KATA PENGANTAR

Alhamdulillah, puji syukur kehadirat Tuhan Yang Maha Esa karena atas
rahmat dan karunia-Nya penulis dapat menyelesaikan referat dengan judul
Hipertensi pada Kehamilan sebagai rangkaian kegiatan Kepaniteraan Klinik
Ilmu Kedokteran Obstetri dan Ginekologi Periode 7 April 2014- 23 Juni 2014 di
Rumah Sakit Pertamina Bintang Amin Bandar Lampung.
Dengan ketulusan hati penulis juga ingin menyampaikan rasa terima kasih
kepada :
1. dr. Bambang Kurniawan, Sp. OG selaku konsulen kami yang telah banyak
memberikan ilmu, petunjuk, nasehat dan kesempatan kepada kami untuk
menyelesaikan referat ini.
2. Segenap staf

Instalasi Kedokteran Obstetri dan ginekologi Rumah Sakit

Pertamina Bintang Amin Bandar Lampung.

3. Seluruh pihak yang telah membantu terselesaikannya referat ini.

Penulis menyadari bahwa referat ini tentu tidak terlepas dari kekurangan
karena keterbatasan waktu, tenaga, dan pengetahuan penulis. Maka sangat
diperlukan masukkan dan saran yang membangun. Semoga referat ini dapat
memberikan manfaat bagi kita semua.

Bandar Lampung, April 2014

Penulis

ii

DAFTAR ISI

Kata Pengantar ............................................................................................... ii

Daftar Isi ........................................................................................................ iii
Daftar Gambar ................................................................................................ iv
Daftar Singkatan...................................................................................................... v

BAB I. PENDAHULUAN .....................................................................................1

1.1 Latar Belakang ................................................................................................. 2
1.2 Batasan Masalah .............................................................................................. 2
1.3 Tujuan Penulisan............................................................................................... 2
1.4 Metode Penulisan ............................................................................................. 2

BABII. TINJAUAN PUSTAKA

2.1 Definisi Hipertensi dalam Kehamilan ................................................. 5
2.2 Klasifikasi Hipertensi dalam Kehamilan .....................................................5
2.3 Diagnosis dan Gejala Klinis .........................................................................6
2.3.1 Hipertensi Gestasional.......................................................................7
2.3.2 Preeklamsi .........................................................................................8
2.3.3 Eklamsi ............................................................................................11
2.3.4 Superimposed Preeclapsia ...............................................................11
2.3.5 Hipertensi Kronis ............................................................................11
2.4 Insidensi .....................................................................................................13
2.5 Faktor Risiko ..............................................................................................14
2.6 Etiologi .......................................................................................................15
2.6.1 Invasi Trofoblastik Abnormal ..........................................................16
2.6.2 Faktor Imunologis ............................................................................18
2.6.3 Vaskulopati dan Perubahan Inflamasi ..............................................18
2.6.4 Faktor Nutrisi ...................................................................................20
2.6.5 Faktor Genetik ..................................................................................20

iii

2.7 Patofisiologi ...............................................................................................20

2.8 Pemeriksaan Predikatif Kejadian Preeklamsi ............................................22
2.8.1 Pemeriksaan Prediktif yang Telah Ada ............................................23
2.8.1.1 Pemeriksaan Baku pada Perawatan Antenatal .....................23
2.8.1.2 Pemeriksaan Sistim Vaskular ..............................................23
2.8.1.3 Pemeriksaan Biokimia .........................................................24
2.8.1.4 Pemeriksaan Hematologi .....................................................26
2.8.1.5 Ultrasonografi ......................................................................27

2.9 Pencegahan ...............................................................................................28

2.9.1 Pencegahan Preeklamsi .................................................................29
2.9.2 Pencegahan Eklamsi .....................................................................31
2.10 Penatalaksanaan hipertensi dalam kehamilan ..........................................32
2.10.1 Pandangan Umum .........................................................................32
2.10.2 Penanganan pra-kehamilan ...........................................................33
2.10.3 Penatalaksanaan hipertensi kronis selama kehamilan ...................34
2.10.4 Penatalaksanaan preeklamsi ..........................................................37
2.10.5 Penatalaksanaa eklamsi .................................................................43
2.10.6 Pilihan obat anti hipertensi ............................................................51
2.10.7 Efek Samping Obat .......................................................................58

BABIII. KESIMPULAN ................................................................... 60

DAFTAR PUSTAKA

iv

DAFTAR TABEL

TABEL

HALAMAN

Tabel 2.1 Gejala Beratnya Hipertensi Selama Kehamilan .....................................10

Tabel 2.2 Penyebab yang mendasari hipertensi kronis ..........................................12
Tabel 2.3 Klasifikasi Hipertensi Kronis .................................................................13
Tabel 2.4 Panduan Obat Anti Hipertensi ...............................................................58

DAFTAR GAMBAR

GAMBAR

HALAMAN

Gambar 2.1 Implantasi plasenta normal................................................................17

Gambar 2.2. Atherosis ............................................................................................18
Gambar 2.3 Patofisiologi terjadinya gangguan hipertensi akibat kehamilan ........19

vi

DAFTAR SINGKATAN

vii