4 ESO UNIDAD 1: DE LA PREHISTORIA A LA EDAD MEDIA Lee atentamente: 1. LA PREHITORIA La Prehistoria es un periodo largu!imo de tiempo que va ese e! "o"ento en que e! !er "umano apare#e hasta que !urgen lo! primero! do#umento! e!#rito!. Durante este #erioo e! #ri"er ser hu"ano evo!u$ion% "u$h&si"o hasta !!e'ar a ser e! ser hu"ano a$tua!. A !os #ri"eros seres hu"anos se !es !!a"a "omnido!. O(serva en este $uaro $%"o eran !os #ri"eros seres hu"anos ) $%"o evo!u$ionaron $on e! #aso e! tie"#o* A! #er&oo e !a Prehistoria se !e ivie en do! edade! en !as que van o$urrieno avan$es t+$ni$os* La Edad de Piedra. La Edad de lo! Metale!. 1 UNIDAD DIDCTICA ADAPTADA CIENCIAS SOCIALES. HISTORIA 4 ESO Mar#a #on una $ la re!pue!ta #orre#ta: La Prehistoria es, Un #er&oo !ar'u&si"o e tie"#o Un #er&oo "u) $orto e tie"#o E! #er&oo e !a Prehistoria va, Dese que sur'en !os #ri"eros o$u"entos es$ritos- hasta nuestros &as. Dese e! "o"ento en que e! ser hu"ano a#are$e hasta que sur'en !os #ri"eros o$u"entos es$ritos. A !os #ri"eros seres hu"anos se !es !!a"a Hu"anoies Ho"&nios E! #erioo e !a Prehistoria se ivie en os Eta#as* Ea e Piera ) Ea e !os .eta!es Ea e P!ata ) Ea e Oro %ontin&a #on la le#tura: 1.'.LA EDAD DE PIEDRA La Ea e Piera es e! #er&oo que va ese ha$e /.000.000 e a1os antes e Cristo 2/.000.000 a. C3 hasta 4./00 a1os antes e Cristo 24./00 a.C3. Este !ar'u&si"o #erioo se ivie ta"(i+n en do! perodo! "5s #eque1os- que son* E! Paleolti#o 2/.000.000 a. C. 6 70.000 a. C3 E! Neolti#o 270.000 a. C. 6 4./00 a. C3 2 UNIDAD DIDCTICA ADAPTADA CIENCIAS SOCIALES. HISTORIA 4 ESO El paleolti#o A este #erioo se !e $ono$e $on e! no"(re e !a (Edad de la piedra tallada)- #or que e! ser hu"ano uti!i8% !a t+$ni$a e ta!!ar !a #iera #ara ha$er sus herra"ientas ) utensi!ios. En e! Pa!eo!&ti$o o#urri* !o si'uiente* El !er "umano era n*mada- esto quiere e$ir que no viv&a en un sitio 9i:o- en un #o(!ao- sino que se es#!a8a(a e un !u'ar a otro en (us$a e a!i"ento. El !er "umano era depredador. Pues se a!i"enta(a e 9rutos si!vestres que re$o!e$ta(a- e !a #es$a ) e !a $a8a. A#rove$ha(a e !os ani"a!es* !a $arne #ara $o"er- !as #ie!es #ara vestirse ) $a!8arse, E!to! !ere! "umano! +i+an al aire li,re- en !as ori!!as e !os r&os. Ha(ita(an en $uevas- #ero ta"(i+n $onstru)eron $ho8as $on #ie!es e ani"a!es- ra"as ) huesos. Lo! primero! !ere! "umano! aprendieron a dominar el -uego. Lo uti!i8a(an #ara $a!entase- $o$inar ) #ara $a8ar. A! #rin$i#io- e!to! !ere! "umano! !e organi.a,an en grupo! pe/ue0o! #ara $a8ar ) e9enerse. .5s tare 9or"aron 'ranes 'ru#os iri'ios #or un 1e-e. Po$o a #o$o- entre estas #ersonas #ri"itivas- -ueron !urgiendo la! #reen#ia!- $on e! $u!to a !os "uertos- se';n se a#re$ia en !os enterra"ientos e aque!!a +#o$a. Ta"(i+n #omen.aron a reali.ar (o,ra! de arte<* Ta!!as en #iera- hueso o asta 2ar"as- $o!'antes- 9i'uras hu"anas o e ani"a!es... 2Arte "o(i!iar3 Pinturas so(re !as #arees e !as $uevas 2Arte ru#estre3. 3 UNIDAD DIDCTICA ADAPTADA CIENCIAS SOCIALES. HISTORIA 4 ESO %onte!ta: La Ea e Piera tiene os #er&oos- =Cu5!es son> ????????????????????????? ) ?????????????????????????? =Con qu+ otro no"(re se $ono$e a! #er&oo e! Pa!eo!&ti$o> =@u+ si'ni9i$a que !os seres hu"anos e! #erioo e! Pa!eo!&ti$o 9ueran n%"aas> Por a!i"entarse e 9rutos si!vestres- e !o que $a8a(an o #es$a(an a !os seres hu"anos e este #erioo se !es i$e que eran ?????????????????? =D%ne viv&an estos #ri"eros seres hu"anos> =Para qu+ uti!i8a(an e! 9ue'o> En e! Pa!eo!&ti$o !os seres hu"anos $o"en8aron a tener $reen$ias- =a qui+n ren&an $u!to> ????????????????????????????????????????????? Se $ono$en os ti#os e "ani9esta$iones e arte e esa +#o$a. =En qu+ $onsiste $aa una> Arte "o(i!iar* ????????????????????????????????????????????? Arte ru#estre* ????????????????????????????????????????????? 4 UNIDAD DIDCTICA ADAPTADA CIENCIAS SOCIALES. HISTORIA 4 ESO 5 UNIDAD DIDCTICA ADAPTADA CIENCIAS SOCIALES. HISTORIA 4 ESO %ontin&a le2endo: Neolti#o En este #erioo que va ese 70.000 a C hasta 4./00 a. C. se #rou:eron #am,io! mu2 importante! en !a via e !os seres hu"anos* Apare#i* la agri#ultura. Ahora se $u!tiva e! terreno #ara o(tener a!i"entos. Se han es$u(ierto ;ti!es #ara "o!er 'rano ) #ara tra(a:ar !a tierra e aque!!a +#o$a. Los seres hu"anos #omen.aron a dome!ti#ar animale! $o"o e! #erro- !a ove:a- !a $a(ra. In+entaron la #er3mi#a )a que ha(&a ne$esia e a!"a$enar !os a!i"entos en vasi:as ) e $o$inar "e:or i$hos a!i"entos. El !er "umano !e "i.o !edentario ) e:% e ser n%"aa. Ahora viv&a en #o(!aos 9i:os. Las $asas eran e ado,e- madera o piedra. Los seres hu"anos !e organi.a,an en tri,u! o #lane!. %ompleta: E! #erioo e! Neo!&ti$o va ese e! a1o ????????????? a C hasta e! a1o ?????????????????? a. C. En el perodo del Neolti#o pare#i* la 444444444444444. Ahora se $u!tiva e! terreno #ara o(tener a!i"entos. Los seres hu"anos #omen.aron a dome!ti#ar animale! $o"o e!?????????- !a ????????????- !a ??????????????????????. Inventaron !a ??????????????????? )a que ha(&a ne$esia e a!"a$enar !os a!i"entos en vasi:as ) e $o$inar "e:or i$hos a!i"entos. 6 UNIDAD DIDCTICA ADAPTADA CIENCIAS SOCIALES. HISTORIA 4 ESO E! ser hu"ano se hi8o ??????????????) e:% e ser n%"aa. Ahora viv&a en #o(!aos ???????????????. Las $asas eran e ??????????????- "aera o ??????????????????. Los seres hu"anos se or'ani8a(an en ??????????????????? o $!anes. %ontin&a le2endo #on aten#i*n: 1.5.LA EDAD DE LOS METALES La Ea e !os .eta!es se !!a"a as& #orque- so(re e! a1o /.000 a. C. !os seres hu"anos #omen.aron a produ#ir o,1eto! de metal. A #artir e este "o"ento ta"(i+n se #rou:eron "u$hos avan$es en !as 9or"as e via. La Ea e !os .eta!es se ivie en tre! etapa!* La Ea e! Co(re. La Ea e! Aron$e. La Ea e! Hierro. Estas son !as $ara$ter&sti$as e !a Ea e !os .eta!es* La utili.a#i*n del metal. Esto su#uso un avan$e "u) i"#ortante en !a e!a(ora$i%n e ar"as #ara !a $a8a ) !a 'uerra- ) en !a e!a(ora$i%n e herra"ientas e tra(a:o ) utensi!ios #ara !a $asa. A!'unos "ie"(ros e !a tri(u se e!pe#iali.aron en el tra,a1o del metal. Lo! animale! !e utili.an #omo medio de tran!porte. Se in+enta la rueda- que tuvo "u$has a#!i$a$iones- $o"o !os $arros tiraos #or (ue)es #ara e! trans#orte e #ersonas ) "er$an$&as. As& se esarro!!% e! $o"er$io. 7 UNIDAD DIDCTICA ADAPTADA CIENCIAS SOCIALES. HISTORIA 4 ESO Mu#"o! po,lado! !e -ueron tran!-ormando en #iudade! . En estas #ri"itivas $iuaes- !os que ten&an "5s rique8as esta(an "e:or $onsieraos- eran !os #ro#ietarios e !as "e:ores tierras. Apare#en nue+o! modelo! art!ti#o! 2 #ulturale! 2"e'a!itos- enterra"ientos en vasi:as- $a"#os e urnas...3 1.6. EL ARTE PREHIST7RI%O Las "ani9esta$iones e arte "5s esta$aas e !a eta#a e !a Prehistoria son !as pintura! rupe!tre! ) !as #on!tru##ione! megalti#a!. Las pintura! rupe!tre re#resentan ani"a!es 2$iervos- (isontes- $a(a!!os...- !as m3! -amo!a! son* En e! norte e Es#a1a- en !as %ue+a! de Altamira 2Canta(ria3 En e! Sur e Bran$ia- #ue+a de La!#au8. Aisonte #intao en !a $ueva e A!ta"ira. Las $onstru$$iones "e'a!&ti$as est5n rea!i8aas $on 'ranes (!oques e #iera. Cueva e .en'a 2Antequera-.5!a'a3. 8 UNIDAD DIDCTICA ADAPTADA CIENCIAS SOCIALES. HISTORIA 4 ESO %onte!ta: =En qu+ a1o $o"ien8a !a Ea e !os .eta!es> =Por qu+ se !!a"a as& a !a Ea e !os .eta!es> Enu"era / $ara$ter&sti$as e !a Ea e !o .eta!es* =En qu+ tres #er&oos se ivie !a Ea e !os .eta!es> =@u+ re#resentan !os i(u:os e !as #inturas ru#estres> =Con qu+ se rea!i8an !as $onstru$$iones "e'a!&ti$as> Co"#!eta este esque"a so(re !as eta#as e !a Prehistoria* ??????????????? Ea e ????????????? ??????????????? PREHISTORIA ????????????????????? Ea e !os ?????????????? ????????????????????? ????????????????????? 9 UNIDAD DIDCTICA ADAPTADA CIENCIAS SOCIALES. HISTORIA 4 ESO Lee atentamente: '. LA EDAD ANTI9UA La Ea Anti'ua es una eta#a e !a historia que $o"ien8a $uano !as a!eas se $o"ien8an a trans9or"ar en $iuaes ) ter"ina $on !a $a&a e! I"#erio Ro"ano. A esa trans9or"a$i%n e !as a!eas en $iuaes es a !o que !!a"a"os re+olu#i*n ur,ana. En este #er&oo !e de!arroll* la e!#ritura. A #artir e este "o"ento entramo! en la etapa de la HISTORIA. La eCisten$ia e es$ritura )- #or tanto- e o$u"entos es$ritos- es !o que i9eren$ia a !as $u!turas e !a eta#a Prehistoria e !as e !a eta#a e !a Historia. En estas eta#a !!a"aa Ea Anti'ua se istin'uen os $ivi!i8a$iones* Las #i+ili.a#ione! ur,ana!. Las #i+ili.a#ione! #l3!i#a!. %onte!ta: =A qu+ !!a"a"os revo!u$i%n ur(ana> =@u+ es !o que i9eren$ia a !as $u!turas e !a eta#a e !a Prehistoria e !as $u!turas e !a Historia> =@u+ os ti#os e $ivi!i8a$iones ha) en !a eta#a e !a Ea Anti'ua> 10 UNIDAD DIDCTICA ADAPTADA CIENCIAS SOCIALES. HISTORIA 4 ESO %ontin&a le2endo: '.1. LAS %I:ILI;A%IONES UR<ANAS Las #i+ili.a#ione! ur,ana! son aque!!as en !as que se esarro!!o #or #ri"era ve8 la #iudad. Esto o$urri% so(re e! a1o 4.000 a. C. en os !u'ares $er$anos 'ranes r&os $u)os va!!es son "u) 9+rti!es* En .eso#ota"ia- :unto a !os r&os Ti'ris ) E;9rates. 2Ho) IraD3 En E'i#to- :unto a! r&o Ni!o. Co"o )a sa(es- este #aso e !a a!ea a !a $iua- a !a $ivi!i8a$i%n- se eno"ina re+olu#i*n ur,ana ) se $ara$teri8a #or* La produ##i*n agr#ola eran tan a(unante que #er"it&a ser a!"a$enaa #ara os 9ines* Alimentar a la po,la#i*n que no se ei$a(a a !a a'ri$u!tura 2artesanos- $o"er$iantes- 9un$ionarios- "i!itares- sa$erotes- 'o(ernantes...3. Serv&a #ara inter#am,iar produ#to! 2$o"o si 9uera una "onea3. 11 UNIDAD DIDCTICA ADAPTADA CIENCIAS SOCIALES. HISTORIA 4 ESO La !o#iedad e!ta,a mu2 1erar/ui.ada. Esto quiere e$ir que eCist&an istintos 'ru#os entre !as #ersonas se';n e! tra(a:o que ese"#e1a(an o !a rique8a o #oer que ten&an. As& ha(&a* a'ri$u!tores- 'anaeros- artesanos- $o"er$iantes- 9un$ionarios- "i!itares- sa$erotes ) 'o(ernantes. E! poder lo tenan lo! re2e! 2 -araone!- que eran !os que 'o(erna(an a! #ue(!o. Tenan todo el poder* "ana(an en !o re!i'ioso ) !o "i!itar- i$ta(an !as !e)es- eran !os :ue$es. Para rea!i8ar sus 9un$iones- !os re)es ) 9araones $onta(an $on !a a)ua e !os -un#ionario!. Bueron una #ultura mu2 a+an.ada en !a "ei$ina- 'eo"etr&a- arit"+ti$a... La e!#ritura a)u% "u$ho a ar a $ono$er estos $ono$i"ientos. En el arte tam,i=n e!ta,an al !er+i#io de lo! re2e! 2 -araone!. Constru)eron 'ranes ei9i$ios ) tu"(as #ara e!!os. Pir5"ie e'i#$ia. %ompleta #on : >+erdadero? o @ >-al!o? La #i+ili.a#i*n ur,ana son aque!!as en !as que se esarro!!o #or #ri"era ve8 la #iudad. Las #ri"eras $ivi!i8a$iones ur(anas a#are$ieron so(re e! a1o 70.000 a. C. 12 UNIDAD DIDCTICA ADAPTADA CIENCIAS SOCIALES. HISTORIA 4 ESO Las #ri"eras $ivi!i8a$iones ur(anas en os !u'ares $er$anos 'ranes r&os $u)os va!!es son "u) 9+rti!es. La $ivi!i8a$i%n e .eso#ota"ia a#are$i% :unto a! r&o Ni!o. La $ivi!i8a$i%n e .eso#ota"ia a#are$i% :unto a !os r&os Ti'ris ) Eu9rates. La $ivi!i8a$i%n e E'i#to a#are$i% :unto a! r&o Ni!o. La $ivi!i8a$i%n e E'i#to a#are$i% :unto a !os r&os Ti'ris ) Eu9rates. %onte!ta: =Para qu+ os 9ines a!"a$ena(an !a #rou$$i%n a'r&$o!a> =Eran +stas so$ieaes "u) :erarqui8aas> ?????????????? =@u+ 'ru#os so$ia!es ha(&a en 9un$i%n e su #ro9esi%n> =@ui+nes eran !os 'o(ernantes> =@u+ #oer ten&an> Estas $ivi!i8a$iones eran una $u!tura "u) avan8aa =en qu+> En e! arte- =qu+ $onstru)eron #rin$i#a!"ente> 13 UNIDAD DIDCTICA ADAPTADA CIENCIAS SOCIALES. HISTORIA 4 ESO %ontin&a #on la le#tura: '.'. LAS %I:ILI;A%IONES %LASI%AS Las $ivi!i8a$iones $!5si$as son !a $ivi!i8a$i%n griega ) !a $ivi!i8a$i%n romana. La #i+ili.a#i*n griega >5.BBB C 5B a. %? La $ivi!i8a$i%n 'rie'a na$i% en !a Penn!ula griega ) su $u!tura se eCteni% #or !as $ostas e! "ar .eiterr5neo. .u$has $osas e nuestra $u!tura a$tua! 9ueron ini$iaas #or !os 'rie'os ha$e "5s e E.000 a1os. E! teatro- !as "oneas- !a Bi!oso9&a- !a Feo"etr&a- !a B&si$a- !os Gue'os O!&"#i$os- !a e"o$ra$ia...- se !os e(e"os a !os 'rie'os. La $ivi!i8a$i%n 'rie'a se #ara#teri.a #or* En $aa va!!e ) $aa is!a e Fre$ia se 9or"% una #iudadDe!tado independiente. A estos #eque1os Estaos ine#enientes se !es !!a"a(a poli!. Las #o!is "5s i"#ortantes 9ueron !as $iuaes e Atena! ) e E!parta- $aa una $on un siste"a e 'o(ierno "u) i9erente* En la poli! de Atena! ten&an !a demo#ra#ia $o"o siste"a e 'o(ierno en e! que #o&an intervenir !os $iuaanos. Los $iuaanos e Atenas se reun&an unas 4 ve$es a! "es en !a A!am,lea. Hota(an a "ano a!8aa #ara a#ro(ar !as !e)es- e$i&an so(re !a 'uerra ) so(re !a Pa8 ) e!e'&an a !os "a'istraos. Los "a'istraos eran !os 9un$ionarios- e!e'ios #or un a1o- que esta(an en$ar'aos e $u"#!ir !o que e$&a !a Asa"(!ea. Ha(&a "a'istraos que se en$ar'a(an e !a Ha$iena 2E! inero3 En !a #o!is e E!parta !a 9or"a e 'o(ierno era !a oligar/ua- un siste"a e 'o(ierno en e! que e! #oer !o ten&an un #eque1o 'ru#o e #ersonas- !as "5s #oerosas ) ri$as. 14 UNIDAD DIDCTICA ADAPTADA CIENCIAS SOCIALES. HISTORIA 4 ESO La !o#iedad !e di+ida en 'ru#os $erraos* Los #iudadano!- que #ose&an toos !os ere$hos. Eran #o$as #ersonas. Las per!ona! li,re!- que no ten&an ere$hos #ero eran !i(res. Los e!#la+o!- #ersonas no !i(res que uti!i8a(an #ara rea!i8ar !os tra(a:os. Las a#ti+idade! e#on*mi#a! "5s i"#ortantes e estas #ri"eras #o!is 9ueron !a a'ri$u!tura- !a 'anaer&a- !a artesan&a ) e! $o"er$io Los sa(ios 'rie'os rea!i8aron i"#ortantes a#orta$iones a !a #ultura- esarro!!aron* !a Bi!oso9&a- !as .ate"5ti$as ) a! Literatura. E! arte 'rie'o (us$% !a ,elle.a ideal* e! equi!i(rio- !a #ro#or$iona!ia... En ar/uite#tura- !os te"#!os 9ueron !as 'ranes o(ras e esta $ivi!i8a$i%n. Los te"#!os se $onstru&an $on (!oques e #iera o "5r"o! (ien ta!!ao. Parten%n- te"#!o ei$ao a !a iosa Atenea en Atenas. Los e!#ultore! 'rie'os $onsi'uieron re#resentar $uer#os #ro#or$ionaos en sus e!#ultura!. Ae"5s 9ueron $a#a$es e que en sus es$u!turas se a#re$iara !a tersura e !a $arne ) e !a #ie! ) !a e!e'an$ia e !a quietu o e! "ovi"iento. In$!uso 9ueron $a#a$es 15 UNIDAD DIDCTICA ADAPTADA CIENCIAS SOCIALES. HISTORIA 4 ESO e $a#tar e! o!or e !os rostros- !a tensi%n e !os ";s$u!os o !a 'ra$ia e !os ni1os. 16 UNIDAD DIDCTICA ADAPTADA CIENCIAS SOCIALES. HISTORIA 4 ESO %onte!ta: =D%ne na$i% !a $ivi!i8a$i%n 'rie'a> ?????????????????????????????? =Por %ne se eCteni%> ????????????????????????????????????? =C%"o se !!a"a(a a !as $iuaesIestao que se 9or"aron #or too e! territorio 'rie'o> ???????????????? =Cu5!es 9ueron !as os $iuaesIestao "5s i"#ortantes> =@u+ 9or"a e 'o(ierno ten&a !a #o!is e Atenas> ??????????????????? =J !a #o!is e Es#arta> ?????????????????????????? =En qu+ se (asa(a !a e$ono"&a e !as #o!is> =En qu+ tres ra"as hi8o a#orta$iones !a $u!tura 'rie'a> En !a arquite$tura- =$u5!es 9ueron !os ei9i$ios "5s i"#ortantes que se $onstru)eron> ????????????????????????????????????????????? =@u+ (us$a(an !os artistas 'rie'os> Une #on -le#"a! #ada grupo !o#ial e8i!tente en la #i+ili.a#i*n griega: Los $iuaanos- Personas no !i(res que uti!i8a(an #ara rea!i8ar !os tra(a:os. Las #ersonas !i(res Personas que #ose&an toos !os ere$hos. Los es$!avos Personas que no ten&an ere$hos #ero eran !i(res. 17 UNIDAD DIDCTICA ADAPTADA CIENCIAS SOCIALES. HISTORIA 4 ESO %ontin&a le2endo #on aten#i*n: La #i+ili.a#i*n romana >EF5 a. %. C 6EG d. %? La $ivi!i8a$i%n ro"ana na#i* en la #iudad de Roma ) se eCteni% #or toos !os territorios e !a $osta e! "ar .eiterr5neo Los ras'os #ara#ter!ti#a! e! "uno ro"ano son* Hu(o tre! -orma! de go,ierno di!tinta!* 7K3 La Monar/ua 2L/4I/0M a. C3- en !a que too e! #oer !o ten&a un re). EK3 La Rep&,li#a 2/0MIEL a. C.3- en !a que toos !os $iuaanos ro"anos se reun&an en asa"(!eas en un !u'ar !!a"ao -oro- #ara e(atir !os asuntos i"#ortantes ) votar !as !e)es. 4K3 E! Imperio 2EL a. C 6 4LN . C3- en !a que too e! #oer !o ten&a e! e"#eraor. La e#onoma se i$e que era ur,ana- #orque !a $iua era e! $entro e$on%"i$o. Ta"(i+n se i$e que era una e$ono"&a e!#la+i!ta- #orque !a "ano e o(ra #ara !as tareas "5s uras eran es$!avos. Era una !o#iedad de!igual* no toos !os $iuaanos ten&an !os "is"os ere$hos. As& ha(&a estos 'ru#os e #ersonas* Personas li,re!* !os #atri$ios 2no(!es3 ) #!e(e)os 2#ue(!o3. Personas no li,re!* !os es$!avos. La #ultura ro"ana a#ort% una !en'ua $o";n a too e! I"#erio* e! latn. Ta"(i+n nos e:% e! dere#"o romano ) en arquite$tura- "u$has o(ras e arte pr3#ti#o* a$ueu$tos- $a!8aas- #uentes- an9iteatros...3. A #artir e! si'!o III se #rou:o una $risis e$on%"i$a ) so$ia! entro e! I"#erio ro"ano. Ae"5s !os #ue(!os que se !!a"a(an ,3r,aro! ) que ha(ita(an en !os !&"ites e! I"#erio ro"ano- en e! si'!o H invaieron e! I"#erio- as& esa#are$i% $o"o ta! en e! a1o 4LN . C. A #artir e este "o"ento e"#ie8a una nueva eta#a e !a historia* !a Edad Media. 18 UNIDAD DIDCTICA ADAPTADA CIENCIAS SOCIALES. HISTORIA 4 ESO %ompleta: La $ivi!i8a$i%n ro"ana na$i% en !a $iua e ????????????? ) se eCteni% #or toos !os territorios e !a $osta e! "ar ????????????????????? En Ro"a hu(o tres 9or"as e 'o(ierno istintas* !a ?????????????????- !a ?????????????????????? ) e! ???????????????????????? La e$ono"&a se i$e que era???????????????- #orque !a $iua era e! $entro e$on%"i$o. Ta"(i+n se i$e que era una e$ono"&a es$!avista- #orque !a "ano e o(ra #ara !as tareas "5s uras eran????????????????????. Era una so$iea esi'ua!* ????? toos !os $iuaanos ten&an !os "is"os ere$hos. As& ha(&a 'ru#os e #ersonas !i(res- $o"o !os ????????????? ) !os ??????????????????????? ) e #ersonas no !i(res- $o"o !os ????????????????????? . La $u!tura ro"ana a#ort% una !en'ua $o";n a too e! I"#erio* e!????????. Ta"(i+n nos e:% e! ???????????????ro"ano ) en arquite$tura- "u$has o(ras e arte #r5$ti$o* a$ueu$tos- ???????????- #uentes- an9iteatros.... 19 UNIDAD DIDCTICA ADAPTADA CIENCIAS SOCIALES. HISTORIA 4 ESO Lee #on mu#"a aten#i*n: 5. LA EDAD MEDIA La Ea "eia es un #er&oo que va ese e! si'!o H- $on !a $a&a e! I"#erio ro"ano- hasta e! si'!o OH. Durante este #er&oo- en e! "ar .eiterr5neo- a! ro"#erse !a unia que 9or"a(a e! I"#erio ro"ano- a#are$en tres $ivi!i8a$iones* E! I"#erio (i8antino. E! is!a". La Euro#a o$$ienta! $ristiana. 5.1. EL IMPERIO <I;ANTINO E! I"#erio Ai8antino sur'i% $o"o $onse$uen$ia e que e! I"#erio ro"ano se ha(&a iviio en os uniaes #o!&ti$as* e! I"#erio e Oriente ) e! I"#erio e O$$iente. E! Imperio de O##idente no pudo !er in+adido por lo! pue,lo! ,3r,aro! ) a!!& se 9or"% e! I"#erio (i8antino. La #apital e! I"#erio (i8antino 9ue %on!tantinopla. E! I"#erio (i8antino perdur* 1.BBB a0o! 24M/I74/43. Esto !e de,i* a* La eCisten$ia e un e1er#ito -uerte que resisti% a !as invasiones (5r(aras ) e otros #ue(!os 5ra(es. E! 'ran de!arrollo e#on*mi#o que se io en este I"#erio. 20 UNIDAD DIDCTICA ADAPTADA CIENCIAS SOCIALES. HISTORIA 4 ESO La +#o$a e "a)or es#!enor e! I"#erio (i8antino 9ue urante e! reinao e Hu!tiniano el 9rane- en e! si'!o HI. .osai$o que re#resenta a! e"#eraor Gustiniano ) su $orte. Elige la re!pue!ta #orre#ta: =@u+ unia #o!&ti$a e! I"#erio ro"ano se resisti% a !a invasi%n e !os #ue(!os (5r(aros> E! I"#erio e O$$iente E! I"#erio e Oriente La $a#ita! e! I"#erio (i8antino 9ue, Constantino#!a Ro"a La +#o$a e "a)or es#!enor e! I"#erio e Ai8an$io $oin$ii% $on e! reinao e , C+sar Au'usto Gustiniano e! Frane E! I"#erio (i8antino #erur% urante , /00 a1os 7.000 a1os 21 UNIDAD DIDCTICA ADAPTADA CIENCIAS SOCIALES. HISTORIA 4 ESO %ontin&a #on la le#tura: 5.'. EL ISLAM La $ivi!i8a$i%n is!5"i$a sur'i% en !a #en&nsu!a e Ara,ia- en e! !iglo :II. La #a!a(ra PIs!a"< si'ni9i$a Psu"isi%n a Dios<. El I!lam e! una religi*n $on estas $ara$ter&sti$as* E! monotei!taI es e$ir- $reen en un so!o ios- Al3. Esta re!i'i%n 9ue 9unaa #or e! #ro9eta Ma"oma . Ha$en ora#i*n / ve$es a! &a. Sus te"#!os se !!a"an me./uita!. A2unan urante too un "es a! a1o- !!a"ao "es e Ramad3n. Donan limo!na a !os #o(res. De(en peregrinar a! "enos una ve8 en !a via a !a Me#a. 22 UNIDAD DIDCTICA ADAPTADA CIENCIAS SOCIALES. HISTORIA 4 ESO E! Is!a" !!e'% a eCtenerse ese !a Inia hasta !a Pen&nsu!a I(+ri$a 2Es#a1a3. En !a Pen&nsu!a I(+ri$a- AlD Andalu! 2Ana!u$&a3 9ue uno e !os 'ranes 9o$os $u!tura!es e !a +#o$a. Los ra!go! m3! #ara#ter!ti#o! e esta $ivi!i8a$i%n is!5"i$a 9ueron* Tu+ieron gran esarro!!o e$on%"i$o- !as $iuaes eran 'ranes $entros e inter$a"(ios $o"er$ia!es 2$o"#raIventa3. Su "onea- e! dinar- era "u) 9uerte. La !o#iedad e!ta,a di-eren#ia en grupos #or i9eren$ias e$on%"i$as ) re!i'iosas* Los mu!ulmane! #o&an #ertene$er a estos tres 'ru#os* A !a aristo$ra$ia- !os que ten&an e! #oer #o!&ti$o ) re!i'ioso. A un 'ru#o inter"eio 9or"ao #or !os $o"er$iantes ) artesanos. A !a "asa #o#u!ar que no ten&a #ro#ieaes. Los no mu!ulmane!- #o&an $onservar su re!i'i%n ) sus #ro#ieaes- #ero e(&an #a'ar "a)or n;"ero e i"#uestos que !os "usu!"anes. E! #oer #o!&ti$o ) re!i'ioso !o ten&a e! #ali-a- a)uao #or sus +i!ire! ) emire!- as& $o"o #or su #oeroso e:+r$ito. En e! as#e$to #ultural- hu(o grande! a+an#e! t=#ni#o!* inventaron e! #a#e!- !a (r;:u!a, ) ta"(i+n 'ranes avan$es en "ei$ina- astrono"&a- "ate"5ti$as ) 9i!oso9&a. E! arte e! Is!a" se $ara$teri8a #or* La rique8a e$orativa ) e! e"#!eo e 9or"as 'eo"+tri$as ) ve'eta!es. En $onstru$$iones usa(an e! ar$o e !o(u!ao ) e herraura. Para e$orar uti!i8a(an a8u!e:os. 23 UNIDAD DIDCTICA ADAPTADA CIENCIAS SOCIALES. HISTORIA 4 ESO La es$u!tura ) !a #intura a#enas se esarro!!%. 24 UNIDAD DIDCTICA ADAPTADA CIENCIAS SOCIALES. HISTORIA 4 ESO %onte!ta: =D%ne na$e e! Is!a"> ??????????????????????????????????????? =@u+ si'ni9i$a !a #a!a(ra PIs!a"<> =@u+ $ara$ter&sti$as tiene esta re!i'i%n> Ha8a un resu"en. =@u+ "onea ten&an> ?????????????????????????? =@ui+n ten&a e! #oer #o!&ti$o ) re!i'ioso> ???????????????????????? =@u+ avan$es t+$ni$o nos ha e:ao esta $ivi!i8a$i%n> En e! arte- =qu+ !es $ara$teri8a> Ha8 un resu"en. Lee atentamente: 5.5. LA EUROPA O%%IDENTAL %RISTIANA: EL @EUDALISMO En !a parte o##identa! e! I"#erio ro"ano 2Euro#a o$$ienta!3 que s& su9ri% !as invasiones e !os #ue(!os (5r(aros en e! si'!o H a#are$ieron "u$hos reino!* Hisi'oo. Ostro'oo. Aur'unio. Bran$o 2!ue'o !!a"ao Caro!in'io3- et$. 25 UNIDAD DIDCTICA ADAPTADA CIENCIAS SOCIALES. HISTORIA 4 ESO A #artir e! si'!o O ) hasta e! si'!o OIII se esarro!!% en 'ran #arte e Euro#a un !i!tema !o#ioe#on*mi#o 2 polti#o !!a"ao -eudali!mo. E! -eudali!mo tiene estas #ara#ter!ti#a!* Un #eque1o 'ru#o e !a #o(!a$i%n 2no(!e8a ) $!ero3 son !os ue1os e 'ranes eCtensiones e terreno #ara !a a'ri$u!tura. Estos son !os !!a"aos !e0ore! -eudale! ) o"inan a !os $a"#esinos. A esas 'ranes eCtensiones e terreno se !as !!a"a -eudo!. En !a +#o$a 9eua!- !a e#onoma 'ira en torno a! -eudo que se ivi&a en reserva ) "ansos* Los man!o! eran !a tierra que e! se1or $e&a a !os $a"#esinos. A $a"(io e!!os e(&an entre'ar!e #arte e !a $ose$ha a! se1or- ) rea!i8ar tra(a:o #ara +!. La re!er+a era !a #arte e! 9euo eC#!otaa ire$ta"ente #or e! se1or. Estas tierras eran tra(a:aas #or sus siervos. Las $iuaes se !!a"a(an ,urgo! ) se es#e$ia!i8aron en e! $o"er$io ) !a artesan&a. Los artesanos se or'ani8a(an en gremio!- 'ru#os se';n #ro9esiones 2te:eores- $ar#interos,3. 26 UNIDAD DIDCTICA ADAPTADA CIENCIAS SOCIALES. HISTORIA 4 ESO La !o#iedad e!ta,a mu2 di+idida en 'ru#os* Lo! pri+ilegiado!* no(!e8a ) $!ero. No pri+ilegiado!* $a"#esinos- $o"er$iantes ) artesanos. Entre !as #ersonas eCist&a una rela#i*n de +a!alla1e. Esto su#on&a que una #ersona !i(re :ura(a 9ie!ia a otra #ersona $on "5s #oer. As&- e! re)- ten&a sus s;(itos. La $u!tura se !i"it% a! 3m,ito religio!o. En e! arte- !os esti!os "5s $ono$ios e esta +#o$a son e! e!tilo rom3ni#o ) e! e!tilo g*ti#o. %onte!ta: =@u+ es e! 9eua!is"o> =@ui+nes son !os se1ores 9eua!es> =@u+ es un 9euo> %ompleta: En !a +#o$a 9eua!- !a e$ono"&a 'ira en torno a! ???????????????? que se ivi&a en reserva ) "ansos. Los ?????????????????????eran !a tierra que e! se1or $e&a a !os $a"#esinos. A $a"(io e!!os e(&an entre'ar!e #arte e !a ?????????????????a! se1or- ) rea!i8ar tra(a:o #ara +!. 27 UNIDAD DIDCTICA ADAPTADA CIENCIAS SOCIALES. HISTORIA 4 ESO La ?????????????????????? era !a #arte e! 9euo eC#!otaa ire$ta"ente #or e! se1or. Estas tierras eran tra(a:aas #or sus ?????????????????????. Las $iuaes se !!a"a(an ?????????????????? Los artesanos se or'ani8a(an en4444444444444444444444- 'ru#os se';n #ro9esiones 2te:eores- $ar#interos,3. La so$iea esta(a "u) iviia en 'ru#os* Los #rivi!e'iaos* ???????????????????? ) ?????????????. No #rivi!e'iaos* $a"#esinos- ???????????????? ) artesanos. En e! arte- !os esti!os "5s $ono$ios e esta +#o$a son e! esti!o ????????? ) e! esti!o ?????????????????. Lee #on mu#"a aten#i*n: 5.6. LA <AHA EDAD MEDIA: LA TRANSI%I7N AL MUNDO MODERNO Los si'!os OIH ) OH se $onsieran una eta#a e transi$i%n ha$ia e! "uno "oerno. Esta eta#a se #ara#teri.a #or !a $risis ) !a inesta(i!ia #o!&ti$a ) e$on%"i$a* En !a e$ono"&a se #rou:o una 'ran $risis. Co"o $onse$uen$ia e !a e#ie"ia e !a pe!te negra 2744QI74/03 !os #re$ios e !os #rou$tos a'r&$o!as (a:% #or !a 9a!ta e $onsu"iores. Por otra #arte- se #rou:o una 'ran emigra#i*n e !as #ersonas e! $a"#o a !a $iua- !o hi8o que hu(iera "u$ha "ano e o(ra. E! #omer#io se trans9or"% $on !a eC#ansi%n e rutas $o"er$ia!es #or e! o$+ano At!5nti$o. 28 UNIDAD DIDCTICA ADAPTADA CIENCIAS SOCIALES. HISTORIA 4 ESO Se #rou:o un de!#en!o demogr3-i#o- es e$ir- una is"inu$i%n e !a #o(!a$i%n. .u$ha 'ente "or&a o en9er"a(a #or $ausa e !as e#ie"ias- !as 'uerras- !a "a!a a!i"enta$i%n, Se #rou:eron #on-li#to! !o#iale!- es e$ir- en9renta"ientos entre !os istintos 'ru#os e !a so$iea. Las #ersonas que no eran $ristianas- $o"o !os :u&os- 9ueron #erse'uios. En e! terreno polti#o hu(o ta"(i+n !u$has entre !os no(!es ) !os re)es a$a(aron $onsi'uieno e! #oer tota!. %onte!ta: =@u+ si'!os se $onsieran e transi$i%n ha$ia e! "uno "oerno> La $risis e$on%"i$a que se #rou:o en estos a1os se e(i%- en #arte- a una e#ie"ia- =C%"o se !!a"a(a esta e#ie"ia> Se #rou:eron ta"(i+n e"i'ra$iones =en qu+ $onsist&an> =@u+ quiere e$ir que en esa +#o$a hu(o un es$enso e"o'r59i$o> =A qu+ se e(i% este es$enso e"o'r59i$o> =@u+ #ersonas 9ueron #erse'uias en esa +#o$a> 29 UNIDAD DIDCTICA ADAPTADA CIENCIAS SOCIALES. HISTORIA 4 ESO %ontin&a le2endo: 5.F. ARTE MEDIE:AL %RISTIANO E! arte en !a Ea .eia 'ir% en torno a os esti!os* e! rom3ni#o ) e! g*ti#o. Estos esti!os na$ieron en Bran$ia ) se eCtenieron #or otros #a&ses. E! arte rom3ni#o se $ara$teri8a #or* Es un arte "u) unio a !a I'!esia ) a! 9eua!is"o. Sus "ani9esta$iones "5s i"#ortantes son* !os $asti!!os- !as i'!esias ) !os "onasterios. En !as $onstru$$iones se e"#!ea(an "uros 'ruesos- #o$as ventanas- e! ar$o e "eio #unto 2se"i$ir$u!ar3 , I'!esia e esti!o ro"5ti$o. La es$u!tura es antinatura! ) !as 9i'uras sie"#re se ven e 9rente. En !a #intura !os $o!ores que se uti!i8an son #!anos- !os #ersona:es est5n r&'ios- so(re too son "ura!es. E! arte g*ti#o se $ara$teri8a #or* Es un arte unio a! na$i"iento e !as $iuaes. Sus "ani9esta$iones "5s i"#ortantes son* #a!a$ios- a)unta"ientos, En !as $onstru$$iones se e"#!ean 'ranes ventanas $on virieras #intaas- e! ar$o a#untao, Catera! e Le%n- e esti!o '%ti$o. 30 UNIDAD DIDCTICA ADAPTADA CIENCIAS SOCIALES. HISTORIA 4 ESO Las es$u!turas s& tienen natura!is"o. La #intura es "5s eC#resiva ) se rea!i8a so(re ta(!as. %ompara el arte rom3ni#o 2 g*ti#o: ARTE ROMANI%O ARTE 97TI%O :in#ula#i*n %on!tru##ione! m3! importante! %ara#ter!ti#a! de la ar/uite#turaI de la! #on!tru##ione! E!#ultura Pintura 31 UNIDAD DIDCTICA ADAPTADA CIENCIAS SOCIALES. HISTORIA 4 ESO 32