7 Unite 1

1
Okula Yardmc Snavlara Hazrlk

7. Snf
Yasemin AYAN TADEMR
Fen ve Teknoloji
PALME YAYINCILIK
Ankara, 2013
Konu Anlatm
Konu Testleri
Konu Etkinlikleri
nite Testleri
PALME YAYINLARI: 806
7. Snf Fen ve Teknoloji / Yaemin AYAN TADEMR
Yayna Hazrlama : PALME Dizgi-Grafik Tasarm Birimi
Yayn Editr : Cemil AYAN
Palme Yaynclk 2013
Yaync Sertifika No : 14142
ISBN : 978-605-355-180-5
Bask : Tuna Matbaaclk San. ve Tic. A. .
Basmevi Sertifika No : 16102
2
Fizik 9. Snf Soru Kitab / Cemil AYAN
Yayn Editr : Cemil Ayan
Yayna Hazrlama : PALME Dizgi-Grafik Tasarm Birimi (Sakin am)
Yaynevi Sertifika No : 14142
Palme Yaynclk 2012
ISBN : 978-605-355-075-4
Bu kitap 5846 sayl yasann hkmlerine gre ksmen ya da tamamen baslamaz, dolayl dahi
olsa kullanlamaz, teksir, fotokopi ya da baka bir teknikle oaltlamaz. Her hakk sakldr,
PALME YAYINCILIKa aittir.
GENEL DAITIM
YAZIT Yayn-Datm
Salk Sokak 17/30 Shhiye-ANKARA
Tel 0312-433 63 85-433 56 65 Faks 0312-433 73 17
2
Fizik 9. Snf Soru Kitab / Cemil AYAN
Yayn Editr : Cemil Ayan
Yayna Hazrlama : PALME Dizgi-Grafik Tasarm Birimi (Sakin am)
Yaynevi Sertifika No : 14142
Palme Yaynclk 2012
ISBN : 978-605-355-075-4
Bu kitap 5846 sayl yasann hkmlerine gre ksmen ya da tamamen baslamaz, dolayl dahi
olsa kullanlamaz, teksir, fotokopi ya da baka bir teknikle oaltlamaz. Her hakk sakldr,
PALME YAYINCILIKa aittir.
GENEL DAITIM
YAZIT Yayn-Datm
Salk Sokak 17/30 Shhiye-ANKARA
Tel 0312-433 63 85-433 56 65 Faks 0312-433 73 17
3
Korkma, snmez bu afaklarda yzen al sancak;
Snmeden yurdumun stnde tten en son ocak.
O benim milletimin yldzdr, parlayacak;
O benimdir, o benim milletimindir ancak.
atma, kurban olaym, ehreni ey nazl hill!
Kahraman rkma bir gl! Ne bu iddet, bu cell?
Sana olmaz dklen kanlarmz sonra hell...
Hakkdr, Hakk'a tapan, milletimin istikll!
Ben ezelden beridir hr yaadm, hr yaarm.
Hangi lgn bana zincir vuracakm? aarm!
Kkremi sel gibiyim, bendimi iner, aarm.
Yrtarm dalar, enginlere smam, taarm.
Garbn fkn sarmsa elik zrhl duvar,
Benim iman dolu gsm gibi serhaddim var.
Ulusun, korkma! Nasl byle bir iman boar,
"Medeniyet!" dediin tek dii kalm canavar?
Arkada! Yurduma alaklar uratma, sakn.
Siper et gvdeni, dursun bu hayszca akn.
Doacaktr sana va'dettii gnler Hakk'n...
Kim bilir, belki yarn, belki yarndan da yakn.
Bastn yerleri "toprak!" diyerek geme, tan:
Dn altndaki binlerce kefensiz yatan.
Sen ehit olusun, incitme, yazktr, atan:
Verme, dnyalar alsan da, bu cennet vatan.
Kim bu cennet vatann uruna olmaz ki fed?
hed fkracak topra sksan, hed!
Cn, cnn, btn varm alsn da Huda,
Etmesin tek vatanmdan beni dnyada cd.
Ruhumun senden, lhi, udur ancak emeli:
Demesin mabedimin gsne nmahrem eli.
Bu ezanlar -ki ahadetleri dinin temeli-
Ebed yurdumun stnde benim inlemeli.
O zaman vecd ile bin secde eder-varsa-tam,
Her cerhamdan, lhi, boanp kanl yam,
Fkrr ruh- mcerred gibi yerden na'm;
O zaman ykselerek ara deer belki bam.
Dalgalan sen de afaklar gibi ey anl hill!
Olsun artk dklen kanlarmn hepsi hell.
Ebediyen sana yok, rkma yok izmihll:
Hakkdr, hr yaam, bayramn hrriyet;
Hakkdr, Hakk'a tapan, milletimin istikll!
Mehmet kif ERSOY
STKLL MARI
4
Ey Trk genlii! Birinci vazifen, Trk istikllini, Trk cumhuriyetini, ilelebet,
muhafaza ve mdafaa etmektir.
Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegne temeli budur. Bu temel, senin, en kymetli
hazinendir. stikbalde dahi, seni, bu hazineden, mahrum etmek isteyecek, dahil ve
haric, bedhahlarn olacaktr. Bir gn, istikll ve cumhuriyeti mdafaa mecburiyetine
dersen, vazifeye atlmak iin, iinde bulunacan vaziyetin imkn ve eraitini
dnmeyeceksin! Bu imkn ve erait, ok nmsait bir mahiyette tezahr edebilir.
stikll ve cumhuriyetine kastedecek dmanlar, btn dnyada emsali grlmemi
bir galibiyetin mmessili olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatann, btn kaleleri
zapt edilmi, btn tersanelerine girilmi, btn ordular datlm ve memleketin
her kesi bilfiil igal edilmi olabilir. Btn bu eraitten daha elm ve daha vahim
olmak zere, memleketin dahilinde, iktidara sahip olanlar gaflet ve dallet ve
hatt hyanet iinde bulunabilirler. Hatt bu iktidar sahipleri ahs menfaatlerini,
mstevlilerin siyas emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret iinde harap
ve btap dm olabilir.
Ey Trk istikbalinin evld! te, bu ahval ve erait iinde dahi, vazifen; Trk
istikll ve cumhuriyetini kurtarmaktr! Muhta olduun kudret, damarlarndaki asl
kanda, mevcuttur!
ATATRKN GENLE HTABES
Benim Manevi Mirasm BLM ve AKILDIR
M. Kemal ATATRK
5
Deerli Meslektalarm ve Sevgili renciler,
Fen ve Teknoloji, bilimin dier alanlarnda olduu gibi insan ihtiyalarndan domu-
tur. Bu ihtiyalar da Fizik, Kimya ve Biyoloji alanlarnn temelini oluturur. Bu nedenle
ilkretimde okutulan Fen ve Teknoloji dersinde renilecek ve kazanlacak davranlar,
lise renimi iin iyi bir hazrlk oluturacaktr. Hazrlk aamalar da ancak donanml ve
akademik anlamda doru aktarm ieren kitaplar sayesinde mmkn olacaktr.
Hazrladm bu kitapta, 7. snf Fen ve Teknoloji dersini okuyacak olan rencilerin
ihtiyacna cevap verecek konu anlatm, ok sayda etkinlik ve oktan semeli sorular
bulunmaktadr.
Uzun ve yorucu almalar sonucunda yazdm bu kitap iin, Palme yayncln genel
mdr Sn. lhan BUDAKa, desteini esirgemeyen Cemil AYANa teekkrlerimi suna-
rm.
Palme yaynclktan kan 7. snf Fen ve Teknoloji kitabnn tm rencilere ve deerli
meslektalarma yararl olmas dileiyle...
Yasemin AYAN TADEMR
Eyll 2013
Ortaokulda uygulanmakta olan yeni retim programnn ana felsefesi, yaam temelli
yaklam esas almasdr. Bu yaklamla, soyut gibi alglanan birok kavram gerek yaam-
la ilikilendirilmi, somut hale getirilmitir. Bu yaklam okullarmzdaki retim srecine
tam olarak yerletirildii ve uyguland zaman rencilerimizin derslere olan ilgi ve moti-
vasyonlar nemli bir lde artacaktr.
Palme yayncln ortaokul iin hazrlad bu kitap serisinin ierii yukarda belirtilen
bak as erevesinde oluturulmutur. Ayrca bu kitaplar okuldaki snavlara uygun ni-
teliktedir.
Palme yaynclktan kan bu kitap serisinin tm rencilerimize yararl olmas ve tm
retmenlerimizin iini kolaylatrmas dileiyle...

Cemil AYAN
ayancemil@hotmail.com
Eyll 2013
EDTRDEN
NSZ
6
NDEKLER
NTE 1
VCUDUMUZDA SSTEMLER
Sindirim Sistemi ............................................................... 9
Testler ................................................................... 20
Boaltm Sistemi ............................................................ 29
Testler ................................................................... 37
Denetleyici ve Dzenleyici Sistemler ............................. 46
Testler ................................................................... 59
Duyu Organlar ............................................................... 68
Testler ................................................................... 88
Karma Test ................................................................... 85
nite Yazl Sorular ........................................................ 94
NTE 2
KUVVET ve HAREKET
Sarmal Yaylar Tanyalm .............................................. 101
Testler ................................................................. 110
ve enerji ................................................................. 115
Enerji eitleri ve Dnmleri .................................... 123
Testler ................................................................. 130
Basit Makineler ............................................................ 135
Testler ................................................................. 154
Enerji ve Srtnme Kuvveti .......................................... 160
Karma Test ................................................................. 164
nite Yazl Sorular ...................................................... 178
NTE 3
YAAMIMIZDAK ELEKTRK
Elektriklenme ............................................................... 185
Testler ................................................................. 199
Elektrik Akm Nedir?.................................................... 203
Sri ve Paralel Balama ................................................. 206
Testler ................................................................. 215
Karma Test ................................................................. 217
NTE 4
MADDENN YAPISI ve ZELLKLER
Elementler ve Sembolleri ............................................. 231
Testler ................................................................. 237
Atomun Yaps ............................................................. 241
Testler ................................................................. 249
Elektronlarn Dizilimi ve Kimyasal zellikleri ................ 253
Testler ................................................................. 259
Kimyasal Ba ............................................................... 263
Testler ................................................................. 268
Bileikler ve Formlleri ................................................. 270
Testler ................................................................. 275
Karmlar ................................................................. 277
Testler ................................................................. 282
Karma Test ................................................................. 285
NTE 5
IIK
In Sorulmas ......................................................... 301
Beyaz Ik Gerekten Beyaz mdr? ............................. 302
Testler ................................................................. 309
In Krlmas .............................................................. 313
Testler ................................................................. 318
Mercekler ................................................................. 322
Testler ................................................................. 330
Karma Test ................................................................. 334
NTE 6
NSAN ve EVRE
Ekosistemler ................................................................ 349
Testler ................................................................. 359
lkemizdeki Biyolojik eitlilik..................................... 363
lkemizdeki ve Dnyadaki evre Sorunlar ve Etkileri 364
Karma Test ................................................................. 368
NTE 7
GNE SSTEM ve TES: UZAY BLMECES
Gk Cisimlerini Tanyalm ............................................ 379
Gne Sistemi ............................................................. 384
Testler ................................................................. 393
Uzay Aratrmalar ........................................................ 395
Karma Test ................................................................. 397
7
FEN VE TEKNOLOJ
Bu nitede rencilerin;
Sindirim, boaltm, denetleyici ve dzenleyici sistemler ve bunlara ait organ-
lar tanmalar,
Sistemlerin dzenli ve birbirleri ile e gdml altn kavramalar, bunla-
rn saln korumak iin yaplmas gerekenleri,
Sistemlerle ilgili salk sorunlarnn giderilmesinde teknolojik gelimelerin
nemini fark etmeleri amalanmtr.
Bu niteyi baaryla tamamlayan her renci;
1. Sindirim sistemini oluturan yap ve organlar; model, levha ve/veya ema
zerinde gsterir.
2. Besinlerin vcuda yararl hale gelmesi iin deiime uramas gerektiini
tahmin eder.
3. Besinlerin kana geebilmesi iin mekanik ve kimyasal sindirime uramas
gerektiini belirtir.
4. Enzimin kimyasal sindirimdeki ilevini aklar.
Sindirim Sistemi
Boaltm Sistemi
Denetleyici ve Dzenleyici Sistemler
Duyu Organlar
VCUDUMUZDA
SSTEMLER
1. NTE
1. NTE
8
FEN VE TEKNOLOJ
VCUDUMUZDA SSTEMLER
5. Karacier ve pankreasn sindirimdeki grevlerini ifade eder.
6. Sindirime urayan besinlerin barsaklardan kana geiini aklar.
7. Sindirim sistemi saln olumlu veya olumsuz etkileyecek etkenleri
zetler ve tartr.
8. Boaltm sistemini oluturan yap ve organlar, model levha ve/veya
ema zerinde gsterir.
9. Boaltm sisteminde bbreklerin grevini ve nemini aklar.
10. Boaltm sistemi salnn korunmas iin alnacak nlemlerin farkna
varr.
11. Baz bbrek rahatszlklarnn tedavisinde kullanlan teknolojik geli-
melere rnekler verir.
12. Denetleyici ve dzenleyici sistemin vcudumuzdaki sistemlerin d-
zenli ve birbiriyle e gdml almasn saladn belirtir.
13. Sinir sisteminin blmlerini; model, levha ve/veya ema zerinde gs-
terir.
14. Sinir sisteminin blmlerinin grevlerini aklar.
15. Refeksi gzlemleyerek bir deney tasarlar.
16. salg bezlerini; model, levha ve/veya ema zerinde gstererek g-
revlerini aklar.
17. evremizdeki uyarlar alglamamzda duyu organlarnn roln fark
eder.
18. Duyu organlarnn yaplarn ekil ve/veya model zerinde aklar.
19. Duyu organlarnn hangi tr uyarlar aldn ve bunlara nasl cevap
verildiini aklar.
20. Koku alma ve tat alma arasndaki ilikiyi deneyle gsterir.
21. Duyu organlarndaki aksaklklara ve teknolojinin bu aksaklklarn gide-
rilmesinde kullanmna rnekler verir.
22. Duyu organlarnn saln korumak amac ile alnabilecek nlemlere
gnlk hayatndan rnekler verir.
23. Kendini, grme veya iitme engelli kiilerin yerine koyarak onlar anla-
maya alr.
24. Vcudumuzdaki tm sistemlerin birlikte ve e gdml altna r-
nekler verir.
25. Bamlla sebep olan maddelerin sistemlere olan etkisini aratrr.
26. Organ bann nemini vurgular.
27. Salk sorunlaryla birlikte toplumda grevlerini devam ettiren bireyleri
takdir eder ve anlayl olur.
1. NTE
9
FEN VE TEKNOLOJ
VCUDUMUZDA SSTEMLER
Karbonhidrat bakmndan zengin be-
sinler
Ekmek, makarna gibi tahl rnleri, e-
ker, patates vb.
Protein bakmndan zengin besinler
St ve st rnleri, et, balk, yumurta,
nohut, mercimek, kuru faslye vb.
Ya bakmndan zengin besinler
Ayiei, zeytin, susam, ceviz, fndk,
fstk, soya faslyesi vb.
SNDRM SSTEM
Canllar, yaam sreleri boyunca enerjiye ihtiya duyarlar. Bu ihtiya duyulan
enerji, besin maddelerinden salanr.
Canl vcudunun salkl alabilmesi iin baz maddelere gereksinimi vardr.
Yani; vcudumuzun bymesi, oalmas, hareket etmesi iin ihtiya duyduu
yiyecek ve ieceklere besin denir. Besinler grevlerine gre; enerji vericiler,
yapc-onarclar ve dzenleyiciler olmak zere gruba ayrlrlar.
Vcudumuzda enerji
verici olarak ilk nce
karbonhidratlar kullanlr.
Ayrca karbonhidratlar,
enerji vermelerinin
dnda hcrelerde yap
maddesi olarakta
kullanlrlar.
Karbonhidratlardan
sonra vcudumuzda
enerji verici olarak
kullanlrlar. Fakat
yalarn ierdii enerji
miktar karbonhidrat-
lardan ve proteinlerden
daha fazladr.
Proteinlerin ncelikli
grevi yapm ve
onarmdr. Karbonhidrat
ve yalardan sonra
vcudumuzda enerji
verici olarak nc
srada kullanlrlar.
Karbonhidratlar Yalar
ENERJ VERCLER
Proteinler
Proteinler Yalar
YAPICI VE ONARICILAR
Karbonhidratlar Su ve Mineraller
Vcudumuzun yapm ve onarm ncelikle proteinlerden sorulur. Proteinler ypra-
nan hcrelerin, dokularn onarlmas ve yaralarn iyilemesinde nemli bir greve
sahiptir. Ayrca proteinler hcrenin yapsna da katlrlar.
NOT
Vitaminler Su ve mineraller
DZENLEYCLER
Proteinler
Yukarda gruplandrdmz besinlerin, vcudumuzda kullanlabilmesi iin kk
paralara ayrlmas gerekir. Byk yapl besinlerin enerji retmek amacyla daha
kk yaplara paralanmasna sindirim denir.
VCUDUMUZDA SSTEMLER 1. NTE
10
FEN VE TEKNOLOJ
Canllarda gerekleen metabolizma
olaylarnda grev alan ve bu olaylar
hzlandran maddelere enzim denir.
Grev alan enzimlerin miktar ve yaps
deimez.
Az
Yutak
Yemek
borusu
Karacier
Mide
Kaln barsak
Ans
nce barsak
Pankreas
Safra kesesi
Sindirim sisteminde grev alan organ ve
yaplar
Sindirimin balad organ az
Karbonhidratlar sindirildiinde basit ekerlere (glikoz) dnr.
Proteinler sindirildiinde aminoasitler meydana gelir.
Yalar sindirildiinde ya asidi ve gliserol oluur.
NOT
Su, mineral ve vitaminler sindirime uramadan kana karrlar.
NOT
Sindirilen besinler, nce kana daha sonra hcrelere tanrlar. Tanan bu besinler
hcreler tarafndan kendi ihtiyalar iin kullanlrlar.
Besinler, mekanik ve kimyasal sindirim olmak zere iki ekilde sindirilir.
1. Mekanik Sindirim: Gelimi canllarda, besinlerin diler ve kaslar yardmyla
kk paracklara ayrlmasna mekanik sindirim (fziksel sindirim) denir.
Mekanik sindirim; azda diler, mide ve ince barsakta dz kaslarn yardm ile
olur. Besinin ezilmesi, yumuatlmas ve tlmesi ile gerekleir.
2. Kimyasal Sindirim: Besin maddelerinin su ve sindirim enzimleri yardmyla
yaptalarna paralanmalarna kimyasal sindirim denir.
Peki; vcudumuza alnan bu besinler hangi organlarda sindirilir?
Sindirim organlar srasyla; az, yutak, yemek borusu, mide, ince barsak,
kaln barsak ve anstr.
Karacier, pankreas, safra kesesi ve tkrk bezleri sindirime yardmc organ
ve yaplardr.
imdi sindirim sistemi organ ve yaplarn inceleyelim.
SNDRM SSTEM ORGAN VE YAPILARI
AIZ
nsan vcudunda sindirimin balad yer azdr. Tkrk bezleri ve diler az-
da gerekleen sindirime yardmc yaplardr. Azmza aldmz besinler tkrk
bezinden salglanan tkrk ile yumuatlr ve diler tarafndan kk paralara
ayrlr.
Tkrk Bezleri
ene alt, kulak alt ve dil alt olmak zere eit tkrk bezi vardr. Tkrk
bezleri, sindirim iin de nemli olan tkr retip, salglamakla grevlidir.
Tkrn yapsnda bulunan amilaz enzimi aza alnan niastann kimyasal sin-
dirimini gerekletirir.
1. NTE
11
FEN VE TEKNOLOJ
VCUDUMUZDA SSTEMLER
Mine tabakas
Ta
Boyun
Kk
Diin yaps
Kesici diler
Alt ene
st ene
Kpek dii
Kpek dii
Kk az
dileri
Kk az
dileri
Byk
az
dileri
Yirmilik
diler
Yirmilik
diler
Byk
az
dileri
Alt ene ve st enede bulunan dilerin sa-
ys ve yerleri
ineme ilemi de sindirime yardmcdr. ineme ile dil, ene ve yanak kaslar da
besinlerin mekanik sindirimini gerekletirir. Ayrca dil, besinlerin azdan yutaa
itilmesinde grevli bir yapdr.
Diler
Dilerimiz besinlerin mekanik sindiriminde olduka etkilidir.
Diler ksmdan meydana gelir.
Ta: Grnen beyaz renkli ve parlak olan ksmdr.
Boyun: Di eti ile sarl olan ksmdr.
Kk: ene kemiine gml olan ksmdr.
Mine tabakas: Ta tabakasnn stn rten sert ve parlak olan ksmdr.
Diler grevlerine gre drde ayrlrlar.
Kpek dileri: Besinleri paralarlar. Alt ve st enede ikier tane olmak zere
toplam drt tane kpek dii bulunur.
Kesici diler: Besinleri kesip koparrlar. Alt ve st enede drder tane olmak ze-
re toplam sekiz tane kesici di vardr.
Kk az dileri: Besinleri trler. Alt ve st enede drder olmak zere top-
lam sekiz tane kk az dii vardr.
Byk az dileri: Besinleri terek ufalarlar. Alt ve st enede drder tane ol-
mak zere toplam 8 tane byk az dii vardr.
Yirmi ya dileri: Alt ve st ene de ikier tane olmak zere toplam 4 tane yirmilik
di bulunur. Bu diler baz insanlarda eksik olabilir veya hi kmayabilir.
Yetikin bir insanda 16 alt enede, 16 st enede olmak zere toplam 32 tane
di bulunur.
NOT
Beslenme ve sindirimde nemli bir yere sahip olan az ve di saln korumak
iin gereken nem verilmelidir. Diler arasnda kalan besin paralar, zamanla
bakterilere yol ap di rmelerine sebep olabilir. Bu yzden yemeklerden sonra
mutlaka dilerimizi fralamalyz. Di frasn sk sk deitirmeli ve di kontrolle-
rini aksatmamalyz. Ayrca kullandmz di fras orta sertlikte olmaldr.
Azmzda hem mekanik hem de kimyasal sindirim gerekleir. Azdaki mekanik
sindirimin diler, ene ve dil kaslar ile gerekletiini rendik.
Peki azdaki kimyasal sindirim nasl olur?
Azdaki tkrk bezinden salglanan tkrkteki sindirim enzimleri ve su yard-
myla kimyasal sindirim gerekleir.
Karbonhidratlarn kimyasal sindirimi azda balar.
NOT
12
FEN VE TEKNOLOJ
Yukardaki ekilde aza alnan bir lokma-
nn yemek borusundan geerek mideye
ulamas grlmektedir.
Akordeon benzeri kvrmlar ve ok esnek
duvaryla mide, yaklak 2 litre besin ve
sv alacak kadar genileyebilir.
YUTAK
Yutak, azdan sonra gelen ve besinlerin itildii boluktur.
Lokmalarn yemek borusuna kolayca gemesini Yutak salar.
Yutakta sindirim gereklemez.
NOT
YEMEK BORUSU
Lokmalar yutaktan yemek borusuna geer. Bu arada lokmalarn soluk borusuna
gitmemesi iin grtlak kapa soluk borusunu kapatr.
Yemek borusu; yutak ile mide arasnda yer alan bir borudur. Uzunluu 15-20 cm
kadardr. Besinler, dz kaslardan yaplm olan yemek borusunun kaslp geve-
mesi sayesinde ilerler.
Bir sindirim sistemi organ olan yemek borusunda sindirim gereklemez. Yemek
borusu, besinleri mideye iletmekle grevlidir.
NOT
MDE
Mide, diyaframn hemen altnda yemek borusu ile barsaklarn arasndaki bir sin-
dirim organdr. Sindirim borusunun en geni ksmdr. Karn boluunun sol st
ksmnda yer alan mide, sa tarafa doru kvrlmtr. Mide, dz kaslardan oluan
ve isteimiz dnda alan bir sindirim organmzdr.
Midenin iinde bulunan i salg bezleri sindirim zsuyu salglar. Kaslp geve-
yerek hareket eden mide, besinleri bulama haline getirir. Proteinlerin kimyasal
sindirimi enzimler yardmyla midede de balar.
Mide zsuyunda bulunan asit (HCl), mideye gelen zararl bakterileri ldrr. Be-
sinler 1-4 saat midede kaldktan sonra yava yava ince barsaa geer.
1. NTE
13
FEN VE TEKNOLOJ
VCUDUMUZDA SSTEMLER
nce barsak
Kan
klcal
damarlar
Yukardaki resimde ince barsakta emili-
mi salayan villuslar grlmektedir.
Kaln barsak
Ans
Yukardaki ekilde kaln barsak ve ans
gsterilmitir.
Mideden mukus ad verilen bir sv salglanr. Bu sv, midenin i duvarn tama-
men rter ve midenin kendini sindirmesini engeller.
NOT
Her seferinde bir pskrtme ile midenin yemekten sonra boalma sresi, yakla-
k 2 ile 6 saattir.
NOT
NCE BAIRSAK
nsanlarda 6 metreyi aan boyu ile ince barsak besin kanalnn en uzun bl-
mdr.
nce barsan ilk 25 cm'lik ksmna on iki parmak barsa denir. Mideyi terk
eden bulama halindeki besin paralar; pankreas, karacier, safra kesesi ve ince
barsan duvarndaki bezlerden salglanan sindirim svlar ile on iki parmak
barsanda karr. Karacierden salglanan safra ince barsaa gnderilir ve
yalarn fziksel sindirimini ince barsakta gerekletirir.
Ayrca protein, ya ve karbonhidratlarn kimyasal sindirimi ince barsakta tamam-
lanr. Pankreastan salglanan pankreas zsuyunda karbonhidrat, ya ve protein-
lere etki eden enzimler bulunur. Kimyasal sindirimi tamamlanan besinlerin kana
geii ince barsakta gerekleir.
Yalarn mekanik sindirimine yardmc olan safra svsnda enzim bulunmaz.
NOT
nce barsan sindirim grevinin dnda emilim grevi de vardr. nce bar-
sak duvarndaki geni halkasal kvrmlar, villus (tmr) denilen parmak eklinde
uzantlar oluturmutur. Bu villuslar sayesinde ince barsakta bulunan sindirilmi
besinlerin emilimi gerekleir.
KALIN BAIRSAK
Kaln barsak (kolon), ince barsaa madde geiini kontrol eden kas yapsnda-
ki bir kapakkla balant kurarak birleir.
nsanda bulunan kaln barsak "U" eklinde ve 1,5 metre uzunluundadr. nce
barsak ile kaln barsan birletii yerin altndaki ksma kr barsak ad ve-
rilir. Kr barsakta apandis denilen bir knt bulunur. Bu knt iltihaplanrsa
apandisit ad verilen hastalk meydana gelir.
Sindirim kanalna hergn salglanan ortalama 7 litre sv, bir insann itii gnlk
su miktarndan ok daha fazladr. Bu suyun byk bir blm besinlerle birlikte
ince barsakta emilmektedir. Arta kalan svnn ounluu da kaln barsakta
geri emilmektedir.
14
FEN VE TEKNOLOJ
AIZ
YUTAK
MDE
ANS
YEMEK BORUSU
NCE BAIRSAK
KALIN BAIRSAK
Aza alnan besin, sindirim srasnda yu-
kardaki yolu izler.
Karacier
Safra
kesesi
nce barsak
Mide
Pankreas
Pankreas ve karacier salglaryla sindiri-
me yardmc olmaktadr.
Sindirim sistemi ve kalple balants bu-
lunan karacier pek ok maddeyi retir,
depolar ve baka maddelere dntrr.
Kaln barsan grevi; barsaa gelen besin atklarndaki su, mineral ve baz
vitaminleri geri emmektir.
Kaln barsakta sindirim gereklemez.
NOT
ANS
Kaln barsaktan gelen besin atklarnn bulunduu posa ans tarafndan dkla-
ma ile dar atlr.
Lokmann inenip yutulmasnn ardndan, yemek borusuna geip mideye ula-
mas 5-10 saniye srer. Sindirimin sonulanmas ve besinlerin emilimi 5-6 saatte
gerekleir. 12-24 saatte sindirilemeyen maddeler kaln barsa geerek, dk
halinde ansten atlr.
Kaln barsakta baz yararl bakteriler bulunur. Bu bakteriler B ve K vitamini
retmekle grevlidir.
NOT
SNDRME YARDIMCI ORGANLAR
PANKREAS
Mide ile on iki parmak barsa arasnda bulunan ok nemli bir salg bezidir.
Pankreas salglarn on iki parmak barsana gnderir. Salglad enzimler sa-
yesinde protein, ya ve karbonhidratlarn kimyasal sindirimine yardmc olur.
Pankreastan inslin ve glukagon hormonlar salglanr. Bu hormonlar vcudu-
muzda kan ekerinin ayarlanmasnda nemli rol oynarlar.
KARACER
Karn boluunda, midenin sa st ksmnda yer alr. Yetikin bir insanda uzun-
luu 30 cm ve arl yaklak 1,5 kg kadardr. Karacier, grevlerinden dolay
vcuttaki hemen hemen btn organlarla iliki halindedir.
Safra denilen svy reterek yalarn sindirimini kolaylatran karacierin alt y-
zeyinde ise safra (d) kesesi bulunur. Safra kesesi karacierin rettii safray
depolamakla grevlidir.
Karacierin Grevleri
Safra (d suyu) retir.
Kan ekerini ayarlar ve kandaki fazla ekerin depolanmasn salar.
Vcut ssn ayarlar.
Kan basncn dzenler.
ok zehirli bir madde olan amonya, daha az zehirli olan re ve rik aside
evirir.
1. NTE
15
FEN VE TEKNOLOJ
VCUDUMUZDA SSTEMLER
Besin
ierikleri
Kimyasal
sindirim yeri
Oluan
yap birimleri
Az ve ince
barsak
(Enzim ve su)
nce barsak
(Enzim ve su)
Mide ve ince
barsak
(Enzim ve su)
Sindirime
uramaz.
Sindirime
uramaz.
Sindirime
uramaz.
Karbonhidrat
Ya
Protein
Su
Vitamin
Mineral
Vcudumuzdaki gaz nasl oluur?
nsan barsanda oluan gaz aslnda o
insann sindirim sisteminin iyi ve dzenli
altn gsterir.
Barsamzda bulunan, vcudumuza ya-
rarl, B ve K vitamini sentezleyen bakteriler
alrken rn olarak vitaminleri retirler.
Bu srada da bir miktar gaz aa karr-
lar.
Fakat barsamzda oluan ok miktar-
daki gazn nedeni baka rahatszlklarda
olabilir.
Karbonhidratlarn kimyasal sindirimi azda balar, ince barsakta biter.
Proteinlerin kimyasal sindirimi midede balar, ince barsakta biter.
Yalarn kimyasal sindirimi ince barsakta balar, yine ince barsakta biter.
Su, mineral ve vitaminler sindirime uramadan kana karrlar.
NSANDA SNDRM SSTEMNN SALII
nsanda sindirimin balad yer azdr. Bu yzden az ve di salmz koru-
mak iin beslenmeye ve temizlie ok dikkat etmeliyiz.
Dilerimizi, her yemekten sonra fralamalyz. Aksi taktirde dilerimiz ryebilir.
Di rmeleri zamannda tedavi edilmezse, kalp, bbrek, gz, kulak gibi organ-
larn hastalanmasna sebep olabilir. Bu nedenle di hekimine dzenli olarak git-
meliyiz.
Dilerimizin glenmesi iin fosfor, kalsiyum, for ieren besinleri tketmeliyiz.
Sindirim sistemi sal iin besinlerin temiz ve taze olmas ok nemlidir. Mikrop-
lar, temiz olmayan besinler ve su yoluyla geer. Bu yzden sebze ve meyveleri iyi
ykamal, iilen sulara dikkat etmeliyiz.
ki ve sigaradan uzak durmal, spor yapmalyz. Dzenli olarak tuvalete kma
alkanl kazanmalyz. Bol su imeli ve zellikle lifi besinler tketmeye dikkat
etmeliyiz.
Yetersiz ve dengesiz beslenme, stres, hzl yemek yemek, ok scak veya ok so-
uk gdalar tketmek sindirim sistemimizin saln olumsuz ynde etkiler.
Sindirim Sistemi Hastalklar
Tkrk bezlerinin iltihaplanmas, tat krl, di rmesi azmzda gr-
len hastalklardandr.
Yemek borusu kanseri, yemek borusu ihtilaplanmalar gibi hastalklar yemek
borusu rahatszlklarndandr.
Gastrit, lser, mide kanamas, mide kanseri, ref, mide tmrleri mide hasta-
lklar arasndadr.
Barsak dmlenmesi, barsak tkanmas, barsak tmrleri, hemoroidler
barsak hastalklarndandr.
Pankreas kanseri, pankreas tmrleri, pankreas hastalklarndandan bazlar-
dr.
Kist ve tmrler, hepatit, siroz, sarlk karacier hastalklar arasnda yer alr.
Ayrca tifo, kolera, safra kesesi talar, apandisitde sindirim sistemi hastalkla-
r arasnda yer alr.
1. NTE
16
FEN VE TEKNOLOJ
VCUDUMUZDA SSTEMLER
ETKINLIK - 1
Aadaki tabloda besinlerin ierii, besinlerin vcudumuzdaki grevleri ve bulunduklar besinler verilmitir.
Buna gre tabloda verilen boluklar uygun ifadelerle doldurunuz.
Besin erii Vcudumuzdaki grevleri Bulunduu Besinler
Karbonhidratlar ...........................................................
..........................................................
Ekmek, ...............................................
...........................................................
.................................. Yapc-onarc grev yaparlar. St, ....................................................
...........................................................
.................................. ...........................................................
...........................................................
Tereya, ceviz, fndk, ayiei, zeytin
Vitamin ...........................................................
...........................................................
Elma, .................................................
...........................................................
.................................. Vcudumuzda dzenleyici olarak g-
rev yaparlar.
Su, .....................................................
..........................................................
ETKINLIK - 2
Aadaki kavram haritasnda bulunan bo yerleri uygun kavramlar kullanarak doldurunuz.
SNDRM
eitleridir
Sindirim sistemi
organ ve yaplar
Sindirim sistemine
yardmc organlar
1. NTE
17
FEN VE TEKNOLOJ
VCUDUMUZDA SSTEMLER
ETKINLIK - 3
Aada resimleri verilen organ ve yaplarn sindirimdeki grevlerini yaznz.
ETKINLIK - 4
A) Aza alnan bir besin parasnn anse ulancaya
kadar izledii yol aada gsterilmitir. Bo kutulara
uygun organ ve yaplarn isimlerini yaznz.
Az
.................. ..................
..................
..................
..................
Ans
1 2 3
4
5
6
7
B) Aada verilen sorular yandaki emaya gre cevap-
laynz.
1. 1, 4 ve 5 numaral yaplarda kimyasal sindirim gerek-
leir mi?
.....................................................................................
2. 2 ve 3 numaral yaplarda sindirim enzimi salglanr
m?
.....................................................................................
3. 6 numaral yapnn sindirimdeki grevi nedir?
.....................................................................................
4. 5 numaral yapda ya sindirimi gerekleir mi?
.....................................................................................
5. 7 numaral yapnn grevi nedir?
.....................................................................................
18
FEN VE TEKNOLOJ
ETKINLIK - 5

a b
c
e
f
g
h
d
Yanda verilen insan modelinde sindirim sisteminde grev alan organ ve yaplar
harferle gsterilmitir.
Buna gre aadaki sorularn cevaplarn uygun harferi kullanarak uygun bo-
luklara yaznz.
1. Hangi organda karbonhidratlarn kimyasal sindirimi balar?
...............................................................................................
2. Protein ierikli besinlerin sindiriminin balad organ hangisidir?
...............................................................................................
3. Harfendirilmi organ ve yaplardan hangisinde sindirilmi besin ierikleri
kana karr?
...............................................................................................
4. Yalarn kimyasal sindirimi hangi organda gerekleir?
...............................................................................................
5. Harferle gsterilmi olan hangi organda, oluan posadaki su, mineral ve
baz vitaminlerin emilimi gerekleir?
...............................................................................................
6. Yalarn fziksel sindirimini gerekletiren safray hangi organ salglar?
...............................................................................................
7. Besinlerin hem fziksel hemde kimyasal sindiriminin gerekletii organlar hangileridir?
...............................................................................................
8. Hangi organ veya yaplarda sindirim gereklemez?
...............................................................................................
9. nce barsaa hangi organdan gnderilen svlar karbonhidrat ya ve proteinlerin kimyasal sindirimini gerekletirir?
...............................................................................................
10. Hangi harfe gsterilen yap azdaki besinleri mideye iletir?
...............................................................................................
ETKINLIK - 6
Kaln Barsak Kimyasal Mide Karacier Ya Mekanik lser Villus Pankreas Protein
Yukardaki kutucuklarda verilen kavramlar, aadaki
uygun boluklara yerletiriniz.
1. ................................... bir sindirim sistemi hastaldr.
2. Pankreas, .........................................., safra kesesi ve
tkrk bezleri sindirime yardmc olurlar.
3. .......................................... sindirimi midede balar,
ince barsakta biter.
4. Besinlerin, enzimler yardmyla paralanmasna
...................... sindirim denir.
5. nce barsan duvarnda ..........................................
denilen parmak eklinde uzantlar bulunur.
6. .......................................... sindirim, besinlerin diler
ve kaslar yardmyla paralanmasna denir.
7. .......................................... yemek borusu ile barsak-
lar arasnda bulunan bir sindirim organdr.
8. Safra salgs .......................................... sindirimini ko-
laylatrr.
9. .......................................... besin atklarndaki su ve
mineralleri geri emer ve emilen su kana karr.
10. .......................................... inslin ve glukagon hor-
monlarn salglar.
1. NTE
19
FEN VE TEKNOLOJ
VCUDUMUZDA SSTEMLER
ETKINLIK - 7
Aada, sindirim sistemi ile ilgili verilen ifadelerden doru olanlarnn yanna (D), yanl olanlarnn yanna (Y) koyunuz.
1. Mekanik sindirim azda balar.
2. Proteinlerin kimyasal sindirimi midede balar, ince barsakta sona erer.
3. Safra svs mide tarafndan salglanr.
4. Mekanik sindirim enzimler yardmyla yaplr.
5. Pankreas ve karacierde sindirim gereklemez.
6. nce barsakta, suda znm besinler villuslar yardmyla geri emilir.
7. Midede karbonhidrat sindirimi olmaz.
8. Vitaminler ince barsakta sindirilir.
9. Kaln barsak, besin atklarndaki su, mineral ve vitaminlerin emilmesini salar.
10. Kpek dileri, besinleri terek ufalar.
11. Yalarn kimyasal sindirimi ince barsakta balar, ince barsakta sona erer.
12. Kaln barsak, isteimizle alan kaslardan olumutur.
13. ok zehirli bir madde olan amonya, daha az zehirli olan re ve rik asite evirmek, karacierin grevlerindendir.
14. Yemek borusu besinlerin mideye iletilmesini salar.
15. Tkrk bezleri sindirim enzimi salglar.
ETKINLIK - 8
Aada verilen sindirim sistemi hastalklarn ksaca aklaynz.

Ref
...................................................................................................................................................................................

Tifo
...................................................................................................................................................................................

Kolera
...................................................................................................................................................................................

lser
...................................................................................................................................................................................

shal
...................................................................................................................................................................................

Gastrit
...................................................................................................................................................................................

Sarlk
...................................................................................................................................................................................

Apandisit
...................................................................................................................................................................................
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
20
FEN VE TEKNOLOJ
TEST - 1
1.
Alt ene st ene
Kpek dileri 2 a
Kesici diler b 4

Yukarda yetikin bir insandaki kpek di ve kesici di
says ile ilgili tablo verilmitir.
Buna gre a ve b deerleri aadakilerden hangi-
sinde doru verilmitir?
a b
A) 4 2
B) 8 6
C) 2 4
D) 4 6
2.
Kimyasal Sindirim Fiziksel Sindirim
1 Azda tkrk ile ni-
astann paralanmas
Dil ve di yardm ile
yiyeceklerin paralan-
mas
2 Midede bulunan prote-
inlerin mide zsuyunda-
ki enzimler ile paralan-
mas
Besinlerin midede ka-
slp geveme hareketi
ile bulama haline gel-
mesi
3 Yemek borusundaki
kaslar yardmyla besin-
lerin sindirilmesi
Besinlerin ince bar-
sakta pankreas zsu-
yu ile paralanmas

Yukarda verilen tabloda kimyasal ve fziksel sindirim
ile ilgili bilgiler verilmitir.
Buna gre hangi numaral ifadeler dorudur?
A) Yalnz 1 B) 1 ve 2
C) 2 ve 3 D) 1, 2 ve 3
3. I. Proteinlerin sindiriminin balamas
II. Mukus salglanmas
III. Safra salglanmas
IV. Besinlerdeki suyun geri emilmesi
Yukarda verilenlerden hangileri mide de gerekle-
ir?
A) I ve II B) II ve III
C) I, II ve III D) I, II, III ve IV
4. Aada verilenlerden hangisi karacierin grevle-
rinden biridir?
A) nslin ve glukagon hormonlarn salglamak.
B) ok zehirli amonya, daha az zehirli olan reye
evirmek.
C) Karbonhidrat sindirimini gerekletirmek.
D) Besinlerin emilip kana karmasn salamak.
5. Yandaki resimde baz yap
K
L
M
N

ve organlar K, L, M, N harf-
leri ile gsterilmitir.
Buna gre;
I. K yaps yutak ile mide
arasnda yer alr.
II. L yapsnda karbon-
hidrat ve proteinlerin
kimyasal sindirimi ger-
ekleir.
III. N yapsnda sindirilmi
besinler geri emilir.
IV. M yapsnda sindirim
gereklemez.
ifadelerinden hangisi yanltr?
A) I B) II C) III D) IV
6. I. Yemek borusu
II. Yutak
III. Mide
IV. Kaln barsak
V. nce barsak
VI. Ans
Yukarda sindirim organlar verilmitir. Buna gre
aza alnan bir besinin sindirimi iin izleyecei yol
aadakilerden hangisinde doru olarak verilmi-
tir?
A) II, III, I, V, IV, VI B) II, I, III, V, IV, VI
C) I, II, III, V, IV, VI D) III, II, I, V, IV, VI
7.
Yumurta Ekmek Tereya Yourt
Peynir Makarna Vine reeli Pirin

Yukarda verilen besinlerden ka tanesi hayvansal
kaynakldr?
A) 7 B) 6 C) 5 D) 4
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
21
FEN VE TEKNOLOJ
TEST - 1
8.
Yanda ekli grlen sindirim
organ ile ilgili aada veri-
len ifadelerden hangileri do-
rudur?
I. Mukus salglar.
II. Proteinlerin kimyasal sindiriminin balad organ-
dr.
III. Kan ekerini ayarlar.
A) Yalnz I B) I ve II
C) II ve III D) I, II ve III
9. Karbonhidratlarn sindiriminin balad ve sona
erdii organ ifti aadakilerden hangisinde do-
ru verilmitir?
A) Az - Mide
B) Mide - nce barsak
C) Az - nce barsak
D) Az - Kaln barsak
10. I. Karacier, safra salglayarak yalarn fiziksel sin-
dirimine yardmc olur.
II. Sindirilmi besinlerin geri emilimi ince barsak ta-
rafndan yaplr.
III. Proteinlerin kimyasal sindirimi midede balar.
Yukarda sindirim sistemi ile ilgili verilen ifadeler-
den hangileri dorudur?
11. Yetikin bir insanda bulunan di says ile ilgili
aada verilen ifadelerden hangisi yanltr?
A) Alt enede 2 tane kpek dii bulunur.
B) Toplam 8 tane kesici di bulunur.
C) Toplam 32 tane di bulunur.
D) st enede 6 tane kk az dii bulunur.
12. Aada verilen sindirim ile ilgili ifadelerden hangi-
si yanltr?
A) Sindirimin amac enerji retmektir.
B) Sindirimde su ve enzimler kullanlr.
C) Sindirimde, byk yapl besinler kk yaplara
paralanr.
D) Azda sindirim gereklemez.
13.
Fndk
Ekmek Balk
Yourt
Simay
Ahmet Ceyda
Ergun

Yukardaki rencilerden hangisinin syledii yi-
yecei safra kesesi alnan bir kii sindirmekte zor-
lanr?
A) Simay B) Ergun
C) Ahmet D) Ceyda
14. Proteinlerin sindiriminin balad ve sona erdii
organ ifti aadakilerden hangisidir?
A) Mide - nce barsak
B) Az - nce barsak
C) Az - Mide
D) Mide - Kaln barsak
15. Vcudumuzda B ve K vitamini sentezleyen bakte-
riler aada verilen organlardan hangisinde bulu-
nur?
A) Karacier
B) Kaln barsak
C) nce barsak
D) Mide
1. NTE
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
22
FEN VE TEKNOLOJ
VCUDUMUZDA SSTEMLER
TEST - 1
16.
I
II
III
IV
Yandaki resimde verilen or-
gan ve yaplardan bazlar
numaralarla gsterilmitir.
Buna gre aadakilerden
hangisi yanltr?
A) I'de sindirim olmaz.
B) II'de safra salglanr.
C) III'de proteinlerin sindirimi balar.
D) IV'de sindirilmi besinler geri emilir.
17.
Besinler Enerji
vericiler
Yapc ve
onarclar
Dzenleyiciler
X + +
Y +
Z + + +

Yukardaki X, Y, Z besinlerinin sahip olduu zellikler
(+), sahip olmadklar zellikler () ile gsterilmitir.
Buna gre X, Y, Z besinlerinin gruplandrlmas
aadakilerden hangisinde doru verilmitir?
X Y Z
A) Karbonhidrat Ya Vitamin
B) Protein Su Mineral
C) Karbonhidrat Vitamin Protein
D) Su Protein Karbonhidrat
18. Yutak I.
Kaln barsak II.
nce barsak III.
Mide IV.
Sindirim sistemimizin en uzun
ksmdr.
Posadaki su ve minerallerin
emilimini gerekletirir.
Besinlerin azdan yemek bo-
rusuna iletmesini salar.

Yukarda baz organ ve yaplar ile zellikleri verilmi-
tir.
Buna gre gre organ ve yaplar zellikleri ile do-
ru eletirildiinde hangi numaral organ veya yap
akta kalr?
19. Pankreas iin verilen aadaki ifadelerden hangi-
si yanltr?
A) Mide ile on iki parmak barsa arasnda bulunur.
B) Sindirime yardmc bir organdr.
C) nslin ve glukagon hormonlarn salglar.
D) Besinlerdeki suyun geri emilimini salar.
20.
Besin maddelerinin sindirim enzimleri yardmyla
yaptalarna paralanmasna kimyasal sindirim denir.
Aada verilen yaplardan hangisinde kimyasal
sindirim gereklemez?
A) Mide B) Pankreas
C) Az D) nce barsak
21.
1 2 3
4 5 6
7 8 9
Pirin Yumurta
Ekmek
Yourt
St
Ceviz
Peynir
Kat ya
Makarna

Yukarda baz besin maddeleri numaralandrlmtr.
Buna gre Bar; karbonhidrat, protein ve ya ba-
kmndan zengin olan besinleri aadakilerden
hangisinde doru gruplandrmtr?
Karbonhidrat Protein Ya
A)
1
,
3
,
5
,
9

2
,
4
,
7

6
,
8
B)
2
,
5
,
9

1
,
3
,
7

4
,
6
C)
1
,
5
,
9

2
,
3
,
4
,
8

6
,
7
D)
3
,
5
,
8

1
,
2
,
6

4
,
7
,
9
1. NTE
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
23
FEN VE TEKNOLOJ
VCUDUMUZDA SSTEMLER
TEST - 2
1. I. Vitaminler
II. Su
III. Proteinler
IV. Karbonhidratlar
V. Yalar
Yukarda verilen besin gruplarndan hangileri sin-
dirilmeden kana karr?
A) I ve II B) II, III ve IV
C) I, II, III ve V D) I, II, III ve V
2. Selen, aada verilen besin gruplarndan vcudumuz-
da dzenleyici olarak kullanlanlar semek istiyor.
: Karbonhidrat
: Su
: Vitamin
: Ya
: Mineral
Buna gre Selen verilen besin gruplarndan hangi-
lerini seerse doru olur?
A) ve B) , ve
C) , ve D) , , ve
3. Uzun sre a kalan Arda'nn vcudunda ilk nce
enerji verici olarak aadakilerden hangisi kulla-
nlr?
A) Ya B) Protein
C) Vitamin D) Karbonhidrat
4.
nce barsak Kaln barsak
Mide Karacier
1 2
3 4

Yukarda baz organlarn resimleri gsterilmitir.
Buna gre aada yaplan yorumlardan hangisi
yanltr?
A) 1'de protein, ya ve karbonhidratlarn kimyasal sin-
dirimi tamamlanr.
B) 2'de su, vitamin ve minerallerin emilimi gerekle-
ir.
C) 3'de yalarn sindirimi balar.
D) 4'te safra salglanr.
5.
I
II
III
IV
Yukarda verilen sindirim kanalndaki ka numara-
l organ veya yapda yalarn hem fziksel hem de
kimyasal sindirimi gerekleir?
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
24
FEN VE TEKNOLOJ
TEST - 2
6. Yumurta ve ekmek ile ilgili aada verilenlerden
hangisi yanltr?
A) Enerji verici besinlerdir.
B) Sindirime urayarak kana karrlar.
C) kisinin de sindirimi azda balar.
D) Pankreas zsuyundaki enzimler ikisine de etki
eder.
7.
1
2
3
4
Yukarda verilen ekildeki numaralandrlm or-
gan ve yaplardan hangisinde sindirilmi besinler
emilerek kana karr?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4
8. Proteinler ncelikli olarak grev yapar.
Karbonhidratlar vcudumuzda ilk nce ola-
rak kullanlr.
Su ve vitaminler grev yaparlar.
Yukardaki cmlelerde , , ile gsterilen bo-
luklara gelebilecek kavramlar aadakilerden
hangisinde doru verilmitir?

A) Yapc-onarc Enerji verici Dzenleyici
B) Enerji verici Dzenleyici Yapc-onarc
C) Yapc-onarc Dzenleyici Enerji verici
D) Dzenleyici Enerji verici Yapc-onarc
9. Aadaki grafkte gsterilen ayn miktardaki X, Y, Z
besinlerinin ierdii enerji miktarlar verilmitir.
Enerji miktar
Besinler X Y Z
Buna gre X, Y, Z besin maddeleri ile ilgili rnekler
X Y Z
A) Ekmek Yumurta Makarna
B) Tereya Makarna Yumurta
C) Peynir Ekmek Tereya
D) Ceviz St Bakla
10.
Besinler
Et
Patates
I
II
III
IV
Sindirimin balad organ
Peynir
Tereya
Yukardaki tabloda baz besinler ve sindirimin balad-
organlar verilmitir.
Buna gre hangi numaral ksmda yanllk yapl-
mtr?
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
25
FEN VE TEKNOLOJ
TEST - 2
11.
Uzun sre a kalan bir insann
vcudunda enerji verici olarak besin
maddelerinden hangisi ilk nce
kullanlr?
Filiz retmen

Filiz retmenin sorusunun doru cevab aa-
dakilerden hangisidir?
A) Makarna B) Fndk C) Peynir D) Su
12.
IV III
II I

Yukarda verilen organ ve yaplardan hangisinde
kimyasal sindirim gereklemez?
13.
Nihal
Bora Didem
etin
Yemek borusunda
kimyasal sindirim
gerekleir.
Safra, proteinlerin
kimyasal sindiri-
mini gerekletirir.
Sindirilmi besin-
ler kaln barsak-
ta geri emilir.
Villuslar ince
barsakta
bulunur.

Yukarda sindirim sistemi ile ilgili yorum yapan -
rencilerden hangisinin syledii ifade dorudur?
A) etin B) Nihal
C) Didem D) Bora
14.
1
2
3
Pankreas alnan bir kii de ya sindirimi daha
hzl gerekleir.
Vitaminler vcudumuzda ncelikle enerji verici
olarak kullanlr.
Midede karbonhidratlarn sindirimi olmaz.
Yukarda verilen numaralandrlm ifadelerden
hangileri yanltr?
A) Yalnz 1 B) 1 ve 2
C) 2 ve 3 D) 1 , 2 ve 3
15.
Karbonhidrat
Ya
Vitamin
Protein
Aminoasit
Glikoz
Gliserol

Yukarda baz besin maddeleri ve yaptalar verilmi-
tir.
Buna gre besin maddeleri ile yaptalar eletiril-
diinde hangi besin maddesi akta kalr?
A) B) C) D)
16. Aada verilen ifadelerden hangisi sindirim siste-
mimizin saln korumak iin yaplmamas gere-
kenlerden biridir?
A) Sofradan tam olarak doymadan kalkmalyz.
B) Kafeinli ve asitli ieceklerden uzak durmalyz.
C) Lokmalar iyice inemeli ve yava yemeliyiz.
D) Yemekten hemen sonra spor yapmalyz.
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
26
FEN VE TEKNOLOJ
TEST - 3
1.
I. Az Protein, ya ve karbonhid-
ratlarn kimyasal sindirimi
iin enzim salglar.
II. Mide Karbonhidratlarn kimyasal
sindiriminin balad yerdir.
III. Pankreas Proteinlerin kimyasal sindiri-
minin balad organdr.

Yukarda sindirim sisteminde yer alan baz organlar,
yaplar ve grevleri belirtilmitir.
Buna gre organ ve yaplarla grevlerinin ele-
tirilmesi aadakilerden hangisinde doru veril-
mitir?

A)
I.
II.
III.
I.
II.
III.
I.
II.
III.
I.
II.
III.
B)
C) D)

2. Safra salglar.
Kan ekerini ayarlar.
Kandaki fazla ekeri depolar.
Yukarda grevleri verilen organ aadakilerden
hangisidir?
A) Karacier B) Pankreas
C) nce barsak D) Mide
3. Aada besinler ve sindirildii yerler eletirilmitir.
Bu eletirmelerden hangisi yanltr?
Besin Sindirildii yer
A) Ceviz nce barsak
B) Yourt Mide
C) Ekmek Az
D) Yumurta Kaln barsak
4. Aada verilen organ ve yaplardan hangisinin
sindirim iin rettii svlarda enzim bulunmaz?
A) Mide B) Pankreas
C) Karacier D) Az
5. Aadaki pramitte besin maddelerinin 100 gramlarn-
da ierdikleri enerji miktarlar gsterilmitir.
X
Y
Z
Buna gre X, Y, Z ile gsterilen maddeler aada-
kilerden hangisinde doru verilmitir?
X Y Z
A) Karbonhidrat Ya Protein
B) Ya Karbonhidrat Protein
C) Ya Protein Karbonhidrat
D) Protein Karbonhidrat Ya
6.
AIZ YUTAK K YEMEK BORUSU
NCE BAIRSAK
KALIN BAIRSAK

Yukardaki emada sindirim sistemi organ ve yaplar
gsterilmitir.
Buna gre K ile ilgili;
I. Besin kanalnn en uzun ksmn oluturur.
II. Proteinlerin kimyasal sindiriminin balad organ-
dr.
III. Hem kimyasal hem mekanik sindirimi gerekleti-
rir.
IV. Mukus salglar.
Verilen ifadelerden hangisi yanltr?
7. Sindirime urad zaman aminoasitlere parala-
nan besin ierii aadakilerden hangisidir?
A) Ya B) Karbonhidrat
C) Protein D) Vitamin
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
27
FEN VE TEKNOLOJ
TEST - 3
8.
Tkrk
Niasta
K L M N
Protein Ya Ya
Mide
zsuyu Safra
Pankreas
zsuyu
Yukardaki kaplarda ayn miktarda ve eit scaklklarda
bulunan besinlere gsterilen maddeler ekleniyor.
Buna gre hangi kapta kimyasal sindirim gerek-
lemez?
A) K B) L C) M D) N
9. Aada verilen organ ve yaplardan hangisi kar-
bonhidrat, protein ve yalarn kimyasal sindirimini
gerekletirir?

A) B)
C) D)
10. Bol miktarda patates, makarna ve baklava ile bes-
lenen bir kiinin kannda aadakilerden hangisi-
nin deeri en fazla olur?
A) Vitamin B) Aminoasit
C) Ya asidi D) Glikoz
11.
1
2
3
4
Besinlerin sindirimi iin enzim salglamak.
Su ve minerallerin geri emilimini salamak.
Sindirilmi besinlerin geri emilmesini gerekletirmek.
Besinlerin sindirimi iin enzim salglamak.
Su ve minerallerin geri emilimini salamak.
Sindirilmi besinlerin geri emilmesini gerekletirmek.
Besinlerin fiziksel ve kimyasal sindirimini salamak.

Yukardaki ifadelerden hangisi ince barsakta bu-
lunan villuslarn grevidir?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4
12. Aada verilen besinlerden hangisi protein bak-
mndan zengin deildir?

A) B)
C) D)
13.
Protein Ya Karbonhidrat
Su Vitamin Mineral
Yukarda verilen besinlerden ka tanesi sindirime
uramaz?
A) 5 B) 4 C) 3 D) 2
14.
Sevcan retmen
Hangi besin ieriinin kimyasal
sindirimi ince barsakta balar yine
ince barsakta biter?
Sevcan retmen'in yukardaki sorusuna drt renci
cevap veriyor.
Fulya: Protein Orun: Ya
Sinan: Vitamin Sezen: Karbonhidrat
Buna gre hangi rencinin verdii cevap doru-
dur?
A) Fulya B) Orun
C) Sinan D) Sezen
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
28
FEN VE TEKNOLOJ
TEST - 3
15.
Karacier
I II III
Pankreas Bbrek
Yukarda verilen organlardan hangisi sindirime
yardmc olur?
16. Aada verilen svlardan hangisi midenin boken
kendini sindirmesini engeller?
A) Mukus B) Safra
C) nslin D) Amilaz
17.
Kolera
Nefrit
Apandisit
Gastrit
Tifo
lser

Yukarda verilenlerden ka tanesi sindirim sistemi
hastaldr?
A) 6 B) 5 C) 4 D) 3
18. Aadaki yaplarn hangisinde sindirim enzimleri
grev yapmaz?
A) Mide B) Yemek borusu
C) nce barsak D) Az
19. Protein miktar
I
Zaman
Glikoz miktar
II
Zaman
Aminoasit miktar
IV
Zaman
Ya miktar
III
Zaman
Salkl bir insann ince barsanda gerekleen
sindirim olay ile ilgili yukarda verilen grafklerden
hangisi yanltr?
20. Aada verilen organlardan hangisi yalarn fzik-
sel sindirimine yardmc olan safray retir?
A) Karacier B) Mide
C) Pankreas D) nce barsak
21.

St
Ayiei
Zeytin
Yulaf
1 3
2 4
Yukardaki besin maddelerinden hangisi karbon-
hidrat bakmndan zengindir?
A) 4 B) 3 C) 2 D) 1
1. NTE
29
FEN VE TEKNOLOJ
Bbreklerde hergn yaklak 180 lit-
re su szlr. phesiz bunun hepsi
idrar olmaz. Suyun byk bir blm
geri emildiinden, yetikin ve salkl
bir insanda gnde yaklak 1,5 litre
idrar oluur.
Bbrek
atardamar
Bbrek
toplardamar
Yukardaki bbrek eklinde bbree
kan getiren bbrek atardamar ve bb-
rekten kan karan bbrek toplarda-
mar grlmektedir.
VCUDUMUZDA SSTEMLER
BOALTIM SSTEM
Hcrelerde; sindirim, solunum gibi olaylar sonucunda ortaya kan, zararl ve ie
yaramayan maddelerin dar atlmasna boaltm denir. Vcudumuzda atk mad-
deleri boaltm sistemiyle dar atarz.
Peki, bu boaltm sistemi hangi organlardan oluur?
Boaltm sistemi organlar; bbrekler, idrar kesesi ve idrar kanallar (reter)'dr.
Bbrekler, omurgann iki yannda karn boluunun arka duvarnda ve bel hiza-
snda bulunur. nsanda bir ift bbrek bulunur. Bbreklerin ukur ksmlar birbirine
dnktr ve ukur olan gbek ksmnda bbree kan getiren bbrek atardamar
ile kan bbrekten karan bbrek toplardamar yer alr. Oluan idrar, her bir bb-
rekten reter (idrar kanal) adl bir kanalla kar ve idrar kesesine iletilir.
Bbrekler
Zar
Kabuk
z blgesi
drar kanal
nsanda boaltm sistemi ve bbrein yaps
Havuzcuk
drar kanal (reter)
drar kesesi
retra
nsanda bulunan her bir bbrek faslye eklinde, yaklak 10 cm boyunda ve 120-
170 gram arlndadr. Bbreklerin d ksmnda koruyucu ya tabakas vardr.
Ayrca bbreklerdeki kan akm olduka youndur. Bir bbrek incelendiinde; d-
tan ie doru zar, kabuk (korteks), z blgesi (medulla) ve havuzcuk ksmla-
rndan olutuu grlr.
Zar: Dtan bbrei saran ve onu d etkilere kar koruyan ksmdr.
Kabuk: Kanda bulunan atk maddeler bbrein kabuk ksmnda szlr. Nefron-
lar burada yer alr.
z Blgesi: zerinde idrar toplama kanallarndan oluan piramit eklinde yaplar
vardr. Bbrein z blgeleri szntnn havuzcua tand ksmdr.
Havuzcuk: Bbrein gbek ksmndaki bolua havuzcuk denir. Burada topla-
nan idrar, idrar kanal (reter) ile idrar kesesine gnderilir.
Bbrek atarmar ile bbree gelen kan oksijen bakmndan zengindir. Bu kann
iinde re ve rik asit bulunur. re ve rik asit bulunan kan; bbrein kabuk ks-
mndan szlerek, temizlenir. Temizlenen kan bbrek toplardamar ile bbrekten
kartlr. Kandan ayrlan re, rik asit ve su idrar adn alr. drar, idrar kanal ile
idrar kesesine gelerek orada birikir.
1. NTE
30
FEN VE TEKNOLOJ
VCUDUMUZDA SSTEMLER
Bbrek atardamarndaki kanda bulu-
nabilen maddeler
Aminoasit Glikoz
Vitamin Mineraller
Su re
rik asit Tuz
Bbrek toplardamarndaki kanda bu-
lunabilen maddeler
Aminoasit Glikoz
Vitamin Tuz
Mineraller Su
re (az miktarda)
drar yapsnda bulunabilen maddeler
Su % 95 re % 3
Hormonlar Vitamin
Mineraller Tuz
Nefronun yaps
Bbrek atardamarndaki kanda bulunan re, bbrek toplardamarndakinden ol-
duka fazladr. renin ou bbrek tarafndan szld iin bbrek toplarda-
marnda az miktarda re bulunur.
NOT
Bbrekte re ve rik asit bakmndan temizlenen kan; kalbe, oradan da akci-
erlere giderek karbondioksit bakmndan da temizlenir. Daha sonra vcuda
dalr.
Bbrein kabuk ksmnda bulunan ve kan szmekle grevli olan yaplara nef-
ron denir. Her bbrekte yaklak olarak bir milyon nefron bulunur. Nefronlar
da, gnde 180 litre kadar sv szlr ve bunun yaklak 1,5 litresi idrar olarak
vcuttan atlr. Nefronlar ayrca kan szerken faydal maddeleri de geri emer-
ler.
Su, vitamin ve madensel tuzlar (mineraller) vcutta depo edilemedii iin id-
rarla atlrlar.
Salkl bir insann kannda glikoza rastlanmaz. Eer idrarda glikoza rastlanr-
sa kiinin eker hastas olduu sonucu ortaya kabilir.
Bbreklerin vcudumuzda pek ok farkl grevi bulunmaktadr. imdi, bbrek-
lerin grevlerinden bazlarn renelim.
Bbreklerin Grevleri
Vcutta oluan sv atk maddeleri kandan szp ayrr.
Vcuttaki fazla suyun dar atlmasn salar.
Kann tuz dengesini ayarlar.
Vcuttaki i dengeyi salar.
Kann osmotik basncn dengede tutar.
Baz ilalarn, toksinlerin ve zararl kimyasal maddelerin atlmasn salar.
Bbrekler, aldosteron hormonunun etkisi ile i ortamn iyon dengesini d-
zenler.
Heyecanlanan veya korkan bir insan daha ok idrara kar. Korku ve heyecan
srasnda salglanan adrenalin hormonu, kan basncn artrd iin bbreklerde
szlme hzlanr.
NOT
Souk havalarda, klcal damarlar bzld iin kan basnc artar, szlme hz-
lanr ve daha sk idrara klr.
NOT
Vcudumuzda boaltmda grevli baka yap ve organlar da vardr. imdi, boal-
tma yardmc olan organ ve yaplar tanyalm.
1. NTE
31
FEN VE TEKNOLOJ
VCUDUMUZDA SSTEMLER
Karacier
Vcudumuzda pek ok grevi bulunan ka-
racier, boaltma yardmc bir organdr.
Akcierler
Deri
Terde bulunabilen maddeler
re (az miktarda) Mineraller
Su Tuz
Boaltma Yardmc Olan Organ ve Yaplar
Karacier
Hcrelerimizde proteinlerin yaklmas sonucu ok zehirli olan amonyak maddesi
oluur. Bu zehirli maddeyi, bbrekler kandan szemezler. Karacier ok zehirli
olan amonya, daha az zehirli re ve rik asite evirir. Bbrekler de bu re ve
rik asiti szerek kandan ayrr. Ayrca karacier, ilalarn zehirli ve alkoln zararl
etkilerini de nler.
Akcier
Akcierler, kandaki karbondioksit ve su buharn dar atarak boaltm yaparlar.
Deri
Vcudumuzda bulunan suyun ve tuzun fazlasn terleme yoluyla dar atar.
Kaln Barsak
Sindirim sonucu oluan kat atk maddelerin dk eklinde vcudumuzdan atlma-
sn salar.
Amonyak, re ve rik asit boaltm maddeleri olan azotlu atklardr. Amonyak,
proteinlerin sindirimi sonucu oluan ok zehirli bir maddedir ve bol suyla dar
atlr. re, amonyaktan oluur ve ondan daha az zehirlidir. rik asit ise re ve
amonyak arasnda en az zehirli olandr.
NOT
Boaltm Sistemi Hastalklar
Bbrek ltihab
Bbrein havuzcuk veya z blgesinde grlebilir. Bel ars, halsizlik, yksek
ate, me, titreme gibi belirtileri vardr. Mutlaka doktora bavurulmaldr.
Bbrek Yetmezlii
Eer bbrekler grev yapamaz halde hastalanm ise bbrek yetmezlii ortaya
km demektir. Bu hastalkta, bbreklerden atlmas gereken zararl maddelerin
dar atlamamas durumu gerekleir. Hasta diyaliz makinesine balanr. Bu s-
rada kan, hastann atardamarnn birinden diyaliz makinasna pompalanr. Diyaliz
kandaki atk maddeleri uzaklatrr. Daha sonra kan hastann toplardamarna geri
verilir.
32
FEN VE TEKNOLOJ
Yukardaki ekilde, diyaliz makinasyla ya-
amn srdrmekte olan bir hasta grl-
mektedir.
Bbrek Talar
drar iindeki znm baz inorganik maddeler (azot ve kalsiyum) bbrekteki
veya idrar yollarndaki bir sorun nedeni ile kerek birleebilir. Bunlarn birlemesi
ile bbrek ta oluur. Ta bbrein havuzcuunda ise ar yapmaz. drar, yolla-
rna getiinde ar yapar ve idrarn kanl olduu grlr. Ultrason dalgalar ile
talarn krlmas salanabilir.
Nefrit
Bu hastalk nefronlarn iltihaplanmas sonucu oluur. Gz, yz ve ayak bileklerin-
deki imeler bu hastaln belirtisi olabilir.
Organ Nakli
Bir insann organ veya dokularnn, ihtiyac olan baka bir insana tbbi yntemlerle
nakledilmesi ilemine organ nakli ad verilir.
Dnyada ve lkemizde akcier, kalp, karacier, bbrek, kornea, pankreas, kan ve
kemik ilii nakilleri yaplmaktadr.
nsanda Boaltm Sisteminin Sal
Bbreklerimizin sal iin salkl ve dzenli beslenmeliyiz.
Bol sv almal, alnan sv miktarn scak ve kuru havalarda arttrmalyz.
ok tuzlu ve baharatl yiyecekler bbreklerin almasn zorlatrr. Bu yzden bu
tr yiyeceklerin fazla tketilmemesi gerekir.
Az su iilirse bbrekte, bbrek ta oluabilir.
drarda glikozun bulunmas eker hastalnn belirtisidir. drar yaparken yanma ve
ar oluyorsa hemen doktora bavurmalyz.
Mikroplar bbree ok kolay yerleir. Buradaki mikroplar bbrein iltihaplan-
masna neden olabilir.
Bbrekler tamamen alamaz duruma geldiinde kullanlan iki yntem vardr.
Bunlardan biri diyaliz yntemidir. Hasta olan kii diyaliz makinasna balanr.
Bu makine yapay bbrek grevi grr. Bbrekler gibi kan szer ve zararl mad-
deleri kandan temizler. Ama bu yntem pahaldr. Ayrca her hastanede diyaliz
makinesi de bulunmayabilir. Dier bir yntem de bbrek naklidir. Bu ameliyatlar
genelde baarl olur ve hastalarn ou normal yaamlarna dnebilirler. Fakat
bu yntemin kullanlmas iin de hastaya uygun bbrek bulunmas gerekir. Bu
sebeple halkn bilinelenmesi ile organ balar artrlabilir.
1. NTE
33
FEN VE TEKNOLOJ
VCUDUMUZDA SSTEMLER
ETKINLIK - 9
(a)
(b)
(c)
(d)
Yukarda boaltm sisteminin ekli verilmitir. Buna gre;
1. (a) organnn adn ve grevini yaznz.
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
2. (b) yapsnn adn ve grevini yaznz.
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
3. (c) yapsnn adn ve grevini yaznz.
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
4. (d) yapsnn adn ve grevini yaznz.
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
1. NTE
34
FEN VE TEKNOLOJ
VCUDUMUZDA SSTEMLER
ETKINLIK - 10
Aada bo braklan yerlere bbrein ksmlarn yaznz..
a)
.............................
.............................
.............................
.............................
b) Aada verilen yaplarn grevlerini birer cmle ile yaznz..
Havuzcuk : .....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
Zar : .....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................

Kabuk : .....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
z blgesi : .....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
35
FEN VE TEKNOLOJ
ETKINLIK - 11
Bbrek
Nefrit Bbrek toplardamar Havuzcuk Karacier re
z blgesi Nefron Kabuk Bbrek atardamar
Yukardaki kutucuklarda verilen kavramlar, aadaki uygun boluklara yerletiriniz.
1. Kanda bulunan atk maddeler bbrein ....................................................... ksmnda szlr.
2. ....................................................... kan bbree getirir.
3. ....................................................... vcutta oluan zararl atklardan biridir.
4. Bbrein kabuk ksmnda bulunan ve kan szmekle grevli yaplara ....................................................... denir.
5. ....................................................... boaltm organdr.
6. ....................................................... nefronlarn iltihaplanmas sonucu oluan bir hastalktr.
7. drar, ....................................................... ksmnda toplanr ve idrar kanal ile idrar kesesine gider.
8. drarn havuzcua tand ksma ....................................................... denir.
9. ....................................................... kan bbrekten karr.
10. ....................................................... ok zehirli amonya, daha az zehirli re ve rik asite evirir.
36
FEN VE TEKNOLOJ
ETKINLIK - 12
Aada boaltm sistemi ile ilgili sorular ve bu sorularn cevaplar verilmitir. Sorularn numaralarn uygun ce-
vaplarn bandaki kutucuklara yaznz.
SORULAR
1. Boaltm organlar nelerdir?
2. Bbrek, iten da doru hangi ksmlardan oluur?
3. Metabolizma sonucunda insanda hangi atk maddeler oluur?
4. Amonya reye eviren organ hangisidir?
5. Boaltma yardmc organlar nelerdir?
6. Nefronun grevi nedir?
7. Amonyak neden reye evrilir?
8. Derinin boaltmdaki grevi nedir?
9. Nefronlar bbrein hangi ksmnda bulunur.
10. Bbrek toplardamarnda bulunan kanda hangi maddeler vardr?
CEVAPLAR
re, rik asit, madensel tuzlar oluur.
Karacier, akcier, deri ve kaln barsak
Bbrekler ok zehirli olan amonya kandan szemezler. Bu yzden amonyak reye evrilir.
Bbrekte bulunur ve kan szmekle grevlidir.
Bbrek, idrar kanal ve idrar kesesidir.
Bbrein kabuk ksmnda bulunur.
Kandan szlen zararl maddeler ter haline gelir ve ter halinde dar atlr.
Havuzcuk, z blgesi, kabuk ve zar ksmndan oluur.
Glikoz, vitamin, aminoasit, madensel tuzlar, su ve ok az re bulunur.
Karacier
1. NTE
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
37
FEN VE TEKNOLOJ
TEST - 4
VCUDUMUZDA SSTEMLER
1. reterden gelen idrarn geici olarak topland
yerdir.
Bbreklerdeki idrar idrar kesesine tar.
Kann szld ve idrarn olutuu organdr.
drarn dar atld yapdr.
Yukarda boaltm sistemine ait organ ve yaplarn g-
revleri belirtilmitir.
Buna gre idrarn boaltm sisteminde izledii yol
A) B)
C) D)
2.
Yap
Maddeler
re Glikoz Su
drar + +
Kan +
Yukarda salkl bir insann idrar ve kanndaki deer-
ler ile ilgili bir tablo gsterilmitir.
Buna gre, , ve ile gsterilen yerlere gelebi-
lecek iaretler aadakilerden hangisinde doru
verilmitir?
+: Maddenin varln gsterir.
: Maddenin bulunmadn gsterir.

A) + +
B) + +
C) + +
D) +
3. Kanda bulunan karbondioksit gaz aadaki bo-
altm organlarnn hangisiyle dar atlr?
A) Karacier B) Akcier
C) Bbrek D) Kaln barsak
4.
Z
Y
X
T

Yukardaki bbrek eklinde X, Y, Z, T ile gsterilen
yaplardan hangisinde nefronlar bulunur?
A) X B) Y C) Z D) T
5. Aadakilerden hangisinde kann szld ve
idrarn geici olarak topland yaplar doru veril-
mitir?
(Kann szld yap: ; drarn geici olarak top-
land yap: )

A) reter retra
B) drar ka-
sesi
reter
C) Nefron drar ke-
sesi
D) reter Nefron
6. I. Glikoz
II. Aminoasit
III. Amonyak
IV. re
Yukarda verilen maddelerden hangileri nefron ka-
nalcklarndaki svda bulunur?
C) II, III ve IV D) I, II, III ve IV
1. NTE
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
38
FEN VE TEKNOLOJ
VCUDUMUZDA SSTEMLER
TEST - 4
7. Aada verilen ifadelerden hangisi bbrein g-
revlerinden biri deildir?
A) Vcuttaki fazla suyun dar atlmasn salar.
B) Sv atk maddeleri kandan szerek ayrr.
C) Kann osmotik basncn dengede tutar.
D) Amonya re ve rik asite evirir.
8.
Eda
Demircan
Zeynep
nsan bbreine bbrek atardamar ile kan
gelir.
Bbrek toplardamarnda bulunan re, bbrek
atardamarndaki reden daha fazladr.
Bbree kan getiren bbrek atardamar re
bakmndan zengindir.

Yukardaki rencilerden hangisinin yapt yorum
dorudur?
A) Yalnz Eda
B) Eda ve Demircan
C) Demircan ve Zeynep
D) Eda, Demircan ve Zeynep
9. I. retra
II. reter
III. drar kesesi
IV. Nefron
Yukarda verilen boaltm sistemi yaplarndan
hangisinde renin geri emilimi gerekleir?
10. Aadakilerden hangisi bbrek toplar damarnda-
ki kanda olduka az bulunan maddelerden biridir?
A) Aminoasit B) Su
C) Madensel tuzlar D) re
11. Laboratuvarda bir kiinin idrar tahlilini yapan doktor
Okan Bey, bu idrarda glikoz olduunu sylemitir.
Buna gre, tahlil yaptran kii ile ilgili aada veri-
len sonulardan hangisine ulalabilir?
A) eker hastasdr.
B) Bbrek yetmezlii vardr.
C) Bbrek ta olumutur.
D) lser hastasdr.
12. "drar iindeki znm baz inorganik maddeler bb-
rekteki veya idrar yollarndaki bir sorun nedeniyle ke-
rek birleebilir. Bunlarn birlemesi ile ........................
oluur."
Yukardaki ifadede bo braklan yere aadakiler-
den hangisi gelmelidir?
A) Bbrek yetmezlii B) Nefrit
C) Tifo D) Bbrek ta
13. Boaltm sistemi ile ilgili aada verilen ifadeler-
den hangisi dorudur?
A) drarn iinde re, su ve rik asit gibi maddeler bu-
lunmaz.
B) nsan idrarnda minerallerin fazla birikmesi, nefrit
hastaln oluturur.
C) nsan kannda bulunan re, karacier ile dar atlr.
D) ok zehirli olan amonyak, re ve rik asite dn-
tkten sonra dar atlr.
14.
Banu
Can
idem
Kan ve idrarn byk bir blmn su
oluturur.
Salkl bir insann kannda aminoasit ve
glikoz bulunur.
rik asit ve re ter ile vcuttan uzaklatrlr.

Yukardaki rencilerden hangilerinin yapt yo-
rum dorudur?
A) Yalnz Banu B) Banu ve Can
C) Can ve idem D) Banu, Can ve idem
1. NTE
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
39
FEN VE TEKNOLOJ
VCUDUMUZDA SSTEMLER
TEST - 5
1. Aada verilenlerden hangisi bbrein ksmlarn-
dan biri deildir?
A) z blgesi B) Havuzcuk
C) Kabuk D) drar kesesi
2.
Boaltm Sistemi Hastalklar
Bbrek
yetmezlii
drar yollar
iltihab
Bbrek
ta
X

Yukardaki emada X ile gsterilen hastalk aa-
dakilerden hangisinde doru verilmitir?
A) Tifo B) Nefrit
C) lser D) Kolera
3. "Bbreklerde szlen kan ..........?.......... ile bbrei
terk eder."
Yukardaki ? olan yere aadakilerden hangisi ya-
zlrsa doru olur?
A) Bbrek toplardamar B) Aort
C) Bbrek atardamar D) Havuzcuk
4.
1
2
3
4
Karbondioksit ve
su buhar
Su, re ve rik asit
Kat sindirim atklar

Yukarda baz organlar ve bu organlarn boaltmn
gerekletirdii maddeler gsterilmitir.
Buna gre organlar boaltm maddeleri ile eleti-
rildiinde hangi numaral organ darda kalr?
A) 4 B)
3
C) 2 D)
1
5. Aada resimleri verilen yaplardan hangisi pro-
teinlerin sindirimi sonucu oluan amonya reye
dntrmekle grevlidir?

A) B)
C) D)
Bbrek
Pankreas Karacier
Kaln barsak
6. Aadaki cihazlardan hangisi bbrek yetmezlii-
nin tedavisinde kullanlr?
A) Diyaliz B) Ultrason
C) Endoskopi D) Kolonoskopi
7.
Organlar Boaltm rnleri
I Bbrek Dk, su, tuz ve glikoz
II Akcier Karbondioksit ve su buhar
III Deri Mineral, tuz ve su
IV Kaln barsak Kat sindirim atklar

Yukardaki tabloda boaltm organlar ve rnleri veril-
mitir.
Buna gre ka numaral ksmda yanllk yapl-
mtr?
8. Azot ve kalsiyumun bbreklerde birikip kristalle-
mesi sonucu oluan hastalk aadakilerden han-
gisidir?
A) Bbrek iltihab
B) Nefrit
C) Bbrek talar
D) Bbrek yetmezlii
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
40
FEN VE TEKNOLOJ
TEST - 5
9. Aada boaltm sistemine ait bir ekil gsterilmitir.
I
II
III
IV
Buna gre numaralarla gsterilen yaplar iin aa-
da yaplan yorumlardan hangisi yanltr?
A) I'de kandaki atk maddeler szlr.
B) Nefronlar II'de bulunur.
C) III, idrarn bir sre topland yerdir.
D) IV, idrarn vcut dna atld ksmdr.
10. . re . Su
. Glikoz . Tuz
Yukarda verilen maddelerden hangisi salkl bir
insann kannda bulunduu halde, idrarnda bulun-
maz?
A) B) C) D)
11.
Vcudumuza alnan proteinlerin sindirimi sonucu oluan
amonya daha az zehirli olan reye evirir.
Yukarda grevi verilen organ aadakilerden
hangisidi?
A) Karacier B) Safra kesesi
C) Pankreas D) Bbrek
12. Aada verilenlerden hangisi yanltr?
A) Bbrekler vcudun su ve tuz dengeseni ayarlar.
B) Karacier boaltma yardmc bir organdr.
C) Nefrit bir bbrek hastaldr.
D) Kaln barsak boaltm sistemi organdr.
13.
Nilgn
Sinan
Simge
Bbrek yetmezlii olan kiiler dialize
balanr.
Bbrekler, omurgann iki yannda karn
boluunun arka duvarnda ve bel
hizasnda bulunur.
reter idrar dar atan ksmdr.

Yukardaki rencilerden hangilerinin verdii bilgi
yanltr?
A) Yalnz Nilgn
B) Nilgn ve Sinan
C) Sinan ve Simge
D) Nilgn, Sinan ve Simge
14.
1
Hcrelerde oluan ve kana karan atk maddelerin
temizlenmesine boaltm denir. 2 Boaltm organla-
rndan olan bbrein kabuk ksmnda nefronlar bulu-
nur. 3 Oluan idrarda re bulunmaz. 4 drar bbrek-
ten reter ile idrar kesesine gnderilir.
Yukardaki numaralandrlm cmlelerden hangisi
yanltr?
A)
1
B) 2 C)
3
D) 4
15.
Oksijen I.
re III.
Karbondioksit II.
rik asit IV.
Yukarda verilen maddelerden hangileri bbrek
atardamarndaki kanda ok az bulunur?
A) Yalnz II B) II ve III
C) III ve IV D) Yalnz I
1. NTE
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
41
FEN VE TEKNOLOJ
1. Boaltm sisteminde yer alan aadaki yaplardan
hangisinde idrar toplanr ve bir sre tutulur?
A) retra B) reter
C) drar kesesi D) Bbrek
2. re Hormonlar Tuz
Su Karbonhidrat Mineraller
Yukarda verilen maddelerden ka tanesi idrarn
yapsnda bulunur?
A) 6 B) 5 C) 4 D) 3
3.
X
Y
Z
T

Yukardaki ekilde boaltm sistemine ait organ ve ya-
plar gsterilmitir.
Buna gre numaralandrlm organ ve yaplarla
ilgili aada yaplan yorumlardan hangisi doru-
dur?
A) X organ amonya reye evirir.
B) Y yaps, idrar idrar kesesine tar.
C) Z yaps, reterdir.
D) T yaps, dky dar atar.
4.
II
III
I
IV
Yanda bir insan bbrei ekli ve-
rilmitir.
Buna gre bbrekte szlen
idrarn topland ksm ka
numara ile gsterilmitir?
5.
Bbrek
Deri
Kaln barsak
Akcier

Yukarda verilen organ ve yaplarn ortak olarak
gerekletirdii olay aadakilerden hangisinde
doru verilmitir?
A) Sindirim B) Dolam
C) Denetleme D) Boaltm
6. Aada verilenlerden hangisi insanda oluan atk
maddelerden biri deildir?
A) Amonyak B) Selloz
C) Karbondioksit D) re
7. Temel, salk kontrol iin doktora gitmitir. Doktoru
Temel'den idrar tahlili yaptrmasn ister. Yaplan idrar
sonucunu inceleyen doktor Temel'in salkl olduunu
sylemitir.
Buna gre aadaki tahlil sonularndan hangisi
Temel'e aittir?

A) B)
C) D)
drar Tahlili
Su: 50 mg
re: 12 mg
Glikoz: 2 mg
Tuz: 0,01 mg
drar Tahlili
Su: 35 mg
re: 15 mg
Glikoz: 3 mg
Tuz: 0,02 mg
drar Tahlili
Su: 10 mg
re: 14 mg
Glikoz: 0 mg
Tuz: 0,01 mg
drar Tahlili
Su: 45 mg
re: 14 mg
Glikoz: 3,5 mg
Tuz: 0,03 mg
VCUDUMUZDA SSTEMLER
TEST - 6
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
42
FEN VE TEKNOLOJ
TEST - 6
8. Su, re ve eitli tuzlar,
araclyla bbre-
e gelir. Kan bbrein kabuk ksmndan geerken atk
maddeler
larda szlr. Havuzcua gelen sv,

idrar oluturur ve oluan idrar, idrar kanal ile idrar ke-
sesine gelir. Bir sre idrar kesesinde bekleyen idrar
ile dar atlr.

Yukardaki paragrafta , , ile gsterilen yerle-
re gelebilecek kavramlar aadakilerden hangisi-
dir?

A) Bbrek
atardamar
Nefron reter
B) Nefron Bbrek
toplardamar
retra
C) Bbrek
toplardamar
Nefron reter
D) Bbrek
atardamar
Nefron retra
9. I. Su
II. re
III. rik asit
IV. Karbondioksit
Yukarda verilen maddelerden hangileri boaltm
sistemi tarafndan dar atlr?
A) I ve II B) I, II ve III
C) III ve IV D) II ve III
10. I. Kandaki re ve rik asit bbrein kabuk ksmnda
szlr.
II. Havuzcuk, idrarn topland yerdir.
III. Nefron bbrein en kk yaptadr.
Yukarda verilen ifadelerden hangileri dorudur?
11. Aadaki organlardan hangisinin boaltmla ilgili
bir grevi yoktur?
A) Karacier B) Mide
C) Deri D) Akcier
12. Aadaki grafklerde salkl bir kiinin idrar ve bbrek
toplardamarndaki kannda bulunan baz maddelerin
yzde olarak oranlar gsterilmitir.

Madde
drardaki oran
Madde
Bbrek toplardamarndaki oran
X
X
Y
Y
Z Z
Buna gre grafklerde X, Y, Z yerine gelebilecek
maddeler aadakilerden hangisinde doru veril-
mitir?

X Y Z
A) Glikoz Su Tuz
B) Su re Tuz
C) re Su Mineral
D) Su Glikoz Aminoasit
13.
Bbrek hangi ksmdan oluur?
Deniz retmen
Deniz retmen'in sorusuna aadaki renciler-
den hangisinin verdii cevap dorudur?

Ceyda
Didem Ali
Teoman
Zar
kabuk
z blgesi
havuzcuk
A) B)
C) D)
Zar
kabuk
reter
retra
retra
reter
kabuk
reter
idrar kesesi
retra
1. NTE
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
43
FEN VE TEKNOLOJ
1. Diyaliz makinasna girmek zorunda kalan bir insa-
nn bbreinin hangi ksm grevini yapamamak-
tadr?
A) Kabuk B) Havuzcuk
C) Bbrek atardamar D) drar kanal
2. I. Glikoz
II. Karbonhidrat
III. re
IV. Ya
Yukardaki maddelerden hangisi, bbrek atarda-
marnda ok miktarda bulunurken bbrek toplar-
damarnda olduka az bulunur?
3. Bbreklerde oluan idrar aadaki yaplardan
hangisi ile vcuttan dar atlr?
A) retra B) drar kesesi
C) drar kanal D) Havuzcuk
4.
Havuzcuk
drar kesesi
K
L
Yukardaki emada bbreklerde oluan idrarn dar
atlana kadar izledii yol gsterilmitir.
Buna gre K ve L yerine hangi kavramlar gelmeli-
dir?

K L
A) Nefron reter
B) reter retra
C) retra Mesane
D) retra Nefron
5. Bbree gelen kandaki re hangi srayla aadaki
bbrek ksmlarndan geerek idrar kesesine ula-
r?
A) z blgesi - Kabuk - Havuzcuk
B) Kabuk - z blgesi - Havuzcuk
C) Havuzcuk - Kabuk - z blgesi
D) Havuzcuk - z blgesi - Kabuk
6.
I II
III IV
Bbrek Akcier
Kaln barsak nce barsak
Yukarda resimleri verilen organlardan hangisi v-
cudumuzda proteinlerin paralanmas sonucu olu-
an ve atk maddelerden biri olan renin kandan
szlp ayrlmasn salar?
A) IV B) III C) II D) I
7. Aadakilerden hangisi boaltm sisteminin sal-
asndan doru bir davrantr?
A) Meyve ve sebzeleri ykamadan tketmek.
B) drar uzun sre tutmak.
C) Bol su imek.
D) Bol baharatl ve tuzlu yiyecekleri tketmek.
8. I. Bbrek atardamar ierisindeki kanda re bulu-
nur.
II. Bbrek toplardamar re bakmndan temiz kan
tar.
III. Salkl bir insann idrarnda glikoza rastlanmaz.
Yukardaki ifadelerden hangileri dorudur?
9. Bbreklerle ilgili verilen aadaki ifadelerden han-
gisi yanltr?
A) Bir insan bbrei; zar, kabuk, z blgesi ve havuz-
cuk ksmlarndan oluur.
B) Bbree kan getiren bbrek toplardamar, bbrek-
ten kan karan bbrek atardamardr.
C) Kan, bbrein kabuk ksmnda bulunan nefronlar
tarafndan szlr.
D) Bbreklerin d ksmnda koruyucu ya tabakas
bulunur.
TEST - 7
VCUDUMUZDA SSTEMLER
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
44
FEN VE TEKNOLOJ
TEST - 7
10. rem, aada verilen besinlerden hangisini ok t-
ketirse, paralanma sonucunda aa kan re ve
amonyak miktar artar?
A) B)
C) D)
11.
Karacier
Yukarda resmi verilen organla ilgili aada yap-
lan yorumlardan hangisi yanltr?
A) Fazla glikozu glikojen olarak depolar.
B) Amonya reye evirir.
C) Safra salglar.
D) Kan szerek atk maddelerden arndrr.
12. Boaltm sisteminin temel amac aadakilerden
hangisidir?
A) Vcuda alnan maddeleri kk paralara ayr-
mak.
B) Zararl maddeleri vcuttan uzaklatrmak.
C) Zehirli maddeleri daha az zehirli hale getirmek.
D) Canlnn evre ile etkileimini dengelemek.
13. Bbrekte, kandaki zararl maddeler szldkten
sonra geride kalan yararl maddeler aadaki han-
gi yapya gelir?
A) Bbrek toplardamar
B) Bbrek atardamar
C) Havuzcuk
D) Karacier toplardamar
14. Oluan idrar retrada toplanr.
Bbrein grevi, kan reden temizlemektir.
Amonya reye evirmek pankreasn grevidir.
drarn iinde bulunan maddelerden biride redir.
Yukardaki bilgilerden doru olanlarnn yanna
"D", yanl olanlarnn yanna "Y" harf konulursa
aada verilenlerden hangisi doru olur?

A)
Y
B)
Y
C)
D
D)
Y
D Y Y D
Y D Y D
D D D Y
15. Aada canllarn oluturduklar atk maddeler gste-
rilmitir.
re Amonyak rik asit
1 2 3
Buna gre;
I.
1
numaral atk madde dierlerine gre daha
fazla su ile atlr.
II. En zehirli olan
2
numaral atktr.
III.
3
numaral atkla atlan su miktar dierlerine
gre daha azdr.-
verilen ifadelerden hangileri dorudur?
16. Bbrek toplardamar ile bbrekten kan karbondi-
oksit bakmndan zengin kan aada verilen hangi
organ tarafndan temizlenir?
A) Kalp B) Karacier
C) Akcier D) Pankreas
17. I. Akcier
II. Safra kesesi
III. Bbrek
Yukarda verilen organlardan hangisi kann atk
maddelerden temizlenmesinde grevlidir?
A) Yalnz I B) I ve III
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
45
FEN VE TEKNOLOJ
TEST - 7
18.
X sistemi
Kandan atk maddeleri szer ve vcut-
tan uzaklatrlmalarn salar.
Yukarda grevi belirtilen X sistemi aadakiler-
den hangisinde doru verilmitir?
A) Sindirim B) Boaltm
C) Solunum D) Denetleme
19. I. Atk maddelerden oluan idrarn toplanmas
II. Kandaki yararl maddelerin geri emilmesi
Yukardaki olaylarn gerekletii bbrek ksmlar
aadakilerin hangisinde doru verilmitir?

I II
A) Kabuk Havuzcuk
B) Havuzcuk Nefron
C) z blgesi Havuzcuk
D) Havuzcuk z blgesi
20. nsanlarda, amonya reye eviren ve reyi v-
cuttan uzaklatran organlar aadakilerden han-
gisinde doru verilmitir?

reyi
uzaklatrma
Amonya reye
evirme
A) Karacier Bbrek
B) Safra kesesi Karacier
C) Bbrek Karacier
D) Akcier Bbrek
21.

Su I.
Vitamin II.
Madensel tuzlar III.
Yukarda verilen maddelerden hangileri idrarla d-
ar atlr?
A) Yalnz II B) I ve II
22.
Bbrek
K
L
Yandaki ekilde boaltm siste-
minin bir blm gsterilmitir.

Nehir
Osman
Beyza
Eren
Kda re miktar
fazla, Lde azdr.
K yaps bbrek
toplardamar, L
ise bbrek atar-
damardr.
Kda re miktar
az, Lde fazladr.
K ve Lde bulu-
nan re miktar
eittir.
Buna gre, rencilerden hangisinin yapt yo-
rum dorudur?
A) Osman B) Eren
C) Nehir D) Beyza
23.
Karacier Akcier retra
Kalnbarsak reter Bbrek
Yukardaki organ ve yaplardan ka tanesi vcudu-
muzda gerekleen boaltm olaylarnda grevli-
dir?
A) 6 B) 5 C) 4 D) 3
1. NTE
46
FEN VE TEKNOLOJ
VCUDUMUZDA SSTEMLER
nsanda sinir sistemi
Sinir hcresi
Yukardaki resimlerde insanda bulunan bir
sinir hcresi (nron) grlmektedir.
Dendritler
Hcre
gvdesi
Akson
DENETLEYC VE DZENLEYC SSTEMLER
nsanlarda, denetleyici ve dzenleyici sistem olarak iki i haberleme ve dzenle-
me sistemi vardr. Sinir sistemi denetleyici, hormonal (endokrin) sistem dzenle-
yici grevdedir.
Bu iki sistem; boaltm, sindirim, iskelet, dolam, solunum, reme gibi sistemlerin
birbiri ile uyumlu almasn salar.
SNR SSTEM
evredeki deiikliklere ve d uyarlara tepki gstermek, canllar cansz varlklar-
dan ayran temel zelliklerden biridir. nsann ve btn gelimi hayvanlarn sinir
sistemi, evredeki deiiklikleri duyu organlaryla alglar ve vcudun yant verme-
sini salar.
Sinir sisteminin temel grevi; btn organlarn almasn denetlemek ve ya-
amsal faaliyetlerin uyum iinde devam etmesini salamaktr.
nsanda bulunan sinir sistemi, karmak ve ok eitli faaliyetlerin kontroln sa-
lar. Sinir sisteminin temel yap ve grev birimi sinir hcresi (nron) dir.
Sinir hcresi dendrit ve akson denilen yaplardan olumutur. Sinir hcresinde
bulunan ksa uzantlara dendrit, uzun olanlarna ise akson denir.
Baz sinir hcrelerinde miyelin klf bulunur. Miyelin klf bulunan sinir hcrele-
rinde uyartlar daha hzl iletilir.
Ses, k, tat, koku, scaklk, basn gibi uyarlarn sinir hcrelerinde oluturduk-
lar kimyasal ve elektriksel deiikliklere uyart (impuls) denir.
NOT
Sinir hcrelerinin ounda kendini yenileme ve onarma zellii yoktur.
UYARI
Sinir hcreleri grevlerine gre e ayrlr.
1. Duyu Sinirleri (Getirici sinirler)
Duyu organlarndan ald uyartlar beyne ve omurilie ileten sinirlerdir.
2. Ara Sinirleri (Balayc sinirler)
Motor ve duyu sinirleri arasndaki balanty salayan sinirlerdir.
3. Motor Sinirleri (Gtrc sinirler)
Beyinden ve omurilikten ald emirleri kaslara, organlara ve salg bezlerine ileten
sinirlerdir.
Bir insann sinir sistemi; merkezi ve evresel sinir sistemi olmak zere iki blme
ayrlr.
1. NTE
47
FEN VE TEKNOLOJ
VCUDUMUZDA SSTEMLER
Beyin
Beyincik
Merkezi sinir sistemi
Omurilik
Omurilik
soan
Yukardaki resimde beynin arkas
grlmektedir.
Beyincik
Bir insann beyni zarar grdnde bilin
kayb olsa bile, i organlar alyorsa
yaamaya devam eder. Bu durumda bi-
linli hi bir davran yaplmaz ve bitkisel
hayat grlr.
nsanda Bulunan Sinir Sistemi
Merkezi Sinir Sistemi evresel Sinir Sistemi
1. Merkezi Sinir Sistemi
Merkezi sinir sistemi beyin, omurilik, beyincik ve omurilik soanndan oluur.
Vcudumuzun ynetimi ve denetimi merkezi sinir sistemi tarafndan yaplr.
Beyin
nsan beyni milyarlarca sinir hcresi ieren bir organdr. erisinde beyin svs
bulunur. Beyin svs, beyni arpmalara ve sarsntlara kar korur. Beyindeki kan
damarlar ise beynin beslenmesini salar.
Beynin Grevleri
Grme, iitme, dokunma, tat ve koku alma duyular beyin sayesinde alglanr.
Duyu organlarnn merkezi buradadr.
Konuma, yazma, yazlan ve sylenenleri anlama gibi renilmi davranlar
kontrol eder.
Zek, bilin, hafza, hayal kurma, dnme ve anlama merkezidir.
stemli hareketlerin gereklemesini salar.
Vcut scakln ve kan basncn ayarlar.
Ackma, susama, uyku ve uyanklk gibi olaylar dzenler.
Beyincik
Vcudumuzun denge merkezi beyinciktir. Beyincik, beynin arkasnda ve alt ks-
mnda yer alr. Ayrca beyincik, kulaktaki yarm daire kanallar ile uyumlu olarak
alr.
Beyinciin Grevleri
Vcudumuzun dengesini salar.
Kas hareketlerimizin dzenli olmasn salar.
Beyincii karlan bir memeli hayvanda sarho yry ve denge bozukluu
grlr.
NOT
48
FEN VE TEKNOLOJ
Omurilik
Kaltsal Refeks
Doutan kazanlan refekstir.
Gz kapann krplmas
Fazla kta gz bebeinin klme-
si
Karanlkta gz bebeinin bymesi
Bebeklerde meme emme refeksinin
olmas
Diz kapa refeksi
artlf Refeks
Sonradan kazanlan refekstir.
Limon grnce azmzn sulanmas
Tavuklarn "bili bili" sesine gelmesi
Dans etmek
Bir mzik aleti almak
Omurilik
Omurgann iine yerlemi sinir tellerinden oluan omurilik, vcudumuzun refeks
ynetim merkezidir.
Vcudumuzun; dardan gelen ses, k gibi uyarlara hzl ve ani bir hareket-
le tepki gstermesine refeks denir.
Omurilik, refeks hareketlerinden baka alkanlk hareketleri ile de ilgilidir. Dans
etmek, okumak, yazmak, bir mzik aleti almak gibi davranlar beyin sayesinde
renildikten sonra alkanlk haline gelmi ise omuriliin denetimine geer.
Omurilik, beyinden gelen hareketleri organlara, vcuttan gelen uyartlar da beyne
iletir. Yani omurilik ve beyin iletiim halindedir.
Omuriliin Grevleri
Refeks merkezi olarak alr.
Alkanlk hareketlerini denetler.
Beyin ile dier organlar arasndaki uyartlar iletir.
Omurilik, nceden beynin etkisi ile renilmi olan istemli hareketleri beyin dev-
reye girmeden yaptrabilir. Ancak bir yanl yapldnda beyin devreye girer ve
yanl dzeltir.
NOT
Omurilik Soan
Dolam, boaltm, solunum gibi olaylar dzenler. Soluk alp verme, kalp at ve
metabolizma merkezleri burada bulunur.
Omurilik Soannn Grevleri
Dolam, sindirim, solunum, boaltm gibi olaylar dzenler.
Yutma, ineme, tkrk karma, ksrme, kusma, haprma, kan damarlarnn
gevemesi ve bzlmesi gibi olaylar kontrol eder.
Omurilik soan; beyin ile omurilik arasndaki mesajlarn tanmasnda ve vcut
iindeki olaylarn kontrolnde grevlidir.
Omurilik soannn zedelenmesi lme neden olur.
NOT
2. evresel Sinir Sistemi
Uyartlar alp beyin ve omurilie gtren, oluan tepkileri ilgili organlara, yaplara
ve bezlere ileten sinirlerin tm evresel sinir sistemini oluturur.
evresel sinir sistemi, merkezi sinir sistemi ile organlar arasndaki iletiimi
salar.
1. NTE
49
FEN VE TEKNOLOJ
VCUDUMUZDA SSTEMLER
KOKU
nsan beyninde bulunan duyu merkezleri
KONUMA
TME
GRME
OKUMA
TAD
KONUMA
Beyin ve omurilikten kan sinirler
Beyinden 12 ift sinir kar. Bunlar bata bulunan duyu organlarna, kaslarna
ve bezlerine gider. 10. beyin siniri ise, gs ve karn boluundaki organlara
(akcier, kalp, pankreas, barsak) gider. Beyin sinirlerinin bir ksm duyu nronu,
ounluu hem duyu hem motor nrondur.
NOT
Omuriliin sa ve sol tarafndan 31 ift sinir kar. Her bir omurilik siniri, n ve
arka kkten kan sinirlerin birlemesi ile oluur.
Sinir Sisteminde Uyartnn letimi
Sinirler, omurilik ve beyinden karak kaslara, kemiklere, salg bezlerine ve duygu
organlarna ular. Sinirler beyin ve omurilikten gelen mesajlar vcudun dier or-
ganlarna tayarak iletiimi salar.
Organizmann ald uyart; sinir hcrelerinde, dendritlerden hcre gvdesine, ora-
dan da aksona iletilir.
Uyart $ dendrit $ hcre gvdesi $ akson
Kaslardan, organlardan ve salg bezlerinden gelen uyartlar beynimizdeki ilgi-
li blm deerlendirir. Deerlendirilen uyart, cevap olarak sinirler araclyla
ilgili organlara veya yaplara iletilir. Bu organlar ve yaplar tarafndan gelen
uyartya tepki verilir.
Sinir sisteminde, zellikle beyindeki bozukluklar insann dnce davranla-
rn etkiler. Beyindeki st dzey ilevlerin aksamasna yol aarak kiinin ruh-
sal yapsnda bozulmalar meydana gelebilir. Bu bozulmalarda ruh hastalklar
olarak ifade edilir. Beyin ve sinir sistemi ile ilgili olan hastalklar nroloji dalnn
konusudur.
Sinir sisteminin saln korumak iin;
Uyku ile sinir sistemimizi dinlendiririz. Bu yzden uyku dzenine dikkat etme-
liyiz.
Grlt ve stresten uzak durmal, sakin bir ortamda yaamaya zen gster-
meliyiz.
Sigara ve alkol kullanm sinir sistemini bozar. Bu kt alkanlklardan uzak
durmalyz.
Menenjit ve kuduz gibi sinir sistemi hastalklarna yakalanmamak iin mikrop-
lara kar dikkatli olmalyz.
1. NTE
50
FEN VE TEKNOLOJ
VCUDUMUZDA SSTEMLER
ETKINLIK - 13
(a)
(b)
(c)
(d)
1. Yukarda verilen merkezi sinir sisteminde harferle gsterilen yaplarn isimlerini aadaki boluklara yaznz.
(a) ........................................................................
(b) ........................................................................
(c) ........................................................................
(d) ........................................................................
2. Hangi yap vcudun refeks merkezi olarak alr?
........................................................................
3. Hangi yap vcudun denge merkezi olarak alr?
........................................................................
4. Hangi yap tarafndan duyular alglanr?
........................................................................
5. Yutma, ineme, ksrme gibi olaylar hangi yap kontrol eder?
........................................................................
6. Hangi yap solunum, boaltm gibi olaylarn dzenlenmesini salar?
........................................................................
7. Kas hareketlerimizin dzenli olmasn salayan yap hangisidir?
........................................................................
8. Hangi yap zeka, bilin, hafza ve dnme merkezidir?
........................................................................
1. NTE
51
FEN VE TEKNOLOJ
VCUDUMUZDA SSTEMLER
ETKINLIK - 14
Omurilik Beyincik Beyin
Omurilik soan
evresel sinir
sistemi
Merkezi sinir
sistemi
Yukardaki kavramlar emada verilen uygun yerlere yaznz.
nsanda Bulunan Sinir Sistemi
..........................
................... ................... ................... ...................
..........................
Bilin, hafza ve
zeka merkezidir.
Refleks
merkezidir.
Solunum, boaltm
gibi olaylar
dzenler.
Denge
merkezidir.
52
FEN VE TEKNOLOJ
ETKINLIK - 15
Tepki
Omurilik soan
Nron
Refeks
Omurilik
Beyincik
Beyin
Motor sinirler
Duyu sinirleri
Dendrit
Yukardaki kutucuklarda verilen kavramlar aadaki uygun boluklara yaznz.
1. Sinir sistemi .......................................... ad verilen sinir hcrelerinden oluur.
2. .......................................... beyinle omurilik arasndaki mesajlarn dzenlenmesini salar.
3. Vcudun denge merkezi .......................................... dir.
4. .......................................... refeks merkezi olarak alr.
5. .......................................... duyu organlarndan ald uyartlar beyne ve omurilie iletilirler.
6. Sinir hcrelerindeki ksa uzantlara .......................................... denir.
7. .......................................... beyinden ve omurilikten aldklar emirleri kaslara ve organlara iletirler.
8. Tm canllar evre deiikliklerine kar .......................................... gsterir.
9. Vcudumuzun, evreden gelen ses, k gibi uyarlara hzl ve ani bir hareketle tepki gstermesine ................................
denir.
10. Grme, iitme, tat alma, dokunma, koku alma duyular .......................................... sayesinde alglanr.
53
FEN VE TEKNOLOJ
Hipofiz
bezi
Tiroit bezi
Bbrekst
bezleri
Pankreas
bezi
Eeysel bezler
(yumurtalk ve
testisler)
Hormonal sistem
Hipofiz bezi
Ccelik Devlik
Guatr hastas bir kadn
Hormonal (Endokrin) Sistem
nsanlarda hormonal sistem i salg bezleri denilen zellemi yaplardan olu-
ur. Bu i salg bezlerinin salglarna hormon denir. salg bezleri hormonlarn
kana verirler. Olduka etkili maddeler olan hormonlar, vcut ilevlerini dzenle-
mekle grevlidirler.
Hormonlarn salglanmas sinir sistemi tarafndan kontrol edilirken, sinir siste-
mi de hormonlar tarafndan etkilenir. Birbirlerine baml olarak alrlar.
Hormonlar kanla tand iin dzenleyici etkileri yavatr. Oysa sinir sistemi,
bir organda ok hzl etki yaratabilir.
nsann hormonal sistemini oluturan i salg bezleri; hipofz, tiroit, bbrekst,
pankreas ve eeysel (yumurtalk ve testisler) bezlerdir.
imdi; bu i salg bezlerinin bulunduklar yerleri ve grevlerini renelim.
Hipofz Bezi
Bezelye byklnde bir bez olan hipofz, beynin alt ksmnda bulunur.
Beyinde bulunan hipotalamusla iliki halindedir. Hipofz ok eitli hormonlar sal-
glar. Byme hormonu bunlardan biridir. Byme hormonu, kemiklerin ve kasla-
rn bymesini kontrol eder. ocuk yata az salglanrsa ccelik, ok salglanrsa
devlik grlr.
Vcudumuzda hangi hormon gerekli ise, hipofz hormonlar o maddeyi reten
salg bezini uyararak eksik olan hormonun salglanmasn salar.
NOT
Tiroit Bezi
Grtlan iki yannda bulunan ve iki loblu bir bez olan tiroit, kan damarlar bakmn-
dan olduka zengindir. Tiroksin, tiroit bezinden salglanan hormonlardan biridir.
Tiroksin hormonu metabolizma hzn artrr ve bymeyi etkiler. Vcutta tiroksin
hormonu az salglanrsa, yorgunlua, zayfa ve derinin kurumasna neden olur.
Eer fazla salglanrsa insanlarda kan basncnn ykselmesine ve kalp atnn
hzlanmasna yol aar. Vcutta iyot eksiklii tiroksin hormonunu azaltr veya dur-
durur.
yot eksiklii sonucunda tiroksin hormonu az salglanr ve tiroit bezi ier. Bu
durumda guatr hastal ortaya kar. Guatr hastas olan kiiler iyotlu tuz kul-
lanmal ve iyot ieren yiyecekler tketmelidir.
Tiroit bezinin rettii bir dier hormon kalsitonindir. Kalsitonin hormonu kandaki
kalsiyum miktarn azaltmakla grevlidir.
Tiroksin hormonu ocukluk dneminde az salglanrsa gelime bozukluklarna ve
byme geriliine neden olur.
NOT
Bbrek st Bezleri
54
FEN VE TEKNOLOJ
Bbrekst bezleri
Pankreas bezi
Eeysel bezler
Yumurtalk
Testisler
ki bbrein de zerinde bulunan sarmtrak renkli bezlerdir. Bbrekst bezinin
kabuk ksmndan aldosteron hormonu salglanr. Aldosteron hormonu vcudun
su ve mineral dzeyini ayarlamakla grevlidir.
Bbrek, st bezinin z blgesinden salglanan en nemli hormon adrenalindir.
Adrenalin, sevin, korku, fke, heyecan annda fazla salglanr ve metabolizmay
hzlandrr. Buna bal olarak kann ak hz artar ve gz bebekleri byr.
Pankreas Bezi
Pankreas bezi, midenin arka ksmnn altnda yer alr. Pankreas, salgsn hem
kana hem de oniki parmak barsana gnderir. Bu yzden karma bir bezdir.
Pankreas bezinden inslin ve glukagon hormonlar salglanr.
nslin, kan ekerini drr. Glukagon ise kan ekerini ykseltir.
Pankreastan yeterli miktarda inslin hormonu salglanmazsa glikoz, vcut
hcrelerine geemez. Bu yzden kandaki glikoz miktar artar. Glikozun fazlas
idrarla dar atlr. Buna eker hastal (diabet) denir. eker hastalar; kilo
kaybeder, ok su ier ve sk sk idrara kar.
Eeysel Bezler
Erkeklerde testisler, diilerde yumurtalklar reme hcrelerini meydana getirir.
Eeysel bezler karma bez zellii tarlar.
Testislerin salglad hormonlarn en nemlisi testosteron hormonudur. Testos-
teron, ergenlik dneminde erkeklere zg zelliklerin (sakal, byk) ortaya kma-
sn ve erkek reme hcrelerinin (sperm) olumasn salar.
Yumurtalklarn salglad hormonlardan biri de strojen hormonudur. strojen,
ergenlik dneminde diiye zg zelliklerin (reme organlarnn bymesi gibi)
ortaya kmasn ve dii reme hcresinin (yumurta) olumasn salar.
55
FEN VE TEKNOLOJ
SALGI BEZLER, SALGILADIKLARI HORMONLAR VE GREVLER
Salg
Bezleri
Salgladklar
Hormonlar
Grevleri
Hipofz
Byme
hormonu
Kemiklerin e kaslarn by-
mesini kontrol eder.
Tiroit Tiroksin
Metabolizma hzn artrr ve
bymeyi etkiler.
Kalsitonin
Kandaki kalsiyum miktarn
azaltr.
Bbrekst Aldosteron
Vcudun su ve mineral d-
zeyini ayarlar.
Adrenalin
Sevin, korku, fke, heyecan
annda fazla salglanr ve
metabolizmay hzlandrr.
Pankreas nslin
Kan ekerini drr.
Glukagon
Kan ekerini ykseltir.
Eeysel
(Yumurtalk)
strojen
Ergenlik dneminde diiye
zg zelliklerin ve dii re-
me hcrelerinin (yumurta)
olumasn salar.
Eeysel
(Testis)
Testosteron
Ergenlik dneminde erkee
zg zelliklerin ve erkek
reme hcrelerinin (sperm)
olumasn salar.
56
FEN VE TEKNOLOJ
ETKINLIK - 16
(a)
(b)
(c)
(d)
(e)
(f)
1. Yukardaki resimlerde harferle gsterilen i salg bez-
lerinin adlarn yaznz.
(a) .............................................
(b) .............................................
(c) .............................................
(d) .............................................
(e) .............................................
(f) .............................................
2. Aada verilen hormonlar hangi i salg bezleri salg-
lyorsa, bu hormonlarn karsna uygun salg bezleri-
nin harferini yaznz.
Kalsitonin ( )
Tiroksin ( )
Byme hormonu ( )
strojen ( )
Testosteron ( )
Aldosteron ( )
nslin ( )
Glukagon ( )
57
FEN VE TEKNOLOJ
ETKINLIK - 17
Hipofz
Tiroit
Tiroksin
Aldosteron
Pankreas
Bbrekst
Glukagon
strojen
nslin
Adrenalin
Yukardaki kutucuklarda verilen kavramlar, aadaki uygun boluklara yaznz.
1. .......................................... metabolizma hzn arttrr ve bymeyi etkiler.
2. .......................................... diilerde reme hcrelerinin olumasn salar.
3. ok eitli hormonlar salglayan .........................................., i salg bezleri ile sinir sisteminin uyumlu almasn kont-
rol eder.
4. .......................................... vcudun su ve mineral dzeyini ayarlar.
5. Vcutta .......................................... salglanmazsa ya da az salglanrsa eker hastal (diabet) ortaya kabilir.
6. Korku, heyecan ve sevin annda .......................................... fazla salglanarak metabolizma hzn artrr.
7. nslin ve glukagon hormonlar .......................................... bezinden salglanr.
8. Tiroksin hormonunun az salglanmas sonucu .......................................... bezi ier ve guatr hastal ortaya kar.
9. Adrenalin ve aldosteron .......................................... bezinden salglanr.
10. Pankreas bezinden salglanan .......................................... kan ekerini ykseltir.
58
FEN VE TEKNOLOJ
ETKINLIK - 18
Aada verilen ifadelerden doru olanlarn bana (D), yanl olanlarn bana ise (Y) yaznz.
Erkek ve diilerdeki eeysel bezlerden ayn hormonlar salglanr.
eker hastal (diyabet) inslin hormonu eksikliinde ortaya kar.
Hormonlar kanla tanrlar.
Byme hormonu ocuk yata az salglanrsa devlik meydana gelir.
Adrenalin bbrek st bezlerinden salglanr.
Glukagon hormonu eksiklii guatr hastalna neden olur.
Byme hormonu kas ve kemiklerin bymesini kontrol eder.
Testosteron diiye zg zelliklerin ve yumurtann olumasn salar.
salg bezlerinin salglarna hormon ad verilir.
Vcutta salglanan hormonlarn dzenleyici etkileri yoktur.
1. NTE
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
59
FEN VE TEKNOLOJ
TEST - 8
VCUDUMUZDA SSTEMLER
1.
Yukarda resmi verilen hcre aadakilerden han-
gisidir?
A) Nefron B) Nron
C) Sperm D) Epitel
2.
nsanda Sinir Sistemi
Blmdr
X
evresel sinir
sistemi
Blmdr
Beyin Omurilik Z Y
Yukardaki emay hazrlayan Buse X, Y, Z yerine
gelebilecek yaplar aadakilerden hangisinde
doru vermitir?

X Y Z
A) Merkezi sinir
sistemi
Nron Beyincik
B) Nron Beyincik Omurilik
soan
C) Merkezi sinir
sistemi
Omurilik
soan
Beyincik
D) Merkezi sinir
sistemi
Beyincik Nron
3.
I. Sindirim olaylarn kontrol
eder.
a. Beyin
II. Hafza ve bilin merkezidir. b. Beyincik
III. Vcudun denge merkezi-
dir.
c. Omurilik
IV. Refeks merkezidir. d. Omurilik soan

Yukarda merkezi sinir sistemi organlar ve grevleri
gsterilmitir.
Buna gre organlarla grevlerinin doru eletiril-
mesi aadakilerden hangisinde verilmitir?

A) I b
II c
III a
IV d
B) I c
II a
III b
IV d
C) I d
II a
III b
IV c
D) I d
II a
III c
IV b
4.
X
Y
T
Z
Yukardaki resimde X, Y, Z, T ile gsterilen yaplarn
isimleri hakknda drt renci yorum yapmtr.
Ece
Emirhan
Elif Arda
X: Beyin
Y: Omurilik
Z: Beyincik
T: Omurilik soan
X: Beyin
Y: Omurilik soan
Z: Omurilik
T: Beyincik
X: Beyincik
Y: Beyin
Z: Omurilik
T: Omurilik soan
X: Beyin
Y: Beyincik
Z: Omurilik soan
T: Omurilik
Buna gre hangi rencinin yorumu dorudur?
A) Ece B) Emirhan
C) Elif D) Arda
1. NTE
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
60
FEN VE TEKNOLOJ
VCUDUMUZDA SSTEMLER
TEST - 8
5. Aadakilerden hangisi kaltsal refekse rnek ve-
rilemez?
A) Yeni doan bebeklerin meme emme refeksi
B) Parlak kta gzbebeklerinin klmesi
C) Diz kapa refeksi
D) Karmzda limon yenildiinde azmzn sulanmas
6. Omurilikten ve beyinden aldklar emirleri organla-
ra veya kaslara gtren nronlar aadakilerden
hangisidir?
A) Motor nronlar
B) Duyu nronlar
C) Ara nronlar
D) Hormonlar
7.

Sinir hcrelerinde uyart tanrken enerji har-
canr.
Buna gre sinir hcrelerinde aadaki organeller-
den hangisi daha fazla bulunur?
A) Sentrozom B) Ribozom
C) Mitokondri D) Lizozom
8.
Hipofz, tiroit, bbrekst, pankreas
ve eeysel bezler i salg bezleridir.
I.
II.
III.
salg bezlerinin salglad hormonlar
vcutta dzenleyici grev yaparlar.
Hormonlar kan yoluyla tanrlar.
Yukarda verilen ifadelerden hangileri dorudur?
9.
Hormon Ad Grevi
K Korku, heyecan, sevin annda salglanr
ve kalp at hzn artrr.
Tiroit L
M Yksek kan ekerini drerek normal
deere gelmesini salar.

Yukardaki tabloda K, L, M ile gsterilen yerlere ge-
lebilecek ifadeler aadakilerden hangisinde do-
ru verilmitir?

K L M
A) Adrenalin Metabolizma h-
zn artrr.
Glukagon
B) Aldosteron Kan ekerini ar-
trr.
nslin
C) Adrenalin Metabolizma h-
zn artrr.
nslin
D) Tiroit Bymeyi etkiler Adrenalin
10. I. Glukagon
II. Tiroksin
III. Adrenalin
IV. strojen
V. nslin
VI. Kalsitonin
Yukarda verilen hormonlardan hangileri pankreas
bezi tarafndan salglanr?
A) I ve II B) I ve V
C) II, III ve IV D) III, IV ve VI
11. "nsanda iyot eksikliine bal olarak bezinden
hormonunun az salglanmas sonucu has-
tal oluur."
Yukardaki cmlede gsterilen , , yerine ge-
lebilecek kavramlar aadakilerden hangisinde
doru verilmitir?

A) Tiroit Tiroksin Guatr
B) Pankreas nslin Diyabet
C) Tiroit Glukagon Guatr
D) Bbrek st Tiroksin Diyabet
1. NTE
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
61
FEN VE TEKNOLOJ
VCUDUMUZDA SSTEMLER
TEST - 9
1. Vcudumuzun su ve iyon dengesini salayan hor-
monlar, bbrek st bezinin kabuk ksmndan sal-
glanmaktadr. Buna gre, aada verilenlerden
hangisi bu hormonlardan biridir?
A) Aldosteron B) Tiroksin
C) Testosteron D) strojen
2. Cemil'in kemiklerinde iddetli arlar olmaktadr.
Buna gre Cemil'in vcudunda aada verilen
hangi hormon az salglanyor olabilir?
A) Testosteron B) Kalsitonin
C) Adrenalin D) Tiroksin
3. I. Glukagon
II. Kalsitonin
III. nslin
IV. Adrenalin
Yukardaki hormonlardan hangileri vcuttaki kal-
siyum metabolizmasnn dzenlenmesinde etkili
deildir?
C) I, III ve IV D) I, II, III ve IV
4. Okan, kan ekerini ltrm ve kan ekeri olduka
dk kmtr.
Buna gre Okan'n vcudunda az salglanan hor-
mon ve bu hormonun salgland i salg bezi aa-
A) Adrenalin - Bbrek st bezi
B) nslin - Pankreas bezi
C) Glukagon - Pankreas bezi
D) Kalsitonin - Tiroit bezi
5.
Pankreas
Hipofz
Bbrek st
Tiroid
1
3
2
4

Yukarda verilen i salg bezlerinden hangisi dier-
lerinin de kontroln salar?
A)
1
B)
2
C)
3
D)
4
6. Hormonlarla ilgili aada verilen ifadelerden han-
gisi yanltr?
A) Her hormonun etki edecei hcre, doku ve organ
farkldr.
B) Hormonlar az miktarda retilirler ve etkileri uzun
srer.
C) Hormonlar protein yapsndadr.
D) Hormonlarn gereinden az ya da fazla retilmesi
hastalklara yol amaz.
7. Soluk borumuzun n ksmnda ve grtlan altnda
yer alan salg bezi ile grevi aadakilerden han-
gisinde doru verilmitir?
A)
Pankreas bezi: Kan ekerini ayarlar.
B)
Hipofz bezi: Bymeyi salar.
C)
Tiroit bezi: Aldesteron hormonu salglar.
D)
Tiroit bezi: Metabolizma hzn ayarlar.
8. I. Tiroksin
II. nslin
III. Glukagon
IV. Adrenalin
V. Aldosteron
Yukarda verilen hormonlardan hangileri bbrek
st bezinden salglanr?
A) II ve III B) I, III ve IV
C) IV ve V D) II, III, IV ve V
9. Aada verilen hormonlardan hangisi pankreas
bezinden salglanr?
A) Aldosteron B) Tiroksin
C) nslin D) Testosteron
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
62
FEN VE TEKNOLOJ
TEST - 9
10.
Hipofiz bezinin grevlerinden biri, dier i
salg bezlerinin almasn dzenlemektir.
Hormonlar
kanla tanrlar.
Bbrek st bezi
adrenalin hormonunu
salglar.
1 2
D Y
D Y D Y
3 4
Hipofiz bezinin grevlerinden biri, dier i
salg bezlerinin almasn dzenlemektir.
Yukardaki ifadeleri doru (D) veya yanl (Y) ola-
rak takip eden Banu, hangi ka ularsa doru
olur?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4
11. I. Tavuklarn "bili bili" sesine gelmesi
II. Limon grnce azmzn sulanmas
III. Yeni doan bebein meme emmesi
IV. Ayana diken batan ocuun ayan ekmesi
Yukardaki refekslerin gruplandrlmas aadaki-
lerden hangisinde doru verilmitir?

Kaltsal refeks artl refeks
A) I ve II II ve III
B) I ve III II ve IV
C) III ve IV I ve II
D) II ve IV I ve III
12.
renciler Gerekletirdii olaylar
Sezacan Zihinden toplama yapyor.
yk Mzik dinliyor.
Damla Uyuyor.
Ege Sakz iniyor.
Yukardaki rencilerden hangisinin gerekletir-
dii olay beyin kontrolnde olmaz?
A) Sezacan B) yk
C) Damla D) Ege
13.
Mesaj deerlendirilir
ve cevap oluturulur.
Cevap mesajna
tepki oluturulur.
Cevap mesaj tepki
organna tanr.
Mesaj
alnr.
Mesaj
tanr.
1 3 2
4 5

Vcudumuzda gerekleen sinirsel iletimin aamalar
yukarda kark olarak gsterilmitir.
Buna gre bu aamalarn gerekleme sras aa-
A) 1 2 3 4 5
B) 2 4 5 3 1
C) 2 4 1 5 3
D) 2 1 4 5 3
14. Yemek yapmak iin mutfaa giren Sevim Hanm aa-
daki olaylar gerekletiriyor.
Yemek kitabndaki tarifi okur.
Dolaptan malzemeleri karr.
Malzemeleri dorar ve piirir.
Pien yemei tabaa koyar ve servis yapar.
Buna gre Sevim Hanm yukarda gerekletirdii
olaylardan hangilerini merkezi sinir sistemi kont-
rolnde yapar?
A) ve B) ve
C) , ve D) , , ve
15. Sinir sistemi ile ilgili aada verilen ifadelerden
hangisi yanltr?
A) Beyin, beyincik, omurilik ve omurilik soan merke-
zi sinir sistemini oluturur.
B) Sinir hcrelerine nron denir.
C) evresel sinir sistemi merkezi sinir sistemi ile or-
ganlar arasnda iletiimi salar.
D) Refeksler beyin tarafndan kontrol edilir.
1. NTE
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
63
FEN VE TEKNOLOJ
KONU TEST - 10
VCUDUMUZDA SSTEMLER
1. Bir insanda gerekleen aadaki olaylardan han-
gisi beyin tarafndan idare edilemez?
A) Konuma B) Yutkunma
C) itme D) Grme
2. I. nsandaki alkanlk hareketlerini denetler.
II. Beyne gelen ve kan uyartlar, (impuls) iletir.
III. Refleks merkezi olarak alr.
Yukarda grevleri verilen sinir sistemi blm
aadakilerden hangisidir?
A) Beyin B) Omurilik
C) Beyincik D) Omurilik soan
3.
Cihan
Sevgi
Vcudun
dengesini
salama
Dans etme
Boaltm
Korkunca
irkilme
Atakan Eda

Yukardaki rencilerden hangisi omurilik soan-
nn grevini doru sylemitir?
A) Atakan B) Eda
C) Cihan D) Sevgi
4.
Hipofz
Tiroid
Pankreas
Bbrek st
Yumurtalk
3
4
5
2
1
Yukarda belirtilen i salg bezlerinden hangilerinin
isimleri yanl verilmitir?
A)
1
ve
2
B)
3
ve
4
C)
2
ve
5
D)
3
,
4
ve
5
5. Kandaki eker (glikoz) miktarn drc etki ya-
pan hormon aadakilerden hangisidir?
A) Adrenalin B) Aldosteron
C) Glukagon D) nslin
6. Uyartnn tanm aadakilerden hangisinde do-
ru yaplmtr?
A) Sinir hcrelerine denir.
B) eriden veya dardan alnan uyarlarn sinir hc-
relerinde oluturduu deiimlerdir.
C) Soluk alma, konuma ve dnme gibi olaylar
kontrol eden merkezdir.
D) Dokunma, koku alma ve grme gibi olaylar deer-
lendiren yapdr.
1. NTE
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
64
FEN VE TEKNOLOJ
VCUDUMUZDA SSTEMLER
TEST - 10
7. Sinir hcrelerinde oluan uyartnn iletim yn
A) Dendrit " Hcre gvdesi " Akson
B) Dendrit " Akson " Hcre gvdesi
C) Akson " Hcre gvdesi " Dendrit
D) Akson " Dendrit " Hcre gvdesi
8.
Bezin ad: Bbrek st
Bulunduu yer: Bbrein
stnde yer alr.
Salglad hormon: nslin
Salglad hormonun gre-
vi: Korku, heyecan ve sevin
annda salglanr.

Yukardaki insan modelinde i salg bezi ile ilgili
verilen bilgilerden hangisi yanltr?
A) Bezin ad
B) Salglad hormon
C) Salglad hormonun grevi
D) Bulunduu yer
9. Byme hormonu aada verilen i salg bezlerin-
den hangisi tarafndan salglanr?
A) Tiroit bezi B) Hipofz bezi
C) Bbrek st bezi D) Pankreas bezi
10.
Hormonun Ad Eksikliinde grlen hastalk-
lar
K Guatr
L Diyabet
M Ccelik

Yukardaki tabloda K, L ve M hormonlarnn eksikliin-
de grlen hastalklar gsterilmitir.
Buna gre K, L ve M yerine gelebilecek hormonlar

K L M
A) Adrenalin nslin Byme
B) Tiroksin Glukagon Adrenalin
C) Tiroksin nslin Byme
D) Byme Tiroksin nslin
11. Erdem, doktora gittiinde baz tahliller yaptryor. Bu
tahliller sonucunda doktor, Erdem'in guatr hastas ol-
duuna karar veriyor.
Buna gre aada yaplan yorumlardan hangisi
dorudur?
A) Erdem'in vcudunda iyot eksikliinden dolay tirok-
sin hormonu salglanmamaktadr.
B) Erdem'in kalsitonin eksiklii vardr.
C) Erdem'in pankreas bezi iyi almamaktadr.
D) Erdem'in hastal aldosteron hormonunun az sal-
glanmasndan kaynaklanmaktadr.
12. Vcudunun sa tarafnda fel grlen bir insann
sinir sisteminin hangi blmnde hasar olabilir?
A) Omurilik B) Omurilik soan
C) Beynin sa taraf D) Beynin sol taraf
1. NTE
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
65
FEN VE TEKNOLOJ
KONU TEST - 11
VCUDUMUZDA SSTEMLER
1.
evresel sinir sistemi merkezi sinir sistemi ile
organlar arasndaki iletiimi gerekletirir.
Duyu organlarnn
almasn omurilik
dzenler.
Vcudun denge
merkezi
beyinciktir.
1.k 2.k 3.k 4.k
D Y
D Y D Y
Yukardaki cmlelerin doru veya yanl olduu-
na karar veren Simge hangi ka ularsa doru
olur?
A) 1. k B) 2. k
C) 3. k D) 4. k
2.
Vcut scakln
ayarlama
Solunum
Hatrlama
Ackma
Haprma
renme
1
3
2
4
6 5
Yukarda verilen olaylardan hangileri beyin tarafn-
dan kontrol edilir?
A)
1
,
2
,
4
,
5
B)
1
,
2
,
5
,
6
C)
2
,
3
,
4
,
5
D)
3
,
4
,
5
,
6
3. Aada verilen hayatsal olaylardan hangisi omu-
rilik soannn kontrolnde gereklemez?
A) Besinlerin mide ve barsakta sindirilmesi
B) Nefes alp verme
C) Bbreklerin atk maddeleri szmesi
D) Bacak ve kol kaslarnn almas
4. Kol ve bacaklarmzdaki kaslarn uyumlu alma-
sn gerekletirir.
Hareketlerimizin dengeli olmasn salar.
Yukarda grevleri verilen merkezi sinir sistemine
ait blm aadakilerden hangisidir?
A) Beyincik B) Beyin
C) Omurilik D) Omurilik soan
5. Aadaki davranlardan hangisi beyin tarafndan
denetlenmez?
A) Az kta gz bebeinin bymesi
B) Piirilen yemein kokusunun alglanmas
C) nceden okunan bir bilginin hatrlanmas
D) Araba srmenin renilmesi
6. Bir kedide;
I. itme
II. Denge
III. Solunum
olaylar meydana gelirken bu olaylar yneten mer-
kezler aadakilerden hangisinde doru olarak
verilmitir?

I II III
A) Beyin Beyincik Omurilik
soan
B) Beyin Omurilik
soan
Beyincik
C) Omurilik Omurilik
soan
Beyincik
D) Omurilik Beyin Omurilik
soan
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
66
FEN VE TEKNOLOJ
TEST - 11
7.
Yap ve Organlarn isimleri Grevleri
I Duyu organlarmzda bulunan
zel hcreler
Uyar mesajn alr.
II Beyin Cevap oluturur.
III Sinirler Tepki oluturur.
IV Tepkiyi gsteren yap; kaslar
veya organlar
Cevab tar.
Yukardaki tabloda yap ve organlarn isimleri ile g-
revleri verilmitir.
Buna gre hangi numaral ksmlarda yanllk ya-
plmtr?
C) III ve IV D) I ve IV
8. Kaltsal refeks ile ilgili aada verilen zellikler-
den hangisi yanltr?
A) Omurilik tarafndan ynetilir.
B) Salkl her insanda grlr.
C) Doutan gelir.
D) Omurilik soannn kontrolnde gerekleir.
9.
Beyne gelen ve beyinden kan uyartlarn il-
gili organ ve yaplara iletimini salar.

Yukarda grevi verilen merkezi sinir sistemi orga-
n aadakilerden hangisidir?
A) Omurilik B) Omurilik soan
C) Beyin D) Beyincik
10. Omurilik soan zedelenmi bir ku iin aadaki -
renciler yorum yapyor.
Begm
Solunum
sistemi al-
mad iin
ku lr.
Ku azna
ald
yemleri
yutabilir.
Ku
rahatlkla
uabilir.
Taha
Kuun sindi-
rim sistemi
almaya
devam eder.
Doa
Nehir
Buna gre hangi rencinin yapt yorum doru-
dur?
A) Nehir B) Begm
C) Doa D) Taha
11. Hale duvardaki rmcei grm ve ok korkmutur.
Hale'nin korktuunda vcudunda gerekleen dei-
imlerin zamana bal grafkleri aada verilmitir.

Kan basnc
Zaman
I. Kanndaki
adrenalin miktar
Zaman
II.
Kanndaki glikoz
miktar
Zaman
III.
Kalp at hz
Zaman
IV.
Buna gre yukardaki grafklerden hangisi yanl-
tr?
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
67
FEN VE TEKNOLOJ
TEST - 11
12. Sevim piknikte ylan grm ve korkarak ylann yann-
dan uzaklamtr.
Bu srada Sevim'in kannda ykselen hormonla
ilgili aada verilen grafklerden hangisi doru-
dur?

Tiroksin
Zaman
A) B)
C) D)
Adrenalin
Zaman
Aldosteron
Zaman
nslin
Zaman

13. Vcudun su ve mineral dzeyini ayarlar.
Bbreklerde sodyum ve klor iyonlarnn geri emili-
mini salar.
Yukarda grevleri verilen hormon aadakilerden
hangisidir?
A) Tiroksin B) Adrenalin
C) Aldosteron D) nslin
14. Bir insann gelime dneminde hipofz bezinden
az miktarda byme hormonu salglanrsa aa-
dakilerden hangisi meydana gelir?
A) Krlk B) Ccelik
C) Devlik D) Diyabet
15. I. nslin
II. Kalsitonin
III. Adrenalin
Yukarda verilen hormonlardan hangileri vcuttaki
kalsiyum metabolizmasnn dzenlenmesinde etki-
lidir?
A) Yalnz II B) I ve II
16.
N
a b c Zaman
Kandaki glikoz miktar
N: Normal deer
Yukardaki grafkte gn ierisinde bir insann kanndaki
glikoz miktarnn zamanla deiimi gsterilmitir.
Buna gre;
I. a - b arasndaki deiimi glukagon hormonu ger-
ekletirir.
II. b - c arasnda kandaki glikoz miktar azalmtr.
III. b - c zaman aralnda inslin hormonu grev al-
mamtr.
verilen ifadelerden hangileri dorudur?
17. Hormonlarla ilgili verilen aadaki ifadelerden
hangisi yanltr?
A) Kanla tanrlar.
B) Protein yapdadrlar.
C) Etkileri ge balar, fakat uzun srer.
D) Vcudumuzda denetleyici grev yaparlar.
18. eker hastalnn nedeni aadakilerden hangisi-
dir?
A) Glukagon hormonunun eksiklii
B) Adrenalin hormonunun fazla retilmesi
C) Tiroksin hormonunun fazla retilmesi
D) nslin hormonunun eksiklii
19. Aadakilerden hangisi hem i hem de d salg
bezidir?
A) Bbrekst B) Tiroit
C) Pankreas D) Hipofz
68
FEN VE TEKNOLOJ
DUYU ORGANLARI
evremizde meydana gelen deiiklikler vcudumuz tarafndan rahatlkla alglanr. Yaa-
dmz evreyi alglamada insana yardmc olan vcut ksmlarna duyu organlar denir.
Uyarlar d ortamdan alarak sinirlere gtren ve duyu organlarnn yapsnda bulunan
sinir hcrelerine duyu almalar (reseptr) ad verilir. Her duyu organ iin farkl duyu
almalar bulunur. Uyartlar, duyu almalar sayesinde beyindeki merkezlere iletilir. Gelen
bilgiler beyinde ilgili merkezlerce deerlendirilir.
imdi duyu organlarmz tanyalm.
GZ (GRME ORGANI)
Kornea
ris
Gz
bebei
Gz mercei
nsan Gznn Yaps
Grme siniri
Sar leke
A tabaka
(Retina)
Damar tabaka Sert tabaka
Kr nokta
Gz; grmeyi salayan ve bunlar korumakla grevli olan yardmc yaplardan olumutur.
Gzmz, evreden alnan k sayesinde grmemizi salar.
Gzdeki koruyucu yaplar; kalar, gz kapaklar, kirpikler, gz ya bezleri, ya bezleri ve
gzn hareketini salayan kaslardr.
Grme organmz dtan ie doru; sert tabaka, damar tabaka ve a tabaka (retina)'dan
oluur.
a) Sert Tabaka
Gz yuvarlan en dtan saran beyaz renkli ksmdr. Gz korur ve dayanklln salar.
Sert tabakann n taraf haffe ileriye doru ikin ve cam gibi saydamlamtr. I kran
bu ksma saydam tabaka (kornea) denir. Gzn eklini koruyan sert ve dayankl olan
sert tabaka, gz krelerinin yuvalar iinde hareket etmesini salayan kaslarn tutunma
yeridir.
b) Damar Tabaka
Sert tabakann altnda bulunur. Gz besleyen kan damarlar bakmndan zengindir. Da-
mar tabaka, gzn n ksmndaki irisi oluturur. ris gzn renkli ksmna denir. risin da-
iresel ve nsal olan dz kaslar, iris bykln deitirir ve bylece gz bebeinden
gze giren k miktar ayarlanr. risin ortasndaki ksma ise gz bebei ad verilir. Gz
bebei, d ortamdan gelen n miktarna gre byyp klebilir. risteki kaslar gz
bebeini a gre ayarlar.
Grme merkezi beyindir.
Fazla kta gz bebei klr, az kta
ise gz bebei byr.
A vitamini eksiklii grme bozukluuna
ve gece krlne neden olur.
69
FEN VE TEKNOLOJ
c) A Tabaka (Retina)
Gzn k ve renk uyartlarn alan ve grmeyi salayan tabakasdr. Bu tabakada a
duyarl almalar bulunur.
A tabakada bulunan sinirler birleerek gz yuvarlann arka ksmndan kp beyne gi-
der. Sinirlerin gz yuvarlandan kt blgede grnt meydana gelmedii iin buraya
kr nokta denir.
Kr noktann st ksmnda ve gz bebeinin hizasnda bulunan ukur ksma sar leke
denir. Grnt sar lekede oluur. Ayrca a tabakann n ksmnda yakn ve uza rahat
grmek iin uyum yapabilen gz mercei bulunur.
Grntnn Olumas
1. Cisimden yansyan k nlar, gzdeki saydam tabakaya gelir ve burada krlr. Krlan
n daha sonra gz bebeine ular.
2. In gzbebeinden geerek gz merceine gelir. Mercekte tekrar krlan n a taba-
kann zerine der.
3. A tabakada bulunan sar leke zerinde ters bir grnt oluur. Grnt, gzdeki
almalar tarafndan alglanr.
4. Alglanan grnt, grme sinirleri araclyla beyindeki grme merkezine iletilir. Olu-
an ters grnt, beyindeki grme merkezinde dz olarak alglanr ve grme gerek-
leir.
Gz Uyumu
Gz, yaknda ve uzaktaki bir cisme bakarken cismin hayalinin retinada bulunan sar le-
kede olumas gerekir ki net gr salanabilsin. Uzakln deimesine bal olarak gz
merceinin eklinde deiiklikler olur. Bu deiikliklere gz uyumu denir.
Gz yakndaki bir cisme bakarken, cisimden gelen nlar korneaya daha byk alarla
arpar. Inlarn retinada toplanmas iin daha fazla krlmas gerekir. Mercek kreselleti-
inde nlar daha fazla krar ve nlar retinada toplanr.
Gevemi kas
Uzaktaki bir cisimden gelen k
Uzak gr
Sar leke
Yakn gr (gz uyumu)
Yakndaki bir
cisimden gelen
k
lifler
gevemi
Kas kaslm
Mercek
Retina
Damar
tabaka
70
FEN VE TEKNOLOJ
alk
Gz Kusurlar ve Tedavi Yollar
Miyopluk Grnt sar lekenin nnde oluur. Bu du-
rumda kii, yakn net grr ama uza net
gremez. Kaln kenarl mercekle dzeltilir.
Hipermetropluk Grnt sar lekenin arkasnda oluur. Bu du-
rumda kii, uza net grr, yakn net gre-
mez. nce kenarl mercekle dzeltilir.
Astigmatizm Kornea veya gz merceinin kavislenmesi
sonucunda grnt sar lekenin zerin de bu-
lank ve bozuk ekilli olarak der. Silindirik
mercekle dzeltilir.
Katarakt Gz merceinin saydamln kaybetmesi so-
nucu grnt sar leke zerine dmez. Ame-
liyatla dzeltilebilir.
Renk krl
(Daltonizm)
Yeil ve krmz renklerin birbirinden ayrt edi-
lemedii gz kusurudur. Tedavisi yoktur.
alk Gz kaslarnn uyumlu almamas sonucun-
da oluur. Ameliyatla dzeltilebilir.
Prespitlik Yalanma ile gz mercei esnekliini kaybet-
meye balar ve uyum yetenei azalr. Uza
iyi grd halde yakn gremez. nce ke-
narl mercekle yaknn grlmesi salanr.
Glokom Mercekle kornea arasndaki n blmde bulu-
nan saydam svnn fazlas bir kanala atlr. Bu
kanal tkanrsa gzn i basnc artar, retina
hcreleri zarar grr ve krlk meydana gelir.
Gz Saln Korumak in,
Kitap okurken, ders alrken ve yaz yazarken n yeterli olmasna dikkat etmeliyiz.
Televizyonu yakndan, ok karanlk veya ok aydnlkta seyretmemeliyiz.
Tozlu, dumanl ve buharl ortamlarda fazla kalmamalyz.
Gne gibi parlak k kaynaklarna plak gzle bakmamalyz.
KULAK (TME ORGANI)
Hava ile yaylan ses dalgalar kulaktaki duyu almalar tarafndan alglanr, beyne iletilir ve
iitme duyusu salanr.
Kulak; d, orta ve i kulak olmak zere blmden oluur.
a) D Kulak
D kulak, kulak kepesi ile kulak yolundan oluur. Kkrdak yapl kulak kepesi sadece
karada yaayan memelilerde vardr. Kulak yolunun sonunda kulak zar bulunur. Yani ku-
lak zar, d kulakla orta kulak arasnda yer alr. Kulak yolu ise, kkrdaktan oluan kulak
kepesini orta kulaa balayan bir kanaldr. Kulaktan salglanan kulak svs, kulak yolun-
daki kllarla birlikte havadaki toz ve mikroplarn kulak zarna ulamasn engeller.
Kulak kepesi ve kulak yolu ses dalgala-
rn toplar, kulak zarna gnderir.
Kulak zar, ses dalgalarn orta kulaa
iletir.
Renk krl doutan gelen bir gz ku-
surudur.
71
FEN VE TEKNOLOJ
D kulak
Orta
kulak kulak
Kulak yolu
Kulak
kepesi
Kulak zar
eki
rs zengi
Yarm daire
kanallar
Dalz Beyne giden
iitme sinirleri
Salyangoz
staki
borusu
nsan Kulann Yaps
b) Orta Kulak
Bu ksmda, eki, rs, zengi kemikleri; staki borusu ve oval pencere yer alr.
eki, rs ve zengi kemikleri ses dalgalarnn i kulaa iletilmesinde grev yaparlar.
eki kemii kulak zarna, zengi kemii ise i kulak balangcndaki oval pencereye ba-
ldr.
Orta kulaktan yutaa alan staki borusu orta kulak ile vcudun d arasndaki basn
farkn dengeler ve kulak zarnn yrtlmasn engeller.
iddetli seste; az alarak kulak zarna gelen basn, staki borusundan gelen basnla
dengelenir. Bylece kulak zarnn yrtlmas engellenir.
NOT
c) Kulak
kulak; salyangoz, dalz ve yarm daire kanallarndan oluur.
Salyangozun st ksmnda yarm daire kanallar ve iitme sinirleri bulunur. Gelen ses
dalgalar iitme sinirleri ile beyne iletilir.
Yarm daire kanallar; beyincik ile ortak alarak vcudun dengesinin kurulmasndan so-
rumludur.
Salyangoz, yan yana kanaldan oluan tp eklinde bir yapdr. Bu tpn iindeki ka-
nallar zarlarla birbirinden ayrlr. Burada korti organ yer alr.
Vcudun dengesinin bozulup bozulma-
dn, beyincie yarm daire kanallar
bildirilir.
Dalz, orta kulaktan oval pencereye ge-
len ses dalgalarn salyangoza iletir.
72
FEN VE TEKNOLOJ
itme Nasl Olur?
itmenin olabilmesi iin, kulak kepesi tarafndan alnan ses dalgalarnn kulak yolunu
geerek, kulak zarn titretirmesi gerekmektedir.
Kulak zarndaki titreimler orta kulaktaki kemiklere (eki, rs, zengi) ykseltilerek
aktarlr ve oradan da oval pencereye gelir.
Ses titreimleri salyangozdaki korti organn uyarr. Sinirler tarafndan alnan uyarlar
beynin ilgili blmne aktarlr. Bylece iitme gereklemi olur.
Kula etkileyen bir ok hastalk bulunmaktadr. Bunlardan biri kulak iltihabdr. Bir
baka rahatszlk, kulaktaki denge organnn grevini yapamayacak duruma gelmesi-
dir. Ayrca doutan ya da sonradan oluan sarlk da bir iitme sorunudur.
itme bozukluklar doutan olabilecei gibi sonradan da meydana gelebilir. Kulak zar
zedelenmesi, orta kulakta bulunan kemiklerin birbiriyle kaynamas, i kulakta oluan ze-
delenmeler ve iitme sinirlerinde tahribat olumas iletme kaybna neden olabilir.
itme kayb olan kiiler iitme cihaz kullanrlar. Kk ve elektronik olan bu alet, dar-
dan gelen sesin iddetini artrarak duymay kolaylatrr.
Kulak Saln Korumak in;
Yksek sesli ortamlarda bulunmamalyz.
Kulamz darbelerden korumalyz.
Kulak aknts, ars olduunda mutlaka doktora gitmeliyiz.
Kulamza sivri ulu cisimlerle kartrmamalyz.
Yksek ses ve basnl ortamlarda azmz aarak kulak zarnn zarar grmesini en-
gellemeliyiz.
Salyangozda bulunan korti organ asl
iitmeyi salayan ksmdr.
Yukarda ses dalgalarnn kulakta izledii
yol verilmitir.
KULAK KEPES
KULAK YOLU
KULAK ZARI
EK, RS, ZENG KEMKLER
OVAL PENCERE
SALYANGOZ
KORT ORGANI
SNRLER
BEYN
Resimdeki ocuk iitme cihaz kullanmak-
tadr.
73
FEN VE TEKNOLOJ
DER (DOKUNMA ORGANIMIZ)
Deri, vcudumuzu dtan saran bir organmzdr. Ayrca deride dokunma, basn, scaklk,
arlk gibi duyular alan almalar bulunur.
Dokunma duyu organ olan deri, vcut ssn ayarlar, vcudu d etkenlerden korur, boal-
tma ve solunuma yardmc olur.
Deri, st deri ve alt deri olmak zere iki tabakadan olumutur.
Ya tabakas
Derinin yaps
Ter bezleri
Kan damarlar
Alt deri
st deri
Kl
Kl kk
rperme
kaslar
Duyu
almalar
a) st Deri (Epidermis)
st deride kan damarlar ve sinirler bulunmaz. st derinin en d ksmndaki hcreler l-
dr. Bu ksmn altndaki hcreler canl hcrelerdir. Burada deriye renk veren hcreler yer
alr. Derinin siyah, beyaz, sar ve kzl olmas bu hcrelerden kaynaklanr.
st deride bulunan l hcrelerde lifi bir protein olan keratin yer alr. Keratin deriyi d
etkilere kar korur. Buradaki hcreler, dokular aras szntlarla beslenir.
b) Alt Deri (Dermis)
Alt deri, st derinin altnda yer alan canl bir tabakadr. Ba dokudan yaplm olan alt de-
ride kan damarlar, sinir ular, duyu almalar, rperme kaslar, ter ve ya bezleri bulunur.
Ter bezleri terleme ile boaltma yardmc olur.
Derilerimizle Nasl Hissederiz?
Alt deride bulunan duyu almalar dokunma, basn, scaklk, sertlik, yumuaklk ve ar
gibi duyular alglar. Bu almalarla alnan duyular, duyu sinirleriyle beyne iletilir ve beyinde
deerlendirilip alglanr.
Derinin her ksmnda alglama ayn oranda deildir. Dudaklar, parmak ular gibi bl-
gelerde alglama daha fazladr.
Burun saln korumak iin, burunda bulunan kllar kopartlmamal ve burun kartrlmama-
ldr. Burun kanamas, burun tkanmas ve iltihaplanmalarda mutlaka doktora bavurulmaldr.
Sinzit, saman nezlesi, nezle, burun kanamas baz burun hastalklar ierisinde yer alr.
Deri saln korumak iin;
Temizlie ok dikkat etmemiz gerek-
mektedir.
Bakteriler deri yoluyla vcuda girdi-
inde, derideki yaralar dezenfekte
edilmelidir.
Deterjanlar, kozmetik rnleri derinin
saln olumsuz etkiler. Baz kiiler-
de de alerjiye yol aabilirler. Kurdeen
ve egzama alerjik deri hastalklar ara-
snda saylabilir.
Gereinden fazla gnete kalmakta
deriye zarar veren etkenlerdendir.
Derinin Grevleri
Vurma, arpma ve mikroplara kar koru-
yucu grev yapar ve vcudu d etkilere
kar korur.
Gaz al verii yaparak solunuma yar-
dmc olur.
Terleme ile boaltma yardmc olur.
Ya ve ter bezleri ile kan damarlar saye-
sinde vcut ssn sabit tutar.
Almalaryla eitli duyular almamz
salar.
74
FEN VE TEKNOLOJ
BURUN (KOKU ALMA ORGANI)
Koku alma organ olan burun, i taraftan yutaa baldr. Burunda koku alan ve mukus
salglayan hcreler bulunur. Mukus mukoza tabakas tarafndan retilir. Mukoza, burun
iini nemli tutmakla grevlidir.
Burunda, kllar ve mukus salgs yardmyla alnan havadaki toz ve kirler tutulur. Bylece
burna giren kirli hava temizlenir ve burun nemlenir.
Burundaki koku almalarnn youn olduu blgeye sar blge denir.
Koku Alma Nasl Olur?
Cisimlerden buharlaan ve havaya karan tanecikler, sar blgedeki mukusta znerek
koku almalarn uyarr.
Bu uyartlar beynin koklama merkezine iletilir. Bylece koku alglanm olur.
DL (TAT ALMA ORGANI)
Dil, az boluuna yerlemi tat alma organdr. Ayrca dil ineme, yutma ve konumaya
yardmc olur.
Dil, izgili kastan yaplm olup, zerinde tat alma tomurcuklar bulunur. Tat alma tomur-
cuklarnda tatlar almaya yarayan almalar yer alr. Dilimizle besinlerin tadn alabilmemiz
iin besinlerin mukusta znmesi gerekmektedir.
nsanda; tuzlu, tatl, ac ve eki olmak zere drt eit tat alma vardr.
nsanlarn bazlar, baz tatlar alamazlar. Bu duruma tat krl denir.
NOT
Tatl
Ac
T
u
z
l
u
T
u
z
l
u
E
k
i E
k
i
Tat alma tomurcuu
Dilimizin her blgesi her tad alr. Fakat baz blgelerde, baz tatlar alan tat tomurcuklar
daha fazladr.
Yandaki ekilde de grld gibi dilin u ksm tatl, nde ve kenardaki ksmlar tuzlu,
arka ac, arka kenardaki ksmlar eki tatlar daha fazla alglar.
Tat Alma Nasl Olur?
Besinlerdeki maddeler tkrkte znr ve tat tomurcuklarndaki almalar uyarr. Al-
malar aldklar uyarlar tat alma sinirlerine iletir. Tat alma sinirleri uyarlar beyindeki tat
alma merkezine ulatrr. Bylece tat alma gerekleir.
Dilde; mantar oluumu, dil iltihab, dil yaralar ve tat krl gibi hastalklar grlebilir.
zellikle az ve di salna dikkat etmeli, ok scak ve ok souk yiyecekler tketme-
meliyiz.
Dil
Duyu siniri
Duyu
reseptr
hcreleri
Tat
tomurcuu
Tat alma
delii
eker
molekl
Tat tomurcuu
nsanda burnun yaps
Burun boluu
Beyin
Sins
Sar
blge
Koku
almalar
Koku alma duyusu abuk yorulur. Srekli
ayn koku alnrsa duyu almalar yorgun
der. Bu yzden koku bir mddet sonra
hissedilmez. Ortama yeni koku geldiin-
de ise bu yeni koku hemen alglanr.
75
FEN VE TEKNOLOJ
ETKINLIK - 19
....................................
....................................
....................................
....................................
....................................
....................................
Aada verilen kavramlar ekildeki uygun boluklara yaznz.
Kornea
Gz bebei
Grme sinirleri
ris
Sar leke
Gz mercei
76
FEN VE TEKNOLOJ
ETKINLIK - 20
Gz bebei Sar leke Gz mercei Grme sinirleri
Kornea A tabaka Beyin
Yukardaki kavramlar doru bir ekilde aadaki emada yer alan boluklara yaznz.
Ik n
Ik ilk kez krlr. Ik ikinci kez krlr.
Ters grnt oluur. Dz grnt oluur.
Beyin
77
FEN VE TEKNOLOJ
ETKINLIK - 21
Kulan Blmleri Blmlerde bulunan yaplar
Yukardaki tabloya kulan blmlerini ve bu blmlerde hangi yaplarn bulunduunu kulak resmine bakarak yaznz.
ETKINLIK - 22
Oval pencere Salyangoz
Yarm daire
kanallar
eki, rs,
zengi kemikleri
Kulak zar
kulak
Kulak kepesi
itme sinirleri
D kulak
Yukarda kula oluturan baz yaplar verilmitir. Buna gre aadaki kavram haritasndaki bo yerleri uygun yaplarla doldurunuz.
Kulak
yolu
oluur oluur oluur oluur oluur oluur oluur oluur
Orta Kulak
nsan Kulann Ksmlar
78
FEN VE TEKNOLOJ
ETKINLIK - 23
Saydam tabakaya
alk
Gz bebeine
Kr nokta
Damar tabakaya
Gz merceine
Retina
Sar leke
Miyopluk
Kr nokta ris
1. Yukarda grme ile ilgili verilen kavramlardan uygun olanlarn aadaki boluklara yaznz.
Csimlerden yansyan nlar nce .................................. gelir. Burada krlr. Krlan n .................................. ular. Gz bebeinden
gelen nlar, .................................. gelir ve tekrar krlarak ..................................zerine der. Retinada bulunan ..............................
zerinde ters grnt oluur. Grnt grme almalar ile alglanr ve grme sinirleri ile beyne iletilir. Grnt beyindeki grme mer-
kezinde dz olarak alglanr. Grme bu ekilde gerekleir.
2. Aada verilen cmlelerden doru olanlarnn yanna (D), yanl olanlarnn yanna (Y) koyunuz.
( ) Grnt, sar lekenin nnde oluursa miyopluk ortaya kar.
( ) Renk krl ameliyatla dzeltilebilir.
( ) Grnt, sar lekenin arkasnda oluuyorsa hipermetropluk ortaya kar.
( ) Astigmatizm mercekle dzeltilemez.
( ) alk, gz hareket ettiren kaslarn uyumsuzluu sonucunda oluur.
ETKINLIK - 24
Yarm daire
kanallar
Salyangoz
Oval pencere
itme sinirleri
Ses
dalgalar
Korti organ
Dalz
eki, rs, zengi
kemikleri
Kulak zar
Kulak yolu
staki
borusu
Kulak kepesi
1. Yukarda iitme ile ilgili terimler verilmitir.
Yukarda verilen terimlere gre iitme olaynn gerekleme basamaklarn doru ekilde sralaynz.
.................................................., ................................................., ................................................., ...................................................
.................................................., ................................................., ................................................., ...................................................
.................................................. .
2. Yukarda verilen yaplardan hangisi vcudun dengesini kurmakla grevlidir?
.............................................................................................................................................................................................................
3. Yukarda verilen yaplardan hangileri i kulakta bulunur?
.............................................................................................................................................................................................................
4. Yukarda verilen yaplardan hangileri orta kulakta bulunur?
.............................................................................................................................................................................................................
5. Yukarda verilenlerden hangisi sesleri beyne iletir?
.............................................................................................................................................................................................................
79
FEN VE TEKNOLOJ
ETKINLIK - 25
Aada verilen dil resminde gsterilen tat alma blgelerini doldurunuz.
ETKINLIK - 26
Aada verilen duyu organlarnn resimlerine bakarak yanlarndaki sorular cevaplaynz.
Grme nasl gerekleir? Aklaynz.
...............................................................
................................................................
................................................................
................................................................
................................................................
itme nasl gerekleir? Aklaynz.
...............................................................
................................................................
................................................................
................................................................
................................................................
Yiyeceklerin tadn nasl alrz? Aklaynz.
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
...................................................................
Derimizle nasl hissederiz? Aklaynz.
...............................................................
................................................................
................................................................
................................................................
................................................................
Koku alma nasl gerekleir? Aklaynz.
...............................................................
................................................................
................................................................
................................................................
................................................................
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
80
FEN VE TEKNOLOJ
KONU TEST - 12
1. I. Gz mercei
II. Gz bebei
III. Kornea
Cisimden yansyan nlar a tabakaya ulaana kadar
yukarda verilen yaplardan hangi sra ile geer?
A) III, II, I B) I, II, III
C) II, I, III D) III, I, II
2. "........X......." grme almalarnn youn olduu ksmdr."
Yukardaki tanmda X ile gsterilen yere aadakilerden
hangisi gelmelidir?
A) ris B) Kr nokta
C) Sar leke D) Sar blge
3. Cisimlerden yansyarak gze gelen nlar, gzn blm-
lerinden hangi sra ile geer?
A) A tabaka Damar tabaka Sert tabaka
B) Damar tabaka A tabaka Sert tabaka
C) Sert tabaka Damar tabaka A tabaka
D) Sert tabaka A tabaka Damar tabaka
4. I. ris
II. Gz bebei
III. Sar leke
Yukarda verilen yaplardan hangileri damar tabakada
yer alr?
C) I ve III D) I, II ve III
5. I. Hipermetrop
II. Katarakt
III. Presbitlik
IV. Renk krl
Yukardaki gz kusurlarndan hangisi tedavi edilemez?
6. Gz hareket ettiren kaslarn uyumsuzluu sonucunda
oluan gz kusuru aadakilerden hangisidir?
A) Katarakt B) Astigmatizm
C) Miyopluk D) alk
7. Aadaki gz kusurlarnn hangisinde grnt retinann
nne der?
A) Renk krl B) Miyopluk
C) Hipermetropluk D) Astigmatizm
8. Aadaki ekilde gzn yaps gsterilmitir.

(1)
(2)
(3)
(4)
Buna gre aada verilen ifadelerden hangisi yanltr?
A) Ik nlar (1) nolu yapda ilk kez krlmaya urar.
B) (2) numaral ksm gz uyumunu salar.
C) (3) numaral ksmda n 2. kez krlmaya urar.
D) Sar leke (4) numaral ksmda bulunur.
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
81
FEN VE TEKNOLOJ
TEST - 12
9. In Gz bebei Gz mercei
Retina
X
Y
Grme almalar
Beyin
Yukardaki emada gze gelen nn izledii yol gsterilmi-
tir.
Buna gre X ve Y ile gsterilen yaplar aadakilerden
hangisinde doru verilmitir?

X Y
A) Kornea Sar blge
B) Kornea Sar leke
C) Sar leke A tabaka
D) Saydam tabaka Sar blge
10.
Gzdeki kahverengi, yeil ve mavi
renkte olabilen ksmdr.
K:
Grntnn ters olarak meydana geldii
yapdr.
L:
Gze gelen n ilk kez krld ksm-
dr.
M:
Yukarda zellikleri verilen K, L, M yaplar aadakiler-
den hangisinde doru gsterilmitir?

K L M
A) ris Sar leke Retina
B) ris Kornea Gz mercei
C) Gz mercei ris Kornea
D) ris Sar leke Kornea
11. Kulakta denge ve iitme sinirlerinin bulunduu blmler

Denge sinirleri itme sinirleri
A) Yarm daire kanallar Orta kulak
B) Orta kulak Salyangoz
C) Yarm daire kanallar Salyangoz
D) kulak Orta kulak
12. evreden alnan ses dalgalar, kulak kepesinden sonra
aadaki kulak blmlerinden hangisine gelir?
A) Kulak zar
B) Yarm daire kanallar
C) Salyangoz
D) Oval pencere
13.
Salyangoz Kulak zar
eki, rs, zengi
kemikleri
Kulak kepesi
Yarm daire
kanallar
1
3 2
4 5
Yukarda kulamzda bulunan yaplar numaralandrlmtr.
Buna gre verilen yaplardan hangileri i kulakta yer
alr?
A) 1 , 2 ve 4 B) 1 ve 5
C) 2 , 4 ve 5 D) 1 , 4 ve 5
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
82
FEN VE TEKNOLOJ
1.
Salyangoz Yarm daire
kanallar
staki borusu
Oval pencere
Furkan
Sla
layda
Gktu
Yukardaki rencilerden hangisinin syledii yap be-
yincikle birlikte vcudumuzun dengesini salar?
A) Furkan B) Gktu
C) Sla D) layda
2. Aada verilenlerden hangisi alt deri ile ilgili yanl bir
ifadedir?
A) Sinirler ve klcal damarlar bulunur.
B) Beyin tarafndan kontrol edilir.
C) Duyu almalar vardr.
D) l hcrelerden oluur.
3. I. itme sinirlerinin bulunduu
ksmdr.
a. Kulak yolu
II. Kulaa gelen ses dalgalarn
toplar.
b. staki borusu
III. Kulak kepesini orta kulaa
balar.
c. Salyangoz
IV. Kulakta oluan i basnla d
basnc dengelemekle grevli-
dir.
d. Kulak kepesi
Yukarda kulakla ilgili baz yaplar ve grevleri belirtilmitir.
Buna gre bu yap ve grevlerin eletirilmesi aadaki-
lerden hangisinde doru verilmitir?
A) I. a B) I. c C) I. c D) I. b
II. b II. d II. a II. d
III. c III. a III. d III. a
IV. d IV. b IV. b IV. c
4. Burun boluunun st blmndeki koku almalarnn
younlat ksm aadakilerden hangisidir?
A) Sins B) Sar blge
C) Mukoza D) Burun delikleri
5. Demircan yakn net gryor fakat uza net gremiyor.
Doa uza net grrken, yakn net gremiyor.
Ferit'in gz korneasnn zerinde perde oluuyor.
Buna gre yukardaki kiilerde olabilecek gz kusurlar

Demircan Doa Ferit
A) Miyop Astigmat Katarakt
B) Hipermetrop Miyop Astigmat
C) Miyop Hipermetrop Katarakt
D) Hipermetrop Miyop Katarakt
6.
IV
III
II
I
Yanda, bir kiinin dilindeki tat alma
blgeleri verilmitir.
Hangi numara ile gsterilen bl-
gede kii ac tatlar daha youn al-
glar?
7. eki, rs, zengi kemikleri kulan hangi blmnde
yer alr?
A) Kulak yolu B) D kulak
C) kulak D) Orta kulak
KONU TEST - 13
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
83
FEN VE TEKNOLOJ
TEST - 13
8. I. Terleme ve boaltma yardmc olur.
II. Vcudu d etkilerden korur.
III. Vcut ssnn korunmasna yardmc olur.
Yukarda grevleri verilen duyu organ aadakilerden
hangisidir?
A) Kulak B) Deri
C) Gz D) Burun
9. Aada verilenlerden hangisi st deri iin doru bir ifa-
dedir?
A) Tm canl hcrelerden oluur.
B) Kan damarlar, kl kkleri, terbezleri, ya bezeleri ve sinir-
ler bulunur.
C) Duyu almalar burada bulunur.
D) Deriyi gneten ve zararl ktan korur.
10.
Nuren uza net grememektedir.
Buna gre Nuren'de hangi gz kusuru vardr?
A) Miyopluk B) Hipermetropluk
C) Katarakt D) Astigmatizm
11. Aadaki yaplardan hangisi Oval pencereden gelen
sesleri salyangoza iletir?
A) eki B) Dalz
C) staki borusu D) Kulak zar
12. I. Salyangoz
II. Yarm daire kanallar
III. eki, rs, zengi kemikleri
IV. Kulak zar
Yukardaki yaplardan hangisinin iitme ile ilgili grevi
yoktur?
13. Dilin u ksm younluk olarak hangi tad alglar?
A) Tatl B) Eki
C) Tuzlu D) Ac
14. Duyu organlarmzdan biri olan burun iin verilen aa-
daki ifadelerden hangisi yanltr?
A) Burundaki sar blgede koku almalar youndur.
B) Mukoza burun iinin nemli kalmasn salar.
C) Menenjit bir burun hastaldr.
D) Burun, alnan havann nemlenmesini, stmasn ve koku-
sunun alglanmasn salar.
15. Derinin rengini belirleyen hcreler derinin hangi ksmn-
da bulunur?
A) Alt deri B) Ya tabakas
C) Ter bezleri D) st deri
16. Aada verilen yaplardan hangisi duyu organlarnn
merkezidir?
A) Beyincik B) Omurilik
C) Beyin D) Omurilik soan
17. I. Kulak yolu S D kulak
II. Oval pencere S kulak
III. Salyangoz S kulak
IV. eki, rs, zengi kemikleri S Orta kulak
Yukarda verilen eletirmelerden hangisi yanltr?
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
84
FEN VE TEKNOLOJ
KARMA TEST - 1
1. Besin maddeleri zellikleri ile birlikte X, Y, Z olarak
aadaki gibi gruplandrlmtr.
Besin Maddeleri
X Y Z
Dzenleyici
grevleri
vardr.
Yapc ve
onarcdrlar.
Vcutta enerji
verici olarak ilk
nce kullanlrlar.
Buna gre X, Y, Z yerine gelebilecek besin madde-
leri aadakilerden hangisinde doru verilmitir?

X Y Z
A) Vitamin Protein Ya
B) Su Vitamin Karbonhidrat
C) Vitamin Protein Karbonhidrat
D) Ya Protein Su
2.
Havuzcuk
retra
zblgesi
Kabuk
1
3
2
4

Yukardakilerden hangisi bbrein ksmlarndan
biri deildir?
A)
1
B)
2
C)
3
D)
4
3. Aada verilen yaplardan hangisi gz uyumunu
gerekletirir?
A) ris B) Sar leke
C) Kornea D) A tabaka
4. Aada verilen yaplardan hangisinin iitme ile il-
gili grevi yoktur?
A) Kulak zar
B) Salyangoz
C) eki, rs, zengi kemikleri
D) Yarm daire kanallar
5. "nce barsakta sindirilen besinlerin yap birimleri
.............. tarafndan emilir."
Yukarda bo braklan yere aadaki kavramlar-
dan hangisi gelmelidir?
A) Enzimler B) Villuslar
C) Safra kesesi D) Kaslar
6.
Pelin
Beyincikle
birlikte vcu-
dun dengesini
salamaya
yardmc olur.
Vcudun i
basnc ile
d basncn
dengelemekle
grevlidir.
itmenin
gerekletii
ksmdr.
Erdem
Sesleri
toplar ve
kulak zarna
iletir.
Emre
Nee
Yukardaki rencilerden hangisi staki borusu-
nun grevini doru aklamtr?
A) Nee B) Pelin
C) Emre D) Erdem
7.
Deniz
Dengeli
beslenmek
Alkol ve
sigaradan
uzak durmak
Yava yemek
yemek
Dou
Tue

Hangi rencilerin syledii davranlar sindirim
sistemini olumlu ynde etkiler?
A) Yalnz Tue
B) Tue ve Deniz
C) Deniz ve Dou
D) Tue, Deniz ve Dou
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
85
FEN VE TEKNOLOJ
KARMA TEST - 1
8.
Besinlerin sindirilme-
si
Kann tm vcuda
pompalanmas
Bbreklerde kann s-
zlmesi
Ani bir patlama sesiyle
irkilme
1
3
2
4
Yukarda verilen olaylardan hangisi omurilik soa-
n tarafndan gerekletirilmez?
A)
1
B)
2
C)
3
D)
4
9.
Madde Geri emilen
miktar
Szlen miktar drarla atlan
miktar
Glikoz 150 150 0
re 21,2 42,4 21,2

Yukardaki tabloda salkl bir insann bbreklerinden
glikoz ve renin geri emilen, szlen ve idrarla atlan
deerleri verilmitir.
Buna gre aada verilen ifadelerden hangisi yan-
ltr?
A) drarn iinde glikoz bulunmaz.
B) renin, geri emilen ve idrarla atlan miktarlar eit-
tir.
C) re bbreklerden geri emilmeye uramaz.
D) Glikozun szlen ve geri emilen miktarlar eittir.
10. "nsan bbrei iten da doru , ve ksmlarn-
dan oluur."
Yukardaki ifadede yer alan , ve yerine ge-
lebilecek kavramlar aadakilerden hangisinde
doru verilmitir?

A) Kabuk zblgesi Havuzcuk
B) zblgesi Kabuk Havuzcuk
C) Havuzcuk zblgesi Kabuk
D) Kabuk Havuzcuk zblgesi
11. Aada verilen duyu organlarndan hangisi vcu-
dun dengesini salamada grevlidir?
A) Gz B) Kulak
C) Deri D) Burun
12. K: Ackma, susama gibi olaylar dzenler.
L: Kas hareketlerimizin dzenli olmasn salar.
M: Alkanlk hareketlerinin merkezidir.
Yukarda K, L, M ile gsterilen merkezi sinir sis-
temi organlar aadakilerden hangisinde doru
verilmitir?

K L M
A) Beyin Beyincik Omurilik
B) Beyin Omurilik Omurilik
soan
C) Omurilik
soan
Beyin Beyincik
D) Omurilik Omurilik
soan
Beyin
13. a: Boaltma yardmc organlardan olup re oluumu-
nu salar.
b: Bbrekteki en kk yap ve grev birimidir.
Yukarda a ve b yaplarnn grevleri belirtilmitir.
Buna gre a ve b yerine gelebilecek kavramlar aa-

a b
A) Pankreas Havuzcuk
B) Karacier Kabuk
C) Karacier Nefron
D) Pankreas Nefron
14. Renk krl Katarakt
Sinzit Tat krl
alk Hipermetrop
Yukarda verilenlerden ka tanesi gz hastalkla-
rndan deildir?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
86
FEN VE TEKNOLOJ
1. Pankreas
zsuyu
Ekmek
Tkrk
svs
Tere
ya
Mide
zsuyu
Yumurta
Pankreas
zsuyu
Fndk
I. kap II. kap III. kap IV. kap

Yukardaki kaplarda bulunan besin maddelerine gs-
terilen svlar ekleniyor.
Buna gre aada izilen grafklerden hangisi
yanltr?

Ekmek
Zaman
A)
Tereya
Zaman
B)
Yumurta
I. kap II. kap
III. kap IV. kap
Zaman
C)
Fndk
Zaman
D)
2. I. Omurilik soan
II. Beyin
III. Beyincik
IV. Omurilik
Yukarda verilen merkezi sinir sistemi yaplarndan
hangisi hasara urarsa boaltm, solunum gibi
olaylar gereklemez?
3.
Atardamar
Toplardamar
Yukardaki ekilde bbree bal atardamar ve toplar-
damarlar gsterilmitir.
Buna gre;
Demircan
Atardamardaki
kanda re
miktar
fazladr.
Toplardamar
szlm kan
bbrekten
karr.
Toplardamar-
daki kanda
re miktar
ok azdr.
Erdem
Atardamardaki
kanda bulunan
karbondioksit
miktar azdr.
Sueda
Yamur
rencilerden hangisinin ifadesi yanltr?
A) Yamur B) Demircan
C) Sueda D) Erdem
4.
rem
Grnt sar lekenin
zerinde bulank ve
bozuk ekilli oluuyor.
Grnt sar
lekenin arka-
snda oluuyor.
Grnt sar
lekenin nnde
oluuyor.
Devin
Tue

Yukardaki rencilerin zelliklerini syledikleri
gz kusurlar aadakilerden hangisinde doru
verilmitir?

Devin Berk rem
A) Miyop Hipermetrop Astigmat
B) Hipermetrop Miyop Astigmat
C) Presbitlik Miyop Hipermetrop
D) Astigmat Hipermetrop Miyop
KARMA TEST - 2
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
87
FEN VE TEKNOLOJ
KARMA TEST - 2
5. Aada verilen refekslerden hangisi kaltsaldr?
A) Sevgi'nin bildii bir dans yapmas
B) Semih'in limon grnce aznn sulanmas
C) Yeni doan Arda bebein meme emmesi
D) Tavuklarn "bili bili" sesine gelmesi
6.
Kulan ksmlar Kulakta bulunan yaplar
I. D kulak . Salyangoz
II. Orta kulak . eki, rs, zengi kemikleri
III. kulak . Kulak kepesi

Yukardaki kulak ksmlar ile bu ksmlarda bulu-
nan yaplarn eletirilmesi aadakilerden hangi-
sinde doru verilmitir?
A) I. B) I.
II. II.
III. III.
C) I. D) I.
II. II.
III. III.
7.
Tiroksin
Kalsitonin
nslin Guatr
Glukagon Hipofz
Yukarda verilenlerden ka tanesi i salg bezleri-
nin salglad hormonlardandr?
A) 6 B) 5 C) 4 D) 3
8.
Eeysel Pankreas
?
Tiroid Bbrek st
Hipofiz

Yukardaki emada "?" olan kutucua aadaki-
lerden hangisi yazlrsa doru olur?
A) Hormonlar
B) Boaltma yardmc organlar
C) salg bezleri
D) Merkezi sinir sistemi organlar
9.
I II
III IV
Pankreas Mide
Karacier Az
Yukarda resimleri verilen organlardan hangisinin
salglad sindirim svs enzim iermez?
10. Demircan, aada verilen besin maddelerinden
hangisinin tadn dilinin u ksm ile youn olarak
alglar?
A) Ac biber B) Tuzlu biskvi
C) ikolata Limon
11.
Hastalk Ad Aklamas Tedavi Yntemi
Bbrek yet-
mezlii
Bbrein reyi kan-
dan szememesi
Diyaliz
Bbrek nakli
Nefrit Bbrekteki nefronla-

rn iltihaplanmas
la kullanm
Gastrit Kanda re miktarnn

artmas
la kullanm

Yukardaki tabloda baz hastalklar, aklamalar ve te-
davi yntemleri belirtilmitir.
Buna gre hangi ekilde gsterilen ksmlar doru
verilmitir?
A) Yalnz B) ve
C) ve D) , ve
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
88
FEN VE TEKNOLOJ
1. nce barsaa gnderilen pankreas zsuyunun
gerekletirdii kimyasal sindirim ile ilgili verilen
grafklerden hangisi yanltr?

Glikoz miktar
Zaman
A) B)
C) D)
Ya miktar
Zaman
Protein miktar
Zaman
Karbonhidrat miktar
Zaman
2. Organ ve yaplar Atk maddeler
I. Akcier re
II. Bbrek Dk
III. Kalnbarsak Karbondioksit
IV. Deri
Yukarda verilen organ ve yaplarn ilgili olduu atk
maddeler karlarna yazlmtr.
Buna gre doru eletirme yaplrsa hangi numa-
ral organ veya yap akta kalr?
3. "En dta bulunan beyaz renkli ve sert ksmdr. Gz
d etkilerden korur."
Yukarda aklamas yaplan gz ksm aadaki-
lerden hangisidir?
A) Sert tabaka B) Damar tabaka
C) Retina D) A tabaka
4. Vcudun tuz dengesini ayarlar.
Kann asit-baz dengesini dzenler.
Yukarda verilen grevler aadaki organlardan
hangisine aittir?
A) Karacier B) Mide
C) Bbrek D) Pankreas
5.
Alt derinin yapsnda neler
bulunur?
Yukardaki soruya drt renci cevap veriyor.
Oulcan
Kan
damarlar
Ya
bezleri
Renk
pigmentleri
Ter
bezleri
Kerem
Deniz
layda
Buna gre hangi rencinin verdii cevap yanl-
tr?
A) layda B) Oulcan
C) Deniz D) Kerem
6. lk derse ge kalan Devin, hzlca merdivenleri karken
bir anda dengesini kaybetti ve elindeki antas yere
dt. I
antasnn toplayp snf kapsna geldi. Tam kapy
alacaktki kap birden ald ve retmenini karsn-
da grnce Devin irkildi. Snfa girerken tenefs zili
II
ald. ok ackan Devin, hemen kantine gitti ve bir tost
III
alarak afyetle yedi.
Yukardaki olayda I, II, III numaralar ile gsterilen
olaylar ile bu olaylar gerekletiren merkezi sinir
sistemi yaplar aadakilerden hangisinde doru
verilmitir?

I II III
A) Beyin Omurilik Omurilik soan
B) Omurilik Beyin Beyincik
C) Omurilik soan Beyincik Omurilik
D) Beyincik Omurilik Beyin
KARMA TEST - 3
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
89
FEN VE TEKNOLOJ
KARMA TEST - 3
7. Bbreklerindeki rahatszl nedeniyle zler Hanm sk
sk diyaliz makinesine balamaktadr.
Buna gre zler Hanm'n diyaliz makinesine ba-
lanmasnn nedeni aadakilerden hangisidir?
A) Bbreklerinde bulunan talarn krlmas iin
B) Amonyan reye evirilmesi iin
C) Kanda bulunan yararl maddelerin hcrelere tan-
mas iin
D) Kandaki zararl maddelerin szlp ayrlmas iin
8.
Niasta
Glikoz
I II

Yukarda bir niasta moleklnn kimyasal sindirimi
gsterilmitir.
Buna gre I ve II numaralar ile gsterilen enzim s-
vlar aadakilerden hangisinde doru verilmi-
tir?

I II
A) Safra Mide zsuyu
B) Tkrk Mide zsuyu
C) Tkrk Pankreas zsuyu
D) Pankreas zsuyu Safra
9.
I. Limon grnce azmzn sulanmas
II. Fazla kta gz bebeinin klmesi
III. ne battnda elin geri ekilmesi

Yukarda verilen rneklerden hangileri sonradan
kazanlan refekslerdendir?
10.
a. I. Salglad safra ile yalarn
mekanik sindirimine yardmc olur.
b. II. Karbonhidratlarn sindiriminin
balad yerdir.
c. III. Salglad enzimler proteinlerin
sindiriminin balad organdr.

Yukardaki baz organlar ve grevlerinin eletiril-
mesi aadakilerden hangisinde doru verilmi-
tir?
A) a - I B) a- II C) a - III D) a - II
b - II b - III b - II b - I
c - III c - I c - I c - III
11. Aada verilen resimlerde farelerle ilgili bir deney
aklanmaktadr.
Salkl fare
Farenin
bacana ine
batrlyor.
Fare bacan
geri ekiyor.
Merkezi sinir
sisteminin X yaps
karlyor.
Fare bacan
ekmiyor.
Yukarda verilen deneye gre X yaps aadaki-
lerden hangisidir?
A) Beyincik B) Omurilik soan
C) Beyincik D) Omurilik
12. Aadaki gz rahatszlklarndan hangisi tama-
men kaltsaldr?
A) Hipermetrop B) Daltonizm
C) Miyoz D) Katarakt
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
90
FEN VE TEKNOLOJ
KARMA TEST - 4
1. Aada baz besin maddeleri ve ierikleri gsterilmi-
tir.
a. Makarna A vitamini
b. Balk Karbonhidrat
c. Sivri biber Protein
d. Havu C vitamini
Buna gre besin maddeleri ile ieriklerinin ele-
tirilmesi aadakilerden hangisinde doru veril-
mitir?
A) a - B) a - C) a - D) a -
b - b - b - b -
c - c - c - c -
d - d - d - d -
2.
Vcudumuzdaki yapm ile ykm olaylar
sonucu oluan zararl ve atk maddelerin
vcut dna atlmasna boaltm denir.
Nefronlar bbrein
kabuk ksmnda
bulunur.
Bbrek atardamar re
bakmndan zengin olan
kan bbreklere getirir.
D Y
D Y D Y
Duru, yukardaki cmlelerden doru veya yanl
olduuna karar vererek hangi ekle ularsa doru
yapm olur?
A) B) C) D)
3.
lser
remi
Nefrit
Gastrit Sarlk
Apandisit
Tat krl
Sinzit
Katarakt

Yukarda verilenlerden ka tanesi duyu organlar-
mzda gerekleen rahatszlklardandr?
A) 6 B) 5 C) 4 D) 3
4. Kandaki glikoz miktar
Zaman t
1
t
2
0
N
N: Normal deer
(N: Normal seviye)
I. 0 t
1
aralnda kandaki glikoz miktar artmtr.
II. t
1
t
2
aralnda kana inslin hormonu verilmitir.
III. t
1
t
2
aralnda kan ekeri normalin altna d-
mtr.
Buna gre yukardaki ifadelerden hangileri doru-
dur?
5.
Amonyak re
drar retra
I
II
Yandaki emada I ve
II ile gsterilen yap-
lar aadakilerden
hangisinde doru ve-
rilmitir?

I II
A) Bbrek Karacier
B) Karacier reter
C) Karacier Bbrek
D) Deri Bbrek
6.
Yukarda resimleri verilen organlardan her ikisi iin
aada yaplan yorumlardan hangisi dorudur?
A) Sindirime yardmc organlardr.
B) Su ve minerallerin emildii yaplardr.
C) Yalarn kimyasal sindirimini gerekletiren svlar
salglarlar.
D) Salgladklar svlarda enzim bulunmaz.
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
91
FEN VE TEKNOLOJ
KARMA TEST - 4
7.
Ad Grevleri
I Bbrek Kan szerek atk ve zararl mad-
delerden arndrr.
II reter drarn vcuttan atlmasn salar.
III retra drar bbreklerden alarak idrar
kesesine tar.
IV drar kesesi drarn topland yerdir.

Yukardaki tabloda boaltm yaplar ile grevleri e-
letirilmitir.
Buna gre hangi numaral ksmlarda yanllk ya-
plmtr?
C) III ve IV D) I ve IV
8.
Sar leke
Retina
Oval pencere
Sar blge
1
3
2
4
Yukarda verilen yaplardan hangisi burundaki
koku almalarnn youn olduu yerdir?
A)
1
B)
2
C)
3
D)
4
9.
K
K L
L
sar
leke
Gz

Yukardaki gz eklinde K-L cisminin grnt oluumu
izilmitir.
Buna gre bu gzde hangi gz kusuru bulunmak-
tadr?
A) Miyop B) Hipermetrop
C) alk D) Katarakt
10. Pankreas
zsuyu
Tkrk
svs
Mide
zsuyu
Safra
svs
Et paras
I II III IV
Patates Fndk Peynir
Yukardaki zde kaplarda gsterilen besin maddeleri
ile bir miktar su bulunmaktadr.
Buna gre kaplara srasyla tkrk svs, mide
zsuyu, pankreas zsuyu ve safra svs ilave edi-
lirse hangi kapta kimyasal sindirim gerekleebi-
lir?
11. I. Uyartlar duyu organlarndan beyne veya omurili-
e iletirler.
II. Sinir hcreleri aralarnda balant kurarlar.
III. Beyin ya da omurilikten gelen uyartlar kaslara ve
duyu organlarna iletirler.
Yukarda sinir hcresi eitlerinin grevleri veril-
mitir. Buna gre aada verilenlerden hangisi
dorudur?

I II III
A) Duyu sinir Ara sinir Motor sinir
B) Ara sinir Duyu sinir Motor sinir
C) Motor sinir Ana sinir Duyu sinir
D) Duyu sinir Motor sinir Ara sinir
12. Aadakilerden hangisi merkezi sinir sistemini
oluturan yaplardan biri deildir?
A) Beyincik B) Vcut sinirleri
C) Beyin D) Omurilik
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
92
FEN VE TEKNOLOJ
1.
.....................
....................?
Proteinler
Ege
Nehir
Nehir, Ege'nin sorduu soruya yukardaki gibi
doru cevap verdiine gre Ege'nin sorusu aa-
dakilerden hangisi olabilir?
A) Hangi besinlerin kimyasal sindirimi ince barsakta
balar?
B) Karacier hangi besinlerin sindirimi iin enzim sal-
glar?
C) Hangi besinlerin kimyasal sindirimi midede balar?
D) Hangi besinler sindirime uramadan direkt kana
karr?
2. Boaltm sistemi saln korumak iin aadaki-
lerden hangisi yaplmamaldr?
A) Bol miktarda su iilmelidir.
B) drar yollar ve bbrekler souktan korunmaldr.
C) Baharatl ve tuzlu yiyeceklerden fazla tketilmeme-
lidir.
D) Temizlie nem verilmemelidir.
3.
Organ ve Yap-
lar
Besinler
K L M
Az +
Mide +
nce barsak + +

(+: Sindirim gerekleir. : Sindirim gereklemez.)
Yukardaki grafkte K, L, M ile gsterilen besinler

K L M
A) Peynir Fndk Ekmek
B) Patates Et Vitamin
C) Et Ekmek Ceviz
D) Ekmek Ceviz Su
4. Beyin ile ilgili verilen ifadelerden hangisi doru-
dur?
A) Refeks merkezidir.
B) Konuma, okuma, yazma gibi davranlarn kontrol
merkezidir.
C) organlarn almasndan sorumludur.
D) Vcudumuzun denge merkezidir.
5. Ayamza bir diken battnda uyarty, refeks
merkezi olan omurilie ileten sinir hcresi (nron)
aada verilenlerden hangisidir?
A) Ara nronlar B) Motor nronlar
C) Hormonlar D) Duyu nronlar
6.
Hangi bezin salglarnda
hormon bulunmaz?
Nurgl retmen
Nurgl retmen'in sorusunun doru cevab aa-
dakilerden hangisidir?
A) Pankreas B) Bbrekst
C) Tkrk D) Tiroit
7. ......K....... evreden gelen uyarlar merkezi sinir sis-
temine, merkezi sinir sisteminde oluan cevaplar ise
doku ve organlara iletken yapdr.
Yukarda K ile gsterilen yap aadakilerden han-
gisidir?
A) Nefron B) Villus
C) Nron D) Uyart
8. Aada verilenlerden hangisi omurilik tarafndan
ynetilir?
A) Kusma B) ksrme
C) Araba kullanma D) Haprma
KARMA TEST - 5
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
93
FEN VE TEKNOLOJ
KARMA TEST - 5
9.
Berkay
Alkanlk
hareketlerin
kontrol eder.
Sindirim,
boaltm, solu-
num sistem-
lerini denetler.
Refleks
merkezidir.
Teoman
Zeka, hafza
ve bilin
merkezidir.
Yamur
Doa

Yukardaki rencilerden hangisi omurilik soan-
nn grevini doru sylemitir?
A) Doa B) Berkay
C) Yamur D) Teoman
10. Aada verilenlerden hangisi karacierin grevle-
rinden biri deildir?
A) Safra svsn salglar.
B) Kandaki fazla glikozu glikojen eklinde depolaya-
rak kan ekerini ayarlar.
C) Zararl sv atklar kandan szer.
D) lalarn zararl etkilerini yok eder.
11. Burada bulunan sar blge koku almalarnn youn
olduu ksmdr.
Yukarda aklamas yaplan duyu organ hangisi-
dir?
A) Dil B) Burun
C) Kulak D) Gz
12. I. Solunumun kontrol edildii yerdir.
II. Refleks merkezidir.
III. steimiz dorultusunda alan kaslarn ynetim
merkezidir.
Yukarda grevleri verilen sinir sistemi organlar

I II III
A)
Beyin Omurilik
Omurilik
soan
B) Omurilik
soan
Omurilik Beyin
C)
Omurilik Beyin
Omurilik
soan
D) Beyin Beyincik Omurilik
13. Omurilik soan hasar gren bir kiide aadaki-
lerden hangisi gzlenebilir?
A) Solunum durmas
B) Grme kayb
C) itme kayb
D) Konuma gl
14. Aadaki ekillerde karbonhidrat, ya ve proteinlerin
kimyasal sindiriminin gerekletirildii organlar ve sin-
dirimleri sonucu oluan yaptalar gsterilmitir.

I.
Az ve
ince barsak
enzimler
II.
Mide ve
ince barsak
enzimler
Karbonhidrat
Protein Ya asidi
III.
Mide ve
ince barsak
enzimler
Ya Gliserol
Glikoz
Buna gre hangi numaral ksmlarda hata yapl-
mtr?
A) Yalnz I B) Yalnz III
C) I ve III D) II ve III
15. Elini scak demlie dediren bir kiinin, elini hz-
la ekmesi srasnda grev yapan sinirlerin sras
aadakilerden hangisinde doru olarak verilmi-
tir?
A) Ara sinir " Motor sinir " Duyu sinir
B) Duyu sinir " Ara sinir " Motor sinir
C) Motor sinir " Ara sinir " Duyu sinir
D) Duyu sinir " Motor sinir " Ara sinir
16. I. Duyu organlarndan gelen uyarlar deerlendirir.
II. Hafza, renme ve dnme merkezidir.
III. Kan basnc, uyuma, ackma gibi olaylar kontrol
eder.
IV. Sindirim, boaltm gibi sistemlerin almasn d-
zenler.
Yukarda verilenlerden hangisi beynin grevlerin-
den biri deildir?
A) IV B) III C) II D) I
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
94
FEN VE TEKNOLOJ
1. Mekanik ve kimyasal sindirim nedir? Aklaynz.
2. Di ka ksmdan oluur? Diin yapsn ekil izerek
ksaca alaynz.
3. Sindirim organlar nelerdir? Karbonhidrat, protein ve
yalar hangi sindirim organlarnda sindirilir?
4. Pankreasn sindirimdeki grevini aklaynz.
5. nce ve kaln barsan sindirimdeki grevlerini yaz-
nz.
6. Karacierin grevlerini maddeler halinde yaznz.
NTE SONU YAZILI SORULARI
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
95
FEN VE TEKNOLOJ
7. Boaltm nedir? nsanda hangi atk maddeler bbrek-
ler tarafndan dar atlr?
8. Bbrek hangi ksmlardan oluur? simlerini yazarak
ksacak aklaynz.
9. Deri ve akcier hangi maddeleri dar atarak boaltm
yapar?
10. Boaltm sistemi hastalklarndan tanesini yaznz
ve ksaca aklaynz.
11. Motor, ara ve duyu sinirleri ksaca aklaynz.
12. Merkezi sinir sistemi hangi organlardan oluur? Bu or-
ganlarn grevlerini yaznz.
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
96
FEN VE TEKNOLOJ
13. Refeks nedir? Kaltsal ve sonradan kazanlan ref-
lekse birer rnek veriniz.
14. Sinir hcresinin (nron) yapsn ksaca aklay-
nz. Bir sinir hcresinde uyart srasyla hangi ya-
plardan geer?
15. Aadaki yaplar birer cmle ile aklaynz.
Hipofz bezi: .................................................................
.....................................................................................
Tiroit bezi: ....................................................................
.....................................................................................
Pankreas bezi: .............................................................
.....................................................................................
Bbrek st bezi: .........................................................
.....................................................................................
Eeysel bezler: ............................................................
.....................................................................................
16. Hormonlarn zelliklerini maddeler halinde yaz-
nz.
17. Aada verilen hormonlar birer cmle ile akla-
ynz.
Tiroksin: ........................................................................
.....................................................................................
nslin: .........................................................................
.....................................................................................
Byme hormonu: .......................................................
.....................................................................................
Glukagon: ....................................................................
.....................................................................................
Testosteron: .................................................................
.....................................................................................
strojen: ......................................................................
.....................................................................................
18. Gzn ksmlarn yapz ksaca aklaynz.
P
a
l
m
e

Y
a
y
n
c
k
97
FEN VE TEKNOLOJ
19. Grnt nasl oluur? Aklaynz.
20. Kulak hangi ksmlardan oluur? itme nasl olur?
Aklaynz.
21. Derinin ksmlarn yazarak ksaca aklaynz.
22. Dilin hangi ksmlar hangi tatlar daha alglar? ekil
izerek gsteriniz.
23. Derinin grevlerini maddeler halinde yaznz.
24. Burnun yapsn ve grevlerini ksaca aklaynz.
98
FEN VE TEKNOLOJ
BL - BUL
Aadaki bulmacay sorular cevaplayarak doldurunuz.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
14
13
15
SORULAR
1. Besinlerin diler ve kaslar yardmyla kk paralara
ayrlmasyla oluan sindirim ekli nedir?
2. Amonya reye eviren organ hangisidir?
3. Vcudumuzu saran ve d etkilerden koruyan yapya ne
denir?
4. Ses, k, tat, koku gibi uyarlarn sinir hcrelerinde olu-
turduklar kimyasal ve elektriksel deiimlere ne ad ve-
rilir?
5. Vcudun denge merkezi hangi yapdr?
6. Gzn renkli olan ksmnn ad nedir?
7. Azdaki besinleri yemek borusuna ileten yapya ne ad
verilir?
8. Gzde grntnn olutuu ksmn ismi nedir?
9. Bbrekte idrarn topland ksma ne denir?
10. Korku, sevin, heyecan annda fazla salglanan hormon
nedir?
11. Koku alma duyu organ hangisidir?
12. Kan ekerini ykselten hormon nedir?
13. Merkezi sinir sisteminde refeks merkezi olarak alan
yapya ne denir?
14. Sinir hcresinin dier ismi nedir?
15. Proteinlerin sindiriminin balad organ hangisidir?

7 Unite 1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

7 Unite 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

Okula Yardmc Snavlara Hazrlk

larda szlr. Havuzcua gelen sv,

ile dar atlr.

Nefrit Bbrekteki nefronla-

Gastrit Kanda re miktarnn

You might also like