Adil Maviş - Söz Söyleme Ve İnsanları Etkileme Sanatı

Adil Mavi _ Sz Syleme ve nsanlar Etkileme Sanat
Kitaplar, uygarla yol gsteren klardr.

UYARI:

www.kitapsevenler.com

Kitap sevenlerin yeni buluma noktasndan herkese merhabalar...
Cehaletin yenildii, sevginin, iyiliin ve bilginin paylald yer olarak
grdmz sitemizdeki
tm e-kitaplar, 5846 Sayl Kanun'un ilgili maddesine
istinaden, engellilerin faydalanabilmeleri amacyla
ekran okuyucu, ses sentezleyici program, konuan "Braille Not Speak", kabartma
ekran
vebenzeri yardmc aralara, uyumluolacak ekilde, "TXT","DOC" ve "HTML" gibi
formatlarda, tarayc ve OCR (optik
karakter tanma) yazlm kullanlarak, sadece grmeengelliler iin,
hazrlanmaktadr. Tmyle cretsiz olan sitemizdeki
e-kitaplar, "Engelli-engelsiz elele"dncesiyle, hibir ticari ama
gzetilmeksizin, tamamen gnlllk
esasna dayal olarak, engelli-engelsiz Yardmsever arkadalarmzn youn emei
sayesinde, grme engelli kitap sevenlerin
istifadesine sunulmaktadr. Bu e-kitaplar hibirekilde ticari amala veya
kanuna aykr olarak kullanlamaz, kullandrlamaz. Aksi kullanmdan doabilecek
tmyasalsorumluluklar kullanana aittir.
Sitemizin amac asla eser sahiplerine zarar vermek deildir.
web sitesinin amac grme engellilerin kitap okuma hak ve zgrln yceltmek
ve kitap okuma alkanln pekitirmektir.
Sevginin olduu gibi, bilginin de paylaldka pekieceine inanyoruz.
Tm kitap dostlarna, grme engellilerin kitap okuyabilmeleri iin gsterdikleri
abalardan ve
yaptklar katklardan tr teekkr ediyoruz.
Bilgi paylamakla oalr.

LGL KANUN:
5846 Sayl Kanun'un "altnc Blm-eitli Hkmler" blmnde yeralan "EK
MADDE 11" :
"ders kitaplar dahil, alenilemi veya yaymlanm yazl ilim ve edebiyat
eserlerinin engelliler iin retilmi bir nshas yoksa
hibir ticar amagdlmeksizin bir engellinin kullanm iin kendisi veya
nc bir kii tek nsha olarak
ya da engellilere ynelik hizmet veren eitim kurumu, vakf veya dernek gibi

kurulular tarafndan ihtiya kadar kaset, CD, braill alfabesi ve benzeri
formatlarda oaltlmas veya dn verilmesi
bu Kanunda ngrlen izinler alnmadan gerekletirilebilir."
Bu nshalar hibir ekilde satlamaz, ticarete konu edilemez ve amac dnda
kullanlamaz ve kullandrlamaz.
Ayrca bu nshalar zerinde hak sahipleri ile ilgili bilgilerin
bulundurulmas ve oaltm amacnn belirtilmesi zorunludur."

bu e-kitap Grme engelliler iin dzenlenmitir.
Kitap taramak gerekten incelik ve beceri isteyen, zahmet verici bir itir. Ne
mutlu ki, bir grme
engellinin, dzgn taranm ve hazrlanm bir e-kitab okuyabilmesinden duyduu
sevinci paylaabilmek
tm zahmete deer. Sizler de bu mutluluu paylaabilmek iin bir kitabnz
tarayp,
kitapsevenler@kitapsevenler.com veya kitapsevenler@gmail.com
Adresine gndermeyi ve bu isimsiz kahramanlara katlmay dnebilirsiniz.
Bu Kitaplar size gelene kadar verilen emee ve kanunlara sayg gstererek ltfen
bu aklamalar silmeyiniz.
Siz de bir grme engelliye, okuyabilecei formatlarda, bir kitap armaan
ediniz...
Teekkrler.
Ne Mutlu Bilgi iin, Bilgece yaayanlara.
TRKYE Beyazay Dernei

www.kitapsevenler.org
e-posta: kitapsevenler@kitapsevenler.com kitapsevenler@gmail.com


Sz Syleme ve nsanlar Etkileme Sanat
Kitabn Yazar Adil Mavi
Tarama ve dzeltme: hekimhan
Hayat Yaynlar: 163 Baar Dizisi: 49
Editr Rahime Demir
2004, Hayat Yayndk letiim, Yapm, Eitim Hizmetleri ve Tic. Ltd. ti.
Tm yayn haklar anlamal olarak Hayat Yaynlan'na aittir. Kaynak gsterilerek
alnt yaplabilir; izinsiz oaltlamaz, baslamaz.
ISBN: 975-6700-77-7
Bask Yeri & Tarihi : stanbul, 2005
Yayna Hazrlk Teknik Uygulama Kapak Tasarm Bask & Cilt
: Yadigar Trkeli : Yasemin Yentur : Yasemin Yentur : Bilge Matbaaclk
Ylanl Ayazma Sokak No: 8 rme i Merkezi Kat: 1 (Kale Merkezi Kars)
Davutpaa, Zeytinburnu-stanbul
HAYAT YAYINCILIK, LETM, YAPIM, ETM HZMETLER VE TC. LTD. T.
Ylanl Ayazma Sokak No: 8 rme Merkezi Kat: 1 (Kale Merkezi Kars)
34010 Davutpaa, Zeytinburnu-stanbul Tel: 0 212 483 15 16 Fax: 0 212 483-30 55
http://www.hayatyayinlari.com e-mail: hayat@hayatyayinlari.com
Kurumsal ve Kiisel Geliim Kitaplar Online Sat Hizmetleri ve Danmanlk
i www.kitapmarket.com
Hayat
Adil MAV
1966 ylnda Gaziantep'te doan Adil Mavi, ilk renimini Almanya'da, liseyi
Bornova Suphi Koyuncuolu Lisesi'nde tamamlad. Hava Kuvvetleri adna O.D.T..
Eitim Fakltesi'nde okudu.
Dale Carneige Dernei'nin sertifikal retmenidir. Dn Konu Dinle (D.K.D)
Okulu'nun kurucusu Nvit Osmay'n nderliinde 1992'de Trkiye'de ilk Kiisel
Geliim Okulu'nun ikinci kuak kurucular arasnda yer ald. Trkiye'de Hzl
Okuma terminolojisine byk katks olan rahmetli Mustafa Ruen ile bir sre
birlikte alt. Kiisel Geliim Dernei'nin kurucularndandr. 1991 ylndan
beri yurt ii ve yurt dnda eitim yneticilii konularnda birok seminere
katld. Adil Mavi ounluu kurum ii olmak zere 250'den fazla seminer
ynetmitir.
Kariyerini profesyonel konumac ve seminer ynetmeni olarak srdrmektedir.
Hayat Akademi bnyesinde letiim Becerileri, Anlayarak Hzl Okuma Teknikleri,
Stres Ynetimi, Kiisel Organizasyon ve Zaman Ynetimi, alanlarn
Motivasyonunu Artrma, Hipnoz ve rade Eitimi konularnda eitim seminerleri
verip, bireysel ve kurumsal danmanlk yapmaktadr.
Yazarn Hayat Yaynlar'ndan km dier kitaplar:
Baar Rehberi (8. Bask)
Anlayarak Hzl Okuma ve renme Teknikleri (21. Bask)
Telkin ve Hipnozla renme (3. Bask)
SS alma Klavuzu (1. Bask)
indekiler
GR
Siz Kendinize Engel Olmadka Baarl Bir Sunum in Kimse Sizi Engelleyemez .9
Kendi Kendine Konuan Deliler!........................................ 10
Ne Ekersen Onu Biersin.................................................. 12
Kendime Engel Olmayacam .......................................... 13
En ok letiimi Kendinizle Kuruyorsunuz ........................ 14
Egoistlerin yi Yan Bakalar Hakknda Konumamalar.... 14
Konumalarm Nasl Deitirebilirim?............................ 16
nsan Yapa Yapa Ustalar ................................................ 17
Kendinizi Engellemediiniz Baarl Bir Sunum in
Kiisel Geliim ve Deerlendirme........................................ 19
BLM 1
Aklda z Brakan Bir Sunum in......................................... 21
Bir de Unutmak Olmasa! .................................................. 21
Sesini Duymak veya Kendini Dinlemek,
te Btn Mesele Bu! ........... 22
Konuarak Dncelerinizi Giydiriyorsunuz ...................... 23
Sa Beyninizi Gelitirin ......... 25
Aklda z Brakan Bir Sunum in
BLM 2
Dinleyicilerin "Siz"den Etkilenmesini stiyor musunuz?........ 29
Konumanza Deil Dinleyicinize Odaklann...................... 30
Zoru
Basitletirin................................................................
31
Sana Gvenebilir miyim?.................................................. 31
Dinleyicileri Ne Kadar Etkileyebildiinizi lmek in

Kiisel Geliim ve Deerlendirme.................................,..... 34
W
6 Sz Syleme Sanat
BLM 3
nce Ne stediklerini Bilin, Sonra Ne Syleyeceinizi.......... 35
"Onlar" Gibi Dn Ama Kendin Ol................................ 35
Konumak m Daha Zor, Dinlemek mi? .......................... 37
Anlamak ve Anlalmak in
BLM 4
Plansz Bir Baar Tekrarlanamaz veya Gelitirilemez .......... 43

Planlama ............. 43
yi Konumac, Dinleyicisini Mteri Gibi Grr................ 44
Dinleyen Her Grup, Konumacya Velinimeti Gibi Davranmaz! ..... 45
Baarl Bir Sunum Plan Yapmak ve Gelitirmek in
BLM 5
Yemein Lezzeti Kullanlan Malzeme, Ann Mahareti ve
Serviste Gizlidir .......... 51
erik Hazrlk ........... 51
Zihin Haritalar Yntemini Kullann ......... 52
Basit Cmlelerle Konuun ................................................ 53
Etkili Bir Yap "Kibarla Desteklenmelidir ........................ 55
rnek Bir Yap Gelitirmek................................................ 56
Hedefi 12'den Vuran Bir Hazrlk in
BLM 6
Ya Grndn Gibi Ol ya da Olman Gerektii Gibi Grn .... 61
lk zlenim ........... 61
lk zlenimde D Grn ve Kyafet ................................ 62
Giyiminiz inizin Da Yansmasdr.................................. 63
majnza Yatrm Yapn (Gardrop Ynetimi)...................... 65
Bakasnn Gznde Kendinizi Grme,
Deerlendirme ve Gelitirme.............................................. 67
BLM 7
Heyecannzdan Korkmayn, Onu Tanyn ve Ynetin ........ 69
u i Konumadan Halledemez miydik? .......................... 69
Konuma Korkusunu Ne Tetikler?...................................... 70
Kayglarnzdan Korkmayn. Faydalann............................ 71
GR 7
Heyecannz Tanmak ve Ynetmek in
BLM 8
Konumaya Balamak ........................................................ 77
yi Bir Balang in Kiisel Geliim ve Deerlendirme ...... 82
BLM 9
Szsz letiim ve Beden Dili ........ 85
Szsz letiimin zellikleri ....... 86
Szsz letiimde 8 Anahtar Bilgi ............ 86
Duru / Hareket .......... 91
Jestler .......... 92
Yz fadesi ......... 94
Uyumlu Beden Dili ............. 96
Gz Temas (art mdr?) .................................................. 96
Beden Dilinin Etkin Kullanm in
BLM 10
Konumay Bitirmek ..........................................................
101
Konumay Bitirirken Nasl Bir Yntem zliyorsunuz? ...... 105
Sorularla lgili 8 Yaklam..................................................107
yi Bir Son in Kiisel Geliim ve Deerlendirme .............. 111
BLM 11
Geri Bildirim .......... 113
Deerlendirme .......... 115
BLM 12
Televizyon ve Radyo Konumalar......................................117
Televizyon ........... 117
Radyo ............. 122
Gazete Rportajlar ......... 122
Kilit Bilgiler ........ 123
BLM 13
Toplant Ynetimi ve Sunular ............ 125
Kilit Bilgiler ........... 128
BLM 14
Konumann Servisi .......... 129
Ses Kusurlar ............. 129
Aksan ......... 135
Aksan ......... 135
Ses .......... 135
Sesimizi Nasl Gelitirebiliriz? ........ 137
Sesin Nitelikleri .......... 139
Kendi Sesinizi Yneterek Gelitirin ........ 142
Ses Rezonans Gelitirme Altrmas ......... 142
Doru Nefes Almak ........ 143
Solunum Altrmalar ......... 145
Beden Kaslarn yi Kullanmak ........ 146
Boaz Kaslarn Zorlamadan altrmak ......... 148
nl ve nszler ......... 149
Konumann Servisi ile lgili Kilit Bilgiler ...... 150
BLM 15
Sz Kusurlar ......... 151
Fonetik ve Diksiyon .......... 151
Kelimelerin Anatomisi "nller ve nszler" ........ 151
Genel Ses Kurallar .......... 152
nl ve nsz Ses Altrmalar ......... 154
Boumlanma ........... 164
Genel Altrmalar ......... 166
Diksiyon ............ 169
Kaynaka ............ 174
Siz Kendinize Engel Olmadka
Baarl Bir Sunum in Kimse Sizi Engelleyemez
"Yanl yapmayan insan yoktur. Kiinin insanlktaki derecesi yanln kabul
etmek ve dzeltmek iin gsterdii gayret ve titizlikle llmelidir."
Einstein
nsan grndnden daha karmak bir varlktr. Bakalarn anlama abasnn
yan sra hayat mcadelesinin ou, kiinin kendisini anlama gayretini kapsar.
Aysbergin st bilin ve devasa derinlikteki alt da bilinalt-dr. Bunu
bilgisayar teknolojileri ile kyaslayacak olursak, bilgisayar klavyesi bir
insann be duyusuyla edeerdir. ittiimiz, grdmz, tattmz,
dokunduumuz, kokladmz -veya kendimize sylediimiz- her ey klavyemiz, yani
be duyumuz vastasyla beynimize programlanr.
Kiisel bir bilgisayar, klavye ile ona yklenen program ve bilgiyi kaydetmek
iin bir "floppy disk" kullanr. nsan bilgisayarda, floppy disk bilinaltdr.
Tecrbelerimizin hepsi bilinaltmza kaydedilir, programlanr.
Tabi ki bu programlama kendiliinden olmaz, bir yerlerden gelen emirlerle ve
yantlarla gerekleir. Ancak bu o kadar otomatiklemitir ki
10
bunu takip etmek neredeyse imkanszdr. Beyindeki anahtarlar ap kapayan,
benzersiz bir ekilde kar konulmaz bir elektriksel drtyle devam eden bu
sre, yaam boyu devam eder. Bu elektriksel drtlere, bizi yneten ve
denetleyen zel zihinsel emirlere dnce denir.
Dndmz her ey, bilinli ya da bilinsiz kendimize sylediimiz her
dnce, elektriksel drtlere evrilir. Bu da gnn her annda yaptmz her
eylemi, her hareketi, her duyguyu elektriksel ve kimyasal olarak etkilemesi ve
kontrol etmesi iin beynimizdeki denetim merkezlerini ynetir.
Dnce Kutusu-
Ortaokulda szlye kalktnzda yaadnz olumsuz bir tecrbe, bir topluluk
karsnda ebeveyninizin sizi azarlamas ya da gerektiinde ihtiya duyduunuz
gven ve cesareti yaknlarnzdan bulamamanz KONUMA KORKUSUNU bilinaltnza
programlam olabilir.
Kendi Kendine Konuan Deliler!
Baka birisine ya da kendinize, kendi hakknzda ya da baka herhangi bir ey
hakknda sylediiniz herhangi bir ey ie dnk konumanzn bir parasdr.
Konuurken syledikleriniz, bilinaltnza yklediiniz emirlerin ve resimlerin
nemli bir parasn oluturur.
Kendi kendinize konuma, iinizde yz binlercesini yaptnz dnce trafiinin
kk bir da yansmasdr. Hepimiz kendimizle srekli konuuruz. Kendimizle
yaptmz konumalar ounlukla bilinsizdir; onun farknda bile olamayz.
Kendimizle
; - :-. Giri 11 !> . ,
konumalar sze dklm kelimeler ya da sze dklmemi dnce, hatta duygular
eklinde olabilir. Her yeni dnce, tutunacak baz eski dnceler, uyaca
mnasip bir yer bulur. Sinir sistemindeki bu iletiim yolu, dncelerden inanca
giden salam asfalt yollar yapar. Bunun anlam; bir dnceye ne kadar uzun sre
inanrsanz, o kadar gerek demektir.
Eer kendiniz hakknda sylediiniz her ey bilinaltna bir direktif oluyorsa,
o zaman, kendinizle ilintili olumsuz bir ifade kullandnz her sefer
bilinaltnz, sizi tam olarak tanmladnz gibi olumsuz bir ahs yapmas
iin ynlendiriyorsunuz demektir.
te bunlardan bazlar:
1. Ben bu kadar insann karsnda nasl konuacam?
Bilinaltnza gnderdiiniz mesaj "nsanlarn karsna ktm zaman
konumam zorlatracak bir sr sorun kar." olacaktr.
2. ok ekingenim, niye kendimi rahat brakamyorum?
Bilinaltna gnderdiiniz mesaj "Madem ekingensin, bunu konuma srasnda
herkese gster!" olacaktr.
3. En iyi bildiim konular, ama ya kartrrsam? Bilinaltna gnderdiiniz
mesaj "Bu konuda her eyi biliyorum ama yine de baz yanllar yapmaya
hazr olmalym!" eklindedir.
4. Bu imkansz! Neden bu iler bana ihale edildi?
Bilinaltna gnderdiiniz mesaj "Benden baka enayi bulamadnz m, ben
konumak istemiyorum ve bunu herkes zaman geldiinde anlamaldr!" olacaktr.
5. Beynime kan hcum ediyor, lecekmiim gibi hissediyorum! Bilinaltna
gnderilen mesaj "Bir eylerin ters gidecei muhakkak! En azndan konuma
srasnda kendimi kt hissetmeliyim." olacaktr.
?n
12 Sz Syleme Sanat
Ne Ekersen Onu Biersin
Olmasn istemediiniz bir eyi dnmeye balayarak bu o-lumsuzluun etkisi
altna girer ve onun banza gelmesini kolaylatrrsnz. nanmyorsanz, ok
iyi olduunuz bir konuda ne kadar sakar ve beceriksiz olduunuzu dnmeye
balayn. Ksa bir sre sonra sylediklerinize inanmak zorunda kalacanz
gereklerle karlaacaksnz. Bilinaltnn yasalarn bilirseniz kendinizi
nasl olumlu etkileyebileceinizi veya olumsuz bir etkiyi tesirsiz hale
getirebileceinizi renirsiniz.
Bilinaltnz bir snger gibidir; yeterince sk ve kesin olarak o-na
sylediiniz her eye -bir yalana bile- inanacaktr. Beyin, ahlki yarglarda
bulunmaz, o sadece ona ne sylerseniz onu kabul eder.
Her gn bilinli-bilinsiz binlerce dnce beyninizde belli dosyalarn arasna
girmek zere yol alr. Bu dncelerin desteklenmesiyle inanlarnz oluur.
nanlar; davranlarnzn alt basama olan tutumlarnz, genel kanaat ve
referansl dncele-rinizdir. ok defa duygularnzn veri tabann oluturur.
rnein bir konuma ncesi nedenini dnmeden heyecann etkisini psikolojik ve
fizyolojik yaamaya balarsnz. Bylece eylemleriniz ve davranlarnz ortaya
kar. Bu durumda istenen veya istenmeyen sonular bu program dahilinde
gerekleir. Yani sonular bimeye balarsnz. te beyin bu sistemde alr.
Bir anlamda "Ne ekersen onu biersin!" sistemi.
Dnce Kutusu-
Kaybettiinizde, aldnz dersi de kaybetmeyin.
Giri 13
Kendime Engel Olmayacam
lerleyen sayfalarda ie yarar pek ok bilgi bulacaksnz. Bunlar ezberlemi
olsanz bile sras geldiinde hibir ey hatrlaya-mayabilirsiniz. Bunu ani
kilitlenme veya unutkanlk olarak deerlendirebilirsiniz. Ben bunu yllarn
birikimi ile kendinizi destekleyen/ykan konumalarn sonucu oluan zgven,
zdeer ve cesaret nitelerinin zarar grmesine balyorum. Yllar nce belki
bir retmenin snf iinde sizi azarlamas, belki sevdiiniz kiinin size hayr
demesi ya da baka ac bir tecrbe kendinizi destekleme nitenize nemli
kayplar vermi olabilir. Baarl bir konumac olmak istiyorsanz baz hatalar
yapabileceinizi imdiden bilmelisiniz. Bunlar renme zayiat olarak grmeli
ve zgveninize toz kondurmamalsnz. "Olmuyor ite yapamyorum, bir daha
denememe gerek yok!" derseniz bir sre sonra daha bir ie girimeden: "Ne de
olsa baarszlkla sonulanacak, hi denemem daha iyi!" diye dnmeye
balarsnz. Oyuna tekrar girmezseniz baarl olma frsatna da veda ermi
olursunuz. Baarszla uramamak iin zaman ve g harcamay bir kenara
brakn, bunu bir renme frsat olarak grp dikkatinizi olmasn arzu
ettiiniz resim/film zerinde toplayn. Bir yandan kendinizi glendirirken bir
yandan da i engellerinizin icabna bakmalsnz!
14 Sz Syleme Sanat \
En ok letiimi Kendinizle Kuruyorsunuz
"Deli miyim ben, kendi kendime konumam!" derken bile kendinizle konuuyorsunuz.
Sizi glendiren veya zayflatan bu dncelerinizi ynetmeyi kabul etmezseniz,
bu seiminizle -mr boyu mutsuz tecrbeler yaayacanz imdiden kabul etmi
olursunuz. nce bu iletiim eklini tanmaya aln.

Egoistlerin yi Yan Bakalar Hakknda Konumamalar
e dnk konuma sisteminizi tanmak size eski olumsuz programlamay silme ya
da yerine bilinli ve olumlu yeni ynergeler koyarak geersiz klmann
frsatlarn verecektir. Herkesin mevcut yapabildii beceri dzeyinin
gelitirilebilecei grndeyim. Pasif kabullenmeyi brakp, proaktif
dncelerle arzu ettiimiz yarglar yerletirip olmak istediimiz kii
olabiliriz.
Kendinizle olan iletiimde en vasattan mkemmele kadar geliebilen 5 farkl
seviye:
1. "Yapamam" Deil, "renebilirim"
"Yapamam" en zararl i iletiimdir. Kendiniz hakknda kt ya da olumsuz bir
ey syleyip bunu kabullendiiniz seviyedir (i-letiimdir). Bu seviyeyi tanmak
kolaydr. Bu seviyeyi u kelimelerden tanyabilirsiniz; "Yapamam!", "Keke
yapabilseydim!", "Yapabilmeyi ok
Giri 15 ' -.; ,
isterdim!", "niversiteyi kazanabileceimi sanmyorum.", "Snavdan iyi bir not
alamam!" gibi kelimelerle yapm olduumuz iletiim bizde korku, endie ve
tereddde neden olur. Beynimiz bizim sylediimizle ilgilenmez, i iletiimin
sylediini yapar.
2. Kimse Beni Zorlamyor... Ben stiyorum...
"Yapmaya ihtiyacm var." "..........Yapmalym." Bu kelimeler
aldatr. Bizim yararmza gibi grnse de bize kar alr. Bu kelimeler;
"Yapmam gerek!", "........ama deilim."dir. Bu kelimelerle yaplan iletiim
zararmzadr. nk bu iletiimle sorunu kabullenmi oluruz. "Daha ikna edici
konumay renmeye ihtiyacm var." dediinizde aslnda siz beyninize u
program yollam olursunuz; "Daha ikna edici konumaya ihtiyacm var. ....ama
konuamam ki!." vb.
3. Snrlarnz Snrlandrmayn
"Ben asla...., ben artk...." yarannza alan en alt seviyedeki kelimelerdir.
Bu seviyede deimeyi kabul edersiniz. Ayn zamanda deiiklik olmu gibi bir
eyler yapma karan da alr ve karar imdiki zamanda ifade edersiniz. Bunlar u
cmlelerle ifade edilir: "Daha ikna edici konuabiliyorum.", "stersem bu ay
....kadar sat yapabilirim.", "Elimden geleni yapyor ve bunu
gerekletiriyorum." vb.
4. "yleymi" Gibi Davranrsanz "yle" Olursunuz
Ben......im. Bu, kullanabileceimiz en etkili iletiimdir. Bunlar
en az kullandmz ama en fazla kullanmamz gereken kelimelerdir. Bu seviyeyle
gerek olmasn istediiniz yne doru ilerlersiniz. Olmak istediiniz ekli,
resmi bilinaltna gnderirsiniz ve unu iletmi olursunuz; "Ben bu olmak
istiyorum ve beni bu yap." Balca cmle yaplar yledir; "Ben iyi
satcym.", "Ben iyi konumacym.", "Ben ok iyiyim ve kendimi yrekten
kutluyorum." vb. (Belki bu, kendini beenmi grnenlerin neden daha baarl
grndklerini aklar.) '
16 Sz Syleme Sanat
5. Gerekeni Dnmyorum, Ne Gerekiyorsa Yapyorum
Bu, dnyasal istekleri am, asl yerini birok insann aklnn alamayaca,
eriemeyecei bir eyde aramay seen insanlarn dilidir. "Bundan daha iyisi
yok!." "Bundan daha iyisi olamaz!" vb. dnceler retir.
iletiimi mkemmel olarak kullanan herkes baarya ulaamam olabilir ama
baarya ulam olan herkes i iletiimini mutlaka en iyi ekilde kullanmtr.
Baarya ulamak istiyorsanz olumlu bir i iletiim kurmaya aln.
I. ve II. Seviye olarak belirlediimiz ie dnk konumann neden iyi sonu
vermediini kavradnz an, onu kullanmay brakn. Bu-' nun yerine III. ve IV.
Seviye ie dnk konumalar kullanmaya balayn.
Konumalarm Nasl Deitirebilirim?
Ne kadar iyi olursa olsun hibir fikir, eer kullanlmazsa, iyi sonu vermez. Bu
yzyln kendini gelitirme literatrnn ortaya kard en iyi dncelerden
biri olumlu dnme kavramdr. Bu kavram hayat grnz ve kiisel
geliiminizi salayacak etkide kullanmay renmekle ie balamalsnz. te
sizi o-lumlu dnme alkanlna gtrecek 5 admlk uygulama:
1. Adm: Kendiniz hakkndaki ve daha iyi konuma yapabil-
menizi engelleyeceini dndnz olumsuz dncelerinizi yazn.
2. Adm: Konumasn beendiiniz en az 3 konumacy
dikkatle ve defalarca izleyin. Televizyon kanallar, seminerler size bu frsat
verecektir.
3. Adm: Konuma ncesinde, konuma srasnda yaad-
nz dnce zaaflarnz (olumsuz dncelerinizi) bir iz-
Giri 17
gi ile ayrlm kdn sol tarafna yazn. Beendiiniz konumaclarn
konuurken tavr, davran, sessiz mesaj ve etkileimlerini yorumlayarak
beendiiniz ynleri maddeler halinde belirginletirin ve onlar sa stuna
yazn. rnein; konuurken insanlarn gznn iine bakyor, glmsyor ve
duraklayarak, sesini alaltp ykselterek sohbet eder gibi konuuyor... vb.
gibi.
4. Adm: Yazdklarnz maddeletirerek olumsuz dncele-
rinizi, dinleyene ve size rahatszlk veren tavrlarnz maddeler halinde
belirginletirin. Her gn kendinizi hayalinizde konuma yapmanz gereken
topluluk karsnda konuuyor olarak canlandrn. Kendinizi beendiiniz
konumacnn yerinde, ondan rendiklerinizi zmsemi olarak konuuyor gibi
hayal kurun.
5. Adm: Bu hayalleri zihninizde canlandrrken hepsini bir
oyun gibi dnn. Her gn birka defa birka dakikalk srelerle, hayalinizdeki
gzel konumaya konsantre olmak iin gznz kapal ve film izliyormu gibi
hayalinizi srdrn.
Bu filmin senaristi ve ynetmeni siz olduunuz iin szleri kendi kendinize
defalarca tekrar ederek telkin etkisi oluturun.
lk sunumunuzda fark grecek, bu kadar hzl sonu aldnza aracaksnz.
nsan Yapa Yapa Ustalar
Byk Rus ressam Brullof, bir seferinde, rencilerinden birinin eserinde
dzeltmeler yapmt. renci, bu dzeltmeyle bsbtn deien levhaya hayretle
bakm ve:
"Siz bir tek noktaya dokundunuz, fakat eser ne kadar deiti!" demi, Brullof da
u cevab vermiti:
"Sanat, o kk noktann balad yerde balar!"
18 Sz Syleme Sanat :
Konumak da bir sanattr. Herhangi bir sanat icra edenin ustalamas devaml
olarak yaplan tekrarlarla mmkndr. Konuurken karlaabileceiniz sorunlar
bu yolla aar ve srekli olarak geliirsiniz. Bu doal kural sanatta olduu
gibi spor alannda da grebiliriz: En iyi sporcular hem sadece belli bir alanda
uzmanlarlar, hem de sadece srekli antrenmanlar, yani tekrarlar ile
baarlarn arttrrlar. "Her alanda bir ey, bir alanda her ey" kuraln
uygulayarak uzmanlk alannzda iyi bir konumac olabilirsiniz.
Giri 19
endinizi Engellemediiniz Baarl Bif isel Geliim ve Deerlendirme
Kendinize Pua i Verin
D <endimi jelitirmem L azn 1 D yiyim
1. Kendimi anlama konusunda Biiin-Bi-linalt, Karakter-Kimlik, Benlik, Dnce
Gc, NLP, Olumlu Dnme vb. konularda kitaplar okuyorum.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
2. Bazen kendimi dinliyor, dnce bi-

imimi dardan biri gibi izliyorum. 1 2 3 4 5 6 7
8 9 10
3. Konuma ncesi heyecanmdan

zevk almay reniyorum. 1 2 3 4 5 6 7 8 9
10
4. Yakn arkadalarmdan, konuma

sonras beni deerlendirmelerini -zellikle istiyorum. 1 2 3 4
5 6 7 8 9 10
5. zgvenimi deerlendirebiliyor, za-

aflarm belirleyebiliyorum, bunlar: 1 2 3 4 5 6 7
8 9 10

6. Kendi kendimi pozitif konuarak ce-

saretlendirebiliyorum. Kullandm kalplar: 1 2 3 4 5 6
7 8 9 10

7. Konuma ncesi pratik yapmaya

enmiyorum. Bu hazrln aamalar: 1 2 3 4 5 6 7
8 9 10

. A
Aklda z Brakan Bir Sunum in...
"Eer renmek istiyorsan kendini
nemsemekten vazgemelisin."
DonJuan

renmek iin 5 duyu organmz kullanrz. Bunlar etkililik srasna gre:
1. Grme
5. Tat almadr.
2. iitme
4. Dokunma
IIII
Sadece grdklerimizin ve duyduklarmzn renme potansiyelimizin %94'n
oluturduunu biliyor musunuz?
Bir de Unutmak Olmasa!
renirken be duyu organmz nadiren birlikte kullanrz. Her birinin ayr
ayr deeri ve birbirinden stn yan olsa da ancak bir arada kullanlmas
renmede gl bir etki brakr. Ne var ki konumaclarn ou dinleyicilerin
sadece kulana hitap etmekle yetinir.

22 Sz Syleme Sanat Genel olarak diyebiliriz ki rendiklerimizin
kaynan;
%10 Okuduklarmz
%20 Duyduklarmz
%30 Grdklerimiz
%50 Hem grp hem yaptklarmz
%70 Konuurken dnp yaptklarmz
%90 Konuurken dnp yapp sylediklerimiz
oluturur.
Sesini Duymak veya Kendini Dinlemek, te Btn Mesele Bu!
Diyelim ki siz konuurken evrenizdekiler sizi duyuyor; bu, sizi dinledikleri
anlamna gelmez. Dinleyenler dikkatini size vererek dinliyorsa, bu da sizi
anladklar anlamna gelmez. Haydi diyelim ki sizi anladlar, bu da sylenenleri
daha sonra hatrlayacaklar anlamna gelmez.
Anlatlanlar gn sonra sorgulandnda sadece %10'u, gsterildiinde %20'si,
anlatma, gsterme ve uygulatmann birlikte gerekletii bir sunum olduunda ise
%65'i hatrlanmaktadr.
Dnce Kutusu-
ilk kez birinden dinlediiniz ya da okuduunuz bir yemek tarifi
ile, televizyondan izlediiniz veya bilenin anlatt ve tarifin
hazrlanmasnda birlikte altnz yemek tarifinde kavrama
dzeyleriniz birbirinden farkl olacaktr. Bu durum tpk
dinleyicilerin dahil edilmedii, sadece dinlemek zorunda
brakld DYALOGSUZ konumalarda olduu gibidir!
Aklda z Brakan Bir sunum in 23
Konuarak Dncelerinizi Giydiriyorsunuz
lk grte, bir insann sadece kyafetine bakarak onun sosyoekonomik durumu,
sosyal konumu, entelektel dzeyi, kltr vb. konularda fikir sahibi olursunuz.
Konumaya baladktan sonra da bilgi, derinlik, inandrclk, gvenilirlik gibi
konularda nemli lde fikir sahibi olur ve kii hakknda karar verirsiniz.
Konuma sesin sze dnmesinden olusa da insan kelimelerle deil resimlerle
dnr. Bir bakma giyilen elbiselerin iini dolduran resimler, hayaller,
duygulardr. Dinleyicilerinize anlatmak istediinizi gsterebilirseniz (veya
hayal kurdurabilirseniz) hedeflediiniz tepkiyi alrsnz. Bunun iin;
^ Duyu organlarna (renk, koku, tat) hitap edin.
st Mecaz ve benzetmeler kullann.
<sst Gncel rnekler, hikye veya anekdotlar anlatn.
Pf Noktas
Muhatabnz kim olursa olsun dinleyici sylemek istediklerinizden ok, duymak
istediklerine odaklanmtr. Bunu sezgileriniz ve tecrbelerinizle anlayp,
dinleyiciye onun beklentilerini bildiinizi gsterebilmelisiniz. Anlatc henz
konumaya balamam olsa da, "Bu kiinin syleyecekleri ilgimi ekiyor, galiba
ondan bir eyler renebilirim." dedirten budur.
Sunular Skc Yapan En nemli ki Neden
Eer nedenleri bilirseniz problemlerin zmlerine daha kolay ularsnz. te
size kt sunularn ounda grdm en yaygn iki hata:
1. Dinleyiciyi kendi halinde brakmak j11
2. Dinleyicinin sadece kulaklarna hitap etmek
p
24 Sz Syleme Sanat 1. Dinleyiciyi Kendi Halinde Brakmak
Sunu iki ynl bir iletiimdir. Her ne kadar katlmc, dinleyen pozisyonunda
kalsa da ilgi, istek, konsantrasyon ve sizi o-naylayp onaylamad ile ilgili
geri bildirimleri; bak, vcut dili ve tavrlar ile srekli tepkisini
gsterir. Katlmcya sadece bir alc gzyle bakan ve dinleyiciden ok
kendisine odaklanan bir konumacysanz ancak dinlermi gibi grnen bir
toplulua hitap edeceinizi bilmeniz gerekir.
2. Dinleyicinin Sadece Kulana Hitap Etmek
Beynimiz sa ve sol olmak zere iki yanm kreden olumakta ve her yanm kre
farkl ilevleri ynetmektedir. Bu ilevler renim hayatmz boyunca
gelitirilmeye allm, ancak genellikle sadece sol yanm krenin ilevlerini
gelitirmeye ncelik verilmitir. imdiye dek beynimizin sol kresinde;
ezberimiz, okuma-yazmamz, matematik ve analiz yeteneklerimiz, neden-sonu
ilikilerini kurgulayabilme becerimiz lld ve dllendirildi. Sa yanm
kresinde; duygulanm-z, sezgilerimizi tanma, ynetme, hayal kurma, aykm
dnebilme, vcut dilini okuyabilme gibi zelliklerimiz ihmal edildi.
Pf Noktas
yi bir sunu; sol beynin ilevine giren bilgi verici, iyi dzenlenmi malzemeye
ihtiya duyduu gibi, sa beynin ilevine giren beden dilinin etkin olarak
kullanld, canl, renkli, hayal gcn harekete geiren yaratcla ve mizah
malzemelerine de ihtiya duyar.
Sa Beyninizi Gelitirin te Baz Pratik Egzersizler:
*t Fkra kitab okuyun. Gldnz fkralarda durup, bu durumu hayalinizde
kurgulayn.
<m Bir ocukla oynayn. Onun oyun arkada olmay kabul edin ve istedii gibi
davrann.
8& Holandnz bir mzii dinlerken gzlerinizi kapatn. Hayal gcnz
izleyin.
^ Bir yemek tarifini dinlerken, onu hazrlarken zihninizde canlandrn.
^ Televizyonun sesini ksp izlediiniz bir dizide tandnz karakterler
arasnda geen diyaloglar tahmin edin.
^ Akam olduunda o gn yaptnz eyleri belli bir srayla hayalinizden
geirin. Baz eylerin grntlerini detay-landrarak zihninizde tekrar yaayn.
^ ortamnda gznz birka dakikalna kapatp evreden gelen seslerin
kimlere ait olduunu ve ruh hallerini deifre etmeye aln.
^ Sesini ilk kez telefonda duyduunuz ve tanacanz kiilerle ilgili
tahminlerde bulunun. Tantktan sonra tahmin 'ettiiniz gibi kt m? Kendi
kendinize sonularn
26 Sz Syleme Sanat
yorumlayn. Bu tahmininizin dayanaklarn anlamaya aln.
Okuduunuz bir cmleyi kendi szcklerinizle tekrar yazn veya anlatn.
Her gn bir iir okuyun veya dinleyin. Bunu huzurlu, sessiz, kendinizi
dinleyeceiniz bir ortamda yapn. Beden dili ile ilgili bir kitap okuyun ve
evrenizdeki kiilerin beden dillerini yorumlayn.
Roman ve hikye okuyun, betimlemeleri zihninizde canlandrmaya aln.
"Bilgiyi gce dntren, eyleme geme kararlhnzdr."
\KiLDA fZ BRAKAN lEERLENDRME
!!n Kiisel Ge;
Kendinize Puan Verin
D Kendimi Gelitirmem Lazm D iyiyim

1. Konumam hatrlanabilir yapan baz anahtar szckleri sralayabilirim.

12 3 4 5 6 7 8 9 10

2. Sa beyni aktif olarak kullandm dnyorum.

12 3 4 5 6 7 8 9 10

3. Sa beyin fonksiyonlarm gelitirecek egzersizleri biliyorum.

12 3 4 5 6 7 8 9 10

4. Dinleyicilerin beni takip ettiklerini ve kendilerini vererek dinlediklerini
anlayabilmek iin interaktif bir sunum yapabilirim.

12 3 4 5 6 7 8 9 10

5. Biriyle konuuyormu gibi her gn 15 dakika sesli kitap okuyorum. DSabah
Dle DAkam
12 3 4 5 6 7 8 9 10

6. Okuduum kelimeleri kendi cmlelerimle tekrar seslendirebiliyorum.

12 3 4 5 6 7 8 9 10

Dinleyicilerin "Siz"den
Etkilenmesini stiyor musunuz?
"Bir konumac, dinleyiciler tarafndan sevilmelidir. Dinleyicilerini
akldan ok duygularla etkilemeyi baarabilmeyidir. nk
insanlar yarglarn gerekten veya kanundan daha ok nefrete,
sevgiye, istee veya fkeye, zntye, mutlulua, korkuya,
umuda dayandrrlar." iero
"nanlarn deitirmeye hazr olanlar ok az ise de, pek oklar
ikna edilebilir." Goethe
Her insann en ok deer verdii (nemsedii) kii kendisidir.
Baka bir deyile sylediiniz szn nemi, karnzdakini ilgilendirdii
kadardr. nsanlarn nem verdii deerleri bilmeden onlardan konutuklarnza
deer vermelerini beklememeniz gerekir. nsan yaradl gerei bencil bir
varlktr. Bu bencilliine sayg gstereni kolayca benimserken, dlayana veya
kendisini nemsizletirene de diren gelitirir.
nsanlarla iliki kurmak/ilikiyi gelitirmek iin ura verdiinizde bu deerli
bilgi rehberiniz olsun;
30 Sz Syleme Sanat
Dinleyicilerin "Siz"den Etkilenmesini stiyor musunuz? 31
Pf Noktas
Dnyadaki en nemli yaratk insann kendisidir (BENLK) ve bu deeri nemseyen
herkes beni etkileyebilir.
Konumanza Deil Dinleyicinize Odaklann
Yoksa siz de katlmcy unutup kendinize mi odaklanyorsunuz? Konumann
srkleyici ve etkili olmasn salayan bir tr by vardr. Kendine veya
konumasna odaklanan kii iletiimin bysn kaybeder.
Karnzdaki kiiye aktan bahsederek bir lde onun dikkatini ekebilirsiniz
ama ona onun k olduunu veya ona k olduunuzu sylediiniz andan itibaren
dikkati %100 size kilitlenecektir.
nsanlarn kendisiyle ilgilendii kadar baka hibir eyle ilgilenmemeleri
konusundaki bilgi, bireyi etkilemek kadar topluluu etkilemek ve insanlarla
iliki kurmak iin de ura verdiinizde size temel dayanak olacaktr.
Konuma srasnda gz temas kurun, gler yzl olun. Onlar dinleyip, soru
sormaya tevik edin. Kendinizle ilgili bir hikye anlatp yaamnzdan bir para
paylan, hikyenize yorum ve katkda bulunmalar iin onlar yreklendirin.
Akllarndan geenleri okuyun, dile getirin. Sadece akla deil yreklere de
hitap ederek kendilerini deerli hissettirin.
Zoru Basitletirin
Uzun yllar hem konuuyor hem aratryorum, "Profesyonel Konuma" mesleini
icra ediyorum. Baarl konumaclarn, liderlerin, retmenlerin ortak
zelliinin; anlattklar konu ne kadar karmak, dinleyicileri ne kadar farkl
zeka ve bilgi dzeyinde insanlardan oluursa olusun basit, ksa, yaln,
anlalabilir cmleler kullanmaya zen gsterdiklerini gryorum. Byle
yapmadnz durumlarda da gzel konuma yapm ve uzun alklar alm
olabilirsiniz, ancak vurgulamak istediklerinizin ou anlalmayacaktr.
s#L j Pf Noktas
Byk lokmalar kk lokmalara bln ve bunu ocuklara ye-
dirir gibi yedirin; ama karnzdaki kiiye asla ocuk muamelesi
yapmayn. Ana vurgular sk sk tekrar edin.
Sana Gvenebilir miyim?
Dinleyenlerin sormad ama mutlaka ipularn arad ey bu. letiimde
takndmz sosyal maskeleri karp "Ya grndn gibi ol ya da olduun gibi
grn!" dsturunu uygulama cesaretini hangimiz gsterebiliyoruz? Bazlar her
nedense bu g-
32 Sz Syleme Sanat
veni almak iin dilenir gibi "Bana gvenin!" diye sze balar. Dinleyicilerin
"Demek ki gven duyulmayacak ynleri var ki bunu grmememi ve her eye ramen
gvenmemi istiyor." diye dnmeyecei ne malum? Eer drst grnmek, samimi
olmak, gven uyandrmak konusunda bir abanz varsa dinleyici bunu hemen
anlayarak gardm alacaktr. Onlar etkileme abalarnz, i-letiimde
takndnz hrnlk, beden dilinizin mesajlaryla szlerinizin uyumsuzluu
kulaklardan kasa bile gzlerden kamaz!
Bu konuda belki de yapacanz tek bir ey var: Mesajnza tutkuyla
inandnzda szl ya da szsz iletiiminiz daha akc ve inandrc
olacaktr. yisi mi inanmadnz mesajlarnzla hi dinleyici karsna
kmayn. Bakasn oynamayn, kendiniz olun.

"Duygularmzdan baka hibir ey, iyi veya kt deildir ve olaylar biz
etkileyemeyiz. Biz yalnzca olaylarn arkasndan gideriz." Epiktetus
Doallk
Galata kprsnde, bir bahar gn, kr bir adam dilencilik yapyormu.
Dizlerinin dibine bir tabela koymu. Tabelann zerinde "DOUTAN KR" yazl
imi.
Herkes dilencinin nnden geip gidiyormu. Bir reklama bunu grm. Tabelay
alm, arkasna bir eyler yazm, olduu yere tekrar brakm.
Ne olduysa olmu.....Gelip geen ve bu tabeladaki yeni yazy
okuyan herkes, balam dilencinin nndeki apkaya habire para atmaya...
Dinleyicilerin "Siz"den Etkilenmesini stiyor musunuz? 33
Bir cmle yetmi onca kiiyi etkilemeye ve dilencinin apkasnn ksa srede
azna kadar parayla dolup tamasna... Ne mi yazyormu?
I
"GZEL BR BAHAR GN... AMA BEN BAHARI GREMYORUM!"
i
Ne sylenirse sylensin, sunuta dinleyicileri en ok etkileyecek ey
doallktr. Dinleyiciler sizi kendilerine yakn bulduklar oranda
sylediklerinizi dinlemeyi srdrecek veya dlayacaklardr. Onlarn sempatisini
kazanmak iin vaaz eder veya ders verir gibi deil, arkadalarnza hitap eder
gibi hitap etmelisiniz. Konumac ayrcalnda olmanz nedeniyle stlendiiniz
rol gerekletirirken doallktan uzaklamamaksnz. Sesiniz elbette karlkl
konumada olduu gibi normal tonda olmayacaktn Konuma srasnda izleyeceiniz
yntem hakknda nce bilgi vermeli ve onlarn da katklarn almaya hazr
olduunuzu hissettirerek pozitif elektrik oluturmalsnz.
Mesela i adamlar derneinde bir konumanz var. Toplulua hitap ederken
birdenbire resm bir slup taknmayn. Oradaki katlmclarla birebir
grmelerinizde nasl konuuyorsanz; toplantda da yle konumalsnz.

34 Sz Syleme Sanat
Dinleyiciler! Ne Kadar Etk Kiisel Geliim ve DEERLEh LEYEB DRME
LD izi Ol M ii i
D Kendimi Gelitirmem Lazm H iyiyiiT

1. insan doas ve psikoloji ile ilgili

20'den fazla kitap okudum / okuyacam 1 2 3 4 5 6 7
8 9 10
2. Konumalarma oyun, uygulama ve deneylerle dinleyicileri de dahil ediyorum.

1 2 3 4 5 6 7 8 9
3. Duygulara hitap edebiliyorum.

1 2 3 4 5 6 7 8 9
4. Dinleyenler zerinde heyecanlandr-

ma, kayglandrma, sinirlendirme vb. etkileri oluturabiliyorum. 1 2 3
4 5 6 7 8 9 10

davrandm dnyorum. 1 2 3 4 5 6 7 8
9
6. Dinleyicilerin bana ve konuya snmalar iin bata onlara zaman tanyorum.
1
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
1
kat ekebiliyorum. 1 2 3 4 5 6 7 8 9
10
8. Dinleyen gznde beni sevimli yapan zelliklerim;

9. Beni gvenilir yapan en nemli 5 zelliim.
1..................................................,
4....................................................
2..................................................
5....................................................
3..................................................

10. Konumalarmda dinleyicilerin katkdc i bulunmalarn tevi
(iin;
f* -
nce Ne stediklerini Bilin, Sonra Ne Syleyeceinizi
"Eer baarnn herhangi bir srr varsa bu,
dier insann gr noktasn anlamanzda
ve olaylar kendi anzdan grebildiiniz
kadar iyi onun asndan da grebilme
becerinizde yatmaktadr."
Henry Ford
"Onlar" Gibi Dn Ama Kendin Ol
ou kez yetikinlere hitap ediyorum. Genel mdr, daire bakan, eitimci,
ynetici, mhendis... Bir araya gelip eitim sz konusu olduunda ilerindeki
ocuk hareketleniyor. akalama, laf atma, dikkat ekmeye alma veya konumay
ynlendirme abalarn grmek hayli elenceli, bazen de gerilimli oluyor.
Hi Kimse Kendisine Bir ey Satlmasndan Holanmaz
Maazaya girip reyonlar dolarken satcnn gelip "Yardmc olabilir miyim?"
teklifi ile karlamsnzdr. yi niyetle bile olsa bu soru, bu davran
mteriyi rahatsz eder. Bu rahatszln al-

isalla
"ST""'
36 Sz Syleme Sanat
tnda "Bana bir ey satmaya alma, brak kendim karar vereyim!" dncesi
yatar. Dinleyenler de konumacnn "ikna etme" abalarndan holanmazlar. Genel
tavrlaryla; "Eteindekileri dk ama ne almamz gerektiini bize brak!"
derler. Kendinizi onlarn yerine koyabilirseniz daha kolay anlar ve
anlalrsnz.
) Pf Noktas
Bir toplulua konumak ou zaman konuan iin bir mcadele gerektiriyor. Bunu
mcadele olmaktan karp paylam, iletiim ve elenceye dntrebilmek
mmkn. Bunun iin sizi dinlemekte olanlarn kafalarnn iinde olan, gemiini
ve dnme yntemlerini anlamanz gerekir.
At Gibi Dnmek
Voltaire'in yazd Zadig'de bir yk yer alr:
Bir lkenin kral en sevdii ah kaybolduu iin zgndr. Kral, a-t aramalar
iin lkenin her tarafna adamlarm gnderir, ama bouna. Umutsuzluk iinde, at
bulacak olana byk bir dl vaad eder. Herkes kazanmak iin at arasa da, kimse
bulmay baaramaz. At ortadan yok olmutur.
Krallk maiyetinden bir budala kraln huzuruna kar ve krala a-tn
bulabileceini syler.
"Sen mi?" diye barr kral. "Kimse baaramazken sen atm bulabilir misin?"
"Evet, hkmdarm!" diye yantlar budala.
nce Ne stediklerini Bilin, Sonra Ne Syleyeceinizi 37
"yleyse bul!" der, kaybedecek bir eyi olmayan kral.
Birka saat iinde at saraya dnm, kral da aknlktan ne diyeceini
armtr. Adama hemen iyi bir dl verilmesini emreder ve akll geinen
birok adamn bulamad at nasl bulduunu aklamasn ister.
"ok kolay oldu, hkmdarm!" der budala. "'Bir at olsam nereye giderdim?' diye
dndm. Kendimi onun yerine koyup hemen buldum."
Konumak m Daha Zor, Dinlemek mi?
Bir insan dakikada 150 kelime konuurken beyin ayn sre i-inde en az 3 kat
daha fazla anlam retir. te bu eitsizlik dinlemeyi zorlatrr. Konuma
srasnda dinliyor grnebilirsiniz, halbuki aklnza gelen onlarca dnceyi
ynetmek, dikkatinizi konuma konusu snrlarnda tutmak, i ve d grltleri
tolere e-dip ie yarar sonular karmak aba ister. Herkes konumak istiyor. Bu
zamanda iyi dinleyici bulmak ok zor.
Dnce Kutusu-
Dn, deerlendir, ilikiler kur, not al, sonu kar vb. uralar verirken
bir yandan da konuann monoton sesi, laf uzatmas, berrak dnememe ve bunu
ifade etme gl karsnda anlatcy dinlemek iin adeta mcadele veririz.
Okulda bunun rnekleri oktur. Dinlerken uykunuzun hi gelmediini sylemeyin!
Peki hi konuma srasnda uyuyakalan bir konumac grdnz m? yle grnmese
bile gerek u ki dinlemek konumaktan daha ok aba gerektirir.

38 Sz Syleme Sanat Sizi Duydum Ama Dinlemedim!
Ne sylediini anlamadan bir insann sesini alglayabilirsiniz. Dinlemek iin
bir aba harcamak zorundasnz. yi konumaclarn hepsi iyi dinleyicilerdir.
Onlar akllca dinleme becerisinin bakalarn etkilemenin ve renmenin
anahtarndan en nemlisi olduunu bilirler. Yalnzca benim konutuum bir yerde
herhalde hibir ey renme frsatm olmayacakt.
Pf Noktas
kez karlatm bir toplulua onlara ne anlatacam hakknda bilgileri olup
olmadn soruyorum. Belirlenmi sre ierisinde hangi soru veya sorunlarna
yant bulabilecekleri konusunda tahminde bulunmalarn istiyorum. Bu hem
dinleyicileri katlmc yapyor, hem de sorularndan yola karak onlara hangi
seviyede hitap etmem gerektiini renmi oluyorum.
Beeniyi fadenin En Samimi Yolu Dinlemektir!
Dinlemek, bakalarna ve kendinize yardm etmenin iyi bir yoludur. Bakalarna
yardm edersiniz nk onlarn kendilerini anlayacaklarn umduklar biri
olursunuz. Kendinize yardm e-dersiniz nk gl ilikiler kurma, deerli
bilgiler toplama, kendinizi ve bakalarn anlama dzeyinizi gelitiren bir
yeterlilie ularsnz.
Bir insana beenimizi ifade etmenin en samimi yolu onu dinlemektir. Siz bir
bakta anlayan biri olsanz bile insanlar dinle-nilmekten ok fazla holanr.
Ayrca dinlemekten kanmanz
karnzdakinin onu anlamadnz nyargsn gelitirmesine ve kendisini size
kapatmasna neden olur.
Dinlemek konumanzn bir parasdr. Konumacnn belli aralarda dinleyiciye
soru yneltmesi, ses tonunu deitirmesi, ilgin bir hareket yapmas, grsel bir
malzeme kullanmas dinleyicinin ksa srelerle dalan dikkatini tekrar
toplayabilmesini kolaylatracaktr.
Pf Noktas
Eitim amal sunularda te iki konuup te bir katlmclarn konumasn
veya katlmn tevik etmeyi neririm. Eitim veya seminer notlarnn
seminerden sonra datlmas gelenei dinleyicinin dikkatini bu materyale
vermesini engellemek iindir. Bir uygulama olarak sorduunuz sorularn cevabn
katlmclarn yazl dnmelerini salayn ve kk gruplar oluturup
bunu tartmalarna izin verin.
Baz grler dile getirip, buna katlanlarn parmak

kaldrmalarn isteyin.
Dinlemekten Yoruldum!
i dinlemek olan psikiyatr, halkla ilikiler uzman, satc ve youn iletiim
gerektiren mesleklerde alanlar dinlemenin de ne kadar yorduunu bilirler.
Fiziksel ve zihinsel yorgunlua ramen dinlemek neredeyse ikence olur. Gn
iinde 30 dakika kadar kendinize "Sessiz dakikalar" ayrarak bir sre iin
klar ka-Patp enstrmantal mzik eliinde zihninizi kendi halinde brakarak
dinlenin. Yemek sonras konuma yapacak kii ben olmak istemem. Siz de elinizde
byle bir imkan varsa kullann, mecbur kaldnzda ok ksa konuun.
40 Sz Syleme Sanat
Tm gn srecek eitimlerde leden sonra uygulamalara daha fazla yer verin.
Akam yapacanz sunular iin leden sonra dinlenmeye ekilin.
Duygusal Filtrelerin almas
Dinlemek istemeyen adam dinlemez. Hem kendi seimi. Zorla gzellik olmaz ki!
Ancak bunlar ounluu oluturuyorsa sebep ne olursa olsun kaptan sizsiniz. Yani
sorumlusunuz.
Kk bir grupta konuuyorsanz ve birileri uzaklara dalyorsa, konumalarnz
ona yaklaarak srdrn, hatta zel bir eyasna (kalem, kt vb.) ksa sre
dokunun. Hibir ey sylemeden ve mahcup etmeden dikkatini ekebileceiniz
etkili bir yntemdir bu.
Dnce Kutusu
Sebebi ne olursa olsun konutuunuz topluluktaki bireyleri mteriniz gibi
grmelisiniz. Birilerinin sklmasn veya uyuklamasn bir uyar olarak
alglayn. Esneme gibi hzla bulaabilen bu etkiyi krncaya kadar ana mesajlara
ara verin.
Anlamak ve anlalmak iin Kiisel Geliim ve
" ME

Kendinize Pua Verin
D <endimi jelitirmem 1 .azn D yiyim
1. iliki iinde olduum insanlar gz-

lemleyip zaman zaman kendimi onlarn yerine koyarak anlamaya alrm. 1
2 3 4 5 6 7 8 9 10
2. Bazen bir oyun oynarm gibi kendi-

mi dardan seyrediyorum. 1 2 3 4 5 6 7 8
9 10
3. Dinlemek iin fazladan aba harca-

sam bile bunu doal gerekletiririm. 1 2 3 4 5 6
7 8 9 10
6. Dinlerken not tutma alkanlm var.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
7. Aldm notlar tasnif etme alkan-

lm var. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
4. Dinlenmediimi fark ettiim zaman.

5. Konuma ierisinde dikkat ekmek in zled im yntem

8. "Pasif dinlemeyin, interaktif dinleyin "ne 3 demek?

Plansz Bir Baar
Tekrarlanamaz vfia
Gelitirilemez
"ok parlak fikirleriniz olabilir, ama eer onlarn anlalmasn
salayamazsanz fikirleriniz sizi hibir yere ulatramaz."
Lee Lacocca
Planlama
Bir binann projesiz, mimarsz yaplmas dnlemez. Hadi yapld diyelim, o
binada oturur musunuz? Konumasn dinleyeceiniz kiinin konusuna almadn
ve herhangi bir hazrl olmadn dnseniz herhalde onu dinlemeyi zaman
kayb olarak grrsnz. Eer yznz grmek ve sesinizi duymak iin kendini
paralayan hayranlarnz varsa anslsnz! Yoksa bu hazrlktan ka yok.
Bir saatlik bir sunumun altnda plan ve hazrlk iin saatler, hatta gnleri
kapsayan emek yatar. Sunumunuzun hangi balklar ierecei, ne kadar srecei,
nasl bir sunum yapacanz, konumaya kimlerin katlaca plann ayrntlarnda
ele alnr.
qi&*

44 Sz Syleme Sanat
Konuma vesileniz bir i yemei, konferans ya da TV kameralar olabilir. Durum
ne olursa olsun, szl sunu ve topluluk nnde konumaya temel yaklam
ayndr. Baanmz, organizatrn ve davetlilerin beklentilerine ne derece cevap
verdiimize baldr. Planlama yine kendinize soracanz sorularn cevaplarn
belirlemekle balar. renin;
m Organizasyonun konusu ya da amac ne? (Benim bundan karm ne?) &
Niin beni konuturuyorlar? (Katlmclarn ilgi alanna
giren rolm ne?)
m Kimler katlyor? (Onlar nasl etkileyebilirim?) <* Vermek istediim
mesajlar ne? (Onlar bunlar duymaya
ne kadar hazr?) ^ Sunu iin ayrlan sre ne? (Hedefe isabet ettirebilmem
iin ka kurun getirmeliyim?)
m Ka kiilik bir toplulua hitap edeceim? (Dokman datacak mym?
Yardmc malzemelerim ne olacak?)
Pf Noktas
Konuma organizasyonunu yardmcnz veya siz yapyorsanz ve yabanc ortam ve
dinleyicilerden sk davet alyorsanz; organizasyon hazrlk, ulam, takdim,
davet ekli, sunu srasndaki beklentileriniz vb. sorularnz daha nceden
belirleyin. (Bizim Amerika'ya, Irak'a asker talebi iin gnderdiimiz 'sualname'
gibi.) Sorular hazrlayp dinleyicilere, yazl olarak bilgilenmek istediinizi
syleyin. (Anket de olabilir.)
yi Konumac, Dinleyicisini MTER Gibi Grr
Tarihte reytingi ykselen btn liderlerin ortak k noktas "BEN SZDEN
BRYM!" mesajdr. Halktan kopan liderlerin so-
Plansz Bir Baar Tekrarlanamaz veya Gelitirilemez 45
nu nihayetinde hsrandr. imdi bunun konuyla ne alkas var, diyebilirsiniz.
Katlmclar hakknda gereken tm bilgilere sahipseniz, onlarn diliyle konuma
ansn yakalayabilir ve konumaclarn sizi dinlemesini salayarak onlar
etkileyebilirsiniz.
zellikle tanmadnz bir toplulua ilk kez hitap edecekseniz;
^ Demografik zellikleri
<8ft htiyalar, sorunlar
^ Elinizdeki zmleri ve bunlarn onlar nereye gtrecei vb.bilgileri biraz
istihbarat toplayarak elde edebilirseniz doru yoldasnz demektir.
Dinleyen Her Grup, Konumacya VELNMET Gibi Davranmaz!
Sunumunuza gelen katlmclarn ou tribnde ma izleme-I ye gelen seyirci
kadar istekli olmayacaktr. Bunlar arasnda zorunlu gelen, vakit geirmek
isteyen, "Bir eyler rensek!" diyen, gerekten ilgi duyan veya sizi merak eden
tipler olabilir. Eskiehir'de grev yapan retmenlere "Hzl Okuma" konulu bir
konferans vermek iin salona girdiimde salonu tklm tklm doldurmu bir
dinleyici grubuyla karlatm. Heyecanm uzun srebilirdi ancak daha konumaya
balamadan "mza atp gide-I bilir miyiz?" diye teklif edenlerle karlanca
durumu anladm.
46 Sz Syleme Sanat
Anlatacam konu iin byle bir toplulua hitap etmek zere psikolojimi
hazrlamamtm.
Dinliyorum NK...
En iyimser haliyle iyi bir dinleyici topluluu; ^ Yeni eyler renmek iin
istekli, <%& Bir sorunu olan ve bunu zmek isteyen, m Kendi kalplarnn
dna kma frsat arayan, ^ Hayatnda yeni seenekler retmek
isteyenlerden oluur. Konumacnn kendini dinletmek iin olaanst aba sarf
etmesi, daha kt bir izlenim oluturmamak iin bir an evvel konumay bitirmesi
dinleyicinin kafasnda gereken iareti brakacaktr.
Katlmclarn hepsi ne istediklerini bilmeyebilirler, ancak siz konumaya
baladktan sonra onlarn ne istemediklerini bileceklerinden emin olun.
Kopma Noktas
Dinleyiciler;
<* "Biz zaten bunlar biliyoruz!" dediklerinde, <88$ Konuyla
ilgilenmediklerinde,
t Sizi skc bulmalar veya slubunuzu beenmemeleri durumunda,
*b Anlattklarnz anlalmadnda, Ortam skunetini
salayamadnzda, Artk bir sonraki sunumunuz iin daha iyi bir plan yapmanz
gerektiini renmi olacaksnz.
Sunu Amacnz Tasnif Edin
Katlmclarn sizi dinlemeleri iin bilinli bir tercihleri olmayabileceine
dikkat ekmitik. Buna ramen siz katlmcy katego-rize etmelisiniz.
Her sunuta konumac; dinleyicileri bilgilendirmek, ikna et-| mek, davran
deiiklii gelitirmek ya da elendirmek amacndadr. Bunlardan biri gerek
amaken dierleri yardmc a-ma/ara olabilir. Mesela elendirmek
amacndaysanz bu amacnz gerekletirmek iin banzdan geen bir olay
elenceli bir slupla anlatarak onlar elendirirken bilgilendirebilirsiniz.
Ayn ekilde sizin gibi yapmamalar konusunda onlar uyarm ve davran
deiikliine tevik etmi olursunuz. Elenceli bir deney I yaparak, baz
tezlerinizi ikna arac olarak kullanabilirsiniz. Bu tr konumalarda asl ama
elendirmek; bilgilendirmek, ikna etmek, davran deiiklii oluturmak ise
ara olur. Yardmc a-ralarn eksik olmas halinde de katlmclar mutlu
olabilir ancak sadece ve sadece gldkleri veya gln bulduklar kiiye g-j
venmezler, onlar belki sadece sevimli bulurlar.
Planlama yapmann en nemli unsurlarndan biri dinleyici j profili karmaktr.
nk her sunuu baarya gtren anahtar, dinleyicilerimizi I memnun etmektir.
Dinleyici profili hakknda gereki bir bilgi sahibi olmadan yaplan hazrlklar
ounlukla yetersiz kalr. Beklenmedik srprizler muhtemelen moralinizi
bozacaktr. Dier taraftan bu konumay koordine eden kii size yeterli bilgi
salayabilir. Ona soracanz bilgiler, planlamanz iin gerekli kilit verile-I
ri salayacaktr.
t Ka kii geliyor? * Niye geliyorlar? $ Beni tanyorlar m?
% Kendi istekleriyle mi yoksa bakalarn temsilen mi gelecekler?
Planlama, konumamzn nedenidir, hedefimiz deildir. Hedefimiz, konumamzla
elde etmek istediimiz eydir.
Elde etmek istediimiz ey karlarmz oluturur. Bunlar yazl olmasa da
nihayetinde bizi baarl/baarsz yapacak nemli
48 Sz Syleme Sanat
bir unsurdur. Bu nedenle zerine yazmak, en azndan zerinde dnmek gerekir.
Amalarm;
m Kendimi pazarlamak,
m rnm tantmak,
^ Tercihlerini ynetmek,
8| Takmn performansn gelitirmek, olabilir.
Pf Noktas
Hazrlmz boyunca, kendimizi dinleyicilerin yerine koymaya almalyz. "Ne
sylemek istiyorum?" diye deil, "Ne duymalarn ve neye inanmalarn
istiyorum?" diye kendi kendimize sormalyz.
"Yntemi olan topal, yntemsiz koandan daha abuk ilerler." Francis Bacon
\\u Bir Sunum Plan Yapmak ve Gelitirmek in Kiisel Geliim ve Deerlendirme
nadiren bazen genellikle her zaman
1. Konuma ncesi, katlmclar ve beklentileri hakknda en az on varsaym
yazabilirim.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
2. Hazr sunum malzemelerimi katlmcnn ihtiyacna uygun hale getiriyorum.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
3. Nasl tantlmam gerektii konusunda hazrlanm bir zgemiim var.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
4. Dinleyicilerin aklndan geen sorulara cevap niteliinde bir hazrlk yapm
olarak konuuyorum.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
5. Somut beklentileri olmayan/bilmeyen dinleyicilere sunum balangcnda hangi
beklentilerinin olmas ve neye cevap bulacaklar ile ilgili ksa bir konuma
hazrlyorum.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
6. Dinleyicilerin muhtemel kopma noktalarnda dikkatlerini ekebiliyorum.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
7. Zaman denetleyebiliyor, srenin az veya ok gelmesi durumuyla
karlamyorum.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
8. Konuma sonras neleri daha iyi yapabileceim konusunda deer-__ lendirmeye
zaman ayrabiliyorum.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
9- Konuacam tiziki ortamn istediim niteliklere uygunluunu de-
___netleyebiliyorum.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
i|-%.
Yemein Lezzeti Kullanlan
Malzeme, Ann Mahareti ve
Serviste Gizlidir
"Zor i, zamannda yapmamz gerekip de yapmadmz kolay eylerin birikmesiyle
oluur." Henry Ford
"Bir insann zekas bilgisine gre deil, bilgi edinme yeieneine gre llr."
Bernard Shaw
erik Hazrlk
Sunuunuzu ekillendirmek iin kendinizi dinleyicilerin yerine koyarak u
sorularn cevaplarn renmeye aln:
1. Onlar iin nemli olan ne?
2. Benden ne istiyorlar?
3. Benden rendikleri bilgi ile ne yapacaklar?
52 Sz Syleme Sanat
Hedef Belirleme
Dinleyiciden en ok almak istediiniz tepki nedir? Ne sylemek istediinizden
daha ok, neden konutuunuz nemlidir. Bu amalar her zaman ak bir ekilde
belli olmasa bile zerinde dndnzde cevabn verebileceksiniz. te
bunlardan bazlar:
<$t Katlmclarn moral ve motivasyonunu artrmak.
<* Bir rn satn almaya ikna ve tevik etmek.
"^ Elendirmek, gdlemek.
st Bilgilendirmek, retmek.
$ Katlmclar zerinde kendinizle ilgili iyi bir izlenim brakmak,
prezantasyon.
Hi phesiz bazen birok amacn bir bileimine sahip olabilirsiniz. Hem
bilgilendirmek, hem motive etmek, hem de sat gerekletirmek isteyebilirsiniz.
Her ne olursa olsun konumalarn amac "sat"tr; temelde hangi fikri satmaya
alyorsanz kurgunuzu bunun zerine kurmalsnz. Konumaya hazrlk yaparken
amalarnz yazn ve hedeflerinizin belirgin ve ulalabilir olmasna zen
gsterin.
Pf Noktas
Sunuunuzun gc, sizin nasl hazrlandnza ve onu nasl sunduunuza
baldr, ilk aama, fikirlerin toplanmasdr. Sonra ana fikirlerinizi
destekleyen hikye, anekdot, fkra veya tecrbelerinizi konumanzda nasl
kullanacanza karar vermelisiniz.

Zihin Haritalar Yntemini Kullann
Bu yntemin mucidi nl hafza uzman Tony Buzan'dr. Zihin haritalar yntemi,
gerekli konuma hazrln yaptktan sonra konumaya bir yap kazandrmak
amacyla beynin serbest arm-
Yemein Lezzeti Malzeme, Maharet ve Serviste Gizlidir 53
Harndan yararlanlarak yaplr. Bunun iin bir fotokopi kd, jrenkli
kalemler, yeterli zamannz olmaldr. Uygulamak iin;
^ Kdn ortasna konumanza temel konu tekil eden ana temay sembolize eden
bir kelime veya ekil izin.
^ Ana kavramn anlalabilir olmasn salayacak tm anahtar kelimeleri
aklnza geldii ekliyle hatrlayn ve bir kelimeyle ifade edecek ekilde
yazn.
^ imdi de anahtar kelimelerinize younlaarak aklnza gelebilecek ilintili
maddeleri, rnekleri, anlatmak isteyebileceiniz ayrntlar vb. ayr ayr
dnn. Anahtar szck olarak yazdklarnz size, bu aamadaki dndklerinizi
artracaktr.
^ u ana kadar yaptklarnz temize geirin ve ana tema, a-nahtar szckler ve
ilikili armlarnz birbiri ile ilikilen-dirilmi ekillerle balayarak
beyin haritanz ekillendirin. Bunun iin renkli kalem, semboller
kullanabilirsiniz.
8 Bu ilemi yaparak ayn zamanda zihinsel hazrlnz da yapm
bulunursunuz. Hibir cmle yazmadnz halde, zihin haritanz size konumada
kullanabileceiniz bir yap ve sistem sunar.
Basit Cmlelerle Konuun
<8| Konumalarnz ne kadar uzunsa mesajnz iletmek o kadar gleecektir.
Kullandnz dolgu malzemeleri yemee katlan su gibidir, fazlas yemei
oaltabilir ancak tadn kesinlikle bozacaktr.
% Cmlelerinizin ksa olmas dinleyicilerin anlamasn ve sizin
anlattklarnz hatrlamasn kolaylatracaktr. Ne kadar uzun anlatrsanz,
anlattklarnz o kadar az hatrlanr. Dinleyicilerin, sylediklerinizi anlamak
iin yalnzca bir tek anslan vardr. -pin ucunu kanrlarsa, bir daha
yakalayamayabilirler.
*t Zihin haritanzdaki temel mesajlar netletirilmelidir.
54 Sz Syleme Sanat
Bilinen En Eski Klasik Yap
Ne anlatmak istediimizin, ne anlattmzn ve dinleyicilerin ne anlad
arasndaki farkn en aza indirgenmesinin iyi bir yap ile gerekleeceini
biliyoruz. Bunun bir forml olmasa bile bilinen en eski ve halen geerli yap
blmden oluur:
^ Ne anlatacan anlat (Giri, sunu; zamannn ortalama % 15'ini
oluturmaldr.)
Bu ekilde bir giri konumacnn size ve konuya snmasn salar ve
balangta olumlu bir etki brakmanz btn sunuunuzu etkileyecektir. Buna
"mknats etkisi" denir. m Anlat (Aklama; toplam sunuunuzun %75'ini
oluturmaldr.)
Monoton bir sesle ders anlatr gibi konumay srdrmeniz, bata oluan mknats
etkiyi ldrr. Katlmcy da iine alan soru, diyalog, rnek, grsel
malzemelerin kullanm, mizah, sesini ykseltip alaltma ve vurgu ncesi
duraklamalarn yan sra beden dilinizi konuturarak gerekletireceiniz
interaktif sunum harikalar yaratr. fc Ne anlattn anlat (Sonu blm;
toplam sunuunuzun % 10'unu oluturmaldr.)
Aklda kalan bir final ile bitirmeye "demlenme etkisi" diyoruz. Nereden nereye
geldiinizi ana fikrinizden yola kp konu balklarn tekrar ederek duygulara
ve akla seslenen bir kapanla bitirmelisiniz. Bu yapnn ustaca kullanlmas
sizi profesyonel bir konumac yapacaktr. "Ne anlatacan anlat" ve sonu
olarak "Ne anlattn anlat" blmlerini en son hazrlamalsnz. Tabi bundan
sonra da bu sunua bir isim koyabilirsiniz. ***
"Okunu hedeften teye atan oku, okunu hedefe ulatramayan okudan daha
baarl saylmaz." Montaiqne
Etkili Bir Yap "KBAR"la Desteklenmelidir
Normal koullarda bir insann dikkati 20 dakika canl tutulabilirken, sunumlar
iin 45-50 dakika zaman ayrlr. Hazrlk aamasnda size rehberlik edecek en
nemli plan kibar erevesine oturtulmaldr.
:::-:-:::::>':*-:-:-:l>W3tt3::::t;jy;t:::-:::::::::
2. lgi uyandr
4. Aksiyonu koru
5. Reklam yapma
[imdi bunlar ele alalm:
|l. Ksa Tut
nsanlar ancak ksa konumalara konsantre olabilirler. Uzun konumalarda dikkati
uzun sre koruyamazlar. Bu nedenle hikye gibi arada anlatlan eyler
dinleyicileri konunun iine eker ve anlar, imajlar kullanlarak onlar olayn
iinde tutulur. Ksa ve basit bir mesaj bu ekilde anlatlarak ok byk bir
etki oluturulabilir.
2. lgiyi Uyandr
Dinleyiciler ok sabrl olmazlar. Kendilerini oraya ait hissedip
hissetmediklerine veya dinleyip dinlemeyeceklerine hemen karar verirler. Eer
bata dikkatlerini ekemezseniz bunu sonra gerekletirmeniz ok zor olacaktr.
3. Basitletir
Konuyu sizin kadar iyi bilen bir dinleyici grubuna hitap etse-niz bile basit
cmleler kurmalsnz. Burada, ne kadar bildiinizi
56 Sz Syleme Sanat
gstermek yerine gelenlerin ihtiya duyduu bilgileri anlayabile- i ekleri
ekilde aktarmanz esastr.
4. Aksiyonu Koru
Konumanzn detaylar tarafnzdan ok iyi bilinse de sre! dinleyici iin
srpriz kalmal. Bata dinleyicinin ilgisini uyandr- j m olmanz yetmez;
sesinizi, vcut dilinizi kullanarak arpc grsel malzemelerden yararlanp soru
sorarak dinleyiciyi canl tutmalsnz. Nitekim bunu oyun yazarlar ok iyi
becerirler. Oyun yazarlar, seyircinin ilgisini canl tutmak iin gerilim
dozajn nerelerde artrmalar gerektiini ok iyi bilirler. Unutmayn ki siz de
hazrlk aamasnda yazdnz sunumu oynuyorsunuz.
5. Reklam Yapmadan Eyleme Geir
Bir sunumdaki ama sadece bilgi transferi deil, nceden belirlenen amalar
dorultusunda katlmcy eyleme geirmektir. Bunu szl yapyor olmanzdan
kimse holanmayacaktr. "Artk bundan sonra benim gibi dneceinizden eminim."
gibi bir bi-tiri kt bir sat tekniidir. Sunumunuza katlanlarn memnuniyeti
zaten bu sonucu salayacaktr.
rnek Bir Yap Gelitirmek
Sunum iskeleti olutururken ilk yapmanz gereken, aktarmak istediiniz anahtar
konular aktarmaktr. Mesela zaman ynetimi konusunda bir konuma yapacaksnz.
Burada anlatmak istediinizle dinleyicilerin ihtiyalarn iliki-lendirerek
ie balamalsnz.
1. Sorunlar
Kk bir aratrma yaptnz zaman dinleyicilerin sorunlaryla ilgili bir sr
problemle karlaacaksnz. Bunlardan ancak . tanesini dikkate aln ve
sunuunuzun iskeletini bu sorunlarn zm iin dzenleyin.
^ Zamanmz su gibi akp gidiyor.
^ Zaman kullanmn iyiletiremiyorum.
m Gn iinde ileri bitiremiyorum.
<m Daha ksa srede i bitiremiyorum.
2. Anlatacaklarnz
Dinleyicilerin ihtiyalan sunumunuzun esasn oluturuyor. Srelin ksaln ve
sorularn yantlarn ieren bir dzenleme yapmanz gerekiyor. nce hangi
balklan anlatacanz belirleyin.
^ Zaman kazanma
^ Zaman smrcler
< Zaman denetimi
^ Zaman yokluu
3. Dzenle
Her baln sebep-sonu ilikilerini kuracak alt balklarn emsiyenin altna
yerletirin. Bunlarn anlalmasn ve kabul grmesini salayn. rneklerinizi
verirken katlmclarn destekleyici grlerine yer verin.
t Zaman Smrcler
Blnmeler
Tembellik
Plansz Yaam Zaman Kazanma
Sorumluluk dalm ,..'
Telefonu etkili kullanma
58 Sz Syleme Sanat
Zaman snrlamalar koymama m Zaman Denetleme
ncelikleri belirleme
Programl yaama gei
disiplin
m Zaman Yokluu
Srncemede kalan iler
Dnmeye zaman olmamas
Fazla mesai
4. Sonu
Ticari, teknik ve bilimsel dnyada yaygn olan ortak bir yap vardr; sorunun
tanmlanmasnn ardndan zm gsterilir.
Sorun
Zaman Yokluu Zaman Smrcleri
5. Sralama
zm
Zaman Kazanma Zaman Kontrol Etme
Sralamann doru yaplmas konunun anlalmasn ve benimsenmesini
kolaylatrr. Bilginin sistematikletirilmesinde belirleyeceiniz yntem size
kalm. Doal bir sralama varsa onu kullannz. Sralamay belirleyince,
dncelerinizi sergilemeye balayabilirsiniz.
6. Balk Seme
erii hazrlarken bu konunun en etkili hangi balkla sunulmas gerektii ile
ilgili yeterli bilgi birikiminiz olacaktr. Bu nedenle bal en sona braktk.
D balk, merak uyandracak yapda olmaldr. rnein za-an ynetimi
seminerine seeceiniz bala "Boa geen za-qan pe atma sanat"
diyebilirsiniz.
Genel olarak etkileyici bir balk;
g Reklam mant ierisinde hazrlanmal
&& En az drt, en fazla 6 kelime ile snrlandrlmal
m. lg' uyandrmak, ierii yanstmal
7. Dnceleri Giydirmek
Dncelerinizi etkili bir mesaja dntrmek iin giydirmeniz gerekir. Konuma
sresince yararlanacanz gardroplarnzdan dncelerinize ne giydireceinizi
nceden semi olmaksnz. Bunlar ne kadar yerinde ve sk kullanrsanz
konumanz o dar glendirmi olursunuz.
t Abartma <* Resimler
Aklama
Alntlar
Anekdot
Benzetme
Duygulandrma
Fkra
Heyecan uyandrma
statistikler
Merak
Metafor
Mizah
rnek verme
Sorular
Tasvir (Betimleme)
Tekrarlama
Dnceleri giydirmenin dier yollar grsel ve iitsel destek Malzemelerinden
yararlanmak, vcut dilinizi perdelememek ve Sesmizi doru kullanmakla
mmkndr.
60 Sz Syleme Sanat
Hedefi 125den Vuran Bir Hazrlk iin Kiisel Geliil ve Deerlendirme
nadiren bazen genellikle
1. Hazrladm ieriin oturmas iin konumay yapacam rendiim gn
malzeme toplamaya balyorum.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

2. Sunum iin izlediim sralamay birka kez gzden geiriyorum.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

3. Pratiimi gelitirmek iin sunum tekliflerine talip oluyorum.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

4. Hedef grubun beklentilerini tasnif edebilirim.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

5. Sunumlarm KBAR yntemine u-yarlayabilirim. (Yaptm.)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

6. Konumam ile ilgili ZHN HARTALARI yntemini kullanyorum.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

7. erik hazrlnn 3 prensibini biliyorum. Bunlar;

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

8. Dncelerimi giydirmek iin kullanabileceim 18 yntemden en ok mracaat
ettiim 6 yntem: 1....................................................
4....................................................
2....................................................
5....................................................
3....................................................
6....................................................

9. Sunumu hazrlarken bal en son dnyorum, nk..

Ya Grndn Gibi Ol Ya da Olman Gerektii Gibi Grn 61
Ya Grndn Gibi Ol m da Olman Gerektii Gibi Grn
"Hareket, etkili ifadelerdir. Cahillerin gzleri, kulaklarndan daha
bilgilidir."
Shakespeare
lk zlenim
Dinleyicinizin bilincinde olumlu/olumsuz, belirgin/belirsiz mutlak bir iz
brakrsnz nk kiiler daha hi konumadan durulan, kyafetleri,
aksesuarlan vb. d zellikleri ile kendileri hakknda birok mesaj
karlarndakilere iletirler. (Gzden kamaz!)
Vcut dilinin gnderdii sinyallere ses tonunu, gven veren/vermeyen bir
yaklam da dahil edersek ilk izlenim yaklak 4 dakikada oluur.
1. lk zlenim Sonuna Kadar Srer
Konu zerinde yaplan aratrmalar ilk anda kiiler, olaylar ya da irketler
hakknda edinilen olumlu/olumsuz izlenimlerin ger-ekten de uzun sre kolay
kolay deitirilemediini gstermektedir. (Ad kt dokuza inmez sekize.)
62 Sz Syleme Sanat
2. te Benim Adamm!
Yeni tantnz herkese ayn muameleyi yapar misini; Hepsi sizin iin yabanc,
ancak onlar kiisel gvenlik denetip nizden geirirken her nedense bazlarna
torpil yaparsnz.
Genel olarak karmzdaki insanlar rk, cinsiyet, ya, csss yz ifadesi,
gzler ve sa, giysiler, hareket ve duru zelliklerin; gre fark ederiz. (lk
tutumumuzu etkiler.)
Sonra kiisel kriterlerimizle; ^
1. ekici/tici V
2. Karakterli/Karaktersiz
3. Eitim derecesi
4. Kibarlk dzeyi
5. Terbiyesi
6. Mali durumu
7. tibar
8. Sosyal ve ahlki deer yarglar
Konularnda n fikirlerimizi oluturarak bu kiilere ona g< yaknlarz.
(Dnce ve nyarglarmz etkiler.)
En son olarak unlar konusunda karar veririz; "Bu adan
gvenebilirim/gvenemem!", "Ho biri/gck biri!", "Onu dinle meliyim.", "ff
imdi bunu dinlemek zorunda mym?" (Davra nlarmz ve kararlarmz
etkiler.)
Bu kararlara varrken sa duyumuzun, gzlemin, tmden limin, tahmin ve
beklentinin bir bilekesini kullanrz.
lk zlenimde D Grn ve Kyafet
Genel kanaat odur ki, sahip olunan, kariyere uygun kyafet rin seimi ou zaman
hem kadnlar, hem de erkekler asna* yaplmak zorunda olunan, zor seimlerdir.
nk bu konuda* kurallar yazl deildir. Giyinme ve kendine zen gsterme ii,
^
yafetlere ilikin bilinalt beklentilerine ve nyarglara dayanmaktadr. Mesela
lacivert veya siyah takm elbise beyaz gmlek, orta ve st dzey yneticilerin
tercih ettii i kyafetleridir.
lk izlenim asndan byk rol oynayan fiziksel ekicilik, giyim tarznn yan
sra; doru sa modeli, kullanlan parfm ve aksesuarlarla da desteklendiinde,
olumlu izlenim pekitirilebil-mektedir.
Pf Noktas
Btn bunlarn hepsi yardmc malzemelerdir. Bu yardmc
malzemeler sizin yerinizi almamal, bunlar nce kendinize
uydurmalsnz.
Giyiminiz inizin Da Yansmasdr
Koyu tek renk, bedene smsk oturtulmu klasik kesimler ciddiyeti, bir lde
resmiyeti veya kapall yanstr. Geni tutulmu, bol, scak renkler, farkl
kesimler hayata dnkl ifade eder. Genler, genelde hayata dnk tarzlar
tercih ederler, ya ilerledike giyimde klasik tarzlar ar basar. Bunu gz
nnde bulundurarak genlere ve i adamlarna yapacam konumalarda mutlaka
farkl giyinirim.
Tercih edilen giysiler kiilerin kendileri hakknda bilgi veren -nemli ipular
ierir.
Moda odakl giyinenler: Giyinmekten zevk alrlar. Giyeceklerini semek keyifli
bir uratr ve bunu ok nemserler.
Olumsuz giyinenler: Giysi zerinde kafa yormaktan holanmazlar. zensiz, uyumsuz
ve harclem giyinirler. t, temizlik de ok nemli deildir.
Politik giyinenler: steklerine gre deil, grnmek istedikleri ekilde
profesyonelce giyinirler.
">*
64 Sz Syleme Sanat
Ekonomik giyinenler: Satn alrken ncelik ucuzluktadr. Farknda olmasalar da
zerlerindeki bu kalitesizlik anlalr.

Rahatlk iin giyinenler: Seimlerini yaparken ncelikle i-inde rahat
edecekleri elbiseleri tercih ederler.

Sunu gn sahnenin yldz sizsiniz. Ortama ve kiiliinize uygun giyinmenin
objektif kriterlerini ortaya koymak zor olsa da, ite kesin olmayan kurallardan
bazlar;
^ Yapacanz konumada yz hatlarnzn oluturaca grntye byk nem
veriyor ve dikkatlerin o noktada olumasn istiyorsanz, ntr renkler giymeye
zen gsterin. nk bu durum, yznzn daha ok ilgi ekmesine imkan
salayacaktr.
^. Kariyere uygun giyinmek iin yaplan harcamalar, gelecee yaplan yatrmlar
olarak grlmelidir. Az sayda da olsa gardropta kaliteli kyafetlerin yer
almasna zen gsterin.
^ Mavi; uyumluluu, sakinlii, muhafazakrl ve genlii artran bir renk
olmas nedeniyle zellikle erkekler tarafndan, giyilen koyu renkli takmlarn
canlandrlmas iin, gmlek rengi olarak tercih edilmektedir. Ak mavi, gen
ve sportmen; lacivert, profesyonel grnts ile i kyafetlerinin aranan
renkleridir.
m Grinin her tonu tercih edilebilir, ilgi ekicilii salamak iin de
tamamlayc renkler kullanlabilir. rnein bayan giyiminde koyu bir griyi
canlandran en uygun renklerden biri "eker pembesi"dir.
m Beyaz; gmlek ve bluzlar iin uygundur. Koyu bir eke -tin altna erkeklerde
krmz kravat, kadnlarda fular tercih edilebilir.
^ Koyu renk pantolonun altna koyu renk ayakkab, ak renk pantolonun altna
ak renk ayakkab giyilmelidir.
<m Kadnlarn makyajlarn yaparken sadelii esas almas, maksimum yzk,
ince zarif taklar takmas; erkeklerin saat, gzlk, dolma kalem, kravat inesi,
pantolon asks, kol dmesi, kemer, orap ve ayakkab seiminde kaliteyi
yanstan rnler kullanmas nerilmektedir.
^ Konuma yapmanz gerekebilecek olan toplantlara giderken elbise olarak
parlak ve iri desenli kyafetlerden kann. nk bu tr giysiler ou defa
uzaktan bile grenleri rahatsz edebilir.
majnza Yatrm Yapn (Gardrop Ynetimi)
Yeni bir elbise alrken eye zen gstermeniz, size yeni avantajlar
salayacaktr. Bunlar:
^ Aldnz elbisenin daha nce aldnz en az eye uyup uymayaca,
^ mevsimde de kullanlp kullanlmayaca, ^ En az farkl yerde
giyilip giyilmeyeceidir. Bu tr bir alveri gardrobunuzun daha da
zenginlemesine ve Siyim konusunda daha hzl karar vermenize yardmc
olacaktr.
66 Sz Syleme Sanat
Elbiselerinizin temininde daha nce elinizde bulunanlar dik-j kate alarak bir
seim yapmazsanz ayakkabnza uygun takm el-j bise veya takm elbisenize uygun
gmlek semek zorunda kalr-j siniz. Bu tr seimlerde arlk, kk parann
byk paraya uyumunun salanmas ynnde olmaldr.
Kyafet, oluturmak istediiniz imajn nemli bir parasdr! Bunu gelecee
yatrm olarak da grebilirsiniz. Az sayda da ol-j sa gardropta kaliteli
kyafetlere yer verin. ndirim sezonlar b yenilemeleri yapmak iin bir frsat
oluturacaktr.
u
l
Dnce Kutusu
Szl iletiim akl, mantk ve dnceyi; szsz iletiim duygular ve
ilikileri en etkili ifade etme aracdr.
Gznde Kendinizi Grme, Deerlendirme
kas
ve Gelitirme
1. Arkadalarma beni ilk tandklarnda neler dndklerini sorup renirim.
Bunlar;
2 Benim insanlar zerinde ilk 4 dakikada braktm izlenimi biliyorum. Bu
genellikle;
3. Beni dierlerinden ayran olumlu/olumsuz zelliklerimi sralayabilirim.
Bunlar;
4. Benim giyim tarzm... (Modern, muhafazakr, spor vs.)
5. Bundan sonra giyinirken ve satn alrken daha ok dikkat edeceim hususlar;
6. Daha sk kullandm renkler;
7. Bundan sonra almayacam kullansz giyim eitleri.
8. Benim iin zengin gardrobun anlam...
Heyecannzdan Korkmayn, Onu Tanyn ve Ynetin

"Cokulu insanlar her insan zerinde mknats gibi etki yapar."
u i Konumadan Halledemez miydik?
Ertesi gn nemli bir topluluun nnde konuma yapmak zorunda olduunuz iin
kabus grdnz oldu mu? Ben, kabz lan, mide kanamas geiren, tansiyon veya
kalp sorunu yaaman, baylan, hatta iinden istifa edenleri biliyorum.
Bir i yemeinde toplulua hitap etmek, dernek veya irketin inerim kurulunda
konumak, bir projenin kabul iin yetkili
inallara sunum yapmak gerilimin tesinde bir eziyet olabilmektir.
Korkunun fizyolojik belirtilerle birlikte seyretmesi korkuyu te-eyen ve
konumacy zorlayan bir durumdur. Salk probleme dnmese de konumaktan
kanan kiilerin ounda; ^ Titreyen dizler, mide yanmas, ar arpnt, .
Az kuruluu, yutkunma zorluu,
p Avu ii terlemesi, yz kzarmas, baylacakm gibi his-1 etme,
I; f -'

70 Sz Syleme Sanat
ss Ses titremesi, kekeleme, nefes daralmas, gibi belirtiler en
sk grlenlerdir.
Sanatlarn ve profesyonel konumaclarn bu belirtilerden bazlarn sahneye
her kta yaadklarn syleyebilirim. Topluluk karsna kmas gereken
meslekleri icra edenler bu korku larla ba etmesini renemeyenlerden konuma
ncesi yattn c, alkol, hatta uyuturucu alanlar olabilmektedir.
Dnce Kutusu -
Aratrmalar, topluluk nnde konuma korkusunun, snav,-ykseklik ve hatta lm
korkusundan dahi nde geldiini ortaya koymutur. Konuma ncesi sinirli ve
gergin olmayan konumac yoktur. Konumacnn canll bu heyecana baldr.
Bizim de amacmz sizi bu gerginlikten kurtarmak yerine, onu kontrol etmenize
yardmc olmak olacaktr.
Konuma Korkusunu Ne Tetikler?
Tabi ki dnceler. Kontrol edilemeyen, otomatikleen ne tif dnceler. Genel
olarak sorguladmzda en yaygn tetikll yici dncelerin;
'
^ Syleyeceklerini unutmak,
t Mahcup olmak, beenilmemek,
^ Kk dmek, olduunu syleyebiliriz.
Peki bunlarn hi mi gerekleme ihtimali yok? "Hayr" d
mek yalan olur ancak olma ihtimalini dnerek (konsantre <
makla) geici bir sorunu kalc sorunlarnz haline getirirsin!
Bundan kanmak istiyorsanz:
Heyecannzdan Korkmayn, Onu Tanyn ve Ynetin 71
Hazrlk yapmaya (Yapmazsanz mahcup olabilirsiniz.)
Prova yapmaya, (Yapmazsanz sylediklerinizi unutabilir, kontrol
kaybedebilirsiniz.)
Biraz cesarete, (O yoksa cesurmu gibi davranabilirsiniz, yoksa seyirci
karsnda kk dmezsiniz belki ama size acmalarn da herhalde
istemezsiniz.)
* Edindiiniz tecrbeleri gelitirmeye (Daha iyisini yapabilecekken neden
vasat kalasnz.) ihtiyacnz var.
Hazrlk yapmadan konuma yapmaya kalkan biri bana hep
I u Afrika zdeyiini hatrlatr: Yalnzca bir deli, suyun ne kadar derin olup
olmadm iki ayayla anlamaya kalkar!
Kayglarnzdan Korkmayn. Faydalann
"Korkunun ecele faydas yok." derler ama konumaya fayda-s var! Hem, "korku"
kelimesinden holanmadm. Buna gerilim diyelim. Bir kere gerilimin normal bir
duygu olduunu bilirseniz na, yaratc, cokulu ve olumlu davranmaya tevik
eden gl br mptivasyon ilevi grdrebilirsiniz. "Hadi oradan!" dediini-21
duyar gibiyim. Aceleci yarglamayn ve kayglarnza bir de bu ekilde bakarak
yaklan.
m- Zihinsel dzeyde korkunuzu kabul edin
âyglar havlayan bir kpee benzetebiliriz. Siz kayglandk-
I\ kpek sesini ykseltip zerinize yrr. Durup kpein gzle-e "akarsanz
kpek daha clz havlar ve durulur.

72 Sz Syleme Sanat ':..
Kayg/Korku bedeninizde adrenalin salglar. Adrenalinin dncelerinizde,
vcudunuzda ve ruh halinizde yapt deiiklikleri gzlemleyin. Farz edin ki bu
etki bakasnn vcudunda seyrediyor. Onu izleyin. Kaygnn olumsuz etkilerini
hissettiinizde ok deer verdiiniz birini hatrlayarak derin bir soluk alp
onun azndan kendi kendinize, kendinizi iyi hissedeceiniz szler syleyin.
Buna bir sre devam edin. Genellikle geriliminizi konumaya balamadan nce
gittike artan bir dozda hisseder, konumaya baladktan birka dakika sonra
kontrol edersiniz. Size -nerdiim gibi yapmanz, kontrol daha erken ele
geirmenizi salar. Bu da daha konumann balangcnda yksek bir gven
uyandrma avantajn size verir.
n Hazrlk
Yapacanz hazrlk, korktuunuz eylerin banza gelmesini %75 orannda
azaltacaktr.
Bu hazrln banda zihinsel hazrlk ve olumlu dnmek gelir. Sonra bilgi,
belge ve grsel malzemelerinizin sunu srasn, detaylarn defalarca hayal
gcnzle, en az bir defa da sesli (mmknse sunum ortamnda) aadaki klavuz
bilgiler nda tekrar ederek gzden geirin.
Baar bu ayrntlarda gizlidir;
Sunuunuza katlacaklarn renmek isteyebilecekleri so-! rular ve
cevaplar gzden geirin.
Sunuunuzda kullanacanz malzemeleri gzden geirin. Bunlar grsel ve
iitsel malzemelerinizin kullanm srasn ve birilerinden yardm alacaksanz
bunun ekli, yntemi vb. hazrlklar kapsayacaktr.
Sunuun sresini gz nnde bulundurarak ayna kar-j snda prova edin.
Gerek sunuunuz %25 daha uzun s-j recektir.
Gerekli donanmnz varsa sunuunuzu teybe, tercihen videoya kaydedin ve batan
sona en az iki kere dinleyin/izleyin.
Sunu zamannn %15'ini girie, %75'ini aklamaya, %10'unu da sonu veya
sorulara ayrabilirsiniz.
Tabi provaya balamadan nce kendinizi iyi hissetmeniz ve baarya
programlanmanz, beyninizi olumlu dncelerle beslemeniz nemli. Yoksa kayg
girdabna girer, olmayacak hatalar yapar ve provay da ayr bir stres olarak
yaarsnz.
9 Nefes egzersizleri yapn.
Beynimiz vcut arlmzn %3'n oluturduu halde aldmz oksijenin
%20'sini tketir. Gerilim annda istemsiz kaslmalarmz nefesimizi tutmaya veya
kesik kesik nefes almaya sebep olur, bu da yeterli oksijenin beyne gitmesini
engellemektedir. Gerilim srasnda yapabileceiniz basit nefes egzersizleri;
Ayaktaysanz oturun, oturuyorsanz uzann.
Gzlerinizi kapatarak bir sre dikkatinizi nefes alveriinizi izlemeye verin.
Aldnz nefesi normalden daha derin aln ve iinizden "3-2-1" diye sayn.
Sonra nefesinizi yava yava vermeye balayn, "1-2-3-4-5-6..." diye saymaya
balayn. Bu ilemi zamannz varsa birka dakika, yoksa en az 3 kez yapn.
Sunuunuza zihinsel tekrarlarla hazrlann.
Hazrlnza ve sunuun niteliine gre birka gn nce, sunutan bir gn nce
ve sunu ncesi rahat bir koltua oturup tercihen klasik bir mzik eliinde
sunuunuzu hayal gcnzle Serekletirin. Bu sandnzdan daha ksa srecek ve
olumlu hayallerinizin etkisi sunuunuzda da etkili olacaktr.
* Sunu iin bir metin hazrladysanz provalarda bunlar sesli okuyabilirsiniz,
ancak bu metni sunu srasnda yannzda bulundurmayn. Yazdnz cmleleri
okumaya
74 Sz Syleme Sanat
1.....
balamanz sunuta daha etkili olacak. Sunu srasnda ] bu metin kendi
ifadelerinizi kullanmanz bloke edecek ve gveninizi zedeleyecektir.
Katlmclar iinde bu sunumu sizden daha iyi yapacak kimsenin olmadn
dnn. Yaptnz hazrl bire bir uygulamak yerine katlmcnn ihtiya ve
beklentilerini izleyerek esnek davrann. Anlatamadnz veya eksik anlattnz
yerler iin kayglanmayn; katlmclar ne anlatacanz bilmedikleri iin
bunlar fark etmeleri ok zordur. Hedefiniz; sunumunuzu doru bilgilerle, akc
bir slupla, onlar skmadan hatta elendirerek az ve z ifadelerle kendinizi
yanstarak gerekletirmek olsun. Bunu baardnz an, sanatlarn sahne tozu
olarak tanmladklar ve yutulduktan sonra alkanlk yapar szyle ne demek
istediklerini daha iyi anlarsnz. ALKI LAR..
Pratik Yaparak
Elinde, kutusu hemen hemen boyu kadar olan bir keman} tayan dokuz yalarnda
bir ocuk Ankara'nn Shhiye semtinde yrrken, yoldan geen bir adam
durdurarak sordu: "Afedersiniz amca! Cumhurbakanl Senfoni Orkestras
binasna nasl gidebilirim?" Adam hevesli ocua cevap verdi: "Pratik yaparak
evladm, pratik yaparak!.."
heyecannz! tanmak ve ynetmek iin kiisel Geliim ve Deerlendirme
1. Kayg ve korku arasndaki fark a-yrt edebiliyorum.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

2. Konumalarma yazarak hazrlanyor, ancak bunlar sunuta olduu gibi
kullanmyorum.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

3. Provalarm dinleyici bulamazsam ayna karsnda yapyorum.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

4. Hazrladm sunum malzemelerini zmsemi olarak kullanyorum.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

5. Sinirli, skntl halimin olumsuz etkilerinden nefes altrmalar ile
korunuyorum.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

6. Toplam sunu sremin %15'ini girie, %75'ini aklamaya ve %10'unu finale
ayryorum.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

7. Katlmclar beni yarglayan deil destekleyen ve paylama ak o-larak
gryorum.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

8. Kendimi hayalimde yaptm ii ok iyi yapan biri olarak canlandrabili-
yorum. (u anda deneyin. Zorlanyorsanz bunu kolayca yapncaya kadar sk sk
devam edin.)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

76 Sz Syleme Sanat
9. Sunu ncesi veya sunu srasnda olumsuz duygularma youniam-yorum.
Bunlar;
nadiren bazen
1 2 3
4 5 6 7
genellikle
10
10. Sunumuma gr veya tecrbeleri ile katkda bulunabilecek yaknlarmn
desteini alyorum. Bu kiiler;
1 2 3
4 5 6 7
10
Konumak Balamak

"Akll insan dnd her eyi sylemez,
fakat syledii her eyi dnr."
Aristofales
lk izlenimin nemine dikkat ekmitik, iyi bir balang yapmak, dinleyicilerin
etkilenecekleri bir sonula sunumunuzu bitirme ansnz artracaktr. Bugne
kadar 5.000'in zerinde sunu izledim. Baarl olabilecek sunularn kt
balanglarla nasl mahvedil-diine pek ok kez ahit oldum.
zr Dileyerek Balamayn
Heyecanl olabilir, o gn havanzda olmayabilirsiniz, nedeni ne olursa olsun
zr dileyerek balamanz konumanzn ekiciliini kaybettirir. Belki zre
neden olan eyi bir espri konusu yapabilirsiniz. Amerika, Kuzey Irak'ta grev
yapan Trk askerlerine esir muamelesi yapt iin gnlerce kamuoyunu megul
etti. Buna I ramen Amerika zr dilemedi ama zntlerini dile getirdi!
78 Sz Syleme Sanat
Konumaya Balamak 79
"
I '
Hazrlksz Olduunuzu tiraf Ederek Balamayn
Hazrlksz olabilirsiniz. Bunu dramatikletirip dinleyicilerin tenkit
gzlklerini takarak ne kadar hazrlksz olduunuzu grmelerini kolaylatracak
kozu kendi elinizle onlara veriyorsunuz. "Syleyeceim laflarla aslnda sizi
oyalayacam." demeye getiriyorsunuz bu aklamanzla. Hazrlkl olmadnz
siz biliyorsunuz ve akll bir sunula bunu pek az kii renebilir.
Olumsuz Bir zlenim veya Tenkitlerle Balamayn
Bir eyler ters gitmi olabilir. Cannz skan bir durumun hemen sonrasnda
konumaya kabilirsiniz. Sebebi ne olursa olsun ruh halinizi davranlarnza
yanstmanz btn dinleyicileri kasvetli hale sokacaktr. Hakl olabilirsiniz
ama bu hakllnz mteriyi zmemelidir.
Mikrofonu Denemeden Balamayn
Sizden nce konuan birinin mikrofondaki sesini dinleyeme-diyseniz ve salona
gelen dinleyicilerden nce de mikrofonu test, etmediyseniz, sesinizi arka
tarafta oturanlarn duyamamas ihti- j mali var demektir. Bu durumun dakikalar
sonra anlalmasna I neden olmamak iin "Sesimi en arkada oturan arkadalarmz
j rahat duyuyor mu?" diye sorun. Bir ayar gerektiriyorsa bunu j bata yaptrm
olursunuz.
Konumaya Hemen Balamayn
ok defa gzlerini am ne sylenileceini sabrszlkla bek- j leyen bir
dinleyici ile karlamayacaksnz. Mikrofonu elinize alr | almaz hemen konuya
girmeniz ve konumay srdrmeniz hazrlksz dikkatlerin sizin zerinize
younlancaya kadar ipin ucu-; nu karmalarna neden olur. Bundan sonra da
kt bir izlenim; srecine srklenirsiniz.
Pf Noktas
ekici bir balang, derhal dikkati zerinize ekecektir. Bu balang
korkutucu gelebilir ancak istediiniz etkiyi oluturmanz dinleyicilerin gznde
yksek bir kredi ile balamanz salayacaktr. Bu da ancak sra d, zgn bir
yaklamla olur.
Televole Kltrnn Prim Yapmasnn En nemli Nedeni Merak!
Merak yle bir eydir ki ona kar ilgisiz kalacak kimse yoktur, nleyicilerin
dikkatini ekip istediiniz noktaya kilitleyebilirsiniz, fabi bu nokta konunuz
olmal.
Soru Sormann artc Etkisi
Sze soru ile balamak dinleyicilerin sz syleyen kimse ile beraber
dnmelerini ve onunla i birlii yapmalarn salar. Toplulua sorduunuz
soruyu birka saniye sessiz kalp tekrar ettiinizde, dinleyicilere sorunun
cevabn dnme frsat tanyarak onlarn dikkatini istediiniz eye ekme
frsat bulacaksnz.
Neden Siz? ;-
Konunuza vakf olmayan bir kitle, muhtemelen sizi de tanmyor demektir. te
bir tala iki ku vurma frsat. Konunuzun ilgin gelebilecek bir ynnden bir
hikye ile giri yaptnzda dinleyiciler hem sizin hakknzda hem de
anlatacanz konu hakknda bilgilere vakf olacaklardr.
Beikten Gelen Alkanlk; "yk veya Anekdotlar"
yklerden holanmayan ocuk var mdr? (Varsa istisna ol-al.) yk,
anekdotlardan yetikinler de holanr. Gereki, ya-
ir*
I
I

80 Sz Syleme Sanat
sanm, sizin banzdan ya da onlarn da tand kiilerin bandan gemi ve
sonunda hayret edecekleri veya gleceklerinden emin olduunuz yk veya
anekdotunuzu dramatikletirerek anlatn. Bunu en bata yaparak konunuzla
ilikilendirmeniz gl bir "Balang Etkisi" yapacaktr.
Gsterecekleriniz Anlatacaklarnza G Katar
"Bunun ne olduunu biliyor musunuz?", "Elimdeki harita, deprem olmas halinde
sokak sokak, binalarn muhtemel hasar- \ larn gsteriyor.", "Bu yapma bir
beyindir..... ve sizinki ile hemen hemen rten gerek bykle sahiptir." vb.
Binlerce Gzel Sz Arasndan inize Gelen Mutlaka . kacaktr
Gzel bir szle, hele tannm bir insana aitse, anlatacanz konularn ana
mesajlarn ieriyorsa ksa, z ve etkili bir giri yapma frsat bulursunuz.
Ayn sz konumanz bitirirken tekrar kullandnzda, birok bilginin zerine
daha iyi oturaca iin sonuta "Demleme etkisi" de yapacaktr.
;
Dinleyicilerle yaadnz ilgin bir diyaloga atfta buluriare balayn.
;
Konumaya Balamak 81
Bunun ilgin olmas ve dinleyenleri elendirecek nitelikte olmas halinde
dinleyicilerle aranzda scak bir ilikinin balamas salanacaktr.
Dinleyicileri ok ilgilendireceini dndnz bir bilgi ile onlar konuya
balayn
Mesela istatistiksel bilgiler dorultusunda gelecekteki kararlarn nasl
verildii ile ilgili rnek vermek iin "Hayat sigortalar hesaplarna gre,
kaar yl yaayacanz biliyor musunuz? Onlar milyonlarca tecrbeye dayanarak
bugnk ya ile seksen says arasnda kan rakamn te birinin bugnk
yanza eklenmesiyle muhtemel lmnz hesaplarlar. Salk muayenesinden
geerek bu rakam ( + ),(-) %8 artabilir veya azalabilir." dediinizde birounun
ilgilenip bu hesab yaptn grebilirsiniz.
82 Sz Syleme Sanat
yi Bir Balanbi iin Kiisel Geliim ve Deerlendirme
Konumaya Balamak 83
iadi | 'en aazen 1 | 1 gene |
Ilkk
1. Konumalarma asla zr dileyerek balamam. (Nasl balarsnz?) 1 1 2
3 1 4 1 5 1 6 7 1 8 9 10

rek balamam. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
3. Mikrofon kullanlacaksa denenmi

olmasn salarm. (Bunu ne zaman yapacak, kime denettireceksiniz?) 1 2
3 4 5 6 7 8 9 10

4. Hazrlksz konumalarmda bunu 1 | 1

dinleyicilere hissettirmemeyi baarrm. (Szckler aznzdan szlerek kar.)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

balamam. (Nasl snyorsunuz?) 1 2 3 4 5 6 7 8
9 10

6. insanlarn ilgisini ekecek bir nesneyi, konumann bir yerlerinde
kullanrm. Bunlar:
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

7. Konumla ilgili gzel sz, anekdot, hikye, atasz mutlaka kullanrm.
(Fkra, hikye kitaplarnz var m? Zaman zaman okuyor musunuz?)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

8. Soru sormann etkisinden yararlanrm. Genellikle unlar soruyorum:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

9. Her dndm sylemem, ancak her sylediimi dnrm. (Pratikte
uygulamas zor. Zaten insann bana ne geliyorsa ya dilinden ya belinden..)
insanlar sizi yarglarlar, fakat braktnz izlenimin sorumluluunu
stlenirseniz, bu yarglamann niteliini ve sonucunu kontrol edebilirsiniz.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Szsz letiim ve Beden Dili
"Konumasn renmek iki ylmz alr.
Sunmasn renmek ise altm yl."
erkez Atasz
"Kelimeler cama benzer; grmeye yardm etmedikleri zaman gre engel olurlar."
Joseph Joubert
I
Bastrlm bilin d malzeme, beden aracl ile da vurulur. "Duruundan
hi holanmadm.", "Bakn sevmedim.", "Bir grte sndm.", "Ben onu
grdm an ie yaramaz olduunu anlamtm." gibi deerlendirmeler, o kii ile
geliecek iletiimin temelini oluturur. Szl iletiimde ses sistemimiz
"gnderici" olarak grev yapmaktadr. Szsz iletiimde vcut dilimiz, jestler,
mimikler, oturu, duru gibi eitli tavrlar "gnderici" olarak kendini ortaya
koyar. nsanlar aras iletiimde bireyin duruma ilikin deerlendirmelerini
tayan bu araclara "szsz mesajlar" denir. Szsz me-SaJlarla tanan bu
anlatm biimine de "szsz iletiim" denir.
Nasl Yorumlanr?
Teknik adan bakldnda birisinin "alglama yeteneinin" "sezgilerinin"
kuvvetli oluundan her bahsediimizde asln-
86 Sz Syleme Sanat
da o kiinin bakalarnn szel olmayan iaretlerini okuma ve bu iaretleri
szel iaretlerle karlatrma yeteneinden bahsederiz. Hayatn kendisini
'insan sarraf' yaptn syleyen birinin vurgulad ey de budur.
Temel davranlarn ou dnyann her yerinde ayndr. nsanlar mutluyken
glmserler, zgn veya kzgnken kalarn atarlar. Kafa sallama neredeyse
evrensel olarak 'evet' veya onaylama anlamna gelir.
Sebeplerini her zaman aklayamasak bile davranlarmzn anlamlar vardr. Bu
anlamlarn bir ksm doutan (Glmseme, dokunma, ka atma vb.), bir ksm ise
toplumsal ve kltrel evremizin etkisiyle ekillenir. (El skma, oturu,
selamlama vb.)
Szsz letiimin zellikleri
Vcut dilini renerek gerektii ekilde hareket etmek eski| den tiyatro ve film
oyuncularnn iiydi. Gnmzde iletiir iinde bulunan herkesi ilgilendiriyor.
Drst olmayan birinin v cut dilini kendini ele vermeyecek ekilde eitmesi
mmkn olsc da bu, ok uzun eitim ve abalarn sonucunda gerekleir. le
tiimde yzlerce mesaj alverii sz konusudur. Mesaj gndere nin tm
abalarna ramen akll bir yorumcu sz, ses ve vcu mesajlarndaki halkalardan
biri veya birka uyumsuzsa, bun anlayacaktr. Mevlana'nm "Ya grndn gibi
ol ya da oldu un gibi grn." ifadesinden yola karak insann deime aba
sndan ziyade gelime abas ierisinde olmas ve vcut dilir mesaj
alverilerindeki kodlar zme bilincini arttrmas ij^ kullanmas gerektii
grndeyim.
Szsz letiimde 8 Anahtar Bilgi 1. Suskunluunuzu Konuturun
Sizi kelime bombardmanna tutan bir konumacdan hol3' nr msnz? Susmay
iletiimin nemli bir paras olarak grl1'
Szsz letiim ve Beden Dili 87
nemli mesajlarnzn arkasnda ksa suskunluklarla ara verin. Ortaya sorduunuz
sorularn cevabn hemen vermeyin. Bekleyin. Soru zerine dnme frsat
olusun. Onlara kendi akllarndan geen szckleri grme, dinleme, dnme ve
hayal kurmalar iin frsat verin. Ne kadar fazla konuursanz, dinleyicileriniz
o kadar az hatrlar.
* '! '- ''
2. Duygu ve Cokular Gizlemeyin, Aksine Tehir Edin!
Szckler genelde ierik bilgisi tarlar, szsz iletiim ise, duygusal bilgiyi
da vururlar. Bir mal ne satar? Duygular her zaman ikna edici hatiplerdir. Bir
rn olduu gibi satlrken, bir dnceyi duygu satar. Eer yaptnz bir ie
duygu karmazsanz sonu alamazsnz. Peki toplum nne ktmzda biz ne
yapyoruz? Duygulanmz gizliyoruz. Heyecan, istek, mutluluk ve paylamaya hazr
olduunuz yksek bir enerji ile kn toplum nne. Dier hazrlklan
yaptnz dnrsek istediiniz sonucu bu ekilde garantilersiniz.
3. Kendinizi Ne Kadar Paylarsanz Onlar da Sizi Kendilerine 0 Kadar Yakn
Hissederler.
Birinin sizi kendine yakn hissetmesi sizin onlar ne kadar kendinize yakn
hissettiinizle ilgilidir. Resmi bir slup, krs ar-
88 Sz Syleme Sanat
kasnda konuma, kttan okuma, nutuk eken bir tarz ortam gerei veya ruhsal
durumunuzla ilikili olabilir ancak kendinizi ie katmadnz (gizlediiniz)
konumalar dinleyici ile scak, samimi balar gelitirmez. nk szsz
diyaloglarnz, karakterinizle ilgili birok veri ierir.
4. Szel erii Ayn Olsa da slup Baz Kelimeleri Farkl Mesajlara
Dntrebilir.
Her zaman 'hayr' hayr anlamna gelmedii gibi 'evet' de evet anlamna gelmez.
Ses vurgusu, tonlama, bakmz, duruumuz szel mesajmzn anlamn
deitirir. Konumanzn uzayacan anlayp "Bir 15 dakika daha dinlemenizi
rica etsem sakncas var m?" diye sorduunuzda sessizlik oluyor veya "Tabi
buyurun!" diye nezaket gayreti gden bir ses tonu ve istemsiz bir glmsemeyle
yant geliyorsa bunun anlam gerekte 'HAYIR'dr. Sorunuz karsnda yksek bir
alk koptuunda bunun, yant 'EVET'tir.
5. nsanlar Grdklerine nanr.
"Bir resim bin kelimeye bedeldir." sz herhalde bunu vur-] gulamaktadr.
Dinleyiciler bazen konumacnn pembe tablolar izmesine o kadar ok
odaklanmtr ki, bile bile sylenen (duyulmak istenen) yalanlara alk tutulur.
Politik konumalarda'. gerei konumayan konumacy pembe hayallerine hitap
etmesi nedeniyle vatanda alklar. Halbuki ben asla cehennemden sz etmem.
Yalnzca gerekleri sylerim, onlar da bunun bir cehennem olduunu dnr.
Gerei gsterirken gveni sarsmamann yolu da -budur.
Sezgilerimiz ve deneyimlerimiz bir suskunluun, bir bak atn ya da baklar
karn bize szler kadar, ou kez onlardan daha ok gvenilir mesajlar
sunduklarn retmitir. Buna bal olarak, genelde hepimiz szsz iletiim
biimlerini, szlerimizi j destekleyecek ve pekitirecek biimde kullanmaya
alrz.
Szsz letiim ve Beden Dili
6. Kltrel Farkllklar Dikkate Alnmaldr.
"Roma'da bir Romal gibi giyinip Romal gibi davranlmas gerekir." gr
ikiyzllkten ziyade kendi kltrmzden farkl bir ortamda rf, adet, grenek
vb. yaam biimi hakknda bilgi sahibi olmadan konumamak gerektiini vurgular.
Dou kltrnde gz karma edebi, Bat kltrnde gveni gsterir. Kahkaha ile
glmek sevin, mutluluk, komik bulma gibi evrensel duygulan yanstt halde
baz evrelerde "ok glenin ok alad"na inanlr.
7. Ne Sylediiniz Nasl Sylediinizle likilendirilir.
Ne kadar samimi olsak da her insan ara sra olduundan farkl grnmeye alr.
Kii bunu o anki gerginliini saklamak Veya daha gl grnmek adna yapabilir.
Kzdnz zaman ses tonunuz, yz ifadeniz, beden duruunuz deiebilir. "Ben"
ifade-'erini sk kullanan ve kendisini n plana kararak bilgisini, tecrbesini
vurgulayan ya da "Yorgun deilim.", "ok alak gnl-%m." gibi ifadeleri,
kullanan bir insan, dinleyende genellikle
90 Sz Syleme Sanat
bunun tersi izlenim brakr. Bu tr elikilerde beden, sznz dorulamaz ve
negatif elektrik verir.
8. Yarglamanz in Deliller Tek Bana Yetersiz Kalabilir.
Rahmetli Vehbi Ko'un irketine alaca elemanlar kendi setii dnemde ie
almay dnd kiiyi yemee davet edip yemekteki tutumunu gzledii
aktarlr. Gevek ve isteksiz yemek yiyorsa hrs olmayan ve tembel biri olarak
yorumlamaktaym.
Vcut dilinin her harekete bir yorum getirme abas olsa da bunlarn bir veya
birkana bakp, kiinin karakter yapsn yorumlayarak sonu karmak doru
deildir. Dinleyicinin gzn karmas, nndeki kda anlamsz izgiler
izmesi, size kar i-yi duygular beslemediini dndrebilir. Belki de sizi
dinlemek iin arzulu biridir ancak bir gece nceki yorgunluunu gizleme
mcadelesi veriyordur. nerimiz u ki vcut dilini kiinin i leminin
sinyalleri olarak aln; farkl zamanda gzlem yapmay bekleyin ve annda karar
vermeyin.
SZSZ LETM VE BEDEN DL 91
Krs arkasnda birka dakikadan fazla sren konuma btn konumay silip
sprr. Tabi sizi de!
Duru / Hareket
Pf Noktas
Hasta bir adam gibi davranrsanz hastalanrsnz. His ve hareket birbirini
tetikler. Hareketler iradenin kontrol altnda olsa da hisler deildir. Ancak
hareketlerinizi kendine gvenen, bir kouya katlacak gl ve nemli bir adam
gibi eitirseniz duygularnz da kontrol edebilir, kaygy cokuya
evirebilirsiniz.
Baz byk konferans ve toplant salonlarnda sahnede bir J krs bulunur. Bu
krsy ss olarak kenara kaldrn. Mikrofon veya notlarnzla sizi kendisine
hapsetmesine msaade etmeyin-
Gergin, sinirli ve gvensiz konumac hemen kendini belli eder.
Siz ne syleyeceinizi dne durun. Dinleyiciler sizin hakknzda ilk izlenimi
grntnzden ve duruunuzdan edinir. stelik ilk izlenimi deitirmek iin
hibir zaman ikinci bir frsatnz olmaz.
Konumada szden daha etkili olan; sylemek istediklerinizi ne kadar istekli,
canl ve samimi sylediklerinizdir.
Bunun iin bedeninizin tmn gstermeli, mmkn olduu kadar krs, masa gibi
aralarla perdelememelisiniz. Krsye davet edildiinizde hareketleriniz canl
olmal ve pozitif heyecannz yanstacak bir sesle konumaya balamalsnz.
a. Hazr Duru
Ayakta sunum yapma imkannz varken mutlaka ayakta sunum yapmay tercih edin.
Kollarnz rahat brakn ve ellerinizi sinirli sinirli hareket ettirmeyin. Ba
ve bedenin st taraf dik, omuzlar rahat braklmaldr. Oturmak zorunda
kaldnz zamanlarda koltuunuza kayklmayn; elleriniz, varsa masa yoksa
koltuk zerinde biraz ne dorulmu olsun, ayaklarnz birbirine
I,
"P1

92 Sz Syleme Sanat
paralel yere bassn. (Bu size ok ekilsel gelebilir, zamanla alp bu eklin
gvenli ruh halini kazanrsnz.)
b. Hareket
zleyenleri uyutmak istemiyorsanz kendinizi krs arkasna asla hapsetmeyin ya
da sahnenin bir kesine kilitlemeyin. Hareketleriniz ok sk olmayacak ekilde
sahnenin btnn kullann, zaman zaman da dinleyicilerin arasna girerek arka
ve orta kesimde kalm kiilerle gz temas kurun. Bunu gerekletirebilmeniz i-
in oturma dzeninin ve gei aralklarnn nceden ayarlanm ve mikrofonunuzun
kablosuz olmas gerekmektedir.
c. Beden Yn
Bedenin st yarsnn ve ayak ularnn dnk olduu yn, kiinin azndan
dklen kelimeler ne olursa olsun, gerekte zihinsel ve duygusal enerjinin dnk
olduu yndr. rettiiniz dinamik enerjiyi bylece katlmcya yneltmi
olursunuz.
d. Mesafe
Mesafe, dinleyici younluuna gre ayarlanmaldr. Dinleyicilerin burun
diplerine kadar girip konumanz onlar rahatsz edebilecei gibi mesafenin
gereinden fazla ak olmas da iletiim kopukluuna ve paylam eksikliine
sebep olur. Ben, belli bir sahne alanm muhafaza ederken arada bir
dinleyicilerin arasnda dolamay tercih ediyorum.
Jestler
Beden dili jestlerle ve mimiklerle gerekleir. Yz kaslarnn bir anlam ifade
eden ya da bir anlam yaratmak iin kullanm sonucu oluan yz ifadelerine
mimik; ba, el-kol, ayak-bacak hareketlerinin ya da bedenin tmnn kullanmna
jest denir.
Hi elleriniz balyken konumak zorunda kaldnz m? Telefon grmelerinde
olduu gibi kardaki insan bizi grmese bile el ve kollarmz kullanarak
kendimizi daha iyi ifade ettiimizi dnrz. Eller, insann kendini ifadesinde
en duyarl organlardr. MT niversitesinde yaplan bir aratrma, el
hareketlerinin sylenenleri desteklememesi durumunda dinleyicilerin
anlatlanlarn nemli blmn anlamadklarn ortaya koymutur. Bir kiinin
duygularn renmek istiyorsanz, yapabileceiniz ilk ey onun mimiklerini
izlemektir. Heyecan, istek ve canllmz jestlerimiz olmadan gsteremeyiz.
Halbuki topluluk nne kan amatr konumaclar en doal jestlerini bile
kstlar, nefeslerini tutar, kaskat kesilir, sonra da ellerini kollarn ne
yapacaklarn arr, parmaklaryla oynar veya ellerini ceplerine gizlerler.
"Futbolda nasl olsa eller ve kollar kullanlmyor, onlar balayalm faul
yapmasnlar." grm futbol federasyonu uygulamaya koysa nasl bir manzara
kar merak ediyorum.
Jestler de amacna ve yapsna gre 'e ayrlr:
a. Vurgulayc Jestler
Atatrk'n "Ordular hedefiniz Akdeniz... leri!" szn sylerken ekilmi bir
fotoraf var. Kolunu ve elini hedef istikamete uzatarak yapm olduu bu
hareket 'vurgulayc' jesttir. Trafik polislerinin ellerini omuz hizasnda dik
kaldrp avularn kardaki kiiye gstererek "DUR" demesi yine 'vurgulayc'
jest kapsamndadr.
b. Grntleyici Jestler
Sevin ve mutluluunuzu ellerinizi birbirine kavuturarak gs hizasna
yaklatrmanz, bir konu ile ilgili kural aklyorsanz yeri geldike
parmaklarnzla gstermeniz ya da bir eyin ne kadar byk olduunu gstermek
iin kollarnz amanz grntleyici jest snfna girer. Karnzdaki kiiye
iletmek istedii-
94 Sz Syleme Sanat :
niz mesaj destekleyen bir grnt verdiiniz iin de bu jest nemlidir.
c. Kiiye zg Jestler
Yerinde yaplan jestlerin nemi kadar, gereksiz veya abartl j yaplan jestler
de dinleyenleri olumsuz etkiler. Burun kartrmak, sa dzeltmek, eli ska
yze gtrmek ya da ok sert hareketler yapmamak gerekir. Birok kii bu
hareketleri bilinsizce \ yapt iin bunlar yapmama konusunda da kontroll
olmaz.
"Scak bir glmseme grsel bir diyalogun en gl tetikleyicisidir."
Yz fadesi
Konuk
olduum televizyon programlarnda dikkatimi eken
bir ey var. Kamera alrken sunucularn sevecen, canl, gler yzl ifadeleri
reklam aralarnda birden deiiveriyor. Suratlar aslyor, yerine sanki baka
biri geliyor. nsan hali! "Bir yle bir byle!" diyeceksiniz ama bunu
birka saniyede yaamak gerekten artyor insani-Herhalde profesyonellik
dedikleri bu olsa gerek! Yzmz, vcudumuzun
en anlaml yeridir, yz ifadesi birok detay yanstr. Donuk ve deimeyen bir
yz ifadesi dinleyicileri konumacdan soutur. Televizyonlarda zellikle yakn
ekimde ve izleyicilerin az olduu toplantlarda yz hatlarnz detaylaryla
grlr. znt verici bir olaydan bahsederken tepkisiz bir yzle ne kadar
inandrc olabilirsiniz ki? Sosyal psikologlar deien yz ifadelerinden 250
bin farkl anlam kartabilmiler. Daha aznz amadan yznz konuuyor.
Yz ifadelerinizi konumalarnz destekleyen bir hale getirmek iin birka
neri:
a. Haberleri Farkl Bir Gzle zleyin
TV Ana haber bltenlerinde spikerlerin okuduklar haber I metninin ieriine
gre takndklar yz ifadesini dikkatlice izleyin. Zaman zaman televizyonun
sesini ksarak konumacnn yz ifadesinden birazdan grntlerinin verilecei
haber metninin ieriini tahmin etmeye aln.
b. Glmseyin
Eski bir in atasz "Glmsemesini bilmeyen dkknn a-I masn." der.
Sunularda yaanlan gerginlik yz ifadenize mutlaka yansyacaktr. Bu nedenle
glmseme daha da nem kazanr. Her gn ayna karsnda kendi kendinize
glmseyerek bir eyler anlatn. alma masanzda ak bir ayna bulundurun. Ev
ve i yerinizin deiik blmlerine glmseyen bir sembol asm. Ask bir suratn
birok kiiyi rahatsz ettiini biliyorum ma glmseyen bir yzden rahatsz olan
: I salkl insanlara rastlamadm.
96 Sz Syleme Sanat
Uyumlu Beden Dili
Bir insan doruyu syledii halde sizi ikna edememise bu-1 nun muhtemel nedeni
beden dili ile szn senkronize olmama- j sndandr. Mevlana'nn "Ya olduun
gibi grn ya da grnd- j n gibi ol." sz, beden dilinin insan ele veren
mesajlar iletti- j ini ve bu mesajlarn sz sahibini yalanlayabileceim
vurgulu-! yor. Yine "Ayinesi itir kiinin lafa baklmaz" sz davranlarn
ierdii gl mesajlarn szlerden daha etkili olduunu vurguluyor.
Zaman zaman konuma aralarnda bilinli sessizlik olutur-] mak, o arada
sylenecek szlerden daha etkili olabilmektedir.
"Yok, hayr. Ben azn yalan sylediine inanrm,
ama gzler -h. Dorudan bir erkein gzne
bakarm, o istedii kadar gizlemeye alsn, hatta
kendisi bile farknda olmasn, derecesini
bile anlarm!"
Cemil peki
(Aye Arman 'in rportajnda "Siz kt diye anlar msnz?
Gay olduunu dndnz ama yanldnz insanlar
olur mu?" sorusuna Cemil peki'nin verdii yant.)
Gz Temas (art mdr?)
a. Dinleyen Fark Edilmek ve Grlmek ister.
Yakn tarihte 50 kiilik bir gruba bir sunum yaplrken konumac bilinli
olarak salonun sol tarafnda oturanlarla gz iletiimine girdi ve sanda
oturanlarla gz iletiiminden kand. 60 dakikalk sunum sonunda konumacy
deerlendiren anket uy-
guland. Anketler sa ve sol grupta oturanlar olarak ayr ayr topland. Bir
grup konumacy ilgin ve srkleyici bulurken, dier grup skc ve etkisiz
buldu. Konumacy skc ve etkisiz bulan grup hangisi dersiniz? Tabii ki sa
grup! Eer dinleyicilerinizle gz temasn keserseniz onlarla ilgilenmediinizi
gstermi olurdunuz, onlar da sizinle ilgilenmezler.
Lise yllarnda retmenimiz snfa bir soru sorduunda onun bzellikle, parmak
kaldranlara deil de gzn karanlara sz verdiini hatrlyorum. Gz karma
gnmzde nezaketsizlik, gvensizlik, ilgisizlik, ekingenlik, bir eyler
gizleme anlamna gelmektedir. Konumacnn gz karmas kabul edilebilecek bir
davran deildir. Dik dik, karnzdaki kiiyi taciz edecek dzeyde baklmamas
gerektiini de hatrlatmamza gerek yoktur sanrm. Gz temas ile ilgimizi,
akmz, honutsuzluumuzu, skntmz, kibrimizi, hatta fkemizi
gsterebiliriz. Duygularmz gzlerimizle ifade ederiz.
zleyicilerle Gz Temas Kurarak;
^ Geri iletiim alabilirsiniz. (Sizi beenip beenmediklerini, sklp
sklmadklarn, szlerinizi inandrc bulup bulmadklarn veya size sormak
istedikleri bir soru olup olmadn kolayca anlayabilirsiniz.)
*$ lginizi hissettirebilirsiniz. (Onlara odaklanarak konumann nemini artk
biliyorsunuz. Bu ilgiyi onlara gstermenin en etkili yolu gz temasdr.)
^ Kendinize gveninizi gsterebilirsiniz.
^ Dinleyicileri canl tutarsnz. (Her an kendisiyle gz temas kurulacan
dnen dinleyici daha uyank dinler.)
b. Gz Gze Gelmekten Neden ekiniyoruz?
Sinirli, huzursuz veya gvensizseniz, bu durumda gz gze ister misiniz?
Konumacnn gz temasn gletiren du-budur. Ayrca spot altndaki yzlerce
bakn sizin zeriniz-
98 Sz Syleme Sanat
de olduunu dnmek de sinir bozucudur. Sanki gzmz;ka-j rrsak
gerginliimizi gizleyecekmiiz gibi gelir bize.
c. "im - Dm Ayn, nanmyorsan Gzlerime Bak!"
Hitap ettiiniz insanlara deer verdiinizi gstermenin en iyi yolu gz
temasdr. En hzl geri bildirimi bu ekilde kazanrsnz. Dinleyicilerin size
inanp inanmadklar, konuyla ilgilenip ilgilenmedikleri, size doru syleyip
sylemedikleri vb.
Gzlerimiz szlere dklmeyen mesajlarmzn aktarmnda! en iyi iletiim
kanallarmzda.
d. Gz Temas Kurmay Nasl Gelitirebiliriz?
Konuma provalar yaparken duvarlarnzn muhtelif noktala-1 rina zerine bir
ift gz izdiiniz post-itler yaptrn. Konuma srasnda 3-4 saniyelik
baklarla dinleyicileri temsil eden bu gzlerle iletiim kurun.
Salonun en arkasnda ve kenarda kalanlara vey evlat muamelesi yapmayn.
ok sayda katlmcnn bulunduu salonlarda "Dalga etki-si"nden yararlann.
Banz evirip orta sralara baktnzda birok kii kendisine baktnz
dnecektir.
Gzlere bakmak sizi heyecanlandryorsa salonda size borlu bir grup dinleyiciye
konutuunuzu hayal edin. Gz gze geldiklerinize iki- saniye
bakabilmelisiniz. Byle yapmak benim konuma alanm snrlandrmyor. Ayakta
konuuyor, yer deitiriyor, bazen dinleyiciler arasna giriyorum.
Szsz letiim ve Beden Dili 99 EDEN DLMN ETKN KULLANIMI \\H
KSEL
1. Genellikle bedenim ile szlerimin senkronize olarak altn
syleyebilirim. (Aslnda bunu sizin sylemeniz bir ey ifade etmiyor! yle
grnyor mu?)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

2. Beden dilini konu alan yeterince kitap okuyorum.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

3. Sessizliin gcn biliyor ve sunumlarmda kullanyorum. (Nasl?)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

4. Duygu ve cokularm bastrmyor, paylayor ve bundan haz alyorum. (Eer
byleyse... Siz zaten amsnz!)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

5. Syleyeceklerimin etki gcnn syleyi biiminde olduunu iyi biliyorum. (Bu
konuda ne kadar alsanz o kadar iyi olur. Baarnn %50'si burada gizli.)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

6. Dinleyicinin beden dilini yorumlaya-biliyor, szsz mesajlarn ounu deifre
edebiliyorum. (Bunlar o kiilerle paylatnzda sizden eki-___necekleri
kesin.)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

100 Sz Syleme Sanat
Kendinize Puan Verin r
nadiren bazep genellik
7. El ve kol hareketlerimi szlerimi glendiren bir avantaj olarak
kullanabiliyorum.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

8. Konuma srasnda gereksiz jest ve mimiklerimden saknabiliyorum. (E-linize
kolunuza hakim olun.)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

9. Yzmdeki tebessm konuma sresince koruyabiliyorum. (stenmeyen yz
mimiklerini iten glmseme almalaryla kontrol altna alabilirsiniz.)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

10. Gz temasndan kanmyor ve bunu yerinde yeterince kullanyorum. (Aksi
halde bir uval incir berbat olur.)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

11. Gz temasn daha etkili kullanmak iin nasl bir alma yapmam gerektiini
biliyorum. (nemli olan uy-gulayabiliyor musunuz?)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Konumay Bitirmek
uuummmmmm
"ok konumayn, herkesin gznde
dersiniz." Hz. Ali
Konuk konumacnn sz uzadka uzamtr. Buna dayanamayan bir dinleyici
salondan kar. Danda daha nce km biri beklemektedir. Salondan kana
sorar: "Syleyecekleri daha bitmedi mi?"
Beriki cevap verir: "Bitmesine bitti, ama kendisi durmuyor ki!"
Konumaya balarken genellikle zaman gemez, bir sre sonra anlatacaklarnza
zaman yetmez.
Yapmamanz Gereken
Yeterince hazrlk yapmadan bir sunuma balayacaksanz bulu sadece siz
bilirsiniz. Tabi yapmamanz gereken eyleri yaptk-a bunu katlmclar da
anlamaya balar. Bu risklerden bilinli 'r ekilde korunmaya almalsnz.
Sresinde Bitirmemek
Sresinde balayamamanzn mazereti olsa da bu, sresinde 'rmemenizin mazereti
olmamal. Demlenme etkisine gelme-
102 Sz Syleme Sanat
den bitirmek zorunda kalacaksanz -ki bu aleyhinize de dnebilir- nce
organizasyon yneticilerinin, sonra dinleyicilerin onay, n alarak ka dakika
uzatacanz bildirin. Dinleyicilerden bazlar konumanzn biti sresine
gre program yapm olabilir, bu durumda birka kiinin kmak zorunda kalmas
hem dier dinleyicilerin hem de sizin dikkatinizi datacaktr.
Sz Uzatmak
Cmleleri uzatmak kadar sz de uzata uzata bitirmek, istediiniz olumlu etkiyi
oluturamamanza neden olur. O ana kadar her ey iyiye gittiyse, sz uzatmanz
tm konumanzn olumlu havasn tehlikeye atabilir.
Sz Zamanndan nce Bitirmek
Konumaclar genellikle zamann azlndan ikayet ederler. Zaman iyi
kullanamayanlar olduu gibi baz acemiler ar heyecan ve katlmclarla
diyalog eksikliinden konumalarn zamanndan nce bitirebilirler. Bu durumda
kalan srede sorulara daha uzun zaman kaldna sevinseler de hi soru sorulmama
gibi tehlike de mevcuttur.
Mesaj Bolukta Brakmak
Sunu boyunca katlmcy etkilemeye altnz ama konumann sonunda bir
hedef, ana fikir, sonu sylemediniz. Dinleyiciler, "imdi ne olacak?" der gibi
bakp, sanki talar yerine oturmam, bolukta braklm, zel zamanlar
alnm veya konuma eksik kalm duygusuna kaplrlar. "Arif olan anlar."
misali kastl bo brakmalar anlamayanlarn ounlukta olmas tehlikesini
dourur.
"yi ki Bitirdim!" zlenimi Vermeyin
Hzl konumak, cmleleri yutmak, dinleyicilerle iletiime gir' memek, "Umarm
baka sorunuz yoktur!" veya "nemli bir top'
Konumay Bitirmek 103
lantya yetieceim iin ayrlmak zorundaym hoa kaln." deyip ayrlmak da
dinleyicilerde souk bir etki oluturur.
Mutlu Son
Bitiin katlmclar zerinde gl bir etki oluturabileceini bir kez daha
hatrlatyoruz. Futbolcunun topu kaleye kadar srp ceza sahasnda kale dna
atmas ne kadar znt verici ise bir konumacnn asl mesaj vermeden sadece
iyi konuma yapmas da dnlemez.
j bir ka kortu.
arat $ euaoSsIof<Wi ourtUr- Su" -
Tne bV tu-ktf qslik
^^^ r::r-
<^==^ zrir -
1. zetleyerek Bitirin
Bir arknn aklda kalan ksm, nakarat blmdr. Bunun nedeni; arknn hem
ana temasn vermesi, hem kulaa ho gelmesi, hem de tekrarlar iermesidir.
Sunuun ierik blmnde 50 dakikalk sunuunuzda 5 mesajdan daha fazla mesaja
yer vermemenizi nermitik. Son on dakikay mesajlar zetleyerek bitir-
104 Sz Syleme Sanat
meniz dinleyicilerin anladklar ksmlar zmsemelerini salayacaktr. Ayrca
dinleyicilerin soru sormalarn bekliyorsanz yaptnz zet bu sorulan
belirginletirmelerine yardmc olacaktr.
2. Duygulara Hitap Edin
Sunu boyunca dinleyicilerin hep akllarna hitap ettiniz. nsanlar duygusal bir
varlktr. Onlar duygulandnn. Bunu bir ark sz veya iir okuyarak
yapabilir, szleri mesajnzla rten kaliteli bir mzik dinletebilir, bir
karar almaya tevik ederek bu karar uygulayacaklarna dair kendilerine sz
vermelerini isteyebilirsiniz. Bunun zerine syleyeceiniz son sz birka
kelimeyi gememeli, alklara kar sevginizi beden dilinizle gstermelisiniz.
3. Eyleme Geirmeye Davet Edin
Szlerinizin ie yaramasn ve daha salkl ekilde dinleyicileri etkilemesini
istiyorsanz sonucunuz ayn zamanda bir eylem davetini iermelidir.
Anlattklarnzn gerektirdii bir eylemi yapmaya onlar davet edin.
4. Kendinizle likilendirerek Bitirin
Orada bulunma nedeniniz sadece katlmclarn bir ihtiyacn gidermek deildir.
Bunu herhangi biri yapabilecekken siz yaptnz, bunu bir frsat olarak grp
kendi reklamnz da yapmalsnz. Dinleyicilerle duygusal bir iliki kurun.
5. Bitii Sylemeyin
Dinleyicilere sznzn bittiini sylemeyin. Uygun bir veda ile
ayrlabilirsiniz ama sznzn kalmadn sylememelisiniz.
6. Doruk Noktasnda Durun
Sznz bitirdiiniz yer tam bir doruk noktas olmaldr. Heyecanlar zirveye
tadnz noktada son sznz sylemelisi-
niz. Doruk noktas bir iir okunarak, gldren veya duruma gre dramatik bir sz
sylenerek, kompliman yaplarak, taltif veya vg ile, tannm bir nlnn
szyle tamamlanabilir. ^ Genellikle konumaya balamak iin kiiler
zorlanr, sonra anlatacaklar eyleri verilen sre iinde tamamlamakta glk
ekerler. Her ikisi de deitirilebilir.
m Konumanz bir senaryo gibi dnn, merak uyandran bir balk, srkleyen
ierik, muhteem bir final...
<^ Btn konumanzn banda alndn varsayalm. imdi hayal gcnz
kullanarak bu konumalardan 2 dakikalk grnt montajlayarak haber
yapacaksnz. Hangi sahneleri alrdnz? Zihninizde canlandrn.
Konumay Bitirirken Nasl Bir Yntem zliyorsunuz? Sorular
Katlmclar konumanz bitirirken "Niye bitti yaa?!" eklinde bakyor mu?
Konumalarnz hatrda kalr bir finalle bitirmek iin kafa yoruyor musunuz?
Soru faslna gelindiinde genellikle konumaclar tedirgin o-lur. Sanki
dinleyenler onu sorguluyormu gibi bir duyguya kaplr. Dinleyiciler sizi mahcup
olmu grmek istemez. Profesyonelce davranmanz beklerler. Yine de sorularn
amac kendinizi is-patlamanzdr. Sorular yardmyla elde edeceiniz geri
bildirim sayesinde, amacnza ulap ulamadnz, ekstra aklamalara ihtiya
duyulup duyulmadn anlayabilirsiniz. Bundan nce dinleyicilerin niye soru
sorduklarn anlamak gerekir.
^ Kendilerini gstermek ve fark edilmek. (Artistlik olsun diye...) ^ Soru sormak
iin sz isteyip yorum yapmak. (ok bilmiler...) ^ Konuyu saptrmak.
(Alkasz tipler)
l,i
106 Sz Syleme Sanat
^ Sylediklerinizi rtmek veya sizi kk drmek. (Sa-j botajclar)
Bu ve benzeri nedenlerle sorular sorulabilir. Btn bunlar ses j tonu,
sorularn sorulu biimi, beden dili ve kullanlan kelimeler-' den kartarak
doru bir yaklam sergilemelisiniz.
Pf Noktas
Katlmclar sadece bilgi edinmek iin deil, ne kadar bilgili
olduklarn gstermek, takdir grmek, kayg dile getirmek,
konuyu saptrmak ya da sylediklerinizi rtmek gibi birok
nedenden dolay soru sorabilir. Sorulara ustaca cevap
vermenin yntemi sorunun tesindeki niyeti
anlayabilmenize baldr.
Sorulara Ne Zaman Yant Verilmeli?
Sunuunuzun banda sunu srecini aktarrken dinleyicilerin nasl soru
sorabilecekleri konusunda bilgilendirmelisiniz. Bunlar:
1. Sunu sresi iinde
Konuyla en ilgili olduklar ve doal olarak gelitikleri s- i rece, siz onlar
kontrol etmek iin daha iyi ve samimi po- j zisyon yakalarsnz.
2. Sunu sonunda
Sorular sona brakma karar da yerinde olur. Bu durum-1 da sorulacak sorularn
unutulmamas iin not almalarn \ hatrlatn. Soru sorabilmeleri iin soru
ktlar datp daha sonra bunlara cevap da verebilirsiniz.
Konumanz Sorulara Cevap Fasl ile Bitirmeyin.
Konunuzla ilgili gelebilecek sorularn hepsini tahmin edebilmelisiniz.
Anlattnz konular btn bildiklerinizin belki de
%10'u bile deildir. Hazrlk yaparken hangi sorularn sorulabi-I leceini
tahminlerinizle kartp bylece cevaplarna da hazrlanm olursunuz.
Pf Noktas
Dinleyenlere syleyeceiniz son kelimelerin kalc etkisini
biliyorsunuz. Bu gl etkiyi, soru soran biriyle yaanan
gerilimle bitirerek kaybetmek istemezsiniz.
Sorularla lgili 8 Yaklam
1. Sorunun Cevabn Bilmiyorsanz
Bunu itiraf edin. Eer isterlerse, iletiim bilgilerini brakmalar halinde,
cevabn aratrp dneceinizi syleyin.
2. Soru Sormak steyen Kimse kmazsa
"Sorusu olan var m?" dedikten sonraki "' sessizlie konumaclarn pek
tahamml yoktur. Hi soru sorulmamas "Bir an nce bitirsen iyi olur." mesaj
da veriyor olabilir. Soru teklifine hemen tepki gelmemesi sizi
sabrszlandrmasn, bazen 10-15 saniye beklemek gerekebilir, ilk soruyu kendi
kendinize sorun veya "Bir bayan sunum ncesi bana unu sordu..." diye al
yapn. Gerisi kendiliinden gelecektir.
108 Sz Syleme Sanat
3. Soru Sorulmaya Talep Fazlaysa
Toplam konuma srenizin %10'u sorulara ayrlabilir. Bu sre iinde ka soruya
cevap vereceinizi nceden tahmin edip; "u andan itibaren ancak 6 sorunuza
yant vereceim." diye balayn ve cevapladka sondan baa doru sayarak
sorular almaya devam edin.
4. Soru Sormak steyen Bir Trl Asl Konuya Gelmek stemiyorsa...
"Laf uzatanlara ne yapmak lazm?" diye Farab'ye sormular, yle demi:
"Uzun konuan ksa dinlemeli."
Laf uzatan dinleyicinin nefes almasn bekleyin ve szn arasna girerek "Acaba
doru anladm m?" diye sze balayp soruyu kendi ifadelerinizle tekrarlayn.
Ya da "Bir cmle ile sorunuzu sorar msnz!" diye nazike uyarn.
5. Sorunun Anlalmamas
Konumacy ayaa kalkmas, yksek sesle soruyu sormas veya mikrofonu beklemesi
konusunda uyarn. Gerekirse yanna yaklaarak dinleyin ve soruyu bir de siz
tekrar edin. Soru sorulurken, vereceiniz cevaba konsantre olmayn.
6. Sorusunu Cevaplandrdnz Kiiyle Gz Temas Kurun
Bunu yapmam olmak bir saygszlk olarak kabul edilir. Sorusuna cevap
verdikten sonra katlmcya "Bu sylediklerim sorunuzu cevaplandryor mu?" diye
sorun. Olumlu yant almamanz halinde sunu sonras grebileceinizi syleyin.
1. Provakatrlere Hazrlkl Olun
Konumaya mdahil olan, ineleyici sorular soran veya muhalif gr bildirerek
sizin sinirlerinizi kontrol edenlere kar ne-
r
zaketinizi bozmadan "Dncenizi belirttiiniz iin teekkr ederim, farkl
grlerin de olmas gayet tabii!" gibi szlerle soukkanllnz koruyun.
Dikkat etmeniz gereken en nemli ey onlar grmemezlikten gelmemek veya kk
drc cevap vermemek olmaldr.
Dnce Kutusu-
"~ Sorular Bir Frsattr:
Geri bildirim alr, katlmc ile ilikilerinizi glendirirsiniz. Soru soran
kiinin ismini renebilir ve ismiyle hitap etmenin
etkisini kullanabilirsiniz. Anlattnz bir ey sorulmu olsa bile tekrar etme
frsat
bulabilirsiniz. Konuya olan hakimiyetinizi gstererek gven uyandrabilirsiniz.
8. Konuyla lgisiz veya Cevap Vermek stemediiniz Sorular Geldiinde
Konuyla ilgisi olmadn belirtin ve kstl zaman nedeniyle sunu sonras
konuabileceinizi syleyin. Cevap vermek istemediiniz sorularn nedenini
aklayn.
Sorular yantlamada isteksiz grnmeyin. (Onlar da sormakta ilgisiz
grnebilirler.)
"iyi bir soru!" demeyin. (Bunu baz dinleyiciler "Aferin." gibi
alglayabiliyor.)
Soru soranla mnakaaya girmeyin. Onunla mstehzi (alay e-den) bir tavr
ierisine girmeyin.
110 Sz Syleme Sanat
Soru sorandan gznz karmayn. Soruyu anlamadan yant vermeyin;
bilmiyorsanz itiraf edin. Ksa ve z konuun.
Soru-cevap fasl ile konumay hemen bitirmeyin, bundan sonra kapan yapn.
Y BlF
iin Kiisel GEsly ve Deerlendirme
Kendinize Puar i Verin
1. Konumay bitirirken kanmam gereken 5 durumu biliyorum. Bunlar;

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
1 . .......... 4

2 ....... 5

3....................................................

2. iyi bir son iin dikkate almam

gerekenleri sralayabilirim. Bunlar; 1 2 3 4 5 6 7
8 9 10

3. Sorular beni tedirgin etmez.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
4. Soru sorulma eilimi olmad za-

manlar ne yapacam iyi biliyorum. 1 2 3 4 5 6 7 8
9 10
5. Sorunun cevabn bilmediimde

nasl davranacam biliyorum. 1 2 3 4 5 6 7 8
9 10
6. Sorulan sorular, hazrlanrken tahmin ettiiniz sorulara benziyor
nuydu?

7. Soru sorann ismini renip ona ismen litap ediyor musunuz?

112 Sz Syleme Sanat
8. Cevabnzdan sonra sylediklerinizin tatmin edici olup olmadn soruyor
musunuz?
9. Sorular iin belirlenmi bir zaman tanyp gerilimi ynetebiliyor musunuz?
10. Katlmcnn nerede soru sorabilecei konusunda konumann banda
dinleyicileri bilgilendiriyor musunuz?
Geri Bildirim
lemediimiz deerleri geitiremezsiniz.
TKf Felsefesi
Szmz bize hatrlatan birine bazen kzp "Ne sylediimi biliyorum!" diyoruz.
Ne sylediimizi bildiimiz durumlar bize, karmzdakinin ne anladn
sylemiyor. Szmzn hedefine ulamas ancak alcnn onay ve geri bildirimi
ile mmkn. Ne kadar harika bir sunum yapm olduunuzu dnebilirsiniz.
Gerekte bunu ancak katlmclar takdir etmelidir. Ben verdiim her seminer
sonras neleri iyi yaptmdan ziyade "Neleri daha iyi yapabilirdim?" diye
dnyorum. Bu benim gelimemi salyor. En iyisi olamayabilirim, ama
yapabileceklerimin en iyisi olmalym.
Provahrnzdaki geri bildirimleri dikkate aln
"Ac syleyen dost" grubundan yararlann
Sizi dinlemeye gnll bir grup dinleyiciden konumanzla il-Sili tenkitler
alabilirsiniz. Onlarn, gzlemlerine dayanan tespitleri ve nerileri gerekten
ie yarayabilir.
Danmaria dann
Geri Bildirim 115
114 Sz Syleme Sanat
zellikle medyaya sk kan ya da siyasi kariyerinizde ykselen biriyseniz
danman lks olmaktan ziyade gerekliliktir. Bir danmanla birlikte sunum
ncesi hazrlanp, sunum sonras danmann deerlendirmelerini alabilirsiniz.
Sunumdan ok ksa bir sre nce alacanz danmanlklar genellikle fazla ie
yaramaz. Bu aamada tek bir nerimiz olabilir. nce kendiniz olun, bunu
yapamadnz durumlarda kendinize ramen rahat olun.
Kendinizi izleyin
Prova sunumlarnz, daha nce gerekletirdiiniz sunumlar kameraya kayt
ettirin. Futbolcularn ma sonras kendilerini videodan izleyip oyun, rakip ve
hatalar ile ilgili yorum yaptklar gibi siz de, "Neleri daha iyi
yapabilirdim?" sorusuna yant arayn.
Deerlendirme
nadirer bazen genellikle
1. Dikkat ekici bir giri yaptm. 1 1 1 I

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
2. Dncelerimi iyi ifade ettim.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
3. Konuma hzm takip edilebili- 1 [^ | | |
I 1
yordu. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
4. Sz uzatyordum.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
5. Kullandm rnekler yerindeydi.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
6. Kullandm yardmc malzemeler

yerindeydi. 1 2 3 4 5 6 7 li 9 10
7. nemli bir noktay geitirdim.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
8. Yetersiz bilgi olduu dnld.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
9. Ses tonumu -hz, ykseklik, tonla-

ma, vurgu- yerinde kullandm. 1 2 0 4 5 6 7 8 9
10
lO.Yuvarladm veya yuttuum keli-

meler oldu. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
11. Vcut dilim, yz ifadem, gzlerim, duruum, jest ve mimiklerim, ba-
___caklarmn duruu uygundu.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
12. Sahneyi iyi kullandm. 3

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
13. Kyafet ve aksesuarlarda bir u-yumsuzluk sz konusuydu.

1 cs 0 4 5 6 7 8 9 10
116 Sz Syleme Sanat
iadiren Dazen c
genellikle
14. Dncelerimi birbirine baladm. | 1 _L_" ' 1 1
1
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

15. Asalak szckler (aaa, m, ey vb.) kullandm. | 1 _L 1
I 1
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

16. Takldm, kekelediim yerler oldu. 1 1 ' ' I
1 1 1
1 2 3 4 5 6 7 8- 9 10

17. Heyecanlydm.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

18. Gven vermeyen mesajlarm oldu. 1 I
1
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

19. ikna ediciydim.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

20. Sreyi yerinde kullandm.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

21. Konumam srkleyiciydi.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

22. Dikkat dalan durumlar oldu.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

23. Konumam, dinleyenlerin genel memnuniyetini salad.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

24. Dinleyenler, sylediklerimden ie yarar bilgiler elde ettiler.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

25. Sorulara yant verebildim.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

26. Mikrofonu doru kullandm.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

27. Grsel malzemelerim ilgi uyandrd. 1 1 1 1
1 L
1 2 3 4567 8 9 W
28. Dikkat eken bir sonla bitirdim. I 1
_.
1 2 3 4 5 6 7 8 93

Televizyon ve Radyo Konumalar
"Seyirci toplamak iin bir karklk yaratn." Goller Blgesi deyimi
es
Bir eitim toplantsnda 15-20, seminerde 30-50, konferansta 150-300 kiiden
oluan dinleyicileriniz radyo veya televizyonda yz binleri bulabilmektedir. Bir
yazarn kitabnn ylda birka bin adet basmas baar kabul edilirken,
televizyonun ne kadar hzl ve etkili ulam kanal olduuna varn siz karar
verin. Toplum nnde baarl konuma yapanlar eninde sonunda kendilerini radyo
ya da TV stdyolarnda bulacaktr.
Televizyon
Bir TV'de en ok hatrlanacak olan ey bizzat grnnz olacaktr. Kameralar
mahrem* alannza girerek kelinizi, yz hatlarn, aln izgilerinizi olduu
gibi ekrana tar ve yz binlerce kiiye gznzn iine bakma frsat verir.
Davet edildiiniz ortamn asla TV'de grnd gibi olmadna emin
olabilirsiniz.
Dokunabilecek kadar yakn mesafeye "mahrem mesafe" denir.
118 Sz Syleme Sanat
zellikle canl yayn ncesi, zamana kar yaran bir hareketlilik vardr. nce
makyaj odasna alnrsnz ve yznze, kta parlamasn nleyen fondten
srlr. Program ncesi kahveler iilirken yapmc veya sunucuyla ksa bir n
grme yaplr. Stdyoya girdiinizde nereye oturacanz, hangi kameraya
bakacanz, yayn srasnda yapmanz ve yapmamanz gereken kurallar
anlatlrken bir yandan gmleiniz arasndan yaka mikrofonunuz taklr.
kameraman, k, sesi, dekorcu, reji asistan, yapmc, stdyo sorumlusu
koordinatrlnde "Yayna 10 saniye.., 5..., 3, 2, 1" derken kendinizi bir anda
yz binlerin cdanda bulursunuz.
Btn bunlara dikkat ekmemizin nedeni, toplum nnde yapacanz sunum iin
yaplmas gereken hazrln burada da sz konusu olmasdr. Bu hazrln
yabancs olmanz en etkili kitle iletiim aracndan doru yararlanma
olanaklarn kstlayacaktr.
Bu alanda alan profesyonellerin grlerini alarak grsel ve iitsel medyada
baarl olmanz iin ite size 8 neri:
1. Program formatn renin.
2. Nelerin zerinde durulacan renin.
3. Olacaksa dier konuklarn kimliklerini renin.
4. Ne giyeceinizi renin. !
5. Program ncesi sunucuya, koordinatre kendiniz ve konunuz hakknda
yeterli malzeme verin. '
6. Rahat ettiiniz eyleri yapn.
7. Gndemi yakalayn. (Gncel rnekler verin.)
8. Prova yaparak zelliklerinizi gelitirin.
| 1. Program Formatn renin
Daha evvel izleme frsat bulamadnz bir programa davet edildiinizde,
televizyonda takibe alp izleyin. Buna vaktiniz olmayacaksa yaynlanm bir
blmn kasetini edinmeye aln. Bylece program sunucusunun stili, dier
katlmclarn pozisyonu vb. konularda bilgi sahibi olursunuz. Byle yaparak
nasl bir hazrlk ya'
Televizyon ve Radyo Konumalar 119
pacanz bilirsiniz; programda yabanclk ekmezsiniz, srprizle
karlamazsnz ve kendinize gveniniz pekiir.
2. Nelerin zerinde Durulacan (gndemi) renin
Sizi davet etmelerinin bir amac var. Niye sizi davet ettikleri ve gndeme
getirecekleri konuyu nasl setikleri hakknda bilgi sahibi olursanz snrl
srede neler anlatlmas gerektiini planlayabilir "Vakit olsayd unlar da
gndeme getirmek isterdim." gibi hayflanmalar daha batan nlemi olursunuz.
Her konuda uzman olmanz gerekmiyor, ama o gn ne konuuluyorsa, gndemde hangi
konular varsa onun hakknda bilgi sahibi olun.
3. Olacaksa, Dier Konuklarn Kimliklerini renin
Program yapmclarnn formatlan genellikle birden fazla konuk arma
zerinedir. Siz yalnz olduunuzu dnrken birden karnza grmekten
holanmadnz bir baka meslektanz karabilirler. Bunu genellikle kastl
yaparlar, tezat grlerin ekranda reyting oluturduunu herkes bilir ve gndem
malzemeleri buna gre seilir. Davet edilen dier konuklarn seviyesiz
konumalar, tahrikleri cannz skabilir ve sinirli halinizle izleyicilere
olumsuz mesaj verebilirsiniz. Dorusu bu bir risktir. Halk arasnda "ekran
cambaz" ad verilen kiilerle yayma katlmaktan uzak durmay becere-bilirseniz
bu riskinizi asgari dzeye indirgemi olursunuz.
4. Ne Giyeceinizi renin
Giyeceiniz elbiseyi seerken stdyo dekorundan, oturduunuz sandalyeye kadar
kullanlacak renkleri bilmeniz nemlidir. Mesela sar dekorlu bir stdyoda
giydiiniz sar gmlek sizi silik gsterir.
Televizyon kostm olarak genelde ntr renkler tercih edilmektedir. Lacivert,
gri, ak gri, bej, fazla koyu olmayan maviler, yeiller, portakal ve leylak,
sade renkler ekranda ho duran renk-
120 Sz Syleme Sanat
lerdir. Krmz, siyah, beyaz gibi gl kontrastlardan da kanmanz
nerilir.
Ayn ekilde dar izgili, byk desenli, damal herhangi bir ey giymek- / ten
kann. Parlak mcevherler, altn sars saat gibi parlak aksesuarlar da
dikkati konumacdan ok o eya zerine eker. Ekran iin, daha nceden tecrbe
etmediiniz yeni elbiseleri giymek yerine gardrobunuzdan tecrbe ettiiniz
elbiseleri tercih etmenizi neririz. Bayanlarn da sade ve muhafazakr
giyinmeleri, gsterili taklar yerine orijinal sade olanlar tercih etmeleri
doru seim olacaktr.
5. Program ncesi, Sunucuya Kendiniz ve Konunuz Hakknda Yeterli Malzeme Verin
"Sizi tanyor ve gndemdeki konuyla ilgili bilgilere vakf" olduu gr bir
program sunucusu iin ok iyimser olur. Byle bir eksiklik sz konusu ise bu
sorunu giderme sorumluluunu mutlaka siz almalsnz. Bu nedenle zgemiinizi
ieren bir CV ile birlikte gndeme alnacak konunun zet anahtar bilgileri yan
sra sorulmasnda yarar grdnz konular yazarak program sunucusuna mutlaka
(faks veya mail yoluyla) ulatrn. Yazdklarnz hakknda sorusu olup
olmadn bizzat arayarak sorun. Bylece hem n diyalogunuz kurulmu olacak hem
de bunu ciddiye alp hazrlk yaptnz gstermi ve onun da hazrlanmas
gerektiine dikkat ekmi olacaksnz.
6. Rahat Ettiiniz eyleri Yapn
Rahatsz olan bir duruunuz, grntnz, sesiniz ekranda sizi irkin gsterir.
Deplasmanda deil de ev sahibi gibi davranrsanz bu rahatlnz izleyici ile
aranzda pozitif elektrik oluturur. Kamerann as, ekrandaki grnmnz,
stdyoda dierlerinin birbirleriyle iletiimi... Bunlar bir kenara brakn.
Karnzda sizi dinleyen, anlamaya alan ve bunun iin diyalog iinde konuan,
soru soran bir sunucu var; tm canllnzla dikkatinizi ona verin. "Bizi
izleyen sayn seyirciler...", "Ekrandaki vatandalarn bilmesini istiyorum
ki..." gibi bayat szlere yer vermeyin.
7. Gndemi Yakalayn
nsanlar nadiren hayat hikyenizi merak ederler. Daha ok hayatn iindeki sizi
tanmak isterler. rneklerinizi popler dizilerden, gndemdeki nllerden,
okunan yazarlardan ve o gnlerde konuulan, bilinen olaylardan rneklendirerek
kendi konunuzla birletirmeyi baarabilirseniz, dikkat ekmi olursunuz. Bir kez
daha hatrlatalm ki insanlar ne bildiinizle, ne kadar bildiinizle
ilgilenmezler kendi ilgilendikleri konularla ne kadar bilgili olduunuzu
grmedikleri srece!
8. Prova Yaparak zelliklerinizi Gelitirin
Sunularnz yazarak aln ancak yazdklarnz yannzda stdyoya
getirmeyin. statistik bilgiler ve hatrlatc balklar dnda okuyarak
anlatacanz bilgiler izleyicilerin ksa srede baka bir program
zapinglemesine sebep olacaktr. retmenin, anlatacaklarn rencilere srtn
dnerek tahtadan okumas ne kadar skcysa, konuk konumacnn syleyeceklerini
okumas da o kadar vahim bir durumdur. Provalarnz ayna karsnda otururken
tercihen ayaktayken sesli olarak, jest ve mimiklerinizi kullanarak yapn. Bu
provalar sadece, bir sre sonra gideceiniz Programda iyi grnt vermek iin
deildir. Bunlar her halkrda sunum kalitenizi etkileyen zelliklerinizi de
gelitirir.
122 Sz Syleme Sanat
Radyo
Genel olarak TV iin izlenmesi gereken neriler -grsellii kartarak- radyo
iin de geerlidir. Radyo programlarnda dinleyicinin aklnda kalacak nemli
yardmcnz sesiniz ve tabi sesinizi kullanma yeteneiniz olacaktr. Btn
mesajlarnz szleriniz ve sesinizle aktarmak zorundasnz.
Radyoda baarl olup TV'de ayn performans gsteremeyecek konumac oktur.
Bunun nedeni radyoda baarnz, sesinizi ve kelimeleri kullanabilme becerinizle
snrlyken; televizyonda yz hatlarnza kadar birok eyin iletiimin iine
girmesidir.
Radyoya avantaj salayan en nemli zellik radyonun, dinleyicinin hayal gcne
de hitap etmesidir. Bu, telefonda da byledir. Etkilenilen bir sesin sahibi ile
tanldktan sonra fikrin deitii ok olmutur.
Gazete Rportajlar
Gazete rportajlarnda bir toplulua hitap etmeseniz de szleriniz yazl olarak
okuyucuya ulayor. Cmlede bir kelime deiiklii bile anlam deitirebiliyor.
Habere konu olan yazya atlan balklar da ok defa srpriz oluyor. Bir
muhabirin sizi haber yapmas yetmez, bir de okuyucusu iin haber kurgusunu
ilgin yapmas gerekir. Haberi okutan haberin bal ve muhabirin kurgusudur.
Szlerin yanl anlalacak bir kurguda verilmesi sonradan telafisi mmkn
olmayan honutsuzluklara neden olabilir. Bundan kanmak iin:
&& Sorular yazl isteyin. Yazl cevaplamay tercih edin. (Muhabirler bundan
pek holanmyor.)
^ Yz yze rportaj kabul ederseniz yine de sorular nceden talep edin. Ancak
syleyeceiniz szleri kttan okumanz mmkn olmayacaktr. Ona gre
hazrlann.
^ Ses kayt cihaznz siz de kullann. Bu, karnzdaki kiinin
rportajnzdaki bilgilere sadk kalmasn salayacak bir sigortadr.
^ Muhabir, bir haber dosyas yapyorsa ona ilave kaynak, bilgi grevi grecek
malzemeler verin. Makale, kitap, fotoraf vb.
Sk sk medyaya kan biriyseniz bu frsat markalatrma'ya
dntrebilmelisiniz.
Kilit Bilgiler
2. TV'ye kacaksanz bu dnyann hzl hazrlk temposuna ayak uydura-
bilmelisiniz.
4. Program ynlendirmek istiyorsanz n diyalogunuzu iyi kurup gerekli
bilgileri verin.
6. zerinde durulacak konularla ilgili gndemi takip ettiinizi gsteren
rnekler verin.
^^^jp^p^MpÎ^jltt^S^^ÎIIjlp^rtII. >':;: II
8. Grnt vermek veya yz yze grmekten kandnz durumlarda somlara
yazl cevap verin ve bunu geciktirmeyin.
10. Daha nce bir canl yayna katlmadysanz hazrlklar izlemek ve ortama
almak iin programa biraz erken gidin.
Toplant Ynetimi ve Sunular
Akll insanlar yeni fikirleri tartrlar.
Normal insanlar sonulan tartrlar. Kk
insanlarsa baka insanlar tartrlar.
Her irkette toplantlar yaplr. Ayda bir, haftada bir, hatta her gn.
Toplantlarn amac genellikle bilgi paylam ve motivasyon oluturmak, alnan
kararlar deerlendirmek ve yeni kararlarda bireylerin grlerini almaktr.
Onlar yneten bir liderseniz hepsinin birbirinden farkl kiiliklerde olduunun
ve hepsine ayn ekilde davranamayacamzn farknda olmalsnz. Toplant
verimliliinizi kesintiye uratan 9 sorunlu kiilik ve bunlarla iliki kurmann
anahtar bilgileri:
1. ekirgeler
yi niyetli klaryla her frsatta katkda bulunmaya alr. Sz uzatr,
dierlerinin katkda bulunmasn engeller. Onu susturmak kolay olmayacaktr
ancak ince bir manevra ile bakasna soru yneltin. Konumay kendi tekeline
almasn engelleyin. Sylenenlerin zetleme zaman geldiinde ondan
yararlanabileceinizi greceksiniz,
''-i
126 Sz Syleme Sanat
2. Ar Toplar
Tm fikir ve tavsiyelere direnlidir. Yeni nerileri rtr ve bu davranyla
da dierlerinin tepkisini eker. Siz dlamayn, grubun dier yelerinin
tavrlar zaten bunu yapyor olacak. O-nu yumuatmann yolu toplant sonras
onunla ayrca greceinizi sylemek olabilir.
3. Olumsuzlar
Yeni bir zm retmeseler de mevcut zmlerin neden yanl olduunu anlatmaya
alrlar. Bu durumda kar kt her gre yeni alternatif getirmesini
syleyin, bunu yapabiliyorsa grubun dier yelerinin grne sunun.
4. Neden Olmasmclar
Fikirlere iyi ve kt ayrm yapmakszn deneme taraftar olan uysallardr.
Makul bulduunuzu sylediiniz bu fikirleri grubun dier daha ayrt edici
yelerinin fikirlerine sunun.
5. Hizipiler
Her grupta birbirini destekleyen veya kar kan bireyler oluur. Bir tarafn
grne dierleri sadece kar kar ve bunu
Toplant Ynetimi ve Sunular 127
sempatizanlar destekler. Konumann alevlenmesi halinde anlatklar konular
zetleyerek dikkat ekin ve gerekirse grupta bunlarn dnda birinin grne
mracaat edin.
6. Suskunlar
Dnen, ancak konumay sevmeyen bir tiptir. Ya da dncelerini ifade etme
zorluu eken bu kiiler iyi fikirleri olsa da konumak istemezler. Onlar
konumaya tevik edin ve ifadelerini gerekirse zetleyerek onaylatn.
7. lgisizler
Orada bulunmaktan memnun olmayan ve artk dikkatini toplantya veremeyen
kiilerdir. Byle durumda tehlike onun yanndakileri de megul etmesiyle
bakalarna da srar. Onu konumaya katmak iin bir bakasnn grn
yorumlamasn isteyin.
Dnce Kutusu -
Kendinize sorun, gerekten bu toplantya ihtiya var m?
Katlmclarn her biri bu toplantya uygun mu?
Toplant ynetimi ile ilgili bir tekniiniz var m?
Toplant sresini iyi ynetmek iin gerekli tedbirleri aldnz m?
8. Konuyu Saptranlar
Tartlan konuyu bir uzantsndan tutup dikkat ekmek istedikleri bambaka bir
yere gtrrler. Burada yapabileceiniz ey, konuyu saptran kii nefes almak
iin durakladnda ona, yeniden konuya dikkat ekecek bir soru sormaktr.
i?? jL
128 Sz Syleme Sanat
9. Dalgnlar
Daha nce de sylemitik dinlemek zordur diye. Katlm iin yeterince aba
harcamayan bir sre sonra dalmaya balar. Onu grubun odana basit sorularla
katabilirsiniz.
Lider Gibi Davranmayn, LDER Olun
Hibir ey, bir eyler baarmaya hazr bir grup insan, toplantya gelirken
hazrlk yapmayan bir lider kadar sinirlendirip fkelendirmez.
Kilit Bilgiler
Bir toplantya hazrlanrken, u yedi adm takip edin:
2. Toplant ncesi grubun kilit yeleri ile tek tek grn. (Toplantnn
havasn istediiniz ekle daha kolay sokarsnz.)
pH^^^^H^BiiiiiMtt^^B^^^^^^HHiB
4. Grsel aralar nemseyin. (Grmenin renmedeki pay yaklak %75'tir.)

6. En nemli greviniz; kaynatrmak, gven ve samimi hava olumasn
salamaktr. (Olumsuz bir tavr sergilemeniz herkesi etkiler.)
< !
Konumann Servisi
t:-:.:.r-r.v
"Bir kere altktan sonra hibir ey zor deildir." Tibet Atasz
Ses Kusurlar
Bazlar konumaya balayncaya kadar iyi bir izlenim brakr. Konumaya
balaynca braklan iyi izlenimin etkisi hzla der Sesi nlayan, burundan
gelen, peltek konuan, szckleri yutan, barmadan sesini duyuramayan, ksk
sesle konuup iitile-meyen, konuma temposunu ayarlayamayan, hzl veya ok
yava konuan ya da "aaa... mhh..." gibi sz arasna ald anlamsz
seslerle dinleyicilerin kulaklarn trmalayan... Ksaca sesini kt kullanan
konumaclardan bahsediyoruz.
Telaffuz hatalan veya konuurken baz heceleri yutan biri belki karlkl
konumalarda pek dikkat ekmeyebilir ancak topluluk karsnda veya mikrofondan
yaplan konumalarda derhal dikkat eker.
Bilinli yaplan pratiklerle bu kusurlar giderilebilir. En yaygn grlen ses ve
sz kusurlarn:
1. Geveklik 4. Kekemelik
2. Pelteklik 5. Asalak sesler olarak
3. Tutukluk sralayabiliriz.
130 Sz Syleme Sanat
1. Geveklik
Sesimizi monoton kullanma alkanl; soluumuzu yanl kullanmamz ve dudak
tembelliinden ileri gelir. Bu durum genel bir konuma snklne yol aar.
Ne Yapabiliriz?
Geveklii gidermek iin dileriniz arasna bir kalem sktrn, kalemi
drmeden dudaklarnza yklenerek aadaki cmleleri hzla okuyun.
m Bir berber bir berbere bre berber beri gel diye bar bar barm. Bizde bize
biz derler, sizde bize ne derler?
W Pireli peyniri perhizli pireler teperlerse pireli peynirler de pr pr pervaz
ederler.
^ Ocak kvlcmlandrclardan msn, kap gcrdatclardan msn? Ne ocak
kvlcmlandrclardanm, ne kap gcr-datclardanm.
<m atalca'da topal oban atal yapp atal satar, nesi iin atalca'da topal
oban atal yapp atal satar? Kr iin atalca'da topal oban atal yapp
atal satar.
^ u kardaki kara kuru kavak, karardn m, ey kara kuru kavak sarardn m ey
kara kuru kavak!
^ Sen seni bil, sen seni, bil sen seni, bil sen seni, sen seni bilmezsen
patlatrlar enseni.
2. Pelteklik
Trke zerinde tespit edilen pelteklik trleri aada belirtil-
mitir:
(J) yerine (Z) kullanma. rnek: Jale-Zale, Jilet-Zilet, () yerine (S) kullanma.
rnek: Kaar-Kasar, akir-Sakir (C) yerine (J) kullanma. rnek: Ancak-Anjak,
Bacanak-Bajanak
Konumann Servisi 131
* (S) yerine () kullanma. rnek: Sakn ha..-akn ha.. 8 (R) yerine (L)
kullanma. rnek: Rakip-Lakip, Merhem-Melhem, Terlik-Tellik
%t nce yerine kaln a. rnek: Bahtiyr-Bahtiyar, Nmus-Namus
Neden Olur?
Bir harfin karlamayarak bir dieri ile deitirilmesidir. Bu durum dilin
yeterince eitilmemesinden, lehelerin yapsndan veya baz dillerin fazla
etkisinde kalmaktan kaynaklanabilir.
Ne Yapabiliriz?
Eer bu seslerin herhangi biriyle sorununuz olursa ite yardmc olacak
altrmalar:
^ J- Jilet, jandarma, jale, jumbo,
^ - Paa, aka, akir, eker
^ R- Rya, hcreler, hrrem, harran, sarraf
^ L-Lale, lastik, lahana, kamil
S- Sorgun, hassasiyet, faso R Seslerini karmakta glk ekiyorsanz:
m Ra-Re-Ri-Ro-Ru-R-R
m Ar-Er-r-Or-Ur-r-r
ft Rar-Rer-Rir-Ror-Rur-Rr-Rr
^ Tar-Ter-Tir-Tor-Tur-Tr-Tr
^ Far-Fer-Fir-For-Fur-Fr-Fr
^ Kral, Tren, Trafik, Korutrk, Fransz, Berber, Kartal, Brksel, Barbar
S Seslerini karmakta glk ekiyorsanz: *& Sa-Se-Si-So-Su-S-S-S t
Sas-Ses-Sis-Sos-Sus-Ss-Ss-Ss ^ Asa-Ese-si-Oso-Usu-Is-s-Us

.' 132 . Sz Syleme Sanat
m As-Es-s-Os-Us-s-s-s y- m Pas-Pes-Pis-Pos-Pus-Ps-Ps-Ps
^. Kasa, Salsa, Yasa, Yarasa, Kasaba, Paspas, Asparagas
Sessiz, Nasa . ,
Z Seslerini karmakta glk ekiyorsanz: i
m Za-Ze-Zi-Zo-Zu-Z-Z-Z ;;
<$ Zaz-Zez-Ziz-Zoz-Zuz-Zz-Zz-Zz , \
^ Aza-Eze-zi-Ozo-Uzu-zi-z-z <8 Zar-Zer-Zir-Zor-Zur-Zr-Zr-Zr <m
Kaza, Zrafa, Zilzurna, Mazbut, Yazg, Zeynep, Nezaket,
Ziyafet, Boza
3. Tutukluk
Bir tarihte parti grubuna konuan Tansu iller "Halsinas-yon" kelimesine
taklm ve bir trl telaffuz edememiti. Bu birka saniyelik bocalama eminim
ona saatler gibi gelmitir. Tutukluk bir hece zerinde taklp kalma, heceyi
veya kelimeyi tekrarlama durumudur. Bu sorun en ok dnce akndaki
duraklamadan kaynaklanr. Normal artlar altnda ar stres de tutuklua yol
aabilir.
Neden Olur?
^ Heyecan, dalgnlk, yorgunluk, konuurken syleyeceklerini dnmek,
dikkatin dalmas vb. nedenler tutuklua sebep olabilir.
Ne Yapabiliriz?
Tutukluu gidermek iin herhangi bir metni nce yavaa, sonra hzlanarak
okuyun.
Okuduunuz bir yazy veya paragraf bir cmle ile zetleyin.
Okurken veya konuurken dikkatinizi eken takldmz/tak-labileceiniz
szckleri not aln ve bunu yzlerce defa sesli olarak tekrar edin.
Tekerleme altrmalarn srdrn.
Konumann Servisi 133 -
4. Kekeleme
Tutukluun ileri aamasnda, sz sylerken birdenbire duraklama, ounlukla buna
katlan yz buruturma ve gerilme hareketiyle hecelerin tekrarlanmasdr.
Kekemeler soluk aldklar veya pek ge soluk verdikleri srada konuurlar.
Kekeleme genellikle ocukluk dneminde oluan bir konuma bozukluudur.
Kekeleme; sz sylerken birdenbire duraklama, gerilme, soluun yetmemesi gibi
eziyet ekercesine reaksiyonlara da neden olur.
Neden Olur?
Erken yata konumaya balayan ocuklarn konuma baarlarna evrenin
gsterdii ar ilgi ocuun duygularn zararl ynde etkiler. Gze, nazara
gelmesin diye byttmz ocuklara gsterdiimiz ar ilgi kk beyinler
zerinde ar bir bask oluturur. Utangalk, sklganln da vurumu olarak
grnr. Bugne kadar yaplan aratrmalarda organik veya kaltsal bir bozukluk
olabilecei ile ilgili bir bulgu bulunamamtr.
Ne Yapabiliriz?
Kekemeliin yok edilmesi iin eitli almalar yaplmaldr.
1. Her gn 20 dakika yksek sesle okuyun.
2. Belli cmleleri ezberleyerek tekrar tekrar seslendirin.
3. 15. blmde yer alan tekerlemeleri pek ok kez tekrarlayn.
Bu almalar, sizi dinleyen birilerine okumanz motivasyonunuzu ve
cesaretinizi artracaktr. (Ya da sesinizi kaydedip dinleyin.)
*
"Kelimeler, tpk cam gibi, berrak/atrmadklar
eyleri bulank/atrrlar."
Joseph Joubert
134 Sz Syleme Sanat
5. Asalak Ses veya Szler
32. Gn TV programn yapmaya balayan dostum M. Ali Bi-rand' daha yakn bir
zamana kadar asalak szcklerin hakkn ve-rerek(!) kullanan konumac olarak
rnek veriyordum. (Artk asalak ses ve szleri kullanmyor.) Ksa cmlelerin
arasnda hemen hemen her sefer kullanlan ", eeeeeeeeeee, emmmm" gibi
anlamsz seslere "asalak sesler" diyoruz.
"I, eee, aaa, ey, yani, mesela, evet..." gibi ses veya kelimelerin konuma
arasnda sk sk veya gerekmedii halde kullanlmas insan rahatsz ediyor.
in ilgin yan, asalak seslerle konuanlarn ou bunun farknda bile deil.
Ayrca, "Efendime syleyeyim...", "Yani...", "ey" gibi ifadelere veya ok uzun
sren sessizliklere de asalak szckler (ya da sessizlikler!) diyoruz. Bunlara,
konumann rahatsz edici dolgu malzemeleri de diyebiliriz.
Neden Oluur?
Doalama konuan kiiler hzl dnp dzgn kelimeler bulma abasn bir
arada yrtrken yetersiz kalabiliyorlar. Ksa sreli sessizlikler sanki
konumann akcln kesiyormu zannma kaplp asalak seslere veya szlere
davetiye karyorlar. Konumacnn yeterince pratik yapmamas, laf uzatma ve
kvrma abas, konuurken baka bir ey dnmesi, konusuna hakim olmamas gibi
nedenlerden bu seslerin olutuunu syleyebiliriz.
Ne Yapmal?
Muhtemel konuma yaptnz veya yapmak isteyebileceiniz 30 farkl konu bal
sein. Bunlar ufak ktlara yazp katlayarak bir kutuya atn. Her gn bir
kt ekerek nceleri 2 dakika, daha sonra zamanla 3, 4, 5 dakika bir toplulua
sunu yapyormu gibi konuun. Konumalarnz kayt cihazna alarak daha sonra
dinleyip asalak szckleri ne sklkta kullandnz belirleyin, tespit
ettiiniz sayy not aln. Asalak sesleri azalttka bir sonraki uygulamada
konuma srenizi artrn.
30 gn sonra asalak szckleri kullanmadnz fark edeceksiniz-
Aksan
Aksan; Karadeniz ivesi, Orta Anadolu ivesi, Gneydou ivesi gibi konuma
farkllklardr. Bu ayrlklar o blgenin corafi, kltrel ve sosyal yapsnn
konumaya yansmasdr. Yanl o-larak kabul edilmez.
Farkl aksan olan kiiler kalabalk nnde konuma dncesinden panie
kaplabilirler. Dinleyicilerin kendilerini anlayamayacaklarn ve hatta
aksanlarndan rahatsz olacaklarn dnebilirler. Bir aksan ne kadar kt
olursa olsun, eer gnlk konumalarda anlalyorsa, sunum yaparken de
anlalacaktr. Hatta farkl bir aksanla konumanz sunuma zellik katabilir. U-
zun sren bir konferansta bunalm olan dinleyiciler iin bu farkllk bir
renklilik salayabilir. Sakp Sabanc, Sleyman Demirel, ibrahim Tatlses,
smail Trt gibi isimler aksanlarn konumada bir avantaj olarak kullanan
nllerden bazlar.
ol ; Pf Noktas
Ses kalitenizi evde alma yaparak dzeltebilirsiniz. Konuma
sesiniz de dier kaslarnz gibidir, onu ya kullanrsnz ya da
kaybedersiniz.
Ses
Havadaki titreimlerin kulakla duyulanna ses diyoruz. nsan sesi (Selen),
akcierden gelen havann grtlaktaki kirilere (ses tellerine) arpmas ve
titretmesiyle kar. Ses telleri erkeklerde 20-25, kadnlarda 16-20
milimetredir. Ses tellerinin daha uzun ve kaln olmas sesin kalnln da
belirler. Seslerin kmasna ve renklenmesine yarayan organlarmz phesiz
sadece ses telleri deildir; gs boluu, akcierler, kk dil, dil, damak,
di etleri, diler, dudaklar, geniz ve burundur. Bunlardan bir veya birka
grevle-
136 Sz Syleme Sanat
rini eksik yapsa -bir kemann ahap ksm olmadan telleriyle karaca ses
gibi- sesimiz kart kar. Sesin kmasndaki bu mkemmel takm almasna
"Tnlatclar" diyoruz. Tnlatclar da ana tmlatc (grtlak, az boluu ve
burun boluu) ve yardmc tnla-tc (gs boluu, srt ve kafatas) olarak
ikiye ayrlr.
Konumada istenilen enerjik sesin elde edilmesi gl bir sesin yan sra
tonlama olanaklarnn da zenginlemesini salar. Bunu gerekletirebilmeniz ana
tnlatclarnz dengeli kullanabilmenize baldr.
Pf Noktas
Dnceniz istediiniz kadar parlak olsun, eer onu clz, tembel, yorgun,
bezgin bir sesle sylemeye kalkarsanz, o dnce btn parlakln yitirip
soluk bir hal alr, matlar.
a. Grtlak
(Grtlak blgesine yklenerek kar ses dinleyeni rahatsz eden parazitli bir
sesin kmasna neden olur.)
b.
i konumak olduu halde grtlaktan konuan kiilerin sesleri sk sk kslr.
Bir sre sonra meslek hastal olarak kabul edilen "polip" veya "nodul" gibi
rahatszlklara sebep olabilir.
Az boluu
(Az boluuna yklenerek kan ses, sanki szckler azda geveleniyormu gibi
zayf ktndan duyulmakta glk ekilir.)
Azn ve dudaklarn yeterince amayan bu kiiler sesin ihtiya duyduu gc
oluturamaz. Dudak tembellii yan sra mimikler de donuklar.
Burun boluu
(Burun boluunu kullanan konumaclar tonsuz ve ruhsuz bir ses karrlar. Ses,
bir uultu gibi duyulur.)
Seslerin burun yoluyla kmasn engelleyen durum, yumuak damamzn
altrlmamas sorunuyla birlikte olur.
Sesimizi Nasl Gelitirebiliriz?
Kendi sesinizi hi teybe kayt edip dinlediniz mi? Muhtemelen bundan pek
holanmamsnzdr. ok az insan kendi sesini beenir.
Pf Noktas-------------------------------------
c.
Peki gerekte sesimiz nasl duyuluyor? Herkesin sesini
dorudan azndan duymanza ramen kendi sesinizi hayatnz
boyunca ene kemiiniz yoluyla duymaktasnz.
zleyici, ancak telaffuzu net olan bir konumacy tercih eder, hece ve sesleri
yutan birini takip edemez. Takip edemeyince de olaydan tamamen kopar. yi bir
telaffuz iin sesinizin eitliliini artrmanz gerekir. zenle setiiniz
kelimeleri heyecan ve canl-
138 Sz Syleme Sanat
ln olmad bir slupta sylyorsanz dinleyicileri etkilemeyi beklemeyin.
Sesinizi canlandrmak iin:
1. Ses gcn deitirebilmelisiniz.
2. Hzn deitirebilmelisiniz.
3. Yksekliini deitirebilmelisiniz.
1. Ses Gc
Kendine gven, inandrclk, anlalabilirlik sesin gcnde gizlidir. Bire bir
konumalarnzdaki gibi toplulua rahat hitap e-demezsiniz. Zrt Aa
karakterini oynayan ener en'in iportacla balad stanbul'da sokak
aralarnda "Domates.... Biber... Patlcan..." deyiini hatrlayn.
2. Hz
Hzl konuan kiiler, genellikle hzl dnen kiilerdir. Hzl dnme bir
avantaj gibi grnse de konumada nokta, virgl demeden dmdz geen ve nefes
almak iin keskin durular yapan bir konumac bize zaman kazandrmaz. Byle bir
konumay dinlemek, zevk almak yle dursun eziyet vericidir de. Konuma
hznz artrp, azaltmak szn gcn pekitirir. Doru duraklarda durmak
dinleyicilere gsterdiiniz saygnn gstergesidir. Ezbere konumadnz,
konutuunuz her sz dndnz ve onlara deer verdiinizi gstermi
olursunuz. Hzl konumann yaratabilecei sknty ar konumalar da yapar.
Bu kez de konuma ritmi, alglama ritminin altna dtnden, dinleyenin
zerine arlk, bir sknt kmesine neden olur.
3. Ykseklik
Yksek sesle konumakla barmak arasndaki dengeyi salayabiliyorsanz ses
yksekliini kontrol edebiliyorsunuz demektir. Gerginlik, sinirlilik genellikle
sesi kontrolszce ykseltebilmektedir. Saatlerce yksek sesle konuan bir
insann sesi ksl-mazken malarda 20 dakikalk bir tezahratta ses kskl
sorunu yaanabilmektedir. Bunun yannda, sesini ykselterek saat-
KONUMANIN SERVS 139
lerce baran bir bebein doal solunumu igdsel olduu iin sesinin ksld
hi grlmemitir.
Pf Noktas
Sesi kullanabilmekle ses kalitesini iyiletirmek ayn eyler de-ir. Sesi
gelitirme fonetik bilimin konusu iken, sesi kullanabilmek diksiyonun konusudur.
Bana sesini duy ur, sana kim olduunu syleyeyim!
Ses ve kiilik arasndaki ilgi, yaplan incelemeler sonunda meydana
karlmtr.
Konuma sesine bakarak bir insann dik bal m, yumuak bal m olduunu
kestirmek zor deildir. nsanlar, ses ile kiilik arasndaki ilikilere birtakm
"belirli zellikler" yaktrma eilimindedir. Dinleyici asndan; din
adamnn, retmenin, polisin, politikacnn sesi, sradan insann sesi ile ayr
zellikler gstermektedir. Sadece sesini dinleyerek bir kiinin sosyokltrel
dzeyi hakknda doruya yakn fikirler edinebilirsiniz.
"Konu, kim olduunu syleyeyim." (Sokrates)
Sesin Nitelikleri Ses Tonu
Duygu ve dncelerin ses ile belirtilmesine ton diyoruz.
Bir insann sinirli, efkatli, sert, yumuak ya da sabrsz bir insan oluunu
ses tonundan anlayabiliriz. rnein "Sahi mi?" cmlesini sylerken ses
vurgumuzla 4 farkl anlam kartabiliriz ( a. Kmseme, b. Hayret, c. nanmama,
d. Kzgnlk) Bir baka
140 Sz Syleme Sanat
deyile "Sahi mi?" szne ses deiimi yoluyla dilediimiz duyguyu katmak
elimizde.
Ses tonlar dar veya geni, inili-kl olabilir. Sesin tonu zayf, gergin
veya grtlaktan olabilir. Gergin ses boaz daraltlarak kartlr ve dinlenmesi
zor bir sestir. Erkekte gergin grtlak yallk, inat; kadnda ise genlik ve
duygusallk belirtisidir. Yksek ton erkekte sinirlilik, kadnda duygusallk
gsterir. Derin bir tonda konuma, erkeklere olgun ve gl bir grnm
verirken; kadnda duygusuzluk olarak kabul edilir. Ses tonunu konuma sresince
deitirmeden korumak monotonlua yol aar. ;;
Ses iddeti
Sesin iddeti, ses kirilerinin titreimindeki enerjiye baldr. Bu enerji
alman havann basncyla oluur. Dikkat, sesin iddetini deitirerek, cmlenin
farkl blmlerine odaklandrlabilir. Alak bir ses tonu erkekte kararszlk ve
tereddt ifade ederken, kadna kadns ve duygusal zellik katar. Yksek bir ton
ise erkekler iin hrnlk, fke; kadnlar iin gl ve erkeksi bir izlenim
brakr. Sesin iddetini barmadan ykseltme ve sese pozitif enerjiyi yanstma
diyafram kullanma becerisi ile gerekleir.
Ses Rezonans
Bir maarada hi konutunuz mu? Dk perdede konusanz bile sesiniz kulaa
mkemmel gelir. Sesi tayan hava duvara vurup titreerek gzelleir. Keman,
davul, ud, piyano gibi mzik aletlerinin kard ses de ayn mekanizma ile
alet iinde titreerek glenerek kar. nsan sesi de ses tellerinden kan
vzlt gibi seslerle gs, az, boaz, burunda titreerek gzelleerek kar.
Bunu daha iyi anlayabilmek iin burun deliklerinizi kapatp "Bugn ok
mutluyum!" deyin.
Burundan sorunu olan konumaclarn (tme, iltihaplanma, et bymesi vs.)
sesleri genizden gelir. Bu da sesin bouk veya olduundan daha kaln kmasna
neden olur. Sz sylediiniz zaman,
': Konumann Servisi 141
kelimeyi azdan telaffuz etmekle birlikte tonlarn burundan serbeste gemesi
gerekir. Dolgun bir rezonansla konumak enerji, gurur, canllk ve sempati
gstergesidir. Gs rezonans otomatik gereklese de az, boaz ve burun
rezonans disiplinlerle gelitirilebilir.
Sesin Temposu
Sesin hz; yava, akc, aksak veya ok hzl olabilir. Yava bir tempo
dikkati, tembellii, soukluu gsterir. Hzl tempo sinirlilik, sabrszlk,
sempati gsterebilir. Kesintisiz konuma atlganlk ve isteklilikten
kaynaklanrken, kesik veya titrek duraklamak konumalar tereddt gstergesidir.
Ar ve yumuak konumalar erkekte, nceden bir saygn imaj tesis edilmediyse
yaptrm ve etkileme gcn kaybeder. Konuma temposunun deikenli-iyle
monotonluu krmaldr.
Ses niteliklerinin bileimleri farkl durum ve zellikleri yanstr. rnein
ykselen bir ton, yksek ses; yava bir konuma gvenilirlik ve gven
ifadesidir. Dk bir ton, alak bir ses, yava bir konuma ise efkat ve
honutluk belirtisidir.
Sesimiz duyulmuyor, clz veya patlak kyor olabilir. Baz kiiler utanga
olduklar iin seslerini karamazlar. Sanki seslerini ykselttiklerinde
birileri rahatsz olacakm gibi dnrler. Ya da kibarlk olsun diye byle
davranrlar. Bazlar da bunun tersine sokaktaki iportac gibi konuurlar.
Barr gibi konuarak azlarndan tkrk fkrtrlar. Kendi karttklar
grlt iinde szleri anlalmaya allr.
Beenilen Bir Konuma Sesi
yi bir konuma sesi herkes tarafndan iitilebilmeli ve kulakta patlamamaldr.
Katlmclarn alglama hznda, srkleyiciliinde, tnsnn yerinde olmasnda
(sert, trmalayc, tiz, burunsal, hrtl, buulu veya ok yumuak olmayan),
hoa gitmesinde, gven u-yandrmasnda cokusunu doall ile
yanstabilmelidir.
142 Sz Syleme Sanat
Kendi Sesinizi Yneterek Gelitirin
Sesinizi bir mzik aletiymi gibi dnn. Her frsat bulduunuzda ark
syleyerek sesinizi kullann. (Bir arky syleyeme-seniz bile hi nemli
deil.) Araba kullanrken, duta ya da evde alrken ark syleyin ya da
mrldann. Bunun yannda;
^ Kafanz yukar kaldrn (Bu boazn almasna yardm eder.) ve sesinizde
bulabildiiniz en alak notalar sylemeye balayn. DO-RE-M-FA-S-LA-LA-S-FA-
M-RE-DO (Her bir notay 5 saniye kadar telaffuz edin.)
m Srayla a-e-i-o--u-- seslilerini ayr ayr derin bir nefes alarak
kesintisiz seslendirin ve iinizden saymaya balayn
"aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa" (kabildiiniz rakamn stne kmaya
kendinizi zorlayn.)
m Vcudun dier ksmlan gibi, ses de kaslar tarafndan kontrol edilir. Kaslarn
kendileri gibi, konuma sesi de doru egzersiz yaplmasyla gelitirilebilir.
Gerekten mthi bir sesiniz olsun istiyorsanz, her gn bir saat yksek sesle
(Sanki konuuyormu gibi vurgularn yaparak) kitap okuyun.
<* Okuma saatlerinizde sesinizi kaydederek bunlar arabada dinleyin.
Takldnz szckleri tespit edip alma yapn.
Ses Rezonans Gelitirme Altrmas
Dnml olarak her gn 30 dakika aln
1) Mmkn olduu kadar m'leri uzatarak bir defada kesintisiz okuyun.
Mammmmmmmmm-Memmmmmmmmmm-Mmmmmmmmm-Mirnmmrnmmmmm-Mommmmmmmmm-Mmmmrnmmmmmm-
Mummmmmmmm-Mmmmrnrnmmm
2) Derin bir nefes alarak 'm'den 'n'ye geileri srdrebildiiniz kadar
srdrn. ImmmmmmmmmNuImmmmmmmmmm
3) Benzer bir uygulamayla burada tek solukta 'a'dan Tye ve sonra tekrar
'a'ya srekli geiler yaplacak.
, 4) Dudaklarnz kapal olarak inceden kalna, kalndan inceye deiik
tonlarda inleyin.
Ses kalitesini iyiletirmekse alandaki kontrol renmi olmaya baldr:
1. Doru nefes almak
2. Beden kaslarn iyi kullanmak
3. Boaz kaslarn rahat ve zorlamadan altrmak
Doru Nefes Almak
Sesinizi duyurmann sim kamnzdan konuurken sesinizi desteklemek iin
nefesinizi kullanmaktr. Sesin cephanelii nefestir ve buradan kaynaklanan sorun
dorudan seslendirmeyi etkiler.
Daha kuvvetli konumak iin boaz kaslarnza bask uygularsanz sesiniz gergin
bir ekilde kar ve en sonunda aryan bir boaznz olur.
Nefes alp vermek iin dnmenize gerek yok. Sizi hayata balayan nefesinizi
dnseniz de dnmeseniz de gnde ortalama 20 bin kez alp verirsiniz; buna
DURAAN NEFES diyoruz. Bir de konuurken, hareket halindeyken ya da kendimizi
zorladmzda aldmz nefes vardr ki buna da DNAMK NEFES diyoruz.
Pf Noktas
Toplum nnde bir saat konuan bir kii duraan nefes alan kiiye kyasla 3 kat
daha fazla efor sarf eder. Ses tonunun younluunu ve srekliliini salayan g
nefestir.
144 Sz Syleme Sanat
Vcut kondisyonumuz gelitirilebildii gibi sesimiz de nefes kondisyonu
almalaryla gelitirilebilir.
Genellikle kapasitemizin altnda gsten nefes alrz (1/3). Cierlerimiz, st
dar, alt geni bir koniye benzer. Nefesi gsten aldmz zaman akcierlerin
st ksmna (dar olan blgeye) alrz. Uzakdou'da "nsan tanmak iin nefesini
dinle." derler. Sakin ve olgun insanlar ar ve dengeli; sinirli insanlar sk ve
yzeysel; huzursuz ve endieli insanlar sk ve yzeysel ve kesik kesik; hrsl
insanlar dengesiz ve dzensiz nefes alrlar.
Yanl (eksik) nefes almamzn en nemli nedeni cierlerimizin alt blgesinde
bulunan bel ve mide kaslarmzn grevlerini yapmamalardr. Bu kaslarn
altrlarak atl blgenin de nefes fonksiyonlarna katlmasna DYAFRAM
NEFES diyoruz. Yararlan:
<* Doru nefes alnarak cmle vurgular ve tonlamalar yerinde yaplabilir. ^
Konuurken derin soluk alarak konuma akn kesmek
zorunda kalmayz.
<ft Ses gc arttrlarak duyulabilirlik salanr. I Yorulmadan daha
uzun sre konuulur ve ses kslma sorunu yaanmaz.
W Gerilim altnda bedenimiz adrenalin, noradrenalin salglar; bu da
oksijenin dokulara yeterli seviyede ulamasn engeller. Doru ve derin nefes bu
sorunu zer. iyi Nefesin zellikleri:
^ Nefes egzersizlerle gelitirilir, bundaki ama akcierin btnn
kullanmaktr. *s&t yi nefes ar, derin ve sessiz olmaldr. Bunun iin de
denge, l ve uyum gerekir.
<* yi bir nefes almak iyi nefes vermekle balar. yi bir nefes, yava olarak
burundan alnr, sessiz olur ve akcierin btnn doldurarak diyafram aa
iter. e yi nefes, alndnn iki kat srede verilir.
Solunum Altrmalar
Belirli altrmalar yaparak diyafram solunumu kazanlabileceini sylemitik.
te bunlardan bazlar:
^ Sol elinizi meme hizasna, sa elinizi karn deliinizin hemen altna koyun.
Nefesinizi tamamen boalttktan sonra sayarak derin nefes almaya balayn. nce
gsnze hava dolacak sol eliniz itilecek, sonra alt cierleriniz hava ile
dolacak sa eliniz itilecektir. Nefes alrken saydnz rakamn iki kat
sresinde nefesinizi yava yava verin.
m Bu ilemi iki kez tekrar edin. Yeni bir nefese balamadan saniye bekleyin.
Daha sonra birka kez normal nefes alp ayn uygulamay iki kez tekrar edin.
^ Nefesinizi alrken havay ittirmeden brakn ve hayalinizde iinizdeki btn
negatif enerjinin temizlendiini canlandrn.
^ Derin bir nefes alp sa elinizi karn altna koyarak "S" seslisini
1. Kesintisiz
Ssnu-;
u.....hava boalncaya kadar devam ettirin.
2. Kesintili olarak S-Su-S-S-S-
S-Su... devam edin. (Karnnzdaki elinizin serte itildiini
greceksiniz.)
3. Sn S-S S-S Su-S S-Su S-S S-S...
4. SSSSSuSSSSS...
(Karnnz sert hareketlerle ieri ekilip tekrar itilecektir. Bu hareketi
diyafram kaslar yapar.)
Diyafram kaslarnzn almas ilk gnlerde sizi yorabilir. Her gn bir sre
dengeli alp bunu 2 hafta kadar srdrn. htiya duyduunuzda normal nefes
alarak dinlenebilirsiniz.
146 Sz Syleme Sanat
Aadaki altrmalar yaparak kesintiye uratmadan nefes alabilirsiniz. Usta
konumaclar konuurken nerede nefes aldklarn hissettirmezler. Siz de fark
ettirmeden bunu yapabilirsiniz.
"P" "" "T" "K" Seslerinin Kullanm
1 Ph-h-Th-Kh-Puh-h-Th-Kh-Ph-h-Th-Kh-Ph-h-Th-
Kh-Ph-h
Srekli aralarda fark ettirmeden nefes alarak iki dakika devam edip dinlenin ve
bu altrmay birka defa tekrar edin. Ayn ekilde aadaki sesleri de
uygulayn:
Ip-I-It-Kh-Ip-I-It-Kh-Ip-I-It-Kh-Ip-I-It-Kh-Ip-I-It-Kh-Ip-I-lt-Kh-
Ip-I-It-Kh
* Bir solukta ve btn gcnz kullanarak "Hop" hecesini, syleyebildiiniz
kadar ok sayda, bararak syleyin. Bu ilemi, ayn biimde "Hop" saysn
kolaylkla arttrabildiinizi fark edinceye kadar yineleyin. * Kolaylkla
okunabilen ksa cmlelerden oluan bir paragraf hazrlayn, olaan durularla
okumada, soluk alp verme tekniinde ustalap ustalamadmzi saptayncaya
kadar deneyinizi srdrn.
Beden Kaslarn yi Kullanmak
Geveme Egzersizleri
Geveme bedeninizdeki gerilimden sistematik bir ekilde kurtulmaktr.
Derinlemesine gevediinizde, motivasyonunuzu ve dikkatinizi younlatrmay
yitirmeyeceksiniz. Tam tersine bedeninizin neresinde en ok gerilim
tadnzn farkna varp, bu kaslar nasl gevetebileceinizi
reneceksiniz. Hatta, derinlemesine geveme iin yaplan dzenli altrmalar
enerjinizi ve retkenliinizi artracaktr.
Uygulama Zihinsel Geveme
Gevemek zihinde balar. Bedeninize sz geirmek istiyorsanz nce zihninize sz
geirmeyi bilmelisiniz. Bunu baarabilmek iin bir yere oturup srtnz,
omzunuzu ve banz dik tutarak gzlerinizi kapatn. Uzay yolunda bir renk
girdabna girdiinizi hayal ederek ve glmseyerek bir sre dikkatinizi
nefesinize verin, normal nefesten diyafram solunumuna gein ve gevediinizi
hayal edin. (Bunu birazdan yapacanz konumay dnerek yapamazsnz.)
Not: Bu uygulamay yaparken mmknse holandnz klasik veya enstrmantal bir
mzik dinleyin. Birka dakika iinde kendinizi gevemi hissedeceksiniz.
Bedensel Geveme
Uygulamay ayakta veya sert bir zeminde (hal, kanepe) uzanarak yapabilirsiniz.
Gzlerinizi kapatn ve dikkatinizi nce kollarnza ve zellikle ellerinize
evirin. imdi ellerinizi yumruk yapn ve bunu yaparken el ve kollarnzdaki
gerilime iyice dikkat edin...
imdi her iki elinizi de bileklerden, parmak ular tavan gsterecek ekilde
bkn. Ellerinizin st kaslarn ve kolunuzun st tarafn kasarak iyice gerin.
Gerilimi hissedin... Ve imdi geveyin! Kollarnz eski pozisyonuna getirin.
Gerginlik ve geveme arasndaki fark hissedin.
Ayn altrmalar u blgelerde de tekrarlayn: Kafa:
1. Alnnz krtrn.
2. Gzlerinizi skca kapayn.
3. Aznz iyice an, dilinizi damanza doru itin, enenizi kuvvetlice
skn.
I
148 Sz Syleme Sanat

Boyun:
1. Kafanz geriye itin.
2. Kafanz gsnze deecekmi gibi ne ein.
3. Kafanz sa omzunuza doru dndrn.
4. Kafanz sol omzunuza doru dndrn. Omuzlar:
1. Omuzlarnz kulaklarnza deecekmi gibi yukar ekin.
2. Sa omzunuzu kulanza deecekmi gibi yukar ekin.
3. Sol omzunuzu kulanza deecekmi gibi yukar ekin.
! Bu altrmalarda baz kaslar belli bir sre gergin hale getir-j me,
gergin tutma ve yava yava geveterek, gerginlik ve geveklik arasndaki fark
hissetmek amatr. Kaslarnz gergin halden gevetirken ayn zamanda iinizden
"Rahatla ve brak!" deyin. Derin soluk aln. Nefesinizi yava yava verirken
yine sessizce "Rahatla ve brak!" deyin.
Boaz Kaslarn Zorlamadan altrmak
Boaz kaslarnn almas motor gibi grltl ve kulaa ho gelmeyen bir ses
kartr. Sese tn kazandran blgeyi oluturur.
1. Dudaklar kapalyken "ummmm...." sesini inceltip kalm-latrarak
syleyin.
2. Dudaklarnz biraz aarak a sesini dz ve orta ykseklikteki bir sesle
kesintisiz syleyin. Aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa...
3. Yine a sesini inceden kalna ses perdesini ykseltip alaltarak syleyin.
aaaaaaaaAAAAAAAAAAAaaaaaaaaaAAAAAA....
4. Aadaki seslerin son nllerini birka saniye uzatarak syleyin (tek
nefeste).
Mammm-Mommm-Mummm-Mimmm-Mernmmm-Mmmm-Mrnrnm-Mmm
Mmmm-Mmmm-Mmmm-Memmm-Mimmm-Mummm-Mommm-Mammm
Nammm-Nommm-Nummm-Nimmm-Nemmmm-Nmmm-Nmmm-Nmmm
Nmmm-Nmmm-Nmmm-Nemmrn-Nimmm-Numrnm-Nommm-Nammrn
5. Aadaki sesleri sesten sese kayarak (aralarda durmakszn) bir nefeste
bitirin. Sesleri uzatrken balarda sesinizde titreme, incelme ya da kalnlama
olabilir. Bunlar kaldrp tekdze ve aznza oturan bir ses bulmaya aln,
sesinizi kullanmaktan ekinmeyin.
OOOOOOUUUUUUUAAAAAAAEEEEEEEEE
nl ve nszler
Yaz dilindeki harflere konuma dilinde ses diyoruz. Fonetik bilimi; dillerin
seslendirili biimlerini inceler. Oluum ve syleni biimlerini, birbirleriyle
olan ilikilerini, birbirlerini etkilemelerini, seslerin hecelere ya da
szcklere dntklerinde urad deiiklikleri aratrr. Yeryznde hibir
dil tam anlamyla yazld gibi seslendirilmez, seslendirildii gibi yazlmaz.
Trke 29 harfle yazlmasna ramen 48 sesle konuulur. Mesela "Bu a-dam senin
karna gz dikti." sznde a harfini ince okumayp kaln okuduunuzda cinayet
kabilir! Bu durumda grdnz a harfi ince veya kaln olmak zere 2 trl
seslendirilir.
150 Sz Syleme Sanat
onumann Servis! ile ilgili Kilit Bilgiler
f||.
2. Hangi ses ve sz kusurlarn sk yapyorsanz bunu gidermeye konsantre oi
5. Aksan deitirmekte ok zorlanyorsanz aksannz !: > .;vantaja
dntrn.
7. Sesinizin gc, hz ve ykseklii, altrma yaptka ve topluluk nnde
konutuka oturacaktr.
9. Uygulamalar gerilmenize ve boaznzn zorlanmasna neden olur. Gevemeyi
de renmelisiniz.
!
Sz Kusurlar
Fonetik ve Diksiyon
Fonetik: Yaz dilindeki basit alfabe sistemi btn sesleri gstermeye yetmedii
iin fonetik, konuma dilindeki sesleri btn incelikleriyle belirleyen ses
bilgisi olup, diksiyonun esasl yardmcsdr.
|: Diksiyon: Sz sylerken duygu ve dnceleri doru, slubuna uygun anlatmak
iin sesin ahengini, sylenii jesti, mimii ve alnacak tavrlar yerinde ve
gzel kullanma sanatdr.
Fonetik ve Diksiyon Neden Gereklidir?
t Sesimizi doru, gl ve gzel kullanabilmek t Trkeyi doru ve
gzel kullanabilmek t Duygularmz yerli yerinde kullanabilmek <
Szlerimizi amacmz dorultusunda etkili bir slup ile aktarabilmek iin.
Kelimelerin Anatomisi "nller ve nszler"
Trkemizdeki nller 8 tanedir. Bunlara sesli harf de diyo-z. Kelimelerin
seslendirilmesini salayan sesli harfler "a, e, i , , u, "den oluur.
152 Sz Syleme Sanat
Kaln
A 0 U 1
Sesliler
ince
E 0 U 1
Sesliler
nszler ise 21 tanedir. Bunlara sessiz harfler diyoruz, "b, c, , d, f, g, ,
h, j, k, 1, m, n, p, r, s, , t, v, y, z"den oluur.
Bunlardan bazlar grltl olarak kabul edilir; ", f, h, p, s, I, t" gibi.
Seslilerin genel zelliklerini aada bir tablo olarak grebilirsiniz.
Dz Yuvarlak
Geni Dar Geni Dar
Kaln A 1 0 U
nce E 1
Bu tablodan dilimizdeki seslilerin ortak zelliklerini yle sralayabiliriz:
a: kaln, geni, dz
e: ince, geni, dz
: kaln, dar, dz
i: ince, dar, dz
o: kaln, geni, yuvarlak
: ince, geni, yuvarlak
u: kaln, dar, yuvarlak ;
: ince, dar, yuvarlak
Genel Ses Kurallar
1. Dilimizdeki seslileri -zellikle (a) ve (e)leri- doru telaffuz etmek, dzgn
bir diksiyonun temelidir diyebiliriz. Kapal (e) sesiyle ak (e)yi birbirinden
ayrmak gerekir.
Sz Kusurlar
153
rnekler; pe'ncere, ke'di, ye'di, szcklerindeki e kapaldr.
2. Trkemizde btn sesliler ksa sylenir. Rya, rzgr, hlya, lgat, nr
gibi yabanc kelimelerdeki sesliler uzatlarak sylenir. Bunlar da
azmsanmayacak kadar oktur.
3. Bir seslinin, nndeki sessizin erimesiyle uzun sylendii grlebilir.
Kt-Kaat, Byle-Ble, Aa-Aaa vb.
4. Trkede "" yazmda kullanlsa da okunurken sylenmez. (: uzatma
iaretidir). Baz szcklerde "e" sesleri "y"ye dnr.
a) Domak-do:mak, alamak-adamak, soan-soan, do-al-doal, souk-souk,
maara-ma:ra, kt-ka:t, sa-r-sa:r, vb.
b) Meer-meyer, beeni- beyeni, deiim-deyiim, eitim- ey itim vb.
5. Diksiyonda , f, t, s, k, p, sert sessizler saylr. Bunlar az iinde
yaylma, titreme yaplmadan, bir rpda sylenir. Yumuak sessizler ise; b, d,
c, g, , v, m, n, z, j, 1, y, r'dir.
6. Trkede sesler birleirken baz ses olaylar grlr. Bunlardan
balcalar; ses tremesi, ses dmesi, seslerin benzemesi ve ses uyumu
kanunlardr.
Ses Tremesi; ounlukla yabanc dillerden alnan kelimelerin Trkeye
uydurulmas srasnda oluur.
FKR'in asl FKR'dir. (SES TREMES)
Barsak, barsak, szckleri en son barsak olmutur. (SES DMES)
Hastahane-hasta:ne, byle-b:le vb. (SES UYUMU)
Kat, itim, sat gibi szcklerde okunurken Kat, itim, at
eklinde okunur. ve harfi arasnda bir ses kar. (SES BENZEMES)
154 Sz Syleme Sanat
6. Bir (a) seslisi, (e) seslisinden nce gelen 'gelecek zaman' eki,
syleyite bu sesleri (i) veya ()ya evirir;
Alacak; alcak, gidecek; gidicek, grecek; gricek, a-lnacak;
alncak... vb.
7. Gelecek zaman ekinin birinci tekil ahsla ifadesi durumunda da zel bir
sylenii vardr;
Geleceim sz sylenirken, 'geleceim' veya 'gele-cem' biiminde
olmamaldr. Geleceim; gelece:m olur.
Sonra kelimesindeki (n) sessizi yarm sesle sylenir: Sonra: so:na olur.
8. Ulama; Trkede konumadaki heceleme, yaz dilindeki heceleme kuralna uymaz.
Bu nedenle, bir szck sessiz harfle bitiyor, ondan sonra gelen szck sesli
harfle balyorsa, sessiz harfle biten szck, kendisinden sonra gelen szcn
sesli harfiyle birleir ve bir hecede sylenir.
Ben ona inandm ama o bana inanmad. ;. Ben o-na-inan-d-
ma-ma o- ba-na - inan-ma-d.
Kara Ali'yi grdn m? Ka-ra-li-yi-gr-dn-m?
Vurgu yapmak istediiniz cmlelerde ulama kullanlmaz. rnein "O bana... Ben
ona... Birbirimizi idare ediyoruz." cmlesindeki her kelime vurgu ieriyor.
nl ve nsz Ses Altrmalar
Okumada alfabeyi bilmek ne kadar nemli ise konumada da sesleri bilmek o kadar
nemlidir. Kark gibi grnen dil bilgisi kurallar ve bir sr uygulama
ieren altrmalar gznz korkutmasn. Bir tiyatro veya ses sanats
olmayacanz iin profesyonel konumaclarn ihtiya duyaca bilgi ve beceriyi
sizlere kazandrmak amacndaym. Aradaki en nemli fark ise ses sanatsnn bu
altrmalarn 100 kat fazlasn 1000 kat da-
Sz Kusurlar 155
ha fazla aba harcayarak gerekletiriyor olmas! Ne demiler "Her iin ba
almak, iin zor yan almaya almak."
Anlatml szck adl kitabnda Volkonski, "nller bir nehir-se, nszler de o
nehrin ky setleridir, taknlar nlemek iin bu setleri glendirmek
gerekir!" demi.
1. nller
A (Ankara'nn kalesi nane limon ksesi)
Kaim a, ince a, uzun a olarak 3 gruba ayrlr. Eskiden yazlta a harfinin
stne ( ~ ) iareti konuyor bylece kelime iindeki a'y uzatarak okumanz
gerektiini biliyordunuz. imdi bu iaret pek kullanlmyor ama yine de
hangisinde uzatp hangisinde ksa seslendirmeniz gerektiini biliyor olmanz
beklenir!
E (Elimi sallasam ellisi, var m bunun gerisi.)
Konuma dilimizde birbirinden ayr sylenen iki 'e' vardr. Bunlardan biri 'ak
e' dieri de 'kapal e'dir.
Ak e
Bir elin nesi var, iki elin sesi var. Kapal e
Gece penceredeki benekli tekir kedi tenceresindeki eti yedi.
I (Tkr Niyazi Ihlamuru slatmadan, srmadan ssz vadiden yn yn
getirdi.)
(ki dinle bir syle. / ki el bir ba iindir.)
Dilimizde sresi uzun olan (i)lere rastlanr:
; (cat, biare, bitap, bitaraf, veli, fenni, fiziki, cani, hayati, :
nihai, fuzuli, deruni... vb.)
O ( Oku oku, ne olur Orhan olum bunun sonu!)
Konuma dilimizde kaln ve ince olmak zere iki ayr "O" vardr: Kaim O:
Ot, ova, ocak, ordu, bando, banyo, tango, solo, foto, radyo, stdyo,
tempo...

Egp
156 Sz Syleme Sanat
nce O:
Yourt, Ouz, souk, kor...
Dil biraz daha ileride daha az yuvarlak yaplarak sylenir. O (nce dn sonra
syle.)
eneler ve dil (ak e) nlsnde olduu gibidir. Dudaklarn alt ve st keleri
birbirine yaklap az kk bir yuvarlak gibi olur.
, denek, dn, demek, fke, renim, retim, -t, ksrk...
U (Kaln ve ince u olarak seslendirilir.)
Kaim U
eneler ak, dudaklar birbirine iyice yaklak ve az tam bir kk yuvarlak
olur. rnek: U, ucuz, uak, uurum, uykucu, u-lu uuu uuu uuu
Unkapan urad uursuzluktan upuzun uzand. nce U
Rya, rzgr, ruhi, sha, lzm, ltfen, lgat,
(zm, zme bakarak "zlme zntne demez!" demi.)
, gen, l, z, flemek, lk, n, nlem, nl, reme, rkek, zm,
stn, t...
nszler Tablosu
Sert Yumuak
Srekli Sreksiz Srekli Sreksiz
Dudak f P m-v b
s-s -t j-l-n-r-z c-d
Damak k g-y g
Grtlak h
Sz Kusurlar 157
nszler telaffuz noktalarna gre dudak, di, damak, grt-lak'tan
seslendirilir.
Azdan k sert (solunum artar) veya yumuak (solunum azalr)tr.
2. nszler (martlmaya ihtiya duyan sessizler)
B (rnek: Bo, bulu, bebek, biber, bahar... vb.)
Kelimenin banda veya ortasnda bulunur.
Kelime sonunda "p'Ve dnr. rnek: Kitap, kap, hesap, orap.
Kelime sonunda nl bulunursa eski konumuna dner:
rnek: Kitab, dolab, kab, hesab
"B" Sesi Gelitirme Altrmalar
Bi-be-ba-bo-bu-b-b-b
Bin-Ben-Ban-Bon-Bun-Bn-Bn-Bn
Bim-Bem-Bam-Bom-Bum-Bm-Bm-Bm
Bir-Ber-Bar-Bor-Bur-Br-Br-Br
Babasnn benekli bldrcn bitiik bostanda bceklerden bunalarak
bzld.
C Cam, caba, cack, cokun, cmert, cce, cmle... vb.
Kelime sonunda "" olur.
Hibir zaman kelimenin sonuna gelmez.
"C" Sesi Gelitirme Altrmalar
Ci-Ce-Ca-Co-Cu-C-C-C
Cip-Cep-Cap-Cop-Cup-Cp-Cp-Cp
Cik-Cek-Cak-Cok-Cuk-Ck-Ck-Ck
Cit-Cet-Cat-Cot-Cut-Ct-Ct-Ct
Cambaz Cevat clz cimri Cokun'la cmertlie cumbada cret ettiler.
-J' M
158 Sz Syleme Sanat ';'
ark, rak, ra, kaa, ko, tarn, erez, ta... vb.
atalca'da topal oban atal yapp atal satar, nesi iin atalca'da topal oban
atal yapp atal satar? "" Sesi Gelitirme Altrmalar
i- e-a- o- u- - -
- E- A- O- U- - - i
Mi-Me-Ma-Mo-Mu-M-M-M
ardakl akr rak, koca kolar, karrken antasn kapkalara
kartt.
D Dam, dal, dar, d, di, dad, dede, deney, demir... vb.
Yazlta ayn kalsa da sylenite kelime sonunda (t) olur. Bunun nedeni
sylenite benzeyen birka kelimeyi birbirinden a-yrt edebilmektir. rnek: Ad
(isim), at (hayvan); od (ate), ot(bit-ki); had (derece), hat (izgi);
kod(ifre), kot(kuma)
"D" Sesi Gelitirme Altrmalar
Di-De-Da-Do-Du-D-D-D ;:
Dip-Dep-Dap-Dop-Dup-Dp-Dp-Dp
Dik-Dek-Dak-Dok-Duk-Dk-Dk-Dk Dit-Det-Dat-Dot-Dut-Dt-Dt-Dt
Dir-Der-Dar-Dor-Dur-Dr-Dr-Dr Diz-Dez-Daz-Doz-Duz-Dz-Dz-Dz
Davulcu dede darlkl dikiiyi dolandrrken dnemecin duvarndan
dt.
F Fatura, fil, kof, falaka, farfara, fara, fesleen,
kafa, fslt... vb. "F" Sesi Gelitirme Altrmalar
Fi-Fe-Fa-Fo-Fu-F-F-F
Fil-Fel-Fal-Fol-Ful-Fl-Fl-Fl
Fim-Fem-Fam-Fom-Fum-Fl-Fl-Fl
Sz Kusurlar 159
G Gaga, galiba, gar, garaj, gargara, gazete, gelincik, gmen, grev,
gzellik... vb.
(G) nsznn iki k noktas vardr:
1. nce nllerle daman n ksmndan kar.
Gh, gel, gr, git, gya, g.
2. Kaln nllerle daman gerisinden kar.
Gar, gck, gocuk, guguk, gibi. "G" Sesi Gelitirme Altrmalar
Gi-Ge-Ga-Go-Gu-G-G-G
Gir-Ger-Gar-Gor-Gur-Gr-Gr-Gr
Gil-Gel-Gal-Gol-Gul-Gl-Gl-Gl
Galip Geyve'de gr gr giden gocuklu gmen gururluya gld.
G Ba, da, sa, ya, name, kan... vb.
Dilimizde varln ancak kendinden evvel gelen nlnn sresini uzatmakla
hissettirir. Yazlsa da hibir zaman okunmaz.
Boaz / bo:az - doal / do:al- yourt / yo:urt Konuma dilimizde bazen y
ve v seslerine dner.
Eer / eyer - dier / diyer - souk / sovuk - le/yle "G" Sesi
Gelitirme Altrmalar
Bi-Be-Ba-Bo-Bu-B-B-B ('ler okunmaz, nceki nl uzar.)

H Haber, hacyatmaz, hademe, hafif, hassas, hece, hasm, hkm... vb.
"H" Sesi Gelitirme Altrmalar
Hi-He-Ha-Ho-Hu-H-H-H
Hih-Heh-Hah-Hoh-Huh-Hh-Hh-Hh
Him-Hem-Ham-Hom-Hum-Hm-Hm-Hm
160 Sz Syleme Sanat
Habe hemire hrkal hizmeti hoppa hde hurmalar hrmetle sundu.
J Jale, Japon, jandarma, jambon, jelatin, jeoloji, jip, jest, jilet, jest...
vb.
"'}" Sesi Gelitirme Altrmalar
Ji-Je-Ja-Jo-Ju-J-J-Ji
Jir-Jer-Jar-Jor-Jur-Jr-Jr-Jr
Jil-Jel-Jal-Jol-Jul-Jl-Jl-Jl
Jim-Jem-Jam-Jom-Jum-Jm-Jm-Jm
Japon jeolog jiletini jurnaliyle jriye verdi.
K Kale, kutup, kapak, koru, kevgir, ksm... vb. nce nllerle daman n
ksmndan, kaln nllerle ise arka ksmndan kar.
Kel, kir, kr, ktip khya...
Kaba, kaya, kaak, kadastro, kadn, kadife, kalp... "K" Sesi Gelitirme
Altrmalar
Ki-Ke-Ka-Ko-Ku-K-K-K
Kil-Kel-Kal-Kol-Kul-Kl-Kl-Kl
Kim-Kem-Karn-Kom-Kum-Kl-Kl-Kl
Kara ketenlik klahl ku kara kediyi yedi.
L Lbirent, lle, lcivert, lkin, leylk, lastik,
limon, lise, lokma, lokanta... vb. "T nsz baz kelime ortalarnda ve
sonlarnda kaybolur.
Nasl ey = na ey, kalk ordan = kak ordan.
Adi konumada (r) nsznn (1) olduuna sk rastlanr.
Birader-bilder, kelli felli - kerli ferli, merhem - melhem, terlik -
tellik, Amerikan - Amelikan
"11' Sesi Gelitirme Altrmalar Li-Le-La-Lo-Lu-L-L-L
M
N
Sz Kusurlar 161
Lil-Lel-Lal-Lol-Lul-Ll-Ll-Ll Lim-Lem-Lam-Lom-Lum-Lm-Lm-Lm Maalesef,
macera, ma, madalya, modern, mcevher, maden... vb.
"M" Sesi Gelitirme Altrmalar
Mi-Me-Ma-Mo-Mu-M-M-M
Min-Men-Man-Mon-Mun-Mn-Mn-Mn

1 Mim-Mem-Mam-Mom-Mum-Mrn-Mm-Mm
1 Muhallebici melankolik Msrl Mirza modern msyyle Muradiye'de mzik
dinledi.
Nafile, nehir, tane, anne, nal, yaman, narin, nisan, nzm, nazik... vb.
"V" Sesi Gelitirme Altrmalar
Ni-Ne-Na-No-Nu-N-N-N
Nir-Ner-Nar-Nor-Nur-Nr-Nr-Nr
Nim-Nem-Nam-Nom-Num-Nm-Nm-Nm
Nin-Nen-Nan-Non-Nun-Nn-Nn-Nn
Naml nane nini nini naneleri numaralad.
P Paket, pansiyon, pantolon, papatya, parat,
plan, porselen, psikoloji... vb. "P" Sesi Gelitirme Altrmalar ' Pi-
Pe-Pa-Po-Pu-P-P-P
Pip-Pep-Pap-Pop-Pup-Pp-Pp-Pp
Pil-Pel-Pal-Pol-Pul-Pl-Pl-Pl Pir-Per-Par-Por-Pur-Pr-Pr-Pr
> Palavrac peltek psrk pikin poturlu porsuk pulcu pskrd.
Rzgr, rakip, kor, koridor, torpido, sarar, yarar, dar, var, korur... vb.
R
162 Sz Syleme Sanat
Kelime banda bulunan (R) kolay sylenir. Fakat kelime sonlarndaki "R"
nszlerine nem verilmezse anlalmas g olur. "R" Sesi Gelitirme
Altrmalar
Ri-Re-Ra-Ro-Ru-R-R-R
Rir-Rer-Rar-Ror-Rur-Rr-Rr-Rr
Gri-Gre-Gra-Gro-Gru-Gr-Gr-Gr
Mir-Mer-Mar-Mor-Mur-Mr-Mr-Mr
Radyolu ressam Ramis Rasim'in roman hakknda rportaj yapt.
.
S Sap, saat, sabah, saman, servis, sska, stdyo,
spiker, hassas, kasa... vb. "S" Sesi Gelitirme Altrmalar
Si-Se-Sa-So-Su-S-S-S
Sir-Ser-Sar-Sor-Sur-Sr-Sr-Sr
Sis-Ses-Sas-Sos-Sus-Ss-S-Ss
Si-Se-Sa-So-Su-S-Su-S
Sandkl'da sepetleri sral simiti sofrada sklen sucuklar sprd.
antaj, antiye, afak, ahin, akak, imek,
ifre, mine, ark... vb.) "" Sesi Gelitirme Altrmalar
i-e-a-o-u--- '
il-el-al-ol-ul-l-l-l ;
ir-er-ar-or-ur-r-r-r
is-es-as-os-us-os-s-s
aml emsek imir afak akakland.

T Tabela, tablo, tarih, tapu, tatil, terlik, titiz,
tiyatro, tren, tosun, terlik... vb. "T" Sesi Gelitirme Altrmalar
' '
V
Sz Kusurlar 163 Ti-Te-Ta-To-Tu-T-T-T Tik-Tek-Tak-Tok-Tuk-Tk-Tk-Tk
Tir-Ter-Tar-Tor-Tur-Tr-Tr-Tr Ti-Te-Ta-To-Tu-T-T-T
Tatar tepsici tknaz titiz Tosun tmbekici tulumbacyla ttn tttrd.
Vahim, vadi, vagon, vasf, vakit, vesvese, vapur, vasiyet, vergi, vestiyer...
vb.
"V" Sesi Gelitirme Altrmalar ' .' :
Vi-Ve-Va-Vo-Vu-V-V-V
Vil-Vel-Val-Vol-Vul-Vl-Vl-Vl '
Vir-Ver-Var-Vor-Vur-Vr-Vr-Vr . .
Vis-Ves-Vas-Vos-Vus-Vs-Vs-Vs
Vi-Ve-Va-Vo-Vu-V-V-V
Velveleli vasi vesvese vadide vagon verdi.
Y Yasin, yaya, yamur, yalan, yank, yaz,.ya,.
yangn, kaya... vb. "Y" Sesi Gelitirme Altrmalar
Yi-Ye-Ya-Yo-Yu-Y-Y-Y
Yir-Yer-Yar-Yor-Yur-Yr-Yr-Yr .
Yim-Yem-Yam-Yom-Yum-Ym-Ym-Ym ;
Yis-Yes-Yas-Yos-Yus-Ys-Ys-Ys-
Yalval yelpazeli yldz yirmi yoksul yrkle yumurtalarn ykledi.
Z Zafer, zamir, zaman, zambak, terazi, mze, taze, zarf, kaz, Zeynep... vb.
"Z" Sesi Gelitirme Altrmalar
Zi-Ze-Za-Zo-Zu-Z-Z-Z .
Zil-Zel-Zal-Zol-Zul-Zl-Zl-Zl .
Zir-Zer-Zar-Zor-Zur-Zr-Zr-Zr '.
m
164 Sz Syleme Sanat
Boumlanma
Seslerin kelimelere dnt fabrikadaki (grtlak, boaz, ene, dil, damak,
dudaklar, diler) organlara, dilimizde yer alan btn sesli-sessiz harflerden
dzgn biimde kaliteli ses ve szck tretilmesi iin boumlama altrmalar
yaptrlmas gerekmektedir. Bu altrmalar, belirli seslerin ounlukta olduu
birtakm anlaml-anlamsz cmleleri, tekerlemeleri belirli kurallar i-inde
tekrarlayarak olur.
Bir baka ifadeyle; nl ve nsz sesleri tam bir belirginlikte ses-
lendirebiliyorsanz boumlamay doru yapyorsunuz demektir.
nl ve nszlerin telaffuz altrmalarnn ve aada greceiniz tekerleme
altrmalarnn nemi buradan gelir. Boumlanma yeteneimizin gelimesi iin
ses organlarmzn zorland tekerlemeleri ska seslendirmemiz gerekir.
Bu altrmalar nce yava, sonra giderek artan tempolarda yaplr. Belirli bir
dzeye gelindikten sonra ise, dilerin arasna bir kalem tutturularak
tekerlemeler yinelenir. (Kalemli uygulamalarda ene ve dudaklarn altrlmas
amalanmtr. Bylece her ikisi de glenir.)
Pf Noktas
Sz Kusurlar 165
Konuma ncesi yaanan ruhsal gerilim, fiziksel gerilime neden olabilir. Bu da
ses organlarnz gererek kaliteli ses karmanz zorlatracaktr. Bu zorlanma
az kuruluu, pelteklik, kelimeleri yutma, nefes yetmemesi gibi sorunlara neden
olaca iin daha fazla efor sarf edecek ve bunu gizlemeye alsanz da
dinleyicilere yanstacaksnz. nerimiz: Sporcunun maa kmadan nce bedenini
sndrd gibi birka dakikalk uygulamalarla ses organlarnz sndrarak
konumaya balayn. Uygulama srasnda lk su bulundurarak ihtiya hissettike
bir yudum aln.
Konumasz Boumlama altrmalar
1.
2.
3.
4.
5.
Burundan derin bir soluk aln. Dudaklarnz yumuak bir ekilde kapatp biriken
nefesinizi aznz amadan orta hzda kartn. Aznzdan hava karken
dudaklarnz (saniyede onlarca defa) alp kapanp titrek bir ses karacak.
Bunu 5 kez yapn. Kendinizi zorlarsanz banz dnebilir!
KBB uzmanlar boaznz dtan kontrol ederken hafif dokunularla size masaj
yapyor gibi hissedersiniz. Siz de bu ekilde aznz akken akaklarnzdan
enenize doru masaj yapn. (1 dakika)
Aznzda havay biriktirip dudaklarnz kapatarak havay da vermeye
alyormu gibi yapn, dudaklarnz i-e doru bzerek kmasna engel olun.
Kaslma ve geveme hareketlerini srdrn. (10 kere)
stl altl, nl arkal btn dilerinizin arasna dil ucuyla girip, sanki
yemek artklarndan temizliyormu gibi dilinizi hareket ettirin. (1 dakika)
Dudaklarnz ak, ileri geri abartl hareketler yaparak sakz ineyin. (3
dakika)
Kark Tekerlemelerle Boumlama Altrmalar
1. Aadaki altrmalar yavatan hzlya, nce iki nefeste, daha sonra
tek nefeste seslendirecek ekilde 15 gn boyunca her gn 15-20 dakika uygulayn.
2. Sonraki bir hafta ayna karsna geip anlaml ifadeler sylyormuasna
jest, mimiklerinizi ve beden dilinizi de kullanarak toplulua hitap
ediyormuasna tekerlemeleri ezbere syleyin.
3. Gnlk uygulamalarn ilk birka dakikasnda tekerlemeleri diinizin
arasna kurun kalem sktrarak seslendirin, sonrasnda kalemi aznzdan
kararak devam edin.
'. . 1.66 .Sz Syleme Sanat
(Bu altrmada ama dudaklar altrmaktr. Bunun u-zun srmesi enenizi
gerecektir!)
4. , Abartarak yksek sesle, tekerlemeleri ok hzl syleme-
ye balayncaya kadar hz artrmaya devam edin.
5. , Bu tekerlemeleri hatasz ve ok rahat okuyabilecek ekil-
de tekrar etmelisiniz. ;
Genel Altrmalar
1. Al bu takatukalar, takatukacya takatulatmaya gtr. Takatuka c
takatukalar takatukalatmam derse takatukac-, dan takatukalar takatukalatmadan
geri getir.
2. Bir tarlaya kemeken ekmiler. ki krk yrtk kel kr kirpi dadanm.
Biri erkek krk yrtk kel kr kirpi, teki dii krk yrtk kel kr kirpi.
Krk yrtk erkek kel kr kir-
pinin yrtk krkn, krk yrtk dii kel kr kirpinin yrtk krkne; krk
yrtk dii kel kr kirpinin yrtk krkn, krk yrtk erkek kel kr kirpinin
yrtk krkne eklemiler.
3. u kardaki kara kuru kavak, karardn m ey kara kuru kavak, sarardn m
ey kara kuru kavak?.
4. bile Memi mahkemeye gitmi mahkemelemi mi, mahkemelememi mi?

5. Krk krk kp krknn da kulpu krk kara kp. A be kuru day ne
kuru san dan bu dar a be kuru day?!
6. u karda bir dal, dal sarkar kartal kalkar. Kartal kalkar dal sarkar.
Dal kalkar kantar tartar.
7. Babaeskili babacan Bahri Beberuhi Bedri ile byksz b-...;. k
bngldak Bahir'in Bigadi'teki bonbon bonmaresi-
ne varmlar, o adadakilerin yzlerine bn bn bakarak, byl byk
buhurdanl buulu buulu boaltp bom-
Sz Kusurlar 167
bo brakmlar, sonra da Bodrum'da gzden kaybolmular.
8. u ke yaz kesi, u ke k kesi, ortada u iesi. i ieyi
ilemi ie keie ki demi.
9. Bu yourdu sarmsaklasak da m saklasak sarmsaklama-sak da m saklasak?
Bu yourdu mayalamak da m sak-lamal mayalamamak da m saklamak?
10. Deirmene girdi kpek. Deirmenci vurdu ktek. Geldi yedi kpek. Hem
ktek. Hem yedi kpek.
11. st ta sapl tun tasi aldran m abuk ldrr, yoksa i ie
yz ton sa kapl an kaldran m abuk ldrr?
12. avatl akir, ebinkarahisarl kriye ile birlikte ike-bap yiyip,
imendiferle ili'den ipak Osmanlara gitmiler.
13. Drt deryann deresini drt dergahn derbendine devrederlerse drt
deryadan drt dert, drt dergahtan drt dev kar.
14. Sizin damda var be boz bal be boz rdek, bizim damda var be boz bal
be boz rdek. Sizin damdaki be boz bal be boz rdek, bizim damdaki be boz
bal be boz rdee: "Siz de bizim gibi be boz bal be boz rdek misiniz?"
demi.
15. Krk krk kp, krknn da kulpu krk kara kp.
16. Ocak kvlcmlandrclardan msnz kap gcrdatclardan msnz? Ne
ocak kvlcmlandrclardanz ne de kap gcrdatclardan. '
.:
17. Bir berber bir berbere bre berber gel de beri boyuna bakp korkmasnlar,
demi.
18. Kara kzn ksa kayn kasisini kzmayna amamsn da kuru kazn
kzp kays kazsna am kalmsn.
168 Sz Syleme Sanat
19. Jbilesini yapan Jale Japonya Jeto, jartiyer, jip, jelatin, jambon almaya
gitti
20. Vrvrc Vedia ile Vd Vdc Veli, velinimeti Vatman Va-hit'e vilyette
veda edip Vef'ya doru vaveylsz, vele-vasz velespitle volta vururlarken
Voleybolcu Vartan, Virtz Vicdan ve Viranehirli vatansever Viyolonselist
Vecibe ile karlatlar.
21. Zaman saman saklar bazen saman zaman saklar. Aadaki masalda yer alan
'kedi, tilki ve anlatc' karakterlerini canlandrrken ses perdenizle ilgili
almalarnz arttrnz:
Kedi ile tilki
ki evliya gibi,
Hac yolunu tutmular. ';
kisi de serseri, hin olu hin,
Cennet mennet umurunda deil hibirinin.
Maksat yol harl almak Tanr'dan, '
Horoz, tavuk armlar uradan buradan;
eit eit de peynir.
Hac yolu bu git git bitmez,
Konu konu laf yetimez.
Sklm bizim erenler,
Dvelim de vakit gesin demiler.
Kavga iyi eydir, kztrr,
Kavga olmad m uyku bastrr
ki hac bara bara,
Ses kalmam grtlaklarnda.
Brakmlar dvmeyi,
Balamlar konu komuyu ekitirmeye.
O da bitince tilki demi ki:
'Sen pek akll sanyorsun kendini,
Ama bendeki kurnazlk var m sende?
Sz Kusurlar 169
Ben yz oyun karrm sknca.'
'Ha... Bak!' demi kedi. 'Bende oyun bir tek,
Bir tek ama senin yz oyununa denk.'
Sen tilki ol da dayan bu sze,
Yeniden girmiler birbirlerine,
Sen yle, ben byle derken
Bir sr kpek skn etmi kardan.
'Haydi bakalm!' demi kedi.
Bak, benimki u kadarck!
Frt demi bir aaca km.
Tilkiyse takm kpekleri peine,
Trl dolaplar evirmi bouna.
Her girdii delikten kyormu kpekler,
Hangi birini atlatsn?
Kiminde bacak kuvvetli, kiminde burun.
Tam aray amken bir yerde,
ki taz ullanm stne...
ok tarakta bezin oldu mu,
O mu, bu mu derken karrsn ipin ucunu.
Marifet, bin bir oyun bilmekte deil,
Bir oyun bil ama iyi bil!
Diksiyon
Diksiyon sesin gzel kmasn ve szlerin doru seslendiril-mesini amalayan
sanatn addr. Diksiyon bu ynyle ses ve sz zerinde odaklanmtr. Szn
ieriinin kodlanmas yani etkili i-letiim, diksiyon sanatnn dnda kalan
bir konudur.
Gzel sz sylenmesinin organik alt yaps FONETK ve DKSYON bilgisinde yatar.
Fonetik bilgisi seslerin karln incelerken diksiyon daha geni bir
kapsamda, ses organlarnn doru sesleri karabilecek ekilde
.,<*&
170 Sz Syleme Sanat
eitilmeleri zerinde odaklanr. Fonetii gelitirmek iin her dilde ayn
altrmalar yaplsa da diksiyonda o dilin zellikleri gz nnde bulundurularak
farkl altrmalar yapmak gerekir. Her dilin yrelerine gre konuma
farkllklar vardr. Yresel farkllklarmz nedeniyle gzel konumada
stanbul az esas alnmtr.
Vurgular
Aznzdan kan kelimelerle duyulabilirsiniz ancak vurgu olmadan
anlalamazsnz. Vurgu, bir szckte ya da cmlede hece ya da szcklerin
dierlerinden arlkl, farkl sylenmesidir. Bir anlamda o cmlenin iaret
parmadr. Ancak vurgudan kast sadece sesin gc deildir. Ayn zamanda
tonlama ile de duygulara derinlik kazandrlmaldr.
Aadaki rneklerde vurgular koyu yazlarak gsterilmitir.
"Sz ola kese sava
Sz ola kestire ba
Sz ola aulu a
Bal ile ya ede bir sz" Yunus Emre
"Hakiki deeri olan, her umumi sz insan sinirlendirir."
iero
"Szleriniz, zekanz ortaya koyar; beden diliniz ise duygularnz."
R Fripp
"yi almalarn ou, biraz daha almamak yznden
yok olur."
Harriman
Ayn besteyi farkl yorumlarla seslendiren sanatlarda olduu gibi ayn
cmledeki kelimelerin vurgu ve tonlamalar konumacdan konumacya deiebilir.
Sz Kusurlar 171
Tonlama
Konuma, dinleyenin hayal perdesinde resim izme sanat i-se; doru ve uyumlu
tonlama da oluacak resimlerin renkleridir. Bir anlamda tonlama, deiik ses
renkleri kullanarak konumay bestelemektir.
Anlama gre tonlama deiiklii ve incelikleri sonsuzdur. Ayn cmleye
uyguladnz farkl tonlamalar anlam deitirir. rnein "Hayr" szcn
kar cinse verdiiniz bir cevap olarak dnelim; tonlamasna gre farkl
alglanabilir. Yumuak sylenirse "yle sylediime bakma aslnda ben de
istiyorum.", sert sylenirse "Kesinlikle olmaz!", sinirli sylenirse "imdilik
olmaz!", belirsiz sylenirse "Olur, olmaz..." anlam tayabilir. Tonlama ile
birlikte vcut dilinin de alglamalarnz dorulamas szcn yazltaki net
anlamn deitirecektir.
Aada yer alan, Shakespeare'in oyunundaki "Hamlet" karakterinin oyuncularla
yapt konumay ele alp, tonlama ve vurgulama konusunda kk bir alma
yapalm.
"Hamlet: Kuzum, bu szleri ben size nasl rettimse yle syleyin, szckler su
gibi aksn! ou oyuncularn yapt gibi var kuvvetinizle baracaksanz,
msralarm ehrin tellal okusun daha iyi. Bir de elinizi ikide bir byle
savurmaym. Btn hareketlerinizde bir skunet olsun. Heyecann seli, frtnas,
tabiri caizse, kasrgas iindeyken bile bu duygunuza dzgnlk verecek bir
itidal kazanmaya gayret etmelisiniz."
(Shakespeare, W., Hamlet, 3. Perde, 2. Sahne)
Bu szleri vurgu ve tonlama asndan irdeleyelim ve szcklerin anlam tesini
deifre edelim.
1) "Hamlet: Kuzum, bu szleri ben size nasl rettimse yle syleyin, szckler
su gibi aksn. (Babacan bir tavrla, efkatli bir emir ve rica aras bir slupla
syleyin, "su" szcn sanki byl bir szckm gibi syleyin.)
172 Sz Syleme Sanat
2) ou oyuncularn yapt gibi var kuvvetinizle baracak-sanz. (Bir
uyar edasyla devam ediyor. "Baracaksa-nz" ifadesini "barmamalsnz"
mesajn ierecek ekilde veriyor.)
3) Msralarm ehrin tellal okusun daha iyi. (Hicvederek a-layl bir
slupla seslendirin.)
4) Bir de elinizi ikide bir byle savurmayn. (Bu arada "Sahi niye byle
davranyorsunuz?" gibi hatrladnz yeni bir uyary araya koyuyormuasna
syleyin.)
5) Btn hareketlerinizde bir skunet olsun. (Heyecan ieren ses tonunuzu
alaltarak skunet iinde syleyin.)
6) Heyecann seli, frtnas, tabiri caizse, kasrgas iindeyken bile bu
duygunuza dzgnlk verecek bir itidal kazanmaya gayret etmelisiniz. (Heyecan,
sel, frtna szckleri ile tempo ve sesin iddetini arttryor, sonra bunlar
bir dzene koyuyor olmann gveni iinde cmleyi bitiriyorsunuz.)
imdi sra sizde. Benzer bir altrmay siz yapn. Vurgu, tonlama ve
duygularnzla metni besteleyin/renklendirin. Bu sofrack, efendiler, halkmzn
var you, hayat. Kan alayan, can ekien halkmzn, Bekler sizi, efendiler,
nnzde titrer durur, Ama sakn ekinmeyin, yiyin yutun, apur upur. Yiyin,
efendiler, yiyin, bu itah veren sofra sizin, Doyuncaya, tksrncaya,
patlayncaya kadar yiyin! ok asnz, efendiler, suratnzdan bellidir, Yiyin
hadi, yemezseniz, yarn kalr m, kim bilir? Sizi aranlar bu sofraya, bakn
nasl bbrlenir. Hakknz bu, savatnz, tamam, bu hak elde bir. Yiyin,
efendiler, yiyin, bu elenceli sofra sizin, Doyuncaya, tksrncaya,
patlayncaya kadar yiyin! (Bugnn Diliyle Tevfik Fikret, A. Kadir, Yama
Sofras)
Sz Kusurlar 173
ap-Ypm
1. Uygulamalar en ok istekli olduunuz saatlerde yapn ve
dikkatinizin blnmesine msaade etmeyin.
2. lemediiniz deerleri gelitiremezsiniz. Bugnden itibaren
gelimenizi kaydettiiniz bir not defteriniz olsun. Gnlk almalarnz ve
almalarnzla ilgili notlarnz sayfalara tarih a-tarak kayt tutun.
3. Alkanlklarn deimesi kolay olmayacaktr. Bu konuda
kendinize en az bir, tercihen 3 aylk bir geliim sresi tanyn. (Demek ki 90
sayfalk bir defteriniz olacak.)
4. Uygulamalarda yz mimiklerinizi de gelitirme frsat
bulabilirsiniz; bu nedenle odanzda bir boy aynas veya masanzda makyaj aynas
bulundurun. Sesinizi kayt edip ses kaytlarn bekleme, yolculuk, bo anlar vb.
zamanlarda dinleyin.
5. rendiiniz bilgileri renmekten zevk alacak yaknlarnz
veya arkadalarnzla paylan. En iyi renme yntemlerinden birinin tekrar ve
tekrar zevkli yaptran yntemin retmek olduunu hatrlayn.
6. Mmkn olduu kadar hep ayn saatlerde aln. Bu, alkanlk
edinmenizi kolaylatrr. Sesinizi ykselteceinizi gz nnde bulundurarak
kendinizi rahat hissedeceiniz ortam ve saatlerin olmasna zen gsterin.
7. Bu altrmalarda verilen rnek cmle veya hecelerin bkmadan
srarla tekrar tekrar seslendirilmesi gerekir. Bir sre sonra szlerin
aznzdan akar gibi kmas zor olmayacak ve abalarnzn mkafatn
greceksiniz.
8. Seslerin gerektii gibi karlabilmesi iin ses aletlerinin -
grtlaktan balayarak dil, dudaklar, ene ve buruna kadar tm ses aletlerinin-
eitilmesi gerekir.
9. Altrma srecinde sesinizin oturmas, solunumunuzu
gelitirmeniz, harflerin doru telaffuzu ve btn bunlar alkanlk kazanncaya
kadar srdrrken hata yapma, aptal durumuna dme gibi kayglarnzdan uzak
durmaya aln ve ses organlarn abartl kullanarak seslendirin.
174 ; Sz Syleme Sanat
Kaynaka
ALTNTA, Ersin&AMUR, Devrim, Beden Dili, Nobel Yaynlar, 2001
BALTA, Zhal, z Brakan Sunu, Remzi Kitabevi, 2003
BANGUOLU, Tahsin, Trk Grameri, Trk Dil Kurumu Yaynlar, 1959
BALTA, Acar, stn Baar, Remzi Kitabevi, 1999
BRAUDE, Jacop M., The Complete Art of Public Speaking, A Bantam Book, New York,
USA 1970
CARNEGIE, Dale, Sz Syleme ve Baarma Sanat, ev. . Rza Dorul, Alem
Yaynlar
DORNAN, Jim, Baar in Stratejiler, Sistem Yaynclk, 1997
DORTOHY, Sarnoff, Speech Can Change Your Life, Dell Pub-lishing, New York 1970
GRZAR Can, Konuan nsan, YKY,. 1999
HANIGAN, Maureen, Secrets Of Successful Speaking, New York, USA 1976
HELMSTETTER, Shad, e Dnk Konumann Gc, Sistem Yaynclk, 1995
HUMES, James C, Instant Elequence-Public Speaking Made Easy, Noble Books, New
York 1985
JEFKINS, Frank, Public Relations, M&E Handsbooks, Great Britain 1983
KARADA, Metin, Diksiyon Bilgileri ve Konuma Sanat, Akademi Yaynlar, 1995
KING, Larry, Kiminle, Ne Zaman, Nerede, Nasl Konulur, nklap Yaynlar, 1998
KIRSCHNER, Josef, Manipulasyon Ama Nasl, Artan Yaynlan, 1995
Kaynaka 175
KOPS, G.&VVORTH, R., Etkili ve Gzel Konuma Sanat, Gn Yaynclk, 1998
KRASNE, Margo T, Gvenle Syleyin, Sistem Yaynclk, 2001
MC CORMACK, Mark H. Baarl letiim Teknikleri, Form Yaynclk, 2000
MINDELL, Phyllis, The Body Language of Power, Executive Female, 1996
MONROE, Alan H, Principles and Types Of Speech, Chicago
MUALLMOLU, Nejat, Hitabet, Avc Ofset, 1995
OSMAY, Nvit, Dnce Atlas, ark Kitapevi, 1994
ZDEM, Yavuz, Konuma Sanat, Kariyer Yaynclk, 2003
ZSOY, Osman, Politik Propaganda Teknikleri, Alfa Yaynlan, 1999
PEEL, Malcolm, Successful Presentation in a Week, Headway Hodder&Stoughton, 1998
RODENBURG, Patsy, The right to Speak, Methuen, London 1992
STEVENS, Michael, Daha yi Sunum Yapma, Tima Yaynlan, 1999
STUART, Christina, Etkili Konuma, Alfa Yaynlar, 1999
ENBAY, Nzhet, Sz ve Diksiyon Sanat, YKY, 1992
TAER, Suat, Konuma Eitimi, Papirs Yaynclk, 2000
THOURLBY, VVilliam, Gl ve Baarl Bir nsan Olmak, Form Yaynlar, 1994
ZELCO, Harold P S., Successful Conference and Discussion Techniques, Mc Graw-
Hill Book Company, ne, New York USA 1957
.Kiisel Geliim Baar
Zorluklarla Mcadele / Pro Hetbert N. Casson
Anlayarak Hzl Okuma ve renme / Adil Mavi
Baarda Aile Faktr / Tuncer Elmacolu
Baarnn Srlar / Dr. Alexis Carrel
Baar Rehberi / Ouz Saygn - Adil Mavi
Beyin Gcn Gelitirme / Ouz Saygn
Bilimsel alma ve Baar Teknikleri / Ali zergin
Bilgece Yaamak / Tuncer Elmacolu
Bilgelie Yneli / Dr. Zlkar zkan
Bilincin Gc / Dr. Zlfikar zkan
Cesur Sorular / Dost Can Deniz
Deiim Kuamdakiler / Nejat Sezik
Deiim Rzgarlar / Ouz Saygn
Dorucu Beden Dili / Ercan Kak
Duygularla Glenmek / Stefan Konrad
Dnceye Yenibir Bak / Mnir Arkan
Frsat Yakalayn / Orison Swett Marden
Doru ve Gzel Konuma Sanat / Birol Vural
Etkili ve Baarl Konuma Sanat / Birol Vural
Gelecein Meslekleri / Do. Dr. Osman zsoy
Grevimiz Baarmak / Samuel Smiles
Hayatn Btnnde Baar / Tuncer Elmacolu
Hayat Gzel ve Anlaml Yaamak / Hasan Basri Yazc
Her nsan Hkmdardr / Orison Swett Marden
Kendine Yardm / Samuel Smiles
Kiisel Geliim Stratejileri / Ouz Saygn
Kiisel Geliim El Kitab / Nejat Sezik
Kiisel Geliimin Sosyolojisi / Dr. Ergn Yldrm
Kocanzn Baars Sizin Elinizde / Mrs. D. Carneige
LGS'ye Hazrlk Rehberi / Niyazi Sanl
Mutluluk ve Baar Yollar / Dr. Zlkar zkan
Negatif Limanlardan Pozitif Sulara / Ouz Saygn
retmen Ajandas ve El Kitab / Ali Karaam
renci Ajandas ve El Kitab / Ali Karaam
SS Benim Neyim / Hamza Aydodu
SS alma Klavuzu / Adil Mavi
Snrsz Beyin Gc / Nejat Sezik
Sz Syleme Sanat / Adil Mavi
Telkin ve Hipnozla renme Teknikleri / Adil Mavi
Trkiye'den Baar ykleri / Vedat Akman
Trkiye'den Baar ykleri - 2 / Vedat Akman
Yaratc Zeka / Hary Alder
Yarnlara Doru / Dr. Alexis Carrel
Arka kapak yazs:
Bir topluluk karsna ktnzda iyi bildiiniz bir konuyu unuttuunuz, ne
yapacanz ardnz veya elinizin ayanza dolat oldu mu hi?
Sz syleme becerisinde, doutan gelen yetenein pay ok azdr. Bundan daha
nemlisi; eitim ve kendini gelitirme abalardr. yi bir konumada;
Sesin etkili kullanlmas,
Ses tonlamalarnn doru yaplmas,
Beden dili,
Planl bir hazrlk,
Konuulacak kitleye uygun slup,
Mizah ve esprinin yerinde kullanm,
Bilgi, tecrbe, zgven, gibi gelitirilebilir renme sreleri ok nemli
rol oynar.
Bu kitap, yapacanz sunumlardaki SZ'i size gstermek ve geliim alanlarnzla
sizi tantrmak iin hazrlanmtr. Zihinsel dzeyde kendinizi bir konumaya
hazrlamak, iyi bir balang yapmak ve konumay arpc ve aklda iz brakacak
ekilde bitirmeye kadar konuyla ilgili pek ok pf noktasn bu eserde
bulacaksnz.
.5.0
ISBN 975-6700-77-7
9"789756"700778"

Kitaplar, uygarla yol gsteren klardr.

UYARI:


Kitap sevenlerin yeni buluma noktasndan herkese merhabalar...
Cehaletin yenildii, sevginin, iyiliin ve bilginin paylald yer olarak
grdmz sitemizdeki
tm e-kitaplar, 5846 Sayl Kanun'un ilgili maddesine
istinaden, engellilerin faydalanabilmeleri amacyla
ekran okuyucu, ses sentezleyici program, konuan "Braille Not Speak", kabartma
ekran
vebenzeri yardmc aralara, uyumluolacak ekilde, "TXT","DOC" ve "HTML" gibi
formatlarda, tarayc ve OCR (optik
karakter tanma) yazlm kullanlarak, sadece grmeengelliler iin,
hazrlanmaktadr. Tmyle cretsiz olan sitemizdeki
e-kitaplar, "Engelli-engelsiz elele"dncesiyle, hibir ticari ama
gzetilmeksizin, tamamen gnlllk
esasna dayal olarak, engelli-engelsiz Yardmsever arkadalarmzn youn emei
sayesinde, grme engelli kitap sevenlerin
istifadesine sunulmaktadr. Bu e-kitaplar hibirekilde ticari amala veya
kanuna aykr olarak kullanlamaz, kullandrlamaz. Aksi kullanmdan doabilecek
tmyasalsorumluluklar kullanana aittir.
Sitemizin amac asla eser sahiplerine zarar vermek deildir.
web sitesinin amac grme engellilerin kitap okuma hak ve zgrln yceltmek
ve kitap okuma alkanln pekitirmektir.
Sevginin olduu gibi, bilginin de paylaldka pekieceine inanyoruz.
Tm kitap dostlarna, grme engellilerin kitap okuyabilmeleri iin gsterdikleri
abalardan ve
yaptklar katklardan tr teekkr ediyoruz.
Bilgi paylamakla oalr.

LGL KANUN:
5846 Sayl Kanun'un "altnc Blm-eitli Hkmler" blmnde yeralan "EK
MADDE 11" :
"ders kitaplar dahil, alenilemi veya yaymlanm yazl ilim ve edebiyat
eserlerinin engelliler iin retilmi bir nshas yoksa
hibir ticar amagdlmeksizin bir engellinin kullanm iin kendisi veya
nc bir kii tek nsha olarak
ya da engellilere ynelik hizmet veren eitim kurumu, vakf veya dernek gibi
kurulular tarafndan ihtiya kadar kaset, CD, braill alfabesi ve benzeri
formatlarda oaltlmas veya dn verilmesi
bu Kanunda ngrlen izinler alnmadan gerekletirilebilir."
Bu nshalar hibir ekilde satlamaz, ticarete konu edilemez ve amac dnda
kullanlamaz ve kullandrlamaz.
Ayrca bu nshalar zerinde hak sahipleri ile ilgili bilgilerin
bulundurulmas ve oaltm amacnn belirtilmesi zorunludur."

bu e-kitap Grme engelliler iin dzenlenmitir.
Kitap taramak gerekten incelik ve beceri isteyen, zahmet verici bir itir. Ne
mutlu ki, bir grme
engellinin, dzgn taranm ve hazrlanm bir e-kitab okuyabilmesinden duyduu
sevinci paylaabilmek
tm zahmete deer. Sizler de bu mutluluu paylaabilmek iin bir kitabnz
tarayp,
kitapsevenler@kitapsevenler.com veya kitapsevenler@gmail.com
Adresine gndermeyi ve bu isimsiz kahramanlara katlmay dnebilirsiniz.
Bu Kitaplar size gelene kadar verilen emee ve kanunlara sayg gstererek ltfen
bu aklamalar silmeyiniz.
Siz de bir grme engelliye, okuyabilecei formatlarda, bir kitap armaan
ediniz...
Teekkrler.
Ne Mutlu Bilgi iin, Bilgece yaayanlara.
TRKYE Beyazay Dernei

www.kitapsevenler.org
e-posta: kitapsevenler@kitapsevenler.com kitapsevenler@gmail.com


Adil Maviş - Söz Söyleme Ve İnsanları Etkileme Sanatı

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Adil Maviş - Söz Söyleme Ve İnsanları Etkileme Sanatı

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Adil Mavi _ Sz Syleme ve nsanlar Etkileme Sanat

Kitaplar, uygarla yol gsteren klardr.

You might also like