SYAN AHLAKI

Yazar: Nurettn TOPU

Yaynev: Dergah
Bask: stanbu / 1986 / 232 shf.
ISBN:
Bm Grubu: Fesefe
Tr: Tef
Htap Ettg Okuyucu Ktes: ze g
Genel Deerlendirme:
Ktap, yazar Nureddn TOPUnun Parste Sorbonne
nverstesnde okurken hazradg doktora teznden
ouuyor. Ktapta nsan-dnya arasndak fesef ouumar
nceenm. Hrryet probem, nsann esrg, sorumuuk
dea, takt ve nan, mstk man, mandan syana ktabn
ana konuarn outuruyor.
Esermz at bmden oumaktadr.
1- Hrryet probem
2- nsann esrg
3- Sorumuuk dea
4- Takd ve nan
5- Mstk man
6- mandan syana
Yazara gre hrryetten syana kadar katettgmz yo,
br eremey m gsteryor yoksa sadece br termn
yerne baka br termn m konumasdr? Bze ye
geyork asandak cz rade yangsn odugu kadar,
hareketernde kanmaz oan determnzm yangsn da
ortadan kadrmak d. Bye ounca syan probem,
spatanmas sz konusu oacak br varsaym ve tartma
ersndek atma oarak deg de syann ta nde
kefedm br ogu seametn bereyecek br sem
oarak ortaya kyor. syan etmey stemek veya
stememek, harekete gemey stemek veya stememek,
bu ksnden brn semek gerekyor. En ysn semek n
de hep daha fazasn stemek, en daha erye uzatmak,
kabn genetmek br yandan kendn aeme verrken te
yandan kendn aemn merkez hane getrmek yeterdr.
Hr hareket syan vastasya ve syan ersnde
tanmandgn grdk. Tabat determnzmnn ve sosya
uysagn karsna dken her hareket asnda hakk br
syandr. Byece aranan ve stenen yaratma knn kend
hayat asnda hakk br syandr. Byece aranan ve
stenen yaratma knn kend hayat kuran kendsnn
kefetmes syan hareketer omaktadr. Byece nsan,
ogu zaman ve be br de syan handedr. Yazarn
gayret se gerek tavrn, hareketernn ynedg dea
tantmaktan ve bu ekde ondak stn grev uurunu
uyandrmaktan barettr.
Nureddn Topu, fesef metod ve anay bakmndan
20. yzyn nde geen sstemernden Hareket (acton)
fesefesne baganm br dnrmzdr. Hareket
fesefes 18. yzydan ber batda geen materyast -
poztvst akmarn karsnda nsangn kurtuuunu ahak
ve mora degerern yksende gren sprtast br
fesef akmdr. Bu fesefenn kurucusu oan Fransz fozofu
Maurce Bonde (1861-1944), L'acton ad eserye nsan
hareketernn ae, topum, devet ve nsank
basamakarndan geerek Aah'a dogru eremede
odugunu nce tahere ortaya koymutur? Bonde dnn
kend bana ve sstem odugu akad. Bonde ak e
nanc ayrmann sun' odugu, poztf merden fesefenn
hareketerne ve dnn, deney tamamya aan aanarna
kadar, hereye ancak nsan hareketernn ortaya koydugu
mana uamann mmkn oacagn dda ett. Bu
anamda dn e fesefey brbrne yaknatrmaya at.
AHLAK PROBLEM NASIL ORTAYA IKIYOR
HAREKET AHLAKI VE AHLAK RADECLK
radenn eser oan her hareket mkemmee, daha
mkemmee br zemdr. Bu radenn kendn denedg br
egzerszdr. En kk gayret gerektren br hareket be,
vcudun btn kuvveterye brer. Hareket saf br
kendgnden ou deg, engeenm br kendgnden
outur? nsan, kendn ancak hareketn nde tanr ve
sonra hareket ondan br yaprak gb kopar. nsan kendn
ve eyay hareket ederek tanr.
Her gerek bg, asnda, hareketn meyves oan
nantr. Bu nan nsanda daha yksek br hareketn
dogmasna yo aar. Her gerek bg, yan her nan bast
br takt omadgndan ferd yen br harekete hazrar.
Gtgde geneyen hareket, evrense br nzama ar.
Hareketn evrense ye vurarak ve kend
hareketnde evren kucakayarak orada kend uurunu
aramas, te nsann ahak davran bu ekde omadr.
O hade ahak hareket evrense radeye yenden
kavumak zere br et degm (converson) e bu
esaret amaktan baret omaktadr. Buradak degmden
maksadmz, btn hareketermzn ve bgermzn
kendsne tab odugu evrense radey aratrmaktr.
MUHTELF AHLAK SSTEMLER
Sokrates, "Ktk br bgszktr, h kmse berek
ktk etmez" der. Bu gr, Efatun, Arstotaes,
skoastk fozofar ve Anskopedst aydnanma
dnrer tarafndan da benmsend. Onara gre, nsann
ahak kmak n gretmek yeterdr. Oysa bg br
hareketten arda kaan eydr. Gerekte harekete gemek
n ahs br tecrbe azmdr ve ahakta nem oan da
yanzca bu tecrbedr.
Deneyc (emprst) er ahak hakkatern ogu
hakkater deg, deger hakkater odugunun unuttuar
onar hareketten dogan radey nceemek yerne haz ve
mutuuk, sosya veya ferd menfaat vs. gb hareketn
ortaya kardg br takm mkemmene uamaktr,
mutuuk ahak taraftararnn dda ettker gb nsann
zevk aradg ve acdan katg dogru degdr. Hareket br
zarurettr ve yaamn vazgemez br sonucudur; nsan
zevk kadar hatta ondan daha faza acy da tereddtsz
kabu etmektedr.
Sosya dayanma doktrner se mutuuk veya faydaya
ynek dayanmay tavsye etmektedrer. Dayanma
ahakar ahak tess etmezer ama onu varsayarar. yk
kadar ktk nde dayanma yapabr.
Eme Durkhem, tecrb keye akc key, yke
vazfey bagdatr-maya aan br et dayanmay
savunmaktadr. Bundan kk ortaya kacaktr. Bu k
keden hangsnn dgerne baskn kacag ve onu
arkasndan srkeyeceg bnemez. Eger yk terch
edrse faydacgn hatasna dr.
"Namusu adam" ahak da F. Rauh'un kurdugu br ahak
sstemdr. "Namusu adama gre vazfesn yapmak n
gzern kapamak yeter oacaktr. u nkar edemez br
gerektr k ahak evre oarak topumda ferd radeer
daha g oan baka tarafndan stsmar edr ve
namusu adam ahak nsan uysaga kr br taate
srker.
SPNOA!YA G"RE H#RRYET
RADE #ERNE D#$#NCELER VE ALLAH LE
ALEMN BRL%
"Ruhda asa mutak veya hr rade yoktur, fakat nsan
ruhu br sebep tarafndan unu veya bunu stemeye
azmettrmtr, bu sebepde br baka sebep tarafndan
berenmtr ve bu da br baka sebep tarafndan...
byece sonsuza kadar gder?" Bz harekete sevkeden
egmer etkn sebep deg edgen sebeperdr. "radey
hr sebep oarak deg, ancak zarur sebep oarak
adandrmak mmkndr." Sadece Aah etkn sebeptr.
Aah e aemn brg omakszn ne Aah' aemn
yaratcs oarak ne de aem Aah'n eser oarak anamak
mmkndr ayn ekde Aah cevhernden Aah'n
vargn, Aah'n vargndan da O'nun sfatarn ve
tavrarnn sonsuzugu fkrn karmamz zorunu
omaktadr. Aah kend mahyetnn gereg, aemde Onun
etkn sebep omasnn gereg, zorunu oarak vardr.
"Mutak sonsuz vark oan Aah cevherdr; nk eger
cevher omasayd kendsnden baka br vark tarafndan
tasavvur edm oacakt. Doaysya br varga bag
oacak ve onuna snrandrm oacakt. Bu se Aah'n
tanmna ters decekt."
"Cevher" ye tanmyor; "O" kend kendsne var oan
ve tasavvur eden- yan tasavvurun ekenmes n
baka br vargn yardm ve tasavvuruna muhta omayan
eydr."
Aah'a edeger tutuan tabat, yegane sebebn Aah'ta
buur. nsann hareketer, ah vargn zorunuuguna
baganmtr. Hareketermzn nteg Aah tarafndan
berenmtr. Bzm hareketermz yanzca ah
hareketten kaynakanmaktadr.
Byece Spnoza, sstemnde cz rade yangs ortadan
kadrm ouyor. "Bzm cz radeye oan nancmz
baca k sebebe dayanmaktadr. uurunda odugumuz
arzuarmzn hem kendern meydana getren hem de
onarn gerekemesne msaade eden d sebeper
bmektr."
K&RT&L&$ MESELES VE TABATIN
ANLA$ILABLRL%
Spnoza, kurtuu meseesne zm aryor. nsan ebed
mutuuga nas uar? Ona gre ebed mutuuk ruh
huzurunda mkemme br skunette buunur. nsan tabat
tbarya ve doaysya mutsuz br varktr. Tabatta nzam
ve ahenk vardr. Ona da hakm oan kanunar, mkemme
oarak anaabr ntektedr. nsan kend huzursuzugunu
tabata tar. nsan tabatn br paras oduguna gre,
tabattak gb nsanda da kesn br determnzm vardr.
Kurtuu ve skunet bumak n ruh oayar da tabat
oayarya ayn panda dnmek ve kanunarya brkte
orada hkm sren kesn determnzm tanmak kaf
geecektr.
SEG VE H#RRYET
C# RADENN VE DETERMNMN YANILGISI
Bergson determnzm Spnozann yaptg vargn
mutakgndak anaabrge dayandrmyor aksne,
Spnozaya sonsuzuk oan tek br ana dayanmak suretye,
sre konusunda soyutama yaptg tarznde buunacaktr.
Bergson, Spnozann yaptg gb metafzk bak asnda
durup kamyor. Ona gre; "nsan hrryetnn nceenmes
br fesef sstemn uzants omayacaktr. Eger hrryet
pskoo|s oarak aratrmaya yer varsa bunu ruh oayn
tah erevesnde yapmaya aacaktr. O ruh haern
saf br takm bykkere ndrgenemez odugu
noktasndan yoa kyor. haer mekana at
bykkern mes gb emezer.
Determnzmn artk sebepk konumu yardma
agrmaktan baka ares yoktur. Determnzm konusu
udur: Ayn sebeper ayn sonuar dogururar. Fakat ruh
hayatta ayn sebep brok defa ortaya kmaz k..
Hrryet, "somut bengn, kend yaptg harekete oan
ksdr apak hr odugumuz n bu knn tarf
mkanszdr.
H#RRYET NEDR'
Determnzm omadan hrryet kavranamaz ve bu
gerek anamda mkanszdr. Hrryet, dtak
determnzmn yerne bengn determnz-mn, br
determnzmn koymaktan barettr. Ve determnzmn
gc, hrryetmzn de gcn gsterr.
NSANIN ESRL%
HAIN ANLAMI
rade, kend hrryetn kazanmadan nce hatta onu
kazanmak zere esr buunmaktadr. Tam oarak kendn
stemeden nce esrg stemektedr. Bze gre esrk,
radenn ze br nesneye baganmas anamna
gemektedr. O byece tatmn oacak ve bzzat bu
tatmne yok oacaktr.
Hayat hareket mmkn kan maddedr. Haz hayatn br
tamr oarak kabu edmedr. Bu anamda merudur,
hatta zarurdr. Fakat hazz hareketn gayes yapmak
harekete sonsuza dogru hr br gem hz vermek yerne
onu daha baadg noktada durdurmak demektr. Bu
hareketn bzzat kend kaynagnda yok edmes oacaktr.
Zevk, hayattan kar, hayata yaptg bu katkya varkta br
zavak, br gszk hane ger; bu nsann zaafdr. Her
tatmn arkasnda br pmank ger. haz, gerek br
ekde stenm degdr; o daha ok br stek noksangna
tekab eder.
DAYANI$MA
Dayanma nsann kend bana yaamayacag n
kaamadg br kaderdr. k ekde our. Brnc safhada
nsan yaamak n bakaar e dayanmay hareket
gayesye kabu eder. Bu pasf boyun egen ve raz ounan
br dayanmadr. kncsnde se nsan bakaar n yen
gere yen dayanakar meydana getrmek suretye
dayanmay yaratr. nsan esr dogar kend hareketn
yaratmak suretye hrryetn kazanr.
Dayanmann k nem sonucu vardr. O, br taraftan
ferdn hrryetne tecavz eder, dger taraftan da asaak
yaamaya zemn hazrar, Dayanmac hareket, ancak
menfaat d radeere bagandg taktrde vermdr.
HAKMYET
Hakmyet dayanmann devam ve zorunu
tamamaycsdr. Dayanmac hareketn mmkn
oabmes n ferd radeern brbrerne yakamas be
br tarzda bremes fertern kend zemernde uyum
sagamaar gerekr.
Fert hrryetnn hbr hkmet eknde hatta
demokrasde be korunmas mmkn degdr.
SOR&ML&L&K DEAL
nsandak hareket etme sorumuugu nsan tabatnda ve
dayanmada mevcut oan esrkten ve hakmyetten
dogar. nsann sorumuugu her hareketten sonra braz
daha byyen kend radesne br dntr.
Sorumuugun dea vasf ahakar tarafndan ak br
ekde nceenmemtr ahak doktrner nsann u veya
bu ekde hareket etmekte veya etmemekte hr
odugunu ne srerer. Madem k nsan hareketnn
getrebeceg kt sonuar nceden tahmn
edebmektedr yeyse cezaandrmaya mstehaktr.
Ahak denebecek br sorumuuk kend geregn
bzzat bu gereg yaayann vcdannda bumadr. Onun
hakknda bakaar tarafndan verebecek br hkmn
sonucu omamadr.
SOR&ML&L&K $&&R&N&N TAHLL
SOR&ML&L&K RADES
Hareketn sebeb, hareketn kendsndedr; fakat bu
kendgnden ou degdr; aksne bu bzde br
zorunuuktur. Ve bzden kaynakanmak suretye hareket
zorunu kan da odur. Byece bze gre sorumuuk
kendgnden ouan ndrgenemeyen sebepk bag
sayesnde ancak anaabr ve gerek our. Evrense
nzam hedefe amak suretye medenyetern odugu
kadar vcdanarn da koruyucusu hane geen br
sorumuuk rades vardr.
ADALET VE MERHAMET
Adaet, etk ve kark oma kesne dayanr. Bu
kede dayanma-dan dogar. Dayanmay meydana
getren szemeye gre artar btn ferter n ayndr.
Bye ounca adaet, sadece sosya nzam gvenk atna
ama endes tayan ve zernde uzama saganm oan
bu szemeye uymay fade etmektedr.
Kanun adaet sadece dagtr.
Kat ve ek br adaetn tesnde ve stnde onu kuran,
hatta aan br sorumuuk radesnn hareket vardr.
Merhamet, sorumuugunun hazrayc, ksm, devam
omayan ve az ok pasf oan ekdr. Devetn gerek var
ou sebeb sadece adaet yerne getrmek degdr.
Devetn merhamet ve en gen ekye sorumuugu
yaratmas gerekr. Bunu uyguayan sstem mutakyet ve
ogardr.
TAKLT VE NAN
Dnce nsan hareketnn br devamdr. O, hareketten,
hem de ondan ayrmakszn dogmaktadr asnda nsann
hareket dnm omadan nce ve ayrca dnm
omakszn zekdr.
Hareketn br dnces odugu gb, dncenn de br
hareket vardr. Bu hareket br nev ob|enn, su|e
tarafndan kendsne ma edmes ve onun tarafndan
zmenmesye kesn br eke uaacaktr. Bu nan
dyebecegmz hakk gerek bgdr. nan takt youya
yayr.
NANCIN HAIRLAYICI $EKLLER
Dnce k ekde nanca hazrar. Brnc basamakta
dnce ob|ede zhnn zmemesn fade eder. knc
basamak, su|e e ob|enn brbrnden ayrmasna tekab
eder.
SEGL D#$#NCE
zenm ve duyum: zenm, eyann grntsnn
beynmze yansmasdr.
Duyum: Duyguanma handen dnme faayetne
getr.
Sanat ve sezg: Sanatkar br bakma, sradan
hassasyete sahp nsana yabanc duyumara oynar, hbr
menfaat fkr, duyumarn mutak safg e bagdamaz;
hakk sanat kesnke menfaat ddr.
Sezg, tabattak eyann okugu ersnde hakk br
man hane gemek zere nanca uaacaktr.
NAN NEDR'
nan ve bg: nsanarn nanarnn omas n
sezgernn, yan artm duyumarnn omas gerekr. O
varkarn benktek zmsemes varkara benk
tarafndan sahp oma, o, "brkte be ayrktr" nan,
somut ve bretrcdr.
Pascaa gre et nanma you vardr: Ak, akank
ve ham.
Ak e g, "nsan by yapan dncesdr?" der. "Bz
hakkat sadece ak youya deg, ayn zamanda kap
youya da tanrz."
nanmann knc you oan akank; onun nezdnde
badettr.
nanmann nc you oan ham, tabat st tuftur.
Kant, nanc bgnn stne ve ayr br aana, ahak
hakkater aanna yeretrr. Kant'ta pratk ak br bg
oarak deg br vazfe oarak konuur.
Fchte'de "nan bgnn btn aanarna hakmdr.
Fakat kaynag tbarye o ahak hakkater aemnden
dogmaktadr" tezn savunur.
Hamton'da nan, "akn k art" omaktadr. "nan
teme outurdugu bgden nce geen br kanaattr.
GEREK BLG OLARAK NAN
nan bengn eyann hayatna aeade br katmas
deg, o bzzat eyaya sahp omaktr; eyann hayatnn
benkte yan nsanda omasdr.
nan varkar brbrne bagayan se mnasebetern
kefedmesdr; bengn varkara bremes ve "brk
nde be ayr omas"dr.
NANCIN TAKLD
Eger nan etebr omasayd ve dogdugu fertte
ebedyen kapa kasayd ne nsan topumu ourdu ne de
medenyet.
Takd, ruh dnyasna br mucze gb grer; topumu ve
medenyet o yaratr ayn zamanda nsann evrense
omasn, radesn ruharda ebedyete kadar devam
ettrebmesn sagar. nancn evrense yaygng ancak
takt youya mmkndr.
MSTK MAN
man, her eyden nce nsandak br nancn devam ve
uzants demektr. Br nancn man oabmes n, nsan
ruhunda srekk kazanmas ve hayatna da hakm omas
gerekr.
man nn mstk br zek arzeder?
man br kend kendn tanmay gerektrr.
kncs onun akn uam snrarn amas bundan da
te, bzzat ak br manevrann egne kadar gtrmes,
dnen akn gn ggeeyen ve bogan ok byk br
aydnanma sagamay baarmasdr.
ESTETK MAN
Burada her eyden nce gstermek stenen ey, sanat
stn faayetnde br man odugu ve sanatkarn
ogunuka farknda omadan mstk br hayat
hedefedgdr. Her sanat faayet, dnyadak ekere, dn
d eyere br et tapnmadr. Sanatkar bu dn d
eyerden geerek szn ettgmz mstk mana varr.
rade kend bana eksk, kusuru ve gayr sammdr o
nce kanat ster, br srayta onu aarak kendn
tamamayacak oan tabat stn ster. rade, vargn
snesnde her yerde kendn tamamayabecek oan
yegane ey arayacaktr. O zaman tam br yang sonucu,
sank, o konu kendn mkemme omayan durumdan
kurtarabecek tek konu m gb herhang br konuya
saracaktr. Bu kurtarc vehmden, nsann btn rad
kuvveterye kendnden bakasna sgnmas demek oan
ak dogar.
Mkean|, "Karankarn ocugu" oarak kendsn tarf
edyor. yne "hbr dncem yoktur k zerne m
kaznm omasn"der ve devamnda "herey ggenn
kucagnda huzur buur. Yanz bana, geceeyn, ben
strap ayakta tutar. Topraga uzanm oarak kendm yer
btrrm." Onda ak var oan gerekgn her zaman
gzken yzdr, m se tek yzdr.
SANATKAR VE MSTK LEKE$E BENERL%
e ekmek (ryazet) br usudr, br mcadeedr. nsan
kg ersnde nansz e ekmek omaz. Burada beden
hayat e ruh hayat kg vardr. e ekme; ruhun,
mstgn bu yoda yryne enge tek eden btn
beden ve radev ger ykarak ah varka bremesnn
youdur.
Mkean| e e ehnn faayet arasnda dern br
benzerk odugunu syeyebrz. "Gen yata pek ok
hastaktan muzdarpt. Fakat hbr doktorundan kendsn
tedav etmesn stemyordu. Bu eye hazrk, onda daha
sonra bzzat kendnden nefrete kadar vard. mek
styordu fakat ememektedr. Onda, daha faza zdrap
ekmek n hergn yenden dogan korkun br yaama
gc vardr. Hareketten kopmak ona yasakt. radenn, ak
ve m arasndak bu gd gen aret etm
buunmaktayz. Rodn "onun yaptg btn heykeer, ye
br skntnn eserdr k, sank kend kendern yoketmek
sterer. Btn heykeer ernde barnan mtszgn ok
kesf basksna boyun egecekm gb gzkrer.
Vecd fenomen: Mstk vecdde odugu gb sanatkarn
vecdndede her tr arzuya kar br kaytszk vardr.
Beethoven gb sanatkarda da gzenm oan harfyyen d
dnyaya ve kend kendne kaytszga uymaktadr.
Romann Roand bu durumu: "Brden sokak ortasnda, br
gezntnn veya konumann yar yernde an br fkr akna
gedgnde "kendnden tayor" kend hakmyetnden
kyor, o fkre at hae geyor, o fkr tamamya ee
gernceye kadar onu brakmyor. Hbr ey onu
oyaayamaz ouyor. Beethoven'n kends bu btmez
tkenmez kovaamacay saykama bmnde ye
tasavvur edyor.
"Penden gdyorum, sktryorum, katgn ve
kaynaan kaabakta kaybodugunu gryorum. Yen br
htrasa tekrar yakayorum, br daha ondan ayrmyorum.
Br vecd spazm nde onu her makama uygun oarak
ogatmam gerekyor."
Mstkgn k dnyas arasndak fark udur: Evvea,
sanatkarn man, grn tbarye, okuga, eksk oana,
yetersz oana br man, tabr cazse br sahteye mandr,
oysa e ehnn man br oana, radeern ynedg
Yegane radeye mandr.
knc oarak, dn mstg br metot uyguar ve gayesne
uamak n uurunu ve rad hareketn ortaya koyar.
Sanatkar kend asndan kend mstkgne ancak
kendsnn de bemedg br sakn tmesye varr.
BLGLERMN &ANTISI OLARAK DN MAN
Br oana man, nanarmzn, gerek ve yaanm
bgermzn uzantsndan dogar. Hakk bgermzn
mann brgne yakama temay tab nanarmzn
tabat st aemde tamamanmasnn uyarc sebeb
radenn kend kendne yetmeyp Aahsz nsann bzzat
kendsne kar sammyetsz omasdr. rade var etmek
n kend nde kend vastasya kendne ragmen steyen
yegane radey aratrmak htyac duyuyor.
SLAMDA MSTK E%LM
sam mstg Kur'an'dan dogmutur. Kur'an ah hkmete
uamak n mmne az uyumasn, dua etmesn tekn
etmekte tek keme e zhd hayat yaamasn
emretmektedr.
Gandh de hr hareketn engeeyen nefsne yne hr
hareketn yeryznden yaymasn engeeyen g ve
kuvvetere kar savan ynetm oan br Hz.
Muhammed'n deane gerekten yakamaktadr.
MANDAN SYANA
radey mann Mutak Br'de aratrmasna ten ey,
onun oayar dnyasndak kend kendne yeterszgdr.
rade, Aah' stemeden nce ve henz O'nu arzu
etmekszn herey tabatta aramay dened. Kend
hareket kend yeterszgn sonsuz derecede arttrd.
Anadou bn yk tarhnden ber, "sadece snrarda
deg hemde devet merkeznde ve ayn zamanda kend
kapernn derngnde kutsa chad an ederek "cemaatn
seamet n kendn feda eden kahramanardan ve
ehterden mahrum kamad. Kend mstkk geenegne
yenden saracak oan Anadou ocukar hem kend
nefsernn zorbagna hem de despotarn zumne kar
her zaman kutsa chad an edeceker ve kend dar
agaar nnde cesaret ve gurura chadarnn tam
anamya uurunda oarak: Ben hakkatm (ene hak)
dyebecektr.
STRNER!N ANAR$M
Strner, ferd vargn bencgn dardan geerek onu
kstamaya aan hereyn karsna koyar. Tabata ve
topuma, devete ve nsanga, ahaka ve dne syan eder.
Bunar brer hayaettr ve hbr snramay kabu etmeyen
yegane bengn harcnde onu engeeyecek oan herey
ortadan kadrmak gerekr.
SYANCI RO&SSEA&
Rousseau, "Bana bzzat kendm n sevecek brs
azm" ster stemez bu man rades, herkesn ayn
derecede berenm ve gsz odugu tabat dzennde
br kmaza uaacaktr. rousseau'nun son anda hayat
tecrbes onu, ersnde kendsn tabat gereg huzursuz,
km, sammyetsz, bzzat kendsnden uzakam,
has tuhaf ve sef hssettg nsan topumundan
uzakatrmtr.
O kendsn yesne tanyordu k, dger nsanar gb
dogmam odugunda farkndayd. Bunu defaarca fade
ett; "Kabm duyuyor ve nsanar tanyorum. Grdgm
nsanarn hbrs gb yaratmamm.; mevcutarn hbr
gb yaratmadgma cret edyorum. Daha deger
degsem de en azndan farkym."
Rousseau'nun syan, bzzat kendsye mcadee htyac
duyan ferdyetg ersnde sonusuz kamtr; bu syan
hedefne uaamamtr. Bze gre Rousseau hareket
adam osayd, syann kaynag tabat-st br aemn
hareketne kar br uysak oacakt.
SCHOPENHA&ER!N SYANI
Schopenhauer'n syan bzzat varouu hedef amtr.
Ona gre varomak, ktg stemektr. Bu kk
ktkten kurtumak n varg nkar etmek gerekr.
Mademk dnya bu kadar ktdr en ys varomamaktr.
Bu varomama egm nsanda kend radesnn
bavuracag son eydr.
NSAN!DA ALLAH!IN SYANI
(Ben Hakkatm-Ene' Hakk'n Manas)
Daha nce de syedgmz gb, kends hakknda bg
nsann kend hareketndek yeterszgn htva ederken,
Uuhyet hakkndak bg se kend kadern yapabecek
yegane g hakkndak dncedr. Bye ounca syan, sz
konusu yeterszgn bu kurtarc gce agrs oacaktr.
Haac'n mstkgnn gayes, Aah'n radesne boyun
egmek n, benc ve hoyrat bengn stekerne kar tam
br gszg gereketrmektr. Bu ekde nsan,
beeryetn aarak tabat-st br varg sterken asnda
kend kendsn stem omaktadr.
syandak anarzm, nsanda evrense br sorumuuk
hane geen merhamet e kend mukadderatna tek
bana hakm oan Yegane varktan medet uman mann
sesnden baka brey degdr.
ENE!L(HAKK!IN MANASI
Yeterszgnn uuruna varan mstgn mdahaesnn
gayes, bu nsan yeterszg ah uur ve hareket
mkemmegnde yo etmektr; bu br de Tanramak
br ankta osa adeta Aah'n vargnda kaybomaktr. te
byece Haac, btn beer yeterszkere kar syan
etmek suretye uuhyete ererek bu varka bremey
gereketrecek ve "Ben Hakkat'm veya Ene' Hakk"
dyebecektr. Mstgn hareket yegane varga dogru br
yksetr, "vecd ehnn steg Yegane Varktr, Byk
Yanzdr." Mstk, br defa be osun bu noktaya uap
orada ebedyyen kaamayacaktr. Btn hayat boyunca
bunu arayacak bu aray kend rades hane getrecek, bu
mutak rade ersnde kayboacaktr. Bekde Haac'n
"herkesn seamet n anetenm oarak me youndak
artc arzusu byece akanabr.