BLG YAYINLARI : 293/2

Birinci Basn
Ekim 1983
B L G Y A Y I N E V
Merut i yet Cad. 46/ A
Tel f
:
31 81 22 31 16 65
Yeni ehi r A N K A R A
Bab li Cad. 19/2
Tel f
:
22 52 01
Caal ol u st anbul
JOHN LE CARRE
S o u k t a n
Ca s u s
R o ma n
T r k e s i : Me h me t H a r m a n c
BLG YAYINEV
G e l e n
kapak: fahri karagzoiu
Aslanlar Basmevi - Ankara
Telf: 3187 52
Amerikal, Leamas'a bir fincan kahve daha u-
zatt.
Neden gidip biraz kestirmiyorsunuz? Adam
grnd anda size telefon ederdik.
Leamas hi konumadan kontrol noktasnn
penceresinden ssz sokaa bakt.
Byle bou bouna bekleyemezsiniz, efen-
dim. Belki de baka bir zaman gelir. Polisin Bro
ile balant kurmasn salayabiliriz. Yirmi dakika-
da burada olursunuz.
Hayr, dedi Leamas. Hava kararmak zere
zaten.
Ama sonsuza kadar bekleyemezsiniz ki, prog-
ramlanan zamandan dokuz saat ge kald.
Sen gitmek istiyorsan, git. Cok iyi i becerdin.
Kramer'e ok iyi i becerdiini sylerim.
Ama siz ne kadar bekleyeceksiniz?
Gelene kadar. Leamas gzetleme penceresi-
ne gidip hareketsiz duran iki polisin arasna girdi.
Polislerin drbnleri Dou kontrol noktasna ynel-
tilmiti.
Karanlk olmasn bekliyor, diye mrldand
Leamas. Eminim, karanl bekliyordun
Bu sabah iilerle geleceini sylemitiniz
ama.
Leamas, Amerikalya dnd.
Ajan dediin uak deildir. Tarifeye gre hare-
5
KONTROL NOKTASI
Ket etmez. Aa karld bir kere, kayor, korku
iinde. Mundt'un adamlar peinde. Bir tek ans var.
Brak da zamann kendi sesin.
Gen adam duraksad; hem gitmek istiyor, hem
de gidecei an tam olarpk kestiremiyordu.
Barakann iinde bir telefon ald. Birden ku-
laklarn dikip beklediler. Bir polis Almanca olarak,
Siyah Opel Rekord, Federal plakal, dedi.
Amerikal, Karanlkta o kadar uza gremez,
diye mrldand. Tahmin ediyor. Sonra, Mundt na-
sl rendi? diye sordu.
Leamas, pencerenin nnde, Sus! dedi.
Polislerden biri barakadan kp yolun zerine
izili beyaz snr izgisinden elli santim bendeki
kum torbalarndan oluan barikata doru yrd.
Arkada onun barikatn ardndaki teleskopun bana
gemesini bekledi, sonra drbnn brakp mi-
ferini giydi. Kontrol noktasnn zerinde bir yerde
ldaklar birden yannca nlerindeki yol tiyatro
sahnesi gibi aydnland.
Polis konumaya balad. Leamas artk ezbere
biliyordu adamn syleyeceklerini.
Araba birinci kontrol noktasnda durdu, iin-
de bir kii var. Bir kadn. Belge kontrol iin Vopo
barakasna gtrld.
Konumadan bekliyorlard.
Ne diyor? diye sordu Amerikal. Leamas ce-
vap vermedi. Bir kenarda duran bir drbn alp Do-
u Alman kontrol noktasna bakt.
Belge kontrol tamam. kinci kontrola alnd
imdi.
Bay Leamas, beklediiniz adam bu mu? di-
ye srar etti Amerikal. Broya telefon edip haber
vermem gerek.
Bekle biraz.
Araba nerede imdi? Ne yapyorlar?
Dviz kontrol, gmrk kontrol, dedi Lea-
mas.
6
Leamas arabadan ayrmyordu gzlerini. Sr-
c kaps nnde iki Vopo vard, biri konuuyor, di-
eri kenarda bekliyordu. Bir ncs de arabann
evresini dolamaktayd. nc bagajn nne ge-
lince durdu, sonra dnp srcye doru yrd.
Anahtar istiyordu. Bagaj at, iine bakt, kapatp
anahtar geri verdi. Sonra otuz metre ilerde duran
bir Dou Alman nbetisinin yanna gitti. Ildakla-
rn aydnlnda sklm bir tavrla konumaya ba-
ladlar.
Batan savma bir hareketle arabann gelmesi
iin iaret ettiler sonra. Araba yolun ortasndaki
iki nbetinin nne gelince yine durdu. Nbeti-
ler arabann evresini dolatlar, durup biraz daha
konutular, sonra sanki istemeye istemeye imi
gibi Bat kesimine doru yoluna devam etmesine
izin verdiler.
Amerikal, Bay Leamas, sizin beklediiniz er-
kek, deil mi? diye sordu.
Evet, erkek.
Leamas buz gibi Ekim rzgrna kar yakasn
kaldrarak dar kt. Kalabal ancak o an ha-
trlad, insan kulbedeyken bu akn yzlerin olu-
turduu grubu unutuyordu. nsanlar hep deiiyor-
du ama ifadeler hep aynyd. Bir trafik kazas evre-
sine toplanan, kazann nasl olduunu bilmeyen,
yaraly kmldatp kmldatmamaya karar veremeyen
insanlar gibi.
Leamas arabaya yaklap kadna, Nerede?
diye sordu.
Yakalamak iin geldiklerinde kat. Bisikleti
ald. Beni bilmeleri olanaksz.
Nereye gitti?
Brandenburg yaknlarnda bir meyhane ze-
rinde bir odas vard. Paras, ktlar falan oraday-
d. Oraya gitti sanrm. Onlar alp gelecektir.
Bu gece mi?
Bu gece geleceini syledi. Dierleri yakalan-
7
dlar: Paul, Viereck, Landser, Salomon. Onun da
pek zaman kalmad artk.
Leamas bir sre konumadan bakt kadnn y-
zne.
Landser de mi?
Dn gece.
Leamas'n yanna bir polis yaklamt.
Buradan ekilmeniz gerek. Gei yolunda dur-
mak yasaktr.
Leamas adama dnp, Cann cehenneme!
dedi.
Alman birden kaskat kesildi, ama kadn, e-
ri gir, dedi. Keye kadar gideriz.
Leamas kadnn yanna bindi, ar ar giderek
bir yan yola girdiler.
Araban olduunu bilmiyordum, dedi Leamas.
Kocamn. Karl sana benim evli olduumu
sylememiti, deil mi? Leamas cevap vermedi.
Kocamla bir optik firmasnda alyoruz. Bizi i
iin bu yana gnderirler. Karl sana yalnzca benim
kzlk adm syledi. Benim ...senin ilerine kar-
mam istemedi.
Leamas cebinden bir anahtar kartp uzatt.
Kalacak bir yer gerek sana. Albrect Drer Cad-
desinde, Mzenin yannda bir apartman var. Numa-
ras 28 A. erde aradn her eyi bulacaksn. Gel-
diinde seni ararm.
Ben de burada seninle beklerim.
Ben beklemeyeceim. Eve git sen. Ben sana
telefon ederim. Burada beklemenin anlam yok ar-
tk.
Ama buradan geecek.
Leamas armt.
Bunu sana o mu syledi?
Evet. Oradaki Vopolardan birini tanyor. Ev-
sahibinin oluymu. Bir ie yarayabilir diye bu yo-
lu seti.
Ve bunu da Sana syledi, ha?
8
Bana gvenir. Her eyi anlatt bana.
nsaf!
Leamas kadna anahtar verip kontrol noktas
barakasna dnd. eri girdiinde polisler mrl mrl
bireyler konuuyorlard. riyar olan srtn evirdi.
zr dilerim, dedi Leamas. Gereksiz yere
bardm. Eski antasn ap iinde bireyler aran-
d. Sonunda buldu da; yarm ie viski. Yalca polisi
ban sallayarak ieyi kabul etti. Birer marapaya
doldurup zerlerine kahve ekledi.
Amerikal nereye gitti? diye sordu Leamas.
Kim?
ClA'den olan. Hani biraz nce yanmdayd ya.
Yatma zaman geldi, dedi yal adam, hep
birlikte gldler.
Leamas marapasn brakt. Bu yana geen
bir insan korumak iin ate etme kurallarnz ne-
dir? Kaan birini?
Vopolar bizim kesime ate ederlerse biz ancak
buna koruyucu atele karlk verebiliriz.
Yani adam snr geene kadar ate edemez
misiniz?
Koruma atei aamayz, Bay
Thomas, dedi Leamas. Thomas El skt-
lar. Polisler de kendi adlarn sylediler.
Koruma atei balatamayz. Gerek bu. Byle
bir ey yaptmz takdirde bunun sava demek ola-
can sylediler bize.
Sama, dedi polislerden gen olan. Viski ce-
saret vermiti. Mttefikler .burada olmasayd Duvar
oktan yklrd.
Berlin de, diye mrldand yal polis.
Leamas, anszn, Bu gece bir adamm geecek
bu yana, dedi.
Bu noktadan m?
Onu bu yana geirmek ok nemli. Mundt'un
adamlar peinde.
9
Gen polis, Duvarn hl trmanlabilen b-
lmleri var, dedi.
yle biri deil. Blf yaparak geecektir; k-
tlar var, eer kdn bir deeri kalmsa. Bir de
bisikleti.
Barakada yalnzca yeil kenarl bir okuma lam-
bas vard, ancak ldaklarn parlts ay gibi
dolduruyordu ierisini. Karanlkla birlikte sessizlik de
kmt. itilmekten korkuyorlarm gibi konuu-
yorlard. Leamas pencereye gidip bekledi. nnde
yol, yolun iki yannda da Duvar uzanyordu. Asmolen
bloklardan ve dikenli tellerden yaplm, ucuz sar
lambalarla aydnlatlan pis ve irkin bir ey. Bir
toplama kamp sahnesinin arka perdesi gibi. Duva-
rn dousunda ve batsnda Berlin'in yeniden ina
edilmemi kesimleri yer alyordu.
Lanet kadn ve onun hakknda yalan syleyen
aptal Karl, diye dnd Leamas. Dnyann her ya-
nndaki ajanlar gibi eksik bilgi vererek yalan sy-
lemiti o da. Onlara izlerini rtmeyi, sahtekrlk
yapmay retirdin ve ilk i olarak seni aldatrlar-
d. Kadn yalnzca bir kere karmt ortaya; geen
yl Schrzstrasse'deki yemekten sonra. Karl o s-
rada nemli bir i becermiti ve Kontrol kendisiyle
tanmak istemiti. Kontrol baarlar hi kar-
mazd. Birlikte yemek yemilerdi Leamas, Kontrol ve
Karl. Karl byle eylere baylrd. Tertemiz, prl p-
rl, apkas elinde, saygl bir halde kiliseye giden
bir ocuk gibi kvermiti ortaya.
Kontrol adamn elini be dakika kadar skmt.
Seninle gurur duyduumuzu bilmeni isterim. Karl.
Leamas onlara bakarken bu bize ylda fazladan iki
yz sterline patlayacak, diye dnmt.
Yemek bitince Kontrol yine ellerini skm, -
nemli bir tavrla ban sallam, yaamn biraz da
baka bir yerde tehlikeye atmas gerektiini ima
ederek ofrl arabasna binmi, gitmiti. Karl gl-
mt arkasndan, Leamas da glmt. Sonra hl
1 0
Kontrol'a glerek ampanyalarn bitirmilerdi. Da-
ha sonra da Alter Fass'a gitmilerdi. Gitmeleri iin
Kari srar etmiti. Elvira kendilerini orada bekli-
yordu. elik gibi sert, krk yalarnda bir sarn...
Benim en iyi sakladm srrm bu, Alec, de-
miti Kari. Leamas ok kzmt. Sonradan epey tar-
tmlard.
Ne kadar biliyor? Kim bu? Nasl tantn o-
nunla? Ama Kari suratn asp konumamt. Sonra
da her ey berbat gitmiti. Leamas buluma yerle-
rini ve parolalar deitirmeye almt. Ama Karl
bundan hi holanmamt. Bunun gerisinde ne yat-
tn biliyordu ve hi holanmyordu.
Kadna gvenmiyorsan bile ok ge artk, de-
miti. Leamas da onun ne demek istediini anlayp
susmutu. Ama ondan sonra daha dikkatli davran-
m, Karl'a daha az ey aklam, casusluk tek-
niinin hokus pokuslarndan daha ok yararlan-
maya bakmt. Ve ite imdi de kadn orada, ara-
badayd, gvenli evi ve her eyi biliyordu. Leamas
bir daha hibir ajana gvenmemek iin bir kez da-
ha yemin etti.
Telefona gidip evinin numarasn evirdi. Frau
Martha kt karsna.
Drer sokanda konuklarmz var, dedi Le-
amas. Bir kadnla bir erkek.
Evliler mi?
Eh, yle saylr. Kadn glerken kapatt tele-
fonu Leamas. Tam o anda polislerden biri dnd.
Bay Thomas! abuk! Leamas gzetleme pen-
ceresine kotu.
Bir erkek, Bay Thomas, diye fsldad gen
polis. Bisikletli. Leamas drbn ald.
Karl'd bu, o kadar uzaktan bile belliydi sava-
tan kalma eski bir asker yamurluuna sarl vcu-
du. Baard, diye dnd Leamas, baarm olma-
l. Belge kontrolundan geti, imdi yalnzca dviz
ve gmrk kontrollar kald. Leamas, Karl'n bisik-
1 1
letini parmakla dayayp gmrk barakasna doru
yrmesine bakt. Aman sakn arya kaaym de-
me diye dnd. Karl sonunda barakadan kt,
engelin bandaki adama neeyle elini sallad. Kr-
mz beyaz boyal sopa ar ar ykseldi. Baar-
mt, kendilerine doru geliyordu. imdi yalnzca
yolun ortasndaki Vopo kalmt, sonra da snr iz-
gisi ve gvenlik.
Karl tam o anda bir ses duyar, bir tehlike his-
seder gibi oldu. Omuzu zerinden geri bakt, gido-
nun zerine eilerek lgnlar gibi pedallar evir-
meye balad. nnde hl kpr stndeki o tek
nbeti vard. O da dnm kendisine bakyordu.
Beklenmedik bir anda ldaklar birden yanverdi.
Karl imdi arabann farlarna yakalanm bir tav-
an gibiydi. Bir siren sesi duyuldu, ardndan da sert
sesle verilen emirler. Leamas'n nndeki iki polis
hemen dizst kerek kum torbalarnn arasndan
karya bakmaya baladlar. Bir yandan da silahla-
rn otomatik at durumuna getirmilerdi.
Dou Alman nbetisi kendi sektrne doru
ate etti. Birinci kurun Karl' ne, ikincisi arkaya
frlatmt sanki. Ama her naslsa hl bisiklet s-
tndeydi ve hl hareket ediyordu. Nbetinin ya-
nndan geerken adam ate etmeyi srdryordu.
Kari birden bo bir uval gibi yere yuvarland, bu-
lunduklar yerden bisikletin devrilirken kard
grlty duydular. Leamas onun lm olmasn
diledi Tanrdan.
1 2
2
SRK
Leamas, Templehof Havaalan pistinin altnda
yokolmasn seyrediyordu.
Aslnda herhangi bir eyi ylesine enine boyu-
na dnen, filozof yan ar basan bir insan de-
ildi. Defterden silindiini biliyordu bundan son-
ra birlikte yaayaca bir yaam gereiydi bu. -
lm ya da kanser gibi. imdi ile eskisi arasndaki
boluun zerine bir kpr kurmak iin hibir hazr-
lk yaplamayacan da bilmekteydi. Gnn birinde
lm karlayaca gibi karlyordu baarszl
yalnz yaamaya alkn bir insann alayc gcenik-
lii ve cesareti ile. ok kimseden uzun srmt
meslek yaants, imdi de yenik dmt artk.
Bir kpein dileri salam kald srece yaad
sylenirdi; kendisinin de dileri ekilmiti imdi. Ve
dilerini eken de Mundt olmutu.
On yl nce teki yolu seebilirdi Cambridge
Meydanndaki resmi binada masaba ileri de var-
d ve Leamas bunlardan birini isteyip yalanncaya
kadar orada kalabilirdi. Ama Leamas'n yaps buna
uygun deildi. Leamas'dan hkmetin karlarn
korumak ve kuramsal alanda almak iin eylem
yaantsn brakmasn istemek, bir jokeyin bahis
toplaycs olmasn istemekten farksz olurdu. Kendi-
si Berlin'de kalmt, Personel'in, dosyasn her y-
ln sonunda yeniden gzden geirilmek zere ia-
retlediini bile bile hem de. natyd kararlyd,
1 3
verilen talimat nemsemezdi, her an bir frsatn
kvereceine inanrd. Haberalma iinin tek bir ah-
lk yasas vardr: i, sonuca gre deerlendirilir.
Whitehall zppeleri bile bu yasaya sayg gsterir-
lerdi. Leamas da epey sonu elde etmiti. Mundt
gelene kadar...
Mundt'un bana i aacan o kadar erken-
den anlamas da garipti dorusu.
Krk iki yl nce Leipzig'de domutu Hans
Dieter Mundt. Leamas onun dosyasn, dosyann
i kapandaki fotorafn grmt. Sar salar al-
tnda bombo ve sert bir yz; Mundt'un Alman
Gizli Servisi Abteilung'da ikinci adam olarak yk-
seliini ve operasyon blm bana getirilmesini
de ezbere biliyordu. Mundt, kendi blmnde bile
nefret edilen bir kiiydi. Leamas bunu o yandan
kap gelenlerden ve SED Prezidyumunun bir ye-
si olarak Mundt ile gvenlik komitelerinde birlikte
alm olan Riemeck'den renmiti. Riemeck
Mundt'tan korkard. Bunda haklyd da, nk da-
ha sonralar Mundt adam ldrmt.
Mundt 1959'a kadar Abteilung'un kk bir g-
revlisi olarak Londra'da, Dou Alman elik Heye-
tindeydi. iki ajann ldrdkten sonra aceleyle Al-
manya'ya dnm ve bir yl kadar ortalkta grn-
memiti. Sonra anszn Abteilung'un Leipzig merke-
zinde zel grevler iin para, ara gere ve per-
sonel salamakla grevli bir komitenin bakan ola-
rak ortaya kmt. O yln sonlarna doru Abtei-
lung iinde byk bir iktidar mcadelesi olmutu.
Sovyet balant subaylarnn says ve etkinlikleri
azaltlm, eski tfeklerden pek ouna ideolojik
nedenlerle iten el ektirilmiti. kii kmt or-
taya: kar casusluk bakan Fiedler, Mundt'un g-
revini devralan Jahn ve krk bir yanda byk d-
l harekt bakan yardmcs kazanan Mundt.
Hemen ardndan da yeni biim alma balamt.
Leamas'n ilk kaybettii ajan bir kzd. Kurye ola-
14
rak kullanlan kk bir ajan. Bat Berlin'de bir si-
nemadan karken ldrlmt. Polis katili bula-
mam, Leamas da ilk balarda bu olay kzn iiy-
le ilgisiz olarak kabul etmiti. Bir ay sonra Dres-
den'de bir demiryolu iisi, Peter Guillam'n rg-
tnden eski bir ajan, demiryolu kenarnda ldrl-
m olarak bulunmutu. Leamas bunun bir rastlant
olmadna emindi artk. Bunun ardndan Leamas'n
denetimindeki baka bir rgtn iki ajan tutuklan-
m ve lme mahkm edilmilerdi. Acmaszcasna
ve sinirlerini ypratana kadar byle devam etmiti,
bu.
imdi de Karl' ldrmlerdi ve Leamas, Ber-
lin'i geldii gibi terkediyordu: elinde metelik edecek
tek bir ajan olmadan. Mundt kazanmt.
Leamas kr salar ksa kesilmi, bir yzc
vcuduna sahip ok gl bir adamd. Gc srtnn
ve omuzlarnn yapsyla ellerinin ve parmaklarnn
kt biiminden de anlalrd.
Her eye olduu gibi giyim kuama da ancak
yararc adan bakard. Genellikle takt gzl
bile elik ereveliydi. Giydii elbiselerin ou su-
ni elyaftan yaplmt, hibirinin yelei yoktu. Kolla-
r kendiliinden dmeli olan Amerikan tipi gm-
lekleri ve lastik tabanl set ayakkablar yelerdi.
Yz adeleli ve yakklyd, ince olan aznn
kenarlarnda inatln belirten bir izgi seilirdi.
Gzleri kk ve kahverengiydi; rlandal derlerdi
kendisi iin. Ama Leamas' belirli bir yere oturt-
mak olanakszd. Bir Londra kulbne girecek olsa
kapc kendisini ye sanp yanlmazd kukusuz, bir
Berlin gece kulbnde ise genellikle hemen en iyi
masay verirlerdi. Parasn korumasn bilen, hr -
karabilen ve pek de centilmen denilemeyecek bir
adam olduu izlenimini yaratrd.
Hostes, erkei ilgin bulmutu. Adamn Kuzey
1 5
ngiltereli ve zengin olduunu tahmin etmiti. Yer
asndan doru bir tahmin olabilirdi bu, ama ikin-
cisi hedeften ok uzaa dmt. Elli yalarnda
olarak tahmin etmiti ki, bu da doruydu. Bekr
olduu tahmini ise yar doruydu. Uzun yllar nce
bir boanma gemiti bandan ve imdi bir yerler-
de aylklarn kentte garip bir zel bankadan alan
daha yirmi yana varmam ocuklar vard.
Bir viski daha isterseniz biraz acele edin,
dedi hostes. Yirmi dakikaya kadar Londra'ya ini-
yoruz.
Bu kadar yeter. Leamas kza bakmad bile.
Pencereden kentin yemyeil krlarn seyrediyordu.
Havaalannda kendisini karlayan Fawley ara-
bayla Londra'ya gtrd.
Kontrol, Karl konusunda epey fkeli, dedi
yan gzle Leamas'a bakarak. Leamas ban sallad.
Nasl oldu? diye sordu Fawley.
Vuruldu. Mundt.
ld m?
Sanrm. lmesi kendisi iin daha iyi. Az da-
ha baaryordu. Acele etmemeliydi. Emin olamaz-
lard. Abteilung kontrol noktasna ona gei izni
verildikten sonra geldi. Sireni aldlar, bir Vopo s-
nra yirmi metre kala ate etti. Yerde bir an kpr-
dadktan sonra hareketsiz kald.
Zavall.
Evet yle.
Fawley, Leamas' sevmezdi. Leamas da bunu
biliyor idiyse hi aldr etmiyor grnyordu. Faw-
ley kulplere ye olan, ye olduu derneklerin kra-
vatlarn takan, sporculuun erdemlerini savunan
bir insand. Leamas' kukulu bir tip olarak gr-
yordu. Leamas da onun aptaln biri olduu fikrin-
deydi.
Hangi blmdesin? diye sordu Leamas.
1 6
Personel.
Memnun musun?
ok zevkli.
Ben imdi ne olacam? Rafa m kaldracak-
lar?
Brak da bunu sana Kontrol sylesin, ahbap.
Sen biliyor musun?
Elbette.
Neden sen sylemiyorsun peki?
Kusura bakma, ahbap. Leamas fkesini tuta-
mayacak bir hale gelmiken Favvley'in byk bir
olaslkla yalan sylemekte olduunu hatrlad.
Peki, hi olmazsa bir ey syle, dedi. Lond-
ra'da kendime oturacak bir yer arayacak mym?
Favvley kulan kad. Sanmyorum.
Sanmyorsun ha? Tanrya krler olsun.
Cambridge Meydannn kenarnda bir park sa-
ati dibinde park ettiler arabay. Birlikte ieri girdi-
ler.
Kimliin yok, deil mi? yleyse bir kt dol-
duracaksn, ahbap.
Ne zamandan beri kimlie ihtiya duyuluyor
burada? McCalI beni anasndan iyi tanr.
Yeni uygulama bu. Sirk giderek geniliyor
artk.
Leamas cevap vermeden bayla McCall'u se-
lamlad ve kimlik falan gstermeden asansre bindi.
Kontrol, kemiklerini yoklayan bir doktor gibi
neeyle kavrad Leamas'n elini.
ok yorgun olmalsn, otur, dedi. Ayn skc
ses, ayn hava.
Leamas, zerinde bir su kab olan elektrik so-
basnn karsndaki iskemleye oturdu.
Hava epey souk, deil mi? Kontrol atein
karsnda ellerini outuruyordu. Siyah ceketinin
altnda eski bir kahverengi hrka vard. Leamas,
17
Kontrol'un karsn hatrlad birden. Kocasnn K-
mr iletmeleri ynetim kurulunda olduunu sanan
Mandy adnda aptal bir kadn. Hrkay o rm ol-
malyd.
Hava kuru da ondan, dedi Kontrol. Masas
stndeki dmelerden birine bast. Birer kahve
ielim. Ginnie izinli, o yzden iler iyi gitmiyor bu-
rada. Bana yeni bir kz verdiler. Kontrol, Leamas'-
n hatrladndan daha ksa boyluydu. Bunun dn-
da hi deimemiti; ayn sahte ilgisizlik havas,
ayn grler, ayn hava cereyanndan korku. Lea-
mas'n deneylerinden fersah fersah uzak olan bir
formle gre sayg gsterisi. Kontrol masadan bir
paket sigara kartp Leamas'a tuttu.
Bunlarn daha pahallatn greceksin. Lea-
mas ban sallad. Kontrol, paketi cebine yerleti-
rip yerine oturdu.
Bir sessizlik oldu, sonra, Riemeck ld, dedi
Leamas.
Evet yle, diye cevap verdi Kontrol, sanki
Leamas nemli bir noktay vurgulam gibi. ok ya-
zk oldu. ok... Onu o kz ele verdi sanrm... Elvi-
ra myd ad?
Bence de yle oldu. Leamas, Elvira'y nasl
bildiini soracak deildi.
Mundt da ldrtt, diye Kontrol devam etti.
Evet.
Kontrol yerinden kalkp odann iinde bir kl-
lk arand. Bir tane bulup iskemlelerinin arasna
yere koydu.
Neler hissettin? Yani Riemeck vurulduu za-
man demek istiyorum. Olay grdn, yle deil mi?
Leamas omuzlarn silkti. ok skldm.
Kontrol ban yana eip gzlerini yumar gibi
yapt. Daha baka eyler de hissetmi olmalsn.
Bozulmutun herhalde. Bu daha doal bir ey.
Bozulmutum elbette. Bu durumda kim bozul-
maz ki?
18
Bir insan olarak holanr miydin Riemeck'-
aen?
Sanrm. Bunu demekte bir yarar yok ama.
Remeck vurulduktan sonra ne yaptn, geceyi
nasl geirdin?
Ne oluyor burada? diye Leamas birden sesi-
ni ykseltti. Ne demek istiyorsunuz?
Remeck sonuncusuydu. dedi Kontrol. Bir
dizi lmn sonuncusu. Yanl hatrlamyorsam her
ey Wedding'de, sinemadan karken vurulan kzla
balad. Sonra Dresden'deki adam ve Jena'daki tu-
tuklamalar. Paul, Viereck ve Landser... hepsi ld-
ler. Son olarak da Riemeck. Kmser gibi glm-
sedi. Byk bir insan kayb bu. Artk yeter deyip
demediini merak etmitim.
Ne demek istiyorsunuz?
Yoruldun mu yani... tkendin mi... Uzun bir
sessizlik oldu.
Bu size kalm bir ey, dedi Leamas sonun-
da.
Sempatisiz yaamak zorundayz, deil mi?
Bu, olanaksz ama. Bu sertlii bir oyun olarak oy-
nuyoruz birbirimize, ama gerekte hi de byle de-
iliz. Yani insan hep soukta kalamaz... bir an ge-
lir souktan gelmek gerekir, yle deil mi? Ne de-
mek istediimi anlyor musun?
Anlyordu Leamas. Rotterdam dndaki uzun
yolu gryordu, kum tepelerinin arasndan uzanan
yolu, zerindeki mlteci kalabaln, millerce te-
deki kk ua. Mlteciler durup uaa bakyor-
lard; uak zerlerine geliyordu, bomba yadryor-
du kum tepelerinin arasndaki dmdz yola... kar-
klk, anlamsz bir cehennem.
Byle konumaya devam edemem, Kontrol,
dedi sonunda. Benden ne istediini syle.
Senin bir sre daha soukta kalman istiyo-
rum. Leamas hibir ey sylemeyince adam de-
vam etti. Benim anladm kadaryla bizim imiz
1 9
bir tek varsaym zerine kurulmutur. Biz hibir
zaman ilk saldran olmayacaz. Bunu hakl bulu-
yor musun?
Leamas ban sallad. Konumamak iin her
eyi yapard.
Bylece bizler ho olmayan eyler yaparz,
ama hep savunmadayz. Bence bu doru bir tutum
ite. Burada ve baka yerlerde insanlarn geceleri
yataklarnda rahata uyumalar iin ho olmayan
eyler yaparz. Ar romantik mi bu? Kukusuz za-
man zaman ok kt eyler yaptmz da olur.
Kontrol bir okul ocuu gibi srtt. in ahlaksal
yann deerlendirmeye gelince de, drst olma-
yan kyaslamalara gireriz; ne de olsa, bir tarafn
idealleri ile teki tarafn yntemleri ayn terazide
tartlmaz deil mi?
Leamas ipin ucunu kaybetmiti. Adamn ba-
sokup evirmeden nce uzun uzun samalad-
n duymutu, ama buna bugne kadar tank ol-
mu deildi.
Oysa ideali idealle, yntemi yntemle kyas-
lamak gerek. Savatan bu yana hem bizim, hem
de rakiplerimizin yntemleri hemen hemen ayn ol-
du bence. Hkmetin politikas daha insancl diye
rakiplerinden daha acmasz olamazsn, deil mi?
Kendi kendine gld Kontrol. Asla olamaz bu.
Tanrm, bu i lanet bir papazn yannda al-
maktan da beter, diye dnd Leamas. Ne yap-
mak istiyor bu herif?
ite bunun iin Mundt'dan kurtulmaya al-
mak gerek, diye Kontrol devam etti. Sinirli bir hal-
de kapya dnd. Bu kahve de nerede kald?
Kontrol gidip kapy aralad, d odadaki kzlar-
dan biriyle konutu. Yerine dnerken, Bir pundu-
na getirip ondan kurtulmann aresini bulmalyz,
dedi.
Neden ama? Dou Almanya'da kimse kalma-
d ki. Biraz nce siz de sylediniz... Riemeck so-
20
nuncuydu. Koruyacak kimsemiz kalmad ki.
Kontrol oturup bir sre konumadan ellerine
bakt.
Bu tmyle doru deil, ama seni ayrntlarla
skmak doru olmaz sanrm.
Leamas omuzlarn silkti.
Casusluktan skldn m artk? diye sordu
Kontrol. Soruyu tekrarlarsam imdiden" zr dile-
rim. Burada anladmz bir eydir bu. Uak m-
hendisleri gibi... maden yorgunluu, sanrm onla-
rn kullandklar terim. Skldysan syle.
Leamas o sabahki uak yolculuunu hatrlad.
Eer byle bir durum varsa Mundt'un gerei-
ne bakmann baka bir yolunu buluruz. Ben all-
mn dnda bir ey dnyordum.
Kz kahveleri getirdi. Tepsiyi sehpaya brakp
iki fincan doldurdu. Kontrol o odadan kana ka-
dar bekledi.
Kendi kendine konuurmu gibi, yle aptal
bir kz ki, diye sylendi. Bu gnlerde ie yarar
birini bulamamalarna amamak elden gelmiyor.
Ginnie byle zamanlarda tatile kmasa bari. Bir
sre kahvesini kartrd.
Biz Mundt'u gzden drmek istiyoruz. ok
ier misin sen? Viski falan?
Leamas, Kontrol'a alkn olduunu sandn
dnp at.
Biraz ierim. ok kimseden biraz fazla belki
de.
Kontrol anlayla sallad ban. Mundt hak-
knda neler biliyorsun?
Bir katil. Bir iki yl nce Dou Alman elik
Heyeti ile birlikte buradayd. O zaman bir danma-
nmz vard: Maston.
Evet yle.
Mundt da bir ajan altryordu. Bir dileri
yetkilisinin karsn. Onu ldrd.
George Smiley'i ldrmeye alt. Kadnn ko-
2 1
casn da ldrmt. ok zevksiz bir insan. Eski
Hitler Genlii falan. yle entellektel bir komnist
deil. Souk sava uygulaycs.
Bizler gibi, dedi Lepmas kupkuru bir sesle.
Kontrol glmsedi. George Smiley olay iyi
biliyordu. Artk bizimle almyor, ama onu bulup
deliinden karman gerekecek sanrm. Onyedinci
Yzyl Almanyas konusunda aratrmalar yapyor.
Chelsea'da, Sloane Meydannn hemen arkasnda
Byvvater Sokanda oturuyor. Neresi olduunu bi-
liyor musun?
Evet.
Guillam da o olayda almt. O da birinci
katta Uydu Drt'de. Korkarm senin gnlerinden bu
yana epey deiiklik oldu burada.
Evet yle.
Bir iki gn onlarla birlikte ol. Onlar benim ne
dndm biliyorlar. Sonra haftasonu benimle
kalrsn. Karm hasta olan annesinin yanna gitti.
Korkarm ikimiz yalnz olacaz.
Teekkr ederim, memnun olurum.
O zaman rahat rahat konuuruz. Bu iten e-
pey para kazanabilirsin gibime geliyor. Elde ettiin
her ey senin olacak.
Teekkr ederim.
Ama gerekten istiyorsan yani... zihni yorgun-
luk falan yok, deil mi?
Btn i Mundt'un ldrlmesiyse, bir sorun
yok.
Gerekten yle mi dnyorsun? Kontrol
bir sre bakt Leamas'n yzne. Evet, sanrm
yle dnyorsun. Ama bunu sylemek zorunda ol-
duunu sanmamalsn. Bizim dnyamzda nefret ve
i bulants kalr, bir daha kimseyi acya bomay
istemezsin. zr dilerim ama. Karl Riemeck ld-
rldnde duygularn bunlar deil miydi? Mundt'a
nefret ya da Karl'a sevgi deil de, hareketsiz, uyu-
mu bir vcuda ar bir darbe sanki... Bana btn
2 2
gece Berlin sokaklarnda dolatn sylediler, y-
le mi?
Biraz yrdm doru.
Sabaha kadar m?
Evet.
Elvira'ya ne oldu?
Tanr bilir... Mundt'un gereine bakmak ster-
dim.
yi... ok gzel. Ha, aklma gelmiken syle-
yeyim, burada eski dostlarnla karlarsan, onlara
bundan sz etmenin bir anlam yok. Hatta... onlar-
la pek yaknlk kurmazsan daha iyi olur bence. San-
ki bizden ok kt bir davran grmsn gibi. n-
sann gidecei yola hemen kmas daha doru
olur, yle deil mi?
2 3
3
Leamas'n kzaa ekilmesi kimseyi artma-
mt. Berlin zaten yllardr bir baarszlkt, diyor-
lard. Ve birinin suu stlenmesi gerekiyordu. s-
telik adam operasyonlarda alamayacak kadar
yalanmt. Bu ite insann reflekslerinin profesyo-
nel bir tenisininkiler kadar salam olmas gerekir-
di. Leamas savata iyi iler baarmt, herkes bi-
liyordu bunu. Norve'te ve Hollanda'da sa kal-
may becerebilmiti. Sonunda bir madalya vermi
ler ve serbest brakmlard kendisini. Kukusuz
daha sonra yeniden armlard. Emekli ayln
bylece kaybetmi olmas ok yazkt dorusu. Mu-
hasebe Blm, Elsie'nin kiiliinde, bunu aklay-
vermiti. Elsie, kantinde, zavall Alec Leamas'n,
bu kesintili hizmet sresi nedeniyle ylda ancak
400 sterlin alabileceini sylemiti. Kza gre bu ku-
ral deitirilmeliydi, hele zavall Bay Leamas bu ka-
dar hizmet verdikten sonra... Ama Maliye her an
arkalarndayd ve imdi eskisi gibi rahat alam-
yorlard. Ellerinden ne gelirdi ki? Maston'un bata
olduu o kt gnlerde bile durumlar imdi oldu-
undan iyiydi.
Yenilere, Leamas'n eskilerden olduu syleni-
yordu: kan, cesaret, kriket ve lise franszcas. Le-
amas'a hakszlkt bu aslnda; Almancay da anadili
gibi bilir, ok gzel felemenke konuurdu, ayrca
kriketten de nefret ederdi. Ama niversite diploma-
s olmad doruydu.
2 4
K
Leamas'n szlemesinin bitmesine daha bir
iki ay kaldndan sresini tamamlamas iin Ban-
kaclk Blmne getirdiler. Bankaclk, Muhasebe-
den farkl olup denizar demelerle, ajanlarn
ve operasyonlarn mali desteiyle urard. ok
gizli olmak gerekmeseydi Bankaclk'taki ilerden
ou, acemi biri tarafndan bile yaplabilirdi. By-
lece bu blm de ksa bir sre sonra gmlecek
olan st dzey yneticilerinin dinlenme yerlerin-
den biri olarak kabul edilmekteydi.
Leamas orada tohuma kamaya balad.
Tohuma kama sreci aslnda uzun olmasna
ramen Leamas'n durumunda bu sre gerekmiyor-
du. Meslektalarnn gzleri nnde erefli bir e-
kilde kzaa ekilen bir insandan, herkese kin bes-
leyen bir ayyaa dnmesi iki ay bile srmedi. Ay-
yalar arasnda, zellikle ayk olduklar zaman or-
taya kan, belirli bir budalalk vardr. Gzlem yete-
nei olmayanlarn belirsizlik diye niteleyecekleri bir
kopukluk... Leamas da bu duruma inanlmayacak ka-
dar ksa bir srede erimiti. Ufak tefek sahtekr-
lklar yapyor, sekreterlerden birka kuru dn
alyor, sonra da geri vermeyi unutuyordu. Ge ge-
lip erken kyor, her zaman dilinin ucunda bir ey-
ler dolandryordu. Meslektalar ilk balarda ken-
disine hogrl davrandlar, belki de onun bu -
k rktmt kendilerini. Bizim de onlardan
biri olacamz korkusuyla sakatlardan, dilenciler-
den ve yatalaklardan rktmz gibi... Ama so-
nunda onun bu ihmalcilii, vahi ve mantksz k-
t duygular kendisinin tecrit edilmesine neden ol-
du.
Leamas'n kzaa ekilmeye aldr etmemesi
evresindekileri artmt. Tm iradesi bir anda
km gibiydi. Haberalma rgtlerinde sradan
lmlerin bulunduuna inanmayan alml sekreter
Leamas'n byle ksa bir sre iinde pejmrde bir
insan haline dnmesi karsnda ok armlar-
2 5
d. Leamas grnne hi dikkat etmiyor, evre-
sine metelik vermiyor, genellikle alt dzey memur-
larnn yemek yedikleri kantinde yemeini yiyordu.
Durmadan itii de aka belli oluyordu. Zama-
nndan nce alma gleri ellerinden alnm o
zavall insanlar snfna katlmt artk... suya gir-
meleri yasak olan yzcler ya da sahneye ayak bas-
malar yasaklanm oyuncular arasndayd bundan
sonra yeri.
Kimi Berlin'de bir yanllk yaptn sylyor-
du; bu yzden rgt datlmt. Ama gerei bi-
len tek kii yoktu ilerinde. Ama herkes ona kar
gereksiz bir sertlik gsterildiinde fikir birliine var-
mt. Hatta iyilikseverliiyle tannmam Personel
Bolumu bile byle dnmekteydi. Yanlarndan ge-
erken, gemiin bir atletini gsterirmi gibi, ada-
m gizlice iaret ederler, ite Leamas, derlerdi.
Berlin'de yanl bir i yapt. Bu hale dm ol-
mas ne kadar da ac!.
Ve bir gn ortalktan kayboldu Leamas. Kim-
seye, hatta anlald kadaryla Kontrol'a bile ve-
da etmemiti. artc bir ey deildi bu. Servisin
yapsnda yle grkemli veda ziyaretleri ve altn
saat armaanlar falan yoktu, ama yine de bu stan-
dardlara ramen Leamas'n anszn kp gitmesi pek
doal karlanmad. Tahmin edildiine gre szle-
me sresi de tam olarak bitmemiti. Muhasebe B-
lmnden Elsie'nin sunacak bir iki bilgi krnts
vard: Leamas aylnn geri kalan blmn nakit
olarak ekmiti. Kdem tazminat ay sonunda de-
necekti, ama bu da drt rakaml bir ey deildi. Ulu-
sal Sigorta kart gnderilmiti. Personelin elinde
adamn bir adresi vard kukusuz, ama Elsie bunu
aklayamazd. Personel Blmnden byle bir ey
yapmas beklenmezdi zaten.
Sonra para konusu gndeme geldi. Her zaman
olduu gibi kayna bilinmeyen bir szntya gre
Leamas'n ortadan anszn yokolmas ile Bankac-
2 6
lk Blmnn hesaplarndaki bir dzensizliin ili-
kili olduu syleniyordu. Epey ykl bir para kayp-
t (telefon santralnda alan mavi sal bir han-
mn deyimiyle hem de drt rakaml bir para). Para-
nn tamamna yakn bir ksmn ele geirmiler ve
Leamas'n emeklilik aylna haciz koymulard.
Dierleri ise buna inanmyorlard. Alec kasay soy-
mak istediyse, bunu Merkez kasasyla oynamadan
da yapmasn ok iyi bilir, diyorlard. Byle bir e-
yi yapmaz demiyorlar da, daha iyisini yapabilirdi,
diyorlard. Ama Leamas'n bu yan ile pek etkilen-
meyenler onun ar imesini, ayr bir evin masraf-
larn stlenmesini, lke ii ve d gelirleri arasn-
daki byk fark ve en nemlisi gnleri sayl olan
bir insann byle byk paralarn elinden geecei
bir blme verilmesinde karsna kacak kkrt-
malar belirtmekteydiler. Herkesin fikir birliinde ol-
duu bir nokta vard: Alec gerekten ellerini kasa-
ya daldrmsa sonu geldi demekti. Yeniden e Yer-
letirme Blm kendisiyle ilgilenmez, Personel B-
lm de referans vermezdi artk. Zimmet, Persone-
lin hi unutturmad ve kendilerinin de unutmad-
bir sutu. Alec'in Servis'i soymu olduu eer
gerekse, Personel Blmnn fkesini mrnn
sonuna kadar srtnda tayacak demekti. Perso-
nel bir kefen parasn bile esirgeyecekti ondan.
Gidiinin stnden bir iki hafta getikten son-
ra artk Leamas'la ilgilenen kalmamt. Eski arka-
dalar ondan uzak durmalar gerektiini renmi-
lerdi. Leamas, ii kin dolu skc bir insan olmutu
imdi. Durmadan Servis'e ve onu ynetenlere sal-
dryor, onlarn ileri bir kent kulb gibi yrttk-
lerini sylyordu. Amerikallara ve gizli servislerine
saldrma frsatn da hi karmyordu. Abteilung'-
dan sz bile etmiyor denilebilirdi. Ajan an aa
vuranlarn Amerikallar olduunu im eden szler
sylyordu. Bir saplant olmutu bu. Kendisini avut-
maya almak yararszd, bu yzden onu tanyan-
2 7
lar, hatta belirli bir snr iinde sevenler bile ada-
m defterlerinden silmilerdi artk. Leamas'n git-
mesi suda ok hafif bir dalgalanma yaratmt;
mevsimlerin geii ve deiik rzgrlarn esmesiyle
de tmyle unutuldu gitti.
Leamas'n oturduu daire kk ve bakmszd.
Pencereden ta deponun arkas grlyordu.
Depolardan birinin stnde btn gece kavga eden
ve gndzleri de akama kadar hal dven bir tal-
yan ailesi oturmaktayd. Leamas'n odalarna renk
katacak bir eyas yoktu. plak ampulleri rtmek
iin birka kt abajurla yatana serecek bir iki
araf alm, gerisi iin malsahibinin verdikleriyle
yetinmiti: iekli perdeler, iplik iplik olmu hallar,
hantal mobilyalar. Saate bir ilin atnca scak su da
elde edebiliyordu.
Bir ie ihtiyac vard Cebinde be paras yok-
tu. Bu yzden zimmet hikyeleri doru olabilirdi.
Servis'in anlama nerileri ise pek sudan ve uygun-
suzdu. Bir snai yaptrc retici firmas, onun y-
netici ve personel yardmcs grevine olan teklifini
ilgiyle karlamt. Servis'in verdii yetersiz refe-
rans pek nemsemeden ylda alt yz sterlin veri-
yorlard. Leamas orada bir hafta alt. Bir hafta
iinde rm balk kokusu stne bana, salar-
nn diplerine yerlemiti. Ne kadar ykansa koku-
yu zerinden atamyordu. Sonunda salarn sfr
numara kestirip en iyi iki takm elbisesini pe at-
mak zorunda kald. Bir hafta da evkadnlarna an-
siklopedi satmak iin urat. Ancak kendisi evka-
dnlarnn altklar ya da beendikleri bir tip deil-
di. Ne ansiklopedilerini istiyorlard, ne de kendisi-
ni. Leamas her gece koltuunun altnda kitaplary-
la dnyordu evine. Bir hafta sonra irkete telefon
edip bir takm bile satamadn bildirdi. Adamlar bu
duruma hi de amadan eer kendi namlarna a-
2 8
Imayacaksa, anlamalarna gre rnek takm ge-
ri getirmesi gerektiini syleyip kapattlar telefonu.
Leamas fkesinden kitaplar telefon kulbesinde
brakt gibi doruca bir meyhaneye gitti ve yirmi
be iline iyice sarho oldu. Oysa ikiye ayracak
kuruu bile yoktu. Kendisine aslan bir kadna ba-
rd iin meyhaneden atld sonra. Bir daha ora-
ya gelmemesini de sylediler. Ama aradan bir haf-
ta geince olay unutmulard bile. Leamas artk
orada tannmaya balamt.
Baka yerlerde de tannmaya balamt bu
pejmrde adam. Havadan sudan hi sz etmezdi,
kadn olsun erkek olsun bir dostu yoktu. Hatta
hayvanlar arasnda bile yoktu dostu. Bann dert-
te olduunu, karsndan katn dndler. Hi-
bir eyin fiyatn bilmiyor, krk kere sylense bile
hatrlamyordu. Bozukluk para aradnda eliyle cep-
lerini dardan yokluyordu. Hi sepet tamaz, hep
kesekd satn alrd. Onu sevmiyorlard, ama
yine de bu acmalarna engel deildi. Haftasonlar
tra olmad ve gmlekleri hep buruuk olduu
iin pis bir adam olduunu da dnmekteydiler.
Sudbury Caddesinden Bayan McCaird adnda biri
haftada bir gider, evini temizlerdi, ama sonunda
adamdan bir tek iyi bir sz duymad iin o do b-
rakt ii. Kadn mahalle esnafnn kredi talebi ile
karlamalar durumunda iyi bir kaynakt oysa. Ba-
yan McCaird, Leamas'a kesinlikle veresiye verilme-
mesini neriyordu. Adam bir mektup bile almam-
t bunca zaman iinde. nemli bir eydi bu. Evin-
de birka kitap vard, hi resim yoktu. Kitaplardan
biri galiba mstehcendi ama yabanc bir dilde ya-
zlm olduundan kadn bundan pek emin deildi.
Adamn ufak bir geliri olmalyd, kadnn dncesi-
ne gre bu gelir de ok yaknda kurumak zereydi.
Perembe gnleri Sosyal Yardm ald biliniyordu.
Baysvvater mahallesi yeteri kadar uyarlmt.
2 9
Bayan McCaird adamn durmadan itiini de syle-
miti. Barmen de dorulamt bunu. Barmenler ve
temizleyici kadnlar mterilerine kredi salamaz-
lar, ama kredi salayanlar iin onlarn bilgileri ok
deerlidir.
30
4
LIZ
Leamas sonunda ktphanedeki ie girdi, i
Bulma Kurumu her perembe isizlik parasn alma-
ya gittiinde ayn ii neriyor, ama o da reddediyor-
du.
Aslnda bu size gre bir i deil, dedi Bay
Pitt. Ama paras iyi ve eitim grm bir insan iin
i kt saylmaz.
Nasl bir ktphane? diye sordu Leamas.
Baysvvater Psiik Aratrmalar Ktphanesi.
Bir vakf. Binlerce cilt kitap var. Yeni bir ba daha
yapld. Bir yardmcya ihtiyalar var.
Leamas parasyla i kdn ald. Garip insan-
lardr, diye devam etti Bay Pitt. Ama siz de zaten
orada kalc deilsiniz, deil mi? Bir denemek yarar-
l olur.
Garip olan Pitt idi aslnda. Leamas onu daha
nce bir yerde grdnden emindi. Sava srasn-
da, Servis'te.
Ktphane bir kiliseyi andryordu, ok da so-
uktu, iki utaki kara ya sobalar ortala bir pa-
rafin kokusu yayyordu. Odann ortasnda, tank bl-
mesi gibi bir yerde ktphaneci Bayan Crail otur-
maktayd.
Leamas bir kadnn emrinde alacan hi
dnmemiti, i Bulma Kurumunda kimse de bu
konuda bir ey sylemi deildi.
Yeni yardmcnzm. dedi. Adm Leamas.
3 1
Bayan Crail, irkin bir szck duymuasna
kaldrd ban. Yardm m? Ne demek istiyorsu-
nuz?
i Bulma Kurumundan. Bay Pitt. Leamas ka-
dnn nne itti kurumdan verdikleri kd. Kadn
kd alp inceledi.
Siz Bay Leamas'snz. Bu, bir soru deil ger-
ekleri ortaya karmaya alan bir soruturmann
balangcyd. Bulma Kurumundan geliyorsunuz.
Hayr, Bulma Kurumu beni size gnderdi.
Bir yardmcya ihtiyacnz olduunu sylediler.
Anlyorum. Ta gibi bir glmseme.
Tam o anda telefon ald. Kadn telefonu aar
amaz birisiyle iddetli bir tartmaya giriti. Bun-
lar hep byleydiler zaten, balangca falan gerek
duymadan tartrlard. Kadn bir konser bileti konu-
sunda barp duruyordu. Leamas bir sre dinledik-
ten sonra kitap raflarna doru yrd. Blmeler-
den birinde bir kz merdivene km kaln ciltleri
yerletiriyordu.
Yeni adamnz Leamas'm ben.
Kz merdivenden inip resmi bir tavrla erkein
elini skt.
Benim adm da Liz Gold. Bayan Crail ile ta-
ntnz m?
Evet, ama u anda telefonda konuuyor.
Annesiyle tartyordun Ne i yapacaksnz?
Bilmem. alacam herhalde.
u anda iaretlemeyle urayoruz, Bayan
Crail yeni bir kataloga balad.
Uzun boylu, uzun bacakl, hantal bir kzd. Bo-
yunun uzunluunu rtmek iin dz, balerin tipi ayak-
kab giymiti. Vcudu gibi yz de iri hatlyd. G-
zellik ile irkinlik arasnda duraksayan bir hali vard.
Leamas kzn yirmi iki, yirmi yalarnda ve Yahu-
di olduunu tahmin etti.
Btn i raflardaki kitaplar tek tek kontrol et-
I
32
mek. Buras referans blm. aretleyince de yeni
numaray kataloga yazyoruz.
Sonra ne oluyor?
Kataloga mrekkeple ancak Bayan Crail yaza-
bilir. Kural byle.
Kimin kural?
Bayan Crail'in. Neden ie arkeolojiden bala-
myorsunuz?
Leamas ban sallad, birlikte yerde ayakkab
kutular iinde kartlarn dolu olduu bir sonraki
blmeye getiler.
Daha nce buna benzer bir i yapm myd-
nz? diye sordu kz.
Hayr. Leamas eilip bir avu kart ald. Be-
ni Bay Pitt gnderdi. Bulma Kurumundan. Kart-
lar yerine brakt.
Kartlara da mrekkeple ancak Bayan Crail mi
yazabilir?
Evet.
Kz erkei orada brakp gitti. Leamas bir anlk
bir duraksamadan sonra bir cilt alp at. Kk
Asya'da Arkeolojik Bulgular. Cilt Drt. Ellerinde
yalnzca Cilt Drt vard anlad kadaryla.
Saat bir olduu iin karn ackmt. Liz Gold'un
alt yere dnp, Yemek olarak ne yenir bura-
da? diye sordu.
Ben evden sandvi getiririm. Kz utanm
gibiydi. sterseniz size bir tane vereyim. Bura-
larda kahve falan yoktur.
Leamas ban sallad.
Teekkr ederim ama ben gidip bir bakaym.
Zaten alveri yapmam gerek. Kz alr kapanr
kapdan geip giden erkein arkasndan bakt.
Leamas dndnde saat iki buuktu. Soluu
viski kokuyordu. Elindeki kesektlarndan biri
sebze, dieri kuru yiyecekler doluydu. Paketlerini
blmenin kenarna brakp yeniden arkeoloji kitap-
lar arasna dald. Bayan Crail'in kendisini g-
3 3
zetlemekte olduunu farkettiinde on dakikadr a-
lyordu.
Bay Leamas.
Leamas merdivenin stnde olduundan aa
bakt. Evet?
Bu kesektlarn buraya nasl geldiini bili-
yor musunuz?
Benim onlar.
Anlyorum. Sizin demek. Leamas bekledi. -
zr dilerim ama, ktphaneye alveriinizi getire-
mezsiniz.
Baka nereye koyabilirim ki?
Ktphaneye koyamazsnz. Leamas kadna
aldr etmeden prkeoloji kitaplarna dnd.
Normal yemek saatleri iinde kalsaydnz al-
verie gidecek zaman bulamazdnz, diye Bayan
Crail devam etti. Ne Bayan Gold, ne de ben le
tatilinde alveri edecek zaman bulamayz.
Neden tatili yarm saat uzatmyorsunuz y-
leyse? Bylece zaman bulmu olurdunuz, ileriniz
oksa akam yarm saat fazla alrdnz.
Kadn bir sre bireyler sylemek isteyerek dur-
du orada. Sonunda, Bay ironside ile bu durumu
konuacam, deyip gitti.
Saat tam be buukta kadn paltosunu giydi,
yi akamlar, Bayan Gold diye sylenerek kt d-
ar. Leamas, onun akama kadar kesektlarn
dndnden emindi. Merdivenden inip yandaki
blmeye geince z Gold'un kendi merdiveninin
alt basamana oturmu, brore benzer bir ey o-
kumakta olduunu grd. Kz Leamas' grnce
elindekini sulu bir ifadeyle el antasna sokup a-
yaa kalkt.
Bay ronside de kim oluyor? diye sordu Lea-
mas.
Byle birinin var olduunu sanmyorum. Ve-
recek cevap bulamaynca hemen o silaha sarlr. Bir
keresinde kim olduunu sordum. Bayan Crail he-
34
men esrarl bir havaya brnp, 'Brak imdi bunu'
dedi. yle bir insann var olduunu sanmyorum.
Bayan Crail'in de sandn sanmyorum. de-
di Leamas. Liz Gold glmsedi.
Saat altda ktphaneyi kapatp anahtarlar Bi-
rinci Dnya Savandan kalma ok yal bekiye ver-
di. Liz, adamn Almanlarn kar saldrya kalkma-
lar olaslna karlk btn gece uyumadn an-
latt. Dars buz gibiydi.
Yolunuz uzun mu? diye sordu Leamas.
Yirmi dakikalk bir yry. Ben yrmeyi ok
severim. Ya sizinki?
Uzak deil, dedi Leamas. yi geceler.
Leamas ar ar evine dnd, ieri girip elek-
trik dmesini evirdi. Iklar yanmad. Kck
mutfandaki , yatann yanndaki elektrik so-
basn denedi. Paspasn stnde bir mektup vard.
Zarf alp merdiven aralnn soluk sar na k-
t. Elektrik irketi dokuz sterlin drt ilinlik borcu-
nu demedii iin elektriini kestiini zlerek bil-
diriyordu.
Leamas, Bayan Crail'in dman olmutu ve Ba-
yan Crail de dman olmasndan holanrd. Adama
ya kalarn atarak bakyor, ya da grmezlikten ge-
liyordu. Leamas yanna yaklanca titremeye bal-
yor, kendini savunmak ya da kaacak bir yer arar-
m gibi sana soluna bakyordu. Zaman zaman da,
rnein erkein pardssn kendi asksna asl
bulunca, be dakika hi durmadan titriyordu. Byle
bir anda Liz kadnn halini farkedip Leamas' ar-
d.
Leamas kadnn yanna gitti. Ne derdiniz var,
Bayan Crail?
Hibir ey. Hibir ey.
Pardsmde bir ey mi var?
Hibir ey yok.
3 5
ok iyi. Leamas blmesine dnd. Bayan Crail
o gn akama kadar titredi, yarm gn sren bir tele-
fon konumas yapt.
Annesine anlatyor, dedi Liz. Her eyi he-
men annesine anlatr. Benden de sz eder.
Bayan Crail, Leamas'dan ylesine nefret ediyor-
du ki, aralarnda herhangi bir iliki szkonusu deil-
di. Leamas haftalk alaca gnler le yemeinden
dndnde, zerinde ad yanl yazlm para zarf-
n merdiveninin nc basamanda bulurdu. lk
haftasnda zarf kadna gtrp, Bayan Crail, adm
L, E, A diye yazlr, sonunda da yalnzca bir S var-
dr, dedi. Kadn ylesine dehetli bir titremeye tu-
tuldu, gzleri yle bir dnmeye balad ki, Leamas
kurtuluu yanndan uzaklamakta buldu. Kadn bun-
dan sonra saatlerce telefonda konutu yine.
Leamas ktphanede hafta kadar altktan
sonra Liz bir akam yemeine ard kendisini.
Bunun hemen o gn, saat bete aklna gelmi bir ey
olduu izlenimini yaratmak istiyordu. Eer birka
gn sonras iin arsa erkein unutacandan ya
da gelmeyeceinden korkuyordu, bu yzden saat
tam bete syledi. Leamas bir an duraksadktan son-
ra ary kabul etti.
Yamur altnda yrdler kzn evine. Berlin'de,
Londra'da, akam yamurunun kaldrm talarn
ktan gllere evirdii herhangi bir kentte olabilir-
di.
Bu, Leamas'n kzn evinde yedii yemeklerin
ilkiydi. Kz her ardnda gidiyor, kz da sk sk
aryordu. Leamas ok konumazd. Kz erkein
geldiini grnce akam sofrasn sabah evden k-
madan hazrlamaya balamt. Hatta sebzeleri bile
nceden piiriyor, masaya mumlar hazrlyordu.
Mum nda yemek yemeye baylyordu. Leamas'n
bir derdi olduunu hissediyor ve bir gn, kendisinin
anlayamayaca bir nedenle birden krlma noktas-
3 6
na geleceinden ve bir daha onu gremeyeceinden
korkuyordu.
Ona durumu anladn sylemeye alt. s-
tediin zaman gidebilirsin, dedi. Seni asla izleme-
yeceim, Alec.
Erkein kahverengi gzleri uzun uzun durdu k-
zn yznde. Sana zamann sylerim, dedi.
Kzn evi bir mutfak ile bir oturma - yatak oda-
sndan oluuyordu. Oturma odasnda iki koltuk, bir
yatak kanape ve ounluu hi okumad kla-
siklerden oluan kitaplarn bulunduu bir kitaplk
vard.
Yemekten sonra Leamas kanapeye uzanp si-
garasn ier, kz da yanna oturup konuurdu. Onun
szlerinin ne kadarn dinlediini bilemezdi. Yere o-
turur, erkein elini yanana bastrr ve konuurdu.
Bir gece, Alec, sen neye inanrsn? diye sor-
du. Glme ltfen. Syle haydi.
Saat on bir otobsnn beni Hammersmith'e
gtreceine ve otobs srenin de Noel Baba ol-
madna.
Kz bir sre dnd bunu, sonra bir daha sor-
du. Peki ama neye inanrsn sen?
Leamas omuzlarn silkti.
Ama bir eye inanyor olmalsn, diye srar
etti kz. Tanrya rnein... Bir eye inandn bili-
yorum, Alec. yle bir halin var. Sanki bir papazm-
sn gibi. Glme sakn. Doru sylyorum.
Leamas ban sallad.
Kusura bakma ama yanlyorsun, Liz. Ameri-
kallardan ve resmi okullardan nefret ederim. Aske-
ri geit trenlerini ve askercilik oynayan insanlar
sevmem. Hi glmsemeden devam etti sonra. Ve
yaam hakkndaki konumalardan hi holanmam.
Ama Alec, sen....
Bana ne dnmem gerektiini syleyen in-
sanlardan da holanmad sylemeliyim, diye Le-
amas kzn szn kesti. Liz, erkein kzmakta ol-
duunu biliyordu ama artk kendini tutamayacakt.
Sen dnmeye cesaret edemiyorsun, dn-
mek istemiyorsun da ondan! Senin zihninde zehirli
bir ey var. Nefret var. Sen bir fanatiksin, Alec. Bu-
na eminim ama hangi konuda bylesine banaz ol-
duunu bilemiyorum. Sen insanlar kendi yoluna e-
virmek istemeyen bir banazsn ve bu da ok, tehli-
keli bir eydir. Sen... sen intikam almaya yemin et-
mi bir insana benziyorsun.
Erkein kahverengi gzleri yine kzn yzne
evrildi. Konutuunda sesindeki ktlk kz kor-
kutmutu.
Senin yerinde olsaydm burnumu bakasnn i-
lerine sokmazdm.
Sonra glmsedi. Tam bir apkn rlandal gibi.
Daha nce hi yle glmsememiti ve Liz onun
bunu bilerek yaptn anlyordu.
Liz neye inanyor bakalm? diye sordu Leamas.
Bu kadar kolaylkla elde edilmem, Alec.
O gece ayn konuyu bir kere daha konutular.
Konuyu Leamas am, kza dindar olup olmadn
sormutu.
Sen beni yanl anlamsn, dedi kz. Cok a-
ma ok yanl anlamsn. Ben Tanrya inanmam.
Neye inanrsn yleyse?
Tarihe.
Leamas bir an akn akn bakt kzn yz-
ne, sonra gld.
Liz.... Olamaz! Sen bir Komnist olamazsn!
Liz, kk bir kz gibi yz kzararak ban
sallad. Erkein bunu umursamamas karsnda hem
fkelenmi, hem de rahatlamt.
O gece Leamas' brakmad ve sevitiler. Leamas
sabah saat bete kt gitti. Liz bunu bir trl an-
layamyordu; kendisi o kadar gururluydu, oysa er-
kek utanm gibi grnyordu.
3 8
Leamas kzn evinden kp bo bir sokaktan
parka doru yrd. Hava sisliydi. Yolun yirmi met-
re kadar ilerslnde, ksa boylu, tknazca bir adam se-
iliyordu. Adam parkn parmaklklarna yaslanmt.
Leamas yaklarken sis daha koyuland, parmaklk-
lara yaslanan adam iyice sard. Bir rzgrla yeniden
aldnda adam kaybolmutu.
3 9
KRED
Bir hafta kadar sonra bir gn Leamas ktp-
haneye gelmedi. Bayan Crail zevkinden havalara
uuyordu. Saat on bir buukta durumu annesine
sylemiti, le yemeinden dnten sonra da
Leamas'n geldiinden beri almakta olduu arke-
oloji raflar nnde uzun uzun durup kitaplara bak-
mt. Liz onun erkein bir ey alp almadn an-
lamaya altndan emindi.
Liz o gn kadna hi yz vermedi, hatta ken-
disine bir ey sorduunda cevap bile vermeden
olanca gcyle almaya devam etti. Akam eve d-
nnce de uyuyana kadar alad.
Ertesi sabah erkenden geldi ktphaneye. Ora-
ya ne kadar erken giderse Leamas'n o kadar erken
geleceini umuyordu. Ama sabah lene yaklatk-
a umutlar iyice kesildi; onun bir daha gelmeyece-
inden emindi. O gn kendisine sandvi hazrlamay
unuttuundan Bayswater mahallesine otobsle gi-
dip bir ABC kahvehanesine gitmeye karar verdi. i
bombotu, ama a deildi. Gidip erkei aramal my-
d? Onu hibir zaman izlememeye sz vermiti. Ama
o da ekip gidecei zaman kendisine syleyeceine
sz vermiti. Gidip onu aramal myd?
Liz bir taksi evirip erkein adresini verdi.
Krk dkk merdivenleri bir solukta trmanp
zile bast. Zil bozuk olmalyd ki, sesi gelmiyordu.
Paspasn zerinde ie st ile elektrik irketinden
AO
bir mektup vard. Liz bir an duraksadktan sonra ka-
py yumruklamaya balad. erden hafif bir inilti
duyar gibi olmutu. Hemen bir alt kata koup kapy
ald. Kap almaynca onun altndaki kata kotu.
imdi apartmann altndaki bakkal dkknnn arka-
sndaki odadayd. Yal bir kadn bir kedeki koltu-
una oturmu ileri geri sallanyordu.
st kat, diye bard Liz. ok hasta biri var.
Anahtar kimde?
Yal kadn bir an kza bakp dkkna doru
seslendi.
Arthur, buraya gel! Bir kz geldi, Arthur!
Kahverengi nlkl bir adam ban kapdan
ieri uzatt. Kz m?
st katta ar hasta biri var, dedi Liz. Ka-
py bile aamyor. Sizde o katn anahtar var m?
Yok, dedi bakkal. Ama bir ekicim var. Bir-
likte yukar ktlar. Bakkaln elinde bir ekile bir
tornavida vard. Kapy serte vurdu, soluk alma-
dan karlk beklediler. t bile kmyordu ierde.
Az nce bir inilti duydum, yemin ederim. diye
fsldad Liz.
Kapy krarsam deyecek misiniz?
Evet.
eki korkun bir grlt karyordu. Adam
vuruta kilidin bulunduu tahtay paralamt bile.
nce Liz girdi ieri. Oda karanlk ve buz gibiydi.
Bir kedeki yatakta bir insan biimi seiliyordu.
Tanrm, eer lmse ona dokunamam,' diye
dnd Liz. Ama erkein yanna gidince onun sa
olduunu grd. Perdeleri ap yatan yannda diz
kt.
Size ihtiyacm olursa seslenirim, dedi arka-
sna bakmadan. Bakkal ban sallayp aa indi.
Alec, nen var? Seni byle hasta eden nedir?
Ne oluyor, Alec?
Leamas ban hafife kmldatt. ine gm
4 1
gzleri kapalyd. Kara sakallar yznn beyazln-
da daha da belirginlemiti.
Alec, syle bana, Alec. Liz erkein, elini al-
mt avular iine. Yanaklarndan aa yalar bo-
anyordu. Ne yapmas gerektiini dnd. Kk
mutfaa koup marapay ocaa srd. Ne yapa-
can bilmiyordu ama bir eyler yapyor olmak ii-
ni rahatlatyordu. Marapay ocakta brakp Lea-
mas'n yatann yanndaki masadan anahtarn ald,
koa koa aa indi. Doruca karki dkkna girip
bir para tavuk eti, biraz etsuyu tozu ve bir ie as-
pirin ald. Kapdan karken dnp bir paket de pek-
simet ald. Hepsi on alt ilin tutmutu. antasnda
drt ilin ve posta eki hesabnda da on bir sterlini
kalmt. Ama yarna kadar o paray ekemezdi. Eve
dndnde su kaynamaya balamt.
Annesi gibi etsuyu hazrlarken gzn Leamas'n
lecei korkusuyla yataktan ayramyordu. Etsuyu-
nu iirmek iin erkei yatan iinde oturttu. Bir
tek yastktan baka bir ey olmadndan kapnn
arkasndan ald pardssn drp arkasna yer-
letirmiti. Erkee dokunmaya korkuyordu, ylesine
terliydi ki, ksa kr salar srlsklamd. Fincan ma-
sann kenarna dayayp kak kak iirdi etsuyunu.
Bir iki yudum orbadan sonra iki aspirin ezip bunlar
da kakla verdi. Sanki bir ocukmu gibi konuu-
yordu; zaman zaman erkein ban okuyor, durma-
dan adn tekrarlyordu: Alec, Alec.
Leamas'n soluk almas giderek dzelmi, vcu-
du gevemiti. Atein ilk iddeti geince uyumaya
balamt imdi. Liz tehlikeli durumun getiini g-
rebiliyordu. Birden havann karardn farketti.
Ortal temizleyip dzeltmesi gerektiini ha-
trlaynca utand kendisinden. Yerinden frlayp s-
prge ile fara ald ve yeni bir gayretle almaya
koyuldu. Bulduu temiz bir rty de yatan yann-
daki masaya sermi, mutfakta atl duran kapkaca
ykamt. leri bitince saatin sekiz buuk olduu-
A2
nu grd. Marapay yine atee srp yatan yan-
na dnd. Leamas kendisini seyrediyordu.
Alec, ltfen kzma bana. Sz veriyorum, he-
men gideceim, ama nce sana doru drst bir ye-
mek yapaym. Hastasn, byle yaayamazsn... son-
ra... Alec! Liz szne devam edemeyip alamaya
balad. Elleri ile yzn rtmt, parmaklar ara-
sndan gzyalar boanyordu. Leamas elleriyle
araf smsk tutarak kza uzun uzun bakt.
z, erkein ykanp tra olmasna yardm etti.
Ardndan getirdii tavuk etinden bir para verdi.
Onu, yata zerinde oturmu yemek yerken grn-
ce hayatnda hi bu kadar mutlu olmadn dn-
d.
Az sonra Leamas yine uyuyakald. Liz erkein sr-
tn rtt, gidip pencere nnde durdu. Perdeleri
aralayp dar uzatt ban. Avlunun teki yannda-
ki deponun stndeki iki pencerede klar yanyor-
du. Birinde bir televizyon ekrannn mavimsi parl-
ts vard, ekrann karsndakiler kprtszca oturu-
yorlard. teki pencerede gen bir kadn salarna
bigudi saryordu. Liz onlarn dlerinin bu arptl-
m hayli karsnda hngr hngr alamak iste-
di.
Koltukta uyuyakalmt. Gzlerini atnda
afak skmek zereydi. Tm vcudu kaskat kesil-
miti. Yataa yaklat. Kz parmaklarn dudaklarna
dedirirken Leamas kprdad. Gzlerini amadan
uzanp kzn kolunu tuttu ve yataa ekti. Liz bir-
den arzulamt erkei, hibir eyin nemi kalma-
mt artk. Bir daha, bir daha pt. Ban kaldrp
baktnda erkein glmsemekte olduunu grd.
Liz alt gn geldi erkein evine. Leamas ok
az konuuyordu. Bir keresinde kz kendisini sevip
4 3
sevdeini sorduunda peri masallarna inanma-
dn syledi. Liz yatakta erkein yanna uzanyor,
ban gsne dayyordu. Kimi zaman Leamas par-
maklarn kzn gr salar arasna sokup skyor-
du. Liz glyor, ama cann acttn sylyordu.
Cuma akam geldiinde erkein giyinmi olduunu
ama tra olmadn grd. Neden tra olmad aca-
ba, diye dnd. Anlayamad bir nedenle birden
korkuya kapld Odadan eksilen eyler vard
saat, masann stnde duran kk radyo. Liz sor-
mak istiyor ama cesaret edemiyordu. Getirdii bir-
ka yumurta ve sosisle akam yemei hazrlarken
Leamas yataa oturmu birbiri ardndan sigara ii-
yordu. Yemek hazr olunca erkek mutfaa gidip
bir ie krmz arap getirdi.
Yemek boyunca hi konumad. Liz ona kaa-
mak baklarla bakyordu. Sonunda giderek artan
korkusuna yenik dt. Alec... Alec... neler olu-
yor? Veda m bu?
Leamas yerinden kalkp kzn yanna geldi, el-
lerini avular arasna plp daha nce hi yapma-
d gibi uzun uzun pt. Sonra kzn pek azn an-
lad eylerden sz etmeye balad. Liz her eyin
sona erdiini ve bundan sonra hibir eyin nemi
olmadn dndnden erkein szlerini dinle-
miyordu bile.
Elveda, Liz, dedi Leamas. Elveda. Beni bir
daha izleme. Asla arkamdan gelme.
Liz ban sallad. Konutuumuz gibi, diye
mrldand. Sokan src souuna ve yalarn
saklayan karanlna minnettard.
Cumartesi gn olan ertesi gn sabah Lea-
mas bakkaldan veresiye istedi. Bunu herhangi bir
oyuna kamadan, kendisine baar getirmeyecek bir
yntemle yapt. Bir sterlin kadar tutan listesi sarlp
kesekdna yerletirilince, Bunu hesabma yaz,
dedi.
44
Bakkal epey glkle glmsedi. Korkarm bu-
nu yapamam. 'Efendim' szcn kullanmamaya
zen gstermiti..
Neden? diye sesini ykseltti Leamas. Arkasn-
do bekleyenler huzursuzca kprdandlar.
Sizi tanmyorum, dedi bakkal.
Samalama. Drt aydr buraya geliyorum ya.
Bakkal kzard. Biz veresiye hesab amadan
bankadan referans isteriz. Leamas daha fazlasna
dayanamad.
Samalama! diye bard. Mterilerinin ya-
rs bankadan ieri adm atmamlardr ve atacakla-
r da yoktur. Bu, gerek olduu iin bir kat daha
katlanlmazd.
Seni tanmyorum ve senden holanmyorum,
dedi bakkal. imdi defol git dkknmdan. Lea-
mas'n tuttuu paketi elinden almak iin uzand.
Bundan sonra olanlar iin fikirler ok deiikti:
Bazlar bakkaln paketi almak iin Leamas' ittii-
ni, dierleri ise itmediini sylyorlard. Ancak ne
olmu olursa olsun Leamas'n bakkala iki yumruk
att gerekti. Hem de paketi tutan sa elini kul-
lanmadan. Yumruu eliyle deil de sol elinin yany-
la vurmu diyorlard. Ve o hareketi tamamlarken
sol dirseiyle de ikinci darbeyi indirmiti. Bakkal
kalas gibi devrilip kalmt. Daha sonralpr mahke-
mede ki sank suunu inkr etmemiti, bakkaln iki
yara ald belirtildi ilk darbeden krk bir elma-
ck kemii ile ikincisinden krk bir ene. Gnlk ba-
snda pek az yank uyandran olayn zerinde ar
bir ekilde durulmamt.
4 5
6
Leamas geceleri ranzasna uzanp dier tutuk-
lularn kardklar grltleri dinlerdi. Hkran bir
delikanl, yemek tabana atalyla vurup tempo tu-
tarken 'On llkley Moor' arksn syleyen yal bir
adam vard. Adamn syledii her ktadan sonra,
Kes artk, George! diye baran gardiyan vard,
irlanda Kurtulu Ordusu hakknda arklar syleyen
bir irlandal da vard, ama onun iin dierleri rza
gemekten ierde olduunu sylyorlard.
Leamas geceleri uyuyabilme umuduyla gn-
dzleri mmkn olduu kadar ok yoruyordu kendini,
ama bounayd. Geceleyin cezaevinde olduunu bi-
liyordu; hcrenin o i bulandran kapanklndan in-
san kurtaracak hibir d olamazd. Cezaevi koku-
sunu, cezaevi tadn, tutsak edilmi insanlarn grl-
tlerini kopartp atamazdn. Tutsak olmann onur-
suzluu geceleri katlanlmaz oluyordu. te Leamas
ancak o zaman Londra'nn gneli parklarnda do-
lamay zlyordu. Kendisini tutan bu demir par-
maklktan o zaman nefret ediyor, gardiyanlarn ka-
falarn patlatp Londra'nn zgr sokaklarnda ko-
mak istiyordu. Zaman zaman Liz'i dnd olu-
yordu. Bir fotoraf makinesinin objektifiymi gibi
zihnini bir an onun zerine eviriyor, kzn uzun v-
cudunun o yumuak sert temasn duyuyor, sonra
bir anda zihninden kartp atyordu. Leamas dler
kurarak yaamaya alkn bir insan deildi.
46
LK
Hcre arkadalarn horgryordu. onlar da
kendisinden nefret etmekteydiler. Herbirinin yre-
inde olmak istedii ey olduu iin nefret ediyor-
lard ondan. Bir srd, esrarengiz birisiydi Leamas.
Kiiliinin belirli bir ksmn ortaklk d tutabiliyor-
du. Duygusal anlarnda sevgilisi, ailesi ya da ocuk-
lar konusunda konumaya yanamazd. Leamas
hakknda hibir ey bilmiyorlard. Bekliyorlard bu
yzden, ama o kendilerine yaklamyordu. Hkml-
ler genel olarak iki grupta toplanabilirler cezaevi
yaamna kabul edilmelerini tutkulu bir dehetle,
utan ve korkuyla bekleyenler; ya da kendilerini iin-
de bulunduklar topluma sevdirmek iin zavall kii-
liklerinin yeniliini ortaya koyanlar. Leamas bun-
lardan hibirini yapmyordu. Hepsinden nefret et-
mekten memnun gibiydi, ve onlar da, tpk d dnya
gibi, onun kendilerine ihtiyac olmadndan ondan
nefret ediyorlard.
On gn sonra artk canlarna tak etmiti. Bir
gn yemek kuyruunda sktrdlar kendisini. Ceza-
evinde sktrma bir kaza ss verilerek yaplr, h-
kmlnn yemek kab ters evrilir, yemekler zeri-
ne dklr. Leamas hibir ey sylemeden iki yann
daki adamlara bakt ve ne olduunu ok iyi bilen bir
gardiyann pis pis svp saymasna ses karma-
dan katland.
Drt gn sonra cezaevi avlusundaki iek tarh-
larnda bir trmkla alrken birden tkezledi. Tr-
m iki eliyle vcudunun nnde tutuyordu, sap
yirmi santim kadar sa yumruundan ileri doru u-
zanmaktayd. Leamas dorulmaya alrken san-
da alan tutuklu ellerini karnna bastrarak ac bir
lk kopard. Bundan sonra bir daha kendisini ra-
hatsz eden olmad.
Cezaevinin belki de en garip yan, ktnda
elinde tad kahverengi kesekdyd. Evlenme
trenini hatrlatyordu bu bu yzk ile seni al-
yorum, bu kesekd ile seni topluma ade ediyo-
4 7
rum. Kesekdn eline tututurup bir de makbuz
imzalatmlard. Yeryzndeki btn mal bu k-
dn iindeydi imdi. Baka hibir eyi yoktu. Lea-
mas, son ayn en insanlktan uzak annn bu ol-
duunu dnerek dar kar kmaz paketi atma-
ya karar verdi.
Sessiz, sakin bir tutukluydu. Kendisi konusun-
da hibir ikyette bulunulmamt bu ay iinde.
Davaya uzaktan ilgi duymu olan cezaevi mdr
bunun nedeninin, Leamas'n damarlarnda bulun-
duuna emin olduu rlandal kanna bal olduu-
na inanyordu.
Buradan knca ne yapacaksn? diye sordu.
Leamas yeni bir yaama balayacan syledi. M-
dr bunun ok iyi bir ey olduunu dile getirdi.
Peki ya ailen? diye sordu. Karnla bara-
maz msn?
Denerim, dedi ilgisizce Leamas. Ama yeni-
den evlendi o.
Cezaevi grevlisi Leamas'n Buckinghamshi-
re'de bir akl hastanesine erkek hastabakc olarak
girmesini istiyordu. Leamas i iin bavuracan
syledi. Hatta hastanenin adresini alp Marylebo-
ne'dan kalkan trenlerin saatlerini bile yazd.
Leamas'n eline paketini verdiler, kapdan yol-
cu ettiler. Leamas, Marble Arch'a kadar otobsle
gidip yolun geri kalan blmn yrd. Cebindeki
birka kurula kendisine adamakll bir ziyafet ek-
mek, Hyde Park'tan geip Piccadilly'ye kadar y-
rmek istiyordu. Oradan Green Park ve St. James
Park yoluyla Strand'a geip Charing Cross istasyo-
nu yaknlarndaki byk kafeteryaya gider, alt iline
irice bir biftek yiyebilirdi.
Londra da o gn prl prld. Bahar gelmekte
gecikmi, parklar sar beyaz papatyalarla dolmu-
tu. Gneyden taptaze bir rzgr esiyordu. Leamas
akama kadar yryebilirdi. Ama paket hl kolu-
nun altndayd ve ondan artk kurtulmas gerekiyor-
4 8
du. Kk p sepetleri yeteri kadar geni deildi,
koca paketi onlardan birine sokmaya almak
dikkati ekmek olurdu. Paketten almas gereken
birKa para eya olduunu biliyordu sigorta
kart, src ehliyeti, bir OHMS zarf iindeki E.
9 3 (her neyse ite) formu ama birden bunlarla
kofasn yormamasnn daha iyi olacan dnd.
Bir sraya oturup paketi pek yakna olmamakla bir-
likte yanna brakt, sonra biraz daha beriye kay-
d. Birka dakika sonra da kalkp aalar arasn-
daki yola doru yrd. Tam yola girecekti ki, bir
ses duydu arkasndan. Dnp baknca askeri ya-
murluklu bir adamn bir elinde kahverengi paket ol-
duu halde kendisine seslenmekte olduunu gr-
d.
Leamas ellerini ceplerinden karmad. Omzu
zerinden bakyordu yamurluklu adama. Adam du-
raksad, Leamas'n yanna gelmesini ya da en azn-
dan ilgi gstermesini bekliyor gibiydi. Ama Leamas
bunlardan hibirini yapmad. Omuzlarn silkip yola
doru yrmeye devam etti. Arkasndan yeniden
ses duyunca, duymazlktan geldi ancak adamn
kendisini izlediini de biliyordu. nce ayaksesleri,
sonra soluk solua bir ses duydu.
Hey... Bir dakika! Adam yanna gelince Lea-
mas durup kendisine dnd.
Evet?
Bu paket sizin, deil mi? Srada braktnz.
Neden ardmda durmadnz?
Uzun boylu, kvrck kumral sal. Turuncu kra-
vat ve ak yeil gmlek; hafife kadns. retmen
olabilir, Londra Ekonomi Okulu retmenlerinden...
Yerine brakabilirsin, dedi Leamas. stemi-
yorum.
Adamn yz kzard. Ama ortalarda braka-
mazsnz, plk deil oras.
stediimi yaparm. Bulan birinin iine yarar
belki de. Leamas yoluna devam edecekti ama ya-
4 9
banc hl nnde duruyordu. Paketi de, sanki be-
bekmi gibi, iki kolunun arasnda tutmaktayd. I-
m kapatma, dedi Leamas.
Bana bak! Adamn sesi hafife ykselmiti.
Sana bir iyilik yapmaya alyorum, bu kadar kaba
olman gerekmez.
Bana iyilik yapmaya bu kadar meraklysan,
son yarm saattir beni neden izlediini syle.
ok esasl, diye dnd Leamas. Gzn bile
krpmad, ama kaskat kesilmi olmal.
Senin Berlin'den tandm biri olduunu san-
mtm.
Bu yzden mi yarm saattir izliyorsun beni?
Leamas'n sesi alaycyd, gzleri adamn gzle-
rinden bir an olsun ayrlmamt.
Yarm saat falan deil. Sizi Marble Arch'ta
grdm ve bir zamanlar kendisinden bor para ald-
m Alec Leamas sandm. Ben Berlin'de BBC'de a-
lrdm, o arkadatan da dn para almtm. O
gnden beri vicdanmda yk oldu bu, bu yzden
izledim sizi. Emin olmak istiyordum.
Leamas hibir ey sylemeden bakyordu ada-
mn gzlerinin iine. lk sand kadar iyi deildi,
ama yine de epey usta saylrd. Hikyesinin pek
inanlr olmamas nemli deildi. nemli olan Lea-
mas'n klasik yaklamn berbat etmesinin hemen
ardndan yeni bir hikye uydurabilmi olmasyd.
Ben Leamas'm, dedi sonunda. Sen kimsin
ama?
Adam adnn sonunda bir 'E' olan Ashe olduu-
nu syledi. Leamas onun yalan sylediinden emin-
di. Leamas'n da Leamas olduundan kukulanm
olduunu belirttii iin yemek yerlerken paketi ap
Ulusal Sigorta kartna baktlar. Mstehcen bir fo-
torafa bakan iki kz gibi, diye dnd Leamas.
Ashe, parasn pek gzetmeden yemek smarlad,
eski gnleri hatrlamak iin Frankenwein arab i-
tiler. Leamas, Ashe'yi hatrlamamakta srar edince
5 0
adam ardn syledi. Bunu sanki ok krlm
gibi sylemiti. Derek VVilliams'n Ku-damm'n iki
sokak tesindeki evinde verdii partide tanm-
lard (burasn tam olarak bilmiti), btn gazeteciler
oradaydlar. Alec bunu hatrlyor olmalyd. Hayr,
Leamas hibir ey hatrlamyordu. Observer gaze-
tesinden Derek Williams'i hatrlyordu herhalde?
ylesine gzel pizza partileri veren o sevimli ada-
m? Leamas adlar hi aklnda tutamazd, imdi de
1954'ten sz ediyorlard; kprlerin altndan ok su
akmt o gnden bu yana... Ashe hatrlyordu (Ad
VVilliam'd, herkes onu ksaltlm ekliyle. Bili diye
arrd) Brendi ve nane likr imilerdi, Derek a-
hane kzlar getirmiti. Malkasten kabaresi kzlar-
nn yarsn. Alec bunu da unutmu olamazd! Bili
biraz daha anlatrsa Leamas yava yava hatrlaya-
bileceim sandn syledi.
Bili, hi kukusuz annda uydurarak hikyeye
devam etti. Seks tarafn biraz abartyordu, Alec ile
kz alp geceyi bir kulpte tamamlamlard. Alec,
politik danmanlk brosundan biri ve Bili. Bili, ze-
rinde para olmad iin ok utanmt ama paralar
Alec demiti. Bili kzlardan birini evine gtrmek
isteyince Alec bir onluk daha vermiti.
te imdi hatrladm, dedi Leamas. Tamam,
tamam, imdi hatrladm.
Hatrlayacan biliyordum. Ashe mutlulukla
glmsedi. Haydi gel imdi u ieyi bitirelim.
Ashe, insan ilikilerini bir hamle ve karlk ilke-
sine gre yrten insanlardand. Yumuaklk gr-
d yerde ilerler, bir direnme ile karlat yerde
geri ekilirdi. Kendi zel fikir ve zevkleri olmad
iin, o anda kimin yannda bulunuyorsa onunkileri
benimserdi. Prospect of Whitby'de bira imeye ha
zr olduu kadar Fortnum'da ay imeye de hazrd.
St. James Park'ta askeri bandoyu da dinlerdi,
Compton Sokanda bir bodrumda caz mzii de.
Leamas, bu pasif rol itici buluyordu. Bu nedenle
iindeki kabalk taraf harekete geiyor, adam bir
keye sktrp kendisi hemen geri ekiliyordu. As-
he, srekli olarak kendini Leamas'n soktuu bu
amazlardan kanmaya alrken buluyordu. O -
leden sonra Leamas'n ylesine kstahlat anlar
oldu ki, Ashe konumalarn sona erdirseydi hi de
sulu bulunamazd hele yemek parasn kendisi-
nin dedii dnlrse. Ama byle bir eye kalk-
mad. Yanlarndaki masada bilyal rulmanlarn ya-
pm konusunda bir kitaba dalm olan, gzlkl
ufak tefek adam onlarn konumasna kulak ver-
mi olsayd, Leamas'n sadist bir yapya sahip oldu-
unu, ya da (eer iyi bir gzlemciyse) Leamas'n,
byle bir davrana ancak ok byk amalar olan
bir nsann tahamml edebileceini kendi kendine
kantlamaya altn dnebilirdi.
Hesab istediklerinde saat drt olmutu. Leamas
kendi payn demekte srar etti, ama Ashe bunu
kabul edemeyeceini syledi hesab dedi ve Lea-
mas'a olan borcunu demek iin de ek defterini -
kard.
ekin tarihini yazarak, Yirmi sterlin, dedi.
Sonra ban kaldrp Leamas'a ba'kt. ek
vermemin bir sakncas yok, deil mi?
Leamas'n yz kzard. u anda herhangi bir
banka ile almyorum... dardan yeni geldim de.
Neyse ek verirsen senin bankana gider orada
bozdururum.
Olur mu yle ey? Bunu tahsil iin ta Rot-
herhithe'ye gitmen gerekir sonra. Leamas omuzla-
rn silkti, Ashe glmsedi, ertesi gn ayn yerde
saat birde bulumay kararlatrdlar. Ashe borcu-
nu nakit olarak deyecekti.
5 2
Ashe, Compton Sokann kesinde taksiye
bindiinde Leamas araba uzaklaana kadar arka-
sndan el sallad. Araba gzden kaybolunca saatine
bakt, drt olmutu. Hl izlendiinden emin oldu-
undan Fleet Sokana gidip Black and VVhite'de
bir kahve iti. Kitap dkknlarnn vitrinlerine bak-
t, gazete idarehanelerinin nndeki caml dolaplara
yerletirilmi akam gazetelerini okudu, sonra sanki
tam o anda aklna gelmi gibi bir otobse atlad.
Ludgate Hill'de metro istasyonunun yannda trafik
tkannca otobsten inip metroya bindi. Alt penilik
bir bilet alp vagonun arkasnda durdu ve bir durak
sonra indi. Euston'a geri dnd, oradan Charing
Cross'a kadar yrd. stasyona vardnda saat
dokuz olmutu, hava da epey souktu. stasyonun
nnde kendisini srcs ml ml uyuyan bir
kamyonet bekliyordu.
Leamas arabann plakasna bakt, camdan,
Clements'den mi geliyorsun? diye sordu.
Src yerinden srayarak uyand. Bay Tho-
mas msnz?
Hayr, dedi Leamas. Thomas gelemedi. Ben
Hounslov/dan Bay Amies'im.
Girin ieri Bay Amies. Src kapy at.
Bat ynnde Kings Road'a doru gittiler. Src
yolu biliyordu.
Kapy Kontrol at.
George Smiley darda. Evini dn aldm. Gel
ieri. Leamas ieri girip de kap arkasndan kapa-
nana kadar Kontrol hol n yakmad.
lene kadar izlendim, dedi Leamas. Kk
oturma odasna girdiler. Odann drt yan da kitap-
larla kaplyd. Gzel bir minesi, tavana kadar
ykselen pencereleri vard. Bu sabah iliki kurdu-
lar. Ashe adnda biri. Leamas bir sigara yakt.
Kadns bir herif. Yarn yine buluuyoruz.
Kontrol, Leamas'n hikyesini tm ayrntlaryla
5 3
dinledi: bakkala vurduu gnden o sabah Ashe ile
buluana kadar.
Cezaevini nasl buldun? diye sordu. Leamas'n
tatilini nasl geirdiini sorar gibiydi. Koullar bi-
raz iyiletiremediim iin zr dilerim, ama bunu
yapsaydk oyunumuz hemen ortaya kard.
Biliyorum.
nsan tutarl olmal. Her an, attn her adm-
da. Hasta olduunu duydum. zldm. Nen var-
d?
Yalnzca ateim.
Ne kadar yattn?
On gn kadar.
Feci bir ey, kukusuz sana bakacak kimse
de yoktu.
Uzun bir sessizlik oldu iki adamn arasnda.
Kzn Parti'ye kaytl olduunu biliyorsun, deil
mi? diye sordu Kontrol.
Evet. Yeni bir sessizlik. Onun bu ie kar-
masn istemiyorum.
Buna bir neden mi var? diye Kontrol sert bir
sesle sordu. Leamas, bir an iin, onun bu akade-
mik ilgisizlik zrhnda bir gedik atn dnd.
Bunu isteyen mi oldu?
Hayr, dedi Leamas. Ben yalnzca fikrimi be-
lirtiyorum. Bu operasyonlarn nasl yrtldn
bilirim. Yan rnler ortaya kar, beklenmedik d-
nler yaplr. Bir balk yakalandn sanrsn, bir
de bakarsn ki bambaka bir balkm bu yakalad-
n. Kzn bu ie kartrlmamasn istiyorum.
Tamam, tamam.
Bulma Kurumundaki adam, Pitt, savata
Servis'te deil miydi?
O adda kimseyi tanmyorum. Pitt mi dedin?
Evet.
Hayr, bilemeyeceim. Bulma Kurumunda
m?
Tanr akna! diye sylendi Leamas.
54
zr dilerim. Kontrol ayaa kalkt. Yardm-
c evsahibi olarak grevlerimi ihmal ediyorum. Bir
iki ier miydin?
Hayr. Ben bu gece gitmek istiyorum, Kontrol.
Biraz idman yapmam gerek. Ev ak m?
Ben .bir araba ayarladm. Ashe'i kata gre-
ceksin yarn... birde mi?
Evet.
Haldane'e telefon edip senin biraz tenis oyna-
mak istediini sylerim. Bir de doktora grnsen iyi
olur. O atein iin.
Doktora ihtiyacm yok.
Nasl istersen.
Kontrol kendisine bir viski hazrlayp Smiley'in
raflarndaki kitaplara bakmaya balad.
Smiley neden burada deil? diye sordu Lea-
mas.
Bu operasyonu sevmiyor. Ho bir ey olarak
grmyor. Bunun gerekliliini gryor ama katl-
mak istemiyor. Kontrol glmsedi. Onun atei sk
sk tekrarlar.
Beni ak kollarla karlamak zorunda deil-
di.
yle. e karmak istemiyor. Ama sana Mundt'
ton sz eden, iin arka plann anlatan o, deil mi?
Evet.
Mundt baa klmas g bir insan, dedi
Kontrol. Bunu hi akldan karmamalyz. Ayn
zamanda iyi bir haberalma subaydr.
Smiley bu operasyonun nedenini biliyor mu?
Neden zel bir ilgi duyulduunu falan?
Kontrol ban sallayp viskisinden bir yudum
ald.
Yine de holanmyor mu?
Bu bir ahlki gr as sorunu deil. Kan-
dan bkan bir cerrah gibi. Bakalarnn ameliyat
yapmalar yetiyor ona.
Bunun bizi istediimiz yere gtreceinden
5 5
nasl emin olabiliyorsun? diye sordu Leamas. ek-
lerle Ruslarn deil de Dou Almanlarn ie kara-
can nereden biliyorsun?
Bunun gereine bakldna hi kukun olma-
sn, dedi Kontrol hafif bir gururla.
Kapya doru yrrlerken elini Leamas'n om-
zuna koydu.
Bu, son iin olacak. Bundan sonra souktan
gelebilirsin. O kza gelince... bir ey yaplmasn is-
ter misin, para falan gibi?
i sona erince gerekeni ben yaparm.
Tamam. Zaten imdi bir ey yapmaya kalk-
.mak gvenlik asndan tehlikeli olurdu.
Onun rahatsz edilmesini istemiyorum, diye
Leamas bir kere daha zerinde dura dura tekrarla-
d. nn bu ie kartrlmasn, hakknda dosya
falan tutulmasn istemiyorum. Unutulmasn istiyo-
rum onun.
Kontrol'u bayla selamlayp dar, gece havas-
na szld. Soua.
5 6
7
Leamas ertesi gn Ashe ile randevusuna yirmi
dakika ge geldiinde soluu viski kokuyordu. An-
cak kendisini gren Ashe, buna aldrmayacak kadar
neelenmiti. Kendisinin birka dakika nce geldi-
ini, bankada oyalanm olduunu syledi. Leamas'a
bir zarf uzatt.
Birerlik banknotlar. Umarm bir sakncas yok-
tur.
Teekkr ederim. Gel birer iki ielim. Lea-
mas tra olmamt, gmleinin yakas kir iindey-
di. Garsonu arp kendisine bir duble viski, Ashe'-
ye de zayf bir cin smarlad. kiler geldiinde so-
day kadehine dolduran Leamas'n eli ylesine tit-
riyordu ki, az daha tm ikisini yere dkecekti.
Yemekte de imeye devam ettiler. in byk
bir ksmn Ashe yklenmiti. Leamas'n tam bekle-
dii gibi sze kendisinden balad. Eski ama ge-
erli bir yntemdi bu.
Dorusunu istersen son gnlerde iyi bir i ya-
kaladm: yabanc basn iin ngiltere serbest mu-
habirlii yapyorum. Berlin'den sonra irket szle-
memi yenilemeyince altm yandan yukarda olan-
larn hobilerinden sz eden haftalk bir gazete kar-
dm. Bunun ne korkun bir ey olduunu dne-
biliyor musun? ilk, basm iileri grevinde batt ga-
zete. Ne kadar memnun olduumu bilemezsin. Bu-
nun zerine bir sre gidip Cheltenham'da oturan
57
KEVER
annemin yannda kaldm. Bir antikac dkkn var...
ii iyidir. O sralarda eski bir dosttan bir mektup
aldm. Sam Kiever. Yabanc basn iin ngiliz yaa-
mnn ilgin haberlerini toplayan yeni bir ajans kur-
mutu. Bilirsin hani, Morris dans zerine alt yz
szcklk bir yaz. Ama Sam yeni bir yntem bul-
mutu; yazlarn, satt yerin diline evrilmi ola-
rak satyor, bu da ok byk bir fark yaratyordu.
nsan bir evirmen tutabileceini ya da kendisi e-
virip paradan kurtulacan dnr, ama d ha-
berlere ayrd stun iin toplanan yazlara bakn-
ca eviri iin zaman ve para harcamak hi de ii-
ne gelmez. Sam bylece yazileri mdrleriyle do-
rudan doruya iliki kuruyordu. Zavallck Avrupay
kar kar dolamtr, ama dorusu gidip de al-
mad i yoktur.
Ashe duraklad, Leamas'n bu kendisi hakkn-
da konuma arsn kabullenmesini bekliyordu.
Ama Leamas aldrmad, ban sallayp, ok iyi,
dedi sadece. Ashe arap smarlamak istemi ama
Leamas viskiden amayacan sylemiti. Kahve
geldiinde drt duble imi bulunuyordu. Durumu
pek parlak deildi; eli kendisine itaat etmeyecek
ve ikisi kaacakm gibi kadehi azna yaklatrr-
ken dudaklarn ikiye soku veriyordu.
Ashe bir sre konumad.
am' tanmyorsun, deil mi? diye sordu.
Sam m?
Ashe'nin sesinde hafif bir sklma seziliyordu.
Sam Kiever, patronum. Sana anlatyordum
ya.
O da Berlin'de miydi?
Hayr. Almanya'y iyi bilir, ama Berlin'de hi
yaamamtr. Bonn'da bir sre serbest muhabir-
lik yapmt. Onunla tanm olabilirsin, esasl a-
damdr.
Tanm olduumu sanmyorum. Yine bir
duraklama.
5 8
Bugnlerde neler yapyorsun bakalm, dos-
tum? diye sordu Ashe.
Leamas omuzlarn silktl. Rafa kaldrldm.
Aptal aptal glmsedi. Sandktan karldm ve
rafa kaldrldm.
Senin Berlin'de ne i yaptn unuttum doru-
su. O esrarl souk savalardan deil miydin?
Tanrm, ileri iyice hzlandrmaya balad bu
herif, diye dnd Leamas. Bir an duraksad, son-
ra yz kzararak, Lanet Amerikallarn amar o-
lanl, hepimizin yapt ey, dedi.
Ashe, fikri uzun zamandr dnm gibi, Bi-
liyor musun, senin am'la tanman gerek, dedi.
Ondan holanacana eminim... ey, Alec. ben
seni nerede bulabileceimi bile bilmiyorum.
Bulamazsn, dedi Leamas isteksizce.
Seni hi anlamyorum, dostum. Nerede kal-
yorsun?
Orada burada ite. im yok. Eolular bana
doru drst bir emekli ayl bile balamadlar.
Ashe buna ok amt.
Ama korkun bir ey bu, Alec! Neden daha
nce sylemedin? Neden gelip benim yanmda
kalmyorsun? Yerim kk ama portatif yatakta
yatmaya aldrmazsan bir kiilik yer buluruz sana.
yle akta yaayamazsn dostum.
imdilik iyiyim. Leamas, zarf soktuu cebi-
ni okad. e de gireceim. Kararllkla sallad
ban. Bir hafta sonra falan bir i bulurum. Son-
ras kolay.
Nasl bir i?
Bilmem. Ne olursa.
Ama kendini boa harcayamazsn, Alec. Ha-
trladm kadaryla bir Alman kadar iyiydi senin
almancan. Yapabilecein pek ok ey olmal!
imdiye kadar ok ey yaptm zaten. Lanet bir
Amerikan firmas hesabna ansiklopedi sattm, bir
lgnlar ktphanesinde raf dzelttim, bok kokulu
5 9
bir tutkal fabrikasnda iilerin kartlarn zmbala-
dm. Ne yapabilirim ki? Leamas, Ashe'ye deil de,
nndeki masaya bakyor, dudaklarn hzla ap
kapayarak konuuyordu. Ashe onun bu canlln
karlksz brakmayarak ne doru eilip szckle-
rini vurgulayarak, bir zafer kazanmasna konu-
maya balad.
Ama senin insana ihtiyacn var, Alec. inde
bulunduun durumun ne demek olduunu bilirim,
ben de bir zamanlar ayn eyleri yaadm. Berlin'de
ne yaptn bilmiyorum. Bilmek de istemiyorum.
Ama bu, grevini yaparken nemli kiilerle tana-
bilecein bir i deildi, yle deil mi? Ben be yl
nce Poznan'da Sam ile karlamasaydm hl
alktan nefesim kokuyor olurdu. Bak Alec, gel bir
hafta kadar benimle kal. am'a ve belki de varsa
eski Berlin gnlerinden kalma gazetecilere sorup
soruturur, sana bireyler uydurabiliriz.
Ama ben iki satr bir araya getirip yazamam
ki, diye Leamas itiraz etti.
Ashe elini adamn koluna dayad. imdi g-
lk kartmaya kalkma artk. Her i srasyla, ta-
mam m? teberin nerede?
Neyim?
Eyalarn, giyeceklerin, antan falan...
Hibir eyim yok benim. O paketin dnda her
eyimi satmtm.
Ne paketi?
Parkta bulduun kesekd. Atmaya al-
yordum hani.
Ashe'nin Dolphin Meydanna bakan bir evi
vard. Leamas'n bekledii gibi bir yer: Almanya'-
dan aceleyle toplanm birka para an eyas, bira
marapalar, bir kyl piposu, birka tane ikinci
kalite Nymphenburg seramii.
Haftasonlarn Cheltenham'da annemde gei-
ririm, dedi. Hafta iinde de burada kalrm. Be-
nim iin ok yararl oluyor. Portatif yata kk
60
oturma odasna kurdular. Saat drt buuktu.
Ne kadardr burada kalyorsun? diye sordu
Leamas.
Bir yl falan oldu.
Kolay buldun mu bari?
Bu tr daireleri bulmak pek g deil. Gidip
adn yazdryorsun, gnn birinde telefon edip ye-
rinin ayrldn bildiriyorlar.
Ashe'nin hazrlad ay ierlerken Leamas,
konfora alkn olmayan bir insann tavryla yz a-
sk olarak oturuyordu. Ashe bile biraz sakinlemi
gibiydi. aydan sonra, Dkknlar kapanmadan
ben gidip biraz alveri yapaym, dedi. Ondan
sonra da oturup neler yapabileceimizi konuuruz.
Hatta bu akam am' bile arayabilirim. Ne kadar
nce tanrsanz o kadar iyi olur sanrm. Sen ok
bitkin grnyorsun, biraz uyumaya alsana.
Leamas ban sallad. ok iyisin... eliyle be-
ceriksiz bir hareket yapt, ...btn bunlar... Ashe
adamn omzunu okad, askeri yamurluunu alp
kt.
Ashe'nin gittiinden iyice emin olan Leamas
dairenin kapsn aralk brakp yukar karken iki
telefon kulbesi olduunu grd aa hole indi.
Maida Vale numarasn evirip Bay Thomas'n sek-
reterini istedi. Bir kz, Buyrun, Bay Thomas'n sek-
reteri benim, dedi.
Bay Sam Kiever tarafndan telefon ediyorum.
Daveti kabul ettiini ve Bay Thomas'la bu gece g-
rmeyi umduunu sylyor.
Bunu Bay Thomas'a iletirim. Sizi nerede bu-
labileceini biliyor mu?
Dolphin Meydan, diye Leamas adresi yaz-
drd. yi gnler.
Leamas, resepsiyona bir iki ey sorduktan son-
ra Ashe'nin dairesine kp portatif yataa oturdu.
Bir sre sonra da yatt. Ashe'nin szn dinleyip
biraz dinlenmenin iyi olacana karar vermiti. Gz-
61
ierini kapatrken Baysvvater'deki evde yannda ya-
tan Liz'i hatrlad. Kza ne oldu acaba, diye dn-
d.
Yannda kruvaze giysili, uzun kr salar arka-
ya taranm, ufak tefek ve imanca bir adamla ie-
ri giren Ashe kendisini uyandrd. Adam orta Avrupa
aksanyla konuuyordu. Belki de Almand, insan
emin olamyordu. Adnn Sam Kiever olduunu sy-
ledi.
Cin tonik ierlerken konumay Ashe yrtt.
Berlin'deki eski gnler gibi, dedi. Gece nlerindeydi
ve hep birlikteydiler. Kiever ge kalmak istemedii-
ni syledi; yarn ii vard. Ashe'nin bildii bir in
lokantasnda yemek yemeyi kararlatrdlar. Lime-
house karakolunun karsndaki lokantaya insan i-
kisini yannda gtrebiliyordu. Her naslsa Ashe'nin
mutfakta bir iki ie Burgundy'si vard, taksiyle gi-
derken onu da aldlar.
Yemek ok lezizdi, iki ieyi de itiler. Kiever
ikinci iede biraz ald: Bat Almanya ile Fransa'-
dan ksa bir sre nce gelmiti. Fransa'nn durumu
berbatt, De Gaulle dmek zereydi ve ondan son-
ra ne olacan da ancak Tanr bilirdi. Cezayir'-
den dnen yz bin dkrklna uram askerle
Fransa'nn geleceinde faizm grnyordu.
Ya Almanya? diye Ashe sordu.
Bu, Amerikallarn onlpr tutup tutamayacak-
larna bal, diye Kiever davet edercesine bakt
Leamas'a.
Ne demek istiyorsun? diye sordu Leamas.
Syledim ya. Dulles'n kendilerine verdikleri
d politikay Kennedy ekip alyor ellerinden. Gi-
derek sertlik yanls olmaya baladlar.
Leamas birden ban sallad. Tam da Ameri-
kallarn yapacaklar i bu!
Ashe araya girdi, Alec, Amerikal kuzenleri-
62
mizden hi holanmyor. Kiever, tam bir ilgisizlikle,
Ya yle mi? diye mrldand.
Kiever ok uzatt artk, diye dnyordu Lea-
mas. Kendisinden bir iyilik istenecek adam roln
ustalkla oynuyordu. Kolay kolay evet demeyecek
birini.
Ashe, yemekten sonra, VVardour Sokanda
bir yer biliyorum, dedi. Sen oraya gitmitin, Sam.
nsana iyi davranyorlar. Neden bir taksi arp git-
miyoruz?
Bir dakika, dedi Leamas. Sesinin tonu As-
he'nin yzne bakmasna neden oldu. Bir ey sy-
leyin nce. Bu elencenin bedelini kim deyecek?
Ben, dedi Ashe. Sam ile ben.
Bunu aranzda konutunuz mu?
ey... hayr.
Benim param falan yok, biliyorsun. Hi olmaz-
sa har vurup harman savuracak kadar yok.
Biliyorum, Alec. imdiye kadar sana yardm
ettim, yle deil mi?
Evet, dedi Leamas. Evet, ettin.
Baka bir ey daha syleyecekken birden fikri-
ni deitirip sustu. Ashe endielenmiti ama aln-
mamt, Kiever'in yz ifadesiyse yine okunmuyor-
du.
Leamas takside hi konumad. Ashe bir uz-
lama yaklamnda bulunduu zaman da yalnzca
omuzlarn sallamakla yetindi. VVardour Sokanda
indiklerinde ne Leamas ne de Kiever taksi parasn
demek iin ceplerine davranmadlar. Ashe onlar
'kar' dergileriyle dolu bir vitrinin nnden geirdi.
Bir kede PUSSYWILLOW KULB - YALNIZ YE-
LERE yazyordu. Kapnn iki yannda plak kadn
resimleri vard. zerlerine Doa ncelemesi, Yal.
nz yeler yazl birer kt ilitirilmiti.
Ashe zili ald. Kap hemen beyaz gmlekli,
63
siyah pantolonlu am yarmas gibi bir adam tara-
fndan ald.
Ben yeyim, dedi Ashe. Bu iki bey de be-
nimle birlikteler.
Kartnz grebilir miyim?
Ashe czdanndan kard kart adama verdi.
Konuklarnz adam bana birer sterlin de-
yecekler. Geici yelik. Onlar siz neriyorsunuz,
tamam m? Adam kart geri verirken Leamas bir-
den elini uzatp kart ald, bir an bakp Ashe'ye ver-
di.
Leamas arka cebinden iki birer sterlinlik kar-
tp kapda bekleyen adamn eline sktrd.
Konuklar iin iki sterlin, dedi. Sonra Ashe'nin
akn protestolarna aldrmadan iki adam kulbn
iine soktu. Kapcya dnd sonra.
Bize bir masa bul, bir ie de viski. Rahatsz e-
dilmek istemiyoruz.
Kapc bir an duraksad, ama tartmaya girme-
meye karar vererek nn nne geip aa in-
dirdi. Aadan anlalmaz bir mzik uultusu geli-
yordu. Salonun arkalarnda bir masaya oturdular.
Bir kenarda iki kiliik bir orkestra alyor, kzlar da
ikili l gruplar halinde oturuyorlard. eri girdik-
lerinde iki kz ayaa kalkt ama kapc ban sal-
lad.
Viskilerini beklerken Ashe huzursuzca bak-
yordu Leamas'a. Kiever'in can sklm grnyor-
du. Garson bir ie ile kadeh getirdi, kadehle-
ri doldurdu. Leamas ieyi adamn elinde alp ka-
dehleri tepeleme doldurdu. Sonra Ashe'ye, Belki
imdi bana neler dndn anlatrsn artk, dedi.
Ne demek istiyorsun? Ashe'nin sesi karar-
szd. Ne demek istiyorsun, Alec?
Tahliye edildiim gnden beri beni izliyorsun.
Bir de Berlin hikyesi uydurdun. Bana borlu ol-
madn paray dedin. Pahal yiyecekler smarla-
dn, evinde konuk ediyorsun.
64
Ashe kzard. Eer hepsi bu...
Szm kesme. Bitirene kadar beklersen pat-
lar msn? Buraya ye kartn Murphy adnda biri-
ne karlm. Adn Murphy mi?
Hayr, deil.
Murphy adnda bir dostun kartn dn verdi
yleyse?
Ona da hayr. Dorusunu istersen canm ka-
dn ekince arasra buraya gelirim. Kulbe kayt
olurken sahte bir ad kullanmtm.
Leamas acmaszca srdrd srarn, y-
leyse neden oturduun evin kiracs da Murphy g-
rnyor?
Sonunda konuan Kiever oldu.
Ashe'ye, Sen eve git artk, dedi. Bundan
sonrasn ben srdrrm.
Bacanda mor lekeler olan gen bir kz strip-
tiz yapyordu. ehevi olmad, sanattan uzak ve
isteksizce olduu iin insan rahatsz eden o ac-
nacak, upuzun bir plakla sahipti. Ar ar d-
nyor, mzii kesik kesik duyuyormu gibi kol-
larn bacaklarn zaman zaman havaya atyor ve
bu arada da bir yetikinler toplumunda bulunan
bir ocuun zamanndan nce gelimi ilgisiyle
mterilere bakyordu. Mziin temposu birden hz-
lannca, kz da, slk sesine karlk veren bir k-
pek gibi, ileri geri komaya balad. Son notayla
birlikte sutyenini kartp bann zerinde salla-
d. Gslerinden ve bacakarasndan sarkan
para pskl zaman gemi Noel aac ssleri-
ni andryordu.
Leamas ile Kiever hi konumadan kz seyre-
diyorlard.
Leamas, sonunda, Sen de Berlin'de bundan
yisini grm olduumuzu syleyeceksin herhal-
65
de, deyince Kiever onun fkesinin hl geme-
mi olduunu anlad.
Herhalde sen grmsndr, dedi Kiever.
Ben Berlin'de ok bulundum ama korkarm ki, ge-
ce kulplerinden nefret ederim.
Leamas hibir ey sylemedi.
yle fazla erdemli falan deilim ha, yalnzca
akl banda bir insanm. Canm kadn ekerse bu-
nu daha ucuza bulacam yerleri bilirim. Dans et-
mek istiyorsam, daha iyi dans edecek yerler var-
dr.
Leamas belki de hi dinlemiyordu. O kar k-
lkl herifin benimle niye ilgilendiini belki de sen
syleyebilirsin. Kiever ban sallad.
Elbette. Bunu kendisinden ben istedim de on-
dan.
Neden ama?
Seninle ilgileniyorum. Sana bir neride bu-
lunmak istiyorum. Gazetecilikle ilgili bir ey.
Bir sessizlik oldu.
Gazetecilik, dedi Leamas. Anlyorum.
Benim bir ajansm var, uluslararas hizmet
ajans. lgin haberlere iyi para veririm.
Peki bu haberleri kim basyor?
Hem o kadar iyi para veririm ki, senin... senin
gibi uluslararas sahne gemiine sahip bir insa-
nn, inandrc ve doru haberler vermesi durumun-
da, ok ksa bir srede bir daha parasal skntya
dmesi olanakszdr. Bilmem anlatabildim mi?
Haberleri kim basyor, Kiever? Leamas'n se-
sinde hafif bir tehdit seziliyor gibiydi. Bir an, ama
yalnzca bir an, Kiever'in yznde bir korku belir-
tisi grnd.
Uluslararas mteriler. Paris'teki bir adamm
gnderdiim haberlerin byk bir ksmn satar.
ou zaman bunlar kimin bastn bilmem bile.
Kiever glmsedi. Bu duruma pek aldrmadm da
itiraf etmeliyim. Parasn dyorlar ve daha faz-
66
lasn istiyorlar. Gereksiz ayrntlar konusunda pek
titizlenmeyen insanlar bunlar, Leamas. Paray
trink diye derler. Yabanc bankalara, rnein kim-
senin hesap kitap sormad, vergi falan almad
bankalara deme yapmaktan da hi kanmazlar.
Leamas yine hibir ey sylemedi. ki elinin
arasnda tuttuu kadehinden ayrmyordu gzleri-
ni.
Ayp bu be, diye dnyordu, bu kadar da
doludizgin gidilmez ki! Ama tpktik adan hakl-
lard. Be paraszm, hapisten kal ok olmad, e-
itilmem gerekmez, bir ngiliz centilmeni olarak e-
refime leke srld iddiasnda da bulunamam.
Dier yandan baz kabul edilebilir itirazlar bek-
leyeceklerdi. Korkmasn beklerlerdi, nk kendi-
sini aa karan rgtn mrnn sonuna kadar
gzlerini stnden ayrmayacan, hainleri hi ba-
lamadklarn bildiini biliyorlard. Ayrca, bu-
nun bir kumar olduunu bileceklerdi. nsann ka-
rarlarndaki tutarszln en iyi planlanm casusluk
yaklamlarn be paralk edeceini bilirlerdi.
Bunun iin epey ykl bir para demeleri ge-
rekecek, diye Leamas sonunda mrldand. Kiever
adamn kadehini bir daha doldurdu.
Kapora olarak on be bin sterlin veriyorlar.
Para halen Bern'de Banque Cantonale'de. Uygun
bir kimlikle gidildiinde, ki bunu da sana mteri-
lerim salayacaklardr, paray ekebilirsin. Mteri-
lerim bunun dnda bir be bin sterlin karlnda
sana bir yl iinde baz sorular sorma hakkn sakl
tutacaklardr. kabilecek herhangi bir... yerleim
sorununda da sana yardmc olacaklar.
Cevabn ne zamana kadar istiyorsun?
imdi. Btn hatrladklarn kda dkmek
zorunda deilsin. Mterimle tanacaksn ve o
anlattklarn bir bakasna yazdracak.
Onu nerede greceim?
Bu bulumann ngiltere dnda olmasnn
67
herkesin yararna olacan dndk. Mterim
Hollanda'y nerdi.
Pasaportum yok, dedi Leamas.
Ben sana bir tane hazrlattm. Kiever'in se-
sinde sradan bir i anlamasnn tesinde bir ey
yapmam bir adamn rahatl vard. Yarn sa-
bah dokuz krk be uayla Lahey'e gidiyoruz.
imdi benim evime gidip dier ayrntlar konualm
m?
Paralar Kiever dedi, kulpten kp taksiyle
St. James Park'ndan pek uzak olmayan iyi bir ma-
halleye gittiler.
Kiever'in evi lks ve pahal grnlyd an-
cak iindeki eyann aceleyle toplanm bir hali
vard. Londra'da metreyle kitap satan dkknlar ve
duvarlarn rengini aslacak tabloya uyduran i deko-
ratrler olduu sylenirdi. Byle inceliklere pek akl
ermeyen Leamas otelde deil de zel bir evde ol-
duunu hatrlamakta glk ekiyordu. Kiever ken-
disine i avluya bakan odasn gsterince Leamas,
Ne zamandr buradasn? diye sordu.
ok olmad. Birka ay falan.
Epey pahal olmal. Ama sen de buna deer-
sin sanrm.
Teekkr ederim.
Lepmas'n odasnda gm bir tepsi iinde bir
ie viski ile bir soda sifonu vard. Bir utaki per-
deli blmeden banyoya geiliyordu.
Gzel bir ak yuvas. Hepsini de byk i
Devleti mi dyor?
Sus, dedi Kiever sert bir sesle. Beni ister-
sen, i telefondan odam arayabilirsin. Uyuma-
yacam.
Kendim soyunabilirim, merak etme.
yi geceler yleyse. Kiever odadan kt.
O da ok endieli, diye dnd Leamas.
68
Leamas yanndaki telefonun almasyla uyan-
d. Arayan Kiever'di.
Saat alt. Buukta kahvalt ediyoruz.
Pekl. Leamas telefonu kapatt. Ba ar-
yordu.
Kiever telefonla taksi arm olmalyd. Saat
tam yedide kap alnca, Her eyin tamam m?
diye sordu.
Eyam falan yok. Bir di fras ile tra ta-
kmm var yalnzca.
Onlarn gereine bakld. Hazr msn?
Leomas omuzlarn silkti. Sanrm. Sigaran
var m?
Yok, ama uakta alabilirsin. una bir bak
hele. Leamas'a bir ngiliz pasaportu uzatt. Kendi
adna karlm, zerinde de kendi fotoraf vard.
Pasaport ne ok eskiydi ne de ok yeni. Leamas'n
bekr olduunu belirtiyordu. Leamas pasaporta ba-
karken hafif heyecanl olduunu farketti. Evlenmek
gibi bir eydi bu. Ne olursa olsun, bir daha hibir
ey eskisi gibi olmayacakt.
Ya para? diye sordu.
Paraya ihtiyacn yok. Masraflar irketten.
69
8
SERAP
Sabah hava souktu, nemli ve gri hafif bir
sis insann derisini trmalar gibiydi. Leamas hava-
alannda sava hatrlad: sis iinde yarm yamalak
grnen uaklar sabrla sahiplerini bekliyorlard;
nlayan sesler ve yanklar, ani bir barma ve
ta zemin zerinde bir kadn topuunun nlamas;
insann hemen dirsei dibinde bir uan homurtu-
su. Ortalkta afaktan beri ayakta olan insanlarn
arasnda rastlanan bir komplo havas vard. Ge-
cenin kaybolup sabahn geldiini grme deneyimini
paylaan insanlarn stnl hatta. Personel, yol-
culara ve bagajlara cepheden dnm askerlerin
uzaklyla bakyordu: sradan lmllerdi karla-
rndakiler.
Kiever, Leamas'a bir bavul uydurmutu. Bu
ayrntya baylmt Leamas. Bagajsz yolcular dik-
kat ekerlerdi ve Kiever'in hi istemedii bir eydi
bu. Havayolu tezghnda kontrollarn yaptrttktan
sonra oklar izleyerek gmrk kontrol alanna y-
rdler. Bir an yollarn kaybettiler ve Kiever bir
hamala kar ok kaba davrand. Leamas onun pa-
saport konusunda endieli olduunu tahmin ediyor-
du. Buna hi de gerek yok, diye dnd, pasa-
port salam.
Pasaport memuru ufak tefek, gen bir adam-
d. Boynunda bir Haberalma Birlii kravat, yaka-
snda esrarengiz bir rozet vard.
7 0
Leamas'a, Darda uzun bir sre kalacak m-
snz, efendim? diye sordu.
Birka hafta.
Dikkatli olmanz gerekecek, efendim. Pasapor-
tunuz ayn otuz birinde bitiyor.
Biliyorum, dedi Leamas.
Bekleme salonuna yanyana yrdler. Cok
kukulusun, Kiever, dedi Leamas. Dieri ks ks
gld.
Seni yle babo brakamayz, deil mi? An-
lamada byle bir madde yok.
Uan kalkmasna yirmi dakika vard. Bir
masann bana geip birer kahve smarladlar. Kie-
ver garsona masann stndeki kirli fincanlar ve
dolu kl tablalarn gstererek, Bunlar da gtr,
dedi.
imdi araba gelir alr, dedi garson.
Al unlar, diye fkeyle sylendi Kiever.
Kirli eyleri byle ortalkta brakmak iren bir
ey.
Garson dnp yrd. Tezghn yanna git-
medii gibi kahvelerini de sipari etmedi. Kiever f-
keden bembeyaz kesilmiti. Brak Allahakna,
dedi Leamas. Hayat ok ksa zaten.
Kstah herif, ne olacak!
Peki peki bar yleyse; ok iyi bir an se-
tin zaten, buradakiler bizi hi unutmayacaklar.
Lahey havaalanndaki formaliteler bir sorun ol-
mad. Kiever de endielerinden kurtulmu gibiydi.
Uakla gmrk arasndaki ksa yolu yrrken ne-
eli ve konukand. Gen Hollandal memur pasa-
portlarna ve bagajlarna yle bir baktktan sonra,
boazdan gelen bir ngilizceyle, Hollanda'dan
memnun kalacanz umarm, dedi.
Teekkr ederiz, dedi Kiever. Cok teekkr
ederiz.
7 1
Gmrkten kp havaalan binalarnn teki
ucundaki salona doru yrdrler. Kiever parfm,
fotoraf makinesi ve meyva dolu vitrinlere bakan
yolcu gruplar arasndan geip k kapsna y-
neldi. Bir gazetecinin nnde ufak tefek, gzlk-
l, kurbaay andran bir adam Continental Daily
Mail gazetesini okuyordu. Bir devlet memuruna ben-
ziyordu. Ya da yle bir eye ite.
Park yerinde kendilerini bekleyen Hollanda pla-
kal ve kadn srcl bir Wolkswagene bindiler.
Kadn arabay ar sryor, sar klarn her yan-
nda duruyordu. Leamas onun byle srmek in
talimat aldn ve arkalarnda baka bir arabann
kendilerini izlediini tahmin etti. Yan aynadan ara-
bay grmeye alt ama baaramad. Bir keresin-
de kordiplomatik plakal siyah bir Peugeot grd
ama bir keyi dndklerinde arkalarnda yalnz-
ca bir kamyonet kalmt. Lahey'i savatan iyi bil-
diinden nereye gittiklerini kefe alt. Kuzeyba-
tya, Schvveningen'e doru gidiyorlard. Ksa bir
sre sonra banliyy arkalarnda brakmlar, deniz
kenarnda sralanm villalara yaklayorlard.
Araba durunca kadn src onlar ndirmeden
dar kt, kk bir sayfiye evinin kapsn ald.
Bahe kapsnn kenarndaki demir tabelada soluk
mavi Gotik yazyla SERAP diye yazlyd. Pencere-
deki bir baka tabelada da btn odalarn dolu ol-
duu belirtiliyordu.
Kapy aan iyi yzl, imanca bir kadn, s-
rcnn omzu zerinden arabaya bakt. Sonra gz-
lerini yine zerlerinden ayrmadan yanlarna doru
yrd. Yznde neeli bir glmseme vard. Lea-
mas, kadn grnce, bir zamanlar sicimini bouna
harcad iin kendisini dven teyzesini hatrlad.
Ne iyi ettiniz de geldiniz, dedi kadn. Gel-
diiniz iin o kadar sevindik kl!
72
Kadnn ardndan eve girdiler. Kiever nden
yryordu. Src arabaya bindi. Leamas arkas-
na baknca kendilerinin geldikleri yolda, yz
metre kadar geride siyah bir Fiat ya da Peugeot'-
nun park etmi olduunu grd. Siyah yamurluk-
lu bir adam kyordu arabadan.
Hole girdiklerinde kadn Leamas'n elini sk-
t. Serap'a hogeldiniz. Yolculuunuz iyi geti mi?
yi, dedi Leamas.
Denizden mi geldiniz yoksa uakla m?
Uakla, dedi Kiever. ok rahat bir yolcu-
luktu. Havayolunun sahibiymi gibi konumutu.
Size yemek hazrlayaym. ok zel bir yemek.
Ne istersiniz?
Tanr akna, diye alak sesle sylendi Le-
amas. Kap ald. Kadn koar admlarla mutfaa
gitti, Kiever de kapy at.
Leamas'n boyunda ama daha yal olan ada-
mn zerinde mein dmeli bir yamurluk vard.
Elli be yalarnda olmalyd. Yznde soluk bir
renklilik ve derin krklar vard. Bir asker olabi-
lirdi. Adam elini uzatt.
Adm Peters. Parmaklar uzun, trnaklar
bakmlyd. Yolculuunuz iyi geti mi?
Evet, diye atld Kiever. Olaysz.
Bay Leamas ile konuacamz ok ey var,
seni daha fazla megul etmeyelim, Sam. Kente
Wolkswagen'le dnebilirsin.
Kiever glmsedi. Leamas onun bu glmse-
mesinden rahatl gzden karmt.
yi gnler, Leamas, dedi Kiever neeli bir
sesle. Talihin ak olsun.
Leamas, Kiever'in uzatt elini grmezlikten ge-
lerek ban sallad.
yi gnler, diye tekrarlad Kiever, sonra ses-
sizce kp gitti.
7 3
Leamas, Peters'in ardndan arka odaya yrd.
Pencerede ar tl perdeler vard. Pervazn st
eitli iek sakslaryla doldurulmutu. Mobilya pn-
tika taklidi olup ok ard. Odann ortasnda iki
oymal iskemlesiyle bir masa vard. Masann zeri
halya benzer kaln ve pas rengi bir rtyle kaply-
d, iskemlelerin nnde birer tomar ktla birer
kurunkalem hazr duruyordu. Bir kenardaki bfe-
nin stnde de viski ile soda ieleri vard. Peters
gidip birer iki hazrlad.
Bak, dedi Leamas birdenbire. Bundan sonra
iyiniyet gsterisi falan istemez, tamam m? kimiz
de ne yaptmz biliyoruz, profesyoneliz. Sen ken-
dine paral bir hain buldun. Talihin ak olsun. Tan-
r akna bana k olmu gibi numaralara falan
kalkma. Kendisinden pek emin deilmi, korku-
yormu gibi konuuyordu.
Peters ban sallad. Kiever bana senin gu-
rurlu bir insan olduunu sylemiti. Sonra glm-
semeden devam etti. Yoksa, bir insan dkknc-
lara neden saldrsn?
Leamas adamn Rus olduundan kukulanyor-
du ama emin deildi. ngilizcesi kusursuz dene-
cek kadar dzgnd. Uygarln konforlarna ok
alkn bir insann rahatlna ve huylarna sahipti.
Masann bana getiler.
Kiever sana ka para vereceimi syledi mi?
Evet. Bir Bern bankasna yatrlacak olan on
be bin sterlin.
Tamam.
Bundan sonraki bir yl iinde soru sorma
hakknn da olacan syledi. Eer elinin altnda
bulunmay srdrrsem ek olarak bir be bin daha
verecekmisin.
Peters ban sallad.
Bu koulu kabul etmiyorum, dedi Leamas.
Bunun bir ie yaramayacan sen de benim' kadar
bilirsin. On be bini birden ekip ii temizlemek is-
7 4
tiyorum. Sizinkiler de, bizimkiler de kar tarafa
gemi ajanlara anlayl davranmazlar. Siz, ver-
diim btn bilgileri deerlendirirken ben St. Mo-
ritz'de kst oturup bekleyemem. Kar taraf da
aptal deildir, neyi nerede arayacaklarn iyi bilir-
ler. Hatta u anda burada bulutuumuzdan ha-
berleri bile olabilir.
Peters yine ban sallad. Hi kukusuz... ba-
ka bir yerde... daha gvence iinde olabilirsin.
Demir Perde ardnda m?
Evet.
Leamas ban sallad. Hesabma gre ilk so-
ruturma iin gne ihtiyacn olacak, ondan son-
ra da ayrntlar isteyeceksin.
Buna gerek kalmayabilir, dedi Peters.
Leamas ilgisizce bakt adamn yzne. An-
lyorum. Bir uzman gnderdiler yleyse. Yoksa
Moskova Merkezi bu ie karmad m?
Peters hi konumadan Leamas'a bakyor, ada-
m lp biiyordu. Sonunda kalemini ele ald. Sa-
va srasnda yaptklarnla balayalm m?
Leamas omuzlarn silkti.
Sana kalm bir ey bu.
Haklsn. Askerliinle balyoruz o halde. Ko-
nu imdi.
1939'da stihkm birliine girdim. Eitimimi ta-
mamlamak zereyken dil bilenlerin yurt dnda uz-
man hizmeti grmek zere bavurmalar istendi.
Ben felemenke, almanca ve epey de franszca bil-
diim ve askerlikten artk bezdiim iin bavurdum.
Hollanda'y da iyi tanyordum. Babamn Leiden'de
bir maazas vard, dokuz yl kadar orada yaam
tm. Mlakatlardan sonra beni Oxford yaknlarn-
daki bir okula gnderdiler, orada gerekli hileleri -
rendim.
Okulu kim ynetiyordu?
7 5
Bunu ok sonralar rendim. Ondan sonra
Steed Asprey ve Fielding adnda bir Oxford ret-
meni ile tantm. Buray ynetenler onlard. 1941'-
de beni paratle Hollanda'ya indirdiler. ki yl ka-
dar orada kaldm. O gnlerde ajanlar birbiri ardn-
dan ldrlyordu. Hollanda casusluk iin berbat
bir lke. Ormanlar, dalar falan olmadndan bir
karargh ya da bir telsiz merkezi kurmak olanak-
szdr. Her zaman bir ka halindesin. Oyun ok
pisti senin anlayacan. 1943'te oradan ktm, in-
giltere'de bir iki ay dinlendikten sonra Norve'e
gittim. Hollanda'ya kyasla tatil saylrd bu. 1945'te
param deyip serbest braktlar. Babamn iini sr-
drmek iin yeniden buraya dndm. Ama iten
bir hayr gelmeyeceini grnce Bristol'da seyahat
acentelii yapan eski bir arkadamla ortak oldum.
On sekiz ay sonra iflas ettik. Bir gn Blm'den
bir mektup aldm: eski iime dnmek ister miydim?
Ama o iten de bktm iin dnmek iin zaman
istedim, Lundy adasnda bir yazlk ev kiralayp bir
yl kadar orada kaldm. Ama sonunda bu yaamdan
da bkp ii kabul ettiimi bildirdim. 1949 sonlarn-
da yine almaya balamtm. Kesintili hizmet,
dk aylk, emeklilik aylnda kesinti falan filan.
Cok mu hzl gidiyorum?
imdilik deil. Peters, Leamas'n kadehini
bir daha doldurdu. Bunu daha sonra, adlar ve ad-
reslerle yeniden konuacaz kukusuz.
Kap vuruldu. Kadn le yemeini getirmiti;
souk etler, ekmek ve orba. Peters ktlarn bir
yana itti, hi konumadan yediler. Sorgu balam-
t.
Yemek tabaklar toplannca Peters, Demek
bylece Sirk'e dndn? dedi.
Evet. Bir sre bana bir masaba ii verdiler.
76
Demir Perde lkelerinde askeri gcn deerlendi-
rilmesi, birliklerin izlenmesi falan.
Hangi blmdeydin?
Uydu Drt. 1950 ubatndan, 51 Maysna ka-
dar kaldm orada.
Meslektalarn kimlerdi?
Peter Guillam, Brian de Grey ve George Smi-
ley, Smiley 51 balarnda bizden ayrlp Kar Ha-
beralma'ya geti. 51 Maysnda da ben Blge So-
rumlu Yardmcs olarak Berlin'e atandm. Btn o-
perasyon almalar bana balyd.
Emrinde kimler alyordu? Peters hi dur-
madan yazyordu. Leamas onun kendince bir steno
gelitirdiini anlad.
Hackett, Sarrovv ve de Jong. De Jong elli
birde bir trafik kazasnda ld. ldrldn san-
dk ama bunu kantlayamadk. Hepsi casus alar
ynetmekteydiler, balarnda ben vardm. Ayrntlar
ister misin?
Elbette, ama daha sonra. imdi devam et.
Berlin'deki ilk balmz elli drt sonlarnda
yakaladk: Dou Alman Savunma Bakanlnn ikin-
ci adam olan Frltz Feger. O zamana kadar epey
glk ekmitik ama Kasm elli drtte Fritz'le ili-
ki kurulunca iimiz kolaylat. Fritz tam iki yl sr-
d, ondan sonra birden kendisinden hibir haber
alamadk, kayplara karmt sanki. Cezaevinde
ldn duydum. Onunla ilikiyi srdrecek birini
bulana kadar yl daha geti. 1959'da Karl Rie-
meck kt ortaya. Kari, Dou Alman Komnist Par-
tisi Prezidyumundayd. Tandm en iyi ajand.
imdi ld, dedi Peters.
Leamas'n yznden utanca benzer bir ey ge-
lip geti.
ldrldnde oradaydm, diye mrldand.
lmeden az nce bu yana geen bir metresi var-
d. Kadna her eyi sylemiti. Kadn rgt ba-
77
tan sona biliyordu. Karl'n aa kmasna ama-
mak gerekir.
Berlin'e daha sonra dneceiz. Bana unu sy-
le. Kari ldrlnce Londra'ya dndn. ten ayr-
lana kadar hep Londra'da m kaldn?
Evet.
Londra'da ne i yaptn?
Bankaclk blm; ajanlarn ayln deme,
denizar gizli operasyonlar iin tahsisat. Bir o-
cuun stesinden gelebilecei bir i. Emir gelir, k-
tlar imzalardk. Zaman zaman da gvenlik a-
sndan insann ban artacak bir ey kard.
Dorudan doruya ajanlarla ilikin oldu mu
orada?
Buna olanak yoktu ki. Belirli bir lke sorumlu-
su bir istekte bulunur. Yukardan onaylanan istek
fii bize gelir, biz de demeyi yaparz. ounlukla
da paray uygun bir yabanc bankaya havale ederiz.
Sorumlu oradan alp ajana kendisi verir.
Ajanlar kod adlaryla m anlyorlard.
Rakamlarla. Her casusluk ann bir ifresi var-
dr, ajanlar da bu ifreye eklenen bir rakamla belir-
tilirler. Karl'n ad 8 A/1'di.
Leamas terliyordu. Peters, profesyonel bir ku-
marbaz gibi onu izleyerek deerlendiriyordu. Lea-
mas'n deeri neydi? Kendisini ne korkutur, ne cez-
beder, ne ykabilirdi? Nelerden nefret ederdi ve en
nemlisi, ne biliyordu? En iyi kozunu sona sakla-
yp pahalya m satacakt? Peters, bunu yapacan
sanmyordu. Leamas oyun oynamayacak kadar den-
gesini kaybetmemiti. Kendisiyle eliki halinde olan
bir insand. Bir tek hayat ve bir tek itiraf bilirdi ve
bunlara ihanet etmiti. Peters daha nce de bu gi-
bi durumlarla karlamt. Tam bir ideolojik dn
yapan, gecenin ge saatlerinde yeni bir inan bulan
ve bu inanlarnn i gcyle mesleklerine, ailele-
rine, lkelerine ihanet eden insanlarda bile gr-
mt bunu. Yeni bir gayretkelik ve umutla dolu
7 8
olmalarna ramen, onlar bile ihanetin lekesiyle bo-
umaya almlard. Yaamlar boyunca syle-
memeleri iin eitildikleri eyleri sylemenin azabn
kolayca atamamlard zerlerinden. Peters de on-
lara rahatlk vermek, onlarn gururunu paralamak
zorundayd. kisinin de bilincinde olduklar bir du-
rumdu bu. Bu yzden Leamas gururu engel oldu-
u iin, Peters'le insanca bir ilikiye girmeyi iddet-
le reddetmekteydi. Peters, onun bu nedenlerle yalan
syleyeceini biliyordu; belki de baz eyleri syle-
mekten kanmakla syleyecekti yalann, ama yine
de gururundan, meydan okuma isteinden ya da
mesleinin sapklndan yalan syleyecekti ve bu
yalanlar yakalamak da Peters'in greviydi. Lea-
mas'n profesyonel olmasnn kendi karlarna ters
dtn de biliyordu. Peters'in hibir seim iste-
medii yerde Leamas anlatacaklarn seecekti;
Peters'in nasl bir bilgi istediini bilip ona gre ko-
nuurken belki de deerlendiriciler iin ok nemli
olan bir bilgi krntsn atlayacakt. Btn bunlara
bir de bir alkoliin kaprislerini eklemek gerekirdi.
imdi biraz da Berlin'deki 'almalarn ayrn-
tlarnla dinleyelim. 1951 Maysndan 1961 Martna
kadar sanrm. Bir iki daha al hele.
Leamas adamn masann stndeki kutudan
bir sigara alp yakmasn izlerken iki eye dikkat
etti: Peters solakt ve sigaray markasnn olduu
taraftan yakmt. Bylece ilk olarak markas yanp
kl oluyordu. Leamas bundan holanmt: Peters
de, kendisi gibi, uzun sre kaak hayat yaamt.
Peters'in garip bir yz vard; ifadesiz ve gri.
Rengi ok uzun zaman nce kam olmalyd belki
de ihtilalin ilk gnlerinde cezaevinde imdi artk
yz hatlar son eklini almt ve lene kadar hep
byle kalacakt. Sert kll kr salar beyaza dn-
ebilirdi ama yz hi deimeyecekti. Leamas ada-
7 9
mn gerek adn, evli olup olmadn merak etti.
Halinde ok holand bir ey vard. Gcn, j ve-
nin verdii rahatlkt bu. Peters yalan sylerse bu-
nun kukusuz bir nedeni vard. Yalan hesapl, ge-
rekli bir yalan olacakt. Ashe'nin beceriksizce sahte-
krlndan ok uzak bir ey.
Ashe, Kiever, Peters; Leamas iin bir haberal-
ma rgt hiyerarisi olan nitelik ve yetki srala-
mas. Bu bir ideoloji sralamas da olabilirdi. Paral
asker Ashe, yolda Kiever ve imdi de ama ve
aracn kendisi iin ayn eyler olduu Peters.
Leamas, Berlin'den sz etmeye balad. Peters
szn pek az kesiyor, ok seyrek olarak da bir so-
ru sorup bir yorumda bulunuyordu. Ama bunu yap-
tnda da Leamas'n kendi davranlaryla tmyle
uyum iinde olan teknik bir merak ve uzmanlk
gsteriyordu. Leamas, sorgucusunun Ihtirassz pro-
fesyonelliine karlk veriyor gibiydi. Ortak olduk-
lar bir eydi bu.
Berlin'den doru drst bir Dou Kesimi casus
a kurmak iin ok uzun bir zaman gerekmiti, ilk
gnlerde kent ikinci snf ajanlarla kaynyordu. Ca-
susluk Berlin'in gnlk yaamnn ylesine sradan
bir paras haline gelmiti ki, bir kokteyl partide
birini bulur, akam yemeinde talimatn verir, sa-
baha kalmadan da aa ktn grrdn. Bir
profesyonel iin karabasann ta kendisiydi: dzine-
lerce casusluk rgt, yarsnn iine kar taraf
szm durumda, binlerce bitirilmemi i, ok az kay-
nak, ok az ipucu, alamayacak kadar dar alan.
Doru, 1954'te Feger'le rahata kavumulard. Ama
56'da her Blm yksek dzeyde bilgi istediinde
ortalk sakinlemiti. Feger kendilerine gazetelerde
kmasndan ancak birka gn nce ikinci snf ha-
berler vermiti. Oysa onlarn gerek bilgiye ihtiya-
lar vard ve bunun iin de daha yl beklemeleri
gerekecekti.
Sonra bir gn de Jong, Dou Berlin'de snra
80
yakn bir yerde ormana piknie gitmiti. ngiliz as-
keri plakal aracn kanal yannda kilitleyip brak-
mt. Piknikten sonra ocuklar sepeti alp nden
yrmlerdi. Arabann yanna gelince durmular,
duraksamlar, sepeti yere atp geri komulard. Bi-
ri kapy zorlamt. Kap kolu krkt ve kap da ara-
lkt. De Jong, fotoraf makinesini arabada brak-
tn hatrlayarak bir kfr savurmutu. Gidip ara-
bay incelemiti sonra. Kap insann koltuu altnda
tayaca elik bir tple zorlanmt. Fotoraf ma-
kinesine dokunulmamt, pardss ve karsnn
paketleri de el dememi bir halde duruyordu. S-
rc koltuunun stnde bir ttn kutusu, kutu-
nun iinde de kk bir nikel kartu vard. De Jong
kartuun iinde ne olduunu biliyordu: minyatr bir
fotoraf makinesinin film kartuu.
De Jong eve gidip filmi banyo etmiti. Filmde
Dou Alman Komnist Partisi Prezidyumunun son
toplantsnn zabtlar bulunuyordu. Garip bir rastlan-
tyla baka bir kaynaktan da gelen bilgiler vard:
filmler gerekti.
Bundan sonra ii Leamas devir ald. Bir baar-
ya ihtiyac vard. Berlin'e geldiinden' beri hibir
ey yapmamt ve alma ya snrn da amak
zereydi. Bir hafta sonra de Jong'un arabasn alp
ayn yere brakt ve yrye kt.
Dndnde arabada hibir ey bulamaynca
Bat Berlin'e geri dnd. Bir yandan da kendisine
enayilii iin svp duruyordu: Prezidyum daha on
be gn toplanmayacakt. hafta sonra yine de
Jong'un arabasn ald, iine yirmilik banknotlar
halinde bin dolar yerletirdii bir piknik sepetini de
yanna yerletirdi. Arabay kilitlemeden iki saat b-
rakt. Dndnde torpido gznde bir ttn tene-
kesi vard. Piknik sepeti alnmt.
Filmlerde birinci snf belgelerin fotokopileri
bulunuyordu. Bundan sonraki alt hafta iinde ki
kere daha ayn eyi, ayn sonularla, yapt.
8 1
Leamas bir altn madeni bulduunu anlamt.
Kaynana 'Mayfair' ifre adn vererek Londra'ya
karamsar bir mektup gnderdi. Londra'ya kk
bir umut bile yakt takdirde olayn bana
geeceklerini biliyor ve bunu kesinlikle istemiyordu.
Kendisini emeklilikten kurtaracak tek operasyon
buydu ve yine bu Londra'nn stlenmek isteyecei
kadar byk bir iti. Onlar kendisinden uzak tutma-
y basarsa bile Servis'in teorileri olacak, fikirler ile-
ri srecek, tedbirli olmasn syleyecek, eylem is-
teyecekti. Paralar izleme olana bulmak iin yeni
banknotlar vereceklerdi. Film kartularn incelemek
iin Londra'ya gndermesini isteyecekler, insanla-
rn peine beceriksiz ajanlar takacaklar, durumu di-
er Blm'lere bildirecekler. En nemlisi de buydu
zaten, diyordu Leamas. Btn i aa kacakt o
zaman. Leamas hafta lgnlar gibi alt. Pre-
zidyum yelerinin zel dosyalarn inceledi. Tuta-
naklar elde edebilecek memur kadrosunun liste-
sini kard. Fotokopilerin son sayfasndaki datm
listesinden muhbir olabilecek otuz bir kiinin adn
karmt. Bunlarn iinde memurlar ve sekreterler
de vard.
Otuz bir adayn tamamlanmam dosyalarndan
bir muhbiri bulabilmek neredeyse olanaksz bir iti.
Leamas yeniden orijinal tutanaklara dnd. Bunu
daha nce yapmas gerektiini anlamt. O gne
kadar gelen fotokopilerde sayfalarn numaralanma-
m olmas dikkatini ekmiti. Hibirine gvenlik
damgas vurulmam, ikinci ve nc kopyalarda
ise szckler kalemle izilmiti. Sonunda nemli bir
sonuca vard: Fotokopiler tutanaklar deil, tutanak
taslaklaryd. Bu durumda kayna Sekreterlikteydi
ve Sekreterlik de ok kk bir gruptu. Taslaklar
ok byk bir titizlikle ve kusursuzlukla ekilmi-
lerdi, bu da fotoraf ekenin kendi bana bir odas
ve bol bol zaman olduunu gsteriyordu.
Leamas yeniden dosyalara dnd. Sekreterlikte
82
Karl Riemeck adnda biri vard. Shhiye onbal
yapmt, yl ngiltere'de sava tutsa olarak
bulunmutu. Kzkardei, Ruslar girdiklerinde Pome-
ranya'da yayordu, o gnden sonra bir daha on-
dan haber alamamt. Evliydi ve Carla adnda bir
kz vard.
Leamas bir kumar oynamaya karar verdi.
Londra'dan Riemeck'in 29012 olan sava tutsa
numarasn ve 10 Aralk 1945'te salverildiini -
rendi. Sonra bir Dou Alman uzay ocuk kitab
ald, ba sayfasna bir ocuk yazsyla almanca
unlar yazd : Bu kitap 10 Aralk 1945'te Kuzey De-
von'da Bidesford'da domu olan Carla Rlemeck'e
aittir. mza Uzay Kadn 29012. Altna da unlar ek-
ledi : Uzaya gitmek isteyenler C. Riemeck'e bizzat
bavurmaldrlar. Bavuru formu ektedir. Yaasn
Demokratik Uzay Halk Cumhuriyeti*.
Sonra bir sayfa kt alp stun stun izdi.
Stunlarn zerine ad, adres ve ya diye yazp k-
dn altna bir not dt :
Her adayla zel mlakat yaplacaktr. Nerede
grmek istiyorsanz belirtin.
Bavurular yedi gn iinde sonulandrlacak-
tr.
C.R.
Kd kitabn iine koyduktan sonra yine de
Jong'un arabasyla her zamanki yere gitti. Kitab ve
yzer dolarlk be banknotu koltuun zerinde b-
raktktan sonra yrye kt. Leamas dndn-
de kitap alnm, yerine bir ttn tenekesi brakl-
mt. Tenekede rulo film vard. Leamas filmleri
hemen o gece ykad: Birinde Prezidyumun son top-
lantsnn tutanaklar vard. kincisinde Dou Alman-
ya ile COMECON ilikilerinde yaplacak deiikliin
tasla bulunuyordu. ncsnde ise Dou Alman
Haberalma Servisinin rgtlenme biimi blmleri
ve alanlarn kiisel zellikleri yer alyordu.
8 3
Peters adamn szn kesti. Bir dakika... yani
btn bu bilgilerin Riemeck'den geldiini mi syle-
mek istiyorsun?
Neden olmasn? Neler grp bildiini biliyor-
sun.
Bu pek olas deil, diye Peters kendi kendi-
ne sylendi. Bir yerden yardm alm olmal.
Daha sonralar bakalarndan da yardm gr-
d, oraya da geleceim.
Bana anlatacaklarn biliyorum. Ama sen onun
daha yukardan yardm ald konusunda hi kuku-
ya kaplmam miydin?
Hayr, bunu hi dnmemitim.
Peki, imdi o gnleri dnnce byle bir ey
olas grnmyor mu?
Pek grnmyor.
O belgeleri Londra'ya gnderdiinde, onlar,
Riemeck'in durumunda bir insan iin bu bilgilerin
biraz fazla ayrntl olduu konusunda hibir ey
sylemediler mi?
Hayr.
Riemeck'in fotoraf makinesini kimden ald-
n, belge kopya etmesini kimden rendiini sor-
madlar m?
Leamas duraksad.
Hayr... byle bir ey sorduklarn sanmyo-
rum.
alacak ey. zr dilerim... devam et, lt-
fen.
Leamas bir hafta sonra kanala gittiinde epey
heyecanlyd. Tal yola girince yolun stnde
bisikletin bulunduunu, adamn da iki yz met-
re kadar ilerde balk tutmakta olduklarn grd.
Arabadan kp teki taraftaki aalara doru y-
rmeye balad. Yirmi metre kadar yrmt ki
bir ses duydu. Dnp baktnda adamlardan biri-
nin kendisine iaret etmekte olduunu grd. Di-
er ikisi dnm bakyorlard. Leamas'n zerinde
84
bir yamurluk vard, elleri ceplerindeydi. Artk -
karamazd da. ki yandaki adamlarn ortadakini ko-
ruduklarn ve ellerini cebinden karrsa, tabanca
ektiini sanp kendisini vuracaklarn biliyordu. Le-
amas ortadaki adamn on metre kadar ilerisinde
durdu.
Bir ey mi istediniz?
Leamas msn sen? Ufak tefek, tombulca a-
dam ingilizce konuuyordu.
Evet.
ngiliz ulusal kimlik numaran ka?
PRT/L 58003/1.
Japonya'nn teslim olduu gece neredeydin?
Leiden'de, babamn atelyesinde, Hollandal ar-
kadalarla birlikteydim.
Biraz yryelim. Bay Leamas. Yamurlua ih-
tiyacnz olmayacak. kartp olduunuz yere bra-
kn. Arkadalarm ona gzkulak olurlar.
Leamas duraksad, sonra yamurluunu kar-
d. Birlikte hzl admlarla ormana doru yrdler.
Onun kim olduunu benim kadar sen de bili-
yorsun, dedi Leamas. ileri Bakanlnn n-
c adam, Prezidyum Sekreteri, Halk Koruma Koor-
dinasyon Komitesi bakan. De Jong ile beni de bu
yzden tanyordu sanrm. Abteilung'daki zel dos-
yalarmz grm olmalyd. Elinde koz vard:
Prezidyum, i politik ve ekonomik bilgiler, Dou
Alman Gvenlik Servisi dosyalarn elegeirme ola-
na.
Ama bu sonuncusu pek snrlyd, dedi Peters.
Onlar dosyalarnn tmn vermezler dardan bi-
rine.
Leamas omuzlarn silkti.
Verdiler ama.
Parasyla ne yapt?
O leden sonra para vermedim. Londra bu
ii stlenmiti. Para bir Bat Alman bankasna de-
necekti. O bana o gne kadar verdiim paralar
8
bile iade etti. Londra bunlar da onun adna ban-
kaya yatrd.
Londra'ya ne kadarn anlattn bunlarn?
O gnden sonra her eyi. Zorunluydum. Lond-
ra da Blmlere syledi. Bundan sonra iin aa
kmas yalnzca bir zaman sorunuydu. Blmler
szlanmaya baladka Londra da oburlat. Biz-
den daha ok ey istediler, ona daha ok para
vermek istediler. Sonunda Karl'a baka kaynaklar
da bulmasn syledik, bylelikle bir a oluturduk.
Ama sersemce bir eydi bu. Karl srekli gerilim
altndayd. Bize olan gveni sarslyordu. Sonun
balangcyd bu.
Ondan ne kadar bilgi aldn?
Leamas duraksad. Ne kadar m? Bilmem.
ok uzun bir sre srd. Yakalanmadan nce
aa ktn sanyorum. Son birka ay iinde
standard dmt. Ondan kukulandklarn ve bu
yzden gerekten nemli bilgileri kendisinden sak-
ladklarn sanyorum.
Peki toplam olarak verdikleri nelerdi? diye
Peters srar etti.
Leamas Karl Riemeck'in verdii btn bilgileri
birer birer sralad, itii ikiye ramen bellei ok
berrakt. Tarihleri ve adlar verebiliyor, Londra'nn
tutumunu hatrlyor, gerektii yerlerde tamamlayc
bilgi salyordu. stenen ve denen paralar, dier
ajanlarn ie aln tarihlerini hatrlyordu.
Sonunda Peters, Kusura bakma ama, ne ka-
dar yksek dzeyde olursa olsun, ne kadar dikkatli
ve alkan olursa olsun, bir tek adamn bu kadar
ayrntl bilgi elde edebileceini kabul edemem. Bun-
lar elde etmi olsa bile fotoraflarn ekmesine
olanak yoktur.
Aniden fkelenen Leamas, Vardr, diye s-
rar etti. Yapt ite, hepsi bu.
Londra senden bu bilgiyi nasl ve nereden el-
de ettiini renmeni istemedi mi?
86
Hayr. Riemeck bu konuda ok hassast, bu
yzden Londra da ardn kovalamad.
Vay vay vay, diye sylendi Peters.
Bir an sonra da, Kadna ne olduunu ren-
din mi? diye sordu.
Hangi kadn?
Kari Riemeck'in metresi, Riemeck vurulduu
gece Bat Berlin'e kaan kadn?
Eee?
Bir hafta nce ldrlm olarak bulundu.
Evinden karken geen bir arabadan ate etmi-
ler.
Benim evimdi oras, dedi Leamas.
Belki de o Riemeck'in rgt hakknda sen-
den ok ey biliyordu.
Ne demek istiyorsun? diye sordu Leamas.
Peters omuzlarn silkti. ok garip iler d-
nyor. Dorusu onu kimin ldrdn merak edi-
yorum.
Karl Riemeck hikyesi bitince Leamas daha
az nl dier ajanlardan, Berlin brosunun al-
masndan, haberleme yollarndan, personelinden,
gizli evlerinden, ulam aralarndan, fotoraf ve
ses kayt gerelerinden sz etti. Btn gece ve er-
tesi gn hi durmadan konutular. Leamas ancak
ertesi gece yataa girebildi. Yatarken de bildii
tek ey viski itii ve Berlin'deki Mttefik Haber-
alma's konusunda btn bildiklerini anlattyd.
Bir ey taklmt kafasna: Peters, Karl Rie-
meck'in yksek dzeyde bir ibirlikisi olduundan
kukulanyordu. Kontrol da ayn soruyu sormutu.
kisi de Karl'n bu ii tek bana beceremeyecein-
den nasl bu kadar emin olabiliyorlard? Yardm-
clar vard kukusuz; rnein kanal boyunda ken-
disine rastladnda yanndaki iki adam gibi. Ama
bunlar kk insanlard. Karl onlardan sz etmiti.
Ama Peters ki. Peters Karl'n ne kadar bilgi top-
layabileceini ok iyi bilirdi Karl'n bu ii tek ba-
3 /
na evirdiine inanmyordu. Bu noktada Kontrol
ile Peters fikir birlii iindeydiler.
Belki de doruydu. Belki bir bakas daha var-
d. Belki de Kontrol'un Mundt'tan korumaya al-
t zel iliki buydu. Yani Karl Riemeck bu zel
ilikiyle ibirlii yapm ve ikisinin birlikte topla-
dklarn sunmutu. Belki de Kontrol bir gece Le-
amas'n evinde Kari ile yalnz kaldklarnda bunu
konumutu.
Her neyse, yarn ortaya kard hepsi. Yarn
kozunu oynayacakt.
Elvira'y kim ldrmt acaba? Neden ldr-
mlerdi? Kukusuz, Riemeck'in gizli ibirlikisi-
nin adn biliyorsa onun tarafndan ldrlm ola-
bilirdi... Hayr, olamazd bu. Dou'dan Bat'ya
gemek gerekirdi bunun iin: Elvra, Bat Berlin'de
ldrlmt.
Kontrol kendisine Elvira'nn ldrldn
neden sylememiti acaba? Peters'ten duyunca
uygun tepki gsterebilmesi iin mi? Bunun ze-
rinde dnmek bile anlamszd. Kontrol'un ne-
denleri yalnzca kendisine aitti ve bunlar ylesine
karmakt ki, insann zebilmek iin bir hafta u-
ramas gerekirdi.
Uykuya dalarken, Karl aptaln biriydi, diye
mrldanyordu. Onun ban o kadn yedi, hi ku-
kum yok bundan. Elvira imdi lyn bulmutu
ite. lmt artk. Leamas birden Liz'i hatrlad.
88
9
Psters ertesi sabah sekizde gelince hemen
masabana geip ie koyuldular.
Demek bylece Londra'ya dndn, peki ora-
da ne yaptn?
Kzaa ektiler beni. Personel'deki o hayvan
herifi havaalannda karmda bulunca iimin bitti-
ini anladm. Doruca Kontrol'un yanna kp Karl
hakkndaki raporumu vermemi istediler. Karl l-
mt... baka syleyecek bir ey yoktu.
Sonra ne yaptlar sana?
nceleri Londra'da oyalanp normal emeklilik
aylma hak kazanana kadar bekleyebileceimi
sylediler, ylesine nazik davranyorlard ki, bir-
den tepem att. Beni balarndan atmak iin bu
kadar hevesliyseler neden yok hizmette kesintiy-
mi, yok bilmem neymi diye hesap edip durduk-
larn, hesabm grp param vermediklerini sor-
dum. Bunu duyunca ok kzdlar. Beni Bankaclk
blmne, bir sr kadnn yanna verdiler. Ondan
sonrasn pek ak seik hatrlayamyorum, ikiye
balamtm nk. Kt bir dnem geirdim.
Leamas bir sigara yakt. Peter ban sallad.
Aslnda bana iten el ektirmelerinin nedeni
de o ya. memden holanmyorlard.
Peki bana Bankaclk hakknda hatrladkla-
rn syle.
Skntl bir yerdi. Ben masabanda otura-
89
KNC GN
cak
-
insan deildim, bunu biliyordum zaten. O yz-
den srarla kalmtm Berlin'de. Beni geri ar-
dklarnda kzaa ekeceklerini biliyordum.
Ne yapyordun orada?
Leamas omuzlarn silkti.
ki kadnla bir arada kmn stnde oturu-
yordum. Thursby iie Larrett. iimiz bir yerden ge-
len ktlar baka bir yere gndermekti. Maliye'-
den bir mektup geliyordu rnein; 'u u kimseye
yedi yz dolar denecektir, falann emriyle. Ltfen
gereine bakn'. te bu kadar. Kadnlar bir sre
sylenirler, kd dosyalarlar, mhrlerlerdi, ben de
bir ek yazp havale iin bankaya gnderirdim.
Hangi bankaya?
Blatt ve Rodney. Zppe bir banka. Servis'te-
kiler Eton'dan mezun olanlarn azlar sk diye bir
izlenime kaplmlar herhalde.
u halde, dnyann drt bir yanndaki ajan-
larn adlarn biliyordun?
ite iin kurnazca yan oydu ya. Ben eki im-
zalardm ama ekin ad yazlacak yeri bo kalrd.
ekle birlikte yazlan mektup ile ek de doruca
zel Havale blmne gnderilirdi.
Bunlar ne i yaparlard?
Onlar ajanlarn zelliklerinin kaytlarn tutar-
lar. eke gerekli ad yazp havaleyi bankaya pos-
talarlar.
Peters d krklna uram gibiydi.
Yani paray alanlarn adlarn renme ola-
nan yok muydu?
Genellikle hayr.
Ama zaman zaman?
Sk sk azarlayarak amar olanna evirir-
lerdi bizi. Bankaclk, Maliye ve zel Havale ara-
snda srtmeler zaman zaman patlamalara yol
aard. O zaman biz de arasra insann yaamn
renklendiren zel bilgilere tank olurduk.
Leamas ayaa kalkt. Hatrladm btn de-
90
melerin bir listesini yaptm. Odamda. Gidip getire-
yim.
Leamas, Hollanda'ya geldiinden bu yana det
edindii gibi ayaklarn srterek yryordu. Dnd-
nde elinde ucuz bir defterden kopartlm iki yap-
rak vard.
Bunlar dn gece yazdm. Zaman kazanrz di-
ye dndm.
Peters notlar alp ar ar, dikkatle okudu.
Etkilenmi gibiydi.
iyi, dedi. ok iyi.
En iyi Rolling Stone diye bir ey hatrlyo-
rum. Birka kere dar kabilmitim bunun iin.
Birinde Kopenhag'a, dierinde de Helsinki'ye. Ban-
kalara para yatrmtm.
Ne kadar?
Kopenhag'a on bin dolar, Helsinki'ye krk
bin mark.
Peters kalemini brakt.
Kimin adna?
Bilemiyorum. Rolling Stone bir dizi tasarruf
hesabdr. Servis bana sahte bir pasaport verdi; Ko-
penhag'da Royal Scandinavian Bank ile Helsinki'-
de Finlandiya Ulusal Bankasna gidip paray yatr-
dm, biri benim takma adma, dieri bir bakasnn
adna bir ortak hesap czdan aldm, bankalara te-
ki kiinin imza rneklerini verdim. Daha sonra o a-
ana da sahte bir pasaport dzenlendi, bankaya gi-
dip tasarruf czdann gstererek paray ekti. Ben
yalnzca onun takma adn biliyordum.
Bu normal bir ilem miydi?
Hayr, zel bir demeydi bu. Bir abone listesi
vard.
Ne demek o?
ok az kimsenin bildii bir ifre ad vard.
Neydi bu ifre ad?
Syledim ya... Rolling Stone. Operasyon e-
itli bakentlerde eitli lkelerin paralaryla on
9 1
bin dolarlk dzensiz demeleri kapsyordu.
Hep bakentlerde mi?
Bildiim kadaryla. Dosyada ben Blme gel-
meden baka Rolling Stone demeleri yapldn
grdm hatrlyorum. Ama o durumlarda Ban-
kaclk yerel sorumluya yaptrtmt bu ilemi.
Sen oraya gemeden nce yaplan bu deme-
lerin yerleri neredeydi?
Biri Oslo'da. Dierini hatrlamyorum.
Ajann takma ad hep ayn myd?
Hayr. Bu da bir gvenlik nlemiydi. Daha
sonralar bu teknii Ruslardan aldmz ren-
dim. Hi bu kadar karmak bir deme dzeni gr-
memitim o gne kadar. Tabii ben de her iki yerde
ayr ayr adlar ve ayr pasaportlar kullandm.
Ajann paray ekmesi iin verilen bu sahte
pasaportlar hakknda bir ey biliyor musun? Bun-
lar kim hazrlyordu, ajanlara nasl yollanyordu?
Bilmiyorum. Ha, yalnzca parann yatrld
lkelerin vizesini tamak zorunda olduklarn bili-
yorum. Ayrca giri damgalarn da.
Giri damgas m?
Evet. Pasaportlarn snrdan geilmek iin kul-
lanldn sanmyorum. Yalnzca bankada kimlik
yerine kullanlyordu. Ajan, o lkeye kendi pasa-
portuyla, yasal olarak giriyordu herhalde, sonra
sahte pasaportu da bankaya gsteriyordu. Benim
tahminim bu.
Daha nceki demelerin neden sorumlu ta-
rafndan yapldn ve sonrakilerin yaplmas iin
Londra'dan birinin neden gnderildiini, gnderil-
mesinin nedenini biliyor musun?
Biliyorum. Bankaclk'taki kadnlara sordum
bunu. Sylediklerine gre Kontrol...
Kontrol mu? Yani bu ii Kontrol mu yneti-
yordu demek istiyorsun?
Evet, sorumlu'nun bankada tannacandan
92
korkuyordu. O yzden bir postac kulland, yani
beni.
Ne zama gitmitin peki?
Kopenhag'a Hazirann on beinde. Ayn gece
uakla dndm. Helsinki'ye de Eyll sonunda git-
tim, iki gece kalp ayn yirmi sekizinde dndm.
Helsinki'de biraz elendim. Leamas srtt ama
Peters ona dikkat etmiyordu bile.
Peki dier demeler ne zaman yapld?
Kusura bakma ama hatrlamyorum.
Ama biri kesinlikle Oslo'dayd, deil mi?
Evet, Oslo'da.
Sorumlular tarafndan yaplan ilk iki deme
arasnda ne kadar sre vard?
Bilmiyorum. ok deil sanrm. Bir ay belki
de. Belki de biraz daha fazla.
Senin edindiin izlenime gre ajan ilk deme
yapldnda uzun zamandr almakta myd? Dos-
yada bu belirtilmi miydi?
Hibir fikrim yok. Dosyada yalnzca deme-
ler yazlyd, ilk deme elli dokuzun balarnda.
Baka bir tarih yoktu. Snrl bir abone says oldu-
unda byle allr. Ayn vakann eitli blmle-
ri eitli dosyalarda bulunur. Yalnz ana dosyay
elinde tutan biri vakann tmn grebilir.
Peters hi durmadan yazyordu imdi. Leamas
odann bir yerinde gizli bir ses kayt makinesi de
olduunu ve sonradan bantlarn zlerek yeniden
yazlacan tahmin ediyordu. Ama Peters'in im-
di aceleyle yazd eyler bu gece telgrafla Mos-
kova'ya gnderilecekti. Lahey'deki Sovyet Eliliin-
de de kzlar sabaha kadar oturup ses bandn -
zp parti parti Moskova'ya telgrafla ileteceklerdi.
Peters, Bunlar ok byk paralar, dedi.
Bunlar demek iin yaplan dzenlemeler de kar-
mak ve pahal. Sen bu konuda ne dnyor-
dun?
Leamas omuzlarn silkti. Ne dnecektim
9 3
ki? Kontrol'un esasl bir kaynak yakaladn d-
ndm, ama hibir ey grmediim iin bilemiyo-
rum kukusuz. Bu dzenlemeden holanmamtm,
ok karmak, ok kurnazca ve. ok yksek dzey-
di. Neden adamla yzyze gelip paray nakit olarak
eline vermiyorlard? Cebinde sahte bir pasaport
olduu halde gerek pasaportuyla snrlar artyor-
lar myd? Hi sanmyorum. Durumu biraz bula-
nklatrma zaman gelmiti, imdi dm zme-
ye biraz da o alsnd.
Ne demek istiyorsun?
Dediim, bildiim kadaryla para bankadan
hi ekilmiyordu. Ajann Demir Perde gerisinde
yksek dzeyde biri olduunu dnelim. Para
istedii zaman alabilecei bir yerde olacakt, deil
mi? Ben byle dnyordum. Zaten bunun stn-
de fazla dnmemitim. Neden dnecektim ki?
Bizim iimiz bir btnn ancak baz paralarn
bilmektir. Bunu sen de bilirsin. Fazla meraklysan,
Tanr yardmcn olsun!
Eer dediin gibi para bankadan ekilmeye-
cekse neden o kadar sahte pasaport zahmetine gi
rilsin ki?
Ben Berlin'deyken Karl Riemeck iin bir d-
zenleme yapmtk kamak zorunda kalr ve
bize bir haber ulatramazsa diye. Dsseldorf'ta
bir adreste kendisi iin sahte bir Bat Alman pasa-
portu hazr dururdu. Daha nce hazrlanm bir
dzeni izleyerek pasaportu istedii zaman oradan
alabilirdi. Pasaportun sresi hi gemezdi, zel
Yolculuk, gerektiinde pasaportun ve vizelerin s-
resini uzatrd. Kontrol da bu adamla ayn teknii
uygulam olabilirdi. Bilemiyorum ama, benimki yal-
nzca bir tahmin.
Peki pasaportlarn karldndan nasl emin
olabiliyorsun?
Bankaclk ile zel Yolculuk blmleri arasn-
da gidip gelen dosyalarn kaytlar vard. zel Yol-
94
culuk sahte kimlikleri ve vizeleri hazrlayan blm-
dr.
Anlyorum. Peters bir an dnd. Peki sen
Kopenhag ve Helsinki'de hangi adlar kullandn?
Kopenhag'da, Derby'li elektrik mhendisi Ro-
bert Lang.
Tam olarak ne zaman Kopenhag'daydn?
Syledim ya, onbe haziranda- Sabah saat on
bir buukta falan vardm oraya.
Hangi bankaya gittin?
Leamas birden sinirlenmiti. Yeter artk, Pe-
ters. Royal Scandinavian, hepsini yazdn zaten.
Emin olmak istemitim. Peters yazmay sr-
dryordu. Peki, ya Helsinki'de?
Plymouth'lu deniz mhendisi Stephen Ben-
nett. Eyll sonlarnda oradaydm.
Bankaya kente geldiin gn m gittin?
Evet. Ayn yirmidrt ya da yirmibeinde. Dedi-
im gibi, pek emin deilim.
Paray ingiltere'den mi getirmitin?
Elbette ki hayr. Her iki durumda da paray
sorumlu'nun hesabna havale ettik. Sorumlu para-
y ekip beni havaalannda karlad. Para bir an-
ta iindeydi. Alp bankaya gtrdm.
Kopenhag'daki Sorumlu kimdir?
Peter Jensen. niversite kitabevinde bir ki-
tap.
Ajann kullanaca adlar neydi?
Kopenhag'da Horst Karlsdorf, sanrm. Evet
evet, yleydi. Ben hep Karlshorst diyordum da ora-
dan aklmda kald.
Kimlii?
Avusturya'da Klagenfurt'tan ynetici.
Peki ya Helsinki'deki?
Fechtmann, svire St. Gallen'den Adolf Fech-
tmann. Onun bir unvan vard., hah, tamam: Doktor
Fechtmann, arivci.
9 5
ikisi de Almanca konuan insanlard u hal-
de?
Buna ben de dikkat etmitim, ama Alman ola-
mazd.
Neden?
Berlin rgtnn ba bendim, deil mi? Al-
man olsayd bilirdim. Dou Almanya'da yksek d-
zeyde bir ajan ancak Berlin'den ynetilebilir. y-
le olsayd tanrdm. Leamas gidip kendine bir ka-
deh viski doldurdu. Peters'e iki isteyip istemedi-
ini sormad bile.
Bu vakalar iin zel nlemler, zel yntemler
olduunu sylemitin. Belki de senin bilmen ge-
rekmediini dnyorlard.
Samalama, diye sert bir sesle karlk ver-
di Leamas. yle olsayd, bilirdim. Bu noktay s-
rarla savunacakt. Bu, onlara kendilerinin her eyi
daha iyi bildikleri izlenimini veriyor, kendisinin de
verdii dier bilgilere bir inanrlk kazandryordu.
Senin sylediklerine ramen onlar kendileri bir
yargya varmak isteyeceklerdir, demiti Kontrol.
Onlara bilgiyi verip vardklar sonular konu-
sunda kukucu olmalyz. Onlarn zeklarna, ken-
dini beenmiliklerine, birbirlerinden kukulanma-
larna gveneceksin yapmak istediimiz de bu
zaten.
Peters ac bir gerei onaylarm gibi ban
sallad. ok gururlu bir insansn, Leamas.
Peters bundan ksa bir sre sonra Leamas'a
iyi gnler dileyerek kp gitti. le yemei saati
gelmiti.
96
1 0
Peters ne o leden sonras, ne de ertesi sa-
bah grnmedi. Leamas, giderek artan bir huzur-
suzlukla, bir mesaj bekliyordu. Pansiyoncu kadna
ikidebir bir haber olup olmadn soruyor, kadn
ise omuzlarn silkerek glmsyordu. Ertesi gn
sabah saat on bir buukta deniz kysnda yry-
e kan Leamas birka paket sigara alp bo bo
denize bakt.
Kumsalda martlara ekmek paralar atan, sr-
t kendisine dnk bir kz vard. Rzgr kzn sa-
larn savuruyor, pardssn ekitiriyor, vcudu-
nu denize doru ekilmi bir yay gibi geriyordu.
Leamas o anda Liz'in kendisine ne verdiini far-
ketti; bir daha ngiltere'ye dnerse gidip aramas
gerekecek olan bir ey: Kk eylere nem ver-
mek sradan yaama gvenmek; bir para ek-
mei bir kesekdna dorayp kumsala gitmek ve
martlara atmak gibi basit bir ey. ster martlar
iin ekmek olsun, ister sevgi olsun, ite bu kk
eylere sayg duymasna hibir zaman izin veril-
memiti. Bu her neyse gidip bulacakt onu, Liz'in,
kendisi iin bulmasn isteyecekti. Bir hafta, bile-
medin iki hafta sonra evinde olacakt. Kontrol,
kar tarafn verecei parann tmn kendisine
ayrabileceini sylemiti. Bu da yeterliydi Leamas
iin. On be bin sterlin, ayrca tazminat ve emek-
lilik aylyla bir insan, Kontrol'un deyimiyle, souk-
tan gelebilirdi.
9 7
NC GN
Leamas dnp saat on ikiye eyrek kala pan-
siyona girdi. Kadn kendisini hi konumadan ie-
ri almt, ama Leamas arka odaya geer gemez
kadnn telefonu ap bir numara evirdiini duydu.
Kadn yalnzca birka saniye konutu. Saat yarm-
da yemeiyle birlikte ngiltere gazetelerini de ge-
tirdi. Leamas saat e kadar gazete okudu. Saat
te Peters geldi. Leamas adamn yzn grr-
grmez bireyler olduunu anlad. Masann ba-
na gemediler, Peters yamurluunu da karmad.
Kt haberim var, dedi. ngiltere'de seni
aryorlar. Bu sabah duydum. Limanlar gzetliyor-
larm.
Neyle suluyorlarm?
Cezaevinden ktktan sonra belirli bir sre
iinde karakola uramamakla.
Peki ya gerekte?
Resmi Srlar Yasas gereince arandn hak-
knda sylentiler var. Londra akam gazeteleri fo-
toraflarnla dolu. Balklar pek belirsiz ama.
Leamas kprdamadan duruyordu olduu yerde.
Kontrol yapmt bunu. Kyameti o kopartm
olmalyd. Baka bir aklamas" olamazd. Ashe ile
Kiever yakalanmlarsa, hatta konumularsa, yi-
ne de yaygara kopartma sorumluluu Kontrol'undu.
Bir iki hafta, demiti Kontrol. Seni sorgu iin
bir yerlere, hatta belki de yurtdna, gtrecekler-
dir. Bir iki hafta senden haber szdrmaya yeter.
Ondan sonra ileri oluruna brakacaklardr. yo-
luna girene kadar burada da pek ortalkta dolama-
yacaksn. Buna bir diyecein yoktur sanrm. Mundt
ortadan kaldrlncaya kadar senin operasyon ba-
ndaym gibi para alman saladm. En dorusu
da buydu.
Ve imdi de bunu yapmt!
Pazarlklarnda bu yoktu. Bambaka bir du-
rumdu bu. Ne yapacakt imdi? Geri ekilmek,
98
Peters ile ibirliine yanamamak operasyonu ber-
bat ederdi. Belki de Peters yalan sylyordu, bir
snamayd bu. O zaman gitmesi iin daha ok ne-
den vard. Ama Dou'ya gitmeye raz gelirse, Po-
lonya'ya, ekoslovakya'ya, ya da Tanr bilir nere-
ye isterlerse, onu babo brakmak iin geerli bir
nedenleri olamazd. Bat'da aranan bir insan olduu
iin serbest braklmay istemesinin de geerli bir
nedeni olamazd.
Bunu Kontrol yapmt, hi kukusu yoktu. An-
lama koullar ok cmertti, bunu daha bandan
biliyordu. Onlar paralarn bo yere sokaa atmaz-
lard seni kaybetmeyi gze olmasalard yap-
mazlard bunu. Bu tr para Kontrol'un aka dile
getirmedii tehlikelerin ve skntlarn karlyd.
Byle paralar bir uyaryd ve Leamas uyarlara al-
dr etmemiti.
Bunu nasl rendiler? diye sylendi. Aklna
bir fikir gelmiti. Arkadan Ashe sylemi olabi-
lir, ya da Kiever...
Olabilir, dedi Peters. Sen de benim gibi
bu olasln var olduunu bilirsin. Bizim iimizde
kesin diye bir ey olamaz, nemli olan bat Avru-
pa lkelerinin tmnn imdi seni arayacaklar.
Leamas, Peters'i dinlemiyor gibiydi. Bana zo-
kay yutturdun imdi, deil mi, Peters? Herhalde ha-
lime bakp kahkahadan krlyorsunuzdur? Yoksa
beni sizinkiler mi ele verdiler.?
Sen kendi nemliliini biraz abartyorsun.
yleyse neden beni izlettin, ha? Bu sabah y-
rye ktm. Kahverengi giysili iki adam, biri die-
rinin yirmi metre ardnda... ky boyunca peimden
ayrlmadlar. Eve dndmde de pansiyoncu ka-
dn sana telefonla haber verdi.
Biz bildiklerimizin snrlar iinde kalalm, de-
di Peters. Sizin yetkililerin seni nasl rendikleri
u anda bizi hi ilgilendirmiyor, nemli olan ren-
mi olmalar.
99
Londra akam gazetelerini getirdin mi?
Elbette ki hayr. Burada bulunmaz ki. Londra'-
dan telgrafla haber aldk.
Yalan bu. rgtnn yalnz Merkez ile tel-
graflamana izin verdiini biliyorsun.
Bu vakada iki ube arasnda dorudan do-
ruya haberlemeye izin verildi.
Vay vay vay! diye glmsedi Leamas. Epey
byk biri olmalsn. Yoksa... Birden bir ey gel-
miti aklna... Merkez'in bu durumdan haberi yok
mu?
Peters soruyu duymazlktan geldi.
Elindeki seenei biliyorsun. Sana biz baka-
lm, seni gvenli bir yere gtrelim. Ya da kendi
bann aresine kendin bak ve erge sonunda ya-
kay ele ver. Elinde sahte belge yok, para yok, hi-
bir ey yok. ngiliz pasaportunun on gn iinde s-
resi dolmu olacak.
nc bir seenek daha var. Bana bir svi-
re pasaportu ile biraz para verirsin, kaarm. Ben
kendimi idare etmesini bilirim.
Korkarm bunu kabul edemeyiz.
Yani henz sorguyu bitirmedim, demek isti-
yorsun. Sorgu bitene kadar elden karlamyorum,
yle mi?
Aa yukar.
Peki, sorgum bitince ne yapacaksn beni?
Peters omuzlarn silkti. Ne nerirsin?
Yeni bir kimlik. Belki de bir skandinav pasa-
portu. Para.
Cok akademik bir yaklam, ama stlerime
ileteceim. Sen de benimle geliyor musun?
Leamas duraksad. Sonra hafif kararszlkla
glmsedi. Gelmezsem ne yapardn? Ne de olsa
anlatacak epey eyim var, deil mi?
Bu tr hikyelerin kantlanmas ok gtr.
Bu akam gideceim. Ashe ile Kiever... Omuzla-
rn silkti. Ne nemleri var ki?
100
Leamas pencereye yrd. Gri renkli Kuzey
Denizi stnde bir frtna kopacak gibiydi. Martlar
kara bulutlara doru dne dne ykseliyorlard.
Kz gitmiti.
Pekl, ayarla, dedi sonunda
Yarna kadar douya uak yok. Bir saat son-
ra Berlin'e bir uak kalkyor, onunla gideriz. ok
tehlikeli olacak.
Leamas'n o akamki pasif rol Peters'in o
arya kamayan becerikliliine bir kere daha hay-
ran olmasn salamt. Pasaport ok nceden ha-
zrlanm olmalyd, Merkez bunu dnm ola-
cakt. Seyahat acentesi Alexander Thwaite adna
hazrlanm pasaportun vizeleri ve giri k m-
hrleri tamamd. Havaalanndaki Hollandal memur
pasaporta yle bir bakp damgay bast. ki ki-
i geriden gelen Peters formalitelere dikkat bile et-
miyordu.
'Yalnz Yolcular in' yazl blmeye girdikle-
rinde Leamas bir kitap grd. Btn uluslararas
gazeteler oradayd. Tam o anda kz dar kp ra-
fa bir Evening Standard yerletirdi. Leamas hemen
o yana seirtip gazeteyi ald.
Ka para? Elini pentolonunun cebine sokun-
ca zerinde Hollanda paras olmadn hatrlad.
Esmer ve neeli bir kz olan satc, Otuz sent,
dedi.
Yalnzca iki ngiliz ilinim var. Bir guilder
eder, yeter mi acaba?
Yeter. Leamas kza paray verip arkasna
bakt. Peters hl pasaport kuyruundayd, srt
kendisine dnkt. Doruca erkekler tuvaletine
gitti. Her sayfaya abuk ama dikkatle bakt, sonra
gazeteyi p sepetine atp kt. Doruydu gazetede
101
fotoraf ve altnda da pek bir ey anlalmayan
bir haber vard. Liz'in bunu grp grmediini d-
nd. Dnceli bir tavrla yolcu salonuna yr-
d. On dakika sonra Hamburg ve Berlin uana
biniyorlard. Leamas balangcndan bu yana ilk
kez korkuyordu.
102
ALEC'N ARKADALARI
Adamlar ayn akam geldiler Liz'e. Liz Gold'-
un odas Baysvvater'in kuzey uundayd. Bir kane-
pe yatayla bir havagaz minesi vard. Leamas
oradayken yalnzca mineyi yakp ylece oturur-
du yar karanlkta. Erkek kanepede yatar, kendisi
de yerde oturup yzn onun yzne dayayp ba-
kard atee. Onun yzn bile unuttuundan imdi
dnmeye korkuyordu. Ksa bir an sanki ufka ba-
karm gibi gzlerini evresinde dolatrrken bir-
den onun syledii ya da yapt kk bir eyi,
kendisine nasl baktn, ya da ounlukla nasl
bakmaktan kandn hatrlyordu. Korkun bir
eydi bu: kendisine erkei hatrlatacak hibir ey
yoktu. Ne bir fotoraf, ne bir an... hibir ey. Or-
tak bir dost bile hatta. Yalnzca, onun dramatik bir
biimde ortadan kayboluundan mthi bir zevk
alan Bayan Crail. Liz, o gnden sonra bir kere er-
kein oturduu yere gidip malsahibiyle konumu-
tu. Bunu neden yaptn bilmiyordu, ama yine de
btn cesaretini toplayp ieri girmiti. Malsahibi
Alec hakknda ok iyi konumutu; Bay Leamas,
son ana kadar kirasn dzenli olarak demiti, so-
nunda bir iki haftalk bir borcu kalmt, onu da
Bay Leamas'n bir arkada gelip vermiti. Bay Le-
amas gerek bir centilmendi, bunu o zaman da
sylemiti, imdi de sylerdi. Arasra yz askt,
zaman zaman da salna dokunacak kadar faz-
laca karrd ikiyi, ama eve dndnde hibir
arlk yapt grlmemiti. Gelen bu ufak tefek
1 0 3
gzlkl adam Bay Leamas'n kira borcunun den-
mesini zellikle istediini belirtmiti. Eh, bu centil-
menlik deilse, kendisi hibir ey bilmiyor demek-
ti. Paray nereden bulduunu bilmiyordu ama Bay
Leamas esasl bir adamd. Hi kukusu yoktu bun-
dan. Bakkal ise, ta savatan beri ok kimsenin
yapmak isteyip de yapamad cezasna kavumu,
hakettiini almt. Oda m? Evet, oda tutulmu-
tu. Bay Leamas' gtrdklerinden iki gn sonra Ko-
reli bir centilmen tutmutu.
Liz belki de bu yzden ktphanede almaya
devam ediyordu. Alec, hi olmazsa orada yayor-
du. Merdivenlerde, kitaplarda, kartlarda... bunlar
dokunduu eylerdi. Bir gn yine bunlara dnebi-
lirdi. Bir daha geri dnmeyeceini sylemiti, ama
Liz inanmyordu buna. Buna inanmak, insann has-
ta olup da bir daha hi iyilemeyeceini syleme-
sine inanmak gibiydi. Bayan Crail onun bir gn
yine ortaya kacan dnyordu; hesaplarn-
yapnca adama birka haftalk borlu kmt. Ve
o canavarn, byle canavarlara hi yakmayan bir
hareket yapp da alacan brakm olmas kadn
deliye evirmiti. Leamas gittikten sonra Liz kendi
kendine hep ayn eyi sorup durmutu: Alec neden
Bay Ford'a vurmutu? Onun ok sinirli olduunu
biliyordu, ama bu bambaka bir eydi. Atei dt-
andan beri bunu yapmaya kararlyd. Liz teki
olasl kabul etmemekte direniyordu: Alec kendi-
sinden bkmt ve veda etmiti, sonra ertesi gn
hl ayrlklarnn duygusal gerilimi altnda olarak
sinirlenmi ve Bay Ford'a vurmutu. Alec'in yap-
mak zorunda olduu bir ey bulunduunu daha
batan biliyordu Liz. Zaten bunu Alec de sylemi-
ti. Ama bunun ne olduu konusunda ancak bir tah-
min yrtebilirdi.
lknceleri onun Bay Ford'la vllar ncesin-
den kaynaklanan bir kavgas olduunu sanmt.
Bir kadn sorunu, ya da Alec'in ailesine ilikin bir
104
ey. Ama insan Bay Ford'a bir bakta bu varsa-
ymn ne denli komik olduunu anlard. Tam bir k-
k burjuvayd Bay Ford, tedbirli, huysuz, kendini
beenmi. stelik Alec'in onunla grlecek bir her
sabi varsa neden en kalabalk gn olan Cumartesi
gnn semiti?
Liz'in Parti ubesi toplantsnda da konumu-
lard bunu. ube sayman George Hanby olay sra-
snda bakkaln nnden geiyordu. Kalabalk y-
znden fazla bir ey grememi, ama gren biriy-
le konumutu. Hanby ylesine etkilenmiti ki, Wor
ker'e telefon etmi, gazete de mahkemeyi izleme-
si iin bir muhabir gndermiti. Worker'in olay iki
orta sayfada vermesinin nedeni buydu. Bir protes-
to gsterisiydi bu patron snflara kar nefret
ve toplumsal bilincin uyanmas, diyordu Worker.
Liz, Hanby konuurken sesini kartp bir ey sy-
lememiti: hibiri onunla Leamas arasndaki iliki-
yi bilmiyorlard. O anda George Hanby'den nefret
ettiini farketmiti; hep kendisine srtarak bakp
orasn burasn ellemek isteyen ukal ve kt fi-
kirlinin biriydi.
O sralarda adamlar gelmilerdi.
Liz, gelenlerin polis olamayacak kadar akll
olduklarn dnyordu. Antenli kk bir siyah
arabayla gelmilerdi. Biri ksa boylu ve epeyce
tombuldu. Gzl ve pahal elbiseleri vard. yi
yrekli, endieli bir tip olan adama kar Liz nede-
nini bilmeden bir yaknlk duyuvermiti. Dieri, krk
yandan az gstermesine ramen daha ince yap-
lyd. zel ube'den geldiklerini sylemilerdi, elle-
rinde selofan klflar iinde fotorafl kimlikleri
vard. Genel olarak konuan tombulu olmutu.
Alec Leamas'la dost olduunuzu sanyorum.
Liz fkelenmeye hazrd ama tombul adam ylesine
iyi grnyordu ki, kzmak hakszlk olacakt.
Evet, dedi. Nereden biliyorsunuz?
Bir ranstlant sonucu geen gn rendik.
105
Cezaevine girince en yakn akrabanz bildirmek
zorundasnz. Leamas akrabas olmadn syle-
di. Bu yaland. Cezaevindeyken bana bir ey ge
lecek olursa kime haber verilmesi istediini sorduk-
larnda da. sizin adnz verdi.
Anlyorum.
Peki, arkada olduunuzu baka bilen var m?
Hayr.
Mahkemeyi izlemeye gittiniz mi?
Hayr.
Gazeteciler, alacakllar falan geldi mi size?
Hayr. Syledim ya, kimse bilmiyordu. An-
nemle babam bile. Ktphanede birlikte alyor-
duk. Ktphaneci Bayan Crail bireyler bilebilir.
Onun, aramzda bir ey olduunu dndn
sanyorum. Garip bir insandr.
Ufak tefek adam bir sre kzn gzlerinin iine
bakt. Leamas'n, Bay Ford'u dvmesi sizi artt
m?
Elbette.
Bunu neden yapt dersiniz?
Bilemiyorum. Ford kendisine veresiye vermi-
yor diye herhalde. Ama bunu daha nceden de d-
ndn sanyorum. Liz biraz fazla konuup
konumadn dnd, ama ylesine yalnzd, bun-
lar birisiyle konumaya yle ihtiyac vard ki, bun-
da bir saknca grmedi.
Olaydan nceki gece konuuyorduk, zel bir
akam yemei yemitik. Alec bunun byle olmasn
istemiti, ben de son gecemiz olduunu anlam-
tm. Bir yerden bir ie krmz arap getirdi. Ben
araptan pek holanmadmdan ounu o iti za-
ten. O zaman, 'Bu veda m?' diye sordum.
O ne dedi?
Yapmas gereken bir i olduunu syledi. Bir
arkadana yaplan bir eye karlk. Dorusu pek
bir ey anlayamamtm.
ok uzun sren bir sessizlik oldu. Ufak tefek
106
adam ok endieli grnyordu. Sonunda, Buna
inandnz m? diye sordu.
Bilmiyorum. Liz, birden Alec iin korkmutu
ve bunun nedenini de bilemiyordu.
Leamas iki ocuu olduunu syledi mi size?
diye sordu adam. Liz karlk vermedi. Ve buna
ramen en yakn akrabas olarak sizin adnz ver-
di. Bunu neden yapt dersiniz? Adam kendi soru-
sundan utanm gibiydi. Kucanda birletirdii yu-
muk ellerine bakyordu. Liz kzard.
Onu seviyordum.
O da sizi seviyor muydu?
Belki. Bilmiyorum.
Onu hl seviyor musunuz?
Hi dneceini sylemi miydi? diye gen
adam sordu.
Hayr.
Ama size veda etti, yle deil mi? diye di-
eri aceleyle araya girdi.
Size veda etti mi? diye sonra sorusunu tek-
rarlad. Onun bana baka hibir ey gelmeyecek,
size sz veriyorum. Ama biz kendisine yardmc ol-
mak istiyoruz, eer Bay Ford'u neden dvdn bili-
yorsanz, bu konuda syledii ya da yapt kk
bir eyden bile bir anlam kartmsanz, o zaman
Alec'in iyilii iin bunu syleyin bize.
Liz ban sallad.
Ltfen gidin artk. Ltfen baka soru sorma-
yn. Gidin artk, ltfen.
Yalca adam kapya doru giderken duraksa-
d, czdanndan bir kart kartp masann stne
brakt. Liz onun ok utanga bir insan olduunu
dnyordu.
Eer yardma ihtiyacnz olursa... Leamas hak-
knda herhangi bir ey...ya da...bana telefon eder-
siniz ite... Anlyor musunuz?
Kimsiniz siz?
Alec Leamas'n bir dostuyum. Adam yine du-
107
raksad. Bir ey daha var, son bir soru. Alec si-
zin... Alec, Parti hakknda bir ey biliyor muydu?
Evet, diye umutsuzca cevap verdi Liz. Ben
ona sylemitim.
Parti sizinle Alec arasndaki ilikiyi biliyor mu?
Kimse bilmiyor dedim size. Liz, yz bembe-
yaz kesilmi olarak bard. Nerede Alec? Onun
nerede olduunu syleyin bana. Neden nerede ol-
duunu sylemiyorsunuz? Ona yardm edebilirim,
anlamyor musunuz? Akln karm olsa bile ba-
karm ben ona... Bunun hi nemi yok diyorum si-
ze... Cezaevine mektup yazdm, istedii zaman
buraya dnebileceini syledim. Onu hep bekleye-
ceim... Liz daha fazla konuamayarak odann
ortasnda hkrmaya balad. Yzn elleri aras-
na gmmt. Ufak tefek adam gzlerini zerin-
den ayrmyordu.
Baka bir lkeye gitti, dedi yumuack bir
sesle. Nerede olduunu biz de tam olarak bilmi-
yoruz. Deli filan deil, ama size de onlar syle-
memeliydi. Yazk olmu.
Sizin ihtiyalarnz karlarz, diye gen a-
dam atld. Para falan...
Siz kimsiniz? diye bir daha sordu Liz.
Alec'in dostlaryz, dedi gen adam, yi dost-
lar hem de.
Liz onlarn aa inip kapdan dar ktk-
larn duydu. Pencereden kk siyah arabaya binip
park ynnde uzaklamalarn izledi.
O anda kart hatrlad. Gidip masadan ald, -
a tuttu. Pahal bir kartvizitti bu, pek polis ayly-
la byle kartlar bastrlmazd. Kabartmayd. Adn
nnde rtbesi, altnda karakol ad falan yoktu.
Yalnzca 'Bay' ile balayan bir ad... Chelsea'da
oturan polis olur muydu hi?
BAY GEORGE SMLEY, 9 BYVVATER SOKAI,
CHELSEA. Altnda bir telefon numaras.
ok garip bir eydi bu.
108
12
DOU
Leamas emniyet kemerini zd.
lme mahkm olan insanlarn ani bir sevin
dalgas altna girdikleri sylenir: alev evresinde
dnen gveler gibi yok olmalar zaferle ayn ana
der sanki. Karar vermesinin hemen sonrasnda
Leamas da buna benzer bir duygunun bilincine
varmt; ksa ama doyurucu bir rahatlama kendi-
sini bir sre ayakta tutabilmiti. Bunun ardndan
da korku ve alk gelmiti.
Arlayordu artk. Kontrol haklyd.
Bunu ilk kez geen yln banda Riemeck ola-
y srasnda farketmiti. Karl bir mesaj gndermi-
ti: zel bir bilgi aktaracakt ve Bat Almanya'ya
pek seyrek yapt yolculuklardan birini yapmak
zereydi. Karlsruhe'de bir hukuk konferans falan.
Leamas, Kln'e uakla gelmi, havaalannda bir
araba kiralamt. Yola ktnda saat henz ok
erkendi, Karlsruhe otoyolu trafiinden kurtulmay
ummutu. Ancak ar kamyonlar yola kmlard
bile. Leamas trl cambazlklarla yarm saatte yet-
mi kilometre yapmt, sonunda sol eritte krk
metre kadar ilerde kk bir Fiat burnunu kar-
mt. Leamas frene basm, farlarn yakm, kor-
naya basm ve ancak Tanr'nn yardm sayesinde
arabay syrarak geip gitmiti. Arabann yanndan
geerken arkada oturan drt ocuun glerek ken-
disine el salladklarn gznn ucuyla grmt.
109
Babalar ise aptallam. bir halde Korkuyla kavra-
mt direksiyonu. Leamas yoluna devam etmiti.
Ama birden olmutu ite: elleri titremeye bala-
mt, yz alev alev yanyordu, kalbi paralana-
cakm gibi atyordu. Arabay kenara ekmi, inip
derin soluklar alm, yanndan kkreyerek geen ko-
ca koca kamyonlara bakmt. Kk arabann
onlarn arasnda tozu bile kalmayncaya kadar par-
alandn grr gibiydi. Ortalkta klakson sesleri
ve yanp snen mavi klardan baka bir ey yok-
tu. Bir de ocuklarn paralanm cesetleri...
Yolun geri kalan ksmnda arabay ok ar
srm ve Kari ile randevusuna yetiememiti.
Ondan sonra bir daha aklnn bir kesinde
kendisine el sallayan o ocuklar grmeden araba
srememiti.
Kontrol buna humma derdi.
Leamas kanat stnde oturuyordu. Yannda
Amerikal bir kadn vard. Leamas bir an ona, Ber-
lin'dekilere vermesi iin bir not vermeyi dn-
m, ama hemen vazgemiti bundan. Kadn ken-
disine asldn sanacakt, ayrca Peters de gre-
cekti yaptn. stelik bunun ne yarar olurdu ki?
Kontrol olup biteni biliyordu. Kontrol'du olay bu
duruma getiren. Syleyecek hibir ey yoktu.
Kendisine ne olacan dnd. Kontrol bun-
dan sz etmemiti, yalnzca teknik konusunda ko-
numutu:
Sakn birden teslim olup her eyi anlatma,
senden bilgi almak iin urasnlar biraz. Ayrnt-
larla kartr kafalarn, baz eyleri atla, sk sk ge-
riye dnler yap. G bir insan ol. Balk gibi i,
sakn ideoloji konusunda onlara yanama, bundan
hemen kukulanrlar. Satn aldklar bir insanla an-
lamak isterler, kartlarn atmasndan holanr-
lar. Kendi inanlarn kabul etmi biriyle deil. Hep-
sinden ok da kendi sonularna kendileri varmak
isterler. Btn hazrlklar yaplmtr, ok nce hem
110
ete. Kk kk eyler, g ipular. Sen bu ha-
zine avnn son aamassn.
Leamas bunu yapmaya raz olmutu; n ar-
pmalar senin adna yaplmken byk atma-
dan kanmak doru olmazd.
Sana bir konuda sz verebilirim: yapacak-
larna deer bu i. zel ilgimize deer, Alec. Onu
canl tutabilirsen byk bir zafer kazanm oluruz.
Leamas ikenceye dayanabileceini sanmyor-
du. Koestler'in bir kitabnda bu yal ihtillcinin
kendini ikenceye parmakularna yanan kibrit tu-
tarak altrdn okumutu. Pek ok ey okuma-
mt ama bunu okumutu ve unutmamt.
Templehof'a indiklerinde hava kararyordu. Le-
amas, Berlin klarnn kendilerini karlarcasna
ykseldiini grd, tekerleklerin yere arpmasn-
dan kan grlty duydu, gmrk ve pasaport me-
murlarnn yar karanlktan aydnla ktklarn
grd.
Bir an eski bir tandnn havaalannda kendi-
sini tanmasndan korktu. Peters ile sonsuz kori-
dorlardan, kontrollardan geerken kimseye rastla-
maynca korkusunun gerekte bir umut olduunu
anlad.
Peters'in kendisini tanmazlktan gelmekten
vazgemesi de ilginti. Sanki Bat Berlin'i gvenli
bir yer olarak gryor gibiydi. Douya giden yol-
da basit bir durak.
Byk salondan ana kapya doru ilerlerken
Peters birden fikir deitirdi ve park alan ile tak-
si durana alan yan kapya yrd. Burada bir
an duraklad, kapnn stndeki n altnda dur-
du, kolunun altndaki gazeteyi alp katlad, ya-
murluunun sol cebine yerletirdi, yere brakt
bavulunu ald yine. O anda park yerinde duran ara-
balardan birinin farlar yand, snd, bir daha ya-
np snd.
Haydi yr, dedi Peters. Leamas hzl hzl
111
yryen adam izledi, ilk sra arabaya yaklatkla-
rnda byk bir siyah Mercedes'in arka kaps ier-
den ald, tavan yand. Leamas'n on metre
nndeki Peters arabaya yaklap srcyle bir s-
re konutuktan sonra seslendi:
Araba burada. abuk ol.
Leamas konumadan bindi Mercedes 180'e. Pe-
ters de yanna oturdu. Park yerinden karken n
koltuunda iki kiinin oturduu kk bir DKVV'nin
yanndan getiler. Yirmi metre ilerde de bir telefon
kulbesi vard. Bir adam telefonda konuuyordu.
Leamas arkasna baknca DKW'nin kendilerini izle-
diini grd. Tam bir tren, diye dnd.
Mercedes ok ar gidiyordu. Leamas iki elini
dizlerinin stne koymu dimdik nne bakmak-
tayd. O gece Berlin'i grmek istemiyordu. Bu son
ansyd, bunu da biliyordu. O yzden imdi sa
elini Peters'in boazna sokacak durumda otur-
maktayd. Arabadan kendini atp koabilir, arkasn-
dan yadrlacak kurunlardan kamak iin saa
sola zigzaglar yapabilirdi. zgr olurdu... Berlin'-
de kendisini kollayacak insanlar vard... kaabilir-
di.
Hibir ey yapmad ama.
Sektr snrn gemenin bu kadar kolay ola-
can dnmemiti. On dakika kadar oyalandlar,
Leamas belirli bir saatla gemeleri gerektiini an-
lamt. Bat Alman kontrol noktasna geldiklerinde
DKW birden hzlanp nlerine geti ve zorlanan mo-
torundan homurtular kararak polis kulbesinin -
nnde durdu. Mercedes otuz metre geride bekliyor-
du. ki dakika sonra krmz beyaz boyal engel
DKW'nin gemesi iin kaldrld. Snr iki araba
birden geti. Mercedes ikinci viteste byk bir g-
rlt ile zorlanyordu, srcs srtn koltuuna
dayam ne uzatt eliyle smsk kavramt
direksiyonu.
iki kontrol noktasn ayran elli metrelik yolu
112
geerlerken Leamas duvarn dou yannda yeni tah-
kimat yapldn farketti canavar dileri, gzet-
leme kuleleri, ift sra dikenli tel. ler iyice sk-
mt.
Mercedes ikinci kontrol noktasnda durmad.
Engeller kaldrlm olduu iin kendilerini drbn-
leriyle izleyen Vopolarn nnden hzla getiler.
DKW gzden kaybolmutu. Leamas arabay on da-
kika sonra bir daha grdnde yine arkalarnday-
d. imdi ok hzl gidiyorlard. Leamas Dou Ber-
lin'de durup araba deitireceklerini ya da baarl
bir operasyon iin birbirlerini kutlayacaklarn um-
mutu. Ama doruca kentin dousuna doru yol
almaya devam ettiler.
Nereye gidiyoruz? diye sordu Peters'e.
Geldik bile. Demokratik Alman Cumhuriyeti.
Senin iin hazrlklar yapld.
Ben daha douya gideceimizi sanyordum.
Gideceiz. nce burada bir iki gn kalacaz.
Almanlarn da seninle konumalarnn iyi olacan
dndk.
Anlyorum.
Ne de olsa almalarnn ou Almanlara ili-
kindi. fadenin ayrntlarn grmelerini istiyorum.
Onlar beni grmek istediler mi?
Senin gibisine imdiye kadar hi yaklaamad-
lar... kaynaa bu kadar yakn birine. Bizimkiler on-
larn seninle tanmalarn istedi.
Buradan nereye gideceiz?
Dou'ya.
Alman tarafndan kimi greceim?
nemli mi bu?
Pek deil. Abteilung'da alanlarn ounun
adlarn bilirim de ondan sordum.
Kiminle karlamay umuyorsun?
Fiedler, dedi Leamas hi duraksamadan. G-
venlik bakan yardmcs. Mundt'un adam. B-
tn byk sorgular o yapar. Eolunun biridir.
113
Neden?
Vahi bir insan. Onun hakknda ok ey duy-
dum. Peter Guillam'n bir ajann yakalamt, ada-
m az daha ldryordu.
Casusluk kriket oyunu deildir, dedi Peters.
Bundan sonra konumadlar. Demek Fiedler, diye
dnd Leamas.
Leamas, Fiedler'i tanrd. Hem dosyasndaki
fotoraflarndan hem de yannda alanlarn ra-
porlarndan, ince yapl, dzgn yzl gen sayla-
bilecek bir adam. Koyu renk salar, parlak kahve
gzler. Vahi ve zeki. Fiedler, Abteilung'da seyrek
rastlanan tiplerdendi. Entrikalara karmaz, her-
hangi bir terfi ' umudu olmadan Mundt'un glge-
sinde yaamaktan mutlu grnrd. u ya da bu
kliin adam diye etiketlenemezdi. Abteilung'da o-
nunla birlikte alanlar bile onun iktidar komplek-
sinin neresinde olduunu kestiremezlerdi. Yalnz
alan bir insand Fiedler; gvenilmez ve korku-
lurdu kendisinden, sevilmezdi.
Fiedler en iyi kozumuz, demiti Kontrol. Lea-
mas, Kontrol ve Peter Guillam Kontrol'un Surrey'-
deki evinde yemek yiyorlard. Fiedler gnn birin-
de barahibi srtndan baklayacak olan mez-
dir. Mundt'un karsna kacak tek kiidir ve on-
dan nefret eder. Fiedler Yahudidir, Mundt ise de-
il, iyi bir karm deil yani. Kendisiyle Guillam'
kastederek, Fiedler'e Mundt'u yokedecek silah
salamak bizim iimizdi. dedi. Sevgili Leamas o-
nu bu silah kullanmas iin zendirmek de senin
iin olacak. Onunla hi karlamayacan iin do-
layl yoldan kukusuz. Demek istediim, yani onun-
la karlamaman umuyorum.
Hepsi glmlerdi buna; Guillam da. O zaman
iyi bir espri olarak grlmt; en azndan Kon-
troln standardlarna gre iyi.
Saat geceyarsn gemi olmalyd.
Bir sredir zaman zaman aalar arasnda,
114
zaman zaman aklkta ama asfalt kaplanmam bir
yolda gitmekteydiler. Mercedes durunca bir an
sonra DKW de yanlarna gelip durdu. Leamas, Pe-
ters'le dar karken ikinci prabada imdi ki-
inin bulunduunu grd. kisi dar kmak ze-
reydiler. ncs arka koltukta oturmu araba-
nn i nda elindeki ktlar inceliyordu.
Kullanlmayan ahrlarn yannda park etmiler-
di arabalarn. Bina otuz metre gerideydi. Leamas
farlarn nda duvarlar ahap ve beyaza bada-
nalanm tuladan olan alak bir iftlik binas gr-
d. Ay ylesine parlakt ki, binann arkasndaki
am kapl tepeler soluk gece gnde ok net o-
larak grlyordu. Peters ile Leamas nde, dier
iki adam arkada olmak zere eve doru yrd-
ler. Arabadaki nc adam yerinden kprdama-
m, okumasn srdryordu.
Kapya gelince Peters durup dier ikisinin yak-
lamalarn bekledi. Birinin elinde anahtarlar vard.
O anahtarlar aratrrken dieri elleri ceplerinde
onu koruyordu.
Leamas, Hibir eyi rastlantya brakmyorlar,
dedi. Beni ne sanyorlar bunlar?
Onlar sanmak iin para almazlar. Peters
dnp adamlardan birine almanca, Geliyor mu?
diye sordu.
Alman omuzlarn silkerek bakt arabaya. Ge-
lir, dedi. Yalnz bana gelmeyi sever.
Alman ne geti, eve girdiler. Yar yeni yar
eski bir av kk gibi denmiti ierisi. Soluk
tavan klaryla ok kt aydnlatlmt. Sanki bu-
gn iin alm gibi ihmal edilmi, kfl bir ha-
vas vard. urada burada baz resmilik izlerine rast-
lanmyor deildi yangnda yaplacak eyler, ka-
pnn resmi yeil boyas, yayl kilitler, salonda da
Sovyet liderlerinin kanlmaz portreleri. Leamas'a
gre bilinmezlikten bu uzaklama Abteilung'un b-
rokrasi ile isteksiz zdelemesini simgeliyordu.
115
Sirk'te de alkn olduu bir eydi bu.
Peters oturunca Leamas da oturdu. On dakika
kadar bekledikten sonra Peters odann teki ucun-
da duran iki adamdan birine, Git beklediimizi sy-
le, dedi. Bize yiyecek bireyler de bul. Acktk.
Adam kapya giderken Peters arkasndan seslen-
di: Viski de getirmelerini syle... viski ve bir iki
kadeh. Adam omuzlarn silkip ardndan kapy a-
k brakarak kt.
Daha nce buraya gelmi miydin? diye sor-
du Leamas.
Evet. Birka kere.
Ne iin?
Bu tr iler iin. Ayn deil belki, ama bizim
iler iin.
Fiedler'le mi?
Evet.
iyi midir?
Peters omuzlarn silkti. Bir Yahudi iin kt
saylmaz. Odann teki ucunda bir tkrt duyan
Leamas ban o yana evirdiinde Fiedler'in kap
nnde durduunu grd. Bir elinde bir ie viski,
dierinde kadehlerle bir ie maden suyu vard.
Boyu bir altm beten fazla olamazd. zerinde
ceketi uzunca mavi bir takm elbise vard. Kendi-
lerine deil de kapnn nndeki nbetiye bak-
yordu.
Git, dedi. Sesinde hafif bir Sakson aksan
seziliyordu. Git ve tekine bize yiyecek getirme-
sini syle.
Ben syledim, dedi Peters. Ama daha bir
ey getirmediler.
Fiedler, ingilizce olarak kupkuru bir sesle,
Zppeler, diye sylendi. Yemek iin uak tutma-
mz bekliyorlar.
Leamas, Fiedler'in sava Kanada'da geirdi-
ini hatrlad. Aksan oradan geliyordu. Ana ba-
bas Alman Yahudisi ve Marksisttiler. Kanada'ya
116
snmlard. Aile, kiisel pahas ne olursa olsun,
Stalin'in Almanyasn ina etmek iin 1946 sonun-
da dnmt vatanna.
Fiedler, Leamas'a, Merhaba, seni grd-
me memnun oldum, dedi.
Merhaba, Fiedler.
Yolun sonuna geldin artk.
Ne demek istiyorsun?
Peters'in sylediklerinin aksine buradan daha
douya gidemeyeceksin, demek istiyorum. Kusura
bakma. Bundan pek holanm gibiydi.
Leamas, Peters'e dnd.
Doru mu bu? Sesi fkeden titriyordu. Do-
ru mu bu? Syle!
Peters ban sallad. Evet. Ben yalnzca ara-
cym. Byle yapmamz gerekiyordu, zgnm.
Neden ama?
Zorunluluk, diye Fiedler sze kart. lk
sorgun Bat'da yapld. htiyacmz olan balanty
bize ancak bir eliliin salayabilecei yerde. De-
mokratik Alman Cumhuriyetinin Bat'da elilikleri
yoktur. imdilik yani. Bu yzden balant blm-
mz u anda bize yasaklanm olan kolaylklardan,
baklklardan ve iletiimden yararlanmamz
salad.
Seni domuz! diye sylendi Leamas. Kendi-
mi senin o boktan servisine teslim etmeyeceimi
biliyordun; nedenin buydu, deil mi? O yzden bir
Rus kullandn beni tavlamak iin.
Lahey'deki Sovyet Eliliini kullandk. Baka
ne yapabilirdik? O ana kadar bizim operasyonumuz-
du bu. Mantkl bir ey bu. Ne biz ne de bir bakas
ngiltere'de sizinkilerin, senin durumunu bu kadar
ksa zamanda farkedeceklerini bilemezdik?
yle mi? Onlar peime siz saldnz halde
mi? Olan buydu deil mi, Fiedler? Kontrol, onlar-
dan nefret etmeyi sakn unutma, demiti. O zaman
117
senden aldklar bilgileri ok daha deerli kabul
edeceklerdir.
Sama bir fikir, dedi Fiedler. Peters'e bakp
rusa bireyler syledi. Peters ban sallayp aya-
a kalkt.
Allahasmarladk, dedi Leamas'a. Talihin a-
k olsun.
Sonra Fiedler'i de bayla selamlayp kapya
doru yrd. Kap tokman tutarken arkasna
dnp Leamas'a, Talihin ak olsun, diye bir daha
seslendi. Leamas'n bir ey sylemesini ister gibiy-
di, ama Leamas onun szlerini duymamt sanki.
Yz sapsar kesilmi kavga edecekmi gibi ba-
parmaklar yukar gelmek zere yumruklarn skm-
t. Peters kapnn yannda kald.
Bilmeliydim, dedi Leamas. Sesi ok fkeli
bir insannki gibi atlak kyordu. Kendi pis ile-
rini kendinin yapmayacan tahmin etmeliydim, Fi-
edler. Lanet yarm lkenin, sefil Servisinin tipik
bir hareketi, pezevenkliini byk amcana yaptrt-
mak. Bir lke bile deilsiniz siz, hkmet de deil-
siniz, siyasal akl hastalarnn oluturduu beinci
snf bir diktatrlksnz. Parman Fiedler'in y-
zne doru sallayarak barmaya balad:
Seni sadist pezevenk seni! Seni iyi tanrm.
Savata Kanada'daydn deil mi? ddiaya girerim
ki, her uak geiinde o iko kafan anann etek-
leri arasna saklyordun. imdi nesin ki? Mundt'un
zavall mezi. Anann kapsnn nnde de yirmi
iki Rus tmeni bekliyor, yle deil mi? Bir gn uya-
np da onlar gitmi grnce sana neler olacan
dnyorum da acyorum sana, Fiedler. O zaman
kan gvdeyi gtrecek ve seni ne anan, ne de b-
yk amcan hakettiine kavumaktan koruyamaya-
cak.
Fiedler omuzlarn silkti.
Bunu bir dii ziyareti olarak kabul et, Lea-
mas. i ne kadar abuk biterse evine o kadar a-
118
buk dnebilirsin. Bir eyler ye de git yat sonra.
Evime dnemeyeceimi ok iyi biliyorsun. Bu-
nu basardn. ngiltere'de beni aa kardn artk.
kiniz de, zorunlu kalmadka buraya gelmeyecei-
mi ok iyi biliyordunuz.
Fiedler uzun ve gl parmaklarna bakt.
Felsefe yapmann zaman deil, ama u anda
gerekten ikyet edemezsin. Btn iimizin kayna-
nda ki seninki de bizimki de ayndr tmn
kiiden daha nemli olduu kuram yatar. Bu yz-
den bir komnist, gizli servisini kendi kolunun do-
al bir uzants olarak grr ve yine bunun iin
senin lkende bilgiler bir tr ngiliz ahlkll iine
gmldr. Kiilerin smrlmesi ancak ortak ih-
tiya tarafndan hakl klnabilir, deil mi? Senin
byle fkeli olman biraz komik buluyorum. Biz bu-
rada ingiliz krsal yaamnn ahlaksal yasalarna
uymak zere bulunmuyoruz. Ne de olsa, senin ken-
di davranlarn da, bir gr as bakmndan, k-
nanlmayacak gibi deildir.
Leamas, yznde bir irenme ifadesiyle bak-
yordu Fiedler'e.
Ben seni ok iyi tanyorum. Mundt'un kpei-
sin, deil mi? Onun mevkiini istediini sylyorlar.
Eh, imdi rahat rahat yerine geebilirsin. Mundt
hanedannn sona erme zaman gelmiti zaten.
Ne demek istediini anlamyorum, dedi Fied-
ler.
Ben senin byk basarnm, deil mi?
Fiedler bir an dndkten sonra omuzlarn
silkti. Operasyon baarlyd. Senin buna deer o-
lup olmadnsa biraz kukulu. Greceiz. Ama iyi
bir operasyondu. Mesleimizin tek gereini kar-
lad: baarl oldu.
Leamas, gzucuyla Peters'e bakarak, Bunun
baarsn sen stleneceksin sanrm, dedi.
Herhangi bir baar stlenme durumu yok, de-
119
di Fiedler. Kanepenin koluna oturup Leamas'n y-
zne bakt.
Yine de bir konuda fkelenmek hakkn. Seni
ele geirdiimizi sizinkilere kim syledi? Biz syle-
medik. Bana inanmayabilirsin, ama gerek bu. On-
lara biz bir ey sylemedik. Onlarn bilmesini bile is-
temiyorduk. Seni daha sonra kendi hesabmza a-
ltrmay dnyorduk. imdi gln gelen daha
baz dncelerimiz de vard. O yzden, kim syle-
di onlara? Kayp bir insandn, ne adresin vard, ne
bir dostun ne de bir ban. Senin ortadan kaybol-
duunu nasl rendiler? Biri sylemi olmal... her-
halde her ikisi de u anda tutuklu olan, Ashe ile
Kiever deil.
Tutuklu mu?
yle grnyor. Senin vakanda oynadklar
rolden deil, daha baka eyler de vard...
Vay vay vay!
Bu sylediim gerek. Peters'in Hollanda'dan
gnderdii raporla tatmin olmalydk. Paran alp
eker giderdin. Ama bize her eyi sylemedin, ben-
se her eyi bilmek istiyorum. Ne de olsa, senin bu-
radaki varln bizim iin de baz sorunlar douru-
yor, bunu sen de bilirsin.
Odaya ken bir sessizlik annda Peters, Fied-
ler'e doru ani ve hi de dosta olmayan bir biim-
de ban sallayarak kapdan dar szlverdi.
Fiedler viski iesini alp kadehlere birer par-
mak iki doldurdu.
Ne yazk ki sodamz yok. Su ister misin? So-
da istedim ama limonata getirdiler.
Cann cehenneme, dedi Leamas. Birden ken-
dini ok yorgun hissetmiti.
Fiedler ban sallad.
ok gururlu bir insansn, ama bover. Yeme-
ini ye, git yat.
Nbetilerden biri bir tepsi ile geldi kara
ekmek, sosis ve souk salata.
120
Biraz kyl ii ama doyurucu, dedi Fiedler.
Patates yok. Geici bir patates sknts var da.
Ses karmadan yemeye baladlar. Fiedler,
kalorilerini sayyormu gibi ok az yiyordu.
Nbetiler Leamas' yatakodasna gtrdler.
Kiever'in ngiltere'den karken verdii bavulu da
kendisine tatyorlard. Leamas, evin n kapsn-
dan balayan geni koridor boyunca iki adamn
arasnda yrd. Koyu yeile boyal byk bir ka-
pnn nne geldiler, nbetilerden biri kilidi at,
kapy itti ve Leamas'n ieri girmesini iaret etti.
Leamas kendini iki portatif yatakl, bir iskemleli ve
basit bir masal kk bir kla yatakodasnda bul-
du. Duvarlarda kadn fotoraflar vard, pencerelerin
pancurlar kapalyd. Odann teki ucunda bir kap
daha vard. Yine iaretle oraya gitmesini sylediler.
Leamas bavulunu brakt, gidip kapy at. ikinci
oda da birincinin eiydi, ancak ierde bir yatak var-
d ve duvarlar plakt.
antay siz getirin, ben yoruldum, dedi. Son-
ra zerindekileri karmadan yataa uzand. Bir iki
dakika sonra derin bir uykuya dalmt.
Sabah kahvaltsn getiren nbeti uyandrd
kendisini; kara ekmek ve suni kahve. Leamas kalkp
pencereye yrd.
Ev yksek bir tepenin zerindeydi. Pencerenin
altndan dik bir yama uzanyordu aa doru.
Tepenin stnde am aalar, onlarn tesinde
dizi dizi uzanan baka tepeler vard. Ne bir insan
izi vard, ne bir ev, ne de bir kilise, hatta daha
eski bir yerleim yerinin kalntlar bile yoktu. Yal-
nzca vadinin ortasnda kurunkalemle izilmi gi-
bi sar bir toprak yol. Ses de yoktu. Bylesine ge-
ni bir alann bu kadar sessiz olabileceini hayal
121
bile edemezdi insan. Hava souk ama akt. Top-
ran slak, manzarann ok berrak olmasna bak-
lrsa gece yamur yam olmalyd, en uzak tepe-
lerdeki aalar bile tek tek seiliyordu.
Leamas ar ar giyinirken eki kahvesini yu-
dumlad. Giyinmesini bitirmi kahvaltsna balaya-
cakt ki, Fiedler ieri girdi.
iyi gnler, dedi neeli bir sesle. Seni kah-
valtndan alkoymayaym. Yatan zerine oturdu.
Dorusu cesur bir insan, diye dnd Leamas.
Aslnda yan odada nbetiler olduu dnlrse
gelmesi iin byk bir cesaret gerekmezdi ya. Ama
yine de adamn tutumundaki kararlla ve dayank-
lla hayran kalmamak elde deildi.
Bamza epey aprak bir sorun kardn,
dedi Fiedler.
Ben btn bildiklerimi anlattm.
Hayr. Fiedler glmsedi. Anlatmadn. Yal-
nzca bildiini sandn eylerin tmn anlattn.
ok kurnazsn, diye mrldand Leamas taba-
n itip sonuncu sigarasn yakt.
Fiedler, bir oyun oynamay neren bir insann
ar dostluk havasyla, Sana bir soru soraym,
dedi. Deneyimli bir haberalma yetkilisi olarak sen
bize verdiin bilgiyle ne yapardn?
Ne bilgisi?
Azizim Leamas, sen bize bir tek konu hakkn-
da bilgi verdin. Bize Riemeck'den sz ettin, biz Rie-
meck'i zaten biliyorduk. Bize Berlin rgtnn ajan-
larn ve kuruluunu anlattn. Bunun da modas
gemi olduunu sylememe izin ver. Doru mu?
Evet. Zevkle okunan bir roman gibi... urada bura-
da ikinci derecede baz bilgi krntlar, istersek av-
layabileceimiz ok kk bir iki balk. Ama, sakn
kabalk ediyorum sanma, hi de on be bin sterlinlik
bilgi deil. Hi olmazsa gnn rayicine gre. Fied-
ler yine glmsedi.
Bak, dedi Leamas. Bu anlamay ben deil
122
siz nerdiniz. Sen, Kiever ve Peters. Ben bir takm
eski bilgileri sokuturmak iin gidip arkadalarna
yalvarmadm. i kuran sizsiniz, Fiedler; paray da
siz nerip rizikosunu stlendiniz. O para dnda
be kuru bile alm deilim. Onun iin operasyo-
nun baarszsa beni sulama. Brak kendileri sa-
na yaklasnlar, diye dnd Leamas.
Baarsz deil, yalnzca henz tamamlanma-
d. Tamamlanamaz da. Sen bildiklerini henz anlat-
madn. Bize bir tek bilgi verdiini sylemitim.
Rolling Stone'dan sz ediyorum. Bir daha soraym.
Ben, Peters ya da bizim gibi biri gelip de sana bu-
na tpatp benzeyen bir hikye anlatsayd, ne ya-
pardn?
Leamas omuzlarn silkti. Kendimi huzursuz
hissederdim. Daha nce de olmu eylerdir bun-
lar. Bir blmde ya da belirli bir dzeyde bir casus
olduundan kukulanrsn. Ne yaparsn o zaman?
Btn devlet memurlarn tutuklayamazsn ki. B-
tn bir blm elemanlarna tuzak da kuramazsn.
Olduun yerde bekler durursun daha baka ipula-
rnn da geleceini umarak. Rolling Stone vakasnda
adamn hangi lkede altn bile bilemezsin.
Sen bir ajansn, diye gld Fiedler. Deer-
lendirici deilsin. Buras ak. imdi sana birka
basit soru sormak istiyorum.
Leamas cevap vermedi.
Rolling Stone dosyas ne renkti?
Gri , zerinde krmz bir ha vard. Snrl da-
tma tabi demektir.
Dosyann dnda baka bir ey var myd?
Evet, dosyay grebileceklerin listesi. Dosya-
nn etikette ad olmayan birinin eline gemesi du-
rumunda derhal amadan Bankaclk Blmne tes-
lim edilir diye de bir not.
Peki datm listesinde kimler vard?
Rolling Stone iin mi?
Evet.
123
Kontrol, Kontrol'un sekreteri, Bankaclk, -
zel Kayt'tan Bayan Bream ve Uydu Drt. Sanrm
bu kadar. Bir de zel Havale sanrm, ama bundan
emin deilim.
Uydu Drt m? Bunlar ne yaparlar?
Sovyetler Birlii ve in dnda Demir Perde
lkeleri. Blge.
Demokratik Alman Cumhuriyeti mi yani?
Ben yalnzca Blge dedim.
Btn bir blmn datm listesinde olmas o-
laand deil mi?
yledir sanrm. Bilemem... Daha nce snrl
datm dosyas grmemitim. Berlin dnda yani,
orada her ey ok daha deiikti.
Peki o srada Uydu Drt'te kimler vard?
Guillam, Haverlake ve sanrm de Jong. De
Jong Berlin'den henz dnmt.
Hepsinin o dosyay grmelerine izin verildi
mi?
Bilmiyorum, Fiedler. Senin yerinde olsaydm...
Peki listedekilerin hepsi tek tek kiiler olduu
halde bir de btn bir blmn listeye sokulmas
biraz garip deil mi?
Bilmiyorum dedim sana. Nasl bilebilirim ki?
Ben o ite basit memurdan baka bir ey deildim.
Dosyay birinden dierine kim gtryordu?
Sekreterler herhalde, pek hatrlamyorum. i-
zerinden aylar geti...
yleyse neden sekreterler de listede deil?
Kontrol'un sekreteri listede oysa. Bir anlk bir ses-
sizlik oldu.
Haklsn, imdi hatrlyorum, dedi Leamas.
Sesinde bir aknlk seziliyordu. Elden veriyor-
duk.
Bankaclk'ta dosya baka kimin eline geti?
Hi kimsenin. Blme getiimde bana veril-
di. Benden nce kadnlardan biri onunla urayor-
124
du, ama ben gelince bana verdiler ve adlar da lis-
teden silindi.
u halde yalnzca sen dosyay okuyacak o-
lanlara gtrp elden veriyordun?
Evet... sanrm.
Kime verdin peki?
Hatrlamyorum.
Dn" Fiedler sesini ykseltmemiti, ama
yine de Leamas' artan bir acelesi olduu anla-
lyordu.
Kontrol'a sanrm. Nasl bir tutum benimsedi-
imizi ya da nerdiimizi gstermek iin.
Dosyay kim getirdi?
Ne demek istiyorsun? Leamas arm gibiy-
di.
Dosyay okuman iin sana kim getirdi? Liste-
deki biri getirmi olmal.
Leamas, bilinsiz bir sinirlilik gsterisiyle bir
an yanana dokundu.
yle olmu olmal. Hatrlamak ok g, Fied-
ler, o gnlerde ikiyi biraz fazla karyordum. Bu-
nun ne kadar g....
Bir daha soruyorum. Dn. Sana dosyay
kim getirdi?
Leamas masann bana oturup ban sallad.
Hatrlamyorum. Belki daha sonra aklma ge-
lebilir. u anda hatrlamyorum ite. Israr etmenin
anlam yok.
Kontrol'un sekreteri olamaz, deil mi? Sen
dosyay hep Kontrol'a geri verirdin. yle demitin.
u halde listedekilerin hepsi dosyay Kontrol'dan
nce grmlerdi.
Herhalde
Sonra zel Kayt'ta Bayan Bream var.
O, datm listeli dosyalarn bulunduu odann
grevlisiydi. Dosya elden ele dolamad zamanlar
orada saklanrd.
u halde dosyay getiren Uydu Drt olmal,
125
dedi Fiedler yumuack bir sesle.
Herhalde. Leamas, Fiedler'in zeksna ayak
uyduramyormu gibi aresizce sylemiti bunu.
Uydu Drt kanc katta alrd?
ikinci.
Ya Bankaclk?
Drdnc kat. zel Kayt'n yan.
Dosyay yukar kimin kardn hatrlyor mu-
sun? Yoksa pa inip aldn hatrlyor musun?
Leamas umutsuzca sallad ban. Sonra birden
Fiedler'e dnd. Tamam! Hatrladm! diye ba-
rd. Hatrladm imdi! Peter'den almtm! Lea-
mas uyanm gibiydi, gzleri parlyordu, yanaklar
heyecandan kzarmt. Dosyay bir keresinde Pe-
ter'den, odasnda aldm. Norve'ten sz etmitik.
Orada birlikte almtk da.
Peter Guillam m?
Evet. Onu tmyle unutmutum. Peter birka
ay nce Ankara'dan gelmiti. Listedeydi! Elbette!
Uydu Drt ve parantez iinde de PG. Peter'in adnn
ve soyadnn ilk harfleri. Ondan nce bir bakas
vard ve zel Kayt eski adn zerine bir para
beyaz kt yaptrp Peter'in ilk harflerini yaz-
mt.
Guillam hangi blgede alrd?
Blge. Dou Almanya. Ekonomik iler; kk
bir blmn bayd. Dosyay bir kere de bana ge-
tirmiti, imdi hatrladm. Ajan altrmazd. Dosya
ile ne ilikisi olduunu bilmiyorum. Peter ile bir iki
kii besin maddeleri ktl konusunda aratrma
yapyorlard. Deerlendirme demek daha doru o-
lur ya.
Dosyann ierii konusunda kendisiyle konu-
tun mu?
Hayr, yasaktr bu. Datm listeli dosyalar -
zerinde konuulmaz. zel Kayt'taki kadn, Bream,
bana bu konuda t de vermiti: ne tartma, ne
de soru.
126
Peki, Rolling Stone evresindeki ,bu titiz g-
venlik nlemleri gznne alndnda, Guillam'n
szmona aratrmas, onun bu Rolling Stone de-
nilen ajann ynetilmesinde ksmen de olsa rol al-
d anlamna gelmez mi?
Leamas yumruunu masaya indirerek bard.
Peters'e de syledim: Benim bilgim olmadan, Ber-
lin rgtnn bilgisi olmadan Dou Almanya iinde
bir operasyon olanakszdr. Byle bir ey olsayd
ben bilirdim. Ka kere syleyeceim bunu? Ben
bilirdim!
Doru, dedi Fiedler. Sen bilirdin. Kalkp
pencereye yrd.
Dar bakarak, Bir de sonbaharda grecek-
sin, dedi. Aalar renk deitirirken ahane
olur.
127
1 3
Fiedler soru sormaya baylyordu. Kimi zaman
avukat olduu iin, kimi zaman da kantla gerek
arasndaki tutarszl gzler nne sermek iin.
Ancak gazeteciler ve avukatlar iin kendi bana
bir ama olan srarl bir meraka da sahipti.
O leden sonra yrye ktlar. Toprak yol-
dan vadiye inip oradan ormana girdiler. Fiedler yol
boyunca kendisinden hibir ey vermeden durma-
dan soruyordu. Cambridge Alanndaki binay, orada
alanlar. Hangi sosyal snftan geliyorlard,
Londra'nn nerelerinde oturmaktaydlar, kar koca-
nn ayn blmlerde altklar olur muydu? c-
retler, izinler, alanlarn moral durumlar, kantin
hakknda sorular soruyordu. Ak hayatlar, dedi-
kodular, felsefeleri... En ok srar ettii konu da
bu felsefe konusuydu.
Leamas iin de sorularn cevaplandrlmas en
g olanyd bu.
Felsefe ile ne kastediyorsun? diye sordu.
Marksist deiliz biz, hibir ey deiliz. Yalnzca
insanz.
Hristiyan deil misiniz peki?
ou deildir sanrm. Kann Hristiyan ol-
duunu bilmiyorum.
Peki neden yapyorlar bu ii? diye srar etti
Fiedler. Bir felsefeleri olmal.
Neden? Belki de bilmiyorlardr, hatta aldrm-
yorlardr bile. Herkesin felsefesi yoktur.
128
TOPLUNE YA DA ATA
Peki, yleyse senin fesefen nedir, onu syle.
nsaf! dedi Leamas, bir sre konumadan y-
rdler. Ama Fiedler yle kolay kolay cayacak in-
sanlardan deildi.
Ne istediklerini bilmiyorlarsa hakl olduklarna
nasl o kadar emin olabiliyorlar?
Bunu da kim syledi?
Peki kendilerini nasl hakl karyorlar o hal-
de? Nedir bu ey? Bizim iin kolay, dn akam
sylediim gibi. Abteilung ve bu tr rgtler Par-
ti'nin kolunun doal uzantlardr. Bar ve lerleme
savamnn nc birlikleri arasndadr bunlar. Sos-
yalizm iin Parti neyse, onlar da Parti iin ayn ey-
dir. ncdrler. Her ne kadar bugnlerde Stalin'i
tekrarlamak moda deilse de, Stalin yle demiti:
'Yarm milyon insan ldrlrse bu bir istatistiktir,
oysa trafik kazasnda len bir tek insan ulusal bir
faciadr.' Halk kitlelerinin burjuva duygululuklaryla
alay ediyordu. Ama syledii doruydu: kendini kar-
devrimden koruyan bir hareket, birka kiinin
smrlmesinden ya da ortadan kaldrlmasn-
dan, Leamas kanamaz. Hristiyan incilinde bir
Romal, bir insann ounluun kar iin lmesinin
doru olacan sylemiti, yle deil mi?
Sanrm, diye Leamas yorgun bir sesle cevap
verdi.
Peki sen ne dnyorsun o halde? Senin
felsefen nedir?
Ben sizin topunuzun da orospu ocuklar ol-
duunuzu dnyorum.
Fiedler ban sallad. Bu gr asn anla-
yabilirim, ilkel, olumsuz ve budalaca... ama yine
de bir gr asdr. Peki Servis'in dier yeleri
ne dnyorlar?
Bilmiyorum. Nasl bilebilirim ki?
Onlarla hi felsefe konusunu tartmadn m?
Hayr. Biz Alman deiliz. Leamas bir an du-
129
raksadktan sonra devam etti. Komnizmi sevmez-
ler herhalde.
Ve bu da insan ldrmeyi hakl klyor, yle
mi? Kalabalk bir lokantaya atlan bombay, ajanla-
rn ortadan kaldrlmasn hakl klyor, yle mi?
Leamas omuzlarn silkti. Sanrm.
Bizim iin hakl klar, dedi Fiedler. Eer
yolumuzda biraz daha ilerleyebileceksek, ben ken-
dim bombalayabilirim bir lokantay. Ondan sonra da
bir hesap yaparm: u kadar kadn ve ocuk; yo-
lumuzda elde ettiimiz ilerleme de u kadar. Ama
Hristiyanlar ve sizinki de Hristiyan bir toplum-
dur byle bir hesap yapamazlar.
Neden? Onlarn da kendilerini savunmalar
gerek, deil mi?
Ama onlar insan yaamnn kutsallna ina-
nrlar. Her nsann kurtarlabilecek bir ruhu olduu-
na inanrlar. Fedakrla inanrlar.
Bilmiyorum. Aldrmyorum da. Stalin de yley-
di, deil mi?
Fiedler glmsedi. Kendi kendine konuur gibi,
ingilizlerden holanrm, dedi. Babam da hola-
nrd. ngilizleri ok severdi.
Buna ok memnun oldum, iim rahatlad di-
yen Leamas sustu.
Bir ara durdular, Fiedler, Leamas'a verdii si-
garay yakt.
imdi dik bir yamac trmanyorlard. Leamas
hareket etmekten holanyor, omuzlarn ne ver-
mi, uzun admlarla nde yryordu. Fiedler, sahi-
binin ardndan seyirten bir kpek gibi onu izlemek-
teydi. Bir saat kadar yrmlerdi ki, birden bala-
rnn stndeki aalar seyreldi, gkyz grnd.
Kk bir tepenin stne varmlard. Leamas vadi-
nin karsnda, uzaktaki tepenin yamacna yaslan-
m bir avc evi gryordu. Akln ortasnda bir
ktk yn yannda bir sra vard.
Biraz otur da dnelim, dedi Fiedler. Syle-
130
sene, bu yabanc bankalara yatrlan byk paralar
ne iin kullanlyordu sence?
Ne demek istiyorsun? Bir ajana dendiini
syledim ya.
Demir Perde gerisinde bir ajana m?
yle tahmin ediyordum.
Neden ama?
ok parayd bir kere. Sonra demek iin giri-
ilen glkler, zel gvenlik nlemleri. Ve Kont-
rol'un da bu ie karm olmas.
Ajan bu parayla ne yapt dersin?
Syledim ya... bilmiyorum. Paray alp alma-
dn bile bilmiyorum. Hibir ey bilmiyordum ben.
Yalnzca parann taycsydm.
Peki hesaplarn defterlerini ne yaptn?
Londra'ya dner dnmez sahte pasaportum-
la birlikte teslim ettim.
Kopenhag ya da Helsinki bankas hi senin
takma adna mektup falan yazd m?
Bilmiyorum. Byle bir ey olsa bile gelen mek-
tuplar doruca Kontrol'a verilirdi sanrm.
Peki hesaplar amak iin kullandn sahte
imzalarn rnekleri Kontrol'da var myd?
Evet. mzalar zerinde ok alm, rneklerini
de vermitim.
Birden fazla m?
Evet, sayfalar dolusu.
Anlyorum. u halde sen hesap atktan son-
ra bankalara mektup yazlm olabilir. Senin bilme-
ne gerek yoktu. mzan taklit edilip mektuplar ha-
berin olmadan gnderilebilirdi.
Doru. Herhalde olan da budur. Bir sr bo
sayfa da imzalamtm. Haberleme ileri ile bir
bakasnn uratn daha ilk batan kabul edi-
yordum.
Ama byle bir haberleme olup olmadn
sen gerekten bilmiyorsun, de:! mi?
Leamas ban sallad. Yanlyorsun, her eyi
131
olduundan baka trl grmeye alyorsun sen.
Bir sr yazma falan olurdu sabahtan akama ka-
dar bu da gnlk ilerden biriydi. Ben bunun stnde
kafam yormadm bile. Neden yoracaktm ki? Gizli
bir iti, ama ben yaamm boyunca bakasnn
ok eyler bildii konularda pek az eyler bilerek
gelmitim bugne kadar. stelik kalem ktla a-
ram hi ho deildir. Bu yzden uykumun kama-
dn itiraf etmeliyim. Yolculuktan holanrdm ku-
kusuz. Verilen harcrah fena deildi. Ama btn
gn masamn banda oturup da Rolling Stone'u
dnmezdim. stelik iiyordum da.
Syledin, dedi Fiedler. Sana inanyorum.
Bana inanp inanmaman umurumda bile de-
il.
Fiedler glmsedi.
Sevindim. Bu senin en byk erdemin. lgisiz-
lik erdemi. Objektif davranabiliyorsun sen, biraz
fke, biraz gurur olabilir kukusuz. Dndm de
bize bu parann ekilip ekilmediini renmemiz
konusunda yardmc olabilirsin. Bankalara birer
mektup yazp bugnk hesap durumunu sormaktan
alkoyan bir ey yok seni. svire'de oturduunu
syler, uygun bir adres buluruz. Buna bir itirazn var
m?
Olabilir. Kontrol'un banka ile zel olarak ya-
zp yazmadna bal.
Kaybedecek bir eyimiz yok ki.
Peki ne kazanrsn bununla?
Para ekilmise, ki bu konuda pek kukulu-
yum, ajann belirli bir gnde nerede olduunu -
renmi oluruz. Bu da yararl olur.
D kuruyorsun sen. Bu tr bilgiyle onu bula-
mazsn, Fiedler. Batya getiinde herhangi bir kon-
soloslua gidip baka bir lke iin vize alabilir. A-
damn Dou Alman olup olmadn bile bilmiyor-
sun bir kere. Neyin peindesin sen?
132
Fiedler hemen cevap vermedi. Dalgn dalgn
vadinin kar tarafna bakyordu.
Sen pek az ey bilmeye alkn olduunu sy-
lyorsun, ben sana bilmemen gereken bir eyi sy-
lemeden sorunu yantlayamam. Fiedler duraksad.
Ama Rolling Stone bize kar bir operasyondu,
bunu syleyebilirim.
Bize mi?
Alman Demokratik Cumhuriyeti. Fiedler g-
lmsedi. stersen sen Blge de. Ben o kadar duy-
gusal deilim.
Kahverengi gzlerini Fiedler'in yznden ayr-
myordu Leamas.
Peki ben ne olacam? diye sordu. Mektup-
lar yazmay reddettim diyelim. Sesi ykseliyordu.
Benden sz etme zaman gelmedi mi daha, Fied-
ler?
Fiedler ban sallad. Neden olmasn?
Leamas bir an dndkten sonra, Ben bana
deni yaptm Fiedler, dedi. Senle Peters bildi-
im her eyi rendiniz. Bankalara mektup yazma
konusunda bir ey konumu deildik... byle bir
ey ok tehlikeli olabilir. Bu seni rgalamaz, biliyo-
rum. Sence ben bozuk para gibi harcanacak biri-
yim.
Sana kar akszl olacam, dedi Fiedler.
Bildiin gibi taraf deitirenlerin sorgulamasnda
iki aama vardr. Senin durumunda birinci aama
tamamland saylr: kayda geirebileceimiz her eyi
anlattn bize. rgtnn topluine mi yoksa ata
m yelediini sylemedin, nk biz de sana bunu
sormadk. Ayrca sen byle bir eyin sylenmeye
deer olmadn da dnm olabilirsin. Her iki
tarafta da bilinsiz bir ayklama vardr. Ancak di-
yelim bundan iki ay sonra bu topluine ve ata ko-
nusunu bilmemiz bizim iin ok nemli oldu. ite
ikinci aamann amac budur. Hani senin Hollan-
da'da kabul etmeye yanamadn ksm pazarl-
n.
133
Yani beni burada buz stnde mi tutacaks-
nz?
Taraf deitirmek meslei byk sabr gerek-
tirir. Buna pek az insan uygundur.
Ne kadar? diye sordu Leamas.
Fiedler yant vermedi.
Eee?
Fiedler'in sesinde ani bir acelecilik vard. Sa-
na bu sorunun yantn mmkn olduu kadar a-
buk verebilmek iin elimden geleni yapacama
sz veriyorum. Bak, sana yalan syleyebilirim, de-
il mi? Ama sana bilmediimi sylyorum ve ger-
ek de bu. Sen bize baz ipular verdin, bunlar
ortaya karana kadar seni serbest brakmay ko-
nuamam bile. Ama ondan sonra iler sandm
gibiyse bir dosta ihtiyacn olacak ve o dost da ben
olacam. Bir Alman olarak sz veriyorum sana.
Leamas ylesine armt ki, bir an konua-
mad.
Peki, dedi sonunda. Dediini yapacam, Fi-
edler. Ama eer beni oynatyorsan bir yolunu bulup
boynunu koparrm senin.
Buna gerek kalmayabilir.
Bakalar iin deil de kendi bana rol oyna-
yan bir insan, belirli psikolojik tehlikelere aktr.
Kandrma ii kendi bana ok titizlik isteyen bir
ey deildir; hepimizin kolaylkla elde edebilecei-
miz bir deneyim ve mesleki uzmanlk yeter bunun
iin. Bir kt, bir aktr ya da bir kumarbaz
gsterisinden sonra hayranlarnn arasna dnebilir;
oysa gizli ajann bylece rahatlatc bir olana yok-
tur. Onun iin aldatmaca en bata kendini savun-
madr. Kendisini yalnz dtan deil kendi iinden
ve igdlerin en doalndan korumak zorundadr.
Bir servet kazanabilir ama rol yznden bir jilet
bile alamaz; az laf yapan biri olabilir ama sradan
birka sz etmek dnda bir ey konumamak ola-
bilir kaderi; sevecen bir koca ve baba olmasna ra-
134
men, her ne koul altnda olursa olsun doal ola-
rak srlarn aklayaca kimselerden sr saklar.
Bu aldatmacas iinde tek bana kalan bir in-
sana musallat olan ar tutkularn bilincinde olan
Leamas kendisine en iyi silah salayan bir ynteme
bavurdu. Yalnz olduu zamanlar bile giyindii ki-
ilii bir an bile stnden atmad. Balzac'n lm
deinde, yaratt karakterlerin salk ve refah-
larn sorduu sylenir. Leamas da, yaratma g-
cn terketmeden, yaratt ile zdeletirdi kendi-
ni. Fiedler'e gsterdii nitelikler, huzursuz karar-
szl, utancn saklayan koruyucu kstahl ger-
ekten sahip olduu niteliklerin uzantlaryd. Aya-
n hafife srmesi, kiisel bakmszl, yiyecee
dkn olmamas, alkol ve ttne ar tutkusu da
yle. Yapayalnz olduu zamanlar bile bu alkan-
lklarn srdryordu. Hatta biraz da abartyor,
kendi kendine Servis'in ktl konusunda syle-
nip duruyordu.
ok seyrek olarak, imdi yatmak zere olduu
zaman gibi, yaad byk yalan itiraf etmektey-
di.
Kontrol inanlmayacak kadar hakl kmt. Fi-
edler tam bir uyurgezer gibi Kontrol'un hazrlad
aa doru yryordu. Fiedler ile Kontrol arasndaki
giderek artan ilgi birliini byle grebilmek ok il-
ginti: sanki ikisi de ayn plan zerinde anlamlar
ve plan gerekletirmek iin Leamas gnderilmiti.
Belki de yant buydu ite. Belki de Fiedler,
Kontrol'un bylesine umutsuzca urunda savat
o zel ilgiydi. Leamas bu olasln zerinde durma-
d. Bilmek istemiyordu. Bu tr konularda tmyle
ilgisiz kalabilirdi: varaca sonulardan kendisine
hibir yarar gelmeyeceini bilirdi. Ama yine de bu-
nun doru olmas iin Tanrya yalvard. O zaman
belki, ama yalnzca belki, evine dnebilirdi.
135
1 4
Ertesi sabah Leamas daha yataktayken Fiedler
imzalamas iin mektuplar getirdi. Biri svire'de
Lake Spiez'de Seiler Otelinin ince mavi kdna ya-
zlmt. Dieri de Gstaad'da Palace Otelindendl.
Leamas nce birincisini okudu :
Royal Scandinavian Bnk. Ltd.
Mdrl
Kopenhag
Sayn Bay.
Birka haftadr yurt dnda olduumdan
ingiltere'den herhangi bir mektup alamadm.
Bu yzden 3 Mart'ta size yazp Herr Karlsdorf'-
la ortak atrdm hesabn son durumunu is-
teyen mektubuma bir yant alamam bulun-
maktaym. Daha fazla gecikmenin nlenebil-
mesi iin hesap durumunun bir kopyasnn 21
Nisan'dan sonra iki hafta kadar kalacam a-
adaki adrese gnderilmesini rica ederim.
Madam Y. de Sanglot eliyle
13, Avenue des Colombes
Paris XII
Fransa"
Bu karklk iin sizden beni balama-
nz dilerim.
Sayglarmla
Robert Lang
BR MTERYE MEKTUP
Bu martn ndeki mektup da ne oluyor. Ben
mektup falan yazmadm ki.
Yazmadn. Bildiimiz kadaryla da kimse de
yazmad. Banka da bocalayacak bu yzden. Eer
Kontrol'un kendilerine gnderdii mektuplarla bu-
nun arasnda bir tutarszlk varsa bunun zmnn
martn nde yazlm olan o kayp mektupta ol-
duunu dnecekler. Bu yzden de, sz geen
mektubunu almadklarn bildirerek istediin hesap
durumunu gnderecekler.
ikinci mektup da, adlar dnda, birincisinin
eiydi. Paris'teki adres aynyd. Leamas bo bir k-
t alp dolmakalemle sekiz on kere 'Robert Lang'
diye yazdktan sonra birinci mektubu imzalad.
Sonra tatmin olana kadar eik bir yazyla ikinci im-
zay denedi ve sonra o mektubun altna da 'Step-
nen Bennett' imzasn att.
alacak bir ey, dedi Fiedler.
imdi ne yapacaz?
Yarn svire'de nterlaaken ve Gstaad'dan
postaya verilecek. Paris'teki adamlarmz bankadan
bir yant alnca hemen telefonla buraya bildirecek-
ler. Bir hafta iinde bir yant alrz.
O zamana kadar?
Srekli olarak birbirimizin yannda olacaz.
Bundan holanmadn biliyorum, zr dilerim. Y-
rye kar, arabayla tepelerde dolar, zaman l-
drrz diye dnyordum. Sakinlemeni ve ko-
numan istiyorum. Londra'dan, Cambridge Mey-
danndan ve Dairede almaktan sz et. Ne gibi de-
dikodular yaplr, aldklar aylklar iin neler syler-
ler, zinler, odalar, insanlar... aklna ne gelirse. Top-
luineler ve atalar. nemli olmayan o kk ey-
leri renmek istiyorum. Ha, sras gelmiken...
Sesinin tonunda bir deiiklik olmutu.
Evet?
Burada bizimle... bizimle kalan insanlar iin
baz olanaklarmz vardr. Elence falan gibi.
Evet.
137
Bana kadn m sunuyorsun?
Evet.
Teekkr ederim, istemem. Senin gibi bir pe-
zevenge ihtiya duyacak duruma gelmedim daha.
Fiedler ald yanta kar ilgisizdi. Szn sr-
drd.
Ama ngiltere'de bir kadn vard... ktphane-
deki kz, yle deil mi?
Leamas elleri iki yannda olarak dnd adama.
Bir ey var! diye bard. Bir tek ey! Sakn
bir daha bunu ister ciddi ister aka azna alaym
deme, Fiedler. Bir tehdit olarak bile! Bu yoldan
bir yere varamazsn, bir daha yaadm srece
azmdan tek kelime alamazsn yoksa. Bunu onlara
da syle... Mundt mu yoksa Stammberger mi han-
gi sokak kedisi sana retmise... Bu szlerimi tek-
rarlamay sakn ihmal edeyim deme.
Sylerim, dedi Fiedler. Sylerim. ok ge
olabilir ama.
leden sonra yine yrye ktlar. Hava
bulutlu ve scakt.
Ben ingiltere'ye yalnzca bir kere gittim, de-
di Fiedler. Savatan nce ana babamla Kanada'ya
giderken. O zaman ocuktum. ki gn kalmtk.
Leamas ban sallad.
Birka yl nce az daha yine gidiyordum.
diye Fiedler devam etti. elik Heyetinde Mundt'un
yerini alacaktm. Onun Londra'ya gitmi olduunu
biliyor muydun?
Biliyordum.
O in nasl olacan hep merak etmiimdir.
Dier Blok heyetleriyle kaynama oyunu her-
halde. ngiliz iadamlaryla pek sk olmayan belirli
bir iliki. Leamas'n can skkn gibiydi.
Ama Mundt pek rahatt, bunu ok kolay bul-
mu.
138
yleymi diye duydum, hatta birka kii l-
drmeyi de baarm.
Onu da duydun demek?
Peter Guillam sylemiti. George Smiley ile
birlikteydi o ite. Mundt az daha George'u bile l-
dryordu.
Fennan olay, dedi Fiedler. Mundt'un kaa-
bilmi olmas ok artc, deil mi?
Sanrm.
Oysa insan, yabanc bir heyet yesi olarak fo-
toraf ve kiisel zellikleri Dilerinde olan bir
kimsenin ngiliz Gvenlik Servisi karsnda hibir
ans olmayacan dnr.
Duyduum kadaryla onu yakalamaya pek o
kadar hevesli deillermi zaten.
Fiedler birden durdu. Ne dedin?
Peter Guillam bana Mundt'u yakalamaya pek
hevesli olmadklarn sylemiti dedim. O zaman
Servis daha deiik bir yapdayd. Harekt Kon-
trol yerine bir Danman vard, Maston adnda biri.
Maston, Fennan olayn daha ilk batan berbat et-
miti demiti Guillam. Peter, Mundt'un yakaland
takdirde kyamet kopacan syledi, yarglanp
idam edilmesi kesinmi. Dava srasnda kacak
pislik Maston'un sonu demek olacakm. Peter tam
olarak ne olduunu bilmiyordu, ama Mundt'un bu-
lunmas iin byk apl bir aratrmaya gidilmedi-
ine emindi.
Bunu Guillam'n byle sylediine emin misin?
Byk apl aratrmaya girilmemi diye?
Elbette eminim.
Guillam, Mundt'un serbest braklmas iin
baka bir neden olabileceini sylemedi mi?
Ne demek istiyorsun?
Fiedler ban sallad, yrmeye devam ettiler.
Fennan olayndan sonra elik Heyetinin iine
son verildi, ben de o yzden gidemedim zaten.
Mundt ldrm olmal. Balkanlarda, ya da bu-
139
rada, suikast yaplp insan paasn kurtarabilir, a-
ma Londra'da olmaz.
Kurtuldu ama, yle deil mi? iyi bir i de be-
cerdi stelik.
Kiever ve Ashe'yi bulmakla m? Tanr yar-
dmcs olsun.
Fennan' uzun sre kullandlar ama.
Leamas omuzlarn silkti.
Bana Kari Riemeck'den sz et, dedi Fiedler.
Kontrol'la bir kere bulumutu, deil mi?
Evet, bir yl kadar nce Berlin'de.
Nerede bulutular?
Hep birlikte benim evimdeydik.
Neden?
Kontrol baarlar stlenmeyi severdi. Karl-
dan epey bilgi almtk. Londra bundan holanm
olmal. Kontrol birka gnlne Berlin'e gelip bu-
lumalarn salamam istedi.
Sklm miydin bu duruma?
Neden?
Senin ajannd o. Dier ajan yneticileriyle ta-
nmasn istemeyebilirdin.
Kontrol ajan yneticisi deil ki, Daire bakan.
Kari da bunu biliyordu.
nz hep bir arada mydnz?
Evet. Pek deil ama. Onlar on be dakika ka-
dar yalnz braktm. Kontrol istemiti bunu. Kari ile
yalnz konumak istiyordu, ben de bir mazeret uy-
durup evden ktm. Viskimiz bitti demitim. Do-
rusunu istersen, gidip Jong'dan bir ie aldm.
Sen yokken aralarnda neler getiini biliyor
musun?
Nereden bileyim? lgilenmiyordum zaten.
Kari sana sonradan bir ey sylemedi mi?
Sormadm bile. Karl kstahn biriydi zaten,
bana sylemedii bireyler biliyormu gibi pis pis
numaralar yapard. Kontrol hakknda da bilmi bil-
mi konumasndan holanmyordum. Birlikte gl-
140
dk falan ite. Karl' kzdrmann anlam yoktu; za-
ten o buluma onu biraz yreklendirmek iindi.
Kari sklm myd?
Yok canm. marmt zaten. ok para alyor,
ok k oluyor, ok gveniyordu. Bu, hem benim
hem de Londra'nn suuydu. Onu o kadar mart-
masaydk, o lanet kadna casusluk andan sz et-
meyecekti.
Elvira'ya m?
Evet.
Bir sre konumadan yrdler. Senden ho-
lanmaya balyorum, dedi Fiedler. Ama beni a-
rtan bir ey var. Garip bir ey. Seninle karla-
madan nce hi dnmyordum bunu.
Ne?
Neden geldin buraya. Neden bizim tarafa ge-
tin... Leamas bir ey syleyecekken Fiedler gld.
Korkarm pek ustaca sylenmi bir ey deildi, de-
il mi?
O haftay tepelerde gezinerek geirdiler. Ak-
amlar dnp eki beyaz arapla kt bir yemek
yiyorlar, sonra konyaklarn alp minenin bana
geiyorlard. Ate, Fiedler'in fikri olmalyd. Ba-
langta byle bir ey yoktu, Leamas bir gn onun
nbetilerden birine ktk getirmesini sylediini
duymutu. Ondan sonra akamlar artk o kadar g
katlanlr olmaktan kmt. Btn gn ak havada
dolatktan sonra atein karsnda ikilerini ier-
ken konumalar belirli bir ynde gelimiyor, Leamas
Servis gnlerini anlatyordu. Szlerinin kaydedildi-
inden kukusu yoktu. Ancak buna aldrmyordu
bile.
Gnler birbiri ardndan bylece geerken Le-
amas yanndaki adamda giderek artan bir huzursuz-
luk hissetmeye balamt. Bir akamst DKW ile
ktklarnda bir telefon kulbesi nnde durdular.
141
Fiedler, Leamas' arabada brakp uzun bir telefon
konumas yapt.
Dndnde, Neden evden etmedin? diye
sordu Leamas. Ama Fiedler ban sallad. Dikkatli
olmamz gerek. Sen de ok dikkatli olmalsn.
Neden? Ne oluyor ki?
Kopenhag'daki bankaya yatrdn para... hani
mektup yazmtk, hatrladn m?
Elbette hatrladm.
Fiedler baka bir ey sylemeden arabay tepe-
lere doru srd. Orada durdular. Altlarnda iki b-
yk vadi bir am ormanyla birleiyordu.
Her ne olursa olsun, sakn endielenme, de-
di Fiedler. Her ey yoluna girecek, anlyor musun?
ince elini Leamas'n koluna dayamt. Bir sre
kendi kendini idare zorunda kalabilirsin, ama uzun
srmez, anlyor musun?
Anlyorum. Ve bana bir ey sylemeyeceine
gre de bekleyip greceim herhalde. Benim iin
fazla zlmene gerek yok, Fiedler. Leamas kolunu
ekti ama Fiedler parmaklarn amamt. Leamas
kendisine el srlmesinden nefret ederdi.
Mundt'u tanr msn? Onun hakknda bireyler
bilir misin?
Mundt hakknda konumutuk.
Evet, konumutuk. nce ate eder sonra so-
ru sorar. Caydrma ilkesi. Sorularn ate etmeden
nemli olmas gereken bir meslekte ok garip bir
yntemdir bu. Leamas, Fiedler'in kendisine ne sy-
lemek istediini biliyordu. Eer alacan yantlar-
dan korkuyorsan garip deildir ancak, diye Fiedler
alak sesle devam etti.
Leamas bekledi. Fiedler bir sre sonra devam
etti. Bundan nce sorgulama iini hi stlenme-
miti. Bunu hep bana brakrd. 'Jens, sen sorgu-
ya ek onlar. Kimse senin gibi yapamaz bu ii.
Ben yakalarm sen de ku gibi ttrrsn,' derdi.
Kar casusluk yapan insanlarn ressamlara ben-
142
zediklerini sylerdi. Arkalarnda eli ekiti bir adam
durup ilerini bitirdiklerinde vurmalyd, yoksa ne
baarmak istediklerini unuturlard. 'Ben de senin
ekicin olacam' derdi bana. lk balarda aramz-
da bir akayd bu; sonra ciddilik kazanmaya ba-
lad. Karsna kan tmeden ldryordu artk.
'Neden onlar tutuklatmyorsun? Neden bir iki ay
bana brakmyorsun? ller ne iine yarar ki?' di-
yordum ona. Ama o ban sallayp, dikenlerin i-
ek vermeden kesilmeleri zorunluluunu getiren bir
yasa olduunu sylemiti. Bu yant daha ben so-
ruyu sormadan hazrlam olduuna eminim. yi bir
operatrdr, hem de ok iyi. Abteilung'da harikalar
yaratmtr. Bu konuda kuramlar vardr. Onunla ge
saatlere kadar konutum. Kahveden baka hibir
ey imez. Almanlarn iyi ajan olamayacak kadar
iednk olduklarn, bunun kar casuslukta ak-
a grldn syler. Ona gre kar casusluk
ajanlar kuru kemikleri kemiren kurtlar gibidirler.
Kemikleri ellerinden alp yeni bir av gstermen ge-
rekir onlara. Bunlar anlyorum, ne demek istedii-
ni anlyorum. Ama ok ileri gitti artk. Viereck'i ne-
den ldrd? Neden onu elimden ald? Viereck ta-
ze avd, daha etini kemiinden ayrmamtk bile.
Neden ldrd onu? Neden, Leamas, neden? Le-
amas'n kolundaki el imdi etini sktryordu, ara-
bann zifiri karanlnda Leamas, Fiedler'in duygu-
larnn rktc iddetini hissediyordu.
Gece gndz dndm bunu. Viereck'in l-
drlmesinden beri bir neden aradm, ilk balarda
inanlmaz bir eydi bu benim iin. Kendi kendime
kskan olduumu, iimin bama vurduunu, her
aacn ardnda bir hain grdm syledim. Bi-
zim dnyamzn insanlarna sk sk olan bir eydir
bu. Ama elimde deil, Leamas, bunun dibine inme-
liydim. Daha nce baka eyler de vard. Korku-
yordu Mundt! Yakaladklarmzdan birinin biraz faz-
la konumasndan korkuyordu!
143
Ne diyorsun sen? Delirdin mi yoksa? Lea-
mas'n sesinde hafif bir korku izi vard.
Her ey uyumluydu. Mundt, ingiltere'den ko-
layca kaabilmiti. Bunu sen bile syledin. Guillam
sana ne demiti? Onu yakalamak istemediklerini,
deil mi? Bunun nedenini syleyeyim mi? Onlarn
adamyd o, onu yakalamlard ve zgrlnn
bedeli buydu. Bu ve alaca para.
ldrmsn sen! Byle eyler dndn
duyarsa ldrr seni. Fiedler, artk sus ve sr u
arabay. Leamas'n kolundaki el sonunda gevedi.
Yanlyorsun. Yant sen kendin verdin, Lea-
mas. Onun iin birbirimize ihtiyacmz var.
Doru deil bu! diye bard Leamas. Sana
bunu yapamazlar dedim. Servis benim haberim ol-
madan onu Blge'de altramazd. Bu yalnzca
idari bir olaslk deildi. Sen bana Kontrol'un, Ab-
teilung'un bakan yardmcsn Berlin istasyonunun
haberi olmadan kar casuslukta kullandn syl-
yorsun. Sen karmsn, Fiedler! Leamas birden
ks ks glmeye balad. Onun mevkiini istiyor ola-
bilirsin; duyulmam bir ey deildir bu. Ama bu
tr bir yaklamn modas oktan geti. Bir sre
ikisi de konumadlar.
Kopenhag'daki o para, dedi Fiedler. Banka
mektubunu yantlad. Mdr bir yanllk olmasn-
dan korkuyor. Para, sen yatrdktan bir hafta sonra
teki hesap sahibi tarafndan ekilmi. Parann e-
kili tarihi Mundt'un ubatta iki gnlne Dani-
marka'ya gittii tarihe uyuyor. Orada dnya bilim
adamlar konferansna katlan bir Amerikan aja-
nyla grmeye gitmiti. Fiedler bir an duraksa-
dktan sonra, Bankaya bir mektup yazp durumun
olaan olduunu belirtmen iyi olur sanrm, diye
devam etti.
144
1 5
Liz, Parti Merkezinden gelen mektuba bakp
bunun ne anlama geldiini dnyordu. artc
bir eydi. Evet, holanmasna holanmt, ama ne-
den nce kendisine danmamlard ki? Blge Ko-
mitesi mi kendi adn vermiti, yoksa bu Merkez'in
kendi seimi miydi? Ama Merkez'den kimse kendi-
sini tanmyordu bildii kadaryla. Zaman zaman ba-
z konumaclar grm, bir kere de Blge Kon-
gresinde Parti rgtleyicisi ile el skmt. Belki
Kltrel likilerden o adam hatrlyordu kendisini.
O sarn, kadns adam. Ashe idi ad. Liz'le ilgi-
lenmiti; o da adn oradan hatrlayp verdiini d-
nyordu. Garip bir adamd, toplantdan sonra
kendisini bir kahve imek iin Black and VVhite'a
gtrm, erkek arkadalar konusunda sorular sor-
mutu. Kendisine aslyor falan deildi hatta Liz
onun homo olduunu bile dnmt yine de
zel yaam hakknda pek ok ey sormutu. Ne
kadardr Partideydi, ana babasndan uzak yaad
halde onlar zlemiyor muydu? Erkek arkada ok
muydu, yoksa ilerinde k olduu biri var myd?
Liz, erkee pek aldr etmemiti, ama iyi konuu-
yordu dorusu Demokratik Alman Cumhuriyetin-
de ii devleti, ii air kavram falan filan. Dou
Avrupa hakknda gerekten ok ey biliyordu, ok
dolam olmalyd. Liz onun retmen olduunu
sanmt; retici ve akc bir havas vard. Daha
sonra Savam ,Fonu iin para toplanm, Ashe bir
145
BALOYA GEL
sterlin verince kzn gzleri falta gibi almt. Evet,
kendisini hatrlayan kesinlikle oydu. Londra Blgesin-
de birisine sylemi, onlar da adn Merkez'e vermi
olmalydlar. Yine de ok dolambal bir yoldu bu.
Ama Parti hep byle gizli alrd ihtillci bir
parti olmasndan dolay herhalde. Liz bu gizli ka-
pakl ilerden pek holanmyordu, drst deilmi
gibi geliyordu bunlar kendisine. Ama bunun gerekli
olduunu ve bunlardan holanan pek ok insann
bulunduunu da kabul ediyordu.
Mektubu bir kere daha okudu. Merkez'in ba-
lkl kd zerine yazlmt. 'Aziz Yolda.' Asker-
lii hatrlatan bir eydi bu ve Liz bundan nefret e-
derdi; 'Yolda'a bir trl alamamt ite.
Aziz Yolda,
Demokratik Alman Cumhuriyeti Sosyalist
Birlik Partisi ile buradaki parti yeleri ve ora-
daki yoldalarmzn arasnda bir kltrel dei-
im konusunu grm bulunmaktayz. A-
ma, iki parti arasnda alt dzeyde bir dei-
im temeli yaratmaktr. SBP, ngiltere'deki
baskc nlemler yznden kendi yelerinin
yakn bir gelecekte bu lkeyi ziyaret edemeye-
ceklerini ok iyi bilmektedir. Ancak yalnzca
bu nedenle olsa bile, bir deneyim deiimi-
nin daha da nemli olduunu dnmektedir-
ler. Bu yzden bizden deneyimli ve sokak d-
zeyinde halk kkrtmacl konusunda iyi bir
sicili olan be ube Sekreteri davet etmiler-
dir. Seilen yoldalar hafta ube tart-
malarna katlacaklar, sanayi ve sosyal yardm
konusundaki ilerlemeleri greceklerdir. Yol-
dalarmza gen bir sosyalist sistemin dene-
yimlerinden yararlanmalar iin nemli bir fr-
sat yaratlm olmaktadr.
Bu yzden Blge'den, bu yolculuktan ya-
146
rarlanacak gen kadrolarn belirtilmesini iste-
diimizde sizin adnz verdiler. Eer olana-
nz varsa gidip plann ikinci blmn ger-
ekletirmenizi istiyoruz. Bu blmde. De-
mokratik Alman Cumhuriyetinde sizin gibi bir
aile gemiine ve sorunlara sahip yelerie
iliki kurulacaktr. Bayswater Gney ubesi
Leipzig'in banliys olan Neuenhagen ile e-
letirilmitir. Neuenhagen ubesi Sekreteri
Frau Lman sizi kabul etmeye hazrlanmak-
tadr. Bu i iin en uygun Yoldan siz oldu-
undan kuku duymuyor ve ziyaretinizin ba-
aryla geeceinden emin bulunuyoruz. Mas-
raflarnz Demokratik Alman Cumhuriyeti
Kltr Ofisince karlanacaktr.
Bunun ne byk bir onur olduunu anla-
yacanzdan ve zel nedenlerinizin bu ziya-
reti kabul etmenize engel olmayacandan e-
miniz. Ziyaret tarihi gelecek ayn 23'ndedir,
ancak Yoldalar, herbirinin ziyaret tarihleri
ayr olduu iin, birlikte yolculuk yapmaya-
caklardr. Bu ary kabul edip etmeyecei-
nizi bize en ksa zamanda bildirirseniz, size
daha ayrntl bilgi verebileceiz.
Liz mektubu okuduka daha garip buluyordu.
rnein bu kadar ksa bir zaman iin ktphane-
den izin alabileceini nasl bilebiliyorlard? Sonra
Ashe'nin kendisine tatillerinde ne yaptn, bu yaz
izin alp almadn, izin almak isterse nceden
haber vermek zorunda olup olmadn sorduunu
hatrlad. Dier adaylarn kimler olduunu neden
yazmamlard? Bunu yazmalar iin zel bir neden
yoktu belki de, ama yazlmaynca bir garip geliyor-
du ite. Mektup ok uzundu sonra. Oysa Merkez'-
de sekreterler pek kstl olduundan mektuplarn
ksa tutarlard. Ya da Yoldalardan telefon etmele-
147
rini isterlerdi. Ama bu, Merkez'de yazlm olama-
yacak kadar titizlikle yazlm bir mektuptu. Ancak
imza Kltrel rgtleyicinindi, bunda kuku yoktu.
Pek ok bildirinin altnda ayn imzay grmt Liz.
Ve mektubun slubunda Liz'in sevemeden alt
o yar brokratik, garip hava seziliyordu. Kendisi-
nin sokak dzeyinde halk kkrtcl sicilinin iyi
olduunu sylemek samalamaktan da beterdi. Liz
aslnda partinin bu tr almalarndan nefret eder-
di fabrika kaplarnda megafonla konumak, so-
kak kelerinde Daily Woorker gazetesi satmak,
yerel seimlerde kap kap dolamak. Bar a-
lmalarna bir diyecei yoktu, bir anlam vard bu-
nun. Sokaktaki ocuk arabalarn sren analara,
kap nlerinde duran yal kadnlara, oynaan o-
cuklara bakp 'Bunu onlar iin yapyorum,' diye-
bilirdin. te bu gerekten bar iin savamakt.
Ancak oy iin, ya da gazete satmak iin ya-
plan savam ayn gzlkle gremiyordu. ube
toplantsnda on, on be kiinin karsnda dnya-
y yeniden kurmak, sosyalizmin ncs olarak y-
rmek ve tarihin kanlmazlndan sz etmek ko-
layd. Ama toplantdan sonra kolunun alt Daily Wor-
ker'le dolu olarak sokaa kp bir tek gazete sat-
mak iin ounlukla bir saat beklemek bambaka
bir eydi. Pek ok arkadann yapt gibi kimi za-
man o da bir an nce kurtulup evine gitmek iin
bir dzine gazete parasn cebinden derdi. Ertesi
hafta toplantda gazeteleri kendilerinin satn al-
dn unutarak bbrlenirlerdi: 'Gold Yolda cu-
martesi gecesi on sekiz gazete satm, onsekiz!'
Bu durum Tutanaa ve ube bltenine geerdi.
Hatta belki de gazetenin birinci sayfasnda Sava-
m Fonu stununda ad bile kard. ok kk
bir dnyayd bu, Liz biraz daha drst olmalarn
isterdi. Ama kendisi de kendi kendine yalan syl-
yordu. Belki de hepsi ayn eyi yapmaktaydlar. Ya
148
da belki tekiler neden bu kadar ok yalan syle-
mem gerektiini daha iyi anlyorlard.
Kendisini ube Sekreteri yapmalar da ok ga-
ripti. Mulligan nermiti bunu: 'Gen, canl ve g-
zel yoldamz...' Sekreter yaparsa Liz kendisiyle
yatacak sanmt. Dierleri ise kendisinden holan-
dklar ve ayrca makinede yaz yazabildii iin oy
vermilerdi. Kendisi alp, ilerini onlara grdr-
meyecei iin. Gzel bir toplant yerine sahip olmak
istedikleri iin. Hepsi bir aldatmacayd bunlarn.
Alec bunu anlam grnyordu; ciddiye almyor-
du hibirini. Bir keresinde, 'baz insanlar ku bes-
ler, bazlar da Partiye girer,' demiti. Gerekti bu.
Gney Bayswater iin hi olmazsa. Blge de bunu
bilirdi. te o yzden kendisinin aday gsterilmesi
ok garipti. Bu yzden Blge'nin bu ite eli oldu-
una inanas gelmiyordu. Bu iin aklamas ancak
Ashe olabilirdi. Belki de erkek kendisine k ol-
mutu; belki homoseksel deildi de, yalnzca y-
le grnyordu.
Liz, heyecanl ve yalnz insanlarn abartmal
hareketiyle omuzlarn silkti. Denizar bir lke.
bedava ve ilgin. Kta Avrupasna gemi deildi.
Zaten gidecek paray bulup buluturmas da ola-
nakszd. Elenceli bir yolculuk olacakt. Almanlar
konusunda ekingeleri vard kukusuz. Bat Alman-
ya'nn militarist ve intikamc, Dou Almanya'nn ise
demokratik ve bar olduu sylenirdi. Ama Liz
btn iyi Almanlarn bir yanda, ktlklerinin de
teki yanda toplanm olduklarn kabul edemezdi.
Babasn ldrenler ktlerdi. Belki de Parti onu
bu yzden semiti. Bir uzlama belirtisi olarak.
Belki de o sorular sorarken bunlar dnmt
Ashe. Evet evet, hi kukusuz byleydi. Liz'in ii
birden Parti'ye kar bir minnet duygusuyla dolu-
verdi. Masasna gidip ekmecesinden bir kt al-
d, partinin gnderdii biraz eski ama yine de al-
an Underwood makinesine takt ve kabul mektu-
149
bunu yazd. Merkez sert, iyiliki, kiilikten uzak ve
srekliydi. yi insanlard oradakiler. Bar iin sa-
vaanlar. Liz ekmeceyi kapatrken gz Smiley'in
kartna iliti.
Odasnn kapsnda duran o ufak tefek, yal-
ca adam hatrlad. Parti, Alec ile senin ilikini bi-
liyor muydu? Dorusu ok budalalk etmiti Liz.
Eh, imdi kafasn biraz da baka eylere yorabi-
lirdi.
150
Fiedler ile Leamas eve dnene kadar hi ko-
numadlar. Akam tepeler kapkaraydlar, giderek
artan karanlk nnde tek tek klar denizlerdeki
gemilerin klarn andryordu.
Fiedler arabay evin yanndaki sundurmann al-
tna brakt, birlikte n kapya doru yrdler. Eve
girecekleri anda aalarn altndan bir ses duyul-
du, biri Fiedler'i aryordu. Arkalarna baknca
Leamas, Fiedler'i bekledikleri anlalan adam
grd.
Ne istiyorsunuz? diye bard Fiedler.
Seninle konumak istiyoruz. Berlin'den geldik.
Fiedler duraksad. O lanet nbeti nerede?
diye Leamas'a sordu. n kapda bir nbeti duru-
yor olmalyd.
Leamas omuzlarn silkt.
Holdeki klar neden yanmyor? diye sordu
Fiedler, sonra hl tatmin olmam bir halde adam-
lara doru yrd.
Leamas bir an bekledi, sonra ierden hibir
ses duymaynca karanlk evin iinden geip arka-
daki ek binaya doru yrd. Binann arkasna bi-
tiik olan bu blmenin dier yan am aala-
ryla evriliydi. Kulbe blmeye ayrlmt, kori-
doru yoktu. Leamas, orta odada kalyordu. Ana bi-
naya yakn olan odada iki nbeti kalmaktaydlar.
Leamas nc odann kime ait olduunu bilmi-
151
1 6
TUTUKLANMA
yordu. Bir kere kendi odasyla o odann arasndaki
kapy amaya alm, kilitli olduunu grmt.
Bir sabah yrye ktnda dantel perdeler ara-
sndaki aralktan bakt iin orasnn bir yatakodas
olduunu biliyordu. Kendisini elli metre geriden iz-
leyen nbetiler henz kulbenin kesini dnme-
dikleri iin bakabilmiti pencereden ieri. Odada
yaplm bir yatak, zerinde ktlar olan kk
bir yaz masas vard. Birinin o odadan kendisini
gzetlediine emindi. Ancak Leamas gzetlenmek-
le rahatsz olmayacak kadar eskiydi bu ite. Ber-
lin'de bir yaam biimiydi bu. Eer seni gzetleye-
ni seememisen, ya daha dikkatli davranyorlar
demekti, ya da sen kendi ustaln kaybediyor-
sun. Kendisi bu ite gerekten usta olduundan,
iyi bir gzlemci olmasnn yansra gl bir bellee
de sahip bulunduundan genellikle hemen farke-
derdi onlar. zleyici ekibin alt dzeni, zayflk-
larn, numaralarn, kendilerini ele verecek anlk
duraksamalarn bilirdi. Leamas iin gzetleniyor ol-
mann bir anlam yoktu, ancak evden blmeye geip
de nbetilerin odasna girerken ortada doru ol-
mayan bir eyin varln hissediyordu.
Ek binann klar merkezi bir noktadan yaklp
sndrlyordu. Sabahlar ounlukla bann s-
tndeki plak ampuln gl yla uyanr, gece-
leri de zorunlu karanlk yznden yataa yatmak-
ta acele ederdi. imdi ieri girdiinde saatin henz
dokuz olmasna ramen klar sndrlmt. Ge-
nellikle onbire kadar ak kalrd oysa. imdi pan-
curlar bile kapatlmt. Leamas ev ile blme arasn-
daki kapy ak brakt iin holden soluk bir k
geliyordu. Leamas nbetilerin yataklarnn bo ol-
duunu grp at anda arkasndan kap kapan-
d. Kendi kendine belki de. Amak iin bir hareket
yapmad. Zifiri karanlkt ierisi. Kapnn kapatlma-
syla birlikte bir kilit ya da bir ayak sesi duyulma-
mt. Sanki ses band birden kesilmi gibi. Leamas
152
birden bir pro kokusu duydu. Koku havada varol-
mu olabilirdi, ama o ana kadar duymamt. Kr
bir insan gibi karanlk, dokunma ve koku alma
duyularn keskinletirmiti.
Cebinde kibrit vard ama kartp yakmad. Ya-
na doru bir adm atp srtn duvara yaslad, hi
kprdamadan bekledi. Bir tek aklamas olabilirdi
bunun; nbeti odasndan kendi odasna gemesini
bekliyorlard. Bu yzden olduu yerde kalmaya ka-
rar verdi. O anda geldii ana bina ynnden bir a-
yak sesi duyuldu. Az nce kapanan kap kontrol
edildi, anahtar evrilip kilitlendi. Leamas yine de
kprdamad. Kendini aldatmaya gerek yoktu: oldu-
u yerde sktrlmt. Ar ar melirken elini
ceketinin yan cebine soktu. ok sakindi, ama ka-
fasndan anlar da hzla akp gidiyordu. nsann her
zaman bir silah vardr; bir kl tablas, bir iki ma-
deni para, bir dolmakalem kesecek ya da oya-
cak herhangi bir ey. Savata Oxford'daki kk
evdeki ufak tefek Galli avuun dsturuydu bu:
Asla iki elini birden kullanma. Bak, sopa ya da
tabanca kullanrken sol kolunu serbest bir halde
karnnn hizasnda tut. Vuracak bir ey bulamaz-
san ellerini a, baparmaklarn kaskat tut. Lea-
mas kibrit kutusunu alp avcunda boylamasna ez-
di, kutunun ince tahtalar diler gibi kt parmakla-
rnn arasndan. Ondan sonra odann kesinde ol-
duunu bildii iskemleye kadar srnerek gitti. G-
rlt karmasna aldrmadan iskemleyi ortaya itti.
Sonra admlarn sayarak geri geri, iki duvarn bir-
letii keye gitti. O anda kendi yatakodasnn ka-
psnn aldn duydu. Ancak odadan k gelme-
dii iin kapnn nnde durduunu bildii adam
seemedi. skemle imdi odann tam ortasnda ol-
duu iin saldrmak iin ne atlamazd. Bu, ken-
disinin taktik stnlyd: o, iskemlenin nerede
olduunu biliyor, ama onlar bilmiyorlard. Onlar s-
tne gelmeliydiler imdi, Leamas onlarn dardaki
153
yardmclarnn klar yakmasn bekleyemezdi.
Almanca, Haydi gelin ulan erkekseniz, diye
fsldad. Buradaym, kede. Gelin bakalm! Ne
bir ses, ne de bir hareket.
Buradaym ite, gremiyor musunuz? Ne oldu,
ha? Haydi ocuklar, haydi bakalm!
O anda bir adm, ardndan bir adm daha atl-
d, gelen adam iskemleye arpnca bir kfr savur-
du. Leamas'n bekledii and bu. Kibrit kutusunu
bir yana atp dikkatli admlarla yrd. Ormanda
dallarn yzne arpmamas iin ellerini ne uzat-
m yryor gibiydi. Eli askeri bir niformann sert
kumana dedi. Sol eliyle adamn koluna hafife
vurdu. Kula dibinde rkek bir ses, almanca, Sen
misin, Hans? dedi.
Sus ulan, hyar! Leamas konuurken uzanp
pdamn salarn kavrad, ban ileri ve ne itti, sa
eliyle boynuna sert bir darbe indirdi. Sonra bir ke-
re de kendine ekip ak eliyle boazna vurdu ve
yere brakt. Adamn vcudu yere dt anda
klar yand.
Kapda pro ien bir Halk Polisi yzbas, ar-
dnda da iki adam duruyordu. Biri sivil giyimli ve
epey genti. Elinde bir tabanca vard. Hepsi de yer-
deki adama bakyorlard. Biri d kapnn kilidini e-
virdi. Leamas gelenin kim olduunu grmek iin
ban evirdi. Yzba kprdamamas iin seslen-
di. Leamas ar ar dnp adama bakt.
Darbe indiinde elleri hl iki yanndayd. Ka-
fatas paralanm gibiydi. Baygn bir halde yere d-
erken tabanca kabzasyla m vurduklarn dn-
yordu.
Leamas kendine geldiinde biri ark sylyor,
gardiyan da ona susmas iin baryordu. Gzleri-
ni at anda sanc parlak bir k gibi patlad bey-
ninde. Kprdamadan yatyor, gzlerini kapatmyor-
du. Ayaklar buz gibiydi, zerindeki cezaevi nifor-
masndan pis bir koku yaylyordu. ark kesilmiti,
154
Leamas onun bir daha hi balamayacan bildii
halde balamasn istedi. Elini kaldrp yananda
kuruyan kanlara dokunmak istedi, ama elleri arka-
sndan balanmt. Ayaklan da bal olmalyd, kan
dolam durduu iin bylesine souktu herhalde.
Ban kaldrp evresine baknmak istedi. nnde
dizlerini grnce ard. Gdsel bir hareketle ba-
caklarn uzatmak isteyince duyduu korkun acy-
la bir lk att. Bir daha denedi ayn hareketi. Ac
daha da artmt. Nedeni anlad hemen: elleri ve
ayaklar zincirle arkasnda balyd. Bacaklarn u-
zatmak isteyince zincir geriliyor, omuzlar ne, ya-
ral ba da ta zemine deiyordu. Baygn yatarken
kendisini dvm olmalydlar. Vcudu kaskatyd.
Kasklar aryordu. Nbetiyi ldrp ldrmediini
dnd. ldrm olduunu umdu.
Bann zerinde parlak bir k yanyordu. Oda-
da mobilya yoktu, yalnzca badanalanm duvarlar
ve griye boyanm elik kap. Baka hibir ey yok-
tu. Hibir ey. Duyduu iddetli acdan baka du-
yacak, dnecek hibir ey yoktu.
Geldiklerinde saatlerdir orada yatyor olmaly-
d. Lambadan snmt ierisi, ok susamt ama
seslenmiyordu. Sonunda kap ald ve Mundt g-
rnd. Gzlerinden tanmt Mundt'u. Smiley an-
latmt adamn gzlerini.
155
17
MNDT
Balarn zp ayaa kalkmas iin serbest
brakmlard. Leamas bir an ayakta durmay baa-
racak gibi oldu, ama kan ellerine ve ayaklarna dol-
duu anda yere yld. Onu olduu yerde braktlar,
ocuklarn kvranan bir bcee ilgisizce bakmalar
gibi seyrettiler bir sre. Sonra nbetilerden biri
Mundt'un yanndan geip ayaa kalkmas iin ba-
rd. Leamas duvara kadar yerde srklendi, avu-
ilerini badanal tulalara dayad. Yar yarya do-
rulmutu ki, nbeti bir tekme savurunca. yine d-
t. Bir daha denedi. Bu kere nbeti srt duvara
dayal olduu halde dorulmasna ses karmad.
Leamas adamn arln sol bacana verdiini g-
rnce yeni bir tekmenin gelmek zere olduunu an-
lad. Olanca gcyle kendini ileri att, ne edii
ban nbetinin yzne nianlad. Leamas stte
olmak zere yere devrildiler. Nbeti ayaa kalkt.
Leamas da yatt yerde verilecek cezay bekledi.
Ancak Mundt nbetiye bireyler syledi; Leamas
omuzlarndan kaldrldn hissetti, biri de ayakla-
rndan tuttu, koridor boyunca yrmeye baladlar.
Hcrenin kaps arkalarndan kapanmt, lesiye
susamt Leamas.
Bu kere bir masa ve koltuklarla deli kk
rahat bir odaya girmilerdi. Demir parmaklkl pen-
cerelerin nnde jaluziler vard. Mundt masann ba-
na geti, Leamas gzleri yar kapal bir halde kol-
156
tua oturdu. Nbetiler de kapnn nnde yerleri-
ni almlard.
ecek bir ey verin, dedi Leamas.
Viski mi?
Su.
Mundt kedeki musluktan srahiye su dol-
durup bir bardakla birlikte masann stne koydu.
Yiyecek bireyler getirin, dedi. Nbetilerden
biri gidip bir maraba orba ile dilimlenmi bir par-
a sucuk getirdi. Leamas yiyip ierken hi konu-
madan szyorlard kendisini.
Fiedler nerede? diye sordu Leamas sonunda.
Tutukland, dedi Mundt.
Neden?
Halkn gvenliini sabotaj iin komplo kur-
maktan.
Leamas ar ar ban sallad. Sen kazan-
dn demek. Ne zaman tutukladn onu?
Dn gece.
Leamas baklarn glkle evirdi Mundt'a.
Ben ne olacam?
Sen tanksn. Daha sonra da sen yarglana-
caksn.
Demek ben Mundt'u sulamak iin Londra'-
nn tezghlad bir oyunun parasym yle mi?
Mundt ban sallad, bir sigara yakp Leamas'a
geirmeleri iin nbetiye verdi. Evet yle.
Nbeti geldi, sigaray Leamas'n dudaklar aras-
na yerletirdi.
ok ince bir operasyon, dedi Leamas. Sonra,
Bu inliler de ok akll, diye anlamsz bir ey
syledi.
Mundt yant vermedi. Sorgulama srdke Le-
amas onun bu suskunluklarna alyordu. Mundt'un
Leamas'n beklediinin aksine ok ho bir sesi var-
d, ancak ok az konuuyordu. Belki de ar kendine
gvenin bir parasyd bu, zellikle konumak is-
temedike konumuyor; gereksiz sradan konuma-
157
lar yerine uzun sessizlikleri yeliyordu. Bu yntemle
de, giriimi elde tutmak isteyen, tutuklunun sorgu-
laycya olan psikolojik bamlln smren, mes-
lekten sorguculardan ayrlmaktayd. Mundt teknik-
ten nefret ederdi; bir gerek ve eylem adamyd.
Leamas da bunu yeliyordu.
Mundt'un grn de huylaryla uyum iindey-
di. Atlet yaplyd. Sarn salar ksa kesilmiti.
Gen yznde temiz bir drstlk, rktc bir a-
kszllk vard. Hayl ya da needen uzak bir in-
sand. Gen grnmesine ramen yallarn kendisi-
ni ciddiye almalarn salayacak bir havas vard.
Elbiseleri zerine tam oturmutu. Leamas, Mundt'un
bir katil olduunu hatrlamakta glk ekmiyordu.
Adamda, kendisini cinayete uygun klacak bir so-
ukluk, bir kendine yeterlilik vard. Cok sert bir in-
sand Mundt.
Gerektii takdirde yarglanacan ikinci su,
cinayet olacak, dedi.
Nbeti id demek?
Leamas'n bann iinde dayanmas g bir
sanc dolat.
Mundt ban sallad. O yzden casusluk su-
lamasyla yarglanman yalnzca akademik bir nokta
olacak. Fiedler aleyhine davann halka ak grl-
mesini istiyorum. Prezidyum'un istei de bu dorul-
tuda.
Benim de itirafm istiyorsun u halde?
Evet.
Dier bir deyile, elinde hi kant yok yani.
Kant elde edeceiz. Senin itirafn da sala-
yacaz. Mundt'un sesinde hibir ktlk yoktu.
Dier yandan, senin iin hafifletici nedenler de ola-
bilir. ngiliz Haberalma Servisi sana antaj yapt;
seni para almakla suladlar, sonra da bana kar
hazrladklar bir komploya katlmaya zorladlar.
Mahkeme byle bir tutumda hafifletici nedenler bu-
labilir.
158
Leamas bir an dikkatini datm gibiydi.
Beni hrszlkla suladklarn nerden biliyor-
sun? diye sordu. Ama Mundt yant vermedi.
Fiedler aptallk etti, dedi az sonra. Dostu-
muz Peters'in raporunu okuyunca buraya neden
gnderildiini ve Fiedler'in tuzaa deceini an-
ladm. Fiedler benden nefret eder. Mundt, bu gz-
leminin gerekliini vurgulamak istercesine ban
sallad. Sizinkiler bunu biliyorlard. ok kurnazca
hazrlanm bir operasyondu dorusu. Kim hazrla-
d bunu? Smiley mi? O mu, ha? Leamas^a gelmiti
imdi susma sras.
Fiedler'in senin sorgun konusundaki raporunu
grmek istedim. Raporu bana gndermesini syle-
dim. i ardan alnca hakl olduumu anladm. On-
dan sonra dn raporu Prezidyum yelerine gnderdi
ve bana gndermedi. Londra'da birileri ok kurnaz
davrandlar dorusu.
Leamas bir ey demedi.
Smiley'i en son ne zaman grdn? diye sra-
dan bir eyden szedermi gibi sordu Mundt. Lea-
mas kendine gvenemeyerek duraksad. Ba mt-
hi aryordu.
Onu en son ne zaman grdn?
Hatrlamyorum. Servislte deildi artk. Ara-
sra ziyarete gelirdi.
Peter Guillam'n iyi dostudur, yle deil mi?
Sanrm.
Sen Guillam'n Demokratik Alman Cumhuriye-
tindeki ekonomik durumu incelediini sandn sy-
lemitin. Servisinizin pek garip bir blm... ne i
yaptn pek bilmiyordum.
yle. Beyninin arkasndaki zonklamayla ses-
ler ve grntler karyordu. Gzlerinden alevler
fkrmaktayd. Midesi bulanyordu.
Smiley'i en son ne zaman grdn?
Hatrlamyorum... hi hatrlamyorum.
Mundt ban sallad. .
159
ok esasl bir bellein var beni sulama-
ya yarayacak eyler iin. Birini en son ne zaman
grdmz hepimiz hatrlarz. rnein, Berlin'den
dndkten sonra grdn m?
Galiba. Ona bir kere Londra'da rastladm...
Leamas gzlerini kapatt, terden srlsklam kesil-
miti. Daha fazla devam edemeyeceim, Mundt...
ok hastaym...
Ashe, kendisine hazrlanan tuzaa dp de
seninle iliki kurduktan sonra kendisiyle yemek ye-
din yle deil mi?
Evet. Ashe ile birlikte le yemei yedik.
Yemek saat drtte bitti. Ondan sonra nereye
gittin?
Kente indim yanlmyorsam. Pek emin dei-
lim... nsaf artk, Mundt. Leamas elleriyle ban
tuttu. Devam edemiyorum. Lanet kafam...
Ondan sonra nereye gittin? Neden seni izle-
yenleri atlattn? Onlardan kurtulmak iin neden o
kadar uratn?
Leamas ellerinin arasna almt ban, soluu
kesik kesik kyordu.
Bu tek soruyu yantla, sonra gidebilirsin. Bir
yatak vereceiz sana. Cann isterse uyuyabilirsin.
Aksi halde hcrene gideceksin, anlyor musun? Yi-
ne elin ayan balanacak, bir hayvanmsn gibi
yattn yerde yiyeceksin yemeini. Anlyor musun?
Nereye gittiini syle bana.
Leamas'n bandaki lgn zonklama birden art-
mt, oda dnyordu evresinde, ayak sesleri duydu.
Biri baryordu, ama ona deil. Kap akt. Evet,
biri kapy amt. Oda doluydu imdi, herkes bir
azdan baryordu. Sonra da gittiler, bir ksm a-
yaklarn vura vura gittiler. Sessizlik kt. Ardndan
alnna serin bir havlu konuldu, mfik eller kendisini
kaldrp gtrdler.
Uyandnda bir hastane yatandayd ve yata-
n ayak ucunda Fiedler durmu sigara iiyordu.
160
18
FIEDLER
Leamas durumunu gzden geirdi. arafl bir
yatak. Pencerelerinde demir parmaklk olmayan
tek yatakl bir kou. Soluk yeil duvarlar, koyu
yeil muamba, pencerede buzlu cam ve perdeler.
Bir hemire yiyecek getirdi: bir yumurta, or-
ba ve meyve. Yiyemeyecek kadar bitkindi, ama yi-
ne de yemesi gerektiini biliyordu. Yemeini yerken
Fiedler de kendisini seyrediyordu.
Naslsn? diye sordu.
Berbat, dedi Leamas.
Ama daha iyisin, deil mi?
Sanrm. Leamas duraksad. O hayvanlar ba-
na fena dayak attlar.
Bir nbeti ldrdn, biliyor muydun?
yle oldu galiba... Byle sama bir operasyo-
na giriince neyle karlaacaklarn sanyorlard
ki? Neden ikimizi birden tutuklamadlar? Neden
klar sndrdler? Arya kamak deilse, ne-
dir bu?
Korkarm, ulus olarak biraz arlk eilimlisi-
yiz. Baka lkelerde buna beceriklilik denir.
Yine bir sessizlik oldu.
Sana ne oldu? diye sordu Leamas.
Ben de sorgulama iin biraz yumuatldm.
Mundt'un adamlarnca m?
Hem Mundt'un adamlar, hem de Mundt tara-
fndan. ok ilgin bir duyguydu!
161
Bu da bir gr.
Bedensel olarak deil; bedensel olarak bir ka-
rabasand. Mundt'un beni dvdrmesi iin zel bir
nedeni vard. tirafm elde etmenin dnda.
O hikyeyi uydurdun diye...
Yahudi olduum iin.
Tanrm!
O yzden zel davranld bana. Ve bu arada
da durmadan kulama fsldyordu. ok garipti.
Ne diyordu?
Fiedler yant vermedi. Sonunda, Bunlarn hep-
si sona erdi artk, diye mrldand.
Neden? Ne oldu?
Tutuklandmz gn Prezidyum'dan Mundt'un
halk dman olarak tutuklanmasn istemitim.
Ama ldrmsn sen, Fiedler. Syledim sana.
Onu asla...
Seninki dnda baka kantlar da vard. Son
yldr tek tek toplanan kantlar. Seninki bunla-
rn sonuncusu oldu. Durumu anlaynca Mundt dn-
da btn Prezidyum yelerine birer rapor gnder-
dim. Tutuklama emrini istediim gn aldlar rapor-
lar.
Bizim tutuklandmz gn.
Evet. Mundt'un kar koyacan biliyordum.
Prezidyum'da dostlar olduunu, raporumu alr al-
maz korkuya kaplp kendisine koacak dalkavuk-
lar olduunu biliyordum. Sonunda kaybedeceini
de biliyordum ama. Prezidyum onu mahvedecek si-
laha sahipti artk. Biz sorguya ekildiimiz bir iki
gn iinde raporu arka arkaya defalarca okuyup
gerek olduunu anladlar. Sonra da harekete ge-
tiler. Ortak korkular, ortak zayflklar ve ortak bilgi-
leriyle birleip ona kar dndler ve yarglanmas-
n istediler.
Yarglanma m?
Evet, gizli olarak. Mahkeme yarn toplanyor.
Mundt u anda tutuklu.
162
Peki, bu dier kantlar nedir? Topladn ka-
ntlar yani?
Bekle grrsn. diye glmsedi Fiedler. Ya-
rn greceksin.
Bir sre susup Leamas'n yemek yemesini sey-
retti.
Bu mahkeme nasl kurulur? diye sordu Lea-
mas.
Bunu Bakan saptar. Halk Mahkemesi deil-
dir... bunu unutma. Daha ok bir soruturma ko-
mitesi falan gibi bir ey. Prezidyum tarafndan be-
lirli bir konunun aratrlp rapor edilmesi iin ata-
nan bir heyet. Raporda tavsiye karar bulunur. Bu
durumda tavsiye karar hkmden farkszdr, ancak
Prezidyumun almalarnn bir blm niteliiyle
gizli tutulur.
Kimlerden oluur? Yarglar ve avukatlar var
mdr?
yarg vardr. Avukat da. Yarn Mundt'u
ben sulayacam, Karden de savunacak.
Karden de kim oluyor?
Fiedler duraksad.
ok sert bir insandr. Ky doktoruna benzer,
iyi yrekli ve ufak tefek. Buchenvvald toplama kam-
pndayd.
Mundt neden kendini savunmuyor?
Kendisi yle istedi. Karden'in tank araca-
syleniyor.
Leamas omuzlarn silkti. Bu seni ilgilendiren
bir ey.
Yine bir sessizlik oldu. Beni, ben olduum iin,
ya da nefretinden ve kskanlndan dvdrseydi
bu kadar aldrmazdm. dedi Fiedler. Bunu anl-
yor musun? O uzun, bitip tkenmek bilmeyen ac.
Ve bu arada kendi kendine, 'Ya baylacam ya da
acya katlanacam, doa salayacak bunu' diyor-
sun. Ve sanc bir kemancnn baka bir tele atlama-
s gibi srp gidiyor, bitmiyor. Melodi gibi ac. Yk-
163
seliyor ve alalyor ve doa da kula sar bir o-
cua duymasn retir gibi her notay tek tek his-
setmeni salamaktan baka bir ey yapmyor. Bu
srada da durmadan 'Yahudi' diye fsldyordu. Ya-
hudi. Bunu bir fikir iin, ya da Parti iin, veya ben-
den nefret ettii iin yapmasn anlardm. Ama bu
deildi szkonusu...
Pekl, dedi Leamas. Mundt orospu ocuu-
nun biridir.
Evet. yle. Fiedler heyecanlanm gibiydi,
birine bbrlenmek istiyor, diye dnd Leamas.
Seni ok dndm, dedi Fiedler. Hani bir
akam konumutuk... motor hakknda... hatrla-
dn m?
Ne motoru?
Fiedler glmsedi. eviri yanl oldu, kusura
bakma. Benim Motor dediim ruh yani, ya da Hris-
tiyanlar her ne derlerse.
Ben Hristiyan deilim.
Fiedler omuzlarn silkti. Ne demek istediimi
anladn sanrm. Bir daha glmsedi. Seni ar-
tan ey... Baka bir ekilde syleyeyim. Ya Mundt
haklysa? Benden itiraf etmemi istedi... Kendisini
ldrmeye alan ngiliz casuslanyla ibirlii etti-
imi. Ona gre bu operasyon ingiliz Gizli Servisi ta
rafndan Abteilung'un en iyi adamn ortadan kal-
drmak zere bizi istersen beni diyelim kulla-
narak tezghlanm. Kendi silahmz kendimize
dorultuyoruz yani.
Bunu benim zerimde de denedi, dedi Lea-
mas ilgisizce. Sanki btn hikyeyi ben kendim
uydurmuum gibi.
Benim demek istediim u: diyelim ki dedik-
leri gerek, bir varsaym bu, bir insan ldrebilir
miydin, masum bir insan...
Mundt katildir.
Diyelim ki katil falan deil. Beni ldrmek
isteselerdi ya da : Londra bunu yapar myd?
164
Bu ihtiyaca bal bir ey...
yle demek? Stalin gibi yani? Trafik kazas
ve istatistikler. Benim iin ok rahatlatc bir ey bu.
Neden?
Uyumalsn artk. stediin yemei getirtebi-
lirsin. Ne istersen getirecekler. Yarn konuursun.
Fiedler kapdan kacakken dnp bakt. in ko-
mik yan ne, biliyor musun? Hepimiz birbirimizin
eiyiz.
Leamas, Fiedler'in dostu olduu ve Mundt'u
yaknda lmne gnderecekleri bilgisiyle tatmin
olmu olarak uyudu. ok uzun zamandan beri iste-
dii bir eydi bu.
1 6 5
19
UBE TOPLANTISI
Liz, Leipzig'de mutluydu. Bir zveride bulunu-
yor olma rahatl veren bu tutumlu yaantya bay-
lyordu. Kald kk ev lo ve yoksuldu, yemek-
ler ktyd ve ou da zaten ocuklara veriliyor-
du. Leipzig Neuenhagen ube Sekreteri Frau L-
man ile her yemekte politika konuuyorlard. Sala-
r aklam, ufak tefek kadnn kocas kent dnda
bir ta ocann yneticisiydi. Dini bir toplum iinde
yaamak gibi bir ey, diye dnyordu Liz. Bir ma-
nastr ya da bir kibbutz gibi. Midenin bo olmasna
ramen dnyann daha iyi olduunu hissediyordun.
Liz, halasndan biraz almanca renmiti, imdi bu
dili ne kadar rahatlkla kullandn grnce kendisi
bile ayordu. nce ocuklarla konumay denedi,
hepsi glmseyerek yardmna kotular. ocuklar
kendisine ok garip davranyorlard, sanki ok de-
erli bir insanm gibi. nc gn biri cesaretini
toplayp 'oradan' kendilerine ikolata getirip getir-
mediini sordu. Byle bir ey aklna hi gelmemi
olduu iin utand Liz. ocuklar da ondan sonra
kendisini unutmu grndler.
Akamlar Parti almalar vard. Bror da-
tyorlar, deneklerini demeyen ya da toplantlara
katlmay aksatan yeleri ziyarete gidiyorlard. Bir
kere 'Tarmsal rnlerin Merkezi Datmna likin
Sorunlar' zerine bir konferans iin Merkeze gittiler,
bir kere de kentin dndaki bir makine takm tez-
166
gh fabrikasnn iler Danma Konseyi'nin a-
lmasna katldlar.
Liz'in geliinin drdnc gn kendi ube Top-
lantlar vard. Liz iin bu ok heyecan verici bir
deneyim olacakt: .bylece Baysvvater'deki kendi u-
besinin bir gn nasl olacan kendi gzleriyle g-
recekti. Akamn tartma konusu olarak 'ki Sa-
vatan Sonra Birlikte Yaamak" seildiinden katl-
ma orannn byk olacan tahmin ediyorlard. B-
tn mahalleye brorler datlm, komu mahalle-
lerde o gece rakip bir toplant olmayaca renil-
miti.
Yedi kii geldi toplantya.
Yedi kii, Liz, ube sekreteri ve Blge'den ge-
len adam. Liz pek aldrmam grnmeye alty-
sa da mthi bir dkrklna uramt. Konu-
macya dikkatini veremiyor, zaten adamn birbiri ar-
dndan sralad bileik cmleleri skemiyordu. Tp-
k Baysvvater'deki toplantlar gibiydi kayp yz-
lere sahip ayn grev grup, ayn byk fikir-
lerin kk insanlarn elinde olduu inanc. Liz de
hep ayn eyi hissederdi kimsenin gelmeyeceini
umard bu kesin bir eydi ve insan alakgnll-
le iterdi, srekli sulanyormu duygusu verirdi,
her ne olursa olsun tepki gsterebilecek bir eydi
bu.
Ama yedi kii hibir ey deildi. Hiten beter-
di aslnda: elde edilemeyen kitlelerin hareketsizlii-
nin kantyd. nsann kalbi krlrd bu durumda.
Oda, Baysvvater'deki okul odasndan daha iyiy-
di, ama bu da bir avuntu olamyordu. Baysvvater'de
bir oda arayp bulmak bir servendi. lk gnlerde
Parti deil de, baka bir eymi gibi davranmlar-
d. Meyhanelerin arka odalarnda, Ardena Cafe'nin
toplant odasnda, ya da gizlice birbirlerinin evlerin-
de toplanmlard. Sonra ortaokul retmeni Bill
Hazel aralarna katlnca okulun snflarndan birini
kullanmlard. O bile bir tehlikeyi gze almakt;
167
mdr Bill'in bir tiyatro grubu oluturduunu sand-
iin her an sokaa atlmak tehlikeleri vard. Bu
keleri atlam prefabrike bina ile Lenin foto-
rafndan yine de iyiydi o snf. Resmin erevesine
o sama sapan eyleri neden sarmlard? Kurde-
leleri hep tozluydu stelik. Faist bir cenaze tre-
ninden kalm gibi. Kimi zaman Alec'in hakl olduu-
nu dnyordu baz eylere, inanmaya ihtiyacn
olduu iin i nan rd n; inandn eyin kendi ba-
na deeri yoktu. Ne demiti Alec? 'Bir kpek ka-
nan yerini kar. Ayr ayr kpekler ayr ayr yerle-
rini karlar.' Hayr, yanlt bu. Yanlyordu Alec
doru olamazd bu. Bar, zgrlk ve eitlik
gerekti bunlar. Ya tarih? Parti'nin kantlad o ya-
salar? Hayr, Alec yanlyordu; gerek, insanlarn d-
ndayd, tarih bunu kantlyordu, kiiler ya onun
nnde eilmeli, ya da gerekirse altnda ezilmeliydi-
ler. Parti, tarihin ncsyd, Bar savan ncs...
Ama daha ok insan gelmi olsayd daha iyi ola-
cakt. Yedi o kadar azd ki. Hepsi de yle aksi ak-
si ve a grnyorlard ki.
Toplant sona erince Frau Lman kapnn ya-
nndaki masann stndeki satlmayan brorleri
toplad, ye defterini yazd, paltosunu giydi. Ko-
numac, daha tartma almadan, Liz'e gre epey
kaba bir harekette bulunup kp gitmiti. Karanlk
iinden bir adam ktnda Frau Lman sn-
drmek zereydi. Kapdaki adamn bir an Ashe ol-
duunu sand Liz. Uzun boylu ve sarnd, zerin-
de o deri dmeli yamurluklardan vard.
Yolda Lman?
Evet?
Bir ngiliz Yolda aryorum. Yolda Gold. Si-
zinle mi kalyor?
Elizabeth Gold benim, diye atld Liz. Adam
ieri girip kapy arkasndan kapatt.
Ben Blge'den Halten. Adam hl kapnn ya
168
nnda duran Frau Lman'a ktlarn gsterdi. Ka-
dn ban sallayp endieyle bakt Liz'e.
Prezidyum'dan Yolda Gold'a bir mesaj getir-
dim. Programnda bir deiiklik szkonusu: zel bir
toplantya arlyor.
Oo. dedi Liz aptallam gibi. Prezidyum'un
kendisinden haberdar olmas inanlmaz bir eydi.
Bir iyiniyet gsterisi, dedi Halten.
Ama ben... Frau Lman... Liz konuamayp
sustu.
Bu koullar altnda Yolda Lman sizi bala-
yacaktr, eminim.
Elbette, diye Frau Lman atld.
Toplant nerede?
Bu gece yola kmanz gerekecek. Yolumuz
ok uzun. Grlitz yaknlarnda.
Grlitz mi? Neresi oras?
Douda, dedi Frau Lman. Polonya snrnda.
Sizi imdi evinize gtreceiz, eyalarnz
alrsanz hemen yola kabileceiz.
Bu gece mi? imdi mi?
Evet. Halten, Liz'in fazla bir seenei yok-
mu gibi davranyordu.
Byk siyah bir araba bekliyordu kendilerini.
Direksiyonda bir src, kaputun kenarnda da bir
bayrak direi vard. Askeri bir araca benziyordu.
1 6 9
2 0
Mahkeme salonu bir okul snfndan daha b-
yk deildi. Bir yandaki be alt srada gardiyan
ve nbetilerle Prezidyum yeleri ve sekin me-
murlar oturuyorlard. Odann dier ucunda da, ci-
lsz bir mee masann ardnda, yksek arkalkl kol-
tuklarda zel Mahkeme'nin yesi yer almt.
Onlarn zerlerinde, tel ile tavana asl kontrplak-
tan byk bir kzl yldz vard. Mahkeme salonunun
duvarlar Leamas'n hcresi gibi beyazd.
Odann iki yannda, iskemleleri masaya ve bir-
birlerine doru evrilmi iki adam oturmaktayd.
Altm yalarnda, siyah elbise ve gri kravatlyd
biri; dieri ise Fiedler'di.
Leamas, arkalarda, iki nbetinin arasnda
oturuyordu. Seyircilerin balar arasndan evresi
polisle sarl, sar salar ksack kesilmi, geni
omuzlar cezaevi niformasnn iine sktrlm
olan Mundt'u gryordu. Mundt'un tutuklu nifor-
mas giymesine ramen kendisinin gnlk giysileri-
ni giymesine izin verilmesi Fiedler'in etkinliinin
bir iaretiydi.
Mahkeme Bakan nndeki ngra sallad.
Sesi duyan Leamas baklarn o yana evirince tit-
remekten kendini alamad: mahkeme bakan bir
kadnd. Bunu daha nceden farketmedii iin su-
lanamazd. Elli yalarndaki kadn esmer ve ufak
tefekti. Salar erkek sa gibi kesilmiti, zerinde
Sovyet kadnlarnn pek sevdikleri bir tayyr vard.
170
DURUMA
Kadn sert baklarla evresini szdkten sonra
kapdaki nbetiye bayla kapy kapatmasn ia-
ret etti ve hibir merasime gerek duymadan konu-
maya balad.
Bugn burada toplanmamzn nedenini hepiniz
biliyorsunuz. Duruma gizli olacaktr, bunu unutma-
yn. Bu Prezidyum tarafndan atanan zel Mah-
keme'dir. Biz yalnzca Prezidyum'a kar sorumlu-
yuz. Kantlar kendi uygun grdmz biimde
dinleyeceiz. Fiedler Yolda, balasanz iyi olur.
Fiedler ayaa kalkt. Masaya doru hafife ba-
n edikten sonra antasndan, bir ucundan si-
yah bir kordonla tutturulmu bir tomar kt kar-
d.
Leamas'n daha nce grmedii bir ekingen-
likle, ama rahat bir ekilde konuuyordu. Leamas
bunun iyi bir gsteri olduunu ve amirini astrmak
zorunda kalan adamn rolne ok uygun olduunu
dnd.
Prezidyum'un benim Mundt Yolda hakkndaki
raporumu ald gn benim tutuklanm olduumu
bilmenizi isterim, diye Fiedler sze balad. Bizim
tarafa geen Leamas'la birlikte tutuklandm. Her
ikimiz de cezaevine konulduk ve orada... ok ar
koullar altnda... bu sulamann sadk bir Yolda-
a kar bir faist komplosu olduunu itiraf etme-
miz istendi.
Size verdiim raporda Leamas'n dikkatimi-
zi nasl ektiini biliyorsunuz. Onu biz arayp bul-
duk, bizim tarafa gemeye zorladk ve sonunda
Demokratik Almanya'ya getirdik. Leamas'n taraf-
szlnn en belirgin kant da udur: Az sonra ak-
layacam nedenlerle, Mundt'un ngiliz ajan oldu-
una inanmay hl reddetmektedir. te bu yz-
den Leamas'n aramza yerletirilen bir casus oldu-
unu ileri srmek glntr. lk giriim bizden gel-
miti. Leamas'n blk prk, ancak nemli kant-
171
lan son yldan beri sregelen uzun belirtiler zinci-
rinin son kantdr.
nnzde bu iddiann yazl belgelerini bula-
caksnz. Ben size, zaten ok iyi bildiiniz gerek-
leri yorumlayacam.
Mundt Yolda'a yaplan sulama, kendisinin
emperyalist bir devletin ajan olduudur. Daha ba-
ka sulamalarda da bulunabilirim ngiliz Gizli
Servisine haber szdrmak, alt Blm bir bur-
juva devletinin bilinsiz ua haline sokmak, Parti
aleyhtar gruplar bilerek koruyup dl olarak dviz
almak. Bu sulamalar da ancak birincisinden kar:
Hans Dieter Mundt, emperyalist bir devletin ajan-
dr. Bu suun cezas lmdr. Ceza yasalarmzda
bundan byk, bunun kadar devleti tehlikeye sokan,
Parti organlarmzn dikkatini bunun kadar gerekti-
ren baka bir su yoktur. Fiedler ktlar nne
brakt.
Mundt Yolda krk iki yandadr. Halk Ko-
ruma Dairesi Bakan Yardmcsdr. Bekrdr. Ol-
dum olas stn yetenekli, Parti karlarna hizmet-
te yorulmak bilmeyen, onlar acmaszca savunan
bir insan olarak kabul edilmitir.
Size onun mesleini ayrntl olarak anlataca-
m imdi. Yirmi sekiz yanda Daire'ye alnm ve
geleneksel eitimden geirilmitir. renim dnemi
sonunda skandinav lkelerinde, zellikle Norve,
sve ve Finlandiya'da zel grevler stlenmi, bu-
rada bir haberalma a kurarak faist kkrtclara
kar sava dmann eii dibine tamtr. Bu
grevi baaryla yerine getirmitir. O sralarda ona
Dairesinin alkan bir elemanndan baka bir kim-
likle bakmak iin bir neden yoktur. Ancak, Yolda-
lar, skandinavya ile bu erken temas aklmzn bir
kesinde tutalm, Mundt Yolda'n kurduu bu
alar kendisinin savatan sonra Finlandiya ile Nor-
ve'e gitmesi iin bir neden olmutur. Buradaki
taahhtleri daha sonralar kendisinin bu hain dav-
1 7 2
ranlar karlnda yabanc bankalardan binlerce
dolar dviz ekmesini salamtr. Sakn bir noktada
yanlmaym Mundt Yolda tarih gereklerinin aksini
kantlamaya alanlara konmamtr. Onun neden-
leri nce korkaklk, sonra zayflk ve gz doymaz-
lk olmutur. Kafasndaki tek d, byk bir serve-
tin sahibi olabilmekti. Ne garip bir ranstlantdr ki,
adalet glerini onun ardna dren de bu para hr-
s olmutur.
Fiedler duraklad, evresine baknd, gzleri
birden yepyeni bir atele parlamt. Leamas hay-
ran hayran seyrediyordu onu.
Bu, devletin dier dmanlarna bir ders ol-
sun, diye bard Fiedler. irkin sularn ancak
gecelen planlayabilen o insanlara! Seyircilerden
grev savma kabilinden bir mrlt ykseldi.
Onlar, kanlarn satmak istedikleri insanlarn
uyanklndan kaamayacaklardr. Fiedler beyaz
boyal ufack salonda bir avu nbeti ve devlet
grevlisine deil de, byk bir kalabala hitap eder-
mi gibiydi.
Leamas, Fiedler'in hibir eyi rastlantya brak
madn farketti. zel Mahkeme'nin, savclarn
ve tanklarn tutumlar politik bakmdan lekesiz ol
malyd. Bu tr davalarda her zaman varolan kar
sulamalar ok iyi bilen Fiedler, kendi arkasn sa
lama alyordu. Polemik tutanaklara geecei iin
buna kar kmak gerekten ok yrekli bir insann
ii olacakt.
Fiedler nndeki dosyay at.
Mundt, 1956 sonunda, Dou Alman elik He-
yetinin yesi olarak Londra'ya gnderildi. Gmen
gruplarna kar nlem alma zel grevi de veril-
miti kendisine. almalar srasnda byk tehli-
keleri gze ald ok deerli sonular elde etti.
Leamas'n dikkati yine orta masadaki kiiye
evrildi. Bakan'n solunda esmer bir gen vard.
Gzleri yar aralkt. nce uzun elleriyle durmadan
173
nndeki kt tomarn elliyordu. Leamas onun
Mundt'un adam olduunu tahmin etti, nedenini bi-
lemeden. teki yanda ise daha yal, dkk sal,
ho yzl bir adam oturmaktayd. Leamas, eer
Mundt'un durumu ortada kalrsa gencin kendisini
savunacan, kadnn ise sulayacan dnd.
kinci adam bu fikir yanlndan huzursuzluk du-
yup Bakan'la birlikte oy kullanacakt.
Fiedler yine konumaya balamt.
Londra'daki hizmetinin sonlarna doru kar
taraf kendisini ele geirdi. Kendisini byk tehli-
kelere attn sylemitim; bu arada ngiliz Gizli
Polisinin kendisi hakknda tutuklama karar kar-
malarn salayan baz eylemlerde de bulundu.
NATO bizim egemenliimizi kabul etmedii iin dip-
lomatik bakl olmayan Mundt sakland. Li-
manlar gzetlendi, ekali ve fotoraf Britanya ada-
larnn her yanna datld. Buna ramen Mundt
Yolda iki gn sonra Londra Havaalanna bir tak-
siyle geip oradan Berlin'e utu. 'Mkemmel' diye-
ceksiniz, gerekten de yleydi, ingiliz polis gcnn
alarma geirilmesine, tm karayolu, demiryolu ve
denizyollar ile havayollar gzaltnda bulundurul-
masna ramen Mundt Yolda Londra havaalann-
dan uakla kaabiliyor. Yoldalar, biraz dikkatli
dnrseniz Mundt Yolda'n ingiltere'den ka-
nn biraz ar kusursuz, biraz ar kolay olduu-
nu ve ngiliz yetkililerinin gzyummas olmasayd
baarlamayacan grrsnz. Odann arkasndan
eskisinden daha heyecanl bir mrlt ykseldi.
Gerek udur: Mundt, ingilizler tarafndan tu-
tuklanmtr. Ksa bir grmede kendisine klasik
seenei sunmulardr. Emperyalist bir cezaevinde
be yl yatp parlak bir meslein yklmasn m ister-
di, yoksa btn beklentilerin aksine vatanna drama-
tik bir ekilde dnp verdii sz tutacak myd? n-
gilizler dn koulu olarak kendilerine .bilgi aktarl-
masn, bunun karlnda byk paralar deyecekle-
174
rini sylediler. nde havu, arkada sopa ile Mndt
bylece taraf deitirdi.
Mundt'un mesleinde ykselmesini salamak
artk ngilizlerin karnayd. Mundt'un kk Batl
casuslar yoketmekteki baarsnn emperyalist e-
fendilerinin Mundt'un prestijinin arttrlmas yolun-
daki apalar olduunu imdilik kantlayamyoruz.
Ancak kesin olarak kantlayamamza ramen elde-
ki kantlardan bu varsaym yapabilmekteyiz.
1960'dan, yani Mndt Yolda'n Abteilungen
kar casusluk blmnn bakan olmasndan bu
yana dnyann drt yanndan iimizde yksek mev-
kide bir casus bulunduu haberini alyorduk. Karl
Riemeck'in casus olduunu biliyorsunuz. O, ortadan
kaldrldnda bu ktln kknn kazndn
sanmtk. Ama sylentiler kesilmemiti.
1960 sonlarnda eski bir ibirlikimiz, ngiliz
Haberalma Servisiyle ilikisi olduunu bildiimiz
bir ingilize Lbnan'da yaklaabildi. ngilize, daha
nce alt iki Abteilung blmnn tam bir a-
lma emasn teklif etti. Teklifi Londra'ya iletil-
dikten sonra reddedildi. ok garip bir eydi bu. Bu-
nun bir tek anlam olabilirdi: ngilizler, teklif edi-
len bu bilgiye sahiptiler ve bilgileri son gne kadar
olan dnemi kapsyordu.
1960'dan sonra lke dndaki ibirlikileri-
mizi rktc bir hzla kaybetmeye baladk. Bun-
lar ounlukla gnderildiklerinin ikinci nc haf-
tasnda tutuklanyorlard. Dman zaman zaman
ajanlarmz kendi tarafna ekmeye gayret gste-
riyordu, ama bunu da pek sk yapmyordu. Byle
bir eyle uramay deersiz grr gibiydiler.
Belleim beni yanltmyorsa 1961'de talihimiz
yaver gitti. imdi aklamayacam bir yoldan ngi-
lizlerin Abteilung hakknda bildiklerinin bir dosyas-
n ele geirdik. Dosya tamamd, doruydu ve gn-
lkt. Amirim olduu iin Mundt'a gsterdim bu-
nu. armadn, baz soruturmalar yapmakta ol-
175
duunu syledi ve bunlar aksatmamak iin benim
hibir ey yapmamam istedi. O anda, bu bilgileri
Mundt'un verdii konusunda bir kukuya kaplm-
tm. Zaten baka belirtiler de vard...
Casusluundan kukulanlan kiinin Karca-
susluk Blm bakan olmas ok uzak bir olaslk-
tr. Bu ylesine korkun bir fikirdir ki, deil bunu
dile getirmek, pek ok kii dnmeye bile cesaret
edemez. Bylesine bir sonuca varmakta ar l-
de duraksadm itiraf etmeliyim. Ve byle davran-
makla da byk bir yanlgya dyordum.
Ancak Yoldalar, son kantlar da artk elimize
gemi bulunuyor. imdi size bunlar sunmak is-
tiyorum. Fiedler dnp arkasna bakt. Leamas'
getirin.
ki yanndaki nbetiler ayaa kalknca Leamas
oturduu yerden salonun ortasna doru yrd. Bir
nbeti masaya dnk olarak ayakta durmasn ia-
ret etti. Fiedler iki metre tesindeydi. nce Ba-
kan konutu.
Tank, adn nedir?
Alec Leamas.
Ka yandasn?
Elli.
Evli misin?
Hayr.
Evliydin ama.
imdi evli deilim.
Meslein nedir?
Ktphane yardmcs.
Fiedler fkeyle sze kart. Daha nce ngi-
liz Haberalma Servisinde alyordun, deilmi?
Evet. Bir yl ncesine kadar.
Mahkeme sorgulamann raporlarn okudu,
diye Fiedler devam etti. Onlara geen yl Mays
aynda Peter Guillam ile yaptn konumay tekrar-
laman istiyorum.
176
Mundt hakkndaki konumamz m?
Evet.
Syledim ya. Bizim Londra'daki bromuz olan
Cambridge Meydanndayd. Peter'e koridorda rastla-
dm. Fennan olayna kartn bildiim iin Geor-
ge Smiley'e ne olduunu sordum. Sonra lm olan
Dieter Frey'den ve ie karm olan Mundt'tan sz
ettik. Peter, Maston'un Maston o sralarda ii y-
rtmekteydi Mundt'un yakalanmasn istemediini
syledi.
Bunu nasl yorumladn? diye sordu Fiedler.
Maston'un Fennan olayn berbat ettiini .bili-
yordum. Mundt'un ngiliz Mahkemesi nne karl-
masyla yeni bir pislik dalgas altnda kalmak iste-
miyordu.
Mundt yakalanm olsayd hukuken sulanabi-
lir miydi?
Bu, onu yckalayann kim olduuna bal. Po-
lis yakalasayd ilerine bildirilirdi. Ondan sonra
da yeryznde hibir g onun yarg nne ka-
rlmasn nleyemezdi.
Peki ya yakalayan Servisiniz olsayd?
O ok deiik bir durumdur. Onun sorgula-
masn yapp burada cezaevinde yatan bir adam-
mzla deitirmeye kalkrlard. Ya da biletini ve-
rirlerdi eline.
Ne demek bu?
Ondan kurtulurlard.
ldrrler miydi yani? Fiedler btn sorular
artk kendisi soruyor, mahkeme yeleri de nlerin-
deki ktlara yazyorlard.
Ne yaptklarn bilmiyorum. O oyunlara hi ka-
rmadm ben.
Ondan kendi ajanlar olarak yararlanmak iste-
mezler miydi?
sterlerdi ama bunu baaramadlar.
Nasl biliyorsun bunu?
Ka kere syledim sana. Ben seyirlik maymun
1 77
deilim! Drt yl sre ile Berlin merkez bakanl
yaptm. Mundt bizden biri olsayd ilk nce benim
haberim olurdu.
Fiedler bu yantla tatmin olmu gibiydi. Mah-
keme heyetinin tatmin olmadn dp ok iyi bili-
yordu. Bu kez dikkatini 'Rolling Stone' operasyo-
nuna vererek Leamas'a dosyann kstl datmn,
Stockholm ve Helsinki bankalarna yazlan mektup-
lar, bankalarn birinden ald yant yeniden an-
lattrd. Sonra mahkeme heyetine dnd.
Nedenini bilmiyorum ama Helsinki'den bir ya-
nt almadk. Size durumu bir daha zetleyeyim. Le-
amas, on be Haziran gn Stockholm'de paray
yatrd, nnzdeki dosyada Royal Scandinavian
Bank'n Robert Lang'a yazd mektubun fotokopi-
sini greceksiniz. Robert Lang, Leamas'n bu hesa-
b atrmak iin kulland takma addr. Bu mek-
tupta yatrlan parann tm olan on bin dolarn
bir hafta sonra ortak hesap sahibi tarafndan e-
kildii bildirilmektedir. Fiedler bayla n sradaki
Mundt'u iaret ederek szlerini srdrd: Sann,
Abteilung hesabna gizli bir i iin yirmi bir Hazi-
ran'da Kopenhag'da bulunduu tartma kabul et-
meyecek bir gerektir sanrm.
Leamas, Helsinki'ye para yatrmak iin Finlan-
diya'ya yirmi drt Eyllde gitmiti. Fiedler sesini
ykselterek Mundt'a bakt. Ekimin nde Mundt
Yolda da, yine Abteilung'un karlarn ileri sre-
rek, Finlandiya'ya gizli bir ziyarette bulundu.
Odada t kmyordu. Fiedler dnp yine Mah-
keme heyetine doru srdrd konumasn. Bu
kantlarn ikinci dereceden olduunu mu dn-
yorsunuz? Size bir eyi daha hatrlatmama izin ve-
rin. Fiedler bu kez! Leamas'a dnd. .
Tank, Berlin'deki almalar srasnda Sosya-
list Birlik Partisi Prezidyumu eski sekreteri Kari
Riemeck ile ilikin olmutu. Bu ilikinin mahiyeti
neydi?
178
Mundt'un adamlar tarafndan ldrlene ka-
dar benim ajanmd.
Evet yle. Mundt'un adamlar tarafndan l-
drlmt. Sorguya ekilmeden Mundt Yolda ta-
rafndan ldrlen pek ok casustan biri. Ama
Mundt'un adamlar tarafndan ldrlmeden nce
ingiliz Gizli Servisinin adam myd?
Leamas ban sallad.
Riemeck'in Kontrol adn verdiiniz adamla bu-
lumasn anlatr msn?
Kontrol Berlin'e Karl' grmek iin geldi. Kari
en verimli ajanlarmzdan biri olduundan onunla
tanmak istiyordu sanrm.
Ayn zamanda en gveniliriydi, deil mi?
Evet. Londra, Karl' pek tutard, onun yapt
her ey doruydu. Kontrol gelince Karl'n benim
evime gelmesini saladm, mz birlikte yemek
yedik. Karl'n evime gelmesini istemezdim ama bu-
nu Kontrol'a syleyemezdim. Bunu aklamas ok
g, Londra'da bizden ok uzakta yaadklarndan
kendi kendilerine ekici gelen fikirlere kaplrlar.
Ben de Karl'n ynetimini ellerine almak isteyecek-
lerinden korkuyordum.
Demek l bir toplant yaptnz, diye Fied-
ler szn kesti. Peki bu bulumada neler oldu?
Kontrol daha nceden Kari ile on be dakika
kadar yalnz grmek istediini sylemiti. Ben de
kimizin bittii bahanesiyle evden ktm, de Jong'a
gidip bir iki kadeh itim, bir ie viski alp dn-
dm.
Dndnde ne yapyorlard?
Ne demek istiyorsun?
Kontrol ile Riemeck hl konuuyorlar myd?
Neden sz ediyorlard?
Geldiimde konumuyorlard.
Teekkr ederim. Oturabilirsin.
Leamas yerine dnerken Fiedler yeniden mah-
keme heyetine dnd.
1 79
Size casus Riemeck'den sz etmek istiyo-
rum. ldrlen casus Karl Riemeck'ten. nnz-
de Leamas'n hatrlayabildii kadaryla Riemeck'in
kendisine aktard bilgilerin bir listesi var. Bu mt-
hi hainlii size ksaca zetleyeyim. Riemeck, efen-
dilerine Abteilung'un almalar ve alanlarn ki-
ilikleri konusunda tm ayrntlar vermitir. Lea-
mas'a inanacak olursak, Riemeck Prezidyum'un
en gizli oturumlarnn tutanaklarn kendisine ver-
miti.
Bu kendisi iin ok kolayd, nk toplantla-
rn tutanaklarn o hazrlyordu. Ama Riemeck'in Ab-
teilung'un gizli ilerinden haberdar olmas bamba-
ka bir eydir. 1959 sonunda Riemeck'in Prezidyum'-
un gvenlik organlarmzn almalarn koordine
eden Halk Savunmas Komitesine getirilmesini kim
salamtr? Riemeckin Abteilung'un dosyalarn
inceleme hakkna sahip olmasn kim istemitir.
1959'dan, yani Mundt'un ngiltere'den dnmesinden
beri Riemeck'in mesleinde ar sorumlu mevkilere
ykselmesini salayan kimdir? Bunu ben syleye-
yim size: onu bu casusluk eylemlerinde koruyabile-
cek yerde olan insan: Hans Dieter Mundt. Rie-
meck'in Berlin'de Batl Haberalma Ajanslaryla na
sl iliki kurduunu hatrlayalm. De Jong'un araba-
sn nasl bulup iine filmi braktn... Riemeck'in
bunu nceden bilmesine amyor musunuz? O ara-
bay nerede bulabileceini nasl biliyordu? Hem de
o gn? Riemeck'in arabas yoktu, de Jong'u Bat
Berlin'deki evinden oraya kadar izleyemezdi. Bunu
bilmesinin bir tek yolu vardr: Sektrler aras kont-
rol noktasndan getii anda Jong'un varln rapor
eden Gvenlik Polisi araclyla. Mundt bu bilgiye
sahipti ve bunu Riemeck'e vermitir. te Hans
Diter Mundt aleyhine dava .budur Riemeck Mundt
ile emperyalist efendileri arasndaki ba idi.
Fiedler bir an duraksadktan sonra sakin bir
sesle devam etti. Mundt Riemeck Leamas:
180
ite komuta zinciri. Yeryznde haberalma tekni-
inde zincirin her halkasnn mmkn olduu sre-
ce birbirlerinin varln bilmemesi ba kuraldr.
Bylece Leamas, Mundt'un aleyhine kullanlacak
bilgiye sahip olmadn iddia etmekte hakldr. Za-
ten bu da balbana Londra'daki efendilerinin kur-
duklar gvenlik ann salamlnn kantdr.
Rolling Stone adyla anlan operasyonun da
nasl zel gizlilik altnda yrtldn, Leamas'n
Peter Guillam'n lkemizdeki ekonomik durumlar
inceleyen kk bir blmde altn bildiini
biliyorsunuz. Ama bu kk blm de Rolling Sto-
ne'un datm listesindeydi. Ayn Peter Guillam'n,
Mundt Londra'dayken onun almalarn sorutur-
makla grevli Gvenlik elemanlarndan biri oldu-
unu hatrlatmak isterim size.
Masa banda oturan gen adam kalemini kal-
drd ve Fiedlere souk baklarn evirerek, Eer
Riemeck kendi ajanysa, Mundt neden onu ortadan
kaldrd? diye sordu.
Baka seenei yoktu. Riemeck'ten kukula-
nlyordu. Metresi boboazlk edip kendisine iha-
net etmiti. Mundt, Riemeck'in grld yerde vu-
rulmas iin emir verdi, sonra Riemeck'e kamas
iin haber uurdu. Bylece ihanet tehlikesi orta-
dan kaldrlm oluyordu. Mundt daha sonra kadn
da ldrtt.
imdi bir an Mundt'un teknii zerinde dur-
mak istiyorum. Mundt'un 1959'da Almanya'ya d-
nnden sonra ngiliz Haberalma Servisi bir bek-
leme oyununa balad. Mundt'un onlarla alma
istei henz denenmemi olduu iin kendisine ta-
limat verip beklediler. Mundt o sralarda ne bizim
Servisin ne de Parti'nin yksek dzeyde bir grevli-
si deildi, ancak pek ok ey gryor ve grdkle-
rini de rapor ediyordu. Efendileriyle aracsz olarak
ilikideydi. Bat Berlin'de kendisiyle buluulduunu,
181
skandinavya ve baka yerlerdeki ksa sreli ziya-
retlerinde de sorguya ekildiini tahmin edebiliriz.
ngilizler ilk balarda ok kukulu olmalydlar. Bu
durumda kim olmazd ki? Onun verdii bilgileri
kendilerinin sahip olduklaryla deerlendiriyorlard,
ama yine de onun ift tarafl oynamasndan kor-
kuyorlard. Aradan bir sre getikten sonra bir al-
tn madeni bulduklarn anladlar. Bu anlattklarm
benim tahminim, sayn Yoldalar, ancak bu tahmi-
nin bu tr ilerde uzun deneyimlere ve Leamas'n
ifadesine dayandn da unutmayalm. lk birka ay
iinde Mundt'un iinde bulunduu yeni bir casus
a kurmaktan kandlar. Onun yalnz almasna
izin verdiler istediklerini yerine getirdiler, parasn
dediler, Berlin rgtlerinin haberi olmadan talimat-
larn bildirdiler. Londra'da, Guillam bakanlnda
(Mundt'u ingiltere'de kendilerinden yana almaya
kandran oydu nk), grevi Servis iinde bile pek
bilinmeyen kk bir blm kurdular. Mundt'a de-
melerini Rolling Stone adn verdikleri zel bir sis-
temle yapyorlard. Ondan aldklar bilgiyi de zenle
sakladklar kukusuzdur. Bylece Leamas'n Mundt'-
un varlnn kendisince bilinmedii konusunda-
ki itirazlar gerekten tutarldr. Oysa daha sonra
greceiniz gibi, sonu olarak, Leamas Rlemeck'den,
Mundt'un verdii bilgileri alm ve bunlar Londra'-
ya iletmitir.
Mundt, 1959 sonlarna doru Londral efendi-
lerine Prezidyum'da kendisi ile onlar arasnda ara-
clk grevini stlenecek birini bulduunu bildirdi. Bu
da Kari Riemeck'ti.
Mundt, Riemeck'i nasl buldu? Riemeck'in i-
birliine yanama istekliliini nasl anlad? Bunun
iin Mundt'un zel durumunu gzden uzak bulundur-
mamamz gerekir. Btn gvenlik dosyalar elinin
altndayd, telefonlar dinletebilir, mektuplar aar,
gzc tutabilirdi. stedii kimseyi istedii an sor-
guya ekebilirdi. Her eyin stnde de, kukular bir
182
anda sona erdirebilirdi. Halkn savunmas iin yara-
tlan silah halka evirerek...
imdi Londra'nn ne yaptn grebiliyor mu-
sunuz? Mundt'un kimliini hl bir sr olarak sak-
layp Riemeck'in ie alnmasn ve Mundt ile Berlin
merkezi arasnda dolayl bir iliki kurulmasn sala-
dlar. Riemeck'in de Jong ve Leamas ile ilikisinin
nemlilii buradadr. Leamas'n kantlarn buna g-
re yorumlamal, Mundt'un ihanetini bununla lmeli-
siniz.
Fiedler dnp Mundt'un yzne bakarak, te
sabotajcnz! te terristiniz! diye bard. te hal-
kn haklarn satan adam!
Szmn sonuna geliyorum artk. Sylenecek
bir tek ey daha kald. Mundt, halkn sadk ve ciddi
koruyucusu olarak n salm ve kendi srrn aa
vurabilecek azlar susturmutur. Bylece faist
ihanetini korumak ve Servisimizde ykselmek iin
halkn adna cinayet ilemitir. Bundan daha kor-
kun bir su dnlemez. te bu yzden Karl Rie-
meck'i evresindeki kukulardan korumak iin elin-
den geleni yaptktan sonra sonunda ldrlmesi iin
emir vermitir. Bu yzden Riemeck'in metresinin l-
drlmesini hazrlamtr. Kararnz Prezidyum'a
bildirirken bu adamn suunun bykln kabul
etmekten kanmayn. Hans Dieter Mundt iin lm
merhametli bir karardr.
183
2 1
TANIK
Bakan, Fiedler'in tam karsnda oturan kara
elbiseli ufak tefek adama dnd.
Karden Yolda, Mundt Yolda adna siz ko-
nuuyorsunuz. Tank Leamas' sorguya ekmek is-
ter misiniz?
Evet evet, imdi. Adam ayaa kalkp, altn
ereveli gzlnn saplarn kulaklarnn stne
yerletirdi. Hafif kyl haval, beyaz sal bir adam-
d.
Mundt Yolda, Leamas'n yalan syledii ka-
nsnda. Fiedler Yolda da, ya bilerek ya da kt bir
rastlantyla Abteilung'u kartrmak ve bylece sos-
yalist devletimizin savunma organlarna kt bir le-
ke srmeyi amalamak isteyen bir komploya ka-
rm bulunmaktadr. Karl Riemeck'in ngiliz casu-
su olduundan kukumuz yok, bunun iin yeterli
kant var ortada. Ancak Mundt'un onunla ibirlii
yapt ya da Partimize ihanet etmek iin para ald-
iddialarn reddediyoruz. Bu sulama iin bir
kant olmadn, Fiedler Yolda'n g dleriyle ba-
nn dndn ve mantkl dnme yeteneini
kaybettiine inanyoruz. Leamas'n Berlin'den Lond-
ra'ya dnd andan balayarak bir rol oynad,
sahte bir yozlama, sarholuk ve paraszlk dnemi
yaadna, herkesin nnde bir dkkncy dv-
dne ve uluorta Amerikan aleyhtar duygularn
dile getirdiine inanyoruz. Bunun tek nedeni Abte-
184
ilung'un dikkatini ekmek iindi. ngiliz Haberalma
Servisi Mundt Yolda evresinde nemsiz kantla-
ra dayanarak bir a rmtr yabanc bankalara
para denmesi, Mundt'un o lkelerde bulunduu
zamanlarda bu paralarn ekilmesi, Peter Guillam'-
dan duyulduu sylenen szler, Kontrol ile Riemeck
arasnda gizli toplantda Leamas'n bilmeyecei ey-
ler konuulmas... bunlar hep sahte bir kantlar di-
zisi oluturmutur. ngilizlerin hrsna gvenmekte
hakl olduklar Fiedler Yolda btn bunlar rahat-
lkla kabul etmi ve bylece Cumhuriyetimizin en
uyank savunucularndan biri olan Mundt'un orta-
dan kaldrlmas iin hazrlanm bu plann uygula-
ycs olmutur.
Gemi sabotaj, ihanet ve insan ticareti dene-
yimleriyle ngilizlerin bu komployu hazrladklarndan
kuku edilebilir mi? Berlin'in evresine duvar rlp
de Batl casuslarn szmalar nlendiine gre bun-
dan sonra baka ne yapabilirlerdi ki? Biz onlarn
bu komplosunun kurbanyz; Fiedler Yolda ise en
iyi varsaymlara gre byk bir yanlgya dmekten
suludur; en kt varsaymlara gre ise, ii dev-
letinin gvenliini tehlikeye atmak ve masum insan
kan dkmeye hazrlanmakla suludur.
Bizim de bir tanmz var. Karden ban
mahkeme heyetinden yana sallad. Evet, bizim de
bir tanmz var. Bu kadar zamandr Mundt Yol-
da'n Fiedler'in bu komplolarndan habersiz ol-
duunu dnmek sama olur. Fiedler'in kafasn-
daki bu hastal daha aylar ncesinden bilmektey-
di kendisi. Leamas'a ngiltere'de yaplan yaklam
iznini veren Mundt Yolda'tr. Eer kendisinin su-
lanacan dnseydi bylesine lgnca bir tehli-
keye atlabilir miydi?
Leamas'n Lahey'deki ilk sorgulamasnn ra-
porlar Prezidyum'a gelince Mundt Yolda bunlar
okumadan bir kenara att m sanyorsunuz? Leamas
lkemize geldikten ve Fiedler kendi sorgulamasna
185
balayp da raporlarn ard kesilince Mundt Yolda'-
n Fiedler'in neyin peinde olduunu anlamadn
m sanyorsunuz? Lahey'de Peters'den ilk raporlar
geldiinde Mundt, Leamas'n Kopenhag ve Helsinki
ziyaretlerinin tarihlerini grd anda bunun ken-
disini gzden drmek iin hazrlanm bir komplo
olduunu anlamt. O tarihler gerekten Mundt'un o
iki lkede bulunduu tarihlerdir. Zaten Londra bun-
lar yalnzca bu nedenle semitir. Mundt dp Fiedler
kadar biliyordu o 'ilk iaretleri'. Bunu unutmayn.
Mundt da Abteilung ats altnda bir casus aryor-
du nk...
Bu yzden Leamas, Demokratik Almanya'ya
geldiinde Mundt, onun Fiedler'in gizli imalaryla na-
sl yetitirildiini titizlikle izlemitir. Fiedler hibir
zaman arya kamam, arada srpda konumas
iinde kurnazlkla serpitirmiti Leamas'a sylet-
mek istediklerini. Tarla hazrlandnda da Lb-
nan'daki casus, Fiedler'in szn ettii byk ha-
berler... hep Abteilung iinde yksek dzeyde bir
casus olduu kukularn doruluyordu...
Cok ustalkla hazrlanm bir tuzakt bu. Kari
Riemeck'i kaybetmekle ingilizlerin urad byk
yenilgiyi zafere dntrebilirdi, hl da dntre-
bilir.
ngilizler, Fiedler'in yardmyla, ldrlmesini
planlarken Mundt da bir tek nlem ald. Londra'da
ok titiz aratrmalar yaptrarak Leamas'n Bays-
vvater'deki yaamn didik didik etti. nsanst kur-
nazlkta hazrlanm bir planda insanca bir hata a-
ryordu. Leamas, geirdii o uzun dnem iinde yok-
sulluk, ayyalk ve hepsinden nemlisi yalnzlk ye-
minini inemi olmalyd. Bir dosta, belki de bir
metrese ihtiyac olacakt. nsan ilikisinin scakl-
n arayacak, iinde tad dier ruhu aklamak
isteyecekti. Mundt Yolda haklyd. O usta ajan Lea-
mas ok basit ve ok insanca bir hata iledi...
Adam glmsedi. Tan dinleyeceksiniz, ama he-
186
men imdi deil. Mundt Yolda'n almalaryla ta-
nk buraya getirilmi bulunuyor. Bu arada, izniniz
olursa bu hevessiz sulayc Bay Alec Leamas'a
birka soru sormak istiyorum.
Varlkl bir insan msnz? diye balad Kar-
den.
Samalama. Benimle iliki kurulduunda ne
halde olduumu biliyorsun.
Evet, ustaca hazrlanm bir sahneydi o. u
halde hi paranz yok diyebilir miyiz?
Evet.
Size dn para verecek, hatta armaan ede-
cek, borlarnz deyecek arkadalarnz yok mu?
OJsayd imdi burada olmazdm.
Yok demek? Unuttuunuz biri, iyi yrekli bir
dostunuz, borlarnz falan deyecek biri...
Hayr.
Teekkr ederim. Bir soru daha: George Smi-
ley'i tanyor musunuz?
Tanyorum elbette. Birlikte alyorduk.
ingiliz Haberalma Servisinden ayrld m im-
di?
Fennan Olayndan sonra ayrld.
Aa, evet... Mundt'un kart olay. Ondan son-
ra kendisini grdnz m?
Bir iki kere.
Peki siz Servis'ten ayrldktan sonra grdnz
m?
Leamas duraksad. Hayr.
Cezaevinde ziyaret etmedi mi sizi?
Hayr. Kimse gelmedi.
Cezaevine girmeden nce?
Hayr.
Cezaevinden salverildiiniz gn Ashe adnda
biri ile karlatnz.
Evet.
187
Soho'da onunla birlikte le yemei yediniz.
Ayrldktan sonra nereye gittiniz?
Hatrlamyorum. Bir meyhaneye gitmi olabi-
lirim.
Ben size yardmc olaym. Fleet Caddesine gi-
dip oradan bir otobse bindiniz. Ondan sonra oto-
bs, metro ve taksiyle Chelsea'ya gittiniz. Sizin du-
rumunuzda bir insan iin epey pahal bir ulam
yolu, deil mi? Bunu hatrladnz m? sterseniz ra-
por burada, gsterebilirim.
Hakl olabilirsiniz, gerekmez.
George Smiley Byvvater'de oturur, Kings
Road'un hemen arkasnda. Sz buraya getirmek is-
tiyorum. Bindiiniz taksi Byvvater Sokana sapt,
ajanmz da dokuz numara nnde indiinizi syl-
yor. Smiley'in evinde yani.
Sama! Ben Eight Bells meyhanesine gittii-
mi sanyorum.
Taksiyle mi?
O da sama. Ama param varsa neden harca-
mayaym?
Peki ama neden daha nce o kadar tat de-
itirdiniz?
Byle bir ey yok. Yanl adamn peinden gi-
diyorlard herhalde.
Peki ilk soruma dneyim, siz Servis'ten k-
tktan sonra Smiley'in sizinle ilgilenebileceini d-
nemez misiniz?
Hayr.
Cezaevine girdikten sonra sizin yaknlarnza
yardm etmesini, ya da Ashe ile bulutuktan sonra
sizinle grmek isteyeceini de dnemez misi-
niz?
Hayr. Ne sylemek istediini bilmiyorum Kar-
den, ama yantm hayrdr. Smiley'i tansaydn bunu
sormazdn. Birbirimize hi benzemeyiz biz.
Karden ald bu yanttan pek memnun olmu-
asna gzlklerini dzeltti, dosyasna bakt.
188
Bir ey unutmu gibi, Ha, dedi. Bakkaldan
veresiye istediinizde ka paranz vard?
Hi yoktu. Bir haftadr be param yoktu. Da-
ha uzun zamandr, belki de.
Neyle yayordunuz?
Hastaydm... bir haftadr bir ey yememitim
zaten.
Ama ktphaneden hl alacanz vard, yle
deil mi?
Bunu nerden biliyorsun? Yoksa...
Neden gidip almadnz o paray? O zaman
veresiye istemezdiniz, deil mi?
Leamas omuzlarn silkti.
Unutmutum. Belki de ktphane cumartesi-
leri kapal olduu iin.
Anlyorum. Ktphanenin cumartesi gnleri
kapal olduundan emin misiniz?
Hayr, yalnzca tahmin ediyorum.
Teekkr ederim, baka bir sorum yok.
Leamas otururken kap alp bir kadn girdi
ieri, iriyar ve irkindi, kolunda eritler olan gri bir
niforma vard stnde. Kadnn ardnda da Liz du-
ruyordu.
189
2 2
Liz, mahkeme salonuna ar ar, aydnlk bir
odaya giren yar uykulu bir ocuk gibi girdi. Lea-
mas onun ne kadar gen olduunu unutmutu.
Kz iki nbeti arasnda oturan adam grnce du-
raklad.
Alee.
Liz'in yanndaki nbeti kzn koluna dokunarak
onu Leamas'n olduu yere gtrd. Salonda t k-
myordu.
Adn ne kzm? diye sordu mahkeme ba-
kan. Liz'in kollar iki yanna sarkm, parmaklar
dmdzd.
Adn ne? diye kadn daha yksek sesle tek-
rarlad.
Elizabeth Gold.
ingiliz Komnist Partisi yesisin, deil mi?
Evet.
Leipzig'de bulunuyorsun, deil mi?
Evet.
Partiye ne zaman katldn?
1955.. hayr, 1954'de.
Liz'in sesi bir hareketle kesildi. Yere srtnen
bir iskemle sesi, Leamas'n salonu dolduran irkin
ve fkeli barl
Sizi orospu ocuklar! Dokunmayn kza!
Liz arkasna dnnce Leamas'n beyaz yzn-
den kanlar akarken grd. stba dalmt. Ya-
190
BAKAN
nndaki nbeti bir yumruk daha indirince sendeler
gibi oldu. Ardndan ikisi birden stne ullanp kol-
larn srtnda bktler. Leamas'n ba ne dt.
Bir daha kprdayacak olursa dar atn, de-
di Bakan. Sonra Leamas'a uyarrcasna, stersen
daha sonra konuabilirsin, dedi. Yine Liz'e dn-
d. Parti'ye ne zaman girdiini biliyorsun herhal-
de.
Liz yant vermedi. Bakan bir an bekledikten
sonra omuzlarn silkti. ne doru eildi.
Elizabeth, Parti'de sana sr saklama gereklili-
inden sz edildi mi?
Liz ban edi.
Parti'nin rgtlenmesi konusunda dier Yol-
dalara kesinlikle bir ey sormaman da sylendi
mi?
Liz yine ban edi. Evet.
Bugn bu konuda ciddi bir snav vereceksin.
Hibir ey bilmemen senin iin ok daha iyi olacak-
tr. Hibir ey. u kadar yeter sana: Bu masa ba-
nda oturan mz Parti'nin en yksek dzeyle-
rinde bulunuyoruz. Prezidyumumuzun bilgisi iinde
olmak zere Parti gvenlii adna burada grev gr-
mekteyiz. Sana baz sorular soracaz. Yantlarn
ok nemlidir. Doru ve yreklice yant vererek sos-
yalizm davasna katkda bulunacaksn.
Ama kim yarglanyor? diye mrldand Liz.
Alec ne yapt?
Bakan kzn ba zerinden Mundt'a bakt.
Belki de hi kimse yarglanmyor. nemli olan bu.
Belki de yalnzca sulayclar. Kimin suland -
nemli deil. Bunu bilmemen senin tarafszlnn ga-
rantisidir.
Bir anlk bir sessizlik oldu, sonra Bakan'n
duymak iin ban evirmesini gerektirecek kadar
alak bir sesle sordu Liz. Alec mi? Leamas m?
Bunu bilmemenin senin iin ok, ama ok iyi o-
lacan sylyorum, dedi bakan. Gerei sy-
1 9 1
leyip gitmelisin buradan. Yapabilecein en akllca
ey budur.
Liz bireyler mrldanm ya da bir hareket
yapm olmalyd ki, Bakan ne eildi. Bana bak
ocuum, evine dnmek istiyor musun sen? Sana
sylediklerimi yaparsan dnebilirsin. Ama... Kadn
szng kesip elini Karden'den yana uzatt. Bu
Yolda sana birka soru sormak istiyor, fazla deil.
Ondan sonra gidebilirsin. Gerei syle.
Karden, yznde o iyiliki glmsemesiyle aya-
a kalkt.
Elizabeth, Alec Leamas senin nd, deil
mi?
Kz ban sallad.
Baysvvater'de altn ktphanede tant-
nz.
Evet.
Kendisini daha nce grmemi miydin?
z ban sallad. Ktphanede tantk.
Cok n oldu mu, Elizabeth?
Kzn verdii yant Leamas'n sesinden duyul-
mad. Karden, seni domuz seni! Ama Liz Lea-
mas'a dnp sakin bir sesle, Alec, yapma, dedi.
Seni alp gtrecekler sonra.
Evet, yle, dedi Bakan.
Alec komnist miydi? diye sordu Karden.
Hayr.
Senin komnist olduunu biliyor muydu?
Evet, ben sylemitim.
Bunu sylediinde sana ne dedi, Elizabeth?
Liz yalan syleyip sylememesi gerektiini bile-
miyordu. Sorular yle birbiri ardndan soruluyordu
ki, dnecek zaman bile kalmyordu. Ve bu srada
kendisini dinliyorlar, gzetliyorlar, Alec'e zarar ve-
rebilecek bir szck sylemesini bekliyorlard. Or-
tada neler olup bittiini anlamadan yalan syle-
yemezdi. Alec'in tehlikede olduundan hi kukusu
yoktu.
1 9 2
Ne dedi? diye sordu Karden.
Gld. yle eylerin stnde bir insand.
Buna inanyor musun?
Elbette.
Yarglar masasndaki gen adam ikinci kez
at azn. Gzleri yar kapalyd.
Bunu bir insan deerlendirmede geerli olarak
kabul ediyor musun? Onun tarihin aknn ve di-
yalektik zorunluluklarn stnde olmasn?
Bilmiyorum. nandm buydu, hepsi o.
Peki, dedi Karden. Syle bana, mutlu bir in-
san myd? Hep gler miydi?
Hayr, pek seyrek glerdi.
Ama sen Parti'den olduunu sylediinde gl-
mt. Bunun nedenini biliyor musun?
Parti'den holanmadn sanyorum.
Nefret ediyordu diyebilir misin?
Bilemeyeceim.
Gl sevgileri ve nefretleri olan bir insan
myd?
Hayr... hayr, deildi.
Ama bir bakkal dvd. Bunu neden yapt
dersin?
Liz birden Korden'e gvenmemeye balamt.
O tatl sesine ve iyilik melei gibi yzne inanm-
yordu artk.
Bilmiyorum.
Ama bunu dndn, deil mi?
Evet.
Peki, nasl bir sonuca vardn?
Hi.
Peki, Leamas'n bakkal dveceini biliyor
muydun?
Hayr. Liz belki de pek abuk yantlamt
soruyu, ardndan gelen sessizlikte Karden'in g-
lmsemesi neeli bir meraka dnt.
Leamas' bugnden nce en son ne zaman
grmtn?
193
Cezaevine girdikten sonra hi grmedim.
yleyse en son ne zaman grdn? Ses se-
vecen, ama srarlyd.
Liz srtn dnm olmaktan honut deildi, ar-
kasna bakp Leamas' grmek, belki de onun yzn-
de ne yant vereceine dair bireyler okumak ister-
di. Kendisi iin korkmaya balamt, hibir ey bil-
medii sulamalardan ve kukulardan douyordu bu
sorular. Alec'e yardm etmek istediini biliyor ol-
mallard. Korktuunu, kendisine yardm edecek
kimsenin olmadn da biliyorlard. Neden bir insan
kp da kendisine yardmc olmuyordu?
Elizabeth, bugnden nce Leamas' en son ne
zaman grdn. Nasl da nefret ediyordu bu yumu-
ack sesten!
Olaydan nceki gece. Bay Ford ile kavga et-
meden nceki gece.
Kavga m? O kavga deildi ki, Elizabeth. Bak-
kal elini bile kaldrmad, deil mi? Buna frsat bile
bulamad. Hi de sportmence bir ey deil! Kar-
den gld, kimsenin kendisiyle birlikte glmemesi
daha da korkuntu. O son gece Leamas'la nerede
bulutun?
Onun evinde, hastayd, almyordu. Yataktan
kmyordu, ben de gelip yemeini yapyordum.
Yiyecekleri de sen alyordun herhalde?
Evet.
Ne kadar iyisin. Bu, sana epey paraya pat-
lam olmal. Onu da besleyecek paran var myd?
Ben beslemedim onu. Paray Alec'ten aldm.
O...
Demek paras vard?
Tanrm, neler syledim ben, diye dnd Liz.
ok deil, dedi. Bir iki sterlin, hepsi o. Elek-
trik parasyla kirasn bile deyememiti. Onlar o git-
tikten sonra bir arkada tarafndan dendi. Alec
deil, bir arkada demiti yani.
Elbette, dedi Karden sakin bir sesle. Bir ar-
194
kada zel olarak gelip faturalarn dedi. Belki de
Bayswater'e gelmeden nce tand biri. Bu arka-
dala hi tantn m, Elizabeth?
Kz ban sallad.
Anlyorum. Peki bu iyi arkadan baka hangi
borlarn dediini biliyor musun?
Ha., hayr.
Neden duraksyorsunuz?
Bilmiyorum dedim ya.
Duraksadn ama. Acaba sonradan aklna bir
ey mi geldi diye dnmtm.
Hayr.
Leamas hi bu arkadandan sz etmi miy-
di? Leamas'n nerede oturduunu bilen paral bir
dost?
Bana hi arkadandan sz etmemiti. Arka-
da olduunu sanmyordum.
Haa!
Salonda korkun bir sessizlik vard imdi; ev-
resindekilerden kendini iyice kopmu hisseden Liz
in feci bir sessizlik. Salondakiler yantlarn kendi-
sinin bilmedii gizli bir lee vuruyorlard; sessiz-
likten neler bulduklarn bilemiyordu Liz.
Ka para kazanyorsun, Elizabeth?
Haftada alt sterlin.
Para biriktirir misin?
Cok az. Birka sterlin.
Oturduun daireye ka para dyorsun?
Haftada elli ilin.
Bu, biraz fazla deil mi, Elizabeth? Son za-
manlarda kiran dedin mi?
Kz aresizce iki yana sallad ban.
Neden? diye sordu Karden. Paran m yok?
Kontrat geldi, diye fsldad kz. Biri kira.
kontratn evsahibinden satn alp bana gnderdi.
Kim?
Bilmiyorum. Gzlerinden aa yalar szl-
yordu imdi. Bilmiyorum... Ltfen baka bir ey
195
sormayn... Kim olduunu bilmiyorum... Alt hafta
nce bir banka gnderdi... Bir yardm dernei...
bin sterlin... Yemin ederim ki, kim olduunu bil-
miyorum. Yardm derneinden dediler...
Liz yzn elleri arasna alp hkrmaya ba-
lad. Kimse yerinden kprdamad. Sonunda ellerini
indirdi ama ban kaldrmad.
Neden sormadn? diye sordu Karden. Yoksa
bin sterlinlik armaanlar almaya alk msn?
Kz yant vermeyince adam devam etti: Tah-
min ettiin iin aratrmadn, deil mi?
Liz elini yzne gtrerek ban sallad.
Parann Leamas'tan ya da Leamas'n arkada-
ndan geldiini tahmin ediyordun, yle deil mi?
Evet, dedi Liz. Sokakta da bakkaln duru-
madan sonra epey ykl bir paraya konduunu
duymutum. Herkes bunu konuuyordu, ve ben de
Alec'in arkadann...
Ne kadar garip, diye Karden kendi kendine
sylendi. ok garip. Peki Elizabeth, Leamas ceza-
evine girdikten sonra seninle iliki kuran oldu mu?
Hayr, diye yalan syledi Liz. Artk Alec'in
aleyhinde bireyler kantlamaya altklarn anla-
mt; arkadalar ya da para konusunda, bakkalla
ilgili bir ey.
Karden kalarn kaldrd. Bundan eminmisin?
Evet.
Elizabeth, ama komun Leamas gittikten ksa
bir sre sonra iki adamn seni ziyarete geldiklerini
sylyor. Bunlar klarn myd yoksa Elizabeth?
Sana Leamas gibi para veren geici klarn my-
d, ha?
Alec geici bir k deildi! diye bard kz.
Buna ne cesaretle...
Ama sana para verdi. Adamlar da para verdi-
ler mi, ha?
Tanrm! Ltfen...
196
Kimdi onlar? Kz yant vermeyince Karden ilk
kez bard. Kim?
Bilmiyorum. Bir arabayla geldiler. Alec'in ar-
kadalar.
Baka arkadalar m? Ne istiyorlard?
Bilmiyorum. Bana durmadan neler anlattn
soruyorlard. Bir eye ihtiyacm olursa kendileriyle
ilikiye gememi istiyorlard.
Nasl? Nasl iliki kuracaktn?
Chelsea'de oturuyordu... ad Smiley idi... Ge-
orge Smiley... Ona telefon edecektim.
Ettin mi peki?
Hayr!
Karden dosyasn brakt. Salona lmcl bir
sessizlik inmiti imdi. Parma ile Leamas' iaret
ederek etkili bir sesle konumaya balad sonra.
Smiley, Leamas'n kza fazla bir ey syleyip
sylemediini merak ediyordu. Leamas ngiliz Ha-
beralma Servisinin beklemedii tek eyi yapmt:
bir kza tutulmu ve ban onun omzuna dayayp
alamt.
Btn bunlar ho bir akaym gibi gld Kar-
den. Tpk Karl Riemeck gibi. Ayn yanlgya dt
o da.
Leamas hi kendisinden sz eder miydi? di-
ye devam etti Karden.
Hayr.
Gemii hakknda bir ey biliyor musun?
Hayr. Berlin'de hkmet iin bireyler yapt-
n biliyordum.
yleyse gemiinden sz etti sana. Evli oldu-
unu da syledi mi?
Uzun bir sessizlik oldu. Liz ban edi.
Cezaevine girdikten sonra neden ziyarete git-
medin onu?
Beni istediini sanmyordum.
197
Anlyorum. Peki, mektup yazdn m?
Hayr. Evet, bir kere... bekleyeceimi bildirmek
iin.
Bunu da istemeyeceini mi dnyordun?
Evet.
Cezasn ekip ktktan sonra da kendisiyle
iliki kurmaya almadn m?
Hayr.
Gidecek bir yeri, kendisini bekleyen bir ii ya
da arkadalar var myd?
Bilmiyorum... bilemiyorum.
Ksacas senin onunla bir ilgin kalmamt, y-
le deil ml? diye Karden alayla sordu. Baka bir
k m bulmutun?
Hayr! Onu bekledim... hep bekleyeceim onu.
Liz kendini toparlad. Onun bana geri dnmesini is-
tiyordum.
yleyse neden yazmadn? Neden nerede oldu-
unu renmeye almadn?
Bunu istemiyordu. Bana sz verdirtti kendisini
hi izlememem... hi...
u halde cezaevine gireceini biliyordu, yle
mi?
Hayr... bilmiyorum. Bilmediim bir eyi nasl
syleyebilirim ki?
Karden, sert ve zorlayc bir sesle srar etti.
O son gece, bakkal dvmeden nceki o gece bu
szn tekrarlatt m?
Liz acnacak bir teslimiyetle ban edi. Evet.
Ve veda ettiniz?
Evet.
Yemekten sonra tabii. Saat ok geti. Yoksa
geceyi onunla birlikte mi geirdin?
Yemekten sonra. Eve dndm. Ama nce bi-
raz yrdm, nereye gittiimi bilmiyorum.
likinizi koparmak iin ne neden ileri srd?
likimizi kopartmad. Asla. Yapmas gereken
bir ey olduunu syledi; ne pahasna olursa olsun
198
intikam almak istedii biri... ondan sonra da, her
ey sona erince... geri dnecekti... ben de hl ora-
daysam...
Ve sen de onu sonsuza dek bekleyeceini sy-
ledin kukusuz. Onu hep seveceini...
Evet.
Sana para gndereceini syledi mi?
Durumun... grnd kadar kt olmadn
syledi. htiyalarm giderilecekti...
Demek bir yardm dernei sana bin sterlin
gnderince bu yzden fazla kartrmadn, deil mi?
Evet. Artk her eyi biliyorsunuz. Madem ki
biliyordunuz neden arttnz beni?
Karden kzn hkrklarnn dinmesini bekledi.
Sonra Mahkeme heyetine dnp, ite savun-
mann kantlar, dedi. Grleri duygusallkla yu-
muam ve dikkati para ile dalm bir kzn ingi-
liz yoldalarmz tarafndan Parti grevine getiril-
mi olmasna ok ardm dorusu.
Karden nce Leamas'a sonra da Fiedler'e bak-
t. Kz aptaln biri. Yine de Leamas'n ona rastla-
mas bir talih bizim iin. Bir komplonun yaratcla-
rnn soysuzluklar nedeniyle ortaya karlmas ilk
kez olmuyor.
Karden mahkeme heyetini selamlayp yerine
oturdu.
O anda Leamas ayaa kalkt. Bu kere nbet-
iler ellerini bile srmediler.
Londra ldrm olmalyd. Onlara kz rahatsz
etmemelerini sylemiti. Oysa ngiltere'yi terkettii
andan, hatta cezaevine girdii andan balayarak
sersemin biri ortala dzen vermeye kalkm, fa-
turalar demi, bakkala, pansiyoncuya ve hepsinin
stnde de, Liz'e para vermiti. lgnlkt bu. Ne
yapmaya alyorlard? Fiedler'i, kendi ajanlarn
ldrtmeye mi? Kendi operasyonlarn sabotaja m?
Smiley miydi bu yalnzca? Lanet olas vicdan m
onu bu hareketlere itmiti. Yapacak tek ey vard
199
Liz ile Fiedler'i kurtarmak ve her eyi stlen-
mek. Nasl olsa kendisini defterden silmi olmal-
lard. Fiedler'i kurtarabilirse, belki bu sayede Liz'i
de kurtarmak iin bir umut olabilirdi.
Bu kadar eyi nasl biliyorlard? O leden
sonra Smiley'in "evine giderken izlenmediinden
emindi. Peki Servis'ten para ald hikyesini ne-
reden duymulard? Bu, yalnzca rgt ii iin ha-
zrlanm bir hikyeydi. yleyse nasl?
Leamas akn, utan iinde, idam sehpasna
yryen bir adam gibi kt ortaya.
200
Pekl, Karden. Leamas'n yz ta kadar
sert, bembeyazd. Ban uzaktan gelen bir sesi din-
lermi gibi arkaya ve hafife bir yana evirmiti.
evresinde korkun bir sessizlik vard, ama tesli-
miyet deil de kendine hakimiyet...
Pekl, Karden, brak gitsin kz.
Liz, kara gzleri yalarla dolu, yz alamak-
tan krk ve irkin, bakyordu kendisine.
Hayr, Alec... hayr. Odada baka kimse yok
gibiydi yalnzca bir asker gibi dimdik duran Lea-
mas.
Ne olduunu bilmiyorum ama onlara hibir
ey syleme, diye devam etti Liz. Benim iin sy-
leme bir ey... Artk aldrmyorum, Alec...
Kes sesini, Liz. ok ge artk. Leamas bak-
larn bakana evirdi. Kz hibir ey bilmiyor. Onu
buradan kartp evine gnderin. Size her eyi sy-
leyeceim.
Bakan her iki yanndaki yelere ksaca bakt.
Bir sre dnd, sonra, Salondan kabilir, ama
duruma sona erene kadar evine dnemez, dedi.
Ondan sonrasn dnrz.
Hibir ey bilmiyor o! Karden hakl. Bu plan-
lanm bir operasyondu. Kz bunu nasl bilebilir ki?
Bir kaklar ktphanesinde alan zavall bir kz,
sizin hibir iinize yaramaz.
Bir tanktr, dedi Bakan. Fiedler onu sor-
201
guya ekmek isteyebilir. Artk Fiedler Yolda de-
miyordu.
Adnn sylenmesiyle, Fiedler dald uyuukluk,
tan uyanm gibiydi. Liz ilk kez olarak ona dikkatle
bakt. Erkein kahverengi gzleri bir an kza takl-
d, rkn tanmasna hafife glmsedi.
Bir ey bilmiyor, dedi Fiedler. Leamas hakl,
brakn gitsin. Sesi yorgundu.
Ne sylediinin farknda msn? diye sordu
Bakan. Bunun ne anlama geldiini biliyor musun?
Ona soracak bir eyin yok mu?
Her eyi syledi zaten. Fiedler dizleri stne
dayad elleri evresindeki olaylardan nemliymi
gibi baklarn onlardan ayrmyordu. ok kurnaz-
ca hazrlanm. Ban sallad. Brakn kz gitsin.
Bize bilmedii eyleri anlatamaz. Sonra alayc
bir ciddiyetle, Tana soracamz soru yok, dedi.
Nbetilerden biri kilitli kapy ap dar ses-
lendi. Mahkemenin sessizlii iinde bir kadn sesi,
ardndan da ayaksesleri duyuldu. Fiedler kalkp k-
zn koluna girerek onu kapya gtrd. Liz kapnn
nnde durup arkasna bakt, ancak Leamas, kan
grmeye dayanamazm gibi, ban te yana evir-
miti.
ngiltere'ye git, dedi Fiedler. ngiltere'ye
git. Liz birden kendini tutamayarak alamaya ba-
lad. Gardiyan kadn onu rahatlatmaktan ok d-
mesini nlemek iin kolunu omzuna att, odadan
kard. Nbeti kapy kapatt. Kzn hkrklar
giderek kayboldu.
Anlatacak fazla bir ey yok, diye Leamas
balad. Karden hakl. Bir operasyondu bu. Kari
Riemeck lnce Dou'daki tek nemli ajanmz
kaybetmi olduk. Dierleri zaten ldrlmlerdi.
Ne olup bittiini anlayamyorduk Mundt nere-
deyse biz daha adamlar bizim tarafmza ekmeden
202
topluyordu. Londra'ya dnnce Kontrol ile konu-
tum. Peter Guillam ile George Smiley de oraday-
dlar. George aslnda emekliydi, filoloji falan gibi
bir ey stnde alyordu.
Her neyse, bu fikir onlardan kt ite. Kon-
trol, yem diye birini atalm ortaya, dedi. Bakalm
gerekten gelecekler mi. Sonra olay sondan baa
doru dndk. Mundt gerek ajanmz olsayd ona
nasl ve nerede para verirdik, bu dosyalarda nasl
grnrd. Peter birka yl nce bir Arabn bize
Abteilung'un alma emasn satmaya altn
hatrlad. Adam kovalamtk. Daha sonra da b-
yk bir yanlgya dtmz anlamtk. Peter
hikyeye bunu da katmamz nerdi... sanki biz za-
ten biliyormuuz da ondan geri evirmiiz gibi ada-
m. Kurnazca bir tutumdu.
Gerisini hayl edebilirsiniz. ki, parasal s-
kntlar, Leamas'n kasay soyduu hakknda sylen-
tiler. Hepsi birbiriyle tutarlyd. Muhasebe'den Elsie'-
ye dedikoduyu balattk. Sonra bir sabah... bir cu-
martesi sabah... olay kardm. Yerel gazetelere,
hatta Worker'e bile getim. O srada sizler de benim
izimi bulmutunuz. Ondan sonra da... kendi mezar-
nz kendiniz kazdnz.
Senin mezarn, dedi Mundt. Soluk gzlerini
Leamas'n zerinden ayrmyordu. Ve belki de Fied-
ler Yolda'n.
Fiedler'i sulayamazsn, dedi Leamas ilgisiz-
ce. O, yalnzca belirli bir anda belirli bir mevkide
olan bir insan. Abteilung iinde seni seve seve asa-
cak tek kii deil, Mundt.
Seni nasl olsa asacaz. Bir nbetiyi ldr-
dn. Beni ldrmeye kalktn.
Leamas ac ac gld.
Karanlkta btn kediler birbirlerine benzerler,
Mundt... Smiley ilerin ktye gidebileceini sy-
lemiti. Durduramayacamz bir hareket balatma-
mzdan korkuyordu. Sinirleri bozuk onun, biliyor
203
musun? Fennan Olpynda, Londra'daki Mundt iin-
den sonra bir daha kendine gelemedi. O yzden
Servis'ten kt diyorlar. Anlamadm ey de bu za-
ten, neden borlarm dediler, neden kza para ver-
diler. Smiley operasyonu bile bile bozuyordu. Bir vic-
dan bunalm geiriyordu sanrm, ldrmenin do-
ru olmadn falan dnyor olmalyd. O kadar
hazrlktan, o kadar almadan sonra bir operas-
yonu bylesine berbat etmek lgnlkt.
Ama Smiley senden nefret ediyordu, Mundt.
Sylemesek de, hepimiz nefret ediyorduk senden.
Bir oyun gibi planladk bunu... imdi aklamas ok
g. Duvara sktrdmz biliyorduk; Mundt kar-
snda baarszla uramtk ve imdi de onu l-
drecektik. Ama yine de bir oyundu bu. Leamas
mahkeme heyetine dnd. Fiedler hakknda yanl-
yorsunuz; bizimle bir ilgisi yok onun. Londra neden
Fiedler'in durumunda bir adam iin riske girsin?
Ona gveniyorlard, bunu kabul ederim. Mundt'tan
nefret ettiini biliyorlard. Neden etmeyecekti ki?
Fiedler Yahudi, deil mi? Oysa Mundt'un Yahudiler
iin ne dndn herkes ok iyi bilir.
Size bir ey syleyeyim, bunu kimse syleme-
yecei iin ben syleyeyim bari. Mundt, Fiedler'i
dvdrtt ve dayak devam ederken Yahudilii ile a-
lay etti. Mundt'un nasl bir insan olduunu hepiniz
bilirsiniz, ama iinde baarl diye katlanrsnz ona.
Ama... Leamas'n sesi bir an titredi. Tanr akna...
Fiedler'in bann sepete dmesini gerektirmeden
zaten yeteri kadar insan kart bu ie. Fiedler, ide-
olojik olarak salam yoldadr...
Koltuuna dnm olan Fiedler titiz bir ilgisiz-
likle dinlemiti konumay. Bir an bo bo bakt Le-
amas'n yzne.
Ve sen de ii berbat ettin, yle mi, Leamas?
Mesleinin en byk operasyonunu yapan senin gibi
bir kurt sonunda... ne demitin kza?... kaklar k-
tphanesinde alan zavall bir kza k oluyor,
204
ha? Londra bunu biliyor olmalyd; Smiley bu ii
tek bana kvramazd. Fiedler, Mundt'a dnd.
Garip olan u, Mundt: senin Leamas'n hikyesini
didik didik edip aratracan bilmelilerdi. O yz-
den Leamas o hayat yaad. Ama sonra bakkala
para gnderdiler, kiray dediler, kza para verdiler.
Onlar gibi deneyimli insanlarn, Leamas'n be pa-
rasz olduuna inandn bildikleri bir kza hem
de bir Parti yesi bin sterlin gndermeleri inan-
lr gibi deil. Bana Smiiey'in vicdanndan sz etme-
ye kalkma sakn. Bunu Londra yapm olmal.
Leamas omuzlarn silkti.
Smiley haklyd. Tepkiyi nleyemedik. Beni
buraya getireceinizi sanmyorduk. Hollanda'y d-
nmtk... ama buras aklmza gelmemiti. Bir
an sustu. Sonra kz getirebileceinizi hi dn-
medim. ok aptallk ettim.
Ama Mundt etmedi, dedi Fiedler. Mundt ne
aramas gerektiini biliyordu... kzn kantlar sala-
yacan bile biliyordu... ok akllym dorusu. Ki-
ra iini bile biliyordu, inanlmaz bir ey. Bunu nasl
renebilirdi ki? Kz kimseye sylememiti. O kz
anlyorum... byle bir eyi kimseye sylemez o.
Fiedler, Mundt'tan yana bakt. Bunu nasl ren-
diini belki de kendisi syler bize.
Mundt duraksad. Bir saniye kadar fazla, diye
dnd Leamas.
Parti denei. Bir ay nce Parti deneini ay-
da on ilin arttrd. Bunu haber aldm. Tabii hemen
buna nasl olanak bulduunu aratrmaya baladm.
Baarl oldum.
Ustaca bir aklama, dedi Fiedler.
Yine bir sessizlik oldu.
Bakan iki meslektana bakarak, Heyetimiz
Prezidyum'a rapor verecek duruma geldi sanrm,
dedi. Zalim baklarn Fiedler'e evirerek, Sizin
syleyecek baka eyiniz yoksa? diye tamamlad
szlerini.
205
Fiedler ban sallad. Bir ey houna gitmi gi-
bi glmsyordu.
yleyse kararmz bildiriyorum: Fiedler Yolda,
Prezidyum disiplin komitesi durumunu grene ka-
dar iten alnmtr.
Leamas zaten tutukludur. Bu zel mahkemenin
kaza yetkisi yoktur. ngiliz kkrtc ajan ve katili-
ne kar tutumun ne olaca hi kukusuz Mundt
Yolda ve Halk Savcs tarafndan kararlatrlacak-
tr.
Kadn Leamas'n zerinden Mundt'a bakt. An-
cak Mundt, kurbann asaca ipi hesap eden bir
cellat gibi Fiedler'e bakmaktayd.
Ve Leamas, uzun zamandr aldatlan bir insa-
nn o korkun berraklyla gerek oyunu anlayver-
di.
206
24
KOMSER
Uz pencere nnde, srtn kadn gardiyana
dnm kk avluya bakyordu. Tutuklular orada
dolayor olmalydlar. Birisinin odasndayd, telefon-
larn yannda bir tepsi yiyecek vard, ama iinden
elini atala srmek gelmiyordu. Korkun derecede
bitkindi, hastayd, yorgundu. Bacaklar aryordu,
yz alamaktan kaskat kesilmiti. Kendini kirli
hissediyor, bir banyo zlemi duyuyordu.
Neden yemiyorsun? diye kadn bir daha sordu.
Hepsi geti bitti artk. nnde yemek varken
yememekle aptallk ediyormu gibi sylemiti bunu,
acdndan deil.
A deilim.
Kadn omuzlarn silkti. Yolun uzun olabilir, te-
ki uta da pek bir ey bulmayabilirsin.
Ne demek istiyorsun?
ngiltere'de iiler alktan lyorlar, dedi
kadn halinden memnun bir tavrla. Kapitalistler on-
larn alktan lmelerine gz yumuyorlar.
Liz bir ey sylemek isterdi, ama bir anlam
yoktu bunun. stelik bilmesi gereken eyleri bu ka-
dn syleyebilirdi kendisine.
Buras nedir? diye sordu.
Bilmiyor musun? Kadn bir kahkaha att.
Pencereyi iaret ederek, Onlara sormalsn bu-
nu, dedi. Onlar syleyebilirler.
Onlar kim?
207
Tutuklular.
Nasl tutuklular?
Devlet dmanlar. Casuslar, kkrtclar.
Casus olduklarn nasl biliyorsun?
Parti bilir. Parti, insanlarn kendileri hakkn-
da bildiklerinden ok ey bilir. Bunu renmedin
mi daha? Kadn Liz'e bakp ban sallad. Ah
siz ngilizler! Zenginler geleceinizi yediler, siz yok-
sullar da onlar besleyip duruyorsunuz.
Bunu sana kim syledi?
Kadn yalnzca glmsemekle yetindi. Kendin-
den pek memnun grnyordu.
Buras casuslar cezaevi mi? diye sordu Liz.
Sosyalist gerei gremeyenlerin cezaevi. Ya-
nlmaya hakk olduunu sananlarn, yry ya-
valatanlarn. Hainlerin.
Ama bunlar ne yaptlar ki?
Bireysellii ortadan kaldrmadan komnizmi
kuramayz. Bir domuz gelip de ahrn senin arazin
zerinde kurarsa byk bir bina planlayamazsn.
Liz aknlkla bakt kadna.
Btn bunlar kim syledi sana?
Ben burann Komiseriyim, dedi kadn gurur-
la. Cezaevinde alyorum.
ok akll bir kadnsn sen.
Ben bir iiyim. Kafa iilerinin daha yk-
sek dzeyde olduklar kavram ortadan kaldrlmal-
dr. Snflar yok, iiler vardr. Bedensel ve zihni
alma arasnda fark yoktur. Lenin okumadn m
sen?
u halde bu cezaevinde aydnlar var, yle
mi?
Kadn glmsedi. Evet, onlar kendilerine ileri-
ci adn veren gericilerdir. Devlete kar bireyi sa-
vunurlar. Kruev'in Macaristan'daki kardevrim
iin neler dediini biliyor musun?
Liz ban sallad, ilgileniyor grnmeli, kadn
konuturmalyd.
208
Eer zamannda bir iki yazar kuruna dizilsey-
di btn bunlarn olmasna gerek yoktu.
Peki imdi kimi kuruna dizecekler? Mahke-
meden sonra yani?
Leamas'. Ve Yahudi Fiedler'i. Liz bir an yere
ylacam sand, ama el yordamyla iskemleyi bu-
lup oturdu.
Leamas ne yapt? diye fsldad. Kadn kur-
naz gzleriyle bakt kza. ok iriyaryd. Seyrek
salar bir topuz halinde ensesinde toplanmt.
Bir nbeti ldrd.
Neden?
Kadn omuzlarn silkti.
Yahudiye gelince, o da sadk bir yolda ya-
lan yere sulad.
Fiedler'i bunun iin mi ldrecekler? diye ku-
laklarna inanamayarak sordu Liz.
Yahudiler hep birbirlerine benzerler. Mundt
Yolda Yahudilere nasl davranlacan bilir. y-
lelerine ihtiyacmz yok burada. Parti'ye katldkla-
rnda onu kendi mallar sanyorlar. Parti dnda ka-
lrlarsa da Parti'nin kendi aleyhlerinde komplolar
kurduunu sanyorlar. Leamas ile Fiedler'in Mundt
aleyhine bir komplo kurduklar syleniyor. Yemei-
ni yiyecek misin? Liz ban sallad. yleyse ben
yiyeyim, dedi kadn. Sana bir patates vermiler.
Mutfakta dostun mu var, nedir?
Llz yeniden pencerenin nne dnd.
Liz'in kafasndaki karkln arasnda, utan,
ac ve korkunun ortasnda hep mahkemede, gzle-
rini yznden karan Leamas'n o rktc g-
rnts vard. Erkei utandrmt ve lene kadar
bir daha Liz'in yzne bakamayacakt Alec. Kendi
yzndeki hogry, belki de korkuyu Liz'in gr-
mesine izin vermeyecekti.
Baka ne yapabilirdi ki kz? Leamas kendi-
209
sine ne yapmas gerektiini sylemi olsayd
imdi bile bunun ne olabileceini bilemiyordu ya
o zaman onun iin yalan syler, hile yapard. Bir
sylemi olsayd. Bunu anlyordu herhalde; kendi-
sini, sonunda onun her dediini yapacan bilecek
kadar iyi tanyordu kukusuz. Liz, elinden gelse o-
nun biimine ve varlna girer, yaam, acs, sev-
gisi olurdu. Byle olmaktan baka bir istei de yok-
tu. Ama, kendine daha nceden sylenmediine gre
o gizli kapakl sorulara nasl yant vereceini ne-
reden bilebilirdi ki?
Kadna dnp, Burada ne bekliyoruz? diye
sordu.
Kadn taban itip ayaa kalkt.
Talimat. Senin kalp kalmayacana karar ve-
recekler.
Kalmak m?
Bir kant sorunu bu. Fiedler yarglanabilir. Sa-
na syledim ya, Fiedler ile Leamas'n .birlikte bir
komplo hazrlam olmalarndan kukulanyorlar.
Kime kar ama? Alec ingiltere'de nasl komplo
kurabilirdi? Buraya nasl geldi? Parti'de deil ki o.
Kadn ban sallad.
Bu bir srdr. .Yalnzca Prezidyum'u ilgilendirir.
Belki de Yahudi getirtti onu buraya.
Ama sen biliyorsundur, diye srar etti Liz.
Sen cezaevi Komiserisin. Sana sylemilerdir.
Belki. ok gizli bir ey bu.
Telefon ald. Kadn ap dinledi bir sre, sonra
Liz'e bakt.
Bastne, Yolda. Derhal. Kadn telefonu
kapatt. Burada kalyorsun. Prezidyum, Fiedler'in
durumunu inceleyecek. Bu arada da sen burada
kalacaksn. Mundt Yolda'n istei bu.
Mundt kim?
Kadn kurnaz kurnaz bakt kza.
Prezidyum'un istei, dedi.
Ben kalmak istemiyorum. Ben...
2 1 0
Parti, bizim hakkmzda kendimizin bildiin-
den ok ey bilir. Burada kalmalsn. Parti'nin istei
bu.
Mundt kim? diye sordu Liz, ama kadn yine
yant vermedi:
Liz kadnn arkasndan koridorlar boyunca y-
rd. Arkasndan hi ses gelmeyen demir kaplarn
nnde nbetiler bekliyordu. Uzun uzun merdiven-
lerden yerin altna indiler. Liz, artk cehennemin ii-
ne indiklerini dnyordu, Leamas'n ld an
bile haber vermezlerdi insana burada.
Hcresinin dndaki koridorda ayak sesleri duy-
duunda saatin ka olduundan haberi yoktu. Ak-
amn bei de olabilirdi, geceyars da. Liz kk
bir ses duyma umuduyla gzleri ak yatyordu zifiri
karanlkta. Sessizliin bu kadar korkun olabilecei
hi aklna gelmemiti. Bir keresinde barmt. Bir
yank bile vermemiti sesi. Yalnzca kendi sesinin
ans. Sesin karanla bir kayaya inen yumruk gibi
arpp krldn hayl etmiti. Yatan zerinde otu-
rup ellerini ileri uzatrken karanlktan elleri ar-
lam gibiydi, sanki suyun indeymi gibi. Hcre-
nin kk olduunu, iinde yalnzca bir yatak, bir
musluk ve bir masa olduunu biliyordu, ieri girer-
ken grmt. Sonra k birden snnce yatan
olduunu grd yere komu, heyecanndan diz-
lerini sert yere vurmutu. Sonra korkudan titreye-
rek hi kprdamamt bir daha. Ayak sesini iitene
kadar... hcrenin kaps aniden ald.
Adamn koridordan gelen soluk kta yalnz
siluetini grmekle birlikte hemen tanmt.
Ben Mundt, dedi adam. abuk benimle gel.
Sesi alak ama hogrlyd, duyulmak istemiyor
gibiydi.
Liz birden korkuya kapld. Kadnn syledikle-
rini hatrlamt: Mundt, Yahudilere nasl davranla-
21 1
can ok iyi bilir. Ne yapacan bilemeyerek
durdu olduu yerde.
abuk ol, sersem! Mundt ieri girip kz bile-
inden yakalad. abuk. Liz adamn ardndan ko-
ridora kt. Mundt hcrenin kapsn kilitledi. Sonra
Liz'i kolundan yakalayp ekitire ekitire koridor
boyunca srkledi, z havalandrma aygtlarnn
uzaktan gelen grltlerini duyuyordu. Baka kori-
dorlardan ayak sesleri de geliyordu. Mundt kesien
koridorlara geldiklerinde duraksyor, hatta kimi za-
man geri ekiliyor, kimsenin gelmediinden emin
olduktan sonra yrmeleri iin iaret ediyordu. Kzn
kendisini izleyeceini, bunun nedenini bildiini san-
yor gibiydi. Ona su ortaym gibi davranyordu
sanki.
Birden durdu, eski bir madeni kapnn kilidine
bir anahtar soktu. z korkudan titreyerek bekliyor-
du. Mundt kapy dar doru itince Liz'in yzne
souk bir k gecesi rzgr arpt. Adam iaret e-
dince ardndan dar kt, iki basamak indikten son-
ra bir mutfak bahesinin tal yolundan yrmeye
baladlar.
Gotik stilinde yaplm ssl bir bahe kaps-
na geldiler. Hemen ilerde bir araba, arabann ya-
nnda da Alec Leamas vard-
Liz ileri frlayacakken Mundt, Buradp bek-
le, dedi. Mundt yalnz bana gitti, kza bir sonsuz-
luk kadar gelen bir sre, iki adam konutular. So-
uktan ve korkudan btn vcudu titriyordu kzn,
kalbi yerinden frlayacakm gibi arpyordu. So-
nunda Mundt dnd.
Benimle gel, diyerek kz Leamas'n bekledi-
i yere gtrd. ki adam bir an konumadan bir-
birlerine baktlar.
Gle gle, dedi Mundt. Sen aptaln birisin,
Leamas. Kz da Fiedler gibi sprntnn biri. Son-
ra baka bir ey sylemeden yryp gitti.
Liz erkee dokunmak iin elini uzatt. Ama Le-
212
amas dnp arabann kapsn at. Kza ieri gir-
mesini iaret etti. Liz duraksad.
Alec, ne yapyorsun, Aiec? Neden brakt se-
ni?
Sus! Bunu dnme bile, anladn m? Gir
ieri.
Fiedler hakknda o son syledii neydi? Ne-
den bizi brakyor, Alec?
imizi yaptk da ondan. Arabaya gir, haydi.
z, erkein olaanst iradesine boyun eerek ie-
ri girdi. Leamas da yanna oturdu.
Onunla nasl bir anlama yaptn? Liz'in sesi
kuku ve korku doluydu. Ona kar komplo hazrla-
dn sylediler. Sen ve Fiedler. yleyse neden b-
rakt seni?
Leamas arabay altrd, dar bir yolda hzla
ilerlemeye baladlar. Yolun her iki yannda plak
tarlalar vard; nlerinde kara kara tepeler yaklaan
karanlkta seilmez oluyordu. Learrjps saatine bakt.
Berlin'den be sat uzaktayz. Saat bire ey-
rek kala Kpenick'de olmamz gerek. Rahat gide-
riz.
Liz bir sre hi konumad. Yar biimlenmi
dncelerin labirentinde kaybolmu bir halde -
nndeki bombo yola bakyordu. imdi dolunay ay-
dnlatyordu tarlalar. Bir otoyola girdiler.
Senin vicdann m rahatsz ediyorum, Alec?
diye sordu sonunda. O yzden mi Mundt'un beni
brakmasn saladn?
Leamas konumad.
Mundt ile sen dmansnz, deil mi?
Hl bir ey sylemiyordu Leamas. imdi ok
hzl sryordu, gsterge yz yirmi kilometre stn-
deydi. Uzak farlarn yakmt ve kardan gelen ol-
duunda sndrmyordu. Dirseklerini direksiyona
dayam, ne eilmi bir halde sryordu arabay.
Fiedler'e ne oldu? Leamas bu kere soruy
yantlad.
213
Kuruna dizilecek.
yleyse neden seni de kuruna dizmediler?
Sen Fiedler'le birlikte Mundt'un aleyhine komplo
hazrlamsn dediler bana. Bir nbeti ldrm-
sn. Neden brakt Mundt seni?
Pekl, syleyeceim! diye bard Leamas.
Hi bilmemen gereken eyi syleyeceim. Deil
senin, benim bile bilmemem gereken bir ey. iyi
dinle: Mundt, Londra'nn adam, onlarn ajan. n-
giltere'deyken satn aldlar onu. imdi de Mundt'-
un cann kurtarmak iin yaplan pis bir operasyo-
nun sonuna tank oluyoruz. Gerekten kukulan-
maya balayan kurnaz bir Yahudiden kurtarmak
iin. Bizi onu ldrmek iin ara olarak kulland-
lar, anlyor musun? imdi rendin ite ve Tanr
ikimize de yardmc olsun!
214
2 5
DUVAR
Peki btn bunlarda benim rolm ne, Alec?
diye sordu bir sre sonra Liz. Sesi ok sakindi.
Bildiklerimden ve ayrlmadan nce Mundt'un
sylediklerinden bir varsaymda bulunabilirim. Fi-
edler, Mundt'tan kukulanyordu. Mundt, ngiltere'-
den dndnden beri kukulanyordu hem de. O-
nun iki tarafl oynadn sanyordu. Ondan nefret
ediyordu, ama haklyd da. Mundt gerekten Londra'-
nn adamyd. Fiedler, Mundt'un tek bana ortadan
kaldramayaca kadar gl olduundan Londra
bu ii onun yerine yapmay kararlatrd. Onlar o
akademik havalar iinde oturup konuurlarken g-
rr gibiyim. Fiedler'i ortadan kaldrmann yeterli ol-
madn biliyorlard durumu arkadalarna sy-
lemi olabilirdi, sulamalar yapm olabilirdi. Ku-
kuyu ortadan kaldrmak gerekliydi. Bana Mundt'un
ldrlmesi gerektiini, onu sulayacak bir ey yap-
mam gerektiini sylediler. Seve seve atladm iin
zerine. Son iim olacakt bu. Sefil bir yaantya
baladm, bakkal yumrukladm... bunlar biliyor-
sun zaten.
Ve sevitin, dedi kz.
Leamas ban sallad, nemli olan Mundt'un
btn bunlar nceden bilmesiydi. Plan biliyordu.
Fiedler ile birlikte ardma adam koyup bu yana ge-
memi saladlar. Mundt daha sonra beni Fiedler'e
teslim etti, Fiedler'in nasl olsa sonunda kendi ku-
215
yusunu kazacan biliyordu. Benim grevim onlar,
zaten gerek olan eye inandrmakt: Mundt'un ingi-
liz casusu olduuna. Leamas duraksad. Senin
grevin bana olan gveni sarsmakt. Fiedler kuru-
na dizildi, Mundt bir faist komplosundan kurtul-
du. Hepsi bu.
Peki ama benden nasl haberleri olabilirdi,
Alec? Bizim karlaacamz nereden bilebilirler-
di? Alec, bunlar insanlarn k olacaklarn da n-
ceden mi sylyorlar yoksa?
nemli deildi bu. Plan buna dayanmyordu.
Gen, gzel ve Partili olduun iin setiler seni.
Uydurma bir ar gnderdikleri takdirde senin Al-
manya'ya geleceini biliyorlard. Bulma'daki o
Pitt denilen adam beni ktphaneye gnderirken
orada alacam biliyordu. Pitt savata Servis'te
almt, ona istediklerini yaptrabilirlerdi sanrm.
Seninle ben bir gn bile bir arada bulunsaydk ye-
terdi. nk sonradan sana gelirler, para gnderir-
ler, ben olmasam bile aramzda bir iliki varm gibi
hava yaratabilirlerdi, nemli olan nokta biz bir
kere biraraya geldikten sonra, sanki ben istemiim
gibi sana para gndermekti. Biz ise bunu onlar iin
ok kolaylatrdk...
Evet yle. Kendimi kirlenmi hissediyorum
Alec, sanki damzlk aygra ekilmiim gibi.
Leamas karlk vermedi.
Herhanbi biri yerine Parti'den birini kullanmak
sizin Servis'tekllerin vicdanlarn biraz olsun rahat-
latt m?
Belki. Aslnda yle dnmezler onlar. Bu
yalnzca bir operasyon kolaylyd.
O cezaevinde kalabilirdim, deil mi? Mundt
bunu istiyordu. Tehlikeyi gze almak istemiyordu.
Pek ok ey duymu, tahmin etmi olabilirdim. Ne
de olsa Fiedler masumdu. Ama Yahudi olduu iin
bu pek nemli deildi, yle deil mi?
Yeter, Tanr akna!
216
Yine de, Mundt'un beni salvermesi ok ga-
rip seninle anlam olsa bile. Ben imdi bir rizi-
koyum, deil mi? ngiltere'ye dndmzde yani.
Btn bunlar bilen bir Parti yesi... Beni salver-
mesi hi de mantkl deil.
Kamz, Prezidyum'a Dairesinde avlanmas
gereken baka Fiedler'ler olduunu kantlamak iin
kullanacak sanrm.
Ve baka Yahudiler, yle mi?
Durumunu salama balamak iin bir frsat
bu ona.
Baka masum insanlar ldrerek mi? Buna
pek zlyor grnmyorsun.
zlyorum elbette. Utan ve fkeden ne ya-
pacam biliyorum... ama ben baka trl yeti-
tirildim, z. Nesneleri kara ve beyaz olarak gre-
mem. Bu oyunu oynayanlar tehlikeleri de gze alr-
lar. Fiedler kaybetti ve Mundt kazand. Londra ka-
zand, daha da nemlisi, pis, ok pis bir operasyon-
du. Ama baarl oldu; tek kural da budur zaten.
Sen kendini inandrmaya alyorsun! diye
bard Liz. ok kt bir ey yaptlar. Fiedler'i na-
sl ldrebilirsin? O iyi bir insand, Alec; iyi olduu-
na eminim. Ve Mundt...
Sen ne diye yaknp duruyorsun? diye Lea-
mas kza kt. Senin Partin her an savata, de-
il mi? Bireyi kitleye feda etmek. Sosyalist gerek-
ilik: gece gndz savamak, yle deil mi? Hi
olmazsa paan kurtardn. Komnistlerin yaamn
kutsallndan sz ettiklerini hi duymadm. Doru,
yokedilebilirdin. Seenekler arasnda bu da vard.
Mundt vahi bir domuzdur. Seni sa brakmann
bir yararn grmyordu. Sz vermi olmas hibir
nem tamyordu. Bugn, gelecek yl ya da yirmi
yl sonra lecektin iiler cennetinde bir ceza-
evinde. Ben de. Ama ben Partinin btn bir snfn
ortadan kaldrlmasn amaladn sanyorum, ya-
nlyor muyum yoksa? Leamas cebinden bir paket
sigara kard, iinden iki tane ekip kza uzatt.
Liz'in parmaklar titriyordu sigaralar yakp birini er-
kee verirken.
Her eyi dnmsn, dedi.
Biz hazrlanan kalba uyacak kiilerdik, hep-
si bu. Ve zgnm, tekiler iin, kalba smayan-
lar iin de. Ama koullardan yaknp durma, z;
Parti'nin koullar bunlar. Byk bir karlk iin
kk bir bedel. ounluk uruna bir kiinin feda
edilmesi. Ho bir ey deil bunun kim olacan se-
mek... bunun farkndaym. Plan insanlara dn-
trmek ho deildir hibir zaman.
Ama seni sevmeme izin verdiler, dedi Liz bir
sre sonra. Ve sen de sana inanmama ve seni
sevmeme izin verdin.
Bizi kullandlar, diye Leamas acmaszca de-
vam etti. Gerekli olduu iin ikimizi de kandrd-
lar. Tek yoldu bu. Fiedler hedefe yaklamt. Mundt
ksa bir sre iinde yakalanacakt. Bunu anlyor
musun?
Dnyay nasl da altst ediveriyorsun? diye
Liz birden bard. Fiedler iyi ve drst bir insan-
d. Grevinden baka bir ey yapmyordu ve sen
imdi onu ldrdn. Mundt bir casus ve bir hain-
dir, onu da koruyorsun. Mundt bir Nazidir, bunu
biliyor muydun? Yahudilerden nefret ediyor. Kimin
tarafndansn sen? Nasl...
Bu oyunda bir tek kural vardr. Mundt onlarn
adam; onlara ihtiyalar olan eyi veriyor. Bunu
anlamak g deil, deil mi? Sen casuslar ne sa-
nyorsun? Papaz ya da aziz mi? Bir dizi budala,
hain, sadist ve ayya, lanet yaantlarn renklendir-
mek iin kovboyculuk oynayan insanlar... Onlarn
Londra'da keiler gibi oturup dorular ve yanl-
lar lp bitiklerini mi sanyorsun? Baarabilsey-
dim Mundt'u kendi ellerimle ldrrdm, ylesine
nefret ederim ondan. Ama imdi yapamam bunu.
Ona ihtiyalar var u anda. O hayran olduun geri
218
zekl kitle gece yatanda rahat uyusun diye ih-
tiyalar var. Senin benim gibi sradan insanlarn
gvenlii iin ihtiyalar var.
Peki ya Fiedler? Onun iin hi bir ey hisset-
miyor musun?
Bu bir sava, dedi Leamas. ok kk l-
ekli olduu iin, ok yakndan arpld iin,
kimi zaman masum insanlar ld iin kt gr-
nyor. Ama dier savalarn yannda ad bile ge-
mez.
Hi anlamyorsun. Anlamak istemiyorsun. Sen
kendini inandrmaya alyorsun. Bu yaptklar ok
daha korkun bir ey. Benim gibi, ya da ayn e-
kilde kullandklar insanlarn iindeki insanl bulu-
yorlar ve bunu bir silah gibi ellerine alp ldrmek
iin, yaralamak iin kullanyorlar...
Yeter artk! diye bard Leamas. insanlar
dnyann balangcndan beri ne yapyorlar sanyor-
sun? Ben hibir eye inanmyorum anariye ve
yoketmeye bile. lmden bktm ama baka ne
yapabileceklerini de bilmiyorum. Vaaz vermez bun-
lar, krslere ya da parti platformlarna kp bize
Tanr iin, Bar iin yok bilmemne iin savama-
mz syleyemezler. Onlar, vazlar birbirlerini ha-
vaya uurmaktan alkoyan zavall insanlardr.
Yanlyorsun, dedi Liz. Onlar bizim hepimiz-
den daha kt insanlardr.
Beni serserinin biri sandn srada seninle
sevitiim iin mi?
Onlarn horgrleri yznden, iyi ve gerek
olana duyduklar horgrden...
Birden yorulan Leamas, Tamam, dedi. On-
larn dedikleri bedel de bu. Tanr ile Karl Marx'tan
ayn cmlede nefret etmek. Eer bunu demek isti-
yorsan.
Sen de Mundt'tan farkszsn, diye devam et-
ti Liz. Bunu iyi bilmem gerek... Horlanan bendim
nk, deil ml? Onlar tarafndan, aldrmadn
219
iin senin tarafndan... Yalnzca Fiedler hor grmedi
beni... Ama sizler... hepiniz bana elden ele dolaan
para imiim gibi baktnz... Birbirinizden hi fark-
nz yok, Alec.
Liz, inan bana, Tanr akna inan artk. Nef-
ret ediyorum hepsinden, nefret ediyorum. Yorgu-
num. Ama dnya byle, nsanlk ldrd artk. Biz
denecek kk bir bedeliz... ama her yerde ayn
ey, aldatlan insanlar, boa harcanan yaamlar,
ldrlenler, koca koca gruplar, snf snf insanlar
cezaevlerinde... Sen, senin Partin... onun da sra-
dan insanlarn zerlerine kurulduunu biliyorsun.
Sen benim gibi insanlar lrlerken seyretmedin,
Liz...
Leamas birden dikkat kesilmiti, n camdan
dar bakyordu. Liz farlarn nda yolda bir a-
dam grd. Elinde, araba yaklatka yakp sn-
drd kk bir fener vard, ite orada, diye
sylendi Leamas. Farlar ve motoru kapatt, sesiz-
ce adamn yanna kayp durdu. Sonra arabaya uza-
np kapy at.
Adam ieri girerken Liz dnp bakmad. Dim-
dik nne, yaan yamurdan slanan sokaa bak-
yordu.
Otuz kilometreyle sr, dedi adam. Sesi ger-
gin ve rkekti. Yolu ben gstereceim. Geldii-
miz anda dar kp duvara koun. Ildak trma-
nacanz yeri aydnlatacaktr. In dedii yerde
durun, k kaynca trmanmaya balayn. Kar ta-
rafa gemek iin doksan saniyeniz var. Leamas'a
hitap ederek, nce sen kacaksn, dedi. Kz da
arkandan. Duvarn altnda demir ubuklar var... on-
dan sonra kendinizi yukar ekmelisiniz. Duvarn
stne knca oturup kz ekeceksin, anlald
m?
220
Anlald, dedi Leamas. Ne kadar sonra va-
ryoruz oraya?
Otuz kilometre hzla gidersen dokuz dakika
sonra oradayz. Ildak tam biri be gee duvara
dorultulmu olacak. Size yalnzca doksan saniye
tanyorlar.
Doksan saniyeden sonra ne olacak? diye
sordu Leamas.
Adam, Yalnz doksan saniye tanyorlar, diye
tekrar etti. Aksi takdirde ok tehlikeli. Yalnz bir
mangaya haber verildi. Bat Berlin'e szdrlmak is-
tendiinizi sanyorlar. Geiinizi pek kolay yapma-
mak iin emir aldlar. Doksan saniye yeter.
Umarm yledir. Saat ka?
Ben manga komutanyla ayarladm saatimi.
Arabann arkasndan bir k yanp snd. Oniki
krk sekiz. Bire be kala yola kmalyz. Yedi da-
kika bekleyeceiz.
Tepelerine yaan yamurun sesi dnda hi
ses karmadan oturdular arabann iinde. Kald-
rm ta deli yol, her yz metrede bir soluk sokak
lambalaryla aydnlanarak uzanp gidiyordu nlerin-
de. evrede kimseler yoktu. Balar zerindeki gk-
yz doal olmayan bir parltyla aydnlanmt.
Zaman zaman bir ldak dnyordu. Leamas sol ta-
rafta ufuk izgisinin hemen zerinde iddeti sk
sk deien bir parlt grd.
u k nedir?
Haberalma Servisi, dedi adam. Iklardan
bir kule. Dou Berlin'e haber balklarn veriyor.
yle ya, diye mrldand Leamas. Yolun so-
nuna iyice yaklamlard.
Dn yok, dedi adam. Bunu sylemi miy-
di? ikinci frsat yok.
Biliyorum.
Bir aksilik olursa... dersen ya da yarala-
nrsan, sakn geri dnme. Duvar blgesinde gr-
221
dkleri and/3 basarlar tetie. Ne yapp yapp teki
tarafa gemelisin.
Biliyoruz, diye tekrarlad Leamas. Bana sy-
lemiti.
Arabadan indiin anda blgedesin demektir.
Biliyoruz. Sus artk. Arabay geri gtrecek
misin?
Siz iner inmez. Benim iin de tehlikeli.
ok kt, diye sylendi Leamas.
Yine sustular. Silahn var m? diye sordu az
sonra Leamas.
Evet, ama sana veremem. Vermememi syle-
di... isteyeceini de.
Leamas gld. Syler...
Leamas mara bast. Araba soka dolduran
bir grltyle hareket etti.
yz metre kadar gitmilerdi ki adam heye-
canla, Buradan saa, sonra sola, dedi. Dar bir
sokaa girdiler, iki kenardaki bo pazar tezghla-
rndan glkle ilerliyorlard.
imdi sola!
Bu kere iki yksek bina arasnda kmaz so-
kak gibi bir yere girmilerdi. Sokakta binalar ara-
snda amarlar aslyd. kmaz gibi grnen yo-
lun sonuna yaklatklarnda adam, Yine sola,
dedi. Leamas kaldrma kt, toprak bir yola girdi.
imdi sollarnda krk bir it, salarnda yksek ve
penceresiz bir bina vard. zerlerinde bir yerden
bir kadn sesi geldi. Kes sesini! diye sylenen
Leamas yoldaki sa dn alnca geni bir cadde-
ye kt.
Ne tarafa?
Dmdz... eczanenin yanndan... eczane ile
postane arasndan., ite! Adam ban ikisinin ba-
arasna sokmutu. Uzatt elinin parma n
cama deiyordu.
Arkaya ekil, dedi Leamas, Elini ek. y-
le elini sallarsan yolumu nasl greyim? Arabay
222
birinci vitese geirip geni yolun karsna geme-
ye balad. Soluna bakp da yz metre ilerde
Brandenburg Kapsn grnce armt. Kapnn
altnda irkin grnl askeri aralar duruyordu.
Nereye gidiyoruz? diye sordu birden.
Geldik saylr. imdi ok ar... sola, sola!
Leamas direksiyonu son anda evirdi, dar bir ke-
merden bir avluya girdiler. Pencerelerin yars tah-
talarla rtlyd. Avlunun te yannda ak bir ka-
p vard. u kapdan, diye fsldad adam. Sonra
saa. Sanda bir sokak lambas greceksin. On-
dan sonraki krktr. kinci lambaya gelince motoru
kapat ve bir yangn musluu grene kadar brak
gitsin araba. te oras.
Neden sen kendin gemedin direksiyona?
O senin srmen gerektiini syledi. Bylesi
daha gvenliymi.
Kapnn arasndan geip saa dndler. Zifiri
karanlk dar bir sokaktaydlar.
Iklar sndr!
Leamas farlar sndrd, ar ar birinci lam-
bann nne geldi. Az ilerde ikincisini grebiliyor-
lard. Snkt lamba. Motoru kapatp onun da -
nnden getiler, imdi yangn musluunu da gr-
mlerdi. Leamas frene bast, araba durdu.
Neredeyiz? Leninallee'yi getik, deilmi?
Greifsvvalder Soka. Kuzeye dndk. Berna-
uer Sokann hemen kuzeyindeyiz.
Pankovv'da m?
Hemen hemen. Bak. Adam sol taraftaki bir
ara soka gsterdi. Sokan teki ucunda lda-
n aydnlatt gri bir duvar paras grlyordu.
Duvarn stnde sra dikenli tel vard.
Kz teli nasl aacak?
kacanz yer kesilmitir. Kk bir aral
var. Duvara varmak iin bir dakikanz kald. Allah
smarladk.
birden arabadan ktlar. Leamas Liz'i k
223
lurrdan tuttu. Kz bir yeri acm gibi ekindi,
Allahasmarladk, diye mrldand Alman.
Sakn biz teki tarafa gemeden o arabay a-
ltraym deme, dedi Leamas
Liz soluk n altnda Alman'a bakt. Gen ve
endieli bir yz. Cesur olmaya alan bir ocuk
yz.
Allahasmarladk, dedi Liz. Kolunu Leamas'in
elinden kurtarp adamn ardndan duvara giden dar
sokaa doru yrd. Sokaa girerlerken arabann
hareket ettiini ve son hzla geldikleri yne dnd-
n grdler.
224
\
2 6
SOUKTAN GELEN CASUS
Hzla yryorlard. Leamas sk sk arkasna ba-
kyordu kzn kendisini izlediinden emin olmak
iin. Sokan sonuna varnca durdu, bir kapnn
glgesine snp saatine bakt.
ki dakika var.
Kz bir ey sylemedi. Duvara, duvarn ardn-
daki kapkara ykntlara bakyordu.
ki dakika, diye tekrarlad Leamas.
nlerinde otuz metrelik bir aklk vard. Du-
var boyunca iki yana uzayan bir aklk. Yetmi
metre kodar salarndaki ldak bu yolu taryordu.
Ortalkta hi kimse yoktu. Bir tek ses bile. Bombo
bir sahne.
Gzetleme kulesinin duvar boyunca zer-
lerine doru gelmeye balad. Ildan her durak-
ladnda aceleyle konulmu tulalar ve harc gre-
biliyorlard. Ik tam nlerinde durdu. Leamas sa-
atine bakt.
Hazr msn?
Liz ban sallad.
Leamas kzn koluna girip yrmeye balad.
Liz komak istiyor ama erkek kolunu o kadar sk-
yordu ki. Yar yolu amlard imdi. Ildak kendile-
rini duvara doru izliyordu. Leamas Liz'i yanndan
ayrmamaya kararlyd. Mundt'un szn tutmaya-
candan ve son anda onu elinden almaya kalk-
acandan korkuyormuasna.
225
Duvara vardklar anda ldak kayd ve bir
an karanlkta kaldlar. Leamas hl kzn kolunu
brakmyordu. Tulalar arasna dac kazklar gibi
madeni ubuklar yerletirilmiti. En sttekini tutup
kendini ekti, duvarn stne kt. Dikenli teli e-
kince, daha nceden kesildii iin elinde kaldn
grd.
Haydi, trman, diye fsldad kza.
Duvara yzst yatp kzn yukar uzanan elini
tuttu ve ekmeye balad.
Birden btn dnya bir anda alev alm gibi
olmutu. Yandan, zerlerinden, altlarndan dev
ldaklar hep kendilerine evrilmiti.
Leamas'n gzleri kamat, ban hzla yana
evirdi. Bir yandan da Liz'in kolunu ekiyordu. K-
zn ayaklar kurtuldu, diye dnd. ekmeye de-
vam etti. Gzlerinin nnde lgncasna danseden
bir renk cmb dnda hibir ey grmyordu.
On anda sirenler duyuldu, emirler yadrlma-
ya baland. Leamas duvarn iki yanndan bacakla-
rn sarktp kz iki kolundan yakalad, santim santim
ekmeye balad. Kendisi de her an decek gibiy-
di.
Tam o srada atee baladlar bir el, iki el...
Leamas kzn sarsldn hissetti. ncecik kollar
elleri arasndan kayd. Duvarn Bat yanndan ngiliz-
ce bir ses duyuldu:
Atla, Alec! Atla be adam!
imdi Almanca, ngilizce ve Franszca bar-
lar duyuluyordu. Yaknlarda bir yerden Smiley'in
sesi geldi.
Kz nerede?
Leamas ellerini gzlerine siper ederek duvarn
dibine baknca kz grd. Kprtsz yatyordu. Bir
an duraksad, sonra ar ar az nce kt demir-
lerden aa inip Liz'in ba ucunda durdu. lm-
t Liz; ba yana evrilmi, siyah salar yzn
226
yamurdan korumak istercesine yanaklarna dkl-
mt.
Ate etmeden nce duraksyorlar gibiydi. Biri
bir emir verdi, yine kimse ate etmedi. Sonunda
onu da iki kurunda devirdiler. Leamas arenadaki
bir boa gibi fkeyle bakyordu evresine. Der-
ken iki kamyon arasna skm kk bir araba
grd, ocuklar penceresinden neeyle sallyorlar-
d ellerini.