You are on page 1of 12

MUSTAFA KEMAL ATATRKN BATILILAMA

HAKKINDAK DNCELER
The Thoughts Of Mustafa Kemal Atatrk About Westernizaton

Mesut ERAN



ZET
Osmanl Devletinin son iki yz yllk dneminde devleti kurtarma
abalar iinde en dikkat ekici fikir akm batclk olmutur. zellikle
Cumhuriyetin laboratuar olarak grlen Merutiyet devri fikir tartmalar
ortamnda yetien Mustafa Kemal Atatrkte batllama fikri, Trkiye
Cumhuriyetinin kurulmasndan itibaren adalamann, ada bir devlet ve
toplum olmann temelini oluturmutur. ncelikli hedef olan Anadolunun
igalden kurtarlmas sonrasnda ve Lozanda bir bar antlamasnn
imzalanmas ile birlikte, sratle inklaplara giriilmi, yeni devletin batl
anlamda modern, ada bir devlet olmas iin mparatorluktan intikal eden
btn kurumlar terk edilerek yerlerine ada kurumlar oluturulmutur. Bu
amala gerekletirilen devrimlerin hepsi Trk toplumunu bat toplumlar
gibi ada ve modern bir toplum haline getirmeyi amalamaktayd. Bu
devrim hareketleri iinde temel hareket noktas ise hemen daima Batllama
fikri olmutur. Ancak Mustafa Kemal, pek ok reformcudan farkl olarak salt
bir modernlemeden ziyade, toplumun ve devletin yapsnda temelden
deiikliklerin zorunlu olduuna inanm, kltr ve medeniyet
tartmalarn bir yana brakarak bat medeniyetinin bir btn olarak
alnmasndan yana olmutur.
Anahtar Kelimeler: Atatrk, Batllama, adalama.

ABSTRACT
The most striking one among the attempts aiming at the recovery of
the Ottoman Empire in the last two centuries is that of the idea of
westernization. The idea of westernization adopted by M. Kemal Atatrk,
in particular, who was brought up in an invirenmont of intellectual

Yard.Do.Dr., Eskiehir Osmangazi niversitesi, Fen-Edebiyat Fakltesi, Tarih


Blm, ESKEHR.
Sosyal Bilimler Dergisi

40
discussions of the Second Constitutional Era, sometimes regarded as the
laboratuary of the Republican Era, consituted, starting from the
establishment of the Turkish Republic, the basis of the attempts of
modernization and of creating a modern state and a society. The first steps to
be taken to this end were the expulsion of the occupants from the country
and to sign a perminent peace treaty in Lausanne. Soon afterwards, new
revolutions were undertaken hastily and, in order to modernize the state, the
old institutions inherited from the Ottoman Empire were replaced by
contemporary bodies and organizations. All the revolutions undertaken in
this direction intended to transform the Turkish society and create a modern
society on the model of Western equivalents. The driving force behind,
however, has always been the idea of westernization. Mustafa Kemal
differed from many other reformers in the sense that he conceived the idea
of modernization as the radical transformation of the state and society and
believed that the western culture, putting aside all the debates over the
concept of civilization, should be adopted as whole.
Key Words: Atatrk, Westernization,Modernization.
***
Giri
Garp, Bat, Garpllama, Batllama, Osmanl Devletinin
zayflamaya balamasyla 18.yy.dan itibaren gndemimize giren siyasi
kavramlardr.
1
Esas itibariyle Batllama fikri Osmanl Devletinin son
dnemlerinde Batclk adyla daha kategorik ve daha ilevsel bir nitelik
kazanmtr. Batllama bir hayat-memat meselesi olarak alglanm
2
, bir
ok Osmanl aydn bu fikre inanarak, batllama dncesinin bazen lml,
bazen ar temsilcileri olmulardr.
3
ok boyutluluuna ramen genel bir
tanmn yapmak gerekirse Osmanl dneminde ve Cumhuriyet Trkiyesinde
Batllamadan asl anlalmas gereken ey, bat medeniyetine, ortak ve
stn medeniyete ynelmedir. Batllama ile meden olmak, asr olmak
anlalmtr. Batllama toplum hayatnda ve devlet yapsnda
modernlemedir, zihniyette ve dncede modernlemedir.(Erolu, 1982:
467). Batclk fikrine inanan Osmanl aydnlarnn nemli bir ksmnn

1
Buna, Modernleme, Muasrlama, adalama, Avrupallama kavramlarn da
eklersek bir kavram karmaas iinde bulunulduu aktr. Dier yandan
Kreselleme kavramn da bu balamda deerlendirmek gerekir.
2
rnein, Ahmet Muhtar 1912de Ya garpllarz ya mahvoluruz demiti.( Lewis,
1984, 235)
3
Abdullah Cevdet, Klzade Hakk, ,Rza Tevfik, Celal Nuri, Ahmet Muhtar batclarn
nde gelenlerindendi.(Akin, 2001:74); zellikle ar batc olarak bilinen Abdullah
Cevdete gre Bir ikinci medeniyet yoktur, medeniyet Avrupa medeniyetidir, bunu
gl ile dikeni ile isticls etmek mecburidir (Lewis, 1984: 235)
Mesut ERAN

41
zlemindeki bat uygarl, dnlebilecek uygarlklarn en mkemmelidir.
Bat uygarl sadece tarihte ei grlmedik maddi ilerlemelerin, baarlarn
uygarl deil; btnyle uygarlk tarihinde kendine zg olan; yaayta,
dnte ve sanatta baka uygarlklardan tmyle farkl olan bir
uygarlktr(Berkes, 1978: 409). Dier yandan bat kavram bir coraf
kavram deildir. Bat bir zihniyettir, ada medeniyettir. Btn insanln
ortak maldr(Erolu, 1982:466)
te yandan Osmanl Devletinde iki yzyldan fazla bir gemii olan
batllama hareketinin evreden getii grlr. Birinci evrede dtan
gelen saldrlar nlemek kaygs hakimdir. Onun iin bu dnemde yalnzca
askerlii iine alan bir yenilik grlr. kinci evre Tanzimatla balar. Bu
dnemde yenilik btn teki toplumsal kurumlara yaylr. Yalnz dou-bat
ikiliini korumak artyla Cumhuriyetle balayan nc evrede ise kesin bir
kararla ikilie son verilerek yalnz bat yoluna gidilir(Gazimihal, 1998: 97).
Batllama konusunda Osmanl mirasndan yeni Cumhuriyete nemli
aktarmlar yapld bir vakadr. Bugn Trkiye Cumhuriyeti, temel
dinamii batllama olan ve Mustafa Kemal Atatrk tarafndan
gerekletirilen bir medeniyet projesinin rndr. Onun batclarn
fikirlerinden etkilendii ve topyekn bir batllamadan yana olduu aktr.
4


Atatrkte Batllama Fikri ve Uygulamalar
Osmanl son dnem aydnlarnn etkisinin yannda, Mustafa Kemal
Atatrkn batllama konusundaki dncelerinde Ziya Gkalpin ayr bir
yeri ve nemi vardr. Ziya Gkalp her ne kadar hars-medeniyet ayrm
yapm olsa da ateli bir batc olduu aikardr. Gkalp 1922de Yeni Gn
gazetesindeki makalelerinde Bat medeniyetini kabule mecbur olduumuzu
belirterek yle diyordu: Kabul etmediimiz takdirde Garp devletlerinin
esiri olacaz. Garp Medeniyetine hakim olmak yahut garp devletlerine
mahkum olmak, bu iki ktan birini kabul mecburiyetindeyiz. Bugn artk u
hakikat anlalmt: Avrupaya kar hrriyetimizi ve istiklalimizi mdafaa
edebilmek iin Avrupa Medeniyetini itinam etmemiz lazmdr. Avrupa
medeniyeti mspet ilimlerden ve snai tekniklerden, itima tekilatlardan
ibarettir.

4
Batclarn program olarak da bilinen ve 1912 ylnda tihat dergisinde yaynlanan
Pek Uyank Bir Uyku adl makalede serdedilen u grlerin nemli bir ksm
Cumhuriyet devrinde hayata geirilmitir.: Fes kaldrlacak ve yeni bir balk kabul
edilecek, tekkeler ve zaviyeler kaldrlarak gelirleri eitim btesine
eklenecek,sark,cbbe vs. giymek hakk yalnz din adamlarna verilecek yallar iin
amel okullar alacak, arazi ve Evkaf kanunlarndan balanarak btn kanunlar slah
edilecekti.(Safa, 1996:51-55)
Sosyal Bilimler Dergisi

42
Mustafa Kemalin 1924 ubatnda syledii u szler onun bat
medeniyeti hakkndaki stratejisini aklar: Medeniyete girmek arzu edip de
Garpa tevecch etmemi devlet hangisidir.?
5
Bu inanla Mustafa Kemal,
Bat emperyalizmine kar verdii mcadelenin ardndan ada uygarla
sahip kma yolunda bat bilimine, bat dncesine ynelmekte saknca
grmemitir. Zira bat medeniyetinin temelini, bilime gelime imkan veren
rasyonel dnce ile bilim zihniyeti, bilimin pratik hayata
uygulanmasndan meydana gelen ve insanolunu tabiata hakim olmak ve
onu ekonomik refahn salamak imkann veren teknoloji, her trl
medeniyetin yaratcs olan insann temel hak ve hrriyetlerini gvence altna
alan hukuk anlay ve insan mutluluunu salayan zgrle dayal
rasyonel devlet ynetimi oluturmaktadr(ayc, 1992: 650).te yandan
Bat uygarl terimini kulland zaman Atatrk Baty basit bir corafya
terimi olarak grmemitir. Onun uygarlk dedii, ou zaman da muasr
medeniyet diye nitelendirdii, binlerce yl sren gelimeler sonunda insan
aklnn, bilim ve teknolojisinin katks ile ortaya kan, btn insanln eseri
ve mal olan uygarlktr.
Mustafa Kemal Atatrk iin ada Trkiyeye ulamada nemli
aamann geilmesi gerekiyordu. ncelikle igal altndaki Anadolunun
igalden kurtarlp, emperyalist glerin lkeden kovulmas, ikinci olarak
Trk toplumunu bu duruma dren Osmanl devleti ve kurumlarnn
tasfiyesi, son olarak da bu kurumlarn yerine ada devlet ve kurumlarnn
tesisi. O ilk hedefini gerekletirdikten sonra, asl ve en nemli hedefini
gerekletirmek zere harekete geti. Belki de en zor olan buydu. Zira bu
hedefinde o bir ok engellerle karlaacaktr. Ancak her eye ramen O
modern Trkiyeyi kurmann temel dinamiinin batllama olduuna
inanmt. Fransz yazar Maurice Pernotya verdii demecinde bu hususu
yle dile getirmiti:Memleketimizi asrletirmek istiyoruz. Btn mesaimiz
Trkiyede asr, binaenaleyh garb bir hkmet vcuda getirmektir.
6
Ayrca
Osmanl devletinin gerilemesinin sebepleri arasnda bilhassa bat ile
ilikilerin kesilmi olmasn da nemle vurgular: Memleketler muhteliftir,
fakat medeniyet birdir ve bir milletin terakkisi iin de bu yegane medeniyete
itirak etmesi lazmdr. Osmanl imparatorluunun skutu, garba kar elde
ettii muzafferiyetlerden ok maruru olarak, kendisini Avrupa milletlerine
balayan rabtalar kestii gn balamtr. Bu bir hata idi bunu tekrar
etmeyeceizTrklerin asrlardan beri takibettii hareket, devaml bir
istikameti muhafaza etti. Biz daima arktan garba doru yrdk.
7


5
Atatrkn Sylev ve Demeleri III, (1917-1937) Ankara 1961, s.68
6
Ayn yer
7
Ayn yer.
Mesut ERAN

43
u husus da nemle vurgulanmaldr ki Atatrkn gerekletirdii
adalama atlm, bir bat taklitilii ve Avrupaya benzeme zentisi
deildir. Onun bir yabanc gazetecinin Garpllarn nelerini milletiniz iin
almak istersiniz? sorusuna verdii cevap buna gzel bir rnektir: Biz garp
medeniyetini bir taklitilik yapalm diye almyoruz. Onda iyi olarak
grdklerimizi kendi bnyemize uygun bulduumuz iin, dnya medeniyet
seviyesi iinde benimsiyoruz (Afetinan, 1984: 183)
Atatrk tarafndan 1935 ylnda Trk Tarih Kurumu bakanlna
getirilen Hasan Cemil ambel, Batllama strateji ile ilgili olarak Biz
garpll ve garp kltrn hap gibi yutmak istemiyoruz dedikten sonra
parolann garpllamak olduunu fakat bunun anlamnn Trkl
ruhumuzdan skp atarak, garpllkta erimek, ahsiyetimizi, benliimizi
kaybetmek olmadn, aksine garpllar ne yaptlarsa ayniyle onu yapmak,
nasl yaptlarsa yle yapmak, takliti olmamak, yaratc olmak,kendimiz
olmak istediimizi vurgulayarak bu konudaki dncelerini yle zetler:
Garpllamak demek, iimizdeki o her eyi ktrm eden menfi khne
ark ldrmek ve Ortaaa has dnya grn, ve o ortaaa has hayat
sistemini ykmak, ilimde ve sanatta btn eski ve yeni prejjelerden, dne ve
bugne ait her trl fikir ve ruh esirliinden kurtulmak, tabiat, hayatn,
ilimlerin ve sanatlarn kafalar ve vicdanlar ihtilale veren mukaddes
ateini tututurmak demektir (ambel, 1987: 30).
Batllamann bir baka yn de medeniyet-kltr tartmalardr. Bu
konuda Atatrk, fikirlerimin babas dedii Ziya Gkalpn Hars ve
medeniyet ayrmna kar Baty topyekun kabul etmekten yana olmutur.
Nitekim gerekletirilen devrimler bunun en ak gstergesidir. Ancak
Atatrkn uygarl tek olarak grmesi batya olan hayranl ile
aklanamaz. O, evrensel ve insancl deerlere, ideal llerle gelimeye
hayrandr. Onun iin adalama, batnn yalnzca tekniinin alnmas
deildi. Batnn fikir ve yaam biiminin benimsenmesiydi. Taklit deil
btnlemekti. Bat uygarl sistemine dahil olmak, bat memleketleri
ailesinin bir uzvu haline gelmek, bat hayat felsefesini nemli ana
izgileriyle benimsemekti.
Yine batllama konsepti iinde nemi yadsnamayacak aklclk ve
bilimcilik ilkelerinin bu strateji iinde ayr bir yeri ve nemi vardr. Bu iki
kavram Atatrkn temel hayat felsefesini tekil eder. zellikle u szleri
aklcla verdii nemi belirtir: Bizim akl, mantk, zeka ile hareket etmek
iarmzdr. Btn hayatmz dolduran vakalar bu hakikatin delilleridir.(
Karal, 1946.54) Yine Trk inklabnn baarya ulamasnda ilim ve fennin
yeri ve nemini de Samsunda retmenlere hitaben yapt konumada u
szleri ile dile getirmitir: Dnyada her ey iin, medeniyet iin hayat iin,
muvaffakiyet iin en hakiki mrit ilimdir, fendir. lim ve fennin haricinde
Sosyal Bilimler Dergisi

44
mrit aramak gaflettir, cehalettir, dalalettir.
8
Onuncu Yl Nutkunda da
mill kltrmz muasr medeniyet seviyesinin stne karacaz
dedikten sonra szlerini yle srdrmt. Trk milletinin yrmekte
olduu terakki ve medeniyet yolund, elinde ve kafasnda tuttuu meale,
mspet ilimdir
9
phesiz batllama dncesinin hayata geirilmesinde en
nemli etkenlerden birisi de laikliktir. Nitekim Atatrk laiklik fikrini
Cumhuriyetin bir ilkesi haline getirmi, bu ilkenin yerlemesi iin de bir ok
inklap gerekletirmitir. Devletin resmi dini yoktur, Trk devleti laiktir,
devlet idaresinde btn kanunlar, nizamlar ilmin muasr medeniyete temin
ettii esas ve ekillere, dnya ihtiyalarna gre yaplr ve tatbik edilir
(Afetinan, 1969. 56) diyerek bu konudaki kararlln gstermitir.
te yandan Mustafa Kemal Atatrkn batllama stratejisinde
pozitivist etkiye de deinmek gerekir. Zira Cumhuriyet dneminde 1950li
yllarn ortalarna kadar, siyaset retisinden bilim anlayna ve oradan
eitime kadar, hemen her alandaki uygulamalarda Fransz pozitivizminin
damgasn grmek mmkndr(zlem,2002: 460).
Batllama uygulamalarna gelince; Atatrk dneminde Batllama
belli bal drt alanda uygulanmtr. Cumhuriyetilik ilkesinin getirdii
olanaklar iinde sosyo-politik alanda Laiklik, sosyo-ekonomik alanda
Devletilik ve Halklk, sosyo-kltrel alanda Devrimler batllamann
uygulama aralar olmutur(Oran, 1988: 139).
Milli Mcadelenin kazanlp, Lozan antlamasnn imzalanmasndan
sonra bu erevede Trkiyeyi adalatracak inklplara giriilmi, bunu
yaparken Batllama, lkeyi ada medeniyet seviyesinin zerine karmak
gibi bir dinamik ideal haline getirilmitir. Cumhuriyetin ada
ideolojisini topluma yerletirmek iin eskimi, geerliliini yitirmi
kurumlar ortadan kaldrlm, Bat uygarlnn 17. ve 18. yzyllarda
salad kazanmlar, gen Trkiye cumhuriyetinde ok ksa bir zaman
diliminde soyut fikirlerden eylemlere dntrlmtr.
Devletin ihtiya duyduu kltrel ortam ve nitelikli insan gcn
yetitirmek amacyla bata Saltanatn kaldrlp Cumhuriyetin ilan edilmesi
olmak zere siyasal alanda, ekonomik alanda, hukukta,(zellikle Trk
Medeni Yasasnn kabul), eitim alanndaki atlmlar, kyafette yaplan
deiiklikler, Tekke ve Trbelerin kapatlmas, eriye ve Evkaf Yasas,
Tevhidi-i Tedrisat Yasas, yeni Trk harflerinin kabul, hafta tatilinin
Cumadan Pazara alnmas, Soyad Yasas, Ceza ve Ticaret yasalarnn
kabul, kadnlara salanan haklar, Uluslararas takvime geilmesi, dildeki
gelimeler hep batl anlamda gerekletirilmi olan devrim hareketleridir.

8
Atatrkn Sylev ve Demeleri II, (1906-1938) Ankara 1959, s.194
9
A.g.e., s.275
Mesut ERAN

45
Btn bunlarn yannda bunlardan daha nemsiz olmayan, Musiki Muallim
Mektebinin almas, kentlerin heykellerle sslenmesi, Etnografya, Topkap
ve stanbul Resim ve Heykel mzelerinin almas, Anayasadan dinle ilgili
hkmlerin karlmas, Dnya edebiyatndan tercmeler yaplmas
topyekun bir batllama hamlesine giriildiinin gstergesidir.
Bu balamda Mustafa Kemal Atatrkn batllama stratejisi zerine
baz aydnlar da nemli deerlendirmeler yapmlardr. Peyami Safa bu
konuda u fikirleri ileri srer. Garpla gelince, garp mevhumu, Balkan
Harbinde olduu gibi Kurtulu Harbi sralarnda da tehlikeli bir macera
geiriyordu. Garp medeniyetiyle, garp emperyalizmini gene birbirine
kartrmaya balamtk. Garp emperyalizmine kar kinimizi garp
medeniyetine de evirdik. Kurtulu edebiyatmzda bu medeniyet tek dii
kalm canavar halinde de grnr. Fakat bu garp kini Lozan sulhu yaplp
da Avrupa devletleriyle normal mnasebete girdiimiz gnden sonra
kaybolmutu. Osmanl Trkln de, Osmanl Garpln da kangren
olmu taraflarn kesip atmak artyla yaatmak kabil deildi. Bu kangren
olmu taraf, her ikisinin de Osmanllk sfatdr. Atatrk bu byk ameliyat
yapt. Byle bir milletin siyasi istiklalini Avrupa devletlerine kabul
ettirdikten sonra ieride yaplacak tek ve byk bir i vard: Garp metodunu,
yeni a Avrupasnn tekniini yklm bir imparatorluun, zaruri kld
endielerden hibiriyle sakatlamadan, eriat ve saltanat korkusundan
temizlenmi bir btnlkle, yekpare ve tastamam bir inklap hareketi halinde
memlekete sokmak(Safa, 1996:53-54).
Tark Zafer Tunaya ise Niin Bat diye sorarak Atatrkln bat
uygarln benimsemesinin nedenlerini yle aklar: Hi bir uygarlk, tek
bir dinin, bir milletin eseri deildir. Medeniyet, milletleraras bir abann
rndr. Bir lkenin snrlarn taar. nsanln ortak mal olmaldr. Bat
uygarl hakim uygarlktr, tek medeniyettirEn kuvvetli olduuna ve
nne geilemeyeceine gre ona katlmak zorunluluktur. Bir varolu bir
kalknma davasdr. Doudan Batya yneli tarihsel bir kanundur. u
halde, Trk Devriminin kesin karar, bat ailesi arasna girilecektir.
Sorun, yirminci yzyl gibi bir teknoloji anda, Trk insann da batl
insan ve vatanda gibi , onurunu ve benliini, zgrlk ortam iinde
gelitirme olana veren bir dzene ulatrmaktrTrkler bat uygarlk
ailesi iine girebilirlerUygarlk Trklere yabanc deildirSonu:Bat
uygarlna giri bir yaama ilkesidir.(Tunaya, 1981: 110-111)
Bernard Lewis ise Trk devrimini ifade etmek iin en sk kullanlan
iki deyimden birinin Milliyetilik, dierinin de Batclk olduunu ifade
ettikten sonra u deerlendirmeyi yapar: Trklerin devrimlerinde giritikleri
esas deiiklik, batllama idi. Trk halknn 1000 yl nce inden vazgeip
slamla dndkleri zaman balam olan Batya doru yrynde dier
Sosyal Bilimler Dergisi

46
bir adm. imdi slam miraslarnn tamamndan deilse de byk bir
ksmndan vazgeerek Avrupaya dnmler ve devlet ynetimi, toplum ve
kltrde Avrupa hayat yolunu benimsemek ve uygulamak iin srekli ve
kararl aba gstermilerdir. Bu abada baar derecesi konusunda kanlar
farkldr; bununla beraber, Trkiyenin kamu hayatnn geni ve nemli
alanlarnda, batllatrc devrimin tamamlanm ve geri dndrlemez
olduundan phe edilemez.(Lewis, 1984. 479)
Baskn Oran ise Atatrk Milliyetilii adl kitabnda Atatrkde
Batllamann bir deerlendirmesini yaparak Atatrk batllamasnn
Osmanl batllamasndan bir takm farklar gsterdiini ileri srer: Bu
farklar iki noktada toplanabilir. Birincisi, Atatrkte Baty al Osmanlnn
tersine eklektik ve blk-prk deil, sistematik ve btncldr. Yani
Batnn eitli ynleri iyidir-ktdr ya da uygundur-deildir ayrmna tabi
tutulmam, Bat bir sistem olarak, bir btn olarak alnmaya
allmtrkinci olarak batllamay bir ara olarak kabul eden
Osmanlnn tersine, Atatrk Baty bir ama olarak almtrAtatrk
milliyetiliinde Bat kavram ok olumlu bir kavramla,ada uygarlkla
zdetir.Ona kar durmak diye bir ey yoktur;onun gibi olmak vardr
(Oran 1998: 211-212).
erif Mardin Atatrk reformlarnda bulunan ve reform srecine
balang saylan drt sosyal veriden bahseder:
1.Kiilerin otoritesi stne kurulu bir onur anlayndan kurallar ve
yasalar stne kurulu bir onur anlayna gei
2.Evren dzenini anlamada, dinden pozitif bilim anlayna gei
3.Avam-havasayrlklar stne kurulmu bir topluluktan halk
bir toplulua gei
4.Bir mmet topluluundan bir ulusal devlete gei.
Bunlar Atatrk reformlarn getirdii, birok noktalarda bir biriyle
kesien baz temel gelere dayanan ada Trk toplumunun karakterini
ortaya karmaya yarayacak, deikenlerin bir rlvesi saylabilir
(Mardin, 1986: 24).
Bu grlerde ortaya konan ortak nokta; batllamann gereklilii,
bat felsefesinin, dncesinin, hayat grnn tekniinin ksaca batnn
kltrnn ve medeniyetinin ayrm gzetilmeden kabulnn gerektiidir ki
bunu da Mustafa Kemal Atatrk gerekletirmitir.
Mesut ERAN

47
Sonu
Mustafa Kemal Atatrk, Trkiye Cumhuriyetinin kuruluundan sonra
Batllama reformlarn gl bir kararllk ve iradeyle uygulamaya koymu,
Trk milletini ada bir toplum yapmaya, Trkiyeyi batnn bir paras
olarak, medeni milletler ailesine katmaya azmetmiti. Bunu yaparken de
ada deerler ve bat medeniyetinin temelleri olarak akl, bilimi ve laik
dnceyi esas ald. Bunun sonucu olarak bugn Trkiye, modern, ada ve
blge lkeleri ile mukayese edilemeyecek bir kalknmlk dzeyine sahip
olmutur.
Batllama stratejisinin bir baka yn ise tamamen zgr iradeyle,
bir d etkiye, baskya maruz kalmadan batl devletlerin telkin ve
zorlamalar olmadan yaplm olmasdr. Zira Ondokuzuncu yzylda
gerekletirilen reformlar ve batllama abalar, Avrupa kaynakl uygulama
ve yntemleri, Avrupa devletlerinin sraryla deilse bile, tevikiyle ve
Avrupal uzman ve danmanlarn yardmyla, Mslman bir lkeye zorla
kabul ettirilmesi idi.(Lewis, 1984:127) Bu ynyle Cumhuriyet dnemi
batllama hareketleri ayr bir nemi haizdir.
te yandan Atatrk, yaplanlar yeterli grmeyerek Trk milletine
yeni ve srekli bir hedef de gstermitir: Milletimizin hedefi, milletimizin
ideali btn dnyada tam anlam ile medeni bir sosyal toplum olmaktr.
Bilirsiniz ki dnyada her kavmin varl kymeti, hrriyet ve bamszlk
hakk, sahip olduu ve yapaca medeni eserlerle uyumludur. Medeni eser
meydana getirmek kabiliyetinden yoksun olan kavimler, hrriyet ve
bamszlklarndan ayr tutulmaya mahkumdurlar. nsanlk tarihi batan
baa bu dediimi dorulamaktadr. Medeniyet yolunda yrmek ve baarl
olmak, hayatn artdr. Bu yol zerinde duraksayanlar veyahut bu yol
zerinde ileri deil geriye bakmak cahillii ve tedbirsizliinde bulunanlar,
medeniyetin cokun seli altnda boulmaya mahkumdurlar. Medeniyet
yolunda baar yenilemeye baldr. Sosyal hayatta, ekonomik hayatta , ilim
ve fen sahasnda baarl olmak iin tek gelime ve ilerleme yolu budur.
Hayat ve geime egemen olan kurallarn zaman ile deime, gelime ve
yenilenmesi zorunludur. Medeniyetin bulularnn, tekniin harikalarnn,
dnyay deiiklikten deiiklie uratt bir devirde, asrlk khne
zihniyetlerle, gemie ballkla varln korunmas mmkn deildir.
10

Trkiyenin Batllamasnn kkleri yzyllarca gerilere gider ancak
bu eilimin gnmzdeki gc byk lde Mustafa Kemalin etkisini
yanstr. Atatrkn ideolojik sistemi ve reformlar Trk toplumunun
dnmne yalnzca katkda bulunmakla kalmam, fakat ayn zamanda
Trkiyenin batl lkeler ailesinin bir yesi olarak onun yeni bir grnm

10
Atatrklk,, I.Kitap, stanbul 1988,s.351
Sosyal Bilimler Dergisi

48
kazanmasna yardmc olmutur. Bu grnm, Trkiyenin dnyada izdii
ynn hedef alnmasnda bir esin kayna olmutur(Kushner, 1999: 312-
313).
Byk adamlar kendi alarnn koullar iinde yorulmulardr.
Atatrkn zellii, bazen kesintiye uram bazen gerekliini bir lde
yitirmi, bazen uygulamaya geirilmesi olaanst cesaret ve salt cesaret
isteyen, birbirinden ayr ynlere dnk gleri bir noktada toplam ve
Cumhuriyetin idealinin ana kkleri olarak yaatabilmi olmasdr.
(Mardin, 1986: 47)
Atatrkn batllama hareketi yurt iinde ok somut kazanmlar
salarken uluslararas ilikilerde de nemli gelimelere sebep olmutur. Bu
strateji sayesinde 1930lu yllardan itibaren Batl devletlerle normal siyasal
ilikilerin kurulmas salanm, daha sonraki siyasi ve askeri ibirliinin
temelleri de bu sayede atlmtr.
zetle Modern Trkiye bugn geldii noktaya Atatrkn, akl,
bilimi, zgr dnceyi esas alan oulcu, demokratik, laik batllama
stratejisi sayesinde ulamtr.

KAYNAKLAR
Afetinan, (1984), Atatrk Hakknda Hatralar ve Belgeler, Trkiye Bankas Kltr
Yaynlar, Ankara
Afetinan, (1969), Medeni Bilgiler ve M.Kemal Atatrkn El Yazlar, Ankara
Akin, Sina(2001), Ana izgileriyle Trkiyenin Yakn Tarihi 1789-1980, Ankara
Atatrkn Sylev ve Demeleri(1959), c.II, Trk nklap Tarihi Enstits
Yaynlar, Ankara
Berkes, Niyazi (1978), Trkiyede adalama, Dou-Bat Yaynlar, stanbul
ambel, Hasan Cemil(1987), Makaleler, Hatralar, Trk Tarih Kurumu Yaynlar,
Ankara
ayc, Abdurrahman. (1992), Atatrk ve adalama Atatrk Dnce, Ankara
s.641-658
Erolu, Hamza. (1982), Trk nklap Tarihi, Milli Eitim Bakanl Yaynlar,
stanbul
Gazimihal, Nurettin azi.(1998), Bat Uygarl ve Biz,Cumhuriyet
Dnemi Dnce Yazlar Sekisi, (haz:Konur Ertop), Kltr Bakanl Yaynlar,
Ankara, s.96-10
Mesut ERAN

49
Kushner,David, (1999) Atatrkn Miras:ada Trkiyede Batclk iinde
Jakop M.Landou, Atatrk ve Trkiyenin Modernlemesi, stanbul, s.299-313
Karal,Enver Ziya.-A.Afetinan(1946), Atatrkn Siyaset zerine Dnceleri,
Atatrk Hakknda Konferanslar, Ankara
Lewis, Bernard.(1984)Modern Trkiyenin Douu,(ev:Metin Kratl), Ankara
Mardin ,erif.(1998) Yenileme Dinamiinin Temelleri ve Atatrk, ada
Dncenin Inda Atatrk, stanbul, s.21-47
Oran,Baskn.(1988) Atatrk Milliyetilii, Dost Kitabevi Yaynlar Ankara
zlem, Doan (2002) Trkiyede Pozitivizm ve Siyaset Modern Trkiyede
Siyasi Dnce ,Modernleme ve Batclk, c.3, letiim Yaynlar, stanbul,
s.452-464
Tunaya,Tark Zafer.(1981) Devrim Hareketleri inde Atatrk ve Atatrklk,
Ankara
Safa, Peyami. (1996), Trk nklabna Baklar, Ankara





























Sosyal Bilimler Dergisi

50

You might also like