Fernando Pessoa - Huzursuzluun Kitab

www.CepSitesi.Net



ANLATI
FERNANDO PESSOA 1888de Lizbonda dodu. 1896-1905 yllar arasnda Gney Afrikada yaad
ve orada tam bir ngiliz eitimi grd. Portekiz modernizminin nclerinden olan Pessoa ilk
iirlerini 1912de Portekiz Rnesans hareketinin yayn organ Aguia dergisinde yaymlad. Ayn
yllarda dzyaz metinler eletiri ve denemeler yazd. 1913te ftrist harekette yer ald ve Sa-
Carneiro ile birlikte Portekiz nc edebiyatn balatarak Paulismo akmn yaratt. Pessoann farkl
yazar kimliklerinin yansmas olan bu kkte air ve yazarlar Alberto Caeiro Alvaro de Campos
Ricardo Reis Bernardo Soares ve Fernando Pessoa nn kendisidir. Pessoa 1935te Lizbonda ardnda
yaymlanm sadece drt kitap brakt. Portekizce olarak yaymlanan tek eseri Mensagemdir. Ardnda
brakt elyazmas fragman says 25-27 bin arasndadr.
evirmenin nsz
Var olan tek sr bir sr olduunu dnen insanlarn olmasdr demiti Alvaro de Campos ya da
ardnda saklanan Pessoa Srlerin Bekisinde. lmnden epey sonra yirminci yzyln ortalarna
doru kefedilen Pessoay dnrken zellikle etrafn saran efsane halesini amak zorlatnda bu
sz hatrlamak onun gerek zne yaklamak iin yararl olabilir.


Bugn dnya edebiyatnn en nemli yazarlarndan saylan Fernando Antonio Nogueira Pessoann
yaamyks Octavio Pazn airlerin yaamyks yoktur; onlarn yaamyks yaptlardr szn
dorularcasna birka cmleyle zetlenebilecek kadar yaln ve durgun: 1888de Lizbon da dodu.
Babas o kkken ld. vey babas Portekizin Gney Afrika konsolosu olduu iin okula
Durbanda balad 17 yanda da Lizbona dnd.
Lizbonda birtakm baarsz i kurma giriimlerinden sonra ithalat-ihracat firmalarnn ngilizce ve
Franszca yazmalarn yaparak hayatn kazanan Pessoa mrn Tejo Nehrine bakarak Portekiz
halknn okyanuslara eski imparatorluklara duyduu byk zlemi seyrederek geirdi. Terreiro do
Pao da Martinho da Arcada Kahvesinde ya da Bairro Altodaki Brasileirada dostlaryla edebiyat
konutu. Salnda yaymlanan yaptlar olduysa da esas olarak lmnden sonra yazlarn
toplad sandn bulunmasyla n kazand; yaklak 27 bin sayfaya yaylan farkl trlerde eserler
vermiti Pessoa ve bunlarn byk bir ksmn kendi adyla deil birer yaam yksyle kiilikle
hatta edeb duru ve tarzla donatt 70 ayr kurmaca yazarn d kimliin adyla imzalamt.
Pessoann yaratt yazarlarn en nlleri kt bir Portekizceyle ilkel doa iirleri yazan Alberto
Caeiro pagan dinlere inanan hekim Ricardo Reis iinde bir Yunan airi barndran Whitman diye
tarif edilen Alvaro de Campostur. Pessoa Alberto Caeironun ortaya kn imde ustam dodu diye
anlatr. Mehur sandktaki br yazarlar arasnda Franszca ya da ngilizce yazanlar kadnlar yarm
kalm karakterler vardr. Tek bir insann ruhunda yaayan bu tyler rpertici yazarlar kalabalnn
bir efsaneye dnmesi doal olsa da genellikle gz ard edilen Pessoann yarattklarn salnda
bir sr olarak saklamad dr. Yakn arkadalar olan Mario de Sa-Carneiro Jose de Almada-
Neigreiros Luis de Montalvor gibi yazarlarla onlar paylar dergilerde onlarn imzasyla iirler
makaleler yaymlatrd.
Her ne kadar Pessoa bata Kafka olmak zere lmnden sonra kefedilen pek ok yazar
gibi yalnzln skntsyla adeta bilinli bir abadan ok bir igdyle yazan bir yazar grnts
verse de ncelikle kendinden nceki yazar kuaklarnn yaptlarn tanyan edebiyat arenasnda boy
gsteren tartmalara giren bir edebiyatyd. 1915te iki say kabilen Orpheu dergisinde
eletirmenlerin kyasya eletirdii yeniliki szler sarf etmiti. 1921de birka arkadayla birlikte
Olisipo adnda bir yaynevi-kitabevi kurmutu. 1922den itibaren Contemporanea edebiyat dergisine
katkda bulunmu 1924te ise Athena dergisinin kurucular arasnda yer almt. lmnden bir yl
nce yaymlanan salnda kan tek kitab olarak kalan Mensagemle Antero de Quental dln
alm Salazarn bakanlk ettii dl trenine katlmamt. 1935te ise sansrden dolay Portekizde
bir daha hibir ey yaymlatmamaya karar vermiti.
Pessoann efsanesinde en dokunakl ve byleyici olan kendini kimliklerle oaltmasndan ziyade bu
kimlikleri yaratmaya onu iten bal bana edebiyat btn edebiyat olma istei apayr renklere
brndrmeyi bildii diliyle ifade gcyle yaptnn kendisidir.
Farkl yazarlar var ederken yalnzln ve varolu skntsnn ne olduunu kendine kendi zerinden
de onlara gstermek ister gibidir. Bu haliyle Anatole Francen 1887 ylnda yaymlanan Les Fous
Dans la Litterature (Edebiyatta Deliler) makalesinde verdii rnei hatrlatr: Anatole Francen
ocukluundaki bir komunun hikayesidir bu. Yal adam olunu kaybetmi o andan itibaren de
srtna bir dek yz geirip yle dolamaya balamtr. Bir de olu sanki hi var olmam gibi
davranmakta ne lmnden ne yaad gnlerden anlarndan hi bahsetmemektedir. Bir ev
ortamna girip de srtndakini karmas gerektiinde bastonunu bir omurga gibi rtnn iine koyar
bandaki topuza da apkasn takar. Sonra bir sre bu biimsiz cesedi seyreder.


Pessoann Anatole Francen ansndaki seyirci mi yoksa bo ceset mi olduunu anlamak kolay deil
elbette hele Bernardo Soares gibi Pessoann yar-d kimlik olarak niteledii Pessoaya ok yakn bir
karakter sz konusu olduunda. Soares Huzursuzluun Kitablnn yazar olarak yaratlmt.
Huzursuzluun Kitab kurmaca bir karakterin kendi hayatn anlatt bir roman olarak grlebilir;
ancak yazarla kahraman sk sk birbirinin yerine getiinden Pessoann hayatla ilgili kendine ait
olan ve olmayan dnceleri dkt evirip evirdii bir denemeler anlatlar toplam olarak da kabul
edilebilir. Pessoa bu kitap zerinde 1913ten itibaren almaya balam lmne dek para para
yazmaya da devam etmiti. Sandk aldktan sonra dank metinler bir araya getirilmeye baland
ve 1982de Portekizde yapt ilk kez olarak basld daha sonra yeni bulunan paralarn eklenmesiyle
elyazmalarnda yanl okunmu yerlerin dzeltilmesiyle yeni basmlar yapld. Dnyay seyretmekle
yetinmek isteyen eylemsizlii en yce erdem ve gerek yaam olarak gren Soares Pessoa iin belki
de dnyann ve yaamann ne olduunu gsteren bir perdedir. Huzursuzluun Kitab ayn zamanda
bir edebiyatnn ulamak istedii yaptla kada dkebildiklerinin arasndaki mesafedir de; hayal
edilenin soluk titrek bir sureti glgesi olarak kalmaya kusurlu olmaya mahkmdur; tpk btn
kitaplar ve btn eviriler gibi.
Bu kitap Le livre de lintranquillite balkl Franszca eviriden (yay. Christian Bourgois 1999)
Portekizce orijinaliyle karlatrlarak Trkeye evrilmitir. (Portekizce basks: Livro do
desassossego; ed. Richard Zenith Assirio & Alvim 2001)
Dipnotlar aksi belirtilmedike kitabn Portekizce ve Franszca basklarna yaynevlerinin metinleri
derleyenlerin ve evirmenlerin koyduu notlardr. Trkeye evirenin notlar .N. ksaltmasyla
belirtilmitir. Orijinal elyazmas metinlerde okunamam olan yerler ya da cmlelerdeki eksiklikler
eviride iaretiyle gsterilmi ana metinlerde birka farkl ekline rastlanan ifadeler dipnotlarda
belirtilmitir.
SAADET ZEN
yleyse kim kurtaracak beni var olmaktan
Hayatm topraa veriyorum.
F.P.
Mario de Sa-Carneiro ya mektup1
14 Mays 1916
Bugn size bu satrlar duygusal bir ihtiyatan tr sizinle karlkl konuabilmek iin yanp
tututuum iin yazyorum. Kolayca tahmin edebileceiniz gibi syleyecek hibir eyim yok. Dipsiz
bir bunalmdaym bugn - hepsi bu. Szlerimin samal halime tercman olsun.
Asla bir gelecee sahip olmam olduum gnlerden birindeyim. Karmda yalnzca bir sknt
duvaryla kuatlm ta kesilmi bir imdi var. Irman kar kys karda bulunduuna gre asla bu
taraftaki ky deil; ektiim aclarn tek nedeni de bu. Nice limanlara yanaacak gemiler var elbette
ama hibiri hayatn strap vermez olduu limana varmayacak her eyi unutabileceimiz bir rhtm da
yok. stnden ok zaman geti bunlarn ama benim hznm hepsinden eski.
Ruhum bu haldeyken hayatn hrpalad dertli bir ocuk olduumu bedenimin tm bilinciyle
hissediyorum. Bir keye atlmm oyunlar oynayan baka ocuklarn seslerini duyuyorum. Dalga
geer gibi verdikleri krk teneke oyunca smsk kavryorum. Bugn 14 Mays saat akam dokuzu
on gee hayatmn btn tad btn deeri ite bundan ibaret.
Tutsaklmn sessiz pencerelerinden grdm bahede btn salncaklar dallarn zerinden
artlm imdi ylece sarkyor; en tepeye dolanmlar; yani firar ettiimi dleyecek olsam zaman
amak iin gvenebileceim salncaklarm bile yok.


u an edebiyat bir kenara brakacak olursak ruh halim aa yukar byle ite.
Denizci deki2 karakterlerden biri gibiyim gzlerim alamay dnmekten yanyor. Hayat fsr fsr
yudum yudum dura dura canm yakyor. Tm bunlar cildi imdiden dalmaya yz tutmu bir kitaba
kck harflerle baslm.
Bu satrlar size deil de bir bakasna yazyor olsaydm dostum mektubumun samimiyetine
aralarnda isterike bir ba olan bunca eyin hayatm olarak hissettiim eyden bir anda
kendiliinden fkrverdiine yemin etsem zor inanrlard. Ama siz bu sahnelenmesi imkansz
trajedinin buras ve imdi ile azna kadar dolu elle tutulur bir gereklik olduunu yapraklar nasl
yeerirse bunun da benim ruhumda yle cereyan ettiini anlayabilirsiniz.
Prens ite bu yzden hi saltanat sremedi. Sama sapan bir cmle bu. Ne var ki sama cmleler
insanda hngr hngr alama istei uyandrabilirmi meer.
Mektubu yarn postaya vermezsem muhtemelen bir daha okurum ve iinden baz yerleri ve baz
ifadeleri benim Huzursuzluun Kitab na almak iin daktiloya ekerek oyalanrm. Ama bunu
dnmek u an mektubu yazarkenki samimiyetimi de samimiyeti ac verici kanlmaz bir duygu
olarak hissetmemi de zedelemiyor.
Son havadisler bunlar. Almanya ile sava kabilir bir de ama ac denen illet zaten oktan musallat
olmutu insanlara. Hayatn br yakasnda bir karikatrn altyazs gibi kalr herhalde sava.
Tam olarak delilik saylmaz bu halim ama delirenler herhalde kendilerine ac veren eye teslim
oluyordur ruhundaki sarsntlardan yava yava zevk almay reniyordur - hissettiklerim de buna
pek uzak saylmaz dorusu.
Hissetmek - ne renktir acaba
Sizi binlerce kez kucaklyorum kalbim sizinle daima sizinle.
FERNANDO PESSOA
Not: Mektubu bir solukta yazdm. imdi yeniden okurken gryorum ki yarn size gndermeden
nce bir kopyasn almam art. dnyam bu kadar eksiksiz olarak; btn duygusal ve zihinsel
ynlerini temelinde yatan isteri-nevrasteniyi en arpc zellikleri olan zbilincinin iindeki
kavaklarn kesime noktalarn ortaya koyarak tasvir edebildiim pek nadirdir
Bana hak veriyorsunuz deil mi
1. Pessoa bu mektubu Huzursuzluun Kitabna almak istiyordu. Pessoa nn yakn dostu olan Mario
de Sa-Carneiro Portekiz in en nemli modernist airlerinden biriydi; bu mektubun yazlmasndan alt
hafta sonra yirmi alt yanda Paris te intihar etti. 2. Pessoa O Marinheiro adl oyununa gndermede
bulunuyor. Bu yaptta bir lnn banda bekleyen karakter hayal bir denizci yaratrlar bir de tam
hissedecek gibi olduklarnda araya giren beinci bir karakter vardr. (.N.)
OLAYSIZ BR ZYAAMYKS
H.K.
Lizbon da3 baz kk lokantalarda ve bistrolarda giri katnda eli yz dzgn bir salon onun
stnde de bir asmakat bulunur. Asmakatlarn demiryolunun gemedii kk ehirlerdeki
lokantalar anmsatan ar ev havasnda bir rahatl vardr. Pazar gnleri dnda pek kimsenin
uramad bu yerlerde ou zaman epeyce tuhaf tiplere hayatn bir keye ittii hibir ilgin taraf
olmayan insanlara rastlanr.
Hayatmn bir dneminde hem huzurlu bir yer aradmdan hem de fiyatlar makul olduu iin ben
de byle bir asmakatn mdavimi olmutum. Orada akam saat yedi sularnda yemeimi yerken
hemen hep rastladm biri vard; ilk bata pek gzm tutmadysa da sonradan yava yava iimde
bir ilgi uyand.


Otuz yalarnda olduka iri bir adamd bu; oturduunda ar kambur duruyor ayaktayken srt biraz
dzeliyordu; stne bana pek zenmiyordu belki ama tamamen kendini salm da denemezdi.
Dikkat ekici bir taraf olmayan solgun yznde hatlarna herhangi bir zellik katmayan acl bir
hava seziliyordu. Bunun altnda ne tr bir acnn yattn anlamak kolay deildi - birok strab
kendinde toplamt adeta mahrumiyet bunalm kaytszlktan doan ac ki kaytszlk da zaten ar
ac ekmekten olur.
Akam yemeini hep hafif geitiriyor kendi eliyle sard sigaralar iiyordu. evresindeki insanlara
kar olaanst dikkatliydi; kukuyla deil zel bir ilgiyle inceliyordu onlar; inceden inceye
szmeksizin onlarla ilgileniyor gzn yzlerine dikip bakmaktan ya da kiiliklerini okumaya
almaktan kanyordu. Ona kar ilgimi uyandran da bu tuhaf hali oldu.
Giderek gzmde netlemeye balad. Belli belirsiz de olsa yzndeki izgilerde bir zeka parlts
yakalamtm. Ne var ki ifadesine yle bir bitkinlik yrek skntsndan ileri gelen yle buz gibi bir
durgunluk sinmiti ki daha tesini okumak zordu.
Gnn birinde tesadfen garsonlardan birinden lokantaya yakn bir broda muhasebecilik yaptn
rendim.
Bir keresinde sokakta tam pencerenin nnde bir olay oldu; iki adam kavgaya tututu. Ben dahil
asmakatta kim varsa herkes pencerelere kotu; tabii szn ettiim adam da. Ona ylesine bir laf
attm; o da bana ayn perdeden yant verdi. Sesi umutlarn artk kar etmedii bunun iin de her
eyden umudunu kesmi insanlarnki gibi donuk ptrlyd. Ama akamc lokanta arkadam
hakknda byle kesin konumakla belki de samalam oluyordum.
Bilmem neden o gnden sonra onunla selamlar olduk. Derken belki de sama bir tesadf sonucu
ikimizin de saat dokuz buukta lokantada bulunduumuz bir akam ar aksak bir sohbete baladk.
Bir ara bana yazp yazmadm sordu. Evet dedim. Ona yeni kan Orpheu4 dergisinden sz ettim.
Dergiye vgler yadrd hatta gklere kard ki cidden hayret ettim buna. ardm ona
sylemekten de ekinmedim nk Orpheu da yazanlarn sanat aslnda topu topu be okura hitap
eden cinstendi. Belki bu okurlardan biri de benimdir dedi. Hem zaten o sanatn nnde yeni bir kap
amadn da ekledi; ve sonra utana skla yapacak daha iyi bir eyi gidecek bir yeri grecei
dostlar olmad okumaktan da fazla zevk almad iin kald pansiyonda akamlar yaz yazarak
vakit geirdiini syledi.
Yaad iki oday -ister istemez baz temel ihtiyalardan vazgemek pahasna- pek ahm ahm
olmasa da gene de lks demiti. zerine oturulan eyalara -derin ve yumuak koltuklar almt-
perdelere ve hallara ayr bir dknl vard. Bylelikle ektii acya saygnlk katacak bir i
mekan yarattn sylyordu. Modern tarzda denmi bir oda da olsa sknt insann rahatn karr
fiziksel bir acya dnrm.
O gne dek mecburiyetleri olmamt. ocukluunda insanlardan uzak durmutu. Ne bir
gruba katlm ne de okula gitmiti anlalan. 5 Asla srye dahil olmamt. Onun bana
bakalarnn da (belki de kim bilir herkesin) bana gelen gelmiti: Hayatndaki beklenmedik olaylar
igdlerine gre igdlerinin izdii yolda ekillenmiti - hi kprdamamak hayattan kopmak
ynnde.
Devletin ya da toplumun dayatt zorunluluklarla uramak zorunda kalmamt hi. gdsel
ihtiyalarn bile grmezden gelmiti. Sevgili ya da dost olabilecei insanlara hibir nedenle yaknlk
duyamamt. Onun idnyasna bir lde de olsa kabul edilen tek varlk oldum. Bununla birlikte -
batan beri dn bir kiiliin; onun kiiliinin ardna gizlenerek yaam olmam bir yana
dostluunun samimiyetinden de phe duymama ramen- gnn birinde kitabn emanet etmek zere


birine ihtiya duyacan sezmitim nitekim byle oldu. lk bata onun belli bir niyetle kitab
yaymlansn diye bana yanam olduunu fark edince biraz krldm dorusu; gene de bir psikoloa
yaraan biricik kstasn penceresinden baktmda ilk bataki umudunu boa karmadm ve hep
onun dostu olarak kaldm dnnce keyif alyorum imdi.
lgintir; tesadfler de denk gelmi tam da derdine deva olabilecek benim gibi bir insan karsna
karmt.
1H.K. Balang metni
29 Mart 1930
Genlerin ounun Tanr inancn yitirdii ve bunu vaktiyle atalarnn Tanr ya inand gibi yani
niye olduunu bilmeden yapt bir zamanda dodum. Ve insan ruhu dnmek yerine hissettiinden
bundan dolay da doal olarak eletiriye yneldiinden bu genlerin ou Tanr nn yerine nsanl
koydu. Ben ne olursa olsun ait olduu ortamn hep kysnda duran ve yalnzca bir paras olduu
kalabal deil ayn zamanda yan bandaki byk boluklar da grebilenlerdenim. te bu nedenle
Tanr y onlar gibi bsbtn terk etmedim ama nsanlk dncesini de kabullenmi deildim
kesinlikle. Dk bir ihtimal de olsa Tanr var olabilirdi bu durumda ona tapmak da gerekebilirdi;
nsanlk ise adna insan denen bir hayvan trn ifade eden basit biyolojik bir kavram olmaktan
teye gitmiyor bu nedenle de herhangi bir hayvan soyundan daha fazla hak etmiyordu tapnlmay.
nsanlk klt zgrlk ve Eitlik gibi kutsal kavramlaryla hayvanlarn tanr sayld tanrlarn da
hayvan kafal olduu antik dinlerin dirilmi hali gibi gelmitir bana hep.
Tanr ya inanmadm biliyordum fakat dpedz bir hayvan srsne de inanamazdm; bylece ben
de baz insanlar gibi kalabalklarn snrnda yani halk arasnda k diye tabir edilen o her eye
uzak noktada kaldm. k bilinaltnn tamamen yitirilmesi demektir nk bilinalt yaamn
temelidir. Kalp dnebilseydi atmaktan vazgeerdi.
Yaamay bilmeden yaayan bizlere (benim ender benzerlerime ve bana) her eyi reddetmekten
baka hayat tarz dnyay seyretmekten baka yazg kalyor muydu Dinle yaamann ne olduunu
bilemiyorduk inanca akl yoluyla ulalamayacana gre bilemezdik de; insann bir kenara
atlabileceine inanamyor bu adan dnnce kendimizi nereye koyacamz da bilemiyorduk; bu
durumda sahip olduumuz ruh hayat estetiin gzyle seyretmekte ie yarayabilirdi ancak. Bylece
dnyalarn cafcafl grntsne yabanc ilah olana ilgisiz insan hor gren bireyler olarak kendimizi
bou bouna beyin sinirlerimize uygun den
karmak bir Epikrosuluun barnda serpilmi amasz duygulara braktk.
Bilimin yalnzca temel ilkesini yani her eyin bamsz olarak tepki veremeyeceimiz kat yasalarn
hkmnde olduunu aklmzda tuttuk ki tepki versek bile bu da ister istemez bu yasalarn
erevesinde gerekleirdi ve bunun varlklarn ilah bir yazgsnn olduunu syleyen daha eski
ilkeyle harfiyen uyutuunu fark ettik; bylece abalamaktan didinmekten vazgetik tpk
elimsizlerin atletlerle ayn tempoda almaktan vazgemesi gibi; ve hissedilenlerin yazld kitaba
eilerek ona yaanm derin bilginin tedirginliini kattk.
Hibir eyi ciddiye almakszn duygularmz dnda hibir eyin gerekliinden emin
olamayacamz aklmzdan karmakszn bilinmeyen usuz bucaksz topraklar gibi yokladk
duygular ilerinde bir snak aradk. Yalnzca estetiin titiz seyircisi olmakla yetinmeyip
seyrettiklerimizin hallerini ve sonularn ifade etmek iin abaladk geri ama kimselerin akln
elmeye ya da iradesini etkilemeye niyetlenmeden kaleme aldmz yazlar ya da dizeler alt taraf
yksek sesle kendi kendimize okuduumuz yazlar olarak grlebilir amacmz okumann verdii
znel zevki tam olarak nesnel hale getirebilmekti.


Her yapt kusurlu olmaya mahkmdur bunu ok iyi biliyoruz ve estetik adan en az kendi
yazdklarmz gnl rahatlyla seyredebiliriz. Ne var ki her ey kusurludur ve en gzel
gnbatmnn daha gzeli bize uykuyu getiren hafif yelin daha huzurlusu hep vardr. Dolaysyla
dalar ve heykelleri ayn dinginlikle seyredeceiz; geen gnlerin ve kitaplarn tadn karacak en
nemlisi de her eyi dleyerek hepsini en mahrem zmzn bir paras haline getirmeye
alacaz. Bir yandan da tasvirler ve tahliller yapacaz; daha gerekletikleri anda bize
yabanclaacaklar; bylece sanki gnbatmnn bize bir armaanym gibi keyif alabileceiz
onlardan.
Karamsarlar meseleye bu gzle bakmazlar szgelimi u Vigny hayat vakit doldurmak iin bo
ilerle urat bir hapishane gibi grrd. Karamsar olmak olaylar en kt ve ackl tarafndan
almak demektir ve byle bir tutum hem ar hem rahatsz edicidir. Elimizde rettiimiz yaptn
deerini lmek iin hibir kstas yok elbette. Tek derdimiz kendimizi oyalamak bu doru; ne var ki
yazgsn unutmak iin bo ilerle uraan tutuklular gibi deil vakit geirmek iin yastk kenar
ileyen gen kzlar gibiyiz hepsi bu.
Hayat bir han olarak tahayyl ediyorum k arabas gelene kadar orada kalacakmm. Araba beni
nereye gtrecek bilmiyorum nk hibir ey bilmiyorum. Drt duvar arasnda beklemek zorunda
olduuma gre han bir hapishane olarak da kabul edebilirim eit eit insanla karlatm iin
dostluklarn yeerdii bir yer olarak da. Huysuz ya da grgsz biri saylmam. Odasna kapanp
kendini yataa atp gzn bile krpmadan bekleyip duranlar kendi hallerine brakyorum; kulama
ho seslerin ve mziklerin alnd salonlarda gevezelik edenlere de ilimiyorum. Kapnn nne
oturup gzlerimi ve kulaklarm manzarann renkleriyle ve mziiyle sarho ediyor arabay
beklerken alak sesle yalnzca kendim iin bestelediim anlalmaz arklar sylyorum.
Gece kecek o posta arabas kapya dayanp hepimize seslenecek. Bana bahedilmi hafif rzgarn
ve onun tadn karabilmem iin bahedilmi ruhun tadn karyorum; ve daha fazlasn ne soruyor
ne kurcalyorum. Handaki an defterine yazp braktm eyleri gnn birinde benden bakalar da
okur bunlarla yol boyu oyalanabilirse ne ala. Kimse okumazsa ya da zevk almazsa o da kabulm.
2H.K.
Nefret ettiim iki ey arasnda seim yapmak zorundaym - ya aklmn tiksindii dleri seeceim
ya da duyularm dehete dren eylemi; baka bir deyile hamurumda
hissedemedi im eylem ya da imdiye kadar hi kimsenin mayasnda olmayan d.
Sonu olarak her ikisinden de nefret ettiime gre tek are seim yapmamak ama bazen ya d
kurmaya ya eyleme gemeye mecbur kalyorum ki o zaman da ikisini birbirine kartryorum.
3
Ar ilerleyen yaz akamlarnda Aa ehir in dinginliini zellikle de gndzleri kpr kpr olan
akamlar da bu nedenle sessizliin iyice youn hissedildii semtleri severim. Rua do Arsenal Rua
do Alfandega douya doru uzayp giden o hznl sokaklar ve dmdz uzanan ssz rhtmlar - o
uzun akamlarda yalnzlk kokan bu labirentler hznleriyle iimi ferahlatr. O an iinde
bulunduum adan daha eski alar yaarm; byk bir keyifle Cesario Verde nin6 ada
olduumu farz ederim iimde onunkilere benzeyen yeni dizeler deil o dizeleri douran maya
kprdanr. Karanlk bastrana kadar sokaklarda dolar onlara benzeyen bir hayat duygusunu peim
sra srklerim. Gn boyunca hibir anlam olmayan bir kemekein penesindedir sokaklar; gece
olduunda ise yine anlamsz bir sszln. Gndz bir hiim; gece kendim olurum. Limandaki
sokaklarla aramzda hibir fark yok; geri onlar sokak ben bir insanm fakat btn varlklarn ayn
zden vcuda geldiini dnnce aramzdaki fark belki de zerinde durulmayacak kadar kk.


nsanlarla nesnelerin soyut ve bu nedenle ortak bir yazgs var - srlarn cebri iinde anlamsz bir
tanm daha.
Ama baka bir ey daha var Bu ar bu bo saatlerde ruhumun derinliinden zihnime doru her
varla vergi bir hzn her eye sinmi olan strap ykselir ve bir de tamamen bana ait olan ama
ayn zamanda da dardan gelen deitirmeye gcmn yetmedii bir duygu. Ah dlerim ka kez
elle tutulur eyler gibi dikilmitir karma; gerekliin yerini almak deil kendilerinin de gereklie
ne kadar benzediini bana anlatmaktr dertleri; nk onlar da reddetmekteyimdir nk onlar
anszn dardaki dnyadan frlayvermitir sokan br bandan birden kveren tren gibi ya da
gece vakti kim bilir ne anlatan anszn patlayvermi bir fskiye bir Arap yalellisini hatrlatan biten
gnn tekdzeliinden koparak ykselen rtkann sesi gibi.7
Mstakbel iftler geiyor ikier ikier kk terzi kzlar geiyor haz peinde koan genler geiyor;
her eyden emekli olmular uzadka uzayan kaldrmlarda sigara iiyor dkkan sahibi denen bir yere
demir atm o serseriler de kap nlerinde avarelik ediyor. Ar irisi clzyla acemi erler kah
grltc kah grltcden de beter gruplar halinde uyurgeziyor. Ara sra normal bir insan terif
ediyor. Bu saatte bu semtte pek otomobil grnmyor; olanlar mzikli. Kalbimde skntl bir huzur
var ve dinginliim tamamen kaderime raz olmamdan kaynaklanyor.
Btn bunlar gelip geiyor ve hibiri bana hibir ey ifade etmiyor hepsi yazgma yabanc - hatta
kendi yazglarna bile yabanc: bilindna ait eylerden insann bana tula dnce rasgele
sallad kfrlerden bilinmeyen seslerin uzaklardaki yanklarndan oluan bir karm - kolektif
varolu salatas.
4H.K.
ve kurduum btn o hayallerin doruklarndan bakyorum da Lizbon kentinde bir yardmc
muhasebeciymiim.
Ama bu eliki beni ezmiyor - zgrletiriyor; hatta bana can veren bunun iindeki ironi. Karsnda
alalacam bir ey varsa o da kendi atm bayraktr; kendi yzme kar attm
kahkaha duyunca selam durduum boru sesi kendimi dourduum afan yaratcsdr.
Hibir ey olmakszn ycelmek geceleri kazandm ne muhteem bir zafer bu Bilinmeyen bir
gzelliin grkemi nasl da karanlk bir grkemdir Birden sa nn znn talarda ve dnyadan el
etek ekip snd maarada bulunduunu bilen ldeki rahibin yalnzlyla ba baa kalm
keiin gnlndeki ycelie eriyorum.
Ve bu sama iler acs odada masamn bana oturmu - ben sradan bro alan belki de ruhumu
selamete erdirecek birtakm szckler yazyorum. Kendimi yksek uzak dalardaki imkansz bir
gnbatmnn yaldzna boyuyorum kendi heykelimin ve kutsal parmamda tadm reddedi
yznn yaldzna; bam dndren kendimi beenmiliimi simgeleyen hi karmadm bir
mcevherdir o yzk.
5H.K.
ki koca sayfay kaplayan upuzun bir liste karmda duruyor; yorgun gzlerle eski yaz masasna
eilmi sayfalara gzlerimden daha bitkin olan ruhumu brakyorum. Hepsi bo bunlarn. Boluun
tesinde maazann dzenli tezgahlar bir o kadar tertipli tezgahtarlar insanolunun dzeni ve
sradanln huzuru Rua dos Douradores e8 kadar sra sra dizilmi.
Farkl bir dnyann grlts cama vuruyor fakat farkl grlt de baya; tpk tezgahlarn yan
banda dikilen huzur gibi.
Tazelenmi gzlerimi ak sayfalara indiriyorum; zenle yazdm rakamlar ilerin sonucunu
kaydetmi bile. Ve kendime sakladm bir glmsemeyle beyaz boluklarla cetvelle izilmi


izgilerle ssl yazlarla rakamlarla kuma markalaryla doldurulmu bu sayfalar barndran
hayattan bir yandan da her ada byk denizcilerin byk azizlerin ve airlerin de gelip getiini
dnyorum; dnyaya deer kazandran her eyin dna srlm bu byk kalabal tek bir
satrla olsun anan yok.
zeri rasgele bir kumala kaplanm bu sicil defterinde nmde Hindistan n ve Semerkant n
kaplar alyor ve aslnda hibir lkeye ait olmayan ran iiri nc dizesi uyaksz rubaileriyle
skntma uzaktan destek oluyor. Ben ise hi hatasz yazyor topluyorum; ve bu dnyada yaayan bir
bro alannn uysal elinden kan yazlar satr satr diziliyor.
(Soluao Editora dergisinde yaymlanmtr;
say 4 yl 1929)
6
Hayattan ok az ey istedim - ama o o kadarn bile esirgedi benden. Azck gne krlar bir lokma
ekmek bir lokma huzur canm fazla yakmayacak bir yaama bilincim olsun ve bir de ne kimseye
muhta olaym ne el alem bana muhta olsun. Bu kadar bile esirgendi benden hani yreimizin
katlndan deil de paltomuzun dmelerini amaya endiimiz iin dilenciyi bamzdan savarz
ya ite o ekilde.
Huzurlu odamda kederler iinde yazyorum imdiye kadar olduum bundan sonra da olacam gibi
yapayalnzm. Merak ediyorum acaba grnte pek bir deeri olmayan sesim binlerce sesin zn
binlerce hayatn kendini anlatmaya olan susuzluunu gndelik yazgs iinde faydasz hayallerin iz
brakmayan umutlarn tutsa olmu benimki gibi binlerce ruhun sabrn temsil ediyor olabilir mi.
Byle anlarda onunla ayn hamurdan olduumu kavrayan kalbim daha hzl atyor. Daha ok
yayorum nk daha byk yayorum. Benliimde dinsel bir g bir tr dua hatta bir
lk hissediyorum. Bana kar tepki yukardan zihnimden geliyor Kendimi Rua dos Douradores te
drdnc kattaki dairemde uykudan arlam ben i izlerken gryorum; nmde duran yar dolu
kattaki gzellikten yoksun bo varlma ucuz sigaraya - eskimi smenin zerinde uzun uzadya
anlattm btn bu eylere bakyorum. Yukarda drdnc katn tepesinden yaam sorgulayan ben
Bakalarnn ruhlarnn ne hissettiini aklayan ben Dahiler ve nller gibi nesirler yazan ben
Buradaki benim ne eksik ne fazla..
7
Bugn sk sk yaptm gibi d kurdum hayatmn tinsel taraf byk oranda bu amasz ve deersiz
dlerden oluur. Rua dos Douradores ten patronum Vasques ten muhasebeci Moreira dan jilet gibi
takmlar giyen irket alanlarndan ayak ilerine bakan ocuktan niformal uaktan ve kediden bir
daha geri dnmemek zere ayrldm tahayyl ettim. Adeta zincirlerimi krmtm sanki btn
gney denizleri kefedilmek zere byl adalarn sermiti nme. Bundan byle gnl rahatlyla
kendimi sanata verebilir varlm zihinsel adan tamama erdirebilirdim.
Ama birden hatta daha dncelerimde yzerken -ksack le tatilinde bir kafede oluyordu bu- bir
rahatszlk duygusu dme saldrverdi: Ac ekerdim diye dndm. Evet fazla sze gerek yok:
Ac ekerdim. Patron Vasques muhasebeci Moreira veznedar Borges evremdeki tm o namuslu
insanlar mektuplar postaya gtren nee kp ocuk maharetli ortac ve o dnya tatls kedi - hepsi
hayatmn bir paras haline gelmi meer; onlardan ayrlacak olsam gzyalarma hakim olamaz o
kk dnyann gzme ne kadar kt grnm olursa olsun benim de bir param olduunu bu
parann da hep onlarla kalacan dnrmm; kendimi onlardan koparmann yar lmekten
lmn yzn grmekten farksz olduunu anlarmm.


Hem zaten diyelim ki yarn onlardan ayrlp Rua dos Douradores in niformasn srtmdan attm;
baka neye tutunurum (nk bir eylere tutunacam kesin) hangi niformay giyerim (nk
mutlaka bir baka niforma giyeceim)
Kimi grnr kimi grnmez ama hepimizin bir patron Vasques i vardr. Benimkinin ad sahiden de
Vasques; salkl ho kimi zaman kabalasa da art niyet dnmeyen karn bilen ama sonuta
drst insanolunun yetitirdii sacsyla solcusuyla nice byk dehalarda ve harika ocuklarda
bulunmayan adalet duygusuna sahip bir adam. Zenginlie baarya doymayan lmszlk peinde
koan kendini beenmi Vasques ler de olabilir Ben ise bizim nispeten insancl zor zamanlarda dert
dinlemesini bilen Vasques i dnyadaki btn soyut patronlara yelerim.
Devlete i yaparak kpn doldurmu bir irkette alan bir arkadam kazandm paray
beenmeyerek geen gn yle dedi bana: Smrlyorsunuz dostum. Bunun zerine dndm de
sahiden de yle; ne var ki madem hayatta smrlmekten kamann yolu yok kendini beenmilerin
hret budalalarnn zntnn ya da imkanszln peinden koanlarn yerine kuma tccar
Vasques e kendimi smrtsem daha iyi deil mi diye de sormadan edemiyorum kendime.
Bizzat Tanr nn smrdkleri de var ki bunlar bu dnyann usuz bucaksz boluuna yuvarlanm
peygamberler ve azizlerdir.
Bakalar yuvalarna nasl snrsa ben de Rua dos Douradores teki o byk broya yle
snyorum. Hayat karsnda bir sipere ekilircesine masamn ardna siniyorum. Benim olmad
halde sahibi olduum iine kaytlar dtm o ticari defterlere duyduum sevgiden gzlerim
yaaryor neredeyse mrekkep hokkasn ve biraz temde bordrolar hazrlayan
Sergio nun srtn seviyorum. Belki sevecek baka bir ey bulamadmdan byle oluyor ama belki
de insan sevgisine deer hibir ey olmadndan; duygusalla kaplp sevgimizi birine vakfetmeye
niyetlendiysek - yldzlarn sonsuz kaytszlndansa benim gsterisiz mrekkep hokkas yedir.
8H.K.
Patronum Vasques. Nedendir bilinmez patronum Vasques in karsnda sk sk nutkum tutuluyor. Bu
adam benim iin hayatmn gndz saatlerine hkmeden rasgele bir ayak bandan baka ne ki Bana
kibar davranyor nedense birdenbire kabalap herkese kk sktrd anlarn dnda yumuak bir
sesle konuuyor. yi gzel de niye bir trl aklmdan kmyor Bir simge mi bu adam Akl m
saduyu mu Ne
Patron Vasques. Daha imdiden gelecek zamanda o gn duyacam bildiim zntyle hatrlyorum
onu. Ben herhangi bir yerin yaknlarndaki kk bir evde bugn yaratmadm eseri o gn de
yaratmayarak yaratmamay srdrebilmek iin de bugnklere benzemeyen gerekeler bulmaya
alarak huzur iinde yayor olacam. Ya da berdularn kapatld bir yerde dibe vurmann
hazzyla yuvarlanp gidiyor olacam kendilerini vaktiyle deha sanm oysa d gcnden yoksun
birer dilenci olmaktan teye gidememi dkntlerin arasna karacak hayatta ne baarya
ulaabilmi ne de her eyi elinin tersiyle itmeyi becerip br trl baar kazanabilmi o isimsiz
kalabalkta eriyeceim. Nerede olursam olaym patron Vasques i ve Rua dos Douradores i byk
zlemlerle anacam ve gnlk hayatn tekdzeliini yaanmam aklarn ya da kazanmamaya
yazgl olduum zaferlerin ans gibi yaayacam.
Patron Vasques. Bugn gelecekten bakarak gryorum onu hi deimemi -orta boylu tknaz kaba
ama ll efkatli dobra ya da kurnaz sert ve tatl dilli olabilen biri- o bir ef sadece paras
olduundan deil; ar hareket eden renkli kk kaslara benzeyen ikin damarl kll elleriyle de
ef kaln ama yal olmayan boynuyla koyu ama hep sinekkayd tral sakallaryla altndan grnen
krmz sk etli yanaklaryla da ef. Gryorum onu dinlenirken bile enerji saan hareketlerini d


dnyaya ait eyleri sakz gibi ineyip duran gzlerini gryorum onu sinirlendirdiim ann okunu
tekrar yayorum ve glmsediini grnce iim snyor - geni insanca bir glmseme bu bir
kalabalktan ykselen candan alklara benziyor.
Bu sradan hatta kaba saba insan belki de etrafmda onun kadar renkli baka kimse olmad iin
megul ediyor zihnimi bana kendimi unutturuyor. yle sanyorum ki bu bir iaret. yle sanyorum -
ya da sanyor gibiyim ki- bir yerlerde uzak bir hayatta bu adamn benim iin daha nemli bir rol
olmu.
9H.K.
Ah evet anladm Patron Vasques Hayat n ta kendisi Bize hkmeden ve hakknda neredeyse hibir
ey bilmediimiz tekdze ve gerekli Hayat n. Bu sradan adam Hayat n sradanln temsil ediyor.
O benim iin her ey ve dmda nk Hayat da benim iin her ey ve dmda.
Rua dos Douradores teki brom gzmde Hayat temsil ediyorsa yine Rua dos Douradores te ikinci
kattaki evim de Sanat simgeliyor. Evet Hayat la ayn sokakta ama bir baka yerde ikamet eden
hayatn ykn hafifleten buna karlk yaamann ykn hafifletmeyen ve hayat kadar tekdze
olan tek fark baka bir yerde oturmak olan Sanat . Evet benim gzmde var olan her eyin anlam
btn muammalarn zm Rua dos Douradores tedir - bir tek muammalarn varln hari tutalm
nk zmsz bir ey varsa o
da muammann kendisidir.
10H.K.
Ben byleyim ite ie yaramaz ve duyarlym ister iyi olsun ister kt soylusundan ya da
bayasndan btn cokulara olanca varlmla kaptrabilirim kendimi - ne var ki asla kalc bir
duygu asla ruhun zne nfuz eden kalc bir heyecan duyamam. Bende ne varsa bir baka eyi
izleyerek varlk kazanr; ruh kendine kar yaramaz bir ocukla urarcasna sabrsz; giderek
byyen ve hep ayn kalan bir sknt var. Her ey ilgimi eker ama hibir ey beni avucunda
tutamaz. Durmakszn d kurarak yaplmadk i brakmam; karmda konuan kiinin yzndeki
mimikleri en ince ayrntsna kadar yakalarm cmlelerindeki milimetrik sapmalar fark ederim; ne
var ki duyduum halde aslnda onu dinlemez bambaka eyler dnrm ve aramzda geen
konumadan en az anmsadm o srada sarf edilen szler olur - hem onunkiler hem benimkiler. te
bu yzden bir ettiim laf bir daha eder cevabn aldm soruyu tekrar sorarm sk sk; buna karlk
sonradan aklmdan uup giden bir eyi syledii srada karmdakinin yz hatlarnn geriliini ya da
daha nce anlattm unuttuum bir hikayeyi anlatrken beni yalnzca gzleriyle dinleyiini
fotorafn ekmi gibi drt szckle tarif edebilirim. ki kiiyim ben -ikisi de ortalarndaki
mesafeyi koruyor aralarnda hibir ba olmayan Siyam ikizleri bunlar.
11H.K. lahi
Asla gereklemiyoruz.
Kar karya duran iki uurumuz biz - Cennet i hayranlkla izleyen bir kuyu.
12H.K.
Yaamyks yazlabilenlere ya da oturup kendi yazabilenlere gpta ediyorum aslnda gpta m
ediyorum bilmeksizin. Ben bu dank ilintisiz duygularla (zaten baka trlsn de istemiyorum)
olaysz yaamykm hayatsz hikayemi anlatyorum. Bunlar benim tiraflar m; ve bu itiraflarda
hibir ey sylemiyorsam bu syleyecek bir eyim olmadndandr.
nsan ilgin ya da yararl ne anlatabilir Bamza gelmi olan eyler ya herkesin bana gelmi ya da
yalnzca bizim bamza gelmitir; ilk durumda bayatlamtr ikinci durumda da bizden bakas
anlayamaz onlar. Hissettiklerimi yazyorsam hissetmenin ateini azaltmak iin baka are


olmadndan. tiraflarm nemli deil nk hibir ey nemli deil. Hissettiklerimle manzaralar
iziyorum ben. Duyularm tatil ediyorum. zntlerini bastrmak iin nak ileyen hayat denen ey
var olduu iin rg ren kadnlar ok iyi anlyorum. Yal teyzem sonu gelmez akamlarda fal ap
dururdu. Duygularm anlattm bu itiraflar da benim fallarm. Gelecekten haber almak iin
iskambillerden medet umanlar gibi yorumluyor deilim onlar.
Kulak da vermiyorum yazdklarma nk fallarda katlarn yalnz balarna hibir deeri yoktur.
Rengarenk bir yumak gibi kendimi ayorum ya da ocuklarn ipleri ak parmaklarna dolayp sonra
da elden ele geirdikleri ip oyununu oynuyorum kendimle. Dikkat ettiim tek ey baparman altna
denk gelen dm karmamak. Sonra ellerimi ters eviriyorum ve ortaya yeni bir ekil kyor.
Arkasndan yeniden balyorum.
Yaamak bakalarnn niyetleriyle rg rmektir. Bununla birlikte mr sresince zihnimiz zgrdr
ve btn beyaz atl prensler ucu kancal fildii tla iki ilmek atm sresince
kendi byl bahelerinde gezinebilir. Varlklarla yaplan t ii Aralklar Hibir ey
Zaten kendimde ne bulabilirim Ne anlatabilirim Duygularmn korkun derecede youn olduunu
duygularmn sapna kadar bilincinde olduumu Kendimi mahvetmek iin kullandm keskin
zekam ve beni oyalamaya doymayan d gcm l irademi ve onu capcanl yavrusu gibi
kollarnda sallayan dnce gcm. T ii evet
13
Kaderden ve dncelerden rl kitabm yava yava bir ekle sokmak iin art arda dizdiim bu
kelimeler iler acs halime hi kar etmiyor. Kurduum btn cmlelerin derinliklerinde suyu iilmi
bardan dibinde erimeden kalan bir toz gibi bir hi olarak varlm srdryorum. Muhasebe
hesaplarm nasl kaydediyorsam edebiyatm da yle titizlik ve kaytszlkla yazya geiriyorum.
Yldzl engin gkyznn ve saysz ruhun gizemi karsnda bilinmez bir uurumdan dokunmu
gecenin karsnda hibir eyi anlayamayan ruhumdaki kaosun karsnda - btn bunlarn karsnda
yardmc muhasebeci olarak yazdklarm da ruhumun kadna dktklerim de u sefil Rua dos
Douradores in iinde dnp duruyor evrenin zengin uzamlaryla ilikileri pek zayf.
Grdklerimin hepsi dten ve gz aldanmasndan ibaret; dn iinde muhasebe kaytlarnn ya da
doru drst metinlerin olmasnn pek bir nemi yok. altm bronun giri kaps yerine
prensesler hayal etmenin nesi daha anlaml Bildiimiz her eyin ucu sahip olduumuz duygulardan
birine bizi biz yapan eyler ise kendi varlmza yabanc bir duyuma kar - buysa bizim hem
oyuncusu hem etkin izleyicisi hatta belediye meclisinin zel izniyle tanrlar olduumuz bir
melodramdr.
14
Asla gerekletirmeyeceimiz eserin kt olacan biliriz. Gerekletirmeyi hibir zaman
istemeyeceimiz eser ondan da kt olurdu. Gerekletirdiimiz eser ise en azndan var olmakla
dllendirilmitir. Pek bir deeri yoktur ama varln srdrr tpk sakat komumun biricik
sakssnda byyen clz bitki gibi. Bu bitki onun nee kayna bazen benim bile iimi ayor. Kt
olduunu bile bile yazdklarm da zgnleri ya da talihsizleri karnca kararnca biraz olsun
oyalayabilir daha kt eyler yapmalarna engel olabilir. Beni tatmin etse de etmese de bu hep yararl
bir eydir btn bir hayat iin de ayn ey sylenebilir.
Daha fazla sknt dourmaktan baka derdi olmayan bir sknt; bugn ektiiniz acnn acsn yarn
ekeceinizi imdiden size mutulayan ac - ne byk bir amaz bu hem yararsz hem bir o kadar
sahte ne byk bir amaz


perianlmdan yaplma uzun kaputuna skca sarnm garda bir bankta kvrlm uyuyor kendimi
beenmiliim
dlenmi imgeler dnyasndan eit paylar alarak domu bilgeliim ve hayatm
inde yaadm ann kaygs vz geliyor uzun da srmyor. Zamann enginliine am ben; ve
koulsuz olarak ben olmak istiyorum.
15
Doutan bana ait olan iimdeki topra adm adm fethettim. inde bir hi olarak kaldm batakl
azar azar ele geirdim. Sonsuz varlm dourdum ama kendimi kendimden forsepsle koparmak
zorunda kaldm.
3. Fernando Pessoa nn Bernardo Soares i takdimidir. 4. Pessoa nn 1915 te kurduu yalnzca
iki say kan ksa mrne ramen byk nem tayan dergi. 5. Bu bilgi Pessoa asndan doru
deil: Pessoa on alt yanda Durban da bir ngiliz okuluna gidiyordu ve hatta okul birincisiydi.
Daha sonra Durban niversitesi ne ardndan Lizbon niversitesi ne devam etti. 6. On dokuzuncu
yzyl sonunda yaam Lizbon un szcs olmu gereki ve Parnas air. 7. Bu metnin ilk iki
paragraf 1929 ubat nda Soluao Editora dergisinin 2. saysnda yaymland. 8. Varaklar Soka;
Lizbon da Aa ehir de Tejo Nehri kysnda uzanan dar tccarlar soka. Bernardo Soares orada
alyor ve yayor.
16 H.K.
Cascais9 ile Lizbon arasnda hayaller. Patronum Vasques in Estoril deki maazasnn bir vergisini
demek iin Cascais e gittim. Daha yola koyulmadan yolculuun tadn karmaya balamtm bile
bir saatte gidecek bir saatte gelecek ve byk nehrin srekli yenilenen manzaralaryla okyanusa
dkld yeri seyredecektim. Sonu olarak gidi yolunda doya doya seyredeceim diye sevindiim
deniz manzaralarna grmeyen gzlerle bakarak soyut dncelere daldm dnte de edindiim
izlenimleri kafamn iine dizmekle uratm. Bu yolculuun en kk bir ayrntsn gzle grlen
gerekliinin en kk bir parasn bile tarif edebilmekten acizim. Unutkanlm ve her eye ters
gitme huyum yznden yolculuktan kazancm u birka satrdan ibaret kald. Aksi olsa daha m iyi
olurdu daha m kt hatta olacak olan neydi bilemiyorum.
Tren yavalayp Cais do Sodre Gar na giriyor. Hibir sonuca ulaamadan Lizbon a
vardm.
17
Belki de bir gayret gsterip u biricik benzersiz ie girimenin zaman gelmitir: hayatm gzden
geirmek. Usuz bucaksz bir ln tam gbeindeymiim. Edeb bir dille bir vakitler ne olduumu
bu noktaya nasl geldiimi aklamaya alyormuum.
18
Byk bir dinginlik iinde ebediyen Rua dos Douradores e bu yazhaneye bu iklime u insanlara
mahkm olmu hayatm gzden geiriyorum ruhumda bir tebessm suretinden baka bir ey yok.
Karnm doyuyor bam sokacak bir yerim hayal kurmak yazmak uyumak iin biraz vaktim var -
Tanrlardan daha baka ne isteyebilir Yazg dan ne bekleyebilirim
Byk tutkularm snrsz dlerim oldu - ama o kadar raklarda terzi kzlarda da vardr nk
btn dnya hayal kurar: Bizi birbirimizden ayran ey o hayalleri gerekletirecek gcmzn ya da
kendiliinden gerekletiklerini grecek kadar ansmzn olup olmamasdr.
Dlerimde ben de raklar terzi kzlar gibiyim. Onlardan tek farkm elimin kalem tutmas. Evet
onlardan bir edimle btnyle bana ait bir gereklikle ayrlyorum. Ruhumda ise onlara benziyorum.
Uzaklarda Gney e doru adalar ve byk kozmopolit tutkular olduunu ok iyi biliyorum


Dnya avucumda olsayd gzm krpmadan bir Rua dos Douradores biletine deiirdim
onu.
Belki de sonsuza kadar muhasebeci olarak kalmak benim kaderimdir; iir ve edebiyat ise alnma
konmu bir kelebektir belki; parlak gzelliiyle glnecek halimi iyice ortaya karan bir kelebek.
Moreira y zlemle anacam ama ge ykselmenin karsnda zlemlerin laf m olur
Vasques ve rekas irketinde muhasebe efliine ykseltileceim gnn yaammn sayl
gnlerinden biri olacan ok iyi biliyorum. Bunu ac ironik bir ngr sylyor bana ayn zamanda
bu kesin bir gereklik olduu iin zihinsel ynden de avantajlym.
19
22 Mart 1929
Kumsaln deniz kysnda ormanlar ve ayrlar boyunca izdii eriye dipsiz derinlikten gelip vuran
dalgadan yakc bir arzunun kararszl ykseliyordu. Gz budaylarlaleri birbirinden ayramyor
arazi servilerin arasndan uzayp gidiyordu.
Bir bana kalm ya da ses uyumuna i titreimlere ve daha benzetikleri anda farkllaan
anlamlarna gre bir araya gelmi szcklerin saygnl; baka deyimlerin anlamlarna szm
deyimlerin atafat izlerin muziplii ormanlarn iyimserlii - ve sonra kaamaklar yaptm ocukluk
bahelerinde havuzlardan yaylan huzur te bu ekilde sama bir cretten yaplm surlarn ardnda
dizi dizi aalarn ve solup giden eylerin rpertilerinin arasnda benim yerimde bir bakas olsa
zgn dudaklarn daha yksek mahkemelerde reddedilmi bir itiraf mrldandn duyabilirdi. Son
valyelerin atosu bilinmez bir avludaki mzrak akrtlarnn arasnda bir daha asla huzur yz
grmeyecekti stelik valyeler duvarn tepesinden grnen yoldan bir gn geri dnse bile yolun bu
tarafnda ise akamlar Marip masallaryla lm ocuu avutan onu hayatla mucizelerle coturan
kadnn ans kalacakt.
Yitip gitmi son valyeler kafilesinin sesleri gelecek zamanlarn bir ans gibi uzun uzun
yanklanyordu otlarn arasndaki saban izlerini takip eden ku gibi hafif admlar kpr kpr
yeillikleri aralamyordu bile. lerde bir gn gelecek olanlar daha imdiden yalyd; sadece hi
gelmeyecek olanlar genti. Yolun kenarna davullar dizilmiti trompetler ise herhangi bir eyi
brakmaya hala gleri olsa onlar bir kenara brakacak olan bitkin ellerden canszca sarkyordu.
Ne var ki byl [geit alay]nn yrd toprakta snm seslerin yeniden yksek perdeden
yankland iitilmi ve kpekler gzle grlebilen yollarda ayaklarn srmt. Her eyde bir
cenaze treninin samal vard ve bakalarnn dlerindeki prensesler hibir dehlizde
kaybolmakszn hi durmadan geiyor tekrar geiyordu.
20
mrm boyunca hayatm ezen koullarn bazlarndan kurtulmak istediim buna karlk kendimi
benzer baka koullar tarafndan kuatlm olarak bulduum ok oldu olaylarn belirsiz rgsnde
bana kar kesin bir dmanlk vard desem yeri var. Diyelim ki beni bomakta olan bir eli
boynumdan skyorum. O eli skp atan kendi elimin beni kurtarrken boynuma bir ip geirdiini
fark ediyorum. pi boynumdan dikkatle karyorum ama bu kez de kendi ellerimle boazm
skmama ramak kalyor.
21
24 Mart 1929
ster var olsunlar ister var olmasnlar biz tanrlarn klesiyiz.
22


Aynalarda grdm suretim hep ruhumun kollarna snrd. Dncelerimde bile olduum gibi
var olabilirdim ancak: zayf ve beli bkk biri.
Her eyim oktan lm bir ocuun eski fotoraf albmne yaptrlm renkli bir prens
tipografisini anmsatyor.
Beni sevmek bana acmak demek. Gelecek zamann sonlarna doru bir gn biri kp hakkmda bir
iir yazacak ben de belki ve ancak o zaman Kendi Krallm da hkm srmeye
balayacam.
Tanr; biz varz ve her ey bundan ibaret deil demek.
23H.K. Sama aksiyomlar
Sahtesinden de olsa sfenkslere dnsek hem de kim olduumuzu bilemez hale gelecek kadar.
nk aslnda sahte birer sfenksten baka bir ey deiliz ve gerekte ne olduumuzu bilemiyoruz.
Hayata ayak uydurmamzn tek yolu kendi kendimizle uyumsuz olmak. Tanrsallk samalk
demektir.
Samimiyetle sabrla akl yrterek teoriler kursak ve bunu yalnzca hemen rtmek zere yapsak -
edimlerimizi onlar mahkm eden kuramlarla dorulasak- hayatta kendimize bir yol izsek sonra da
o yolun tam tersine gitsek. Yaplmadk ey brakmasak olmadmz olduumuzu iddia etmediimiz
bakalarnn olduumuzu hayal etmesini de istemediimiz bir eyin btn hallerini kuansak.
Okumamak iin kitaplar alsak; konserlere gitsek ama ne mzik dinlesek ne de kimlerin geldiine
baksak; yrmekten yorulduk deyip uzun gezintilere ksak ve gidip krlarda kalsak sadece ve sadece
krlar bizi uyuturduu iin.
24
Bugn kimi zaman kabna smayan o ok bildik i skntsnn beni nasl boduunu bedenimle bile
alglarken - asmakat sayesinde varlm srdrebildiim o lokantada ya da basit aevinde pek bir
ey yiyemedim her zamankinden de az itim. Tam karken garson ienin yarsnn hala dolu
olduunu fark etti ve dnp dedi ki: Grmek zere Bay Soares; gemi olsun.
Bu basit cmle kulamda bir boru sesi gibi nlad: Ruhum rzgar deer demez gkyzndeki
bulutlarn hemen dalmas gibi annda aydnlanverdi. O zamana kadar ak seik gremediim bir
eyin farkna vardm: Kahvelerdeki ya da lokantalardaki garsonlarda berberlerde ya da sokak
balarnda dikilen ayak ileri yapan ocuklarda iten gelen doal bir sevecenlik var deyim yerindeyse
daha byk bir samimiyetle yaklatm insanlarda buna rastladm syleyemem dorusu.
Kardeliin byle incelikleri var ite.
Kimileri dnyay ynetir kimileri de ynetilen o dnyann ta kendisidir. Servetini svire de ya da
ngiltere de saklayan bir Amerikal milyonerle bir kasabann sosyalist lideri arasnda nitelik
bakmndan hibir fark yoktur; fark nicelikten kaynaklanr yalnzca. Uzakta aada biz varzdr yani
klksz insanlar biz bohem oyun yazar William Shakespeare biz retmen John Milton serseri
Dante Alighieri dn alverilerimi yapan ocuk komik fkralar anlatan berber yalnzca nmdeki
arap iesinin yarsn imedim diye gemi olsun dileyerek kardee bir jest yapan garson.
25
flah olmaz renkli bir gravr bu. Gzlerimi dikmi bakyorum grp grmediimi pek bilemeden.
Camn ardnda baka tabasmalar var bir de bu. Girite merdivenin altndaki bolua yerletirilmi
camekann ortasnda azametle duruyor.
Gen kz bahar gsnn zerine bastrm hznl gzleriyle gzlerimin iine bakyor. Kadn
btn parlakl glmsemesine yansm yanaklar da en gzel krmzya boyanm. Arkasndaki
gkyz pamuk mavisi. Kk saylabilecek az iyi izilmi. Kartpostallk tasvirinin zerinden


gzlerini gzlerime derin bir acyla dikmi ylece duruyor. iekleri tutan kolu bana birinin kolunu
anmsatyor. Entarisinin ya da bluzunun yakas epey ak ilemeli. Gzlerinde sahici bir hzn var:
Gravr gereinin derinliinden drste gzlerimin iine bakyor. lkbaharla birlikte gelmi bu kz.
ri hznl gzleri var ama beni arpan bu deil. Camekann nnden ayrlrken ayaklarma zor laf
geiriyorum. Yolun karsna geiyorum clz bir isyanla geri dnyorum. Bahar kucanda hala ve
gzlerinde benim hayatta sahip olamadm her eyin hzn okunuyor. Gravr uzaktan daha renkli
grnyor. Salar tepeden koyuca pembe bir kurdeleyle skca balanm bunu fark etmemitim.
Basit bir gravrde bile olsa insanolunun gzlerinde korkun bir ey var: grmezden gelinemeyecek
bir bilin o bedende bir ruh olduunu kantlayan gizli bir haykr. Her yerimi kan terlere batran
uykudan gbela uyanp sisli karanlklarn slak kalntlarn kpek gibi silkinerek zerimden
atyorum. Ve uzaktan seyrettiimiz bu metafizik tabasmasnn btn bir mrn hznl gzleri
alelade bir eye veda edercesine inancm yitirdiimi grmezden gelerek sanki Tanr hakknda bir
bildiim varm gibi sabit baklarla szyor beni. Altnda bir takvim olan gravr alttan ve stten
yass da doru kvrlan geliigzel siyaha boyanm iki silmeyle snrlandrlm. Bu kesin alt ile st
arasnda kanlmaz 1 Ocak saklayan modas gemi motiflerle sslenmi 1929 un zerinden
hznl gzler muzipe glmsyor bana.
Bu yz baka bir yerden tanyorum ben hem de tuhaf bir yerden: Bizim yazhanede bir kede
bunun tpatp ayns gzmn aina olduu bir takvim var. Ne var ki belki gravr sanatndan belki
benim baklarmdan kaynaklanan bir esrarla bizim brodaki karde takvim hznl gzlerden
yoksun kalm. O solak Alves in tepesinde silik varlyla uyuyan parlak kattan bir gravrden
baka bir ey deil.
Keke glp geebilsem btn bunlara ama iimde derin bir rahatszlk esiyor. Yreimde beni gafil
avlam bir hastaln soukluunu hissediyorum. Bu samala ba kaldramayacak kadar
gszm. stemeden hangi pencereye Tanr nn hangi srrna yaklatm acaba Bir merdiven altnda
duran bu camekan nereye bakyor olabilir Gravrde gzlerimin iine bakan gzler kimindir
Titremem geliyor. yerinde gzm hep gerek gravrn olduu uzak keye kayyor artk. Ona
bakmadan edemez oldum.
26H.K.
Her heyecana bir kiilik ruhun her haline bir ruh kazandrmak.
Dnemete belirdiler; bir sr gen kzdlar. ark sylyorlard yrrken; sesleri de ok neeliydi.
Kim olduklarn bilmiyordum. Onlar zel bir ey hissetmeden uzaktan uzun sre dinledim. Yreim
burkuldu.
Acdm gelecekleri miydi Bilinsizlikleri mi Belki dorudan onlar deildi - ama kim bilir Belki de
yalnz kendimdim acdm.
27
[Buradaki metin konular bir sonuca balad ve bunun huzuru yanstt iin kitabn sonunda yer
alan 482 no.ya aktarld.]
28H.K.
Mziin ya da dn hafif bir soluu ne olursa olsun yeter ki yle ya da byle bir ey hissetmemizi
salasn ne olursa olsun yeter ki dnmekten bizi alkoysun.
29H.K.
25 Aralk 1929
atlara vuran son yamur damlalar hz kesip de parke talarna gkyznn ar maviliini
yanstmaya baladnda araba sesleri daha gl daha neeli yeni bir ark tutturdu pencerelerin de


zerlerine yaan gnee kar ald duyuldu. O srada dar sokan en yakn kesinde ilk
piyangocunun aina sesi nlad ve kar dkkanda kasalara aklmakta olan ivilerin sesi berrak
havada yankland.
Aslnda resm tatil olmasna ramen kimsenin buna aldr etmedii iki arada bir derede bir gnd.
alma ve dinlence yan yanayd benim de yapacak hibir iim yoktu. Erken kalkmtm aylaklk
ederek var olmaya hazrlanyordum. Odamda bir aa bir yukar yryor yksek sesle birbirinden
kopuk kopuk olduu kadar da olmayacak eyler dlyordum - bir trl balayamadm iler
tesadfen gereklemi imkansz tutkular vaktiyle yaplsayd uzun ve doyurucu olacak sohbetler. Ne
huzurdan ne ycelikten nasiplenmi bu dalgnlkla amaszca umutsuzca gezindike admlarm bu
zgrlk sabahn ypratyor alak sesle bara bara telaffuz ettiim cmlelerim yalnzlmn yaln
dehlizlerinde oalarak yanklanyordu.
nsan kiiliim dardan su katlmam bir komedi gibi grnyordu; ierden bakldnda insana
zg olan her ey gibi. Yarm kalan uykumda giydiim alelade giysilerin zerine byle erken
kalktm sabahlarda kullandm eski yamurluu geirmitim. Emektar terliklerimin sa solu
delinmiti; zellikle sol tekinin. Ve ellerimi lmden sonraya ait o yamurluun ceplerine sokmu
yararsz dlerimi blp duran iri admlarla kck odamdaki bulvar arnlyordum ki dlerim
btn lmllerinkine benzeyen bir hayalin nihai haliydi.
Odamn biricik penceresinin yar aralk serinliinde son saanaktan geriye kalm ar su
damlalarnn atlardan hala damladn duyuyordum. Biten yamurun getirdii serinlikler belli
belirsiz de olsa hissediliyordu. Bununla birlikte gkyz gnl elen bir mavilikteydi ve yorgun
dm ya da yere serilmi saanaktan artan bulutlar Sao Jorge Kalesi ne10 doru ekilerek
gkyznn bilinen yollarn olduu gibi gz nne seriyordu.
Kendimi neeli hissetme zamanyd. Ne var ki iime bir arlk kmt - bilinmeyen bir arzu
tarifsiz ama yakksz bile olmayan bir heves. Belki de canl olma duygusu kendini gstermekte
gecikiyordu. Ve grmeden baktm sokaa hakim penceremden dar sarktmda kendimi birden
kurusun diye pencerelere aslan sonra orada unutulup yava yava buruan sonunda da asld yeri
kirleten ya bir toz bezi gibi hissettim.
9. Lizbon un otuz kilometre kadar batsnda yer alan kk pitoresk liman. 10. Arap igalinden
kalan (X-XII. yzyllar) Lizbon un dou kesimine tepeden bakan kale.
30
Tayreklinin teki olduumu (biraz zlerek de olsa) kabul ediyorum. Benim iin bir sfat ruhtan
kopup gelen itenlikli gzyalarndan daha deerlidir. Ustam Vieira11
te yandan farkl biri haline geldiim gzyalaryla tantm anaszlar anas hi olmamlar gibi
yakc gzyalar dktm de oluyor; l yalar gzlerimi yakyorsa da yreimin en gizli yerinde
alyorum aslnda.
Annemi anmsamyorum. ldnde bir yandaydm.12 Duygularmn nasrlamasnn
derbederliklerimin tek sebebi o scakln olmay hatrlayamadm pckleri yok yere deli gibi
zlemem. Uyduruk biriyim ben. Uyandmda kendimi hep yabanc kucaklarda adeta yanllkla
avutulurken buldum.
Ah ki ah Beni darmadan eden ve bunalmlara srkleyen olabileceim o teki kiiye duyduum bu
zlem ite Ana barnn en derin yerinden kopup gelen kck bir yze kondurulan pcklere
kadar szan o sevgiden nasiplenmi olaydm bugn acaba nasl bir insan olurdum
Duygular dendiinde kaytsz kalmamda belki de vaktiyle [sevilmi] bir ocuk olamamann
zntsnn iime ilemi olmasnn da pay var. ocukluumda yzm yzne bastran kadn


beni barna basabilmekten acizdi. Bunu yapabilecek olan - Yazg uygun grseydi bana ait olacak
kadn ok uzaklarda bir mezarn iindeydi.
Sonradan annemin gzel olduunu anlattlar bana dediklerine gre buna hibir karlk vermemiim.
Daha o zamandan bedensel ve ruhsal olarak dibe vurmu her trl duyguya kaplarm kapatmtm
ve sylenenlerin hayallere smaz baka sayfalarn nc iareti olduunu anlayamyordum.
Uzakta bir yerde yaayan babam ben yandayken canna kyd; onu hi tanmadm.13 Neden
bizden uzak yaard bunu hala bilmem hi de merak etmedim. Tek hatrladm lm haberini
aldktan sonra sofralara ar bir havann kt. Masadakiler ara sra gzucuyla bana bakard bu
dn gibi aklmdadr. Ben de aptal gibi anlayarak baklarna karlk verirdim. Sonra belki
sezdirmeden hala bakyorlardr diye hareketlerine dikkat ederek yemeime dnerdim.
Yazgnn damgasn yemi duygusal dnyamn karanlk kelerinde istemesem de bunlarn hepsi
benliimin bir parasdr.
31H.K.
Herkes uykuya dald iin ssz kalm evin br ucundaki duvar saati vaktin gecenin drd
olduunu haber veren drt berrak notay ar ar alyor. Henz uyuyamadm uyuyacam da yok.
Kafam megul ederek uykumu karan ya da bedenimi rahatsz ederek dinlenmemi engelleyen
hibir ey olmad halde karanlkta uzanm yatyorum sokak lambalarnn ay na benzeyen
belirsiz aydnl karanlktaki yalnzl iyice koyulatryor; yabanclam bedenimin uyuuk
sessizliini uzatyorum boylu boyunca. O kadar uykum var ki artk dnemiyorum; uyku benden o
kadar kayor ki artk bir ey hissedemiyorum.
Drt bir yanm olduu gibi gecenin inkarlarndan rl plak soyut evrenle sarl. Biri yorgun biri
kaygl iki paraya blnmm ve bedenimin duyular sayesinde varlklarn gizemine dair fiziktesi
bilgiye dokunabiliyorum. Zihnim kimi zaman geviyor o anlarda gnlk yaantmn belirsiz
ayrntlar bilincimin yzeyine yor ve uykusuzluk hattnda stunlar dolusu rakam alt alta
dizerken buluyorum kendimi. Ya da iinde rmekte olduum o yar uykudan uyanyorum ve
bombo zihnimde belirsiz grntler iirsel renklere boyanm istemsiz
gsterilerini sessizce srayla sergiliyor. Gzlerim bsbtn kapal deil. Gzmn nndeki bulank
grntler uzaklardan gelen lgn bir kla evrilmi; en altta sokan ssz snrlarnda yanan sokak
lambalarnn bu.
Vazgesem uyusam arafta kalm bu bilincin yerine daha iyi beni tanmayan birine gizlice
fsldanm hznl eyler koysam.. Vazgesem gerekten uyuyabileceim geceleyin grlen kylar
boyunca kvraklkla ya gibi aksam engin bir denizle karaya yrsem ve geri gitsem.. Vazgesem
farknda olmadan darda var olsam kyda kalm aal bir yolun dallarndaki hareket hafif
yapraklarn fark edilmekten ok sezilen d uzaklardaki ak deniz ve sularn pskrten ince bir
fskiye olsam ve gecenin iinde uzanan parklarda karanlklarn doal labirentlerinde sonsuz
arabeskler iinde yitip gitmi belirsiz her ne varsa o olsam.. Balarm koparsam var olmaktan
vazgesem nihayet ama mecazi anlamda hayata tutunsam bir kitabn sayfas rzgarda uuan bir sa
peremi yar ak duran bir pencerenin pervazna trmanan bir bitkinin titreyii yola serilmi ince
akll kumun zerindeki nemsiz admlar uykuya dalm kyden ykselen son duman arabacnn
sabah bir keiyolunun kenarnda unuttuu krba olsam Samalk karklk hatta yok olu - herhangi
bir ey yaamn dnda
Varsaymlardan oluan bitkisel hayatmda ben de kendi tarzmda uyuyorum gzm krpmadan
soluklanmadan; huzursuz gzkapaklarmn altnda lekeli bir denizin huzur dolu kpklerine
benzeyen sessiz sokak lambalarnn uzak yansmas yzyor.


Uyumak ve uyku bozmak.
Benliimin teki yannda yattm yerin ok gerisinde ok uzanda evin sessizlii sonsuza
dokunuyor. Zamann damla damla yamasn dinliyorum damlalarn yere vuruu duyulmuyor.
Kalbimin bir uzuv olarak var olmu olan her eyin ya da imdiye kadarki varlmn ansyla
ezildiini hie indirgendiini hissediyorum. Bamn cismen yasta gmldn orada kk bir
vadi oluturduunu hissediyorum. Yastk klfnn yz lo kta tenimle bir beden gibi temas
ediyor. zerine yattm kulam bile beynime matematiksel olarak kaznyor. Gzkapaklarm
yorgunluktan seiriyor ve kirpiklerimin kabark yastn hissedilebilir beyazlna demesiyle
incecik zor duyulan bir ses kyor. imi ekerek soluk alyorum soluum kendiliinden oluup
reyen bir ey - ben deil. Dnmeden hissetmeden ac ekiyorum. Evde varlklarn sabit
merkezi14 olan duvar saati hilik dolu kupkuru bir tnyla buuu vuruyor. Her ey ok engin her ey
ok derin her ey ok karanlk ve souk
Zamanlarn akn geiyorum sessizlikleri geiyorum ekilsiz dnyalar yanmdan akp gidiyor.
Birden bir horoz geceyi yok sayarak Sr n bir ocuu gibi tmeye balyor. Artk uyuyabilirim
nk iimin derinliinde sabah oldu. Ve dudaklarmn yzmn etrafn kuatan yastk klfnn
hafif kvrmlarn usulca oynatarak glmsediini hissediyorum. Kendimi yaama teslim edebilirim
uyuyabilirim kendimi unutabilirim Ve beni karanla boan bu yepyeni uykuda ya az nce ten
horozu anmsyorum ya da horoz gerekten ikinci kez tyor.
32H.K. Skntl bir gecenin senfonisi
Her ey uyuyordu evren batan sona engin bir hatayd sanki; ve havada salnan belli belirsiz rzgar
var olmayan bir klann zerinde alm biimsiz bir bayrakt.
Ykseklerde havann sesleri arasnda hibir eyin tarazland hissediliyor pencere
kanatlar pervazlarn titredii iyice duyulsun diye camlar sarsyordu. Sessiz gece her eyin en
derinindeydi Tanr nn mezaryd15 (ruhun ii yanyordu O na).
Ve birden evrendeki yeni bir dzen ehrin zerinde faaliyete geti rzgar esmeye ara verip slk
ald. Ykseklerde meydana gelen grltl hareketler insann aklnda uykulu bir izlenim
brakyordu. Sonra gece bir kapan gibi kendi zerine kapanyor ve duyduunuz byk huzur size
btn bu sre boyunca uyumu olsam keke dedirtiyordu.
33H.K.
Birdenbire bastran sonbaharn u ilk gnlerinde gece erken kyor ve insan gnlk ilerine
yetiemediini sanyor oysa ben her zamanki ilerimle har neirken bile karanln getirecei
tembelliin tadn peinen karyorum nk karanlk gece demek gece ise uyku yuva zgrlk.
Geni salonda lambalar yanp karanl kovduunda btn gn uralp i bitirildii halde biz fazla
mesai yaparken ben sama bir huzur duyuyorum sanki baka birinden hatrladm bir huzur; ve
yatma vakti gelene kadar vakit gesin diye kitap okur gibi huzur iinde yazacam yazyorum.
Hepimiz kendi dmzdaki koullarn tutsayz: Gneli gzel bir gn kk bir semt lokantasnn
bir kesinde krlarn kaplarn ardna kadar aar nmzde; krlara den geici bir glge bizi
iimize ekilmeye zorlar ve kapsz basit bir ev olan kendi zmze snrz; gnlk
koturmacalarn stne de gelse bir afak tpk ar ar alan bir yelpaze gibi dinlenmeye
duyduumuz mahrem ihtiyac adm adm bilince karr.
Ne var ki bu hal iimizi savsaklamamza yol amaz; aksine hevesimizi yerine getirir. Doruyu
sylemek gerekirse artk almyoruz: Yapmaya mahkm olduumuz ile dalga geiyoruz. Nitekim
muhasebeletirilebilir yazgmn drt drtlk dzenlenmi byk beyaz sayfas zerine o zamanlar
bile yal olan teyzelerimin d dnyaya skca kapal eski evi gelip oturuyor uyuuk gece ayn


himayesine alyor ve kayp ocukluumdan eski masa rtsn aydnlatan petrol lambas zifiri
karanlk bir elektriin aydnlatt i arkadam Moreira y telerdeki sonsuzluklara tayp benden
saklyor. ay geliyor; getiren teyzelerimden bile yal hizmeti kadn bir uyku kalnts var zerinde
ve sabrl bir huysuzluk teden beri kle olmaktan kaynaklanan bir efkat de karm buna - ve ben
l gemiimin iinden geerek hesaplarm hatasz yapyor faturalarm dzenliyorum. Kendimi
yeniden eritiyor kendi iimde kayboluyor kendimi dnya ileriyle henz kirlenmediim her gizeme
her gelecee ak olduum o uzak gecelerde unutuyorum.
Beni borlardan ve alacaklardan uzaklatran duygu yle tatl ki o an bir ey sorsalar ayn tatllkla
cevap veririm sanki iim tamamen boalm sanki her yere yanmda gtrdm daktilodan - ardna
kadar ak varlm tayan o portatif makineden ibaret hale gelmiim. Dlerimin yarda kalmasna
zlmyorum: O kadar tatl dler ki bunlar konumay yazmay yant vermeyi hatta gevezelik
etmeyi bile kesmeksizin srdrebilirim onlar. Ve btn bunlar olup biterken ocukluumdaki ay
tkenecek iyeri kapanacak Defteri usulca kapatp bandan kalkyorum gzlerim akmam yalardan
yanarak karmak duygular iinde yazhaneyi kapatrlarken hayallerimi de kapatmalarna
zlyorum; ac ekiyorum nk kayt defterimi kapadmda dirilmesi imkansz bir gemi de
kapanm oluyor; ve hayatn uykusuz insansz ve huzursuz yatana duyduum zlemle hznn -
yazglarnn son durana gelmi kara gecenin barndaki iki gelgit gibi- birbirine kart bilincimin
ini klarna dnmek canm yakyor.
34
Kimi zaman Rua dos Douradores ten baka yere asla gidemem diye dnyorum. Ve kada
dknce bu sre bana sonsuzluk gibi geliyor.
Ne zevk ne n ne iktidar: zgrlk yalnz zgrlk.
nancn hayaletlerini brakp akln hortlaklaryla har neir olmak sadece ve sadece yeni bir
hapishaneye gemek demektir. Sanat bizi eskimi resm putlardan olduu gibi gene alelade birer put
olan yce gnlllkten ve toplumsal meselelerden de kurtarr.
Kiiliini onu yitirerek bulmak - inancn kendisi de yazgmzn bu ynn dorular.
35
ve derin bir kmseme insanlk iin alan vatan iin savaan ve hayatlarn uygarln srmesi
iin feda eden tm insanlara kar bir tiksinti bir kmseme
her biri iin tek gerekliin kendi ruhlar olduunu geriye kalann ise -d dnya ve tekiler- zihinsel
hazmszln dlerdeki sonularndan farksz estetikten yoksun bir karabasandan baka ey
olmadn bilmeyen insanlara duyulan tiksintiyle iyice byyen kmseme.
aba harcamaya kar duyduum tiksinti giderek byyor o kadar ki her tr iddetli abann
karsnda elime ayama sahip olamaz oluyorum neredeyse - ve sava enerjik ve retici alma
bakalarna yardm etme vb. hepsi bence bir tr utanmazlk
Ve ruhumun en yce gereiyle kar karya kaldmda yararl olan her ey dmda olan her ey en
sk kurduum dlere egemen olan saf ycelie kyasla bana uar ve kaba geliyor. Benim gzmde
en gerek olanlar ite bu dlerdir.
36H.K.
5 ubat 1930
Ne sradan bir odann dklen duvarlar ne kendimi yabanc hissettiim bu bronun eski masalar ne
yllarn Aa ehir inde enlemesine uzayp giden ok gezildii iin sabit tamir edilmezlik payesini
kazanm sokaklarn sefillii; ruhumun sk sk yaad yaamn gndelik alalt c sradanlndan
doan bunalm yaratan bunlarn hibiri deil. Sebep her zaman evremde bulunan insanlar beni


tanmayan ya da ancak benimle olan temaslar lsnde ve gnlk teranelerle tanyan insanlar -
ruhumun boazna sarlp orada etimde bir tiksintinin dmlenmesine yol aanlar onlar.
Hayatlarnn benim hayatmn en dtaki katmanna paralel iren tekdzelii benzerlerim
olduklarna itenlikle inanmalar - srtma forsa kyafetini geiren beni bir hapishane hcresine tkan
dzmece bir varlk bir dilenci yapan ite btn bunlar.
yle anlar oluyor ki sradan yaamn her ayrnts yalnzca varlyla bile ilgimi ekiyor her eyi ak
seik okuyabilme derdine dyorum. Byle durumlarda -Vieira nn Sousa nn16 tasvirleri hakknda
syledii gibi- sradan olandaki benzersizlii gryorum ve bu ruhla air oluyorum; Yunanllarda
iirin zihinsel aamas bu ruhun eletirilmesiyle balamt. Ama yle anlar da var ki -u an zerime
bask yapan an gibileri- dmdaki eylerden ok kendim oluyorum ve yamurlu amurlu bir gecede
gardaki bir peronun yalnzl iinde nc mevki iki tren arasnda hangara uzanan raylarn
zerinde benim iin her ey deiiyor.
Evet bu benim gizli erdemim: Genellikle tetikte bekleyen kendimi dnmemi engelleyen nesnellik
btn dier erdemler gibi (ayn zamanda btn dier kusurlar gibi) bazen
kendini her zamanki gibi ifade edemez oluyor. Byle durumlarda kendime kar nasl canm
koruyabildiimi bu insanlarn arasnda onlara tpatp benzeyerek yaplarndaki hayal pisliklere
gerekten uyum salayarak burada kalmak gibi bir alakl nasl yapabildiimi soruyorum kendime.
Hayal gcnn dii olduunu gsteren tm zmlerin -intihar ka vazgei bireysellik
aristokrasisinin gsterili tavrlar en kk bir tiyatro balkonundan bile yoksun hayatlarn yazd
valye romanlar- uzaktaki bir deniz fenerinin parlak gibi belirdiini gryorum.
Ne var ki bundan daha iyi bir gerekliin ideal Juliette i edeb sohbetin yksek penceresini
soyumdan gelen uydurma Romeo nun yzne erken kapatt. Juliette kendi babasnn szn
dinliyor; Romeo da kendi babasnn. Montaigulerle Capuletler arasndaki sava sryor; perde
olmam olaylarn zerine iniyor; ve ben broda alanlara zg yakam dikletirerek (o yakann
iinde pek tabii olarak bir air boynu var) hep ayn maazadan alnm botlarm sryerek souk
yamur birikintilerinden farknda olmadan saknarak buna karlk hem emsiyemi hem de ruhumun
onurunu17 gene unutmu olmann utancn duyarak eve dnyorum - orada olmayan ev sahibemin
ender olarak grdm ocuklarn ancak yarn greceim i arkadalarmn iren varln
hissettiim o mbleli daireye.
37H.K. Istrap molas
Bir keye atlm bir ey sokaa dm bir bez paras olan iren varlm hayat grnce klk
deitiriyor.
38H.K.
Ben olmad iin btn dnyaya imreniyorum. Olmayacak eyler arasnda her zaman en olanaksz
bu gibi gelmitir bana ve bu nedenle de allm ar lgn bir istee btn skntl saatlerimde
yaadm bir umutsuzlua dnmtr.
karartc donuk bir gne saana gzlerimdeki etkin grme duyusunu yakt. Scakln sars
aalarn yeil-siyahnda rd. Uyuukluk
39H.K.
21 ubat 1930
Birden bam isimsiz varlmdan kaldrp varolu biimimi aka biliverdim sanki byc bir
yazg bendeki eski bir krl ameliyat etmi bu ameliyat hemen sonu vermi gibi. Ve imdiye
kadar yapm dnm olmu olduum her eyin bir tr aldatmaca ve lgnlk olduunu grdm.


Grmemeyi baardm eylerin karsnda dehete kapldm. Olmu olduum ve gayet aka
gryorum ki aslnda olmadm her ey beni yoldan karm.
Birdenbire bulutlar delip geni bir toprak parasn aydnlatan bir gne n gibi gemi yaamma
k tutuyorum; ve akla en uygun edimlerimin en berrak dncelerimin en mantkl tasarlarmn
sonuta doutan gelen bir sarholuktan doal bir lgnlktan tam bir cehaletten baka bir ey
olmadn fiziktesi bir aknlkla gzlyorum. Bir rol bile stlenmiliim yok: O rol benim iin
bakalar oynam. Oyuncu bile deilmiim: O oyuncunun hareketleriymiim yalnzca.
Yaptm dndm olmu olduum her ey bir teslimiyetler toplamndan baka bir ey deilmi;
ya ben olduumu sandm sahte varla teslim olmuum nk ondan balayp da doru hareket
etmiim; ya da soluduum havayla bir tuttuum koullarn arlna. Gzmn nndeki perdenin
kalkt u anda anszn yapayalnz kalm kendini her zaman vatanda sayd yerde srgn olarak
bulmu bir varlm. En iten dncelerimde bile ben ben deilmiim.
Bu durumda hayatn karsnda alayc bir dehete bir birey olarak bilincimin snrlarn aan bir
aknla kaplyorum. imdiye kadar hatadan ve yanlgdan baka bir ey olmadm hi
yaamadm sadece zaman bilinle dnceyle doldurduum lde var olduumu biliyorum. Ve
kendimi gerek dlerle dolu bir uykudan uyanm bir adam ya da bir deprem sayesinde yaad
hcrenin aina karanlndan kurtulmu biri gibi hissediyorum.
Ve kendime arlk yaptm hissediyorum evet bilinlenmeye mahkm olmaya benzeyen bir arlk
veriyorum zerime anszn ortaya kan vaktini hisseden ile grenin arasnda uyuklayarak gidip
gelmekle geirmi gerek bireyselliin kavram bu.
nsann gerekten var olduunu ve ruhumuzun gerek bir kendilik olduunu hissettii zaman iinden
geenleri tarif etmesi ok zor - o kadar zor ki bunu insanlara ait hangi szcklerle yapabilirim
bilemiyorum. Hissettiim gibi ateim mi ykseldi yoksa bir hayat uyuru olmaktan gelen atein etkisi
birdenbire zerimden mi kalkt bilemiyorum. Evet yineliyorum kendini birden tanmad nasl
geldiini bilmedii bir ehirde bulan bir yolcu gibiyim; ve belleini yitiren uzun sre bir bakas
olarak yaayan insanlar dnyorum. Ben de ok uzun sreden beri -doduumdan
bilinlendiimden beri- bir bakasydm ve bugn bir kprnn tam ortasnda rmaa eilmi olarak
uyanyorum imdiye kadar olmu olduum her eyden daha salam biimde var olduumu
biliyorum. Ne var ki ehir bana yabanc sokaklar tanmyorum ektiim acnn ilac yok. Dolaysyla
rmaa eilmi gerein beni terk etmesini beni yeniden bir hilik ve bir yalan olarak akll ve doal
olarak brakmasn bekliyorum.
Bu bir an srp hemen geti. evremdeki mobilyalar eskimi duvar kadnn desenlerini tozlu
camlardan ieri vuran gnei yeniden gryorum imdi. Bir an gerei grdm. Bir an bilinli olarak
byk insanlarn hayatta olduklar ey oldum. Onlarn szlerini ve edimlerini anyorum ve kendime
Gereklik eytan nn bir an iin bile olsa onlar da utkuyla snayp snamadn soruyorum.
Kendini bilmemek yaamaktr. Kendini yanl tanmak dnmektir. Ama o aydnlanma annda
olduu gibi kendini birdenbire tanmak insann iindeki ruhun blnmez zn ruhun byl szn
birdenbire kavramasdr. Ne var ki birden beliren bir k her eyi yakar kavurur. Bizi plak brakr
kendi varlmzdan bile soyundurur.
Bir an srd bu ve ben kendimi grdm. Sonrasnda o zamana kadar ne olmu olduumu bile
syleyemeyecek haldeydim. Sonuta uykum geldi nk bilmem nedendir bana yle geliyor ki btn
bunlarn vard nokta uyumak.
40H.K.


Neden bilmem bazen leceim iime doar ster arlarla somutlamayan bu yzden ruhsal boyutta
bal bana bir sonuca dnen bir hastalk deyin buna ister uyumakla kanmayacak kadar derin bir
uyku isteyen bir yorgunluk - kesin olan u ki parmaklarnda duyumsad yorgan clz ellerinin
brakmasna isyan etmeden pimanlk duymadan raz olan sonu yaklam bir hasta gibi hissederim
kendimi.
Byle anlarda lm adn verdiimiz eyin ne olduunu sorarm kendime. lmn eremeyeceim
srrndan deil yaamn sona ermesinin getirdii fiziksel duygudan sz ediyorum. nsanolu lmden
korkar ama kof bir korku bu; normal bir insan bu korkuya baaryla gs
gerer ve yalsyla hastasyla normal insanlarn hiliin uurumunu izlerken dehete kapld nadir
grlr ki zaten hiliin ne olduunu uuruma bakarken anlar. Btn bunlar hayal gc
eksikliinden kaynaklanyor. lmn uyku hali olduunu sanmak da dnen bir varla hi
yakmyor. Uykuya hi benzemediine gre neden yle olsun Uykuyu uyku yapan sonunda insann
uyanmasdr oysa bilindii zere imdiye kadar lmden uyanana rastlanmad. lm uykuya
benziyorsa lmden uyanacamz varsaymamz gerekirdi. Her ey bir yana normal insann
dnd bu deildir: O lm uyanlmayan bir uyku olarak tahayyl eder bununsa hibir anlam
yok. Sylediim gibi lm uykuya benzemez nk insan uykuda canldr ve uyur haldedir; insann
nasl olup da uykuyu una ya da buna benzetebildiini ok merak ediyorum nk ne lm tecrbe
edilebilir ne de ona benzeyen herhangi bir ey.
Bana gelince; bir l grdmde lm bir gidi anna benzetirim. Ceset ise zerimizden
kardmz giysileri hatrlatr. imizden biri ekip gitmi hem de o benzersiz biricik giysisini
yanna almadan.
41H.K.
14 Mart 1930
Yamurun sesinden doan sessizlik seyre daldm darack sokakta griye alan giderek younlaan
tekdzeliin iinde dalyor. Yaslandm camn ve her eyin yannda durmu gzm ak ayakta
uyuyorum. Binalarn kirli cephelerinden zellikle ardna kadar ak pencerelerden kopan l l
karanlk suyun iplik iplik dklmesinin iimde hangi duygular uyandrdn bulmaya alyorum.
Ve ne ne hissettiimi ne neyi hissetmek istediimi biliyorum ne de ne dndm ya da kim
olduumu.
Hayatmda kyda kede kalm ne kadar ac varsa hepsi gnlk hayatn hi bitmeyen beklenmedik
frsatlarndan yararlanarak srtlarna geirdii nee kisvesinden her tr duygudan arnarak gzlerimin
nnde soyunuyor. Genellikle halinden memnun genellikle mutlu biri olarak iimde bitmeyen bir
hzn olduunu fark ediyorum. Ve iimde bu tespiti yapan kii aslnda hemen arkamda pencereye
yaslanan gvdeme eilmi; hafife dalgalanarak ar ar yaan lo ve kt havay izgi izgi blen
yamuru omzumun ya da bamn zerinden benimkilerden daha samimi gzlerle seyrediyor.
Tm grevleri kimsenin zorla vermedii grevleri bile savsaklasam tm yuvalardan imdiye kadar
hi sahip olmadklarmdan bile vazgesem ar krmz delilik rtleriyle yalanc dantellerden
byklk dlerine sarnp buularla ve harabelerle yaasam Dardaki yamurun hznn de
iindeki boluun acsn da duymayan bir varlk olsam Dalar kuatan yollarda dik yamalarn
arasna skm vadilerde ruhsuzca dncesizce kendinden arnm bir duyguyla dolasam ve
bunalm bir halde uursuzca uzaklara gitsem Tablolara benzer manzaralarn iinde kaybolsam.
Uzaklarla renklerle hafifletilmi bir yok-varlk


Penceremin ardndan hissedemedi im hafif bir rzgar havada ykselip alalarak diklemesine inen
yamuru paralyor. Gkyznn grmediim bir kesi aaryor. Bunu kar pencerenin olduka
pis camnn ardnda ierde duvarda asl duran bir takvimi belli belirsiz seebilmemden anlyorum.
Her eyi unutuyorum; ylece kalyorum grmeden ve dnmeden.
Yamur kesiliyor bir an elmas zerreciklerden oluan bir toz bulutu havada asl kalyor; sanki birileri
yukardan gk mavisi byk bir rtnn zerindeki krntlar silkelemi. Gkyznn bir blm
artk iyice alm olmal. Karda camn ardndaki takvim imdi daha iyi seiliyor. zerinde bir
kadn yz var kalann anlamak kolay nk biliyorum ok nl bir
di macunuyla ilgili bu.
Gzlerim darya dalmadan nce ne dnyordum Bilmiyorum rade mi aba m Yaamak m
Etraf saran youn k seline baklrsa gkyz hemen tamamen maviye kesmi olmal. Ama iimde
hi huzur yok -ah huzur nedir bilemeyeceim asla- yreimin derininde bir vakitler sattmz o evin
bir kesindeki ihtiyar kuyu yabanclam bir evin tozlu tavan arasna tutsak kalm ocukluumun
ans var. imde huzurdan eser yok hayr ama -ne yazk -huzuru tatmak iin istek de yok.
42H.K.
Hi deimeyen her an ayn younlukta akan bir hayatta iine gml olduum durgunluu bir
temizlik kusuru deimezliin yzeyine yapm bir kir ya da toz olarak deerlendirebilirim ancak.
Bedenimizi nasl ykyorsak yazgmz da yle ykayabilmeli amar deitirir gibi hayat
deitirebilmeliydik - yemek yediimizde ya da uyuduumuzda olduu gibi varlmz srdrmek
iin deil tam olarak temizlik ad verilen bizden doup ayrlm olan saygl davran bunu
gerektirdii iin.
Pislii bir irade sorunu gibi deil akln bir umursamazl olarak yaayan insanlar vardr; ou insan
ise zgrce aldklar bir kararla ya da istemedikleri bir dnyaya boyun emeye raz olduklar iin
deil kendi kendilerini anlama yetenekleri geriledii iin bilgiyle alay etmeyi rendikleri iin
tekdze silik hayatlar srerler.
Kendi pisliinden irenen ama o pislii temizlemeyen domuzlar vardr; dehete kaplm insann
kamamasna neden olan da ite bu duygunun ar halidir. Yazgsnn domuza evirdii kendi
gszlnn ekimine kaplm bundan dolay gnlk hayatnn sradanlndan kurtulmayan
insanlar vardr benim gibi. Olmayan ylandan bylenen kulardr onlar; dnyay gz grmeden bir
aa gvdesine tutunup bekleyen en sonunda bukalemunun iren diline yapan sinekler.
Ben de bilinli bilinsizliimi sradan hayat aacmn gvdesinde ar ar gezdiriyorum. Yazgm
yerinden oynattka yrm oluyorum ben ilerlemediime gre ilerleyen o; adm adm gitmeye
devam eden zamanm iin de durum ayn; nk ilerleyen gene ben deilim. Tekdzelikten
kurtulmak iin tek arem hakknda yaptm bu ksa yorumlar. Tek avuntum hcremin
parmaklklarnn arkasnda bir cam olmas - her gn lmle hesaplatktan sonra cama
kanlmazln tozuna adm byk harflerle yazarak imzam atyorum.
lmle mi atyorum imzam Hayr lmle bile deil. Benim gibi yaayan bir insan lmez: Biter solar
bitkisel hayata girer. Bulunduunuz yer varln sizsiz srdrr getiiniz sokak grlmez
olduunuz halde yaar iinde yaadnz ev siz olmayan sizi barndrr. Hepsi budur ve biz buna
hilik deriz ama bu hilik tragedyasn bile oynayamaz alklayamayz nk gerekten hi olduuna
bile emin olamayz; biz ki hem hayatn hem de gerein iinde biten otlarz biz ki camlarn hem
iine hem dna biriken tozlarz biz ki Yazg nn torunlar
Tanr nn evlatlklaryz Tanr sonsuz Gece yle evlidir ve o da hepimizi dourmu olan Kaos un
duludur.


Rua dos Douradores ten mkansz a doru ekip gitsem u broda Bilinmeyen in karsna
dikilsem Ama bunlarn Akl ile - bizim var olmu olduumuzu anlatan Byk Kitap ile yolu kesise.
43H.K.
23 Mart 1930
Soyut akla musallat olan bir yorgunluk var ki en korkuncu o. Fiziksel yorgunluk gibi insana arlk
yapmaz duygularn rettiklerinin verdii yorgunluk gibi kafa kartrmaz. Sahip olduumuz dnya
bilincinin zerimize ken arldr o kendi ruhumuzla soluk alamaz oluumuz.
O zaman hayatmzn temelindeki btn dnceler tutkular ve hayatn srmesi umudunu zerine
ina ettiimiz btn soylu amalar rzgarn nne katt bulutlar gibi yrtlr yarlr ve silikleir kle
ve pusa hi var olmam var olamayacak olann enkazna dnr. Ve bu bozgunun ardndan yldzl
ssz gkyznn kapkara amansz yalnzl olanca berraklyla kendini gsterir.
Hayatn srrnn bizi incitmesinin korkutmasnn bin trl yolu var. Kimi zaman esrarl bir hayalet
gibi stmze gelir ruhumuz korkularn en korkuncuyla; yok-varln bir canavar olarak canlanmas
korkusuyla titrer. Kimi zaman da arkamzda durur o saf gerek onu ancak arkamza dnmezsek
grebiliriz - srra asla eremeyeceimiz gereini srrn srrna erilmez dehetini serer ortaya.
Ama bugn boazm sktran dehet o kadar soylu anlamlar olan cinsten deil ve iimi daha ok
kemiriyor.18 Dnmeyi bile istememe istei hibir ey olmam olma istei bedenin [ve] ruhun tm
hcrelerinin bilinli umutsuzluu var bunun altnda. nsan kendini snrsz bir hcrenin iine
kapatlm bulduunda anszn bastran duygu. Nereye kalabilir hcre bal bana her ey iken
Birden bir arzu saryor iimi takn sama bir arzu bu eytan dan nceye ait bir eytanlk; zamandan
ve tzden yoksun bir gn Tanr nn dna kamak iin bir yol alsn istiyorum nasl olacan
bilmiyorum ama en derin yerimiz varln ya da yok-varln bir paras olmaktan ksn.19
44H.K.
23 Mart 1930
nsann iradesine bal dikkat aklayamayacam bir ekilde yorulur bazen bunun belirtilerini sk sk
kendimde de grp armmdr; tabii bendeki kadar siliklemi bir ey insan ne kadar
artabilirse. Sokakta sanki bir yerde oturuyormu gibi yryorum; uyank olan dikkatimse
dinlenme halindeyken btn bedenimin olduu kadar canszlayor. Kar taraftan bana doru
gelmekte olan birinden o anda bilinli bir hareketle kaamayabilirim. Ayn ekilde beklemediim bir
anda rastladm biri birbirimize yaklarken bir an durup bana bir soru soracak olsa ona bir cmleyle
- hatta iimden dnerek bile cevap veremeyebilirim. Ne bir arzu ne bir duygu ya da hareket etmeyi
gerektirecek herhangi bir eye istek yok iimde btn varlmla istemekten de bahsetmiyorum
sadece deyim yerindeyse blnebileceim her bir enin ksmi zel istekleri diyebiliriz. Byle
anlarda dnmeyi hissetmeyi istemeyi beceremiyorum. Ve rasgele gidiyor ilerliyor yryorum.
Yaptm hareketlerin hibiri iinde bulunduum durgunluk halini (bakalar hi fark etmese de ben
kendimi biliyorum) gzle grlr hale getirmiyor. Uzanm ya da rahata oturmu bir insana gayet
iyi gidebilecek bu ruhsuzluk sokakta yrmekte olan bir insan olarak bana apayr bir rahatszlk hatta
strap veriyor.
Hareketsizlikten kaynaklanan ne kendinde ne de kaynanda nee olan bir sarholuk bu. Nekahet
umudu olmayan bir hastalk. Neeli bir lm.
11. XVII. yzylda yaam zengin ve klasik slubuyla n kazanm hatip ve tarihi. 12.
Taparcasna sevdii annesi ldnde Fernando Pessoa aslnda otuz yedi yandayd. Ne var ki o
daha kck bir ocukken dul kalan annesi yeniden evlenmiti. Bu da Pessoa nn onu belki de
duygusal adan lm kabul etmesine yol amt. 13. Pessoa Lizbon da ailesiyle birlikte yaayan


babas ldnde aslnda be yandayd. 14. Ya da: sonsuzluun barndaki sabit merkez. 15. Ya
da: dnyann mezar. 16. Frei Luis de Sousa (1555-1632) eserlerinde edeb bir slup kullanan tarihi.
17. Ya da: ve ruhumun tanrsalln. 18. Ya da: o kadar soylu deil ve daha geceye zg. 19. Ya da:
ve var olmamann.
45H.K.
Okuyarak dlere dalarak yazmay dnerek dncelerin kaprisli rzgarna gre akan tutkulardan
arnm kltrl bir hayat srsem skntnn kylarnda dolaacak kadar yava skntya hi
dmeyecek kadar iyi kurulmu bir hayat. Heyecanlardan ve dncelerden uzak o hayat
heyecanlarn dncesiyle ve dncelerin heyecanyla yaasam. ieklerle evrili karanlk bir gl
gibi gnein altna uzansam altn rengine boyansam. Glgelerin iindeyken bireyciliin yaamdan
hi ama hibir ey beklememek anlamna gelen soyluluuna erisem. Dnyalar dnp dururken
ieklerden bir toz bulutu gibi olsam bilinmedik bir rzgarn gn biterken havalandrd
alacakaranln uyuukluunun rasgele yere brakt daha geni ekillerin iinde seilmez olan bir
bulut. Ve bunu sevinmeden ve zlmeden ama gnein parlaklndan yldzlarn uzaklndan
kardm kesin bir bilgiyle yapsam. Bunlarn dnda hibir ey olmasam hibir eye sahip
olmasam hibir ey istemesem Karn a dilencinin ezgisi kr insann arks bilinmeyen bir gezginin
brakt bir nesne lde yksz ve amasz yryen birka devenin brakt izler
46H.K.
24 Mart 1930
Caeiro nun kynn ne kadar kk olduunu ve bunun nelere yol atn olanca doallyla
anlatt yaln cmlelerini ilgisizce okuyorum bunlar ilham veriyor rahatlatyor beni. Ky kck
olduu iin insan oradan evrenin ehirde grlenden daha byk bir parasn grebilirmi; ite bu
yzden ky kentten daha bykm:
nk grdm eylerin boyundaym ben
Kendi boyumda deil.20
Herhangi bir gcn zorlamas olmakszn kendiliinden douvermi gibi grnen cmleler hayata
farknda olmadan eklediim tm metafizikten arndrr beni. iiri okuduktan sonra dar bir sokaa
bakan pencereme gidip engin gkyzne gkyzndeki yldz kalabalna bakyorum. Kendimi
zgr hissediyorum kanatl grkemli bir ey beni tayor adeta titreyii tepeden trnaa btn
bedenimi saryor.
Grdm eylerin boyundaym Sinirlerimdeki olanca dikkati toplayarak bu cmleyi her
okuduumda evreni yldzlaryla yeni batan kurmak iin yazldn daha iyi hissediyorum.
Grdm eylerin boyundaym En derin heyecanlarmzn kuyularndan kp en uzak yldzlara
kadar ykselen ve yldzlardan yansyarak bir ekilde onlarda da var olan g nasl da snrsz bir
zihin gcdr
Bylece grmeyi renmi olmann bilinciyle sonsuz gkyznn nesnel metafiziini iimde ark
syleyerek lme istei uyandran bir gven duygusuyla hayranlkla izlemeye koyuluyorum.
Grdm eylerin boyundaym Ve ayn btnyle bana ait olan bulank aydnl kararsz yla
ufkun siyahms maviliini eskitmeye balyor.
imden duyulmam vahilikte eyler haykrarak kollarm havaya kaldrmak ycelerdeki gizeme
cmleler frlatmak bo maddeyle dolu byk uzaylara kar yeni byk bir ahsiyet ortaya koymak
geliyor.


Ne var ki kendime geliyor yatyorum. Grdm eylerin boyundaym ben Bu cmle btn ruhum
oluyor btn heyecanlarm ona yaslyorum ve derken zerime iime sert parltl bir ay nn
geceyle birlikte genileyen zlemez huzuru kyor darya ehrin
zerine kt gibi.
47H.K.
karmak duygularmdan oluan bu hznl ynn iinde
Bezginliklerle sahte zverilerle dokunmu bir akam hzn en ufak bir duygulanmada hemen
kendini gsteren bir can sknts tutulmu bir hkra ya da anszn ortaya km bir geree
benzeyen bir ac. Dikkatsiz ruhum vazgeilerimden ibaret bu manzaray izliyor -yarda kalm
hareketlerle rl uzun yollar doru drst kurmadm hayallerden oluan yce dalar ssz yollar
ayran allar hatrlatan savrukluklar dilsiz fskiyeleri olan eski havuzlardan farksz varsaymlar-
karmak duygularmla dolu21 bu hznl ynda her ey birbirine karyor her ey sradan bir
grnt haline geliyor.
48H.K.
Anlamak iin kendimi yok ettim. Anlamak sevmeyi unutmaktr. Leonardo da Vinci insan bir eye
ancak anladktan sonra nefret ya da sevgi duyabilir demi. Bundan daha yanl ayn zamanda da daha
manal bir sz bilmiyorum.
Yalnzlk umudumu kryor; yanmda birilerinin olmas zerime arlk yapyor. Bakalarnn varl
dncelerimi datyor; o mevcudiyeti btn analitik dikkatimi kullansam da tanmlamakta aciz
kaldm apayr bir dalgnlkla tahayyl ediyorum.
49
Yalnzlm beni kendine gre biimlendirdi kendine benzetti. Bir bakasnn varl -bir tek kii bile
olsa- dnmemi hemen engelliyor ve normal bir insan iin bir bakasyla iliki kurmak kendini
ifade etmesi konumas iin uyarc grevi grrken ayn iliki bende bir uyarmaycya dnyor -
bu ok zorlama deyi dilde kabul grrse tabii. Kendimle ba baayken saysz kiilik zellii hayal
edebiliyor imdiye kadar kimsenin kurmad cmleleri hemen p diye syleyebiliyorum etrafta
kimse olmad halde akl yoluyla sosyallemenin parltl sonular bunlar; ne var ki birinin fiziksel
olarak yanma gelmesiyle bunlarn uup gitmesi bir oluyor; aptallayorum azmdan tek szck
kmyor ve aradan bir saat gemeden uykudan lecek hale geliyorum. Evet insanlarla konumak
uykumu getiriyor. Benim iin yalnzca dler dnyasnda yaayan d dostlarm yalnzca dlerdeki
sohbetlerim sahiden gerek ve belirgin ve aynadaki suret gibi birer ruhlar da var.
Zaten bakalaryla temas etmek zorunda olduumu dnmek bile midemi bulandryor. Bir dostum
alt taraf beni akam yemeine davet etmeyegrsn; tarifi g bunalmlara giriyorum derhal. Ne
trden olursa olsun toplumsal zorunluluklar yerine getirmeyi -cenazeye gitmek biriyle iyerindeki
bir sorunu konumak tandk ya da tanmadk birini garda beklemek-dnnce yalnzca dnnce
aklm allak bullak oluyor (hatta kimi zaman bir gn ncesinden balyor bu) doru drst
uyuyamyorum ve gerek olay olup bittiinde eften pften bir ey olduu korkumun bo olduu
ortaya kyor ne var ki bu hikaye aynen srp gidiyor ve ben bundan ders karmay bir trl
renemiyorum.
Benim trelerim yalnzln treleri insanlarn treleri deil kesinlikle; bunu kimin sylediini
bilmiyorum Rousseau ya da Senancour olabilir. Ama benimkiyle ayn trden bir zihin olduu ak -
belki tek fark ayn rktan olmamasdr.
50H.K.


Fosforlu bir kurt mavi-beyaz yanp snerek ilerliyor. Etrafta karanln iinde krlar neredeyse gzel
bir koku yayan geni bir grltszlk. Her eyin huzur iinde olmas beni kt ediyor ar geliyor.
Mulak bir sknt nefesimi kesiyor.
Zaten seyrek giderim krlara btn bir gn hele st ste iki gn geirdiim daha da nadirdir. Ne var
ki bu sefer u an evinde bulunduum bir dostum davetini geri evirmeme izin vermedi ve iimde bir
skntyla grkemli bir kutlamaya davet edilmi ekingen bir adam gibi geldim ben de; sonuta
geldim ve ok memnunum ak havay usuz bucaksz manzaray sevdim ho bir le yemei akam
yemei yedim; imdi karanlk gecede ksz odamda bu belirsiz yer iime skntlar veriyor.
Kaldm odann penceresi btn krlar gibi belirsiz krlara gkyznde tek tk yldzn parlad sesi
duyulmayan ama hissedilen bir rzgarn yarp getii engin geceye bakyor. Pencerenin kenarna
oturmu darda var olan evrensel hayat denen hilii seyrediyorum.
Zaman nesnelerin grlebilir grlmezliinden sol elimin yannda uzanan beyazms pervazn kabuk
kabuk kalkm boyann altnda belli belirsiz ptrl tahtasna dek her eye hafif bir kayg olarak
sindi.
Kibarca ve kolayca yapabilecek olsam imdi neredeyse kamak istediim bu dinginliin gzlerimin
nnde uzanmasn kim bilir ka kez istemiimdir Orada yksek cephelerin arasnda uzanan dar
sokaklaryla Aa ehir imde huzuru yazy kesinlii; medenilemi masa rtsnn altndaki
gzelce cilalanm am tahtasn unutturduu o yerden ok doal eyler arasnda bulabileceimi ka
kez dnmmdr Ve imdi buradaym ite huzurlu ve salkl bir yorgunlukla dopdoluyken
huzursuzum hapsedilmi gibiyim evet zlediimi hissediyorum.
Bu yalnzca benim bama m geliyor yoksa uygarlk sayesinde ikinci bir hayata kavumu btn
insanlara olur mu bilmiyorum. Ama bana yle geliyor ki ben ve benim gibi hisseden herkes iin
yapaylk doalln yerini ald doallk ise tuhaflat. yi ifade edemedim: Yapaylk doal hale
gelmedi; doallk deiti. Gnmze zg aralar iren yararsz buluyorum; bilimin ortaya
koyduu hayatmz kolaylatran rnleri -telefon telgraf gibi- ya da kaprislere hitap eden yan
rnleri -gramofonlar hertz alclar- bunlardan keyif alan insanlar iin hayat daha elenceli klan
btn bu eyleri iren yararsz buluyorum.
Bunlarn hibiri beni ilgilendirmiyor hibiri iimde istek uyandrmyor. Oysa kylarnda o byk
kenti barndrd iin Tejo Nehri ni ok seviyorum. Aa ehir deki dar bir sokakta drdnc
kattaki bir evden grebildiim iin gkyzn ok seviyorum. Ne krlar ne doa ne de herhangi bir
ey ay ile ykanm dingin ehrin Graa dan ya da Sao Pedro de Alcantara dan hayranlkla
izlediim karmak grkemini bana sunabilir. Benim iin hibir iek buketinin Lizbon un gnein
altnda parlayan renk demeti kadar deeri yoktur.
plak bir bedenin gzelliine sadece giyinik dolaan rklar duyarldr. Utanma duygusu tensellik
iin enerjinin nne kan bir engel gibidir.
Yapaylk doal olandan tat almann bir yoludur. O usuz bucaksz tarlalardan burada yaamadm
iin zevk aldm. nsan bask altnda yaamamsa zgrln deerini lemez.
Uygarlk doaya bizi retir. Yapaylk; doal olana yaklamann yolu budur.
Bu arada yapay doal sanmaktan kanmalyz.
stn insanlarda doalln zn oluturan ey doalla yapay arasndaki uyumdur.
51H.K.
4 Nisan 1930
Tejo nun gneyindeki kara gkyznde telala uan martlarn kanatlarndaki beyaz parltlar renk
farkndan dolay belirginletiren uursuz bir koyuluk vard. Oysa doan gnde henz frtna kokusu


yoktu. Tehditkar yamur ktlesi olduu gibi br kynn zerine ylmt. Hala hafif bir yamurun
slakln tayan Aa ehir kuzeyde ak lekelerle rengi almaya balam gkyzne yerden
glmsyordu. lkbaharn tazeliinde insan sran hafif bir serinlik vard.
Byle bo kendini aka ele vermeyen anlarda zihnimi bilerek belirsiz bir dnceye
younlatrmay severim iinin boluundan gelen duruluunda bu berrak gnn souk
yalnzlndan bir eyleri u uzaktaki kara fonu ve tpk martlar gibi renginin ztlyla derin
karanlkta ekillenerek her eyin gizini ortaya seren birtakm sezgileri barndrr bu dnce.
Ne var ki bu tamamen edeb samimi niyetimin tersine Gney gnn karanlk fonu bana bir baka
gkyzn belki de bir baka hayatta kenarlarnda hznl kamlarn bulunduu bir nehrin sulad
en ufak bir ehrin bulunmad bir Kuzey de grdm gkyzn -ama doru ama yanl bir any-
hatrlatyor. Nasl olduunu bilmiyorum fakat hayal gcmde alp kanatlanan vahi rdeklere layk
bir manzara bu ve tuhaf bir dn iindeymiim gibi hayal ettiim dzle aka alabildiine yakn
hissediyorum kendimi.
Irmaklarn kysnda kamlarla dolu usuz bucaksz bir lke bu avclarn ve bunalmlarn lkesi:
Girintili kntl kylar karann pis uzantlar gibi kurun sars sularn iine giriyor oyularak
minyatr tekneler iin amurlu koylar derecikler oluturuyor; dereciklerin suyu kamlarn koyu yeil
saplarnn arasna saklanm yrmeyi engelleyen amurun yzeyinde ayna gibi parlyor.
Hzn yer yer kendinden daha koyu bulutlarla krm kuruni l bir gkyznn hzn. Rzgar
hissetmiyorum ama esiyor; ve kar ky aslnda -ne byk ve ssz bir rmak -bir ada arkasnda br
kynn varl seziliyor uzaklara doru dmdz uzanan kar ky gerek ky.
Oraya kimse ulaamyor ulaamayacak da. Zamann ve mekann aknn tersine kasam u
dnyadan o manzaraya firar etsem bile kimse asl yanma gelemeyecek. Ne olduunu bilmeden
bouna bir eyleri beklemi olacam ve sonunda gece ar ar kecek sadece; btn uzay usulca
yava yava yklm ge gmlen en kara bulutlarn rengine dnecek.
Ve birden orann souunu hissediyorum. Ta kemiklerimden geliyor bedenime giriyor. Kuvvetle
soluk alarak toparlanyorum. Borsa nn orada Kemer in altnda karma kan adam merak dolu
kukucu gzleriyle bakyor. Kara youn gkyz gney kysna doru iyice alald.
52
Rzgar balad nce bo bir mekann sesi gibiydi Boluun bir delikten fleyii ya da havann
sessizlii iinde bir atlak. Sonra bir hkrk ykseldi dnyann br ucundan gelen bir hkrk ve
camlarn titredii bunun aslnda rzgar olduu fark edildi. Derken daha uzaklarda yankland bu
bouk bir ulumayd artk byyen geceye kar mevcudiyetten yoksun gzyalar farkl eylerin
gcrts kk paracklarn ya dnyann sonuna ait bir atom.
53H.K.
Preface22
Ne zaman ki Hristiyanlk yerini gnn alaca frtnal bir gece gibi ruhlara bask
yapmaktan vazgeti yol at gzle grlmez ykmlar da grlr oldu; nasl bir felakete sebep
olduu ancak kendisi ortadan kalktktan sonra anlalabildi. Kimileri felaketin kesinlikle bu
kaybolutan kaynaklandn sand: Ne var ki bu neden deildi yalnzca olanlar gzler nne
sermiti.
Bunun zerine insanlar aleminde rahata grlebilen felaket kald sadece gnahlarn baland
sahte gecelerin artk gizleyemez olduu gerek mutsuzluk. nsanlar kendilerini btn plaklklaryla
grdler.


Bylece henz tazeliini koruyan ruhlarda romantizm ad verilen hastalk dodu hayallerden yoksun
mitlerden yoksun bir Hristiyanlkt bu bu durum romantizmin znde nasl hastalkl bir kuraklk
olduunu yanstyordu zaten.
Romantizmin btn ktl bize gerekli olan ey ile arzuladmz eyi birbirine kartrmasdr.
Hepimiz hayatta hayatn korunmas ve srdrlmesi iin kanlmaz olan eylere gerek duyarz; te
yandan hepimiz daha iyi bir hayat eksiksiz mutluluk hayallerimizin gereklemesini vb. isteriz.
htiya duyduumuz eyleri istememiz insanca bir davrantr yalnzca gerekli olan deil arzulanr
bulduumuz eyleri istemek de insancadr. Hastalkl olan gerekli olan ile arzulanr olan ayn
iddetle arzu etmek kusursuzluk zlemi yznden ekmeksiz kalm gibi ac ekmektir. Romantizm
hastal budur ite: sanki sahip olmann bir yolu varm gibi Ay a gz dikmek.
Para yoksa ekmek de yok.
Politikann alt kademelerinde de iimizdeki en derin yerde de - ayn hastalk.
oktanrl an insan gerek dnyadaki varlklardaki ve hatta kendindeki bu hastalkl taraf
bilmiyordu. nsan olduu iin o da olanaksz olan istiyordu; ne var ki bunda o kadar da
diretmiyordu. Onun dini ve ruhlara dnyann boluunu dolduran dinlerdeki akn eyler sadece o
yola ba koyanlara en derin gizemler olarak insanlardan uzakta retilirdi.
54H.K.
Romantiklerin iyi bir rnei olduu u ok bireysellemi etkileyici insan ben de kendi hesabma
birok kez dlerimde yaamay denedim; ve her seferinde srf byle bir kiiyi yaamay dnnce
bile glmekten karnma arlar girdi. Sonuta her sradan insan talihin yzne glmesini dler;
romantizm de her birimizin gnlk yaam alanndan baka bir ey deildir; ne var ki evrilmi ba
aa edilmi haliyle. Hemen herkes kalbinin en gizli yerinde tamamen kendine ait byk bir
imparatorluk hayal eder btn erkekler klesi olacak btn kadnlar nnde eilecek btn
zamanlarn en soylu halklar ona tapacaktr Bununla birlikte benim kadar hayal kurmaya alkn ok
az insan var; dolaysyla pek az insan bylesi hayallerin srf estetik adan mmkn olduunu grp
glp geecek kadar aklldr.
Romantizme kar esas iddianame henz mahkemeye sunulmu deil: Gya romantizm insan
doasnn i gereini temsil etmekteymi. Arlklar gln taraflar bizi heyecanlandrabilmesi
cezbedebilmesi - btn bunlar romantizmin insann iindeki gerein dardaki ifadesi olmasndan
kaynaklanyormu; ama olabildii kadar grnr hale getirilmi somutlatrlm bir ifadeymi bu;
tabii olabilirliin snrlarn Yazg dan baka eyler de belirleyebiliyorsa.
Kafamz kartrmaktan baka ie yaramayan bu kandrmacalara glp geen biri olarak ben bile
kendimi ka kez nl olmann ne kadar ho pohpohlanmann ne kadar gzel bir baar elde etmenin
ne kadar heyecan verici olacan dlerken yakalammdr Ne var ki kendimi o doruklara gerekten
tnemi olarak gremiyorum bir trl Aa ehir in sokaklar gibi hep yan
bamda olan teki ben in kahkahas kulaklarmda nlayveriyor hemen. hrete mi kavumuum
Evet muhasebeci yardmcs olarak. nn doruklarna m ykselmiim Meer bu da ola ola Rua dos
Douradores te olmu brodakiler grnty bozuyormu. Dnya alem beni mi alklyormu
Alklar drdnc kata kadar ykselip benim zavall mbleli odann kaba saba eyasna mutfaktan
balayp dlere kadar drt bir yanm saran beni alaltan tm o irenliklere arpyormu. Btn
dleri ssleyen o spanyol Bykleri gibi spanya da bir ato bile kurmu deilim. Benim atolarm
iskambil kadndand - kirli ypranm oynanp takm bozulmu bir daha kimsenin kullanamayaca
katlardan; stelik kendiliklerinden yklmay bile beceremediler; birinin - ihtiyar hizmetinin
sabrszca elinin tersiyle vuruvermesiyle olabildi ancak; kadncaz rty masann bir kenarna


atm iyice yaymaya alyordu nk ilah bir lanet gibi ay saati almt. Ne var ki bu bile arkas
gelmeyen bir grnt nk dnyann hibir yerinde ne bir kr evim var ne de ailece geirilmi bir
akamn sonunda tatl bir huzur iinde koca bir fincan ay getirecek yal teyzelerim. Kurduum
hayal metaforlaryla kahramanlaryla uvallam durumda. Sahip olduum imparatorluk eski bir
iskambil oyunu kadar bile olamad. Onca an hret bana bir aydanlk ya da yllarn ykn
srtlam bir kedi23 bile bahemeden snd gitti. Nasl yaadysam yle leceim kenar mahallenin
birinde bir eskicide alcs bulunamam mektuplara dlm notlarn arasnda kiloyla satlacam.
Hi olmazsa d krklklarmn zaferini byk bir dn zaferiymi gibi gtrebilsem her eyin
belki de o sonsuz kne hibir eye inanmamann grkeminiyse bir bozgun sanca gibi
tayabilseydim - ne yazk ki ok narin eller tutacak bu sanca ama daha zayflarn kannda ve
amurda srklenecek Her eye ramen biz kmldayan kumlara batarken gene de ycelerde
dalgalanacak bu sancak - ve kimse bunun bir protesto mu bir meydan okuma m ya da umutsuzluk
mu olduunu bilmeyecek Kimse bilmeyecek nk bu lml dnyada kimse bir ey bilmez ve
kumlar hi sanca olmayanlar gibi sancak dikenleri de yutar.
Ve kumlar her eyi rtecek - yaamm yazlarm sonsuzluumu.
Bozguna uramamn bilincini gtryorum yanmda bir zafer sanca gibi.
55H.K.
5 Nisan 1930
Gnlm romantiklerden yana olsa da ancak klasikleri okuduumda huzur bulabiliyorum. Hatta sahip
olduklar birikimi ortaya koyan snrllklar bile bana adn koyamadm bir avuntu veriyor. O
yaptlar sonsuz bir hayat dndryor bana neeyle engin boluklar kat etmeksizin seyreden bir
hayat. Pagan tanrlar bile orada gizemlerinin yorgunluunu atarlar.
Duygularmzn (hatta bazen sahip olduumuzu sandklarmzn) mthi bir merakla tahlil edilmesi
yrein manzarayla zdeletirilmesi bedenimizdeki tm sinirlerin anatomisinin ortaya konmas
arzunun irade zlemlerin dnce haline getirilmesi - fazlasyla ili dl olduum bir sr ey o
kadar ki bakalarnda grdmde bir yenilikle karlamann zevkine varamyor ya da kendime bir
huzur pay karamyorum. Bu duygular iime dolar dolmaz srf bu yzden baka ey hissetmek
istiyorum. Ve bir klasik yapt okuduumda o baka eye kavumu oluyorum ite.
Laf hi dolandrmadan hi utanmadan itiraf ediyorum bunu. Ne Chateaubriand n bir sayfas ne
Lamartine in bir iiri -adeta dncelerimin sesi olan o satrlar bildiklerime bilgi katmak iin
sylenmi o iirler- hayr hibiri bana Vieira nn sradan bir metni kadar ya da klasiklerimiz arasnda
Horatius un izgisini devam ettiren nadir airlerden birinin yazd bir od kadar zevk vermez
ayaklarm yerden kesmez.
Okuyorum ve ite zgrm. Nesnellie ulamm. Ben olmaktan o dank varlk olmaktan
kmm. Okuduum ey zerimde pek hissetmediim sadece bazen arlk yapan bir giysiye
benzemiyor; d dnyann her haliyle hayranlk uyandran engin aydnlna dnyor o ya da
hepimizi gren gnee huzurlu topraa glgelerini saan aya denize alan geni topraklara ta tepede
yeil balarn sallayan aalarn oluturduu o kara ktleye bahelerdeki havuzlarn donmu
sessizliine asma tnellerinin altndan vadilerin dar yamalarna inen st kapal yollara.
Tahtndan feragat eden bir kral gibiyim okurken. Nasl ki kraln asasyla tac en yksek deerine kral
giderken onlar yere braktnda ularsa; ben de skntnn dn btn madalyalarn giri
odalarndaki talara brakyor sadece bakmdaki soyluluu kuanm olarak merdivenleri
trmanyorum.


lrcesine okuyorum. Ve klasiklerin sakinlerin ac ekseler bile bunu asla sylemeyenlerin bana
kendimi kutsal bir yolcu gibi hissettirenlerin dnyasnda - ite onlarn dnyasnda kendimi kutsanm
bir hac amasz dnyann nedensiz seyircisi ekip giderken hznnn son sadakasn son dilenciye
veren Byk Srgn Prensi gibi hissediyorum.
56H.K.
5 Nisan 1930
irketin her zaman bir yerleri aryan en byk hissedar bilmem hangi hastal ona biraz soluk
aldrr aldrmaz nereden aklna estiyse bro alanlarnn topluca fotoraf ektirmesini istedi.
Bylece nceki gn gler yzl bir fotorafnn direktifleri dorultusunda byk salonu patron
Vasques in kk odasndan ayran kirli beyaz tahtalardan ereti korkuluun nnde hepimiz sraya
dizildik. Ortada Vasques in kendisi; iki yannda da mevkilerine gre nce dzenli sonra rasgele
dizilen etiyle kemiiyle her gn broda boy gsteren ve nihai anlamn yalnzca Tanrlarn bildii
birtakm kk amalar peinde koan adem babalar.
Bugn broya biraz gecikmeyle dorusunu sylemek gerekirse o iki fotoraf uruna kaskat
durduumuzu unutmu olarak gittiimde her zamankinden erken gelmi Moreira y ve
pazarlamaclardan birini ne eilmi siyahms bir eyleri keyifle incelerken buldum bunlarn ekilen
fotoraflarn ilk rnekleri olduunu hemen anladm ne yalan syleyeyim heyecanlanmadm da deil.
Aslnda ayn fotorafn en iyi km olann iki kopyasyd grdklerim.
Fotorafta haliyle nce kendimi aradm grdmde de gerek beni oka uratt. D grnm
hakknda hibir zaman iddial olmammdr ama kendimi hele de her zamanki halleriyle yan yana
dizilmi varlklarn ezbere bildiim yzleriyle kyasladmda yzm hi bu fotoraftaki kadar
berbat grmemitim. Kaba saba bir Cizvit papazndan farkm yok. Etsiz ve ifadesiz suratmda beni
teki yzlerin durgun sularnn zerine kartacak hibir zeka canllk ya da adn koyamadm bir
eyin belirtisi yok. Durgun sular m dedim - yo Aralarnda gerekten ifade tayan yzler var. Patron
Vasques rnein ebleh neeli ve sert yzyle canl gibi kusursuz bir resim vermi fra byklar da
tabloyu tamamlyor. nsanolunun -sonuta ok sradan bir ey olan dnya yznde her saniye
binlerce rnei grlen- kurnazl enerjisi bu fotorafa kaydedilmi yine de insan psikolojisini
aktaran bir pasaporta kaydedilircesine. ki pazarlamac ok sevimli; kasiyer de iyi km ama
Moreira nn omzu onu yar yarya rtm. Ve o Moreira efim Moreira tekdzeliin deimezliin
zeti olan o adam benden bin kat daha hayat dolu Broda ayak ileri yapan ocuun bile -bunu
sylerken hissettiim duygunun
kskanlk olmadna kendimi ikna edebilsem keke- belirgin hatlar iten glyle anlamszlma
hediyelik sfenkslerinkinden geri kalmayan deersizliime fark atyor.
Btn bunlarn anlam ne Basit bir fotoraf kadnn sfr hata payyla ortaya serdii gerek nedir
Souk bir objektifin tanklk edebildii bu gerek hangi gerek Ben kimim ki byleyim Oysa Ama
herkesi byle aa grmek de ne oluyor
ok iyi kmsnz dedi birden Moreira. Ve pazarlamacya dnerek ekledi: Sevgili dostumuz tam
kendi gibi km yle deil mi teki de dosta bir iyi niyetle onu onaylad beni kaldrp pe atsa
daha iyiydi.
57H.K.
5 Nisan 1930
Ve bugn imdiye kadar nasl bir hayat yaadm dnrken kendimi sepet iinde banliy
trenlerinde tanan bir hayvan gibi hissediyorum. Sama bir imge bu ne var ki tanmlad hayat daha
da sama. O sepetlerin genellikle hayvan ieride kprdanacak olursa rahata alan iki oval kapa


vardr. Fakat sepeti tayan kii kapaklarn ortasna koluyla hafife bastrnca o zayf yaratn
elinden ayaklarn gten dm bir kelebein kanatlar gibi beceriksizce ileri uzatmaktan baka ey
gelmez.
Sepeti tarif etmeye daldm aslnda kendimden sz etmekte olduumu unuttum. Sepet de onu tayan
hizmeti kadnn aslnda aka paka olan gne yan tombul kolu da gzmn nnde. Hizmeti
kadnn kolundan ve kolunu saran yumuak tylerden daha fazlasn gremiyorum. Birden bu
serinliin kk bir hayvan olarak kprdanp durduum istasyonlar arasnda gittiim kamlardan
beyaz eritlerden rlm sepetlerin dnda rahat edemez oluyorum. Duraklarda sraya benzeyen bir
eyin zerinde dinleniyorum ve onlarn sepetin dnda konutuunu duyuyorum. Sakinleiyorum
beni tekrar yerimden kaldracaklar bir sonraki istasyona kadar gzm kapatyorum.
58H.K.
6 Nisan 1930
evremizi saran ortam eyann ruhudur. Her eyin kendine zg bir davurumu vardr ve bu
davurum ona kendi dndan gelir. Her ey eksenin kesimesinin bir sonucudur o eyi o kesime
yaratr: kararnca madde bizim onu yorumlama biimimiz ve iinde bulunduu ortam. zerinde yaz
yazdm bu masa bir tahta parasdr ama ayn zamanda masadr bu odadaki mobilyalardan biri.
Masann bende uyandrd izlenimi aktarmak istesem yapacam tarifte onun aatan yapld
benim bu nesneye masa dediim ona birtakm amalar belli kullanm ekilleri yaktrdm
yaknnda ve stnde yer alan nesnelerin ona kendi dnda bir ruh kazandrd onu dntrerek
onda yansd iine szd dnceleri yer alacaktr. Masaya verilmi olan bugn solmu renk bile
zerindeki lekelere ve iziklere varncaya kadar - btn bunlar bunu bir kenara yazalm masaya
dardan gelen eylerdir ve ona bir ruh kazandran da zn oluturan tahta parasndan ok
bunlardr. Ve bu ruhun en zel yan: Bir masa oluunu yani kiiliini de ona kazandran gene
darsdr.
Dolaysyla cansz olduunu dndmz eylere bir ruh mal etmek -hem insani hem de edeb
adan- bir hata saylmaz. Bir ey olmak zerine bir eylerin mal edilmesi demektir. Bir aacn
hissettiini bir rman aktn bir gnbatmnn ac verdiini ya da dingin denizin
(gkyznn onda olmayan mavilii) gler yzl (kendi dnda yer alan gne sayesinde) olduunu
sylemek belki yanltr. Ama herhangi bir eye gzellik mal etmek de o lde yanltr. Ayn
ekilde eylere renk biim belki varlk mal etmek de hatadr. u deniz tuzlu sudur. u gurup gne
nlarnn u boylama ve u enleme eik dmeye balad andr. Karmda oyun oynayan u ocuk
hcrelerin entelektel boyutta ymasdr - daha dorusu atom alt hareketlerle ilgili belli
arklardan oluan bir kmedir milyonlarca minyatr gne sisteminden oluan elektrikli tuhaf bir
ymdr.
Her ey dardan gelir; belki insan ruhu da bir gbre ynndan baka bir ey olmayan bedenimizi
topraktan ayran parlayan bir gne dr sadece.
Bu dncelerden koca bir felsefe karlabilir; bunlardan yola karak birtakm sonulara ulaacak
gce sahip olmak kouluyla elbette. O bende hi yok; mantkl olaslklar zerinde dikkatli bulank
dncelerin ykseldiini gryorum ama bir gbre ynna vuran gne nnn grnts her eyi
bozuyor tpk kaba tatan yaplma bir duvarn dibinde iyice ezilip kararm topraa dalm slak
samanlar gibi.
Ben byleyim ite. Dnmek istediim zaman gryorum. Ruhumun derinliine inmeye
niyetlensem ksa sre sonra aklm baka yere kayarak upuzun merdivenin ilk sarmalnda duruyorum


ve son katn penceresinden karmakark at ynn pasl tonlarla slatarak veda eden gnei
seyrediyorum.
59H.K.
Dlerimin verdii hevesle ne zaman gnlk hayatmn seviyesini aan byk niyetler edinsem ve
bir an iin salncakla en tepeye km bir ocuk gibi kendimi ykseklerde hissetsem - her defasnda
o ocuk gibi parkn zeminine inmek sava sancan dikmeden klcm knndan karmaya derman
bulamadan bozgunu kabul etmek zorunda kalmmdr.
Sokaklarda rastladm insanlarn ounun da -sessiz dudak hareketlerinden gzlerindeki huzursuz
kararszlktan ya da kalabalk iinde yksek sesle okuduklar dualardan seziyorum bunu- sancaksz
bir ordunun verdii bu yararsz savaa atldn hissediyorum. Ve btn o insanlar -arkama dnp o
zavall o yenik dm srtlarn seyrediyorum- hepsi tpk benim gibi tanyor olmallar o byk o
iren bozgunu amurun ve sazlarn iinde kaybolmu ama gllerin iirini bilmeyen kylar
ykayacak ayndan yoksun bozgunu - iler acs kk adamlarn bozgununu.
Hepsinin ayn benim gibi cokulu ve hznl bir ruhu var. yle iyi tanyorum ki onlar Maazalarda
alanlar brolarda ayak ilerini yapanlar ya da kk tccarlar; onlarn dnda benben diye
konuurken kendilerinden geen bencil sessizlikleriyle doyan saklayacak hazinesi olmad halde
cimri kafe kular var. Ama hepsi birer air -zavalllar - ve gzmn nnde benim de onlarn
karsnda yaptm gibi ortak densizlik ykmz srklyorlar. Hepsinin gelecei benimki gibi
geride kalm.
Brodaki herkes le yemeine kt. Ben ise donuk camn arkasndan kar kaldrmda sendeleyerek
yryen yal adama gzlerimi dikmi ylece kprdamadan duruyorum. Sarho olduu iin deil
dlere dald iin sendeliyor. Dikkatini var olmayana vermi; hala bir umudu var belki. Adalet
nedir bilmez Tanrlar adaletli grnmek istiyorlarsa gereklemesi imkansz da olsa dlerimize
dokunmasnlar sradan da olsa bize iyi dler versinler. imdi yam henz genken Gney Adalar
n hayal edebilirim; ya da ulalmaz Hindistan lar; yarn ayn Tanrlar ylesine bir ttnc dkkan
almay ya da civardaki kutu gibi bir evde emeklililin tadn karmay hayal ettirebilir bana. Tek tek
btn hayallerimiz hep ayn hayaldir nk hepsi sadece hayaldir. Tanrlar hayallerimi deitirsin;
ama hayal kurma yeteneime el srmesin.
Aklmdan bunlar geirirken yal adam dikkatimin alannn dna km. Gzden uzaklam.
Pencereyi ap etraf kolaan ediyorum ama bouna. Kaybolmu. Benim amdan grsel bir simge
olarak grevini tamamlad: i bitti sokan kesini dnd. Biri kp bana onun mutlak bir keyi
dndn ve zaten asla burada bulunmadn sylese pencereyi kapamak iin yaptm hareketle
kabul ederim bunu.
Baarmak..
Kendilerine gzel cmlelerle ve soylu niyetlerle imparatorluklar kuran ama bunu yaamak iin ban
sokacak bir yeri karnn doyuracak ekmei olmayan dkkan arkalarnda kalm zavall yar-tanrlar
Komutanlarnn zafer sarholuuna kaplarak ortada brakt bir ordunun birliklerine benzer bu
insanlar; ve durgun sularda bataklklarda kaybolurlar; hayallerinden geriye byklk kavramndan o
orduya ait olmann ansndan ve -yzn zaten hi grmedikleri- generallerinin ne yaptn bile
bilmemelerinden doan boluktan baka bir ey kalmaz.
te byle bir gn gelir herkes alt taraf asker kaa olduu halde kendini general olarak hayal eder.
O gn hepimiz derelerin amuruyla bouarak kimsenin kazanamayaca bir zaferi kutlarz zaferden
geriye bir tek biz kalmzdr silkelenmesi unutulmu bir masa rtsne yapm bir ekmek krnts
gibi.


O insanlar batan savma temizlenmi mobilyalarn atlaklarn dolduran tozlar gibi gnlk hayatn
boluklarn doldurur. Sradan gnlerin alelade nda pas rengine alan maun aacnda grimsi
kurtuklar gibi parlarlar. Birileri eski bir iviyle karp atar onlar oradan. Ama kimse bu ii gnll
yapmaz.
Byk hayaller kuran zavall yoldalarm benim; sizlere o kadar zeniyor sizleri o kadar hor
gryorum ki Kendimi tekilere daha yakn hissediyorum -en yoksul olanlara kendilerinden baka
hayallerini anlatacak yazyor olsalar adna dizeler yazacak kimsesi olmayanlara- kendi ruhlarndan
baka edebiyat ya da kitap bilmeden kiiyi yaama yetkisi veren o bilinmez akn snavdan
gemeksizin srf var olmaktan boularak len o zavalllara.
lerinde bir eski zaman sokann kesinde bir vuruta be kiiyi yere ykan kahramanlar var. Var
olmayan kadnlarn bile direnmeye cret edemedii Don Juan lara da rastlayabilirsiniz. Kendi
sylediklerine syledikleri anda inanr onlar hatta belki de kendilerini inandrmak iin sylerler. Evet
bu byk kahramanlar baka nasl bilinirse bilinsinler birer insandr.
Bir kazanda kaynayan ylanbalklar gibi kvrlp bklerek st ste yldklarn gryorum. Ama
iinde kaynadklar kazann tutsa olmular. Gazeteler onlardan sz ediyor ara sra ama kazandklar
zaferden asla.
Mutlu insanlar onlar nk salakln byleyici hayal gc bahedilmi. Ama ya benim gibi
yanlsamasz dleri olanlar
20. Pessoa nn d kimliklerinden Caeiro nun bir iiri. 21. Ya da karmak heyecanlarmn. 22.
Orijinal metinde Franszca: nsz. (.N.) 23. Ya da: uykusuz gecelerin lmsz kedisini.
60
Istrap molas
Ey okurlar mutlu olup olmadm soruyorsanz cevabm hayrdr.
61H.K.
Utangalk asil bir huydur ne yapacan bilememek vnlesi yaama becerisinden yoksun olmak
ise insan ycelten bir zelliktir.
Can Sknts denen uzaklama ve Sanat denen kmseme bizim [yaammza] doyuma benzer bir
eyin parlakln verirken
rmlmzden doan bu zayf prltlar hi olmazsa karanlklarmzn ortasnda bir ktr.
Sadece ac bizi bytr acnn gsnde bekleyen sknt tpk eski kahramanlarn torunlar gibi bir
simgeye benzer.
Ben genellikle kendi derinliklerimde bile henz tasarlanmam eylemlerin dudaklarm uzatrken
aklma bile getirmediim szcklerin tamamna erdirmeyi umursamadm hayallerin kuyusuyum.
Ben tam inas srerken ina edenin dnmekten bkt oldum olas kendi ykntsndan baka bir
ey olmam bir yapnn ykntsym.
Yalnzca zevk aldklar iin zevk alanlardan nefret etmeyi neelerini paylamay beceremediimiz
iin neeli insanlar hor grmeyi ihmal etmeyelim sakn Bu sahte kmseme bu baya kin altndaki
toprakla kirlenmi kaba saba bir kaideden baka bir ey deildir; zerinde Sknt mzn benzersiz
kibirli heykeli ykselir yz srrna erilmez bir glmsemeyle kuatlm karanlk bir figrdr o.
Ne mutlu yaamlarn kimseye emanet etmeyenlere.
62H.K.
10 Nisan 1930
Sradan insanla kar fiziksel bir tiksinti duyuyorum; zaten olan tek insanlk bu. Bazen de tiksintiyi
iyice oaltmaya heveslenirim kusma isteimizi zorla kusarak yattrdmz gibi.


En sevdiim eylerden biri -balayan gnn sradanlndan hapse decekmi gibi rktm
sabahlarda- maazalar ve dkkanlar almadan nce sokaklarda ar ar yrmek delikanllarn ya
da gen kzlarn (ya da her iki takmn) azndan kafamn iindeki grnmez zgr dnce okuluna
alayc sadakalar gibi dklen blk prk cmlelere kulak vermektir.
Ve hep ayn cmleler ayn srayla birbirini izler: Ondan sonra bana dedi ki srf ses tonundan bile
entrikay ne kadar sevdii anlalmaktadr. Mademki o deil yleyse sen ve karlk veren seste
benim duymaz olduum bir protesto vardr. Sylemisin tamam sylemisin ite oysa terzi kz tiz bir
sesle itiraf etmektedir: Annem istemiyormu Kimi beni mi ve yalkada sarlm lunch n24
koltuunun altnda tayan delikanlnn aknl beni kandramad gibi o donuk sar sal pasakl
kz da kandramamaktadr muhtemelen. Anlalan o ki ve yanmdan geen gen kzn
kkrdamas mstehcen bir eyleri [gizler]. Bunun zerine herifin karsna dikilip suratnn tam
ortasna - tam ortasna ha
Jose ve zavallck yalan sylemektedir nk servis efi (ses tonuna baklrsa rakibi servis efinden
bakas olamaz) o gladyatrn iyerinin tam ortasnda ve sekreterlerin nnde kendisine el
kaldrmasna izin vermi olamaz. Ben de gidip tuvalette sigara itim ve velet glmekten pis donuna
edecektir neredeyse.
Tek balarna ya da gruplar halinde t karmadan geenler de var ya da duyamayacam ekilde
konuuyorlar ama szckleri benim iin apak sezgilerin saydamlatrd bayatlam eyler. O
artc kaamak baklarda istemsizce karlan mide bulandrc baklarda ne grdm
sylemeye cret edemiyorum - yazarak kendime sylemeye bile cret edemiyorum niyetlensem bile
yazmamla stn izmem bir olur. Cret edemiyorum nk bilerek kusacaksan bunu sadece bir kez
yapacaksn.
Herifte yle bir gbek vard ki merdiveni bile gremedi Bam kaldryorum. Bu gen adam hi
olmazsa birini tarif ediyor ve bu tiplerin tarif etmeleri hissettiklerini sylemelerinden daha iyidir tarif
ederken insan kendini unutur. renmem geiyor. Bahsi geen adam gryorum. Onu adeta bir
fotorafta seyrediyorum. Kullanlan argonun masumiyeti bile beni rahatlatyor. Alnm okayan
kutsal bir esinti bu -nndeki merdivenin basamaklarn fark edemeyecek kadar gbekli bir adam-
belki de merdivenden iyi kt de kalka trmanan arka avluya alan sahte klarla donatlm
yokuta itiip kakan insanlktr.
Entrikalar dedikodu yaplmas akldan bile gememi eylerin allanp pullanarak anlatlmas bu
kyafetler giyinmi zavall hayvanlarn ruhlarnn bilinsiz bilincinden ekip kardklar doyum
incelikten yoksun cinsellik cilveleen maymunlar hatrlatan akalar korkun bir ekilde zerre kadar
nem tamadklarn bilmeyileri Btn bunlar dlerin istemsizliinde arzunun slak krntlarndan
duygularn inenip atlm artklarndan yorulmu iren korkun bir hayvan canlandryor
gzmde.
63H.K.
10 Nisan 1930
nsan ruhunun btn mr lo ktaki kprdanmakla geer. Bilincin yar karanlnda olduumuz ya
da olduumuzu varsaydmz eye asla uyum salayamadan yaarz. En iyilerimiz bile iinden bir
eylerle vnr oysa bak amzda bile tam lemediimiz bir hata vardr. Bir gsteride verilen
arada olup biten bir eyiz biz; kimi zaman baz kaplarn ardnda belki yalnzca dekorun bir paras
olan nesnelere gzmzn ilitii oluyor. Koca dnya gecenin iinde kaybolan sesler gibi
karmakark.


Hayatm dktm hem de srf onlar iin var olan bir ak yreklilikle bunu yaptm bu sayfalar
var ya onlar yeniden okudum ve imdi kendimi sorguluyorum. Btn bunlar nedir neye yarar Bir
eyler hissettiim zaman kimim ben Var iken lmekte olan hangi eyim
Bir vadide yaayan varlklar ok yksekten ayrt etmeye alan bir insan gibi bir doruktan kendimi
izliyorum. Her eye ramen karmakark bulank bir manzaraym ben.
Ruhumda bir uurumun ald bu saatlerde en kk bir ayrnt bir veda mektubu gibi bunaltr
beni. Hep uyanacak gibi olurum kendi kendimin zarfymdr adeta imzalar beni bomaktadr.
Haykrdm duyan olsa haykracam. Ne var ki kimi duygulardan daha baka duygulara bir bulut
kafilesi gibi ilerleyen derin bir uykudaym - glgeli geni ayrlara yeiller gneler serpen
bulutlardan bir kafile.
Gren de der ki el yordamyla sakl bir nesneyi aramaktaym ne nerede olduunu biliyorum ne de
biri kp ne olduunu sylemi. Hikimse ile saklamba oynuyormuuz. Bir yerlerde bizi aan bir
oyun varm yalnzca sesini duyduumuz ekilsiz bir tanr.
Evet sefillik iinde yaanm saatleri rahatladm ksack anlar yanlsamalar manzaraya doru yn
deitirmi byk umutlar hi girilmeyen odalar andran hznleri baz sesleri mthi bir
yorgunluu tasvir eden bu sayfalar okuyorum tekrar - yazlmay bekleyen ncil bu.
Hepimizde kendini beenmilik var ve bu bakalarnn da var olduunu onlarn da bizimkine benzer
bir ruha sahip olduunu unutturuyor bize. Benim kendimi beenmiliim ise u be sayfadan baz
pasajlardan baz sorulardan ibaret
Kendimi yeniden mi okudum Yanl Buna cesaretim yok. Neye yarar ki Bu sayfalarda mevcut olan
bir bakas. Ben daha imdiden hibir ey anlayamaz haldeyim
64
Bu kusurlu sayfalar iin alyorum ama olur da gelecek kuaklar bunlar okursa sayfalarn
kusursuzluundan ok -tabii baarabilseydim- gzyalarma ilenecek nk kusursuzluk
alamaktan dolaysyla yazmaktan bile alkoyard beni. Kusursuz olan kendini belli etmez. Aziz
alar nk insandr. Tanr susar. te bu yzden azizi sevebiliriz biz Tanr y deil.
65
Ruhun hazinelerinin ve lenlerinin bekisi olan o tanrsal o anl ekingenlik.
Ah nasl da isterdim hi olmazsa bir ruha biraz zehir huzursuzluk aknlk katmay. inde
yaadm kemekein boluuna kar bir teselli olurdu bana. nsanlar yoldan karmay hayatmn
amac olarak benimseyebilirim. Ama szlerimin karsnda titreyen tek bir ruh var m Beni
duyabilecek tek bir varlk var m benden baka
66H.K. Omuz silkme
Bilinmezlik hakkndaki dncelerimize genellikle bilinenler hakknda kafamzda olan kavramlarn
rengini yaktrrz: lm uyku hali olarak adlandryorsak bu onun dardan bakldnda uykuya
benzemesinden kaynaklanr; lme yeni bir hayat dememizin nedeniyse hayattan farkl bir ey gibi
grnmesidir. nanlarmz umutlarmz gerekle aramzdaki bu kk yanl anlamalar sayesinde
kurarz - ve mutluluk oyunu oynayan yoksul ocuklar gibi ekmek krntlarna pasta diyerek yaarz.
Ve bu mr boyu byle srer: en azndan halk arasnda uygarlk denen zel hayat biimi iin.
Uygarlk bir eye uymayan bir ad vermekten sonra da oturup bunun sonular zerinde hayal
kurmaktan ibarettir. Ve yanl olan ad ile doru olan hayal sahiden de yeni bir gereklik yaratr. O
ey sahiden farkl bir biime brnr nk biz onu farkl klmzdr. Gereklikler retip dururuz.
Hammadde hep ayndr ama sanatn yaratt biim o eyin ayn kalmasna engel olur. am
aacndan yaplm bir masa gerekten de amdr ama ayn zamanda masadr. Bana oturduumuz


ey de bir masadr am kt deil. Ak cinsel bir igddr; ama sonu olarak cinsel igdmzle
deil bir baka duygunun var olduunu varsayarak severiz. Ve bu varsaym da hakikaten bal bana
baka bir duygudur.
Sokakta ylesine yrrken birdenbire bir kahveye oturup bu sama szleri telaszca dalgnca
yazmaya beni iten ince bir k oyunu mudur belirsiz bir grlt mdr bir kokunun ans m ya da
dardan bir etkiyle nlayan bir mzik mi bilemiyorum. Bu dnceleri nereye
vardrsaydm ya da ne tarafa yneltseydim houma giderdi onu da pek bilemiyorum. Gn hafif nemli
ve lk bir pustan ibaret tehditler tamayan ama hznl ve her nedense tekdze bir pus. imde
canm yakan adn bilemediim bir duygu var; kim bilir ne hakknda bir fikir lazm bana;
sinirlerimde istek yok. Bilinaltnda hznlym. Bu satrlar yazmamn daha dorusu karalamamn
nedeni bunlardan bahsetmek deil hatta herhangi bir ey sylemek de deil; tek ama dikkatsizliimi
megul etmek. Bu kahvede sandvileri sardklar beyaz kad -daha iyi bir kat olmasa da olur
hepsi iimi grr yeter ki beyaz olsun- yava yava ucu ktlemi bir kurunkalemle (kalemi aacak
duygusallk yok bende) ar ve yumuak izgilerle dolduruyorum. Kanaatime gre doymu
durumdaym. Rahata arkama yaslanyorum. Gn hrn ve belirsiz bir n iinde batyor tekdze
ve yamursuz olarak Yazmay brakyorum nk yazmay brakyorum hepsi bu.
67H.K.
10 Nisan 1930
Sk sk yzeyselliin ve bylerin oyunca olur kendimi gerekten insan gibi hissederim. Byle
durumlarda sevin iinde benzerlerimle grr apak var olurum. Su yznde kalrm. Maam
aldma evime dndme sevinirim. Zaman grmeden hissederim ve organik her olay benim iin
bir zevk kaynadr. Tefekkre daldmda hibir ey dnmem. Byle gnlerde parklara da
baylrm.
Bilmem bu ehir bahelerinin znde ne gibi bir tuhaflk yoksulluk vardr ki ancak kendimi iyi
alglayamadmda iyi alglarm onlar. Bir park uygarln zeti - doann ismi bilinmeyen birileri
tarafndan deitirilmesidir. Bitkiler basbaya mevcuttur ama yollarla kuatlmlardr. Parkta da
aa yetiir ne var ki gvdelerinin dibine banklar konmutur. ehrin drt bir yanna -burada kk
bir meydandan ibarettir ehir- doru uzayp giden dizilere bakldnda banklar daha byk grnr
ve hemen hi bo kalmazlar.
iek beklerinin dzeni bana hi batmaz. Benim nefret ettiim bu dzenin herkese ak olmas. Bu
bekler etraf duvarlarla evrili parklarn iinde bulunsayd yeil dallarn arasnda feodal yaplar
ykselseydi o banklarn zerine kimse oturmasayd o baheleri yararszca seyretmekte bir teselli
bulabilirdim. Ama burada ehrin gbeine tespih gibi dizilmi ne yazk ki bir ilevi olan bu halk
baheleri bana gre birer kafestir; iinde aalardan ve ieklerden doan renkli dlemlerin
yalnzca dlemleri zleyecek hapsolacak kadar yere ruhsuz bir gzellie sahip olduu birer kafes.
Ama baz gnler tam da bu manzara bana uyuyor hatta trajikomedi oynayan bir figran gibi ben de
iine dahil oluyorum. Kendimi aldatm oluyorum tabii ama hi olmazsa yle ya da byle daha
mutlu hissediyorum. Bir an dalgnlma gelip gerekten bir eve beni bekleyen bir yuvaya sahip
olduumu hayal edebilirim. Bir unutu annda kendimi tepeden trnaa normal bulabilirim gayet
belirli bir yazgm varm bir baka elbiseyi fralayabilir ve bir gazeteyi batan sona okuyabilirmiim
gibi hissedebilirim.
Ama bu yanlsama uzun srmez nk kendiliinden srp gidemez hem zaten akam da kverir.
ieklerin rengi aalarn glgesi yollarn ve iek beklerinin dizilii hepsi solar ve bzlr. Bu
aldatmacann ve benim insanlk durumumun zerinde birden yldzlarn engin dekoru alr sanki


gn benim iin kaldrlan bir tiyatro perdesiymi gibi. Bylece gzlerim orkestrann isimsiz
sralarn unutur ve sirke gitmi bir ocuk heyecanyla ilk aktrlerin sahneye gelmesini beklemeye
koyulurum.
te zgrm yitip gitmiim.
Hissediyorum. Ateten titriyorum. Ben benim.
68
Btn yanlsamalarn ve yanlsamalarn tad her eyin verdii yorgunluk - ayn yanlsamalarn
yitirilmesi onlara sahip olmann gereksizlii onlara nce sahip olup sonra kaybetmenin pein
bezginlii sahip olmu olmann strab sonlarnn byle olacan bile bile onlara sahip olmu
olmann entelektel utanc.
Yaamn bir bilinci olmadnn bilincinde olmak akln en eski ykmlldr.
Bilinsiz akllar vardr -elle tutulmaz zeka parltlar dnce akmlar gizemler ve felsefeler- bunlar
refleksler ya da bbreklerin pislikleri dar atmas gibi kendi kendine iler.
69H.K.
Yamur yadka yayor durmakszn iddetleniyor. Kendini karanlklarn dna atan bir gibi
Dalk dank ehir ktlesi bugn bir ova gibi grnyor gzme bir yamur ovas. Baklarm
nereye evirsem her ey yamur renginde soluk siyah. Tuhaf duygular saryor iimi hepsi souk.
Bazen asl manzara tamamen pustan ibaretmi evler ise onu perdeleyen bu pusmu gibi geliyor.
Var olmazken ne olacam anlatan bir tr n nevroz bedenimi ve ruhumu tyor; gelecekteki
lmmn bir ans bu adeta beni kendi iimde diken stnde tutuyor. Bir sezgi bulutunun iinde
kendimi l madde gibi hissediyorum yamur altnda uzanmm rzgar bana alyormu. Ve
hissetmeyeceim eyin soukluu imdiki yreimi sktryor.
70H.K.
Baka bir erdemim yoksa da hi olmazsa zgr braklan duygularn getirdii srekli yenilenme hali
var.
Bugn Rua Nova do Almada dan aa iniyordum ki gzm birden tam nmde yryen bir adamn
srtna takld. Herhangi bir insann sradan srtyd grdm; sokaktan geen birinin rasgele
gzme taklan gsterisiz takm elbisesinin ceketi. Sol kolunun altna eski bir anta sktrmt sa
eliyle kvrk sapndan kavrad kapal bir emsiyeyi de yrynn temposuna gre yere
vuruyordu.
Birden o adama kar iimde sevgiye benzer bir eyler uyandn hissettim insanlarn ortak zellii
olan niteliksizliin karsnda iine giden bir aile reisinin sradan gnlk yaam iddiasz ve neeli
yuvas kanlmaz olarak hem neeli hem hznl zevkleri barndran hayat hibir eyin nedenini
merak etmeksizin safa yaayp gitmesi karsnda ksacas nmde duran bu giydirilmi srtn
tamamen hayvani doas karsnda domutu bu duygu.
Gzm adamn srtna aralndan ieri gz atarak yarm yamalak da olsa dncelerini
seebildiim o pencereye diktim.
Uyuyan bir adamn karsnda ne hissedilirse bende onu uyandryordu. Uyuyan herkes ocukluuna
dner. Belki de bu yzden yani uyurken yaadmzn bilincinde olmadmz iin kimseye ktlk
de yapamayz - en gz dnm cani kendinden bakasn gz grmeyen en bencil insan bile ne
olursa olsun uyuduu srece doann bysyle kutsal bir varla dnr. Uyuyan bir insan
ldrmekle bir ocuu ldrmek arasnda byk bir fark grmyorum.
Bu adamn srt da uyuyor ite. Benimle ayn hzda nmden yryen bu insan tm varlyla uykuya
dalm. Bilinsizce yryor. Uyuyor nk hepimiz uyuyoruz. Hayat


btnyle dtr. O da bilinsiz halde yayor. Ne yaptn ne istediini ne bildiini kimse bilmiyor.
Yazg nn bymeyen ocuklar olarak hayat uyuyoruz. te bu yzden bu duyguyla dndmde
ocuksu insanla uyuyup kalm toplumsal yaama hepimize ve her eye kar iimde sonsuz
ekilsiz bir sevgi uyanyor.
u an iimi saran sonular ve amalar olmayan plak bir insan sevgisi. Acl bir efkat duyuyorum
bizi seyreden bir Tanr nn duyabilecei cinsten. nsan denen u zavalllara insanlk denen u zavall
tuhaf yarata yegane bilinli varln efkatiyle bakyorum. Ne yapyor bu kadar insan
Cierlerdeki basit nefesten balayp ehirlerin kurulmasna imparatorluklarn snrlarn surlarla
evirmesine dek hayata dahil olan tm koturmacay tm niyetleri bir gereklikle bir baka gereklik
arasnda Mutlakln bir gn ile bir baka gn arasnda var olan kendinden menkul bir uyuklama
hali de ya da uykuya benzeyen eyler olarak tahayyl ediyorum. Ve soyut bir ana varlk olarak o
uykunun iinde toplanarak bana ait olmu ocuklarn zerine eiliyorum geceleyin; iyi kt ayrt
etmeden. im szlyor sonsuz bir varlk gibi byyorum.
Gzm nmdekinden ayrp oradan o sokaktan gemekte olan herkesin zerinde dolatryor
hepsini peinden gittiim o bilinsiz insann srtnn bana verdii souk ve sama sevgiyle skca
kucaklyorum. Hepsi ayn bunlarn; atlye den sz eden gen kzlar iyerleriyle alay eden
delikanllar ellerinde sepetlerle alveriten dnen iri memeli hizmeti kadnlar by henz terlemi
getir-gtr ileri yapan ocuklar - hepsi ayn bilinsizliin farkl beden ve yzlerdeki tezahrleri ayn
grnmez varln elinde toplanm iplerle hareket eden kuklalardan farklar yok. Bilince iaret eden
btn tavrlar sergiliyorlar ama hibir eyin bilincinde deiller nk bir bilince sahip olduklarnn
farknda deiller. Kimileri akll kimileri aptal - aslnda hepsinde ayn aptallk. Kimileri daha yal
kimileri daha gen - aslnda hepsi ayn yata.
Kimileri erkek kimileri kadn - aslnda hepsinin cinsiyeti ayn; var olmayan bir cinsiyet bu.
71H.K.
13 Nisan 1930
teki insanlarla aramda daimi derin bir uyumazlk olduunu hissetmemin nedeni sanrm onlarn
ounun duyarlklaryla dnmesi benimse dncelerimle hissetmem.
Sradan insan iin hissetmek yaamaktr yaamay bilmektir. Ben ise yaamak dnmektir derim;
hissetmek ise dnmeyi beslemekten baka ie yaramaz.
Tuhaf olan u ki byk heyecanlar duymaya yatkn deilsem de kendiliinden bende en ok heyecan
uyandran insanlar ruhen benimle ayn yapda olanlardan ok mizac benimkine taban tabana zt
olanlar. Edebiyatta klasik yazarlarn stne tanmam oysa en az benzediklerim de onlardr. Tek bir
kitap okuyacak olsam Vieira ile Chateaubriand arasnda uzun boylu dnmeden Vieira y seerdim.
Bir insan benden ne kadar farklysa o kadar gerek geliyor bana nk znelliimle ba daha zayf
oluyor. te bu yzden dikkatle daima incelemek iin beni ok irendiren kendimi ok uzak
hissettiim o sradan insanlar tercih ediyorum. Onlar seviyorum nk nefret ediyorum onlardan.
Onlar grmekten holanyorum nk hissetmekten nefret ediyorum. Bir tabloda hayranlkla
seyrettii manzaralarn iine girince genellikle hi rahat edemez insan.
72
Amiel25 her manzarann bir ruh hali olduunu sylemi; ne var ki sradan bir hayalcinin
baya bir kefi olmaktan teye gemiyor bu cmle. Manzara manzara olduu anda bir ruh hali
olmaktan kar. Nesnelletirmek yaratmak demektir ve kimse yazlm bir iirin bir ruh hali yaratma
niyetiyle yola km birinin ruh hali olduunu iddia edemez. Grmek belki de dlemektir ama buna


grmek yerine dlemek diyorsak grme edimi ile dleme edimi arasnda fark gzettiimizden
yapyoruz bunu.
Hem zaten sz psikolojisi zerine byle speklasyonlara girimek neye yarar ki Kiiliimden
bamsz olarak biter otlar biten otun stne yamur yaar ve gne bitmi ya da bitecek olan ayra
altn klar saar; dalar nice zamandr dimdik durmaktadr ve rzgar (hi var olmadysa bile)
Homeros un vaktiyle duyduu gibi esmektedir hala. Daha ziyade her ruh halinin bir manzara
olduunu syleyebiliriz; o zaman cmlenin bir kuramn yalannn yerine bir metaforun gerekliini
tamak gibi bir stnl olurdu.
ylesine karaladm u birka sz gnein Sao Pedro de Alcantara dzlnden balayarak her yeri
kucaklayan altnda ehrin manzarasna bakarken geldi aklma. Ne zaman bu kadar byk bir
alan kucaklasam ve bedensel kimliimi oluturan bir yetmi boyumdan ve yetmi bir kilodan
kurtulsam dn d olduunu dleyenler iin alabildiine metafizik bir tebessm belirir
dudaklarmda ruhumdaki ycelik mutlak d dnyann gerekliini bana sevdirir.
Tejo Nehri nin en ucu gk mavisi bir gldr ve gney kylarndaki tepeler dz bir svire yi getirir
akla. Kk bir gemi (kara bir buharl yk gemisi) Poo do Bispo tarafnda limandan ayrlp
durduum yerden gremediim nehrin azna yneliyor. u anki grnmn apak gnee
boulmu d gereklik kavramnn nemsiz olduumu syleyen igdnn kck olup da mutlu
olmay dnebilmenin tesellisinin silinip gidecei ana dek tm tanrlar beni korusun.
(1932 Haziran nda Revoluao dergisinde yaymlanmtr.)
73H.K.
Doadaki dalarn ssz doruklarna ulatmzda kendimizde bir stnlk hissederiz. Btn
varlmzla en yksek zirveye bile tepeden bakmaktayzdr artk. Doann en azndan byle yerlerde
bize sunabildii en byk ey ayaklarmzn altndadr. Durduumuz yerden tr gzle grlr
dnyann krallar yzdr imdi. Etrafmz saran ne varsa bizden aadadr: Hayat alalan bir yoku
btn heybetiyle ykselen o varln o doruun yani bizim nmze serilmi bir ovadr.
imizde kazalardan ktlkten baka bir ey yok ve birdenbire edindiimiz bu heybet de bizim deil
aslnda: Yukardayken btn heybetimiz boyumuzla snrldr; oraya kadar ktysak ayaklarmzla
inediklerimiz sayesinde olmutur bu ve o kadar yksee kmamz da sadece atmz
sandklarmz salamtr.
nsan zenginse daha rahat soluk alr; nlyse daha zgrdr; bir asalet unvannz varsa kk dalar
yaratmsnz demektir. Her ey oyun ama o oyun bile bizim eserimiz deil. Ya kendimiz
trmanmzdr onun yanna ya bakalar bizi karmtr ya da zaten dan doruundaki evde
domuuzdur.
Bunun tam tersine vadiyle doruun ge uzakl arasndaki fark hi nemsemeyen biri ne byk
bir insandr. Tufan sular etrafmz sarm olsa bir da tepesinde daha rahat ederiz elbette. Ama
Tanr nn laneti Jpiter in fkesi gibi yldrmlarla ya da Eolos un kzgnl gibi frtnalarla inmise
yere yukarya hi kmam olmak daha iyi olur kendimizi de en iyi yere yaparak koruruz.
Gerek bilge kaslar ykseklere kmaya yatkn olan buna karlk dnyaya dair bildiklerinden dolay
kmay reddeden kiidir. Gnlnde btn dalar onundur; durduu yerden btn vadilerin sahibidir.
Gnein altn rengi a boduu doruklar en yksekte durup oradan alan insandan ok daha
iyi grr o; ormanlarn zerinde ykselen bir ato vadinin dibinden hayranlkla bakan biri iin
atonun salonlarnda kendini esir gibi hisseden yerini kanksam bir bakasna gre ok daha
gzeldir.
Byle dncelerle kendimi avutuyorum ite nk hayatta baka teselli bulamyorum.


Ve Aa ehir in Tejo ya inen sokaklarndan bedenimle ruhumla sradan bir insan olarak geerken
ehrin kl tepelerinin adeta emanet bir grkemle tekrar parlayn oktan batm gnein oynaan
klarn grdmde simge ile gereklik birbirine karyor.
74H.K. Frtna
Bir trl dalmayan bulutlarn arasnda saydam bir aart gn mavisini kirletiyordu.26
Getir gtr ilerine bakan ocuun bronun dibinde ezeli ve ebedi paketine dolad ip bir an donup
kalyor
Frtnann bylesini mrmde bir tek kez grdm diye yorumda bulunuyor ocuk iyi bir istatistiki
olarak.
Souk bir sessizlik. Sokaktan gelen grltler bakla kesilmi adeta. Btn varlklarn tedirginliini
hissettik sonu gelmezcesine kozmos soluunu tutmutu sanki. Evren btnyle donmutu. Bir an
sonra baka bir an - ardndan bir an daha. Kmr karas bir sessizlikle iyice koyulam karanlklar.
Birdenbire canl bir bakla
Tramvaylarn maden gcrts insan sesine ne ok benziyor Ne kadar nee veriyor uurumlara dp
de dirilmi sokaa yaan u basit saanan manzaras
Ey Lizbonum yuvam benim
24. Metinde ngilizce; le yemeini. (.N.) 25. Henri-Frederic Amiel (1821-1881): svireli yazar.
Cenevre de yaad saygn bir akademisyen olarak bilindi. Salnda pek az yapt yaymland. Asl
olarak lmnden sonra 17000 sayfa tutan gnlklerinin bulunmasyla n kazand. Yalnzlk ve bir
tamamlanmamlk duygusu iinde rettii yapt belli noktalarda Pessoa nnkiyle benzerlik gsterir.
(.N.) 26. Pessoa bu kitabn birok yerinde de sz ettii gibi frtnalardan panie kaplacak kadar
ok korkuyordu.
75H.K.
Hzn zevkini ve dehetini tatmak iin hzl arabalara ve ekspres trenlere hi gerek yok. Bana bir
tramvay bir de giderek gelitirdiim aknlk verici soyutlama yeteneim yetiyor.
Bir tramvayn iindeyken hi paydos etmeyen annda harekete geen tahlil yeteneim sayesinde
tramvay fikriyle hz fikrini birbirinden ayrabiliyorum; hem de yle bir ayryorum ki birbirinden
farkl gerek eyler haline geliyorlar sonunda. Bunun ardndan kendimi artk tramvayn iinde deil
onun Saf Hz iinde farz edebiliyorum. Bundan da sklp snrsz bir hz cokusu yaamak istersem
ayn fikri bu kez Saf Hz Taklidi ne tayabilir keyfime gre hz artrp drebilir ya da dnyada
var olan tm arabalarn eriebilecei hzn stne kabilirim.
Gerek tehlikelerle kar karya kalmaktan korkarm elbette ne var ki o durumda ar heyecandan
ok btn dikkatimi duygularma vermek beni rahatsz eder kendim olmaktan karr.
Tehlike grdm yere admm atmam. Tehlikelerden bile bkmaktan korkarm.
Gne zihinde batar.
76H.K.
Kimi zaman gelecekte zbilincimizin corafyasn karabileceimizi dnyorum (stelik zevk
duyarak). Kanmca kendi duyumlar zerine alacak olan gelecein tarihisi ruhunun bilincindeki
yansmasna kendi yaklamn matematiksel bir bilime dntrebilir. Bugn iin bu zor sanatn
henz emekleme andayz - ite size bir sanat daha; henz simya aamasndaki duyular kimyas.
Uzak gelecein o bilgini kendi i hayatna ayr bir nem verecektir. Kendinden yola karak i
hayatn zmleyebilecek amaz bir aygt yaratacaktr. Kiinin kendini zmlemesine ynelik
duyarl bir alet yaratmakta ve bunu yalnzca dncenin eliklerini ve bronzlarn kullanarak imal
etmekte pek zorlanacan zannetmiyorum. Kastettiklerim gerek bronz ve elikler ama aklda


retilenlerden. Belki gerekten byle tasarlanacak bu. Duygu tahlilinden kesin sonu alabilmek iin
o duyarl aygt aklmzda somut olarak canlandrmamz bylece bu hassaslk aygt fikrini
yaratmamz gerekebilir. Ayrca akl da doal olarak aygt barndrabilecek bo bir yeri olan gerek
bir maddeye dntrmemiz elzem hale gelecek. Bunlarn gereklemesi iimizdeki duyular
hakknda edineceimiz bilginin kesinliine baldr; duyular azami noktasna vardrlnca hi
kukusuz somutlaacak ya da iimizde gerek bir uzam yaratacaktr; somut varlklarn durduu
yerdeki uzama zde olacaktr bu; te yandan somut varlklarn uzam da bir varlk olarak
dnldnde gerekddr.
Hepsi bir yana iimizdeki uzamn alt taraf teki uzamn yeni bir boyutu olmayacandan da emin
deilim. Gelecekteki bilimsel aratrmalar belki de tm gereklerin ayn uzamn farkl boyutlar
olduunu ortaya koyacak; dolaysyla somut ya da tinsel gereklerden bahsedilemeyecek.
Boyutlardan birinde bedenimizi yayoruz belki bir bakasnda ise ruhumuzu. Belki baka boyutlar
da var ki onlarda da kendimizin brleri kadar gerek baka ynlerini yayoruz. Arada bir
dayanam olmasa bile bu aratrmalarn bizi nihai olarak ne noktaya gtreceini dnmek
houma gidiyor.
Belki de mantk dzleminin ya da uzamsal ve zamansal gerekliin dnda yer ald ok ak olan
Tanr adn verdiimiz eyin aslnda insan varlnn bir hali var oluun bir baka boyutunda
kendimizi alglaymz olduunu kefedeceiz. Hi olanaksz gelmiyor bu bana.
Belki dlerin de iinde var olduumuzun dnda bir boyut ya da iki boyutun kesime noktas
olduu ortaya kacak; bir cisim nasl boy en ve ykseklikle ifade ediliyorsa dlerimiz de belki
idealde benlikte ve bolukta yayordur. Grsel olduklar iin bolukta; bize madde gibi
grnmedikleri iin idealde; ve son olarak da bize ait olmalarndan kaynaklanan zel boyut
nedeniyle de benlikte. Her birimizde olan Ben bile belki de ilah bir boyuttur. ok karmak
meseleler bunlar ve zaman gelince mutlaka akla kavuturulacak hepsi. Bugnn hayalcileri
gelecein nihai biliminin birer ncs olabilir. Bu arada gelecekte nihai bilim diye bir ey olacana
inanmyorum elbette. Ama bunun konumuzla hi ilgisi yok.
Kimi zaman gerekten alan bilimle uraan bir insan gibi kl krk yararak zenle buna benzer
metafizik dnceler rettiim oluyor. Daha nce de syledim ileride gerek olabilir bu. nemli olan
bundan kendime fazla bir gurur pay karmamam nk gurur tarafsz dorulua ve bilimsel
amazla zarar verir.
77H.K.
Oyalanmak iin -nk insan yarar gzetmeksizin bilimle ya da bilimsel grnen konularla
uramak kadar oyalamaz hibir ey- sk sk titizlikle ruhsallm bakalarnn nasl
kavrayabileceini anlamaya alrm. Bu yararsz taktiin verdii zevke kimi zaman ac karsa da
melankoli nadiren bulayor.
Kabaca bakalar zerinde braktm izlenimi anlamaya alr sonra kendimce sonulara varrm.
Genellikle bakalarnn yaknlk duyduu hatta tuhaftr belli belirsiz sayg emareleri de gsterdii
biriyim ben. Ne var ki kesinlikle coku karmyor bu yaknla. Kimse bana ateli bir dostluk
beslemeyecek. Pek ok insann bana olan saygsnn nedeni belki de budur.
78H.K.
21 Nisan 1930
yle duyumlar vardr ki aslnda birer uykudurlar; bir sis tabakas gibi aklmz tamamen igal eder
dnmemize de hareket etmemize de engel olur varlmz aka srdrmemize izin vermezler.
Gece uyumamz gibi dten kalma bir eyler iimizde yaamay srdrr ve gndz gneinin


verdii bir uyuukluk duyularn durgun dzeyini str. Hibir ey olmamann esrikliidir bu;
irademizin ise avludan geerken ayamzla ylesine devirdiimiz bir su kovasndan fark yoktur.
Bakar ama grmeyiz. Uzayp giden ve insan denen hayvanlarla canlanan sokak zerindeki harflerin
hareket ettii hibir anlam olmayan yere yatrlm bir tabela gibidir. Evler sadece evdir. nsan
grd eye anlam verme yetisini yitirmi ama var olanlar kusursuzca gryor evet oras yle.
Marangozun kapsndan ykselen eki sesleri yan bamzdaki bir tuhaflktan geliyor sanki. Geni
aralklarla nlayan darbelerin her biri yararsz bir yank uyandryor. At arabalarnn grlts
frtnal bir gnn gmbrtsn andryor. Sesler havann iinden kyor grtlaklardan deil. Nehir
uzakta yorgun kll sar sularyla srnyor.
Duyulan ey can sknts deil. Ac da deil. Baka bir kiilikle uykuya dalp - bir de maa zamm
alp unutmak arzusu bu. Hibir ey hissedilmiyor bedenin en alt blmnde bize ait bacaklar
kaldrmda yrten ayakkablarmzn iinde algladmz ayaklar irademizin dnda yrterek
ilerleten bedenin en alt blmnde kendiliinden ileyen bir mekanizma dnda. Belki bu bile
hissedilmiyor. Kafamzn iini gzlerimizin hizasn epeevre cendereye alan sanki kulaklarmza
parmaklaryla bastran bir ember var.
nsann ruhunun nezleye yakalanmas gibi bir durum bu. Ve birden hastaln
edebiyattaki imgesinden dolay hayat yrmeye hi ihtiya duyulmayan bir tr nekahet dnemi olsun
istiyor insan nekahet fikri de ehrin d mahallelerindeki evleri akla getiriyor ama evlerin tam
gbeinde ocan yan banda sokaktan ve tekerlek seslerinden uzakta olmay. Hayr hibir ey
hissetmiyoruz. Bile bile uyurcasna bedenimize laf geiremiyormuuz gibi girilecek kapy skalayp
duruyoruz. Her eyi skalyoruz. Nerede senin kk davulun sen mum gibi duran ayck
79H.K.
21 Nisan 1930
Esintinin iren kokusu yeni domu eylere zg o hafiflikle Tejo dan balayp ilerleyerek Aa
ehir in ilk sokaklarna kirini yayd. Giderek snan denizden yaylan souk uyuukluun iinde
serinliiyle mide bulandryordu. Hayat midemin iinde hissettim ve koku gzlerimin ardna sindi.
Yalanc bir beyazla kayan kl rengi darmadan yumaklam bulutlar en yksekte hilikte
yzyordu. Atmosfer g rkten bir tehditti adeta tpk havadan ibaret duyulmaz bir gk grlts
gibi.
Durgunluk martlarn uuunda bile hissediliyordu: Gkyzne birileri tarafndan braklm havadan
hafif eylere benziyordu martlar. Havada bouculuktan eser yoktu. Gn batyordu ve huzursuzluk
yalnzca iimizdeydi; hava ara ara tazeleniyordu.
Yaamaya mecbur edildiim hayattan domu zavall umutlarm benim u yaadmz saate u
havaya benzer onlar sissiz sislere sahte frtnalardan sarkan tarazlanm yara izlerine. imden
barmak manzaradan ve dncelerimden kurtulmak geliyor. Ne var ki niyetlendiim ey de amur
kokuyor stelik iimdeki sular alalnca u srf kokusunu grdm karaya alan amur yaylverdi
dar.
Kendime yetmek istemem ne byk bir tutarszlk Farazi duyularn yaratt bilin ne kadar da alayc
Ruh duyularla dnceler havayla ve rmakla ne biim i ie gemi Koku alma duyumda ve
bilincimde hayat canm yakyor btn bunlar sylerken tek derdim bunu anlatmak - Eyp n
kitabndaki u ok yaln ok engin cmleye dilim dnmediinden: Ruhum hayatmdan yoruldu
80 Istrap molas
Her ey beni yoruyor yormayan eyler bile. Neeyle acnn tad benim iin bir.


Ne kadar da isterdim bir bahedeki havuzda kattan gemilerini yzdren bir ocuk olmay bir de
asma kameriyesi olsun zerimde kameriyenin kafesi s sulardaki koyu yansmalarn arasnda ktan
ve yeil glgelerden bir dama tahtas izsin.
Hayatla aramda ince bir cam var. Aka grmeme ve anlamama ramen dokunamyorum hayata.
Hznm akl erevesine sdrmak m Akl yrtmek aba harcamak anlamna geliyorsa bu neye
yarar ki Hem zaten insan zgnken elini bile oynatamaz. Sradan hayatn vazgemeyi ok istediim
o hareketlerinden bile vazgeemiyorum. Vazgemek aba istiyor nk bende ise cesaret verecek
kck bir ruh bile kalmam.
Sk sk u arabann srcs olmadma u faytonda arabaclk yapmadma herhangi hayal bir
Bakas olmadma yanyorum ac ac tabii benimkinden baka olan hayat srf
arzumdan g alarak zevk vererek girsin iime ve bunu da bakas olmas sayesinde yapabilsin
Bu gerekleseydi rasgele bir ey gibi dehete drmezdi beni hayat. Hayat fikri bir btn gibi
zihnimin omuzlarn kertmezdi.
Dlerim sama birer snak yldrma kar emsiye amaktan fark yok.
ylesine cansz ylesine acnacak durumdaym; hareketlerden aba harcamaktan ylesine uzam.
Kendi benliimin ne kadar derinine dalarsam dalaym dlerdeki tm yollar beni kayg dolu
dzlklere karyor.
O kadar sk d kurduum halde ben bile dleri elimden kardm boluklara dyorum. O
zaman ak seik gryorum varlklar. Sarndm sis tabakas dalyor. Ve gzle grlen tm sivri
keler ruhumun etini rseliyor baktka tm sert eyler beni yaralyor ki sert olduklarn byle
anlyorum. Nesnelerin grlen btn arl ruhumun iine kyor.
Hayatm dayak yemekle geiyor sanki.
81
Sokakta at arabalar tngrdayp duruyor - ayrk ve ar sesler; miskinliime yakyorlar diyesi
geliyor insann. le yemei saati ama ben broda kaldm. Biraz kapal lk bir gn. O seslerde
gnn zelliklerini buluyorum belki srf uyuukluumdandr.
82H.K.
Gnn bittii bu saatte gerek bir okay olmad iin iyice yumuam bu hafif okay bu belirsiz
meltemi alnma zihnime kim kondurdu bilemiyorum. Tek bildiim ektiim skntnn imdi
varlma daha iyi oturduu insann giysisinin bir yaraya srtnmesinin kesilmesi gibi.
Havann hafif bir esintisiyle bir an iin de olsa huzura erebilen bir duyarlk ne bahtsz bir duyarlktr
Ne var ki herkesin duyarl bu halde; rnein durup dururken para kazanmann ya da beklenmedik
bir glmsemenin insanlarn dengesine fazladan bir yk bindireceini sanmam; bunlar bir an gelip
geiveren esinti benim iin neyse odur bakalar iin.
Uyumay dleyebilirim. D kurmay dleyebilirim. Her eyin ne kadar znellikten uzak olduunu
daha iyi gryorum. Dma ait hayat duygusundan daha rahata yararlanyorum. Ve aslnda bunca
eyin nedeni sokan kesine kadar giden serin esintinin birden yn deitirip tenimi okam
olmas.
Btn sevdiklerimiz btn yitirdiklerimiz -nesneler varlklar anlamlar- ite byle srtnr tenimize
oradan da ruhumuza szar; Tanr nn kucanda yaanm u ksack sahne tam zamannda hayalimde
beni yattrmaktan ve bana her eyi kalenderce bilgece kaybedebilmeyi retmekten baka yarar
dokunmam azck esintiden ibaret deildir asla.
83H.K.
25 Nisan 1930


Hayatn ekilden ekile giren kofluunda anaforlar hortumlar ehir merkezindeki byk
meydanda27 kalabalk denen koyu rengarenk akarsu akyor kvrlarak ilerliyor birikintiler
oluturuyor derelere ayrlyor rmaklar halinde birleiyor. Gzlerim dalgnca gryor biraz yamur
yaacak diye dnmemin de etkisiyle bu kark kargaaya btn imgelerden daha iyi oturan suyu
barndran bu imgeyi kuruyorum kafamda.
Bence tarif etmeleri beklenen her eyi kusursuzca ifade eden bu son kelimeleri yazdktan sonra
yaymlattm zaman bu kitabn sonuna Yanllar listesinin ardna bir de Yanl olmayanlar listesi
koymak ve unu belirtmek geldi aklma: Filanca sayfada yer alan kark kargaa ifadesi iki
kelimenin de aa yukar ayn anlama gelmesine ramen dorudur. yi ama bunun kafamdan
geenlerle ne ilgisi var imdi Hi ilgisi yok ama zaten bu yzden daldm gittim bu dncelere.
Meydann odak noktalarnn etrafnda yryen kibrit kutularna benzeyen tramvaylar angrdyor
homurdanyor sanki dev sar kibrit kutular bunlar sanki ocuklar yelken niyetine bir kibriti eik
olarak zerlerine oturtuvermiler; maden bir gcrt kyor yola koyulurlarken. Tam ortadaki
heykelin evresinde rzgarn birden savuruverdii kara ekmek krntlar gibi gvercinler uuuyor.
Tombul bedenleri ksack ayaklaryla minik admlarla yryorlar.
Ve hepsi glge bunlarn glgeler
Yakndan bakldnda insanlar deiken bir tekdzelik iinde yayor. Bizim Vieira Frei Luis de
Sousa nn sradanl ok zgn bir biimde yazdn sylyordu. Bu insanlar ise Bapiskoposun
Yaamndaki28 slubun tersine sradanlklar iinde benzersizler. Hi umurumda olmad halde
zlyorum buna. Hayattaki her ey gibi ben de olduum yerde bouna duruyorum.
Hayal meyal seilebilen dou tarafta ehir neredeyse dimdik ykseliyor ve hi istifini bozmadan
Kale ye saldryor. Solgun gne anszn ortaya karak kendisini gzmzden saklayan ev beini
belirsiz bir haleyle slatyor. Gkyznn mavisi nemden aarm. Dnk yamur belki yeniden
bastracak ama daha hafif yaacak. Rzgar doudan esiyor gibi geliyor; belki de iki adm tedeki
pazardan taze ve olgun yeilliklerin hafif kokusunu anszn bize tad iin. Meydann dou
tarafnda br tarafa kyasla yabanclar daha fazla. Dkkanlarn demir kepenkleri zayflayan silah
sesleri grltsyle yukar iniyor; o ses niye byle bir cmle fsldad bana bilemiyorum. Belki de
kepenkler daha ziyade aa inerken yle ses karyordur da ondan ama imdilik yukar kyorlar.
Her eyin bir aklamas var.
Birden yapayalnz kalyorum dnyada. Manevi bir atnn tepesinden seyrediyorum btn bunlar.
Dnyada yalnzm. Grmek uzakta olmaktr. Aka grmek durmaktr. Tahlil etmek
yabanclamaktr. nsanlar bana demeden geiyor yanmdan. Etrafmda havadan baka ey yok.
Kendimi o kadar tecrit edilmi hissediyorum ki zerimdeki giysiyle aramdaki boluu bile
alglyorum. ocukluuma dnyorum srtmda gecelik elimde doru drst yanmayan bir kandil
kocaman ssz bir evde yryorum. Canl glgelerle kuatlmm - yalnzca glge bunlar donup
kalm mobilyalarn yanmdan yryen n kzlar. Ayn glgeler burada gnein altnda da saryor
drt bir yanm ne var ki sapna kadar gerek insanlar bu seferkiler.
84H.K.
25 Nisan 1930
Bugn -duygularmn mola verdii bir srada- yazdklarmn tr zerine dndm.
Yani ben nasl yazyorum Daha niceleri gibi ben de istencimin bir yntem ve ltler yaratmak
uruna yoldan ktn grdm. Byle eylere sahip deilken de yazyordum elbette; ama bu
bakmdan da tekilerden hi farkm yok.


Bugn leden sonra kendimi tahlil ederken slup yntemimin temel olarak iki ilkeye dayandn
fark ettim hemen ardndan da bu iki ilkeyi deerli klasik yazarlarmzn o eski doru tavrna uyarak
yaz yazma sanatnn temel kurallar olarak tayin ettim: Hissedileni naslsa yle dile getirmek -
aksa ak kapalysa kapal karmaksa karmak olarak; ve dilbilgisinin
yalnzca bir ara olduunu bir yasa olmadn akldan karmamak.
Diyelim ki karmda erkeksi tavrlar olan bir gen kz duruyor. Sradan bir insan yalnzca unu
syleyecektir: Bu gen kzda erkek havas var. Gene sradan ama konumann sylemek olduunu
daha iyi anlam baka biri ise yle diyecektir: Bu kz erkek. Anlatm olanaklarnn kendisine
ykledii grevin bilincinde olan ama zl szler kullanmaktan daha ok holanan bir bakas onun
iin Bu delikanl diyecektir. Ben olsam adla sfatn erillik/diillik ve tekillik/oulluk bakmndan
birbirine uymasna dair en temel dilbilgisi kuraln ineyerek ona Bu hanm olan derdim. Ve ok
doru bir ey sylemi olurdum; slktan ltlerden gnlk ifadelerden uzaklam o gen kzn
dndaki koullar hesaba katmadan btn ayrntlar vererek konumu olurdum. Ayrca
konumazdm: Sylerdim.
Dilin nasl kullanlacan tanmlayan dilbilgisi dili tutarl ama yanl bir ekilde snflara bler.
rnein geili ve geisiz fiilleri birbirinden ayrr bununla birlikte konumay bilen her insan sk
sk geili bir fiili geisiz fiile dntrmek zorunda kalr; hissettii bir eyin fotorafn ekmek
iin yapar bunu; hayvan-insanlarn ou gibi o hissi karanln iinde yarm yamalak grmekle
yetinmez. Var olduumu sylemek istersem Varm derim. Bireylemi bir insan olarak var
olduumu sylemek istersem Ben benim derim. Ama kendini yneten ve oluturan kendini yaratmak
gibi tanrsal bir ilevi en dolaysz yoldan uygulayan bir zatiyet olarak var olduumu ifade etmeye
niyetliysem var olmak fiilini deitirmeksizin kullanmam mmkn mdr Bu durumda azametle
dilbilgisi kart stn bir varlk mertebesine ykselerek Kendimi varm derim. Bylelikle koskoca
bir felsefeyi alt st drt be kelimede anlatm olurum. Hibir ey anlatmayan krk cmleden daha
iyi deil midir bu Felsefeden ve szl ifade yetisinden daha fazla ne beklenebilir
Hissettiklerini dnmeyi bilmeyenler brakalm dilbilgisine uysunlar. fadelerine hakim olanlar ise
tam tersine dilbilgisinden kendi bildikleri gibi yararlansnlar. Derler ki
Roma-Germen mparatoru Sigismond halka nutuk ekerken bir dilbilgisi hatas yapm. Biri
kendisini uyarnca da u cevab vermi: Ben Roma imparatoruyum dilbilgisine de hkmederim. Ve
tarihte anlatldna gre super grammaticam san Sigismond a buradan kalm. Harika bir simge Ne
olduunu syleyebilen her insan kendi apnda Roma imparatorudur. Fena unvan deil dorusu;
insan olmak kendini var etmesini bilmektir.
85H.K.
Tandm ya da ismen bildiim onca insann rettiklerini ya da en azndan bitmi belli bir hacme
ulam yazlarn dndmde belli belirsiz bir kskanlk uyanyor iimde kmsemeyle kark
bir hayranlk karmak duygularn yaratt tutarsz bir melankoli.
Herhangi bir eyi gerekletirip bitirmek bir sonuca ulatrmak (ister iyi ister kt - hem zaten
sonular hibir zaman tamamen iyi deilse de genellikle salt kt de olmaz) evet tamamlanm bir
ey ortaya koymak denince en youn hissettiim duygu kskanlk. Bir ocua benzetebiliriz bunu:
Bu ey her insan gibi kusurlu ama bize ait tpk ocuklarmz gibi.
zerimden hi ayrmadm eletirel bak yznden eksikliklerinden kusurlarndan bakasn
gremeyen; iziktirmeye cret ettii para buuk yazlardan pasajlardan var olmayandan alntlardan
teye gemeyen biri olarak kaleme aldm satrlk eyle ben de kendi hesabma kusurluyum.


Dolaysyla kt de olsa yapt yapttr deyip ortaya bitirilmi bir i koysam ya da tek kelime etmesem
ruh da acizliini kabul ederek derin bir sessizlie gmlse iyi olur.
86
Merak ediyorum acaba hayattaki her ey her eyin yozlam hali midir diye. Var olmak bir
yaklakllk hali bir eyin bir nceki gn ya da aa yukar o ey olmak mdr
Hristiyanlk nasl deeri drlm Yeni Platonculuun soysuzlaarak yozlamasndan Roma
dnyas tarafndan Yahudiletirilmi haliyle Helenizmden baka bir ey deilse bizim kocam insan
kanser eden amz da birbirini tamamlayan ya da dlayan tm byk tasarlarn pek ok farkl
yne sapmasndan domutur bu tasarlarn baarszlkla sonulanmas baarszl yaratan an da
yaratcs olmutur.29
Orkestra eliinde bir perde aras yayoruz.
yi ama drdnc kattaki u yerimde bu karmakark sosyoloji ynyla iim ne Hepsi bir dt
tpk Babil prensesleri gibi ve insanlk zerine kafa yormak o kadar ama o kadar yararsz ki - sadece
imdiki zamann arkeolojisi.
Tm evrene yabanc bir insan gibi deniz dnden kopmu bir insan-ada gibi fazlasyla varlk
yklenmi her eyin sathnda giden gemi gibi sislerin iine dalacam.
87H.K.
6 Mays 1930
Metafizii oldum olas gizli deliliimizin bir uzants olarak grmmdr. Gerei bilseydik zaten
grrdk kalan da birtakm sistemlerden ve dolgu malzemesinden baka ey deil. yle bir
dnecek olursak evrenin anlalamazln tespit etmi olmak bize yetmeli; onu kavramaya
almak bir insandan daha az olmak demektir nk insan olmak zaten evrenin anlalamayacan
bilmek anlamna gelir.
nanc hibir yerden dmemi bir tepsinin iinde skca bal bir paket gibi veriyorlar. Paketi almam
isteniyor ama amakszn. Bilim bombo bir kitabn sayfalarn amam iin tabak iinde uzattklar
bir bak. Kukuyu bir kutunun dibindeki toz gibi uzatyorlar; iyi ama iinde tozdan baka bir ey
yoksa o kutuyu neden nme sryorlar ki
Bilemediim iin yazyorum ve tamamen yabancs olduum Gereklii anlatan o byk laflar
duyduum heyecann ihtiyalarna gre kullanyorum. Rengi belli kar konulmaz bir heyecan
iindeysem su iercesine Tanrlar derim bylelikle heyecanm ok boyutlu bir dnya bilinciyle
btnletirmi olurum. Heyecanm daha derinse doal olarak Tanr dan sz eder bu kez de onu tekil
bir bilincin iine saklam olurum. Eer sz konusu heyecan bir dnceyse o durumda doal olarak
Yazg dan dem vurur ve onu k yolu brakmakszn keye sktrm olurum.30
Bazen srf cmlenin ritmi bozulmasn diye Tanrlar deil de Tanr demek gerekir; kimi zaman da
Tanrlarn szcnn drt hecesini kullanmak kanlmazdr bu durumda baka bir sz alemine
gemi olurum; kimi zaman da tam tersine iimizdeki bir uyan kaprisleri ritimdeki bir bozukluk
ani bir coku kendini zorla kabul ettirir - kanlmaz olarak ya oktanrclk ya da tektanrclk gelir
bunun ardndan ben de kah birini kah tekini tercih ederim. Tanrlarn varln slup belirler.
88H.K.
Yoksa bile nerede Tanr Dua edip alamak ilemediim sulara tvbe etmek bir anneninkinin yerini
tutmasa da balanmann bir okaya benzeyen tadn duymak istiyorum.
Herhangi bir ocan banda insann sokulup alayaca bir gs ama sonsuz ekilsiz


bir yaz gecesi kadar snrsz bir boluk izen ayn zamanda da yakncack scack kadns bir gs
Dnlemeyecek eyler iin tam bilmediim baarszlklar iin var olmayan eylere duyduum
sevgiler iin alayabilsem orada ve bilmem hangi gelecei dnerek korkudan tir tir titreyebilsem
Yeni bir ocukluk a yeniden yal bir dad olsa yatakta dikkatim giderek dalarak bir ocuun
buday sars salarna szlen tehlikelerle dolu huzur verici masallar dinleyerek uyusam tekrar
Hepsi ok byk alabildiine sonsuz kesin ve Tanr nn benzersiz heybetinde varlklarn nihai
gerekliinin hznl yar uykulu derinliinde
Bir gs bir beik ya da boynumu saran lk bir kol Usulca ark syleyen bir ses -beni alatmak
istercesine minede yanan atein trts Kn barndaki o scaklk Bilincimin lk babo ak
Sonra sessizce usuz bucaksz bir bolukta yldzlarn arasnda szlen ay misali bir uyku
Hilelerimi bir kenara koyup oyuncaklarm da -szckler imgeler ya da cmleler-sevgiyle neredeyse
tek tek perek bir keye kaldrdktan sonra kocaman bir odada kaybolmu kck savunmasz
yapayalnz kalm hissediyorum kendimi hzn kyor iime alabildiine derin bir hzn.
Asl meseleye dnecek olursak oyunumu oynamadm zaman ben kimim Duyular sokana
braklm Gereklik in rzgarl kelerinde dileri souktan birbirine vuran Hzn n basamaklar
zerinde uyumaya ekmeini Dlem den dilenmeye mecbur zavall bir yetim. Babama gelince
adndan tesini bilmiyorum; dediklerine gre Tanr ym ad; ama bu hibir anlam ifade etmiyor.
Baz geceler kendimi ok yalnz hissettiimde onu arp alarm onu sevmemi salayacak bir fikir
yaratmaya alrm Ama sonra babam tanmadm gelir aklma belki dlediim gibi deildir
derim belki de ruhumun gerek babas asla o olmayacak.
Ne zaman son bulacak btn bunlar sefaletimi srklediim sokaklar souktan titreyerek bzlp
kaldm gecenin ellerini srtmdaki paavralarn altnda hissettiim o merdivenler Ne olurdu Tanr
bir kerecik kp gelse beni evine gtrse scaklk sevgi verse Bazen bunu dndmde sadece
dnebilmek bile sevinten alatr beni Ne var ki rzgar sokaklarda kol geziyor yapraklar
kaldrmlara dklyor Gzlerimi kaldrdmda yldzlar grrm hibir anlam olmayan yldzlar
Ve tm bunlarn ortasnda bir ben kalrm hibir Sevgi nin evlat edinmedii hibir Dostluk un
oyunlarna almad yzst braklm zavall bir ocuk.
yle yorum ki. Yalnzlktan ok yoruldum ok bitkinim. Ey rzgar gidip Anne mi bul. Gece
vakti beni bilmediim o eve gtr Ey Sessizlik stannemi beiimi tatl tatl uyutan o ninniyi geri ver
bana.
89
stn bir insana yakan yegane tavr yararsz olduunu bildii bir ii inatla srdrmek sonu
vermeyeceinin farknda olmasna ramen disipline ayak uydurmak ve zerre kadar nem vermedii
felsefi ve metafizik dnce kstaslarna sk skya sarlmaktr.
27. Burada sz edilen meydan -bugn de hi deimemi olan- Aa ehir deki Figueira
Meydan olmaldr. 28. Portekizli rahip ve yazar Frei Luis de Sousa nn (1555-1632) bir
bapiskoposun yaamn anlatt eseri. Kitap dikkat ekici bir dille gl tasvirlerle yazlm
olmakla birlikte manastr yaznnn ayrntlar gzelletirmek kt ynleri trplemek ya da tamamen
atlamak gibi zelliklerine sahiptir. (.N.) 29. Ya da: kendimizi ifade etmemizi salayan
olumsuzlamalarn tmn ortaya karan da bu tasarlarn 30. Ya da: bylece onu bir nehir gibi
yatanda akmaya brakyorum.
90H.K.
14 Mays 1930


Gereklii yanlsamann bir biimi yanlsamay da gerekliin bir hali olarak grmek ayn lde
hem gereklidir hem de yararsz. Dlerle geen bir hayat eer var olmak niyetindeyse kendisinin
dnda gelien olaylar varamayaca bir sonucun dank nclleri olarak grmek zorundadr; ama
bir yandan da dn barndrd olaslklarn da belli bir lde dikkatimizi hak ettiklerini de kabul
etmelidir zaten dler sayesinde kendi i dnyamza dalarz.
Her bir ey aknlk ya da sknt yaratan her konu; bir btn ya da hilik bir yol ya da bir kayg
kayna olarak tahayyl edilebilir. Her defasnda farkl biimde ele almakla onu yenilemi kendiyle
arpp oaltm oluruz. mr dlerle geen kynden dar adm atmam birinin koca evrene
hkmedebilmesini salayan da budur.31 Sonsuzluk bir lde olduu gibi bir hcrenin iinde de var
olabilir. nsan ban bir taa dayayarak da kozmik bir uyku uyuyabilir.
Bununla birlikte dncelere daldmzda -az buuk dnen herkesin bana geldii gibi- her ey
bize yal eski defalarca grlm gibi gelebilir biz onlar daha nce hi grmemi olsak bile. Mesele
u ki bir ey zerinde ne kadar youn dnrsek dnelim dnce gcmzle onu ne kadar
dntrrsek dntrelim btn abalarmza ramen o gene de bir dnce nesnesi olarak
kalacaktr. O durumda iddetle hayat arzularz bilgi dnda bir yolla anlamay sadece duyularmzla
dnebilmeyi sz konusu nesnenin iinden bir bakla dokunmay hissetmeyi ieren bir yntemle
dnebilmeyi isteriz sanki biz su o da sngermiesine. Bylelikle biz de kendi gecemizle
yzleiriz; heyecanlarn verdii yorgunluk iyice derinleir hatta zaten kendiliinden bir derinlii olan
dncenin yaratt heyecanlar geer bile. Ne var ki uykusuz aysz ve yldzsz sanki her eyin
tersine dnd bir gecedir bu -sonsuzluk ieri darack bir yere sktrlm gn ise bilinmeyen bir
giysinin kara astarna dnmtr.
En iyisi evet en iyisi seven ve bilmeyen salyangoz insan ya da iticiliinin farknda olmayan slk
olmak ve yle kalmak. Bilmemek hayatmz olsun Hissettike unutalm Ne ok yaanmlk
kayboldu kaan karavelalarn yeil-beyaz dmen sularnda ihtiyar kamaralarn gzlerinin altna
burun niyetine dikilmi marur dmenin tkrd souk bir balgama benzeyen o sularda.
91
ehrin hemen dndaki bir duvarn zerinden krlara ylece bir baknca bir bakasnn upuzun bir
yolculukla eriebileceinden ok daha eksiksiz bir zgrle kavuuyorum. Her bak as ba aa
duran tarife smaz bir taban olan bir piramidin tepe noktasdr.
Bugn beni glmseten eylere mthi fkelendiim bir dnem oldu. Her seferinde beni bir kez daha
artan aktif insanlarn gndelik hayatn iinden olanlarn airlere ve sanatlara srarla glmseyip
gemesi bunlardan biri. Bizim gazete filozoflarnn sand gibi kendilerine stnlk pay karmak
iin yapmyorlar bunu. Tavrlarnda genellikle bir tr sevgi oluyor. Ama bir ocuu hayatn amaz
dakik ileyiini bilmeyen birini martr gibi davranyorlar.
Bunlar vaktiyle sinirlendirirdi beni nk her naif insan gibi (o zamanlar ben de naiftim) dler ve
szler peinde koan airlere ynelen bu glmsemede alttan alta bir mstehzilik sezerdim. Aslnda
bunu ele veren tek ey glmserken dilin hafife aklatlmas. Eskiden airlere kar bir stnlk
duygusunu aa vuran bir hakaret olarak grdm glmsemeyi imdi
bilinsiz bir soru olarak kabul ediyorum: Yetikinlerin ounlukla onlardan daha keskin zekal
olduunu kabul etmesi gibi baz insanlar da d kurup dillendirmeyi bilenler olarak bizim karmzda
zemedikleri bundan dolay korktuklar farkl bir duyguya kaplyorlar. lerinden en aklllar
zaman zaman bizim stnlmz anlar gibi oluyor galiba: te o zaman o kmseyen havayla
glmsyorlar stnlmz sezdiklerini saklamak iin.


Ne var ki sanat ve air olarak bizi stn klan pek ok hayalcinin kendilerindeki temel zellik
olarak kabul ettii ey deildir. hayalcinin eylem insanna olan stnl dn gereklikten stn
olmasndan kaynaklanmyor. Mesele dlemenin yaamaktan katbekat daha rahat ve kolay olmas;
dolaysyla hayalci eylem insanna kyasla hayattan ok daha byk ok daha zengin bir zevk alr.
Laf dolandrmadan daha ak konuacak olursak asl eylem insan hayalcidir.
Hayatn temel olarak zihindeki bir durum olduunu edimlerimizin ya da dncelerimizin de takdir
ettiimiz kadar deere sahip olduunu gz nne alacak olursak bir eyin deerlenmesi sadece bize
baldr. Aslna bakacak olursak hayalci vaktini para basarak geirir stelik piyasaya srd paralar
hem kendi akl diyarnda hem de gerekliin memleketlerinde geerlidir. Ruhumun banknotlarnn
altn karsnda deeri yoktur ama bunu pek umursamyorum nk hayatn hayal simyasnda altn
asla bulunamayacaktr. Bizden sonra tufan - ama bizden sonrann altn iziyorum. Her eyin koca
bir yalan olduunu grp bakalarnn onlar yazmasna frsat brakmadan romanlar kaleme alanlar
gizli gizli daha rahat yazmak iin Machiavelli gibi srtna Saray kyafetini geirenler daha uyank
daha mutlu insanlardr.
92H.K. (A childhandsplaying with cotton-reels etc.)32
D kurmakla geti mrm. Hayatmn anlam buydu evet yalnzca buydu. hayatmn33 dndaki
hibir eye dnp bakmadm. Hayatmdaki en byk zntler gnlme34 bakan pencereyi ap
oradaki bitip tkenmez kaynamay seyrederek kendimi unutmamla eriyip gitti.
Batan beri sadece hayalci olmay istedim. Yaamaktan bahsedenleri yarm kulak dinledim.
Olduum yerde olmayana asla olamadm eye ait oldum hep. Ne kadar deersiz olursa olsun ben
olmamak kaydyla her eyi iirsel buldum. Ben bir tek hilik i sevdim. Dn bile
kuramayacaklarm arzuladm sadece. Hayat akp gittiini hissettirmeksizin bana yle bir deip
gesin istedim. Aktan tek dileim uzak bir d olarak kalmasyd. Tamamen gerekd olan
gnlmdeki manzaralarda bile hep uzaklar cazip geldi gittike silinerek neredeyse ufka dek uzanan
su kemerlerinde manzarann geri kalannda olmayan bir d dinginlii vard; ite bu dinginliin
hatrna sevdim onlar.
Kendime bir d dnyas kurma saplants hi terk etmedi beni ldm gne kadar da srecek.
ekmecelerimin dibine rengarenk makaralar ya da -ilerinde bazen ekmeceye smayacak kadar
byk bir atn ya da filin de olduu- satran talar dizmiyorum artk ama zlyorum bugn d
evrenime kn minenin kesinde snrcasna i dnyamda yaayan capcanl yaratklar diziyorum
keyfimce. imin derinlerinde ynla dostum var benim her biri kendine has gerek snrlar gayet iyi
izilmi ve hep yarm kalm bir varla sahip.
Kimi zorluklarla bouur bunlarn kimi kendi kesinde renkli bohem hayatlar srer. Ticari temsilci
olanlar da var ilerinde. (Kendimi ticari temsilci olarak dleyebilmek batan beri
en byk tutkularmdan biridir ama ne yazk ki imkanszd bu) Daha bakalar Portekiz in ta iindeki
kylerde ve kasabalarda yaar; ehre inerler bazen; bir gn tesadfen karma karlar ve kanm
kaynayarak cokuyla barma basarm onlar. Ve btn bunlar dlerken elimi kolumu sallayarak
yksek sesle konuarak odamda bir aa bir yukar yrrken - derin bir sevin dolar iime tamama
ererim neeyle zplarm gzlerim parlar kollarm kocaman aarm kucaklamak iin dostlarm ve
elle tutulur engin bir mutluluk duyarm.
Hayr hibir hzn var olmam eylerin hzn kadar ilemez insann iine Gerek zamanda
yaanm gemiimi dnrken yol kenarna atlm ocukluumun cesedine alarken hissettiklerim
Bu bile dlerimdeki o mtevaz yaratklarn gerek olmadn dnnce bastran cokun acya
alarken kapldm heyecana yetiemez; hatta figranlara sahte-varlmla dlerimde yrrken bir


ke banda ya da hayalimde bin kez inip ktm o dar sokaklardan birinde bir kap nnde
tesadfen bir kerecik gzmn ilitii insanlara bile iim yanar.
Bu yaratklara can vermenin ayaa kaldrmann imkanszlnn verdii znt d dostlarmn
bilincimdeki yerlerinden bamsz olarak gerekten var olabilecekleri bir uzama ait olmadklarn
dnnce ite en ok o zaman Tanr ya kar hnca dnr; kurmaca hayatmda neler yaamzdr
o dostlarla hayal kafelerde ne parlak sohbetler etmiizdir.
Benim dmda zerrece var olmam ne biim l bir gemitir bu iimde tadm Yalnzca
gnlmde gerek olmu kk ky evinin bahesindeki iekler. O d iftlikte sebze baheleri
meyve baheleri am ormanlar Dsel yazlklar hibir yerde var olmam krlarda gezinmeler Yol
kylarnda aalar patikalar akltalar gelip geen kyller Batan beri birer dt hepsi belleime
kaznm bunca ey sahte bir ac douruyor - ben ise saatlerimi dlere verdikten sonra onlar
dlediimi hatrlamakla da saatler geiriyorum; ve gerek melankolik bir znt duyuyorum gerek
bir gemie alyorum ve ciddiyetle tabutta yatan l bir gerek hayat seyrediyorum.
Tamamen i dnyama ait olmayan hayatlar ve manzaralar da var. Karsnda saatler geirdiim sanat
deeri dk tablolarn ya da baz renkli tabasklarn gerein tesine getii bile oldu gzmde.
Byle durumlarda daha farkl daha hznl daha yakc olurdu hislerim. Grdm yerler gerek
olsun ya da olmasn oralarda bulunamadma yanardm. Hi olmazsa kckken uyuduum bir
odada asl duran o kk gravrde mehtabn altnda uzanan ormann kysna fazladan bir figr
olarak izselermi beni Nehir kysndaki o ormanda lmsz ay nn altnda (acemice izgilerle
de olsa) durduumu gzlerden rakta bir sdn eik dallarnn altndan kayyla szlen adama
baktm dleyebilseydim O an doludizgin dlere kaplmamak ac verirdi. ektiim zlemin yz
baka olur umutsuzluum ellerini baka trl uzatrd. Beni ikencelerle kvrandran imkanszln
altnda yatan sknt ise farklyd. Demek hibirinin ne Tanr katnda bir anlam vard ne de
arzularmzn mantna uygun bir ekilde gerekleme olasl - bilmediim bir yerde zntlerimi
ve dlerimi yneten mekanizmayla ayn zden dikey bir zamann iinde Demek benim iin bile
yoktu hibir yerde yoktu dlerimdeki cennet Dlediim dostlarma yarattm sokaklara asla
kavuamayacaktm demek kendime verdiim o ky evinde sabahlar o kargaann iinde horozlarn
ve tavuklarn gdaklamalar arasnda uyanamayacaktm stelik her eyin Tanr nn eliyle kusursuzca
ayarlanm hepsinin var olmas iin mkemmel bir dzenin kurulmu olmasna onlara sahip
olabileceim bir ekle sokulmu olmalarna ramen - oysa kendi dlerim bu eksiksiz dzene ve
ekle ancak bu zavall gereklikleri barndran iimdeki uzamn var olmayan bir boyutunda
ulaabilirdi.
u yazdm kattan bam kaldryorum Vakit henz erken. Daha yeni le olmu gnlerden
pazar. Yaamann verdii mutsuzluk bilinli olma hastal bedenimin tm zerrelerine
iliyor beni bunaltyor. Huzursuz ruhlar iin adacklar herkesin kefedemeyecei dlerine
hapsolmu ruhlara zel kocam aalarla evrili yollar olsa Ne zor i yaamaya az da olsa
kprdanmaya mecbur olduumu bilmek hayatta benim dmda benim kadar gerek baka insanlarn
olduu gereinin zerime gelmesine ses karamamak. Mecburen oturmu ruhum muhta diye
bunca eyi yazyorum - ve bunu bile yalnzca dlemekle kelimelere bilince bavurmadan siliklemi
ezgili yeni bir ben yaratarak ifade etmekle yetinemiyorum oysa iimdekileri gerekten
dillendirdiimi hissedebilsem gzlerim dolard kendi benliimin yamalarndan usulca byl bir
rmak gibi akardm bilindna Tanr dnda hibir anlam olmayan uzaklara doru.
93H.K.


Batan beri duygulara sahip olma bilincim duygularn kendisinden daha youn olmutur bende.35
Bilincinde olduum aclardan ok acnn bilincimdeki yansmas canm yakmtr.
Heyecanlarmn hayat ilk bata dncenin salonlarna yerlemeyi tercih etmiti ben de hayata dair
duygularmla rendiim eyleri en iyi o mekanlarda yaadm.
Buna karlk dnce heyecan misafir ederken ondan daha kaprisli davrandndan hissettiklerimi
yaamak zere setiim bilin rejimi hissedi tarzm gndelik hayata daha uygun daha etkili ve
yzeysel hale getirdi.
Dnerek yank ve uurum yarattm kendime. Derinleerek kendimi oalttm. En ufak bir sahne -
n yaratt bir deiim bir yapran dne dne yere d solmu tayapran iekten kopuu
duvarn te yanndaki bir ses ya da herhalde dinleme halindeki birinin yannda konuan bir insann
ayak sesleri eski baheye doru aralanm giri kaps ay nda yay biimli ev beine alan avlu-
bana ait olmayan btn bu eyler yanklarn zlemin iinde dncelerimin duyarln ayakta
tutuyor. Her duyguda baka biriyim ben tanmlanmam her izlenimde azap ekerek yenileniyorum.
Bana ait olmayan izlenimlerle yayorum reddedilerle tketiyorum kendimi. Kendim olma tarzmla
bile bir bakasym.
94H.K.
Yaamak bir bakas olmaktr. Ve insan bugn dn hissettii gibi hissediyorsa hissetmek
olanakszdr: Dn hissedileni bugn de hissetmek hissetmek deil dn hissedilmi olan bugn
anmsamaktr yalnzca artk yok olmu olan dnk hayatn canl cesedi olmaktr.
Akamdan sabaha karatahtada ne varsa silmek her an dirilen bir heyecanla her afakta yenilenmi
olarak kalkmak - olmay ya da sahip olmay u kusurlu halimizle var olmay ya da sahip olmay
bilmeye bir tek bunun iin deer.
Bu afak dnyann ilk afadr. Hafife sarya ardndan scak beyaza dnen u pembelik bat
yakasndaki evlerin taze kla gelen sessizlie sunduu binlerce cam gz olan yzlere hi byle
demedi. Ne byle bir saat var oldu daha nce ne bu k ne de bana ait u varlk. Yarnki de bir
bakas olacak ve yepyeni baklarla donanm yeniden biimlenmi gzler grecek greceklerimi.
ehrin dik yamalar Yaln kanatlaryla iyice genileyen koca binalar n altnda glgelerle
yanm lekelerle rlen farkl biimlerde ylm katman katman binalar - bugn sadece sizleri
grdm iin varsnz bensiniz yarn (ben ne olacaksam sizler de o) olacaksnz seviyorum sizi hani
bir gemi ak denizde bir bakasyla karlap ardnda bilinmedik zntler brakrken kpeteden
sarkan yolcu gibi.
95H.K.
Bir keresinde gece vakti ssz bir deniz kysnda gezinirken bilmediim saatler art arda dizilmi
balantsz anlar yaadm. Deniz kysnda byle yryerek tefekkre daldmda insanlar yaatm
olan tm dnceler insanlarn yaamay brakt tm heyecanlar tarihin karanlk bir zeti gibi
aklmdan geti.
imin derinliklerinde gelip gemi tm devirlerin zlemlerini yaadm kendimle tm zamanlarn
bunalmlar benimle birlikte okyanusun seslerle dolu kysnda yrd. nsanlarn isteyip de
gerekletiremedikleri gerekletirirken ldrdkleri kimsenin dile dkmedii kiilerin olduu o
varlk - ite btn bunlar tayordu kyda yan yana yrdm hissedebilen bilin. Akta br
a artan eydi bu kadnn ait olduu kocasndan hep saklad annenin hi domam ocuu
iin dnd yalnzca bir glmsemede ya da bir frsat knca imdikinden baka bir anda vcut
bulan bir ey - deniz kysnda dolarken yan bamdayd hepsi benimle birlikte ayldlar ve dalgalar
bir dev gibi bana btn bunlarn uykusunu uyutan refakatiyi saryordu.


Biz olmadmz eyiz hayat ksa ve hazin. Gecenin iinde dalgalarn sesi gecenin kendi sesidir; ve
kim bilir ka insan ruhunun derinlerinde duymutur onun derinlerde oalan bouk kpk sesleriyle
yanklandn karanlkta parampara olan umut gibi Elde edenler ne ok gzya dkt baaranlar ne
ok gzya yitirdi Deniz kysnda gezinirken gecenin srrn uurumun iyzn grdm btn
bunlarda. Ne ok insanz yaayan ne ouz kendini kandran Bu varolu gecesinde heyecann
algladmz u kylarda hangi denizlerdir iimizde yanklanan Yitirilmi olan istenmi olmas
gereken yanllkla elde edilen ve kazanlan ey; sevip yitirdiimiz yitirdikten ve srf bunun iin
sevdikten sonra ilk bata sevmediimizi fark ettiimiz ey; dndmz sanrken hissettiimiz
ey; bir an olduu halde heyecan sandmz ey; deniz kysndaki gece gezintim srmekteyken
gecenin en derin yerinden olanca heybetiyle grltyle gelen kumsala narin kpkler saan taze
okyanus
Ne dndn ya da ne de istediini bilen biri var m Benliinin kendisi iin ne olduunu kim
biliyor Mziin bizde uyandrd srf var olamadklar iin gnlmz elen ne ok ey var Gece
hi var olmad halde arkasndan aladmz nice eyleri anmsatr. zerine serilmi huzurun
iinden bir ses gibi ykselerek kyda patlayp snyor dalgalar ve grlmeyen kydan bir salya sesi
geliyor kulamza.
Her ey iin ayr ayr hissetmeye kalktmda ne ok lyorum Ve byle bedensiz bir insan olarak
tpk ky gibi kprtsz yreimle babo yrrken ne ok duyguyla doluyorum -ve her eyi iine
alan btn okyanus yaadmz bu gecenin iinde gezintim srasnda ebed gece gezintim srasnda
yksek dalgalarn kyya vurup hafif alayc bir edayla sndryor
(Presena dergisinin Haziran 1930 tarihli saysnda yaymlanmtr cilt I no. 27)
96H.K.
Dlediim manzaralar gerek manzaralar kadar net gryorum. Dlerimin zerine eildiimde
gayet gerek bir eylerin zerine eilmi oluyorum. Geip giden hayata baksam ayn anda d
gryorum.
Bir keresinde birisi iin dlerindeki kiilerin gerek hayattakiler kadar belirgin ve canl olduunu
sylemilerdi. Benim hakkmda byle konuulsa yadrgamazdm ama syleneni zerime almazdm.
Dlediim kiiler bana gre gerek hayattakilere benzemiyor. Her iki hayat
-dteki ve dnyadaki hayatlar- kendine zg sahici fakat farkl birer gereklik. Yakn ve uzak
nesneler iin de geerli bu: Dlerimdeki insanlar bana daha yakn ama
97
Gerek bir bilge iinden yle tavr benimser ki dardaki olaylarn zerindeki etkisi kesin olarak en
aza iner. Bunun iin olaylara kyasla ona daha yakn duran gereklikleri zerine kuanarak
zrhlanmas gerekir ayn gereklikler olaylar daha ona ulamadan szp kendileriyle uyumlu hale
getirirler.
98H.K.
Bugn ok erken bir saatte srayarak uyandm ve kederler iinde boazmda anlalmaz bir
tiksintiyle hemen yataktan frladm. Bir d deildi buna sebep; herhangi bir gereklik de yol am
olamazd. Belli bir eyden kaynakland ak olan kusursuz mutlak bir tiksintiydi bu. Ruhumun en
derinindeki karanlklarda gzle grlmez bilinmez gler savamaktayd sava alanlar ise
varlmd ve ben bu tarifsiz kemeke yznden tir tir titriyordum. Btn hayata kar bir mide
bulantsyla uyandm. Yaamak zorunda olmann deheti yataktan benimle birlikte kalkt. Her ey
gzme bo grnd bir an ve iimden buz gibi bir ses hibir derdin aresi yoktur dedi.


zerime ken inanlmaz bir bunalm en kk hareketlerime bile titremeler katyordu. Delirmekten
korktum; delilikten deil sadece orada olmaktan korktum. Bedenim gizli bir lkt artk. Kalbim
konuurcasna arpyordu.
Toparlamaya altmsa da baaramadm titrek iri admlarla nce yatak odam bir batan bir baa
arnladm sonra da bir kesi koridora alan kk odann apraz iki kesi arasndaki bo hatt.
Mantksz tutarsz hareketlerle komodinimin zerindeki fralar toparladm bir sandalyenin yerini
deitirdim hatta bir an sarka gibi sallanarak yatamn ke balarndaki prtkl metal dikmelere
arptm. Bir sigara yaktm bilinsizce itim ve sigarann kl ancak baucumdaki sehpaya
dtnde -iyi ama o tarafa eilmediime gre bu nasl olmutu- beni cin arpt ya da ad baka da
olsa bu trden bir derde tutuldum sandm ve zbilincimin derin bir bolua yuvarlandm
kavradm.
afan skt haberini -nazlanarak yzn gsteren ufku belirsiz mavimsi bir beyazla boyayan o
zayf ve souk - varlklarn minnet dolu bir pc gibi hissettim. nk bu k bu gerek gn
beni kurtaryordu; bilmediim bir eyden kurtaryordu farknda olmadm ihtiyarlma koluyla
destek oluyor yapay ocukluumu okuyor kabna smayan hissetme yetimin dilencilere zg
huzurunu koruyordu.
Ah Ne sabaht o beni hayatn hem aptallna hem de sonsuz sevgisine uyandran Dar kaldrml o
bildik sokamn gzmn nnde aydnlann grnce yalar dizildi gzme; ve sokan
kesindeki bakkaln yava yava yaylan k altnda seilmeye balanan koyu renk kirli ahap
kepenklerini fark ettiimde kalbim gerek bir peri masalndaym gibi rahatlad kendini kendi gibi
hissetmemenin gvenine kavutu tekrar.
Ne skntl bir sabaht Ya u benden uzaklap giden glgeler neyin glgesiydi Hangi srlar tamama
erdi Hayr hibiri deil: lk tramvayn ruhumun karanln aydnlatan bir kibrit alevi gibi ykselen
grlts sokaktan geen ilk insanmn ayak sesleri; bunlar somut gereklikler dosta bir sesle
olduun gibi olmaktan artk vazge diyor bana.
99H.K.
12 Haziran 1930
Bazen her ey yorar insan dinlendirici olanlar bile. Yorucu olduu iin yoranlar; bir de
dinlendirmesi gerekirken srf bunun iin uramay dnmek bile yorucu olduu iin yoranlar. Her
trl bunalmn her trl acnn daha altna yuvalanan ruhsal bitkinlikler vardr; bunlardan sadece
insana zg bunalmlardan ve aclardan kendilerini gizleyebilenlerin haberi olmaz kendilerine kar
sknty bile balarndan ustaca savacak kadar diplomata davranmay bilenlerdir bunlar. Byle
klmelerine dnyaya kar zrh kuanmalarna bakarak kendi kendilerinin bilincine vardklar baz
anlarda zrhn birdenbire btn arlyla zerlerine kvermesine de amamal ne de hayatn
tersine bir skntya yitirilmi bir acya dnmesine.
te o anlardan birini yayorum imdi ve bu satrlar yazyorsam en azndan hala hayatta olduumu
kendime kantlamaya ihtiya duyduumdandr. u ana kadar gn boyunca uyurgezer gibi altm
hesaplarla urarken bir dteydim adeta yazarken de uyuukluumu atamadm zerimden. Hayatn
arln btn gn gzkapaklarmda akaklarmda hissettim - gzlerimde uyku akaklarmda basn
hepsinin mideme vuran bilinci bulant halsizlik.
Yaamak bana maddenin metafizik bir hatas gibi geliyor eylemsizlikten kaynaklanan bir dalgnlk.
Gn iinde oyalanacak bir ey ben onu tarif ederken kendimi reddediimi barndran bo fincan
benden saklayacak bir ey aramyorum bile. Hayr gne bakmyorum km omuzlarmla darda
hznme boulmu sokakta insan seslerinin getiini duyduum ssz sokakta gnein parlayp


parlamadn bilmek istemiyorum. Hibir ey bilmiyorum gsm skyor. almay braktm ve
yerimden kprdamak istemiyorum. Eimli alma masasnn kocamlna drt yanndan
tutturulmu kirli beyaz kurutma kadna bakp duruyorum. Dncelerin ya da can skntsnn
izdm olan karalamalar seyrediyorum dikkatle. Birok yerinde imzam var yanlamasna ya da
tersten atlm. urada burada rakamlar dalgnlmn rn birtakm anlamsz desenler. Dangalak
bir kyl gibi bakyorum bunlara byk icatlar yapm bir adamn youn dikkatiyle szyorum
hepsini ve grme duyusuna komuta eden sinir merkezlerinin ardnda beynimde hala hibir kprt
yok.
imi tayamayacam kadar byk bir uyku sard. Hibir isteim yok hibir tercihim yok kamam
gereken hibir ey yok.
100H.K.
13 Haziran 1930
Ben hep imdiki zamanda yaarm. Gelecei bilmem. Artk gemiim de yok. Biri her eyin mmkn
olmasyla kyor zerime teki barndrd hibir eyin gerek olmamasyla. Ne umutlarm var ne
de pimanlklarm. Hayatmn bugne kadarki halini -yani ounlukla istediimin tam tersi ekilde
aktn- bildikten sonra ne syleyebilirim ki geleceim hakknda beklemediim dilemediim bir ey
olacandan benim dmdan bir yerden hatta bazen kendi irademin bir oyunu olarak bama
geleceinden baka Gemiimde ise hatrlayp da gereksiz yere yeniden yaamay arzulayabileceim
hibir ey yok. Kendi benliimin izinden onun bir benzerinden baka bir ey deildim ben.
Gemiim olmay baaramadm her ne varsa onlarla dolu. Uup gitmi anlardaki duygular bile
zlediim yok: Duygu imdiki zamana muhtatr; o an getikten sonra sayfa kapanr ve hikaye srer
yk ise biter.
ehirli bir aacn bir grnp bir kaybolan kopkoyu glgesi zgn bir havuza damlayan suyun hafif
prts muntazam imenlerin yeili -alacakaranlkta bir park- u an benim iin tm evrensiniz nk
bendeki u bilinli hissetme yetisinin ii tamamen tka basa sizinle dolu.
Hayattan bylesi beklenmedik akamlarda bahelerde oynayan yabanc grltc ocuklarn
arasnda kaybolduunu hissetmekten baka dileim yok etraftaki sokaklarn melankolisine komudur
o baheler aa dallarndan tede yldz faslnn tekrar balad ihtiyar gk kubbe rter zerlerini.
101H.K.
mrmz sonsuza kadar bir pencerenin nnde geirebilseydik ve kmlt sz bir duman kmesi
gibi ylece kalabilseydik sonsuza kadar tepelerin kamburunu szlatan ayn an o alacakaranlk ann
yaayabilseydik Sonsuzluun tesine dek ylece durabilseydik Bu imkanszln hi olmazsa bir
adm gerisinde tek bir harekette bulunmakszn gnahlardan solmu dudaklarmzdan tek bir kelime
dklmesine izin vermeksizin ylece kalabilseydik
Gr her eyin nasl karardn Dnyann elle tutulur huzuru fkemi kabartyor arzunun lezzetini
berbat eden gecikmi bir tat brakyor azmda Ruhum canm yakyor Uzakta bir duman izgisi
ykselip dalyor Kaygl bir sknt dncelerimi senden baka yne saptryor
Her ey ne kadar bo Biz dnya ve her ikisinin kendi srlar.
102H.K.
27 Haziran 1930
Hayat tahayyl edebildiimiz kadardr. Btn dnyas tarlasndan ibaret olan kylnn gznde o
tarla bir imparatorluktur. Caesar n gznde ise azmsad imparatorluu topu topu bir tarla
kadardr. Fakir insann bir imparatorluu var gl olann ise alt st bir tarlas. Aslna baklacak


olursa sahip olduumuz tek ey izlenimlerdir; dolaysyla hayatmzn gerekliini izlenimlerin
zerine oturtmalyz algladklar eylerin deil.
(Byle dnmemin zel bir nedeni yok.)
ok d kurdum ben. Bunca d kurmu olmaktan yorgunum ama d kurmann kendisinden
yorulmu deilim kesinlikle. Kimse yorulmaz dten nk d unutmaktr ve unutmak stmzde
arlk yapmaz; uyank uyuduumuz ryasz bir uykudur unutmak. Dlerimde her eye sahip
oldum. Uyandm zamanlar da oldu ama bunun ne nemi var Ka kez imparator oldum kim bilir
Hem de en anl anllarndan; ama ne baya insanlard Bir korsann mertlii sayesinde lmden
kurtulan uzun sre arayp taradktan sonra bulur bulmaz ayn korsan armha gerdiren Caesar.
Sainte-Helene Adas nda vasiyetnamesini yazan Wellington u ldrmeye kalkan bir korsana
mirasndan pay veren Napoleon. Ey yce dnceler ne kadar da benzersiniz tek gzl komu
kadnn ruhundaki yceliklere Ey yce insanlar te dnyada bir a kadn eden insanlar Ka Caesar
oldum hala da olmay dlyorum
Evet ok Caesar lar oldum ama geri dn kapsn hep ak kap brakarak. mparatorluum yalnzca
dlerde geerliydi ve ite bu yzden gerekte hibir ey olamadm. Ordularm bozguna urad
elbette ama bu gnll tatl bir bozgundu kimsenin canna zarar gelmedi. O bozgunlarda tek bir
sancak yitirmedim; ordularm bayraklarn gzmde canlandrabilecek kadar derinden dlemedim
nk her dn krlp dkld bir dneme vardr Ka Caesar oldum ben burada Rua dos
Douradores te bile. O imparatorlar imgelemimde hep yayor; ne var ki gerekten yaam
imparatorlarn hepsi bugn l; ve Rua dos Douradores baka bir deyile Gereklik onlar tanyamaz
artk.
Boalan kibrit kutumu n balkonsuz penceremden teye sokan uurumuna frlatyorum.
skemlemde dorulup kulak kabartyorum. Bo kibrit kutusu sanki bir anlam varm gibi ak seik
yanklanyor yerde bylelikle sokan sszln anlatyor bana. Onun dnda t yok koca kentin
grlts saylmazsa. Evet koca bir pazar gnnde ehir grltleri ayr telden alan ayr ayr
seilebilen saysz ses.
Gerek dnyada en derin dncelerimizin temeli ne kadar az eyle atlr: le yemeime ge
kalmak kibrit kutumun boaldn grmek kendi kendime onu sokaa frlatm olmak uygunsuz bir
saatte yemek yediim iin keyfimin kamas; ve gnlerden pazar olmas karlm bir gnbatmnn
havadaki vaatleri ve bu aalk dnyada hibir ey olmamak - ve sonra btn metafizik.
Ama ne Caesar lar oldum
103H.K.
Edimde bulunmaya duyduum kini fanusta bir iek gibi bytyorum iimde. Hayata ba
kaldrdm iin kendimle vnyorum.
104
Hibir parlak dnce iine birtakm ahmaklklar katlmadan piyasaya srlemez. Kolektif dnce
ahmaklktr nk kolektiftir: indeki zekice tarafn byk ksmn zorunlu bir vergi gibi feda
etmeden kolektifin snrlarn aabilen yoktur.
Genken varlmzda ikilik vardr: Aklmzla (ok akll da olabiliriz) deneyimsizliimizin getirdii
ahmaklk (buysa alt dzeyde ikinci bir akldr) benliimizde yan yana varln srdrr. Bu ikisi
ancak ileri yalarda birleir. Nitekim genlerin hep kaba saba iler yapmas da deneyimsizlikten deil
bu iki unsurun henz bir btn haline gelememi olmasndan kaynaklanr.
stn zekal bir insan iin gnmzde reddediten baka kar yol kalmamtr.


31. Yazar burada gene kendi yaratt kimliklerden lirik ve pagan air B. Soares in ustas Caeiro
nun bilgeliine gnderme yapyor. 32.Orijinal metinde ngilizce: Pamuk makaralaryla oynayan
kk bir ocuun elleri vb. (Y.N.) 33. Ya da: sahnemin. 34. Ya da: d sokama. 35.Ya da:
duygulara sahip olma duygum
105
Vazgemenin estetii
Raz olmak boyun emeyi ifade eder; te yandan yenmek raz olmak demektir dolaysyla ucu
yenilmeye kar. te bu yzden her zaferle insan biraz daha bayalar. Galipler onlar savamaya
zafere gtrm olan yorulabilme yetisini bugnn karsnda yitiriverirler. Hallerinden
memnundurlar artk oysa insan ancak bir eye raz olursa galiplerin zihniyetine sahip deilse
memnuniyet duyabilir. Yenmeyi bilenler hi yenmemi olanlardr. Gl olan kendi cesaretini
durmadan krabilendir. En iyisi en soylusu vazgemektir. En yce imparatorluk normal hayattan
bakalaryla grmekten vazgeen stnlk kaygsn srtnda bir mcevher sand gibi
hissetmeyen altnda ezilmeyen bir imparatorun hkmnde olandr.
106H.K.
Kimi zaman -bam bakalarna ait hesaplar kendi hesabma ise bana has herhangi bir hayatn
yokluunu kaydettiim defterlerden iyice sersemlemi vaziyette kaldrdmda- belki eik durmaktan
kaynaklanan ama rakamlar bendeki baarszlk duygusunu da iine alan bir bulant duyarm. Hayat
gereksiz bir ila gibi midemi bulandrr. te o zaman yalnzca gerekten isteyecek gcm olsa bu
sknty zerimden ne kadar kolayca atabileceimi ak seik grrz.
Edimle varz yani istenle. imizden istemesini bilmeyenler (ister deha olsun isterse dilenci fark
etmez) gszlkte birleen kardelerdir. Bir muhasebeci yardmcs olduumu bilirken kendimi
deha ilan etsem neye yarar Cesario Verde doktorundan kendisine maaza alan Cesario Verde
deil air Cesario Verde olarak hitap etmesini talep ederken gereksiz bir gururdan kaynaklanan
buram buram kendini beenmilik kokan ii bo bir laf etmi oluyordu. Zavall adam batan beri
maaza alan Bay Verde ydi o. air o ldkten sonra dodu nk insanlar onu ancak lmnden
sonra air olarak kabul ettiler.
Hayata etkin olarak katlmak - doru akl budur ite. Kim olmak istiyorsam o olacam. Ama
olacam kiiyi istemem gerek bunun iin. Baar baarmaktr baaracak durumda olmak deil. Biraz
genie olmak kouluyla her arsaya saray ina edilebilir ama ina etmedikten sonra saray m kalr
Gururumu krler taa tutmu d krklm dilencilerin ayaklarnn altnda ezilmi.
Hibir ey sylemeye cesaret edemeyenler hi gndermedikleri dizelerde Seni yalnzca dmde
istiyorum der sevdikleri kadna. Seni yalnzca dmde istiyorum ok uzun zaman nce yazdm bir
iirin bir dizesi. Aklma gelince glmsetti beni ama bu glmsemenin nedeni hakknda bile hibir
yorum yapmyorum.
107H.K.
Ben kadnlarn sevdiklerini syledikleri ama kar karya geldiklerinde kesinlikle tanmadklar
insanlardanm; tansalar bile tanmadklar cinsten biriyim. Duygularmn zarafetine kmsemeyle
kark bir ilgiyle katlanyorum. Romantik airlerin herkesin bayld btn zelliklerine sahibim;
hatta o zelliklerin olmayna bile ki bir insan gerek bir romantik air yapan budur. Farkl
romanlarn iinde eitli entrikalarn baoyuncusu yaptlar beni (ksmen); ne var ki ruhumun olduu
gibi hayatmn da z asla baoyuncu olmamaktr.
Kendimle ilgili net bir fikrim yok; hatta fikir sahibi olmama fikrinden bile yoksunum.


Kendime dair bilincimin bir gebesiyim. Uykudan ilk uyandm gn iimdeki servetin bir paras
olan srler dalp gitti.
Tek trajedi insann kendindeki trajiklii grememesidir. Ben dnya ile yan yana yaadm hep
bilmiimdir. Onunla yan yana yaamaya ihtiyacm olduunu ise tam olarak anlayamadm; normal bir
varlk olmaymn nedeni budur.
Etkin olmak dinlenmeyi bilmektir.
zlebilir sorun yoktur. Bir sorunun varl znde bir zmn yokluunu tar. Bir olguyu
aramak olgunun var olmad anlamna gelir. Dnmek var olmay bilmemektir.
Terreiro do Pao Meydan nda nehir kysnda saatler boyunca dncelere daldm oluyor ama
sonu yok. Sabrszlm durmadan beni bu dinginlikten skp almaya alyor canszlm ise
srekli o halde tutmaya abalyor. Bedensel varlm saran bir uyuukluk iinde dncelere
gmlyorum ehvet olabilir bu uyuukluun ad; rzgarn mrltsnn mulak zlemlerimin
dinmezliinin imkansz arzularmn doyurulamaynn sesi olabilecei gibi. En ok ac ekebilme
hastal yznden ac ekiyorum. Arzulamadm bir eyin eksikliini duyuyorum ve ac ekiyorum
nk bu gerek bir ac ekmek deil.
Nehirdeki rhtm gnn bat suyun kokusu - zerime ken bunalmn tertibine bir de bunlar
ekleniyor. mkansz obanlarn kavallarnn en ho taraf var olmaylardr ve bir de var
olmamalarnn sayesinde bu gerekd kavallarn adnn anlmas.36
Dere kylarndaki uzak sevdalar kendi iimde gene bu saatlerde yaralyor beni
108H.K.
16 Temmuz 1930
Hayat bir mide bulants ruhumuzun varln da kaslarmz btnyle saran bir rahatszlk gibi
hissedebiliriz. Ruhumuzdaki hzn younlanca uzaktan uzaa tm bedenimizde gelgitler yaratr
bedeni kullanarak ac ektirir bize.
Bilinli olmann strabnn airin dedii gibi
lgnlk bulant
ve ac veren bir arzu37
haline geldii gnlerden birinde kendi kendimin bilincindeyim.
109H.K.
(Storm)38
Kuruni mor snrsz bir sessizlik hi belli etmeden kyor. be at arabasnn koturmacas
arasnda bir kamyon buraya ok yakn bir yerde kendine zg sesiyle grlyor -elini uzatsan
tutacan kadar uzak gkyznde olup bitenlerin gln mekanik bir yanks olarak.
Manyetik bir k hi uyarmadan anszn gz krpmaya balayveriyor. Kalp rpnyor iine azck
hava ekiyor. Ta tepede bir cam fanus krlarak kocaman yuvarlak paralar halinde salyor. Hain
bir yamur rts bir kez daha dnyann grltsn trmalyor.
Patron Vasques in solmu yeile dnm yz afallam yapmackl grnyor. Bunu (gsm zar
zor havayla doldururken) grnce ona yaknlk duyuyorum birden nk o an ondan farksz
olduumdan adm gibi eminim.
110H.K.
Bol dlerle uyuduum zamanlarda fal ta gibi alm gzlerle sokaa karm ama dlerin izinde
gerekliklerinde gezinmeye devam etmekteyimdir aslnda. Bakalarnn ben yokmuum gibi
davranmalarn salayan otomatizmime aarm. nk astral dadmn elini hi brakmadan kat
ederim gnlk hayat sokaklarda attm admlar yar uykulu imgelemimin belirsiz amalarna


uygundur uyumludur. Bununla birlikte gayet normal yrrm; ne tkezlediimi gren olur ne de
sorulara yanl yantlar verdiimi; varmdr.
Ne var ki soluklanmak iin durduum ilk anda arabalardan kamak ya da yayalar rahatsz etmemek
iin ayaklarma sahip olmak nme gelenle konumak ya da en yakn kapy almak gibi korkun
mecburiyetlerden kurtulduumda - ite o an kendimi yeniden sivri ulu kattan bir gemi gibi dn
sularna brakrm ve gn doarken ylece bekleyen arabalarn sesinde belli belirsiz sabahn bilincine
varrken kayglarm gidermi olan o baygn yanlsamaya dalarm tekrar.
Derken d hayatn orta yerine o koca sinemalarn seriverir. Aa ehir in dsel bir sokandan
aa inerim var olmayan yaamlarn gereklii alnma aklda kalm sahte anlardan dokunmu
beyaz bir kuma sarar usulca. Kendimdeki bilmediim bir denizde yol alan denizciyimdir artk. Hi
gitmediim her yerde hep zaferler kazanmmdr. Bam ne eip imkansza doru iinde
ilerleyebileceim bu uyuukluk yepyeni bir rzgardr.
Her birimizin kendine zg bir ikisi var. Kendi payma var olma olgusunda kendime yetecek kadar
alkol buluyorum. Varlm hissetmenin sarholuuyla rasgele geziniyor dimdik yryorum. Vakit
gelmise herkes gibi iyerime dnyorum. Henz vakti deilse herkes gibi nehre kadar yryp
nehre bakyorum. Onlarla aynym. Ve btn bunlarn arkasnda gizlice yldzlarla donandm
iinde kendi sonsuzluuma sahip olduum bana ait gkyz var.
111H.K.
Gnmzde bir insan birini seviyorsa ahlak anlaynda entelektel apnda da ccelik ya da
hdklk yoksa karsndakini romantik bir akla seviyor demektir. Romantik ak Hristiyanln
insanlar zerindeki etkisinin yzyllar sonra ortaya kan en son rn; ve cahil bir adama bu akn
doasn kavratmak gerekirse gerek z gerekse getii aamalar bakmndan bir elbiseye bir
kyafete benzetebiliriz onu; ruhun ya da imgelemin diktii karsna kan insanoullarndan yakr
diye dndklerine giydiriverdii bir kyafet.
Ne var ki kyafetler lmsz olmadndan mrleri yettii kadar varlklarn korur; nitekim
diktiimiz deal kyafet ok gemeden lime lime olur altndan da giydirdiimiz insann gerek
bedeni grnr.
Sonu olarak romantik ak insan hayal krklna gtren bir yoldur; tabii bu batan gze alnrsa
hayal krkl da hi durmadan farkl idealler edinmeye ve ruhumuzdaki terzihanelerde gene hi
durmadan yeni kyafetler dikmeye karar verirse o baka bu takdirde kyafetleri giyenin grnn
srekli olarak yenileyebilecektir.
112H.K.
25 Temmuz 1930
Biz aslnda insanlar sevmeyiz. Sevdiimiz bir insan hakknda oluturduumuz fikirdir. Ksacas
kendi uydurduumuz bir kavram - ve sonu olarak kendimizi sevmekteyizdir.
Bu dediim akn her kademesinde geerlidir. Tensel akta yabanc bir bedenin araclyla kendi
hazzmzn peinden koarz. Tensel boyutu olmayan akta yarattmz bir dncenin araclyla
kendi zevkimizin peinden koarz. Otuzbir ekmeden yapamayanlar iren insanlardr ama iyi
dnldnde akn mantn kusursuzca ortaya koymaktadrlar.
Ne bir bakasn ne kendini; hi kimseyi aldatmayan bir onlar vardr.
Bir ruhla bir bakas arasnda harcalem kelimeler ya da edimlerimiz gibi belirsiz benzemez eyler
zerinden kurulan ilikiler meselesinde tuhaf bir karmaa sezilir. Tanma eklimiz yznden bile
yanl tanrz birbirimizi. ki insan Seni seviyorum der ya da bunu dnr karlkl olarak hisseder


ve ruhun faaliyet alann oluturan soyut duygular kalabalnda her ikisi de farkl bir dnceyi
farkl bir hayat hatta belki farkl bir rengi ya da kokuyu dile getirmek derdindedir.
Bugn kendimi var olmasaydm olacam kadar bilinli hissediyorum. Dncelerim herhangi bir
eyi ifade etmenin mmkn olduuna yalan yere bizi inandran etten paavralardan arnm bir
iskelet kadar net. Vazgemek zere gelitirdiim bu dncelerin belli bir kayna yok - en azndan
bilin sahnemde bir ey grlmyor. Belki de bunlarn altnda yatan bizim pazarlamacnn sevgilisi
yznden kalbinin krlmasdr ya da gazetelerin yabanc gazetelere dayanarak aktard ak
hikayelerinde geen bir cmle hatta belki de fiziksel olarak aklayamadm bir trl
kurtulamadm u hafif bulantlar.
Yanlyordu Vergilius denen arih. En ok anlamak yoruyor bizi. Yaamak dnmemektir.
113H.K.
Yeni filizlenen bir aka benzer bir eyle geen iki gn
Byle meselelerde bir esteti ekebilecek yegane taraf bunlarn onun iinde dourduu duyumlardr.
Bundan daha teye gitmek kskanln acnn tahrikin balad alana girmek olur. Heyecana alan
odada derinliinden arnm bir akn ne kadar ho olduunu grrz -yani hafif bir zevkle arzularn
belli belirsiz kokusuyla tanrz; ak trajedisinin zndeki ycelikten yoksun kalm oluruz geri
ama unu unutmayalm ki trajediler bir estet iin gzlemlenmesi gayet ilgin ama snanmas gayet
can skc eylerdir. nsan hayata zen gsterdike d dnyasyla ilgilenemez olur. ktidar sahibi
olmak isteyen bayaln tesine gemelidir.
Doruyu sylemek gerekirse altnda baka bir eyin yattna kendimi ikna edebilsem bu teoriyle
seve seve yetinebilirdim; yani aslnda btn meselenin benim rkekliimden yaamak konusundaki
yeteneksizliimden kaynaklandn anlayamasn diye aklmn kulann dibinde davul almakta
olduuma inanabilsem.
114H.K. Sahtenin estetii
Hayat hayatn dile getirilmesine engel olur. Byk bir ak yaasam asla anlatamazdm.
Bu dolambal sayfalarda size kar sergilediim ben gerekten var m yoksa kendi uydurduum
sahte ve estetik bir kavram m bunu kendim de bilemiyorum. Doru bildiniz estetik olarak bir
bakasnda kendimi yayorum. Kendi hayatm varlma yabanc bir maddeden bir heykel gibi
yonttum. O kadar kendimin dna kardm ki kendimi zbilincimi srf bir sanat malzemesine yle
ok indirgedim ki kendimi tanyamadm oluyor. Bu gerekdln
ardnda kimim ben Bilmiyorum. Biri olmalym mutlaka. Ve yaamaya hareket etmeye hissetmeye
abalamyorsam -samimi sylyorum bunu- farazi kiiliimin belirlenmi snrlarn altst etmemek
iindir. Olmay istemi olduum ve olmadm kii olmak istiyorum. Pes edersem kerim. Bir sanat
yapt olmak istiyorum bedenimle olamadma gre en azndan ruhumla. te bunun iin sakin ve
ilgisiz bir pozda yonttum heykelimi sahteliimin anlamsz bir iek gibi uzak bir gzellik olarak
alp serpilebilecei bir yerde yani fazla serin meltemlerin fazla gerek klarn giremedii bir
serada duran bir heykel bu.
Bazen dnyorum da dlerimi birletirerek kendime kesintisizce akacak ikinci bir hayat kursam
ne ho olurdu gnlerimi dsel konuklarla uyduruk insanlarla geireceim acsn da keyfini de
yaayacam ikinci bir hayat. yle bir dnyada bama felaketler gelir byk sevinler zerimde
erirdi. Ve bana dair hibir ey gerek olmazd. Ama her eyin kendine has muhteem bir mant
olurdu her ey haz verici bir yalann ritmiyle akp giderdi her ey ruhumdan yaplm bir ehirde olup
biterdi ruhum ise sakin bir trenle iimde ok uzaklara ok uzaklardaki bir perona gidip kaybolurdu


ve btn bunlar hem d hayattaki gibi hem de Gnein lm ndeki estetik gibi ak kanlmaz
olurdu.
115H.K.
Varlmz yle bir hale getirelim ki bakalarnn gznde hep bir muamma olarak kalsn bizi en iyi
tanyanlarn tekilerden tek fark sadece daha yakn olup da bizi zememeleri olsun. Ben hayatm
byle ekillendirdim hemen hi dnmeden yaptm bunu ama sanat ve igdleri o kadar ok
kullandm ki kendi gzmde ayr bir kiilik haline geldim kukusuz bana ait olan ama ne aka ne
de tam olarak tanmlanm bir kiilik.
116H.K.
Yazmak unutmaktr. Bunun yan sra edebiyat hayat grmezden gelmenin de en ho yoludur. Mzik
bizi yattrr grsel sanatlar uyarr canl sanatlar (dans ya da gsteri gibi) avutur. Ne var ki bunlardan
birincisi hayattan uzaklar giderek nk onu bir uykuya dntrr; ikinci srada gelenlerse
hayattan kopmaz - bir blm grsel dolaysyla hayati yntemler zerine kurulu olduundan geri
kalanlar ise bizzat insan hayatndan beslendiklerinden.
Edebiyatn durumu bambakadr o hayatlk taslar. Bir roman asla olmam bir eyin yksdr bir
dram ise ykleme teknii kullanlmam bir romandr. Bir iir dizeler halinde konumadmza
gre aslnda kimsenin kullanmad bir dile dklm dnce ya da duygularn ifadesidir.
117H.K.
27 Temmuz 1930
nsanlarn byk bir ksm grdklerini ya da dndklerini nasl dile getireceklerini bilememekten
mustarip. Derler ki dnyadaki en zor ey bir sarmal kelimelere dkmekmi: Yaylarn ya da baz
merdivenlerin soyut grntsn gzmzn nne getiren dzgn bir ekilde yukarya doru
devam eden o hareketi insan szle deil ancak elle havada izerek anlatabilirmi iddiaya gre. Ama
bir eyi dillendirmenin o eyi batan yaratmak anlamna geldiini hatrlarsak sarmal kolayca tarif
ederiz: asla tamamlanmakszn ykselen bir ember. Biliyorum ou insan bu tarifi cretkar
bulacaktr nk onlar bir eyi tanmlamann tanm iin
gerekenleri deil bakalar ne istiyorsa onu sylemek olduunu sanrlar. Dahas var: Bir sarmal asla
gereklemeksizin srekli ykselen ikiye ayrlm potansiyel bir emberdir. Yok olmad bu da gene
soyut bir tanm. Somut konuacam imdi ve bylece neyi kastettiim hemen anlalacak: Bir
sarmal hibir eyin etrafna yukarya doru dolanan ylansz bir ylandr.
Edebiyat denen ey hayat mmkn olduu kadar gerek klmak iin aba sarf etmenin bir addr.
Hepimizin bildii gibi farknda olmadan edimlerde bulunduumuzda bile hayatn dorudan
alglanabilen gereklii kesinlikle gerekddr: Tarlalar ehirler dnceler kendi kendimizi
hissediimizden bu karmak duyumdan doan tamamen kurgusal eylerdir. Edebiyatn
yapmadmz takdirde izlenimler bakalarna iletilebilme zelliinden yoksundur. ocuklar
hissettikleri gibi konutuklar iin mthi edebiyatlar saylrlar hem ayrca hissettikleri bakalarnn
ne diyecei hesaba katlarak hissedilenler cinsinden deildir Bir keresinde bir ocuun alamak
zere olduunu anlatmak iin yetikinler yani aptal insanlar gibi Canm alamak istiyor yerine
Canm gzya istiyor dediini duydum. (Eer byle bir tane bulup da yazabilse) nl bir airde
gayet dokunakl bulacamz kadar edeb olan bu cmle dosdoru gzkapaklarnn altndan fkran
scack yalardan domutur ve gzkapaklar yaamakta olduu sv strabn bilincindedir. Canm
gzya istiyor O kck ocuk ne de gzel tarif etmiti kendi sarmaln.
Sylemek Sylemeyi bilmek Varl yazya dklm sesin zihindeki grntlerin zerine
kurabilmek Hayat daha fazlasna demez: Ondan tesi erkeklerden ve kadnlardan farazi aklardan


ve sahte gerekliklerden; birbirimizi sindirmek ve unutmak iin kurnazca oyunlardan adna gkyz
denen duygudan yoksun soyut koca mavi kayann altnda -bir ta kaldrnca kaveren bcekler
gibi- drt bir yana koturup duran varlklardan ibaret.
118
Yazdklarm kimsenin okumamasna zlyor muyum Bunlar39 yaamaktan kopmak iin
yazyorum; yaymlatyorum da nk oyunun kural bu. Eer bir sabah kalksam ve btn yazlarm
kaybolmu olsa zlrm elbette ama yle sanyorum ki onlara btn hayatm verdiim gz nne
alndnda beklenebilecei kadar derin ve lgnca bir ac olmaz bu. Olunu kaybeden bir anne de
baka trl davranmaz o da aylar sonra tekrar kendi olur.40 lleri barna basan usuz bucaksz
toprak (o kadar ana bir tavrla olmasa da) bu kat paralarn da barna basabilir. Hibir eyin
nemi yok; kanmca ou insan hayat ekilmez bir ocuk gibi grmtr kafalarn dinlemek iin
drt gzle yatmasn bekledikleri bir ocuk.
119H.K.
Amiel in gnlnde kitaplarn yaymlattn anlatt yerleri okurken yreim yanar. Heykel bir
anda paralanverir. Asl byklk yazlanlara hi dokunmamaktayd
Amiel in gnl oldum olas iimi szlatmtr - kendi hatam yznden.
Scherer in41 zihnin rettii eyi Amiel in bilincin bilinci olarak tarif ettiini anlatt blmde
dosdoru ruhumdan bahsettiini hissettim.
36. Bu satrlar bizi dorudan Pessoa nn kimliklerinden olan Ricardo Reis in iirlerine gtryor.
37. Metinde spanyolca: languidez mareo / y angustioso afan. 38. Orijinal metinde ngilizce: Frtna.
(.N.) 39. Ya da: kendimi yaamaktan. 40. Orijinal metinde bu cmle tam olarak okunamamtr. 41.
Edmond Scherer (1815-1889) Amiel in Gnlkne bir nsz yazmt.
120H.K.
Herhangi bir insana bakalarnn aclar benzerlerinin skntlar karsnda nee veren tarifi zor
anlalmaz bir ac tr vardr. Kendi aclarm incelerken bu yntemden yararlanrm ben de; ve ii o
kadar ileriye gtrrm ki kendimi perian ya da gln hissettiimde sanki karmda bir bakas
varm gibi kendime bakp keyiflenirim. Buna karlk duygularm yle tuhaf yle olaanst bir
dnme uruyor ki bu fazlasyla insani alayc nee bakalarnn gln halleriyle ya da aclaryla
karlatmda snp gidiyor. Hatta karmdakinin kk dmesi ac deilse de estetik adan
rahatszlk veriyor iimde zlmesi g bir fke uyandryor. Gsterdiim bu tepkiye iyilik
denemez; temelinde yatan fikir u ki eer birisi alay konusu olduysa sadece benim iin deil herkes
iin olmutur kzdm da bu zaten; insan trne dahil herhangi bir hayvann hi hakk olmad
halde bir bakasyla alay edebilmesine zlyorum. Ama bakalar benimle dalga gese umurumda
bile olmaz; nk d dnyaya giderek byyen kat bir kmseme duygusuyla bakyorum.
Varlmn bahesinin evresine deme sur duvarndan daha rktc neredeyse g tutan
parmaklklar diktim bu sayede bakalarn rahata hem grp hem dlayabiliyor birer yabanc olarak
kalmalarn salyorum.
Hayatm byk bir titizlik ve zenle nasl hareket etmeyeceimi arayarak geirdim.
Ne Devlete boyun eerim ne insanlara tek yaptm kprdamakszn direnmektir. Devletin ancak
edimlerimden dolay benimle derdi olabilir. Herhangi bir edimde bulunmadm srece benden
hibir ey elde edemez. Gnmzde insanlar ldrmyorlar zaten Devlet benim de olsa olsa canm
skabilir; bu takdirde zihnimin zrhm iyice kalnlatrmak dlerimde daha uzaklarda daha telerde
yaamak zorunda kalrm. Ama bu hi bama gelmedi. Devlet benimle hr karmaya kalkmad.
Bunda kaderin bir parma olduuna btn kalbimle inanyorum.


121
Zihni durmakszn alan bir varlk olarak deimezlie kar fiziksel yazgsal bir sevgi besliyorum.
Yeni alkanlklardan ve bilinmeyen yerlerden nefret ederim.
122H.K.
Seyahat fikri midemi bulandryor.
Hi grmemi olduum her eyi greli ok oldu.
Henz grmemi olduum her eyi greli ok oldu.
Srekli yenilenmenin sknts varlklar ve fikirler arasndaki aldatc42 farklarn altnda her eyin
hep ayn olduunu kefetmenin sknts caminin tapnan ve kilisenin ayn olmas yoksul bir
kulbeyle sarayn bir olmas ayn yapsal btnn kyafetli bir kral ya da anadan doma bir vahi
rol oynayabilmesi hayatn kendi kendiyle ezeli uyumu43 yaadm her eyin durgunluu - ilk
edimde hepsi silinip gider.
Manzaralar birtakm tekrarlardan ibarettir. Trenle rasgele giderken manzaraya olan ilgisizliimle
farkl biri olsam oyalanmam salayacak elimdeki kitaba olan ilgisizliim arasnda bou bouna
skntlara gark olarak blnrm. Belli belirsiz midem bulanr hayattan ve her hareket bulanty
iyice artrr.
Yalnzca var olmayan manzaralar asla okumayacam kitaplar datyor skntm. Hayat benim iin
beynime kadar ulamayan bir dalgnlk hali. Beynimi ise tam aksine zgr brakyorum ki hznleri
yaayabileceim bir yerim olsun.
Ah dsnler yollara var olmayanlar Tpk nehirler gibi hibir ey olmayanlar iin de ak hayatn ta
kendisi olmal. Ama dnenler ve hissedenler hayata kar uyank olanlar; trenlerin arabalarn ve
gemilerin korkun isterisi yznden ne uyuyabilir ne de uyank kalabilirler.
ok ksa bile srse her yolculuun dnnde dlerle blnm bir uykudan uyanr gibi oluyorum -
duyularm birbirine yapm halde karmak bir uyuuklukla grdklerimin sarholuunu
duyuyorum.
Huzura erebilmek iin bana ruh sal gerek. Hareket iinse ruhla beden arasnda bulunan bir ey
eksik bende; bir trl ulaamadm ey jestler deil onlar yapma istei.
Sk sk gelmitir iimden nehri Terreiro do Pao ile Cacilhas arasndaki u on dakikalk mesafeyi
amak. Ve hemen her seferinde insan kalabalndan kendimden ve tasarladm eyden
rkmmdr. Birka kez oraya gittimse de her seferinde gsm skt geri dnp salam topraa
varana dek ayam yere basmadm neredeyse.
nsan ok derinden hissederse Tejo saysz bir Atlantiktir kar ky ise bir baka kta hatta bir baka
evren.
123
Vazgemek kendimizi zgr klmamz demek. Hibir ey istememek ise g sahibi olmak anlamna
gelir.
Ruhumun bugne dek vermedii neyi verebilir bana in Hem ruhum veremediyse bir eyi in nasl
versin gnn birinde ini grrsem de ruhumla greceime gre Servet peinde Douya gidebilirim
ama kesinlikle ruh zenginlii aramam orada nk bana ait bir zenginliktir o ve ben de neredeysem
oradaymdr Douyla ya da Dousuz.
Anladm ki hissetme yetisine sahip olmayanlar kyor yolculuklara. te bu nedenle seyahat kitaplar
deneyimleri aktaran yaptlar olarak deerlendirildiinde pek zayftr nk yazarlarnn dleminden
yoksundurlar. Yazarlar eer hayal gleri varsa grdklerini iddia ettikleri manzaralar ister istemez
geliigzel aktarmak yerine hayallerinden frlam bayraklar manzaralar btn ayrntlaryla kl


krk yararak aktarrlarsa ok daha fazla bylerler bizi. Hepimizde miyopluk var bir tek kendi
iimize bakarken kurtuluruz bundan. Sadece d bakarak grebilir.
Aslnda yeryznde iki eyi tecrbe ederiz sadece: evrensel olan ve zel olan. Evrenseli tarif etmek
btn insanlarn ruhunda herkesin deneyiminde ortak olan eyi tarif etmektir - derin gkyzn ve
yan sra ondan doan onda gerekleen gndz ve geceyi; hepsi ayn serinlikte karde sulardan
olma nehirlerin akn; yceliklerin grkemini derinliklerin esrarnda koruyan uzaklarda titreen
diyarlardaki denizleri dalar; mevsimleri tarlalar evleri ellerin oynayn ve yzleri; kyafetleri ve
glmsemeleri; ak ve savalar; sonlu ve sonsuz tanrlar; dnyann kkeninin anas olan ekilsiz
Geceyi; her ey demek olan zihnin yaratt o canavar yani Kaderi Bunlar ya da bunlar kadar
evrensel daha bakalarn tarif ederken ruhumla btn insanlarn anlad Ademin diliyle ilkel ve
tanrsal lisanla konuurum. Ama ya Santa Justa asansrn Reims Katedralini zuhaf askerlerinin
pantolonlarn Tras-os-Montesde44 Portekizceyi nasl telaffuz ettiklerini anlatmaya kalksam nasl
parampara bir dil nasl bir Babil dili konumak zorunda kalacam dnebiliyor musunuz Bu
saydklarmn hepsi yzeydeki ini-klardr; insan bunlar yryerek hissedebilir hissetme yetisiyle
deil. Santa Justada evrensel olan ey dnyay dndren mekanizmasdr. Reims Katedralindeki
gereklik ise ne katedraldir ne de Reims ehri; insan ruhunun derinliklerini tanmaya adanm dinsel
yaplara zg grkemidir. Zuhaflarn pantolonlarnn lmsz taraf kyafetlerde renk kurgusudur
kendince toplumsal alanda bir yalnlama yeni bir plaklk yaratan insani bir dildir bu. Her yrenin
kendine has bir ivesinin olmasndaki evrensel yn hayat geliine gre yaayan insanlarn teklifsiz
konumalardr birbirine benzeyen varlklarn eitlilii hayat tarzlarnn karman orman art arda
dizilii halklar arasndaki farklar uluslarn zenginliidir.
Kendi kendimizin ebedi yolcular olarak bizim iin olduumuz eyden baka manzara yoktur. Hibir
eye sahip deiliz nk kendi kendimize sahip deiliz. Hibir eyimiz yok nk hibir ey deiliz.
Hangi ellerimi uzataym hem hangi evrene doru nk evren bana ait deil: Ben evrenim.
124H.K.
Kendine saygs olan her ruh hayat En U ta yaamak ister. Size verilenlerle yetindiiniz takdirde
kleden farknz kalmaz. Olann fazlasn isteyince ocuk gibi davranm olursunuz. Biraz daha
fazlasn elde etmek ise deliliktir nk her fetih
En U taki hayat yaamak hayatn snrlarn zorlamak anlamna gelir ama bunu yapmann yolu
vardr ve belli bir seviyeye gelmi her ruh kendi yolunu bulmaldr. Yaanm btn duygular da
vurulmu btn enerjiler boyunca Odysseus gibi upuzun bir yolculua karak hayata azami lde
sahip olabilir en st seviyede yaayabiliriz. Ne var ki dnya dnya olal insanlar arasnda her ekilde
her eye sahip olmu olup da btn yorgunluklar iine alan bir yorgunlua teslim olarak gzlerini
kapatabilmi olanlar ok nadirdir.45
Hayatn bedenen ve ruhen kendilerine teslim olmasn isteyip de buna eriebilenler onu dolu dolu
sevdikleri halde kskanmamay baaranlar da nadirdir. Ama hi kukusuz belli bir seviyeye gelmi
her gl insan bunu arzulamaldr. Byle biri bu dilei gerekletirmenin kolay olmadn gcnn
Her ey in tamamn fethetmeye yetmeyeceini fark ettiinde ise nnde iki yol daha alr:
Bunlardan biri eylem ve enerjinin dnyasnda tam olarak ele geirilemeyen eyi duygular
dnyasnda kesin olarak reddetmek defterden silmek ondan vazgemektir. nsanoullarnn aptal be
para etmez ezici ounluunun yapt gibi hayatta bo yere blk prk yarm yamalak
koturmaktansa hi koturmamak yedir. teki yol ise kusursuz dengeyi Mutlak Oran n iindeki
Snr aramaktr bu arayn sonucunda ateli Arlk arzusu istenten ve heyecandan koparak Akl a


tanacaktr: En byk ama btn hayat yaamak btn hayat snamak yerine dzenlemek Uyum
la ve akllca bir Dzenleme yle tamamlamak olacaktr.
ou soylu insanda hayatn iinde edimde bulunma arzusunun yerine geen anlama arzusu
duyarlln alanna girer. Maddi hayatn iindeki eylemlerle btn ilikiyi kesmek bylece enerjinin
yerine akl koymak ve istenle heyecan arasndaki ba koparmak - ulaabilen iin hayatn
kendisinden daha deerlidir bu mertebe nk tamamen bu hale gelmek zor ksmen yaamaksa son
derece acdr.
Argonotlar mhim olan yaamak deil denizlere almak derlermi. Marazi bir duyarl olan
Argonotlar olarak biz de diyelim ki hissetmektir mhim olan yaamak deil.
125
Karavelalarnzn kt hibir yolculuk Hametmeap46 zihnimin bu kitap felaketiyle nihayet
tamamna erdirdii yolculuk kadar esasl deildir. Karavelalarnz ne tehlikeli burunlarn etrafn
dolat ne de daha gerilerde - cesurlarn cesaretinin de dsel cesurlarn dsel glerinin de
ulaamayaca yerlerde- koylar kefetti hayr derin dncelere dalarak dolatm burunlarla
kyaslanacak hibir ey yok ne de abalarmla atrdm koylarla.
Gerek Dnya sizin balattnz atlmla kefedildi Hametmeap; Zihinsel Dnya ise
benim sayemde kefedilecek.
Demek canavarlar korkular kt Argonotlarnzn karsna. Dncemin bu yolculuunda ben de
nice canavarlara nice korkulara gs germek zorunda kaldm. Varlklarn derinliindeki soyut
uuruma giden yolda bylesi srlarn acemilerinin hayal bile edemeyecei zulmlere katlanmak
insanolunun bilmedii korkularla snanmak gerekir; yeri belirsiz ortak okyanusa giden yol dnyann
hiliine varan soyut yoldan daha insanidir belki de.
Adamlarnz evsiz barksz kalm geri dn yollar kapatlm kprtsz bir hayatn huzurundan
sonsuza dek mahrum edilmi olarak yetitiklerinde siz Yeryz nn okyanuslu ucunda oktan
lmtnz. Maddi alemde yeni bir gkle yepyeni bir toprakla karlat onlar.
Ben ise kendimdeki yollardan uzakta sevdiim hayat grebilmekten mahrum kalm bir kr olarak;
ben de ulatm sonunda eylerin snrsz boluuna varlklarn snrnn elle tutulmaz kysndayd bu
Dnyann soyut uurumunun bilinmeyen bir yerdeki kapsnda.
O kapdan girdim Hametmeap. O denizlerde babo gezindim Hametmeap. O gzle grlmez
uurumu seyrettim Hametmeap.
Bu nihai Keifler kitabn bize Argonotlar yaratan ahsnza Portekizce adnza ithaf ediyorum.47
126H.K.
Byk durgunluklar bilirim. (Pek ok insann yapt gibi) acil bir mektuba alt taraf bir kartla cevap
vermek iin gnler ve gnler boyunca oyalanmamdan bahsetmiyorum. Bana faydas dokunacak
kolay bir edimi ya da keyif verecek yararl bir edimi (zaten kimsenin yapmad gibi) srekli olarak
reddetmem de deil kastettiim. Kendi kendimle geimsizliimin iinde daha ne incelikler var. Ben
kendi ruhumda durgunlayorum. sten heyecan dnce iimde durup kalr ve bu durgunluk
gnlerce gemek bilmez; beni bakalarna ve onlar zerinden de kendime ruhun bitkisel hayat -
konuma hareket grn- ifade eder byle zamanlarda.
Bu lo zamanlarda ne dnebilirim ne hissedebilirim ne de bir istek duyabilirim. Sadece rakamlar
yazar ya da anlamsz eyler iziktiririm. Hibir ey hissetmem sevdiim biri lse yabanc bir dilde
olup bitmi gibi alglarm. Yapamam; hep uykudaym gibi gelir en akllca hareketlerim szlerim
edimlerim dmda bir yerde alnan nefesler herhangi bir organizmann ritmik olarak alan
igds gibi grnr gzme.


Gnler gnleri kovalar yle bir hesab yaplsa hayatmn kim bilir ne kadar byle gemitir. Bazen
bu durgunluktan ayldm dlyorum ama sandm gibi rlplak kalvermemiim gerek
ruhumun sonsuz yokluunu rten elle tutulmaz tller yerindeymi hala; bazen de daha samimi bir
dnme biiminin daha bir bana ait bir hissetme tarznn gerekte beni oluturan labirentin bir
yerlerinde kaybolmu bir istencin karsnda dnmenin hissetmenin istemenin de birer durgunluk
anlamna gelebileceini kuruyorum kafamda.
Nasl isterse yle olsun: Her eyi kendi haline brakyorum. Ve kaderin emriyle unutulmu be
yemine sadk kalarak tesadflerin tamamlad ben varlm tanrya ya da belki de var olan tanrlara
terk ediyorum.
127
Kendime kzmam nk kzgnlk gl insanlarn harcdr; kendime boyun emem nk boyun
emek soylularn harcdr; susmam da nk sessizlik yce varlklarn harcdr. Oysa ben ne
glym ne soylu ne de yce. Ac ekerim ve hayal kurarm. Zayflm szlanan biri yapar beni ve
sanat olduum iin gizlice ikayetler besler dlerimi gzellikleri
hakkndaki fikrime en uygun ekilde dzenleyerek oyalanrm.
Bir tek ocuk olmadma hayflanrm (dlerime inanabilirdim o zaman) ya da bir deli (beni
kuatan her eyi ruhumdan uzaklatrabilirdim).
D gerek yerine koymaktan kendi dlerimi fazlasyla derin yaamaktan tr en sonunda dsel
hayatmn gerek olmayan glnde bir diken kt: O da u ki dlerim houma gitmez oldu nk
kusurlar gzme batyor.
Renkli glgelerin oynat cam boyamakla camn te yanndan seyrettiim o yabanc hayatn
grlts benden saklanamaz.
Ne mutlu ktmser yntemleri yaratanlara Sadece herhangi bir ey vcuda getirmi olmann
huzurunu tatmakla kalmaz onlar ayrca yaptklarn anlatmak da holarna gider ve kendilerini
evrensel acnn ayrlmaz bir paras olarak grrler.
Kendi payma dnyadan ikayeti deilim. Evren adna bir itirazm da yok. Karamsar saylmam. Ac
ekerim ve ikayet ederim ama ac ekmek genel bir kural mdr insann doasnda m vardr
bilmem. yle ya da deil bilsem ne olur bilmesem ne olur
Ac ekiyorum ama bunu hak edip etmediimi bilmiyorum. (Kovalanan bir ceylan.)
Karamsar deilim hznlym.
128H.K.
Anlalmaktan daima tiksinti iinde kanmmdr. Anlalmak kendini satmak demek. Olmadm
gibi grnmeyi gayet insani bir ekilde kibarca doal olarak grmezden gelinmeyi cidden tercih
ederim.
Dnyada hibir ey iyerindeki arkadalarmn beni farkl grmesi kadar sinirimi bozamaz. Onlarn
gznde farkl biri olmamaktaki ironinin verdii keyfe dknmdr. Beni kendilerine
benzetmelerinin azabn ekmek fark edilmemek armhna gerilmek isterim. Durumu azizlerden de
keilerden de daha karmak olan nice ehitler vardr. Akl da azap eker tpk beden ve arzular gibi.
Her ikencede olduu gibi akln azabnda da bir ehvet sezilir
129
Bizim iyerindekilerden biri geni bronun alacams souunda her zamanki gibi paket yapmakla
urayordu: Gnaydn dercesine koca bir sesle Amma grledi mbarek diye bard ortaya
yreksiz merhametsiz haydut. Yreim tekrar arpmaya balad. Kyamet uzaklamt. Bir
duraklama oldu.


-Bir an gl i bir k sonra kaba bir gk grlts- henz yaknmzda olsa da giderek uzaklaan
gk grlts olup bitenlerin skntsn nasl da ald zerimizden. Tanr yok olmutu. Cierlerimin
iyice havayla dolduunu hissettim. Bro ok havaszm meer stelik deminki elemann dnda
baka insanlar da varm. Herkesin dili tutulmutu. Titrek przl bir eyin hrts iitildi: Moreira
bir rakam kontrol etmek iin kaln kayt defterinin bir sayfasn aniden evirivermiti.
130H.K.
Sk sk sorarm kendime kaderin frtnalaryla aramda beni koruyan bir zenginlik perdesi olsayd
amcamn ahlakl eliyle Lizbondaki bir broya emanet edilmemi ve o bro senin bu bro benim
derken muhasebe yardmcs olarak gya meslekte zirveye varmam olsaydm huzurlu bir siestaya
benzeyen bir ie karnm zor doyuran bir maaa kavumam olsaydm ne olurdum acaba.
Gayet iyi biliyorum ki gerekd hayatm gereklemi olsa bugn u sayfalar yazabilen adam
olmazdm; en azndan daha elverili koullarda yaasam dlemekle yetineceim var olmayacak
sayfalara gre var olmak gibi bir stnlkleri var. Mesele u ki sradanlk bir zeka gstergesidir
gereklik de -zellikle kaba ya da aptalca olan- ruhun doal bir btnleyicisidir.
Hissedebildiklerimin dnebildiklerimin hatr saylr bir ksmn muhasebeci olmama borluyum
ama bunlardan kayorsam hepsini reddediyorsam bunu da gene iime borluyum.
Bir anket yapsalar ruhunun geliiminde edebiyattan kimlerin etkili olduunu yaz deseler listenin
bana Cesario Verde yi koyardm ama patronum Vasques i ef muhasebeci Moreira y pazarlamac
Vieira y ve ayak Antonio yu da unutmazdm. Ve tm isimlerin altna byk harflerle ayn can
alc adresi yazardm: LZBON.
Alc gzle bakldnda btn bu insanlarn dnyaya bakm zerinde tpk Cesario Verde gibi birer
dzeltme faktr olarak etkili olduklar grlr. Tam anlamn bilemiyorum ama mhendisler bu
deyimi galiba matematiin hayat yakalayabilmesi iin yaptklar ilemleri tarif ederken
kullanyorlar. Eer byleyse doru yerde kullandm demektir. Deilse deyimin anlam benim
dediim ekilde deitirilsin metaforun yanllna deil ne sylemek istediime baklsn.
Olanca bilincimi kullanarak hayatmn nasl grndn anlamaya altmda akl bir kar
havada bir hizmetinin kk fra darbeleriyle rtnn zerinden sprd kk renkli bir ey
eker kad ya da bir puro yz geliyor gzmn nne rt faraa doru kaldrlm krntlar
gereklik kabuklaryla kararak faraa dklecek. O renkli eye gelince; kader arkadalarna gre
ayrcalkl olsa da onun da sonu fara. Ve hizmeti rty sprrken tanrlar dnya ilerinin bir
paras olan bu olaylar hi umursamadan sohbete devam etmekteler.
Evet zengin zerine titrenen tozu nazike silkelenen ksacas ss gibi bir ey olsaydm krntlarn
arasnda kaybolmu rengarenk bir kat parasnn yksn bile yaayamazdm; kader tepsilerinden
birinde kalr -Almayaym ok teekkrler gerekten- sonra dolaba dnp yalanrdm Beynimin
pratik taraf mideye indirildikten sonra skartaya kartlr zerimde sa nn bedeninden kalan tozla
p tenekesine hayata son noktay koymaya giderdim; devamnda ne olacan da hangi yldzlarn
olup bitenleri seyredebileceini de hayal edemiyorum; ama illa ki bir devam olacak.
131H.K.
Yapacak ya da yapmak gerektiini dnecek bir eyim olmadndan bu kada bir idealimin
tasvirini kaba bir taslan kaydedeceim.
Mallarme nin duyarll Vieira nn stiline aksa; Horatius un bedeninde Verlaine gibi dnsem; ay
nda Homeros olsam.
Her eyi her ekilde hissetsem; duygularla dnmeyi dnceyle hissetmeyi bilsem; d dnyasnn
dnda hibir eyi fazla arzulamayabilsem; kokete ac eksem; net grebilsem ve bylece doru


yazabilsem; aldatmacalar taktikler kullanarak kendimi tansam kayd kuyduyla farkl biri olsam; zet
olarak btn duyumlar iimde kullansam Tanr ya varana dek hepsini didik didik etsem; ama sonra
tekrar toparlayp vitrine koysam tpk u an seyrettiim son moda ayakkab boyas kutularn dizen u
rak gibi.
Olanakl ya da olanaksz btn bu ideallerin sonu yakn. nmde gereklik var - stelik
(gremediim) ran kendisinden bile deil ran sadece elinden ibaret bir gereklik; bir ailesi bir
hikayesi olan bir insann asz bir rmcek gibi kprdanarak karmda camekan yeniden dzenleyen
anlamsz dokunac.
Ve derken bir boya kutusu Kaderlerimizi anlatrcasna dveriyor.
132H.K.
Dnya denen oyunu varlklarn deiken gelgitlerini seyrettike her bir eyin; gerekliklerin
saygnlnn yalanc prltlarnn znde olan o sahtelik iyice iime iliyor. Her saduyulu insann
er ya da ge tanaca bu dnme srecinde hepsi -alacal bulacal gelenekler ve modalar
ilerlemeler kltrlerin de kalka gelimesi imparatorluklarn ve kltrlerin iinde yzd koca
kargaa- hepsi glgeler ve unutular arasnda dlenmi bir mit bir kurgu gibi geliyor bana. Ama
btn bu (bir vakitler gereklemi bile olsalar) l hrslarn nihai tanmn Budann dnyaya srt
eviriinde mi yoksa mparator Septimus Severusun (ok geni bir deneyimin rn olan)
kaytszlnda m aramalyz bilemiyorum. Buda anszn her eyin bo olduunu anlayp imdi her
eyi biliyorum diyerek esrikliinden syrlmt Septimus Severus ise; Omniafui nihil expedit "
demiti: Her ey idim; hibir eye demezmi.
133H.K.
Dnya igdsel gler denen pisliklerden bir yn olduu halde gnete altnms akl koyulu
ltlar saan dnya.
Kendi adma vebay kasrgalar ve savalar dndmde kah bilinsiz mikroplar kah gene
bilinsiz yldrm ve anaforlar kah bir o kadar bilinsiz insanlar olarak kendini gsteren ayn kr
kuvvetin bir meyvesi olarak gryorum dnyay. Bir depremle bir katliam arasndaki fark bence bir
cinayeti bak ya da hanerle ilemek arasndaki fark kadardr. Her varln iinde kendiliinden var
olan canavar -o varla belki alabildiine yarar salayacak belki de alabildiine zarar verecek ekilde
ki zaten grne baklrsa canavarn pek umurunda deildir iin bu ksm- ykseklerdeki bir
kayann hareketini olduu kadar bir insann yreindeki kskanln ya da agzlln kprtlarn
da kullanmay bilir. Kaya der ve bir insan ldrr; kskanlk agzllk ise bir eli silahlandrr ve
o el bir insan ldrr. Dnya byle yuvarlanp gider ite igdsel gler denen pisliklerden bir
yn olduu halde gnete altnms akl koyulu ltlar saarak.
Varlklarn ardndaki grnr zemini oluturan kaytszln hoyratlyla baa kabilmek iin
mistikler areyi gene inzivaya ekilmekte bulmulardr. Dnyay yadsmak tpk bir bataklktan
kaar gibi srt evirmek ona. Buda gibi mutlak gerekliini yadsyarak yadsmak; sa gibi greli
gerekliini yadsyarak yadsmak; onu yadsmak
Hayattan kendimden hibir ey istememekten gayr isteim olmad. Sahip olmadm kulbenin
kapsnda hi var olmam gnee kar oturdum ve oktan yorulmu gerekliimin gelecekteki
yalln tadn kardm (imdilik yall bilmiyor olmann verdii zevkle). Varoluun fakir kullar
henz lmemi olmaktan baka ne ister ve bir de hala umut
sadece d kurmazken dn tadna vararak sadece uzandayken dlediimde dnyann tadna
vararak. Hep hareket halinde olan ama hi gelmeyen aralksz salnan bir sarka hep geri dnmek
zere giden bir merkezden ve gereksiz bir hareketten ibaret iki ynl bir kaderin ebedi tutsa.


134H.K.
Kendimi aryorum bulamyorum. Kasmpat saatlere gergin vazolarn belirgin izgilerine aidim ben.
Tanr ruhumu bir sse evirdi.
Ruhumun seyrini hangi atafatl zentili ayrntlar tarif eder bilemiyorum. Ss hi
kukusuz onda varlmn zne benzer bir ey sezdiim iin seviyorum.
42. Ya da: gelge. 43. Ya da: mahkm olduu deiimde bile. 44. XIX. yzyln sonuna ait olan
Santa Justa asansr Lizbonun merkezindedir. Tras-os-Montes ise lkenin kuzeyinde yer alan dalk
bir blgedir. 45. Bylesi bir ideal Pessoann nc nemli yan kimlii olan Alvaro de Camposta
vcut bulur. 46. Denizci Henrique diye bilinen Avis hanedannn prenslerinden Dom Henriqueye atf
var. Dom Henrique XV. yzylda Byk Keifler e varacak olan yolcuklar balatmt. 47.
Portekizin denizlerdeki keifleriyle Pessoann zihinsel Odysseia> s arasndaki sembolik paralellik
1934 te yaymlanan Mesihi iiri Mensagemi olduu kadar Pessoann ok iyi bildii bir yazar olan
Poenun Arthur Gordon Pym nin Olaanst Serveninin sonunu da hatrlatr.
135H.K.
En basit gerekten en basit iki basit paraya blnemeyecek kadar basit eyler ben yaarken
arapsana dnyor. Bazen gnaydn demek bile gzm korkutuyor. O kelimeyi yksek sesle
sylemek aypm gibi sesim snveriyor. Var olmaktan duyulan bir tr utan bu -baka tarif
gelmiyor aklma
Duygularmz srekli tahlil ettike yeni bir hissetme biimi ortaya kar ama duygularyla deil de
akllaryla tahlil yapanlara yapay gelir bu.
mrm boyunca metafizik adan kof bunun yannda insan gldrecek kadar da ciddi biri
olmuumdur. Btn abalarma ramen ciddi hibir i yapm deilim. dnyamda malin48 bir
Yazg benimle alay edip durdu hep.
Heyecanlarmz basit pamuklulardan ipekten ya da dibadan yaplm olsayd Bylece anlatabilseydik
anlatabilseydik onlar
Ruhumda bir pimanlk byyor bizzat Tanr nn var olan her eyden duyduu pimanlk bu ve bir
de d kuranlarn etine tutsak dler iin gzya dolu bir tutku ykseliyor. Dizeler yaratm btn
airlere ideallerini grmeyi istemi btn idealistlere arzuladklarn elde etmi herkese nefretsiz bir
nefret duyuyorum.
Sakin sokaklarda babo dolayorum ruhumla uyum iindeki bedenimi yormak iin yryorum
ruhuma kar (ehvete benzer bir eyle gelen ok tandk bir acnn insann yakasn brakmayan
keskinliiyle) ezgili tarifsiz ana bir merhamet duyuyorum.
Uyusam uyuyakalsam sakinlesem Huzur iinde soluk alp vermenin evrensiz yldzsz ve ruhsuz
soyut bilincinden ibaret kalsam - sadece yldzlarn yokluunu yanstan l heyecan denizi olsam.
136H.K.
Hissetmek ne byk bir arlk Hissetmek zorunda olmak ne byk bir arlk
137H.K.
belki duygularn kendisinin belki davurumlarnn; ya da belki de ikisinin arasnda yer alan
duygular davurmak amacyla sadece davurulmak iin var olan sahte cokuyu yaratan zekann
ar younluu: Belki de sadece iimdeki ben olmayan benin ortaya kmasn salayan aratr bu.
138H.K.
Bilginin adna zaten derin bilgi denen bir derinlii var bunun yan sra akln da derinletii bir hal var
ki o da kltr denen ey. Ama bir de derin duyarllk var.


Derin duyarlln hayat tecrbesiyle hibir ilgisi yoktur. Hayat tecrbesi insana hibir ey retmez
tpk tarih gibi. Asl tecrbe gerekle olan ba azaltmak ama o ba daha youn tahlil etmek
demektir. Duyarllk byle geliir derinleir nk her ey bizdedir; yeter ki arayalm aramay
bilelim.
Yolculuk dedikleri nedir neye yarar Gnbatm gnbatmdr; gnbatm grmek iin illa ki stanbul a
gitmeye gerek yok. Yolculuk yaparken insan kendini zgr m hissediyormu Lizbon dan Benfica
ya49 giderken de hissedebilirim ayn eyi stelik Lizbon dan kalkp in e bile gitsem
bulamayacam bir younlukta; nk zgrlk iimde yoksa hibir yerde yok
demektir. Herhangi bir yol demiti Carlyle hatta Entepfuhl yolu bile dnyann br ucuna gtrebilir
seni. Ama Entepfuhl yolu Entepfuhla kar; demek ki zerinde yrmekte olduumuz Entepfuhl ayn
zamanda varmaya altmz dnyann br ucuymu.
Condillac nl eserine yle balar:50 Ne kadar yukar trmanrsak trmanalm ne kadar aa inersek
inelim asla duygularmzn dna kamayz. Asla kendimizden yelken aamayz. Asla bir bakasna
varamayz bunun tek istisnas d gcyle kendimizi bakalatrdmz kendi kendimizi hisseder
hale geldiimiz durumlardr. Gerek manzaralar bizim yarattklarmzdr nk onlarn tanrs
bizizdir ve gerekte olduklar gibi yani yaratldklar gibi grrz onlar. lgimi eken ve gerekten
grebileceim yer Dnyann Yedi Blgesinden51 hibiri deil sahiden benim olan bir utan bir uca
kat ettiim sekizinci blgedir.
Geilmedik deniz brakmam olan biri kendi tekdzeliinde gezinmitir sadece.
Dnyada var olandan ok daha fazla denizde seyrettim dnyadakinden ok daha fazla da grdm.
Gerek ehirlerden daha kalabalk ehirlerden getim ve hibir yerin geni mutlak nehirleri dalgn
baklarmn karsnda akt. Yolculuklara km olsam olsa olsa hi seyahat etmeden grdklerimin
soluk kopyalar kacakt karma.
Baka insanlar ziyaret ettikleri memleketlerde yabancdr isimsizdir. Ben ise gittiim yerlerde sadece
yabanc bir seyyah olmann gizli zevki deil lkenin bandaki kraln hameti geleneklerini koruyan
halk bu milletin ve komularnn btn bir tarihi oldum. Manzaralar evleri; her eyi grdm nk
her eydim - imgelemimin znden Tanrda yaratlmt hepsi.
139H.K.
8 Ocak 1931
Epeydir yazmyorum. Aylar var ki yaamyorum ve iyeriyle fizyolojim arasnda dncelerim ve
duyumlarm iimde durgunlam olarak dayanyorum. Ne yazk ki insan byleyken de
dinlenemiyor: rme bile ayn zamanda mayalanma demektir.
Uzun zamandr sadece yazmamakla kalmyor ayn zamanda yaamyorum da. Galiba dlerle de
uramyorum doru drst. Sokaklar benim iin sadece sokak. Bilincimdeki olanca dikkatle
bronun iini yapyorum ama dalgn olmadm da syleyemem: Arka planda tefekkre
dalmyorsam da uyuyorum; her ne olursa olsun iimin br yznde hep bir bakasym.
Epeydir varlktan yoksunum. Son derece huzurluyum. Olduum kiiden beni ayran hibir ey yok.
Nefes aldm hissettim az nce sanki yepyeni ya da uzun zamandr ertelenen bir eylemi yerine
getirmi gibiyim. Bilinli olduumun bilincine varmaya baladm. Yarn belki de kendime uyanrm
kendi hayatmn akna kaldm yerden devam ederim. ylesi daha m mutlu eder daha m mutsuz
bilemiyorum. Hi bilmiyorum. Yrrken bam kaldrdmda batan gnn arkamda Kalenin olduu
tepede onlarca pencereyi tututurduunu souk bir kor yn gibi evlerin tepesinde alev aldn
gryorum. Kat alevden gzlerin etrafnda btn tepe gnn bitmesiyle gevemi. En azndan


hznlenebilir hznmn geen tramvayn (kulamla grdm) anszn ykselen sesine insan
seslerinin uultusuna capcanl ehrin unutulmu mrltsna kartn kavrayabilirim.
ok uzun zamandr kendim deilim.
140H.K.
Bazen -hem de hep beklenmedik bir anda- tam bir duygunun ortasndayken hayata kar korkun bir
yorgunluk ker stme stelik o kadar byk bir yorgunluktur ki stesinden nasl
geleceimi bilemem. ntiharn are olaca phelidir lm ise bilincin ortadan kalkacan
varsaysak bile daha da phelidir. Yorgunluk yok olmann deil -bu olabilirlikler arasna girebilir de
girmeyebilir de- ok daha korkun ve derin bir eyin peindedir: var olmu olmay brakmak; ite
bunun hi yolu yok.
Bazen genellikle gayet karmak olan Hindularn tasavvurlarnda hilikten te bir olumsuzlua iaret
eden bu arzuyla ilgili bir eylere rastladm hatrlyorum. Ne var ki Hindularn ya duygular
yeterince keskin deil ve dndklerini dile getiremiyorlar ya da dnceleri yeterince keskin deil
onun iin de hissettikleri eyi yakalayamyorlar. Sonu olarak onlarda neyi grr gibi olsam hi
grmez oluyorum. yle sanyorum ki bu devasz duygunun uursuz samaln benden nce
kelimelere dken olmam.
Ve bu duyguyu yazarak iyiletiriyorum. O ironik reeteyle dile getirilmekle iyilemeyecek hzn
yoktur saf olmamas iine bir para akl karm olmas gerekten derin olmas artyla. Edebiyat
baka hibir yarar kalmadnda en azndan bu ie yarayacak - bir avu insan iin olsa bile.
Ne yazk ki akl hastalklar duygusal rahatszlklardan onlar da bedensel hastalklardan daha az
strap verir. Ne yazk ki diyorum nk insanlk onuru tam tersini gerektirir. Bir esrarla kar karya
olduumuzda zerimize ken hibir sknt ak kskanlk ya da pimanlk kadar ac veremez
bedende hissedilen youn korkular kadar bunaltc olamaz ya da fke kadar hrs kadar insan
deitirmez. Ama u da doru ki ruhu parampara eden hibir strap iddetli bir di ars karn
ars ya da (sanrm) doum sancs kadar gerek olamaz.
Yapmz gerei zekamz kimi heyecan ya da duygularmz yceltebildii tekilere gre stn bir
mertebeye ykseltebildii gibi onlar tahlil ederken birbiriyle kyaslamaya kalkrsa alaltabilir de.
Adeta uyuyarak yazyorum btn hayatm imzasz bir makbuz.
Horoz ancak lnce dna kabilecei kmeste zgrlk arklar syler nk ona iki tnek
bahedilmitir.
141H.K. Yamur manzaras
Her yamur damlasyla doada alayan skalanm hayatmdr. Gnn hznn bo yere topraa
aktan damla damla saanak saanak yamurda bendeki belirsizlikten bir eyler var.
Yamur dinmek bilmiyor. Sesi ruhumu srlsklam etti. Ne biim bir yamur bu Sandalyem ya mur
duygusuyla sulan yor s v la yor.
Skntl bir souk buz kesmi elleriyle zavall yreimi saryor. Kuruni saatler uzadka uzuyor
zamann iinde bitimsizleiyor; saniyeler gemek bilmiyor.
Bu ne biim bir yamur
rtenlerin azndan beklenmedik anlarda minik seller fkryor. Kafamdaki soyut boru fikrinin
zerinden rahatsz edici bir alayan gmbrtsnn dkldn duyuyorum. Yamur upuzun
lgn ikayetini camlara arpyor
Souk bir el boazm skyor hayat solumam engelliyor.
imdeki her ey lyor - hatta d kurabildiime olan gvenim bile Ne yaparsam yapaym fiziksel
olarak kendimi iyi hissedemiyorum. Gnlmn kayd btn dinginliklerin ruhumu paralayan sivri


keleri var. Baklarm kenetlediim btn baklar zifiri karanlk kt gnn zayflam nn
izi vard bunlarda acsz lmek iin biilmi kaftandlar.
142H.K.
Dlerin en itici taraf ortalk mal olmalar. Gn ortasnda iki i arasnda sokak lambasna yaslanm
duran u rak da mutlaka bir eyler dnyor. Hayalinde yarm yamalak neleri grdn
biliyorum: Broya ken yaz bunaltsnn ve mkemmel dinginliin iinde i mektuplar yazarken
benim iine daldm eyleri.
143H.K.
Gerekleebilir yakn meru eyleri dleyenler uzak ve yabanc dlerde kendini kaybedenlerden
daha ok hzn veriyor bana. Byk hayaller kuruyorsan ya delisindir hayallerine inanr ve mutlu
olursun ya da basit bir hayalperestsindir hlya da senin iin tek kelime etmeden ruhunu yattran bir
ezgidir. Ama gerekleebilir olan dlersen o zaman sahici d krkl diye bir eyin gerekten var
olabileceini anlarsn. Roma imparatoru olamadm diye kendimi helak edecek deilim ama her
akam saat dokuza doru sokan sonundan saa dnen kk terzi kzla hi konumadm diye ac
ac yerinebilirim. Bize olanaksz vaat eden d zaten bylelikle bizi en batan ondan mahrum etmi
olur; ama gerekleebilir olan vaat eden d hayatn kendisine mdahale eder zm de ondan
bekler. Biri kendinden baka her eyi dlayarak tamamen bamsz olarak varlk srer; teki ise
dndaki olaylarn olaan akna boyun emitir.
Olanaksz manzaralar asla gidemeyeceim orak ovalarn sonsuzluunu bunun iin severim.
Gemite kalm tarih devirler katksz bir zevktir nk bir saniyeliine bile olsa gzmde
somutlatklarn hayal edemem. Var olmayan dmde grdmde uyuyorumdur; var olmas
mmkn olan dte grdmde ise uyanmak zereyimdir.
le vakti tenhalaan broda balkondan sokaa sarkyorum. Dalgnlm gzlerimde insanlarn
hareketlerini seiyor ama onlar zihninin derinliklerinde grmyor gerekte. Balkon korkuluklarnn
actt dirseklerime dayanm uyuyorum birileri byk bir vaatte bulunmu sanki ama hibir ey
bilmiyorum. Saysz karaltnn gidip geldii kprtsz sokan ayrntlar benden uzaklaan zihnimde
beliriyor: arabalara ylm tavuk kafesleri az tede dkkan kaplarnda uvallar kedeki bakkaln
en utaki vitrininde bana kalrsa kimsenin almayaca hayal meyal seilen porto ieleri. Aklm yar
cisimleerek benden kopuyor. Hayal gcmle inceliyorum etraf. Sokaktaki kalabalk az nce de
aynyd hala oynak bir insan grnts o birtakm hareketli lekeler havada salnan bir ses gelip geen
ama bir trl kendini retemeyen belirsiz eyler.
Duyularn kendisinden ok duyularn bilinciyle kaydetmeli her eyi Farkl eylerin olabilirliini Ve
anszn broda arkamda ayak ocuun tepeden inme metafizik gelii. Olmayan dnce akm
kestii iin onu ldrebilecek gibi hissediyorum kendimi. Nefretin arlatrd bir sessizlik iinde
dnp ona bakyorum gizli bir insan ldrme arzusunun gerginliiyle havadan sudan bir ey
sylerken kullanaca sesi nceden dinliyorum. Odann ucundan bana glmsyor yksek sesle
gnaydn diyor. Btn evren gibi ondan da nefret ediyorum. Gzlerim varsaymaktan arlam.
144
1 ubat 1931
Onca yamurlu gnn ardndan gkyz uzayn derinliklerine saklanm mavilii geri
getiriyor. Su birikintilerinin tarlalardaki amur glleri gibi uyuduu sokaklarla gkyzne souk bir
parlaklk veren prl prl nee arasndaki eliki pis sokaklar gzelletiriyor sradan bir k gne
bahar havas katyor. Gnlerden pazar ve yapacak hibir iim yok. Hava o kadar gzel ki canm d
kurmay bile ekmiyor. En iten duygularmla gnn tadn karyorum aklm da buna kendini


brakm durumda. zgr52 bir memur gibi dolayorum. Yalandm hissediyorum srf yeniden
genlemenin zevkini tatmak iin.
Pazarlar dolan byk meydanda baka trl bir gne ait trenlerin devinimine tank oluyorum. Sao
Domingosta bir ayinin bitip tekinin balamas bir olmu. Dar kan insanlar gryorum bir de
ieri girmeyenler kanlar grmemi olan daha bakalarn bekleyenler var.
Hepsi bo. Hayat sradanlatran her ey gibi bunlar da gizemlerle dili sur duvarlaryla dolu bir
uyku ve ben de duvarn zerinden grevini tamamlam bir haberci gibi dncelerimin ovasn
seyretmekteyim.
Eskiden ocukken ben de bu ayine gelirdim belki de bir sonrakiydi ama daha ziyade buydu diye
hatrlyorum. Gereken ciddiyeti taknarak biricik bir tanecik en iyi kyafetimi giyer nme serilen her
eyin keyfine varmaya bakardm - keyif alnacak bir taraf olmayanlarn bile. D dnyayla yaardm
elbisem yepyeni tertemizdi. Gnn birinde lp gideceinden habersiz annesinin elinin
klavuzluuna kendini brakm bir insan daha ne isteyebilir
Btn bunlarn keyfi gemite kald ne var ki belki de ancak bugn anlayabiliyorum ne byk bir
zevk aldm. Byk bir srra erecekmiesine ayine gider dar ktmda ormann iinde bir
dzle varm gibi olurdum. Ve gerekten de byleydi - hala da gerekten byle. Sadece
yetikinlie ulap btn inanlarn yitirmi olan varlklar hatralar olan alayan bir ruha sahip
varlklar bilir d evreninin ve belirsizliin ne olduunu kendinden vazgemeyi buz kesmi parke
talarn.
Kesin olan bir ey var: Bir zamanlar ne olduumu hatrlayabiliyor olmasam u anki bene
katlanamazdm. Hala ayinden kmakta olan dalgn kalabalk ve belki bir sonraki ayine gelecek
kalabaln ilk kprtlar - karmda aheste bir nehirden geen gemilere benziyorlar ben de sanki
kydaki evimde pencereleri ardna kadar am seyrediyorum.
Anlar pazar gnleri pazar ayinleri eski varlmn verdii zevk gemite kald iin yaayan bana
ait olduu iin unutamadm zamandaki mucize. Normal duygularla izilmi sama diyagonal
otomobillerin grltl sessizliinin ortasnda bir faytonun tekerleklerinin anszn gcrday -
zamann beklenmedik ana bir mdahalesi sayesinde varln koruyabilmi bir fayton bu o hala
burada imdiki benle kaybettiim ben arasnda ben dediim o eski bakta mevcut hala.
145H.K.
2 ubat 1931
Bir insan ne kadar yksee karsa ister istemez o kadar eyden de mahrum kalr. Zirvede bir tek ona
yer vardr. Ne kadar mkemmelse btnln o kadar korumu demektir; ve btnln ne kadar
koruduysa kendinden baka biri olma ihtimali o kadar azdr.
Bunlar bir gazetede bir nlnn hayat boyunca yaad renkli olaylar okuduktan sonra dndm.
mr boyunca girmedii boya kalmam Amerikal bir milyonerdi bu. Ne istediyse elde etmiti -
para ak efkat ballk yolculuklar koleksiyonlar. Parann gc her eye kadir olduu iin deil esas
olarak paray eken manyetizmann engel tanmazl sayesinde bu olmutu.
Gazeteyi kafedeki masaya brakrken her len en dipteki bir masada le yemei yiyen
hatta o gn de orada olan uzaktan tandm basit bir pazarlamac hakknda kendi dnyas
balamnda benzer eylerin sylenebileceini dndm. O milyonerin sahip olduu her eye bu
adam da sahipti; kukusuz daha azna ama apna kyasla bu da normaldi. Bu iki adam ayn ekilde
baarya ulamt n bile aralarnda bir fark yaratmyordu nk ortam fark dengeyi salyordu.
Dnyada Amerikal milyoneri tanmayan yoktu belki ama urackta yemeini yiyen pazarlamacy da
Lizbon daki u meydanda tanmayan yoktu.


Ksacas bu iki adam da her tuttuunu koparmt. Sadece kollarnn uzunluu farklyd; geri kalan
her ey benzerdi. Byle adamlara hi zenememiimdir. En byk meziyetin ulalmaz olan elde
etmek olduunu dnmmdr hep var olmadn yerde yaayacaksn ldkten sonra
salndakinden daha canl olacaksn - ksacas zor sama bir ey elde edeceksin ve bu uurda
dnyann gerekliini bile engelden saymayacaksn.
Hayat bittikten sonra varln srdrmenin zevkinin hibir anlam kalmaz diyen olursa anlamn
bilemem derim nk insann hayata tutunmas meselesinin dorusunu bilmiyorum; sonra derim ki
gelecekte sahip olabileceimiz nn zevki bugne aittir - gelecee ait olan ndr. Maddiyatn
verdii hibir zevkle kyaslanamayacak gururu okayan bir holuktur bu. Pekala dsel de olabilir;
ama her nasl olursa olsun sadece elimizin altnda olan eylerin uyandrd zevkten ok daha
youndur. Amerikal milyoner iirlerinin gelecek kuaklara keyif vereceini hayal edemez nk bir
tek iir yazm deildir; pazarlamac da tablolaryla kendinden sonraki nesilleri ldrtacan
dnemez zira bir tek tablo yapml yoktur.
Ben ise bu fani dnyada kesinlikle hibir ey olmadm halde u sayfay tekrar okurken gelecein
tadn duyabiliyorum nceden nk u an zaten gelecei yazyorum; bir oul gibi gururlanabilirim
kavuacam nle en azndan gnn birinde bana n kazandrabilecek bir ey var elimde.
Dncelerime gmlm olarak masadan kalkarken Detroit in (Michigan) ve koca Lizbon un
zerinde btn heybetimle gzle grlmez bir ekilde ihtiamla ykseliyordum.
Fakat birden k noktamn farkl olduunu hatrladm: lk dndm ldkten sonra da yaamak
isteyenlerin hayatta pek az ey olmas gerektiiydi. Ama al birini vur tekine ikisi de sonuta ayn
kapya kyor. hret bir madalyadan ok bir bozuk paraya benzer: Bir yznde Resim vardr
brnde deerini gsteren bir rakam. En yksek rakamlar bozuk para olarak baslmaz: Onlardan
sadece kat para olur deerleri de hep ok dktr.
Benim gibi be para etmez insanlar metafizikten izler barndran byle psikolojik dncelerle
avunur.
146
Kimilerinin hayatta byk bir dleri vardr ve ona ihanet ederler. Kimilerinin hayatnda en ufack
bir de yer yoktur - gene de ihanet ederler ona.
147H.K.
Ama ne olursa olsun abann sarf edilmesiyle hayat tarafndan yolundan saptrlmas bir olur;
bylece o bir baka aba haline gelir baka amalara hizmet eder bazen ilk bata hedeflenenin tam
tersi bir sonuca varr. Sadece aalk hedeflerin urunda didinmeye deer nk bir tek onlar tam
olarak elde edilebilir. Zengin olmak uruna aba harcamak istesem bir ekilde bunu baarabilirim;
kiisel olsun ya da olmasn btn nicel hedefler gibi bu da aalk ulalabilir bir hedeftir kontrol
altnda tutulmas da mmkndr. Peki vatanma hizmet etmek kltr gelitirmek ya da insanl
daha iyi bir noktaya getirmek gibi arzularm varsa bunlar nasl gerekletirebilirim Ne bunun yolunu
renebilirim ne de sonucu denetleyebilirim.
148H.K.
Paganlarn gznde kusursuz insan insann olduu haliyle mkemmelletirilmesiydi; Hristiyanlarn
kusursuz insan olmad haliyle mkemmelletirilmi insand; Budistler iinse insann var olmad
bir halin mkemmelletirilmesiydi.
Doa ruhla Tanr arasndaki farktr.


nsann ortaya serdii ya da dile getirdii eyler tamamen silinmi bir metnin kenarna alnm notlar
gibidir. Notlara bakarak metnin anlamn az ok karabiliriz; ama hep bir phe kalr olas pek ok
anlam vardr.
149
nsan pek ok kez tanmlanm genellikle de hayvann tersi olarak ele alnmtr. Bu nedenle insan
tanmlar arasnda ortasna bir sfat gelen nsan bir hayvandr trnden cmlelerle sk sk karlarz
ya da nsan yapan bir hayvandr arkasndan da neyi yapabildii sylenir. Rousseau nsan hasta bir
hayvandr der ve bu ksmen dorudur. Kilise nsan aklc bir hayvandr der ki ksmen dorudur.
Carlyle nsan alet kullanan hayvandr der bu da ksmen dorudur. Ne var ki bu ve benzeri tanmlar
daima eksik ve marjinal kalr. Mantk basit: nsan hayvandan ayrt etmek kolay deil ikisini
birbirinden ayracak kesin kstaslardan yoksunuz. nsanolunun hayat tpk hayvanlarnki gibi
gerek bir bilinsizlik iinde akar. Hayvanlarn igdlerini dardan yneten derin yasalar gene
dardan insann akln ynetir. nsan akl yeni yeni filizlenen bir igdye benzer herhangi bir
igd kadar bilinsizdir henz oluumunu tamamlayamam olduu iin brlerine gre daha
kusurludur.
Yunan Antolojisinde Her ey samalktan gelir diye yazar. Ve her ey gerekten de samalktan
gelir. l rakamlarla bo formllerle har neir olan bundan dolay da kusursuz bir mantn zerine
oturan matematiin dnda bilim alacakaranlkta oynanan bir ocuk oyunu gibidir kularn glgesini
rzgarda salnan otlarn karaltlarn yakalamaya almaktan fark yoktur.
Ne tuhaftr ne ilgintir ki insan hayvanla olan farkn ortaya koyarak gerekten tanmlayan kelimeler
bulmak ne kadar zorsa stn insanla sradan insann farkn gz nne sermek bir o kadar kolaydr.
Biyolog Haeckelin aklmda yer etmi bir sz var; Haeckeli zekamn yeni yeni ilemeye balad
sralarda okumutum hani bilimi halkn seviyesine indiren ya da dine saldran kitaplara ilgimizin
uyand ada. Cmle (aa yukar) yleydi: stn insanla (bence Kant ya da Goethe gibi biri)
sradan insan arasndaki mesafe sradan insanla maymun arasndaki mesafeden byktr. Bu cmleyi
hi unutmadm nk doru. Allahn unuttuu bir yerdeki bir kylyle benim -ki dnenler safnda
pek byk bir yerim yok- aramdaki mesafe hi kukusuz o kylyle maymun bile demeyeceim bir
kedi ya da kpek arasndaki mesafeden ok daha byktr. Kediden bana varana dek hibirimiz bize
dayatlm olan hayata ya da bahedilmi olan kadere hkmedemeyiz; hepimiz bilmem hangi ayn
kkten tremiiz; bir bakasnn hareketlerinin glgelerinden cisimlemi izlenimlerden hissetme
yetisine sahip sonulardan baka bir ey deiliz. Ama kylyle aramda bendeki soyut dnceden
karsz heyecandan kaynaklanan bir nitelik fark var; kediyle ikisinin aklnn ise yalnzca seviyeleri
baka.
stn insan aa insandan ve hayvan kardelerinden salt ironi duygusunun niteliiyle de ayrlabilir.
roni bilincin kendi kendinin bilincine vardnn ilk iaretidir. ki aamas vardr: Tek bildiim
hibir ey bilmedi imdir diyerek Sokratesin damgasn vurduu aama ve bir de
Sanchesin53 hibir ey bilmediimi bile bilmiyorum sznde ifadesini bulan ikinci aama. Birinci
aama kendi kendimizden kesin olarak pheye dtmz noktada tamamlanr ve her stn insan
bu evreye ular. kinci aamann sonunda hem kendimizden hem de phemizden phe
duymaktayzdr ve gnele gecenin yeryznde insanln gz nnde birbirini kovalad ksack
ama gene de haddinden fazla uzun sre boyunca bu noktaya varabilmi pek az insan kmtr.
Kendimizi tandka yanlglara deriz kendini tan diyen kahin Heraklesin ilerinden daha zor bir i
Sfenksinkinden daha karanlk bir bilmece atm oluyordu ortaya.


aresi ise bilinli olarak kendini bilmezden gelmektir. Ve bunun da yolu ironiden etkin bir ekilde
yararlanmaktan geer. stn insan iin kendimizi bilmezden gelmenin farkl yollarn sabrla
aratrp ortaya koymaktan bilinlerimizin bilinsizliini tam olarak hesaplamaya almaktan
bamsz glgelerin metafiziiyle d krklnn yar karanlndan doan iirle ilgilenmekten daha
mnasip daha yce bir ura dnemiyorum.
Ne var ki yanlsamay tazeleyen bir ey olur hep yaptmz tahlillerdeki sivrilikler gider sahte bile
olsa gereklik sokan kesinde yolumuzu gzler. Bizi ypratan da budur ite hayat bile bu kadar
ypratmaz yprattnda hayat hakkndaki bilgimiz ve dncelerimiz bile stelik ypratmay hi
kesmedikleri halde.
Dalgnca masama yaslanm halde bu dank duygular kendi kendime anlatarak oyalandm
yerden sandalyemden kalkyorum. Doruluyorum kendi iimde bedenimi dorultuyorum ve atlar
tepeden gren pencereye gidiyorum yeni balam bir sessizliin iinde usulca uykuya akan ehri
grebilirim oradan. Bembeyaz bir beyazlktaki koca ay bina cephelerini birbirinden ayran zenle
gizlenmi farklar hznle aa vuruyor. Ay buzlu beyazlyla dnyann olanca gizemini
aydnlatyor gibi. Her eyi gsteriyor sanrsnz oysa yalanc klarla paralanan glgeler bunlar
aldatc boluklar sama sapan engebeler grlebilirliin iindeki tutarszlklar. Hi rzgar esmiyor
ve esrar imdi daha byk grnyor. Soyut dnce bulantlar hissediyorum. Kendimi ya da
herhangi bir eyi gz nne seren yazlar yazmayacam asla. ncecik bir bulut ayn tepesinde gizli
bir snak gibi belli belirsiz salnyor. Ben de bilmezden geliyorum tpk u atlar gibi. Tpk btn
doa gibi ben de karaya oturmuum.
(Presena dergisinde yaymlanmtr; cilt II n.34
Kasm 1931 / ubat 1932)
48. Orijinal metinde Franszca; kt yrekli zararl kurnaz alayc anlamnda. (.N.) 49. Lizbonun
banliys. 50. Pessoa Condillacn Essai sur lorigine des connaissances humainesindeki dncenin
geni bir aklamasn yapyor. 51. Eski corafyaclarda Dnyann geleneksel bln. 52. Ya da
bekar bir memur. 53. Rnesans dneminin Portekizli filozofu.
150H.K.
Canl varlklarda igdnn zeka grnts altnda varln srdrmesi bence seyredilmeye deer
en zel en deimez olaylardan biridir. Bilincin gerekd bir ekilde baka bir kla brnmesi
benim gzmde hibir eyin zerini rtemeyen o bilinsizlii iyice ortaya sermekten baka ie
yaramaz.
nsanolu doduu gnden lene dek btn hayvanlar gibi kendinin dnda kalmaya mahkmdur.
mr boyunca yaamak yerine stn nitelikli daha karmak bir bitkisel hayat srer. Var olduunu
bile bilmedii baz kstaslara farknda olmadan uyar fikirleri duygular eylemleri tamamen
bilinsizcedir; bunun nedeniyse insanlarn bilinsizlii deil iki farkl bilince sahip olmamalardr.
Ellerindekinin sadece bir yanlsama olduunu sezebilmek - en byk insanlarn varabilecei nokta
da budur ite yalnz bu.
Dncelerimin yatandan tamasna izin vererek sradan hayatlarn sradan yksnn dizildii bir
ip oluyorum. Gryorum ki insanlar her bakmdan bilinsiz yaplarnn dardan dayatlan koullarn
onlar bakalaryla temas etmeye ya da etmemeye tevik eden cokularn tutsa olmular; ve temas
ettike temasn etkisiyle temasn sayesinde bo cevizler gibi arpmaktalar.
Hayatn olanca samalnn hiliinin ve insan tarafndan yanl bilinmesinin dildeki simgesi olan
maddi zevkler iin rasgele sylenen u sz kim bilir ka kez duymuumdur: Hayattan kazancmz
budur ite Kazanmak m Ne iin Nereye gtrmek iin Benzer sorularla insanlar glgeler


dnyasndan uyandrmak ok dokunakl olurdu Byle bir cmle ancak bir materyalistin azndan
kabilir nk materyalist olmayan biri bilinsizce de olsa zaten byle bir ey syleyemez. Sz
konusu insan hayattan ne kazanmay beklemektedir ayrca nasl kazanacaktr Krmz arapl domuz
pirzolasn tesadflerin karsna kard sevgilisini nereye gtrebileceini zannetmektedir
nanmad cennetlerden hangisine Bir kurtuunkinden farksz kokumu hayatndan baka neyi
sdrabilir topraa Bundan daha trajik ya da insanolunun insanln daha iyi ifade eden bir sz
bilmiyorum. Gneten karlarnn olduunu bilseler bitkiler de byle konuurdu. Kendilerini insan
kadar iyi ifade edemeyen hayvanlar uyurgezerce zevklerini byle anlatrd. Kim bilir u an
konuurken kalc olacaklarn belli belirsiz hissederek u satrlar yazarken ben de - belki ben de
bunlar yazm olmann ansn hayattan btn kazancm olarak gryorumdur. Ve sradan insanlarn
anlamsz cesetleri toplu mezarlara nasl gmlrse benim llerime gre hazrlanm bu gereksiz
metin de toplu unutua yle gmlecek. Domuz pirzolalar krmz arab ve sevgilisi olan u br
adamla alay etmek ne haddime
Ayn bilinmezlikten domu iki kardeiz biz ayn rkn iki ayr nitelii ortak bir mirasn iki farkl
haliyiz - hangimiz tekini inkar edebilir nsan karsn inkar edebilir ama annesine babasna ya da
kardeine bunu yapamaz.
151H.K.
Darda ar akan geceyi ykayan ay nda rzgar usulca glgeler douran belirsiz bir eyleri
oynatyor. Bu belirsiz eyler alt taraf st katta asl olan amarlar da olabilir tabii ama esasen
glgenin gmleklere kulak ast yok o elle tutulmaz bir ekilde her eye sessizce ayak uydurarak
salnmaya bakyor.
Sabah erken kalkaym diye panjurlar ak brakmtm ama u ana dek -stelik vakit o
kadar ge oldu ki artk etrafta t kmyor- ne uykuya dalabilmi ne de tam olarak uyank kalabilmi
durumdaym. Odamn karanlnn tesinde ay geceyi aydnlatyor sahiden de ama pencereyi
aamyor. Gms ii bo dolungn var olmakla yetiniyor; yattm yerden grdm kardaki
atlar ise siyaha alan beyaz akntlar. Ayn i yla birlikte ycelerden gelen kime hitap ettii
belirsiz bir selama benzeyen melankolik bir huzur iniyor yere.
Ve ben hibir ey grmeksizin dnmeksizin beklediim uykuyla gzlerim oktan kapanm olarak
ay n tam olarak tarif edebilecek kelimeler aryorum. Eskiler olsa beyaz derlerdi ona ya da
gmten yaplm. Oysa bir ay nn sahte beyazlnda nice renkler vardr. Yatamdan kalkp
souk camlardan dar bir gz atsam eminim ay yalnzlk kokan en yksek yerlerde grimsi mavili
bir beyazlktadr veya soluk bir sardr; st ste ylm kara lekelere benzeyen eit eit evlerde ise
kah sabrl cepheleri simsiyah bir beyazln altn rengine boyamtr kah kiremitli atlarn kahvemsi
krmzsn renksiz bir renge bomutur. En aada plak parke talarnn geliigzel daireler
izdii adna sokak denen huzurlu uurumda renksizdir yalnzca talarn griliinden dolay hafife
gvermi olabilir. Ufuk hizasnda belki koyu mavidir ama gn en yksek noktasna yaylan kara
maviye benzemeyen bir renktir bu. Pencerelerdeki camlara vuran ise kara sar bir ktr.
Yattm yerde bir trl zaptedemediim uykuyla dolu gzlerimi asam iinde incecik sedefli
iplikiklerin salnd srf renkten ibaret karl bir hava grrm. u anki hislerimle hissedecek
olursam bir skntya beyaz bir glgeye dnr bu ve usulca kararr o belirsiz beyazln karsnda
gzlerim ar ar kapanrcasna.
152H.K.
Ne zaman herhangi bir eyi tamamlasam akna dnyorum. akna dnmekle kalmyor
zlyorum da. imdeki mkemmeliyetilik igdsnn beni bitirmekten alkoymas hatta daha


batan balamam bile yasaklamas gerekiyor. Ama oluyor ite: Dalgnlk beni gnaha srklyor ve
eyleme geiyorum. Sonunda elimde kendi irademle gerekletirdiim bir eylemin deil tam tersine
irademin zayflnn bir meyvesi kalyor. Balyorum nk dnecek gcm yok; bitiriyorum
nk kendimi durduracak cesaretim yok. Bu kitap korkaklmn rndr.
Dnceleri sk sk kesip duygularmn gerek ya da farazi haritasna bir ekilde oturan bir manzara
parasn araya sktryorsam bu o manzarann yaratclktan yoksun olduumun bilincine
varmaktan beni kurtaran karan bir kap olmasndandr. Kitabn belkemii olan bu yapayalnz
sohbetime devam ederken bazen anszn bir bakasyla konuasm geliyor. O zaman eri aydnln
altnda srlsklam uzanan ehrin atlarnda u an olduu gibi oynaan yardma aryorum;
kentin tepelerine yaylan gene de elimi uzatsam tutacam kadar yakn her an sessizce devrilecek
gibi duran aalarn kprdanna sesleniyorum; ya da sarp evlerle izilmi pencerelerin harf yerine
getii oktan lm gneinse pencerelere nemli yaldzl bir tutkal gibi yapt st ste ylm
afilere.
Daha iyisini yazamayacaksam niye yazyorum Ama kendi seviyemin ok altnda kalsam da
kalemimin yettii u azck eyi de yazmazsam halim ne olur dealleri olan basit bir insan olarak bir
eyleri gerekletirmeye alrm ben; karanlk bir odadan korkarcasna korkarm sessiz kalmaktan.
Emein kendisinden ok madalyaya nem verenlere bakalarnn yaptklaryla vnenlere benzerim.
Yazdka kendimi alalttm hissediyorum; ama bundan vazgeemiyorum da. Yazmak tiksinerek
aldm bir uyuturucu kendime yaktramasam da bir trl brakamadm rezilce bir alkanlk.
Baz zehirler insana iyi gelir kimisi ruhun terkibindeki maddelerden yaplmtr
dlerimizin gizli harabelerinden toplanm otlardan tasarlarmzn mezarlarnda bitmi kara
gelinciklerden ruhta akan cehennem nehirlerinin yankl kylarnda dallarn sallayan edepsiz
aalarn uzun yapraklarndan.
Doru yazdka kendimi kaybediyorum ama kendini kaybetmeyen insan yoktur yaamak bal bana
kendini kaybetmek demektir. Ne var ki isimsiz kaynandan fkrd andan itibaren biricik hedef
belledii denize kavumu bir rman sevincini yaatmyor bana kaybolmak ykselen denizin
kumda brakt bir glcm ben kumlar suyumu usulca emecek ve denize asla dnemeyeceim.
153H.K.
Mthi bir abayla sandalyemden kalkyorum ama o da benimle geliyor sanki hem de iyice
arlam olarak; nk znelliin sandalyesi bu.
154H.K.
Kendim iin kimim ben Hissettiim eylerden biriyim sadece.
Yreim aresizce delik bir kova gibi boalyor. Dnmek mi Hissetmek mi Net olarak
tanmlanm bir ey sz konusu olduunda nasl da yoruluruz her eyden
155H.K.
10 Mart 1931
Kimileri skntdan alr: Ayn ekilde ben de bazen syleyecek bir eyim olmad iin yazarm.
Dnmeyen insann hi aba harcamakszn kendiliinden dalverdii dlere ben ancak yazarken
kavuabilirim nk sadece nesir halinde d kurmay bilirim. Ayrca tam da hibir ey hissetmeme
halinin iinden ekip kardm ne sahici heyecanlar ne samimi duygular vardr.
nsann yaadn hissedince iine dt boluk bazen olumlu eyler kadar derinleir. Hayatn bir
hi olduunu samimiyetle hissetmek byk eylem adamlar yani azizler iin -nk onlar
edimlerinde btn cokularn ortaya koyarlar birazn deil- sonsuzlua ulamann yoludur.
Geceden ve yldzlardan yaplm sessizlikle ve yalnzlkla kutsanm iek kolyeleri takarlar


boyunlarna. Kendimi de naizane aralarnda saydm byk eylemsizlik adamlar ise ayn duyguya
tutunarak sonsuz-ke varr; bizler duygular lastik gibi ekip uzatarak yumuak kesintisiz
grntlerinin altnda nerelerinde yarklar olduuna bakarz.
Ve byle anlarda her iki taraf da uykuyu sever tpk eylemenin de seyretmekle yetinmenin de ne
olduunu bilmeyen insan trne zg varolu eklini yanstan sradan insanlar gibi. Nasl tarif
edilirse edilsin Tanryla ya da Nirvanayla btnlemek uykudur; ister ruhun atomlarn aratran bir
bilim olarak kullanlsn ister istencin bir ezgisi tekdzeliin yava anagram olarak uyunsun
duygular ar ar tahlil etmek de uykudur.
Sanki karmda iindeki hibir eyi gremediim vitrinler varm gibi her kelimede durarak
yazyorum. Sonunda bende kalan ise gzucuyla seebildiim kumalarn renklerine bilmem hangi
nesnelerle bestelenmi yle bir kulama alnm ezgilere benzeyen yarm-duygular yarm-ifadeler.
Yazarken lm ocuunu kollarnda sallayan deli bir kadn gibi kendimi sallyorum.
Hangisiydi bilmiyorum ama gnn birinde kendimi bu dnyada buluverdim daha nce doduum
andan o tarihe dek hibir ey hissetmeden yaamtm. Neredeyim diye sorduumda
herkes beni aldatt herkes tekileri yalanlad. Ne yapacam dediimde tatl umutlarla gzm
boyadlar. Nereye gideceimi bilemez halde yolda durunca niye o belirsiz yola girmediime ya da
gerisingeri dnmediime atlar - oysa nereden geldiimi bile bilmeksizin yollarn kavutuu yerde
uyanmtm. Bir de baktm ki bir sahnedeyim rolm hi bilmiyormuum tekiler ise oynamaya
balam bile rollerini benden fazla bilmedikleri halde. Kendimi soylu kyafetler iinde grdm ama
kraliemi benden esirgediler aypladlar beni. Elimde iletilecek bir mesaj vard onlara kadn
bombo olduunu sylediimde benimle alay ettiler. Hala bilmem niye alay ettiklerini btn katlar
zaten beyaz olduu iin mi yoksa mesajlar sezgiyle okumak gerektiinden mi.
Nihayet drt yol aznda bir taa ktm hi sahip olmadm ocan bana otururcasna. Ve yalnz
kalr kalmaz bana verdikleri yalanla kattan gemiler yapmaya koyuldum. Kimse bir yalanc olarak
bile istemedi varlma inanmay ve benim de gerek olduumu kantlayacak bir glm yoktu.
Belli belirsiz bir skntyla karanla zincirlenmi ku kelimeler kayp kelimeler birbirini tutmaz
metaforlar Bilmem hangi yollarn bittii yerde yaanm daha mutlu anlardan geriye kalanlar Yok
olmu n ansyla karanlkta altn gibi parlayan snm lamba Alp da avn brakan
parmaklardan dklm rzgara deil plak topraa kaplm kelimeler sonsuza doru ykselen
grnmez aalardan parmaklarn zerlerine dklen kuru yapraklar gibi Bilinmedik bahelerdeki
havuzlarn zlemi Asla var olmamlara duyulan efkat
Yaamak Yaamak Gene de sormadan edemiyorum kendime Proserpina nn yatanda daha m rahat
ederdim diye
156H.K.
Kimdir havuzlarnn yannda durmu parampara hayatmn anlarna bekilik eden azametli
hkmdar Yapraklarn henz yeterince almad mavili huzurumun ku-saatlerinde soyluydum.
Uzakta karavelalar taraalarmn eteklerinde oynaan denizi tamamlad ve gney bulutlarnda
elimden krekleri brakrcasna yitirdim ruhumu
157H.K.
imde kendine has bir politikas partileri devrimleri olan bir devlet kursam ve hepsi ben olsam: Ben-
halkn kraliyet panteizminde kendim Tanr olsam btn bu bedenlerin ruhlarnn ayak bastklar
topran yaptklar ilerin z ve eylemi olsam. Her ey olsam onlar olsam ve olmasam. ok yazk
te gerekletiremeyeceim bir hayal daha. Baarabilsem belki lrdm nedendir bilmem ama


herhalde Tanr ya kar o kadar byk bir gnah ilemi Tanr nn tekelindeki her ey olma gcn
ylesine gasp etmi olurdum ki arkasndan yaamak mmkn olmazd.
Duygularla bir Cizvit tarikat kurabilsem ne kadar keyifli olurdu
Baz metaforlar sokakta yryen insanlardan daha gerektir. Kimi kitaplarn kvrmlarnda saklanan
tasvirler nice erkeklerden nice kadnlardan daha berrak hayatlar srerler. Baz edeb cmleler
insanlar gibi birer kiilie sahiptir. Yazdm kimi sayfalarda beni dehete dren ifadeler var o
derece insana benziyor bunlar gece karanlnda odamn duvarlarnda o derece belirginleiyorlar
ster yksek sesle okunsun ister alak sesle -nk seslerini silmek mmkn deildir- yazdm
birtakm cmlelerin sesi kesinlikle benim dmda olan bamsz bir ruha sahip bir eyin sesini
yanstyor.
yleyse neden zaman zaman birbirine ters hatta uzlamas imkansz yollarla d kuruyor
ve d kurmay renmeye alyorum Herhalde sahteyi gerek dlerimi gzmle grdm eyler
kadar sahici hissetmeyi alkanlk edinmemden kaynaklanyor bu; insanolunun bana hatal gelen
gerei yalandan ayrma yeteneini kaybettim artk.
Bir eyin gerek olduunu hissetmek iin o eyi gzlerimle kulaklarmla ya da herhangi bir duyumla
ak seik grmek bana yetiyor. Hatta bazen bir arada bulunamayacak iki eyi ayn anda hissettiim
de oluyor. Hibir nemi yok.
Baz varlklar saatlerce ac ekmeye bir tablodaki figr ya da iskambil kadndaki resim
olamadklar iin saatlerce zlmeye elverilidir. Bugn Ortaada yaayan bir bakas olamayacak
olmasn bir lanet addeden ruhlar vardr. Ben de getim o yoldan ama artk bitti: nk meselenin
daha baka inceliklerine daldm. Ne var ki szgelimi farkl zamanlara ve uzaylara sahip iki ayr
krallkta kral olduumu hayal edememek bana strap veriyor. Somut bir ac bu. nsann karnnn
ackmas gibi bir ey.
Kavranlmaz olan dleyebilmek iin grnr hale getirebilmek stn bir varlk olmama ramen
ok nadir ulaabildiim bir zafer. Evet szgelimi bir erkekle bir kadnn nehir kysnda yapt
gezintinin hem erkei hem kadn olduumu dleyebilmek ayn anda ayn ekilde ayn netlikte ve
birbirine karma ihtimali olmakszn. Ya da ayn anda ayn ekilde ayn netlikte karma ihtimali
olmakszn ama her ikisiyle de kusursuzca btnleerek iki ey olmak: kendimi hem gney
denizlerinde seyreden bilinli bir gemi hem de eski bir kitabn basl sayfas olarak bulmak. Amma
sama Fakat her ey sama zaten d kurmak gene ilerinde en iyisi.
158H.K.
Pluton gibi (dte bile olsa) Proserpinay karm bir adam iin bu dnyadaki herhangi bir kadnn
ak d deilse nedir
Shelley gibi Antik Kadn sevdim ama henz vakti deildi: Hibir tensel ak bana kaybettiim akn
tadn veremedi.
159H.K.
u an ok uzak gelen bundan dolay bir yerlerde okuduum ya da bir bakasndan dinlediim bir
ykym gibi grnen ergenlik amda iki kez sevip dibe vurmann acsn tattm. Bugn
durduum yerden uzak m yoksa yakn m olduunu tam ayrt edemediim bu gemie dnp
baktmda dnyorum da bu d krkln gen yata tecrbe etmek iyi olmu.
Gnlmn derinliklerinde neler ektiim saylmazsa eften pften bir eydi. Bu mahrem konuya
dardan bakldnda bir alay insan ayn ikencelerden gemi denebilir. Ama
Duyarllmn ve aklmn birbirine bal olarak ayn anda yaad tecrbe beni gen yata una
inandrd ki ne kadar marazi grnrse grnsn benimki gibi mizalarn yeri d dnyasdr. Hayal


gcmn (sonradan) gelitirdii kurgular arasnda usandklarm da oldu ama ne canm sktlar ne de
beni kk drdler. Hem ayrca imkansz sevgililer size sahtekarca glmsemez yalandan efkat
gstermez kk hesaplarla cilve yapmaz. O sevgililer asla brakp gitmez ve bizim iin hep
vardrlar.
Ruhumuzda kopan byk frtnalar btn evreni etkileyen felaketlerdir. Sknt zerimize knce
gne yrngesinden kar yldzlar pusulasn arr. Yazg gnn birinde gelip hissetme yetisine
sahip btn ruhlarda bir tiyatro oynarcasna skntlarn maherini oynar ve ite o zaman gklerle
dnyalar hznmzn stne yklr.
Hem kendini herkesten stn greceksin hem de Yazgnn sana en aa yaratklardan
bile aaymsn gibi davrandn fark edeceksin - kim bu halde olmakla vnebilir
Gnn birinde aniden ilham gelse sanatn olanca gc iime dolsa uykuya bir gzelleme yazardm.
Hayatta uyuyabilmekten daha byk zevk tanmyorum. Uyurken hayat ve sanat tamamen hkmsz
kalr varlklardan insanlardan tamamen uzaklarsnz hatrasz yanlsamasz bir gecedir uyku - ve
nihayet gemiin de gelecein de olmaydr
160H.K.
8 Nisan 1931
Ilk hafif bulutlaryla perian haldeki gnmz sabahtan akama kadar bir devrim haberi megul
etti. ster taze olsun ister bayat ne zaman byle bir haber alsam iimde kmsemeye ya da bulantya
benzeyen tuhaf bir rahatszlk duyarm. Birilerinin kalkp harekete geerek herhangi bir eyi
deitirebileceini hayal etmesi aklm incitir. Ne trden olursa olsun iddeti daima insanolunun
zndeki aptalln hoyrat bir yansmas grmmdr. Hem zaten btn devrimciler aptaldr daha
az rahatszlk verdikleri iin onlar kadar olmasa da btn reformcular da yle.
Gerek devrimciler gerek reformcular ayn konuda yanlyor. Her eyi ieren hayata kar tutumunu
ya da hemen her ey demek olan kendi varln zaptetmekten dntrmekten aciz olan insanlar
bakalarn ve d dnyay deitirerek kendilerine bir k noktas yaratmaya alrlar. Btn
devrimciler btn reformcular birer kaaktr. Kendi kendiyle savaamayan insan bakalaryla
savar. Kendini daha iyiye gtrmekten aciz olan biri reform yapmaya kalkr.54
Doru hisseden drst dnen bir insan dnyadaki ktlk ve adaletsizlikten rahatszsa gayet doal
olarak bunun nce kendine dokunan ksmn dzeltmeye almal yani kendini. Bu zaten bir mr
boyu srer.
Btn mesele dnyay kavraymzdan kaynaklanyor: Dolaysyla dnyay kavraymz
deitirirsek dnyay da kendimiz iin deitirmi oluruz nk o durumda dnya bizim amzdan
u an olduu gibi kalmam olacaktr. Kalemimize bir solukta koca bir sayfa yaz dktren
iimizdeki drst taraf lm duyarllmz canlandrmamz salayan reform - ite budur gerek
bizim gereimiz biricik gerek. Dnyann geri kalan seyirliktir sadece duygularmzn snrlarn
belirleyen erevelerden dncelerimizi iine alan ciltlerden ibarettir. Ve bu canllarla evler afiler
kyafetlerle bezenmi rengarenk manzaralar iin de geerlidir tekdze ruhlarn aynas olan renksiz
manzaralar iin de; tekdze ruhlar eski kelimelerin eprimi jestlerin srtnda arada bir yzeye vurur
ve sonra tekrar insan sznn temelinde yatan aptalla gmlrler.
Devrimler mi Deiimler mi Gnlmn en derin en mahrem yerinde tek isteim gkyzn pis bir
grilikle kaplayan durgun bulutlarn silinip gitmesi; aralarndan mavilikler fkrsn istiyorum ak
kesin gerekliktir mavi nk hibir ey deildir hibir arzusu yoktur.
161H.K.


Hayatta en tiksindiim ey toplumsal ahlak edebiyat. Srf grev kelimesi bile davetsiz bir konuk gibi
batar bana. Ama yurttalk grevi dayanma insanla hizmet ve bu cinsten daha baka teraneler bir
pencereden tepeme atlm pler kadar sinirimi bozar.
Birilerinin kalkp da byle ifadeleri ciddiye alabileceimi deil deerli sadece anlaml
bulabileceimi dnmesi bile cidden onuruma dokunur.
Demin bir oyuncak maazasnn vitrininde bu kelimelerin benim gzmdeki anlamn
aynen yanstan nesneler grdm. Oyuncak bebek sofralarnda yalanc tabaklar tabaklarda yalanc
yemekler vard. Konuma yetisinden tr bakalarn seven yaama hrsndan dolay onlardan nefret
eden tam olduu gibi yani ehvetli bencil kendini beenmi bir yaratk olarak hayatn geiren
insanolu uyaksz mantksz kelimelerle evcilik oynamaktan ne anlar
nsanlar ynetme sanatnn temelinde iki ilke yatar: Onlar bask altnda tutmak ve aldatmak. Sahte
klar saan bu prl prl kelimelerin can skc taraf kimseyi bask altna almay da aldatmay da
becerememeleridir. En fazla sarho edebilirler ama o da bambaka bir
ey.
Nefret ettiim bir ey varsa o da reformculardr. Reformcular enmeden dnyadaki yzeysel
ktlkleri tek tek tespit eder sonra da bunlar gidermek zere kendini ortaya atar ama byle
yapmakla temeldeki ktlkleri derinletirmi olurlar. Doru hekimler de hasta bedeni salkl
bedene benzetmeye alr; ama toplumsal hayatta neyin salkl neyin hastalkl olduunu
bilemeyiz.
nsanl Doa nn son figratif resim okullarndan biri olarak grmekten kendimi alamyorum.
Bence bir adamla bir aa arasnda temel bir fark yoktur; ve hi kukusuz hangisi ortama daha ok
yakr dnceli gzlerimin ilgisini daha ok ekerse onu tercih ederim. Bu bir aasa aacn
kesilmesine adamn lmesinden daha fazla zlrm. Gn biterken gnein yle gitmeleri var ki bir
ocuun lm bile yreimde yle byk yara aamaz. Her konuda kendimi hissetmeyen varln
yerine koyarm ki o da hissetmi olsun.
Byle krk dkk dnceleri yazmakla oyalandm iin kendime kzacam neredeyse hem de
hafif bir meltem batan gnn snrlarndan renklenerek ykselirken. Renklenirken -aslnda tam byle
saylmaz nk renklenen o deil iinde kararszca salnd hava; ama bana renklenen meltemmi
gibi geldii iin yle dedim olaylar bana grnd gibi sylemem art ben ben olduum iin.
162H.K.
Hayatta bamza gelen ne kadar tatszlk varsa -gln durumlara dmemiz yanl hareketlerimiz
u ya da bu erdemden nasiplenmemi olmamz- hepsi d dnyadan gelen ruhumuzun zne ulamas
mmkn olmayan basit kazalar olarak grlmeli. imizde olsalar bile darya ait rahatsz edici
eyler hayatn di arlar ya da nasrlar olarak kabul edelim hepsini bunlar olsa olsa organik
varlmz ya da bizdeki hayati unsurlar zedeleyebilir.
Byle davranmay baarabilirsek (baka bir balamda mistiklerin de yapt budur) sadece dnyadan
deil kendimizden de korunuruz; nk bylelikle iimizde yuvalanm o darya ait eyi o baka
insan zddmz dolaysyla dmanmz alt etmi oluruz.
Horatius un bahsettii dnya bana yklsa ylmayan drst insan byle biridir. mge aptalca bile
olsa anlam doru. Yan yana yaadmz varlklar taklit ederek oynadmz btn roller bamza
yklsa bile ylmayalm - drstlkten deil sadece biz biz olduumuz iin; biz olmak gp giden
d dnyaya ait eylerle hibir ortak noktamzn olmamas demektir varlmz diye grdkleri eyin
stne kseler bile.
En iyiler hayat hibir eyle kyas kabul etmez bir d olarak grmelidir.


163H.K.
Dorudan tecrbe hayal gcnden yoksun insanlar iin kurnazca bir ka yolu ya da bir snaktr.
Kaplan avcsnn atld tehlikeleri okurken zahmetine deecek kadar tehlikeye ben de
atlmmdr; bir tek tehlikenin tehlikesine atlmadm insan daha ektii zahmetin karln
alamadan geip gitmi oluyordu nk
Eylem adamlar dnce adamlarnn gnlsz kleleridir. Varlklar ancak haklarnda yaplan
yorumlarla deer kazanr. Szgelimi birileri bir eyler yaratr tekiler de anlam nitelii kazandrarak
bunlar hayata dntrr. Anlatmak yaratmaktr nk yaamak yaanm olmaktan baka bir ey
deildir.
164H.K.
Eylemsizlik btn dertlerin tesellisidir. Hareket etmemek bize her eyi verir. Hayal etmek her eydir
sonunun eyleme varmamas kouluyla. nsan sadece dlerinde dnyann kral olabilir. Ve kendini
gerekten tanyan herkes dnyann kral olmay arzuladnn farkndadr.
Dnmek ama var olmamak; ite bunu yapan kraliyet tahtna oturmu demektir. stek duymakszn
arzu duymay baarmak ta giymek gibidir. Srt evirdiimiz her eye sahip oluruz byle; nk var
olmayan gn nda ya da var olmas mmkn olmayan ay nda onlar sonsuza dek dleyerek
hep ayn kalmalarn salayabiliriz.
54. Ya da var olma cesaretine sahip olmayanlar.
165H.K.
Btn abalarma ramen aklmn dndaki her eyin ss olsun diye var olduunu dnmekten
kendimi alamyorum. Mantk yoluyla bir insann tpk benim gibi canl bir varlk olduunu
anlayabilsem de -benliimin bamsz bir iradesi olmayan dolaysyla en gerek ben olan paras-
daha gzel bir aala kyaslandnda aac hep insana stn grmtr. te bu nedenle insanln
edimlerini tarihte ya da tarihi alp neye dntryorsak onun iinde yaanan byk ortak trajedileri
zerindeki tasvirlerin ruhundan yoksun renkli bir friz olarak grmmdr daima. Szgelimi inde
bir felaket yaanm diye zldm hatrlamam. Kan ve veba kokmasna ramen bana fazlasyla
uzak bir manzaradr bu.
Bir keresinde imdi hznle hatrladm bir ii eylemine denk gelmitim. Ne derece samimi
olduklarn bilemiyorum (nk kendi kendiyle kalm bireyin ve sadece onun gerek anlamda
dnme yetisine sahip olduu gz nne alnrsa toplu hareketlerin samimiyetine ikna olmam ok
zor). Harekete gemi aptal varlklardan oluan youn dank bir kalabalk vard bara ara
yrmelerini byle eylere yabanc bir insan olarak ilgisizce seyrettim. Birden iim buland. Yeteri
kadar pis bile deildiler. Gerekten strap ekenler byle srler halinde dolamaz gruplar
kurmazlar. Ac denen ey yalnz bana ekilir.
Ne kadar zavall bir topluluk nsanlktan ve acdan nasl da bihaberdiler Gerektiler dolaysyla
inanlmazdlar. Kimse onlardan bir roman sahnesi bir tasvir iin arka plan karamazd. Tpk bir
nehirdeki hayat nehrindeki pler gibi akyorlard. Onlar grnce uyku bastrd ar bunaltc bir
uyku.
166H.K.
18 Haziran 1931
nsanoullarnn srd hayata alc gzle baktmda hayvanlarn hayatyla arasnda hibir fark
gremiyorum. nsanlar da hayvanlar da bilinsizce olaylarn ve dnyann ortasna frlatlvermiler;
bazen biraz durup gnl elendiriyor; her gn ayn organik evrimi tamamlyor; dndklerinin
tesinde hibir ey dnmyor yaadklarnn tesinde hibir ey yaamyorlar. Kedi gnete


yuvarlanr orackta uyuyakalr. nsan karman orman hayatn iinde yuvarlanr ve orackta
uyuyakalr. kisinin de yazgs neyse o olmaktr. kisi de var olmann ykn srtndan atmaya
yeltenmez. nsanlarn en bykleri ana hrete dkn olur; bunu tamamen kendilerine ait bir
lmszlkten ok belki hibir ekilde ulaamayacaklar soyut bir lmszlk olarak kabul ederler.
Aklm sk sk yoklayan bu deerlendirmelerin sonucunda igdsel olarak tiksinti duyduum baz
insanlara kar iimde anszn bir hayranlk uyanyor. Mistikleri ve ilecileri kastediyorum - btn
Tibetlerdeki keiler ve btn stunlarn tepesindeki Simon Stylitesler. Bunlar meseleyi samalk
boyutuna tayarak da olsa hayvanlk yasasndan kurtulmaya alrlar. Delilii seerek hayatn
kanununu hie sayarak - gnein altnda yatp yuvarlanarak hi adn akllarna getirmeksizin lm
beklerler. Bir stunun tepesinde ta kesilmi bile olsalar bir aray iindedirler; ksz bir hcrede
kayglar iinde kvranrken bile arzular vardr; ehit dmeyi eziyetlere katlanmay gze alrken
bilmedikleri eylere sahip olmann peindedirler.
Biz geri kalanlar ise gene hayvanca ama kah daha karmak kah daha yaln hayatlar srer seyirciye
caka satarak yrmekten baka derdi olmayan sessiz figranlar gibi sahneden geeriz. nsan kpek
kedi kahraman bit ve dehalar; hepimiz yldzlarn sonsuz huzurunun
altnda aslnda dnmeden (nk en iyiler dnmekten baka ey dnmez) varoluu oynarz.
tekiler ise -kader ann bekleyen kendinden vazgemi mistikler- hi olmazsa bedenlerinde ve
gnlk hayatlarnda gizemin sihirli varln duyarlar. Gzle grnen gnei inkar ederek
tutsaklktan kurtulmu dnyann btn boluunu ilerinden atarak da dopdolu kalmlardr.
Mistiklerden bahsederken bir an iin aynen onlar gibi mistik oluyorum ama benim iin mesele anlk
bir hevesle yazdm bu szlerden teye gemez. Ben hep Rua dos Douradoresli bir adam olarak
kalacam - tpk btn insanlar gibi. Manzum ya da nesir bir bro alan olacam daima. ap
belli biri olarak gizemin ya da gizemsizliin dnyasnda duygularma duygularmn uyand saatlere
uysalca klelik edeceim. Sessiz gkten mavi ardan glgesinde srrna erilmez trenlerde soylu
bir delikanl olarak bulunacam trenin onuruna hayat giyineceim stme ve nedenini bilmeksizin
admlar atacak hareketler dnler reveranslar yapacam enlik (ya da enlikte benim rolm) bitene
dek; sonra bahenin en dibindeki koca barakalarda durduunu duyduum nefis eylerle ziyafet
ekeceim kendime.
167
20 Haziran 1931
Sanki hapse girecekmiim gibi btn varlklarda olan o tekdzelik batyor bana bugn. Oysa iyice
dnnce anlyorum ki asl tekdze olan benim. Btn yzler hatta dn grdm bir yz bile
bugn farkl nk bugn dn deil. Her gn bugnk gndr ve dnyada bir benzeri daha
olmamtr. Ayn kalmak fikri ruhumuzda vardr sadece - ruh yanl da olsa kendini hep ayn sanr
bylece onun gznde geri kalan her ey birbirine benzer basitleir. Dnya ayr eylerden alakl
yksekli zirvelerden oluur ama eer miyopsak onu yekpare yetersiz bir sis olarak grrz.
Keke kaabilsem. Bildiim bana ait olan sevdiim eylerden kaabilsem. Keke gidebilsem -
Hindistan daki imkansz bir kralla ya da dnyann geri kalannn gneyindeki dev adalara deil
sradan bir yere -bir kye ya da le- buras olmayan herhangi bir yere. Bu yzleri bu alkanlklar
bu gnleri grmek istemiyorum artk. Baka biri olmal hcrelerime sinmi bu rol yapma
saplantsnn yorgunluunu atmalym. Uyku huzurla deil hayatla ksn stme. Deniz kenarnda
bir kulbe hatta dalarn sarp eteklerinde bir maara yeter bana. Ne yazk ki istemekle olmuyor.
Klelik bu hayatn yasasdr; baka kural da yoktur zaten nk isyan etmenin de kamann da
mmkn olmad kaytsz artsz boyun eilen yasa budur. Kimileri kle doar kimileri sonradan


olur kimileri ise kleletirilir. zgrle olan korkaka sevgimiz (anszn zgr kalsak bu sefer de
yepyeni bir ey olduu iin yadrgar hemen kaardk zgrlkten) kleliin zerimizdeki arln
aka gsteriyor. Beni ele alalm; her eydeki yani kendimdeki tekdzelikten kurtulmak uruna bir
kulbeye ya da maaraya kamaya hazrm ama kendi varlmn bir zellii olan tekdzelii
gittiim her yere tayacam bile bile o kulbeye gitmeli miyim acaba Var olduum yerde var
olduum iin gsm skrken ve bu hastaln etrafm saran eylerden deil cierlerimden
kaynaklandn bilirken daha rahat nefes alabileceim bir yer bulabilir miyim Katksz gnei ve
zgr enginleri grnen denizi ve btn ufku deliler gibi arzulasam da - kim bilebilir yatam ya da
alk olmadm yiyecekleri hatta sadece artk drt kat aa inmemeyi kedeki ttncye
uramamay geerken aylak berbere selam vermeyecek olmay yadrgamayacam
Etrafmz saran her ey bizim bir paramz haline gelir etin ve hayatn alglarna szar.
Yce rmcek in salgs yaknmzdakilere ustalkla balar ar lmn rzgarda sallanan hafif
deinde bizi yattrr. Her ey bizdir ve biz her eyiz; peki ama her ey bir hi olduuna gre bu
neye yarar Bir gn tepemizden getiini anszn beliren glgesinden anladmz bir bulut
esiveren bir meltem ve dindiinde ardndan gelen sessizlik u ya da bu yz uzak sesler sohbete
dalm seslerin arasnda arada bir patlayan bir kahkaha ve sonra yldzlarla yazlm duygulardan
yoksun parampara hiyerogliflerin ykseldii gece.
168H.K.
Ben ise hayata rkeke bir nefret duyduum halde lmn karsnda bylenerek dehete
kaplyorum.55 Belki baka bir ey olan bu hilikten ekiniyorum hem hilikten hem de o baka
eyden rkyorum; adeta lm hilii ve deheti ayn anda bnyesine sdrabilirmi tabutuma bir
bedeni olan bir ruhun sonsuz soluunu hapsedeceklermi adeta lmsz bir eye hapsederek azap
ektireceklermi gibi. Hi phesiz eytani bir ruhun icad olan cehennem fikri de bu trden bir
karkln birbirini yalanlayan ve rten iki farkl korkunun karmasnn bir rn olmal.
169H.K.
Btn yazdklarm ar ar sakin kafayla para para yeniden okuyorum. Ve gryorum ki hepsi
bo hi yazmasam daha iyiymi. ster cmleler isterse imparatorluklar olsun vcuda getirilmi olan
ne varsa srf vcuda getirilmi olduklar iin fani olduklarn gayet iyi bildiimiz gerek eylerin en
kt tarafn alrlar. Ama bu ar saatlerde kendimi yeni batan okuduka hissettiklerimde can yakc
olan bu deil; gryorum ki kalem oynatmaya bile demezmi bunlar iin yazmaya harcadm
zaman yalnzca imdi snm bir dten kazanmm ve ite ona deermi.
Hepimiz hrsla bir eylerin peinden koarz ama ya hrsmz gideremeyip yoksullarz ya da
giderdiimizi sanr bu sefer de zengin deliler olup karz.
Bana ac veren yazdklarmn en iyisinin kt olmas ve bir bakasnn dlerimi ssleyen teki
insann bu ii benden katbekat daha iyi yapacan bilmek. Sanatta ya da hayatta btn rettiklerimiz
tahayyl ettiklerimizin kusurlu kopyalar olmaktan teye gitmez. Srf dmzdaki deil iimizdeki
mkemmellik de bozulmaya mahkmdur; yaptklarmz sadece olmas gerekene gre konulmu
kurallara deil olabileceimizi dndmz eyin kurallarna da uymayabilir. imiz gibi dmz
da oyuk ve botur beklentilerin ve vaatlerin elinde oyuncaktr ikisi de.
Kaplarn dar kapatm bir ruhun olanca sertliiyle yazdm bu yapayalnz metinleri sayfa sayfa her
hecede yazdmn deil yazdm sandm eyin o sahte sihrini yaadm Hayatn hakaretlerine
kar aldatc bir intikam gibi kalemimin yakalayamad bir hzla doduunu hissettiim
kanatlanm anlarda hevesle alayc bir bynn etkisiyle nesrimin airi olduumu sandm Demek


btn bunlarn sonucunda elime geen imdi yazdklarm tekrar okurken kendi l kuklalarm
grmek olacakm; hi var olmad halde ii boalm samanlar deliklerinden fkrm kuklalarm
170H.K.
30 Haziran 1931
Son yamurlar onlar kovalayan rzgar miras brakarak gneye gt geli ehrin tepeleri prl prl
bir gnein neesiyle canland pencerelerde gene beyaz amarlar grlr oldu. Binalarn rengarenk
cephelerinin en tepesinde duvara dik ubuklara gerilmi iplerde
amarlar dans ediyor.
Ben de mutluydum nk varm. e vaktinde gitmek gibi byk bir hedefle heyecan iinde ktm
evden. O gn hayatn nabz gnein yeryznde farkl enlem ve boylamlarda almanakta yazan saatte
domasn salayan teki mutlu nabzla birlikte atyordu. Mutluluumun nedeni kendimi mutsuz
hissetmemin imkansz olmasyd. Huzur iinde byk bir gvenle yokutan indim nk ok iyi
bildiim iyeri ve orada karlaacam tandklar gvenilir eylerdi. Neden olduunu bilmiyordum
ama kendimi bir eylerden kurtulmu hissetmemde alacak bir taraf yoktu. Rua da Pratada kaldrm
kenarna dizilmi sepetlerde gnein altnda sapsar parlayan muzlar satyorlard.
Aslnda kanaatkar biri saylrm: Yamur dinsin kutsal gneyimizin gzel gnei parlasn yeter bana;
ve bir de zerlerindeki koyu lekelere taban tabana zt sapsar muzlar eneye kuvvet muz satanlar -
Rua da Pratann kaldrmlar telerde mavisine altn bulam yeillenmi Tejo evren sisteminin bu
kk bildik kesi eksilmesin gzmn nnden.
Gn gelecek hibirini gremez olacam kaldrm kenarlarndaki muzlar cevval satclarn sesleri
gazete satan ocuun sokan kesine kar kaldrma yan yana dizdii gnlk gazetelerse
yaayacak. Biliyorum baka muzlar baka satclar olacak onlar ve gazetelere eilip bakanlar baka
bir tarih grecek. Canszlar varlklarn srdrebilir deiseler bile; ben ise bir canl olarak ayn
kalsam da faniyim.
Gidip trenle muz alp u dakikay takdis etmek var muzlar gnei adeta imi doal bir k kayna
gibi yanstyor. Ama ritellerden simgelerden utanan biri olarak sokaktan bir ey almaya da
ekinirim. Muzlarm iyi saramayabilirler adabyla satamayabilirler nk ben de adabyla
alamayabilirim. Fiyat sorarken sesim tuhaf gelebilir. Yaama tehlikesini gze almaktansa yazmak
yedir yaamak gne ve satlk muzlar olduu srece gne altnda muz almaktan ibaret olsa bile.
Daha sonra belki Evet daha sonra Belki bir bakas Bilemiyorum
171H.K.
ou insann hayat aptalca yaamasndan daha fazla ardm tek bir ey var: aptalln iinde bile
kendini belli eden zeka.
Sradan hayatlarn tekdzelii gerekten de dehet verici. Kendimi bu sradan lokantada le yemei
yerken buluyorum tezgahn arkasndaki ann karaltsna ve yan bamdaki yan ban alm
garsona bakyorum garson sanrm aa yukar krk yldr bu mekana ve bana hizmet veriyor. Bu
insanlarnki nasl bir varolutur u insan karalts tam krk yldr neredeyse btn gnn bir
mutfakta geiriyor; bo zaman pek olmuyor doru drst uyku uyumuyor; memleketine nadiren
gidiyor hi ii yanmadan bir an bile dnmeden dnyor; ar ar kazand ve harcamaya niyetli
olmad paray ar ar biriktiriyor; mutfandan (bir daha gelmemek zere) ayrlp memleketi
Galiyada satn ald topraa yerlemek zorunda kalsa akln oynatr; krk yldr Lizbonda yayor
ne Rotunda Meydanna ayak basml var ne de bir tiyatroya bir kerecik Coliseuya gitti - hayatnn
ykntlarnda srnen palyaolar seyretmeye. Nedendir nasldr bilmem ama evlenmi drt oluyla
bir kz olmu - tezgahn arkasndan benim olduum tarafa eildiinde glmsemesinde insana


mutluluk veren byk bir memnuniyet okunuyor. En ufak bir sahtekarl yok zaten rol yapmasna
gerek de yok. Kendini mutlu hissediyorsa gerekten mutlu demektir.
Ya bana servis yapan masalara kahve brakmakla gemi bir mrn herhalde milyonuncu kahvesini
u an nme koymakta olan u ihtiyar garson Hayat annkiyle ayn tek farklar drt be metrelik
bir mesafeyle birinin mutfakta brnn lokantann salonunda durmas. Bunun
dnda sadece iki ocuu var Galiyaya daha sk gider Lizbonu tekine gre biraz fazla grmtr
Portoyu bilir orada drt yl yaaml vardr ve teki kadar mutludur.
Bu hayatlar korkuyla kark bir aknlkla izliyorum ve tam dehet ac ve isyan duygularm
kabarrken birden fark ediyorum ki dehet ac ya da isyan duyan yoksa bunlar hissetmek ilk bata bu
hayatlar yaayanlarn hakkdr. Edeb imgelemin temel kusuru budur: tekilerin biz olduuna bizim
gibi hissetmek zorunda olduuna inandrr bizi. Ama ne mutlu insanla ki her insan yalnz kendidir
ve fazladan birka kii olma yetenei sadece dehalara bahedilmitir.
Meselenin zne bakacak olursak her ey adamna gre verilmitir. Lokantann asn kapya
koturan sokaktaki eften pften bir olay en zgn dncenin en iyi kitabn yararsz hayallerimin en
lezzetlisinin bile beni elendiremeyecei kadar elendiriyor onu. Ve tekdzelik hayatn temeliyse
dorusu u ki bu a bana kyasla ok daha ustaca hatta ok daha kolayca kmtr iin iinden.
Gerek ne onun tarafnda ne benim nk taraf tutmaz; buna karlk mutluluun ondan yana
olduuna kuku yok.
Hayat tekdzeletirmek bir bilgeliktir nk o zaman en kk olay bile insan byleyebilir. Aslan
avcsnn serveni nc aslandan sonra biter. Bu tekdze a iinse bir sokak kavgas ortalama bir
kyamet tadndadr. Lizbondan hi kmadysanz Benfica otobsne binerek sonsuza kadar yolculuk
yapabilirsiniz hele de birka gnlne Sintraya kaacak olursanz Mars gezegenine gitmi kadar
olursunuz. Dnya turu yapan gezgin iin be bin kilometreden sonra yenilikler biter: Yenilie
boulur neredeyse; yenilik her seferinde yenilik evet u ebediyen yeni olma masal - ama soyut
yenilik kavram yolda karlat ikinci yenilikle birlikte deniz dibini boylamtr.
Gerek bilgelie ulam bir insan dnya denen gsteriyi oturduu yerden seyrederek keyif alabilir
okuma yazma bile bilmeden kimseyle tek kelime etmeden sadece duyularn kullanarak hzn
bilmeyen ruhundan g alarak yapar bunu.
Hayat tekdzeletirelim ki asla tekdze olmasn. Gndelik hayat sradanlatralm ki en kk bir
ey bize teselli olsun. Hi deimeyen donuk yararsz hayat gailesinin ortasnda birden bir firar
noktas parlayverir: uzak adalarn hayal ykntlar eski zaman bahelerinde enlikler baka
manzaralar baka duygular bir baka ben. Ama muhasebe defterimle urarken anlarm ki hepsi
benim olsa hibirine sahip olamazmm. Dlerdeki krallar bizim patron Vasquesin eline su bile
dkemez. aka maka Rua dos Douradoresteki bro da imkansz bahelerin derinliklerine uzanan
yollardan iyidir. Patron Vasquese sahipsem dlerdeki krallar dlemenin tadn karabilirim; Rua
dos Douradoresteki bro benim olduu srece iimdeki var olmayan manzaralar keyifle
seyredebilirim. Ama dlerdeki krallar benim olsa elimde dleyecek ne kalrd O imkansz
manzaralara sahip olsam imkansz neyim kalrd
Tekdzelik birbirini izleyen gnlerin hi deimeyen donukluu; dnle bugnn birbirinden
farkszl; ebediyen benimsemi olaym bunlar; gnl gzm de u tesadfen gzmn nnden
geen dikkatimi datan sinekten zar zor grlen sokaktan ykselen iveli kahkahalardan paydos
vakti duyduum engin zgrlk duygusundan tatil gnlerinin verdii sonsuz dinginlikten keyif
alacak kadar alsn.


Kendimi her bir ey olarak dleyebilirim nk hibir eyim. Herhangi bir ey olsam kuracak d
kalmazd. Bir yardmc muhasebeci pekala Roma imparatoru olarak dleyebilir kendini; ngiltere
kral ise bunu yapamaz nk dlerinde olduundan baka bir kral olma ansndan mahrumdur o.
Kendi gereklii baka herhangi bir ey hissetmesine izin vermez.56
172
Kyy izlersek deirmene varacamz kesindir ama abayla hibir yere varamayz.
Gkyznden souk l bir scakln yayld bulutlarn zerlerine yaval rterek boduu
bir gz ikindisiydi.
Kader bana topu topu iki ey vermitir: muhasebe defterleri ve d yetenei.
173
D uyuturucularn en doal bunun iin de en ktsdr. En kolay alkanlk yapan odur farknda
olmadan zehirli bir eyi yutarcasna nasl baladmz bile anlamadan balarz de. Can yakmaz
insan sarartp soldurmaz dermansz da brakmaz ama dn tadn bir kere alan ruh bir daha iflah
olmaz nk zehirden vazgeemez olur ki zehir kendinden baka bir ey deildir.
Tpk pusun ardndan grnen bir manzara gibi
Dlerimde gnlk hayat imgelerle sslemeyi sradanl olaanst sadelii dolambal gstermeyi
rendim; kuytu keleri l eyalar yalanc bir gnele parlatmay belki bir teselli olur diye
kendimi anlattm cmlelere ahenk katmay.
174
Uykusuz bir gecenin ardndan sevilecek bir tarafmz kalmaz. Uykumuz katka bizi insanlatran
bir eyleri de yannda gtrmtr. Gizli bir fkede yzmekteyizdir sanki etrafmz saran cansz
havaya bile sinmitir bu. Aslnda kendimizi zayf drmzdr ve bu gizli savan diplomasisi ben
ve kendim arasnda yrmektedir.
Bugn ayaklarm ve usuz bucaksz yorgunluumu sokaklarda srdm. Ruhum karman orman bir
yumaa dnm; her ne isem ya da ne idiysem yani ben adn unutmu. Bir yarnm varsa tek
bildiim uyumam olduum; farkl zamanlar birbirine kararak tek kiilik sohbetimi blen byk
suskunluklar yaratyor.
Bakalarnn gelip getii kocaman parklar onca insann aina olduu baheler beni asla tanmayacak
olanlarn yrd muhteem yollar Hibir zaman gereksiz olmaya cret etmemi bir insan olarak
uykusuz geceler arasnda durgunca bekliyorum tefekkrlerim biten bir d gibi irkiliyor.
Ben kendine hapsolmu ekingen gizli hayaletlerle dolu dul bir evim. Hep yan odadaym ya da onlar
oradalar etrafm ulu aalarn kalntlar kuatm. Sayklyorum ve buluyorum; buluyorum nk
sayklyorum. Hey gidi ocukluk gnlerim siz de mi nlkleri geirdiniz srtnza
Ve bunlar olurken sokaklarda yryorum babo bir yaprak gibi uyuklayarak. simsiz ar bir rzgar
havalandrm beni manzarann iinde len bir alacakaranlk gibi dolayorum imdi.
Gzkapaklarmn arln yerden zor kalkan ayaklarmda bile hissediyorum. Yrdke uyku
bastryor. Azm yle bir kapamm ki dudaklarm neredeyse birbirine yapacak. Bu yry
uurumda bitireceim.
Doru uyumadm ama byle daha iyi hissediyorum kendimi hi uyumam olup hala da uyumazken.
Yarm ruhla dolatm yanlglara dtm bu hali ortaya koyan beklenmedik sonsuzlukta
gerekten ben varm. nsanlar beni ok iyi tanr grnseler de galiba bir tuhaflk seziyorlar. Onlara
baktm hissediyorum gzkapaklarmn altnda hafife dedikleri hassas gz ukurlarmla; en
nemlisi dnya hakknda hibir ey bilmek istemiyorum.
Uykum var ok uykum var uykunun tamamna am


175H.K.
(First article)57
Ait olduum kuak bir yrek kadar bir de beyinle donatlm insanoluna kesinlikle arka kmayan
bir dnyaya dodu. Bizden nceki kuaklarn ykc mant yznden doduumuz dnya din
alannda gven ahlaki alanda destek politik alanda bar vaat etmiyordu. Son derece youn metafizik
ve ahlaki skntlarn politik alkantlarn ortasnda doduk. Eski kuaklar kafalarna kaznm olan
dardan kaptklar kendinden menkul formllerin mantksal ve bilimsel srelerin etkisiyle
Hristiyan inancnn temellerini yerle bir ettiler: Kutsal Kitap eletirirken metinleri brakp iin
mitolojik boyutuna ynelerek daha eski olmalarna ramen Yahudi metinleri de dahil olmak zere
Kutsal Kitap ba sonu olmayan bir mitler efsaneler edebiyat ynna evirdiler; ardndan bilimsel
eletirilerle ncillerdeki ilkel bilimin barbarca saflklarna ve hatalarna dikkat ekildi; son olarak
tartma zgrl kavramyla btn metafizik sorunlarn yan sra metafizikle balantlar orannda
dinle ilgili sorunlar da tartmaya ald. Pozitivizm denen o ne id belirsiz eyin iinde yzen bu
kuaklar genel olarak ahlak eletirmeye hayatn kurallarn didiklemeye koyuldular ve bylesi bir
reti okundan geriye el attklar hibir meseleyi zemedikleri gerei ve bunun verdii ac
kald.58 Toplum kltrnn temelindeki sreleri dzeni tamamen yitirmesinin cezasn haliyle
politik alanda da grd; sonu olarak biz de toplumsal yeniliklere tutkun byk bir hevesle ne
olduunu bilmedii bir zgrl ve tarif etmeyi bile beceremedii ilerleme denen bir eyi
fethetmeye koan bir dnyada domu olduk.
te yandan babalarmzn bu kaba saba eletirel mantndan Hristiyan olmann mmkn olmad
fikrini miras aldk ama bunun getirebilecei mutluluu tatmakszn; yerleik ahlaki sylemlere kar
uyank olmay rendikse de insanca yaamak iin konulmu kurallara ve ahlaka kar kaytsz
olamadk; doru politik meseleyi zmsz braktlar ama getirilebilecek zmlere omuz silkip
gemeyi retmediler. Babalarmz nlerine geleni neeyle yakp yktlar nk gemiin
salamlndan izler barndran bir ada yayorlard. Onlar ne kadar yksa da toplum boylu
boyunca atlamadan ayakta kalabilecek kadar glyd. Biz ise bu ykm ve sonularn miras aldk.
u anda dnya aptallara huzursuzlara yreksizlere ait. Yaama ve baarma hakkna sahip olmak iin
bir akl hastanesine kapatlmak iin gereken artlar yerine getirmek zorundasnz: dnememe
ahlaka aykr davranma ve ar coku.
176 Akl han
nanla eletiri arasndaki yolun ortasnda akl han vardr. Akl inanca bavurmadan
anlayabileceimiz eyler olduuna duyduumuz inantr; gene inancn bir biimidir bu nk
anlamann temelinde anlalabilir eylerin var olduu varsaym yatar.
177
Bir an iin anlatlmaz olan anlattmz yanlgsn yaratan metafizik teoriler; kapal kaplardan
hangisinin erdeme aldn nihayet rendiimize bir saatliine bizi inandrabilen ahlak teorileri;
matematik problemleri dnda hibir problemin zm olmad halde herhangi
bir problemi zdmze bir gnlne ikna eden politik teoriler - hayata kar tavrmz sonu
vermeyeceini bildiimiz edimlere hibir keyif vermese de en azndan ac duymamz engelleyen bir
skntya indirgeyelim.
Bir uygarln zirveye ulat en iyi halkn abalarnn hibir sonu vermeyeceini kavramasndan
anlalr nk ortadan kaldrlmas ya da etkisiz hale getirilmesi mmkn olmayan merhametsiz
kurallarla ynetilmekteyiz. Kazara tanrlarn kaprislerine zincirlenmi kleleriz bizden daha gldr


ama daha iyi deildir tanrlar stelik tpk bizim gibi adaletten ve iyilikten stn iyilie de ktle
de yabanc soyut bir Kaderin demir yumruunun hkmndedirler.
178H.K.
lmden yaplmz biz. Hayat diye kabul ettiimiz ey gerek hayatn uykusu varlmzn gerek
halinin lmdr. ller doar lmezler. ki dnyay ters srayla biliriz biz. Yaadmz sanrken
lyzdr; lmle peneleirken yaamaya balarz.
Hayat dediimizle lm dediimiz arasndaki ilikinin ayns uykuyla hayat arasnda da vardr. Hep
uyumaktayz ve bu hayat bir dtr bir metafor olarak ya da iirsel anlamda deil gerekten bir d.
Yaptklarmz arasnda stn grdmz ne varsa lme benzer her ey lmdr. dealler hayatn
anlamsz yararsz olduunun itirafndan baka nedir Sanat hayatn inkar deil midir Bir heykel
lm rmez bir maddeye hapsetmek zere ekillendirilmi l bir bedendir. Hayatn iine
daldmz hissettiren haz bile kendi iimize dalmay hayatla aramzdaki balar koparmay ifade
eden lmn oynak bir glgesidir.
Yaama eylemi bile lmeye denktir nk hayatta yaadmz fazladan tek bir gn yoktur ki tam da
fazla olduu iin aslnda eksik bir gn olmasn.
Dleri doldururuz biz ev alkanlk dnceler idealler ve felsefe aalaryla dolu imkanszlk
ormannda babo dolaan glgeleriz.
Tanry asla bulamayalm Tanrnn var olup olmadn bile bilmeyelim Bizi martan dlerin
srtmz svazlayan yanlsamalarn iinde kaybolarak dnyadan dnyaya hayattan hayata geelim.
Ama gereklie son duraa varmayalm sakn Tanryla asla btnlemeyelim Tam huzura
ermeksizin huzurun krntsyla yetinelim huzur arzusu ise hi dinmesin
179H.K.
En kibirli olanmz bile eer insansa ve deli deilse insanla zg o ocuksu igdyle dnyann
gizemi ve karmaasnda kendisine yle ya da byle yol gsterecek bir baba eli arar ey Kutlu
Babamz Her birimiz hayat rzgarnn savurup yere ald birer toz tanesiyiz. Salam bir yere
ylmal el ele tutumalyz; nk zaman hep belirsiz gkyz hep yksek ve hayat ok raktr.
En ycelerimizin tek stnl her eyin bo ve kaypak olduunu daha iyi biliyor olmalardr.
Belki de bir yanlsama klavuzluk ediyor bize; ama bunun bilincinde olmadmz kesin.
55. Ya da: Sevmekten kendimi alamadm hayatla cazibesinden korktuum lmn arasndaym
ite. 56. Ya da: baka bir varolua. 57.Orijinal metinde ngilizce: lk makale. (.N.)
58. Cmle tam anlalmyor. Pessoann tarz dorultusunda cmlenin sonunu yle de getirebiliriz:
Ve bu gerekliin bile farknda olmamann verdii ac kald.
180H.K.
Gnn birinde hayatm dzene sokup gvenceye aldktan sonra canmn ektii kadar yazp
istediim kadarn yaymlatma frsatn yakalarsam biliyorum ki az yazdm yazdklarm da
yaymlatmadm bu belirsiz hayat ok zleyeceim. Bu hoyrat hayat oktan gemite kalm
dolaysyla bir daha kavuamayacam bir hayata dnm olaca iin deil sadece; her hayat
tarznn kendince bir zelliinin ayr bir zevkinin olmas var bir de; farkl bir hayat tarzn
benimsediimizde bylesi daha ok houmuza gitse bile hayatn o zel zevkinin tad kaar kendine
has zellii de cazibesini yitirir: Eskiye ait zevk de o zellik de arkalarnda bir boluk brakarak
silinmilerdir.
Gnn birinde srtmda ha gibi tadm tasarlarm azap yolumun nihayetine ulatrmay
baarrsam bu baardan bile azap duyacam ve deersiz kaba kusurlu olduu gnleri zleyeceim.
yle ya da byle biraz azalm olacam.


Uykum var. Bo saylabilecek broda sama sapan bir ile urarken gn uzadka uzad.
yerindekilerin ikisi hasta tekilerse baka yerde. Kendi kesine ekilmi olan ayak ocuk
saylmazsa yapayalnzm. Gnn birinde sama da olsa bir zlem duyabilmeye ynelik o pheli
olasl zlyorum.
Neredeyse yalvaracam tanrlara tabii var iseler; beni bir kasann iinde tutar gibi korusunlar gnl
yaralarndan da hayatn verebilecei sevinlerden de esirgesinler diye.
181H.K.
13 Temmuz 1931
Can ekien n titrek glgeleri arasnda biten gn yerini henz erkenci geceye brakmamken
deien ehirde dnmeden babo gezinmeyi severim; yrdke hibir ey eski haline
dnemeyecekmi gibi gelir. Duyularmdan ok hayal gcmle iime ken dank hznn tadn
karrm. Rasgele yrr kendimdeki bir kitab okumakszn kartrrm metne serpitirilmi hzl
resimlerin stne uyuuk hibir yere varmayan bir fikir gelitiririm.
Kimileri baktklar hzla okur ve her eyi gremeden bitirir okuduklarn. Ben de zihnimde kendi
kendine sayfalarn kartran kitaptan bitmemi bulank bir hikaye ekip karyorum baka
serserilerin anlar var iinde ve parklarn etrafnda dnen afak ya da ay tasvirleri ipeklere
brnm karaltlarn getii sonra tekrar getii yollar.
Skntdan ve kendimi baka hissetmekten dolay paralanrm. Hem sokakta hem gn bitiminde hem
kafamdaki kitapta yrrm ve bu farkl yollarn hepsini gerekten kat ederim. Ak denize varm bir
geminin gvertesindeymiim gibi bir gerim bir dinlenirim.
Bir eri izen upuzun sokan iki yanndaki l sokak lambalar birdenbire ayn anda yanverir.
Sanki byk bir sarsnt atlatmm gibi hznm iyice byr. Mesele kitabn bitmi olmasdr. Geriye
sadece soyut sokan yap yap havasnda tamamen d dnyaya ait incecik bir duygu sznts
kalmtr varolu bilincimin zerine damla damla den aptal Kader in salyasn dndrr bu.
Gece kerken bir ehrin hayat ne kadar farkldr. Gecenin kmesini seyreden bir adamn ruhu ne
kadar farkldr. Belirsiz alegorik gerekd olarak alglanabilen bir varlm yrrken. Anlatlm bir
hikaye gibiyim stelik ete kemie brnecek kadar iyi anlatlm ama bir kitabn bir blmnn
balangcndan ibaret u dnya-romana tam oturmam bir hikaye: O saatlerde bir adam ar ar
sokaktan aa yrrd
Benim hayatla iim ne
182H.K.
Ara
Hayatm kavruk kald nk dlerdeki halinde bile cazibeden yoksun gibiydi. Sonunda dlerin
verdii yorgunluk beni ele geirdi Bunu hissedince dmdan gelen sahte bir duyguya kapldm
sonsuz bir yolun sonuna m gelmitim yoksa Kendimden tap kim bilir nereye dtm ve hi
kprdamadan bo yere kaldm orada. Daha nce olduum bir eyim. Var olduumu hissettiim yerde
deilim; kendimi ararken beni arayann kim olduunu bilemiyorum. Her eyden sklarak
geviyorum. Ruhumdan kovulmuum sanki.
Kendime bakyorum. Kendi kendimin seyircisiyim ben. Duygularm iimdeki bilmediim bir gzn
nnden darya ait eylermi gibi dizi dizi geiyor. Kendimden sklyorum. Her ey hatta
gizemden yaplm kkleri bile skntmn rengine brnm.
Saatlerin benim iin brakt iekler soldu bile. Ar ar yapraklarn yolmaktan baka
yaplabilecek bir i yok. Nasl da yallk kokuyor btn bunlar


En ufak bir hareket kahramanca bir eylemde bulunmak kadar zor geliyor. En ufak bir hareketin
bedelini gerekten yapmay dnsem hissedeceklerimi hissederek dyorum.
zlediim hibir ey yok. Hayatm acyor. Bulunduum yer acyor kendimi bulabileceimi
dndm yer oktandr acyor.
deali bir fskiyenin uyduruk hareketiyle yetinmek olabilirdi - ykselip ayn yere dmek hibir
yarar kalmam gnein altnda d grenler dnde nehirler grsn dalgnca glmsesin diye
gecenin sessizliinde rasgele grlt karan anlk bir parlt olmak.
183H.K.
Bu lk aldatc gn donuk bir yzle doduundan beri skntdan bunalan ehrin zerinde ekilsiz
kara bulutlar dolayordu. Bulutlar art arda gelen solgun dalgalar halinde kayalklarn olduu tarafta
ylyor onlarla birlikte sokaklarn her zamankine benzemeyen gnee olan tarifsiz hncndan bir
trajedi kokusu ykseliyordu.
len: nsanlar le yemeine karken sevimsiz bir umut solgun atmosfere reklenmiti bile. Lime
lime olmu paavralara benzeyen bulutlar karaya alan nc bekleri kovalyordu. Kale civarnda
gkyz tertemizdi ama mavisi irkindi. Hava gneliydi ne var ki kimsede gnee bakacak hal
yoktu.
Saat bir buua gelirken biz iteydik. Hava biraz am gibiydi ama sadece ehrin eski kesiminde.
Kayaln oras kesinlikle daha aydnlkt. ehrin kuzeyinde ise bulutlar yavaa birleerek kocaman
bir pus yumana dnmt. Bu karanlk zalim yn kapkara kollarn griye alan kpren ak
penelerini ne uzatm ar ar amanszca ilerliyordu. Gnei yakalamas an meselesiydi bu
skntl bekleyi sokan seslerini de birdenbire bouvermiti sanki. Douya doru gk biraz
almt ya da yle geliyordu ama bunaltc scak da bir o kadar artmt. Geni bronun lo nda
ter dkyorduk. Sk bir frtna geliyor dedi Moreira koca muhasebe defterinden bir sayfa evirirken.
leden sonra saat te gne tamamen sahneden ekilmiti. Ne hazindir ki yaz ortasnda lamba
yakmak zorunda kaldk nce salonun dip tarafnda mallarn paketlendii yerde sonra odann
ortasnda da nk irsaliyeleri hatasz yazmak trenlerin sefer numaralarn kaydetmek giderek
zorlayordu. Saat drde gelirken pencereye yakn oturan biz ansllar da
gzelim mzdan mahrum kalmtk. Bronun btn klar yand. Patron Vasques odasnn
kapsn ekip karken bard: Baksanza Moreira Benficaya gidecektim ama vazgetim; fena
yaacak. - Hem de tam o tarafta diye karlk verdi ( ehrin merkezinde) Avenida da Liberdade
civarnda oturan Moreira. Sokan sesleri anszn tizleti sonra hafife deiti; ve neden bilmem iki
adm tede bizimkine paralel uzanan sokaktan geen tramvaylarn an seslerinde bir hzn vard.
184H.K.
22 Austos 1931
Biten yazn ardndan sonbaharn henz gelmedii havann bizi bunaltt renklerin yumuad
yazdan kalma gnlerde akamstlerine ii bo marur bir hava gelir. Bu saatler imgelemin
oyunlarna benzer; hibir eye duymadmz zlemlerin gemilerin denizde brakt izler gibi arka
arkaya dizilerek hi deimeden upuzun bir ylan gibi sonsuza uzand oyunlara.
Byle akamstlerinde skntdan beter ama skntdan baka ad da olmayan bir duygu deniz gibi
kabarr iimde - ruhun tamamen kmesinden kaynaklanan nerede hissedildii belirsiz bir perianlk.
Gnl dostu bir Tanry kaybetmi gibiyimdir btn varlklarn z ldr artk. Ve hissedilebilir
evren hayat iken sevmi olduum bir cesettir imdi gzmde; hala soumam rengarenk klar
saan bulutlarn en sonuncularnn aydnlnda her ey hie dnmtr.


Skntm dehete dnmektedir sanki; yorgunluum ise aslnda bir korkudur. Terim deil bunun
farknda olmaktr souk olan. Rahatszlk bedenimde deil ruhumdadr hem de yle byktr ki
bedenin btn gzeneklerinden ieri szarak onu da istila eder sonunda.
Canl olmaktan duyduum tiksinti yle byk dehet yle kudretlidir ki ne sakinletiriciler ne
panzehirler ne merhemler ne de unutular kar eder. Uyumaktan btn varlmla irenirim.
lmekten btn varlmla irenirim. lerlemek ve durmak iki ayn iki imkansz ey. Umudun
inanszlktan fark yok ikisinin de hamuru souk ve klle yorulmu. Bo ielerle dolu bir rafm
ben.
Ve yine de parlak gn usulca ekilirken oktan silinmi vedas sradan gzlerime dediinde nasl da
burnumda tter gelecek59 Kprtsz gklerde altn klarn henz snmedii boluklarda sessizce
umudun cenazesini kaldran kafile ne uzun bir kafiledir ne biim bir alaydr o birden dalarak
krmzms mavilikler gibi salan salmasyla aklsz uzayn enginlerinde solup gitmesi bir olan o
hilikler ve boluklar alay.
Neyi istediimi ya da istemediimi bilmiyorum. stemeyi bilmez oldum nasl istendiini bilmiyorum
normalde istediimizi ya da istemeyi istediimizi bize belli eden duygular ya da dnceleri
anlayamyorum. Ne kim olduumu biliyorum ne ne olduumu. Koca evrenin anszn ken
hiliinin altnda zerime bir sur yklm gibi yatyorum. Ve ardmda braktm izi takip ederek
yryorum ta ki gece kene tam kendime kar iimde bir sabrszlk ykselirken farkl olmann
ferahlatan tesellisini getirene dek.
Ya huzurlu gecelerde gn ycelerinde skntdan huzursuzluktan dermansz kalm o koca ay Bu
gksel gzellikten uursuz bir huzur yaylr scak havada ayn pusuna brnm yldzlardan rken
mavimsi siyah bir alayclk sezilir.
185
Ara
u iren saat ya olur hale gelecek kadar azalsn ya da bir sonu olacak kadar bysn.
Gn bir daha masn ve ben ve btn bu oda ve ait olduum havas hepsi Gece de can bulsun
Karanlk ta mutlakla kavusun ve geriye hibir ey kalmasn benden belki lmsz bir eyse bile
belleimin titrek iz brakabilecek bir glgesi bile.
186
Ey zgn yreim tanrlar dilesin de Kader in bir anlam olsun Ya da daha iyisi Kader dilesin de
tanrlarn bir anlam olsun
Bazen geceleyin uyandmda aln yazm dokumakta olan grnmez eller hissederim.
Hayat gmyorum. Hibir eyim herhangi bir eyin akn kesintiye uratmyor.
187H.K.
Hayatmn temelindeki trajedi btn trajediler gibi kaderin bir akasdr. Gerek hayat tutsaklk
olarak grp reddediyorum; de ise alaka bir zgrlk diye srt eviriyorum. Ama gerek hayatta
en gndelik en kirli ne varsa yayorum; dte ise her eyin en younunu hem de hi durmadan. Gn
ortasnda uyuklayan sarho bir kleye benziyorum - tek bedende iki acizlik hali birden.
Aklmzda akan imeklerin hayatmzn karanlnda etrafmz saran bizim iin hayat kuran o
nesneleri aydnlatan yla aka gryorum gzmde btn hayat temsil eden Rua dos
Douradores teki deersizlii geveklii yakkszl sahtelii - kendi kadar iren alanlarla dolu
u iren bro iinde bir lnn yaad saylmazsa yaprak bile kmldamayan u kiralk oda
sokan kesindeki u bakkal ve tanyp da tanmadm sahibi ihtiyar kahvenin nnde duran


genler tekilere pek benzeyen her bir gnn sknt veren yararszl tek dekorla stelik ters
kurulmu bir dekorla oynanan bir dramdaki gibi hep ayn yzlerin geri gelii
Ama unu da aka gryorum ki bunlardan kamann yolu ya hepsini kontrol altna almak ya da
toptan reddetmek: Ne var ki gerek hayatta hibirini aamadm iin kontrol edemiyorum
reddedemiyorum da nk hayal kurduum srece hep olduum yerdeyim.
Ve d kendimde kendimden kamann utanc varlmda ruhun bylesi pisliklerinden baka bir ey
olmamasnn rezillii; bakalarnnsa bu pislikleri sadece horlarken izdikleri lm resminde akll
bitkilere benzeyecek kadar sakinletiklerinde uyurken grmeleri
Kendi iimin dnda bir tek kez olsun asilce davranamam ya da yararsz ama gerekten yararsz bir
arzu beslememi olmama ne demeli
Caesar hrs ok gzel tarif etmi: Roma da ikinci olacana kyde birinci ol Bana gelince ben ne bir
kyde ne herhangi bir Roma da bir hiten baka bir ey deilim. Kedeki bakkaln hi olmazsa Rua
da Assunao dan Rua da Vitoria ya kadar belli bir arl var; dpedz mahallenin Caesar .
Efendim stn olan ben miyim Hilikte ne stnlk ne alaklk ne de herhangi bir mertebe
olmadna gre ne bakmdan stn olabilirim O ne de olsa koca mahallenin Caesar haliyle
kadnlarn da gzdesi.
stemediklerimi yapmaktan sahip olamayacaklarm dlemekten bir trl vazgemememin durmu
bir meydan saati kadar sama bir hayat (yaayarak) sakz gibi uzatp durmamn sebebi budur ite.
Hassas ama istikrarl duyarllm gereinden fazla uzam fakat bir bilince sahip olan bu d btn
olarak benim ayrcalm olan o alacakaranlk halini yaratr.
188H.K.
Sradan insan hayat ne kadar etin gelse de en azndan fazla dnmeyerek mutlu olabilir. Hayat
kendi dnda bir ey olarak kediler kpekler gibi geliine gre yaamak -sradan insanlar byle
yapar ve hi olmazsa kedilerle kpekler kadar memnun kalacandan emin olmak isteyenler hayat
ite byle yaamal.
Dnmek ykmak anlamna gelir. Dnce sreci iinde dncenin kendisi bizzat bu ii stlenir
nk dnmek dnlen eyi paralara blmekle olur. nsanlar hayatn srr hakknda dnmeyi
bilseler her admda her eylemde binlerce karkln pusuya yatm ruhu gzetlediini
hissedebilseler - asla hareket etmez yaamaya bile cesaret edemezlerdi. Onun yerine ertesi gn
giyotine gitmemek iin intihar edenler gibi korkudan birbirlerini ldrrlerdi.
189 Yamurlu gn
Havay buulu bir sarlk sarm kirli beyaz bir eyin arkasndan baknca grlen solgun sary
hatrlatyor. Kuruniler arasnda sarlar belli belirsiz. Ama kuruninin solgunluu hznnde biraz
sarlk gizliyor.
190H.K.
Zaman izelgesinde meydana gelen en ufak bir aksaklk insann ruhuna yeni eylerin soukluunu
hissettirir hafif rahatsz edici bir zevk verir. ten altda kmaya alknsanz gnn birinde saat bete
ktnz anda zihninizin derhal tatile girdiini fark eder bir yandan da kendinizi nasl
oyalayacanz bilememenin skntsna benzer bir duyguyla tanrsnz.
Dn uzak bir yerde bir iim olduu iin brodan drtte ktm bete uzaktaki iimi halletmitim bile.
O saatlerde sokaklarda dolamaya alk olmadmdan kendimi bambaka bir ehirde buldum. Her
zamanki binalarda ar ar oynaan n tonlarnda bo bir gzellik vard her zamanki yayalar dn
akamki filodan yeni inmi denizciler bu komu ehirde karma kyordu.


O saatte bizim iyeri hala akt. Ben de oraya dndm ertesi sabah gelmek zere ayrlm olduum
iin haliyle herkes ard. Nasl dnm mydm Evet ya dnmtm. Oradayken tinsel adan
konuacak olursak var olmakszn etrafm saran insanlarn arasnda bir bamayken hissetmemekte
zgrdm Bro bir bakma benim yuvam yani hibir ey hissedilmeyen yerdi.
191H.K.
Bazen hznl bir hevesle gnn birinde bir paras olmayacam bir gelecekte bu sayfalar
beenenler karsa nihayet beni anlayan birine iinde doup sevilebileceim gerek bir aileye
kavumu olacam dlerim. Ne var ki domak yle dursun o zaman oktan lm olacam ben.
Gnn birinde yzylmzn olduka byk bir blmn yorumlamay grev bildiim -hatta
doutan gelen bir zellik diyebilirim buna- ve bu ii herkesten iyi yaptm anlalacak; ve o gn
kendi zamanmda anlalamadm ne yazk ki kaytsz ve souk insanlarn arasnda
yaadm yazlacak bama gelenlere ah vah edilecek. Ve btn bunlar yazan kii kendi zamannda
yaayan ya da imdi etrafmda olan benim gibi insanlar anlayamamakla byk bir gnah ilemi
olacak. nsanolu ancak oktan gm dedelerinin iine yarayacak trden eyler renir. Hayatn
gerek kurallarn ancak llere belletmeyi biliriz.
Btn gn yaz yazarak geirdikten sonra yamurlu ikindi nihayet bitti. nsan teninde adeta
havadan gelen taptaze bir nee duyumsuyor. Gn bu kez grilikler yerine soluk mavilerle kapatyor
perdeyi. Hatta sokaklardaki parke talarna belli belirsiz bir gkmavilik vurmu. Yaamak can
yakyor ama uzaktan uzaa. Hissetmenin nemi yok. ki vitrinin klar yand.
En tepede baka bir pencerede insanlar i denen eyin bitmesini seyrediyor. Yanmdan srtnerek
geen u dilenci kim olduumu bilse arp kalrd.
Arada kalm saatler cephelere den daha az maviyle ve daha az soluk maviyle biraz daha akama
kayyor.
nanp da yanlanlarn her zamanki ileriyle har neir olduu bilinsizlikten dolay ac ekerken bile
mutlu olduu gn usulca bitiyor. Zaman usulca iniyor snen bir k dalgas bu yararsz akamdan
ykselen melankoli yreime ileyen yannda sisler getirmeyen bir bulut. Usulca tatllkla iniyor o
anlalmaz solgunluk suyla yorulmu gn sonunun mavi saydaml -mtevaz souk topraa usulca
tatllkla hznle iniyor. nsan uyuturmayan bir skntnn tekdze ac veren grnmez klne
dnerek usulca konuyor yere.
192H.K.
Ortam saran huzurun altnda gizli frtnalarn rahatszlklarn dolamasna scan nefes
aldrmamasna ramen frtnalar baka yere gm olduu iin bu gn varlklarn dupduru
yzeyine ho hafif lk bir ferahlk getirdi. Hayatn arlndan mustarip ruhumuzun da bazen byle
hibir somut neden olmad halde birdenbire rahatlad olur.
Farkl iklimler olarak hayal ediyorum kendimizi zerimizde baka yerde patlayacak kasrgalarn
arl var.
Varlklarn o bombo enginlii hem gkte hem yerde hkm sren o snrsz unutu
193H.K.
2 Eyll 1931
Hayatmn adm adm kne olmaya zendiim her eyin ar ar sulara gmlne tanklk
ettim gizlice. Diyebilirim ki gnlm neyi arzuladysa ya da bir anm en azndan bir ann dn
neye vakfettiysem en st kattaki bir saksdan dm bir ta gibi kapmn nnde bin paraya
ayrlmtr laf dolandrmadan sylenebilecek l gereklerdendir bu. Hatta Kaderin oldum olas en


byk elencesi kendine ait eylere kar bende sevgi ya da istek uyandrmak olmutur srf ertesi gn
o eye sahip olmadm asla da olamayacam greyim diye.
Kendi kendimi alayc baklarla izlerken ne olursa olsun hayat seyretmekten de hi vazgemedim.
Ve artk btn mulak umutlarn hsranla sonulanacan kabullenmi biri olarak umutla hayal
krkln ayn anda tatmann zel zevkinin strab iindeyim hem ac hem tatl bir yemee benziyor
bu acyla tatl arasndaki ztlk tatly iyice bala evirmi. Btn savalarda peinen yenilmi imdi
her yeni arpmadan nce son geri ekilme hareketini her ayrntnn tadn kararak kada dken
karamsar bir generalim ben.
Kader muzip bir cin gibi hep peimdeydi. Akl fikri her neyi arzularsam arzulayaym elimin bo
kalacan zihnime kazmaktayd. Yolda yrrken gzm evlenme ana gelmi bir
gen kzn siluetine ilise gayet kaytsz bir edayla bir an iin o benim olsa ne hissedeceimi hayal
etsem hayalimin on adm tesinde gen kz mutlaka bir adamla buluur o da ya kocas kar ya a.
Romantik biri bundan bir trajedi karrd; bir yabanc ise ayn olay bir komedi gibi yaard; ben ise
ikisini harmanlarm; nk benliimin derinlerinde romantik kendime kar ise bir yabancym; sonra
da yeni bir ironi sayfas aarm.
Kimileri umutsuz yaanmaz der; kimine greyse esas umut varken hayat bombo kalrm. Bugn ne
umut besleyen ne de umutlar krlan biri olarak bana gre hayat benim de dahil olduum basit bir
erevedir srf gz zevkine hitap eden belli bir konusu olmayan bir gsteri gibi izlerim onu - hep
yarm kalan bir baledir o ya da rzgarla kmldayan yapraklar gn nn srekli renk deitirdii
bulutlar ehrin birbirine benzemez mahallelerinde rasgele izilmi eski sokaklardaki kemeke.
Aslnda varlmn byk bir ksmn yazdm metinler oluturur; blmler ve paragraflar halinde
ilerlerim ben kendime noktalama iaretleri serpitirir imgeler lgnca kaplrken ocuklar gibi
gazete kadndan kaftanmla kral olurum ya da kelime beklerini bestelerken kupkuru ama
dlerimde hep canl kalan ieklerden deliler gibi talar takarm bama. Ve hepsinden nemlisi
varlnn bilincine varm bir kukla kadar sakinimdir arada bir sivri klahnn tepesinden sarkan ve
zaten kafasnn ayrlmaz bir paras olan ngra sallayan bunu da hi olmazsa bir eylerin yanks
duyulsun diye yapan bir kukla - bir lnn hayatdr ngrdayan Kader e yaplan nazik bir uyar.
Ne var ki kim bilir ka kez o keskin boluk duygusunun ve btn bunlar dnmenin skntsnn bu
dingin tatminsizliin iinden yava yava ykseldiini bilinli bir cokuya dntn
duymuumdur Bir susup bir balayan seslerin ortasnda konumalar yakalamaya alan bir adam
gibi bu insan hayatna yabanc hayatn - kendine dair bilincinin dnda hibir eyin yaanmad bu
hayatn temelindeki acy kim bilir ka kez tatmmdr Ka kez kendimden uyanp bir srgn yeri
olan benliimin derinliklerinde en azndan gerek bir acya sahip mutlu insan sknt yerine
yorgunluk duyan mesut insan strap ektiini farz edeceine strap eken lmeye yatacana evet
kendini ldren herkesin insan olmann katbekat daha iyi olacan sezmedim mi
Bir roman kahraman okunmu bir hayat olup ktm. Hissettiim her ey sadece ve sadece (btn
abalarma ramen) yazlmak zere hissediliyor. Ne dnrsem annda kelimelere dklyor
imgelere kararak bozuluyor belli ahenklere kavuuyor ne var ki o ahenkler de oktan baka eye
dnm oluyor. Kendimi durmadan sil batan kurgulamaktan mahvoldum. Kendimi dnmekten
dncelerim haline geldim ama artk ben deilim. Kendime iskandil salladm sonra iskandili
brakverdim elimden; mrm derin miyim deil miyim diye dnmekle geiyor ama artk
baklarmdan baka iskandilim yok ba dndrc bir kuyunun kara aynasnda kendi yzm
gsteriyor bana baklarm yz onu seyretmemi seyrediyor.


Bir tr iskambil kadym ben eski bilinmedik bir resim kaybedilmi bir oyunun biricik izi. Hibir
anlamm yok deerimi bilmiyorum kendimi bulabilmem iin nirengi noktalarm ya da kendimi
tanmama yardm edebilecek bir ilevim yok. Ve bylece zmden ok kendimi tarif etmek iin
(tarifte doruluk pay varsa da be yalan da yok deil) kullandm art arda yaan imgelerde bulur
oldum kendimi kendimi yle ok anlattm ki sonunda varlm tkendi mrekkep niyetine ruhumu
kullandm ben de hem zaten baka bir ie yaramyor. Ama heyecan snd bile tekrar boyun
eiyorum. Kendimdeki bene geri dnyorum bir hi olsa bile. Ve gzyasz yalara benzeyen bir ey
donup kalm gzlerimi yakyor var olmam bir skntya benzeyen bir ey kupkuru boazma
oturuyor. Ama alam olsam ne ne uruna alam olacamn farkndaym ne de niye
alamadm biliyorum. D evreni glge gibi peimde. Ve benim uyumaktan baka isteim yok.
194
Yreimin tam ortasnda byk bir yorgunluk var. Asla olamadm kii beni zyor ondan bana
kalan anlardan neye olduunu anlayamadm bir zlem kabaryor. Umutlara ve kesin inanlara
arpp dtm benimle birlikte btn batan gneler de dt.
195
Gerek hayatta Mr. Pickwickle tanamadklarna ya da Mr. Wardlela el skamadklarna
samimiyetle zlen insanlar vardr. Ben de bunlardan biriyim. Roman bittikten sonra o devirde o
insanlarla benim iin sapna kadar gerek olan o insanlarla yaamadm iin hngr hngr
alammdr sahiden de.
Dramlar romanlarda hep gzeldir nk ne bir damla gerek kan akar ne de ller rr hem zaten
rk eyler romanlarda rmez asla.
Mr. Pickwick komik biriyken aslnda yle deildir nk bir roman kahramandr. Kim bilir belki de
roman Tanrnn bizi kullanarak yaratt hayattan ok daha kusursuz bir hayat ve gerekliktir ve biz
belki de srf onu yaratmak iin varzdr. Grne baklrsa uygarlklar srf sanat ve edebiyat retmek
iin var kelimelerse onlardan bize kalan bizimle konuan eyler. Bu insan-tesi figrler neden gerek
sahici olmasn Zihinsel varlmda byle olabileceini dndke canm yanyor
196H.K.
3 Eyll 1931
En fazla strap veren duygular en can yakan heyecanlar ayn zamanda en sama olanlardr: imkansz
eylere kar srf imkanszln yaratt istek hi var olmam olana duyulan zlem gemite
olabilecek olana duyulan arzu farkl olmamann acs dnyann var olduunu grmenin verdii
tatminsizlik duygusu. Bilincin bu yarm tonlar iimizde ac verici bir manzara varlmzn sonsuza
dek sren gurubunu izer. O an kendimize kar giderek karanla gmlen ssz krlarn uyandrd
duygulara kaplrz; uzak kylar arasnda kapkara sularyla olanca berraklyla akan gemilerin
gemedii bir nehrin kysndaki kamlarn hzndr bu.
Acaba bu duygular skntdan kaynaklanan gizli bir delilii mi aa vuruyor yoksa bir vakitler
yaadmz baka dnyalarn bizde kalm bulank anlar m - ryada grlen eyler gibi i ie
gemi karm bize sama grnse de kkenleri - tabii kkenlerini biliyorsak - hi de yle olmayan
bulank anlar. Baka varlklar olmu mudur diye soruyorum kendime -eski bizler- bugn eski
hallerinin birer glgesi olarak ne kadar eksiksiz olduklarn eksik bir ekilde algladmz olsa olsa
hayal edebileceimiz salam yaplarn kaybettikten sonra u yaadmz glge halinin iki boyutuna
dm varlklar.
Biliyorum heyecann dnceleri olan btn bu eyler ruhumuzu kasp kavuruyor. Neye denk
dtklerini hayal edememek ya da gnl gzmzde sildiklerinin yerine koyacak herhangi bir ey


bulamamak - btn bunlar ne nerede ne kim tarafndan ne de niin verildiini bilmediimiz bir ceza
gibi kyor stmze.
Ama bunun sonucunda bizde hayata ve btn hayhuyuna kar bir bkknlk btn arzulara ve
belirtilerine kar pein bir yorgunluk btn duygulara kar isimsiz bir tiksinti kalyor elbette.
Melankolinin keskinletii byle zamanlarda dlerimizde bile ak olmamz kahraman olmamz
mutlu olmamz imkanszdr. Hepsi hatta hepsinin dncesi bile botur. Bize
baka bir dilde sylenir bunlar zihnimizde bir trl ekle girmeyen hecelerden oluan anlalmaz bir
ses dizisinden ibaret bir dilde. Hayatn ii oyuktur ruhumuzun ii oyuktur btn dnyann ii
oyuktur. Btn tanrlar lmden daha derin bir lmle lmtr. Her ey boluktan daha botur. Her
ey nihayetinde var olmayan eylerin bir kaosudur.
Bunlar aklmdan geerken acaba gereklik ateimi dindirir mi diye etrafma baktmda ifadesiz
evler ifadesiz ekiller ifadesiz jestler gryorum. Talar bedenler dnceler - hepsi l. Btn
hareketler durmu - hepsi bir duruta donmu. Hiliin hi anlam yok. Hilii tanmyorum tuhaf
bulduumdan deil ne olduunu bilmediim iin. Dnyay kaybettim. O ann biricik gereklii olan
ruhumun en derin yerinde youn gzle grlmez bir strap var karanlk bir odada oturmu alayan
bir erkein sesinde okunan bir hzn.
197H.K.
Zaman derin bir acyla hissediyorum. Bir eyleri brakp gitmek beni inanlmaz sarsyor. Birka ay
yaadm zavall mbleli oda ya da alt gn kaldm tara otelindeki masa hatta bir garda iki saat
oturup tren beklediim hznl bekleme salonu - tamam ama hayatn gzel eylerini terk ettiimde
ve sinirlerimin olanca duyarllyla onlar bir daha asla gremeyeceimi onlara kavuamayacam
kavusak da u belirli esiz andaki gibi olmayacaklarn dnnce -metafizik bir strap veriyorlar
bana. Ruhumda bir uurum alyor Tanrnn zamannn souk nefesi solgun yanam okuyor.
Zaman Gemi Anszn herhangi bir ey - bir ark tesadfen burnuma gelen bir koku ruhumda
anlarn tpasn ekiveriyor Bir vakitler olduum bir daha asla olmayacam her ey Benim olmu
gelecekte asla olmayacak eyler Ve ller ocukluumda beni onca sevmi olan o ller Adlarn
andka ruhum buz kesiyor; insan yreklerinden srldm kendi gecemde yapayalnz kaldm
kapal kaplarnn dilsizliinin karsnda dilenci gibi aladm hissediyorum.
198H.K. Tatil yazs
gnlk tatilde kendimin beni bulamayaca bir yerde iki minyatr burunla dnyann geri
kalanndan kopmu minicik bir koyu olan kk bir sahilde inzivaya ekildim. Kyya en tepedeki
basamaklar ahap olan ilkel bir merdivenle iniliyordu tam ortaya gelince basamaklarn yerini
kayann farkl seviyelerine alm oyuklar alyordu iki yandan da pas tutmu demirden bir trabzan
uzanyordu. Ve bu ihtiyar merdivenden her indiimde zellikle de ayaklarmn altnda ta
basamaklar hissettike z varlmdan kp kendimi buluyordum.
Okltistlerin en azndan bazlarnn iddiasna gre ruh kimi anlarda yce bir noktaya eriir
heyecanlarn ya da belleindeki bir blmn etkisiyle daha nce yaanm bir hayatn bir ann bir
grntsn ya da glgesini hatrlayabilirmi. Bylece varlklarn kkenine ve balangcna imdiye
gre daha yakn bir zamana dner ve bir bakma ocuklatn esaretten kurtulduunu hissedermi.
Bugn pek az kullanlan o merdivenden inip kimseciklerin ayak basmad o sahile usulca
szlrken byl bir yoldan geerek olabileceim monata60 doru ilerliyor gibiydim. Gnlk
hayatmdaki baz var olma ve edimde bulunma biimleri -varlmn deimez ksmnda bunlar
arzular tiksintiler belli trde birtakm kayglar olarak kendini gsterir- sipere ekilen askerler gibi
iimde yok oluyor glgelerin arasnda tannmayacak hale gelecek kadar siliniyordu;


kendimden uzaklatryordu bu beni bir nceki gn hatrlamak ya da iimde her zamanki hayatn
sren varl bana ait olarak grmek zor geliyordu. Genel olarak hissettiim duygular dzenli olarak
dzensizlik gsteren alkanlklarm etrafmdakilerle sohbetlerim dnyann toplumsal yapsna farkl
ekillerde uyum salaym - sanki bir yerlerde ylesine gz gezdirdiim eylerdi bunlar baslm bir
biyografinin cansz sayfalar herhangi bir romanda kendimizi vermeden okumakla romann
belkemiini krdmz yan hikayelerden biri.
Ve bunun zerine yalnzca gerekd bir uak gibi gn ycelerinde esen rzgarn ya da dalgalarn
uuldad sahilde yeni bir d trne brakyordum kendimi - biimsiz uucu eylerdi bunlar byk
gereklerin derinlerinden ykselen denizin oynak kvrmlar gibi yanklanan gk ve su kadar saf
imgesiz ve heyecansz derin duygular; uzaklarda eriler izen kyya yaklatka yeile dnen
saydam tire tonlarnn yanp snd titrek mavi bir deniz; nihayet pes eden binlerce kolunu
tslayarak koparp kararm kumlar kpkten salyalar olarak ortaya serdikten sonra - atlayan
dalgalar kkenlerdeki zgrle dnleri tanrsallk zlemlerini ve anlar (szgelimi eski bir
zamann ac vermeyen ekilsiz ansn ya da u ya da bu sebeple sadece mutlu bir any) barnda
topluyordu deniz - kpk ruhlu koca bir zlem kalabalyd bu ve sonra huzur lm ve hayat denen
kazazedelerin snd aday kuatan o engin umman her ey ya da hilik.
Uykusuz uykular uyuyordum btn duyularmla grdm eylerden kopmu oluyordum oktan
kendi alacakaranlmdan aalarn arasnda suyun sesinden geni nehirlerin sakinliinden
melankolik akamlarn tazeliinden uykuyu barndran ak bir gsn yava soluundan ocukluun
dnyay seyretmenin damgasn yemi btn bu eylerden.
199H.K.
Aileden de bir can yoldandan da yoksun olmann gzellii srgnln tadn hatrlatan; srgnlk
gururumuzu o hafif gurbet acsn silikletirmeye belirsiz bir ehvete dntrmeye sevk eden o
byl zevk - kendimce kaytszca tadn karyorum btn bunlarn. Zihinsel hayatmn en ayrt
edici kurallarndan biri dikkati ar derecede younlatrmamak ve de bile onu varlk alanna
arabildiimi bilmenin asaletiyle tepeden bakmaktr. Dlere fazla nem vermek yle ya da byle
bizden koparak karnca kararnca gereklik mertebesine erimi ve bylece kendisine kibarca
davranmamz beklemeye olan kaytsz artsz hakkn kaybetmi bir eyin zerine fazla dmek
olur.
59. Ya da: .. .bir bakas olmamann sknts nasl da ker stme. 60. Eski Yunan felsefesinde
blnmez birlik; Leibniz in felsefesinde ise blnemez bir birlik olan sonsuz saydaki cevherlerin
her birini ifade eder. (.N.)
200H.K.
Sradanlk bir yuvadr. Gnlk hayat bir ana gibi kucak aar insana. Byk iirin iinde yce
arzularn zirvelerine doru akn ve oklt eylerin doruklarna doru uzun bir yolculuk yaptktan
sonra mutlu aptallarn kahkahalarla gld hana dnmek mthi iyi gelir hayatn btn scaklna
kavumu oluruz bylece biz de Tanr nn yaratt halimize dnerek aptallar onlarla kadeh
tokutururuz bize bahedilmi olan evrenden memnunuzdur artk gerisini de dalara trmanp da
tepeye varnca ylece baknmakla yetinenlere havale ederiz.
Deli ya da aptal gzyle baktm bir adamn pek ok farkl konuda ya da hayat memat
meselelerinde sradan bir insan alt etmesi beni hi artmaz. Sarallara kriz annda inanlmaz bir g
gelir; normal insanlardan pek az paranoyaklar gibi mantk yrtebilir; ok az demagog (belki de
hibiri) dinle bozmu manyaklar kadar byk kalabalklar toplayabilir etrafna stelik insanlara onlar
kadar yreklilik de alayamaz. Btn bunlar sadece deliliin delilik olduunu kantlar. l ortasnda


ruhun kr olmasndan ibaret her eyden kopuk bombo yapayalnz zaferlerdense insan ieklerin
gzelliinin farkna vardran bozgunlar tercih ederim.
O yararsz hayal gcm kim bilir ka kez i dnyann dehetini gizemciliklerin tefekkrn mide
bulantsn yaatmtr bana. Hayal kurmak iin setiim evimden tela iinde ie komuumdur
byle zamanlarda; Moreirann yzn grdmde ise nihayet limana varm gibi hissetmiimdir.
Aslna baklacak olursa Moreiray astral hayata tercih ederim: Gerei doruya tercih ederim; hayat
evet yaratcs olan Tanrya tercih ederim. Hayat bana byle verdi ben de onu byle yaayacam.
Hayal kuruyorum nk hayal kuruyorum ama hayallere iimdeki tiyatroda oynamaktan baka bir
anlam yklemek kendime bir hakaret olur; arapsz kalmam ama araba ekmek ya da hayati bir
ihtiya gzyle de bakmam.
201H.K.
10/11 Eyll 1931
Gnn ykselmesinden ok nce bu aydnlk ehrin gnee dair alkanlklarnn tersine olarak
saysz evin harap boluklarn yerin ve binalarn girintilerinin zeri gnein yava yava yaldza
bulad incecik bir sisle rtlmt. Ne var ki lenden hemen nce gn gkyznde iyice
ykseldiinde gevek sis tarazlanmaya hafif soluklara tl karaltlara dnerek belli belirsiz
silinmeye balad. Saat ona geldiinde artk kaybolmu olan sisi hatrlatan tek iaret gkyzndeki
donuk kt bir morluktu.
ehrin yzndeki maske kayp gittike altndaki izgiler yava yava ortaya kyordu. Bir pencere
alnca oktan domu olan gn bir daha dodu. Seslerde hafif bir deiiklik hissedildi; yeni sesler
belirdi. Kaldrm talarnda gelip geenlerin kimseye ait olmayan auralarnda bile mavimsi bir fark
oldu. Gne scaksa bile scakl henz nemliydi ve gzle grlmez bir ekilde oktan yok olmu
olan sisin szgecinden gemiti.
Sisler olsun ya da olmasn bir ehrin uyann krda afak skmesinden daha dokunakl
bulmuumdur hep. ehrinki daha bir yeniden domaktr gne nce koyu bir aydnlkla ardndan
nemli bir kla ve sonunda l l bir altn sarsyla ayrlar aaklarn karaltlarn yapraklarn
alm avularn yaldzlamakla yetinmek yerine pencereleri alarak her renkten duvarlara akl
koyulu atlara konarak btn marifetlerini pencerelerde duvarlarda ve atlarda sergilediinde bunca
farkl gereklie can verdiinde uyandrd umut da daha fazladr. Krda afak seyretmek bana iyi
gelir; ehirde afak ise hem iyi hem kt gelir ve bu iyi
gelmesinden daha iyidir. Evet nk bana verdii daha byk umudun iinde her umuttaki gibi hafif
bir aclk vardr gerek olmaynn burukluunun izidir bu. Krda sabah var olur; ehirlerde ise vaat
eder. Biri yaatr teki dndrr. Btn mehur lanetliler gibi ben de dnmenin yaamaya ye
olduunu hissedeceim daima.
202H.K.
14 Eyll 1931
Yaz biterken scaklarn azald ilk gnlerin ardndan akama doru usuz bucaksz gkyznde baz
renklerin yumuadn sonbahar haber veren soumu meltemin de bunlarla hafife oynadn
grdk. Yapraklar hala yeildi yapraklar dklmyordu henz bir gn bizim de bamza gelecek
olan d dnyadaki lm alglamaktan doan sknt da yoktu. Var olmak iin abalamaktan
yorulmutuk adeta edimin son hareketlerine anlalmaz bir uyku kmt. Ah yle ac bir
kaytszlk vardr ki bu akamstlerinde sonbahar varlklardan nce bizde balar.
Her yeni sonbahar greceimiz son sonbahara biraz daha yakndr ilkbahar ya da yaz iin de bu
byledir; ama sonbahar doas gerei her eyin sonunu hatrlatr oysa ilkbaharda ya da yazn


grdklerimizin sayesinde bunu kolayca unuturuz. Ama varlklarn rengarenk etrafa salmasna
rzgarn deien sesine gece kerken evrenin o inkar edilmez varlna yaylan eskimsi huzura kar
belli belirsiz dikkatimizi uyandran o duyguda aceleci bir hznn karalts yol kyafetleri iinde bir
melankoli seilir.
Evet hepimiz gp gideceiz stelik her eyimizle geceiz. Eldivenlere ve duygulara sahip
olanlardan lmden ve memleket meselelerinden konuanlardan geriye hibir ey kalmayacak. Nasl
ki azizlerin yz de gelip geenlerin tozluklar da ayn kla aydnlanyorsa kiminin aziz kiminin
tozluk takm kiiler olmasndan geriye kalan hilii de ayn kszlk karanla boacak. Btn
dnyann l bir yaprak yn gibi tasaszca uyuduu bu dev kasrgada krallklar terzi kzlarn
elbiseleri kadar deerlidir ve ocuklarn sar rgleri imparatorluklarn asalaryla ayn fani anaforda
dner. Her ey hitir ve Grnmezin nnde uzanan avluda -aralk kapsnn arkasndan tek grlen
yine kapal bir kapdr- bizde ve bizim iin alglanabilir evren sistemini kurmu bykl kkl her
ey elleri olmad halde hareketlerini yneten rzgara itaat ederek dans eder. Her ey glge ve uan
tozdur; duyulan tek ses rzgarn havalandrp srkledii eylerden gelir rzgarn ardnda
braktndan baka sessizlik de yoktur. Hafifliklerinden dolay tekiler kadar yeryznn esiri
olmayan hafif yapraklar n Avluda kasrgayla havalanarak daha ar varlklarn tesine der. Gzle
zor grlen ancak yakndan bakldnda farklar anlalan tekbiim tozlar kasrgann kalbine
yuvalanr. Daha bakalar szgelimi minik ktkler daireler izerek srklenir saa sola salr. Bir
gn varlklar hakknda bilinenlerin sonuna varldnda dipteki kap alacak ve her ne idiysek -ister
insan ister yldz artklar olalm- hepsi ieri sprlecek ki var olanlar her eye yeniden
balayabilsin.
Yreim yabanc bir kitle gibi canm yakyor. Beynim btn hissettiklerimi uyuyor.
Evet gnn batt ynde be bulutluk karmak bir yn hi glmsemeden lgn bir saryla
evreleyen u havaya da ruhuma da getiren sonbahardr. Evet sonbahardr bu ve bu dupduru
saatte btn varlklarn ismi konulmam yetersizliinin aka farkna varmak demektir. Sonbahar
evet gelen ya da oktan gelmi olan sonbahardr ve btn eylemlerden peinen yorulmak btn
hayallerin peinen yklmasdr. Kimden ne fayda gelir Kendimi ne halde dnrsem dneyim
zaten navluda yapraklarn ve tozlarn arasnda hibir eyin
anlamndan soyunmu o gz ukurunda yrrken gryorum kendimi; gnein eri klarnn
dnyann sonuyla boyad bilemediim bir yerdeki saydam talarda hafif bir hayat sesi karyor
ayaklarm.
Dnm hayal etmi tamamlam ya da tamamlamam olduum ne varsa - btn hepsi sonbaharla
gidecek tpk yere salm yank kibritler gibi ya da buruturulup top yaplm katlar byk
imparatorluklar btn dinler elence olsun diye uyuklayan k ocuklarn yaratm felsefeler gibi.
nsanlma dair ne varsa - zlemlerinden yaadm sradan eve bana ait tanrlardan gene bana ait
patron Vasques e dek hepsi sonbaharla gider hepsi sonbaharn kaytsz yumuaklnda gider. Her
ey sonbaharla gider evet sonbaharla her ey gider
203H.K.
15 Eyll 1931
Bu ar gn sonu derinimizde tamama erip gereksiz bir yara m aar yoksa varlmz salt derin bir
sessizliin hkm srd yabanrdeklerinin inmedii lgn kamlarla dolu gllerin olduu
anlalmaz alacakaranlklar iinde bir oyun mudur. Bilemeyiz ve yosunlara benzeyen
ocukluumuzdaki hikayelerden hatrmzda kalan yoktur oysa gelecein gklerindeki sevgi
belirsizlii usulca yldzlara gtren meltem kendini gstermitir bile. Kimselerin gelmez olduu


mabette adak lambas kararszca salnr yal ssz bahelerde su birikintileri gnein altnda kokuur
bir zamanlar bir aaca kaznm ismi tanyan kalmamtr ve karanlk insanlarn ayrcalklar
parampara katlar gibi iddetli rzgarlarn estii yollara salm engellere taklp kalmtr.
Bakalar gelecek eski insanlarn penceresinden sarkacak; hi grmedikleri bir gnein kt nostaljik
glgesini unutmu olanlar imdi uyuyor; ve hibir ey yapmadm halde cretkar davranan ben
yandan akan nehrin amuruna bulanm srlsklam kamlarn ve gizli yorgunluumun arasnda biten
gnlere zg imkansz snrlara uzanan sonbaharlarda hi keke demeden leceim. Ve btn
bunlarn iinde adeta rlplak soyulmu skntnn bir sl gibi ruhumun dlerin ardnda pusuya
yattn sezeceim - dnyann en byk karanlna ykselen gereksiz katksz derin bir lk.
204H.K.
15 Eyll 1931
Bulutlar Bugn gkyznn farkndaym ona bakmadm daha ok hissettiim gnler de oluyor -
nk ehirde yayorum ben ehri barndran doada deil. Bulutlar Bugn onlar temel gereklik ve
giderek kapanan gk kaderimi tehdit eden byk bir tehlike gibi hi aklmdan kmyor. Bulutlar
Uultu plak bir kemeke iinde aklardan Kale ye Bat dan Dou ya geliyorlar bazen beyaza
bulanm oluyor bu kargaa bilmem hangi nc bulutlara doru iplik iplik uzanyor; daha ar
davranan baz bulutlarsa sesi gayet iyi duyulan rzgar onlar datmakta gecikince neredeyse kapkara
kesilmi; ve nihayet dar ev sralar arasndaki sokak denen yalanc boluklar gitmeye gnlleri
yokmu gibi glgeleriyle deil yavalklaryla karartrken kirli bir beyaz karasna dndler.
Bulutlar stemeden varm istemeden leceim. Olduum eyle olmadm ey arasnda hayal ettiim
eyle hayatn beni yapt ey arasnda bir boluum birer hi olan eylerin ortasndaki soyut ve
tensel noktaym - ki o eylerin bir adm tesinde deilim ben de. Bulutlar Hissettiimde nasl bir
sknt dndmde nasl bir rahatszlk istediimde nasl bir
yararszlk Bulutlar Hala geiyor bulutlar bazlar kocaman evler yznden grndklerinden daha
kk olup olmadklar anlalamadndan sanki btn g ele geirecekler gibi geliyor insana;
kimilerinin bykl belirsiz iki bulutun birleimi olabilir bunlar ya da ikiye blnecek tek bir
bulut - ykseklerde yorgun gkte artk hibir anlamlar yok; kimileri ise kck; gl eylerin
oyunca sama oyunlarda kullanlan bir tarafa ylm yalnz braklm souk snm toplar
gibiler.
Bulutlar Kendimi sorguluyorum kendimi bilmiyorum. Yararl tek bir i yapmadm sahip
kabileceim herhangi bir ey de yapmayacam asla. Hayatm boyunca bir tek var olmayan eylere
karman orman yorumlar getirmekten vazgemedim bunu da gizli evreni bana veren bakasna
aktarlmas imkansz duygular anlatmak iin dizeleri nesre dntrmekte kullandm. Nesnel olarak
znel olarak kendime doydum. Her eye doydum hepsine. Bulutlar Onlar her eydir ykseklerin
parampara oluudur bo dnyayla var olmayan gk arasnda bugn gerek olan tek eydir bulutlar;
zorla zerlerine yktm skntdan artakalan tarifsiz paavralar; olmayan renkte tehditlerle
koyulam sis; duvarsz bir hastanede kirli pamuk toplar. Bulutlar Onlar da benim gibidir grnmez
bir cokunun etkisiyle gkle yer arasna salm yldrml ya da yldrmsz bir yoldur dnyay
aklklaryla neeye boar ya da kara gvdeleriyle karartrlar arada kalmann baboluklarn ykleri
olarak yerin grltsnden uzak ama gn sessizliinden yoksundurlar. Bulutlar Hala geiyor
bulutlar hep geer onlar sonsuza dek geecekler solgun yumaklarn zp toplayarak darmadan
sahte gklerini belli belirsiz gerip aarak.
(Descobrimento dergisinin 3. saysnda yaymlanmtr; 1931)
205H.K.


16 Eyll 1931
Gn akarak kendini brakyor eprimi kzllklarda tkeniyor. Ne biri kp bana kim olduumu
syleyebilecek ne de bir zamanlar var olduumu bilen olacak. Bilinmeyen dadan asla
renemeyeceim vadiye indim ve admlarm yava gnbatmnda ormandaki dzlklerde braklm
izlerdi sadece. Btn sevdiklerim beni karanlkta unuttu. Son gemiyi duyan bile olmad. Posta da o
mektuptan habersizdi ki zaten mektubu yazacak kimse yoktu.
Ve her ey sahteydi. Bakalarnn anlatm olduu ykleri tekrar anlatan olmad; bir vakitler aldatc
bir umuda kaplp bir liman bulmaya gidenden gelecekteki sislerin yaanacak kararszlklarn bu
olundan da haber yok. Adm gecikenler arasnda sayyorlar ve bu ad bile bir glge btn geri
kalanlar gibi.
206 Orman
Ah Ama oda bile doru oda deil - kayp ocukluumdaki eski odamd Bir sis gibi uzaklat gerek
odamn beyaz duvarlarn (sahiden) delip geti ve buradaki kck apak oda tpk henz
uyuklayan bir hayvann kaslarn uyandran bir arabacnn admlarnn ve krbacnn belli belirsiz sesi
gibi tpk hayat ve gn gibi karanln iinden ykseliverdi.
207
Doru ya da kesin gzyle baktmz nice eyler dlerimizin artklardr sadece anlama yetisinden
yoksun olduumuz iin iine gmldmz uyurgezerliin rnleri Neyin doru ya da kesin
olduunu gerekten biliyor muyuz Gzel dediklerimiz arasnda aslnda sadece bir dnemin
alkanln mekann ve zamann kurgusunu yanstanlar hangileri Gerekten bize ait olduunu
sandmz oysa yaradlmzdan tr derin doasn kavrayamayarak sadece mkemmel bir aynas
olduumuz zerini effaf bir rt gibi rttmz neler var kim bilir
Kendimizi ne kadar kandrabildiimizi dndke yok olmu kesin inanlarn yorgun ellerimin
arasndan incecik kumlar gibi aktn hissediyorum. Ve dncenin bir duyguya dnt zihnimin
karanla gmld anlarda btn dnya glgelerden rl bir sis kelerin alarn silindii bir
sahne bir interlude hikayesi gecikmi bir afak gibi geliyor. Nereye baksam kendi lmn iinde
tayan bir mutlaklk durgunca bekleyen ayrntlar gryorum. Dncemi baka bir balama
oturtmam bylece unutmam salayan duygularm ise bir tr uyku uzak edilgen bir ey bir araf bir
farkllk glgelerin ve karmaann bir oyunu.
Neredeyse ilecileri ve yalnzlar bile anlayacak hale geldiim bu anlarda -btn glerini bir
kesine asla deimez diye damga vurulmu amalar uruna harcayan inanlar iin bu kadar
uraan insanlar anlayabilecek olsam- elimden gelse koca bir perianlk estetii geceye zg
efkatin uzaklarda kalm baka yuvalara duyulan zlemin makamnda zel bir ahengi olan ocuk
ninnileri bestelerdim.
Bugn sokakta ayr ayr birbiriyle kavga etmi iki arkadama rastladm. kisi de kavgay anlatt.
kisi de doruyu syledi. kisi de gerekelerini gsterdi. kisi de haklyd sonuna kadar haklyd.
Baka eyler ya da olaylarn farkl yzlerini grm olduklarndan deil. Hayr: Her ikisi de olaylar
harfiyen nasl olduysa yle gryor ayn kstasla deerlendiriyordu; ama her biri farkl bir ey
gryordu dolaysyla haklyd.
Gerein varlndaki bu ikilik karsnda arp kaldm.
208H.K.
18 Eyll 1931
Nasl bilsek de bilmesek de bir metafiziimiz varsa ayn ekilde istesek de istemesek de bir ahlak
anlaymz da vardr. Benim ahlakm son derece yalndr - kimseye ne iyiliin dokunsun ne


ktln. Ktlk yapmayacaksn nk birincisi tpk kendim gibi herkesin rahatsz edilmeme
hakk var ama ayrca bu dnyaya ktlk lazmsa doal ktlkler rahat rahat yeter. u lml
dnyada tanmadmz bir limandan kalkm bilmediimiz bir baka limana seyreden bir gemide
yayoruz; ayn yolun yolcular olarak birbirimizi ho tutmalyz. te yandan da iyilik de yapmamal
insan nk ne iyinin ne olduunu biliyorum ne de niyetlendiimde gerekten iyilik yapp
yapmadm. Birine sadaka vermekle belki de felaketlere yol ayorumdur Birini eitmeye ya da
yetitirmeye kalkrsam bu yzden ne rezaletler kacan bilebilir miyim Kafamda dolaan
phelerden dolay ayam denk alrm. Hem ayrca bana yle geliyor ki yardm etmek ya da t
vermek yanl bir ekilde bir bakasnn hayatna mdahale etmek demek. yilik marka bir
huydur: Bakalarn marklklarmza kurban etmeye hakkmz yok insani niyetlerle ya da efkatle
hareket etsek bile. yilikler bize zorla benimsetilmi eylerdir: te bu yzden aka tiksiniyorum
onlardan.
Ahlak anlaymdan dolay iyilik yapmaktan kanrm ama bana yaplmasn da beklemem.
Hastalandmda en ok rahatsz olduum ey insanlarn bana bakmaya mecbur olmasdr ben birine
bakmak zorunda kalsam midem bulanrd. Hi hasta ziyaretine gitmedim.
Hastayken her ziyaretime gelene sinirlenmi yaptn bir hakaret mahremiyetime akl almaz bir
tecavz olarak grmmdr. Hediyelerden holanmam; nk karlnda hediye vermek gerekir -
ister ayn kiilere ister bakalarna bunun bir nemi yok.
Gayet olumsuz bir anlamda gayet geimli bir insanmdr. Olabilecek en zararsz varlm ben. Ama
daha fazlas deilim; zaten istemem olamam da. Var olanlara grsel bir efkat aklmdan ykselen bir
scaklk duyarm - yreim ise bombotur. Hibir eye inanmam umut ya da merhamet beslemem.
Her trden drstln drstlerinden btn gizemciliklerin gizemcilerinden daha dorusu btn
drstlerin drstlklerinden btn gizemcilerin gizemciliklerinden tiksinirim iimi korkular
bulantlar basar. Gizemci fikirler eyleme getiinde insanlarn akln eldiklerini iradelerine
hkmettiklerini doruyu bulduklarn ya da dnyay iyiletirdiklerini iddia ettiklerinde bulant bu
sefer gerekten mideme vurur.
Ailemden kimse kalmad iin kendimi ansl sayarm.61 te yandan ister istemez zerime arlk
yapacak olsa bile birilerini sevmeye de kar deilim. Btn zlemlerim edebdir. ocukluumu
gzlerimde yalarla hatrlarm ama belli bir ahengi vardr bu yalarn nesir aralarndan balarn
kaldrverirler. ocukluumu benim dmda bir ey gibi darya ait eylerle hatrlyorum; zaten
belleimde tek kalan da bu. Kkken tarada geen gnleri dndke yreimi burkan ora
akamlarnn sakinlii deil ay sehpasnn yeri oday epeevre saran mobilyalarn yerleri
etrafmdaki insanlarn yzleri ve hareketleri. Ben birtakm sahneleri tablolar zlerim. Bundan dolay
kendi ocukluum bakalarnn ocukluu kadar duygulandrr beni: Her ikisi de ne olduunu
bilemediim bir gemite kalm edeb bir bakla algladm grntlerden ibaret olgulardr.
Bunlar beni duygulandryor elbette ama hatrladm iin deil grdm iin.
Doduum gnden beri hi kimseyi sevmedim. En ok duygularm sevdim - grlebilir haldeki
bilinli eylerdi bunlar hep tetikte bekleyen bir iitme duyusunun alglar ya da dardaki zavall
dnyann bana seslenmek gemiten konumak iin kulland kokulard (ki kokular hatralar ok
kolay canlandrr) yani frnda pien bir ekmekten daha fazla gereklik daha fazla heyecan vermek
iin; tpk beni ok seven bir amcamn cenazesinden dndm bilmediim bir ykn zerimden
kalktn duyduum o uzak akamstnde olduu gibi.
Benim ahlakm ya da metafiziim baka bir deyile varlm ite budur: Her eyden ve bizzat kendi
ruhundan tamamen gemi biriyim; hibir eye ait deilim hibir arzum yok hibir ey deilim -


insanlara ait olmayan birtakm duyumlarn soyut merkezi yere dm yz dnyann zenginliine
dnk hassas bir aynaym. Btn bunlarn stne mutlu muyum yoksa mutsuz mu bilemiyorum; ve
bu umurumda bile deil.
(Descobrimento nun 3. saysnda yaymland 1931)
209
Bakalaryla ibirlii yapmak birlikte hareket etmek onlara balanmak; hep metafiziksel adan
hastalkl bir itkinin rn bunlar. Bir bireye bahedilmi olan ruh bakalaryla iliki kurmak uruna
dn verilmemeli. Kutsal var olmak olgusu yan yana var olmak gibi eytani bir olguya teslim
edilmemeli.
Bakalaryla birlikte hareket ettiimde en azndan bir eyi kaybetmi olurum: tek bama hareket
etme imkann.
(Bakasna) iimi dktmde sanki bymm gibi gelir oysa aslnda klmmdr.
Bakalaryla yaamak lmektir. Benim iin sadece zbilincim gerektir: tekiler bu bilincin iinde
hayal meyal seilen olgulardr onlar olduundan daha gerek
grmek marazi bir davran olur.
Ne pahasna olursa olsun kendi bildiini okumakta inat eden ocuk Tanrya yakndr nk var
olmay istemektedir.
Yetikinlerin hayat bakalarna sadaka datmakla geer. Hepimiz bakalarnn sadakalaryla
yaarz. Kiiliimizi yan yana var olma denen rezilce alemlerde harcarz.
Telaffuz ettiimiz her sz bizi ele verir. letiim yolu olarak bir tek yazl sz ho grlebilir nk o
bir insandan dierine uzanan bir kprnn bir ta deil yldzlarn arasndaki bir k huzmesidir.
Anlatmak inanmay reddetmek demektir. Felsefe sonsuzluun farkl tezahrleri altnda yrtlen bir
diplomasi olarak zetlenebilir Tpk diplomasi gibi felsefe de temelden yanltr o bir kendilik olarak
deil tamamen ve kesinlikle bir amaca ynelik bir eylem olarak vardr.
Yazdklarn yaymlatan bir yazarn nndeki yegane erefli seenek hak ettii baarya
kavumamasdr belki de. Ama bir yazar iin gerekten erefli olan tek satr bile yaymlamamaktr.
Yazmamal demiyorum nk o zaman yazar olmaz. inden geldii iin yazp da ruhsal durumu
yznden yazdklarn ortaya karmayanlar kastediyorum.
Yazmakla dlerimizi nesnelletirmi bir d dnya yaratm oluruz yazarlmzn bize sunduu bir
dldr bu d dnya. Yazdklarmz yaymlattmzda ise o dnyay bakalarna sunmu oluruz;
fakat onlarla ortaklaa sahip olduumuz tek d dnyann gerek d dnya maddenin grnebilir ve
dokunulabilir alemin dnyas olduunu bildikten sonra bu neye yarar Bendeki dnyaya tekiler nasl
ortak kabilir
210 Yreksizliin estetii
Yazdklarn yaymlatmak - kendini topluma mal etmek. Ne rezil bir ihtiyatr bu Ama neyse ki
eylemle ba kalmam bir ihtiya - yaync kazanr dizgici retir.
Akl ana gelmi her insann en byk kayglarndan biri kendini idealindeki imgeye gre dnen
bir birey olarak biimlendirmektir. Modern an dardan gelen tiz seslerinin karsnda
ruhumuzdaki asaletin mantn hibir ideal duraanlktan daha iyi yanstamayacana gre Duraan
Etkisiz olmay ideal edinmeliyiz. Yararsz Onu sadece yararszl yle ya da byle cazip bulanlar
dert edecektir.
211H.K.
Coku kabalktr.
Cokunun ifade edilmesi ncelikle drst olmama hakkmza bir saldrdr.


Ne zaman drst olduumuzu asla bilemeyiz. Belki de hi deilizdir. Ve bugn drst davranyorsak
yarn tam tersi bir nedenden dolay da ayn ekilde davranabiliriz.
Kendi adma hibir zaman kesin inanlarm olmamtr: Sahip olduum tek ey duygulardr. Srf
orada rezil bir gnbatm seyrettim diye bir yerden nefret etmem.
Duygularmz da vurduumuzda onlar gerekten hissetmekten ok hissettiimize kendimizi ikna
etmeye alyoruzdur.
212
Gr sahipleri kendilerini kendilerine satm insanlardr. Gr edinmemek var olmaktr. Btn
grlerin sahibi olanlara ise air denir.
213H.K.
Her ey elimden kayor buharlayor. Btn hayatm anlarm hayal gcm ve ierdikleri ve nihayet
kiiliim - her ey benden kayor her ey buharlayor. Bakas olmu olduumu baka hissettiimi
baka dndm hissediyorum hep. Bir baka dekorda oynanan bir temsilmi seyrettiim. Ve
kendimi kendimi izlemiim
Bazen edebiyat ekmecelerimin her zamanki danklnn arasnda on yllk on be yllk hatta daha
eski metinlere rastladm oluyor. ou bir yabancnn eseri gibi geliyor; ilerinde kendimi
gremiyorum. Biri onlar yazm ve o benmiim. Yazdklarm hissetmiim tabii ama baka bir
hayatta bugn bir bakasnn uykusundan uyanrcasna uyanacam baka bir hayatta.
ok eskiden daha gencecikken yazdm sayfalar on yedi yirmi yamdan kalma ksa paralar elime
geiyor sk sk. Kimisi o zamanlar sahip olduumu hatrlamadm bir ifade gcn yanstyor. Baz
cmleler ilkgenlikten karken yazlm baz pasajlar yllarla ve olaylarla ekillenmi bugnk
varlmn rn sanki. Kabul etmeliyim ki o zaman ne idiysem imdi de tpatp aynsym. Ve her
eye ramen eski bene gre byk ilerleme gstermi olduumu hissettiim iin merak ediyorum
madem o zaman da aynydm gelime nerede
Btn bunlarda beni gten dren sktran bir gizem var.
Geen gn o uzak gemie ait ksack bir metin beni allak bullak etti. Gayet iyi hatrlarm ki dili
biraz da olsa iyi kullanma kaygs bende birka seneden eskiye gitmez. Ne var ki bir ekmecenin
dibinde bulduum ok daha eski bir metne bakyorum da ayn kayg onda da var. Olumlu bir
anlamda sylyorum gemiin akna gz atarken kendimi anlayamyorum: Nasl olmu da zaten
olduum eye doru ilerleyebilmiim Bir zamanlar kendimi grmeyi baaramamken imdi nasl
oluyor da gryorum Hepsi birbirine karyor kendimi bulamadm kendi yollarmda kaybolduum
bir labirente dnyor.
Zihnim d alemine dalyor. u an yazdm daha nce de yazdma eminim. Hatrlyorum. Ve
bende var olduunu dleyen o varla soruyorum yoksa bu duygusal platonizm aslnda daha
belirgin bir hastalk yks m imdiki hayatn eski bir hayatta brakt baka bir an m diye
Tanrm kimin izleyicisiyim ben byle Ka kiiyim Ben kimdir Kendimle ben arasndaki bu mesafe
nedir
214H.K.
Geen gn Franszca bir metin buldum yazal on be yl olmu. Ne Fransaya adm atmlm var ne
de doru drst Fransz tanmlm dolaysyla bu dilde pek pratik yapamadm sonradan
konumay iyice unutmuumdur herhalde. Her zamanki kadar Franszca okuyorum yam ilerledi
ama dnce yapm daha pragmatik: Yani ilerleme kaydetmi olmalym. Ne var ki bakyorum da
gemiimden gelen bu metinde dili artk sahip olmadm bir gvenle kullanmm; anlatm bugn
olabileceinden ok daha akc; koca paragraflar uzun cmleler szler deyimler dile imdikinden ok


daha fazla hakim olduumu gsteriyor oysa bir vakitler Franszcay bu kadar iyi kullanabildiimi
hatrlamyorum bile. Bunu nasl aklayabiliriz imdeki kimin yerine getim ben
Biliyorum en kolay olaylar ve insanlar akcdr diye bir teori retmek hayatn ieriden
bir ak olduumuzu dnmek varlmzn byk bir nicelii temsil ettiini kendi kendimiz
zerinden ilerlediimizi ve kalabalk olduumuzu hayal etmek Ama burada kiiliimizin kendi
kylar arasnda sakince akmasndan daha baka bir ey var: teki var mutlak teki bana ait olmu
olan yabanc bir varlk. Yan hayal gcnn heyecann etkisiyle kaybettiim belli bir kafa yaps
belli bir duygu iklimi - gerekten byleyse zlrm ama armam. Peki ama yazdklarm yeniden
okurken bir yabancy okur gibi hissettiimde neyi seyretmi oluyorum Kendimi dibinde grdme
gre hangi suyun banda duruyorum
Bazen yazdm hatrlamadm pasajlar bulduum da oluyor -buna armyorum- ama yazabilmi
olabileceimi bile hatrlamyorum -ki o zaman dehete kaplyorum-. Baz cmleler baka bir
zihniyete ait. Tesadfen eski bir fotoraf bulmaya benziyor bu hi kukusuz benim oradaki farkl bir
boy yabanc izgilerle - ama hi tartmasz tyler rpertici bir ekilde benim.
61. Pessoa asndan bu doru deil; etrafnda kardeleri kuzenleri yeenleri vard; onlarla olduka
sk grrd de.
215
Birbirine en zt grleri en farkl inanlar dile getiriyorum. Mesele u ki aslnda ne dnyorum
ne konuuyorum ne de eyliyorum. Benim yerime hep dlerimden biri dnyor konuuyor ya da
eyliyor ben de bir an geliyor onun iinde hayat buluyorum.
Bir eyler anlatyorum konuan bir baka-ben. Gerek beni dndmde tek hissettiim hayat
karsnda alabildiine yetersizlik sonsuz bir boluk mthi bir beceriksizlik. Gerek bir eyleme
(varan) hareketlerden hibirini bilmiyorum
Var olmay hi renemedim.
Her istediimi elde edebilirim yeter ki kendimde olsun.
sterim ki bu kitab okuyunca ehvetli bir kabus grm gibi olun.
Eski ahlak bizim iin katksz estetie dnm durumda Toplumla ilgili eyler ise bugn tamamen
bireysel
Bende milyonlarca farkl alacakaranlk varken -farkl olmayanlar da cabas- ve sadece onlar
kendimde izlemekle kalmayp dahas ben kendimde onlar iken alacakaranlklar seyretmenin ne
anlam var
216H.K.
7 Ekim 1931
Batan gne gn her yerine salm yalnz bulutlara dalm. Havadaki farkl grntlere yaylan
rengarenk nefis yansmalar ykseklerdeki rm yerlerde dalgnca salnyor. Yar-glge yar-renk
gibi boy gsteren atlarn doruklarnda batan gnein yavalam son klar renkli ekillere
dnyor ne klarn ne de zerlerine konduklar nesnelerin ekilleri bunlar. Kendi de yava yava
sakinleen ehrin grltsnn zerinde byk bir huzur hkm sryor. Her ey seslerin ve
renklerin tesinde sessiz derin bir solukla havay iine ekiyor.
Gnein grmedii renkli cephelerde renklere bambaka bir grilik bulamaya balam. eit eit
boyalara bir tr soukluk sinmi. Sokaklardaki yalanc vadilerde belirsiz bir kayg uyuyor. Uyuyor
sakinleiyor. Ve yava yava ykseklerde salnan bulutlarn yere bakan yzndeki ltlar kararmaya
balyor; bir tek ak bir kartal gibi her eyden uzak her eyin zerinde szlen u kk bulutta
gnein gle yaldzndan izler kalm.


Hayatta aradm ne varsa hep kendiliimden vazgetim aramaktan. Dalgnca bir ey arayan ve
arayla d arasnda bunun ne olduunu unutan bir adam gibiyim. Arayan kprdayan rahatsz eden
yer deitirten ve be parmayla basbaya var olan beyaz uzun ellerin gzle grlr hareketleri
olmayan ve aranan eyden daha gerektir.
Sahip olduum ne varsa hep deierek ayn kalan u gkyzne benzer uzaktan gelen bir kla
aydnlanan hilik krntlardr bunlar lmn mutlak gereklik olarak uzaktan hznle glmseyerek
altn rengine boyad hayat paralardr. Evet lo bataklklarn efendisi bo mezarlarla dolu ssz bir
ehrin prensi olarak zetlemek gerekirse mrm aramay bilememekle gemitir.
Her ne olsam ya da olduysam kendimi her ne sansam ya da sandysam hepsi birden -dncelerde ya
da yukarda snm olan o bulutta- hayat denen yatakta akan bir bilmem-ne yin saklayabilecei
srr gereklii mutluluu bir anda kaybediverdi. Eksilmi bir gn budur ite bana kalan; k
farkl ynlere eilmi atlarn stnde usulca ellerini
gezdirerek derken atlar beinden her bir eyin zndeki o glge douyor.
Belirsiz titrek bir damlack ite ilk yldzn uzak .
217
Duygularmzn her kprdannda ne kadar keyifli olursa olsun bir durum yarda kalm olur
ieriinin nasl olduunu bilmiyorum ama duyarllmzn hayatnn en zel blmn oluturur bu
durumlar. Sadece ok byk dertler uzaklatrmaz bizi kendimizden; kk terslikler de bilmeden
hepimizin zlem duyduu huzuru zedeleyebilir.
Hemen hep kendimizin dnda yaarz ve hayat hi bitmeyen bir bozgun bir dalmadr. Bir taraftan
da bir merkez gibi kendimize ynelir kendi etrafmzda gezegenler misali sama uzak elipsler
izeriz.
218
Zamandan ve Uzaydan daha yalym nk bilinliyim. Varlklar benden doup dalr; tekmil
Doa duyularmn en byk kzdr.
Kendimi aryorum - ve hibir ey bulamyorum. stiyorum ve olmuyor.
Gne bensiz doar ve sner; yamur bensiz yaar rzgar uuldar. Ne mevsimler benim iin canlanr
art arda ne de aylar ya da saatler benim iin akar.
Kendimdeki dnyann efendisi yanmda gtremeyeceim mlklermi gibi
219
Duyumlarn faaliyet alan olan ruhum bazen benimle birlikte bilinli olarak geceleyin kendimi baka
trden bir varln dlerinden bir d gibi hissettiim o donuk saatlerde gaz lambalarnn
aydnlnda arabalarn gelip geici grlts iinde ehrin sokaklarnda dolar.
Bedenim sokaklara darack yollara dalarken ruhum da bir duygular labirentine dnerek
karmaklar. Gerekdlk kavramn varolu yanlsamas kavramn ackl bir makamda bize
retebilecek evrenin igal ettii yerin nasl botan da te olduunu mantk yrterek deil somut
olarak aka anlatabilecek her ey; bunlar geri kalan her eyden kopmu zihnime yuvalanmtr.
Neden bilmem dar ya da geni sokaklarn benden bamsz olarak uzan art arda dizilmi sokak
lambalar aalar kl ya da karanlk pencereler ak ya da kapal kaplar beni bunaltr; gzlerim iyi
grmedii iin hepsi gecenin iinden gelse de birbirine benzemeyen ekiller iyice belirsizleir
bylece znel olarak iyice canavarlar anlalmaz gerekd hale gelirler.
Kskanlk sefahat kabalk paralar iitme duyuma arpar. Dilerin arasndan yeni frlam mrltlar
bilincime doru salnr.


Yava yava btn bunlarla yan yana var olduum varlklar temsil eden glgelerin arasnda
varlklarn sadece birer glge olduu yerlerde sesler duyarak ama doru drst gremeyerek
gerekten ilerlediim olgusu bilincimden silinir. Ezeli zamann sonsuz uzayn karsnda btn
bunlarn var olabilmesini mphem bir ekilde giderek kavrayamaz olurum.
Bunun zerine bu zaman ve bu uzay tahlil edip anlayabilecek ve bylece iinde kaybolabilecek
kadar bilincine karabilmi insanlar dnrm pasif armlarla. Hepsi birbirine benzeyen bu
insanlarn gene byle gecelerde bugn dncelere daldm ehirden pek fark olmayan ehirlerde -
Platonlarn Scott Erigene lerin Kantlarn ve Hegellerin deyim yerindeyse geri kalan her eyi
unutmas bunca insana gre farkllamas bana ok tuhaf gln
gelir stelik hepsi insand.
Ve ben bu dnceleri evirip evirerek dolarken rktc bir berraklkla yabanc belirsiz keye
itilmi hissederim kendimi
Yapayalnz gezintim az sonra sona erecek. Hafif grltlere ramen hep ayn ekilde algladm
engin bir sessizlik adeta bana saldryor zorla boyun ediriyor. Varlklardan ykselen muazzam bir
yorgunluk srf burada ve bu ruh halinde olduum iin zihnimden bedenime dek her yerime yaylyor
Barmak isteyecekken yakalyorum kendimi nk bir ummana dalm gibiyim ne uzayn
sonsuzluuyla ya da zamann ebediliiyle ne de isimlendirilebilecek ya da llebilecek herhangi bir
eyle anlatlabilir bykl. Sessizliin doruundaki byle korkulu anlarda cismen ne olduumu da
genellikle neler yaptm ne istediimi ne hissettiimi ve dndm bilmez oluyorum. Kendi
gzmde kaybolmuum kimsenin bulamayaca bir yere gitmiim sanki. Savamaya duyulan ahlaki
arzu her eyi sistemletirmek ve anlamak iin harcanan zihinsel aba o an iin anlamayp gzellik
dediim (aslnda anladm gayet iyi hatrladm) bir ey retmek isteyen sanatnn duyduu yakc
zlem - hepsi bendeki gereklik duygusunun dna kayor yararsz bo ve uzak bir ey olarak
dnlmeye bile layk gelmiyor. Kendimi katksz bir boluk bir insan yanlsamas bir varln
mekan tuhaf bir bcein bou bouna hi olmazsa n lk bir ansn bulmak iin didindii
karanlk bir bilin gibi hissediyorum.
220 Istrap molas
Hayal kurmak neye yarar
Ne yarattm kendimden Hi.
Gecede tinsellesem
D izgileri olmayan i-heykel asla kurulmam d Hayal.
221H.K.
16 Ekim 1931
Kendimi bildim bileli kendine verdii szlere sadk kalmam dalgac bir hayalciyimdir ben. Bir
bakas olarak bir yabanc olarak olduumu sandm eyin beklenmedik seyircisi olarak dlerimin
yatandan tamasnn keyfini karmaya baktm hep. nandm eylere iman etmedim. Ellerimi
altn adn verdiim kumlarla doldurdum sonra avularm ap kumu akttm. Cmle benim biricik
gerekliimdi. Cmle sylendii anda her ey tamamlanm demekti geri kalan kumdu sadece
batan beri olduu gibi.
Hi durmadan dlere dalyor olmasam ve bitmeyen bir dte yaamasam kendimi seve seve
gereki olarak nitelerdim d dnyay bamsz bir ulus olarak gren her birey gibi. Ama kendime
herhangi bir sfat yaktrmamay mulak kalan bir taraf olsa da her ne isem o olmay kendime kar
yapacaklarm asla nceden tahmin etmeme taktiini kullanmay tercih ederim.


Hep dlerin peinde komaya bir nevi mecbur saylrm nk sadece kendini seyreden ve sadece
bunu isteyen bir insan olarak dnyann en gzel gsterisi gerek bana. Bunun iin kendimi tepeden
trnaa altnlarla dibalarla ina eder uyduruk salonlardan geerim - bir gz aldanmasndan ibaret bir
sahne eskimi bir dekor tatl k oyunlaryla grnmez ezgilerle yaratlm dler.
ocukken seyrettiim bir tiyatronun ansn sevilen bir varln pc gibi gizlice saklyorum; Ay
manzaralarn hatrlatan mavi arlkl dekor imkansz bir sarayn taraasn temsil ediyordu.
evresini ise gene boyal bezden byk bir bahe kuatmt; ve ben bu dekoru gerek bir ey gibi
yaamak uruna yprattm ruhumu. Hayat tecrbemin tamamen zihinde geen bu aamasnda usulca
nlayan mzik gzler nne serilen bu dekora ateli bir gereklik kazandryordu.
Dekor kesinlikle maviliydi ve Ay hatrlatyordu. Sahnede grnen kahramanlar hatrlamyorum
ama bugn bu manzaraya yaktrdm oyunda Verlaine le Pessanha nn dizeleri var; kanl canl bir
sahnede ezgili bir mavi renge brnm baka bir gerekliin tesinde oynanan imdi unuttuum
br oyundan tamamen farkl bu. Tamamen bana ait olan su gibi akan o oyun muazzam bir Ay
komedisi gms soluk mavi bir interlude d.
Ve sonra hayat geldi. O akam beni Lion a akam yemeine gtrdler. zlemimin dilinde o
bifteklerin tad hala durur - artk yapmadklarn bildiim ya da sandm belki de o zamandan beri
ylesini yemediim biftekler. Ve her ey - uzaktan uzaa yeniden yaadm ocukluum o akamki
keyifli yemek Ay hatrlatan dekor gelecekteki Verlaine ve imdiki ben - eski varlmla bugnk
varlm arasndaki aldatc bolukta uzanan kesik kesik ilerleyen o apraz hatta birbirine karyor.
222H.K.
Frtnann ykseldii sokan grltlerinin yksek perdeden yapayalnz bir sesle konutuu
gnlerdeki gibi.
Sokak youn ve silik n altnda kr krt ve solgun karanlk anszn dnyann dousundan
batsna ilerleyen yanklar uyandran atrtlarn kargaasyla titredi Amanszca yaan yamurun i
karartc sertlii younluu ve irkinliiyle havadaki siyahl iyice koyulatrd. -Ayn anda- hem
souk hem lk hem scak hava drt bir yanda yanlglar iindeydi. Sonra sipsivri bir maden k
geni salonu aarak insan bedenlerinin sakinliinde bir gedik at; bu buz gibi irkilmenin stne bir
ses ta saa sola arpa arpa yuvarlanarak katlam sessizliklere ayrld. Yamurun sesi klerek
daha yenik bir sese dnt. Sokan grlts de kayg verecek kadar azalmt. Bir an grlen
sar bir huzme sar karanl perdeledi gene ama bu kez bir soluk almaya frsat bulduk ve hemen
ardndan baka bir yerde o kopuk kopuk sesin yumruu yankland; rkek bir elveda gibiydi bu
frtna diniyordu.
Frtnann patrts uzadka uzayan giderek azalan bir mrltyla byyen n iinde kszca uzak
enginlerde sakinleiyor Almada tarafna yuvarlanyordu
Anszn havaya muhteem bir aydnlk sald. Hem evlerde hem beyinlerde her eyi taa kesti. Her
ey birden ta kesildi. Yrekler bir an durdu. Hepimiz son derece duyarl insanlarz. Sanki biri lm
gibi dehet verici bir sessizlik var. Yamurun byyen sesi nihayet sakinleiyor adeta herkesin
gzyalar onda akyor. (Hava) kurun gibi.
223H.K.
Solgun bir yldrmn ift azl ba kendini belli etmeden geni odada gezindi. Ve beklenen ses
nicedir tutulan o yutkunu derinlere gerek patlad. Yamurun sesi konumalarn arasnda duyulan
atlar gibi hkrklara bouldu. Evin iinde ekingen kk sesler duyuldu.
224
imgelemin adna gerekliimiz dediimiz u epizodu.


Tam iki gndr yamur yayor kuruni souk gkten rengiyle ruhu hzne boan bambaka bir
yamur dklyor. ki koca gnden beri. Hissetmek hzn veriyor ve pencerenin ardnda damlayan
suyun yaan yamurun sesinin arasnda yzmden okunan da bu. Yreim skyor anlarm
kaygya dnyor.
Mthi bir uyku bastrd oysa uykum da yok uyumay istemek iin bir nedenim de. Eskiden kk ve
mutluyken bizim avluya bitiik evde alacal bir papaann sesi yaard. Yamurlu gnlerde bile ayn
canllkla konuur ve tabii tuzu kuru olduundan etraf saran hznde telal bir gramofon sesi gibi
salnan kendine has deimez bir duyguyu dile getirirdi.
zerime ken hzn yznden mi aklma geldi bu papaan yoksa uzak ocukluum mu onu bana
hatrlatan Hayr hakikaten dndm onu nk kar avludan durup dururken bir papaan sesi geldi.
Ne biim bir karmaa bu bendeki Bir eyi hatrladm sandmda aslnda baka bir ey dnyorum;
gryorsam bilmiyorum ve en iyi dalgnken gryorum.
Tamamen kurun kesilmi pencereye dokununca eli ten camlara srtm dnyorum. Ve lo n
yaratt byyle eski evimin iini darda yan avluda grtlak paralayan papaan da yanmda
gtryorum; ve yaam olmann onulmaz arl altnda uyku gzlerime kyor.
225
17 Ekim 1931
Evet gne batyor. Zihnim darmadan ar ar Rua da Alfandegann sonuna kadar yryorum
aydnlk Terreiro do Pao ufukta belirdiinde bat gnn gnesizliini de aka grebiliyorum.
Gk hafife yeermi bir maviden beyazms griye dnyor sol tarafta kar kynn yamalarnda ise
kahvemsi l pembesi bir bulut bei pusuya yatm. Etrafta bende olmayan byk bir huzur hkm
sryor soyut sonbahar havasna souka salm. O huzura sahip olmadmdan var olduunu
varsayarak bulank bir zevk duyuyorum. Ama gerekte ne huzur var ne de huzursuzluk: Gkyz var
yalnzca giderek zayflayan btn renklerden bir gkyz - mavi-beyaz henz mavisini koruyan
yeil maviyle yeil aras soluk gri olmayan bulut renklerinin uuk belirsiz tonlar ve silik bir morla
koyulam kararsz bir sar. Hepsi daha algland anda snen birer grnt hile hiin arasnda gk
ve rk tonlarnda kanatl en tepeye aslm bitmek bilmeyen tarifsiz bir fasl.
Hissediyorum ve unutuyorum. Herhangi bir insann herhangi bir eye duyduu belirsiz bir zlem
souk havadan yaylan bir afyon gibi beni ele geiriyor. Gerek yapmack bir grme sarholuu
iindeyim.
Gnein perde perde yok olduu nehir hattnda k souk bir yeilin maviletirdii solgun bir
beyazla brnm olarak snyor. Havada asla elde edilemeyenin uyuukluu salnyor.
Gkyznn manzaras ykseklerde susuyor.
Kabma smaz olduumu hissettiim bu saatte o muzip zevke teslim olup her eyi syleyesim
geliyor. Ama hayr uzakl kendini yok ediiyle sadece derin gkyz gerekten her eydir ve kendi
de birbirine karm i ie gemi bir heyecan yuma olan u hissettiim heyecan bu bo gn
benliimin derinlerindeki bir gle yansyan suretinden baka bir ey deildir kayalarn arasna
skm dalarn dalgnca kendini seyrettii l bakl dilsiz bir gldr bu.
Ka kez ah ka kez u an olduu gibi var olmann skntsn bilmediim baka bir eyin zlemini
tm duygularn bende sonbahara dnerek dmdaki o bilinte hznl bir grilik iinde solduunu
hissettiimi hissederek ac duymuumdur - ve hissetmek sadece hissetmek
olduu iin kaygya dnmtr her seferinde.
Peki kim kurtaracak beni var olmaktan Ne lmdr istediim ne de hayat: skntlarla kuatlm
arzularmn derinlerinde ulalmaz bir maarann dibinde olduu dlenen bir elmas gibi parlayan o


teki ey. Bu gerek ve imkansz evrenin olanca arldr o yabanc bir ordunun olmayan bir
havada usulca solan renklerin sancadr havada ise donuk elektrikli bir beyazlk iinde uzak
duyarsz kylaryla dsel bir hilal ykselir.
Gerek bir Tanrnn snrsz yokluundan oluyor bunlar yokluk ise bo bir ceset derin gn tutsak
ruhun cesedi. Sonsuz hapishane - sonsuzluun yznden nereye gitsek kaamayz senden
(Descobrimentoda yaymlanmtr say 3 1931)
226
Nasl da ehvet dolu ve yce bir zevkle baz geceler ehrin sokaklarnda dolarken ve yaplarn
izgilerini farkl yapm tarzlarn mimarilerindeki ince ayrntlar ruhumun iiyle incelerken kimi
pencerelerde klar yanarken iek sakslar balkondan dar uzanm -diyordum ki ite btn
bunlar seyrederken nasl da igdsel bir hazla bilincimin dudaklarna ykselir u kurtarc lk:
Bunlarn hibiri gerek deil
227H.K.
18 Ekim 1931
Sanatsal adan dzyazy iire tercih ediyorum. Bunun iki nedeni var; tamamen benimle ilgili olan
birincisi baka seeneimin olmay nk iire yeteneim yok. kincisi ise gayet harcalem bir
neden ve bana yle geliyor ki birincisinin basit bir yansmasndan ya da klk deitirmi halinden
ibaret deil. te bunun iin de zerinde durmaya deer nk sanata deer kazandrmas uygun
grnen zel anlama dokunuyor.
iiri bir ara seim mzikten dzyazya salt bir kpr olarak gryorum. Tpk mzik gibi iirin de
ahengini belirleyen birtakm kurallar vardr bunlar mutlaka kat vezin kurallar olmasa da korkuluk
grevi grr otomatik olarak bask kurar ya da ceza dzenekleri olutururlar. Dzyazda ise sonsuz
bir zgrlkle konuuruz. ine mzikal ritimler katabilir buna ramen dnebiliriz. ine iirsel
ritimler katabilir buna ramen uzaktan bakabiliriz. Rasgele bir vezin dzyazy zedelemez; dzyazya
zg rasgele bir ahenk ise dizeyi aksatr.
Dzyaz btn sanat kucaklar - ksmen sz btn dnyay kendinde barndrd iin ksmen de
zgr sz sylenebilmesinin dnlebilmesinin btn yollarn kendi iinde barndrd iin.
Dzyazda yeni bir balama oturtarak her eyi verebiliriz: resmin ancak dolaysz olarak olduklar
gibi i boyutlarn yanstmakszn verebilecei rengi ve biimi; mziin biimlenmi bir bedeni ya da
dnce denen ikinci bir bedeni olmakszn verebilecei ritmi; mimarn dardan dayatlan kat
maddelerle oluturmak zorunda olduu bizimse ritimlerle belirsizliklerle kvrak gelgitlerle
kurduumuz yapy; heykeltran dnyadaki haliyle dntrmeden aura sz olarak brakmak
zorunda olduu gereklii; ve nihayet airin iinde gizli bir tarikatn mridi gibi bir makama bir
ritele gnll olarak hizmet ettii klesi olduu iiri.
una gnlden inanyorum ki ideal uygar toplumda dzyazdan baka sanat olmayacaktr.
Gnbatmlarn kendi hallerine brakacak sanattan onlar szlerle kavramasndan
anlalabilir bir renkler mzii halinde nakletmesinden baka bir ey beklemeyeceiz. Bakldka
dokunulduka kvrmlarn ve o tatl lkln kendine saklayan bedenler yontmayacaz. Sadece
yaamak iin evler yapacaz evler bunun iin var. iir gelecekte sadece ocuklarn dzyazya
yaklamasna hizmet edecek; nk hi kukusuz iir ocuksu bellei eiten baka eylere yardmc
olan iyi bir ilk admdr.
Kk sanatlar ya da byle nitelenebilecek olan sanatlar dzyazda parlayan kvlcmlardr. Dans
eden ark syleyen yksek sesle kendi kendini okuyan dzyazlar vardr. Gerek birer bale olan fiil
ritimleri vardr; dnce bunlarn iinde saydam kusursuz bir duyarllkla kvranarak rlplak kalr.


Ve dzyazda bir de frtnal incelikler vardr ki Sz denen byk bir oyuncu bunlarn iinde Evren
in elle tutulmaz srrn belli bir ritimle kendi bedeninin zne dntrr.
(Descobrimento da yaymlanmtr say 3 1931)
228
Her eyin bir karl var. Gnbatmlarndan asla bahsedilmeyen klasikleri okuduka nice
gnbatmlarn btn incelikleriyle kavrayabilir hale geldim. Varlklarn seslerin ve biimlerin farkl
deerlerini ayrt etmemizi salayan cmle kurma yeteneiyle gkyznn ne zaman yeil olduunu
sarnn neresinde gn yeilimsi mavisinin saklanabileceini anlama yetenei arasnda bir iliki var.
Ayrt etme yeteneiyle ince dnmek aslnda ayn ey. Sentaks olmasa kalc duygu da olmaz.
lmszlk bir dilbilgisi uzmannn iidir.
229
Okumak elin rehberliine gvenerek dlere dalmaktr. Kt okursak gzucuyla okursak bize
klavuzluk eden elden kurtuluruz. Derin bilginin ardndan yzeysellie ulamak; iyi okumann derin
olmann en iyi yolu budur ite.
Hayat ne kadar da aalk iren bir ey Gryorsun ya istemediin halde sana verilmi olmas
iradene hatta iradenin yanlsamasna bile hibir ekilde bal olmamas aalk iren hale
gelmesine yetiyor.
lmek tepeden trnaa farkl hale gelmektir. ntihar ite bunun iin bir alaklktr; kendini tamamen
hayata brakmak anlamna gelir nk.
230H.K.
Sanat insann eylemi ya da hayat bandan atmasna denir. Cokunun irtiyadi ifadesi olan hayattan
farkl olarak sanat cokunun zihinle ifadesidir. Sahip olamayacamz cret edemeyeceimiz ya da
elde edemeyeceimiz her ey hayalimizde bizim olabilir sanat da ite o hayalle yaparz. Bazen
coku o kadar gldr ki eyleme indirgense bile giderilemez; duygunun gerek hayatta ifade
edilemeyen artklarndan da sanat eseri doar. Nitekim iki tr sanat vardr: sahip olmadklarn
ifade edenler ve sahip olmu olduklar eylerin artklarn ifade edenler.
231H.K.
Bir eser ortaya koyup da ortaya koyduktan sonra bunun be para etmez bir ey olduunu grmek ruh
asndan bir trajedidir. Hele de insan daha iyisini yaratamayacan biliyorsa trajedi iyice byr.
Ama yazmaya hazrlanrken eserinizin kusurlu baarsz olacan batan bilmek; yazdka hakikaten
kusurlu baarsz olduunu grmek - ruha bundan byk ikence ve aalama olamaz. Rahatszlm
sadece yazdm dizelerden kaynaklanmyor: Yazacaklarmn da beni daha fazla tatmin etmeyeceini
biliyorum. Bunu iimde uyanr gibi olan sipsivri karanlk bir aydnlanmada hem tensel olarak hem de
felsefi bir bilimle kavryorum.
yleyse niye yazyoruz nk vazgeelim diye nutuklar atsam da aslnda ne yazmay tam olarak
renebildim ne de dzyaz ya da iire olan zaafmdan kurtulabildim. Ben ile doldururcasna
yazmak zorundaym. En kts de yazdklarmn klliyen ie yaramaz kof bulank olduunu bilmek.
Daha kckken iir yazardm. Korkun dizelerdi yazdklarm ama bana kalrsa hepsi mkemmeldi.
Kusursuz bir eser ortaya koyduunu sanmann verdii o aldatc zevki bir daha asla tadamayacam.
Bugn yazdklarm o zamankilerden katbekat iyi; hatta en iyi airlerin yazdklarn bile geer. Ne var
ki tam olarak nedenini bilemesem de yazabileceklerimin hatta kim bilir belki de yazmam
gerekenlerin alabildiine altnda olduklarn hissediyorum. lm bir ocua lm bir oula solup
gitmi son bir umuda alar gibi alyorum ocukluumun kt iirlerine.
232


Hayatta mesafe kat ettike aslnda birbirini tutmayan iki geree daha ok ikna oluruz. Bunlardan
birincisi hayatn gerekliinin karsnda sanatn ve edebiyatn tm kurgularnn ok soluk kalddr.
nsana gerek hayattakine gre ok daha soylu zevkler yaattklar dorudur; yle ya da byle
hayatta bilmediimiz duygular bize yaatan hayatta bir araya gelemeyecek biimleri yan yana
getiren dlere benzerler. Sanat ve edebiyat sonuta birer dtr gnn birinde uyandmz
nmzde ikinci bir hayatn yolunu aabilecek anlar ya da pimanlklar brakmayan dler.
br fikir de u ki mademki her soylu insan hayat sonuna kadar yaamak her eyi her yeri tadlmas
elzem grnen btn duygular tecrbe etmek ister ve mademki bu imkansz; bu durumda hayatn
tamam sadece znel olarak yaanabilir ve btn zyle yaanabilmesi iin de inkar edilmesi gerekir.
Bunlar birbirinden karsanamayacak gerekler. Bilge insan ikisini birletirmeye almaktan da
ilerinden birini reddetmekten de kanacaktr. Gene de brne ii yanarak da olsa birini semek
zorundadr; ya da ikisini birden reddederek kendi kendinin zerine ykselecek zel bir nirvanaya
ulaacaktr.
Hayattan kendiliinden sunduu eylerden tesini beklemeyip igdsel olarak gne varken gne
gne yokken de her nerede olursa olsun scaklk arayan kedileri rnek alana ne mutlu. Ne mutlu
hayal gc uruna kiiliinden vazgeip baka hayatlar seyretmekten keyif alana duygularn
kendisini deil d dnyada oynanan halini yaayana. Ve nihayet ne mutlu her eyden vazgeene; her
eyden vazgetiine gre hibir eyi elinden alnamayacak eksiltilemeyecek olana.
Kyl roman okuru dnya nimetlerine srt evirmi ileci bu mutluluu bilirler nk de
kiiliklerinden vazgemitir: biri hibir kiisellik barndrmayan igdleriyle hayatn srdrd
iin ikincisi unutmak anlamna gelen dlemle yaad iin sonuncusu da yaamad lmeksizin
uyuduu iin.
Ne tatmin olabiliyor ne de rahatlayabiliyorum var olan ya da var olmayan her eye doymu
durumdaym. Bir ruhum olsun istemiyorum ondan vazgemek de istemiyorum. Arzu etmediimi
arzuluyorum sahip olmadm eye srt eviriyorum. Ne hi olabilirim ne her ey: Sahip olamadm
eyle isteyemediim ey arasnda bir kprym.
233
Btn byk eylere byk hayatlar kadar dalarn doruklarna da sonsuz iirler kadar derin gecelere
de damgasn vuran o byk hzn.
234
Derdimiz gnl elendirmekse hata etmi olacaz. Tek yaptmz sevmekse lebiliriz.
235H.K.
mrmde yalnzca bir kez gerekten sevildim. Yaknlk grmekse hayatm bununla geti hem de
herkesten yaknlk grdm. Belirsiz uzak ilikilerimde bile nadiren kabalk hoyratlk ya da hatta
souklukla karlammdr. Kendimden bir para sevecenlik katarak sevgiye ya da efkate
dntrebileceim -o da ok kesin deil ya- sevecenliklerden nasibimi fazlasyla aldm. Ne var ki
gerekli abay gstermeye ne sabrm yetti ne de hevesim.
Kendimde bu olguyu izlemeye ilk baladmda -kendimizi bu kadar yanl tanrz ite-bu huyumun
ekingenlikten kaynaklandn sandm. Sonra bende ekingenlikten eser olmadn buna karlk
duygulara kar hayata duyduum tiksintiden baka trl bir tiksinti duyduumu srekli olarak bir
duyguya balanmay dnnce rahatsz olduumu kefettim zellikle srekli aba harcamak
gerekiyorsa. Ne ie yarar ki diye soruyordu benliimdeki dnmeyen ey. Nasln ne olduunu
bilecek kadar ince dnebilen psikolojik sezgiye sahip bir insanm; oldum olas kavrayamadm
ey nasln nasldr. rademin zayfl zellikle irademin istemeye yetmemesi olarak kendini


gsteriyordu. Aklm gibi cokularm iin de bizzat iradem iin de hatta hayata dair her ey iin
geerliydi bu.
Ama kaderin bir muziplik yaparak sevdiime stelik benim de gerekten sevildiime beni
inandrd gn nce altst oldum pusulam ardm; piyangoda byk ikramiye vurmutu sanki
fakat verdikleri para piyasada gemiyordu. Ardndan hafif gsm kabard -bu duyguyu tatmayan
insan deildir-; ne var ki uzaktan gayet doal grnebilecek bu halim abucak geti. Arkasndan
gelen duyguyu tarif etmek zor ama gayet naho sknt aalanma ve yorgunluk rpertileri vard
iinde.
Evet sknt sanki Kader bana mnasebetsizce bir i ve bir bakma fazla mesai yklemi gibi. Sknt;
sanki yepyeni bir grev -iren bir mtekabiliyet grevi- stlenmitim komiktir
ama bu bir ayrcalk gibi verilmiti bana kendime zorla yaptrtmak zorundaydm bu ii stelik Kader
e krederek. Sknt vard evet sanki hayatn srekli deien tekdzelii yetmiyormu buna bir de
ad konmu bir duygunun zorunlu tekdzeliini eklemek zorundaymm gibi.
Ve sonra aalanma vard evet aalanma. Arkasndaki sebeple uyumayan bu duyguyu uzun sre
zemedim. Sevilme ak iimde u vermi olmalyd. Sevilmeye layk bir birey olarak gsterilen
yaknlk gururumu okamalyd. Ne var ki o ara hissettiim bir anlk gerek gurur dnda ki onun da
iinde kendini beenmilikten ok aknlk m vard bilemiyorum; kendimi yokladmda gerekten
hissettiim bir aalanmayd. Bir bakma bir bakasnn dln bana veriyorlard sanki yapsndan
dolay hakikaten hak eden biri iin paha biilmez bir dld bu tabii.
Ama bir de yorgunluk vard hepsinden ok yorgunluk - sknty fersah fersah aan bir yorgunluk.
Chateaubriand n bir sznn anlamn ite o zaman kavradm o gne dek kendimle ilgili yeterince
tecrbem olmadndan hep yanl anlamm meer. Chateaubriand Rene nin azndan yle der:
On le fatiguait en laimant. 62 Biraz ararak bu kelimelerin benimkinin tpatp ayns bir tecrbeyi
dile getirdiini fark ettim; dolaysyla yansttklar gerei inkar etmeye hakkm yoktu.
Sevilmek gerekten sevilmek nasl byk bir yorgunluktur Bakasnn heyecanlarnn yk haline
gelmek nasl bir yorgunluktur zgr olmay hep zgr olmay istemi bir insan sorumluluk
hamalna dntrmek: baz duygulara cevap vermek mesafeli davranmama inceliini gstermek srf
bakalar kendimizi bir heyecanlar prensi yerine koyuyoruz insan ruhunun verebileceinin azamisini
kabul etmek istemiyoruz sanmasnlar diye. Nasl da yorucudur varlmzn bir bakasnn
duygularyla olan ilikisinin esiri olduunu hissetmek yle ya da byle ister istemez bir ey
hissetmek gerekte tam bir karlk bile bulmakszn biraz da olsa sevmek zorunda olmak nasl bir
yorgunluktur
Bu glgeli fasl yaand gibi silindi benliimden. Bugn ne zihnimde ne heyecanmda ondan bir iz
var. nsanolunun varolu yasalarna dair kendi bama akl edemeyeceim hibir ey retmi deil
bana; bir insan olarak igdsel olarak bildiklerim var varolu yasalar hakknda. yle hznle
hatrlayacam bir zevk ya da gene hznle hatrlayacam bir keyifsizlik de yaatm deil. Sanki
bir yerlerde okuduum bir eydi bu ya da bakasnn bana gelmi bir olay yarya kadar okunmu bir
roman geri kalannn eksikliini duymuum ama ok da zerinde durmamm nk okuduum
kadar neredeyse batan sona anlamsz olsa da kendi kendine yetiyormu eksik blm de ne anlatrsa
anlatsn daha fazla anlam katamazm ona.
imde tek kalan beni sevmi olan varla kar bir minnet. Ama bu da soyut aknlk dolu herhangi
bir duygudan ok akldan domu bir minnet. Benim yzmden birinin zlm olmasna
zlyorum; beni bir tek bu zyor hepsi bu


Byk ihtimalle hayat byle doal heyecanlar bir daha karma karmaz. karmasn isterim
aslnda ilk tecrbemi derinlemesine tahlil etmiken ikinci seferde ne hissedeceimi grmek iin.
Duygularm belki daha youn olur belki olmaz. Kader eer iinden gelirse bunu esirgemesin benden.
Heyecanlar merakm cezbedebilir. Olaylar ise ierikleri ne olursa olsun zerre kadar ilgimi ekmez.
236H.K.
Hibir eye boyun ememek ne insana ne aka ne dnceye; geree inanmaktan hatta var
olduunu farz edecek olursak onu tanmann bir avantaj olduunu sanmaktan kanmak anlamna
gelen mesafeli bamszl korumak - dnmeden yaayamayan insanlarn i hayatlar ve zihinsel
hayatlar byle akmal gibi geliyor bana. Bir eye ait olmak - bayaln
doruu. lke ideal kadn ya da meslek - hepsi birer zindan ve pranga. Var olmak zgr kalmaktr.
Hrs bile ondan kendimize gurur pay karrsak bir yke dnr: Bir ipin ucunda oynayan kuklalar
olduumuzu anlayabilsek gurur duyulacak bir zellik bulamazdk onda. Hayr hi kimseyle bamz
olmamal kendimizle bile Bakalarndan olduu gibi kendimizden de kurtulmu olarak kendinden
gemeksizin iine dalm zmlere varmayan dnrler olarak Tanrdan kurtulmu olarak
yaayacaz bu panayr tiyatrosunda cellatlar elensin diye verdiimiz ksack sarholuk molasn.
Yarn giyotin inecek. Yarn deilse br gn. nsanlarn amalarndan da eylemlerinden de habersiz
nihai sonun ncesinde bizi saran huzuru gnee karalm. Gne przsz alnlarmz altn klara
bulayacak ve meltem umut etmekten vazgemi olanlara ferahlk verecek.
Kalemimi masaya atyorum altm eimli yzeyde yuvarlanyor ve yakalamadm iin geri
geliyor. Bir anda anladm her eyi. Hissetmediim bir fkenin emrettii u harekette anszn kabaran
bir nee vard.
237
Bir hayat dzeni iin notlar
Bakalarna hkmetmeye ihtiya duymak onlara ihtiya duymak anlamna gelir. Dolaysyla ef
bakalarna bamldr.
Kiiliini hibir yabanc unsur eklemeden byt bakalarndan hibir ey istemeden bakalarna
hibir zaman emretmeden ama ihtiyacn olduunda tekiler olmasn bilerek.
htiyalarn en aza indir ki hibir konuda bakalarna baml olmayasn.
Byle kaytsz artsz bir hayat elbette imkanszdr. Ama greli olarak dnldnde imkansz
deildir.
yerindeki bir patronu hayal edelim. Gerektiinde herkesi defterden silebilecek durumda olmak
daktilo yazmay muhasebe tutmay ve temizlik yapmay bilmek zorundadr. Dolaysyla sadece
zaman kazanmak iin bakalarna ihtiya duymaldr yetersiz olduu iin deil. Getir gtr ileriyle
uraan ocua u mektubu postaneye gtrn diyorsa vakitten tasarruf etmek iin yapmaldr bunu
postanenin yolunu bilmediinden deil. Yannda alanlardan birine falanca yere gidip filanca ii
halledin diye ii kendi halletmekle vakit kaybetmek istemedii iin demelidir yoksa nasl
halledeceini bilmediinden deil.
238
Erdemin hakl bir dl gnahn hakl bir cezas yoktur. Zaten dl de verilse ceza da verilse
hakszlk edilmi olur. Erdem de gnah da organizmalarmzn kanlmaz ifadeleridir ikisinden
birine mahkmdur organizmalarmz ve ya iyi olmann strabn ekerler ya kt olmann. te
bunun iin hibir ey olmayan ve hibir ey yapamayan dolaysyla hibir eyi hak etmeyen
insanlarn hak ettii dllerle cezalar btn dinler baka dnyalara havale eder hibir bilimin
anlatamayaca hibir inancn gzmzde canlandramayaca yerlerdir bunlar.


Dolaysyla btn samimi inanlardan her kim olursa olsun birilerini etkileme hevesinden
vazgeelim.
Tardea gre hayat yararsz olandan geerek imkansza ulamaya almaktan ibarettir. Madem
kaderimiz bu yleyse daima imkansz arayalm; baka yol olmadna gre yararsz olandan geerek
arayalm; gene de aradmzn elde edilemeyeceini yolda sevmeye ya da zlemeye deer hibir
eye rastlamayacamz bilincimize iyice kazyalm.
Her eyden bkarz demiti arih anlamak hari; yleyse anlayalm hi durmadan
anlayalm bir taraftan da er ya da ge solup gidecek kolyeler elenkler yapmaya uraalm kurnazca
anlama yetimizin hayalet iekleriyle.
239
nsan her eyden bkar anlamak hari. Bu cmlenin anlamn kavramak bazen zor oluyor.
Bir sonuca varmak iin dnmek insan yorar nk ne kadar dnr tahlil eder grrsek sonuca o
kadar zor varrz.
O zaman insan yle bir eylemsizlie der ki o haldeyken gz nnde olan iyice anlamak olur tek
derdimiz bir estet tavrdr bu nk aslnda ilgilenmediimiz halde anlamak isteriz anladmz eyin
doru olup olmadn umursamayz; sadece anladklarmzn iinde her eyin tam olarak nasl
sunulduuna ve bu sunulu biiminin nasl bir gzellik stats kazandna bakarz.
nsan dnmekten kendine zg grlere sahip olmaktan eylemek iin dnmeyi istemekten
yorulur. Ama geici olarak da olsa bakalarnn grlerini benimsemekten yorulmayz. imizde
uyandrdklar eilimlere itaat etmez srf zerimizdeki etkilerini grmek amacyla yaparz bunu.
240 Yamur manzaras
Btn gece gemek bilmez saatler boyunca yamurun trts durmakszn azald. Btn gece yar-
uykumun arasnda yamurun souk tekdzelii camlarmda srar etti.63 Kah bir bora tepeleri
kamlyor su kvrak ellerini camda gezdirerek tiz bir sesle kvranyor; kah kula sar eden bir
grltyle lm darda uykunun sesini duyuruyordu. Varlm yorgann altnda da insanlarn
arasnda da hep aynyd: Aclar iinde dnyann bilincine varm durumdayd. Gn mutluluk gibi
domak bilmiyordu - ve o saatte sonsuza dek gecikecek gibi geliyordu bana.
Ah keke gn ve mutluluk hi domayabilse Umut btn heveslerine doymann hayal krkln asla
yaamayabilse
Parke talarnda sarsla sarsla giden gecikmi bir arabann beklenmedik grlts sokan bandan
balayp giderek byd camlarmn nnde trdad sonra sokan br banda hi durmadan
benden kaan belirsiz uykunun sonunda ld. Arada bir bir kapnn arpt duyuluyordu. Bazen de
suda rpnan admlarn suyu yemi iyice krm kyafetlerin sv sesi. Uzaktan uzaa saldrya
gemeye hazrlanan giderek oalan admlar yksek perdeden yanklanyordu. Sessizlik kyordu
tekrar o srada admlar da uzakta azalyordu ve saylamayacak kadar ok yamur yayordu hala.
Gzlerimi o sahte uykudan atmda odamn hayal meyal seilen duvarlarnda henz grlmemi
ryalardan paralar belirsiz klar kara izgiler trmanan inen minicik eyler gryordum. Gndze
gre bym olan mobilyalar bu sama karanlkta belli belirsiz lekelere benziyordu. Kap geceden
ne daha beyaz ne daha siyah ama gene de ondan farkl bir ey olarak seiliyordu. Pencereyi ise
sadece duyabiliyordum.
Yepyeni ele avuca smaz kararsz yamurun sesi nladka nlyordu. Suyun sesi zaman
yavalatyordu. Yalnzlm byyor geniliyor hissettiim eyi istediim eyi ve hatta ryasn
greceim eyi iine alyordu. Karanlkta uykusuzluuma ortak olan belirsiz nesneler perianlmn
derinliklerinde kendilerine birer yer birer strap buluyordu.


241
gen rya
Ia ar yava bir sarlk hakim olmutu kirli soluk bir sar. Varlklarn arasndaki boluklar
bymt ve yeni bir dzene gre dizilmi olan sesler geliigzel nlayp duruyordu. Seslerin
duyulmasyla t diye krlvermiesine kesilmesi bir oluyordu. Galiba artm olan scaklk saf
haldeki scaklk buz kesmiti adeta. Hafife aralanm olan i panjurlardan diklemesine uzanan o
yarktan grnrdeki tek aacn duruu abartl bir umutla bekleyii grlyordu. Yeili farklyd
sessizlii imi bir yeildi. Atmosferde birtakm tayapraklar kapanyordu. Ve uzayn terkibinde
dzlemlere denk gelen bir eylerin arasndaki farkl bir bant yznden seslerin klarn ve
renklerin boluu kullanma biimi deimi parampara olmutu.
242
Ruhun slklarndan gelen iren hayaletler gibi uykusuzluumuza musallat olan kimsenin itiraf
etmeye cesaret edemeyecei o utan verici baya ryalarn dnda bastrlm duyarllmz saran
o yal vck vck banlarn dnda ruhumuz kendi derinliklerinde daha ne gln rkn ve sze
smaz eyler bulabilir istese ama ne abalar pahasna
nsan ruhu karikatrlerin yaad bir tmarhanedir. Bir ruh btn gerekliiyle kendini ortaya
koyabilecek olsa ve bilinen ad konulmu btn utanlardan daha derin bir edep olmasa ruh tpk
gereklik iin dendii gibi bir kuyu olurdu bulank seslerin kol gezdii rezilce hayatlarla cansz
yapkan eylerle znelliimizin salyasndan olma yok-larvalarla dolu i karartc bir kuyu.
243H.K.
4 Kasm 1931
Bir canavarlar katalou yapmak isteyen olursa bir trl uyuyamayan hep uyuklama halinde kalan
zihinlerimize gecenin tad eylerin kelimelerle fotorafn eksin. Farknda olmadan uyumuuz
bile diyemeyeceimiz halde dlerin tutarszl vardr bunlarda. Uysallmzn kanyla beslenen bu
vampirler edilgen ruhlarmzn zerinde yarasalar gibi szlrler.
Sapknlklardan ve insan msveddelerinden doma larvalardr bunlar vadiyi dolduran glgeler
kaderin brakt izler. Bazen onlar yaratm zerlerine titremi olan ruha bile utan veren dizeler ya
da hibir eyin evresinde uursuzca dnp duran hayaletler olarak belirirler; bazen de kayp
heyecanlarmzn gml olduu sama inlerden frlam ylanlar.
Sahteliin bu dkntlerinin tek ilevi bizi kendi sahteliimizden ekip karmaktr. Ruhumuza
ekilmi uyuklayan souk kvrmlara dnm k yolundaki tereddtlerdir bunlar. mrleri
duman kadar srer ayak izleri gibi solup giderler ve ksr bir madde olan bilincimizdeki yerlerinden
geriye bir tek ksack bir an kalr. Bazen bir havai fiein bize has paralarna benzerler:
Dlerimizin ortasnda bir saniye kvlcm saarlar; ve geri kalan ne varsa onlar grr gibi olmamz
salayan bilincin bilinsizliinden ibarettir.
zlm bir back olan ruh kendiliinden var olmaz. Byk manzaralar yarna kalm
biz ise onlar oktan yaamzdr. Kesilen diyalog ksa srmtr. Kim inanrd hayatn buna
indirgeneceine
Kendimi bulursam kaybediyorum inanrsam phe ediyorum eer zaten elde etmisem sahip
olmuyorum. Gezinir gibi uyuyorum ama uyanm. Uyurmu gibi uyanyorum ve kendime ait
deilim. Hayat nihayetinde upuzun bir uykusuzluktur dndmz ve yaptmz her ey onu
blen ayltc sramalardr.


Uyuyabilmek ok mutlu ederdi beni. Bu dnce imdiki andan geliyor zihnime nk evet
uyumuyorum. Gece grdm btn ryalarn sessiz rtsyle beni boan koca bir yk. Ruh
hazmszl.
Bir sonralar kafilesinin ardndan hep gnn doduunu greceiz - ama her zamanki gibi ok ge
olacak. Herkes uyuyor herkes mutlu ben hari. Uyumaya cret edecek kadar kendimi
yreklendirmeksizin biraz dinleniyorum. Ve varlksz canavarlarn devasa kafalar kendi benliimin
dibinden bir kemeke iinde fkryor. Mantn dna tam kpkrmz dilleriyle uurumdan
ykselen cansz gzleriyle l hayatm szen Dou ejderhalar; hayatmsa gzlerini onlardan
karyor.
Tanr akna kapatn kapann kapsn kapatn Bilinsizliimin ve hayatmn hesab grlsn artk
Neyse ki aa dm panjurlarn arasndan pencerenin souk camlarndan giren incecik soluk ve
hznl bir k ufkun karanln silmeye balad. Neyse ki doacak olan ey gn. Huzursuzluun
yorgunluu iinde adeta huzurlu hissediyorum kendimi. ehrin gbeinde sama bir horoz tyor.
Kuruni mor bir gn belirsiz uykuma douyor. Gnn birinde uyuyacam. Bir tekerlek sesi kt bir
araba douruyor. Gzkapaklarm uyuyor ben deil. Nihayetinde her ey Kader.
244H.K.
dealimdeki kader emekli bir binba olmak. Sonsuza kadar basit bir emekli binba olamayacak
olmak ok zc.
Tam olmaya duyduum alk beni bu gereksiz hzne gark etti.
Hayatn trajik kofluu.
Merakm benim tarlakularnn kz kardei.
Gnbatmlarnn kalle sknts tan vaktinin rkek ssleri.
Buraya oturalm. Gkyz buradan daha iyi grlyor. Yldzl derinliin sonsuzluu ne kadar da
avutucu. G seyrederken hayat daha az yakar canmz; hayatn iyice kzdrd yzmzden narin
bir yelpazeyi hatrlatan hafif bir rzgar geer.
62. Metinde Franszca; severek yoruyorduk onu anlamnda. 63. Yazar bu cmlelerde orijinal
metinlerde altn izdii baz seslerle aliterasyon yapyor.
245H.K.
nsan ruhu ne yapsa acnn kurban olmaktan kamaz. yle ki hazrlkl olmas gerektiini bilse bile
sevimsiz srprizler karsnda ac duyar. mr boyunca kadnlarn vefaszln hafifliini doal ve
harcalem eylermi gibi dilinden drmemi olan filanca adam ihanete uradnda ac bir srprizle
karlamann btn skntsn yaayacaktr - hem de sanki hayat boyu kadnlarn sadk ve vefal
olduuna inanm en ok buna bel balam gibi. Her eyi rm bo gren bir bakas ise
yazdklarn dnyann zerre kadar umursamadn bildiklerini retmek iin verdii emeklerin
yararsz olduunu zannettiinin aksine heyecann asla bakalarna aktaramayacan kefettii gn
beyninden vurulmua dnecektir.
Bana byle ya da daha baka felaketler gelen insanlarn bu trden mutsuzluklarn nceden
kestirilebileceini hatta kanlmaz olduunu sylerken ya da yazarken samimiyetsiz olduklarn
sanmayn sakn. Zekice bir iddiann drstlyle bir anda doan bir heyecann doall arasnda
hibir ilgi yoktur. Ne var ki iler byle olup biter gibi grnr insan bu srprizleri gayet iyi bilir gibi
davranr srf acdan asla mahrum kalmasn utan lekesi zerinden hi eksik olmasn ve strap
azalmasn diye; hayattan hepimize den eit paydr bu. Hata yapma ac ekme yetenei herkese eit
verilmitir. Ancak hissetmeden yaarsak bela gelmez bamza; ve en yksek en soylu gelecei en iyi


gren insanlar nceden tahmin edip hor grdkleri eylere katlanan acsn ekenlerdir. Hayat budur
ite.
246
Yaadklarmz dikkatimizle deil de hayatmzla katldmz bir romandaki olaylar ya da blmler
olarak grsek. Ancak bu tavr sayesinde kt gnlerin hayatn cilvelerinin stesinden gelebiliriz.
247
Fiil hayat oldum olas en uygunsuz intihar yntemi olarak grmmdr. Eylemi ise haksz yere
mahkm edilmi dn arptrld iddetli bir ceza olarak dnmmdr hep.
D hayata etkide bulunmak olaylarn akn deitirmek varlklarn yerini deitirmek insanlar
etkilemek; btn bunlarn znde dlerimdekinden bile daha bulank belirsiz bir ey var.
ocukluumdan beri kendim de dahil her eyden kopmak iin en ok sarldm nedenlerden biri
btn eylemlerin doas gerei bo olduunu bilmek olmutur.
Eylemek kendine kar tepki gstermektir. Etkilemek kendinden kmaktr.
u samalk beni hep artmtr: zgereklik bir dizi duygulanmdan ibaret olduu halde nasl
oluyor da piyasalar sanayiler toplumsal balar ve aile balar gibi alabildiine karmak bir basitlikte
eyler de var olabiliyor; gereklii kendi iinde arayan bir ruhun aclarla kvranarak asla
anlayamayaca eyler bunlar.
248
D dnyann varlna katkda bulunmaktan her zaman kanm olmamdan ileri gelen olgular
arasnda ok tuhaf bir psiik fenomen var.
ten ie btn eylemlerden kanrken ve olaylarn akn hi umursamazken dikkatimi d dnyaya
verdiimde onu tam bir nesnellikle grmeyi baaryorum. Hibir eyin nemi olmadndan ve
yaplacak bir deiikliin hibir aklamas olamayacandan hibir eyi
deitirmiyorum.
Ve bylece baaryorum
249
XIII. yzyln ortasndan beri korkun bir hastaln uygarlmzn zerine kn
seyretmekteyiz. Srekli hayal krklyla sonulanan on yedi yzyllk Hristiyanlk zlemi srekli
olarak ertelenen be yz yllk paganizm zlemi Hristiyanln bir paras olarak baarszla
urayan Katoliklik paganizmin bir paras olarak baarszla urayan Rnesans ve nihayet evrensel
bir fenomen olarak baarszlkla sonulanan Reform. Dlediimiz her eyin ykl elde
ettiklerimizin verdii utan bakalaryla paylamann iren olduunu bildiimiz bir hayat
yaamann ve bakalarnda benimseyebileceimiz uygun bir hayat bulamamann rezillii.
Btn bunlar ruhlarmza doluuyor onlar zehirliyor. Aalk bir toplumda haliyle aalk olan
eyleme kar bir tiksinti sarar zihinlerimizi. Ruhun st faaliyeti zayflar; sadece daha canl olan alt
faaliyet olduu gibi devam eder; birincisi tamamen atl kalrken ikincisi de dnyann naipliine
soyunur.
Dncenin temel olmayan unsurlarndan oluan bir sanat ve bir edebiyat - romantizm; ve faaliyetin
temel olmayan unsurlarndan rl bir toplumsal hayat - modern demokrasi ite byle dodu.
Dnyaya bakalarn ynetmeye gelmi insanlarn kendilerine hakim olmaktan baka areleri
kalmad bylece. Yaratmak iin domu olan ruhlar iin ise yaratc glerin baarszla mahkm
olduu bir toplumda diledikleri gibi ekillendirebilecekleri tek evren dlerindeki toplumsal dnya
ve ruhlarnn iednk ksrlyd.


Kendini ortaya koymu olan kkler kadar baarszla uram olan byklere de romantik
diyoruz. Aslnda sz gtrmez duygusallklarndan baka ortak noktalar yoktur; ama birilerinde
duygusallk zekalarn etkin bir ekilde kullanamamalarnn bir sonucudur; tekilerde ise dpedz
zeka yoktur. Bir Chateaubriand ile bir Hugo bir Vigny ile bir Michelet ayn an rndr. Ama bir
Chateaubriand byk bir adamken klmtr; bir Hugo zamannn rzgaryla kabarm ortalama
bir insandr; bir Vigny kamak zorunda kalm olan bir dehadr; bir Michelet ise dahi bir erkek
haline gelmeye mecbur olmu dahi bir kadndr. Hepsinin babas olan Jean-Jacques Rousseauda ise
iki eilim bir aradayd. Ondaki zeka bir yaratcnn zekas duygusallk ise bir klenin
duygusallyd. Rousseau her ikisini de ayn gl dille ifade eder. Ama toplumsal duyarllk
zekasnn ak seik olarak dzenlemekle yetindii teorilerini zehirler. O byk zeka byle bir
duyarllkla yan yana var olmann utancndan dolay inlemekten baka ie yaramamtr.
Jean-Jacques Rousseau modern insandr ama herhangi bir modern insana gre daha yetkindir. Onu
baarszla srklemi olan zayflklardan bile -hem kendisini hem bizi mutsuz etme pahasna -
zafere ulamak iin gler karmasn bilmitir. Ondan doan ey zaferi kazand gerekten de ama
ehre girdiinde bayraklarnn zerinde Bozgun diye yazyordu. Ardnda brakt savamaktan aciz
olan eyler kaderinin birer paras olan krallk asalar ile talar hkmetmenin grkemi ve yenmenin
ihtiamyd.
II
Doduumuz dnya hem var olan nimetlere srt evirmenin acsn ekiyor hem de
iddetin - stn varlklar srt eviriyor aa varlklar iddete bavuruyor aa varlklar iin baar bu
demek.
Modern ada hibir stn niteliin politik ya da dnsel alanda eylemle olsun dnceyle olsun
dile getirilmesi mmkn deildir.
Aristokrasinin etkisinin yok olmasyla sanata kar kabalk kaytszlk dolu bir atmosfer ortaya kt;
incelikli bir duyarlln barnamayaca bir atmosfer. Ruhun hayatla temas giderek oalan bir ac
verir ona. aba harcamak giderek daha ok cann yakar insann nk abaya etki eden d koullar
gn getike dayanlmaz hale gelir.
Klasik ideallerin k btn insanlar potansiyel sanatlar dolaysyla kt sanatlar haline
getirdi. Sanatn salam bir yap titizlikle uyulmas gereken kurallar gibi kstaslar varken pek az
insan sanat olmaya cesaret edebilirdi edenlerin ou da gerekten iyiydi. Ama sanat bir yaratm
deil de duygularn ifadesi olarak grlmeye baland balanal sanat olmann yolu herkese alm
oldu nk herkesin duygular vardr.
250H.K.
Gene de yaratmak isterdim hem de ok
Biricik gerek sanat ina sanatdr. Ama modern evre zihnimizin ina etmek iin gereken niteliklere
sahip olmasn kesinlikle engeller.
Bilim ite bu sayede geliti. Bugn sadece makineler ina etmek iin gereken niteliklere sahiptir;
dnme biimleri iinde sadece matematiksel ispatlarda bir mantk zinciri grebiliriz.
Yaratma gc bir dayanak noktas ister: Gereklikten ibaret bir koltuk denei.
Sanat bir bilimdir
Belli bir ahenkle ac eker.
Okuyamyorum nk ar sivrilmi olan eletirel mantm yznden hatalardan kusurlardan daha
iyi olabileceklerden baka ey grmyorum. Hayal kuramyorum nk hayali yle canl yayorum
ki onu gerekle karlatryorum ve derhal hayalin gerek olmadn hissediyorum yle ki d


hemen btn deerini kaybediyor. Nesneleri ve insanlar masumane seyretmek tatmin etmez beni
nk derinleme arzusu kar konulur gibi deil: lgim bu arzu olmadan ayakta kalamad iin ya
onun yznden lr ya da sner gider.
Metafizik speklasyonlarla avunamyorum nk bizzat kendi tecrbelerimden gayet iyi biliyorum
ki btn sistemler savunulabilir ve zihinsel adan hepsi mmkndr; sistemler kurmaya ynelik bu
salt zihinsel sanattan keyif alabilmek iin btn metafizik speklasyonlarda amacn gerei aramak
olduunu unutabilmem gerekir.
Srf ans bile sevin veren mutlu bir gemiim olsayd; ve hibir eyin zevk vermedii hibir eyin
ilgimi ekmedii hibir eyin bana d sunmad imdiki zamana benzemeyen ya da bu gemiten
farkl bir gemie sahip bir gelecei mmkn klmad bir imdide olsaydm -hayatm gmyorum
hibir zaman yaamadm bir cennetin bilinli bir hayaleti o doacak umutlarn l domu ocuu.
Btnln koruyarak ac ekenlere ne mutlu. Sknt ekseler de tuzla buz olmayanlara
inanszken bile inananlara ve art niyetsizce gnein altna serilebilenlere.
251 Otobiyografiden krntlar
lk bata metafizik speklasyonlarla sonra bilimsel yaklamlarla elendikten sonra
sonunda toplumsal cazip geldiini hissettim. Ama gereklii ararken getiim bu aamalarn
hibirinde ne doruyu bulabildim ne de huzuru. lgi alanm ne olursa olsun hep az okudum. Ama
okuduum kadarnda birbirine zt bir sr teoriyle karlamaktan bktm hepsine uzun uzun kafa
yorulmu hepsi makul ve hepsi seilmi baz olaylarn zerinde ekillenmi oysa olaylarn tamamn
barndryor gibiler. Yorgun gzlerimi sayfalardan kaldrdmda ya da dalan dikkatim
dncelerimden uzaklap d dnyaya srt evirdiinde tek bir ey gryordum benim gzmde
okumann ve dnmenin yararszlnn bir simgesiydi bu ve emek harcamak fikrinin bile
tayapraklarn zihnimden bir bir koparyordu: Varlk sonsuz bir karmaa iindeydi ak bir ekilde
kavranp zerlerine herhangi bir bilim ina edilebilecek baz nadir olaylar saylmazsa devasa toplama
ulamak ar derecede imkanszd.
Yava yava kendi derinimde darda hibir ey bulamamamn sancsn buluyorum. Mantk ve
saduyu namna bende ne varsa hepsini kendini savunmak iin bir mantk aramaya bile tenezzl
etmeyen pheci bir baka aktardm. Bu hastalktan kurtulmay dnmedim -zaten neye yarard ki
Hem salkl olmak neydi Bu ruh halinin bir hastalktan kaynaklandn nereden biliyordum
Diyelim ki gerekten bir hastalk vard salktan daha iyi daha mantkl ya da daha olmadn kim
garanti edebilirdi Eer tercih edilen salkl olmaksa ben niye hastaydm; tabii doann bir hkmyse
o baka ama o zaman da niye beni hasta ederken mutlaka bir amac olan -amalar olabiliyorsa
elbette- Doa ya kar kacaktk ki
Bugne dek bulabildiim btn argmanlar eylemsizlii destekledi. Doutan mnzevilere zg bir
uyuukluk iinde olduum gnbegn giderek daha gl bir ekilde benliime szd. Uyuukluk
iinde kalmann yollarn aramak kendim iin aba harcamaktan toplum iinde sorumluluk almaktan
kamaya almak - koca mrmn heykelini bilinle bu maddeden yonttum ite.
Okumay braktm az ya da ok estetik u ya da bu hayat anlayndan kaynaklanan anlk heveslerden
kurtuldum. Okuduum pek az eyden sadece dlere yarayacak malzemeyi karp almay rendim.
Tank olduum pek az olaydan sadece uzaklara dek yanklanarak benliimde en derine uzanabilecek
olanlar aklmda tutmak uygun geldi. Dncelerimden her gn edindiim deneyimlerden yalnzca
katksz duygular derlemeye zorladm kendimi. Hayatma estetik bir yn verdim; ve bu estetii de
tamamen bireysel bir rotaya evirerek kendime ait kldm.


Ardndan i dnyamdaki hedonizm zerine alrken toplumsal duyarllklardan kamak iin aba
harcamaya koyuldum. Glncn anlamna kar yavaa zrh kuandm. stekler gibi duygularn
arsna da duyarsz kalabilmek iin altm
Bakalaryla temasm mmkn olduu kadar azalttm. Hayata olan sevgimi tamamen silmek iin
elimden geleni yaptm an hret arzusundan adm adm soyundum tpk yorgunluktan bitap dm
bir adamn rahat etmek iin stndekileri karmas gibi.
Metafizii bilimleri ve inceledikten sonra sinirsel dengem iin daha tehlikeli zihinsel megaleler
buldum. Mistiklerin ve kabalistlerin yaptlarna gmlerek korku dolu geceler geirdim batan sona
okumay baaramyordum bir trl kesik kesik titrek ve bir ekilde okuyabiliyordum ancak. Gl-
Ha n gelenekleri ve srlar Kabala nn ve Tapnak valyelerinin simgelerle kurduu dil uzun
zaman canm yakt. Gnlerimin ateiniyse zehirli speklasyonlar metafiziin eytani dnce tarz
doldurdu - yani by simya; ac sahte bir canllk veriyordu bana sanki her an mthi bir gizemi
zecek gibiydim. Metafiziin ar cokun tali sistemleri arasnda kayboldum rahatsz edici
benzerliklerle bilinlilie kar kurulmu tuzaklarla snrlar doast alemden yansyan srlarla
izilmi usuz bucaksz gizemli manzaralarla doluydu bu sistemler.
Duyumlar ihtiyarlatt beni Dnceler douraym derken yprattm kendimi Olan
mrm metafizik bir heyecana dnd her eyde gizli bir anlam kefeden gizemli benzerliklerin
ateiyle oynayan insann kendini yerden yere vurmas iin tam bilince normal senteze ulamay
srekli erteleyen bir heyecan.
Zihnim kaytszlatran karmak bir disiplinsizlie gmld. Neresiydi sndm yer Bana yle
geliyor ki hibir yere snm deildim. Neye olduunu bilmeden braktm kendimi.
Arzularm younlatrp snrladm iyice gelisinler incelsinler diye. Sonsuzlua ulamak iin -bence
ulalabilir- bize salam bir liman gerek tek bir liman oradan da Snrsza yelken aacaz.
Bugn kendi dinimde mnzeviyim. Bir fincan kahve bir sigara bir de dlerim; gn yldzlarn iin
akn ve hatta gzelliin ya da ihtiamn yerini gayet rahat doldurabilir. Deyim yerindeyse hibir
uyarcya ihtiyacm yok. Ben afyonumu kendi ruhumda buluyorum.
Dlediklerim nedir peki Bilmiyorum. Ne dndm ne dlediimi gnl gzyle neler
grdm bilemez hale gelmek iin var gcmle uratm. Galiba her seferinde biraz daha uza
biraz daha bulank daha belirsiz daha grlmez olan dlyorum.
Hayat hakknda teori retmiyorum. yi midir kt mdr diye sormuyorum kendime. Benim
gzmde hayat kt ve hznldr ve nefis dlerle i iedir. Bakalarna nasl grndnden bana
ne
Bakalarnn hayat sadece yerlerine geip yaamama yarar ve her biri iin dmde onlara bitiim
hayat yaarm.
252H.K.
Dnmek ne olursa olsun gene de bir eylem saylr. Etkin olan hibir eyin bulamad
zbilincimizin bile sonunda amurlara gmld eksiksiz dte - sadece orada o lk ve nemli yok-
varlkta eyleme gerekten srt evrilebilir.
Anlamaya almamak; tahlil etmemek Kendini doay grr gibi grmek; heyecanlarn bir manzara
gibi seyretmek - ite bilgelik budur
253H.K.
Bizi hibir teoriyi benimsememeye sevk eden o kutsal igd
254H.K.
29 Kasm 1931


Pek ok kez akama doru ar ar sokaklarda dolarken varlklarn olaanst dzeni tokat gibi
yzme arpm sersemletmitir. Beni bu derece etkileyen bu kadar gl bir duygu douran ise
doal eylerden ok sokaklarn birbirine kavumas tabelalar kendi aralarnda konuan tepeden
trnaa giyimli insanlar meslekler gazeteler btn bunlarda sezilen zekadr. Daha dorusu bu
sokaklarn bu tabelalarn mesleklerin insanlarn ve toplumun - kolayca birbirine uyum salayan
kendi yolunda yryen yeni yollara alan bunca eyin var olmas.
En yaln haliyle insana baktmda bir kedi ya da kpek kadar bilinsiz olduunu gryorum;
konumas da bambaka bir bilinsizliin rn; toplumlar kuruyorsa bu da gene karncalarla arlarn
toplumsal hayatta sergiledii bilinten her bakmdan geri kalan apayr bir bilinsizliin oyunu.
Nitekim berrak bir kta en az organizmalarn varlndaki kadar hatta ondan da te en az kat
zihinsel fizik yasalarndaki kadar hatta ondan da te dnyay yaratan ona dnyaya damgasn vuran
zekann ekillendiini gryorum.
Kendimi ne zaman byle hissetsem bilmem hangi eski skolastik filozofun u sz bir kez daha
arpar beni: Deus est anima brutorum. - Tanr hayvanlarn ruhudur. Bu muhteem cmleyi yazan alt
kademeden hayvanlar yneten igdnn ne kadar salam olduunu anlatmak istemiti; yle
hayvanlarda zekadan eser yoktur - varsa bile ilkel bir zeka olabilir. Ama hepimiz alt kademeden
hayvanlarz - konumak dnmek birer yeni igd sadece stelik yeni olduklar iin tekiler kadar
salam da deiller. Filozofun o gzelim o sapna kadar doru cmlesi de geniler bu durum
karsnda ve ben de derim ki Tanr her eyin ruhudur.
Evrenin koca bir saat dkkanndan baka bir ey olmad temel gereini ciddiyetle ele alacak
olursak bunu syledikten sonra saatinin varlnn yadsnabilmesini aklm almyor; Voltaire bile
saatiye inanmay reddetmemiti. nceden belirlenmi bir plana uymuyor gibi grnen baz olaylar
dnerek (ama olaylarn uyup uymadn anlamak iin nce plan bilmek gerekir tabii) o yce
aklda baz kusurlar bulanlar anlayabiliyorum tabii. Anlyorum ama iddialarn kabul etmiyorum.
Ayn ekilde dnyada bunca ktlk varken o yaratc akla sonsuz efaat sahibi denemeyeceine de
aklm eriyor. Evet anlyorum fakat gene kabul etmeksizin. Ne var ki bu akln yani Tanr nn varln
inkar etmek insan zekasna musallat olan aptallklardan biri gibi geliyor bana. Yoksa insanlar bunun
dnda her bakmdan gayet stn varlklar olabilir -hesap yapmay beceremeyenler ya da (duyusal
zekay iin iine katacak olursak) mzie resme ya da iire duyarl olmayanlar gibi.
Sylediim gibi ne kusurlu saati ne de kt niyetli saati argmann kabul ediyorum. Kusurlu
saati argmann dnyann ynetilmesine dzenlenmesine ilikin bize tesadfi kazalar ya da
samalk gibi gelen ayrntlar genel plan bilmeden gerekten deerlendiremeyeceimiz iin
benimsemiyorum. Btn iaretler bir plan olduunu gsteriyor bazen de samalklarla karlayoruz
ama unu kabul etmeliyiz ki her eyde hkm sren bir mantk varsa ayn mantk samalklarda da
geerlidir. Plan deil mant gryoruz; bu durumda plan hi bilmediimiz halde baz eylerin ona
uymadn nasl syleyebiliriz ncelikli uyaklarla yazan bir airin araya ahenksiz bir dize katt olur
bunu bir ahenk yaratmak iin baka bir deyile grnrde uzaklat amaca hizmet iin yapar;
ahengin kendisinden ok kat kurallara bal eletirmenler ise o dizeye derhal yanl yaftasn
yaptrverirler. te Yaratc da ayn ekilde bizim dar kafamzla ahengi bozuyor diye
yorumladmz eyleri metafizik bir ahengin grkemli ak iinde bir yere oturtmu olabilir.
Yukarda sylediim gibi kt saati argmann da kabul etmiyorum. Bunu aklamak daha zor gibi
grnyor ama sadece grnte bu byle. ncelikle ktnn ne olduunu pek bilmediimizi
syleyebiliriz dolaysyla bir eyin iyi mi kt m olduuna kesin olarak karar veremeyiz. Gene de
u da var ki her ac (iyiliimiz iin bize musallat olsa bile) bal bana bir ktlktr ve bu da


ktln var olduunu sylemek iin yeterli. Srf diimiz ard diye Yaradan n iyiliinden phe
duyabiliriz. Ama bu argmann temelindeki zayflk hem tanrsal plann hem de akll bir kiilik
Sonsuz Zihin olarak doann tamamn bilmeyiimizden ileri geliyor galiba. Ktln var olmas
baka bu ktln var olmasnn mant baka. Aradaki fark kafa kartracak kadar etrefil ama
doruluuna hi phe yok. Ktln varln inkar edemeyiz fakat ktln var olmasnn kt
olduunu kabul etmeyebiliriz. Kabul ediyorum mesele hala olduu yerde sayyor ne var ki bu
kusurlarmzn da olduu yerde saymasndan kaynaklanyor.
255H.K.
29 Kasm 1931
Hayatn bize sunduklarnn arasnda hayatn kendisinden baka tanrlara da kretmemizi gerektiren
bir ey varsa o da cahilliimizdir: Ne kendimizi biliriz ne de birbirimizi. nsan ruhu karanlk vck
vck bir uurum dnya yznde kesinlikle kullanlmayan bir kuyudur. Gerekten tansa kimse
kendini sevemezdi; ve kendini beenmilik denen ey -manevi hayatn kan candr bu- olmasa
hepimiz ruh anemisinden lr giderdik. Hi kimse bir tekini bilmez ve ne mutlu ki yle; yoksa -
ister annemiz ister karmz ya da ocuumuz olsun yanmzdakileri metafizik dmanlarmz olarak
grrdk.
Birbirimizi bilmediimiz iin anlamay becerebiliyoruz. Romantiklerin nemsiz de olsa bir tehlike
yarattklarn fark etmeden syledikleri gibi bunca mutlu ift birbirinin ruhunu grebilseydi ne hale
gelirlerdi Dnyadaki btn evli iftler yanl evlilikler yapmtr nk herkes eytan n ruhumuzu
ele geirdii gizli kelerde arzulanan erkein karmak imgesini yce kadnn64 deiken resmini
saklar. Evlendiiniz erkein arzulanan erkekle ilgisi yoktur kadnsa o yce kadnn kanl canl hali
deildir. En mutlu insanlar hsranla sonulanmaya mahkm byle eilimlerinin olduunu
bilmeyenlerdir; mutluluktan en az pay alanlar ise eilimlerinin farkndadr aslnda ama daha tesini
bildikleri sylenemez ve bazen beceriksizce bir k kaba bir sz gizli eytan n antik Havva nn
valye ile Sylphide in ellerin szlerin akna kaplarak yzeye vurmasna yeter.
Yaadmz hayat ekli srekli deien bir uyumsuzluk var olmayan ycelikle var olmay
beceremeyen mutluk arasnda sevimli bir yoldur. Halimizden memnunuz nk dnebilme
hissedebilme gibi ruhun varlna inanmama yeteneine de sahibiz. Hayatmzn akp gittii bu
maskeli baloda kyafetler gzel olsun yeter; kyafet her eydir. Renklerin klarn klesiyiz
gereklie dahil olur gibi gireriz dans edenlerin arasna ve (yalnz bamza kalmadmz dans
ettiimiz srece) dardaki gecenin dondurucu souundan kendinden daha uzun mrl aputlara
brnm fani bedenimizden kendimizle ba baayken zmz olduunu sandmz ama aslnda alt
taraf szmona gerekliimizin kaba bir taklidi olan eyden hi haberdar olmayz.
Syleyebildiimiz yapabildiimiz dnebildiimiz ya da hissedebildiimiz her ey ayn maskeyi
takar ayn kla brnr. Srtmzdaki kyafetleri karmak nafile; asla plak kalamayz nk
plaklk ruhta gerekleen bir olgudur soyunmakla olmaz. Tyler kulara nasl yaprsa tenimize
yle yapan ruhumuza ve bedenimize giyindiimiz bin trl kyafetin iinde ya da ne olduumuzu
bile bilmeksizin tanrlarn ciddiyetle oyun oynayan ocuklar gibi elenelim diye bize bahettii u
ksack mr belki mutlu belki mutsuz yaar gideriz.
imizden herhangi biri ister bana buyruk bir adam isterse rezilin teki olsun nadiren de olsa gnn
birinde olup olabileceimizin tam da olmadmz ey olduunu en kesin yarglarmzda bile
yanldmz vardmz en doru sonularn bile yanl olduunu anlayverir. Ve ksack bir an iip
evreni rlplak gren bu kii bir felsefe yaratr ya da bir din kurgular; felsefe yaylr din byr;


felsefeye inananlar sonunda onu varl unutulan kyafet gibi kullanmaya balar dini benimseyenler
ise bir sre sonra akllarndan uup giden bir maske gibi takar onu.
Kendimizle ve bakalaryla ilgili hibir ey bilmeksizin neeyle birbirimizi dinlemeyi dans etmeyi
dnmeyi sakin sakin ene almay srdrrz - gsteriyi dzenleyenlerin dalgn kmseyen
baklar altnda yldzlarn byk orkestrasnn sesine uyarak ciddiyetle roln oynayan uyduruk
insancklarz biz.
Bizim iin yaratlm olan yanlsamann tutsa olduumuzu bir tek gsteriyi dzenleyenler bilir.
Ama yanlsamann nedeni nedir yanlsama -bu ya da bir bakas- niye vardr ya da kendileri de
yanlsamann tutsa olduklar halde niye yanlsamay bize dayatmlardr -hi kukusuz kendileri de
bilmez bunu.
256H.K.
Entrikalar diplomasi gizli rgtler okltizm gibi gizli iler kendimi bildim bileli hakikaten midemi
bulandrr. zellikle son ikisinin ad getii anda kan beynime srar; kimilerinin evrenin
temelindeki byk srlara erdiini iddia etmeleri de yle gya Tanrlarla statlarla ya da
Demiurgoslarla zel anlamalar varm -tabii her ey onlarn arasnda olup biter bakalarnn ruhu
bile duymazm-.
Byle bir eye inanamam. Ama bunu dleyenler olduuna inanabilirim. Bu insanlarn hepsi birden
deli ya da aptal m yoksa ok mu kalabalklar Ama kolektif halsinasyon diye bir ey var.
Bu statlarn mana aleminin bu byk uzmanlarnn istisnasz hepsinin beni en ok etkileyen yn
mthi gizemlerini bize anlatmaya ya da telkin etmeye kalktklarnda nedense ok kt yazmalar.
eytana hkmedebilen bir adamn Portekizceye hakim olmamas fena halde sinirime dokunuyor.
eytanlarla didimek dilbilgisiyle didimekten daha m kolay Bir insan uzun uzun dikkat ve irade
egzersizleri yaptktan sonra kendi deyimiyle astral grntler grmeyi baaryorsa ok daha az
dikkat ve irade sarf ederek cmle kurmay nasl renemez Yksek By retisinde ve trenlerinde
insan doru drst yazmaktan alkoyan ne var Ak bir dille yazmak art deil okltizmin
kurallarna uygun olarak kapal ifadeler kullanmak gerekebilir tabii ama hi olmazsa en etrefil
eylerde bile olan o rahat zarif slupla niye yazmazlar Bir insan niye btn tinsel enerjisini tanrlarn
dilini renmeye vakfeder de insanlarn dilinin rengini ve ahengini incelemeye enerjisinin bir
krntsn bile ayrmaz
En temel konular bile retemeyen statlardan ekinirim. Herkes gibi yazmay beceremeyen tuhaf
airlere benzetirim onlar. Kabul ediyorum tuhaflar; gene de kstaslara uyamadklar iin deil
kstaslarn zerinde olduklar iin bu halde olduklarn kantlasalar daha mutlu olurdum.
Derler ki byk matematikiler basit toplama-karma ilemlerini yapamazm; ama bu meselede
hatalar deil bilgisizlikler kyaslanmal. Byk bir matematiki iki iki daha be diye yazm olsun:
Srf dalgnlktan olmutur bu hepimizin bana gelebilir. Fakat toplamann ne olduunu ya da nasl
yaplacan bilmemesi kabul edilemez. Gelgelelim bizim okltist statlarn ou ite bu halde.
257H.K.
Dnce yksek bir mertebeye ulat halde zarafetten yoksun olabilir o zaman da ruhlar zerindeki
gcn kaybeder. bilirlikten yoksun bir g sadece bir yktr.
258H.K.
sann ayaklarna dokunmu olmak noktalama iaretlerini yanl kullanmay affettirmez.
Bir insan sadece sarhoken iyi yazabiliyorsa sarho dolasn. Karacierime kt geliyor derse
Karacieriniz neymi ki derim. mr sizinkiyle snrl l bir ey; oysa yazabileceiniz iirler
yaayacak herhangi bir eyle snrl olmakszn.


259H.K.
Sylemeyi seviyorum. Dahas kelimeleri art arda dizmekten holanyorum. Kelimeler benim iin elle
tutulur bedenler gzle grnr denizkzlar ete kemie brnm
duyarllklardr. Belki de ne zihinsel boyutta ne de dlerde gerek duyarlln ilgin bir tarafn
bulamadmdan; belki de bu nedenle arzu bende ahenkli sz bekleri yaratabilen bakalarnn
yaptklarn dinleyebilen bir eye dnt. Fialho nun ya da Chateaubriand n kaleminden km
satrlar okuyunca damarlarmn derinliklerinde bir kaynama oluyor o anlarda tantm eriilmez
zevkin iinde insan titreten sarho eden bir dehete gmlyorum. Hatta Vieira nn bir sayfas bile
souk mekanik bir kusursuzlukla kurulmu cmlelerine ramen rzgara tutulmu bir dal gibi sallyor
birilerinin hzla sarst eylerin pasif cokusuna bouyor beni.
Btn tutkulu insanlar gibi kendimden gemenin lezzetine; tamamen teslim olmann zevkinin doya
doya acsn ekmeye baylyorum. Ve ounlukla dnmeye kalkmadan dmdan gelen bir de
kendimi brakarak yazyorum kelimelerin beni bir ocukmuum gibi sevip okamasn bekliyorum. O
an anlamsz marazi cmleler akmaya balyor birbirlerine kartklar nehri unutan hi durmadan
deierek sonsuzca kendi kendinin yerine geerek snrszlaan hissedebilen sularn kvraklyla.
Dnceler imgeler dile getirildikleri iin rpererek bir dncenin aya benzer lekesinin hafife
titredii solgun ipeklilerden sesli kafileler halinde geerler iimden.
Hayatn verip alaca hibir ey beni alatmaz. Ne var ki baz nesirlere aladm olmutur. u an
gzmn nndeki nesneler gibi ayan beyan gryorum daha ocukken antolojinin birinde Vieira
nn Kral Sleyman hakkndaki nl pasajn ilk okuyuumu: Sleyman bir saray yapt Titreyerek
heyecanla sonuna kadar okumutum; sonunda mutluluktan gzyalarna boulmutum hibir gerek
mutluluk o yalarla alatmayacakt beni ve hayatn hibir strab o yalar taklit ettiremeyecekti.
Dupduru grkemli dilimizin o muhteem ilerleyii dncenin kanlmaz kelimelerle ifade edilii
yatan izleyen suyun doal ak ideal renklere dnen seslerin bys; btn bunlar beni daha ilk
anda byk bir politik heyecan gibi sarho etmiti. Syledim ya ben aladm buna; ve bugn
hatrlarken de alyorum. ocuklua duyduum zlemden deil - yle bir zlem yok bende; o anda
hissedilen heyecann zlemi bu yalar aktan senfonik bir younluu olan o sapasalam yapy bir
daha ilk kez okuyamayacak olmann acs.
Politik ya da toplumsal duygular arasnda bende iz brakan olmad. Buna karlk kendimce soylu bir
duyguyla seviyorum vatanm. Benim vatanm Portekizce. ahsen bana dokunmadklar srece
birilerinin Portekiz i ele geirmesi ya da istila etmesi umurumda bile olmaz. Buna karlk kin sahici
bir kin duyduum oluyor (zaten kinin baka trlsn bilmem) Portekizceyi yanl yazanlara cmle
kurmay bilmeyenlere ya da basitletirilmi imlaya gre65 yazanlara deil kt yazlm sayfalara
kar; gerek bir insan gibi nefret ediyorum cmle yapsndaki dayaklk hatalardan imlada y lerin es
geilmesinden; kim tkrrse tkrsn insann midesini kaldran balgamlardan farklar yok.
Evet nk imlann bir ahsiyeti var. Bir kelime ancak hem grlp hem duyulduunda
tamamlanm olur. Ve sz; asli asaletini zarif Yunan-Roma yazsyla kazanr; bu sayede sadece bir
kralie deil ayn zamanda bir hanmefendi olur.
(Descobrimento da yaymlanmtr say 3 1931)
64. Ya da: bulunmaz kadnn. 65. XX. yzyln banda spanyolcada ve talyancada olduu gibi
Portekizcenin imlasnda da reform yapld. (.N.)
260H.K.
1 Aralk 1931


Sanat hissettiklerimizi bakalarna hissettirmek kiiliimizi zgrlemek iin zgn bir yol gibi
sunarak onlar kendilerinden kurtarmak zerine kuruludur. Hissettiim eyin onu hissetmemi
salayan znn bir bakasna iletilebilmek gibi bir zellii kesinlikle yoktur; ve bunu ne kadar
derinden hissedersem iletilmesi de o kadar imkanszlar. Sonu olarak hissettiklerimi bir bakasna
geirebilmek iin duygularm onun diline tercme etmem gerekir; baka bir deyile hissettiklerimi
yle bir ifade etmeliyimdir ki okuduunda harfiyen benim hissettiklerimi hissedebilsin. Sanat
kuramna gre bu bakas dediim u ya da bu kii deil herkes; yani btn bireylere ait ortak insan
olduundan sonuta yapmam gereken kendi duygularm tipik insani duygulara dntrmektir;
hissettiklerimin gerek doasn bozmak pahasna.
Soyut eylerin kavranmas hep zordur nk okurun dikkatini ayakta tutmalar zordur. Basit bir
rnekle yukardaki soyutlamalar somutlatraym. Diyelim ki herhangi bir nedenden dolay (hesap
yapmaktan yorulduum ya da isizlikten skldm iin) hayata kar belirsiz bir tiksintinin kendi
iimde doan aklm kartran ruhumu daraltan bir skntnn zerime ktn hissettim. Bu
duygulanm aklayc cmlelerle tercme ettiimde; ne kadar aklarsam o kadar bana ait bir ey
olarak gstermi olurum ve bunun sonucunda bakalarna iletmem de o kadar zorlar. Duyguyu
bakalarna aktarmay baaramyorsak o zaman tarif etmeye kalkmakszn sadece hissetmekle
yetinmek daha kolay ve daha anlamldr.
Gene de farz edelim ki bu duygulanm bakalarna geirmek yani ondan yola karak sanat yapmak
istiyorum - nk sanat bakalarna ne kadar benzediimizi onlara iletmektir o benzerlik olmadan ne
iletiimin bir yolu bulunur ne de zaten buna ihtiya duyulur. Dolaysyla ben de insan duygulanmlar
iinden o an iinde bulunduum duyguyu; beni yorgun bir muhasebeci yardmcs ya da can sklan
bir Lizbonlu yapan insan doasyla ilgisi olmayan tamamen kiisel nedenlerin tonunu tarzn eklini
yanstan sradan duygulanm ararm. Ve sradan insanlarda bendeki duygunun aynsn yaratan
sradan duygunun kayp ocuklua duyulan zlem olduunu grrm.
Dosdoru setiim konuya alan kapnn anahtar elimde. Yazyorum kayp ocukluuma
alyorum; o eski tara evinin insanlaryla mobilyalaryla ilgili ayrntlar zerinde duruyorum
heyecanla; hak ya da grevden habersiz olmann dnmeyi ve hissetmeyi bilmeksizin zgr
olmann mutluluunu anyorum - ve eer bunlar gerektii gibi andysam doru cmleleri ve
sahneleri kurduysam okurumda bendeki o ocuklukla hi ilgisi olmayan duygunun tpatp ayns
uyanacaktr.
Yalan m sylemi olurum bu durumda Hayr: Anlam olurum. nk uyankken rya grme
ihtiyacyla sylenen ocuksu anlk yalanlar dnda yalan bakalarnn gerekten var olduunun
kendi varlmz onlara uydurmamz gerektiinin bilincine varmak anlamna gelir Yalan ruhun
ideal dilidir sadece; nasl ki sama bir biimde birbirine eklenmi seslerden ibaret olan kelimelerden
(kelimelerin tabii asla ifade edemeyecei) duygulanmlarmzn ve dncelerimizin en ince en
mahrem hareketlerini gerek dile evirmek iin yararlanyorsak; yalan ve kurguyu da birbirimizi
anlamak iin kullanrz saf bakasna iletilmesi imkansz gereklik yoluyla bunu asla baaramayz.
Sanat yalancdr nk toplumsaldr. Ve sanattaki anlatm biimleri arasnda yalnz ikisi nemlidir -
biri derin ruhumuza hitap eder bryse ruhumuzun dikkatli ksmna. Birincisi
iirdir ikincisiyse roman. iirin yapsnda balar yalan romannsa konusunda. Birincisi hakikati
eitli kurallara uyan dilin zn bile arptan izgilerle vermeye alr; bryse hibir zaman var
olmadn bildiimiz bir gerekliin zerinden ayn sonuca varmaya alr.
Rol yapmak sevmektir. Ne zaman gzel bir glmseme ya da dnceli bir bak grsem (bakan ya
da glenin kim olduuna aldrmadan) hemen bu glen yzn ya da baklarn ardndaki ruhun


derinliklerinde hangi politikacnn bizi satn almaya altn ya da hangi orospunun satn alnmak
iin uratn dnrm. te yandan bizi satn alan politikac en azndan bizi satn alm olma
olgusunu sevmektedir; satn alacak olursak orospu da hi olmazsa onu satn alm olmamzdan
holanr. Ne kadar istesek de evrensel kardelikten kaamayz. Hepimiz birbirimizi severiz yalan ise
karmzdakine verdiimiz bir pcktr.
261H.K.
Bendeki duygular ne kadar samimi olursa olsun hep yzeyde yaar. Aktrlkle geti mrm stelik
birinci snf bir oyun kardm. Ne zaman sevdiysem baka trl grndm kendime bile.
262
1 Aralk 1931
Bugn durup dururken sama ama doru bir duyguya kapldm. Bir an bir imek akt ve hi kimse
olmadmn farkna vardm kesinlikle hi kimse deilim ben. imek akt srada bir ehir
olduunu sandm yerde koca bir l uzanyordu; beni bana gsteren uursuz k ln zerinde
hibir gk ifa etmedi. Daha dnya bile kurulmamken var olma gcm aldlar benden. Yeniden
domaya mecbur kaldm ama bensiz oldu bu ben yeniden domadan oldu.
Var olmayan bir ehrin varolarym ben yazlmam bir kitabn gereksiz yere uzatlm yorumuyum.
Hi kimseyim hi kimse. Ne hissetmeyi bilirim ne dnmeyi ne istemeyi. Yazlacak bir romann
kahramanym beni tamama erdirmeyi baaramam bir varln dleri arasnda hi var olmadm
halde bin paraya ayrlm havaya karm salnyorum.
Dnyorum hi durmadan dnyorum; ama dncelerimde bir dzen yok heyecanmda
heyecan yok. En yukardaki tuzaktan srekli dyorum sonsuz uzay ayorum bu sonsuz oul ve
bombo dn bir yn yok. Ruhum kara bir maelstrm boluun etrafnda dolanp duran usuz
bucaksz bir ba dnmesi sonsuz bir ummann hibir eyin iindeki bir ukurun evresindeki
devinimi; ve sudan ok daha te bir anafor olan btn bu denizlerin iinde dnyada grdm
duyduum her ey yzyor - evler yzler kitaplar sandklar mzik krntlar dalm heceler
uursuz bitimsiz bir girdapta dnyor.
Ve ben gerekten ben olan ey btn bunlarn merkezindeyim var olmayan bir merkez bu varsa da
kn corafyas yle gerektirmitir; etrafnda dnmekten baka amac olmakszn kendiliinden
var olmakszn srf her emberin bir merkezi vardr mantyla sregittii o hiim ben. Ben gerekten
ben olan ben duvarlarla deil duvarlarn yapkanlyla kuatlmm her eyin etraf hile evrili
merkeziyim.
Ve iimde o kahkahay patlatan cehennemin ta kendisiydi adeta hi olmazsa kkrdayan be
eytann insanln bile sunmuyor l evrenin gaklayp duran deliliini bahediyordu fiziksel uzayn
dnp duran cesedini rzgarda salnan btn dnyalarn kapkara snrlarn hibir Tanrnn
yaratmad kendinde yok olmu karanlklarn karanlnda imkanszca benzersizce dnen irkin
ad kyy - her eyi.
Dnmeyi bilebilmek Hissetmeyi bilebilmek
Annem ok erken ld onu hi tanmadm
263H.K.
1 Aralk 1931
Skntya meyilli bir insan olarak bugne dek skntnn tabiat zerine kafa yormam olmam ok
tuhaf. Ruhum iki arada bir derede hani insann can ne yaamak ne baka bir ey ister ya ite o
durumda. Ve aklma anszn gelen bu dnceyi kullanarak -skntnn ne olduunu hi dnmemi


olmay- hayal kuracam yar-dnerek yar-hissederek her zamanki gibi biraz zorlama bir ekilde
sknty tahlil edeceim.
Sknt bir serserinin uyuklamasnn uyank bir insandaki dengi midir yoksa bu uyuukluktan daha
soylu bir ey midir gerekten bilemiyorum. Sknt sk sk musallat olur bana ama bildiim ve tespit
edebildiim kadaryla belli bir kural yoktur. Bir pazar gnn hi kprdamadan zerre kadar
sklmadan geirebilirim; tam kendimi ie kaptrmken dardan gelen bir bulut gibi aniden zerime
kt de olur. Skntyla salkl olup olmamak arasnda ba kuramyorum; benliimin en grnr
ak blmnde yuvalanan birtakm nedenlerden kaynaklandn kabul edemiyorum.
Sknt metafizik bir skntnn maskesidir bilinmeyen byk bir hayal krkldr hayatn
penceresine hznle srtnen sar bir iirdir demek - byle ya da buna benzer eyler sylemek
sknty renklendirir; tpk ocuklarn yaptklar resimleri boyamas sonra bir adm teye geip
resmin d izgilerini silmesi gibi ama btn bunlar bo kelimelerin dncenin maaralarnda
oalan yanklarndan baka bir ey kazandrmyor bana.
Sknt Benliimizde dnen bir ey yokken dnmenin yorgunluuyla dnmek; hisseden hibir
ey yokken hissetme kaygsyla hissetmek; istemeyi reddeden hibir ey yokken istememenin
yaratt bulantyla istememek - hepsi skntnn iinde ama sknt deil skntnn birer alm ya da
metaforu. Sanki ruhumuzun atosunu saran hendeklerin zerindeki kpr birden kalkvermi ama
atoyla komu topraklarn arasnda durup sadece bakmak mmknm karya gemek imkanszm
gibi hissetmektir sknt. imizin en derin yerindeki bizlerin yalnzldr ama onunla aramzdaki ey
de hayatla aramzdaki derin uyumsuzluu kuatan en az bizim kadar durgun pis sularla dolu bir
hendektir.
Sknt Istrapsz strap ekmek istek olmadan istemek akl yrtmeden dnmek Bir olumsuzluk
eytannn eline gemeye var olmayan bir ey tarafndan bylenmeye benzer sknt. Derler ki
cadlar ya da beceriksiz bycler tasvirlerimizi yapar sonra onlara eziyet ederlermi birtakm astral
transferler sayesinde de o ikenceleri biz de etimizde duyarmz. Bu imgeyi anlalabilir bir balama
tayacak olursak sknt birtakm eytanlarn periler diyarnda yapt bylerin zerimizdeki zararl
bir yansmas gibi grnyor ama eytanlar bir tasvirim zerinde deil tasvirimin glgesi zerinde
alyorlar. Benliimin en mahrem glgesine ruhumun iinin dna yaptryorlar kat paralarn
ya da inelerini saplyorlar. Glgesini satan o adama daha dorusu satan adamn glgesine
benziyorum.
Sknt ok alyorum. Eylem yanls ahlaklarn toplumsal sorumluluk dedii eyi yerine
getiriyorum. Bu grevi ya da kaderi fazla zorlanmadan pek hrgr kmadan srdryorum. Ama kah
iimin ortasnda kah gene ahlaklarn dediine gre sapna kadar hak ettiim zere mola verdiimde
ruhum birdenbire zehirli kprtszlndan taveriyor ve o an yaptm iten ya da dinlenmekten
deil kendimden usanyorum.
Mademki kendimi dnmyorum yleyse niye kendimden usanyorum Hibir ey
dnmediime gre baka neden usanabilirim Muhasebe defterlerim ya da umursamazlm
yznden deersizleen evrenden mi Gelecei grme yeteneine sahip ruhumda birdenbire zgn bir
biime brnen evrensel yaama acsndan m Byle yapp da kim olduunu bile bilmeyen bir varl
yceltmek neye yarar Bu bir boluk duygusu yemek arzusu vermeyen bir alk; ok sigara iince ya
da hazmszla uraynca beyinde midede hissedilen basit duyumlar kadar da soylu.
Sknt Belki de aslnda inantan mahrum braktmz derin ruhumuzun tatminsizlii bu tanrsal
oyuncan elinden aldmz biz hznl ocuklarn ektii derin byk znt. Belki de kendisine


klavuzluk edecek bir ele ihtiya duyan ama derin duygularn karanlk patikalarnda dnememenin
sessiz gecesinden hissedememenin bombo yollarndan baka bir ey hissedemeyen varln kaygs
Sknt Tanrlar olan birini sknt asla ele geiremez. Sknt mitolojinin olmaydr. nan yoksa
kuku bile imkanszdr o halde phecilik bile phe duyma gcnden yoksun kalr. Evet sknt
budur ite: ruhun kendine yalan syleme yeteneini yitirmesi dncenin geree uzand kesin
olan var olmayan merdivenin eksikliini duymas.
264
Mecazi anlamda yemei fazla karmann neye benzediini biliyorum. Bunu midemle deil
duyguyla rendim. Baz gnler bendeki bir ey fazla yemi oluyor. Bedenimi arlam
hissediyorum beceriksizleiyorum; dnya yklsa yerimden kprdayasm gelmiyor.
Ama byle zamanlarda bir uursuzluk peyda oluyor henz hi zarar grmemi olan uyuukluumun
arasnda kayp hayal gcmn bir kalnts fkrveriyor. Bilgisizliimin derinliklerinden planlar
ekip karyorum basit kuramlara dayanarak varlklar ina ediyorum ve muhtemelen asla var
olmayacak olan ey benim iin prl prl parlyor.
Byle tuhaf anlarda sadece tensel hayatm deil manevi hayatm da saf basit bir eklentiye dnyor;
grev fikri gibi var olma fikrini de nemsemez oluyorum ve fiziksel olarak btn evrenin
uykusuzluunu ekiyorum. Bildiimi uyuyorum gzkapaklarma ken bu uykuda grdm ryay
da uyuyorum. Evet byle anlarda kendi hakkmda hi olmad kadar ok ey biliyorum ve tek
bama btn dilencilerin Hikimse lkesinde bir parkta aa altnda uyuduu le uykular
oluyorum.
265H.K.
Seyahate kma fikri bir metafor olarak houma gidiyor benden baka herkesi keyiflendirecek en
uygun fikir olarak. Dnyann engin grn rengarenk skntsyla devinerek uyandrlm d
gcm arnlyor; artk elini bile oynatmak istemeyen bir adam olarak bir arzu tasarlyorum ve olas
manzaralarn erken bastran yorgunluu oktan solmu bir yrein ieini sert bir rzgar gibi
hrpalyor.
Seyahatler okumalar gibidir okumalarsa geri kalan her ey gibi Eskilerle Modernlerin arasnda sessiz
bir alveriin srecei bilgi dolu bir hayat dlyorum bakalarnn heyecanlar sayesinde
heyecanlarm tazeleyecek dnrlerin ya da dnmeyi neredeyse baarm olanlarn yani eli
kalem tutanlarn ounun elikilerini gzden geirerek zihnimi elikili dncelerle dolduracak bir
hayat. Ama masamn stnden rasgele bir kitaba elimi uzatmamla okuma hevesinin snmesi bir
oluyor; somut olarak okumaya mecbur olmak benim amdan okumay ldryor Bunun gibi demir
alnacak bir yere yaklatm anda btn seyahat hevesleri uup gidiyor. Bylece mthi baarl
olduum iki bo eye dnyorum tekrar kendim
o kadar boum ki - isimsiz adamn gnlk hayatna ve uyank bir adamn uykusuzluklar olan
dlerime.
Okumalar da kalan her eyden farksz Gnlerimin sessiz akn gerekten blebilecek bir eyler
dlemeyi baardm anda itirazlarla arlaan gzlerimi kaldrp kendi sylphideime bakyorum
zavallck ark sylemeyi bilse denizkz olurmu belki.
266H.K.
3 Aralk 1931
Lizbona ilk geldiimde bizim st katta birilerinin piyanoda gam egzersizi yaptn duyardk hi
grmediim kk bir kzn rutin altrmalarym bunlar. Bugn nasl olduunu hi anlayamadan
kendi iime szldmde fark ediyorum ki ruhumun maaralarnda alt kapy anca o bitmeyen


notalar bugn kadnlam ya da lp kara servilerin ykseldii bembeyaz66 bir yere hapsedilmi
olan ocuun tane tane dklen notalar gayet rahat duyuluyor hala.
O zamanlar ocuktum artk yle deilim; buna ramen anlarmda kalan ses geree benziyor ve
uyur taklidi yapt yerden hi deimemi olarak gene tane tane gene tempolu bir tekdzelikle
ykseliyor. Onu byle dnrken ya da hissederken belirsiz skntl bana ait bir hzn iimi
saryor.
ocukluumun yitip gitmesi deil aladm; ocukluum da dahil her eyin yitip gitmesi. Bana ait
zamann somut olarak geip gitmesi deil zamann soyut ak beni ldren fiziksel beynimin iinde
st kattaki o korkun derecede isimsiz ve uzak piyanodan ykselen gamlar hi durmadan
gnlszce yineleyerek. Bellein sama derinlerinde mzik bile olmayan eyleri zlemleri eki gibi
vurup duran ise hibir eyin srmemesindeki o koca gizem.
Usulca ykselen bir grntnn iinde belli belirsiz hi grmediim o kk salonu gryorum hi
tanmadm acemi kz oktan lm bir dnyann birbirine benzeyen notalarn parmak parmak
ihtiyatla dizmeye devam ediyor hala. Gryorum giderek daha iyi gryorum grdke yeniden
kuruyorum. Nezaketsizce baktka dn yle deilse de bugn nostaljik bir yer olan st kattaki daire
hayal olarak olduu gibi biimleniyor.
Gene de btn bunlar mecaz anlamda yaadm duyduum zlemin bana ait ya da hakikaten soyut
olmadn tahmin ediyorum; bir nc kiiden rasgele kaplm bir duygu bu benim edeb
bulduum duygunun Vieirann deyiiyle geree harfiyen uygun olduunu dnen birinden. Farazi
duygular beni hrpalyor kayglar iinde kvrandryor; gzm yala dolduran zlemleri hayal
gcmle bir bakas olarak kavryor hissediyorum.
Ve piyano rencisinin notalar dnyann br ucundan gelen bir azimle metafizik bir inatla tekrar
tekrar tekrar nlyor anlarmn belkemiinde parmaklarn piyano alarcasna gezdiriyor. Baka
insanlarn doldurduu eski zaman sokaklar bunlar bugn ayn sokaklar farkl; ller bugnk
yokluklarnn saydamlnda benimle konuuyor; yaptklarmn ya da yapmadklarmn pimanl bu
bir gece nehrinin hrts huzurlu evden ykselen sesler.
Kafamn iinde haykrmak geliyor iimden. Keke durdurabilsem ezebilsem paralayabilsem u
imkansz pla bamda aklmn efendisi gibi baran dokunulmaz cellad. Keke emredebilsem
ruhuma dolu bir arabaym gibi bensiz devam et beni burada brak diyebilsem. Duymak zorunda
olmak deli ediyor. Ve nihayetinde u iren derecede duyarl beynim incecik derim hassas
sinirlerimle ben benim; bellein emrindeki u tiksin piyanoda alnan sonsuz gamlarda srklenen
notalarm.
Ve gene ve daima beynimin neredeyse benden bamszlam bir yerinde Lizbonda ilk yaadm
evde yukardan aa akan notalar duyuyorum.
267H.K.
Kaptan Nemo nun son lm bu. Yaknda sra bana gelir.
u an tm kayp ocukluumdur yolun sonuna geldiini gren.
268H.K.
Koku alma yetenei tuhaf bir grme duyusudur. Bilinstnn anszn iziverdii duygusal
manzaralar o arr. Bu ok sk bama gelir. Diyelim ki bir sokaktan geiyorum; hibir ey
grmyorum daha dorusu etrafmdaki herkes nasl gryorsa yle gryorum. Bir sokakta
yrdm bilirim iki tarafnda insanoullarnn ina ettii birbirinden farkl evleriyle var olduunu
ise bilmem. Ve derken bir frndan burnuma ekmek kokusu gelir iimi bayltacak kadar tatl bir
koku: ocukluum o uzak mahalleden gelip o dakika karma dikilir; gzmn nne baka bir frn


gelir dosdoru lmne tank olduumuz ne varsa barndran bir periler lkesinden frlam bir frn.
Diyelim ki bir sokaktan geiyorum; anszn darack bir dkkann eik tezgahna dizilmi meyvelerin
kokusuyla dolar hava: Ve nerede ne zamand bilemiyorum ama kyde kaldm ksack dnem
aalaryla geliverir yreime huzur verir - bir ocuk yreidir gsmdeki. Bir sokaktan
gemekteyimdir; ve bir anda altst olurum bir marangozhaneden ykselen odun kokusu yznden:
Ey sevgili Cesario67 Karmda belirirsin nihayet mutlulua kavuurum ben de nk anlar
sayesinde biricik gereklie edebiyata geri dnmmdr.
269
Mr. Pickwickin Servenlerini okumu olmak hayatmdaki en byk trajedilerden biridir: nk onu
bir daha asla ilk kez okuyamayacam.
270
Sanat var olmak denen iren eyden kurtulmamz salayan bir yanlsamadr. Danimarka Prensi
Hamlet in ektii ileleri azab hissettiimiz srece kendi bamza gelenleri hissetmez oluruz - bize
ait olduklar iin aalk eylerdir bunlar zaten aalk olmak doalarnda vardr.
Ak gne uyuturucu ve sakinletiriciler sanatn belli bal dallardr ya da daha dorusu kendi
yarattklar etkileri retmenin temel yollar. Ne var ki ister ak ister gne ister uyuturucular olsun
hepsi kendilerine has hayal krklklaryla gelir. Ak bkknlk verir umudumuzu krar. Gnein
ardndan uyanrz ve uyuduumuz srece yaamamzdr. Uyuturucularn bedeli organizmay
uyarrken kertmeleridir. Ama sanatta hayal krkl yoktur nk her eyin bir aldatmacadan
ibaret olduu daha batan kabul edilmitir. Sanatta uyumak yoktur nk sanat insan uyutmaz - rya
gryor olsak bile. Sanattan zevk almann ne bir bedeli vardr ne de vergisi.
Sanatn verdii zevk aslnda bize ait deildir; dolaysyla aclarla ya da pimanlklarla bedelini
demek zorunda kalmayz.
Sanat denince zevk veren ama bize ait olmayan her ey bunun iine girer: gelip geen birinin
brakt iz bir glmseyi batan gne iir nesnel evren.
Sahip olan kaybeder. Bir eye sahip olmakszn hissedeceini hisseden ise o eyi korumu olur nk
o eyin iinden zn ekip almasn bilmitir.
271
Ak deil nemli olan akn civarndakiler
Akn hallerini anlamak iin ak yaamaktansa bastrmak daha iyidir. Bu bakmdan byk anlam
tayan el dememilikler vardr. Hareket etmek tatmin getirir ama ayn zamanda akl kartrr.
Sahip olmak sahip olunmak dolaysyla kendini kaybetmek demektir. Sadece dnce rmeden
gerein bilgisine varabilir.
272
Mesih heyecann bir biimidir.
Panteonda birbirini reddeden koltuk ve iktidar sahibi tanrlara yer vardr. Her biri her ey olabilir
nk oralarda snr hatta mantk bilinmez; biz de bu farkl lmszlerin yannda farkl
sonsuzluklarn ve ebediyetlerin yan yana var olmasnn keyfini yaarz.
273H.K.
Tarih kesin snrlar izmekten kanr. Ne alaklklarn dnd huzurlu dnemler ne asaletten
geilmeyen kark zamanlar vardr. k anlarnda yiite fikirler oalr; gcn dorua kt
zamanlar ise entelektel adan fakirdir. Her ey karr i ie geer ve kendi kafamzda
tasarladmzdan baka bir gereklik yoktur.
irkefe bulanm nice soylu idealler amura batm nice samimi zlemler var


Bana gre kaderin belirsizliinin yaratt bitip tkenmez kemekein iinde insanlarla tanrlarn
birbirinden fark yok. Kimselerin bilmedii u drdnc kattaki evin derinliklerinde bir d alay
halinde geiyorlar nmden onlara inanm olanlar iin anlamlar neyse benim iin de o. Zencilerin
yapt buulu vahi bakl fetiler allarla kapl savanalarda gezinen vahilerin hayvan-tanrlar
Msrllarn hiyeroglifleri parlak Yunan tanrlar sert Roma tanrlar Gne in ve heyecanlarn
efendisi Mithra merhametin efendisi sa ayn Mesih in farkl yzleri azizler yani yeni ehirlerin yeni
tanrlar - hatadan yanlsamadan ibaret bu lm yrynde (ya bir hac yolculuu bu ya da cenaze
alay) srayla geiyorlar. Hepsi yryor arkalarndan da bo-dlerin en berbatlarnn yerde
glgelerini grp aya yere skca basan gereklikler sand o dler o bo glgeler geliyor - ad
zgrlk nsanlk Mutluluk Parlak Gelecek ya da Toplumsal Bilim olan ruhsuz ekilsiz zavall
kavramlar; dilencilerin krallardan ald bir pelerinin yeri spren eteklerinin umursamazca
havalandrd yapraklar gibi yalnzlk ve karanlklar iinde srnyorlar.68
274
Ah Devrimciler yznden insanlarn burjuvalar ve halk soylular ve halk ya da ynetenlerle
ynetilenler diye blnm olmas ne pis bir hata ne ac bir yanl Esas ayrm uyumlularla
uyumsuzlar arasnda: Kalan edebiyat hem de kt edebiyat. Dilenci uyum salayabildiyse yarn kral
olabilir: Ama o andan itibaren onu o yapan dilencilik niteliini kaybetmi olur. Snr am
vatandalk hakkn kaybetmitir.
Kirli pencereleri hrn bir sokaa bakan u darack broda bunlar beni avutuyor. Bu tespitler teselli
oluyor bana dndke dnyann bilincini yaratanlarn kardelik rgt canlanyor - dramaturg
msveddesi William Shakespeare retmen John Milton bohem Dante Alighieri ve hatta laf
aramzda dnya yznde bir baltaya sap olamam u sa Mesih o kadar ki
tarih onun varlndan bile kukuya dmtr. tekiler ise baka trden - devlet danman Johann
Wolfgang von Goethe senatr Victor Hugo nder Lenin nder Mussolini.
Glgeler aleminde raklarn ve berber ocuklarn arasnda kaybolmu olan biz tekiler ise insanl
oluturuyoruz.
Bir tarafta krallar ve saygnlklar imparatorlar ve zaferleri dahiler ve auralar azizler ve haleleri
halkn nderleri ve iktidarlar orospular peygamberler ve zenginler duruyor br tarafta ise biz varz
- kedeki dkkanda alan u rak dramaturg msveddesi William Shakespeare fkra merakls
berber retmen John Milton maazada alan ocuk bohem Dante Alighieri lmn unuttuu ya da
kutsad ve hayatn kutsamakszn unuttuu insanlar.
66. Ya da: beyazlklar salm. 67. air Cesario Verde. 68. Ya da: krallarn sonsuz srgnnde
yenilginin malikanesini kuatan bahelere yerlemi dilencilerin giydii kral kyafetinin.
275
Dnyay ynetmeye insan kendinden balamal. Dnyay ynetenler ne samimidir ne de
samimiyetsiz. Ynetenler birtakm oyunlar yaparak otomatik sreleri harekete geirerek kendi
ilerinde sapna kadar gerek bir samimiyet retirler; glerini bundan alrlar tekilerin o kadar
yapay olmayan samimiyetinin karsnda gne gibi parlayan budur. Politikaclarn en nemli
zellii kendilerini gerekten kandrabilmeleridir. Sadece airlerle felsefeciler gereki bir gzle
bakarlar dnyaya nk yanlsamaya uzak olan yalnz onlardr. Berrak bir ekilde grebilmenin yolu
hi eylemde bulunmamaktan geer.
276
Her gr drste olmasa bile bir kabalktr.
Drstlk her bakmdan hogrszlk demek. Drst liberal yok. Zaten liberal diye bir ey de yok.


277
u kck dnyada herkes incitilmi isimsiz herkes yanl yerde. efkatin kabard anlara tank
oldum byle anlarda zavall hznl ruhlarn derinlikleri araland sanki; fark ettim ki efkat dalgas
daha sze dklmesine frsat kalmadan snyordu ve suskunlara zg kavrayla bunun acmaya
benzeyen bir eyden (abucak eskiyen anlk bir iaret) bazen de acnas bir insanla bir akam yemek
yiyip kp gibi imekten kaynaklandn grdm. nsancl dncelerle mideye indirilen raklar
arasnda sistematik bir iliki vard; nitekim fazladan bir kadeh rak ya da uzun sren bir susuzluk ne
canavarlar st dkm kediye dndrr
Bu insanlar ruhlarn cehennem halkndan bitkinlie ve alakla a birtakm eytanlara satmlard.
Gurur ve tembelliin zehriyle yaar vcr vcr kaynaan tkren akreplerin arasnda kelimelerden
minderlerde sere serpe yatarken lrlerdi.
Bylelerinin en olaanst zellii kelimenin her anlamnda tepeden trnaa anlamsz olmalaryd.
Kimi nemli gazetelerde yaz ileri mdryd ve ayn zamanda var olmamay da baarabiliyordu;
kimi yllklarda hemen gze arpan mevkileri igal eder ama gerek hayatta hibir yere sahip
olmamay becerirdi; airler de vard ilerinde hatta bazen hayatn bu ie adam airler ama aptal
suratlar kl rengi solgun bir tozla kaplanmt. Uzaktan bakldnda kaskat mumyalarn bir ellerini
srtlarna koymu canllarn duruunu taklit ettii bir dehliz akla gelirdi.
Zihnim tamamen durmu bir halde geirdiim bu ksa srgnlerden gerekten elenceli birka ann
esas olarak da hrn bir tekdzelikle akan anlarn ans kalm bende; hiliin zerinde ekillenen
birka profilin isimsiz hizmetkarlara ynelik zarif hareketlerin - zetle neredeyse insann iini
bulandran bir skntnn ve buna karlk birka zekice szn ans.
Kalabaln iinde olgun erkekler vard - kimi gnl okayan szler bilse de kt konuuyordu
herkes gibi herkesle ayn btn herkes gibi.
Toplumda baarya ulaanlar arasnda en alt basamaklarda bulunan o kuruluk ihtiam elinin
tersiyle iten zavalllara hi bu sefillerin saldrsna uradklar zamanki kadar sempati duymamtm.
Baarlarnn nedenini de anladm: Yceliin paryalar iin zafer insanla kar deil zavalllara
kar kazanlan bir eydi.
Doymak bilmez zavallcklar - ya iyi bir yemee atrlar ya da hrete o da deilse hayatn kk
lezzetlerine. Kim olduklarn bilmeden sylediklerine kulak verirseniz Napoleonun hocalarn ya da
Shakespearein ustalarn dinlediinizi sanabilirsiniz.
Baarl aklar baarl politikaclar baarl sanatlar vardr. Bunlarn iinde aklarn kazanc
hikayelerdir nk akta kazanlan zaferleri olayn kendisini uluorta ortaya dkmeden art arda
anlatmak mmkndr. Byle erkeklerin cinsel maratonlarn dinlerken yedinci bakireye gelince
insan ister istemez hafif bir pheye kaplyor. Aristokrat ya da sosyetik kadnlarla dp kalkanlar
(ki hemen hepsi yledir) o kadar ok kontes tketirler ki gnln eldikleri kadnlarn istatistii
yaplacak olsa hesaba gre bugn yaayan aristokratlarn bykannelerinde bile ne edep kalr ne
erdem.
Kimileriyse teke tek dvte ustadr hatta Chiado da69 bir sokak kesindeki bir barda ikiyi fazla
karp koca Avrupa ampiyonlarn hakkn rahmetine kavuturmuluklar vardr. Bazlarnn ise
dnyada tanmad bakan yoktur. En az ekinilmesi gereken de bunlardr ne de olsa dinlemek
parayla deil.
Sk sadistler vardr ilerinde kimi olanlara dkndr daha bakalar da titrek ama gl bir sesle
kadnlara el kaldrdklarn itiraf ederler. Sopayla yola getirirler kadnlar. Ve en sonunda para
demeden kalkp giderler.


airler vardr bir de
Bu gln glgeler ynna kar insan hayatn dolaysz olarak en gndelik haliyle rnein Rua dos
Douradores teki iyerimde benim yaptm gibi ticaretiyle tanmaktan daha etkili bir ila
bilmiyorum. Soytar kaynayan o tmarhaneden kp Moreira nn gerek mevcudiyetine kavuunca
nasl da rahat bir soluk alrdm Moreira efim zbez muhasebeci iinin ehli st ba dklen itilip
kaklm ama herkesten farkl olarak insan olmay bilmi biri
278
nsanlarn ou hi zerinde dnmeksizin kimseye ait olmayan sahte hayatlar yayor. Oscar
Wilde nsanlarn ou aslnda baka insanlardr demi ve haklym. Kimi hayatn arzu bile etmedii
bir eylerin peinde harcar; kimi mr boyu istedii ama hibir iine yaramayacak bir eyleri arar
durur; kimileri de kendini kaybeder
Ama byk ounluk yaad iin mutludur kafasn fazla yormadan hayatn tadn karmasn da
bilir. Genel olarak bakldnda insanolu pek az alar; inlediinde ise kendi edebiyatn yaratm
olur. Karamsarln demokratik bir sylem olarak mr ksadr. Dnyann mutsuzluuna yalnzlar
alar - aladklarn da kendilerinden baka duyan olmaz. Bir Leopardi bir Antero de Quental
sevgilisiz yoldasz m kalm Evren batan yanl kurulmu demektir. Bir Vigny az m sevilmi O
zaman dnya bir zindandr. Bir Chateaubriand mmkn olann tesini mi hayal etmi nsan hayat
skntyla dolu bir uurumdur yleyse. Eyb n her yerini banlar m sarm Yeryzn banlar
sarverir. Bir melankoliin nasrna m basmlar Gnelerin ve yldzlarn ayaklar acr.
nsanlar ise btn bunlara hi aldrmadan sadece gerektii zaman mmkn olduu kadar az
alayarak -filanca yllar getike doum gnleri dnda hatrlamaz olaca lm oluna alar;
beriki batrd parasna alar belini dorultana ya da paraszl hazmedene kadar da srecektir bu-
evet insanlar hibir eyi umursamadan sevmeye hazmetmeye devam eder.
Yaayan zmz diriltir bizi canmza can katar. Btn llerimizi bir seferde gmeriz.
Kayplarmz kaypln en saf haliyle yaarz.
279H.K.
16 Aralk 1931
Gitti. Getir gtr ilerine bakan ocuk bugn gitti dediklerine gre kyne dnm bir daha da
gelmeyecekmi - iinde yaadm insani mekann dolaysyla benim ve dnyamn ayrlmaz bir
paras olarak grrdm onu. Bugn gitti. Koridorda rastlatk bylece beklenen srpriz vedalama
gerekleti ona sarldm o da ekinerek karlk verdi bana olanca yabaniliimi kuanp alamamay
baardm oysa yanan gzlerim yreimde benden bamsz olarak can atyordu yalar aktmaya.
Sahip olduumuz her ey ortak bir hayat srmenin ya da sadece kendi bakmzn oyunuyla biraz biz
olur nk bize aittir. Bugn Galiya nn bir kyne giden adn bile bilmediim o kimse benim iin
sadece bir ayakyd: Gzle grlebilir insani bir varlk olarak hayatmn znn hayati bir
parasyd. imdi azaldm ben. Artk tam olarak eskisi gibi deilim: ocuk gitti.
Yaadmz yerde ne yaanyorsa aslnda bizde yaanr. Grdklerimiz arasnda sona eren eyler
bizde sona erer. Var olmu olan insanlar -var olduklar srada grmsek- yok olduklarnda bizden
koparlmtr. ocuk gitti.
O byk masaya kurulmu dn baladm yazlara devam ederken imdi daha ar daha yal daha
kukuluyum. almaya hevesim yok ama kprtszlm harekete geirip kendi kendimin klesi
olabilirsem alabilirim. ocuk gitti.
Evet yarn belki daha sonra lm ya da gidii haber veren sessiz an benim iin alacak broda
olmayan kii merdiven altndaki dolapta eski bir kayt olma sras bana gelecek. Evet yarn ya da


Kader benliimde benmi gibi davranann hesabn kapatmaya karar verdiinde. Doduum
memlekete dner miydim acaba Bilemiyorum. Bugn gidenin yokluu yznden trajedi iyice
somutlayor srf hissedilmeyi hi hak etmedii iin iyice hissediliyor. Tanrm Tanrm ocuk gitti.
280
Ey yldzlar yalanlar saan gece ey gece ey Evren le boy lebilen tek ey deitir beni bedenimi
de ruhumu da bedeninin bir paras yap yap ki kaybedeyim kendimi som karanlk olaym gece
olaym ben de derinliklerinde yldzlara benzeyen dler gelecekte parlayan klarla beklenen
gezegenler barndrmayan bir gece.
281
Varlklarn geceleyin oyulan bo kalan iinde nce bir grlt grlt yapyor. Arkasndan sokakta
tembel tembel sallanan tabelalarn arasndan anlalmaz bir lk ykseliyor. Boluun kkreyen
sesi birden oalyor her ey rperiyor sallant duruyor ve her eye sinen korkunun zerine bir
sessizlik kyor snp gitmi bir baka korkunun kokusunu alm gizli bir korku gibi.
Sonra rzgar kalyor yalnzca rzgar yar uykumun arasnda kapal kaplarn titrediini gryorum
pencerelerin direnen camlar nlattn.
Uyumuyorum. Yar-varm.
Bilincimde kalntlar yzyor. Bilinaltmn arln hissetmeksizin uykunun arln
hissediyorum Var deilim. Rzgar Uyanyorum tekrar uyuyorum ve henz uyumamm. tesine
geince kendimi tanyamadm tiz bulank ses manzaralar var. htiyatla uyumakta olabileceim
olaslnn tadn karyorum. Aslnda uyuyorum ama uyuyup uyumadm bilmeksizin. Uyku
sandm eyde her eyin sonunu gecenin iinde rzgar iyice kulak
verdiimde ise cierlerimin yreimin grltsn dillendiren bir ses var.
282H.K.
Yldzbatm aarp sabah gnde hilikte kaybolduktan sonra ve meltem aalarda gezinen
bulutlara vuran n turuncuya alan sarsnda serinliini yitirdikten sonra - ancak o zaman hibir
eyden ypranm bedenimi evreni dndm yatakta usulca dorultabildim oysa gece gzm
bile krpmamtm.
Gzlerim ak durmaktan yanarak pencereye gittim. Sk sk atlarn zerine k soluk sar
tonlarn serpiyordu. Btn bunlar uykusuzluun mutlak sersemlii iinde seyrediyordum. Havai
anlamsz sar en yksek evlerin cephelerine konuyordu. Gzm uzaklara evirdiimde ehrin bat
tarafnda ufuk yeile alan bir beyaza dnmt bile.
Biliyorum hibir eyi anlayamamak kadar skc bir gn bekliyor beni. Biliyorum bugn yapacam
her eyde henz tatmadm uykusuzluk yorgunluunun deil bu gece gayet iyi rendiim
uykusuzluun pay olacak. Biliyorum sadece uyumadm iin deil ayrca uyuyamadm iin de
kopkoyu yzeysel bir uyurgezerlik yaayacam.
Baz gnler bal bana bir felsefe hayata dair bir yorumdur evrensel yazgmzn kitabna noktay
koyan ac eletirilerle dolu marjinal notlara benzerler. imdi yle bir gndeyim. Sama ama bu derin
derin olduu kadar da yararsz yorumun harflerini sama bir kalem gibi bu arlam gzkapaklar
bu bombo beyin izecek gibi geliyor.
283H.K.
zgrlk yalnz kalabilmeye denir. nsanlardan uzaklaabiliyorsan onlara hibir muhtaln paraya
ihtiyacn srye uyma igdn aka ana hrete hevesin ya da merakn yoksa zgrsndr bunlarn
hepsi sadece yalnzlktan ve sessizlikten beslenir. Yalnz yaayamyorsan doutan klesin demektir.
Ruhen ya da zihnen en yce mertebelere ulam olabilirsin: Soylu bir klesin yleyse ya da zeki bir


uak ama zgr deilsin. Ve bir trajedinin iinde deilsin nk byle domu olman bir trajediyse
de bu seni deil kendi kendiyle yz yze gelen Kaderi ilgilendirir. te yandan eer hayatn arlna
dayanamadn iin kle olduysan yazklar olsun. zgr doduun kendi kendine yetebilen
insanlardan uzak durabilen biri olduun halde zavallnn teki olduun iin insanlarla yayorsan
yazklar olsun sana. te bu nereye gidersen git kendinde birlikte tayacan trajedindir.
zgr domak insann en yce zelliidir; mtevaz bir keii krallara ve hatta hak ettii halde
zgrl kmsemeksizin gl olduklar iin kendi kendine yeten tanrlara stn klan budur.
lm bir kurtulutur nk len insann kimseye ihtiyac kalmaz. Zavall kle zorla kurtulmu olur
zevklerinden aclarndan arzulanan ve bitmek bilmeyen hayattan. Kral vazgeemedii mlklerinden
kurtulur. Etrafna ak saan kadnlar taparcasna sevdikleri gibi gnlleri fethetmekten kurtulur.
Zaferden zafere koanlar hayatlarn adadklar zaferlerden kurtulur.
te bunun iin o zavall sama bedene bir asalet katar lm bilinmedik sslerle donatr onu. Kendi
yle istememi olsa bile beden artk zgrdr. Artk kle deildir kleliini gzyalar iinde
kaybetmi olmasna ramen. En byk baars krallk unvan olan krallar iin de geerlidir bu bir
insan olarak gln olsalar da kral olarak stn varlklardr onlar - ls korkun olabilir ama kral
stndr nk lm sayesinde zgrlne kavumutur.
Bezgin bir halde pencerelerimin kanatlarn kapatyorum dnyay dlyorum ve bir an
iin zgrle kavuuyorum. Yarn kle olacam tekrar; ama u an yalnzken dnyada hi kimseye
ihtiya duymazken tek korkum bir sesin ya da mevcudiyetin u halimi blmesiyken kk
zgrlmn yceldiim anlarn tadn karyorum.
Koltuuma gzelce yaylarak zerime ken hayat unutuyorum. Bugne dek yaralam olmasnn
yaras saylmazsa artk yaralamyor beni.
284
Hayata demeyelim asla parmak ularmzla bile.
Dncede bile sevmeyelim.
Dte bile olsa hibir kadnn pc herhangi bir duygumuzu uyandrmasn.
Marazn ustas olarak yanlgdan kurtulma sanatn bakalarna retebilecek kadar ilerletelim ii.
Hayata olan merakmzla yeni ya da gzel bir ey kefetmeyeceimizi bilerek peinen bunun
yorgunluunu duyarak btn duvarlarn ardn gzetleyelim.
Umutsuzluu dokuyanlar olarak sadece kefenler dokuyalm - hi grmediimiz dler iin beyaz
kefenler kendimizde ldmz gnler iin kara kefenler sadece hayalini kurduumuz eylemler iin
kl rengi kefenler yararsz duygularmz iin imparatorlarn mor renginde kefenler.
Tepelerde vadilerde gl kylarnda avclar kurt geyik yabani rdek avlyor. Nefret edelim onlardan
avlandklar iin deil bize yar olmayan bir zevki tattklar iin.
Yzmzde alad alayacak bir adamn solgun glmseyii olsun; grmek istemeyen bir adamn
bulank baklar; hayat kmseyen srf kmseyecek bir eyi olsun diye yaayan bir adamn
btn hatlarmza sinmi kmseyii.
Ve alanlar savaanlar horgrmzden nasiplensin umut ve gven besleyenler ise nefretimizden.
285H.K.
20 Aralk 1931
Hep uykuda olduuma ikna oldum olacam. Yaarken rya m gryorum rya grrken yayor
muyum ya da rya ile hayat bende karm kesimi i ie geerek bilinli varlm oluturmu
eyler mi bilmiyorum.


Bazen herkes gibi bana da ne olduumu aka gsteren aktif hayata daldm halde tuhaf bir
phenin yle bir yoklayp getii oluyor; var mym bunu artk bilmez oluyorum bir bakasnn
ryas olabileceimi hissediyorum; adeta etim hissediyor bir roman kahraman olabileceimi; akl
almaz bir hikayenin batan sona uydurma gerekliinde yaz dilinin alkantlarna uyarak devinen bir
kahraman.
Roman kahramanlarnn gzmzde dostlarmzdan ya da ahbaplarmzdan apak grlen gerek
hayatta bizimle konuan bizi dinleyen herkesten daha canl hale geldiine sk sk tank olmuumdur.
Ben de bu mesele zerinde hayal kuruyorum ite bir btn olarak dnyada her ey st ste ylm
dlerden ve romanlardan m ibaret acaba kutu iinde kutular gibi - her ey Binbir Gece
Masallarndaki gibi baka hikayeler barndran ve yalanlarla sonsuz gecede yaylan hikayeler mi
yoksa.
Dndmde her ey sama geliyor; hissettiimde her ey tuhaf geliyor; istek duyduumda
isteyen derinlerimdeki tuhaf bir ey. Ne zaman iimde bir devinim olsa devinenin ben olmadm
fark ediyorum. Hayal kurarken bir bakasnn kaleminden dklyormu gibi
oluyorum. Hissettiimde sanki beni boyuyorlar; istek duyduumda nakledilecek bir mal gibi bir
arabaya tkyorlar beni galiba bilerek bir yere yolluyorlar ben ise ancak oraya vardktan sonra
gerekten istemi oluyorum gitmeyi.
Amma kark iler Grmek dnmekten katbekat iyidir okumak ise yazmaktan Grdm beni
yanltabilir ama bir param deildir. Okuduum houma gitmeyebilir ama onu yazm olmaktan
pimanlk duymama gerek yoktur. Her ey ne kadar da ac geliyor eksiksiz bir dnme bilinciyle
dnnce tinsel varlklar olarak bilincin ikinci parasn bilerek dnrz ki bildiimizi bilmemiz
de onun sayesindedir Hava bugn muhteem ama kendimi dncelerden alamyorum Dnmek ya
da hissetmek o da deilse kenara itilmi dekorlarn arasnda yatan baka ne Alacakaranlklarn
zensiz kyafetlerin kapal duran yelpazelerin sknts; ve yaamaya mecbur kalm olmann
bkknl
286H.K.
Henz gentik ormann yksek yapraklarnn belirsiz mrltsnn altndan geerdik. Patikann ucunda
birden karmza kan dzlkler ayn altnda gl olurdu birbirine gemi dallarla izilen snrlar
geceden daha youn bir geceydi. Byk korulara zg kararsz meltemin dallarn arasnda nefesleri
duyulurdu. mkansz eylerden konuurduk; seslerimiz gecenin ay nn ve ormann bir parasyd.
Bir bakasnn sesi gibi gelirdi kulamza.
Bu belirsiz ormanda yol yok deildi. Her naslsa bildiimiz kestirmeleri vard ylankavi admlarmz
oynaan glgeleri ay nn belirsiz souk ve sert ltlarn inerdi. mkansz eylerden
konuurduk ve gerek manzaralar da ayn ekilde imkanszd.
287H.K.
Sadece ulalmaz olduu iin taparz mkemmellie; ulaabilsek elimizin tersiyle iterdik zaten.
Mkemmel olmak insan olmamak demek nk insanolu kusurludur.
Cennete gizli bir nefret duyarz - ve bakn u zavallya ki gkyznde krlar olsun istiyordu.
Hissetme yetisine sahip bir insan ne soyut sarholuklar ne maddi alemin harikalar tatmin edebilir:
Kk evlerde buluruz mutluluu tepelerin yamalarnda mavi bir denizdeki yemyeil adalarda
aalarn altnda uzanan patikalarda ve atadan kalma eski evlerde saatlerce dinlenmekte - daha nce
hi byle eyler yaamam olsak bile. Gkte kr yoksa gk hi olmasn daha iyi. yleyse hepsi hi
olsun ve bir dm bile olmayan bu roman bitsin.


Kusursuzlua ulamak iin insan ruhunun eriemeyecei bir soukluk gerekir bize; ne var ki o
zaman da kusursuzluu sevebilecek insan yrei kalmazd.
Kusursuzlua taparken kusursuzlua uzanan byk sanatlar yaratan o gerilim byler bizi.
Kusursuzluk iin sarf edilen bu abay severiz ama tam da bunun iin sadece aba olduu iin.
288H.K.
nsanolunun kusursuzlatrlabileceine inanmamak ne byk bir trajedi
- Ya inanmak ya o nasl bir trajedi
289
Kral Lear yazm olsam mr boyu pimanlk duyardm.70 nk o kadar byk bir yapt ki hem
kusurlar hem de baz sahnelerden fkran aslnda ne kadar mkemmel
olabileceklerini insana hissettiren ayrntlar stelik kimilerinin ok kk olmasna ramen insann
gznde byyor. Lekeli bir gne deil bu yapt; parampara bir Yunan heykeli. Metin batan sona
hata perspektif yokluu bilgisizlik zevksizlik zayflk ve ihmalkarlk kokuyor. Byk eserler arasna
girecek hacimde mutlak kusursuzlua erimi yce bir eser yazmak -bunun iin gereken tanrsal
yetenek dnyada kimsede yok kimseye nasip olmam bu ii baarmak. Bir hamlede kendini dmza
atamayan her ey zihnimizin kusurlar yznden giderek bozulur.
Bunu dnnce hayalimde sonsuz bir hzne bouluyorum strap iinde mrm boyunca Gzellie
yarar dokunacak iyi bir ey yapamayacam idrak ediyorum. Kusursuzluk Allaha mahsus. Btn
gcmz de ortaya koysak abalamann bir snr var; biz aba harcarken yapt farkl ruh
hallerimizden geer ve bunlarn da her biri bal bana bir kendilik olduundan kiiliiyle yaptn
bireyselliini zedeler. Ancak yazdmz an kesin olarak biliriz kt yazdmz; yegane ulu yapt
gerekletirmeyi hayal bile etmeyecek olduumuzdur.
Bir daha dinle ve beni anla. Her eyi iyi dinle sonra syle bana d hayattan daha iyi deil midir.
almakla bir yere varlmaz. abalarmzn sonu yoktur. Hibir ey yapmamak -yegane soylu
seviyeli tavr budur nk gerekletirilen eyin tasarlanann daima altnda kaldn tamamlanm
yaptn hayal edilenin alt taraf grotesk bir glgesi olduunu kabullendiimizi gsterir.
Ah bir yazabilseydim dlediim dramlarn diyaloglarn okunas duyulas kelimeleri kada
frlatarak Dramlarmda sarkmayan hatasz bir olay rgs mkemmel diyaloglar var ama olayn
akn somut olarak yanstmaya yetecek kadar aka canlandramyorum kafamda; samimi
diyaloglarn esasn oluturan kelimelerin ise dikkatle dinlesem de yazya dkebileceim kadar gl
kmyor sesi.
Baz lirik airleri severim nk epik ya da dramatik iirler yazmaya kalkmam bir duyguyu ya da
bir d ann somutlatrmaktan baka ey peinde komann faydasz olduunu igdleriyle
kavramlardr. Bilinsiz haldeyken yazabildiklerimiz eriebileceimiz kusursuzluun boyutlarn
ortaya koyar. Shakespearein hibir dramnn Heinenin bir iiri kadar bizi doyurmasna imkan yoktur.
Heinenin iiri kusursuzdur oysa ister Shakespearein olsun ister bakasnn btn dramlar kusurludur.
Bir ey ina edebilmek bir Btn kurmak mthi uyumlu paralardan oluan insan bedenine
benzeyen bir ey ve onu oluturan paralarn farkl ynlerini birletirecek mutlak birlik ve uyum
zerine kurulu bir hayat yaratmak
Ey beni duyan ve yarm kulak dinleyen sen bunun nasl bir trajedi olduunun farknda deilsin
Anasn babasn kaybetmeye bahtszla dostsuz aksz kalmaya - hepsine katlanabilir insan; ama ne
gerekte ne lafta elde edebilecei gzel bir eyi hayal etmeye hayr. Kusursuz bir i bitirdiini
bilmek maksadna ulam bir yapt yaratmann zevki - sakin bir yaz gn bir aacn glgesinde ne
de tatldr uyumak.


69. Lizbonda ticaret ve elence merkezi. 70. Pessoa Shakespearee hayrand; onu btn zamanlarn
en byk dahisi olarak grdn defalarca belirtmitir.
290H.K.
Koltuuma rahata yerlemi hayata aidiyetim iyice zayflam olarak asla yazmayacam cmleleri
asla tarif edemeyeceim manzaralar inanlmaz bir berraklkla kprtszlma aktaryorum
dncelerimde ak seik iziyorum. Kelime kelime upuzun kusursuz cmleler yontuyorum
birtakm dramlar entrikalar ryor sonra bunlar drt drtlk yaplar olarak zihnime yayyor; usuz
bucaksz iirlerin her zerresinde ll sze dklm o cokuyu hissediyorum nefis bir taknlk
grnmez bir kle gibi alacakaranlkta peim sra geliyor. Ama olgunlamaya yz tutmu bu
duygular gmdm yerden kalkp bir adm atsam yazya dkmek iin masaya gitsem - kelimeler o
dakika elimden kayor dramlar snyor ezgili mrltlar aan hayat veren cokudan geriye kalansa
uzak bir pimanlk rak tepelerde bir tutam gne ssz bir kapnn nnde yapraklar
havalandran bir esinti - hi aa kmam bir akrabalk ba bakalarnn bildii zevk ve elenceler
igdmzn bize dneceini syledii ve aslnda var olmayan o kadn.
Tasarlar - hepsi benimdi Benim yazdm lyada da Homeros un ulaamad dinamik bir mantk
epodlarnn arasnda da organik bir ba vard. Kusursuz dizelerimdeki ustalk -tek eksikleri nihayete
erdirilmemi olmakt- Vergilius un berrakln Milton un gcn katbekat ayordu. Dlediim
alegorik hicivler birbirine sk skya bal ayrntlardaki simgelerin aklyla Swift i yaya
brakrd. Ne Horatius lar ne Verlaine ler kald olmadm
Bunlar aslnda tam olarak dlemeden koltuktan her kalktmda hibirinin gerek olmadn ama
ayn zamanda salt d de olmadklarn bilmekten kaynaklanan ikili bir trajedi yaammdr;
dncelerimle onlarn varl arasndaki soyut eikte onlardan bir eyler vardr.
Bir dahiydim ben dlerimdekinden daha ok hayatmdakinden daha az. Varoluumdaki trajedi
budur ite. Yar nde gtren fakat hedefe varmasna bir adm kala yere ylan bir koucuydum
ben.
291H.K.
Sanatta kusursuzlatrclk diye bir meslek olsayd (sanat) hayatmda nihayet bir ie yaram
olurdum.
Bir bakas bir eseri yarattktan sonra srf onu kusursuz hale getirmek iin uramak; lyada belki de
byle meydana gelmitir.
Ama en nemlisi yaratmann ilk admn atmak iin aba sarf etmeyecek olmak
Romanlar yapanlar balayp yazp bitirenleri o kadar kskanyorum ki O romanlarn her blmn
ayr ayr canlandrabilirim dmde bazen diyaloglardaki cmlelere blmleri balayan pasajlara
kadar tahayyl ettiim oluyor ama yaz hayallerini kada savurmaya sra gelince tutulup kalyorum
292H.K.
ster savamak sz konusu olsun ister akl yrtmek btn eylemler hataldr; tpk insann herhangi
bir ey yapmaktan kanmas gibi. Ah bir bilebilseydim hem hibir ey yapmamann hem de
eylemden vazgememenin yolunu Zaferimi simgeleyen hayal-tacna ycelenlerin sessizlik-asasna
kavumu olurdum o zaman.
Ac bile yok iimde. Her eyi o kadar hor gryorum ki kendimi de aalyorum; bakalarnn
aclarn kmserken kendiminkileri de kmsyor bylece kendi acm kmseyerek eziyorum.
Evet ama byle olunca acm byyor nsan strabna bir deer bitii an onu gurur gneiyle
kuatm olur. Acy ok youn yaamak Istrabn Sevgili Varl olduumuza inandrabilir bizi.
yleyse


293 Istrap molas
Uzun bir sonra kitaptan kaldrdmzda gzlerimiz saf prl prl doal gnein fkesine urar ya
benim gzlerim de bazen kendimden ayrdmda yle acr yle yanar ite benden tamamen bamsz
dmda olduu sz gtrmez hayatn bakalarnn varlnn hareketlerin boluktaki halinin ve
uyumunun berrakln seyrederken. tekilerin duygularna arparm i dnyalarmzn uyumazl
karsnda yreim skr ayaklarm birbirine dolar sendelerim ve kulama uultu gibi gelen tuhaf
szlerinin gerek bir zeminde kararl kendinden emin yrylerinin ellerinin sahici hareketlerinin
onlar benim farkl hallerim deil bambaka insanlar yapan eitli karmak oyunlarn arasna
yuvarlanrm.
Bazen insanlarn iine dalverdiimde bir aknla bolua derim; sanki lmm gibi gelir
solgun renksiz bir glge olarak yayormuum ayn zamanda ilk meltem yere alacakm beni biri
dokunduu anda toza dnecekmiim.
O zaman en derin yerimde sorarm kendime herkesten uzaklap kendimi yetitirmek uruna
harcadm emeklere gerekten deer miydi armha Gerilmi Zaferime ulamak iin benliimi ar
bir cehennem azabna dntrmeye gerekten deer miydi. Aslnda biliyorum dediini ama gene
de byle anlarda demediini hibir zaman da demeyeceini fsldayan bir duygu zerime kyor
iimi daraltyor.
294H.K.
Para ocuklar (deliler)
Zenginlie platonik olarak zenmeli insan. Zenginlik zgrlktr.
295
Para gzeldir nk zgrlktr.
Beijing e gidip orada lmeyi isteyip de71 yapamamak yaklaan bir felaketin arl gibi reklenir
ruhuma.
Lzumlu lzumsuz alveri yapan insanlar aslnda sandklarndan ok daha bilgedir -para verdikleri
o vr zvrlar kendi dlerinin kltlm halleridir aslnda. Bir eye sahip olmann zevkini tadan
ocuklar gibidirler. Ceplerinde para olduunu tahmin ederek onlara gz krpan samalklar satn
alrken kyda deniz kabuu toplayan bir ocuk kadar mutludurlar - ve azami mutluluun ne
olduunu en fazla hissettiren resimdir bu: kyda kabuk toplayan bir insan Bir ocuk iin birbirine e
iki kabuk yoktur. Uyurken en gzel ikisi elindedir; kabuklarn elinden alp da kaybedeninse vay
haline Ruhunun d paralarn almak ha Dlerinin krntlarn ondan koparmak ocuk yeni
domu bir evreni alnm Tanr gibi alar o zaman.
296
Samalk ve paradoks saplants hznl insanlar iin hayvani bir nee kaynadr. Nasl
normal insan aka gelip aklna gelen her aptall syleyebiliyor bir an heyecana kaplarak
yanndakinin srtna pat pat vurabiliyorsa coku ve nee zrller de zeka taklalar atar kendilerine
has o (souk) havayla hayatn (scak) hareketlerini yerine getirirler.
297
Reductio ad absurdum72 en sevdiim ikilerden biridir.
298H.K.
Her ey sama. Kimi mrn para kazanp bir keye koymaya adam ama ne parasn brakacak
ocuu var ne de tanrnn servetinin bahtn her daim ak edeceine dair en ufak bir umudu. u teki
var gcyle ancak ldkten sonra iine yarayacak bir hret iin didiniyor ama hretinin tadn


karaca baka bir hayata inanmyor. Beriki aslnda umurunda olmayan bin trl iin peinden
kouyor. u az tedeki de
urada duran var ya o da gereksiz yere renmek iin okuyor. u br zevk iinde yaamaya
bakyor ama o da bo.
Tramvaydaym her zamanki gibi insanlarn btn somut ayrntlarn ar ar gzden
geirmekteyim. Benim iin ayrntlar birer varlktr bir kelime bir harf. Karmda oturan gen kzn
stndeki elbiseyi elerine ayryorum: Alelade bir kuma olarak deil de elbise olarak grdm
iin kuma bir tarafa dikie verilen emei bir tarafa; ve ayrma sras yaka hizasndaki zenli
ilemeye geliyor; ipek iplikler bir yana sarf edilen emek de br yana. Ve birden ilkel bir ekonomi
politik kitab okurcasna fabrikalar eit eit faaliyetler gzmn nne seriliveriyor - kuman
dokunduu fabrika; elbisenin boynu saran yerini kvrm kvrm motiflerle sslemekte kullandklar
kuman bir ton koyusu ipeklerin bkld fabrika; ve fabrikalarn iinde atlyeler -makineler
iiler terzi kzlar- gzlerimi ieri evirip yazhanelere dalyor bir para huzur peindeki mdrleri
gryorum muhasebe defterlerini nasl tuttuklarna bakyorum; ama bu kadarla kalmyorum;
hepsinin tesinde gnn bu fabrikalarda yazhanelerde geiren insanlarn ev hallerini gryorum
Btn dnya gzmn nne geliyor srf br ucunda kim bilir hangi kafay tayan o esmer boynu
saran yeil elbise stne daha koyu bir yeille rasgele ilenmi muntazam bir nak karmda duruyor
diye.
Koca toplumsal hayat uzanyor gzmn nnde.
Dahas bir tramvayda karmda duran bir kadnn fani boynunun etrafn yeil kuma stne koyu
yeil ibriimlerin kvrm kvrm sradanl kuatsn diye emek vermi herkesin ruhunu aklarn
kk srlarn seziyorum.
Bam dnyor. rili ufakl saman pleriyle doldurulmu tramvay sralar beni uzak diyarlara
gtryor oalarak endstri ii ve ii evleri varolular gereklikler - her ey oluyor.
Perian bir halde uyurgezercesine iniyorum tramvaydan. Batan sona btn hayat yaadm.
299H.K.
Benim her yolculuum byk bir yolculuktur. Trenle Cascaise gidene kadar o iki admlk yolda drt
be lkenin manzaralarn krlarn ehirlerini grm kadar yorulurum.
nnden getiim her bina her mstakil ev duvarlar beyaza ve sessizlie boyanm her yalnz evcik
- her biri bir an iin kendimi iinde yaarken hayal ettiim bir yuvadr nce mutluymuum sonra
sknt basyormu en sonunda her eyden bkyormuum; ve alp bam
gittikten sonra evde geen gnlerimi deliler gibi zlyormuum. Byle hayallerle her yolculuk byk
sevinler sonsuz bir sknt uyduruk zlemler devirmekle geiyor.
Evlerin kklerin baheli evlerin nnden geerken ilerinde yaayan btn insanlarn hayatn
sererim iime. Evlerdeki hayatlarn hepsini birden yaarm. Baba anne ve ocuklar kuzenler dad ve
dadnn kuzeni olurum hepsi birden; farkl duygular ayn anda hissetmek ayn anda farkl insanlarn
hayatn yaamak -onlar grebildiim iin dardan kendimi ayr ayr her biri gibi hissettiim iin
ieriden- bal bana bir sanattr.
Kendimde farkl kiilikler yarattm yenilerini yaratmaya da aralksz devam ediyorum. Her dm
doar domaz bir bakas olup canlanyor o bakas da benim yerime d grmeye balyor.
Yaratmak uruna kendimi yok ettim; kendi iimde o kadar dma attm ki kendimi kendimin dnda
varlk sryorum artk. Farkl oyuncularn farkl oyunlar oynad bo bir sahneyim ben.
300 gen rya


K gvertede uyurken bir titreme geldi - nk ben Uzaklardaki Prens in73 ruhuna bir kehanetin
rpertisi vurmutu.
lk la tehditlerle dolu bir sessizlik kk odann gzle grlen atmosferine solgun bir
meltem gibi szyordu.
Bunlarn hepsi ay nn yznden oluyor ar parladnda okyanus huzursuzlanyor usul usul
salnmak yerine rpnmaya balyor; henz duymu deilim ama Prens in sarayn servilerin
kuattna artk phe yok.
lk imein klc br dnyada bolukta belli belirsiz dalgaland Ay ak denizde akan bir
imek renginde ve anlalyor ki hi olmadm o prensin saray harabeye dnm ok eskide kalm
imdi
Gemi lm kokan bir sesle sular yararak yaklarken kk odaya solgun bir karanlk kyor;
hayr lmemi bir yerlerde tutsak deilmi ne bana ne geldiini biliyorum prensin -ne de kaderinin
bugn nasl souk bilinmez bir eye dntn..
301H.K.
Duygular yenilemenin tek yolu yeni bir ruh ina etmektir. Hissetme biimini deitirmeden farkl
eyler hissetmeye ve ruhunu deitirmeden farkl ekilde hissetmeye alyorsan bouna
abalyorsun. nk varlklar biz nasl hissediyorsak yledir -ne zamandr biliyorsun bunu
bilmeksizin- ve yeni eyler olmasnn yeni eyler hissetmenin tek yolu bunlar hissetme biiminde bir
yenilik yapmandr.
-Ruh deitirmek mi yi ama nasl - Onu bulmak da senin iin.
Doduumuz andan ldmz ana dek tpk bedenimiz gibi ruhumuz da ar ar deiir. Bir
yolunu bul da bu deiimi hzlandr baz hastalklarda ya da hastalktan kalknca bedendeki
deiimlerin hzland gibi.
Asla konferans vermeye gnl indirmeyelim - grlerimiz var ya da halka hitap etmek uruna onun
seviyesine iniyoruz sanmasnlar. Merak eden yazdklarmz okusun.
Zaten btn konumaclar bir aktr izlenimi verir - yetenekli sanatlarn burun kvrd Sanat n
uaklarna benzerler.
302H.K.
Fark ettim ki dncelerim ve dikkatim hep ayn anda iki eye birden yneliyor. Sanrm herkese de
aa yukar byle oluyordur. Baz duygular o kadar belirsiz ki ancak sonradan hatras zihnimizde
belirdii zaman onlar hissetmi olduumuzun bilincine varrz; bana sorarsanz bu duygulardan her
birimizde var olan bu iki katmanl dikkatten bir parti kurmak lazm -i parti diyebiliriz belki buna-.
Yalnz konu ben olduumda dikkatimi verdiim iki gereklii ayn ekilde grmem gibi bir durum
var. Benim zelliim bu ite. Belki trajedim de bu - ve hatta trajedimdeki komedi de.
karartc bir irketin gereksiz hikayesini kuran yazlar aktardm deftere eilmi dikkatle
yazyorum; ve bir taraftan da dncelerim ayn dikkatle var olmayan bir gemiyle hibir yerde
olmayan bir Dou nun manzaralar arasnda szlyor. u iki ey benim iin ayn lde ak ayn
lde gzle grlebilir: Byk bir zenle satrlarn dna tamamaya alarak Vasques ve C.
irketi nin ticari destannn dizelerini yazdm kat ve iinde bulunduum geminin gvertesi;
katranl tahtalarn aralklarnn sk izgilerle doldurduu kadn biraz kenarndaym durduum
yerden ayn dikkatle dzgnce dizilmi ezlonglara yolculuun tadn karan yolcularn hafif sarkan
bacaklarna bakyorum.
(Bir ocuk bisikleti beni devirse o bisiklet hikayemin bir paras haline gelir.)
Sigara salonu darya doru knt yapyor; sadece bacaklarn grlmesinin nedeni bu.


Hokkaya uzanyorum tam o srada yabancnn siluetinin sigara salonundan -durduumu hissettiim
yerin hemen yanndan- ktn gryorum. Bana srtn dnp br yolculara doru ilerliyor. Yava
yryor kalalarndan da bir anlam karamadm. Bir ngiliz. Bir hesab daha kaydediyorum. Nerede
hata yaptm anlamaya alyorum: Marques in borcu var alaca deil. (iko sevecen kalender
Marques gzmn nne geliyor gemi bir an iin kayboluyor.)
303H.K.
17 ubat 1932
Dnya hibir ey hissetmeyenlere aittir. Eylem adam olmann birinci art duyarsz olmaktr. Hayat
srdrmek temel olarak eylemi tetikleyen zellie yani iradeye baldr. Ne var ki iki ey eylemi
kstekler: duyarllk ve nihayetinde duyarl bir dnceden baka bir ey olmayan analitik dnce.
Her eylem doas gerei kiiliimizi d dnyaya yanstr d dnya da byk oranda insanlardan
olutuu iin kiiliimizi yansttmz zaman esas olarak bir bakasnn yolunu kesmi eyleme
biimimizle tekileri huzursuz etmi yaralam ezmi oluruz.
Demek ki eylemek iin bakalarnn kiiliklerini sevinlerini ya da aclarn tahayyl etmekten
kanmalyz. Birine yaknlk duyduumuz anda her ey biter. Eylem adam iin d dnya atl
maddelerden kuruludur - zerinden atlayp getii ya da yoluna knca ittii bir ta gibi
kendiliinden atl olanlar vardr; bir de karsnda pes eden bir insan gibi atl olanlar belki tatan
farkszdr insan da nk eylem adam ona da ayn ekilde davranr: Ayayla iter ya da zerinden
atlayp geer.
Eylem adamlarnn en stn rnei strateji uzmanlardr nk nemli olduu kadar ok youn
dikkat isteyen bir eylemdir onunki. Hayat bir savatr sonu olarak her atma hayatn bir sentezidir.
Strateji uzman satran oyuncusunun talarla oynad gibi insan hayatlaryla oynar. Bu oyundaki her
hamlenin binlerce oca sndrdn bin yrei acya boduunu dnse strateji uzman ne
hale gelirdi acaba nsan gibi insan olsak dnya ne hale gelirdi nsanolu
gerekten hissedebilse uygarlk diye bir ey olmazd. Sanat eylemin mecburen unuttuu duyarlla
ulamann yoludur. Sanat yle gerektii iin evde braklm olan Klkedisidir.
Btn eylem adamlar esasnda enerjik ve iyimserdir nk hibir ey hissetmezseniz mutlu
olursunuz. Bir eylem adamn hep keyifli olmasndan tanrsnz. Ask suratla alanlar ise ikinci
dereceden eylemci saylr; hayatn iinde genel byk hayatn iinde bir muhasebeci yardmcs
olabilirler mesela benim gibi. Ama hibir ekilde olaylara ve insanlara hkmedemezler. Kumanda
edebilmek iin duyarszlk gerekir. Bakalarn ynetmenin yolu neeli bir mizaca sahip olmaktr
nk hzn hisleri olanlarn harcdr.
Patronum Vasques bugn bir i bitirip hasta bir adam ve ailesini perian etti. Bunu yaparken o
adamn ticari bir rakip olmann dnda da bir varl olduunu tamamen unutmutu. balandktan
sonra duygular geri geldi. Ama bu her ey bittikten sonra oldu tabii nk nce olsa kesinlikle iini
yapamazd. u zavall adama acdm dedi bana. Be parasz kalacak. Sonra bir puro yakp ekledi:
Neyse; gnn birinde ba skr da bana gelirse -sadaka isterse demek istiyordu- ona sk bir i
borlu olduumu unutmayacam.
Patronum Vasquesinki namussuzluk deil; o bir eylem adam. u an oyunu kaybetmi olan adam
sahiden de ileride sadakasz kalmayacaktr ok cmerttir bizim patron.
Btn eylem adamlar patronum Vasquese benzer - fabrikalar ticarethaneleri ynetenler politikaclar
askerler dinsel ya da toplumsal idealleri olanlar byk airler byk sanatlar burnunun dikine giden
gzel kadnlar mark ocuklar. Hissetmeyen ynetir. Sadece kazanmak iin gerektii kadarn
dnen kazanr. Geri kalan -yani genel anlamda insanlk bulank ekilsiz duyarl hayalperest ve


narin insanlk- bu kukla tiyatrosu yok olana dek yldz oyuncular iyice ortaya karmaktan baka
ilevi olmayan fon perdesidir; insanlk oyunun talarnn zerine dizildii sradan dmdz bir satran
tahtasdr - ve bir gn ift kiilii yznden puanlarda hile yaparak kendine kar oynayarak elenen
Oyunun Byk Efendisi talar toplayacaktr.
304
man eylemin igdsdr.
305
Hayatta dstur bellediim hibir eye zellikle igdlere inanmama alkanlm ve iten gelen
samimiyetsizliim beni hep byle davranmaktan alkoyan engellerin boluunu ortaya serer.
Aslnda btn yaptm tekileri kendi dlerim haline getirmek grlerine boyun eerek zihnimle
sezgilerimle ilerine girmek grlerini kendime ait klmaktr (madem kendim herhangi bir gre
sahip deilim o zaman baka grler olmu bunlar olmu fark etmez); onlar zevkime gre
davranmaya zorlamak bylece kiiliklerini dlerime benzetmek iin.
D benim iin hayatn o kadar nnde ki szl ilikilerimde de (zaten baka trl ilikim yok) d
grmeyi bakalarnn grlerinin ve duygularnn arasnda canl belirsiz bireyselliimin kaygan
hattnda tutunmay baaryorum.
tekilerin her biri bir kanal ya da bir ark deniz suyu keyiflerine gre ilerinden akarak gnein
prltlarnn altnda karakterlerinin deiken akn kendilerinin o kuru halleriyle yapabileceinden
ok daha sahici bir ekilde izer.
yle hzla deerlendirdiimde sk sk tekilerin srtndan yayormuum duygusuna kaplsam da
aslnda ben onlar daha sonraki cokularmdan geinmeye mecbur ederim. Byle
yaarm ben bireyselliklerinin kabuunun iine snarak. Admlarn zihnimdeki kile kaydeder
bilincimin en derin yerine gmerim yle ki sonuta admlarn onlardan ziyade ben atar yollarnda
ben yrrm.
Kendimi ikiye blmek suretiyle zihnimde iki hatta daha fazla eylemi izleyebildiim iin bakalarnn
hissetme biimlerine bilinli olarak kaytsz artsz ayak uydururken genellikle bir yandan da onlara
ait yabanc ruh halini kendi iimde tahlil edebilmi bylece ne olduklarn ne dndklerini
tamamen nesnel olarak deerlendirebilmiimdir. Bitmeyen bir hlyann ipine tutunmu dlerimin
iinde ilerliyorum ve sadece bakalarnn -bazlar l olan- heyecanlarnn zarif zn yaamakla
kalmyor bir zamanlar basit bir ruh halinin derinliklerinde kaybolmu olan farkl zihinsel glerini
kendi i mantklarna gre snflandryor zerinde dnyorum.
Ve bunca hayhuyun arasnda hibir ey kamaz gzmden - ne fizyonomi ne kyafetler ne jestler.
Tpk tavrlar gibi dlerini igdsel hayatlarn ve bedenlerini de yaarm bakalarnn. Bir btn
halinde sere serpe dalarak her yerlerinde var olurum ve onlarla konuurken her an bilinlisi
bilinsizi tahlil edeni tahlil edeniyle alabildiine alm bir yelpazede birleen bir varlklar
kalabal yaratrm olurum.
306H.K.
Hristiyanla kukuyla yaklamay miras alm kendi de kalan btn inanlara ayn kukuyla bakan
bir kuaa aidim. Babalarmzda sayg duyulacak bir coku vard hala Hristiyanlktan alp baka
yanlsamalara aktarmay baardklar bir coku. Kimilerini toplumsal adalet heyecanlandrrd
kimilerinin akl fikri gzellikteydi bilime ve getirdii ilerlemelere inananlar vard; Hristiyanlkla
ba daha kuvvetli olanlar ise Dou nun ve Bat nn derinliklerinde yeni dinler arard -bu dinler de
olmasa bombo kalacak- bilinlerini yaamak denen saf ve basit eylemden koparmak iin.


Bunlarn hepsi geti bizler bu avuntulardan yoksun doduk. Her uygarlk kendisini simgeleyen dinin
izgisinde ilerler: Yeni dinler benimsemek bu ilk dini ve nihayetinde btn dinleri kaybetmek
demektir.
Bize ait olan bu dini onunla birlikte de btn tekileri kaybettik.
Bylece herkes yaadn hissetmenin umutsuzluuyla ba baa yapayalnz kald. Gemiler
denizlerde yzmek iin yaplm gibi grnr; ama asl ama yzmeleri deil limana varmalardr.
Bizimki de tpk byle bir yzmektir ite hangi limana gideceimize dair en ufak bir fikrimiz
olmakszn. Argonotlarn macera kokan szn acl bir perdeden tekrar edelim: Gerekli olan
yzmektir yaamak deil.
Yanlsamalar elimizden gittiinden artk sadece dlerle yayoruz - d yanlsamaszla mahkm
olanlarn yanlsamasdr. Kendimizi tketerek yayor kendimizi azaltyoruz; drt drtlk insan
kendini bilmeyendir. nancmz olmadndan umudumuz da kalmad umudumuz kalmadndan
artk gerek bir hayatmz da yok. Sadece gelecekle ilgili deil bugn hakknda da hibir fikre sahip
deiliz; nk eylem adam iin imdiki zaman gelecein nszdr sadece. Biz savama cokusuyla
domamz dolaysyla savama enerjisi de bizde l domu.
imizden gn geirmek uruna aptalca bir savan batana gmlenler oldu bunlar ile ekerek
soylu bir zafer uruna aba harcayarak bedel demekten de kanarak iren bir ekilde alaka
karnlarn doyurmaya baktlar.
Daha asil soydan gelen kimilerimiz ise halktan uzak durdu hibir ey istemedi hibir eye gz
dikmedi sadece bize gre srtmzdaki ha olan var olma gereini unutu tepesine kadar tamaya
alt. Ne var ki Ha tayan gibi tanrsal bir bilince sahip olmayan varlklarn
bunu baarmas imkanszd.
Daha bakalar ise ruhlarnn dna kp grlt ve karmaa dinine sarldlar kendi seslerini
duyduklarnda yaadklarn ak uzaktan gz krptnda sevildiklerini sandlar. Yaamak canmz
yakyordu nk canl olduumuzu biliyorduk; lmek korkutmuyordu normal lm kavramn
yitirmitik.
Ama daha bakalar ey Tkeniin Soyu l Zaman n tinsel sonu onlar her eyi reddetmeye
kendilerine snmaya bile cesaret edemedi. Yaadlarsa kendilerini inkar ederek tatminsizlik ve
hzn iinde yaadlar. Ama barp armadk kendi kendimize yaadk iimize en azndan hayat
tarzmza kapandk odamzn drt duvarnn ve hareket etmekten acizliimizin drt suru arasnda
hapistik hep.
307H.K. D krklnn estetii
Madem hayatta bir gzellik bulamyoruz hi olmazsa hayatta gzellik bulamaymzdan gzellik
karmaya alalm. Baarszlmz bir zafere stunlarn ortasnda azametle ykselen olumlu bir
eye dntrelim.
Madem hayatn bize tek verdii inzivaya ekilmek iin bir hcre o zaman ssleyelim hcreyi hi
olmazsa dlerimizin glgesiyle karmak resimlerle ya da renklerle unutuumuzu da dardaki
duvarlarn kprtszlna ileyelim.
Btn hayalciler gibi zerime den grevin yaratmak olduunu dnmmdr hep. aba
harcamay ya da herhangi bir niyetimi somutlatrmay da hi beceremediim iin yaratmak hep
dlemeyi istemeyi ya da arzulamay artrmtr ya da yapmay dilediim bir hareketi sadece
hayal etmeyi.
308
Yaamay beceremeyiime deha dedim alaklma ise incelik.


Sahte altnlar takp taktrm bir Tanr olarak kendimi i renklere boyanm mermer taklidi
kattan bir sunaa koydum.
Ama ne kendimi kandrabildim ne de kendi kendimi kandrdmn farknda oluumu.
309
Kendi kendini methetmenin o mthi zevki.
Yamur manzaras
Btn idealleri barndran basit fikirden souun hznn btn imkansz yollarn kokusu geliyor
burnuma.
Gzler bir kadnn omuzlarnda oynaan ala bugn eskisine gre ok daha bilinli bakyor. al bir
zamanlar sadece kyafetin bir parasyd; bugn ise saf estetik zevkin yaratt sezgileri aa vuran
bir ayrnt.
Nitekim elimize her geenle sanat yapmaya altmz gnmzde atlan her admda bilinaltna
bavurulduunu cokun konumalarla btnletiini gryoruz.
Bu kadn figrlerinin hepsi var olmayan tablolardan frlam. Belki bazlarnda fazladan birka
ayrnt var Kimi profiller ar netlikleriyle dikkat ekiyor. Etraflarn saran derin fonun
zerinde saf izgilerle belirerek gereklememeyi oynuyorlar.
71. Portekizli yazar Ea de Queirosun O Mandarin adl romanna gnderme var. 72. Latince sama
olana indirgeme. (.N.) 73. Metin simgesel olarak Portekiz kral Sebastiao efsanesine bir gnderme.
Bu gen kral Hal Seferleri srasnda 1578de Fasta Kasrlkebir Savanda kaybolmutu. Bu da sakl
kraln bir gn dneceine dair mesihi bir inan dourmutur.
310
Ruhum gizli bir orkestra; bilemediim alglar alnyor kemanlar ve arplar kudmler ve davullar
iimde yanklanyor. Kendime ancak bir senfoni diyebilirim.
aba sarf etmek bir sutur nk her eylemle bir d lr.
Ellerin birer tutsak gvercin.
Dudaklarn birer sessiz gvercin (sesi gzlerime doru uan).
Her hareketin bir ku. Eildiinde krlang yzme baktnda akbaba o kibirli kaytsz halinle
cotuunda kartal.
Kanat seslerinden ibarettir seni seyrettiim gl.
Tepeden trnaa kanatlsn
Yamur yayor yayor yayor
Ara vermeden inlercesine yayor
Bedenim ruhumu souktan titretiyor Boluu dolduran souk deil bu yamuru seyretmekten
douyor
Her zevk bir kusurdur - nk hayatta herkes zevk peinde koar ve herkes gibi davranmak
kusurlarn en siyahdr.
311H.K.
Bazen -hi beklemediim hibir belirti sezmediim halde- sradan hayat boazma yumruk gibi
oturuverir benzerlerimiz denilenlerin sesinden hareketlerinden kelimenin gerek anlamnda midem
bulanr. Dosdoru mideme vuran dolaysz fiziksel bir bulantdr bu bamda ise hissetme
yeteneimin uyan gibi aptalca bir mucize. Benimle konuan her insan gzlerini yzme diken her
yz bir kfr bir hakarettir. Btn gzeneklerimden evrene yaylan o deheti szdrrm. Onlar
hissettiimi hissettike dermansz kalrm.


Ve hznn mideme indii bu anlarda hep bir erkek bir kadn hatta bir ocuk kar midemi kaldran o
bayaln ete kemie brnm hali gibi gelip karma dikiliverir. Eksik znel zerinde enikonu
dnlm bir duygu deildir onlar bayaln rnei yapan; iimde hissettiime dardan
harfiyen uyan iki tarafta benzer bir byyle domu nesnel bir gerekliktir; ve bizzat kendi
kurduum dzenin bir rneini sergiler.
312H.K.
Baz gnler karma kan her varlk -zellikle mecburen gnlk rutinimin bir paras olanlar- bir
harf deeri stlenir ve bunlar gerek tek balarna gerekse bir araya gelerek gelecekten haber veren ya
da oklt bir yazya dnr hayatmn glgeler alemindeki izdmn izer. Masam kanl canl
insan-kelimelerle dolu bir sayfaya dner; sokak ise bir kitaptr; tandklarla konumalarmz daha az
tandklarmla rastlamalarmz - tabii zmek iin szle ihtiya duyduum ama anlamakta da
zorlanmadm cmlelerdir. Kelimeler konuur ifade eder ama kendilerini anlatmaz kendilerini ifade
etmezler; dedim ya kelimeler bir eye iaret etmez effaf olduklar iin arkalarnda olan gsterirler.
Ne var ki buulu baklarmla birdenbire varlklarn yzeyine vuran bu camlarn iimizden neyi hem
rtp hem rtsn kaldrdklarn neyi dar geirdiklerini doru drst seemem. Renklerin ne
olduunu dinleyen bir kr gibi pek bilmeden fikir sahibi olurum.
Sokakta yrrken bazen mahrem sohbetler alnr kulama ya br kadndr konu ya da br erkek
nc bir kadnn a ya da drdnc bir adamn metresi
yle ya da byle bilinli hayatlarn ounu megul eden bu konuma glgelerini duyunca stme
bulantyla kark bir sknt ker rmceklerin dnyasna srlm gibi daralrm; ve gerek
insanlarn arasnda ezildiimin ev sahibimin ve komularn beni binadaki br kiraclarla bir
tutmasnn kaderim olduunun farkna varrm anszn; iyerinin arka tarafndaki pencerenin
parmaklklar arasndan yamur altnda sefil bir avlu olan hayatmda biriken herkesin pisliklerini
irenerek seyrederim.
313H.K.
Mutsuzluunun farknda olmayan bunca insann mutluluu beni rpertiyor. nsani hayatlar
gerekten duyarl olsalar sonsuz ac verecek olaylarla dolu. Ama gerekte bitkisel hayatta
olduklarndan yaadklar eyler ruhlarna demeden uup gider varolularn dii aryan ama ayn
zamanda mthi bir servete sahip bir adamnkiyle kyaslayabiliriz - farknda bile olmadan yaamaktr
o servet: Tanrlarn bahettii en deerli yetenektir bu nk bizi onlara benzetir ve farkl bir yoldan
da olsa tpk onlar gibi sadece acnn deil sevincin de stne ykseltir.
te bundandr her eye ramen sevgili bitkilerimi bu kadar sevmem
314H.K.
Gnmzn modern toplumlarnda yaayan stn varlklar iin bir kprtszlk yasas karabilmeyi
isterdim.
Toplum duyarl ve zeki varlklar barndrmasa kendiliinden kendi kendini ynetirdi. Bunun ona
zarar veren biricik etken olduunu takdir edersiniz. Aa yukar bu model zerine ina edilmi olan
ilkel toplumlar mutluydu.
stn varlklarn toplumun dna atldklarnda almay bilmedikleri iin lp gitmekten
kurtulamamas ok hazin. Skntdan da ya da aralarnda aptalla yer kalmad iin de lebilirler.
Ama ben burada insanln mutluluunu dnerek konuuyorum.
Toplumda ban kaldran her stn varlk stn Varlklar Adas na74 srgn edilebilir. Normal
toplum da kafeste hayvan besler gibi besleyebilir onlar.


nann bana; eer ne aclar ektiini yzne vuracak zeki insanlar olmasa insanlk bunlarn farkna
bile varmazd. Duyarl varlklar srf iyi niyetten dolay tekilerin cann yakar.
imdilik toplum iinde yaadmz gz nne alnrsa stn varlklarn biricik grevi kabile
hayatna katkda bulunmaktan mmkn olduu kadar kanmaktr. Asla gazete okumasnlar
okuyacaklarsa da sadece eften pften ilgin olaylara gz atsnlar; hayr taradaki ehirlerden gelen
ksa haberlerden nasl keyif aldm kimse tahmin bile edemez. Srf isimler bile belirsizliin
kaplarn ardna kadar aar nmde.
stn bir varln zlem duyabilecei en yksek mertebe kendi lkesinin devlet bakannn adn
hatta lke monariyle mi ynetiliyor yoksa cumhuriyetle mi onu bile bilmemektir.
Att her admla ruhunu gelip geen eylerden ve olaylardan zerre kadar rahatszlk duymayacak
hale getirmelidir. Bunu ihmal ederse kendine eilebilmek iin nce bakalaryla ilgilenmek zorunda
kalr.
315H.K.
Zaman boa geirmenin altnda belli bir estetik anlay yatar. Duygu ustalar iin bilinliliin her
biimine kar bir are barndran bir eylemsizlik kitap mevcut. Toplumsal
szleme kavramn igdlerimizin yaratt eilimleri duygunun taleplerini alaa etmek yle her
estetin harc olmayan derinlemesine bir alma ister. nce edep ve hayann nedenleri aratrlmal
ardndan kurallara krlemesine sayg gstermemize alayc bir tehis konulmal. Bunun yan sra
hayatn iimize karmasn engellemek iin becerilerimizi gelitirmemiz de nemlidir; tedavi
grerek bakalarnn grlerine duyarl olmaya kar zrhlanmalyz bakalaryla yan yana var
olmann alaka darbelerine kar ruhumuz gevek bir kaytszlkla sarmalanmal.
316H.K.
Hayata kar estetie dayal bir dinginlie ulamak; yle ki hayatn ve canllarn bize reva grd
hakaretler aalamalar bizi saran incecik duyarllk kuann bilinli ruhumuzun d surunun
berisinde bize dokunamasn.
Hepimizde aalk bir taraf var. Hepimiz iimizde bir su saklarz - ilemi olduumuz ya da
ruhumuzun ilememizi isteyip durduu bir su.
317H.K.
26 Ocak 1932
Kafam srekli megul eden eylerden biri nasl oluyor da baka insanlar var oluyor nasl oluyor da
benimkinin dnda ruhlar bir bilin olduu iin benzersiz zannettiim bilincime yabanc bilinler var
olabiliyor. Karmda durmu benim kelimelerimle konuan yaptm ya da yapabileceim hareketleri
yapan u adamn - u adamn bir ekilde benzerim olabileceini kavram durumdaym. Ne var ki
illstrasyonlardan yola karak dlediim resimlere romanlardan esinlenerek grdm
kahramanlara onlar temsil eden aktrlerle birlikte sahnede gezinen kurmaca kiiliklere de farkl
bakmyorum.
Bana yle geliyor ki hi kimse bakalarnn hakikaten var olduunu tam olarak kabul edemez. Bir
bakasnn canl olduunu tpk bizim gibi hissettiini dndn kabul edebiliriz; ama daima ad
konulmam bir fark maddi bir engel olacaktr arada. Gemi zamanlara ait yle figrler kitaplarda
saklanm yle resim-insanlar var ki tezgahn ardndan bize laf yetitiren tramvayda ylesine
yzmze bakan ya da sokaklarda l bir tesadf sonucu bize deip geen kaytszln cisimlemi
hali olan varlklardan ok daha gerektirler bizim iin. Bakalar dediimiz ey bir manzaradan
genellikle fazlasyla iyi bildiimiz bir sokan grnmez manzarasndan ibarettir.


Kitaplarda anlatlan baz kiileri gravrlerde tantm simalar etten kemikten diye tabir edilen
metafizik gereksizlikten domu gerek denilen kiilerden ok daha bana ait aramzdaki akrabalk
bandan ve samimiyetten dolay kendime daha yakn gryorum. Aslna baklacak olursa u etten
kemikten laf ok iyi tarif ediyor onlar: Kesilip doranp bir kasap dkkannda mermer tezgaha
braklm kan revan iinde ller kaderin hayatlar kaburgalar butlar bunlar.
Meseleyi byle deerlendirmekten utanmyorum fark ettim ki herkes byle yapyor. lk bakta
insann insan kmsemesi olarak; ya da katiller gibi ne yaptnz bilmeden askerler gibi ne
yaptnz dnmeden insan ldrmenizi salayan kaytszlk olarak grlen ey kimsenin
bakalarnn da bir can tad gereine -tabii bu bir sr- yeterince dikkat etmemesinden ileri
geliyor.
Baz gnler bilmem hangi meltemin srkleyip getirdii benliimdeki bilmem hangi kapyla beraber
alan kimi anlarda birden kedeki bakkaln da bir tinselliinin olduunu o
srada bir uval patatesin zerine km kapya uzanmaya alan ran gerekten de ac ekebilen
bir insan olduunu hissediveriyorum.
Dn ttncdeki kasiyerin intihar ettiini sylediklerinde inanamadm. Zavall demek ki varm Onu
hepten unutmutuk oysa tanmayanlar kadar biz tanyanlar da. Yarn daha da ok unutacaz. Bir
ruhu varm meer - kendini ldrdne gre buna phe yok. Ya tutkular Dertleri
Elbette Ama btn insanla olduu gibi bana da ondan tek kalan pis omuzlara oturmayan ucuz bir
ceketin zerinde salnan saf bir glmsemenin ans. Fazla hissetmekten kendini ldrecek kadar
iddetle hissetmi bir adamdan bana kalanlarn hepsi bu kadar insan herhalde baka ey iin kymaz
kendi canna Bir keresinde sigara alrken yaknda kel kalacan sylemitim; ne var ki sann
dklmesine bile frsat olmad. Onunla ilgili hatrladklarmdan biri de bu. Fakat bunun bile aslnda
onunla deil onun hakknda edindiim fikirle ilgili olduunu dnecek olursak zaten baka ne an
saklayabilirdim ki
Birden ceset geliyor gzmn nne iine konulduu tabut muhtemelen gmld isimsiz mezar.
Ve birden tersyz edilmi ceketi ve kellemi alnyla ttncdeki kasiyerin bir bakma insanln ta
kendisi olduunu gryorum.
Bu sadece bir an sryor. Tpk benim gibi bir insan olan o bugn imdi aka l. Hepsi bu.
Hayr tekiler yok Ar kanatlaryla sert puslu renkler iinde batan gne benim iin donup kalyor.
Akn grmediim geni nehir batan gnn altnda benim iin titriyor. Sularn ekildii yerde
nehirle buluan u geni meydan benim iin yaplm. Ttncnn kasiyerini bugn kimsesizler
mezarlna m gmmler Bugn gne onun iin batmyor. Ama srf bunu dnnce ne kadar
engellemeye alsam da benim iin de batmaz oldu
318H.K.
birbirlerini selamlamakszn hatta tanmakszn gecenin iinde geip giden gemiler
319H.K.
Bugn baarsz olduumu aka gryorum ve bazen sadece baarszl sezememi olmama
aryorum. Zafere inanacak neyim vard Ne galip gelenlerin gz kr kuvvetine sahiptim ne de
delilerin delici baklarna Souk bir gn gibi bilinli ve hznlydm hep.
Ak ve net eyler iimizi rahatlatr parlak gnein altnda grdklerimiz de ferahlk verir. Masmavi
bir gnde hayatn akn seyretmek - ite bu benim gzmde nice eksiklerin yerini tutar. Srekli
unutuyorum hatrladmdan ok daha fazlas gidiyor aklmdan. Yar saydam havai kalbim
varlklarn kendini beenmiliiyle doluyor ben de baktka usulca seviniyorum. Bedensiz bir


grntden baka bir ey olmadm hi gnn birinde gelmi olan grmesini bilen belirsiz bir meltem
dnda bir ruhum da yoktu.
Ruhumda bir para bohemlik var bohemler hayatn ellerinden kaan bir ey gibi akmasna ses
karmazlar hayat elde etme abas ise bunu yapmak dncesinin iinde uykudadr. Ama bohem
zihniyetin o sahte tesellisini - aniden ykselen ve hemen bir keye itilen heyecanlarn verdii ucuz
aldrmazl tatmadm hi. Ben yalnz bir bohemdim sadece ki bu samadr; ya da mistik bir
bohemdim ki bu da imkanszdr.
Doa nn karsndan gelip geen yalnzln dinginliine oyulmu bo saatler sonsuza kadar iimde
kazl kalacak. Byle anlarda kafamdaki btn tasarlar gnlmden geen btn rotalar unuttum.
zlemlerinin gk mavisi yuvasna yuvarlanarak ruhum tam bir dinginlie
kavuurken bir hi olmann zevkine vardm. Baarszlklardan umutsuzluktan rl bir ruhsal
zemini olmayan akldan kmaz anlardan hi keyif almadm belki de. Btn zgr saatlerimde
uyuyan bir strap vard bilincimin duvarlarnn ardnda baka bahelerde belli belirsiz iekler
aard; hzn ieklerinin kokusu ve hatta rengi sezgilerimle duvarlar aard gene de ve yaamann
verdii uyuukluumla ypranan br taraf -gllerin at yer- varlmn karmak srrnda benim
tarafmdan hi ayrlmad.
Hayatmn nehri bilmediim i denizlerde kayboldu. D atomun etrafnda btn aalara sonbahar
gelmiti. Bu deirmi manzara ruhumun bandaki dikenli tatr. Hayatmn en mutlu anlar
dlerimdi - hznl dler; ilerinde biriken sularda kr bir Narkissos gibi kendime bakardm su
kenarlarnn serinliinin tadn alm geceleyin grebilen eski bir gnl gzyle bedeninin suya
eildiini hissetmi bir Narkissos dlerin en gizli yerinde yaanan o soyut dncelere fsldanm
bir gnl gzyd bu.
Hayali inci kolyelerin en gzel anlarmdan benimle birlikte keyif ald. En houmuza giden iek
karanfildi belki de incelikler istemediinden. Dudaklarn kendi glmseyiindeki ironiyi yaln bir
neeyle karlard. Kaderinin ne olduunu anlyor muydun gerekten Anlamyordun da biliyordun:
Baklarndaki hzne yazlm gizemin dudaklarn dudaklarnn ylgn kvrmlarn o derece
karartmas bundand. Vatanmz gllerin gelemeyecei kadar uzakt. Bahemizdeki elalelerden akan
suyu sessizlik kpkleri sarard. Suyun arpp yolunu tayin ettii akltalarnn kk ptrl
oyuklarnda daha ocukken edindiimiz srlar hi bymeyen kurun askerlerimizin boyunda dler
yuvalanrd; askerleri elaledeki talara da diksek olurdu aslnda dlerimizde bir eksik kalmadan
dlerimize ket vurulmadan byk duraan asker eylemler icra etsinler diye.
Baaramadm biliyorum. Kendisini drt duvar arasna hapseden atee paha biemeyen tkenmi bir
hasta gibi baarszlktan anlalmaz bir lezzet alyorum.
Dostlua az da olsa yeteneim vard ama hi dostum olmad ya beni hayal krklna urattlar ya da
dostluk kavram dlerimin bir hatasyd. Hep insanlardan uzak yaadm yalnzlm arttka da
kendimi daha iyi kefettim.
320H.K.
29 Ocak 1932
Parlakln kaybetmeye balam gnein altnda yazn son ateleri de hafiflerken sonbahar henz
gelmeden balard adeta gkyznn glmsemeyi reddettiini anlatan o hafif belirsiz yok yere
uzayan hznyle. Gkyznn en yksek noktasnda rengin z eksilmi olduundan kah daha ak
maviler kah yeilimsiler olurdu; bulut ynlarnn arasnda solgun ebruli erguvan krmzlarna
boyanm derbeder bir unutu olurdu; bulutlarn arnlad bu huzurlu yalnzlkta artk uyuukluk
deil sknt olurdu.


Sonra havadaki serinsizliin iindeki bir serinlikten henz solmam renklerin solmasndan
manzarann ayrntlarndaki ve nesnelerin danklndaki bir azalma ve alacakaranlk
bilmemnesinden sahici sonbaharn geldii anlalrd. Henz len olmazd ama henz var olmayan
bir glmsemeyle hayat zlerdi her ey.
Ve sonbahar nihayet gerekten gelirdi: Hava rzgarn serinliiyle dolard; yapraklar henz kuru
yapraklar deilken kuru bir sesle hrdard; yer batan sona geni bir batakln rengine elle tutulmaz
snrlarna boyanrd. Son bir glmseme olan o ey usulca solard -gzkapaklar arlar hareketler
anlamszlard. Bylece hisseden -ya da hissetme yeteneine sahip sandmz- her ey son vedasn
yreine sk sk bastrrd. Bir avlunun dibinden gelen
sert bir rzgar sesi bir baka eyin bilincimizdeki kararsz algsnda salnrd. nsann iinden hayat
gerekten hissetmek iin iyilemek gelirdi.
Ama daha sonbaharn ortasnda bastran ilk k yamurlar bu anlamsz ara-renkleri temizlerdi.
Sert rzgarlar kprtsz nesnelerin zerinde slk alar bir yere bal olanlar sarsar oynak nesneleri
srklerdi ve yamurun karmak uultularnn arasnda imzasz itirazlar syleyen olmayan
kelimeler ruhtan yoksun d krklarnn hznl hatta fkeli sesleri haykrrd.
Nihayet sonbahar batan aa soua ve grilere brnerek ekilirdi. imdi bir k baharndayd sra
her eye yapan bir irkefe dnm bir tozdu bu ama k souu bir yandan da vgye deer bir ey
getirirdi bize: Yakc yaz bitmiti ilkbahara daha vard ve sonbahar nihayet kta tarif ediyordu
kendini. Gn ycelerinde renklerin artk ne scakl ne hzn artrd yerde her ey geceye
ve sonsuza dek dncelere dalmaya uygundu.
Onlar dnmeden nce benim iin byleydi btn bu eyler. Bugn yazdklarm hatrmda
kalanlardr. Gerekten sahip olduum sonbahar kaybetmi olduumdur.
321
Frsat para gibidir - ki zaten o da bir frsattan baka ey deil. Hayatta hareket eden insan iin frsat
isteklere sahip olmann bir safhasdr ve istek beni ilgilendirmiyor. Benim gibi eylemi reddeden bir
insan asndan frsat denizkzlarnn yokluunun arksdr. Byk bir hazla aalanmal asla kimse
kullanamasn diye de en st rafa kaldrlmaldr.
Bir eye frsat bulmak Dnyadan vazgemenin heykelini dikebiliriz bu topraa.
Ey gnein altnda uzanan usuz bucaksz tarlalar sizi canl klan biricik varlk olan seyirci glgenin
kysndan seyreder sizi.
lerindeki ahenge uyarak kabarp alalan dalgalar halinde yaylan kendi alacakaranlnn hznl
grkeminde kpkten ylanlarnn alaylarna glmseyerek zlen uzun cmlelerden muhteem
kelimelerden szlen alkol.
322H.K.
En kolay eylemler bile ruhsal bir srra tecavz etmek anlamna gelir. Her eylem devrimci bir eylem
belki de hrslarmzn gerek (doasndan) srgn edilmektir.
Hareket zihinsel bir hastalk bir imgelem kanseridir. Harekete gemek kendini srgn etmektir. Her
eylem eksik yarmdr. Hayalini kurduum iirler kada dkmeye kalkana dek kusursuzdur. sa
mitinde bile yazldr bu: nsanlam bir Tanrnn ehit dmekten baka aresi yoktur. Yce
hayalcinin olu yce ehit olabilir ancak.
Yapraklarn delik deik glgeleri kularn titrek arks nehirlerin uzanan kollar gnein altnda
rperen serin prltlar gelincik dolu yeillikler ve uyandrdklar duygularn basitlii -daha bunlar
hissederken pimanlk saryor iimi sanki hissederken aslnda hissetmiyormuum gibi.


Saatler akam vakti ilerleyen bir araba gibi dncelerimin glgelerinin arasnda gcrdayarak geri
dnyor. Gzlerimi daldm dncelerden kaldrdmda dnya denen seyirliin onlar yaktn
hissediyorum.
Bir d gerekletirmek iin onu unutmak dikkatimizi ondan ekmek gerekir. te bu yzden
gerekletirmek gerekletirmemek demektir. Hayatta ne kadar gl dikeni varsa o kadar da paradoks
vardr.
Kendi adma yepyeni bir ruhlar anarisinin olumsuz anayasas olacak yeni bir tutarszl
zafere ulatrmak isterdim. Dlerimi derlesem insanla yarar olur diye dnmmdr hep zaten
bu ie hi girimediysem sebebi budur. Faydal bir ey yapmann fikri bile bana batt beni kendi
kendimden kuruttu.
Hayat civarnda mlklerim var. Eylem imin ehrinden kap dlerimdeki aalarn ve ieklerin
arasna ekiliyorum. Yemyeil inzivama hareketlerimin hayatnn yanks bile ulamyor. Bitip
tkenmez kalabalklarn iinde belleimi uyuyorum. Uzaklardan bir yelkenli gibi geen Hayat a
gzlerimi kapayarak derin dncelerimin kadehinden yaldzl bir arabn glmseyiini iiyorum.
Gneli gnlerde sahip olmadm eylerin tad var. Mavi gk beyaz bulutlar aalar olmayan kaval
- dallarn hrtsnda yarm kalan oban trkleri Hepsi parmaklarmla hafife dediim sessiz bir
arp.
Sessizliklerin bitkileri hatrlatan plakl Gelincikler gibi hrdayan ismin Parktaki havuzlar geri
dnm ayinin ortasnda akln karan deli papaz Bu anlar dlerime ait. Gzlerimi
kapatmadmda bile hibir ey grmyorum. Grdm eylerse yok Dalgalar
Bulank bir karmaann iinde aalarn yeili kanma iliyor. Hayat uzak yreimde arpyor
Gerek iin yaratlmamtm ben ama hayat beni tanmak istemi.
Kader ne byk bir ikence Kim bilebilir yarn lmeyeceimi Kim syleyebilir bugn ruhumun
bana korkun bir ey gelmeyeceini Bunlar aklma gelince kendime duyduum phenin bile
nelerle karlaacan bilmezken bizi hep daha ileriye gitmeye zorlayan yce zorbadan korkuyorum.
323H.K.
Yamur hala hznle ama btn evrenin yorgunluunu imiesine daha yumuak yayordu;
imek yoktu sadece arada bir oktan uzaklam sesiyle gk grlyor homurdanarak atlyor bazen
yorgunluk ona da bulam gibi yarm kalyordu. Yamur bir anda azalr gibi oldu. yerindekilerden
biri Rua dos Douradores e bakan pencereleri at. Scak havann l kalntlarn srkleyen daha
serin bir hava koca salona szld. Patron Vasques in gl sesi brosunda telefon banda
yankland: Ne demek hala megul Sonra kendi kendine kupkuru bir dille konutuu hattn br
ucundaki kadn hakknda edepsizce bir yorumda bulunduu duyuldu.
324
Dlere dalabilmek iin her tr yanlsamadan kurtulmak arttr.
Eylemsizliin en yksek mertebesine dle varacaksn orada duyular birbirine karr duygular taar
dnceler i ie girer. Nasl ki renklerle sesler tatlarn birbirine bulatrr kin de yle akn tadn
somut eyler soyut eylerin tadn alr ya da tam tersi olur. Her eyi birbirine balarken bir taraftan
da her unsuru yalnz brakarak birbirinden ayran balarn paralandn greceksin. O andan
itibaren her ey eriyecek karacak.
74. Ya da: stn Varlklar ehrine.
325H.K.
Samimi inanszlmzn krgnln bitkinliini rten rengarenk interlude hikayeleri.
326


Zaten yaadmdan fazlasn hayal ettiim yok: Ben gerek hayatn hayalini kuruyorum. Onlar
hayalimize alacak kadar glendiimiz anda btn gemiler hayal gemisidir. D adam hayal ettii
zaman yaamad iin lr; eylem adam ise yaarken hayal kuramamaktan mustariptir. Hayalin
gzelliiyle hayatn gerekliini tek bir mutluluk rengine dktm. Hibir hayalimiz asla cebimizdeki
mendil ya da kendi etimiz kadar bize ait deildir. nsan istedii kadar hayatn dopdolu snrsz
grkemli bir eyleme dntrsn tekilerle temasn kck de olsalar engellere taklp
tkezlemekten ve geen zaman hissetmekten yakasn kurtaramaz.
Hayali ldrmekle kendimizi de ldrm ruhumuzu sakatlam oluruz. Hayal en iine
girilememecesine en elimizden alnamamacasna en sk skya bizim olan eydir.
Evren Hayat -gerek ya da yanlsama olarak- herkesindir. Benim grdm herkes grebilir sahip
olduklarma herkes sahip olabilir - ya da en azndan yle hayal edebilir.
Ama hayalini kurduum eyi benden baka kimse gremez kimse sahiplenemez. Ve d dnyay
tekilerden farkl gryorsam bu da istemeden grme biimime kattm hayallerden gzlerime
kulaklarma yapan hayal krntlarndan kaynaklanyor.
327H.K.
Gnn usuz bucaksz aydnlnda seslerdeki huzur da altndr. Olup biten her eyde bir yumuaklk
sezilir. Sava kt deseler hayr derim sava yok. Byle bir gnde bu yumuakln dnda hibir
ey gereklerin yokluunun zerine reklenemez.
328H.K.
Ellerini kavutur avularma brak ve dinle beni ey ak.
Gnahlar dinleyen ince ince damtt tler veren bir papaz gibi yumuak avutucu bir sesle sana
sylemek istediim bir eyi elde etme arzumuzun elde ettiklerimizin fersah fersah gerisinde kald.
Zihnindeki dikkate karan sesimle upuzun umutsuzluk duasn okumaktr dileim.
Her sanatnn her yapt daha mkemmel olabilir. Dikkatle okunduunda en byk iirlerde bile
daha iyisi yazlamayacak pek az dizeye daha youn hale getirilemeyecek pek az epizoda rastlanr ve
hepsinin toplamnn eritii kusursuzluun daha stn mutlaka vardr.
Gnn birinde bunun farkna varp da dnmeye koyulan sanatya ne kadar yazk O andan itibaren
iinde nee uykusunda huzur haram olur. Genlii anlayamadan elden gider tatminsizlik iinde
yalanr.
Hem ayrca niye konuuyoruz ki Sylediimiz u be kelimenin dile dklmemi hali ok daha
iyidir.
Dnyaya srt evirmenin gzelliine kendimi bir ikna edebilsem strap iinde sonsuza dek mutlu
olurdum
nk dediklerimi bana duyuran kulaklarmdan dklen kelimeler houna gitmiyor. Kendimi yksek
sesle konuurken dinlerken konumam bana tayan kulaklarm kelimeleri dnm bana
dinleten gerek kulakla ayn ekilde dinlemiyor beni. Kendimi dinlerken ben
bile kendim hakknda yanlrken hatta bazen ne demek istediimi bile anlayamazken bakalar beni
anlamaktan ne kadar uzaktr kim bilir
Bakalar ne karmak yanl anlamalarla anlar bizi
Anlalmann verdii nefis zevk bunu en ok isteyenlere yasaktr - nk karmak anlalamam
varlklarn zelliidir bu; tekiler yani herkesin anlayabilecei basit insanlar ise -onlar hibir zaman
anlalmaya ihtiya duymaz
329


Ey Farkl-Kadn hi dndn m senin bana benim sana nasl da grnmez olduumuzu Hi
dndn m ne kadar cahiliyiz birbirimizin Birbirimizi grmeden gryoruz birbirimizi. Birbirimizi
duyuyor ve sadece kendi iimizdeki sese kulak veriyoruz.
Bakalarnn kelimeleri kulaklarmzn hatalar aklmzn denizlerinde olan kazalardr. Ne kadar da
gveniriz bakalarnn kelimelerine yaktrdmz anlama Bakalarnn kelimelerle dile getirdii
hazlar bize lm tattrr. En ufack bir derinlik katma kaygs gtmeden dudaklarndan
dkverdikleri kelimelerde ise hayat ve haz buluruz.
Ey her eyi aklayan yorumladn derelerin sesi mrltlarnda nice anlamlar bulduumuz aalarn
sesi - ah gizli akm hepsi bu katksz dler hcremizin parmaklklarndan akan kl ne kadar da biz
hala
330
Mademki her eyin yanl olmamas ihtimali var ey akm yleyse yalan sylemenin sancl zevkine
deva olmasn hibir ey.
nceliin doruu Sapknln zirvesi Sama yalanlar sapknln cazibesine son ve daha byk bir
cazibe olarak masumiyeti katar. Kasten masumlatrlm bir sapknlk - incelmenin snr daha ne
kadar zorlanabilir Bize haz vermeye bile almayan canmz yakmann ne olduunu bilmeyen
zevkle ac arasnda yere den bir yetikinin ylesine elendii ucuz bir oyuncak gibi yararsz sama
bir sapknlk
Ey Nefise lzumsuz alverilerin zevkinden habersiz misin Dalgnlmza gelse yanllkla
gireceimiz yollarn keyfini bilir misin Hangi insani eylem kendi doalarna yalan syleyen kendi
niyetlerini boa karan bu sahte eylemler kadar renklidir
Bakalarna yarar dokunabilecek bir hayat heder etmek gzel olaca kesin bir yapt asla
gerekletirmemek baarya giden yolu yarda brakmak byklktr
Ah akm asla bulunamayacak kayp yaptlar bugn birer isimden ibaret olan anlamalar kle
dnm ktphaneler parampara edilmi heykeller ne kadar da heybetli
Muhteem bir yapt yakp yok eden sanatlar bir bayapt yaratabilecekken kasten sradan bir eser
ortaya koyanlar ya da mkemmel bir yapta imza atabileceklerini bildikleri halde Sessizlie asla
yaplmam eylerin tacn sunmay tercih eden byk airler (kusurlu bir yapt zaten yazmaya
demez) Samann kutsallna nasl da ermitir
Kimse gremese Mona Lisann gzellii bambaka olurdu. Hele onu almay yakmay gze alan
sanat Mona Lisay izeni bile katbekat aard
Sanat niye bu kadar gzel nk yararsz. Hayat niye bu kadar irkin nk amalardan tasarlardan
ve niyetlerden rlm. Btn yollar bir noktadan dierine gitmek iin izilmi. Kimsenin gelmedii
bir yerden kimsenin gitmedii bir yere uzanan bir yol iin neler vermezdim. Bir tarlann ortasnda
balayp bir bakasnn ortasnda kayboluverecek bir yol yapmaya seve seve mrm adardm;
uzatlsa bir ilev kazanacak ama sonsuza dek yarm bir yol
olarak kalp yceliini koruyacak bir yola.
Harabeler neden mi gzel Artk hibir ie yaramazlar da ondan.
Gemiin dinginlii mi Olmad olamayaca eyi bize hatrlatarak imdiki zamana yanstmasndan
kaynaklanr: Samal akm samal.
Ya ben bunlar sylerken - bu kitab niye yazyorum nk kusurlu olduunu biliyorum. Srf
hayalde kalsa mkemmel olurdu; yazya dklnce kusursuzluundan kaybediyor: te bunun iin
yazyorum onu.


Dahas yararsz ve samay savunduum iin kendimi yalanlamak kendi teorime ihanet etmek iin
yazyorum onu.
Ve akm btn bunlarn sonucunda kazanlacak en byk zafer belki de hibirinin gerek
olmadn benim de gerek sanmadm dnmektir.
Yalan zevk vermeye balarsa onu yalanc karmak iin doruyu syleyelim. Canmz skarsa o
zaman da yalan sylemeyi keselim nk ac sapknca da olsa hibir ekilde zevk barndrmamal.
331H.K.
5 ubat 1932
Bam ve btn evren aryor. Manevi straplara gre birer ac olduklar ok daha ak olan
bedensel aclar zihnimizde yanklanarak kendilerinin yabanc olduu trajediler dourur.
Olan her eyi kucaklayan dolaysyla bir tek yldz bile darda brakmayan Btn e kar sabrsz
yaparlar insan.
Birer insan olarak doutan kafatas denilen maddenin iinde bulunan beyin adndaki maddenin
rn olduumuzu syleyen ne id belirsiz dnceyi paylamyorum paylamadm sanrm
paylamayacam da. Benden materyalist olmazm (galiba byle dnenlerin ad bu) nk gzle
grlebilen gri ya da baka renkteki bir ktleyle baklarmn ardndan grebilen gkyzn
dnebilen ya da hatta gklerin var olmadn hayal edebilen ben denen ey arasnda ak bir iliki
kuramyorum deyim yerindeyse bunu gzmde canlandramyorum. Her ne kadar srf ayn mekan
paylayorlar diye (bir duvar ve duvardaki glgem gibi) iki eyden birinin ayn zamanda br ey
olabileceine inanmasam da ya da ruhun beyne olan bamllnn bir yolu amak iin bindiim
arabaya olan bamllmdan daha kuvvetli olduuna akl erdiremesem de - gene de benliimizin
zihni olan eyle bedenin zihni olan ayn eyin kavgalara bile zemin hazrlayan ortak bir hayat
srd kanaatindeyim. Genel kurala gre hangisi daha kabaysa tekine satayor.
Bugn bam aryor belki de midemdendir. Ama mide ary bama telkin etmeyegrsn hemen
gelip dncelerimi datyor oysa dncelerim bir beyin sahibi olmann tesinde bir ayrcalk
benim iin. Gzlerimi balasalar kr olmam ama grmem engellenmi olur. u an u sama ve
tekdze saatte ba arsndan kvranrken dnya olarak kabul etmekte zorluk ektiim u dardaki
eyi seyretmenin ne ilgin bir taraf var ne de asaleti. Bam aryor bu demektir ki maddenin bana
bir hakarette bulunduunun bilincindeyim. Her hakaret gibi bu da fkemi kabartyor bu yzden de
insan trne ters davranyorum herhangi bir ktlklerini grmemi olsam da yaknmdaki insanlar
da buna dahil.
Canm lmeyi ok istiyor en azndan geici olarak ama sylediim gibi srf bam tuttu diye. Ve
birden aklma byk bir yazarn bunu sonsuz derecede soylu bir ekilde ifade edecei geliyor. yle
biri olsa dnyann isimsiz acsn safha safha ilerdi imdi; paragraflar yaratan gzleri yeryznde
oynanan farkl insani dramlar grrd kan ateli akaklarn dvdke o
kada mutsuzluun btn metafiziini dkerdi. Benim yazdklarmda ise asaletten eser yok. Evren
aryor nk bam aryor. Ama canm gerekten yakan var olduumu bilmedii iin var olan
gerek evren deil - tamamen bana ait olan ellerimi salarmda gezdirdiimde hepsinin srf bana
eziyet olsun diye ac ektiini hissettiren teki evren.
332H.K.
Bu kadar kolay skntya kaplmak rktc. Yapm gerei metafizikle hi ilgim olmad halde
gnler boyunca youn hatta fiziksel skntlarla kvranarak metafizikle ve dinle ilgili meseleleri
evirip evirdiim oldu ok abuk anladm ki din meselesini zmek cokulara dair bir meseleyi
mantksal erevede zmekle ayn kapya kyormu.


333H.K.
18 Temmuz 1916
Hibir sorunun zm yoktur. Gordion dmn kimse zemez: Yapmza gre ya vazgeeriz bu
iten ya keseriz gider. Zihinsel sorunlar duyarlmz kullanarak bir rpda zeriz nk
dnmekten bkmzdr sonular karmaktan korkmaktayzdr belki sama bir ekilde bir destee
ihtiya duymaktayzdr veya bizi bakalarna ve hayata iten ounlua karma igdsnn etkisine
kaplmzdr.
Bir sorunun btn bileenlerini asla bilemeyeceimiz iin zm yolunu da asla bulamayz.
Geree ulamak iin yeterli veri lazm bir de verilerle ilgili yorumlarn irdelemek iin dnme
yntemleri.
334H.K.
16 Mart 1932
Son yazdmn stnden aylar gemi. Bu srada zihnime yle bir uyku bastrmt ki hayatta
bambaka davranan biri olmutum. Sk sk adeta mecazi anlamda mutlu hissettim kendimi. Varlm
ortadan kalkmt bir bakasydm dnmeden yayordum.
Ve bugn birden benliime ya da benliim olarak hayal ettiim eye geri dndm. Durup
dinlenmeksizin alp mthi yorulduum bir anda oldu bu. Bam ellerime yasladm dirseklerim
eimli yksek masaya dayalyd. Ve gzlerim kapal kendimi buldum.
Aldatc uzak bir uykuda btn olanlar hatrladm ve birden ocukluumun getii evin upuzun
cephesi gerek bir manzara kadar net olarak varolutan nce ya da sonra gzmn nnde
ykseliverdi nnde uzanan toprak meydan da dn ortasndayd.
Hayatn yararszln hissettim hemen. Grmek hissetmek hatrlamak unutmak - hepsi iimde
karmt dirseklerimde hafife szlyordu yan sokaktan belirsiz bir mrlt ykseliyor sakin broda
da dingin dzenli alma sesleri duyuluyordu.
Ellerimi masaya koyup etrafma yle bir baktm herhalde l dnyalarla dolu bir yorgunluun
bakyd bu ve grdm -grmek deniyor herhalde buna- ilk ey hokkamn zerine konmu
kocaman mavi bir sinek oldu (brodan gelmeyen o anlalmaz uultu demek bundanm). Uurumun
dibinden isimlerden soyunarak dikkatle seyrettim onu. Mavimsi siyah altnms yeil tonlardayd
cilal iren prlts irkin deildi. Bir can
Kim syleyebilir birtakm yce glerin szgelimi serseri admlarmz glgeleriyle saran
Gerein tanrlarnn ya da eytanlarnn gznde benim de bir an iin burunlarnn dibine konmu
prl prl bir sinek olmadm Ucuz bir benzetme mi bu Daha nce binlerce kez sorulmu bir soru
mu Gerek bir dnceden yoksun bir felsefe mi Belki yledir ama dnmedim: Hissettim. Bu
gln kyaslamay tensel dolaysz bir dzlemde derin bir dehetle yaptm. Kendimi sinekle
kyaslarken sinek oldum. Kendimi sinek gibi hissettiimi hayal ederken kendimi sinek gibi hissettim.
Ve kendimi sinek cinsinden bir can gibi hissettim sinek olarak uyudum sinek olarak keye
kstrldm. Ama en korkuncu ayn anda kendimi kendim olarak da hissetmemdi. Elimde olmadan
gzlerimi tavana kaldrdm ilah bir cetvelin tepeme inmesinden korkmutum tpk benim u sinei
ezebileceim gibi. Neyse ki gzlerimi indirdiimde sinek hi ses karmadan ortadan kaybolmutu.
ekilsiz masa gene felsefesiz kalmt.
335H.K.
Hissetmek mi amma can skc ey Birka dakikalk bir konuma srasnda ylesine sylenmi bu
sz cmleye btn tadn veren avaml da dahil belleimin zemininde parlar hala.
336H.K.


imizden ka kii insan kaynayan ssz bir yolu laykyla seyretmitir bilmem. Bu ifade bal bana
sylediinden baka ey anlatmaya alyor gibi ki zaten yle. Issz bir sokak kimsenin uramad
bir yer deil yayalarn sanki sszm gibi gelip getii bir sokaktr. nsan grr grmez kolayca
kavrar bunu; eekten baka ey grmemi bir insann zebray aklnda canlandrmas ise imkanszdr.
Duyumlarmz her birimizde farkl seviyelerdeki farkl biimlerdeki kavraylara gre dizilir.
Anlamann belli bir ekilde anlalmay gerektiren yntemleri de vardr.
Baz gnler ayamn altndaki topraktan tepeme kadar bir tiksinti bir znt bir yaama sknts
ykselir gibi olur; srf buna katlanabildiimi grdm iin hayata katlanlmaz demekten kanrm.
Hayatn iimde bir yerde bouluudur bu btn gzeneklerimde bir bakas olmak arzusu tadmlk
bir lm.
337H.K.
En ok hissettiim ey yorgunluk bir de var olmaktan baka varlk sebebi olmadnda yorgunlua
yapan aknlk var. Yapmak zorunda olduum hareketlerden cidden korkuyorum telaffuz
edeceim kelimeler hakknda da kafam hi rahat deil. Hepsi daha batan baarszla mahkm gibi
geliyor.
Hem akldan hem aklszlktan aptallam mutluluktan da mutsuzluktan da mide bulandracak kadar
grotesklemi sadece var olduklar iin korkunlam bunca yzn uyandrd dayanlmaz tiksinti -
hep yabanc kaldm canl eylerin o kabar
338H.K.
Kendimden koparak bir birey olduumu yabanclarn gznde yabanc bir birey olduumu
kavradm o anlarda gnlk hayatn iinde ya da tesadfen karlap konutuum insanlara fiziksel
hatta ahlaki adan nasl grndm hep merak etmiimdir.
Hepimiz kendimizi zihinsel gereklikler olarak tahayyl etmeye alknzdr bakalarn ise fiziksel
gerekler olarak grrz; kendimizi bakalarnn zihnini belli bir ekilde etkileyen
basit fiziksel cisimler olarak kabul etmekte zorlanrz; ayn ekilde tekileri de zihinsel gerekler
olarak grmemiz zordur; ama i aka ya da kavgaya geldi mi ite ancak o zaman tekilerin de tpk
bizim gibi bir ruhu olduunun bilincine varrz.
nsanlarn bana baknca nasl bir adam grdklerine dair samalamaya koyulmamn nedeni bu ite;
sesim nasldr diye merak ediyorum tekilerin istemsiz belleinde nasl bir resim brakyorum
hareketlerim cmlelerim grnen hayatm bakalarnn yorumlarnn retinasna nasl kaznyor.
Kendimi dardan grmeyi hibir zaman beceremedim. Hibir ayna bizi dardan biri olarak
yanstamaz nk bizi kendimizin dna ekebilecek ayna yoktur. Bunu ancak bir baka ruh
yapabilir bir baka bak ve gr. Usta bir sinema oyuncusu olsaydm ya da sesimi bara ara
plaklara kaydetsem bile eminim te taraftan bakldnda ne olduumu bilmekten gene bu kadar uzak
kalrdm nk beni nasl kaydederlerse etsinler ister istemez hep kendi iimde yksek duvarlarla
evrili zbilincimin iinde kalacam.
Herkes benim gibi midir bilmem ya da hayat bilimi esas olarak kendimizin dnda kalarak igdsel
olarak bir tr yabanclama haline ulamaktan zbilincimize uzak durarak varolutan paymz
almaktan m ibarettir; tabii benden bile daha bunalm olanlarn kendi olmak denilen aptalla
sarlmas ve mucize eseri darda bir hayat kurmas da mmkn; arlarn dnyadaki hibir lkede
olmayan dzenli toplumlar kurmas karncalarn minicik antenlerle anlamas da ayn mucizenin
eseridir sonulara bakacak olursak birbirimizi anlamaktaki karmak yeteneksizliimiz
dnldnde karncalar bizi gemi durumdadr.


Gerekliin bilincimizdeki topografyasnda oyuncakl kylar alabildiine engebeli dalar ve gller
var. Bir btn olarak bunlarn zerinde uzun uzun dndmde Pays du Tendre n75 ya da
Glliver in Gezilerinin haritalar geliyor aklma kitaplarn ironi ve fantezi dolu olmasna ramen
dalga geer gibi geree uygun izilmitir bunlar; srf gerek lkelerin nerede olduunu gayet iyi
bilen stn varlklarn gnl olsun diye.
Dnld anda her ey karmak hale gelir ve tabii dnce de kendine has bir hazz ie
kartrarak meseleyi iyice arapsana evirir. Ama insan dnrken her eyden niye vazgetiini
neyi nasl kavradn etraflca anlatarak aklama ihtiyac hisseder yalanclarn her argmana yapt
gibi bol ayrnt da verir ne var ki topra biraz kaznca yalannn kkleri akta kalverecektir.
Her ey karmak yoksa yle olan ben miyim. Her neyse hibir eyin nemi olmadna gre bu da
nemsiz. Samalayp duran bu yoldan km deerlendirmeler bir kenara atlm tanrlarn
bahelerinde bitkisel bir hayat sryor tpk duvarlardan uzak tutulmu sarmaklar gibi. Ben ise bu
ipe sapa gelmez dnceleri sonsuz kere sonuca baladm gecenin iinde glmsyorum daha
yldzlar bile yokken Kader i douran byk nedenlerden yetim kalm bir insan ruhunda bunlar
douran hayati ironiyle glmsyorum.
339H.K.
28 Mart 1932
Batan gnein sulardan ekildii saatte yzeyde belli belirsiz parlayan altns eyin yorgunluumla
ayn hizada salndn hissediyorum. Hayal ettiim gle benzetiyorum kendimi gln dibinde
grdm ey de benim. Bu izlenimi ya da simgeyi ya da iinde kendimi gzmde canlandrdm
ben i nasl aklayacam bilemiyorum. Kesin olan bir ey varsa o da son klarn koyu bir altn
demeti gibi gle yanstarak dalarn ardnda batan bir gne grdm gerekten gryormu gibi
grdm.
Dncenin en beter zelliklerinden biri dndnz halde grmenizdir. nsan
mantyla dnrse dalar gider. Heyecanlaryla dndnde uyuyordur. radesiyle dnrse l
demektir. Buna karlk ben d gcmle dnrm bende mantk znt itki namna ne varsa
umursamaz uzak bir eye indirgenmitir tpk glgeleri uzam son bir gnein zerinde salnd
kayalarn arasndaki u l gl gibi.
Durdum ve sular rperdi. Dndm ve gne sakland. Ar uykulu gzlerimi kapatyorum iimde
bir gl lkesi var yalnzca yosunlarn ykseldii suyun koyu parltlar arasnda gecenin gn
olmaktan vazgetii bir lke.
Hi konumadysam yazdm iindi. Bana yle geliyor ki var olanlar baka yerde dalarn ardnda
ve sanki ilk adm atmaya bir cesaret etsek yaplacak upuzun yolculuklar var.
Tpk manzaramdaki gne gibi ben de vazgetim var olmaktan. Sylenmi ya da grlm
olanlardan geriye yabanrdeklerinin umad bir ovann; l oynak nemli uursuz bir ovann
zerinde salnan gllerden yansyan l parltlarla dolu derin bir gece kald sadece.
75. Madeleine de Scudery nin XVII. yzylda yaratt hayal lke. (.N.)
340
Manzaralara inanmam. Kesinlikle. Amielin mehur Her manzara bir ruh halidir szne katldm
iin sylemiyorum bunu - o katlanlmaz her eyi iselletirme saplantsn yanstan en sk szel
keiflerden biridir bu. Sadece manzaralara inanmadm iin byle sylyorum.
341
zbilincimin d-maddesini oluturan izlenimleri rezil derin ruhuma gn gnne kaydederim.
Onlar koyduum serseri kelimeler yazya dkldkleri an beni terk eder imge tepelerinde ve


ayrlarnda kavram yollarnda imkansz d patikalarnda bana buyruk dolamaya koyulur.
Bunlarn bana bir faydas yok nk hibir eyin faydas yok. Ama yazarken rahatlyorum hastal
gemedii halde nefesi birdenbire dzeliveren bir hasta gibi.
Kafas dalgnken smenin zerine drt kesinden tutturulmu kurutma kadn rasgele karalayan
sama sapan isimler yazan insanlar vardr. Bu karalamalar zihinsel zbilinsizliimin rndr.
Gnee uzanm bir kedi uyuukluuyla iziktiririm bunlar sonradan batan beri unutulmu bir eyi
anszn hatrlamasna mphem gecikmi bir aknlkla yeniden okuduum da olur.
Yazarken kendime resm bir ziyarette bulunurum. Grntler arasndaki boluklarda byk bir
zevkle hissetmediklerimi zmlediim kendimi karanlktaki bir tablo gibi seyrettiim bir bakasnn
hatralarnda yaayan zel salonlarm vardr.
Eski zaman atomu daha domadan kaybetmiim. Atadan kalma atomun hallarn sattklarnda
henz ben yokmuum. Hayattan nceki konak harabeye dnm. ok nadiren bir ay nehirdeki
sazlardan fkrp iimde doduunda krk dili surlarn kalntlarnn sarms-beyazlar bulam
koyu mavi gn zerinde simsiyah belirdii o diyara kar iimi buz gibi bir zlem sarar.
Bir sfenksim ben kendimi bilmecelerle zerim. Ruhumun unutulmu yuma hi tanmadm
kralienin dizlerinden gereksiz naklarnn bir sahnesi gibi dverir. Oymal ifoniyerin altna
yuvarlanr ve bendeki bir ey gz gibi izler onu ta ki derin bir kabir ve yok olu dehetince yutulana
dek.
342H.K.
2 Mays 1932
Ben asla uyumam: Yaarm ve rya grrm ya da daha dorusu uykudaki gibi hayatta da rya
grrm ki uyku da hayattr. Bilincimde kopukluk yoktur: Henz uyumadysam ya da iyi
uyuyamadysam etrafm nelerin kuattn hissederim; gerekten uykuya daldm anda da rya
grmeye balarm. Dolaysyla tutarl ya da tutarsz imgelerin daimi bir ak saylabilirim hep
dardalk taslar imgeler kimileri uyank olduumda insanlarla n arasnda durur tekilerse
uykudayken grlebilen kszlkla hayaletlerin arasnda. ki eyi birbirinden nasl ayracam
gerekten bilemiyorum ayrca uyankken uyumadm ya da uyuduum srada uyanmadm da
iddia edemem.
Hayat bir bakasnn karman orman ettii bir yumaktr. Yerde yuvarlarsanz sonuna kadar aarsanz
ya da zenle sararsanz bir anlam kazanr. Ama kendi halindeyken zgn dmleri olmayan bir
mesele merkezi olmayan bir karmaadr.
Daha sonra yazacam bu hisler iindeyken (cmleleri bile kurdum kafamda)
yar-uykunun gecesinde belirsiz ryalardaki manzaralar ve onlar iyice belirsizletiren dardaki
yamurun sesini alglyorum. Boluun bilmeceleri bunlar uurumun titrek klar onlarla birlikte
dinmek bilmeyen yamurun ikayeti iitsel manzarann bereketi de umarszca szyor ieri. Bir umut
mu yoksa Kesinlikle deil. Yamur grnmez gkyznden hafif seslerle dklyor - rzgarla
dalan bir melankoli bu. Uyumaya devam ediyorum.
Hayatn kaynandaki trajedi kesinkes bir parkn iindeki yollarda meydana gelmi olmal. ki
kiiymiler gzelmiler ve baka bir ey olmann peindeymiler; ak gelecek skntsnda oyalanyor
bir trl gelmiyormu bir gn yaanacaklarn zlemiyse hi hissetmedikleri akn kzym daha o
zamandan. Hemen yan balarndaki ay iine ekmi korularda ay nda ele ele arzusuzca
umutsuzca terk edilmi yollarn o bambaka sszlnda yryorlarm. Gerekte yle olmadklar
iin gerekten ocuklarm. Bir yoldan brne aatan aaca koarak kattan siluetler gibi kimseye
ait olmayan bu sahnede dolayorlarm. Derken havuzlarn orada kaybolmular iyice yaknlam


iyice ayrlmlar dinen yamurun tarifsiz sesi admlarnn yneldii fskiyelerden geliyormu. O
ikisinin hissettii akm ben ve ite bunun iin uykusuz gecenin derinlerinde duyabiliyorum onlar ve
bunun iin biliyorum mutsuz yaamay.
343H.K. Bir gn (zikzak)
Bir haremde Kadnefendi bile olamadm u hayatta Ne byk bir kederdir bunu yaamam olmak
Erisiyle dorusuyla hesaplandnda dnden ne kaldysa yarndan ne kalacaksa bugnden geriye de
o kalr: hep ayn olmaya hep bir bakas olmaya duyulan doymak bilmez sonsuz arzu.
Dlerimin ve yorgunluklarmn sonsuz basamaklarndan geerek in gereksizliinden in ve
dnyann yerini al.
344 Ksr kadnlarn erefine
Gnn birinde dnyadaki bunca kadn arasndan birini alacak olursam yle dua et: Nasl olursa
olsun mutlaka ksr olsun. Fakat benim hayrma dua etmek istersen o hayal kadn asla alamamam
dile.
Ksrlktan baka soylu onurlu bir ey yoktur. Hi olmam bir varl ldrmek yce ayn zamanda
da sama ve sapkncadr.76
345
Sana sahip olduumu hayal etmiyorum. Neye yarar ki Yoksa hayalimi halkn seviyesine tercme
etmi olurum. Bir bedene sahip olmak insan sradanlatrr. Bedene sahip olmay hayal etmekse (ok
dk bir ihtimal ama) belki daha bile beter: Kendini sradan biri olarak hayal etmi olursun -
bundan daha iren bir ey olamaz.
Mademki ksr olmak istiyoruz yleyse iffetimizi de koruyalm nk Doa nn iinde
dllenmi bir eyi reddetmekten sonra da reddettiimiz eyin houmuza giden tarafndan
faydalanmaktan daha byk rezillik olamaz. Asalet dirhemle alnmaz.
Keiler gibi iffetli olalm hayal bedenler gibi saf yar deli kk rahibeler gibi mtevekkil
Akmz bir dua olsun Seni grmekle meshet beni seni dlediim anlardan da bir tespih duas
yapacam Pater Noster niyetine yaamann verdii bkknlk Ave Maria yerine de bunalmlarm
Sonsuza dek byle kalalm bir camda bir erkek silueti kar camda bir kadn silueti olarak Aramzda
donmu ayak sesleri yanklanan glgeler gelip geen insanln glgeleri Mrldanlan dualar srlar
aramzdan geecek Baz gnler havay gerekten buhur kokular saracak. Kimi zaman bir heykelin
silueti iki yana dualar serpecek Ve biz gne vurduunda renklenen gece ktnde izgilerle dolan
camlar olarak hep ayn kalacaz Yzyllar ilimeyecek cam sessizliimize - darda uygarlklar
gelip geecek devrimler patlayacak enlikler kaynayacak huzurlu kalabalklar gnlk hayatlarnda
koturacak Ve biz gerekd akm hep ayn gereksiz tavrda inat edeceiz hep ayn sahte hayat
sreceiz hep
ayn [..]
Ta ki yzyllarn ve imparatorluklarn ardndan Kilise yklana her ey bitene dek
Biz ise kiliseyi hi bilmediimizden hangi uzamda ne kadar zaman iin nasl olacak bilemem ama
biz lmsz camlar olarak naif desenli saatler olarak kalacaz; teden beri
Gotlar zamanndan kalma bir mezarda uyuyan bir sanat izmi olacak bizi ellerini kavuturmu iki
melek de mezarn mermerinde lm dncesini dondurmu olacak.
346
Dlenen eylerin sadece bu yz vardr br yzn gremeyiz Etraflarnda dnemeyiz Hayattaki
varlklarla ilgili sknt her taraflarna bakabilmemizdir. Hayallerin ise sadece bu yzn grebiliriz
Ruhlarmz gibi onlarn da sadece bir yz vardr.


347H.K. Asla gnderilmeyecek mektup
Sizi dnrken yznz gstermeyebilirsiniz.
Hayatnz
Akm deil bu; sadece sizin hayatnz.
Sizi gnbatmn ya da ay n severcesine seviyor bu ann hep srmesini diliyorum ama iimde
duymam dnda bu arzuya kendimden hibir ey katmakszn.
348H.K.
15 Mays 1932
Hibir ey bakalarnn efkati kadar ar gelmez insana - kin bile geemez onu nk kin efkat gibi
srekli deildir: Ar bir duygu olduundan igdsel olarak onu daha seyrek daha hafif hissetmeye
alrz. Ak ise kin kadar zalimdir. Her iki duygu da bizi arar peimizden gelir bir trl rahat
brakmaz.
dealim her eyi bir romanda yaayp hayatta dinlenmek - heyecanlarm okumak onlar
kmseyiimi ise yaamak. nsann d gc hemen parmaklarnn ucundaysa bir roman
kahramannn servenlerinde heyecanl anlar bizzat kendi yaar hatta bundan da te zira servenler
kahramana olduu kadar bize de aittir. Lady Macbeth i saf gerek bir akla sevmi olmaktan daha
byk serven olamaz; byle seven birinin huzura kavumak iin mr boyu kimseyi sevmemekten
baka aresi var mdr
Btn evreni peime takp bir geceden dierine yapmak zorunda olduum yolculuk ne anlama
geliyor bilmiyorum. Bildiim u ki yolda okuyarak oyalanabilirim. Okumak bence dier hepsi gibi
bu yolculuu da gzelletirmenin en kolay yolu; ara sra gerekten hissetmekte olduum kitaptan
bam kaldrdmda yabanc gzlerle gerekten geip gitmekte olan manzaray gryorum -krlar
ehirler kadnlar ve erkekler gemie duyulan zlemler ve pimanlklar- ve btn bunlar bana gre
huzurun bir perdesi yalnzca gzlerimden fazlasyla okunmu sayfalarn yorgunluunu alan pasif bir
elence.
Gerekte sadece hayal ettiimiz kadarz geri kalan paramz geree dnt anda dnyaya ve
etrafmzdakilere ait olur. Hayallerimden birini gerekletirebilsem kskanrdm onu;
gerekletirilmesine ses karmamakla bana ihanet etmi olurdu. Zayf insan istediim ne varsa
gerekletirdim derken yalan syler; aslnda hayatn onu ne hale getirdii dnde malum olmutur.
Kendi bamza hibir eyi hayata geiremeyiz. Hayat aklta gibi havaya frlatrken tepeden
sylenmeyi biliriz ancak: Baksanza ne kadar da hareketliyim.
Gne denen projektr ve yldzlardan salan pullar altnda oynanan bu araoyun neye benzerse
benzesin sadece bir araoyun olduunu bilmemizde bir ktlk yok tabii; tiyatronun kaplarnn
ardnda hayat varsa yaayacaz; lm varsa leceiz oyunun kendisinin ise btn bunlarla hibir
ilgisi yok.
te bu yzden tiyatroya ya da sirke gittiimde (ki bu da nadirdir) kendimi geree hi olmadm
kadar yakn gnl gzm her zamankinden ak hissederim; nk nihayet hayatn bire bir
temsiline tank olacam bilirim. Aktrler aktrisler palyaolar hokkabazlar nemli ve uyduruk
eylerdir tpk gne ve ay ak ve lm veba alk ve insanolunun btn savalar gibi. Her ey
tiyatro. Bir dakika yoksa gerei mi istiyorum Romanma devam edeyim
349H.K.
En aalk ihtiya - iini dkme itiraflarda bulunma ihtiyacdr. Ruhun kendini darya ait klmaya
duyduu ihtiya yatar bunun altnda.


tiraflarda bulun tabii; ama hissetmediklerini itiraf et. Srlarn ifa ederek ruhunu onlarn
arlndan kurtar elbette; ama neyse ki imdi ortaya dklen srlar hibir zaman bilmemitin. Bu
gerei dile getirmeden nce kendi kendine gzelce yalan syle. Bir eyi dile getirmek hep yanlmak
demektir. Bilinli ol: Bir eyi dile getirmeyi sen yalan sylemek olarak anla.
350H.K.
23 Mays 1932
Zamann ne olduunu bilemiyorum. Eer bir ls varsa gerek olan hangisidir onu da bilmiyorum.
Saat lsnn yanl olduunu biliyorum. Saat zaman uzamsal olarak dardan bler. Duygu
lsnn de doru olmadn biliyorum: O zaman deil zamann alglann bler. D ls
hataldr: Dn iindeyken kimi zaman yava kimi zaman byk bir hzla zamana deip geeriz
yaadklarmzn hz da tabiatn bilemediim birtakm gizli akntlara gre azalr ya da artar.
Bazen bunlarn hepsi yanlm zaman yabancs olduu bir eyi kuatan basit bir izgiymi gibi
geliyor. Geen mrmden kalan anlardaki zamanlar sama boyutlara ve seviyelere gre tanzim
edilmi durumdalar szgelimi on be yamdaki falanca sahnede ocukluumda oyuncaklarmn
arasnda oturduum filanca sahnedekinden daha gen olabiliyorum.
Bunlar dnnce zihnim karyor. Bir yerlerde bir hata olduunu seziyorum ama nedir
bilemiyorum. Bir illzyon gsterisi seyrediyor gibiyim; kandrldmn farkndaym ama hilenin
tekniini de mekanizmasn da zemiyorum.
O zaman ne bamdan atabildiim ne de tamamen sama deyip geebildiim sama dnceler
yor aklma. Yava giden bir arabann iindeki yava dnen adam hzl m gitmektedir yoksa
yava m. ntihar etmi bir adamla rhtmda dengesini kaybeden bir adam denize eit hzla m der
ayn hzla m diye soruyorum kendime. Ayn zaman zarfnda gerekleen sigara iiim u sayfay
yazm ve karanlk dncelere dalm gerekten ezamanl mdr
Bir dingile takl iki tekerlek dnelim: Milimetrenin binde biri kadar bile olsa biri tekinden nde
grnebilir. Mikroskopla baklsa aralarndaki fark inanlmaz derecede hatta gerek olmasa imkansz
denecek kadar byyebilir. Peki grme yeteneimizin fazlasyla zayf olduunu dnrsek
mikroskop hakl olamaz m Be para etmez dnceler mi bunlar Tabii ki yle. Dnce illzyonlar
m Ona da tamam. Gene de ls olmad halde bizi len var olmad halde bizi ldren ey
nedir Zamann var olduundan bile emin olmadm byle anlarda onu bir insan gibi tahayyl
ediyorum ve birden uyku bastryor.
351H.K. skambil fal
Yal teyzeler (tabii hi teyzeniz olduysa) ssz ky evlerinde gaz lambasyla aydnlanan akamlarda
hizmetinin aydanln giderek ykselen sesiyle uyuduu saatte iskambil fal aarak zaman
ldrrlerdi. Bu anlamsz dinginlik iimde benim yerimi alan birinin burnunun direini szlatyor.
ay geliyor iskambil katlar masann kesinde dzenli bir deste halinde durmakta. Koca bfe lo
yemek odasn iyice karartm. Hizmetinin yznden uyku akyor kadncaz bir an nce bitsin diye
sessizce sabrszlanyor. Herhangi bir eyle ilikisi olmayan bir skntnn bir nostaljinin penesinde
kvranarak bunlarn hepsini kendimde gryorum. Ve elimde olmadan iskambil fal bakan insanlarn
ruh halini dnmeye koyuluyorum.
352H.K.
31 Mays 1932
Kocaman parklar ya da geni ayrlar seyrederken anlamam ilkbaharn geldiini. Ben bahar ehrin
kk bir meydannda be clz aata yakalarm; yeillikler ho bir hzn gibi neeli gzel bir
hediyeye benzemitir.


Pek kimsenin uramad kk sokaklar noktalayan kendi de pek hareketli olmayan byle tenha
meydanlar severim. Gereksiz dzlklerdir bunlar uzak grltlerin arasnda kaybolmu bekleyi
halinde yerler. ehir ortasnda kyler.
te byle bir meydandan geiyorum oraya alan bir yoldan rasgele yukar vuruyorum sonra yoku
aa inip tekrar baladm yere dnyorum. Ters taraftan baknca meydan deiik
geliyor ama batan gnein altnda ayn huzur ilk bata gremediim taraf aniden ykselen bir
zlemin altn klarna bouyor.
Her ey yararsz ve yararszlyla beni arpyor. Yaadm her neyse unuttum sanki biri anlatm
ben de dalgnca dinlemiim. Ne olacam hakknda hibir fikrim yok onu da oktan yaadm ve
unuttum belki de.
Tarifsiz bir hzne boulmu bir gnbatm etrafmda salnyor. Her ey souyor hayr hava soumad
daha dar bir sokaa girdim kk meydan da artk yok.
353
Serinle lk aras bir sabah ehrin kenar mahallelerindeki yokulardan yalnz evlerin arasndan
ykseliyordu. Uyan tayan hafif bir sis uyuuk tepelerin zerinde ekilsizce paralanarak
dalyordu. (Hava souk deildi insan sadece hayata yeniden balama mecburiyeti tyordu.) Ve
btn bunlar hafif sabahn bu ar serinlii onun hi tatmad bir neeye benziyordu.
Araba yavaa byk caddelere doru iniyordu. Evlerin younlat yere yaklatka belli belirsiz
bir kaybolmuluk duygusu ruhunu sarmaya balamt. nsanolunun gerei ufukta ykseliyordu
artk.
Karanlk oktan ekilmi olsa da hafif arlnn hala hissedildii byle sabah saatlerinde ruh
kendini ann telkinlerine brakarak gnein altnda bir antik liman bir de oraya varmay dilerdi.
Sevinirdi yle olsa manzarann grkemli vakitlerinde ya da ay sakince nehre vurduunda olduu gibi
zaman birdenbire donaca iin deil farkl bir hayat yaam olaca ve o an kendine has bambaka
bir tada kavuaca iin.
Belirsiz sis gitgide dalyordu. Gne nesneleri iyiden iyiye sarmalyordu artk. Hayat sesleri etrafta
younlayordu.
Byle bir anda her ne kadar kaderimiz bu olsa da insanolunun gereine hi kavuamasak keke
diyesimiz gelir. Sisle sabah arasnda bir ruh olarak deil tinsellemi ycelmi belli belirsiz grlen
beden olarak gerek ama hafiflemi bir hayat olarak beklemede kalmak - ite bir snak bulma
derdimizin en iyi devas bu olurdu snak peinde komak iin hibir neden olmasa bile.
Her eyi derinlemesine hissetmek yznden elde edemeyeceklerimizin dnda - henz tohum
halindeki ruhlara yryen duygularn derinlemesine hissetme yeteneiyle uyuabilecek insani
faaliyetlerin farkl trlerden gerek eylerin arasnda kaybolmu heyecanlarn ve tutkularn dnda
hibir eyi umursamaz oluruz.
Cadde boylarnda dizilmi duran aalarsa btn bunlardan bamszd.
Saat ehirde tkendi tpk gemi yanatnda nehrin br yakasndaki tepenin tkendii gibi. Gemi
kyya ayak basana dek kpeteye yapk olarak kar ky manzarasn tar yannda; kpetenin
rhtma arpma sesiyle birlikte manzara kopup gider. Pantolonunu diz stne kvrm bir adam
halata bir kanca takyor ve bu doal hareketinde belirleyici inandrc bir ey var. Yapt hareket
metafiziksel olarak ruhumuza phelere boyanm bir skntnn neesini uzatmann imkansz
olduunu gsteriyordu. Rhtmdaki ocuklar gemilere mal yklemek gibi yararl bir ie hi
yakmayan byle duygular bilmeyen alelade biri gzyle bakyordu bize.
354


Hava scak olunca insann iinden grnmez bir elbise gibi sca zerinden karvermek geliyor.
76. Ya da: bal bana tuhaf bir o kadar da yce ve samadr.
355H.K.
Birden sknt bast. Sessizliin nefesi kesilmiti bir anda.
elikten sonsuz bir gn77 anszn bin paraya blnd. Bir hayvan gibi masaya yaptm yararsz
penelere benzeyen ellerimse dz ahap yzeyde kaslmt. Kuytulardan ve ruhlarmzdan ruhsuz bir
k fkrmt ve hemen yakndaki tepelerden bir da atrts yuvarlanm uurumun ipeklerini bir
lkla yrtmt. Kalbim durdu nabzm grtlamda atyordu. Bilincim bir kattaki mrekkep
lekesinden baka bir ey gremedi.
356H.K.
11 Haziran 1932
Scak getikten yamurun ilk hafiflii hissedilir hale geldikten sonra ar scak havalarda
bulunmayan cinsten bir huzur suyun bambaka bir ferahlk katt yepyeni bir dinginlik havada
szlmeye balad. Karanlktan frtnadan habersiz bu yumuack yamur yle aydnlk yle
neeliydi ki korunacak emsiyesi ya da kyafeti olmayanlar bile yani byk ounluk konuurken
glyor bir yandan da k saan sokakta hzl admlarla yryordu.
in yavalad bir srada pencereye gittim -scak yznden pencere alm ama yamur bastrnca
kapatlmamt- ve yapmda olan o hem youn hem de kaytsz dikkatle grmeden yukarda harfiyen
tarif etmi olduum her eyi seyrettim. Evet sradan iftlerin neesine acele karyordu incecik
yamur altnda konuuyor glmsyor telal deil de hzl admlarla glgelenmeye balam gnn
berrak aydnlnda yryorlard.
Ne var ki birden hep orada olan bir keden anszn yal bir adam kt grn orta halliydi yoksul
ama alakgnll deil imdi yatm olan yamurun altnda sabrszlkla yryordu. Besbelli hibir
amac olmayan bu adamda hi olmazsa sabrszlk vard. O andan itibaren ona nesnelere
ynelttiimiz ilgisiz dikkatle deil simgelere ynelttiimiz tanmlayc dikkatle baktm. Kiinin
simgesiydi o; tela bundand. Hibir ey olmamlarn temsilcisiydi; ac ekmesi bundand.
Glmseyerek yamurun rahatsz neesinin tadn karanlardan deildi kesinlikle; o bizzat
yamurun bir parasyd: Bir bilinsizdi ve o kadar bilinsizdi ki gerei hissediyordu.
Ama sylemek istediim bu deildi. Bakmaktan vazgetiim iin hemen gzden kaybettiim o adam
hakkndaki gzlemlerimle bu aklamalar serisinin arasna dikkatsizlie ait bir gizem zihnimdeki
ak koparan acil bir dnce szd. imdi bu karmaann ucunda bronun br tarafnda sat
blmnn balad yerde paket yapan ocuklarn seslerini tam duymakszn duyuyorum ve avluya
bakan pencerenin nndeki masada akalamalarn makas akrtlarnn arasnda kaln kahverengi
katlarla kaplanm paketleri iki kez saran iki kez dmlenmi koli iplerini grmeden gryorum.
Grmek grm olmaktr.
357H.K.
Hayatn kurallarn herkesle birlikte renebiliriz renmek zorundayz. arlatanlardan ve
haydutlardan kapabileceimiz gayet ciddi eyler var; aptallarn vazettii felsefeler rastlant sonucu
karmza kan insanlarn verdii drstlk ve metanet dersleri var. Her ey her eyin iindedir.
leden sonra dikkatle sokaklarda dolarken de byle olur zihnimin ok aydnland
baz anlarda yoldan her geen bana bir haber getirir her ev bir ey syler her afi bir mesaj brakr.
Sessizce gezinirken hi durmadan sohbet ederim; insanlar evler talar afiler ve gkyz hepimiz
Kader in koca kafilesinde kelimelerle kenetlenmi bir dost kalabalyz.
358H.K.


Dn byk bir adam grdm ve dinledim. Sadece ad byk deildi hakikaten byk bir adamd. u
dnyada deer diye bir ey varsa deerli bir adam; herkes deerini kabul ediyor o da deerinin
bilindiini biliyor. Sonu olarak ona byk adam demem iin gereken btn artlar yerine getirmi
ben de ona bu unvan veriyorum ite.
Grn yorgun bir tccar andryor. Yz kr kr ama bu salksz bir hayat srmekten de
olabilir zihninin fazla almasndan da. Hareketleri sradan. Olduka canl baklar var - miyopluk
derdi olmayanlarn ayrcaldr bu. Sesi hafif buulu sanki btn vcuduna fel inmeye balam bu
da ruhun byle yzeye kmasna engel oluyormu gibi. Ruh ise dar kmay baard anda
partilerin politikas escudo nun deer kaybetmesi ve byk adamn byk meslektalarnn her
trden alakl zerine konuuyor.
Kim olduunu bilmesem bu portreden tanyamazdm onu. Byk adamlara sradan insanlarn yapt
gibi olmadk zellikler yaktrmamak gerektiini gayet iyi bilirim: Mesela byk air dediin
heykel gibi vcuda sahip olmal Napoleon gibi bakmal; ya da daha alakgnll bir ifadeyle
kalabalkta kendini belli etmeli hem de bakyla can yakmal demek gibi. Biliyorum bunlar
tamamen insani sama bir o kadar da doal arzular. Ama her eyi ya da neredeyse her eyi umut
etmek mmkn olmadndan hi olmazsa herhangi bir eyi umut etmeden edemeyiz. Ve
grdmz haliyle d grnn ardndan kendini ifade ettii kadaryla ruha getiimizde orada
bir z ya da canllk bulmay bekleyemeyiz kukusuz ama hi olmazsa zeka en azndan bir para akl
umabiliriz.
Btn bu insani hayal krklklar hepimizin kafasnda olan ilham fikrindeki gerek ve hakiki taraf
zerine dnmeye sevk eder bizi. Sanki basit bir tccar iin yaratlm bu beden ve kltrl bir
adam iin yaratlm bu ruh ba baa kaldklarnda gizemli bir ekilde ilerinde olan gene de
dlarnda kalan bir ey tarafndan ele geiriliyormu ve doruyu sylemek gerekirse konuan da
kendileri deilmi: Bir ey onlarn azndan konuuyormu ve bu ses kendileri sylese sapna kadar
yalan olacak eyler anlatyormu.
Tehlikeli ve kesinlikle gereksiz speklasyonlar bunlar. Aklma geldikleri iin piman olacam
neredeyse. Adamn deerini drmedikleri gibi bedenine de ekidzen vermi deiller. Doruya
doru; her ne olursa olsun hibir ey hibir eyi deitirmiyor ve syleyebileceklerimiz
yapabileceklerimiz dalarn doruuna yle bir deip geiyor oysa vadilerde neler neler uyuyor.
359H.K.
14 Haziran 1932
Hibir insan tekileri anlayamaz. airin dedii gibi hayat okyanusunda birer adayz; aramzda bizi
tanmlayan birbirimizden ayran deniz vardr. Bir ruh istedii kadar bir baka ruhun ne olduunu
anlamaya alsn olsa olsa kiminle iki ift laf edebileceini renmi olur -zihninin zeminine
frlatlm ekilsiz glgenin kim olduunu.
Zerre kadar anlamam deyimleri bu yzden de severim. Azize Marta nn retmeni
gibiyim: Bana verilenle yetinirim. Gryorum ve bu kadar zaten ok fazla. Anlamaya muktedir kim
var ki
Bir aala bir yze bir afile bir glmsemeye ayn gzle bakyorsam belki de anlalabilirlie
pheyle yaklamamdan oluyor bu. (Hepsi doal hepsi yapay hepsi bir.) Her ne gryorsam benim
iin gren gzle grlebilir olan eylerin tamamdr ister afa bekleyen yeilli beyazl derin mavi
gk ister bakalarnn nnde sevdii bir varln lmn seyreden bir insann yzn buruturan
srtma olsun.


Kk kattan insanlar basit gravrler var olmakla yetinen evrilen sayfalar. Kalbim bunlara
balanmyor hele dikkatim hi; kadn stnde yryen bir sinek gibi onlara dardan yle bir gz
atyor.
Bari hissediyor muyum dnyor muyum var mym bunlar biliyor muyum acaba Bir ey bildiim
yok: Renklerden biimlerden ve ifadelerden oluan nesnel bir ema var ben de onun sallanp duran
skartaya km aynasym.
360
Batan sabitlenmi doal kaderleriyle hayatta kendi yolunda giden basit bozulmam insanlarla
kyaslandnda kafeleri dolduran ahsiyetlerin halini en iyi ryalarmza giren eci bc ccelerle
tarif edebilirim - cceler ne kabus getirir ne hzn ama uyanp da hatrladmzda aslnda ccelerin
bir paras olmayan ama onlarla balantl bir ey kim bilir neden bulant verir tiksinti uyandrr.
Ortalama seviyede olanlar da dahil gerek dehalarla gerek galiplerin gecenin iinde bir eylere
arptn gryorum kibirli pruvalarnn paket sicimleriyle mantar kymklarndan ibaret bu Sargas
Denizinde neleri yardn bilmeksizin.
Her eyin zeti burada tpk odamn nndeki kk avlu gibi iyerinin arkasndaki parmaklkl
pencerelerden bakldnda p atmak iin yaplm bir hcreye benziyor.
361H.K.
Gerei aramak -ister bir inancn zerinde ykselen znel gerek ister hakikatin kendisini ieren
nesnel gereklik ya da paraya gce bal olan toplumsal gereklik sz konusu olsun- bu arayn
sonucunda dle layk zihinler daima onun kesinlikle var olmad sonucuna ularlar. Hayatn
byk ikramiyesi ancak ve ancak tesadfen bilet alm olanlara vurur.
Sanat: Btn deerini bizi buradan uzaklatrmakla kazanr.
362
Ahlaki yasann daha stn bir ahlaki yasa adna her ne ekilde olursa olsun ihlali merudur. nsann
a olduu iin ekmek almas affedilemez. Bir sanatnn geimini ve huzurunu iki yllna
garantiye alacak bir paray almas balanabilir yeter ki yaptyla uygarla katk salamay
hedeflemi olsun; yaptta salt estetik kayglar gdldyse bu mantk geerliliini yitirir.
363H.K.
Biz var ya biz sevemeyiz km. Ak yanlsamalarn en tensel olandr. Dinle: Sevmek sahip
olmaktr. Peki sevdiimiz zaman neye sahip oluruz Bir bedene mi Bedene sahip olmak iin
maddesini kendimize mal etmemiz onu yememiz iimize sindirmemiz
gerekir Olmayacak ey ama tut ki oldu bu bile geicidir nk bedenimiz de devinir dnr hem biz
kendi bedenimize deil sadece onun verdii duyguya sahibizdir; ve ayrca sevdiimiz o bedeni bir
kere ele geirdik mi o bizzat biz olur bir bakas olmaktan kar ve teki varln yok olmasyla ak
da biter.
Peki ruh bizim midir -Sessizce dinle beni. Hayr deildir. Kendi ruhumuz bize ait deildir. Hem
zaten bir ruha nasl sahip olabilirsin Bir ruhla bir ruh arasnda dipsiz bir kuyu vardr: birer ruh
olmalarnn kuyusu.
yleyse sonu olarak neye sahibiz Bizi sevmeye iten ne Gzellik mi Sevince gzellie sahip olur
muyuz En vahice en baskc ekilde sahiplenerek bir bedenin nesine el konabilir Ne o bedene ne
ruhuna hatta ne de gzelliine. Zarif bir bedene sahip olmakla gzellii saramazsn sadece
hcrelerden oluan yal bir bedeni kucaklayabilirsin; pme bir azn gzelliine deil lml
mukozadan olma dudaklarn nemli etine deer; cinsel birleme bile basit bir temas samimi bir


srtnmedir ama gerek bir i ie geme bir bedenle bir bakasnn i ie gemesi bile deil. yleyse
neye sahibiz evet nedir sahip olduumuz
Yoksa duygularmz m En azndan ak duygularmz araclyla kendi kendimize sahip olmamzn
bir yolu olabilir mi Hi deilse var olma hayalimizi daha iddetle dolaysyla daha parlak olarak
hayal etmenin bir biimi midir Ve en azndan duygu sndkten sonra ans sonsuza dek bizimle kalr
biz de ite byle sahip olmu oluruz
Buna da aldanmayalm. Duygularmza bile sahip deiliz. Hayr hibir ey syleme. yi dnecek
olursak an mazi duygusuna denir. Ve her duygu gibi o da bir yanlsamadr
- Dinle beni bir daha dinle. Pencereden araf gibi uzanan nehrin kar yakasna uzaklarda bir tren
ddyle blnen alacakaranla bakmadan dinle. - Sessizce dinle beni
Duyumlarmza sahip deiliz. Duyumlarmzn araclyla kendimize sahip olamayz.
(Alacakaranlk eik bir testi gibi zerimize ya dkyor orada saatler dank gl yapraklar gibi
havada szlr.)
364
Kendi bedenime sahip deilken onun araclyla bir eylere sahip olabilir miyim Sahip olmadm
ruhumla bir eylere nasl sahip olabilirim Zihnimi anlamazken zihnim sayesinde nasl anlayaym
Duygularmz geer; demek ki onlara sahip olamayz. Hele de ne olduumuzu ortaya koyanlara.
Esen rzgarn ait olduu akarsuya sahip olabilir miyiz
Ne bir beden var bize ait olan ne de bir gerek - bir yanlsama bile yok. Yalan hayaletler yanlsama
glgeleriyiz ve hayatm darda da ierideki kadar anlamsz.
Var m unu syleyecek kadar ruhunun snrlarn bilen: Ben kendimim
Ama hissettiklerimi benim hissettiimi biliyorum.
Bir bakas bu bedene sahip olsa onda benimle ayn eyi mi ele geirmi olur Hayr. Bedendeki bir
baka duygudur sahip olduu.
Herhangi bir eye sahip miyiz Ne olduumuzu bilmezken neye sahip olduumuzu nasl bilebiliriz
Eer yediin bir ey iin ona sahibim desen seni anlardm. Yediin eyi kendine dahil ettiine kendi
maddene dntrdne onun iine giriini hissettiine ve o andan itibaren sana ait olduuna phe
yok. Ama yediklerinden bahsederken hi sahiplenilmi demedin. Bu durumda sahip olmak diye neye
diyorsun
365
Ad: Kesin konumak olan delilik ad: nanmak olan hastalk adna: Mutlu olmak denen alaklk -
hepsi dnya kokuyor hepsinde adna dnya denen hznl eyin tad var.
Aldrma. Batan gnei ve gndoumunu sev nk bunlar sevmenin sana bile bir faydas yoktur.
Beyaz bulutlarda mays ay uzak bahelerde bakirelerin tebessmleri hkm srerken gllerden bir
sabah tahttan indirilen bir kral gibi gurup vaktine zg altn varln giyin. Arzularn mersinlerin
arasnda lsn skntn demirhindilerde son bulsun suyun sesi kyda biten bir gn gibi sana elik
etsin ve akmaktan baka anlam olmayan lmsz rmak uzak dalgalara doru kasn. Kalan bizi
terk eden hayat baklarmzda snen alev daha srtmza geiremeden epriyen erguvani kral kaftan
yalnzlmzn bekisi ay nihayet yanlglardan kurtulduumuz saate sessizliklerini yayan
yldzlardr. Hep tetikte bekleyen dost ve ksr hzn bizi sevgiyle yreine bastrr.
kmek benim kaderim.
Mlkm bir vakitler derin vadilere yaylrd. Kan grmemi sular dlerimin kulana akard. Hayat
unutmu olan aa dal uzun unutularm srasnda hep yemyeildi. Ay talarn zerinde koan su
kadar oynakt. Ak bu vadiye asla ulaamad ite bu yzden mutluluk vard orada. Ne d ne ak ne


de tapnaklarn kuytularnda tanrlar vard; meltemle yekpare zamann arasndan geerdim stelik en
sarho en bo inanlardan en ufak bir pimanlk duymakszn.
366H.K.
Gereksiz manzaralar tpk in fincanlarn epeevre saran kulpun bir tarafndan balayp br tarafa
gelip dayanan grntler gibi. Fincanlar hep o kadar kk ki Bir fincann kulpunu aamayan bir
manzara hangi uzak diyarlara ve hangi porselen uzanabilir
Bir in yelpazesinin zerindeki manzara boyutlu deil diye kendini kahreden insanlar
vardr.
367H.K.
ve kasmpatlar varlklaryla yar glgelenmi bahelerde kendi yorgun hayatlarn hrpalar.
Japonlara zg o sadece iki boyuta sahip olma zenginlii.
Japon fincanlarn ssleyen siluetlerin mat saydam zemin zerindeki rengarenk hayat.
kibar ay sofralarn -srf lzumsuz sohbetler yapmak iin bahanedir bunlar- oldum olas gerek bir
varlk ruhu olan bir ahs gibi grmmdr. Tpk bir organizma gibi ay sofras da bileenlerinin
toplamna indirgenemeyen sentetik bir btndr.
368
Ya baz porselen fincanlarda belli belirsiz izilmi fantastik bahelerdeki diyaloglara ne demeli u
aydanln br tarafndakiler kim bilir ne biim bir asaletle konuuyorlar
okrenkli insanlmzn ortasnda bir l olarak onlar duymaya uygun kulam yok
Gerek anlamda sabit olan eylerin psikolojisi nefistir Kumanda sonsuzluk vardr; ve bir de
fincanda izili olan bir karakterin gzle grlr lmszlnn doruklarndan ne bir tavrda karar
klan ne de bir jestle oyalanan fani heyecanmz dudak bkerek sz vardr.
Dokumalardaki rengarenk halkn ne ilgin bir folkloru vardr kim bilir Hallara nakolunmu
insanlarn aklar -geometrik bir namus zerine kurulu iki boyutlu aklar- cesur
psikologlar iin bulunmaz bir hazinedir herhalde.
Sevmeyiz sadece yleymi gibi yaparz. lmsz ve yararsz olan gerek ak duraan doalarndan
tr hep ayn kalan bu kahramanlarn akdr. aydanlmn tmsek oturan Japonda onu tandm
gnden beri en ufak bir deiiklik yok Yanl bir mesafede duran kadnn ellerinin okayn hi
hissetmedi. Gnei ya da boalm devrilmi bir kadehi hatrlatan solgun bir renk bu tepenin
yamalarn gereklikten sonsuza dek koparyor. Ve btn bunlar kalemin bir anna itaat ediyor - bu
bedbin narin saatleri lzumsuzca doldurabileceim kalemden katbekat sadk bir kalem.
369H.K.
Bu barbar maden anda kiiliimizi korumak onun gerek kendini sfrlayarak gerekse baka
kiiliklerle zdeleerek soysuzlamasn engellemek istiyorsak hayal grme analiz yapma ve
bakalarn byleme yeteneimizin bilinli olarak zerine titreyelim.
Duygularmzda gerek olan biz olmayandr tam da. Gerei kuran duygularda ortak olan budur.
Bireyselliimizin duygularn anormal tarafna yuvalanmas da bundandr. Gnn birinde gnei
kpkrmz grsem ne ok sevinirim Bana sadece bana ait olurdu o gne
370H.K.
Duyularmn onlara neler alglatacam tahmin etmelerine kesinlikle izin vermem Skntdan ii
daralarak kocaman evik hain kedileriyle oynayarak bir prenses gibi oynarm duyularmla
imdeki kaplar anszn kapattm olur yoksa birtakm duygular kap su yzne kabilir.
Getikleri yollardaki tinsel eyay kaldrrm duygularda iz brakmasnlar diye.


Yaptmz sandmz sohbetlere szm anlamsz kk cmleler; kendileri de hibir anlam
tamayan cmlelerin kllerinden doma sama iddialar.
Baklarnz kar yakadaki ormanlarn glgesinde uzanan gizemli nehirde bir gemide alnan bir
ezgi adeta
Mehtapl geceler souk olur demeyin bana. Ay ndan nefret ederim Mehtapl gecelerde gerekten
mzik yapan insanlar var
Olabilir. zc tabii Ama baklarnzdan bir eyleri zleme arzusu okunuyor Gzleriniz yanstt
bu duyguyu istiyor fadenizdeki sahtelii grnce bir vakitler kapldm baz yanlsamalar geldi
aklma
nann bana sylediklerimi hissettiim oluyor ve hatta kadn olmama ramen baklarm iin
dediklerim
Kendinizi fazla hrpalamyor musunuz Hissettiimizi sandmz eyleri gerekten hisseder miyiz
Szgelimi bu sohbetin gerekle en ufak bir yaknl var m Yok elbette. Bir romanda olsa kabul
edilemezdi.
Oras yle. Zaten sizinle konumakta olduuma da ikna olmu saylmam aslnda Kadn olmama
ramen deli bir sanatnn resimledii bir kitabn bir gravr gibi olmay grev bilmiimdir hep
Bende baz ayrntlar fazlasyla berrak. Biliyorum bu bana ar hatta zorlama bir gereklik havas
veriyor. Bence gnmz kadnna yaraan bir gravre benzemeyi ideal edinmektir. ocukken evdeki
eski iskambil destesindeki kz olmak isterdim rengi nemli deil O resmi gerek anlamda bir
merhamet simgesi olarak gryordum Ama ocukken olur byle ahlaki hevesler Bunlar zerinde
ancak daha sonra btn heveslerimiz ahlak d hale geldiinde ciddiyetle dnrz.
Ben ise ocuklarla kesinlikle konumadm iin onlarda sanat igds olduuna inanyorum.
Biliyor musunuz sizinle konuurken tam u anda sylediklerinizin derin anlamna girmeye
alyorum Beni affettiniz mi
Pek saylmaz Bakalarnn hisseder gibi yapt duygular didiklemek ayptr.
Fazlasyla mahremdirler hep nann size bu kadar samimi itiraflarda bulunmaktan hicap duyuyorum;
batan sona yanl olsalar da zavall ruhumdan kopmu sahici paavralar onlar Aslnda inann bana
en ac zelliimiz gerekte olmaymzdr ve en byk trajedilerimiz de kendimize dair
dndklerimizde yaanr.
Kesinlikle katlyorum yi de sylemenin ne faydas var Beni krdnz. Sohbetimizden o deimez
gereksizliini niye kopardnz imdi bir ay salonunda gzel bir kadnla bir duygu hayalcisi
arasnda geen bir sohbete dnrse ne olacak
Tabii zr dileme sras bende Ama dalgnlma gelmi doru bir ey sylediimi fark edememiim
Konuyu deitirelim. Vakit hep ne kadar ge.. Hayr sinirlenmeyin gene. Biliyor musunuz bu
cmlenin kesinlikle hibir anlam yoktu
zr dilemeyin ne konutuumuza da dikkat etmeyin. Ho bir sohbet iki kiilik bir monologla olur
ancak yle olmal ki bir noktadan sonra gerekten biriyle konutuk mu yoksa sohbeti batan sona
sadece hayal mi ettik bilemez hale gelelim En tadna doyulmaz en samimi sohbetler ahlaka ve
eiticilie en uzak olanlar yazarlarn romanlarnda iki kahramana yaptrdklardr. rnein
Tanr akna Umarm rnek saymay dnmyorsunuz Bu sadece dilbilgisi kitaplarnda olur; hem
belki hatrlarsnz onlar da kimse okumaz.
Hi dilbilgisi kitab aldnz m elinize


Asla. Nasl konuacamz renmekten hep nefret etmiimdir Dilbilgisi kitaplarnda bir tek
istisnalar ve sz uzatmlar ilgimi ekmitir. Kurallar boverip gereksiz eyler anlatmak; esasen
modern tavr da gayet iyi zetliyor. Byle demek lazm deil mi
Kesinlikle. Dilbilgisi kitaplarnda (byle bir konuda sohbet etmenin ne kadar lezzetli ne kadar
imkansz olduunun farknda msnz) en sevimsiz ey fiil btn fiiller. Cmleye anlam veren
onlardr. Oysa drst bir cmlenin hep birden ok anlam olmal Fiiller ntihar eden bir arkadam -
ne zaman sohbet biraz uzasa bir arkadam intihar ederim- evet ya arkadam mrn fiilleri
mahvetmeye adamt.
Niye intihar etti
Bir dakika henz bilmiyorum Cmlelerini hi bitirmemenin ama bir yandan da bunu belli etmemenin
bir yolunu alyordu. Anlam mikrobunu aryorum derdi bana ntihar etmesine de gnn birinde ne
byk bir sorumluluk stlendiini anlamas sebep oldu elbette Meselenin bykl akln bozdu.
Bir tabanca
Yo hayr Mmkn deil Nasl tabanca dersiniz O trden bir adam kafasna kurun skar m hi
Azizim hi tanmadnz dostlarnz pek anlamyorsunuz Biliyor musunuz bu byk bir kusurdur
Benim en iyi arkadam kendi yarattm sevimli bir kz ocuu.
yi anlayor musunuz bari
Urayoruz. Ama o ufaklk var ya anlatmakla bitmez
O ay salonunda oturan iki kii herhalde bu szleri hi sarf etmediler. Ama o kadar zarif o kadar
oturaklydlar ki byle szler sylemiyor olmalar ok hazindi. Sohbeti bunun iin yazdm ite
konumu olsunlar diye Sohbetin var olma duygumuzda gedikler at anlarda tavrlar hareketleri
mimikleri baklarndaki ve glmseyilerindeki ocuksuluk - hepsi byk bir sadakatle aktarr gibi
yaptm eyi yanstyordu aka Daha sonra ikisi de evlenince ve tabii bakalaryla -birbirleriyle
evlenemeyecek kadar yaknlar aklmda- olur da tesadfen bu sayfalara gzleri iliirse inann bana hi
sylemedikleri szleri hemen hatrlayacaklar ve sadece
gerekte ne olduklarn deil ayrca olmay hi istemedikleri hatta gerekte olmay bilmedikleri
kimseleri bu kadar sadakatle yorumladm iin bana minnet duyacaklar
Gnn birinde yazdklarm okurlarsa gerekten de bunlar sylediklerine inanmak zorunda
kalacaklar. Birinin telaffuz ettii tekinin dinledii gerek cmlelerde o kadar ok eksik vard ki -
zamann kokusu ayn rayihas o bulumann hatrna kadnn gsne takt iein zel anlam
Hepsi sohbetlerinin bir parasyd ama haklarnda konumay unuttular Oysa gerekten vard bunlar;
ben de romancdan ok bir tarihi olarak el koydum meseleye. Baz eyleri tamamlayarak yeniden
ina ediyorum Bu da birbirlerine syledikleri ve sylemeyi hi istemeyecekleri szlere dikkatle
kulak kabartmamn zr olsun.78
371 Samaln zaferi
Ciddiyetle ve hznle konuuyorum; bu konu amyor beni nk dlerdeki neeler tutarszdr
hzne boyanmtr gizemli zgn bir ekilde onlara o nefis tad veren de budur.
Bazen tarafszca kendimdeki cazip sama eylere bakyorum grme duyusu asndan mantkd
olduklarndan onlar gremiyorum -bir buradandan bir uraya dan yoksun kprler ba sonu
olmayan yollar tersine evrilmi manzaralar -; bizi balarmzdan kurtaran gereklikle ve ardndan
srkledii o pratik dncelerle insani duygularla yararl ve verimli eylem arzularyla dolu ekilsiz
kafileden uzaklatran sama mantksz elikili ne varsa. Samalk skntya ramen d grmenin
tatl fkesini hissettiimizde balayan ruh haline girmemizi engeller.


Ben ise nasl yaptm bilmeden bu sama eyleri grnr hale getirmeyi baaryorum -nasl
anlatacam bilemiyorum ama grme duyumuzun kavrayamad bu eyleri gryorum.
372 Samaln zaferi
Doudan batya samalayalm hayat.
373H.K.
23 Haziran 1932
Hayat istemeden klan deneysel bir yolculuktur. Zihnin maddenin iinde yapt bir yolculuktur ve
seyahat eden zihin bize ait olduundan bizim de mrmz yolda geer. Nitekim dardaki hayatta
yaam olanlara kyasla ok daha derin zengin grltl hayatlar srm iine kapank dalgn ruhlar
vardr. nemli olan sonutur. Hissedilmi olan neyse yaanm olan da odur. nsan bir dten de
somut bir iten olduu kadar yorgun dnebilir. En ok yaadmz zaman ok dndmz
zamandr.
Bir balo salonunda bir kede duran bir adam btn danslarla dans eder. Her eyi grr grmekle
de her eyi yaam olur. Son ve nihai tahlilde her ey bir duyum meselesi olduundan bir bedene
temas etmekle onu grmek hatta sadece hatrlamak arasnda hibir fark yoktur. Yani tekileri
seyrederken ben de dans etmi olurum. Otlarn arasna uzanm uzaktan
hasaty seyreden bir ngiliz airin bir sz vardr: Drdnc bir hasat var o da benim.79
Aklma geldii gibi aktardm bu dnceler bugn zerime ken besbelli hibir nedeni de
olmayan byk bir yorgunluktan dodu. Sadece yorgun deilim gene hi bilinmeyen bir sebepten
dolay bunalm haldeyim de. imde yle bir sknt var ki yalar gzmn ucunda -alarken
dklen deil tutulan yalar bunlar; bir ruh hastalnn yalar hissedilebilir bir strabn deil.
Ne uzun yaadm hi yaamakszn Ne ok dndm hi dnmeksizin Durgun iddetlerle
kprdamadan alm servenlerle dolu dnyalar kyor stme. Hi sahip olmadklarma ve asla
olmayacaklarma doydum artk var olmayan tanrlardan bitkin dtm.
Hi girmediim btn savalarn yaralar var zerimde. Sarf etmeyi hayal bile etmediim abalar
etimi bitap brakt.
Donuk dilsiz bo En ykseklerdeki gk yarm kalm l bir yaz mevsiminin g. Sanki yokmu
gibi bakyorum o ge. Ne dnyorsam onu uyuyorum yrrken uzanm oluyorum hibir ey
hissetmeden ac ekiyorum. Duyduum byk zlem hibir ey iin o bir hi tpk grmediim
kimliklerden syrlarak seyrettiim derin gkyz gibi.
374
2 Temmuz 1932
Gnn cetvelle izilmi kusursuzluunda gene de durgunca bekleyen gnee boulmu bir hava var.
Hayr yaklaan bir frtna yok - istemsiz bedenlerin keyifsizlii bu inadna mavi bir ge yaylan
belli belirsiz bir donukluk. nsann zerine ken aylakln hissedilebilir uyuukluu uykuya elinen
yz okayan hafif ty. Yaz yakc olmasna ramen dingin. nsann can holanmasa bile krlara
gitmek istiyor.
Kendi kendime diyorum ki farkl olsaydm mutlu bir gn olurdu bu nk dnmeden mutlu
olurdum. Her zamanki iimi - her gn anormal derecede tekdze gelen iimi erken bastran bir
keyifle bitirirdim. Birka arkadala otobse atlayp Benficadaki d mahallelere giderdik.
Tam gn batarken yeillikler arasnda akam yemei yerdik. Neemiz manzarann ayrlmaz bir
paras olur bizi gren herkes tarafndan da yle kabul edilirdi.
Her eye ramen ben ben olduumdan kendimi o baka insan olarak hayal etmekten ince bir zevk
almyor deilim. Bir aacn ya da ardan altnda oturan o-ben birazdan midemin aldnn iki katn


yiyecek imeye cesaret edebileceimin iki katn iecek benim mr boyu glebileceimin iki kat
glecek. Az sonra o imdi ben. Evet bir an iin farkl oldum: Ceketini bir kenara atm bir hayvan
olmann insani alakgnll zevkini bir bakasnda grdm yaadm. Bana byle hayaller kurduran
bir gnn tarihe geeceine phe yok Kendimi bir yerlerde felekten bir gece alan turp gibi salkl
i gezisine km biri olarak grdm o uucu d gibi masmaviyle yorulmu muhteem bir gn
bu da.
(A Revistada yaymlanmtr say 1 1932)
77.Ya da: Btn cehennemlerin klar havaya sald. 78. Ya da: ve gnn birinde sylemi
olmaktan kaamayacaklar szlere. 79. Edmund Gosseun Lying in the Grass iirinden alnt.
375H.K.
Kr bizim olmadmz yerdir. Gerek glgeler gerek aalar orada yalnz orada yaar.
Hayat bir nlemle bir soru arasndaki tereddttr. phenin iinde bir son nokta vardr.
Mucize Tanr nn tembelliinden olur daha dorusu mucizeyi uydurmakla biz ona tembel demi
oluruz.
Tanrlar biz her ne olamayacaksak onun cisimlemesidir.
Varsaymlarn yorgunluu
376H.K.
Zararsz bir atele gelen u hafif sarholuk aryan uzuvlarmzn iine souk ve yumuack
gzlerimizin arpan akaklarmzn iine ise scack ileyen u rahatszlk - sevgili zorbasna vurgun
bir kle gibi candan balym o rahatszla. Beni u szlanan titreyen pasif eye dntryor ki bu
sayede grlmeyenleri gryor dncelerin etrafndan dolayor duygular araya katabiliyorum - ve
sonunda parampara buluyorum kendimi.
Dnmek hissetmek istemek karmakark tek bir eye dnyor. nanlar duyumlar dlenenler
ve gerekler drt drtlk bir dzensizlikte buluuyor; ters evrilmi bir ekmecenin iinden etrafa
salan eyalar gibi.
377H.K.
16 Temmuz 1932
yilemeye yz tutmu olma duygusunda hele de hastalk belli belirsiz sinirlere vurduysa melankolik
bir nee vardr. Heyecanlar ve dnceler bir tr sonbahara girer daha dorusu yapraklarn
dklmedii havasyla gyle sonbahara benzeyen bir ilkbahar bana.
Yorgunluk bir keyif olabilir ve keyifte hep biraz keder vardr. Bir taraftan bir paras olduumuz
halde var oluun biraz dnda hissederiz kendimizi sanki hayatn balkonundan sarkm
bakyoruzdur. Tam olarak dnmeden seyretmekteyizdir tarif edilir bir duygu olmakszn
hissetmekteyizdir. stem gever nk ona ihtiya yoktur.
te o zaman baz anlar baz umutlar baz belirsiz arzular usulca bilincin yamalarn trmanmaya
koyulur tpk bir dan tepesinden grlp de kim olduu seilemeyen yolcular gibi. Uyduruk
eylerin anlardr bunlar gereklemese de olur umutlar ne iddetle hissedilmi ne iddetle ifade
edilmi var olmay istemekten bile aciz arzulardr.
Gn de bu duyumlara uygun olduunda rnein scak olmayan hatta bundan tr serin bile
saylabilecek kararsz bir rzgarn estii yaz ortas olduu halde maviliklerle biraz perdelenmi
bugnk gibi gnlerde - bu izlenimleri dnp hissedip yaadmz iin anlattmz ruh hali de
iyice derinleir. Anlarmz eskiden beslediimiz umutlar ya da arzular canlanm deildir. Ama
duygularmz iddetlenmitir ve belirsiz arlklar biraz -sama bir ekilde- yreimizi sktrr.


u an uzak bir ey var bende. Evet hayatn balkonundaym ama tam olarak bu hayatn deil. Onun
zerindeyim durduum yerden onu seyrediyorum. Hayat karmda uzanyor bayrlar teraslaryla
vadideki kylerin ak evlerinden ykselen dumanlara doru alalan zengin bir manzaraya benziyor.
Gzlerimi kapattmda grmediim iin grmeye devam ediyorum. Tekrar aarsam hibir ey
grmez oluyorum nk onlar grmyorum. Tepeden trnaa belirsiz bir zlemim - ne gemie ne
gelecee duyulan: Ben imdiki zamann bir zlemiyim isimsiz
fazlasyla uzam anlalamam.
378H.K.
25 Temmuz 1932
Nesneleri snflandranlar yani bilimden snflandrmay anlayan bilim adamlar snflandrlabilir
eylerin sonsuz olduunu dolaysyla snflandrlamayacan genellikle bilmezler. Ama beni asl
artan snflandrlabilir bilinmeyen eylerin; bilginin iindeki boluklarda yuvalanan ruha ve
bilince ait eylerin varlndan da habersiz olmalar.
Bu belki de ar dnmemden ya da dlere dalmamdan kaynaklanyor; var olan gereklikle d
yani var olmayan gereklii birbirinden ayramadm doru. Gk ve dnya zerine dnmeye
koyulduumda gn nda parlamayan ya da zerinde yrnemez bir eyleri iin iine katyorum -
d evreninin ele avuca smaz harikalar bunlar.
Varsaydm gnbatmlarnn altn rengine bulanyorum ama bu varsaym varsaymmda capcanl.
Dsel meltemlerle kendimden geiyorum ama dsel olan dlendii anda hayat buluyor. Pek ok
hipoteze gre bir ruhum var ama bu hipotezler de kendince bir ruha sahip dolaysyla bana da kendi
ellerindekini veriyorlar.
Gereklikten baka mesele yok o da zaten zmsz ama dipdiri bir mesele. Bir aala bir d
arasndaki fark hakknda ne bilebilirim Aaca dokunabilirim; de sahip olduumu bilirim. Kendi
gerei iinde nedir bu
Nedir bu hakikaten Ipssz broda bir bama akl ie karmadan d gcyle yaamaya koyulan
benim. Terk edilmi masalar ya da kolilerin yapld tarafta yerlerde srnen paket katlar
yumaklar dncelerimi blmyor. Tabureme tnemek yerine ileride gerekleecek bir terfinin
onuruna Moreira nn tombul kollu koltuuna rahata kurulmuum. Belki de kutsal yaa bulanr gibi
dalgnla bulanmamda bu mevkinin de etkisi var. ok scak gnlerde insan uykudan ban
kaldramyor; bitkinlikten uyumakszn uyuyorum. Bana bunlar dndren de bu.
379 Istrap molas
Sokak artk beni yoruyor; yo hayr yormuyor - hayattaki her ey sokak. Karda sa omzumun
stnden baknca grdm bistro var ve gene karda sol omzumun arkasna denk den kasa
yn; ortada ancak tam dnersem grebileceim ayakkabc Afrika Kumpanyas nn sundurmasn
dzenli eki sesleriyle inletiyor. br katlarn ne olduu belli deil. nc katta bir pansiyon var
dediklerine gre bir fuhu yuvas imi ama hep byle hayat byle.
Sokak m beni yormak m Sadece dndm zaman. Srf sokaa bakarken ya da onu hissederken
dnmyorum: Kede en dipteki adam muhasebeci yardmcs hi kimse olarak byk bir i
huzuruyla alyorum. Ruhum yok kimsenin ruhu yok - geni salonda her ey iten ibaret.
Milyonerlerin gnl elendirdii yerlerde hep o yabanc lkelerde de i vardr ruh yoktur. Elde var
topu topu bir bilemedin iki air. Ah neler vermezdim benden de bir cmle kalsn diye geriye duyann
Gzel laf diyecei bir ey tpk kopyalayp mrmn kitabnn sayfalarna kaydettiim rakamlar
gibi.


Galiba bir kuma maazasnda muhasebeci yardmcs olmaktan hi vazgemeyeceim. Btn
samimiyetimle sylyorum umarm asla ef muhasebeci olmam.
380H.K.
28 Eyll 1932
Herhangi bir duyumu kaydetmeyeli uzun zaman -belki gnler hatta aylar- olmu; artk
dnmyorum yleyse yokum. Kim olduumu unuttum; yaz yazamaz oldum nk var olmay
bilmiyorum artk. Anlamszca bir uyuklama hali iinde bakalatm. Hatrlamyor olduumu fark
ettiime gre demek uyanmm.
Hayatmn bir annda baylmm. Kendime geldiimde ne olduumu hatrlamyorum bir vakitler
sahip olduum benliin ans ise kopukluktan dolay bozulmu. Hayal meyal bilmediim bir zaman
dilimi dnp duruyor kafamda belleimin bir paras br paray bulmak iin bo yere rpnyor.
Kendi kendimle tekrar ba kuramyorum bir trl. Yaadysam da bunun farkna varmay
unutmuum.
Artk elle tutulur hale gelen sonbaharn bu ilk gnnn -l yaz azck kla rten serinlikten
yoksun ilk souk gn- mesafeli saydamlyla sonusuz kalm bir abay ya da aldatc istekleri
artrmas deil mesele. Bu kaybolanlar inter-lude unde gereksiz bir annn yarm yamalak
kalntsyla karlam olmak da deil. Sebep ok daha ac hatrlamadklarm anmsamaya
almann sknts bilmem neyin kysnda yosunlarla kamlarn arasnda boulmu olan bilincin
onca eyi kaybettiini grnce bastran cesaretsizlik.
Kprtsz dupduru gnn derin mavi kadar parlak olmayan mavilikte umut veren bir g olduunu
gryorum. Her zamankinden biraz daha az yaldzl gnein duvarlar pencereleri nemli oyunlarla
altn klara boduunu gryorum. Rzgarn esamisi okunmad hatta rzgar hatrlatacak ve
yalanlayacak bir meltem bile esmedii halde tarifsiz ehrin zerinde bir serinliin uyuduunu
gryorum. Dnmeksizin istemeksizin gryorum btn bunlar sadece anlarmda uykum var
zlem duyuyorsam o da sadece bu huzursuzluk yznden.
Yakalanmadm bir hastaln ardndan uzak ie yaramaz bir nekahet devresine giriyorum.
Uyandmda byk bir hevesle yapmaya cret etmediim eye hazrlanyorum.
Hangi uyku bu beni hi uyutmayan Hangi okay tek kelime etmeyen Ateli ilkbaharn souk
yudumlarn iime ekerek bir bakas olabilsem keke Hi olmazsa bir bakas olmay
dnebilseydim ah ne olurdu - hayatn kendisinden bile iyi olurdu bu anlarda canlanan o resimde
uzaklarda hibir rzgarn sarsmad su yeili sazlar nehre eilirken
Asla olmadm kii aklma geldiinde kendimi gencecik hayal ediyorum sk sk geri kalan ise
unutuyorum Hi grmediim manzaralar ne kadar deimi; gerekten grm olduklarm ise hi var
olmadklar halde ne kadar taze Bana ne Tesadfler faslalar tketti beni ve gn serinliini gneten
alrken sahip olmakszn seyrettiim gurubun iinde nehir kenarlarnda kara sazlar buz gibi uyuyor.
381H.K.
28 Eyll 1932
Sknty hi bana gelmemi olanlarn bile anlayabilecei bir dille tarif eden henz kmad.
Kimilerinin sknt dedii aslnda basbaya bkknlk; ya da bir tr rahatszlk; olsun olsun
yorgunluk. Geri sknt sahiden de yorgunluu rahatszl ve bkknl andrr ama aradaki
benzerlik suyla bileimindeki hidrojenin ve oksijenin benzerlii kadar. Su onlar kapsar fakat
benzemez.
ounluk sknty byle snrl eksik bir ekilde tarif ederken sknty bir bakma aan bir tanm
ortaya atan be kii de yok deildir: Bunlar dnyadaki eitliliin ve belirsizliin uyandrd


samimi ve tamamen manevi tiksintiye sknt derler. Bkknlk denen insan esneten ey; bizi bir trl
yerimizde oturtmayan ve adna rahatszlk denen ey; fel eden yorgunluk -bunlarn hibiri tam
olarak sknt deildir; ama sknt boynu bkk zlemin zincirlerini kran hayal krklna uram
arzuyu tekrar ayaa kaldran ve ruhta gizemciyi ya da azizi douracak tohumu ekillendiren her
eyin bo deersiz olmasnn derin anlam da deildir.
Sknt dnyadan bkm olmaktr sahiden de yaadn hissetmenin rahatszl yaam olmann
yorgunluudur; sknt gerekten de her eyin haddinden fazla anlamsz olduunu tende hissetmektir.
Ama btn bunlarn tesinde sknt ayn zamanda var olan ya da olmayan baka dnyalarn verdii
bkknlktr; bir bakas olarak bir baka ekilde hatta bir baka lkede bile olsa yaamak zorunda
olmann rahatszldr; sadece dnn ve bugnn deil ayrca yarnn ve eer varsa sonsuzluun ya
da hilik sonsuzluk ise hiliin verdii yorgunluktur.
Skntnn penesine dtnde ruhu sadece nesnelerin ve varlklarn boluu yaralamaz; nesneler
ile varlklarn dnda bir baka ey daha vardr bo olan onu bizzat ruhun boluu hisseder ve
kendini de boluk olarak duyar; o noktada kendiyle karlatnda bir tiksinti duyar kendini
reddeder.
Sknt kaosun fiziksel olarak alglanmas kaosun her ey olduu duygusudur. Esneyenler
somurtkanlar yorgunlar darack bir hcrede tutsak hissederler kendilerini. Hayatn dar snrlarndan
tiksinenler eli aya balanp daha geni bir hcreye atlm gibidir. Skntnn penesindeki insan ise
sonsuz bir hcrede anlamsz bir zgrln tutsadr sanki. Skntdan esneyenler rahatszla ya da
yorgunlua boyun eenler yklan hcre duvarlarnn altnda kalabilir. Dnyann kklnden
irenen insan prangalarnn kendiliinden dtn grp kaabilir; ya da zincirleri kramadna
hayflanabilir ve bu acyla tiksinmeden kendini yeniden yaayabilir. Ama sonsuz bir hcrenin
duvarlar bize mezar olamaz nk yokturlar; ayrca zincire vurulmam olduumuzdan canmz
yakarak bize hayat verecek bir eyden de yoksunuzdur.
Hi lmemecesine lmekte olan akamn huzurlu gzellii karsnda hissettiklerim bunlar ite.
Berrak ve derin ge bakyorum bulut karaltlarna benzeyen belirsiz ve pembemsi eyler var uar
uzak bir hayatn incecik elle tutulmaz tyleri bunlar. Gzlerimi nehre indiriyorum hafif bir rpertinin
yalad su daha derin bir gkten gelme bir maviyi yanstyor adeta. Gzlerimi tekrar ge
eviriyorum grnmez havada paralanmakszn tarazlanan belirsiz tonlarn arasnda snm
szlayan bir beyazlk salnyor sanki daha yksek daha anm olduklar bir yerde eylerin de iinde
bir ey varm o eyin de kendine has somut bir sknts varm eyler gibi olamamasnn kaygdan
ve hznden ibaret ele gelmez bir cisim olmasnn sknts.
yleyse nedir Derin havada hibir ey olmayan derin havann dnda ne var Gkyznde ona ait
olmayan bir renkten baka ne var Bu belirsiz katarlarda bulutluklarndan phe duyduum
bulutlardan baka ne var batmakta olan gnein belirginleen prltlarndan baka ne var Btn
bunlarn iinde benden baka ne var Ah ite budur sknt sadece bu. Var olan her eyde -gk yer
evren- hepsinde sadece benim olmam
382
Skntnn gerek bir insana kendimle olan ilikimin ete kemie brnm haline dnt
noktadaym.
383H.K.
D dnyann varl sahnede oynayan bir aktrn varlna benziyor: Var olduuna phe yok ama
kesinlikle bambaka bir ey olarak.
384H.K.


Ve her ey onulmaz bir hastalk.
Hissetmenin yararszl beceriksiz olma mecburiyetinin rpertisi eylemekten aciz olmak

385H.K.
2 Kasm 1932
Pus mu yoksa duman m Yerden mi geliyordu gkten mi iniyordu Bilen yoktu: Bir yerlerden inen ya
da fkran bir eyden ok havaya musallat olmu bir hastalkt sanki. Belki de doann bir gerei
deil de gzmzdeki bir rahatszlkt.
Her ne ise manzara batan sona uyuklama gszlk getiren tarifsiz bir rahatszlkla doluydu. O kt
gnein sessizlii tamamlanmam bir bedende cisimlemiti sanki. Bir ey olacak gibiydi gzle
grlr eyleri barnda sarp sarmalam bir tr nsezi bolukta salnyordu adeta.
Gkyznde szlen bulutlar myd yoksa pus mu sylemek zor. Yer yer biraz renklenen anlamsz
bir uyuukluk vard eski pembe tonlarnda zld ya da mavileerek durgunlat yerler dnda
belli belirsiz sarlar bulam bir grilik vard ama maviler gkyz myd yoksa bir baka mavi mi
gelip onu kaplamt artk anlalmyordu.
Hibir ey belirli deildi belirsizlik bile. te bunun iin insann iinden pus gibi grnmeyen pusa
duman demek geliyordu ya da ne olduunu zerre kadar anlamadan bu pus mudur duman mdr diye
meraklanyorduk. Belirsizlie katkda bulunan scak hava iin de bu byleydi. Ne scakla ne soukla
ne serinlikle: Hava ssn scakln dndaki bir eylerden ekip kard unsurlarla rmt sanki.
zetlemek gerekirse gz ten pus eli yakyordu dokunma ve grme duyular ayn duyunun iki
farkl alglama biimiydi adeta.
Durgun gerek bir sisin yannda getirdii ya da gerek doal dumann kah aralayp kah yar karartt
aalarn evresini ya da evlerin kelerini saran o izgiler ya da kpkl hatlar bile yoktu
grnrde. Her ey kendiliinden belli belirsiz gndz grlenleri hatrlatan glgeler sayordu sanki
drt bir yana glgenin glge olduunu kantlayacak bir k grnr bir nesne olduunu
dorulayacak bir kaynak olmakszn.
Zaten glge gzle grlmyordu bile: Bir eyi grmenin balangc gibiydi ama nereden baklsa
aynyd yar-grnen ey tam olarak ortaya kmaya ekiniyordu sanki.
Ya hissedilen neydi Herhangi bir ey hissetmenin imkanszlyd tam olarak nk yrek ban iine
savrulmu btn duygular birbirine karmt ve varolu uyanmann uyuukluu iindeydi iitmeye
benzeyen hayvans bir duyu keskinlemi kesin anlamsz bir ekilde ortaya kacak bir eyi
kolluyordu tpk gereklik gibi hep kendini gstermek zere olan ve gene tpk gereklik gibi ortaya
kmamann ikiz kardei olarak kalan bir eydi bu.
Zihinde dnp duran uyuma istei snmt nk bunun dncesi bile esnemeyi zahmetli bir i
haline getirir. Grmekten vazgemek gzleri actr. Varlk renksizce byle her eyden vazgeerken
var olmay beceren biricik imkansz dnya uzaklardan dardan gelen seslerden ibarettir.
Ah evet bir baka dnya baka eyler ve onlar hissedecek bir baka ruh ruhun bilincine varacak bir
baka zihin Ruhla varlklarn beraberce azalmasndan olan her eyin tarifsizliinin uyandrd
mavimsi aknlktansa her ey hatta sknt bile yedir
386H.K.
28 Ekim 1932
Yan yana-apayr ormann iindeki keskin dnlere ayak uydurarak yryorduk. Kendimizdeki
yabanc taraf olan admlarmz engebeli zemine yaylm sararm yar yeil yapraklarn trdayan
yumuaklnda uyumla yrrken tek yrek olmutu. Ama admlarmz ayn zamanda birbirinden


kopuktu da nk iki ayr dnceydik aramzda ikisi birden ayn eyi arnlayan olmadmz o
eylerden baka hibir ortak nokta yoktu.
Sonbahar gelmiti bile kulamza inediimiz yapraklardan baka bize hoyrata elik eden
rzgarn etkisiyle durmadan dklen yapraklarn ya da gemi veya gemekte olduumuz yerlerdeki
yapraklarn sesleri alnyordu. Orman btn dier manzaralar silmiti. Ne var ki orman rm bir
zeminde beraberce ve apayr olarak adm adm yrmekten baka hayat olmayanlar iin yeten bir
yerdi bir memleketti. yle sanyorum ki sonbaharlardan bir sonbaharda o simgesel ve gerek
ormanda o gnn belki herhangi bir gnn ya da btn gnlerin sonuydu.
Hangi evleri hangi grevleri hangi aklar terk etmitik - biz bile bilemiyorduk bunu. O an
unuttuumuzla hi bilmediimiz arasnda ilerleyen yolculardk yzst braklm ideallerin atsz
valyeleriydik. Ama yrymzn amac varlk nedeni bundayd ve ayaklarmzn altnda
atrdayan yapraklarn dinmeyen sesinde kararsz rzgarn daima sert slnda - belki yry deil
de gelitir nk ne yolu ne de anlamn bildiimizden gidiyor muyduk yoksa geliyor muyduk ondan
da habersizdik. Ve dkldkleri belli bir yer olmad hatta grnrde dklen yaprak da olmad
halde ar enkazlara dnm yapraklarn sesi hznyle orman srekli uyutuyordu.
Aslnda yanmzdakini merak ettiimiz yoktu ama o olmadan yola devam etmezdik de. tekinin
yanmzda olmas iimizde devam eden bir tr dt. Uyumlu ayak seslerimiz teki olmadan
dnmemize yardmc oluyordu oysa tek bamza olsak ayak seslerimizden uyanrdk. Orman art
arda sahte dzlklerden ibaretti sanki kendi de sahte ya da tkenmek zere gibiydi ama ne sahte
grnmenin bittii bir yer vard ne de ormann. Uyumlu admlarla hep ayn dzende yrmeye
devam ediyorduk ve her eye dnm olan evren olmu olan ormanda ayaklarmzn altnda
atrdayan yapraklarn etrafnda den yapraklarn ince sesi duyuluyordu.
Kimdik biz Gerekten iki kii miydik yoksa tek bir varln iki hali mi Hibir fikrimiz yoktu
sormuyorduk da. Ormana zifiri karanlk kmediine baklrsa bir yerlerde bulank bir gne
olmalyd. Belirsiz de olsa bir ama vard herhalde yoksa ilerlemezdik. Bir orman olduuna gre
demek ki bir dnyadan da bahsedilebilirdi. Biz ise l yapraklarn stnde durmakszn uyumlu
admlarla yryen yolcular usulca dklen yapraklarn isimsiz imkansz dinleyicileri olarak var olan
ya da olabilecek her eyin yabancsydk. Hepsi bu. Kah kuvvetli kah daha yumuak ykselen
yabanc rzgarn mrlts tutsak yapraklardan gelen kah tiz kah bouk hrt l domu bir kalnt
bir tereddt bir tasar ve sonra ben ikisinden hangisi olduumu bilemeyen ben yoksa ikisi birden
miydim ya da hibiri deil miydim; sonbahardan ve ormandan hoyrat ve belirsiz esen rzgardan
dklm ve sonsuza kadar dklen yapraklardan baka hibir eyin olmad trajediyi seyrettim
sonunu grmeden. Gene de darda bir yerde kesinlikle bir gne ve bir gn varm gibi ormann
hrtl sessizliinde var olmayan bir ama
uruna hep mkemmel gryordu insan.
387H.K.
uzak yataklarda gerekten hayal ettii mor hareli yaldzl denizlerin barnda muhteem adalar
grd anda boulan bir kazazede gibi.
Galiba benim gibilere dekadan diyorlar iimde (zihnimin dardan yapt tarife gre) egzotik ateli
bir ruhu beklenmedik kelimelerle aa vuran gya olaanst geinen o hznl prltlardan
olmal. Byle yaratldm ve sama olduumu hissediyorum. te bundan dolay klasik yazarlarn
ortaya att bir hipoteze yknerek en azndan yedek ruhumu ssleyen duygular bir dil
matematiiyle anlatmaya alyorum. Yazarak dnmeyi srdrrken bir an geliyor dikkatimin
esas olarak nereye younlatn anlayamaz oluyorum - bilmediim bir nak deseniymi gibi tarif


etmeye altm dank duygulara m yoksa nasl tarif ettiimi tarif etmek isterken sonunda
aralarna dalp pusulam ardm kaybolduum daha telerdeki baka eyleri grr olduum
kelimelere mi. Bende fikirlerin kelimelerin ve imgelerin armlar yaptn hissediyorum -
bunlarn hepsi ayn anda hem gayet net hem de karmak bir ekilde gerekleiyor- ve hissettiimi
zannettiklerim kadar hissettiklerimi de sylyorum; ruhumun yzst brakt yerde ieklenmi
imgelerden hangilerini bana telkin ettiini ayrt edemiyorum; barbar bir kelimenin sesinin ya da
araya kattm bir cmlenin ritminin beni zaten belirsiz olan konudan biriktirdiim duygulardan
uzaklatrp uzaklatrmadn tpk kafamz diye ktmz yolculuklardaki gibi beni dnmekten
ve sylemekten alkoyup koymadn anlayamyorum.
Ve aslnda tekrarlandka bana kendimi yararsz baarsz hissettirmesi nihayetinde kederlendirmesi
gereken btn bu eyler prl prl kanatlar veriyor bana. mgelerden bahsetmeye balamamla -belki
de ar imge kullananlar ayplama niyetiyle yola ktm iin- iimde baka imgelerin domas bir
oluyor; hissetmediim eyi reddetmek iin iimde diklenmeyegreyim bir bakyorum ki o eyi
hissetmekteyim itirazm da all pullu bir duyguya dnm; nihayet abalarmdan umudu kesip
kestirme yollara sapmaya kalktmda bu sefer de gayet klasik bir terim ya da uzamsal yaln bir
sfat nmde duran uyuklayarak bir eyler iziktirdiim kadn zerindeki sr perdesini kaldryor
mrekkepten doma harfler o an sihirli iaretler barndran sama bir haritaya dnyor. Kalemimle
birlikte kendimi de yerine kaldryorum arkama yaslanarak kprtszln o koca pelerinine
sarnyorum dalmm uzam paralanmm ve dii bir eytan gibiyim uzak yataklarda gerekten
hayal etmi olduu mor hareli yaldzl denizlerin barnda muhteem adalar grd anda boulan
bir kazazede gibi nihaiyim.
388H.K.
Duyularmzn sadece edebiyat alglamasn salasak; eer onlar ykseldike bizim klmemiz gibi
bir tehlike varsa heyecanlar da srf oynak ve parlak cmle heykelleri yapmaya yarayan malzemeye
dntrsek
389H.K.
Bugn ruhumu tanmlamak iin tercih ettiim ifade duyarszlklar yaratcs. Hayata faydas
dokunacak bir eylemde bulunacak olsaydm en ok insanlar kendileri iin hep daha fazla ortak
hayatn dinamik yasas iinse hep daha az hissedecek ekilde yetitirmek isterdim. Sradanln
hastal yaymasn engelleyebilecek bu manevi temizlii insanlara retmek; idealimdeki sahici
pedagoga yldzlarn bitii kader bence bu olabilir. Yazdklarm okuyan herkes (konunun
gerektirdii gibi adm adm da olsa) bakalarnn baklar ya da grleri
karsnda hibir ey hissetmemeyi rensinler - bu kaderimde varsa hayatmn skolastik durgunluu
yle byle de olsa dln bulmu demektir.
Eylemsizlii oldum olas metafiziksel nedenlerden kaynaklanan bir hastalk olarak yaadm.
Herhangi bir eylemde bulunmak varlklar kavraym hep zedeledi d evrende ikiye blnmesine
yol at; sadece kmldandm zaman bile bundan byle yldzlarn gn ayn kalamayaca
izlenimine kapldm. te bu nedenle en ufak bir hareketin bile metafiziksel olarak neye tekabl
ettiini ok erken yata artc derecede ak bir ekilde grr oldum. Eyleme akn bir drstlk
anlayndan ileri gelen bir edeple yaklatm bu tavr bilincime kazndndan beri hissedilebilir
dnyayla ili dl olmaktan beni alkoyuyor.
390
Batl inanlara sahip olabilmek en yksek dzeyde icra edebildiinde bir insann stnln
kantlayan sanatlardan biridir.


391H.K.
13 Aralk 1932
Kendimce dnp gzlem yapmaya baladmdan beri insanlarn gerei bilmediini hayatta ok
byk nem tayan ya da sadece yaamaya fayda salayan hibir alanda aralarnda
anlaamadklarn fark ettim. En kesin bilim kendi yasalaryla kurallarnn drt duvar arasnda
yaayan matematiktir; kukusuz uygulamal olarak baka bilimleri aydnlatmaya hizmet eder ama tek
yapt teki bilimlerin kefettiklerine k tutmaktr: Kefetmeye yardmc olmaz. teki bilim
dallarnda gvenilir bulunan kabul grm hibir eyin hayatn nihai amalar iin zerre kadar nemi
yoktur. Fizik demirin genleme katsaysn gayet iyi bilir; ama dnyay kuran gerek mekanizmadan
habersizdir. Bilmeyi istediklerimiz oaldka bildiklerimiz o kadar azalr. Bir tek metafizik vardr
gerein ve hayatn nihai hedeflerine yzn dnm olan bu bakmdan bizim yce klavuzumuz
olabilirdi ancak metafizik bilimsel bir teori bile deildir Falanca nn Filanca nn elinde belli bir tarz
olmayan zavall evceizlere dnen imento tutmayan bir tula yndr alt taraf.
Bunun dnda insanlarn hayatyla hayvanlarn hayat arasnda yanlgy ya da cehaleti yaama
tarzlar dnda bir fark olmadna da dikkat ettim. Hayvan ne yaptn bilmez: Dnmeden akl
yrtmeden gerek bir gelecei olmadan doar byr yaar ve lr. yi ama hayvandan farkl
yaayan ka insan var ki Hepimiz uyuruz tek fark dlerimizde dlerimizin eritii nitelik ve
seviyededir. lm belki bizi uyandryordur ama bu da cevapsz bir mesele -imann verdii cevab
saymazsak tabii buna gre inanmak zaten kazanmak demektir; umudun cevabna gre sahip olmak
arzulamakla olur; Tanr sevgisi ise veren alr der.
Bu souk ve hznl k gnnde akam yaklarken yamur yayor dnyann ilk sayfasndan beri
ayn tekdzelikle hep yamasna. Yamur yadka duygularm bkyor sanki onlar ise tam
gremeyen gzlerini kentin zeminine evirmi; hibir eyi beslemeyen ykamayan nee vermeyen bir
su akyor yerde. Yamur yayor ve birden ne olduunu bilmeyen dncelerini ve heyecanlarn
hayal eden yeraltnda bir yuvaym gibi varln zel bir yerine bzlm azck snnca ezeli bir
geree kavumu gibi sevinen bir hayvan olmann sonsuz hznyle doluyor iim.
392
Halktan insanlar - iyi insan budur ite
Halk insan hibir zaman insanla hizmet amac gtmez. Temel zellii kendi karlarn iddetle
korumas ayn iddetle mmkn olduu kadar bakalarnn karlarna da kstek olmasdr.
Halk insan geleneklerini yitirdiinde bu toplumsal ban kopmas anlamna gelir; toplumsal bala
birlikte aznlkla halk arasndaki ba da kopmu olur. O ban kopmasyla sanatn ve gerek bilimin
sonu gelir uygarl douran temel etkenler tkenir.
Var olmak inkar etmek demektir. Bugn yaayan ben dn ben olan eyin dnk benin tekrar
inkarndan baka neyim ki Var olmak kendini yalanlamaktr. Hibir ey hayat
yazlanlarn bir gn sonra tekzip edildii gazetelerden daha iyi anlatamaz.
stemek muktedir olmamaktr. Eyleme gemi olan varsa bunu eylemi yapabilmesinden nce ama
ancak gerekten muktedir olduu zaman istemitir. steyen asla muktedir olamaz nk isterken yitip
gider. Bence bunlar temel ilkeler.
393H.K.
gerekten arzu etmemi olduumuz halde hepimizin yaad hayatn amalar gibi
kirli.
nsanlarn hepsi deilse de ou iren bir hayat yayor: Btn neeleriyle hemen btn aclaryla
iren lm acs hari nk ona Gizem karyor.


Dikkatsizliimden szlerek gelen birbirine koan rasgele dalgalar halinde ykselen sesler
duyuyorum dardan gelen dank kvrak sesler adeta baka bir dnyaya ait - doal yani sebzeleri;
toplumsal yani piyango biletleri; yuvarlak tekerlek gcrtlar (hzla sarslarak ilerleyen yk arabalar
st kapal arabalar); tekerleklerinin dnnden ziyade hareketleriyle alglanan otomobiller; rasgele
bir pencerede bilmem neyin kmldamas; bir ocuun sl st kattan bir kahkaha yan sokakta
tramvayn maden iniltisi; bizimkini dik kesen sokaktan ykselen karmak sesler; ykseklikler
alaklklar farkllklardan ykselen sessizlikler; trafik ve gk grlemesi gibi durup kalkmalar; bir
ayak sesi; karmak seslerin balanglar ortalar ve sonlar - otlarn arasna gmlm bir ta gibi
bunlar dnerek uyurken bir ekilde yerimde rahatszca kprdanarak dnyay gzetlerken benim
iin bunlarn hepsi var.
Ardndan ve bu kez hemen yandan evin iinden sesler gelip tekilere karyor: ayak sesleri bulak
sprge kesik kesik sylenen bir ark (belki birfado); sofradaki eksikler yznden atmalar;
komodinin stnde kalm sigaralar istemeler - btn bunlar gereklik d dnyama girmeyen
cinsellik barndrmayan gereklik.
Ne kadar da hafif kk hizmeti kzn admlar ve zihnimde canlanan kenarna krmz ve siyah bant
geilmi terlikleri - onlar bu kadar net olarak gryorsam kan ses o krmzl siyahl banttan bir
eyler ald iindir; evin olunun daha kararl daha kendine gvenli botlarnn sesi ocuk tiz bir az
sonra grrzn ardndan gidiyor kapnn arpmas sz ikiye blerek azdan sonra gelen
grrzn yanksn bouyor; birden bir sessizlik sanki dnya burada drdnc katta durmu;
ykanacak bulaklarn sesi; akan su; bir ben sana demitim ve nehirden sessizlik sireni ykseliyor.
Ama beni d gcme olduu kadar mideme de vuran bir uyuukluk sarm. ki sinestezi arasnda
dalar kadar vaktim var. Kalkp soracak olsalar benim de canm cevap vermek istese u ar akan
ksa dakikalardan; dncenin heyecann ve eylemin hatta neredeyse bizzat duyumun u anki
hiliinden parampara iradenin u l domu knden daha iyi daha ksa bir hayat
isteyemezdim bunu dnmek bir mucize. Arkasndan neredeyse dnmeksizin kendime diyorum
ki insanlarn ou hatta belki tamam bu ekilde yayor daha yukarda daha aada kmldamadan
ya da hareket ederek ama yce hedefler sz konusu olduunda ayn uyuuklua kaplarak tasarlarna
byle bo vererek hayatn younluunu byle azaltarak. Ne zaman gnete uzanm bir kedi grsem
insanl dnrm. Ne zaman uyuyan birini grsem her eyin uyku olduunu dnrm. Ne
zaman biri rya grdn sylese o adamn belki de hi dnmemi olduunu batan beri sadece
rya grdn dnrm. Sokan grlts bir kap alm gibi kabaryor ve zil sesi geliyor.
nemli deildi nk kap hemen kapand. Ayak sesleri koridorun br ucunda duruyor. Birilerinin
tad tabaklarn su ve kap kacak sesi nlyor
394H.K.
Hayal kurduum gibi istersem akl da yrtrm nk o da aslnda hayal kurmann bir baka
biimidir sadece.
Daha talihli zamanlarn prensi bir vakitler prensesindim senin ans hala iimi yakan baka trl bir
akla sevmitik birbirimizi.
395
O yumuack o havai saat yz srp dua etmek iin yaplm gezgin bir mihrap gibiydi.
Karlatmz an gkte en uyumlu burlar bir araya gelmiti mutlaka. Hissetme bilincimize karan
grr gibi olduumuz dn belirsiz bedeni nasl da ipeksi nasl da inceydi. Hayatn yaanmaya
demediine dair o dokunakl dncenin baya bir yaz mevsimi gibi iimizde tamamen snp
gittiini duymutuk. Yanl da olsa aina olduumuzu dleyebileceimiz o ilkbaharn tekrar


doduunu hissediyorduk. Gsterisiz benzerliimizde aalarn arasndaki havuzlar bir tertip
szlanyordu tpk kra dalardaki gller ve yaamann tarifsiz melodisi gibi -btn bunlarda
kimsenin bir sorumluluu yoktu.
Sezmenin ya da bilmenin yarar yok. Gelecek bizi saran bir sis ve yarn grr gibi olduumuz anda
bugne benzer. Aln yazm: ayn en soylu klar byk yollara salmken yapraklarn arasnda o
belirsiz saatin melteminin tadklarndan ya da kulamzn duyduunu sandklarndan baka rperti
yokken karavann yolda brakt palyaolar. Uzaklarda lallar kaak glgeler hep yarm kalan lmle
nihayete ereceinden de phe duyan d; len bir gnein klar yamataki evde parlayan bir
lamba sknt ykl gece kitaplardan ykselen lm kokusu yalnzlk ve dardaki hayat tepelerin
br yamacnda yldzlara boulmu olan usuz bucaksz gece gecenin iinde aalar ve yeil
rayihalar. Istraplarn sayesinde ne hayrl dnler kuruldu; tek bir geminin bile geri dnmedii o
limana be kelimeyle asalet kazandrmay bildin - gerek gemiler bile deildi gelmeyenler; ve
yaamann duman her eyi izgilerinden soyundurup glgeleri ve belli belirsiz snrlar brakt geriye
uursuz havuzlarda tutsak sularn hznn zafer takna dnm allar Watteau usul perspektifleri
sknty ve sonra hepsi bu. Binyllar sadece senin gelecein binyllar ama yolda dn yok demek ki
hi gelemeyeceksin. inden kanlmaz baldranlar iilen kadehler - senin deil btn insanln
hayatnn kadehleri; ve hatta dakikalar ilerledike dorulup skntsnn yollarnda yryen kaygl
bouk gecenin iinde yalnzca duyulan yalnzca dncede duyulan hafife alm kanatlar fenerler
gizli keler. Sar ve yeil-siyah ve mavi-ak - her ey l ey stannem her ey lm ve hi
gitmeyen o gemi var ya ite o aslnda btn gemiler Dua et benim iin duan benim iin ykselirken
belki Tanr y da yoktan var eder. En aada uzaklam kaynak belirsiz hayat gecenin kt
kyde snen duman bulank bellek uzak nehir Uykunu bala bana unutuu bala ey kendi
varlklaryla uzlaamayan Belirsiz Amalarn efendisi Okaylarn ve Takdislerin Anas
396H.K.
30 Aralk 1932
u an son yamurlar da g terk edip topraa kk salmken -gk dupduru oldu yer ise nemli ve
hareli- ykseklerdeyken derin mavinin izini sren hayatn imdi younlam olan aydnl aada
gemi saanaklarn serinliiyle neelenmek iin ruhlarda gnn bir parasn brakt yreklerde
ise serinliinin birazn.
stesek de istemesek de zamann yerle gn zavall uyruklar olan ekillerinin renklerinin klesiyiz.
Etrafn hor grerek kendine dalan birinin geecei yollar bile yamura gnee gre fark eder. Srf
yamur yayor ya da dindi diye belki de ancak soyut duygularn en mahrem yerinde
alglayabileceimiz birtakm karanlk dnmler meydana gelebilir gerekten hissetmediimiz
halde hissedilebilir bunlar nk zaman da tam hissetmediimiz halde pekala hissetmiizdir.
Her birimiz bal bana ouluz kalabalz kendi kendimizin oalyz. Bundan dolay etrafndaki
havay kmseyen varlkla ondan tat alan ya da ac duyan varlk bir deil. Varlmzn geni
kolonisinde baka trl dnen ve hisseden farkl cinsten nice insanlar yaar. u birka kelimeyi -ya
da duyguyu- yazmakta olduum u anda (hazr fazla i yokken rahatlamak iin iyi bir yol bu) ayn
anda hem byk bir dikkatle yazmakta olan kiiyim hem o anda yapacak ii olmadna sevinen kii
darya bakp g gren (zaten oturduum yerden seilmiyor gkyz) btn bunlar dnen kii
ve vcudunda bir rahatlk hisseden elleri biraz yen de benim. Yabanclardan kurulu bana ait bu
evrenden alacal bulacal ama skk bir kalabalkm gibi tek bir glge vuruyor yere - yazmakta olan
birinin huzurlu bedeni bu glge dn verdiim kurutma kadm geri almaya giderken onu ayaa
kaldrp Borges in yksek masasna doru eiyorum.


397
Glge-k dizileriyle daha dorusu k ve daha az kla alacalanm cephelerin arasnda sabah
ehrin zerine ayor. Anlalan gneten deil ehrin kendisinden fkryor sabah k seli
atlardan duvarlardan geliyor - fiziksel olarak onlardan deil daha ziyade bulunduklar yeri
kaplayan varlklarndan.
I grnce byk bir umuda kaplyorum; evet kabul ediyorum bu tamamen edeb bir ey. Sabah
ilkbahar umut - bunlar bir ezgiyle birbirine balayan melodik bir ama var; ruhumda da ayn amacn
ayn ans onlar bir arada tutuyor. Yo hayr; kendimi de ehir gibi gzlemlersem bugnn btn
dier gnler gibi sona ermesinden baka bir umut olmadn anlarm. Akl afa da grr. Bugne
umutlar baladmsa da benim deildiler geen zaman yaamakla yetinen insanlara aitti onlar ben ise
sadece onlarn an tamamen dardan alglaylarn istemeden kendimde canlandrmtm.
Umut etmek mi Ne var ki umut besleyeceim Gnn kendinden baka bir vaadi yok gayet iyi
biliyorum bir ak bir de sonu olduunu. Ik diriltiyor beni ama ne fayda; bugn nasl bulduysam
yle brakacam birka saat yalanm bir duyguyla keyiflenmi bir dnce yznden biraz
zlm olarak. Her yeni doumda neyin leceini dlemektense neyin doduunu hissedebiliriz
pekala. imdi yce engin n altnda ehir bir ev tarlasna benziyor - doal geni ve planlanm bir
ey. Ama bu grntnn ortasndayken bile nasl unutabilirim var olduumu ehir bilincim iimde
benim zbilincim aslnda.
Birden ocukken sabahn ehrin zerinde ykseliini bugnknden bambaka trl grdm
geliyor aklma. O zamanlar benim iin deil hayat iin doard gn nk henz bilinli
olmadmdan hayatn ta kendisiydim. Sabaha baknca neem yerine gelirdi; bugn de sabaha
bakarken seviniyorum fakat ayn zamanda hznleniyorum da. ocuk duruyor hala ne var ki sustu.
Onun gibi grebiliyorum ama gzlerimin ardnda grmekte olduumu gryorum; ve o dakika gne
kararyor aalarn yeili kararyor iekler daha tomurcuklar patlamadan soluyor. Evet eskiden
buralydm gerekten de; bugn en yeni grnen manzaralarn karsnda bile srgne gidip de geri
dnm gibi hissediyorum kendimi hem hancymm hem de ebedi gebe grdm duyduum
her eyin yabancsymm kendimden yalanmm.
Her eyi grdm oktan hatta hi grmediklerimi asla grmeyeceklerimi bile. Gelecekteki
manzaralarn ans bile dolayor kanmda tekrardan grmek zorunda kalacaklarm dnnce
skntma hemen tekdzeliin tad szyor.
Penceremden sarkm koca ehirdeki rengarenk ynlar seyrederken ruhum tek bir dnceyle
megul: Btn samimiyetimle lmek hesab kapatmak dnyadaki hibir ehrin zerinde bir daha asla
k grmemek bir daha asla dnmemek hissetmemek gnein ve gnlerin akn ardmda bir
paket kad gibi brakmak; geni yatan kenarna oturup var olmak iin elimde olmadan harcadm
abay ar bir kyafet gibi zerimden karmak istiyorum.
398
gdlerim varoluun hibir somut koulunun benim gibi varlklara uygun olmadn gndelik
hayatn hibir meselesinin lehimize sonulanmayacan sylyor. Pek ok nedenden dolay hayattan
zaten uzaklayordum bu da tuz biber oluyor. Sradan insanlar yzde yz baarya ulatran bu
koullar sra bana geldii anda tahmin edilmesi imkansz uursuz sonular douruyor.
Bu gzlem bazen ac ac tanrsal bir dmanlkla kar karya olduumu dndryor. Hayatmn
akn tarif eden talihsiz kazalar galiba yalnzca olaylar bana zarar verecek hale sokmay grev
edinmi bilinli bir dzenein varlyla aklanabilir.


Bundan dolay baar uruna hibir zaman ar aba harcamam. Eer ok isterse ksmet kendi
ayayla gelsin bana. Gayet iyi biliyorum ki bakalarnn su ier gibi elde edecei baarlara var
gcmle urasam da eriemeyeceim. te bu yzden fazla bir ey beklemeden kadere teslim
oldum. Hem zaten neye yarar ki Stoac dnya grm organik bir ihtiyatan kaynaklanyor. Hayata
kar zrhlanmak zorundaym. Stoacln her hali gibi bu da sert bir Epikrclkten baka bir ey
deil: Tek dileim mutsuzluumla mmkn olduu kadar elenebilmek. Bunu ne kadar baarabildim
ya da zaten hayatta baar yz grdm m bilemiyorum. Aslnda insann herhangi bir baarya
ulamasnn mmkn olup olmadndan da haberim yok
Sradan bir adamn kendi abalaryla deil olaylarn kanlmaz akyla baarya ulat bir yerde
ben olaylarn kanlmaz akna da kendimi braksam canm diime de taksam baarya ulamam
asla ulaamam.
Tinsel olarak doumum ksa bir k gnne isabet etmi olabilir. Gece varlma ok erken
kmtr belki de. Hayatm mahrumiyet ve hznle yaanmaya mahkmdur.
Aslnda btn bunlarn stoaclkla hibir ilgisi yok. Istrabmn asaleti sadece lafta. Hasta bir
hizmeti gibi szlanyorum. Ev kadnlar gibi fke sayorum. Hayatm batan sona yararsz tepeden
trnaa hzne boulmu.
399H.K.
Diyojen in skender e dedii gibi ben de sadece glge etme dedim hayata. Arzularm olduysa da
arzu duymak iin btn sebepler elimden alnd. Bulduklarm gerekten bulsam daha iyi olurdu.
Hayal
Darda dolarken mkemmel cmleler kurdum eve girdiim anda tek kelimesini hatrlamyordum.
Cmlelerdeki kelimelere smaz iir var olmalarndan m ileri geliyor yoksa ksmen hi var olmam
olmalarndan m
Nedenini bilmesem de her ite tereddtlym. Zihnimde yarattm kendime zg ideal dz izgiyi
bulmak iin kim bilir ka kez arammdr iki nokta arasndaki en uzun yolu. Etkin
bir canl olmay beceremedim hi. nsanlarn hi skalamadklarn ben skaladm; tekilerin olanca
doallyla yaptklarn mr boyu bilinli bir ekilde yapmaya uratm. Bakalarnn neredeyse
istemeden elde ettiklerine erimeyi diledim hep. Hayatla benim aramda batan beri mat camlar oldu:
Ne gzmle ne elimle algladm onlar; ve ne hayatm yaadm ne tasarladklarm olmak istediim
kiinin dydm sadece; d bizzat irademle balamt tasarlarm asla olmadm o insann en
byk hayalleriydi.
Duyarllm m aklma gre fazla cokun yoksa aklm m duyarllma gre diye sordum kendime
hep. teden beri ya birinde ar kaldm ya brnde ya da ikisinde birden daha da olmazsa nc
bir ey bunlarn gerisine dmtr.
dealler dleyenler denince midemin en dibinden bir bulant ykseliyor -sosyalistler zgeciler
insanla hizmet etmeyi ama edinmi herkes. Bunlar idealleri olmayan idealistler dncesiz
dnrlerdir. Suyun yzne vuran bo deniz kabuklarnn da yzeye kmasna bakarak kendilerini
gzel sanan pislik ynlardr bunlar paylarna den kadere boyun emek adna hayatn yzeyine
kmaya urarlar.
400H.K.
Pahal bir puro yakp gzlerini kapamak - zenginlik diye ite buna derler.
Genliini geirdii yere geri dnen bir adam gibi ucuzundan bir sigara yakarak hayatmda byle
sigaralar imeye alkn olduum yere geri dnmeyi baaryorum. Dumann hafif kokusu gemii
olduu gibi diriltiyor.


Bazen de bir ekerleme de ayn ii gryor. Alelade bir ikolatal eker bir yn annn zerime
yrmesine sebep olarak sinirlerimi bozabiliyor. ocukluum Dilerim koyu yumuak hamura
gmldke kurun askerlerimin neeli arkadann ya da at niyetine bir sopayla gnl olan svarinin
kk sevinlerini de diliyor yeniden o tad alyor. Gzm yaaryor ikolatann tadn gemiteki
mutluluu ve kayp ocukluumu keyfimce harmanlyor byk bir hazla kendimi bu tatl straba
brakyorum.
Damamdaki bu trenin sadelii ciddiyetinden hibir ey eksiltmiyor.
Ama gemi gnleri apayr bir tinsel havayla tekrar yaratan ey sigara duman. Bilincimdeki damaa
belli belirsiz deiyor duman ve bylece kendimde ldm saatleri80 daha youn bir ekilde
istifliyor baka bir makama tayor ve anyor ve daha uzak olduklar halde daha yakn beni
sarmalarna ramen daha puslu somutlatrdmda daha hafif klyor. Mentoll bir sigara ucuzundan
bir puro baz anlara doyumsuz bir tat katabilir. Makul tat ve kokular titizlikle arayarak
canlandryorum l dekorlar yeniden gemiteki renklerine boyuyorum muzip yorgun kaytszln
on sekizinci yzyln geri dnszce yitirdiklerini ise ortaan renklerine.
401
Kendim iin aclardan ve silinmelerden yz karas bir servet yarattm. Acm iire dkmedim; bunun
yerine bir kafile yaptm onu. Benliime bakan pencereden hayranlkla meneke rengi gnbatmlarn
nedensiz aclarla dolu belirsiz alacakaranlklar seyrediyorum gebe mrmn trenleri iin
tehlikeler ykler hayatla doutan uyumsuzluumdan ileri gelen baarszlklar geit yapyor.
imdeki hibir eyi ldrmemi olan ocuk hep o ateli hali gsnde nianyla kendime sunduum
sirk gsterisini seyrediyor. Sirkin dnda var olmayan palyaolara glyor; hokkabazlara ve
akrobatlara bakarken onlarda btn hayat gryor. Ve bylece kabna smaz bir insan ruhuna
yakmayan o koca sknt Tanr nn yz evirdii bir
yrekteki onulmaz hayal krkl irkin ypranm zavall bir katla kaplanm odamn drt duvar
arasnda keyifsizce ama heveslerini alm olarak olanca masumiyetiyle uyuyor.
Kendimi ilerliyorum sokaklarda deil acmn iinde. Sra sra dizilmi evler ruhumu kuatan
anlayszlardr; admlarm kaldrmda gecenin iinde ykselen gln bir an gibi bir makbuz ya da
bir kafes parmakl kadar somut korkmu bir grlt gibi yanklanyor.
Kendimden ayrldmda bir kuyunun dibi olduumu fark ediyorum.
Hi olmadm kii lm bile. Olmam gereken kii Tanr y unutmu. Bu bombo araoyundan
baka hibir ey yok.
Mzisyen olsam kendi cenaze marm yazardm gayet de hakl olurdum
402
Bir tata bir toz tanesinde tekrar dnyaya gelsem - ruhum bu arzuyla alyor.
Her eyden giderek daha az zevk alr oldum hatta hibir eyden tat alamamaktan da.
403
Kendime hibir anlam veremiyorum Hayat ar geliyor Heyecanlarn iddetini kaldramyorum.
Yreim Tanr nn bir ayrcal Hangi grkemli geitlere katlmm kim bilir hangi zenginliklerden
bkmm ki imdi bu bkknlkla zlemlerim yatyor
Ya hangi sayvan Hangi yldz kafilesi Hangi zambak hangi bayraklar hangi camlar
Hangi sr alp gtrm aalarn glgesine bu dnyadaki sular servileri ve allar gayet iyi
hatrlayan hibir yerde kendine bir ardak bile bulamayan yalnzca hareket etmeyi reddettiklerinde
doan sonulara snabilen dlerimizin en gzelleri
iek drbn


Konuma Fazlasyla olaysn. Karmda durmana zlyorum. Ne zaman sadece heyecanl bir zlem
olmakta karar klacaksn O zamana dek ka kadn olacaksn kim bilir Ve seni grebileceimi
dlemeye mecbur olmak kimsenin gemez olduu eski bir kpr Hayat bu ite. tekiler krekleri
brakt. Birlikler emir tanmaz oldu Svariler afak ve mzrak akrtlar arasnda gitti atolarn tekrar
ssz kalmay bekledi Rzgarlardan yksek aa taburlarn terk eden olmad. Gereksiz sundurmalar
emin ellere braklm deerli kaplar kehanetlerin belirtileri - btn bunlar tapnaklarn derinlerinde
secdeye varan alacakaranlklara aittir bizim imdiki bulumamza deil nk parmaklarnn ve
geciken kprdanlarnn dnda glgelerini yayan hlamur aalarnn var olmas iin hibir neden
yok
Uzak topraklar iin saysz nedenler. Kral vitraylarndan mamul anlamalar Din tablolardaki o
zambak Kafile kimi bekliyor Kayp kartal tekrar nereye dikmiler
404H.K.
Penceresinde dlere dalm elindeki iplikle ya da kurdeleyle oynayan bir kadn gibi dnyay
parmaklarmza sarsak.
Nihayetinde her ey sklmay denemekten ibaret ama acsn ekmeksizin.
Ayn anda iki kral olmak ilgin olabilirdi: ikisine karlk tek bir insan deil ayn anda iki insan
birden olmak.
405H.K.
23 Mart 1933
ouna gre hayat kafa yormadan yaanan can skc bir eydir arada bir neeli molalarla blnen
hznl bir eydir cenazelerin yannda nbet tuttuumuz gecelerde sakin saatleri ve bekleme
mecburiyetini geitirmek iin anlatlan fkralara benzeyen bir eydir. Hayat bir gzya vadisi
olarak kabul etmeyi hep anlamsz bulmuumdur: Bir gzya vadisi olduuna phe yok elbette ama
ok az gzya dkld kesin. Heine byk trajedilerin ardndan son noktay smkrerek koyarz
demiti. Bir Yahudi dolaysyla evrensel olmasndan dolay insanln evrensel doasn aka
grmt demek ki.
Hayat bilincine varsak ekilmez hale gelirdi. Neyse ki buna kalkmyoruz bile. Bilinsizliimizle
yararsz anlamsz hayat tarzmzla hayvanlardan farkmz yok pek inandrc gelmiyor ama grne
baklrsa leceklerini nceden bilmeyen hayvanlarn aksine biz leceimizi ngrebiliyoruz ne var ki
lm o kadar ok unutuun dalgnln ve taknln arasndan gryoruz ki bu konu zerinde pek
uzun boylu dnmediimiz sylenebilir.
te hayatmz ve hayvanlardan stn olduumuzu iddia etmek iin bu yeterli deil. Onlarla
aramzdaki fark dardaki hayatla ilgili bir ayrntda konuup yazabilmemizde somut zekamzdan
bizi uzaklatran bir soyut zekamzn olmasnda ve imkanszlklar dleyebilmemizde yatyor. Ne
var ki hepsi ana organizmamza ait eften pften ayrntlardr. Konuabilmek yazabilmek asli
igdmz olan farkna varmadan yaama olgusuna hibir yenilik katmaz. Soyut zekamz
hayvanlarda gnete uyumaya tekabl eden eyi bizim iin sistemletirmekten ya da gya
sistemletirmekten baka ie yaramaz. mkansz hayal edebilme yeteneimiz bile tekelimizde
olmayabilir nk aya bakan kediler grmlm var belki o srada gerekten de ay arzuluyorlard.
Btn dnya btn hayat bireysel bilinler araclyla alan bilinsizliklerden kurulu geni bir
sistemdir. Nasl elektrik akm verip iki gaz tek bir svya dntrmek mmknse ayn ekilde iki
bilinci -biri somut varlmzn br soyut varlmzn olmak zere- hayat ve dnya vererek tek bir
stn bilinsizlie dntrebiliriz.


zetleyecek olursak dnmeyen mutludur nk bizim birtakm dolambal inorganik ya da
toplumsal yollardan ve kaderlerden geerek gerekletirdiimizi o igdyle organik kaderle
gerekletirir. Ne mutlu hayvanlara en ok benzeyen insana bizim zorla alarak sahip olabildiimiz
varla parmaklarn bile oynatmadan sahip olur o; ancak hayal yollardan geerek dnebildiimiz
evinin yolunu bilir; ve bir aa gibi olduu yere skca kk salm olduundan manzarann
dolaysyla gzelliin bir parasdr biz ise araf efsanelerinden yararszln ve unutuun etten
kyafetler giymi figranlarndan baka bir ey deiliz.
406H.K.
Hayvanlarn mutlu olduuna gerekten inandm yok sadece bu varsaym sayesinde elle tutulur hale
gelen bir duygu var ki srf onu canlandrmak iin byle konumak houma gidiyor. Mutlu olmak iin
mutlu olduunu bilmek gerekir. Rya grmeden uyumak insana hi mutluluk vermez insann uyanp
da ryasz uyuduunu fark ettii an hari. Mutluluk mutluluun dndadr.
Bilmeden mutluluk olmaz. Ama mutluluu bilmek de kendi iinde zcdr; nk insann kendi
mutluluunu bilmesi ayn zamanda mutlu anlar amas dolaysyla onlar hemen ardnda brakmas
demektir. Bilmek her eyde olduu gibi mutlulukta da ldrmektir. Ne var ki bilmemek de var
olmamak anlamna gelir.
Bir tek Hegel e gre mutlaklk en azndan kat zerinde ayn anda iki ey olmay baard. Varlk ve
yokluk hayatn iindeki duyumlarda ya da temelindeki nedenlerde ne btnleir ne karr: Bir ters
sentez yoluyla birbirini dlar.
Ne yapmal An bir nesne gibi tecrit edip imdi mutluluu hissettiimiz anda hissettiimizden baka
hibir ey dnmeksizin mutlu olmal geri kalan geri kalan her eyi dlamal. Dncemizi
duyguya hapsederek
Bugnk grm byle. Yarn sabah farkl olacak nk yarn sabah ben farkl olacam. Yarn
neyi savunacam acaba Bilmiyorum bilmek iin yarnda olmam gerek. Bugn inandm lmsz
Tanr bile bunu ne yarn ne bugn hibir zaman bilemez nk ben bugn varm o ise belki yarn hi
var olmam olacak.
407H.K.
Tanr beni ocuk yaratm mrm boyunca da ocuk brakt beni. yi ama yleyse Hayat n beni
hrpalamasna oyuncaklarm elimden almasna narin ellerimle gzyalarndan srlsklam olmu
nlm burutururken beni okul bahesinde brakp gitmesine niin izin verdi efkatsiz
yaayamayacam halde niye efkati benden esirgedi Ah Ne zaman sokakta alayan tekilerin
srgn ettii bir ocuk grsem strap duyarm ocuun ektii acdan ok eprimi yreime yumruk
gibi inen o korkun ok yznden. Dolu dolu hissettiim varoluun btn iddetiyle her yerimi
arrm nln ucunu burup duran eller benimdir gzyalaryla bklm o samimi dudaklar da
benimdir bu zayflk bu yalnzlk benimdir; yoldan geen yetikin milletinin glleri yreimin
hassas81 dokusuna srtlm kibrit ateleri gibi yaralar beni.
408H.K.
ok tatl bir sesle uzak bir lkeden gelme bir ark sylyordu. Mzik yabanc kelimelere aina
klyordu bizi. Ruhumuza fado yu hatrlatyordu ama arknn fado yla uzaktan yakndan ilgisi
yoktu.
zeri rtl cmlelerinden ve alabildiine insani ezgisinden anlaldna gre ark her birimizin
ruhunda olan ve kimsenin bilmedii eyleri anlatyordu. arkc bir sokak kesinde hafif bir
sarholukla kendinden gemi dinleyicileri grmezden gelerek uyuklarcasna sylyordu.


Etrafna toplanm olanlar grnrde dalga gemeden dinliyordu onu. ark herkesindi ve kelimeler
bazen konuuyordu bizimle kayp rklara ait Doulu bir srd bu. ehir grltleri aslnda duyulduu
halde hi duyulmuyordu arabalar o kadar yakndan geiyordu ki ilerinden biri ceketimin eteine
srtnd. Ama onu hissettimse de duymadm. Yabancnn arksnda iimizde hayal kuran ya da
hayal kurmaya abalasa da baaramayan eyi okayan bir younluk vard. Sokaa zg eit eit
olaylardan biriydi bu derken hepimiz keyi yavaa dnen polisi fark ettik. Gene ar admlarla
yaklat sanki bir ey grm gibi emsiye satan ocuun arkasna dikildi. O an arkc sustu. Kimse
bir ey demedi. Bunun zerine polis ie kart.
409H.K.
29 Mart 1933
Neden bilmem birden fark ettim ki broda anszn tek bama kalmm. Tarifsiz bir ekilde
sezmitim bunu. zbilincimin kuytu kelerinde bir rahatlama olmu bambaka cierler
derin bir soluk almt.
Beklenmedik gelip gitmelerin bizde uyandrabilecei en ilgin duygulardan biridir bu: genellikle
kalabalk grltl ya da yabanc bildiimiz bir evde kendimizi birdenbire yapayalnz buluverme
duygusu. Bir anda her ey bizim olmutur sanki kolayca geni bir iktidara erimiizdir daha nce
sylediim gibi gever rahatlar huzura kavuuruz.
Yapayalnz olmak ne kadar da gzeldir Kendi kendine yksek sesle konuabilmek kimseyle gz
gze gelmeden gezinebilmek sandalyede kayklp hibir sesin blmeyecei dlere dalabilmek O
zaman ev geni bir ayr olur oda ise koca bir park kadar byr.
Btn sesler bir adm tede bulunan ama apayr bir evrene aitmi gibi yabanclar. Sonunda kral
olmuuzdur. Nihayetinde hepimiz can atarz buna kim bilir belki de iimizde en halk olanlar sahte
unvanlara merakl olanlardan bile daha iddetle istiyordur bunu. Birka saniyeliine evrenin mirasn
yeriz admza tahsis edilmi gelirlerin tadn kararak geim derdi dnmeden kaygszca yaar
gideriz.
Ah Gelgelelim merdivenden kan ayak sesinden bana doru trmanan kim bilir kimin ayak sesinden
mesut yalnzlm yarda kesecek ademolunun geldiini anlyorum. Gizli imparatorluum barbar
istilasna urayacak. Ayak sesinden kimin geldiini anlam ya da falanca ya da filanca tandn
admlarn hatrlam deilim. Ama iimden bir ses yukar kan kiinin bana doru geleceini
sylyor; imdilik merdivende bir ayak sesi sadece ama birden srf trmanan adam dndm
anda aka canlanyor gzmn nnde. Evet bizim iyerinde alanlardan biri bu. Duruyor kap
alyor ieri giriyor. Boylu boyunca karmda. Girerken soruyor: Yalnz msnz Bay Soares Karlk
veriyorum: Evet deminden beri Gz portmantoya asl eski cekette zerindekini karrken ekliyor:
Yalnz bana insann can sklr Bay Soares hem ayrca nsan sklyor oras kesin diye cevap
veriyorum. Uykunuz gelir diyor o da delik deik ceketi srtna geirip masasna ynelirken.
Kesinlikle doru diye onaylyorum glmseyerek. Sonra unutulmu kaleme uzanyorum ve normal
hayata zg isimsiz shhatlilii yeniden kalp gibi zerime oturtuyorum.
80. Kitapta bu trden pek ok artc ifade var; rnein O imperio que morri -ldm
imparatorluk- gibi. (.N.) 81. Ya da: krk /ptrl.
410H.K.
yle insanlar her frsatta aynann karsna kurulurlar. Bizimle konuurlar konumasna ama bir
taraftan da kendi kendilerine iveyle gz szerler. Bazen aklarn gayet doal olarak yapt gibi
sohbeti bile unuturlar bu yzden. Beni hep sevimli bulmulardr zira yam kemale erdikten sonra d
grnmden irenmeye baladm iin ne zaman bir ayna grsem derhal srtm dnmmdr.


Nitekim bana hep iyi davranmalarndan anlaldna gre igdsel olarak sivrilmeye ne kadar
merakl olduklarn grnce meydan onlara brakan gnlleri olsun diye krsden inen safi kulak
kesilmi iyi bir ocuk olarak kabullenirler beni.
Bir btn olarak bakldnda kt deildiler; tek tek ele alndklarnda ise ilerinde iyileri de vard
beterleri de. Ortalamalara merakl bir zihniyetin ummayaca kadar ycegnlllk gsterip efkat
saabiliyor bunun yan sra her normal insann kavramakta glk ekecei alaklklar irenlikler
yapabiliyorlard. Cimriler kskanlar ham hayalciler - o prl prl topluluk bunlardan ibaretti ite ayn
zamanda arada bir byle sefih yerlere gidip kaybolan deerli adamlarn yaptlarna ortamdan
szabilen de bunlard (Fialho de Almeida nn yazdklarndaki aleni ehvete iren kabalklara mide
bulandrc hoyratla baknz).
Kimileri bazen insan gldrebiliyor kimileri komiklikten baka ey bilmiyordu geri kalanlarsa zaten
yoktular. Bir kafede espritel olmak ya orada olmayan kiiler hakknda akalar yapmak demek ya da
hazr bulunanlara satamak. Bu trden esprilere olsa olsa kabalk denebilir. Bir insann aklnn biraz
kt olduunu en iyi bakalarna zarar vermeden espri yapamamasndan anlarsnz.
Geldim grdm ve o insanlarn aksine yendim. nk benim iin zafer grmekten ibarettir.
Seviyesiz domu btn ynlarn birbirine benzediini rendim ve kafelerde oktan tantm o
iren insanla bir odasn kiraladm bu evde de karlatm evdekinin bir tek eksii var - bunun iin
de btn tanrlara krler olsun: Paris te baarya ulama hevesi. Bizim ev sahibi bazen en
kendinden getii anlarda Lizbon da Yeni Mahalleler hayal etmeye kalkabiliyor ama yabanc
memleketlerin zppeliinden ekiniyor ki iim szlyor onu dinlerken.
radenin mezarna yaptm ziyaretten bulantl bir sknt kalm hatrmda birka da esprili sz.
Onlarn topraa verildii gn herkes mezarla giderken gemi imdi sessizlie brnm olan
kafenin en dibinde unutulmutur sanki.
ve gelecek kuaklar hi bilmeyecek onlar geveze zaferlerle kazandklar kara bayrak ynlarnn
altnda sonsuza dek sakl kalacaklar.
411
Gurur yce bir varlk olduumuza duygularmzla kesin olarak inandmzn bir gstergesidir.
Kendini beenmilik ise bakalarnn yceliimizi kabul ettiine ya da bizi yle grdne dair gene
duygulardan rl bir inantr. Bu iki duygu her zaman bir araya gelmedii gibi yaplar yznden
illa ki ters dmeleri de gerekmez. Farkldrlar ama badaabilirler.
Gurur kendini beenmilikle tamamlanmam olarak tek bana var olduunda ekingenlikle ayn
sonucu dourur: nsan kendi yceliine inand halde bakalarnn bu yargy paylamas gerektiini
dnmyorsa kendi hakkndaki grn tekilerin benimsemi olabilecei grle
karlatrmaktan korkar.
Kendini beenmilik gururla tamamlanmam olarak tek bana varsa (ender de olsa
mmkndr bu) cretkarlkla ayn sonucu dourur. Bakalarnn sizin deerinize inandna
eminseniz onlardan yana korkunuz olmaz. Kendini beenmeyen insanlar da maddi ya da manevi
olarak cesurca davranabilirler; ama cretkarlk iin kendini beenmilik arttr. Cretkarlktan
insann kendi teebbslerine gvenmesini anlyorum. Buna karlk crette bedensel ya da manevi
cesaretten eser olmayabilir nk bu iki karakter zellii ok baka kumatandr cretle aralarnda
bir ortaklk yoktur.
412H.K.
Istrap molas


Gurur bile teselli olmuyor. Kendimi ben yaratmadma gre gururlanacak neyim var Benliimde
vneceim bir eyler olsayd bile vnlmeyecek olanlar onlar katbekat aard.
Hayatm gmyorum. Dlerde bile ayaa kalkmaya yeltenemeyecek haldeyim ruhumda bile o
derece unutmuum nasl aba sarf edeceimi.
Metafiziksel sistemleri kuranlar psikolojik aklamalar henz strabn acemisidir. Sistemler
getirmek anlatmak gene bir eyler ina etmekten baka nedir ki Ve btn bu dzenlemeler
ayarlamalar rgtlemeler hayatn gerekleen - yani hazin bir ekilde baarya ulaan bir abasndan
baka nedir
Karamsar mym Hayr deilim. Aclarn evrensel dile tercme edebilenlere ne mutlu. Ben ise dnya
hznl mdr deil midir bilmem doruyu sylemek gerekirse umrumda deil bakalarnn
aclarn nemsemediim gibi ayn zamanda tedirgin olurum onlardan. Alamaktan ya da inlemekten
kandklar anda (beni rpertir rahatsz eder bu) straplarna dnp bakmam bile - iimde onlar
kmsemenin o byk arln duyarm.
Ama kendi adma hayatn yarsnn karanlksa yarsnn da aydnlk olduuna inanmak isterim.
Karamsar deilim. Hayatn irenliinden deil kendi hayatmn irenliinden yaknrm. Benim
iin yalnzca kendi varlm ac ekmem ve kendimi acdan ayr olarak hayal bile edemeyiim
nemlidir. Dlerle yaayanlar arasnda mutlu olanlar karamsarlardr. Onlar dnyay kendi
suretlerine gre ekillendirir bylece kendilerini hep evlerinde gibi hissederler. Ben ise en ok
dnyann grlts ve neesi ile hznm sknt ykl sessizliim arasndaki farktan dolay ac
ekerim.
Hayat btn aclar tasalar ve ini klaryla ne de ho ve neelidir kim bilir eski bir arabann
iinde rahat rahat giden seyyahn gznde olduu gibi.
Istrabm Ycelmenin bir iareti olarak bile gremiyorum. Istrap sahiden buna iaret eder mi onu da
bilmiyorum. Ama yle nemsiz eylerden canm yanyor yle alelade eyler beni incitiyor ki bu
faraziyeyi benimseyerek bir deha olduum faraziyesine hakaret etmeye cesaret edemiyorum.
Batan gzel gnein grkemi olanca gzelliiyle yreimi dalyor. Ne zaman bu manzaray grsem
derim ki kendime mutlu bir adam iin bunu seyretmek ne byk bir zevktir kim bilir
Ve bu koca kitap upuzun bir ikayettir. Yazlp bittikten sonra S iirleri82 Portekiz in en hznl
kitab olmaktan kacak.
Bu strabn yannda geri kalan btn kederler sahte ya da gln geliyor. Mutlu insanlarn aclardr
onlar ya da yaayan ve yaknan insanlarn. Benim ektiim aclar ise hayatn bir tutsana kenara
itilmi bir varla aittir.
Hayatla benim aramda
yle ki sknt veren ne varsa gryor sevin uyandran eyleri ise hi hissetmiyorum. Yeri
gelmiken; fark ettim ki acy etimizde duymaktan ok gryor neeyi ise grmekten ok
hissediyoruz. Dnmekten ve grmekten saknarak az da olsa gnln yattrabilir insan keiler
bohemler ve serseriler gibi. Ama ne olursa olsun ac nnde sonunda gzlem penceresinden dnce
kapsndan girecektir.
413H.K.
Dlere daldmz anlarn kabarp alalna gre evreni paralayp dalgnca tekrar kuralm dle ve
d iin yaayalm. Btn bunlar yaparken bu eylemin tamamen yararsz olduunu iyice bilince
karalm eksiksizce bilincinde olalm. Olanca bedenimizle hayat bilmezden gelelim btn
duyularmzla kendimizi gereklikten koparalm btn ruhumuzla ak reddedelim. emeye
tadmz kpleri bo yere bo kumla dolduralm boaltp tekrar dolduralm.


ieklerden talar rp daha biter bitmez zenle bozalm.
Renklerimizi alp boyanacak bir tuval olmadan palette kartralm. Yontma kalemimiz olmad
halde heykeltra olmadmz halde yontmak iin ta sipari edelim. Her hareketi bir samala
dntrelim saatlerimizin ksrln yararszlkla talandralm. Yaama bilincimizle saklamba
oynayalm.
Saatlerin83 bize var olduumuzu syleyiini dinleyelim ama hafif kukulu bir glmsemeyle. Zaman
n dnyay resmetmesini seyredelim tabloyu sadece yalanc deil ayn zamanda anlamsz bulalm.
Birbirini tutmayan cmlelerle dnelim ses olmayan seslerle renklerden hibiri olmayan renklerle
avaz avaz konualm. Bilinli olmadmzn bilincinde olduumuzu bizim biz olmadmz
syleyelim ayn zamanda da anlayalm da (ki zaten imkanszdr bu). Btn bunlar oklt elikili bir
anlamla aklayalm varlklarn baka grntler altnda belki de tanrsal ynlere sahip olduu bir
anlamla; ve srt evirmek zorunda kalmamak iin bu aklamaya da fazla inanmayalm.
Bo sessizlikte dlerimizi szlerle yontalm. Tm eylem tasarlarmz uyuukluun iinde
beklemeye brakalm.
Ve yaamann deheti btn bunlarn zerinde przsz masmavi bir gk gibi soyut bir ekilde
szlr.
414
Ama dlerimizdeki manzaralar bildik manzaralardan ykselen dumanlardr sadece bunlar dlemek
neredeyse dnyay seyretmek kadar sknt verir.
415
Dlerdeki insanlar gerek kiilere gre daha kiilikli daha hakikidir.
D evrenim batan beri benim biricik gerek dnyam oldu. Tepeden trnaa uyduruk kiilerle
yaadm aklar kadar gerek onlar kadar ate kan ve hayat dolu baka ak yaamadm. Ne delilik
stelik zlemi bile kald iimde ne de olsa tpk tekiler gibi bu aklar da gelip geici
416
Bazen Ddnyas ndaki zarif akamstlerinde benliimle konumaya dalmken farazi salonlarn
loluunda miskin miskin tartrken bir an konumalar kesilip de bakalarndan ok ben olan
dinleyiciyle ba baa kaldmda kendime sorarm - iinde bulunduumuz bilim ann her eyi
anlamay isterken hangi gerekeyle tamamen yapay konular es getiini merak ederim. Dnmesi
beni en ok yoran meselelerden biri insanoullarn ya da insan-tesi varlklar kapsayan
allagelmi psikoloji biliminin yan sra hallarda ve tablolarda yaam sren yapay varlklar ve
yaratklar iin bir psikolojinin (ki mutlaka olmaldr) niye yaratlmad. Gereklii organik alanla
snrlamak heykelciklerin ilemelerin ruhsuz olduunu sanmak byk talihsizlik. eklin olduu
yerde ruh da vardr.
Kendi kendime ina ettiim bu dncelere gereksizce akl yrterek ulam deilim kesinlikle
bunlar tekilerden geri kalr yan olmayan sama sapan sonular douran ciddi bilimsel almalarn
rndr. te bundan tr herhangi bir cevap gelmeden ve hatta cevap beklemeksizin olasl
gerek kabul ederek kendi iimde birtakm tahliller yaparak bu desideratum gereklese ne gibi
sahnelerin yaanacan dlemeye koyuluyorum. Bu konu zerinde dnmeye baladm anda
zihnimin gznn nne hayat yansttn gayet iyi bildikleri gravrlere eilmi alan bilginler
geliyor; hallardan dokuma mikroskobu uzmanlar kyor; kaln izgilerle titrek konturlarla yaplm
resimden fizikiler; kimyaclar evet tablolardaki ekil ve renk fikrinden hem de; ilenmi talarn
stratigrafik tabakalarndan jeologlar; ve nihayet psikologlar en nemlileri de onlar zaten bir heykelin
sahip olabilecei duygular bir tablo ya da vitray kahramannn solgun psiik dnyasnda gezinen


dnceleri deimezliin ve lmn hkm srd bu ok zel alemlerde alak kabartmalarda
lmszlemi hareketlerde tuvalde dondurulmu figranlarn lmsz bilinlerinde [..] delice
cokular lsz tutkular beklenmedik merhamet ve kinleri bir bir not edip tasnif ediyorlar.
Sanatlar arasnda psikologlarn incelikli almalar iin en uygun zemini edebiyat ve mzik sunar.
Roman kahramanlar herkesin bildii gibi herhangi birimiz kadar gerektir. Baz sesler uar hzl bir
ruha sahiptir ama psikolojiye ve sosyolojiye mkemmelen uyum salarlar. Aslnda -ki cahillerin
bunu bilmesi iyi olur- renklerde seslerde ve cmlelerde toplumlar vardr tpk senfonilerdeki
alglarn btnlnde romanlarn tutarllnda savalarn sevgililerin ve simgesel varlklarn
neesinin acsnn hissedildii i gcklayc pozlarn birbirine kart karmak bir tuvalin
karelerinde -metaforsuz mutlak anlamda- toplumsal dzenlerin devrimlerin var olduu gibi.
Japon takmmdan bir fincan krldnda bunun sadece hizmetinin sakarlyla aklanamayacan
olayn belki de bu sradan porselenin kvrmlarnda yaayan kahramanlarn ateli arzularndan
kaynaklandn dnrm; bu karanlk intihar karar beni artmaz: Fincanda yaayanlar
hizmetiyi tabanca niyetine kullanmlardr. Bunu anladnz anda modern bilimi amsnz
demektir bunun ne kadar yerinde bir davran olduunu da ben bilirim
417H.K.
Hibir ey kitaplar kadar zevk vermez; ok az okuyan bir insanm ben. Kitaplar bizi dlere takdim
eder; fakat bir insan hayatn btn doallyla dlerle ene almaya koyulduysa takdime ihtiya
kalmam demektir. Bir tek kitab bile kendimi kaptrarak okumu deilim: Her admda akln ya da
dlerin bitmeyen yorumlar yznden kitabn tad kaard. Birka dakika sonra kitab yazan ben
olurdum - ve yazdklarm hibir yerde deildi.
En ok baucumdaki sehpada benimle birlikte uyuyan sradan yaptlar yeniden okumay severim.
Bunlardan ikisi yanmdan hi ayrlmaz: Padre Figueiredo nun84 A Retoricas bir de Padre Freire
nin85 Reflexoes sobre a Lngua Portuguesas. Bu kitaplar ne zaman elime alsam
faydasn grrm; ikisinin de tamamn devirdim ama hi batan sona okumadm. Bu yaptlardan
sanrm kendi kendime gelitiremeyeceim bir yntem rendim - nesnel yazmakla ilgili sanatsal bir
kural yazlanlarn niye yazldn aklayan bir yasa.
P. Figueiredo nun yapmack kapal kaba tarznn karsnda aklm hazza gark olur. P. Freire nin
dzensiz denebilecek ak ise zihnimi hi bkknlk vermeden oyalar beni skmadan eitir. Sekin
dingin kafalardr bunlar; onlar gibi ya da herhangi baka birileri gibi olmaya ynelik bombo
isteimi doyururlar.
Okuyorum okurken okuduuma deil kendime dalyorum. Okuyorum ve uyuyorum P. Figueiredo
nun retoriin byk simalarn anlatn dte gibi izliyorum P. Freire nin sesini byl ormanlarda
duyuyorum Magdalena demek gerekir diyor nk kaba insanlar Madalena der.
418H.K.
Okumaktan nefret ederim. Daha kapan amadan tanmadm sayfalarn sknts ker iime.
Ancak bildiim eyleri okuyabilirim ben. Baucu kitabm P. Figueiredo nun A Retorica s dr her
akam bin birinci kez dzgn bir manastr diliyle yazlm retoriin byk simalarnn hikayelerini
okurum bin kere okuduum halde adlarn da bir trl aklmda tutamammdr. Ama dil bana iyi
gelir byk C yle yazlan Cizvitlere zg kelimelerden mahrum kalsam rahat uyuyamam.
te yandan ar zletirmeciliine ramen P. Figueiredo sayesinde kendimi tanmladm dilde iyi
yazmay terimlere hakim olmay dstur belledim geri tartmal bir tavr bu ama altnda iyi niyet
yatyor
Okuyorum:


(P. Figueiredo dan bir pasaj)
-grkemli [bo] ve souk hayata kar bir teselli veriyor.
Ya da:
(retorikiler zerine bir pasaj) nszde tekrar bahsediliyor.
Sylediklerimde bir sz damlas kadar abart yok; hepsi samimi duygularm.
Bakalarnn ncil i varsa benim de A Retoricam var. stnlm ise sakinliimden ve herhangi bir
eye tapnmyor olmaktan kaynaklanyor.
419H.K.
Tepeden trnaa doal eften pften eyler sradan kaba saba hayata ait anlamsz nesneler - insani
hayatmdaki deersizlii irenlii donuk grotesk bir izgiyle vurgulayan toz. Karmda kocaman
alm duran iinde hayatn btn Doular hayal ettii Muhasebe Defteri; ya da servis efinin
kainat altst eden zararsz akalar; ve sonra patrona telefon etmesini sylemek resm sevgilisi arad
- bir estetik ve zihin teorisinin en cinsiyetsiz pasaj zerine derin dncelere dalmken btn
bunlar
Ve bir de arkadalar var - tabii iyi ocuklar onlarla ene almak len yemeine kmak akam
yemei yemek ok ho ve hepsi nasl sylesem yle iren yle kaba yle acnas ki; sokak
ortasndayken bile kuma dkkanmzdayzdr; baka bir memleketteyken bile muhasebe
defterimizin bandayzdr oktan sonsuzlua dalm olduumuz halde patronumuzun yanndayzdr
hep.
Herkesin mnasebetsiz akalara merakl bir servis efi vardr herkesin zihni bir btn olarak evrenin
dndadr. Herkesin bir patronu patronunun sevgilisi en olmadk zamanda gne btn ihtiamyla
batarken alan bir telefonu vardr - ve sevgililer kibarca zr diler daha dorusu baka arkadalar
araya koyarak gayet iyi bildiimiz gibi k aylarda veren sevgililerini haberdar ederler.86
Ama Aa ehir deki bir iyerinde ya da bir kuma maazasnn muhasebe defterlerinin banda
olmasalar bile hayal kuran herkesin karsnda gene de bir Muhasebe Defteri durur bu evlendikleri
kadn olabilir ya da miras aldklar bir gelecein idaresi - her ne olursa fakat kesinkes vardr.
Biz btn hayalciler ve dnenler hepimiz bir Kuma Maazas nda ya da herhangi bir Aa ehir
deki bir baka dkkanda yardmc muhasebeciyiz. Hesaplar yapar ve kaybederiz; toplayp geeriz
bilanoyu karrz - grnmez hesap bakiyesi hep eksidedir.
Kelimelerle glmseyerek yazyorum ama bana yle geliyor ki kalbim atlayabilir krlan bir eya
gibi paralanabilir un ufak olabilir pe gidebilir p de p kutusunu bir hamlede kaldrp
omzuna vurduu gibi dnyann btn belediyelerinin lmsz p arabasna gtrebilir.
Ve her ey olanca ihtiamyla sere serpe alarak gelecek olan gelmekte olan Kral bekler nk
maiyetinin tozu douda usulca doan yepyeni bir pustur ve mzraklar kendi afaklarndan uzakta
parlamaya balamtr bile.
420 Cenaze mar
Armalardaki figrler bilinmedik hiyerarilere gre koridorlara dizilip seni bekler - lepiska sal
uaklar plak baklarn dank parltlarndan miferlerin ve kibirli sslerin rasgele
balkmalarndan mat altnn ve ipeklilerin kararm klarndan tannan delikanllar
Hayal gcn hastalkl hale getiren her ey ihtiamn iinde yreimizi burkan zaferlerden bizi
bktran kasvetli eyler hiliin srlar dnyadan tamamen el etek ekmenin ilesi.
Scak gnein altnda yemyeil otlarn arasnda oktan kapanm gzlere ken souk topran yedi
aya deil hayatmz aan ve hayatn ta kendisi olan lmdr - tanrnn birinde belki Tanrlarn
hatrlad o yabanc tanrda bir l-varlk.87


Ganj benim Douradores Soka ndan da geer. Btn alar bu darack odada tutsaktr geleneklerin
rengarenk ak halklar arasndaki mesafeler ve uluslarn bitip tkenmez eitlilii karmyla
birlikte.
Ve kendimden gemi bir halde o sokakta sadece orada bekleyebilirim mazgallar ve ift azl
baklarla kuatlm lm .
421 Kafamdaki yolculuk
Sonsuzlua alan benim drdnc kattan gzlerimin nnde bastran akamn iinde makul bir
derinlikte yldzlar balayacak diye pencereden sarkmm - dlerim bilinmedik farazi belki sadece
imkansz lkelere yolculuklar iin biilen uzaklklara ayak uyduruyor.
422
Dou tarafndan aydan bir altn parann sarn fkrd ite. Geni nehirdeki izleri denize
ylanlar sayor.
423
Haddinden fazla uzun satenlere akn erguvan kumalara brnm imparatorluklar bayraklarla
donatlm caddeleri ssleyen egzotik kumalarn mola yerlerindeki atafatl ardaklarn arasndan
geerek lm yolculuklarna devam ettiler. Baldakenler geti. Donuk ya da irin sokaklar alaylar
geldike alyordu. Yararsz yrylerin dayanlmaz yavalnda silahlar souk ltlar sayordu.
Kenar mahallelerdeki baheler ve fskiyeler unutulmutu terk edilmi eylerin basit bir uzantsyd
bunlar ktan kalma anlar arasnda uzaa den kahkahalar - gene de yollardaki heykeller
konumaya balad diye olmad bu ya da sarnn katar katar tonlar arasnda mezar kylarnda uzanan
sonbaharn renklerinin kaybolmas da deildi mesele.
Teberler grkemli alarn kavaklar; kyafetlerin koyu yeili soluk moru nariei; bozgunlarn
ortasnda pssz meydanlar; admlarmzn szld sk ormanlarda sukemerlerinin brakt
glgeleri bir daha asla grmeyeceiz.
Davullar titrek saatlerde yanklanan davul gmbrtleri.
424
Dnyada her gn onlar yneten yasalar hakknda bildiklerimizle aklayamayacamz eyler
oluyor. Her Allah n gn bir an konuup hemen unutuyoruz bunlar onlar bize tam olan gizem
de muammay unutua evirerek alp geri gtryor hepsini. Unutulmas gerekli olann yasas budur
ite nk anlatlamaz. Grnr dnya gne klar altnda dnmeye devam eder. Ama o bambaka
kii karanlkta bizi gzetler.
82. Antonio Nobre nin So adl iir kitabna atfta bulunuyor; 1900 ylnda 33 yanda lm olan air
salnda Portekiz in en hznl kitab olarak bilinen bu kitapla byk n kazanmt. 83. Ya da
Tanr nn. 84. XIX. yzylda yaam Latinist ve teolog. 85. Francisco Jose Freire (1719-1773)
Arcadia Lusitana ekolnn en nemli teorisyeni; daha ok Candido Lusitano adyla tannr. 86. Bu
cmle tam olarak okunamamtr. 87. Ya da Tanrlarmn dinine mensup yabanc bir tanr.
425H.K.
D de bir tecrbedir. Bunu deneyince yle bir aydnlandm ki artk dlediim her eyi gerek gibi
gryorum. Onlar birer d yapan her eyi yitirdim bylece.
Kendimi nl biri olarak dlesem hemen ne kavuunca geride braktklarmz itenlii isimsizlii
kaybettiimiz bylece hretin katlanlmaz hale geldii aklma der.
426H.K.
5 Nisan 1933


En derin kaygmz sadece evrenin deil ruhumuzun dzeni iin de nemsiz bir olay olarak kabul
ettiimiz anda bilgelie adm atmz demektir. Bunu kaygyla iyice kuatlmken dnebilen ise
tam bir bilgedir. Ac ektiimiz anlarda insanolunun strab bize sonsuz gelir. Ama insanolunun
acs sonsuz deildir nk insana ait olan hibir ey sonsuz deildir geni dnldnde bizim
acmzn da bizim olmak dnda herhangi bir deeri yoktur.
Delilie yakn duran bir skntnn ya da ondan bile engin bir kaygnn yk zerimdeyken kim bilir
ka kez tam isyan edecekken durmu tam kendimi tanrlatracakken tereddt etmiimdir. Dnyann
esrarn bilememenin acs sevilmemenin acs hakszla uramann acs hayatn btn arlyla
zerimize abandn bizi boduunu tutsak ettiini hissetmenin acs di arlar ayakkab vurmu
ayaklarn acs - bizim iin ve tabii bakalar ya da genel olarak canl varlklar iin en iddetli ac
bunlardan hangisidir var m bilen
Benimle konumu sesimi duymu olanlardan bazlarna gre ben duyarsz bir insanmm. Bana
sorarsanz ou insandan daha duyarl olduumu sanyorum. Ben aslnda kendini iyi tanyan bundan
dolay duyarlln ne olduunu iyi bilen duyarl bir varlm.
Ah Yo hayatn ac olduu ya da varoluu dnmenin ac verdii doru deil. Dorusu u ki acmz
ancak byk dedike byr ve ciddileir. Biz doal davranrsak geldii gibi geer nasl yeerdiyse
yle solar. Her ey hitir bu hiliin iinde acmz da hitir.
Bunlar kabna smayan belki de ruhuma samad iin bir trl rahat edemeyen bir skntnn;
herkesin ve her eyin boazma yumruk gibi oturan delirtici basksnn altnda; bedenimde
hissettiim beni kayglara boan ezen anlalmam olmak duygusunun penesinde yazyorum. Sonra
bam kaytsz mavi ge kaldryorum yzm rzgara esintinin bilinsiz serinliine brakyorum
grdkten sonra gzlerimi kapatyorum hissettikten sonra yzm unutuyorum. Byle daha iyi
olmasam da bakalayorum. Kendimi grmekle kendimden kurtulmu oluyorum. Hatta glmsemek
geliyor iimden: imdi kendimi daha iyi anlyor deilim ama artk farkl olduumdan kendimi
anlamaktan vazgemi durumdaym. Gn en ycelerinde grnr hale gelmi bir hilii andran
minicik bir bulut btn evreni kucaklayan bir unutua ak damgasn vuruyor.
427
Dlerim:88 Mademki dlerimde kendime arkadalar yaratyorum yleyse onlarla gezerim.
Kusurlar farkl
Soylu olmak iin deil gl olmak iin deil kendimiz olmak iin saf temiz olalm. Sevgi vermek
sevgiyi kaybetmek demektir.
Hayata srt evirelim kendimize srt evirmemek iin.
Kadn - ideal d kayna. Sakn el srme.
ehvet kavramyla zevk kavramn birbirinden ayrmay ren. Varlklarn kendisinden deil
uyandrdklar dncelerden ve dlerden zevk almay ren. nk hibir ey olduu gibi deildir:
Dler ise her zaman dtr. Dolaysyla onlar korumak istiyorsan hibir eye dokunma. De
dokunursan lr dokunduun nesneler ise duygularnn yeerdii alan olduu gibi kaplar.
Grmek ve iitmek hayatn bize sunduu yegane soylu eylerdir. br duyular avam ve tenseldir.
Asalet ancak hibir eye dokunmamakla elde edilir. Asla yaklamamak - ite gerek asalet budur.
Tanr iyidir ama eytan da kt deildir.
Hepsi bir yana romantizm XVII. yzylda Fransa da olduundan daha dengeli.
428 Duyarszln estetii
Hayalci her bir eyin karsnda o eye bir ey olarak duyarsz kalmaya almaldr.


Refleks olarak her nesne ya da olayn iinden dlenebilecek eyleri ekip karmay bilmek bu
srada ilerindeki D Dnya da lm olan btn gereklii brakp gitmek - bilge kii bunu dstur
bellemelidir.
Asla kendi duygularn samimiyetle hissetmemek ve kendi hrslarna arzularna ve
doyumsuzluklarna kaytszca bakabilmeyi kendince clz bir zafer olarak grmek; neelerin
skntlarn yannda ilgisiz bir insanla yan yana durur gibi durmak.
nsann kendinde kurabilecei en byk imparatorluk bedeniyle ruhuyla kendini kaderin hayatn
geirmesini emrettii yer ve alan olarak deerlendirip kendine kar duyarszlamasdr.
Kendi hayallerimize en iten arzularmza tepeden en grand seigneur bakalm gerek bir zarafetle
onlar grmezden gelelim. Kendimize kar edepli davranalm; durduumuz yerde yalnz
olmadmz kendi kendimizin tan olduumuzu dolaysyla kendimize kar bir yabancymz
gibi zerinde dnlm dingin asaletinden tr umursamaz umursamaz olduu iin de souk bir
tarzda dardan biri gibi davranmann nemli olduunu iyice belleyelim.
Kendi gzmzde klmemek iin hrs tutku arzu ya da umut beslememeye atlmlar yapmamaya
cokusuz yaamaya alalm yeter. Bunu baarabilmek iin hep kendimizin huzurunda olduumuzu
asla rahat davranabileceimiz kadar yalnz kalmadmz hi aklmzdan karmayalm. Bu sayede
tutkuya ve hrsa olan doal eilimimizi yenebiliriz nk tutkular ve hrslar zrhmz zedeleyen birer
kusurdur; ne arzumuz olsun ne umudumuz nk arzular ve umutlar zarafetten uzak avam
durulardr; ne atlmlar yapmay bilelim ne de cokulanmay zira hzlanmak bakalarna kar ayptr
sabrszlk ise her yerde kabalk addedilir.
Aristokratlar yalnz olmadn unutamazlar; etiketlerden protokollerden de bu nedenle aristokratlar
anlar. Aristokrat iselletirelim. Onu salonlarndan bahelerinden koparp ruhumuza var olma
bilincimize tayalm. Hep kendi gz nmzde olalm etiketlere protokollere sayg gsterelim ince
ince dnlm bir-gren-olur tavrlar taknalm.
Her birimiz Gizem in mahallelerine benzeyen kk birer toplumuz; mahallenin hayatn zarif nezih
bir hale getirmeliyiz hi olmazsa duygularmzn enliklerine arballk incelik katmal
dncelerimizin lenlerini yaln bir nezaketle mhrlemeliyiz. Etrafmzdaki dier insanlar yoksul
pis mahalleler kurmakta zgrdr; bizimkinin nerede balayp nerede bittiini aka belirtelim
binalarmzn89 yce cephelerinden ekincelerimizin gizli odalarna dek her
ey yaln bir iilikle ilenmi soylu dingin gsterisiz olsun.
Her duygumuzu arballkla hayata geirmenin bir yolunu bulalm. Sevimek bir ak hayalinin
glgesine ayn vurduu iki dalgacn arasnda uzanan solgun titrek bir arafa indirgensin. Arzuyu
kendi kendiyle ba baa kalm bir ruhun tebessmne benzeyen yararsz ve zararsz bir eye
dntrelim; gereklemeyi ya da kendini anlatmay hi hayal etmesin. Nefreti tutsak bir ylan gibi
uyutalm ve korkuya diyelim ki kendini baklardaki kaygyla gstersin yalnzca ruhumuzun
baklarnn derinindeki o kaygyla korkunun estetik kayglaryla bir tek o uyuabilir.
429H.K.
18 Eyll 1917
Hayatmn her aamasnda her durumunda bakalaryla olan btn ilikilerimde hep davetsiz bir
misafir olarak grldm. En azndan bir yabanc olarak. Gerek ailem gerek dostlarm beni daima
dardan biri olarak algladlar. Bir kez olsun kasten o ekilde davranm deilim. Davrandmsa da
karmdakilerin farknda olmadan gsterdii tepkilerden olmutur o da.
Her zaman her yerde iyi karlandm. Benden daha az atk ka kt muamele grm azar iitmi
insan herhalde enderdir. Ama hi eksik olmayan bu sevecenlikte sevgi yoktu. Doal olarak en


yaknlarm iin bile misafirdim bunun iin de iyi arlanmalydm ama yabanclara gsterilen o
hesapl zenle davetsiz misafirlerin payna den sevgisizlikle.
Bana ynelik bu davranlarn esasen kendi mizacmdaki birtakm karanlk taraflardan
kaynaklandna hi phem yok. in dorusu bende bulac bir soukluk var elimde olmadan
elimde olmadan bakalarn da benim gibi az hissetmeye zorluyor.
Canayakn bir insan saylrm. Karmdakinden de hemen yaknlk grrm sevgi ise hi gelmez.
Bugne dek bir tek kimsenin bile bana balandn hatrlamam. Gnn birinde sevilmek bir
yabancyla senlibenli konumak kadar imkansz gelir bana.
Btn bunlar canm m yakyor yoksa strap ya da tevekkl getirmeyen kaytsz bir kader gibi
kabulleniyor muyum bilemiyorum.
Hep ho bir insan olmaya altm. Oldum olas kaytszlktan baka ey bulamamann acsn ektim.
Felein bir ksz olarak btn kszler gibi ben de biri beni sevsin istedim.
Ama sevgiye hi doyamadm ve bu yararsz ala o kadar gzel ayak uydurdum ki bazen doymam
art m onu da bilemiyorum.
Her ne olursa olsun yaamak canm yakyor.
Bakalar onlara gnl verecek bir varlk bulur mutlaka. Ben ise bana balanmay hayal eden biriyle
bile karlamadm henz. Herkes bakalar iin kendini paralyor; bana ise kibar davranmakla
yetiniyorlar.
Sayg uyandrmay becerebiliyorum sevgi uyandrmaya ise yeteneim yok. Ne yazk ki sayg duyan
insanlara kar bunu hakl karacak hibir ey yapmadm iin sonunda ortada gerek bir sayg da
kalmyor.
Bazen ac ekmeyi sevdiimi dnyorum. Ama aslnda tercihim bu deildi.
Ne nderlik vasflar var bende ne de madunluk. Kaderine raz bir adamn zelliklerine bile sahip
deilim oysa ktlkta bunlar da idare ederdi.
Benim kadar akll olmayanlar daha gl bir karaktere sahip. Hayatta kendilerine yer edinmekte
daha ustalar; zekice yeteneklerini kullanmakta daha becerikliler. Karmdakini etkilemek iin
gereken btn zelliklere sahibim tek eksik bu iin sanat hatta srf bunu dilemeyi isteyebilsem o da
yetecek.
Gnn birinde sevecek olsam sevilmem.
Herhangi bir eyi arzulamamla gzmn nnde lmesi bir oluyor. Oysa kaderim herhangi bir eyi
ldrmek iin en ufak bir gce sahip deil. Onun tek zayfl bana kar lmcl olmak.
430H.K.
Kimi delilerin90 en delice fikirlerini hem bakalarna hem kendilerine ne biim bir bilinle mantksal
adan nasl bir tutarllkla kantladn grnce zbilincimin tamamen bilinli olduuna olan
inancm kesin olarak yitirdim.
431H.K.
Hayatmn byk trajedilerinden biri -ama karanlkta kurnazca oynanan trajedilerden bu- doal yolla
hibir ey hissedemiyor olmak. Herkes gibi sevmeye ve nefret etmeye muktedirim herkes gibi
korkabilir ya da cokuya kaplabilirim; ama sevgim ya da nefretim korkum ya da cokum o
tanmlanm duygulara benzemiyor hibir zaman: Ya bir eleri eksik kalyor ya fazladan bir tane
eklenmi oluyor - sonu olarak farkl bir eye dnyor ve hissettiim hayatla uyumuyorlar.
Hesap denilen zihniyetlerde -deyim tam yerini bulmu- duygular hesaplarla bencil kayglarla
snrlanr ve farkl grnr. Gayet yerinde olarak kuruntulu denilen zihinlerde doal igdlerde
gene byle bir kayma grlr. Bende de duygularm aka tarif etmeye altmda benzer bir


bozukluk ortaya kyor - oysa ne hesapym ne kuruntulu. Duygular altst etmemin hibir
bahanesi yok. gdlerimi igdsel olarak bozuyorum ve istemeden hataen istiyorum.
432H.K.
Koullar kadar mizacmn da tutsaym insanlarn kaytszlklar kadar ben olarak grdkleri kiiye
gsterdikleri sevgi de incitici - bunlar Kader in bana bahettii insan yzl hakaretler.
433
7 Nisan 1933
Aralarndan bir yabanc olarak getim ama hibiri yle olduumu anlamad. lerinde casus olarak
yaadm ama kimse -ben bile- benden phelenmedi. Beni akrabadan saydlar: Kimse doum
srasnda kartrldm bilmiyordu. Bylece hibir benzer yanmz olmad halde tekilere
benzedim hibir aileye ait olmakszn herkesin kardei oldum.
Byleyici lkelerden hayattan daha gzel manzaralardan geliyordum ama o lkeleri kendimden
baka kimseye anlatmadm srf dlerde grdm manzaralarn ise adn bile anmadm. Parke
talarnda ya da demelerde yanklanan ayak seslerim onlarnkine benziyordu ama yreim yan
bamda arpt halde uzaklara srlm yabanc bir bedenin hayal efendisiydi.
Bu benzerlik maskesinin altnda gerek beni tanyan hatta maske taktm anlayan olmad nk u
dnyada maskeli varlklarn olduunu bilen yoktu. Yan bamda bir bakasnn nihayetinde ben olan
bir bakasnn durduu kimsenin aklnn ucundan bile gemedi. Beni hep
kendimle bir sandlar.
Beni evlerinde arladlar elleri benimkini skt sanki varmm gibi sokaktan getiimi grdler;
ama ben olan kii o evlerde hi bulunmad yaayan benin sklacak eli yok baknca kendimi
tandm kii geecek bir sokaktan bile mahrumdu tabii o sokak btn sokaklar deilse bakalarnn
onu grebilecei sokak da yoktu o btn herkes deilse.
Hepimiz isimsiz birbirimize uzak yayoruz; baka klklar altnda birer yabanc olarak ac ekiyoruz.
Ne var ki bazlar bir varlkla kendisi arasndaki bu mesafenin hi farkna varmaz; kimileri mesafeyi
ancak korkulu acl anlarda snrsz bir imein aydnlnda grr; kimileri iinse mrleri boyunca
deimeyecek strapl gndelik bir eydir bu.
Ne olduumuzun bizi gerekten ilgilendirmediini dndklerimizin hissettiklerimizin hep bir
tercme olduunu istediimiz eyleri gerek anlamda istemediimizi ve belki zaten kimsenin
istemediini - anbean bunlar bilmek her duyguda btn bunlar hissetmek bu deil midir kendini
kendi ruhuna yabanc hissetmek kendi duygularnda srgnlk ekmek
Ne var ki klm kprdatmadan izlediim karnavaln bu son gecesinde sokan kesinde maskesiz
bir adamla konuan o maske nihayet elini uzatt ve glerek uzaklat. Doal adam o darack sokan
kesinden sola dnd. Maske -hibir cazibesi olmayan kukuletal bir balk-dmdz devam ederek
glge ve k oyunlar arasnda geri dnsz bir elveda ile uzaklat kendim olarak dndm
eye yabancyd. te ancak o zaman grdm o sokakta yanan lambalardan baka eyler ve
lambalarn aydnlatmad yerleri bulandran belirsiz bir ay olduunu oklt dilsiz hayatn
kendisi gibi hilik dolu bir k
434H.K.
Ay klar
aka grlen st ste ylm at ktlesinin zerinde donuk bir kahverenginin nemiyle kirlenmi
grimsi ay beyazl.
435H.K.


Ve gece ynlar halinde kat kat yaylan ehrin tek bir yerine souk sedef mavisiyle kark bir
beyazlk vurmu.
436H.K. Yamur
Ve nihayet ltl atlarn karanlnn zerinde lk bir sabahn souk bir kabir azab gibi
ykseldi. Bir kez daha o bildik dehet balyor - gn hayat uyduruk karlar kaar yeri olmayan
koturmaca. Bir kez daha fiziksel varlm balyor gzle grlebilir toplum iinde yaayabilir
anlamsz kelimelerle aktarlabilir bakalarnn hareketlerine bakalarnn bilincine gre kullanlabilir.
Gene benim bu olmadm halimle. Karanlktan doan panjurlardaki yarklar (Tanrm hibir eyi
rtt yok bunlarn) belirsiz griliklerle dolduran bu k nvesiyle birlikte u sna uzun sre
elimde tutamayacam yava yava anlyorum: uyumadan uzanmak ama istesen uyuyabilecek
durumda olmak araflarn lk serinliiyle -rahatlatmasa da- bir bedene sahip olduumu bilmeyiim
arasnda salnarak bir gerekle bir hakikatin var
olduunu fark etmeksizin zgrce d grmek. inde bilincimin tadn kardm mutlu
bilinsizliin o hayvani mahmurluun giderek elimden kaydn hissediyorum oysa o mahmurluun
en dibine indiimde gne altndaki kedi gzleriyle zgr imgelemimin mantnn izdii
hareketleri izleyebiliyorum. Alacakaranla vergi eylerin gzkapaklarmn kysnda yar grdm
kirpik dallar altnda ar akan nehirlerin ve kulaklarmda kann ar sesiyle yamurun mulak srar
arasnda kaybolmu elale mrltsnn usulca snp gittiini hissediyorum. Yava yava kendimi
kaybediyorum ta ki bir canlya dnene dek.
Bilmem uyuyor muyum yoksa sadece uyuduumu mu hissediyorum. Belli bir zaman aralnda rya
gryor deilim adeta uyumam olduum bir uykudan kalkarcasna dikkatle ehrin ilk uultularn
alglyorum en aada Tanr bilir nereye alan sokaklarn bulunduu o anlalmaz yerden bir sel
gibi ykseliyor uultular. Yaan u an duyamadma gre belki de yam olan yamurun
hznnden szlen neeli sesler bunlar Belirsiz lgn bir aydnln glgeleri arasndan szan k
yarklarnn ar griliinden baka hibir ey yok sabahn bu saatine bu kadar yeter zaten sabah
bildiim de yok. Sesler neeli dank ve yreimin ta iine batyor sanki bir azaba ya da idama
aryorlar beni. Hibir eyi bilmemek istediim u yataktayken douunu iittiim her yeni gn
hayatmda nem tayan yzlemeye cesaret edemeyeceim nemli bir olayn gn olacak gibi
geliyor. Sokaklara caddelere zerindeki rtleri atarak karanlk yatandan kalktn hissettiim her
yeni gn beni bir mahkemeye aryor. Her yeni bugnde yarglanmaya mecburum. Ve iimdeki
ezeli mahkm kaybettii annesiymi gibi yapyor yatana sanki dads onu dnyadan
koruyabilirmi gibi yastn okuyor.
O gl hayvann aalarn glgesinde mutlu mesut uyuyuu paavralar iindeki serserinin yksek
otlarn arasndaki serin yorgunluu nemli uzak bir akamstnde Siyah n uyuukluu yorgun
gzlere ken esnemenin lezzeti - bizi unutula oyalayan uyku getiren ne varsa ruhun panjurlarn
usulca iten dinginliin akl yattrmas uyumann isimsizce okay
Uyumak farknda deilken uzakta olmak uzanmak kendi bedeniyle unutmaktr; uzun dallarn altnda
yatan kayp bir gle benzeyen bir snakta ormanlarn engin yalnzlnda bilinsiz olma
zgrldr.
Darda bir hilik hafif bir lm soluk alyor insan hayflanarak yepyeni bir tazelikle uyanyor
bundan ve ruhun kuma hiliin iinde unutuun ellerine brakyor kendini.
Ah tpk ikna edilememi bir adamn tekrar itiraza balamas gibi yamurun aydnlanan evrene
anszn sradn duyuyorum. Korkmuum sanki farazi kemiklerim yor. Ve olduum yere
bzlp bir hi elimde kalan azck karanlkta kendi kendiyle ba baa bir insan olarak alyorum


evet yalnzla ve hayata alyorum ve tekerleksiz bir araba kadar gln strabm gerekliin
kysnda terk edilmi dklarn arasnda yatyor. Her eye alyorum kckken sndm
dizlerin ansna bana uzatlan oktan lm ele ve sonra nasl sarldn hi renemediim kollara
hi yaslanamadm omuzlara Ve bu kez sahiden doan gn gnn i gereklii gibi benim iimde
de ykselen ac ve hayal ettiklerim dndklerim kendimde unuttuklarm - btn bunlar bu glgeler
kurgular pimanlklar harman dnyalarn yuvarland derin yarklara karyor ve hayatn iindeki
varlklarla birlikte ocuklarn alp gizlice mideye indirdii bir zm salkmnn iskeleti gibi
dyor.
nsan gnnn uultusu anszn bir zil sesi gibi artyor. Evin ucunda birilerinin yaamaya gitmek iin
at ilk kapnn kilidi yavaa akrdyor. Yreime alan sama bir koridorda terlik sesleri
duyuyorum. Ve nihayet kendini ldrmeyi baaran bir adam gibi ani bir hareketle iine sndm
yatan araflarn yumuak rtlerini kaskat bedenimden koparyorum. Uyandm. Yamurun sesi
yukarda sonsuz darda silinmekte. Artk daha rahatm. Bilmediim bir eyi yerine getirdim.
Kalkyorum pencereye gidiyorum cesur bir adam gibi kararllkla i panjurlar ayorum. Aydnlk
bir yamur gn parlyor donuk aydnlyla gzlerime akyor. Sra pencereleri amakta. Serin hava
henz lkln koruyan tenimi nemlendiriyor. Yamur yayor kukusuz ama bu yamur ki belki
hep ayn yamurdur gerekten azalm. Tazelenmek yaamak istiyorum boynumu dev bir
boyundurua uzatr gibi hayata uzatyorum.91
437H.K.
29 Austos 1933
Bazen ehir de krlara zg huzuru tadabilir. Kimi anlarda zellikle yaz ortasnda len vakitlerinde
bu l l Lizbon da krlar bir rzgar gibi sarar bizi. u Rua dos Douradores te bile gzel bir
gnein scakl duyulur.
Ruha ne kadar da iyi gelir gkte ykselmi huzurlu bir gnein altnda adeta bir ky uraca
tanm gibi u uyduruk arabalarn bitmek bilmez kasalarn ar ar yryen insanlarn birdenbire
susmas Ben de yalnz bama bronun penceresinden bakarken kendimi baka bir yere
naklediyorum: Kk sakin bir tara ehrinde buluyorum kendimi ya da gzden rak kylerde
durgunlayorum kendimi bir bakas olarak hissettiim iin mutluyum.
Biliyorum: Bam kaldrsam Aa ehir de ne kadar bro varsa hepsinin kir pas iindeki
pencereleri cepheleri geecek gzmn nnden ve hala insanlarn yaad st katlardaki anlamsz
pencereler en tepede at katnn keleri arasnda iek sakslaryla eit eit bitkilerin arasnda her
zamanki gibi gnete kuruyan amarlar. Hepsini biliyorum ama btn bu eyleri altna bulayan k
yle tatl beni saran dingin hava o kadar anlamsz ki sahte kyme ticaretin huzurla eanlaml olduu
kk tara ehrime srt evirmem iin gstermelik de olsa bir neden yok elimde.
Biliyorum biliyorum Doruyu sylemek gerekirse artk len yemeinin ya da dinlenmenin mola
vermenin vaktidir. Her ey kusursuzca hayatn yzeyinde kayyor. Ben ise yepyeni bir manzaradan
geen bir geminin kpetesiymi gibi balkondan sarkm olsam da uyumaktaym. Ve adeta gerekten
tarada yaarcasna hayal bile kurmuyorum. Ama birden bambaka bir ey kveriyor ortaya beni
kuatyor hkmne alyor: Kk ehirde bir le vaktini seyrederek o yerlere zg hayatn
tamamn gryorum; ev hayatnn o snrsz o mutluluk dolu aptalln tarlalardaki hayatn o
snrsz o mutluluk dolu aptalln irenlikle el ele vermi huzurun o snrsz o mutluluk dolu
aptalln gryorum. Gryorum nk gryorum. Derken grmez oluyorum bir baktm ki
uyanmm. Glmseyerek kolaan ediyorum etrafm ve ilk i ceketimin dirseklerindeki (ne yazk ki
ceketim koyu renk) tozu silkeliyorum kimsenin zahmet edip temizlemedii pencereye dayanmaktan


olmu pencere kenarnn gnn birinde bir an iin de olsa denizlerde sonsuz bir turistik geziye
km bir geminin toz tutmas imkansz kpetesine dnecei kimsenin aklna gelmemi.
438
Gece yeiliyle aarm bir mavilik yaz ufkunda beliren binalarn souk kemekeini hafif sarya
alan bir griyle belli belirsiz kuatlm siyahms-kahvemsi bir karalt halinde yanstyordu.
Bir zamanlar fiziksel okyanusa hakim olarak evrensel uygarl yaratmtk: Bugn psiik okyanusa
heyecana mizacn anasna hakim olup entelektel uygarl yaratmann zamandr.
439H.K.
duygularmn actan keskinlii en mutluluk verici olanlarn bile; duygularmn mutluluk veren
keskinlii en actanlarn bile.
Bir pazar sabah epey ge bir saatte gnlerden sonsuz bir k gnnde yazyorum yarda kalm
ehrin atlarnn stnde hala anlatlmam bir gn mavisi yldzlarn gizemli varln
unutulmulua hapsediyor
Bende de gnlerden pazar
Yreim bilemedii bir yerdeki bir kiliseye gidiyor; tepeden trnaa kadifelere brnp gidiyor yz
ilk duygulardan pembelemi fazla byk gelen yakasnn stnden hznsz baklarla glmsyor.
88. Yazar tarafndan alt izilmitir. 89. Ya da: duygularmzn. 90. Ya da: sistematik olarak
taknlk yapan baz delilerin. 91. Ya da: hayata ve Tanrnn soyut davasna.
440
Biten yazn g her gn donuk bir mavimsi yeile uyanyor sonra hzla biraz dilsiz beyazla
sakinlemi bir maviye dnyordu. Batda ise genellikle btn gkyzne yaktrlan renkteydi.
Gerei sylemek aradn bulmak her eyin yanlsama olduunu inkar etmek - ne ok insan
dmenin topraa gmlmenin telayla sarlr bu ie yaramaz arelere ve corafya haritalarndaki
gibi byk harflerle nasl da kirletir nl isimler okuduumuz sayfalardaki yaln incelikleri
Asla gerekleemeyecek olayn yarn gerekletiini hayal ederek izilen tablolar Kesik kesik
heyecanlardan dkme lacivert ta Hatrla hayal bir varsaym basit bir ham hayal ka any
barndrabilir nanlardan rl bir taknlkta btn bahelerin suyunun mrlts o katksz heyecan
hafife ksack tatllkla ykselir zbilincimin derinliklerinden.
Ey Heliopolis gecesi Heliopolis in gecesi Kim syleyecek bana yararsz szleri kim kanla ve
kararszlkla deyecek diyetimi
441H.K.
8 Eyll 1933
Gecenin yalnzlnn iinde epey yksekte bir pencerenin ardnda yabanc bir lamba ieklendi.
ehrin geri kalan zifiri karanlk sokaklarn aydnlndan belirsiz yansmalarn nefes nefese
trmanarak tersten gelen bir ay gibi serpildii yerler dnda. Gecenin siyahnda evler de
renklerini tonlarn pek belli etmiyor: atlarn dzenini bozan tek ey aralarndaki belirsiz adeta
soyut farkllklar.
Grnmez bir ip beni lambann isimsiz sahibine balyor. kimizin de uyank olmasnn yaratt
ortaklk deil bunun nedeni: Karlkl olamaz bu durum nk ben pencere kenarnda karanlkta
durduumdan o beni kesinlikle gremez. Sebep baka bir ey sadece bana ait yalnzlk duygumla
balantl geceden ve sessizlikten de beslenen o lambay var olan tek lamba olduu iin dayanak
noktas olarak seen bir ey. Galiba geceyi bu kadar karartan bu yanan lamba. Galiba lamba ben var
olduum uyank olduum koyu karanlkta hayal kurduum iin k veriyor.


Belki de var olan her ey ancak baka bir ey var olduu iin vardr. Hibir ey kendiliinden yoktur
her ey yan yana vardr: Belki sahiden de byledir. Karda bir yerlerde u lamba hayal
yksekliklere snmann ayrcalyla akmadan duran o deniz feneri olmasayd bu saatte var
olmazdm biliyorum -en azndan bu ekilde var olmaz bir anda zbilince varmazdm bilin olduu
iin bir anda olduu iin tamamen bendir o-. Hissettiim bu nk hibir ey hissetmiyorum. Btn
bunlar hibir ey olmadklar iin dnyorum. Hi hi gecenin sessizliin ve ilerindeyken
ulatm hiliin olumsuzluun fazlaln biraz benle kendim arasndaki mesafe ey ve bir tanrnn
unutuluu
442H.K.
Aklszca aklmla elenerek uykusuz bir uyuklamaya dalm bir araya gelince tutarsz duygular
kitabm oluturacak sayfalarn zerinden geiyorum. Ve birden sayfalardan ssz bir tekdzelik
duygusu aina bir koku gibi ykseliveriyor. Daima farkl olduumu sylerken bile durmakszn ayn
eyi tekrar etmi olduumu hissediyorum; itiraf edemeyeceim kadar kendime
benzediimi; ve sonu olarak ne kazanmann neesini ne kaybetmenin heyecann tatm olduumu.
Kendimle hesaplamamlm ben anlk bir dengesizlik bunlar zyor beni dermansz brakyor.
Hep kl rengi yazmm. Sanki btn hayatm ve hatta akl hayatm bile upuzun yamurlu bir
gnm hapislikten ve alacakaranlktan bo bir ayrcalktan ibaret bir gn. pek paavralarn
hznndeyim. Ik ve skntlar iinde ne olduumu bilmez haldeyim.
Hi olmazsa kim olduumu sylemek iin haddini aan znel hayatmn en ufak duygularn
kaydetmek iin sinirlerle donatlm bir makine gibi harcadm zavall aba - hepsi bir anda
boalverdi bir kova devrilmi kainatn suyu yere salmt sanki. Sahte renklerle ina ettim kendimi
- ve sonu u be para etmez imparatorluum. Yaanm bir nesrin byk olaylarn emanet ettiim
u yrei bugn farkl bir ruhla yeniden okuduum u sayfalarn ssz kelerinde grdmde bir
tara bahesindeki eski psk tulumbay hatrlatyor igdyle kurulmu ihtiyatan altrlm bir
tulumba. En ufak bir kasrga patlamadan boyumu amayan bir denizde gemim dibe vurmu.
Ve var olmayan eyler arasndaki mesafeler art arda dizilirken bilin namna bana kalan eye
soruyorum neye yarad bunca sayfay inandm bana ait sandm cmlelerle birer dnce gibi
hissettiim heyecanlarla; tenhalarda gizlenen bir dilenci kznn tkryle yaptrd kat
paralarndan baka bir ey olmayan bayraklarla sancaklarla doldurmak.
Benden geriye kalana soruyorum daha Kader in katlar arasnda var olmaya frsat kalmadan yitip
gitmi bu skartalk bu sprnt bu yararsz sayfalar neyle kafiyeli
Kendimi sorguluyor ve devam ediyorum. Soracam yazyor yeni cmlelerle sarp sarmalyor yeni
heyecanlarla karmaay dindiriyorum. Yarn gene yazacam aptal kitabma inanszlmla her gn
hissettiklerimi yazmaya soukkanllkla devam edeceim.
yleyse sayfalar olduu gibi devam etsin. Domino partisi bitince -ister galip bitirmi olalm ister
malup- btn talar ters evrilir ve o an btn oyun simsiyah kesilir.
443
imde gml o kadar ok Cehennem ve Araf var ki - oysa hayata aykr bir i yaptm gren
olmu mu benim gibi sakin huzurlu bir adamn
Portekizce yazmyorum. Ben kendimce yazyorum.
444H.K.
Hayat dnda her ey katlanlmaz hale geldi. u bro u ev sokaklar -hatta sahip olsaydm tam tersi
eyler de- fazla geliyor beni bouyor; bir tek btnlk yattryor. Evet herhangi bir unsuru btnn
iinde dndm anda derdim kalmyor. u l broya lmszce giren bir gne ; bir seyyar


satcnn odamn penceresine dek fkran l; hatta sadece insanlarn bir iklimin hava durumu
diye bir eyin var olmas dnyann insan sersemletecek kadar nesnel olmas
Gne birden benliime doru geldi o da onu birden grd Oysa pek tiz bir kt bu renksiz
denebilirdi siyah zemini bak gibi kesiyor getii yerlerde demeye aklm eski ivilere latalarn
arasnda bu akszlk partisyonu zerinde kara porteler gibi uzanan ukurlara can veriyordu.
Dakikalar boyunca gnein bu huzurlu broya girmesinin yaratt hissedilmez etkiyi izledim Ancak
bir hapishanede olur istilann bylesi Gnein oynamasn bir tek mahpuslar seyreder byle
karncalarn kaynamasn seyredercesine.
445H.K.
18 Eyll 1933
Sknt iin miskinlerin ya da isizlerin hastal dedikleri sk sk kulama alnyor. Oysa ok daha
karmak bir ruh hastaldr bu: Sknt zaten meyilli olanlara musallat olur stelik sahici
miskinlerden ok alanlar ya da alr gibi yapanlar (bu durumda bu ben oluyorum) sever.
Doal Hindistanlarla bilinmedik memleketlerle dolu i hayatn sahici debdebesiyle aslnda iren bir
taraf olmayan gndelik hayatn irenlii arasndaki elikiden daha kts yok. Skntnn yk
ortada miskinlik gibi bir bahane yokken iyice arlar. almadan edemeyenlerin sknts ise en
beteri.
Sknt isizliin yaratt isteksizlikten kaynaklanmaz herhangi bir ey yapmann gereksizliine
yrekten inanm insanlarn bana gelen ok daha ar bir hastalktr bu. Ve bu artlarda yapacak ne
kadar ok iiniz varsa ekeceiniz sknt da o kadar artar.
Kim bilir ka kez bunca zahmetle yazdm defterden kaldrdmda bamdaki btn dnyann akp
gittiini fark etmiimdir Uyuuk olmay hibir ey yapmamay yapacak hibir iimin de olmamasn
ok daha fazla tercih ederdim nk o zaman bu elle tutulur skntnn tadn karabilirdim. u anki
skntmda ne huzur var ne asalet ne de var olma tiksintisine karan o rahatlk: Yapmak zorunda bile
olmadm ilerin potansiyel yorgunluunun yerine sadece ve sadece yapabilmi olduum ilerin
snrszca yavalamas var.
446H.K. mer Hayyam
Hayyam n sknts ne yapacan bilemeyen aslnda hibir ey yapamad ya da beceremedii iin
bu halde olan bir adamn ektiiyle bir deildir. ylesi l domu insanlarn ve kendini hakl olarak
morfine ya da kokaine verenlerin skntsdr. Acem bilgenin sknts ise bununla
karlatrlamaycak kadar asil ve derindir. yice dnm ve her eyin karanlk olduunu grm;
btn dinler btn felsefeler zerine kafa yormu nihayet Sleyman n lafna gelmi bir adamn
skntsdr onunki: Grdm ki her ey bomu ruhun ektii aclardan ibaretmi ya da u teki kraln
-daha ziyade imparator demeli- Septimus Severus un o da der ki: Omnia fui nihil - Her eydim
hibir eye demezmi.
Hayat demi Gabriel Tarde yararszlktan geerek imkansz aramaktr; mer Hayyam da olsa byle
sylerdi.
Acem bilgenin ikiye kendini vermekte srar etmesinin nedeni budur. i Pratik felsefesi byle
zetlenebilir. Neesine nee katmak iin nee neeye daha ok benzesin diye ien ehlikeyif bir
ayyatan bahsetmiyoruz. Unutmak ve belki biraz daha az kendi olmak amacyla ien krgn bir ayya
da deildir Hayyam. O araba neeyi eylemi ve ak katandr; mer Hayyam da en ufak bir enerji
iareti en ufak bir ak cmlesi gemediini de gzden karmayalm. Rubaiyat ta incecik siluetiyle
(nadiren de olsa) zuhur eden kk Saki kesinlikle salt arap sunan gen kz deildir. air tpk bir
arap testisinin narinliine vurulurcasna vurulmutur onun endamna.


Nee araptan Bapapaz Aldrich92 gibi konuur
Sonu olarak mer Hayyam n pratik felsefesi haz araynn dibe vuraca kadar
siliklemi dingin bir Epikrcle varr. Glleri seyretsin arap isin ona yeter. Hafif bir meltem
havadan sudan bir sohbet bir testi arap be iek - Acem bilgenin en nemli arzu nesneleri
bundan ibarettir ite hepsi bu. Ak insan kkrtr ve yorar eylem datr ve baarszla gtrr
kimse bilmeyi bilmez ve dnmek her eyi donuklatrr. te bu yzden kendi iimizdeki
arzulardan ve umutlardan faydasz dnyay aklama iddiasndan veya aptalca onu iyiletirmeyi
ynetmeyi amalamaktan vazgesek daha iyi olur. Her ey hitir ya da Yunan Antolojisi nde yazd
gibi her ey aklszlktan gelir stelik bir Yunan yani aklc biridir bunu bize syleyen.
447H.K.
Var olan btn dinlerin btn felsefelerin dorularna ya da yalanlarna gereksiz yere kantlaryla
ne srlen adna bilim denen btn varsaymlara kaytsz kalacaz. nsanlk denen eyin ya da
insanln kaderini ya da bir btn olarak bana gelebilecek ve gelemeyecek olanlar da
umursamayacaz. Sevmekse evet ncil de dendii gibi yaknmz seveceiz ama ncil in adn bile
anmad insan deil. Bu her birimiz iin bir noktaya kadar dorudur: En yrekli olanmzn bile
in deki bir katliama kar elinden ne gelir Ama sokakta haksz yere tokatlandn grdmz bir
ocuk iin dlerimizin olanca gcyle ac ekeriz.
Herkese sevgi gstermek kimseyle yaknlamamak. Fitzgerald93 notlarndan birinde Hayyam etiini
bir adan byle yorumlar.
ncil yaknlarmz sevmemizi syler: nsana ya da insanla kar bir sevgiden bahsetmez zaten
kimse de bunu dert etmez.
Buraya (sanrm laykyla) aktarp yorumlayabildiim kadaryla mer Hayyam n felsefesini
benimseyip benimsemediimi merak eden olabilir. Cevabm hibir fikrim yok. Baz gnler pratik
felsefeler iinde en iyisi buymu hatta baka felsefe yokmu gibi geliyor. Baz gnler ise bo bir
bardak misali ii bo l ve yararsz buluyorum onu. Kendimi bilmiyorum nk dnyorum.
Dolaysyla gerekten dnp dnmediimi de bilmiyorum. nancm olsa farkl bir insan
olurdum; ama u da var ki deli olsam da farkl olurdum. Sonu olarak farkl olsaydm farkl olurdum.
Fani dnyayla ilgili bu retilerden baka bir de tarikatlarda retilen gizli bilimler ve gizli
olduklarnda ifa edilen ak trenlerle sergilendiklerinde ise saklanan gizemler var tabii. Szgelimi
Roma kilisesinde Meryem adna yaplan ayinler ya da masonluktaki Kutsal Ruh riteli gibi byk
Katolik ritlerinde gizlenen ya da yar gizlenen eyler.
Ama srlara eren bir insann alt taraf yanlsamann baka bir yznn sradan bir kurban olmadn
nereden bileceiz Eer rasgele bir deli deli haliyle ok daha byk bir srra sahipse bu kii neye
inanacaktr Spencer bilgimizin bir kre olduunu bydke bilmediklerimize temas ettii
noktalarn da oaldn syler. Bunun yan sra srlara ermenin bize neler getirebileceine dair bir
By stadnn u korkun szleri de hi aklmdan kmaz: sis i grdm der sis e dokundum: Ama
var olup var olmadn bilmiyorum.
Acem airi hznn ve hayal krklnn stad.
448H.K. mer Hayyam
mer in bir kiilii vard; ben ise kendi adma ne mutlu ya da ne yazk ki hibir kimlie sahip
deilim. Bir an sahip olduum benlikten bir sonraki an uzaklayorum; dn olduumu
bugn oktan unutmu oluyorum. nsan mer gibi olduu kii olduunda tek bir dnyada d
dnyada yaar; benim gibi olduu kii olmadnda ise sadece d dnyada deil ayn zamanda binbir
farkl yz olan bir i dnyada yaar. Benim gibi biri mer le ayn felsefeyi benimsemeye


heveslense bile ister istemez ona ok uzak kalr. Dolaysyla ve aslnda istemeden kendimde her biri
farkl bir ruha tekabl eden farkl felsefeler barndryorum te yandan eletirebilirim de bunlar;
mer hepsini birden reddedebilirdi nk onun tamamen dndaydlar; ben ise atamam nk onlar
bendir.
449H.K.
2 Kasm 1933
Baz aclarn ylesine ilerine ilemi yle incelikleri vardr ki ruhtan m yoksa beden mi
kaynaklanrlar hayatn boluu karsndaki rahatszl m yanstrlar yoksa karacier mide ya da
beyin gibi organik bir uurumumuzun hastalanmasndan m kaynaklanrlar anlayamayz. Kim bilir
ka kez her zamanki zbilincimin kaygl bir durgunluun karmak keltilerine kararak
karardn hissetmiimdir Ka kez var olmak canm yakmtr o derece anlalmaz bir bulantdr ki
bu hayattan tiksinmekten mi ileri gelir yoksa kusacamn habercisi midir ayrt edemem Kim bilir
ka kez
Bugn ruhum bedenime kadar ulaan bir hzne gark olmu durumda. Belleimi gzlerimi kollarm
her yerimi actyorum. Sanki olduum eye tamamen yaylm bir romatizmaya yakalanmm.
Varlm gnn duru aydnlndan masmavi gkyznden tepede asl salkm saak k datan
dalgadan etkilenmiyor. Bizi kuatan havaya bir kiilik kazandran sanki hala yaz ortasndaymz gibi
sonbahar hatrlatan hafif serin meltem hi nee vermiyor bana. Hi benim iin hi. Hznlym
ama belirli - hatta belirsiz bir hzn bile deil bu. Orada darda p tenekeleriyle dolu sokakta
yayorum hzn.
Bu ifadeler ne hissettiimi tam olarak tercme edemiyor zaten hibir ey hissettiklerimizi tam olarak
tercme edemez hi kukusuz. Ama yle ya da byle hissettiklerimin etkisini bakalarna iletmeye
alyorum - kendimle sokan farkl ekillerde nasl kartn; sokak bana yabanc ama onu
grdm iin aklayamayacam ok zel bir biimde bana ait ve bylece benim bir param.
Farkl olup uzak lkelerde yaamak isterdim. Farkl olup yabanc sancaklar altnda lmek isterdim.
Bugn olmayan gnlere ait olduu iin daha gzel grnen belirsiz yansmalara ve renk lekelerine
indirgenmi - esrarl bambaka benzeri grlmemi alarda imparator ilan edilmek isterdim. u
olduum adam gln duruma drebilecek ne varsa isterdim hem de beni gln duruma
drsn diye. Keke ah keke Ama gne parladnda hep gne vardr gece ktnde hep gece
vardr. Istrap canmz yaktnda hep strap vardr d bizi avuttuunda ise hep d. Olmas
gereken deil olan neyse o vardr daha iyi ya da daha kt olacandan deil yoksa farkl olaca
iin. Hep vardr
p tenekeleriyle dolu sokakta pler yerleri temizleyerek ilerliyor. Kahkahalar taklmalar
arasnda tenekeleri tek tek yk arabalarna koyuyorlar. Ben de yukardan bronun penceresine
dikilmi uyuklayan gzkapaklarmn ardndan ar gzlerimle onlar gryorum. Hissettiklerimi ii
bandan bu adamlarn koturmacasna balayan ince anlalmaz bir ey var; yabanc bir duygu btn
bu sknty kaygy bulanty pe eviriyor akalamalar arasnda omzuna vurduu gibi olmayan bir
yk arabasna frlatveriyor. Ve gn her zamanki dinginliiyle sokak dar olduu iin eik olarak
inip plerin kaldrld yerde parlyor - tam olarak tenekelerin stnde deil karanlktalar nk
sokan aasnda rak ocuklarn
kararszlk iinde kprdanarak hibir ey yapmamakla urat kede.
450H.K.
Bir mjdenin tpk karamsar bir umut gibi havada szld hissedildi; yamur bile bir an
ekingenlie kapld sanki; bouk bir karanlk sessizce havaya yayld. Ve birden muhteem bir gn


bir lk gibi havaya sald. Souk bir cehennemin aydnl her bir eyin iine girmi btn
beyinleri btn keleri doldurmutu. Herkes aptallat. Sonra darbe geince her eyden bir safra att.
Donuk yamur da anm kuru sesiyle94 needen bahsediyordu. nsan istemeden kendi yreini
hissediyor dnmek ba dndryordu. Broda tarifsiz bir din kurulmaktayd. Herkes kendini
olduundan farkl hissediyordu patron Vasques de bir eyler sylemeyi dnerek odasnn kapsna
kt. Moreira glmsedi aniden korkuya kapld iin yz hala sapsaryd. Ve glmseyii bir
sonraki gk grlts muhakkak daha uzaktan gelecek diyordu. Son srat ileri atlan bir araba
sokan btn grltlerini adamakll altst etti. Telefon gnlszce titremeye balad. Patron
Vasques odasna dnecek yerde byk salonda duran telefona yneldi. Bir durgunluk oldu bir
sessizlik yamur bir kabusta gibi yayordu. Patron Vasques susmu olan telefonu unuttu ayak
ilerine bakan ufaklk salonun en dibinde haddini bilmez bir eya gibi hafife kmldand.
Huzur ve rahatlk getiren byk bir nee hepimizi artt. Sersemliimizi atamam olarak olanca
sevecenliimizi geimliliimizi taknarak ani bir hevesle iimize dndk. Syleyen olmad halde
ieridekilerden biri pencereleri ardna kadar at. Taptaze tarifsiz bir koku su dolu havayla birlikte
koca odaya dald. imdi hafiflemi olan yamur uysalca yayordu. Sokan grltleri ayn olsa da
imdi farklyd. Arabaclarn sesi geliyordu sapna kadar gerek insanlarn sesiydi bu. Yan sokaktan
tramvay ngraklar aka bizimle toplumsal bir ba kuruyordu. Yalnz bir ocuun kahkahas
dupduru ortamda bir kanaryann t gibi nlad. Hafif yamur iyice clzlat.
Akamn saat alts. Paydos vaktiydi. Patron Vasques aralk kapsnn nnden Gidebilirsiniz dedi
bize kelimeleri ticari bir dua gibi telaffuz ederek. Hemen kalktm muhasebe defterimi kapatp yerine
koydum. Kalemimi iyice grnr bir yere hokkadaki zel oyuuna yerletirdim sonra Moreira nn
yanna gidip umut dolu bir yarn grrz frlattm sanki bana ok nemli bir hizmette bulunmu
gibi elini skarak.
451H.K.
Yolculuklar m Yolculuklara kmak iin var olmak yeter. Bedenimin ya da kaderimin treninde tpk
manzaralar gibi hep birbirine benzeyen hep farkl olan sokaklara ve meydanlara yzlere ve
hareketlere doru sarkarak gardan gara gidercesine bir gnden brne giderim.
Dlere daldm zaman gryorum. Bir yolculukta bundan fazla ne yapabilirim Sadece hayal gc
ok zayf olan insanlar bir eyler hissetmek iin yer deitirmeye ihtiya duyar.
Herhangi bir yol hatta u Entepfuhl Yolu bile seni dnyann br ucuna gtrr. Ama dnya dnya
olal ne zaman etrafnda tur atlsa br ucu Entepfuhl a yani yolculuun balad noktaya kar.
Aslnda dnyann ucu tpk balangc gibi dnyay kavraymzdr. Manzaralar bizde manzaralar.
te bundan dolay onlar hayal ettiimde yaratm olurum; onlar yarattma gre demek ki
vardrlar; ve var olduklarna gre herhangi bir manzara gibi onlar da grebilirim. Yolculua
kmaya ne gerek var ster Madrid e ister Berlin e ran a in e ister kutuplara gideyim grnmn
ve hissetme tarzmn tutsa olduum srece kendimden baka nerede olabilirim
Hayat onu ne hale getiriyorsak odur. Yolculuklar yolcularn kendisidir. Grdmz
grdmzden deil biz her neysek ondan ibarettir.
452H.K.
Tandklarm arasnda gerek bir ruhu olan tek gezgin uzun zaman nce ayn iyerinde altm bir
delikanlyd. Bu ocuk ehirlerin lkelerin seyahat acentelerinin brorlerini toplard; gazetelerden
bulduu ya da sadan soldan edindii bir kartpostal serisi vard; dergilerden manzaralar egzotik
kyafetler irili ufakl gemiler olan illstrasyonlar kesmiti. Uyduruk ya da gerek irketlerin hatta


alt yerin adna seyahat acentelerini dolar talya ya gitmek iin brorler Hindistan yolculuu
iin brorler Portekiz le Avustralya arasndaki gemi balantlarn gsteren brorler isterdi.
Tandm en sahici bundan dolay da en byk gezgin deildi sadece; ayn zamanda karma km
en mutlu insanlardan biriydi. Sonradan ne olduunu bilmediime zlyorum daha dorusu
zlmem gerektiini hayal ediyorum; aslnda hi nemi yok nk bugn onu tandm ksack
dnemin zerinden on yl belki daha fazla zaman gemiken o artk bir yetikin olmutur:
Grevlerine bal biri hatta belki evlenmitir toplum iinde herhangi bir rol olan su katlmam bir
aptala dnmtr - ldr ksacas yaarken lmtr. Ve bedensel olarak yolculua kmak gibi bir
salaklk da yapm olabilir oysa zihninde ne kadar iyi gezerdi.
imdi hatrladm: Bu ocuk Paris le Bkre arasndaki demiryollarn ezbere bilir
ngiltere yi bir batan bir baa arnlard ve yabanc isimleri yarm yamalak telaffuz etmesine ramen
belli belirsiz kendini belli eden ruhunun ne kadar yce olduu btn parlaklyla aka hissedilirdi.
Bugn bir l olarak varln srdryordur herhalde ama belki gnn birinde yalannca Bordeaux
ya gitmektense Bordeaux yu hayal etmenin sadece daha iyi deil ayn zamanda ok daha sahici
olduunu hatrlar.
Ama aslnda btn bunlarn baka bir aklamas olabilirdi rnein belki de sadece baka birini taklit
etmitir. Ya da Evet bazen ocuklarn zekasyla yetikinlerin aptall arasndaki korkun farka
bakyorum da ocukken yanmzda hep bir koruyucu melek varm diyesim geliyor bize kendi
yldzsal zekasn dn verirmi ve sonra yukardan gelen bir emrin zoruyla belki ok da zlerek
bizi terk edermi tpk dii hayvanlarn byyen yavrularn terk etmesi gibi ve bizi kaderimiz denen
o yemlie brakverirmi.
453
Kafenin terasndan titreyerek hayat seyrediyorum. u apaydnlk alabildiine bana ait meydanda
younlaan hayatn -o darmadan eyin- pek azn grebiliyorum. Sarholuun ilk anna benzeyen
bir durgunluk nice eylerin ruhunu anlatyor bana. Dmda gelip geenlerin ayak seslerinde
hareketlerinin ince ayarl fkesinde gzle grlr ortak hayatn akp gittiini duyuyorum.
Bu saatte duyularm donuyor ve her ey farkl geliyor - duygularm karmak ak bir hata hayal bir
akbaba gibi kanat rpyorum yerimden hi kprdamakszn.
dealleriyle yaayan bir adam olarak en hararetle zlediim eyin sahiden de sadece u masada u
kafenin terasnda oturup bylece kalmak olmadn kim iddia edebilir
Her ey klleri kartrmak kadar bo henz afa bulmam zaman kadar belirsiz.
Ve k varlklara yle dingince yle kusursuzca konuyor onlar hznle glmseyen bir gerekle
yle bir altn rengine boyuyor ki Dnyann olanca gizemi baklarma kadar inerek sradanln
sokaktaki seyirliin kisvesine brnyor.
Ah Gndelik hayat hemen yan bamzdaki gizeme nasl da deip geiyor pheyle glmseyen
Zaman bu karmak ve insani hayatn klanan yzeyine nasl da kp Gizem in dudaklarna
ykseliyor Btn bunlar size ne kadar modern geliyor Ve aslnda hepsi eski hepsi gizli ve hepsi her
bir eyde parlayandan bambaka bir anlamla mhrlenmi
454H.K.
Gazete okuma ii estetik adan daima manevi adan da ounlukla azap vericidir byle meselelere
pek kafa yoran biri olmasanz bile.
Savalar ve devrimler -mutlaka urada ya da burada devam eden bir tane vardr- sonunda olanlar
okuyup bitirdiinizde dehet deil sknt verir. Ruhumuzu yaralayan onca lden onca yaraldan
savaarak len ya da mcadeleye bile giremeden ldrlenlerin fedakarlndan yansyan zulm


deil; canlarn ve mallarn yararszl sz gtrmez bir ey uruna aptalca feda edilmesidir. Btn
idealler btn hrslar erkekler arasnda geen amarc kadn kavgalardr. Hibir imparatorluk bir
ocuun bebeinin krlmasna demez. Hibir ideal kk bir oyuncak trenin feda edilmesine layk
deildir. Faydal bir imparatorluk verimli bir ideal gren olmu mu bugne dek Bunlarn hepsi
insanla dahil ve insanlk hep ayn - deiken ama kusurlu kalmaya mahkm iki yana sallanabilir
ama ilerlemekten aciz. Olaylarn amansz ak karsnda nasl olduunu bilmeden edindiimiz ve
bilmediimiz bir vakitte kaybedeceimiz hayatn karsnda toplumsal hayat denen savatan ve asla
gerekletirilmeyenler zerinde bo yere dnmenin yorgunluundan ibaret saysz satran
tahtasnn karsnda - bilge kii huzuru yaamay dnmek zorunda olmamay zlemez de ne yapar
nk yaamaya mecbur olmak havadan sudan kk bir yer istemek ve hibir yerde deilse
dalarn ardnda barn hkm srdne yanlsamasna inanmak zaten yeterince ardr.
455H.K.
Hayatta gln iren ya da ar zekal grnmemize neden olan talihsiz olaylar kendi
soukkanllmzn nda yolculuun cilveleri olarak grmeliyiz. u dnyada hilikten hilie ya
da her eyden her eye giden biz yolcular (gnll olalm ya da olmayalm) yolculuun dertlerini
arabann sarslp durmasn pek nemsememesi gereken sradan seferileriz. Bu dnceyle
avunuyorum belki kendi kendimi avutuyorum belki de gerekten beni avutacak bir ey var bunda.
Ama zaten zerinde fazla kafa yormazsam asl olmayan avuntu elle tutulur bir geree dnyor.
Hem sonra insan avutan yle ok ey var ki Her zaman birka yarm bulutun salnd o masmavi o
aydnlk ve dingin derin gk var; krlarda aalarn sert dallarn oynatan ehirde drdnc ya da
beinci kat pencerelerine aslm amarlar sallayan hafif meltem var. Kah scak kah serinlik var
hem sonra anlar da pimanlklar ya da umutlarla dnyann penceresinden95 sarkan sihirli bir
glmsemeyle hep geri gelir ve arzuladmz ey benliimizin kapsn alar tpk Mesih denen
dilenciler gibi.
456H.K.
31 Mart 1934
Kalemi elime almayal ne uzun zaman olmu Birka gn iinde yzlerce yllk bir inzivada yaadm.
Issz bir gl gibi hibir yerde olmayan manzaralarn ortasnda durgunlatm.
Vakit getike gnlerin eit eit tekdzeliini hepsi birbirine benzeyen saatlerin
benzemez akn - sonu olarak hayat tadyordum. Btn bunlar tadyordum ve bu zaman zarfnda
uyumu olsam hibir ey deimezdi. Issz manzaralarn ortasnda hibir yerde olmayan bir gl gibi
durgunlatm.
ou zaman kendimi tanyamyorum - kendini en iyi tanyan insanlara sk sk olur bu Bana can
veren farkl klklar altnda kendime bakyorum. Btn deienlerin iinde deimeden kalan
benimdir; yaplm olanlar arasnda ise hibir ey olan her ey.
ime doru bir yolculua karcasna kendime dalarak taradaki o eski evin o bambaka
tekdzeliini hatrlyorum ocukluum orada geti ama ok istesem bile o ocukluun imdiki
hayatmdan daha mutlu mu yoksa mutsuz mu olduunu syleyemezdim. Eskiden orada yaayan
bugnk ben alabildiine farklyd: kisi tamamen deiik kyas kabul etmez apayr hayatlard.
Dardan bakldnda ikisini yakn gsteren tekdzelikler bile hi kukusuz kendi ilerinde
bambakayd. Kesinlikle iki tekdzelik deil iki hayattlar.
Nedir bu anlar uyandran
Yorgunluk. Hatrlamak dinlendirir nk hareket etmez insan. Kim bilir ka kez daha ok
dinlenebilmek iin hi var olmamlarn anlarn canlandrmmdr; yaadm o tara ehrinden


belleimde kalanlarda benim hi oturmadm geni salonlarda yaayan demenin stnde latadan
lataya atlayan eski zamann bir ucundan bir ucuna salnan anlarn netlii de yoktur nostaljisi de.
O derece kendi kendimin kurgusu olmu durumdaym ki bir an iin hissettiim her duygu daha
doduu anda bozulup hayal bir duygu haline geliyor: Hatrlamak hayale hayal etmek hayaldeki
unutua dnyor kendimi tanmak ise kendi hakkmda hi dnmemeye.
Kendi varlmdan o kadar soyundum ki var olmak iin ilk nce giyinmem gerek. Sadece klk
deitirdiimde kendim oluyorum. evremdeki tm yabanc gneler lrken benim asla
gremeyeceim manzaralar altn rengine boyuyor.
457H.K.
Modern meseleler unlardr:
1) Aynalarn evrimi;
2) Gardroplar.
Bir bedeni ve ruhu olan giyinen varlklar haline gelmi durumdayz.
Ruh bedenle daima uyumlu olduundan ruhun kyafet giymesi adet oldu. Bir bedeni olan insanlar
olarak giyimli hayvanlar kategorisinde yer aldmz gibi ayn zamanda en temel zellii kyafetsiz
dolamamak olan bir ruha sahibiz.
Mesele kyafetimizin bir paramz haline gelmesi deil sadece. Kyafetin giderek dallanp
budaklanmas var bir de ayrca ne ilgintir ki bedene doal zarafetini veren unsurlarla ya da
hareketlerle kyafet arasnda hibir ba yok.
u anki zihinsel durumumu toplumsal bir rnekle aklamam istense hi sesimi karmadan bir ayna
bir giysi asks bir de tkenmezkalem gsterirdim.
458H.K.
Baharn ortalarna doru sabahn hafif pusunda Aa ehir uyanyor mahmurluu henz stnde
gne de domaya nazlanyor. Hala yarm bir souun hissedildii havada huzurlu bir nee hakim ve
hayat var olmayan meltemin hafif esintisinde oktan gemi olan souktan hafife rperiyor -
souun kendinden ok ans yznden ve u anki havaya bakmadan onu daha ok yaklaan yazla
kyaslayarak.
Kk kafelerle bistrolar hari dkkanlar henz almam ama bu dinginlikte pazar gnlerinin
uyuukluundan eser yok; sadece dinginlik bu. Yava yava rengini belli eden havada erkenci bir
sarnlk var mavi ise salkm saak pusun iinde pembelemekte. Taze kprtlar sokaklarda
seyreliyor gelip geenlerin yalnzl belli olmaya balam ender ak pencerelerde en tepede birka
sabah hayaleti de beliriyor. Tramvaylar az yksekten oynak sar numaral yollarnda ilerliyor.96 Ve
dakikalar getike sokaklar gzle grlr ekilde sszlamlktan kurtuluyor.
Ne dnce ne heyecan; btn dikkatimi duyularma vermi havada geziniyorum. Erken uyandm;
hibir plan yapmadan sokaa indim. D grrcesine etraf gzlemliyorum. Dnr gibi
gryorum. Ve hafif bir heyecan pusu sama bir ekilde iimde kabaryor; darda dalan sis adeta
usulca iime sokuluyor.
Birden istemeden hayatm hakknda dnrken buluyorum kendimi. Fark etmemiim ama olmu bir
kere. Grmekten ve duymaktan baka bir ey yapmadm sanmtm ben bu aylaka gezintinin
bandan beri dardan ald grntleri yanstan bir alet gerekliin karaltlar yerine renk ve k
olarak belirdii beyaz bir ekran demitim kendime. Ama bilmesem de ok daha fazlasymm. Ayn
zamanda kendi kendini reddeden insanmm ve byle soyut dnmem de bal bana reddetmek
demekmi.


Hava sis dalnca kararyor adeta sis karm solgun bir kla kararyor. Anszn grltnn iyice
younlatn ok daha fazla dnyann var olduunu hissediyorum. oalm yayalarn ayak sesleri
daha telasz. Derken varina larn97 hzl evik admlar dev sepetler tayan frnc raklarnn
yalpalay kendi yokluklarn ve tekilerin azck telan bir anda paralayarak fkryor; akla
gelebilecek her eyi satan baka kadnlar da ayr ayr birbirlerine benziyor; onlar tekdzelikten
kurtaran tek ey sepetlerin iindekiler ama farkl nesnelerden ok farkl renkler. Stler seyyar
mesleklerine zg bykl kkl bidonlar ii bo sama anahtarlar gibi birbirine vuruyor. Polisler
kavaklarda durgun gnn gzle grlmez ykseliinin iinde uygarln kprtsz inkar98 onlar.
u an hissediyorum ki btn bunlar aramzda onlar grmemden baka iliki olmakszn sadece
grmeyi hayatn yzeyine daha bugn vurmu yetikin bir gezgin gibi seyretmeyi ne ok istermiim
meer Doduum gnden beri btn bu eylere mnasip anlamlar yaktrmay renememi olmay
zerlerine yaptrlm olann deil kendi ifadelerinin nda onlar grebilmeyi. Varinay ona
varina denmesinin var olduunun ve balk sattnn bilinmesinin tesinde insani gereklii iinde
tanyabilmeyi. Polis memurunu Tanr nn grd gibi grmeyi. Her eyin ilk kez bilincine varmay
korkun srlara Gizem e erercesine deil de dolaysz olarak adeta Gereklik iek amasna.
Bir an kulesinde ya da bir meydanda bir saat vuruyor -sekiz kere olmal ama saymadm-. Saat denen
u bayalk yznden uyanyorum kendimden: Toplumsal hayatn zamann srekliliini hapsetmek
iin yaratt manastr hayatdr saat soyutun iindeki snr bilinmezliin iindeki huduttur.
Kendimden uyanyorum artk hayatla ve her zamanki insanlkla dolmu olan beni evreleyen
dnyaya bakyorum gkyzn tamamen terk etmi olan sisin (masmavilikte hala gezinen uuk
mavilikler saylmazsa) kelimenin gerek anlamnda ruhuma girmi olduunu gryorum ayn
zamanda varlklarn en mahrem parasna ruhumla iliki kurduklar yere de szm. Grdmn
grntsn kaybettim. Grrken kr oldum.
Etrafmdaki eyler aina oldu bayalamaya balad bile. Ve Gerek bitmi artk: u grdm
sadece Hayat.
Evet benim de ait olduum kendi de benim olan hayat; sadece Tanr ya ya da kendine ait olan
Gereklik tkendi ne gizem ne hakikat bulunur Gereklik te gerek olduu ya da yle grnd
iin bir yerlerde sabit olarak vardr mutlaka zamana bal ya da sonsuz olmakta
zgrdr mutlak imgedir dardaki bir ruhun aklndan geendir o.
Admlarm yavaa sandmdan daha hzlca beni evime gtrecek olan kapya yneltiyorum. Ama
girmiyorum; duraksyorum; yoluma devam ediyorum. Alacal bulacal mallarn esnercesine ortala
sermi olan Figueira Meydan doluyor yrrken yolumu kesiyor. Yavaa ilerliyorum lym ve
gzmdeki grnt bana ait deil o artk hibir ey deil: stemeden Yunan kltrnden Roma
dzeninden Hristiyan ahlakndan ve uygarl oluturan btn dier yanlsamalardan miras payn
alm benim de iinde bir eyler hissetmekte olduum o insani hayvana ait sadece.
Peki diriler nerede
459H.K.
Keke krda olsam ehirde olmay sevebilirdim o zaman. ehri byle de seviyorum - o zaman iki kat
fazla severdim.
92. Henry Aldrich (1647-1710) ngiltere de Christchurch n bapapaz teolog ve hmanist olarak
tannr. Daha ileride geen Yunan air ise Glikon dur. 93. Edward Fitzgerald (1809-1883) mer
Hayyam ngilizceye evirdi. 94. Ya da: neredeyse insanca sesiyle. 95. Ya da: hiliin
penceresinden. 96. Ya da: yollarn nlatyor. 97. Sepetlerini balarnda tayan balklar; Lizbon
un tipik grntlerinden bugn az da olsa varina lar hala var. 98. Ya da: niformal inkar.


460H.K.
Duyarllk artm imdi daha ince eyleri hissedebiliyor daha sama bir ekilde sarslyor ufack
eylerden tir tir titriyor. Byle karanlk bir gnde kayglara boulmak iin olaanst bir akl gerek.
Zaten pek hassas olmayan insanlk havay dert etmez ne de olsa yle ya da byle havann her hali
lazm; yamuru da kafasna damlamadan anlamaz.
Donuk gevek gnde nemli bir yakclk var. Broda tek bama hayatm gzden geiriyorum - ve
grdklerim u boazm sktran hzn veren gne harfiyen benziyor.
Tekrar her eye sevinen o ocuk olarak gryorum kendimi her eye heveslenen delikanl ve nihayet
neesi de hevesi de kalmam bir erkek. Btn bunlar uyuukluk donukluk iinde gelip geti tpk
bunu fark etmeye ya da hatrlamaya beni mecbur eden u gn gibi.
Aramzdan kim geri dnsz yoldan dnp de yolda laykyla yrm olduunu iddia edebilir
461H.K.
En kk eylerin bana ile ektirmekte ne kadar mahir olduunu gayet iyi bildiim iin kk
olmalarna bakmadan onlar nerede grsem hi tereddtsz kaarm. Benim gibi gnein nnden
bulut geti diye zlen bir insana bu karanln her daim kendi varlyla rtl olan gnn elem
vermemesi mmkn mdr
Yalnzlm bir mutluluk aray deil nk yapmda yok mutlu olma yetenei; hi kaybetmemi
olanlar dnda kimsenin elde edemeyecei huzur da deil peinde kotuum; bir uyku aray
benimki bir silinme istei utangaa bir reddedi.
Bu zavall odann drt duvar benim iin hem hcre hem uzaklama hem yatak hem de tabut. Ben en
ok hibir ey dnmediim istemediim hayal kurmadm hayal bir bitkinin hayatn yzeyinde
byyen basit bir yosunun uyuukluunda kaybolduum anlarda mutlu olurum. Hibir ey
olmadmn sama bir ekilde bilincine varmann lmn yok olacam sezmenin tadn karrm
damla ya dkmeden.
Hi stat diyebileceim biri olmad. Hibir sa gelip benim iin lmedi. Hibir Buda bana yol
gstermedi. Hayallerimin ycelerinde hibir Apollon hibir Athena zuhur edip ruhumu aydnlatmad.
462H.K.
Gelgelelim kendimi zorla hayatn hareketlerinin ve amalarnn dna attka; eylerle temas
etmemeye altka - tam da kamak istediim eyin kucana dtm. Dnyann pisliklerine ak
mizacmn btn tecrbesiyle biliyordum ki hayat duyumu bana hep ac vermitir bunun iin ne
hayat hissetmeyi istiyordum ne de varlklara dokunmay. Ama bu temastan kanrken kendimi tecrit
ettim ve kendimi tecrit ederken de zaten ar hassas olan duyarllm iyice azdrm oldum.
eylerle ilikimi tamamen kesebilmi olsaydm duyarllma gayet iyi gelirdi bu. Ama tam tecrit
mmkn deil. Hibir ey yapmyorsam da nefes alyorum; hi hareket etmiyorsam da
kprdanyorum. yle ki tecridin sonucunda duyarllmn iyice bilenmesinden baka kazan elde
etmediim gibi eskiden bana hi zarar dokunmayacak incir ekirdeini doldurmaz olaylar da birer
felakete dnt. Kamak iin yanl yntem setim. Kt bir dn yaparak baladm yere katm
bylece orada yaamann dehetine bir de yol yorgunluu eklenmi oldu.
ntihar hibir zaman bir are olarak dnmedim nk hayata olan nefretim aslnda ona
olan sevgimden kaynaklanyor. Kendimle aramdaki bu iler acs yanl anlamann bilincine varmam
ok uzun zaman ald. Bir hata yaptma nihayet ikna olunca fkeden deliye dndm herhangi bir
eye ikna olduumda hep byle olurum bir yanlsamay kaybetmek demektir bu benim gzmde.
stencimi tahlil ede ede ldrdm. Ayn zamanda istenten nceki dneme denk der ama gene de
ne ok isterdim u her eyi tahlil etmeye balamadan nceki ocukluk gnlerine geri dnebilmeyi


Parklarmn en dibinde kprtsz saatte bcekler uuldarken ve yaamak bir hzn gibi deil bitsin
diye beklediim etimdeki bir sanc gibi zerime kerken l bir uyku gkte ykselen gnein
altnda havuzlarn dalgnl.
tede bir saray baheler dalgn uzaklarda kaybolan darack yollar var olmular iin yaplm ta
sralarn l zarafeti snm ihtiam bozguna uram zarafet yitik cam boncuklar. Ey imdiden
unuttuum arzu ah keke seni dlemenin hznne kavuabilsem gene
463
[Bu balayc metin kitabn sonuna alnmtr -483 numaral metin-.] (Fr. evirmenin
notu)
464H.K.
Bu kitabn bundan nceki sayfalarn okuyan herkes benim bir hayalperest olduumu dnecek hi
kukusuz. Kesinlikle doru deil bu. Hayalperest olacak kadar param yok.
Byk melankoliler sknt kokan hznler ancak ve ancak rahat gsterisiz fakat lks ortamlarda
yaayabilir. te bu nedenle Poe nun Egeus u saatlerce hastalkl dncelere gmldnde eski bir
atodadr aileden kalma bir atodur buras hayatn kabir uykusuna yatt byk salonun kaplarnn
ardnda grnmez uaklar hem evi hem de yemek iini ekip evirmektedir.
Byk hayallerin yeermesi iin birtakm toplumsal koullar gerekir. Baz gnler yazm
olduklarmn ritmik kaygsz hareketinin bysne kaplarak Chateaubriand dnm ama ok
gemeden vikontlukla hatta Bretonlukla hibir ilgimin olmadn hatrlammdr. Bir baka sefer
sylediim bir eyin anlamnda Rousseau yla bir benzerlik yakaladm zannetmitim ama soylu ve
ato sahibi olarak doma ayrcalna sahip olmadm gibi svireli ve serseri olarak domann nasl
bir ey olduunu da bilmediimi hatrladm hemen.
Ama sonuta Rua dos Douradores te de evren var. Tanr her yerde olduu kadar burada da varolu
bilmecesinden mahrum kalmayalm diye rpnyor. te bundan dolay tekerleklerden ve ahap
demelerden ekip kardm hayaller zayf olmalarna kt arabalarla tahta hayvan kafesleriyle
dolu manzaray yanstmalarna ramen sahip olduum sahip olabileceim yegane eyler.
Gerek gnbatmlar kesinlikle baka yerde. Ama ehre bakan drdnc kattaki bu evde bile insan
sonsuzluu dleyebilir. Doru aas sonsuz bir kemeke ama br uta yldzlar da var Akam
vakti sokaa alan pencereme yaslanm olmadm burjuvann tatminsizliiyle asla olamayacam
airin hzn arasnda paralanm haldeyken aklmda bunlar dolayor.
465H.K.
9 Haziran 1934
Byk scaklar bastrdnda hrnlarm. Grdm kadaryla yaz saatlerinin sert bile olsa
kim olduunu bilmeyen varlklara tatl gelebiliyor. Ama bende byle olmuyor. Takn d hayatla
hissetmeyi ya da dnmeyi bilmeksizin hissettiklerim dndklerim - sonsuza dek mezarsz
braklm duygularmn cesedi arasndaki fark fazlasyla iddetli. Adna evren denen bu ekilsiz
vatanda dorudan bana bask yapmasa da varlmn birtakm gizli ilkelerine saldran zorba bir
dzende yayor gibiyim. imden usulca gizlice erkenden imkansz bir srgn zlyorum.
En nemlisi uykum var. En hastalkl olanlar da dahil btn uykularn tersine fark ettirmeden
fiziksel olarak insan dinlendiren bir uyku deil bu. Hayat unutma noktasna belki de bize dler
verme noktasna varan ruhumuza szlerek her eyden feragat etmenin huzurlu armaanlarn adeta
tepsiyle bize sunan bir uyku da deil. Hayr: Bir trl uyuyamayan bir uyku bu gzkapaklarna
arlk yapyor ama kapatamyor onlar ve cesaretini yitiren dudaklarmzn ac kylarn hem


aptallk hem de tiksinti okunan bir ifadeyle bzyor. Ruh uzun uykusuzluklar yaarken bedenin
zerine ken gereksiz uykulara benziyor.
Neeye deilse de bir tr rahatlamaya ancak gece olduunda kavuabiliyorum; rahatlk anlar
normalde insana keyif verdiinden ister istemez benimkiler de keyif veriyor. Bylece uyku geiyor
uykuyla gelen karmaaya zihnin bulutlanmasna benzeyen o eyin silindiini aydnlandn
neredeyse l l parladn hissediyorum. Bir an iin bir baka eye umutlanyorum. Ama umut
ksa sryor. Ardndan uykusuz umutsuz bir sknt geliyor uyumam bir adamn kt uyan ve
yorgun bedenli zavall bir ruh olarak odamn penceresinden on binlerce yldz seyrediyorum; on
binlerce ve derken hi hilik - ama btn o yldzlar
466H.K.
Kendi yzn grememeli insan nk bundan daha korkun bir ey yok. Doa insana hem kendine
hem de kendi gzlerinin iine bakamama yeteneini bahetmi.
nsan sadece akarsularda ve gllerde seyredebilirdi yzn. Ve bunu yaparken vcudunun almas
gereken eklin de simgesel bir anlam vard. Kendini grmek denen o alakl yapmak iin suya
sarkmak eilmek zorundayd.
Aynay her kim icat ettiyse insan ruhunu zehirlemitir.
467
iirlerimi dinliyordu -o gne dek dalgnlkla gayet iyi okuduum dizeleri- ve derken bir doa
kanununun yalnlyla dedi ki: Bu halinizle byleyseniz hele bir de simanz baka olsa kim bilir ne
kadar byleyici bir insan olurdunuz. Sima kelimesinin ieriinden ok kendisi kendi hakkmda
bilmediklerimin boazndan tuttuu gibi kelimenin gerek anlamnda ayam yerden kesti.
Odamdaki aynay sefaleti bilmeyen zavall dilenci yzm grdm; birden ayna dnd Rua dos
Douradores in hayaleti seriliverdi karma - postaclara layk bir nirvanaya ulamtm.
Duygularmn keskinlii bir trl anlayamadm bir hastala dnmekte. Hastal eken bir
bakas ben ise onun hasta parasym nk gerekten de benden daha fazla hissedebilen bir eyin
buyruu altnda gibiyim. Koca bir organizmann sorumluluunu tayan zgn bir dokudan hatta
basit bir hcreden farkm yok.
Dndmde anlayn ki sayklamaktaym; hayal kurduumda ise uyanm. Kendi kendimle
karmm ve iimde artk hibir ey var olmay beceremiyor.
468H.K.
19 Haziran 1934
nsan srekli olarak soyutluun iinde yaaynca -ister dncenin ister dnlm duygunun
soyutluu olsun- ok gemeden hissettiinin ya da istediinin aksine doamz gerei en kolay
alglayabileceimiz gerek hayata ait eylerin bile hayalete dntn gryor.
Birini ne kadar dostum sayarsam sayaym ve hatta bu dostluk ne kadar gerek olursa olsun onun
hastalandn ya da ldn duymak sadece ve sadece bulank belirsiz silik bir duygu yaratyor
bende bu da beni utandryor. Ancak olay manzaray gzmle grrsem heyecanm kabaryor. Hayal
ederek yaamak hayal gcmz andrr zellikle gereklii hayal etme gcmz. nsan zihninde
var olmayanla zaten var olmas mmkn de olmayanla yaamaktan sonunda var olabilecek olan bile
hayal edemez hale geliyor.
Bugn eski bir dostumun ameliyat olmak zere hastaneye yattn sylediler uzun zamandr
grmediim ama btn samimiyetimle takn bir efkat olduunu varsaydm bir duyguyla hep
dndm biriydi. Haberi alnca iimde uyanan biricik berrak ve olumlu duygu beni bekleyen


mecburi angaryayla ilgiliydi: Onu ziyaret edecektim ya da ironik bir olaslkla gidecek cesareti
bulamazsam o zaman da bunun pimanln yaayacaktm.
Hepsi bu Karaltlarla yaaya yaaya kendim de dncelerimde hissettiklerimde kimliimde bir
karaltya dndm. Hi olmadm o normal varla duyduum sancl zlem varlmn zne szd.
Ama hepsi bu sadece budur hissettiim. Ameliyat olacak arkada iin gerek bir znt
duymuyorum. Ameliyat olacak hibir insan iin u dnyada aclar skntlar eken hi kimse iin
gerekten zldm sylenemez. Ben sadece ac ekebilen bir varlk olamamann azab iindeyim.
Ve bir saniye iinde kim bilir hangi igdnn etkisiyle kar konulmaz bir ekilde bambaka bir
dnceye geiverdim. Adeta sayklar gibiyim; hissetmeyi baaramadm olmay baaramadm
eye aa hrtlar karyor havuzlara doru akan bir suyun rlts hibir yerde olmayan bir park
Hissetmeye zorluyorum kendimi ama bunun nasl yapldn bilemez olmuum. Kendimin glgesi
varlm teslim ettiim bir glge olmuum. O Alman masalndaki Peter Schlemihl gibi99 glgemi
deil zm satmm eytana. Ac ekmemekten ac ekmemeyi bilmemekten mustaribim. Yayor
muyum yoksa yaar gibi mi yapyorum Uyuyor muyum yoksa tamamen uyank mym Belirsiz bir
meltem gnn scaklndan gelen bir serinlik her eyi unutturuyor. Gzkapaklarma ho bir arlk
kyor u gnein benim bulunmadm bulunmay istemediim ayrlara da yaldzlar dktn
hissediyorum ehrin btn grltlerinden byk bir sessizlik yaylyor Ne kadar gzel Bir de
hissedebilseydim asl o zaman nasl gzel olurdu..
469H.K.
Yazmak bile cazibesini kaybetti gzmde. Sadece heyecanlar ifade etmek deil uzun uzadya
cmleleri ekillendirmek de; hepsi o kadar sradanlat ki yemek yer ya da su ier gibi yazyorum
belki biraz dikkatli belki biraz dikkatsizce ama dalgnca bir kaytszlk ile cokudan ve ateten
yoksun bir zen arasnda blnm olarak.
470H.K.
Konumak bakalarna haddinden fazla ilgi gstermek demek. Derler ki enesinden lrm balklar
ve Oscar Wilde.
471H.K.
21 Haziran 1934
u dnyay bir yanlsama ya da glge oyunu olarak kabul edebildiimiz andan itibaren bamza
gelenleri bir d uyumakta olmamza gvenerek varm gibi davranan bir ey gibi grebiliriz.
Ardndan iimizde varoluun btn aksiliklerine engellerine kar keskin derin bir kaytszlk
uyandn duyarz. lenler sokan kesini dnmtr onlar gremeyiimiz bundandr; strap
ekenlerse onlar hissediyorsak bir kabus dnyorsak naho bir rya gibi gzmzn nndedir.
Bizdeki ac da bu hilikten ibarettir. Bu dnyada sol yanmza yatm uyumaktayzdr ve yreimizin
bunalm cannn sesi dlerimize kadar girmitir.
Hepsi bu Biraz gne biraz meltem uzaklar ssleyen be aa mutlu olma arzusu geip giden
gnlerin melankolisi hep belirsiz kalan bilim ve bir trl yakalayamadmz gereklik Hepsi bu -
hayr hepsi bu
472H.K.
29 Haziran 1934
Gizemciliin iinde sadece holuklarn olduu mecburiyetlerin bulunmad mertebeye ulamak;
hibir tanr olmakszn vecde girmek srlara ermeden gizemci ya da epoptes100 olmak; hi
inanmadmz bir cennet zerine gnlerce dnmek - cehaletin ne olduunu da gayet iyi bilen bir
ruh zevke ancak byle kavuur.


Bir glgeyle kuatlm bir beden olan benliimin ok stnde ok uzamda - ne kadar da yksekte
salnr sessiz bulutlar; bir bedene tutsak dm ruhun benim ok zerimde - ne kadar da yksekte
salnr gizli gerekler Her ey o kadar ycelerde ki Ve aadaki gibi yukarda da her ey geer bize
yamurdan bakasn brakan bulut straptan gayrsn brakan gereklik grlmemitir Evet ycelen
her ey ycelerden geer ve geer; arzulanabilecek ne varsa uzaktadr ve uzaktan geer Evet her ey
eker bizi kendine her ey yabancdr bize ve her ey geer.
ster gnete ister yamurda ister beden olaym ister ruh benim de geip gideceimi bilmek neye
yarar Her eyin salt hilik dolaysyla hiliin her ey olduunu umut edebilmek dnda hibir eye.
473H.K.
26 Temmuz 1934
Anormal olmayan her zihinde Tanr inanc vardr. Anormal olmayan hibir zihinde belirli bir Tanr
ya inan yoktur. Her eyi hem var olan hem de imkansz bir varlk ynetir; bir kiilie sahipse de
tarif edilemez; varsa amalar da anlalamaz. Ona Tanr demekle her eyi sylemi olduk Tanr
kelimesinin belli bir anlam yoktur zira ve bylece herhangi bir anlam yklemeden onu ifade etmi
oluruz. Ezeli ebedi her yerde hazr ve nazr efaatli ya da mutlak adalet sahibi gibi adna bazen
yaptrdmz sfatlar kendiliinden kopar gider kendine yeten isimlerin yanndaki her gereksiz sfat
gibi. Tanmsz olduu iin zniteliklerden de yoksun olan O tam da bu nedenden dolay mutlak
isimdir.
Ruhun hayata tutunmas da byle berrak ve belirsiz bir ey. Hepimiz leceimizi biliriz;
hepimiz lmediimizi hissederiz. Doruyu sylemek gerekirse karanlk bir igdy alet ederek
lmn bir yanl anlama olduuna bizi inandran ne bir arzudur ne de bir umut: Gnlmzden gelen
bir itirazdan doar bu inan bir reddediten
474H.K.
Bir gn
le yemei yemek yerine -her gn kendime hatrlatmak zorunda kaldm bir ihtiya bu- Tejo yu
grmeye gittim sonra sokaklarda rasgele gezinerek geri geldim bunun ruhuma faydas olduunu
dndm bile farz etmedim. Her eye ramen
Yaamak zahmetine demiyor. Bakmak - ite buna bir tek buna deer. Yaamakszn bakabilsek
mutluluu yakalam olurduk Ne var ki btn dlerimizin adeti olduu zere bu da imkanszdr.
Hayat defterden silebilen bir esriklik olsa..
Hi olmazsa yeni bir karamsarlk yaratsak yeni bir reddedi bizden geriye zararl da olsa bir ey
kalacana kanabilelim diye
99. Alman Yahudi folklorunun bir kahraman Chamisso nun bir yksnde geer. 100. Eleusis
gizemlerinde yksek dereceye varm mrit. Pessoa henz yaymlanmam baka bir metinde
epoptes lerden bahseder.
475H.K.
Neye gldnz diye sordu Moreira ktlk dnmeden salonu blen iki etajerin arasndaki
boluktan.
ki ismi kartrmm da dedim soluumu toparlamaya alarak.
Ah demek yle diye kestirip att Moreira ve sonra broya da benim zerime de yeniden tozlu bir
dinginlik kt.
Vikont de Chateaubriand urada durmu hesap kitapla urayormu Pek Sayn Profesr Amiel
ahane bir tabureye tnemimi Kont Alfred de Vigny Grandela maazasnn mallarn
gndermekteymi Senancour burackta Rua dos Douradores teymi


Hatta okumas asansrsz binada merdiven trmanmak kadar zahmetli olan Paul Bourget bile Saint-
Germain Bulvarm bir kez daha iyice grebilmek iin tam Brezilyal plantasyoncunun ortann
kaldrma tkrd anda pencereye yneldim.
Ayn anda hem bunlar dnmekle hem sigara tttrp hem de iki eyi doru drst
badatramamakla megulken birden zihnimdeki kahkaha dumanla akt ve boazmda
tkezleyerek duyulabilen ekingen bir kahkaha olarak gn yzne kt.
476H.K.
Tamamen benim elimden kma bu gnln fazlasyla sahte olduunu dnenler ok olacaktr.
Ama sahtelik benim yapmda var. Hem ayrca manevi hayatm hakknda zenle not tutmaktan baka
ne elencem var Aslnda zendiim de yok notlar bir kuyumcu titizliiyle bir araya getirdiim de
sylenemez. Bana ait olan bu zenli dilde kendi doallnda dnmekteyim.
D dnyay isel bir gereklik olarak kabul eden biriyim. Bunu metafiziksel olarak deil gerei
yakalamamz salayan allagelmi duyularmla hissediyorum.
Gemiteki uarlmz bugn mrm yiyip bitiren dinmeyen bir zlemdir.
Manastrlarn alma saati imdi. Gn hrnlklarmzn zerine kt. Havuzlarn mavimsi
gzlerindeki son bir umutsuzlua gnein lm yansm. Ah Eski zaman parklarnn ne de nemli
bir parasydk; heykellerle yollarn pek ngiliz nizamyla nasl da ehvetle btnlemitik.
Kyafetler ince kllar peruklar reveranslar ve alaylar nasl da sk skya ruhumuzun zne aitti Biz
kim miyiz Sadece ssz bahenin sonundaki fskiye oktan takatten dm acnas bir halde daha
yksee umaya heveslenmeye uraan kanatl su.
477H.K.
ve gerek ktalarn sonunda sonsuz bir gnn bitiminde uzak gsterili souk nehirlerin kysnda
ssenler.
Sunup sunabilecekleri budur ama gerektirler.
478H.K. Ay
Manzarann tamam hibir yerde.
479
Durduum ykseklikten sarp glgeler halinde aa inen dondurucu ehir en altta ayn altnda
uyuyor.
Bilincin hangi umutsuzluudur var olmann kendime tutsaklmn hangi skntsdr beni drt bir
yandan istila edip dar tamayan varlm yumuaklk korku ac ve perianlkla batan kuran.
Sama bir hznde bu ne anlatlmaz ne biim bir arlk; her eyden yetim kalm ne yakc ve
metafiziksel olarak ne kadar da bana ait bir ac
480
ehir melankolik gzlerimin nnde hayal meyal sessizce uzanyor.
Evler havaya asl bekler halinde eitsizce dalyor ve ay belirsiz lekelere dnerek bu ynn
kprtsz sarsntlarnda sedef gibi parlyor. atlar ve glgeler pencereler ve ortaa grlyor.
Kenar mahallelere yer yok. Grnenlerin tmnn zerinde uzaklarn szlyor. Baktm
yerin stnden karaaa dallar; cesaretini yitiren ruhumda koca ehrin uykusunu duyuyorum. Ay
nda Lizbon ve benim yarnki yorgunluum
Bu ne biim bir gece Dnyann ayrntlarn yaratan bilsin ki benim iin ay anndan daha iyi
aratrma konusu daha gzel bir melodi yoktur geri kalan her eye uzaktr o iindeyken kendimi
tanrken tanyamaz olurum.


Dnmediklerimi blen ne bir meltem var ne bir varlk. Uykuluyum yaarken olduum gibi. Ne var
ki gzkapaklarmda bir arlk var kendi soluumu duyuyorum. Uyudum mu uyank mym
Ayaklarm yaadm yere yneltmek iin harcadm aba btn duyularma aktlm kurun.
Silinip gitmenin hazz gereksizliin sunduu iek hi telaffuz edilmeyen ismim kylarn arasn
dolduran kaygm grevleri bakalarna brakma ayrcal - atadan kalma parkn bitiminde son
dnemecin ardnda glden bir gemi gibi serpilmi baka bir yzyl.
481H.K.
Berbere her zamanki gibi aina bir yere rahata kolayca dalvermenin mutluluuyla girdim.
Yeniliklere kar kaygyla kark bir hassasiyetim var: Ben sadece bildiim yerlerde rahat ederim.
Koltua oturunca ocuk boynuma serin ve temiz bir rt balarken o an aklmdan geeni sa
koltukta alan arkadan sordum yaa ondan byk ama akac bir adamd hastayd. Hi gerek
yokken sormutum soracam: Orada otururken armlar bunu aklma getirmiti. Dn ld diye
karlk verdi havlunun ve benim arkamda duran ses tonu hi deimeden sesin parmaklar son bir
kez enseme kaydktan sonra yakamla aramdaki boluktan syrld. Btn gerekd keyfim bir anda
ld tpk yan koltuktan bir daha gelmemecesine silinmi berber gibi. Btn dncelerim d
anszn. Tek kelime etmedim.
zlem Hibir yaknlm olmayan birini bile zlyorum - zamann kayp gitmesinin karsnda
kayglanyor hayatn gizemi karsnda hastalanyorum. Her gnk sokaklarmda her gn grdm
yzler - onlar gremezsem kahrolurum; hibir ey deillerdir oysa gzmde btn hayatn
simgesinden baka hibir ey.
Sabahn dokuz buuklarnda sk sk karlatm kirli tozluklar takan alakasz ihtiyar Bou bouna
insana musallat olan piyangocu Ttncnn kapsnda purosunu tttren u tombul krmz suratl
ksa boylu ihtiyar Ya soluk benizli ttnc Defalarca grdm
grdke hayatmn bir paras haline gelen bu insanlara ne oldu Rua da Prata dan Rua dos
Douradores ten Rua dos Fanqueiros tan silinme sras yarn bana da gelecek. Yarn ben -u hisseden
ve dnen insan kendi evrenim- evet yarn o sokaklardan gemekten ben vazgeeceim tekiler
uzak bir Ne oldu acaba ile beni anacaklar. Ve btn yaptklarm btn hissettiklerim btn
yaadklarm herhangi bir ehrin sokaklarndaki gnlk hayattan bir yayann eksilmesinden ibaret
kalacak.
482H.K.
Edebiyat -sanat ile dncenin o birleimi gereklii lekelemeyen o icraat- bence insanolunun
urunda var gcyle uramas gereken amatr tabii insanolu ar bym bir hayvani ur deil de
sahiden insan olsayd. Bana yle geliyor ki bir ey sylediimizde o eyin btn erdemini korumu
rktc gcn101 ise elinden alm oluruz. Krlar kelimelere dkldnde barndrd
yeilliklerden daha yeil hale gelir. iekleri hayal gcnn uzamnda resmederek anlattmzda
hcresel yaamda asla olamayacak kadar uzun mrl renklere brnrler.
Kprdanmak yaamaktr; kendini anlatmak hayatta kalmaktr. Hayatta doru tasvir
edebildiklerimizin dnda gerek yoktur. Eletirmencikler mthi ahenkli yazlm falanca iirin alt
taraf bir gnn gzelliini anlattn vurgulamaktan ok holanr. Ama gnn gzel olduunu
sylemek zor i hem gzel gn kendiliinden yok olur gider. Bundan dolay bu gzel gn upuzun
ieklerle donanm bir anyla korumal darnn geici bo tarlalarn ve gklerini yeni ieklerle
yepyeni gezegenlerle donatmalyz.
Biz ne isek her ey odur ve onu youn olarak hayal ettiimiz srece bedenimizde yuvalanm tm
hayal gcmzle gerek anlamda o olduumuz lde her ey zaman iinde yerimizi alacaklar iin


de var olacaktr. O geni donuk manzarasyla tarihin bir yorum nehrinden stnkr tanklklarn her
naslsa uzlamasndan baka bir ey olduunu zannetmem. Hepimiz romancyz ve grdke
anlatrz nk grmek de btn tekiler gibi karmak bir itir.
u an ifade edecek yle ok temel fikir gerek anlamda fiziin tesinde duran yle ok ey var ki
yorgunluk kyor zerime bir daha yazmamaya artk dnmemeye karar veriyorum; atein uykuyu
getirmesine ses karmayacam ve gzlerimi kapayp kedi okar gibi tm syleyebileceklerimi
okayacam usulca.
483H.K.
5 Haziran 1934
Nihayet yatmaya baladm.102 Btn izler sprntler sanki hi var olmamasna ruhumdan
silindi. Sonunda yalnz ve huzurluyum ite. u yaadm gibi bir anda dine dnebilirdim. Ne var ki
beni ycelere eken hibir ey yok her ne kadar aaya eken de yoksa da. Adeta var olmaktan
vazgemiim gene de var olduumun bilincindeymiim gibi zgr hissediyorum kendimi.
Yatyorum evet yatyorum. Gereksiz bir ey kadar yumuak derin bir dinginlik varlmn
kuytularna iniyor. Okunmu sayfalar yerine getirilmi grevler hayatn olaylar ve tesadfleri - hepsi
silik bir alacakaranla dnm bilmediim huzurlu bir eyi kuatan zor grlen bir haleye. Zaman
zaman ruhumu unuttuum teebbsler; bazen eylemi unutturan dnceler heyecandan yoksun bir
efkate kaba bo bir merhamete dnyor.
Bunun sebebi u tatl ar yumuak ve bulutlu gn deil. Daha yeni ekillenen u meltem
de deil - neredeyse bir hi o titreyileri imdiden duyumsanan havann biraz fazlas. Yer yer hafife
maviyle lekelenmi gn isimsiz rengi de deil. Hayr. Hayr nk hissetmiyorum. Grmeye
niyetli deilken gryorum aresizce gryorum. Var olmayan bir gsteriyi izliyorum dikkatle. Ruh
deil huzur duyuyorum. Kprdadklarnda bile berraklklarn kprtszlklarn yitirmeyen d eyler
eytan akln elmeye geldiinde Mesih in dnyay en tepeden grd gibi grnyor bana.
Varlklar hitir Mesih in niye kanmadn anlyorum. Varlklar hitir benim anlayamadm onca
bilimle yalanm eytan n bu kadarck eyle akl elebileceini sanm olmas.
Ak usulca ey hissedilmeyen hayat unutkan aalarn altndan szlen sessizlik aktan nehir Ak
okarcasna kimselerin bilmedii ruh eilmi uzun dallar ardndaki grnmez mrlt Ak gereksizce
ak mantkszca hibir eyin bilincinde olmayan bilin uzakta yapraklarn kucanda parlayan belirsiz
k nereden gelip nereye gittii bilinmeyen bilin Ak ve beni de brak ki unutaym
Yaamaya cret etmemi insann hafif soluu hissetmeyi bilmeyenin kaba yutkunmalar
dnmekten kanm olann yararsz mrlts - usulca ge git silinerek ge mecbur olduun
kasrgalara kapl zorla nne serdikleri yokutan k ister glgeye yr ister dnyann kardei a
ister ana ister Kaos un ve Gece nin kardei ykma - ama kendindeki derin karanlklarda hatrla ki
senden sonra geldi Tanrlar ve Tanrlar da zaman gelince ger.
101. Ya da: btn tadn. 102. Pessoa bu metni lmnden bir yl nce yazmt.
BYK METNLER
I
Uyuyan sularn Madonnas Yabanclar ormannda
Biliyorum ki uyandm ve hala uyumaktaym. Hayatn verdii yorgunluktan bitap dm eskimi
bedenim vakit henz ok erken diyor. Hafif bir sinir var zerimde. Nedendir bilmem kendime ar
geliyorum
Bedenle hi ilgisi olmayan berrak bir uyuukluk iinde uykuyla uykusuzluk arasnda bir dn
suretinden ibaret bir dte durulmu yatyorum. Dikkatim iki dnya arasnda salnyor kr gzleriyle


bir okyanusun derinini ayn zamanda bir gn derinini gryor; derinlikler karyor i ie giriyor
var olduum yeri de dmde neyi grdm de bilemez haldeyim artk.
Glgelerle dolu bir rzgar benliimde uyanann zerine l tasarlarn kln flyor. Yabanc bir
gkten lk bir sknt ebnemi damlyor. Engin kprtsz bir kayg ruhumu ieriden ynetiyor ve
meltem nasl aalarn doruklaryla oynarsa o da yle rasgele deitiriyor beni.
Ilk hastalkl odamda sabah mjdeleyen bu an dmda alacakaranln bir rpertisi sadece. Tepeden
trnaa huzurlu bir karmaaym Neden doar ki gn afan skeceini bilmek beni kahrediyor sanki
ben abalamazsam gn domayacak.
Tarifsiz bir yavalkla sakinleiyorum. Geviyorum. Yar uyur yar uyank havada dalgalanyorum ve
baka trden bir gereklik beliriyor birden ve ben kim bilir nerelerden gelen bu gerekliin tam
ortasndaym.
Birdenbire kyor ortaya -ama yan bandaki bu lk odann gerekliini silmeksizin- anszn zuhur
ediyor o tuhaf orman. kisine birden ynelen dikkatimde iki gereklik birbirine karan dumanlar gibi
yan yanalar.
Bu saydam manzara hem kendi dnyasnda hem tekinde ne kadar berrak
Ya u uzak orman benimle birlikte baklaryla donatan kadn kim Neden bir an meraka kapldm
Bunu renmeyi istediimin bile bilincinde deilim.
Bu bulank oda var olduunu bildiim tesinde manzaray grdm koyu bir pencere Manzaray ise
oktandr tanrmm; u yabanc kadnla bu baka gerein bu gerekdln iinde gezinirmiim
nice zamandr. imde u aalarla iekleri u cra yollar tanyal beri gemi yzlerce yzyl ve
baklarma aldrmakszn babo gezinen o eski o uzak beni hissediyorum bu odada bulunma
duygusu baklarm perdeliyor.
Uzaktan kendimi grp hissettiim bu ormanda zaman zaman ar bir esinti bir duman savuruyor ve
duman belirsiz mobilyalar perdeleri geceden gelen uyuukluuyla imdiki varlmla bulunduum
odann karanlk berrak grn. Sonra esinti diniyor ve manzara tekrar btnleiyor kendi oluyor
teki dnyann uzak manzaras
Kimi zaman da bu kck oda o bambaka memleketin ufkuna yaylan sislerin klne dnyor
Orada toprak diye bu gzle grlr odaya bastmz anlar da var
Kendimi dlere brakyorum hem kendim hem o kadn olarak iftim. Muazzam bir yorgunluk
kapkara bir ate olup beni tketiyor Sonsuz uysal bir arzu zerime ken sahte hayattan baka bir ey
deil
Ey donuk mutluluk Ey yollarn kavutuu yerdeki sonsuz durak Dteyim ve dikkat kesilmi
zihnimin ardnda benimle dlere dalan biri var Ve belki de ben var olmayan o Kimse nin dym
sadece
Darda afak yle uzak ki Bana ait farkl gzlerin nnde uzanan ormansa ylesine
yakn
Uzandayken neredeyse aklmdan silinen orman en ok ona sahipken zlyorum iinde dolarken
alyorum arkasndan ona kavumay en derinden diliyorum
Aalar iekler Ulu aalarn arasnda alan patikalar
Sedirlerin erguvanlarn altnda yrrken bazen kol kola girerdik ve ikimizin de hayalinden gemezdi
yaamak. Etimiz belirsiz bir kokuydu hayatmz ise bir pnarn mrldanan yanks. El ele tutuurduk
baklarmz sorard: ehvet neydi acaba ak yanlsamasna tende gereklik kazandrmak ne demekti
Parkmzda hepsi birbirinden gzel binbir eit iek vard - kvrm kvrm gller sarya alan beyaz
leylaklar mor elbiseleri ele vermese gze arpmayan gelincikler dalarn gr kylarna sanki biraz


itilmi menekeler minicik unutmabeniler kokusuz kamelyalar Ve yapayalnz ayiekleri yksek
otlarn zerinden akn gzler gibi hayretle bakard bize.
Koca bir gzden ibaret gnlmz yosunlarn gzle grlr serinliini okard palmiyelerin yanndan
geerken baka diyarlarn olduunu sezerdik ince ince Ve bunu hatrlaynca boazmza bir yumru
otururdu nk burada bile mutluyken aslnda deildik
Budak budak yzyllar devirmi meelerin kklerindeki l dokunalara taklrd ayaklarmz
narlar birden ykseliverirdi Ve yan bamzdaki aalarn arasndan uzakta sessiz ardaklardan
sarkan kara kara balkyan zm salkmlarn grrdk
nmz sra yryen kanatl yaama hayalimize ikimiz de benzer mesafeli bir glmsemeyle
bakardk henz gz gze bile gelmi deildik o glmseme doduunda birbirimiz hakknda tm
bildiimiz bir kolun bir baka kolun dikkatli hassas teslimiyetine yaslandyd.
Hayatmzn ii yoktu. Biz dardaydk ve bakaydk. Kendimizi tanmyorduk adeta dlerde bir
yolculuun sonunda zuhur edivermitik ruhlarmzn karsnda
Zaman unutmutuk ve muazzam uzam zihnimizde klmt. Yan bamzdaki aalarn uzak
ardaklarn ufuktaki son tepelerin tesinde var olan eylere bahettiimiz engin baklar hak eden
herhangi bir gerek var myd
Kusurlu doamzn su saatinde amaz bir dzenle den d damlalar gerekd saatler yaratrd
Demez hibir eye uzak akm hibir eye hibir eye demediini bilmenin ne kadar ho olduunu
bilmenin dnda
Aalarn kmldamadan kprdan; emelerin rperen dinginlii; zsuyun kendine has ritminin
tarifsiz soluklar; varlklarndan iinden geliyor gibi grnen tinsel bir uyum iinde gn
derinlerindeki sessizliin uzak ama ruha yakn hznne elini uzatan ar alacakaranlk; yapraklarn
yararszca ahenkle dkl iindeyken tm manzarann kulaklarmza dolduu ve sla hasreti gibi
hzne boulduu d yalnzlnn damlacklar - btn bunlar bir kuak gibi zlp belli belirsiz
kuatrd bizi.
Gemek bilmez bir zamanda lmeyi akldan geirmenin bile gereksiz olduu bir uzamda yaadk
orada. Zaman n dnda bir akta gerein uzamdaki alkanlklarndan habersiz bir enginlikte Ey
skntmn gereksiz yolda ka saat mutlu huzursuzluklarla dolu ka saat sundu bize orada saatlerin
hayaletleri.. Zihinde klden saatler uzamda zlemle llen gnler dardaki bir manzarann
iindeki yzyllar Biz ise bunlar neye yarar demiyor yararsz olduklarn bilmenin tadn
karyorduk.
Orada kesinlikle sahip olmadmz bir sezgiyle biliyorduk ki bu iki kiilik yaral dnya eer varsa
dalarn eridii en uzak snrn tesinde hibir ey olmayan o hattn tesindeydi. Orada yaanan
anlar hurafelere inanan halklara ait bir maarann karanlna brndren de bu elikiydi o anlar
bize sonbahar alacas bir gkte beliren bir Magrip ehri karalts kadar tuhaf
bir ekilde alglatan da
Bilinmedik denizlerin dalgalar kulamzn uultulu ufkunda asla gremeyeceimiz kylar yalard;
okyanusu benliimizde grnr hale gelene dek dinlemek biricik sevincimizdi hi phesiz yararl
amalarn ve Yeryz nden gelen emirlerin dndaki hedeflerin peinden giden karavelalarn
vurutuu bir okyanustu bu.
Birden adeta hayatta olduumuzu idrak edercesine havann ku sesleriyle dolduunu yapraklarn
hrtsnn saten kumalara sinmi eski bir koku misali bilincimize kazndndan ok daha youn
olarak iimize ilediini fark ederdik.


Bylece kularn cvlts aalarn hrts ve sonsuz denizden oluan unutulmaya yz tutmu o
yeknesak zemin lgn hayatmz kendimize yabanc olmann yla sarard. Gnler boyunca
uyank uykular uyuduk hibir ey olmadmz iin arzu ya da umut beslemediimiz iin mutluyduk
aklarn rengini nefretin tadn unuttuumuza seviniyorduk. Kendimizi lmsz sanyorduk
Sadece tekinin varlyla dolan saatler yaadk orada ki onun da yaad saatler aynyd saatler ise
anlamszca kusurlu ve tam da bu nedenle mkemmeldi hayatn drtgen amazlna verevine ok iyi
oturuyordu Tahtndan indirilmi soylu saatler eprimi saray kyafetlerine brnm saatler
parampara skntlarnn okluuyla vnen bir dnyadan buraya dm saatler
Ve btn bunlarn verdii keyif canmz yakyordu hem de nasl yakyordu nk manzara sakin bir
srgn hayat tad verse de gerek dnyaya ait olduumuzu hatrlatyordu her zerresine anlalmaz
hznl bir skntnn bilinmedik imparatorluklarn k gibi lsz sapkn bir skntnn nemli
ihtiam sinmiti
afak odamzn perdelerinde n bir glgesi. Solgun olduunu bildiim dudaklarm birbirinden
gnlszce yaamann tadn iiyor.
Donuk odamzn havas bir rt rtlm gibi ar. Btn bu muammaya ynelen uykulu
dikkatimizin bir alacakaranlk treninde yerlerde srnen eteklere benzeyen yumuack kvrmlar
var.
Hibir arzunun bizde var olmas iin sebep yok. Dikkat ise ahlanan durgunluumuzun dayatt bir
samalk alt st.
Bedenlerimizin imgesi kim bilir hangi alacakaranlk yalaryla meshedilmi. ken yorgunluk bir
yorgunluun karalts. ok uzaktan geliyor tpk bir yerlerde bir hayatmzn var olabilecei fikri gibi
kimizin de ne bir ismi var ne de akl alr bir varl. Kendimizi glerken hayal edebilecek kadar
grlt edebilseydik canl olduumuzu sandmza glerdik mutlaka. arafn lm serinlii
ayaklarmz (herhalde benimkiler gibi seninkileri de) okuyor birbirimizin plakln
duyumsuyoruz.
Kopalm akm hayattan ve kurallarndan. Kendimiz olma arzusundan bile kaalm evirince
sessizliin perilerini gecenin elf lerini unutuun gnome larn anan sihirli yz asla karmayalm
parmamzdan
Ve tam ondan konumay hayal edecekken kalabalk orman bir kez daha beliriyor gzmzn
nnde ama imdi rahatszlmzdan tr daha bir rahatsz hznmzn yznden daha bir
hznl. Kafamzdaki gerek dnya fikri onu grnce bir sis gibi dalyor ve bu gizemli ormanda
geen gezgin dte benliim bana yeniden sahip oluyor.
iekler ah orada yaadm iekler Gzn tanyp isimlere tercme ettii ruhumuzun kendilerinden
deil isimlerinin ezgisinden kokular derdii iekler. Uzun uzun tekrar tekrar sylenen isimleri sesli
koku orkestralar olan iekler Yeil ehvetleriyle kendilerine taklan adlara glge ve serinlik veren
aalar simleri tpk etlerinin ruhunu dilemeye benzeyen
meyveler Eski mutlu zamanlarn kutsal kalnts glgeler Hemen yan balarna serilmi manzara
itenlikle glmsediinde grlen aalarn arasndaki o dzlkler prl prl dzlkler Ey ebruli
saatler.. An-i ekler dakika-aalar ey uzamda donup kalm zaman uzamn ieklerle ve iek
kokularyla ve iek isimlerinin kokularyla rtlm l zaman..
Bu d sessizliinde hayalperest bir lgnlk..
Hayatmz hayatn ta kendisiydi Akmz akn kokusuydu Sadece varlmzla dolup taan imkansz
saatler yaardk nk bir gereklik olmadmz etimizin her zerresiyle biliyorduk


i bo kalm kiisiz znelerdik yanl tanmlanm baka bir eydik Kendine dair bilincinde eriyen
o manzaraydk biz Ve ayn anda iki manzara olduu gibi -biri gerek biri de yanlsama- biz de
anlalmaz bir ekilde ikiydik brnn de biz olup olmadn u mphem tekinin gerekten
yaayp yaamadn ikimiz de tam bilmiyorduk
Havuzlarn durgunluunun karsnda birdenbire belirdiimizde bir alama arzusu gibi hissediyorduk
kendimizi Manzarann gzleri yala doluydu sabit gzleri var olmann saysz skntsyla doluydu
Evet doluydu var olmann gerek ya da yanlsama herhangi bir ey olmak mecburiyetinin skntsyla
- ve bu sknt havuzlarda sessiz srgnlerdeyken vatanna sesine kavuuyordu Biz istemeden
bilmeden yryorduk gene ne var ki havuz bandan bir trl ayrlamyorduk sanki onlarda bizden
kalan yaayan simgeselleen ve kaybolan yle ok ey vard ki
Ormanda kimsenin olmay da ne gzel bir serinlik ne korkun bir mutluluktu Orada yrdmz
halde biz bile yoktuk nk kimse deildik. Kesinlikle hitik. lm n ldrecei herhangi bir
hayata sahip deildik. yle narin yle siliktik ki oluun soluu bizi gereksizliimizle ba baa
brakmt ve zaman bir palmiyeyi okayan meltem gibi okayarak geiyordu zerimizden.
Ne bir amz vard ne de bir amacmz. Nesnelerin ve varlklarn varoluundaki tm sebepler bu
yokluk cennetinin kapsnda kalmt aa gvdelerinin ptrl ruhu yapraklarn bize uzanan ruhu
ieklerin gelinlik ruhu meyvelerin beli bklm ruhu kendisini hissediimizi hissetmek iin orada
beklemiti
Hayatmz byle ldk ite ayr ayr lmeye o derece dalmtk ki tek bir varlk olduumuzu
ikimizin de tekinin yanlsamas olduunu kendi iimizdeyse varlmzn basit bir yanks
olduumuzu gremedik
Belirsiz minicik bir sinek vzldyor
Belirsiz sesler aka darmadan zihnimde gn yzne kyor odamzn bilincimdeki yerini doan
gnle dolduruyor Odamz m Yalnz olduuma gre hangi ift iin odamz Artk bilemiyorum. Her
ey siliniyor geriye snd snecek bir sis-gereklikten baka bir ey kalmyor; kararszlm buna
gmlyor giderek afyonla avutulmu kendimi kavraym da iinde uyukluyor.
Sabah Saat in solgun zirvesinden yuvarlanrcasna dald ieri
te akm yand tkendi dlerimizin odunlar hayatmzn ocanda
Umut aldatmacasna srt evirelim bize ihanet eder o yorucu ak yanlsamasna bizi doyurmadan
doyduu iin hayat aldatmacasna da ve hatta lm aldatmacasn da kovalm nk istediimizden
ok fazlasn umut ettiimizin ise ok azn getirir bize.
Ey Peeli kendimizdeki sknt aldatmacasn da atalm srtmzdan kendiliinden ihtiyarlar o
kaygsn sonuna dek yaamaya da cesareti yoktur.
Alamayalm nefret etmeyelim arzu duymayalm
Ey Sessiz Kusurlu doamzn l kaskat profilini ince bir kefenle rtelim
(6 Aralk 1913 te A Aguia dergisinde yaymlanmtr)
Sessizliin MeryemiH.K.
Bazen kendimi klm bunalm hissettiimde dlemin gc bile yaprak dkp kuruduunda ve
elimde dlerimi dnmekten baka d kalmadnda eski dlerimi rasgele kartrdm olur ister
istemez hep ayn kelimelerle karlasak da tekrar tekrar kartrdmz kitaplar gibi. Senin kim
olduunu da o zaman merak ederim ite atafatl sessizlik trenlerinin yapld farkl manzaralar
eski i dnyalar ar ar seyrederken hep grdm o resmi. Btn dlerimde d gibi grnr ya
da sahte bir gereklik gibi bana elik edersin. Seninle belki dlerinde yaayan memleketler belki de
yoklukla insani olmayan eylerle yorulmu bedenlerinin bir paras olan lkeler gezmiimdir esas


bedenin ise gizli bir sarayn bahesinde souk hatlarla izilmi sakin ova ve dalarda erimitir. Belki
de sahip olduum tek dsn sen ve belki yzm seninkine yaptrsam gzlerinde imkansz
manzaralar sahte skntlar yorgunluklarmn karanln huzursuzluumun kovuklarn dolduran o
duygular bulacam. Dlerimdeki manzaralar seni dlememek iin bir yol olmasn sakn Kim
olduunu bilmiyorum ama ben kimim onu biliyor muyum sanki D grmenin ne olduunu
gerekten biliyor muyum ki sana dm demenin tam olarak ne anlama geldiini bilebileyim Belki
benim paramsn belki en nemli en gerek paramsn bunu biliyor muyum Yoksa d benim
gereklik sen misin ben senin dn mym yoksa sen benim yarattm bir d deil misin
Nasl bir hayat seninki Seni nasl gryorum Profilin mi Hi deimedii halde hi ayn kalmyor.
Bildiimden sylyorum bunu ama bildiimi bilmeden. Bedenin mi ster plak olsun ister giyinik
hep ayn otursa da yatsa da ayakta dursa da hep ayn pozisyonda. Btn bu anlamszlklarn anlam
ne
Hayatm hzn dolu ve ikayet edesim bile yok; yaadm saatler o kadar sahte olduu halde elimi
kaldrp datmay bile hayal etmiyorum.
Nasl dlemem dlerim seni
Geen Saatlerin Sahibesi uyuyan sularn l yosunlarn Madonnas usuz bucaksz llerin orak
kayalklarla kapl kapkara manzaralarn Koruyucu Tanras - beni genliimden koru.
Devaszlarn tesellisi hi alamayanlarn Gzya asla almayan Saat - needen ve mutluluktan
esirge beni.
Btn sessizliklerin afyonu el srlmez Lir uzaklamann ve yalnzln ilendii Nakl Cam -
erkeklerden nefret eden kadnlara glp geen bir nesne yap beni.
lm an elsiz Okama karanlkta lm Gvercin hayal kurmakla geen saatlerin Kutsal Ya -
beni dinden sakn nk dinginliktir inanszlktan da koru nk g demektir.
Gn biterken solan Zambak kuru gllerle dolu ekmece iki dua arasndaki Sessizlik -hayattan
tiksindir beni shhate kar fke ver genliimi kmset.
Ey btn belirsiz dlere alan Kucak gereksiz ksr bir varlk yap beni; nedensizce saflatr
aldatmay sevmez bir aldatc et beni sen ki Yaanm Hznlerin Nehrisin; azm buzdan bir lke
olsun gzlerim iki l gl hareketlerimse kadim aalardan usulca dklen yapraklar - ey
Skntlarn lahisi ey Yorgunluklarn Mor Ayini ey Ta ey Ele Avuca Smaz ey Uru
Sana bir kadnmsn gibi dua etmek ne kadar koyuyor bana bilemezsin seni bir erkek gibi
sevememek gzlerimi dlerimden kaldrp gkyznde bir yer edinememi meleklerin gerekd
cinsiyetinin tam tersi bir Tan kzllna bakarcasna sana evirememek
Bir dua okurcasna sylyorum sana olan akm nk akm da bal bana bir dua;
ama ne sevgili olarak dnebilirim seni ne de karmda bir azize gibi dururken tahayyl edebilirim.
Yaptklarn vazgeiin heykeli olsun ellerin ise kaytszln kaidesi kelimelerin reddediin nakl
cam.
Hiliin ihtiam perianln ad Ahiret in huzuru
Tanrlardan nce tanrlarn babalarndan nce ve hatta ayn tanrlarn babalarnn babalarndan nce
gelen btn dnyalara orak btn ruhlara ksr lmsz Bakire
Varlklar ve gnler senindir; yldzlar mabetlerine aslm adaklardr ve tanrlarn yorgunluu
bilinsizce kurduu yuvasna dnen ku gibi gelir barna snr.
Sknt son haddine vardnda gndz kefedelim ve gndzler hi kefedilmeyecekse bile o gn
gene de kefin gn olsun
Ey gnesizlik bir daha kamatr gzleri; ey var olmaktan vazgemi ay parla


Sen ki parlamayan gne bir tek sen rsn maaralarda nk kzlarndr onlar. Bir tek sen var
olmayan ay verirsin kovuklara nk kovuklar
Hayal edilmi ekillerin cinsiyetindensin sen ekillerin hkmsz cinsiyetinden Kah salt profil kah
salt davran ya da tek bir ar hareketsin - sen benim olduka can bulan anlardan davranlardan
yaratlmsn.
imizdeki sessizliklerin Madonnas kyafetinin altnda ne olduunu dlyorsam cinsiyetin
cazibesine kapldmdan deil kesinlikle. Gslerin plmesi tahayyl edilecek cinsten deil.
Bedenin tepeden trnaa et-ruh ama insan deil beden. Etinin z tinsel deil tinselliin ta kendisi.
Sen Dten nceki kadnsn cenneti [grm] topraktan bir heykel.
Sana bir cinsel organ olan gerek kadnlara duyduum tiksintiden geerek vardm. Yeryznn
kadnlar olabilmek iin bir adamn kpr kpr arlna katlanmak zorundadr -insan zevkin
cinselliin emrine gireceini daha batan grd halde kadnlar nasl sever akn hemen
prsmesine nasl engel olabilir Kadn-E i farkl bir duruu olan cinsel birleme halindeki kadn gibi
grmekten nasl kaabilir nasl sayg duyabiliriz ona Kendimizin de aslen diilik organndan
geldiimizi iren bir ekilde yavrulandmz103 dnnce bir anneye sahip olma fikrinden
irenmemek mmkn mdr Ruhumuzun aslen etten geldiini - etimizi douran o bedensel idrak
edince ne biim bir tiksinti sarar bizi; ve ne kadar gzel olursa olsun kkeni yznden irkindir
ruhumuz doum ekli de mide bulandrcdr.
Gerek hayattaki sahte idealistler E e methiyeler dzer Anne fikrinin karsnda diz kerler Bir
eyleri saklamaya yarayan bir gmlektir onlarn idealizmi yaratma gcne sahip bir d deil.
Ar olan yalnz sensin Dlerin Sahibesi hem sevgili hem lekesiz olarak tahayyl edebileceim bir
sen varsn nk gerekdsn. Seni anne olarak kafamda canlandrp sana tapabilirim de nk ne
dllenmenin irenliiyle lekelendin ne dourmann.
Taplacak yalnz sen iken nasl tapmam sana Sevgiye bir sen laykken seni nasl sevmem
Kim bilebilir seni dledike baka bir gerekliin iinde gerek klmadm; bedenlerimize
dokunmadan farkl hareketlerle sarmaarak baka trl birbirimize sahip olarak seviebileceimizi
baka ar bir dnyada benim olmayacan Hem belki zaten varsndr ve ben seni yaratmak yle
dursun seni baka bir gzle saf gnl gzyle baka kusursuz bir dnyada grmmdr sadece buna
kim itiraz edebilir Kim syleyebilir seni dnmenin sadece seninle bulumak sevmenin ise sadece
seni dnmek olmadn; tenden tiksinmemin aktan irenmemin daha tanmadan kaygyla bana
yolunu gzleten o karanlk arzudan ya da hakknda hibir ey bilmediim halde beni olduum gibi
sana iten tarifsiz zlemden kaynaklanmadn
Ve hatta kim iddia edebilir ok eskiden belirsiz bir baka yerde seni zaten sevmemi
olduumu u tkenmez sknty bama saran da o yerin hasretidir belki. Belki varlmn duyduu
tarifsiz bir zlemsin sen yokluktan ibaret bir beden Uzaklk n bedeni ve belki de diiyi dii
yapanlardan baka nedenlerden dolay dii.
Seni bakire olarak da dnebilirim anne olarak da nk bu dnyadan deilsin. Kollarndaki ocuk
karnnda tayarak lekeleyecein kadar kk olmad asla. Hep imdi olduun gibiydin bu durumda
bakire olman gerekmez mi Hem sevebilirim seni hem tapabilirim nk akm sana el koymaz
hayranlm da seni benden uzaklatrmaz.
Sonsuz-Gn ol batan gnelerim benliinle kuatlm gneinin104 klar olsun.
Grnmez Alacakaranlk ol ve arzularm hrnlm kararszlnn renkleri belirsizliinin glgeleri
olsun.


Mutlak-Gece Yegane Gece ol ben de kendimi tamamen kaybedip sende hkmsz kalaym ve
dlerim yldzlar gibi parlasn uzaklama ve inkardan yaplm bedeninde.
Harmaninin kvrmlar olaym tacndaki talar parmaklarndaki yzklerin o bambaka
altn.
Ocanda kl olacaksam adma toz deseler ne kar Odann penceresiysem eer boluk olsam ne
yazar Su saatinde saat isem gesem ne olur deil mi ki sana ait olduum srece duracam lsem ne
olur sana ait olduka lmeyeceim madem; seni kaybetsem ne olur seni kaybettike bulacaksam eer
Sen ki sama eyleri Yapan kopuk cmleleri105 Eirensin sessizliin beni yattrp uyutsun saf-
varln okasn yattrsn rahatlatsn in uyku versin bana ey Ahiret in Hanm ey Yokluun stad;
btn sessizliklerin Bakire-Ana s yen ruhlarn Oca kimsesizlerin koruyucu Melei hznl
lmsz Kusursuzluun insani gerekd Grnts.
Hayr kadn deilsin. Yreimin en derin yerinde bile diilik namna hibir ey artrmyorsun.
Bir tek hakknda konuurken sana dii diyor kelimeler ifadeler de seni bir kadn olarak iziyor.
Seninle ak hayalimle dopdolu bir efkatle konumam gerekir ve kelimelerin sesi ancak seni dii bir
varlk olarak tahayyl ettiklerinde byle kyor.
Ama sen belirsiz zne baknca hibir eysin. Gerekliin yok salt sana ait bir gerekliin bile.
Aslna bakarsan ne grdm var seni ne de hatta hissettiim. Bir duygu gibisin ayn zamanda
kendinin nesnesi olan kendi kendinin en mahrem yerine yuvalanm bir duygu. Grr gibi olduum
grntsn hala sonsuz bir imdi de bir dnemecin tesinde kaybolan kl pay kardm bir
gmlein etei. Profilin hibir ey olmamann profili ve ideal bedeninin hatlar bizzat hat imgesinin
kolyesinin incilerini tek tek dkyor. oktan getin sen oktan var oldun sen ben seni oktan sevdim
- senin varln hissetmek bunlarn hepsini hissetmek demek.
Dncelerimin arasndaki mesafeleri duygularmn boluklarn dolduruyorsun. te bunun iin
hissetmiyorum seni dnmyorum da ama dncelerim varln hissettiim apraz tonozlar
duygularmsa adn andm gotik kemerlerdir.
Kendi kendini ifa eden kusurlu doamn o berrak o bombo o karanlk manzarasnda kaybolmu
hatralarn ay sn. Varlm belli belirsiz alglyor seni belinde kemerin seni hissedecei gibi.
Huzursuzluumun gece sularnn dibinde ak yzne eiliyorum biliyorum ki gmde ay uyandran
aysn ya da nasl bilmiyorum ama ay taklit eden tuhaf bir denizalt ay sn.
Ne kadar da isterdim seni grebileceim Yeni Bak seni dnmemi hissetmemi salayacak Yeni
Dnmeler i ve Duygular yaratmay
Harmanine dokunabilsem keke oysa szlerim kendi uzattklar ellerin kalkt hareketten bitap
dyor ve ac veren byk bir yorgunluk kelimelerimi tyor. u kuun dne dne inmesi de
bundan sanki hep yaklamak isterdi de bu ku bir trl gelemezdi sen demek
istiyorum etrafnda dnd eye ama cmlelerimin tabiat ayak seslerinin zn yanstmaktan aciz
ya da baklarnn ar akn veya hep yarm kalan jestlerindeki kvrmlarn bo hznl rengini.
Ve uzak bir varla konutuum doruysa ve eer bugn olabilirlikler bulutuyken yarn gerekliin
yamuru olarak yeryzne yaarsan - unu asla unutma ki kutsalln hayalimde domu olmandan
gelir. Hayatta daima yalnz bir adamn d ol bir an sna olma sakn. Kutsal anak olarak
kal. Gereksiz bir amfora olarak gizemini koru. Kimse senin hakknda nehrin kendi kylar iin
sylediini sylemesin: Sadece beni snrlamak iin varlar diyemesin. Bunun yerine dlere yaslanp
mr boyu hi akmamak kuruyup gitmek yedir.
Kendini yzeysellie ada hayatn hayata bakma sanatna dntrmeye ve asla ayn kalmayan hep
baklan olmaya ada. Asla baka bir ey olma.


Bugn bu kitabn profilinden baka bir ey deilsin tamamen yapay bir profil ete kemie brnerek
tekilerden ayrlm bir zaman paras. Btn bunlarn hepsi olduuna yrekten inansam seni
sevmek hayali zerine bir din kurardm.
Sen her bir eyde eksik kalan parasn. Sen onlar sonsuza kadar sevebilmemiz iin her eye lazm
olansn. Mabet in kaplarnn kayp anahtar Saray a giden gizli yol sisin ebediyen gzden saklad
uzak Ada sn
avluH.K.
Manzarann Hayat bir hale gibi kuatt hayal kurmann ise kendi kendini hayal etmekle snrl
kald bu saatlerde huzursuzluumun sessizliinde akm iindeki aalkl bir yolun en ucunda terk
edilmi bir evin kaplarnn ald bu kitab byttm. Btn ieklerden ruh topladm onu yazmak
iin ku cvltlarndaki geici anlarla bir sonsuzluk ve durgunluk a dokudum.
Dokumac kz gibi hayatmn penceresine kuruldum ve yaadm var olduumu unutarak lk bir
cenaze iin sessizliimdeki sunaklara serilen lekesiz keten rtlerden kefenler yaptm
imdi bu kitab sunuyorum sana nk onun gereksiz olduu kadar gzel olduunu biliyorum.
Hibir ey retmiyor hibir eye inandrmyor hibir duygu uyandrmyor. Rzgarla savrulmu
kllerle dolu bir uuruma akan ne bereket ne felaket getiren basit bir derecik.
Btn ruhumla yazdm bu kitab ama o srada kitap deildi aklmdan geen: Batan ayaa hznle
yorulmu kendimi ve hi kimse olmayan seni dnyordum yalnzca.
Sama olduu iin seviyorum kitab; vermek istiyorsam o da gereksiz olduundan; hibir ie
yaramad iin vermek istiyorum sana ve veriyorum
Sen okuduka dua edilmi olsun arkamdan sen kitab sevdike takdis edilmi olaym ve sonra
bugnk gne dnkn nasl unutursa (ve asla kurmay beceremediim hayallerde ben kadnlar
nasl unutuyorsam)106 sen de yle unut onu.
l arzularmn yatt Sessizlik Kulesi; bu kitap Kadim Sr n gecesinde seni yenilemi olan ay
olsun
Can yakc Kusurluluun nehri bu kitap saf d-okyanusuna doru senin sularna kendini brakm
bir kayk olsun.
Dn ve Hznn manzaras bu kitap tpk Zaman kadar senin olsun ve sahte kral kyafetleri giymi
Zaman da da sende de btn snrlar asn.
Sessizliimin pencerelerinin nnden sonsuz nehirler akyor. Hep br kyda gzm niye orada
farkl ve mutlu bir yaam srmeyi dlemem bilemiyorum. Belki de teselli veren sakinletiren kutsal
yalar srp ayinler yapabilen yalnz sen olduundan.
Bana kendini varmsn gibi gsterip ltufta bulunmak uruna hangi sahte ayini yarda braktn
Dansn hangi kvrak annda Zaman la beraber donup kaldn da yarda kalan bu hareketle ruhuma bir
kpr attn glmseyiini debdebeme uyan krallarn erguvan giysisine dntrdn
Tedirginlii ahenkle yaayan kuu lmsz saatlerin liri mitik aclarn elle tutulmaz harp - sen
Beklenen ve Giden sin okayan ve yaralayan zevkleri strabn yaldzna bulayan hznlere glden
talar takansn.
Hangi Tanr yaratt seni kendine dnyay yaratm Tanr nn nefret ettii hangi Tanr Bilmiyorsun
ama farknda deilsin bunun; ne bilmek istiyorsun ne de bilmemek. Hayatn btn tasarlardan
arndrdn kusursuzluk ve dokunulmazlk kisvesini giyerek grntn gerekdlkla kuattn ki
Saatler bile dudaklaryla deemesin sana Gnler yzne glmseyemesin Geceler ay avularna
brakp da bir zambaa benzetmesin.


Dk stme ey akm dk gzellemi gl yapraklarn glden de mkemmel zambaklar srf
adlarnn ezgisiyle bile kokular saan kasmpatlar.
Ve ben de leyim hayatn kendimde107 hibir sevimenin beklemedii hibir pmenin gz
koymad hibir imgelemin iffetsizlie srklemedii Bakire.
Her umudun nnde uzanan avlu (ama sadece avlu) her arzunun Kilit i her de alan Pencere
Btn manzaralar - gece vakti orman ve uzakta ay seli altnda parlayan rma gren Cihannma
nsann yazmay aklnn ucundan bile geirmeyecei hayalini kurmakla yetinecei dizelerle
dzyazlarla dolu sayfalarsn sen.
Biliyorum ki yoksun ama acaba kendi varlmdan emin miyim Bendeki varln olduuma gre;
hayatm seninkinden daha m gerektir ve seni yaayan da ayn hayat mdr108
Alevden olma hale yokluktan ibaret varlk ahenkli dii sessizlik okunmaz bedenlerle dolu
alacakaranlk bilinmez bir enlikten kalma unutulmu kadeh baka bir Dnya daki bir Ortaa da bir
d-ressamn boyad nakl cam.
Kimselerin ayann demedii bir bahenin ortasnda lekesiz zarif kutsal kase ve mayasz ekmek
yaayan bir azizenin terk edilmi suna hayal bir zamban tac
Sknt dourmayan tek formsun sen nk duygularmza uyarak durmadan deiirsin ve
sevincimizi perken skntmz olduu gibi acmz da yattrrken afyon gibi rahatlk verir uyku
gibi dinlendirirsin ellerimizi birletiren kavuturan lm de sensin.
Ey melek hangi kumatandr kanatl bedenin Sen ki tutsak bir umak sn sen ki durgun uru sun sen
ki esrikliin ve huzurun bir iaretisin nasl bir hayat hangi topraa balar seni
Senin hayalinle g bulacam; ve yazdklarm Gzelliin konutuunda ekillerin ezgisini alacak
ktalarnda kvrmlar olacak ve lmsz dizeler gibi bazen anszn gz kamatracak.
Ey Yalnz Benim Olan sen varken ben de senin var olduunu grrken btn sanatlardan farkl bir
sanat yaratalm. Gereksiz bir amfora olan bedeninden yeni dizelerin ruhunu karaym titreyen
parmaklarm sessiz alkantnn ritminden henz insan kula dememi yalan satrlar bulsun
metnime.
Ezgili glmsemen silinirken bastrlm bir hkr kendini hata ve kusurluluktan ibaret gren
dnyay anlatsn bana. Harp alanlara zg ellerin seni var etmekle tkettiimde mrm gzlerimi
gzkapaklarm kapasn. Ve hi kimse olmayan sen Ey Yce sonsuza dek hi var olmam tanrlarn
en sevdii sanat hi var olmayacak tanrlarn ksr ve bakire anas olarak kalacaksn.
103. Ya da: hayata /dnyaya doru itildiimizi. 104. Ya da: iinde kendine sahip olan. 105. Ya
da: cinsiyetsiz cmleleri. 106. Ya da: kendilerinin hayal ettii gibi hayal edemediim kadnlar. 107.
Ya da: leyim hayatm sende. 108. Ya da: ayn l hayat m.
II
l hayatmn olanca arln duyuyorum zerimde Bavyera Kral II. Ludwig iin cenaze
mar109
Bugn lm alk olmadm ar admlarla kapma erilie geldi. Her zamankinden daha yavaa
nme hallar serdi ipeklileri unututan ve bize sunduu avuntulardan dokunmu dibalar. Kvanla
glmsyor glmsediini fark etmi olmam da pek umursamyordu. Ama tam aklm elmiken
hibiri satlk deil dedi. Onun derdi beni gsterdii eylere deil kendine heveslendirmekti. Nitekim
hallarn anlatrken uzaktaki saraynda da bunlardan serili olduunu syledi; ipeklinin bylesi bir tek
onun glgeler atosunda giyilirmi; ahretteki mlkndeki mihrap arkalklarn kaplayan dibalarsa
buradakilerden bile gzelmi.


Beni plak kapmda tutan doutan gelen ba usulca zverdi. Ocanda dedi bana ate yok:
yleyse oca ne yapacaksn Evinde dedi ekmek yok: Masan olmu ne yazar Hayatnda dedi dost
nedir bilmedin: Yaamann nesinden keyif alrsn ki bu halde
Ben dedi snm ocaklarn atei bo masalarn ekmei yalnzlarn anlalmamlarn sadk
yoldaym. Bu dnyada eksik olan saadet karanlk krallmn kvancdr. Benim imparatorluumda
ak yorgunluk vermez hi nk sahiplenme denen eyin strabn bilmez; yaralamaz da kimseyi
nk yormaz nk hi sahiplenmemitir. Elimi usulca dnen insanlarn bana koyarm ve
unuturlar; bo umutlara bel balamlarn gsme yaslandn grrm nihayet orada huzur
bulurlar.
Bana duyulan akta insan tketen o tutkuya; yoldan karan kskanla; donuklatran unutua yer
yoktur. Beni sevmek bir yaz gecesine benzer dilencilerin yldzlarn altnda uyurken yol
kenarlarndaki talara benzedii bir geceye. Sessiz dudaklarmdan ne denizkzlarnn arklar
ykselir ne de aalarn pnarlarn ezgileri; ama sessizliim tpk anlalmaz bir mzik gibi kucak
aar insana verdiim huzur ise meltemlerin tad tatl uyuukluk gibidir.
Seni hayata balayan dedi bana ne var ki Akn seni istedii yok an peinden komuyor kudret ise
yanna bile uramad. Miras aldn ev bir harabeydi. Sana braklan topraklarn ilk rnlerini oktan
don vurmu gne ise vaatlerini oktan yakp kavurmutu. Bahendeki kuyular hep krd.
Havuzlarndaki yapraklar sen daha gremeden solup gitmiti. Ayrkotlar aalarn altn hi
yrmediin patikalar yollar kaplamt.
Gecenin mutlak hkmndeki benim imparatorluumda ise teselli bulacaksn nk umudun
olmayacak; unutacaksn nk arzulardan uzak duracaksn;110 huzur bulacaksn nk hayatsz
kalacaksn.
Ve lm iyi gnler grmeye muktedir bir ruhla domam bir insann gzel gnler umut etmesinin
ne kadar bo olduunu anlatt bana. Dn bizi avutamayacan gsterdi nk uyandmz vakit
hayat derdimize dert katarm. Uyku dinlendiremezmi bizi meer nesnelerin karaltlaryla
yaptklarmzn kalntlaryla arzularmzn l nveleriyle ite byle hayaletlerle doluymu hayat
denen kazann enkazym bunlar.
Konuurken grlmemi bir yavalkla gzm alan hallarn sard tekrar gnlm elen ipeklilerini
gzyalarmla slanan dibadan mihrap rtlerini.
Kendine mahkmsun sen yleyse bakalar gibi olmaya heveslenmek niye Glerkenki samimi neen
de sahte olduuna nk ancak kim olduunu unuttuun zaman neelenebildiine gre niye glersin
ki Neye yarar alamak zerre kadar ie yaramadn bildiin gzyalarndan
teselli bulmak iin deil yalar yreini ferahlatmyor diye aladn halde
Gldnde mutluysan gln benim zaferimdir; ne olduunu hatrlamamak mutlu ediyorsa seni
benimleyken her eyin aklndan silinecei yerdeyken ne ok mutlu olursun kim bilir D grmeyince
dinlenebiliyor hatta uyuyabiliyorsan uykunun dsz olduu yatamda nasl gzel dinleneceksin
dnsene Gzellii grdnde bir an hem hayat hem kendini unutarak yerinde doruluyorsan
eer saraymda ne biim ahlanrsn geceden ald gzelliinde ne uyumsuzluu ne yalanmay ne
de kyaslar barndran saraymda; ya da rtlerin hibir rzgarla oynamad sandalyelerin arkalarn
tozlarn kaplamad n kumalar kadifeleri soldurmad ve zamann duvarlarn bombo
beyazln sarartmad111 salonlarmda.
Hep ayn kalan efkatli kollarma brak kendimi; dinmeyen akma teslim ol tkenmez
kadehimden ne mide bulants ne buruk bir tat veren ne tiksindiren ne sarho eden yce nektar. Ve


atomun penceresinden o gzel dolaysyla kusurlu denizi ve ay n deil; ana engin geceyi
dipsiz uurumun yekpare ihtiamn seyret
Kollarmdayken oraya gelene dek kat ettiin azap yolunu bile unutacaksn. Gsme yaslandnda
sana sinemi aratan ak bile duymaz olacaksn Yanma gel tahtma - Graal a ve Gizem e hkmeden
dokunulmaz imparatorsun bundan byle tanrlarla kaderlerle yan yana olacaksn onlar gibi hibir
eysen ncen ya da sonran yoksa ne ifrata ne tefrite meylet hatta ne de bir kararda durmaya.
Senin ana kadnn olacam ben yeniden kavutuun ikiz kz kardein. Ve btn kayglarn benimle
evlenince kendi iinde arayp da sahip olamadklarn tamamen bana kalnca o zaman esrarl zmde
hie saylm varlmda dnyann silindii ruhlarn yprand tanrlarn bile snp gittii gsmde
kaybedeceksin kendini.
Ey Kopularn ve Vazgeilerin Kral lm n ve Ykm n mparatoru bu dnyann yollarndan
harabelerinden112 kovulmu olanca grkemiyle babo gezinen canl rya
Ey zenginlikler iindeki Umutsuzluun Kral iine sinmeyen saraylarn ileli efendisi hayat bir an
olsun unutturamayan enliklerin alaylarn stad
Ey Kral sen ki mezarlarn arasndan dorulan mehtapl bir gecede gelip baka hayatlara hayatn
anlatansn sen ki zambaklar dklm soylu ocuk sen ki bir imparatorluun fildii souu
habercisisin
Ey uzun uykusuz gecelerin oban-Kral ay vurmu yollarda ansz kadnsz babo dolaan
Skntlar valyesi sessiz profili yzne indirdii tolgasyla vadilerin diplerinde yryen kylerde
anlalmayan kasabalarda alaya alnan ehirlerde ise kmsenen koyaklarda asl kalm ormanlarn
efendisi
Ey lm n Benimdir diyerek takdis ettii kararm binalar eprimi kadifeler arasnda htimallerin
en ucundaki tahtnda oturan etrafnda karaltlarla ite byle imkansz bir maiyetle saltanat sren hem
anlamsz hem de bir o kadar gizemli fantastik muhafzlarca korunan solgun sama unutulmu
anlalamam Kral.
Soylu ocuklar getiriniz - bakireler getiriniz - uaklar ve hizmetiler getiriniz kadehleri tepsileri
iek kordonlarn lm n lenine Karalara brnp banza mersinden talar takp getiriniz.
Kadehleriniz dibinden kankurutanotu tepsilerinizden eksik olmasn iek kordonlar menekelerden
hzn artran tm hznl ieklerden rlsn.
Kral dalarn ortasnda gl kylarnda hayattan uzakta dnyann kysnda ykselen eski saraynda
akamleyin lm n sofrasna oturacak.
Bir sesiyle insan alatan tuhaf alglarla enlik iin orkestralar kurulsun. Uaklar bilinmeyen
renklerde sade kyafetler giysin; kahraman113 mezarlar gibi hem yaln olsunlar
hem de grkemli.
Ve len balamazdan nce l kral kaftanlar giymi upuzun Ortaa alay hayatn ayaklanm tm
o kurallar bir kabusta zuhur eden gzellik misali yrsn koca bahelerdeki aalkl yollarda.
lm Hayat n zaferidir
lmle yaarz nk bugn canlysak bu sadece dn iin lm olduumuzdandr. Beklediimiz
lmdr yarna bizi inandran bugnk bizin leceinden emin olmamzdr. D grrken lm
sayesinde yaarz nk d grmek hayatn inkardr. lmle lrz yaarken nk yaamak
sonsuzluun inkardr lm yol gsterir lm bizi arar lm yanmzdadr. Yalnz lmdr bize ait
olan btn arzuladklarmz lmdr arzulayabilsek dediimiz her ey lmdr.
Sarayn kanatlarnda dirilten bir esinti dolayor.
te geliyor grnmez lm var yannda ve asla gelmeyen


Haberciler aln borular Selam durun
Hayallere olan sevgin yaanmlar kmseyiinle birdi.
Ak kmsemi Bakire-Kral
I kmsemi Glge-Kral
Hayat elinin tersiyle itmi D-Kral
alparalarn ve davullarn bouk grlts altnda Karanlk seni mparator ilan eder
Gnbatmnda lm n hkm srd memleketlere doru k saar ta giyme trenin.
Bilinmedik renklerde gizemli iekler takmlar bana gnahkar bir tanr gibi skca sarm seni bu
sama kordon.
erguvan d ayinin lm e alan atafatl oda
k n imkansz yosmalar.
Uaklar Selamlayn u muhteem afa mazgallarn zerinden borular alarak
lmn Kral krallna gelmekte
Ey siz uurum iekleri ey siz kara gller ay beyaz darlar krmzs aydnla kesmi gelincikler
Cenaze mar
Dnya yzndeki insanlar dnyay sarsacak ya da deitirecek ne yapmakta Konu deerli adamlar
olduunda hepsi birbirinden deerli deil midir Sradan insanlar deerlerini birbirlerinden alr; eylem
adamlar yorumladklar gten; fikir adamlar ise yarattklarndan.
nsanlk iin yarattklarnn kaderi Yeryz nn bir kere soumasna bakar. Gelecek kuaklara
verdiklerin ya seninle doludur tka basa ve senden bakas anlamaz ya da anla doludur ki br
alar anlamayacaktr veya btn alara bir mesajdr o zaman da btn alarn hzla kotuu nihai
uurum iin anlalmaz olarak kalacaktr.
Tpk pencereler gibi karanlkta deviniriz. Arkamzda gizem
Hepimiz tam kararnda bir mr olan fanileriz. Ne azdr mddetimiz ne de fazla. Bazlar lr lmez
lr kimileriyse kendilerini grp sevmi olanlarn anlarnda yaar biraz daha; uluslarnn ya da ait
olduklar uygarln belleinde yaayanlar da vardr; ve bir de bandan sonuna dek ayrks
uygarlklarn tersine akna uyanlar ki saylar bei gemez. Ama hepsini kuatr zamann
ykcl ve sonunda yutar; evet ykcln agzllnn kurban olur hepsi ve
Kalc olmak bir Arzu dur sonsuzluk ise bir yanlsama.
lmn olgularyzdr biz lmn olgulardr yaadklarmz. l doar l yaarz;
oktan lmzdr lm e girerken.
Her canl varlk yaar nk deiir; deiir nk gelir geer; ve gelip getii iindir ki lr. Her
canl varlk durmakszn baka eye dnr ve srekli reddeder kendini hayattan saklanr.
Hayat bir fasladr yani bir ba bir iliki ama gemi olanla geecek olan arasnda bir iliki lm ile
lm arasnda l bir fasla.
Zeka grnenin baboluun bir yalan.
Maddenin hayat herhalde ya katksz dtr ya da zekamzn rnlerini de heyecanlarmzn
nedenlerini de grmezden gelen atomlarn basit bir oyunu. Demek ki hayatn z bir yanlsamadr bir
hayal; bir ar varlktr ya da yok-varlk hi olma yanlsamas hayali de bu durumda yok-varlk olmal;
hayat ise lm.
Ne kadar da botur gzlerini lmszlk yanlsamasna dikip didinmek lmsz iir deriz; asla
lmeyecek szler. Ama yeryz gerekten souyunca sadece zerini kaplayan canllar deil ayrca
Bir Homeros bir Milton yeryzne arpacak bir kuyrukluyldzdan daha gl deildir.
Kyamet duygusuH.K.


Hayatmdaki tm olaylarn Yenilik denen irenlie dokunmak anlamna geldiini yanatm her
yeni insann masama koyup karsnda her zamanki korkulu dncelerime daldm bilinmezliin
yeni ve canl bir krnts olduunu fark ettiim anda - her eyden el ekmeye karar verdim hibir
amacm olmayacak olabildiince az hareket edecek mmkn olduu kadar saklanacaktm ki ne
insanlar ulaabilsin bana ne de olaylar bu perhize byk zen gsterecek vazgeilerimi en u
noktaya dek gtrecektim. Srf yaama olgusu ylesine korku veriyor ylesine eziyet ediyordu bana.
Bir karara varmak bir eyi tamamna erdirmek kararszlktan ve karanlktan kmak -birer felaket
gibi evreni sarsan kyametler gibi gelir bunlar bana.
Hayat benim iin bir kyametler ve felaketler silsilesidir. Gnbegn elimi oynatmaya bile kendimi
gayet ak gerek durumlarda hayal etmeye bile iyice acizletiimi duyumsuyorum.
Bakalarnn varl (hep akna evirmitir bu beni) gn getike daha ok ac daha ok kayg
veriyor. tekilerle konutuka rpertiler geliyor zerime. Biri benimle ilgilenecek olsa derhal
kayorum. Biri yzme baksa olduum yerde sryorum.
Hep savunma hattndaym. Hayatn ve bakalarnn acsn ektiriyorum kendime. Gereklikle
yzleebilmekten acizim. Gne bile salt varlyla eziyor hzne bouyor beni. Sadece gece vakti -
geceleyin kendimle ba baayken- her eyden uzak her eyi unutan ne gereklikle ne de bir eylerin
yararyla ilgisi olmayan yitik gecede kendime kavuuyor biraz teselli buluyorum.
Hayatm yor. Varlm nemli maaralardan yeraltndaki ksz mezarlardan ibaret. Son
imparatorluu ayakta tutan son ordunun urad byk bozgunum ben. Bitmi bir uygarln tadn
alyorum kendimden - eski muzaffer bir uygarln. Bir vakitler bir bakma bakalarna hkmeden
ben yalnzm artk yzst braklmm. Hep yol gsterenim olmuken dostsuz klavuzsuz kalmm.
imde bir merhamet arsz var ne tapan ne mabedi kalm l bir tanrym gibi kendi arkasndan
alyor nk gya gen barbarlar snr boylarnda grnm ve hayat gelip imparatorluktan yaama
sevincinin hesabn sormu.
Hep korkarm hakkmda konuulmasndan. Neye elimi attmsa kuruttum. Herhangi bir ey
olmay dlemeye bile cret edemedim; hele de bir ey olmay dileyebileceimi dnmek - ite bu
dte bile olmaz nk dlerimde bile yaamaktan aciz olduumu grdm ben gnl gz ak
katksz bir hayalciyken bile.
Bam u yastktan u bedene yaadm fikrine ve hatta bal bana hayat fikrine dayanamadm
iin gmdm yerden kaldracak bir duygu mevcut deil.
Gereklerin dilinden konumam ben ve hayatn iinde nicedir ilk kez ayaa kalkm yatalak bir hasta
gibi sallanrm yrrken. Bir tek yataktayken normal bir hayat srdm hissederim. Ateim
ktysa eer mzmin bir hasta olarak gayet doal gelir houma gider. Rzgara tutulmu bir alev gibi
titrer akna dnerim. Yalnzca kapal odalarn l havasnda solurum normal hayatm.
Okyanus kylarnda esen meltemleri dirhem zlemeyeli ok oldu. Bir manastr gibi ruhuma
kapanmaya raz oldum oktan ve kendim iin ssz topraklarda kupkuru bir sonbahar olmaya su
birikintilerinin zerinde kubbeleen karanlkta solan bir andran bir suretten baka diri yok o
sonbaharda ne de o mor ihtiamn - dalarn doruklarnda can ekien srgn edilmi gnbatmnn
dnda bir gayret ya da renk.
Aslnda acy didiklemekten baka zevk yok ve anan ryen duyumlarn donuk ar akndan
baka ehvet - gz gz grmez karanlkta kulamza yumuack ayak sesleri gelir rnein kimindir
diye dnp bakmayz bile; szlerini anlamaya almadmz anlalmaz uzak arklar duyarz ama
daha sonra sylenecek anlalmaz szler ve geldikleri belirsiz yer arklarn kendisinden daha byk
tesellidir bize; gece uzamlarn ty gibi uzaklklarla dolduran solmakta olan sularn narin srlar


duyumsanr; kim bilir nerelerden dnen buradan duyulmayan kim bilir hangi kahkahalar getiren yaz
mevsiminin dermansz kalp sonbahara dnd ikindilerde o lk uyuuklukta arlaan faytonlarn
ngraklar iitilir Bahedeki iekler ld solup baka ieklere dnd - daha eski daha soylu
solgun sarlaryla gizemin bovermiliin sessizliin ana daha yakn ieklere. Su birikintilerinin
yzne kan kabarcklarn dler iinde bir varlk nedeni var. Uzaklardan gelen kurbaa sesleri
iimde uzanan l topraklar
Dte yaanan kr dinginlii Ve bir de hayatm var ki iten kaan yol kenarlarnda uyuyan bir serseri
kadar yararsz; imenlerin kokusunun bir sis misali yar saydam serin ve derin ucu bir yere
balanmayan her ey kadar sonsuz bir ses misali ruhuna nfuz ettii - yldzlarn souk merhameti
altnda gebe yaayan geceye ait ihmal edilmi yorgun bir serseri
mgeleri basamak olarak kullanp yenilerini yaratarak tesadfen doup igrmle grdm byk
tablolara ylm metaforlar yelpaze gibi aarak dlerimle akyorum; hayat kendimden koparp
dar gelmi bir kyafet gibi bir keye koyuyorum. Yollardan uzaa aalarn arasna saklanyorum.
Kayboluyorum. Usulca akan ksack bir anda yaama sevgisini unutmay kemekei yok etmeyi
duygu selinin iinde sama bir ekilde gzeneklerimden skntlar aktarak koca bir imparatorluun
harabesini ykmay baaryorum ki hibir eye alamayacam arzularmdan isteklerimden tamamen
kurtulacam hatta kendimden var olmay bile istemeyeceim o byk o son ehre davullar ve
bayraklarla bam dik girebileyim.
Dlerimdeki havuzlarn mavimsi yz nasl da yakyor canm. Hayalimdeki ayn ormanlar
zerinde salnan solgunluu benimdir. Hi grmediim halde hatrmda kalm u durgun sonbahar
g kendi yorgunluumdur. lm hayatmn btn bo hayallerimin iimdeki gklerin mavisinde
ruhumda akan nehirlerin gzle grlr fsltsnda grmeden grdm buday tarlalarnn huzursuz
engin sakinliinde asla bana ait olmakszn benim olmu eylerin arl zerime km sanki.
Bir fincan kahve; lo bir odada yar kapal gzlerle iilen kokusu ie ileyen bir sigara Hayattan bu
gereklikten baka talebim yoktur bir de dlerimden Az m bu Bilmiyorum. Hem az nedir ok nedir
onu biliyor muyum
Darda bir yaz ikindisi. Ne kadar da isterdim bir bakas olmay Pencereyi ayorum. Dars
yumuack ama sinsi bir sanc gibi anlamsz bir tatminsizlik gibi yaralyor beni.
Beni inciten iimi paralayan ruhumu lime lime eden son bir ey daha var. u an bir bama
pencerede durmu byle hznl tatl eyler dnrken tablolardaki insanlar gibi gzel estetik
olmam gerekirdi - oysa yle deilim o kadarn bile olamadm
Gesin u an silinip gitsin
Gece gelsin bysn ksn her eyin stne ve kalkmasn bir daha. u ruh sonsuza dek kabrim
kapkara dnyam olsun benim ve hissetmeden arzu duymadan yaayamaz olaym bundan byle.114
Skntl gecenin senfonisi
Ar binalarn kara talarna kaznm duyulmadk gelenekleri olan eski ehirlerin afaklar; gne
domazdan nceki hava gibi nemli amurlu takna uram ayrlarda titreen tan; her eyin baa
gelebilecei darack sokaklar; modas gemi odalarda ar yzl eski sandklar; ay nda avlunun
dibindeki kuyu; hi tanmadmz bir bykannenin ilk aklarndan kalma bir mektup; gemii
srgn ettiimiz odalardaki kf kokusu; artk kimsenin kullanmay bilmedii bir tfek; pencerelerde
geirdiimiz scak ikindilerde ykselen ate; yoldaki hi kimseler; sramalarla blnen uyku; zm
balarna musallat olan hastalk; an sesleri; yaamann manastrlara zg hzn Zarif ellerinin
kutsad vakit Okay gelmez asla yzkteki ta yar-aydnlkta kanar Ruhumuzda inancn zerresi
yokken katldmz kilisedeki bayramlar: Kaba irkin azizlerin bedenlerinin gzellii


imgelemimizde eksiksiz yaadmz romantik tutkular souk havayla nemi iyice artan ehrin
rhtmlarnda gece kerken i bulandran deniz kokusu
ncecik ellerin hayatn tutsa bir varla uzanr. Uzun koridorlar ve mazgal delikleri ardna kadar
ak kapal pencereler yerde mezar souu yarm kalm lkelere yolculuklara kmay istercesine
zlemek sevmeyi Eski kralielerin adlar riyar valyelerin nakolunduu pencereler Kilisenin
iinde nfuz edemedii zeminin karanlnda younlaan souk bir tts kalnts gibi hafife
dalan sabah aydnl Kavuturulan kupkuru eller.
Kadim bir kitab ap sama rakamlarda byclerin ilmini gsterili gravrlerde Mritliin
mertebelerini kefeden bir keiin tedirginlii.
Kyda gne bende ate. Deniz kaygm boazmda tyor Uzakta yelkenliler var nasl da
szlyorlar ateimde Atein iinden denize inen merdivenler Denizi yalam serin meltemde
scaklk mare vorax minax mare tenebrosum115 gece telerde argonotlarn uruna sulara gmlyor
yanan alnm da ilkel karavelalar iin
Her ey bakalarna ait onlara sahip olmamann hzn hari.
neyi ver bana Bugn evde o hafif ayak sesleri eksik bir de nerede olduunu bilemeyiim var onun
ayrca kvrmlar renkler inelerle gerekletirebildiklerinin. Dikileri artk sonsuza kadar komodinin
ekmecelerine hapis -haddinden fazla bu ekmeceler- annemin boynuna sarlm hayal kollarn
scakl ise hibir yerde yok.
109. Wittelsbach Hanedan na mensup olan II. Ludwig (1845-1886) Dler Kral olarak bilinir. 19
yanda tahta kt. 1886 ylnda delirdii gerekesiyle Berg atosu na kapatld. gn sonra cesedi
Starnberg Gl nde bulundu; olayn intihar m kaza m olduu hibir zaman anlalamad. (.N.)
110. Ya da: pimanlk duymayacaksn. 111. Ya da: beyaz sslerin akln. 112. Ya da:
srgnlerinden. 113. Ya da: kendi canna kyanlarn. 114. ok zor okunabilmi olan bu cmle
artc; Pessoa nn daha ziyade dnya yznde herhangi bir arzu ya da istek duyamaz olaym
demesi beklenirdi. 115. Yrtc tehditkar karanlk deniz. (.N.)
III
Grnen ak Grnen ak (Anteros)116H.K.
Derin ak ve doru kullanln yzeysel ve grne bal bir ey olarak kavramm. Ben grsel
tutkulara meyilliyim. Daha gerekd yazglara adanm yreimi ise olduu gibi koruyorum.
Bir insanda tablosundan saf basit d ndan baka bir eyi sevdiimi hatrlamam ruh sadece d
canlandrmak yaatmak bylece onu ressam elinden kma tablolardan farkl klmak iin ie karr.
Sevdim mi yle severim: u veya bu nedenden tr gzel ekici gelen bir resme bir kadn ya da
erkek resmine uzun uzun bakarm -arzunun olmad yerde cinsiyet tercihi de olmaz- bylece resim
aklma taklr beni tutsak alr tamamen ele geirir. Ne var ki onu grmektir tek dileim en nefret
edeceim ey resimde sergilenen kimseyle tanp konumak olur.
Bakmla severim hayal gcmle bile deil nk gnlm elen resimle ilgili hayallere de
dalmam. Onunla aramda baka herhangi bir ba canlandrmam kafamda tamamen grntye dayal
olan akmda bundan te psikolojik bir yn yoktur D grnn sergileyen bu varln kim
olduu ne yapt ne dnd beni hi ilgilendirmez.
Dnyay oluturan dev insanlar ve nesneler silsilesi ii beni hi ilgilendirmeyen sonsuz bir tablo
galerisidir gzmde. lgisizliimin nedeni ise ruhun tekdzelii herkeste hep ayn olmasdr; sadece
bireysel klar farkl klar ruhu en iyi ksm ise de grne ve jestlere taan bylece aklm alan
tabloya da szandr sevgimi verebileceim deimez figrler grrm tabloda.
Bana gre bir insann ruhu yoktur. Ruh sadece sahibini ilgilendirir.


Bylece en saf hale indirgenmi bakmla nesnelerin ve varlklarn hareketli dn yaar i-ruhuna
ise bir baka dnyann tanrs gibi kaytsz kalrm. Varl ancak bir sath zerinde derinletiririm
gerekten derinlik istediimde ise bunu kendimde eyleri kavraymda ararm.
Bu durumda byle salt grn olarak sevdiim varlkla kiisel bir iliki kurmam ne salayabilir
Bunun bir hayal krkl olamayaca kesin; daha tesini hi dnmeden sadece grntsn
sevdiime gre varln aptal ya da sradan olmas hibir olumsuzluk yaratmaz; nk ondan aslnda
beklemediim d grnnden baka beklentim yoktur ve d grn hala yerindedir. Ama kiisel
bir iliki kurmak gereksiz dolaysyla zararldr; ne var ki gereklemesi gerekmeyen eylerin hepsi
zararldr zaten. nsanlarn ismini bilmek neye yarar
Ne var ki birileriyle tanma fasl srasnda bana ilk belletilen de hep bu olur.
Kiisel ilikinin bize sevme tarzmn da gerektirdii zere karmzdakini keyfimizce seyretme
zgrln vermesi gerekirdi. Ama insann ahsen tand birini istedii gibi seyretmesi ya da
szmesi de mmkn olmuyor.
Fazladan her unsur sanat iin bir rahatszlk kaynadr zira bulanklk yaratarak yaptn etkisini
zayflatr.
Kaderimin doal aknda varlklarn grnnn grntsnn edeb tutkulu seyircisi olmak var -
dleri nesnelletiren doadaki ekillerin ve tezahrlerin grnr a Psikiyatrlarn deyimiyle bir
psiik mastrbasyon hatta erotomani vakas bile deil benimkisi. Psiik mastrbasyondaki gibi hayal
kurmuyorum; ryamda kendimi baktm ya da andm kiinin sevitii sevgili hatta sadece bir
arkada olarak bile grmyorum. Bir erotoman gibi o kiiyi idealize edip somut estetiin dna
tayor da deilim: nce gzlerime ardndan gzlerimin grdnn saf dolaysz ansna
sunduklarnn tesinde ondan bir talebim de yok hakknda herhangi bir dncem de.
Grnen ak (2)H.K.
Seyretmesi houma giden dii ahsiyetler bile dlemime gizli bir akn tohumunu atacak gten
yoksun. Onlar gryorum ve benim iin btn deerleri grlm olmalarndan ileri geliyor. Onlara
ne eklesem klrler nk deyim yerindeyse grnrlkleri klm olur o zaman.
Bu kiilerle ilgili ne hayal edersem edeyim daha ilk anda batan sona sahte gelir; hayal ne kadar
houma gidiyorsa sahtelikten de o kadar tiksinirim. Katksz hayaldir beni byleyen gerekle hibir
balants temas olmayan. k noktas hayat olan kusurlu hayal ise irendirir beni daha dorusu o
yola sapm olsam irendirirdi.
nsanlk gzleri ve kulaklar sayesinde bir de psikolojik cokusuyla yaayan bir bezektir bence.
Hayattan tek dileim karsnda seyirci olmaktr - kendimden de hayat grmekten tesini istemem.
Bir baka hayattan gelmi bu hayatn iinde dalgnca ilerleyerek zamann dolduran bir varlk
gibiyim. Her bakmdan yabancym ona. Aramzda adeta bir cam var. O cam hep tertemiz olsun ki
arada olmasndan rahatszlk duymakszn gzleyebileyim hayat; ama cam hep olsun.
Bilimsel dnen kafalar iin bir eyin iinde gerekte var olandan fazlasn grmek o eyi iyi
grememek demektir. Maddi eklentiler tinsel ynden kltr varl.
Mzelere olan nefretim de galiba ruhumun bu eiliminden kaynaklanyor. Benim iin bir mze
hayatn ta kendisidir resim daima dorudur orada ve yanl varsa o da ancak seyircinin kusurundan
ileri gelir. te o kusuru azaltmaya alyorum bu mmkn deilse o zaman duruma raz oluyorum
baka trl olamaz zira ve her ey iin geerlidir bu.
Sahiplenme nehriH.K.
Hepimiz farklyz; ite size yapmzla ilgili117 bir aksiyom. Sadece uzaktan bakldnda yani
kendimiz olmadmz boyutun iindeyken benzeriz birbirimize. Dolaysyla hayat belirsiz kalan


insanlar iindir: Yalnzca belirli hale gelmeye kalkmayanlar ve belirli de belirsiz de olmayp
basbaya hi kimse olanlar anlaabilir.
Her birimiz iki kiiyiz; iki insan karlap yaknlap birbirine balandnda drdnn yldznn
bart enderdir. Hareket edenin iindeki hayalci adam zaten hareketliyle sk sk bozuurken teki
nde var olan hareketliyle ve hayalciyle nasl dalamasn
Hepimiz bal bana bir gcz nk canz. Kendimize doru yola kar bakalarnda mola veririz.
Kendimize ilgiye deer bulacak kadar saygmz varsa bakalaryla her trden yaknlama bir atma
demektir. teki arayann nnde engeldir daima. Bir tek aramayan mutludur; nk sadece
aramayan bulur nk zaten sahiptir bulduuna ve her neye olursa olsun
sahip olmak mutluluk demektir (tpk dnmemenin zenginliin en nemli paras olduu gibi).
imin derinliklerinde sana bakyorum farazi nianlm ve daha imdiden sen henz var olmadan
aramzda anlamazlklar balad bile. Net hayaller kurma alkanlm sayesinde gereklik hakknda
da kesin bir fikir edindim. Fazla hayal kuran bir adam hayaline gereklik katmaya ihtiya duyar.
Hayale gereklikle birlikte gerekliin dengesini de katmak zorundadr. Hayale gerekliin
dengesini katarsa bu sefer de hayatn gerekliinden olduu gibi hayalin gerekliinden de ve
gerekd hayattan olduu kadar hayalin gerekdlndan da mustarip olur.
Hlyamn en derin yerinde iki kapl odamzda bekliyorum seni; bana doru geliyorsun ve hayalimde
sa kapdan giriyorsun; geldiin vakit soldaki kapdan girersen bu bile hayalimle senin aranda bir
fark yaratr. nsanln btn trajedisi bu kk rnekte yatyor ite dncelere daldmz srada
yanmzda olanlarn asla dndmz gibi olmadn ortaya koyuyor bu.
Ak kiilii farkta arar bu ise salt mantksal boyutta hele gerek dnyada kesinlikle imkanszdr. Ak
sahip olmak dnda kalmas gerekeni kendine ait klmak ister sevilen varlk kendisinin bir paras
haline gelsin ama o olmasn diye. Sevmek kendini vermektir. nsan ne kadar ok verirse ak da o
kadar byk olur. Ama kendini tamamen vermek tekinin bilincini de ortaya sermek olur.118
Dolaysyla aklarn en by lm unutu ya da vazgeitir - akn samalnda barnan btn
aklar.
Eski sarayn denize uzanan taraasnda aramzdaki fark dneceiz sessizce. Denize uzanan bu
taraada ben prenstim sen prenses. Gzellik nasl ayla dalgalarn bulumasndan doduysa akmz
da bulumamzdan domutu.
Ak sahiplenme ister - neye benzediini bilmeksizin. Kendimize bile ait deilken ben sana ya da sen
bana nasl ait olabiliriz ki Kendi varlma sahip deilken yabancladm bir varla nasl sahip
olaym Benzediim insandan bile farklym ben: Farkl olduum birine nasl benzeyeyim
Ak pratie dklmesi gereken bir gizemcilik srf gerekletirilmek zere hayal edilmi bir
imkanszlktr.
Amma metafiziksel konutum. Fakat btn hayat zaten tanrlarn karmak sesleri ve yolumuzun tek
yol olduunu bilmeyiimiz arasnda el yordamyla kurulmu bir metafiziktir.
Perian zihnimin bana kar en beter numaras sala ve aydnla olan zaafmdr.
Oldum olas gzel bir bedenin bir gencin yryndeki neenin evrende bende var olan btn
dlerden daha etkili olduunu dnmmdr. Bazen zihnen oktan yalanm bir adamn
neesiyle kskanlk ya da arzu duymakszn batan gnn rasgele birletirdii genliin bilinsiz
bilincine doru kol kola yryen iftleri izlerim. Beni ilgilendirip ilgilendirmediini bir kenara
brakp bir gereklii seyredercesine keyif alrm karmda dururlarken. Kendimi onlarla
kyasladmda da srer keyfim ama bu kez adeta yaralayc bir gerekliin verdii ve yarann


strabna tanrlar anlam olmann bilincini -ve kvancn- kartran bir adamn duyduu bir keyiftir
bu.
Sembolist spiritalistlerin119 tam tersiyim ben onlar tm varlklar ve olaylar bir gerein glgesi
olarak kabul eder ki kendileri de glgeden baka bir ey deildir. Bana greyse her ey bir son durak
deil bir k noktasdr. Okltistler iin her ey her eyde biter; benim iin her ey her eyde balar.
Tpk onlar gibi ben de kyas ve armla gidiyorum ama onlara dzeni ve ruh gzelliini hatrlatan
kck bahe bana olsa olsa mutsuzlua mahkm hayatn insanlardan uzakta mutlulukla
dolabilecei daha geni baheyi artrr. Her bir ey bana glgesi olduu gerei deil zerinden
geerek varlan gerei telkin eder.
Estrela bahesi ruhun tatminsizliinden yzyllar nce tasarlanm bir eski zaman parkn
hatrlatr bana akamstlerinde.
Sahiplenme gl (1)
Sahiplenme zihnimde sama bir gldr - devasa kapkara ve alabildiine s. Tuzundan dolay yanlp
suyunu derin sanr insan.
lm m lm hayatn yreindedir. Tepeden trnaa lmekte miyim Hayat hakknda hibir bilgim
yok. Yaamak bir yk m bana Yaamay srdryorum.
Hayal mi Hayal hayatn yreindedir. Hayalimizi mi yaarz Yaarz. Sadece hayal mi ederiz hayali
lrz. Ve lm hayatn yreindedir.
Tpk glgemiz gibi peimiz sra gelir hayat. Ve glge ancak glgeler her yeri sardnda yok olur.
Hayat ancak devinimine teslim olduumuzda brakr peimizi.
Hayalin en ac taraf var olmaymzdr. Aslnda hayal kurabildiimiz de yok.
Sahip olmak nedir Hi bilgimiz yok; yleyse herhangi bir eye sahip olmay nasl isteyebiliriz
Yaamann ne olduunu bilmeyiz diyeceksiniz imdi bana - ama yaarz Peki ama gerekten yayor
muyuz Hayatn ne olduunu bilmeden yaamak yaamak bu mudur
Sahiplenme gl (2)
Ne atomlar ne ruhlar hibiri i ie gemez. te bu yzden herhangi bir ey bir tekine sahip olamaz.
ster gereklik sz konusu olsun ister bir mendil - hibir ey sahiplenilemez. Mlkiyet hrszlk deil
bir hitir.
Mektup (1)H.K.
Tam olarak ka aydr bilemiyorum size baktm srarla hep ayn kararsz ve telal havayla
baktm gryorsunuz. Fark ettiinizi biliyorum. Ve fark ettiinize gre rkek denemeyecek bu
bakta herhangi bir mesajn esamisinin okunmayna arm olmalsnz. Daima dikkatli kararsz
ve ayn stelik yalnz hzn barndrdna memnun gibi Hepsi bu. Bunlar aklnzda evirip
evirirken -nasl bir duyguyla olursa olsun- niyetlerimi de yoklam olmalsnz. Aklamanzdan
kendiniz de pek tatmin olmadan tuhaf bir sklganl olan hatta hafif atlak biri ya da deli cinsinden
bir ey olduumu dnmsnzdr.
Canm Efendim size bakmam mnasebetiyle ne tam olarak utanga denebilir bana ne de tescilli deli.
Baka bir eyim ben inandrmaya midim yoksa da size gstereceim gibi ilkel farkl bir ey.
Defalarca mrldandm hayalimdeki varlnza: Gereksiz bir amfora olma grevinizi sradan bir
kadeh olarak ilevinizi yerine getiriniz
Kendimce uydurduum imgenize duyduum derin zleme gark olmuken gnn birinde rendim ki
evliymisiniz Hayatmn en trajik gnlerinden biriydi. Kocanz kskandmdan deil. Hatta bir
einiz olup olmadn merak etmemitim bile. Tek sorun hakknzda edindiim fikrin


mahvolduunu hissetmemdi aclar iinde. Gnn birinde tablonun birindeki bir kadnn evli olduu
gibi sama bir ey rensem -evet harfiyen byle- gene ayn strab ekerdim.
Size sahip olmak m Nasl yaplr onu bile bilmem. O fazlasyla insani lekeyi zerimde tasaydm
yani bunu bilseydim de kocanzn seviyesine inmeyi srf aklmdan geirmekle bile kendi gzmde ne
kadar alalr azametime ne okkal bir tokat indirmi olurdum
Size sahip olmak m Gnn birinde tesadfen karanlk bir sokaktan geerken adamn biri zerinize
saldrp sahip olabilir hatta sizi dlleyip ardnda rahimdeki o izi brakabilir. Sahip olmak bedeninize
sahip olmak demek ise ne deeri var
Ruhunuza sahip olmak m Bir ruha nasl sahip olunur Hem ayrca ruhunuzu ele
geirmeyi baaran akgzler apknlar da kabilir. O da kocanz oluyor ite Onun seviyesine
inmeme gnlnz raz olur muydu
Yan bamda fikrinizle gizlice ne saatler geirdim Hayal alemimde nasl da sevdik birbirimizi Ama
yemin ederim orada bile dlemedim size sahip olmay. Hayallerimde bile namuslu efendi bir
erkeim ben. Gzel bir kadnn imgesine de saygm var.
Ruhumu asla bedenimi sizinkine sahip olmaya zorlamaya ikna edemem. Bunu aklmdan geirdiim
anda iimde grnmez engellere arpyorum bilmediim alara yakalanyorum. Size gerekten sahip
olmay istesem kim bilir daha ne beter iler gelir bama
nk bir daha sylyorum denemeye bile kalkamazdm. Kendimi o ii yaparken hayal
edemiyorum.
Kuzum Hanmefendi baklarnzdaki anlam ve istemsizce yanstt soru bir yana ite bunlard
yazacaklarm. Size yazlm bu mektubu ilk olarak bu kitapta okuyacaksnz. stnze alnmazsanz
salk olsun. Size gerekten bir ey sylemekten ok oyalanmak iin yazyorum Yalnzca ticari
mektuplar belli birine yazlr. Geri kalanlar en azndan yazan bir stn insansa sadece kiinin
kendine yazlmal.
Baka bir diyeceim yok. Tabiatm gerei size hayranlk beslediimden kukunuz olmasn. Arada
srada beni dnrseniz pek mesut olurum.
Mektup (2)
Bari tek grevinin bir hayalcinin hayali olmak olduunu anlayabilseydin. Sadece bir d katedralinin
buhurdanl olmak olduunu. Ellerinin hareketlerini yontup tpk hayaller gibi ruhundaki yeni
manzaralara alan pencerelere dntrmek olduunu. Bedeninin mimarisini bir hayal taklidi gibi
kabul etmek olduunu yle ki insanlar baka eyler dnmeden gremesin seni sana bakan bir tek
sen hari btn dnyay dnsn ve seni grmek mzik dinlemek baka zamanlarn derinliklerinde
kaybolmu l gllerle sessiz sisli ormanlarla dolu manzaralardan uyurgezer gibi gemek olsun bize
benzemeyen grnmez iftler bilmediimiz duygular yaasn o manzaralarda.
Seni sana sahip olmamaktan baka hibir ey iin istemem. Hayal kursam ve sen bana grnsen hala
hayal kurduumu zannetmek isterim - hatta belki seni grmesem de ay nn l glleri birdenbire
kapladn imkansz alarda kaybolmu o koca kapal ormanda ark krntlarnn salndn fark
ettiimde de.
Grntn ruhumun hasta bir ocuk gibi bir kez daha bir baka gk hayal etmek zere kvrlp
uyuyaca yatak olsun. Ve konuacak olursan eer seni duymak gerekten seni duymak deil ay
nda kadim okyanusa akan nehrin iki yakasn birletiren byk kprler grmek olsun
karavelalarmz da sonsuza dek bize ait olsun o okyanusta.


Ne o glmsyor musun Hi haberim yoktu meer iimdeki gklerde yldzlar yrrm. Derin
uykumda aryorsun beni. Fark etmemitim ama hayal yelkeniyle ay nda szlen u uzak
gemide uzak deniz manzaralar grrmm.
116. Eros a kar anlamndaki Anti-Eros tan ya da Eros tan nce anlamndaki Ante-Eros tan
tretilmi olabilir. Anteros ayn zamanda Pessoa nn yazmay tasarlad bir iirin de adyd; bu iir
Antinous ve Epithalameyle birlikte Bat da cinsellii anlatacakt -Yunan Roma Hristiyanlk modern
a ve gelecein uygarl olarak Beinci mparatorluk-. 117. Ya da: insanlmzn
/olgunluumuzun. 118. Tam anlalamam bir cmle; tekinin zbilincini de demek istiyor olabilir
R. Zenith in ileri srd gibi sevgilinin tekini kavrayn da. 119. Ya da: Hristiyan Platoncularn.
IV
yi hayal kurma sanat zerine yi hayal kurma sanat zerine (1)
En bata hibir eye sayg gstermemeye inanmaya hibir zen gstereceksin. Bununla birlikte hi
sayg duymadklarna kar tavrn ortaya koyarken bir eylere sayg gsterme isteini de
koruyacaksn; sevmediklerinden tiksinirken sevmeye duyulan sancl arzuyu; hayat kmserken
onu yaamann ve sevmenin ne kadar da gzel olduunu aklnda tutacaksn. Bylece hayallerinin
temelini atm olacaksn.
Gerekletirmeye soyunduun yaptn geri kalan her eyin en tepesinde durduunu aklndan
karmayasn sakn. Hayal etmek kendini bulmak demektir. Ruhunun Kristof Kolomb u olacaksn.
Ruhundaki manzaralarn peine deceksin. Dolaysyla doru istikamete gittiinden aletlerinin
hatasz altndan emin olmalsn.
Hayal kurma sanat zordur nk btn abann aba harcamamaya younlamaktan ibaret olduu
bir edilgenlik sanatdr. Uyuma sanat diye bir ey olsa aa yukar buna benzerdi.
unu da unutma ki hayal kurma sanat hayallerimize yn verme sanat deildir. Yn vermek bir
eylemdir. Gerek hayalci kendine brakr kendini kendisinin kendini sahiplenmesini bekler.
Dnyevi tahriklere kaplmayasn sakn. lk bata cann mastrbasyon yapmak isteyecek. Sonra alkol
afyon Bunlarn hepsi gene aba demek aktif bir aray demek. yi bir hayalci olmak iin sadece bir
hayalci olmalsn. Afyonla morfin eczaneden alnr - bunu bile bile hayal kurmana yardmc
olacaklarn nasl dnebilirsin Mastrbasyon bedensel bir mesele nasl
Mastrbasyon yaptn hayal edersen mesele yok; hayallere daldnda afyon ekiyorsundur belki
morfin kullanyor afyon fikriyle sarho oluyorsundur hayallerdeki morfinle - olsa olsa tebrik
edebiliriz seni: O anl kusursuz hayalci roln laykyla stlenmisin demektir.
Kendini hep olduundan daha hznl daha mutsuz olarak dn. Zarar olmaz. Hatta yaratt
yanlsama sayesinde hayale giden bir merdiven grevi bile grebilir bu.
yi hayal kurma sanat zerine (2)
Her eyi ertele. nsan yarn da savsaklayabilecei bir eyi kesinlikle bugn yapmamaldr.
Hatta ne bugn ne de yarn herhangi bir ey yapmaya gerek yok.
Ne yapacan dnme sakn. Yapma.
Hayatn yaa. O seni yaamasn.
Doruda ve yanlta zevkte ve skntda gerek varln kuan. Bunu ancak hayal kurarak
baarabilirsin nk gerek hayatn insani hayatn kendini ge bir kalem; bakalarna ait olandr.
Dolaysyla hayatn yerine hayali koyacak srf mkemmellii hayal etmeyi i edineceksin.
Doumundan lmne dek gerek hayattaki eylemlerin hibirinde i gren sen deilsin:
grlrsn; yaamazsn: Sadece yaanrsn.


Bakalarnn gzne sama bir sfenks gibi grn. Fildii kulene kapan ama kapy arpmadan. Fildii
kule sensin.
Kalkp bunlarn yanl olduunu sama olduunu syleyen olursa kulak asmayasn. Ama benim
sylediklerime de inanma nk hibir eye inanmamal insan.
Her eyi kk gr ama yle bir yap ki kmsemek seni rahatsz etmesin. Kk grmenin seni
stn kldn sanma. Asaletle kmseme sanat budur ite.
yi hayal kurma sanat zerine (3)
Her eyi hayal ettiin iin hayatta var olanlarn tm sana daha ok ac verecek.
Bu da srtndaki han olacak.
Metafizie yatkn zihinlerin iyi hayal kurma sanat zerine
Fikir yrtme hepsi kolaylaacak nk benim iin varsa yoksa hayal. Kendime hayal et unu der
ve hayal ederim. imde bir filozof yaratrm bazen o byk bir ciddiyetle felsefelerinden
bahsederken ben de soylu bir delikanl olarak kzna kur yaparm ki onun da evinin penceresinden
bakan ruhuyumdur.
Bildiklerim haliyle snrlar beni. Kalkp bir matematiki yaratmam elbette. Sonsuz kombinasyonlar
denememe saysz hayaller kurmama izin veren elimdeki bilgiyle yetinirim.
Hem kim bilir; belki hayal ede ede belki daha iyilerini de yapabilirim bir gn. Ama demez. Byle
yetiyorum kendime.
Kiiliin un ufak oluu. Fikirlerim duygularm ya da karakterim nasldr bilmiyorum Bir ey
hissediyorsam da iimde beliren sradan bir adamn grnr hale gelen kimliinde belli belirsiz
alglanyor ancak. zvarlmn yerine hayalleri koydum. Her birimiz kendi kurduumuz hayaliz
sadece. Ben ise bu bile deilim.
Hibir kitab bitirmeyelim batan sona sayfa atlamadan okumayalm.
Hissettiimin ne olduunu asla bilememiimdir. Herhangi bir duygu bahis konusu olduunda ya da
tarif edildiinde ruhumun bir parasn anlatyorlar gibi gelirdi ama sonradan tekrar dndmde
hep pheye kaplrdm. Gerekten de hissettiim gibi miyim yoksa sadece yle olduumu mu
sanyorum. Kendi dramlarmn bir kahraman ym.120
aba gstermek bounadr ama bizi oyalar. Akl yrtmeler asla bir sonuca varmaz ama elencelidir.
Sevmek bir karn arsdr ama belki de sevmemekten iyidir. Buna karlk hayal her eyin yerini
tutabilir. Gerek bir aba yokken aba fikrini barndrabilir. Hayalimde korkmaktan vurulmaktan
ekinmeden savalara katlabilirim. Zaten asla varamayacam bir gereklie121 ulamak iin
uramakszn; zemeyeceimi gayet iyi bildiim bir soruna zmeye niyet etmeksizin; olmadan
fikir yrtebilirim. Reddedilmekten aldatlmaktan nefret uyandrmaktan korkmadan sevebilirim.
Sevgili deitirebilirim nasl olsa hep ayns olacaktr. Beni aldatmasn benden kamasn istersem
tek bir emrimle canmn ektii zevkime zevk katacak ekilde olur bunlar. En byk dertleri en
byk ikenceleri en byk zaferleri yaayabilirim. Sanki gerekmi gibi yaayabilirim her eyi:
Yeter ki hayalleri canlandrmay berraklatrmay gerek klmay bileyim. Bu da iin iin almayla
sabrla olur.
Hayal kurmann farkl yntemleri var. Bunlardan biri iyice netletirmeye almadan kendini dlere
brakmak duygularn alkantsna alacakaranlna dalvermektir. Seviyesiz yorucu bir hayal
yntemidir bu nk tekdzedir hep ayn ekilde devam eder. Bir de hayali netletirip ynetmek var
ama dlemi ynetmek uruna harcanan aba fazlasyla yapmack kaar. Sanatnn zirvesindeki
benim gibi bir hayalci ise hayalin u hayal olmasn yle fantezileri barndrmasn ister sadece:


Hayal derhal karsnda tam diledii gibi ama mthi abalar pahasna bile tasarlayamayaca bir
ekilde akmaya balar. Diyelim ki kendimi kral olarak hayal
etmek istiyorum. Anszn buna karar veriyorum ve bir de bakyorum ki memleketin birine kral
olmuum. Hangi kral nasl bir kral bunlar bana hayal sylyor Bu bir yana hayallerime
egemenliimi yle bir kabul ettirdim ki beklenmedik bir ekilde daima ne arzuluyorsam onu veriyor
dlerim. Dzeni tam oturmam bir fikri netletirip mkemmel hale getirdiim ok olur. Farkl
alara hayallerimde yaadm farkl lkelere yaylan Ortaa bilinli olarak dleyebilmem
mmkn deil. Varlndan habersiz olduum ar hayal gcm karsnda gzlerim kamam
vaziyette ben de bakmakla yetiniyorum. Hayallerimi kendi haline braktm O kadar temizler ki
beklentilerimin hep stne kyorlar. Arzuladmdan hep daha gzel oluyorlar. Ne var ki ancak
mkemmellie ulam bir hayalci bylesi sonular mit edebilir. Dalgnca bunu aramakla yllarm
geti. Bugn ise kolayca yapabiliyorum.
Hayal kurmaya en iyi kitaplarla balanr. Romanlar acemilere mthi yardmc olur. Kendilerini
kitaba kaptrmay bsbtn roman kahramanlaryla yaamay renmekle ilk adm atm olurlar.
Ailemizi ve yaad mutsuzluklar iimizi daraltan birer budalalk gibi grmeye baladysak aama
kaydetmiiz demektir.
Dikkatimizi hikayenin slubuna saptran edeb romanlardan kanlmaldr. Hi utanmadan itiraf
edeyim ki ben byle yaptm. Tuhaftr igdsel olarak elim hep polisiye romanlara giderdi. Batan
sona okuyabildiim ak roman olmad. Ama bu tamamen kiisel bir mesele sorun hayallerimde bile
mizacmn ak kaldramamasndan kaynaklanyor. Herkes kendindeki eilimleri gelitirmeli. Hayal
kurmann zmz aramak olduunu hi aklmzdan karmayalm. Cinsellie dkn bir adam
okumak iin benimkilerin tam tersi kitaplar seecektir.
Hayalci heyecan bedeninde duyduunda hayalin ilk basaman atlad sylenebilir. Baka bir
deyile dvlerin kalarn atmalarn olduu bir romandan bedenimiz gerekten bitmi
bacaklarmz krlm olarak kyorsak ilk evre almtr. Cinsellie dkn bir adam ise romanda
byle bir blme geldiinde sadece zihninde mastrbasyon yaparak boalabilmelidir.
Ardndan sra buraya kadar olanlar zihinsel boyuta aktarmaya gelir. Cinsellie dkn adamn
durumunda boalma (bunu rnek setim nk en iddetlisi en arpcs bu) gene de yaanmakszn
hissedilmelidir. Adam katbekat fazla yorulacak ama her bakmdan ok daha youn bir zevk
duyacaktr.
nc aamada btn duyulanmlar tamamen zihne tanr. Zevk yorgunluk kadar artar ama beden
artk hibir ey duymaz ve eller kollar yorulacana hayalin sonunda bitap den geveyen zeka
isten ve heyecandr Bu noktaya varnca artk hayalin en st evresine geme vakti gelmi demektir.
kinci evrede kii kendi iin romanlar ina eder. Yukarda da sylediim gibi hayali zihne tam olarak
zerk etmeden buna giriilmemelidir. Yoksa roman yaratmak iin bata harcanacak aba hayalin
mkemmel bir ekilde zihinselletirilmesini engeller.
nc evre
Hayal gcmz iyice eittikten sonra isteklerimizi sralayalm yeter o kendi kendine romanlar
yazacaktr.
Yorgunluk artk hemen hemen sfra inmitir zihinsel boyutta bile. Kiiliin tamamen zld
dald grlr. Bir ruh ile donanm saf kl olmuuzdur ama belli bir ekilden yoksunuzdur - iine
girdii vazonun eklini alan suya bile benzemeyiz.
Gzelce hazrlandktan sonra iimizde dramlar belirebilir bunlar bize yabanc mkemmel dramlar
olarak dizebedize oynanabilir. Onlar yazmaya mecalimiz kalmamtr


belki Ama zaten buna gerek olmayacaktr. kinci kademeden yaratclar olabiliriz - iimizde
yazmakta olan bir air hayal edebiliriz o belli bir tarz tuttururken bir bakas da farkl trde
yazacaktr
Bu konuda zirveye ulam biri olarak hepsi zgn ve farkl saysz ekilde yazabiliyorum.
Bir tablo ve kiiler yaratp hepsini ayn anda yaadmzda - hepsinin birbirine balanaca birbirini
etkileyecei ekilde btn bu ruhlar olduumuzda hayalin en st mertebesine erimiiz demektir.
Bunun sonucunda zihin inanlmaz lde kiiliksizleir tozumsu bir kle dner; itiraf edeyim ki
varln tamamen tkenmesini engellemek de zordur Ama yle byk bir zaferdir ki kazanlan
ileciliin nihai aamasna ancak byle varlr. Bu mertebede hibir inan hibir Tanr
yoktur.
Tanr benim.
lah kskanlkH.K.
Yanmda bakalar varken ho bir duyguya kapldmda onlarn da bundan pay aldn dnerek
kskanrm. Benimle ayn eyi hissetmeleri ruhlarn kullanarak ruhumu kurcalamalar bir tr
edepsizlik gibi gelir bana.
Bir manzaray seyrederken gururumu en ok yaralayan ey baka birinin benzer bir amala buray
oktan seyretmi olduunu bilmenin acsdr. Tabii baka saatlerde baka gnlerde olmutur bu. Ne
var ki bu bahaneyi ne srersem hi tarzm olmayan skolastik bir oyunla srtm svazlam azma
bir parmak bal alm olurum. Gayet iyi biliyorum ki arada pek bir fark yok ve bakalar bu
manzaray benimle ayn deilse de ok benzer bir ekilde ayn ruhu tayan gzlerle grdler.
Grdm eyleri deitirmeye tamamen bana ait klmaya uramamn nedeni budur ite - dalarn
profilini gzelliini fazla bozmadan gzelliinin izgileriyle pek oynamadan deitirmeye; baz
aalarn baz ieklerin yerine alabildiine tamamen farkl olan aynlarn koymaya; gnbatmnda
her zamanki etkileri yaratan baka renkler grmeye uramam bundandr; bu ite ustalatm iin -
hatta bakma eyleminde bile ustalatm ki artk hi zorlanmadan grebiliyorum- d dnyay ieriye
uyarlam oluyorum.
Ne var ki bu gzle grlebilir eyleri deitirme almalarmn en alt basaman oluturuyor.
Kendimi tamamen koyuverdiim hayallere daldm anlarda ok daha iyisini de yapabiliyorum.
Manzarann zerimde bir mzik etkisi yapmasn grsel imgeler artrmasn salyorum -
esrimeyle elde edilen tuhaf bir zafer bu arm balatan etkenle artrmas gereken duygularn
ayn yapda olmasndan dolay da alabildiine zor. Bu alanda en byk zaferime anlalmaz bir k
ve atmosferin hkm srd bir gn Cais do Sodre Meydan na bakarken ulamtm meydan
dpedz atlarn ularnda sama sapan apkalara benzeyen tuhaf anlarn asl olduu bir in
pagodas olarak grmtm - bolua u iren nc boyutta varln srdren uzamn zerindeki
atlas-bolua kim bilir nasl izilmi bir in pagodas.
O an sahiden de yerlerde srnen kskanlkla kark bir gereklik arzusuyla yanp tutuan uzak bir
kuman kokusu geldi burnuma.
Duygu terbiyesiH.K.
Hayat hayalden ekip kardmzda ve duygularmz fanusta ileyerek bir din ve bir politika
yarattmzda yani ilk adm attmzda bu ilk admn ruhumuzdaki yansmas en ufack eyleri bile
olaanst ve snrsz olarak hissetmemizdir. lk adm budur ite ama sadece ilk adm. Bir fincan
aya normal insann kolay doyurulan ihtiraslarn verdii byk sevinlerde bir fiskede silinen
zlemlerde ya da akn nihayete erdii tensellikte bulabilecei sonsuz ehvetin tadn katabilmek;
gnein batn ya da bir bezemenin ayrntsn seyrederken genellikle grlp duyulanlarn deil


sadece solunan ya da tadlanlarn verebilecei iddetli duyguyu -yalnz tensel duyularn (dokunma tat
alma koku alma) bilin dzeyine kard duyu nesnesiyle yaknlama halini yakalayabilmek; gnl
gzn hayallere zg iitme duyusunu (btn farazi duyular ve farazilik duyusunu) dadnk
duyular gibi alglayabilir dokunabilir hale getirmek: Kendi kendini hissetme sanatnda ilerlemi bir
heveslinin bir kere denedikten sonra benim ifade etmek istediime olduka yakn somut bir fikri
iletebilsinler diye son raddeye dek bytmeyi baarabilecei duygularn arasndan bunlar seiyorum
(tabii baka benzer duygular da dlenebilir).
Ne var ki duygularn bu mertebesine varnca duygu meraklsnn zerine bir arlk ve fiziksel yk
biner nk geldii noktayla balantl olarak dikkatini toplad her ann karlnda dardan
bazen de ieriden gene bilerek gitgide iddetlendirilen aclar dayatldn hissetmitir. Hayalci ar
duygunun bazen u boyutta zevk anlamna gelse de ayn zamanda sonsuz strap ekmeyi de
getirebileceini grd ve bu tespiti yapmaya itildii iin kendine doru ykseliinde ikinci adm
atmak durumunda kalr.
Belki ap belki de aamayaca evreyi bir kenara brakyorum duruma gre u ya bu tavrn hatta
ilerleme kaydettike ne ekilde yryeceini bile belirleyebilen bir evredir bu - yani gerek hayattan
tamamen kopup kopamamasna baka bir deyile zenginleip zenginleememesine gre demek
istiyorum; nk dnp dolap varlacak nokta budur. Geri satr aralarmdan hayalcinin byk
eserine younlamas gerektiinin anlalacan umuyorum herhalde bunun kendini dnyadan ne
kadar tecrit edebildiine kendini ne younlukta kendine adayabildiine bal olduu da
anlalacaktr: Varlklardan ve hayallerden ekip kard duygularn ilerliini hastalkl bir ekilde
uyandrmak olacaktr eseri. nsanlar arasnda aktif olarak yaamak onlarla dzenli olarak grmek
zorundaysak -aslnda insanlarla samimiyeti gerekten minimuma indirebiliriz (nk zararl olan
basit bir temasta bulunmak deil samimiyet kurmaktr)- tekiyle temasmzn yzeyini tamamen
donduralm ki bize ynelik btn dostane ya da kardee hareketler iimize giremeden benliimizde
yer edemeden kayp gitsin. Bu kadar bile zor grnyor ama bu henz balang. nsanlar
uzaklatrmak kolaydr: Yanlarna yaklamazsnz olur biter. Her neyse buray geip kaldm yerden
anlatmaya devam edeyim.
En basit en kanlmaz duygularmzn bir anda younlatn karmaklatn farz etmek daha
nce de sylediim gibi duyumun verdii zevki ar derecede artrmak anlamna gelir ama bu ayn
zamanda istenmeyen bir ekilde acy da bytmek demektir.
Demek ki hayalci iin ikinci aama acy engellemek olacaktr. Bir stoac ya da sofu Epikrc gibi
davranmamaldr bunu yaparken - onlar btn ortamlarndan koparlard nk bylece acya olduu
gibi zevke kar da dayankllk kazanrlard. Hayalci tam tersine acdan zevk karmay bilmeli
ardndan sahtekarca ac ekmeyi baka bir deyile acyla beraber herhangi bir zevk duymay
renmek iin altrma yapmaldr. Bunu baarmann iki farkl yolu var. Bunlardan biri acy ar
derecede tahlil etmek zihni de nceden zevk varken tahlilden kanmaya sadece hissetmeye
ayarlamaktr; tarifinde grndnden ok daha kolay bir yntemdir bu tabii stn insanlar iin.
Acy tahlil etmek ac her bastrdnda onu tahlile teslim etmek bunu da igdsel olarak
dnmeden yapacak hale gelene kadar srdrmek btn
aclara tahlilin zevkini ekler. Bu yntem tahlil gcn ve igdsn abartarak geri kalan her eyi
ksa srede yutar ve acdan geriye sadece tahlile tabi ekilsiz bir iz kalr.
Daha zor daha incelikli bir baka yntem ise acy ideal bir figrde canlandrmaya; iimizde ac
ekmekle strabmz duymakla grevli bir baka Ben yaratmamza dayanr. Ardndan ite kendi
acsndan bir bakasna aitmi gibi zevk alabilecek sapna kadar mazoist bir sadist var edilmelidir.


lk okuyuta uygulanmas imkansz grnen bu yntemi izlemek kolay deildir ama kendi kendine
yalan syleme sanatnda ustalam olanlar iin pek zor saylmaz. Aslnda tam tersine
gerekletirilmesi byk oranda mmkndr. Bunu bir kez baarnca da ne biim bir kan ve hastalk
tad nasl da kokumu uzak tuhaf bir zevk kokusu siner acya ve straba Ac baz sanclarn kayg
verici yrek paralayc iddetine yaklar. O uzun ar ile sararr bir hastaln ardndan yaanan
derin iyileme dnemlerine zg belirsiz mutluluun rengidir sar. Yatmazln maraziliin
ieklerini aan zarif bir yorgunluk zevklerimizin verdii karmak kaygy zevklerimizin elimizden
gidecei fikriyle kyaslar ehvetli duygularn yorgunluk-ncesi halimizden aldklar hastalkl zevki
ise bize verecekleri yorgunluun dncesiyle.
Istraplara zevklerin zarafetini katmak iin nc bir yol daha vardr ki ayn zamanda phelerimizi
kayglarmz yumuack bir tabakaya dntrmeye de yarar. Bu yol dikkatimizi azdrarak
azabmz ve ilelerimizi alabildiine younlatrmaya dayanr; o derecede ki srf arlklaryla btn
arlklarn zevkini verebilirler bize iddetleriyle de -alkanlktan ve ruhsal terbiyesinden tr
zevki arayan kendini zevke adam bir varla- actan bir zevk telkin edebilirler actr nk ar bir
zevktir bu bizi yaralam olan kan tadnda bir doyumdur. Ve yapay incelikler zerine uzmanlam
biri; szgelimi zeka hayattan feragat etme tahlil ve acnn kendisi sayesinde saflam duygularla
kendini ina eden bir mimar olarak ben; bu yntemi bir arada kullandmda zel bir strateji
belirlemeye frsat brakmadan anszn saplanveren bir acy kurutana kadar tahlil edip zalimce bir d
Ben e kapattmda acnn en u halini iime gmdmde ite o an kendimi gerekten kahraman
muzaffer hissederim. Hayatm ertelenir o zaman sanat ise ayaklarmda srnr.
Btn bunlar hayalcinin hayaline ulamak iin amas gereken ikinci evreyi oluturur
sadece.
Mabedin muhteem kapsna uzanan nc evreyi benden baka kim tamamlayabilmi Asl
zahmetli aama budur nk insan kendi iinde gerek hayattaki btn abalardan sonsuz kere daha
zorlu abalar gstermek zorundadr ama ayn zamanda ruhun her boyutunda hayatn asla
veremeyecei doyumlar salar. Her ey tamamlandktan her bir ey tamamen birbiriyle balantl
olarak yerine getirildikten sonra evet incelikli yntemim de eskiyene dek kullanldktan sonra
nc aamada duyum dorudan saf akldan geirilir stn bir tahlille szlr sonunda da edeb bir
tarzda ekillendirilerek zgn bir biime ve ekicilie kavuturulur. O zaman evet onu kesin olarak
sabitlemiim demektir. Gerekdy gerek klm ulalmaz olan ebedi bir kaideye oturtmuumdur.
imin derinliklerinde kutsal mparator olmuumdur.
Sanmayn ki yaymlansn diye ya da yazmak olsun hatta sanat olsun diye yazyorum. Ruh hallerini
ilemeye dayanan sanatmn nihai amac varabilecei en stn incelik bilindna gre mantksz
olan incelik bu olduu iin yazyorum. Sradan bir duyumu alp gene onu kullanarak Yabanclar
Ormannda ya da klmam Yolculuk adn verdiim katksz isel gereklii yaratabileceim ana
dek kurcalyorsam inann bana dupduru ltl bir nesir kurmak ya da yazdklarmla doyuma ulamak
deildir derdim -aslnda bunu da istemiyor deilim hatta bu nihai incelii hayallerimden oluan
dekorun zerine gzel bir kapan perdesi olarak da indiriyorum-; asl emelim nesrin isel olan
tamamen dsal klmas bylece gerekd hale
sokulabilir olan gerekletirmesi elikili kutuplar yan yana getirmesi hayali dsallatrarak ona saf
haldeki hayallere zg azami gc bahetmesidir - ben ki hayat durgunu yanllar kuyumcusu
Kralie ruhumun ikayeti uaym dizime atm Hayat kitabmda yazan iirler deildir Kralie ye
alacakaranlkta okuduklarm o iirler hi bkmadan yazp okur gibi yaparken Kralie nin de duyar
gibi yaptklardr o srada ne nerede ne de nasl bilmem ama Akam darda bir yerde iimde mutlak


Gereklik olarak ruhun gizemli bir gnnn nihai hafif aydnl olarak ykselen bu metaforla
yumuar.
Vicdan muhasebesi
Hayat hayallerde yaamak hem de yalandan yaamak gene de yaamaktr hayat. Hayattan feragat
etmek gene de bir eylemdir. Hayal kurmak gerekd hayat gerek hayatn yerine koyarak
yaamaya duyulan ihtiyac itiraf etmektir insan bylece hayat yaama arzusunu iinden atamayn
da dengelemi olur.
Btn bunlar mutluluu aramak deilse nedir Dnya yznde kim baka neyin peinden koar ki
Durmakszn hayal kurmak srekli tahliller yapmak temel olarak hayatn verebileceinden farkl bir
ey sundu mu bana
nsanlardan koptum ama kendimi bulamadm
Bu kitap her adan tahlil edilmi enine boyuna taranm tek bir ruh halidir.
Benimsediim tavr hi olmazsa bir yenilik getirdi mi bana Byle bir tesellinin izi bile yok.
Herakleitos ve Vaiz sylenecekleri sylemiti oktan: Hayat kumda unutulmu bir oyuncaktr ruhun
boluu ve derin znts. Zavall Eyp ten ise tek bir cmle: Ruhum hayat yorgunu.
Hayal ederken kendimi dinlerim. Art arda dizilmi imgelerimin gizli ezgileriyle sakinleirim
Resimli bir cmlenin sesi ka jeste bedeldir Bir metafor ne ok eyin tesellisidir
Kendimi dinliyorum imden tren alaylar geiyor. Kortejler skntmda parlayan
pullar
Maskeli balolar Hayranlkla seyrediyorum ruhumu
Paralanm grntlerden bir iek drbn
Fazla youn duygularn o ihtiam. Issz atolarn dibinde kral yataklar l prenseslerin
mcevherleri; mazgallardan hayal meyal grlen krfezler; eref ve iktidar gelecek mutlaka en
talihliler iin srgn gittikleri yerlerde alaylar kurulacak Uyuyan orkestralar ipeklilerin srma ipleri
ipikleri
Pascal de:
Vigny de: sende
Amiel de eksiksiz olarak Amiel de: (baz cmleler)
Verlaine de ve sembolistlerde:
Ne ar bir hasta var iimde Hastalk hi olmazsa azck bir zgnlk kazandrsayd. Yaptklarm
benden nce kim bilir ka kii yapt zaten Miyad dolmu bir acya katlanmak benimkisi Bunlar da
oktan akl edip acsn ekenler olmutur ben imdi niye dnyorum ki
Ama evet ya benim de getirdiim bir yenilik var. Ne var ki onu yaratan ben deilim. Gece den geldi
o ve bir yldz gibi parlyor benliimde. Btn abalarma ramen ne retebildim onu ne de
silebildim ki gizem arasna kurulmu bir kprym fakat nasl ina edildiimden bile habersizim.
(Rasgele gnce)H.K.
Madde gnbegn hrpalyor beni. Rzgara tutulmu bir alev hassaslndaym.
Sokakta yryorum gelip geenlerin yzndeki gerek ifadeleri deil hayatm tanm nasl bir
adam olduumu bilmi olsalar ruhumun rkek gln aykrln hareketlerime yzme hafife
yanstm olsam beni grdklerinde taknacaklar ifadeyi gryorum. Dnp yzme bile bakmayan
baklarn derinliklerinde alaylar seziyorum ok da doal buluyorum bunu zevk duyabilen bir eyler
yapan insanlarla dolu bir dnyadaki istisnalma bu alaylar; karma kan simalarn altnda
hayatmn huzursuz sakarlnn bilincimdeki katman katman her yere szan izdmnn
kkrdadn duyar gibi oluyorum. Byle eyler dndkten sonra kendimi bouna ikna etmeye


alyorum glnln ve o hafif utancn sadece benden kaynaklandna yalnz benden fkrp
etrafa sradna. Bakalarna yansyp nesnelletikten sonra kendi glnlm grdm imgeyi
bir daha hatrlatamam kendime. Birdenbire alaylarla ktlkle dolup taan scak bir fanusta
hissediyorum kendimi bouluyorum titriyorum. Herkes ruhunun en derin yerinde parmayla beni
gsteriyor. Yolda karma kim ksa sevimli kmseyen alaylaryla taa tutuyor beni. Hastalkl
hayal gcmn dourup gerek kiilerle zdeletirdii dman hayaletler arasnda yryorum. Drt
bir yandan srf tokatlar alaylar yayor zerime. Ve bazen sokak ortasnda kimse beni gzetlemezken
duruyor sendeliyor yeni bir boyut aryorum uzamn iine uzamn te yanna anszn alverecek bir
kap bakalarnn bilincimdeki yansmasndan etrafmdaki insanlarn canl ruhlarnn gerekliinin
fazlasyla nesnelletirdii igdmden kaabileceim bir yere.
Acaba bakalarnn ruhuna yuvalanma alkanlmdan mdr kendimi onlarn grd gibi - ya da
beni fark etseler grecekleri gibi grmem Herhalde. Beni sahiden tanm olsalar ne hissedeceklerini
anladm andan itibaren gerekten byle hissediyorlarm nasl hissettiklerini de imdi u anda ifade
ediyorlarm gibi oluyor her ey. nsanlarla yarenlik etmek benim iin bir azap. Bakalarn
kendimde tadm iin uzaktayken bile gene de grmeye mecburum onlarla. Yapayalnzm
kalabalklarca kuatlmm. Kendim dnda kaabileceim hibir yer yok.
Ey alacakaranlkta ykselen yce dalar ay nda adeta daralan sokaklar - ah keke bilinsizliiniz
saf Madde ye zg yargdan duyarllktan yoksun duygular dnceleri ruhun aknlklarn
barndracak bir yeri olmayan tinselliiniz bende olsayd Aalar ey aalar iimi aan yeilinizle
kayglarmn ve aclarmn alabildiine dndasnz skntlarma devasnz nk dertlerime
evirecek gznz o gzlerin dibinden bakp da bunalmlarmn deerini anlamayacak onlarla alay
edecek bir ruhunuz yok Ey yollardaki talar paralanm ktkler ve sen koca dnyaya zemin olan
isimsiz sradan toprak ey kz kardeim - ruhuma duyarsz kalarak bana rahat huzur veren sizler
Anam Yeryz nn aynda ya da gneinde - sen ki efkatli bir annesindir insan annem gibi beni
ayplayamazsn bile hem farknda olmayarak da olsa beni zmleyecek ruhun da yoktur senin ne de
kendine itiraf edemeyecein fikirlerini aa vuran anlk baklarn. Engin okyanus ocukluumun
sesli dostu sakinletirir avutursun beni nk sesin insana ait deildir insan kulaklarna zayflklarm
kusurlarm fsldayamaz. Engin gk masmavi gk meleklerine gizemine yakn gk sahte parltlar
saan yeil bir bakla bakmazsn bana; gnei gsnde tayorsan da aklm elmek deildir niyetin
ve yldzlarla derdin beni aalamak deildir Doa nn usuz bucaksz Huzur u ana kuca gibidir
nk tanmaz beni; atomlarn sistemlerin uzak dinginlii hakkmda hibir ey bilmedii iin yle
kardee davranr ki Minnetimin bir ifadesi olarak enginliinize ve huzurunuza bir dua okumak
isterdim nihayet onlarn sayesinde baardm kukularn phelerin glgesinde sevebilmeyi; bizi
dinlerken bile dinleyemeyiinizi dinleyebilsem keke bakan gzlerinizin yce krlne baksam bu
hayal gzler ve kulaklarla dikkat etseniz bana dikkatli Hiliinizin huzurundayken geri dnsz bir
lmn mutluluunu duysam; ve baka bir hayat umut etmeden hi olmann tadn karan btn
maddelerin tinsel renklerine sahip baka varlklarn olmas ihtimalinin de btn Tanrlarn da tesine
gesem.
Bilinli gnlkH.K.
Hayatm: meleklerin yuhalamalar arasnda afilerden silinmi sadece ilk perdesi oynanm bir
trajedi.
Dostlar m Bir tane bile yok. Olsa olsa aramzda bir yaknlk olduunu sanan tandklar; trenin
altnda kalsam cenaze gn de yamur bastrsa zlrler belki.


Hayattan uzaklamamn kazandrd doal dl bakalarnn benimle kesinlikle uyuamaz hale
gelmesi oldu. Etrafmda insanlar uzaklatran souk bir hale var buzdan bir ember. Yalnzlmdan
ac duymamay beceremedim henz yalnzln sadece skntsz bir dinginlik anlamna geldii ruhsal
mertebeye ulamak yle zor ki.
Bana dosta davranlmasna asla prim vermedim kalkp akn gsteren olsa ona da vermezdim ki
zaten imkanszd. Dostum olduunu syleyenler hakknda hi hayallere kaplmadmsa da gene de ne
zaman hayallerimi yksalar ac ekmeyi baardm - ac ekmekten ibaret kaderim yle etrefil yle
karmak ki.
Her admda ihanete uradmdan adm gibi emindim; ve ne zaman ihanete urasam afallammdr.
Beklediimin bama gelmesi benim iin hep beklenmedik bir eydi.
Kendimde bir insan cezbedecek herhangi bir zellik gremediimden bir insann cazibeme
kaplabileceine de hi inanmadm. Hep beklediim beklenmedik olaylar gnbegn beni hakl
karmasa budalalk derecesine varan bir alakgnlllk denebilirdi bu dnceye.
Acyp da bana balananlar olacan bile hayal edemiyorum insann iinin kaldrmayaca kadar
irkin olduum doruysa da bakalarnn gznde acnacaklar takmna girecek kadar eci bc
deilimdir sebep o kadar belirgin olmad iin sonradan merhamete dnebilecek ekilde yaknlk
duyulacaklardan da saylmam; merhamet uyandrabilecek tarafma gelince o cihetten hi umut yok
nk ruhu sakat olanlara kimse acmaz.
Geen mrm hayatmn ne kadar kt iren olduunu pek hissetmeksizin bu duruma ayak
uydurmak zere srekli abalamamla zetlenebilir.
Bir insan enkazndan eskaza hayatta kalm bir piten henz hastanelik olmam bir deliden122
baka bir ey olmadmz teslim etmek sk bir entelektel cesaret ister; ama btn bu olgular
sineye ektikten sonra kaderimize mkemmelen uyum salamak Doa nn bedenimize layk grd
laneti isyan da etmeden boyun da emeden elimizi bile kaldrmadan hatta kaldrmaya yeltenmeden
kabul etmek iin daha da byk bir ruh cesareti lazmdr. Bu haldeki bir varla ac ekmemesini
sylemek fazla olur nk apak bir mutsuzluu grp de zerine mutluluk yaftas yaptrmak ite
bu insanolunun gcn ayor; ama mutsuzluu olduu gibi kabul edince de bu sefer ac duymamak
imkansz.
Kendimi dardan bakarak tahayyl ettiim iin kaybettim - kaybettim yaama sevincimi.
Bakalarnn gzyle grnce kendimi aaladm - aalanmay hakl karan huylarm
kefettiimden deil kendimi bakalarnn gzyle grmeye bana duyduklar horgry duymaya
baladmdan. Kendimi tanmann utancn yaadm. Bu azabn sonunda ne yceliyor insan ne de
birka gn iinde diriliyor tek yapabildiim ilenin btn irenliine katlanmak oldu.
unu aka anladm ki bir insann beni sevmesi imkansz tabii estetik duygusundan
nasibini almam biri deilse - kendimi ne biim aalardm o zaman; ve gene anladm ki birinin
yaknlk duymas da ancak bana kar kaytszlnn bir cilvesi olabilir.
Kendimizi de bakalarnn bizi nasl grdn de aka anlamak O gerekle yzlemek Ve nihayet
kendi gereiyle yzletiinde azap eken Mesih in l: Tanrm Tanrm beni neden braktn
(Pessoa nn lmnden sonra 1938 Nisan nda adn Pessoa nn 1934 te yaymlanm nl
kitabndan alan Mensagem dergisinin ilk saysnda
yaymland.)
BinbaH.K.
8 Ekim 1919


Doutan gelen mutsuzluumun zn hibir ey gerekten en sevdiim hayal tr kadar var olma
skntma sk sk gizlice srdm merhem kadar samimiyetle anlatmaz bana btnsel bir ekilde de
yorumlamaz. Dileimin esas zeti udur: hayat uyumak. Hayat yaanm olarak arzulamayacak
kadar ok seviyorum; yaamamay ise hayat fazlasyla yakksz bir ekilde arzulamayacak kadar
seviyorum.
te bundan tr burada sergilediim hayal sevdiim hayaller iinde en iyisidir. Bazen akamleyin
iindekilerin belki gittii belki sessizletii huzurlu evde penceremin panjurlarn kaparm ar i
panjurlar da zerlerine ekerim; srtmda eski bir kyafet koltuuma gmlp kendimi emekli bir
binba olarak hayal etmeye dalarm bir tara otelinde yaarmm; akam yemeinden sonra daha
mtevaz bir mteriyle beraber kalmz mteri de nedensiz yere orada oturmu bekleyen gecikmi
misafirmi.
Byle domu hayal ediyorum kendimi: Emekli binbann genlii de u an hissettiim derin arzuya
ulamak iin askeriyede hangi basamaklar trmand da beni hi ilgilendirmiyor. Zaman dan ve
Hayat tan bamsz ben olarak hayal ettiim binbann bir gemii bir ailesi yok hi de olmam;
vakit ldrmek iin arkadalarnn anlatp durduu fkralardan bkm vaziyette u tara otelinin
hayatn yaamakta ebediyen.
Farkllk bildirgesiH.K.
Devlet ve ehir ilerinin bizim zerimizde bir kudreti yoktur. Bakanlarn idarecilerin milletin
zenginliklerini har vurup harman savurmasn pek umursamayz. Tpk yamurlu gnlerin amuru
gibi dardadr bunlar. Ne bizim onlarla bir alp veremediimiz vardr ne de onlarn bizle.
Sava ya da mill kriz gibi byk alkantlar da ilgi alanmza girmez. Bize dokunmayan ylan bin yl
yaasn. Bakalarna alabildiine tepeden bakmamzdan ileri geliyor gibi grnse de bu tavrlar
aslnda sadece kendimize olduka pheyle yaklamamzdan kaynaklanr.
Ne iyiyiz ne de merhametli - tam tersi olduumuz sanlmasn sadece ne yle de deiliz byle de.
yilik kaba ruhlarn zarafetidir. Baka trl bir dnce bizimkinden farkl ruhlarda cereyan eden bir
fenomen olarak anlam tar gzmzde. Onaylamaktan kanarak bakmakla yetiniriz ama knamayz
da. levimiz hi olmaktr.
Kendi kendine alt tabaka diyen bir snftan ya da ykselmekle veya alalmakla dahil olabileceimiz
baka bir snftan gelseydik anarist olurduk. Ne var ki oumuz snflarn toplumsal katmanlarn
aralarnda doduk - zellikle aristokrasiyle (yksek) burjuvazi arasndaki
yerde kanmzn uyuabilecei dehalara ve delilere ait toplumsal uzamda.123
Eylem bizi yoldan karr bunda bedensel zayflmzn pay varsa da daha ziyade manevi adan
itahl olmaymzdr etken. Etkin olmak ahlakd gelir bize. Kelimelere dkld anda her
dnce deerinden kaybeder kelimeler bakalarna ait bir eye dntrr onu anlayabilenin
anlayabilecei hale sokar.
Okltizme ve srlarla ilgili btn sanatlara byk zaafmz vardr. Ne var ki tam olarak okltist
saylmayz. Okltist olmak iin doutan olmas gereken arzu eksik bizde bunun dnda byclere
ve manyetizmaclara bu ii retip onlara mkemmel bir ara kazandracak sabrmz da yok. Ama
gene de yaknz okltizme nk esasen kendini yle bir ifade ediyor ki konu hakknda okuyanlarn
hatta meseleyi zdn sananlarn byk ounluu aslnda hibir ey anlamyor. Okltizmin bu
gizemli tavrnda muhteem bir kibir var. Bunun yan sra gizemin ve dehetin damgasn tayan
duygular douran verimli bir kaynak: Yldz larvalar by ayinlerinde tapnaklarda ad geen eci
bc tuhaf yaratklar bizim boyutumuzda maddenin kapal duyularmzn etrafnda iimizdeki bir


mrltnn elle tutulur sessizliinde gezinen hi ortaya kmam halleri - dehet verici vck vck bir
el gibi deerek tehlikelerin karanln kucana atar bunlar bizi.
Fakat okltistlerle yldzmz hi barmaz nedeni de yreklerinde sevgiyle insanln havariliini
yapmaldr: Bu da gizemlerinden arndrr onlar. Bir okltist astral boyutta ancak stn bir estetik
uruna almaldr yoksa yaknna iyilik yapmak gibi iren bir ama iin deil.
Doru drst farknda bile deiliz ama kara byye akn bilimin yasak kollarna Mahkmiyet e ve
deeri giderek azalan Reenkarnasyon a kendini satm Kudretin Efendilerine kar atadan kalma bir
zaafn penesinde kvranrz. Zayf kararsz varlklara zg gzlerimiz tersine ileyen mertebelerle
ilgili bitip tkenmez teorilere soysuzlam trenlere giderek alalan hiyerarinin uursuz erisine bir
dii ehvetiyle atlarak kaybolur.
eytan elimizde olmadan erkein diiyi ektii gibi eker bizi. Bedensel Zeka ylan tpk haberci
Tanr nn simgesel asasna olduu gibi yreimize de dolanmtr: Merkr dr bu tanr Anlay n
efendisi.
Aramzda olanc olmayanlar cesaretlerini toplayp olmaya can atar. Eyleme kar itahszlk insan
ister istemez efemine yapar. imdiki hayatmzda bir cinsiyet hatasndan dolay ev hanml ve
aylak ato sahibelii olan gerek mesleimizi elimizden karm durumdayz. Buna kesinlikle
inanmyor olsak da iimizden inanyor gibi yaparsak azmzda kanl bir mizah tad kalacaktr.
Btn bunlarn nedeni ktlmz deil sadece zayf olmamz. Kendimizle ba baa kaldmzda
ktle taparz srf kt olduundan deil yi den daha kudretli daha youn olduundan ve kudretli
youn olan her ey sinirlerimize cazip geldiinden kadn siniri olmalym bizimkiler. Pecca
fortite:124 Bu bize hitap etmez nk gcmz yok hatta zeka gcnden bile yoksunuz oysa
elimizde yalnz o vardr. Ar gnahlar ilemeyi dn - bu akl banda emir bizim iin bu anlama
gelebilir. Ama bazen bunu yapmak bile imkanszdr: hayatmzn da kendince bir gereklii vardr
ki kimi zaman herhangi bir gereklik gibi bizi yaralar. armlar ya da zihinsel ilevleri yneten
kanunlarn varl ite bu doutan gelen disiplinsizliimize bir hakarettir.
120. Ya da: kahramanlarnn paralarym. 121. Ya da: eer ulaamazsam zleceim bir gereklie.
122. Pessoa delirmekten ok korkard hatta iki Fransz psikiyatra gittiini bile hayal etmiti. 123.
Pessoa nn ailesinde hem ana tarafnda hem de baba tarafnda yksek rtbeli subaylar vard vey
babas da Durban da konsolostu. 124. leyeceksen ar gnah ile anlamnda; erken dnemde gnah
ilemek zerine kurulu bir Hristiyan mezhebi de kurulmutu.
(.N.)
V
Duyumcu zdeyilerH.K.
Kesin sarslmaz grlere igdlere tutkulara oturmu kendini kabul ettirmi bir karaktere sahip
olmak; hepsi dnp dolap u korkun sonucu dourur: ruhumuzun bir olguya darya ait maddi bir
eye dnmesi. Yaamak var olanlar ve kendimizi bilmediimiz tatl kpr kpr bir haldir; bir
bilgeye yakan hayat veren biricik yaam tarzdr bu.
Var olanlarla kendisi arasnda daimi bir arac olmay bilmek oturakl bilge bir insann ulaabilecei
en yksek mertebedir.
Kiiliimiz bizim iin bile bir muamma olarak kalmal: Dolaysyla kendimizi de iine dahil ederek
srekli hayal kurmay grev bilmeliyiz ki kendimize dair bir gr edinmemiz imkansz hale gelsin.
Bakalarnn kiiliimizi istila etmelerinin de zellikle nne gemeliyiz. nsanlarn bizimle herhangi
bir ekilde ilgilenmesinde ei grlmemi bir hoyratlk vardr. u sradan Naslsnz lafn affedilmez
bir kabalk olmaktan karan ey varsa o da genellikle zaten iinin bo samimiyetsiz olmasdr.


Sevmek yalnzlktan yorulmaktan olur; yani bir alaklktr insann kendine ihanetidir (son derece
nemlidir sevmemek).
Birine gzel tavsiyelerde bulunmak Tanr nn bakalarna bahettii hata yapma yeteneine bir
tecavzdr. Zaten bakalarnn yapt eylerin onlar bizim de ayn anda yapamamamz gibi iyi bir
taraf olmal. Kabul edilebilir en st snr bizim biz olduumuzu Bakaslar la kesinlikle
uyuamadmz zihnimize kazyalm diye sylenenin tam tersini yapmak zere gr almaktr.
Aratrmalar yapmann tek iyi taraf bakalarnn sylememi olduu bir yn eyin ar ar tadna
varmaktr.
Sanat bir yalnzlktr. Sanat bakalarn tecrit etmenin yalnz bana kalmaya heveslendirmenin
yolunu aramaldr. Bir sanat okurlar kitaplarna okumakszn sahip olmay tercih ediyorsa zirveye
ulam demektir. Tannm yazarlar zaten bu halde; ama bu en byk bedel olduundan
Bilinli olmak kendine kar kt davranmay getirir. nsann kendi derinliklerine gzn diktii
zaman girmesi dmesi gereken doru ruh hali sinirlere ve kararszlklara bakarkenki halidir.
stn bir varla zihinsel olarak tek yakan kendi olmayan her eye kar mesafeli souk sakin bir
edayla acmasdr. Tavr zerre kadar doru ya da zgn olduu iin deil; ama o derece zendiricidir
ki benimsenmezse olmaz.
Milimetreler (en kk eylerin hissettirdikleri)H.K.
Her ey var olduu srece imdiki zamanda yer ald bu nedenle de imdiki zaman alabildiine eski
olduu iin imdinin bir paras olan eylere bakarken bir antikacnn efkatini bir koleksiyoncunun
fkesini duyuyorum bugnde var olanlara ilikin yanlsamalarm geerli hatta doru ve kesinlikle
hakl temellere dayanan bilimsel aklamalarla elimden alan herkesin
gerisinde kalm bir koleksiyoncunun.
Bir kelebein bolukta uarken izebilecei deiik grntler kamam gzlerim iin grnmez bir
ekilde bolua kaznan farkl birer varlktr. Kafamdaki bulank anlar yle youn ki
Hayatm sadece minicik eylerin uyandrd kck duygular derinletirir. nemsiz eyleri
sevmemden kaynaklanyor olabilir bu. Belki de ayrntlara olan ar titizliimdendir.
Gene de bence tabii byle meseleleri tahlil etmekten hep kandm iin kesin konuamam ama
sebep kk eylerin toplumsal ya da fiili boyutta hibir neminin olmamas bu sayede gereklikle
de o iren balar kurmamas. Kk eyler gerekd tadndadr bence. Yararsz gzeldir nk
ayak direyen uzayan yararl eyler kadar gerek deildir; o muhteem nemsiz ey o anl sonsuz-
kk ise neredeyse orada kalr sadece ne ise odur ve alabildiine zgr bamsz yaar. Tpk
nemsiz ey gibi yararsz ey de gerek hayatmzda alakgnll bir estetii olan bir mola yaratr.
Bir kurdeleye batrlm inenin o basit o anlamsz varl ne cazip hayaller ne lezzetler uyandrr
ruhumda ok nemlidir bu olgu bilmemekse ne byk talihsizliktir
Bundan baka bizi en derinden holanlacak hale gelecek kadar derinden rseleyen duygular arasnda
gizemin verdii huzursuzluk en karmaklarndan en enginlerinden biridir. Gizem ise en iyi kk
eyleri seyrederken belli eder kendini nk kkler yer deitirmedikleri gibi saydamdrlar da
stelik kprdamadan durup gizeme yol verirler. Bir atmay seyrederken gizemi yakalamak zordur
-ama u da var ki insanoullarnn varoluundaki toplumlarndaki ve savalarndaki sama taraf
zihnimizde gizemi fethetmek zere bayrak aan ey olabilir ayn zamanda - diyordum ki yolda duran
basit bir ta seyretmekten zordur sava nk ta var olduundan baka herhangi bir fikir
uyandrmaz dolaysyla dnmeye devam edecek olursak derhal varoluundaki gizem gelir aklmza
bundan baka herhangi bir fikir artramaz zaten.


krler olsun ksack anlara milimetrelere ve kck eylerin kendilerinden bile alakgnll olan
glgelerine Anlar Milimetreler ise - bir cetvelde yan yana sk sk dururken nasl da rkek ve
cesurdurlar Bazen hem ac duyarm hem de btn bu eylerden inanlmaz bir haz alrm. Biraz kaba
bir gurur verir bu bana.
Duyarll gereksiz yere artrlm bir fotoraf camym ben. Btn ayrntlar dmdaki eylere
kyasla lszce kaznyor zerime. Cam sadece kendimle uratryor beni. Apak grlyor ki
d dnya benim iin saf duygudan ibaret. Asla unutmuyorum hissettiimi.
DuyumcuH.K.
nanlarn lmne dinlerin toza topraa karmasna tanklk eden bilimlerin alacakaranla
gmld bu devirde duyumlarmz elimizde kalan yegane gerekliktir.
Aklmz kurcalayan tek sknt bizi tatmin edebilen biricik bilim duyumlar bilimidir.
imizin donanmna zen gstermek - varlmza bir anlam katmann stn ve aklc bir yolu varsa
o da budur bence. Hayatm muhteem dibalarla kapl bir ruhta yaayabilmi olsaydm ikayet
edeceim dertlerim olmazd.
Gemie btn saygsn gelecee ise btn inancn ya da umudunu yitirmi bir kuaa daha
dorusu bu kuan bir parasna aidim. Dolaysyla imdiki zaman gidecek baka yeri kalmam
insanlarn itahyla yayoruz. Ve duyumlarmz hele de hayallerimiz (gereksiz basit duygular)
gemii de gelecei de hatrlatmayan bir bugne kavuabildiimiz yegane mekan olduundan i
hayatmza glmsyor kibirli bir uyuukluk iinde varlklarn nicel gerekliiyle bamz
koparyoruz.
Hayatta akl fikri elenmekte olan insanlardan farkl saylmayz belki de. Yalnz bencil skntmzn
gnei batmakta artk hazclmz da alacakaranlk ve eliki tonlarnda bir soua teslim oluyor
ar ar.
Yeni yeni iyileen hastalarz biz. Genellikle ne bir sanat ne bir meslek edinen hatta hayattan tat alma
sanatn bile renmeyen insanlarz. Uzun ilikiler bizi huzursuz ettiinden genellikle en iyi
dostlarmzdan yarm saatte sklrz; sadece aklmza gelince grelim isteriz onlarla birlikte
geirdiimiz en iyi anlar ise onlarla beraber olduumuzu hayal ettiimiz anlardr. Bu dostluk
anlaymzda bir eksiklie mi iaret eder bilmiyorum - belki de etmez. Kesin olan bir ey varsa o da
en ok sevdiimiz -ya da sevdiimizi sandmz- eyin ancak hayalini kurduumuzda tam eksiksiz
deerine kavutuudur.
Gsterilerden holanmayz. Oyunculara danslara burun kvrrz. Gsteri srf hayaliyle yetinilmesi
gereken eylerin znn bozularak taklit edilmesinden ibarettir.
Bakalarnn grlerine kaytszz -doutan gelen bir kaytszlk deil bu genellikle ac tecrbelerin
sonucunda duygularmz terbiye etmek zorunda kalmamzdan ileri geliyor- onlara hep kibar
davranabilir hatta her eye ramen ilgi de barndran bir ilgisizlikle balanabiliriz bile nk
hayallerde herkes ilgintir ve farkl insanlara dntrlebilir; ve biz de geeriz
Sevmekten aciziz sevilmek iin gereken szlerse daha sylemeden yorar bizi. Zaten iinizden kim
ister ki sevilmeyi Rene nin severek yoruyorlard onu sz tam olarak iarmz saylmaz. Sevilmeyi
dnmektir bizi tek yoran telaa drecek kadar yorar hem de.
Hayatm daimi bir ate durmakszn tazelenen bir susuzluk. Gerek hayat eyyam bahur gibi bunaltr
ki beni bunda bir para alaklk da yok deil.
SamanyoluH.K.
Zehirli bir tinsellikten akan eli yz dzgn cmlelerle
soylu kyafetleri yrtlm riteller dnyada ayinleriyle yat kimse125 kalmam gizemli trenler


cismani bedenimizden ayr bir bedende hissedilen tutsak duyumlar yalnla karmak arasndaki
incelikleri ayrarak kartran gene de kendince cismani bir bedende
gnn birinde gereklemesi ihtimalinden zarafetle koparlm tyl donuk sar bir sezginin
yzd gller ve hi kukusuz kararsz incelikler sayesinde bembeyaz ellerde tutulan zambak
uyuukla sknt arasnda yeil-siyah anlamalar baklarda lk skntnn nbetileri arasnda
alabildiine yorgun
bo sonulara gebe sedef sk sk suya gmlen kaymakta - altn mor ve ilemeli kylar teselliler
gibi batan gne; ama en gzel kylara kacak ne bir gemi var ne de daha engin alacakaranlklara
balanan bir kpr
hatta havuzlar imgesinin kysnda bile yok uzaktan saatin adeta telaffuz ettii isimlerden
yakalanabilen hecelere gre belki kavaklarn belki servilerin arasndan hayal meyal seilen saysz
havuzlar
ite bunun iindir rhtmlara alan pencereler hi durmadan doklara vuran prtlar kvrla kvrla
alan opallere benzeyen karmak kortej horozibiklerinin ve sakzaalarnn duyma ihtimalinin
karanlk duvarlarna akln uykusuzluklaryla yazdklar arasnda bitkin lgn kortej
deerli gmlerden uzun teller tarazlanm mor dmler hlamurlarn altnda gereksiz duygular ve
allarn sustuu yollarda eski zaman iftleri ani yelpazeler anlalmaz hareketler; ve ayrca yollardan
aalarla dolu sonsuz caddelerden baka bir ey grmemenin
huzurlu bkknln bekleyen daha gzel parklar var kukusuz
be yaprakl dallar yeillikler sahte maaralar dzgn dalar yksek fskiyeler - l ustalardan miras
kalm koca bir sanat tatminsizlikle gereklik arasnda mahrem bir dello srdrrken eski duygu
kylerindeki darack sokaklarda hayallere sunulmu eylerle alaylar kurmaya karar vermi ustalarm
bunlar
uzak saraylarda mermerlerde yanklanan baladlardr bu eyler gelip elimize sarlan bulank anlar
kararszlklarn kaamak baklar gecenin yldzlarla donatt yazgsal gklerde ken
imparatorluklarn engin sessizliinde alacakaranlklar
Duyumu bir bilime indirgemek psikolojik tahlilleri bir mikroskop kadar kesin sonu veren bir
ynteme dntrmek - hayatmn arzu dmn igal eden hrs sessiz susuzluk
Hayatmn btn byk trajedileri duyum ile onun bilincimdeki hali arasnda oynanyor. Net olarak
grmeye abaladmsa da bir trl baaramadm gerek varlm ormanlarla fsldayan sularla dolu
savalarmzn sesine bile aldrmayan bu karanlk snrsz blgede akyor.
Hayatm gmyorum. (Duyumlarm l hayatma yapm upuzun126 bir mezar yazsndan ibaret.)
Kendime varyorum lym alacakaranlm. Bir tek kendi mezarm var i gzelliiyle ssleyerek
yontabileceim.
Yalnzlmn kaplar sonsuzluun bahelerine alyor ama hayallerimde bile yok gelen giden -
gene de yararsz eylere sonsuza dek ak kalacak ebediyen sahtelii seyredecek o demir
parmaklklar
atafatl gnl bahelerimde zafer sayfalarn koparyorum tek tek hayal allarn arasnda uzun
uzun yanklanan admlarla Karmaa ya giden yollar arnlyorum.
Karmaa nn iinde sessizliklerin snrnda mparatorluklar kurdum Doru nun sonunu getirecek
vahi savalar vermek iin.
Bilimadam kendisinden baka gereklik duyumsayabildii dnyadan baka gerek dnya
olamayacan kabul eder. Dolaysyla tarafsz bilim adna duyumsadklarn bakalarnnkine gre
dzeltmek gibi hatal bir yol izleyeceine tam tersine kendi evrenini ve kiiliini eksiksiz olarak


tanmaya alr. nsann hayallerinden daha tarafsz bir ey olamaz. zbilincinden daha kiisel bir
ey olamaz. Bilimini bu iki geree sarlarak daha ileri gtrr -eski bilginlerinkinden ok farkldr
onun bilim dedii eskiler kiiliklerini belirleyen yasalar ve hayallerinin dzenini kavramaya
alacaklarna darnn yasalarn Doa dedikleri eyin dzenini ararlard.
Hayal kurma alkanlm ve yeteneim benim ilkel tarafmdr. Hayat koullar ocukluumdan beri
sakin ve yalnz oluum ve belki de uzaktan uzaa birtakm karanlk miraslar kullanarak beni
ekillendirmi olan baka gler zihnimi bir d nehrine evirdi. Olup olabileceim bu temelin
stnde gelimitir ve hayalcilie en uzak grnen tarafm bile aslnda hayal kurmaktan baka bir
ey yapmayan bylece varabilecei en st mertebeye ykselmi olan bir ruha aittir bundan da hi
utan duymaz.
Srf kendimi tahlil etme zevkini tatmak iin tamamen hayale adanm bir hayat tamamen hayalle
ekillenmi bir ruhu yaratan benimle btnlemi olan zihinsel sreleri kendimi hazr hissettike
yava yava kelimelere dkmek isterim.
Kendime dardan baktmda ki hemen hep o ekilde grrm kendimi eylemekten aciz bir adamm
elini oynatmay bir ie girimeyi dnnce bile rahatszlk duyan bakalaryla konumay
beceremeyen bir adam gnlmn zihinsel emek isteyen eylerle avunacak kadar olgunlamam
olmas bir yana ayrca hi olmazsa alrken beni oyalayacak el ilerine de yatknlm da yok.
Byle olmam normaldir. Hayalcilerde kabul edilebilir bir hal bu. Gereklikler karsnda allak bullak
olurum. Bakalar konutuka iimi sonsuz skntlar basar. br ruhlarn gerek
olmas hep artr. Yaplp edilen ne varsa geni bir bilinsizlikler andan ibaret gzmde akla
yatkn bir tutarllktan yoksun sama bir yanlsama - hi.
Fakat insan psikolojisini arklarndan anlamadm benzerlerimin en mahrem dncelerini
gdlerini tam olarak alglayamadm dnenler varsa ne olduumu doru anlamamlar
demektir.
Mesele u ki ylesine bir hayalci deilim ben: Mnhasran hayalciyim. Hayal kurmaya ve yalnz
bunu yapmaya altka gnl gzmn gr mthi berraklat. Dlerimdeki kiileri ve dekorlar
artc bazen de rktc bir belirginlikte grmekle kalmyorum soyut dncelerimi insani
duygularm ya da onlardan geriye kalanlar gizli eilimlerimi kendime kar psiik yaklamlarm
da gene belirgin olarak gryorum. Diyebilirim ki en soyut dncelerimi kendimde iimdeki bir
uzamda gnl gzyle gryorum. Btn etrefillikleri de grnr hale geliyor bylece hem de en
ufak ayrntlarna dek.
Sonu olarak eksiksiz tanyorum kendimi ve kendimi eksiksiz tanynca btn insanl da eksiksiz
tanm oluyorum. Ruhumda bir an iin parlamam ne aalk bir igd vardr ne de soylu bir
coku; her birimizin ne ekilde kendimizi ortaya koyduumuzu da bilirim. Kt dncelerin ister
yzlerdeki mertlik ya da kaytszlk maskelerinin altnda ister her birimizin iindeki en derin yerde
olsun hareketlerinden karrm ne olduklarn. imizde neyin bizi tatl umutlarla kandrmaya
altn bilirim. te bu sayede yanmdaki insanlarn ounu kendilerinden bile iyi tanrm. Sk sk
derinliklerine inmeye urarm benim olsunlar diye. Aklayabileceim her ruhsal yaam bana aittir
nk bence hayal etmek sahip olmak demektir. Dolaysyla her ne kadar hayalci olsam da iddia
ettiim gibi bir ruh zmcs olmam da gayet doaldr.
Bundan tr okumay sevdiim nadir eyler arasnda tiyatro oyunlarna ayr bir zaafm vardr. Her
yeni gn bende farkl bir oyun seyreder ruhlarn Mercator projeksiyonuna gre bir dzleme nasl
yanstlacan iyi bilirim. Aslnda pek skntm giderdii de yok bunun dramaturglar yle ok yle
benzer yle byk hatalar yapyorlar ki. Beni gerekten tatmin edebilen bir dram kmad. nsan


psikolojisini bir bakta btn tenhalar yoklayan bir imek berraklyla incelerken ruh
zmlemesindeki ve tiyatrocularn yapsndaki kabalktan rahatsz oldum; bu konularda okuduum
azck ey yazl bir sayfann orta yerindeki bir mrekkep lekesi gibi tiksindirdi beni.
Varlklar dlerimin malzemesidir; Dar nn baz ayrntlarna dalgnca da olsa ar bir dikkatle
bakmam bundandr.
Dlerime belirginlik kazandrmak iin gerek manzaralar hayattan alnm insanlar boyutlu
olarak nasl grdmz bilmem gerekir; nk hayalcinin gryle varlklar grmz
arasnda fark vardr. Dte bak gerekte olduu gibi belli bir nesnenin nemli ya da nemsiz
taraflarna taklp kalmaz. Hayalci neyi gryorsa nemli olan odur. Bir nesnenin hakiki gereklii
varlnn bir parasdr sadece; geri kalan ise bolukta var olma ayrcalnn karlnda maddeye
dedii ar bedeldir. Ayn ekilde dteyken elle tutulur bir gereklii olup da boluun iindeyken
byle olmayan olaylar da var. Gerek bir gnbatm tartya gelmez geici bir eydir. Hayal bir
gnbatm ise sabit ve lmszdr. Bir insan dlerini net olarak grebiliyorsa (zaten aslnda
yledirler) ya da hayat dte grmeyi hayat maddesiz olarak grmeyi ve d denen aletle
fotorafn ekmeyi biliyorsa yazmay da bilir yararl ar ve snrl dan yaylan nlarn hibir etkisi
yoktur o alet zerinde nk onlar olsa olsa tinsellik levhasn rtmeyi bilir.
Kendi adma dleri kullana kullana adeta iimde kemikleen bir alkanlkla gereklikteki d
yakalyorum hep. Varlklara bakarken dlemimin kullanamayaca taraflarn yok ediyorum. Daima
dte yayorum ksacas gerek hayatta yaarken bile. Bir
gnbatmn kendimde seyretmekle darda seyretmek benim iin bir nk ikisini de ayn ekilde
gryorum grme biimim her iki duruma da kendini ayn ekilde ayarlyor.
Bu nedenle kendime dair fikrim pek oklarna hatal gelebilir. Bir bakma yledir de. Fakat kendi
kendimi hayal ediyor kendimde hayal edilebilir olan seiyorum; uzun uzadya kendimi oluturuyor
mmkn olan her ekilde tekrar oluturuyorum ta ki olduum ve olmadm kiiden talep ettiime
kyasla tatmin edici bir imge elde edene dek. Bazen bir nesneyi grmenin en iyi yolu onu ortadan
kaldrmaktr ama gene de kalr o nasl desem inkar edilmiliinin ve hkmszlnn maddesiyle
yorulmu olarak kalr; gerek varlmn koca paralarna uygularm bunu portremden silindike
kendi gerekliime doru evirirler beni.
Bu durumda kendimi kandrmakta kullandm mahrem yntemler hakknda yanlglara dmekten
nasl kurtulabilirim Mesele u ki dnyann bir halini ya da hayal bir insan gerektesi bir gereklie
srkleyen sre ayn zamanda bir duyguyu ya da fikri de tar ayn yere; onlar soylu ya da saf
gsteren aralardan sahte olanlar da alr ellerinden ki hemen hepsi sahtedir. Tarafszlmn mutlak
bir tarafszlk olduuna dikkat edilsin tm tarafszlklar iinde en mutlak olandr benimki. Somut
olmasna ramen mutlakln zellikleriyle donanm mutlak nesneyi yaratabilirim. Ruhum daha
rahat uyusun diye hayattan saklanm saylmam; sadece hayat deitirdim dlerimde hayattaki
tarafszln aynsn buldum. Dlerim -bu konuyu baka sayfalarda ele almtm- irademden
bamsz olarak doar iimde ou zaman da gcendirir incitir beni. Kendimde kefettiklerim
genellikle zc utan verici (belki de iimde bir para insanlk kalm - utan da neyin nesi) ve
korkutucudur.
Kesintisiz d hali bende dikkatin yerini ald. Grdklerime iimde tadm baka dleri
ekleyecek noktaya geldim dmde zaten o hale gelmi olsalar bile. Varlklar dte grmek dediim
eyi hakkyla yapacak kadar dikkatim dalm olsa da dikkatsizlik aralksz alan hayal gcmden
ve -ar bir dikkatle deilse de- dlerimin akna kafa yormamdan kaynakland iin - bir adm


daha ileri giderek dlediim eyi grdm de ekliyorum ki maddeden arnm gerein mutlak
maddesizlikle temas etmesini salayabileyim.
Ayn anda pek ok farkl dncenin peinden gidebilme hem etrafm gzlemleyip hem de
bambaka eyler dleyebilme yeteneini byle edindim; bir yandan sapna kadar gerek bir Tejo
Nehri nde sapna kadar gerek bir gnbatm hayal ederken bir yandan da iimdeki bir Pasifik
Okyanusu nda hayal bir sabah dlemeyi rnein; hayal edilen iki ey iyice karmakszn i ie
girer her birinin bende yaratt farkl duygulardan baka ey bulatrmazlar birbirlerine; sanki hem
sokaktan geenleri gryormuum hem de ayn anda her birinin zihnini kendimde hissediyormuum
gibi olur -ancak duygu birlii salandnda olabilecek bir ey bu-ve ayn anda farkl bedenlerin -
farkllklarn grmezsem olmaz- saysz bacaklarn kprdand sokakta karlatn gryorumdur
adeta.
125. Ya da: kimsenin anlayyla yat ayinleri. 126. Ya da: upuzun Gongora tarznda.
VI
klmam yolculuk elale
Kk kz gayet iyi bilir bebeinin gerek olmadn ama gerek bir varlkm gibi davranr hem de
krld zaman alayacak zntden harap olacak kadar. ocuun marifeti her eyi gereklikten
uzaklatrabilmesidir. krler olsun ki hayatn dlerle geen bylesi bir dnemi var hayat 127
inkar edersin nk cinsellik yoktur gereklii inkar edersin srf oyun olsun diye olmayan eyleri de
gerek sanrsn Keke tekrar ocuk olsam insanlarn etraflarndaki eylere verdikleri deere de
aralarnda kurduklar balara da kendimi kaptrmakszn hep yle kalsam. Kkken kurun
askerlerimi ba aa evirirdim sk sk
Peki siz gerek askerlerin ba aa yrmemesi gerektiini kantlayacak beni buna ikna edebilecek
tek bir mantkl argman biliyor musunuz
ocuk altna camdan fazla itibar etmez. Peki gerekte altn daha fazla eder mi - ocuk yetikinlerin
edimlerine adeta perinlenmi grd tutkular fkeleri ve korkular iten ie sama bulur. Sahi
korku nefret ve aklarmzn istisnasz hepsi bo bir o kadar da sama deil midir
Ey ocuklua zg tanrsal sama sezgi Bizdeki en plak hayali bile nyarglarla rtlm olan en
dolaysz baktmzda bile znel fikirleri bulatrmadan edemediimiz eylerin gerek-grn
Tanr koskoca bir ocuk olmasn sakn Ya btn evren bir aka bir ocuk afacanlysa128 O derece
gerekd o
Bu fikri komiklik olsun diye atmtm ortaya ve imdi uzamdayken grn nasl da anszn
irenliinin farkna vardm. (Gene de kim bilir ya gerei yanstyorsa) te fikir ayaklarmn
dibine dyor tekrar krlp binlerce dehet tozuna gizem krntsna dnyor
Var olduumu bilmek iin uyanyorum
Belirsiz derin bir skntnn mnasebetsiz tazeliinin cvlts geliyor kulama oradan bahenin aptal
dibinden ar kovanlarnn arkasndaki elalelerden.
Yanl evlilikler yapm kadnlara tler (1)H.K.
(Yanl evlilikler yapm derken evli kadnlarn tmn ve ayrca baz bekar kadnlar kastediyoruz.)
lk olarak insancl duygular beslemekten kannz. nsancllk byk bir kabalktr. Sizi gidi zavall
yanl evlenmi kadnlar soukkanllkla akll uslu yazyorum sizi ve rahatnz dnerek.
Tpk sanat gibi her anlamda zgrlemek de ruhumuzu mmkn olduu kadar cendereye
sokmamakla bedenimizin de isteklerimize itaat etmesini salamakla olur.
Ahlaksz olmaya gerek yok nk kiiliinizi bakalarnn gznde alaltr ya da sradanlatrr bu.
Ahlaksz olun evet ama iten ie bir sayg halesiyle kuatlm olarak. Bedeni bakirelie meyilli


sadk bir e ve anne olmak bir taraftan da bakkaldan varncaya kadar btn komu erkeklerle
anlatlmaz tensel hastalklara yakalanmak fingirdek kadnlarn yntemlerine de -tam kendilerine
gre be para etmez yntemlerdir bunlar- herhalde
karlarn kz aptallkta snr tanmaz kadnlarn kat namus anlayna da dmeksizin hayattan
zevk almak kiiliini gelitirmek isteyenler iin apayr bir lezzettir.
Ey bu satrlar okuyan diiler yazdklarm anlamanz ne kadar stn olduunuza bal. Zevk
beyinden gelir ilenen sular ise sadece dte sutur Sapna kadar gerek nefis bir su biliyorum.
Hibir zaman ilenmedi. Bilmediimiz sulardr gzel olanlar. Cesar Borgia nnkiler gzel midir
Kesinlikle hayr inann bana. O gzelim o saysz o verimli sular ileyen varlk hayalimizdeki
Cesar Borgia dr her birimizdeki Borgia fikridir. Kalbm basarm gerek Cesar Borgia alelade aptal
adamn tekiydi; baka trl olamazd zaten nk var olmak aptalca sradan bir itir.
Size tavsiyede bulunurken hibir kar beklemiyorum yntemimi beni hi ilgilendirmeyen bir vakaya
uygulam oluyorum. ahsen iktidar ve an hayal ederim ben; cinsellie hi yer olmayan hayallerdir
bunlar. Ama size yardmm dokunsun istiyorum belki de srf kendimle elimek olsun diye zira
yararl olmaktan nefret ederim. Kendimce bir zgecilik benimki.
Yanl evlilikler yapm kadnlara tler (2)
imdi kocanz hayalinizde nasl aldatabilirsiniz size bunu retmek isterim.
nann bana: Sadece kaba saba kadnlar kocalarn gerekten aldatr. Edep yoksa cinsel zevk de
olmaz. Kadn birden fazla erkee kendini verirse edep diye bir ey kalmaz.
unu da belirtmeden gemeyelim ki kadn kendisinden stn olduu iin bir erkee ihtiya duyar.
Kanmca kadn kendini tek bir erkekle snrlamaldr ki gerekirse onu hayal erkeklerden oluan
giderek byyen bir emberin merkezine oturtabilsin.
Bunu gerekletirmek iin en uygun zaman adet kanamasndan nceki gnlerdir.
Yani:
Kocanzn bedenini olduundan daha beyaz hayal ediniz. yi hayal ederseniz zerinizde de daha
beyaz hissedeceksinizdir.
Cinsellikte her trden arlktan kannz. zerinizde yatan kocanza sarlp hayal gcnz
kullanarak tek bir bakla deitiriniz onu - yreinizde sakl olan erkei dnnz.
Hazzn z ikiye blnmekten gelir. inizdeki Kedi nin penceresini ardna kadar anz.
Kocanzn cann nasl skabilirsiniz.
Kocanzn arada bir fkelenmesi nemlidir.
nemli olan tiksindiiniz eylerin size cazip gelmeye balamas ama bu srada d disiplininizi
korumanzdr.
Doludizgin i disiplinsizlikle en sk d disiplinin el ele vermesinden drt drtlk cinsellik doar.
Bir d ya da arzuyu gerek hale getiren her hareket aslnda onu gerein dna itmi olur.
Yerine koyma sandnz kadar zor deildir. Yerine koyma derken kastm A erkeiyle iftleirken
hayalinizde B erkeiyle doyuma ulamaya almaktr.
Yanl evlilikler yapm kadnlara tler (3)
Kymetli talebelerim tlerimi harfiyen yerine getiriyorsanz kilisenin ya da devletin sizi rahminizle
ya da isminizle balad erkek hayvanla birlikte ama onun marifetlerinin sayesinde deil size st
ste saysz doyumlar dilerim.
Ku ayaklarn yere sk basarak havalanr. Sevgili kzlarm bu imgeyi dndke var olan yegane
tinsel emri hatrlayasnz her daim.


Bilmedii kirli zevk kalmam fakat kocasn asla gzyle bile aldatmayan bir aifte olmak - mthi
bir haz verir bu tabii becerebilirseniz.
inden aifte olabilmek kocasn iinden sarma dolaken bile aldatabilmek kocasna verdii
pcn (gerek) anlam olmayabilmek -ah siz stn kadnlar ah esrarl Beyinlerim benim- ite haz
diye buna derler.
Ayn d erkeklere niye mi vermiyorum nk Erkek baka bir trdr. Alt seviyeden olanlara
nne gelen kadn kullanmalarn neririm: Yapsnlar bunu yapsnlar da zaman onlar ne kadar hor
grdm bellesinler. stn erkein ise kadna ihtiyac yoktur. Hazza ulamak iin birine sahip
olmaya hi gerek duymaz. Ne var ki kadnlarn stn olanlar bile kabul etmez bunu: Kadn esasen
cinselliine dkndr.
mparatorluk efsanesiH.K.
D alemim bir Dou ehridir. Bolukta yer igal eden bir gereklik olarak gsterili yumuak bir
halnn ehveti vardr yznde. Sokaklarn rengarenk yapan dkkanlar kendilerine ait olmayan
anlalmaz bir fonun zerine ilenmi gibi durur; uuk mavi satenlerdeki sarl krmzl kabartma
naklara benzerler. ehrin btn hikayesi lo odamda belli belirsiz kulama alnan kelebek misali
dmdeki lambann etrafnda dnp durur. Dlerim eski zamanlarn grkemli hayatlarnda
gezinmi kralielerin ellerinden zamanla solmu mcevherler almtr. Olmayan varlmn kylarn
sahici uyuukluklar sarm alacakaranlk nefes aldka yosunlar nehirlerimin sere serpe yaylan
yzeyine vurmutur. te bunun iin kayp uygarlklarn stunlu avlularydm vaktiyle l frizlerdeki
arabesk motiflerin ateiydim krk stunlara kvrla kvrla sarlan kara sonsuzluk lekeleriydim uzakta
batan gemileri gzleyen gemi direkleriydim srf devrilmi aalara kan basamaklar upuzun
rtlerdim rtmeyi bilmezdi bunlar ama kvrmlarnda glgeler saklarlard sanki yere alnm
buhurdanlklardan ykselen dumanlar gibi dorulan hayaletler. Ne uursuz bir saltanatt srdm
en rak snrlardaki savalar sarayma huzuru zehir ederdi. Uzak enliklerin belirsiz mrlts hep
yaknmzdayd; penceremin nnden gemeye mecbur alaylar ebediyen yrrd; ama havuzlarmda
ne bir krmz altn balk bulunurdu ne de meyve bahelerimin durgun yeilinde tek bir meyve; hatta
bakalarnn mutlu mesut yaad derme atma kulbelerden ykselip aalarn ardndan kendini
gsteren bir duman bile yoktu o basit baladlaryla zbilincimin doutan gelen esrarn uyutacak.
Pedro nun kr iiri
Seni ne nerede ne de ne zaman grdm biliyorum. Bilmem bir tabloda myd yoksa sapna kadar
gerek krlarda bedeninle yat aalarn bitkileri arasnda myd; bir tablodayd belki bende kalan
hatran ylesine temiz ylesine okunakl. Acaba ne zamand hatta gerekten oldu mu bu -belki bir
tabloda bile hi grmedim seni- ama aklmn olanca cokusuyla biliyorum ki hayatmn en dingin
anyd o.
Yannda kocaman uslu bir kzle evik admlarla gelmekteydin kk st kz sakince
yryordunuz enli bir kurdele gibi uzanan yolda. Sizi uzaktan grr gibi oldum sonra bana doru
geldiniz ve geip gittiniz. Fark etmemi gibiydin beni. Ar ar yryordun sen koca kzn dalgn
oban. Baklarn btn anlardan arnm ruhun hayatn barndran geni bir dzlk gibi almt;
zbilincin terk etmiti seni ve o anda sen sadece
Seni grnce ehirlerin deitiini hatrladm krlarnsa ezeli ve ebedi olduunu. Dalara talara
kutsal deniyorsa Kutsal Kitap zamanndan bu yana hep ayn kaldklar iindir.
simsiz siluetinin mrsz izgileri oldu btn bir kr alemini gzmn nne getiren ve imdi seni
dndmde hi bilmediim engin bir huzur saryor benliimi. Yrynde hafif bir kvraklk
vard belli belirsiz bir oynaklk her hareketinde bir ku yere konuyordu; grnmez


sarmaklar gvdene sarlyordu. Sessizliin -akam iniyordu yorgun srler zamann solgun
yamalarna doru meliyor angrdyordu- sessizliin son oban kznn arksyd Vergilius un asla
yazmad bir kr iirinde unutulmutur bu kz yceltilmekten ebediyen mahrum edilmi ayrlarda
lmsz bir karalt olarak kalmtr. Belki yrrken glmsyordun da - kendine ya da ruhuna
iinden kendini glmserken grdn iin. Ama dudaklarnn kvrm da sralar kadar sakin kyl
ellerinin hatrmdan km hareketleri kr iekleriyle bezeliydi.
Evet bir tabloda grdm seni. yleyse nereden kardm yolumda giderken bana doru yrdn
yolumuzun kesitiini benimse ardma dnp bakmakszn yrdm ardndan gene ve daima
hayalini grdm Zaman durup sana yol veriyor ben ise hayatta - ya da hayatn bir taklidinde
yerine bir bakasn koymak istediimde aldatyorum seni.
Bo mezar
Kharon a verilecek paray azna koyan bir tek dul bir tek yetim olmad. Grmeyelim diye
balanmt gzleri oysa Styx i o gzlerle gemiti ve cehennem sularnda tam dokuz kez
tanmadmz yznn suretini grmt. lm nehirlerinin kylarnda bugn babo gezinen o
karaltnn bizim iin bir ad yok artk; ad ise sadece bir glge.
Vatan iin ld nasl neden olduunu anlamadan. Grkemli bir fedakarlkt bu nk kendini bir
kenara brakmt. Ruhundaki olanca mertlii ortaya koyarak hayatn verdi:
gdyle yapt bunu grev icab deil; Vatan ak uruna ld edinebilecei Vatan bilinci iin deil.
Mantken yle gerektiinden deil sadece bizi dourduu iin olu olduumuz bir anaym gibi
savundu onu. Asli srra sadk kalarak ne dnd ne de istedi lmeyi ama tpk hayat gibi lm de
nedenini bilmeksizin yaad. imdi onun olan glge Thermopylai de dm olanlarla kardetir daha
domazdan nce ettikleri yemine sadakatlerini bedenleriyle kantlamt onlar.
Gne her sabah nasl doarsa o da yle ld Vatan uruna. Var olmak onun doal haliydi yle ki
lm deitirmek zorunda kald onu.
Ateli bir inancn klesi olmad byk bir idealin alakl uruna savarken vurulmad. Bir yanyla
inancn kfr insanclln hakaret olduunu bilmeksizin ne bir politik dnceyi ne insanln
geleceini ne henz arafta bekleyen birtakm dinleri kurtarma uruna girdi topraa. Muhammed in
mritleriyle Mesih in talebelerinin kendini kandrmasna yarayan ahiret inancyla da hi aras
olmadndan lm grdnde ondan bir hayat beklemedi daha iyisini umut etmeksizin seyretti
hayatn geiini.
Rzgar gibi gn gibi doal oldu lm onu farkl biri yapan ruhunu da gtrd giderken. Bir kapnn
nne gelip ieri girercesine dald karanla. Vatan iin ld insandan stn olan ne olduunu
gerekten bildiimiz biricik ey iin. Yeryz nde canl bir varlk olmasn salayan ate baklarnn
derinlerinde sndnde ne Mslman n ya da Hristiyan n cenneti yansd gzlerine ne de Budist
in akn unutuu.
Biz onu bilmediimiz kadar o da kendinden habersizdi. Ne yaptn bilmeden grevini yerine
getirdi. Glleri atran yapraklarn lmne nice gzellikler katan eyin klavuzluuna gvendi.
Hayatn bundan te bir anlam lmeninse daha gzel bir dl olamaz.
ehadetle cenneti kazanacandan da ac kuvvetiyle insanl kurtaracandan da habersiz gayet
mtevaz bir kahramanlkla; barbarlarla dmanlar istemeyen ehir e ait kadim pagan rktan biri.
ama oula anasn sevdiren cokuyla; kendisi oul olduundan deil teki anas olduundan 129
Tanrlarn da rzasyla gez imdi sonsuza dek kszla mahkm memleketleri yolda Kokytos Nehri
nin ikayetlerini alev alev Phlegeton u dinle; gecenin derinliklerinde Lethe nin solgun sularnn
hafif akna kulak ver.


Kendisini lme srkleyen igd gibi isimsizdir o. Vatan iin lecei aklna gelmemiti: Ama
ld. Grevini yapmaya karar vermemiti: Ama yapt. Oldum olas ruhu isimsiz kalm bir adama
bedenini hangi isimle tarif ettii sorulmamal. O Portekizliydi; u ya da bu Portekizli deil snrlar
iine hapsedilmemi Portekizli.
Yeri Portekiz i kuranlarn yannda deil onlar apayrdr bilinleri de bambakadr. Cesaretleriyle
bize denizin yollarn aan daha geni krallklar kucaklamamz salayan o yar-tanrlarla yarenlik
edemez o.
Ne bir heykel olsun ne de bir mezar ta hepimizi kendinde toplayan o nun halini hatrlatacak; o
btn bir halk olduuna gre lke batan sona mezar olsun. Onu kendi ansna gmelim mezar ta
niyetine de verdii rnei yceltelim.
klmam yolculuk (1)
Hafife sonbahara dnm bir afak vakti ktm o hi gereklemeyen yolculua.
-Gerekd bir ekilde hatrladm- gkyznde morlar karm hznl sar dkntler vard
dalarn can ekimeli berrak hatlarysa onlar yumuatan kvrmlarna szan lm rengi bir haleyle
kuatlmt.
Geminin br tarafndaki kpeteden (durduum tarafta byk tentenin alt daha souktu) okyanus
douda ufkun hzne boulduu izgiye dek kpr kprd130 karanlklarn soluu da ayn yerde scak
bir gnde bastran sis misali en son denizin sv karanlk snrna gece nakl bir alacakaranlk
brakarak szlyordu.
Hatrlyorum da deniz yanp snen klarn izdii kvrmlarn kart karanlk renklere
brnmt - mutlu bir anda birdenbire akla dveren kim bilir neyin habercisi hznl bir
dncenin esrar vard btn bunlarda.
Bilinen herhangi bir liman deildi yola ktm yer. Hangi limand bugn hala bilmem nk hi
gitmedim. Zaten yolculuun kutsal amac var olmayan limanlar kefetmekti -limanlara-girmek ten
ibaret limanlar; nehir azlarndaki unutulmu krfezler gerekdl sz gtrmez ehirleri
birbirinden ayran boazlar. Okuduka sama buluyor olmalsnz bu satrlar. Ne var ki siz hi
benimki gibi bir yolculuk yapmadnz.
Gerekten gittim mi Evet dersem yalan olur. Baka memleketlerde baka limanlarda buldum kendimi
baka ehirlerden getim - geri bu ehir de tekiler de aslnda dnyann hibir ehriydi. Gidenin
manzara deil de ben olduuma; baka diyarlardaki o lkelerin beni deil benim onlar kat ettiime
yemin et deseler - hayr edemem. Ben ki hayatn ne olduunu bile bilmezken ben mi onu yayorum
yoksa o mu beni (yaamak fiili hayatla dolduunda kazand anlamda) bunu bile ayrt edemezken
yemin edecek deilim herhangi bir eye.
Bir yolculuk yaptm hepsi bu. Buna aylar hatta gnler ya da herhangi bir zaman lsne gre
herhangi bir zaman birimi harcamadm sylememe gerek yok herhalde. Yolculuum zamanda
geti elbette ama zaman saat gn ve ay hesabna vurduumuz kyda deil; br tarafta zamann
l tanmad yerde. Zaman orada da geiyor ama llemiyor. Bir bakma bizi yaadna tank
olduumuz zamandan daha hzl olduu sylenebilir.131 inizden sorup duruyorsunuzdur ne
anlatyor bu cmleler diye. Sakn o hataya deyim demeyin. ocuk gibi kelimelere ve varlklara
anlamlarn sormaktan vazgein artk. Hibir eyin anlam yoktur.
Hangi gemiyle mi yaptm yolculuu Ad Herhangibiri ydi. Glyorsunuz. Ben de glyorum hatta
belki size. Tanrlarn anlayabilecei semboller yazmadm size de bana da kim iddia edebilir
Her neyse. afak vakti ktm yola. Demir alnrken kan maden ses hala kulamda. Belleim
vincin kollarnn ar ar hareket edip en sonunda mola veriini gzucuyla gryor


hala saatler boyunca hi durmakszn indirip kaldrd sandk ve flarla baklarm yormutu o
kollar. Ykler zincirlerle balanm olarak kpetenin zerinden anszn ykseliyor kpeteyi hafife
syrp geiyordu; ardndan sallanarak sintine kapana kadar yuvarlanyor yuvarlanyordu ve nihayet
demeden ykselen bouk bir grltyle yere dp ambarn karanlk bir kesine ylyordu.
Zincirler karlrken en dipten gcrtlar geliyordu; ve nihayet zincir akrdayarak yukar ekiliyor ve
her ey grld kadaryla gereksizce sil batan balyordu.
Yepyeni Avrupalardan yelkenlimle beni sahte Boaz kylarnda karlayan bambaka stanbullardan
getim. Szm kesiyorsunuz: Yelkenlim mi Evet ya ne sylyorsam o. Yola ktm buharl gemi
limana vardnda bir yelkenliydi. mkansz m dediniz Tam da bunun iin bama geldi zaten.
Baka buharl gemiler imkansz Hindistanlarn derinliklerindeki hayal savalarn haberlerini getirdi.
O memleketlerin ad getike bunaltc bir sla hasreti kerdi stmze yle geride kalmt ki
lkemiz - bu dnyada myd o bile belli deil
klmam yolculuk (2)
Kapnn arkasna saklanyorum ki Gereklik ieri girince beni gremesin. Masann altna snnca
Olas birden korkuyor. yle ki kucaklam iki kol gibi uzaklatryorum kendimden beni
sarmalayan iki sknty - Gereklik ten baka ey yaayamamann sknts ve sadece Olas y
tahayyl edebilmenin sknts.
Bylece alt ediyorum tm gereklii. Zaferlerimi kumdan kalelere mi benzettiniz Kumdan olmayan
kalelerin malzemesinde bir tanrsallk m var
Nereden biliyorsunuz yolculuklar yaptka anlalmaz bir ekilde genlemediimi
Samaladka ocuklaarak kklme dnyorum kavramlarla ocukken kurun askerlerimle
oynadm gibi oynuyorum: Asker imgesine hi uymayan eyler yaptrrdm onlara.
Hatalardan sarholam halde nihayet yaadm hissettiim saniyelerde kendimden geiyorum.
(klmam yolculuk)
-Deniz kazas m Hayr hi grmedim. Ama btn yolculuklarm kazaya urattm galiba kurtuluum
ise dank bilinsizliklerde saklyd.
-Belirsiz dler anlalmaz prltlar akn manzaralar - onca yolculuktan ruhumda kalan bundan
ibaret.
Her renkten saat her lezzetten ak her boyutta agzllk grdm zannedersem. mrm boyunca
kendimi yoldan kardm hep ve ne kendime yettim ne de yetmeyi hayal ettim.
-unu da belirteyim ki ben gerekten dtm yollara. Ama tek anladm yolculuk yaptysam da
yaamam olduum. Bir utan bir uca kuzeyden gneye doudan batya arkamdaki gemiin
yorgunluunu imdiyi yaamann skntsn bir gelecekle tanmak zorunda olmann fkesini
tadm. Ama o kadar abaladm ki nihayet imdiki zamanda bir btn olarak kalmay benliimde
gemii ve gelecei ldrmeyi baardm.
-Adn bile bilmediim nehir kylarnda yrdm. Getiim ehrin zevkine gre bir kafede oturup
her eyi bulank grdm kefettim tpk dlerdeki gibi. Hatta bazen yoksa bizim eski evdeki
masada dlerimden gzm kamam bir halde kprdamadan oturuyor muyum sadece diye
sorduum oldu kendime Byle olmadna u an hala orada oturmadma ve imdi size
sylediklerim de dahil kalan her eyin sahte uydurma olmadna da gvence
veremem. yi ama beyefendi siz kimsiniz Buyurun bir samalk daha: Sylemeniz mmkn deil
Bir limana kmamak dendi mi klacak liman kalmaz. Asla varamamak asla varamamak demektir.
127. Ya da: ak. 128. Pessoa nn yan kimliklerinden Caeiro bu konuyu geni biimde ele almtr.
129. Son iki paragraf byk olaslkla metnin son halinde yer almayacakt. 130. Portekiz kylarnn


dousunda deniz grnmez; Pessoa bu oyuncakl iirsel metinde belki bir gz krpyor belki de
ocukluu Gney Afrika da Durban da gemi olan yazarn bir ans su yzne km. 131. Ya da:
bizim zamanmzdan daha hzl ama yla vurulduunda ne daha hzl ne yava

EKLER
I
Vicente Guedes in adnn getii metinler
Vicente Guedes le tamamen rastlant sonucu tantm.132 kimiz de sk sk ayn tenha ucuz
lokantaya giderdik. Gz ainalmz vard ve sonunda kendiliinden sessizce selamlar olmutuk.
Bir gn ayn masada kar karya geliverdik; ylesine iki ift laf ettik derken sohbet koyulat. Her
gn akamla kalmayp len yemeinde de bulumaya baladk. Akam yemekten sonra bazen
birlikte kyor ene alarak biraz geziniyorduk.
Vicente Guedes bu bombo hayata kimi srlara erenlerin kaytszlyla katlanyordu. Zihni tamamen
zayflara zg stoacla gre iliyordu.
Ruhsal yaps yznden btn arzular duymaya mahkmdu; kaderi ise her eye srt evirmeye
mecbur ediyordu onu. O gne dek kimse bu kadar artmamt beni. Bu adam dnyadan el etek
ekmek gibi bir niyeti olmakszn tabiatnn izdii doru hedeflerin hepsinden vazgemiti. Hrs
iine iledii halde hibir hrs beslememenin zevkini karyordu ar ar.
Huzur dolu bu kitap.
Dnya dnya olal durgunluunun altnda en byk incelikleri saklayan katksz dlerde en ok
rndan kan insanlardan birinden geriye kalan ve kalacak olan sadece bu. Bana yle geliyor ki
dardan insan denilen varlklar arasnda zbilincini bu kadar karmak bir ekilde yaam biri daha
yoktur. Bu zppe ruhlu adam var olmak denen tesadfn iinde hayal kurma yeteneini tad her
yere.
Bu kitap hi hayat olmam bir adamn biyografisidir.133
Vicente Guedes in ne kim olduu bellidir ne de ne i yapt
Bu kitap iin onun elinden kt denemez; onun ta kendisidir nk. Fakat burada bize sylenen her
kelimenin ardnda karanlkta kvranp duran muammalarn olduunu da unutmayalm.
Vicente Guedes iin kiinin kendini bilmesi bir sanat bir ahlakt; d kurmak ise onun
diniydi.
asalet denen eyi yaratt drt drtlk bir aristokratn d grnnn ruhtaki en sadk
yansmasdr bu.
Lks evinin terasnda otururken hayattan sklan bir adamn mutsuzluu bir eydir; benim gibi Aa
ehir de drdnc kattaki bir odadan manzaray seyretmek zorunda olan ne yaparsa yapsn bir
yardmc muhasebeci olduunu unutamayan bir adamn mutsuzluu baka bir eydir.
Tout notaire a reve de sultanes 134
Resm belgelerde meslek hanesine bro alan diye yazdmda kimse armazken ben yersiz bir
alayclkla kark gizli bir zevk duyuyorum. Nasl olup da admn ticaret yllnda bu ekilde yer
alabildiini merak ediyorum.
Gnlk e epigraf:
Guedes (Vicente) bro alan Rua dos Retroseiros135
Anuario Comercial de Portugal. 136 132. Vicente Guedes Pessoa nn ilk bata Huzursuzluun
Kitabnn yazar olarak tasarlad yan kimliklerinden biriydi. A Educaao do Estoiconun yazar olan
Baron Teive ye benzer.


133. Portekizcedeki cmle karktr: Tam olarak yaamam birinin ya da hi yaamam birinin
yani var olmam birinin olarak da anlalabilir. te yandan bir baka versiyonda Bu kitap olaysz bir
otobiyografidir denilir ki bu cmle R. Zenith tarafndan kitabn alt bal
olarak kulanlmtr. 134. Flaubert den alnt; metinde Franszca; Her noterin gnlnde bir hanm
sultan yatar 135. Kelime anlam: Tuhafiyeciler Soka. 136. Portekiz Ticaret Yll. (.N.)
II
Bavyera Kral II. Ludwig iin cenaze maryla ilgili paralar
Ey l sana sunuyoruz ruhumuzu ve inancmz umudumuzu ve huzurumuzu
Son eylerin ecesi Esrarn ve k n Fani Ad - seni ararken bile peinden gitmeye cesaret
edemeyeni teselli et rahatlat
Teselli nin Ecesi kayalarn arasnda hayatn amurundan pisliinden uzakta mehtapta uyuyan Gl
Sama Dnya nn Bakire-Anas anlalmam Kaos un bir grnts saltanatn her eye uzat ve yay
- solacaklarn sezen ieklere ihtiyarlktan titreyen vahilere hayat yanlgsyla kandrmacas
arasnda seni sevmek iin domu ruhlara
Hayat var olamayanlara doyamayan Hilik ten rl sarmal.
Yok yere srlar zen valye getiriniz altnlarla ve lmle dolu sayvan. O beyaz el yere almazdan
nce vazolarda solup kalan o bo dn kanla ve gllerle rl ansn hatrlaynz.137 Yorgunluun
patlamasndan hemen nce parlak amdanlarn skntnn ifte kilidi vurulmu deerli eyalarn
cilasnda donuklat saatte ipeklere brnm bir haberci gibi usulca geiniz sakin salondan.
Eski benliiniz efendimiz denizkzlarnn l denizlerdeki ay na benzer unutularn arasnda
kald. Aya yalnz kendileri arzulaynca yanaan hastalkl sularn arklarn duydu ve sevincinin
yarm kald sarayn bahesinde gllerin yapraklarn yoldu tek tek. Lavta sesleri -daha iyi eylerin
mjdesidir bu- anlalmaz sesler arasnda kaybolmakta olan imparator szlerinin (uyandrd)
dikkati kulanzdan sildi. Sevincinizi blen varln elini brakt eliniz nk ili ezgilerin
srkledii yalnzlklara benzemek zorundaydnz. Aalarn arasndaki havuz ada ormanlar iinde
bir su hayali gibiydi ve arzu gibiydi
Bulut-olayda taklp kalm mehtap saati kararsz gk ve soylu delikanllarn geii 137. Cmle ak
deil. Portekizce jarro kelimesinin iki anlam olduu dnlrse u ekilde de evrilebilir: O beyaz
el yolmadan nce ylanyast yapraklarnda solan
III
Huzursuzluun Kitab na dahil edilmemi paralar
Sska adam beceriksizce glmsedi bana. Baklarndan gvensizlik okunuyordu ama dmanlk
yoktu. Sonra tekrar glmsediyse de hznl bir hali vard. Nihayet gzlerini tekrar tabana edi.
Sessizce btn dikkatini vererek yemeine devam etti .138
Annesine139
5 Haziran 1914
Bu sralar salm gayet iyi tuhaftr aklm da yerinde saylr. Gene de canm skan anlalmaz bir
kayg var ancak zihnim kanyor diye tarif edebileceim bir ey sanki ruhum suiei karacak. Ne
hissettiimi anlatabilmek iin byle sama szlere bavurmaktan baka arem yok. Fakat size arada
bir bahsettiim o hznl ruh hallerime pek benzemiyor bu hani hznmn her zamanki bildik
hzn olduu hallere. u anki ruh halimin gerek bir nedeni var. Etrafmdaki her ey uzaklayor
benden kyor. zc anlamyla kullanmyorum bu iki fiili. Yalnzca grtm insanlarn
deiimlerden geeceini hatta belki de getiini hayatlarnda kimi dnemlerin kapanacan
sylemeye alyorum ve btn bunlar -ocukluk arkadalarnn ldn grdke kendini lme


daha yakn hisseden ihtiyarlar gibi- zemediim esrarl bir ekilde kendi hayatmn da deimek
zorunda olduunu ya da deieceini soktu aklma. Byle olursa ilerin ktye gideceine inanyor
deilim; hatta tam tersine. Ama bir deiiklik sz konusu ve benim iin deiiklik bir halden bir
bakasna gemek ksmen lmektir; iimizden bir paradr len ve lenin genin kederi ister
istemez dokunur ruhumuza.
yisi mi ak konuaym: Yarn en byk en yakn dostum140 Paris e gidecek ksa bir seyahate deil
yerlemek zere; Anica teyze de (mektubuna baknz) kzyla birlikte svire ye gidecek kz da o
srada evlenmi olacak. ok sevdiim arkadalarmdan bir bakas bir sreliine Galiya ya
geecek. Biri de Porto ya yerleecek o ilk sylediimden sonra en yakn arkadamdr kendisi. Uzun
lafn ksas beni saran insani ortamda yle dzenler kuruluyor (ya da bozuluyor) ki ya yalnz
kalacam ya da henz bilemediim yeni bir yola sapacam. Yaknda bir kitap yaymlayacak olmak
gibi basit bir olay bile hayatm altst ediyor. Kaybettiim bir ey var: yaymlanmam olma hali.
Yani olumlu ynde de olsa herhangi bir deiiklik srf her deiiklik kt olduundan daima
olumsuzdur. Bir kusuru bir zayfl ya da bir direnii kaybetmek de kayptr. Dnnz anne bu
ekilde hisseden bir varlk gndelik hayatn aclarnn penesinde kvranmaya ne kadar dayanabilir
On yl sonra ne olacam - ne on yl be yl sonra Dostlarma sorarsanz en byk ada airler
arasnda saylacakmm - ama bunu yazm olduklarma dayanarak sylyorlar yazabileceklerime
gre deil (yle olsa zaten aktarmazdm ne dediklerini). Diyelim ki oldu gerekten bunun ne anlama
geldiini biliyor muyum Nasl bir tat vereceini nasl bilebiliriz Belki de hret lm ve gereksizlik
tadndadr zafer ise rk kokuyordur.
Birka dnce dahaH.K.
Noel gn. (Hmanizm. Noel in gereklii tamamen zneldir. Sadece varlmda duyumsadm.
Heyecan geldii gibi geti. Ama bir an iin gizemcilerin kurumu soyundan gelme saysz kuaklarn
imdi lm hayal dnyalarn umutlarn ve cokularn paylatm.)
Sosyoloji - politik kuramlarn ve uygulamalarn kullanszl.
Istrabn kt taraf - acy tattrmasdr nk acyla ayn tzden olan kendi kiiliimizin tadna
varrz o an. Yaamaya zevk almaya susaynca snlacak son sahici snaktr bu.
Kt sevgililer
Ben ne olman istersem o olacaksn. Cokularmla yorulmu bir ss yapacam seni en derinimde
canmn ektii yerde keyfime gre duracaksn. Kendiliinden hibir eyin yok senin. Bilinli
olmadna gre hi kimse deilsin; sadece diriler arasnda bir dirisin.
Qu est-il de frere en toi et ceux qui veulent vivre 141
Klasik yazarlarn slubu ve dekadanlarn yaptlar ruhumla uyuuyor.
Hibir eye doymadm gibi btn varlklar merak ediyorum btn fikirlere oburca saldrasm
geliyor kaybetmi gibi kederleniyorum her eyi grp okuyup dnmemizin imkanszl aklma
geldike
Fakat grdklerime dikkat etmiyorum okuduklarm nemsemiyorum dndklerimin arkasn
getirmeye almyorum. iddetli hoyrat bir hevesle saldryorum her nme gelene.
Ruhum kendi cokusunu bile tayamayacak kadar zayf. Eksik kalmln artklarndan
yorulmuum en iyi mnzevilerle dolu bir manzara tarif ederdi beni.
Dikkatimi toplayaym desem sayklamaya balyorum; her eyim sisin arkasndan seyredilen bir
tiyatro oyunu gibi gsterili ve silik.
Dnceleri sze dntrmeye daha dorusu her bir dncemi bir sz olarak grmeye heyecanlara
bir ekil bir renk kazandrmaya hatta tm olumsuzlarda bir ahenk dayal bu tensel eilim


Byk bir ifade gcyle yazyorum; hissettiimin ne olduunu bilmiyorum bile. Bir yarm uyurgezer
br yarm hi.
Kendimi gerekten anlayabildiimde varlmdaki kadn gryorum.
Grkemli afaklarn afyonu ve sahte prltlarndan kurtulan elin yan banda karanla yaylm o
harika.
Dalgn zihnimde akan o youn imgeler ve doru ifadeler seli bazen yle gl yle hzl yle gr
oluyor ki fkem kabaryor kvranyorum onlar kaybedeceime alyorum - nk hep
kaybediyorum. mrlerini doldurduktan sonra bir daha armak mmkn olmuyor. Aklna
kazyamad gzel bir yz zleyen ak gibi benim de elimde tek kalan lm insanlarn
braktklarna benzeyen kendi varlmn ans; kap giden fikirlerle imgelerle sisten domu sisten
olmu byle l ekillerle dolu bir gemiin uurumuna eilmiim.
Olmasa da olur oynak dalgn benliimi hiliin iinde boulurcasna kaybediyorum kendimden;
deikenim ve bu zl kelime her eyi sylyor her eyi ieriyor.
Kelimenin ahengi artrd imge ve bir fikir olarak anlam gibi her kelimede doal olarak
birbirine bal olan unsurlar bende de balantl ama ayr ayr. Tek bir kelime zerinden koca bir
Kutsal Teslis kavramn anlayabilirim. Saysz kelimesini dnyorum imdi soyut ve tuhaf olduu
iin onu rnek seiyorum. Saysz varlmda duymamla koca dalgalar kabararak sonsuz denizde
bile bitmeyen bir ses retiyor; gkler de donanveriyor birden yldzlarla deil tm dalgalarn kl
seslerden oluan ezgisiyle ve akan bir sonsuzluk fikri bir bayrak gibi alarak yldzlar ya da denizin
sesini gsteriyor bana ve btn yldzlar yanstan bir ben i.
Dom Sebastao nun sisler iinde dnmesi efsanesine zarar vermez. Sisin barnda btn bir tarihtir
kprdanan ve bize anlatlan en byk savalar en byk bayramlar en gzel baarlar siste oynanan
oyunlardr sadece uzakta alacakaranlkta eriyen silinen tren alaylardr.
Kendini ifade eden somut bir ruhum var benim. Ya varlk-d bir hal iinde
durgunlarm ya da uyanrm ve bu durumda tm varlmn gz anszn almasna kelimelere
yanstrm kendimi. Dndmde dnce zihnimde kuru ahenkli cmleler halinde doar onu dile
getirmemden nce mi yoksa sylemi olduumu fark etmemden sonra m aklma geldiine emin
olamam hibir zaman - dnce salt hayaldir kelimelerse kendiliinden doar iimde. Benim
kafamda btn heyecanlarn bir grnts var dler ise bestelenmi resimlerdir. Yazdklarm kt
olabilir ama dnebileceim her eyden katbekat fazla ben dir onlar. Bazen byle geliyor.
Yaadm yaayal kendimi anlatyorum kendimle olan skntlarmn en k bile zerine biraz
eilecek olsam bir bynn etkisiyle serpilip ezgili uurumlarda aan renkli ieklere dnyor
hemen.
138. Bu ksa para kitabn banda Pessoa nn Bernardo Soares i tantt metinle badayor. 139.
Pessoa Pretoria ya annesine gnderdii bir mektuptan bu blmleri Huzursuzluun Kitab nda
yaymlamak dncesiyle kendi eliyle kopyalamt. 140. Byk olaslkla Mario de Sa-Carneiro
dan bahsediyor. 141. Metinde Franszca: Sen ve yaamak isteyenler arasnda ne gibi bir benzerlik var

Bandrol Uygulamasna likin Usul Ve Esaslar Hakknda Ynetmeliin
5.Maddesinin kinci Fkras erevesinde Bandrol Tamas Zorunlu Deildir.
SON
Buraya Yklediim EBooklar Download Ettikten 24 Saat Sonra Silmek Zorundasnz.
Aksi Taktirde Kitabin Telif Hakk Olan Firmann Yada ahslarn Urayaca Zarardan Hi Bir
ekilde Sitemiz Sorumlu Tutulamaz ve Olmayacam.


Bu Kitaplarn Hibirisi Orijinal Kitaplarn Yerini Tutmayaca in Eer Kitabi Beenirseniz
Kitaplardan Almanz Ya Da EBuy Yolu le Edinmenizi neririm.
Tekrarlyorum Sitemizin Amac Sadece Kitap Hakknda Bilgi Edinip Belli Bir Fikir Sahibi Olmanz
Ve Hounuza Giderse Kitabi Almanz indir.
Benim Bu Kitaplar Da Herhangi Bir karm Ya Da Herhangi Bir Kurulua Zarar Verme Amacm
Yoktur.
Bu Yzden EBooklar Fikir Alma Amal Olarak 24 Saat Sureli Kullanabilirsiniz. Daha Sonras
Sizin Sorumluluunuza Kalmtr.
1)Ucuz Kitap Almak in lknce Sahaflara Uramanz
2)Eer Aradnz Kitab Bulamazsanz %30 Ucuz Satan Seyyarlar Gezmenizi
3) Ayrca Ktphaneleri De Unutmamanz Syleriz Ki En Kolay Yoldur
4)Benim Param Yok Ama Kitap Okuma Ak evki le Yanmaktaym Diyorsanz
Bizi Takip Etmenizi Tavsiye Ederiz
5)nternet Sitemizde Deiik stediniz Kitaplara Ulaamazsanz stek Blmne Yazmanz
Tavsiye Ederiz
Bu Kitap Bizzat Benim Tarafmdan By-Igleoo Tarafndan
www.CepSitesi.Net - www.MobilMp3.Net - www.ChatCep.Com - www.zleCep.Com
Siteleri in Hazrlanmtr. EBook Ta Kimseyi Kendime Rakip Olarak Grmem
Bizzat Kendim Orjinalinden Tarayp Ebook Haline Getirdim Ltfen Emee Sayg Gsterin.
Gsterinki Ben Ve Benim Gibi nsanlar Sizlerden Ald Enerji le Daha yi ler
Yapabilsin. Herkese Sayglarm Sunarm .
Sizlerde almalarmn Devamn stiyorsanz Emee Sayg Duyunuz Ve Paylam
Gerek Adreslerinden Takip Ediniz.
Not : Okurken Gznze arpan Yanllar Olursa Bize neriniz Varsa Yada Elinizdeki
Kitaplar Paylamak in Bizimle letiime Gein.
Teekkrler. Memnuniyetinizi Dostlarnza ikayetlerinizi YnetimeBildirin
Ne Mutlu Bilgi in Bilgece Yaayanlara.
By-Igleoo www.CepSitesi.Net