FIRAT UNIVl:.

/'\S j·rL:SI
TEKNif< EG"(TiM FAl<ULTESi
tv! E T1\ 1... U R -' i B b I..~ LJ ~/1 U
Yay In t'Jo:

• r-J •

A L A,S I M

Yazan
p, 0, { .•" 0 r.lvL Mus t Cl faY I t cI I rIm
FIrat Universitesi TeknikEgitinJ Fakultesi
, tv1etalurji Bblum 8a~kanl

c Mg

AI·lrS i +tv1g 25i

.--~-IB Al ,---------.l.s i

{l

J/lJCcfJ
 Ala~lm -ce}cniginin VG c101aYJ.s1. ile
0 ala~l.mlarln l:av-
ranmasl, anla§J.lmasl ve yorumlanmas1.; ancal<:: bunlara ili~gin

bazl (::)ncmli temel bil<]:Llere baJ:irn olmakJ.a mLirnkUnc1Ur. Ala-

§lrnlu):l t:Clll_1.."t:J_C~ ve ()cjrc-t:i.c:i. n:L-l:eli.lc·te, buc;rLine }.::iJ.c]ar dili-
mizde yaYlmlannury ycoterli saYl.c1a ~alJ.grnClnln bu].l1ndu911 t3rjy~

lcnem8'.!..

Bu eser hazlrlanlr](en, yararlanaca1<: okuyucunun bel-

l i dUzeyde bir malzerne on bilCJisine sahip bulunacClgl l~Qbu­

lUnden hareket edilmi§; konularlD sc<]imi l'1Uhendislil: ve

~re]\ni1( ECli'tim FakUl·teleri I nin Io"le'talurji ve 1'-1akina BolUrnle-
.l.-i yU1(sek lisnT1s ve do]('tora crji"l::Lrni rnUfredClt pro9ram].na uy-
gun ol2.cak 'biC;irncle yapJ.1ntL0"tlr.

I. bas)(].sJ... henliz ·tamall11anan lIAla-?lrn rllekniiji ll kitClbl.-

n." 1"1 :'/C17,,1.rn, "te1\:nik <:;izim ve bDsllmnda emekleri (]ec;en F'lra-t
UniVGl-sit:8Si Tekni]( ECj:l'tj,m "F'a1~U.ltesiI nin tUr:1 ogretirn elernan-
larlna V(;3 hizrnetlilerille en iq"ten te§e}:klirU bir bor~ bilirim.
~) ~1 Y(J l J. :'-1l.-llll1 a.

P"'~f. Dr .1Jl.l-1ustafa YILDIRI1·1

F. U. Te}:.nik Egi'tim lFaklil,t2si
Hetalurj i Bollim Ba:~)(anJ.

~
~hql) ivc/
~ -1'1 W. 5lnc;l)il1 L
i- (.(,m:tr
 I gIN D E K i L E R

SC1yfa
1. GIRI~ 1
1.1 Kat.l 8riyik olu§umu 1
1" 1.1 YGrle§me §el~linc1e katl eriyik olu~]urnu :1
1'.1'. 2 S.1.lCl~]mu. §elclinc1e ka'tJ. eriyil<:. olu~uml1 3
1.2 l'lc'to.l1c.rarasJ. bile:J:~k1er 4-

:2. lJENGI~ D:i:Yl\CHl\HIJ\ru: G

2.1 Gibbs £az yasasJ.. 8
:2 .:~ DCl"}e]C cliyz1rJ.l:'nrnlar.1.Dln c:::i. ~':.iln:i. 9
:2. 3 i}~i bile§enli ala§lmlarln denge sistem.leri 13
2 • 3.1 SJ. Vl. ve ](a·tJ. halc1e birbiri ic;eri sinde higbir
orClnda C]c5zLinemerne 13
2.302 SlVl ve katl halde her oranda c;;ozUnebilme 14
2.3 . . 3 S1.V.1. fa.zda 'tamamen c;;oz'Linme, kat). fazc1a c;ozLi..-
nememe 17
:2 • 3 .11 S':l.. VJ. hr'llc1c rnl.iJecmmel C;~<.-)zUnme J ka't:J.. haJ.c1e kJ. s-
mi- c;ozUnebilme 19
2 ;. 3 :1 1 0 I) t)tel~·t:Lk £d.st.crnler 20
~~ • J • -1.:: Pcr:i.tel~:tik oJ. Gt(~1l11cr /. 2
2. ,1 Di.l(~§jJ~1ere ai·t dcn~Ie (}iyagrQrn1oJ;-J. 2/l
20 5 Katl haJ.de donti§Urn I]c),s·teren c1enge ,sis tCHllcri 26
2.6 .:"\In§J.lTl Ytipl.larlnc1al<.:!. dengesizlikler 28
].6.1 Kristal segragasyonu 28
:2 .. 6.2 O-te1:ti1( sis·tc=mlerde a§J.rl sogu-tmalarda or-ta-
yu ~J.1Gln olaylar 30
2 .. 6 .. 3 n02unrnu~; o·tc];::tjJ::. yapl olu~aJmu. 31
2 . 7 'rclznik ala ~]J.lHJ.CJ.rJ..n U2cllil~lcri ve dengc c1i ya~J-
rarnlarlnll1 )(ulle.l1lmlarl 32
2 .. 7.1 lJi_1:l~Llc; kristlllclen olLH}an yapJ.ya sahip ala~ilm-
larJ.n ozellil;:.leri
2 . '7 .2 Kut:l criy:lk yapllJ. aJ.a:}:LrnlarJ.l1 U:!.e.Lli1';J.c)7:i. 31
2 • '7 .. 3 Ka'l:). hGlc18 c:iUnU!}Um (JO:3 L:(..u:'cn Lll~:~:)J.llllL1J:-].n Ljzc~l-

li}:.lcr:L 35

!;;;. ;\
 ScLyEa
2.7.3.1 Dilzenli slralanmall yapl olu~umu 35
ve bile.'1ik karal<:terli fazyap15J.
0~ster8n ala01mlar
2 • 7 .3.2 Ayrl§ma ozellikli ala~~J.mlar ve ay-

3. U<;; BlLE~1ENL± DENGE DIYAGl1l\JJ11'4Z\Rr 39

3 .. 1 Us:~ b:Lle"~cnli dcnC;J8 c1.i.yac;p:c:unlarJ_nc1a }:OI1-

santrasyon 11esaplarl 47
3.:2 Uc; bile§cnli deng8 c1iyagramlarJ.nda kal-
(11. J: 8 (.1; l::.olu bagln"tlslnJ.n uY0ulanmasl 50
J •3 U(:: bJlc~cnli den<]8 si ::rtcrnlerJ. 11e il<]ili
llYQulama.lt.tr 51
3 .. 3.1 Bizmt1t"-ka1ay-l:ur.~un c1enl]G sistemi 51
3.3,-,2 Izo'l:c}.rm ':~J.caklJJ·: konr~untrusyon }:esitleri 5'1
3 <: 3 • 3 NaF-I-'lgF 2-CaF 2 sis·terninde kat1.1a§rnu.nln
seyri 56

.5. KA -;,'N .!\.1(~A 59

 A L A ~ I M T E K N i ~ f

1. GiRI§

1:18 tali1\: lllalzClnelerin c;oCju vo h8100n hcrnen -turnarrn bj.r

ka~ metalin karl ~1lrnl. ~e}cJ.ind'2dir. Burilnra "tc}:ni.1(tc ala~lrn

(halita) dcnilmel:-tedir. 'l'eknil:.-te a1Ciz:p.nl s(j zc Li(jl.l ile, b811i

bir ozelli}~ c1eg.i.~;imine ula§rnak igin me'l:alik rnCllz(:~melere ..bir

~{u da birka~ elementin (metalin) }~atllmasl anla§lllr. l\ia-

§.1.rn elcrniJnlLl.r]~ ](rist.alin i9 yapJ_Yl c:d:}:iler].:en, malzemeler-
de di)c1(a·tc c1ctrer olc;Lilerc1e ozelli1( degi§lncsine yol agarlar.
A1aU1Il\
I
..
~
elllllt811l1cri ct.klo:L 1.1e rnct:a.1.J.l: maJ.zc~mc:lc:rc1e Ur: ft:l:r.}:-
. ~
, • I

11 olu~p...l ln ortaya C;lkar. Eu oltL'}lunlarj 1(atl eriyik (katl \;0-

--" , . " , .
zelti, kul:J_:~:.1.111 krlstulleri), rncd:allc:rarar.n. (in'l:QrrncrJicr) bi-
- ,
le-?ikler ve ornegin o'l:.ek·tik yaplda olduSJu C;Jibi, kris-t21 }:El-

r~§lmlarl ~eklinde ortaya 9lkar.

1.1 Katl' Eriyik 01u.,?umll :

Ivletal.l~:r.in 90gu kristal kafesleri bUnycsin 2 belli l

miktu:clarc1a bal:;>ka eleIn81Ttlere ai-t a'tornlc.1rl 1\.abul edGbi lir-

..
ler. YabanCl
...
atomlar kafes icerisinde bir anlamda erirler ~ ~
l

o.rac1aki uygun yerlere yerle§crek ).:.afes-te belli olC;Ul~rde

(]crC]inlj.gc yol ac;arlar. En az iki fa)~kll a"tom tlirlinc1en _olu-

~an btl tiir yapllara l-(a·tl eriyik (solid solution) ya da }:a-
1" . • ' . ,,_.

l:).:}.1./11 kL·.i.:_;t:d11t.~.L'J (}cll. vc~r.L1Jr. Ei'ft}]:' B In(~t.j]li I1I:orn1(11:'J. l\ me-

.-. .-
talinin kafes sistemi igerisinde erimi§ iS8] A metaline eri-
~en, B metaline de eriyen .acllarl verilir. Eriyen utornla.rlD
}~afes sistemi igerisinde yerle:;llne c1urumuna gore, i}:i· tip ka-
t1 eriyil~ olu§urnu varfur. Bunlar I yerlef}rne §e}~linde }~atJ. c-
riyi]( olu~t\ml1 ve sl.l(J.. §ma ya db. arayer a"cornu §eklindc ka"tl.
~riYik olll~umllc111r.

1.1.1 Yerleqrnc Qeklinc1e ka-tJ. ~riyil( oluqumu :

~'
Bu oJ.u.;.umc1a
.'."_P"_'_P _.._.
__
' · ~ _ ' _ R
ana
•
rnetale
---
ai·t A atornlarln1.n bazllarlDJ.l1.
. _ . ~ ~ .

ycrini B a·tornlarl. allr. Belli }~o§ullar al tlncla I Ii.. a'tomlarln-

(li'"lll 11cr b.i.l:"":i.nj.n yerJni B atornlur1. alabi 1ir <l Boyle dururnlarda
; ' " - ... '" • •",-. ~ ~ ,- ' - ,•• p ,__ '. - _, .,." ...•• ,p_ ~ ,_, ,~_ . ' ,. ~p" ••.•• ~ I , • -

1~c ~J:L 1\: t;:L ~-'. (r~ t i rc!l~.li) }:.a t::1. er :i.yi k 0 1u ~~;u rnunc1C1n so z ec1i1rnc;; ktec1ir •
 2 -

. ~A-Atomlorln dan otu~an

); -( ch' Cl k utI e [m a t r is]

a) b)
geki1 1. Katl Eriyiklerin Olu§um ~ekilleri
a) Yerlef;lme §eklinc1e ka·tJ. eriyik olu§umu J
b) SlJcl~lna §eklincle ka·t.l. eriyik oJ.l..l.,?umu.

Dunun 8n11111lJ.. I 11 rne ta]. J 1\ rne 'l:a.1.:i. }~r i:3 l:n 1.:i. :i. <:~ (J.r J s :Ln de 11 C r 0-

randa, yun:i. ~~ 100 I c lGu}ar VCtrQn oranJc.u:dil }:olay.lJ.kla cri.ye-

bilir, delT\C-~ktir. Kesiksiz _(oUrcklj.) I -
k~.d'::l uriyik olu!}urnuna , ,

~-rnek olara}~ Fe-N ~, Au-Ag, Au-Cu, Mo-vI, J?e-~r, rri~Z.r. 9i~,t-

leri araslndaki ili§ki verilebilir.
-
Gerc;ekte bir c;ok;rneta- ,

lin olu~·turc1ugu ala§lm1u.rda <;uzUn UrlUk slnlrll olrnak·t.adlr.

Kesiksiz (sUrekli)
- _ _ - • ~_ - ~~~. - ••• • ~_~~ __ •• _~~ H ~~ • • •
](u:t1 eriyik olu§umu i9in her ~ey-
__ •• _ _ ~ _ _ ~ .~ ~~ .~_ • r • _

den "once iki tcmel kO~julun hazl r

- ~, ,,--- -" -.-_.. _..•.-- -.---,,_ ------ - . - .. "..---_.•- _._- -:>, -- "" -_. - - - - - '- --- -- .,,-
bLlltlnmuS~
"._- ". '-..,,- -----.-,._--,,--
gere}:ir. Bunlar,
--- - - --, "-" _--------.':-_.,.,---

A ve B ll18'tallerlnin (..\1'111 kJ.1:8 L:al kafcG si[;~·temine sCJ.hlp 01-

ma'i~~~-'-~~---~-t;-~---;~~~-";~~;-l-~~;~~~1---bi-~bi'~-i~dd~:-~;~'--~-;;1~--%'--14~-
a ra--
__ ~ _ ~_.~.- __ ._~ __ . _ .---.-- ._.__._. .. _.R~P.~. __ ~~'_._~ .. ~ _ _. _ . , •.•. ._. ._._~._A __ ·~ ~_~ ~~_· - _ •• _ - - ~_ ••• _ _

:'
111nda
____ . _.__ _' __'.'." ..__.. _. gc..-)ster~l~
farklllJ.}c-.---_~~. .__._-_u.. _.·..-·- .
~_.~
_~_orl:lpQe;tJ=?ulunmala.rldlr.
. ' '. .. . ~ -~-.-'-'-"- ~---_.~- ~._._ _'_'R~~_______
Eu iki te-
I

mel fiziksel ko~uldan ba§ka, metallerin atom yarlc;aplarlnl

\

do.. gL1z ;jnUnc1c bulunduJ:"an bn ~?,J. l:JllIya sal ve cle)(tro}:lmYClDt:ll

}(o§ullar cla, kesil~siz (sUrekli) katl eriyik oJ.u~i\lmU .ic;:in or-
-tamda haZlr bulunmalJ.cb.r. Ali1.~:].rn Jli.~:kisin:Ln u:tom dLizeyinde
ba§lulT\as~, olu§an nle:t~).m n1ulzernesini [arkl]. oz.ellil~J.ere ka-
vU~?'turur. lIi9 bi.r zaman ala~jJ.II1J.n ozclligi l':.endioi.ni o11.l!}tu-
ran me'tallerin o2,elli.1(lcrinJn toplnnma 01. l1c clde 8clilcrnc z.

Ala§lml, olu~.rtu:can metallerin atomlarJ.. genelde, birbi-

rini etkilemez. Aralarlnc1a ~:elune ve i·tme kuvve'tleri gozl~n­
,
mes. Bu nedenle de eriyen 13 a·tornlarl., A t:netali lcristali bUn- I

yesinde geli§i~lizel da~lllr.

Ancak bazen A-B atomlarJ.. araSln-
;- daki c;ckim }:uVvc·ti (adhezyon l\uvvctj.) I aynJ. mctule ait 'P.-A vG
B-B atomlarl araSlneJakinden dulHl :,;;iddetli olubilir. Btl durum-
da ortaya atolnlar.l.l1 dUzgUn :JlralCinma, yC::l da dUzgUn c1izilrncs:L
 - 3 -

yer dcCji~"r~irl\\cl~ri. SuY8:3J.Ild~ ~;iu(jldni:_dJ11J.r. lJunun :l.~~Jn d~ d1.-

fUzyon hare;~etler:Lne ye"terli sUre ·can.:Lnmas.:L gcre)cir. DolaYJ.-
S~ ile dUzer:li yaplya gec;:ebilecek yetenek"tcki ixtornlar, anca}~

yava~ SO~ltulduklarlnda b~yle bir dUien igcrisine girebilir-

ler. Hl zll SQ~rLl tmalarda c1Uzenli yaplya gegi§ beJ-clenrnernelidir.

DLiz<;jUn s~rC\lanan atomlarc1un olu9un }:at.l eriyj.J-:lere sa-

hip ala;;lmlal.-ln ozelli1cleri, a"tomlarl geli~ligLizel Slralanma
gosterenlere gore, bUyU1<: farkl~lJ...klar arzeder.

dislol<.asyondan GolayJ. }~a'tl eriyiklercle, g¢9l1', )(cz bu me"talin 21-

tomlarl birbirinc1cn fazla uzalcta bulunmazJ.ar. Yani \I yal<:J.D

!.1 c1Uzcn Jl Eu c1Uzc;nde B atornlarl yan yana

: ~
c1urmaz ve belli bir §abJ.ol1u. gore dizillll~~J.c;;r.
H
r~ UygU:1 J.5J.1 if}lcmlcrle bC\:]l~ct. b:Lr ;jzel yapJ. l:arZJ.na c1a
I;
B ula§mak olasldlr. Burada, belli
.;
aral~klardQ eriyen metal ,8-

" t0I111a~'.1.n1.n }~onS21Yt):-L"l:Jyonu yUkDc~lir.' JI~t:om 0c1plnr.1.nJ_11 a~ r;ol<

!:
i.l £arkl1. olu~'..l erirn8 bolgesindc1<i il'tomlClrl clQsi.:il( olara1-: ge-
II
ti rer. Bu SUL-t2t.lc j'()hul1c~ utomun t.oplancll.Ul ))(110{~de rnu}:avarnet
t::
1~ onemli o19Ude ar"tar. C].us"l.:er (YlgJ..lma, t:oplElnrna) 01c:lY:1. 0281-
;1 likle demir dl~}l me'tal ala~>J..mlar.1.nln ayrJ.§rna scr-tlc~mGsinde
~
..
bUyUk de~er ta~lr •

1-
:t
re .''J1
J
'J
c;ap o..!:anlarl (£), en., ~~ok, 0 I III olL1.n l:l.ll\e l:Ctl a LCJJr!lCJrl
n.... j
,J
:,1 metal kristal kafesinde ara yerlere girebilir ve yerle§ebi-
'~l
'j .l irler. Bur2da :'i a banc1. a"tornlar sac1ece a"tomlararasl bo§luk-

:1 lilr.u C)irebi..1 cli.}~lfn:-.i.n(len erirne oran). Sjenel olarak % 1 deij8ri-

:J

'I
j,
·i
 - 4 -

.,
'-.
'j
I

.\
,1
b) . c) I-

geki1 2. Yerle§me §eklinde 1\.atJ. eriyik

olu§ulTIunda ras·tlan~lan muhtemel
, (
a·torn dLizcnleri
"
1

a) E a'tomlarlnlD A ana }:Utlesi ige

rir~inde statil<:. dagllJ.fCil,
b) DUzenli yapJ. (list strU}ctUr) alu
§umu,(Uzak dUzen),
c) YakJ.n c1Uzen I
d) Tek fazll ayrl§ma (Clu~ter-olu-,
§lW1U.

; jeri
,,\Ii' '-' I
, .'.a::.
.;;eki1 3. S~}~l ~ma §eklinde )..:atl eriYJ~"\;,\.l,J
Olu§l..u'nunun §emati1(' olarak 9'\,1
teri1i§i

nin altlnda kallr. Hidrojen, azot, karbon ve bar elementleri

te1(ni1<: aC;1.dan ycrlcf,;ime yerinc 8J.k1.~)ma yoll.l i1e l{(ltl eriyil{ 0-

lu§turan en anemli elementlerdendir. Eu elemen·tlerin hareket

yetenekleri azalan sJ.caklJ.kla bLi.yUk gapta dU§er. H1ZIJ.. sogut-
mada, eger kris"ta.l dUzeni degi§iyor ve ba§ka bir kafes siste-
mine d~nU§Uyorsa, ki bu arcida olu§an yeni yapl i~erisinde sbz
konusu elementin 9~zUnlirlU~i daha az ya da slDlrll ise l kafes
sisteminde vc c101::J.yJ.sJ. ilc mnlzeme bUnyesinde a!}J.rJ. c1~recede

gerLjinlikler or-taya 9J.kar. ornccJ:i.n c;eJ.:i.kJ.erde s'ertle~me etJ<i-

sine bu yoJ.la ulu{~u.lrnak'tac11r.

1.2 Metallerarasl Bile$ikler

I,
"
 n
~

I II
.} - 5 -
~
I; Me·tallerarasJ.
_"._ ....---..........
bile§i1~lerin
.-- .--
.. 0 :l.~l§rnaSJ._ pIa P,J.rn~.
.~
oJ.u.c.;turan
.. --. . . -_.,\. .. "--- -'-- - ...
'1 __

I'
t; metallerin a-tomlarl araslnc1Cik:/. g'~}\:irTI.kuvy~tin:Ln (ac111Gzyon
i
.:.
•••• "-"- __ ~ •• ~. • _ ~ •••, _ _, '-'- , - , " ., • _ •• _.~, .", _ _ A_ _

kuvvetinin) ~o}-\. kuvvetli olmasJ.na baglJ.c11r.>___ Bn. _, ,__kuvvet

_------.-- ,_~_ _.. ,..,"., ,
_
dU zen-
•• ,~ .. _". _ _ __ . _ ••• ~.~ __ .~_._,.'_" _ •• " _ . "_~_'_" __ ~'_'_~_"'__ '_~_••• , _ , , , •. " ••• _.,.~ _. • __ -- '._- ,. ~ _'d. ,. '_ ••••• "_~ •• _.~ _ _ , - __ ~4.A __ ~_ •• _ _

,i . }_~ __ yar)J.. olu~,umll ir;in gerekenc1en daha faz.la dLizeyc1~ bu.1unma-

1"\ . ,. ~ •.. ,. ~'---,~ ...... ",- ''''-- .. -._~-~--~-

"
I
£ Ilmr.
~~

). Atomlarl.D elek·trokimyasal ozellikleri, bu bile:.?iklerde

:J metalik bog dl§l.l1da kovalent ve iyon baglar~n1.n c1a gorUlmesi-
_I
~

1
,; ne yol cH~~ul.Jil:I..L·. D\l bir.lct)mo, motCll:i.k vc 1ci.rnyoiJnl l"Jirle:;rnc r1-

rasl.nda bir birle§rne }i:arakterine sahiptir. Bu nedenle metal-

3 lerarasJ. bile§i1(lere arada. bulunan anlarOJ.. na "intermediate bi-

Ll
le§ikler" de denrnektedir. 9Uphesiz metallerarasl bile§ikler
sozcUgU sadece ala§lmlarda, yani bile~igin metaller araslnda
gorUldHQU hallerde yerind~ kullanJ.lnu§ oJ.ur.
A 9 J.rJ. ele}~troriegati;B elemen·tlerin olu§·turc1u}~larl bi-
,.....•-•.
-'~-'-~'-""'~ ..... "-'-'. .... ·.... __·_._·y·_·.M.. ..__ ... __
~.,-.~-".~, __ .• ...... -~-~~ ~-- -~-'.--_., ····_.~_~_·_··~,· ~,~_ .~_ .,,_.~ ._~_ £, £,_ •. ~., ..., ._ _. _

le~ikler ger<;ek kil1\yasal bilctli iklcL-in oZ9.JJA._}~.~~~?;.tn_t,_.0(5st.crir

.\i!'l~::~~ ~~5~(jl~iY9!l\<=l 1:I~ls hi l·:~T~~~~i.~:i~,iEiii~1:~-=~"t}·_Ll!1.5ll:>giEl:~r=~~
j/I~\;:\~:" b_~_~~,~~;~_~~lerc1e artl k l.~etal ~k ~zcllil(~~~~_ ~.~_~_.·~}~1I.~:L.~:~T::=:_~~ __9_~!?~.~ __ ~-
<;( lara}-c bu bile§ikler geniE} bir kOnSal1"trasyon aralJ...9lnda or·ta-
_ •••• ,_ •• - - •• '-'- -, -. - •• • ' "-~ ~ _£ •• ,. -- -- - '.- "-~"-~"~'--~-_._ •• -_._ •• _~----_ ••• _ . , _ . _ . _ - - _ ..... -_._~-----: •• _ - - - - ' , •• ~-._-.---._~,--~._-_._---_._---.

~ya C;lkar ve lca tl eriyik }\:ara)ct:erine ve yapl Sl.na sahip olur.

~ _ y- --"-'--p
---.......,
Bi le§ i klcrin kris·tal J(a£e s si stemleri ala§~~.ITl~_._gJ~5=n
·-"~"_'_~"~_ _ ""' _ _ ".'~R···"""'_'£.,._,~ _'I,.. ., __ , __.... ,,_ '_'~~ __""_'" , •.• _••..• ~, .•• -" ...... _ ... ,..-,-------~.,.
_ _ ...... _-~~~_. - - -

elerncn'tlerin }(afes sis·temlel-inden

___.,._ ... .•_.,_. __ •.
c;ok far}clJ...
_'.·._R....__'._,_" . . _.....d
ve )(armn.'§J.k bj.r
.. __ __,. . . -- £._~ ~_m"""U_."" __ •. - • • - " . ,• • • ,.,.,~ ~ ,y. - _ •.•• , •••• - - - -- -~I.'~--··--_··~··-

yaplya sahiptir. Bir birim kaEest.e bir kag yUz atom buluna-
~~. __ •• _.. _ •. - ••• _ .• _._., ..... ~_,_, ~_~~~.___ " • . . R·' ~,~_.~__ .__ • _ _ " _ _ ,__ ,,, __ ,_,._,., ~_~ _ _ ~ , , ., ._, ._. - - - ' - - - - - -

bilir. Bunclan dolaYl me·taller arasl bile§ikler co): sert

___.... • _.. .. .. ... ... __• .. _ ... ._.•-- ... _.- _..... __ •_ _ . _ . _......._....._ . _ .. J_
VG

gevrek bir yaplya sahiptirler. Metaller araSl bile~ik igeri-

~ ,,-, ._ .. -.... ,---._-,,-_ .. ~, - ---, '" - - ,.. . ,- ~ . _. -,~ .~._-~~" ... ,._--_ •. _...... '- .. ...- _."'" ..
-"' ~ -------~ - " ' .. " ~ - -, ,_.. ",_. - -'-"." ,-~. , ~ ,.'-" ...~." .. _._-~ ,-_ ... -.,--_._---_.~_. '-~ ........ _-~~--

(ji . cok az oranlarcla bile olsa tUrn ala§1J.mln

;) ..
ozelligini etki-
. -..... --_.... -'--"-'-'- . --

ler ve ala~~rnJ.n bile:;;ik }~_arakterli bi:c ozellieje sahip olrna-

_ •..•• ,-.~~ ~_ •.. __ - ." r • I, ,." "' •• _,." •• " ....

S1na yol agar. Eu nedenle ala§J.mlarda bile~ik olu§umunun en

___ ~ ~ ~ . _. __ , ....• _., .. _.~ .. , .. _ ... ~ , •.. _._.~,_~.~ •• ~ -- "_" ""'_'_,_ ... _."., .. _._ .. _ _ '-~ •• '_~••• ~~".'_' ._._,•.•• __ ......... __ .• 4". •__ ~ _

<;ok
_ _ _ .~_"'"
% O}1-O,2 dolayla:Clnda ya da daha iyisi bu
~ _ .__ ' . '.'''. _._ -.- -., , _, , ••• , _ "
degerin
--~, --", -
a~-
'- •• ~v1 _ _ · . _ · _ _ • _ _

t~nda bu11.1nmaSl is-/:enir. Ancak bazJ.. oz.e1 hallerde, me-taller-

aruSJ. b.i1c·§i}~~'.l(:;r.in··sor·tii~inc1en
.
·te}(~ikte yararlan).lmc1k-tac1lr
. ... ... _-_._- ....
.. _. -, _ -.~._ ..

BazJ... bile~ ikler bir yandan yLiJ(sek slca1~11l:larcJl.l- f.Jrg:i.r-

ken, diZler yanc1an cla dikka te deger olgUde bir sert.:lige sahip
ol()b:LJ me).~te(lir. Bll sert.'-:iJ\.1 yapJ.nln 51}:]. bir pa}:e·tlerne 9 0S -
 - 6 -
terlCl(~sillden ileri. gelrnelctedir. Yapl i-l:ibarl. ile bu l:Ur bile-
~ikler slJ-:..l§rna yolu ile ka'l:l eriyik olu~~umuna benzemektedir.
f\.nca}~ onc1an clQhlJ. yLikse1\. b:Lr kimyas<Jl (:)zcllige sahip gekim
kuvvetinin varllgl ve bUyUk paketleme yogunlu9u ile ayrll-
(. mal(tadJ..r ~

Bile§ilcler , gegi§ elemeritlerinin karbUr, nitrUr , bo-

).-u~~_~~:;-~~~~~~-.~~~-~i.~~~~~1~i~ . ,~Yl~]. ,.});I.~:_ .Y~-~].~-:~'~~-i:~,~~. . ~. :,6 u;;', ,9E~-~;-~:~~~~:~ ~"Q!~ 9
~JL1 Ll~l_-=,-=-1~~.LtrL1l11 bC\o.i. (:. _1.:~!1~,~ __... !~2X,~"._ . ~-~~~ .. ,,:r:o.1?rnl.\.1·~~~~~~,_ . ,!~~.,-2, . . ~,;~?:~!.~
e d ~~.~).? ~,~~~. ~.~ ~~~~i~}~J:~E ?'~~~:~':lr .~ .. ~~ .... _~.?E~~~!~:?:~E9~ . ,!1_,h ar£.L.me,tal.1ex
den b1rincJ.n:Lni X de :I.kincis.i.n:i., yi:l c1n arnet.alJ. ifadG, ec1er. 0-
_-----'- ~_ .._ _ .. ~ ~_ .•• __., ~_."_"~R~_'p~."_'''' _,_,~ __ ._.. ~_ ~,~ __ , _, _ •., _ .. _.~ .. . __.'. ,~. , __ .. _ _ ~ __.. ~ __., ...,...• .••••. _.p.._..••,••.,.
~ , ,_'""~ _.• , _A'. '_" __ ... _•. N _ •••. ~., . _. . _ • • • • • _ _ • . _ ' .

r a n~ n b Uylime s i hal inde ana meta.;h.-.1S:~.i.§j;9..1.inden_b.U,y:Uk.-.£ a r}~1111 }~.

1~r·g8'stei:en-- karll1-~-§~j~--bi·~·. --·1~~i-~~al )cafes si?-.t.QmLal.i:lnda-bi~·
l-e§meor'taya 91kar. Euna ornek alarak f - oran!arl ;la]:..la~~.k-
- - - - - , - - _.. _-~--'------~---'~ . '

0 1 60-0 I 61
_...
Cr I eu
alan .__,_._._., ,
I Fe,_._, l"1n,
.__
Ni"' me'tallerinin
.__ ... , ,-.~ .."_..........._._._ . . __ .. _
karblirleri v_e- p_~._~ ~_ ~~_ .~ ~.H_'~ ~_ •• _ _._~ .~ ... _ - . , . . . r--... ...· •

r-ilcbilir.
.. __ -- ..
,-,.~--.~ -~._" -~_ . ",- ,., -

ser·t ve dayan1.kll ·taklrn c;elil:lerinde ve yUksek S.1cak-

l!
11.}(lara ~1ayarill~i~· ciig~r 981iklerd8-..on~~~"i-i···)~-:i."~- . -~~;;--t ;l'tCln kar- to'
"
---,., "'-".'" , .. . - -- - ". - . "" .. - . 0 " -.,--.-----~--._-- _-_.".--- , - ------0"·'- , ---- ','

bUrler~ on1egin TaC (T '=3800 C), NbC (T =3500 C), ZrC

."'" - .... 0 . erg. 0 . , , " ., --- ...... erg ·-----0·---- .--....--.----...--
(T,,~rg. =3500 C) I VC (T erg. =2800 C), we ." (T . ·----··.. ----·-..c)
,.. erg·.·-=2750 ·.. ----- I tama-
__ _
l1len hile§i)':' karak·terllc1:l.r •.

2. DENGE nIYAGHAHI.J\.RI :

Ala§J.mlar en az il(.-L farklJ. atom ~e§idinden olul?urlar.

Eunlara bile!}en ya c1a komponent c1enir. Ala.]lrrun yapJ. slnda ta-
nclGl:" bulunur ve IJU taneler birbirinden birer sJ..nlrla ayrJ.l~Z"!
lar. Alil~]lnl).n c1ururnu termoclJntlm:i.lc bi,iytn~J.incler olan SJ. cal<:.ll.l~ T
bas1.119 p ve konsantrasyon c ile ·tam olarak belirlenir ..

Konsantrasyon derd.ldiginde akla, alaQ~rna giren bile-

IiI
~iklerin )(arl.§l.m oranlarl anla~.1.1J..r. ::Su bUyUkllik c;ogu kez a-
g.lrllk yUzdesi cinsinden , bazen de a'tom yUzdesi olarak veri-
lire
ornegin iki bile~;cnli bir Sif3·tcrndc 1\ ve E bilegenle-
rine ait a~1rl~k yUzdeleri:
 II
1jl1
,)

iJ
;,!
~i
i.I
- 'J -
)\

'.i
:1 01 C
A · 100 ve · 100
~ ,: flJ
'I
:'
;!
:i
~
;!
bag~ntJ.lo.rl ilc vcrillllJ,§l::Lr. JJ1.lrada rnA va rn , alQ:]lmo. giFen
~" D
:i
bile§enlerin a~lrllklarldlr.
r
;}
Ala~~rnlurcla katlla§ma, gozUnrne ve ayr~.]rna olaylarJ.,
c1L)ni\~Um j'Clr':l.larlna \.lJ.a~ma, yeni fazlarln oluf}masJ. gibi yapJ..
~ Oegi§ikliJ'-lerinin. or.-'taya 9J.krnas).; ancak durum bUyUl~lU.kleri

l\ 01,111 If J P,C I ni.n (lc~(~ri.~.i.mine baglld:l..r.

;,
k
" va1<um ·tekniCji dl-?lnc1a, hernen hemen malzernelerin irna-
II
:' lat ve i§leme i§lemleri normal basln9 altlnda, yani p= 11 bar
i basJ.n~tLl., y2pllJ.r. ])OlaYJ.sl iIe ala§lmlarln durumlarl herhan-
1

~t:j gi bir T~ c 9iftinin de~i§imi ile verilimi§tir.

-j

:'
I! Denge diyagrnrnlarl, sJ.caJc'li]( .'1' i18 l~oncan·trasyon C 3-
, ~

I,
I,
,.- raslnda, B ala§lm elemanlDln % laOte l(adarde~i§imi halinde
"
-I

yapl degi§ikliklerinin Slcu.l(l~gQ 01':11"1 br:tg).rnlllJ.g1.n~ J.:csil:siz.

ve.tam olarak verir.

D\lI"l.ll11 dctJ:i.sil~liklerJnin
. .. bJr 'tc.:LlTlodlnam.ik sis·temde in-
Ce1enl)\8Si g8J:'ekir. Slotcm tck bilc:~:enc1en ibaret.se te}:.li sis-
tcrnden, iki bilc:1cndcn ibo.re-tGG ikili s.i..stemden, U9 bile§en-
den iba.l-e-tse Lit:;lU Sis·tcln(lCl1, diJ.ha <;ok bilc§cnden ibare·tse
~oklu sistemlerdcn s~z edilir.

Dir sis"ter11i.n aynJ~ c.-j~?.elliklere sahip homoj en yapl top-

T
lulnklarl.uu (9liruplL1rlna) ~az adJ. verilir. Eger bir sistem
i<;eris:Lndc vcrilon vcya 3r~9:i.lcn 8J.cnkl~k ve konsantro.syon de-
gerleri i~~in sac1ece bir faz rnevcu'tsa, bu dururnc1a yap~i homo-
jenli0inden s6z edilir.
Faz ile yapll1ll1 hali birbil-ine kurl§tlrllmamClllcllr.
,
j
./ Hi te1\:im belli bir halde l ayn~ anda bir <;ok fo.z bir arado. bu-
j
1
lunab:i.lir .. Btl c1l.1rurnlarda 1(ar~§amama arallglnlD varll~p. S0Z
kOl1u!Juc1ur ve oJ.st:f~mde ort.aya 9J.kan fazlar birbirindGn EC1~

Gl111rJ. J.lc QY)-:l.Jn\1. .'}~ ill:"("ll,1":". DolaYJ.s~ i1e sistern ve ortaya 9~-

kan YuPl llu l.:cro j end:i.l:- ..

 I
-,,8 ....

Ala;=;lmlarda gorUlen sistemler ic;erisinde esas itibar~

ile ti§agldaki fazlara rastIanlllr:

1- Homojen slv~lar, ornegin SA ve SB;

2- Saf metaller , ornegin A, B, C gibi (sistemin bile§enleri) ;
3- Katl eriyikler (kar~~~m kristalleri) I bunlar da bir bUtUn
I

olarak ))omojen kabul edilir ve homojcn fazc1nn meydana geldigi

dUr;UnUIUr. Heterojenlik saclece a'tom ~UzeYiinde yaplnlD ele a-
11nrno..sl huli n(1e farl\:ec1:Llil:". DolaYJ. SJ. i1e 'f az 1cavrarnl I yeterl i
miktarc1a katl eriyi5in ele allnrnas.1. halinc1c dogruc1ur. Burada 1

l\ mctCJ.li a~ls.1.ndun 7.-3l1<]in ka·tJ. eriyiCje 0( I B metali aC;lsJ.nclan

zenC]in kLltl crj,yJOc de f3 c1enmokle beraber I bir s1st.emde: iki-
den fazla eriyik varsa bunlar:.t. grel( alfabcsin:ln diger
ka't~

hilrfleri ilc isirnlenc1irmek gerekir.

4- l-18talleraras~ bile§iklere ai·t kriErtaller.

13unlar~n cll~lnda c;ogu kez karl~i].mlar c1a or·taya 9lka-

bilir. I3unlar fazlar toplulugu (sJ.V1. veya katl) ya da karak-
teristil( kriril:i::l1 topluluQu ~ic}~,l.i.llde (()·te}~t:i.}~ veya otel<toid)
olabilirler.

2.1 Gibbs Faz Yasasl:

'Gibbs tarafJ.ndan geli§tirilen faz yasasJ.nda; faz (p),

bile§en ya da kompol1en't saylsJ.. (k) ,ve serbes·tlik derecesi ya
da varyans (F) aras1ndaki iliE}ki verilir. Faz1n, fiziksel ac;1.-
dan homoj en madde ya da madde kar.i~~mlar1.nln or·taya 91.k19 §ek-
Ii oldugu yukar1.c1a belirtilmi!j'ti .. 'l'ermodlnamik bUyUklLikler 0 -
Ian baslng (p) sleak.Ilk (T) ,ve ](onsan·trasyon (c) Inin faz sa-
I

Y1SJ. degi§meden birbirine baglJ. olmaks1z).n degi§tirilebilmesi-

ne serbestlik derecesi (varyans) denir. Sis'temlerde genel ola-
rak serbestlik derecesi iC]in

F = k + '2 - P bag1ntJ..sJ. verilir. Ancak denge diyagramlarlnda

basJ..n<:; sabit tu,tuldugundan ve etkili olrnapJ.9J..ndan, sabit saYl
alan (2), bir azaIara1<. (l)'e dU§er. Buradan da yukarldaki Gt,?it-
1ik F = k + 1 - P olur.

Saf rnetallerc1e ](:::1 ve c=l== SQbJt olcl.ugundan . berbestli1<:.

derece si F::::l+l-p = 2-P eldu udl111.... [~l U L:81f111~ t(j}~ c1ciji ~jl(cn 0-
,-',
,
 - 9 -

lara1:: slca}::llk, yani f1', ka11 r. He·tal 81 Vl . ya dti katl haldc

ise, p=l olacaSJlndan F=l elc1e ec1ilecektir. Bunun anlarn~, fa-
Z~n belli bir slcakl~k aral1.gJ. ic;in durumunu koruyacagJ.d~r.

Bir ba~ka c1eyi§le, sis'tem clurumunu degi§tirmeden slcakllk c1e-

gi~tirilebilir, ya da serbest se~ilebilir. Eger P=2 ise,·, yani
or-ne<)in kEltJ.. faz SlVJ. faza c1onli§L1yorsa, ya da bunun tersi 0-

luyorsa, F=O clde edilir. Bu da sJ_cClkll(p.n sabi t bir degGrde

olmas~ gerektiCjini J slcakllgll1 dcgi~rnesi halinde dengenin bo-
zulacagll1l gus teL'iJ.-.

11\.i. bilc:]enl:i. denge diyagrarnlarlnda k=2 oldugundan"

F == 2 -I- 1 - p = 3 - P ba([ll1"t.l.Ol. qe(~~crl.i alur. Du sis·ternde
5.l.caklJ..k ve konsan'crasyon (rl' ve c) de,~i;Jl(GnJ.erc1ir. 'I'ek faz
bUlgclerinde F=2 cIdo edilir. Bunun nnlam1, sistemin dUDlmu
de(ji§meden slcal(111( ve kOnSi31Ytrasyon belli oJ.9lilerde £azlar-
dan biri kaybolmadan ba~lmsl z olarak de(ji,r~d:iri181JilirI dernck-
tir. Iki fazll he'ceraj en bolgelerc1e F ::: 1 bulunur. Eu da, ala-
;;.lmlI1 belli bir slcakllk ya da 1<.onSaI1'trasyon arallglnda c1uru-
munu koruyabilecegi anlamlna qelir. Yani slcaklll<. 'r ve kon-
santrasyon c, ala§lffi c1urum degi9ikligi gosterrneden ve fazlar-
dun biri· kaybolmadal1 ]):Lrb:lrJnden bat~JJ.rns.1.z olaral~ ses;ilebili.r
demckti.r" U~ faZJ.D bir arada (dengede) CfortiJ.dU~IU yerlerde
F=O elde edilir. Bllnun bir ozel nokta, ya da .C;izgi oldugu ve
ancak belli bir slcal<.lllc ve konsantrasyon degeri i~in. gec;er-

1i oldugu anla§lllr.

2 2 Dell9~_.p_~5!..gF-?ml~.F_~nJ.:.n c;izi_I!1i:
D

DL:l1gc U:Lyl:lgro rnl L\r~ I a1 u:}lllllQJ:cll1 durum <:tec).i. ~ .i.}::l.i.1<.l eri-

nin slcaklJ..k ve konsant.rasyona bag].]. degi§imlerini verir. Di-
yagramc1a absis ekseni Uzerinc1e B clementine c10gru Blnin ve
A elemen·tine dogru da A I nln yUzc1e oranl ar·car. Orc1ina'l ei"se-
ni s~caklJ.k taksimatlDJ... i~erir.

ornegin bir katl. faz belli bir slcakllk aralJ.glnc1a

bu~ka bir £aza di5nL\1?sLm. Bu donU~Llm ~ema·tik olarak geki1 4 I te
go s t er j.J. rni.!} i:'.i.l:' •
 -- 10 -

~O~o.~~~ ~~~1TB 'r 1 ve r 2 a-1

Slcakllk
T1 ."., .. _ .. _.... raSlnda sUrekli olarak
tFaz ~ l/
tT2-···· -.. " --.--_. "- .tt-2E;7; 2.Fo:z ri~i de buna ba~ll ola-
rak sLirekli artma gos-
1- I
terir. T slcakll~lna
2
~
I ul;:,u;:1.1dlg1nda yap~ ta-
U I
u I HIi.1tnL:n 2. Fa zclun .ibQrot
If)
I olu.r. SUre1<.li sogutma

, I
I ve~ra lS1. 'trna

faz Sln1.r
yapl1arak
~izgilerinin
A }\onsontrasyon c - 4 - B
faz saYls1 de§i§imine
@ 11 >T~T~ 2 ~1P""
_T_(_T_ {.~ bagll olara1c degi'§imle-

l.Faz 1.+2.Faz 2.Faz ri gozlenir ..

$e}~il ·1. Bir katJ. faZln belli bir Dl.lrUm c1cgiq il-:l j.J:lcri
s~cakllh: arall.(p.nc1a. biJ:}}~Q
bir l~ut.J. fi:1 za cli::inU~Limii bir <;0)( uzelligin de
( ~ematik) birlikte d8~i§mesine

yol agar. Bu ozel1i1<ler i

). Slnln 5erbe~:)'t hale hacl.nlsaJ. ve bOYl.rtsal degi9il~lik-
! ~
f;l; '-.'
lcr, elL:l: tr:i.koc.l. ve. Il1C1nY8t.i.k ozc:J.l:LJ<. ~~q.1.~:lrn18rldJ.r.
I " • t t

Diyagranun faz degi~d.m C;izCJiler:Lrd.n b8J.irlenrncsindc

en ~ok kullanllan yon·tern} termik analiz yc)ntetnic1ir. Burada
sUrekli sogutulan bir ala§lffiln go'sterecegi faz degi~imleri
SlCCl]':.l~1(-~!jaman tl;L~}~:Lsi' ic:;erisinc1e bclirlf~nir. rram fuz donU-
~Umlerinde, Ggri sUre1,,-liligind.. yitirir ve bir dura1<:larna nok-
tasl. gosterir. Faz donU§UrnU tamamlanlncaya kadar s~cal~l~l~
deg-i§mez ve aynl. degerleri allr. Bunun da nedeni J kat~la§ma

~sJ..Sl.nJ.n serbes·t hale gec;mesidir. Klsmi 1ca'tJ.la§ma ya c1a ,faz

donLi§Umlerinc1e I ka'tlla!}2ln )(]. srnJ.n a.CSl~ICl CSJ.1<:an l. 51. 8l 1. 511 e9-
r,inin )(lr.11maSll1n nec1cn olur.. SO~Juma (:~<:p:-i~d. sUre1<.11ligini
y i tirir J belli 81. cakl..1. kl ar al:' iJS:U ~c1iJ 8l ciJ.1\.1J. )':- 'ZiJrJlt.:tn c(j.l:":L:J In-
de (1. 511 egride) dog:Lusal bir i1 i§kJ CJ(j~lelLLr..

Aqlgu. ql.knl1 lL1J.fD.l1 <;01': 1~\i9\i1c old,1l911 c1urumlarda" faz

 - 11 -

donli§limlinlin 1811 egrilerle

t deGil de dilatometre y~n­

temiyle bulunmas1 gerekebi~
f-
.-~ 1 i r. ..!_?_~~ .1 a .~? r~.="~:.~~ c ej r j; J. 8.r in-
~ de, sJ.caklJ.kla boyca uzama
o
u Duro klarno KJr"ma aras1nd~ci iligki belirle-
If)
nir. 12~.la'tometre egrisi 8a-
ycsJnc.1e (;0]( kl1r;Lik boyut cle-
Zaman ftl -_.1Il1llt
gi§imleri ile faz c1oni..i§Lirn-
~ekil 5. 1511 eOrilerde durak- 1erini saptamak olasJ.dlr.
lClma ve l:J.r.1.1nla (Sie-
Il1cl·ti 1~) Ele]ctrik ile'tkenligi-
nin ala~lm elemanlarlnln
miktarlna bagll degi§irni

1-
I Ar3
,/
/
de denge diyagramlarl
zirninc1e kullan1lfCICi.1-::.tadJ.r.
~i­

(\ r 1 ')\C1-= ~~p_~;,,-- 0 zelljJ(18 (j te}~ til\. denge

-'< /1,,\ hb~,"bcj.II~')

,,/
... . : ), I . . I
-.Y / (~v.,.,
~

,/
sls"l:ernlerlnlD SlnJ.r 1<.on-
0 san'tro..syonlarJ.ndc1, }:a·l:J.
u
-
If) eriyik olu§um gizgileri-
Boyc a uzamet f\ l nin bclirlenrncsinc1e ilc·t-
9 cki1 6. (81.i.k ala~~i).mlurlnda 181 t- kenli1c olc;l.irnU onemli
ma ve sogu·tma iyin dilato- bir yer tu"tar. Katl e-
rnetre egI:'isi (§ematik) riyiklere ait iletken-
Iik once yal<.lafJ:Lk <.10(]-
rusal bir bi<;imc1e azallrken, oL + P gif-t faz ])olgcsinde iliSiki
do~rusal bir sal~nlm gUsterir.

Slnlrll. ~ozUnlirlt1k c1ereceleri igin denge diyagrarnlarln-

da l~ullC1nlla.n clig-er bi.r yontem de rontgenografi}( yolc1an }(afes ,.~", " I ~..... -

nabitlcrinin bclirlcnrncGi vc farkll tav slcLl.l\:ll.klarl ic;in ).~-

c. el ~nrnesic1
-. il- .
~ ekil 7 I de gorUldligU gibi I B rne'taline doymu~ bir ka tl
,cri.yiktc sJ.c2tklJ..}~J.a a"l:om yiizdesi araslnc1a dO~Jru.sal bir ili§l-:i
vur:ch.r-. lT~111\1}:.i. l:.t\r]i\l: 1\'onSf"lnt.rO:-)[3ynn.l.RroR lill :i.lt.~l(.i. l':Aybolu r •
 - 12 -

a) . ~ b) c) .
tY"'e--1-«:- - - - - - - - - - - - t- L. 00 ·- - - - .- - - - - -/T .
~/ I / , :
,-,t ,/(-------,---
/ ~300-------·t'
'---'
-§.--L·_~ __
L 1
-i-- - ~
..Y200 --_.
:.: I
If)/1- -Y' - - 1-- - i ~ f: I
Ln I I I I
I
J .J..

~ 1 I 8 100·- I I I
CJ I I I t - I I

5~ °A J-1":-2-)"3-'-1-
J

'Y. A L 1'--2--
L
i----i- '\00 200 300 1.00
%8-_ 'TC1VSlcC1kllgIT~ 0/08 ' ..
~ekil 7. S~cakl.1.k ve bile§irne bagl~ ka£es sabi t i degeri'nden
gidilereJ\: denge diyagramJ. Sln1.r c.;izgisinin belir-
lenmesi

Eu ~nagla kaf8$ snbitinin atom yUzdesine ba~lll~~l ve :yine

slcakll~~ alan ba§illl~l ara§tlrlllr. Bunun i~in de~i~ik 81-
I

cal~ll}:larda tavlanan numuneler ani sogutularak kafes yapJ.la-

r~nl 1~orumalarl. saglanJ.r. Kates sabi ti- a-tom y.Uzdesi l kafes

sabi-t:L - BleaklJ.1\. arasJ.ndaki ili§kiden gidilere1<: slcakllk
atom yUzdesi ili§kisini veren e~ri gizilir.

Hetalografik yo1c1an mikroskop alt~nda yapJ.. gozlenerek

-_., ~"._.~. _...- - . - - . -_.- -_.,.-.~ .-.~.~- ._. '~-'.' . -,- ,.~, ---- ~ -. -- - ~ -- - - _ .. ~- -- ~ - --- ,~_._. . - ~ . - --- ---
' -"., "

~ -. --_.. .__ ., - --~_.1

de (~~(j~... UllUJ:'lL\}~ <.lerccco:l.nJn -tay:!.n:1. rnUlf\ldjn<1Ur.

I51.1 e(jrilerc1en hare}:e-t edile:r.ek -donge diyag:r.am~n~n 9 1-

zirni ir;;in sUrekli sogutmalarla c1cUi~i.k bilc§imle::rdcki ala~lrn­

larc1C1 elcle edilecek slcal(lJ..k T- zaman t l2grilerinin duraklama

ve klrllma noktalarl birle~]tirilir.

Zaman [t ] A
~ekil 8. IS11 e~ri1er1Q ~enge diyagram1arlnln
birinden digerin,~ gegit.;i i1i§kisi
 - 13 -

Verilen denCJe sistemi kesiJ<:siz ka..t~ eriyi'k. olu§·turan bir i-

)(i bile§enli denge diyagramld1r. Bu diyagrarru.n sogu·tma egri-
leri yarchml ile <;l1<:arlll§1 f)ernatil( olaral-c gosterilmi§tir.
Homojen SlVl fa?l Slnlr18YCln Us·t ~izgiye li}(idUs (SlVl) ve
homojen ka·t1 faZl Slnlrlayan alt 9izgiye de solidUs (l:a'tl)
9izgi8i adlur1 verilir.

Lj.1~iclUs c;:i z<J:i sinin tizcrinc1e ala§J.m ·tamamen Sl Vl halde j'

GolJ.llUs l.;J ~~JJ.[~L\.n 1n i\lt.l.ncl,71 di,1 t:i1r11,-uncn }::clt::J. 11.:11c18 bulunurkc=n';
bu iki <;,~i~CJi araoJ.ncli.:\. .1.!.J8, :::I]_V~. vc }:a'l:l. f:a~d.a.I.- terrnodinarni1'i:
c1engc ic;crisindc bullll1ur. Del1rJe c1iyu.grarnlarJ.' go}: yava!] 80-

guLma ve ~o'k yu.VD:~; l..(j,l.tlll,:1J.ar i~;:in (Jc~9crl:ldir. 5J.'IJ. fazda

denge ve homo j enli): c;.:ok klSCl sLirclerde saUlanClbilir}~enI }:a-
tJ. £azcla dcnCJ~n:Ln sa(jlt:lnab11mcsi z,ll1ca1c uzun sLlrcli ·tov}orna-
larla rnUmklil1 alabilmelctedir. 'reknikte hemen hemen tUrn ala-
Il"
f~ §J.mlar termodinami)( a~ld.an kararll alan (stabil) durumda de-
f'
; gil, gec;ici kararlJ. (rnetastabiJ.) halde kullanlllrlar.. Eu ne-
I',
f'
dl2nle c1engc .c1iyugramlarJ. ala:~J.mlar haJ(klnc1a tam bir yorum
i
getirmekte yctersiz ]G.l1lr. ~rerrnoclinamil< dengenin saglanmasl.
I:
aC;J.slndan onemli alan so(jutrna ve 151 trna l<o§ullar~ birbirin-
/:
den Linemli nyrJ.IJ.1(lar ~1.rzcdcr. Dengenin c;ok zor ve u zun sil-
\ r.ede Sa01[\ndl(j~ vc yine rnotas'tabil sis·temin anem 'taf;p.dJ.01
1.1
durumlardu mc'tas'tabil den<Je c1iyLlQraml ~~izimi yapll1.r. Paz
=t tJ;!~ donU~limleri bu sis'temlerdc ger(:)~el~ c1iyagriJmlara gc)re daha

Ip~
dH§til( slcaklJ.J(larc1a cereyan cc1er.

: .~ 2.3 11<i Bile$enlJ.: Ala91.mlaT.'J..D Denge SiLstemleri :

. 2 3.1 81 Vl. ve ka·tl halde birbiri iyerisinde hiqbir oranc1a

I>

! I!
~I
'~,
....,;.
qozUnememe :

ge1"il 9 I c1a verilen ili§l\.idci 1 nol(tas~na kadar her il<.i

r ~J
~
, Ii.
.~

lj
'J
alu.~}l.m 131cmuIlJ.

olul1 51 Vl

cak ikinci me'tal alan

ela

}~\..Lc§un
S:L VJ. lE1J.c10 bulun'lr. Oz.<JUJ. <1g).rlJ.gJ. fnzla
nlt:.'tac1J.r. 1 noktaslnc1a demir ]-:atlla:jlr" an-
kur~un t:ll,ttadJ.r. 2 noktaslna ulCJ~aldJ.k-

..; ~t~
'\
~! tan sonra kur§un cIa kat1.1aqJ.r. Bu iJci metal Us t Us'l:e kristal-
!~ lc~mit? halde b\11unur.lar. Her i}.:i metal de birbiri ic;erisinc1e
:~
·
f,

- 1'1 -

hic;~bir orC}nda c:;~ozllnernec1i}clerinc1en dolayl kU):-~lln C$C21ik 1(aplar_

da ta~n.nabilir, i§J.enebilir; c;:elik malzemelere de J.:ur§un ban-
yolar igerisinde 1811 i§1emler uygulanabilir.
SA +S:a
153 L. (S IV f A ve 8 us t us t e ) ~-
1
---t· -- "

t A + 5B CJ
o

fA katl) B SIVI] -~(

C1
'0
.~ ~2
';
\',
a327~-------I----
"
'! v
U1
A + 8
(A ve B kat/)
Fe 0/0 Pb - - Pb Zaman(t)---
~ekil 9. 81 Vl ve kat~ halde hir;bir oranda <;ozUnerneme ;
I
hali.

I H8m SlVl' ve hem

t
I . de }:a'tl halcJ.e her 0-
~--lO SIVI randa birbiri igeri-
1; 2"'Zr~ 5
: J;.: Ltl":~~'I- - -1 S+oG sinds 9~zUnebilen a-
I la~lm elemanlarlnln
I I
I I :l. ~ J. .l e 9r i 1 e r i 11 de, c1 e-
I I g~L.~d.k konsantrasyon-'
I
I I I I I Jar :l<;in c1egi:;ik 8J.-·
_ _ L-L_~l_ _ -,-t ,

cdkll klcll:-da ]c1.r1.1ma

1\ C1 C2 Co C3 Cit B
ol~'laya ~lkar. lJu den-
(NO 0/0 B (eU) .... (Cu)
ge sis·terni kesiksiz
! geki1 10. 81 Vl ve katl halcle her oriJndu
katl. eriYik clu§umu.-
yozUnr:=bilme hali
nun ortaya ~lktlgl
sistemdir. ~rne~in Co bile§imindeki bir ala§lmda, T slcakll-
1
U~ C:\.lJ·1J.nca ikili fa~~ dengesinin bulundu9u ara bolgeye ge9i-
1i1-. IJurada SJ.Vl i10 11cntiz katJ.la~?rnaga })a~;J.aYfln (':J(,,) "i':.atJ.
criyJ.k fQZ:L d811lJcc1a bulunur. D1.l nolet.acla ~J,Vl.r1an ay:r.:Lf,;if3n katJ.
eriyi(j1n bile.~Jn1.1. (0) no]c'ta5~nc1an 'tiJ.bana <;j.z.i.J.ell p:JrC1~e11n
 1S -
solic1Us (;~i~.qi.s:Lni l(es·tiQi (1) nol~..tas.l.nc.1an 'tabana inil<2cck
-' dilcme iJ.e elde edilir", YLlni ell <.Iir. ilk ki:.l.tJ.J.C.:l:}r.:nl k;:d:~ C:.l1:i-
yilc, homojen S.l.Vl faza gore, B me'tali ag~slnc1an olduJ<.c;a fa-
kir olur.

Slcakllk T 2 I ye dU~~'tligUnde, )(at~ eriyikteki B me'tali

igerigi artar. Eu ar't~-? ]-:a cJ.la9rrtCl bi'tinceye ]<adar devam e-
ller. (tj) nol:'td~LLndD }cr:Ls'tal:Lz.l.lsyon 'l.:arnamlclDJ.r ve 'hornojcn }:a-
tl erJyJ.}~ ti..1ZJ.nll nla~lJ.lr.

Azalan slcalclJ.kla }(atl eriyigin B igerigi, homojen SJ.-

V~ faZll1 bilct}imine (Jure I sLlrcl:li artar}:en i yine katlla:sma-
ml§ SlVl111n da D- metali i9cri0i sUrekli ~rt10 gbsterir. 51-
V.1. faz1.n bile§imi Co I dan Unce c
3
Ie, sonra da Os Ie 1':i3.dar de-
gi!]ir. Her iki hale ai't lconsLlntrasyon degigimlerinin hClre]<e-
ti solidUs ve likUdUs gizgileri Uzerinde okla UUste~ilmi~tir.
Son )(a'tlla:;>ll1a arlJ.nda ka-tJ_ faz co' SlV~ faz~n ilk )<onsantras-
yon degerine sahip}~en, son Sl Vlnln ]<::onsantrasyonu bu de-
c
4
gel:dell OJl~lI\li fLlr)(].J.l:t.lclcu::- ve sapmala.r gos'terir,.

5lVJ. fazc1a konsan-trClsyon kolayllkla dengelenirl:en J ka-

t~ fa-z.eia (l::atJ. eriyilctc) c1ifUzyon ol'aylarlnJ..ll gUC;;lUgLi c1enge-
1.-
nin su<jlal1.:lb:Lllllosi i(~~J.n u'/.un ~JliJ:·c.l(:r 9cr/:;}:'l:.i.rir. rre}:n:i.l:teki
uyqulamalarc1a al.1.t.?llagelmi~ soCju·tma hl zlarl ile denge sLic]la-
Ie·
namaz. sonuc;ta ka'tlla{-j1Tll§ Urlinc1e I'kris·tal segregasyonu ll ola-
1-
y~ ortaya C;;lkar.

Yap1 I 1-(atJ. halde tamamen c( - kn·tl. eriyik fazJ.ndan olu-

,n- ~}UJ:'11 tJk ve son ka·tJ.J.a1ilCl,n ](ristaller aruG1.nda, arQda DJ.rrJda
ortaya CSl.kabilen renk c1egi§i)\.ligi d1. §lnda I Iltilccoskop ul tln-
da ba~11(a bir :Earka .rastlan~lmaz. Sadece ser-tlik ve a]('sna S).-
nlrl gibi mekanik Qzelliklerin belirlenmesiyle bu yapJ..lar
i)!.-aslllda)<.i :Carklar hissec1ilebilir.

Denge diyagramlu.rJ. yarcb_n1). lIe tlla.'ll1.mln sac1ece bile-

~irni "Ie faz saylSJ. belirlenrno}:le }:alI1luzi aynl zl1InDndu hete-
roj en faz bolgesinc1e verilen slcakllk-ta}(i £azlar oran1. ve
to',!. J'Li~::c1clC.1::-Jni de hesapJ.ama};: mUm)(Un 01'-11:". Dunun iesin }:uld~-
 - 16 -

m
s SlVl rni}~:tarlnll ITK ku-
·t}. rniJc:tarJ.nl g<)s·te:cirs8/:i bu
!
:i.ki. bUytn~lUk ctJ:'"asJ.nda

In := m
S + rrL
j(
-~
bQ(jJ.l1"t~ 01. n1evCllt:'l:lll:",
i
o ()-I:e yan-
u
U1 dan rr 2 5J.cakJ.J.(p.nc1a e
l
, ,c ve
2
c konsan'trasyonlarJ. arasJ.nda
3
A c2 c1 c3
l<o nsan ~ rClsyon (c) -r-

§ekil 11. Kaldlrag kolu ba~ln­ 31. Vl. .ve }:.atl i9in ayrlca
·tJ. 51 11.J.11 uygulanJ. f} 1. a cl - c2
ffi
S
=-,.....---~ · rn = .m
a + b
b
vc . m == m
() + h

b
(Kald1ra9 kolu ba~J.nt181)
ms a
yaz~labilir·. Son baC]lntldan gidilerek, SJ.V~ '18 ku:tJ. fazlarln
herhangi bir s.l.ca}~lJ.l:tal(i cle(rerinin kcnc1i i.:araf 1 arlnda' bulun-
~
, n' .
i~,: mayan uzakll](larl11 orarlJ.na e§i't'tir J denebilir.
;~ ! j
,~ Denne diyag.E9mlar1 ile ilqili onem1i bulqular:

1- Denge diYdCjrumJ.l1J.n 11omoj en faz b(51qeler~nde (sade S~V~ /

bile:?ik v.s.) lSltma ve sogutma ile ala~lrn fazlnlncins ,
miktar ve bile~imi de~i§mezu
,r 2- Bir faz 511111:'1 a~~D.l~r ve ba§}:.a bir gift fazll bolgeye ge-
9ilirse, alat}J..mJ. olu§turun f:u.zlar~n b1.1 clul:-umc1a cins, mi}\.-
tar ve bilc:;::Lmlori bcllrlerncl:: mUml~Un olur.
3- C;ift :f:azll bolgelerde llerhangJ. bir GJ.ell}:.].J.}: ve }::on:;jr:tn'trCls-
: yonda/tabClna c;:.lzilecel( paralelin 8ijriyi J~o.st:.i(/i nCJ1(:taJ.ar-
dan (jic1ilcrck, 0 an1-:i S.1. Vl ve katl fazlarln bilc:;:irnleri Dayl

,\
, nebilir.
,~

., 'r!'
,~ ~

ill.:
J~!
 - 17 -
2 ,3,3' 81.. Vl. fazc1a tamamen QozLinme r }~at~ fazc1a yozUnememe

SJ.Vl fazc1an A ve B metali krist.. allerinin ayrl§tl~fl.,

SlVl f\..1~:du. her oranc1a ]c,Qr].~}ab:i.l:i.rliS'r:i.n [lejz 1<o11.U51.1 olr:1u(JU

durumlarda ala§lInJ..n likidUs s.1.cClklJ.qJ... aJ:-tan aJ.C1:}J.m eJ.emu;~i

}:a tkl 81. ile gi ttik<;e dU§er. lIer iki yonc1n :Jaf rnctu.llcrirl
ergime slcakllglndan itibaren dU::.?en likUdUs t;;izgileri bir
rni.nitnl1mc1o lJirleqirler .. Bu no1<"taya otekti)( no}~·tasl adl. veri-
lir. O'te1-:til\. konsantrasyona sahip alal';ilrnlara otel-;:tik ala§J.ffi-
lar, ]<atl halc1e <)021e11.e11. yapl.ya da otektik yapl. adlarJ., veri-
1 lir.
11

{
'~

I j TA t S1 S ,52
'1
b
f:
f~i ~
2'
- --
',,6
-":2~-----r----
IV I ,
I

-- rB

~r
r~..Yo S+A I I
'~ <h3 I
·8 To
:~l': ---1 1 14
I
12
...
I
..1 ••
" {j) : ·A+O 0: 13.,.0
~ A~ io c;
4'0 GocJ-Bb-r-B Zaman t

'-
--t-

1:( 1<0 nsant rasyo n c -sAo-:"

,\.~ t 100 51 =- 30 8,70 A (eyo)

l
·:
1:\

Er
::l~
-~
~~~ ol~-~\?:
% A
50
t'--
UJ I
f
I

O=AiB
B
S2 = 70 8,30 A (%)

e>-o ~
~f~ A S'l 52
-I:" t , +

~~ A °/057 A'.%4~O
III·% 100 0
$ekil 12. SlV.l_ halc1e ·tnmamen 9ozUnrne, }::a"t~ :Eazda gozUnememe
ve yap~ da~111ml veren bUnye diyagram~

21 r 5
. 100 :;: % 43
21,5+20,5
2U,S "lOa :::: % 57
21,5+28,5 /.

{.J ~
1;'1 c:; .'7 !IVCJ
\!VVV W. 510£inlik:J:l.G1f)'.( r
 - 18 -
To otektik slcakllqJ. gos·termektedir. Ote](tik noktanln
bile§imine s~lip alan ala§lmlar sat mctciller gibi katl1a§lr-
lar. Sogutma egrilerinde sac1ece bir c1uraklama noktasJ.. ortaya
t;~J~ar Q ote)ct.il<. slcakl1k'ta 51 Vl/ A ve 13 I den olu§an liC; faz den-
1
1 gede bulunur. Serbestlik derecesi de bu sJ.caklJ.}~ta Slflrdlr.
J
i Eu da s~caklJ..k degi§"tigi 'takdi:r:'de fazlurc1an en az birinin
kuybolt.:l.cn(j:1.nJ. C](')ste:cll:-. Otc:kt:i.1<. reaks:Lyona aLt denge denk18-
1 mi s.. ~ 1\ -I- B :~el(lil1c1edj.r. Bu (Yte}:tlk biJ.e§imde}~i s~vJ..C1an sa-
o
bit slcQ)<.llk'ta A V8 B 1G:J,t~ fa~~.la,t:'J,nJ.n ku.rJ.I~~J.mlndan ibarc't
bir otektik yaplDlIl olu§acaglnlD i~are·tidir. otektik s~cak­
llgln sat me'tallerin erCJime s.1.caklJ..klarlnln C]ok al tlnda bu-
lunmasl katl1a§mada bol miktarda gekirdek9i~in olu~masJ..na ve
ayrlca ]<.a"tl1a§manln verilen bir slcakl1.k arallglnda ortaya
c;akmasl da l si sterne ai t ba.jka ala§lmlara oranla ote](tik }(i;l-

tJ.la~manJ.n daha kJ..sa sUrede cereyan etmesine yol a9ar'" Yap.l.

aynl anc1a geli§ip bUyUyen birbirlerini engelleycn 1\ ve B'
kristallerinden olu§ur.

otektik yapllar tanelerinin inceligj ve fazlarlTI karak-

teristik yonlenmeleri ile dikk~ti gekerJ.er. Taneler geli~igU­

zel yanyana deZJil d8, e}~seriya larnell'i ve spirul t}el~linde bir

---~

..diziJ.lI\c CJ(jste,L~iJ:leJ:'•

o'tel.::::tik bilegime sahJ.p olrnayan bir ala:;;J.fn.l.n }:at~la~Hna­

S~ ote}('tik bir ala§.l.rna oranlCl b3.Z~ fnrkl.l..l.l.klur gosterir .. Eu
£arkl.l.1J.klar~, 01.11.001,n 3 bile:~d.rnindeki bir alatjlm Uzerinde
1
inceleyelim:

(1) no1(tas~na kadar. yapJ. hornoj en 81. VJ.. fazdan ibaret ]ca-
4 llrken, likUdlis 9izgisi a§lllp (2) noktas1.na ula§lld~~lnda

~ 51 vldan primer 1\.atl A-J<.ris"talleri ayrl§maga, ba§lar. Eu nokta-

don tabQ.nQ c;::izil,ccek paralelin A-saf me'tal ~~izgisini }:es·tigi
,~, bize ayrl§an A l~atl fazlnJ..n saf Ilk derecesini veren (2 I) nok-
I ~1~,,:: tasJ. olur. Daha sonraki sogutrnalarda A oranl artarken J 5l VJ.-
da azalma olur.' Eu arada SlVl A ilglslndilD, gittik9G fakirle§
i (3) no1\.taslnda SJ..V~ otel<:.'tik bile~d_me sahip olur. Du suretlc
i
,! primer A J.:.::ristalle.I..'l oranJ. % 5'7 olurken, o'tektik yap~I(~Ln 0-

I,
 - 19 -
ranl. % 43 ve bi1e:l>imi de ~ 70 B I % 30 A §eklinde l]er<:;cklc§ir.
Ote]<.tik noktan1.n solunda bulunan bile§imlere sahip_ a~ .
la§~lT\lara o-tektJk alt1. 1 sag~nda bulunan bile§imlere sahip a-
la§lmlara dCJ. o-te]ctik Us-tli alaf}1.rnlar denrnE":kt.edir. O·tekti)( Us-
til ala§lmlarc1a ortaya 91}<.an - katJ..la§malarda da katlla~rna sey-
ri otektiJ.~ 21-tl a18~llmlurla iJ.}'11lclJ.r II Sac1ece burac1iJ DJ_V1Clan

once primer B J(ristalleri ayrJ..§lr.

NUhcnc1Jslikt.e denCJ8 cliyagrarnlar1.Dda11. yararlanllarak

c;izilen va yapl 1Jile~imlei-Jnin degi§irn:I.ni veren bUnye diyag-
ramJ.na ai·t c1ikdortgen bUyUk anem 'ta§J..r. Bu diJ-;::dor'tgen kalch-
ras: kolu ].;:.uralJ.. l.1ygulanroasl esas al~narak <;~izilrni~tir. Uzun-
luklarJ. fazlar1.n bile§imini tahminde onern t.8§lr.

~tektik ala§lmlarJ.n iyi ve kaliteli olu§larl l katlla§-

rna slcakllklarlDln dU§liklU§U ve katlla§ma yap2s1ndaki homo-
j en paglllfIU bu ala~J.mlar1.n ozellilcle dokUrn malzerneleri ola-
ralc kullcul11rnaslnda bUyLlk aDem ]cazanrnaslna neden olmu~tur.
',' .. . 1\.ul:'":}Un- 1(~l..~~y
orlle9~Ul J 11 CY.'],n.l.n
nK; 1:0 .... .. ] 83°C 0J.'1'
.. ] d U 1'CCSa au~u
)J. O. ...... "k
slcakllkta ka·tlla§an % 38 Pb, % 62 Sn bile§im oranlna sahip
otel~til( alu§1n1l 1 yumu!ja)( lehimde ba99-rJ. ile kullanl1maktac1J. r.

2 .3. '1 SJ. Vl 11alde mtn~emmeJ. cozUn~g, ka t~ halde 1CJ. smi qozUne-
bi lrne :
bir c;ogunda bilefJienler katl fazda klsmen
AlaSiJ.ml8.r~n

eriyebilme ~zel~i~i de gUsterebilmektedirler~ Eu tUr Qla~lm­

lara ai't diya~Iramlarda A-kristalinin belli oranlara }~uc1al:" D
atomlarJ.l1l11 ve yine E-J.:irs-tallerinin be11i ordnlu.rC1 kiJ.c1ar A
atomlarlnln ~rimesine olana}:. saglayal:-ak }~a·t). eriyik olu§tur-
c1111~larl }:onsantrasyon arallklarJ. vardlr. C;ozllnlirlUk artan S~­

caklll\.lu LtI'tar. Bu nedenle sogutma ile eriyen atomlar kafesi

terk ederle:c. Bn olaya ayrJ.§ma l ayrl~man:Ln ba§lach~p. 9izgiye
de ayr1§ma gizgisi ndlnr1 verilir.

Ayr~§mada atom ha.reketlerinin c;ok yavaSi cereyan etrnesi

ve a-tomlarda yer degJ.;; tir111enin az olu~nll ay.r~ §an~n az o.l7anda
9cr~cl~le~~rncsJne neden olur. Eu ayrl§ma ozellikle 'tClne Slnlr-
 - 20
larlnda cereyan cder. Ayrl§ma igi, tane Slnlrlnda yUzey ge-
rilimin yUksekli~i ve buradaki hatalarln fazlall~l nedeni
ile dU§Uk bir degerc1e bulunur. nyrl!?rna tane Slnlrlarl dl:=jln-
da i)(izle~me SlnlrlC1Tl, dislokasyonlar,' yabanc~ kallntllar
ve benzeri kristal hatalarlnln bulunduC]u yerlerde or-l:aya '.;1-
kar. i •

H~ zl~ :3ogu·tmalnrl'a ayrl. :;nnalar. onlenebili r. Boyle: i~­

lemler ada D1CaklJ.gJ.nc1a aqJ.rl cloyn111;t, t,errnod:i.namJ}c at;J.dan

dengesiz katl ~riyi)Clerin or-t:aya CSJ.krnasl.na neden olur.; Eu
yaplya sahip ala§lmlarln, uygulanacak 1811 i§lemlerle 1,g
gerilimlerini onernli ol<;Ude ar'tl.J:'arak rnukavemet artl§l sag-
lama}~ teknik aC;ldan 1colayll)(la rnUrnkUn olabilmGl<.tedir.

2 3 4-.1 oteld:i)(. Sis·ternle:c:

I) I)

l'
8
t
I
()
o

.Y.-
o
f u

,
, '" ~
f'. -.~ "
If)

Al 10 30 50 70 90 B Zoman (t) ~
.,
,.. ,
'
Cu c2 C4 Co CS C9
l 100 ..-----------.--------;-- §ekil 13. S~V.1. halde ta- \
E- I
> i

,
>

~. ~ .
16,~ )
I ..

0 loy+P l mnrnen gozlinebilme, 1~atJ.

halde S l n l r konsantras-
-yonlil~1nda ~ezUnebilme
:; ;l

'F~,\ .g _50; I,
.. '.-

-§ , t I I c{ ~
@-L.. 0 ~t I_\~' '1
i
~

~O~~~'d-~
"

~~~. 0 == OG+~
 21 -

~ekil 13' te verilcn sis·ternc1c A me'l:ali ada slcaklJ..gln-

da en c;ol.:: % 2 B ve D rnetuli de en csok ~ 18 A a·tomlar.1. erite-
bilmektedi:c. Eu oranlara kadar olu~;an ynpllnr tek fi:l%lidlr ..
I

% 2 ile % 82 oranlarJ. o..raslnc1a ula~:).laca}: yapl J ac1a slcakll-

g~nda c;ok fazl~d~r. AyrJ.ca bu arall}::ta ~ozUnUrlUk yok olmak-
ta ve kar~ §ma ozelligi 1-cesintiye u<jramalctadlr. 8 SJ. VlS.1. ~9in
2
otektik slcaJ<.llkta reaksiyori So = 0(4+ (!S
t•.
o ~:. §e1<:linde' oluPJ yapl
ince taneli dv ve f katJ. eriyil(lerinin karlt?l.ml §eklindec1ir ..
ote}~ti]( slcCll(lJ. kta ote}ctik yap:tnln bile§imi

~= cS-c o 100 f == 23
c -c 37
S 4
oranlarlnda bulunur.

Bur-ada o·tekti)( nokta c1J..§lndaki konsantrasyonlarc1a 8l-

V~ fazdan saf A ve sal: B fazlarl c1cgil de, }:a't1. eriyik fazla-

rl alan oJ... vc r ayrJ..§1.r. Sl :J:LVJ.5J.11:t.n ](ol:J.la::?m8sJ.nc1an once
0/.1
1
' 8
3
s~v~s~n~n kat1.1u:~iH1'::t:Jlndi)n (1,], (jncc r6 l:.ntJ.· .f:azlnl""l ay-
rl§lr.

51 SlV1Slnln katlla§maslnda (2)- noktasJ. a§J.ldl~lnda

\., r: yapl homoj en d.. }:atJ. eriyik fazl.ndan ibaret alur ve bu dUl.\Jrn
(7) no}~tasJ..na Ula§lll.l1caya kadar devam eder.

AyrJ.~ma faz1.l1J.n en yUkse1c oldugu halde kald1.ra~ kolu

bagln tl 5J.. nc1an

rma.x. ~ -----°-.100=
c 4 -c
c 9 -c o
12
55.100~ % 22 (Bundan % 20 B bulunduran ~
ayr l~J..r .. )
Cg-C 7
S • 10 0 ;::.~-
ot..::; • 100 ;:fIfit 13 ( Bun d an % 70 B bulundura~ f
ma..x. cg-c o 55 ayrl~n.r.)
Not: l\yr1.~an fazlar~n i9crigi (13 a\;1.s:l.nc1an J1. ve 5 noktalarlnJ.n
i z clli~~UrnlerJnr1en elde edl1miQtir .. )

YapJ.nll1. dcuJ1.11mJ. bllnye c1iyagrurnl. di}~dortCJeni Uzerinde

gosterilmi§tir. ornegin 8
3
81. V:1. 5l ic; in ada slcakll glnda dik-
dor.t.genden % 58 at + (!> J % 35? ve % 7 cJ... ay. elde edi 1 ir ~:
 - 22

2 .3. Ll .2 Perj:tektik Sistemler:

53
SIVI f
u
o
--1p f
~
I _:c
~
o I CJ
u
u d.. l ~ +~ + dat f D~ Ul
Lf) -r I
j1 doj:~,_--.-.J..-.,-_-----r---,..J~_J,--l'-r-------,.-----J
A Co c'1 30 c2 50 Cp c c c 90 B Zaman (t] ~i
3 46 i

i
I
~1c11 J.'1,. 8.1. V~ halds' tama-
men c;~t)zLineb.iJ.me, ]<a't~ halde
perite1-:tik kat:~la~ma ve 5J..-
DJ..rl.1. t;ozlinebilirlik

,.',.
"

~ "

Peri'tektik sis'temlerde S 8l VJ. sJ.,I prJ.rner ka·t~ la§ar: ka-

;;::.:
~-~ , t~ eriyikle realcsiyona girerek ba~ka bir ka't~ eriyige donli-
t
l
!~;:~ :
: J,S.;' §Urler. ornegin §ekil 14 tt.:e verilcn diyagracoc1LJ. r)(:lJ:-i.tc).:ti)~
'- . 'I
.:ii l
sJ..cakl~kta ,( 6j noktaslnJ.n bile~)imine sahip; son katl.la~an
\~ ~:.'
bile~imine
,
, :',!,':
~',.'~{
51Vl (1) noktasl. nln sahip c{ )<a'tJ. er iyi1c fa zi ile
t-....... i
'·~t ' ·reaksiyona .girerek ba§ka bir ka'tJ. eriyik £azl. alan (3pJ ye
~~ .. :
.... ~ 'J.
: ~ 1.-
donU§Ur:
(T = Tp ::: sabit)

~ }~a·t~ erj,.yik faZ1.nln olu~maSl prirrter katl.la§an c:-<. ka-

i
t~ eriyik faZlnln yUzeyinde ba~lar dv katl. eriyik fazinJ...n
, '''!'' .
ylizoyilldu ~p kG tJ. erj.yl<jlnden b:I.r kabuk sonra, olll~tuktan
I
.c/w '. )\.at~ eriy:Ujlnc1en SJ. vJ.ya doCjru A atomlarl.nJ.n ve slvJ.dan da
!

_~-,,---- ~ ~:hll:
';:'
 - 23 -

hlZll
sogutma
fJp
i

aynl rnilc-terc1c D Cl.'tomlarJ.nln c{ J.:at~ eriyi.gine ge9mesi qere-

l(ir. Eu nedenle bu iki faz aras~nda gorUlen bUyUk kons~t­
rasyon farklllllgll1ln dcntJ81enmcsi 90k yava§ vukubulur~ Do-
laYlsJ. ile ~e}~ilde verilen denge hali hornoj en yapJ. (c) yeri-
nel (d) 'de verilen yaplya ula§J.llr o
C -c
mS6 = p -1 .100 30
:= 100 - (II
10 71
c 6 -c 1 4·2
,.
:':
. - c -c 12
6 p -.100
mJ;l -. - •• -,Il • • 100 ::: % 29
c -c 1 /12
,',t
6
I ~'

$'.1 }1iJ.ld.e ~ }(a'tJ. er.i.yJ.gJ.nin ~ t ya tam olarak d,onU§e-

bilmesi i9in en az % 71 t nin solunda
SJ. Vl. gerekmel(tedi.:c. 8
2
kalan bile§imlere sahip ala:]1.mlarda S~VJ. oranJ.. dU 9 Uk olur ve
dolaY1Sl ile peri tektik rcuksiyon 'tiJInamlandlktan sonra belli
bir miktar erG ar·ta }~alJ.rg ornegin 8 SlVJ.3l (% 35 D,% 65 A)
1
(2) noktaslnda peritektik reaks1yondan once

c -c
mS6 =:
2 1 ·100 :::
11 . 100 =% 26 (S~vJ.)
c -c 1 42
6
n1J.-l = 100 -
26 -- ~~ 7 '1 (cl..-KE)

oranlar~nda bir kar~§l.mc1an olugurken, pcrLt:clctik rea;.:s.i.yondan

sonra .( 3) ".noktas~ndaki.:yap.l:Sl af3}uCjidtlkl: !}.8Tcllc1c c1~01:rLr:
 c -c
p 2 . - 2 '1.
19..
!

;1' mJ.l = c -c - 100 =- 100

3'0
= % 63
P I'
c -c 1 11
I

>
• _,'\

! mrP t:I
2
c -c
. 100 t::l . 100 = % 37
f ::'
p 1 30
i
i
I '
, j " 8 I nin sag1nda ]calan ala§J.mlarda son 51 V~ miktar.1.
2
11i,. re)~enin L\~el:"lndo bulul1ur ve pcrl·tck'tlk rcaksiyondan: 50nr~

·>·I~:
~;
.'
v~ artar. ~rne~in yukarldaki hesaplamalar, 53 s~vlsi igin
ve (5) nok,talar1.nda yaplllrsaJ
;
.'.'.

'. C -C
4 1 = % 95
~
i~ = -lOa :::: 4·0 • 100 (I I' \'.'
~ !
I,
c -c 42 \ I;
~' 6 1
~ '. 2

t · 100 =%5
C -C
ft
J 6 1
1
1, ve nihaye"t (5) noktasl.nc1a

c -c
=: _1:.--12. -lOa :::
9
11
. 100 == % 82
c,~-c
u P
c -c 2
:::
6 4 -lOa :::; . 100 :::: % 18
c -c 11
6 P

(7) noktaslnda kristalizasyon tarnamlanlr. Oda slcakl1.glnc1a "

53 S~VJ.s~ndan olU:;Jacal~ yapJ. sadece homoj en ('J -1ca t~ eriyik yai ;,
p~sJ.~r. Ayrl [,?ma fazl. yap). 51. yalnJ. zca diyagram1.n absisi kes1 : :'
ti(ji konsantrasyon arallg1.nc1a kulan bile~imlerde ortaya 91.- :'!

l<ar (co <~ ~3) • :;!,::

. Sis'ternde olu!'}aca].-;. yapJ_lnr cliyagrarn~n alt~nd.a veril-

mi!?tir. BLlnye cliyagramJ..nc1an gidilerek ayrJ...ca bu yapJ...lar~n

ifi.i1(tarlarln1. da dogrudan hesaplarnal~. yine burada da mUmkUn

olabilmelC'tedir.

2 .. 4. B:Lleqiklcre ai·t denqe dJyaqrumlarl

Eile§i1<. }~ristal fazlarJ.nda A B forrnUlU ile ifade

m n
cdilebilecek bJr rne'talleraras). b:i.le~il( S()Z konusu olur. B
'.~" .'+·lCf}l?ji. oluQtuT.'on fnzlar.-J.n baa enerj lsi. ne kadar bLiyUkse, bi
~':''i'-:' .

I fi·:',' lc!}i9in CrlJill1C Glca1cl.lgl cla 0 (>l'ftic1e yU}(selc olur,

:Jir~~;·;.
t~r~'" '
 1-
s f·-
-.. ~~
, '/

.Y
AmB n ..Y.
0
d
l.m 8~'
n i02
U
o A
if}
U)
' - - -_ _. . . . . L . . . _ ~
02 1+ -
I
_L..__=__ _ 8.
A B Zam an [t) ------

§ekil 16. "MetallerarasJ.. bi-

le§ik olu!]urnuna ait denge
diyagrwTIJ. !

iki tip b:i.le§ik oJ.u~umu vardJ.r. Bunlar 1congruent ,ergi-

yebilen (a9J..k ,ergime noktall) ve in1:::ongruent ergiyebilen (ka-
pall. crCJiln~ noktul~) b:l1c~d.klGrc1:LJ:". KOl1(]J:"ue:l't err;JJyebilen bi-
le~ikler saf metaller gibi clavrClnlrlEll.-. Bun.larln belli bir
.;

j ."
ergime nol-\.talarJ. vard1..r ve sogutrna egr11erinc1c; btl no}:tada du-
I"., ra}:lama gorU1Hr. Termik a91dan kararlJ.llk derecesine bagll 0-
..} ,'.'
larak bile~i](lerin ergime slcakll)(larJ. sat rnetallerin Uzerin-
de bulunobilir. Boyle c1ururnda ortaya bir ergirne mal\:simurnu 91.-
kar.
inkong.L~Uellte1:Cjiyubl1cn b:Llr)l~i:I.l<leJ::-c1e el:-~JJme no1ti:,as:t

kapalJ..dlr. Burada ergime noktasl c1oiJruc1an sJ. Vl faza a9~lmaz.

Bile§ik 51. Vl faza gG9meden ?jnce li)\:idlis 9i zgtsine varmadan
peritektil( bir rea](siyonla S:LVl ve ba§ka bir kat). faza donU-

'l"=T =Sabit
A B :;;:;:"",,,<;;;::==n===~==
m n.
=- S + B (perl'te1<:1:i1.-.: reaks iyon)

K0110r\l(~n t: ercri.yebilen bile:?i1cll3re ai'l": c1enge cliyagrurn~

otelc.til~ sisternler t:oplulugu olara}c c1Li~t.inlilebilir. Bazerl bile-

 - 26 -
~ik belli bir konsant-
, ~,

,T8 rasyon degerinde degil

,I

de, belli bir kondant-

l ! '

rasyon aral1§.1.nda orta-

. ~',

u ya 9J.lcabilir. Boyle hal-

o , I "',,"

lerc1e bile.!}ik bir ,}~at~

'),
...Y
eriyi1<: };:ara1('terine sa....
,', ..Y , '

'0
<..)
hip olur ( 't ,7"""fazi).•
l,,'
U)
, t
Inlcongruent er:giye-
A o/QB~ B bilen bile§ikler de yi-
ne .J(at~ eriyik fa~larJ...

,,'"
>,
.~ 'I
~1100 olarak ortaya 9J..kabilir-
.-.;".
T,
10) ler. B~yle bir biie§i§e
~

'" a 50'
u_ §e1cil 19 da ornek'veril-
1

~c
0..0
>~ ~ 0 LA:.----:\~~:::w.t::::::::--.____J--~-~_+~~_:_I__-"--J
Cu-Zn va eU-3n gihi
kcl):-maQ1. k c1engc si ::rl:cm-
§okil 17. Kat:l. eriyiJe karak,terl:l bi-
le~ige ai't denge dJ.YUgL"i:llllJ.. leJ::-1.ndQ bu 'tLir £n~:',lQr-
I
I
ve yapJ.. dag~l.1.mJ..
','
dan' 90k mll('tarcla bulu-
i
'nur. i
f
t

KatJ. eriyik fazlar1.nc1a sogu·tma iXe a'tom harelcGtleri

.l~ I; ~~

ortaya 9J..kabilir ve bu harel(e'tler faz degiQirnlerine yol! at?a-

, , ,
I

-.. "'.
Bile~ik
TB
t
I ./

SIVI ~SIVI+8
~+ .
t
1-
,~~~__A---..:.....:...m~B~n_, AmB n + B
..Y -~
A
a
u mB n+0 o
u
if) tf)
,---_.-.-_~.-~-,~-----,---_-...I

A Zarnon t ---:
 - 27 -

TB bilir. ~~z konusu de~i­

§iklikleri c1iyagrarna
SIV I
i§lemek rnUml<lindUr. Kat~

er1yik faz~ degi~irr~iyle

katl fazdan or'taya :9J..}<.an

en oncmli yap1. deeji't:il:-
lilclerii
c{ + '( I
d.) ~luf}u-
mU I
A % B B
2- Eil~§ik 1:arakterli
E?ekil l~). KCltJ. eriy:Lk karakterli
inkongruelYt 'ergiyebilen b:L:c (G) :f:Q.z~ ayrJ_!]-
bile~ik olu§umu mClSl,

3- Karl§nmama aral1.~lnln
I,.
or-taya 91kmasl, ,
4- Dir }~a tl eriytgin reaksiyonla ba§ka 1\.a't~ fazlara ay:ciQrnas~

olaylarJ..d~r.

ornc('j:i.n )~Cl:t). bol~Jes inde or'taya 1.:(J..kabilecel( ote1(tige ben-

zeyen' (metastabil demir-sementit denge diyagram~nda 723°C 51-

calcl~k ve % 0,83 C oranlnc1a)

'{ F :::.d...r,1' + F'e 3 C §eklinde bir reaksiyon oteJ.;:toid olarak adlan-

·e ~ e
d~rJ.IJ..r. Gsnel anlamda bir o'tek'toid ise, '( == c{+rreak3i~o-
tii nu i1c gdstcrilebilir.
~ ~:'

) AyrJ.ca ala§~mlarda metallerin alo'tropik faz donU§lim ya-

i~
';1 pllarl.Dln da ortaya c;J.ktlgl hallercle I bu dijnU§Um no1(:tnlar~ da

SIVI SIVI

1 t
J- t-
.Y oY
~ ..Y ~

u
o o
U
8 c{A
Ul UJ U)

A 0/0 B - - 13 A % B"":'- B
i
§eJ.:il 2 O. ;Kai;J. ortaya 9J.kc:L0l 1I01101:"c (tit
1..:J
katl eriyik sistemleri faz diyagramlarl
 - 28
denge c1iyagrarnlar~nda az gok degi~il<liklere neden olrna}(..tud~r.

2 •6 Ala§~m yapllar~ndaki dengesizlikler :

Denge diyagramlarlnda verilen ili§kiler sadece ten~­

dinamik dengenin varllglnc1a gec;er1i olur. DolaY1.S1 i~,e bu
denge ancak <;ok yava§ sogutmalarla Cjerc;ekle§tirilebil,ir.,
niktc lculJ.anllan malzemeler genell.i.}~le J'.:atJ.la§ma slca~(ligJ:n­
dun i"tibarcn 111 zla so Cfl1'tulll.rln:r. . nu Do(pJtma. 11). zlurl. nc1~ ·t~rmo-\
dlnUlllll( LlLH1Lj01Ll.n DUljlunmu.uJ. IIIUII\};:.l1n ()ll11LU?. th!.ol.1.il~J.c kD'l:'J. hnl-
de dengenin sC1/Jlanrnas1. c1uhu. da CJi.1~~le~ir.

A~aglda denge diyagramlarlndan elde edilemeyen J ancak

malzeme ozelliklerinin tahmininde bUyUk deger taSilyan denge-
sizlik ha11erine c1eginilecektir.

2.6.1 Kristal Seqreqasyonu : :-; ;.

TA

ITi",
t- T3
Tl
L-
(lJ
o·
..Y S t '-
..=. TIl'
..Y-
- - -
.- .- ..,
Ss
..
L rrj
~

o GJ
U E
U) «
A
Konsantrasyon c -
/lc --j-
§ekil 21. Ku'tJ. criyik dcngcsindo kristal se<;]regasyonunun
or'taya ~~k~§1. ve bir tane i~erisindeki A- metali
1\:.onsantrasyonunun yerel degis;iminin gos'teri1i§i

51 sJ..VJ..slndan, 1ikUdUs gizgisinin a§J.lmasJ. ile, ,T1SJ.-

ca1c:1J.ij1. n c1a ilk ke:z~ d. 1 kat~l. eriylg:L aYT.'J.fJ1J·r. T 2 sJ.cal<l.1.QJ.nda
. 0 ani]. k~c1ar ayr1.§ill1 kat). eriyiklcrin 0(2 bile9irnine sal~ip 01-
mas). gere)<.irdi.. Bunun saglanmasl da a;lca}~ ilk ka'tJ.la§an ct'1
katl eriyiginden belli bir rniktar A cl'tornlarJ..l1lI1 ayrl !}rnaSl l
ate yandan 1:1 me'tali a tornlarlnl e.r:i'tmesiyle rnUmkUn olabilir.
 29

soiju'trna h~ z~nJ. n yUksek olu!iiu, yapldan ayrJ.lrnasl gereken A

atomlarl ile l yaplda eriyecek alan B atomlarJ..nln c1enge ic;in
gerekli dif:Li~::.yonunu. olanCJ.1c t.nnJ.maz. DI.l nc<.1enlo, c;{ll in bile-
§im oranl }~enc1isin.i. c;epegevre saran 0( 2 I den farkll. olu'r. 0-
, - I .
lU§al: katl eriyig-in bile§iminde yakla§lk cl. 2 I nUn kons,an·tras-
yOl1unda A ve 13 me·tali bulunur. Aynl §ekilc1e T I 'te}:.i katl'" eri-

,dJ 3
yik . 3 ]-\:onCulytrasyon c1c{~Jerini allr. Kal1D·tl 51 Vl f()z.1.n }:.on-
D,In t,.17ll nynrn 1 1\('l.l<:I1..l::-21C; ko 111 ))cl(r:Uyt:L G J. i l{~ btl lunann G ~ i t·tir. Bu
nedenle de )(a'tlla§ma slcakl1.UJ. a;iJ).. Jnas.1.no. ragmen hal£1. ka t~-
)
l[l~~imi]. clcvutn eclcr ve ancak T tJ.. I tun daha c1Li~lil\. bir sJ.ca}:lJ.}-:.ta
I !

ka tl L:u~ml1 tarnarnlurn.r. Son katJ.la.~lan ka'tl eriyik d..i:, orij inal

:J i

homoj en 5J.V)' faZll1 bile~imine sahiptir.

Ula~~p.lan yap.1. ka·trnanll olup I gekirde]ctcn i tibarcn ke-

nara dogru B me-tali ic;erigi sUre)<.li bir ar'tlr;; gost8r:~r. Soz
konusu bu ili§}:i ~ekil 21 1 de gosterilmege c;al1.§llI1U§tJ.r .. ~ok
,
111. :>.lJ. sogutffla.\(]r:,c1~ d~,,~.._ }~~~:!1l~n en son ka t1.1a9an
- - -'---""-- ,,-- - --" , .~ ,-~--~ .... - •• - ' - 0, __ . ' _,_~, "_~r
51. v1.nin
_'._._ ~ .
bi 1e-
•. _;_~_._

rd.nd.no
~--~-_.-
O::'111J1J o.lur .. Bu o1aya malzeme biliminde )-:ristal segre-
- .. _--._-.,--- .•-. . -- - ..----... _........ -, .-.... - .. ,~ .... ~- ... ~ ....
", " ,,- ,,- " " - " ".,

CJasyonu aC},~__ YQ]~;L.J.).r.

,~

Katlla§ma ar~ll~1. ne kadar geni§ olur l so~utma'.hlZl ne

kadar yUksek sec;ilir ve ala§~nu olu~turan elementler:Ln difliz-
yon sabi tleri ne )<.adar kligUk olursa l Jcristal segregasyonu c1a
o olc;~ltd8 bllyU)( olur. So(ju-L:mn hlz~n:t.n olaganUstU yL\1~8c~k se<;~il­

11185i halinde de l1i~~ ayr).~ma olmaz, yine homoj en (ancak iq ge:c-

ginligi jrU].::~ck) kut.J. or.-iyi1\. fQ~~.J. ox""taya ~~},;:abilir..

Seg:cegasyon olay1. ](atlla~;ma aral~g.1. gGni§ her te]mik a-

J.a~jJ..mJ.n dokUmUnde is·tenmeyen ozelliklerc1en biridir. C;LinkU pe}~
90}~ olumsuz ozelliklerin ortaya <,;:t.kmaslna yol a9ar. KatJ.las-ma
s~ca}:lJ.glnln alt.1.nc1a kalan uygun bir ~J.ca](1.1.1<.ta yapJ.~acal< tav-
lamalarla dUkUm al~§.1.mlarlnda
. segragasyon etkileri azalt~labi-
,
J.ir. l\nco.l~ lJllylc :i.:]lcmlcrcle llzun tav sUreleri gere1<:tiginden i§-
lem ekonollli}: olwlJ.z.

Denzer bir segregasyon OlllyJ.. (j-tel<:.'ti1\. ve peritek,til: sis-

teml ercle de ortaya 'SJ.1<ar. Ornegin geki1 2 2 I de verilen S 81. V.1.-

S.lnJ.11 ocla Slcakll.QJ.nc1a homoj en ol1ca·tJ. eriyik fazlndan ibaret

 ~

- 30 - \
~
. ~
olmasJ.. ger~1<irl{er,. hJ. Zll [

sogu'tma et.klsi ile (1)

noktasJ. ( 1 1
) I ne kayar. [
Bu nedenl'e otektik s~cak-i
ll]cta bir mi}(tar ,
kal~n- I' ~
, •. I

·tl 51 Vl arta]<:allr. -Eu sJ.-~.

-, , , I f.

VJ.D1.n miktar1. (% cinsinde~

I : r
~
w.1VJ.-
_
C -C
2
C(j-ci
1
•
100 1

'1,'

veya I.,:r
l

2 ~
g
~eJ(il 22. Sll1lr konsantrasyonlarlnda 5J.vJ. = . 100 = % 67
ka·tl eriyi)( olu§umu gos·teren 30
otelctik sistemc1e kristal
e1de edilir. Yaplda buna
segragasyonu
b;~gl1. olarak ot }~a·tl· e~i- '
~, .. , i ......

yik fa~l ve az oranda da o'te}ctik J.::.a'tJ.la§rna (ote}~tik bi e§i.me

1
sahip yap1.) ortaya 91kar. Bu nadanla bu ·tl~ denge diyacjramla-
rlna sahip ala§lmla r lD 1511 i§lemlerinin her ne suretl~ olur-
sa olsnn, ()te1<.i:ik sJ.cakJ..1,QJ.n alt:,l.nclo yi::l.p:J• .l.mnSJ. one,rjJ.iit.l BUDu.
~ -, . , r I

dikkat edilmezse , otektik yaplnJ.n ergimesi sonucunda t~neler-

, I

de ayr11ma olur ve malzeminin kullanlm~ olanakslZla§1.r; Ancak

I
otektik slcakllgJ.n tavlama i§lemleriyle yaplda denge haline
I ...
(
\ ula§mak mUmkUn olur.

2.6'.2 O·tektik sistemlerde af?lrl sogutmalarc1a ort-,aye Gl1(an 0-

lay1ar:

konsantrasyonuna sahip bir ala§J.rnc1a

tiiekil 23: 'tej c
1
(1) noktaslnda ~ kat1 eriyD( faZl ayrl§maya (olu§ma~a) ~a~laro
Bu faZln olu§umu iQin kristalle§mede engellenme gorUIUrse, ya-
ni P faZlnln kristalle~mesi hed~angi bir nedenle 'gecikirse, Sl-
VJ. faz likidUs r;izgisinin uzantJ.sJ.nJ.l1. dikme tarafJ.ndan kesil-
c1igi (3) no)(·tasJ.na lcadar a~J.rJ. SOSJl~·l:maya maruz )(alJ.r. Btl durum-
da s~vl.dan aC;J.ga ylkacak ~f< ka'tJ. eriyik fazl a§l.layi'c':L ~t1(i
y~parak [3 katl eriyi1c.. fazlD1n ay r :l:-f.;1masJ.na yardJ.nlCl oJ.ur. A§lrJ.
sogutma £'t}:isiylc serbo[)tle~en kri~J"taJ..i.za5yon J.015J., sl~~aklJ.­

~p.n To t ye 1o\:adar yeniden yUkselmesine yol a9ar. Son SlvJ.~ln So

t>tektik alQ§J.n1 Jconsan·trasyonuna ula§masJ. ile I o'telt;:'til<. yapl 0-

lu§arak kat11a§ma ·tarnarnlanlr.

 - 31 -
~eki1 24 1 te b~yle
TA
bir katl1aS}ma sonucunda
oluGuc81<. yiJ.pJ. ~ema til\.
olarak ~izlmlc 9~steril­
1 mi.':J'tir.
"
1-
2.,6.3
.::L
yap1. olu§urnu :
_\::
0 BUur lJir t.llaf}J.(oda
U
-
If) otektiJ< 51. VJ. miktar1. az-

A DID 8 - - c1 B
9 e1(il 23. 0 te}.:..tik oi stemlerde ,1GTtJ.- durumda bulunan I orn~gin
,1a-lmarlJ.D gecil\'.rnesi olayl A kristallerinin ·tanecik
.(~ernatik)

~iyorsa, bu durumda s~z konusu faz

kat~la§an B kristalle-
rinden ibaret olur. Or'ta-
ya ~1.J<.an Dzelli1-:1er nor- II
mal o'te1ctik yap1.c1an fark- I
IJ.c1lr I bu nedenle ortaya I
geki1 24. otel~.. tik sist.ernler:cle 08-
cikrni§ ka·tlla~mla yapl5J. t]l1<.an yaplya "bozunmu§
(~ernati 1\:)
ote}ctiJ.:II adl verilir.

·temlcrinde
bozunrnu§
o·tekt.ik or-
taya C;lkar.
rrane! SJ..Dl r-

larlnda sadeC8 Ute}~tJ.k fnz YiJpJ.lil. 17.'.1l(lflll Hi.:S yFl. cia. PeS 9021e-
nir. DunlClrJ.,ll. dLi§Ln\. cX"gimc SlCLllclJJeJ.arJ. }:).2.1.1 l:J.:r.J.lganll]t;. 0-
 - 32 -

larak bilinen has·tal~ga yol agar.

'l:..-~] 'l'eknil( l\la£?:t.mlar.:"!:n ozeJ.likleri ve Denq8 Diyaqrarnlar~n:l.n

}(ul1anl.mlar~ :

r-
IIe'terojen alaf}~rnlar, 1k1 veya daha c;ok yaplyJ. ,olu§turart ~

fazlarln dagl.J.lm oranlarl ile tayin ec1:Llir. Eu oran prati1( aC;l ~

dan doCjrusa~ bir de(ji~im gOf.i"terJr. Herhang:L bir heteroj en ya-' 8

p~lJ. ala~lmln bile§iminde %:x: A ve % y B varsa, c18nge halind~;' tI1

E ve E fazlar~nln ozelliklorinden gidilerek, alas;J.rr1J.n oze111'

A B
Cji i9in yakla§lk olarak E
A1
== x. EA + Y EE baglntls~ yazllabi
lir. Eu ili§ki bize bir heteroj en yapllJ. alaS:J.mda beklenmedi]<.
~
bir 02e11i91n or"taya 9lkma~:jJ.nl.n rnurnl:Ul1.
" •
oJ.arnayacaglnJ. :aC;JJec;a
I
E
C(
gostel."llle}ctedir. Ula§llacak ozelli1cler I ala§lmJ. olu[Jturan iki :>
o
ayrl elemana ait ~zellilclerin araslnda bulunur. Eu kurala u- LJ
G.J
yan fizi](sel ozellikler uzama/ sertlik .. elektriksel c1ireng.ve
E
yogunlnk"tur. A"la.)i~m:Ln ele1\':/:rokirnyasal ozellikleri iS8, pasif- .Y
(1

liCjin or·taya C:;:J.kmac1~(~p. ha.l..J.erde hemen hemen sac1ece soy olrnayan C

1~)ile§en i:a.raflndan belirlenJr.

Yuka.I:J..c1a belir"ti1en kurala otekt:ik ala§lmlar~n, rnukave-

met ozel1i)c1eri uyum gostel..,nez. Bu istisnan~n ortaya 9J.. krnasJ..
da otel<:tik nokta yap~ SlnJ.n inee ·tane1i olmaG~ 11e aC;J.1<lanabi-
1 ir. ote)~tik bile§imlere sahip ala§J.mlarda mukavemet hesapla~
 - 33 -

nana gore oldukqa yUlcsek bir deuere sahip·tir.

DU~lik ergime s~caklJ.1(larJ. ve l\.a·t~la§manJ..n sat mctaller-

dek:i. gibi doijrl1dan gerc;ekle§ll\csi, yLlni bclll bJ.r l:u.tJ.lu:]rna Cl-
ral:dj:L nc1a ce:r.eyan e·tmemesi J o'telctik nolctanln ]\.onsCJ.n·tras~on

c1eijerine suh.i.p i.lla~\iJ_rnlaJ:"a ml1kemrnel bir dUl\.Ulebilil:-lik oz,~'lli­

gi kazandlrl.r _ Qtek'til( bile~ime snhip bu ala:jJ..mlar do1~Urn ka-
blndnki bo:;~lukluL·). d~l mUkcrnrncl .~ie1c.i.1c1c c101r:luJ:"clbil.i.r:ler. D()}:Li-
lebilirlik del.-ecesinin belirlenmesinde, kullanllan II db]\.Um spi-
rali" boyu, Ll§aglc1a §ekil 27 I de verilen §ekilde degi§ir _: Eu
sisternde en UZlll1 spiral Utcktik l1okt.i1yu. ai·t 1~()n;jdll"triJ.sy(~nJ.a
sa~lanabilmektedir.

I
f-
s
t
J-
S+A
~
- ~
~
0 ~
U cl+(1 a A + B
-
tn
u
u>
I 8 A B
I
I ~
+ I r :J
E l l I l(J)

C( I I 1 I -:JC
.g ~~_I :J

ru/
E-
2
N
:J

X
OJ
e
0..
U. If)
----~-~----- _____.1

A 8 A 0/0 B-..... B
g ek i l 2.6. llc·teroj en yap~l~ ala- geki1 27 _ .Ote1c-tik sis"temlerde
~1.Il11arda cc:dune dayanJ.r- .. dGkilin spiralinin u-
l1).n c1el]i[}ilni zunlugunun b:lle,~)j.­
( l) III ZJ.IJ. Go(j1.l"trni:l h ali # me ba61J. de~i~imi
(2) Karl.~lm )cnralJ.na gore.
, ,
I
'.
- 34 - ".: \\
:: ~;:
2 • i. 2 Kat~ eriyik yap1.1J.. ala:~~rnlar1.n ozellikJ.eri ; :\(

J(at~ eriyik yap~l~ ala.,;>J.ml21rc1n csns rnetnJ. kafesi Uze-

rine ala§lm elemanJ. atomu girrnesiyle kafeste gerginlik yUkse-!;!:
r~
I t:
lir Eu nedenle ala91mlarln Qzellikleri hie; bir zaman! saf.. me-} .,
I'.
Q
~ ,

ta11erin oze11ilderinden gidi1e r ek be1ir1enemez. :'

, k I

Yap~s~ : tamamen ka·t~ eriyikten oltu;:an a1al]~m1arc1a oze111'

ler geni§ bir, ](OnSal1'trasyon aralJ.g~ ic;.i.n farkll deger~er all.r Iii, .;
Ell ozellik kat1. eriyi]cten olu§an ala§lmlarda, bunlarlp oneminf:'
artlrmakta ve ·te1,ni]c(:e pek 90k amac; i9in kul.lanJ..mlarlnl l:olay-
la1-tlrrnaktadlr. Homoj en 1ca·tl eriyjJ( yap11J. ala:jJ.rnlarda % 50 do
I

laylarlnda}:i B metali katlQ larlnda kafes hatalarl en -list dUzey..:

tlla!]lr. Soz konusu konsantrasyonlarc1a,' £ iziksel Dzelliklerde
bir ma).::.simum ya c1a minimum beklenmelidir. "A§ag~daki §ekiller-
den de gorLilecegi gibi J bu ala9~mlar1n me1<anik ve elektriksel
ozellikleri yakla~~1( 1:], ka'tk:t.la:cda bir el<.s·tremum degerine sa-
hip olmaktac11r. Genel olarak, I
1
a- Katl eriyik yaplll ala~lmlC1rda ar'tan ala~lm elemaDl: ic;:e
rigi ile ala§lmJ..D rnukavemet ve ser·tli1~ degerleri artar.
b- Ala§J.mlarln Jcopma uzama degerleri I )<a"tJ.. eriyik olugumun~

eln ul:"~an l~a"tkl elemanl etkisiyle mukavcmc~"tin onemli ol~Ude art-

m3.s~na rugJn8n I onelns:Lz dCl.:-cccdo bir nZQ}ma (]os'terir ..
i

c- Elek·triksel Dzellikler bu ala§1.mlarda, sat metallere go-

re onernli farklJ.l:t.klar gost:erir ..

+ ~
ELn
CL«
E t.n
0
r C
a
~
"-
a
0
N
::J
Rm
U
OJ 0
E E
0...
..Y
(1) a
0~ "'/. f)

A 0/0 B .--.,.... B
§ekil 28. Katl eriyik yapJ..ll
Uzell:Lklerin ka"tkJ..
 ,.
"

- 35 -

c;e](me dayanlnll. VC a}:rna Sln1.rlnln l~a·tl eriyik yapll1.

ala~JJ.mlarda bu ol~;Ude yUkDclmcsi .sadece kafese giren a·torn-
larla gerginligin artmasl degil, aynl zamanda eriyen ikin-
ci rnetale Cl:l"l: u.'tomlarll1 yaplda dUzenli bir c1izilme gosterme-
yi§lerinden· ileri gelmektedir o Bu atomlar tercihen dislokas-
yon bolgelcrinde I ·tane Slnll:'lLlrJ..nda ve d:U]e~ kris't:al hai:alCl-
rlnll1 bulunc1ugu yerlerde t.oplanlrlar.

YabnnCl atomlar bu nedenle dislokasyonlarln hareket-

lerin:L en<Jc.l.lerler. ~el~il c1o(ji~l.mi i~ln, bundan dolaYl daha
yL\ksck gerilrne zorlanrnalClrJ. gerekir. AlaQlm elernanlarJ. a·tomla-
l-lnlll e·tkisiyle rnal zeme rnukavernetinin ar·tmasl slkl s;ma §eklin-
de yaplda arayer a·tomla~-lnln bulunduiju hallerde, yerle~meye

oranla c1aha e·tl<.ili ve yUl(sek olur. Bu §ekilde rnukaveme~ artl-

§lyla ilgili. en onemli ornelc E}Uphesiz Yllrnu~ak gelil\.tir~ Bu
malzemede a1~ma Sll1lrl/ c;ekme eijriE3inde kendisini bir zik zClk-
la belli ederl) Sac1ece }(at.1. eriyikten 01'..1.]o.n <:lla§lrnlar bliyLi}:
aVClIytaj lura sahip'tirler. ~~l111kU bunlnr iyi mu](avcmet Uzellik-
lerinin yanl Slru, 90k iyi ~ekil decJi.;i"l:irrne yetenegine de sa-
hip·tirler. 'rel\. fazll olc1u1<.larlndan soz' konusu ala§lmlarlD 80-

9\.1k bic;imlendirllle ile CJerginlilcleri-nin artlrllrnaSl rnUmkUndUr.

Ayrlca bunlar yeterli homoj enlirJe sahip bulunduklarlndan 90k
fazll yaplda)ci ala§lmlo..rdan lcorozif etkilere c1aha dayanlkll-
c1J.rlar.

TUm bu olumlu U:::,c.;ll:i.klcJ::-o DC~CJr(1(JU.oyona uijrafl1LUrll!} yil-

pllCl.t"du. llllJ.:~;llQbilrnektedir.'. Du dLl yine C11a~]l[[\ln diE Uzyon (1'10-
rnojenle~tirme) tavlamasl yapllarak yaplnJ.n dengelenrnesiyle
ger<;ekle§tirilebilir.

~_7_~1..J<a i: :l:.-_l1..~:1.:\~~~.(.?~~~~_~i~_CI~~~"!.:.e J:'~~~ __ t"ll a ,~). m1. cll~l n () Z8 .1. l.i.l\: 1. e .r i , :

2 .7'13.1 DL\zenli sJ.ralanmalJ. yapl olu9umu Va '.bile9ik karak·ter-
l i f az Jl~Pl B-1. Clt)s"l:cren ilJ.cl!j.ll~11a..r

DLlzenli sJ.ralanrnall yap). olu~;umu· i~in belli bj.r }:rJ til:

konsuntrasyon aralJ.CJlnc1u ala§J.mll1 c;ok YLl.va;; oogutulrnLlD.1. 0crc-
kir. III z11 soCjlltma ilc / dUzcnlJ slrv.l<:lnrnLl i<;in gcrc:kli zaman
ve r J.' l me d'~"
191 n del1 , yap1.
' . . .c
l:J a ~ert]• • J.' g"'
Cl - J." a . ,-·tlran ve ClZ orunda c.:11evreJ.:-
... ...
 _. ·36 -

lige yol ac;an c1Uzenli s~ralanmalJ. yapJ. olu§maz .. Bile§ik ka-

rakterli fazlarln ortaya QlkmaSl 188, son d8rece arzulanma-
yan bir olaydlr .<;ok az oranda bu fazlarll1 yupJ.da bulunmala-
r~ tUrn ala§J.mln gevrekle§rnesi ic;in yet~rlidir.. Soz }~onusu
"

yap~larln etkisij onlar~n mik·tar~ kadar cinsine, parc;a btin-

yesindek.:i. ve yapJ.s~nc1al<:i dagJ.l~m c1erecesine bagl~dJ.r. Ozel-
1ik18 'tl.\llQ DJ.l'D.rlnda bl\ £l\.~!IJ.urJ.n aYl:-:l.~HnafJ.1. C]01<. tehlj'}:clidir.
Tane slnlrlnda)\.i ayr~§maYl engelleyebilmek igin ala§lffi elema-
11J. oranlIlln krit.i}( Sl111rlar aras1.nda bulunrnarnas1 ve bile§ik
karakterli fa~~J.n onceden ayrl~mllSJ.
sejz konusu ise, bu i:fazln
uygun l811 i§lemlerle c;ozUnmesinin saglanmasJ. gerekir.: Uygun
ta\tlama slcakllg1 faz olu§umu iqin gerekli slcakl1.gl.n ;Uzerin-
de ve solidUs c;izgisinin altJ.nda bulunrnalJ.dJ.r. (T), T 1 ) i
'I'e].\:nik CJ.9ldan sertli.k ve 0cvrckllg8 yol ac;an a~U.]J.mla....

r~n en tanJ..ntl1:t. §la.r~: Hil

! f
a- Ya}~la§~k % 50 Zn :lgeriginde Cu-Zn ala0J.rnl<J.rJ.nda orta-
ya C;J.kan Y- fazl I pirinQ ala§lmlarln1 c;ok gevrek yapar'. Eu ne-
denle pirin~ ala§lmlarlnda % 55
deCjerini a~an baklr igeriklerin-
de. 9alJ.~.1.1.1.r
,/
..
S+d
.Y. b- Cu-Sn tun9 (bronz). ala§lm-
~T1--------- larlnda gorUlen benzer '6 faZl
o
u
olu§umu c1a bu ala§lffil gevrek ya-
lJ)
par.
A 0/0 B - B c- l(rornlu '.;eliklerde ~ fazJ~

geki1 29. Bilc§i1(lcrin 'tavln- olu§umu bu 9G1iklerin }:orozyon

narak gic1erilrne SJ.- I
ca1(1~glnJ.n saptanma- dayan~rnlarlnl zal·tlr V;8 gevrek.. .
{J

SJ.. liklere neden olur. Do~'aYlSl i-

Ie % 20-70 Cr katkl.larlndan ka-

i
YaplsJ..nda bile§ik bulunduran kullanlm ve alaf}~rnlarln

sec;iminde dikkatl.i almal<- gerekir. Bunun ic;in de ala!jll.mlon den-

ge diyagramlarll1,ll1 onceden e·traf Ilea incelenrnesinc1e yarar var.. .
dJ.r.
 - 37 -
2 ...7. 31~'2 Avr1..~ma ()zellil\:li u.la:~1.mlar ve ayrloma. seri.:lesmcsi :

S1..n~r konsan·trasyon-
o TB larlnc1a ]t:iJ:tJ. eriyik bulun-
c}uran :i.J.::i. bilegen11 e-)te1-:-
tik (]cnge diyClqrarnlnrl11-
ela, ayrJ..~;rna <;izgisi., (1-2) I

nin a~11mas~ i1e ortaya

~ C;JJean ayrl,'.?rna faZl olu~u­
o
u rnu kolayllk1a engellenG-
Ul
bilrnektedir. Bu enge11e-
me' kafes i~~i gerginlikle-
re yol a~arken, malzeme-
nin mu]<:aveme·t c1egerleri-
nin artl§lnda ~nemli 80-

nuglara ula~~lJ..r. ~yle

](3., btl ozel.lik·tcn hare),\:ct
'-. y V» 0 A~lrl c!oynlU$ cdilorek c10rnir dl91.. rn8-
,L, - ' {ixc OIU$UlllU,Qy rI S- tu.llerln C:l.la~}ll'f\larJ.'nln j ,

rna engellenir. sertle§tirilmesi

leri gerc;ekle§tirilmi§
i~lem­
I
~ekil 30. Ayr~§ma

le.;;tirme i§lemi uygulan-

(<;okel,tme) sert-
ve sa~lanabilmi§~ir. I
, t
l;
maSl. I 'Ayrl~ma ya c1a c;o1c:el- I
!
me sertle§mesi olabilmesi i9in;
a) ~la3ll1Un ~Qk~e]( slcakl:Lklarda. k~ smen ya da tamamen kat~_

eriyik fazlndan
......----_._-------_.-
olu~ilnasll

b) Yava§ sogu·trna i~lemlerinde ka'tl eriyigin ayrJ..§ma ozelli-

gi gos·termesi geJ:"ekme]~:tec1ir.

Ayr~9ma ser-tle§mesi. i~lemi kombi!1~__ bif"_l~~_:.l_.~,§.!~~~~~E.

Bu i§lem lie.; ~~u.1J.. ~ilna basarn~9~n~1~.Hl-i21Ll:;l,n\i.l1o:;,tildl£ .• _.Dunl~.Ll; Q)~:£nq.J.
ile 1 90zUndlirme tavJ..
-,.--- ._~~ ". ._~, ••• ~ ••• _ .. __ , . , . " , . _ ' ••• '
I
.. , •• _ •• "_ ..
.
,,,.~
h1 zlJ.. sogut:Jn~~_ya~l~QJl,d~J;:m.a_OJorrtQj
.,_. v ....... ~~ .... _ ...
en.-
~._ ... _ _ . , .... A -- ------- :

les·tirme)
~
isletnlGrldir.
~--------
-

Coztin'Jllrme tav~, i1e E 2.tomlar~nJ.n tamamJ.nJ..n 1-~'a·t~ eri-

t l . _.---------,.------,---.-.-.---.--------
yik ana kU..tle (ma·tris) ic;erisinc1c s:ozUnmesi' saglan1.1:". c;al.1.f}-
rna slcn1-:.1J.gl, o'tek·tik };:alJ.n t~ larJ.n ~;:)Z~1~r12QQ;L---:~Ql1),i1~gQ,;h.-~1jJQ~~:­
.. allnaral(----------,_
te utL!ktil( D1Cllkl:I.U:l.n
_--- ---- ._.. - --llcmcn
... _-
ul'l:J.ncla
---.'-, se9ilmcltd.ir.
...• -_.--._--_ .. .. -. "-_." ._.._.... _---.-'--._-.__ ...
.. _~-_ .. "-" , -
 38 -

£arganl11 daha sonra Y.§J?11acuk ani sQ.Qu.tr.nu j 'i J C?mL.a.y..r-..J.. "~-

,
mayl engeller ve oda slcakl~glnda a91r1 doymu§ halde ig ger- : <

'~cii v: e c1ola'll-51. ile mukill@rnet ozelltk:L~ri yiikse}: bir c{ ka-

:'tJ. eriyik fazJ.na ula§l.llr. '1,:-
.....~.'lIlI_~ .,_ ... ~r._ ... t.~-- .. ,-~·-----·· . . , ---- . . ---' .....
• f

r'
Daha Gonra ayrl§ma 91z0151n1n ultlnda
-
ynpllacakjyaAlan-
~ l r

dlrmu t.avlarnas~ ilc 'malz2n1upl~ c1cJ.yanJ.rn~cln (~.£~~~:!11i__ !~rt.:?:..i~=-~r

-._---
saglanlr
..... ...... _,.
,
•

Ayrl§ma l'olu lIe sertle§ebilirligin e·tk:lnligi ,~: f:azJ. I

i~erisindc ayrl§ma yetenekli B atomlarlnln daha yUksekioran-

larda erimesine baglldJ.r .. Kuramsal olaral( en yUl(sek se~tli­

9,in 8 1 ve 8 2 bile§:Lmlerine sahip ala§lmlarla sBg-lanmasl gere-

1<ir. o'tektik 1\.atl1a§ma yaplslnln ergime ·tehlil(esi nedeniyle
s~~ilen ala§lmlar, (~) b~lgesi igerisinde taranml§ bUlgenin
konsantrasyonuna sahip olmallc11.rlar.

Demir, dl§l metallere ai t. d(j)(lim ve bi~imlendirme, ala-

; :;tlmlarl ayr1.f~Hl1a yolu ile ser."l:le~tirilebil.i.rler. DakUm ala§J.m-

: lar1.ndan konsan·trasyonlar1.~.'D dolaylarlnda bulunanlarJ. ~yrJ.~;ma
yolu ile sertle~}·l:.irmGk Ola81d)~r. Du bolgec1e 1(Cl..tlJ.a~m1a arallgJ.
llenUz kUglik ve dokUm ozelli)(le.ri yeterli dUzeydedir, ayrlca
yapl. yeterli' oranda ayrJ.§ma yetenekli d.. ka"tl eriyik faZl ic;e-
rir.

Ya§landlrma ile B atornlarJ..na a§lrJ. doymu~ katl }=riyik

denge haline yakla~n.r. Bunda saglanaca1( ba§arl i difUzyon }:o-
J

~ul1arJ..na, yani' s~ca1(1~k ve zaman~n uygun sec;imine bagl1. kal1.r,

;

!Ayr~§ma sertle§mesi;atom c1izili~inde, yap1.dan gorgek n:nlClrnda

atom gurubunun ayr~§mas~ ile saglan~r. ~.. rtan s~cakl~kl!a ve ar-
" i
tan tavlama sUresi lIe mukavemet Qzellil<.J.erinde dli§rne gozle-
nir. Buna a§lrl ya§lanma olaYl ach verilir. Slca]<.l1.k arttJ..kcsa
- .
ayrlca daha }~lsa slirelerde mukavernet ozellikleri rnaksimum de-
~erler allr. Ayrl§ma yolu ile sertle~ebilir ala~1.mlar~ a§a~1.­
daki aIa§1.mlar ornek olara1\. verilebil.i.r:

A1ZnMgCu, AIMgSi, NiCr 15 Co, NiFeCr 12 Mo.

 39 -

3. Uc; nILEt3ENLI DENGE D±YAGRi\H-

LAHI :

D9 bile§enli denge diyagram-

lar~nda dururn degi§i1<::li)(.leri 5J..-
caklJ..k ve konsantrasyona, baglJ..
olaralc verilir. Bu tiS~ boyu·tlu m~­

dell s.i.s'temi 01\\ ~t.u:r.fln e).emery t -

B Ier araslndaki iki bile~enli
JO,
den-
E}ekil 31. Hanemann cam pIa-
.. t
l ~a yon i l U9
- em y e
'CJe:diyaerrarnlarlndan
J hu.reket
" edi-
bile§enli denge lere1c ~e;b. kafesle ya da ~am pl~-
sistemlerinde g~rUnU§. "
ka ile birle§tirmek suretiyle el-
de edilir (Goerens ve Hanemann
yUntemleri). U9 bile§snli denge
r1iyu<JrarnlC1r.l nela da yine .1.1\..1. ht le-
genIi sistemlerde katl halde or-
tClyL1 91lcan <;{jzUnlTlczlil~ veYLl 8r- I

I;
i

giyebi1irl:Lk ozelliklerine ras·t- I i

lan:t.llr. Yukarlc1aki orne1cte go- I

rlildU0U gibi, metaller araslnda II
A'/-:;;...----
ikJ.§er iki§er kat). eriyik oluCiiu- I
I
I
I
mu varsa, 0 zaman bu sirJtcrnin aJ.- l
,

·tlnda l<.alan tUm bolgede yine katJ.

A B erJyi1\. gorLilece}:tir.
~ekil 32. Goerens tel kafes , 1 b'l 1 d
.. 't '1 .. l' Ylne";~i (1 1 ef}8D i enge sis-
yon emlY· e ue; )).- t ]....." 1 t . "t 'lr t ')( -
1:",' :::l ")
le§enli denge 818- CI1l .. lJr.L )i::L·.l.1" 0 C \, 1. .tun " l Jnrct
ternlerinde gorUnU§ .bir ili§ki gos·teren lie; ala§lrn e-
I

lemanJ.na ait bir sistems8 1 boyle dururnlarda ya lie; rnac1de ya da

li9 £azdan olu§ian bir U91U otektil<. nokt:a or·t:a.ya c;~kar. tH:el~tik

noktada g~rUlen bu fazlar l birbirleri i~erisinde erimeden in-

ce yapJ.ll bir daglllIn ile kendilerini gosterirler. Bunun dJ.§J.n-
I
da kalan bolgelerde, yapJ..da otektil~:ten ba.;;ka ilk ayrJ.§'an ve bu
lie; kri.stal tUrlinden birine sahip olan primer kris-talle;r bulu-
nul:". Euna (jore ada s~cal(l:l.CJ:Lnda yukar:LcJaki c1iya~Jrarndan sadece
bfr l\:ri. fit: 01 ti h:"tiniln (l<;:rl-,l. er.i.yJ~'ri.n I t.e1\: fa 7.:1. n) ve a0 a fp.dal(i.
diyagrarndoll. da He; kr:Ls·tal 'tlirUntin (tiCS :taz:1.n) ortaya <f~l(mas~
 - 40 -
gerekir c

Eger 'tUm ala§llmlarln katl1a~ma ballllangJ.9 slcal~lJ.gl 0-

"
"
nem ta§lyorsa, bu durumda Ug boyu·tlu, 'kapall bir model Uze-
"
'\'i I

rinde ku.tlla§maYl go~rtermek mUmkUndUr.

"
Burada yUzeyler sadec~ e~gi-
, _, . I '
meyi gos"teren yUzeylerdir.
. !

BUyle bir denge sistemine or-

r

nele olarak Sn-Pb-Bi Ur; bile-

§enli denge sistemi e~e alln-
m1..§ ve ili§ki yand~ v~rilen
~Gkilc1e (9G]cil 33) go:rteril-
mi~ti:r.

TJ..pkl cografyada e§ yUJc-

selti e~ril~rinin g~sterildi­

Bi Sn 0i gibi , Ug bile§cnli denge

geki1 3 3. Ergime ba§langlC; nok- sis·temlerinde de e~i t ,s1..cak-
talarlnl ver~n Ug bO~~11klar1n birlestirilm~si su-
bir model g o s t e r i § , ! ~ ,
'.58k11
:li
re'tiyle
•
izo'terrnler eld8 e·t-
mek olasJ..dlr. ornegin Sn-Pb-Bi tic;lU denge sisteminin <=:~it 51-

cal~lll\.larlnl V8ren egriler gek11 34 I te verilmi§tir.

3~~" Yine CuO-A1 2 03- Si0 2 bil~:]ikle-
ri araslndtlki ili'iJ-:iyl veren
ba§ka bir denge sistemi.de E}e-
kil 35 te 9izilmi§tir. ~urada
j

da ergime slcakllk1arlnt S1..nlr-

\ 1ayan yUzeylere ait projeksi-
yonlardan elde edilen e~ slcal(-
11.k eu~ileri gorUlmel';:tedir. Bun-
.l.ar.ln (llf}J.n(lil. yul,;:ar.le]a vcrj.J.cn-
lere el~ olQra]~ deng8 sis·t:ernleri-

$e k i 1 34. Sn-Pb-Bi Uc;lU den- ni olu§turan bile~ikler6, ait iki-

gesine aLl:: izo'term- IJ. siol:elrller yU%8yler Ulerine a-
lerin gosteriliQi I
~J.larak daha anla§llJ.r bir hule
getirilebilirler.
 - 4-1 -

Ayrlca izotermlerin ~ok kar-

rna§lk oldugu durumlarda bel-
li bir slcakllk i~in katl1a-
§an ve ]<.atlla§mayan klSlffi

g~sterilerek, katlla§ma ba-

samaklar halinde takip edi-
lebilir (§ekil 47).

Co ° AI 0 tiC; bilei/enli clenge sis-

2 3 temlerinde ]catlla§manln bafji-
~e1(il 35. CaO-A1203~Si02 tit; bile- langlC; slcal\.J.J.klarl yerine
~8111i denge diyagrClrnl- ]ca-tJ.. haldelci yapl. ve faz du-
ai t i zo·terrnler rumn da verilebilir. Ancak
bu denge diyagramlarlnda

'I'
....~
-"\/
. ",,<9.
Qj (\' ~ ~~
~~~ & Q .,.-
--;<.~:v r--.. /: 0 ."-/
.. ~""- ,,--cY ()V;.-:r
0 /
~<i"" B'
- I ~
.~.-I ~

200

~ekil 36. U~ bile§enli denge

diyagraml ve
il(:Lli faz ili§kilerinin diyaCJram uzerinde
y. .;.
dCS J_1n1). § haldc g~s·terili§i I ..
SJi7ci1l / IV (.1
vV lAI VV ~ jl))tl/?/i7c/: U;llJ. f:.,-
 - 42 -

, 'j

A,
If
C~ ... C

S I 'II

g eki1 37. Kd t~ laqll1u ::ncl.\ld.J.ijJ.m.n i'llt,1.ndn bj.r sJ.ca]<1l. kta

Uc; bj,lc!}cnJ.:i. c1enfjG sisternin:ln yapJ..1ClrJ.nJ.n gos-
·tcrili~~i

J"'I~.J
l..J:'1( d) ct<oyu bolgeler:1..;'FClZll 'I'1',',.JnJ/5 ~I
(..1(1.(1
/.
G(
I,
dq

3- - ~,.\:
~\1L Tara nmI T'~ ' H : L. " / , , {, I
l I' 1
I'
to 2.
I,
.>
\...\....!:...

: . ex:~ B e yo z ,,: 3 "

c;' 1 ~. r ~
.
,---- ~ i)1,l)l ' .-

Si
~elcil 38. Ka'tJ. haldc};:i hO.T."11anqi bir sJ..ca1cl~~{ta Uc; bile-
§8n1i bir SiB tCllK1c f L\~~ }Jo].Cjeleri
 - 43 -

karrna.~lk tip i1\.i bile~enli sistemlerden olu§a.n lie; ayr.l mc=tal

veya bile§ik suz kOl111.SU ise, 0 zarn()n cleng8 U~0eni igerisinde
c;ozt.\nUrlUk ve c;ozUnemernc bolgeleri g<jrUlecek; bu dururnc1a bir I
iki ve li9 faz1J. bolgeler or-t~ya C;lkc=tcakt1.r. '/

~8kil 37 I d8," birbiri i~~er1.GJ.nc1e SJ.n.l.r }:onsan'trasyonla-

r.lnda eriyebilen ve araIarJ.nda o'l:e1c:tik ili~ki bulunan lie; adet
i ki bile~enli dengG si s·b~~rnJ. lIe, bu Llc.;: b;Lle:}on(~ tii t UgIU yapJ.
I '

ilit}kisini veren denge li~geni gizilrnis;"tir. SistcmCle, diyagrarn-

~an da gorUleceg~ gibi; teJc, 9ift va 'lie; fazlJ. })(jlgeler yer al-
'ma)cl:adJ.r.

~e1\.il 38 I de V. Fuss tarrJ.flndan geli§'tirilen Al-Si-I'1g

lig bile§en1i denge diyagrumlnda (0) b~lgesinde Si ve Mg'nin
alliminyum igerisinde olu§turduklarJ. kat~ eriyik (karl§~m ]<.ris-
tal,i) bulunmaktad~r.'YapJ. klsaca d" I dan ibure-t·tir. (1) bolgesin-
de 1'-19_ ve Si I nin A1 Hg ic;erisinde olu§,turc1uklnT."1. 1(a~1 er1yiJe.
3 2
P
CjorU1ll1ektec1ir. (2). nolctas.1.nda dEl benzer :-,?e}cilcJe 1"19 ve S1'-
nin 1\13!'-10'1 bile§igi 1gerisinc1e olu§turdl..lklarl ka'tl. eriYik, Y
bulunmak'tac11r. (3) nol(-tas1.nda iS8, AI" va S1 rno-talleri Hg i<;e-
risinde eriyerek 6 katl. criyik faZlnJ_ oluE}turrnaktad1.r.; Her
li9 bolge de tek fazlJ. olup, diyagramda kayu olarak verilmi§-
tire

Diyaqrama aii: iJ.:ili faz bijlgeleri -taranarak gosteril-

mi§ olup, bu bolgelerde gozlenec~( fazlar bUlgelere gore, a-
~a0~l1u.l'::':L c1\.l(j:L l~Llw1. ~J()rrl:erecel('t.tr:

(4) b~lgesinde ~+Si, (5) bolgesinde d + ~ ~ (6~ bol-

I
j
gesinde f +'C
(9)
,(7) bolgesinc1e
bolCJesinde r.lg Si+"O
2
+6, (8) bolgesinde Hg 2 Si+61
I (10)
r
bolgesincle 1-1CJ Si+ ~ ,
2
(11) bol-

r
gesinc1e de Hg')Si+ oG
.. fazlarJ. dangcde bulunur.
! YUksck slcukJ.lklurc1a orl:uya 9J.kacalc ch.irum deeji§i1<likle-
rini a~J.1(lamal\. i9in, c1iyagrarnc1an ar'tan ·oJ.cal~lJ.J'\.J.a ilgili 1<e-
si tIer al~Lnmal:Ld~r. Du arada kiJ.l:.~ ur~LyJJ~ OJ.UI)utTlUnun U(;lU ::3.i.s-
tern igerisinc1e ne olc;Ude bulunduijul1un biJ.:Lnrnusl, yan1 bejJ.ge-
n in geni§leyip geni§lernediginJ.n ya da dilJ:'Ll,lJ.p d(jl."alrnac1~(JJ.n.ln
anla§llmasJ. bUyUlc c1eger ·ta.'~1.r. Ayr1.ca he.'teroj cn bolgc::nin ba§-
 - 44 -
iI,
lafu9~ ve bar;J1((1 fazlarll1 ayrl§ma gC)s'te~digi, Slnlr konsant-
rasyonlarlnln bilinrilesi te1mik aglc1an olduk<:;a degerlidir.
51. 111 rl()r1.l1 I ik:L bile§cnl:L clenCJe sif:rtct'nlerinden l1i1re}~e·t edi-
lerek belirl12nmcsi mUtnkUn degildir I ancak c18neysel yoldan
bu sln1.rlar belirlenebilir. Ornegin yLizeyi scrtle~·ti:cilel?i­
len malzemelerde bu Slnlrln bilinmesi son derece ~nemlidir.

CI
I

ben zo.t:" !~H;1kildc va yin8 ol1<:la'kJ.ndcl1 di::ll1a :Lnce l;.an 01 i. YiJpi ya

sa11ip bir otelctik yapl.ya Ula§llJ.r. 111(8 i'l:ibarl i1e artan
);Tle,,?cn sayJ.. 5lnu . bagl!. 'olarak ti tektik-·-ya-r~~i~'~·-duhui~~ ta-
--~-:;--~---;------"!"!"~~-:----:~~~~----:~-;--­
neli olarak ayrl§lrlar o UC;lli sis'teme ai.:t.......Qte](tik noktar1J.n Sl- k
ca1(1.l.k
.
de~~ri--de
-~_.-
ikili slstemlerin' o·tel~·tik noktalarln~n GO}c d
daha al t~nda kallr. Bu yolla ~o}~ dLl:;d.i1( sJ..cakllklarda erqiye- Y
.~ ~.

bilen ala~lmlar yapmak, daha dU§Uk slcakllklarda ergiyebilen )('

! = ~
'~uz bile§igi kar:Lt.?~rnlarJ.. ve curuflara ula§mak rnUrnkUn olabil-
mektedir.
... .
.---........
,~
(

c C (f~)
'--~
90 10
/
50 20
CJ 70 30 ~
o'f'60 \40 ~ .

'2~~ I 5~0 \
30 \b. 70
20 0 a 80
10 c 90
AI----~--------B A B lj
o 1020301.05060708090100
100g0807060501~0302010 0
-.;.- [OjalA
l~~
i
!
g ekil 39. U~ bile§enli denge diyagrarnl,:trlnc1a alaqJ.mJ... olu§- 1 f}

turan metallerin yU~de oranlarlnln belirlenmesi

;'J',
 - '15 -

VC;I U denge lerde bile~enlere ai t yLizdel eri lJulmaJc ic;in

§ekil 39 da I belirtilen ili§Jc.ilerden yararlEln.lllr. Dirinc.~

~ekilde verilcligi gibi, bir noktadan kar§J. kenarlara ini1eceJe

di]unelerin toplanu 100 I e e§i·t oImas]. gerekir. Bu gorU§'cen htl-
reket edilerek, a+b-I-c ::: 100 konmC)]( suretiyle I

% B :::
J.1 -100 ::: ~~ 20, 7 i % A ::: 31. -100 ::: % 58,5
53, 53

1 % C ::: 100 (:~O, 7+50,5) = % 20,8 de0crleri clde edilir.

j ~ogu kez b~un yerine, bundan daha pratik alan kar9.l

i kenarlara paralel c;izme yc-jnterni tercih edilir. Yont.ernc1e yUz-
I de oranlar~ c1ogruc1an bulunur. l1ilimctrik 'ta1csimat yap11arnk

I
~ ya c1a milime'trik karjl t }:ullanara]( yLizde aranlarJ.Dl hemen 0"':'
: ](umak bu yolla mLimkLln olur. orncgin yu}:arlda verilcn []ekilcle
I
'I
BC
,
~izgisine gizilen b- paralelin:in AC I yi kes'cigi uzu.nIuklar-
;1
% 60, AC9izgisine (~~iziJ.en c- pClrale11ndcn % 20 B ve
1
f dan, A = I
.. I
lAB gizgisine gizilen a- paralelinden de yine % 20 C de~eri el- !'
iI I
i l
1 de edili:c. f;
;1
I
:1
,~

,\ I,
c "
I
~ ,

/' I
I
!

At +Si+tv19 Si.
2
-------~--------~8 A\ '-------------J, S\
E,i>ekil '10. Te1( bile~d.kli bir Jli§ki.c1e yapJ_ tahrnini (Uc:;lU
sistemler i~~in)
 - 4-6

U9 bile,genli bir denge diyagranunc1a sadece iki bi1e-

~en, arasJ.nda bir bilc§:Lk gorUIUyorGu, bu dururncla diyagrarm :
o.lu§turan fazlar1n daglllWlarJ. ~e'kil 40 Ita ~otrterild1.?ji 9 1 ':
bidir. Bir lic;lli sis·ten1i olus,-turan bilc~enlerden iki§er tane-
I . I
si 1~enc1i aralarlnc1a birer bilef}i.k olu~d;ururlarsa, bu durum-ri
I ~ , • I

da, ; olu§acak yap1.1ar1n belirlenmesinde "Guer-l:ler kurall"' u;.r-

I ,

gulanJ.r.. Ell 1\.urala cfcjre,

'=-',
or.nec)-in
;;J
A'j(B y
-C docJ'rusu i1e B C -1\!
. , m n I
,doejrula:L"'l bir S naktas:t.nda kes:l.§i.:r.. DolaYJ.81 ile bu si stem~
de A/CIA B ve B C fazlarlh bu nokta etrafJ.nc1aki bolgelerde
. x y m n !
bulunmaSl bel(lcnilmelic1ir. Paz JcuralJ.na gore / belli bir sJ.ca1<.-
I i
11k , arallglnc1a en' <.;ok U9 faz dengcdc bulunabileceginden J bt 1e - '

§iklerle sac1ece }~ar§l ko§cnin birle~l'tirilrnesi sure'tiyle YU]?l.-

I '

yl
. "
olu§·turacak fazlarll1 nelcr olclugu 1colaylJ.kla
, . !
belirlenebi-
lire Yapllardan sadece U9U bir arada bulunabilecegine gore~

fazlarda~ ,
biri
,
}~ayboluca)("t).r. Ancak hangi ]~'~sitin
':<ljol\'
gergek £1-
, Zl verecegi, yani fazlardan hangisinin kaybolacagJ. ancak s:
I :

. no1\.tuolnlI1 bile:]imi.ne sahip ala§J.TnJ.n 1cris·tal yaplSJ.nJ.n miki

i i
roskopik
,
incelenmesi ile belirlenebilir. th:neg-in bc)yle bir!I
• ." - , I

ara§t.l.rmu. ~e1(il Lll b' dG gos't.erilen dagJ.llffil verebilir. Quert-

• • I ' • I

Ier' tarafJ.ndan gcli§tirilen bu ~aprazlama yontemi J UC;lU pe~

• I

rit~kti~in ortaya g11(tl~1 haIler dl§lnda daima iyi sonug ver-

i

me]~·t8dir I)

c c
0)

4 - - -_ _...Jo:....- ~ B AL------'------:~:;;:___-~------..lB
I!
I
~ekil 11-1 u,J JJ: Guc'l:tler 9aprazlClrna yc)ntemi ile yapllarln I
belirJ.enmesi (U9 bile§snli sis'ternlerc1e) ;
I
I1
!
f
1
 - 47 -

3.1 tic( bile§enli (leDge c1iyagramlarlnda }~onsantrasyon hesaplarJ.:

Ala~J.m element1erinden birinin Oranl.DJ.n ~ok yU1cse}(, cliger

ikisinin u Z oldu<jll 11 Ltllcrc1e i U(~ bi.le~icnJ.i clGn~Je cliyaIJrarn.1.. ora-
DJ.. yUksek alan ala§~m eJ.ema.nJ.nl..n bulundu<]u ko.]e esas al~nara}(

dik a~l. Qltlnda ~izilir. AglYl meydana gctiren 9izgiler Uzerin-

de diger me"tallerin )(a-tkl. oranlarJ.nJ.. gosteren <;izgiler 9"izilir.
geki1 '12' de vcrilen diyagram
ic;;in ala§l.rnlarl. olu§"turun: e1e-
merrtlerin kat1.11.rn oranlarJ., 51.-

~
6
rasJ. ilej

1 - - - - - - - - - - - - -q l-3 L1 = % 1,0 D- % 4,0 Cj % 95 J.. . i

I

u5
-4 --- - - - --<f' L1 L
2
= % 1,5 B-, % 2,5 c- 0/0 96
I 1\.;

~3 t
-2 - - - - - - - - It- - - -q L2 L
3 - % 2,0 D-
, I % 6,0 Ci % 92 A~
I
1 olara1\. elde edilir .. Eu ·tUr U~­
, . III denge sistemi g~steriii§ine
°A 0, 5 1,0 1,5 · 2,0 2,5
(%) 8 -~ ornek olara1\. Guillet ve !·laurer
.
doklim ala§1m diyagramlarJ..'ve-
§ekil 42. Bir ala~J..m eleman1.-
n1.n yUksek oranda bulundugu rilebilir.
U91U denge sistemlerinin pra-
tik yoldan gosterili§i Hoi/nal U<; bile§enli denge
diyagramlar1 191n gcgerli olan
bir kac; onernli temel kural bi-
c linmel("tec1ir. Bunlar,
a- Uggenin k~§esinden gegen
bir dogrunun -Uzerinde bulunan
)(onsantrasyonlara (bile§imle-
re) sahip noktalar~n di~er iki
ala~1m elemanlna ait oranlarl

so.bi"t degerler verir. Orn~9Jn

diyaa rnm Uzerinde vcrilen!L 1 ,
L I L ve L no)(talarJ. i9~n
2 3 4
% A, %B ve % C oranlarJ..;be- I

lirlenip yazllacak olursa,

§ekil 43. U91U denge sishc-
minde kOl1san"triJ.syon ili~;l(i.­
lert.
 - 4·8 -
L : % 60 A + % 0 B + % '10 C·, pI
/0 l\. % c = 60/40 = 3/2i
1
L :
2
% 45 A + % 25 B + 01
/0 30 C ,.. 0/
1° A %c =: 4·5/30 ::: 3/2;

L :
3
% 30 A + % 50 B + % 20 c·, 0/
1° h %/:.C
I'
- 30/20 = 3/2;

L : % 15 A + % 75 n + % 10 c- %A IU C := 15/10
0/ := 3/2,
4 I

'olup, burnda %A: C;~ iQi-n 3/2 OrlinJ. l\.orunrnal\'tacb.r.

b- U90cnin hcr1l.angi b:Lr ·taban~na 9:Lzilcn paraleJ. c10rjru Uzcn:;1n-

de bulunan )(onsan"trasyonlara (bile§irnlere)~.snhip ala§~rnlarda
paralel c;~iz.1J.en ].:.enar~ goren ala~J.rn (;lemanlnln bile:~d.mlerdcki

l(atl~1. oranl degit}mez; ornegin, I

S:
01
L 1° 85 A + 01
)0 0 B -1- % 15 Cj

L :
6
% 50 A + % 35 B + % 15 Cj

L : 01
1° 35 A .. + ~ 50 B + 01
I" 15 Cj
7
L8 : 01
IOJ 0 A + % 85 B + % 15 C,
:olup, bu degerlerden de 01
Iv C orr.:tnlarlDJ.n s ubi t ]calcl,J.03. aC;l]cc;a
I

,gorUlmektedir.
I
'j
c- FarklJ, iki bile§ime sahip ala§lmlarda·.1 Uc;'UncU bir kari§J.ffi
ya da ala§lIn yap~laca1c,olursa, olu§Clcak aJ.a§llTIln bile!limi dai-
rna )(endisini olu§turan konsantrasyonlarJ.. birlegtiren c;izgl uze-
rinde bulunur. ornegin, bile:~imi % 30 1\.1 % 10 IJ 'Ie % 60 C I ~Jen
'iba~e·t
30 gram L g al(l~llm ile, yinc bJ18ijd.m:L % 5 A, % 20 B: 'Ie
~ 75 colan 70 gram L IO ala§lmlar1n1n birlikte ergitilmesitle
dlu§acak' ala§1rm.n yeri L nol~·tas1 olur. ~Unl~U 30.0, 3+70 .O·~ 05=
11
% 12,5 Ai 30.0,10+70.0,20:::: % 17 D ve 30.0,60+70.0,75= % 70~5 C
olacaktlr. Olu§an bu ala§J.rna ait b:Llc§irn grp.fikle de bulunab.1.-
l-i.:c. :tki nokta arasJ..nc1aki Qizgi ala~J.rn1 o1u§·turan ilk ala~?m
elemanlarlnln ml~ktarlarJ.nJ.n ·tersi oranJ.nc1a 1:101 Uneceginden j

ffi :m =70/30 veya m :m =: 7/3 91ac~(tlr.

1 2 1 2
Uc; bile§enli denge diyagramlarlnda konsantrasyon v,eri:'"
:
ler1inin agl.rllk ylizdeleri yerine, atom ve hrJ.cl.m yilzdeleri pin-
sinden hesaplnnabilmesi i9in

xA atom % Ai
 - 119 -
GB
1'~ oj
:K ::::: ----- .. 100 atom tu 13;
B G
G G
A B C
+ -I-
1-1
A 1'13 1-1
C

G
C
H
C
::x :::::
C
!lOO a-torn % c.
G G G
A B c
H + + 1'-'1
A HE C

Yu}~arJ.dal(i e~;j.·tliklerc1e GA,A rnc:"talinJn; G , 13 rne'talinin

13
ve G de C metalinin agJ.rllk oranlarln~ l]rjs"termek"tedir .. Ayrlca
c
, A metalininJ }1 n, B metalinin ve t'1 de C mel:.alinin atom a~J~r­
.l'-i
A c
llklar.1.n.l. gosterrne]<:tedir. A, B ve C me'tallerine ai t ozgUl ag~r­
llklar SlraSl ile A'D' C 1S81 buradan haclm yUzdelerini
hesaplamak yukarldakilere benzer ~ekilde kolaylll:.la mUrn}:.Un oIur:

G
A
J'A
V
A
=: -~-.lOO haClm % 1\;
G G G
A u c
+ +
fA .fB .Pc
Gg
J'B
V B= :100 haCJ.rn % Dj
G G G
A B C
+
P
+
.P Jc
A E

haClm % C.

Yukarlda elde edi18n 8§i-tlilcleri §tiphesiz daha fazla

bi~e~}cnin bir ill:-ac1u bulundusjl.l hallex: :Lc:;Jn 'J~ni:} 10 lInek l~oJ. :ly-
IlJ.~la rnUmkU11dUr.
 - 50 -
c
3.2 tic bile§enli denge di-
/90 \ yagramlarlnda kaldlrag
w----'i----J( 80 ".-:
o ]colu baCp.ntlslnln uy-
70 0.-/
.9].!lanmasl ;..
60 ()
t"r-,..,Ii-\r--ll

'(-""*"--f~--7':+--+']~ 50 u~ bile~?cnli c1enge di-

.fr-i--:rt--J~ 40 yagramla.rl.nc1a da yine iki
·,1
1'r;--:-t.r"--n--.A~-~-jI..--\'\--)( 3a bile~enli denge diyagr~nla-
20 rlndaki gibi kaldl.rag kolu
90 t: '10 (levye, manJvela) bagl,nt~­

A - B SJ. Uy(julanab.i.lir. Ancal< bu

o 10 203040 50 607080 90100
uyrju.l.arna oradillcLnc18n f: ark-
( 0/0 ) B -1fII--

§ekil 44. U91li denge sisteminde

Ildlr. oD1eginj % 35 A +
kaldlra~ kolu (levye) % 35 B ve % 30 elden olu-
baglntlslnln uygulan-
§aD bir ala§J..m belli ~ir To
masJ.. .
sJ..cakllglnda bile~imleri % 65 A. + % 10 B + % 25 C alan tX I
% 15 A + % 75 B + % 10 c alan r ve % 5 A + % 30 B + % 65 C
J

61an l fazlarlndan olu§sun. Ayrlca bu Ug faz verilen ~J..cak­

11kta denaede bulunsun.,L
o noktas1 her ~eyden'~nce bu U~ nok-
tayl sl.111rlayan U<;gen ic;erisinde bulunacalctlr.. Bu c1urumda L
noJ~tasl sanki' sistemin aglrllk merJceziyrni§ ve ef.. I f I "{ i da 0 •

dengede tutulan ilg farkll aglrllkrOlG gibi c1U§UnLilebilir. Ug

faZll1 uygUl1 58<;im1 ile , me<. -I- m~ + In't ,::: % 100 olacak f}e-
kilde La I dan deste1-(lenen He; faz dengede bulunacaktlr. DolaYl-
61 ile, bu fazlarln oranl dar
I I " , .\ ,,!.J,l, lc',l\d \ ~:I'IJ' .
L X , -." '? . ~. -' c . 11 • .L Y L z
o ' .~ 0 ' 0
01
/e met = ... 100 , ::: ::: • 100.
~x

Yukar~daki diyagram i91n uzunluklar goz onlinde bulundu-

rularak,
15 12 7
m oG = .. 100 ::: % 43; m~
1-
= 36
• 100
_ 01
- . /0 33; m r = -------'-.• 10 0 ::0.10
35 29,5

vc bu,rnc1t\l1 da 111 ol + m p -I- In'li :::: % 100 elde edJ.l tr.

-
fr/;'j -::: 5IiICiFl/I)(,:t...r.-,')].tr
 - 51 -
3. 3 Uc; bile§enlJi denge sistemlerl l1e ilqil~.s.e.llamalar :

3.3.1 Bizmu-t-kalay-)cur§un UqlU denqe sintemi :

Eizmutun ergime s~calclJ..gJ.. 271 DC, kalay~n 232°C VB kur-

~unun da 327°C I dir. Bi zrnu"t kalay aras~nc1aki ikili sis"tqrne ai t
ote)-~t::Lk nol~t:a 139°C ve % 42 8n c1ege:Cinde, kalCly kurtlun ikili
sisteminin ote1(ti1\: no1("tasl 181°C va % 62 5n degerinde ve ni-
o
hayet kur.~jLUl bl~IIIUt :l1cili nistemJnin ;":d:.c.lc-l:ik nol\.ta5~ cla 125 C
ve % 43" 5 Pb c1egerinc1e bulunrna1(tadlr.

u~ bile§enli denge sis"ternlerinin g(js'terildigi 1caEcs mo-

dellerinc.1e Sl vlla'§manln gGr~ekle~?'tigi lil(idUs yUzeyleri 1colay-
llkla se9i1ir. Ornegin Pb-Bi-Sn U9 bile§enli denge diyagramlD-
del kur::;;un ko~esinc1en al~alan likidU.s ylizeyi, yine kalay ve
bizmut ko§elerioden ineo likidLis yUzeyi :LIe kesi§ir. Kesi~me

bir egri boyunca ger90kle:~ir. S:lDl:om:l.n H9 ayrl kl-)~)Cs:tnden al-

9a1an yLizeylerin kesi:';Hne egrilerJ.nc lI o"tcl:"t:i.k oluk" ve.ya lI(jtel(-
"til<: C;ukur ll adlal:~ veriliJ.::. (j lekL:i"k olll.l::..lar 1"k111 0 iotcrnlertn
otek"tik noktalarlnc1an' ba§layarak U<;lti sisternin otektik nol(ta-
Slna l\.adar al<;allrlar. Kesi§rne egr.ileri Uc.;lti sistemin II terner
otek·tik lt
noktaslnc1a birle§irler. Ala§lma U~UncU bir elementin
ilavesi Raoul·t yasaslna gore, U<;lU Gistcrne Cli't o"tektik nokta-
D1n ergime slcakll~lnln dli§mesine yol a9ar., ~rne~in; Pb-Sn a-
la~lmlarlna5Urekli bizmut kat11masJ.. i1e Ph~Sn araslnda ikili
sistell1de rtievcu"l:. olnn' o'tekt1.k nolet'ayn ai"t slcal\:.lJ.l<: 181 °C I den
96°C I ye 1~adar dU§er. Aynl :.?ekilde Bi+Sn araslnda]ci otelctiJ(
noktaya ai t 51.cal(11k Pb 1Gl'l:k1.f]lYJ.Cl V~ nihQyet Pb /-B1 araoJ_nda-
}~i otektik de Sn ka"tklslyla aynl slcakllk degerine )(adar dU-
§UrUlebilir. Son deger U91U o"te),.-tik i~in % 51,5 Bi+ % 15,5 Sn
+ % 33 Pb olarak belirlenmi§tir.
:tki bilcgenli denge sintemlerinde G'telct::lk nokta ne ka-
dar oncmli i se J Uc; bile:}cnl1 c1cnUc Oi:31:8rn.l.crinc1c drj yincter-
ner otektik a.yn~ derecede unclnlic.1ir. Dir l~Ll!.i;ka dcyiglc, yl-nc
burada en son }~atlla§an - SJ.Vl ·terner o·te]·-:.l:.jJe noktan~n ](ODsant-
rasyonuna sabiptir ve a9agldaki reaks1yon uyiJ.rJ.nca ka'tlla~J.r:.

SE = (Bi+Pb+Sn) ~;') i (\/l/- "I) ;

'I
\',",,\,'.' I ",').

I d 1/11 t ,'I Io",t,

(
-) \'"
I I I
I I' ;, .."",
I 1-,
 - 52

Sabi t slcakllkta terner o·tek·tik yaplya gegi§en bu son Sl Vl-

dan Bi, Pb ve 8n kristallerinden ibare·t, inee tanecikli ola-
rak dagllml§, ama homojen olu§um gostermeyen bir topluluk
olu§ur.

iki bile§8nli sistemlerle U9 bile§enli sistemlerin~

kar~J.la§t1.rllmasl. kJ..saca c:u~agldu.k:L gibidir: 'Ii

11<:.i bile§enli denge sis·temlerl Ug bile§enli denge sistemleri

Te)<. fazll alan (51 V1, kat1. eri- Tek fazl~ haClm (SlVl, katl
yik) eriyik)
11\:i fazll alan ..(S+A, A+B, 5 1 + C;if't fazl1. haclm (S+A, A +B,
8 ) 5 1 +S 2 )
2 r

U9 fazll haClffi (S+A+B,A~B+C)

otekt.ik S).c;~tkl).k (;i '?(j:1..s1 Ote1~t:j,1\;, yUzey

ote)c:l:ik nokl:a (S=l\-\-D) ot:.e]~·tlk egri (S=A+B)
U~~lU (tcrner) (jl:olC't:l}~ no1~tu
(8 .- A + B + C)

SlVl (likidLis) ~izglsi SlVl (l~kidUo) yUzcyi I

,d,'"
Katl (solidUs) ~izgi8i Ku·tJ. (sol:Lc1Uo)
I
yUzeyi

Herhangi faz SlDlr gizgisi Herhangi faz Slnlr yUzeyi

:[ki11 sistemlerc1eki nol;:ta, '~izgi ve yUzeylerin yerini

i.ic;lU si5·tem.lerde 9izgi, yLizey ve haclm allr.

Bir i}~i bile~enli denqe

sisteminin farkll faz b61-
gelerinden olu§tugu d~t.?UnU­

I lebJ.lir .. Hornoj en DJ.Vl'i

I
fuz
t- bc)lge S.i. (I) I n in a.ltJ. ndn
~

.Y
n 8+A (II) "e S+D (III) nolu
o .. ---------~-----I bolgeler bulunur. II ve III
lJ
U1 IV nolu alanlar yatay bir 9iz-
- I

giyle A+B (IV) ikili faz

A B bolgesinden ayrlllrlar.
§ekil 45. iki bile§enli bir denge-
de faz bolgeleri
 - 53 -

±ki bile§enli 'denC]e sis'temlerinc1ekine benzer Siekilde

Ug bile~enli sistemlerde de Ug boyutlu faz b~lgeleri olu§-
turulabilir. Hi tekim Pb-Sn-Bi Ug bile§enli denge c1iyagrarm.:n-
c1a 8 adet bu tUr bolge bulunmalctadlr.

1 Adet U9 faz bolgesi (Bi+Sn+Pb),

3 Adl~'t iJ~: :EclZ bu1c.:Jcs:L (S+D:t.+Sn), U3+D:L+Pb) , (S-I-Sn+Pb) ;
3 l-\.det il\..i. faz bolgesi (5+811) / (S+Pb) J (S·I-Bi) i

1 l\de'!: tek fiJZ bLilgesi (5).

Ug bile§enli denge sistemlerinin daha kolay anlci§llma-

51.11l saCjlalllal\. ic;in tiC; boyu·tlu sis'temc ,ai't Uncrnli nol(ta ve
9izgilerin konsantrasyon dUzlemi Uzerinc.1eki izdU§limleri all-
nlr. Urneg:i.n yukar.l.da verilen Pb-Sn-Di U(~~lLi aJ.af~~lrn ciqterni
i9in a~a~lda verilen denge diyagraml elde edilir. Diy~gramda
ikili i.li~kiler de dUzlem Uzerine ak,tarJ.lml§ bulunmaktachr.
iki bJ.le§~nli. sifj'tomlcJ:'e t:d,'t (-;i'tc1cti.l~ nol~'l:alar olan El'
I I I

E ve 1~311Ull ay;:tkldrl U(~~lU Di!J'tcr!1clc E I 8 vc E~3 no1ctLllarl

2 1 2
ile verilmi§'tir. Eu no]~'talardan ikili o'tel<:tik oluklar ba~lar.

DLi§i:1A' 51 cal(.llgl gcistermek igin oluk ~zerine ok konulmu§tur.

Her Lit; Ol1l0Lll1 birlc§t.igi nok'l:.a 'tcrncr:- ot8kt.U\. nolc:tu. ((Jt:ek'tik
.. f
~tlk\l:t:") I d.1.1:'. D:i.yr:lgri:lrnc1a bu nok'/:a E'r ile ~1('5s I:crilmi§:tir. i1~i-
l i ve ti91ii sis'temlere ait 5abit slca](lJJi:' c;izgileri (izoterrn-
Ier) de ayrlca gos'terilrni§'tir. Izo'(:I~rmlerin yal(J..l1 'Ieya uzak
oll1~u likic1tis yLizoylcrlnin l((j.~e ve keni1rlClrdan i'tibaren nasJ.l
dik indiJ-:l1.3ri i~~i.n bir (')l~Lic1lir. Orneqin i zo'terrnlcr c;ol'\. yak1.n-
sa ~lU~cyin (11k ol(1utiu nnllll}l.lJ.r, ukni halc1c yUzl2y u7.. egirnli-
dir. Bu diyagramdan gidilerek herhangi bir ala§~rna ai'~ lilci-
,dUs 9izgisi beli.r:lenebilir. Slcakllgl okuIniJ. dUYC1rl:tll01 iki
i 20terrn araSl u zakl~9~n artrnasJ.. ile ar'tar. O'tektik }cuyuyu Uc;-
genin ko,]elerine baglayan kesik ~~izCJiler (S+Sn+Di) I (S+Sn-\·Pb) I

(S+Bi+Pb) U9 faz b~lgelerinin projeksiyonla=lDl verir. Bu pro-

je}~si.yonlar ayn1 zamanda (S+I3j.) I (S-l-SO) ve (S+Pb) ikili faz
bolCjc ler:lni.n 'de pro j el<:siyon1arJ_dlr. Eu iic; kesik <; i zC]i J lit; 0-
'l':'l:.JkLik oluk V(:. llC; O'tc};:l:j.l-c llol\:i:il. yard.l"mJ, J1e her ala.:;>lmJ..n kris-
t d 11 ~ ~ D yo 11 DO y.1.7 J. l\ ~~.1- ,,: 1 i1 n ill) :f. 1. :!.l:- •
 _ :;l} - '1'1,:
1.00 'f

"
51V\

1+00
327
200
100

200 S+8i
271_ SlY} .300
300 327
.1.. 00
400
g <il 46. Bi-Pb-Sn sistemi lizerinc1e projel(siyonlarJ.n, i.Zo-
e1 tcrlnled.n, ot.el(til( olugun gosterili§i

Sn
S+Sn
b)
c) "
a)

SlV1

St8i
.Bi
250°C
 - 55
Sn Sn Sn

..........

S ... Bi+Sn
E2-:,
S+Bi b
Bi + Pb.,.Sn
8i S+Bi+ PbE3 Pb Bi <95 DC Pb
d) 100 DC f)
ge1<il '17 a-I: Bi.-Pb-Sn Uc,;lU sis·tGrninde c1cgi,,?ik slcakll}:;::larda
katlla5ilnan~n seyri ve yap~ degi.~iklikleri

Iz.o'terrn kesi'tlerc1en gidilcre}~ soz konus\l s~cC11<J.J..1:d.arda­

ki fazlardan hangilerin1n c1c:ngcdc bulundu1<.larlDJ. ve bllnlarJ.n
bileQimlerini belirlemek }~Dlayllklu. rnLiml~LindUr. Bll diyagramlar-
dan ayrlca ala~~lrrun kris'talizasyon olayJ. c1a ta1\:ip edilebilir.
~ekil 47 a-f I de veri len diyagramlarc1a Ei-Pb-Sn U(;lli cl~nge
si:Tterninin 250 °C I 200°C, 100 °c, 96 DC ve bu slca~(lJ.g:Ln al-
t1.n(1111(i l\.at.l.lil~~mo. VG £a:-~ deCJi:~d.mJ.eri.
acb.1n ac1:t.ffi ':Josi:erilmi[}tir.
250 °c slcakllkta., Pb ve BJ. kOfllcJ.crinde ka't1.1C1!Jrnu }~lsmen ba§-
larken i 3n ko§esi i1e I ornegi11. L bil,eq.iminc1eki bir altlG1.m he-
nUz ·tamamen SJ.Vl haldedJ.r. 200°C I de her Lie; kogede de primer
l~rls'talle§rne ba§lam1.~·t1.r. Ancak ayn~ aJ.C::l.s~~rn hnltt ·tarnarnen 5J.V1.
halde bulunma1ctac1J..r. Slca1\.llg~n azalrnasJ. ile birlikte primer
kris·talle~l1ne bolae1er:L de bUyLir. 181°C' de 8+S11. ve S+Pb bol-
geleri E ote}ctik noktaslnda birle§irler. Slcakllg1.n dU§mesi.
1
ile S+Pb+Sn bol<J8sindeki }~ris·talizasyon,da U(~gen bi9iminc1e or-
·tay.a (:;~ }:aJ:-. ~ e1(i1 117 c I de 150 °c i~in <;i z:Llen l~c si t·te L ala-
~J.m~ S+Sn alanJ. igerisinc1G ]c(}lmo.l,:tadlr. TIu c1a btl slcaklJ.kta
ax..tlk slvJ.c1ul1 P.LiIT\C)~ 3n lcrist.C\llcrinin ClyrJ.;:ma}:ta oldugunu
gostcrll1cl\.lcdlr. 139°C I den i,tibill:'Cn S+Bi vc 5+311., 125 ~C I den
i tibaren de S+Di vc S+Pb birlc!:.lcrek S+D:l+Sn vo. S+Di+Pb 1::>01-
gelerinl olu§ tururlur. 100 °c GJ.cQklJ.kl:.Cl B+Sn I s+pj) ve S+Bi
primer 'Kristali zasyon bolgelcri ve -tUrn biner otek-tj,k S+Sn+Bi I
S+Sn+Pb ve'S+Pb+Bi bolgeleri bir Llc;gen §eklinde kesi§irler.
Kallntl Sl Vl bolqesi U91U otektik noktanJ.n (otelctiJc kuyunun)
CievrCAj,nclen iba.:cet J.r.Uc;:lHc bir bijl time slk:t.l?lr. Yukar:J.c1a veri-
 56
I,
le:n L a1a91OO ise , S+Sn ve S+Sn+Pb SlDlr ~izgisi Uzerinde:,
bulunur. Sogutmaya devam edi1diginde L nolctasl il:ili ote}<.-
tik kristalizasyon bolgesine girer vc·sJ.vldan 100 Gelden
i tibaren ikili Sn+Pb otektigi ayrJ.§lr.

Ur;lU otektik nokta (o·tektik kuyu) olan 96°C I de allna-

, ,

en1\. kes:i.t:tc prlmer kriBtC:ll1.zasyon b()l~JeJ.er:l.nin Errsn, ET'J?b: ve

ETBi 91zgileri lizerine kaydlgl gozlenir. KalJ.ntl 51 Vl sad!e-
ce bu noktada vard1r. Eu DJ.V~ ar"tl].: UglU otektlgin bi~:c!}irni­

ne sahiptir. L ala§1.n11 da S+Sn+Pb bolgesinin ic;erisinde bu-

lunur. 96°C I nin al t1.nda 'tUm ala§lrr\ }:a"tllag1.r. Ala§J.mJ..n ya-
Pl Sl Sn+Bi+Pb I den ibare't olur. L a§amJ.Dl Ida katlla§maslDl:
liglU otektik reaksiyonla tamaIl11ayarak son'a, 8rdirir~

L ala§lmlnll1 katlla§masl }::lsaca takip edileceJc olur-

saj bu a1a§J.ma ait homojen SlVl fazdan once primer kalay ~·\.ris-
, . I
talleri ayrJ.§1.r](en I d~l.ha sonra bununla Sn+Pb primer (jtekt:ik
kristalle§me bUtU.nle§ ir. Ni}1aye'c 96°C I de ar'ta kalan 51. vJ.:dan

Sn+Bi+Pb I den ibare·t bir o·tek'tik karl§J.m rneyclana gclir.

Bizmut. fazl sadece liglU o·te}:.. til~·te, kur§un faz1. iki11

!
ve U<;l 1.1 ote}~tikte I J<:alay fazl c1a her He;; tip doJi:u yap1. sJ.nda
c1a bulunur.
~el(il t18 I de L ala§lnunlD ](atlla§maslna ait sogutma 'eg-
risi (1511 e(jri) verilmi§·tir. Burac1a a nok·tas1nc1a ilk ]<'1.rll-
rna ve. buna baglJ. olarak sUrekliligin 1caybolmasJ. dikkati ge1c-
mel~tec1ir. ikili· Sn+Ei o·tektiginin ayr.~§masl ile b t de birk1.-
r1.1m~ c1aha olur. c-c1 duralclama bolgGsi 1.19.1.li otektigin' )(a1.:1.-
la~t19J. . sUrelcrc [1i ttir. Bu egr:Lden de 90rUldUgU gibi, bir
li9 bile§enli clengede }catJ.IC:lt~ma kadcme1i ve s\.\rc](li azalarak
d~vam eder.

3.3 \) 3 NaF-M(]F 2-Ca.E.2 sis·teminde ka·t11a9man1D seyri:

~imdi
de NaF-MgF -CaF UgIU sistemi tizerinde bir uygu-
2 2
lama yapallmD Eutuzlara al{tt i)(i bile§enli sistemlerden NaF-
CaF ') ve HgF ')-eaF ') kendi aralarl.nda basi'c birer otek:l:i1c siste-
... L.o ...

me- sahipken, Iv1g1;-2-Nali' arasJ.nda 1'1gli'2.Na:E' ,formUllli bile~ik tuz

gOzlenir. Do1aylsl lIe bu 5i-stem ilci otelctige sahip·tir. Sis-
temde dart tepeli bir dag silsilesini andlran tepeler ~lrubu
 f ~: '

- 57 -

190
180
t 170
'0 160.
~150
.J:.
.::: 1 L,. 0
-Y
0130-
u
U)120
110-
s -p.-(Sn +Bi1
b~+Bi+Pb)
100 ___-----.c. ----a.ci\
.-- . _ _4._ -'' ' - Oi
90 ~-.--
; I ~

Zoman --
g eki1 40. l:li-PlJ-SJ1 UgIU al<l§lllllnda b:lr IJ lJil Clliwinuc]ti ala-
§J.m~n )(a'tl.la§ma seyri.

SIV l

SIVI

14~ /l 1L,QO ;1-

,
l
120~~ / 1200
1000 1000
SOD 800
N a F, I---------.::'---~~-~_l---J.-L-~...:.,-_C C1 F2

~gg 800

1688 r38o
1'100 StY! 1100
1200 1200
1300- -1300
"1ft 00- 'lliOO

~c1\j.l 119. Nap-caP2-M0::'2 tiglU slst.emtne a1.t deniJe diyag-

ram1- ve i1\.ili sistemlerin a<;J.llnJ.11U.
 - 59 -

n111 ihmal edilmesi, bu olasl de~ilse, etkilerinin UgIU 5is-

tem Uzerinde gosterilmcsi, yu c1a yaz~lJ. olarak belirtilmesi
uygun dU§e:0 o

Eger ala§J.n1 elemanJ.nl.l1 basi·tlef;j'tirilmi§ veya kaba

bir yal\.l~:iJ.mlC1 vcrj.J.mi~ cle(Jerlerle et}:ileri gostermek arnaca
uygun dcCjilse yo. del yctrniyorsiJ, l)(jyle durumlarda ozel <;izirn-
ler yapmak va sist.ematik c1L\zenlcnm:LQ ver11erden hareket edil-
mesinde yarar varolr.

5. KA Yl~AKCA: .

1. Bargel, H;.J. ve G. Schulze, IIWerkstoffkunde l,t,VDI-Verlag}

2.Aufl.,DUsseldorf, 1980 1 368 s~

20 'Schumann J I-L~} "l-1etallographie ll I VEB Deutscher Verlag fUr

Grundsto£findustrie , Leipzig, 1964,2.Aufl.621 s.
3. Borchers} H. I I'He'ca11kunde I ", l\.u£bau dar 1"Ietalle und Le-
gierungen J SC3.JTlJTllung Goschen, Nalter de Gruyterlund
Co., Berlin W 30 1 Dd.132 I S.101-117.
~'. ,Jost, W. \ ve Troe, J . , "Kurzes LGhrbuch der physikalischen
Chemie " , Dr.Dietri'ch steinkop££ verlag, 18 .Auflage,
Darmstadt, 1973, 8.165-169.
5. Oelsen, \~. ve sch Lirmann'"E. } II Schlackenkunc1e I'} Mil tte, Taschen-
buch der EisenhUttenleute, Verlag W. Ernst undfSohn,
5oAufl., Berlin, 1961, S. 146-181.
':7j1ii~;
" ,
'I

J:I , j ~.; fEr /vleta {i;;"j-" E lr/t/rvr/ iJ;-/i.(·I-m;,-

L'../~I Cc.'{, ')m~ {, .I

I.
~"" ,-u (.. t-' G ~ / 1/1 t..i j-la.':-11Y1e. d' IVI • J(I{,II,~1/l1
1 (/ I't'
~/J e./l1 c .!i.{c,.-/,.''-£,

11? i.- u-/LA. I) 111/,Jtl'.

J: /7t::" /7 I;]~. ~
£ "'~5: S/l'liA ,"} ,;1(.;£"" '- ~'jll7. tr
£ ... p".>ttJ: SI/;()J1'/;C.'1!2!J11JC.,f./~C.7)