Turk Dili Dersi

Mill birlik ve beraberlik, toplumun fertlerini birbirine
perinleyen dil ile salanabilmektedir. Dilin bu zellii

Atatrk tarafndan u szlerle dile getirilmitir: "Trkiye
Cumhuriyetini kuran Trk halk, Trk milletidir. Trk
milleti demek, Trk dili demektir. Trk dili Trk milleti
iin kutsal bir hazinedir. nk Trk milleti, geirdii
nihayetsiz felaketler iinde ahlaknn, ananelerinin,
hatralarnn, menfaatlerinin, ksacas, bugn kendi
milliyetini yapan her eyinin dili sayesinde muhafaza
olunduunu gryor. Trk dili Trk milletinin
kalbidir, zihnidir."
DLDE GAFLET

Lisan bahsi aldka "Hl m o bahis?" diyerek bezginlik
gsterenler bana, acnmaya layk, gzlerini gaflet brm en
zavall kaytszlar gibi grnyorlar. Vatan bahsi ald bir yerde
"Hl m o bahis?" diyecek bir Trk iren bir kaytszlk gstermi
saylr. Bu telakki, lisan bahsine olan kaytszla kar da bu derece
doru ve yerindedir.

Vatan fikri bizde daima vard; fakat, Namk Kemal'in bu fikri,
kalbimizi de yeni bir nefesle uyandrd gnden beri, daha
uyanz. Onun, vatan fikrini uyandrd gibi, bir dier Trk airi
kp da lisan fikrinin kutsiliini uyandrsayd, bize retseydi ki,
bizi ezelden ebede kadar bir millet hlinde koruyan, birbirimize
balayan bu Trkedir. Bu ba, yle metin bir badr ki, vatann
hudutlar koptuu zaman bile kopmaz. Hudutlar ar yine bizi
birbirimize bal tutar.

Trkenin ekilmedii yerler vatandr.
Ancak ekildii yerler vatanlktan kar; vatann kendi gvde
ve ruhu Trkedir. Bu ba, milyonlarca Trk' bugn
birbirinden ayrmyor; fakat dimadan dimaa, kalpten kalbe
gemi bir teldir ki, yarn Trk edebiyatnn ateli, feyizli, saf
bir devresi alrsa, mill ruhu bir elektrik cereyan gibi btn o
dimalar ve kalplerden geirerek, bu ktleyi yekpare bir hlde
ayaa kaldrr.

Heyhat, bir kimse zuhur edip de lisan fikrini kafalarmzda
kutsiletiremedi. Trkeyi sevmiyor deil, seviyoruz. Fakat
tpk, Vatan' Namk Kemal'den evvel sevdiimiz gibi. Bu kfi
deil. Lisan fikri bizim kafalarmzda henz ikinci derecede yer
tutmu bir fikirdir. Zannediyoruz ki, bu bahisle ancak lisan
meraklIar, edipler, muallimler alakaldrlar. Ah, bu gaflet,
gafletlerimizin en bydr.

Yahya Kemal Beyatl

DLN NEM
Dil, ayn zamanda dncenin de kaynadr. nsanolu,
kafasndaki dnceleri, yreindeki duygular szl ve yazl
olarak ancak dille darya vurabilir. Bu bakmdan dil, ayn
zamanda bir dnce aracdr. nsan kafasnn iinde
ekillenen yksek dzeydeki dnceler yani yaratclk, ancak
yksek dzeyde bir dilin varl ile ortaya kabilir. Dil yetersiz
olursa, yaratclk krelir ve sner. Konfyse sorulan Bir
memleketi ynetmeye arlsaydnz yapacanz ilk i ne
olurdu? sorusuna karlk, Konfys: Hi phesiz dili
gzden geirmekle ie balardm der ve devam eder: Dil
kusurlu olursa szler dnceyi iyi anlatamaz. Dnce iyi
anlatlamazsa yaplmas gereken iler doru yaplamaz.
devler gerei gibi yaplmazsa tre ve kltr bozulur. Tre ve
kltr bozulursa adalet yanl yola sapar. Adalet yanl yola
saparsa aknlk iine den halk, ne yapacan, iin nereye
varacan bilmez. te bunun iindir ki hibir ey dil kadar
nemli deildir.
I. Yazm (mla) ve Sorunlar
II. Trkede Genel Anlatm
Bozukluklar
III. Telaffuz (Syleyi)
ve Buna likin Hatalar
YAZIM (MLA) KURALLARI
SES, HARF VE ALFABE
Akcierlerden gelen havann ses yolunda
meydana getirdii titreime ses denir. Ses, dili
oluturan en kk birimdir. Harf ise sesin
yazdaki karldr.
Bir dildeki harflerin belirli bir sraya dizilmi
btnne alfabe denir.
Trk alfabesi, Latin harfleri esas alnarak
1. XI. 1928 gn ve 1353 sayl
Trk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakknda Kanun
ile kabul edilmitir. Bu Kanuna gre,
Trk alfabesinde 29 harf bulunmaktadr.
SESLER VE SES UYUMLARI

Trkede sesler, nller
ve nszler olmak zere
iki ana gruba ayrlr.

nllerin Nitelikleri
Ses yolunda herhangi bir
engele arpmadan kan
seslere nl denir.
Trkede sekiz nl vardr:
a, e, , i, o, , u, .

nllerin nitelikleri aadaki
izelgede toplu olarak gsterilmitir:

Uzun nl
Kkeni Trke olan kelimelerde uzun nl yoktur.
Uzun nl, Arapa ve Farsadan Trkeye giren
kelimelerde grlr: air (a:ir), numune
(numu:ne), iman (i:man).
Bu rneklerde iki noktadan nceki harfin
gsterdii ses uzun nldr ve uzun sylenir.
Ancak, birok kelimede uzun nl ksalmtr:
beyaz, hi, rahat, ruh.
Bu rneklerdeki koyu harflerle belirtilen sesler,
alndklar dilde uzun olduklar hlde
Trkede ksa sylenir.
Uzun nll kapal hecelerle biten kelimeler nlyle
balayan ek aldklarnda veya yardmc fiillerle
kullanldklarnda, ak duruma dnen hecenin
nlsndeki uzunluk, ayra ierisindeki syleyite
gsterildii gibi ounlukla yeniden ortaya kar:
esas / esasen (esa:sen); hayat / hayat (haya:t); kanun
/ kanuni (ka:nu:ni); ruh / ruhum (ru:hum); usul / usul
(usu:l); vicdan / vicdanen (vicda:nen); ahbap olmak
(ahba:b olmak), hitap etmek (hita:b etmek). Baz
rneklerde bu durumda da ksalma grlr: beyaz /
beyaz, can / canm, kitap / kitaba, meydan / meydana
gelmek.
Uzun nller, genellikle yazda
gsterilmez: adalet (ada:let),
badem (ba:dem), beraber
(bera:ber), idare (ida:re), ifade
(ifa:de), iaret (ia:ret), kaide
(ka:ide), numune (numu:ne), rica
(rica:), air (a:ir), ive (i:ve), ube
(u:be), vali (va:li), vefa (vefa:).

nlemlerde nlemin iddetini ve
hecenin uzunluunu ifade
etmek zere iki veya nl
yan yana gelebilir; ooh, aaah.
Bu tr rneklerde nller ayr
ayr deil, uzun olarak sylenir.
Dzeltme areti
Dzeltme iaretinin (^) iki grevi vardr:
uzatma
ve
inceltme.
Dzeltme iareti, yalnzca Arapa ve
Farsadan dilimize giren kelimelerde
kullanlr.

Dzeltme areti
1. Yazllar bir, anlamlar ve okunular ayr olan kelimeleri ayrt
etmek iin, okunular uzun olan nllerin zerine konur: adem (yokluk),
dem (insan); adet (say), det (gelenek, alkanlk); alem (bayrak), lem
(dnya, evren); alim (her eyi bilen), lim (bilgin); ak (eklem kemii), k
(vurgun, tutkun); hakim (hikmet sahibi), hkim (yarg); hal (pazar yeri), hl
(durum, vaziyet); hala (babann kz kardei), hl (henz); ura (u yer), ra
(danma kurulu).
UYARI : Katil (< katl = ldrme) ve kadir (< kadr = deer)
kelimeleriyle karma olasl olduu hlde katil (ka:til = ldren) ve kadir
(< ka:dir = gl) kelimelerinin dzeltme iareti konmadan yazlmas
yaygnlamtr.
2. Arapa ve Farsadan dilimize giren birtakm kelime ve eklerle zel
adlarda bulunan ince g, k nszlerinden sonra gelen a ve u nlleri zerine
konur: dergh, gvur, ordugh, tezgh, yadigr, Nigr; dkkn, hikye, kfir,
kt, Hakkri, Kzm, mahkm, mekn, mezkr, skn, skt.
3. Nispet i'sinin belirtme durumu ve iyelik ekiyle karmasn nlemek
iin kullanlr. Bylece (Trk) askeri ve asker (okul), (slam) dini ve din
(bilgiler), (fizik) ilmi ve ilm (tartmalar), (Atatrk'n) resmi ve resm
(kurulular) gibi anlamlar farkl kelimelerin kartrlmas da nlenmi olur.

Nispet isi alan kelimelere
Trke ekler getirildiinde
dzeltme iareti olduu gibi
kalr: millletirmek, milllik,
resmletirmek, resmlik.
1. Yazllar bir, anlamlar ve
okunular farkl olan
kelimeleri ayrt etmek iin,
okunular uzun olan
nllerin zerine konur.
2. nce g ve k nszlerinden
sonra gelen a ve u nllerinin
zerine konur.
3. Nispet i ()sinin, belirtme
durumu ve iyelik ekleriyle
karmas muhtemel olduu
durumlarda kullanlr.
nl Daralmas (a - , e i)
Trkede a, e nls ile biten fiillerin imdiki zaman ekiminde,
syleyi ve yazlta da a nls , u; e nls i, olur: balyor,
kanyor, oynuyor, doymuyor; izliyor, diyor, gelmiyor, gzlyor.
Birden ok heceli ve a, e nlleri ile biten fiiller, nlyle balayan
ek aldklarnda bu fiillerdeki a, e nllerinde syleyite yaygn bir
daralma ( ve i'ye dnme) eilimi grlr. Ancak, syleyiteki , i
nlleri yazya geirilmez; balayan, yaayacak, atlayarak,
saklayal, atmayalm, gelmeyen, izlemeyecek, gitmeyerek,
gizleyeli, besleyelim.
Buna karlk tek heceli olan demek ve yemek fiillerinde,
syleyiteki i nls yazya da geirilir; diyen, diyerek, diyecek,
diyelim, diye; yiyen, yiyerek, yiyecek, yiyelim, yiye, yiyince, yiyip.
Ancak; deyince, deyip szlerindeki e yazlta korunur.
nl Dmesi
kinci hecesinde dar nl bulunan iki
heceli kelimeler nlyle balayan bir ek
aldklarnda ikinci hecelerindeki dar
nller genellikle der: az / az, aln /
aln, bar / bara, barm, beniz / benzi,
beyin / beynimiz, boyun / boynu, br /
brm, burun / burnu, geniz / genzi,
gs / gsn, gnl / gnlnz, karn /
karn, oul / olu; evir- / evril-, devir- /
devril-.
nszlerin Nitelikleri
Ses yolunda bir engele arparak kan seslere nsz
denir.
Dilimizde yirmi bir nsz vardr: b, c, , d, f, g, , h, j, k, l,
m, n, p, r, s, , t, v, y, z.
nszler ses tellerinin titreime urayp uramamasna
gre iki gruba ayrlr:
1. Ses tellerinin titremesiyle oluan nszlere tonlu
(yumuak) nszler ad verilir: b, c, d, g, , j, l, m, n, r, v,
y, z.
2. Ses telleri titremeden oluan nszlere tonsuz (sert)
nszler denir: , f, h, k, p, s, , t.
Kkeni Trke olan kelimelerin sonunda b, c, d, g
nszleri bulunmaz. Ancak, anlam farkn belirtmek zere;
ad, od, sac gibi birka kelimenin yazlnda buna
uyulmaz: ad (isim), at (binek hayvan); od (ate), ot (bitki);
sac (yass demir), sa (kl).
Dilimizdeki hac, ad, yd gibi birka rnek dnda, alnt
kelimelerde tonsuzlama kuralna uyulmutur:
sebep (< sebeb), kitap (< kitab), bent (< bend),
cilt (< cild), bant (< band), ett (< etd),
metot (< metod), standart (< standard), ahenk (< aheng),
hevenk (< aveng), renk (< reng).
Bu gibi alntlar nl ile balayan bir ek aldklarnda
kelime sonundaki tonsuz nszler tonlular: sebep /
sebebi, kitap / kitab, bent / bendi, cilt / cildi, ett /
etd, metot / metodu, ahenk / ahengi, hevenk /
hevengi, renk / rengi.
UYARI : Baz alnt kelimelerde tonlulama (yumuama)
olmaz: ahlak / ahlakn, cumhuriyet / cumhuriyete,
evrak / evrak, hukuk / hukuku, ittifak / ittifaka,
sepet / sepeti, tank / tank, bank / bank.
Birden fazla heceli kelimelerin sonunda bulunan p, ,
t, k nszleri nlyle balayan bir ek aldnda
tonlulaarak b, c, d, 'ye dnr: kelep / kelebi;
aa / aac, kazan / kazanc; geit / geidi, kanat /
kanad; baak / baa, bak / ba, ocuk /
ocuu, dudak / duda, durak / dura, uzak / uza.
Tek heceli kelimelerin sonunda bulunan p, , t, k
nszleri ise iki nl arasnda ounlukla korunur:
ak / ak; at / at; ek / eki; et / eti; g / g; ip / ipi;
ka / kanc; kk / kk; ok / oku; ot / otu; sa / sa;
sap / sap; su / suu; st / st; / .
Ancak, tek heceli olduu hlde sonundaki nsz
tonlulaan kelimeler de vardr: but / budu, dip / dibi,
gk / g, kap / kab, kurt / kurdu, u / ucu,
yurt / yurdu.
nsz Uyumu
Dilimizde tonsuz (sert) nszle biten kelimelere gelen ekler tonsuz
(sert) nszle balar: a-t, a-, bak-tm, bas-k, iek-ten,
d-kn, ge-tim, ipek-i, se-kin, se-ti, st-.
nsz Tremesi (y, v)
ki nlnn yan yana bulunduu baz alnt kelimelerde nller arasnda
y, v sesleri tremitir: fiyat (< fiat), zayf (< zaif); konservatuvar,
laboratuvar, repertuvar, tretuvar, tuval, tuvalet.
nsz Dmesi
Arapadan dilimize girmi olan ve sonunda ikiz nsz bulunan
kelimelerin yaln durumunda nszlerden biri der (nsz tekleir):
hak (< hakk), his (< hiss), ret (< redd), zan (< zann),
zem (< zemm).
Bu tr kelimelere nlyle balayan bir ek geldiinde den nsz
ortaya kar: hak, hakka; his, hissimiz; ret, reddi; zan, zannmca; zem,
zemmi.
Bala Olan da, denin Yazl
Bala olan da, de ayr yazlr. Kendisinden nceki kelimenin son
nlsne bal olarak nl uyumlarna uyar: Kz da geldi gelini de.
Durumu oluna da bildirdi. Sen de mi kardeim? G de olsa. Konuur
da konuur.
UYARI : Ayr yazlan da, de hibir zaman ta, te biiminde yazlmaz.
UYARI : Ya szyle birlikte kullanlan da mutlaka ayr yazlr
(ya da).
UYARI : Da, de balacn kendisinden nceki kelimeden kesme ile
ayrmak yanltr: Aye de geldi (Aye'de geldi deil).
UYARI : Da, de balacnn bulunma durumu eki olan -da/-de,
-ta/-te ile hibir ilgisi yoktur.
Bulunma durumu eki getirildii kelimeye bitiik yazlr: devede (deve-
de) kulak, evde (ev-de) kalmak, yolda (yol-da) kalmak, ayakta (ayak-ta)
durmak, antada (anta-da) keklik. kide (iki-de) bir ayn sz syleyip
durma.
Yurtta sulh, cihanda sulh. (Mustafa Kemal Atatrk)
Bala Olan kinin Yazl
Bala olan ki ayr yazlr: demek ki, kald ki, bilmem ki.
Trk dili, dillerin en zenginlerindendir; yeter ki bu dil, uurla ilensin.
(Mustafa Kemal Atatrk)

Olmaz ki!
Byle de yatlmaz ki!
(Orhan Veli Kank)
Ruen Eref naydn'n "Diyorlar ki" adl eseri ne gzeldir!
Gemi zaman olur ki hayali cihan deer.
Ki balac, birka rnekte kalplam olduu iin bitiik yazlr: belki,
nk, hlbuki, mademki, meerki, oysaki, sanki. Bu rneklerden nk
sznde ek ayn zamanda kk nl uyumuna uymutur.
phe ve pekitirme greviyle kullanlan ki sz de ayr yazlr:
Babam geldi mi ki?
Babakan konuacak m ki?
Bala Olan ne ... ne ...nin Yazl
Bu balacn kullanld cmlelerde fiil olumlu olmaldr:

Ne Fransada ne de Almanyada aradn bulabilmiti.

Onlar ne arsz ne ylkan ve yrtk glmelidirler; ne de
somurtmaldrlar. (Refik Halit Karay)

Ne ziraat ne ticaret iin kfi nfus kald.
(Falih Rfk Atay)
Ancak yklemi sonda olmayan cmlelerde
yani devrik cmlelerde bu kural geerli
deildir.

Tad yok sensiz geen
Ne baharn ne yazn
Kalmad tesellisi
Ne arknn ne sazn
Soru Eki m, mi, mu, mnn Yazl
Bu ek geleneklemi olarak ayr yazlr ve kendisinden
nceki kelimenin son nlsne bal olarak nl
uyumlarna uyar: Kald m? Sen de mi geldin? Olur mu?
nsanlk ld m?
Soru ekinden sonra gelen ekler, bu eke bitiik olarak
yazlr: Verecek misin? Okuyor muyuz? ocuk muyum?
Gelecek miydi? Gler misin, alar msn?
Bu ek sorudan baka grevlerde kullanldnda da ayr
yazlr: Gzel mi gzel!
Yamur yad m dar kamayz.
UYARI : Vazgemek birleik fiili, mi soru ekiyle birlikte
kullanldnda iki ayr biimde yazlabilir:
Vaz m getin? Vazgetin mi?
Fiil ekimi ile lgili Yazllar
Gelecek zaman ekinin nlleri ile zaman ekinden nceki
nl, syleyie baklmakszn btn ahslarda a, e ile
yazlr: geleceim, gelmeyeceim, gelemeyeceim,
geleceiz, gelmeyeceiz, gelemeyeceiz,
gelmeyeceksin, gelemeyeceksin; alacam,
almayacam, alamayacam, almayacaksn,
alamayacaksn; balayacam.
Teklik ve okluk 1. kii emir eklerinin nls ile ekten
nceki nl, syleyie baklmakszn a, e ile yazlr:
balayaym, gelmeyeyim; balayalm, gelmeyelim.
stek ekinden nce gelen nl, syleyie baklmakszn
a, e ile yazlr: balayasn, balaya, balayasnz,
balayalar; gelmeyesin, gelmeye, gelmeyesiniz,
gelmeyeler.
Mastar Eklerinin Yazl
-mak/-mek
-ma/-me
kazanmak-a > kazanmaa
kazanma-y-a
sevmek-e > sevmee
sevme-y-e
ikenin Yazl
ken ayr olarak yazlabildii gibi kelimelere eklenerek de
yazlabilir. Bu durumda bandaki i nls der. Getirildii
kelimenin nlleri kaln da olsa, bu ekin nls ince kalr:
okur-ken (< okur iken)
yazar-ken (< yazar iken)
alr-ken (< alr iken)
uyur-ken (< uyur iken)
balar-ken (< balar iken)
durmu-ken (< durmu iken)
olgun-ken (< olgun iken)
durgun-ken (< durgun iken).
ken, nlyle biten kelimelere ek olarak getirildiinde
bandaki i nls der ve araya y nsz girer:
okulday-ken (< okulda iken)
yolday-ken (< yolda iken)
lenin Ek Olarak Yazl
le ayr olarak yazlabildii gibi kelimelere eklenerek
de yazlabilir. Kelimelere eklenerek yazldnda
nl uyumlarna uyar.
le, nszle biten kelimelere ek olarak getirildiinde i
nls der ve bitiik yazlr: bulut-la (bulut ile),
iek-le (iek ile), ku-la (ku ile).
le, nlyle biten kelimelere ek olarak getirildiinde
bandaki i nls der ve araya y nsz girer.
Ek, nl uyumlarna uyar: arkada-y-la (arkada
ile), anas-y-la, (anas ile), evre-y-le (evre ile),
sr-y-le (sr ile), yap-y-la (yap ile).
Ek Fiil Olan imekin Yazl
mek fiili bugn daha ok eklemi olarak
kullanlmakta ve nl uyumlarna uymaktadr.
nlyle biten kelimelere eklendiinde i nls
der. Bu durumda araya y nsz girer: ne-y-se
(ne ise), sonuncu-y-du (sonuncu idi),
yabanc-y-m (yabanc imi).

nszle biten kelimelere eklendiinde de i nls
der: gelir-se (gelir ise), gzel-mi (gzel imi),
yorgun-du (yorgun idi).
Pekitirmeli Sfatlarn Yazl
Pekitirmeli sfatlar bitiik yazlr: apak,
apak, bsbtn, epeevre, rplak,
rlplak, dmdz, dpedz, gmgk,
gpegndz, kapkara, kupkuru,
parampara, sapasalam, sapsar,
srsklam, srlsklam, sipsivri, yemyeil.
SAYILARIN YAZILII
1. Saylar metin ierisinde yazyla yazlr: bin yldan
beri, drt karde, haftann beinci gn, ayda bir,
yz soru, iki hafta sonra, nc snf.

Ya otuz be, yolun yars eder.
(Cahit Stk Taranc)
Buna karlk saat, para tutar, l, istatistik verilere
ilikin saylarda rakam kullanlr: 17.30'da, 11.00de,
1.500.000 lira, 25 kilogram, 150 kilometre,
15 metre kuma, 1.250.000 kii, % 25, % 50.
Saat ve dakikalar metin iinde yazyla da yazlabilir:
saat dokuzu be gee, saat yediye eyrek kala, saat
sekizi on dakika saniye gee, mesela saat onda.
2. Birden fazla kelimeden oluan
saylar ayr yazlr:
iki yz, yz altm be.

3. Para ile ilgili ilem ve senet, ek vb.
ticari belgelerde geen saylar bitiik
yazlr:
650,35 (altyzelliTLotuzbeKr).

4. Notay niteleyen saylar ayr yazlr:
on altlk.

5. Oyun adlarn niteleyen saylar bitiik
yazlr: altmalt.
6. Romen rakamlar ancak
yzyllarda, hkmdar adlarnda,
tarihlerde aylarn yazlnda, kitap ve
dergi ciltlerinde ve kitaplarn asl
blmlerinden nceki sayfalarn
numaralandrlmasnda kullanlabilir:
XX. yzyl, III. Selim, XIV. Louis, II.
Wilhelm, V. Karl, VIII. Edward,
1.XI.1928, I. Cilt, XII. Cilt.

7. Be ve beten ok rakaml saylar sondan
saylmak zere l gruplara ayrlarak yazlr
ve araya nokta konur: 326.197, 49.750.812,
28.434.250.310.500.

8. Saylarda kesirler virgl ile ayrlr: 15,2 (15
tam, onda 2), 5,26 (5 tam, yzde 26).
9. Sra saylar yazyla ve rakamla
gsterilebilir. Rakamla gsterilmesi
durumunda ya rakamdan sonra bir
nokta konur ya da rakamdan sonra
kesme iareti konularak derece
gsteren ek yazlr: 15., 56., XX.; 5' inci,
6' nc.
UYARI : Sra saylar ekle
gsterildiinde rakamdan sonra sadece
kesme iareti ve ek yazlr; ayrca nokta
konmaz:
8.'inci deil 8'inci, 2.'nci deil 2'nci.
10. letirme saylar rakamla
deil yazyla belirtilir:
2'er deil ikier,
9'ar deil dokuzar,
100er deil yzer.
BYK HARFLERN
KULLANILDII YERLER
A. Cmle byk harfle balar:
Ak aka kara gn iindir.

Hayatta en hakiki mrit ilimdir, fendir. (Atatrk)
Cmle iinde trnak veya yay ayra iine alnan cmleler byk harfle balar ve sonlarna uygun
noktalama iareti (nokta, soru, nlem) konur:
Atatrk, "Muhta olduun kudret, damarlarndaki asil kanda mevcuttur!" diyor.
Anadolu kentlerini, kylerini (Ky szn de ekinerek yazyorum.) gezsek bile grmek iin deil,
kendimizi gstermek iin geziyoruz.
(Nurullah Ata)
Ancak, iki izgi arasndaki aklama cmleleri byk harfle balamaz:
Bir zamanlar -bu zamanlar ok da uzak deildir, bundan on, on iki yl nce- Trk saltanatnn
maddi snrlar usuz bucaksz denilecek kadar geniti.
(Yakup Kadri Karaosmanolu)
ki noktadan sonra gelen cmleler byk harfle balar:
Menfaat sandalyeye benzer: Banda tarsan seni kltr, ayann altna alrsan ykseltir.
(Cenap ahabettin)
Ancak iki noktadan sonra cmle niteliinde olmayan rnekler sralandnda bu rnekler byk
harfle balamaz:
Bu eskilii siz de ok evde grmsnzdr: duvarlarda iviler, ivi yerleri, lekeler...
(Memduh evket Esendal)
UYARI: Rakamla balayan cmlelerde rakamdan sonra gelen kelime byk harfle balamaz:
2005 ylnda Trk Dil Kurumunun 73. yln kutladk.
UYARI : rnek niteliindeki kelimelerle balayan cmlede de ilk harf byk yazlr: "Banka,
bte, devlet, fndk, kanepe, meneke, emsiye" gibi yzlerce kelime, kkenleri yabanc olmakla
birlikte artk dilimizin mal olmutur. "Et-, ol-" fiilleri, dilimizde en sk kullanlan yardmc fiillerdir.
B. Dizeler genellikle byk harfle balar:

Halk iinde muteber bir nesne yok devlet gibi;
Olmaya devlet cihanda bir nefes shhat gibi.
(Muhibbi)

Korkma! Snmez bu afaklarda yzen al sancak
Snmeden yurdumun stnde tten en son ocak.
(Mehmet Akif Ersoy)

Bin atl aknlarda ocuklar gibi endik;
Bin atl o gn dev gibi bir orduyu yendik.
(Yahya Kemal Beyatl)
C. zel adlar byk harfle balar.
1. Kii adlaryla soyadlar byk harfle balar:
Mustafa Kemal Atatrk, smet nn, Kzm
Karabekir, Ahmet Haim, Tevfik Fikret, Mehmet
Emin Yurdakul, Hseyin Cahit Yaln, Orhan Veli
Kank, Sait Faik Abasyank, Yunus Emre, Evliya
elebi, Gevheri, Karacaolan, k mer, Wolfgang
von Goethe, Wilhelm Radloff, Vilhelm Thomsen,
Victor Hugo.
Takma adlar da byk harfle balar: Muhibbi (Kanuni
Sultan Sleyman), Demirta (Ziya Gkalp), Tarhan
(mer Seyfettin), Aka Gndz (Hseyin Avni, Enis
Avni), Kirpi (Refik Halit Karay), Deli Ozan (Faruk
Nafiz amlbel), Server Bedi (Peyami Safa), rfan
Kudret (Cahit Stk Taranc), Mehmet Ali Sel (Orhan
Veli Kank).
2. Kii adlarndan nce ve sonra gelen sayg szleri, unvanlar, lakaplar,
meslek ve rtbe adlar byk harfle balar: Cumhurbakan Mustafa Kemal
Atatrk, Kaymakam Erol Bey, Sayn Prof. Dr. Hasan Eren, Hamdi Bey, Mustafa
Efendi, Zeynep Hanm, Bay Ali ieki, Prof. Dr. Mehmet Kaplan, Doktor Behet
Uz, Mareal Fevzi akmak, Yzba Cengiz Topel; Fatih Sultan Mehmet, Yavuz
Sultan Selim, Kanuni Sultan Sleyman, Gen Osman, Deli brahim, Avc Mehmet,
Nianc Mehmet Paa, Deli Petro.
Akrabalk bildiren kelimeler byk harfle balamaz: Tlay abla, Aye
teyze, Fatma nine, Kemal day, Saim amca, Ali enite.
Akrabalk bildiren kelimeler baa geldiinde lakap yerine kullanld iin
byk harfle balar: Nene Hatun, Baba Gndz, Day Kemal, Hala Sultan.
Baz tarih ve menkbevi ahsiyetlerde ise akrabalk bildiren kelime sonda olduu
hlde unvan deeri kazand ve zel ada dhil olduu iin byk harfle yazlr:
Gl Baba, Susuz Dede, Adile Hala, Glsm Bac, Sultan Ana.
Resm yazlarda sayg bildiren szlerden sonra gelen ve makam, mevki,
unvan bildiren kelimeler de byk harfle balar:
Sayn Bakan,
Sayn Bakan,
Sayn Rektr,
Sayn Vali,
Hitap kelimeleri de byk harfle balar:
Sevgili Kardeim,
Aziz Dostum,
Deerli Arkadam.
3. Hayvanlara verilen zel adlar byk
harfle balar: Sarkz, Fino, Karaba,
Pamuk, Minno, Tekir.

4. Millet, boy, oymak adlar byk
harfle balar: Trk, Alman, ngiliz, Rus,
Arap, Japon; Ouz, Kazak, Krgz,
zbek, Tatar; Karakeili, Hacmusal.

5. Dil ve lehe adlar byk harfle
balar: Trke, Almanca, ngilizce,
Rusa, Arapa; Ouzca, Kazaka,
Krgzca, zbeke, Tatarca.

6. Devlet adlar byk harfle
balar: Trkiye Cumhuriyeti,
Amerika Birleik Devletleri,
Suudi Arabistan,
Azerbaycan Cumhuriyeti.
7. Din ve mezhep adlar ile bunlarn
mensuplarn bildiren szler byk
harfle balar: Mslmanlk,
Mslman; Hristiyanlk, Hristiyan;
Musevilik, Musevi; Budizm, Budist;
Hanefilik, Hanefi; Malikilik, Maliki;
Protestanlk, Protestan; Katoliklik,
Katolik.

8. Din ve mitoloji ile ilgili zel adlar
byk harfle balar: Tanr, Allah,
Cebrail, Zeus, Oziris, Kibele.
Ancak tanr kelimesi zel ad olarak
kullanlmadnda kk harfle balar:
Eski Yunan tanrlar.
Baz din terimlerin kk harfle
balamas geleneklemitir: Cennet,
cehennem, umak, tamu, peygamber,
srat kprs.

9. Gezegen ve yldz adlar byk
harfle balar: Merkr, Neptn, Plton,
Halley, Dnya, Gne, Ay vb.
UYARI: Dnya, gne, ay kelimeleri
gezegen anlam dnda kullanldnda
kk harfle balar.
10. Yer adlar (kta, blge, il, ile, ky, semt, cadde, sokak, semt vb.) byk
harfle balar: Asya, Avrupa, Afrika, Amerika; Anadolu, Dou Anadolu,
Gneydou Anadolu, Yakn Dou; Ankara, stanbul, Takent, Badat,
Moskova; Turgutlu, rgp, Ahlat; ayrba, Akaky; Bahelievler, Cebeci;
Atatrk Bulvar, Ziya Gkalp Caddesi; Sankiyedim Soka, Asmalmescit
Soka.
UYARI: Dou ve bat szleri yn bildirdiinde kk olarak yazlr: Bursann
dousu. Bu szler dnce, hayat tarz, politika vb. anlamlar bildirdiinde ise
byk olarak yazlr: Bat medeniyeti, Dou mistisizmi vb.
Yer adlarnda ilk isimden sonra gelen deniz, nehir, gl, da, boaz vb. tr
bildiren ikinci isimler byk harfle balar: Ar Da, Aral Gl, anakkale
Boaz, Dicle Irma, Ege Denizi, Erciyes Da, Frat Nehri, Tuna Nehri,
Van Gl, Zigana Geidi, Svey Kanal.
UYARI: zel ada dhil olmayp tamlama kuran ehir, il, ile, bucak, belde, ky
vb. szler kk harfle balar: Konya ili, Etimesgut ilesi, Taflan ky vb.
Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adlarnda geen mahalle, meydan,
bulvar, cadde, sokak kelimeleri byk harfle balar: Gazi Osmanpaa
Mahallesi, Yldz Mahallesi, Yunus Emre Mahallesi, Karaky Meydan, Zafer
Meydan, Gazi Mustafa Kemal Bulvar, Ziya Gkalp Bulvar, Nene Hatun
Caddesi, Cemal Nadir Soka, Fevzi akmak Soka, nklap Soka, Reat
Nuri Soka,
Trk Oca Soka.
UYARI: Yer bildiren zel isimlerde de ksaltmal syleyi sz konusu olduu
zaman, kelime banda byk harf kullanlr: Hisardan, Boazdan, Bulvardan.
11. Saray, kk, han, kale, kpr, ant
vb. yap adlarnn btn kelimeleri byk
harfle balar: Topkap Saray,
Dolmabahe Saray, shakpaa Saray,
ankaya Kk, Horozlu Han, Ankara
Kalesi, Alanya Kalesi, Galata Kprs,
Fatih Sultan Mehmet Kprs, Mostar
Kprs, Beyazt Kulesi, Zafer Abidesi,
Bilge Kaan Ant.
12. Kurum, kurulu ve kurul adlarnn her kelimesi byk harfle balar:
Trkiye Byk Millet Meclisi,
Trk Dil Kurumu,
Dil ve Tarih-Corafya Fakltesi,
Devlet Malzeme Ofisi,
Mill Ktphane,
ocuk Esirgeme Kurumu,
Atatrk Orman iftlii,
ankaya Lisesi;
Anadolu Kulb,
Mavi Ke Bakkaliyesi;
Trk Oca,
Yeilay Dernei,
Muharip Gaziler Dernei,
Emek naat;
Bakanlar Kurulu,
Danma Kurulu,
Talim ve Terbiye Kurulu Bakanl;
Trk Dili ve Edebiyat Blm.
13. Kanun, tzk, ynetmelik, ynerge, genelge
adlarnn her kelimesi byk harfle balar: Medeni
Kanun, Borlar Hukuku (kanun), Atatrk
Uluslararas Bar dl Tz,
Telif Hakk Yayn ve Sat Ynetmelii.
UYARI: Kurum, kurulu, kurul, merkez, bakanlk,
niversite, faklte, blm, kanun, tzk,
ynetmelik vb.ni bildiren kelimeler, belli bir kurum
vb. kastedildiinde byk harfle balar: Bu yl
Meclis, yeni dneme erken balayacaktr. Son
aylarda Kurum, yazm konusunda youn bir
alma iine girmitir. Bu madde Ynetmelikin
4nc maddesine aykr dmektedir.
14. Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin (tablo, heykel,
mzik) her kelimesi byk harfle balar: Nutuk, Safahat,
Kendi Gk Kubbemiz, Anadolu Notlar, Sinekli Bakkal; Trk
Dili, Trk Kltr, Varlk; Resm Gazete, Hrriyet, Milliyet,
Trkiye, Yeni Yzyl, Yeni Asr; Saraydan Kz Karma,
Onuncu Yl Mar
UYARI: zel ada dhil olmayan gazete, dergi, tablo vb.
szler byk harfle balamaz: Milliyet gazetesi, Trk Dili
dergisi, Hal Dokuyan Kzlar tablosu.
UYARI: Byk harflerin kullanld yerlerde bulunan ve, ile,
ya, veya, yahut, ki, da, de szleriyle m, mi, mu, m soru eki
kk harfle yazlr: Mai ve Siyah, Su ve Ceza, Leyla ile
Mecnun, Turfanda m, Turfa m? Diyorlar ki, Dnyaya kinci
Geli yahut Sr inde Esrar,
Ya Devlet Baa ya Kuzgun Lee, Ben de Yazdm.
15. Mill ve din bayramlarla bayram nitelii kazanm
gnlerin adlar byk harfle balar: 29 Ekim Cumhuriyet
Bayram,
23 Nisan Ulusal Egemenlik ve ocuk Bayram,
Ramazan Bayram, Kurban Bayram,
Nevruz Bayram, Anneler Gn,
retmenler Gn,
27 Mart Dnya Tiyatrolar Gn,
14 Mart Tp Bayram, Hdrellez.
Kurultay, bilgi leni, ak oturum vb. toplantlarn
adlarnda her kelime byk harfle balar: V. Uluslararas
Trk Dili Kurultay, Manas Bilgi leni.
16. Tarih olay, a ve dnem adlar byk
harfle balar: Kurtulu Sava, Mill Mcadele,
Cilal Ta Devri, lk a, Ykselme Devri,
Mill Edebiyat Dnemi, Servetifnun Dnemi,
Tanzimat Dnemi.
UYARI: Tarih dnem bildirmeyip tr veya tarz
bildiren terimler kk harfle balar: divan iiri,
divan edebiyat, halk iiri,
halk edebiyat, eski Trk edebiyat, Trk dili,
Trk sanat mzii, Trk halk mzii,
tekke edebiyat.
17. zel adlardan tretilen btn kelimeler byk harfle balar:
Trklk, Trklemek, Trk, Trklk, Trke, Trkolog,
Trkoloji, Avrupal, Avrupallamak, Asyallk, Darvinci, Konyal,
Bursal.
UYARI: zel ad kendi anlam dnda yeni bir anlam kazanmsa
byk harfle balamaz; acem (Trk mziinde bir perde), hicaz
(Trk mziinde bir makam), nihavent (Trk mziinde bir
makam), acemi (tecrbesiz), amper (elektrik akmnda iddet
birimi), jul (fizikte i birimi), allahlk (saf, zararsz kimse),
donkiotluk (gerei yokken kahramanlk gstermeye kalkmak).
UYARI: Para birimleri byk harfle balamaz; avro, dinar, dolar,
lira, yeni kuru, liret.
UYARI: zel adlar yerine kullanlan "o" zamiri cmle iinde byk
harfle yazlmaz.
UYARI: Mzikte kullanlan makam ve tr adlar byk harfle
balamaz; acemairan, acembuselik, bayati, hicazkr, trk,
varsa, bayat.
18. Yer, millet ve kii adlaryla kurulan
birleik kelimelerde zel adlar byk harfle
balar: Antep fst, Brksel lahanas, Frenk
gmlei, Hindistan cevizi, ngiliz anahtar,
Japon gl, Mara dondurmas, Van kedisi.
. Belirli bir tarih bildiren ay ve gn adlar byk harfle
balar: 29 Mays 1453 Sal gn,
29 Ekim 1923,
28 Aralk 1982'de greve balad.
1919 senesi Maysnn 19'uncu gn Samsun'a ktm.
(Atatrk)
Belirli bir tarihi belirtmeyen ay ve gn adlar kk
harfle balar:
Okullar genellikle eylln ikinci haftasnda retime
balar.

Yrtme Kurulu toplantlarn perembe gnleri yaparz.
D. Levhalar ve aklama yazlar byk harfle
balar: Giri, k, Mdr, Vezne, Bakan,
Doktor, Otobs Dura, Dolmu Dura, ehirler
Aras Telefon, III. Kat, IV. Snf, I. Blok.

E. Bilim dallarnda kullanlan terimlerin
byk harfle yazl, ilgili dallardaki
uygulamaya baldr: Canis canis, Carduelis
carduelis, Ardea alba, Populus alba, Prunus
domestica, Pinus silvestris.

F. Kitap, bildiri, makale vb.nde ana balkta
bulunan kelimelerin tamam, alt balkta
bulunan kelimelerin ise yalnzca ilk harfleri
byk olarak yazlr.

G. Kitap, dergi vb.nde bulunan resim,
izelge, tablo vb.nin altnda yer alan
aklayc yazlar byk harfle balar.
BRLEK KELMELERN
YAZILII
BRLEK KELMELERN YAZILII
Belirtisiz isim tamlamalar, sfat tamlamalar, isnat
gruplar, birleik fiiller, ikilemeler, ksaltma gruplar
ve kalplam ekimli fiillerden oluan ifadeler,
yeni bir kavram karladklarnda birleik kelime
olurlar: yer ekimi, hanmeli, ses bilgisi; beyaz
peynir, akgz, toplu ine; eli ak, srt pek; sz
etmek, zikretmek, hasta olmak; gelebilmek,
yazadurmak, alvermek; oluk ocuk, tt, altst;
bastne, gnaydn; sa ol, atekes, klbast.
Birleik kelimeler belirli kurallar erevesinde
bitiik veya ayr olarak yazlr.
A. Bitiik Yazlan Birleik Kelimeler
Birleik kelimeler aadaki
durumlarda bitiik yazlrlar.
1. Ses dmesine urayan birleik
kelimeler bitiik yazlr: kaynana (<
kayn ana), kaynata (< kayn ata),
nasl (< ne asl), niin (< ne iin),
pazartesi (< pazar ertesi), stla (<
stl a), birbiri (< biri biri).

2. Et- ve ol- yardmc fiilleriyle birleirken ses
dmesine veya ses tremesine urayan
birleik kelimeler bitiik yazlr: emretmek
(<emir etmek), kaybolmak (<kayp olmak);
haletmek (<hal etmek=tahttan indirmek),
menolunmak (<men olunmak); affetmek
(<af etmek), reddetmek (<ret etmek).
UYARI : Sadece syleyite tonlulama
biiminde ses deimesine urayanlar ayr
yazlr: azat etmek, hamt etmek, iza etmek,
iktisap etmek. Bu rneklerde tonluluk
syleyite belirtilir.
3. Kelimelerden her ikisi veya ikincisi, birleme srasnda
benzetme yoluyla anlam deimesine uradnda bu tr
birleik kelimeler bitiik yazlr.
a. Bitki adlar: aslanaz, civanperemi, keiboynuzu,
kuburnu, turnagagas; akaz, akkuyruk (ay), alaba,
altnba (kavun), altparmak (palamut), bebyk
(mumula), acemborusu, obanantas, gelinfeneri,
karnkara (brlce), kuyemi, eytanarabas,
vensar, ylanyast, akamsefas, camgzeli,
adrua, gecesefas, ayekadn (fasulye), hafzali
(zm), havvaanaeli, meryemanaeldiveni.
b. Hayvan adlar: danaburnu (bcek); akba (ku),
alabacak (at), barkara (ku), beparmak (deniz
hayvan), bepene (deniz hayvan), akrkanat
(rdek), elmaba (tepeli dalg), kababurun (balk),
kamkuyruk (koyun), kamkulak (at), karaba,
karagz (balk), karafatma (bcek), kzlkanat (balk),
sarkuyruk (balk), yeilba (rdek), sazkayas (balk),
srtkara (balk), eytaninesi, yalapkn (ku);
bozbakkal (ku), bozyrk (ylan), karadul (rmcek),
sarsabr (bitki).

c. Hastalk adlar: itdirsei (arpack); deliba,
karabacak, karataban.

. Alet ve eya adlar: balkgz (halka),
deveboynu (boru), domuzaya (ubuk),
domuztrna (kanca), horozaya (burgu),
kargaburnu (alet), keitrna (oyma kalemi),
kedigz (lamba), leylekgagas (alet),
sankuyruu (trp); baltaba (gemi)
gagaburun (gemi), kancaba (kayk),
adayavrusu (tekne).
d. Biim adlar: aybaca (yelken biimi),
balksrt (desen), civanka (nak),
eeksrt (at biimi), kazkanad (oyun),
krlangkuyruu (iaret),
koboynuzu (iaret), kpekkuyruu (spor),
sandii (diki), balgmeci (diki),
beikrts (at biimi),
turnageidi (frtna).

e. Yiyecek adlar: dilberduda (tatl),
hanmgbei (tatl), hanmparma (tatl),
kadnbudu (kfte), kadngbei (tatl),
kargabeyni (yemek), kedidili (biskvi),
tavukgs (tatl), vezirparma (tatl),
blblyuvas (tatl), kulokumu (kurabiye),
alinazik (kebap).

f. Oyun adlar: beta, dokuzta, ta.
g. Gk cisimlerinin adlar:
Altkarde (yldz kmesi),
Arkovan (yldz kmesi),
Bykay (yldz kmesi),
Demirkazk (yldz),
Kkay (yldz kmesi),
Kervankran (yldz),
Samanyolu (yldz kmesi),
Yedikarde (yldz kmesi).

. Renk adlar: baklaiei, balkp,
camgbei, devety, fildii, glkurusu, kavunii,
nariei, rdekba, rdekgagas, tavanaz,
tavankan, turnagz, vapurduman,
viner, yavruaz.

5. Bir veya iki gesi emir kipiyle kurulan
kalplam birleik kelimeler bitiik yazlr:
alaa, albeni, atekes, alene, alyaka,
dnbaba, gelberi, incitmebeni, rastgele,
sallaba, sallasrt, skboaz, unutmabeni;
ekyat, gege, kag, kapka, rtbas,
seal, veryansn, yapboz, yazboz tahtas.
6. -an/-en, -r/-ar/-er/-r/-ir, -maz/-mez ve -m/-mi
sfat-fiil eklerinin kalplamasyla oluan birleik
kelimeler bitiik yazlr:
aakakan, alaybozan, cankurtaran, patan,
dalgakran, demirkapan, etyaran, filizkran, gkdelen,
oyunbozan, sakran, yelkovan, yolgeen;
akmtoplar, altpatlar, barsever, basnler,
betonkarar, bilgisayar, oksatar, dilsever, fzeatar,
zezer, przalr, uaksavar, yurtsever;
batanmaz, deerbilmez, etyemez, hacyatmaz,
kadirbilmez, karncaezmez, kukonmaz, klyutmaz,
tanrtanmaz, varyemez;
okbilmi, gngrm.
7. kinci kelimesi
-d (-di/-du/-d,-t/-ti/-tu/-t) kalplam belirli
gemi zaman ekleriyle kurulan birleik
kelimeler bitiik yazlr: albast, cierdeldi,
tkrldm, dalbast, frdnd, gecekondu,
gndnd, hnkrbeendi, imambayld,
karyad, klbast, mirasyedi, papazkat,
serdengeti, psevdi, zpkt.

8. Her iki kelimesi de
-d (-di/-du/-d,-t/-ti/-tu/-t) belirli gemi
zaman veya -r/-ar/-er geni zaman eklerini
alm ve kalplam bulunan birleik
kelimeler bitiik yazlr: dedikodu, kaptkat,
oldubitti, utuutu (oyun); bierbalar,
bierdver, gerkonar, kazaratar,
konarger, okuryazar, uyurgezer,
yanardner, yzergezer.
Ayn yapda olan akaralmaz kelimesi de
bitiik yazlr.
9. Somut olarak yer bildirmeyen alt, st ve
zeri szlerinin sona getirilmesiyle kurulan
birleik kelimeler bitiik yazlr: ayakalt,
bilinalt, gzalt (gzetim), uuralt;
akamst, akamzeri, ayakst,
ayakzeri, bayramst, gerekst,
ikindist, olaanst, lest, lezeri,
sust, yzst.

10. ki veya daha ok kelimenin birlemesinden
olumu kii adlar, soyadlar ve lakaplar bitiik
yazlr: Alper, Aydodu, Birol, Glnihal, Glseren,
Gndodu, enol, Varol; Abasyank, Advar,
Atatrk, Gkalp, Gntekin, nn,
Karaosmanolu, Tanpnar, Yurdakul; Boynueri
Mehmet Paa, Tepedelenli Ali Paa, Yirmisekiz
elebi Mehmet, Yedisekiz Hasan Paa.
11. ki veya daha ok kelimeden olumu Trke yer
adlar bitiik yazlr: anakkale, Gmhane;
Acpayam, Pnarba, ebinkarahisar; Beikta,
Kabata.
ehir, kent, ky, mahalle, da, tepe, deniz, gl, rmak,
su vb. kelimelerle kurulmu sfat tamlamas ve belirtisiz
isim tamlamas kalbndaki yer adlar bitiik yazlr:
Akehir, Eskiehir, Suehri, Yeniehir; Atakent,
Batkent, Konutkent, Korukent, engelky, Saryer,
Yenimahalle; Karaba, Karada, Uluda; Kocatepe,
Tnaztepe; Akdeniz, Karadeniz, Kzldeniz; Acgl;
Kzlrmak, Yeilrmak; ncesu, Karasu, Sarsu, Akay.
12. Kii adlar ve unvanlarndan olumu
mahalle, meydan, ky vb. yer ve kurulu
adlarnda unvan kelimesi sonda ise,
geleneklemi olarak bitiik yazlr: Abidinpaa,
Bayrampaa, Davutpaa, Erturulgazi,
Kemalpaa (ilesi); Necatibey (Caddesi),
Mustafabey (Caddesi).

13. Ara ynleri belirten kelimeler bitiik yazlr:
gneybat, gneydou, kuzeybat, kuzeydou.
14. Bunlardan baka dilimizde her iki gesi de asl anlamn
koruduu hlde yaygn bir biimde geleneklemi olarak bitiik
yazlan kelimeler de vardr.
a. Ba szyle oluturulan sfat tamlamalar: baarlk,
babakan, baavu, baeser, bafiyat, bahekim, bahemire,
bakahraman, bakarakter, bakent, bakomutan, bake,
bamfetti, baretmen, baparmak, bapehlivan, barol,
basavc, baehir, bayazar.
b. Bir topluluun yneticisi anlamndaki ba szyle oluturulan
belirtisiz isim tamlamalar: aba, binba, arkba, eriba,
eleba, mehterba, onba, ustaba, yzba.
c. Olu, kz szleri: apanolu, elolu, hinoluhin, elkz.
. Aa, bey, efendi, hanm, nine vb. szlerle kurulan birleik
kelimeler: aababa, aabey, beyefendi, efendibaba, hanmanne,
hanmefendi, hacaa, hyaraalk, kadnnine, paababa.
d. Biraz, birka, birka, birtakm, birok, birou, hibir, hibiri,
herhangi belirsizlik sfat ve zamirleri de geleneklemi olarak
bitiik yazlr.

e. Aortay, adamkk, adamotu, demotu, arbal, arcanl, arkanl, ahududu,
akarsu, akaryakt, akcier, akkor, aksakal, aktre, akyuvar, alyuvar, anamal, anaokulu,
anapara, anayasa, anneanne, atardamar, atarkanal, atasz, ayba, ayiei, ayrei,
babaanne, basmakalp, babo, babozuk, bakabak, bart, bavurmak,
beibiryerde, bilirkii, bindall, birdenbire, birdirbir, birtakm, bozkr, bugn, buzdolab,
bykehir, bykeli, eitkenar, iftetelli, dalkavuk, dalkl, daltaban, daluyku,
delikanl, demirba, denizalt, denizar, derebeyi, derebeylik, dereotu, dbkey,
dikdrtgen, dipnot, doludizgin, dolunay, drtkenar, drtnal, drtnala, dzayak,
ebekua, ebemkua, enikonu, erba, ekenar, etobur, geliigzel, giderayak,
gkyz, gzya, gnar, gvenoyu, halkoyu, havaalan, havaliman, hayhay, ibkey,
igd, itepi, iya, ikizkenar, ilkbahar, ilkokul, ilkrenim, ilkretim, ilkyaz, ipucu,
kabataslak, kahverengi, kamuoyu, karacier, karekk, kartopu, kasmpat, kenarortay,
kelaynak, kongvde, klhanbeyi, klhanbeylik, klkedisi, milletleraras, milletvekili,
murdarilik, omurilik, ortaokul, otobur, ngrmek, ngr, nsezi, teberi, zdeyi,
paralelkenar, pekl, pekiyi, sacaya, sacayak, sadeya, saduyu, saya, semizotu,
serinkanl, scakkanl, skynetim, srada, sradalar, sivrisinek, soukkanl, sonbahar,
soyad, stana, stanne, stbaba, stkarde, stnine, stoul, takmada, takmyldz,
tekdze, tepetakla, tepetaklak, tereya, tpkbasm, tpkekim, toplardamar, topyekn,
tozpembe, uluslar aras, varolu, varsaym, vazgemek, yanarda, yarap, yarmada,
yaryl, yavrukurt, yerkre, yeryz, ylba, yneylem, yznumara, yzyl, zeytinya
kelime ve deyimleri de geleneklemi ve yaygnlam olarak bitiik yazlr.

UYARI : Vazgemek birleik fiili,
mi soru ekiyle birlikte kullanld zaman ayr
yazlr:
Vaz m getin?
mi soru eki sona geldiinde ise Vazgetin mi?
biiminde yazlr.
15. Ev kelimesiyle kurulan birleik kelimeler bitiik
yazlr: aevi, bakmevi, basmevi, doumevi,
gzlemevi, huzurevi, konukevi, orduevi,
retmenevi, polisevi, yaynevi.

16. Hane, name, zade kelimeleriyle
oluturulan birleik kelimeler bitiik yazlr:
ayhane, dershane, kahvehane, yazhane;
beyanname, kanunname, seyahatname,
siyasetname; amcazade, dayzade,
teyzezade.
UYARI: Eczahane, hastahane, pastahane,
postahane szleri kullanmdaki yaygnlk
dolaysyla
eczane, hastane, pastane, postane
biiminde yazlmaktadr.
17. Farsa kurala gre oluturulan isim ve sfat
tamlamalar
ile kalplam biimler bitiik yazlr:
crmmehut, dardnya, ehlibeyit, ehvenier,
erknharp, fecrisadk, gayrimenkul,
gayrimeru, hsnkuruntu, hsnniyet, suikast,
hamdsena, hercmer.

18. Arapa kurala gre oluturulan tamlamalar
ve kalplam biimler bitiik yazlr: aliyyll,
ceffelkalem, darlaceze, darlfnun, dassla,
fevkalade, fevkalbeer, hfzsshha, hvelbaki,
eyhlislam, tahtelbahir, tahteuur; lemmul,
cihanmul, aleykmselam, Allahualem,
bismillah, fenafillah, fisebilillah, hafazanallah,
inallah, maallah, velhasl, velhaslkelam.

19. Mzik makam adlar bitiik yazlr:
acembuselik, hisarbuselik, muhayyerkrdi.
Bir sfatla oluturulan usul adlarnda sfat ayr
yazlr; ar aksak, yrk aksak,
yrk semai.

20. Kanunda bitiik geen veya bitiik olarak
tescil ettirilmi olan kurulu adlar bitiik yazlr:
ileri, Dileri, Genelkurmay, Yksekretim.
B. Ayr Yazlan Birleik Kelimeler
1. Etmek, edilmek, eylemek, klmak, klnmak,
olmak, olunmak yardmc fiilleriyle kurulan
birleik fiiller herhangi bir ses dmesine veya
tremesine uramazsa ayr yazlr: alt etmek,
arz etmek, azat etmek, bo olmak, dans etmek,
el etmek, g etmek, ilan etmek, kabul etmek,
kul etmek, kul olmak, not etmek, oyun etmek,
sa olmak, sz etmek, terk etmek, var olmak,
yok etmek, yok olmak.

2. Birleme srasnda kelimelerinden hibiri veya ikinci kelimesi anlam deiikliine
uramayan birleik kelimeler ayr yazlr.
a. Hayvan trlerinden birinin adyla kurulanlar:
ada bal, ate bal, dil bal, fulya bal, kedi bal, kl bal, kpek bal,
ton bal, ylan bal;
ac balk, bykl balk, dikenli balk.
ard kuu, ar kuu, al kuu, deve kuu, muhabbet kuu, saka kuu, tarla kuu,
yamur kuu;
alc ku, bomakl ku, makaral ku.
austos bcei, ate bcei, crcr bcei, hamam bcei, ipek bcei, uu
bcei, uur bcei;
al bcek, algc bcek, smkl bcek.
at sinei, et sinei, meyve sinei, sr sinei, su sinei, uyuz sinei.
deniz ylan, ok ylan, su ylan;
Ankara keisi, da keisi, yaban keisi; f
fndk faresi, tarla faresi;
da san, tarla san;
Be tavuu, da tavuu;
Amerika tavan, yaban tavan;
kaya rmcei, eytan rmcei;
bal ars, yaban ars;
Pekin rdei, yaban rdei;
Ankara kedisi, Van kedisi;
Afrika domuzu, yaban domuzu.
b. Bitki trlerinden birinin adyla kurulanlar: ayrk otu, beparmak otu, rek otu, erelti otu, gzelavrat otu,
kelebek otu, kse otu, pisipisi otu, takran otu, yksk otu;
ac ot, stl ot.
ate iei, uha iei, gzelhatun iei, ipek iei, kpe iei,
lavanta iei, mum iei, yayla iei, yldz iei;
lmez iek.
avize aac, ban aac, dantel aac, kt aac, mantar aac, mercan aac, d aac, pelesenk aac, st
aac, tespih aac;
kr aa.
altn kk, boya kk, eir kk, helvac kk, meyan kk;
ek kk, saak kk, yumru kk.
da elmas, yer elmas; al dikeni, deve dikeni;
kpek zm, ku zm;
akal armudu, da armudu;
at kestanesi, kuzu kestanesi;
can erii, gvem erii;
kuzu mantar, yer mantar;
su kam, eker kam;
da nanesi, ta nanesi;
ay gl, Japon gl;
Antep fst, am fst;
srk fasulyesi, soya fasulyesi;
Amerika bademi, ta bademi;
Afrika menekesi, deniz menekesi;
Japon sarma, kuzu sarma;
Hint inciri, kavak inciri;
armut kurusu, kays kurusu;
su sarmsa,
eker pancar.
kuru fasulye, kuru incir, kuru soan, kuru zm.

UYARI : iek dnda anlamlar tayan
baklaiei (renk), nariei (renk),
suiei (hastalk); ot dnda anlamlar
tayan azotu (barut), sanotu (arsenik);
ses dmesine uram olan reotu ve
yaygn bir biimde geleneklemi olan
semizotu, dereotu bitiik yazlr.
c. Nesne, eya ve alet adlarndan biriyle kurulan birleik
kelimeler: al ta, bilei ta, akmak ta, damla ta,
Hacbekta ta, kire ta, lle ta, Oltu ta, snger
ta, ylan ta; buzul ta, damla ta, dikili ta, kayaan
ta, yaprak ta.
arap sabunu, el sabunu; kahve deirmeni, yel
deirmeni; kahve dolab, su dolab; oturma odas; duvar
saati, kol saati; duvar takvimi, masa takvimi; yemek
masas; itfaiye arac, kurtarma arac; masa rts, yatak
rts; el kitab, Frenk gmlei, ngiliz anahtar, ngiliz
sicimi; alt geit, tp geit, st geit, ekme demir, ekme
kat, dolma kalem, dnme dolap, kesme kaya, toplu ine,
vurmal alglar, vurmal sazlar, yapma iek.
afyon ruhu, katran ruhu, lokman ruhu, nane ruhu, tuz
ruhu.
. Yol ve ulamla ilgili birleik kelimeler: Arnavut
kaldrm; evre yolu, deniz yolu, hava yolu, kara
yolu, kei yolu; kpr yol.

d. Durum, olgu ve olay bildiren szlerden biriyle
kurulan birleik kelimeler:
ak oturum, ak retim, ana dili,
ay tutulmas, ba ars, ba belas,
ba dnmesi, k yolu, zm yolu, dil birlii,
din birlii, g birlii,
i birlii, i blm, madde ba,
ses uyumu, yer ekimi.

e. Bilim ve bilgi szleriyle kurulan birleik
kelimeler: anlam bilimi, dil bilimi, edebiyat bilimi,
gk bilimi, halk bilimi, ruh bilimi,
toplum bilimi, toprak bilimi,
yer bilimi; dil bilgisi, halk bilgisi,
ses bilgisi, ekil bilgisi.

f. Yuvar ve kre szleriyle kurulan birleik
kelimeler: gz yuvar,
hava yuvar, s yuvar, k yuvar,
renk yuvar, yer yuvar; hava kre, k kre, su
kre, ta kre, yar kre, yarm kre.
g. Yiyecek, iecek adlarndan biriyle kurulan birleik
kelimeler: boha brei, su brei, tala brei;
badem ya,
iek ya, kuyruk ya; arpa suyu, maden suyu,
meyve suyu; kaar peyniri, tulum peyniri, beyaz peynir;
Adana kebab,
tas kebab, Urfa kebab; negl kftesi, zmir kftesi;
ezogelin orbas, mercimek orbas, yourt orbas;
irmik helvas, kt helvas, koz helva; ac badem
kurabiyesi; Kemalpaa tatls, peynir tatls, yourt
tatls; badem ekeri,
balk yumurtas.
burgu makarna, ubuk makarna, yksk makarna;
kakaolu kek, zml kek; i kfte, ili kfte; dolma
biber,
kesme eker, szme yourt, yarma eftali, kuru yemi.

. Gk cisimleri: oban Yldz, Kervan
Yldz, Kutup Yldz, kuyruklu yldz;
gk ta, hava ta,
meteor ta.
h. Organ veya organ yerine geen szlerden biriyle kurulan
birleik kelimeler:
patlak gz, szgn gz; ak kemii, bel kemii, elmack kemii;
sere parmak;
ehadet parma, yzk parma;
az dii, kpek dii, st dii;
kuyruk sokumu,
safra kesesi;
atma ka,
takma di, takma kirpik, takma kol;
eki surat, kepe surat;
gaga burun (kimse), karga burun,
kepe kulak,
akr pene,
demir yumruk,
kuru kemik.

. Benzetme yoluyla insann bir niteliini anlatmak
zere bitki, hayvan ve nesne adlaryla kurulan
birleik kelimeler:
etin ceviz,
psz zm;
eski kurt,
sar yan,
samal inek;
ar top,
eksik etek,
eski toprak,
eski tfek,
kara maa,
sapsz balta.

i. Zamanla ilgili birleik kelimeler:
ba bozumu,
gece yars,
gn ortas,
hafta ba,
hafta sonu.
3. -r/-ar/-er, -maz/-mez ve -an/-en sfat-fiil
ekleriyle kurulan sfat tamlamas yapsndaki
birleik kelimeler ayr yazlr: bakar kr, alar
saat, kar yol, dner sermaye, gler yz,
koar adm, yazar kasa, yeter say; kmaz
sokak, gemez ake, grnmez kaza, lmez
iek, tkenmez kalem; akan yldz, doyuran
buhar, uan daire.
4. Renk sz veya renklerden birinin adyla
kurulmu isim tamlamas yapsndaki renk
adlar ayr yazlr: bal rengi, duman rengi,
gm rengi, portakal rengi, saman rengi;
ate krmzs, boncuk mavisi, ivit mavisi,
gece mavisi, limon sars, safra yeili, st
kr.
5. Rengin tonunu belirtmek zere renkten nce
kullanlan sfatlar ayr yazlr: ak mavi, ak
yeil, kara sar, kirli sar, koyu mavi, koyu yeil.

6. Yer adlarnda kullanlan bat, dou, gney,
kuzey, gneybat, gneydou, kuzeybat,
kuzeydou, aa, orta, yukar, i, yakn, uzak
kelimeleri ayr yazlr:
Dou Anadolu, Bat Trakya, Orta Anadolu,
Kuzey Amerika, Gney Amerika, Orta Asya,
Orta Dou, Yakn Dou, Uzak Dou, Gneybat
Anadolu, Asya, Anadolu,
Aa Ayranc, Yukar Ayranc.

7. Kii adlarndan olumu mahalle, bulvar,
cadde, sokak, ile, ky vb. yer ve kurulu
adlarnda sondaki unvanlar hari, ahs adlar
ayr yazlr:
Yunus Emre Mahallesi;
Gazi Mustafa Kemal Bulvar;
Ziya Gkalp Bulvar;
Nene Hatun Caddesi;
Fevzi akmak Soka, Cemal Nadir Soka;
Koca Mustafapaa;
Kzm Karabekir Eitim Fakltesi,
Sultan Ahmet Camii,
St mam niversitesi.
8. Ara, d, i, te, sra szleriyle oluturulan
birleik kelime ve terimler ayr yazlr: devletler
aras, ktalar aras; ahlak d, a d, din d,
kanun d, olaan d, yasa d; yurt ii; fizik
tesi, kzl tesi, mor tesi; akl sra, ard sra,
pei sra, yan sra.

9. Somut olarak yer belirten alt ve st szleriyle
oluturulan birleik kelime ve terimler ayr yazlr:
deri alt, su alt, toprak alt, yer alt (yzey); arka
st, ba st, bbrek st bezi, tepe st
(trafikte).

10. Alt, st, ana, n, art, arka, yan, kar, i, d, orta,
byk, kk, sa, sol, pein, bir, iki, tek, ok, ift
szlerinin baa getirilmesiyle oluturulan birleik kelime
ve terimler ayr yazlr: alt yaz; st kat,
st kme; ana bilim dal, ana dili; n sz, n yarg; art
damak, art niyet; arka teker; yan cmle,
yan etki; kar gr, kar oy; i sava, i tzk;
d bor, d hat; orta kulak, orta oyunu;
byk anne, byk baba; kk harf,
kk parmak; sa ak, sa bek; sol ak, sol bek;
pein fikir, pein hkm; bir gzeli, bir hcreli;
iki anlaml, iki eeyli; tek eli, tek hcreli;
ok dzlemli, ok hcreli; ift ayakllar,
ift kanatllar.
Deyimlerin Yazl
Deyimler ayr yazlr:
akntya krek ekmek,
am devirmek,
anak tutmak,
gnlnden geirmek,
gz atmak,
kulak asmak,
kulak vermek,
antada keklik,
devede kulak,
yal kuyruk,
yz grml.
kilemelerin Yazl
kilemeler ayr yazlr: adm adm, ar ar, akn akn, allak bullak,
aval aval (bakmak), cr cr (tmek), eit eit, derin derin,
gide gide, gzel gzel, kar kar, ks ks (dinlemek),
kucak kucak, p p (damlamak), pr pr, tak tak (vurmak), takm takm,
tkr tkr, yava yava.
bata ka, oluk ocuk, de kalka, eci bc, eri br,
enine boyuna, eski psk, ev bark, konu komu, pl prt, salkm saak,
sere serpe, soy sop, sklm pklm, yana yakla,
yarm yamalak.
m ile yaplm ikilemeler de ayr yazlr: at mat, ocuk mocuk,
dolap molap, kap map, kitap mitap.
sim durum ekleri ve iyelik ekiyle yaplan ikilemeler de ayr yazlr:
ba baa, diz dize, el ele, gz gze, i ie, omuz omuza,
yan yana; batan baa, daldan dala, elden ele, gnden gne, iten ie,
yldan yla; baa ba, bire bir (l), die di, gze gz, teke tek; ard
ardna, bou bouna, dar darna, gn gnne, pei peine, ucu ucuna.
ALINTI KELMELERN YAZILII
Yabanc kkenli kelimelerin yazllaryla ilgili baz
noktalar aada gsterilmitir:
1. ki nszle balayan bat kkenli alntlar,
nszler arasna nl konmadan yazlr: francala,
gram, gramer, gramofon, grup, kral, kredi, kritik,
plan, pratik, problem, profesr, program, proje,
propaganda, protein, prova, psikoloji, slogan, spiker,
spor, staj, stil, stdyo, trafik, tren, triptik.
Bu tr birka alntda, sz banda veya iki nsz
arasnda bir nl tremitir. Bu nl sylenite de
yazlta da gsterilir: iskarpin, iskele, iskelet,
istasyon, istatistik, kulp.

2. inde yan yana iki veya daha fazla nsz
bulunan bat kkenli alntlar, nszler arasna nl
konmadan yazlr: alafranga, apartman, biyografi,
elektrik, gangster, kilogram, orkestra, paragraf,
program, telgraf.

3. ki nszle biten bat kkenli alntlar,
nszler arasna nl konmadan yazlr: film,
form, lks, modern, natrmort, psikiyatr, seks,
slayt, teyp.

4. Bat kkenli alntlarn iindeki ve sonundaki g
nszleri olduu gibi korunur: biyografi, diyagram,
dogma, magma, monografi, paragraf, program;
arkeolog, demagog, diyalog, filolog, jeolog, katalog,
monolog, psikolog, rolog.
Ancak corafya, fotoraf ve toporaf kelimelerinde
gler, ye dner.
ALINTI KELMELERN YAZILII
Aadaki durumlarda bat kkenli kelimeler, zgn biimleri ile
yazlrlar:
1. Bilim, sanat ve uzmanlk dallarnda kullanlan baz terimler:
andante (mzik), cuprum (kimya), deseptyl (eczaclk), quercus,
terminus technicus (teknik terim).
2. Latin yaz sistemini kullanan dillerden alnma deyim ve szler:
Veni, vidi, vici (Geldim, grdm, yendim.); conditio sine qua non
(Olmazsa olmaz.); eppur si muove (Dnya her eye ramen
dnyor.); to be or not to be (olmak veya olmamak); l'art pour l'art
(Sanat sanat iindir.); l'Etat c'est moi (devlet benim); traduttore
traditore (evirmen haindir.); persona non grata (istenmeyen kii).

Mesele falan deildi yle,
To be or not to be kendisi iin;
Bir akam uyudu;
Uyanmayverdi.
(Orhan Veli Kank)
YABANCI ZEL ADLARIN YAZILII
Arapa ve Farsa Adlarn Yazl
Arap ve Fars kkenli kii ve yer adlar Trkenin
ses ve yap zelliklerine gre yazlr: Ahmet,
Bedrettin, Fuat, Mehmet, Muhammet, Necmettin,
Nizamettin, mer, Rza, Saadettin; Cezayir, Fas,
Filistin, Msr, Suudi Arabistan; Badat, Cidde,
Erdebil, Halep, sfahan, skenderiye, Medine,
Mekke, am, iraz, Tahran, Tebriz, Trablusgarp.
Latin Yaz Sistemini Kullanan Dillerdeki Adlarn Yazl
1. Latin yaz sistemini kullanan dillerdeki zel adlar zgn biimleriyle yazlr:
Beethoven, Byron, Cervantes, Chopin, Eminescu, Grimm, Horatius, Molire,
Grnbech, Puccini, Rousseau, Shakespeare; Bologna, Buenos Aires, Iorga,
Ile-de-France, Karlovy Vary, Latium, Loire, Mann, New York, Nice, Rio de
Janerio, Vaasa, Wuppertal. Ancak Bat dillerinde kullanlan adlarn
okunular ayra iinde gsterilebilir: Shakespeare (ekspir) vb.
Yabanc zel adlardan tretilmi akm adlar Trke sylenilerine gre
yazlr: Dekartlk, Epikrclk, Kalvenci, Kalvencilik, Kalvenizm,
Kartezyenizm, Lterci, Ltercilik, Markslk, Marksist, Marksizm.
2. Bat kkenli kii ve yer adlarnn bir blm eskiden beri dilimizde
yerletii biimiyle yazlr: Napolyon, arlken, arl (Demirba arl); Atina,
Brksel, Cenevre, Londra, Marsilya, Mnih, Paris, Roma, Selanik, Venedik,
Viyana, Zrih; Hollanda, Letonya, Lksemburg.
3. Ait olduu dilde ayr yazlan yer adlar Trkede de ayr yazlr: Buenos
Aires, Frankfurt am Main, Freiburg im Breisgau, Hyde Park, Mont Blanc,
New Orleans, New York, Rio de Janeiro, San Marino, Wiener Neustadt,
Titov Veles.
Yunanca Adlarn Yazl
Yunanca adlar yazlrken Yunan harflerinin ses
deerlerini karlayan Trk harfleri kullanlr:
Homeros, Herodotos, Euripides, Pindaros, Solon,
Sokrates, Aristoteles, Platon, Venizelos,
Karamanlis, Papandreu, Onasis.
Ancak Herodotos, Sokrates, Aristoteles, Platon,
Pythagoras, Eukleides adlar dilimizde yaygn
olarak Herodot, Sokrat, Aristo, Eflatun, Pisagor,
klid biimlerinde yerlemitir.
Rusa Adlarn Yazl
Rusa zel adlarda Rus harflerinin ses deerlerini
karlayan Trk harfleri kullanlr: Bolevik,
Brejnev, aykovski, ehov, Dostoyevski, Gogol,
Gorbaov, lminskiy, lyi, Katayev, Klyatorny,
Malov, Mendeleyev, Prokofyev, Pukin, olohov,
Tolstoy, Yeltsin; Moskova, Omsk, Orenburg,
Petersburg, Volga, Yenisey.
TRK DEVLET VE TOPLULUKLARINDAK
ZEL ADLARIN YAZILII
Trk devlet ve topluluklarndaki zel adlar Trkede
yerlemi syleni biimlerine gre yazlr:
Azerbaycan, zbekistan; Takent, Semerkant,
Bak, Bikek; Abdullah Tukay, Abdrrauf Ftrat,
Bahtiyar Vahapzade, Baykonur, Cafer Cebbarl,
Cemal Kemal, Cengiz Aytmatov, slam Kerimov,
Muhtar Avazov, Osman Nasr.
NOKTALAMA ARETLER

NOKTALAMA ARETLER
Duygu ve dnceleri daha ak ifade etmek,
cmlenin yapsn ve duraklama noktalarn
belirlemek, okumay ve anlamay kolaylatrmak,
szn vurgu ve ton gibi zelliklerini belirtmek zere
noktalama iaretleri kullanlr.
Noktalama iaretlerinden nokta, virgl, noktal
virgl, iki nokta, nokta, soru, nlem, trnak
iaretleri, ayra ve kesme ait olduklar kelimelere
bitiik olarak yazlr. Bu iaretlerden sonra bir harf
boluu ara verilir.
Nokta ( . )
1. Cmlenin sonuna konur:
Trk Dil Kurumu, 1932 ylnda kurulmutur.
Saatler getike yollara daha mahzun bir sszlk kyordu.
(Reat Nuri Gntekin)
2. Baz ksaltmalarn sonuna konur: Alb. (albay), Dr. (doktor),
Yrd. Do. (yardmc doent), Prof. (profesr), Cad. (cadde), Sok.
(sokak), s. (sayfa), sf. (sfat), vb. (ve bakas, ve benzeri, ve
bunun gibi); Alm. (Almanca), Ar. (Arapa), ng. (ngilizce).
3. Saylardan sonra sra bildirmek iin konur: 3. (nc), 15. (on
beinci); II. Mehmet, XIV. Louis, XV. yzyl; 2. Cadde, 20. Sokak,
4. Levent.
UYARI: Arka arkaya sralandklar iin virglle veya izgiyle
ayrlan rakamlardan yalnzca sonuncu rakamdan sonra nokta
konur: 3, 4 ve 7. maddeler; XII XIV. yzyllar arasnda.
4. Bir yaznn maddelerini gsteren rakam veya harflerden sonra
konur:
I. 1. A. a.
5. Tarihlerin yazlnda gn, ay ve yl gsteren saylar
birbirinden ayrmak iin konur: 29.5.1453, 29.X.1923.
Tarihlerde ay adlar yazyla da yazlabilir. Bu durumda
ay adlarndan nce ve sonra nokta kullanlmaz:
29 Mays 1453,
29 Ekim 1923.
6. Saat ve dakika gsteren saylar birbirinden ayrmak
iin konur:
Tren 09.15'te kalkt. Toplant 13.00te balad.
Tren 17.30'da, hkmet daireleri kapandktan yarm
saat sonra balayacaktr.
(Tark Bura)

7. Bibliyografik knyelerin sonuna konur:
Agh Srr Levend, Trk Dilinde Gelime ve Sadeleme
Evreleri, TDK Yaynlar,
Ankara 1960.
8. Be ve beten ok rakaml saylar sondan saylmak
zere l gruplara ayrlarak yazlr ve araya nokta
konur: 326.197, 49.750.812, 28.434.250.310.500.
9. Matematikte arpma iareti yerine kullanlr: 4.5 = 20
Virgl ( , )
1. Birbiri ardnca sralanan e grevli kelime ve
kelime gruplarnn arasna konur:
Frtnadan, souktan, karanlktan ve biraz da
korkudan sonra bu scak, aydnlk ve sevimli
odann havasnda erir gibi oldum.
(Halide Edip Advar)
Sessiz dereler, solgun aalar, sar gller
Dillenmi azlarda tutuk dilli gnller
(Faruk Nafiz amlbel)
Zindana atlan mahkmlar gibi titreerek,
haykrarak geri geri kamaya urayorduk.
(Hseyin Rahmi Grpnar)

2. Sral cmleleri birbirinden ayrmak iin konur:
Bir varm, bir yokmu.

Umduk, bekledik, dndk.
Fakat yol otomobillere yasak olduundan o da
herkes gibi tramvaya biner, kimse kendisine
dikkat etmez.
(Falih Rfk Atay)
3. Cmlede zel olarak vurgulanmas gereken gelerden sonra
konur:

Binaenaleyh, biz her vastadan, yalnz ve ancak, bir
noktainazardan istifade ederiz.
4. Uzun cmlelerde yklemden uzak dm olan geleri
belirtmek iin konur:

Saniye Hanmefendi, merdivenlerde olunun ayak seslerini
duyar duymaz, hasretlisini karlamaya atlan bir gen kadn gibi,
koltuundan frlam ve ona kapy kendi eliyle amaya gelmiti.
5. Cmle iinde ara szleri ve ara cmleleri ayrmak iin konur:

imdi, efendiler, msaade buyurursanz, size bir sual soraym.
6. Anlama g kazandrmak iin tekrarlanan kelimeler arasna
konur:
Akam, yine akam, yine akam,
Gllerde bu dem bir kam olsam!
(Ahmet Haim)
Kopar sonbahar tellerinden
Derinden, derinden, derinden
Biten yazla balar keder musikisi
7. Trnak iinde olmayan aktarma cmlelerinden sonra konur:
Data'ya yarn gideceim, dedi.
ehirde ilk nce hkmet doktoruyla karlatm.
Bugnlerde bam kamaya vakit bulamyorum, dedi.
(Reat Nuri Gntekin)
8. Konuma izgisinden nce konur:
Bahe kapsn at. Sermet Beye,
Bu anahtar kk de aar, dedi. (mer Seyfettin)
9. Kendisinden sonraki cmleye bal olarak ret, kabul ve tevik
bildiren hayr, yok, evet, peki, pekl, tamam, olur, hayhay,
bastne, yle, haydi, elbette gibi kelimelerden sonra konur:
Peki, gideriz. Olur, ben de size katlrm. Hayhay, memnun oluruz.
Haydi, ge kalyoruz.
Evet, krk seneden beri Trke merhale merhale Trkleiyor.
10. Bir kelimenin kendisinden sonra gelen kelime veya kelime
gruplaryla yap ve anlam bakmndan balants olmadn
gstermek ve anlam karkln nlemek iin kullanlr:
Bu, tek gzl, gen fakat ihtiyar grnen bir adamcazdr.
(Halit Ziya Uaklgil)
Bu gece, elenceleri ilerine sinmedi.
(Reat Nuri Gntekin)
11. Hitap iin kullanlan kelimelerden sonra konur:
Efendiler, bilirsiniz ki hayat demek, mcadele,
msademe demektir.
Sayn Bakan,
Sevgili Kardeim,
Deerli Arkadam,
12. Saylarn yazlnda, kesirleri ayrmak iin konur:
38,6 (otuz sekiz tam, onda alt), 25,33 (yirmi be tam,
yzde otuz ),
0,45 (sfr tam, yzde krk be).
13. Bibliyografik knyelerde yazar, eser, basmevi vb. maddelerden sonra
konur:

Falih Rfk Atay, Tuna Kylar, Remzi Kitabevi, stanbul 1938.

Yazarn soyad nce yazlmsa soyadndan sonra da virgl konur:
Ergin, Muharrem, Dede Korkut Kitab, Ankara 1958.

UYARI: Metin iinde ve, veya, yahut balalarndan nce de sonra da virgl
konmaz:
Nihat sabaha kadar uyuyamad ve afak skerken Faik'e bol teekkrlerle
dolu bir kt brakarak iki gn evvelki cephe dn kyafeti ile sokaa frlad.
(Peyami Safa, Maher)

Ben Atatrk'le veya iki defa karlatm.
(Burhan Felek)
Ya evk iinde harap ol ya ak iinde gnl
Ya lale amaldr gsmzde yahut gl!
UYARI: Metin iinde tekrarl balalardan nce ve sonra virgl
konmaz:
Hem gider hem alar.

Ya bu deveyi gtmeli ya bu diyardan gitmeli. (Atasz).

Gerek nesirde gerek nazmda yeni bir syleyie ulalmtr.
Siz ister inann ister inanmayn, bir gn bile durmam.
Ne kz verir ne dnr kstrr.

UYARI : Cmlede pekitirme ve balama grevinde kullanlan da /
de balacndan sonra virgl konmaz:
mlamz, lisanmz dzelince lisanmz da kafamz dzelince
dzelecek, nk o da ancak onlar kadar bozuktur, fazla deil!

UYARI : Metin iinde -nca/-ince anlamnda zarf-fiil grevinde
kullanlan m / mi ekinden sonra virgl konmaz:
Ben a yattm m kt kt ryalar grrm nedense.
(Orhan Kemal)
yle zekiler vardr, konutular m azlarndan bal akyor sanrsn.
(Attila lhan)
UYARI: art ekinden sonra virgl konmaz:
Tenha kelerde az aza konuurken yanlarna biri gelecek
olursa hemen susuyorlard.
(Reat Nuri Gntekin)
Gr gzlerinle de akln yatarsa anlatver millete.
(Tark Bura)

UYARI: Metin iinde zarf-fiil ekleriyle oluturulmu kelimelerden sonra virgl
konmaz:

Cumalar bahede bulutuka kza kendisinin adi bir mektep talebesi
olmadn anlatmaya alyordu.
(Halide
Edip Advar)

imdiye dek, ben kendimi bildim bileli kimse Deirmenoluk kynden kap
da baka kyde obanlk, yanamalk etmedi.
(Yaar Kemal)

Meydanla varmadan bir iki defa smail kendisini grd m diye kahveye
bakt. (Necati
Cumal)

Ancak yemekte bir karara varp arkadana dikkatli dikkatli bakarak konutu.
(Samim Kocagz)
Noktal Virgl ( ; )
1. Cmle iinde virgllerle ayrlm tr veya takmlar
birbirinden ayrmak iin konur: Erkek ocuklara Doan,
Turul, Aslan, Orhan; kz ocuklara ise nci, iek,
Gnl, Yonca adlar verilir. Trkiye, ngiltere,
Azerbaycan; stanbul, Londra, Bak.
2. geleri arasnda virgl bulunan sral cmleleri
birbirinden ayrmak iin konur: Sevinten, heyecandan
iim iime smyor; barmak, kahkahalar atmak,
alamak istiyorum. At lr, meydan kalr; yiit lr, an
kalr.
ki Nokta ( : )
1. Kendisinden sonra rnek verilecek cmlenin
sonuna konur:

Yeni harfler alndktan sonra eski yaz ile bir tek
kelime bile yazmayan iki kii grmmdr:
Atatrk ve nn!
(Falih Rfk Atay)
Budayla arpadan baka ne biter bu
topraklarda?
Ziraat sayar:
Yulaf, pancar, zerzevat, ttn...
(Falih Rfk Atay)
2. Kendisinden sonra aklama yaplacak cmlenin
sonuna konur:
Bu kararn istinat ettii en kuvvetli muhakeme ve
mantk u idi: Esas, Trk milletinin haysiyetli ve erefli
bir millet olarak yaamasdr.
Kendimi takdim edeyim: Meclis ktiplerindenim.
(Falih Rfk Atay)
Derler: nsanda derin bir yaradr kkszlk;
Budur lemde hudutsuz ve hazin kszlk.
3. Ses biliminde uzun nly gstermek iin kullanlr:
a:ile, ka:til, usu:le, i:cat.
4. Edeb eserlerdeki karlkl konumalarda, konuan kiinin
adndan sonra konur:
Bilge Kaan: Trklerim, iitin!
stten gk kmedike
alttan yer delinmedike
lkenizi, trenizi kim bozabilir sizin?
Koro: Ge erer bamz
banla senin !
Bilge Kaan: Ulusum birleip ycelsin diye
gece uyumadm, gndz oturmadm.
Trklerim Bilge Kaan der bana.
Ben her eyi onlar iin bildim.
Nbetteyim !
(A. Turan Oflazolu)
5. Genel A adreslerinde kullanlr: http://tdk.org.tr
6. Matematikte blme iareti olarak kullanlr: 56:8=7,
100:2=50.
Nokta ( ... )
1. Tamamlanmam cmlelerin sonuna konur:
Ne are ki irkinlii hemencecik ve herkes tarafndan
grlveriyordu da, bu yan...
(Tark Bura)
2. Kaba sayld iin veya bir baka sebepten tr
aklanmak istenmeyen kelime ve blmlerin yerine
konur: Klavuzu karga olann burnu b...tan kmaz.
Arabac B...'a yaklatn sylyor, ikide bir frsat
bularak arabann iine doru ban eviriyordu.
(Ahmet Hamdi Tanpnar)
3. Alntlarda; bata, ortada ve sonda alnmayan kelime
ve blmlerin yerine konur:
... derken ehrin te bandan bouk bouk sesler
gelmeye balad...
(Tark Bura)
4. Szn bir yerde kesilerek geri kalan blmn
okuyucunun hayal dnyasna brakldn
gstermek veya ifadeye g katmak iin konur:

Sana uurlar olsun... Ayrlyor yolumuz!
Binaenaleyh, biz her vastadan, yalnz ve ancak,
bir noktainazardan istifade ederiz. O noktainazar
udur: Trk milletini, medeni cihanda, layk
olduu mevkiye isat etmek ve Trk
Cumhuriyetini sarslmaz temelleri zerinde, her
gn, daha ziyade takviye etmek...

5. nlem ve seslenmelerde anlatm
pekitirmek iin konur:

Glgeler yaklatlar. Bir adm kalnca onu
kyafetinden tandlar:
Koca Ali... Koca Ali, be!..
(mer Seyfettin)
6. Karlkl konumalarda, yeterli olmayan, eksik
braklan cevaplarda kullanlr:
Yabanc yok!
Kimsin?
Ali...
Hangi Ali?
...
Sen misin, Ali usta?
Benim!..
Ne aryorsun bu vakit buralarda?
Hi...
Nasl hi? Suya ekicini mi drdn yoksa !..
!.. (mer Seyfettin)
UYARI: nokta yerine iki veya daha ok nokta
kullanlmaz.
Soru areti ( ? )
1. Soru bildiren cmle veya szlerin sonuna konur:
Ne zaman tkenecek bu yollar, arabac?
Sular m yand? Neden tunca benziyor mermer?
(Ahmet Haim)
Atatrk bana sordu:
Yeni yazy tatbik etmek iin ne dndnz?
(Falih Rfk Atay)
Soru eki ve soru kelimesi kullanlmadan ezgili
syleyilerde soru iareti kullanlr:
Gmrkteki memur ban kaldrd:
Adnz?
2. Bilinmeyen, kesin olmayan veya pheyle karlanan yer,
tarih vb. durumlar iin kullanlr: Yunus Emre (1240?-1320),
(Doum yeri: ?).
Trk halk felsefesinin, Trk nkteciliinin ve mizah dehasnn
byk mmessili Nasreddin Hoca da (Hce Nasirddin) bu
asrda yaamtr (1208 ?-1284).
(Trk Dnyas El Kitab)
Ankara'dan Konya'ya 1,5 (?) saatte gitmi.
1496 (?) ylnda doan Fuzuli ...

UYARI: m / mi eki -nca / -ince anlamnda zarf-fiil
ileviyle kullanldnda soru iareti konmaz: Akam oldu
mu srler dner. Hava karard m eve gideriz.
Bahar gelip de nehir al al kabarmaya balamaz m
iimi geri kalm bir saat huzursuzluu kaplard.
(Haldun Taner)
UYARI: Soru ifadesi tayan sral ve bal cmlelerde
soru iareti en sona konur:
ok yakndan m bu sesler, ok uzaklardan m?
skdar'dan m, Hisar'dan m, Kavaklar'dan m?
nlem areti ( ! )
1. Sevin, kvan, ac, korku, ama gibi
duygular anlatan cmlelerin sonuna konur:
Ne mutlu Trkm diyene!
Hava ne kadar da scak!
Ak olsun!
Ne kadar akll adamlar var!
2. Seslenme, hitap ve uyar szlerinden sonra konur:
Ordular! lk hedefiniz Akdenizdir, ileri!
Ey Trk genlii! Birinci vazifen, Trk istiklalini, Trk
cumhuriyetini, ilelebet, muhafaza ve mdafaa etmektir.
Ak tolgal beylerbeyi haykrd: lerle!
Dur, yolcu! Bilmeden gelip bastn
Bu toprak bir devrin batt yerdir.
(Necmettin Halil Onan)
UYARI: nlem iareti, seslenme ve hitap szlerinden hemen
sonra konulabilecei gibi cmlenin sonuna da konabilir:
Arkada, biz bu yolda trkler tuttururken
Sana uurlar olsun... Ayrlyor yolumuz!
3. Alay, kinaye veya kmseme anlam kazandrlmak
istenen szden hemen sonra yay ayra iinde nlem
iareti kullanlr:
steseymi bir gnde bitirirmi (!) ama ne yazk ki vakti
yokmu (!).
Adam, akll (!) olduunu sylyor.
UYARI: nlemden sonra nokta yerine iki nokta
konulmas yeterlidir.
Gk ekini bier gibi!.. Baaklar daha dolmadan.
(Tark Bura)
Ksa izgi ( - )
1. Satra smayan kelimeler blnrken satr sonuna konur:

2. Ara szleri ve ara cmleleri ayrmak iin kullanlr:
Kk bir sr -drt inekle birka koyun- kye giren geni yolun aznda
durmutu.
(mer Seyfettin)

3. Dil bilgisinde kkleri ve ekleri ayrmak iin konur: al-,
dur-ak, gr-g-sz-lk.
4. Fiil kk ve gvdelerini gstermek iin kullanlr: al-, dur-, gr-,
ver-; baar-, kana-, okut-, tala-, yazdr-.
5. Eklerin bana konur: -den, -lk, -, -ak.
6. Heceleri gstermek iin kullanlr: a-ra-tr-ma, bi-le-zik,
du-ru-ma, ku-yum-cu-luk, ya-zar-lk, prog-ram.
7. Kelimeler arasnda -den...-a, ve, ile, ila, arasnda anlamlarn
vermek iin kullanlr: Trke-Franszca Szlk, Aydn-zmir yolu,
Ankara-stanbul uak seferleri, Trk-Alman ilikileri, Ural-Altay dil
grubu, Dil ve Tarih-Corafya Fakltesi, 09.30-10.30, Beikta-
Fenerbahe karlamas, Manas Destan'nda soy-dil-din geni,
1914-1918 Birinci Dnya Sava, 2003-2004 retim yl.
8. Matematikte karma iareti olarak kullanlr: 50-20 = 30
Uzun izgi ()
Yazda satr bana alnan konumalar gstermek iin kullanlr.
Buna konuma izgisi de denir.
Arabamz tutarken Erciyes'in yolunu:
Hanc dedim bildin mi Maral eyholu'nu?
Gzleri uzun uzun burkuldu kald bende,
Dedi:
Hana sa indi, l kt geende!
Frankfurt'a gelene herkesin sorduu unlardr:
Eski ehri gezdin mi?
Rothshild'in evine gittin mi?
Goethe'nin evini gezdin mi?
(Ahmet Haim)
Oyunlarda uzun izgi konuann adndan sonra konabilir:
Stk Bey Kaleyi kurtarmak iin daha gzel bir are var.
Gerekten lecek adam ister.
slam Bey Ben daha lmedim.
(Namk Kemal)
UYARI : Konumalar trnak iinde verildiinde uzun izgi kullanlmaz.
Eik izgi ( / )
1. Yan yana yazlmas gereken durumlarda msralarn arasna
konur: Korkma! Snmez bu afaklarda yzen al sancak /
Snmeden yurdumun stnde tten en son ocak / O benim
milletimin yldzdr parlayacak / O benimdir o benim milletimindir
ancak. (Mehmet Akif Ersoy)
2. Adres yazarken apartman numaras ile daire numaras arasna
ve semt ile ehir arasna konur:
Altay Soka, Nu.: 21/6 Kurtulu / ANKARA
3. Tarihlerin yazlnda gn, ay ve yl gsteren saylar
birbirinden ayrmak iin konur: 18/11/1969, 15/IX/1994
4. Dil bilgisinde eklerin farkl biimlerini gstermek iin kullanlr: -
a/-e, -an /-en, -lk /-lik, -madan /-meden.
5. Genel A adreslerinde kullanlr: http://tdk.gov.tr
6. Matematikte blme iareti olarak kullanlr: 70 / 2 = 35
Ters Eik izgi ( \ )
Bilgisayar yazlmlarnda art arda gelen
dizinleri birbirinden ayrt etmek iin kullanlr:
C:\Dos>MD \Oyun
Trnak areti ( )
1. Baka bir kimseden veya yazdan olduu gibi aktarlan szler trnak iine
alnr: Dil ve Tarih-Corafya Fakltesinin n cephesinde Atatrk'n Hayatta en
hakiki mrit ilimdir. vecizesi yer almaktadr. Ulu nderin Ne mutlu Trkm
diyene! sz her Trk' duygulandrr.
Baknz, air vatan ne gzel tarif ediyor:

Bayraklar bayrak yapan stndeki kandr.
Toprak eer urunda len varsa vatandr.
UYARI : Trnak iindeki alntnn sonunda bulunan iaret (nokta, soru iareti,
nlem iareti vb.) trnak iinde kalr: Akl yata deil batadr. atasz
yzyllarn tecrbesinden szlp gelen bir gerei ifade etmiyor mu?

zmir zerine dnyada bir ehir daha yoktur! diyorlar.
UYARI : Uzun alntlarda her paragraf ayr ayr trnak iine alnr.
2. zel olarak belirtilmek istenen szler trnak iine alnr:
Yeni bir bar taarruzu balad.
3. Cmle ierisinde kitaplarn ve yazlarn adlar ve balklar
trnak iine alnr:
Yahya Kemal'in baz iirleri Kendi Gk Kubbemiz ad altnda
kt.
Yazm Kurallar blmnde baz uyarlara yer verilmitir.
UYARI: Cmle ierisinde zel olarak belirtilmek istenen szler,
kitaplarn ve yazlarn adlar ve balklar trnak iine alnmakszn
koyu yazlarak veya eik yazyla (italik) dizilerek
de gsterilebilir:
Hyk sz Anadolu'da tepe olarak geer.
Cahit Stk'nn airin lm iirini Yahya Kemal ok sevmiti.
UYARI : Trnak iine alnan szlerden sonra kesme iareti
kullanlmaz: Yahya Kemalin Aziz stanbulunu okudunuz mu?
4. Bibliyografik knyelerde makale adlar trnak iinde verilir:

Tek Trnak areti ( )
Trnak iinde verilen ve yeniden trnaa alnmas
gereken bir sz belirtmek iin kullanlr:
Edebiyat retmeni iirler iinde Han Duvarlar
gibisi var m? dedi ve Faruk Nafizin bu gzel
iirini okumaya balad.

Atatrk henz Gazi Mustafa Kemal Paa idi.
Benden ona dair bir kitap iin n sz istemilerdi.

(Falih Rfk Atay)
Denden areti (")
Bir yazdaki maddelerin sralanmasnda
veya bir izelgede alt alta gelen ayn
szlerin, sz gruplarnn ve saylarn tekrar
yazlmasn nlemek iin kullanlr:
a. Etken fiil
b. Edilgen "
c. Dnl "
. te "
Yay Ayra ( ( ) )
1. Cmlenin yapsyla dorudan doruya ilgili
olmayan aklamalar iin kullanlr:
Anadolu kentlerini, kylerini (Ky szn de
ekinerek yazyorum.) gezsek bile grmek iin
deil, kendimizi gstermek iin geziyoruz.
(Nurullah Ata)
UYARI: Yay ayra iinde bulunan zel isimler ve
yarg bildiren anlatmlar byk harfle balar ve
sonuna uygun noktalama iareti getirilir.

UYARI : Hakknda aklama yaplan sze ait ek,
ayra kapandktan sonra yazlr:
Yunus Emre (1240?- 1320)'nin...

2. Tiyatro eserlerinde ve senaryolarda konuann
hareketlerini, durumunu aklamak ve gstermek iin
kullanlr:
htiyar (Yava yava Kaymakama yaklar.) Ne oluyor
beyefendi?Allah rzas iin bana da anlatn...

(Reat Nuri Gntekin)

3. Alntlarn aktarld eseri veya yazar gstermek iin
kullanlr:
Cihann tarihi, vatan urunda senin kadar uraan,
kann dken bir millet daha gsteremez. Senin kadar
kimse kendi vatanna sahip olmaya hak kazanmamtr.
Bu vatan ya senindir, ya kimsenin.
(Ahmet Hikmet Mftolu)
Ein var, aiyann var, baharn var ki beklerdin
Kyametler koparmak neydi ey blbl, nedir derdin?
(Safahat)
4. Alntlarda, bata, ortada ve sonda alnmayan
kelime ve blmlerin yerine konulan nokta, yay
ayra iine alnabilir.
5. Bir sze alay, kinaye veya kmseme anlam
kazandrmak iin kullanlan nlem iareti yay ayra
iine alnr.

6. Bir bilginin pheyle karlandn veya kesin
olmadn gstermek iin kullanlan soru iareti yay
ayra iine alnr.
7. Bir yaznn maddelerini gsteren say ve harflerden
sonra kapama ayrac konur:
I) 1) A) a)
II) 2) B) b)
Keli Ayra ( [ ] )
1. Ayra iinde ayra kullanlmas gereken
durumlarda yay ayratan nce keli ayra
kullanlr:
Halikarnas Balks [Cevat akir Kabaaal
(1886-1973)] en gzel eserlerini Bodrum'da
yazmtr.
2. Bibliyografik knyelere ilikin baz ayrntlar
gstermek iin kullanlr: Reat Nuri [Gntekin],
alkuu, Dersaadet 1922.
Server Bedi [Peyami Safa]
Kesme areti ( ' )
1. Aada sralanan zel adlara getirilen iyelik, durum ve
bildirme ekleri kesme iaretiyle ayrlr:
a. Kii adlar, soyadlar ve takma adlar: Atatrkm, Fatih Sultan
Mehmete, Muhibbinin, Gl Babaya, Sultan Anann,
Yurdakuldan, Kzm Karabekiri, Yunus Emreyi, Ziya
Gkalptan, Refik Halit Karaym, Ahmet Cevat Emredir, Namk
Kemalse.
UYARI : Sonunda p, , t, k nszlerinden biri bulunan Ahmet,
elik, iek, Halit, Mehmet, Mesut, Murat, zbek, Recep, Yiit,
Bosna-Hersek, Gaziantep, Kerkk, Sinop, Tokat, Zonguldak gibi
zel adlara nlyle balayan ek getirildiinde kesme iaretine
ramen Ahmedi, elii, iei, Halidi, Mehmedi, Mesudu,
Murad, zbei, Recebi, Yiidi, Bosna-Hersei, Gaziantebi,
Kerk, Sinobu, Tokad, Zongulda biiminde son ses
yumuatlarak sylenir.

UYARI: zel adlar iin yay ayra iinde bir aklama
yapldnda kesme iareti yay ayratan sonra konur:
Yunus Emre (1240?-1320)'nin, Yakup Kadri
(Karaosmanolu)'nin.
Ancak, cins isimler iin yaplan aklamalarda yay
ayratan sonra doal olarak kesme iaretine gerek
yoktur: mek fiili (ek fiil)nin geni zaman ahs ekleriyle
ekilir.
UYARI : zel adlar yerine kullanlan "o" zamiri cmle
iinde byk harfle yazlmaz ve kendisinden sonra gelen
ekler kesme iaretiyle ayrlmaz.
b. Millet, boy, oymak adlar: Trkm, Almansnz, ngilizden, Rusmu,
Ouzun, Kazaka, Krgzm, zbeke, Karakeilinin, Hacmusalya.
c. Devlet adlar: Trkiye Cumhuriyetini, Osmanl Devletindeki, Amerika
Birleik Devletlerine, Azerbaycan Cumhuriyetinden.
. Din ve mitoloji ile ilgili zel adlar: Allahn, Tanrya, Cebrailden, Zeusu.
d. Kta, deniz, nehir, gl, da, boaz, geit, yayla; lke, blge, il, ile, ky,
semt, bulvar, cadde, sokak vb. corafyayla ilgili yer adlar: Asyann,
Marmara Denizinden, Akdenizi, Meri Nehrine, Van Glne, Ar
Dann, anakkale Boaznn, Zigana Geidinden, Uzunyaylaya,
Trkiyedir, Anadoluda, Dou Anadoluya, Ankaraym, Sungurluya,
Ziya Gkalp Bulvarndan, Yldz Mahallesine, Taksim Meydanndan, Reat
Nuri Sokana.

UYARI: Yer bildiren zel isimlerde ksaltmal syleyi sz konusu
olduu zaman ekten nce kesme iareti kullanlr: Hisardan,
Boazdan.
e. Gk bilimiyle ilgili adlar: Jpiterden, Vens, Halleyin, Merihe,
Bykayda, Yedikardeten, Samanyolunda.
f. Saray, kk, han, kale, kpr, ant vb. adlar: Dolmabahe
Saraynn, ankaya Kkne, Sait Halim Paa Yalsndan, Ankara
Kalesinden, Horozlu Hann, Galata Kprsnn, Bilge Kaan
Abidesinde, anakkale ehitleri Antna.
g. Kitap, dergi, gazete ve sanat eseri (tablo, heykel, mzik vb.)
adlar: Nutukta, Safahattan, Kiralk Konakta, Sinekli Bakkal,
Hrriyette, Resm Gazetede, Onuncu Yl Marn, Yunus Emre
Oratoryosunu, Atatrk Uluslararas Bar dln.
. Kanun, tzk, ynetmelik, ynerge ve genelge adlar: Mill
Eitim Temel Kanununa, Medeni Kanunun, Atatrk Uluslararas
Bar dl Tznde, Telif Hakk Yayn ve Sat
Ynetmeliinin.
UYARI: Belli bir kanun, tzk, ynetmelik kastedildiinde byk
harfle yazlan kanun, tzk, ynetmelik szlerinin ek almas
durumunda kesme iareti kullanlr:
Bu Kanunun 17. maddesinin c bendi... Yukarda ad geen
Ynetmelikin 2nci maddesine gre... vb.
h. Hayvanlara verilen zel adlar: Sarkzn, Karabaa,
Pamuku, Minnotan.
UYARI: Kurum, kurulu, kurul ve i yeri adlarna gelen
ekler kesmeyle ayrlmaz: Trkiye Byk Millet Meclisine,
Trk Dil Kurumundan, Trkiye Petrolleri Anonim
Ortaklna,
Dil ve Tarih-Corafya Fakltesi Dekanlna,
Hacettepe niversitesi Rektrlne,
Trk Dili ve Edebiyat Blm Bakanlnn; Bakanlar
Kurulunun, Danma Kurulundan, Yrtme Kuruluna; Mavi
Ke Bakkaliyesinden, Gimann.

UYARI : zel adlara getirilen yapm ekleri, okluk eki ve
bunlardan sonra gelen dier ekler kesmeyle ayrlmaz:
Trklk, Trklemek, Trk, Trklk, Trke,
Mslmanlk, Hristiyanlk, Avrupal, Avrupallamak,
Aydnl, Konyal, Bursal, Ahmetler, Mehmetler, Yakup
Kadriler, Trklerin, Trkln, Trklemekte, Trkenin,
Mslmanlkta, Hollandaldan, Hristiyanlktan,
Atatrkln.
2. Kii adlarndan sonra gelen sayg szlerine
getirilen ekleri ayrmak iin konur: Nihat Beye,
Aye Hanmdan, Mahmut Efendiye vb.
UYARI: Unvanlardan sonra gelen ekler kesmeyle
ayrlmaz: Cumhurbakannca, Babakanca,
Atatrk Kltr Merkezi Bakanna gre vb.
3. Ksaltmalara getirilen ekleri ayrmak iin konur:
TBMM'nin, TDK'nin, BM'de, ABD'de, TV'ye.
UYARI : Sonunda nokta bulunan ksaltmalarla s iaretli
ksaltmalar kesmeyle ayrlmaz. Bu tr ksaltmalarda ek
noktadan ve s iaretinden sonra, kelimenin ve s
iaretinin okunuuna uygun olarak yazlr: vb.leri,
Alm.dan, ng.yi; cme (santimetre kpe), mye (metre
kareye), 6
4
ten (alt ss drtten).
4. Saylara getirilen ekleri ayrmak iin konur: 1985'te,
8'inci madde,
2'nci kat;
7,65lik,
9,65lik.

1919 senesi Maysnn 19'uncu gn Samsun'a ktm.
5. iirde seslerin l dolaysyla dtn
gstermek iin kesme iareti kullanlr:

Bir ok attm karl dan ardna
Dt n'ola sevdiimin yurduna
l yanmazken ben yanarm derdine
Engel aramz at n'eyleyim
(Karacaolan)
6. Bir ek veya harften sonra gelen ekleri ayrmak iin
konur: a'dan z'ye kadar, b'nin m'ye dnmesi, Trkede
-lk'la yaplm szler.
UYARI: Akm, a ve dnem adlarndan sonra gelen
ekler kesmeyle ayrlmaz:
Eski an, Ykselme Dneminin,
Cumhuriyet Dnemi Trk Edebiyatna.
Hece Yaps ve Satr Sonunda Kelimelerin Blnmesi
Trkede kelime iinde iki nl arasndaki nsz, kendinden
sonraki nlyle hece kurar; a-ra-ba, bi-i-mi-ne, in-sa-nn, ka-
ra-ca, alt-lk, al-d.
Kelime iinde yan yana gelen nszlerden sonuncusu
kendisinden sonraki nlyle, dierleri kendilerinden nceki
nlyle hece kurar; bir-lik, sev-mek, Trk-e, Kork-maz.
Bat kkenli kelimeler, Trkenin hece yapsna gre hecelere
ayrlr: band-rol, kont-rol, port-re, sant-ral, srp-riz, tund-ra, volf-
ram.
Trkede satr sonunda kelimeler blnebilir, fakat heceler blnemez. Satra
smayan kelimeler blnrken satr sonuna ksa izgi (-) konur.

KISALTMALAR

KISALTMALAR
Ksaltma; bir kelime, terim veya zel adn, ierdii harflerden biri veya
birka ile daha ksa olarak ifade edilmesi ve simgeletirilmesidir.
Ksaltmalarla ilgili kurallar unlardr:
1. Kurulu, kitap, dergi ve yn adlarnn ksaltmalar genellikle her
kelimenin ilk harfinin byk olarak yazlmasyla yaplr: TBMM
(Trkiye Byk Millet Meclisi), TDK (Trk Dil Kurumu), ABD (Amerika
Birleik Devletleri); KB (Kutadgu Bilig); TD (Trk Dili), TK (Trk
Kltr), TDED (Trk Dili ve Edebiyat Dergisi);
B (bat), D (dou), G (gney), K (kuzey); GB (gneybat), GD
(gneydou),
KB (kuzeybat), KD (kuzeydou).

Ancak bazen kelimelerin, zellikle son kelimenin birka
harfinin ksaltmaya alnd da grlr. Bazen de aradaki
kelimelerden hi harf alnmad olur. Bu tr
ksaltmalarda, ksaltmann aklda kalabilmesi iin yeni bir
kelime oluturma amac gdlr: BOTA (Boru Hatlar
ile Petrol Tama Anonim irketi), LESAM (lim ve
Edebiyat Eseri Sahipleri Meslek Birlii),
TMER (Trke retim Merkezi).
Geleneklemi olan T.C. (Trkiye Cumhuriyeti) ve T.
(Trke) ksaltmalarnn dnda byk harflerle yaplan
ksaltmalarda nokta kullanlmaz.

2. Elementlerin ve llerin uluslararas ksaltmalar
kabul edilmitir: C (karbon),
Ca (kalsiyum), Fe (demir); m (metre),
mm (milimetre), cm (santimetre),
km (kilometre), g (gram), kg (kilogram),
l (litre), hl (hektolitre), mg (miligram),
m (metre kare), cm (santimetre kare)

3. Kurulu, kitap, dergi ve yn adlaryla element ve
llerin dnda kalan kelime veya kelime gruplarnn
ksaltlmasnda, ilk harfle birlikte kelimeyi oluturan temel
harfler dikkate alnr. Ksaltlan kelime veya kelime
grubu; zel ad, unvan veya rtbe ise ilk harf byk; cins
isim ise ilk harf kk olur: Alm. (Almanca), ng.
(ngilizce), Kocatepe Mah. (Kocatepe Mahallesi), Gniz
Sok. (Gniz Soka), Prof. (Profesr), Dr. (Doktor), Av.
(Avukat), Alb. (Albay), Gen. (General); is. (isim), sf.
(sfat), hzl. (hazrlayan), ev. (eviren), ed. (edebiyat),
fiz. (fizik), kim. (kimya).
*Kk harflerle yaplan ksaltmalara getirilen eklerde kelimenin
okunuu esas alnr: kg'dan, cm'yi, mm'den, krun.
* Byk harflerle yaplan ksaltmalara getirilen eklerde ise
ksaltmann son harfinin okunuu esas alnr: BDT'ye, TDKden,
THY'de, TRT'den, YTLnin. Ancak ksaltmas byk harflerle
yapld hlde bir kelime gibi okunan ksaltmalara getirilen
eklerde ksaltmann okunuu esas alnr: ASELSAN'da,
BOTA'n, NATO'dan, UNESCO'ya.
Sonunda nokta bulunan ksaltmalar kesmeyle ayrlmaz.
Bu tr ksaltmalarda ek, noktadan sonra ve kelimenin
okunuuna uygun olarak yazlr: vb.leri, Alm.dan, ng.yi.
Tonsuz (sert) nszle biten ksaltmalar, ek aldklar zaman
okunuta tonsuz ses tonlulatrlmaz: AGK'in (AG'in deil),
CMUK'un (CMU'un deil), RTK'e (RT'e deil),
TBTAK'n (TBTA'n deil).
Ancak birlik kelimesiyle yaplan ksaltmalarda syleyite k'nin
yumuatlmas normaldir: UKOBRLK'e (sylenii
UKOBRLE), FSKOBRLK'in (sylenii FSKOBRLN).

TDK BOTA ng. kg
THY TBTAK Alm. cm
TRT RTK Ar. mm

UYGULAMADAK AKSAKLIKLARA
LKN BAZI RNEKLER
a) Kelimelerin yanl yazlmas:

YANLI DORU
kurdela kurdele
ekiya ekya
rasgele rastgele
gurup grup
atee atae
keyf keyif
kasedi kaseti
ihracaat ihracat
mtala mtalaa
mdail mdahil
klp kulp
red ret
meyva meyve
msade msaade
insiyatif inisiyatif
yaln yanl
yanlz yalnz
inkilap inklap
b) Eklerin yanl veya eksik yazlmas:

YANLI DORU
iler alcak iler alacak
sevmiyenleri sevmeyenleri
salyacak salayacak
hizmetci hizmeti
minibsde minibste
Bilecikde Bilecikte
Parisde Pariste
c) Dzeltme iaretinin kullanlmamasndan kaynaklanan yanllar:

YANLI DORU
hkmet hkmet
kat kt
imkan imkn
inaat halinde inaat hlinde
ak k
dahil dhil
harekat harekt
hala hl
inkar inkr
hakimiyet hkimiyet
herhalde herhlde
d) Kesme iaretinin kullanlmamas veya yanl kullanlmas:

YANLI DORU
Amerikada Amerikada
Ankaral Ankaral
Salk Bakanlna Salk Bakanlna
Bykehir Belediyesinin BykehirBelediyesinin
Ona ona
dosyalarda dosyalar da
oluda olu da
Allaha Allaha
Kurana Kurana
Osmanl mparatorluunun Osmanl mparatorluunun
e) Ayr ve bitiik yazlan kelimeler:

YANLI DORU
varya var ya
terkediyor terk ediyor
yasad yasa d
arzetmek arz etmek
yurtii yurt ii
biraraya bir araya
farkettim fark ettim
herey her ey
Gazi Antep Gaziantep
anl Urfa anlurfa
Kahranman Mara Kahramanmara
satnalma satn alma
yolaan olay yol aan olay
ibirlii i birlii
elbirlii el birlii
iadam i adam
szkonusu sz konusu
hergn her gn
Bazen de bitiik yazlmas gereken szlerin ayr yazld
grlr:

YANLI DORU
bir ou birou
souk kanl soukkanl
hi bir hibir
byk ehir bykehir
kayt olmak kaydolmak
sabr etmek sabretmek

f) ki balacnn yazl:

YANLI DORU
diyorki diyor ki
demekki demek ki
sanmaki sanma ki
geen yl ki sermaye geen ylki sermaye
g) da, de balacnn yazl:

YANLI DORU
olupta olup da
yada ya da
seninde senin de
atf da bulunan atfta bulunan

h) m / mi soru ekinin yazl:

YANLI DORU
olurmu olur mu
kapalm kapal m
biliyormu biliyor mu

) Noktalama iaretlerinde yaplan yanllklar:

YANLI DORU
Dr Dr.
Byle mi olacakt. Byle mi olacakt?
Osman geldi, ve bard. Osman geldi ve bard.

Aadaki rnekte kullanlan iaret Trkede yoktur.
Yorumlar & Yanklar.
dorusu: Yorumlar ve Yanklar
Byk harf yazmna ilikin yanllklar:
zel isimlerin, byk harfle balad kural
genellikle bilinir. Byk harflerin yanl
kullanlmas, dikkatsizlikten veya baz kelimeleri
zel isim zannetmekten kaynaklanmaktadr.
Mesela belli bir tarih bildiren ay ve gn adlar
byk harfle balad hlde, belli bir tarih
bildirmeyen ay ve gn adlar kk harfle balar.
19 Mays 1919 rneinde Mays byk harfle; Her
mays piknie gideriz. rneinde mays kk
harfle balar.
Aada eitli sebeplerle yaplan byk harf yanllar
gsterilmitir.

Devlet Bakan Ve Hkmet Szcs.
dorusu: ve Hkmet

n sonularn Aralk aynda alnaca bildirildi.
dorusu: aralk

randa Perembe gecesi balayan renci olaylar...
dorusu: Perembe

Alfabemizde bulunmayan harfler
01.11.1928 tarih ve 1353 sayl Kanuna gre
alfabemizde 29 harf vardr. x, w, q harfleri yabanc zel
adlar ve walkman, western gibi birka istisna dnda
dilimizde kullanlmaz. Aadaki rneklerde kelimelerin
Trkelemi biimleri kullanlmaldr. Show
televizyonunun adnn ov biiminde olmas da 1353
Sayl Kanunun gereidir.
Bodrum Akyarlarda deniz manzaral dublex villa
arsalar
dorusu: dubleks
Ankara Expresi
dorusu: Ekspresi

ANLATIM BOZUKLUKLARI
Anlatm bozukluklar, kelime gruplar ve
cmlelerle ilgilidir. Kelimelerin eksik veya fazla
olmas, gereksiz tekrar edilmesi, sralarnn
kartrlmas, aralarndaki balantlarn yanl
kurulmas anlatm bozukluklarna yol aar.
Metne bakmadan yaplan konumalarda anlatm
bozukluklar bir dereceye kadar normal
karlanabilir; ancak ideal olan, doru cmleler
kurmaktr.
Tekrar skl

Bir cmlede kelimenin gereksiz olarak tekrar edilmesidir.
Ayn kelimelerin birbirine yakn aralklarla tekrar anlatm
bozukluuna yol amaktadr. Bunun sebebi kelime
daarcmzn kstl olmasdr.
girme giriimi
Olay nasl oldu
Sabah olan olay, barda taran son olayd.
Arkadalarm birdenbire ii alaya dkerek benimle alaya
baladlar.
Fazlalk

...dolaysyla bunun yeri ve mekn yetkili kurullardr.
rnein mesela, al bunu, getir bana, derim, getirir.

... SS snavnn iptali...
dorusu: SSnin

Neden byle bir gereksinime ihtiya duydunuz?.
dorusu: byle bir eye

Dardan ithal ediliyor.
thal etmek fiili, dardan getirtmek, dardan satn almak
anlamndadr. Ayrca dardan kelimesini kullanmaya gerek yoktur.

Bir yandan yiyerekten...
dorusu: yiyerek

Kelime ve kelime gruplarnda eksiklik

Ben her zaman ay veya yourt yiyorum.
dorusu: Ben her zaman ay iiyor veya yourt
yiyiyorum.

Taraf ve iirme haber
dorusu: Tarafl ve iirme haber

Bizim bu fikirlerimizin ne kadar eksik ve hata
olduunu anlamayan ...
dorusu: hatal
Sra yanll

Cmle gelerinin ve kelimelerin belli bir dzen iinde
sralanmas anlamay kolaylatrr. Kelimeleri en
uygun yere koymak bu bakmdan nemlidir. Bazen
ba tarafa alnp dier gelerle karmasn diye
virglle ayrlan bir ge, uygun yere konulduunda
virgle ihtiya kalmaz. Konumada duraklama veya
vurguyla geyi ayrarak sraszl telafi etmek isteriz.
Kelimeler kendi yerlerinde kullanlrsa duraklamaya
hi gerek yoktur. Sfatlar ve zarflar ounlukla
kendilerinden sonraki kelimeleri belirtir. Bu
bakmdan belirtecekleri kelimelerden nce yer alrlar.
Yerleri deitirilirse baka kelimeleri belirtip yanl
anlamaya da yol aabilirler.
lk talyaya gittiimde
dorusu: talyaya ilk gittiimde

"zinsiz inaata girilmez."
dorusu: "naata izinsiz girilmez."

Dileri Eski Bakan
dorusu: Eski Dileri Bakan

Belirtisiz isim tamlamalar kavramlar karlayan kelime
gruplardr. Araya baka bir unsur almaz ancak, son
zamanlarda belirtisiz isim tamlamalarnda sayn gibi,
eski gibi sfatlarn araya girdii grlmektedir.
Kap eski kolu denilemedii gibi Devlet Eski Bakan da
denilemeyecei aktr.

zne-yklem uyumsuzluu

Trkede zne okluk olunca fiilin de okluk olmas art
yoktur. Akll olmayan varlk ve nesneler zne olursa,
bu zneler okluk biiminde bulunsa bile, fiil teklik olur:
Hayvanlar koar, yapraklar der, kalemler krlr. Ancak
akll varlklarda fiil de okluk biimine girebilir: ofrler
araba kullanrlar, polisler gvenlik ilerine bakarlar.
Sylemeye gerek yoktur ki zne teklik ise fiil de teklik
olur. Akll bir varl temsil eden zne birden fazla ise
(banda herhangi bir say sfat varsa) fiil yine teklik olur:
adam geldi, iki ocuk kotu. Ayrca topluluk ifade
eden pek ok belirsizlik zamiri ve kelime de fiilin teklik
biimiyle kullanlr.
Camlar krldlar
dorusu: Camlar krld

Arabalar durdular
dorusu: Arabalar durdu

Nesne-yklem uyumsuzluu

Bilindii zere belirtili nesneler (-i/-ni) ekini alr. Belirtili
nesnelerde bu ekin kullanlmamas veya bu ekin yerine
baka bir ekin kullanlmas anlatm bozukluuna sebep
olmaktadr.

Gnn gelien olaylar renmek
dorusu: Gnn gelien olaylarn renmek

En iyi sonu almak iin....
dorusu: sonucu
Zarf-yklem uyumsuzluu

Zarflar tarz, vasta sebep ve yer bakmndan fiilleri
belirtirler. Zaman zaman baz ekler bu grevi yklenmitir.

Mthi mitler balanyoruz.
dorusu: Mthi mitlerle balanyoruz.

Trk cumhuriyetlerine ilikilerimizde una dikkat
etmemiz gerekiyor.
dorusu: Trk cumhuriyetleriyle
Yer tamlaycs-yklem uyumsuzluu

Yer bildiren geye yer tamlaycs denir. Fiilin yerini
bildiren hl vardr: 1. Ynelme (-e) hli, 2. Bulunma (-
de) hli, 3. kma (-den) hli. Fiile balanan yer
tamlayclarna doru eki getirmek gerekir. Sz gelii
evden kmak yerine evde kmak, okula gitmek yerine
okulu gitmek denirse uyumsuzluk ortaya kar.

Haberleri yle bir gz attnz.
dorusu: haberlere

Neler yapacan bahsedin.
dorusu: yapacandan

Sfat-isim uyumsuzluu

Her, birok, bir para, herhangi bir, baz vb. belirsizlik
sfatlarla isim arasnda grlen uyumsuzluklar da anlatm
bozukluu yaratmaktadr.

Her il ve ilelerde altm.
dorusu: Her il ve ilede altm.

milyonlarca yeler
dorusu: milyonlarca ye

dosyalar
dorusu: dosya

Tamlayan ve tamlanan uyumsuzluu

Bilindii zere belirtili isim tamlamasnda tamlayan (ilk ge) ses uyumlarna
gre in/-nin, n/-nn ekini, tamlayan (ikinci ge) yine ses uyumlarna gre
deiebilen i/-si, -/-s ekini alr. Belirsiz isim tamlamalarnda sadece ikinci
ge ek alr. te bu eklerden birinin kullanlmamas veya fazladan
kullanlmas da anlatm bozukluuna sebep olmaktadr. Belirtisiz isim
tamlamalarnda araya baka bir kelime girmez, girecek olursa belirtisiz isim
tamlamasnn birinci gesi in/n, -nn/-nin eki alr.

sim tamlamalarn ikinci genin mutlaka /-s iyelik eki almas gerekmektedir.

ehit anneler
dorusu: ehit anneleri

ocuk giyimden erkek giyimine kadar
dorusu: ocuk giyiminden erkek giyimine kadar

Bala-yklem uyumsuzluu

Birok balacn fiille bir balants yoktur. Baz balalar ise fiille
balantldr.

Eer, her ne kadar, ne.. ne, ya...ya

Eer art kipiyle kullanlr. Takdirde, bile gibi edatlarla kullanlrsa
yanltr.

Eer yasa gemedii takdirde
dorusu: Yasa gemedii takdirde

Eer proje tamamlansa bile
dorusu: Proje tamamlansa bile

Tekrarlar

Ayn kelimelerin gereksiz olarak cmlede tekrar edilmesi anlatm
bozar. Konuma srasnda sylendii unutulan kelimeler cmlenin bir
baka yerinde tekrarlanarak bu bozuklua yol aarlar.

Faklte birincilerinin adn ya ktne adn akmalaryla devam
eden diploma treni...

Eitim dzeyinin srekli irdelenerek eitim dzeyinin ykseltilmesi
lazm..

Her konu zerinde deiik konular ele alyoruz..
seenek: hususlar / noktalar

Protokol metni olarak yaynlanan metni deerlendirdi..
seenek: anlamay

Kelime gruplaryla dier unsurlar arasndaki
uyumsuzluk

Cmledeki unsurlarn birbirleriyle uyum hlinde
olmalar gerekir. Buna ramen fiil ile cmlenin veya
kelime gruplarnn dier unsurlar arasnda
uyumsuzluklara sk sk rastlanmaktadr:

"Buna ancak okurlar karar verir, uygular."

"Buna" ile "uygular" arasnda uyum yoktur.
"Uygulamak" fiili, iin "bunu" kelimesini
kullanmak ve ayr bir cmle kurmak gerekir.
Etken at yerine edilgen at kullanlmas bir at uyumsuzluu
ortaya karr. Ayn ekilde dier atlarn da birbirine kartrlmas
uyumsuzluk yaratr. Aadaki rneklerde at uyumsuzluu
grlmektedir.

...dnlmeden kan bir olay..
dorusu: karlan

Birleik fiiller, iki fiilin birlemesinden meydana gelmitir. Byle fiiller
edilgen yaplrken, edilgenlik eki asl fiile getirilir. Yardmc fiilin de
edilgenlik eki tamasna gerek yoktur.

Bu sre uzatlabilinirdi.
dorusu: uzatlabilirdi

Baz eyler kullanlabiliniyor artk.
dorusu: kullanlabiliyor
Mantkszlk

geler arasnda yalnz ekil bakmndan deil anlam
bakmndan da balant bulunur. Sz gelii Yarn
gittim.cmlesi biimce yanl deildir ama anlamca
hataldr. Konumalarda bu tr hatalara da
rastlanmaktadr.

Mutlaka genellikle sanat camiasnda yaplan evlilikler
boanmayla noktalansa da ite byle gzel birlemeler
de olabiliyor..
dorusu: Genellikle sanat camiasnda yaplan evlilikler
boanmayla noktalansa da
Zincirlenme

Zincirlenme, kelime grubunda veya cmlede ayn eklerin veya kelimelerin
arka arkaya gelerek birbirine balanmasdr. Bu durumda zincirlenme
hatalarn iki alt balkta inceleyebiliriz.

Zincirleme isim tamlamalarnda -(n)n ekinin arka araya gelmesi
ahengi bozar:

Hacettepe niversitesinin Edebiyat Fakltesinin Bat Dil ve Edebiyatlar
Blmnn Fransz Dili ve Edebiyat Ana Bilim Dal retim yesi.

Zarf-fiil yapan -p, -arak, -madan, -makszn eklerinin arka arkaya
kullanlmas da bir zincirlenme kusurudur:

Kapy ap, ayakkablarn karp, salona yryp koltua oturdu.
dorusu: Kapy at, ayakkablarn kard, salona yryp koltua oturdu.
Fiilimsilerin yanl kullanm

Fiilimsiler, fiillerden treyip cmlede isim, sfat, zarf grevi yapan
kelimelerdir. Bir ksm grevce birbirine yakn olmakla birlikte
ounlukla biri, dierinin yerine kullanlmaz. Kullanlrsa uyumsuzluk
doar.

renci Seme ve Yerletirme Merkezinin bartl adaylarn
snava girip girmemesini salon bakannn takdirine brakmas, yeni
sorunlar da beraberinde getiriyor..
dorusu: giremeyeceini

Okul daha ald bir hafta oldu.
dorusu: alal

Ama bu cezann infaz edilip edilmemesi hla tartlyor.
dorusu: edilmeyecei
YABANCI KELMELERE ZENME

Her dil belirli ller iinde baka dillerden kelime alr. Dillerin tarih
macerasn alnt kelimeler yoluyla izleyen dil bilimciler de vardr. Bir
toplumun g yollarn, ilikide bulunduu komu kavimleri ve hatta ilikilerin
trn alnt kelimelerden takip etmek mmkndr. Bu bakmdan alntlar bir
dilin eitli tabakalarn da gsterirler. Belirli ller iinde kalmak artyla
alntlar dilin z unsurlar hline gelerek zenginlemeye de yol aarlar. Ancak
bu, uzun asrlar iinde ve yava yava meydana gelir. Bu sre iinde de
alntlar tpk dilin kendi kltr unsurlar gibi deyimlere, ataszlerine, halk
edebiyat trlerine girerler. Byle szler alnt adn tar; fakat artk
yabanc saylmazlar. Balangta yabanclklar hissedilen kelimeler, halk
tabakalarna ve halkn yaratt kltr verimlerine girdike bu his kaybolur.

Yabanc olarak adlandrlan szler ise son yllarda basn yayn organlarnda
ve baz evrelerde kullanlmaya balanan ve henz sz konusu sreten
gememi olan kelimelerdir. Dilin kendi kaynaklarndan beslenerek
zenginlemesi esastr. Basn yayn organlaryla, ok ksa srede ve bir istila
hlinde dile sokulmaya allan yabanc kelimeler ise dili zenginletirmekten
ok yozlatrmaktadr. Elbette bu szlerden bir ksm zamanla dile
yerleebilir; ancak en doru yol, bunlar yerlemeden nce Trkede
karlklarn bulmaktr.
Kongrenin saat onda start almas gerekiyordu
seenek: balamas

En sevdiiniz starlar ekrana getiriyor.
seenek: yldzlar

dokmante etmek
seenek: gerekli malzemeyi vermek
SYLEY BOZUKLUKLARI
Syleyi (telaffuz) yanllaryla sklkla
karlamaktayz. Bunlarn bir ksm bilgisizlik ve
eitimsizlikten, bir ksm da dikkatsizlikten
kaynaklanmaktadr. lnl dile uymayan ve az
zelliklerini yanstan syleyi biimleri de bu
konuda karlalan bir dier yanllktr.
Sk sk rastladmz syleyi bozukluklarn
snflandrarak vermeye alalm. Aada
vereceimiz rneklerde doru syleyileri
gstermeye alacamz iin imlaya tam olarak
uyulmamtr. Sylenii uzun olan seslerin nne
iki nokta ( : ) konulmutur.
1. Ksa iken uzun sylenen heceler

YANLI DORU
ta:rikat tari:kat
ma:kam makam
va:him vahim
la:ik laik
alfa:be alfabe
mi:ting miting
va:ka vaka
yasada:ki yasadaki
meyda:na gelen meydana gelen
ka:til zanls katil zanls
ha:kem hakem
resmi: geit resmigeit
Ona ra:kip kt. Ona rakip kt.
fanta:zi fantezi
Trkede kullanlan dou kkenli yabanc sz
varlklarnn asllarnda olan uzunluklarn ksa sylenmesi
eilimi yaygnlamtr. Sz gelii, haya:t deil hayat;
kara:r deil karar; saba:h deil sabah; esa:s deil
esas. Ancak bu yapdaki kelimelerin ou nl ile
balayan bir ek aldklarnda aslen uzun olan heceleri
zgn syleniine dner: haya:t, kara:r, saba:ha,
esa:sa gibi. Bir dier rnek selam kelimesi ek almadan
kullanldnda selam biiminde sadece lam hecesi ince
olarak telaffuz edilir. Ancak kelime nl ile balayan ek
aldnda sela:m biiminde hem ince hem uzun sylenir.

Bile anlamna gelen dahi edatnn ilk hecesi ksa, ikinci
hecesi ise hafife uzatlarak sylenmelidir. lk hece
uzatlrsa olaanst zekas olan kimse anlamndaki
dhi kelimesi anlalr.

Katil zanls denirken ka hecesinin uzatlmas da bir
baka sk yaplan yanltr. Burada kann ksa
sylenmesi gerekir. nk bu kelime mastardr ve
ldrme anlamndadr. lk hecesi uzun olan katil ise
ldren demektir.
Trkede kullanlan dou kkenli yabanc sz varlklarnn
asllarnda olan uzunluklarn ksa sylenmesi eilimi
yaygnlamtr. Sz gelii, haya:t deil hayat; kara:r deil
karar; saba:h deil sabah; esa:s deil esas. Ancak bu
yapdaki kelimelerin ou nl ile balayan bir ek
aldklarnda aslen uzun olan heceleri zgn syleniine
dner; haya:t, kara:r, saba:ha, esa:sa gibi. Bir dier
rnek selam kelimesi ek almadan kullanldnda selam
biiminde sadece lam hecesi ince olarak telaffuz edilir.
Ancak kelime nl ile balayan ek aldnda sela:m
biiminde hem ince hem uzun sylenir.
Ademimerkeziyet tamlamasndaki adem kelimesi de yanl
olarak dem eklinde telaffuz edilmektedir. dem ilk
peygamberin addr. Ksa a ile sylenmesi gereken
buradaki adem ise yokluk demektir.
Bile anlamna gelen dahi edatnn ilk hecesi ksa,
ikinci hecesi ise hafife uzatlarak sylenmelidir. lk
hece uzatlrsa olaanst zekas olan kimse
anlamndaki dhi kelimesi anlalr.
Katil zanls denirken ka hecesinin uzatlmas da bir
baka sk yaplan yanltr. Burada kann ksa
sylenmesi gerekir. nk bu kelime mastardr ve
ldrme anlamndadr.
lk hecesi uzun olan katil ise ldren demektir.

Arapadan alnm olan nispet isinin asker, mill,
hukuk rneklerinde normalde uzun okunur.
2. Uzun iken ksa sylenen heceler

YANLI DORU
zalim za:lim
itiba:ren i:tiba:ren
baki ba:ki:
hkmet hk:met
tespiti tespi:ti
asla asla:
dnya dnya:
adalet ada:let
mana ma:na:
ceza ceza:
3. nce sylenmesi gerekirken kaln sylenen sesler

YANLI DORU
istihkam istihkm
iskan iskn
Hakkari Hakkri
ekal ekl
vekaletname vekletname
en karl i en krl i
kontrollu kontroll
nce sylenmesi gereken hecelerin kaln
olarak sylenileriyle de ok sk
karlamaktayz. Sz gelii,
hlbuki, derhl, lahana
gibi kelimelerin
halbuki, derhal, lahana
gibi sylenileri kulaklar trmalamaktadr.
4. Kaln sylenmesi gerekirken ince sylenen sesler

Kaln olarak sylenmesi gereken hecelerin ince
telaffuzuyla da ok sk karlamaktayz. rnek olarak
halk kelimesi yanl olarak ince syleniyor. Buna benzer
dier rnekler ise yledir:
YANLI DORU
ikmetgh ikametgh
islah slah
rekbet rekabet
eknomi ekonomi
meknik mekanik
dekn dekan
5. Ses dmeleri

YANLI DORU
diyo diyor
bozuluyolar bozuluyorlar

alcam alcaam (syleyite)
ilave etcez ilave ediceez //
balcam balycaam //

di mi diil mi //

hakkaten hakikaten
dakka dakika

Tipik tansiyonla ilgili direk bir ilikiniz olduunu
zannetmiyorum. cmlesindeki direk sz sizce nedir?
Stun mudur yoksa aatan veya betondan yaplan
destek midir? Elbette bunlarn hibiri deil. Gzelim
Trkemizi bir kenara brakarak Franszca bir kelimeyi
kullanmakta direnirsek bamza bu komik durumlarn
gelmesini engelleyemeyiz. Kelimenin asl Franszca ve
direkt biimindedir. Keke bunun karl olan Trke
dorudan doruya sz kullanlsa.
6. Ses fazlal

YANLI DORU
iki ahsn iki ahsn
temml teaml
yazylan yazyla
nceliklen ncelikle
seninlen seninle
kurra kura
ayriyeten ayrca
olaraktan olarak
7. Ses deitirme

YANLI DORU
muzur muzr
herkez herkes
adelet adalet
terceme tercme
sloan slogan
dkman dokman
raprtor raportr
meyva meyve
mtevazi mtevaz
8. Ulama eksiklii

YANLI DORU
fel etti felcetti (imlas: fel etti)
kat etmeye katetmeye (imlas: katetmek)
icat ettii icadettii (imlas: icat ettii)
9. Yumuatlmas gereken seslerin sert sylenmesi

YANLI DORU
zpetek'in zpetein (imlas: zpetek'in)
Parlak'n Parlan (imlas: Parlak'n)
Murat'n Muradn (imlas: Murat'n)
statndaki stadndaki
banta banda
geitinde geidinde
10. Hatal yumuatma

YANLI DORU
Altnoun Altnokun
pakedinden paketinden
kasedi kaseti
blounda blokunda
11. Yer deitirme

YANLI DORU
yanlz yalnz
yaln yanl
mzareke mzakere
kiprik kirpik
kirbit kibrit
Trkln vicdan bir,
Dini bir, vatan bir;
Fakat hepsi ayrlr,
Olmasa lisan bir.

Ziya Gkalp

Turk Dili Dersi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Turk Dili Dersi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Mill birlik ve beraberlik, toplumun fertlerini birbirine

perinleyen dil ile salanabilmektedir. Dilin bu zellii

You might also like