7 Unite 4

MADDENN YAPISI VE ZELLKLER 4.
NTE
Bu nitede rencilerin;
Elementlerin sembollerini ve bileiklerin formllerini renmesini,
Atomun, proton, ntron ve elektrondan olutuunu kavramasn,
Kimyasal balar snfandrmasn,
znme olayn zc ve znen molekllerinin ilikisiyle aklamasn
salamaktr.
Bu niteyi baaryla tamamlayan her renci;
1. Model zerinde bir elementin btn atomlarnn ayn olduunu fark eder.
2. Model ve ekilleri kullanarak farkl elementlerin atomlarnn farkl olduunu
sezer.
3. Periyodik sistemdeki ilk 20 elementi ve gnlk hayatta karlat yaygn ele-
ment isimlerini listeler.
4. Elementleri sembollerle gstermenin bilimsel iletiimi kolaylatrdn fark
eder.
5. lk 20 elementin ve yaygn elementlerin sembolleri verildiinde isimlerini,
isimleri verildiinde sembollerini belirtir.
6. Maddeyi oluturan atomlar, bal atomlar ve moleklleri model ve temsili
229
FEN VE TEKNOLOJ
Elementler ve Sembolleri
Atomun Yaps
Elektronlarn Dizilimi ve Kimyasal zellikleri
Kimyasal Ba
Bileikler ve Formlleri
Karmlar
MADDENN YAPISI
VE ZELLKLER
4. NTE
MADDENN YAPISI VE ZELLKLER 4. NTE
230
FEN VE TEKNOLOJ
model zerinde gsterir; ba ile atomlarn veya mole-
kllerin uzakl-yaknl arasnda iliki kurar.
7. Srtnme ile elektriklenme olayna dayanarak atomun
kendinden daha basit elerden olutuu karmn
yapar.
8. Atomun ekirdeini, ekirdein temel paracklarn ve
elektronlar temsili resimler zerinde gsterir.
9. Elektronu, protonu ve ntronu ktle ve yk asndan
karlatrr, atomun ktlesinin, yaklak olarak proton
ve ntron ktleleri toplam olduu sonucuna ular.
10. Ntr atomlarda, proton ve elektron saylar arasnda
iliki kurar.
11. Ayn atomda, elektronlarn ekirdekten farkl uzaklklar-
da olabileceini belirtir.
12. izilmi atom modelleri zerinde elektron katmanlar-
n gsterir, katmanlardaki elektron saylarn iten da
doru sayar.
13. Proton says bilinen haff atomlarn elektron dizilim mo-
delini izer.
14. Atom modellerinin tarihsel geliimini kavrar, elektron
bulutu modelinin en gereki alglama olacan fark
eder.
15. Bilimsel modellerin, gzlenen olgular aklad sre-
ce ve aklad lekte geerli olacan, modellerin
geree birebir uyma iddias ve gerei olmadn fark
eder.
16. D katmannda 8 elektron bulunduran atomlarn elekt-
ron alp-vermeye yatkn olmadn (kararl olduu) be-
lirtir.
17. Elektron almaya veya vermeye yatkn atomlar belirler.
18. Bir atomun, yrnge-elektron diziliminden karak ka
elektron vereceini veya alacan tahmin eder.
19. Atomlarn elektron verdiinde pozitif (+), elektron ald-
nda ise negatif () yk ile yklendii karmn yapar.
20. Ykl atomlar "iyon" olarak adlandrr.
21. Pozitif ykl iyonlar "katyon", negatif ykl iyonlar "an-
yon" olarak adlandrlr.
22. ok atomlu yaygn iyonlarn ad ve formllerini bilir.
23. Atomlar aras yaknlk ile kimyasal ba kavramlarn ili-
kilendirir.
24. yonlar aras ekme/itme kuvvetlerini tahmin eder, e-
kim kuvvetlerini "iyonik ba" olarak adlandrlr.
25. Baz element atomlarnn ba yaparken, elektron al-
verii yerine elektron ortaklama yolunu setiini, bu
da mmkn deilse ba olumayacan tahmin eder.
26. Elektron ortaklama yoluyla oluan H
2
, O
2
, N
2
molekl-
lerinin modelini izer.
27. Molekl yapl kat element kristal modeli veya resmi
zerinde molekl ve atomu gsterir.
28. Kovalent balar ile molekller arasnda iliki kurar.
29. Farkl atomlarn bir araya gelerek yeni maddeler olutu-
rabileceini fark eder.
30. Farkl atomlarn bir araya gelmesiyle oluan maddeleri
bileik olarak adlandrr.
31. Her bileikte en az iki element bulunduunu fark eder.
32. Molekl yapl maddelerin model veya resmi zerinde
atomlar ve moleklleri gsterir.
33. Gnlk hayatta ska karlat NaCl, CaO gibi basit
iyonik ve H
2
O, CO
2
, SO
2
, NH
3
, C
6
H
12
O
6
gibi kovalent
bileiklerin formllerini yazar.
34. Element ve bileiklerin hangilerinin molekllerden olu-
tuuna rnekler verir.
35. Karmlarda birden ok element ya da bileik bulundu-
unu fark eder.
36. Heterojen karm ile zelti arasndaki fark aklar.
37. Kat, sv ve gaz maddelerin svlardaki zeltilerine r-
nekler verir.
38. zeltilerde, zc moleklleri ile znen maddenin
iyon veya moleklleri arasndaki etkileimlerini aklar.
39. Scaklk ykseldike znmenin hzlandn fark
eder.
40. znenin tane boyutu kldke znme hznn
artacan kefeder.
41. zeltileri deriik ve seyreltik eklinde snfandrr.
42. zeltilerin nasl seyreltileceini ve /veya deritirilece-
ini deneyle gsterir.
43. Baz zeltilerin elektrik enerjisini ilettiini deneyle gs-
terir; elektrolit olan ve elektrolit olmayan maddeler ara-
sndaki fark aklar.
44. Yamur ve yzey sularnn ksmen iletken olmasnn se-
bebini ve dourabilecei tehlikeleri aklar.
231
FEN VE TEKNOLOJ
ELEMENTLER VE SEMBOLLER
Doada var olan en basit maddeler elementlerdir. Bundan dolay fziksel ve kim-
yasal hi bir yntemle daha da basit maddelere ayrlamazlar. nk elementler
tek cins atomlardan meydana gelmilerdir. rnein, oksijen bir elementtir ve sa-
dece oksijen atomlarndan oluur. Ayrca elementler ayn atomlarn oluturduu
molekllerden de meydana gelebilir.
Atom Atom Molekl

Atomlardan olumu
element modeli
Molekllerden olumu
element modeli
Elementleri bir tanmla ifade edelim:
Tek cins atomlardan oluan, fziksel ve kimyasal yntemlerle ayrlamayan saf
ve homojen maddelere element denir.
Elementlerin belirli erime ve kaynama noktalar vardr.
Elementler, hibir fziksel ve kimyasal yntemle kendinden daha basit madde-
lere ayrtrlamaz.
Bakr ve inko birer elementtir. Fakat bakr ve inkonun karmndan elde edi-
len pirin, element deildir.
Doada bulunan canl ve cansz btn maddeler elementlerden olumaktadr.
Bakr en ok kullanlan elementler arasnda yer alr. ok iyi bir elektrik iletkeni
olduundan, retilen bakrn yardan fazlas elektrik sanayisinde kullanlr. Ayrca
bakr baz mutfak ve ss eyalarnda da kullanlmaktadr.
Doada bulunan ve kullanlan elementlerden bir bakas da civadr. Civa termo-
metrelerin yapmnda, di dolgusunda kullanlr. Ayrca civa elektrik akm iin iyi
bir iletkendir.
Yeryznde en ok bulunan ve kullanlan elementlerden biri de demirdir. Ayrca
demir canllarn yapsnda da bulunur. Canllar demiri yedikleri besinlerden alarak
yaamlar iin kullanrlar. Ulam aralarndan olan tren ve raylarn yapmnda,
inaat sektrnde, sanayide demirin kullanm yaygndr.
yot elementi de hayatmzda nemli bir yere sahiptir. Yetersiz iyot alndnda gu-
atr hastal ortaya kar. Bu nedenle iyotlu sofra tuzu ve balk tketilmelidir.
Ayn cins atom ya da molekllerden olu-
an maddelere saf (ar) madde denir.
Element ve bileikler saf maddelerdir.
Bakrdan yaplm bir tencere
Civa
Demir
232
FEN VE TEKNOLOJ
Atom numaras Elementin ad Sembol
1 Hidrojen H
2 Helyum He
3 Lityum Li
4 Berilyum Be
5 Bor B
6 Karbon C
7 Azot N
8 Oksijen O
9 Flor F
10 Neon Ne
11 Sodyum Na
12 Magnezyum Mg
13 Alminyum Al
14 Silisyum Si
15 Fosfor P
16 Kkrt S
17 Klor Cl
18 Argon Ar
19 Potasyum K
20 Kalsiyum Ca
Doada bulunan ilk 20 elementin sembolleri ve atom numaralar.
Kurun elementi ise kolayca biimlendirildiinden ve paslan maya dayankl
olduundan elektrik kablolarnn d kaplamalar nn yapmnda kullanlr.
Kurun ve kalay elementlerinin karmndan lehim meyda na gelir.
Doada bulunan ilk 20 elementten biri olan klor, ime ve havuz sularn mikroplar-
dan temizlemek iin kullanlr. Fosfor elementi de canllar iin olduka nemlidir.
Ayrca fosfor suni gbre yapmnda yer alr.
Element ad Sembol
Bakr
Demir
inko
Kalay
Kurun
yot
Nikel
Altn
Gm
Cva
Cu
Fe
Zn
Sn
Pb
I
Ni
Au
Ag
Hg
Dier baz elementler ve sembolleri
Kurun
Elementlerin zellikleri
1. En kk yaptalar atomdur.
2. Homojendirler.
3. Saf maddelerdir.
4. Belirli erime ve kaynama noktalar
vardr.
5. Sembollerle gsterilirler.
6. Fiziksel ve kimyasal yollarla daha ba-
sit maddelere ayrlamazlar.
233
FEN VE TEKNOLOJ
Ampul ve floresan lambalarda argon elementi, uan balonlarn iirilmesinde ise
helyum elementi kullanlr.
Kalsiyum elementi kemik ve di sal iin olduka nemlidir. Gnlk hayatta kul-
landmz di macunlarnn yapsnda kullanlan flor di rmelerine kar koruma
salar.
Cam ve seramik yapmnda kullanlan silisyum kum ve kilin yapsnda da bulunur.
imdi, doada bulunan ilk 20 elementi ve sembollerini gre lim.
Elementler, numaralandktan sonra aadaki ekilde grlen bir izelgeye
yerletirilmitir.
1
H
2
He
3
Li
4
Be
5
B
6
C
7
N
8
O
9
F
10
Ne
11
Na
12
Mg
13
Al
14
Si
15
P
16
S
17
Cl
18
Ar
19
K
20
Ca
Doada bulunan ilk 20 elementin periyodik izelgede gsterilii.
Evet, elementler sembollerle gsterilir. Fakat elementin sembo lne bakarak atomik
yapl m yoksa molekler yapl m olduu nu anlayamayz. Molekler yapda olan
elementlerin atom saysn belirlemek iin formller kullanlr.
Yanda verilen elementlerin sembollerine ve formllerine baka rak bu elementlerin
hangi elementler olduunu renelim.
Doada bulunan baz elementleri ve bu elementlerin sembol lerini rendik. Acaba
bu elementlerden hangileri vcudumuzda bulunur? Bunu renmek iin aadaki
tabloyu inceleyelim.
VCUDUMUZDAK ELEMENTLER VE ORANLARI
% 18 Karbon % 10 Hidrojen
% 65 Oksijen % 2 Kalsiyum
% 3 Azot % 1,1 Fosfor
% 0,25 Slfr % 0,15 Sodyum
% 0,05 Magnezyum % 0,004 Demir
Bu elementlerin moleklleri iki atomludur.
Bu elementler doada molekl halinde
bulunur.
Oksijenin dier elementlere gre doada
bulunma yzdesi fazladr.
Havada en fazla bulunan element azot-
tur.
Elementin
ad
Sembol Forml
Hidrojen H H
2
Oksijen O O
2
yot I I
2
Klor Cl Cl
2
MADDENN YAPISI VE ZELKLER 4. NTE
234
FEN VE TEKNOLOJ
ETKINLIK - 1
a)
.............................................. .............................................. ..............................................
.............................................. .............................................. ..............................................
Yukarda element modelleri verilmitir. Bu element modellerinden hangileri atom, hangileri molekllerden
olumutur? ekillerin altndaki boluklara yaznz.
b) Aadaki kutucuklarda verilen kavramlar cmlelerdeki uygun boluklara yaznz.

Saf madde
Civa
Element
Lehim
Atomik
Oksijen
Molekler
Sembol
1. Tek cins atomlardan oluan fziksel ve kimyasal yntemlerle daha basit maddelere ayrlamayan saf ve homojen
maddelere .......................... denir.
2. Elementler .......................... ile gsterilir.
3. Ayn cins atom veya molekllerden oluan maddelere .......................... denir.
4. Elementler .......................... veya .......................... yapda olabilir.
5. Termometrelerin yapmnda .......................... kullanlr.
6. Kurun ve kalay elementlerinin karmndan .......................... oluur.
7. Vcudumuzda en ok bulunan element .......................... dir.
235
FEN VE TEKNOLOJ
ETKINLIK - 2
Aada baz elementler ve sembolleri verilmitir. Buna gre boluklar doldurunuz.
Element ad Sembol
Hidrojen ....................................
.................................... He
.................................... O
Potasyum ....................................
Kalsiyum ....................................
.................................... Cl
.................................... Fe
Neon ....................................
Kurun ....................................
.................................... Hg
yot ....................................
Gm ....................................
.................................... Cu
.................................... Sn
Azot ....................................
.................................... F
Fosfor ....................................
.................................... Ca
Argon ....................................
.................................... Au
Kkrt ....................................
236
FEN VE TEKNOLOJ
ETKINLIK - 3
Kurun bilyeler Katlam inko paralar Gm kse Altn heykel
Cval termometre Bakr borular Demir zincir Kalay teneke kutu
Yukarda baz elementlerden yaplan eyalarn resimleri verilmitir. Buna gre aada verilen sorular cevapla-
ynz.
1. Cu, Fe, Zn, Sn sembolleri hangi elementlere aittir? Yaznz.
........................................................................................................................................................................................................
2. Bakr ve kurun gnmzde nerelerde kullanlmaktadr? Aklaynz.
........................................................................................................................................................................................................
3. Pirin hangi iki elementin karmndan oluur?
........................................................................................................................................................................................................
4. Lehim hangi iki elementin karmndan oluur?
........................................................................................................................................................................................................
5. Yukarda verilen elementlerden hangisi vcudumuzda bulunur?
........................................................................................................................................................................................................
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
237
FEN VE TEKNOLOJ
TEST - 1
1. I. Elementlerin adlar farkl dillerde ayndr.
II. Element sembolleri Dnya dilleri arasnda ayndr.
III. Trkiye'de bakrn sembol Cu iken, ngiltere'de
bakrn sembol B dir.
Yukarda verilen ifadelerden hangisi yanltr?
A) Yalnz I B) I ve III
C) Yalnz II D) II ve III
2. Aada elementlerle ilgili verilen ifadelerden han-
gisi yanltr?
A) Tek cins atomlardan oluurlar.
B) Sembollerle gsterilebilirler.
C) Erime ve kaynama noktalar belirlidir.
D) Kimyasal yntemlerle ayrlabilirler.
3.
Glin retmen
Doada en ok bulunan element
hangisidir?
Glin retmen'in sorusuna aadaki renci-
lerden hangisi doru cevap vermitir?

A)
Hidrojen
B)
Karbon
C)
Oksijen
D)
Helyum
irin
Meltem
Sezin
Ebru
4. Aada verilenlerden hangisi element deildir?
A) Gm B) Fosfor
C) Pirin D) Potasyum
5. Aadaki elementlerden hangisi termometrelerin
yapmnda kullanlr?
A) Civa B) Oksijen
C) Hidrojen D) Helyum
6. Yanda resmi verilen ele-
ment iecek kutular,
elektrik kablolar, kap ve
pencere yapmnda kul-
lanlr.
Kullanm alanlar veri-
len element aadaki-
lerden hangisidir?
A) Kalsiyum B) Magnezyum
C) Kkrt D) Alminyum
7. Aadaki tanecik modellerinden hangisi atomik
yapdaki elemente aittir?

A) B)
C) D)
8. Aada verilen sembollerden hangisi sodyuma
aittir?
A) Mg B) Na C) N D) S
9. Aada verilen elementlerden hangisi doada
molekl halinde bulunur?
A) Klor B) Potasyum
C) Kalsiyum D) Argon
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
238
FEN VE TEKNOLOJ
TEST - 1
10. Sn, Pb, Mg sembollerinin ait olduu element aa-
dakilerden hangisinde doru verilmitir?

Sn Pb Mg
A) Sodyum Potasyum Civa
B) Kalay Kurun Magnezyum
C) Kkrt Kurun Mangan
D) Kalay Bakr Magnezyum
11. X: Hasta termometresinde kullanlr.
Y: Renkli reklam panolarnda kullanlr.
Z: Di macununda kullanlr.
Yukarda X, Y, Z ile gsterilen yerlere gelebilecek
elementler aadakilerden hangisinde doru ve-
rilmitir?

X Y Z
A) Cva Helyum Neon
B) Neon Cva Helyum
C) Cva Neon Flor
D) inko Neon Flor
12. I. Tek cins atomlardan meydana gelirler.
II. Hepsi formlle gsterilir.
III. Hibir yntemle ayrlamazlar.
Yukarda verilen ifadelerden hangileri elementler
iin dorudur?
A) Yalnz I B) I ve III
C) II ve III D) I, II ve III
13. "Elementler sembollerle gsterilir."
Bu bilgiyi kullanarak;
I. inko
II. Yemek tuzu
III. Argon
yukarda verilenlerden hangileri sembolle gsteri-
lir?
A) Yalnz I B) I ve II
C) I ve III D) I, II ve III
14. Aada verilenlerden hangisi tek cins atom ie-
rir?
A) Su B) Kkrt
C) Tuzlu-su D) eker
15. I. Bakr S Cam
II. yot S Sofra tuzu
III. Civa S Di dolgusu
IV. inko S Pil
Yukardaki elementler ve kullanm alanlar eletiril-
mitir.
Buna gre hangi eletirme yanltr?
A) I B) II C) III D) IV
16.
(1) (2) (3)
(4) (5) (6)
Yukarda verilen numaralandrlm modellerden
hangisi elemente aittir?
A) 1, 2 ve 5 B) 2, 3 ve 4
C) 1, 5 ve 6 D) 2, 4, 5 ve 6
17. Fosfor
Potasyum
Bakr
Helyum
Azot
Kkrt
Cu
He
N
K
F
Cu
1
2
3
4
5
6
Yukarda baz elementler sembolleri ile eletirilmitir.
Buna gre hangi numaral elementlerin eletiril-
mesinde hata yaplmtr?
A)
Fosfor
Potasyum
Bakr
Helyum
Azot
Kkrt
Cu
He
N
K
F
Cu
1
2
3
4
5
6
,
Fosfor
Potasyum
Bakr
Helyum
Azot
Kkrt
Cu
He
N
K
F
Cu
1
2
3
4
5
6
ve
Fosfor
Potasyum
Bakr
Helyum
Azot
Kkrt
Cu
He
N
K
F
Cu
1
2
3
4
5
6
B)
Fosfor
Potasyum
Bakr
Helyum
Azot
Kkrt
Cu
He
N
K
F
Cu
1
2
3
4
5
6
,
Fosfor
Potasyum
Bakr
Helyum
Azot
Kkrt
Cu
He
N
K
F
Cu
1
2
3
4
5
6
ve
Fosfor
Potasyum
Bakr
Helyum
Azot
Kkrt
Cu
He
N
K
F
Cu
1
2
3
4
5
6
C)
Fosfor
Potasyum
Bakr
Helyum
Azot
Kkrt
Cu
He
N
K
F
Cu
1
2
3
4
5
6
,
Fosfor
Potasyum
Bakr
Helyum
Azot
Kkrt
Cu
He
N
K
F
Cu
1
2
3
4
5
6
ve
Fosfor
Potasyum
Bakr
Helyum
Azot
Kkrt
Cu
He
N
K
F
Cu
1
2
3
4
5
6
E)
Fosfor
Potasyum
Bakr
Helyum
Azot
Kkrt
Cu
He
N
K
F
Cu
1
2
3
4
5
6
,
Fosfor
Potasyum
Bakr
Helyum
Azot
Kkrt
Cu
He
N
K
F
Cu
1
2
3
4
5
6
,
Fosfor
Potasyum
Bakr
Helyum
Azot
Kkrt
Cu
He
N
K
F
Cu
1
2
3
4
5
6
ve
Fosfor
Potasyum
Bakr
Helyum
Azot
Kkrt
Cu
He
N
K
F
Cu
1
2
3
4
5
6
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
239
FEN VE TEKNOLOJ
1. Kaan'n yapt aadaki eletirmelerden hangisi
yanltr?

A)
B)
C)
D)
Atomik yapl
element
Molekler yapl
element
2.
Karbon; kmr, petrol, doalgaz ve
canllarn yapsnda bulunur.
Potasyum, sv deterjan ve gbre
yapmnda kullanlr.
Kalsiyum, di ve kemiklerimizin yap-
snda bulunan bir elementtir.
Rya
Kaan
Arda
Yukardaki rencilerden hangilerinin verdii bilgi-
ler dorudur?
A) Yalnz Rya B) Rya ve Arda
C) Arda ve Kaan D) Rya, Arda ve Kaan
3. K: Tek cins atomlardan meydana gelen saf bir mad-
dedir.
L: Kimyasal yntemlerle bileenlerine ayrlr.
M: Fiziksel yntemlerle bileenlerine ayrlr.
Yukarda K, L, M maddelerinin zellikleri verilmitir.
Buna gre, verilenlerden hangileri element olabi-
lir?
A) Yalnz K B) K ve L
C) L ve M D) K, L ve M
4.
Li
F
S
K
Aada verilen elementlerden hangilerinin sem-
bol yukarda verilmemitir?
A) Lityum B) Flor
C) Kkrt D) Kalsiyum
5. Bakr Hidrojen Su Hava
Lehim Demir eker Gazoz
Yukarda verilen maddelerden ka tanesi element-
tir?
A) 6 B) 5 C) 4 D) 3
6.
Elektrik ampulleri ve foresan lambalarnda kulla-
nlan element aadakilerden hangisinde doru
verilmitir?
A) Helyum B) Neon
C) Radon D) Argon
TEST - 2
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
240
FEN VE TEKNOLOJ
TEST - 2
7.
(1) (2)
(3) (4)
Yukarda verilen tanecik modellerinden hangisi
elementi temsil etmez?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4
8. " insan vcudunda en ok bulunan elementtir."
Yukarda ile gsterilen yere aadakilerden han-
gisi gelmelidir?
A) Hidrojen B) Oksijen
C) Karbon D) Azot
9.
3
2
1
Yukarda baz elementle-
rin yeryznde bulunma
miktar ema olarak veril-
mitir.
Buna gre;
I. 1 numaral element oksijendir.
II. 2 numaral elementin bulunma yzdesi 3 numaral
elemente gre daha fazladr.
III. 1 numaral element insan vcudunda da dierleri-
ne gre daha fazladr.
verilen ifadelerden hangisi dorudur?
10. Aada verilenlerden hangisi kurun ve kalayn
karmndan oluur?
A) Kkrt B) Lehim
C) Alminyum D) Karbon
11.
Su
Kalsiyum
Azot
Klor
eker
Neon
Bor
Tuz
Yukardaki kutucuklarda verilen maddelerden ka
tanesi elementtir?
A) 7 B) 6 C) 5 D) 4
12.
Element Sembol
1 Altn Au
2 Bor B
3 Civa Pb
4 Karbon C
Yukardaki tabloda baz elementler ve sembolleri e-
letirilmitir.
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4
13.
1 2
3 4
Yukardaki tanecik modelleri verilen saf maddeler-
den hangisi sembolle gsterilir?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4
14.
me sularnda ve yzme havuzlarnda mikrop l-
drc olarak kullanlan element aadakilerden
hangisidir?
A) Klor B) Flor
C) Azot D) yot
241
FEN VE TEKNOLOJ
ATOMUN YAPISI
1897'den gnmze kadar bir ok bilim adam, atomun yapsn daha iyi tanmla-
yabilmek iin pek ok deney yapm ve bu deneyler sonucunda atomlarn ekir-
dek ve elektronlardan olutuunu bulmulardr. ekirdekte ise proton ve ntron
denilen taneciklerin olduunu saptamlardr.
Atom, bir elementin btn zelliklerini tayan en kk parasna denir. Element-
leri oluturan bu atomlar srekli hareket halindedirler.
imdi atomu oluturan tanecikleri tanyalm.
ATOM
Elektron
ekirdek
Ntron
Proton
Atomun yapsnda; ierisinde proton ve ntronlarn bulunduu ekirdek ile,
ekirdek etrafnda yer alan elektronlar bulunur. Yani atomun temel parack-
lar ntron, proton ve elektrondur.
Proton: Atomun ekirdeindeki pozitif (+) ykl paracklara proton denir. Proton
p ile gsterilir. Her elementin ekirdeinde farkl sayda proton bulunur. rnein;
lityumda 3, karbonda 6, neonda 10 proton vardr.
Ntron: Atomun ekirdeinde bulunan ikinci parack ntrondur. Ntron yk ba-
kmndan ntrdr. Elementlerin yapsnda farkl sayda ntron vardr. Ntron n ile
gsterilir.
Elektron: Atomun temel paracklarndan olan elektron en haff taneciktir. Eksi
() ykl olan elektron, ekirdein dndaki katmanlarda yer alr. Ayrca elektron-
lar ekirdek etrafnda olduka hzl hareket ederler. Elektron e ile gsterilir.
Atomun ekirdeinde bulunan proton ve ntronun ktlesi hemen hemen birbirine
eittir. Elektronun ktlesi ise protonun veya ntronun ktlesinden ok daha k-
ktr. Yani atomun ktlesini atomda bulunan ekirdek meydana getirir.
Bir atomda bulunan elektronlar ekirdekten farkl uzaklklarda bulunur.
Acaba elektronlarn ekirdein etrafnda dizilileri neye gre olur?
Elektronlarn bulunduklar yere katman denir. Atomlar birden fazla katmana sa-
hip olabilirler.
Temel
paracklar
Ktle
(Kilogram)
Yk
Proton 1,6726.10
27
+1
Ntron 1,6749. 10
27
0
Elektron 9,1096.10
31
1
Atomda bulunan temel paracklarn ktle
ve yk durumlar
Bir maddede bulunan atom, ekirdek,
proton ve ntronlarn grnm
Bir atomda bulunan proton, ntron ve
elektronlarn yerleri gsterilmitir.
Tabiatta ntronu olmayan tek element
hidrojendir.
Madde
Atom
ekirdek
Proton
Ntron
Elektron
Ntron
Proton
Katman
ATOM
242
FEN VE TEKNOLOJ
Ntr atomlarn proton ve elektron saylar birbirine eittir. Bir atomun ntr
olmas iin atomda bulunan pozitif yklerle negatif yklerin eit olmas gerekir.
Bildiimiz gibi elektron negatif, proton pozitif ykldr.
Her bir katmandaki elektron says farkl olabilir. Her zaman ilk katmanda 2
elektron bulunur.
kinci ve nc katmanlarda en fazla 8 elektron bulunur.
Elektronlar nce ekirdee en yakn olan katmana yerleirler, ikinci katmana 8
elektron yerletikten sonra nc katmana elektronlar yerleebilir.
elektron
proton
ntron
1 H
3 Li 4 Be 5 B 6 C 7 N 8 O 9 F 10 Ne
11 Na 12 Mg
19 K 20 Ca
13 Al 14 Si 15 P 16 S 17 Cl 18 Ar
2 He
1 elektron
2 proton
2 ntron
2 elektron
2 proton
2 ntron
stteki ekilde verilen atom modelinde bir
elektron alttaki ekilde verilen atom mo-
delinde ise 2 elektron bulunmaktadr.
243
FEN VE TEKNOLOJ
Periyodik izelgede bulunan ilk 20 elementin elektron dizilimleri
Btn atomlarn proton, ntron ve elektronlardan olutuunu syledik. Fakat b-
tn atomlarda proton, ntron ve elektron olmasna ramen neden farkl element-
lerin atomlar farkl zelliklere sahiptir?
Her bir elemente ait atomun proton, ntron ve elektron says eit deildir. Ele-
mentlerin farkl atomlar iermesi proton saylarna baldr. Element zelliklerinin
farkl olmas proton saylarnn da farkl olmasndan kaynaklanr.
Farkl elementlerin atomlar ayn sayda elektron ve ntron ierebilir. Ama
proton saylar farkldr.
Ayrca proton says atom numaras olarak adlandrlr.
ekirdein ktlesini, proton ve ntronun says belirler.
Proton saylar ayn, ntron saylar farkl atomlara izotop atomlar denir.
Hidrojenin izotoplar
HDROJEN DTERYUM TRTYUM
Ntron
Ntron
Proton
Proton Proton
e
ekillerde de grld gibi hidrojen ve izotoplarnn proton saylar eit fakat

ntron saylar farkldr.
Aada atomla ilgili baz formller verilmitir. imdi bunlar inceleyelim.
Ntr bir atomda 1
Ntr, pozitif ya da
negatif ykl 1
atomlarda
Ntr, pozitif ya da
negatif ykl atomlarda 1
=
=
=
+
Proton Says = Elektron Says
Proton
Says
Proton
Says
Ntron
Says
ekirdek
Yk
Atom
Numaras
Ktle
Numaras
Atomda bulunan elementlerin yer ald
katmanlar.
1. katman
2. katman
3. katman
Bir atomdaki proton says o atomun
kimliini belirler.
zotop atomlarn kimyasal zellikleri ayn
fziksel zellikleri farkldr.
244
FEN VE TEKNOLOJ
RNEK
Ntr bir Sodyum (Na) elementinin proton says 11, ntron says 12'dir. Buna gre
sodyum elementinin ktle numaras, elektron says, atom numaras ve ekirdek
ykn bulunuz?
Atom numaras = Proton says olduu iin;
Atom numaras 11'dir.
Ktle numaras = Proton says + ntron says
Ktle numaras = 11 + 12
Ktle numaras = 23
Ntr atom olduu iin proton says elektron saysna eittir. Elektron says da
11'dir. ekirdek yk de proton saysna eit olduu iin ekirdek yk de 11
'dir.
RNEK
Ktle numaras 35 olan ntr klor (Cl) elementinin 18 ntronu bulunmaktadr. Buna
gre klor elementinin; atom numaras, elektron saysn, proton saysn ve ekir-
dek ykn bulunuz?
Ktle numaras = proton says + ntron says olduu iin;
35 = proton says + 18
Proton says = 17
Atom numaras =17
ekirdek yk = 17
Ntr bir element olduu iin elektron saysda 17 dir.
RNEK
Ntr bir potasyum (K) elementinin 19 elektronu ve 20 ntronu olduuna gre, bu
elementin proton saysn, atom numarasn, ktle numarasn ve ekirdek ykn
bulunuz? (zmn aadaki bolua yapnz.)
245
FEN VE TEKNOLOJ
ATOM MODELLER
Bir bakr parasn kk paralara blelim. Bu blme sonsuza kadar srer mi,
yoksa iyice klen paracklarn daha fazla blnemeyecei bir zaman olacak
m? Bu sorulara yant bulmak iin gemiten gnmze kadar pek ok bilim in-
san almalar yapmtr. Bu almalar sonucunda da atom modelleri gelitir-
milerdir.
imdi bu bilim insanlarnn atom modellerini inceleyelim.
Democritus'a gre btn maddeler blnmez kk paracklardan olumutur.
Ona gre btn maddeler atomlardan meydana gelmitir.
John Dalton'a gre atomlar ileri dolu ve paralanamayan krelere benzemek-
teydi. Ayrca bir elementin atomlarnn birbirine benzediini ifade etmitir.
John Joseph Thomson'a gre herey atom denilen son derece kk bileen-
lerden oluur. Bu atomlar ne yoktan var edilebilir ne de vardan yok edilebilir. Bu
modele gre atomun negatif ve pozitif ykleri atom iinde geliigzel dalmtr
(zml kek modeli).
Ernest Rutherford'a gre ekirdek, atomda ktlenin byk blmnn ve pozitif
ykn youn olduu bir merkezdir. ekirdekte protonlar, etrafndada elektronla-
rn dndn ifade etmitir. Ayrca ekirdei kefeden kii Rutherford'dur.
Nieis Bohr'a gre elektronlar ekirdek etrafnda gelii gzel dolamazlar. ekir-
dee belli uzaklktaki katmanlarda bulunur ve hareket ederler.
Bohr atom modeli tek elektronlu atomlar iin geerlidir. Bohr atom modelinden
sonra gnmzde modern atom teorisi gelitirilmitir.
MODERN ATOM TEORS
Gnmz atom teorisine gre, protonla birlikte ntron ekirdekte yer almakta,
elektronlar da ekirdein etrafnda dolamaktadrlar. Fakat ekirdein etrafnda
dolaan elektronlarn belirli yerleri olmad iin modern atom teorisinde katman
kavramndan bahsedemiyoruz.
Dalton Atom Modeli
Thomson Atom Modeli
Rutherford Atom Modeli
Bohr Atom Modeli
246
FEN VE TEKNOLOJ
ETKINLIK - 4
Aada verilen tablodaki boluklar doldurunuz.
Atom numaras Element ad Proton says Elektron says
1 Hidrojen ............................................... ...............................................
............................................... Helyum ............................................... 2
3 ............................................... 3 ...............................................
............................................... Berilyum ............................................... 4
5 Bor ............................................... ...............................................
6 ............................................... 6 ...............................................
............................................... ............................................... ............................................... 7
8 Oksijen ............................................... ...............................................
9 ............................................... ............................................... ...............................................
10 ............................................... ............................................... ...............................................
11 ............................................... ............................................... ...............................................
............................................... Magnezyum 12 ...............................................
13 ............................................... ............................................... 13
14 ............................................... 14 ...............................................
............................................... Fosfor 15 ...............................................
............................................... ............................................... ............................................... 16
17 ............................................... 17 ...............................................
18 Argon ............................................... ...............................................
19 ............................................... 19 ...............................................
20 Kalsiyum ............................................... ...............................................
247
FEN VE TEKNOLOJ
ETKINLIK - 5
a) Aada verilen elektron dizilimlerinin hangi elementlere ait olduunu ekillerin altndaki boluklara yaznz.

................................ ................................ ................................
................................ ................................ ................................
b) Aada atom numaralar ile birlikte verilen elementlerin altndaki bo yerlere elektron dizilimlerini izerek
gsteriniz.

Helyum Silisyum Flor
(Atom numaras 2) (Atom numaras 14) (Atom numaras 9)
Lityum Bor Magnezyum
(Atom numaras 3) (Atom numaras 5) (Atom numaras 12)
248
FEN VE TEKNOLOJ
ETKINLIK - 6
Proton
Ktle numaras
Elektron
zotop
Ntron
Atom numaras
Ntr
ekirdek yk
Yukarda verilen kavramlar aadaki cmlelerde bulunan uygun boluklara yaznz.
1. ekirdein dndaki katmanlarda yer alan .......................... temel tanecikler arasnda en haff olandr.
2. Proton saylar ayn, ntron saylar farkl atomlara .......................... atomlar denir.
3. Bir elementin .......................... proton saysna eittir.
4. .......................... bir elementin ekirdeindeki proton ve ntron saysnn toplamna eittir.
5. Atomun ekirdeindeki pozitif ykl paraca .......................... denir.
6. .......................... atomun proton ve elektron says eittir.
7. .......................... yk bakmndan ntrdr ve ekirdekte yer alr.
8. Bir elementin proton says, atom numaras ve .......................... birbirine eittir.
ETKINLIK - 7
........................... ........................... ........................... ...........................
Yukarda verilen atom modellerinden hangileri, hangi bilim adamna aittir? Bu bilim adamlarnn isimlerini atom
modellerinin altndaki boluklara yaznz.
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
249
FEN VE TEKNOLOJ
TEST - 3
1.
7 p
8 n
Yandaki atomla aadakiler-
den hangisi ayn elemente
aittir?

A) B)
8 p
8 n
7 p
9 n
11 p
10 n
9 p
8 n
C) D)
2. Aada atomla ilgili verilen ifadelerden hangisi
yanltr?
A) Proton ve ntron atomun ekirdeinde bulunur.
B) Elektron ekirdekte bulunur ve ekirdein ktlesini
oluturur.
C) Ntr atomlarn proton ve elektron says eittir.
D) Elektronlar ekirdein etrafnda hareket ederler.
3.
Elektron
Proton
Ntron
Yukarda elektron dizilimi verilen elementle ilgili
aadaki ifadelerden hangisi yanltr?
A) Elementin ad Neon'dur.
B) 10 tane protonu vardr.
C) Sembol He'dir.
D) Elektron says 10'dur.
4. Magnezyum atomunun 12 protonu 12 ntronu vardr.
Buna gre bu atomun ktle ve atom numaras aa-
dakilerden hangisidir?
Ktle Numaras Atom Numaras
A) 24 12
B) 12 12
C) 20 24
D) 12 12
5.
Proton Ntron Elektron
K 14 12
L 13 14
M 12 13
Ntr K, L ve M atomlarnn proton, ntron ve elektron
saylar tabloda verilmitir.
Buna gre hangileri birbirinin izotopudur?
A) L ve M B) K ve M
C) K ve L D) K, L ve M
6.
1. k 2. k
D Y
D Y
3. k 4. k
D Y
ekirdee yakn ilk
katmannda en fazla
8 elektron bulunur.
Atomdaki proton ve
ntronlar ekirdekte
bulunur.
ekirdee yakn ilk
katmannda en fazla
8 elektron bulunur.
rem, yukardaki ifadeleri doru ise D, yanl ise
Y olarak deerlendirdiinde hangi ka ularsa
doru olur?
A) 1. k B) 2. k
C) 3. k D) 4. k
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
250
FEN VE TEKNOLOJ
TEST - 3
7. Protonu 4, ntronu 5 ve elektronu 4 olan bir ato-
mun elektron dizilimi aadakilerden hangisinde
doru verilmitir?

A) B)
( : Proton : Ntron : Elektron)
C) D)
8. Aada bilim insanlar ve onlarn savunduu atomla
ilgili modeller eletirilmitir.

A) Dalton
B) Rutherford
C) Demokritus
D) Bohr +
+
9. Potasyum elementine ait atom ekirdeinin etrafndaki
1. katmanda 2, 2. katmanda 8, 3. katmanda 8 ve 4.
katmanda 1 elektron bulunmaktadr.
Buna gre, potasyum elementinin atom numaras
aadakilerden hangisinde doru verilmitir?
A) 9 B) 11 C) 17 D) 19
10. Aada verilen atom modellerinden hangisi ntr
bir atoma aittir?

A)
2 p
2 n
B)
9 p
8 n
C)
5 p
6 n
D)
14 p
14 n
11. Aadaki elementlerden hangisinin elektron dizili-
mi yanl verilmitir?

A)
17
Cl O
2 8 7
B)
20
Ca O
2 2 8 8
C)
15
P O
2 8 5
D)
18
Ar O
8 2 8
12. zotop atomlarla ilgili aada verilen ifadelerden
hangisi dorudur?
A) zotop atomlarn ntron saylar eittir.
B) zotop atomlarn kimyasal zellikleri farkl, fziksel
zellikleri ayndr.
C) Dteryum ve trityum hidrojenin izotoplardr.
D) zotop atomlarn atom numaralar farkldr.
13. Proton says 18, ktle numaras 40 olan bir ato-
mun ntron says ve ekirdek yk aadakiler-
den hangisidir?

Ntron says ekirdek yk
A) 22 18
B) 20 20
C) 18 18
D) 18 40
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
251
FEN VE TEKNOLOJ
TEST - 4
1. Aada verilen ifadelerden hangisi yanltr?
A) Atom bir elementin btn zelliklerini tayan en
kk parasna denir.
B) Atomun ekirdeinde proton ve ntronlar yer alr.
C) Ntronlar yk bakmndan negatiftir.
D) Elektronlarn bulunduu yere katman denir.
2. Yandaki zml keke ben-
zeyen atom modelini savu-
nan bilim insan aadaki-
lerden hangisidir?
A) Rutherford B) Thomson
C) Dalton D) Bohr
3.
9
8
7
6
5
4
3
2
1
1 2 3 4 5 6 7 8 9
Proton says
Elektron
says
K
L
M
K, L, M atomlarna ait proton ve elektron saylar gra-
fkte gsterilmitir.
Grafine gre aadakilerden hangisi yanltr?
A) K nn proton says ve elektron says birbirine eit-
tir.
B) L atomu ntrdr.
C) M atomunun elektron says L atomunun elektron
saysndan kktr.
D) K nn katman says M nin katman saysndan k-
ktr.
4.
Yukarda ntr bir atoma ait elektron dizilimi gsteril-
mitir.
Buna gre;
I. Proton says 16 dr.
II. Atomun katman says 3 tr.
III. Elektron says proton saysndan kktr
verilen ifadelerden hangileri dorudur?
5.
X
2 2 8 8
Yukarda elektron dizilimi verilen X elementi aa-
A) Sodyum B) Argon
C) Magnezyum D) Kalsiyum
6.
Yapt almalarla atomun ekirde-
inin olduunu bulan bilim insan
kimdir?
Sevda
retmen
Sevda retmen'in yukardaki sorusunun doru
cevab aadakilerden hangisidir?
A) Rutherford B) Dalton
C) Bohr D) Thomson
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
252
FEN VE TEKNOLOJ
TEST - 4
7.
17 p
18 n
Yukarda ntr bir atoma ait elektron modeli verilmitir.
Buna gre aadakilerden hangisi yanltr?
A) Atomun 17 elektronu bulunur.
B) lk katmanda en fazla 2 elektron bulunur.
C) Atomun proton ve ntronu ekirdekte yer alr.
D) Proton ve elektronlar ekirdein etrafnda yrn-
gelerde dolanrlar.
8. Bir kkrt atomunun 16 protonu ve 16 ntronu vardr.
Buna gre kkrt atomunun ktle numaras ka-
tr?
A) 32 B) 30 C) 16 D) 10
9.
I
( : proton, : ntron, : elektron)
II
III IV
Yukardaki elektron dizilimlerinden hangisi ntr
atoma ait deildir?
10. Ktle numaras 36, proton says 17 olan bir ato-
mun ntron says katr?
A) 17 B) 19 C) 18 D) 36
11. Ntr bir alminyum atomunda 13 proton olduuna
gre elektron says katr?
A) 11 B) 12 C) 13 D) 14
12. Aada elektron says ve elektron dizilimi verilen
ntr haldeki elementlerden hangisinde yanllk
yaplmtr?

A) Berilyum 4
B) Flor 9
C) Argon 18
D) Alminyum 13
Element
Elektron
says
Elektron
dizilimi
253
FEN VE TEKNOLOJ
ELEKTRONLARIN DZLM VE KMYASAL ZELLKLER
Ntr bir atom elektron alr ya da verirse elektriksel ykle yklenmi olur. Bu elekt-
ron alveriinde atomun cinsi ve ekirdek yaps deimez.
Peki elementler neden elektron alr veya verirler?
Atomlarn katmanlarnda belli sayda elektron bulunur. Eer bir atom tek katmanl
ve 2 elektrona sahipse bu atom kararl yapdadr. Bir atomun 2 katman ve son
katmannda 8 elektronu varsa veya 3 katman ve son katmannda 8 elektronu
varsa bu tr atomlar da kararl yapya sahiptir.
Atomlar elektron alarak veya vererek kararl yapya ulatklarnda iyon haline ge-
erler.
Tablo: Helyum, neon ve argon kararl elementlerdir.
Elektron Proton Ntron
Element
ad
Elektron says
Elektron dizilimi
Katma
says
Helyum 2 elektron
1. katmanda 2 elektron
toplam 10 elektron
toplam 18 elektron
Neon
Argon
1
2
3
rnein; Cl atomunun 17 protonu ve 17 elektronu vardr. Cl atomunun elektron
dizilimi yanda grld gibidir.
Cl atomunun kararl yapya gemesi iin son katmannda 8 elektron olmas ge-
rekir. Fakat Cl atomu kararl hale gelmek iin 1 elektron almaldr. Klor atomu
1 elektron alarak klor iyonuna dnr. Klor iyonunun elektron dizilimi aada
izilmitir.
Klor atomunun proton says 17, elektron says 18 olmutur. Klor iyonu 1 tane
elektron alarak elektron saysn 18'e karmtr. Klor iyonunda negatif yk says
pozitif yk saysndan byk olmutur.
Helyum (He), Neon (Ne), Argon (Ar),
Kripton (Kr), Ksenon (Xe) ve Radon (Rn)
doada bulunan kararl yapya sahip
elementlerdir. Bu elementlere asalgaz
(soygaz) denir.
Atomlar elektron aldnda negatif ykl
iyon haline gelirler. Negatif ykl iyonlara
anyon ad verilir.
Atomlar elektron verdiinde pozitif ykl
iyon haline gelirler. Pozitif ykl iyonlara
katyon ad verilir.
Klor atomu Klor iyonu
(kararl yap)
254
FEN VE TEKNOLOJ
Cl, 1 elektron alarak Cl
hale geer. 1 elektron ald iin Cl
ile gsterilir. Eer 2

elektron alsayd o zaman Cl
2
eklinde gsterilecekti.
Klor atomu Klor iyonu
(kararl yap)
imdi de proton ve elektron says 12 olan Magnezyum atomunun elektron dizili-
mini grelim. Aada magnezyum atomunun elektron dizilimi izilmitir.
Magnezyum atomunun kararl hale gelmesi iin son katmandaki 2 elektronunu
vermesi gerekir. Bylece elektron says 2 eksilerek 10 olur. Proton says dei-
mediinden 12 olarak kalr.
Magnezyum atomu iki elektron verdikten sonra pozitif ykl hale gelmitir. Aa-
da magnezyum iyonunun elektron dizilimi izilmitir.
Mg, 2 elektron vererek Mg
+2
haline geer ve 2 elektron verdii iin Mg
+2
ile gs-
terilir.
Magnezyum atomu Magnezyum iyonu
(kararl yap)
Birden ok atomlu yaplar negatif veya pozitif yke sahip olabilirler. Bu durumda
onlar da iyon olarak adlandrlr. Atomlarn oluturduu gruplar pozitif ykl ise
katyon, negatif ykl ise anyon ismini alrlar.
Yandaki tabloda ok atomlu iyonlar ve formlleri gsterilmitir.
Baz maddeler atom ya da molekllerden, bazlar iyonlardan oluur. rne-
in; altn elementi atomlardan, for elementi molekllerden, sodyum klorr ise
iyonlardan oluur.
yon yk = proton elektron
says says
Bir element ister elektron alsn ister
elektron versin proton says deimez.
Elementin sol st kesine ktle numa-
ras, sol alt kesine atom numaras, sa
st kesine iyon yk ve sa alt kesine
elektron says yazlr.
Ktle numaras yon yk
Atom numaras Elektron says
yon Ad Forml
Karbonat CO
3
2
Fosfat PO
4
3
Nitrat NO
3
Amonyum NH
4
+
Hidroksit OH
Slfat SO
4
2
255
FEN VE TEKNOLOJ
Tablo: Doada atom, negatif ve pozitif iyon halinde bulunan elementler
Atomlar Negatif yonlar (Anyon) Pozitif iyonlar (Katyon)
He (Helyum atomu) O
2
(Oksijen iyonu) Li
+
(Lityum iyonu)
Ne (Neon atomu) Cl
(Klor iyonu) Na
+
(Sodyum iyonu)
Ag (Argon atomu) S
2
(Kkrt iyonu) Mg
2+
(Magnezyum iyonu)
Li (Lityum atomu) F
(Flor iyonu) Be
2+
(Berilyum iyonu)
Cl (Klor atomu) Ca
2+
(Kalsiyum iyonu)
Yukardaki tabloda grld gibi; doadaki elementlerden bazlar atom eklin-
de, bazlar negatif iyon eklinde bazlar da pozitif iyon eklinde bulunur. Atom
eklinde bulunan elementler kararl yapda olduklar iin elektron alverii yap-
mazlar. Kararl olan bu elementlere Helyum (He), Neon (Ne) ve Argon'u (Ar) rnek
verebiliriz.
RNEK
Potasyum (K) elementinin +1 ykl iyonunda 18 elektron ve 20 ntron bulunur.
Buna gre bu elementin atom numaras, proton says, ktle numaras ve ekir-
dek ykn bulunuz?
yon yk = proton says elektron says olduu iin;
yon yk = proton says - 18 proton says = 19
K
+1
iyonunda 18 elektron varsa 19 proton vardr.
Atom numaras = proton says = ekirdek yk = 19
Ktle numaras = proton says + ntron says
Ktle numaras = 39
RNEK
Kkrt (S) elementinin 2 ykl iyonda 16 protonu ve 16 ntronu vardr. Buna gre
bu elementin atom numaras, elektron says, ktle numaras ve ekirdek ykn
bulunuz?
yon yk = proton says elektron says olduu iin;
2 = 16 elektron says
elektron says = 18
S
2
iyonunda 16 proton varsa 18 elektron bulunur.
Atom numaras = Proton says = ekirdek yk = 16
Ktle numaras = Proton says + ntron says
Ktle numaras = 32
256
FEN VE TEKNOLOJ
ETKINLIK - 8
a) Aada verilen elektron dizilimlerinde proton ve elektron saylarn bulup, atomlarn ntr olup olmadn e-
killerin altndaki boluklara yaznz.

elektron proton ntron
Proton says
Elektron says
Ntr m?
= ..............
= ..............
..............
Proton says
Elektron says
Ntr m?
= ..............
= ..............
..............
Proton says
Elektron says
Ntr m?
= ..............
= ..............
..............
Proton says
Elektron says
Ntr m?
= ..............
= ..............
..............
Proton says
Elektron says
Ntr m?
= ..............
= ..............
..............
Proton says
Elektron says
Ntr m?
= ..............
= ..............
..............
b) Aada verilen iyonlarn hangileri katyon, hangileri anyondur? Boluklara yaznz.
Li
+
Mg
+2
O
2
Na
+
........................................ ........................................ ........................................ ........................................
H
+
Be
+2
F
Cl
........................................ ........................................ ........................................ ........................................

257
FEN VE TEKNOLOJ
ETKINLIK - 9
a) Aada verilen iyonlarn isimlerini yanlarndaki boluklara yaznz.
O
2
............................................................................. Li
+
.............................................................................
Mg
+2
.............................................................................
S
2
.............................................................................
Be
+2
.............................................................................
Ca
+2
.............................................................................
F
.............................................................................
Cl
.............................................................................
b) Aadaki sorular cevaplayarak altlarndaki boluklara yaznz.

12
Mg
+2
iyonunun 12 ntronu olduuna gre ktle numarasn bulunuz.

.......................................................................................................................................................................

3
Li
+1
iyonunun elektron saysn bulunuz.

.......................................................................................................................................................................

9
F
1

.......................................................................................................................................................................

17
Cl
1

.......................................................................................................................................................................

20
Ca
+2
iyonunun 20 ntronu olduuna gre ktle numarasn bulunuz.

.......................................................................................................................................................................
258
FEN VE TEKNOLOJ
ETKINLIK - 10
Aada verilen ifadelerden doru olanlarnn yanna (D), yanl olanlarnn yanna (Y) koyunuz.
1. ( ) Ntr bir atomda proton says elektron saysna her zaman eittir.
2. ( ) Bir iyonda proton says elektron saysndan fazla ise bu iyon anyondur.
3. ( ) Bir iyonda elektron says proton saysndan az ise bu iyon katyondur.
4. ( ) Bir atomun son katmannda 8 elektron varsa bu atom kararl yapya sahiptir.
5. ( ) Helyum, Neon ve Argon kararl elementlerdir.
6. ( ) Elektronlar ekirdein etrafnda dairesel hareket yaparlar.
7. ( ) Bir atomda proton says ntron saysna her zaman eittir.
8. ( ) Ntr olmayan bir atomda proton says elektron saysna eit deildir.
9. ( ) Elektron alverilerinde atomun cinsi ve ekirdek yaps deiir.
10. ( ) Bir atom, elektron verirse pozitif ykle yklenir.
ETKINLIK - 11
Aada elektron dizilimleri verilen atomlarn, kararl hale geerken ka elektron aldn veya verdiini bularak
aadaki tabloyu doldurunuz.
1. model 2. model 3. model 4. model
Model Ka elektron alr Ka elektron verir
Son durumda
son katmandaki
elektron says
1.
2.
3.
4.
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
259
FEN VE TEKNOLOJ
TEST - 5
A) Pozitif ykl iyonlara katyon denir.
B) Bir iyonda proton says elektron saysndan faza
ise bu iyon anyondur.
C) Atomlar elektron aldnda negatif ykle yklenir.
D) Atomlar elektron verdiinde pozitif ykle yklenir.
2. Mg
2+
iyonu iin aada verilen ifadelerden hangisi
dorudur?
A) Mg atomu 2 elektron almtr.
B) Mg atomu 2 elektron vermitir.
C) Mg anyon halindedir.
D) Mg atomu 1 elektron almtr.
3. Atom numaras 14 olan silisyum ntr atomunun
elektron dizilimi aadakilerden hangisinde doru
verilmitir?

A)
2 4 8
B)
2 6 8
C)
2 8 4
D)
2 8 2
4.
Al atomunun elektron dizilimi
yanda gsterilmitir.
2 8 3
Yukardaki bilgiye gre aadakilerden hangisi bi-
linemez?
A) Atom numaras B) Proton says
C) Periyot numaras D) Ntron says
A) Elektron alveriinde proton says deimez.
B) Elektron alveriinde ntron says deimez.
C) Bir atom tek katmanl ve 2 elektrona sahipse karar-
ldr.
D) Ntr bir atomun her zaman proton says ile ntron
says eittir.
6. 2 ykl oksijen iyonunun 10 protonu ve 8 ntronu bu-
lunmaktadr.
Buna gre oksijen elementinin ktle numaras aa-
A) 8 B) 10 C) 16 D) 18
7. Aada verilen elektron dizilimlerinden hangisi
Argon atomuna aittir?

A) B)
C) D)
8.
Ca
Elektron dizilimi yukar-
daki gibi olan
20
Ca ato-
munun kararl hali aa-
dakilerden hangisinde
doru verilmitir?
A)
20
Ca
2
B)
20
Ca
2+
C)
20
Ca
D)
20
Ca
+
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
260
FEN VE TEKNOLOJ
TEST - 5
9. Proton says 13 olan Alminyum atomu ile ilgili
aada verilen ifadelerden hangisi yanltr?
A) Alminyum atomunun 13 elektronu vardr.
B) Kararl hale gemek iin 3 elektron alr.
C) yon halinde Al
3+
eklindedir.
D) Alminyum atomunun son katmannda 3 elektron
bulunur.
10. I. X atomu X
+
iyonu haline geliyor.
II. Y atomu Y
2
iyonu haline geliyor.
III. Z
iyonu Z atomu haline geliyor.

Yukardaki aklamalara gre gerekleen olaylar

I II III
A) Elektron verir Elektron alr Elektron verir
B) Elektron alr Elektron verir Elektron alr
C) Elektron verir Elektron alr Elektron alr
D) Elektron alr Elektron alr Elektron verir
11. Bir Mg atomunun 12 protonu ve 12 elektronu vardr.
Mg atomu kararl hale geerse aada verilen
yklerin hangisiyle yklenir?
A) +2 B) +1 C) 1 D) 2
12.
Element Proton says Elektron says
I 15 18
II 11 11
III 13 10
Yukardaki tabloda I, II, III elementlerine ait proton ve
elektron saylar gsterilmitir.
Buna gre hangileri katyon halindedir?
A) Yalnz I B) Yalnz III
C) I ve II D) II ve III
12.
Pozitif ykl iyonlara anyon denir.
Helyum, Neon ve Argon anyon ve
katyon oluturmazlar.
Ntr atomlarn proton ve elektron
saylar birbirine eittir.
Simge
Zeynep
Batuhan
Yukardaki rencilerden hangilerinin syledii
ifadeler dorudur?
A) Yalnz Batuhan
B) Batuhan ve Zeynep
C) Zeynep ve Simge
D) Batuhan, Zeynep ve Simge
13. Aada verilen atomlardan hangisi kararl olabil-
mek iin anyon haline gelir?
A)
12
Mg B)
10
Ne C)
16
S D)
19
K
15.
Yukardaki ntr atomun kararl hale gemesi iin
aadakilerden hangisini yapmas gerekir?
A) 2 elektron vermeli
B) 2 elektron almal
C) 1 elektron almal
D) 6 elektron vermeli
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
261
FEN VE TEKNOLOJ
TEST - 6
1. Aada verilen elektron dizilimlerinden hangisi
kararl bir atoma aittir?

A) B)
C) D)
2.
K
L
M 13
12
11
10
9
Proton says
Elektron says
0
9 10 11 12 13
Yukardaki grafkte K, L, M elementlerine ait proton ve
elektron saylar arasndaki iliki gsterilmitir.
Buna gre;
I. K elementi katyon durumlarndadr.
II. L elementi anyon durumundadr.
III. M elementinin proton ve elektron saylar eittir.
IV. M elementi kararl yapdadr.
verilen ifadelerden hangisi yanltr?
3. Sodyum (Na) atomu aada verilen yklerden
hangisiyle yklenerek iyon haline geer?
A) 1+ B) 1 C) 2 D) 2+
4.
12
Mg
2+
1
13
Al
3+
2
18
Ar
3
3
B
3+
4
Sibel elektron dizilimleri ayn olan atom ve iyonlar e-
letirmek istiyor.
Buna gre hangi numaralar eletirmelidir?
A) 1 ve 2 B) 2 ve 3
C) 3 ve 4 D) 1 ve 4
5.
Be
2+
K
+
Cl
Li
+
O
2
Ar
H
+
F
Yukarda verilenlerden ka tanesi anyon durumun-

dadr?
A) 7 B) 6 C) 4 D) 3
6. Aada elektron dizilimleri gsterilen atomlardan
hangisi elektron verdiinde kararl hale gelir?

A) B)
C) D)
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
262
FEN VE TEKNOLOJ
TEST - 6
7.
Katman says Elektron says
I. 1 2
II. 2 10
III. 3 12
IV. 3 17
Yukardaki tabloda numaralandrlm atomlarn kat-
man ve elektron saylar verilmitir.
Buna gre hangileri kararl yapdadr?
A) I ve II B) II ve III
C) III ve IV D) I ve IV
8.
O
2
1
Na
+
2
OH
3
Be
2+
4
Yukardaki iyonlarn doru gruplandrlmas aa-
dakilerden hangisinde verilmitir?

Anyon Katyon
A) 1 ve 2 3 ve 4
B) 1 ve 3 2 ve 4
C) 2 ve 4 1 ve 3
D) 2 ve 3 1 ve 4
9.
yon Yk Elektron says
X 2 10
Y 3+ 10
Z 2+ 10
Yukarda X, Y, Z iyonlarnn ykleri ve elektron saylar
gsterilmitir.
Buna gre, iyonlarn proton saylarnn doru sra-
lamas aadakilerden hangisinde verilmitir?
A) X > Y > Z B) Y > Z > X
C) X = Y = Z D) Y > X > Z
10. Aadaki ok atomlu iyonlarda hangisinin yk
yanl verilmitir?
A) NO
3
B) OH
+
C) CO
3
2
D) NH
4
+
11. Aada verilenlerden hangisi hidroksit iyonunun
formldr?
A) CO
3
2
B) NO
3
C) OH
D) PO
4
3
12.
Sla
16
S
Yamur
3
Li
Doa
15
P
Teoman
19
K
Yukardaki rencilerden hangisinin syledii ele-
ment kararl hale geerken dublet kuralna uyar?
A) Sla B) Yamur
C) Doa D) Teoman
13.
yon ad Forml
I. Amonyum NH
4
+
II. Hidroksit OH
III. Fosfat SO
4
2
IV. Nitrat NO
3
Yukardaki tabloda baz iyonlarn ad ve formlleri e-

letirilmitir.
Buna gre, hangi numaral eletirme yanltr?
263
FEN VE TEKNOLOJ
KMYASAL BA
Atomlarn kararl yapya ulaabilmeleri iin en dtaki katmanlarnda toplam 8
elektronlarnn olmas gerekir.
Peki atomlar kararl yapya nasl ular?
Farkl yklere sahip iyonlar ve molekllerdeki atomlarn bir arada durmasn sa-
layan ekim kuvvetine kimyasal ba denir.
Kararl atomlarn elektron dzenine sahip olmayan atomlar, kararl elektron d-
zenine sahip olmak iin birbirleriyle etkileim halinde bulunurlar. Yani birbirleriyle
kimyasal ba olutururlar.
Doada sadece elementler bulunmaz. Farkl element atomlarnn birbirleriyle et-
kileimi sonucu oluan farkl kimyasal zellie sahip madddeler de vardr.
Kimyasal balar iki ekilde inceleyebiliriz. Bunlar iyonik ve kovalent balardr.
1. YONK BA
Zt yklere sahip anyon ve katyonlar birbirlerini ekerler. Dolaysyla anyon ve
katyonlar arasnda bir ekim kuvveti oluarak kimyasal ba meydana gelir. Bu
kimyasal baa iyonik ba ad verilir.
iyonik ba bir rnekle aklayalm.
Hepimizin bildii ve yemeklerde kullandmz tuz, sodyum ve klor elementlerinin
birlemesinden meydana gelen bir bileiktir. Tuz, sodyum ve klor elementleri ara-
snda iyonik ban kurulmas sonucu oluur.
Sodyum atomu
Sodyum atomunda 11
proton, 11 elektron
vardr. Dolaysyla
ntrdr.
Eer sodyum atomu son katmannda 1
elektronunu verirse kararl atomlarn
elektron dizilimine ular.
Klor atomunun son katmannda 7 elektronu
vardr. Eer 1 elelktron daha alrsa kararl
atomlarn elektron dizilimine ular.
Klor atomunda 17
proton ve 17 elektron
vardr. Dolaysyla
ntrdr.
Klor atomu
Tabi ki sodyum atomu son katmanndaki elektronu klor atomuna verirse aralarn-
da bir etkileim olacaktr.
Sodyum atomu
Klor atomu
Sadece Helyum atomunun kararl olma-
sna ramen son katmannda 2 elektronu
vardr.
yonik ba elektron alverii ile gerek-
leir.
264
FEN VE TEKNOLOJ
Klor atomu sodyum atomunun son katmanndaki elektronu alr ve klor anyonu
oluur. Sodyum atomu ise 1 elektronunu verir ve sodyum katyonu oluur. Oluan
anyon ve katyonlar zt ykl olduu iin birbirlerini ekerler. Aralarnda bir ekim
kuvveti oluur. Bu ekim kuvveti iyonik ba olarak adlandrlr.
Sodyum atomu Sodyum iyonu Klor iyonu
Klor atomu
+
Sodyum ve klor elementlerinden farkl kimyasal zellie sahip yeni bir madde
olumutur. Bu oluan madde tuz (NaCI) dur.
yonik ba sadece sodyum ve klor elementleri iin geerli deildir. Dier, zt yk-
ler oluturabilecek elementler arasnda da oluabilir.
2. KOVALENT BA
Baz atomlar elektron almaya yatkndrlar. Elektron almaya yatkn iki element ato-
mu arasnda da bir etkileim meydana gelebilir. Bu atomlar elektronlarn ortakla-
a kullanarak birbirleri ile ba oluturabilirler. Elektronlarn ortaklaa kullanlmas
sonucu oluan bu baa kovalent ba denir.
imdi bir Flor atomunu inceleyelim.
Flor atomu Flor atomu
ki Flor atomu da kararl atomlarn elektron dizilimine ulamak iin 1 elektrona
ihtiya duyar. Bunu gerekletirmek iin Flor atomlar iyice birbirlerine yaklarlar.
Bylece elektronlarn ortaklaa kullanarak kararl atomlarn elektron dizilimine
ularlar, ihtiya duyduklar elektronlar ortaklaa kullandklar iin Flor atomlar bir
arada bulunurlar. Bylece Flor molekl oluur.
Atomlar arasnda kimyasal balar oluurken ya elektron alverii ya da elektron-
larn ortaklaa kullanlmas gerekir. Elektronlarn ortaklaa kullanlmas sonucu
molekller oluur. Yani kovalent bal yaplar molekl oluturabilir. yonik bal
yaplar molekl oluturmaz.
Kovalent ba ieren yaplarn hepsi molekllerden olumaz. Baz kovalent ba
ieren yaplar farkl elementlerin elektronlarn ortaklaa kullanrlar. CO
2
, NO
2
gibi
yaplarda farkl elementler arasnda kovalent ba olumutur.
yonik ba ieren yaplar molekllerden
olumaz.
Kovalent ba, elektronlarn ortaklaa
kullanlmas sonucu oluur.
Flor moleklleri
Flor molekl F
2
eklinde gsterilir.
Kovalent ba ieren yaplardan bazlar
molekllerden oluur.
265
FEN VE TEKNOLOJ
ETKINLIK - 12
Aada elektron dizilimleri verilen atomlarn aralarnda hangi kimyasal ban oluabileceini altlarndaki bo-
luklara yaznz.
...................................
................................... ...................................
................................... ...................................
................................... ...................................
...................................
Elektron
Proton
Ntron
266
FEN VE TEKNOLOJ
ETKINLIK - 13
1. Yanda elektron dizilimi verilen klor atomu, aadaki hangi atomlar ile
Klor atomu
elektronlarn ortaklaa kullanabilir?

a) b)
c) d)
2. Yanda elektron dizilimi gsteirlen sodyum atomu, aada verilen hangi atomlar
Sodyum atomu
ile elektron alverii yapabilir?

a) b)
c) d)
267
FEN VE TEKNOLOJ
ETKINLIK - 14
Aada verilen molekl ve formllerin yaplarnda hangi tr kimyasal ba bulunur? Boluklara yaznz.
O
2
H
2
MgO
..................................... ..................................... .....................................
NaCl N
2
LiF
..................................... ..................................... .....................................
F
2
CO
2
NO
2
..................................... ..................................... .....................................
Cl
2
KCl CaO
..................................... ..................................... .....................................
ETKINLIK - 15
Kovalent ba
Katyon
Kararl
yonik ba
Anyon
Molekl
Yukardaki kutucuklarda verilen terimleri aadaki uygun boluklara yaznz.
1. Bir atomun son katmannda 8 elektron varsa bu atom .............................. yapya sahiptir.
2. Elektronlarn ortaklaa kullanlmas sonucu ..............................oluur.
3. Anyon ve katyonlar arasnda ekim kuvveti oluarak meydana gelen kimyasal baa .............................. denir.
4. Pozitif ykl iyona .............................. denir.
5. Kovalent bal yaplar .............................. oluturur.
6. .............................. negatif ykl iyondur.
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
268
FEN VE TEKNOLOJ
TEST - 7
1.
1 2
3 4
Yukarda elektron dalmlar verilen elementlerden
hangisi oksijen elementi ile iyonik ba oluturabi-
lir? (
8
O)
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4
2. I. Kalsiyum
II. Flor
III. Potasyum
Yukarda verilen elementlerden hangileri oksijen
ile elektronlarn ortaklaa kullanarak ba olutu-
rabilir?
A) Yalnz I B) Yalnz II
C) I ve II D) I ve III
3.
Yukarda elektron dizilimi verilen ntr bir atom iin
aada verilen ifadelerden hangisi dorudur?
A) Elektron dizilimi verilen element Flor elementidir.
B) 16 protonu vardr.
C) Kararl yapya ulamas iin 1 elektron vermelidir.
D) 17 elektronu vardr.
4. Flor atomu ile ilgili aada verilen ifadelerden han-
gisi yanltr?
A) Flor atomlar arasnda iyonik ba vardr.
B) Flor atomlar elektronlarn ortaklaa kullanmtr.
C) Flor atomunun son katmannda 7 elektron bulu-
nur.
D) Flor atomu iyon haline getiinde F
olarak gste-
rilir.
5. Ktle numaras 35 olan Y
iyonunun elektron says 18

dir.
Buna gre, ntr Y atomunun elektron dizilimi aa-
dakilerden hangisinde doru verilmitir?

A)
p: 18
n: 17
B)
p: 17
n: 18
C)
p: 17
n: 16
D)
p: 17
n: 18
6.
20
Ca ile
9
F atomunun oluturaca bileiin form-
l ve ban tr aadakilerden hangisinde doru
verilmitir?
A) CaF, iyonik ba
B) Ca
2
F, kovalent ba
C) CaF
2
, iyonik ba
D) CaF, kovalent ba
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
269
FEN VE TEKNOLOJ
TEST - 7
7. Aada verilen elementlerden hangisi ntr halde
kararl yapya sahiptir?
A) Ca B) S C) F D) Ne
8. Bir anyon ve bir katyon arasnda aada verilen-
lerden hangisi olumaz?
A) yonik ba B) Bileik
C) Elektron alverii D) Elektron ortaklamas
9. Aada verilen rencilerden hangisi eit
atom ieren bir bileik yazmlardr?

A) B)
C) D)
NaCl
CaCO
3
CO
2
SO
2
10. Aada verilen atomlardan hangisi oksijenle iyo-
nik ba oluturamaz?
A) Kkrt B) Kalsiyum
C) Magnezyum D) Potasyum
11.
D Y
D Y
D Y
yonik ba elektron
ortaklamas ile
olur.
N
2
, H
2
gibi molekller
arasnda kovalent ba
olmutur.
dzenine sahip bir
atom kararl yapya
sahip deildir.
O ) ) )
2 2 8
elektron

Yukardaki aklamalarn doru (D) veya yanl (Y)
olduuna karar vererek ilerleyen dil hangi ekle
ularsa doru olur?
A) B) s C) n D) H
12.
H
2
O CO
2
NH
3
Yukardaki bileikler iin aada yaplan yorum-
lardan hangisi ortaktr?
A) Kovalent ba ierirler.
B) Toplam iki tane atom ierirler.
C) eit atom ierirler.
D) Elektron alverii ile olumulardr.
13. Aada iyonik bala ilgili verilen ifadelerden han-
gisi dorudur?
A) Elektron alverii ile gerekleir.
B) Elektronlarn ortaklaa kullanlmas ile oluur.
C) yonik bal yaplardan molekller oluur.
D) Hidrojen ile oksijen arasnda iyonik ba oluur.
14. Aada verilen bileiklerden hangisi elektronlarn
ortaklaa kullanlmas sonucu olumutur?
A) NaCl B) SO
2
C) LiF D) CaO
15. Aada verilen element iftlerinden hangileri ara-
snda elektron alverii ile ba kurulur?
A) Cl Cl B) H O
C) Ca O D) S O
16. Aada verilen element iftlerinden hangileri ara-
snda kovalent ba oluur?
A) Na Cl B) Ca O
C) Li F D) C O
17. Bir atomun yapsnda aada verilenlerden hangi-
sinin says deiebilir?
A) Proton B) Ntron
C) Elektron D) ekirdek yk
270
FEN VE TEKNOLOJ
RNEK
I. Bileikler saf maddelerdir.
II. SO
2
molekl yapl bir bileiktir.
III. CaO iyonik bileiktir.
IV. Bileiklerin en kk yapta atomdur.
Yukarda verilenlerden hangileri dorudur?
Bileikler saf maddelerdir.
SO
2
bileii molekllerden olutuu iin molekl yapl bir bileiktir.
CaO molekllerden olumaz. Bu yzden iyonik bir bileiktir. Bileiklerin en kk
yap ta molekldr. Dolaysyla I, II, III ifadeleri doru, IV. ifade yanltr.
Bileiklerin zellikleri
1. En kk yaptalar molekldr.
2. Homojendirler.
3. Saf maddelerdir.
4. Belirli erime ve kaynama noktalar var-
dr.
5. Formllerle gsterilirler.
6. Elementlerin belirli oranlarda birle-
meleri ile oluur.
7. Kimyasal yntemlerle ayrlabilirler.
8. Kat, sv ve gaz halinde bulunabilirler.
H H
O
Su molekl (H
2
O)
BLEKLER VE FORMLLER
evremizde grdmz btn maddeler elementlerin eitli ekillerle bir araya
gelmesiyle olumaktadr. Birden fazla elementin uygun artlarda belli oranlarda
birleerek oluturduklar yeni ve saf maddelere bileik denir.
Bileikler, kendilerini oluturan elementlerden tamamen farkl kimyasal ve fzik-
sel zelliklere sahiptir.
Tuz bir bileiktir ve sodyumla klor elementlerinden olumutur. Sodyumun tadna
bakarsak ya da kloru iimize ekersek bizi ldrebilir. Ama ikisinin birlemesin-
den oluan yemek tuzunu hergn tketiyoruz. Demek ki bileikleri oluturan ele-
mentler zelliklerini kaybedip yeni bir madde oluturuyorlar.
Bileiklerin molekler yapda olduunu sylemitik. Fakat molekler yapda ol-
mayan bileikler de vardr. Eer bileikler molekllerden oluuyorsa bu bileikteki
atomlar arasnda kovalent ba bulunur. Bileikler molekllerden oluuyorsa bu
tr bileiklere molekl yapl bileik veya kovalent bileik denir. Molekl yapl
bileiklere suyu rnek verebiliriz.
271
FEN VE TEKNOLOJ
Aadaki tabloda verilen doadaki baz molekl yapl bileikleri ve molekl ya-
plarn inceleyelim.
Tablo: Doadaki baz bileikler ve molekl yaplar
Peki, molekl yapda olmayan bileikleri oluturan atomlar arasnda hangi tr ba
vardr?
Eer bileik molekler yapda deilse bu bileii oluturan atomlar arasnda iyo-
nik ba bulunur. Sodyumla klor atomlar arasnda, kalsiyumla oksijen atomlar
arasnda iyonik ba bulunduundan bu tr bileikler molekl yapl deildir. Elekt-
ron alverii ile oluan bu tr bileiklere iyonik bileik denir.
Bileiklerin formllerle gsterildiini biliyoruz. Formlleri yazmak iin element-
lerden faydalanrz. Bileik ka element ieriyorsa o sayda element bileik form-
lnde bulunur. Yanda bir kkrt dioksit bileiinin modeli verilmitir. Modelde de
grld gibi 1 kkrt atomu 2 oksijen atomuyla birlemitir.
Siz de; H
2
O, CO
2
, NH
3
, C
6
H
12
O
6
, SO
2
, HCI ve CH
4
bileiklerinin hangi element-
lerden olutuunu bulunuz.
Bileiklerin formllerine baktmzda bu
bileiklerin hangi elementlerden olutu-
unu ve elementlerin saysn bilemeyiz.
Oksijen
atomlar
Kkrt
atomu
O
O
S
"SO
2
" formlyle gsterilir.
Bileik
Su
(H
2
O)
Karbondioksit
(CO
2
)
Amonyak
(NH
3
)
Kkrtdioksit
(SO
2
)
Metan
(CH
4
)
Hidrojen
klorr
(HCl)
eker
(C
6
H
12
O
6
)
Molekl
yaplar
H H
O
O O
O
S
O
Cl
C
C
N
H
H H
H H
H
H
H
272
FEN VE TEKNOLOJ
ETKINLIK - 16
Aada verilen bileikler ile formllerini eletirerek bileiklerin bandaki kutuculara formllerden uygun olanlarnn se-
eneini yaznz.
Bileik Formlleri
Su a) C
6
H
12
O
6
Karbondioksit b) NaCl
Kkrtdioksit c) CaO
eker d) HCl
Metan e) NH
3
Hidrojen klorr f) H
2
O
Sodyum klorr g) CO
2
Amonyak h) SO
2
Kalsiyumoksit ) CH
4
ETKINLIK - 17
Aada verilen bileik formllerini oluturan elementleri ve saylarn karlarndaki boluklara yaznz.
NH
3 ....................................................................................................................................................................................................................
H
2
O .........................................................................................................................................................................
C
6
H
12
O
6
...........................................................................................................................................................................................................
SO
2
....................................................................................................................................................................................................................
CO
2
....................................................................................................................................................................................................................
HCl...........................................................................................................................................................................
NaCl .........................................................................................................................................................................
CaO .........................................................................................................................................................................
CH
4
....................................................................................................................................................................................................................
LiF ...........................................................................................................................................................................
273
FEN VE TEKNOLOJ
ETKINLIK - 18
a) Aada verilen bileik modellerinin formllerini ve isimlerini altlarndaki boluklara yaznz.

O
O
C
................................................
O
O
S
................................................
H
Cl
................................................
H
H H
N
................................................
H H
H H
C
................................................
H H
O
................................................
b) Aada verilen bileiklerden hangileri iyonik bileik hangileri kovalent bileiktir? Karlarna yaznz.
NaCl ...................................................................................................................
H
2
O ...................................................................................................................
MgO ...................................................................................................................
NH
3
...................................................................................................................
CO
2
...................................................................................................................
LiF ...................................................................................................................
CaO ...................................................................................................................
CH
4
...................................................................................................................
C
6
H
12
O
6
...................................................................................................................
SO
2
...................................................................................................................
CaS ...................................................................................................................
274
FEN VE TEKNOLOJ
ETKINLIK - 19
Aada verilen kutucuklardaki modellerden hangileri element, hangileri bileiktir? Kutucuklarn altndaki bo-
luklara yaznz.
............................................ ............................................ ............................................
............................................ ............................................ ............................................
............................................ ............................................ ............................................
............................................ ............................................ ............................................
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
275
FEN VE TEKNOLOJ
TEST - 8
1. Aada verilen ifadelerden hangisi bileik iin
dorudur?
A) Sembollerle gsterilir.
B) Saf maddelerdir.
C) Fiziksel yntemlerle ayrlrlar.
D) Heterojendirler.
2. Aada verilenlerden hangisi bileiktir?
A) NH
3
B) Ca
C) Mg D) Li
3. Aada verilen bileiklerden hangisi kovalent bile-
iktir?
A) CaO B) LiF
C) MgO D) CO
2
4. Aada verilen bileik formllerinden hangisi ba-
sit ekere aittir?
A) NaCl B) NH
3
C) C
6
H
12
O
6
D) SO
2
5. Aada verilen bileik formllerinden hangisi azot
ve hidrojen elementlerinden olumutur?
A) CH
4
B) NH
3
C) H
2
O D) HCl
6. I. NaCl
II. SO
2
III. CaO
Yukarda verilenlerden hangileri iyonik bileiktir?
A) Yalnz II B) I ve II
7. Molekler yapya sahip bir bileik iin aada ve-
rilenlerden hangisi dorudur?
A) yonik ba ierir.
B) Elektron alverii olur.
C) Kovalent ba ierir.
D) NaCl molekl yapya sahip bir bileiktir.
8.
Yukarda elektron dizilimi verilen molekl aada-
kilerden hangisidir?
A) F
2
B) Cl
2
C) CaO D) H
2
O
9. Karbondioksit bileii iin aada verilen ifadeler-
den hangisi yanltr?
A) Karbon ve oksijen elementlerinden oluur.
B) CO
2
ile gsterilir.
C) Molekl yapl bir bileiktir.
D) Karbon ve oksijen zelliklerini kaybetmemitir.
10. Aada bileikler formlleri ile eletirilmitir.
Bu eletirmelerden hangisi yanltr?
A) Amonyak CH
4
B) Hidrojen klorr HCl
C) Kkrtdioksit SO
2
D) eker C
6
H
12
O
6
11. I. Amonyak
II. Su
III. Metan
IV. Tuz
Yukarda verilen bileiklerden hangisi elektron al-
verii ile gereklemitir?
12. Aada verilenlerden hangisi bileik deildir?
A) CO
2
B) Co
C) NH
4
D) SO
2
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
276
FEN VE TEKNOLOJ
TEST - 8
13.
En kk yap talar molekldr.
Saf ve homojen maddelerdir.
Formllerle gsterilirler.
Sinem
Okan
Faruk
Yukardaki rencilerden hangilerinin bileik ile il-
gili syledii ifadeler dorudur?
A) Yalnz Okan
B) Okan ve Sinem
C) Sinem ve Faruk
D) Okan, Sinem ve Faruk
14.
C
6
H
12
O
6
Pelin retmen
Pelin retmen'in snf tahtasna yazd bileik;
I. 3 eit atom ierir.
II. Toplam 24 tane atom ierir.
III. yonik yapl bir bileiktir.
ifadelerinden hangileri dorudur?
15.
I. HCl
II. CH
4
III. SO
2
IV. H
2
O
Bileik forml Molekl yaplar
Yukardaki tabloda verilen bileik formlleri ve model-
leri eletirilmitir.
16.
rnek rnek
LiF .....Y....
Bileik
.....X.... Kovalent bileik
Yukardaki emada gsterilen X ve Y yerine gelebi-
lecek kavramlar aadakilerden hangisinde doru
verilmitir?

X Y
A) yonik bileik NaCl
B) Apolar kovalent bileik SO
2
C) Polar kovalent bileik H
2
O
D) yonik bileik NH
3
277
FEN VE TEKNOLOJ
KARIIMLAR
Doadaki maddelerin ou birden fazla elementten olumutur. Bu maddeler ya
bileiktir ya da karmdr. Karmlar birden fazla maddenin kimyasal ba olu-
turmadan bir araya gelmesiyle oluur. Karm oluturan maddelerin oranlar belli
deildir. rnein; tuzla kum bir karmdr, istediimiz miktarlarda tuzla kum alp
karm yapabiliriz.
Karmlar homojen ve heterojen karm olmak zere ikiye ayrlr.
Heterojen karm: Karm oluturan maddeler karmn her tarafnda eit ola-
rak dalmyorsa bu eit karmlara heterojen karm denir. Ayrca bu karm-
lara adi karm da denilir.
Homojen karm: Karm oluturan maddeler karmn her tarafna eit olarak
dalyorsa bu eit karmlara homojen karm denir.
Homojen karmlara zelti ad verilir. rnein; tuz ile suyun karm bir zel-
tidir.
zelti, znen ve zc maddelerden oluur. zeltide, miktar genellikle ok
olan zc, az olan znen olarak ifade edilir. Tuzlu sudaki zc su, z-
nen tuzdur. zeltiler kat, sv ve gaz hallerinde olabilirler.
Tablo: Doada bulunan baz zeltiler
znen zc zelti
Kat Kat Alam
Kat Sv
Tuzlu su
erbet
Sv Sv
Kolonya
Sirke
Alkol-su
Gaz Sv
Gazoz
Deniz suyu
Karmlarn zellikleri
1. Birden fazla maddenin birlemesiyle
oluur.
2. Karm oluturan maddeler zellikle-
rini kaybetmez.
3. Karm oluturan maddeler istedii-
miz oranda konulabilir.
4. Karmlar fziksel yollarla ayrlr.
5. Saf madde deildirler.
6. Belli formlleri yoktur.
Heterojen karmlar
Zeytinya-su, ayran, tebeir tozu, un-su,
amur, sis vb.
Homojen karmlar
Tuzlu-su, ekerli-su, alkol-su, hava, ala-
m vb.
ki metalin homojen olarak karmdan
oluan maddelere alam denir. Tun,
bronz birer alamdr.
278
FEN VE TEKNOLOJ
zelti oluurken bir znen zc ierisinde zld zaman, znenin
paracklar zc tarafndan zelti ierisinde her tarafa dalr. zc ve -
znen maddelerin birbiri ierisinde molekllerine ve iyonlarna ayrlmasna -
znme denir.
zc ve znenin karm
Acaba molekl yapya sahip bileiklerle, iyonik bileiklerin suda znmesi farkl
mdr?
Evet farkldr. Tuz iyonik, eker kovalent bileiktir. Bu yzden suda farkl ekilde
znrler. Tuz iyonlardan olutuu iin suya atldnda bu iyonlar birbirinden
ayrlr. Bundan dolay tuzlu su elektrik akmn iletir. Ama ekerli su elektrik akmn
iletmez.
ZNME HIZINA ETK EDEN FAKTRLER
znme hz bir maddenin ne kadar abuk zndn ifade eder.
Scaklk: Scaklk artrlrsa zeltideki znen maddelerin znme hz artar ve
bu maddeler daha abuk znrler.
Tanecik boyutlar: znen maddenin tanecik boyutlarn kltrsek o madde
daha hzl znecektir. rnein; toz eker, pudra ekeri ve kp ekeri ayn miktar
suda zdmzde pudra ekerinin daha hzl zndn grrz.
Ayn ekilde znen maddelerin temas yzeyi artrlrsa da znme hzlana-
caktr.
Kartrmak: Kartrma ilemi znen maddeyi zc ierisinde datrken,
znmemi maddelerle de temasa geer ve onlarn da daha abuk znmesini
salar.
zeltilerin hepsi ayn miktardaki maddelerden olumaz. Eer zeltide znen
madde az ise seyreltik, znen madde ok ise deriik zelti meydana gelir.
znd zaman iyonlarna ayrlan
iyonik bileiklerin suda znmeleri ile
oluan zeltilere elektrolit zelti de-
nir. Elektrolit zeltiler elektrik akmn
iletirler.
279
FEN VE TEKNOLOJ
Aadaki rnekte bardaklarda eit miktarda ay vardr. Bardaklardan birine bir,
dierine iki, brne ise kp eker atlarak zelti yaplyor. Bu bardaktaki
zeltinin deriik ya da seyreltik oluu birbirlerine gre deiir. rnein 2. bar-
daktaki zelti, 1. bardaktaki zeltiye gre deriiktir. Ama 3. bardaktaki zelti-
ye gre seyreltik zeltidir.
ay
1 kp
eker
2 kp
eker
3 kp
eker
ay ay
zeltilerde znen madde miktarn arttrp, zc madde miktarn azal-
tarak zeltiyi deriik hale getirebiliriz. Ya da zelti kat ve svdan oluuyorsa
zeltiyi stp zc madde buharlarsa zeltiyi deriik hale getirebiliriz.
zeltiyi seyreltik hale getirmek iin zeltideki zc madde miktar artrlr
ya da znen madde miktar azaltlr.
RNEK
I. Kartrmak
II. Scaklk
III. Basn
IV. Temas yzeyi
Yukarda verilenlerden hangileri znme hzn etkiler?
Kartrmak, scaklk ve temas yzeyi znme hzn etkiler. Fakat basn zn-
me hzn etkilemez.
280
FEN VE TEKNOLOJ
ETKINLIK - 20
Kum
Kolonya
Alkol
Su
Oksijen
amur
eker
Tebeir tozu
Odun tala
Tuz
Ayran
Sirke
Yukarda verilen maddeleri kullanarak homojen ve heterojen karm yapnz. Aada ayrlan uygun yerlere ya-
znz.
Homojen Karm Heterojen Karm
........................................................... ...........................................................
........................................................... ...........................................................
........................................................... ...........................................................
........................................................... ...........................................................
........................................................... ...........................................................
........................................................... ...........................................................
ETKINLIK - 21
Su eker Tuz Alkol Demir tozu
Yukarda verilen maddeleri kullanarak karmlar yapnz. Bu karmlardan uygun olanlarn uygun ifadelerin
yanndaki boluklara yaznz.
Heterojen karm ............................................................................................................
Homojen karm .............................................................................................................
Elektrolit zelti ...............................................................................................................
Elektrolit olmayan zelti ................................................................................................
281
FEN VE TEKNOLOJ
ETKINLIK - 22
1. zcler
(eker miktarlar eittir.)
40 Cde 20 Cde 55 Cde
Su Su
znenler
Su
1 kak toz eker 1 kak pudra ekeri 1 kp eker
Yukarda verilenlere gre hangi zc ve znen maddeyi kullanrsak zeltinin znme hz en fazla
olur?
................................................ ................................................ ................................................ ................................................
2.
1 bardak ay
2 kp eker
I
1 bardak ay
4 kp eker
II
1 bardak ay
6 kp eker
III
Yukarda verilenlere gre aadaki boluklar deriik ya da seyreltik ifadelerini kullanarak doldurunuz.
I. zelti II. zeltiye gre ............................................ zeltidir.
II. zelti I. zeltiye gre ............................................ zeltidir.
III. zelti I. zeltiye gre ............................................ zeltidir.
III. zelti II. zeltiye gre ............................................ zeltidir.
I. zelti III. zeltiye gre ............................................ zeltidir.
II. zelti III. zeltiye gre ............................................ zeltidir.
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
282
FEN VE TEKNOLOJ
TEST - 9
1. Aada verilenlerden hangisi homojen karm-
dr?
A) Ayran B) Zeytinya - su
C) Alkol - su D) Tebeir tozu - su
2. Aada verilenlerden hangisi elektrolit zeltisi-
dir?
A) Tuzlu su B) ekerli su
C) Un - su D) Alkol - su
3. Aada verilen ifadelerden hangisi karmlar iin
yanltr?
A) Fiziksel yolla ayrlrlar.
B) Saf maddelerdir.
C) Belli formlleri yoktur.
D) stenilen oranda maddeler kullanlarak oluabilir-
ler.
4. I. Alam
II. Ayran
III. Hava
Yukarda verilen karmlardan hangisi zelti de-
ildir?
5. Aada verilenlerden hangisi znme hzn etki-
lemez?
A) Scaklk B) Tanecik boyutu
C) Kartrmak D) Basn
6. Aada verilenlerden hangisi heterojen karm-
dr?
A) Alkol - su B) Sis
C) Hava D) Alam
7. I. Scakln artmas znme hzn artrr.
II. Kartrmak ve alkalamak znme hzn yava-
latr.
III. Basn katlarn znme hzn etkilemez.
Yukarda verilen ifadelerden hangisi dorudur?
A) I ve III B) Yalnz I
8. Bir zeltide znen madde az ise bu zelti e-
idi aadakilerden hangisidir?
A) Deriik B) Heterojen
C) Elektrolit D) Seyreltik
9. Bir zeltiyi deriik hale getirmek iin aadaki-
lerden hangisi yaplabilir?
A) znen miktar artrlr.
B) zc miktar artrlr.
C) znen miktar azaltlr.
D) zelti soutulur.
10.
Toz eker Pudra
ekeri
Kp eker
I II III
Yukarda verilen kaplarda ayn miktarda ve scaklkta
su bulunmaktadr. I. kaba toz eker II. kaba pudra e-
keri, III. kaba kp eker atlp znmeleri salanyor.
Buna gre kaplardaki ekerlerin znme hzlar
A) I > II > III B) III > II > I
C) II > I > III D) I = II = III
11. Aada verilen maddelerden hangisi alamdr?
A) Kolonya B) Tuzlu - su
C) Kalsiyum D) Lehim
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
283
FEN VE TEKNOLOJ
TEST - 9
12. Aada verilenlerden hangisi heterojen karm
deildir?
A) Ayran B) Tebeir tozu - su
C) Alkol - su D) Sis
13. I. Scaklk
II. Basn
III. Kartrmak
Yukarda verilenlerden hangileri tuzun sudaki -
znme hzn etkiler?
14.
1 2
3 4
Yukarda numaralandrlm kutularda verilen atom
modellerinden hangisi karma aittir?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4
15.
Alkoll
su
Naftalinli
su
Ayran
St
Maden
suyu
ekerli
su
Yukarda verilen karmlardan ka tanesi hetero-
jendir?
A) 3 B) 4 C) 5 D) 6
16.
Su
1
Tuz
2
TTuz
Klor
4
ekerli su
3
Yukarda verilenlerden hangisi fziksel yollar ile bi-
leenlerine ayrlabilir?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4
17. Aadaki zeltilerden hangisi elektrik akmn
daha iyi iletir?

A)
20 g tuz
50 g su
B)
10 g tuz
100 g su
C)
65 g tuz
150 g su
D)
45 g tuz
200 g su
18. Aada verilen eker-su karmlarndan hangisi
dierlerinden daha uzun srede znmeye ba-
lar?

A)
10 g eker
100 g su
B)
10 g eker
75 g su
C)
10 g eker
50 g su
D)
10 g eker
25 g su
20 C 15 C
15 C 10 C
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
284
FEN VE TEKNOLOJ
KARMA TEST - 1
1. Aada verilen atomlardan hangisi kararl hale ge-
lirken anyon haline geer?
A)
20
Ca B)
19
K C)
13
Ag D)
9
F
2. Kovalent bal bileikler .....X..... yapdadr.
yonik bal bileikler elektrik akmn .....Y.....
Elektron alverii ile kurulan baa .....Z..... denir.
Yukardaki cmlelerde verilen X, Y, Z yerine gelebi-
lecek kavramlar aadakilerden hangisinde doru
gsterilmitir?

X Y Z
A) Molekler letir Kovalent ba
B) Molekler letir yonik ba
C) Atomik letmez Kovalent ba
D) Atomik letmez yonik ba
3.
Yukarda verilen atom modeli ile ilgili drt renci yo-
rum yapyor.

Anyonlar arasnda gereklemitir.
Zuhal
Aye
Furkan
Sinan
2 elektron ortaklaa kullanlmtr.
Elektron alverii ile gereklemitir.
Sonucunda Cl
2
molekl oluur.
Buna gre, hangi rencinin yorumu yanltr?
A) Zuhal B) Furkan
C) Aye D) Sinan
4. I. Su iine tuz katldnda suyun scakl artrlrsa
tuzun znme hz artar.
II. Sirke, trk kahvesi, gazoz homojen karmlara
rnektir.
III. Tuzlu su, limonlu su elektrolit zeltilerdir.
Yukardaki ifadelerden hangileri yanltr?
C) Yalnz III D) II ve III
5.
I.
Gazoz
II.
St
III.
Maden suyu
IV.
Portakal suyu
Yukardaki karmlarn homojen ve heterojen ola-
rak gruplandrlmas aadakilerden hangisinde
doru verilmitir?

Homojen Heterojen
A) I ve II III ve IV
B) I ve III II ve IV
C) II ve IV I ve III
D) III ve IV I ve II
6. Aada verilen ntr atomlardan hangisi kararl ya-
pya sahiptir?
A)
7
N B)
10
Ne C)
13
Al D)
15
P
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
285
FEN VE TEKNOLOJ
KARMA TEST - 1
7.
I. zml kek
II. ekirdek kefi
III. Katman
Yukarda numaralandrlm atom modelleri ve baz te-
rimler verilmitir.
Buna gre aadakilerden hangisi dorudur?

A) I
II
III
B) I
II
III
C) I
II
III
D) I
II
III
8.
K L M
Yukarda baz bilim insanlarna ait atom modelleri gs-
terilmitir.
Buna gre, bu atom modellerinin tarihsel sras
A) K, L, M B) M, L, K
C) M, K, L D) L, K, M
9. Aada verilen elementlerden hangisi for elemen-
ti ile kovalent ba yapamaz?
(Flor'un atom numaras: 9)
A)
1
H B)
17
Cl C)
18
Ar D)
8
O
10.
K
25 C
10 g toz
eker
100 mL su
L
25 C
10 g toz
eker
75 mL su
M
25 C
5 g toz
eker
50 mL su
25 C de K, L, M kaplarnda gsterilen miktarlarda e-
ker ve su ile zeltiler hazrlanyor.
Buna gre zeltilerin deriikliklerinin doru sra-
lamas aadakilerden hangisinde verilmitir?
A) K = L = M B) L > K = M
C) L > K > M D) M > K > L
11.
Yukarda baz tanecik modelleri gsterilmitir.
Nurgl bu tanecikleri molekl yapl element ve atomik
yapl element olarak gruplandryor.
Buna gre, Nurgl'n aadaki gruplandrmala-
rndan hangisi dorudur?
(Molekl yapl element: X)
(Atomik yapl element: Y)

A)
B)
C)
X
D)
Y
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
286
FEN VE TEKNOLOJ
KARMA TEST - 2
1.
1.
Sirkeli
su
2.
Limonlu
su
3.
Tuzlu
su
4.
ekerli
su
Yukardaki kaplarda bulunan ampuller iletken ubuklara
balanmtr.
Buna gre dzeneklerden hangisinde bulunan
ampul yanmaz?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4
2.
1. 2.
3. 4.
Yukarda verilenlerden hangileri kovalent bileie
aittir?
A) 1 ve 2 B) 2 ve 3
C) 3 ve 4 D) 1 ve 4
3.
7p
7n
Yandaki elektron dizilimi ile ilgili
aada baz yorumlar yaplmtr.
I. 3 ykl anyondur.
II. Kararl hale gemitir.
III. Ktle numaras 14 tr.
Buna gre yukardakilerden hangileri dorudur?
( : elektron)
4.
Atom
Elektron dizilimleri
1.
katman
2.
katman
3.
katman
a 2 8 2
b 2 8
c 2 8 8
Yukardaki tabloda baz atomlarn elektron dizilimleri
gsterilmitir.
Buna gre ntr a, b, c ile gsterilen elementlerden
hangileri kararldr?
A) Yalnz a B) a ve b
C) b ve c D) a, b ve c
5.
Yukarda verilen tanecik modellerinden ka tanesi
molekl yapl elemente ait deildir?
A) 6 B) 4 C) 3 D) 2
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
287
FEN VE TEKNOLOJ
KARMA TEST - 2
6. Gm beyaz rengindedir.
Oda koullarndaki tek sv metaldir.
Di dolgusunda ve termometrelerde kullanlr.
Yukarda zellikleri verilen element aadakiler-
den hangisidir?
A) Kurun B) Civa
C) inko D) Gm
7.
Yukardaki ekilde bir maddenin tanecik modeli gste-
rilmitir.
Buna gre modelle ilgili;
I. Formlle gsterilir.
II. Molekl yapldr.
III. Elementtir.
IV. Farkl cins atomlardan olumutur.
yorumlardan hangisi yanltr?
8.
16
S ve
16
S
2
tanecikleri ile ilgili drt renci yorum ya-
pyor.

Elektron saylar farkldr.
Nergis
Bura
Dilek
Doukan
Atom saylar eittir.
Katman saylar eittir.
Proton saylar farkldr.
Buna gre, hangi rencinin yapt yorum yanl-
tr?
A) Nergis B) Dilek
C) Bura D) Doukan
9.
C
6
H
12
O
6
Yukardaki bileik ile ilgili;
I. Toplam 24 tane atom ierir.
II. 4 eit atom ierir.
III. yonik yapldr.
verilen ifadelerden hangileri yanltr?
A) Yalnz II B) Yalnz III
C) I ve II D) II ve III
10.
Tuzlu su ekerli su
Sirkeli su Alkoll su
Limonlu su Maden suyu
Yukardaki zeltilerden ka tanesi elektrolittir?
A) 5 B) 4 C) 3 D) 2
11. Aada verilenlerden hangisi formlle gsteril-
mez?
A) Ayran B) Karbonmonoksit
C) Amonyak D) Oksijen molekl
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
288
FEN VE TEKNOLOJ
KARMA TEST - 3
1.
yonik bal bileik Kovalent bal bileik
KCl
CaF
2
CO
2
MgO
F
2
NH
3
H
2
O
LiF
Yukardaki rneklerde yanl gruplandrma yaplmtr.
Buna gre hangi taneciklerin yeri deitirilirse yan-
llk dzeltilir?
A) KCl ile NH
3
B) CaF
2
ile H
2
O
C) CO
2
ile LiF D) MgO ile F
2
2. Aadaki elektronlarn dizilimlerinden hangisi
yanltr?

A)
19
K
+
:
2 8 8
B)
9
F
:
2 8
C)
7
N
3
:
2 5
D)
18
Ar :
2 8 8
3. Aadaki su dolu kaplara gsterilen miktarlarda tuz
ekleniyor.
Buna gre hangisinde znme en yava gerek-
leir?

A)
150 mL su
30 C
B)
50 mL su
10 C
C)
200 mL su
20 C
D)
200 mL su
10 C
4.
1.
1 L
Kp
eker
2.
1 L
Kp
eker
3.
1,5 L
Kp
eker
4.
0,5 L
Kp
eker
Ayn scaklkta ve gsterilen miktarlarda kp ekerler
atlp, znyor.
Buna gre hangi kap en seyreltiktir?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4
5. s X S X
3+
Y
2
S Y

n Z
2+
S Z
2
Yukardaki taneciklerin elektron saylarndaki dei-
imleri aadakilerden hangisinde doru verilmi-
tir?

s
n
A) Artar Artar Azalr
B) Artar Azalr Artar
C) Azalr Artar Azalr
D) Azalr Azalr Artar
6. Aada verilenlerden hangisinde bulunan bileik-
lerin hepsi iyonik baldr?
A) CO NH
3
H
2
O
B) CaF
2
CO
2
PF
3
C) NaCl CaF
2
NaI
D) AlCl
3
NH
3
LiF
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
289
FEN VE TEKNOLOJ
KARMA TEST - 3
7.
CH
4
NaF NO
2
CO
2
LiF NaCl H
2
O KCl
HCl MgS SO
3
CaO
Yukardaki tabloda baz bileik formlleri gsterilmi-
tir. Yamur, tabloda bulunan bileiklerden iyonik bal
olanlarn maviye, kovalent bal olanlarn yeile boyu-
yor.
Buna gre aadakilerden hangisi dorudur?
A)
CH
4
NaF NO
2
CO
2
LiF NaCl H
2
O KCl
HCl MgS SO
3
CaO
B)
CH
4
NaF NO
2
CO
2
LiF NaCl H
2
O KCl
HCl MgS SO
3
CaO
C)
CH
4
NaF NO
2
CO
2
LiF NaCl H
2
O KCl
HCl MgS SO
3
CaO
D)
CH
4
NaF NO
2
CO
2
LiF NaCl H
2
O KCl
HCl MgS SO
3
CaO
8. Aada elektron dizilimleri verilen atomlardan
hangisi elektron alma eilimindedir?

A) B)
C) D)
9.
I
12
Mg
II
16
S
III
17
Cl
IV
18
Ar
Yukarda atom numaralar ve sembolleri verilen
elementlerden hangileri
8
O ile bileik oluturarak
iyonik ba yapar?
10.
I II III IV
+
+
Yukardaki atom modellerinin isimleri aadaki-
lerden hangisinde doru verilmitir?

I II III IV
A) Dalton Rutherford Thamson Bohr
B) Dalton Thomson Rutherford Bohr
C) Thomson Bohr Dalton Rutherford
D) Dalton Rutherford Bohr Thomson
11.
Homojen karm Heterojen karm
I. Kolonya Ayran
II. erbet Portakal suyu
III. Tuzlu su Naftalin-su
IV. Trk kahvesi Limonata
Yukardaki tabloda hangi numaral ksmda yanl-
lk yaplmtr?
12.
Klor
Flor
Hidrojen
Devin Buse
Osman Beyza
Helyum
rencilerin syledii elementlerden hangisinin
atomlar kendi aralarnda ba yapmaz?
A) Devin B) Buse
C) Osman D) Beyza
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
290
FEN VE TEKNOLOJ
KARMA TEST - 4
1.
I.
100 mL
10 g tuz
II.
50 mL
20 g tuz
III.
25 mL
15 g tuz
IV.
100 mL
25 g tuz
Yukardaki kaplarda ayn scaklkta ve gsterilen mik-
tarlarda su vardr. Bu kaplara srasyla 10 g, 20 g, 15 g
ve 25 g tuz konuluyor.
Buna gre, hangi kapta oluan zelti en deriiktir?
2.
Tanecik modeli Sembol Forml
Cl
2
O
3
Ca
6

P
4
1
2
3
4
Yukarda baz elementlerin tanecik modelleri, sembol-
leri ve formlleri gsterilmitir.
Buna gre, hangi numaral ksmda yanllk yapl-
mtr?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4
3. I. Alminyum Be
II. Berilyum Ar
III. Argon K
IV. Potasyum Al
Yukarda numaralandrlm elementler ve sembolleri
kark olarak verilmitir.
Buna gre, elementlerle sembollerinin doru e-
letirilmesi nasl olur?

A) I B) I
II II
III III
IV IV
C) I D) I
II II
III III
IV IV
4.
Her elementin sembol farkldr.
Element sembolleri btn lkelerde
ayndr.
Element isimleri farkl dillerde ayndr.
Banu
Osman
Pnar
Yukardaki rencilerden hangilerinin ifadesi do-
rudur?
A) Yalnz Banu B) Banu ve Pnar
C) Pnar ve Osman D) Banu, Pnar ve Osman
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
291
FEN VE TEKNOLOJ
KARMA TEST - 4
5.
1 2
C
6
H
12
O
6
C
2
H
5
OH
3 4
H
2
SO
4
Cl
2
O
7
Yukardaki bileiklerden hangisindeki atom says
en fazladr?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4
6. Aada verilen tanecik modellerinden hangisi ele-
mente ait deildir?

A) B)
C) D)
7. Aada verilen zeltilerden hangisine eklenen
ekerin znrl en fazladr?

A)
15 g eker
100 mL
B)
15 g eker
100 mL
C)
15 g eker
100 mL
D)
15 g eker
100 mL
10 C 20 C
25 C 30 C
8.
Lityum
2 1
Oksijen
2 6
Karbon
2 4
Klor
2 8 7
Azot
2 5
Yukarda baz elementler ve elektron dizilimleri veril-
mitir.
Buna gre, aada forml verilen bileiklerden
hangisi iyonik ba sonucu olumutur?
A) LiCl B) CO
2
C) NH
3
D) NO
9. Yanda elektron dizilimi veri-
len ntr atomla aadaki
atomlardan hangisi arasnda
iyonik ba gerekleir?
A)
10
Ne B)
8
O C)
12
Mg D)
18
Ar
10.
4
Be elementi
4
Be
2+
haline geliyor.
Buna gre;
I. Dublet kuralna uymutur.
II. Katyon haline gelmitir.
III. 2 elektron almtr.
verilen ifadelerden hangileri dorudur?
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
292
FEN VE TEKNOLOJ
KARMA TEST - 5
1. Aada verilen tanecik modellerinden hangisi ka-
rma aittir?

A)
B)
C)
D)
2. Bileikler iin aada verilen ifadelerden hangisi
yanltr?
A) Farkl cins atom ierirler.
B) Btn bileikler iyonik yapdadr.
C) Saf ve homojendirler.
D) Bileii oluturan atomlar belirli oranlarda birleir.
3. 1. Saf maddelerdir.
2. Hepsi homojendir.
3. Kartrlan maddeler arasnda belirli bir oran var-
dr.
4. Homojen olanlarna zelti denir.
5. Tuzlu su karmdr.
Yukarda verilen ifadelerden hangileri karmlar
iin yanltr?
A) 1, 2 ve 3 B) 2, 3 ve 4
C) 3, 4 ve 5 D) 1, 3 ve 5
4.
Nergis retmen
Deterjan, gbre, barut, cam ve lens
yapmnda kullanlan element hangisidir.
Nergis retmen'in sorusuna aadaki renci-
lerden hangisi doru cevap vermitir?

A) B)
C) D)
Klor
Potasyum
Bor
Sodyum
Sevgi lksel
Atakan Berkay
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
293
FEN VE TEKNOLOJ
KARMA TEST - 5
5. Aada kimyasal balarla ilgili verilen bilgilerden
hangisi yanltr?
A) Kovalent ba anyonlar arasnda gerekleir.
B) yonik bada elektron alverii gerekleir.
C) Anyon ve katyon arasnda oluan ekim kuvveti ile
iyonik ba oluur.
D) Kovalent ba ieren yaplarda molekl bulunmaz.
6. Aadaki modellerden hangisi NH
3
bileiine ait-
tir?

A)
( : Azot atomu : Hidrojen atomu)
B)
C)
D)

7. Aada verilen modellerden hangisi bileie ait
deildir?

A)
B)
C)
D)
8. H
2
SO
4
bileiinde aadaki elementlerden hangi-
si bulunmaz?
A) Hidrojen B) Sodyum
C) Kkrt D) Oksijen
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
294
FEN VE TEKNOLOJ
9.
Forml yon ad
I. Hidroksit OH
II. Fosfat PO
2
3
III. Karbonat CO
3
IV. Amonyum SO
4
2
Yukardaki tabloda iyon adlar ve formlleri gsteril-
mitir.
Buna gre, hangi eletirmede hata yaplmtr?
10. 1. CaO
2. NaOH
3. NaCl
4. K
2
SO
4
Yukarda verilen formllerin isimleri aadakiler-
den hangisinde yanl verilmitir?
A) 1 kalsiyum oksit B) 2 sodyum hidroksit
C) 3 sodyum nitrat D) 4 Potasyum slfat
11.
K
M
L
Yukarda tanecik modelleri gsterilen K, L, M mad-
delerinin gruplandrlmas aadakilerden hangi-
sinde doru verilmitir?

K L M
A) Karm Bileik Element
B) Element Karm Bileik
C) Bileik Karm Element
D) Bileik Element Karm
12.
30 g
Toz
eker
50 g su
25 C
1
10 g
Kp
eker
50 g su
25 C
3
20 g
Pudra
ekeri
50 g su
25 C
2
Yukardaki ayn miktarda ve scaklkta su bulunan kap-
lara gsterilen miktarlarda eker konuluyor ve z-
nnceye kadar bekleniyor.
Buna gre kaplarda oluan zeltilerin seyreltikten
deriie doru sralamas aadakilerden hangi-
sinde verilmitir?
A) 1 > 2 > 3 B) 3 > 2 > 1
C) 3 > 1 > 2 D) 1 > 3 > 2
KARMA TEST - 5
295
FEN VE TEKNOLOJ
1. Aada verilenleri ksaca aklaynz:
Saf (ar) madde: .........................................................
Element: .....................................................................
Bileik: .......................................................................
Ntr atom: ..................................................................
zotop atom: ...............................................................
yon: ...........................................................................
Anyon: .......................................................................
Katyon: ......................................................................
2. Elementlerin zelliklerini ksaca aklaynz.
3. Atomun yapsn oluturan tanecikler nelerdir? Ksaca
aklaynz.
4. Ktle numaras 39 ve atom numaras 19 olan potas-
yum (K) elementinin proton ve ntron says katr?
5. X
2
iyonunda 18 elektron bulunmaktadr. Atom ekir-
deinde 16 ntron olduuna gre, bu elementin ktle
numaras katr?
6. Ntr bir atom 3 elektron verirse atomun iyon yk ne
olur? Aklaynz.
NTE SONU YAZILI SORULARI
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
296
FEN VE TEKNOLOJ
7. +1 ykl bir iyonun 11 protonu ve 12 ntronu vardr.
Buna gre atom numarasn, ktle numarasn, elekt-
ron saysn ve ekirdek ykn bulunuz.
8. X ve Y
12
24
4
9
atomlarnn ntron saylar toplam katr?
9. Atomlar neden elektron alveriinde bulunur. Aklay-
nz.
10. yonik ve kimyasal ba ksaca aklayp birer rnek
veriniz.
11. Bileiklerin zelliklerini ksaca aklaynz.
12. Cl
2
, CO
2
, H
2
O, NaI bileiklerinin yaplarnda hangi tr
ba bulunur?
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
297
FEN VE TEKNOLOJ
13. HCl, CnCl
2
, H
2
, CaCO
3
bileikleri hangi elementlerden
oluur. Yaznz.
HCl: ..................................................................
ZnCl
2
: ...............................................................
H
2
: ....................................................................
CaCO
3
: .............................................................
14. Rutherford ve Bohr atom modellerini ksaca aklay-
nz.
15. Kalsiyum (Ca) elementinin elektron dizilimini gsteri-
niz. (Kalsiyumun proton says: 20)
16. Aada verilenleri ksaca aklaynz.
zelti: ........................................................................
....................................................................................
....................................................................................
Homojen karm: .......................................................
....................................................................................
....................................................................................
Elektrolit zelti: .........................................................
....................................................................................
....................................................................................
Deriik zelti: ............................................................
....................................................................................
....................................................................................
Seyreltik zelti: .........................................................
....................................................................................
....................................................................................
17. Homojen ve heterojen karmlara rnekler veriniz.
18. znme hzna etki eden faktrleri ksaca aklay-
nz.
298
FEN VE TEKNOLOJ
BL - BUL
Aadaki bulmacay sorular cevaplayarak doldurunuz.
8
6
1
4 3
10
7
9
2
5
SORULAR
1. Hibir yntemle daha basit maddelere ayrlamayan saf
madde.
2. Elektronlarn ortaklaa kullanlmas sonucu oluur.
3. En az iki maddenin istenilen oranda bir araya gelmesi
sonucu oluan saf olmayan madde.
4. En az iki maddenin belli oranlarda bir araya gelmesi so-
nucu oluan saf madde.
5. Homojen karm.
6. Atomda proton ve ntronun yer ald ksm.
7. zneni az zcs fazla olan zelti.
8. Sembol He olan element.
9. Atom ekirdei etrafnda hareket eden () ykl para-
ck.
10. Sembol Li olan element.

7 Unite 4

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

7 Unite 4

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MADDENN YAPISI VE ZELLKLER 4.

ekillerde de grld gibi hidrojen ve izotoplarnn proton saylar eit fakat

hale geer. 1 elektron ald iin Cl

ile gsterilir. Eer 2

........................................ ........................................ ........................................ ........................................

iyonu Z atomu haline geliyor.

Yukarda verilenlerden ka tanesi anyon durumun-

Yukardaki tabloda baz iyonlarn ad ve formlleri e-

iyonunun elektron says 18

You might also like