Etudesde ders verir
ken yanndan ayrmad antasyla dnd. Gustave
Charpentiernin, konusu ok demokratik olan lirik dra
m Louise oynanyordu. Biz st galeride oturuyorduk.
Lenin, Sedova ve benden baka, yanlmyorsam, Mar
tov da vard. Dierlerini hatrlamyorum. Opera-Comi-
que e bu gidiimiz mzie ok aykr den ama haf
zamda iyice yeretmi kk bir olaya yol amt.
Lenin Pariste ayakkab satnalmt. Ayakkab^^ aya-
m skyordu. Acsna birka saat katlandysa da so
nunda karmaya karar verdi. Tesadfen, benim ayak
kabmn da deitirilmesi gerekiyordu. Lenin bana
kendininkileri verdi. Balangta, tam benim ayama
gre diye sevinmitim. Opera-Comiquee giderken bu
ayakkaby giymeye karar verdim. Gidite ok rahat
tm. Fakat Operac|a ayakkabnn skmaya baladn
hissettim. Operariii&i bende ve Lenin de ne gibi bir etki
yarattm belki de bu yzden hatrlamyorum. Sadece,
Leniiin o srada bema taklmaktan ok holandm
lenin 27
ve boyuna gldn gryordum. Dnte, ayaklar
mn arsna dayanamyordum artk, oysa Lenin btn
yol boyunca benimle hi acmakszn, alay etti durdu.
Bununla beraber alaylarnda belirli bir acma duygusu
vard: bu ayakkablarn verdii eziyeti kendisi de bir
ka saat olsun ekmemi miydi?
Vladimir liyiin, konferanslarna balamadan nce
heyecanlandna yukarda deinmitim. Bu konuya ge
ne dnmem gerekiyor. Bu tr duygular, Lenin de, ba
ka durumlarda, ok daha sonralar, halkn karsna
kmas gerekince de grlrd. Ve dinleyicileri ona
daha yabanc, konuma vesilesi daha tesadfi o l - .
duu zamanlar bsbtn heyecanlamrd. Lenin in ko
numa tarznda daima kendine gven ve coku vard.
Sylemek istediini abucak sylerdi yle ki konuma
lar stenocular iin olduka zor bir denemeydi. Fakat
kendini rahat hissetmedii zaman sesi ona yabancla
r, deta kimin olduu bilinmeyen bir yankya dn
rd. Buna karlk, Lenin, dinleyicilerinin, zellikle,
kendisini dinlemeye can athkl ann hissedince sesi b
yk bir canllk kazanr, esnek ve inandrc olurdu;
artk bu, kelimenin basit anlanuyla, bir hatipin sesi
deil, bir konumacnn, konunun gerektirdii tona yk
selmi, sesiydi. Konumas bir hitabet sanat deildi,
allmn dnda bir eydi. Aslnda, herhangi bir
hatibin, kendi dinleyicileri karsnda ok daha ijd
konutuu ileri srlebilir. Genellikle, dorudur bU.
Fakat btn mesele, konumacnn hangi dinleyiciler
karsnda ve hangi artlarda kendini rahat hissettiini
bilmektir. Parlamento ahkanlklam iinde yetimi
Vandervede gibi AvrupalIlar gsteiHli bir evreye ve
tumturakh konuma denilen eye muhtatrlar. Bun
lar, yldnmlerinin ya da resm ahsiyetlerin kutlan
28 troki
d toplantlarda kendilerim ok rahat hissederler. Oy
sa Lenin iin, bu tr toplfintlar dayamimaz bir can
skmtsdr. Lenin, zellikley mcadeleci politikann me
selelerini demek szkonusu olunca daha canl ve daha
inandrc konuurdu. Onun en iyi konumalar Ekim
Devrimi ncesinde Merkez Komitesinde yapt konu
malardr.
Paristeki konferanslardan nce, Lenini sadece bir
kere dinlemitim: sanrm Londrada ve 1902 Kasm
nn sonunda. Ne gariptir ki, ne bu gsterinin niteliimi,
ne de ilenen temay, hi hatrlamyorum. Hatta ner-
deyse bu hatrann gerekliinden bile phe edece
im. Bununla beraber, Ruslarn, Londrada, Leninin
de katld bir toplants olmutu. Eer Lenin bir kon
ferans vermek iin gelmeseydi, herhalde kiinse ken
disini grm olamazd. Hafzamdaki bu boluu u
ekilde aklyorum: Galiba konferans, her zamanki
gibi, skra'am son saysnda ilenmi olan bir konuya
hasredilmiti. Demek ki, Leninin bu konudaki maka
lesini okumu olabilirim ve bundan dolay, konferansn
benim iin bir yenilii kalmamtr; ayrca, konferans
tartmalara da yol amamt. Leninin Londrada bu
lunan gsz hasmlan Ona kar konumaja gzfe
alamamlard. Ksmen bundist 1erden, ksmen de
anaristlerden oluan dinleyiciler, ok sevimsiz bir top
luluk tekil ediyordu. Bu konferansn bende pek az
iz brakmas bundandr. Hatrlayabildiim, tek ey u:
olduka uzun bir zamandan beri Londrada yaayan
eski Petersburg grubu ti Dncesinden kar koca
B)^ler toplant sonanda yanma gelip beni evlerine da
vet ettiler: *
Noel de bize gelsenize (toplant tarihini aralk
sonu diye belirtmem bundan).
lenin
29
Byk bir kabahkla,
Niin? diye soruyorum,
Dosta vakit geireceiz, Ulyanov ile Krupskaya
da gelecekler.
Lenin deil, Ulyanov dediklerini ok iyi hatrlyo
rum. lkin, neyin sz konusu olduunu bile anlamadm.
Zasuli le MartoV da davet edilmilerdi. Ertesi gn,
ne yapmamz gerektii komsunu oturup grtk. Le
nine bu davete gidip gitmeyecei soruldu. Galiba kimse
gitmedi. Ve yazk oldu: nk, Noel akam, Lenini
Zasuli ve Martov la birarada grmek bulunmaz bir
frsatt.
Paristen Cenevre ye gelince Martov ve Zasuli le
birlikte Plehanovun evine davet edildim. Vladimir l
yiin de geldiini sanyorum. Fakat bu akamdan ben
de sadece belli belirsiz bir hatra kald. Her halde, bu
toiplantnm siyas bir nitelii yoktu. Olsa olsa bir soh
bet toplantsyd ya da daha berbat bir eydi. skem-
lemin zerinde olduka ekingen ve asik yzl otur
duumu hatrlyorum. Plehanov ya da karsnn be
nimle hi ilgilenmediklerini grnce ne yapacam
bilmiyordum. Plehanov un kzlar ay ve kuru pasta
ikram ediyorlard. Btn konumalarda, btn jestler
de, gergin bir hava, bir eit sknt vard; herhalde
bunu farkeden sadece ben deildim. Belki de genli
imden tr bu soukluu, dierlerinden daha ok
hissediyordum. Plehnovun evine bu ilk ve son gidiim
old. Plehanovla btn karlamalarm gibi, bu zi
yaretten bende kalan izlenimler pek geici ve rasge
leydi. Marksizm alannda Rusyann^; yetitirdii bu ilk
ustann parlak kiiliini baka vesilelerle nitelendir
meye altm. Burada ne yazk ki, ansmn hi de
yaver gitmedii ilk karlamalarmzn izlenimleriyle
30
troki
yetiniyorum. Btn bunlarn kendisini ok zd Za
suli bana,
Biliyorum, diyordu, Jeorges bazan dayanlmaz
bir insandr, fakat aslnda, o en kilaar bir hayvandr
(Zasuli, birisini verken byle konuurdu).
Burada, Axelrod un ailesinde sadeliin ve candan
bir dostluun hkm srdn belirtmeden edemeye
ceim. Zrih e devaml gelilerimde Axelrodlarm ko
nuksever sofrasnda geirdiim saatleri, imdi bile,
minnetle hatrlyorum. Vladimir iyi de birok kere
gelmiti ve bu ailenin anlattklarndan anlayabildiim
kadaryla, Lenin bu evde kendini ok rahat hissedi
yordu. Ona Axelrod larda rastlamak frsatn bulama
dm.
Zasuli ise, sadelii ve gen yoldalarla candan
ilgilenii bakmndan gerekten esizdi. Kelimenin al
lm anlamyla, onun konukseverliinden sz edile-
miyorsa, sebebi bakalarna konukseverlik gstermek
ten ok bundan kendisinin yararlanmak ihtiyacm
duymasyd. Kz rencilerin en mtevazisi gibi giyi
niyor ve yiyip iiyordu. Ttne ve hardala baylyor
du. kisini de bol bol tketiyordu. ok ince bir dilim
domuz sucuunun zerine, bolca hardal srd zaman
Vera vanovna bayram ediyor derdik.
Emein Kurtuluu Grubunun drdnc yesi L.
G. Deutch da. Genlie kar iyi ve dikkatli davran
yla gze arpyordu. imdiye kadar ondan sadece
skranm yneticisi diye sz ettim; yaz kurulunun top
lantlarna istiari oyla katlyordu. Deutch, devrimci
taktik konusundanlmh dnceleri olduundan, genel
likle, Plehanovla birlikte hareket ediyordu.
Bir gn bana,
Hibir silhl ayaklanma olmayacak, delikanh,
lenin
\
31
zaten gerekli deil bu, demiti de am kalmtm.
Srgndeyken, iimizde horozlananlar vard. kide bir
hr karp atyor, birbirlerini kyasya dyorlard.
Ben baka bir tutum izliyordum: kararl olmak, byk
bir savam patlak verebileceini yneticilere ima et
mek fakat hibir zaman savaa kalkmamak. Byle
davranmakla, yneticilerin gznde bir saygmhk ka
zanyor ve mevcut rejinde yumuamalar salyordum.
arha kar kullanacamz taktik bu olmaldr. Aksi
halde, bizi mahvedecekler ve davaya hi bir yararmz
dokunmayacak.
Taktik kpnusundaki bu vaaz beni ylesine etkile
miti ki, Martov a, Zasulie ve Lenin e bahsettim.
Martovun ne gibi bir tepki gsterdiini hatrlamyo
rum. Vera vanovna bana,
Eugne (Deutchun eski lakabyd bu) her zaman
byle olmutur dedi: ahsen olaanst cesur bir in
sandr ama politikada son derece ihtiyatl ve tedbir
lidir.
Lenin, beni dinledikten sonra, ha, anladm, evet
gibi bir ey syledi, ve baka hi^bir yoruma gerek kal
makszn, ikimiz de kahkahalar koyuverdik.
Yaklaan 2. Kongre nin ilk delegeleri Cenevre de
toplanmaya balyorlard ve onlarla srekli bir ekilde
grlyordu Her ne kadar rol her zaman farkedil-
miyorsa da, bu hazrlk ahmasnn yneticisi phesiz,
Lenindi. skra yaz kurulunun ve skra rgtnn top
lantlar vard, delege gruplaryla ayr ayr toplanl
yor, btn yelerin katldklar toplantlar yaplyordu.
Delegelerin bir ksm phe iindej^diler, itirazda bulu
nuyorlard yada gruplarn isteklerini dile getiriyorlar
d. Bu hazrlk alnas ok zaman alyordu.
Kongreye sadece ye geldi. Lenin onlarn.
32 troki
herbiriyle uzun uzun grt ve her nn de gnl
n kazand. ilerden biri Petersburg delegesi Schot-
mann d. Henz pek genti fakat akl banda biriydi.
Leninle yapt konumalardan birinden dnerken
<Schotmann benimle ayn lojmanda kalyordu);
Kk gzleri nas da parlyor, sanki insann
iini okuyor diye tekrarlayp duruyordu.
Nikolaiyev delegesi Kalafati idi. Vladimir liyi,
bana onun hakknda sorular sordu, nk onu Nikolai-
yevde tanmtm; sonra, hnzrca glerek,
Sizi tandnda, Tolstoycunun biri olduunuzu
syledi, dedi.
Amma da budalalk, diye bardm deta inin
miesine. ,
Lenin ya beni teselli etmek iin, ya da bana takl
mak iin,
Bunda bir ktlk yok, diye cevap verdi. Sam-
rm, o zamanlar onsekiz yandaydnz; biliyorsunuz,
insanlar analarndan marksist domazlar.
phesiz, dedim, ama imdiye kadar Tolstoycu-
lukla mterek hibir eyim olmad.
Hazrlk toplantlarnda statlerin saptanmasna
byk zen gsterildi; rgtlenme emasyla ilgili tar
tmalarda en nemli anlardan biri gazete ile merkez
komitesi arasndaki karlkl ilikilerin tartld an
d. Gazetenin merkez Komitesine tbi olmas gerek
tii dncesiyle gelmitim d lkelere. Bu gr ok
ak bir ekilde ve srarla belirtilmemi olmasma ra
men, sfcra daki Rhlarn ounluu byle dnyordu.
Vladimir liyi bafla;
Bu i yrmeyecek diye cevap veriyordu, kuv
vetler dalm byle grnmyor. Bakahm, bizi Rus-
.ya nn merkezinden nasl ynetecekler? Bu i byle y
lenln
33
rmez... Biz istikrarl bir merkez tekil ediyoruz, ve
buradan ynetecek olan da biziz.
Karar tasardarmdan birinde, merkez organm [ga
zetenin] Merkez Komitesi yelerinin makalelerini ya
ynlamak zorunda olduu belirtiliyordu.
Lenin,
Yani merkez organa ramen mi?
diye soruyordu.
Elbette.
Neye yarar bu? Ne gerei var bunun? Merkez
organn iki yesi arasndaki bir polemik baz artler
iinde yararl olabilir; fakat merkez Komitesindeki
Ruslarn (yani Rusya da yaayan yelerinin) mer
kez organa kar polemie girimeleri kabul edilemez.
O halde, merkez organn (gazetenin) tam dik
tatrl olmuyor mu bu diye sordum. Lenin yle
cevaplad:
Ne ktlk gryorsunuz bunda? imdiki du
rumda byle olmas gerekmektedir.
Bu dnemde, seme hakk meselesinde ok g
rlt koparld. Toplantlardan birinde, biz genler,
dumlu ve olumsuz seme hakknn kullanlmas ynn
de karar aldk. Ertesi gn Vladimir iyi bana,
Fakat sizin olumsuz seme dediiniz eyin
Rusa daki karh kap dar etmektir diyerek
kahkahay bast. Sanld kadar kolay deil bu - Isk-
ronn yaz kurulunda olumsuz bir seme yapmaya
kalkn da grelim.
Kah! Kah! Kah!
Lenine gre, meselelerin en ciddisi, ilerde, zel
likle, merkez Komitesi grevini^yerine getirecek olan
merkez organ nasl rgtlemek gerektiini bilmekten
ibaretti. Lenin, alt kiilik eski yaz kurulunu devam
34
troki
ettirmeyi imknsz gryordu. Zasuli ile Axelrod, an
lamazlk konusu btn meselelerde, hemen hemen
daima Plehanvu tutuyorlar bu yzden de, e bir
durum meydana geliyordu. Bu iki gruptan hi biri yaz
kurulu yelerinden birine yol verilmesine asla
yanamyacaklard. Lenin beni, yaz kuruluna ye
dinci ye olarak almak istiyordu; bylece, yedi kiilik
yaz kurulu geniletilmi bir kurul gibi kabul edilece
inden, Lenin, Plehanov ve Martov dan meydana ge
len daha daraltlm bir bayazarlar grubu tekil edi
lecekti. Vladimir liyi, benim yedinci ye olarak ahn-
mam iin yapt neriden, ve bu nerinin, buna ke
sinlikle kar kan Plehanov hari, btn yelerce
kbul edildiinden hi sz etmeksizin, beni bu plandan
yava yava haberdar ediyordu. Plehanov a gre, ya
z kuruluna bir yedinci yenin katlmas, Emein kur
tuluu grubunda bir art demekti: yani ihtiyara
kar drt gen demekti.
Georges Valentinovi in benden hi holanmamas
nn asl sebebi, sanrm bu pland. Ayrca, bu da yet
mezmi gibi, Plehanov ile benim aramda delegelerin
gzleri nnde ufak tefek anlamazlklar patlak veri
yordu. Galiba bu anlamazlklarn ilki, bir halk gaze
tesi karlmas konusunda patlak vermiti. Baz dele
geler, tskranm yansra, Rusya da bir gazete karl
mas gerektiini srarla sylyorlard. zellikle, Gen
i grubu byle dnyordu. Lenin bu tasarya id
detle karyd. Bu konuda ileri srd sebebler e
itliydi, fakat asl sebeb, partinin ekirdek kadrosu ge
rektii gibi kurulmadan nce. Sosyal - demokrasi fi
kirlerinin yalnkat b|r aklan erevesi iinde kk
'salabilecek zel bir grubun olumas korkusuydu. Ple
hanov, kesinlikle, bir halk gazetesi karlmasndan ya-
lenin 35
naydi ve bylece Lenin e muhalefet ederek, aka,
blge delegelerinin desteini kazanmaya alyordu.
Ben Lenini destekliyordum. Toplantlardan birinde, bir
halk gazetesine de, ilerici iilerin skra seviyesine
ykselmelerine yardm edecek brorlere ve propa
ganda yaynlarna ihtiyacmz olduu; fakat bir halk
gazetesinin Iskramn etki alann daraltaca, partinin
siyas fizyonomisini, onu ekonomizm ve devrimci sos
yalizm derekesine indirerek, ortadan silecei gr
n gelitirdim. Bu grn doru yada yanl ol
masnn imdi bir nemi yok artk.
Plehanov un bana cevab yleydi:
Byle bir gazete, partinin fizyonomisini niin
ortadan silecekmi? Sylemek zorunda olduumuz
her eyi bir halk gazetesinde syleyemeyeceimiz,
phesizdir. Biz bu gazetede, taktik meselelerle ura-
makszn, taleplerimizi ve iarlar dile getireceiz.
iye kapitalizme kar mcadele etmek gerektiini
syleyeceiz, fakat kapitalizmle nasl mcadele etmek
gerektii konusunda, phesizki, teoriler ileri srme
yeceiz.
Fakat ekonomistler ile devrimci - sosyalistler
de kapitalizme kar mcadele etmek gerektiini sy
lyorlar dedim. Gr ayrl, mcadele tarzn be
lirlemek gerektii an balyor. Bir halk gazetesinde,
bu soruyu cevaplandrmadmz takdirde, devrimci -
sosyalistlerle bizim aramzdaki fark ortadan kaldrm
oluruz.
Cevabm etkisini gsterdi. Plehanov syleyecek hi
bir ey bulamad. Tabi, bu olay, ilikilerimizi bs
btn bozdu.
ok gemeden, yaz kurulunun toplantlarndan
birinde, Kongre, yaz kurulu yeleri meselesini z
36
troki
me balayncaya kadar, oturumlara istiar oyla, be
nim de katlmam kararlatrlmca, ikinci bir anlamaz
lk patlak verdi.
Plehanov buna hibir ekilde yanamyordu. Fa
kat Vera vanovna, Plehanov a,
yleyse, toplantya onu ben gtreceim, dedi.
Ve gerekten, beni toplantya gtrd. Bu kuUs
oyunlarnn farkna ancak ok daha sonralar vardm;
yaz kuruluna, hibir ey bilmeksizin, hibir eyin
farkna varmakszm katldm. Georges Valentinovi be
ni, o esiz ince nezaketiyle selamlad.
Ne yazk ki, yaz kurulu, Deutch ile Blumenfeld
arasnda meydana gelen ve daha nce belirtmi oldu
um bir anlamazl bu toplantda incelemek zorun
dayd. Deutch Iskramn yneticisiydi. Blumenfeld, ba-
smevini ynetiyordu. Bu alandaki yetkiler konusunda
bir tartma balad. Blumenfeld, Deutchun basmevi-
nin i ilerine kartndan yaknyordu. Plehanov, es
ki dostluundan tr, Deutchu destekliyor ve Blu
menfeld in bask tekniine karmak hakknn snr
landrlmasn neriyordu.
Bir basmevini, sadece teknik uygulama ile yetine
rek ynetmenin mmkn olmadn; organizasyon ve
ynetim meselelerinin de bulunduunu ve Blumenfeldin
btn bu meselelerde serbeste hareket etmesi gerek
tiini syledim.
Plehanov un sert cevabn bugnk gibi hatrl
yorum;
phesiz, Troki yolda, tarih mate'yalizm
teorisinin de bize rettii gibi, tekniin yamsra e
itli dar, ve dier'meselelerin bulunduunu sylemek
te hakldr; ancak... v.s.
Lenin ve Martov beni ihtiyatl bir ekilde des
lenin
37
teklediler ve belirttiim ynde bir karar aldrttlar.
Bu, barda taran son damla oldu.
Her iki durumda da, Vladimir iyi, grld gi
bi, benden yana kmt, fakat Lenin, Plehanovla
olan ilikilerimin, yaz kurulunda gerekletirmeyi ta
sarlad, reoiganizasyon plann kesinlikle tehlikeye
drecek ekilde bozulmasn endieyle izliyordu. Yeni
gelen delegelerin de katld sonraki toplantlardan
birinde, Lenin beni bir keye ekerek,
Halk gazetesi meselesinde, braknz Plehanov a
Martov cevap versin. Siz meseleyi kestirip atyorsu
nuz, oysa Martov meseleye daha ustaca yanaacaktr.
Bylesi daha iyi olur.
Bu kestirip atmak ve ustaca yanamak deyim
leri hafzamda iyice yer etti.
Yaz kurulunun Landolt kahvesindeki bir toplan
tsndan sonra, belki de demin bahsettiim toplantdan
sonra, Zasuli, byle durumlarda sesine verdii zel
bir edayla, ve ekingen bir srarla, liberallere ar
derecede hcum etmemizden yaknd. Bu onun en za
yf yanyd.
Baksanza, nasl da aba sarfediyorlar, diyordu.
Baklarn Leninden karyordu, ama szleri, zel
likle, onayd Kurtuluun son saysnda, Struve *
Jauresi misal gstererek, rus liberallerinin sosyalizmle
balarm koparmamalarn, aksi halde, alman libera^
lizminin sefil akbetine urayacaklarn belirtiyor ve
fransz radikal sosyalistlerini rnek almalarn istiyor.
Lenin, banda alnna doru ykt yduruk bir pa-*
nama apka, masann yannda ayakta duruyordu (top^
lant sona erdii iin gitmeye hazrlanyordu).
Vera vanovnaya taklmak iin tepeleme onlar
dedi, neeli neeli glerek,
38
troki
ite, gryorsunuz ya, diye szgn bir sesle ba
rd Vera vanovna! Onlar bize doru bir adm at
yorlar, bizse onlar tepelemeli diyoruz.
Elbette, Struve liberallerine diyor ki: bizim sos
yalizmimize kar almanlarm kaba sllerine bavur
mak yerine, franszlarn daha ince usullerini kullan
mak gerek: Jaures ilikle flrt eden Fransz sol ra
dikalleri gibi gnln elmek, tatl tatl kayarak, al
datp batan karmak gerek.
phesiz, bu unutulmaz konumay kelimesi kelime
sine aktarmyorum. Fakat konumann anlam haf
zamda iyice yeretmiti. Szlerimi dorulayacak belge
ler u anda elimin altnda deil, ama bunu dorula-
mak g olmasa gerek. Emein KuTtul uu'nun 1903
ilkbaharnda yaymlanm saylar kartrlrsa libe
rallerin, genellikle demokratik sosyalizm, zellikle de
Jaures cilik karsndaki tutumu hakknda Struve tara
fndan yazlm bir makaleye rastlanacaktr. Bu ma
kaleyi hatrlyorum, nk yukarda anlattm olay s-
rasmda Vera vanovna bana bundan bahsetmiti. Kur-
tuluun szkonusu saysnn zerindeki tarihe, bu gaze
tenin Cenevre de Vera vanovnamn eline ulamas ve
okunmas iin gerekli sre, yani -drt gn eklenir
se, Landolt kahvesindeki bu tartraamn tarih ol
duka doru bir ekilde tespit edilebilir. Hatrlad
m kadaryla, bir ilkbahar gnyd (belki de yaz
balangcyd), ortalk gnlk gnelikti ve Lenin
neeyle glyordu. Onun kendinden emin ve cidd
halini, sakin alayc -baklarn hatrlyorum. Vladimir
liyi, o sralar hayatnn son dneminde grld gi
bi deildi, olduka zayft. Vera vanovna, her zaman
ki gibi, yerinden frlyor, bir o yana bir bu yana dn
lenin
39
yordu. Fakat, yle sanyorum ki, zaten ok az devam
eden tartmaya kimse karmad.
Zasuli le birlikte dndk. Zasuli, Strve oyunu
nun boa gettiini hissettii iin umutsuzlua kapl
mt. Hibir ekilde teselli edemezdim onu. Bununla
beraber, Landolt kahvesinden karken yaplm bu
ksa konumada rus liberalizmi kozlarnn ne lde ve
ne kadar gzel bir ekilde yere almdm aramzda
hikimse hissetmiyordu.
Anlattm eyin pek yetersiz kaldm gryorum:
hikyem, bu almaya balarken dndmden daha
yavan oldu. Fakat hatrlayabildiim hereyi, hatta en
nemsiz olanm bile, zenle belirtmeye altm. nk
bugn bu dnemi ajTintlaryla anlatabilecek hi kimse
yok artk. Plehanov ld. Zasuli ld. Martov ld. Le
nin de hayatta deil. lerinden birinin hatralar brak
m olmas pheli. Belki Vera vanovna brakmtr.
Ama hi duymadk bundan bahsedildiini. skr anm o d
nemdeki yaz kurulundan kala kala Axelrod ile Potres-
sov kald. Fakat, sebebi ne olursa olsun, her ikisi de
yaz kurulunun ahmalarna pek az katldlar ve top
lantlarmzda pek seyrek bulundular. L. G. Deutch
bir eyler anlatabirdi ama o da szkonusu dnemin
sonuna doru, beden pek ksa bir sre nce Rusya
dan ayrld, stelik yaz kurulu ahmalarna doru
dan doruya katlmad. Nadejda Konstantinovna bu
dnemle ilgili paha biilmez bilgiler verebilir; her
halde, verecektir de. O sralarda btn rgt ah-
malarnm iindeydi; uzaktan gelen yoldalar o karl
yor, tavsiyelerde bulunuyor, ve yolcular istasyona o
gtryordu, trbatlan salyan o ydu. Randevular
^0
troki
tespit ediyor, mektuplar o yazyor, ifreleri o ve
rip o zyordu. Odas, hemen her zaman, lamba ale
vine tutulmiu kt kokard. Yeterince mektup alma-
dmdan, rakamlarn yanl yazldmdan, grnmez
mrekkeple, satrlar stste gelecek ekilde yazldn-
dan, tath bir srarla, sk' sk yaknrd, phesiz, ok
daha nemli olan bir ey de udur: Lenin in yamban-
da bu rgt ahmasnda Nadejda Konstantinovna,
onun iinden geenleri ve onun evresinde olup biten
ber, Nadejda Konstantinovna yaz kurulu toplantla
rna, hi deilse, benim bulunduum toplantlara pec
eyrek katld ve stelik, dardan bakan bir kimse^
sk sk yaplan bir toplantda grnmeyen eyi daha
kolay grd iin, ksmen de olsa, bu satrlarn ge
reksiz saylmayacan umuyorum. Ne olursa olsun,
syleyebileceim eyi anlattm. imdi, birka genel
dnceyi formle etmek, bence, eski Iskra dnemin
de, Leninin kendi i dnyasnda, deta, kendi kendini
deerlendirme tarznda niin kesin bir buhrann mey
dana gelmesi gerektiini; bu buhramn niin kanlmaz
olduunu, niin gerekli olduunu sylemek istiyorum..
Lenin d lkelere olgunluk anda, otuz yamda
geldi, Rusya dayken, renci evrelerinde, sosyal -de
mokrasinin ilk gruplarnda, srgn alaylarnda baf
ekmiti. Kendi gcn hissetmemesi mmkn deildi,
nk tand, beraber alt herkes onun gcn
kabul ediyordu.
Rusyadan ciddi bir siyas tecrbe edinmi olarak,,
beyninin hcrelerine ilemi amaca ynelik bu gerUi-
min verdii heyecanla ve ok nemli bir teorik daar
ckla ayrld. Yurt dnda nce, Emein Kurtuluu
Grubu ile, zellikle de, Marx m derin ve parlak yorum
cusu, aydn evrelerin stad, dnr, politikac, ya-.
lenin
4t
zar, nl hatip ve btn Avrupaya kol atm Pleha
novla birlikte almas gerekiyordu. Plehanov un ya-
mnda iki byk otorite vard: Zasuli ve Axelrod. Vera
vanovna Zasuli i n plana karan ey, sadece anh
gemii deildi; Zasuli meselelere derinlemesine n
fuz eden bir kafa yapma, zellikle tarih konularda
geni bir kltre ve pek az rastlanan bir sezgi gcne
sahipti. Emein Kurtuluu Grubunun, o dnemde, ih
tiyar Engelsle olan ilikisi Zasuli aracl ile kurul
mutur. Latin C") sosyalizmine daha byk bir ballk
duyan Plehanov ve Zasuli'in aksine, Axelrod, Grup'
iinde alman sosyal-demokrasisinin grlerini ve tec
rbesini temsil ediyordu. Etki alanlar arasndaki bu
farklhk, ayr yerlerde yaamalarnda bile kendini gs
teriyordu. Plehanov ve Zasuli, zellikle Cenevre de
kalyorlard; Axelrod ise Zrihte. Axelrod, kendini tak
tik meselelere vermiti. Bilindii gibi, onun teori ile ya
da tarihle ilgili bir tek incelemesi bile yoktur. Genel
likle az yazard, ama yazlarnda hemen her zaman
sosyalizmin taktik meselelerini ilerdi. Axelrod( bu a-
landa orijinal ye etkin olduunu gsteriyordu. Aramz
da geen konumalara gre (tpk Zasuli le olduu
gibi, b- sre, birbirimizle yakn bir dostluk kurmu
tuk) Plehanov un taktik meseleler hakkndaki yazlan-
mn birou kollektif bir amann rnyd ve Axel
rod un bu iteki pay, yazl belgelerde grnenden ok
daha bykt. Bizzat Axelrod, (1903deki blnmeye
kadar) Grubun tartmasz kabul edilen ve sevilen n
deri Plehanova birka kere.
(eorges, senin ok uzun bir hortumun var. Ih-
(*) Fransa, Belika, talya ve sviredeki sosyalist akm
szkonusudur.
42
troki
tiyacn olan her eyi, hortumunu uzatarak ahveriyor-
jsun, dmiti.
Bilindii gibi, Axelrod, Leninin Rusya dan gnder
dii Rus Sosyal Demokratlanmn grevleri adh esere
bh: nsz yazmt.
Bylece, Grup, gen ve nl rus iisini deta
barna basyor fakat ajm zamanda da onu bir
renci (mrit) olarak kabul ediyordu. Lenin, yurt
dna, dier iki renci ile birlikte, zellikle mrit
olarak gelmiti.
stadlarn rencileriyle konumalarna, Iskranm
ana hatlarmn belirlendii bu grmelere hi katlma
dm. Ama, anlattm dnemle ilgili gzlemlerin
nda, zellikle, II. Kongrenin nda, henz ortaya
atlm prensip meseleleri hari, anlamazhn derin
-sebebi konusunda, leninizmin gelimesi ve anlam ko
nusunda bu stadlarn verdikleri hkmn yanhlm
anlamak g deildir.
II. Kongre boyunca ve Kongre den hemen sonra,
Axelrodun ve yaz kurulunun dier yelerinin Lenin e
kar duyduklar fkede bir aknlk da vard.
Bu kadar ar gitmeyi nasl gze alabilmi di
yorlard.
Kongre nin hemen ardndan Plehanov la Leninin
arasnda meydana gelen gr ayrlndan sonra, Le
nin mcadeleyi elden brakmaynca aknlk bsb
tn artt.
Axelrodun ve dierlerinin gr belki de yle
ifade edilebilir: Ona da n oluyor? ne diye pireleni
yor? Avrupa ya geleli ok uzun zaman olmad di
yordu Eskiler; bir renci (mrit) olarak geldi ve
kendini byle tantt (Axelrod, Iskramn ilk aylarm
anlatrken, zellikle bu nokta zerinde duruyordu). Bu
lenin
43
kendine gven birdenbire nereden geliyor? Bu cret
de nesi? v.s.
Sonra da, Leninin neler dndn kefetmeye
ahyorlard: Rusyada kendine bir zemin hazrlam
t, btn irtibat imknlarmm N^ejda Konstantinova-
nn elinde toplanm olmasnda alacak bir ey yoktu;
rus yoldalarn Emein Kurtuluu Grubuna kar g
rleri usul usul burada oluturuluyordu. Zasuli bu
na dierlerinden daha az ierliyor deildi ama belki
de biraz daha anlayla karlyordu. Lenin e, srd
nz m bir daha brakmyorsunuz diye bouna syle
memiti; bylece onun Plehanov dan farkl olduunu
belirtiyordu Bu sz, o zamanlar kimbilir nasl bir iz
lenim yaratmt. Lenin de, Evet, Zasuli doru sy
lyor diye tekrarlamam miydi?: Plehanov u, Zasu-
liten daha iyi kim tanyabilir ki? Plehanov, avn sr
dktan sonra brakyor: Oysa, brakacak olduktan son
ra srmamak en iyisi... Isrdn m brakmyacaksm.
Leninin, Rusya daki yoldalarn grlerini, nce
den, ne lde ve ne ynde oluturduunu bize her
kesten daha iyi anlatacak olan kimse Nadejda Konstan-
tinovna dr. Fakat olup bitenleri daha yksekten gre^
rek ve belli olgular hatrlatmakszn denilebilir ki by
le bir fikr hazrlk yaplmt. Lenin bugnn temel
lerini atp salamlatrrken daima yarn dnrd.
Yaratc dncesi hi soumuyor, uyankh hibir
zaman elden brakmyordu. Ve Emein Kurtuluu Gru-
bu nun, yaklaan devrim karsnda, mcadeleyi r
gtlemek iin nderlik edecek gte olmadna ina
nnca, bundan gerekli sonulan kard. Eskiler, Lenin
hakknda yanldlar, yanlanlar sadece Eskiler deildi:
Karlarndaki insan ilgin grleri olan ve Axelrod un
balangta scak bir dostluk gsterdii gen bir ii
44
troki
deildi sadece: Kendini boylu boyunca amacna ada
m bir nderdi ve bana yle geliyor ki, Eskilerle, s-
tadlarla birarada alt zamai, kendisi de bir nder
olduunu hissediyordu. Onlardan daha gl ve daha
gerekli olduunu anlamt. Martov un deyiiyle, Le
ninin, Rusya da da, yatlar arasnda ba ektii
dorudur. Fakat o zamanlar sadece ilk sosyal-demokrat
evreler, iei burnunda rgtler szkonusuydu. Rus
ya daki nl kiilerin gene de bir tarah yan vard:
rus Lassalleleri, Bebel leri parmakla saylacak kadar
azd o dnemde. Emein Kurtuluu Grubu bambakay
d: Plehanov, Axelrod ve Zasuli, Kautsky ile, Lafar-
gue ile, Guesde ve Bebel ile, su katlmam alman
Bebel ile ayn krattaydlar. Birlikte ahtklar srada
kendi gcn onlarnkiyle kyaslayan Lenin, bir avru-
pah gibi davrand. zellikle Plehanov la anlamazlk
lar ortaya knca, yaz kurulu ikiye blnncedir ki
Lenin in kendine gveni bsbtn artt, kendine g-
venmeseydi, daha sonralar Lenin varolamazd.
Demek ki, Eskiler le anlaamamas kanlmazd.
Devrimci hareketle Ugili iki farkl gr karsnda
bulunmaktan ileri gelmiyordu bu. Hayr, o dnemde bu
noktaya varlmamt henz, fakat siyas olaylar ele
al ekli, rgtlenmenin gerekt-dii grevler, ve ge
nellikle, btn pratik ihtiyalar ve dolaysyle, yakla
an devrim karsnda benimsenen tutum her iki kamp
iin birbirinden tamamen farklyd. Eskiler, o devirde,
yirmi yldr yurtdndaydlar. Onlara gre, tskra ve
Zaria, her eyden nce basn teebbsleriydi. Oysa,
Lenin iin bu gazeteler, dorudan doruya, devrimci
eylemin aracyd. Daha sonraki yllarda, 1905 - 1906da,
grld gibi Plehanov devrimden phe ediyordu;
onun bu nitelii emperyalist sava dneminde daha
lenin
45
trajik bir ekilde ortaya kmt. O, Lenin deki amaca
ynelik bu gerilime tepeden bakyordu ve bu konuda
alaylarn zehir gibi aktyordu.. Daha ncede syle
mitim: Axelrod, taktik meselelere, daha byk bir
yaknlk duyuyor ve dncesi, hazrlanmaya hazrlk
meseleleri emberinin dna kmamakta ayak diri
yordu. Devrimci aydmlarm oluturduklar eitli sos
yalist gruplar iindeki eilimleri ve ince farklar ok
byk bir ustalkla tahlil ediyordu. Axelrod, devrim
-ncesi politikann bir eczacsyd. Metotlar ve usulle
ri bir laborantn ya da bir eczacnn metot ve usullerini
andryordu. zerinde urat miktarlar daima son
suz kiik miktarlard: nceledii gruplar deta has
sas bir terazide tartar gibiydi. L. G. Deutchun Axel-
rodu Spinoza ya benzetmesi ve Spinoza nn elmas yon
tucusu olmas bouna deildi; bilindii gibi bu i b
ytele yaplr. Oysa Lenin, olaylar ve sosyal ilikileri
bir btn olarak ele ahyor, dncesini sosyal ktleleri
kavramaya altryor ve bylece, Plehanov la Axel-
rod u anszn bastran devrim dalgasn yanstyordu.
Grne baklrsa, Vera vanovna Zasuli devri
min yaklatn dier Eskiler den daha ok hissetmi
ti. Her trl ukalalktan uzak ve sezgi dolu canl tarih
bilgisinin, bu konuda ona byk yardm oldu. Fakat
Zasuli, devrimi yal bir radikal kadn gibi hissedi
yordu. Hepimizin, hareketi ynetmesi gereken, kendin
den emin, hakiki bir liberalizmin dnda, btn dev
rimci unsurlara sahip olduumuza yrekten inanmt.
Biz marksistlerin vaktinden nce yaptmz eletiriler
le ve liberalleri izleme tarzmzla, onlar korkut
maktan baka bir ey yapmadmza ve bylece, as
lnda, , kar-devrimci bir rol oynadmza inanyordu.
Dorusu, Vera vanovna, yazlarnda bundan hi sz
46
troki
etmiyordu ve zel grmelerde dncesini hibir za
man sonuna kadar dile getirmiyordu. Fakat, gene de
O, buna itenlikle inanyordt. Bir doktrin adam ola
rak kabul ettii Paul iie (Axelrod ile) atmasmn se
bebi buydu. Gerekte taktik meselelerin smrlar iin
de Axelrod, ister istemez, sosyal-demokrasinin devrim
ci hegemonyasm savunuyordu. Fakat bu gr ilet
meyi reddediyor ve kitleler harekete getikleri bir s
rada sosyal snflarn grn benimseyip gruplarn
ve dar evrelerin dilini kullanmaktan vazgemeye ya
namyordu. Axelrod ile Lenin arasndaki uurum bu
noktada balyordu.
Lenin yurt dna genellikle bir marksist olarak,
geheikle bir devrimci edebiyat grevini yerine ge
tirmek iin, Emein Kurtuluu Grubunun yirmi yllk
almasna devam etmek iin gelmedi. Hayr, Lenin
gerek bir nder olarak geldi; genellikle bir nder
olarak deil, btn benliini saran ve damarlarnda
atan bu devrimin nderi olarak geldi. Bu devrimin
fikirlerini ve rgtlenme cihazn mmkn en bsa za
manda hazrlamak iin yurt dna geldi. Onun amaca
ynelik hem doludizgin hem disiplinli bu geriliminden
bahsederken bunu, Lenin in son zafere erimek iin
abalad anlamnda belirtmiyorum; hayr byle bir
ey ok genel, ok bo bir cmle olurdu. Ben bu sz,
onun pratik bir ama haline getirdii somut, dolay
sz anlam iinde belirtiyorum; devrimin geliini hz
landrmak ve onu zafere ulatrmak, Lenin yurt dn
daki almalarnda Plehanovla dirsek dirsee bu
lunduu, Almanlarn o ok arbal deyimiyle, arala
rndaki uzaklk ortadan kalkt zaman, ona gre dev
rinin temel meselesinde, stadndan renecei hemen
hemen hibir ey bulunmadn, ve hatta, pheci bir
leni
47
erteleyi iinde olan bu stadn, nfuzunu kullanarak
kurtarc ahmay engelleyebileceini ve kendisini en
gen arkadalanndan ayrabUeceini grebiliyordu. Ya
z kurulunun nitelii zerinde dikkatle durmas, yedi
ler ve ler nerisinde bulunmas, ve Lenin in, dev
rimci teori meselelerinde Plehanov ve politik mesele
lerde de Martov zerinde daima stnlk salayaca
l bir ynetimi gerekletirmek uruna Pleha-
nov u Emein Kurtuluu grubundan ayrmak iin aba
sarfetmesi bundandr. Kiisel gruplamalar deiebi-
yord; fakat blnme, esas itibariyle, ylece duru
yordu ve sonunda, ete kemie brnd, kanla yoruldu.
n. Kongre de, Lenin Plehanovu kendinden yana,
ekti ama onu uzun zaman tutacan ummuyordu;
ayn zamanda Martovu yitirdi, hem de ebediyen. Ple
hanov, II. Kongre de gerekten bir eyler hissetti;
Axelrodun ac yaknmalar, ve onun Plehanovla Lenin
arasndaki ittifaktan duyduu aknlk karsnda! hif
olmazsa, Robespiyerler bu mayadan yaplmtr de
miti. Bu ilgin cmlenin basnda yeralp almadn
hatta parti iinde duyulup duyulmadn bilmiyorum.
Ama ben bu cmlenin gerekten sylenmi olduunu
garanti ederim, Robespiyerler bu mayadan yaplm
tr! Hatta daha baka bir eyden de yaplmtr Jeor-
ge Valentinovi Plehanov! diye cevaplad Tarih. Ama
gerekte, tarihin bu cevab Plehanovun bilincinde ok
gemeden pas tuttu. Lenin le bozutu, tekrar pheci
lie ve zehirli inelemelere sarldysa da, bu ineleme
ler zamanla zehirlerini tkettiler.
Fakat blnme olaynda sadece Plehanov ve Es-^
kiler szkonusu deildi. kinci Kongre yle birlikte, ha
zrlk devresinin ilk safhas tamamlanyordu sanki. Isk-
ra rgtnn Kongrede beklenmedik bir ekilde ikiye
48
troki
blnmesi, hemen hemen eit iki ksma ayrlmas, ol-
gusu, ilk safhada baz eylerin sessizce geitirildiini
gstermektedir. Smf partisi, aydn radikalizminin ka-
iuunu henz ancak delebiliyordu. Aydnlar marksiz-
me gtren akm henz durmamt. rencilerin ha
reketi, sol kanadyla Iskraya. deiyordu. Aydn gen
lik arasnda, zellikle yurt dnda Iskraya yardmc
olan birok grup vard. Btn bunlar, hamd, iyice ol-
.^nlamamt, ve ou durumlarda kararszd. skra'-
ya bal renciler bir konferanya o zaman u soru
yu soruyorlard: dskrah bir kadm yolda bir deniz
subay ile evlenebilir mi? II. Kongrede sadece
ii vard: onlar da glkle getirebilmilerdi. Isfcra,
bir yandan, bir profesyonel devrimciler kadrosunu
toparlayp eitiyor ve gzpek gen iileri bayra
altna ekiyordu. te yandan, nemli aydn gruplan
Iskra ya katlmaktan baka bir ey yapmyorlar ve
ksa bir sre sonra birer kurtulucu kesiliyorlard,
skra, sadece kurulu halindeki proleterya partisinin
marksist organ olarak deil, solun en ucunda, keskin
dilli bir siyas mcadele organ olarak da baar sa
lamt. Aydnlarm en radikal unsurlar, ilk atlmlarn-
da, Iskra Ton bayra altnda, hrriyet uruna mca
dele etmeyi kabul ediyorlard. Bununla beraber, ay
dnlarn, proleter glere kar, gvensizlik duymala
rna yol aan ve vaktiyle ekonomizmde ifadesini bu
lan eitici-ilerici anlay, kendi znde hibir deiik
lik olmakszn, imdi bir hayli itenlikle, scrann ren
gine brnmt. En sonunda, Iskramn parlak zaferi,
gerek fetihlerinden ok daha bykt. Leniu, II.
Kongreden nce bunu iyice, anlamt, fakat, her hal
de, bunu, herkestn daha ak ve daha tam gryor-
du. isfcrann bayra altnda toplanan ve yaz kuru
lenin
lunda da yansyan olduka eitli bu eilimler iinde,
btn etin grevleri, amansz atmalan ve saysz
kurbanlar ile birlikte Lenin, istikbali tek bana tem
sil ediyordu. Uyankl ve sava pheleri bundan
d. Sembolik ifadesini yelerinin partiye kabul edilme
si meselesinde bulan (tzn birinci paragraf) r
gtlenme meselelerini aka ortaya koymas bun
dan ileri geliyordu.
Iskramn fikir alanndaki zaferlerinin meyvalanm
devirmeye hazrlanan II. Kongrede daha uzlamaz,
dala kat yeni bir dzenleme, yeni bir ayklama ar
lmasna Leninin girimesi pek tabiidir. Kongrenin
yars kendisine karyken (yaz kurulunun dier b
tn yeleri amansz ve kararl basmlar olduklar iin
Plehanov, sadece, az gvenilir, bir yar mttefikti),
byle bir teebbse karar vermek iin; bu artlar iin
de, yeni bir ayklamaya gidilmesine karar vermek iin
sadece kendi davasna deil, kendi gcne de olaan
st bir inan beslemek gerekiyordu.
Lenin bu inanc, kendi hakkmdaki hkme, stad-
larla ibirliinin ve anlamazlm yakn frtnalarnn
ve blnme atrdlarmn ilk imeklerinin sonucu
olan ve tecrbeyle dorulanm hkme borludur.
Byle bir ie girimek ve bunu sonuna kadar g
trmek iin Leninin amaca ynelik o muazzam gerili
mi gerekliydi. Lenin, yayn kiriini, yorulmak bilmek
sizin, sonuna kadar, imknsz denilen noktaya kadar
geriyor ve ayn zamanda, eilecek mi, kopacak m
diye parma ile usul usul yokluyordu.
Bu yay bu kadar gerilrteye dayanamaz, kopar
diye baryorlard drt bir yandan
50
troki
Kopmayacak diye cevaplyordu usta oku. Ya
ymz, kopmayan bu proleter maddeden yaplmtr.
Partinin kiriine gelince, onu alabildiine germek ge
rek, nk ar oku ok uzaklara frlatmak zorun
dayz.
kinci Ksm
Ekim evresinde
lk blm
EKM DEN NCE
Lenin Petersbrga gelmiti ve ii mitinglerinde
sz alyor, sava aleyhinde, geici hkmet aleyhin
de konuuyordu. O srada, Kanada da, Amherstde
toplama kampnda bulunduum iin haberi amerikan
gazetelerinden rendim.
Toplama kampnda enterne edilmi alman tayfa
lar, adna haber bltenlerinde ilk defa rastlanan Le
nin e kar hemen byk bir ilgi duydular. Btn bu
insanlar, kendilerine hapisanenin kaplarn aacak
olan savan sona ermesini endieyle bekliyorlard.
Sava aleyhinde ykselen her sese byk bir dikkatle
kulak veriyorlard. O ana kadar, sadece Liebknechti
tanmlard. Ama onlara, Liebecht in satn alnm
olduu sylenmiti ou zaman; imdi, Lenin i tan
maya bahyorlard. Zimmerwald ve Kiental dnemini
anlatyordum onlara. Lenin in aka eyleme gemesi
ilerinden byk bir ksmnn Liebknechte inanmala-
nn salamt.
54
troki
Yeni gelmi ilk rus gazetelerini Finlandiya dan ge
erken grdm: haberlerde eretelli nin, Skobelevin ve
dier sosyalistlerin geici hkmete katldklar be
lirtiliyordu. Bylece, durum apak grnyordu. Pe-
tersburga varmn ikinci yada nc gn Leninin
Nisan Tezlerini rendim. Devrim iin gerekli olan
ey zellikle buydu. Lenin in daha nce svire den
yollam olduu Devrimin lk Safhas adl makalesini
ancak daha sonra Pravda'da okudum. Devrim ncesi
Pravda mn karmakark ilk saylar, siyas yarar a
sndan byk bir ilgiyle tekrar okunabilir ve okun
maldr da: Lenin in Uzaktan Mektuplar , bu temel
zerinde var gcyle yeermektedir. ok sakin bir dille
kaleme alnm, retici ve aklayc bu makalesi, iler
de zlp genilemek ve gelimesi boyunca devrimin
btn zn kapsamak zere, kendi kedine skca sarl
m muazzam bir elik helezona benzetilebilir.
Geliimden az sonra, Pravda mn yaz kurulu ye
leriyle konumak hususunda Kamenev yoldala anla
tm. Bu ilk grme, sanrm, 5 yada 6 Mays gn ol
du. Lenine, hibir eyin beni Nisan Tezlernden ve
onun Rusya ya dnnden beri parti tarafndan izle
nen yoldan uzaklatrmadn syledim; bir seme yap
mam gerekiyordu: ya ahsen, partinin bir rgtne
girmeliydim, ya da kendi rgt iinde 3000 iinin bu
lunduu ve Utriski, Lunaarski, Yoffe, Vladimirov, Ma-
nuylski, Karahan, Yureniev, Pozern, Litkens ve dier
leri gibi en deerli devrimci glerin iliki kurduklar
Birlikiler takmn partiye ekmeliydim. O dnemde
Antonov - Ovseenko partiye oktan katlmt; sanrm,
Sokolnikov da partiye girmiti.
Lenin her iki hususta da kein hibir ey syleme
di. Her eyden nce, bu artlar iinde insanlara daha
lenin
55
somut bir ekilde ynelmek nemliydi. Lenin, Martov la
ya da yurtdndan yeni gelmi enternas^yonalci mene-
viklerin bir ksmyla, genellikle, her hangi bir ibirlii
imknn gzden uzak tutmuyordu. Ayn zamanda, bu
alma boyunca enternasyonalcilerle kurulacak ili
kilerin nasl bir zme balanacan grmek gereki
yordu. '
Zmn bir szleme gereince, olaylarn tabi ge
limesini zorlamaya kalkmyordum. Politikamz m
terekti. ti ve askerlerin mitinglerinde, geliimin ilk
gnnden itibaren, yle diyordum: Biz bolevikler
ve enternasyonalciler; fakat konumada bu kelime
leri sk sk tekrarlaynca ve balac gereksiz bir zor
luk j aratt iin forml ksaltarak biz enternasyonal
ci bolevikler demeye baladm. Bylece, siyas bir
leme, rgtlerin birlemesinden nce geliyordu (*).
Temmuz gnlerine kadar, Pravdamn yaz kuru
lunda, en kritik anlarda, iki kere bulundum. Bu ilk
karlamalarda, ve temmuz gnlerinden sonra, Lenin,
sakin ve yaln bir grn altnda, derin derin d
nen ve son derece kararl bir devrimci iz
lenimi veriyordu. Kerenski rejimi o dnemde ok gl
grnyordu. Boleviklik, nemsiz bir avu insandan
ibaretmi gibiydi, bizzat parti yakn gelecekteki g
cnn bilincine varmamt henz. Ve ayn zamanda,
Lenin, partiyi, en byk grevlere doru gven iin
de gtryordu.
lk Sovyetler (uralar) Kongresinde yapt konu
ma, sosyalist-devrimci ve menevik ounluk arasnda
l*) N. N. SUHANOV, Devrim hakknda Notlarmda Le-
nin inkinden ayrdetmek iin benim kiisel tutumumu
ina ediyor, Ama Suhanov, zellikle inac olarak
tannmtr.
5$
troki
endie verici bir aknlk yaratt. Bu adamn ok
uzaklar hedef aldm belli belirsiz bir ekilde hisse
diyorlard. Fakat onlar hedefi grmyorlard: kk
burjuva deyrimcUer birbirlerine soruyorlard: Kim bu-
adam? Neyin nesi? Manyan biri mi yoksa? ya da
grlmemi patlayc bir gce sahip bir mermi mi?
Leninin Sovyetler Kongresindeki konumac: 50
kapitalistin tutuklanmas zaruretinden sz ettii konu
ma, kendisi bakmndan, belki de pek iac olmad.
Ama bu konumann olaanst bir anlam vard. He
nz her eyi sylememi, ve belki de istedii gibi sy
lememi bir konumac edasyla krsden inerken sa
yca nispeten az bolevikler onu hafiften alkladlar.
Ve ayn zamanda, salonda olaanst bir hava esti.
Herkesten pek farkh olmayan bu anlabnaz insana
akn akn bakarlarken hepsi de o anda zerlerinde
devrimin rzgrn hissettiler.
Kimdi? Neyin nesiydi? Petersburg un devrim ko
kan topraklarnda Leninin yapt ilk konuma hakkn
da Plehanov, bir sayklama bu diye yazmam myd
gnlnde. Kitleler tarafndan seilmi delegelerin
hemen hepsi sosyalist devrimcilere ve meneviklere
bal deil miydi? Ve hatta, bolevik evrelerde, Le
nin in tutumu byk bir honutsuzluk yaratmam-
myd?
Lenin, bir yandan, sadece burjuva liberalizmi ile
deil, miU savunma taraftarlarnn hepsiyle de ba
larn kesin olarak koparlmasn istiyordu. Yeni, canl
realiteyi, kendi zgnl iinde inceleyecekleri yerde,
ezberlenmi bir forml yerli yersiz tekrarlayarak
partimizin tarihinde birok kere hazin bir rol oyna-
m olan diye yazd i*) bu eski boleviklere kar
(*) Lenin, Toplu Eserleri, cilt XIV, ksm I, S. 88
lenin
57
kendi partisi iinde mcadeleyi rgtlyordu, Bylece,
meselelerin derinine inmeyen bir gzlemci iin, Lenin
kendi partisini gszletiriyordu. Ama o, aym za*
manda, Sovyetler Kongresi nde yle diyordu! Hibir
partinin u anda iktidar ele geirmeye raz olmaya
ca doru deildir; iktidar ele geirmeye gerekten
kararh bir parti vardr, bu parti bizim partimizdir.
Kendilerini herkesten tecrit eden bir avu propaganda
cnn durumu ile temellerinden sarslan usuz bucaksz;
bir lkede iktidarm ele geirmesi gerektiini aka
iddia eden bu insan arasmda muazzam bir eliki yok
muydu?
Ve Sovyetler Kongresi, bu garip adamn, kk bir
gazetede ksa makaleler yazan bu souk miyanenin ne
istediini, neyi umut edebileceini gerekten bilmiyor
du.
Lenin, hakiki safdillere, safdillik gibi gelen muhte
em bir sadelikle, Sovyetler Kongresi nde partimiz,
iktidar btn kapsamyla ele geirmeye hazrdr de
yince, herkei bir glmedir ald. Glebildiiniz kadar
gln diye cevaplad Lenin. Ataszn biliyordu:
Son glen iyi gler. Lenin bu fransz ataszn se
viyordu, nk son glenin kendisi olacana iyice ka
rar vermiti.
Sylediklerini ispatlamaya sakin sakin devam edi
yordu: Balangta, en nl elli ya da yz milyoneri
tutuklamak ve halka, btn kapitalistler bizim iin bi
rer haydutturlar ve Tereenko, Milyukov dan daha de
erli deildir, sadece daha budaladr demek gereke
cektir. Ah! korkun, merhametsiz bir safdillikle sy
lenen bu szler... Kendisini zaman zaman hafife alk
layan Sovyet in kk bir ksmnn temsilcisi bu adam,
salondakilere iktidardan korkuyor musunuz? O halde,^
58
troki
biz iktidar ele geirmeye hazrz diyordu. Glyor
lard, phesiz, hogryle kark ama gene de kaygl
bir glt bu.
Lenin, ikinci konumasm yazarken son derece
hasit birka sz semiti; bir kylnn kendisine yaz
m olduu eyi belirtiyordu; adamcaz, her yann
dan atr atr atlasn diye burjuvaziye daha kuvvet
le yklenmek gerektiine inanyordu; sava o zaman
sona erecekti; fakat burjuvaziyi gzetmeye kalktn
m, iler sarpa sarabilir diyoMu kyl.
Bu yaln sz, bu safdil konuma, Leninin progra-
mmn z deil miydi? Gel de tut kendini. Ksks g
lyorlard. Hogr ve kaygyla kark glmelerdi
bunlar. Gerekte, salt propaganda asndan ele aln
mak istenirse, burjuvaziyi kertmek sznn pek et
kisi olmaz. Ama bunu hayretle karlayanlar, yeni za
manlarn burjuvazi zerindeki ar basksnn bouk
grltsn Leninin amaz bir kesinlikle duyduunu
ve burjuvazinin bu arlk altnda her yanndan a
trdayarak keceini anlamyorlard.
Gerekte, Lenin, maysda Maklakova bu yoksul
iiler ve kyller lkesi, ernov ve eretelli den bin
misli ve biz boleviklerden de yz misli soldadr di
ye aklarken yanlmamt.
Leninin taktiinin asl kaynann bu ntktada ol
duunu farketmek gerekir. Lenin, demokrasinin henz
teekkl etmi, ama olduka krm kabuu altnda
yoksul iiler ve kyller lkesinin derinliklerine ula
yordu. Ve bu lke devrimlerin en byn yapmaya
hazrd. Bununla beraber, bu niyetini siyasi alanda,
gsteremiyordu henz.
iler ve kyller adna konuan partiler onlar
dpedz aldatyorlard. Milyonlarca ii ve kyl par
lenin 59.
timizi bilmiyorlard henz, onu kefetmemiler di.
Partinin, onlarn eilimlerini dile getirdiini bilmi
yorlard. Ve partimiz de, kendi gerek gcn bilmi
yordu henz. Ve bunun iindir ki, iilerle kyllerden
yz misli sadayd. Toparlanmay gerekletirmek
gerekiyordu; partiye, ona ihtiyacda olan milyonlarca
insan ve bu milyonlarca inam da partiye gstermek
gerekiyordu. ok nde komaktan saknmak, fakat ge
ride kalmamak gerekiyordu. Sabrla ve inanla akla
mak gerekiyordu. Ve aklanmas gereken ey ok ba
sitti:
Kahrolsun on kapitalist bakan
Menevikler buna katlmyorlarsa, kahrolsun men-
evikler. Onlar kahkahalarla m glyorlard? Ama
hep byle glemiyeceklerdi ki. V'i son glen iyi gler
di.
/
O zaman, cephede hazrl yaplan taarruz hak
kmda ivedilikle bir soru sorulmaf^n Sovyetler Kong-
resi nden talep etmeyi nerdiimi hatrlyorum.
Lenin bu nerimi kabul etti, fakat nce, merkez
komitesinin dier yeleriyle grmek istiyordu.
Kongre nin ilk oturumunda, Kmianev yolda, Le
nin tarafndan acele hazrlanm bir tasar sundu, Bol-
eviklerin, taarruz hakkmdaki bild!ri tasarsyd bu.
Bu belgenin saklanp saklanmadn bUmiyorum. Ta
sar metni bilmediim sebeblerden dolay. Kongre ta
rafndan uygun bulunmad: Boleviklerle Enternasyo
nalciler bu grteydi. Bunu belirtmekle grevlendir
mek istediimiz Posern de bu metne kar itirazla bu
lundu. Bunun zerine benim kaleme aldm bir baka
metin okunup kabul edildi.
Yanlmyorsam, bu mdahale, bu ilk Sovyetler
Kongresinde bolevik fraksiyona bakanlk eden ve
60
troki
benim zellikle ilk defa kongrede grdm Sverd-
lov tarafndan dzenlendi.
Hastalkl bir insan izlenimi veren, ksa boyuna ve
zayf bnyesine ramen Sverdlov, arball ve sa
kin enerjisiyle kiiliini herkese kabul ettiriyordu. Tp
k iyi ileyen bir motor gibi, sessizce ve hakasma
bakanlk ediyordu. Bu saygnh kazanmasnn srr,
phesiz, sadece bakanlk etmeyi bilmesi deil, sa
londa kimlerin bulunduunu grmesi ve nereye vara
cam iyice bilmesiydi.
Sverdlov, kendilerine soru sorduu ve bazen azar
lad delegelerle, her oturumdan nce ayr ayr ko
nuuyordu. Daha oturum alr almaz, tartmalarn
nereye varacan tastamam kestiriyordu. Fakat tar
tlan meselede herhangi bir militann tutumunun ne
olacan bilmek iin n-konumalar yapmak ihtiyacn
da deildi. Siyasi dncelerini aka kavrad yol
dalarn says, bu dnemde partimize oranla, ok b
ykt. Sverdlov, doutan rgtleyici ve birletiriciy
di. Her siyas mesele, her eyden nce, rgtlenme
andan ona somut mahiyeti ile grnyordu: Bir
meseleyi, parti rgt iindeki kiilerle gruplar ara
sndaki ilikiler; ve rgtn btnyle kitleler arasn
daki ilikiler asndan gryordu. Cebir formlleri
nin iine dorudan doruya ve hemen hemen kendili
inden rakamlar koyuyordu. Siyas formllerin, dev
rimci eylem szkonusu olduu lde, ok nemli bir
ekilde dorulanmasm gerekletiriyordu.
lk Sovyetler Kongresinin havas ok gergin oldu
u iin on haziran gsterisinden vazgeilince ve e-
retelli Petrograd iilerini silahszlandrmak tehtidini
savurunca, yaz kurulunda Kamenev yoldala ben, k
sa bir grme yaptktan sonra, Lenin in nerisi ze
lenln
61
rine, Merkez komitesinden icra komitesine bir bildiri
tasla kaleme aldm.
Bu grme srasnda Lenin, eretelli hakknda,
onun son konumas (11 haziran) ile ilgili olarak un
lar syledi:
Hereye ramen eretelli bir devrimciydi. Yl
larca kald srgnde! imdiyse, yaptklarn tamamen
inkr ediyor.
Leninin bu sznde hibir siyas maksat yoktu:
Vaktiyle byk bir devrimci olan bir insann hazin
akbeti hakknda iemen dile getirilen bir grt bu.
Ses tonunda belli bir acma ve hayflanma vard ama
ksa ve kesin bir hkm szkonusuydu. nk Lenin
iin, en ufak bir duygusallktan ya da duygusal bir
dnceden daha iren hibir ey olamazd.
4 ve 5 tammuz gn Lenini (ve belki de Zinov-
yev i) galiba Taurid saraynda grdm. Taarruz geri
pskrtlmt. Yneticilerin Boleviklere duyduu
fke son kertesine ulamt.
imdi hepimizi kuruna dizecekler diyordu Le
nin. Bu, onlar iin en iyi n olacak.
Lenin in o zamanki esas dncesi uydu; ricat
etmek ve, gerektii lde, yeralt eylemine gemek.
Lenin in stratejisinin ani dnemelerinden biri bu ol
du ve her zamanki gibi, artlarn hzla deerlendiril
mesine dayanyordu.
Daha sonralar, Komnist Enternasybnal in HI
kongresi dneminde Lenin bir gn yle demiti:
Temmuzda birok budalak yaptk.
Bunu sylemekle, asker harektn zamansz ya
pldn, sokak gsterilerinin, kendi kuvvetleri
mize ve lkenin byklne oranla, ok saldrgan
hallere brndn belirtmek istiyordu.
in bizim iin en ilgin yan, Lenin in 4 ve 5 tem
muz gnleri devrimin ve dmanlarmm tutumunu tam
bir aklkla tanmlamas ve kendini dmanlarn ye
rine koyarak, onlar iin bizi kuruna dizmenin en
elverili ann bu an olduu sonucuna varmasyd.
Nyseki, o zamanlar, dmanlarmz, bu kadar ka
rarl hareket edecek gte deillerdi. Birtakm hazr
lklarla, Perevertzev in ald tedbirle yetindiler. Tem
muz ayaklanmasmdan sonraki gnlerde Lenin i ele
geirebilselerdi eer, ona, iki yl sonra alman subayla
rnn, Liebknechte ve Rosa Luxemburg da davrandk
lar gibi davranacaklar, daha dorusu, onlarn kendi
subaylar byle davranacaklard.
Szn ettiim grmede, ortalkta grnmeme
ye yada yeralt eylemine gemeye kesinlikle karar ve
rilmedi. Kornilov isyan, tedricen geliiyordu. Ben iki
gn daha boy gsterdim. Birok parti ve rgt top
lantsnda, ne yapmal konusunda konutum. Bole-
viklere kar giriilen iddet hareketi savuturulamaz
gibi grnyordu. Menevikler, kendilerinin yardm
ile yaratlm bir durumdan, her bakmdan yararlan
maya alyorlard.
Taurid saraynn kitaplnda, sendika temsilcile
rinin bir toplantsnda konutuumu hatrlyorum. Sa
londa topu topu yirmi otuz kii vard, bunlarn da
hepsi st kademedendi. Menevikler ounluktayd.
Boleviklerin alman militarizmine bal olduklar su
lamasn sendikalarn protesto etmeleri gereini belirt
tim. Bu toplantda olup bitenler gzlerimin nnden
belli belirsiz geiyor fakat gerekten tokatlanmak is
teyen iki kiiyi ok iyi hatrlyorum.
Bununla beraber terr younlayordu. Tutukla
malar yaplmt. Birka gn Larin yoldan lojmann
K troki ____________
lenln
63
da saklandm. Sonra, sokaa kmaya baladm, Tau
rid saraynda grndm ve ok gemeden tutuklan
dm.
Ancak Kornilov isyanmn en civcivli annda ve bol-
eviklik dalgas hzla ykselirken serbest brakldm.
Bu dnemde, birlikiler partiye girmilerdi bile.
Sverdlov bana, hl gizlenmekte olan Lenini grme
mi teklif etti. Vladimir iyile buluacam gizli i
i lojmanna beni kimin gtrdn hatrlamyorum.
Beni oraya gtren belki Rahia idi. ilerin d
nceleri hakknda, onlarn savaa katlp katlmaya
caklar, sonuna kadar gidip gitmeyecekleri, iktidarn
ele geirilip geirilemeyecei hakknda kendisine be
nim yanmda sorular ynelttii Kalinin de bu lojmana
gelmiti.
Leninin o zamanki i dnyas neydi? ksaca nite
lendirmek istenirse, gemlenmi bir sabrszlkla, derin
bir endieden ibaret olduu sylenebilir. Lenin, karar
zamann geldiini aka gryor ve parti stkademe-
lerinin, gerekli btn talepleri arasnda bir ayrm yap
masn bilmedikleri kansna varyordu. Lenin byle
dnmekte haksz deildi. Merkez komitesinin tutu
mu ona ok pasif ve ok oyalayc bir tutum gibi g
rnyordu.
Lenin, tekrar, aka eyleme dnmeyi, kendisi iin
mmkn grmyordu, nk tutukland takdirde bu
nun, partinin balca militanlarnn bekleyi iindeki
tutumunu hakl gstermesinden, hatta glendirmesin
den korkuyordu: byle bir ey, son derece devrimci
bir durumun yaratt frsat, ister istemez, elden ka-
u-mamza sebebi olurdu.
Bunun iin, Vladimir lyi in uyank phecilii,
erteleyici her dnce belirtisi her kararszhk ve her
.64
troki
oyalayclk karsndaki alnganl bu gnlerde ve
bu haftalarda son noktasna ulat. Derhl, dzenli
bir ayaklanmann gerekletirilmesini istiyordu: d
man anszn bastrmak, iktidar elinden almak gere
kiyordu; gerisi gelirdi... ene de, daha ayrnth anlatl
malyd.
Tarihi, Lenin in Rusyaya dnn ve ii kitle
leriyle kurduu temas kl krk yararcasna deerlen
dirmek zorunda kalacaktr.
1905 ylndaki ksa bir fasla hesaba katlmazsa,
Lenin 15 yldan fazla bir zaman yurt dmda geir
miti. Onun gereklik duygusu, derin alg gc, bu
uzun dnem boyunca azalmak yle dursun, teorik d
ncenin ve yaratc hayal gcnn etkisiyle bsb
tn artmt. Grt kiilerin anlattklarna ve fr
sat bulduka yapt gzlemlere dayanarak, btn
ortaya karyor ve onu yerli yerine oturtuyordu.
Bununla beraber, tarih roln yerine getirecek
derecede olgunlat ve gelitii dnemi yurt dnda
geirmiti. Petersburg a vardnda, btn sosyal tec
rbenin zetlendii hazr genellemeleri beraberinde
getiriyordu. Rusyaya ayak basar basmaz sosyal dev
rim parolasn ortaya atyordu. Fakat ancak Rusya da
ki uyank emeki kitlelerle yzyze gelincedir ki yl
lar boyu tekrar tekrar gzden geirilmi, zerinde du
rulmu btn bir dnceler birikiminin dorulanmas
balad.
Formller bu denemeden getiler. Daha dorusu,
ancak Rusyada, Petrograd dadr ki, somut, gnlk,
inkr edilemez bir muhtevaya brndler ve bundan
dolay, kar konulamaz bir g kazandlar.
Artk, btnn perspektifini az ok tesadf mo
dellere gre, yerli yerine oturtmak sz:konusu deildi.
lenin
Bu btn, devrimin gr sesleriyle kendi gerekliini
apak ortaya koyuyordu. '
Lenin, uyanan kitlelerin henz bir kaos hlindeki
uultusunu ne dereceye kadar duyurabileceini ilk
defa o zaman gsterdi ve kendisi bunu, belki, ilk defa
hissetti. ubat Devriminin ynetici partilerindeki fa
relerin ordan oraya koumalarn, ne kadar derin bir
tiksintiyle gzlemliyordu. ubat Devriminin resm
Rusya sn nitelendiren her eyi: miyopluunu, gln
hayranlm, laf ebeliini tiksintiyle seyrediyordu!
Sahneyi rten demokratik dekorlarm altnda ba
ka olaylarm grltsn duyuyordu. pheciler, giri
tii iin byk glklerini burjuva kamuoyunun se
ferber edildiini, kk burjuvazinin ilk kuvvetlerinin
hazr olduunu kendisine bildirdikleri zaman dilerini
skyor, akaklar daha hzh atyordu. Bu hal, onun p-
hecere, haklarnda dndklerini aka sylememek
iin kendini tuttuunu gsteriyordu.
Glkleri herkesten daha iyi grp anlyordu fa
kat birikmi ve imdi btn engelleri devirmek iin
muazzam bir atlm iinde olan dev tarih gleri, el
le dokunurcasna, adamakll hissediyordu.
Her eyden nce, rus iisini, 1905 tecrbesini he
nz unutmam, olan ii snfn: sava okulundan
gemi, bunun yaratt hayal krkhklarm ' tatm,
mill savunmann iki yzlln, aldatmacalarn de
nemi ve imdi, en byk fedakrhklara katlanmaya,
nanlmaz glkleri gze almaya hazr ve sayca son
derece artm olan bu snf gryor, ona kulak veri
yor ve onu hissediyordu.
Sebepsiz ve bouna giriilen yllk eytan b^
kymn sersemlettii askerin: devrimin gkgrltle-
riyle uyanm ve btn aptalca fedakrlklarn, b
66
troki
tn horgrlmelerin, hareketlerin cn, hibir eyi
affetraiyecek kin dolu bir patlayla almaya hazrla
nan akerin ne dndn hissediyordu.
Yzyllardr devam eden bir servajn zincirlerini
hl srkleyen ve imdi, savam iddetli sarsmts
sayesinde, btn zalimlerden, klecilerden; .senyrler-
den, korkun amansz bir c almann mmkn olduu
nu ilk defa farkeden kylnn idnyasm biliyordu.
Kyl (mujik) ernov un bo szleri ile, onun b
yk bir tarm devr iminden ibaret jmtturmacas ara
smda bocalayp durduu iin, neye karar vereceini
bUmeksizin hl yerinde sayyordu.
Asker, yurtseverlikle, asker kaakh arasnda bir
seme yapmak durumunda kald iin, hl kararsz
d.
iler, eretelli nin son konumalarm gvensiz
lik iinde ve dmanca dinliyordu.
Cronstad sava gemilerinin kazanlarmdaki buhar,
sabrsz bir grltyle ykseliyordu artk. elik bak
lar gibi bilenmi iilerin kinlerini ve kylnn yllan
m fkesini barnda tayan ve korkun kymn ate
inde kavrulmu deniz askeri, zulmn her trlsn:
snf zulmn brokrasinin ve ordunun zulmn tem
sil edenleri denize dkyordu.
ubat devrimi hzla ilerliyordu. arlk rejiminden
kalan paralar, bir kurtarclar koalisyonu tarafndan
toplanmt, bunlar gerip birbirlerine ekliyerek minna
ck bir demokratik merutiyet yelkeni yaplyordu.
Fakat, bunun altnda herey kaynayp fokurduyor-
du, yllardr birikmi btn kinler kendilerine bir yol,
aryorlard; kr bekisine, semt komiserine, polis e-
tefeciye, mlk sahibine, asalaklara, beyaz elli insa-
fine, kadastro efine, zabta memuruna, fabrikatre,.
lonin
61
na, despota duyulan bir kindi bu; bylece, tarihin gr
d devrimci patlamalarm en by hazrlanyor
du.
te, yurt dnda geen uzun bir zamandan sonra,
devrim spazmlaryla sarslan lkesine dnnce Le
ninin apak ve mutlak bir kesinlikle grp iittii,
btn benliinde duyduu ey buydu.
Bvdalalar, kendini beenmiler, ahmaklar, szler
tarihin, sonradan grme demkratklarn asil liberal
lerle senli benli olduklar, dnk dztabanlann taral
avukattklarm Alteslerin narin ellerini nazike pme
yi rendikleri salonlarda yapldn sanyorsunuz.
Budalalar! Kendini beenmiler! Ahmaklar!
<iTarih, sayklama nbetine, tutulmu, sava sar
holuuna kaplm askerin sngsn subayn karn
na saplad, ve sonra, bir vagonun tamponlarna as
larak, atee vermek ve devrim bayran mlk sahibi
nin atsna dikmek iin kendi kyne kat siper
lerde yaplmaktadr.
Bu barbarlk sizin gnlnze gre deil mi? G
cenmeyin diye cevaplyor tarih: dnyann en gzel kir-
z bile ancak kendisinde bulunan eyi verebilir. imdi
olanlar, daha nce yaplanlarn sonucudur. Sizler tari
hin, ^ibirlii komisyonlarnzda- yapldn m san
yorsunuz? Budalalk, ocukluk, hayalcilik, ahmaklk
derler buna.
dyice renin unu: tarih, bu sefer, kendi hazr-
hklartna laboratuvar olarak sabk arn sabk metresi,
balerin einskoyann saraym seti. Sizin btn lk
snzn tasviyesini; monarik brokratik, aristokratik
ve burjuva petrograd mzn rezil sonunu, eski Rm-
ya nn sembol olan bu sarayda hazrlyor. Kalabalk
lar, fabrikalarn delegeleri, siperlerden yaya gelmi
68
troM
millet vekilleri bit iindeki yoksul insanlar sabk im
paratorluk balerinin bu konanda toplanyorlar ve
yeni parolay, mukadder szleri lkenin drt bir yan
na bu saraydan yayyorlar
Devrimin amas bakanlan tartyorlar ve saray
asl sahibine nasl geri vereceklerini birbirlerine so
ruyorlard. Burjuva gazeteciler, sosyalist-devrimciler,
menevikler, rk dilerini gcrdatyorlar, Leninin,
Keinska saraynn balkonundan sosyal devrimin pa
rolalarn dile getirmesinden yaknyorlard. Ama bu
gecikmi abalar, ne Leninin eski Rusyaya kar
duyduu kini artrabiliyor ne de onun intikam duygu
sunu perinleyebiliyordu; nk Leninin kini de in
tikam duygusu da en son noktasna ulamt. Keins-
kya Saraynn balkonunda dimdik duran Lenin, iki
ay sonra, bir deirmende saklanacak olan ve birka
hafta sonra, Halk Komiserleri Konseyi bakanlm
yapacak olan ayn Lenindi.
Lenin, gze alnacak muazzam atlma kar parti
iinde, balangla siyas olmaktan ok psikolojik
bir muhafazakr direnmenin meydana geldiini de g
ryordu.
Lenin^ partinin baz yneticilerinin eilimleri ile
i kitlelerinin psikolojisi arasnda gitgide beliren
farkllklar endieyle izliyordu.
Silahl ayaklanma formlnn merkez komite
si tarafndan kabul edilmi olmasn, Lenin bir an iin
bile, yeterli grmedi. Szlerden eyleme gemenin ne
kadar g olduunu biliyordu. Vargcyle elindeki
btn imknlarla, partiyi kitlelerin, parti Merkez Komi
tesini de alt kademelerin basks altna sokmaya al
yordu.
Sakland yere yoldalar artyor bilgi ediniyor.
lenin
69
edindii bilgilerin doruluunu aratryor, orular
soruyor, iarlarn, dolayl yollardan, parti iinde ya
yyor, parti bakanlarm, harekete gemek ve sonuna
kadar gitmek zaruretine inandrmak iin bu iarlarm
alt kademelerde yer etmesine urayordu.
Leninin bu dnemdeki tutumunu anlamak iin u
nu iyice grmek gerekir: Vladimir yi, kitlelerin dev
rime kesin kararh olduklarma sarslmaz bir inan
besliyordu, devrimin kitleler tarafmdan yaplabilece
ine inamyordu: fakat parti genel kurmayna ayn
gveni duymuyordu.
Bununla beraber, kaybedilecek vakit olmadm
aka anlyordu. Devrimci bir durumu, parti bundan
yararlanmaya hazr olaca ana kadar diledii gibi
muhafaza etmek imknszdr. Bunu, u sralarda, me
sel Almanya da grdk. Son olarak da, ktidar
ekimde ele geirmediimiz takdirde iki ay sonra
ele geireceimiz gr dile getirildi. Byk bir hata
bu! ktidar ekimde ele geirmemi olsaydk, bir daha
iktidara asla gelemezdik. Ekim arefesinde, gcmz
partimizin, bu partinin, bakalarnm yapamad eyi
yapacana inanan kitlelerin saysnn durmadan art-
masyd. Eer, o anda, kitleler, tereddt ettiimizi,
savsakladmz farketselerdi, eylemlerimizin syle
diklerimize uymadn grselerdi, tpk sosyallst-dev-
rimcilerden ve meneviklerden uzaklatklar gibi, bizi
de iki ay iinde terkederlerdi. Burjuva, toparlan
ma frsatn bulur, bar anlamasn imzalamak iin
bundan yararlanrd. Kuvvetleraras ilikiler kkten
deiir ve proletaryann hkmet darbesi, belirsiz bir
tarihe ertelenmi olurdu. te, Lenin in iyice anlad,
hissettii, kavrad ey buydu. Kayglanmas, gven
sizlii bundand. Devrimi kurtulua gtren srarl
.:i1
70
troki
abasnn sebebi buydu.
Ekim gnleri boyunca parti iinde patlak veren
anlagmazlklaf, devrimin eit safhalarmda daha n
ce de grlmt.
Her eyden nce ilkelerin suland fekat tart-
mnm, henz sakin teori alamnda kald ilk atma,
Leninin Rusyaya dnnden hemen sonra, tezleri
konusunda oldu.
Derin bir ok yaratan ikinci atma, 20 nisan si-
lahh gsterisi vesilesiyle meydana geldi.
ncs 10 haziran silahl gsteri denemesi ko
nusunda oldu; Ilmhlar, Lenitin, bir ayaklanma g
rnnde silahh bir gsteri dzenleyerek kendilerini
engellemek istedii grndeydiler.
Sonraki atma daha da iddetli oldu: temmuz
nlarnda patlak verdi. Anlamazlklar basna yans
d.
mcadelenin gelimesindeki bir sonraki safha,
parlamento ncesi meselesi eklinde ortaya kt.
Bu sefer, parti iinde, iki grup aka attlar.
O srada oturumlardaki tartmalarn tutanaa geiri
lip geirilmedii, geirildiyse, bunlarn saklanp sak
lanmad hakknda hibir ey bilmiyorum. Fakat tar
tmalar hi phesiz, olaanst bir ilgi uyandrd,
ki eilim! ktidarn ele geirilmesini isteyen eilim
le, kurucu Meclis te muhalefete geilmesini neren
eilim, tam bir akhkla belirdi. n - parlamentonun
boykot edilmesini isteyenler aznlkta kaldlar fakat
bunlar ounluktan, sayca pek aa deildiler.
Fraksiyon iinde yaplan tartmalara ve alnan
karara, Lenin, sakland yerden. Merkez Komitesine
yollad bir mektupla hemen cevap verdi.
Lenin in, Bulyugin Dumasn yani Kerensky e
lenin
71
eretelliyi boykot edenleri hararetli bir dille destek
ledii bu mektubuna, Toplu Esetleri nin XIV. HlHinin
ikinci ksmnda rastlamadm.
Bu en derece deerli belge, sskland m?
Ayaklanmay gerektiren ve isyamn tarihini tespit
eden tutumun kesinlikle kabulnn szkonusu olduu
Ekim arefesinde anlamazlklar son noktasna ulat.
Ve nihayet, 25 ekim Hkmet darbesinden sonra,
anlamazhklar, dier sosyalist partilerle koalisyona
gidilmesi konusunda daha da keskinleti.
Leninin 20 nisan 10 haziran, ve temmuz gnleri
arefesinde oynad rol btn somut ayrmtlanyla
yerli yerine oturtmak son derece ilgin olacaktr. Le
nin,
Temmuzda, birok budalalk yaptk, diyordu da
ha sonralar; ve bunu zel konumalarmda sylyor
du. Almanya 21 mart olaylar hakkmda Ahnan heyeti
tarafndan dzenlenen bir konferansta da aym eyi
tekrarladm hatrlyorum.
O halde, bu budalalklar neden ibaretti?
Bir uygulamada arda kamaktan yada bir ke
if harektnda ok ileri gitmekten ibaretti.
Arasra bu keif harektn gerekletirmek gere
kiyordu. Aksi halde, kitlelerle temas kaybedebilirdik.
Fakat t yanda, etkin bir keif harektnn bazen,
ister istemez genel bir arpmaya dnt biline
mektedir.
Byle birey az daha temmuzda meydana gelecek
ti. Neyse ki, tam zamannda ricat edildi. Ve dman,
o gnlerde, stnlklerinden sonuna kadar yararlann
may gze alamad. Gze alamay bir tesadf deil
di: Kerenski rejimi, z bakmndan, savsaklayc bir
rejimdi; ve kerenskiciliinsj korkakl, komilov ma
cerasn bsbtn fele uratyordu.
lk blm
HKMET DARBES
n. Sovyetler Kongresinin, srarlarmz zerine,.
Demokratik Konferansn sonunda yani 25 ekimde
almas kararlatrld.
Sadece ii mahallelerinde de, klalarda da her
m durmadan artan heyecan ve psikolojik gerilimden
dolay, Petrograd garnizonunun dikkatini zellikle bu
tarih zerine ekinek, amalarmz bakmndan bize
daha uygun grnyordu. nk bu tarih, iUerle as
ker birlikler, gerektii gibi hazrlandktan sonra,.
Kongre yi desteklerken, Sovyetler Kongresi nin,
iktidar meselesini belirleyecei gn olarak seilmiti.
Aslnda, stratejimiz, taarruz stratejisiydi; iktidara
hcum iin ilerliyorduk, fakat harektmzn ana te
mas uydu: dmanlarmz Sovyetler Kongresini da
tmaya hazrlandmdan, onlara amansz bir kark
vermekti.
lenin
73
Btn bu plan, her yerde aym seviyeye ykselen
ve dmana hi aman vermeyen devrimci birikime da
yanyordu. En gerici birlikler, durumumuzun en kt
olduu anda (bile), tarafszlklarn koruyacaklard.
Bu artlar iinde, hkmetin Petrograd sovyetine
kar giriecei en ufak bir hareket, bize, birdenbire
kesin bir stnlk salayacakt.
Bununla beraber, Lenin, dmann, phesiz pek
kalabalk olmayan ama savamaya kararl kar-dev-
rimci birlikleri sevkedecek ve bizi anszn bastrmanm
avantajlarndan yararlanarak harekete geecek vakti
bulmasndan korkuyordu. Partiyi ve Sovyetleri anszn
bastran dman, devrimi, ndersiz brakabilecek, ve
sonra, onu gitgide gszletirebilecekti. Lenin;
Artk beklememeliyiz, ertelemek imknsz diye
tekrarlyordu.
Merkez Komitesi nin nl gece toplants, eyll
sonunda, ya' da ekim banda Suhanovun lojmannda-
bu artlar iinde yapld.
Lenin bu toplantya geldi, bu sefer, phelere,
glklere, pasiflie, savsaklamaya yer vermeyen bir-
karar aldrtmay aklna iyice koymutu.
Bmunla beraber, silahh ayaklanmaya kar olan
lara hcum etmeden nce, ayaklanmay II, Sovyetler
Kongresine bal olarak kararlatranlar zerinde bir
bask kurmak istedi ilkin Ayaklanmann 25 ekimde
balamasn kararlatrdmz biri ona syledi.
Devrim yolunun, n - parlamento ve kurucu Mec-
liste gl bir bolevik muhalefet ynnde olduu
nu belirten yoldalara kar bu cmleyi birok kere tek
rarlamtm.
ounluu boleviklerden oluan Sovyetler Kong-
74
troki
tesi, iktidar ele geirmezse, bunun cezasn sadece
bolevizim ekecektir, diyordum. O zaman, kurucu Mec
lis, toplantya arlmayacak. Herey olup bittikten
sonra, ounluun nceden saland Sovyetler Kong-
resini 25 ekimde balatmakla, iktidar en ge, 25
kimde ele geirmeye kalkacamz aka belirtmi
olacaz
Vladimir Iyi bu tarihe iddetle itiraz etti. II. Sov
yetler Kongresinin meselesi beni hi ilgilendirmez di
yordu: bunun ne nemi olabilir ki? Kongre yaplabile
cek mi bakalm? Kongrenin toplandn farzetsek
bile ne yapabilecektir ki? ktidar ele geirmek gerek,
yoksa Sovyetler Kongresini dert edinmek deil. Ayak
lanmay hangi gn yapacamz dmana bildirmek
glnt, samayd. 25 ekim tarihi, niyetlerimizi giz
lememize yarayabilirdi ama ayaklanmay, Sovyetler
Kongresinden bamsz olarak, daha nce gerekle
tirmemiz gerekirdi. Parti, ktidar silah yoluyla ele
geirmeliydi. Sovyetler Kongresi sonra da halledilirdi.
Derhal eyleme geilmeliydi.
Lenin, hepimizi kuruna dizilmi olarak grecei
dncesine kapld temmuz gnlerinde olduu gibi,
dmann durumunu imdi btn ayrntlaryla tasarl
yor ve burjuvazinin, bize silahh bir baskn vererek,
devrimi paralayp bozguna uratmasnn, kendi a
sndan, ok iyi olaca sonucuna varyordu. Temmuz
da olduu gibi, Lenin, dmann sezgi gcn, karar
lln, ve belki, madd, imknlarm da gznde ok
bytyordu. Bir bakma, dmann gcn, tamamen
doru bir taktik asmdan, bile bile abartyordu: d-
manm gcn abartmakla, partinin savama gcn
arttrmak niyetindeydi.
Bununla beraber, parti, iktidar, Sovyetden ba
lenin
75
msz olarak ve ona stt evirerek, ele geirebilecek
gte deildi. Byle bir eyi ummak hata olurdu ve
bunun sonular iilerin tutumunu etkileyebilir ve
Petrograd garnizonu asmdan son derece zararl ola
bilirdi. Askerler, Milletvekilleri Sovyeti ni, ve onun
seksiyonunu tanyorlard. Partiyi ancak sovyet ara
clyla tanyorlard. Eer ayaklanma, Sovyet e da-
yanmakszm, onunla iliki kurmakszn, onun arl
olmakszn, gerekletirilseydi. ve ayaklanmann, Sov
yetler iktidar uruna verilen mcadelenin bir sonucu
olduu herkesin gzleri nnde ak seik belirmesey-
di, bu, garnizonda ok tehlikeli bir kargaalk yarata
bilirdi. Petrograd da, mahall Sovyet in yansra, eski
Panrus Merkez cra Komitesinin bulunduu ve bu ko
miteyi sosyalist-devrimcilerle menviklerin ynettiini
unutmamak gerekiyordu. Bu komitenin karsma ancak
Sovyetler kongresi ile klabilirdi.
En sonunda. Merkez Komitesinde grup belirdi:
iktidarn ele geirilmesine kar olanlar: mevcut du
rumdan dolay, bunlar btn iktidar Sovyetlerindrr
iarndan vazgemek zorunda kalmt; ayakanmann,
sovyetlerden bamsz olarak, derhal rgtlenmesini
talep eden Lenin; ve ayaklanmann II. Sovyetler Kong
resi ile sk bir ibirlii iinde olmasn ve dolaysiyle,
bu ikisinin birlikteliinin salanmasn gerekli gren
son grup. Lenin:
Her halde, iktidarn ele geirilmesi, Sovyetler
kongresinden nce gerekletirilmelidir diye srar edi
yordu; aksi halde, bizi darmadan ederler ve hibir
kongreyi toplantya aramazsnz
Nihayet, ayaklanmann, en ge 15 ekimde yaplma
s konusunda bir karar nerildi. 15 ekim tarihinin, he
men hemen hibir tartmaya yol amadn hatrliyo-
76
troki
rum. Tespit edilen gnn, sadece nsb bir deeri ol
duunu, olaylarn akna gre, biraz yakn ya da uzak
bir tarihte harekete geileceini herkes anlyordu.
Ama ok uzun bir sre sz konusu deildi. Mmkn
olduu kadar yakn bir tarihin gerektii gn gibi akt.
Merkez Komitesi toplantlarndaki balca tart
malarn amac, genellikle, silahl ayaklanmaya muha
lefet eden komite yeleriyle mcadele etmekti. Lenin
in, bu son toplantda u konularda yapt ya da
drt konumay buraya aktarmyorum: ktidar alma
mz gerekiyor muydu? ktidar ele geirmenin zaman
myd? ktidar ele geirdiimiz takdirde, devam ettire
bilecek miydik?
Lenin o dnemde, ve daha sonra ayn konularda
birok makale ya da bror yazmt. Toplantdaki
konumalarnda gelitirdii fikirler, phesiz, makale-
lerindekinin aynyd, fakat, bu kitapta anlatlmas, ak
tarlmas g olan ey, muhalefet edenlere, bocala
yanlara, kararszlara kendi dncesini, iradesini,
gvenini, cesaretini alamaktan ileri gelen bu hazr
lksz konumalarnn havasyd. nk, nihayet, o s
rada karar verilen ey, bizzat devrimin kaderiydi!..
Toplant gecenin ge vaktinde sona erdi. Herkes
kendini, bir ameliyat geirmi gibi hissediyordu. Bu
toplantya katlm, olanlarn bir ksm (ki aralarmda
ben de vardm) Suhanovun lojmanmda sabahladk.
Olaylarn sonraki gelimesinin, bilindii gibi, bize
byk bir yardm dokundu. Petrograd garnizonunu
boaltmak iin giriilen teebbs. Devrimci Sava Ko-
mitesinin kurulmasma yol at. Bylece, ayaklanma
hazrln, Sovyetin nfuzunu kullanarak meru gs
termek ve davamz, btn Petrograd garnizonunun
lenin
77
varln ilgilendiren bir meseleye balamak nknm
elde etmi olduk.
Merkez Komitesinin yukarda anlatlan toplants
ile 25 ekim tarihi arasnda geen sre iinde Vladimir
iyi ile sadece bir kere grtm hatrlyorum;
gene de belli belirsiz bir hatrlama bu; ne zaman g
rmtk? phesiz 15 ekim ile 20 ekim arasmda.
Petrograd Sovyetinin bir toplantsnda yaptm bir
konumann savunucu nitelii hakknda Leninin ne
dndn merak ediyordum: 22 ekimde (Petrograd
Sovyeti gnleri) bizim tarafmzdan silahh bir ayaklan
ma yaplaca hakkmdaki sylentilerin asl olmadm
belirtmi ve her taarruza bir kar-taarruzla karlk
vereceimizi ve bu yolda sonuna kadar kararl oldu
umuzu hatrlatmtm. Bu grmemiz boyunca Vla
dimir iyi in daha sakin, daha emin, hatta daha az
pheci olduumu hatrlyorum. Konumamn aka
grlen savunucu nitelii hakknda hi bir ey syle
medi, aksine, bu konumann, dmann uyanklm
kreltecek bir nitelik tadn belirtti.
Bununla beraber, arasra ban iki yana sallaya
rak:
Bizi uyarmlyacaklar m? Bize anszn hcum
etmiyecekler mi? diye soruyordu.
Her eyin hemen hemen tkrnda gideceini sy
ledim.
Bu konuma boyunca, hi deilse, grmenin bir
ksm boyunca, yanlmyorsam, Stalin yolda da vard.
Belki de iki konumay burada birbirine kartryorum.
Genellikle, yle sylemem gerekir: hkmet darbe
sinden hemen nceki gnlerde kafam hep anlarla do
lu olduu iin, bu anlar arasnda br ayrm yapmam
ve bunlar yerli yerine oturtmam ok g.
78
troki
Lenin i, 25 ekimde, byk olaym gerekletii gn
de, Smolnide tekrar grecektim. Saat kata? Hibir
fikrim yok bu konuda, her halde, akama doru. Pet
rograd silahh kuvvetleri kurmay heyeti ile yaptmz
konumalarla ilgili canskc bir soru sorduunu ok
iyi hatrhyorum. Gazetelerin yazdklarma gre, konu
malar uygun sonuca yaklayordu.
Bir uzlamaya mx gidiyorsunuz diye sordu Le
nin, ve baklar cierimizi okuyordu.
Bu gven verici haberi, gazetelere bile bile verdi
imizi, bunun, genel arpmann balayaca srada
bir sava hilesiadea baka, bir ey olmadm syle
dim.
Ha! anladm, ok gzel! diye sevinle bard
Lenin, neesi yerine geldii iin, ellerini outurarak
oday arnlamaya balad.
Evet, ok gzel!
Lenin, sava hilelerini, genellikle, severdi. D
man aldatmak, onu enayi yerine koymak, hayal edile
bilecek eylerin en gzeli deil miydi?
Fakat, o durumda, hilenin, ok gzel bir nemi
vard; kesin eylemin tam gbeinde olduumuz anla
mna geliyordu. Asker harektn ne derece ilerlemi
olduunu, imdi ehirde birok nemli noktay tuttu
umuzu kendisine belirttim.
Vladimir tiyi, bir gn nce baslm bir afii
farketti (ya da belki ben gsterdim) afite, hkmet
darbesi boyunca kim yamaya kalkrsa orackta
kuruna dizUecei belirtiliyordu.
tik anda, Lenin, duralad, sanrm, bir phe kap
lamt iini. Fakat sonra.
tyi, ok gzel! dedi.
Byk iin btn bu kk ayrntlar zerine he
lenin
79
men atlyordu. Ona gre, bu sefer ileri srlen delil
ler tartlamazd, karar verilmiti, geriye dnlemezdi
artk.
aPrtinin ve Sovyetler in gazetesinin yaymlanmasm
salamak iin, Pavlovski alaynn bir bln yazh
bir emirle arttm sylediimde Leninin yznde
beliren derin ifadeyi hatrhyorum.
Peki, blk geldi mi?
Hem de nasl
Gazeteler hazrlamyor mu?
Evet, iler yolunda.
Lenin comutu, gllerinden belli -oluyordu bu;
ellerini outuruyordu. Sonra, kendi iine kapand,
bir sre dnd ve.
Demek ki, iler bu ekilde de yaplabiliyormu,
yeter ki iktidar ele geirebilelim...
ktidar, bir ayaklanmayla almaktan vazgemek
fikrini, onun sadece bu anda, kesinlikle kabul ettiini
anladm.
Lenin, ancak 25 ekim akam sakinleti ve olayla-
rm gelime seyrini ancak bu akam kesinlikle onay
lad. Sakinleti diyorum, ama bu, ayaklanmann ge
limesine bah irUi ufakh, bir sr somut mesele hak-
kmda hemen tekrar endielenmek iindi.
Acab, bunu yle mi yapsaydnz? Bunu yle
yapmak daha iyi olmaz m? Keki unlara bavursay-
dk...
Bu bitmez tkenmez sorular ve neriler arasnda,,
grnte, hibir balant yoktu, ama bunlarn hepsi
de, ayaklanmay btnl iinde kavrayan youn bir
fikr almann sonucuydu.
Bir devrimin olaylar iinde nefesini iyi kullanmak
gerekir. Gerici gler paralanp dalrken, dalgalar
80
troki
kar konulmaz bir ekilde ykselince, isyanc kuv
vetler kendiliinden artnca, insan kendini olaylarn
akna kaptrmaktan alkoyamaz. Ani bir baar, bir
yenilgi kadar ektiler insan.
Olaylarn akn gzden yitirmemek gerekir: in
san, her yeni baardan sonra, hibir eye eriileme-
di henz, hibir ey garanti deil, diyebilmeUdir ken
di kendine. Kesin zaferden be dakika nce, harekt,
-arpmalarn balamasndan be dakika nceki ka
dar uyanklkla, hareketlilikle, younlukla ynetebilme-
lidir; zaferden be dakika sonra, ilk alklar duyul
madan nce, zafer henz salanmad, bir dakika bile
kaybetmemek gerek diyebilmeliyiz. te Lenin in ha
reket tarz, davran, metodu buydu; onun siyas ka
rakterinin, devrimci dncesinin organik z budur.
Dan m, II. Sovyetler Kongresinin menevik frank-
siyonunun toplantsna giderken, kk bir masann
nnde oturan bizlerin arasnda bulunan klk deitir
mi Lenini nasl tandn bir baka yerde anlatm
tm. Hatta, bu konu, bir tabloda ilenmiti, stelik, fo
toraflarndan grdm kadaryla, bu tablonun ger
ekle hibir ilgisi yoktu. Sadece resim sanatnn de
il, tarih resmin kaderi de budur ite. Hangi vesiley
le olduunu bilmiyorum, fakat ok daha sonralar,
Vladimir iyi e.
Bu karlama hakkmda, bir not dmek gere
kecek, aksi halde, ilerde, bu, aka konusu olacak de-
dim.
Ne nemi var! ok akalar yaplacak bu konu
da diye cevaplad.
Sovyetler in II. Kongresi ilk toplantsn Smolni
Ensits nde yapyordu. Lenin bu toplantda hi g
rnmedi. Hatrlayabildiim kadaryla, Enstit nn, be
lenin
81
men hemen hi mobilya bulunmayan odalarndan birin
de kalyordu. Sonradan, biri, demenin zerine yor
gan serip iki yastk koydu. Vladimir liyi le ben yor
gann zerinde yanyana yatp dinlendik. Fakat birka
dakika sonra bana seslendi:
Dan sz ald, ona cevap vermek gerek.
Dan a cevap verdikten sonra, uyumay phesiz,
hi dnmeyen Leninin yanma uzandm. Uyumak
mmkn deildi. Her be ya da on dakikada bir,
toplant salonundan biri koarak geliyor ve olup bi-
teneleri bize anlatyordu. Ayrca, Klk Sarayn ku
atlmasnn Antonov Ovseenko ynetiminde devam et
tii ye bir hcumla son bulduu ehirden postaclar
geliyordu.
phesiz, her ey, uykusuz geen bir geceden son
ra, ertesi sabah oldu. Vladimir liyi yorgun grn
yordu:
Saklanarak yaamaktan ve Perevertzev rejimin
den iktidara gei pek birdenbire oldu dedi, glmse
yerek. Es schwiendelt (bam dnyor) diye ekledi,
eliyle bann zerinde bir daire izerek- Nedense, Al
manca sylemiti bu sz.
ktidarn alnmas vasilesiyle ondan iittiim her
men hemen bu bir tek kiisel szden sonra, dorudan
doruya gnlk ilerin grlmesine gedi.
Blm III
BREST-LTOVSK
Bar grmelerine, hem Antant lkelerinin ii
kitlelerini, hem de Almanya ve Avusturya-Macaris-
tan daki ii kitlelerini sarsmak umuduyla yanatk.
Bu amaca ulamak iin, Avrupa iilerine, sovyet dev
rimi olgusunu ve zellikle, onun bar politikasn do
ru bir ekilde anlamalarm salayacak vakti kazandr
mak maksadyla, grmeleri mmkn olduu kadar
uzatmak gerekiyordu.
Grmelerin ilk erteleniinden sonra, Lenin bana
Brest-Litovsk a gitmemi nerdi. Baron Khlmann ve
general Hoffman la grmenin hibir ekici yan yok
tu; fakat Lenin in dedii gibi, grmeleri uzatmak
iin, bir uzatc gerekiyordu. Smolni Enstitsnde,
grmelerin genel nitelii hakknda ksa bir grme
yaptk. Bar anlamasn imzalayp imzalamamak me
selesi, imdilik, bir yana brakld; konferanslarn na
menin
83
sil bir seyir izleyecei, Avrupa da ne gibi bir etki ya
rataca bundan, nasl bir yeni sonu doaca bi
linemezdi. phesiz, hzl bir devrimci gelime umudu
nu yitirmiyorduk.
Sava devam ettiremezdik, bu, bence, gn gibi
akt. Brest-Litovsk yolu zerindeki siperleri ilk defa
getiimde, yoldalarmz, btn uyarlarmza ve b
tn tlerimize ramen, Almanyann ar taleplerini
protesto etmek iin azok anlaml bir gsteri dzen
lemeyi baaramadlar: siperler hemen hemen botu,
savan uzatlmas konusunda, arta bah bir ekilde
de olsa, hi kimse, tek kelime sylemeye cesaret ede
medi. Ne pahasna olursa olsun bar isteniyordu.
Daha sonralar, tekrar Brest-Litovsk a dndm
de, Panrus cra Komitesindeki asker grubun temsilci-
Bi, heyetimizi, yurtseverce bir konumayla destek
lesin diye uratm.
mknsz, kesinlikle imknsz diye cevap verdi;
artk tekrar siperlere dnemiyeceiz, bizi anlayamaya
caklar; btn etkimizi yitireceiz.
Bylece, devrimci bir savan imknszl konu
sunda Vladimir liyi ile benim aramda en ufak bir an
lamazlk olmad.
Fakat bir baka mesele ortaya kyordu; Alman
lar savaa devam edebilecekler miydi?, devrime kar
bir taarruza geebilecekler miydi, arpmalara son
verildiini kim iln edecekti? Alman askerlerin ne d
ndklerini nasl renebilirdik? ubat ve Ekim dev-
rimlerinin bu askerler zerindeki etkisi neydi? Alman
ya da ocak grevi, bir sarsntnn belirtisi gibi grn
yordu. Bu sarsntnn derinlii neydi? Bir yanda, sava
n sona erdiini iln eden ii devrimi, te yanda, bu
devrime kar bir taarruza igeilmesi emrini veren Ho-
84
troki
henzollern hkmeti (var diyerek) alman ii smfxm
ve alman ordusunu bir tecrbeden geirmeyi denemek
gerekmez miydi?
phesiz, bu ok ekici bir ey olur, ve bu tec
rbeden mutlaka bir sonu almu* diye cevaplad Le
nin. Fakat bu, tehlikeli, ok tehlikeli bir ey. Ya alman
militarizmi, kendim bize kar bir taarruza geecek ka
dar kuvvetli hissederse (ki byle birey ok muhte
meldir), n apanz? Bu tehlikeyi gze alamayz: Bugn,
dnyada bizim iin, devrimimizden daha nemli bir ey
yoktur.
Kurucu Meclis in feshedilmesi, balangta, millet
leraras durumumuzu ok sarst. Bununla beraber, Al
manlar, bizimle Kurucu Meclisteki yurtseverler ara
snda bir anlamann savaa devam edilmesi teebbr
sne yolamasndan korkuya kaplmlard. Byle bir
lgnlk, devrimi ve lkeyi mutlak bir felkete srk
leyebilirdi; fakat bunun farkna daha sonra varlmt
ve bu arada Almanlar, yeni bir aba sarfetmek zorun
da kalmlard. Oysa, Kurucu Meclisin feshedilmesi,
bizim, ne pahasna olursa olsun, savaa son vermek
eiliminde olduumuzu Almanlara gsteriyordu. Khl-
mann, hemen kstahlaverdi.
Kurucu Meclisin feshedilmesi. Mttefik lkelerin
proletaryas zerinde nasl bir etki yaratabilirdi? Bunu
cevaplamak g deildi: Antant lkeleri basn, sovyet
rejimini Hohenzollern in basit bir acentas gibi gste
riyorlard. Belika ve Fransanm Kuzeyi alman ordu
lar tarafndan igal edildii srada Bolevikler, Ho-
henzollern e anlamak iin demokratik kurucu Mec
lisi datveriyorlard. Antant burjuvazisinin, ii kit
lelerinde byk bir aknlk yaratmay baaracaklar
besbelliydi. te yandan, bu da, bize kar giriilecek
lenii
85
bir dhaly kolaylagtrabilirdi. Almariya d
bile, sosyal dehokrt muhalefet arasnda, blevikle^
rin alman hkmeti tarafndan satnahndklar ve
Brest-Litvskda olUp bitenlerin, rolleri nceden ez
berlenmi bir komediden baka bir ey Olmad sy
lentisi srarla dolayordu.
Bu sylenti,, Fransa da ve Hgilterede daha da
yaygm bir nitelie brnebilirdi. Bundan dolay, bar
anlamasn imzalamadan nce, Avrupa iilerine, bizi
Almanyann yneticUerinden amansz bir kinin ayrd
n kesinlikle kantlamann kanlmaz olduuna ina
nyordum. zellikle, bu sebeblerin etkisiyledir ki,
Brest-Litovska giderken, u formlle zetlenebilecek
retici bir gsteride bulunmak aklma geldi: Sava
sona erdiriyoruz fakat bar imzalamyoruz. He
yetteki dier yelerin rzasn aldm ve bunu Vladimir
iyie yazdm.
Lenin, Bunuj dndnzde konuuruz diye cevap
verdi. Belki de, b cevbyla, nerime katlllnadn
belirtmek istiyord. u anda mektup elimin altnda'
olmad iin hatrlamyorum, mektubun saklandm-
dan da emin deilim. Soinolni ye dndmde, Vladi
mir liyile uzun Uzun grtk.
Btn bunlar ok ilgm, hatta general Hoff
mann, asker birliklerini zerimize sevkedemiyecek ol
sayd, bundan daha iyi bir ey temenni edilemezdi. Ge
neral, giriecei taarruz iin* zellikle, bavyeral zen
gin kyllerden tekil edilmi alaylar bulacaktr; bize
taarruz etmek iin bu kadar ok alay gerekli midir?
Siz siperlerin bombo olduunu sylyorsunuz. Ya Al
manlar, tekrar savaa balarlarsa?
O zaman ten imzalamak zorunda kalacaz,
fakat* herkes baka aremiz olmadn anlayacak. Bu
86
troki
da, bizimle Hohenzollerinn erasmda bir kdis faaliyfe
yapld yolundaki sylentinin aslsz olduunu gster
meye yetecektir.
phesiz, bunun da avantajlar var. Ama gene
de ok rizikolu. Bugn iin, dnyada bizim devrimimiz-
den daha nemli hibir ey yok. Onu, ne pahasna
olursa olsun, tehlikeden uzak tutmalyz.
Meselenin balca glklerine, parti iindeki a
r srtmeler de eklendi. Parti evrelerinde, hi de
ilse, yneticiler arasnda Brest artlarn kabul etme
mek ve bar anlamasn imzalamay reddetmek ge
rektii yolunda uzlamaz bir gr hakimdi. Gazetele-.
rimizde grmeler hakknda yaymlanan tutanaklar,
en canh ifadesini, devrimci sava iarn ortaya atan
sol komnizm grubu iinde bulan bu grn bsbtn
yerlemesine yol ayordu. Tabii, bu durum Lenin i
endielendiriyordu.
Eer merkez Komitesi, sadece, szl bir ltima
tomun etkisi altnda kalarak, Almanlarn artann ka
bul etmeye karar verirse, parti iinde bir blnmeyi
gze alrz. Avrupa iilerine olduu kadar partimize
de meselenin iyzn aklamak gerekir, diyordum.
Sol komnistlerden ayrlrsak, parti saa kayacaktr;
nk. Ekim hkmet darbesine aka cephe alm
olan ve sosyalist partilerin birlemesini isteyen yolda
larn hepsi, Brest-Litovsk bar anlamasn kaytsz
artsz benimsiyorlard. Demek ki, grevimiz sadece,
bar imzalamaktan ibaret deil; sol komnistler ara
snda, Ekim dneminde en faal militanlar olarak a
lm birok kii var.
Btn bunla!^rn doru olduu phesiz, diye ce
vaplyordu Lenin. Fakat, u anda karar verilen ey,
devrimin kaderidir. Parti iinde, dengeyi yeniden ku
lenin
87
racaz. Her eyden nce, devrimi kurtarmak gereki
yor. Bunu ancak bar imzalayarak kurtarabiliriz. Dev
rimin asker bir kuvvet tarafndan ezildiini grmek
tense bir blnmeye uramak daha iyidir. Soln deli
ce arzular zamanla geecektir ve sonra eer bir b
lnmeye sebeb olacak kadar ileri giderlerse (ki byle
bir ey ille de kanlmaz deildir)- partiye dnecek
lerdir. Fakat, Almanlar bizi ezerlerse, hikimse beli
mizi dorultamaz. Diyelim ki plannz kabul edildi; ba
r imzalamay reddettik. Ya o zaman, Almanlar taar
ruz ederlerse, bu durumda naparz?
Bar silah zoruyla imzalarz. Bylece, durum,
btn dnya ii snfmn gzleri nnde aka beli
rir,
O zaman, devriinci sava iarm desteklemeye
cek misiniz?
Asla
Byle bir eyi denemek ok daha az tehlikeli
olabilir. Estonyay ya da Litvanyay kaybetmek teh
likesiyle kar karyayz. Estonyal yoldalar beni gr
meye geldiler ve tarm blgelerinde, olduka baarh
bir sosyalist uygulamaya nasl girimi olduklarn an
lattlar. Sosyalist Estonyay kaybetmek ok zc
olacak - Lenin, alayc bir tarzda sylyordu - fakat ba
r uruna bu uzlamay kabul etmek gerekecek.
Ama, barn hemen imzalandn kabul etsek
bile, bu durum, Almanlarn Estonyaya ya da Litvanya-
ya asker bir mdahalede bulunmas ihtimalini ortadan
kaldrr m?
Kaldrmaz, ama bu sadece bir ihtimal, oysa di
er durumda yar-kesinlik var. Ben, her halde, barm
hemen imzalanmasndan yana olacam: bu daha ke
sin.
u
troki
Benim planm karsmda, Lenin, zellikle, Alman
lar tekrar taarruza getikleri takdirde, bar abucak
imzalamay baaramyacamzdan yani alman mili
tarizminin, bize, imzalamak iin, vakit brakmaycam-
dan korkuyordu: zerinaize ullanajilir diye birka
kere tekrarlad Vladimir iyi.
Bar tteselesinih grld konferanslarda, Le-
nii, kesinlikli, sola kar Ve ok dha ihtiyatl ve ok
dah sakin Bir ekilde de benim herime kar kt.
Bununla beraber, parti, barn imzalanmasna gerek
ten kar koyduu lde, geici bir kararn, parti iin,
anlamay imzalamaya yarayacak bir kpr hizmeti
grmesi gerektii lde, nerimi, istemiye istemiye
kabul etti.
En gzde boleviklerin-yani Sovyetler in . Kong-
resi ndeki delegelerin- konferans, Ekim ateinden he
nz km partijmizin, mille^tleraras durumu bilfiil
dorulamak ihtiyacmda olduunu, hibir pheye mey
dan vermeksizin gsterdi. Eer geici forml olmasay-
di( ounluk devrimci sava lehinde karar alrd.
Sosyalist-devrimcilerin Brest-Litovsk bar anla-
ttsha hemet kar kmadklarn belirtmekte belki
yarar Vardr. Hi deilse* Spiridonova, ilk sralarda,
imzalanmasna kesinlikle kararlyd.
Mujik artk sava istemiyor ve banm her tr-
lsft kbl edecektir, diyordu. Brest den ilk dn-
iide, bana
Derhal imzalayn ve buday tekelini kldrh di
yordu.
Sonra, sol sosyalist devrimciler geici formlden,
yani bar imzalamakszm savaa son/ vermekten yana
olduklarm bildirdiler; fakat bunu, gerektii zaman.
lenin
devrimci savaa doru bir safha olarak kabul ediyor
lard.
Bilindii gibi, alman heyeti, bildirimize yle bir
anlamda cevap verdi ki, buna bakarak, Almanya nn
taarruza gemek niyetinde olmadna inanlabilirdi.
Moskova ya dndmzde biz bu sonuca varmtk.
Fakat bizi aldatmyacaklar m diye soruyordu
Lenin.
Buna ihtimal vermediimizi bir jestle anlatyor
duk.
O halde, tamam dedi Lenin. Sylei daha iyi:
zevahiri kurtardk ve Savatan yakay syrdk (*).
Bilflla beibfer, bii sott mhlet olarak verilmi
tarihten iki gn hc6, Brestte kalm Samoilodan bir
telgraf aldk. Telgrafta: general Hoffmannn demeci
ne gre, Almanlar, 18 ubattan itibaren, kendiletihi bi
zimle Sava halinde kabul edecekleri ve dolaj^siylCi
Samolio dn, Brest-Litovsk*u terketmesini istedikleri
bildiriliyordu. Bu telgraf, dortidan doruya Vladimir
lyi e iletildi. O srada onUn ahma odasnda bulunu
yordum. Karelin ile ve sol sosyalist-devrimcilerden bir
arkadala konuuyorduk.
Lenin, Telgraf okuduktan sonra, tek kelime sy-
lemeksizin bana uzatt. Baklarndan, telgrafta nem
li ve kt bir haberin yei aldn anlamtm. Lenin,
yeni durumu gzden geirmek iifl, sosyalist-devrimci
yoldalarla konumasn! arabuk bitifdi.
Bylece, bizi aldatmg oldular. Tm be grt
kazadlar. imdi, eski artlara gre imzalamaktan
(*) Bu blmdeki konumalar, jphesiz, ancak yaklak
olarak verilmitir; ina *izevalifi kurtardk szn
kelimesi kelimesine hatrhyoruni.
90
troki
baka are kalmyor, yeter ki Almanlar bu artlan ka
bule yanasmlar.
Hoffmann'a, gerekten taarruz etmesi iin, vakit
brakmak gerekir diye cevapladm.
O zaman bu, Dvinski teslim edeceimiz vi
A topu birliklerimizin birounu kaybedeceimiz anlam
na gelmez mi?
phesiz, bunlar, yaplacak yeni fedakrlklar
dr. Fakat, Alman askerinin, arpa arpa sovyet
topraklarna girmesi ve bu haberi hem alman iisinin
hem de ngiliz ve fransz iilerinin renmesi gerekir.
Hayr dedi Lenin, phesiz, Dvinsk szkonusu
deil fakat, u anda boa geirilecek bir saat bile yok.
Durum aktr, Hoffman sava istiyor ve sava ba
latabilir. Ertelemek imknsz: yararlanmay umduum
be gn bizden oktan kopardlar. zerimize ullana
bilirler.
Merkez Komitesi, Brest-Litovsk anlamasn der
hal imzalamaya raz olduumuzun belirtildii telgrafn
gnderilmesi ile ilgili bir karar ald. Telgraf gnderil
di. zel bir konumamzda Vladimir lyie
Bana yle geliyor ki, dileri bakanl halk
komiserliinden istifa etmem, siyas bakmdan uygtt
olacak dedim.
Niin istifa edecekmisiniz? Bunlar, bizde ba
vurulmamas gereken parlamento oyunlardr. ,
Ama benim istifam. Almanlar bakmndan, po
litikamzda kkl bir deiiklik olduunu gsterecek
ve bu defa hem bar anlamasm gerekten imzalamak
ve anlama artlarna uygun hareket etmek istediimi
ze dair besledikleri gveni artracaktr.
Olabilir, dedi Lenin, dnceli bir tarzda. B,
ciddi bir siyas sebeb. ,
lenin
91
Alman ordusunun Finlandiyaya saldrd ve Fin
iilerini ezmek iin harekta giritii haberini hangi
anda aldmz hatrlannyorum. Lenin e, koridorda,
alma odasna yakn bir yerde arptm hatrlyo
rum. Son derece heyecanlyd. Onu hi byle grme
mitim,
Evet, dedi, imknlarmzn elvermemesine ra
men, herhalde, savamak zorunda kalacaz. Bu defa,
sanrm baka are yok,
Finlandiya da devrimin kertildiini bildiren tel
graf okuduktan sonra Leninin ilk tepkisi bu oldu. Fa
kat on dakika ya da bir eyrek saat sonra, alma
odasna girdiimde, bana
Hayr, politikamz deritirmek imknsz, dedi.
Hareketimiz, devrimci Finlandiya y kurtarmayacak ve
bizi mutlaka yenik drecek. Finlandiya iilerine,
bar alanndan ayrmakszm, mmkn her yardm
yapacaz. imdi bunun bizi kurtarp kurtarmayaca
n bilmiyorum. Fakat, herhalde, kurtuluun henz
mmkn olduu tek yol budur.
Ve gerekten, kurtulu yolu bu oldu.
imdi bazlarnn yazdklar gibi, bar imzalama
mak karar, emperyalistlerle bir anlama imzalamann
imknsz olaca eklindeki soyut bir sebebe dayanma
maktadr. Ovsiannikov yoldan yazd brore ba
vurulursa, Lenin in bu meselede talep ettii oylar g
rlecektir. Ne sava, ne bar forml taraftarlar
nn* devrimci parti olarak, rezilce bir bar baz
artlarda imzalamak hakkna sahip olmadmz ken
dilerine sorulduunda, olumlu cevap verdikleri grle
cektir. Gerekte, Hohenzollern in bizimle savamaya
karar vermemesi ya da byle bir eyi gze alamama
s ihtimali sadece yzde yirmi betir diyorduk.
m
tOlti
yl etikteh sbiira, b defa Lehinin te^bbs
zerine, bir baka tehlikeye atlyorduk: Polonya bur
juvalarm ve toprak aalarm Sng Cyla yoklyof-
duk. Geri pskrtldk. Brest-Litovsk da yaptmzla
bunun arasnda ne fark vard? Aslnda, hibir fark
yoktu; sadece, tehlikeyi gze alma derecesinde bir
fark vard.
Yolda Radek in bir gn yle yazdm hatrlyo
rum: Leninin taktik dncesinin kudreti, Brest-Li-
tovsk ahlamasmn imialanftasndan sonra, Varova
zerine yrye geildii zaman eti parlak ekilde g
rnd. Varva veyine bu yryn bize ok pahal
ya maldan bir hata olduunu imdi hepimiz biliyoruz
Bu yry, fcotf bkmda, bizii Almanya dan ay
ran Riga barna sebeb olmakla kalmad, fakat dier
sonuari arasnda, burjuva Avrupa nn son derece
glfimesie yat'dl edefi bit nu da yaratt. Av-
rup mtl kaderi baklMndafl, Rig anlmsnh kar=^
devrimci nitelii, 1923 artlan hatrlandnda ve o za
man Almanya ile mterek bir snrmz bulunduu d
nldnde daha aka anlalr. Almanyadaki
olaylarn gelimesinin, bu drmda, bambaka olaca
n gsteren birok ey vardr. stelik, hi phesiz,
Polonya da bile, devrimci hareket, bir yenilgi ile so-
nulanaft asker mdahalemiz olmasayd, ok daha
mutlu bir ekilde geliecekti.
Bildiim kadaryla,' bizzat Lenin, Varova ata-
S na ik byk bir em veriyordu. Bununla bei*abef,
Radek, Letlii'ih taktik dncesinin kudretini deer-
lendifrkeii tamameiti hakliydi. |)hesi^, Polonya ii
kitleleiiili defieimesi iin yaiill&h ve umulan sonu
lar vermeyeli teebbsten sonra; ecbui birakildl-*
mz ricattefl Sonra -ki bu rict kaiftliaid, nk
lenin 93
o srada Polonya^a bir sessizlik hkm srdnden,
Varovaya yrymz bir partizan istilasndan bar
ka birey deildi; Rigo barn imzalamak zorunda
kaldmz yenilgiden sonra- muarrzlarmzn doruy
grdkleri ve vaktinde durmann, Almanya ile snr
devam ettirmenin daha iyi olaca sonucuna varmak
g deildir, Fakat btn bunlar ok sonra anlald.
Varova zerine yryn, Lenin bakmndan anlam
l olan yan, grndeki cesarettir. Tehlike bykt,
fakat amacn nemi, tehlikenin byklnden nce
geliyordu. Mmkn bir yenilgi, Sovyetler Cumhuriyeti
nin varl iin bir tehlike tekil etmiyordu. Byle bir
yenilgi, olsa olsa, Sovyetler Cumhuriyetini gsz b
rakrd.
Brest bar artlarnn, srf avrupa iileri nn
de bir ispatlamada bulunmak amacyla arlatrlmas
tehlikesini gze almann gerekip gerekmediini deer
lendirmek ii gelecein tarihesine brakabilir. Fakat
uras kesinlikle aktr ki, bu ispatlama yaplm ol
duu iin, bize empoze edilen bar imzalamak zorun
daydk. ' Burada da, Leninin tutumunun akl ve
gl etkisi durumu kurtard.
Ya Almanlar taarruza geerlerse? Ya Moskova
zerine yrrlerse?
Bar imzalamaya hazr olduumuzu bildirerek
Douya, Urallar a doru geri ekileceiz. Kuznetz
havzas maden kmr bakmndan zengin. Blge sa
nayinden yararlanarak, Kuznetzdeki kmr kullana
rak; Ur al blgesindeki proletaryaya, peimizden gele
bilecek olan Moskova ve Petrograd iilerine dayana
rak Ural-Kuznetz Cumhuriyetini yaratacaz ve tutu
nacaz. Gerektii takdirde, Douda daha uzaklara,
Urallar n tesine ekileceiz. Milletleraras durum on-
94
trold
larca kere deiecek ve biz Ural-Kuznetz Cumhuriyet
tinden Moskova ya ve Petrograda dneceiz. Fakat
imdi, bo yere, bir devrimci savaa kalkrsak; ii
snfmn ve partinin en deerli unsurlarnn boazlan
masna sebeb olursak, o zaman, asla geri dnemeyfr
ceimizi aka bellidir.
Bu dnem boyunca Ural-Kuznetz Cumhuriyeti Le-
ninin ileriye srd kantlarda byk bir yer igal
etti. Bazen u soruyu sorarak, muarrzlarm gerek
len g duruma sokuyordu:
yi ama, Kuenetz havzasnda, muazzam kmr
yataklarna sahip olduumuzu biliyor musunuz? Bun
lar Urallarn madenlerine, Sibirya nm budayna ek
ledik mi bir rezerv ssne sahip oluruz.
Kuznetzin nerede bulunduunu doru drst bilme
yen ve oradaki zengin kmr yataklar ile, tutarh
bolevizm ve devrimci sava arasnda ne gibi bir iliki
bulunduunu kavramayan muarrz akn akn bak^
yor, ya da iyiin aka ettiini veya karsndakini al
datmaya altn sanarak kahkahay basyordu Ger
ekte, Lenin, hi de aka etmiyordu, fakat kendi tabiat
gerei, durumun verilerini en ar sonularna, pra
tikteki en kt sonularma varncaya dek aratryor
du. Bir Ural-Kuznetz Cumhuriyeti kurulmasiyle ilgili
bu gr, kendini daha gl klmak ve dierlerim he
nz hibir eyin yitiriljmediine, umutsuzlua kaplmak
iin hibir sebebi olmadna inandrmak iin onun y
nnden mutlaka gerekliydi.
Bilindii gibi, Ural-Kutnetz Cumhuriyeti gerekle
medi ve iyi ki gereklemedi. Ama hibir zaman varol
mam bu Cumhuriyetin Sovyetler Cumhuriyetini kur
tard kesinlikle sylenebilir.
lenin
95
Her halde, Leninin Brest-Litovsk daki taktiini an
lamak ve deerlendirmek iin, bu taktii, onun Ekim
taktiine balamak gerekmektedir. Ekim devrimine
kar olmak ve Brest - Litovsku desteklemek her
iki durumda da kapitlasyon fikirlerini dile getirmek,
tir. Meselenin esas u: Lenin, Ekim zaferinin partiye
salad bitmez tkenmez enerjinin aynn, Brest-Li
tovsk kapitlasyonu vesilesiyle sarf etmitir. Leninin
metodunun ve gcnn en byk kant, zellikle, ce
surca bir ihtiyatlla dayanan dev bir itilimin ve g
r doruluuna dayanan kararlln sonucu olan Ekim
Devrimi ile Brestin bu tabi ve organik bileimidir. (*)
(*) Brest-Litovsk ban anlamas hakknda daha ayrn
tl bilgi edinmek isteyen okurlarmza, bu kitabm
sonundaki ek blm okumalarn salk veririz.
Blm l y
KURUCU MECLtS N FESH
Hkmet darbesinden sonraki ilk saatlerde deil
se bile, ilk gnlerde Lenin kurucu Meclis meselesini
ortaya att.
Kurucu Meclis i ertelemek, seimleri uzatmak
gerekir, dedi. Onsekiz yandaki genlere oy hakk ta
nyarak seim hakkn geniletmek ve aday listelerini
incelemek imknn vermek gerekir. Kendi listelerimizin
hibir deeri yok: bu listelerde bir yn eski aydn
yer almaktadr, oysa iere ve kyllere ihtiyacmz
var. Kornillov un adamlar, Kadetler kanun d iln
edilmelidirler.
imdi ertelemek, uygun de diye cevaplyorlard
Lenin i. Biz kendimiz. Geici Hkmeti, Meclis i erte
lemekle suladmz iin, bu, kurucu Meclisin tasviye
edilmesi eklinde anlalabilir.
Budalalk! diyordu Lenin. nemli olan ey, sz
ler deU, eylemdir. Kurucu Meclis, Geici hkmet
iin ileriye doru atlm bir adm gsteriyordu ya da
gsterebiliyordu; Sovyet iktidar iin, zellikle bugn
lenin
97
k listelerle, bu mutlaka geriye doru atlm bir adm
olacaktr. Ertelemeyi niin uygun bulmuyorsunuz? Ku
rucu Meclis, Kadetler den, Menevikl erden ve sosyalist
(Sosyal) devrimcilerden meydana gelirse daha m iyi
olacak?
Ama, o anda, daha gl olacaz deniliyordu;
imdilik, henz ok gszz. Tarada, Sovyet iktidan
hakknda hemen hemen hibir ey bilinmiyor. Kurucu
Meclis i feshettiimiz haberi duyulursa bu bizi daha
da gszletirir,
Sverdlov, zellikle, ertelemenin aleyhinde konuu
yordu, nk taraya bizden daha ok bahyd.
Leninin tutumunu destekleyen yoktu.
Bir hatadr bu, bize gerekten pahalca mal
olacak bir hatadr. Bari devrimin ban yemese.,.
Fakat ertelememe karar alnnca, Lenin btn dik
katini Kurucu Meclis hazrlklarnn gerektirdii rgt
lenme tedbirlerine verdi.
Bu arada mterek listelerde sa sosyal devrim
cilerle birlikte yeralan ve tatnamen aldatm olan
sol sosyal-devrimcilerin desteine ramen aznlkta ka
lacamz aka belliydi.
phesiz, Kurucu Meclisi datmak gerek, ama
bunu sol sosyal (sosyalist) devrimcUerle birlikte
nasl yapmak diyordu Lenin.
Bununla beraber, ihtiyar Natanson bizi teselli etti.
Bizimle grmeye geldi ve bize ilk sz u oldu:
Kurucu Meclisi zorla datmak gerekeceine
inamyoru.
Bravo, diye bard Lenin; konuma diye buna
derler ite! Fakat sizinkiler bu konuda bizimle ayn
grte olacaklar m?
imizden bazlar henz tereddt ediyor, ama
eninde sonunda kabul edecekerini sanyorum diye ce
vaplad Natanson.
Sol sosyalist - devrimciler iin, ar - radikalizm
le balay delmekti bu: gerekten, kabul ettiler.
Natanson bir neride bulundu:
yle yapalm dedi: Siz ve biz kurucu Meclis
teki fraksiyonalarmz Merkez cra Komitesi ile bir-
letirsek ve bylece, bir Konvansiyon kursak?
Niin? diye cevaplad Lenin, belirgin bir kzgn
lkla. Fransz Devrimini taklit etmek iin mi? Kurucu
Meclisi datmakla, Sovyet sistemini salamlatrrz.
Sizin plannz uygularsak her ey karacak: hibireye
sahip olamyaoaz.
Natanson, plann uygularsak. Kurucu Meclis in
otoritesini ksmen salayabileceimizi ispatlamaya a-
ht ama sonunda, diretmekten vazgeti.
Lenin, bylece. Kurucu Meclis meselesini tamamen
halletmeye giriti.
Hata aka grlyor, diyordu: ktidar ele ge
ilmi olmamza ramen yle bir duruma dtk kf
imdi iktidar tekrar ele geirmek iin sava tedbirleri
almak zorunda kaldk.
Lenin, btn ayrntlar gzden geirerek ve Kur-
cu Meclis Komiserliine atanan (ki buna ok zlm
t) Uritski yi soru yamurfia tutarak, hazrlklar kh
krk yararcasna tamamlad. B rda, zellikle ii
lerden teekkl etmi bir Leton alaynn Petrograd a
sevkedilmesini emretti.
' Mujik vazgeebilir, dedi; bize,, burada, proleter
ffcararhh gerek.
Kurucu Meclis te Rusya nn drt bir yanndan gel
98 . troki
lenin
99
mi olan bolevik milletvekilleri, Lenin in srar zeri
ne, Sverdlov un ynetiminde, fabrikalara, ve ordunun
eitli kurulularna gnderildiler. Bunlar, 5 Ocak ta
mamlayc devriminin rgtlenme cihaznda nemli bir
yer tutuyorlard, Sosyalist-devrimci milletvekilleri ise,
halk tarafndan seilmi olmann, mcadeleye katlmak
la badamadn dnyorlard: bizi halk seti, bizi
savunmak ona der diyorlard. Gerekte, taral bu
kk burjuvalar, nasl bir tavr alacaklarn kesin
likle bilmiyorlard. lerinden ou dpedz korkuyor
lard. Fakat ilk toplant trenini zenle hazrladlar.
Bolevikler ceryan keserlerse ve kendilerini a bra
krlarsa diye mum ve bol miktarda reelli ekmek ge
tirdiler. Bylece, demokrasi, diktatrlkle savaa re
elli ekmekler ve mumlarla bir gzel donanm olarak
girdi. Halk, kendilerini milletvekili olarak gren ve
gerekte, oktan tamamlanlm bir devrim dneminin
glg^elerinden baka bir ey Olmayan bu insanlar des
teklemeyi akhna bile getirmedi.
Kurucu Meclisin tasviyesi srasnda, Brest-Li-
tovskda bulunuyordum. Fakat, kendisine danmak
iin Petrograd a dndmde Lenin, kurucu Meclis in
feshedilmesi konusunda bana unlar syledi:
Toplanty ertelemememiz, bizim ynmzden
ok rizikolu bir tutumdu, ihtiyatszln dikalasyd. Fa
kat, sonunda, bylesi, ok daha iyi oldu, Kurucu Mec
lis in Sovyet iktidar tarafndan datlmas, demokra
tik eklin, devrimci diktatrlk adna tamamen ve ak-
ca tasviye edilmesidir. Bu ders artk hi unutulmaya
aktr.
Bylece, teorik genelleme, bir Leton avc alaynn
kullanlmasyla somutlayordu.
Bilindii gibi, ekl demokrasinin eletirisinin
100
troki
uzun bir tarihi var. 1848 Devriminin, ara-devrim nite
lii, hem bizim tarafmzdan hem de bizden ncelikler
tarafndan, siyas demokrasinin bat olarak aklan
mt. Siyas denokrasinin yerini sosyab demokrasi
ald. Fakat burjuva toplumu, saf demokrasinin artk
koruyacak gte olmad tutumunu sosyal demokrasi
ye benimsetmesini bildi. Saf demokrasinin eletirisiyle
beslenen sosyal demokrasi, gerekte, onun ykml
lklerini yerine getirince ve tamamen onun kusurlary
la dolunca, siyas tarih, bir zaman kazanma dnemin
den geti.
Ve tarihte birok kere olan ey meydana geldi:
muhalefet, dnn uzlamac kuvvetlerinin stesinden
gelemedikleri meseleleri muhafazakr bir ynde hal
letmek durumunda kald. Demokrasi, proletarya dik
tatrl hazrlnn geici bir art olduktan sonrq,
en yce kriter haline geldi, yani burjuva toplumunun
en yce ikiyzllne brnd. Bizde de byle oldu.
Ekim de madd karlar bakmndan lesiye yaralanan
burjuvazi. Kurucu Meclisin kutsal kisvesi altnda bir
kere daha dirilmeyi denedi. Sonra, Kurucu Meclisi a-
kca, kabaca datm olan proleter devriminin muza-
fer gelimesi, ekl demokrasiye, bir daha altndan
kalkamyacai darbeyi indirdi. te bunun iindir ki
Lenin,
Velhasl, iler byle daha iyi halledildi derken
haklyd.
Sosyalist -devrimcilerin bu Kurucu Meclisinde u
bat Cumhuriyeti bir kere daha lmek frsatn elde etti.
ubat aynn resm Rusyasndan; o srada menevik
lerden ve sosyalist-devrincilerden meydana gelmi
Sovyet Petrograd ndan bende kalan genel izlenimlerin
gerisinde, sosyalist^devrimci bir delegenin yz, sanki
lenin
101
daha dnm gibi, aynen beliriyor. Kimdi? Nereden ge
liyordu? Hakknda hibir ey bilmiyordum, bugn de
hibir ey bilmiyorum. phesiz, tarahyd. Papazlk
tan yetime, gen bir retmene benziyordu: herhalde,
papaz okulundayken iyi bir renci idi. Yass burunluy
du; bykszd ve akak kemikleri kkt. Gzlklyd.
Sosyalist bakanlarn Sovyet de ilk defa grndkleri k
trmd. ernov, kendisinin ve dierlerinin bu hkme
te niin girdiklerini, bu kararn mutlu sonularnn
neler olabilecini mide bulandrc, zentili bir dille
uzun uzun anlatyordu. ernov un onlarca kee tekrarla
d canskc bir cmleyi hatrlyorum:
Bizi hkmete siz ittirliz, hkmetten karacak
olan da sizsiniz.
Papaz okulu rencisi, konumacy hayran hayran
seyrediyordu. nl bir tapma ziyaret etmek ve kut
sal bir din adamnn vaizini dinlemek mutluluuna
ermi sadk bir hac gibiydi: kendinden gemi, dalp
gitmiti.
Konuma uzadka uzuyordu; arada bir, yorgun din
leyiciler arasnda hafif bir grlt ykseliyordu. Fa
kat bizim papaz kulu rencisinde saygnn ve cokun
luun kaynaklar tkenmek nedir bilmiyordu.
te, devrimimizin, daha dorusu, onlarn dev-
riminin fizyonomisi byle olacaktr diyordum, ilk defa
katldm 1917 yh Sovyetnin bu oturumunda.
ernov un konumas sona erince bir alktr
koptu. Bir kede duran ve sayca az olan bolevikler
bu konumay beenmemilerdi. Zaten bu grup, ernov,
meneviklerin ve sosyalist-devrimcilerin mill savunma
taraftarh hakknda yaptm eletiriyi btnyle
destekleyince fkelenmiti. Son derece telalanan
dindar renci rkmt. O, fkelenmiyordu; o
102
troki
srada, lkeye yeni dnm bir gmene fkelenmeyi
gze alamyordu henz. Fakat, ernovun hkmete ka
tlmas gibi her bakmdan bylesine mutlu ve ok
gzel bir tutuma nasl olup da kar kldn bir trl
anlayamyordu. Benden, birka adm uzakta oturu
yordu ve bir barometreye bakar gibi baktm yzn
de rkme ve aknhk onun saygl haliyle eliiyordu.
Bu yz, kk burjuva ve dindar evrede dar grl
lk, bnlk ve yavanlk bakmndan ubat Devriminin
ta kendisi olarak hafzamda yer etti; nk bu devri
min, Dan ve ernov vari ok daha irkin bir baka
grn vard.
ernovun Kurucu Meclis bakan olmas ne bou
nadr ne de bir tesadftr. Onu bu mevkie, hl Oblo-
movluk oynayan ve bir yandan bylesine saf, te yan
dan bylesine dzenbaz olan ubat Rusyas getirmitir.
Yar-uyanm mujik bakaldryor ve ernovlan, din
dar rencilerin yardmyla ykseltiyordu. Ve er
nov, bu grevi bir rusa yarar incelikle ve dzen
bazlkla kabul ediyordu. nk ernov - ki belirtmek
istediim de budur- kendi jannnda mill bir tiptir.
ernov da diyorum, nk drt yl nce, Lenin in
mill karakterinden bahsetmek frsatn bulmutum.
Bu iki siyasinin yanyana konmas ya da hi deilse,
ikisi arasnda dolayl bir kyaslama yaplmas ilk ba
kta yersiz kaabilir. Gerekten, kiilikler sz konusu
olsayd kaba ve densiz bir i yapm olurdum. Ama
burada mill unsurlardan sz ediyorum.
ernov, eski devrimci aydnlar geleneinin en ye
teneksizidir. Lenin ise bunun en mkemmel rneidir.
Eski aydnlar toplumunda, halka hizmet etmenin
bir grev olduu hakknda bol bol nutuk atan tvbe-
kr aydna; sofu teyzesinin evinden, eletirel dnce
lenin
103
alemine penceresini yar aan alak ignll papaz
okulu rencisine; topran kamulatrlmas ile Stoli-
pinin formllerine gre payedmesl arasmda bir
seme yapamyan uyank kylye; renci beyler kar-
smda el outuran, kendi evresinden kopmu ve
bakalarna balanmayan kimsesiz iiye rastlamrd.
Karakteri ve kafas ekillenmemi, yumuak sesli
ernovda btn bunlar var. Sofi Porovskaya dnemi
nin eski aydn idealizminden, ernovun dnyasnda
hemen hemen hibir ey kalmam. Buna kark,
ona, sanayilemi ve tccarlam yeni Rusyadan,
yalan sylemeyen maln satamaz ataszyle dile ge
tirilen bir ey eklenmi.
Herzen, kendi devrinde, rus dncesinin gelime
sinde olaanst ve muazzam bir fenomendi. Ama Her-
zeni yarm asr boyunca karartrsanz, ondaki kabili
yetin prl prl renklerini yokedereniz, onu kendi ken
disinin bir epigonu olduunu varsayp bu 1905-1917
tablosunun nne korsanz, ernov un dnyasnn
zn elde etmi olursunuz.
ernievski ye gre, bu dnya kolay kolay para
lanmyor, ama ernovda, ernievskinin gln bir
unsuru var.
Sosyalist-devrimcimizle Mihaylovski arasndaki
ba ok daha dolaysz grnyor, nk Mihaylovs-
ki de epigonculuk hkimdi.
Gelimemizin tm yzeyinin altnda olduu gibi
Cernov culuun altnda da kyl unsuru grnmekte
dir. Fakat, kylerle ehirlerin ve az gelimi kk bur
juvazinin yar-aklll ile karm olarak, ya da an
gelitii iin iyice bozulmaya yz tutmu aklhhkla
karm olarak grnmektedir.
104
troki
ernov culuun an gelimesi, ister istemez, geici
oldu. ubatda, ilk sarsmt gerekleti: asker, ii ve
kyl uyand; hareket ordudaki gnlllere, papazlara,
rencilere, avukatlara geti; btn karma komisyon
lara ve o sralarda icad edilen eitli kurumlara ya
yld ve alt tabakalarda bir deiiklik balarken de
mokratik yceliklerde ernovlar yetiti ve demokratik
ycelikler havada al kald.
te bunun iindir ki ernovun- ubat ve Ekim
arasndaki dnyas u byl szle zetlenir: Dur,
geme, zaman; ok gzelsin!
Fakat zaman durmuyordu. Askerin tepesi atyor
du, mujik direniyordu, papaz okulu rencisi ubat
devriminin kendisine ilham ettii dindarca duygular
n yitirmeye balyordu. Bundan dolay, ernov'lar,
pelerinleri rzgrda savrula savrula, bu hayal yce
liklerden hakiki realitenin amurlarn batyorlard.
Rus proletaryas kisvesi altnda ve btn tarihimiz
boyunca varolduklar lde, leninizmin temelinde de
kyl unsurlar vardr. Bereket versin, bizim tarihi
mizde, sadece pasiflik ya da oblomovluk deil, hareket
de vardr. Bizzat kylnn kafasnda sadece bnyargar
deil, yarglar da vardr.
Hareketlilik, cesaret, uyuuklua ve zlme kar du
yulan kin, ve gsz kiileri kmseme diye ne varsa,
ksacas, hareketi belirleyen ve sosyal tabakalar ara
sndaki kaymalarda ve snflar mcadelesinin dinami
inde oluup birikmi btn unsurlar bolevizmde dile,
geldi.
Kyl unsur, sadece bizim araclmzla deil ta
rihimizin dinamik gc proletarya aracl ile krl
maya uruyor: Lenin, bu krlmaya son ekilini veri
lenin-
105
yor. Lenin, zellikle bu anlamda, mill unsurun fikr
ve temel ifadesidir, oysa ernovculuk aym milli un
suru tersinden yanstmaktadr.
5 Ocak 1918 ackh-gldrs (Kurucu Meclisin
dalmas) Leninizm ilkeleri ile ernov culuk arasnda
meydana gelen son arpmadu:. nk, burada sadece
bir ilke sz konusudur; yani pratikte hibir arpma
olmad. Meydana gelen ey, sahneden mumlar ve re
elli ekmekleriyle silahlanm olarak inen detnokrasi
nin art birliinin kk ve zavall bir gsterisiydi. B
tn hayaller snd, ucuz dekorlar kt, tumturakl
moral g, budalaca bir gszlk eklinde ortaya k
t. Tkenmiti.
Blm V
LENN KONUURKEN
Ekim devriminden beri fotoraflar Lenin in res
mini defalarca ektiler. Lenio filme de alnd. Sesi
gramofon plaklarna kaydedildi. Konumalar steno
ile yazld ve yaymland. Bylece, Lenin le ilgili b
tn verilere sahibiz. Ama bunlar sadece verilerden
ibaret. Onun canl kiilii, ancak btn bu verilerin
daima dinamik olan ve bir daha tekrarlanmayan bile
iminde bulunmaktadr.
[Krsde] konuan Lenin in bende brakt ilk iz
lenimi hatrlamaya altmda gzlerimin nne sa
lam yapl bir insan ve son derece esnek bir vcut
geliyor; kulaklarmda rleri gibi syleyen, ok
hzl ve ne konumasnn banda ne da sonunda zen
tili bir havaya brnen dmdz ve durmak bilmeyen
bir ses yanklanyor.
lenin
107
lk cmleleri, her zaman, genel fikirleri dile geti
riyor; sesinin tonu, dinleyicisini yoklayan bir insann
ses tonu; konumacnn vcudu henz dengesini bul
mam gibi; jestlerinde kesinlik yok; baklar akln
dan geenlere evrili; yz kaygl, biraz da fkeli.
Dnceleri, dinleyiciye erimenin yolunu aryor.
Bu ilk dnem-dinleyicilerin niteliine, ilenen konu
ya, konumacnn psikolojisine gre- az-ok uzun s
ryor.
Ama konumac birden bire rayna oturuyor. Tema
belirmeye balyor. Lenin, ba parmaklarn yeleinin
koltuk altlarna koyarak gvdesini ne 'doru eiyor.
Birden, ba da kollar da ilerliye doru uzanyor.
Ba, bu ksa, fakat salam yapl, yerli yerinde
ve ritmik vcud zerinde pek byk grnmyor. Ko
caman grnen ey, alm ve kafatasmn kntlar. Kol
lar ok hareketli ama sinirli deil; bilek kaln, par
maklar ksa, el, halk adamnn eli gibi kuvvetli ve sert.
Bu el, btn vcutta grlen ve insana gven veren
bir sadeliin izlerini tayor.
Fakat bunun farkna varmak iin, konumacnn
iinin mas gerekiyor, bu da, muarznn kt niye
tini kefedince ya da onu kendi tuzana drnce
oluyor.
O zaman alnnn ve kafatasnn etkili kntsnn
altnda gzleri parlyor. Lenin in 3919 da ekilmi ve
olduka mutlu grnd bir resm bu an yanstyor.
En kaytsz bir dinleyici bile, bu baklar yakala
ynca dikkat kesiliyor ve gerisini bekliyordu. Byle
anlarda Lenin in kk elmack kemikleri parlyor, in
sanlar ve sosyal ilikileri en ince ayrntlarna varn
caya dek bildiini belli eden bilgece bir hogr ile
tatllayordu. Yznn kzlmtrak, krl sakall alt
108
troki
ksm deta glgeleniyordu. Sesi ymuuyor, byk bir
esneklik kazanyor ve arada bir, hnzrca bir inand
rcla brnyordu.
Fakat ite, konumac, bir muarzmn szde itira
zn ya da dmann bir makalesinden alnm kastl
birka cmleyi konumasnda didik didik ediyor. Mua
rznn dncesini ayrntlaryla incelemeden nce, iti
raznn bir esasa dayanmadn, yzeyde kaldn,
inandrc olmadn sizin kafanza sokuyor. Ba par-
maklarm yeleinin koltuk altlarndan ekiyor, vcu
dunu hafife geriye atyor, sanki ileriye atlmak isti-
yormucasma biraz geriliyor ve ba parmaklarn an
laml bir ekilde ayrarak omuz silkiyor ve kollarn,
ellerini ayor.
Dinleyici, iin nereye varacan, ne tiir bir kant
beklemesi ve dncesini hangi ynde hazrlamas ge
rektiini biliyor.
Sonra mantkl hcum balyor. Sol el ya yelei
nin koltuk altna yerleiyor, ya da ou zaman, pan-
talnun cebine giriyor. Sa el, ispatlama hareketini iz
liyor ve bunun ritmini belirliyor. Gerektii anlarda sol
el, sa eljn yardmna kouyor. Konumac krsden
dinleyicinin zerine doru eili,yor, ve kollarnn yuvar
lak hareketleriyle kendi szl konusunu iliyor. Bu,
LeninUn, temel dncesini, konumasnn esas nokta
sn dile getireceini gsteriyor.
Dinleyiciler arasnda muarzlar varsa, zaman za
man konumacya kar eletiri sesleri ykseliyor, d
manca szler sarfediliyor. Mdahalelerin onda doku
zu cevapsz kalyor. Konumac, syleyecei eyi, ken
dilerine hitap etmenin iyi olacana inand kiiler
iin, gerekli grd ekilde, syleyecektir. Herkese
ayr ayr cevap vereceim diye konudan uzaklamay
sevmiyor. Konumas boynca, kolay bululara kaptr-
lejin
109
nyor kendini. Dmanca mdahalelerden sonra, sade
ce sesi daha fkeli kyor, konumas daha abukla
yor, dncesi daha keskinleiyor, jestleri daha ani
oluyor.
Bir muarzn szlerini, ancak kendi dncesinin
genel gelimesine uygun geldii takdirde, istedii so
nuca daha abuk ulamasn salayabildii takdirde -
nemsiyor. Fakat o zaman, cevaplar beklenmedik bir
yahnha brnyor. rtl bir ekilde grlecek diye
beklenen bir durumu gzler nne rl plak seriyor.
Devrimin ilk dneminde, bolevikhi, demokrasiyi
inemekle suladklar ve bu sulamalarn henz ta
zeliklerini koruduklar zaman, meneviklerin defalar
ca denedikleri eydir bu:
^Gazetelerimizin kapatld dorudur. Fakat ne
yazk ki, henz hepsi deil. Yaknda hepsini kapata
caz (iddetli alklar). Proletarya diktatrl, bu
propagandann kkn kazyacak, burjuva afyonunun
bu yz kzartc ticaretini nleyecektir (iddetli alk
1ar).
Konumac dorulmutur. ki eli ceplerindedir. En
ufak bir poz verme grn yoktur, sesinde hitabet
numaralar yoktur. Buna karlk, btn vcudunda,
bann duruunda, sklm dudaklarnda, elmack ke
miklerinde, sesinin belli belirsiz bouklamasnda, yap
tklarnn doruluuna, davasnn hklna sarslmaz
bir gven vardr. dDmek isterseniz delim, fa
kat gerektii gibi.
Konumac artk dmana deil de kendi yolda
larna yklendii zaman bu, ses tonunda ve jesterinde
hissediliyor. Bu durumda, en iddetli hcum, onlar
yola getirme niteliini koruyor. Bazen, konumac se
sini ykseltiyor; bu, kendi yoldalarndan birini utan
110
troki
drmak istedii, muarznn szkonusu meseleden hibir
ey anlamadn, en ufak bir kant bile ileri siirme-
dini, itirazlarm perinleyemediini ispatlad za
man oluyor. Byle durumlarda, sesi iyice tizleiyor ve
bolukta yaylyor; bu noktaya eriince, en fkeli ti-
(ad, birdenbire, yaln bir nitelie brnyor.
Konumac, sylemek istediini. nceden uzun u-
zun, ve pratik sonularna varncaya dek dnm
tr; fakat, birka deyim, zellikle zerinde durulmu,
kesin ve ho birka kelime hari (ki bunlar sonra
dan, Partinin ve lkenin siyas hayatna yaygn bir
ekilde girmitir), fikrini aklama tarzn, bunun ek
lini hibir zaman dnmemitir. Cmlelerin kuruluu,
genellikle, ardr, ykldr; bir cmle, bir baka
cmlenin zerine abanr ya da ona ivi gibi girer.
Steno ile yazanlar iin, sonra da redaktrler iin, bu
cmle kurulular g bir snavdr. Fakat yn halin
deki bu cmleler arasnda, gergin ve amaca ynelik d
nce kendine, btn gcyle, emin bir yol aar.
Ama. konumacnn, son derece bilgili bir mark,
sist. bir ekonomi bilimleri teorisyeni, bilgi daarc
rr'iazam bir insan olduu doru mudur? nsan hi de
iise, baz anlarda, btn bu eyleri anlamay, bun
lar kafasna yerletirmeyi, bilimsel hibir ara ol
makszn, kesin hibir terminoloji kullanmakszm sa
dece kendi yetenekleriyle baarm ve bildiini ken
dince aklayan bir insan karsmda bulunduunu sa
nr. Needen geliyor bu? Konumacnn, meseleyi,
kendi hesabna inceden inceye dnmesinden, ken
dini dinleyiciler yerine koymasndan, dncesine kit-
l'erin tecrbesini uygulamasndan, aklamasn, ko-
mmasn ina etmek iin kulland btn teorik te
mellerden ayklamasn bilmesinden.
lenin
111
Bunmla beraber, hazan, konumac, dnceler
merdivenine, basamaklar ikier ikier atlayarak hz
la trmanyor: Bu, varaca sonu kendisine ok ak
grnd, buna erimek pratik bakmdan ok acele
etmesini gerektirdii ve dinleyecileri, bu sonuca mm
kn olduu kadar abuk ulatrmak gerektii zaman
grlyor.
Fakat, bir de bakyor ki kendisini izleyemiyorlar,
dinleyicilerle arasndaki ba geviyor. O zaman ken
dini hemen toparlyor, geriye sryor ve tekrar trman
maya balyor, ama bu sefer, daha yava, daha ll
bir admla. Sesi bile deiiyor. Balangtaki an yo
unluk artk hissedilmiyor ve inandrc nanslara b
rnyor.
Bu geriye dn, bu gel-git hareketi, konumann
yapsna, elbette zarar veriyor. Fakat, srf konumu ol-
nak iin konuulur mu? Bir konumada, eylemi belir
leyecek mantktan daha baka bir manta ^htiya du
yulur mu?
Ve konumac, imdi, hi kimseyi yolda brakma
dan, btn dinleyicileriyle birlikte sonuca yeniden e-
riince, salonda baarsnn kant elle tutulurcasna
grlr, kollektif dncenin tamamen tatmin oluunu
belirleyen minnettar bir sevin hissedilir.
Sonucu iyice belirtmek, ona kesinlik vermek, ya-
hn, parlak bir deyimle pekitirmek, hafzalarda yer
ettirmek iin artk bir ka darbeden baka bir ey
kalmamtr.
Leniriin konuma espirisi, dier usulleri kadar
basittir (tabii buna usul denilebilirse). Ama, Lenin in
konumalarnda, espiri denilen ey bulunmaz: Keli
menin tam anlamyla, kitlelerin anlayabilecei tadna
doyulmaz bir alay vardr. Siyas artlar zel bir kay
112
troki
gy gerektirmiyorsa, dinleyicilerin ounluunu
mminler tekil ediyorsa, Lenin, gurgnm geer.
Dinleyiciler, itenlik dolu hnzrca bir akay, kyas
ya yaplan bir dalga getneyi zevkle dinler. Sadece
kelime oyunu yapmann ve gldrmenin szkonusu
olmadn fakat btn bunlarn ayn amaca gtrmek
iin yapldm iyice bilir.
Konumac alay etmeye balaynca yznn ait
ksm, zellikle az daha ilgin olUr ve gl salona
yaylr. Alnnn ve kafatasnn hatlar ho bir hal alr;
burgu gibi baklar neeyle aydnlanr; rler bsb
tn olur, keskin dncenin iddetli gerilimi ke
yifle, gle bir sadelikle gever.
Yapt hereyde olduu gibi, Lenin in kanuma-
snda ortaya kan temel nitelik amaca ynelik bu ge
rilimdir. Konumac, nutuk atmak sevdasnda deildir;
eylemleri gerektiren bir soriuca doru gtrmeye a
lr sadece.
Dinleyicilerine eitli ekillerde yanar; durumu
onlara aklar, inandrmaya urar onlar; ayplar,
aka eder, inandrmaktan, aklamaktan geri durmaz.
Onun konumasnda birlii salayan ey, nceden d
zenlenmi bir pian deil, o gn iin kesinlikle belirlen
mi, iyice tanmlanm pratik bir amatr, ucu dinle
yicilerin kafasna girecek ve orada reklenecek o-
lan bir fikirdir.
Lenin in alayc yani bu temel amac tbidir. a
kacl faydacdr. neleyici en basit bir kelinae
bile, pratik bir ama iindir; Kimini sarsmak, kimini
de frenlemek iindir. O zalman, genellikle siyas ha
yatmzn szlnde kalm olan deyimleri kullanr.
Konumac, syleyecei kelimeyi frlatmadan nce,
sanki onu koyaca yeri anyormucasna hazrlayc
loia
113
birka dau*e iziyor. Bu noktay bulunca, vinia ucu
nu yerletiriyor, dha grmek in biras tstaklasytnr
ye dehnek istedii atni Czerloe lik ekir darbesi
ni, byiUc bir jestle indiriyor* bir ilfe vuru, sonra bfr
&incisi, onr^ vurlar oahyr ve bu, ivi yice
girene kadar devam ediyr 6yleki, artk ihtiya kl-
maymca iviyi skmek ok g oluyor. O zaman lif
inin, yerinden oynatmak iin, ivinin ban, sto yol-
;lu, sandan sokndan ekilemeye balyor; ve ariv
hurdahna atmak zere iviyi yetinden sknce, ar
tk hibir ie yaramayan bu sse aUm olanlar b0*
yk bir kedere kaplacaklardr.
Derken, ,konu|ma sona eriyor. on hesaplar g^-
rlmtr, sonular iyice belirtilmitir. Konumac,
iinden yorgun argn dnen fakat iyi bir ey yapma
nn mutluluunu duyan bir ii gibidir. Ter damlack
larnn grnd plak bam arasra eliyle siler.
Sesinde ayn sertlik yoktur artk, snk kar; sesi,
yana yana tkenen bir bir kordur. Fakat, genellikle
konumalar talandran ve sanki byle olmazsa, kr
sden inilemezmi izlenimini yaratan o yiitlik hava
sn beklememek gerekir. Bakalar iin parlak bir
final gereklidir. Leninin buna ihtiyac yoktur. Ko
numalarn, profesyonel bir konumac gibi bitirmez;
iini tamamlayp sona erdirir. .Bunu anlarsak, byle
yaparsak, mutlaka yeneriz. Sk sk syledii son cm
le budur. Ya da; abtn sylemek istediim budur...
der. Leninin konuma tarzna, ve Lenin in kendi ta
biatna ok uygun den bu son kelime dinleyicileri
asla soutmaz. Aksine, bu zentisiz, donuk sonu
tan sonra, kalabalk, Lenin in btn sylediklerindeki
bu dnce kvlcmyla kendine gelir ve o zaman, a-
dna alklar denen sevgi ve cokunluk frtnalar
patlak verir.
l
troki
Fakat Lenin, ktlarn. toplad gibi, knni
Spermden abucak uzaklar, Kaniijai: sonu sav|-
temak iindir :bu. Ba.'haf^e, omuzlarnn arasna
ekilmi, enesi gsne dayanm ve gzleri kirpik
lerinin arkasna saklanmtr. Buna karlk, bir ho
nutsuzluk belirtisi olan kalkk st duda zerinde b
yklan, fkeden deta diklemitir. Alk tufan, bfr
biri stne bindiren dalgalar gibi geniler: W af ol
Lenin, yaa nder i mi z:lyi . Drt bir yanmdn kar
konulmaz sevgi dalgalaryla kuatlm bu esiz insa
mn ba elektrik ampulerinin nda parldar. Ve
cokunluklar kasrgas en iddetli noktasna ulanca,
kalabaln ve uultunun ortasmdan sevinli, dipdiri
gen bir ses, frtnay bastran bir vapur dd gibi
ykselir: Yaa liyi.
LENN LD
Lenin ld. Lenin yok artk. Kan dolamnn i
leyiini dzenleyen gizli kanunlar bu hayata bir son
verdi. Tp sanat, kendisinden beklenen ve milyonlarca
insann istedii mucizeyi gerekletiremedi.
Bir benzeri bulunmaz, byk nder, esiz insan
Lenin liyi in vcudunu canlandrmak iin kann son
damlasna kadar seve seve verecek olan kimbilir ne
kadar ok insan vardr iimizde? Ama bilimin g
sz ka:ld yerde mucize olmaz. te, Lenin yok artk.
Bu kelimeler, koca bir kayann denize dmesi gibi
mthi bir ekilde dyor bilincimize. nanlabilir
mi buna? Kabul edilebilir mi byle bir ey?
Btn dnya iilerinin bilinci bu olguyu kabul et
mek istemiyecektir, nk dman henz korkun bir
gce sahip. Gidilecek yol uzun. Byk alma, tarih
boyunca giriilmi en byk alma tamamlanmad.
nk Lenin, dnya ii snfna, insanlk tarihinde
H6
troki
belki baka herhangi bir kimsenin olamad kadar
gerekli.
Hastalnn, birincisinden ok daha ar olan i-
kinci safhas on aydan fazla srd. Doktorlarn aay-
la ifade ettiklerine gre, damer sistemi bu sre bo
yunca ilemekten geri durmad. liyiin hayatnn
szkonusu olduu korkun bir oyundu bu. Bir iyileme,
hemen hemen tam bir iyileme bekleniyordu. Hepimiz
onun iyileeceini umuyorduk, oysa felketle karla
tk. Soluk alamaz oldu artk ve deha dolu dnce
organ can verdi.
iyi imiz yok artk. Parti ksz, ii snf ksz.
Byk ustann lm haberini ahna, hereyden nce
bu duyguya kapldk.
Nasl ilerleyeceiz? Yolumuzu bulacak myz? a-
rmyacak myz? Yoldalar, nk Lenin aramzda
deil artk.
Lenin yaamyor artk, ama leninizm yayor. Le-
. ninde lmsz olan ey. Onun retisi, almas,
metodu, onun bize brakt rnek bizde, yayor,
yaratt bu Partide, banda bulunduu ve ynettii
bu ilk ii devletinde yayor.
u anda yreklerimiz derin bir ac iinde, nk
hepimiz Leninin adalaryz; Onun yanmda altk,
onun ekolnden yetitik. Partimiz, iilerin kolektif
lideridir. Herbirimizde, Lenin den bir para yayor.
Bundan byle nasl ilerleyeceiz? Leninizm mea
lesini elimizde tutarak. Yolumuzu bulacak myz? Evet,
yolumuzu kollektif dnceyle, partinin kollektif ira
desiyle bulacaz.
Yarn da yarndan sonra da, bir hafta ve bir y
sonra d gene kendi kendimize soracaz; Lenin in
artk aramzda bulunmamas mmkn m diye? Bu
lenin
117
lm, uzun bir zaman, bize tabiatm nanlmaz, korkung
bir cilvesi olarak grnecektir.
Leninin artk aramzda olmadm hatrlatan bu
elerin ac, herbirimizin yreinde hissedecei bu daya
nlmaz ac, hepimiz iin daima bir uyan olsun; sorum-
luluumuzm l|mdi ok daha byk olduuna dnelim.
Bizleri yetitiren ndere lyk olalm.
Acmz barmza basp, saflarmuz sklatralm,
yreklerimizi birletirelim, yeni savalar iin kenet
lenelim.
Yoldalar, kardeler, Lenin aramzda deil artk.
Hoa kal liyi! Hoa kal nder.
116
troki
belki baka herhangi bir kimsenin olamad kadar
gerekli.
Hastalnn, birmcisinderi ok daha ar olan i-
kinci safhas on aydan fazla srd. Doktorlarn acy
la ifade ettiklerine gre, damar sistemi bu sre bo
yunca ilemekten geri durmad, liyi in hayatnn
szkonusu olduu korkun bir oyundu bu. Bir iyileme,
hemen hemen tam bir iyileme bekleniyordu. Hepimiz
onun iyileeceini umuyorduk, oysa felketle karla
tk. Soluk alamaz oldu artk ve deha dolu dnce
organ can verdi.
Iyi'imiz yok artk. Parti ksz, ii snf ksz.
Byk ustann lm haberini ahna, hereyden nce
bu duyguya kapdk.
Nasl ilerleyeceiz? Yolumuzu bulacak myz? a-
rmyacak myz? Yoldalar, nk Lenin aramzda
deil artk.
Lenin yaaniyor artk, ama leninizm yayor. l.e-
. ninde lmsz olan ey. Onun retisi, almas,
metodu, onun bize brakt rnek r bizde, yayor,
yaratt bu Parti de, banda bulunduu ve ynettii
bu ilk ii devletinde yayor.
u anda yreklerimiz derin bir ac iinde, nk
hepimiz Leninin adalaryz; Onun yanmda ahtk,
nn ekolnden yetitik, Partimiz, iilerin kolektif
lideridir. Herbirimizde, Lenin den bir para yayoir.
Bundan byle nasl ilerleyeceiz? Leninizm mea
lesini elimizde tutarak. Yolumuzu bulacak myz? Evet,
yolumuzu kollektif dnceyle, partinin kollektif ira
desiyle bulacaz. f i
Yarn da yarndan sonra da, bir hafta ve bir ay
sonra da gene kendi^ kendimize sorcai: Leninin
artk aramzda bulunmamas mmkn m diye? Bu
lenio
j
Uhn, ttzun bir zaman, bize tabiatm nanlmaz, korkun
bir Cilvesi olaraik grnecektir.
Leninin artk aramzda olmadm hatrlatan bu
iterin ac, herbirimizin yre|inde hissedecei bu daya^
olmaz ac, hepimiz iin daima bir uyar olsun; sorum
luluumuzun ^mdi ok daha byk olduunu dnelim.
Bizleri yetitiren ndere lyk olabm.
Acmz barmza basp, saflarmz sklaturalnn,
yreklerimizi birletirelim, yeni savalar iin kenet
lenelim.
Yoldalar, kardeler, Lenin aramzda deil artk.
Hoa kal iyi! Hoa kal nder.
"Byle bir ie girimek ve bunu sonuna
kadar gtrmek iin Lenin'in amaca y
nelik muazzam gerilimi gerekliydi.Le
nin yayn kiriini,yorulmak bilmeksi
zin, en~son noktasna kadar geriyor ve
ayn zamanda da, eilecek mi, kopacak m
diye parmayla usul usul yokluyordu.-,
Bu yay bu kadar gerilmeye dayanamaz,
krlr, diye baryorlard drt bir
yandan.
-Krlmayacak diye cevaplyordu usta
oku*Yaymz krlmayan bu yroleter'^^'^^
maddeden yaplmtr.Partimn kirii-
ne gelince, onu alabildiine germek
gerek,nk ar oku ok*uzaklara fr-
latiSftk zorundayz ~
trock
- a