Elma

ELMA
2009

S a y f a | 2

De n i z Ka r a k u r t

ELMA

15+
ONBE YA VE ZER OKUYUCULAR NDR.

T.C. Kltr Bakanl, Yaymlar Genel Mdrl
TARAFINDAN ONAYLANMITIR.

Kaynak gstermek kaydyla her tr alnt yaplabilir.

ELMA
Deniz Karakurt

ISBN
978-605-5618-03-2

Roman
Anlat, Serven, Masal,
yk, Derleme, Sylence,
Halk Edebiyat,
Szl Gelenek.

Trke

BRNC BASKI
Austos, 2009 / TRKYE

DENZ KARAKURT, 2009

Tm Haklar Sakldr.

S a y f a | 3


ELMA

Deniz KARAKURT

S a y f a | 4


ELMA
indekiler

Yazar Hakk nda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Yap t Hakk nda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
GR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
KY EV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
I. BLM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
AKREP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
AA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
I. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
II. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
SARAY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
HAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
DENEME . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
Korul uk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
Kel ebekl er . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
ORMAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
Bal k . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
YOLCULUK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
D . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
UURUM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
BAHE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
AT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
OBAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
YEDGER BURCU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
II. BLM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
RVAYET . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
A. Tas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
B. Yumurt a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
C. Da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
D. Maara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
E. Haner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
F. Ej der . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
KO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
GEM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
EHR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
ALAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
SU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
KU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164
KONUK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169
HAZIRLIK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
DN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181
GKTAI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
ELMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
HLASA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
evi ri l er. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194
Szl k . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195

indekiler listesinde yer alan
ksmlar zerine tklayarak,
ilgili sayfaya daha hzl ulalabilir.
S a y f a | 5


ELMA
azar Hakknda
i olarak almak iin Trkiye'den gerek Almanya'ya yerlemi bir ailenin ilk
ocuu olan Deniz KARAKURT, Bremen eyaletinin liman kenti Bremerhaven'de 1978 ylnda
dnyaya geldi. Bu lkede kald sre zarfnda geleneksel aile ats altnda, ebeveyninin yan
sra dedesi ve babaannesi ile birlikte yaad. Babasnn bir i kazas sonucu lm zerine ailesi
ile birlikte Trkiyeye kesin dn yapt. Bundan sonra yaz tatillerinin byk bir ksmn Sivasn
arkla ilesine bal Akakla bucanda geirdi. Burada ve zaman zaman gezdii evre
kylerde krsal yaam ve halk edebiyatn yakndan tand. lk, orta ve lise renimini memleketi
olan Sivasta tamamlad. Eskiehirde ald Maden Mhendislii eitimini ikinci ylnda brakarak
Sivasa tekrar dnd. Cumhuriyet niversitesinde letme Blmn bitirdi. ki yla yakn bir
sre Ktahyada Devlet Memurluu yaptktan sonra istifa etti. Askerlik grevini stanbulda
tank olarak tamamlad. Hlen Sivas Cumhuriyet niversitesinde, Muhasebe dalnda retim
Grevlisi olarak meslek yaamn srdrmekte olan yazar evlidir.

Eskiden k gnlerinde ky topluluunun ortak mal olan ky odalarnda
ocan etrafnda gnlerce, hatta haftalarca sren masals ykler anlatlrd. Bunlar
teknolojinin henz gelimemi olduu dnemlerde dizi filmlerin, arkas yarnlarn
yerini tutard. Ben ocukluk yllarmda bu szl anlatm geleneinin son
rneklerine tank olma frsatn yakaladm.

Deniz Karakurt / Pusula Gazetesi, Rportaj Alnts

apt Hakknda

Kitapta yer alan yk, yazarn dedesinden dinledii uzun bir masala ve Anadoluda szl
gelenek ierisinde ky odalarnda dillendirilen anlatlara dayanmaktadr. Uzun yllar ky
yaamnn ierisinde yer alm olan yazar, derin gzlem yeteneini romann ierisinde eriterek
sunmaktadr. Kkleri tarih ncesine inen mitolojik eleri bnyesinde barndran ve ayn
zamanda halk kltrne ait geni bir derleme nitelii de tamakta olan yapt, gereki bir
servene dntrlm olan masal klasik bir roman tadnda ama akc bir biimde, yepyeni bir
teknikle yazya dkmektedir. Yapt, Trk halk kltrne ait bir masaln gerekiletirilerek ve
baka yklerle btnletirilerek romana evrilmesiyle oluturulmu, ayrca szl anlatm
unsurlarndan da geni oranda yararlanlmtr. Bu arada masals atmosfer de korunmaya
allmtr. zetle kitabn, sre ve konu olarak realize edilen bir masaldan yola klarak
kurgulanm, anlatm ve teknik olarak halk edebiyatndan yararlanan ok katmanl bir roman
olduu sylenebilir.

Geleneksel bir halk yks, mthi bir serven. Grl grl akan bir
rmak gibi duru, srkleyici ve doal. Szl anlatm geleneinden beslenen, kkleri
tarihin derinliklerinde bir sylence...

Kzlrmak Edebiyat ve Sanat Dergisi, Tantm Yazs
Y
Y
S a y f a | 6


ELMA

Elma: 1. Meyvesi iin yetitirilen aa tr. (Bil. Glgiller Familyas)
2. Ayn adl aacn kltr yaplan meyvesi. AIKLAMA: Yabnisi de
bulunan elma, dnyada en ok dikimi ve retimi yaplan aatr.
Trn tamam, yeryzne Orta Asya'dan yaylm olup Altay ve
Kafkas kkenlidir. klim ve eit zellikleri gz nne alndnda
yetime alan ok geni olan aacn ilk olarak K. Anadolu,
G. Kafkaslar, GB. Rusya ve D. Kazakistan dolaylarnda retildii
sanlmaktadr. Tm dnyada tarih boyunca aprazlamalar da dhil
olmak zere 6100n zerinde farkl elma eidi retildii ve
yetitirildii tahmin edilmektedir. Meyvesinin besin deeri ok
yksektir. KKENBLM: Orta Asya Trkesinden hemen hemen
tm lehe ve ivelere ayn kkten geerek kullanlan ad Trkiye
Trkesinde, Alma > Elma dnmne uramtr. Kelimenin
kkeninde; almak fiilinin ve meyvenin rengini simgesel olarak ifade
eden "al" (krmz) sfatnn olduu bilinmektedir.

Byk Kltr Ansiklopedisi; Cilt: 8, Sayfa: 4126
S a y f a | 7


ELMA
GR

Bu kitapta anlatlan yk, ocukluumda dedemden onlarca kez dinlediim, o
yzden de en ince ayrntsna kadar belleime kaznm olan bir masala
dayanmaktadr. Masaln orijinali, szl anlatm gelenei ierisinde toplumsal
bellek araclyla yzlerce yldr nesilden nesile aktarlarak ve belki de gelierek ve
genileyerek gnmze kadar ulamtr. lk dinlediimden bu yana geen zaman ierisinde
zerinde dnerek vardm sonu ise masala konu olan ve tarihin derinliklerinde kaybolup
giden, aslnda gerekten yaanm bir servenin halk kltr ve dili ierisinde simgesel
anlatmlarla zenginleerek masals bir yapya ve grnme ulam olabileceidir. Zaten
sylencelerin gerek olaylarn abartlmasyla olutuunu ne sren klasik bir kuram da
mevcuttur ve bu dncemi ksmen de olsa desteklemektedir.

Omurgay oluturan masal, olay ak rgsnn iine gmlm olarak ve mmkn
olduunca aslna sadk kalnarak korunmutur, ancak masaldan yola karak ierisindeki geree
ulalmaya allmtr. Yani geree olabildiince en yakn kurguya ulamay deneyerek bu
omurgann zerine iskelet geirilmi, daha sonra ete kemie brndrlp sinirler ve damarlar
rlmtr. Ayrca belirtilmesi gereken bir dier husus da; bu eserin ama, slup ve teknik
olarak bir masal kitab veya derleme almas olmaddr. Ancak yine de doas gerei masals
bir anlatma sahiptir ve ieriinde derleme nitelii tayabilecek zgn ksmlar da
bulunmaktadr. Ksaca ifade etmek gerekirse; kltrmzde var olan bir masal, zne inilerek
ve kltrel mirasla beslenerek gereki bir hle getirilmi fakat masals anlatmdan ok da
uzaklalmamaya allmtr.

Masaldaki unsurlarn pek ouna veya izlerine halk kltrmz ve Orta Asya
toplumlarnn gelenekleri ierisinde rastlanmaktadr. Ancak bu masal dorudan bir derleme
almas olmayp pek ok toplumsal, mitolojik ve edebi enin kaynatrlarak kullanld
yeterince zgn, kendi iinde tutarl ve heyecan verici salam bir rntye ve kurguya sahip bir
anlatdr. fade ettii kiisel deerle birlikte benim iin ayrca bir neme sahip olan bu masaln
kklerinin ilk alara kadar uzandn tekrar belirtmekte fayda olduu dncesindeyim.

Yeri gelmiken belirtmek gerekir ki, iinde yaadmz yzylda szl anlatm gelenei
nceleri yava yava, daha sonralar ise zellikle radyo, televizyon ve internet gibi aralarn bu
gelenein yerine gemesiyle birlikte daha hzl olarak kmeye balamtr. erdii ve koruduu
edebi ve tarihsel birikimler de -derleme almalar sayesinde kurtarlabilmi olanlar dnda- yok
olup gitmeye yz tutmulardr.

te yandan z kltrmz ve dnsel birikimlerimiz kreselleen Dnyann
dayatmacl ve yaylmaclnn basks altnda -tpk doalln ve doal yaamn bana gelen
acmaszca yok edili srecinde olduu gibi- geri plana itilmekte ve kmeye terk edilmektedir.
Bu durum gz nne alndnda, szl edebiyatmza ait bileenlerin ada bir yaklamla
yeniden deerlendirilmeye alld bu yaptta denenmi olan eyin yalnzca kurmaca bir yk
S a y f a | 8


ELMA
anlatmaktan daha fazla eyler ifade edecei aktr. rnein lise ve niversite andaki genler,
Bat eksenli yaklamlarn bir sonucu olarak; Avrupann mitolojik, tarihsel veya bilimkurgusal
ahsiyetlerine bir biimde aina olduklar hlde, kendi sylencelerimizdeki kahramanlardan
yalnzca birisinin adn bile bilmemektedirler ounlukla. Oysaki evrensel bir kltre ulaabilmek
ancak ok ynl yaklamlarla mevcut olabilecektir, bunu baarabilmek iinde insann
hereyden nce kendisini, doay ve iinde yaad toplumun deerlerini, onun kklerini doru
anlayp tanmas gerekir. Dnsel ve edebi birikimimizin korunabilmesi, gelitirilebilmesi
yalnzca derlemelerin ve halk anlatlarna dair toplama bilgilerin hatta ok deerli bilimsel
almalarn raflara kaldrlmasyla mmkn deildir ve olamamaktadr da ne yazk ki. Bunu
baarabilmenin asl yolu kltrel elerimizi yeniden ilemek ve deerlendirmektir.

Deinilmesi gereken bir dier nokta da bu yaptn ada edebiyat atmz altnda pek
fazla yer tutmayan, yeterince rn verilmeyen gerekst ve gerilim/korku trlerine kimi
yerlerinde kk de olsa yol gsterecei umududur. Buradan hareketle ifade edilebilecek bir
dier husus da eserin belli bir tre ve tek bir anlatm tekniine bal kalnmaya allmadan
yazlm olduudur; yararlanlan kimi tekniklerin bireiminin bir masal atmosferi oluturmaya
hizmet ettii iin kullanld kolayca anlalacaktr. Bu balamda, herbir blmn dierleriyle
olan teknik hatta bazen mekanik ve kurgusal balarnn da altn izmek okuyucunun ilgisini
ekecektir. zetle sylencesel doku rselenip zedelenmeden bir roman havasnda ve tadnda
aktarlmas amalanm ve zaman zaman yepyeni yntemler denenmitir.

Acmaszca tm dengeleri bozularak yok edilen doaya, nesilleri tketilen hayvan ve bitki
trlerine, yitirilen doal yaama ve onlarla birlikte yok olan yerel kltrlere, geleneksel
deerlere yaklm ve yknn iine ilenmi, btn dokusuna sindirilmi olan sessiz bir attr
ayn zamanda bu kitap.

Kitabn sonunda, masaln asl biimini merak eden okuyucular iin kouk eklindeki bir
varyasyonu eklenmitir. Bu iir, beni krmayp halk edebiyatna uygun olarak yky 11li hece
lsyle dizelere dken ve hlen arklann kylnde yaayan k Yasa tarafndan
yazlmtr. Bu konuda emeini esirgemedii iin kendisine teekkr bir bor bilirim.

Masal bana ocukluumda bkmadan, usanmadan, her istediimde tekrar tekrar anlatan
dedemin teekkr zaten kitabn kendisidir.

Sr- lisan eylediysek affola

Deniz KARAKURT
Sivas, arkla 2008

NOT: Bu bir masal kitab deildir. ocuklara nerilmez. YAYINCI.
S a y f a | 9


ELMA
KY EV

Btn ky bembeyaz bir rtye brnm, doa l gibi sessiz ve souk uyurken
lapa lapa kar yayordu. Birka gnden beri sren, insann elini kesen, yzn
yakan o ayaz ise yeniden balayan karla birlikte krlmt. hafta nce dalardan
inen a kurt srleri gibi gelip ken sisle birlikte balayan ya, ilk seferinde
aralksz tam drt gn srm, sonra da yine zaman zaman balayp kesilerek aralklarla devam
etmiti. Ama ondan sonraki sekiz gn boyunca yle bir ayaz olmutu ki, kurdu kuu krp
gemiti. O gnlerde darda bir gece kalan mutlaka lrd. Gelen haberlere gre Andul
Geidinde den , kzakl at arabalaryla bile alamayan ve zaten kapanm olan yolu artk
yaza kadar alamayacak bir hle sokmutu. Zemheri o ara btn arlyla kyn zerine
km, insanlar evlerinden darya kmaya korkar olmulard zehir zemberek souktan dolay.
te sabah balayan kar ya bu keskin havay yumuatm, souk dinmiti.

Srtnda ve yanlarnda koyu lacivert alacalar olan beyaz kedi, grl grl yanan bir
ocan yaknna yatm hrldanarak uyuyordu. Bacas, evin iinde bir knt eklinde yukarya
doru uzanan ve alt ksmnda odann duvarna yaslanm geni bir adr andran ocak azn
kpkrmz am, homurdanarak yiyecek bekleyen bir canavara benziyordu. Geceleri karanlkta,
duvarlara yansyarak titreen krmz birer glgeye benzeyen klar insann iine tuhaf,
anlalmaz bir huzur veren ve hayal gcn harekete geiren bu ocan yannda odunlar
ylyd. Sol tarafnda toprak sval, kire badanal duvara dayal kararm bir sac vard, dier
tarafta da bir elekle, kalbur aslyd yukarda yan yana. te yandaki duvarda ise bir atl
tarafndan saraydan karlan kzn, krmz rengin younlukla kullanlarak resmedildii hal
grnyordu. eriyi aydnlatan iki tane gaz lambasndan birisi duvardaki iri bir iviye madeni
arkalndan aslm, dieri ise masada duruyordu.

Yuvarlak yzl, topluca bir kadn masadaki lambann yan ksmnda bulunan ine gibi
incecik kolun ucundaki yuvarlak pulu evirerek yanan fitili biraz daha darya kartt. Lambann
st blmn oluturan alt ikin, st taraf daralarak uzayan narin cam fanustan kara bir is
ykseldi ksa bir sre iin, sonra azalp kayboldu; kadn ayar fazla karmt, geri azaltt.
Masann dier ucunda bir tutaman
1
zerinde duran yal beyaz mumu alarak, ucunu gaz
lambasnn laleye benzeyen iesinin zerine yaklatrp biraz bekledi, iplik titreerek alev ald.
Sonra tekrar tutaman zerindeki kk iviye takp eline ald ve ieri odaya geti. Kap alnca
ieriye rpertici bir souk dolup odadakilerin yzlerine vurdu. Frsat bulunca ieriye hcum
etmek iin kale kapsnn nnde dman askeri gibi bekleyen bu souk, kadn kapy arkasndan
kapatnca kesildi ve ierideki s tekrar dengesini bulmaya balad.

Pencereden darya bakan ocuk, ay nda byl bir grnt sergileyerek yeryzn
apak boyayan kar seyrediyordu. Dardan bazen ulumaya benzeyen kpek havlamalar
duyuluyordu. Geen yl bu vakitler kye kurt indiinde btn gece havlamalar, hrltlar,
bouma sesleri, bar arlar birbirine karm, o da sabaha kadar uyuyamamt; iinde

1
Tutamak: Tutacak, sap. Mumluk.
S a y f a | 10


ELMA
kendisinin kurtlara kar mcdeleler verdii dler kurup durmutu. D kurmak onun en
sevdii elencesiydi. Bazen de, biraz nce annesinin nn seviyesini ayarlad lambann
nnde eliyle duvara glge drp deiik biimler olutururdu; kpek, kurt, tavan, kedi,
kartal Doadan zihnine yansyan ne varsa onlar O bu imgeleri duvara drrken, iki yl
nce len ninesi kzard kendisine; Glgeyle oynama, diyerek.

Camdaki buunun ortasnda eliyle silerek at boluktan bakyordu darya; sonra
kenarlardaki henz bembeyaz duran ksmlar dikkatini ekti, parmayla ekiller izmeye balad,
oras yetmeyince yandaki dier cam kulland. Ara sra darya gz atyor sonra izmeye devam
ediyordu; evler, dereler, dalar iziyordu. Darda btn doa kefene sarlm bir l gibi
bembeyazd. lm artryordu kendisine bu beyazlk, bu korkun dinginlik ve souk.
Dedesini sardklar kefen geldi aklna. Sonra da onun anlatt, karlarn altndan fkrp atlarn
ayaklarna sarlan herbiri bilek kalnlndaki ylanlara dair bir meseli
2
anmsad. Bu ylanlarn
ortaya kyla birlikte kk bir askeri birliin koca bir orduyu yenii, beklemedikleri bir
yardmn yetimesi vurgulanyordu ykde. Yllar sonra bu gnleri olduu gibi, o zamanlar da
zlemle anacakt. ocuk perdenin altndan kafasn kartp ieriye dnerek;

Ne zaman gelecekler baba? dedi.

Ne diye acele ediyorsun ki? Birazdan gelirler ite, diye cevaplad babas da.

Zayf yzl adam tabakasn karp kapandaki kk kskacn arkasndan ald, ard
grnecek kadar ince kda ttn koyup sardktan sonra tahta bir azla yerletirip azna
ald. Cebinden kard kibritle yakp derin bir nefes ekti, sonra tekrar darya verdi gri
dumann. Ardndan cierlerini yakan, buhara benzeyen bu ac havay bir kez daha soludu. Geri
biraz ok itiinin kendisi de farkndayd ama bu aralar bazen efkr basyordu. Hayatndaki
herey olduu gibi srp gidiyordu ite, hibir deiiklik yoktu onlarca yldr. Yaantsnda hep
byk bir deiimin olaca farkl bir gnn gelecei gibi beklenti vard iinde ama mr akp
gidiyor, yle bir gn bir trl gelmiyordu.

Annesi ieriye girerken, ocuk da kafasn tekrar perdenin altna sokarak dary izlemeye
koyuldu. leride grnen kavaklktaki
3
aalar beyaz sivri birer mzraa benziyorlard. Boz renkli
bir baykuun uarak karanln iinde yitiini seyretti. Kavakln nnde, ocuklarn yaklak iki
kula uzunluunda birer duvar eklinde rp, zerine su dkerek dondurup kurduklar kardan
kk kaleler grnyordu. Aralarnda 25-30 adm mesafe bulunan bu kalelerin arkasndan
gndzleri birbirlerini kartopu yamuruna tutuyorlar, bazen de kaleden ayrlp birbirlerine
saldryorlard, kendisinin de bazen katld oyunda. Bu buzdan kaleler o gnden beri orada
duruyorlard yklmadan. Eer koyduu yeri bulabilirse, yarn da arkadalaryla kzak kayacakt.
Kzan nerede olduunu bir trl hatrlayamyordu, bakmadk yer de brakmamt ama nafile.

2
Mesel: Ders verici, retici kk hikye.
3
Kavaklk: Kesim iin yetitirilen kavak aalarn bulunduu arazi.
S a y f a | 11


ELMA
Bulamazsa belki de kaymaya gitmeyecekti, nk bakasnn kzan kullanmak, vermesini
beklemek, verdiinde de gznn hep zerinde olduunu hissetmek can skc bir durumdu.

leride bir karalt
4
grd. Tekrar ieriye dnerek telala bard;

Geliyorlar.

ocuk olasn, dedi elindeki ypranm bir balk an onaran babas glmseyerek.

An sanda solunda kk yaprak, ot ve dal paralar taklyd, adam bir yandan sigara
iiyor bir yandan da onlar temizleyip oturduu divanda bir kenara biriktiriyordu. Bir iki tane ta
ve artk iyice kurumu yenge baca bile kmt. Yazlar birka evi doyuracak balk ekerlerdi;
gece a kurup, zerine bir lamba asarlard, a gelen balklar da aa taklrlard.

Kars yzn ekitip ters ters bakarak;

Sanki kendisi farkl birey, nereden kt kn ortasnda o a imdi? dedi.

Yaza hazr olsun, ne olur yani urada bo bo oturacama

ocuk kanepeden inerken ayn anda kap alnd. Annesi;

Git kapya bak Altan, diye seslendi. ocuksa zaten oktan frlamt kapya doru.

Ardndan kadn elindeki demlii ocan zerindeki zgara demirine yerletirdi dikkatlice.
Ocan biraz ierisindeki bu zgarann zerinde bulunan gmdeki su kaynamt bile oktan.
Arkadaki o buz gibi evlikten
5
getirmi olduu bir elmay kze gmd, atein scakl yzne
vuruyordu. Altan seviyordu elma kzlemesini.

ocuk kapy atnda her yan bembeyaz olmu, kardan hibir yeri grnmeyen bir
adam eliyle zerini silkelemeye balad. Tamamen temizlendiinde izmelerini karp ieriye
girdi. Ayanda hafiften sararm kaln yn oraplar grnyordu. Kirli sakalnn arasndaki karlar
eriyip aaya enesine oradan da boynundan inip koynuna szlmeye balad. Suyu souk
souk hisseden adamn ii rperdi, hafife irkilerek titredi. Selamlatktan sonra ev sahibi;

Buymusun
6
, ocan bana ge de sn biraz, dedi. Ardndan oluna dnerek; Oktay
aabeyine bir pekir
7
getir de kurulansn Altan, diye seslendi.

4
Karalt: Glge. nsan veya hayvan glgesi.
5
Evlik: Kiler, depo. Evin ambar gibi kullanlan bir odas.
6
Buymak: mek, donmak.
7
Pekir: Havlu. El, yz havlusu.
S a y f a | 12


ELMA
Yok yav, yle oturaym. Ayaz krlm, o kadar da souk deil, diyerek divana geip
oturdu gelen adam.

Ev sahibi de elindeki a toplayp divann altna itti ve biriktirdii dkntleri de gtrp
ocaa att. Tahta bir fnn ierisinden marapayla su alp itikten sonra yerine gelip oturdu,
konuuyla bireyler konumaya baladlar; civar kylerden birisinde yavuklusuyla kaan bir
kzdan bahsediyorlard. Bu soukta nasl da canlar istemiti kamay?... Biraz sonra kap tekrar
ald. Bu kez ieriye, bileinde iri taneli kehribar tesbih takl olan yalca birisi girdi. Hzarc
Ulutu bu adam, kyn kndaki iliinde
8
kereste iiyle urard.

Yava yava herkes gelmeye balyordu. Kap defalarca alp kapanacakt bugn, kydeki
ne kadar erkek varsa hemen hepsi bugn burada toplanacakt. Kadnn odun att ocan ii
yalazland
9
. O da eline ocan nnde duran kara
10
demirini alp kzleri ve yanmakta olan
odunlar kartrp dzledi. Anasndan atasndan duyduklarna gre, gklerden bir kuzgun
tarafndan insanlara armaan olarak indirilen ate evin ruhu, duman da soluuydu. O ruh
kaybolunca ocak sner, ocak snnce de evin bereketi kaard. Sonunda da yklr giderdi. Kadn
demiri saplayarak az nce gmd elmay karp biraz soumas iin kenara koydu. Az sonra
Altana gzyle iaret ederek yanna ard ve abucak ocan yanna gelen oluna kzlenmi
elmay verdi. Elmay itahla yemeye balayan Altansa artk sabrszlanyordu. Zaman ok ar
geiyordu bugn.

Oda dolmaya baladnda ieriye yanndaki damadyla birlikte bembeyaz sakall, yal
ama din bir adam girince Altann gzleri lad. Ama adamn damadndan pek holanmyordu,
baklarnda houna gitmeyen bireyler vard; zaten arkasndan da pek de iyi konumuyordu
insanlar, kumar falan oynadn sylyorlard. Herkes ayaa kalkt, yal adam selam verdikten
sonra;

Hepinizin yerine ev sahibiyle el skaym, yoksa bu i sabaha kadar bitmez, dedi.

Kocaman nasrl elleriyle tokalatktan sonra kendisine odann iki duvarn kaplayan
divann kesini gsterdi ev sahibi, o da gsterilen yere geip oturdu. Yerletikten sonra ieriye
ar ar gz gezdirip;

Biraz daha bekleyelim de, gelecekler varsa dedi.

Herkes kendi arasnda alak sesle bireyler konuuyordu, bu arada be kii daha geldi.
Altan da gidip aksakall adama yakn bir yerdeki mindere oturdu. Hayranlkla yzne bakyordu;
bunca hikyeyi aklnda en ince ayrntsna kadar nasl kafasnda tutabiliyordu, aryordu?

8
lik: Atlye. yaplan yer.
9
Yalazlanmak: Alevlenmek. Atein parlamas. Alazlanmak da denir.
10
Kara: Atei kartrmakta kullanlan, ucu sivri demir ubuk.
S a y f a | 13


ELMA
Gerekten o yataki bir insandan beklenmeyecek bir hafzaya sahipti; kuaklarn binlerce yllk
birikimini tayor, sonraki nesillere aktaryordu. Babas yal adama dnerek;

Birer bardak ay ielim de yle mi balarsn, Sargun Emmi? diye sordu.

Olur, hatta aylar ierken birisi balama alsn da kulamz alsn biraz, dedi yal
adam, duvarda asl duran algy koca elleriyle gstererek.

Odadakilerden birisi kalkarak balamay usulca ve dikkat ederek duvardan alp yerine
oturdu. Bir sre tny tutturmaya alarak ayar verdi; bir eliyle tellerin bal olduu kulaklar
bkerken dier elindeki tezeneyle de tm dikkatini vererek tellere vuruyordu. erideki herkes
de, o sesleri rahat alabilsin diye susmutu. Ayar tutturduuna kanaat getirdikten sonra almaya
balad; nce bir sre yalnzca algyla girii yapan adam ardndan bir yandan da sylemeye
koyuldu;

Ellerinde kzl knalar,
Sevdan yreimi yaralar.
Gelir de geer bu illerden,
Gkte al knal turnalar.

Herkes su gibi akan bu namelere kulak veriyordu. O arada yeni gelenler oluyordu ve
ierisi artk tklm tklmd. Birazdan kadn aylar dattktan sonra;

Gerisini siz halledersiniz deil mi? diye kocasna sorduktan sonra d kapya ynelmiti
ki; erde kavurga
11
var, onu da getireyim de yle kaym, unutmuum, diyerek geri dnd.

Kadnlar da yan komuda toplanmlard, oraya gidecekti. Kavurgay taslarla getirip
konuklarn nlerine dattktan sonra srtna kalnca bir rt alarak darya kt, giymek iin
daha fazlasna gerek duymamt, ne de olsa uradan urayd.

O esnada kendi aralarnda konuan iki kiiye herkes kulak kabartarak, mziin sesinin
arasndan neler sylediklerini anlamaya alyorlard. Sa elinin sere ve yzk parmaklar eksik
olan bir adam dierine;

Doruymu yani yle mi? Senin komuya konuk olup sonra da saksdan kan altnlar
alp gtren o gmenler diye sordu.

Doruymu sordum, diye yantlad teki.

Nasl olmu? Tam olarak anlatsana unu, derken ayn bitiren Koca Sargun;

11
Kavurga: Budayn kavrularak, iine edene tohumu eklenmesiyle yaplan bir eit kuruyemi.
S a y f a | 14


ELMA
imdi gelelim hikyemize, dedi. Nerde kalmtk? Herhalde uuruma iniyorlard
diye konumaya balaynca, parmaklar eksik olan adam arkadana doru eilerek alak bir
sesle;

Neyse sonra anlatrm, dedi. teki de ban sallayarak onaylad kendisini.

Sargun Emmi;

Bunu anlatmas yaza kadar srer, diye ben size daha batan sylediydim. tekilere
benzemiyor, baya uzun. Drt gndr anlatyorum daha bandayz, dedi. Sonra devam etti;
Ama baladk bir kere, uzun muzun anlatacaz artk, o arada lmez yitmezsek.

Ky halknn kn en byk elencesi buydu; akamlar genelde ky odasnda ya da
msait olan birisinin evinde buluurlar ve bilenler hikyeler, masallar anlatrd. Bunlarn
anlatlmas bazen gnlerce hatta haftalarca srerdi. nsanlar hi fire vermeden eksiksiz
toplanrlar, aralksz her gn dinlemeye gelirlerdi. Herkes bir sonraki gn ne olacan
sabrszlkla bekler, anlatlanlarn gerisini merak eder, neler olabilecei zerine fikirler yrtr,
hatta birbirlerine sorarlard gn iinde. Bugn de Orhan evine armt herkesi; orada toplanp
dinleyecek, arada aylarn iip sohbet edeceklerdi hep birlikte.

Altansa anlatlanlar dinleyerek hayal dnyasnn snrlarn ykyor, kafasnn iindeki
evreni geniletiyor, ierisinde olanaksz diye bireyin olmad diyarlara gidiyordu. Ik hzyla
yolculuklar yapyordu grmedii lkelere ve zamanlara, sonsuz ovalara, ucu buca grnmeyen
denizlere, okyanuslara Kaplar byk sevdalara, grkemli savamlara alyor; yenenlerle
yenilenler, aldatlanlarla aldananlar oluyordu. Ama hep iyilik kazanyordu. Ve bu dstur kafasna
ylesine kaznyordu ki, ileride gerek dnyayla yzlemek zorunda kaldnda byk sorunlar
yaayacakt. Drstln her zaman galip gelemediini, hatta ou zaman yenilenin,
kaybedenin o olduunu anladnda iinde inand, bytt bu dnyay defalarca ykp
yeniden kurmak zorunda kalacakt, geree biraz daha yaklatrabilmek iin kendisini. Elbette ki
o sreler ok sancl olacakt her seferinde.

Kap tekrar alnd, Altan bir kere daha frlayp kapy at, bu kez gelen muhtard.
zerinde ay postundan bir krk vard ve banda da tyl bir papak
12
bulunuyordu. O da selam
verip orada bulunan bir gen tarafndan kendisine braklan yere oturdu. Sonra da azndan
kulana kadar derin bir yara izi olan ayn delikanl, muhtara ay doldurup verdi. Gen adam
drt yl nce tarlann birisinin kysnda uyurken, yryp giden bir yaban domuzu ylg
13
gibi
keskin dileriyle azn kulana kadar bierek yrtp gemiti. Bu hayvann omurlar oynamaz
olduu iin boynunu saa sola eviremez, dmdz giderken de nne ne gelirse kesip atard,
ite bu delikanl da yaban domuzunun dilerinden kurtulamamt.

12
Papak: Kalpak benzeri tyl bir balk.
13
Ylg: Ustura, jilet. lg de denilir.
S a y f a | 15


ELMA
Ocan dibinde yatan kedi kalkp azn olabildii kadar aarken belini ukurlatrp ban
ne eerek gerindi, sonra diliyle ayaklarn yalad, arada ayan yzne sryordu. Odann
dibindeki bir anaktan iine ekmek doranm st iti, ekmeklere hi dokunmad bile. Sonra
insanlarn ayaklarnn arasndan srtnerek dolanp, divann altna girip kayboldu, biraz sonra
baka bir taraftan geri kt. Divana srayp orada oturanlardan birisinin kucana kt, belli ki
adam tanyordu; o da kedinin ban ve enesinin altn karken hayvan mutluluunu belli eden
ritmik hrltlar karyordu. Geceleri fosforlu iki akmakta gibi parlayan gzleri kapalyd u an,
bir yandan da kuyruunu sallyordu. Binlerce yl nce atalar dadan inip, ambarlarda depolanan
tahllara zarar veren sanlarn kkn kuruttuu iin insanlar tarafndan evlere yerletirilen bu
hayvan da onlar gibi kendisini koruyabilmesini salayan penelerini kullanmad zamanlar
ieriye ekiyordu. Gerektiinde kullanmaktan ekinmedii dileri ise tpk yabandaki
akrabalarnnki gibi sipsivriydi ama u anda uysal, sakin ve huzurlu yatyordu bu scak ve gvenli
kucakta. Birka yl sonra ev halk ky terk ettiinde daa kacak ve bir iki yl da orada
yaayacakt. Yabni hayvanlar nasl evcilletirilebiliyorsa, evcil olanlar da mecbur kaldnda
vahi yaama yeniden uyum salayabiliyorlard ve bu yetenek onun iinde de vard.

Haydi bakalm balayalm, dedi Sargun Emmi.

Kafasnda boz bir kasket olan bykl, yeil gzl adam ayaa kalkp balamay yeniden
duvara ast, dnp yerine oturduktan sonra kasketini karp dizinin zerine koydu. Kimseden t
kmyordu, tm dikkatlerini Koca Sarguna vermilerdi.

I. BLM

AKREP

Be alt yalarnda bir kz ocuu otlarn arasnda sevinle koturuyor, rengrenk
ieklerin birbirlerine karan kokularndan sarho olmuasna bahar gneinin altnda kendi
hayal dnyasn gerek dnyaya kartrarak oynuyordu. zerinde, tpk aralarnda kotuu
iekler gibi rengrenk bir elbise vard, hayalleri nasl geree karyorsa ocuk da ylece
ieklere karyordu. Tm ocuklarn becerebildii gibi, anlam olmayan szlerden oluan, o
anda kendi besteledii, basit, uydurma arklar sylyordu. Arkadalar ise daha ileride kendi
aralarnda oynuyorlard. Herhalde sekiz dokuz ocuk vard orada, kk kz ise yanlarndan
gitgide uzaklamaya balamt.

ocuklar bu alanda oynarlarken onlarn banda bekleyen iki bakc olurdu her zaman
ama bakclardan birisi dn gece ayan sakatlam odasnda yatyordu. Bu nedenle bugn,
mecburen dierine nazaran yaa daha gen olan bakc tek bana bulunuyordu. Bazen
S a y f a | 16


ELMA
kendisini bktrp, ileden kartan bazen de syledikleri ve yaptklaryla kendisini gldren,
imdi de karsnda krebe oynayan ocuklar pr dikkat izliyordu. Aniden duyduu bir sesle
irkildi. Kafasn kaldrdnda hizmeti kzlardan birisini grd baucunda. Aln boncuk boncuk
terlemi olan kz, bakcya hakann kendisini ardn syledi nefes nefese.

Biraz nceki neesi bir anda kaybolup, gzlerinde endieli bir bak beliren kadn
telalanarak sordu;

Kt birey mi var acaba?

Yok, dedi hizmeti kz alelacele; Seninle Aydann geen gn geirdii hastal
hakknda konuacakm. Durumunu soracaktr herhalde.

yi bri, ben de byle koarak geldiini grnce korktum.

Yemekler yetimeyecek, mutfakta alacak birileri lazm, oraya gideceim. Herkes bir
yerlerde olduu iin beni gnderdiler. Amma ok i var bugn.

ri, kapkara gzleri olan gen hizmeti geldii gibi koarcasna ieriye dnd. O geerken
kapda nbet bekleyen askerlerden birisi dayanamayarak esas duruunu bozup kzn arkasndan,
yemenisinin
14
iinden bile belli olan gzel, biimli vcuduna bakakald. Bakc kadn da ayn anda
dnp ocuklara bakt, kendi hllerinde oynuyorlard. Hakan bekletecek hli yoktu ya, zaten
kendi yerine ocuklara bakabilecek kimseyi de bulamazd u durumda. Ne olacak sanki? diye
dnd ve o da alelacele sarayn kapsna yneldi. ki yannda, ellerinde mzraklar olan ve
bellerinden geni azl palalar
15
sarkan askerlerin nbet bekledii kemerli, oyma desenlerle
ssl ok yksek bir ta kapdan ieriye girdi.

lerideyse avluda bir at arabasyla, iindeki yk boaltan iki hamal grnyordu
yalnzca. Koca koca ar tahta sandklar srtlarna sanki ileri bomuasna rahatlkla yklenip
gtryorlard. Az sonra dinlenmek iin bir kenar tann zerine oturdu iki adam yan yana.
Uzun sredir aralksz alyorlard ve biraz soluklanmalar gerekti. Aralarnda konumaya
baladlar. Soluk boz renkli, yamal ve kirli elbiseleri olan bu adamlardan dar omuzlu, ince
grnml olan dierine;

Kolunda ar var, dedi telala; Sokmasn.

Dieri sakince kovalad bu yaban arsn. Sonra da;

Niye korkuyorsun? Koca adamsn dedi, glerek.

14
Yemeni: Yresel kadn giysisi.
15
Pala: Geni azl, greceli olarak biraz daha ksa kl.
S a y f a | 17


ELMA
Koca adam m var bunun? Seni hi sokmam herhalde?

Yoo! Soktular kolumdan bir kere kkken dmden
16
.

Beni gzmn etrafndan soktular, hem de drt be yerden birden. Gzlerim kapand,
nm gremez oldum. O yzden ok korkarm.

Ne zaman oldu bu, yaknlarda m?

Yok, kkken Bir bahedeki kovanlar kurcalyorduk ubuklarla. ocukluk ite

Yeterince dinlendikten sonra kalkp yeniden almaya koyuldular. Sandklar birbirlerinin
srtlarna yerletiriyor, alp gtryorlard ieriye.

Kk kz ieklerin arasna girdiinde, ilerideki ayrlkta bir delikten kafasn karm
olan tuhaf bir hayvan dikkatini ekti. ark sylemeyi kesti, yavaa oraya doru yrmeye
balad. Dnp arkadalarna doru bakt. Karsnda bilmedii, tanmad bir canl vard ve
onlarn yanna geri dnmesi gerektiini dnyordu ama merakn da yenemiyordu. Ne tuhaf
bireydi o hayvan, ylece kafasn karm etrafa baknyordu. nsann iinde doutan var olan
ve bilinmeyene duyulan korkunun etkisiyle, yredeki kyllerin geleni
17
diye bildikleri, toprak
altnda tneller kazarak yaamn srdren ve aslnda zararsz olan bu hayvandan korkuyor ve
ekiniyordu. Ama merak te taraftan yenemiyordu merakn. Duraklayarak, korkarak,
ekinerek sessizce gidiyordu yanna doru. Birka adm atp bekliyordu. O yzden de aslnda ok
hareketli ve dikkatli bir yapya sahip olan hayvan kendisini fark edemiyor, orada deliin aznda
beklemeye devam ediyordu. Baya bir yaklamt ki, hayvan ocuu farketti ve hzla frlayp
ilerdeki baka bir delie girdi. ocuk bu hareket karsnda bir an korkup srad. Sonra da
etrafna baknd, hayvanck kaybolmutu. Elinde olmadan hzla yerinden frlad ve komaya
balad, bir an nce gidip arkadalarna anlatmalyd bu tuhaf canly.

O esnada bir akrep, artk st ksmlar sararp kurumaya balayan ve kendine zg bir
kokusu olan otlarn arasnda birazdan neyle karlaacan kendisi de bilmeden ilerliyordu. Onu
gren yemyeil bir kertenkele uzun kuyruunu sallayarak kap bir aa parasnn arkasna
sakland, nk doutan gelen bir igdyle karsndaki bu canlnn neler yapabileceini ok iyi
biliyordu. Akrebin rengi bembeyazd. St gibi bembeyaz... Bu tehlikeli hayvann boyu bir insan
eli kadar rahat vard. Yemek iin avlad bcekleri smsk kavrayp brakmayan kskalar bann
iki yanndan ne doru uzanyordu. Ucu ne bir engel gibi eik kuyruunu dimdik havaya
kaldrmt, bu kendisini her tr tehlikeye kar korumaya hazr olan silahyd onun. Yeri
geldiinde kendisine kar bile kullanmaktan ekinmedii bir silah Bu kuyruun ucunda ters bir
kartal trnana benzeyen inesi bulunuyordu.

16
D: Halk aznda gs. Gs kafesi blgesi.
17
Geleni (Gelei): Tarla faresine benzer, toprak altnda tnel kazarak yaayan bir hayvan.
S a y f a | 18


ELMA
Akrebin yrmekte olduu seyrek imlerde ilerleyen baka bir canl aniden durdu.
Neredeyse, bu tehlikeli hayvann zerine basp ezecekti farknda bile olmadan. Akrebin yan
bandaki dikenler onu ezilmekten kurtard. yle olmasayd onlarca, yzlerce insann hayat
belki bambaka biimlerde akp gitmeye devam edecekti, o yaamlarn hibirisinin zerinde
ilerledii yollar birbirleriyle kesimeyecekti. Beyaz akrep bu canlnn ayann altnda kalmaktan
tesadfen kurtulmutu ki, bunu kendisine kar yaplm bilinli bir saldr olarak alglad ve hzla
arkasn dnd. Silahn kulland.

Dikenlere basmamak iin ayan bir kar ileriye atan kz, ayana batan sivri baka
bireyin acsyla lk atarak yere yld.

nesini batran akrep daha kuyruunu geri ekemeden zerine den kzn arlnn
altnda ezilerek can verdi.

AA

Hekimba gnlerdir, ikinci kattaki ierisi dzenli genie odasna kapanm alyor,
darya nadiren kyordu. Srekli gne alan odada, zerinde herbiri kolayca bulunabilecek
biimde ve belirli bir sisteme gre yerletirilmi aletlerin durduu, zel olarak tasarlanm ve
titizlikle dzenlenmi bir masa hemen gze arpyordu. Btn bir duvar boydan boya kaplayan
kitapln ise ii byk oranda tp kitaplaryla azna kadar doluydu. Targun burada sabahtan
akama kadar urayordu. Daha nce byle bir durumla hi karlamamt, l gibi yatan ama
yaayan bir ocuk duruyordu karsnda.

Geceler boyu alm, ilalar yapmt ama bounayd; ie yaramyordu hibirisi. lk
nceleri bu sorunu kiiselletirerek bir eit izzet-i nefis meselesi hline getirip, tek bana
hallederek tm gururu yalnz kendi yaamak istedi iin iin. Ama bir sre sonra bakt ki
olmayacak, nce yardmclaryla konutu, tartt. Bazen daha gen insanlar bilinmeyen, insann
aklna gelmeyen, hatta aslnda ok basit olan zmler retebiliyordu. Ama olmad. Sonra lke
iine ve evre memleketlere haber sald, kendisinden daha bilgili olduunu dnd
hekimlere mektuplar yazarak are sordu; lkin bilen, anlayan kmad. Aydann nabz ve kalp
atlar olabildiine dmt ve soluk al verii glkle anlalabiliyordu, rengi kl gibi atmt.
Hekimba artk karamsarla kaplyor, zmden midini kesiyordu.

Yamurlar yadran, rzgarlar estiren Yada Ta
18
diye birey gerekten var m acaba?
diye sordu kendi kendine. yle bir ta vardysa bile yzlerce, binlerce yldr gren duyan
olmamt herhalde. Kuraklk olduunda veya yamurun yeterince yamad senelerde
kyller, Yada Tann ellerine gemesi iin kim bilir neler yapmazlard imdi kendisi de ayn

18
Yada Ta (Cada Ta): By ta. Trk mitolojisinde yamur yadran sihirli ta.
S a y f a | 19


ELMA
durumdayd. Bengisu
19
gibi yaralar saaltan, ebedi yaam salayan, her derde deva bir iksir
bulsayd bir yerlerden de u sorunu zseydi. Ya da alar nce Kalkamn
20
arad lmszlk
Otunu yle birey de olmadna gre, kzcaz sonsuza dek uyuyacak myd?

O gn artk tm midini yitirmi bir vaziyette ylesine rastgele kitaplara bakyordu, tpla
ilgili bireyler grmek bile istemiyordu bugn. Kafasn boaltacak megale bulmalyd; Birka
tanesini kartraym da sonra karm, diye dnd. be tane hikye, bir iki tane de dini
ierikli menkbe
21
geti eline; hepsini okumutu kim bilir ka yl nce Tekrar kalkt, elindekileri
rafa koydu. Arkasn dnp gidecekken gz eski, ypranm, rengi bozarm bir kitaba iliti;
daha nce hi grmemiti galiba bunu, o yzden de ilgisini ekti. Uzanp eline alarak
kartrmaya balad. Ktphanesinde byle bir yaptn bulunduunu bile hatrlamyordu. Tpla
ilgili efsaneler ve sylentiler zerine yazlm olan kitapta koca kar ilalarna, belki de
yeryznde hi var olmayan ya da ok zor bulunabilen bitkilere dair bir sr ey anlatlyordu.
Tesadfen eline geen kitab, kafasn datmak iin kartryor, dikkatini eken resimlerin
olduu sayfalara abuk abuk gz gezdiriyordu. Sayfann birisinde boylu boyunca uzanm yatan
bir adam minyatr grdnde okumaya balad, koma hlindeki bir insann bu durumuna
nasl are bulunabilecei aklanyordu. Alt tarafta ise bir aa resmedilmiti, meyvesinin nasl
kurutulup toz hline getirilecei, hangi svlarla ne oranlarla kartrlaca bile aklanmt
ayrntl olarak. Ama gel gr ki anlatlan aa ve meyvesi bir sylenceydi. Ylda tek bir elma veren
bir aa... Olacak i deildi. Uyduruk bir hikyeydi besbelli; yle bir aa varsa bile neredeydi,
hangi lkedeydi, nasl bulunurdu? Eline ald kitap sanki kendisiyle dalga geiyordu. Ama
anlatlan sayrlk
22
, zm bulmaya alt durumun tpatp aynsyd. Ne dneceini bile
armt, bu eski kitap kendisiyle oyun mu oynuyordu, grdklerini yanl m anlyordu yoksa
aralarndaki balanty yanl m kuruyordu, zemiyordu bunlar.

Ertesi gn Targun baheye indiinde saray grevlilerinden, askerlerden, hekimlerden
oluan bir grubun imenlik alann iindeki bir kameriyede oturmu gevezelik yaptklarn grd.
Onlar da kendisini farketmilerdi, mecburen gidecekti artk yanlarna; basit, baya, dzeysiz
konumalara katlmak, dinlemek ve eleniyormu gibi yapmak zorunda kalacakt. Krmz
kiremitlerden bir atyla rtl kameriyenin etraf, ierisinde iekler bulunan toprak sakslarla
doluydu. Yanlarna varp selam verdiinde gen hekimlerden birisi hemen ayaa kalkarak yerini
kendisine verdi.

Gerekten de gereksiz konulardan konuuldu bir mddet, die dokunmayan konumalar
iin malzemenin bol olduu bir yerdi buras. Derken tm herkesin sesinin kesilip, kimsenin
edecek kelam bulamayarak bir boluk olutuu ve sessizliin biraz uzad esnada hekimba;

Dn ok ilgin bireye rastladm kitabn birisinde, diye girdi sze.

19
Bengisu: Ab- Hayat. lmszlk ksiri.
20
Kalkam: Glgam. lmszl arayan Smer mitolojisi kahraman.
21
Menkbe: Dinsel veya mistik ierikli, retici, ibret verici yk.
22
Sayrlk: Hastalk, dert.
S a y f a | 20


ELMA
Hah, dedi uzun yzl bir albay; Eminim kainatn srlarn zmsndr.

Targunun bile houna giden bu nkteye hep birlikte gltler. Sesler yeniden kesilince
hekimba Targun devam etti, kitapta grd o sayfay anlatmaya balad. Herkes dikkatle onu
dinliyor, o da dn okuduu o sayfay, grd resimleri btn ayrntlaryla anlatyordu
evresindekilere. leride birka hizmetli bireyler tayor, onlarn biraz tesindeyse iki tane asker
yularndan tutmu olduklar ikier tane at ortadaki byk alana doru gtryorlard. D
kapnn aznda ise askerlerin nbet deiimleri vard, kk bir trenle gerekletiriyorlard
bunu. Yaknlarndaysa saray bahvan glleri buduyor, ortama keskin bir gl kokusu yaylyordu.

Banda kirli koyu mavi, kenarlksz bir apka olan bahvan elindeki ii brakarak yavaa
dorulup dikkat kesildi, gzleri falta gibi almt.

***

Akamzeri hekimba odasnda yalnz bana oturmu yine elindeki ktlar
kartryordu; kafas o kitapta taklyd. Olanaksz birey olduu iin aklndan karmaya alyor
ama tekrar dnp dolap yine ona varyordu. Pencereler ak olduu iin ieriye giren hafif bir
esintiden dolay perde, duvarn bir ucundan teki ucuna dalgalanarak, u ksmlar yukar doru
inip karak, bazen de darya doru kamaya alarak kmldayp duruyordu. Dardan vuran
ay nn nnde dalgalanan perde k ve glge oyunlar oluturuyordu sanki. Gzleri bu
doalama oyuna takld, biraz onu izledi. Perdenin zerindeki desenler bazen bir insan yzn,
bazen bir deveyi, gh bir ejderhay, gh bir kuu andryordu. Sonra bir kaplumbaa grd,
ardndan da bir yaban domuzu. ocukluunda da bylesi ekiller kard perdelerden ama hep
rktc, korkun eyler olurdu grdkleri; devler, iskeletler, ller, canavarlar, cinler
Yorgann altna saklanrd, perdenin arkasndan kp gelecek lmcl bir ruhun kendisini
bomasndan veya iindeki yaam skp almasndan korkarak. O srada kap alnd;

Gel, dedi Targun.

Kap usulca ald. Gelen bahvand, tm gvdesini hafife ne eerek kafasn ieriye
doru uzatr gibi oldu;

Msaade var m? diye sordu ekinerek.

Tabi ki, buyur gel Sungur efendi, diye yantlad hekimba.

Baln iki eliyle nde tutan Bahvan ieri girdi. Targun yapayl belli olan bir
kzgnlkla;

Otur uraya, ne ekiniyorsun? diyerek bir iskemleyi gsterdi.

S a y f a | 21


ELMA
Sungur, gsterilen iskemleye oturdu. Ar ve sakin hareket ediyordu, mizac byleydi
saray bahvannn. Yllardr sarayn bahelerine bakard. Be alt tane de ii verilmiti
kendisine, onlarla birlikte bahelerde, aalklarda titizlikle alrd. alrken de yanndakilerin
burnundan getirir, ilerini iyi yapmadklar gerekesiyle barr arr, kzp azarlard nne
geleni. O yzden onunla birlikte i yapan herkesin surat ask olurdu srekli. Ama alma
saatleri dnda bu hlinin aksine sus pus olur, azndan laf zorla alnrd; kimseye ilimez,
bulamaz hatta mmkn olduu kadar insanlardan uzakta kalmaya alrd. Hekim;

Syle Sungur Efendi, bir rahatszln falan m var? Yoksa ocuklardan biri mi
hastaland? diye konuya girdi.

Yok, dedi dieri; Nasl syleyeceimi de bilmiyorum ama Belki de inanmayacaksnz,
dedi utanarak.

Kafas srekli ne eik duruyordu, diken stnde oturuyormuasna rahatsz olduu her
hlinden belliydi. Kendisini sarayn iine pek ait hissetmezdi; onun yeri baheydi, aalarnn
arasyd. Targun;

Syle, niye inanmayaym, yllardr tanrm seni, dedi, konunun nereye varacan
bilmeden.

Sungur bu szlerden ald cesaretle kafasn kaldrp, bir nefes ald ve devam etti;

Ben o aac grdm, dedi; sonra kafasn yeniden ne edi.

Hangi aac?

Bahvan tereddt iinde biraz suskun kalnn ardndan, kafasn yeniden hafife
kaldrp, hekimin gzlerinin iine ok ksa bir bak att. Adam merakla kendisine bakyordu.
Ban yeniden ne eip, utanr gibi bir tavrla;

O elmann yetitii aac dedi.

Hekimbann gzleri yuvalarndan frlayacakmasna ald.

I.

Babam rgatt. Anam ld iin evmi, yermi yurtmu, hibir kaygs, derdi olmadan
yaad; bende onunla birlikte gezdim, dolandm durdum. O nereye, ben oraya Ovalarda
renberlik ederdi. Mevsimlik alrd, bu yaz bir ovada, teki yaz bir bakasnda, be ay bir
kyde, birka ay tekinde Yerimiz yurdumuz belli olmadan ekmeimiz neredeyse biz de oraya
gittik; insann nasibi olan ekmek ona gelmez, insan ekmeine gider nk. Tarla bahe ilerini
S a y f a | 22


ELMA
de zaten ta o zamanlardan renmeye baladm, mrmz topran iinde geti. Bir de ite,
yollarda Oradan oraya dola dur. Bizim yrede gezmediim, adm atmadm, ayak
basmadm ky kalmad. Sabahtan akama kadar ne i bulursak alrdk babamla; ekin ekmek,
pulluk srmek, trpan sallamak, aa dikmek, dal budamak Akamlar da ky odalarna gider,
klar dinler, atmalar izlerdik. Dudaklarnn arasna iki ucu sivri ineleri koyup da azlarna
batrmadan nasl kouklar sylediklerini bir trl anlayamazdm. Sonra da nerde bulursak orda
yatardk; ya i sahibinin gsterdii yerde, ya da ky odalarnda, bazen de darda ak havada.

O yaz, yine gittiimiz bir yerde, ky odasnda zaman ldryorduk. Ge vakit olduu iin
birka kii kalmt bizimle birlikte oturan. Onlar da birazdan kalkacaklard. Herkesin ertesi gn
ii gc vard elbette. O ara ieriye telala bir adam girdi;

inizde yonca demesinden anlayan var m? diye seslendi.

Babam;

Ben anlarm, dedi.

Koarak gelen adam;

Bize yardm eder misin? Komunun ineine yonca demi, diye sordu.

Etmeyecek ne var, hadi gidelim, dedi babam da.

Karanlkta bazen koarak, bazen hzl admlarla yryerek bir evin altndaki ahra vardk.
Ahrda, kapdan ve pencerelerden ieriye vuran aydan bakaca bir de mum yanyordu
tarabann
23
zerine konulmu. nein bir tanesi davul gibi imi yatyor, adamn birisi de
boazna kap soluunu kesmesin diye eliyle hayvann dilini tutmu darya ekiyordu. Yeni
biilen yonca tarlasnda yaylan inek yoncay fazla yiyip stne de suyu iince imi, yere ylp
kalm.

Babam, uzunca saylabilecek ince bir demir ubuk buldu. Bir eki istedi getirdiler.
Darya kp demirin ucunu alelacele bir tan zerinde dverek sivriltti, ekici vurduka
kvlcmlar salyordu etrafa tatan ve demirden. Tekrar ieriye girdi, inein karnn eliyle bir
gzel yokladktan sonra uygun bir yerinden usul usul soktu bu sivri demir ubuu; hayvann
karnndan bir hava boald, tss diye. ilik yava yava indi. ok gemeden dirilip, kt oturdu
oraya l gibi yatan inek.

Diyeceim odur ki, o zaman anladm; insan usuln bildikten sonra ok eyler becerir,
nemli olan neyi nasl yapacan bilmektir. ld sandn bir canly bile diriltebilir. H

23
Taraba: Paravan. Tahta perde.
S a y f a | 23


ELMA
gerekten lmse amenna O zaman diyecek lafmz yok, elden birey gelmez. Yaradann
takdiridir. Ertesi gn kalktk, dtk yola, ekmeimiz neredeyse biz de oraya.

Bozkrn iine fazla girmeden derelerin aylarn kenarndan yryorduk. Babam rahat
adamd, yle acele etmezdi hibirey iin. Herey olacana varr, derdi. imenlerin, otlarn
zerinde yatp dinlenerek, aalardan meyve toplayarak, kyllerden yiyecek bireyler alp
karnmz doyurarak yolculuk ederdik her zaman. O yl meyve sebze ok boldu, millet babasnn
hayrna veriyordu. ok bereketli bir yld. nsan srtst yatsa rzk yine gelir a kalmazd. Da ta
iee kesmi, ekinler bire yedi, bire dokuz veriyordu. Hi unutmuyorum, drt kyden gelen
drt yolun birletii bir kavak vard, orada durduk. tede st ste tek sra hlinde ylm bir
sr ta grnyordu. Ha, bir de ksa boylu balbal
24
dikiliydi bu kavan yannda.

leride de bir orman grnyor, bize biraz uzak ama Dedim ya babam rahat adamd,
yle zaman kaybederiz falan diye bir kaygs yoktu.

Gel de ormandan biraz meyve toplayalm, dedi.

tede, o yana giden bir yolak var, onu izleyince kendiliinden klyor ormann kysna.
Neyse vardk girdik ormana, rl rl akan bir dere boyu yrdk. Ama ne orman, iinde
gezindike anlyor insan. Bambaka bir lem var orada Aalardan meyve topluyoruz, yiyoruz
falan. ocuuz ya seviniyoruz, hi grmediimiz bir dnya. Hem trl canlnn sesi var, hem de
kendince bir skneti. Huzur veriyor insana. Sonunda bir yere vardk, ilerideki aklkta bir kaya
paras grnyor, belli ki topran iine gml Babam elimden tuttu,

Gel dedi.

Kayann yanna vardk. zeri ptr ptr, taa da benziyor, biraz demire de. Elimi bu
koca tan zerine koydu.

Bak, dedi; Bu ta gkten dm.

ardm, birey anlamadm. Kafam ge kaldrp baktm. Gkten ta nasl der? Gkte
da, ta m var ki, oradan kopup dsn? Niye dsn hem? Ama soramadm nasl olur diye.
Beni kolumdan ekip tekrar, Gel, dedi. Biraz daha yrdk, ok fazla deil, orada bir aa
gsterdi bana; koca gvdeli birey. Aslnda iki aa ama sanki birbirine dolam, kaynam,
sarlmlar gibi birbirlerine. Tek kkten kyorlar belki de bilmiyorum, sonra ayrlyorlar ama
ayrlamadan geri birbirlerine kaynyorlar, yukarda tek bir gvde gibi oluyorlar yeniden. O koca
koca iki gvde birbirine nasl sarlm, nasl bklm byle anlayamamtm o zamanlar ama
meer daha incecik iki fidanken sarlp yle byrlermi, sonradan rendik. Bazen yanyana
topraktan kan srgnler birbirlerine kaynarlar, tek aa gibi olurlar. stelik aaca istediin
ekli verebilirsin yaken, yeter ki sebat et.

24
Balbal: Kk ta heykel. kon.
S a y f a | 24


ELMA
Bu aata bir elma vardr, ifadr, dedi babam; Her derde devadr. Haa, korkmasam
ly bile diriltir diyeceim.

ardm, yine birey anlamadm. Nasl?... diye sordum. Babam da anlatt.

II.

Ananla evlenmeden evvel Savranda bir kza tutulmuum. Savran bizim komu ky,
biliyorsun. Hem de ne tutulma? Kara sevda Geceleri uyuyamyorum. Her frsatta ya gizlice, ya
bireyi bahane edip Savrana gidiyorum, evlerinin evresinde dolanyorum. Dar kacak da
greceim, gece yars niye kacaksa? Bir umut ite O kz da nereden grdm dersen. Bu kr
olas rgatlk atamzdan dedemizden bizim boynumuza yapm. Bir harman vakti adam
lazmm da parasyla almaya gitmitim, kza da harman yerinde rast geldim. Dven
25

sryordu. O gn mrm boyunca unutmam, kaznm kafama. Yerde ekinler serili, bu bir ift
kze bal dvene binmi dnyor, saplar hrdyor akmak talarnn altnda

Ben yine bir gece bunlarn evinin evresinde dolanyorum, kz dar falan karsa
greceim diye umuyorum. Kyde be evin iinde k yanyor, gerisi yatm uyumu besbelli.
Her taraf ide kokuyor buram buram, ky ide aac dolu; o kadar ok ide olan baka bir ky
grmedim ben hayatmda. Adamn iini ayor, yreine ferahlk veriyor o koku, sarho ediyor
resmen. Gkte Orduyolu
26
yle parlyor ki, zerinden yryp giden askerlerin ayak seslerini
duyacaksn neredeyse, o derece yakn geliyor insana. Ben evrinip dolanrken ilerideki evlerden
birisinin nne bir kan yanat, arkasnda bir adam yatyor, lm. Ya da l gibi be kii
adam yklenip evin iine sokacaklard meraklandm, yardm etme bahanesiyle yanlarna
kotum. Adam tadklar kaln aputun
27
bir ucundan da ben tuttum, ieriye girdik.

eride yal bir adam oturuyordu. Baklar bir tuhaf Uzun dmdz ak bir sakal var.
Odann bir kesinde kopuz, yannda da bir davul duruyor. Duvarlarda hallar, kilimler asl.
Halnn birisinin zerindeki resim o kadar gzeldi ki unutmam, su ien geyikler var. Yerlerde de
bir sr kilim serili. Ha, upuzun kr salar olan bu yal adamn giysileri de bir acayip, renkli
renkli. ly nne koyup geri ekildik. Bileini tuttu, gz kapaklarn aralayp bakt, elini
kalbinin stne koyup bekledi. Kulan yatan adamn aznn stne yaklatrp dinledi. Ben l
sanyorum, bugn de yemin edebilirim ki o adam lyd diye, beti benzi kire gibi bembeyazd
nk. Yal adam ieriye bard;

Bana su getirin hele, diye.

erden kan kocakar, bir testi suyla atlak tahta bir tas getirdi. Adam tasa su koyup
itikten sonra, eliyle kadna kovar gibi bir iaret yapt.

25
Dven: Altna akmaktalar aklm tahtadan harman aleti. zerine binilerek hayvanlara ektirilir.
26
Orduyolu: Samanyolu.
27
aput: Kaln bez. Kaba kuma.
S a y f a | 25


ELMA
Bu adam l deil, ama diri de deil, dedi karsnda duranlara. lmle dirim
28

arasnda kalm.

Herkes aval aval bakyor. Kimsenin birey anlad da yok, kimsede t da yok.
Oradakilerden birisi;

Albs
29
arpm, dedi usulca.

Bunu diyen sen misin? htiyar delirdi sanki, kplere bindi. Bar bar baryor deli gavat,
gzne kan oturdu sinirinden. teki adam laf konutuuna konuacana piman oldu.
Korkusundan sindi kald, boynunu bkt.

Ka kere albs arpm birini grdn? diyerek kt en son.

Bir o dediini hatrlyorum, dier sylediklerini korkumuzdan ne duyabildik ne anladk.
Ben iimden diyorum ki; Albs falan bilmem ama asl bu herif arpacak bizi imdi. Bir grsen
adam, korkmamak mmkn deil. Sonra sustu, sustuka sustu bu kez de. Arada irkilme tutuyor,
stmal gibi titriyor. Biz ylece bekliyoruz, beklemekten atlayacaz neredeyse. Hem de
korkuyoruz. Diyorum ya adam bir eit

Ben albs da bilirim, oru
30
da. Hepinizden iyi bilirim, dedi. Uzunca bir sre ylece bakt
durdu. Neden ki sonra;

Bunun derdi baka, diyerek yerde yatan adam srt st evirdi, elbisesini yrtt.
Sayrnn
31
srtndaki krmz bir bezeye benzeyen ilii eliyle gstererek; Bunu birey sokmu ya
da srm. Ne olduunu bilmiyorum. Bcek, ylan Amma zehri bildiiniz zehir deil. aresi var.
Yok deil ama zor.

Herkes merakla bekliyordu ki, adam bir yeri anlatmaya, nasl gidileceini tarif etmeye
balad. Konumas da bir deiik zaten, iir gibi uyakl
32
Hayatmdaki en tuhaf gnlerden
birisiydi. Sonra o yerin ilerisindeki gkten den boz ta, birbiriyle sarmam iki gvdeli bir
aac falan tarif etti.

Gideceksiniz oradaki, o aataki elmay getireceksiniz. Ama giden orada uyumayacak,
uyank kalan da kellesinden korkmayacak. Yalnzca bekleyeceksiniz. Gndzn geceye
kavutuu gecenin sabahn bekleyeceksiniz. Gnn ilk n yiyen elmay koparp alacaksnz.
Bir tek meyve verir o aa, o da senede bir gnde alnr. Bu derdin devas o elmadr, bakaca da
bir yolu yoktur, gibilerinden bireyler syledi.

28
Dirim: Hayat, can.
29
Albs: Cad. Albastya neden olan kzl renkli kt varlk. Alkars.
30
or: Cin.
31
Sayr: Hasta.
32
Uyak: Kafiye. iirde hece uyumu.
S a y f a | 26


ELMA
Dar ktmzda ilerinden biri;

Bu muymu, bu derdin devas, nandnz m imdi? Kafadan atyor besbelli. Uydur
gitsin, elbet biri inanr. Zaten akl banda bireye de benzemiyor ki deyyus, dedi.

Bir sre tarttlar ama yine de meraklarn yenemeyip dtler yola. Ben de yenemedim
tabi ki merakm, gece yars aralarnda dtm yollara. O adamlarla birlikte ite o ormana kadar
gittim. Baktlar, incelediler gerisin geriye dndler.

***

Elmay niye almadlar peki? dedim babama.

Sen de amma dikkatsizsin, anlattk ya iinde. O elma senede bir gn, gecenin gndze
kavutuu gn koparlr. Biz vardmzda o gn daha gelmemiti, diye kt bana. Gecenin
gndze kavutuu vakit de gndnmdr, unutmayasn.

Sonra ne oldu? diye sordum; Adam iyileti mi?

Bilmiyorum, onlar kendi yoluna, ben kendi yoluma diye cevaplad.

Hekimba Targun o gece sabaha kadar uyuyamad, byle bir ykye kim inanrd. Ama
koca adam uyduracak deildi ya. Hem yalan sylemedii de belliydi, anlyordu bunu. Sungur
deliydi doluydu ama drst bir adamd, hem ok gerekmedike de konumazd, bunca yldr en
ufak bir yanln grmemiti kimse. Durup durup bunca eyi nasl ve niye uyduracakt ki?
alrken biraz huysuzdu o kadar. Bahvann anlattklar doruymu, gerekmi gibisine
geliyordu. stelik ne kard gidip o aac bulsalard, yle bir yer var myd yok muydu grselerdi.
Kafasnda soru iareti kalmazd. Evet, bu nemliydi ite, kendisi gibi bir insan iin bireyin
varlndan ya da yokluundan veya bir olayn gerekleip gereklememesinden daha nemli
bir konu vard ki, o da acabalarn olup olmamasyd. Gemite yantsz brakt tm sorular
bugn bir gvenin elbiseleri, bir kurtuun kitabn sayfalarn iten ie kemirip bitirdii gibi onun
da beynini kemiriyordu. Denenmedii iin ortaya kan yen bir pimanlk daha istemiyordu

Ertesi gn bekleyemedi, zerine elbiselerini giyindi abucak. Hakann odasna varp,
kapdaki uan yanna yaklat. Gen adam can skntsndan ban nne emi, ellerini
arkasna atm, sol ayan oynatarak yerde ekiller izer gibi kmldatyor ve onu izliyordu.

yi geceler, dedi hekimba.

Uak telala toparlanarak, asl durmas gereken vaziyeti aldktan sonra;

Buyrun, dedi.
S a y f a | 27


ELMA
Hakanla grmek istiyorum.

Aslnda ge oldu ama biraz bekleyin de soraym.

SARAY

Hakan ykseke bir yerde bulunan ve ok da ssl olmayan tahtnda oturuyor, bir
yannda baveziri ve vezirleri, teki yannda st rtbeli komutanlar, karsnda oullar ile
sarayn hekimba ve dier hekimler ayakta bekliyorlard. Arkasndaki yaveri ise, eli belindeki
hanerin zerinde, bir beklenmedik durum karsnda hakan korumak iin harekete gemek
zere tetikteydi her zaman olduu zere. Tahtn iki yannda drder tane tu
33
, drder tane de
sancak diziliydi. Tam hakann arkasnda ise dierlerine nazaran daha byk bir tu ve sancak
bulunuyor, toplam say herbirinde dokuz ediyordu. Tularn da dokuzar tane kolu vard ve her
kolun ucundan dokuz kutlu hayvann kuyruu sallanyordu. Kk ok eskilere, tarih ncesine
kadar giden bir devlet geleneiydi bu.

Btnyle kesme tatan yaplm sarayn grkemli, yksek ve geni bir salonunda
bulunuyorlard. Tavan kubbe biiminde ina edilmiti. Byk kubbenin etrafnda kk
kubbeler, onun etrafnda ise daha kkleri vard. Salonun ortasndaki adrvann sesi hem
ortama huzur salyor hem de dardan dinlenilme olaslna kar sesleri birbirine
kartryordu. Tavanlarda devekuu yumurtalar gze arpyordu, bunlar rmcekleri uzak
tuttuu iin a oluumuna engel olurlard. Duvarlar deerli hallarla kaplyd ve zerlerinde
tarihe ve sylencelere dair olaylar resmedilmiti; bir tanesinde korkun bir gergedan ldren
yiit grnyor, bir bakasndaysa o yiit bir gln ortasndaki aaca doru sandalla gidiyordu.
Baka bir haldaysa, ierisinde yine ayn kahramann ve atlara binmi kadnlarn da yer ald
byk bir sava sahnesi betimlenmiti.

Sessizliin hkim olduu ortamda hakann yznden derin bir znt okunuyordu.
Kapalyken dmdz duran az ve hafif bask burnu, soukkanl ve ciddi bir hava veriyordu yz
ifadesine. u anda iindeki tm sesler susmu, derin bir sessizlik kmt. Bilincinin iindeki
btn hareket ve orada dnen btn evren durmu karanlk, sonsuz bir boluk olumutu.
Gzlerinin alamaktan kzarm olduu belliydi. Kimsenin azn bak amyordu. Sessizlii
bozan hakan oldu;

Gidip o elmay getirin bana, dedi.

Ksa, kesin ve net bir emirdi bu ama yle olmas yalnzca buyurganlktan
kaynaklanmyordu, biraz daha konusa neredeyse herkesin karsnda alayacakt. Onlarca ehir
kuatm, ounu ele geirip lkesine balam, savatan savaa komu, lmn kol gezdii

33
Tu: Aaya doru kollar olan ve ularndan pskller sarkan hakanlk sembol.
S a y f a | 28


ELMA
arpma alanlarda erleriyle birlikte yan yana vurumu, defalarca yaralanp lmlerden
dnm, hibir seferinde bir damla bile yan gznden akt grlmemi bylesi bir insan
imdi bu hlde grmek karsnda duran herkese deiik duygular yaatyordu.

Hakann suskunluu devam ediyordu nk azn atnda, artk derin birer kuyuya
benzeyen gzlerinden sel gibi ya boalacan bildiinden, konumaya balamadan nce onlar
iine aktmaya urayordu. lkeleri dize getirip vergiye balam, memleketinde dirlii dzenlii
bir biimde salam bu ihtiaml adam imdi kendi dirliini salayamyor, artk miadn
doldurmu bir yldz gibi kendi iine kyordu. Hazr olduunu anlad ana kadar sren bir
bekleyiin ardndan hakan konumasn srdrd;

Bunu baarabilen olursa, bu dnyada elimden gelip de yapabileceim ne varsa dilesin
benden. Sz veriyorum.

Sonra ocuklarna dnd;

Annenizin bana emaneti idi

Daha fazla konuamad, elleri gibi dudaklar ve sesi de titriyordu nk. Orada
bulunanlarn kimileri balar ne eik, kimileri dnceli, kimileri de ara sra birbirlerinin
gzlerine ksa baklar atarak suskunluklarnn iinde beklemeyi srdrdler eitli nedenlerden
tr. Aceleci davranmamak, tepki ekecek bireyler konumamak gerekirdi bylesi
durumlarda. yi dnmek, dierlerinin dediklerini dinlemek, ok dnp az sylemek daima
yarar salard. nce en byn balamas da bir gelenekti.

Arkada, u an ak olan pencerelerden sarayn bahesi, avlusu, sonradan ykseltilmi
olduu belli olan duvarlar ve daha da tede buraya gre biraz daha aada kalan ehir
grnyordu. Dardan ku cvltlar doluyordu ieriye. Pencerenin nne buralarda bol yiyecek
bulduklar iin gayet semiz olanlarndan bir sere kuu konmu, gagasyla kanatlarn kayordu.
Bazen ban kaldrp etraf yokluyordu. Birazdan yanna bir tanesi daha kondu, o da en az dieri
kadar besiliydi. Kular pencerenin nnden kalkp ilerideki kk topluluun arasna doru
uarken salondakiler de darya kyorlard.

Darda Turul eski arkada komutan Kayasn yanna yaklaarak;

Seninle konualm bir ara, dedi.

Olur, grelim, diye cevaplad dieri de.

Onlar biraz tede bu ksack konumadan sonra ayr ayr yrmeye devam ederek
koridorda uzaklarlarken bavezir de arkalarndan dnceli dnceli bakyordu kapnn
S a y f a | 29


ELMA
aznda. Yanna yaklaan tombul yzl, imanca bir grevlinin sesiyle uykudan uyanr gibi
irkildi;

Hallettim efendim, dedi adam.

Tamam m? Ayday getiren hamallar buldunuz mu?

Evet efendim, emrettiiniz gibi ikier kese altn verdik.

Grevli yanndan uzaklarken, o da lm sessizliine gmlm ve hi bitmeyecekmi
gibi grnmekte olan koridoru yrmeye balad, kafasnda bin bir dnce ar gibi uuuyordu.

***

Turul Han acayip bir ruh hline brnmt son zamanlarda. Kafasnn iinde yle
birdenbire olmayacan kendisinin de bildii anlamsz eyler kuruyordu. Zihninde oynanan bir
oyunda kardei Uruk kendinden nce davranyor, baarl oluyordu, taht istiyor, babas da
veriyordu. Bu kukuculua ve yreinin derinliklerine fsldayan vesveseye kaptrm kendisini,
hrstan ii iini yiyip bitiriyordu. Dnd eyin samaln, gerekleebilme ihtimalinin
zayfln biliyor ve kendisine bu ikenceyi yapmaktan vazgemeye karar veriyordu ama biraz
sonra bu kurgunun bir ucundan tekrar tutup farknda olmadan iine ekiliyordu; iinde
yayordu o hayalin, sanki gerekmiesine. Urukunsa btn olanlardan haberi bile yoktu belki
de. Turul onun yapmay bile dnmedii eyleri yapacan sanyordu. Bunun ruhsal bir
bozukluk olduunun ok iyi farkndayd ama engel olamyor, nne geemiyordu. Ama emin
olduu tek birey vard. ster kuruntu, ister gerek olsun bu straba kesin olarak son vermenin
sadece tek bir yolu vard; harekete gemek, hem de bir an nce. Kararn verdi, babasyla
konuacakt.

Kalbi arpyordu, yalnzca kafasndakileri aacak olmaktan deil, ayn zamanda babasyla
arasndaki mesafeden dolay her zaman korkmutu ondan. Karsnda ulalmaz bir varlk gibi
duruyordu. Bu, hem iktidardan korkma duygusu hem de babasnn ocukluklarndan beri
kendileriyle aralarna ekmi olduu snrn doal bir sonucuydu. Yreinin derinliklerinde
yenilmez bir korku yatyordu babasna kar. Ve ieriye girdiinde yine duyumsad bu korkuyu.

Kapy yavaa kapattktan sonra ieriye doru dnd. Odada atafatl olmayan byk,
ahap bir yatak, duvarn dibinde geni ve ssl bir masa, onun da yannda ayn renkte bir dolap
vard. Duvarlardan birisindeyse yana yana diklemesine aslm, zeri talarla ssl iki kl gze
arpyordu hemen. Yulu Han o duvarn nnde, kllarn biraz sandaki krmz kuma kapl bir
koltukta oturuyordu. Yerlerde deerli hallar deliydi, ok uzak diyarlardan gelmi olanlar bile
vard bu hallarn. Babas;

Gel otur, dedi Turula.
S a y f a | 30


ELMA
Turul masann yanndaki sandalyelerden birisini alp babasna yakn bir yere ama tam
karna gelmeyecek, hafif aprazdan grecek biimde koyup oturdu. Etrafa gz gezdirdi;
binlerce yldr olduu gibi ayn kalan, hi deimeyen zaman tesi bir mekn gibiydi buras.
lenlenmi
34
, sonsuza kadar deimeden kalmaya mahkum edilmi bir yerdi sanki, tyleri
rperdi. Zaman geiyor, insanlar deiiyor, onca aclar ekiliyor ama madde yerinde ylece
deimeden duruyordu insana inat, ona nispet yaparcasna. Bu adaletsiz bireymi gibi
geliyordu Turula.

Babasn hi bu kadar perian grmemiti btn mr boyunca. Annesi ldnde de
zlmt ama bu kadar yklmam, ksa bir srede kendisini toparlamt. Toprak kaybettii
zamanlar olmu, savalarda ordular yenilmiti ama bu kadar uzun sreli bir kedere kapldna
ilk defa tank oluyordu. Artk varln bile unuttuklar srgndeki vey aabeyleri, gelin olarak
gittii lkede bulunan ve yllardr grmedikleri, baka bir anadan doma vey ablalar da dahil
olmak zere babalarnn tm ocuklarna verdii sevgiyi toplasalar Aydaya gsterdii bu ilginin
yars, hatta eyrei kadar bile etmezdi. Ne tuhaf bir sevgiydi? Altnda yatan gerekelerin
tmn biliyordu. Evet, annesinin lm neden olmutu bu duruma. Ama yine de babas gibi
bir adam bu kadar yktna bir trl akl sr erdiremiyordu. Anlalmaz bireydi bu. Bilmedii
eyler de vard aslnda. lmlerin eiinden dnm olan babas, o zamanlarda bile hayatn
anlamna dair bu kadar kafa yormam, kendisini bu kadar sorgulamamt.

En byk olunu uzun yllar nce dman lkelerden birisine esir olarak verirken bile en
ufak bir znt belirtisi gstermemiti. stelik olu gittiinden bu yana doal olarak ne o
gelebilmi, ne de yanna varp ziyaret eden olmamt. Yllardr yzn gren yoktu, yalnzca
senede bir iki kez haberi gelirdi, iyi olduuna dair. O lkeden bir kzla evlenip, ocuklar olmutu,
sadece bu kadard bildikleri Hasm lkelerin gvence olarak tahtn varislerinden birisini bazen
tek tarafl, bazen de karlkl olarak esir ehzade gndermeleri eski bir gelenekti. Bu ehzade
oradaki sarayda gayet iyi bir biimde yllarca, hatta on yllarca arlanr, kendisine hrmet
edilirdi. Bylece olas bir sava annda ehzadenin kellesinin gidebilecei endiesiyle kaan
temkinli davranr, keyfi yere sava ilan etmekten kanrd. Veya dier lke isteklerini kar
tarafa yaptrabilme gcne sahip olurdu. Mesela vergi vermekten kanabilir veya kendisine
vergi verilmesini ya da miktarnn artrlmasn talep edebilirdi. Bazen de talihin, tarihte ender
insanlarn bana gelebilecek bu tuhaf oyununu yaayan ehzade, lkedeki ynetim deiiklikleri
sonrasnda ya serbest braklp lkesine gnderilir veya srf sava kartmak amacyla bir bahane
bulunup idam edilirdi. ehzadeyi idam etmek yerine, dier lkede i karklk karmak amacyla
bunu bir frsat olarak deerlendirmek de mmknd.

Konumaya balayan Turul;

Belki inanmayacaksn ama ben yine de syleyeceim. Geen gn yaptn toplantdan
bu yana ben de dhil kimseden t kmadnn farkndaym. Ama kimse sulanamaz bu yzden,
nk yle garip bir durum ki, hi kimse ne yapacan bilemiyor gerekten. Yine de bence

34
lenlenmek: Lnetlenmek.
S a y f a | 31


ELMA
birilerinin harekete geip az ya da ok elinden geleni yapmas gerekiyor. Sonu alr veya almaz
O yzden buradaym. Dediim gibi belki inanmayabilirsin bana ama seni yalnz brakmayacam
sylemeye geldim buraya. Belki biraz daha rahat uyursun bu gece bylece, ok bitkin ve yorgun
grnyorsun.

Ksa bir sre bekleyip soluklandktan ve ayn zamanda babasnn yz ifadesini ve tepkisini
izleyip anlamaya altktan sonra devam etti;

Bu sorunu zmek benim boynumun borcu, en byk evladn benim. zellikle de kz
kardeimi yle aresiz yatarken grmek ykyor beni. Ak konuacam. Aramzda yllardr bir
soukluk olduunu, beni iyi bir evlat olarak grmediini biliyorum. Ama o odada yatan senin
kznsa benim de kardeim. Elimden ne geliyorsa yapacam, emin olabilirsin.

Yulu bylesine ak szll beklemiyordu olundan, nk btn mr boyunca
yapmad bireyi yapyordu u anda.

HAN

Komutan Kayas ve Turul Han, bir hann st katnda oturmu yemek yiyip kmz
35

iiyorlard. O gn akam nlerinde duran bu acayip sorunu etraflca konutular. Yaklak sekiz ay
sonra gidip ormandaki bir aatan elmay alp geleceklerdi, hepsi buydu. Ama anlatlanlara gre,
bireyden veya birinden korunmalar gerekiyordu o gn. Belki bir yrtc hayvan falan vard o
civarda yaayan veya birisi oraya gelenleri korkutuyordu ya da ormandaki ortam buna
kendiliinden sebebiyet veriyordu, nk oralar daima gizemli yerler olarak grnrd
insanlara. Veya gidenlere korku salmak, ie gizemli bir hava katmak iin anlatlanlara eklenmi
kk bir sylentiydi bu. yle birey yoktu bile belki de. nsanlarn huyudur, ilgin bir olay buldu
mu nne sonuna hemen bireyler eklemeye, ierisine srad eyler katmaya balarlar. Bir sre
sonra bakarsnz ki, ortada anlatlan bambaka birey var. in tuhaf taraf kendi uydurduklarna,
dnp tekrar kendileri de inanr insanlar, yeter ki o konu bir kere dile dmeye grsn,
abartldka abartlr. Byk olaslkla imdi de byle bir durum vard ortada. Dilden dile dolaan
bu kk yk de ileride zaman getike kim bilir ne hllere brnecekti? nsanlarn eline
elence olacakt, herkes yorumlar yapacakt ve sanlarn
36
gerek olarak grmeye
balayacaklard.

Btnyle tatan rlerek yaplm hann, tavanlar kubbelerle kaplyd ve onlar
stunlara gen eklindeki uzantlar balyordu. Hann st katnn ortas akt, yalnzca
evredeki odalarn zerleri atlarla kapatlmt. Bu atlarn birletikleri yerlerin nlerinden
aaya doru tatan yaplma, zenle ilenmi yamur oluklar iniyor, duvar dibindeki oyma bir

35
Kmz: At stnden yaplan hafif alkoll, eki bir iecek. Orta Asyada yaygn olarak tketilir.
36
San: Zan, kanaat, fikir.
S a y f a | 32


ELMA
arkta
37
birleiyorlard. Masalarn arasnda yamaklar dolanyor, siparilere bakyorlard. Buralara
gelen mterilerle ba edebilmek zorunluluundan dolay ve onlarla uraa uraa artk
yeterince kabalap, azlar iyice bozulmu; sefih, mptezel, serseri mterilerle uramaktan
artk tm insani ynleri yllar iinde trplene trplene kaybolmaya yz tutmutu.

Artk olgunluk an gemek zere olan bir rakkase ortada bo alanda dans ediyor,
ellerindeki zilleri ngrdatarak, vcudunu bir balk gibi kvryordu. Genliinde ok daha gzel
ve bakmlyd, insanlarn akln bandan alrd. Bir zamanlar n ok uzaklara kadar yaylmt;
adn bile duymad lkelerden, ehirlerden kendisini izlemeye gelenler olurdu. Ama
yalanmaya balayp, gzellii kaybolmaya yz tutunca o nde snmeye balamt. Ama yine de
bylesi bir yer iin haddinden fazla iyi olduu ok rahat sylenebilirdi. Bu izbe yeri doldurup
taran eyin hann yol stndeki konumu olmasnn yan sra, ayn zamanda onun da varl
olduu ok aka belliydi. ri gslerinin arasndan szlen ter gbeinden aaya akyor;
kollarndaki bilezikleriyle ve ayandaki halhalyla kard sesler, elindeki zillerin ve kenarda
alnan tefle bendirin
38
sesine karyordu. Burnunda iri bir hzma bulunan ve yanaklarna
abartl biimde allk srlm kadnn dudaklar da kpkrmzyd. Kulann birisinde iri bir
halkayla, dierinde ise ince bir zincirin ucunda sarkan boncuktan oluan kpeler taklyd. Salar
ise ince ince rlp ularna boncuklar geirilmiti. Kollar da dirseklerine kadar knalyd. Biimli
vcudu mzie yle bir uyum salyordu ki, yapt hareketlerin kendisi ezgiye ve mzie
dnyordu sanki. O anda, bu kyda kalm handa deil de, grkemli bir haremin adrvanlarla
ssl, kadnlarn uzanarak dinlendii, ud alp elendii byk salonundaki bir havuzun iinde
ayak bileklerine kadar gelen suyu etrafa sratarak raks ediyormuasna kendisinden gemiti.
Erkeklerin gzlerinin zerinde olmasndan holanyor, bundan bir eit ehvet duyuyordu.
Bedenini bu a gzlere sunmaktan haz alyordu. nsann iindeki zapt edilemeyen duygular
devindirdiini
39
bilerek yapyordu iini, erkeklerin pek ou az ak onu seyrediyorlard.

Turul kadna, oradaki dier erkeklerden pek de farkl olmayan gzlerle bakarken
arkadana;

Ne bileyim, bir kaplan veya pars vardr o aata, dedi. Sessizce kadna ksa bir sre
daha baktktan sonra srdrd; Baka ne olabilir ki, Kamos
40
gelip insanlarn ruhlarn alacak
deil ya?

Bu szleri duyduunda Kayasn ii rperdi ama Turula belli etmedi.

Bakalm yle bir aa var m ki? Hele gidip nce bir onu bulalm bence, diye yant verdi
o da.

37
Ark: Kanal, suyolu.
38
Bendir: Tefe benzer bir mzik aleti. Byk tef.
39
Devindirmek: Hareket ettirmek, harekete geirmek.
40
Kamos: Kbuslara sebep olan kt ruh. Karabasan.
S a y f a | 33


ELMA
Tahtn varisi olan byk ehzade Turul Han iyi bir sava eitimi alm hrsl bir insand.
Ya 35in zerindeydi ve henz evlenmemiti, kadnlara olan dknl de herkes tarafndan
biliniyordu. Saray erknndan bir ktibin olu olan Kayasla genliklerinden beri arkadatlar ve o
da sarayn iinde yetimiti, Turuldan iki ya bykt. Askerlie heves edip orduya katlm,
savalardaki baarlar sonucunda komuta basamaklarn hzla ykselip bu gen yanda iyi bir
konuma gelmiti. O da Turul Han gibi hrslyd, gz varabilecei yerlerin en st noktasndayd
ve bunun olabildiince abuk gereklemesi de Turulun geleceine balyd. birlii yapmak
bu eski arkadalarn her ikisinin de yararnayd.

Srekli sarayda bulunmaktan sklm olduklarn, imdi bu izbe ortamda anlyorlard. Her
insann iinde baya bir yn vardr ve uygun ortam bulduunda kendisini gstermekten geri
kalmaz bu yn, az ya da ok. nsan iinde bulunduu ortamn rutinliini ve skcln bazen
ondan uzaklat zaman anlyordu, gerilen bir yay gibi boalyordu ondan sonra. Srekli ve
artan bir hrsla iinde bouup durduklar ve resmi ilikiler zerine kurulu o ortamdan
uzaklamak, suyun altndan kp soluk almak gibi gelmiti ikisine de.

Artk gizleyecek saklayacak bir yan kalmad iin herkes ok iyi biliyordu ki, Turul Han
babasnn yerine bir an nce gemeyi arzuluyor, artk onun yalandn dnyor ve o tahta
oturmak iin babasnn lmn beklemek istemiyordu. ekilsin kenara keyfine baksn, diyordu.
Ayrca babas da genliinde, kendi kardeleriyle taht iin mcdele etmemi miydi? lke
blnme noktasna gelmi, neredeyse i sava kacak olmutu. stelik kendi z aabeyini
bodurtmutu. Neyse ki o karklk fazla uzamadan son bulmutu da, lke bir felakete
srklenmekten kurtulmutu. Yani taht istiyor olmakta kendisi asndan hibir beis
grmyordu Turul.

teki taraf asndan baklrsa aslnda babas da, tahtn byk olunun hakk olduunu
dnyor ama tahta geince ne yapacan da ad gibi biliyordu; etrafna bir serseri srs
toplayacak, gnn gn edecek, har vurup harman savuracakt. Saraya lkedeki tm
rakkaseleri, danszleri dolduracak, sefahat lemleri yaayacakt. Biraz abartyor olmakla birlikte
olunu iyi tanyordu ve Turul eline frsat getiinde babasnn tahminlerini byk oranda
tuttururdu.

Yine de Turul artk iinden darya taacak kadar belirginleen bu arzusunun fazla
ayyuka kmasn istemezdi, ne de olsa karsnda bir hakan vard. O yzden temkinli olmak,
atee elini uzatmamak, doru zaman kollamak gerekirdi. Tarihlerinde evlat katili olan hakanlar
da yok deildi, u anda kendisi iin uzak bir durum olarak grnse de, byk salonun ortasnda
bir celladn ipiyle boulmak iten bile deildi. Ne kadar gzel, dedi iinden; damarmzdaki
soylu kann dklmesi yasak, o yzden de kan dkmyorlar ama boduruyorlar. Ben ldkten
sonra ha bomusun, ha kafam kestirmisin, ya da yal ilmee geirtmisin ne fark eder. Hatta
yle birey olsa, klc tercih ederim, daha hzl ve kolay olur. Sonra irkildi, neler dnyordu
S a y f a | 34


ELMA
byle sama sapan; yine kendini kaptrm gidiyordu, stelik bu kez kendi lmne dairdi
kafasnda kurduklar. Bir yudum arap ald nnde duran ayadan
41
.

Hann alt katnda atlar iin kk ahr odalar vard. Bu odalarn ortasnda kalan aklkta
duran, bir insan baca boyunda ve kalnlndaki yuvarlak kesme tan st ksmnn ift kartal
ba eklinde oyulmasyla yaplm bir eme bulunuyordu. Kartallarn azndan iki yana doru
akyordu sular. Altta ise akan suyla dolan yekpare tatan geni bir yalak vard, hayvanlar orada
sulanyordu. Bir adam atna slk alarak su iiriyor, ahr blmelerinden birisinde ise yal bir han
alan nndeki at tmar ediyordu elindeki kaayla
42
. Tamamen tatan yaplm hann iki
yannda da merdivenler vard. Bir ara Kayas aaya ayakyoluna
43
indi, bunu frsat bilen Turul
hancya eliyle iaret edince adam koarak yanna geldi;

Buyurun ehzadem, dedi.

Turul adama ters ters bakarak;

Az daha bar da herkes duysun, diye terslendi; u kadn gece odama gnder; ama
kimse duymasn. dedikten sonra ekledi; Anladn m?

Anladm beyim, diye cevaplad hanc.

Biraz sonra Kayas dnnce konumalarna kaldklar yerden devam etti bu iki eski
arkada. Turul biraz da arkadann keyfini karabilmek iin;

Ne oldu, u Elden ii? dedi.

Ne olacak? Bilmez gibi soruyorsun. Kz istemiyor, ailesi de bask yapmyor. Zorla olacak
deil ya. Akndan gebersen de karndaki istemedi mi olmuyor ite. Sonra gidecek kendini
bilmezin, densizin birisiyle evlenecek, piman olacak ama i iten geecek.

Neyse skma cann, bulursun elbet birini. Koskoca komutansn.

Birisini bulmak deil nemli olan.

Ney yleyse?

Doru insan bulmak...

Oras senin bilecein bir i tabii, ben karamam. Biz asl konumuza dnelim.

41
Aya: Kadeh. Ayakl bardak.
42
Kaa: At kama aleti. Byk tarak.
43
Ayakyolu: Tuvalet, hela.
S a y f a | 35


ELMA
Dnelim bakalm.

Sen benim sorumu yantla, ne var orada?

Kayas biraz dndkten sonra cevaplad;

Korku

Turul bylesi mulk yantlardan holanmazd, biraz suskun kaldktan sonra skntl ve
kzgn bir tavrla;

Onu anladk da, neyin korkusu?

Belki de insann kendine olan korkusu.

Anlalan Kayas bugn byle bilmece gibi konumaya devam edecekti. Eldene takld
kafas, belli, diye geirdi iinden Turul. Sonra aklna baka bir yorum geldi; Kendisi onun
yarasna basmt, o da kendinin sinirlerini bozacak ekilde davranyordu. Oysa Kayas u anda
ok daha telere gitmi, bambaka batklara dalyordu zihninin okyanusunda.

DENEME

Artk beklenen gn gelmiti. Turul Han ve Kayas gidip elmay getireceklerdi. Fakat geen
bu sre ierisinde, dilden dile yaylarak saray sakinleri arasnda artk bir sylence hline
dnm olan bahvann hikyesi binbir trl ekle brnmt. Herkes bir eyler ekliyor,
abartyor, sonra da zerinde yorumlar yaplyordu. te yanda ise bu grevi baarmak iin Kayas,
sarayn muhafz birlii iindeki en iyi askerlerden seerek oluturduu takm altryor, ii
ansa brakmak istemiyordu. Bu askerleri de yanlarna alarak yola koyulacaklard yaknda.

Turul heyecanlyd. Nasl olmasnd ki? Bir kere btn bu yaananlarda insan kendine
eken bir gizem bulunuyordu. Sonra iin ucunda taht vard. stelik u anda pek
nemsemiyorlard ama tehlikeli de olabilirdi bu yolculuk. Yani neyle karlaacaklarn hi
bilmeden bir maceraya atlyorlar, risk alyorlard belki de. O yzden de daha nceden anlat
ve zaten bir kahramanlk gsterisi yapmaya hevesli olduunu ok iyi bildii eski arkadan da
yanna almaktan hi kanmamt. Kayasn varl askerlere ayr bir cesaret veriyordu ayrca.

Tm hazrlklarn tamamlayp gndnmnde yani geceyle gndzn birbirine eit
olduu o gecede mutlaka orada olacak ekilde yola kmalar gerekiyordu. Anlatlanlar doruysa,
ge kalmamalar gerekiyordu. Aksi takdirde bir yl daha beklemek zorunda kalabilirlerdi. O
takdirde bu denemeyi bir daha kendisi asla yapamazd. Buna izin verilmezdi yeniden.
S a y f a | 36


ELMA
Gndnmnde, uzun bir hasretten sonra iki sevgilinin birletii gibi, k ve yaz mevsimlerinin
birbirine kavutuu o gnde kesinlikle oraya varmalydlar.

1.

Turul ve yanndakiler kayay bulduklarnda ileri kolaylamt, geri gkten dm
bireye falan benzedii yoktu ama iaret o kaya parasyd. Ardndan aa... Birbirine sarlm iki
gvdesi olan bu ihtiyar bulduklarnda Turul Hann az kulaklarna vard. Aacn gerekten
ilgin bir grnm vard. Askerler de inceleyerek bakyorlard, mrleri boyunca byle birey
grmemilerdi ve yllar sonra anlatacaklar anlarn arasna katlacakt buras da. Birbirlerine
kavuunca tutkuyla sarlm iki sevgiliyi andryordu bu koca gvde; yllardr birbirini grmemi
iki an hasretle, sevdayla, amanszca yanp, birbirlerini arayp sonra da bulduklarnda olduu
gibi sarlmlard. Askerlerden birisi;

Bence bunlar eskiden insanm, sonradan burada birbirlerine yle bir sarlmlar ki,
ayaklar kke dnm topran ilerine uzam, balarndan da dallar kol atm her yana, dedi
yanndaki arkadana.

Sonrada eliyle aac iaret ederek;

Aha bak, unlar da kollar, bir gvdeden tekine dal atm. Hatta u yumru da kadnn
memesi, gryor musun? dedi.

teki de ona hak vererek akn akn bakyordu. Bu konumalar arkalarndan duyup
dinleyen Kayas, birka adm atp yaklaarak ellerini ikisinin de omuzlarna koydu. Askerler
irkilerek hazrola gemeye altlar;

Rahat olun, dedikten sonra glerek devam etti; Amma da yaktrdn olum ha. ok da
iyi benzettin ama yine de sen bunlar dndmzde kimseye anlatma yoksa yeni rivayetler
yaylmaya balar.

Ama bu gzel benzetmenin sarayda kulaktan kulaa yaylmas sadece birka gn
srecek, birbirine ormanda rlplak sarlan iki sevgilinin neden aaca dntne dair trl
eitli akl almaz fikirler ortaya atlacakt. Sevien bu ifti yaknlardaki yatr
44
arpm, Orman
Is
45
cezalandrm diye bir sr ey sylenecekti.

Etrafta muhtelif yerlere nbetiler yerletirdiler ve hep birlikte beklemeye koyuldular,
ellerindeki mealelerin karanlk ortam aydnlatyordu. Yaylan k, rzgrda sallanan
dallarn glgelerini dryordu aalarn gvdelerine birer soyut varlk gibi.

44
Yatr: Evliya. Ermi mezar.
45
Orman Is: Ormann sahibi olan koruyucu ruh. (Is: Sahip.)
S a y f a | 37


ELMA
Zaman ok yava ilerliyor, bu arada ar bir uyku kyordu zerlerine, kar konulacak
gibi deildi. Aralarnda sohbet ediyorlar, gerekli gereksiz bir sr konu hakknda konuuyorlard
ama uyku da yava yava damarlarna girip dolamaya balyordu. Gz kapaklar arlarken
esniyorlard bir yandan da, ama imdilik dilerini skyorlard.

Gecenin ilerleyen vakitlerinde evreyi gezmek isteyen Kayas, eline mealelerden birisini
alarak dierlerinden uzaklap aalarn arasna dald. Biraz dolatktan sonra geri dnerken
gz mealenin ucundan sanki bireyler yalamak istercesine krmz, sar, mavi dillerini yukarya
doru uzatan alevlere takld; odunun etrafna sarlm bez paralarndan fkryorlard sanki.
Sradan bir ateti aslnda ve ylesine yanyordu ama o yrmeyi keserek gzlerini dikmi ylece
bakyordu atee. zerine yerden ald kk bir p parasn yaklatrd, yanmaya balad o da.
Bir elinde tuttuu mealenin stnde yalazlanan bu esrarengiz a dier elini yaklatrd sonra,
ne olaca zaten belli olmasna ramen. Bir scaklk hissetti, biraz daha yaklatrnca can yand.
Boncuk boncuk terlemeye balad ama elinin acsndan deil, hayatnda ilk kez anlann
46
bu
kadar derinlerine inerek dnyor olmaktan. Neydi bu, nasl bireydi? Orada bir scaklk vard,
evresindeki havadan farkl bir grnt sergileyen renkli tuhaf cansz bireydi ate; elle
tutulamyordu ama gzyle gryordu, k sayordu, yakyordu. O odunun zerinden niye
kyordu? Yanyordu tamam ama yanmak ne demekti, niye yanyordu? Oradaki n ve snn
z neydi? Gzlerini dikmi, bakakalmt. Ate neydi, orada havadan baka birey yoktu. Yoksa
var myd? Dndke delirecek gibi oluyordu. Ne vard o alevin iinde? Hibirey yleyse o
neydi? Sonra irkilerek etrafna bakt. Hzl admlarla yeniden dierlerinin yanna dnd.

Askerler omuzlarna binen anlalmaz bir yorgunlukla ve gzlerindeki mahmurlukla
kafalarn nlerine dryorlard. Turul da belli ki kafasnn iinde bireyler kuruyordu. Kayas
iyi tanyordu arkadan, beyninin iinde u anda kim bilir neler hesaplayp kitaplyordu? O
kafann iinde krk tilki dolanrd da, krknn da kuyruu birbirine demezdi. Komutan ayaa
kalkarak, eliyle aalarn seyrek olduu bir yeri gstererek bard;

Herkes uraya toplansn da, bakn size ne anlataym. Yoksa hepiniz uyuyacaksnz
birazdan, gelin yle de uykunuz kasn.

Kayasn gsterdii yerde oturup birbirlerine anlarn, balarndan geen ilgin
servenleri anlattlar. lk nce komutan balamt anlatmaya, kkken grd iki bal bir
taya dairdi syledikleri. akn akn dinlediler, kimilerinin inanmad veya inanmak istemedii
yzlerinden okunuyordu. Sonra konukan erlerinden bazlar da heyecanla bireyler eyittiler
47
.
lerinden bir askerin ormana dair anlatt ve gerek olduunu iddia ettii bir yk ise kanlarn
dondurdu. Boynunu srekli ne doru uzatarak oturan bu er yle bir anlatmt ki; sanki
oradaym, grm, yaananlar yakndan izlemi gibi heyecanla. yi bir anlatm yetenei vard
ve srkleyici, akc bir biimde konuuyordu. Doutan gelen bir zellikti bu, yoksa eitim

46
Anlak: Zihin.
47
Eyitmek: Anlatmak, konumak, sylemek. Aytmak da denir.
S a y f a | 38


ELMA
grm birisi falan deildi. Dierleri artk korkudan ormann derinliklerine bakmaya
ekiniyorlard, belki de bundan sonra ormanlara girerken hep rkeceklerdi.

Koruluk

Klk, elindeki eski bakla evredeki allar kesip biriktiriyor, bir ipe balyor ve
srkleyerek daha ileriye gidiyordu. Bu allar kk demetler hlinde balayp sprge
yapacaklard. Bir balam
48
da komusu Ulya Neneye verecekti. Yal, gsz bir kadnd ve
evinde tek bana yayordu. Geri kalann ise satacakt. Bu sprge allarn iki yldr mevsimi
geldiinde toplar, balar sonra da satard.

te urada bir al daha gzne iliti. yi al vard bu yl. Sevinten yerinde duramyordu,
en az drt gn daha gelirdi buralara. Akam hepsini ayracak saplarn yontacakt bu dikenli
bitkilerin, sonra da keten iplerle balayacakt. Kaplarn nn temizlemekte bire birdi bu srsl
allar. Kullanrken, kuruyup yapraklar dkldkten sonra daha kullanl oluyorlard.
Avullarnda
49
hemen herkeste bulunurdu bunlardan. te bu alk
50
yapma ii, Klkn yazn en
byk uran oluturuyordu nk para kazanyordu.

O gn akama kadar al kesti. Sonra oturup antasndan kard kavuttan
51
yedi. leride
kendiliinden olumu bir gelincik tarlas vard, ii siyah beneklerle ssl al bir rtye benzeyen
engin bir kilim gibiydi. Tarlann iine girerek komaya balad, narin ve nazik zars gelincik
yapraklar koparak esintiyle birlikte havalanyorlard. Gelinciklerin aralarna yaylm olan
karahindibalarn kmelerinden etrafa dalp uumaya balayan ve kapklarn tayan havl
tyler de dnenerek dsel bir dnyann iine ekiyordu ocuu. Deli gibi koturup duruyordu
tarlann ierisinde, sonra yorulup kendisini ieklerin arasna att. Tam tepesinin zerinde
gkyznn oca tm dnyay styordu, bu ocak gitgide kzacakt bir iki ay ierisinde ve tm
bu tarlalar yakp kavuracakt, sapsar kesilecekti buralar. Sonra u grnen kavak aalarnn o
yumuack yn gibi pamuksu tyleri salacakt her yana. Biriktirir topak topak tepe gibi yar
yakarlard o tyleri, birden parlayverip sonra snerdi. leride, ular topuzlu uzun krbalar gibi
srkuyruklar bitmiti tarlann kysnda. Daha tedeki tozlu yolun yanndaysa bek bek dikenli
kangallar
52
iek amt. Biraz dinleneyim de hele, soyar yerim, dedi kendi kendine. Kangal
ok severdi ama fazla yedi mi dokunurdu. Yan dnp ellerini bann altna ald, gzleri ar ar
kapand. Uyuya kald.

Gzlerini atnda hava oktan kararmt. Gz kapaklarn krptrarak etrafna baknd,
nerede olduunu anlamaya alyordu. Bir dn ierisine mi uyanmt, anlayamyordu. Sonra
anmsad, gelincik tarlasndayd. Ayaa kalkt, tarladan kp allarn buldu. Biraz ileride yerde

48
Balam: Demet, deste.
49
Avul: Ky.
50
alk (alg): allardan yaplan sprge.
51
Kavut: tlm, eker katlm buday kavurmas.
52
Kangal: Mevsimi uygun olduunda soyulup yenebilen dikenli bir bitki.
S a y f a | 39


ELMA
duran ba, karanlkta sapsar bir baklava tepsisine benzettii ayn yla birlikte parlyordu.
Ama u an tam dolunay deildi, ince bir hilal kadar eksikti bir yanndan. Ba alp beline
balad. allarn ucundaki ipi tutup bileine dolad ve srklemeye balad, dalarn arasndaki
bir attan
53
geip ardndaki koruluun ierisinde bir sre yrmesi gerekecekti. Ondan sonra da
biraz ilerdeki tahta kpry geip toprak yolda ilerleyecekti. Baya uzundu yani gidecei
mesafe. Babas merak edip oktan telaa dm olmalyd, gzel bir azar iitecekti, eer dayak
yemezse ona krd. Telaa kapld, bir an nce eve varmalyd. Ama bu tela onun hayrna
olmayacakt.

Da beline yaklatnda soluk soluayd ama durmamas gerekiyordu, bir sel yatann
iine inip oradan yryerek trmanmaya balad. Buras biraz daha alaktayd ve zaman
kazanmas gerekiyordu. Beli ap bayrdan aaya inerken arkas zerine dt, biraz kayd;
sonra ayan bir taa yaslayarak kendisini durdurdu ve yeniden ayaa kalkarak ama hzn
frenleyip kesmeye de alarak aaya kadar indi arkasndan baya bir toz kaldrarak. inde
kk akl talar bulunan hafif kumlu bir topra vard burasnn.

Koruluun yanna geldiinde elindeki allar kurumu bir akan
54
iine brakt; yarn
gelip alacakt fakat u anda tez davranmas gerekiyordu. Aalarn arasna girip komaya
balad. Can kana kadar kotu, kafasn bir nne eiyor, bir yukarya kaldryor ama
durmadan kouyordu. Soluk solua durdu, ellerini dizlerine koyup, ban ne eip gzlerini
kapad. Derin derin solumaya balad, cierleri yerinden sklecek gibiydi. Gzlerini atnda
birden srtna bir soukluk yrd. Ayann altnda, her zaman kendisini takip ettii yolak
55

yoktu. Yol kaybolmutu. Dorulup etrafna baknd, saa sola koturdu ama yolu bulamyordu.
Kaybolmutu. Nasl olabilirdi byle birey? Srekli gelip gittii bir yerdi buras, anlayamyordu
bir trl. Aalarn arasnda ldrm gibi koup duruyor; zihninin denetimi elinden kyor,
doru dnme yeteneini yitiriyor, sknetini muhafaza edemiyordu. Sol elini yumruk yapp
kolunu deli gibi titretmeye, sallamaya balad. Sallayp duruyordu ylece ara vermeden, ne
yaptnn farknda bile deildi. Sonra durdu, alamaya balad, ne yapacan armt. Gidip
bir aacn dibine bzlp oturdu, orada ylece bekledi ne kadar getiini bile farketmeden.

Koruluun iinden gelen bir uultu duydu. Kafasn kaldrd, bir kadn ln andran ses
yaklayordu; titremeye balad korkudan ne yapacan bilemez bir vaziyette. Akl artk farkl bir
boyuta gemi orada yzyordu. Ellerini yere yaslam ve topra avuluyor, ayaklaryla da
kendisini arkasndaki aaca doru itiyordu, sanki daha geriye kamak istiyormuasna.
Aalarn arasnda birisi koturuyordu, saydam beyaz bir giysi bir grnp kayboluyordu. Az
alm, kenarlarndan tkr szyordu ocuun. Kendisinin titreyerek tuhaf bir hrlt karan
soluunun sesini duyuyor, tm vcudu kaslyordu. Rzgrla birlikte birey dolanyordu
koruluun iinde ve o alyordu. Tuhaf bir alama sesi kendisininkine karmaya balyordu
telerden iitilen. Birisi alyordu. Ses kimindi? Yapraklar hrdayan aalarn m, rzgrn m?

53
At: Geit. zerinden alan yama.
54
Akak: Dere, rmak yata. Suyun akt yer.
55
Yolak: Patika. Yol izi.
S a y f a | 40


ELMA
Yoksa yanklanp geriye dnen kendi sesi miydi bu? Gitgide yaklayordu, ama birden deil,
kedinin fareyle oynad gibi uzaklap geri dnerek lgna eviriyordu ocuu. Yava yava

Klkn bacaklar kaslyor, yumruklarn skyor, trnaklar avularna batyordu; souk
bir ter boalyordu srtndan aaya doru. Birden ayaa kalkt arkasn dnp komaya balad.
Aalarn arasnda btn reflekslerini kullanarak kouyordu, yarmalarda engellere arpmadan
koturulan bir at gibi hibirisine arpmadan ilerliyordu ama bir yere kadar baarabilecekti bunu.
Sonra bir aaca kafasn arparak geriye doru yld, gzlerinin n karard. Kafasnn ii
uuldayarak dnyor, sarslyordu. Kendinden geecek gibi oldu ama baylmad yine de.
Zonklayan bana elini att, scak bireye dedi; geri ekip baktnda, avucunda kan grd.
Kendi kann. i gevedi, kollar boald, bacaklarnn ba zld, dizleri tutmaz oldu. Ama
arkasndan yaklaan o varl yeniden hissettiinde kendisini zorlayarak ayaa kalkt. Fakat takati
kesilmiti, birka adm atp baka bir aaca yasland. Hissediyordu, ama geriye dnmeye
korkuyordu.

Elleri gibi tm bedeni de gibi titreyerek yavaa dnd.

Kollarn arkaya atarak aaca tutunmaya alt, o srada arkadan omzuna souk birey
dedi. Aslnda bir aa dalyd bu ama yle olduunu o anda bilecek, anlayacak durumda deildi
artk; neyin ne olduunu birbirinden ayrt edemiyordu. Yrei yerinden oynad, bu kez biraz
ncekinin aksi istikamette komaya balad yeniden. Biraz sonra bir aaca yeniden yaslanm,
yzn aacn souk ve sert kabuuna bastrm bekliyordu. Artk tm gc tkenmiti,
aresizdi. Dizleri zerine kt. Arkasndaki lklar dnenerek yaklayordu ve biraz sonra
souk bir soluk duyumsad srtnda ve ensesinde. Tam arkasnda soluyordu.

Trnaklarn aacn o sert kabuuna geirdi. Geirdi. Can yanyordu ama o acy bile
duymuyordu.

O gece yarsna kadar bekleyip de ocuklarnn dnmediini gren ailesi birka
komularn yataklarndan kaldrarak hep birlikte aramaya ktlar. Gidebilecei tm evleri,
arkadalarnn ailelerini uyandryorlar, bakmadk yer brakmyorlard ama bir trl
bulamyorlard. O gece ve ertesi gn hi uyumadan ikindi vaktine kadar al kestii yerleri
aradlar, gidip geldii yollara bakndlar ama bir trl izine rastlayamadlar. En sonunda saklad
allar akakta grd birisi, korulua kadar gelmiti anlalan. Artk bundan sonrasna
bakacaklard, aalk araziyi btnyle taradlar. Batan sona Bir utan dier uca

ocuu bulan kii bararak korulua dalm olan herkesi etrafna toplad, adam
donakalmt, sadece baryordu gelmeleri iin durduu yerde. Yanna yaklarken olunu gren
babas ylp kald. Barmak istedi ama azndan en ufak bir ses bile duyulmad, l iine
gmlerek orada yiterken yreine ta gibi oturdu. Artk Dnya onun iin, kck bir ta
paras gibi iinde durduu uzay boluu kadar bo bir yer olmutu. Zihni de o bolua
gmlyor ve yok oluyordu.
S a y f a | 41


ELMA
ocuk btn aac trmalam, trnaklarnn izi kmt aacn kapkara gvdesinin
zerinde. zler derindi, yle ki o kara l kabuun zerinden altndaki yar canl ksma kadar
iniyor, sapsar soymuklar grnyordu. Ve izler trnaklarnn arasndan akm olan kan
lekeleriyle kaplyd. Dizlerinin zerine km olan zavall ocuun trnaklar hl aaca gemi
bir vaziyetteydi ve ba nne dmt. Srtndan km olan ter bembeyaz lekeler
oluturmutu giysisinin zerinde.

Birisi cesaretini toplayp yaklaarak inceledikten sonra, geriye dnerek;

lm. Varaca yer Uma
56
olsun, dedi.

***

Komutann bile iinin rperdii yznden okunuyordu, sanki damarlarndaki kan
ekilmiti. Artk o gece sabaha kadar kimsenin uyuyamayacan dnd Kayas. Gerekten de
bu sohbet beklediinden daha verimli olmutu. Herkes o rknn
57
verdii gle aykmt
58
.
Kayas askerlere bard;

Hadi bakalm, bu korku size yeter. Uyumak yok.

Turul yeniden evreye dalmaya balayan askerlere bakt. ehzadelere verilen sava
eitimini ve askerlerin iinde, klada geirdii gnleri anmsad. yi bir eitim alm olmasna
ramen o, hibir zaman bir asker gibi hissedememiti kendisini. Sonra ocukluunu dnd.
Evet, o da bir zamanlar ocuktu. Tm dier ocuklar gibi savunmasz ve bakalarnn korumasna
muhtat. imdi o gnleri hayal meyal hatrlyordu. ocukluk arkadalarndan, Kayas haricinde
hibirisi evresinde veya yaknnda deildi u anda.

Baz anlar canland gzlerinin nnde. Sarayn kuyusuna dt gn anmsad.
Saatlerce orada kalmt. Kolu ve baca krlm, her taraf morarm, kafas yarlmt. Ne iin
sarkmtysa o kuyuya? u an anmsamyordu bile. Belki de srf meraktand Kuyunun dibinde
drt kartan fazla su kalmamt neyse ki, yoksa boulur giderdi. Ayrntlar biraz daha
belirginleiyordu dndke. Kuyunun bana vardnda bir uultu duymu, rpermiti. Sanki
ierden bir ses kendisini aryor, grnmez bir el onu tutup ieriye ekmek istiyormu gibi
hissediyordu. Aaya bakmaya korkuyordu ama yine de yava yava ekiliyordu kuyuya. Sonra
cesaretini toplayp kafasn uzatt, yzne bir serinlik vurdu. Bir ey yoktu, aadaki su kara kara
ldyordu. Bir elini krn ucuna bal kovaya koymu, dieriyle de ta duvardan destek
alyordu. Eliyle yasland tan yerinden kmasyla birlikte dengesini kaybedip, tm yk kra
bindi. O kadar fazla arl tayamayan kilit demiri yuvasndan kurtulunca, o da kovayla birlikte
kuyunun kenar duvarlarna arparak aaya yuvarland. Bard durdu ama duyan olmad, ta ki

56
Uma (Umak): Cennet.
57
rk: Korku, endie, panik.
58
Aykmak: Aylmak, kendine gelmek.
S a y f a | 42


ELMA
kuyudan su ekmeye o yal amarc kadn gelene kadar. Aada bir ocuk grnce korkudan
lyordu neredeyse. Kuyu Isyd
59
bu herhalde Kadn yle sanm, ortal ayaa kaldrmt.

Btn bunlar dnp, sanki yeniden yayormuasna zaman iinde bir yolculua kan
Turulun gzleri kapanyordu. ylesine gereki akp gidiyordu ki her ey gznn nnden,
nerede ve hangi zamanda olduunu birbirine kartryordu artk.

Kayas ise askerlerin o rktc ykden sonra uyuyamayacaklarna dair fikrinde
yanlyordu. Gece yarsn biraz geerken hepsi uyuya kalmt bile. Uykunun huzuru tm
benliklerini kaplam, hereyi bir kenara itip onun kollarna brakmalarn salamt kendilerini.
Sabaha kar ortal sarsan o inanlmaz homurtu bile uyandramad hibirini.

2.

Ayda srekli bir uyku hlinde odasnda yatyor ve hibir deiiklik olmuyor, ne lyor ne
de diriliyordu; nabz, kalp atlar, solumas srekli tekdze bir hldeydi. En ufak bir deiiklik
olmuyordu; gzleri srekli kapalyd. Kk, pembe dudaklar snm, kire gibi bembeyaz
olmutu. Kapsnn nnde her zaman nbet bekleyen bir asker mutlaka oluyor, ieride
nedimeler dnml olarak banda duruyorlard. eriye yalnz hekimbann ve yardmcsnn
girmesine izin vard, bir de babasnn; dierleri izinsiz giremiyorlard. Babas zaman zaman gelip
kzna bakyordu ve o vakit yrei paralanyordu, karsnn emanetine sahip kamad iin
kendisini sulamadan edemiyordu. Bu vicdan azab ve sululuk duygusundan ilgin bir huzur
elde etmeye bile balamt artk, gemi gnahlarnn kefaretini dedii inanc iinde giderek
kk salyor, fkeyi kendine, z benliine ynlendirerek bilincinin derinliklerinde anlalmaz bir
zevk alyordu.

Uruk Hansa aabeyinin geen yl denedii eyi deneyecekti, bu gizemli meyveyi almaya
gidecekti yaknda. Aabeyiyle, Kayasla ve adamlaryla dalga geiyordu; Bir blk asker uyumu
ie bak, diyordu.

Gerekten de Turul Han ve Kayas iin utan verici bir durumdu bu, ilk balarda durumu
izah etmeye altlar fakat kimse inanmad, bahane uydurduklarn sanyorlard. O aacn
evresinde inanlmaz, anlalmaz bir uyku ktn ne kendileri ne de adamlar kimseye
anlatamad. En iyisi ortadan biraz kaybolmak, gzlerden rak kalmakt; Turul yle de yapt,
dedikodular azalncaya kadar bir sreliine da evine avlanmaya gitti, birka ay ortalklarda
grnmedi. Sizi de greceiz, diyordu kendi kendine, hatta evresindekilere bile kendinden
emin bir biimde ayn szleri tekrarlamaktan ekinmiyordu. Ama iinde bir korku da yok deildi;
eer Uruk Han baarl olursa mutlaka babasndan yerini talep ederdi utanmazca hem de hi
beklemeden. O zaman taht elden giderdi.

59
Kuyu Is: Kuyunun sahibi, koruyucu ruhu. (Is: Sahip.)
S a y f a | 43


ELMA
Kayasn ise Turul gibi ortalardan kaybolma ans yoktu ve askerlerinin arasndaki
saygnl, ulalmazl sarsntya uramt. Geceleri gzne uyku girmiyordu. Turula uyduu,
bu ie bulat gne lnet okuyordu; keke braksayd da ne hli varsa grseydi kendi kendine.
nsan iine kacak yzleri kalmamt. O kap gidip saklanmt bir yerlere, belki de ayartt bir
kadnla birlikte gnn gn ediyordu. Baarszln semeresini ekmekse kendisine kalmt.

***

Uruk Han ve yanndaki kk birlik bozkrda ilerlerken yalnzca bceklerin crltlar
duyuluyordu, bir de atlarn nal sesleri. leride uuan mavi kelebek srs, zerinde gezindikleri
peryavan
60
ieklerinin mavisiyle kaynap kayboluyordu; o kadar oktular ki, sanki btn bir
lkenin kelebekleri buraya toplanmt. Abisinin baarszlndan sonra yanna askerlere komuta
edecek kimseyi bulamayacan sanrken hi tahmin etmedii birka tane hevesli kmt; iyi bir
baar elde edip isimlerini duyuracaklard bu komutanlar. Kayasn baaramad bireyi
gerekletirmi olmak kolay deildi.

Atlar rahvan
61
yryorlard, tm ayaklarn yere vurarak kardklar ahenkli ses kulaa
ho bir mzik gibi geliyordu. Bozkrn ilerine girerek yollarn uzatmlard ama Yaz Erenin
kurgann
62
ziyaret edeceklerdi. Buras, yannda etraf talarla evrilmi bir su kayna olan bir
mezard ve banda yerinden oynatlamaz byklkte ve arlkta bir taa titizlikle oyulmu bir
yazt bulunuyordu. Mezarn zerine rlm olan kk bir odada, burada yatan byk
savaya ait geni azl kara bir kl saklanyordu. Yan tarafta tahta bir sanduka
63
vard ve
sanldnn aksine ii botu, asl gmt bunun altndayd. eriye girenler klc alp birbirlerinin
srtlarna srdler. Odann, etraf talarla evrili bir kesindeki zemin toprandan da
parmaklaryla alp azlarna srdler. O gne kadar topran tadnn nasl olduunu hi
bilmeyen bir asker, buruk tadndan dolay hafife yzn ekitti. Sonra dardaki kaynaktan
getirilip bir toprak kpe doldurulmu olan sudan itiler. Yaz Erene dua edip yola koyulmadan
nce kurgann yanndaki bir aacn duldalnda
64
oturup dinlendiler. Aacn dallarna renkli bez
paralar balanmt, her trden, her renkten kuma Yre halk bu kurgana ok nem verirdi,
buraya gelip dilek diler, adaklar adard. Birisine ilenecekleri
65
zaman; Yaz Erenin klc
srtndan dolansn, derlerdi. enesinde ie bask bir gamzesi bulunan ve salar almaya
balam olan Komutan Cengiz;

Ala Handan
66
bu yana gelmi gemi en kutlu alpm
67
burada yatan.

60
Peryavan: Bir tr yabani ot.
61
Rahvan: Atn sakin, sarsntsz yry.
62
Kurgan: Trbe, mezar.
63
Sanduka: Tahta mezar. ou zaman ii botur, semboliktir.
64
Dulda: Glge, serinlik.
65
lenmek: Beddua etmek.
66
Ala Han: Efsanelerde ad geen bir Trk hakan.
67
Alp: Cengaver, sava.
S a y f a | 44


ELMA
yle. Bir silkinir, daz
68
bal gen bir cengver olurmu, o zaman kimse deviremez,
kimse yenemezmi onu, dedi Uruk.

Dayanamayarak sze karan iri yapl bir asker;

Kendiyle birlikte at da baka dona brnrm
69
, dedikten sonra izin almadan
konutuunu fark ederek ban ne eip sustu.

Uruk;

O at iin zaten sudan km bir aygrm, diyorlar.

Yaz Eren byk bir savayd, hem de srad gleri vard; bu gler kendisine
bahedilmiti. Kurgann yaknnda bulunan bir tepenin zerindeki sert kayada, birbirinin
simetrii olan ve yan yana duran iki dzgn ukur vard. Tam yuvarlak deildi bu ukurlar, ne
doru biraz oval, arka taraflarndan basktlar. nana gre bunlar erenin atnn nal izleriydi. Bu
ulu kii arkasndaki dmanla tek bana arparak geriye ekilirken Yazr Dalarndaki bir
uurumun kysnda skm, atyla oradan atlayarak buraya dmt. te bu izler o soylu atn
n ayann o esnada yere bastnda olumulard. Bir kar derinliindeydi bu iki ukurcuk ve
gerektende at nallarn andryorlard.

Etraf kolaan eden askerlerden biri koarak yanlarna gelip selam durdu. Nefes nefese
kalmt. O derin derin soluyarak sze girmeye alrken komutan;

Hele bir sakinle, ondan sonra konu. Tela etme, diye kzd.

Nefesini toplayan asker;
Komutanm ileride gke renkli kelebekler var. Hem de o kadar ok ki dedi.

Uruk ve komutan birbirlerine baktlar aknlkla. Sze Uruk girdi bu kez;

yi de ne var bu kadar heyecanlanacak? Kelebek ite Hi mi grmedin daha nce?
dedi.

Salar brknn
70
yanlarndan darya taan asker, karsndakilerin yeterli bilgiye sahip
olmadklarn fark ederek;

Komutanm, bu kelebeklerin oka bulunduu yerlerde topran altndan bireyler
kabiliyor. Ben bir iki kazda bulunmutum. stelik etrafta yavan da var.

68
Daz (Taz): Kel. Sasz. Kellik Trk mitolojisinde g ve zek simgesidir.
69
Dona brnmek: Klk deitirmek, ekil deitirmek. Baka bir varla dnmek. Don deitirmek de denir.
70
Brk: Tyl apka.
S a y f a | 45


ELMA
Komutan biraz daha sinirlenerek;

Ne kazs? Ne oluyormu olum, doru drst anlatsana unu. Ne yavan, dedi.

Kelebekler
71(*)

Askerler zerlerinde ince sivri yapraklar, kk pembe ve mor aras renkli iekleri olan
yavan otlarnn her yan kaplad bir alan kazyorlard bu yeil arazide. Yavanlar sadece bu
yerde fkrmlard koca imenliin ierisinde. Geldiklerinde mavi kelebeklerin sarm olduunu
grmlerdi yavanlarn her yann. Mavi bir dalga gibi inip kalkarak uuuyorlard iinde
yzdkleri yeilli morlu denizde. Bu kelebeklerin yalnzca yavanotlaryla beslendiini herkes
bilirdi bu evrede ama bu kadar ok olduklarna ilk kez rastlanyordu. Geri nedeni belliydi,
yavanotlar arttka onlarnda saylar artyor, oaldka oalyorlard. Her yer mavi
kelebeklere ve pembe iekli yavanotlarna kesiyor, lde patlayan vahalar gibi her yan
saryorlard.

Bu son bir hafta ierisinde kazdklar drdnc yerdi askerlerin.

Otlarn arasna ilk kez girdiklerinde kelebeklerin bir ksm uuarak evreye dalmlard
ama yine de bir ksm da kendilerini umursamadan otlara ve ieklere konup kalkmay
srdryorlard. Kreklerin altnda kesilen otlarn kart koyu renkli toprak, kazlan geni
alann yanna ylyor, saatler sren bir kazma ilemi artk sona doru yaklayordu. lk olarak
uzun boylu, iri kemikli bir askerin sallad kazma bir kafatasna takld. Ardndan uzun ve ksa
uyluk, kol ve bacak kemikleri, gs kafesleri, iskeletler kmaya balad. Bu kemikleri kazdklar
yerin kenarnda biriktiriyorlar, kafataslarn ise ayr bir yere koyuyorlard. nk en son
kafatasn da bulduklarnda tam olarak ka kiinin burada yattn anlayacaklard.

ocuk yzl bir asker, kafataslarn akn akn inceliyor, zemedii duygularn
ierisinde bouuyordu. kan kemiklerin zerlerindeki dzgn krk ve kesikler ayn eyi
gsteriyordu kendisine; kimilerinin st ksm ilk darbeyle tamamen paralanmt,
kimilerindeyse dzgn kl ve balta izleri gze arpyordu. nsanlar bu ukurun bana toplayp
ellerini balayp sonra da kltan geirmilerdi muhtemelen. Buras bir toplu mezard.

Ama toprak szn tutuyordu ve iindeki hibireyi gizli brakmyordu. Bu kelebekler
sanki llere mavi bir at yakarak ve onlarn ruhlarna bir armaan olarak ortaya kyorlar ve
bu mezarlarn yerlerini gsteriyorlard herkese.

Tam 128 tane, dedi bir asker.

71
(*) Yazar bu ksmda, yakn tarih ierisindeki soykrmlara ve zellikle de Bosnada ortaya kan toplu mezarlara
gnderme yapmaktadr. Bu mezarlarn bulunmasn da ayn ekilde mavi kelebekler salamtr. Editr.
S a y f a | 46


ELMA
Dierleri ellerindeki krekleri ve kazmalar brakarak yere kmeye balamlard oktan.
Kimileri bacaklarn uzatyor, kimileri de ayaklarnn zerine meliyordu. lerideki, ilerinde
ocuklara ait olduu belli olan kk kafataslarnn da bulunduu bu kemik ynna bakyorlard.
Askerlerden bir tanesi yannda duran arkadana dnerek;

Sen ilk kez mi kazyorsun? dedi.

teki evet anlamnda ban sallad.

Ben bundan evvel iki tane daha kazdm, birinden tam 75 tane tekinden 220 ksr
tane kt, dedi ksa boylu, sar kvrck sal gen asker.

Dertleri neymi peki, alp veremedikleri neymi yani?

Alp veremeyecek ne olacak, yeryznn topa dar m gelecek, u engin ovay m
paylaamayacaklar? Dert, yalnzca dmanlk Bakaca birey deil. Balarndaki gz dnm
birka arplmn peine taklmlar, onlara inanmlar. Sonra da obalar, kafileleri basp
yamalamlar. Eli silahsz zavalllara, acizlere nce gmlecekleri ukurlarn kazdrp sonra
kltan geirmiler. Kana susamlar senin anlayacan. Kimse anlamasn, farkna varmasn diye
rttkten sonra ellerinden geldiince gizlemiler bu ukurlar. Ortadan kaybolan obalar,
kervanlar kulaktan kulaa yaylm ama ne onlar bulan olmu, ne de balarna ne geldiini bilen.
Herkes bireyler uydurmu kafasndan. Ama ite bu kelebekler karm hereyi ortaya. nk
topran ahdi vardr, iimde hibirey gizli kalmayacak, diye

Kim anlam acaba bu kelebekleri?

Mezarlar ilk olarak ileriki kylerden birisinde yal adamn birisi yavan otu skerken
bulmu. Birka kemik grm. Sonra da bir kafatasna rastlaynca amlar kyller oray, atka
kyormu kemikler. Acmasz zalimler yaptklar hibireyin ortaya kmayacan,
duyulmayacan sanmlar ama bir biimde duyuluyor ite. alya bile fsldadn srlar rzgr
duyup gtryor baka yerlere. Ondan sonra da nerede bir mavi kelebek srs varsa onun
peine taklanlar bu mezarlar bulmular. nsanlar kaybolan yrk obalarnn srrn yava yava
zmeye balayp nlemlerini sklatrnca, o insafszlarn yaptklar bu kyaclk ayyuka km.
Bu kez aktan basmaya balamlar kyleri. lhan
72
geen yl buraya byk bir alay gnderip,
dirlii dzeni salam yeniden. Anladklar dilden konuup, bu kalkmay kanl bir biimde
bastrp haklarndan gelmi, kltan geirmi bir ksmn. Haklarndan gelmi ama sulularn
bazlar, balarna gelecei anlaynca karp gitmiler insanlarn arasna, ortadan kaybolmular.

Bir sre sustular.

Yavan niye skyormu ki o adam, yenir mi?

72
lhan: Hakanla bal bir ilin banda bulunan han. Gnmzde valiye edeer bir konumdadr.
S a y f a | 47


ELMA
ifaldr yavan aslnda, toplar glgede kuruturlar. Krk eit hastala devadr derler,
imdi de en akla gelmeyecek krk birinciye derman oldu galiba.

***

Tamam, dedi Uruk; Saraya dnnce haber veririz, gelir bakarlar. Sonra komutana
dnerek devam etti; Aman unutmayalm Ne olur ne olmaz, dedii doru kabilir.

Onlar bylece konuurlarken yanlarna yaklaan ba al yamakl
73
, uzun boylu bir kadn
farketmediler bile.

Aalar, inein avuzunu
74
buraya adadydm, buyurun iin, dediinde birden balarnda
bitivermi olan iri dudakl bu kadna evrildi balar.

Kadn, yeni douran ineinin ilk stn getirmiti bir bakracn iinde. Hafif kesik bir tad
olan bu besleyici st ierlerken kadn; Avuz ien o yl hastalanmaz, dedi glmseyerek. Sonra
yola koyuldular.

Bu ziyaretleri fazladan yaklak bir gnlk yol gitmelerine mal olmutu. Ama nemli
olaylardan nce ulular ziyaret etmek gerekti. yle elini kolunu sallayarak kalkt m bir ie onun
arkas gelmezdi, mneviyat glendirmek lazmd. Arkalarnda braktklar bu kutlu yerin ilerine
verdii huzurla, gnllerinde brakt ferahlkla yollarna devam ettiler. Askerlerden birisi dnp
geriye bakt, orta yal bir kadn yanndaki ktrm oluyla birlikte kurgana gidiyordu. Atlarnn
ban evirip bozkrdan darya saptlar.

Ormana girdiklerinde hava kararyordu ama kurganda kaybettikleri zamana ramen bir
gn de erken gelmilerdi, ertesi gn bekleyeceklerdi. Kutlu gmt
75
zamanlarn
bereketlendirmiti belki de. O gn elenerek geirdiler, askerlerden birisi kaval ald; elindeki
basit, tahta algya hayat veriyor, hzn ve sevgiyi, cokuyu ve yalnzl aktyordu bu zerine
delikler alm odunun ierisinden. Ormann ilerine dalga dalga yaylan bu sese kularn
akmalar karyordu. Yaknlardaki kular duyduklar bu sesle birlikte couyorlard, ald bir
trkye baka bir asker yank sesiyle elik etti bir ara;

Giderim artk bu ellerden,
Gnlm solar zlfn telinden,
u gsm deler de geer,
Ac sz, tatl yar dilinden.

O geceyi dinlenerek, gzelce uyuyarak geirmek zere uzandlar.

73
Yamak: Barts.
74
Avuz (Auz): lk st. Memeli hayvanlarn doumdan sonraki besin deeri yksek ilk st.
75
Gmt: Mezar, kabir.
S a y f a | 48


ELMA
Uruk, aalarn arasndan gkyzn zar zor gryordu. Sk yapraklarn arasndan ancak
tek bir yldz gzkmekteydi. Dnd, yldzlar ne kadar uzaktayd acaba kendilerinden?
Gndzleri kayboluyorlard, niye yle olduuna dair pek ok ey anlatlrd. Yldzlar nerede
duruyorlard? Gkte deniyordu. Peki ama gkten sonra ne vard? Hibirey Peki yleyse,
hibirey ne demekti? Kafas karmt, kendisi byle eylere kafa yoran bir insan deildi. O
basit bakard hayata, derinlemesine deil. Dnmekten vazgemeye zorlad kendini. Ama biraz
sonra aklna bu konu tekrar takld. Hi ne demekti? Olmayan bir eydi. Olmayan bir eydi de, o
olmayan eyi nasl bilebiliyorlard? Ona nasl isim verip; hi diyebiliyorlard. Eer yoksa,
olmayan bir eyse, ad da olmamalyd. Olmayan bir eye ad verilebilir miydi? Hayatnda ilk kez
bu kadar derin dncelere dalyordu. Afakanlar
76
basmaya balad. Tekrar ayaa kalkp
matarasn bulup su iti biraz. Sonra yatp, dnmemeye alt. Daha deiik gzel eylere
younlatrd kafasn. Sonunda gzleri dald.

Bir ara Uruk Han tuhaf bir rya grerek uyand. Ne kadar uratysa da tekrar uyku
tutmad. O da elini yzn ykayp almak iin, rldayarak akan derenin kysna vard. Suyun
iindeki talar deerli kuyumlar
77
gibi parldyorlard ay nda. Sonra bireyi fark ederek irkildi,
ama yine de emin olmak iin ban yukarya, gkyzne kaldrd. Karanlkta daha iyi grebilmek
iin kendiliinden iyice irilemi olan gzbebekleri birer kara kuyu gibi duran gzlerinin iinde
dolunayn yansmas gibi bembeyazdlar. Ban saa sola evirdi birey ararcasna. Ay
domamt henz bugn. yleyse derenin iinden iplik iplik akarak gelen ve talarn zerinden
yansyan bu k nerden kyordu? evresine baknrken derenin yukarlarndan, aalarn
arasndan parlak bir k dalarak vurdu gzlerine. Yerdeki yapraklar hrdatarak o tarafa doru
yrmeye balad, yaklatka k artyordu. Durdu, artk neredeyse burnunun dibindeydi bu st
gibi apak aydnlk. nndeki iki aacn arasndan yaylan k gzlerini alyor, hibirey
gremiyordu. teki tarafa gemekte duraksad ama merakn yenemiyordu. Getikten sonra
orada olup bitenleri grnce artk geri dn olmayacan biliyordu. indeki his bunlar
sayklyordu bir hasta gibi. Fakat merak Soluunu tutup admn att.

Karsnda insan byleyen bir grnt duruyordu. Birer hayale benzeyen gm sal,
plak peri kzlar derenin iinde, su tutarak doal bir glete dnm derin bir alanda yzp
oynuyorlard. Etrafa kulaa bir mzik gibi dolan kahkahalar yaylp, aalarn kaln ve yosunlu
gvdelerinde nlyorlard. Yanlarna yaklamaya balad, kzlarn ne tepki vereceklerini
bilmiyordu ama kendisini yenemiyordu. O tarafa doru bir adamn yaklatn fark eden kzlar
glmeye baladlar. lerinden bir tanesi tenindeki tylerden szlen sular bacaklarndan ve
ayaklarndan akarak darya kt; Uruk a doru geliyordu. Yanna vardnda elinden tutarak
suya doru ekitirmeye balad. Bu kzlar tarafndan byle kandrlp kaybolan insanlar
olduunu ok duymutu ve u anda kendi bana da geliyordu ayn ey. Bile bile tuzaa
dyordu.

76
Afakan: Youn sknt. Dnsel sknt. Hafakan da denir.
77
Kuyum: Mcevher, deerli ta.
S a y f a | 49


ELMA
Boazna kadar suya girdi, aya daha yere dememiti; bylesi kk bir derede bu
kadar derin bir yer olmas pek olanakl deildi. Ama aslnda gerei biliyordu.

Buras baka bir leme alan bir kap gibiydi.

Kz onu, tuttuu ellerinden suyun derinliine doru ekmeye balad, bir trl kar
koyamyordu. Kafasndaki tm sorular bir kenara brakarak nefesini tuttu ve suya gmld.
Sonra balarn aaya doru evirerek dibe doru dalmaya baladlar, dsel bir derinlie
doru iniyorlard. Soluu kesilecei zaman kz azn azna yaptrp gl gibi pembe renkli
dudaklarnn arasndan kan kabarcklar yzeye doru titreerek ykselirken kendisine soluk
veriyordu. Suyun ierisinde tm benliini bir uyku saryordu giderek artan bir etkiyle. Yukarya
doru salnarak ykselen kaln sarmaklar gibi yosunlarn aralarndan getiler; fosforla yan bir
balk srs zigzaglar izerek yanlarndan kayp gitti.

Nihayet aada pencerelerinden suya klar vuran ihtiaml bir saray grdler. Su
tabanna ulatklarnda binann yannda duran bir kuyuya doru ekti kz kendisini, bu sefer
kuyunun iine doru daldlar. Dibine vardklarnda oradan saa doru giden bir geide girdiler ve
geidin sonuna vardklarnda tekrar yukarya ktlar.

Nihayet hava olan bir yere varmlard; derin derin soluyordu Uruk artk.

Sarayn bir kesinden ieriye kmlard ama ierisi bombotu. Ne duvar, ne eya, ne
st katlar, hibirey yoktu; sadece atyla tavan arasna uzanan bir merdiven vard, duvarlar
ak mavi stne ilemeli inilerle kapl yapda. Uruk bu yorucu daltan sonra ok yorulmu ve
uykusu gelmiti, kendisi sebebini anlayamyordu ama bu derinlik sarholuunun
mahmurluuydu. Bir yerlere uzanp uyumak istiyor fakat etrafta yatabilecek hibirey
grnmyordu. Peri kz birden yanndan koarak uzaklap merdivenlerden yukarya karak
atdaki bir kapa ap, tavan arasna girip kayboldu.

Kollar dikkatini ekti Urukun. Belirgin biimde germi
78
olan damarlar kabarp
imiti. Artk dayanacak durumda deildi, zerindeki slak elbiseleri soyunup bu koca bo
binann bir kesine, souk zemine uzand. Bu ekilde bir insann uyuyabilmesi ok zordu ama
kan basnc iinde bulunduu derinlikten tr kendisine yle bir oyun oynuyordu ki, gzlerini
tutamayp biraz sonra da uykuya dald.

Uyandnda afallayarak evreye baknd, nerede olduunu bilmiyordu. Kim bilir ne kadar
zamandr uyumu kalmt burada. Alelacele elbiselerini giyindi ve kedeki delie kotu. Fakat
vardnda orada delik falan olmadn grd, oysaki emindi yukarya buradan ktklarndan.
Dier kelere kotu telala koca alanda. Yoktu, k kaybolmutu, ne yapacan bilemez bir
hlde aakald. Sonra peri kznn kt merdivenler geldi aklna. Kenarlar parmaklksz krmz
merdiveni karak atdaki kapa itti. Gcrdayarak alan kapaktan etrafa tozlar sald, yllardr

78
Germek (Gvermek): Mavilemek.
S a y f a | 50


ELMA
hi almam gibiydi ama o peri kznn kapa ap ieriye girdiini gzleriyle ok iyi grmt.
Kendisi de onun yapt gibi bu kapdan ieriye girdi. Bu karanlk yere, kullanlmayan her trl
eya atlm, metal olanlar pas tutmu, her yerlerini tpk atnn tmn olduu gibi rmcek
alar balamt. Eski teneke ya lambalar, demir kasnaklar, tabaklar, cam ieler Her yanda
eski eyalar ylyd. Dnd dolat burada da hibir k bulamad. tede grd eski,
arkalksz bir iskemleye oturdu. Kolunu dirseinden dizine dayayarak ban da elinin zerine
yaslad. Ne yapacan armt, buradan nasl kacan bilmiyordu. Neler yapabileceine dair
fikir yrtmeye balad, ancak dnrken tekrar uyuyakald.

Gzlerini atnda iskemlede oturuyordu ve gsne ve srtna bir scaklk vuruyordu.
Gzlerini etrafta gezdirdi. Ev ieriden alev alm yanyor; yanan at deliniyor, delikten ieriye
sular szyordu. Gittike kzgn bir frna dnen bu odada daha fazla kalrsa at bana kecekti.
kmezse ya dumandan boulacak ya da yanacak veyahut da byyerek alan deliklerden
ieriye su dolacakt. Hzla kapaa kotu ve amaya alt ama bir trl baaramyordu, skm
veya dardan kilitlenmiti zerine. Deliye dnyordu, uratka urayor ama kap
almyordu. Kapy tekmelemeye balad bararak.

Kendi bartsna uyand yatt yerde, kbus grmt. Etrafna baknd; sarayn bir
kesinde buz gibi ta zeminde titreyerek rlplak yatyordu. Tyleri diken diken olan Uruk
kalkp elbiselerini giyindi ve sarayn dibindeki kap yerine kullanlan delie kotu. Ya yine yerinde
yoksa diye korkuyordu bir yandan da. Ama ukur oradayd, hzla inerek suyun iine dald ve
ilerlemeye balad. leride geit sola dnyordu. Sanki aslnda buradan sola deil de yukarya
dnmesi gerekiyormu gibi geldi kendisine, nk gelirlerken tam oradan aaya inmilerdi.
imdi sola dnen bu eme
79
de nerden kmt. Herhalde yanl hatrlyordu. Mecburen o yana
dnp ilerlemeye balad, sonra baka bir yne dnd. Cierlerindeki hava azalmaya balyordu
yava yava. Ardndan baka bir tarafa atallanan yol ayrmlaryla karlat, hangisini
seeceini bilemeden birisine dald, sonra bir baka yol ayrm daha kt karsna Bu
dolambacn iinde kaybolmutu, soluu da tkenmiti artk, kamyordu. Burada lecekti.
Yreini bir korku kaplad, rpnmaya balad suyun iinde. Nefesi tkendi

Sonra gzlerini at; ormandayd, bir aacn altnda yatyordu. Ayaklar ve kollar
titriyordu, boulan birisinin rpnlar gibi Derin derin nefes alp, kretti. Sonra evreye
baknd. pheleniyordu, acaba yine bir ryann ierisinde miydi?

Ryasn dnd; rya iinde rya, onunda iinde baka bir rya gryordu, sonra
ryasnda ryadan uyanp, sonra dierinden uyanyordu tekinin iinde. Yoksa bu da m bir
ryayd? Anlamak istercesine etrafna baknd, o kadar da uzun boylu deildi artk. Herey gayet
gerek grnyordu. Soluk alp verileri ve arpan kalbi yeniden dzene girdikten sonra uyumak
zere uzandnda aalarn arasndan gkyzn grd.

79
Eme: Kavis, dneme.
S a y f a | 51


ELMA
Ertesi gn uyandklarnda yol yorgunluunu atm, dinlemilerdi. Yanlarnda yeterince
yiyecekleri vard; kahvaltlarn yaptlar sonra oyalanmaya koyuldular.

Akama doru artk hazrlklarn tamamlayp neler yapmalar gerektiini konutular ve
beklemeye koyuldular. Gn bir kere daha batyordu; k bahara kavuuyor, lm doa yeniden
hayat buluyordu.

Nevruz gn kylerde, ehirlerde halk ateler yakyor, zerlerinden atlyor, elenceler
yaplyor, davullar alnyor, ksler
80
, kudmler
81
vuruluyor olmalyd u esnalarda. Demirciler
alanlara tadklar rslerin zerinde demirler dvyorlard, alar tesinden gelen binlerce yllk
bir gelenei yaatmak iin. Dalar eriten gelmi gemi en byk demirci ustalarnn torunlar
olarak gururlanyorlard.

***

Uruk Han ve komutan saraya girerlerken insanlarn perdelerin arkasndan kendilerine
baktklarndan yle emindiler ki, kafalarn yukarya kaldrp da gremedikleri gzlerle
karlamak istemiyorlard. Yeni bir sessizlie gmld bu ta duvarlar.

Artk sarayda aa, elma, gkta ve gidenlerin baarszlklarndan baka birey
konuulmuyordu; neredeyse bir saplant hline dnm olan bu konuda yorumlar yaplyor,
sylentiler retiliyordu. Herkes bireyleri grm, duymu, biliyormu gibi bakalarna aktaryor,
zerine yeni eyler ekliyordu. Dedikodular, bo sylentiler yuvarlanarak byyen bir kartopu
gibi a dnyor, nne ne gelirse iine katarak ilerliyordu.

Hakan byk salonda oturmu, nndeki bardakta duran suyu seyrediyordu.
Darmadan olmu bu adam aklnn ykntlar arasnda dolaan bir meczubu andryordu. Zihin
denilen o muammann iinde gezinen bir divaneydi artk ve oras u anda llerden daha ssz,
okyanuslardan daha alkantlyd. Yeryznn en korunakl, en klmaz hapishanesinin ikence
odas ierisinde mahpus olmutu. Kendi zihninin Batur Hann geldiini farketmedi bile. Ksa
sreli bir bekleyiin ardndan;

Ata
82
, dedi Batur sessizce.

Kafasn kaldrp oluna bo gzlerle bakt ylece. ki dipsiz, karanlk ukuru andryordu
bu gzler artk.

Ben de denemek istiyorum, dedi olu.

80
Ks: Dizde alnabilen ve dikey olarak duran bir eit davul.
81
Kudm: Hayvan srtnda tanabilen, dikey olarak alnan ok byk davul.
82
Ata: Baba.
S a y f a | 52


ELMA
Kastettii eyi bile anlamamt.

Neyi? dedi.

Gidip o elmay ben getireceim, diye yantlad.

Derin bir sessizlik oldu. Oullarnn beceriksizliinden dolay deliye dnmek zere olan bu adam
aslnda o anda patlayacakt ama yle yorgun hissediyordu ki kendisini fkelenecek hli bile
yoktu; sinirli sinirli ve uzun uzun yzne bakt Baturun. Yulu Han eliyle kapy gstererek;

Git aabeylerini ve Yalman ar, dedi alak bir sesle.

Yarm saat sonra herkes yine hakann karsndayd, ne eik balaryla Turul ve Urukun
yannda Batur bekliyordu. Bavezir de az sonra izin isteyerek ieriye girip toplantya katld.

imdi aabeylerinin eline yzne bulatrd eyi deneyip bir kez de sen mi rezil olmak
istiyorsun? dedi Yulu Han.

Bu szlerin zerine salonda souk bir hava esti. Turul ve Uruk kafalarn kaldrp
babalarna aknlkla baktlar, bylesi szleri hi beklemiyorlard. Aslnda eskiden olsa daha
beteri de olurdu, daha kt szler iitirlerdi hatta kovulabilirlerdi belki. Ama u son dnemdeki
ruh hliyle artk btnyle aciz bir izlenim brakan babalarnn bu cmleleri kuracan hi
dnmemilerdi.

Ben bu ii baaracama inanyorum, diye yantlad en kk olu.

Turul itiraz etti;

Bizim yapamadmz sen nasl baaracaksn?

Siz nasl denediyseniz benim de deneme hakkm var, diye kar koydu Batur.

Bu sert karla arp kalmt herkes, onun gibi kendi hlinde birisinden hi
beklemedikleri szlerdi bunlar.

Uruk;

Biz tekrar hazrlanrz, gerekirse birlikte hareket ederiz. Bir yolunu mutlaka buluruz,
dedi.

S a y f a | 53


ELMA
Babas onlara hak veriyor, Bylesi kurnaz ve iini bilen iki adamn yapamadn Batur
gibi biri nasl yapacak? diye dnyordu. Olunu yakndan tanyan herkes de byle dnrd
iin asln sylemek gerekirse. Hakan;

Bu konuyu sizin elinize yeniden brakp bir yl daha kaybetmeye niyetim yok, onu bir
kere unutun. inizden herhangi birine bu ii tekrar berbat ettirerek kaybedecek tahammlm
de sabrm da kalmad benim, diye fkeden titreyen sesini ykselterek bard.

Ama Baturun inad tutmutu;

Ben baaracama sz veriyorum, burada herkesin huzurunda and iiyorum, dedi.

Bu szler azndan niye kmt, neye gvenerek byle bir sz vermiti kendisi de
anlayamamt ama ok yaydan kmt bir kere.

Babas bavezire dnp onun fikrini sordu. Onun konumalarndan Baturu destekler
grnyor olduu anlalyordu ve gen ehzadenin en byk ans da bu olacakt. Hakan;

Kararm sonra bildiririm, diyerek konuyu o gn iin kapatt. Ancak konu kapnn
dndan balayarak alacak ve byyecekti.

Bu mevzu artk karlkl bir gvde gsterisine dnyor, kimin dedii olacak sorunuyla
birlikte bir tr siyasi ekime giriyordu iin iine. Fakat beklenilenin aksine Batur susup geri
ekilmemiti, zaten yapsnda var olan bireydi bildiinde diretmek. Bavezir de dier iki kardei
ocukluklarndan bu yana yeterince tand iin kiilik yaplarn, karakterlerini ok iyi biliyor, o
yzden de kendilerinden hi holanmyordu. Aslnda tarafsz kalmas gerekirken, bu nefret
yznden kendisini tutamayp taraf oluyordu. Tpk hakan gibi o da bu evladn hibirisini
tahta lyk grmyordu ama bir tercih yapacak olsa, buna mecbur kalsa Baturu seerdi. Her ne
kadar yeteneksiz olsa da, insanlar veya devleti ynetmekten hibirey anlamasa da en azndan
drst ve pazarlksz bir kiilii vard. Ama dierleri Turul ar hrslyd, amacna ulamak iin
hereyi mubah gren bir anlaya sahipti ve acmaszlk vard iinde. Uruksa sinsi ve karc
birisiydi.

Birka gn sonra herkes salona tekrar toplanp da Hakan kararn akladnda, Uruk
daha fazla uzatmad;

Gitmek istiyorsa gitsin, sonra beni bahane etmesin, dedi biraz sitemkr ve kmseyici
bir tavrla.

Turul armt ama bu adamdan herey beklenirdi. Satran oyununa dnen bu
karlkl srtmeler ierisinde bu kez oyunbozan kendisi olmayacakt, o da kendisinden
beklenmeyen bir hamle yapt;
S a y f a | 54


ELMA
Eer kz kardeimizin byle bir yl daha beklemesini kimse umursamyorsa gitsin de bir
de onun boyunu grelim, dedi. Bir iki kez soluk alp verdikten sonra da ekledi daha hafif bir
sesle; Boyunun lsn alsn bakalm.

***

Batur saraydaki gln kysna gitmi ince yass talar suya frlatarak kaydryordu, talar
be kez sektikten sonra suya gmlp kayboluyorlard. Gln durgun sular hafif bir rzgrla
inceden dalgalanyordu. Az ilerisinde, kyda ters evrilmi bir kayk bulunuyor, kyya yakn
kesimlerdeki amurun iini kartran kk kular grnyordu. Gece ay vurunca ok gzel
bir grnts olurdu burasnn. Baz geceler glden bir peri kznn szlerek ktn grdn
iddia eden yal bir seyis vard ahrda eskiden. Bir iki yl nce len yal adamn ciddi ciddi
anlatt eylere bazen Baturun glesi gelirdi.

Arkasnda bir ayak sesi duyarak dnd, gelen bavezirdi. Selamlatktan sonra bir sre
suskun beklediler. htiyar vezir;

O gn beni arttn, dedi. Biraz durakladktan sonra; Hem de ok, diye ekledi.

Siz de beni arttnz.

Niye?

Bana destek vererek.

Madem onlar denediyse senin de buna hakkn olduuna inanyorum. Ya da onlara da
batan gvenilmeyecekti ki, bence doru olan buydu. Ama olan oldu bir kere. Hem bazen
ummadn ta ba yarar, dedi Baturu kastederek.

Batur kendisine atlan ta anlayarak tekrar gld;

Birey daha var?

Syle, ekinme.

Ben oraya yalnz gitmeyi dnyorum.

Neden peki?

Bilmiyorum, dedikten sonra yerden bir ta daha alp frlatt Batur.

S a y f a | 55


ELMA
Ta suyun stnde birka kez sektikten sonra kesilen hz bir sramaya daha
yetemeyerek son seferde suya girdi. Gln ortalarnda balklar yzeye kp srayp tekrar
dyorlard.

Bavezir ksa bir sessizliin ardndan tekrar devam etti;

Sekiz dokuz yalarnda ancak vardm. Bir gn annemle birlikte daymlara oturmaya
gittik. Az sonra da yengemin komusu olan bir kadn daha geldi, mant iin hamur aacaklard
galiba veya erite keseceklerdi? Kadnn bir olu vard benim yalarda, ad Orkundu. be
ocuk daha katld bize, hep beraber oynamaya baladk. Sonra aklna nereden geldiyse Orkun
incecik uzun dallar kopard aalardan, yapraklarn syrp hepimizin eline tututurdu birer tane.
Ben ne yaparsam onu yapn, dedi. Biz de ona uyduk, bizden byk ya Bahe duvarna yakn
bir yerde duran ar kovanlarnn yannda yere yzkoyun uzandk, elimizdeki ubuklar
deliklerinden sokuturmaya baladk. erden sesler ykseliyordu uultu gibi. Arlar biz yle
yaptka kzyormu meer Hem de tam oul verme zaman. Denir ya ar kovanna omak
sokulmaz diye, biz sokuyoruz ite. Ben bir ara eve gidip ekmek almak iin yanlarndan
uzaklatm. Demek ki ok ackmm. Eve vardm, yufka ekmein arasna tereya srdler,
zerine biraz da eker ekip verdiler bana.

Darya ktm, bir baktm bizimkiler kardan geliyorlar, yaklatka alama sesleri
duyulmaya balad. Yanlarna kotum. Ne greyim? Bunlarn elleri yzleri davul gibi imi, arlar
herbir yanlarn sokmu; kollarn, bacaklarn. Gerisin geriye eve doru seirttim, ieri girer
girmez, Bizimkileri ar sokmu, diye mjdeyi verdim hemen. nce bir temiz sopa yediler, sonra
da yourtlar srld ilerinin zerlerine. Yourda batrlp karlm gibi oldu bunlar. Ben
baladm glmeye ama neem fazla uzun srmedi, azmn stne temiz bir amar yedim,
Sanki sen iyi bireysin, diyen annemden.
Her neyse Diyeceim u ki, ya ar kovanna omak sokmayacaksn, ya da yok eer ben
yaparm diyorsan onun da seni sokacan bileceksin.

kisi de sustu. Batur birka ta daha kaydrd.

ORMAN

Uzaktan gz alabildiine yaylm yemyeil bir hal gibi grnen ve aalar ge doru
uzanan ormanda gne batmak zereydi. Yzlerce farkl aa trne kucak ap, koynunda
barndran ormandaki aalarn dallar rlmesine birbirine karm, i ie gemi ve
herbirinin glgeleri kaynamt. Derdini, umutlarn, zlemini ierisinde yaayan bceklerin ve
kularn diliyle anlatmaya alan bu muazzam byklkteki varln iinden geen dere, dallarn
arasndan szlp zerine dklen klar yanstarak altndan bir zincir gibi sapsar yanyor; baz
yerlerde iindeki talar kora dnmesine kpkzl tutuuyordu. Gnein usuz bucaksz uzay
boluundan Yeryzne gnderdii bereketten, yaam enerjisinden kendi payna den ksm
S a y f a | 56


ELMA
souran bu ilkel ihtiamn ierisinde veyikler, tleenler, kumrular ve vgnlar
83(*)
evrensel bir
koroya elik edercesine kendilerinden gemi akyorlard. Kaln gvdeli aalar yzyllardr
oradaydlar, kim bilir ka kez Gnein batna tanklk etmi, ertesi gn yeniden douunu
grmlerdi. Deredeki balklarn srtlar bak az gibi yanp snerken, yosunlar kz sa gibi
belikler hlinde yemyeil dalgalanp duruyorlard. Kyya yakn kesimlerde amurun iini
kartran kk kular grnyordu. tedeki bir aacn zerinde analarnn getirdii yiyecei
yavrular uzanp aznn iinden alyorlard alelacele. Yeil renkli bir ylan kuyruuyla sarld bir
daldan aaya doru sarkm etrafa baknrken, ekelezler
84
daldan dala atlayarak oyun
oynuyorlar, kimileri de palamut tayorlard yuvalarna.

Yerde yapraklardan oluan bir rt bir yandan alt ksmlarda iten ie ryerek topraa
karyor ve ormann loluundan kaynaklanan nemli ortama, kendine zg bir humus kokusu
yayyordu. Baz yerlerde sarmaklar aalara sarlyor bazen da bir elbise gibi giydiriyorlard
onlara kendilerini. Kimi yerlerde aalarn kkleri sanki bireyleri tutmak istercesine, kasl birer
kol gibi topran dna kyor, sonra tekrar ieri girip derinlere doru inerek kayboluyorlard.

Ormann derinliklerinde kular dnda tm mahlkat susmu ve sanki Gnein son
klarn ilerine ekmekte ve sindirmekteydiler hep birlikte. Aalar, aldklar bugn iin
son bir kez daha hep beraber bir bebek gibi emerlerken ve inanlmaz bir uyumla hep birlikte
soluk alp verirlerken ormandan gkyzne doru ince bir nem tabakasna benzer temiz hava
ykseliyordu. Derin bir huzur her yana tm arlyla km ve bir daha kalkmayacakm
gibiydi. ine girildiinde bile anlalamayan ama duyumsanabilen, bir btnn paras olmann
huzuruydu bu, btnn paras olarak anlam kazanmann

Aalarn arasnda usulca dolaan esinti yapraklar o kadar hafif hrdatyordu ki, sesler
sanki domadan geri lyor, arkasndan yeniden douyor, yeniden lyorlard ierisinde snrsz
sayda hayvan trne barnaklk eden ormanda. Yaam yoluna devam ediyordu burada. Yaam
Her yer, herey yaama kesmiti burada, lm bile yaam iin vard. Tm varlk yaama
durmutu, zaman bile yaam gibi, yaam iin akyordu.

Ar ar yryerek gelen, bir sava ormann allageldik sakinlerinin hemen dikkatini
ekti; daha nce grmedikleri bu canlya kar tetikte, her an kamaya hazr hlde bekleyerek
bakyorlard. Gen adam kendisini izleyen bu gzlerin farknda bile deildi. Belindeki klc,
srtndaki yay ile heybetli bir grnm olan gen adam uzun boyluydu. Artk ufka gmlmekte
olan Gnein son klar zrhndan yansrken aalarn ksmen seyreldii bir yerde durdu, sana
soluna baknd, nerede olduunu anlamaya alan biri gibi aalara gz gezdirdi. Sonra tekrar
yrmeye devam etti. leride aalarn, ormann baka hibir yerinde olmad kadar seyrelip
azald bir aklkta durdu. Karsnda topraa gmlm ve bir at arabasndan daha byk bir
kaya paras duruyordu. Grne gre toprak altndaki ksm ok daha byk olan kayaya
yaklap dokundu, yzeyi souktu. ylece baknrken birey dikkatini ekti; kayann glgesi sanki

83
(*) Ku trleri. Editr.
84
ekelez (kelez): Sincap.
S a y f a | 57


ELMA
titriyor ve eilip krlyordu. Glge titrer miydi, krlp bklr myd? Belki bir k oyunuydu bu.
Etraftaki dier glgelere bakt ama hibirisi titremiyordu, krlmyordu da. Olabilir miydi byle
birey? Dnerek yrmeye devam etti. Uzun, dz salar omzundan bir kar kadar aaya
inen adamn yznden gen saylabilecek bir yata olduu hemen anlalabilirdi. ok fazla
gitmemiti ki, tekrar durdu, aalara yeniden baknd, gz ilerdeki bir aaca takld. Derin bir
soluk aldktan sonra gzne kestirdii bir aacn altna oturdu. Ellerini bann ardnda
birletirerek aaca yaslandnda artk her taraf oktan lo bir karanla brnmt.

Srtndan aaya doru aprazlama asl, belinin yanna sarktlm duran ve trl trl
motiflerle dokunmu olan antay kartp yere koydu. zerindeki ekillere bakp inceledi bir
sre, bir geyii kovalayan avc betimleniyordu. Geyiin kocaman atallanan boynuzlar o kadar
gzel ilenmiti ki antasn aarak iinden yiyecek bireyler ald, karnn doyurduktan sonra
deriden yaplm matarasndan su iti.

Vakit ilerledike artk gzleri arlamaya balyordu, sanki evredeki bir yerlerden veya
bireylerden ortamda uyku yaylyordu ve insann iine ileyen bu uyuma istei dayanlacak gibi
deildi. Defalarca kalkp dolat ama ayaktayken bile ba edemiyordu, uyku amansz bir dman
gibi srekli ve aralksz saldryor ve emberi daraltyordu. Oysaki uyumamas gerekiyordu bu
gece.

Zamansa bir trl gemek bilmiyordu.

Usul usul gezinirken birden durup belinden hanerini kard. Kolunu, dirsekten bir kar
kadar aasndan keserek bir yara at. Karanlktan dolay kapkara grnen kan bileinden aa
szlp yere akt damlayarak. Kesik yeterince derindi ve cann yakyordu ama artk bu sayede
uykusu kamt. Bir mddet sonra kan phtlamaya balad, kendisi farknda olmasa da
damarn o blgesinde mthi bir devinim
85
yaanyordu o esnada, yklan bireyler yeniden
onarlyordu. Bir sre sonra da kanama tamamen durdu. Ac azalmaya balad andan itibaren
gzlerinden ieriye, sanki tm benliine dayanlmaz bir yorgunlukla birlikte uyku dolmaya
balad yeniden. Ama artk ne yapacan biliyordu nk daha kolunu keserken karar vermiti;
antasnn banda yere kerek biraz nce yedii patatesin zerine dkt tuzun artann ikiye
blp ilk ksmn yarann zerine bastrd ve yakc bir ac hissetti. Yaraya bakt, can yanmt
hem de uykusunu datacak kadar.

Ayaa kalkarak aac inceledi, etrafnda dolat yeniden; Acaba doru mu geldim? diye
dnyordu. evresine de baknd; anlatlan yere, verilen tarife uyuyordu herey. Bylesi bir
aac kartrmak imknszd. Ne kadar olduunu kestiremedii bir sre ylece oturdu, sonra
uyku bu kez daha youn bir biimde kendini gsterince tuzun ayrd dier ksmn da yaraya
bastrd.

85
Devinim: Hareket, faaliyet.
S a y f a | 58


ELMA
Vakit gece yarsn oktan gemi olmalyd. Bir yrek gibi atyordu zaman; daima
ilerliyor, geriye dnmyordu. Ne demekti ki zaman? Ne anlalmaz, akl almaz, tuhaf bir
kavramd: Zaman. Gremiyor, dokunamyordunuz ama lebiliyordunuz. Olabilir miydi byle
birey? te karda bir ta paras duruyordu; eni boyu vard, arl vard. Eer elleyen,
yerinden kmldatan olmazsa orada ylece dururdu belki yllarca. Peki ya zaman? Zaman o tan
neresindeydi? Birbirlerine neyle bal, nasl bamlydlar? Nasl lerdiniz o tan zamanla
ilikisini? Grmediiniz bireyi nasl lerdiniz? Zihni buraya taklm kamyordu.
Gremediiniz bireyi nasl lerdiniz? Bir an delireceini sand. Zihnindeki sesi zorla susturdu.

lerideki aacn zerine, aznda avlad hayvan tutan bir uu
86
kondu. Bir sre ona
bakt.

Yine o elmay dnmeye balad, bildiimiz elmayd ite. Meyvelerin anas, atasyd.
Kadnla erkein birbirine duyduu tensel sevginin simgesiydi, insann bana ne geldiyse ilk defa
onun yznden gelmiti. Aksakall kocann elinden ald elmann kabuunu yiyen ksr kadn ikiz
doururdu. Kzlelma
87
iin ordulara ktalar amt. Gizemli bahelerden hep o alnm, zerine
trkler yaklm, yavuklunun yana ona benzetilmiti. Altn Elma
88
iin kadnlar birbirlerine
dman olmulard. Dilden dile anlatlrd bunlar hep. Dnyada en ok tr olan aa oydu
tahminine gre, en ok yetitirilen ve en ok yenen meyve de oydu belki. Anlatlanlardan,
rendiklerinden, bildiklerinden bunlar karyordu Basit, her gn yediimiz, srekli hayatn
iinde olan bir yiyecekti.

Bylece kafasnn iinde dncelerle bouup dururken gelip oturduundan bu yana
zamann hayli ilerlemi olduunu farketti. Gecenin hangi vaktinde olabileceine dair hibir fikri
yoktu, zaman kavram yitmiti sanki. Bekledike can sklyor, zerine bir arlk kyor, gz
kapaklar arlap kapanyordu. Neredeyse bu kez uykuya dalacakt elinde olmadan.
Neredeyse

Birden dikkat kesildi, ormana ait olmayan bir ses alnd kulana. Dinlemeye balad, ses
giderek artyordu. Bir uultuydu bu duyduu; tuhaf, deiik bir uultu... Sanki kurban edilen
develerin kard homurtuya benziyordu. Evet, aynen yleydi. Ama daha iddetli, kat be kat
daha iddetli Birazdan yzne hafif bir esinti arpmaya balad ama rzgra benzemiyordu ve
dalga dalga dalyordu. Aacn dibine kotuunda sesin yukardan geldiini anlad.

Herey yukarda olup bitecekti. Ama aaca zerindeki bu zrhla trmanamazd,
olabildiince abuk kard ve yere brakt. Eline klcn ald, yayn ve sadan
89
omzuna takt.
Hzla aaca trmanmaya balad. Kl elindeyken trmanmas zor oluyordu, nk ancak tek elini
kullanabiliyordu. Homurtu artmaya devam ediyor, sesin iddeti ykseliyordu. Yzne vuran
esinti de ayn ekilde artmay srdrmekteydi. Trmand aa ve evredeki dierleri sarslyor,

86
Uu: Bayku.
87
Kzlelma: Trk mitolojisinde zaferi ve mutluluk lkesini sembolize eden dsel lke.
88
Altn Elma: Bat Anadolu ve Yunan mitolojilerinde gzelliin sembol.
89
Sadak: Okluk. Ok koyulan anta.
S a y f a | 59


ELMA
dallar sallanyor, yapraklar dklyordu. Sallanrken bir alp bir kapanan dallarn arasndan
kmldayan birey grd. Sonra bir kere daha grd ama trmanmay srdrd. Karsnda,
dallarn arkasnda hareket eden birey vard. Ama henz anlayamyordu ne olduunu. Korkular
somutlap, vcut bulup karsna kyordu galiba zihninin en derin dehlizlerinden.

Zirveye ulatnda Gne douyordu. Kendisine sylenen zamanlama doruydu ve ok
gemeden gzleri arad eye iliti. Elma oradayd. Basit, sradan bir elmayd. Byle dnrken
tam o anda zerine deen ilk kla birlikte elmann renginin krmzya dndn grd. Bu bir
k oyunu deildi, kesinlikle grmt. Elma gz ap kapayacak kadar ksa bir srede tamamyla
kzarvermiti bir anda. Grmt. Ama meyveler ar ar olgunlap gerek renklerini yava
yava uzunca bir zaman dilimi ierisinde bulurlard. Byle birden bire deil Yoksa beyni
kendisine bir oyun mu oynuyordu bu gece? Bir ryann iinde gibiydi. Belki de yleydi.
Uykusuzluun ve uykuya kar verilen uzun ve youn bir mcdelenin ardndan bana ate
basyor, gzlerinin ii yanyordu. Dnyaya bir mercein ardndan bakyor gibiydi. Bu durum,
grntler eilip bklyormu izlenimi brakyordu algsnda. Sonra kafasn karsndaki asl
soruna evirdi. Homurtuyu ve esintiyi ve daha da tesi scak bir soluu yznde duyumsuyordu
artk. Gerek olabilir miydi byle birey? Zihninin bir yanlsamas myd btn bu olanlar? Ne ii
vard burada? Niye, ne amala geldiini bile unutmutu artk. Btn bunlar bir d m, yoksa
geek miydi? kisi arasndaki snrn bulanklatn duyumsad. Bu dsel sszln iinde
yalnzd. Homurtu tiz bir la dnt.

***

lene doru Gne, atein iinde kzp atlamaya gelmi, akkorlam iri bir ta gibi
evresine yayd syla her yan kavururken ormann kysnda birisi belirdi. Burada aalar iyice
seyrelmiti, sada solda ufak tefek allklar gze arpyordu. Biraz ileride alaca renkli iri bir
tavan koarken aniden durup uzun kulaklarn dikip evreyi dinledi, sonra tekrar srayarak
geni yeil yapraklar olan bir bitkinin arasna girip kayboldu. tedeki bir dan yamacndaysa
artk neredeyse bir adam boyuna varm olan otlar hrdayarak bir gln yzeyi gibi
dalgalanyordu. Yemyeil bir gl gibi Masmavi gkyznn alt kesimlerinde birka bulut,
kuman zerine dklm bir iki damla mrekkep lekesini andryordu. be tane srck
olduka alaktan uarak gidiyorlard; kendi hllerinde, acelesi olmayan, cra yerlerde yryen
birka yolcu gibiydiler. Aniden bir atmaca belirdi, hzlanarak kamaya alan kularn zerine
doru szld. Nereden kt, nereden geldii belli bile olmadan, ilerinden bir tanesine
trnaklarn geirerek aaya doru inie geti, birka tatan oluan yntnn zerine kondu.

st ksmlarnda bir aakakann ritmik tkrtlarla kabuunda delik ap iindeki bcekleri
yedii, kollarn sevgilisine doru uzatan biri gibi dallarn am, rzgrsz havada yapraklar
kprtsz duran bir kayn aacnn dibinde toynaklaryla hafife yeri eeleyen kapkara bir at
beklemekteydi. Srtnda ok salam ve sade bir koum takm vard. Kasl bacaklar, uzun
taranm yeleleri, rlp balanm kuyruu, ssl bileklikleriyle bakml bir hayvan olduu her
S a y f a | 60


ELMA
hlinden belliydi. Bal deildi. zellikle serbest braklmt, yabni hayvanlara yem olabilirdi
aksi takdirde.

Ban hafife aaca srterek kand, sonra birey duymu olacak ki, tpk tavann biraz
nce yapt gibi kulaklarn dikerek evreyi dinledi. Deiik pek ok ses geliyordu, ama
ilerinden ok zayf da olsa bir tanesi dikkatini ekiyordu.

Gen adam sol kolunun altnda, beline yakn bir yerde byk bir yara olduu hlde
glkle yryerek gelirken, at da uzaktan sahibine doru yrmeye balad alkanlkla.
Devrilmemek iin glkle yryen sava elindeki klc yere sryerek ancak getirebiliyordu,
onu tutacak mecali bile kalmamt. ok kan kaybetmiti. Bir eliyle yaray tutarken,
parmaklarnn arasndan ve avucunun altndan bedenine, bacaklarna doru smscak kan
akyordu. Tm baca kan iindeydi, neredeyse ayak parmaklarndan yere inecekti artk; sol
baca tmyle kzla boyanmt. Elbiseleri paralanm olduu iin belinden yukars plak
kalm olan vcudunun deiik yerlerinde daha pek ok kesik, syrk ve yara gze arpyordu.
Srtnda antas ve sada aslyd, yay ise grnrlerde yoktu. Atnn yanna vardnda klcn
eerin yanna astktan sonra zorlanarak hayvann zerine bindi. Ba dnyor, gzlerinin n
kararyordu, bozkr scaktan titriyor dalgalanyordu gzlerinde. Hava inanlmaz scakt, bir
yandan da az kuruyordu. At ters giden bireyler olduunu anlayarak oktan kinemeye
balamt, hayvann boynuna sarlmadan nce gznden yalar boand. Baaramamt.
Szn tutamamt.

***

At sarayn bahesinin kapsndan ieri girdiinde nbetiler bana koarlarken ilerinden
birisi;

Hemen bir hekim gnderin, Batur Han yaral, diye bard.

Belinden akan kan vcudunu ve atn sol yann kpkrmz etmiti, kann zerine sinekler
yordu. Hayvan toynaklarn yere srterek ban bir yukar bir aa atyor, kuyruunu
sallyordu bir yandan da. ehzade ise baygnd. Sarayda byk bir kargaa yaand. Baturu
birka kii dikkatle yukarya odasna tayp yatana yatrdlar. Odasnn duvarlarndaki tahtalara
ve talara oyulmu resimlerde deiik manzaralar ve olaylar tasvir edilmiti; engin ovalarda
koan atlar, vuruan kolar ve ky evleri, kanlar, tarlalarda alan insanlar

Drt gn baygn yatt ama bahekim ar kan kayb dnda u an iin korkacak birey
olmadn sylyordu, ucuz atlatm grnyordu. Aslnda keskin bir kl tarafndan alma
benzeyen bu derin yara hafife alnacak birey deildi ama neyse ki i organlar zarar grmemiti.
Ayn zamanda zehirli bir asit srlm olmalyd bu silahn azna nk yakm gibi
grnyordu yarann evresini.
S a y f a | 61


ELMA
Eceli yetmemi besbelli, yoksa bu kadar kan kaybna mutlaka lrd, dedi hekimba,
hakana dnerek.

Batur Han gzlerini atnda, tesadfen baucunda bulunan bir uaa;

Yerini biliyorum, diyebildi ancak. Zorla yutkunduktan sonra; Kanak Dalarna doru
gitti, grdm, dedi. Glkle ekledi; Elmay da ald.

Son derece gsz ve zayf sesi duvarlarn ardndan geliyor gibiydi. Uak hzla odadan
kt. Ayak sesleri koridorda dalga dalga snerek kayboldu. Sonra barmas sarayn pek ok
yerinden yanklanarak duyuldu;

Batur Han kendine geldi, abuk birileri ilgilensin.

***

Batur bir iki hafta ierisinde ayaa kalkm, iki ay ierisinde de yaras neredeyse
tamamen kapanmt. Gc kuvveti yeterince yerine gelmiti artk, hekimba yaralarnn
tamamen saalmas
90
iin kendisine yaknlardaki bir kaplcaya gitmesini nerdi. O da hem
bedenen dinlenmek hem de saraydaki kouturmacal ortamdan uzaklaabilmek iin bu neriyi
deerlendirmeye karar verdi.

Her zamankinin aksine ortalkta kimseler grnmeyen saray ok dingin ve ssz bir gn
geirecek gibiydi. Darya ktnda at hazrlanm kendisini bekliyordu yularndan tutan bir
seyisle birlikte. Yolbars adamn elinden alp yryerek ana kapdan darya kt, biraz gittikten
sonra eilip atn karnnn altndan dolanan kolan kayn eliyle yoklad. Ayan zengiye geirip,
eyer kandan
91
tutarak kendisini yukarya ekti. Bir sre ar ar yrttkten sonra trsa
kaldrd, hayvan ne zamandr ahrdayd ve biraz bacaklarnn almasn istiyordu. Geri kendisi
yatarken mutlaka ilgilenmilerdi ama byle zgrce komas farklyd. Bir ataktaki
92
yol
ayrmna geldiinde kendisine tarif edilen yne dnd.

Byk bir harann yanna vardnda yavalad, ieride koturup duran ok gzel atlar
kendilerini hemen belli ediyorlard. Salam itlerle evrili alann sa yannda byk bir ahr
bulunuyordu. Atn itlere yaklatrp biraz izlemeye koyuldu, ak bir ksran yannda aln
aktmal
93
bir tay yaylyordu. Yolbarsa byle bir e bulmak gerek diye geirdi iinden.

Ta bir kprden geip ilerideki maden yoluna sapt. Yeni biilmi ekin saplarnn
balanarak oluturulduu ynlarn bulunduu tarlalarda, artk dvenlenip
94
savrulmak zere

90
Saalmak: yilemek, tedavi olmak.
91
Eyer ka: Eyerin zerindeki kntl ksm.
92
atak: Kavak. Yollarn birleme noktas.
93
Aktma: Beyaz leke. Beyazlk.
94
Dvenlemek: Ekinin budayn ayrmaya yarayan, alt akmakta deli tahtay hayvanlara ektirmek.
S a y f a | 62


ELMA
hazrlanm byk tnazlar
95
ykseliyordu. Yoluna devam edip tepelerin arasna girdi. Bklerek
ilerleyen yolda hayvann hzn yeniden kesti.

Bir mddet aheste gittikten sonra atndan inip yularn eline ald. Kel bir adam kafas gibi
st ksm plak tepeyi dndklerinde terk edilmi bir ergene
96
grd. Alm bir aza benzeyen
dalanna
97
yaklatnda, ocukluunda anlatlan, iinde Ulu
98
Karanlkn uyuduu yeralt
tapna geldi aklna. Bu lnet, oradan kp dnyaya yaylaca, her yan is gibi bir zifire
bulayarak rtp, toz gibi ufalayaca gne hazrlanyordu. Topran altna gmlm tapnak
bulunmay, birisinin yanllkla kapy amasn bekliyordu sadece.

Maden ocann giriine yaklap ierideki zift gibi karanla bakt. Dalann azn ayakta
tutan direklerden birisi krlarak, ne doru bir dirsek oluturmu ve zerinde otlarn yeerdii
tavan o yandan hafife kmt. Giriin ierisinde, aaya doru dimdik inen bir bayr vard.
imdi buralarda belki de haydutlar barnyordu geceleri.

Bu eski ergeneyi geride brakarak yeniden yola koyuldu. Bcek sesleri ve ku cvltlar
arasnda kaplcaya doru ilerliyordu. Az sonra, srtnda renkli bir heybe bulunan ve tpk kendisi
gibi yularndan tuttuu doru
99
atyla yolculuk yapan bir adama rast geldi. Soyluluu her hlinden
belli olan hayvann arkasnda iki tane de katr balyd. Yan yana yaklatklarnda selamlatlar.
Tccar olduunu tahmin ettii adam;

Yadbal
100(*)
bu tarafta m? Doru mu gidiyorum, diye sordu.

Doru gidiyorsun ama tepelerin arasndan anayola knca saa dneceksin, dedi
Baturda.

Daha da ileride yaylaya kan bir gmen oyma grd yolun solunda. Kadnlar, kzlar
ingene kar kocann evresine toplanmlar ellerindeki bakr kaplar, kazanlar, helkeleri
kalaylatyorlard. Azlar laf yapan kalayclar da de gen kzlara, kzlar gzleyen delikanllara
satayorlar, etraflarndaki insanlar gldryorlard.

Akama doru ermik
101
uzaktan grnd.

O srada nnden geen bir ars
102
aniden Yolbars rktt, hayvan n ayaklarn
yukarya doru itip, arka ayaklar zerinde aha kalkarken Batur Han yular elinden karp atn
srtndan toprak zemine dt. Kafasn arpt, gzlerinin n karard.

95
Tnaz: Ekin yn.
96
Ergene: Maden oca.
97
Dalan: Hol, antre.
98
Ulu: Ulu, yce. (Asya lehelerinde.)
99
Doru: Kzla alan kahverengi. Kestane rengi.
100
(*)Yadbal: Bir ehir ad. Asyadaki eski Trk ehirlerinin bir ksmnn ad bal (duvar, sur) ile biter. Editr.
101
ermik: Kaplca.
102
Ars: Gelincik veya benzeri yrtc bir hayvan.
S a y f a | 63


ELMA
Balk

Aadaki aalkta, baharlar dut yapraklar zerindeki yumurtalardan kan ve itahla
taze yapraklar yiyerek ve drt be kez gmlek deitirerek byyp renkleri alan ve artk
tyleri kaybolmu olan ipek bcekleri grnyordu. yice bydklerinde dudaklarndan iplik
gibi yapkan bir sv kararak kendi vcutlarnn etrafn rp kozann iinde grnmez olan, bir
ka hafta iinde ise kelebek hline geldikten sonra rd kozay paralayarak darya kan bu
canllar btn aalar dalamlard
103
sanki.

ki tane gl ve besili konur
104
atn ektii araba, artk yeterli olgunlua erierek
yumurtalarn dut yapraklar zerine braktktan sonra bir ka gn iinde lecek olan ipek
bceklerinin tm dallar sarm olduu aadaki dutlua gre daha yukarda kalan tozlu toprak
yolda ilerliyordu.

Arabann yannda ilerleyen atllardan ikisi kendi aralarnda konuuyorlard. Salarnn
yanlar hafife krlam olan geni yzl, bykl olan dierine doru eilerek fslt gibi duyulan
bir sesle;

yi oldu, dedi. Zulmedersen, mazlumun hn alrsan olun byle srnr ite.

Dieri biraz daha umursamaz bir tavrla ve tekine daha yksek ve anlalr bir sesle;

Bana ne yav! dedi; Yerinde bir bakas olsa zaten oktan lmt.

Araba dutluu da geride brakarak cra bir yerdeki boz tepeye doru yaklarken, ilk
uan tm dikkatine ramen dierinin patavatszl sonucu konumann ieriini anlayan bir
bakas, iinden bylesi bir durumun herkesin bana gelebileceini dnd. Ama delikanlnn
hli gznn nne geldike irenme hissine kaplyordu. Geri vicdan kendisine tiksinmemesi
gerektiini sylyordu ama bir trl baaramyordu.

At arabas tepenin kysnda durdu, atlaryla elik eden yedi tane iyi giyimli adam aaya
inip arka kapy atlar. Arabann srcs de oturduu yerden kalkarak yanlarna indi
dierlerinin. erisinden tahta bir tayaca ekerek kardlar. Bir kii de arabann iinde olmak
zere toplam dokuz kiiydiler. Hastann her yann artk bakanlarda irenti oluturacak derecede
yara bere kaplam, elini yzn ve tm vcudunu alacalar
105
taramt
106
. Czzama benziyordu
hastalk ve yle bir boyuta varmt ki artk adam yerinden kalkmaya bile derman bulamyordu
hatta neredeyse konuma yeteneini bile yitirmiti, boazndan ancak kesik hrltlar
karabiliyordu glkle. Her tarafndan irinler, iltihaplar akan bedenini iri banlar sarmt.

103
Dalamak: Sarmak, kaplamak, rtmek.
104
Konur: Kahverengi.
105
Alaca: Czzam. Deri hastal.
106
Taramak: Sarmak, kaplamak.
S a y f a | 64


ELMA
Genci bu hlde ilk defa orada gren yal araba srcs, bu zavallnn sonunun bir an nce ve
acsz bir biimde gelmesi iin dua etmeye balad iinden.

Hekim de yanlarna yaklap bu biare delikanlya bakt, henz bir kurtulu midi olup
olmadn dnyordu ama gerekten de artk kar bir yol yoktu, galiba Bey haklyd. stelik
bu yaptklar i doru deildi belki de ama mecbur kalmt ite.

Adamlar tayaca tepenin zerine karmaya baladlar.

***

Yrenin beyi, olunun bu hlini grmeye artk dayanamyor, ektii aclarn vard
boyutu grdke kahroluyordu. Bu illet niye kendisi gibi her belay hak eden zalim bir adamn
bana gelmemiti de olu gibi ktlk, fesatlk nedir bilmez, yumuak huylu bir insan
bulmutu. Ettiklerimi byle ekiyorum ama olan bir masuma oluyor, benim gnahmn bedelini
o dyor, diye dnyor, bu da azabn katlanarak artryordu. Ne yaptlarsa umarn
107

bulamamlar, hatta zavallnn aclarn bile azaltamamlard ve artk i en son bu raddeye
gelmiti. Bey, nce hekime olunu zehirletmeyi dnd ama bunu kendi hekimi yapmazd,
adam ok iyi tanyordu. Belki yapacak baka birini bulabilirdi ya da cellada bodurtabilirdi.
Fakat byle bireyin duyulmasndan veya birilerinin anlamasndan korkuyordu. stelik
buluncu
108
da buna izin vermiyordu. Yine de birka kez gece gidip olunun kalbine haneri
saplayarak bu ii kendisi gerekletirmeyi bile dnd. O takdirde evlat katili olacakt ve herkes
kendisini yle anacakt dnya durduka.. Ama ocuunun durumu da artk yreini paralyor,
aclarna bir son verilmesi gerektiini dnyordu.

Sonunda beyin aklna bir yol geldi. Evet, o can kendisi vermemiti ve kendisi de alamazd
o yzden. Hele de kendi olununkini O nedenle de kendisi almayacakt. Bir dan bana
gnderip, oraya braktracakt. lm kendi elinden olmayacakt, kurdun kuun ya da aln
elinden olacakt. Bylece biraz da olsa kendini kandrabilecek, avunacakt. Artk aclar dinecekti
evladnn ama kendisi bu dnyada kalp ilesini doldurmaya balayacakt.

Olunun boynuna gzyalar iinde sarlp af dilerken delikanlnn gzlerinde bir prlt,
dudaklarnn kenarnda zoraki seilebilen bir tebessm krnts grd. Belli ki verdii bu
karardan o da memnundu, byle lnetli bir mumya gibi yaamaktansa lmek evlayd. Hem tm
gnah evladnn adna kendi ykleniyordu. Onun gidecei yer cennetti, inanyordu buna. Ama
kendisi

***

107
Umar: are, deva.
108
Bulun: Vicdan.
S a y f a | 65


ELMA
Tepenin zerine vardklarnda artk ka yanda olduu, ne kadar gsterdii bile belli
olmayan genci tahta tayacakla birlikte nlerindeki byk kayann dibine braktlar. lerinden
bir iki tanesi zaman zaman geriye dnp bakarak indiler tepeden aaya. Delikanlnn gz
ucuyla izleyebildii adamlar birazdan yittiler. Artk burada yapayalnzd ve gzlerini ge dikmi,
acsz ve hzl bir lm iin Tanrya yakaryordu. Masmaviydi gkyz, tek bir bulut bile yoktu.
Sonsuz bir okyanus gibiydi. Evvelde hibir varlk yaratlmadan nce var olan usuz bucaksz su
belki de gkyznn kendisiydi. Henz iyilik ve ktlk bile yokken O su belki de hiliin
simgesel anlatmyd, belki de hereyin

Artk hava kararyordu, gkyznde yldzlar yava yava belirmeye balam ve dolunay
kmt; serin bir rzgr esiyor, hava gitgide souyordu. K yaklayordu zaten.

Sonra sesler duydu. Dinledi; bunlarn kurt sesi mi, yoksa kpek havlamas m olduunu
ayrt edemiyordu. Herhalde kurttular, bu da banda baka ne olacakt. Hereye, bunca acya
ramen iinde bir korku duydu, lm korkusuydu bu. Sesler yaklayordu. lm yaklayordu. Af
diliyordu iinden. Sonra cann almaya gelen bu hayvanlardan yana evirdi kafasn. Oradalard,
gzleri ldyordu alacakaranlkta, dikkatle baktnda bunlarn kurt olmadn anlad ama en az
onlar kadar tehlikeli yaban kpekleriydiler. Dikkatini eken birey oldu; bu hayvanlarn da tm
vcutlar yaralarla doluydu ve kanlar akyordu, kendisi gibi acnas bir hlleri vard. Belki bir
boumadan kmlard, belki evcil kpeklerle veya kurtlarla dalamlard ama kesin olan
uydu ki, paramparayd her yanlar. lerideki bir kayann dibinde durmu kendine doru
bakyorlard, belki karnlar toktu, belki de yaral olduklarndan onu gzleri grmyordu. Ama
sebebi ne olursa olsun, anlalan kendisine zarar vermeye pek niyetli grnmyorlard. Belki de
herkesin irendii bu hastalk nedeniyle onlar bile kendisinden tiksinmilerdi.

Aslnda evrede tanmadklar bir canlnn kokusunu aldklar iin tedirgin olan hayvanlar
bir sre sonra kayann ardna girip gzden kayboldular ama sesleri oradan duyulmaya devam
ediyordu. Uultularn sabaha kadar iitti. Sonra tan atarken yabni kpekler kayann ardndan
ktklarnda grdklerine inanamad. Bir d grdn sand. Sapasalamdlar. Batan ayaa
yeniden dnd. Hayr, yanlmyordu. O kpekler dn yaralydlar ama imdi gayet salkl
grnyorlard. Acaba bunlar baka hayvanlar myd? yice dnd; btn gece gzne uyku
girmemiti ve kafasn kmldatmadan o yne bakmt, fakat o tarafa gidip gelen baka kpekler
grmemiti. Sonradan arkadan gelmi de olabilirlerdi elbette ama bu ok dk bir olaslkt,
nk dier taraf btnyle kayalkt. Eer grdkleri doruysa orada olaand bireyler vard.

Ve merak Bu hlde bile insan kkrtabiliyordu. Kararn verdi, hayatnn son
mcdelesini gerekletirecekti.

Tm aclarna, ektii btn straba ramen zorla srnmeye balad. Varlnn iinde
bulunan tm gcn son defa toplamt ve inanla kuvvet buluyordu kendinde. Dura gide belki
ikindiyi buldu kayann yanna varmas. O ksack mesafeyi kat etmek iin neredeyse bir gn
uramt. Sonra kayann arkasna doru ekti kendisini elleriyle, kollaryla ve btn vcuduyla.
S a y f a | 66


ELMA
Dndnde fokur fokur kaynayan bir balk grd. Bildii kara balkt. Kendisini, zerine sarl
paavralarla birlikte bu bataklk amuruna benzeyen kaynar akkann ierisine braktnda hava
oktan kararmt artk. Ertesi gn sabaha kadar orada durdu ve ondan sonraki gnn
sabahna

Tan yeri aarrken rlplak ve sapasalam olarak kaynayan amurun iinden kt tpk o
yaban kpekleri gibi.

***

Batur Han yerde yatarken yanna yaklaan ayak seslerini duydu. Gzlerini atnda
baucunda, zerinde iki paral beyaz giysi bulunan gen ve yakkl bir adam dikiliyordu. Elini
kendisine doru uzatt o da uzanan bu eli tuttuunda adam Baturu ekerek ayaa kaldrd.
Sonra da ilerideki lcalar eliyle gstererek;

Git; yun
109
ykan, arn! dedi.

***

Batur Han gzlerini atnda yerde srtst yatyordu ve her yan aryordu. Yolbars ise
baucunda kendisini bekliyordu. Ar ar doruldu, kr ki, hibir yerinde krk yoktu. Aalarn
tesindeki kaplcaya doru bakt. lerideki otlakta kk bir oban yalnzca danalardan ve
balaklardan
110
oluan yedi sekiz balk kk bir sry gdyordu. Havuzlarn biraz telerinde
ise kk bir trbe gze arpyordu.

O yne yrmeye balad. Srtndaki keeden yaplma kaln abayla hayvanlarn
yaknlarnda yere oturmu olan obann yanna yaklatnda eliyle trbeyi gstererek;

Kim yatyor burada? diye sordu.

oban, glmseyen yzne duyduu bu sorudan sonra ciddi bir ifade vererek;

Barak
111
Ata, dedi; u ilerideki kayalarn dibinde de kpekleri yatar.

YOLCULUK

O gn byk salonda yine iddetli bir tartma yaand. Konumalar nce sakin bir
biimde balad. Batur Han;

109
Yunmak: Ykanmak. Suyla temizlenmek.
110
Balak: Manda yavrusu. Malak da denir.
111
Barak: Efsanevi bir kpek tr. (Barak Ata: zel ad, bu tre isnat edilmi.)
S a y f a | 67


ELMA
Peine deceim, denemekte yarar var. Hi olmazsa bu yl nlemimizi alabilirsek bir
sonraki yl kurtarabiliriz, dedi.

Bunun zerine hakan;

Bunu yapmak istediine emin misin? Grdn bir kez lmden dndn, diye sordu
oluna.

Kararm yine kesin.

Ellerinde baka bir seenek olmadndan yine bunun zerinde dnmek zorundaydlar.
Konuma uzadka her kafadan deiik bir ses kmaya balad. Batur tek bana gitmek
istediini, kendisine sadece yardm edilmesini, gerisini tek bana halledeceini sylyordu.
Kardeinin bu kararlln gren Turul yine yanna bir blk asker alarak yola kabileceini, bu
kez mutlaka baaracan iddia ediyordu. Vezire gre tek bana gitmek de anlamszd, ite Batur
gidip lmn eiinden dnmt, bir dahaki sefere o kadar ansl olmayabilirdi. En dorusu bir
keif kolu gndermekti. Ama Batur hi olmazsa bu keif birliinin iinde bulunma konusunda
srarcyd. O ortaya knca aabeyleri durmuyor, kendileri de gitmek istiyorlard. Uzun
mnakaalardan sonra, kardein birlikte yola kp gerekli aratrmay yapp geri dnmesi
zerinde anlatlar. Ama gereksiz denemelere kalkmayacaklard, sadece bir zm yolu olup
olmadn anlayacaklard.

Gerekli hazrlklar tamamlandktan sonra yazn sonuna doru karde yola koyuldular.
nce ehrin iinden getiler. Kadnlar kaplarn nnde bazen tek balarna, bazen bir iki
komularyla birlikte oturuyorlard. Sokaklarda ocuklar oyunlar oynuyor, topa eviriyor, tahta
emberleri yuvarlyorlard. Baka bir sokaktaysa saklamba oynayan ocuklar vard. ats dz,
kerpi veya ahap evler arlktayd ehirde ve beyaz badanalyd byk bir ounluu, bu
yzden de tekdze bir grnm sergiliyordu bakent. Bazen tatan yaplma, atl evlere de
rastlamak mmknd ama bunlarda genelde zenginler oturuyordu. Evlerin arasna gerilmi ipe
ykad amarlar seren bir kadnn yanndan getiler. Kadn slak elbiseleri nce rpp
silkelerken etrafa su zerrecikleri dalyordu, sonra da boyuna gre biraz yksekte olan ipin
zerine asyordu bunlar.

ehri kp, ky blgelerdeki tarlalarn yanlarndan getiler, alan insanlar kendilerine
selam veriyorlard. Bir keresinde, elindeki testiyi kaldrp gsteren bir adam grdler, durup
kendilerine ikram ettii ayran itiler ve teekkr edip yollarna devam ettiler. ehir arkalarnda
kalmt ve yava yava uzaklayorlard. Bozkra kyorlard, ileride kzl kuyruu olan bir tilki
grdler, uzun sivri burnuyla bir tepenin dibindeki talarn arasndaki boluu kokluyordu, belli
ki yiyebilecei bir hayvan sktrmt keye.

Sonra kylerin yaknlarndan getiler, yollarda artk sararm olan ekinleri bien insanlara
rastlyorlard. Bu rgatlar yan yana durmu drder beer kiilik ekipler hlinde ellerindeki
S a y f a | 68


ELMA
trpanlar uyumla egdml olarak sallyorlard ve kollarnn her gidi geliinde bir sra ekin
yana yatyordu. Bazen buday veya tarlasna gre arpa yahut yulaf saplaryla birlikte ilerinde
yuvalanm olan ylanlarn kafalar da kopuyordu, ara sra ku yumurtalarna rastlayp kenara
biriktiriyorlard bunlar. Daha kk tarlalarda veya trpan kullanmann zor olduu ar eimli
yerlerde oraklarla alanlara rastlanyordu.

Uzun bir sre ilerledikten sonra tarlann birisinde birka kiinin yerde yatan baka gen
bir renberin bana toplanm olduunu grdler, belli ki bir sorun vard. Adam hastalanm
veya yaralanm olabilirdi. Yanlarna yaklatlar.

Hayrdr aalar? dedi Turul.

lerinden kara yaz, kuru bir delikanl;

Trpan dedi beyim, diye yantlad.

Karsndaki insanlarn nemli kiiler olduunu giyimlerinden kuamlarndan anlad iin
saygl konumaya zen gsteren adam scan altnda almaktan terlemi ve yorulmutu
besbelli. Kafasnda, kenarlar dantelli bir earb kvrarak alnna balamt. Turul Han;

Neresini kesti ki peki? Hibir yerinde kan yok, diye devam etti.

Kyl delikanl glmsedi;

yle deil beyim, yani trpan yanl salladndan karn dmlenir gibi oluyor.
Barsaklar belki de dedi, yreye zg bir azla e seslerinin bazlarn a gibi telaffuz
ederek.

Anladm, dedi Turul; Yardm edebileceimiz birey var m peki?

leride kymz var, yolunuz o yanaysa bu arkada oraya brakn da evinde dinlensin
size zahmet.

Ya 13-14 gibi duran ocuu yedek atlardan birisine bindirip ilerideki kye brakmak
zere yola koyuldular. Atn stndeki ocuk elini karnnn sa tarafna bastryor bir yandan da
inliyordu, ac ekiyordu besbelli. Yz ekilden ekle giriyor, atn stnde bir o yana bir bu yana
yalpalyordu.

Kyn meydanna vardklarnda, oradaki bir itin zerine yaslanm ene alan birka kii
kendilerini fark ederek hemen yanlarna kotular, arkadaki atn stnde oturan ocuu
tanmlard. Byle kvranmasndan da durumu anlamlard zaten. Koarak gelen kyllerden
birisi;
S a y f a | 69


ELMA
Trpan dedi deil mi Ese? diye sordu.

Delikanl, yzndeki o ac ifadeyle ban evet anlamnda sallayarak yantlad, konumaya bile
mecal vermiyordu duyduu sz. Sonra, konumalarnda i bilir bir ifade olan bu kyl atllara
dnerek;

Saolasnz aalar, eer msaadeniz olursa evine kadar da brakaym, sonra atnz ben
geri getiririm, siz de bu arada ky odasnda dinleniverin zamannz varsa, dedi.

Bu kez Uruk yantlad;

Olur gtr. Bekleriz, ama pek zamanmz derken susup, Turulun gzlerine bakt.
Bynden nce sze girmiti.

Aabeyi yan gzle ona bakp yanan seirterek, nemli deil gibisinden bir iaret yapt
ama nceliin de kendisinde olduunu anmsatrcasna onun fikrinin aksine bir cmle
kurmaktan da geri kalmad;

Gidip ky odasnda biraz dinlenelim, ok yorulduk. Ama nce atlar sulayalm u
pnardan.

Adam atn yularndan tutup ocuu gtrrken onlarda atlarndan inip pnara doru
yrdler. Byk boz talardan rlerek yaplm bir eme duvarnn zerindeki yan yana iki
tane oluktan bilek kalnl akan duru ve bu scakta bile insan tecek kadar souk olan sudan
iip ellerini yzlerini ykadlar. Pnarn nndeki yalakta
112
da hayvanlar suvarp
113
, yularlarndan
tutarak kendilerine yol gsteren iki kiiyle birlikte ky odasna doru yola koyuldular.
Salarndaki bir evin toprak damn lolayan
114
yal bir adam kendilerine yksek sesle selam
verdi, onlarda karlk verdiler. Tahta bir kprnn zerinden geerlerken aadaki derede
byke talarn zerinde amarlarn tokalayarak
115
ykayan kadnlar dikkatlerini ekti.
Kadnlarn kollar ve bacaklar dirseklerine ve dizlerine kadar svalyd, kendilerine bakan
erkekleri farkettikleri hlde hibir tepki vermeden ilerini yapmay srdrdler. amar ykayan
bu kadnlarn yukarsnda, iri ta paralar dizilerek oluturulmu basit bir betten
116
beslenen
ark, bir sre rmaa kout ilerledikten sonra kvrlarak kyn iine doru dnyordu. Bambaka
bir dnya gryorlard burada, herey saraydakinden o kadar farklyd ki

Sarayn duvarlarnn dna ktnda yaad zihinsel sarsntnn etkisiyle eren
117
bir
uzak lke ehzadesinin yksn anmsad Uruk Han. Adam mr boyunca dar hi kmad

112
Yalak: Hayvanlarn su imesi iin yaplm, ounlukla tahtadan tekne. Krn.
113
Suvarmak: Hayvanlar (ou zaman atlar) sulamak.
114
Lolamak: Lo denen silindir eklindeki byk ta ile damlarn veya yollarn topran pekitirmek.
115
Tokalamak: Toka ad verilen sapl, byk yass tahtalarla amar dvmek.
116
Bet: Kk baraj, su bendi.
117
Ermek: Olgunlamak. Dinsel ve/veya zihinsel olarak bir st mertebeye ulamak.
S a y f a | 70


ELMA
iin grd bu yeni lem karsnda bir aacn altnda dnmeye balam ve orada erimiti,
sonra da etrafna yandalar toplamt.

Toprak yoldan biraz ierideki bir evin ahrndan darya, iki tarafna ikier uzun kulp
aklm kk bir tahta sanda benzeyen ilkel bir arac kullanarak hayvan pislii ekip ilerideki
bolua dken bir adam iliti bu kez de gzlerine. Kuruyan hayvan pislikleri tezek olup kn
snmada kullanlacakt. Yanlarndaki kyllerden birisi byle bireyi ilk defa grdklerini anlad
bu zengin beyzadelere adamn kulland arac eliyle iaret ederek;

Gecgerenin
118
ne ie yaradn onu kullanan bilir ancak, dedi glmseyerek.

Adam tek olduu iin gecgerenin bir ucundaki kulplarndan tutmu, dier taraftaki
kulplar yerde sryerek tama iini gerekletiriyordu; iki kii olsalar bir sedye gibi iki ucundan
tutarak kullanacaklard. Bu tuhaf arala adamn dkt hayvan dks aslnda ahbun
119
olarak
da kullanlabilirdi ama genelde tezek hline geldikten sonra paralara ayrlp st ste dizilerek
kalaklar oluturulur; sonrada oradan alnarak yakt olarak kullanlrd.

Yol kenarnda oynayan ocuklar, bu deiik grnml insanlar ayrmsaynca, merakl
gzlerle izledikten sonra pelerine takldlar. Arkalarndan koturarak bu bakml hayvanlar ve
sahiplerini takip ediyor bir yandan da ellerine geirdikleri dal paralarn kullanarak kllk
oynuyorlard. Birazdan burada yaayan herkesin ortak mal olan ky odasna vardlar. eride bir
ozan sanki kendinden gemiesine kopuz
120
alyordu. Gzlerini kapatm, salar nne
dklmt. O ahenk bir anda sarmalad hepsini;

Pnar bana in de gel,
Gzlerini srmele gel,
Salarna kzl gller
Takn da yrim yle gel.

Ozan ayak seslerini duyunca gzlerini at, gelenleri grnce almay kesip ayaa kalkt;
tokalap merhabalatlar. Yerdeki saman dolu, enli ve uzun minderlerin zerine oturup,
srtlarn yine ileri samanla dolu kilim yastklara yasladlar. Ozan orta yal, salar seyrelmi
birisiydi; yzndeki srekli glmseme ve huzur hli bakana mutluluk veriyordu. Konuurlarken
adnn Turgay olduunu syleyen ozan, bu evrede ok tannan birisiydi.

Serin odann duvarlarnda am kozalaklarndan yaplm ssler aslyd. Duvarn birisinde
asl duran halnn zerinde ieriye girenlerin yzne bakyormuasna bir his uyandran yalnz
bana bir ceylan betimlenmiti aalarn, imenlerin arasnda. Girenlerin ilgisini ektiini
grnce orada bulunanlardan birisi;

118
Gecgere: Tahtadan yaplma, kulplu, tekerleksiz ilkel tama arac.
119
Ahbun: Doal gbre. Tezek gbresi.
120
Kopuz: Balamann atas olan Asya algs. Asya lehelerinde Komus da denir.
S a y f a | 71


ELMA
Bizim avulun
121
kadnlar dokur bunlar, iplikleri kkboyalaryla kazanlarda kaynatarak
boyar, sonra da evlerindeki tezghlarda bylesi hallar karrlar ortaya, dedi.

Biraz sonra elinde tepsiyle bir adam geldi, zerinde bardaklar ve bir testi ayran vard.
Tepsiyi yere koyup, bardaklara ayran doldurup konuklara ve odada bulunan kyllere datt,
bir tasn ierisinde de obann dn karlktan karp getirmi olduu krllanm kar bulunuyordu
ve tahta bir kakla ayranlarn zerine ekliyordu vermeden nce. Onlar ayranlarn ierlerken,
ocuu atla evine gtren adam ieriye girip selam verdi. Sonra da;

Atnz kapya baladm aalar, dedi.

ocuk nasl? diye sordu, Turul

yi beyim yataa yatrdk, anas tarhana orbas kaynatyor. Yarna kalmaz dzelir.

Onlar otururlarken ieriye sakalsz byksz, uzun boylu, yal bir adam girdi. Kafasnda yaz
gn bir kalpak vard, selamsz sabahsz geip oturdu bir keye. Odadaki yolcu da arm
bakyorlard bu tuhaf adama. Kyller glmsemeye baladlar, anlalan adamn aklnda biraz
noksanlk vard. Neden sonra odadaki yabanclar ayrmsayp elini yukarya kaldrarak, ho
geldiniz gibi bir iaret yapt. Ayranlar datan ocuk;

Bu da bizim Kse Aydardr, dedi.

Naslsn Aydar Aka
122
? diye sordu Turul.

yiyim saolun, sizler nereden gelip nereye gidersiniz?

Bizde yle geziniyoruz ite. Yolumuz nereye giderse

Gezmek, grmek iyidir; ibret alacak bireyler bulur insan.

Odadakilerden birisi araya girerek;

Kse Aydar da ok gezmi zamannda. Hem de sizin bile grp bilmediiniz, adn
duymadnz diyarlar, dedi glerek.

Nereleri gezdin Aydar Aka, dedi Turul.

ok yerler gezdim, ok eyler grdm, dedikten sonra kafasndaki kalpa karp dizine
koydu. Sonra devam etti;

121
Avul: Ky.
122
Aka: Aa. (Amca anlamnda.)
S a y f a | 72


ELMA
Kadn savalarn
123(*)
yaad bir lkeye gittim. Bu kadnlar bir nehrin kysndaki
yurtlarnda erkeksiz yayorlard. Senede bir ersiyorlard
124
o da gebe kalmak, ocuk dourmak
iin, soylar srsn diye. Doan ocuklar kz olursa alp kendileri gibi yetitiriyorlard; ok atmay,
at binmeyi retiyorlard. Eer erkekse ya atalarna gnderir ya da ldrrlerdi. yle
vuruurlard ki, deme yiitler karlarnda dize gelir. Sa memelerini daha ocukken kzgn
demirle dalarlar ki, bymesin de iyi ok atabilsinler. Bir at binileri vardr, aha bu yiitler
onlarn yannda kar gibi kalr. Erkekliinizden utanrsnz onlar grnce. Hele ilerinde biri vard
ki

Az nceki adam glerek;

Aydar Aka Byk Denizin te tarafna da gitmi, dedi.

Anlatsana Aydar Aka, dedi Batur akn ama ciddi bir ifadeyle. Ne vard Byk Denizin
te yakasnda? Oraya nasl gittin?

Batur, hi grmedii uzak uluslardan birinde gemilerle yolculuk eden kurnaz, esmer bir
kahramannn
125(**)
yklerini hatrlad; lalas anlatrd kkken. Sonra bir tane daha vard yle
denizlere alan, o yiit de altn bir postun
126(***)
ardnda komutu yllar yl. Dinledii
servenlerde, her ikisinin de bandan sra d olaylar geer, tuhaf yaratklara rastlar, bilinmedik
diyarlara varrlard. Ama bu adam hi de yle bir bahadra falan benzemiyordu. Biraz gereklikle
balarn koparm gibi grnyordu ama yine de anlattklar hi de yalan gibi gelmiyordu
Batura. Kse Aydar sanki tarih iinde bir yolculua kyormuasna dnd, gzleri ok
uzaklara bakyor gibiydi. Anmsamaya alyordu sanki;

Rastladm byk bir gemiye bindim, onunla getik o engin suyu. Aylarca sudan baka
birey grmedik, belki de bir yl boyunca tam hatrlamyorum. Drt yanmz suydu, bakaca da
birey yoktu. Gemi kadar balklar grdm Byk Denizde, o kadar byklerdi.
Yelbeenlerden
127
byktler, kafalarnn stnden bir su pskrtyorlard bir aa boyu
yukarya kar. Geminin peine taklp izleyen sivri burunlu balklar grdm sonra. Ardndan
indik karaya ierilere girdik. Orada adamlar grdk, kadnlar da erkekler gibi st ksmlar plak
dolayor heriflerin arasnda.

Oradan bir bakas lafa kart;

Alkarsdr
128
belki de grdklerin Sessizliin zerine, baka konuan olmaynca bu kez
bu adam devam etti; Kkken, daymn baheye giderken bir aa vard; yarlm, oyuk gibi.

123
(*) Anadolunun Karadeniz blgesinde yaam efsanevi kadn savalar olan Amazonlar kastediliyor. Editr.
124
Ersemek: Erkek istemek.
125
(**) Arap masal kahraman Sinbad. Editr.
126
(***) Yunan destan Odessadan ve oradaki altn posttan bahsediliyor. Editr.
127
Yelbeen: Dev.
128
Alkars: Kzl renkli kt varlk. Albastya neden olan yaratk.
S a y f a | 73


ELMA
ine bir adam sar. Yldrm dm de yle bu hle gelmi derlerdi. Dnda bir adam bilei
kalnlnda odundan kabuu var, gerisi boalm sanki. Ama arka taraf daha kalnd, aac
herhalde gvdesinin o kaln ksm tutuyordu; yoksa koca dall budakl aa, srf kabukla kavla
129

ayakta durur mu? Yokuu karken tam derenin dibindeydi aa. Derenin ii de yass, yuvarlak
aal
130
talaryla dolu ocuklar korkutmak iin, bu aacn kovuundan alkars uzanp adam
iine ekermi veya iine gireni brakmazm derlerdi kadnlar. Geerken korkardm, aacn ta o
yksek yokutan aaya, suyun iine kadar inen kklerinden ieriye dereden szlerek giren al
elbiseler giymi, gzlerine kan oturmu kzl sal bir kadnn uzun krmz trnakl, kanl elleriyle
beni ieri ekeceini, orada kaybolup gideceimi dnrdm. Gebe kadnlarn ocuklarn
drtrm yahut da lousa kadnlara musallat olup en sonunda lmesine sebep olurmu
derdi kimileri de.

Yine sustular bir sre. Sonra;

Peki adamlar neye benziyordu? dedi ayn adam, Aydara bakarak.

Sen neye benziyorsun? dedi Aydar sinirli sinirli. Neye benzeyecek? Adama
benziyordu. ekik gzllerdi, tpk bildiimiz u komu budunlarn
131
adamlar gibi. Amma
boylar yle ksa deildi, uzundu. Renkleri de sar deil, tun gibiydi. Ben de galiba komu
lkelerden bir askerin gemisiyle gitmitim oraya, be alt ay kaldk o memlekette. Sonra geri
dndk. Yine aylarca denizde kaldk, hem de bu kez daha uzun srd yolculuumuz. Birka ay
boyunca gkyznde hi grmediim yldzlar grdm o gne kadar. nce gkyz baka bir
gkyzyd, tmyle farklyd; Demirkazk
132
yoktu mesela. Sonra yeniden deiti gk, eski
hlini geri ald.

Amma uydurdun, dedi az nceki soruyu soran adam. imdi sen Byk Denizin te
yakasn grdn yle mi? Byk Denizin tesi diye bir yer var yani?

Var tabi. Gitmediysem, dediim yerleri grmediysem alt yl boyunca nerelerdeydim.
Grdnz m beni buralarda? dedi dieri. Dahas da var ama senin gibi kaln kafallar
anlamazlar ki, yoksa bu adamlarn sivri tapnaklarn ve oralara resimlerini kazyp taptklar
insan klndaki ylanlar bile anlatrdm. Kamlar
133
onlar iin insan bile kurban ediyorlar. Adam
yutacak byklkte ylanlar var; boarak yutuyorlar, sonra uyuyorlar aylarca. Yldrmlar da bir
frtna kuunun kardna inanyor baz boylar. Koca bir ku, Anka gibi Ama o yldrm
sayor.

Onu da m grdn?

129
Kav: Kurumu aa kabuu.
130
aal: Oval, yass, irice ta.
131
Budun: Kabile, kavim.
132
Demirkazk: Kutupyldz.
133
Kam: aman. lkel topluluklarda byc din adam.
S a y f a | 74


ELMA
Onu grdm, dedim mi? Ona inanyorlar dedim. Sen Anka Kuunu grdn m hi?

Ama sen gemi kadar balklar grdysen, Anka kadar kular da grmndr.

O balklar grdm. Ama grmediim bireye yalan syleyecek deilim.

Konumalar sessizce ve glmseyerek dinleyen ozan odadakilerden msaade isteyip
kalkt. Yolculara esenlik diledi. O gittikten Aydar kendini tutamad;

imdi bu ozann yr
134
sylerken kular susturduuna hepiniz inanyorsunuz deil mi?
Belki de dorudur. Bilemem. Yalan da diyemem. Gel gr ki, bize gelince hepiniz krk lafa
geiyorsunuz.

Ardndan da elini umursamaz bir tavrla sallad. Bunun zerine;

O baka, dedi kyllerden biri. Kesik kesik ksrdkten sonra ekledi; Kendi gzyle
grenler var.

D

Turgay ocukluunda babasnn eline tututurduu kopuzu almay kendi kendine
renmi, gelitirmi; duyduu tm trkleri, komalar
135
alar olmutu. Doutan gelen bir
kabiliyeti, duyduu her ezgiyi kopuzuyla yeniden dillendirebilen bir mzik kula vard.
Gnlnn derinliklerinden, yeraltndan yukarya doru fkran bir su gibi kyordu tm
yetenei. Bo kald m alyordu eline algy; her defasnda yeni bir aama kaydediyor, her
seferinde yepyeni birey reniyordu kendi aldn dinleyerek.

O gn akamzeri divann stndeki kilimleri, rtleri toplad. Sa bata duran ivisiz
tahtalar kaldrd. Bunlarn altndaki tatan yaplm calkta
136
ykanacakt. Divann zerine bir
kazanla scak su, bir kazan da souk su getirip koydu. Odann kapsn kilitleyip soyundu, cala
kt, gzelce yunup ykand. eriyi youn bir buhar kaplam, duvardaki ayna buulanmt.
Aynalardan korkard hep, ii rperdi yine. lemeli bir havluyla kurulandktan sonra hereyi eski
hline getirip ieriye geti. Anas nne halad hingeli
137
getirdi. Hamur ii de olsa yannda
mutlaka ekmek yer, yoksa karnn doymu hissetmezdi.

Ekmek yok mu ana? diye tandr damna doru bard.

134
Yr: ark.Baz lehelerdeIr denir.
135
Koma: Saz eliinde sylenen halk iiri. Genelde drtlkler halindedir.
136
Calk: Banyo. Oda iinde bulunan, zeri kapatlabilen ykanma yeri.
137
Hingel (Hngel): Hamurdan yaplma yiyecek. Bir tr mant.
S a y f a | 75


ELMA
Kadn yeni slad
138
yufka ekmeklerden getirdi. be aylk yufka ekmeini mutfak
yerine de kullandklar o odadaki tandrda ayakl sacn zerinde piirir, st ste yard anas.
Sonra zerini bir yaygyla rter, gerektike birer ikier karp zerine eliyle su serper
yumuatrd, o ekilde yerlerdi ekmei. Bazen yiyecek birey bulamad m, yufkann arasna
tereya srp zerine eker ekerdi. ok houna gider, deiik bir lezzeti olurdu. Bazen de, bir
adam boyu olan bu tandrn i kenarlarna yaptrarak daha kaln ekmekler piirirdi kadnlar.
Bunlar dnrken, geen yl zn
139
te yannda bulunan evlerin bitiiindeki damda
tandrn iine dp yanarak len ocuu anmsad, lokmas boazna dmlendi. Ac bir
lmd. ocuun anas tam drt gn at yakmt ardndan, feryatlar be ev teden
duyuluyordu. Bir keresinde de bir kedinin gzlerinin nnde dtne tank olmutu o harl
atee, o lklar da btn mr boyunca unutamayacakt; tandr sndkten sonra kapkara bir
iskelet karmt kadnlar.

Akama kadar kzlerin ardnda saban srd iin iyice yorulmu, boz kz de bugn
kendisini baya bir uratrmt. Zaten geen yl da baka bir tosunla vurumaya kalkm,
boynuzunu yarsndan krdrtmt huysuz hayvan, iyi bir atrt duymutu o zaman. nsan gibi
hayvann da deiik huylular oluyordu; sakini, sinirlisi, aksisi, delisi Bir dahaki sefere Coruk
Camz gtrrm, diye geirdi iinden. Maallah vard o hayvann, gvdesine ya srd m
m m lard. Yarn da tapan
140
atp, dzeltmeyi dnyordu tarlay. Yemeini yer yemez
erkenden yataa girdi, yatar yatmaz da hemen uyudu.

Uykunun derinliklerine dalp, bedeni dinlendikten sonra bilinci yeniden yzeye doru
yaklayor, artk zihnin dinlenecei aamaya giriyordu. Her gn onlarca rya grrd insan ama
ou zaman byk ksmn hatrlamazd. Bilin bylece o gn bitirir, o sayfay kapatrd bu
ryalarla, ertesi gn de bir yenisini aard.

Ryasnda kadeh bade
141
duruyordu karsndaki sra
142
bir masann zerinde.
Badelerin yanna sessizce varyordu. Her yer yle sessiz ve sszd ki, korkuyordu. Mekn yoktu
ryada, nerede olduu belli deildi. Sonra badelere elini uzatt.

lkini ierken;

Yaradan akna! dedi, bir yudumda bitirdi.

Yrei ate misali yand, kor oldu.

kinci de;

138
Islamak: Islatmak. Su serpmek.
139
z: Irmak, dere, akarsu. (Kimi ivelerde; z.)
140
Tapan: Tarlay dzlemeye yarayan tahta alet, kaln tomruk.
141
Bade: ki. Divan edebiyat ve tasavvuf edebiyatnda kutsal iki.
142
Sra: Cam. Camdan yaplm nesne. (Sr: Cam)
S a y f a | 76


ELMA
Yalva
143
akna! dedi, iki yudumda iti.

Zihninde bir rzgr esti, bilinmedik diyarlara ulat.

nc seferde;

Yar akna! diyerek yudumda dikti kafasna.

Gnl su gibi duruldu, engin denizler gibi dalgaland.

Karsnda bir kz grnd. Adn syleyip bir kopuz uzatt, kendisini bulmasn istedi; o da
uzanp saz ald yar elinden. Turgayn azndan kpkler gelmeye, burnundan kan boalmaya
balad o anda dnde.

Ter iinde uyandnda aznn her taraf kpk kpk olmu, burnu kanyordu tpk
ryasndaki gibi; stmaya tutulmuasna tir tir titriyordu ayn zamanda. Korkuyordu.

Duvarda asl kopuzunu grd. Gidip azn burnunu ykadktan sonra dnd, algy eline
alp sundurmaya
144
kt; almaya balad. Bu kez kendi iinden geleni alyordu, bakalarnn
yaktklarn deil; o anda besteliyor, annda doalama sylyordu.

Giderim iekler derdiin dalardan,
Mor salkml ala zml balardan,
Yanarm yurduma rak diyarlardan;
Korkarm gremem deyi nazl yri.

lene doru komular bana birikmi, salarn gzlerinin nne dkerek kendinden
gemi gibi alan, yllardr tandklar bu genci afallam bir vaziyette izliyorlard. Yatsya kadar
yemeden imeden, konumadan ald. alarken cezbeye geliyordu, cezbede sanki kendinden
geip baka bir leme eriiyordu. Yatmadan nce bir bardak su iti sadece. Ertesi gn de
anasnn elini pp, helallik alp yollara dt; aramaya balad kendisini bulmasn isteyen
yrini. Divane gibi dolanarak drt yl arad dne giren kz.

Bir keresinde konuk olduu bir evde kendisi alp sylerken, kafeste duran kularn
sustuunu ne sren ev sahibi, ertesi gn komularna da izlettirdi bu olay. Belki bir tesadft
ama susuyordu hayvanlar. Geri Turgay kendisine soranlara; yle sama ey olmaz, diyerek
kestirip atyordu. Lkin o gnden sonra kular bile susturup dinlettii sylentisi etrafa yaylmt
bir kere. Kendisinden nce ad gidiyordu baz yerlere.

143
Yalva: Peygamber, resul. [Tasavvuf edebiyatnda bazen Pir akna, diye getii de olur. Editr.]
144
Sundurma: Balkon, teras.
S a y f a | 77


ELMA
Drdnc yln ortalarnda bir ger obasnda buldu arad sevgiliyi, ite sonunda
grmt. Ryasndaki kzn aynsyd. Birka gen kz bir su kaynann banda amar
ykyorlard, o da aralarndayd. Yaknlarnda bir yere oturdu, ald kopuzunu eline; dkt
gnlnden geeni. Yreindeki ses, telin zerinden geerek nameye dnp oluk oluk
akyordu. Titreen tel kpr oluyordu hislerine. Kzlar ellerindeki ii brakp bu yank sesli an
yanna yaklatlar, hayran hayran dinlediler. yle gzel alyordu ki, gnlleri kanat takp birer
ku oldular, bilmedikleri diyarlara szldler. Biraz daha aldktan sonra sustu. Kzlar tekrar
ilerinin bana dneceklerken dnde grd kzn gzlerine bakarak;

Bana bir tas su verir misin? dedi.

Kz sinirlenmi gibi yaparak;

Grmyor musun, gze
145
orada? Git kendin i, dedi.

Eer bir tas suyu esirgiyorsan, le dp susuzluktan yanp kavrulsam da bir daha
senden su istemem, dedi.

Bir daha nerede greceksin de, nerede isteyeceksin benden suyu?

Eer sen bana bir tas su verirsen, ben de sana sylerim nerede ne zaman yeniden su
isteyeceimi.

Dier kzlar merakla izliyorlard bu ilgin konumay.

Yanmda tas yok, dedi.

Gidip getirsen olmaz m?

Ne imdi, buradan adra gideceim, tas getirip sana su vereceim yle mi? te su
orada git i, deyip arkasn dnd sinirle.

Gidip arkadalaryla amarn ykadktan sonra adra dnerken, gz ucuyla orada
oturmu bekleyen deli ozana bakyordu. adra dnp amarlar astktan sonra yerine oturdu,
geri kalkt, tekrar oturdu, bir daha kalkt, dayanamad. Sana soluna bakt, anas ortalarda
gzkmyordu. Kap kacan iinden rastgele eline geirdii tahta bir tas alp darya kt.
Koarak kaynan bana vard, ozan orada oturmaya devam ediyordu hl. Geleceini
biliyormuasna orada ylece kendisini bekliyordu sanki. Doldurduu tas getirirken
kenarndaki atlaktan suyun aktn grd, aceleyle farketmemiti.

Ozan suyu itikten sonra;

145
Gze: Kaynak. Suyun kt yer.
S a y f a | 78


ELMA
Saolasn, dedi.

Ee, dedi kz; Syle bakalm imdi.

Neyi?

Benden bir daha ne zaman su isteyeceini

Belki her gn

O nasl olacak?

Adn sylersen sylerim.

Kz adn syledi, ryasnda kendisine sylenenin aynyd.

Sen benim karm olacaksn, dedi Turgay.

Kz afallayp kald. Turgay kendisine olan biteni anlattktan sonra;

Eer yalanm varsa, buradan kalkmak da, o knal ellerinden bir daha su imek de bana
nasip olmasn, dedi.

***

Bu ilgin yky ve o tuhaf, yal adamn anlatt eyleri dnerek ktlar darya.
Atlarna binip yola koyuldular yeniden; hayvanlar da dinlenmilerdi bu arada, onlar iinde iyi
olmutu. Kyller nlerine yeil otlar koyup, helkelerle su vermilerdi.

Tozlu ve ucu buca gelmez yollarda atl ilerliyordu. Kanak Dalarna doru
yaklayorlard her geen an biraz daha. Yaklatka kasvetli bir hava ortama hkim olmaya
balamt. Srekli rzgr esiyordu ve souktu, Gnein nnden bulut eksik olmayan gkyz
ise srekli kapalyd. Bir koruluun kysnda geyik srsne rastladlar; iri kocaman atall
boynuzlar olan erkekler, dallar yalnzca zarif bir biimde ikiye ayrlan diiler, boynuzlar daha
yeni kmaya balam olan veya hi bulunmayan yavrular vard aralarnda. Belli ki bu besili
geyikler otlamaya kmlard. Ara sra kafalarn kaldrp evreye gz gezdirip, sesleri dinliyorlar,
sonra yeniden yaylmaya devam ediyorlard. Yolcular uzun sredir atlar, Uruk srtndan yayn
karp, eerin yannda asl duran sadandan bir ok ekip ald. Ve oku yayla birlikte gerdi. Tek
gzn kapatt ama mesafe uzundu, bir eliyle arkadaki yedek at zdkten sonra yayn
yeniden gerdi ve mahmuzlarn hafife dokundurdu atnn karnna. Hayvan koarak srye
yaklarken, az sonra geyiklerde yaklaan tehlikeyi fark edip kamaya baladlar ama ara
yeterince kapanmt. Oku yaydan sald. Ses karmas iin zellikle delik alm olan ok slk
S a y f a | 79


ELMA
alarak uup, boynuzunun atallar ok da byk olmayan bir geyiin brne
146
sapland. Bu ok
balar sava alanlarnda dmann moralini bozmas iin hedefe giderken slk alacak biimde
imal edilirlerdi. Kaln bir lk sesi karan hayvan acyla havaya srayarak yere dt, lmcl
bir noktaya isabet ettirmiti oku Uruk; bu gerekten hner gerektiren bir att. Yanna
vardnda hayvan hl debeleniyordu. Belindeki ba karp boazn keserek acsn sona
erdirdi.

evredeki aalardan kestikleri kurumu dallarla ate yakp, yemeklerini hazrladlar.
Kmzla
147
birlikte et yiyip karnlarn doyurdular. Gkyzndeki bulutlarn ekli bir deve
srsn andryordu; en nde iri hrgleriyle buralar
148
grnyordu, diilerin yannda ise
torumlar
149
.

Kanak Dalarnn eteklerine vardklarnda insan etkileyen bir grntyle karlatlar.
Dalar sanki ge ykseliyordu; aylar srerdi oraya trmanmak, st ksmlar bembeyaz karla
kaplyd. Kayalar sanki i ie geiyor tekrar ayrlyor, kntlar oluturuyor, aralarndan daha
bykleri yukarya doru uzanmaya devam ediyordu. Ve dalk alan alabildiine uzuyor,
yaylyordu, grkemli bir kaleyi andryordu bu sradalar. Kimselerin bir trl rastlayamad
cadlarn veya ulu bilgelerin yaad yerler buralar olmalyd. Byk Deniz vard bu dalarn
ardnda. Ky odasnda rastladklar adam hatrlad Batur, o adamn savladnn
150
aksine Byk
Deniz geilemezmi derlerdi. O kadar enginmi yle anlatlrd. Verev
151
bir da yamacndaki
yeil otlar yiyen bir elik
152
belli belirsiz seilebiliyordu, bir insann ylesi sarp bir yzeyde byle
rahat hareket edebilmesi mmkn deildi ama o hayvan iin sradan bir durumdu. Eliin
evresinde grnen byk kaya paralar belki de bir depremden sonra yuvarlanarak taklp
kalmlard oralara. Yark yark grnen dikey oyuntular ise sel akaklaryd, yamurlar
baladnda oralardan boalar gibi brerek inen seller aalarda birleerek rmaklara
karyorlard. Bazen bir rmak normaldeki su yksekliinin drt katna ulaabiliyordu o
zamanlar.

Biraz sonra gk grlemeye imekler akmaya, dan doruklarna mavi yldrmlar
dmeye, arkasndan da inci gibi parlak ve dzgn biimli, bldrcn yumurtas kadar iri tolu
153

taneleri dklmeye balad. Atlarla birlikte kaacak, snacak bir yer bulamadan deli gibi saa
sola koturup durdular bu geni ve ak alann ortasnda. Sonra Uruk, hayvanlarn birisinin
arkasndaki adr kard da balarnn zerine tutarak bir para da olsa korunmay baardlar bu
ta gibi tolulardan. Ama atlar iin yapacak birey yoktu, glkle zapt edebiliyorlard canlar
yanan hayvanlar. liklerine ileyen bir souk km n de titretirken, ya balad gibi
birden kesildi. Yerlerdeki kocaman tolu taneleri yava yava eriyerek kaybolmaya baladlar.

146
Br: Karn, gs. Gsn yan taraf.
147
Kmz: Ksrak stnden yaplan, hafif alkoll, ekimsi doyurucu iecek.
148
Bura: Erkek deve.
149
Torum: Deve yavrusu.
150
Savlamak: ddia etmek, ne srmek. (Sav: ddia, tez.)
151
Verev: Dik, eimli yer. Halk aznda Verep de denir.
152
Elik: Dakeisi.
153
Tolu: Dolu. (Halk az ve Asya ivelerinde.)
S a y f a | 80


ELMA
Dan eteklerinde yaklak bir gn boyunca dolanp durdular, herhangi bir iz, sonu
karabilecekleri bir iaret aryorlard. Buraya kadar gelmilerdi ama btnyle bir bilinmezliin
karsndaydlar.

Gne batmak zereydi. Bulutlar, kazanlarn iinde sarya boyanan ynler gibi renk
deitiriyordu. leride Kanak Dalarnn yamalarnn dibinde, darya doru uzanan bir kaya
kitlesinin arasndan dev bir ylan gibi kp srnerek ilerleyen bir uurum yeryzn
derinlemesine onmaz bir yara gibi kesiyor ve yukarya uzanp almaz setler kuran dalarla
yarrcasna aaya doru yeni bir engel daha oluturuyordu. Buralar insann aamayaca her
trl engellerle donatlm bir blgeydi adeta.

Uuruma yaklap saknarak kenarna vardlar. Dibi grnmyordu ve zifiri bir karanlk
vard aalarda, demek ki n ulaamayaca kadar derindi. Birka tane ta attlar, sonra daha
byk kaya paralar... Ama en ufak bir ses bile geri dnmyordu. Bir meale hazrlayp yaktlar.
yice tututuktan sonra mealeyi uurumdan aa braktlar, pr dikkat izliyorlard. Uruk Han;

Umarm snmez, dedi.

Mealenin kldke klyordu ama bu snd iin deildi, dmeye devam
ediyordu; kck bir nokta gibi kald k, sonra kayboldu. Aadan tuhaf bir esinti yzlerine
vuruyordu. Sanki yeraltna, Abra ve Yutpann
154
yaad karanlk denize kadar iniyordu bu
dipsiz ukur. Bir sre rpererek baktktan sonra biraz uaklap yere oturdular ve dncelere
daldlar tekrar. Galiba bu kadar yolu bouna gelmilerdi ve hibir sonu elde edemeden geri
dnmek zorunda kalacaklard; hlbuki o kadar atlar gemi, yol tepmilerdi.

Oturduklar yerden, kenarnda st alar bulunan sazlk bir gl grnyordu.
Kenarlarndaki uzun bacakl, sivri gagal balkl kular kafalarn suyun iine sokup sallayarak
kartryorlard bitkilerin aralarn ve amurlu taban; ara sra balarn kaldrp yukarya doru
dikerek, yakaladklar balklar yutuyorlard. Biraz ieride sazlarn ve kamlarn azald bir
blgede yaban kazlar yzyorlar bazen suya dalp yeniden kyorlard, belli ki onlar da
avlanyorlard. Bal bol olmalyd bu suyun. Gln baka bir kesinde kambur srtn eerek su
ien bir srtlan etraf sinsice izliyor, faydalanabilecei herhangi bir durumun olup olmadna
bakyordu. Bu civarda akallara da rastlanrd sklkla; ellerine geirdikleri her trl hayvan yiyen
kpee benzeyen, sivri kulakl, kr renkli bu acmasz canllarn birka gn nce yakalayarak
yedikleri bir ceylann kemikleri az ilerilerinde yava yava evreye dalmaya balamt bile.

Bir ara uurumun ierisinden kan bir ku srsne takld Urukun gzleri. Gvercindi
bunlar; ykselip taklalar atyorlar, grtlaklarndan kendilerine zg bouk sesler karak
tyorlard. Bir erkek, diinin evresinde dnerek ona kur yapyordu. Birka tanesi yeniden
karanlktan ieriye girerek kayboldu, dierleri havada yaptklar oyunlarna devam ediyorlard.

154
Abra ve Yutpa: Yeraltnda yaayan ve ejdere benzeyen devasa iki ylan.
S a y f a | 81


ELMA
Urukun dikkatini birey ekti kularda, gzlerini kst. yice inceledi tm dikkatini
vererek. Doal olmayan bireyler vard bu kularda, evet. Eliyle hayvanlar iaret ederek;

Bunlarn bacaklarnda birey parlyor, dedi; Sanki bilezik gibi

ki kardeinin de ilgisi kulara yneldi bu kez, hayvanlarn kimilerinin bileklerinde geni
paalar vard. Ama gerekten de hepsinin birer bileklerinde kk halkalar parlyordu, dierleri
botu. Batur evreye baknd. Ne bir oba, ne bir adr, hibir yerleim yeri grnmyordu
yaknlarda; en yakn ky geeli bir buuk hafta olmutu. ki tane ku uurumun iinden karak
dierlerinin arasna katld. Birazdan bazlar yere inip gagalaryla topra eelemeye baladlar.
Bulduklar yiyecekleri, belki de bir bitkiden dklm tohum tanelerini topluyorlard. Dleri
155

akl gkl gvercinler havada deiik figrler oluturarak oyunlar oynuyorlard. Zaman zaman
erenlerin klna brnerek diyarlar atklar sylenen ve yalvalara
156
yardm eden bu sevimli
kular binlerce yldan beri insann dostuydular.
Derler ki; Tanr lgen insanoluna yoldan ktklar iin kzm ve cezalandrmaya karar
klmt. Ama nce Namaya
157
haber salarak, evresindeki iyi insanlarla birlikte onun
kurtulmasn istediini bildirdi ve bunun iin bir gemi yapmasn buyurdu. Nama da bu ii
oluna brakt; onlar da gemiyi bir dan zerinde ina etmeye koyuldular. Tamamladktan sonra
da bakmas iin atalarn yanlarna ardlar. Daa gelip geminin bitirildiini gren Nama, herbiri
seksener kula olan sekiz halatla kelerinden yaz yere balamalarn istedi gemiyi. Sonra
ailesini, iyi insanlar ve her hayvandan birer ifti alarak gemiye bindi. Yeryzn sis bast, her
yan korkun bir karanlk bodu. Tanr lgenin
158
emriyle, 13 byk rzgrn birbirine
kavutuu yerde bulunan frtna tanrs Zada Han
159
verilen buyrua uyarak bulutlar srd
getirdi, gn kapaklar ald, saanaklar boald. 17 rman birletii yerde oturan su tanrs
Yayk Han
160
kaynaklardan, rmaklardan sular fkrmasn salad kara topraa; 19 denizin
birletii yerde yaayan okyanus tanrs Talay Han
161
denizleri ykseltti.
Yedi gn srd tufan. Yedinci gnn sonunda sular artk seksen kula ykselmiti ve
balar geriliyor, gemi atrdyordu. Yamurlar yamaya devam edince halatlar koptu, gemi
srklenerek yzmeye balad; bylece de tam yedi gn yzdler. En sonunda Nama oluna,
pencereyi ap darya bakmasn syledi. O da atasna hereyin sulara gml olduunu,
yalnzca dalarn doruklarnn grndn bildirdi. Aradan biraz zaman geip ikinci kez Nama
kendisi de baknca gkyznden ve sulardan baka birey gremedi. Sonra sular ekilmeye,
denizler alalmaya balad, gemi grltyle bir daa oturdu. lk nce bir kuzgunu pencereden
serbest braktlar, geri dnmedi; ikinci gn alakargay darya gnderdiler, gelmeyince nc
gn saksaan saldlar fakat o da geri gelmeyecekti. Drdnc gnn akamnda gvercini

155
D: Gs.
156
Yalva: Peygamber, resul.
157
Nama: Orta Asya Trk mitolojisinde, Hz. Nuh Peygamber (veya benzer nitelikler tayan kutsal bir kii).
158
lgen Han: Byk ve Ba Tanr. Yaratc G. Dier tanrlara gre mutlak stnl vardr.
159
Zada Han (Yada Han): Rzgar ve frtna tanrs.
160
Yayk Han (Cayk Han): Irmak ve su tanrs.
161
Talay Han (Dalay Han): Deniz ve okyanus tanrs.
S a y f a | 82


ELMA
uurdular pencereden; hava kararmadan aznda bir zeytin dalyla gemiye girince, Nama bu
kuu kutlu klmas iin Tanrya yakard. O gnden sonra gvercinler insanlarn evlerine girdi,
ulak olarak haberlerini gtrd getirdi. Kuzgunun ve alakargayla saksaann ne yaptklarn
sorduunda; birinin lm hayvanlarn lelerini yediini, dierinin saa sola birikmi pleri
kartrdn tekinin de su yzne kan mallar aldn rendi gvercinden Nama. O ne
kargta
162
bulunarak, gvercine ise alkyarak
163
, o anda ne yapyorlarsa Dnya durduka ayn
eyi yapmalarn diledi; kuzgunlar le yemeye, alakargalar p kartrmaya ve saksaanlar da
hrszla mahkm edildiler. Gvercin ise insanlara habercilik yapmaya, evlerde yaamaya hak
kazanmt. O yzden o gnden beri de yle yapar dururlard.
Turul ayaa kalkp, yedek atlarn birinin zerindeki denklerin iinden antasn bulup,
iinden biraz ekmek karp elinde ufalad sonra kulara doru att. Hayvanlar kendilerine doru
savrulan ekmeklerden rkerek, kanatlarn aklatarak rpp, yaklak birer adam boyu
ykseldikten sonra tekrar kondular yaknlarda bir yerlere. Sonra ekmeklere ya yryerek, ya da
birka kanat rpyla srayp sekerek, yaklap yemeye baladlar. Turul biraz daha yakna att
ekmekleri yeniden, bu kez rkmeden yaklatlar. Hzl hzl toplamaya baladlar ekmek
ufaklarn, gurultuya benzeyen kesintili sesler kartarak. Bu hayvanlar kesinlikle evcildi. Artk
daha iyi seilebiliyorlard. Yuvarlak kafalarn kanatlarnn altna sokarak bitlerini pirelerini
ayklyor ya da boyunlarn evirerek gagalaryla srtlarn kayor sonra yeniden yemeye devam
ediyorlard kimileri. Artk emindiler, bu kularn bileklerinde gm halkalar taklyd. Kardeler
birbirlerine baktlar, nn de kafasnda bireyler vard.

Aada bireyler var, dedi Uruk. Bunu sylerken ii souk souk rpermiti.

Sustular, t kmyordu. u durumda ne yapacaklarna karar vermeleri gerekiyordu.
Sarayda kendilerine birey bulurlarsa geri dnmeleri sylenmiti ama henz birey de bulmu
saylmazlard. Bileklerinde gm halkalar takl gvercinlerden baka birey yoktu ortada.
Brakn gerisini, bacaklar halkal gvercinlerin burada ne aradklarn bile bilmiyorlard. Hem
sonra o karanlk uurumun iine nereye giriyorlard? Sessizlii bozan Batur oldu;

Ben aaya inip bakacam.

Turul, kardeinin suratna bo bo bakt.

Nasl ineceksin? dedi.

Yanmzda urgan var.

Ne kadar derin olduunu grmyor musun? Bizdeki urgan yeter mi sanyorsun oraya
inmeye?

162
Karg: Beddua. (Kargmak: Beddua etmek, fiilinden.)
163
Alkmak: Hayr dua etmek.
S a y f a | 83


ELMA
Yettii kadar inerim, olmad geri ekersiniz. Ne kaybederiz ki?

Aslnda kardeinin bu son sz aklna yatmt Turulun da ama hemen ark etmi
olmamak iin kar kt. pi salam balayp, sk tuttuktan ve denetimi yitirmedikten sonra ok
da tehlikeli bireymi gibi grnmyordu. Eer Uruk sze karmasayd, biraz daha geveyip izin
verecekti kardeine.

Aklna den hereyi yapamazsn, dedi Uruk sinirlenerek.

Batur da, inatlaarak;

Yaparm, dedi tek kelimeyle.

Bu szn zerine uzun bir tartmaya tututular. Tartma byyor, kendilerine engel
olamyorlard, azlarna geleni sayp dktler de. Birbirlerine kargyor
164
, ii svmeye kadar
vardryorlard. Neredeyse yumruklu tekmeli bir dve girieceklerdi. Neyse ki Turulun
iindeki merak da kavgann iddeti gibi giderek artyordu ve iindeki bu arzuyu yenemeyerek
kardeinin aaya inme fikrini onad en sonunda. Fakat bir artla; nce kendisi sarktlacakt.
Tuhaf drtkleyici bir cesaret duyuyordu iinde. Biraz inceleyecek ve eer birey gremezse
kardeinin de kendisinin gzden kard bireyler olup olmadna bakmas iin inmesine izin
verecekti.

UURUM

Turul beline baladklar iple karanln ierisinde aaya doru iniyordu kntlara
tutunarak, gediklere ayan basarak. ndike iniyordu ama hibireye rastlamyordu. nmekle
bitmiyordu bu kara uurum. Bir ara ortam scaklamaya balad, o indike artt scaklk. yle
snmt ki, uurumun yan duvarlarn oluturan kayalardan alev pskryordu sanki, elini
talara dediremiyor, dokunduka yanyordu. nsann srtna yapyordu scak, cehenneme
iniyordu galiba. Artk dayanlmaz bir hl alan bu durumda daha fazla devam edemeyecekti, ipi
sallayarak iaret verirken, bir yandan da kendisini yukarya ekmeleri iin barmaya balad.
Nefesi kesiliyor, lecekmi gibi oluyordu. Yukarya ulatnda;

Yerin frn yanyor galiba burada, dedi.

Batur aabeyinin kendisine gelmesini beklerken, tede Urukun titremekte olduunu
farketti. Islakl iine geen tolunun etkisi birden ba gstermeye balam; yarnlarn
165
,
krek kemiklerinin arasn donduran bir meyle birlikte titremeye tutulmutu. Islak kedi gibi

164
Kargmak: Beddua etmek.
165
Yarn: Srt. Krek kemii blgesi.
S a y f a | 84


ELMA
bzlyor, dileri hafiften birbirlerine arpyordu. Kk kardei atlarn birisinden ald
battaniyeyi zerine sarmak iin yanna yaklatnda Uruk;

Gerek yok, aaya inme sras bende, diyerek ayaa kalkt.

Onun bu hareketinin zerine bu kez de Turul ayaa kalkarak;

Ne dediimi duymadn galiba? Oras cayr cayr yanyor, dedi barrcasna kzgn bir ses
tonuyla; stelik bu hlde Sen kafay bozmusun galiba.

Bunun zerine yeniden tartmaya baladlar ama Uruk dediim dedik, diyordu. nad
tutmutu ve laf anlamyordu. En sonunda onun da isteini yerine getirmek zorunda kaldlar
fakat o daha aabeyi kadar bile inemeden ipi sallayp ekitirmeye balad, hem de ayn anda
kendisini yukarya ekmeleri iin baryordu. kan rzgr kendi souuyla birlikte, Urukun
elbiselerinin slaklnn etkisini artrarak gen adamn vcuduna arpyor, iliklerine iliyordu.
Uruku geri ektiklerinde zangr zangr titriyordu. Batur elini alnna aabeyinin alnna koyarak
kontrol etti, ateler iinde yanyordu. Giysilerinin st tarafn karmasna yardm ettikten sonra,
biraz nce atn stnden ald battaniyeyi tekrar zerine sard. Onun yardm olmadan Baturun
inmesi mmkn deildi. ylece beklemeye koyuldular.

Bir iki saat sonra, Urukun bu sefer de uyumluluu tutarak;

Ben o kadar da kt deilim. Gcm yerinde, yardm edelim de insin sorumluluk bizde
kalmasn. Zaten nereye kadar inebilecei belli, orada kavrulsun da anlasn, dedi titreyen bir
sesle.

Sanki sesi bile yordu. Birazdan beline balad iple birlikte uurumun kysna varan
Batur Han;

Yansam da donsam da, lsem de kalsam da, alasam da yalvarsam da sarktacaksnz,
dedi, kesin ve inat bir tavrla.

pin uzanabildii yere kadar inecekti. Sonras Sonrasn oraya vardnda dnrd.
Yanlarnda getirdikleri ne kadar urgan varsa birbirine zaten eklemilerdi. Dm yerlerini tekrar
kontrol ettikten sonra Batur ipin bir ucunu beline balad, sonra uurumun azna varp aaya
bakt. Kendisini yutmaya hazr bir canavar gibiydi, o da canavarn azna kendi isteiyle
giriyordu. Uruk da ayaa kalkarak aabeyiyle birlikte ipin ucundan tuttu, yaknlarda herhangi bir
aa veya kaya gibi urgan balayabilecekleri bir nesne olmad iin ok sk kavramak
zorundaydlar. Ellerinden bir kez karrlarsa baka bir anslar olmayabilirdi; o yzden de
atlardan birisinin eyer kann zerine ipin ucunu doladktan sonra dmlyorlard.

Batur, kendisini nerelere gtreceini bilmedii bu karanln iine dalarak kayboldu.
S a y f a | 85


ELMA
Bir sre sonra aabeyinin dedii gibi her yer snmaya balad. Scaklk arttka artyor ve
de gerekten de dayanlmazlayordu. nce azn smsk yumup dudaklarn birbirine bastrd,
sonra dileriyle dudaklarn srd. Ancak bir yerde artk kendisini tutamayarak bard fakat
aabeyleri ya kendisini duymuyor, anlamyorlar ya da inerken stne basarak tembihledii
zere isteini yerine getiriyorlar ve sarktmaya devam ediyorlard. O ise yanyor, artk Turulun
hakl olduunu dnyor, aabeyini dinlemediine piman oluyordu. Gvercinler buray nasl
geiyorlar acaba? diye dnd iinden ama onlarn kanatlar vard, kendileri gibi duvarlara
srtnerek inmiyorlard. Sonra s dmeye balad. Ara sra bir yere tutunup dinleniyordu. Hava
da gittike arlamaya balamt, nefes almakta glk ekiyordu. nmekle bitmiyordu bu kr
ukur. Birden durdu, ip daha aaya inmiyordu; belli ki ulaabildii son snra varmt, orada
ylece kalakald. yi ama nereye gidiyordu o daha evvel grdkleri kular? Karanlkta hibirey
gremiyordu ki Yukarlarda birka kanat rpmas ve kularn veyiini
166
duymutu ama sonra
yitip gitmiti o sesler de. Kararszlk iinde bocalayp duruyor, ne yapmas gerektiini
bilemiyordu. Kardeleri kendisini yukarya ekebilirdi ama o takdirde hibir sonu elde
edemeden geri dnmek zorunda kalrlard. Soluklandktan sonra kendi kendine; Gcmn
yettii yere kadar, dedi. Sonra belindeki ipi zd, artk yeryzyle hibir balants olmadan
iniyordu. nmeye baladka ierisi soudu. meye balamt imdide, buz gibi souk bir hava
aknts uurumun oluturduu derin kanaln ierisinden akarak vcuduna arpyordu. liklerine
kadar yor, titriyordu, byle giderse burada buyacakt
167
. Mesafe de o indike uzuyordu
sanki, hibir yere varamyordu. Bir yerde durdu, artk bir tercih yapacakt; ya daha aaya
inecek ya da tekrar yukarya dnecekti. Bu karanln dibine ne kadar bir srede ineceini, hatta
inip inemeyeceini, baarsa bile neyle karlaacan bilmiyordu. Burada bana birey gelse
yaplabilecek hibirey yoktu, yardmna kimse gelemezdi, yapayalnzd. stelik artk gc
tkenmiti, terliyordu. Elleri de yaralanm, kan iinde kalmt. Deli gibi trmanmaya balad
yukarya, yapabilecei bu kadard ite, vazgeip geri dnyordu. Gc ve yetenei ancak bu
kadarna yetmiti ama ipe ulamaya yetebilecek miydi bilmiyordu. Souktan tm vcudunu
kmldatmakta glk ekiyordu; el ve ayak parmaklaryla, dudaklar, burnu ve kulaklar
uyumaya balamt bile oktan. Orada biraz daha kalsayd kendisi iin ok tehlikeli olacakt. pi
tuttuunda baarabildiine kendisi de ard. Urgan beline balad, birka kez sallad. Az sonra
kendisini yukarya ekmeye baladlar; o da yine tutunarak, kntlara basarak yukardakilerin
ykn hafifletmeye alyordu.

Sonra birden sa tarafnda belli belirsiz bir k grd sanki. Gzlerinin ve beyninin bir
oyunu muydu bu ona? D gryordu herhalde. Farknda bile olmadan urgan yeniden sallad,
bir iki arn ykseldikten sonra, durdu. kntlardan destek alarak a doru yaklat, az nce
aaya doru inerken fark edememiti demek ki. Uurumun yzeyinden ieriye giren bir tnel
vard. Tutunarak tnelin giriine ekti kendisini, yzne temiz bir hava vurdu. Artk daha rahat
nefes alyordu. Ve k lerde gl bir k vard. Srnerek ilerlemeye balad. Uzun bir sre
srnd, yaklatka k ve temiz hava artyordu. Tnelin sonuna vardnda aknlktan kk
dilini yutacakt neredeyse, yzst uzanarak ve hayranlkla ieriyi izleyerek bir sre dinlendi;

166
vemek: Karndan ses karmak.
167
Buymak: Donmak.
S a y f a | 86


ELMA
karsnda muhteem bir grnt vard. Sonra arkasn dnerek aaya sarkt, yzeye tutunarak
inmeye balad. Ara ara aaya bakp ykseklii kontrol ediyordu, kendisini sakatlamayacak
kadar azaldn dnd bir ykseklikten, vcudunu hafife geriye iterek atlad. nce ayaklar
yere dedi, sonra dengesini yitirerek kalalarnn zerine dt.

BAHE

Adn, asla sylenmeyecek,
Gizemli bir ezgi,
Bir sr, kimseler bilmeyecek,
Dilimde kilitli.
Hibir zaman gidilmeyecek,
Ve grlmeyecek,
Sylencesel bir gl bahesi.

Olabildiince geni, akl almaz byklkte ve gzellikte sylencesel bir gl bahesi idi
buras, tpk airin szlerindeki gibi. Bahede uzun bir sre akn akn dolat. Kendisini
cennette sand; tm yorgunluu kayboluyor, iine bir enerji doluyordu. tedeki bir bulaktan
168

duru bir su akyordu, yanna varp kana kana iti. Ban suyun altna soktu, dirseklerine kadar
kollarn ykad. evresine baknd. Her tarafta kzl, ak, gke
169
gller am, baheyi rengrenk
boyamlard sanki. Lalelerden oluan tarhlar
170
izgiler hlinde alabildiine uzuyordu. Aalara
peneleriyle yava yava trmanan, o gne kadar hi grmedii ksa boylu, ayya benzeyen bir
hayvan dikkatini ekti. Bir sre onu izledi; ne kadar sakindi, dnyada hibir derdi tasas yokmu
gibi. Baka bir tarafta renkli, ikin gagas kafasyla orantsz bir biimde byk olan bir ku
grd, o da bir daln zerine tnemi evreyi izliyordu. Aalarn zerinde her renkten
papaanlar uzun kuyruklarn sallayarak ya eleriyle ya da tek balarna bekleiyorlard. Dzenli
ve bakml bir yerdi, insan eliyle yaplm olduu belliydi. emeden akan su, aalarn ve
ieklerin arasnda dolaarak, ilerideki bir ukurda kaybolup gidiyordu. Deiik bitkiler, kk
byk iekler her tarafa yaylmt. Bir yerde kck aalar dikkatini ekti, gerek birer
aatlar ama boylar ok ksayd. Bir iki kar boyunda olanlar, bir arna yaklaanlar vard, en
by bel hizasn gemezdi. Buraya nereden, nasl ve niye geldiini ksa bir sreliine de olsa
unutmutu. Maarann duvarlarna trmanan geni yaprakl asmalardan, iri, yeil ve kara
zmler sarkyordu salkm salkm, ileride uzun sar muzlar hevenkler hlinde bymlerdi
aalarn zerinde, incir aalar ok kollu gvdelerini yayarak meyvelerini sarktyorlard.
Rengrenk kular akrken, ieklerden ve gllerden inanlmaz keskin kokular yaylyordu her
yana. Yine ayn airin dizeleri geldi aklna;

168
Bulak: Pnar, eme.
169
Gke (Ge): Mavi.
170
Tarh: Bitkilerin art arda, dizi halinde ekildii toprak blm.
S a y f a | 87


ELMA
Zaman susmu, yalnzca duyuluyordu,
Ahenkli yrek atlar evrenin.
Keskin bir gl kokusu fkryordu,
Kesilmi atardamarndan gecenin.

erisi nasl aydnlanyor? diye dnd kendi kendine, tamamen kapal bir mekn gibi
gzkyordu buras. Geldii tnelden zaten k girmesi mmkn deildi. Yukarlara, ok
yksekteki kayalk tavana bakt gayr ihtiyari. Birer su oluu byklndeki kk deliklerden
k szlyordu ieriye. Sadece k. Ne kadar yukarya kadar kyordu bu k oluklar
bilemezdi, belki de arkadaki dalarn yksek bir blgesine kadar. Ik oluklardan doluyordu
buraya; bu maara da iine ekiyor, souruyordu
171
, orak topran suyu emdii gibi.

evrede trl trl baka meyve aalar grnyordu. Ve o gne kadar hi grmedii,
bilmedii daha pek ok eit aa, hepsi yan yanayd ve akl sr ermez bir ekilde bu ayn iklimin
iinde birlikte byyebiliyorlard. Belki de ortam artlar srekli ayn kald, hi deimedii iin
mmkn olabiliyordu bu. Tomurcuklanm, iee durmu aalar meyve vermi olanlarla yan
yana, onlar da yemileri olgunlam dierleriyle kucak kucaayd. Kim bilir ne kadar emek
verilmi olmalyd burasn bu hle getirebilmek iin. te darda grdkleri gvercinler de
buradan, az nce gelmi olduu tnele geiyorlar oradan da darya kyorlard. Ak zerine gk
renkli bu kularn birka tanesi ileride, bahenin ortalarndaki byke bir zeytin aacnn
dallarna kondular. Bu grkemli sivri yaprakl aacn dallarn zeytinler taramt
172
.

Neden sonra bu byk bahenin baka bir kesinde k grdnde burada bulunu
amacn anmsad. Eer o kapy grmese sanki sonsuza dek burada kalacakmasna
kendisinden gemiti. Kendi kendine kzd, gezmeye gelmemiti. O tarafa ynelerek bir sre
yrdkten sonra darya kt; uzun bir koridoru geti, duvarlara sal sollu mealeler dizilmiti
belirli aralklarla. Kaya yontularak dzletirilip bir duvar grnm verilmi, zerlerine eitli
hayvan figrleri kaznmt. Bir tanesinde koca bir kze elindeki mzrakla saldran bir sava
betimleniyordu. Bu resimler sanki yzlerce yldr buradaym gibi eskiydiler. Bir baka resimde
ise ba iri, kocaman gvdesinin n arkaya doru daralan, ince belli ak bir kpek izilmiti.
Koridorun sonuna vardnda ssl ta kemerli bir kapdan geti.

Karsnda inanlmaz byklkte, geni ve yksek tavanl bir salon buldu. Bombotu
buras, sadece iki yanda srayla dizilmi kaplar vard. Onlarca, yzlerce kap Kaplarn nnde
pars, kaplan ve kurt heykelleri grnyordu. Yukarya doru bir baca gibi kan ve ok hafif
eimi olan dimdik ve geni bir boluk grd yksek tavanda; oradan ieriye kvlcmlar saarak,
erareler oluturarak dolan bembeyaz k insann gzn kamatryordu. Bu koca salon
stunsuz, direksiz kmeden nasl duruyordu byle, akl almaz bireydi, adrlar bile direksiz
ayakta duramyordu. Belli ki buras da dan altna gml devasa bir maarayd. Ama burada

171
Sourmak: Emmek, zmsemek.
172
Taramak: Sarmak, kaplamak anlamnda.
S a y f a | 88


ELMA
kimler yaamt veya hl yaayan var myd acaba? Bylesine byk bir yerde herhalde tek
gzl yalmavuzlar
173
yaard, onlarn evi olabilirdi buras ancak.

Sonra kaplara yneldi, herbirinin anahtar yannda aslyd. Belli ki buralara kimsenin
gelemeyeceinden emindi ki bu gizemli meknn sahibi, o yzden rahat davranmt. Kaplarn
st pervazlarna tutunmu kartal ve doan heykelleri balarn aaya doru uzatyorlard sivri
gagalaryla, sanki ieriye girmek isteyenleri tehdit ederek uyarrcasna; bylesi bireye
yeltenenlerin balarn delerek, beyinlerini yiyecekmi gibiydiler ve gzlerinde rktc, kzgn
ifadeler vard gerek gibi duran bu ku heykellerinin. Rastgele bir kapya yaklat, anahtar
duvardan alp kilide soktu ve evirdi, karsna ne kacan bilmiyordu. Kapy yava yava
iterek aralarken bir eli klcndayd. Sonuna kadar at, ierisi dzensizce ylm kitaplarla
doluydu azna kadar. Kurtlar tarafndan kemirilmi, ypranm, dalm, sararp bozarm
kitaplar, toz iindeydi; bir kitap mezarl gibiydi buras. Bir sonraki kapy atnda yine
kitaplarla karlat, onlar da ayn ekilde doldurulup kaderlerine terk edilmilerdi. eride youn
biimde kflenmi, eskimi kt kokusu vard bu odada; ilk girdii odalarda bu kadar keskin
deildi koku. Belli ki dierlerine nazaran bunlar ok daha eskiden beri buradaydlar. Kim, neden
doldurmutu bunlar bu odalara akl alr gibi deildi, ok rahatlkla byk bir ktphane
oluturabilecek kadar yapt vard.

Daha sonraki kapnn ardndan altndan, gmten, deerli talardan yaplma eyalar
kt; bardaklar, tepsiler, tabaklar, heykelcikler, ssler Bunlar da tpk kitaplar gibi dzensizce,
sanki ylarak doldurulmulard ieriye. Alan kaplarn arkasnda mcevherler, kymetli
bezekler
174
, inciler, elmaslar bulunuyordu. Kimi odalar mcevheratla, kimileri kitaplarla
doluydu, baka hibirey yok gibiydi burada. Nereden, nasl bulunup kim tarafndan
doldurulmulard buralara, anlalacak ey deildi. Ama neydi? ki yanda diziler hlinde kaplar
vard, bunlarn tamamn amak uzun srecekti, o yzden sonlara yakn bir yerde grnen
koridora yneldi, o ksm da gzden geirdi; mutfak, bir iki tane yatak odas, ayakyolu, banyo ve
yiyecek dolu ambarlar vard. Odalardan birisi byk ve atafatlyd tpk varsl bir tccarn veya
nfuzlu bir beyinki gibi. Ambarlara yakn bir yerde bulunan bir oda ise ok daha basit
grnmlyd; bir yatak, bir masa, sandalye ve tahta bir dolap Demek ki burada yaayanlar
vard. Eli gayri ihtiyari belindeki hanere uzand sanki bir tehlike belirmi gibi, nk eer
yleyse o insanlarn gvenilirliinden emin olamazd, hele de byle bir yerde. Dier odalarsa
henz botu. Tekrar salona dnerek, kaplar ap odalar kontrol etmeye balad yeniden.
Karlat manzara ve bulduu eyler hep aynyd.

Odann birisinin anahtarn yanndaki ividen alarak kapsn at bir kez daha; yine
deerli eyalarla veya rmeye terk edilmi kitaplarla karlaacan dnyordu.

Kapy itti Nefesi kesildi, eli aya titredi.

173
Yalmavuz: Dev. Calmavus da denir.
174
Bezek: Ss. Ss eyas.
S a y f a | 89


ELMA
Orada zaman arknn dn durdu, mekn eriyip kayboldu. Kim olduunu unuttu, yeni
bir kimlie ulat. Akl denen o badan kurtuldu.

Karsnda gzel mi gzel bir kz duruyordu. Gzel miydi gerekten? Yoksa kendisine mi
yle grnyordu? Kim bilir? Yannda, kap aldnda birbirlerine korkuyla sokulan iki nedimesi
ile oturmu gergef iliyordu. Gen kz da titredi, elindeki gergef yere dt. Onun aknl,
karsndaki bu delikanldan kat kat fazlayd. Batur ieriye doru birka adm girerken o da
oturduu sandalyeden kalkp gerisin geri gitmeye balyordu, ayaklar korkuyla ekiyordu
kendisini odann arka tarafna doru farknda olmadan. Sanki hayat boyunca hi insan
grmemi gibi ya da korkun bir varla rastlamasna geri geri gidiyordu ayaklar. erideki
kzlar sebebini zemedii bir korku duymulard kendisine kar. Durumu farkeden gren Batur
durdu, etrafa gz gezdirdikten sonra, ndeki kza;

Kimsin? diye sordu kza.

22-23 yalarnda ancak olan kz afallam bakyordu. Onun bu durumunu gren Baturda
ard; anlam veremiyordu, belki de kendisini bir dman sanmt. Gelmesinden endie ettii
bir dman Bireyler syleme gerei duyarak;

Korkma, dedi; Benden sana zarar gelmez.

Bakt ki kz hl susuyor, birka adm atarak yanna biraz daha yaklat. kisi de
karsndakini kollayan birer sava gibi, birbirlerinin hareketlerini ve davranlarn gzleyerek
temkinli davranyordu. Batur avn rktmek istemeyen bir avc gibi bu ceylana yaklayordu.
Yukarya doru kalkk burnu, hafif kk enesi, dalm zlfleri, kapkara kalar ve pembe
dudaklaryla bylemi gibi ekiyordu delikanly kendisine doru kz; dal gibi uzun ince boyu,
kuu gibi ak ve uzun boynu ve dzgn vcudu akln bandan alyordu Baturun.

Gen kz ylece bakyordu sadece, korkmutu ama ilk aknl atlattktan sonra
soukkanlln yeterli dzeyde korumay baarabiliyordu arkasna saklanmaya alan kzlarn
aksine. Karsnda bir delikanl duruyordu. Erkek denilen insan cinsini bir tek ocukluundan
hatrlyordu, bir de odalarna yemek getiren o yal adamdan. Bir de ryalarndan Ama bu
farklyd, ite karsnda kanyla canyla duruyordu; bir iki adm tesindeydi, elini uzatsa
dokunabilirdi. Yllardr bu odada bastrlm olan, ket vurmak zorunda kald tm duygular ve
drtler bir anda ve hep birlikte devinmeye balyordu.

Batur Han;

Adn ne? diye sordu bu kez.

Kz duraklayarak bekledikten sonra, artk kendisine de yabanc gelen bir sesle;

S a y f a | 90


ELMA
Sevcen, dedi titreyen bir sesle.

Evet, karsnda hemcinsi olmayan birisi duruyordu. Tm vcudunu bir scaklk kaplad,
dalga dalga tm bedenine yayld. Yzne kan yrd, gl gibi kpkrmz kesildi yanaklar. Ruhu
deniz gibi dalgalanyordu.

Gzlerinden birbirlerinin ruhlarna aktlar. Orada kaldlar, zamann gelmi ve gelecek tm
lahzalar o an oldu; mekn kayboldu, her yer bolua bouldu. Ak oduyla yandlar, o anda, o
ortamda birbirlerine tutsak oldular. Yokoldular, yeniden dodular. Hayat aka kesti, ak yaamn
kendisi oldu. Korku sevgiye, sevgi korkuya dnd. Anladlar yanmann ne demek olduunu;
yandlar, kl oldular, kendi kllerinden yeniden dodular. Birbirlerinde kayboldular.

Ak anladlar. O, karanlkta yolunuzu gsteren kt, yolunu yitirmi dnyada nnz
grmenizi salayan klavuzdu. nsan insan yapan eydi ak. nce zgr kalmak, sonra kendi
istenciyle tutsak olmakt. Kaybettiinizde, insanlnz da kaybettiiniz kavram Varln baka
bir varlkta eritmek; tek beden, tek yrek olmakt. Ak insan insan klan eydi, tutunacak dald.
Peine dlecek, aranacak, uruna mcdele edilecek kutsal bir davayd.

Batur Han kzn yanna vard, o da artk kamyor ylece bekliyordu. Delikanl gen kzn
elini tuttu, elleri kaynat, tek el oldu; alev alev yanan iki el birbirine kenetlendi. Kalp dile
geliyor, bilin aracsz koyuyordu kendisini ortaya. Anlyorlard, bu ann zaten hep var olduunu;
bu an iin yaratldklarn. Birbirleriyle karlaacaklarn zaten bildiklerini anlyorlard, bu an
evvelde zaten yaadklarn anmsyorlard. Bu an, her and. Kaplar alyordu, evrene
karyorlard. Eriyip kayboluyordu varlklar daha byk bir varln iinde. Av avcya dnyor,
av avlanmaktan memnun oluyordu.

Gzel bir dten sonra zorla yataktan kalkan birisi gibi Batur Han kendisini zorlayarak;

Benimle gelecek misin? diye sordu.

Kz utanarak, evet anlamnda ban sallad. Sonra ekledi;

Artk yollarmz birleti.

Artk yollar birlemi, yazglar kesimiti. Ama kz korkuyordu, darda hatrlamad,
bilmedii bir dnya kendisini bekliyordu; koparld, kendisinin olmayan, iinde yaamad,
yaad ksmlar ise bir d zamanna dnm olan dnya nsan alt eyleri, alt yerleri
brakmakta glk yaar, nk o durum sonsuza dek devam edecekmi gibi bir oyun oynar
bilinci kendisine. imdi o da bu hislerle ne yapacan bilemiyordu. Belki de biliyordu, fakat
inanamyordu.

S a y f a | 91


ELMA
nce buradan kalm, sonra anlatrsnz burada neler olup bittiini dedi Batur. Alacak
bireyiniz varsa abucak aln, diye devam etti.

Gen kz sadece burada kald sre boyunca nak nak iledii ve artk odann yarsn
doldurmu olan gergeflerden bazlarn, setii en iyilerini ald. Daha da baka birey yoktu
almak istedii. Odadan darya ktlar, ayrlrlarken kz bir an duraksad. Batur kzn gzlerinin
iine bakt, onu anlyordu; kolundan tutup usulca ekerken;

Gel, korkma, dedi alak bir sesle.

Byk salon tm sszlyla karlarndayd, gen kz bunca zamandr buraya bile ilk kez
kyordu. Kafasnda bir hayal belirdi, buraya yllar nce geldii gn hatrlad. Titriyordu.
Nedimeler de birbirlerinin kollarna girmiler, vahi hayvanlarn karsna braklan korumasz
avlar gibiydiler. Ya da yle davranyorlard farknda olmadan. Sanki bir saldrya
urayacaklarmasna tedirgindiler, nlerindeki hanmlarnn arkasna snarak ilerliyorlard.

O srada bir brme sesi duyuldu, tpk boazlanan develerin kardklar homurtuya
benziyordu ve Batur bu sesi tanyordu. Kzlar onun arkasna saklanmaya alyorlard. O ise
sesin nereden geldiini anlamaya urayordu saa sola baknarak. Odadaki k azalmt ve
ieriye kmldayan glgeler vuruyordu, tpk bir ocuun mum nn karsnda eliyle oluturup
duvara yanstt ekiller gibi. Homurtu artarken anlad; ses yukardan, tavandaki bacaya
benzeyen uzun boluktan geliyordu. Ve yaklayordu. Kzlara tekrar odalarna girmelerini ve ne
olursa olsun, kendisi onlar arana kadar darya kmamalarn syledi. Onlar da tereddt
iinde ama mecburen denileni yaptlar. Biraz nce korkarak ktklar odaya geri dnmek
istemiyorlard artk, geriye dnmek deil ileriye gitmek istiyorlard. O anda gerekten iliklerine
kadar anladlar ki, o oda artk onlara ait deildi, kendileri de oraya ait deildiler. mrlerinin
geri kalann geirecekleri yer buras deildi.

Kzlar kapy kapatrken, Batur da klcn ekiyordu.

***

Kap gcrdad. Nedimeler istem d olarak Sevcenin arkasna saklandlar ama kap
tamamen aldnda derin bir rahatlama duyarak, tuttuklar nefesi braktlar. Karlarndaki
Baturdu; zeri kana bulanmt ve sol kolunda bir yara grnyordu, elindeki klc da
kpkrmzyd. Neredeyse iki saat kadar sren mcdele bitmiti en sonunda. Kzlar o sre
boyunca dardan, yreklerini azlarna getiren, kulaklar sar edercesine gl brtler,
barlar duymulard. Ama nihayet bitmiti.

Sevcen hemen sevgilisinin yanna kotu;

Yaral msn? dedi; Bireyin var m?
S a y f a | 92


ELMA

nemli birey yok, merak etme, diye cevaplad.

Orada ne oldu?

ktnzda grrsnz ama endie etmeyin, artk herey yolunda.

Kzlar odadan bir kez daha kyorlard hep birlikte ama bu kez korkarak deil. Ancak
grdkleri manzara karsnda tyleri diken diken olacakt. rkildiler, yerler kan glne
dnmt ve yzlerine tabandan bir scaklk vuruyordu buu gibi. Kann buusuydu bu.
Birbirlerine sokularak geri ekildiler. Heykellerle ssl bu geni salona bugn son kez
bakyorlard ve bir daha da asla grmeyeceklerdi.

Buradan kacaklard ama Baturun kafasnda bir soru daha vard. Salonun dier
ucundaki byk kapal kap Dierlerinden daha byk olan ve nnde iki tane kocaman arslan
heykeli bulunan kap Bu soruyu da akla kavuturmadan gidemezdi, onu da ap ieride ne
olduunu grmesi gerekiyordu.

Yerlerde artk phtlamaya balam ve kzl bir ate gibi her yan kaplayan kan midelerini
bulandryordu kzlarn. Batur onlara dnerek;

Siz burada bekleyin, dedikten sonra kapya doru yrd.

O kapya doru giderken kzlar da geri geri ekilerek duvara yaslandlar. Batur kapya
vard ama bu kez anahtar duvarda yoktu. Kap sert mee aacndan btnyle ilemeli ve
yekpareydi. Eliyle kulpunu tutup amaya alt ama kilitliydi, saa sola baknd ama hibirey
gremedi. Kapnn zerinde kurt ba eklinde iri bir tokmak vard. Onu vurdu, sanki kap
kendiliinden alacakm veya ieriden birisi aacakm gibi anlalmaz bir hisle. Elinde olmadan
yapmt bunu, elbette ki ald falan yoktu. O srada bir barma sesi duydu arkasndan;

Burada!

Bu nedimelerden birisiydi ve eliyle yerdeki kesik ba gsteriyordu. Koarak yanna geldi,
gerekten de boynunda sallanan zincirin ucunda bir anahtar aslyd, anahtar ekip kararak
ald ve odaya yneldi.

Anahtar kilide sokup evirdi, kapy at. Bembeyaz boyanm olan oda bombotu. Yan
tarafta bir masa vard, baka da hibirey yoktu. yice gz gezdirdi ama birey bulamad. Oysa
Elmann burada olabileceini sanmt.

Odadan karak tekrar kzlarn yanna vard, birlikte salondan darya yneldiler.
Koridoru geip o ryalardan km gibi grnen baheye geldiklerinde, kz da artk nlerinde
S a y f a | 93


ELMA
yepyeni bir hayatn kendilerini beklediini anlamlard. Herey geride kalacakt, en azndan o
boucu oda bundan sonra yoktu artk, imdi cennetten bir kede duruyor gibiydiler. Onca yl
durduklar o oda ne kadarda yaknd buraya; burunlarnn dibindeydi ama yllarca orada kapal
kalm, yanbalarndaki u glistan dahi grememilerdi. Pnarn bana vardklarnda Batur
kollarndaki ve yzndeki kan ykad, elleriyle ovalayarak temizledi. Klcn da suya tutarak
zerindeki kan tazyikli suyun altnda aktt. Kzlar da ayn ekilde ellerini ve yzlerini ykadktan
sonra kana kana su itiler, tm bu grdklerine inanamyorlard.

Batur Han ok yorgundu ve dinlenmek istiyordu ama teki taraftan burada daha fazla
kalp riske girmek de istemiyordu; ne olaca, balarna baka ne gelecei belli deildi ieride
kaldklar srece. Ancak kzlar byle hayran hayran dolanrken ekip koparmak da istemiyordu
bu mutluluktan. Onlarsa ieklere bir ar gibi konuyorlar, birinden dierine uuyorlard,
meyveleri koparp yiyorlard itahla. Kendisi de bir aacn altna oturup onlar seyrederek
yorgunluk att glmseyerek bakt bu manzara karsnda, burada zamann nasl getiini
anlamyordu insan.

Artk gitme vakti geldiini dnerek kzlara seslenip yanna ard. Baheden kp
tnele trmand ve srnerek ilerleyip sonuna vardnda yukardan sarkan ipin ucundan yeteri
miktarda keserek ald. Geri dnp baheye sarktt, bylece kzlarn yukarya kabilmelerini
salad.

Batur nce nedimelerden akr gzl olann balayp yukarya gnderdi, kz yava yava
gzden yitti. p geri geldikten sonra da dier nedimeyi balad, bu dierine gre ok daha
korkaklamt yllarca ieride kapal kalmaktan, kzcaz yukarya karken aaya deceinden
kayglanarak baryordu.

Ardndan ip yeniden grnd bir sre sonra. Sra Sevcene gelmiti. Kz;

nce sen k, dedi.

Delirdin mi sen? Seni burada brakp niye yukarya kaym, diye karlk verdi Batur
aknlk iinde.

Kz bir sre suskun bekledikten sonra;

Sen dediimi yap; diye cevap verdi.

Seni burada brakp yukarya kamam, olmaz yle ey, dedi sevgilisi.

nce sen kmazsan yukardakiler seni burada brakp kaarlar,

S a y f a | 94


ELMA
Niye braksnlar? Beni burada brakacaklar ne dmanlklar var? Ha nce ha sonra,
brakacak olsalar imdi de brakrlar.

Kz daha baka birey diyemedi, ama nedeni biliyordu. Neden kendisiydi, gzelliiydi.

Batur ipin ucunu kzn beline balad. O srada Sevcen aklna birey gelmiesine elini
salarnn arasna att. Kulann zerindeki bir tutam lo kta ksarak bakt gzlerinin nne
yaklatrd, sonra aradn bularak sandan bir tel kopard, ardndan da rastgele bir tane daha
kopard;

Bunca yldr o odada anladm birey var ki, o da geen bunca zamann, bunca
yalnzln samdaki tek bir teli aartmaya ancak gcnn yettiidir. Baka bir ak tel gremedim
ben samda. Geirdiim tm o karanlk yllar, bu telde aartp senin ellerine brakyorum,
bunca yl senin avularna koyuyorum. Dieriyse kapkara duran salarmn sadece bir teki
mrmn bundan sonrasn da sana armaan ediyorum. Hepsini seninle aartmak istiyorum.
Darda kalrsan bu iki tele bak, beni anmsa. Karna ak ve kara hep kacak bunu unutma, neyin
ak neyin kara olduunu doru anla. nce onu anla, sonra doru karar ver. Kendini arma,
mitsizlie asla kaplma, doru bildiin yolda yr. Ama her zaman ak olana tutun, dedi.

Sonra bir boha hline getirip balam olduu gergef ilemelerinin ierisinden birisini
kard, nakl bir mendilin iine sa tellerini koyup sevgilisine verdi. Boynuna sarld,
gzlerinden tek damla ya dt; inci tanesi gibi, iri tek damla ya.

Batur Han pek de birey anlayamamt ama; Peki, diyerek ald bu iki telin bulunduu
mendili.

Sonra ipi bir ka kez ekitirerek sallad. Tekrar sarld sevgilisine, o yukarya doru
ekilirken yeni kavutuu bu scak kollardan ayrlmak istemiyordu ama mecburdu. Kz yava
yava gzden kayboldu, arkasndan hasret ve zlemle bakt sanki aradan onca yl gemiesine.

Delikanl bir sre bekledi fakat ip geri gelmiyordu. Belki bireylerle urayorlardr diye
dnd veya iplerin dm yerlerini falan kontrol ediyorlard.

Sonra ipin ucu grnd. Geliyordu p geliyordu, fakat sanki yayndan boalm
zemberek gibiydi. Anlad; evet, ip aaya dyordu. Elini uzatp tutmaya alt ama
baaramad, nk mesafe ok akt. Aadaki bolua bakakald. Urganla birlikte aaya
yuvarlanan bir ta gznn nnden ap gitti, sanki bir gkta gibi. Btn mr boyunca
gznn nnden bireyler ap gitmiti o ta gibi, kendisi de aynen imdi olduu gibi hep
seyretmekle yetinmiti.

S a y f a | 95


ELMA
AT

Turul ve Uruk hzl hzl urgan ekiyorlard ama artk takatleri tkenmiti; arada durup
soluklanyorlard. Sonra yeniden ekmekle bitmiyordu. Nihayet nc gen kz da
grndnde Turul Han elindeki ipi braktnn farknda bile olmad. Tm arln kendi
zerine kalmasyla Uruk, dizleri ve dirseklerinin zerine yere dt; neyse ki ipi elinden
karmad. Turul! diye bard. Normalde byne adyla hitap etmezdi ama bu kez can
havliyle azndan yle kmt. Aabeyi kardeinin barmasn duyar duymaz toparland ve
hemen eilip urgan tuttu. O ipi elinden karnca kz bir adam boyu aaya kaymt; ekerek
kardlar yeniden. Turul Hann akl bandan gitmi, kza byye tutulmu bir adamn bakt
gibi bakyordu. Ama karsnda incecik, uzun bir servi dal gibi duran bu kz biliyordu ki kendisine
bir av gibi bakan bu ehzade iindeki z grmyordu. O konuyla hi ilgilenmiyordu, yalnzca
tensel gzelliine, cinsel ekiciliine bakyordu.

Yukarya kma sras Baturdayd. Uruk kardeini de ekmek iin ipi aaya salarken,
Turulun o srada artk nne geemedii bir drtye teslim olduunu bilmiyordu. Kafas ve
gzleri alev alev yanan Turul hzl admlarla dier kardeinin yanna varrken eilip yerden irice
bir ta ald eline. Dorulup birka adm daha atarak Urukun yanna vard. Uuruma doru
urgan sallayan kardeini hzla yana iterek devirdi. Ne olduunu anlayamadan dorularak oturan
kardeinin akn baklar arasnda ipin ucunu atn srtndaki eyerin kandan zerek taa
balad, sonra da fkeyle karanln iine frlatt. Yerde oturarak kendisine bakan Uruka ve
ileride korku iinde bekleen kzlara srayla kafasn evirirken;

Sesini kartan lmlerden lm beensin, diye bard.

Turul u an kudurmu bir hayvana benziyordu. Gen kzn yreine bir ate bast,
delirecek gibi oldu. Byle olacan biliyordu, uyarmt. Uyard hlde kendisini dinlememiti
sevgilisi. Ne olurdu ki, kendisi arkadan gelseydi sanki? Biraz bekleyip bir ipi beline
balayamayacak kadar aciz miydi?

Kz bunca yldr sabretmiti, yine sabredecekti. Ama bu tekinden ok daha ac bir sabr
olacakt, yeni aclar bazen tekileri aratrd. Yllardr oradan kmay dlemiti, neler verirdi
kabilmek iin. Ama imdi elinde olsa geri dnecekti aaya. O yannda olduktan sonra bin yl
daha kalrd, yeter ki yannda olsayd.

Uruktan hi ses kmyor, hatta durumdan memnun grnyordu. Ne de olsa suu
ileyen kendisi deildi, sorumluluk aabeyine aitti ve ortaya kmas hlinde niye sustuu
sorulursa bahanesi hazrd; lmle tehdit edilmiti.

Tm hazrlklarn tamamladlar, Baturun atna Uruk binecekti fakat aksi hayvan
kendisini zerine almamakta direniyordu. Glkle binmeyi baardndaysa at kendisini
zerinden att. Her taraf ar iinde yerden kalkan Uruk bunun zerine krbala giriti hayvana.
S a y f a | 96


ELMA
Yedee alp gidelim bari de hava kararmadan yola km olalm. Buradan bir an nce
uzaklaalm, dedi Turul. Sesi ok telerden geliyordu.

Bunu derken elinde olmadan uuruma doru dnp bakmt.

Ne yapt ne ettilerse Baturun atn kendileriyle birlikte gtrmeyi baaramadlar, hayvan
inatlatka inatlayor, krba falan da kar etmiyordu. Baka bir atn arkasna balyorlard ama
yle glyd ki bu kez ndeki hayvan da ilerleyemiyordu. En sonunda Uruk;

Brak u inat hayvan da burada kurda kua yem olsun, diyerek sald.

Ama nce zerindeki koumlar karp yedek atlardan birinin srtna balad.

***

Batur Han, anlayacan anlamt, sevgilisi hakl kmt ve stelik dnyay greli yarm
gn bile olmam bir kz o dnyay kendisinden daha iyi tanmt. Ve o dnya u an bana
yklmt, tanyamad, anlayamad bu yerkre ise stndeki gkkubbeyle birlikte zerine
kt tm arlyla. Bu ukurun dibinde kald, belki de lecei iin deil Birincisi sevgilisini
bulduu anda kaybetmekten, ikincisi de aabeylerinin kendisine byle bireyi yapabilmi
olmalarndan dolay. Artk yenilmilii tm hcrelerinde hissediyordu. Yaad mr kadar bir
mr daha yalanmt. fkeden deliye dnyordu, nasl yapabilirlerdi bunu kendisine? Nasl
olabilirdi byle birey? Anlayamyordu. Onlar kardeleriydi Ama artk deillerdi. Tanmad
yabanclardan hibir farklar kalmamt artk. Bandan aaya kaynar sular dklyordu sanki.
Tnelin azndan aaya, uurumun dipsiz karanlna bakt. Hayat u an kendisine bu kuyu
kadar dipsiz, karanlk ve anlamsz grnyordu.

OBAN

Irman iine doru uzanm aacn kklerinden birisinin altnda bulunan, az al rp
ve bitkilerle rtl kovuktan iri bir balk kt. Tedirgin ve dikkatliydi; sudaki en ufak bir
dalgalanmay, titreimi tehlike olarak alglamaya hazrd. Ancak karnn da doyurmas
gerekiyordu. Usul usul, nazl bir kz edasyla salnarak ilerledi, vcudu salnmlarla iinde var
olduu bu mucizev svy geriye iterken solungalaryla ald suyu azndan tekrar darya
veriyordu. ri parlak pullar, gkyznden huzmeler hlinde suya vuran kla birlikte parlayp
snmekteydi. Karsna kan birka ufak bitki paracn azna alp yoklayarak yedi. leride,
suyun yzeyine yakn bir yerde duran su bcei gzne arpmt. Yzgelerinin bir iki
hareketiyle ynn yukarya evirdi, suyun yzeyi puslu bir sr
175
gibi gzkyordu. Hzland. Av
kendisini fark edip kamadan tek seferde yakalamas gerekiyordu. Daha hzland. Karsndaki

175
Sr: Cam.
S a y f a | 97


ELMA
avna odaklanm yalnzca onu gryordu artk, yeille mavi arasnda bir rengi vard bcein. Bu
kk cezbedici yeme doru hzla yaklayordu. Yaklat Kk bir kabarck olutu.
Yakalamasyla birlikte tekrar aaya evirdi ynn. Yzey her zaman tehlikeliydi, daha tesine
getiinde yaam alan son bulan o izgiye yaklamann sonu kt olabilirdi, o izgiden ne kadar
uzak olursa o kadar gvendeydi. Bunu bilecek kadar tecrbeliydi artk. Hayatta kalabilmek iin
srekli evresini kollamas, dikkatli olmas ve en ufak bir tehlike sezdiinde kamas gerekiyordu.
nce borular gibi kollar olan, rmak tabanna tutunmu bir su bitkisinin arasna girdi. Bcei
oktan yemiti.

Birden bire ucu sivriltilmi bir aa dal baln vcudunu delip geti. Suda bir dalgalanma
meydana gelirken evrede kk srler hlinde gezinen balk yavrular hep birlikte uyum iinde
bir o yana bir bu yana sratli dnler yaparak katlar. Hayvan rpnrken evresini kzl bir
renge boyuyordu, iinde gizlenmeye alt bitki de sallanp duruyor, yaylan kzllk suyun
iinde eriyip, akntya karp kayboluyordu. Balk azn hzl hzl ap kapatmaya balad, gzleri
artk donuk donuk bakyor, yzgeleri ve kuyruu sallanyordu. Sonra sudaki bu ksa sreli ani
karmaann ardndan herey eski hline, olaan akna dnmeye balad; doada yas tutma
kavramna pek nadir rastlanrd nk. leride talarn ve kumun arasnda bir yenge ilerliyordu
paytak paytak, bu ekilde giderken tabandaki amuru kaldryor ve etrafndaki suyu
bulandryordu. Kimi talarn zerini kaplam olan yosunlar yumuack hayvan tyleri gibi
yalpalanyor, baz sucul otlar rzgrda dalgalanan ayrlar gibi akntnn etkisiyle yatp
kalkyorlard.

Yayd sr srsn ileride kendi hlinde otlamaya brakp, bacaklarn dizkapaklarnn
zerine kadar svayarak rman iine girmi olan oban elindeki aa daln sudan kard,
ucunda bir balk rpnyordu. Denei ektii su bitkisinin arasndan suya bir kzllk karyordu.
Daha tede suyun kysnda, otlakla rman arasndaki koyu renk topran zerinde obann
arklar, heybesi ve denei duruyordu. Birka adm tesinde de irice bir tan zerinde iki tane
balk vard. Bu tuttuu sonuncu ile birlikte artk karnn ok rahat doyururdu. Yznde bireyler
baarm olmann mutluluu vard ve glmsyordu. Birazdan ate yakacak, odunlarn kora
dnmesini bekleyecekti. tane kk dal parasnn ularn sivriltip balklar bunlara geirdi.
Byk beyaz kpei ise u an yere uzanm kendini seyrediyordu sakin sakin. Hayvann kulaklar,
kurtlarla bouurken kaptrmasn ve daha iyi iitsin diye kesikti. Ama yavruyken yaplan bu ilem
galiba pek bilmeyen birisi tarafndan gerekletirilmi olmayd ki, biraz fazla karlmt. Yine
herhangi bir bouma annda boazndan yakalanmasn diye angal
176
ad verilen, dikenli
kntlar olan bir metal geirilmiti boazna. Dilerini boazna geirmeye altnda kurdun
azna batarak, kpein boulmasn engellerdi bu dikenli tasma.

Heybesini ap iinden, leyin azndan arta kalanlar kard. Zayfa, orta boylu ve
esmer teni gneten yand iin iyice siyaha alan oban on beinde ya var ya yoktu.
ocukluundan beri bu ii yapyordu; hayvanlar sabah gnn ilk saatlerinde kyden toplayp

176
angal: engelli tasma. (engel kelimesinden.)
S a y f a | 98


ELMA
araziye karyor, akamzeri de gnbatmnda yeniden kye sokuyordu. Biraz sonra da kalkp
kye doru yola koyulacakt yine her zamanki gibi.

Sry nne katp ynn kye doru evirmeden nce dan zerindeki karla kp
yanndaki mein
177
torbaya kar doldurmak istiyordu, yolda giderken yiyecekti. Kpeinin ban
okad;

Srye gz kulak ol. Dalmasnlar, yoksa bir temiz sopa ekerim haberin ola, dedi
glerek.

Geri dveceinden falan sylemiyordu bunu. imdiye dek Setile sadece bir kere
vurmutu, o da bundan yl nce, apansz kar bastran o k gn kurda bir koyunu
kaptrdklarndayd. Geri hata kendindeydi ama onun da suu yok deildi hani. Olan oldu,
diye geirdi iinden. Bunlar dnrken oktan dan yarsna kadar trmanmt bile. Bir alnn
kaln gvdesine tutunarak dinlendi. Arkasna dnerek aaya bakt. Yukarya ktka herey
klyor, sesleri duyulmaz olduu iin birer grntden ibaret hle dnyorlard. Sanki
baka birer varlklarm gibi Ba dner gibi oldu, ynn hemen alya doru evirdi yeniden.
Salam grnen allar kavrayarak, iri talardan destek alarak trmanmaya devam edip yukarya
ulat. Dan zerindeki kayalarn arasnda bulunan kuytu bir keye yaklat. Burada bir adam
boyu yksekliindeki doal bir ukurun zerini rten kaba tahta kapa kenara ekti ve iine
doru eilip mein torbay karla doldurdu. Bu ta kuyunun iindeki kar, zerinden bir diz boyu
kadar eksilmiti nk evre kylerin obanlar da kmaya enmedikleri zamanlar gelip
buradan kar alrlard. Kapa kapatt. Az ilerideki daha ykseke bir kaya parasnn zerine
trmand. Kaya gneten smscak yanm, kzgn bir saca dnm olduundan karken elleri
yand. Her yne doru, ufka kadar Dnyann grnen bu paras gzlerinin nndeydi.

Aada bir ylan gibi kvrlarak ilerleyen rmak her yl yamur mevsimlerinde yava yava,
ya da sellerle birlikte gzle grlr biimde akan deitirirdi toprak yumuak olduu iin.
Daha ilerideyse rmaa kavuan derenin aalk bir alana yakn kesiminde kunduzlarn, kestikleri
odunlardan ina ettikleri kk bir bent gze arpyordu. Suyun derinleip akntnn azald bir
kesiminde ykanan mandalar sudan karmaya alan baka bir oban ise glkle
seebiliyordu. O da, boynuzlar ay gibi kvrk hayvanlardan oluan srsn yava yava
topluyordu.

Daha ileriye, ormana doru bakt. Uzakta, ok uzakta, gkle yerin birbirinin iinde eridii
o izgiye yakn bir yerlerde ormann balangc grlyordu. Yemyeil bir alan balyordu oradan
sonra ve sanki Dnyann ucuna kadar ilerliyordu. Ormandan ileride baka birey yokmu gibi
geliyordu obana. Alabildiine uzanan bu aa denizi ileride glkle grlebilen Kanak
Dalarna kadar ulayor ve seyrelerek daa doru trmanyordu. Fakat ormann bu abas,
dan gittike belirginleen dikliine yenik dyordu; yle ki dalar bir noktadan sonra
zerindeki topraktan bile syrlp, yukarya doru uzanan sarp kayalklara dnyordu. rpertici

177
Mein: Kaba deri.
S a y f a | 99


ELMA
bir grnmleri vard kayalklarn, sanki g yrtacakm gibi keskindiler; eski alarda
talardan yaplan baklarn azlarna benziyorlard. zerindeki kartal yuvalarn o gne kadar
hibir insan gz grmemiti, dnerek uan kartallar ise ancak birer nokta hlinde seebilmek
zar zor mmkn olurdu. Bir hayal dnyasna ait gibi grnen bu dalarn st ksmlar srekli
sisliydi ve kimi yerlerde bulutlarn arasnda kaybolan zirveleri vard. Dan aa kesimleri yrtc
hayvanlara; parslara, kurtlara ev sahiplii yapyordu, daha yukarlarda ise eliklere
178
, karacalara,
da koyunlaryla keilerine. Zirveye yakn yerlerde ise lanlar
179
, doanlar, atmacalar
hkmranlklarn sryorlard.

(I. BLMN SONU)

178
Elik: Da keisi.
179
Lan (Lain): Atmacaya benzer yrtc bir ku. ahin.
S a y f a | 100


ELMA
YEDGER BURCU

Sargun Emmi oturduu sedirin zerinde bacan bir dierinin altna katlayarak
toparland, evresindekilere bir gz att. Bugn ky odasndaydlar ve civar
kylerden iki korucu da konuklaryd; adamlar yle yorgundular ki oturduklar
yerde uyuyorlard. Arada bir nlerine den kafalarn tekrar kaldryorlard.
Odadaki kyllerden birisi tarlasna musallat olan bir kstebekten yaknyordu. Topran
altndan at tnellerden ilerleyip bitkileri kemirip bitiriyor, kurutuyordu ama kendisi birey
yapamyordu bu kr hayvana kar.

Odann ortasnda duran bakr mangaln zerindeki bir cezvede kahve piiyordu, mangaln
sivri tepeli kapaysa yerde yannda duruyordu. Kahveyi piiren ocuk;

Bu kahve yalnz Sargun Emmiye ki fincan daha kar belki, isteyene veririm. Ama
ondan gayr yok, dedi.

Biraz sonra Koca Sargun kahvesini yudumladktan sonra;

sterseniz bugn bir deiiklik olsun, farkl birey anlataym sizlere, dedi.

***

ki karde karda grnen ssl adrlara hayranlkla bakarak oraya doru yrrlerken
varsl obann ierisinden yanan atelerin dumanlar ykseliyordu. Saa sola gidip gelen, alan
insanlar, i gren kadnlar, oynayan ocuklar grnyordu. adrlar ok geni bir alana
yaylmt. Yaknlarda, balarndaki srtmalarn
180
gtt bir bykba hayvan srsnden
sesler duyuluyordu ara sra.

Kardeler adrlarn arasndan geerek en bynn olduu tarafa evirdiler ynlerini.
Yan yana yrrlerken de evreyi dikkatle inceliyorlard. adrn nne vardklarnda giriin
zerinden ne doru uzanan sayvann
181
altnda oturan oba beyini grdler, yerdeki saman dolu
kilim yastklarn zerinde bada kurmutu. Yannda, bellerindeki hanerleri ldayan birka
adam kendisini bekliyorlard. Giyimleri kuamlar yerlerinde bu iki gen esenlik dileyip beyle
grmek istediklerini sylediklerinde yanndaki adamlar tarafndan buyur edilip ieriye
alndlar. Bey de sayvandaki yerinden kalkp onlarla birlikte adrn iine girdi. Sze gler yzl
bey balad;

Deyin hele aalar ne grmek istersiniz? dedikten sonra yanndaki adamlardan
birisine dnerek; Syleyin de ayran getirsinler, diye devam etti.

180
Srtma: oban. Sr oban.
181
Sayvan: Tente, glgelik.
S a y f a | 101


ELMA
Ask suratl denecek kadar ok ciddi duran gen darya karak sa tarafa dnp arkaya
doland, adrn dndan ayak sesleri duyuluyordu. Ortasnda, zerine hayvan figrleri ilenmi
bir direk bulunan adrn ierisine renkli ve bakml
182
ekillerle dokunmu kilimler serilmiti.
erideki bir buhurdanlktan kaynayan ttsnn kokusu insann cierlerine kadar iliyordu. Sze,
grenee uygun olarak byk karde girdi;

Bize at lazm; iyisinden iki aygrla, birka tane de ksrak. Siz de at bulunabileceini
dnerek geldik buraya.

Biz de at ok, satarz elbet, dedi bey.

Yalnz, bugn atlar grr beeniriz, yarnda size altn m isterseniz, aka m istersiniz
bedelini getiririz, hayvanlar da alr gideriz. Malum, zerimizde o kadar paray tayamyoruz.

Hay hay, size nasl uygun derse Ama en fazla drt gn daha buralardayz, sonra
obay toplayp, adrlarmz skp yola kacaz.

Yok biz o kadar uzatmayz, hemen yarn hallederiz.

Ksa bir sessizlik oldu. O arada kk kardei bynn gzne bakt; o da tamam, der
gibisinden ban salladktan sonra;

Bize msaade, kalkalm artk, dedi.

Msaade sizin ama ayranlarnz iin de yle kalkarsnz, byle kuru kuruya arlamak
olmaz konuu.

Kardeler birbirlerine bakp olur, der gibisinden balarn sallayarak onayladlar. Biraz
daha bekledikten sonra ieriye iki kz girdi. Birisinin elinde testi vard, dieri ise tepsiyle
bardaklar getirmiti. Kzlar ieriye girerken kafasn hafife kaldrp bakan aabey arplma
dnd. Ama ban yeniden beyden tarafa evirdi. Elinde testi olan kz bardaklara ayran
doldurdu, dieri ise konuklara uzatt. Ayran almak iin kafasn kaldrdnda kk kardei de
beyninden vurulmutu. Birbirinin tpatp ayns iki kz karlarndayd ve gzlerine dnyann hatta
gelmi gemi alarnn en gzel kzlar orada duruyormu gibi geliyordu ikisine de.

Analar arka adrdaki hizmetileri su getirmeye yollam olduundan gnderecek
kimseyi bulamam, o yzden de yapt ayran kzlarnn eline tututurup adra salmt ikisini
de. Bugn obada yle ok i vard ki, kimse hibireye yetiemiyordu.

Kzlar birbirlerine yle ok benziyorlard ki, aknlklar yzlerine vurmutu kardelerin.
Durumu anlayan bey yine glmseyerek;

182
Bakml: Simetrik. Birbirine bakan.
S a y f a | 102


ELMA
Niye bu kadar ardnz, ikizler ite, dedi. Kzlarm diye ekledi.

ki karde de testinin dibini bulana kadar kzlara ayran doldurtup itiler. kizler de
birbirlerine bakp glmsyorlar, arada srada babalarn kontrol ediyorlard gzlerinin ucuyla.
Delikanllar arada kzlara bakyorlard. Ama artk oturma bahaneleri olan ayrann sonuna
geldiklerinde mecburen izin isteyip kalktlar. Yarn geleceklerini syleyerek ayrlyorlard ki, bey;

Ee, atlar grecektiniz hani, dedi.

At falan dnecek hlleri kalmamt, kafalarnn ii boalmt sanki. Beyin yanlarna
takt bir adamla birlikte giderek, etraf ereti
183
itlerle evrilmi olan bir alann iindeki atlara
baktlar. Geri dnerlerken byk karde, bulaklar ykadktan sonra dnmekte olan kzlarn
ellerindeki testiyle bardaklar mutfak adrna braktktan sonra girdikleri kendi adrlarn grd.

Yanlarndaki genle esenletikten sonra obadan ayrldlar. Kardeler yola ktklarnda
ikisi de kendi ilerinde yine kendileriyle konuarak, yrdklerinin bile farknda olmayarak
ilerliyorlard; ayaklar yryordu ama kafalar baka bir yerde duruyordu. k olmulard.
Hangisi hangisine ak olmutu, birini dierinden nasl ayrt edebilirlerdi. Dardan bakan birisi
anlayamazd, nk iki kz birbirinin tpatp aynsyd. Ama k olan gnl maukunu buluyordu,
mknats gibi etkisine kaplp ekilerek ulayordu ona. Suskunluu bozan kk karde oldu;

Atlar ne olacak? alacak myz?

Aabeyi uzun bir sre suskun kalarak, baya bir dndkten sonra konutu ama verdii
yant sorulmam olan baka bir soruya aitti;

Ben o kz karacam.

Hangisini? dedi kardei telala, yoksa kendisininkine mi gz koymutu aabeyi diye
korkuyordu.

Ne bileyim hangisini?... Biraz sustuktan sonra devam etti; Elinde testi olan

Aabeyine belli etmeden, iinden derin bir oh eken kardei;

O zaman be de tekini karrm, dedi.

Yine suskunluk denizine dalarak bir mddet daha gittiler. Byk olan;

Sen de az deilsin, dedi glmseyerek.

183
Ereti: Geici. Srekli olmayan.
S a y f a | 103


ELMA
Glmsemiti ama kafasnn iinde bin trl soru uuuyordu u an. Kendisinden ok da
farkl bir durumda olmayan kardei de ayn ekilde, biraz da zoraki glmsedikten sonra;

Baaramazsak?... dedi; Acaba istesek vermezler mi?

Doru diyorsun, verirler. Gidince de deriz ki; Biz bu yrenin en nl at hrszlaryz.

Kardei boynunu drp ban nne edi, hrszlndan mr boyunca ilk kez utan
duyuyordu; daha nce hi sorgulamamt bile yapt eyi. Aabeyi biraz nce sorduu sorunun
yantn gecikmeli olarak verdi;

alacaz tabi atlar () Onlar alarken kzlar da karrz. Herey olacana varr.

Ya kzlarn bizde gnl yoksa Gnlsz olmaz.

Niye olmasn? Sanki babalarnn kendilerini verecei baka adamlara gnlleriyle
varacaklar. Hem grmedin mi, bize nasl baktklarn?

Akamzeri dier kardeleriyle birlikte yola bakan tepenin ardndaki kk bir inin
giriinde oturmu planlarn yapyorlard. Bu kovukta kendilerini bekleyen teki kardeleriyle
birlikte toplam yedi kiiydiler. Obaya, beyin yanna gidenlerin birisi en kn bir byyd,
dieri de onun iki by. Tartmalardan sonra varabildikleri tek nokta, anlaabildikleri tek
husus uydu; atlarn ve kzlarn yerini biliyorlard ve gzleri kararm iki k kzlar karrken
dierleri de atlar alacakt. Nasl yaklaacak, nbetileri nasl atlatacak, nasl kaacaklard hibir
fikirleri yoktu.

O gece yedi karde sessizce obann ierisine szldler, artk uzmanlk alanlar hline
gelmi olan bu ii yllardr yapmann verdii rahatlkla hareket ediyorlard. Tm nbetilerin
yerlerini tespit ederek, ayn anda ve grnmeden davranyorlard. adrlarn arasndan t
karmadan bir glge gibi kayyor, en ufak bir kprtda, herhangi bir km
184
verecek belirtide
karanlklarn iine girerek kayboluyorlard. Biraz sonra kardelerden bei atlarn olduu tarafa
giderlerken dier ikisi de kzlarn adrna vardlar. evreyi kollayarak adrn arka tabannn
kuman kaldrp ieri girdiler. Herhangi bir phe uyandrmamas iin giriteki kap yerine
kullanlan kaln bezi hi zorlamamlard. En iyisi arka taraft.

eride yalnzca kzlar vard ve bu ilerini daha da kolaylatracakt. kizlerden hangisinin
kendi mstakbel yavuklusu olacan bir bakta anlamlard ikisi de hi kartrmadan. Birlikte
kzlarn balarnda melmi bir vaziyetteyken ellerini ayn anda ikizlerin azlarna kapayarak,
ikisini de uyandrdlar. Azlar kapalyken belki de kbus grdklerini ya da karabasan
ktn sanan iki gen kz da barmaya alyor ama baaramyorlar, bir yandan da
debeleniyorlard. Delikanllar parmaklarn dudaklarna gtrerek susmalarn iaret ediyorlard.

184
Km: Kuku, phe.
S a y f a | 104


ELMA
En sonunda bunlarn sabahki genler olduunu anlayarak, debelenmekten vazgetiler. Belli ki
onlarn da gnl vard. Delikanllar, elerini korkarak ve yava yava azlarndan ektiler. Sze
kk karde girdi hemen;

Eer gnlnz varsa bizimle gelin yoksa kusurumuza bakmayn ama sesinizi de
karmayn, dedi; abuk abuk ve telala.

Aslnda gnlllk ksmn ok da umursamayan aabeyi aknlkla bakt yzne ama hi
sesini karmad yine de. Zaten kzlar gnlsz olsalar imdiye kadar oktan zlgt basm
olurlard. Kzlarn ikisi de olur anlamnda kafalarn salladlar, bu kadar kolayd ite. Byk
karde;

Biz darda bekliyoruz, abucak hazrlann ama en ufak bir ses bile karmayn, dedi.

Sonra ikisi de darya karak beklemeye baladlar, biraz sonra ikizler hazrlanm olarak
yanlarndaydlar. Yavuklularnn ellerinden tutarak karanln iinde ylan gibi aktlar. Geri acemi
olan kzlar biraz hzlarn kesiyor ve sessiz olmay ok iyi beceremiyorlard ama yine de
delikanllara ayak uyduruyorlard bir biimde.

Aalar
185
, atlarn banda keik bekleyen iki adam enselerine sert bir denekle vurarak
bayltm; ellerini, ayaklarn ve azlarn balayarak etkisiz hle getirmilerdi. Yllarn tecrbesi
vard ne de olsa. Atlarn zerlerine binmi kendilerini bekliyorlard. lerinden bir tanesi,
yanlarnda kzlarla gelen kardelerine;

abuk olun! Atlara binin hemen, dedi fsldarcasna.

Atlar aralarndaki yabanclardan dolay tedirgin olmaya balamlard ve
huysuzlanyorlard. ki karde terkilerine
186
sevgililerini de alarak birer ata bindiler. Hayvanlarda
eyer olmad iin kaba etleri biraz aryacakt ama yapacak birey yoktu. imdiye kadar herey
yolunda gitmiti, ama iin zor ksm daha yeni balyordu. Kardelerden birisi itleri ap atlar,
eliyle yarnlarna
187
vurarak harekete geirip darya karmaya balad. Herbiriyle grlt
olmasn diye tek tek urayordu, hepsi bittikten sonra kendiside atlanacakt. Btn atlar
darya ktktan sonra, arkalarndan onlarda ktlar. Sonra hayvanlar srmeye baladlar.
Yava ilerliyorlard ki, olabildiince kimseye farkettirmeden uzaklaabilsinler. Ama bir mddet
gittikten sonra bir bart duyuldu. Bu, obada bir eit kolluk grevi yaparak devriye atan bir
nbetinin sesiydi. Arkalarndan gitgide ykselen sesler arasnda bile hl onu duyabiliyorlard;

Ylky
188
karyorlar, diye baryordu.

185
Aa: Aabey anlamnda.
186
Terki: Eyerin arka taraf.
187
Yarn: Krek kemii, omuz arkas.
188
Ylk: At srs.
S a y f a | 105


ELMA
Kardeler oktan hayvanlar drtnala kaldrarak srmeye balamlard, gecenin
karanln at kinemeleri yaryordu. Pelerine demesinler diye geride hayvan
brakmamlard. Ama yrklerin bazlar hayvanlarn bir ksmn tedbir iin blp baka bir yere
gtrrlerdi. Bu olasl kendileri de biliyor ve yle olmamasn umuyorlard. Ama yanlyorlard.

Biraz sonra pelerine dm olan 20 kadar atl kendilerini kovalyordu. nlerindeki
sry de datmadan srmeye alarak aalk bir alann yanndan, sonra kk bir dereden
getiler. Arkalarndaki sesler ok hzl olmasa da yaklayor, yava yava ara kapanyordu. Bu
arada srnn yanlarndan kaarak gecenin karanlnda kaybolan birka hayvan oldu ama
onlar nemsemiyorlard artk. nemli olan ilk nce pelerindeki adamlarn ellerinden sa salim
kurtulabilmek, ancak bundan sonra mmknse olabildii kadar fazla at hrszlayabilmekti
189
.

Tepelerin arasndan yukarya doru kan bir yol grdler ve arkalarndakileri
saptabilmek
190
iin o yana yneldiler fakat kendilerini takip eden biniciler tahmin ettiklerinden
daha fazla yaklamlar ve girdikleri yolu da grmlerdi. Karanlkta tozu dumana katarak
gidiyorlard. Yol gittike dikleiyor, keskin dolamalar
191
hzlarn kesiyor, tepeler dalk bir alana
dnyordu. Onlar da ktka kyorlard. Uzaktan, obada gecenin karanln aydnlatmak iin
yaklm olan ateler grnyordu. Yol bittikten sonra talk saylabilecek bir alana girdiklerinde
hzlar iyice kesilmiti artk ve biraz daha ilerledikten sonra yrede kutlu saylan ulu bir dan
zerindeki yksek bir dzlkte durdular. Yol bitmiti, sarp bir uurum nlerinde duruyordu.
Kaacak bir yerleri kalmamt artk. Serin bir rzgr esiyordu.

ok gemeden kendilerini takip eden atllarla bu da banda kar karyaydlar. Kllar
ekildi ama oba atllarnn ba, iki hrszn arkasnda duran bey kzlarn grnce ard. Elbette
ki bilmiyordu bu haydutlarla katklarn ve hi de zorla olmua benzemiyordu, yine de onlarn
salimen obaya dnmeleri gerekti. O yzden de;

Kzlar brakn, diye bard.

Adam haklyd, bir vurumann ortasnda kalmamalar gerekiyordu. Hem onlar
arkalarndayken rahat da dvemezlerdi. Kadnlar, kzlar koz olarak kullanmak da yakmazd
zaten kendilerine, her ne kadar hrsz olsalar da. Kzlar ikna ederek orada bekleen srdeki
atlardan ikisine bindirdiler. Kzlar kenara ekildikten sonra artk gece kana bulanacakt.
Kanlmaz bireydi bu.

Ama o anda olanlar oldu.

Atlar huysuzlanmaya, tedirginlikle kmldanmaya ve kinemeye baladlar. nce
gkyznde bir parlaklk grdler, sonra bir uultu duyuldu. Giderek artyordu k da, ses de.

189
Hrszlamak: Halk aznda almak.
190
Saptmak: Kurtulmak. Farkl bir tarafa ynlendirerek kamak.
191
Dolama: Dnerek kan yol.
S a y f a | 106


ELMA
Hepsi de aakalm baknyorlard. Gkten zerlerine birey yaklayor, giderek byyordu.
Daha dorusu yaklatka byyormu gibi gzkyor ve alev alev yanyordu; kpkrmzyd.
Ortalk gn gibi aarp aydnland. Bir alev topuna benziyordu. O derece yaklamt ki, artk
gzlerini alyor, bakamyorlar, elleriyle kollaryla gzlerini kapatyorlard. Atlar saa sola
kamaya alyorlard rknt iinde. Uultu kulaklar sar edecek seviyeye ulamt artk.
Ardndan bir arpma sesi duydular yaknlarnda, altlarndaki toprak rplan bir hal gibi sarslp
dalgalanrken, herbiri o uurumun kysndan bolua doru savruldular.

Sylenenlere gre, ge savrulan bu insanlarn ve atlarn hibirisi bir daha yere dmedi.
Gen kzlar, baz halklarn gzlerinin gcn snamak iin baktklar bir ikizyldza
192
dntler
ve yedi karde de Yediger
193
burcunu oluturdu. Karlan ylkysa olpana
194
snarak onun
srsn meydana getirdi. Yedi kardei kovalayan atllar da yldzlara dnverip her yana
dalarak onlar aramaya baladlar ve sonsuza dek orada kaldlar. te bu yzden yedi aygrl
haydut alplar, hrszlarn ve yamaclarn koruyucudurlar ve hrszla ve urulua
195
kanlar da
onlarla ynlerini bulurlar.

II. BLM

RVAYET

Anlatlanlar azdan aza aktarld, dilden dile dolat. Sylenenler bazen eksildi,
unutuldu. Bazen de zerine eklemeler yapld. Boluklar kimileri tarafndan d gcyle
dolduruldu, kimileri de akln kullanp yorumlad. Bazlar anlatlan baka eyleri ulad, bazlar da
gereksiz grd yerleri karp att. Birisi yorulduu iin ksaltt, tekisi sslemek iin bireyler
katt. Dieri de elinden geldiince duyduu gibi anlatt. Yalan diyenler de oldu, iindeki gerei
arayanlar da. D geree kart. Zaman geti, gerek de dnt. Hepsi bir yalan oldu. Kim
dedi, kim syledi unutuldu.

Anlatann ne nemi var, anlatlana bakmak gerek. Bazen de anlatlan bir kenara koyup,
anlatana kulak vermeli. Kimi anlatr, kimi dinletir. ylesi vardr iittiini dile getirir, dinlemekle
bklmaz. Bazs da vardr ki, kendi yreinin sesidir. Dedikleri szden tedir.
Kim kime syledi, hangisi hangisinden duydu. Biri birine anlatt, teki dierine. Kimden
duyduun deil ne duyduun nemlidir. ittiin deil, anlattn senindir.

192
kizyldz: Birbirinin etrafnda dnen iki yldz. ounlukla tek bir yldz gibi grnr.
193
Yediger: Byk Ay takmyldz.
194
olpan: Vens gezegeni.
195
Uru: Soygun. Haramilik, yolkesicilik.
S a y f a | 107


ELMA
A. Tas

Geni bir salonun ortasnda yar plak rakkaseler dans ederken, kasnaklara gerilmi
derilerden yaylarak her yan dolduran sesler ve birbirine arpan metal ngrtlar ortama ehvet
yayyor; tefler ve ziller alnyordu. Sratle ve dnerek oynayan kadnlar herkesin yreklerini
ayaa kaldryordu. Kvrml, gen bedenleri salnarak, kvranarak, balarn geriye atarak ve
ritimle tm uzuvlaryla birlikte deviniyor, ortamdaki i yakc, ksnl
196
gerilimi dorua
ulatryorlard. Kalalar saa sola giderken gbekleri daireler iziyor, gsleri ise ileri geri
oynuyordu. Btn bu, insann kann kaynatan hareketler birbirleriyle mthi bir uyumla i ie
geerek sergileniyordu. zleyenlerinse akllar balarndan kp bambaka yerlere gidiyorlard.
Tm salon tutumu yanyordu sanki. Masalara yerletirilmi olan beyaz, krmz, pembe ve ala
renkli zambaklarn geriye doru kvrlan ince yapraklarnn ortasndan yaylan kokular, oynayan
rakkaselerin ter kokularna ve masalardaki ikilerin kokularna kararak her yana dalyordu.

Bor
197
ve arak
198
su gibi akyor, esriyen
199
adamlar oturduklar masann bandan, yeil
krkl dalardan inmie benzeyen bu ahular seyrederken kendilerinden geiyorlard.
Oturanlarn herbiri nemli birer boyun hanyd. Sk sk byle toplanyorlar ve byk
amdanlarn aydnlatt salonlarda, onlar aratmayacak byklkteki adrlarda, otalarda
200

sefahat lemlerine dalyorlard. Gnlerini gn ediyor, zevk iinde yzyorlard. Balarnda
bulunan Salar Hana ballklarn bildirip onun uyruu olmulard geride kalan yllar ierisinde.
yle yapmasalard zaten balarna gelecekleri dnmek bile istemezlerdi. ki gn iinde yurtlar
balarna yklr, ala adrlar, gk otalar zerlerine gerdi. Salar Han glyd, kafa tutmak
yarar salamazd; en iyisi ona katlmak, onunla birlik olmak, elenip, cokun geceler iinde
boulmakt.

Rakkaselerin ayaklarnn altna serilmi gl yapraklar etrafa dalyor, krmz bir hal gibi
her yan kaplyordu.

Gece biraz daha ilerledikten sonra bu hanlarn hepsi ortada rakseden bu sln gibi
kadnlar ya da dmanlarnn lkelerinden ele geirdikleri kollar knal erden
201
kzlar,
halayklar
202
, karavalar
203
alp odalarna ekileceklerdi. En az ayda bir toplanp bu topraklarn o
gne kadar grmedii elenceler tertipliyorlard; agzllkleri doymak bilmiyor, bileylenmi
nefisleri bir trl krelmiyordu. Bu elenceler ne zamana dek srecekti kim bilir? Orada bulunan
herkes sonsuza kadar devam edeceini sanyordu belki de. Ancak bazen beklenmedik eyler
olur hayatta, basit ama etkileyici olaylar. Ne zaman nerede karnza nasl kacan

196
Ksnl: ehvetli.
197
Bor: arap.
198
Arak: Rak.
199
Esrimek: Sarho olmak.
200
Ota: Byk adr.
201
Erden: El dememi, bakire.
202
Halayk: Cariye. Kadn kle.
203
Karava: Odalk, cariye.
S a y f a | 108


ELMA
bilemezsiniz, tm gidiat bir anda tersine eviriverir. O gece de yle olacakt, olaylarn ak
beklenmeyen bir biimde deiecekti.

Srtnda kaln yn kumatan eskimi bir atk sarl, yal, ak sal bir kadn kapdaki
nbetilerden birisine yaklat. Beli hafife bklm, gzleri ukurlarnn iine kamt ve
altlar kr kr olup kararmt. Dierine gre daha uzun boylu olan nbetiye bakarak;

zin verin de bir tas orba ieyim alkta
204
, dedi. And olsun olum, iki gndr azma
scak birey demedi, boazmdan da sokum
205
gemedi.

Sonra yz gibi krm olan ellerinde tuttuu eski atlak tahta bir tas gstererek;

Yahut da u tasma biriniz yiyecek bir a doldurun da verin, ieriye sokmasanz bile,
dedi. Giysisinin ksa gelen kollarndan incecik bilekleri grnyordu.

Syledikleri gerekten de doruydu; iki gndr yalnzca su girmiti midesine, yiyecek bir
lokma ekmei bile bulamamt. ehirdeki tek gzl evinden buraya yryerek gelmiti. Alktan
dolay soukta iki belki misli daha fazla yordu. Her yer apakt, uul uul bir rzgr esip
karlar kaldrarak tipiye dnyor, havada kar evrintileri oluuyordu. Kapdaki nbeti askerler
birbirlerine baktlar. Yal, aciz bir kadnd. Bu kadar ackmasa, bu kadar muhta olmasa buralara
kadar gelir miydi? Tm ehir, tm yre bunlardan kaynyordu, tm hanlklar bylesi insanlarla
doluydu. Askerlerden birisi;

Brakalm gesin. eridekiler har vurup harman savururken, millet darda acndan
geberiyor; anas alyor, dedi sessizce.

Tamam, ge ana, dedi dieri de.

Ardndan ieriye doru dnerek eliyle bir yeri gsterip;

u tarafa doru gideceksin, oradan da aaya in. Sonra birine sor al gsterir sana.
Ama sakn dediimden dar kma, saa sola saparsan bamza i aarsn. Ondan sonra aykla
pirincin tan, canmza okurlar sanki ok mhim bireymi gibi. Kimselere grnmeden
istediini ye k. Olur ya, yine de birine falan rastlarsan da; temizlikiyim, dersin.

in gcn rast gelsin, tuttuun altn olsun, diyerek ieriye girdi yal kadn.

Arkalarndan ettii dualarn, alkmalarn
206
sesi duyuluyordu yava yava, titreke
yryen kadnn. Denileni yapp mutfa buldu, oradaki bir hizmeti kza durumu anlatt.

204
Alk: Mutfak.
205
Sokum: Lokma anlamnda.
206
Alkmak: Hayr dua etmek, vmek.
S a y f a | 109


ELMA
Birazdan nne orbas da, daha baka istemedii eit eit yemekler de konmutu. Giderken
de bir bohann iine istedii kadar yiyecek vereceklerini sylemilerdi mutfaktaki alar ve
hizmetiler. Kr istemiti bir gz, Allah vermiti iki gz. Karnn doyurdu gzelce.

Sonra kendisi iin hazrlanan bohay ve krk tahta tasn eline alp, kalkarak ar aksak
admlarla yine darya kt. Ama bu kez dmdz gidecei yerde saa sapt yanllkla. Yalln
da etkisiyle yolunu temelli kaybedip, birka yanl yere daha dnd ve alnyazs bu yanda da
kendisini ynlendirerek bir seim yapmak mecburiyetiyle ba baa brakt onu. Karsnda
cmb hlinde akp giden salondaki hayat, ar kalalarn sallayarak o hayattan daha hzl
oynayan rakkaseleri grd. Damarlarndaki kan ekildi, beynine yrd. Darda lmeye yz
tutmu fukaralar mirin iti gibi titrerken
207(*)
souktan, onlar burada lem yapyorlard. Oysa
sanyorlard ki, kendilerini, zavall halk dnen yneticileri var ama onlar buralarda neler
ediyorlard. Geri bilenler zaten biliyorlard olup biteni, dnen dolaplar ama onun gibi
garibanlar ihtimal vermezlerdi byle bireye. Tercihini yapacakt; ya kp gidecekti buradan,
elimden ne gelir diyerek. Ya da tepkisini koyacakt. Belki bu yandan sonra zindanlara
atlacakt ya da kellesinden olacakt ama almn almt bu Dnyadan, greceini grmt;
yitirecei birey de yoktu. Bu yandan sonra bakaldracakt. Bunca sene kimseye sesini
karmamt ne ocukluunda anasna atasna, ne genliinde kocasna, ne kaynanasna
kaynatasna. Ama imdi yapacakt. Kararn verdi.

Salona dald, yrmeye balad. Titreyen ba dimdikti, kendisine aval aval bakarak dans
etmeye devam eden rakkaselerin yanndan geti. Mzik devam ediyordu. Az sonra masadakiler
de farkettiler kadn, kendilerine doru yaklaan bu ak sal ihtiyar izliyorlard. Kadn masann
ortasnda oturan ve hepsinin ba olduunu tahmin ettii hana doru yrd, gz gze geldiler.
Birbirlerinin gzbebeklerinin derinliklerine bakarak oradan ruhlarn gryorlard sanki. Masaya
vardktan sonra ne doru uzanarak elindeki atlak tahta tas adamn nne serte brakt.
Sonra da tek kelime etmeden arkasn dnp yavaa yryerek oray terk etti. Kadn
yakalamak zere harekete gemeye hazrlanan askerleri eliyle iaret ederek durdurdu Salar
Han. Tahta anaa bakyordu. aret ederek mzii susturduunda rakkaseler de oynamay
kestiler. Hayatnn ilk isyann gerekletiren bir kadndan hayatnn ilk ibretini alyordu. erideki
ltl devinim birden sona erdi ama artk onun zihninde bireyler kmldanp harekete gemeye
balyordu. Smscak kaynayan ortam buz kesmiti. Salar Han da ate basan vcudundan buz gibi
terler aktyordu.

Ayaa kalkt; algclarla, danszlere iaret ederek dar kmalarn istedi. Mzisyenler
abuk abuk ellerindeki, kucaklarndaki mzik aletlerini toplayp kollarnn altna koyarak,
srtlarna asarak ayaa kalkar, rakkaseler kapya doru yrrken birden aklna birey
gelmiesine;

Durun! diye bard Han. Hepsi kendine doru dndkten sonra;

207
(*) mirin (veya Emirin) iti gibi titremek: Fukaralktan ve aresizlikten soukta kalp mek.
S a y f a | 110


ELMA
Herkes buraya gelsin ve olanlara tank olsun, dedi. Burada kim varsa gelsin.

nsanlar masann bana toplanyorlard.

Herkes toplansn, gelmeyen kimse kalmasn. Bu konakta kim varsa arn gelsin, dedi.
Ayrm yaplmadan tm herkes gelecek.

Yarm saat iinde kim var kim yok salonu doldurmutu, herkes merakla ve sabrszlkla ne
olacan, hann ne yapacan bekliyordu. Salar Han ayaktayd ve dierleri de ona olan sayglar
gerei iki yannda ayakta duruyorlard. Nihayet Han;

Tm malm mlkm, bunca yldr ydm servetimi yarn halkm yama edecek,
herkese duyurula, dedi.

Eski bir gelenei uyguluyor, yeniden yaama geiriyordu. Hanlar, beyler neleri var neleri
yok lenlerde, toylarda
208
yama ettirirlerdi eski alarda. Bu uygulama onlar yoksul brakmaz,
aksine daha etkili bir konuma ykseltirdi. Daha sonraki devirlerde ise tm varln datmak
yerine; da gibi et, tepe gibi ekmek ydrrlar, gl gibi kmz
209
dktrrlerdi. nsanlar da bu 90
atla 900 srn ve 9000 koyunun eti ile 90 havuz kmz yama eder, elenir yer ierlerdi.

Ksa bir suskunluktan sonra;

Bir daha sylyorum, duymayan kalmasn! Yarn rtkanlar kartlsn, davullar
vurulsun herkese haber salnsn; tm varlm yarn halkm yama edecek, dedi. Devletin
mallar dndaki hereyim talan edilecek.

Kimseden t kmyordu. Herkes aknlk iindeydi. Kulaklarna inanamyorlar,
duyduklarnn gerek olup olmadn sorguluyorlard. Acaba han ok mu sarho olmutu,
delirmi miydi, ne dediini bilmiyor muydu, bylenmi miydi o yal kadn tarafndan? Ama ne
olursa olsun ertesi gn kalktnda bunca insann karsnda verdii sz tutmamazlk edemezdi.
yle olursa tm itibarn yitirir, kimsenin yzne, hele de dier hanlarnkine bakacak hli
kalmazd. nsan iine kamazd o takdirde. stelik gayet de normal grnyordu u anda,
ldrm ya da esrimi gibi bir hli yoktu. Ama daha bitmemiti, yannda g srasna gre
kendisine en yakndan uzaa doru dizilmi hanlara, beylere dnerek gzlerinin iine bakt. lk
nce Our Hana evrilmiti baklar doal olarak, ilerinde en saygn ve gl olan oydu.
Daima sinirli bir grnm sergileyen ama bu grnn aksine ok soukkanl bir insan olan
Our Han da kendisinden istenileni anlayarak;

Ben de tm malm yamalattryorum, dedi ksa ve z olarak. Sz onun azndan bir
kere kard. Bir daha da geriye dnmezdi.

208
Toy: enlik.
209
Kmz: At stnden yaplan ekimsi, alkoll bir iki.
S a y f a | 111


ELMA
Arkasndan dier yanndaki Mergen Hana evirdi yzn, ksa boylu neeli birisi olan bu
han da ayn eyi yapmakta tereddt etmedi. Geri o eline frsat gese sz falan dinlemez geri
dnerdi ama gcn karsnda boyun emek gerektiine inanrd. Sonra dierleri de srayla ayn
taahhtte bulundular. Kimileri ballklarnn snand bu olayn gerekliinden kukulanyor,
ou da tamamen korkudan itiraz etmeden uyuyordu dierlerine.

Sra, ok da belli olmayan hafif kemerli sivri bir burnu, kaln, kara kalar olan bir hana
geldi. Ayuk Hand bu. Ses soluk duyulmuyordu. Herkes bekliyor, onun yzne bakyordu ama
tatan ses kyor ondan kmyordu. Salar Han biraz bekledikten sonra gzn bir sonraki kiiye
evirdi. Ondan sonrakiler de ayn szlerin benzerlerini yinelediler, hepsi de mallarn mlklerini
yama ettireceklerdi. En sonunda Salar Han, yeniden Ayuk Hana dnerek;

Sen ne dersin Ayuk Han? Sesin soluun kmaz, yoksa benim szm iner misin?
dedi.

Ayuk Han susmu, yant vermiyordu, azn bak amyordu. Ban hi kaldrmadan
gzlerini masann zerindeki bir yere sabitlemi ylece bakyordu. Salar Han sesini ykseltti bu
kez, bir kaplan gibi kkryordu sanki.

Konu, ne diyeceksen onu de, diye bard.

Ayuk Han ban kaldrp, Salar Hann gzlerinin iine bakarak;

inerim, dedi. Senin szn de inerim, mezardan atam ksa onun szn de
inerim. Ben malm kimseye vermem. Byle birey istemeye hakkn da yok, bunun trede yeri
de yok. Siz hepiniz ne dediinizi bile bilmiyorsunuz, kafay bozmusunuz.

Gzleri akamdan beri itii ikinin ve tm bu olan bitenin etkisiyle kan anana
dnmt. Azndan, younlam alkoln kokusunun da kart zehir gibi bir hava
pskryordu darya konutuklaryla birlikte. Btn bu olup bitenlere inanamyor, inanmak
istemiyordu. Oradan yal bir moruk kagelmi ve hereyi berbat edip arkasna bile bakmadan
kp gitmiti.

Verir misin, vermez misin grrz, diye karlad bu szleri Salar Han. Trede yeri
yokmu yle mi? Peki btn bu yaptklarmz uygun mu treye? diyerek eliyle salonu gsterdi.
Sonra ayn hiddetle devam etti; Tm malna mlkne el koyuyorum, halka datyorum.
Hanln da alyorum elinden, seni de bu lkeden sryorum.

O esnada zerine bast yumuak karlar gcrdata gcrdata ilerleyen yal kadn evine
gidiyordu, yapt davrann nelere yol atn bilmeden. Dayak yemediine, dvlerek,
svlerek kovulup darya atlmadna ya da zindana tklmadna krederek yryordu.
S a y f a | 112


ELMA
Ancak yarn rtkanlardan, hann tm maln yamalatacan duyduunda anlayacakt yapt
eyin etkilerini.

B. Yumurta

O sabah Kozan Aka ve kars erkenden kalkm, yola koyulmulard. Kars Harva, eee
binmi kendisi ise ne gemi kyn yaknndaki tarlaya almaya gidiyorlard. Yllardr bahar
gelince byle derlerdi yollara. Gndz alrlar, le sca bastrnca Kozan Akann orada
ina ettii alan
210
glgesinde dinlenirler, yemeklerini yerlerdi. Akam eer mevsimi gelmise
nce topladklar rnlerini eee ykler sonra da derlerdi yola, tekrar evlerine dnmek
zere. Kyle tarlann aras ok uzak deildi zaten.

u an evde birbirlerinden baka kimseleri yoktu. ki kzlar gelin olmu, biri kyn iinde
kalm dieri baka bir kye gitmiti.

te, her zamanki gibi byle tarlaya almaya gidip, akam edip geri evlerine
dneceklerdi o gn de. Aslnda onlar iin yine sradan bir gn olarak devam edecekti.

Hayatn dokusu rlr i ie geer, ayrlr yeniden birleir, sonsuz seenek arasndan o
veya bu seenein niye gerekletiini anlayamazsnz. Anlamaya alrsanz iin iinden
kamazsanz, nk rgnn ipliinin nerede balayp nerede dmlendiini, hangi dmn
dierine hangi yoldan ulatn zmek insan idrakinin snrlar dna taar. Aslnda tm
dmler birbiriyle bir biimde balantldr, neyin hangi sonucu douracan asla bilemezsiniz.

leriden, bozkr ynnden uzunca boylu, salar kulak hizasna kadar inen, 45-50
yalarnda bir adam grnd. Yznde tuhaf bir ifade vard, bakann garip bir endie duymasna
sebebiyet veriyordu bu ehre. Biraz uzunca ve ok da belli olmayan kemerli hafif sivri bir burnu;
kaln, kara kalar vard ve gzleri yzne gre kk saylrd. Zayf denebilecek bir vcut
yapsna sahip adam uzun, siyah, deri izmeler giyinmiti ve giyiminden kuamndan varlkl
birisine benziyordu. Belindeki ipek kuan iine sokulmu hanerin grnebilen st ksmndan
elmas kakmal olduu anlalyordu. Gzlerinde anlam verilemeyen bir nefret okunuyordu sanki,
yle ki bu fke iine smyor, o kk gzlerinden darya tayor gibiydi. Dudaklarn smsk
birbirine bastrarak yumuyordu.

Birbirlerine doru yaklatlar. Yolcu, Kozan Akann yanna gelip selam verdikten sonra
konumaya baladlar. Yabanc adam;

Bu yolak
211
nereye kar day? diye sordu.

210
Alak: Kameriye tarz yar ak, st rtl kulbe. (Ala-ak kknden.)
211
Yolak: Patika. Toprak yol.
S a y f a | 113


ELMA
Konutuu az buralardakinden biraz farklyd, belli ki baka bir yreden veya baka bir
lkeden geliyordu.

leride Savran ky var, onun yaknndan geer. Sonra da Balak Irmann kysna
iner. Oradan da su boyunca ilerler, diye yantlad Kozan Aka.

Saolasn day, iin rastgelsin.

Bu ksa konumadan sonra tuhaf yolcu ardna bile bakmadan yoluna yryp
gidecekken, Yal Kozan, aslnda adama ii hi de snmad hlde eliyle biraz tedeki, dallar
yerlere kadar deen birka st aacn gstererek;

Bizim tarla aha urackta, yz adm ya var ya yok. Aln, susuzluun varsa yahut
yorgunsan konuumuz ol.

Bunlar sylerken aslnda iinden de; nallah kabul etmez, diyordu ama yolcuya teklif
etmeden de olmazd. stelik adam yorgun grnyordu ve kendi ii snmad diye ille de yoldan
kmn, aztmn teki olacak deildi ya. Yine de bir yandan da anlam veremedii bir rahatszlk
duyuyordu bu yolcuyla ilgili.

Adam biraz duraksadktan sonra;

Olur day, bir souk suyunuzu veya ayrannz ierim, dedi.

Gerekten de, Kozan Akann da tahmin ettii zere, ok yorgundu ve en azndan oturma
teklifi bile kulana bir bebee sylenen gzel bir ninni gibi geliyordu. Biraz dinlenip kalkar,
yoluna devam ederdi, ge kalaca bir yer yoktu ne de olsa.

Biraz sonra tarladaki alan altnda oturmular, Harva Nene de souk suyla erbet
hazrlyordu. Stlerin krba gibi dallar, rzgrda salnyor, ileride bir geleni
212
topraktan
kafasn karm bakyordu. Az tesinde gezinen evsiz bir kpei fark eden hayvan hzla frlayp
ilerdeki baka bir delie girdi.

Yolcunun gzne alan gneye bakan tarafnda, kurumu aa dallarnn arasna
gnei kessin diye sktrld belli olan yumurta kabuu parasna benzer birey iliti. Sadece
bir parayd ve tpk ekmek sac gibi eimliydi, neredeyse o boylarda da vard. Kafasnda
tasarladna gre eer bu bir yumurtaysa, deve kuununki bile yle bir yumurtann yannda
karpuza nazaran portakal gibi kalrd. Beyaz renkli, zeri gzenekli, kirecimsi sert bir tabakayd
bu grd. Yumurta kabuuydu ite, baka ne olabilirdi? Merakn yenemeyip eliyle iaret
ederek;

212
Geleni (Gelei): Tarla faresi veya benzeri bir hayvan.
S a y f a | 114


ELMA
Merakm ho grrsen, bu nedir day? dedi.

Konuk gayet saygl, terbiyeli konuuyordu. Bu yolcudan niye huzursuzluk duyduuna bir
anlam veremiyordu yal adam. Kafas srekli bir yerlere dalp gidiyormu gibiydi yolcunun ama
o grd kabuk ilgisini ekmiti.

Yumurta kabuu, dedi hafife glmseyerek Kozan Aka.

Ben de benzettim ama bireyi anlayamadm, byle bir para ancak yerden u
ykseklikte bir yumurtadan krlp kopmu olabilir, diyerek oturduu sedirin zerindeyken
neredeyse kafa hizasna gelen bir ykseklii gsterdi eliyle.

Doru, dedi Kozan Aka; Herhalde o kadar vard.

yi de o kadar yumurta Ne yumurtasyd ki? Filler yumurtluyor olsa fil yumurtasdr,
derdim.

Kozan Aka glmseyerek biraz durakladktan sonra, yzne ciddi bir ifade taknp;

Ejder yumurtas, dedi.

Adam hayret iinde kalarak;

Ejder mi? diye sordu.

Kime sylesem, bana kafay oynatmm ya da yalancymm muamelesi yapyor, dedi
yal adam, son derece ciddi ve biraz da kzgn bir ses tonuyla.

Aslnda konuk da kendisiyle dalga geildiini dnmt. Matrak birisine benzeyen ve
alaanda oturduklar bu tarlann sahibi kendisine bir aka yapyormu gibisine gelmiti fakat
adamdaki bu ciddiyeti grnce belki de ayp olmasn diye dnerek;

Niye yalan syleyesin, koskoca yal bal adamsn. Akln da yerli yerinde grdm
kadaryla, diye yantlad.

Bunun zerine, ciddiye alnd iin gururu okanan Kozan;

Anlataym m, dinler misin? dedi.

Anlat day, dinlerim. Merak ettim u ejderin yksn.

S a y f a | 115


ELMA
C. Da

Yal adamn syledikleridir.

Byk ktlktan hemen nceydi, ikinci kzm yeni domutu. Ktlk bastrnca
permeperian olduk hepimiz, o zamanlar yiyecek bir lokma ekmek bulan artk daha birey
istemiyor, istemeye hakk olmadn dnyordu. ocuklar alktan bas bas baryorlard
evde. Kadncaz ocuu emzirecek ama afedersin st yok. nk kendi de a. nsanlar
arklarn piirip yiyorlard. Sanki btn cihan a. Alkla terbiye olmak byk snamalardan
biridir. tekiler de zaten; yalnzlkla, sayrlkla
213
, korkuyla terbiyle olmaktr. yle bana msn
diyen her babayiit kalkamaz bunlarn altndan.

Benim asl mesleim marangozluktur. Bakma buralarda tarlada tumpta altmza,
vnmek gibi olmasn fena da deildir iiliim hani. Dedim ya, ktlktan nceydi. Bir gn bir
adam geldi ben arkadaki iliimde alyorum, kusuruma bakma, methimi duymu. Benden bir
tahta yontu
214
istedi. Maymun biiminde olacak dedi, kuyruuyla birlikte tek aatan olacak
dedi, gerek bir maymunun boyunda olacak, dedi. Dedi de dedi Ben yle bakyorum adama;

Yapabilir misin? diye sordu.

Yaparm, dedim.

Ama biraz zaman alacan da syledim. On tane altn brakt. Meer komu lkelerden
birinin hakan sarayna trl eitli hayvan bedizleri
215
toplarm. Bu gelen de onun adamym.
Yanmdan ayrlmadan nce syledi.

Ne gerekiyorsa yap, bitirince 20 tane daha veririm, dedi.

Olur dedik bizde. O kadar altn ben bir daha nerede kazanrm. Yiyecek iecek aldm, eve
braktm yeterince erzak. ktm yola. Ormanda da gzel aalar, meeler var ama iyi prnal
meesi Kanak Dalarnn eteklerinde vardr. Bir katrm vard o vakitler; yiyeceimi, aletlerimi
ykledim hayvana. Adam o kadar altn sayacak, kazanacamz lokmay hak edelim istedik. yi
bir aa bulaym, ortaya gzel birey ksn, dedim. Bizim hanm;

Delirdin mi sen, nereye gidiyorsun, bir aa iin Kanak Dalarna gidilir mi? dediyse de
dinlemedim.

Delilik a ite... Dtm yollara, vardm Kanak Dalarnn yamalarna. Dalarn
arasndan dereler akyor, aadaki kapuzda
216
birleip bir rmaa dnyor. am aalar mis

213
Sayrlk: Hastalk.
214
Yontu: Heykel.
215
Bediz: Heykel. Suret.
216
Kapuz: Vadi.
S a y f a | 116


ELMA
gibi kokuyor. Aalar inceliyorum, hangisi ie yarar diye bakyorum. En iyisini bulaym
istiyordum. O ara nasl oldu, nereden grdysem ileride bir geyik gzme alnd. Ama ne
geyik... Boynuzlar atal atal; bir adam kollarn iki yana asa, o kadar rahat var. Aha u
tesbihden daha koyu bir rengi olan tyleri parlyordu, aklm bamdan gitti sanki. Dtm peine
yukarlara doru kyorum, o kyor ben de onun pei sra. Bazen kaybettim sanyorum sonra
yeniden gryorum. Dnyor bana, gzlerimin iine bakyor. Aac falan unuttum, elimde yay
geyik kovalyorum. Atsam belki de vuramam, avc deilim ki ben. Yay, oku, klc yanma belki
gerekir de kendimi korumak iin kullanmak zorunda kalrsam diye almm zaten. Yoksa ben ne
anlarm ok atmaktan. Ama hayvan yle gzel ki, ekiyor seni peine. Baya bir kmm daa
farknda olmadan, ktm yer de Kanak Dalar ha! Giden gelmez derler, insann iini bir karalt
kaplar oralarda. Sonra aklm bama geldi. Baktm bu iin n sonu yok, vazgetim geyikten.
Kovala kovala nereye kadar?

Braktk geyiin peini brakmaya ama bir de baktk ki oktan kaybolmuuz. Dolanp
duruyorum, sanki dan iine girmiim. Kayalarn, koyaklarn arasnda yol aryorum,
bulamyorum. Geceyi orada geirmek zorunda kaldm. Hayatmda bir o gn korktuumu bilirim
lykyla. Hele bir de gece uyandm ki. O daha beter Dn ssz bir dan bandasn, yerini
yurdunu bilen yok, bana birey gelse. Dalmm sonra yeniden, sabah erkenden de uyanmm.
Aalara doru ineyim de elbet bir kacak yer bulurum, dedim kendi kendime. Biraz
ilerlemitim ki, yukardaki kayalklarn zerinde az nce senin gsterdiin byklkte bir ta
grdm. Yumurtaya benziyor tpk. Merakm yenemedim, trmandm kayaya. Yanna
vardmda anladm ki, ta falan deil, gerekten yumurta Hem de tam sekiz tane. Onlar
incelerken bir baktm ileride bir maara var. Girdim ieriye. Buz gibiydi hem de karanlkt. yice
bakndm etrafa, ite ileride drt tane daha var, daha tede yedi tane Ama onlarn arasnda bir
tanesi gzme arpt. Yerlerdeki ta ynlarnn, kemiklerin zerinden atlayarak oraya vardm.
Bir yumurta atlam, yavru iinden kafasn karm ama o vaziyette lm, ylece kurumu
kalm orada. nce o yumurtay tmyle krdm, grdm ki bu bir ejder yavrusu; kertenkeleye
benziyor biraz ama kanatlar da var. Bir baka daha krdm, onun iinden de yine bir l yavru
kt. Yumurtalarn iindeki herey kurumu. Daha ileriye yrdm, maara aaya doru
inmeye balyor. Kar dolu ierisi, daha da tesi tamamen buz. Karlarn iinden ba ksmlar
grnen, bana yakn olan birka yumurta daha grdm. Artk zerine bastka tr tr ezilen
karlarn zerinde yrdm. Yumurtalarn yanna vardm, salladm hepsinden ses geliyor, belli ki
bunlarn iinde yavru falan da yok. Herhalde bunlar donmular da geri zlmler, orasn
bilemiyorum artk. Yani o yzden yle sapasalam kalmlar. Hi olmazsa birka tanesini eve
gtreyim dedim. Ancak iki tanesini yklenebildi bizim katr. Salamca baladm ikisini de, usul
usul dtk yeniden yola.

Buldum bir yolunu ktm. O dalar tehlikelidir. Altan Hann
217
yaad Altn Da gibi
gzel ama bir o kadar da zorludur. O yzden fazla durmamak gerekir oralarda. Ben de bir an
nce uzaklamaya baktm. Daha dorusu bizim katr yolu buldu kard kendini de, beni de
oradan. Sonra da aacm bulup kestim, onu da ykledim hayvana. Ardndan da dndk evimize.

217
Altan Han: Bir mitoloji kahraman. Altn Dan koruyucusudur.
S a y f a | 117


ELMA
Getirdim yumurtalar ama kimse inanmad bunlarn ejder yumurtas olduuna. Btn
kyl geliyordu bu koca yumurtalar grmeye. Tam iki gn boyunca evimiz doldu tat grmeye
gelenlerle. Fakat ou kimseyi sylediime inandramadm. Grdm gzmle, kurumu
yavruyu, diyorum, kafadan atyorum sanyorlar. Ku yumurtasym Sanki bu kadar byk ku
yumurtasn daha nce grmler gibi. Her yer bunlardan doluydu. Gnlediler
218
beni,
kendilerinin gremeyip de benim grm olmam kskandlar. Bizim kyl byledir,
gncdr
219
.

***

Yumurtalara ne oldu sonra peki? Krldlar demeyesin

Kozan Aka glmsedi.

Byk ktlkta yedik.

Ne yani imdi siz, ejder yumurtalarn yediniz mi?

Yiyecek birey yoktu baka Bizim kz hi hastalanmaz, belki de ondandr.

Adam dnd, daha nceleri de soyu tkenen azman gibi fillere dair bireyler
duymutu. Souk bir yrede yaayan bir boyun o hayvanlarla ilgili efsanelerini yal bir
bahdan
220
dinlemiti. Mamut
221
denilen bu dev gibi fillerden birisini buzlarn altnda nasl
bulduklarn da anlatmt kendisine. Kar gibi bembeyaz dileri birer tomruk kadarm, hl
avullarnda
222
saklyorlarm. Dediine gre, Erlik Han
223
yeraltna ekerek tutsak ald bu
hayvanlarn yeryzndeki varlklarna son vermiti. O yzden mamutlar eer yeryzne kmaya
kalkrlarsa ceza olarak derhl buz tutarlarm.

Yolcu derin dncelere dalp gitmiti. Sessizlii bozan yine Kozan Aka oldu;

O adam da sonra gelip maymunu almad. Yontu hl evdedir.

D. Maara

am kokularnn her taraf kaplad bir vadide yryen adam etrafna baknyordu.
Aalar, kayalarn arasnda bulduklar toprak paralarnda bile bym, talar yararak kk

218
Gnlemek: Hasetlenmek, kskanmak.
219
Gnc: Haset, kskan.
220
Bah: Ozan, aman. Baz Asya lehelerinde Baks da denir.
221
Mamut: Nesli tkenmi ve fillerin atas olan hayvan.
222
Avul: Ky.
223
Erlik Han (Yerlik Han): Yeralt tanrs, ktlk tanrs, eytan.
S a y f a | 118


ELMA
salmlard. Byk bir rmak vadinin ortasndan grldeyerek, aldayarak akyor sonra da
ileride yksek bir alayana dnerek aaya dklyor ve gm bir pelerin gibi salnyordu.
Etrafta sk sk toygarlara
224
ve ulluklara rastlanyordu, ileride bir keklik srs bitkilerin youn
olarak tohum dkt bir yeri bulup oraya konmutu. Daha tedeki iri kknar aacn bir
tourtka
225
sivri gagasyla deliyordu hzl hzl.

Ykseklere ktka bitki rts deiiyor, aalar azalyor, ksalap bodurlayorlard;
allklar ise artk youn biimde kendilerini belli etmeye balyor, egemenliklerini ortaya
koyuyorlard. Bu arada scaklk da yava yava dmeye balarken serin bir hava etkisini
gsteriyor, rzgr esiyordu. Adamn yannda yryen kulann
226
yarnlarnda iki tulum
yiyecekle, bir tulum su yklyd. zerindeyse tulumlarn ortasnda, posttan yaplma bir
antann ierisinde aletlerle eyalar bulunuyordu.

Bu zayf adamn belli ki arad bir ey vard, srekli saa sola baknarak kayalarn arasna
girip kyor, kuytuluklar inceliyordu. Bazen durup dinleniyor, yiyecek bir eyler attryordu.
Geceleri en ufak bir korku duymuyordu. Yarasalar nasl gece iin yaratlmsa o da geceyi ayn
gzle gryor, karanl iine dolduruyordu. Yrtc hayvanlarn kendisine zarar
verebilmelerinden dahi ekinmiyordu. nk onun kafas baka bireye kilitlenmiti. Tasarlad
intikam en ince ayrntsna kadar kafasnda hesaplyor ve gelecei sanki imdiden zihninin iinde
yayor, ona can veriyor, hatta sabrszlanyordu.

Tarlasnda oturup dinlendii yal adamn kendisine anlatt tepeyi drdnc gnn
sonunda buldu. Birebir aynsyd onun anlatt yerin, adam doru sylemiti. Biraz sonra da
yumurtalar grd; ou bozulmu, krlmt. Kimilerinin iinde yavrular olumaya balam ama
bilinmeyen bir nedenden tr kamadan lmlerdi. ok eski alardan, tarih ncesinden
kalm gibiydiler sanki. O yzden bir ksm talamt. Yalnz gerekten de bazlarn salladnda
iinden bir sv sesi duyuluyordu. Srayla seslerini dinledi. lerinde en kts olduunu
dnd bir tanesini krd; bozuk, pis kokulu bir sv akt. Baka bir tanesini daha krd, o da
bozuktu. Ama yal adam ktlkta bunlardan iki tanesini yediklerini iddia etmiti. Bu hlleriyle
ldrrd bunlar adam, aza bile srlmezdi. Adam hastalandklarn falan sylemedii gibi,
kznn srf bu yzden ok salkl olduunu bile dnyordu. yleyse ihtiyarn ve ailesinin
yedii yumurtalar salamd. Zaten o yumurtalar kar dolu bir maaradan aldn anlatmt.

Bu kez bulunduu yerden kmldamadan maaray aramaya balad gzleriyle; aralarnda
durduu kayalardaki ykseltilerin her yanna baknd.

Sonunda buldu. Fazla deil hemen biraz yukarsnda, kardayd o koca in. ine
girdiinde gerekten de yerde yumurtalar olduunu grd, tabanda da Kozan Akann syledii
gibi ta ynlar ve hayvan kemikleri bulunuyordu. Acaba hangi hayvanlara aitti bu kemikler? u

224
Toygar: Tarlakuu.
225
Tourtka: Aakakan.
226
Kulan: Yaban eei. Evcilletirilebilen bir hayvandr.
S a y f a | 119


ELMA
anda bu civarlarda yaayan da hayvanlarna m, yoksa bu yumurtalar brakan canllara m, ya
da bilmedii baka bir tre mi? lerledi, her yer karanlk ve souktu. Bir dahaki sefere ieriye
girerken meale almak lazm, diye dnd. Sonra yumurtalar grd karlarn arasnda yeniden.
Yine sallayarak dinledi. Bu kez gelen ses biraz daha farklyd; daha youn, daha koyu bir svdan
kyor gibiydi. Bir tanesini krd. Evet, bu bozuk deildi. Bedeninde dolaan kann ak hzland,
kollarndaki damarlar iti. Kan basnc artyor, heyecanndan yerinde duramyordu. Ama artk
hava kararm olduu iin nn bile gremiyordu, darya kt.

Aalardan kuru dallar toplayp, krarak ate yakt ve gzlerini yalmlara dikerek oturdu.
Sonra da yatp uyudu. Uykuya dalmadan nce dnd. Bu yumurtalar belki de binlerce yldr
buradaydlar; karn, buzun iinde gml olarak korunmular sonra bir biimde buzlar eriyince
ortaya kmlard. Ejderler efsanelerde, masallarda hep anlatlrd, bu kadar ok ey sylenmiti
haklarnda ama yeryznde ejder diye bir canly gren yoktu. yleyse niye o kadar sk
bahsediliyordu onlardan insanln ortak hafzasnda? Hemen her toplumun anlatlarnda
rastlanyordu bu yaratklara. Demek ki alar nce bu hayvanlar yaamlar ve sonra soylar
tkenmiti tpk mamutlar gibi. te bulmutu yumurtalarn, kim bilir yzyllar sonra belki yine
birileri daha onlarn kemiklerini bulacaklard dnyann deiik yerlerinde.

Bylesine gl bir yaratn soyu tkenir mi? dedi kendi kendine. Niye tkenecekti ki?
nsanolunun gc bunu baarabilmeye yetmezdi. Bunlar yiyip, kklerini kurutabilecek gte
baka canllar m vard ki? yle olsayd onlar yayor olurdu, u an o byklkte bir canl tr de
yoktu ortada. Sylediklerinin ounda haklyd ama yanld bir ka nokta olabileceini
dnd. Hereyden nce, doadaki en vahi canavar bile insanolu yannda masum kalrd.
Belki de bu canllar yeryznden silen insan ya da baka bir canl tr de deildi. Ne olduu tam
olarak bilinemeyen baka doal bir sebepten tr yokolup gitmi olabilirlerdi. Kran m girmiti
yoksa? Hastalanr myd ki bu yaratklar?

Ertesi gn erkenden kalkarak birka tane meale hazrlad ve maaraya girdi. Yannda
bulunan kulann semerinde krek, kazma, balta gibi iine yarayabilecei eyleri getirmeyi akl
etmiti. Yaknlardaki bir pelit aacndan dzgn bir dal keserek yontup ucunu sivriltti, demir gibi
salam olurdu bu aalar. Maaraya girerek uygun grd yerlere mealeleri yerletirip,
elindeki ubukla karlarn iini yoklayarak ilerledi. Hem yumurta varsa onlara zarar vermek
istemiyordu, hem de bu inin ukurluk olan arka ksmnn ne kadar derine indiini bilmiyordu. Bir
kerse ne kadar aaya deceini de tahmin edemezdi dolaysyla. lerleyince karn tavana
doru ykseldiini ve donduunu, buza dndn grd. Bu taraf insann iliklerine ileyecek
kadar souktu. Bu kuytu maara kar ve buzu koruyordu, belki yzlerce ya da binlerce yl
boyunca da yle olmutu.

Donmu kar ve buzu kazmaya balad, salam yumurtalar bulmalyd. Akama kadar
alt, sabrla emeye devam diyordu. Elindeki denei kullanarak nce karn iini yokluyor
sonra iini srdryordu. Hava kararrken drt tane yumurta karmt. Yerde yine karlarn
S a y f a | 120


ELMA
iinde bir ukur kazd ve oraya koyup zerlerini rterek gmd. Ne yapacana tam olarak karar
vermeden nce, darya karp yumurtalar bozmak istemiyordu.

O gece ve ertesi gn boyunca dnd, yine de bir zm yolu retemedi. Ama daha
ertesi gn, hatrlad bir olay kafasnda bir k yakt. Kylnn birisi eer says ok deilse hindi
yumurtalarn da tavuklarn altna koyup yle kulukaya yatryordu hayvanlar. Bylece
kulukaya yatan hayvan saysndan tasarruf etmi oluyordu. Hatta tavuklar analar sanp
pelerinden dolaan hindi civcivleri gstermiti kendisine. Birden durdu. Evet, bu iin yolu
buydu Ama bu yumurtalarn zerine kulukaya yatacak byklkte kuu nereden bulacakt?
Aklna doal olarak devekular geldi. Yeterince derin bir ukur kazp, etrafn s kaybetmeyecek
ekilde kil ve samanla doldurabilir sonra herbirinin zerine birka tane devekuunu kulukaya
yatrabilirdi. Ama bir sorun vard; onlar buraya getiremezdi, yumurtalar gtrmeye kalksa clk
olup bozulabilirlerdi. Dnyordu, acele etmeyecek sabredecekti. zmn retip plann
uygulamaya koyacakt.

Bir ay sonra yannda devekuu yavrularyla maarann nne tekrar geldi. Kendisine
orada barnacak bir yer ina etti, kular da etrafn evirdii bir yere koydu. nce onlar
bytecekti. Dayankl canllard bu uamayan kular, hemen her iklime uyum salyorlard.

***

inde bulunduu yer Kanak Dalarnn altna doru uzanan o byk maarayd.
Devekularn yetitirebilecei bir yer ararken tesadf eseri kefetmiti buray. Yzyllar nce
buralarda yaayanlar olmutu belli ki; duvarlar dzgnce yontulmu, biimlendirilmi, hatta
odalara basit kaplar bile taklmt. O yzden ii kolayd ama yine de tek bana almas ok
yorucu ve zaman alc oluyordu. Fakat dier taraftan da bylesi bir megale oyalanmasn
salyor, skntdan bunalmasn engelliyordu. Bir yandan da ieriyi dzenliyor, burasn bir ev
hatta saray hline getirmeye alyordu. nnde zaman oktu ne de olsa, artk saplantl bir
biimde hem yavruyu yetitiriyor hem de yeni malikhnesini dzenliyordu. Eski konandan
getirdii, kendisine sk skya bal, akl kt yal ua Kalvay da buraya bir daha ayrlmamak
zere yerletirdi.

Ara sra dan eteklerinde dolanyor, evreyi renmeye alyordu. Tuhaf bir
huzursuzluk vard bu yrede, sanki insanlarn yaklamasn engelleyen mnevi bir kalkan gibi
itiyordu herkesi. Baka bir boyuta alan kap gibi bir izlenim brakyordu zihninde. Belki de
yleydi, insann kendi zihninde baka bir lemde yol almasna sebebiyet veriyordu, gemiin
karanlk blgelerine indirip orada brakyordu bir bana.

Yine bir gn kayalarn arasnda, kk bir ayn kysnda gezinirken karda iki tepenin
arasna skp kalm viran bir ev grd, terk edilmi gibiydi. Merak uyanp depremeye balad,
igdsel bir biimde ekiliyordu oraya doru.

S a y f a | 121


ELMA
Evin nne vard, aralk duran kapy yavaa ittiinde gcrdayarak sanki yerinden
sklecekmiesine sallanarak ald. eride yer yer beyazlam kzl salar olan, olduka yal
bir kocakar, zerinde hibir minder veya rt bulunmayan bir sedirde oturuyordu. Ortam ok
pis kokuyordu, sanki bir le vard odada. Adam grnce kadnn yz glmsedi, gz gze
geldiklerinde Ayuk Han iinde bir rperti duydu.

Kadn eliyle iaret ederek kendisini yanna ardnda Ayuk Han ekinerek ilerledi.
Yanna yaklatnda, kadn bir baykuunkine benzeyen uultulu bir sesle;

Seni bekliyordum, dedi.

Ayuk armt. Daha nce hi grmediinden emindi bu kadn ama yine de sanki bir
yerlerden tanyormu gibiydi. Baka bir lemde karlamlarcasna anlalmaz bir hisse
kaplyordu. ylesine gerekti ki bu duygu, tm benliini kuatyordu. Varl sarslarak titriyor
ve mthi bir tedirginlik duyuyordu ama yine de tm cesaretini toplayarak;

Ben seni tanmyorum, nasl bekleyeceksin ki beni? dedi.

Ryamda grdm geleceini, diye yantlad kadn.

Belki yalan sylyordu ama bazen insanlar anlayamadklar bilinst durumlarla kar
karya kalrlard. yle bir durumun ierisinde de olabilirdi u anda, bilemezdi. Fakat emin
olduu birey varsa, o da bu kadna gvenilemeyeceiydi. Zaten ussal yetilerini iyice yitirmie
benziyordu. inde bulunduu bu yer de durumunu alenen ortaya koymuyor muydu? Hava
yeterince scak olmasna karn odann bir kesinde soba yanyordu. Karsndaki adamn
sobaya bakakaldn gren kadn elini azna gtrp, susmasn isteyen bir iaret yaparak;

Od Is
227
burada, dedi fsldayarak.

Anlamadm, kim burada?

Od Is dedi. Onun yata yal kurum ve kara istir; soluu dumandr, a kuru
odundur. Kz yast, kl yorgandr. Od Isn sakn kzdrma.

Atein koruyucu ruhundan bahsediyordu, anlamt. Kadn yanna gelmesini eliyle iaret
etti. O da yrmeye balad, sanki arkasndan gizli bir el kendisini ona doru itiyordu. Yal
kadna doru ekilip gidiyordu elinde olmadan. Aslnda buradan kamak istiyordu, lkin
ruhunun derinliklerinden hatta daha da telerinden gelen bir drt ile ona doru yryordu.
Kocakarnn yanna oturdu.

Derdini syle aresini bulaym, dedi kadn.

227
Od Is: Atein sahibi, koruyucusu olan ruh. (Od: Ate, Is: Sahip.)
S a y f a | 122


ELMA
Bir derdim olduunu nereden biliyorsun?

Yeni bir soru mu istiyorsun, yoksa cevap m?

Ayuk Han biraz bekledikten sonra, itirafa karar vermi bir sulu gibi;

Ejder, dedi; Alt ay uyuyarak geiriyor, btn tasarlarm alt st ediyor bu durum.

Onun aresi kolay dedi kadn; Ama hereyin bir karl vardr, diye ekledi srtarak.

Ayuk Han, kadnn kastettiinin aklna gelen ey olduunu dnerek irendi ama
merakn da yenemiyordu. Kendisini kandrdn dnyordu, yine de bir taraftan da inanas
geliyordu. Her insann ara sra yaad bu elikiyi daha derinden duyumsuyordu. Eer
renirse kadn atlatabileceini tasarlayarak,

Nedir? diye sordu.

Benim borcum alnmadan denir.

Ayuk Hann tyleri ayaa kalkt, diken diken oldu tm vcudunda. Ne yapacan
bilemeden kvranp duruyordu, dnmesi bile tiksinti vericiydi. Bu elikili ruh hlinin iinde
kendisiyle boutu bir sre. Neden sonra;

Doru sylediini ne bileyim, ya beni aldatyorsan, dedi.

Kadn, adama doru eilerek bir bilge edasyla;

Bilemezsin, dedi. Baz eyleri ne yaparsan yap bilemezsin. Sadece yle olduunu
umarsn, yle olduuna inanrsn, denersin. Sonularna yaayarak katlanrsn. Herey olacana
varr.

Ayuk Han ac iinde anlamt, kvrlarak dans eden uh kadnlarla geirdii ehvetli
gecelerin bedelini deyecekti.

Ertesi sabah tahta sedirin zerinde uyandnda hayatnda ilk kez kendisinden
tiksiniyordu. Az sonra kadn yatan iinde dorularak Ayuk Hann gzlerinin iine bakt. Kesik
kesik nefes alp veriyordu. Kafasn ne doru uzatarak biraz daha yaklat ve fsldarcasna alak
bir sesle;

Aac bul! dedi.

Emrediyormu gibi konuuyordu. Ayuk Han anlamamt elbette ki.
S a y f a | 123


ELMA
Hangi aac? diye sordu.

Birbirine sarlm iki aac Haneri de o aacn altna gmdm.

Nerede o aa? Bulunca ne olacak?

Kadn birdenbire deliye dnmesine geriye doru ekilerek bard;

Sen ne laf anlamaz adamsn. Hibirey bilmez misin sen?

Karsndaki adam akn akn kendisine bakyordu. Neyden bahsettiini bile
anlayamamt nk. Kocakar hrltlarla bir sre soluduktan sonra;

Dinle yleyse, dedi.

E. Haner

Yal kadnn anlattdr.

Olcay uykusundan srayarak kalkt gece yars. Gemi yine bir yabni hayvan gibi
zerine atlamaya hazrlanyor, o da kurt srs karsndaki silahsz bir oban misali ne
yapacan bilemeden umarszca bekliyordu.

Dar denilebilecek odasnn ierisine tm eyalar dzenli olarak yerletirilmiti. Sada bir
masa ve onun zerinde ilerin saplanm olduu, henz tamamlanmam krmz renkli bir rg
ii ile yannda ipleri duruyordu. Masann iki adm ilerisindeyse yerden tavana kadar uzanan
yksek bir dolap gze arpyordu. Olcayn gzleriyse karda duran bu dolabn kapaklarna
taklp kalmt. Bir eyi incelercesine o kapaklarn zerinde bir ayrntya aklm gibi bakyordu.

Kocas da uyanarak yatan kenarnda doruldu. Ban nne eerek yere dikti gzlerini.
Bu baklarn taban tahtalarndaki herhangi bir nesneye taklp kalm olduu sanlabilirdi, orada
gezinen ya da bekleyen bir bcee saplantl bir korkuyla bakan birisi gibiydi o anda. Oysa
zihninin gittii yerlerin uzaklndan kaynaklanyordu o baklarn bir eyleri delip gemek ister
gibi sabitlenmi olmas. Kadnsa yatan iinde ince geceliiyle dorulmu ve ne yapacan
bilemez bir durumda ylece bekliyordu. Odann kesindeki kk ayan
228
zerinde duran
bir vazoya bulunan, tepesi toplu baaklara benzeyen, mor renkli lavanta ieklerinin kokusu
ieriye burcuyarak yaylyordu. Duvarda, bir ormanda saz alp elenen insanlarn resmedildii
byke bir hal aslyd.

O odada ylece suskun bekleiyorlard ikisi de. Adam;

228
ayak: Sehpa. tane aya olan kk masa.
S a y f a | 124


ELMA
Yanna yattmda srtn dnsen, hatta yanmda yatmasan bu yaptndan daha drst
davranm olursun bana, dedi.

Sesi titriyor, alamamak iin kendini zor tutuyordu. Karsndaki sandalyenin zerinde
elbiseleri vard, ylece rastgele atlmlard. Eskiden olsa dzgnce katlayarak, tertipli bir
biimde yerletirirdi oraya ya da bir yerlere asard. Ama artk hi umurunda bile deildi, iinde
kaybettii pek ok eyle birlikte tm hayat da alt st olmu, nem verdii ilkeleri ve kurallar da
anlamszlamt gznde. Dnyay yaksalar umurunda olmazd u anda. Yitirdii ey ise
yreindekilerden ok daha fazlasyd, kendisine olan saygsyd. Aldatlmlk, bir kenara
itilmilik hissi zirveye ulayordu.

Ne yapyorum ki? dedi yanann zerinde iri siyah bir ben olan kadn, yatan iinde
ellerini hafife geriye atarak.

Srtnn orta yerine kadar inen upuzun kahverengi salarnn bir ksm da boynunun
nnden gsne dklyor, artk olgunluk yalarna yaklaan bu kadnn yz mum nda,
rzgrda titreen kzl bir iein yapraklarn andryordu.

Artk beni kocan olarak grmediinin farkndaym, dedi adam.

Ksa bir suskunluun ardndan bu kez;

Beni kocan olarak gryor musun, grmyor musun Olcay? diye sordu.

tah uzun zamandr kesik olduu iin yemek bile yemeyen ve yanaklar iine km,
acnas bir grnm sergileyen adamn kafasnda tereddt uyandracak suskun bir bekleyiin
ardndan Olcay;

Sen benim kocamsn, dedi.

Bu kez adam hiddete kaplarak;

Ben sana kocan mym, deil miyim diye sormuyorum. Beni kocan olarak gryor
musun, grmyor musun? dedi.

Biraz bekledikten sonra sesini alaltarak;

Ama cevap belli, diye ekledi.

Neymi belli olan Boran?

S a y f a | 125


ELMA
Adamdan bu soruya yant gelmeyince, kadn beline kadar rtl olan, krmz iek
desenli ince yorgan bir kenara iterek yataktan kp;

Neymi belli olan? Diye sesini ykseltti. Sonra da kendisini tutamayarak barmaya
balad;

Sen o acayip bitkilerin, otlarn peinde diyar diyar dolanrken kocam olduun hi aklna
geldi mi?

Ben otacym
229
, mesleim bu. Ekmeimizi bu iten yiyoruz, diye cevaplad Boran
fsldarcasna.

Kadn, zerine basldnda hafife ie kerek gcrdayan taban tahtalarnn zerinde,
yatan etrafndan dolanp adamn karsna geerek;

Kafay imdi de bir aaca takmsn. Var olduu bile belli deil. Aslnda besbelli Yok
ite yle bir ey. Uyduruk sylentilerdeki, ordan burdan duyduun efsanelerindeki hayallerin
peindesin.

Bulmama az kald, dedi Boran yine alak bir sesle. Geen gn syledim ya, yerini
rendim. Hatta sana tarif bile ettim. Sylencelerdeki devasa srngenleri k uykusundan
ayltabildii syleniyor. Kimbilir ne hastalklara are olacak.

Yine sustular. Sessizlii bozan adam oldu.

Hem imdi bunlarla ne alakas var konunun? O olmazsa baka bir ey kar. Benim iim
bu. Gezmek, dolanmak bu meslein bir paras Bitkiler bulmak zorundaym, ila yapabilmek
iin.

Kadnn bu kez tmden gz dnd;

Otu falan brak da sen neyi duymak istiyorsan adam gibi onu sor, dedi Olcay.

Adamn vcudunu bir ate bast. Aslnda ii yanarken, bedeninin d ksm ise yordu.
Gerekle yzleecekti artk. Bu kanlmazd. Bunun eninde sonunda olacan nceden beri
zaten biliyordu. Ama hep kanyor, erteliyordu. Birka kez soluk alp verdi. Ba dnyordu.

Beni aldattn m hi? dedi.

Olcay;

229
Otac: Eczac. ifal bitkilerden ila yapan kii. (Ota: la, bitkisel ila.)
S a y f a | 126


ELMA
Madem o kadar istiyorsan syleyeyim, dedikten sonra konumay srdrmekte
tereddt edercesine sustu. Ama artk lafn vadesi yetmiti; Ben seni hibir zaman kocam olarak
grmedim. dedi aalar gibi bir ses tonuyla, bunu sylerken yznde irenir gibi bir ifade
belirmiti.

Adamn gzleri yuvalarndan oynad, dudann kenar seirmeye balad. enesini bir
kenara doru kaydrarak kurumu dudaklarn birbirine bastryordu. Ama Olcayn susaca
yoktu artk, baryordu;

Seni kocam olarak grebildim mi sanyorsun? Kendini bir halt sandn, beni zorla aldn.
Yerinde yatmayasca anamla babam da verdiler beni. Yok dediysem de dinlemediler,
anlamadlar. Sen de anlamadn.

Biraz sustuktan sonra konumay, daha dorusu barmay srdrd.

Aldattm, dedi. Hem de defalarca Seni mi bekleyecektim? Sen orda burda
gezerken

Boran artk bo gzlerle bakyordu dnyaya. Biimli kaln beyaz bacaklar geceliinin
altndan grnen ve yaa kendisinden olduka kk olan kars soluk soluayd, bir o tarafa bir
bu tarafa gidip geliyordu. Akln kaybetmi gibiydi. Yllardr iinde biriken fke ve hn,
betini
230
paralayan su gibi denetimden kyordu artk. Odada artk yalnzca lavanta
ieklerinin kokular vard. kisi de u anda gemiin farkl bir annda hapsolup kalmtlar. Ama
Olcay devam edecek, iindeki tm kini kusacakt. Belki burada kesseydi, belki daha ileriye
gitmeseydi Eliyle yata gstererek;

u yatan iinde hibir kere mutlu edebildiini sanyor musun beni? Sen benim
gzmde hibir zaman erkek deildin, sonradan da olamadn. Hem de bu yatakta yattm onunla
bununla. stelik cmle lem biliyor bunu. Bir sen bilmiyordun. Sonunda kim sylemise veya
nereden anlamsan sen de renmisin. ok iyi olmu.

ylece donakaldlar, zaman orada durdu. Sesler kesildi. Tm dnya, tm evren sustu,
mekn yok oldu. Orada, o boucu odada bir mh gibi aklp kalm kmldayamyorlard. Killi,
yapkan, koyu bir amura saplanm gibiydi ayaklar.

Oday terk eden kadn oldu. eriye geip oturdu, saatlerce bekledi ssl eyalarla dolu
uzun salonda. Ne yapacan hi bilemiyordu. Artk eteindeki talar dkm, ok yaydan
kmt, yllarca sustuktan sonra konumutu. Belki de hi sevmedii bu adamdan kurtulacakt.
Ama belki de ok uzun zaman nce yaplmas gereken bu konuma en olmadk zamanda
gereklemiti, farkndayd bu durumun. Aslnda o adam umursad falan da yoktu. Koca bir
hayat kaybetmiti onun yznden. Kendisine bu dnyada tek kereliine bahedilmi olan o en

230
Bet: Baraj, su bendi.
S a y f a | 127


ELMA
kymetli eyi, yaamn mahvetmiti. Uzunca bir sre bunlar dnerek oturdu. En sonunda
ayaa kalkt, salarn elleriyle arkada toplayp tekrar sald. Odaya yneldi.

eri girdi. Boran kalbine saplad kulpu ve kabzas gm kakmal bir hanerle yatan
zerine srtst devrilmi, gsnden ve azndan akan kan yata krmzya boyamt. Can
ekimekte olan kocas boazndan kan hrltlarla son soluklarn alp veriyordu bu dnyadaki.
Dizkapana sert bir cisimle vurulan birisinin verdii refleksle olduu gibi atyordu bacann teki.
Olcay yerinden kmldayamyor, yalnzca o baca gryor ve o hrlty duyuyordu. Bundan sonra
yllar boyunca yataa her girdiinde de o hrlty duyacakt. Ksa bir sre sonra adamn
bacandaki bu ritmik tepke kesildi. Hrlt susmutu. Kendisine yllarca zindan olan bu yatan
grnts artk, o zindann iindeki bir hcreye dnecek ve mrn bir ur gibi kaplarken iten
ie tketecekti. Olduu yere kt.

Ne kadar getiini anlayamad bir sre sonra kalkp, yava yava rengi solan ve lm
katlna brnmekte olan cesedin bana glkle varabildi. Elini uzatp yzne dokunabildi
ancak. Buz gibi souktu, hzla geri ekti elini tyleri diken diken dolarak. Birden l uzanp
kolunu tutacakm gibi geldi o buz gibi elleriyle. Ama u hlde bile hibir acma duyamyordu
yerde yatan adama. Ne yapacan bilemez bir hlde koarak odadan kt.

Ama o gnden sonra geceleri yataa girip gzlerini kapattnda bilin denen lnet, bir
hayalet gibi karanlklarn arasndan kp zerine gelecekti.

***

Kocakar, Ayuk Hana Kanak Dalarnn eteklerinden balayarak uzanan usuz bucaksz
ormann iinde bulunan gkten dm bir tan yaknndaki aata yetien elmay anlattktan
sonra;

Gidip onu alacaksn ama ylda bir gnn var alabilecein, dedi.

F. Ejder

Ayuk Han karsnda duran ve artk yeterince byyp gelimi olan erikin ejdere et
veriyordu. Hayvan kendisine altrp her dediini yapacak ekilde eitmiti. Ancak yine de
zaman zaman vahileen bu canavarla daha uraaca vard. Derisinin zeri zrh gibi pullarla
kapl srtnda iri dikenleri olan ejderin uzun kafasndaki enesinde gl, keskin dileri
bulunuyordu. Elinde, ucu atete bekletilerek kor gibi krmzya dnm, uzun, kzgn bir demir
vard. Kklnden beri szn dinlemediinde bununla terbiye ediyordu hayvan ve canavar
yle artlanmt ki, artk kendisini bir lokmada yutabilecek byklkte olduu hlde o demiri
tanyor ve ekiniyordu. Adam, buzul alarndan gelme bu canlnn bedenindeki ok nadir
rastlanan zayf noktalarn yle iyi biliyordu ki, srekli oralarda kullanyordu bu kzgn demiri.
S a y f a | 128


ELMA
Bu arada her yere bir sylenti yaylyordu. Korku dolu, insanlarn kann donduran, i
karartan bir sylenti. Kyler yklyor, kadnlar karlyor, ocuklar bile ldrlyordu. Tm yre
bu deheti yayor, insanlar balarna hangi gece ne geleceini bilmeden korkuyla giriyorlard
yataklarna. lenli hikyenin girdii yere ardndan da lm giriyordu, anlatlanlarn duyulduu
yerler iflah olmuyordu. Gece gelen bir brt, yklacak olan yerin zerinde duyuluyordu nce.
Sonra o karabasan tm kyn zerine kyordu. liklere ileyen bir esinti, kasabalarn tozunu
topran, otunu pn havaya kaldryordu. Sonra onu gryorlar, duyumsuyorlard insanlar;
parlayan kzl gzler, scak bir nefes

Anlatlanlara gre bir ejder kyn iine iniyor, insanlar paralyor sakat brakyordu.
Yal, parlak ve zrh gibi derisi karanln iinde ay yla akp snerken, ylg
231
gibi keskin
peneleri ucundan yakc ve aulu
232
bir ekit
233
aktarak nne kan hibireye acmyordu.
lm sayordu bulunduu yere. Kimilerini kararak, lklar atan bu zavalllar havada
paralyordu. Kk ocuklar, yallar, aksakalllar, aksallar, gebe kadnlar bile ayrt
etmiyordu. Ertesi sabah geriye ac ve feryat iinde kvranan harap olmu kyler kalyordu. Bu ac
lmleri grenler akl salklarn yitirecek duruma geliyor, korkarak kendilerini evlere
kapatyorlard. Ama oralarn da gvenli olmadn anlayanlar kendilerine gidecek baka bir yurt
aramaya alyorlard.

Salar Han bu canavarla nasl ba edeceini bilemiyordu. Aslnda olayn gerekliinden
bile emin deildi; bylesi eyler kocam, karm
234
yallarn anlatt yklerde yer alrd. Geri
artk kendisinin de nerede, nasl bir dnyada yaadn bilemiyordu. Bazen hiddete kaplyordu
ama bu hiddeti yneltebilecei, yeri yurdu belli olan veya zerine gelen somut bir dman
bulamyordu. Nereden ne zaman kmt bu yaratk, niye kendi lkesine musallat olmutu?
Anlayamyordu. Karanlk alarn iinden kan bu canavara kar ellerinden ne gelebilirdi, hi
bilmiyordu. Zavall halk bir zamanlar kendisinden ektii gibi imdi de onun elinden mi
ekecekti? Hepsinden nemlisi bu sorunu nasl zeceklerdi? Yoksa lkede yklmayan ky, oba
kalmayacakt. Geenlerde yaylaya kan gebeler saldrya uramt. Byle giderse insanlar
baka lkelere de kamaya balayacaklard, bu vatann da zerinde yaayan kalmayacakt.

Ejderin bir sre sonra ehirlere saldrdna dair haberler duyulmaya balad. Ok
ilemeyen, mzrak kr etmeyen yaratn karsnda askeri gler hibir ie yaramyor, aresiz
kalyorlard. lkenin her tarafna fermanlar gnderilerek, insanlarn sakin olmalar, bu soruna en
ksa zamanda bir zm bulunmak zere olduu bildiriliyordu ama nasl olacan o fermanlar
yazdrp gnderen de, maiyeti de, evresindekiler de bilmiyordu. Rivayetler oaldka korku,
sorunun kendisinden daha tehlikeli bir hle geliyordu.

231
Ylg: Jilet, ustura.
232
Au: Zehir.
233
Ekit: Asit.
234
Karmak: htiyarlamak, yalanmak.
S a y f a | 129


ELMA
Sra bakentteydi O gece ehirde byk bir kargaa yaanyor, pusat
235
ilemeyen bu
yarata kar kullanlan mancnklar da bir sonu vermiyordu. Gkyznde o kadar kvrak bir
biimde uuyordu ki, mancnklarla savrulan talardan kurtuluyor, frlatlan kaya paralar gidip
evlerin atlarna, sokaklara dyordu. Halk rk
236
iinde saa sola kouuyor; canavarsa
evlere, insanlara ve saraya saldryordu. Son derece sistemli ve bilinli olarak yapyordu btn
bunlar, sanki birisi tarafndan ynlendiriliyordu. ehir, uykusuz ve vahet iinde bir gece
geirdikten sonra, bu akl almaz olay tan yeri aarmaya balarken sona erdi. nsanlar korkudan
ne yapacaklarn bilemez bir hldeydiler ve stelik geri dnerse diye de endieleniyorlard ve bu
konudaki kayglar yersiz de deildi. Ejderha ertesi gn yeniden gelecekti.

Saldr tam drt gece st ste devam etti. Son gn artk karanln ierisinde tm
dayanma ve direnme gcn yitirmi olan sarayn atsna konduunda, tm askeri g onun
zerine yklenir ve btn dikkatler ona ynelirken ejderin srtndan inerek atda at gedikten
ieriye giren asker kyafetindeki bir adam kimsenin farketmesi mmkn deildi.

Adam avucunun ii gibi bildii sarayn koridorlarnda ilerlerken ieride byk bir tela ve
korku yaanyordu. Herkes bir taraflara kouturuyor, birilerine buyruklar veriyor, kimse ne
yapacan bilemiyordu. Her yanda iinden klmaz bir kargaa vard. Koridorda yryen bu
uzun yzl adama koarak kamaya alan orta yal bir uak rastladnda; Ayuk Hana ne
kadar da benziyor bu leker
237
, diye geirdi iinden. Ama u anda kendi cannn derdine
dmt ve bunu dnecek hlde deildi, zerinde bile durmadan unutup komaya devam
etti, ileride grnen bir kalabaln iine kararak kayboldu. Ayuk Han bir alt kata inerek
koridorun balarnda saylabilecek bir odaya yaklat, kapy vurup cevap bile beklemeden
ieriye dald telal ve heyecanl bir grnmle.

Sarn dad ve sesleri duymamas iin kulan kapatt kk kz birbirlerine sarlm
yatakta bekliyorlard ylece. eriye giren askere aknlkla ve korku dolu gzlerle bakakald
kadn; her an ne olacan bilmedii iin en ufak bireyden tedirgin oluyor, en kk bir
grltde iinde bulunduklar yapnn balarna keceini sanyordu. Asker;

Salar Hann buyruu var, benimle geleceksiniz sizi gvenli bir yere gtreceim dedi.
Sonra srdrd; Yeraltndaki snak hazr olacak birazdan.

in ilgin taraf, Ayuk Hann ok iyi bildii o sna kullanmay hi kimse akl
edemiyordu bile bu hengmenin iinde, oysaki yeterince gvenli ve bylesi durumlar iin
dnlp tasarlanm bir yerdi oras. Ama olaand durumlarda insanlarn eli ayana dolar,
kimse ne yapacan bilemez, normalde tasarlanan herey unutulur, uar gider insann
kafasndan. te imdi hi kimse de orasn dnemiyordu bile.

235
Pusat: Silah.
236
rk: Panik
237
Leker: Asker.
S a y f a | 130


ELMA
Dad hemen kalkarak syleneni yapt; o anda karsndaki insann kim olduunu sormak,
sorgulamak aklnn ucuna bile gelmemiti. Bu ortamda nasl gelebilirdi ki? Yerinde kim olsa o
durumda, onun gibi derdi bu tuzaa.

Gen dad kucanda tayamad iin, 12-13 yalarnda grnen kz yere indirip elinden
tutarak koturmaya balad. Biraz ilerledikten sonra ocuu bu kez asker kucana ald, gen
dad adamn bunu hzl davranabilmek iin yaptn sanyordu. Oysaki onun niyeti ok farklyd.
Merdivenin bana geldiklerinde Ayuk Han, dadya;

Aaya ineceiz, dedi ksa ve net olarak.

Onun bu sz zerine merdivenlerden aaya inmek zere ilk admn atan gen kadnn
srtna bir tekme atarak aaya yuvarlad. Dad, uzun ve yksek merdivenlerden lklar atarak
aaya dp kolu ve baca krlm olarak dibe vardnda kafasn merdivenlerin sonundaki
duvara arparak bayld. Ayuk Hansa yukarya kvrlan merdivenlere ynelirken alayan kzn
azn kapatyordu. Koar admlarla merdiveni kt.

atya vardnda kzn ellerini ve ayaklarn balayarak, ilk indiinde oraya brakm
olduu kldan yaplma byk bir uvaln iine koyup azn da bir iple sarp skca dmledikten
sonra ejderin srtna bindi ve bu vahi hayvan kanatlarn rparak havaland.

Durumun henz hi kimse farknda deildi ama ertesi gn kolu yerinden, bir yerinden
de baca krlm olan dad olan biteni anlattnda Salar Hann iine kor gibi ate decekti.
Tarif edilen kii oydu. Salar Hann bilincinin iindeki btn hareket ve orada dnen btn
evren durmu karanlk, sonsuz bir bolua dnmt.

Ayuk Han Kanak Dalarna ulatnda, dan zirvelerinden birisinin yaknlarndaki
bacaya benzer, derin aklktan ieriye girerek byk bir salonun ortasna kondu ejder. Ayuk
uval aarak kard kz oradaki odalardan birisine kapatt. Birka gn iinde evre kylerden
getirdii iki kz da yalnz kalmamas iin Sevcenin yanna koyacakt. Yllardr emek vererek
hazrlad ve gizli bir saraya dntrd bu maaray kimsenin bulabilmesine olanak yoktu.

Kzlarn yiyeceklerinin temini ve bakmlaryla ua Kalvay grevlendirdi. Yalnzca o girip
kyordu odaya, kendisi bile grmyordu. Kzlarn daryla irtibatn salayan bu yal ve
keisakall, zihinsel yetileri eksik uak onlara oyalanabilmeleri iin ince renkli iplikler, gergef
kasna ve ineler getirdi. Sevceni dierlerinden ayr tutmas ve bir Han kz olduunu bilmesi
sk skya tembihlenmiti kendisine, o da ne sylenirse harfiyen uyuyordu denilenlere.

***

Salar Han deliye dnm ne yapacan bilemez bir vaziyetteydi ve kelimenin tam
anlamyla yklmt. Kznn bana ne geldiini veya geleceini bilemiyor, aklna trl dnceler
S a y f a | 131


ELMA
yor ve ldrtyordu kendisini. Dadnn verdii tanmdan bu adamn Ayuk Han olduunu
anlamt ama ahlaksz, namussuz adamdan en ufak bir haber gelmiyor, t kmyordu. O da
zaten bunu bilerek ve bilinli olarak yapyordu. Yakndan tand Salar Hana kafay bozdurtacak
en iyi yntem buydu. Bilinmezlik... O biey yapmayacakt. Salar Han kendi kafasnda kuracakt,
kurduka da batacakt, bunu ok iyi biliyordu.

Ayuk Han saldrlarna ara vermeden devam etti. Kyleri, obalar, ehirleri, kervanlar
datyor, talan ediyordu. Ele geirdii ganimetleri, kaln kaylarla ejderhann srtna balad o
koca sandklara ykleyip maaraya getirip yyor, odalara dolduruyordu. Biraz daha sabretmesi
gerektiini dnyordu. Ondan sonra Salar Hana son darbeyi vuracakt. Az kalmt

Ama nedendir bir sre sonra ejderhann saldrlar da, tpk alar nce yeryzne arpan
devasa bir gktann meydana getirdii ykm nedeniyle Yeryznden silinen atalarnn izleri
gibi kayboldu. nsanlar arasnda dolaan korkun sylentiler de giderek etkisini yitirmeye
balad.

KO

Batur Han geriye, gl bahesine dndnde temiz hava ve iek kokular fkesini biraz
yattrd. Bir aacn altna uzanarak uyudu, ok yorulmutu ve beynini dnmekten uzak
tutmak istiyordu. Uyandktan sonra bahedeki aalardan kopard meyveleri yedi. evreyi
gezdi biraz. Dndke, hatrladka deliye dnyordu; sonra kendisini sakinletirmeye
alyor, az da olsa baaryordu. Ardndan yeniden kyordu zerine o altndan kalklamaz
fke ve aldatlmlk duygusu.

Tneli ve o ho kokular salan baheyi brakp salona dnd. Eer burada yaayan biri
veya birileri varsa ve bu kzlar besleyip, bir biimde buray bu hle getirip dzenlemise, buraya
bireyler getirip gtryorsa bir giri ve k yolu mutlaka olmalyd. Her yan gzden geirdi,
yukarya doru giden o bacadan baka birey grnmyordu, oraya trmanmaksa imknszd.
Gz yine kardaki byk odaya iliti ve oraya yneldi, varp ieriye girdi. Beyaz bo bir oda ve
bir masa Baka hibirey yoktu. Tam kacakt ki, o srada masann altnda bulunan, yerdeki iki
izgiyi grd; duvarn kesinde tabanda bir dikdrtgen oluturuyordu bu izgiler. Masay ekti,
melerek incelemeye balad; yerde kesik bir ta paras vard. Belindeki haneri karp
aradaki izgi gibi grnen ince bolua sokmaya alarak ta oynatmay denedi. Boluk ok
inceydi ama zorlayarak uranca haneri sokup tan ucunu kaldrmay baard. Kenara ekerek
aaya bakt, kayaya oyularak yaplm ilkel bir merdiven grnyordu. Gidip salondan bir
meale daha almak iin arkasn dnmt ki, yal bir adamla burun buruna geldi. Ucu ta
kaldrmaya alrken ypranm olan elindeki haneri adamn grtlana dayad ani bir hareketle.
Az ak, gzleri yuvalarnn iinde oynayarak korkuyla kendisine bakan adam, sesi titreyerek;

Ben sana birey etmedim ki beyim, dedi.
S a y f a | 132


ELMA
Batur bir sre yle kaldktan sonra adamn zararsz birisi olduuna kanaat getirerek
elindeki haneri yava yava indirerek ama temkinle beline soktu. Sonra da adama;

Baheye gidelim de oturup konualm, anlat bakalm bana burada olup bitenleri, dedi.

nsann iine huzur veren baheye vardklarnda bodur bir aacn dibine ktler. Batur
srtn aaca yaslayp ayaklarn uzatrken adam da karsna meldi. Yal adamda tuhaf
bireyler vard, frl frl dnyormu hissi veren kk gzlerini dikmi srekli Baturun gzlerine
bakyordu; bu durum rahatsz ediyordu gen adam ama yine de herhangi bir tepki vermedi.
Dnme yetilerinde bir eksiklik oluunu anlamaya balad bu adamda bir saflk seziyordu ayn
zamanda. Bacana koyu kahverengi bir akr
238
geirmi, srtna da kollar kesilmi boz bir
gmlek giyinmiti. Ayaklarnda her hangi birey yoktu, yalnayak dolayordu anlalan.

Anlat bakalm day, dedi Batur.

Ne anlataym evlat? diye yantlad.

Adn ne, nce onu syle.

Kalva.

Peki, Kalva day imdi de hele bana; burada ne aryorsun, nasl geldin, nasl girip
kyorsun buraya?

Ben odadaki kzlara bakyorum, Bey yle grev verdi bana. Ama kzlarda gitmiler.
Geldiimde bulamadm, her yer kan olmu stelik. Bey dnnce ocam batrr artk, ldrse
yeridir.

Sonra bireyler hatrlamaya alyor gibi derin derin dnd. Ardndan devam etti;

Geri o da ka zamandr yok ortada. Gelmiyor niyeyse?

Sen buraya nasl gelip gidiyorsun?

Gelip gitmiyorum ki, burada kalyorum.

Batur biraz sessiz kaldktan sonra yine sordu;

Ne zamandr kalyorsun?

Adam yine uzun uzun dndkten sonra cevaplad;

238
akr: alvar. Geni pantolon.
S a y f a | 133


ELMA
Hatrlamyorum. Yine kendisini biraz zorlayarak dnd, sonra; Hi hatrlamyorum,
ok uzun zaman oldu galiba. O kzlar kckt o vakitler.

Peki, ben geldiimde neredeydin? Onca grlty duymadn m?

Bostandaydm, sebzelere su veriyordum.

Bostan, nerede peki? Buradan baka bir bahe mi var?

Gel de gstereyim, dedi adam.

Kalktlar, adam nde Batur arkada yryorlard. Bahenin arka duvarlarndan birisine
kadar bir sre gittiler. Kedeki byk bir aacn arkasndaki kaya kntlarnn arasnda,
karanlk kuytulua doru ilerleyince yukarya doru sanki hi bitmeyecekmi gibi uzanp giden
bir merdiven grnd. Aslnda zellikle gizlenmi deildi ama glgeler ve kayalar grsel bir alg
yanlsamas oluturuyor ve geidin giriini seebilmek ok zor bir hle geliyordu. Buray
bilmeyen birisinin bulabilmesi imknszd.

Merdivenleri kp darya ulatlar. Kayalarn arasnda her trl yiyecein yetitii,
ileride kkba hayvanlarn otlad geni bir aland buras ama her taraf almaz kayalarla
evriliydi. Yukarda gkyz masmavi grnyordu fakat kayalar o kadar yksekti ki, amak iin
aylarca uralsa yine de baarmak mmkn olmayabilirdi; stelik o kadar diklerdi ki, trmanmak
da pek olas deildi.

Dnmlerce bykl olan arazinin ancak tertipli, bakml grnen kk bir ksm
ekilmi, geri kalan hayvanlara braklmt. Kafasnn iinde yava yava talar yerine
oturuyordu; bu adam yllardr burada tek bana ekip evirdii bu arazilerde yetitirdii
sebzelerle, besleyip bytt hayvanlarla hem kendisinin hem de kzlarn yiyeceini, ieceini
temin ediyordu.

Batur bir kere daha baheye dnd yanndaki yal adamla birlikte, yeniden imlere
oturdular. Biraz sonra Kalva kalkp yakndaki bir aac yanna giderek rgalad
239
, yere den bir
meyveyi alp geri dnd. Cebinden bir ak kararak bu uzun, ucu dar, zerinde yeil sivri
yapraklar olan meyveyi kesip soydu. Dilimleyerek kendisine uzatt meyveyi yediler birlikte.
Bitirmek zereydiler ki, Baturun aklna odann iinde bulduu o merdivenli kuyu geldi. Kalvaya;

O odadaki kuyu nereye iniyor? diye sordu.

Hangi kuyu?

Hani seninle karlatmz oda yok mu?

239
Irgalamak: Sallamak, sarsmak.
S a y f a | 134


ELMA
Ha, ora m? Bey bir iki kere indiydi. Besbelli ie yarar bir yer deil ki, kapattrd zerini
bana, dedi Kalva.

Batur kararn vermiti oraya inecek, bir de oray aratracakt.

Beyin nerede peki imdi, diye sordu Batur?

Uzun zamandr yok ortada, gelmiyor artk nedense.

Ne kadar zamandr yok?

Adam yine uzun uzun dnd, sanki kafasnda nemli bir hesap yapyormu gibi.

Belki iki belki yl. () Ama en az iki

Anlalan buralar kurup bir gizli snak gibi ina eden, o kzlar oraya kapatan adamn
bana darda bireyler gelmiti, belki de lmt.

Biraz sonra odaya tekrar girerlerken Batur, Kalvaya;

Beyinin ad neydi peki? diye sordu.

Kalva kafasn kaldrp, karsndaki gencin gzlerinin iine derin derin bakarak yantlad;

Ayuk Han.

***

knt ve oyuklardan oluan bu son ilkel basamaklar da indikten sonra, ileriye doru
yrmeye balad gen adam. Elinde etrafa kmldaan klar saan, titreyerek yanan bir meale
vard. Biraz sonra geni bir maarann iinde buldu kendisini, bu dalarn alt maaralarla
rlmt sanki. Taban toprakt ve her yer nemden kflenmi gibi kokuyordu. Buradan bir k
bulabilirim belki de, diye dnyordu. Maara, daha baka i maaralara alyor ve her yne
giden yollar grnyordu; bu girift yeralt dolambac kim bilir nerelere kadar uzanyordu. Bir
kayann zerine oturup, ilerideki grl grl akan yeralt rmana bakt. Gitse, nereye kadar
gidecekti? Geldii yolu geri dnp, yukarya baheye tekrar kabilirdi ama sonra ne olacakt?
Bir sre daha ylece oturup bekledi.

Neden sonra aklna teller geldi. antasndan kard, iki tane sa teliydi. Eline ald ve
bakt, titrek ve gsz n iinde doru drst gremiyordu bile. Ak ve kara iki sa teli Ak ve
kara Gndzn ve gecenin rengi, iyiliin ve ktln simgeleri Salar yeniden mendilin
iine koyacakt ki, zerindeki naklar cezbetti dikkatini bu kez de. Bu da sevgilisinin elinden
S a y f a | 135


ELMA
kmt; bunlar o ilemiti gke renkli keten bir kumaa. Yine gke renkli ama daha koyu
kelebekler vard zerinde. Alamakl oldu o an. Sonra telleri iine koyup, katlayp antasna
yerletirdi.

Kalkp gezinmeye balad yeniden, arkadaki dier maaralara geip oralara bakt. Daha
aaya inen baka bir maara vard geride. Burada sarktlar vard tavandan aaya doru inen
ve zerinden sular szlerek damlyordu, damlayan sular tabanda kk birikintiler oluturarak
eimli zeminden akp gidiyorlard. Kim bilir ka yz yldr zerine damladklar bu granit zeminde
bile ukurcuklar oluturmulard. erisi nemli ve souktu. Geriye dnp maarann giriine
tekrar vard, yaklarken kulana yinelenip duran tok bir ses arpt. Dinledi, sanki birbirine
arpan iki nesnenin sesiydi bu. Gmbrdeyen davullar andryordu. Nereden geldiini anlamaya
alt. Bulunduu yere alan ve yukarya doru kan bir maara giriinden geliyordu sesler. O
yana doru yrd.

Grd manzara, lalasndan dinledii anlatlardaki canllar andryordu. ki tane ko
vuruuyorlard. O kadar iriydiler ki, bir boa kadar vardlar; biri apak, dieri kapkara. Boynuzlar
geriye doru kvrkt ikisinin de ve bir insan kolu kalnlnda rahat vardlar. Herhalde dalarn
eteklerinde yaayan arkarlarn
240
kolaryd bunlar. Ama buraya nasl geldiklerini anlayamamt.
Aslnda birer kokara
241
benziyorlard. ehirlerde dv iin yetitirilip enliklerde, lenlerde,
toylarda
242
dvtrlen besili kolar olurdu, onlar gibiydiler tpk. yle vuruuyorlard ki, kan
gmbrt byk kslerden kan ses gibi ok telerden rahatlkla duyulabilirdi, zaten kendisi de
bu sesi duyarak gelmiti Her toslatklarnda kafataslar atrdyordu sanki. Kvrm kvrm ynleri
upuzundu. Burunlarndan kan solukla birlikte youmu
243
alev fkryor gibi geliyordu Batura.
Ve her arpmadan sonra brerek geri ekiliyor ve birazdan tekrar ileri atlyorlard. Yass ve
tyl kafalar birbirine deerken kvlcmlar salacak, yldrmlar akacak zannediyordu. Arasra
boynuzlar birbirine taklyor, karabilmek iin urayorlard kafalarn saa sola evirerek.
Brtleri gk grltsn andryordu, gzleri kpkrmz kesilmiti. Bu arada bireyi farketti;
meale snmek zereydi, birazdan bu karanln ierisine gmlp kalacakt. Ik titremeye
balad, titredi Tit-re-di Ve karanln iinde kald.

Gzleri karanla alyordu yava yava. Hayatnda byle ilgin bir mcdeleyi ilk kez
gryordu. evrede kendisi iin mcdele edilecek bir sr veya bir dii falan da yoktu. Liderlik
iin veya o diiye e olabilmek iin savatklarn gsterebilecek hibir belirti gzkmyordu.
Belki de saatler boyu vuruarak farknda olmadan buralara kadar inmilerdi. Byle dnrken
aklna bir fikir geldi, bu hayvanlar izleyerek buradan kabilirdi. Bunlar buraya geldilerse,
kabilirlerdi de. Hayvanlarn igdsel bir yol ve yn bulma yetenekleri olurdu, o igdye
gvenebilirdi. Ama nce bu kavgann sona ermesi gerekiyordu fakat hi de bitecee
benzemiyordu. Ayrlp birbirlerin etrafnda dnyorlar, soluklanyorlar tekrar ileri atlyorlard.
Maarann ierisinde koturarak dolanp yeniden kavgaya tutuuyorlard. Koarlarken kayalk

240
Arkar: Da koyunu.
241
Kokar: Dv kou.
242
Toy: Merasim, len.
243
Youmak: Younlamak. Koyulamak.
S a y f a | 136


ELMA
zeminden evreye talar sratyor, sert toynaklar ve trnaklaryla kvlcmlar sayorlard ama
ayrlmaya hi de niyetli grnmyorlard. Aralarndaki amansz mcdele tarihin
derinliklerinden kopup gelen ve bilinaltnda yansyan ilkel bir lmcl kavgann davurumuna
benziyordu. Bazen kendisine doru yaklayorlard hi umursamadan, etrafnda dnyorlar ve
durup yeniden tokuuyorlard, o esnada imek akar gibi bir ses duyuluyordu. Bir sre daha
izledi belki bkarlar diye ama bounayd, bunlar ayrmann bir yolunu bulmalyd, kendi
zmn kendisi retmeliydi.

nce yerde bulduu talardan frlatt zerlerine ama ie yaramad, hayvanlar biraz
uzaklap yeniden devam ettiler. Sonra kalnca bir denek arad, bulamad. Aklna meale geldi.
Getirdii snm mealeyi alarak yanlarna yaklap ayrmay denedi fakat kzgn hayvanlardan
bir tanesi kendi zerine yrynce kamak zorunda kald. Kenara ekilip yeniden izlemeye
koyuldu. Bir yolunu bulmalyd.

Bu nasl bir dmanlkt anlayamyordu, birbirlerine ldresiye saldracak kadar neden bu
kadar byk bir fke duyuyorlard anlamyordu. Sonsuza dek srecek bir kavgay andryordu
izledii; iyiliin ve ktln kavgasn ocukluunda grd bir parmen tomarna izilmi
o ekli anmsad, birbirine sarlm iki balk tam bir yuvarlak oluturuyordu
244(*)
. Biri ak dieri
karayd; kara olann gz ak, ak olann gz karayd. Sonralar renmiti ki, onlar balk deil bir
btnn birbirinin tpatp ayns ama kart olan iki parasyd ve gz sand eyler de
paralarn iindeki ztlk ekirdekleriydi. Hereyin iinde en az dzeyde de olsa zddndan bir
para bulunaca anlamna geliyordu bu. yilii harekete geiren ey iinde ktle kar
duyduu fkeydi ve ok gariptir ki, fke de ktln bir parasyd. Ktl harekete geiren
ey ise aslnda iyilie duyduu ama aklayamad hayranlyd ve bu gizli tevazu iyiliin bir
parasyd. Evrende hereyin kart bulunurdu. imdi bu iki ezeli dman, karsnda vcut
bulmu, ete kemie brnm ve arpyorlard. inde bulunduu u eliik durumda yle deil
miydi? Ruhunda ak ve fke yan yana durmuyor muydu u an iin?

Yere brakt denei alarak kolarn zerlerine doru kotu ve vurmaya balad
srtlarna. Artk fkeden kudurmu olan hayvanlarn ikisi birden boynuzlarn kendisine kar
kullanmakta gecikmediler. Vurarak yere drdkleri, araya giren bu yeni dmana kar
ayaklaryla ve engel gibi boynuzlaryla saldrya getiler. Birka darbe alan Batur Han, byle
giderse kendisini ldreceklerini anlayarak ayaklaryla kar koymaya alyordu. Artk hangisi
hangi hayvan onu da anlayamyordu, bir o vuruyordu bir dieri. Bireyler yapmazsa ii burada
bitecekti, bir anlk kzgnl bana i amak zereydi. Can havliyle kolardan birisini
boynuzundan yakalad ama yakalad gibi de maarann kar duvarna savrulup arpt, yere
nasl dtn anlamad bile. zerinden bir boa gemi gibi aryordu her yan.

Kolarn yeniden zerine yrdn grp kendisini g bela toparlamaya alarak
dizlerinin zerine doruldu, yine ayn tepkeyle
245
kararan gzlerini kapatarak zerine gelen

244
(*) Uzakdou, zellikle de in felsefesindeki Yin-Yang sembol. Editr.
245
Tepke: Refleks.
S a y f a | 137


ELMA
kolardan birisinin boynuzlarndan tekrar yakalad. Ama bu sefer ok sk tutmutu, brakmad.
Bir ara gzlerini aralad, kara olann srtndayd. Ald sarsntnn etkisiyle midesi bulanyordu,
gzlerini yeniden yumdu, tekrar atnda her yer gznn nnden kaymaya balad. Hayvan
kouyordu, hem de lgn gibi. Hzlar gittike artyor, yerden kvlcmlar kyor, her yer
sarslyordu. Hzdan ii karyordu. Grntler bir izgiye dnm akyordu, ya da kendisine
yle grnyordu. Baylacak gibi oluyordu ama kendisini tutmas gerektiinin ok iyi
farkndayd. Bu hzda koun boynuzlarn brakrsa bir yerleri mutlaka krlrd.

Sonra hzlar azalmaya balad. Azald Koun duracan anlayarak boynuzlarn
brakmaya niyetlenen Batur zaten ellerini gevetmiti ki hayvan silkinerek srtndaki adam var
gcyle frlatt kafasn sallayarak. Ko derin derin soluduktan sonra yoluna devam edip gitti
ayn hzla. Batur Hansa souk suyun iine gmlrken, suyun etkisiyle biraz ald birka kez
batp ktktan sonra. Ama akntya kar koyacak gc yoktu, yeralt rma kendisini alm
gtryordu ve batp karken glkle nefes alyordu. Son bir umutla kyya uzanmaya alt
ama baaramad, geriden hayvanlarn gk grltsn andran brtleri ve tokuma sesleri
yeniden kulana alnmaya balamt, sesler rman grltsne karyor ve gitgide
uzaklayordu. Birazdan karanlk bir dehlizin iindeydi, o mthi akntyla srklenen Batur Han
artk sonunun geldiini dnyordu. Buraya kadarm, diyordu kendi kendine. Ama kafasn
suyun zerinde tutmaya alyor, zifiri bir karanln iinde aresizce ilerliyordu. Akntya
kaplm bir dal parasndan fark yoktu u anda. Sonra eimin artarak yatan dikletiini
hissetti, mthi bir hza ulamt rmak. Neyse ki suyun zerinde yeterince boluk vard da nefes
alabiliyordu. Sonra yeniden eim azalarak hzlar biraz kesildi. Ama karanlk ok korkuntu.
Galiba gnahkrlndan tr yerin yedi kat altna ekiliyordu, hesap verecekti orada. Acaba o
kadar sulu muyum? diye dnd. Bu rman sonu yeraltndaki okyanusta bitecekti belki de,
sonra orada bedel deyecekti. Ne sular ilediini hatrlamaya alt.

Ta dehlizin iinde yanklanarak artan suyun uultusu kulaklarn sar edecekti
neredeyse. Bir nceki sonbaharda yayn bal avlamaya gittiklerinde gn kapaklar
almasna balayan yamurun ardndan, boa gibi brerek gelen bir sel grmt, onu
anmsatt bu ses kendisine. Su bir iki saat ierisinde drt katna km, rman st rnda
gelirken zerinden getikleri bir ta kpry bile yutmutu. Yukar kylerden ald kazanlar,
hamur tahtalarn, mlekleri, giysileri kar konulmaz bir hzla srklyordu. Irmak kysnda bu
eyalar ykayan kadnlar seli grdklerinde brakp kayorlard canlarn kurtarmak iin,
nlerinde baka ne varsa hepsini unutuyorlard. imdi de kendisinin o eyalardan bir fark yoktu,
suya kaplm gidiyordu. Birka kere bu usuz tnelin yan duvarlarna arpt. Kolu baca izilmi,
berelenmiti ama suyun soukluundan u an hibirey duyumsayamyordu; elleri ve ayak
parmaklar uyumutu.

zerindeki boluk kayboldu, hava bitti. Soluunu tuttu. Tuttu. Cierleri patlayacak gibi
oldu. Artk leceini anlamt. Ardndan belli belirsiz bir k grd. Ik bir mercein ardndan
szlerek dalyor, oalyor gibi grnyordu suyun altndan. nce bunu bir d sand; a
yaklatka gzleri kamayor, grd k huzmesinin kenarlarnda saydam kelebekler gibi
S a y f a | 138


ELMA
uuan zerrecikler dalarak kayalarda sekip yansyordu. Bilinmeyen bir boyuta alan bir kap
gibi grnyordu gzne bu yansmalar. Ik arttka artt. Sonra darya kt. Su yerin altndan
fkran bir kaynak gibi kayalarn altndan yukarya ykselirken kendisi de yukarya itilmiti. Ama
rmak o kadar geniti ki kyya kabilme imkn bulamadan gidiyordu. Kyya yzmeye alyor
fakat tam yaklat anda bir aknt, bir evrinti kendisini alp ieriye ekiyordu yeniden; batp
kyordu. Baz yerlerde iddetlenen bu su akm savuruyordu ileriye doru kendisini. Bazen de
kk avlanlardan
246
aaya doru iniyordu. Ama dahas vard. nndeki yaklak bir kavak
aac yksekliindeki alayann sesini duyduunda kyya ulamaya alt ama nafile,
uuldayarak ve homurtular kararak yerekimine uyup aaya doru dklen suyun kollar
arasnda dmeye balad. Dmeden hemen nce su damlacklarndan yansyan bir alkm
247

grd, yedi rengini de ayrmsad. Aadaki, bu muhteem gcn oyduu ve suyun burga gibi
evrinerek yakalad hereyi yutmaya alt obruun
248
iine doru ekildikten sonra
kendisini yukarya doru itecek gc buldu ayaklaryla. Kpk kpk kaynayan suyun stne
ktnda tm gc tkenmiti, son bir umutla daha aba gsterdi ama artk dibe doru batp
yiteceini anlamt. Tam o sra da birka kulalk bir mesafede yanndan gemekte olan bir
ktk grd ve btn gcn bir kez daha toplayp ona ulamay baard, smsk sarld.

ylece ne kadar gitti bilinmez

Burada rmak denize kavuuyordu ve aknt tomrukla birlikte ona sarlm olan adam da
denizin ilerine kadar srklyordu. Ama artk mcdele edecek gc kalmamt, tm vcudu
titriyordu. Hava kararyordu, gk adrnn zerinde kk delikleri andran klar belirmeye
balamt. Kafasn kaldrp lkere bakt. Alt yldz olan bu takmyldza bakarken, umutlar da
onlar kadar uzak grnyordu kendisine.

nana gre lkerin
249
alt yldz, gn alt deliiydi ve oradan gelen souk hava
dnyann iklimini scak hava dolduunda yaza dnderirdi, tam tersi olduunda ise ka.

Bu kez lecekti. Bu ssz denizin ortasnda lecekti. yle uzaklamt ki kydan, en ufak
bir kara paras bile grnmyordu. Cesedini balklar ve daha bilmedii bir sr deniz hayvan
yiyecekti, bana ne geldiini dahi kimse bilmeyecekti. Mezar bile olmayacak, engin sulara
karacakt. Gnderdii dalgalara duyduklar hayranlk ve korku nedeniyle atalarnn bu engin
suyu ynettiine inanarak sunular sunduu Talay Hann
250
yaad usuz bucaksz denizde
boulacakt.

Artk sonu gelmiti. Sonra gzleri karard ve karanlk diyara doru yola kt.

246
avlan: elale. Kk alayan.
247
Alkm: Gkkua.
248
Obruk: Suyun oyduu ukur ve bu ukurdaki girdap.
249
lker: Bir takmyldz.
250
Talay Han: Okyanus Tanrs.
S a y f a | 139


ELMA
GEM

Gzlerini atnda, kllar vcuduna batan bir battaniyenin altnda, gcrdayan tahta
yatakta yatyordu. Koyu krmz sakallar ve ayn renkte uzun salar olan iri yar bir adamsa
karsnda srtarak kendisine bakyordu. Sanki bir beiin iindeymi gibi sallanyordu her taraf.
erisi tuz kokuyordu. Btnyle ahap olan odann yapld tahtalarn herbirinin ularnda ve
ortalarnda akl olan iri ivi balar grnyor, duvarda asl byk bir balk yzgeci hemen gze
arpyordu. Tyl, iri sarman bir kedi ise yatan zerinde ayakucunda dolanyordu. Yatan
yannda, yerde su dolu demir bir anan ierisinde bez paralar grnyordu, belli ki bunlarla
ateini drmeye almlard.

Az sonra tahta duvarl odann stndeki bir deliin azndan, aaya uzanan
merdivenlerden inerek ieriye kirli siyah dz sakallar olan baka bir adam daha girdi. Bann
ortas tamamen alm, dazlak ksm gneten simsiyah yanm olan bu yeni gelenle dieri hi
bilmedii, duymad bir dilde bireyler konutular aralarnda. Elini kolunu sallayan siyah sal
olan ara sra glyordu. Bir iki kez dnp kendisine baktlar. Baturunsa tm vcudu hl
titriyor ve ateler iinde yanyordu. Biraz sonra siyah sakall adam tekrar yukarya kt. Ksa bir
sre ancak gemiti ki, ayn adam elinde bir tas orbayla geri dnd. Yataktaki hastann ellerini
kollarn kprdatacak bile hli olmad iin tahta bir kakla veriyordu azna. erisinde balk
etleri olan orbay glkle yutabiliyordu. O orbay yerken oday, ierisinde koyu bir ya
bulunan, kaln bir ipliin is yayarak yand cam lamba aydnlatyordu.

Birka gn ierisinde yava yava toparlanp yukarya ktnda tahmininin doru
olduunu anlad, iinde bulunduu yer bir gemiydi. Artk gverteye kyor ve nemli havay
cierlerine dolduruyordu, vcudu ise tuzdan yap yap oluyordu. Dillerini bile anlamad ve
ou kzl, sar sal olan bu adamlarn yannda nereye dahi gittiini bilmeden yol alyordu iinde
bulunduu gemiyle birlikte. inin srekli sklmasna neden olan hava bouk ve kapalyd
ounlukla ve bir trl almak bilmiyordu. Gemideki tayfalarla el kol iaretleriyle anlaarak en
azndan temel gereksinimlerini karlayabiliyordu ve birbirlerinin isimlerini de reniyorlard
yava yava. lk gn, yatann banda grd adamn kaptan yardmcs ve ayn zamanda
hekim olduunu rendi. Kaptan da tpk yardmcs gibi uzun, kzl salyd. direi olan bu
byk ara, tam olarak zemiyordu ama galiba yolunu kaybetmi bir balk gemisiydi. Ancak
bu kadar byk bir balk gemisine de hayatnda hi rastlamamt. Daha dorusu bu kadar
byk bir gemiyi ilk kez gryordu.

Bir sre sonra sal dzelerek dierleriyle birlikte almaya balad, tamamen kendi
isteiyle. Geri belki de bir sre sonra gemidekiler isteyeceklerdi almasn ama o buna gerek
kalmadan ortama uydu. Bu durum bir yandan tayfalarla olan arkadaln salamlatrp onlarla
kaynamasn salyor bir yandan da bo oturduunda bir ar srs gibi bana en
dncelerin oluumunu engelliyordu, can skntsna kaplmyordu bylece. Yava yava bu
insanlarn dillerindeki baz kelimeleri renmeye, szel iletiim kurabilmeye de balad. Zaman
getike bu gemicilerin aslnda yeni topraklar arayan kifler olduunu anlyordu.
S a y f a | 140


ELMA
Rzgrlarn gcyle ien yelkenler gemiye srekli hareket salyordu. Bazen geminin
nne kp Rzgr Tanrsna dua eden gemiciler ona kranlarn bildiriyorlard. Tpk Zada
Hana
251
yakaran kendi lkesindeki baz balk amanlarnn yapt gibi.

Batur Han, eer kendisini arkada bekleyen birisi olmasayd herhalde bu gemide kalarak
hayatnn geri kalann denizlerde geireceini, bir daha geriye dnmek istemeyeceini
dnyordu. Aklndaki kan bu yndeydi nk sevdii kzdan baka kimse kalmamt kendisi
iin. Kardeleri bile kendisini lme terk etmilerdi, tpk kuyuya atlp sonradan oradan geen
bir argn
252
bulduu yalva
253
gibi. Karde ldrme de zaten yeryznn ilk kyacl
254
deil
miydi? Ama yapmas gereken eyler vard ve burada kalamazd.

Havann ak olduu, Gnein parlak yzn gsterdii ender gnlerde denize girip
yzyorlard hep birlikte. Suyun iinde srler hlinde rengrenk balklar, yar saydam
denizanalar dolanyorlar, iri sivri kl gibi burunlar olan insandan daha byk balklar
srayarak eleniyorlard. Bir seferinde de tpk o ky odasndaki adamn anlatt gibi byk
balklara rastladlar, hem de yedi sekiz tanesine birden. Kafalarnn zerinden bir aa boyu
ykselen sular pskrtyorlard gerekten de, u an iinde bulunduklar gemiden ok daha
byktler. Eski alarda yaam olan savacy
255
da herhalde bylesi byk bir balk yutmu
olmalyd.

Ara sra yetenekli tayfalar bellerine deri krbalar
256
balayarak dalyorlard. Su altndaki
dalarn yzeye yaklat yerlerde slklar buluyor, buralarda denizin tuzlu suyunun iinde
tabandan kaynayarak kan tatl su kaynaklarn bulup bu tulumlara doldurarak taze souk su
karyorlard yukarya. Baturda henz yeterince acemi olmasna karn balk tutmay, a
atmay, toplamay reniyordu gnden gne. Emek vermenin, almann mutluluunu
duyuyordu hayatnda ilk kez, aln teri dkyor ve gece yataa yorgun girip abucak uykuya
dalyordu.

O gece, hissettii sarsntyla birlikte yrei skarak uyand. Nerede olduunu anlamaya
alt, tahta bir odann ierisindeydi. Gemi suya dm bir ceviz kabuu gibi sallanyordu,
bulunduu yeri anmsamas da fazla srmedi bu yzden. Dardan barmalar duyulurken
yataktan kalkp zerini giyindi ivedilikle, bir aksilik olduu belliydi. Yukarya kt.

Karanln iinde kuduz bir yak
257
boas gibi zerlerine gelen dev dalgalar grd, onlarn
srtlarnda bir inip bir kyorlard. Gerekten ok iddetli bir frtnayd; dalgalarn st ksmlar
bazen gemiyi yalyor, bazen de kendilerini yutup yeniden brakyordu. Geminin atrdadn

251
Zada Han: Rzgr Tanrs.
252
Arg: Kervan.
253
Yalva: Peygamber. [Hz. Yusuf kastediliyor. Editr.]
254
Kyaclk: Cinayet. Kya da denir. [Habil ve Kabil kssas kastediliyor. Editr.]
255
Savac: Peygamber, nebi. [Burada Hz. Yunus kastediliyor. Editr.]
256
Krba: Deri matara. Su tulumu.
257
Yak: Asya sr.
S a y f a | 141


ELMA
duyuyordu. Namann
258
gemisinin daa oturduu gibi bunun da bir slkta karaya oturmas iin
dua ediyordu iinden. Bu ulu suya batp kyorlard, neyse ki kaptan frtnann kopacan ufukta
biriken kara bulutlar grdnde anlayarak direkleri skp gtrmesin diye yelkenleri
toplattrmt hemen, yle olmasa imdiye belki de oktan ileri bitmiti. Kaptan u anda da
dmene gemi gemiyi abramaya
259
alyordu ama su yola gelmiyordu. Sabaha kadar bouup
durdular; gkyznn fkesi dinip rzgrn iddeti azalrken, adamlardan birisini alarak geri
ekilmi olan deniz de duruluyordu.

Ertesi gn tm kemikleri krlm gibi yattlar hep birlikte, souu yiyip terek
hastalananlar olmutu. nce bir yamur iselerken deniz oktan st dkm kediye dnm,
sakin sakin uyuyordu; dn geceki kzgnlnn yerini merhametli bir sknet almt. leride geni
imenlik alanlar gibi yosun tarlalar grnyor, yemyeil uzuyorlard ufkun iki yanna doru.
Geminin hasarlarn giderip, darmadan olmu tm malzemeleri de topladktan sonra denizin
engin barna kavumu olan arkadalar iin salar
260
verdiler.

Bu olaydan birka gn sonra kpetede oturan kaptan aadaki tayfalardan birisine
bararak eliyle ufku gsterdi, o da pruva direine trmanarak elini alnna kalarnn zerine
koyup kaptann gsterdii yne doru bakt. Sonra arkaya doru dnerek bard. Bireyler
oluyordu, gemide bir hareketlilik ba gstermiti.

Bir sre sonra anlad, artk karay bulmulard.

Dibi grnen, cam gibi berrak suda ilerleyerek koya giriyordu gemi, ancak kyya ok fazla
yanamadan ve ileride belirginleen yaknlardaki balk kyne pek de grnmeyeceklerini
tahmin ettikleri bir yerde durdular. Kaptan geminin kydakiler tarafndan fark edilmesini
istemedii iin yeterince uzakta duruyorlard. Sebebini anlayabiliyordu; bu bir korsan veya sava
gemisi deildi ve kendileri iin tehlike olasl bulunan bilip tanmadklar, zerinde insan
yaayan tm yerlerden uzak durmaya alyorlard. Anlayabildii kadaryla da daha nce bir
yerde ok masum grnen yerlilerin mzrakl saldrlarna uramlard, o yzden de temkinli
davranyorlard. Onlarn arad el dememi topraklard, bundan sonra kyy uzaktan
izleyecekler ve yollarna o ekilde devam edeceklerdi ama nce sandalla kyya yaklap, tedarik
edebilecekleri bireyler varsa alp gemiye dneceklerdi. Bir saldr ihtimaline kar da sandalda
iki kii bekleyecek, ylesi bir durumda kreklere aslp hzla uzaklaacaklar ve kap geri
dneceklerdi.

Aylardr birlikte yolculuk yapt, dillerini bile bilmedii ama ayn sofray, ayn ekmei
paylat, ayn tabaktan yemek yedii bu yabanc insanlardan ayrlrken bylesine zorlanacan
hi dnmemiti. Hepsiyle tek tek sarlarak vedalap geminin yannda, iinde kendisini
kiinin bekledii yayvan sandala, sallanm olan bir halattan kayarak indi. Sandaldakiler krekleri

258
Nama: Hz. Nuh.
259
Abramak: dare etmek, dmen kullanmak.
260
Sa: Cansz kurban. Nesnelerin veya yiyecek ieceklerin doaya armaan edilmesi, sunulmas.
S a y f a | 142


ELMA
ekmeye baladlar, gemi yava yava arkalarnda kalarak uzaklayordu. Kreklere bu kiiden
ikisi dnml olarak geip, dierini dinlendirirlerken suyu yararak karaya doru hzla
yaklayorlard. Sonra alacakaranln iinde sandaln ucu, koyu sar kumlara dedi.

Yanndaki arkadayla birlikte kye doru ilerlemeye baladlar, kk ahap evler gze
arpyordu her tarafta ama etrafta kimsecikler grnmyordu. Kyn iine girdiklerinde bu
sszln nedenini anladlar. Buras terk edilmiti. Evlerin kaplar sonuna kadar akt; bir
tanesinin iine girdiler, bombotu. Kede duran bir sedirin tek aya krlm ve kmt,
duvarlar da yer yer mavi kabarcklarla kaplyd, kflenmiti her yan. Darya ktlar, evlerin
arasnda gezinmeye baladlar. n cin top oynuyordu, kimsecikler yoktu. Bir iki evin iine daha
baktlar, ilk girdiklerinden pek de farkl bir durumda gzkmyorlard onlar da. Bir dierinin ak
d kapsnn zerinde a aslyd, ylece braklp gidilmiti. Uzun bacas olan, odaya doru kk
bir ocak grnyordu ieride. Belki de bir zamanlar grl grl yanan bu ocak imdi susmu, yas
tutar gibi hznl grnd gzne. Ocan yanndaki duvarlardan birisinde yan yana elek ve
kalbur aslyd, dier yanndaysa byk bir su kp gze arpyordu. Bir baka kapnn
nndeyse devrilmi ve rmeye yz tutmu byk bir masa duruyordu.

Bu beklenmedik bir durumdu. Burada insanlarn bulunduunu zannederek inmiti
gemiden. Birbirlerinin yzlerine baktlar yol arkadayla. Bir karar vermesi gerekiyordu. Ya
sandalla tekrar gemiye dnecekti, o takdirde kyy izleyen gemiyle yeni bir yerleim yeri bulma
ihtimalleri vard. Ya da buradan yoluna tek bana devam edip ierilere girecekti. Gemiyle baka
bir yere daha ulaabilirdi ancak bu bir ihtimaldi ve gereklemeyedebilirdi. u an hi olmazsa,
terk edilmi de olsa bir yerleim alanna, insan izine rastlamt. Ayrca gemiyle yeniden ak
denizlere srklenme ihtimalleri vard, doann insana oynayaca oyunlar belli olmazd. Batur
Han iin sularda daha fazla gitmenin bir anlam yoktu, en azndan karaya ayak basmken
nerede olduunu renmeli ve lkesine dnmeye almalyd.

Arkadayla sarldktan sonra kyya kadar yrd, sandaldaki iki kiiyle de tekrar
vedalanca tayfalar krekleri ekmeye baladlar. Arkalarndan bir sre izledi, onlar gitgide
uzaklarken grnt de klp bir hayale dnyordu tpk llerdeki lgmlar
261
gibi. O da
arkasn dnerek kye doru yrd yeniden. Evlerin arasna tekrar ulatnda geriye dnp
arkadalarnn bulunduu gemiye doru bakt, uzakta kck bir nokta gibiydi artk. u andan
itibaren yaplabilecek birey yoktu, yapayalnzd burada.

EHR

Her taraf tuz kokuyordu. Dalgalar kpk kpk kyya vuruyor, ieriye uzanmaya alp
tekrar geriye ekiliyorlard, giderken de kum tanelerini denize doru srklyorlard. ok
telerde kayalara arparak atlayan dalgalar dalarak sular salyordu etrafa. Ta buralardan

261
Ilgm: Serap. Yanlsama.
S a y f a | 143


ELMA
bile grlebiliyordu bu mcdele; su karann iine girmek istiyor, ileriye doru atlyordu tpk
vuruan kolar gibi ama o da buna izin vermiyor engel oluyordu.

Ne yapmalyd, ne yana gitmeliydi? Hibir fikri yoktu bu konuda; ylece kalakalmt
burada, hi bilmedii bir yerde. Koca Dnyaya samam, yedi gkle dokuz yerin arasnda
skp kalmt.

Terkedilmi kyn arkasnda dmdz bir tundra
262
uzanyordu. Bu dzlk bir bozkr
andryordu ama bildiklerinden biraz farklyd. Bodur allklar, ot kmeleri, kk basit ieklere
benzeyen mantar bekleri, sar ve turuncu likenler
263
grnyordu her tarafta. Koyu yeil
yosunlar gze arpyordu talarn zerinde. Az yaprakl, ksa, srsl bitkiler bulunuyordu evrede
yalnzca. Kat toprak yaam tkenmekte olan, lme hazrlanan, can ekien bir varl
andryordu, ierisine bir kasvet ilemiti sanki. Yapabilecei birey yoktu, o yne doru
yrmekten baka. O da yle yapp yola koyuldu.

Saatlerce yrd. Burada, bu ssz tundradan baka birey yok gibiydi. Her yer anlalmaz
bir biimde nemli bir kurakla boulmutu sanki. Yaknlarda deniz vard ama hi tatl su
grnmyordu. Toprakta da ayn ekilde belirgin fakat alagelmiin dnda bir oraklk gze
arpyordu. Adn koyamyordu lkin nemli, kat bir oraklkt bu; belli ki aylardan beri yamur
dmyordu, yine de havann nemi yerdeki bu otsu canllar besliyordu. Bu arada birey daha
dikkatini ekiyordu; hava hl alacakaranlkt. ndiinden bu yana sanki hibir deiiklik olmam
gibiydi. ini bir huzursuzluk kaplyordu. Oldu bitti sevmezdi bouk, kapal havalar. Susamaya da
balamt ancak etrafta ne bir su kayna, ne bir akar gremiyordu.

Nihayet ok da fazla kullanlmadn tahmin ettii bir yol grd. Ama en azndan bir
yoldu, onu izleyecekti. Gkyznde bir deiiklik olmad iin ne kadar sredir yol aldn da
kestiremiyordu. Gne ne douyor ne batyordu bunca zaman gemesine karn, ortam tan
vaktinden hemen ncesi gibi lo bir karanla gmlyd. Yol dmdz uzanyor, ufka kadar
eriiyordu. Hi bitmeyecekmi gibi grnen bir yol Yava yava susuzluu artyordu. Gemiden
inerken bir yerleim yerine gireceini dnerek yanna ne yiyecek ne de su almamt.
Arkadalar geri dnerken de, ne kendisinin ne de onlarn aklna gelmemiti yanna azk almas
gerektii. Hava srekli alacakaranlkt ve insan iten ie deliye dnderiyordu, srekli nasl
yaanrd byle? Hi mi gn domuyor acaba? diye dnd. Gne domaz, ay kmaz bir
lkeydi buras galiba. Tedirginlik ve huzursuzluk kaplyordu insann yreini. Doadaki bu kasvet
insann iine yansyp bunalml bir ruh hli oluturuyordu. O da derin bir mitsizlik duygusuna
dnyordu.

En sonunda ileriden evler grnmeye balamt tek tk. Bir kenarda oturup dinlendikten
sonra yeniden kalkp yola devam etti. ehrin iine girildiinde baya kalabalk bir yer olduunu
hemen anlalyordu. Her tarafta insanlar yan yana oturmular, ayakta bir araya gelmiler,

262
Tundra: Kk allar ve kara yosunlar bulunan dzlk arazi.
263
Liken: Yosun ve mantarn ortak yaamyla ortaya kan bir bitki tr.
S a y f a | 144


ELMA
bireyler konuuyorlar, ene alyorlard. Aylardan sonra ilk kez kalabaln iine giriyordu; ilgin
bir duyguydu, mrnde ilk kez kalabalk gryor gibiydi sanki. evreye baknarak gezindi, ehrin
iine doru ilerleyip, merkezine doru yol aldka dkknlar belirmeye, glgelikler altndaki
satclar gzne arpmaya balad. Ancak birey dikkatini ekiyordu; herkeste bir tedirginlik, bir
karamsarlk seziliyordu, kimsenin yz glmyordu. Byle k yz grmez bir yerde baka
nasl olabilirler ki, diye geirdi iinden. Ne olursa olsun yine de hi mi bir insann yz
glmezdi? Hi mi kimse tebessm etmezdi? Herkesin surat askt, ifadesiz, bombo bakyorlard.
Kendisi de iyice geriliyordu artk, kopmayan, srekli ayn tekdzelikle ilerleyen bir kbusun
iinde gibiydi; dozu artp ya da azalmayan bir ikenceye benziyordu bu.

Bir han bulmay dnd kalabilecei ama cebinde paras da, verebilecei hibireyi de
yoktu. Yeniden ne yapacan bilemez bir hlde kenar mahallelere doru yneldi. Gnn hangi
vaktinde olduunu bilememek, zaman ve hayat tekdzeletirip baka trl bir zihinsel
kargaaya daha yol ayordu. Ne kadar bir sre getiini bilmeden a ve susuz dolanp durdu.
Uykusu iyice bastrdnda talk bir alann ilerisindeki kerpi konutlara yneldi, dierlerine gre
biraz daha darda kalan bir evi gzne kestirdi.

Evin yanna vardnda ksa bir kararszlktan sonra yumruk yapt eliyle kapy hafife
dd ama aan olmad, ieride kimse yoktu. Birka kere daha vurup bekledi, aan olmuyordu.
Ama o srada;

Evde yoklar, oullarnn yanna gittiler Gksaguna
264(*)
, diye bir ses iitti yan
tarafndan.

Biraz tedeki alak daml bir evin kapsna km orta yal, alnnn yannda kk
dvmesi olan bir kadnd bu. Kendisini evin kapsn alarken grmt.

Yaknlar msn? Ben seni daha nce grmedim de diye devam etti elmack kemikleri
kk, kalkk burunlu kadn. Sesini duyurabilmek iin barr gibi konuuyordu.

Kadnn ivesinde farkllk vard ama yine de anlayabiliyordu. Delikanl yanna doru
yrd, akl talar dklm ksa bir yolu geip yaklat gle yzl bir kadna.

Merhaba ana, dedi.

Esenlik olsun oul, kimsin sen tanyamadm, yanl anlama.

Nerden tanyacaksn ana, ben o evde oturanlarn akrabas falan deilim. Tandklar
birisi de deilim. ylesine rastgele aldm o kapy, yabanc bir yolcuyum. Artk alktan
gzmn n karard, bir iki lokma da olsa ekmek isteyecektim.

264
(*) Gksagun: Bir kasaba ad. Editr.
S a y f a | 145


ELMA
Kadn akn akn bakt.

Ge ieriye hele, dedi.

eriye girdiler, bir ocuk yerde pancar kknden yapt iki koca tekerden oluan bir
oyunca sryordu. Temiz, kk bir odayd. Kadn ocua;

Barkan git de atan ar arkadan, dedi.

Adnn Barkan olduunu rendii ocuk frlayp kt darya.

Kocam arkada mleklik har karyor. amur yapar, sonra ocaklar, urar durur ite.
Yllardr mlekilik yapar, dedi. Sonra devam etti konukan kadn; Ekenekteki
265
kklerden
skp haladydm. Bu dnemde kendigelen
266
olur ancak. Geri onlarn tad da daha iyidir
dierlerinden. Birazdan alrm ocaktan.

Kadn yere serdii bir yaygnn zerine kurduu sofraya konuunu buyur edip nne
scak pancar yemeinden koydu, biraz da yourt verdi. Batur yemee katt yourdun kakta
kalan ksmn azyla syrdktan sonra, bir kak daha ald. Yourdun tad o gne kadar
yediklerine hi benzemiyordu, deiikti. Batur Merak edip sordu;

Ne yourdu bu? Daha nce bylesini hi yememitim.

Geyik
267(*)
yourdu, dedi; Bizim evredeki gebelerden alr kocam.

Geyii nasl sayorlar peki?

Baya. Koyunu, inei nasl saarsan yle

Yani nasl yakalyorlar geyikleri?

Kadn delikanlnn ne demek istediini anlamt;

Ha, sen geyikleri yabanda sanyorsun. Bunlar evcil, dedi glmseyerek.

Batur baya armt. O yemeine balarken ieriye yuvarlak yzl, kr sal, burnunun
kenarnda et beni olan, hafif imanca bir adam girdi; kadnn kocasyd. Esenlik verip o da
sofraya oturdu. Kadn yulaftan yaplm deiik bir rek kard, getirip sofraya koydu. Kocas

265
Ekenek: Tarla.
266
Kendigelen: Kendiliinden veya nceki yl tarlada kalan kklerden byyen bitki.
267
(*) Kuzeyde yaayan Trk boylarnda ve baka uluslarn baz gebe kabilelerinde, Ren geyiinden gnmzde
dahi evcil hayvan olarak yararlanlmaktadr. Editr.
S a y f a | 146


ELMA
blerek herkesin nne bir para brakt. Bu alageldiklerinin dnda grnen konuk, itahla
yedi yemei. Az sonra kadn kalkp ocaa vard;

Yourt a da kaynam, biraz scak ama olsun, dedi.

Ortaya byk bir sahanla koyduklar a yemeye giritiler hep birlikte, kadnn kocas da
arkada almaktan yorulup ackmt besbelli. Batur kendisine gkten gnderilmiesine deerli
grnen bu sofraya baknarak gz gezdirdi bir ara. Ablak yzl ev sahibi durumu farkederek;

Bireye mi baktn? diye sordu.

Su var myd? dedi Batur.

Kadn ayaa kalkp odann dibindeki bir kpn zerinde bulunan rty kaldrp kapan
at, bir marapayla ald suyu getirip verdi konuuna. Batur bir yudumda dikti kafasna. Suya
kanamamt ama yeniden de istemeye utand. Durumu anlayan kadn;

Bir daha vereyim mi? dedi.

Batur olur gibisinden ban sallarken arm bir hlde dnyordu; bylesi
konuksever insanlar kendisinden suyu esirgeyecek, kskanacak deillerdi. Fakat suyu niye byle
marapayla azar azar veriyorlard? Allahn suyuydu ite. Kadnn getirdii suyu farknda
olmadan tekrar iti bunlar dnrken. Susuzluu biraz olsun kesilmiti. Elindeki marapay
dalgn dalgn sofraya brakt. Artk merakn yenemeyerek;

Yanl anlamazsanz size birey soracam, dedi.

Ev sahibi de;

Buyur sor tabi, niye yanl anlayalm, diye karlk verince Batur;

Konukseverliinize diyecek laf yok. Siz olmasanz belki de acmdan lecektim. Ama
sofraya su getirmemitiniz, belki unutmu olabilirsiniz diye dndm ama istediimde bile
bardakla verdiniz. Onu da getim, gelirken yolda da su iecek bir tane yer bulamadm. Bu
civarda su bulmakla ilgili bir sorun mu var? diye sordu.

Kadn ve kocas birbirlerine arm gibi baktlar. Bu kez de adam merakn
yenemeyerek;

Sen nereden geliyorsun? diye sordu. Senin gibi deiik konuan birisine daha nce hi
denk gelmemitim. Sofraya oturduumdan beri soraym diyorum ama ayp olur diye
ekiniyorum. Madem laf ald Kusuruma bakmayasn.
S a y f a | 147


ELMA
Hi yabanc gelmez mi sizin buralara?

Gelir ama geldikleri yerlerin tmn de bilirim ben. Bir iki ehirle, birka kasaba
Oralarda byle konuan birilerini grmedim.

Artk karlkl olarak aknlklar had safhaya ulayordu, geri delikanl yava yava
anlyordu. Emin olmak iin devam etti;

Anlamadm ey, bunlarn suyla ne ilgisi var? Sonra devam etti; Bu konuya nerden
geldik onu anlamadm.

Suyumuz az. Ama bunu sormana ardm. Herkes bizim suyumuzun az olduunu bilir.

Dnd doru gibi grnyordu. Bu insanlar burada Dnyadan yaltlm,
soyutlanm bir hayat sryorlard ve kendisi gibi farkl bir dil konuan bir insanla karlanca
armlard nk bildikleri dnyann dnda bir yerlerde baka uygarlklar var olduu
anlamna geliyordu bu. Ev sahibinin de dedii gibi belki birka ehir, be on tane kasaba ve
kyler Hepsi bu kadard ite. Bu insanlar iin daha tesi yoktu.

Batur bir yandan da dnd gibi bylesine kapal bir toplumun olup olamayacan
dnerek aryor ve bu grnn doruluundan emin olamyordu. Bunca yorgunluun
arasnda zihni beklenmedik karsamalar yapyor, artc sonulara ve olaslklara ulayordu.
Ya kendileri de bu insanlardan ok da farkl deillerdiyse alar sonra kim bilir insanolu da
btnn iinde kck bir para ancak olabildiini anlayacak ve aracakt byle bir duruma.

Batur artk susmay yeledi nk konuacak, bireyler anlatacak evki ve gc kendinde
bulamyordu. Hem zihnen hem de bedenen yorgundu. Ama evdekiler meraklarn
yenemiyorlard ve onlarn adna evin reisi yine devam etti.

Peki, ama sen nereden geldin?

ndiimde terk edilmi bir balk ky vard.

Neyden indiinde?

Gemiden.

Bizim bildiimiz en byk gemiyle buradan kar ve ancak yine buraya dnersin.
Germiye nereden bindin peki?

Batur, adamn bu szlerinin zerine emin olmutu, varsaym doruydu. Yce dalarn
arasnda skp kalan atalar gibi bu insanlarda burada bir yerlerde skp kalmlard. Belki de
S a y f a | 148


ELMA
gzlerden rak bir adayd buras, belki yerin altnda devasa bir maarayd kimsenin bilmedii
Ayrntlar elbette ki tam bulamyor, zemiyordu ama iin zn anlamt.

Anlatacam eylere inanmayabilirsiniz, yalanc veya deli olduumu da sanabilirsiniz, o
yzden belki daha sonra yeniden karlarsak anlatrm, dedi.

Ev sahibi bir sre sustuktan sonra;

Olur, sonra anlat. Belki imdi yorgunsun fakat seni dinlemeden bir yere brakmam,
konuumsun benim, dedi.

Bende bir ay sonra anlatrm o zaman, dedi Batur glerek.

zn
268
saolsun, istediin kadar kal. Konuun klfeti bir tas orbadr, o da bir kepe
sudur.

Saolun ama ok kalmaya niyetim yok.

Hele bir dinlen bakalm. Bu arada bir ad koyduracak i baaramadn m?

Batur soruyu anlayamayarak adamn yzne bakakalnca ev sahibi durumu anlayarak;

Adn soruyorum, yoksa adsz msn? dedi.

Batur imdi anlamt. Bu gelenei hatrlyordu, eski alarda ocuklar bir kahramanlk
yaparlard, sonra da bir ozan veya saygdeer bir kii gelerek ocua gsterdii yiitlie gre bir
ad koyard. Ondan nce ya adsz olurlard veya geici bir ad taklrd.

Yok, dedi Batur Han; Benim ileride yapabileceimi dndkleri ilere gre vermiler
adm.

Syledii szdeki nkteyi biraz ge anlayan kar koca gldler. Biraz sustuktan sonra;

Adm Batur, dedi.

Ev sahibi de;

Benimki de Tokar, dedi. Karmn ad Narman, olumunki de Barkan.

268
z: Can.
S a y f a | 149


ELMA
Kendisine bir yer yata atlar. Hava srekli alacakaranlk olduu iin ne zaman
yatacan ev sahipleri syleyene kadar tahmin edemedi. Yataa girip, geyik ynnden
srnm
269
yorgan zerine ekerek yine dnceler arasnda dalp gitti.

Ertesi sabah bir grltyle uyand. Narman evin dalannda
270
;

Gz kr olasca, diye baryordu.

abucak elbiselerini giyinip dalana kt. Ne olduunu grdnde anlad, evin kedisi bir
san yakalam onu da ieriye getirmiti ancak san canlyd ve bir brakyor bir yakalyordu bu
ince uzun kuyruklu kk hayvan, oyun oynuyordu onunla. Kadnda elindeki yazn yn rpt
uzun, boumlu, dzgn bir ubukla hem kediye hem de sana vurmaya alyordu. Baturu bir
glme tuttu. Narman ona dnerek;

Glme! dedi.

Kendi oluna syler gibi davranmt bunu sylerken. Kadnn bu tavr onu daha ok
gldrd.

Tokar arka tarafta mlek amurunu hamur gibi youruyordu bir dnen bir tablann
zerinde. Alttan ayayla iterek evirdii bir dzenei vard. amur hayatn zyd, insann
mayasyd, o da bylesine nemli bir maddeyi elleriyle biimlendiriyordu.

Her tarafta ya henz amur hlinde, ya gnete kurumaya braklm veya frndan yeni
km yahut da srlanm toprak mlekler ve testiler gze arpyordu. En son aamada ise
Tokar bu mlekleri evde kkboyalaryla, ivitle nak nak ileyip bezemelerini yapyordu.
Sonra da oluyla pazarda satyorlard belirli aralklarla.

Bir sre bu huzur verici ii izledikten sonra Batur ev sahiplerinden izin isteyerek ehir
meydanna arya indi, kalabaln arasna kart. Geen gn karlat manzara yine aynen
devam ediyordu; herkeste bir korku, hatta fke, ylgnlk ve tedirginlik vard. Yzlerinden kitap
gibi okunuyordu bu.

Akama denk gelen bir vakitte eve dndnde hep birlikte yemeklerini yedikten sonra
otururlarken Narman nlerine armut turusu getirdi. Baturun o kadar houna gitmiti ki
yemeye doyamyordu. Tokar;

Konuumdan turuyu esirgediimi sanma ama onu ok yemezsen iyi edersin, dedi.

Niye? dedikten sonra da azna bir turu daha att Batur.

269
Srmak: Yn zerine bez geirip, toplanmamas iin her yerini sra sra dikmek. Yorgan yapmak.
270
Dalan: Antre, hol.
S a y f a | 150


ELMA
Esritir
271
adam da o yzden.

Peki, bu sonuncu olsun o zaman, diyerek bir taneyi daha ald azna.

Ne katyorsunuz yaparken bunun iine?

Birey katld yok; armut ve su, o kadar.

Hepsi o, yle mi? dedi Batur ararak.

Evet, iki ay iinde yumuack olur. Ama armut iyi olacak. Bizim arkadaki Byk
Armut var ya, ite onun stne daha iyi turusu yaplann grmedim.

u arkadaki koca aa m? Onun turusu mu bu?

Evet, ondan topladmz armutlarla yaptk. ok iyidir yemii, bizim burada aa zor
bulunur, hele de ylesi.

Biraz sustuktan sonra Tokar devam etti;

Dedem, kendi dedesinin dikmi olduunu sylerdi o aac.

Baya da yalym

Benim kklmde bile bu kadar vard dallaryla budaklaryla neredeyse.

Biraz sustuktan sonra konumaya devam ettiler Tokara;

Sizin burada yzler hi glmez mi? Hep somurtur mu herkes byle? diyerek asl merak
ettii konuya girdi Batur.

Baz zamanlar kimsede glecek istek kalmaz.

Niye, herkesin bana hep birlikte mi gelir dert sknt birikip de? Olur mu yle ey?

yle de denebilir?

Mmkn m bu? Anlatsana, merak ettim imdi, dedi Batur.

Elinde olmadan morali bozulmu olan Tokar;

271
Esritmek: Sarho etmek.
S a y f a | 151


ELMA
nce sen, dedi kendini zorlayp glmseyerek.

Batur derin bir i ektikten sonra balad. Nereden balayacan da bilemiyordu ama
nce buraya nasl geldiini anlatt, sonra yaad lkeyi, bandan geenleri Barkan bir masal
gibi dinliyordu bu anlatlanlar, geri annesiyle babasnn da ondan bir fark yoktu ya. Birka saat
boyunca anlatt durdu Batur. Bitirdiinde;

Ben hakkm savdm, sra sende, dedi Tokara.

O da, biraz nceki heyecan eriyip kaybolarak yantlad soruyu;

Yazlar arka bahedeki o byk armut aacnn altndaki sekide
272
uyuyan dedemin
yannda yatardm baz vakitler. O zamanlar herhalde Barkandan daha kktm. Geceleri ya
izin alarak, ya da gizlice kaarak bu yal ve huysuz adamn yanna gider, ince yorgann altna
girer, sarlp uyurdum. O aacn altndan gkyz ne kadar da gzel grnrd o zamanlar. Bu
armut aac gzmde kk yerin derinliklerine, dallar gklere kadar uzanan, gkle yeri birbirine
balayan hayat aac Ulu Kayn
273
gibiydi. Dedem anlatmt, Umay
274
oradan inip yeryzndeki
ocuklara mutluluk datyordu. Gklerdeki st glnden yanndaki mein krbalar
275

dolduruyor, sonra da anasnn karnndan doaca vakti gelmi olan btn bebeklerin azna bir
damla damlatyordu bu stten. Ondan sonra stn tadn alan bebekler kmak ve st imek iin
hareketleniyorlard. Umay ben uyanmadan nce de aacn arkasndan dolanp ge doru
trmanmaya balard. yle sanrdm. Her sabah uyandnda dedem oktan kalkm olurdu,
ileride bireylerle uratn grrdm. Kalkp doruca onun yanna koardm. Umay grp
grmediini sorardm bazen kendisine. O da; Umay Ana aaca kmadan nce seni pt, derdi
bana. Bir sabah uyandmda dedem hl yanmda yatyordu. Drtkledim, uyandrmaya
altm fakat kalkmyordu. Defalarca kalkmasn syledim ama bouna. Sonra yataktan kp
ieriye kotum. Bana insanlar yld. Sonra bana dedemin ldn sylediler. Bir daha
gelmeyecek, dediler. O gnden sonra mrm boyunca lmden korktum. Ama imdi lmden
kendim iin korkmuyorum. Kendi evladm dnyorum.

Batur adamn yzne bo gzlerle bakt. ocuun bir derdi, bir sayrl m var acaba?
diye dnd ama soramad. Tokar iini ekti ve sesi titreyerek devam etti;

Bizim burada su bulabildiimiz tek bir rmamz vardr. O rmak bizim tm varmz
youmuzdur. Grdn ite, su en deerli eydir burada, tek damlas altn deerindedir. Ama o
her yl suyun nn keser ve bir kurban almadan brakmaz. Kurbanlar gen erkek ve kzlar
arasndan her yl kura ile seeriz. lle de gen olacak. Ne ocaklar batt bu yzden.

Adam biraz duraklad, sonra;

272
Seki: Alak divan. Tahta kanepe.
273
Ulu Kayn: Yerle g birbirine balayan yaam aac. AsyadaBay Terek de denir.
274
Umay: Ana tanra.
275
Krba: Matara, suluk.
S a y f a | 152


ELMA
imdi o gn yine yaklayor, bakalm kime kacak, dedikten sonra yine susup ban
nne edi; Hele imdilik ufak. Ama belki bir gn benim oluma da kacak, bilemeyiz ki

Batur, merakn yenemeyerek sordu;

O kim?

ALAN

ehrin meydannda mthi bir kalabalk toplanmt. Karda grkemli bir saray hemen
gze arpyordu. Kimseden t kmyor, tm topluluk derin bir sessizlik okyanusunun iinde
bouluyordu; yazgsna boyun emi olan bu kitle artk tm midini kesmi durumdayd.

zerine uzun bir elbise giymi olan paspal grnml gen, arasna kart bu
kalabaln iinde orta yal bir kadna yaklaarak neler olup bittiini sordu. Kadn yantlad;

Kura ekildi, dedikten sonra duraklad; Kaann kzna kt.

Delikanl ald bu haber zerine iinin biraz daha zor olacan dnerek sarayn
kapsna doru yrmeye balad. Halk, saray evreleyen duvarlarn etrafna ylmt. Btn
ehir buradayd sanki ama kimsede herhangi bir taknlk belirtisi grnmyor, herkes ne
olacan bekliyordu yalnzca. Birazdan bitkinlii o uzaklktan bile belli olan kaan, sarayn
sundurmasnda
276
belirdi. Yere eilmi balar yukarya kalkt, tm dikkatler o yne evrildi,
btn fsltlar kesildi. Yllardr ak duran bir yaradan akan kann iinde boulmak sras artk
kaana gelmiti ve ne yapaca merakla bekleniyordu. Snava girme sras ondayd.

Az sonra kaan konumaya balad;

Kararm udur; herkesin olu kz herkese nasl deerliyse benim kzm da bana
deerlidir. Ve bunca yldr herkes en sevdiklerinden, en deer verdii varlklardan zveri
gsterip ocuklarn gndermitir. Madem imdi sra bana gelmitir, bu benim yazgmdr ve ben
de ayn zveriyi gstereceim. Herkes nasl davranmsa ben de yle davranacam.

Szlerinin sonuna doru sesi titremeye ve alalmaya balamt, bireyler sanki boazna
dmleniyordu. Herkes acyarak bakyordu karlarnda duran bu insana nk u anda. Hele
de u sylediklerinden sonra ona bir kaan gibi deil de hereyden nce yalnzca bir insan
olarak sonra da evladn kaybetmek zere olan bir baba olarak gryorlard. Geri tam tersi bir
durum yaansayd, rnein kaan soyuna el srlemeyeceini ileri srerek kznn yerine baka
birisinin gnderilmesini isteseydi acaba nasl bir tepki verilirdi aktan veya gizli olarak, bu

276
Sundurma: Balkon, teras.
S a y f a | 153


ELMA
bilinemezdi elbette ama u andaki durum buydu. Kaan adaletini tereddtsz ve pheye yer
brakmayacak biimde ortaya koymutu.

Tm alanda bir uultu ykseldi, bir dalgalanma yaand. O sessiz okyanus bir frtna
km gibi comaya balad. Herkes kaanlarna alkma dolu vgler yadryor, sarayn
duvarlarnn talarndan yanklanan cmleler dnerek kulaklarna geri geliyordu. Yneticileri
adaletini kantlam ve halknn gznde biraz daha bymt, bu kesindi ancak sundurmadan
ieriye giren bu babann artk tm midi de tkenmiti.

Batur Han kalabal yava yava yararak ve sabrla ilerleyerek duvarlardan birisine
yaklat. Kaandaki bu adaletli yaklam kendisini de ok etkilemiti, byle bir yneticiyi her
zaman bulabilmek pek mmkn olmazd. Duvarn arkasndan askerlerin boyunlarndan st ksm
grnebiliyordu ancak. lerinden birisine doru yaklat.

Naslsn eri
277
karda? dedi

Saolasn, herkes naslsa biz de yleyiz ite, diye yantlad.

Senden birey istesem

De bakalm. Ama aka
278
isteyeceksen, benden kmaz batan syleyeyim.

Yok aka deil, daha kolay birey; beni kaanla grtrr msn, diyecektim.

Asker gld bu karsndaki paspal klkl yar perian adama. Cevap bile vermedi. Batur;

Ee, yant da m vermeyeceksin soruma? dedi.

Git iine kardeim. u kalabal gryor musun bak? diyerek kafasyla iaret etti. Sonra
srdrd; Ellerinde olsa u an buradakilerin hepsi kaanla grmek ister. Ama yine hepsi de
bilir ki yle cann istedii zaman kaann yanna klmaz. u gnde lafa tutma beni.

Ben sizi bu durumdan kurtarabilirim, diyerek steledi karsndaki bu sefil, yoksul
grnml gen.

Hangi durumdan?

Bugn bu kalabalk ne diye topland? dedikten sonra biraz sustu. Ondan diye
ekledi.

277
eri: Asker.
278
Aka: Para.
S a y f a | 154


ELMA
Asker arp kalmt;

Kim sen mi? dedi glerek; Deli misin, bela msn arkada sen?

Batur byle bir sonuca ulaamayacan anlamt, o anda aklna bir fikir geldi. Eliyle, bir
paavraya sarp zerindeki uzun giysinin altna saklad, lkesinin en iyi demircilerinin dvd
gz alc klcn at;

Bak, dedi askere.

Asker karsndaki bu klksz adamn beline doru bakarken gzleri falta gibi ald.
Batur;

Bu kl byldr, dediimi yap, diye emretti tok bir sesle.

Elma gibi kk yanaklar olan, krmz yzl asker ne yapacan arp kalmt. Batur bu
frsat deerlendirmekte tereddt etmeyerek yineledi, karsnda kafas karm biri vard artk
ve ylesi insanlarn zlmesi ve teslim olmas ok daha kolay olurdu. Sert bir ifadeyle
emrederek;

Dediimi yap! diye sesini ykseltti.

Bunu yle sylemiti ki, tanrsal bir g tarafndan kendilerini kurtarmaya gnderilen
birisi olduuna, gren ve duyan herkes inanrd; hatta kendisi bile. Klcn gzellii ve meczup
grnml adamn bu tavr karsnda eri korkarak irkildi, kafas allak bullak bir hlde hemen
ieriye kotu. Kalabalk arka taraflardan yava yava zlmeye balyordu, geen senelerde
olduu zere yine evlerine dnp bekleyeceklerdi suyun birka gn iinde almasn.

Birazdan baka bir asker koarak gelip kendisini ieriye alacan syleyince o da
kalabal yararak, insanlar iteleyerek d kapya doru yanat. Askerler zerinde simgesel ay
figrleri bulunan byk, kanatl demir kapy ap kendisinin ieriye girmesine izin verdiler.
Sarayn heykellerle ssl avlusundan, yannda yrrken kendisine ekinerek ve biraz da
inceleyerek bakan iki askerle birlikte geerek asl yapya girdiler.

Batur Han mtevaz bir sarayn iinde geni bir koridordan yryerek kaann huzuruna
kt. Yuvarlak bir salondu buras, birbirine simetrik drt stun ortada byk bir bo alan
brakacak ekilde yerden tavana kadar ykseliyordu ancak stunlar tavana dorudan
birlemiyor, aralarnda yuvarlak, kendilerine nazaran kk denebilecek kreler bulunuyordu.
En kalabalk gnlerinden birini yaayan salonda herkes bir sre bu beklenmedik konuu
szdkten sonra kaan sze girdi;

Askere sylediin ey doru mu? dedi.
S a y f a | 155


ELMA
Bu size ve alnyazmza bal, diye yantlad karlarnda duran yoksul gen. Sonra
devam ederek; Benim dediklerimi aynen yaparsanz kurtulma olaslnz yksek, dedi.

zerinde krmz bir kaftan bulunan vezir kaana dnerek baknca o da;

Syle, diyerek eliyle iaret etti vezirine.

Vezir de Batura dnerek;

Cesur birisi olduun belli ama srf cesaret hibireyi zmeye yetmez. Eer baarsz
olursan sen zaten lrsn ama btn yl boyunca susuzluktan tm halk da krlr geer. lkenin
sonu demektir bu da. Dediklerimi dnp, olayn ciddiyetini kavrayabiliyor musun bilmem,
dedi.

Bunun zerine Batur Han;

Hem de ok iyi anlyorum, o yzden de karar bana deil size aittir. Ben anlatacam
anlataym, diyeceimi diyeyim. Sonra kararnz kendiniz verin, dedi.

Kaan tekrar vezire dnp, kafasyla fikrini soran bir iaret verdiinde, ihtiyar adam;

Dinlemekten zarar kmaz, syleyeceklerini sylesin bence, diyerek grn bildirdi.

Bunun zerine kaan;

Anlat, dedi.

Batur Han da bu ii nasl baarabileceini, kafasndaki tasary aklad. Yzlerindeki
ifadelerden anladna gre herkese makul grnyordu syledikleri. nsanlarn dncelere
dald, birbirlerine bakt, yz ifadelerinin kullanlarak ancak muhatabnn anlayabilecei,
glkle sezilebilen iaretlerin verilip alnd uzun saylabilecek bir sessizliin ardndan kaan;

Peki ama karlnda ne istiyorsun? dedi

Siz ne verebilirsiniz?

Hazine, arazi, srlerle hayvan, ne istersen Hatta

Hatta?...

Hatta kzm verir, seni damadm yaparm. Zaten erkek ocuum yok. Benden sonra
lkenin bana geersin.
S a y f a | 156


ELMA
Batur Han az tedeki masann kenarnda bitkin bir hlde oturan kaann kzna dnd,
gerekten ok gzel ve almlyd. O srada kendi aklna sevgilisi geldii iin glmsedi elinde
olmadan.

Peki siz? Benimle evlenmeyi kabul edecek misiniz? diye sordu glmsemesini
srdrerek.

Kz zerindeki tm kknl bir anda kenara brakarak, ani bir kla ve ykseke bir
sesle;

Asla! diye yantlad.

Sonra ban nne edi yaptndan biraz da utanm olarak. Bir sessizliin ardndan tm
cesaretini toplayp;

Benim gnlm bir bakasna aittir ve halkma bir iyilik yapacaksam bunu canmla yerine
getirmeyi yelerim, dedi.

Ne de olsa yaknda lecekti ve artk kaybedecek hibireyi kalmamt, o yzden
sylemekten korkaca hibireyi de olamazd.

Herkes susmutu. Kaan da aknlk iindeydi nk byle bir durumdan haberi yoktu.
Koskoca lkede neler olup bittiini atlar
279
sayesinde reniyordu ama saraydaki, yan
bandaki kznn sevgilisinden haberi bile yoktu. Ne tuhaf bir elikiydi. Yazgs kendisiyle dalga
geiyordu sanki. Kznn gzlerinin iine akn akn bakakald, u durumda ne diyebilirdi ki.
Nasl bir amazd bu? Kz durumu anlayarak devam etti.

Saray yazmannzn olu dedi utanarak. Byle bir durumda utanmay nasl
becerebilirdi bir insan; u anda hazrlanyor ve kendisi lmeden beni kimsenin alamayacan
sylyor, diye devam etti.

Vezir hemen ne karak kaandan izin istedi ve birka askere emir verdi;

Gidin durdurun unu, bir dncesizlik yapmasn, diye bard.

Gen begmn
280
sevgilisinin kim olduunu sylemesinin asl sebebi de buydu zaten,
onun kurtulmasn salamak istemiti.

Askerler ok gibi yerlerinden frladlar.

279
at: Casus.
280
Begm: Prenses.
S a y f a | 157


ELMA
Batur Han, kaana dnd;

u durumda sizden baka bir istekte bulunmak durumundaym ama kznz da mutlaka
sevdii adamla evlendirin. Sizin burada sadakat gerekten deerli birey grdm kadaryla,
dedi.

Bunu sylerken aabeylerinin yaptklar aklna gelmiti. Kaan;

Gcmn yettii ne istersen, dedi.

Su, diye yantlad gen adam.

Kimse birey anlamad, orada bulunan herkes birbirine bakt. Aslnda basit bir szckt
ama insan bazen basit eylerle karlatnda, o kadar basit olamayacan dnp
karmaklatrmaya alrd. Vezir sze girerek;

Ne istediini tekrar syler misin? diyerek siyasi bir teyit yolu denedi bu anlamadklar
istek karsnda.

Su, dedi tekrar; Su istiyorum.

Kaan bu kez anladn dnd;

Suyumuzu, rmamz m istiyorsun? Gerekten zeki bir insansn nk buradaki en
deerli eydir. Ona da kabul, kurtardn ey senindir, diye srdrd.

Batur Han gld;

Hayr dedi. Su istiyorum, rma deil. Susuzluktan lyorum u an. mek iin biraz su
yalnzca

Vezir o aknln iinde hemen iaret etti, bir kii su getirmek iin frlad. Kaanda
afallam olarak;

Hepsi bu mu? diye sordu

Evet diye yantlad delikanl; Hepsi bu.

Suyun gelmesini beklerken, o sessizliin ierisinde Baturun gzleri kar duvarda asl
byke bir tabloya takld. Bir dan zerinden aadaki akarsu ve ilerideki orman grnyor;
bir ylan gibi kvrlarak ilerleyen nehir, iine kzl bakr katlm altn bir kolye gibi parlyordu
yanan gn nda.
S a y f a | 158


ELMA
SU

Peki, dedi kz glerek; Suyu nasl atn? O ksm anlatmadn, btn bunlarn hepsini
akl almaz bence.

Delikanl biraz dnd, sonra bu kez o sordu;

yi de, seninle yaadmz olaylar, bamzdan geen onca ey gerek de, bunlara m
inanmyorsun?

Btn yaadmz dediin eyler Yani imdi kaan kzn sana vermeye kalkt yle mi?
Neyse anlat bakalm, u yky de dinleyeyim.

Gen adam derin derin dnd bu defa. Ardndan anlatmaya balad

***

Sylediklerim akllarna yatmt hepsinin. Sadece gnll birisini bulacaktk ki, o zaten
hazrd. Yazmann olu Ben evvelce gidip grmtm suyun nnn kesildii yeri. nce
dmann tanyacaksn; nasl yaadn, nerelerde yatp kalktn iyice reneceksin. Tam drt
gece gzetledim etraf, gizlice gittim izledim. Meydana o kalabaln topland gnden nce
yaptm bunlar.

Nehrin darboaza girdii bir yer vard, orann nn bemi
281
birileri, su koca bir glet
oluturarak ykselmi kayalarn arasnda. Belirli bir seviyeye ktktan sonra sol yanda bulunan
kayalarn arasndaki bir atlaktan, daha dorusu koca bir yarktan aaya akmaya balyor,
dan altna doru gmlp gidiyordu. Belki de bir yeralt nehri olarak akp gidiyordu bir yerlere
ama n tarafa tek damla gemiyor, koca ehir de susuzluktan kuruyor, kavruluyordu. O diyarda
baka bir su kayna yok, ayrca lkeye yamur da demiyor zaten. ehir halk da sanyor ki
akarsuyun nn bir su ejderi ya da dev bir su ylan kesiyor. Dilden dile dolatka herkes daha
ok inanm yllar boyunca bu anlatlanlara. Ondan sonra da senede bir kez kurban sunuyorlar
bu canavara. Orada bulunan bir diree balanan insanla birlikte ya bir koyun srs ya da sr
srs rmaa braklyor. Suyun iine giren hayvan da insan da sa kamyor tabi ki. Kurbanlar
gtren baz kimselerden olay grdn syleyenler var. Ejder kurban yerken uzaktaki
ilenli
282
bir dada kocaman iki ylan sevierek deri deitiriyor sonra da gelip ortaya kan bu
kan glnn iinde ykanyorlarm. Ertesi gn de su serbest kalyormu.

Aslnda nehrin iindeki de bir timsah srs Ama timsahlar grmek lazm, koca
kocalar. Fili braksan aralarna paralarlar, kemiklerini brakmazlar.

281
Bemek: Suyun nn kesmek, baraj yapmak.
282
len: Lnet.
S a y f a | 159


ELMA
nsanlar o blgeye gelmeye korkuyorlard. Hem zaten yasaklanm, tabu hline gelmiti
buras da, hatta o yerden sz etmek de. Timsahlar anladm ama yine de zemediim birey
vard iin iinde; o suyu kim kesip, geri kim salyordu? O kurbanlar kim alyordu? Timsahlar
deildi herhalde, o hayvanlarn o kadar zeki olduklarn sanmyorum. Bir de o iki ylan kafam
kurcalyordu.

Canavara, daha dorusu canavarlara kurbann sunulaca gn yazmann olu Enerle
ikimiz dtk yola, giderken hereyi anlattm ona da en ince ayrntsna kadar. Koca bir tepeye
ktk birlikte. Oradaki eyin bir ejder deil de, timsah srs olduuna nce inanmak istemedi.
Ama sonra dedi ki;

Ha bir tane byk, ha yz tane kk Ne fark eder?

O da haklyd geri ama asl dmann ejder veya timsahlar deil sapkn dnceler
olduunu kavrad sonunda. Ondan sonra da tasarm kafasna iyice yerletirmesini saladm.
Yanmzda gtrdmz davar srsndeki kolardan birisini ve bir koyunu bir kenarda durup
kestik, yzdk gzelce. Sonra yeniden dtk yola. Betin oraya varnca dere yatann alt
tarafndan, kurumu akaktan sry teki tarafa geirdik. Enerin yapmas gereken tek ey
kendi bana birey getirmeden, ben ne olup bittiini tam olarak anlayana kadar beklemek ve
sonra kap kurtularak srnn iine karmakt.

Kurban ayininin yapld yerde koca, kaln bir ongan
283
direi vard; zeri ssl, hayvan
betileri
284
izilmi. Kurbanlar getirenler, o zavalllar oraya balayp gidiyorlarm kamasn diye.
Sonrasn da kimse doru drst bilmiyordu zaten.

Eneri o kte yasladm, ellerini arkadan birbirine kavuturdu bende balar gibi yaptm
elimdeki iple. Sonra da oradan hzla uzaklatm. Hereyi gerekmi gibi oynadk yani. Kayalarn
kuytuluunda ko postunun altna girip srnerek geldim ve yaknlarda olan srye kartm.
Kendimi yle bir kaptrmm ki, hayvanlarn arasnda meleyerek dolanyordum artk. Koyun
sandm kendimi bir ara iyice, onlarn arasna karmadan anlayamyor insan kendisini nasl
kaybedebileceini. Hayvanlarn arasndan kafam kaldrp bakyordum. Bu karanlkta kimsenin
benden phelenmesi, beni koyunlardan ayrt edebilmesi neredeyse mmkn olmad iin,
rahattm o adan. Beklemeye baladk. Bir elimde de dier post duruyordu, Ener gelince
vermek iin.

Biraz sonra uzaktan alacakaranln iinden iki tane timsah veya ylana benzer yaratk,
insan gibi yryerek gelmeye balad. Birinin elinde kemikten yontulmu bir balta vard.
Yaklarlarken tm dikkatimle onlara bakyordum. yice yaknma gelip srye gz gezdirdiler, o
anda anladm ki bunlar bir kadnla bir erkek. kisi de timsah derilerinden yaplm giysiler
giyiyorlar, kafalarnn zerlerine timsahlarn st ene kemiklerini geiriyorlard. Kurban

283
Ongan: Totem.
284
Beti: Figr, motif.
S a y f a | 160


ELMA
ayinlerinde kendilerini uzaktan nadiren grebilen birka kii de o ikisini ylan sanyordu. Daha
evvel duyduklarmzdan anladmza gre nce koyun srsn paralattracaklard o
azmanlara. Herhalde ylesi daha byk haz veriyordu o sapknlara. Bu arada ben de yava yava
kafamn iinde zmeye balyordum sorular.

Sonra Enerin yanna vardlar, karsnda lklar attlar, vurdular ama o gk bile demedi.
Ardndan adamn elindeki uzun sapl kemik baltay havaya kaldrdn grdm. dm koptu
ama Ener tam zamannda davranarak srye doru komaya balad. Adamla kadn bir an
afalladlar hi beklemedikleri bu hareket karsnda, delikanl var gcyle kouyordu. Ksa bir
sre sonra onlarda komaya baladlar. Hele kadn deli gibi ilerliyordu, adam geride brakt.
Ama Ener aray yeterince amt. Tam srnn iine girecei srada elimdeki postu havaya
kaldrdm. Elimi grmtr umarm, diye de dua ediyordum iimden. Hayvanlarn zerlerine
basarak yanma doru yaklatn grebildim ancak. Postu kapt gibi birka adm daha atarak
srtna geirdii gibi dald srnn iine, artk o da kaybolmutu. O anda da kadnn belinden
yine kemikten yaplm bir bak kardn grdm. Deliye dnm vaziyette hayvanlarn
arasna dalp bir ona bir buna saplamaya balad. Zavall koyunlarn srtlarndan, yanlarndan
kanlar fkrarak bembeyaz sr kanla krmzya boyanyordu. Hrltlar, ac melemeler kulama
geliyordu. Kocas da onun arkasndan girdi. Baltasyla koyunlarn kellelerini datp, kafalar
boyunlarndan uuruyordu ve ikisi de bana doru da yaklayorlard.

Bir iki adm kalmt ki ayaa kalkarak klcm ektim, ikisi de donup kaldlar orada ylece
ama kadn zerime atlamakta gecikmedi, gzn kan brmt. Birka hamlenin ardndan onu
yere sermem uzun srmedi. Ayaklarmzn altnda lm ya da saa sola kanlar saarak
debelenen koyunlar vard. O arada yanmza ulam olan kocasyla kar karya geldik,
srngen klkl adam karsnn lmesiyle birlikte temelli kudurmutu artk. Baltasyla klcm
karlad ama bir sre dvtkten sonra onu da haklamay baardm. Ener elini arkamdan
srtma vurduunda yle bir sradm ki yreim azma geldi.

Bence bu kadnla adam da olaand bir hller, tinlerinde
285
yolunda gitmeyen bireyler
vard. Belki de yln baz dnemlerinde ya da zaman geldiinde belli bir mevsimde aztyorlard.
yle birisini tanmtm eskiden, bahar gelip sular bulandnda o da bulanrd. Seller gibi
akana smaz taar, her trl taknl yapar, yerinde duramazd. Hatta geceleri uyuyamazd.
Aysar
286
kimseler vardr ya, onlarn da huylar huslar ayla birlikte deiir hani. Dolunay da farkl,
aya
287
da farkldr davranlar. te bunlarnki de ona benzer bireydi bence. Yln o dneminde
kendilerini kaybediyorlard kanmca. Delleniyorlar, kana susuyorlar, baka birer insan gibi
oluyor, sanki baka bir kiilie brnyorlar. kisinde birden mi? Olmayacak i deil. Ya
birbirlerini bulmular ya da birlikte sonradan o hle gelmiler. Hayvanlar kurban edilen sry
paralarken o arada bu iki sapkn da uzaklarda bir yerlerde tren gibi bireyler yapp dans
ediyorlarm anlald kadaryla. O treni yaptklar dikilitalarn bulunduu yuvarlak alan da

285
Tin: Ruh.
286
Aysar: Ruhsal durumu Aydan etkilenen kimse.
287
Aya: Hilal.
S a y f a | 161


ELMA
daha sonra grdm. Belli ki kan dktkten sonra ruhlarndaki ate snyor ve duruluyorlar.
Elbette ki o blgeye kimse yaklamaya cesaret edemiyordu hibir zaman.

Gerisini anlamak kolay zaten... Ertesi gn artk orak topraklar, suyu a bir bebek gibi
emiyordu.

***

Batur Han bu k yz grmeyen lkede ne yapacan bilemez bir hlde dolanyordu ve
buradan nasl kurtulacana dair en ufak bir fikri bile yoktu. Bahsini duyduu civardaki kylere
gitmeye karar verdi. Oralardan bir geit veya ulam arac bulabileceini umuyordu, ok kk
bir ihtimal olsa da. Kendisini buraya getiren gemi gibi bir deniz aracna rastlamak neredeyse
imknszd. O yzden karadan deneyecekti buradan kmay. Dnyadan soyutlanm bu diyarda
kalakalmt. n deniz, arka taraf dalkt bu blgenin. Bu dalar iki yana doru bir duvar gibi
rlerek ykseliyor, geriye doru almas imknsz ykseltiler oluturuyordu. Birbirlerine srt
veren askerlerden oluan bir ordu gibi glenerek ilerliyorlard doruklar. O yne gidenlerin
karsna ulalmaz, almaz engeller hlinde kard bu dalar. yle anlatyorlard kendisine.
Doal bir hapishanenin iine kapanp kalmt.

nce kydaki balk kylerinden birisine vard, buralardan geen gemiler olup
olmadndan son kez emin olmak istiyordu. Deniz kysnda kk sandallar gze arpyordu
ama bunlarla o engin suya almaya kalkmak, alenen intihar etmek demekti. Kendisini buraya
getiren kuzeyli yabanclarn o byk gemisi bile ne glklerle karlamt. Hem de defalarca
Koca koca dalgalarla boumulard, zerine yklenen dalgalarn arlndan defalarca geminin
beli atrdamt.

Kye girdiinde rastlad, sandaln ters evirmi, alt tarafn katranlayan orta yal bir
adamn yanna yaklap selam verdi;

Kolay gelsin day, dedi.

Adam kafasn kaldrp, bu tanmad delikanlnn yzne bakt;

Saolasn, dedi ask bir suratla. Sonra yeniden iine devam etti.

Yapt ii bir sre izledikten sonra, pek de insan canls olmayan adamn yanndan
ayrlarak kyn ierisine ilerledi. Birka kiinin azn aradktan sonra midini tamamen kesmi
olarak geri dnyordu. Bu insanlar hayatlarnda o byklkte bir gemiye rastlamamlard, ina
etmeye ihtiya da duymamlard. Zaten ylesi bir tekniin geliebilmesine imkn verecek doal
evrede mevcut deildi burada.

S a y f a | 162


ELMA
Ertesi gn de dalarn eteklerindeki kylere doru kt yola. Aslnda burada gn kavram
da yoktu. Yalnzca insanlar bir gelenee ve birbirlerine uyuyor gibiydiler, alkanlk hlinde belirli
aralklara bldkleri sreler bir gn ifade ediyordu onlar iin. Ama zor da olsa allyordu bir
sre sonra. Kendiliinden bir dzene biniyordu. Kye doru yaklatka davul sesleri duymaya
balad, yaklatka da kyde bir dn olduunu anlad.

Kalabalk dn evinde insanlar kendi aralarnda bireyler konuuyorlard. eriye giren
yabancy fark edince konumalar, glmeler azalp dikkatler ona yneldi. Omzundan aaya
sarkan bir anta bulunan bu yabanc;

Dnnz kutlu olsun, izin var m? dedi.

Dn khyas
288
olduunu sonradan renecei bir adam;

Bu kap gelen herkese aktr, gel otur yle, diyerek kendisine yer gsterdi.

Biraz sonra nlerine etli bulgur pilav getirilmi, herkes sofraya oturmutu. Tam yemein
zerine gelmiti. Kadnlarn yere serdikleri genie bir sofra bezinin zerine koyduklar byk bir
siniye yayvan toprak kaplara pilavlar koyuldu, tuzlu ayranlar yerletirildi. Yanna ac soanlar
krld, byk kmbe
289
ekmekleri blnd. Hep birlikte karnlarn doyurmadan nce aksakall
bir koca kretti sesli olarak.

Sofradan kalkldktan sonra ilgi bir sre iin bu yabancya younlat. Adn
rendiklerinde ise artk tm gzler onun zerine evrilmiti, baard ii duymayan
kalmamt. Ne yapt ne ettiyse o gn oradan ayrlamad, kendisini brakmadlar. lerleyen
vakitlerde dn oyunlarn izledi. Kimilerinde glmekten karnna arlar girdi. nce srtlarna
aldklar kilimlerle postlarn altna girerek deve klna brnen iki kiinin yapt gsteriyi izledi.
kisi birlikte tek bir deveyi oluturuyor; brerek, sallanarak trl eitli glnlkler
yapyorlard. Daha sonra baka birisi et satacam diyerek odadakilerden birisini srtna ald.
Adamn, kendi beline dolad ayaklarn ve ellerini balattrd. Srtndaki et yerine sayd
kylyle birlikte bir sre ieride dolanan bu hayali satc birka kere eti duvara vurdu, insanlar
gltler ama asl numara gerideydi. Et satarm, diye bararak ortalkta dolanan oyuncu
biraz sonra elinde gizledii ineyi srtndaki adamn kalalarna, kaba etlerine acmadan
batrmaya balad. Can yanan kyl sryordu. O sradka dieri ineyi daha derine
saplyordu; adam o zaman yle bir sryordu ki, srtna bal olduu satc klndaki adam da
yukarya hoplatyordu. Odadan darya kahkahalar tayordu. Oyunlar bir sre daha devam
ettikten sonra yallardan birisi, genliinde karsn teki kyden nasl kardn anlatt. Kz
kararak evlenme burada o kadar yaygnd ki, bir gelenek gibiydi. Bazen kz ailesinden hi
istemeye bile gerek duymadan karrd erkek, bu tabi ki kzn da rzasna bal bireydi. Ondan
sonra aileler aralarnda konuur anlarlard. Bir ara, orada bulunan ve salar gibi kalar da

288
Dn khyas: Dn yneten, konuklar arlayan kii.
289
Kmbe: Atee gmlerek veya tandrda bazen de frnda yaplan, oval ekli olan bir eit ekmek.
S a y f a | 163


ELMA
apak
290
bir ihtiyar oturduu yerde dorularak geriye doru yasland. Divann zerinde, ayann
tekini gsne doru ekmi vaziyette oturan, geni alnl, yuvarlak burunlu bir adama doru
bararak;

Bize biraz gizek
291
al hele, diye emreder gibi seslenince herkes glt.

htiyarn kulaklar biraz sar olduu iin herkesi de kendisi gibi zor duyuyor
zannetiinden veya sesinin dzeyi kendisine de alak geldii iin, elinde olmadan bararak
konuuyordu. stelik buyurgan tavr da cabasyd. Ama dieri alnp kzmam hatta uykudan
uyanr gibi evreye baknp glmsemi ve bacan indirdikten sonra yerde, divann nnde
duran gizee uzanmt. Biraz sonra da alp sylemeye balad. Ahap bir ubua at kl
gerilerek yaplm yay, tellerin zerinde gidip gelirken ieriye, odadaki havay titretiren derin
bir sknet ve huzur doluyordu;

Kzl goncalar dklr al yanandan,
nci salr gzlerinin bakndan,
Blbller susar sesinin alayndan;
Yrein yanar kor gibi avucumda.

Dudaklarn alsa sra diler balkr
292
,
Baklarn ok, kapkara kalarn yaydr,
Samur salarn aan
293
gn kskandrr;
Sevdan cokun rmak olur akar ruhumda.

lerleyen vakitlerde gveyin, gelin odasnn kapsna kadar gtrlne elik etiller hep
birlikte. Burada da srtna vurarak ieriye gnderiliyordu tpk kendi lkesinde olduu gibi. Konuk
olaca eve dndklerinde ise yataklarn hazr buldular.

Batur ertesi gn kalkp, oktan hazrlanm olan kahvalty yaptktan sonra yeniden yola
koyuldu. Anlatldna gre, kyn dibinde kurulmu olduu bu dalar bugne kadar aan hi
kimse olmamt. Arkasnda da herhalde hibir yer yoktu, dnya burada bitiyordu onlar iin. Ya
da yle sanyorlard. Gerekten de almaz grnyorlard, buradan da midini keserek geri
dnecekti. Kendisine kyn dna kadar elik eden bir genle birlikte, yukarlara doru trmanan
bir yola ktlar. plak dalarn, tepelerin arasnda bir sre yrdler. Buras sa taraflarnda
kalan o byk da kitlesinin yannda onun yavrusu gibi kalyordu. Delikanl, zerinde derince bir
ukurun bulunduu bir tepeyi gsterdi. Doal ve derin bir oyuktu bu, snm kk bir
yanardaa benziyordu.

Buradan eskiden kaynar sular fkrrm, su sonra kurumu, dedi.

290
Apak: Bembeyaz (ap-ak).
291
Gizek: Kemene.
292
Balkmak: Parlamak, ldamak.
293
amak: Ik vurmak, k dmek. Aydnlatmak.
S a y f a | 164


ELMA
Biraz daha ilerledikten sonra yanndaki gen adam, kendisiyle vedalap geriye dnd. Bu
kez daha nce geldii yolu deil de, kestirme olduunu syledikleri bir bakasn, dan
eteindeki bu yola izliyordu. plak, boz tepelerin arasnda, tal arazide ilerliyordu tek bana.
Yol bazen aalara iniyor bazen daha yukarlara kyordu. Bir sre daha yrdkten sonra yine
trmana geecei zaman biraz durup dinlendi. Bu kez biraz daha yksek ve daha dikti bu
yryecei ksm. Yerinden kalkp yokuu kmaya balad. Ondan sonra uzunca bir sre bu
ykseltide, inisiz ksz dmdz gitti. Bir ara gzne mavi kelebekler ilitiinde sevgilisinin
verdii mendili anmsad, tpk oradan km gibiydiler. Ya da uarak o mendilin zerine konup,
keten kumala i ie geip kaynamtlar. Merakn yenemeyerek kelebekleri izleyip, sandaki
kayalklarn arasna yneldi yoldan ayrlarak.

KU

Yanlarna yaklatnda kelebekler kayorlar, gelincik iei yapraklar misli dalp,
kar gibi eriyorlard. Kayalarn arasnda bir o yana bir bu yana dnerek ilerleyen darack bir yol
vard. Kelebekler gitgide azalyordu ama yol srp gidiyordu. Dardan bakldnda anlalmas
imknszd, nk dnerek ieriye darya kvrlan bu dar geit sanki kayalarla tkanyormu, yol
bitiyormu gibi gz yanlsamalarna neden oluyordu ok yakndan bakmadka. En sonunda
byk bir akla kyordu ve bu geni alann etraf dalarla evriliydi bir duvar gibi. Sa
kenarna yakn bir yerdeyse devasa byklkte bir aa grnyordu, o kadar byk bir aat ki
evresini 20-30 kii el ele tutusa kavrayamazd. Yksekliini ise lebilmek ve anlamak iyi bir
hayal gc gerektirirdi herhalde. Ge kadar uzanyormu gibiydi. Dallar, bu geni akln
neredeyse yarsnn zerini adr gibi kapatyordu. Gvdesine trmanan kaln sarmaklar ve
yzeyini kaplayan yosunlarla yle ihtiaml duruyordu ki hayran olmamak elde deildi.

Burada biraz oyalanp, dinlenmeye karar verdi. Kendisiyle ba baa kalp kafasn
dinleyecekti, hem de bu gzel ortamn tadn karacakt. Ah bir de Gne olsayd Aacn
dibine otururken, aylar nce altnda bekledii baka bir aac anmsad. Aylar olmu muydu?
Olmutu galiba. Dnd Belki yl bile gemiti. Hayat ne kadar da deimiti bu sre
ierisinde; ne kadar ok eyler yaamt, bana hayal bile edemeyecei iler gelmiti.
Bambaka bir diyara savrulmu ve bir k yolu aryordu nerede olduunu bile bilmeden.
Bunlar dnrken yava yava uyuyakald.

Aniden kulana alnan seslerle uyanrken, etrafna baknd. Sesler duyuyordu. Kulak
kabartt. Hayvan lyd bunlar. Dinledi. Yukardan geliyordu, yavru kularn tlerine
benziyordu ama daha grd. Aacn etrafnda dolanp baknd ama birey gremedi. lklarsa
giderek artyordu. antasn omzuna takp trmanmaya balad, yukarya yaklatka sesler
artyordu. Ama kmakla bitmiyordu. Aaya bakt, yerdeki iri talar bile artk glkle
grebiliyordu.

S a y f a | 165


ELMA
Aacn tepesindeki bir yuvann ierisinde bulunan ku yavrular gzne arpt. Ama
olaann stnde byklkteydi bunlar, iri bir hindi kadar rahat vardlar. Yaklam olduu bu
mesafeden, az aalarndan grebiliyordu onlar. Yuvann yanndaki kabuk paralarndan bu
civcivlerin yumurtadan kal en fazla birka gn olduu anlalyordu. Ama bu hayvanlar niye
byle baryorlard? A mydlar? Bir yandan etrafna baknyor, bir yandan da yuvaya doru
ilerlemeye devam ediyordu. Sonra ileride, bedeni yapraklarn rengiyle ve dallarn desenleriyle
ayn olan iri bir canlnn kmldadn ayrmsad. nce bir aa dal zannettii ve ok iri olduu
iin hzl hareket edemeyen bu yaratk kvrlarak yukarya doru kyordu. Bu bir yland, hem de
bugne kadar hi grmedii byklkte Hayvancazlar yaklaan tehlikeden tr bylesine
baryorlard, belki de ana babalarna seslerini duyurmaya alyorlard.

Klcn ekti ve hzla yukarya doru atld. Ellerini brakt, dme riskini gze alp birka
dal basamak gibi kullanarak ylana yaklat. Artk yuvann dibinde olan srngen azn am
yavrulardan birisini kapmak zereyken arkasndan yaklamakta olan tehlikeyi sezip geriye
dnd. Gz gze geldiler. Ildayan gzleriyle kendisine bakan ylan tslayarak dilini kard. Bu
souk dilin boynuna dediini hisseden Batur tepkesel bir davranla kafasn geriye ekerek,
g alp zerine atlmaya hazrlanan hayvandan nce davranp klcn kulland. Hzl ve salam
bir darbe indirdi. Ylann kafas gvdesinden ayrlrken, aaya doru dt. Kesilen bedeninden
kanlar fkryor, aac kzla boyuyordu. O koca gvde hl can ekiip rpnrken, dallar atr
atr krarak aaya doru dyordu. Bazen kramad dallara taklp, eilip bklerek kayyor,
ardndan daldan kurtuluyor sonra yine dmeye devam ediyordu. Batur ise arkasndan
bakakalmt.

Gen adam yavrulara usulca yaklat ve dokundu. Hayvanlar oldu bitti severdi, hele de
yavrularn. Yumuack, kzla alan tyleri vard bunlarn ve artk susmulard. Elindeki klcn
yukarsndaki bir daln zerine koydu. Glmseyerek civcivlerden birisinin ban okamaya
balad, geri bunlara civciv demeye dili pek varmyordu ama yleydiler.

O esnada mthi bir lk duydu arkasnda, dnd ve o gne kadar grmedii
byklkte bir kula karlat. Aslnda sand kadar abartl deildi bykl ama kanatlar
akken insanda uyandrd ihtiam daha da bykm gibi alglanmasna neden oluyordu.
Gagas inanlmaz sivri olan bu hayvann nesli yzyllar nce tkenmi bile olabilirdi, dnyadan
bihaber bu topraklar zerinde neslini srdrebilen tek rneiydi. Kim bilirdi? Yavrularn koruma
igdsyle saldran ana hayvandan dallarn arkasna saklanmaya alarak kurtulmaya
abalyordu Batur. Klc yukardaki bir daln zerindeydi ve ulaamyordu. Birka kere yer
deitirdi. Tam elini klcna atacakken kuun dallarn zerine basarken oluturduu sarsntyla
aya bir ataln arasna skarak ba aa dnd. Kayan kl aaya derken bacan
syrarak kesti. Artk tamamen savunmaszd, karsnda yapacak bireyi kalmam gibiydi. Biraz
aasnda kalan hayvandan kurtulup inemiyordu. Yapacak tek birey var gibiydi; o da daha
yukarya kp yuvadan uzaklaarak hayvann sakinleeceini ummak. Tm gcn beline
vererek dorulup bir dal tuttu. Aksayan bacayla daha yukarlara kmaya balad. Bylece
gerekten de, kuun yuvasn kurduu aklktan uzaklam oldu, sk dallarn arasna girerek
S a y f a | 166


ELMA
kendisini biraz daha gvene almt. Ama hayvan peini brakmyordu, o da ktka kyordu
yukarya. Bir ara duraklad, aalara ve evreye bakt. Tm dnya kckt.

Ku aniden saldrya geerek dallarn arasnda bulduu bir boluktan kendisine doru
atlnca dengesini kaybeden delikanl, hayvann kanatlarn tutmak zorunda kald. O anda olanlar
oldu ve kanatlarn kullanamayan hayvann da dengesi bozulup, aacn dallarndan ayaklar
kayd. Saa sola arparak dmeye baladlar. Ardndan Baturun, kuun zerinden syrlan elleri
havada kalverdi. Bir anda kendisini bolukta buldu. Kulanda, analarna tiz lklar atarak, belki
de bireyler anlatmaya alan yavrularn sesleri nlyordu.

Son anda, kzla alan konur
294
renkli hayvann ayaklarna tutundu ve boluun iinde
dnerek attklar bir iki takladan sonra ku havada szlmeye balad. Aadaki dalarn ve
tepelerin bazlarnn zerinden getiler. Bu kzl ku kanat rparak ykselmeye alyordu ama
baaramyordu, ayaklarndaki kendisini aaya eken arln ve ondan kurtulmaya
almasnn da etkisiyle ynn dzeltemiyor, saa sola dnerek rastgele gidiyordu. Ve yine bu
arlk gcn keserek kendisine, yere doru bir bask yapyordu. Dalarn bir ksm altlarnda
kalmt ama bazlar hl ok yksekti ve byle giderlerse bir yaln kayaya arpp
paralanacaklard. Fakat hayvan igdsel olarak veya evreyi ok iyi bildii iin bu dalk alann
i ksmndaki baka bir bolua yneldi. Hi de ksa olmayan bir mesafeyi gemitiler byle
uarak. Sonra dne dne, szlerek indiler. Batur yere birka arn mesafe kala hayvann
ayaklarn brakt. Dnn ve hzn etkisiyle yerde birka takla atarak yuvarland. Kusa biraz
ilerisine dzle kondu, iri peneleriyle birka adm atp durdu. Aralarndaki uzaklk ok fazla
deildi ve Batura yle geliyordu ki yeni bir dve balayacaklard. Ve bu kez silahsz,
savunmaszd ak bir alanda. stelik baca da yaralyd. Karsndaki bu, tarihin derinliklerinden
kp gelmi hayvann ise doal silahlar vard. Artk yapacak birey kalmamt. Ku kendisine
bakyordu. Birka kez silkelendi, yere kpkzl birka ty dkld. Batura doru biraz yaklat
srayarak ve yryerek. Birbirlerini ylece gzlyorlard. Gen adam artk kendinden ve
hereyden vazgemi olarak bu iin bitmesini bekliyordu.

Ku yanna yaklat. Sonra slak ve scak diliyle bacandaki yaray bir iki kere yalad. Bu
belki de kendisinin anlayamad ama onlarn gayet net olarak kurduklar iletiim sonucu,
yavrularn lklaryla analarna verdikleri mesajdan kaynaklanyordu. Bu sevgi gsterisi de
olaslkla kendisine verdii zarardan dolay bir zr dileme niteliindeydi. Hayvan kanatlarn
rparken Baturun yzne esintisi vurdu. O da, bann zerinden uup giderken kuun
arkasndan bakakald.

imdi bu dalarn arasnda skp kalmt. ylece oturup, biraz kendisini toparladktan
sonra zaten bouma esnasnda paralanm olan elbiselerinden yrtt paralarla bacan
sard. Ayaa kalkarak etraf incelemeye balad. Bu hayatta kim bilir bana daha neler gelecekti.
Veya bu kez burada sonu gelecekti. Kuun biraz nce durduu yere gitti. Yere iri parlak tyleri
dklmt, onlardan en salam grnen iki tanesini alp antasna koydu. Olur ya, buradan

294
Konur: Kahverengi.
S a y f a | 167


ELMA
kurtulabilirse bu diyarda yaadklarna dair bir an olarak yannda gtrmek istemiti. Lkin
buradan kmay pek baarabilecee de benzemiyordu.

evresine baknd, her tarafna dadan ve kayalardan duvarlar rlmt. Yalnzca
ileride bir maara girii grnyordu ve oraya doru ilerledi. Onun da iinde aaya doru inen
bir ukur bulunuyordu. Derinlii bir adam boyundan fazlayd. erisine indi. Bu karanln
ierisinde ileriye doru giden bir kanal vard burada.

Bu bir kanald. Doal bir yap olmadn hemen anlad nk duvarlar yuvarlak ve son
derece biimli olarak kaznp yontulmutu. Bundan emindi, doada saplantl simetrilere
rastlanmazd; o insana zg bir hastalkt. Nerede biim taknts olan birey varsa o insann
elinden km demekti. Ayrca duvarlara aklm demir halkalar grd, onlarn bir kol boyu
aasndaysa bu kanaln yan duvarlarna birer yumruk byklnde oyuklar almt.
Anlyordu, buralar meale takabilmek iin yaplmt ve karanlk tnelin iinde bir sra hlinde
ilerliyorlard. Buradan en son kim bilir ne zaman nce insanlar gemiti. Darya yeniden kt. O
geni alan yeniden batan sona gzden geirdi, her tarafn doland. Baka bir kar yol
bulamyordu, girecekti o yeralt yoluna. Belki de alar nce kullanlan bu yol, nndeki bu
akla kyor, oradan da iinde bulunduu lkeye geiliyordu. Ama kendisini o iri kuun
indirdii bu kapal alandan teki tarafa nasl alyordu. Herhalde eskiden buralarda baka bir
geit daha vard veya evvelinde alann n tamamen akt ama ya gmt ya da bir
depremde falan kapanmt. u an tam olarak bilemezdi bunu elbette ki.

Bir sre dndkten sonra kararn kesin olarak verdi. aresi yoktu; ksz, azksz
girecekti o tnele.

Bir karanlk dehlizin iinde yryor, arkasna bile bakmyordu. Geriye dnerse bir kere,
bir daha baaramazd. Ara sra korkudan ter basyordu, burada lp kalmak dncesi bile lm
gibiydi. Keke darda kalsaydm, belki birileri gelirdi veya beklenmedik bireyler olurdu, diye
dnyordu iinden. Ama teki taraftan da biliyordu ki kimse gelip kendisini kurtarmazd
orada, kendisini kandryordu. Sonra bunlar dnp, yapacak baka bireyi olmadna kanaat
getirip kendisini teskin ediyordu. nsann bazen kendi zmlerini tek bana retmesi gerekirdi.
Ardndan; Burada ldrarak, delirerek lmektense darda adam gibi lrdm hi olmazsa,
diyordu. Beyni bylesi gidip geliler iindeydi. Bacaklarysa ilerlemeye devam ediyordu.

Ne kadar yrd o yalnzln iinde bilinmez Sonra baka eyler dnerek yalnzca
ilerlemeye odaklad kendisini. nce sevgilisini dnd. Sonra intikamn Btn bunlar, bu
skntlar ekmesine sebep olanlara hesap soracakt. Aslnda almasn gerektirecek
durumlarn ortaya km olmasn hi mi hi anlayamyordu. Ne ii vard burada? Bu skntlar
ekecek ne yapmt kime? Ama sebebi yoktu. Ayak sesleri duvarlarda yanklanyordu. Bu
yanklar, kaznp zerine su damlatlan bir kafann iinde oalan seslerin yapt ikence gibi bir
eziyete dnyordu.

S a y f a | 168


ELMA
Srlsklam ter iinde kalm olarak durdu. ldrmak zereydi, geriye dnp komaya
balad. Bu yol nereye gidiyordu? Belki haftalk, aylk veya yllk bir mesafe vard
nnde. yleyse ne olacakt, alktan susuzluktan lp gidecekti burada. Ama fazla srmedi,
durdu. yle bile olsa denemekten baka ans yoktu. Baka bir yol yoktu. Bu kez tekrar dier
tarafa dnp komaya balad. Soluu kesilene kadar kotu. Sonra durdu, ellerini dizlerine
dayayp ban ne eerek derin derin nefes ekti. Yeniden komaya balad arkasndan ama bu
kez dncelerinin denetimini eline ald, hzn kesip tekrar yrmeye balad. Sknetini
kaybederse, baarma olasln da kaybederdi, mcdeleyi kaybederdi. O zaman hereyi
kaybederdi. Esemesi
295
korkularna baskn geliyordu. Alktan gznn n karardnda, tm
gc tkenmeye yaklatnda bile yrd akl almaz bir kararllkla.

En sonunda clz bir k grdnde inanamad, bir kere daha komaya balad. Deli gibi
kouyordu artk. Darya ktnda yere ylp kald. Evet, o dalarn altndan yryerek
kmt, baarmt bunu. Ne kadar sre yrmt, tahmin bile edemiyordu ama iindeki tm
enerjiyi tketene kadar direndii kesindi. Etrafna baknd. Bulunduu yer, bir aa boyundaki
bir ukurun dibiydi ve yukarya kmas gerekecekti. Fakat zihninin iinde bir bayku
uulduyordu, gzleri kapand.

Kendine geldiinde dar bir ukurun iindeydi.

Bulunduu yeri dikkatlice inceledi, yukarya kmas ok da zor olmayacakt. Kafasnn
biraz zerindeki bu boru gibi boluun kenarnda bulunan kk bir ta knty tutarak
kendisini yukarya ekti. Bunu yaparken kol kaslar baya bir zorland ama yinede baard. Sonra
bu kntnn zerine basarak ksa bir sre dinlendikten sonra trmanmaya balayacakt ki, aya
kayarak yere dt. Her yan aryordu. Ama neyse ki bir yeri krlmamt. Biraz dinlenip, arlar
azaldktan sonra yeniden bu kaya parasndan tutunarak ayn ekilde yukarya ekti gvdesini
daha dikkatli olarak. Bu taa basar hldeyken birka soluk aldktan sonra bacaya benzeyen
deliin kntlarndan tutunarak trmand. Sonunda kendisini darya doru iterek bu kuyunun
banda ylp kald. Bulunduu yer bir maarayd yine, tepesindeki genie aklktan ieriye lo
bir alacakaranlk doluyordu ama n tarafnda da k grd.

Evet, diyordu kendi kendine; burada zaten var olan doal bir tneli genileterek,
dzelterek bir geit oluturmular, kim bilir ne kadar zaman nce. Tokar ve Barkan hatrlad.
Hibir haber bile veremeden, vedalaamadan ayrlmak zorunda kalmt oradan. Nasl yle
birden habersizce geldiyse, ylece de gitmiti. Merak edeceklerdi kendisini, belki arayacaklard
ama yapabilecek birey yoktu.

Maaradan kp, yoku yukar trmanmaya balad. Bu dik ve sarp bayr trmanrken
gl bir uultu duymaya balad. Yaklatka anlyordu, bu su sesiydi. Yukarya vardnda
grd manzara muhteemdi. Bir elalenin altnda bulunan ve u an kendisinin de iinde
durduu bolukta, nnde bir perde gibi kpk kpk aldayarak aaya dklen suyu

295
Eseme: Mantk.
S a y f a | 169


ELMA
seyrediyordu. leride kim bilir ne kadar sredir kullanlmayan kayklar ve sallar duruyordu. Belki
30 tane vardlar, belki de daha fazla Sallarn bazlarnn ipleri ryp kopmu, ktkler
olduklar yerde dalmlard.

Artk kesin olarak emindi buras eski bir ulam yoluydu. Sa tarafta aaya kvrlarak
inen kk bir yol vard, yolun sonundaki kk bir delikten de darya klyordu. nce inip
evreyi kontrol ettikten sonra tekrar yukarya karak kayklardan birisini yklenip indirdi
rman kysna. Hava ieriye gre ve hatta geldii o lkeye gre ok daha aydnlkt. Kaya
binip rma izleyerek aa rlara doru indi. Ardndan kyya karak, bir korulukta bulduu
yabni meyvelerle karnn tka basa doldurdu.

Bu topraklarda bir aya yakn bir sre yolculuk yapt ama hibir insan izine rastlamyordu.
Irmaktan tuttuu balklar, akmak talaryla tututurarak yakt atelerde piirip karnn
doyuruyordu. Irma izliyordu yalnzca. nk biliyordu ki, yerleim yerleri daima tatl su
kaynaklarnn kylarna ya da yaknlarna kurulurdu. Irmaktan yukarya doru trmanmaya
alan, srayarak kk ykseltileri ap yollarna devam eden balklar izliyordu. Kendisi gibi
zor bir yolculuk yapyorlard, stelik onlar bir de akntya ters yzyorlard. Doduklar yerlere
vardklarnda yumurtalarn braktktan sonra yorgunluktan leceklerdi bu hayvanlar ama
kendisinin yle bir niyeti yoktu.

Irmak bir l
296
ovasnda kk kollara ayrlarak denize karyordu ama maalesef imdiye
dek hibir kye, kasabaya ya da insan izine denk gelmemiti. Hlbuki yrtt fikir o kadar
mantkl grnmt ki kendisine, ok umutluydu ama olmamt ite, yine denize varmt.
Fakat umudun bittii yerde, beklenmedik olaylar gerekleiyordu bazen.

Gzlerine inanamad, kk bir balk teknesiydi bu grd.

KONUK

Yal kadn o sabah yine erkenden, henz Gne domadan uyand. Hep byle oluyordu,
geceleri bir trl uyuyamyor sabahlar erkenden uyanyordu. Nedense evresindeki tand
tm yallar da hep ayn dertten ikyetiydiler, insan yalandka uykuya olan ihtiyac azalyor
muydu neydi? Elimiz ayamz tutuyor, ele avuca dmedik ok kr. Aklmz fikrimiz de
alnmad, varsn az uyuyaym, diye mrldand kendi kendine.

Evi toparlad. Toparlanacak birey de yoktu ya aslnda Evde oluk ocuk mu vard sanki
de dalacak, dzenleme ihtiyac duyulacakt? Eksikliini duyduu tek ey buydu belki de; evde
koturan, oynayan torunlar. Drt ocuk dourmutu ama hibirisi iki yldan fazla yaamamt.
Biz de byle snandk demek ki, derdi zaman zaman. Kocas da leli on yldan fazla oluyordu.

296
L: Alvyon.
S a y f a | 170


ELMA
Bu dnyada herkesin bir sresi vard ve er ya da ge o sre bitecekti. Zaten lm bir aamadan
sonra gzel bir eydi; aclar, straplar dindiren byk bir ltuf En byk dilei ele avuca
dmeden, acsz skntsz bir lmd.

Yal Tanay o gn ate yakt. Byke, eski bir kazann iinde su kaynatp, amar ykad.
be para eyi suda alkalayp durulayana kadar yorulmutu. Arada bir durup dinlenmek
zorunda kalyordu soluk solua, genliinde olsa tek bana koca bir kyn dnn derneini
ekip evirirdi. erideki amarlarn bir ksmn ykamay unuttuunun farknda bile deildi. ini
bitirdikten sonra biraz dinlenip baheyle oyalanmaya giriti, domates fidelerinin diplerindeki
ayrk otlarn apayla temizlemeye koyuldu.

***

Karda bir ky grnyor, ilerideyse tepelerin zerinde sapsar tarlalar gze arpyordu.
Yollarn kenarlarndaki allarn, otlarn iinde bazen keklik, bazen de bldrcn srlerine
rastlyordu. Sonra kk bir akarda
297
yaban kaz srs grd. Yolun kysnda bir kanya
kzleri koan orta yal bir adam hayvanlarn boyunduruklarn balyordu. tede tarlalarda
alan insanlar vard. Biilmi ekinleri dirgenlerle
298
toplayp, anadutlarla
299
arabalara
yklyorlar, harman yerlerinde saman artklarndan buday ayrmak iin enli tahta yabalarla
300

savuruyorlard.

Kyn bitimine yakn bir ev gzne arpt. Yal bir kadn evinin nndeki bahesinde
bireylerle urayor, elindeki apay ar ar glkle kaldrp vurabiliyordu topraa. Bahenin
kenarlarn evreleyen, yllardr bakmsz olduu, artk hibir ie yaramad belli olan derme
atma itlere yaklat.

Merhaba Ana, dedi.

Kadncaz kafasn kaldrd, karsnda duran gen adama bakt.

Merhaba oul, diye karlk verdi. Birey mi istedin? diye devam etti.

ecek soukluun var m, diyecektim ana.

Biraz beklersen ayran alkarm
301
.

Zahmet olmazsa, ok makbule geer.

297
Akar: Akarsu. Dere.
298
Dirgen: Ekin toplamada kullanlan sivri ulu, atala benzer bir alet.
299
Anadut: Ekin atmaya yarayan, atall bir tarm arac.
300
Yaba: Ekin savurmada kullanlan enli, yass, tahta atal.
301
alkamak: alkalamak. (Burada, ayran yapmak anlamnda.)
S a y f a | 171


ELMA
Ayrann zahmeti ne olacak, bekle de getireyim. Gir ieri de uraya otur hele.

Batur Han, artk kendisine bile faydas dokunmayan dkk kapdan ieri girdi, yal
kadnn gsterdii ktn zerine oturdu. Bu iri aa parasnn odun kesmek amacyla
kullanld belliydi. Hemen yannda yerde pasl, eski bir balta duruyordu. Etrafta da kesilmi al
rp ve dal paralar vard.

Tanay Ana ayranlar getirdi.

Nereden gelip, nereye gidiyorsun oul? diye sordu yal kadn.

Uzaktan, ok uzaktan geliyorum.

Bu geitirmeci cevab pek beenmemiti ama hrsza, hayduda benzemiyordu bu
delikanl. Bu sralar o yomsuz
302
urular her yanda cirit atyor, insanlar soyup hara kesiyorlard;
duyuyordu bunlar. Ama bu gen yle biri deildi, anlyordu bunu. Yznde garip bir hzn, bir
ac okunuyordu. Adn koyamyordu bunun. Koyamazd da Ama bunca yln grm
geirmiliiyle anlayabilir ve yalln verdii o ruh hliyle sezebilirdi. Tanay Ana fazla
stelemedi, belli ki bir derdi sknts vard. Yaradan, baz insanlara srad dertler ve aclar
tattrrd.

Yorgun musun? dedi Tanay.

He ana, yorgunum ya

stersen gidip ieride biraz uyuyabilirsin. Bende sana yiyecek bireyler hazrlarm o
arada, uyannca yersin.

Batur Han, teklifi ikiletmedi bile;

Byle bir iyilik yaparsan mrm boyunca unutmam, dedi.

Onda ne var, uradan gelen bir misafirin nne evdeki ekmei koymakla iyilik mi
olurmu?

Olur ana olur, bir bardak su vermekle de iyilik olur.

Kadn nde, Batur arkada ieriye girdiler. Kap dorudan evin salonuna alyordu,
perdeleri ekili bu oda lo bir yerdi. Ev tmyle kerpiten yaplm olduundan, ierisi bu yaz
scanda bile serindi. Tanay Ana sol duvara yasl duran sediri gsterdi uyumas iin. Tahta
sedirin zeri, desenlerle sslenmi kilimlerle rtlyd. Kar duvarda asl duran bir aynann alt

302
Yom: Uur.
S a y f a | 172


ELMA
ksmndan, am kozalaklaryla rlm, topa benzeyen bir eit duvar ss sarkyordu. Aynann
yannda bulunan, pencere byklndeki bir girintiyi ise kk bir dolap olarak kullanyordu.

Batur Han sedire srtst uzanp dncelere dald. Tavanda aa kirilerin zerine
atlm olan tahtalarn arasndan kurumu amurlar sarkyordu, aralar birer parmak kadar
almt nk. Pek ok yerde rmcek a grnyordu. Bu tahtalar yllardr orada olduklar
iin rm atlamlard. Tavana ylece bakarken gnlerdir uykusuz olduu iin hemen
dalverdi. Deliksiz, ryasz bir uyku uyudu. Kalgayarak
303
uykusundan uyandnda, bulunduu
ortam tanyamayarak ard. Etrafna baknd, olmuyor karamyordu iinde bulunduu yeri,
yrei skt. Kap alp yal kadn ieriye girince hatrlayarak gevedi.

Gn oktan batmt. Tanay Anann bir tepsiyle getirdii yemeini yedi, karnn doyurdu;
taze spanak piirmiti yal kadn, yannda da yourt vard. Yemeini bitirdikten sonra ayrlmak
iin izin istedi ve yola koyuldu.

Temiz havada dolat biraz, o geceyi darda imlerin zerinde geirdi. Srtst uzanm
yatarken, gemii ve gelecei kadar uzak grnen gkyznde Krt
304
hemen tand. Sonra
tepe noktasna yakn bir yerlerde Demirkazk grd. Gk bu yldzla sabitlenmi, onun etrafnda
dnp durmaktayd. Bir atn, seyisin elindeki ipin ucunda dnd gibi Gn ivisiydi o. Daha
tede Erendiz
305
vard, uzak bir kede ise kardei Sekendiz
306
. leride de Kmk
307

Anlatlanlara gre bu burta grnen, Cedey Hann
308
yedi kpei Altn Dan kapsn bekliyor,
oray koruyorlard.

Batur Han, ertesi gn ehre girdi. Uzam sakallar ve ypranm giysileriyle kendisini
kimsenin tanyabilmesine olanak bile vermiyordu. Yabanc bir yere veya yllardr grmedii bir
ehre gelmi gibiydi, hereyi uzak bir an gibi hatrlayan elginlere
309
benziyordu. Ayrca ehirde
de bir farkllk vard, her yer bir bayrama veya enlie hazrlanyor gibiydi. Bu mevsimde yaplan
hibir len hatrlamyordu.

Bir duvarn kenarnda toplanarak gevezelik yapan birka yal adamn yanna yaklap
selamlat. Ne olup bittiini, kentteki bu aaann ne iin olduunu sorduktan sonra, verilen
yantn tamamn duyamad bile Kafasnn ii alev alp yanmaya balamt sanki. Tm dnya
etrafnda frl frl dnyordu. Gidip, yklacak gibi erilip yatm bir duvarn dibine kt. Koca
kinat da onun zerine kyordu sanki. Nefesi daralyor, srtna binen ykn arl altnda
eziliyordu. Ylp kalmak zereydi orackta. Sonra yava yava sakinleti ve gznn n d.
Henz hibirey iin ge deildi. Son bir ans daha vard. stelik tam bir haftas bulunuyordu

303
Kalgamak: Sramak, hoplamak.
304
Krt: Mars gezegeni.
305
Erendiz: Jpiter gezegeni.
306
Sekendiz: Satrn gezegeni.
307
Kmk: Kk Ay takmyldz.
308
Cedey Han: Mitoloji kahraman bir hakan.
309
Elgin: Garip, yabanc.
S a y f a | 173


ELMA
nnde, bu son frsat deerlendirebilmek iin. Bu kez akl bana sonradan gelmeyecekti,
dnecek zm retecekti.

Ayaa kalkt yrmeye balad. Farknda olmadan, sanki krk yldr ayn eve, kendi evine
gidip gelen bir insann alkanlyla, bir gn nce yannda konuk olduu yal kadnn evine
doru yryordu. Oraya gittiinin ayrmnda bile deildi, ayaklar oraya doru gtryordu
kendisini bilmeden. O sadece dnmeye alyordu ama kafasnn ii boalm gibiydi, bir l
gibi sszd u an. Yanna yaklap, kendisine doru elini uzatarak sadaka isteyen dilenciyi
farketmedi bile.

Eve vardnda kadn delikanly karsnda grnce ard;

Hayrdr oul, birey mi oldu?

Tanay Anann sesini duyan Batur Han irkildi. Ne zaman, nasl gelmiti buraya, kendisi de
ard.

Uykum var ana. Uyumak istiyorum, diye yantlad.

Ge ierde uyu, dedi kadncaz akn akn.

Batur Han ieriye girdi. zerine bir araf ald, kafasn koyar koymaz da uyudu.
Karmakark ryalar grd. Uyandktan sonra kalkt baheye kt, kuyudan su ekip elini
yzn ykad. Tanay Ana yine bireylerle urayordu. Kadn, yalazlanarak yanan bir atee odun
attktan sonra elindeki baklar alevlere tutarak temizledi, atasndan dedesinden rendii
greneklere uyarak. Batur, kadnn yanna varp yapt eyi bir mddet izledi. htiyar, ayakl
sac da alevlerle temizledikten sonra atein zerine oturtarak ekmek piirmeye koyulunca kendi
de atei beslemek iin odun krmaya balad. Bylece almaya balad. Tm beyni, zihinsel
faaliyetleri durmu gibiydi, hibirey dnemiyordu.

Ertesi gn de almaya devam etti. Yal kadn sadece evin nndeki kk bir ksm
ekebilmi, o yzden arka taraflar btnyle bo kalm, ot brmt her yan. Batur Han btn
baheyi elden geirdi; topra belledi, trmklad, yabni otlar temizledi. Ayn ekilde ev de
yllardr bakm yz grmemiti. Duvarlar badana etti, eledii topraa komu evlerden ald
saman da katarak amur kard. Kadncazn aput paralar teperek tkamaya alt kaplarn,
pencerelerin aralarndaki boluklar, gedikleri kapatt. almak byk bir mutluluk veriyordu ve
kafasn boaltp doru dnme frsat tanyordu. Tanay Ana ise evin ve bahenin topu topu
birka gn iinde bylesine deitiine inanamyordu.

Batur tm beynini akama kadar boaltyor, gece yataa girdii zaman ise dnyordu
ne yapabileceini. Saatlerce dnyordu hem de. Ama kesin, salam bir zm retemiyordu.
Elini kolunu sallayarak saraya girip, olan biten hereyi anlatabilirdi. nanrlard, inanmazlard
S a y f a | 174


ELMA
orasn bilmiyordu. Gerekirse eker klcn dverek lrd, yaam o kadar da deerli birey
deildi u an gznde. Ama daha etkili, daha kkten bir zm aryordu kafasnda. Madem
mcdele edecekti, hi olmazsa kazanma ihtimalini biraz artrmalyd. Mantkl hareket
etmeliydi. nk yenilenin kendisi deil, karsndakilerin olmas gerektiine inanyordu. Bu
durumlara dmesine sebebiyet verenler, bedelini demeliydiler. stelik kimdi onlar? z
kardeleri Hem de ne iin? Kendi sevdii kadn elinden alabilmek iin. Dndke fkeden
deliye dnyordu.

O gn leden sonra kyn dna ktlar, yal kadnn klk kurutulacak meyvelerini
dermek
310
iin. Tepelerin yamalarnda, bayrlarda al, kuburnu, hatungbei topladlar.
Akama doru da rastladklar karamuk ve brtlen allarndan hem yiyip hem antalarna
biriktirerek evin yolunu tuttular. Akamzeri, yal kadn topladklar kuburnular kaynatarak
demledi. Kpkrmz kan ayn kokusu tm oday dolduruyor ve insana huzur veriyordu.
Kuburnuyu ierlerken Tanay Ana hemen yanndaki duvarn dibinde duran, zerine kabartma
eklinde bir kurtba ongunu
311
ilenmi olan byk bir toprak saksnn iindeki iein topran
elledi;

Pekimi, dedikten sonra ayaa kalkp darya kt.

Elinde getirdii bir tahta ubukla, saksnn yanna tekrar oturduktan sonra topran
kabartmaya balad. Usul usul ama sabrla kaln gvdesi ve geni yapraklar olan, uzun bitkinin
kklerine zarar vermeden iini tamamlad. Batursa ayn ierken onu izliyordu. Kadn emek
harcyordu, kendisinden bireyler katyordu. Onu izlerken bile iinde bir mutluluk gibi
byyordu. Bu acmasz dnyada hibirey kolay deildi, en azndan kendisi gibi insanlar iin.
Agzl deilseniz iiniz rast gitmezdi, bu dnya onlarn dnyasyd nk. Yine d,e ite u
karsndaki kadnn abas gibi ufak tefek eyler kendisine mutluluk veriyordu. nk o anlam
aryordu. Anlam Kendisini yapayalnz hissettii bu dnyada onun peindeydi.

Gzel iekmi ana, dedi; Gerekten iyi bakmsn.

iein kaln enli ve uzun yeil yapraklarnn zerinde, sarya alan daha ak yeil
tonlarda eritleri vard. Gvdesini oluturan iki dal insan bilei kalnlndaydlar. Daha
yukarlarda bunlar dallanp budaklanrken bitkinin boyu da omuz yksekliine ulayordu.

Gzel ya oul dedi; Bu ot benden daha yal biliyor musun? diye ekledi.

Batur ararak; Gerekten var m o kadar? diye sordu.

Var ya, dedi Tanay; Bunun bandan geen bir i de var.

310
Dermek: Toplamak, biriktirmek.
311
Ongun: Arma. Sembolize edilmi motif.
S a y f a | 175


ELMA
Ne ii Ana? dedi merakla.

Tanay, saksnn artk kabarm olan topran elleriyle dzelttikten sonra anlatmaya
balad;

Kaynanamn eskiden bir komusu varm ama bunlar bizim ulustan deillermi. Hatta
evlerinde de, aralarnda kendi dillerini konuurlarm. Komu lkelerden birinin soyundan
geliyorlarm. Sonra o lkeyle sava km. Bunlar anlamlar ki, balarna i gelecek. lkeyi terk
etmek zorunda kalmlar. Kaynanama da bu iei hediye etmiler gmeden nce. mrn
yettii mddete bak, bizi anmsa, demiler. O zamanlar kocam daha domam, kocamdan
drt yl nce vermiler herhalde bu iei. Bende bizim adamdan herhalde alt ya kadar
kktm. Nereden baksan dokuz on yl byk benden bu iek. Ben geldiimde evdeydi, ayn
bu saksnn iinde duruyordu yine. Ama onca yla ramen ok da bymemi kk bir eydi. Biz
de cinsini yle sanrdk.

Kaynanam lmeden birka yl evvelceydi, bir gn kap alnd. Karmda tanmadm iki
adamla bir kadn duruyordu, kaynanam sordular. Aldm ieriye, nce konuklar tanyamad ama
sonra onlar tanlk verince kard. Yllar nce giden o komusunun bir oluyla kzlarndan
biriymi. Bir de kzn kocas Analar babalar lm onlar da bydkleri bu yere ziyarete
gelmiler. Ho be ettikten sonra asl dertlerini dediler. Bu iei almak istiyorlarm. Bir sr dil
dktler ama kaynanam; O bana hatra, dedi de diretti. Para vermek istediler. Yine yok.
Kaynanam olmaz dedike iein ederi arttka artt. Baktlar ki, mesele gerekten para deil, bu
sefer kem km ettiler, bir sr yalan sylediler. Anladk ki bu iin iinde bir i var, bu kez biz
onlar sktrdk. En sonunda azlarnn altndaki baklay kardlar, dertlerini sylediler.
Gzmzn nnde iei, ite u grdn koca saksdan skp, iinden deri keselere
koyulmu altnlar kardlar. Haklardr, zorluk karmadk. Bir kuru bile istemedik.

Kaynanam onlar gidince toprak doldurdu yeniden iei dikti iine. Ondan sonra boy
verdi bir senede, onca zamandan sonra. ardk kaldk. Meer altnda yer olmad iin kk
salamaz da byyemezmi. Bizim de onca yl gzmzn nnde altnlardan oluan bir servet
dururmu da haberimiz bile yokmu. Geri olsayd da farketmezdi, kaynanam onlarn bir
tanesine bile elimizi srdrtmezdi ya. Oras da yle

Batur bu ilgin hikyeyi dnerek girdi yataa o gece, bundan sonra herhalde tm
sakslara pheyle bakacakt. Ertesi gn erkenden kalktktan sonra yine almaya koyulup, evi
badana etti. Eledii topraa komu evlerden ald saman da katarak amur kard. Kadncazn
kaplarn, pencerelerin aralarndaki, aput paralar teperek tkamaya alt boluklar,
gedikleri kapatt. almak byk bir mutluluk veriyordu ve kafasn boaltp doru dnme
frsat tanyordu. Btn gn yorulduktan sonra yeniden koydu kafasn yasta. Tanay Ana ise
evin ve bahenin topu topu birka gn iinde bylesine deitiine inanamyordu. Genlik
yllarndaki dzen geri gelmi gibiydi.

S a y f a | 176


ELMA
Batur Han o gece bir kineme duyarak uyand, ses evin etrafnda bir yerlerden geliyordu.
Dikkatini verip dinledi. Bu ses tandkt, yanlmyordu. Hemen yataktan frlayp darya kt, evin
evresini doland. At gecenin karanlnda karsnda duruyordu. zerinde herhangi bir koum
yoktu. Yanna varp ban okad. Her yan kir iindeydi ve yeleleri dalmt ama sanki daha
glenmi, daha dayankllam ve bir yaban atna dnmt neredeyse. Yabni hayvanlar nasl
evcilletirilebiliyorsa, evcil olanlar da mecbur kaldnda vahi yaama yeniden uyum
salayabiliyorlard ve bu yetenek onun iinde de vard.

Otlarn arasnda bir kirpi yaylma km, karnn doyuruyordu. Arkasnda iki tane kk
yavrusu da kendisini izliyordu. Ve crcr bceklerinin sesleri tm evreni kaplyordu sanki.

HAZIRLIK

Batur altnc gn akama doru eve girdi. Salondan odalardan birisine geti; kk,
tahtadan yaplma, eski bir masa vard ieride. Bir sandalye ekip oturdu. Masann zerinde bir
taban iinde birka tane armut ve biraz da kays vard. Taban ilerisindeyse antas
duruyordu. Azna bir tane kays atp ekirdeini karp taban kenarna koydu. Artk, Karanlk
lke diye bahsettii o diyarda kendisine verdikleri bir iki kk hediye bulunuyordu antasnn
iinde, onlar karp bakt. Tekrar antaya koyacakken gzne iki tane ty iliti. Kocaman kzl iki
tane ty. Anmsad. O koca ku silkelendii zaman yere drmt.

Dedesinin anlatt bir masalda, Anka Kuunun tylerini birbirine srten bir kzn
karsna, duyduu inanlmaz bir grltyle birlikte ev yklacakm gibi sarslrken, salan beyaz
ve krmz kvlcmlarn arasndan bir duda yerde bir duda gkte, zenci bir cin kyordu.
ocuk korku ve endieyle, salland salncaktan kalkmaya alrken yere dyor ama cin
dilek dileme hakk olduunu sylyor ve daha sonra da dileklerini yerine getiriyordu.

Kzl tylere biraz bakt, inceledi sonra ularndan tutup birbirine srtt

Kendi kendine glmsedi, elbette ki hibirey olmamt. Keke o masaldaki gibi bir zenci
ksayd karsna u an O anda duraklad. Kafasnda ak ve kzl kvlcmlar akt, alevler sald
zihninin derinliklerinde. zm, bir kuyudan fkran su gibi kyordu yukarya. Artk ne
yapacan biliyordu. Bazen anlatlan masallar insanlar yeni ufuklara gtrr, yeni almlar
salard. Dedesinin kendisine yapt en byk iyiliin belki de bu masal anlatmas olduunu
dnyordu u anda.

Dar karak, evdeki sedirin zerinden ald kk bir kilimi katlayp atnn zerine
koydu, balayabilecei eeri yoktu nk. Sonra hayvann srtna atlayp yelelerinden yular gibi
tutarak drtnala kaldrd. Kyden kp yollar, tepeleri, tarlalar imek hzyla getiler. Atysa en
ufak bir yorulma belirtisi dahi gstermeden ayn hzla kouyor, yeleleri kendi hzndan ve
S a y f a | 177


ELMA
rzgrdan dalgalanarak uuuyordu. Bu hayvan kesinlikle Alpamn
312
altn yeleli, gm
zengili, kuyruu dokuz rgl, dokuz kolanl
313
at Bayubarn
314
soyundan geliyor olmalyd.
Gznn nnden grntler geriye doru kayarak uzaklayordu.

Bir eyrek gn kadar yol aldktan sonra civardaki baka bir kye ulat, tozu dumana
katarak bir yldrm gibi girdi. Yolun kenarndaki alak bir duvarn zerine oturmu aralarnda
ene alan birka kyl, gelen bu atlya akn akn bakarken o atndan abucak atlayp
adamlardan birisine yaklaarak selam bile vermeden;

Demirci Alkon nerede? diye sordu.

Hayrsz bir durum yok ya, dedi karsndaki beyaz sal kyl.

Yok day, merak etmeyin. Arkadaym ben. Acelem var da diye yantlad.

Kendisine merak dolu gzlerle bakarak yolu tarif eden kylye teekkr ettikten sonra,
atna tekrar atlad, hzla evlerin arasna dalp anlatlan yeri aramaya balad. Bir ara acelesinden
dolay ararak, gzne artk birer engelmi gibi grnen evlerin bulunduu, henz bir sokak
nitelii bile kazanmam aklklarda dnendi
315
. Adamn birisi birka evleklik
316
topra
belleyerek yumuatyordu. Ardndan, yana doru kaad
317
iin direme
318
verilmi, zerine
saksaanlar konmu bir duvarn yanndan geti. En sonunda tarif edilen dibei
319
grnce
rahatlayarak saa dnd, biraz ilerledikten sonra atn durdurup indi. te oradayd.

Demirci ocana doru yrd. eride arkasn dnm bir adam, rsn zerindeki kzgn
ve yumuak demirin zerine elindeki balyozu grltyle vuruyor ve elini her indiriinde kan
erarelerin sat kzl k, karanlk oca belli belirsiz aydnlatnca ancak seilebiliyordu orada
birisi olduu. Kvlcmlarla birlikte ierisi ksa bir an yor, sonra yeniden snyordu. Batur Han;

Alkon, diye bard.

Adam sesini iitmemiti, ocan iine girerek yeniden daha yksek bir sesle bard adn;

Alkon!

Demirci arkasn dnd. Baturun karsnda duran bu zencinin iri, hem de ok iri
dudaklar vard, kafasndaysa hi sa yoktu. Kulanda parmak byklnde basit, parlak bir

312
Alpam: Efsane kahraman bir yiit.
313
Kolan: Eyeri balamaya yarayan, alt kay.
314
Bayubar: Alpamn srad zellikleri olan at.
315
Dnenmek: Etrafnda dolamak. Dnp durmak.
316
Evlek: Bir dnmn drtte biri byklkte arazi. Halk aznda Hevlek de denir.
317
Kaamak: Dalmaya balamak. kmeye yz tutmak.
318
Direme: Yklmakta olan duvarlara yaslanan destek direi.
319
Dibek: inde tahl krlan veya tlen byk ta havan.
S a y f a | 178


ELMA
kpe taklyd. Belinden st ksm plak olduu iin kasl bir vcuda ve kollara sahip olduu
grlyordu. Derisinin rengi ok koyuydu, neredeyse siyaha yaknd. Tm parmaklar ak bir
biimde, birbirlerinden iki kar kadar ak duran ellerini ne doru uzatt. Karsndaki adam
grnce sevinten gzlerinin ak koca koca ortaya kt karanln iinde, bir de aznn iindeki
inci gibi dileri parlyordu. armt;

Batur, diyebildi.

Birbirlerine yaklap sarlrlarken Batur Han;

Sessiz ol, gelen olursa adm verme sakn, dedi.

Olur, dercesine akn akn kafasn sallayan Alkon;

Senin ldn sylyorlard, dedi.

Herkes yle sanmaya devam etsin, dedi

Oturup biraz konutuktan sonra Batur;

Senden birey isteyeceim ama biraz zor bir i, dedi.

steini syle! dedi gk grlts gibi bir konumayla. Oldum olas kaln bir sesi vard
Alkonun. Ne dersen yaparm, kafam istiyorsan hemen koparp vereyim. diye devam etti.

Batur Handan t kmyordu, sanki dilini yutmutu.

steini syle! dedi zenci yeniden.

Batur Han bu kez yantlayabildi;

Tamam, syleyeceim, dedi usulca. Biraz dndkten sonra konumasn srdrd;
yi bir zrh; pusat
320
ilemez, kl kesmez, ok delmez olacak. Dedii yeri kesip koparan bir kl,
att m hedefini amayan bir yay ve kayay paralayp, elii delen oklar istiyorum. Krlmaz,
bklmez bir karg
321
istiyorum sonra Ama yarn sabaha kadar.

Alkon biraz dnd, sonra;

Bak, dedi. Bu kyn dnda, u ilerideki ykseke dzln stnde bir hyk vardr.
Asrlar nce oraya ylarak yaplm, topra baka bir yerden getirilmi. O yzden, st ksm

320
Pusat: Silah.
321
Karg: Ksa mzrak.
S a y f a | 179


ELMA
etrafna gre daha yeil durur. Daha da tede dan dibinde bir renlik vardr. Derler ki, oras
topran altna batm bir ilin grnen ksmym. Aada gml ok byk bir ehir varm.
te bu hyk de o ehrin Hannn mezarym; iinde atyla, zrhyla ve bir sr altnla birlikte
gmlym. Ouz Handan bu yana gelmi gemi en byk kaanm orada yatan. Sonra bir
gn be kii, bir delik ap girmiler ieriye. Niyetleri bozuk, ieride altn gm varsa onlar
alacaklarm. Almlar da Ama sonlar kt olmu; hepsi de bir ayla bir yl iinde maraza
tutulmu lmler. Altnlarn hayrn grememiler yani. Kim ki, kendisinin olmayan bireyi
almaya kalkar, sonu kt olur. Bunu bilir, bunu sylerim, dedi.

Ne olup bittiini tam olarak zemese de bireyler anlam gibi grnyordu Alkon. Ne
de olsa yaplacak dn duymayan kalmamt. Biraz sustuktan sonra;

steklerini yerine getirmek aslnda ok zor nk zaman ok az ama yine de tm
gcmle uraacam. Aslnda kabaca bitmi iyi bir zrh da var, onun da zerinde alrsam
Tamam, dedi umutla. Sonra devam etti; Bu ii olmu bil ama hemen buradan git. Beni
oyalama ve dikkatimi datma, bende oca ierden kilitleyip odu
322
krkleyeyim. Ama nerede
kaldn bir gzel tarif et bana. Gerisini sonra konuuruz,dedi ve; Sabah uyandnda isteklerin
yerine gelmi olacak, diye ekledi zenci.

Baturda iinden; Madem bu iler byle yryor, bizde oyunu anladklar dilden
oynayalm, dedi kendi kendine.

Yolda Alkonu dnd. Uzak diyarlardan kk yalarda karlp kle olarak getirilmi,
pazarlarda satlmt. Demirci ra olarak yetimi, sarayn ustasnn yannda almt yllarca.
Baturla tantnda ehzadeden yaa ok bykt. Bir kleydi fakat bu hakan ocuu
kendisine ne yle davranyor, ne de o gzle bakyordu. Aralarnda bir dostluk oluuyor ve Batur
hayatnda belki de ilk kez ehzade olmann avantajlarn bu adam iin kullanyordu, en sonunda
da azat edilmesini salayacakt zaten. Alkon, eline verilen bir buyrultu
323
ile lkede istedii yere
yerleme hakkn elde ediyordu ayn zamanda. O da bu kk ky bulup gelerek yerleti,
demirci yoktu burada nk. lk balarda kendisine biraz uzak duran ky halk, ustalndan ve
iinden memnun kaldka aralarnda bir samimiyet olutu. Hatta bir iki yl sonra da dul bir
kadnla evlendi, u anda iki tane esmer tenli ocuu bile vard.

Batur eve geldiinde Tanay Ana kendisini bekliyordu kapnn aznda. Kadn artk bu
adamda srad bireyler olduunu anlyor ama zemiyordu. Yemeklerini yedikten sonra
yerlerine gidip yattlar. Yarn belki de hayatnn dnm noktas olacakt. O yzden de
heyecanlanyor, yatakta dnp duruyordu. Ama yine de uyumas gerekiyordu. Ne zaman
kendisini uyumak iin byle zorlasa ters etki yapard hep. Neyse ki o saplantl mcdele bu kez
fazla uzamadan bilinci kapanp gereklikle ilikisini kesti.

322
Od: Ate.
323
Buyrultu: Ferman.
S a y f a | 180


ELMA
Ertesi sabah uyandnda darya kan Batur kapnn nnde, eiin aznda istedii
eylerin hazr durduunu grd; zrh, tolga
324
, silahlar, kalkan... Tam eyalarn almak iin
eilmek zereydi ki sanki birisinin kendisine baktn hissederek sol tarafa dnd. Yandaki
aacn zerine konmu, birer ok ucu gibi delici grnen gzleriyle, sipsivri gagal bir ahin
kendisine bakyordu. Kuun ayaklar knalanm gibi kpkrmzyd. Kolunu kua doru uzatnca
zerine srad bir hamlede. Sonra havaya doru atp, izlemeye balad. Ykseldike
ykseliyordu, grnmez olana kadar kt gkyzne. Uuu muhteemdi, Batur Han ellerini
azna gtrp tiz bir slk ald. ahin diklemesine iniyordu kendisine bir gsteri yaparcasna.
Yere iyice yaklatnda bir eri izerek yeniden ynn yukarya dorulttu. Delikanl hayran
hayran bakarken gkyzne daireler izerek ykseldi bu kez. Tiz bir lk sesi duyuldu

Sava aralarn ieriye ald ve sonra darya kt tekrar, kuyudan su ekip elini yzn
ykad. Kuyunun, topran derinliklerinden gelen buz gibi souk suyu hemen almasn salad.
Dars olduka serindi. Bitkilerin zerine iy dmt ve hava da nemliydi. Atn suvarp
325
,
hayvann nne ot koydu yemesi iin.

eri girip karnn doyurduktan sonra, zrhn giyindi. Il l kapkara yanyordu, yanlarnda
abartl olmayan kk, beyaz ve lacivert ilemeleri olan zrh zerine tam oturmutu. ok
salam olduu zaten belliydi ama hafifti de ayn zamanda. Bacaklk ve kolluklarn da balad,
pazbentlerini takt. Tm yzn gizleyen tolgasn kafasna geirerek denedi, zeri dokuz
dml simsiyah pskl omzundan aaya doru bir kar kadar sarkyordu. zerine bir
arslan ongunu
326
kaklm olan kalkann alp srtna geirdikten sonra tolgasn bandan karp
koltuunun altna ald. izmelerini eline alarak kapnn azna vardktan sonra giyindi,
mahmuzlar yeni doan gnle lad.

Silahlarn kuandktan sonra darya kt. Atnn yanna vardnda bir zrh da onun iin
hazrlanm olduunu grd, biraz nce hayvana su verirken fark edememiti demek ki. Onun
da kapkara olan zrhn giydirip kaylarn geirdi. Ardndan acele etmeden hayvann kuyruunu
rp baladktan sonra ierden getirdii bir frayla tylerini temizledi.

Atnn yularn tutup geriye dndnde karsnda yal ev sahibini grd. Kadn
afallam, donakalmt. Kimdi, neciydi, neyin nesiydi bu delikanl? Nereden kp gelerek
hayatna girmiti? Hi bilmiyordu. Yalnzca iyi birisi olduunu sezinliyordu yreinin ta
derinliklerinde.

Batur Han kadnn yanna varp;

Dua et, ana, dedi. Eilip elini pt.

324
Tolga: Mifer.
325
Suvarmak: Sulamak. Su vermek.
326
Ongun: Arma, kabartma.
S a y f a | 181


ELMA
Tanay Anann gzlerinden yalar szlyordu. Bklm beli, iek desenli elbiseleri ve
bembeyaz yzyle orada ylece dikilmi kalmt; yazmasnn altndan knal ak salar darya
tayordu. Niye aladn kendisi de bilmiyordu. Bir haftadr boluu dolan yalnzlnn iine,
delikanlnn gidiiyle birlikte yeniden deceine mi alyordu, kim olduunu bilmedii bu yiidin
garipliine mi, Dnyann dzenine mi, geip gitmi olan bir mre mi? Belki yaklaan lme
Belki de hepsine Belki de kendisinin de bilemedii, kk derinlere giden daha bir sr eye.
ldnde kavuaca insanlarn zlemi ve iinde eriyip kaybolaca o tanrsal varoluun
beklentisi bile lm korkusunun nne geemiyordu.

Delikanl atna bindi, Tanay Anaya dnp;

Geri geleceim, dedi.

Sonra hafife mahmuzlad hayvan, at alak bir sesle kineyerek komaya balad.
Nallarnn dvd toprak yoldan kalkan tozu ardnda brakarak gzden kayboldu. Bir ara
telerden sesi duyulur gibi oldu. Ta ileride, yukarya doru kan bayrn orada bir karalt
grld, yeil tepenin ortasnda sar bir erit gibi uzanan yokuu ap yeniden yitip gitti.
Gkyznde yaban rdekleri okba biimini alm baka bir diyara g ediyorlard. Okun tam
ucundaki liderleri arkaya geerek bir bakasyla yer deitirdikten sonra bir kediye benzeyen
kpk kpk bulutun ardnda kayboldular. Yzlerce, binlerce yldr sren bu yolculuu gelecek
yl belki de bakalar yapacakt, aralarndan bazlar eksilecek onlarn yerine bakalar geecekti
ama yolculuk hep devam edecekti. Rengrenk uurtmalar ge doru ykselmi, kck
grnyorlard ve ocuklar sanki yukarda szlp duran onlar deil de kendileriymi gibi
mutluluk duyuyorlard. nsanlar da aslnda rzgrn nnde ykselip alalan, farkl ynlere
kayan bu uurtmalar gibi yazglarnn elinde uup duruyorlard.

Tanay Ana ellerini yukarya doru kaldrm yakaryordu. Doru drst tanmad,
derdinin ne olduunu bile bilmedii biri iin dua ediyor; Aya pek bassn, yreinde korku
duymasn, yavs
327
onmasn, gnlndeki yara saalsn diyordu. Tm yreiyle, tm inancyla,
tm itenliiyle sylyordu bunlar. Yerlerin ve gklerin sahibine yardm etmesi iin
yalvaryordu. inden taan duygular aikr ediyordu; yakar sonsuzlukta yanklanyor, sz
hayat buluyor, onulmaz aclara derman oluyordu. Sz yaama dnyor, sz umut oluyor,
gelecee tohumlar sayordu.

DN

Artk gz iyice kendisini hissettirmeye balamt, souk kuzey rzgrlar yeryzne
doru inerek bitkileri tyor, yaklaan yamurlar haber veriyorlard. Yaknda kra decek,
sebzeleri yakp kavuracak, hayatlarn sonlandracakt. Sararan, kzla alp dklen yapraklar

327
Yav (Ya): Dman.
S a y f a | 182


ELMA
rzgrlarn nnde savrulup giderlerken, biilip kes
328
hline getirilmi otlar, samanlar ieriye
tanyordu. Kadnlar ykadklar budaylar kaynatp hedik
329
yapyor; kuruduktan sonra
dibeklerde
330
sokularla
331
dverek veya setenlerde
332
kzlerin evirdii dvek
333
talaryla
krarak klk bulgurlarn hazrlyorlard. Kimileri budaylar katrlarn srtnda uvallarla,
eeklerin veya kzlerin evirdii yahut da suyun dndrd deirmenlere gtrp
ttrerek klk ununu temin ediyorlard. Derenin kysnda bir kadn, iinde ayran alkad
yayn ince milli
334
kumla ovarak temizlerken, karalar kuanm kapkara bir atlnn uarcasna
yanndan geip gittiini grd.

Batur Han ehre girerken her taraf insan kaynyordu; bayraklar, tular dikilmiti alann
etrafna. Davullar alnyor, onlara zurnalar, kavallar elik ediyordu. At arabalar ve kzlerin
ektii kanlarsa gcrdayan tekerlekleriyle insanlar ehre tamaya devam ediyorlard.
Eeklerine, atlarna binerek civar kylerden gelen pek ok insana rastlanyordu; ortalk bayram
alan gibiydi. ocuklar iin hafzalara kaznacak, unutulmayacak, yepyeni, deiik, farkl bir
gnd bu; ileride kendi ocuklarna, torunlarna anlatabilecekleri bir gn geirerek, zlemle
anabilecekleri, belki de belleklerinde gereinden daha gzel bir hle dnen bir gn olacakt.
tede cura
335
alan bir an etrafnda, onu hayranlkla dinleyen insanlar dikkatini ekti.
Yanlarna yaklat. Yaklatka bir by gibi ruhunu saran ezgilere kapld. Bu kalabaln
nedenini imdi daha iyi anlyordu.

Salarn tarar esen yel,
Al yana benli, ak gzel;
Taktn gl seni kskanr,
Gsnden kar da yle gel.

stelik kulana hi de yabanc gelmiyordu bu musiki, bir yerlerden hatrlyordu ama bir
trl karamad. Zaten kalabalktan dolay ozann yanna da yaklaamad. Ama yz ifadesindeki
ve dinleyiindeki bu hayranlk, birka adm tesinde duran ve sahip olduu bilgiyi, konuyu
bilmeyen birisiyle paylamak isteyen orta yal kyl iin ok iyi bir frsatt. Yanna yaklaan
adam;

Bir gecede renmi, dedi. Hem de kendiliinden

Batur anlamayarak;

Neyi?... diye sordu, adamn yzne bakarak.

328
Kes: Saman haline getirilmi ayr.
329
Hedik: Kaynatlm buday.
330
Dibek: inde tahl krlan veya tlen byk ta havan.
331
Soku: Dibek iindeki tahl tmeye yarayan ta.
332
Seten: Kk dibek.
333
Dvek: Seten iindeki tc ta para.
334
Mil: Sel art balkl kum.
335
Cura: Kk balama. Dier balamalara kyasla boyutlar ok kktr.
S a y f a | 183


ELMA
Neyi olacak, bylesine almay. Hem o tele vurduunda kular bile susarlar

***

nce greiler alana inip, yalanmaya baladlar. Bacaklarndaki ilemeli, elikten
salam, manda derisi kspetlerle
336
ve st yanlar plak yal vcutlaryla ellerini birbirlerine
vurarak alanda dolanmaya baladlar. ri yar, dazlak bal bir grei nne geleni deviriyor,
srtn yere alyordu. Gre alanndaki ekime arttka davullar da daha hzl vuruyor, daha
cokulu eyler alnyordu. Yal bedenleri uzaktan ldayarak grnen greilerin says gitgide
azalyor, yenilenler balar nde alandan ekiliyorlard. Greilerin arasndaki mcdele
kzyordu.

Satclar yol kenarlarna tezghlarn am, bugn olabildii kadar kazan elde etmek iin
didinip duruyorlard. Her eit meyve, sebze, ekmek, rek, etler, kebaplar bulunabilirdi. sli
zgara kokusu her yana yaylyor, insanlarn hevesini uyandryordu. Meyan kk erbeti satan
bir adam bararak kalabaln iinde dolanrken, bir saka
337
da su datyordu. Annelerinin
yanndaki gen kzlara uzaktan kur yapan erkeklere bazen bir glmseme gnderiliyor, bazen
ters ters baklyordu. Bazen de bir yanak kzaryor, utanan bir ba ne eiliyordu. Yankesiciler,
kalpazanlar ortalkta cirit atyor, yakalananlar zindana tklyorlard; yine de biliyorlard ki,
dnn hatrna birka gn iinde balanp, serbest braklacaklard.

Karlamalar balam devam ederken alana kara zrhlara brnm bir sava girdi,
atn drtnala kaldrarak. Arkasnda Urukun kars ve mstakbel gelininin yan oturduu, hakann
bulunduu sayvana
338
doru srd. Atlnn istedii tek birey vard. Sevgilisinin gzlerindeki
ifadeyi grmek... Yolbars aha kaldrd, gk grlts gibi bir kineme sesi duydu alann etrafn
dolduran kalabalk. Sayvann nne vardnda hakan selamlad ama asl amac bakayd.
Sevcenin yzn, gzlerini grd; evleniyor gibi deil de yas tutar gibi bir hli vard. Baka bir
insann zldne hi sevinmemiti hayatnda ama u anda dnyada en ok sevdii kiinin
zlyor olmasna seviniyordu. lgin bir elikiydi bu. O anda gzlerinin n d, bedenine bir
g geldi. Kllerinin iinden yeniden douyor, baka bir insan kendi iinde ayaa kalkyordu.
Tm benliiyle, tm varlyla, tm inancyla savaacakt. Tm bilgisini, becerisini, hnerini
koyacakt ortaya. Bu, yolunu yitirmi dnyada bir anlam olmalyd ve onun iin arpacakt.
Anlam yoksa hibirey yoktu, herey nemsiz, deersizdi.

Vurumalar yaplyor, cengverler hasmlarn alt ederek, alklar, lklar arasnda st
aamalara kyorlard. Kim olduu bilinmeyen Kara Sava kimseye acmyor, vurduunu
deviriyordu. Arada srada seyircilere yneliyor, onlar selamlyor, desteklerini arkasna alyordu.
Bylece hasmlarnn morallerinin bozulmasna yol ayordu elbette ki, hem de ilginin kendisine
ynelmesini salyordu. O alanda karsna kan herkesi alt etti vurumann her trlsnde

336
Kspet: Deriden yaplma grei pantolonu.
337
Saka: Hayr iin su datan kii.
338
Sayvan: Glgelik. Glge bezi.
S a y f a | 184


ELMA
klcyla, kargsyla. Sald oklar ku olup utu, bir ahin gibi gidip avn kendisi buldu. Kendi
lkesinden olsun, dier lkelerden gelenler olsun, hi kimse tutunamyordu karsnda. Grete
yere almadk srt koymad, yayn gerince paralamadk hedef kalmad, atn geebilen olmad.
Kalkann paralayan karg, zrhn delebilen mzrak kmad. Klcn vurduu ukal
339
dalyor,
mzrann eritii kalkan krlyordu. Halk couyor, insanlar kendi tandklarn deil, bu kim
olduunu bilmedikleri savann tarafn tutuyorlard. Vurumalara olan ilgi artyor, insanlar
alana ekiliyor ve herkes bu gizemli cengveri merak ediyor, tm kalabalk onu konuuyordu.

Gnn sonuna doru, batan Gnein altnda kzla alan teninin rengi tun gibi yanan,
uzun sal bir yiitle yapt mcdeleyi de kazanarak gcn ve yeteneini ortaya koydu. Bu
alann en iyisi olduunu herkese kantlamt. Karsndaki adam da hafife alnacak gibi deildi,
saate yakn srmt mcdeleleri. Alan batan sona dolandktan sonra hakann bulunduu
yere yaklap nnde durdu. Ne olacan biliyordu. stedii birey olup olmad sorulacakt ve
eer istei mantkl ve mkul bireyse derhl yerine getirilecekti. Hakan oturduu yerden
kalkarak;

Bir istein var mdr benden alp yiit? Dediinde, Batur Han isteyecei eye zaten ok
nce karar vermi olduundan hi duraksamad;

Vardr Hanm, diye yantlad soruyu.

yleyse syle, yerine getirilsin. Ne dilersen; mal, toprak, hayvan, altn

Batur, babasnn sol yannda oturan iki aabeyine bakt. Sonra tekrar hakana dnerek;

Hepsine gzm toktur. Eer izniniz olursa ehzadelerle vurumak isterim, dedikten
sonra ekledi; kiye kar tek

Herkes aknlk iindeydi, ehzadeler birbirine bakyor bu tuhaf istein nedenini
anlamaya alyorlard. evreyi dolduran halk arasnda da bir dalga gibi fslt hlinde, bu ilgin
istek azdan aza iletilmeye balamt bile oktan. Tm dikkatler daha youn bir biimde bu
savaya ynelmiti artk. Batur;

ehzadelerin lkenin en iyi savalar olduklarn duydum. Benim iin hnerli bir yiitle
vurumak altndani maldan daha deerlidir, diye devam etti.

Bu istein geri evrilemeyeceini en bandan beri ok iyi biliyordu nk yle birey
ehzadeleri korkak durumuna drr, bunca insan gznde itibarlarn be paralk ederdi.
Ayrca aabeylerinin ikisi de iyi vuruurlard ve bu konuda kendilerine gvenirlerdi. O yzden de
meydana inmekten korkacaklarn hi sanmyordu. stelik ikiye kar tek vuruma nerisi

339
ukal: Zrh.
S a y f a | 185


ELMA
aktan bir hakaretti kendilerine kar yneltilmi. Gerekten de babalarnn kulana eilerek
olumlu yant verdiklerini grecekti birazdan.

Yulu Han, bavezire dnerek;

Sen ne dersin? diye sordu.

ehzadelerin dnlerde cenk etmesi aslnda eski bir gelenektir, uygun der bence.
Yine de karar sizindir, diye yantlad o da.

ehzadeler hazrlanrken bir rtkan alann orta yerine karak, yiitlerin nn ayn
anda vuruacan ama ikiye kar tek olma teklifinin hakann oullar tarafndan kabul
edilmediini, herkesin kendisinden sorumlu olacan defalarca tekrarlayarak tm herkese
duyuruyordu. ylesi bir teklifin kabul edilmeyeceini zaten Batur da biliyordu ama byle
yaparak bir tala iki ku vurmu oluyordu. Hem vuruma isteinin yerine getirilmesini salama
balyor, hem de hasmlarnn karsnda biraz da kibir denilebilecek seviyede kendine gven
izlenimi brakarak canlarnn sklmasn salyordu.

ok fazla srmeden, karde yuvarlak alanda ayr ayr yerlere ekilmi birbirlerine
bakyorlard ve herkes bu yz grnmeyen kara savann kim olduunu merak ediyordu.
Altlarndaki atlar toynaklarn yerlere srtyor, burunlar geni geni alarak soluyorlard.
de birbirlerini kollayarak bekliyor, rakiplerini gzlyorlard. lk harekete geen Uruk oldu; atn
mahmuzlayp alann ortasna doru srd, dierleri de silahlarna davranarak ayn eyi yaptlar
bunun zerine.

atl yldrm gibi birbirlerine girdiler. Nefesini tutup, atlarn birbirlerine ulat
noktaya kadar ses kartmayan halk, kllar ekilip de birbirine deerken kard ngrtlar
kulaklarna ulanca aniden patlayan bir frtna gibi ortal ayaa kaldrd ve youn bir uultu
ykseldi. lklar, alklar, tezahratlar her yeri inletirken dv de birbirlerine etrafnda
tezginerek
340
homurdanan atlarn zerinde, insanln eski alarndan beri var olan o ltl
silahlarn birbirlerine kar kullanyorlard. Gnein artk en zayf, en gsz hlini yaayan
klar, kllar birer turuncu ve krmz alev yalmna dntryordu.

Uaklar kouturarak, karanla boulmakta olan alann evresini mealelerle donatmaya
urayorlard. Ortadaysa amansz mcdele srerken dvlerin de tm yeteneklerini,
eitimlerini ve zeklarn kullanmaya alyorlard. G konusunda Batur dierlerine kar
kesinlikle u anda stn bir konumdayd, aylarca sren yorucu servenler zinde kalmasn ve
fiziksel olarak dayankllamasn salamt.

Kendisini orada lme terk ederek, bir yl boyunca sahte ve yapmack yasn tutan bu iki
ahlaksz imdi karsndaydlar. Onca zorluklar gslemi, lmlerden dnm, diyardan diyara

340
Tezginmek: Etrafnda dnmek.
S a y f a | 186


ELMA
yapayalnz savrulmutu ama imdi buradayd. Oan
341
bugnleri gstermiti, kendisine yabanc
gibi duran ve sabahtan beri henz alamad ama aslnda yllarn geirmi olduu u alanda
kar karyaydlar. Sabrlarnn snrlarn zorlamaya balad aabeyleri artk fkelenmeye
balyorlard yava yava. stedii ve bekledii de buydu, yle olunca denetimlerini
kaybedeceklerdi. Bu herkesin bildii bir eydi, fkelenen arpmay kaybederdi. Nitekim orada
halkn karsnda olduklarn ve niye dvtklerini yava yava unutan aabeyleri mcdelenin
taraflarn ten ikiye kaydryorlard. Uruk ve Turul birbirleriyle sanki zihinsel bir iletiim
kurmuasna yalnzca Batura yklenmeye, arl tamamen ona vermeye ve bu tanmadklar
yabancnn en bata kendilerine yapt neriyi reddettikleri hlde, gerekte ikiye kar tek
savamaya balyorlard. Bir sre sonra birbirlerine kar yaptklar gstermelik hamleleri de terk
ederek, aktan birlikte hareket edeceklerdi. Hrsndan ve evkinden hibirey kaybetmeyen ve
vurumaclar izleyen seyircinin heyecan ve galeyannda da en ufak bir eksilme olmuyordu bu
arada. Sesleri gecenin ken karanlnda lk lk yanklanyordu.

Klc ilk yere dren Turul oldu, oysaki Batur bu konuda tam tersi bir tahmin yapmt.
Urukla kendisi kllarn sallamaya devam ederken, Turul grzn atnn yan tarafnda asl
olduu eyerden alarak mcdeleye tekrar giriti. Ama moralinin bozulduunu Batur ok iyi
anlyordu, o belli etmemeye alsa da. Bir sre sonra Urukun da klc krlnca hep birlikte
ellerindeki pusatlar
342
atarak, karglarn
343
ve kalkanlarn kardlar. Alanda birbirlerinden
uzaklaarak, saldrya geerek dnp durmaya baladlar. Bir keresinde Turulun kargs
Baturun zrhn kerterek kayp gitti.

Meydan ilk terk eden Uruk oldu. Kara zrhlara brnm bu savann kargs, ukaln
delip yanndaki kaba etine girerken, la dnen iniltisi duyuldu. Tam o esnada Batur ikinci
darbeyi aabeyinin kendisine deil ama atna indirdi. Elindeki kalkan yandan hayvann kafasna
yle bir vurdu ki, ac ac kineyen at dengesini yitirip sahibiyle birlikte yere dt. Askerler hem
Uruku gtrmeye hem de artk bir elence msabakas olmaktan kp gerek bir kanl
mcdeleye dnm olan bu vurumaya mdhale etmek iin yanlarna geldiinde, Turul
eliyle askerlere kenara ekilmelerini iaret etti. Bu i hem artk bir gurur savamna
dnmt, hem de halkn nnde alan terk ederek rezil olamazd.

Ancak Turul, kardei Uruk kadar kolay lokma olmayacakt. Krlan karglarn ardndan,
alann kenarndaki uzun mzraklar alarak yeniden tututular kavgaya. Meydanda drtnala
srdkleri atlaryla birbirlerinin zerine varp sanki i ie geiyorlar ve yeniden ayrlyorlard. Bir
ara Turul yere att grzn yeniden alnca Baturda topuzunu hzla ekerek, tekrar yakn
dve tututular.

Gece yarsn oktan geride brakp sabaha doru yaklarlarken aln, yorgunluun ve
uykusuzluun etkisiyle hem kendilerinin hem de altlarndaki atlarn takatleri tkenmi, kan ter

341
Oan: Rab. Tanr.
342
Pusat: Silah.
343
Karg: Ksa mzrak.
S a y f a | 187


ELMA
iinde kalmlard. Ama ikisi de pes etmiyordu. Seyirci de akama nazaran ok daha dinginleip
durulmutu. Ve saylar biraz da azalm olduu hlde, ou kimse bu kavga sonulanmadan
evine dnmek istemiyor ve taraf olduklar savalara desteklerini grltl bir biimde
vermeye devam ediyorlard.

Atlarn mahmuzlarla ve kamlarla zorlanarak hzlandrld bir hamleden sonra,
birbirlerinin yanndan yine sonu alamadan getikleri bir esnada Batur, artk tm dikkatinin
dalm olduunu anlad aabeyine, vurumay sonlandran darbeyi indirdi. Arkasna dnerek
elindeki topuzu Turulun srtna gmerek yere yuvarlad. Sonra atndan atlayarak aabeyinin
bana varrken, elini beline atarak hanerini kard grld.

Turul boazna dayanm souk metali hissederken, arkasndaki savann;

Yenilgiyi kabul ediyor musun, yoksa grtlan keseyim mi? dediini duydu.

Sesi tanyordu, yaknndayken daha iyi alglamt bunu. Boazndaki hanerin
basksndan dolay glkle kard bir sesle;

Ediyorum, dedi tek kelimeyle.

Kara zrhlar iindeki sava ayaa kalkarken hanerini beline tekrar sokuyordu.
Sayvandan tarafa dndkten sonra ksa bir sre bekledi ve elini bana gtrd.

Tolgasn
344
kard.

O anda karda, sayvanda bir kzn ayaa kalktn grd.

GKTAI

oban, srsnn arkasnda yrrken, sa tarafndaki tepelerin yaknndan geen
suyolu, ay nda kvrlan uzun ve ince bir solucana benziyordu. Kk bir balk grd iinde,
bazen bundan ok daha irileri bile byle ierilere kadar girebiliyordu.

Kulana bir ses alnd.

Dinlemeye balad. Bir uultuya benziyordu ve giderek artyordu. Sonra kpek huysuzlanp
havlamaya balad, birazdan da srlar. Yolunda gitmeyen bireyler vard. Genelde depremden
nce byle davrandklarn sylerlerdi hayvanlarn. Kpek de srlar da yaygaray koparyorlard.

344
Tolga: Mifer.
S a y f a | 188


ELMA
Ama yerde en ufak bir kmldanma veya titreme yoktu. yleyse giderek artan bu uultu neyin
nesiydi?

Sonra da, birka saatlik bir uzaklkta bulunan, zeri dz tepenin olduu tarafta bir k
grd. Dikkatini bu kez oraya verdi. Krmzya alan bir rengi vard ve uultuyla birlikte artyordu
kocaman bir ate topuna benzeyen bu k. Alev yuvar
345
iyice byd. oban kolunu bann
zerine gtrerek gzlerine siper etti. Bir sre sonra da, daha fazla bakt takdirde gzlerinin
zarar greceini dnerek kafasn baka tarafa evirdi. Ate topu yukardaki tepenin zerine
arparken, gen ocuk sarsntdan kendisini korkuyla yere att. Hayvanlarn herbiri bir tarafa
katlar. Kulaklar sar eden uultunun ve gzleri kamatran o n ierisinde, patlamaya
benzer mthi bir grltyle tepeye arpan ate topu, sert kayalarn zerinden etrafa paralar
saarak ve kayay yarp datarak sekip ilerideki ormann ierisine dt.

ELMA

nsanlar yava yava, yaklak drt saattir zerine yaylarak, bada kurarak
oturduklar imenlii terk ediyorlard. Sargun Emmi de ar ar dorularak
kalktktan sonra kpr tarafna doru yrmeye balamt. Gkyzndeki
yldzlar yamur gibi yaacaklard birazdan sanki. Samanyolunun zerinde
kzlerin ektii kanlar arkalarndan iri, klkl baaklar olan ekinleri dkerek ilerliyorlard.
Tam o srada Altann aklna birey geldi. Eksik kalan bir yer vard. Kafasn gkyznden nne
indirip, ayaa kalkarak komaya balad.

Kavakla doru giden bir yarasay gz ucuyla grd ileride. Yal adamn yanna
vardnda;

Sargun Emmi, dedi.

Koca Sargun, ocua bakarak;

Syle Altan, birey mi var? diye sordu glmseyerek.

Elma ne oldu, peki?

Hangi elma?

Ormandaki elma. Gktann oradaki

Ha, o mu? Yerinde duruyordur herhalde.

345
Yuvar: Kre.
S a y f a | 189


ELMA
Yok, onu demiyorum. Aldlar m aatan? Ayda uyand m?

Koca Sargun biraz dnd, bu ksm kendisi de bilmiyordu ama ocua bir yant vermesi
gerekti. Atla deve deildi ya;

Batur Han, bir sonraki yl gidip ald elmay. Sylemeyi unutmuuz demek ki Hekimba
da gerekli ilac yaparak uyandrd kk kz.

Biraz susup yana yana yrdkten sonra ocuk arkasn dnp komaya balad, eve
gitmesi gerekiyordu. Yoksa anasndan bir gzel azar iitirdi. Ama arkasndan Sargun Emminin
sesini duydu;

Altan!

Arkasn dnp baktnda yal adamn kendisine eliyle, gel diye iaret ettiini grd.
Koarak yanna dnd tekrar. Sargun Emmi;

Bireyi daha unuttuk

Neyi?

O kadar anlattk da, tekerlemesini sylemedik. Masal biterken ne derler biliyor musun?

Altan biraz dnd. Balarken ne sylendiini hatrlyordu; Evvel zaman iinde Ama
biterken ne denirdi bulamad bir trl;

Yok, bilmiyorum, dedi.

Gkten elma dm

Ha, tamam hatrladm, dedi Altan sevinerek.

O arada, Sargun Emmi, ceketinin cebinden kard bir elmay Altana uzatt. O da ald.
Kendi bahesinde yetien aalarndan kopard iri, alaca renkli, sulu, mayho bir elma srekli
bulunurdu bu adamn cebinde ve ocuu ne zaman grse mutlaka verirdi.

S a y f a | 190


ELMA
LASA

Batur Hann dn gnnde orada bulunan ak sal, ak gnll ozan altna
postunu yayp, eline dokuz telli kopuzunu alarak, soy soylad. Grelim bakalm nasl syledi.

EJDER DESTANI

Bir lkede vard yce bir kaan.
ocuklar vard, hem de olan;
Kz bir de, anas yaamayan.
kmadan bymlerdi sarayda.

Aata, sarayn bahesindeki,
Al bir elma bulunurdu sihirli;
Tm dertlere deva, hem ifa idi.
Gelip koparrd ama ejderha.

Kaan, meyveyi getirsinler istedi,
nce ilk yl en byk olu gitti.
Aacn altnda uyuyuverdi,
Elleri bo geri geldi huzura.

br yl denedi ortanca olu.
Gidip aacn dibine oturdu,
Gece gelip uyku onu da buldu.
Diyecek hibir sz yoktu sonra.

nc yl vard kk, korkarak.
Kesti kolunu, karp bir bak.
Uyumad yaraya tuz basarak,
ylece bekledi, kamad asla.

Ejderha geldi, bir sava balad,
Yaraland canavar, sonra kat.
Ald geldi babasna elmay,
ok byk bir sevin oldu o anda.

Dtler peine de ejderhann,
zlediler kann canavarn.
Sakland iine o yuvasnn,
Gizli bir yeralt maarasnda.

Byk aabey indi yava yava,
Yoktu o kuyuda ne su, ne bir ya.
Yandm, diye bard byk karda,
Korkup hzla ektiler yukarya.
H
S a y f a | 191


ELMA
Anlatt; Aada ok scak var,
Sarmt her yann al yalazlar,
Ate pskrmt sanki duvarlar.
nmek isteyen dayanamaz asla.

Ortancay salnca ieriye,
Souk ayaz iledi gvdesine.
Dondum, diye bard can havliyle,
Aldlar onu tekrar yanlarna.

Kk karde dedi ki; Ben de gideyim,
Ne dersem dinlemeyin, ineceim.
Saldlar onu da balyken sicim,
ndi sa salim; yansa da, donsa da.

Aada grd byk bir saray,
Ejderle vurutu, olmad kolay.
Kesti ban g verince Kuday
346
,
Korkmaz artk kimse, azmandan yana.

At orada kaplar tek tek;
Yl kuyum
347
, akla gelmeyecek.
Gzel bir kz grd, sand melek,
Bu abimin, dedi; E olsun ona.

kinci kapdan da kt bir kz,
O da oturuyordu yapayalnz.
Evlensin dier abim, imdi yalnz,
Yaayp gitsin, birlikte bu kzla.

ncnn ardnda grd onu,
Kuuya benziyordu apak boynu.
Ald kz akln, sard ruhunu,
Yand yrei snmez ak oduyla.

Gnderdi yukarya birer birer.
Kz dedi; Onlar beni grmesinler,
Seni burada brakp giderler.
k da, urgan bana gnder sonra.

Olan dedi; Seni brakp gitmem,
Ben burada leceimi bilsem
Kz dedi ki; yle birey dilemem,
Ama gvenmem senden bakasna.

346
Kuday: Yaratc. Tanr.
347
Kuyum: Mcevher.
S a y f a | 192


ELMA
Verdi ak ve kara tel sandan;
Birbirine srt darda kalrsan.
Gelecek akko karako ardndan;
Ak olan tutarsan, sen hi korkma.

Kz gnderdi yukarya sonra,
Urgan geri dnmedi aaya.
Anlad ki, kz haklyd korkmakta,
Brakmlard kendini orada.

Dnd dolat oralarda biraz,
Sonra srtt telleri. akt yalaz
348
.
Geldiler kolar, hi yerinde durmaz.
Tuttu karay ama yanllkla.

Gne domaz bir lkeye gittiler.
Tutar, salmaz rma vahi ejder.
Tekrar brakmak iin kurban ister,
km bu yl kura hakan kzna.

Vard ldrd, kyac
349
ejderi,
At suyu sald lkeye geri.
Hakan; Dile sen, ne dilersen, dedi.
Alamad cevap. Dedi o; Sonra.

Ykseke aac grd gezerken,
Uyudu onun altnda yatarken.
Bir ses duyarak kalgad
350
aniden;
Ku yavrularyd bunlar yuvada.

Ylan yiyecekti o yavrular;
kt aaca, abucak trmand,
Kesti hi beklemeden kafasn,
Kurtard yavrular klcyla.

Analar geldi, bir Anka Kuu;
ldrecekti ki bilmeden onu,
Yavrular engel olup durdurdu.
Dile geldi ku, konutu onunla;

Dilein nedir? Artk bana bildir.
Dedi ki: lkeme geri dnmektir.
Ku dedi: Gerisi benim iimdir;
Krk tulum etle krk tulum su sala.

348
Yalaz: Alev. Kvlcm.
349
Kyac: Cani, vahi. Adam ldren.
350
Kalgamak: Srayp kalkmak.
S a y f a | 193


ELMA
stedi hakandan, ona verdiler,
Etle suyu hayvana yklediler.
Bindi srtna ge ykseldiler,
Et verdi, su iirdi yol boyunca.

Et bitti, kendi bacandan kesti,
Ku anlad, dil altnda gizledi.
Vardlar ayaklar yere dedi,
O yryemeyip aksad ama.

Ku yalayp verdi eti azndan,
Yaptrd, bakt sonra ardndan.
ki ty verdi o kanatlarndan,
Ayrldlar, kalkt topraktan Anka.

Vard yal bir kadnn evine,
Oldu konuk, bu karm
351
nineye;
Dne gidecekti dvmeye,
Geriye yavuklusunu almaya.

Birbirine srtt kzl tyleri,
Bir kara arap grnd, kageldi;
Dilein nedir? Syle bana, dedi.
At, kl ve ukal
352
diledi o da.

kt da alana bunlar alp,
Yendi aabeylerini arpp.
Evlendi, yavuklusunu kazanp.
Ve mutlu oldu yaayp onunla.

Anlatt atalar hep dilden dile,
Bu denilenler bylece biline.
Yasa unutma kendini sen de,
Yalnz sylediin kalr ardnda.

Ozan Yasa

351
Karmak: Yalanmak.
352
ukal (okal): Zrh.
S a y f a | 194


ELMA
eviriler

S a y f a | 195


ELMA
Szlk

Abra ve Yutpa: Yeraltnda yaayan ve ejdere benzeyen devasa iki ylan.
Ala Han: Efsanelerde ad geen bir Trk Hakan. Baz Trk boylarnn atas olarak kabul edilir.
Albs: Cad. Albastya neden olan kzl renkli kt varlk. Alkars.
Alpam Han: Efsane kahraman bir yiit.
Altan Han: Bir mitoloji kahraman. Altn Dan koruyucusudur.
Barak: Efsanevi bir kpek tr.
Bayubar: Alpamn srad zellikleri olan at.
Bengisu: Ab- Hayat. lmszlk ksiri.
Cedey Han: Mitoloji kahraman bir hakan. Yedi kpei vardr.
olpan: Vens gezegeni.
or: Cin. Gzle grlemeyen, ateten yaratlm varlk.
Demirkazk: Kutupyldz.
Erendiz (Erentir): Jpiter gezegeni.
Erlik Han (Yerlik Han): Yeralt tanrs, ktlk tanrs, eytan.
Is: Sahip. Koruyucu ruh. Trk amanizminde pek ok doa unsurunun Is vardr.
Kalkam: Glgam. lmszl arayan Smer mitolojisi kahraman.
Kmk: Kimi yrelerde Kk Ay takmyldz.
Krt (Krd): Mars gezegeni.
Nama: Hz. Nuh Peygamber (veya benzer nitelikler tayan kutsal bir kii).
Od Is: Atein sahibi, koruyucusu olan ruh.
Ouz Han: Trk boylarnn ve Hunlarn atas saylan efsanevi kaan.
Orduyolu: Samanyolu.
Orman Is: Ormann sahibi olan koruyucu ruh.
Sekendiz (Sekentir): Satrn gezegeni.
Talay Han (Dalay Han): Deniz ve okyanus tanrs.
Tin: Ruh. nsann varlnn somut olmayan ksm.
Ulu Kayn: Yerle g birbirine balayan yaam aac. AsyadaBay Terek de denir.
Umay Ana: Ana tanra. Umay Ene de denir.
lgen Han: Byk ve Ba Tanr. Yaratc G. Dier tanrlara gre mutlak stnl vardr.
lker: Bir takmyldz.
Yada Ta (Cada Ta): By ta. Trk mitolojisinde yamur yadran sihirli ta.
Yalmavuz: Dev. Calmavus da denir.
Yayk Han (Cayk Han): Irmak ve su tanrs.
Yediger: Byk Ay takmyldz. Yettegen de denir.
Yelbeen: Dev. Celbegen de denir.
Zada Han (Yada Han): Rzgar ve frtna tanrs.

S a y f a | 196


ELMA

DJTAL MATERYAL

ISBN:978-605-5618-03-2 no.lu,
ELMA adl eserin e-Kitap srmdr.
zinsiz baslamaz.

Elma

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Elma

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ELMA

You might also like