TUMER

ANATOM
KONU KTABI

5. BASKI- 2009





1









Lokomotor Sistem Anatomisi - 1









2

3
OSTEOLOGIA (KEMK BLM)

Genel Kemik Yaps
Kemikler, vcuda ekil verir ve dik tutarlar, biyomeka-nik olarak kaslara tutunma noktas olutururlar ve kaldra
fonksiyonu grrler, kaslar ve eklemler sayesinde hareketi salarlar hareket sisteminin pasif elemanlardrlar, i
organlar korur, iyon depolar, kan yapmn salarlar. Yaplarnn %60 inorganik (kalsiyum fosfat, kalsiyum karbonat
ve magnezyum fostat vb...), %40 ise organik maddelerden (kollajen lifler ve kemik ilii) oluur, inorganik
maddelerden zengin ksm substantia compacta, organik maddelerin oluturduu ksm ise substantia spongiosa adn
alr.
Substantia compacta: Kemik kesitinde en dta bulunan salam ksmdr, inorganik maddelerden zengindir.
Havers kanallar bu yapya aittir. Bu kanallarda kemik yapsn besleyen damarlar vardr ve periosteum ile balantldr.
Havers kanallarn birbirine balayan kemiin i ve d blmleri arasnda uzanan transvers kanallara canalis perforans
(Volkmann) kanallar denir.
Substantia spongiosa: Kemik kesitinde ite grlen sngerimsi ksmdr. Organik materyalden zengindir, iinde
medulla osseum rubra (krmz kemik ilii) ve medulla osseum flava (sar kemik ilii) yer alr. Erikinde sadece
sternum, nrokranyum kemikleri, kostalar ve koksalar gibi yass kemiklerde medulla osseum rubra bulunurken dier
kemiklerde medulla osseum rubra dejenere olarak yerini tamamen medulla osseum flavaya brakr. Kemik ilii biopsisi
ve nakli iin en uygun kemik os coxalarn crista iliacalardr.
Periosteum: Kemikleri saran zardr. Kemiin beslenmesinden, enine byme ve onarmndan sorumludur ve
aarva duvarl olan ksmdr. Eklem yzeylerinde yer almaz. Hasarlanrsa kemik lr, ligament, kas ve ten-donlar
periosta tutunarak sonlanrlar. Eklem yzeyleri, hyalin kkrdaktr periosttan yoksundur ve arya duyarl deildir.
Eklem yzeylerinin beslenmesi sinovyal svdan difzyonla olur. Periosttan Havers kanallarna uzanan ve periostun
kemik dokuya skca yapmasn salayan kollajen liflere SHARPEY lifleri denir.
Ossifikasyon (kemikleme) Tipleri:
1- ntramembranz: Bu tipte mezenimal ba dokusu dorudan kemikleir. zellikle klavikula ve kafa
kemiklerinde (os nasale, squama temporalis ve oc-cipitalisler, os parietale, os palatinum, lamina me-dialis processus
pterygoidei, mandibula ve tempo-ral kemiin pars tympanicas) grlr. Bu yolla kemikleen kafa kemikleri
desmocraniumu oluturur.
2- ntrakartilaginz: Ba dokusu yapsndaki taslak nce kkrdak dokusuna dnr sonra da kemikleir. Bu
yolla kemikleen kafa kemikleri (skuamoz paras hari oksipital, lamina medialis processus pterygoidei hari sfenoid,
temporalin pars petrosas, ethmoid, concha nasalis inferior, hyoid ve kulak kemikleri) chondrocraniumu oluturur,
intrakartilaginz kemikleme iki tipte grlr:

a. Enkondral: iten da doru kemiklemedir, ksa kemiklerde grlr.
b. Perikondral: Dtan ie dorudur, uzun kemiklerde grlr. Ortada kalan bolua cavitasmedullaris denir.
Kemiklerde genellikle intrauterin yaamn 7-12. haftalarnda grlen ilk kemikleme odaklarna primer ossifikasyon
merkezi denir ve doumda tm kemiklerde grlrler, doumdan sonra grlen odaklara ise se-konder ossifikasyon
merkezi ad verilir. Uzun kemiklerin ularna epifiz, cismine ise diafiz denir. Kemiin uzunlamasna bymesini
salayan aktif oalabilen kkrdak hcrelerinin bulunduu blgeye metafiz denir, epifiz - diafiz arasndadr. Metafizin
epifizlere bakan yzndeki hcreler oalrken, diafize bakan yzleri kemikleir ve kemik uzar, sonunda metafiz
kkrdaklarnn oalma yetenekleri kaybolur ve metafiz tamamen diafize katlarak kapanr ve uzunlamasna byme
son-lanr. Metafizin epifize bakan yzne bu nedenle byme hatt (zonu) veya epifiz izgisi ad verilir. Her kemikte bu
izginin ortalama kapanma zaman bellidir ve kemik ya tayininde bu bilgiden faydalanlr.
Kemik tipleri: ekillerine gre: uzun, ksa, yass, dzensiz olarak ayrllrlar, bir de haval kemikler ve sesa-moid
kemiikler vardr.
Ossa pneumaticum (haval kemikler):
Os temporale (cellulae mastoideae),
Os ethmoidale (cellulae ethmoidales: orbita i yan duvarndadrlar.),
Os sphenoidale (sins sphenoidalis),
Os frontale (sins frontalis),
Maxilla (sins maxillaris)
Temporal kemik dndakiler paranazal sinslerdir.
Ossa sesamoidea: Bir kasn tendonunun iersinde yer alrlar ve insersiyon asn ykselterek kasn gcn
arttrrlar, ismi olan sesamoid kemikler:
Patella (m.quadriceps femorisin tendonu iinde)
Psiforme (m.flexor carpi ulnarisin tendonu iinde)

skelet sistemi:
Skeleton axiale:
Columna vertebralis: 26
Cranium: 22 (Viscerocranium: 14, Neurocranium: 8)
Os hvoideum: 1
Costae ve sternum: 25
Skeleton appendiculare:
Ossa membri superioris: 64
Ossa membri inferioris: 62
Ossicula auditoria: 6
TOPLAM: 206

4

5
Ossa Cranii Kafa Kemikler
1- NEUROCRANI UM
Merkezi sinir sistemi yaplarn koruyan, kapal ve salam yapdr. Yapsnda yass kemikler ounluktadr. Salam
ve intakt bir yapdr, d ortamla balantlar basis cranii denilen taban ksmndadr. Yass kemiklerde dta ve ite
substantia compacta, lamina externa ve interna olarak yer alrken arada kalan substantia spongiosa yaps diploe
adn alr. Her iki lamina da periosteum ile rtlr.

Os parietale: ifttir. n kenar margo frontalis adn alr ve frontalle (sutura coronalis) arka kenarna margo
occipitalis denir ve oksipitalle (sutura lambdoidea), st yan kenarlar margo sagittalis adn alr ve birbirleriyle (sutura
sagittalis), margo squamosus adl alt yan kenarlar ise temporalle (sutura squamosa) ve sfenoid kemikle eklem yapar.
i yznde sulcus sins sagittalis superioris (yanlarnda foveolae granulares isimli ukurcuklar yer alr), sulcus sins
sigmoideusun ksa bir blm ve sulcus ar-teria meningea media denen oluklar grlr. Forami-na parietalia denen
deliklerden ise w. emisseriae pari-etalia geer. Bu venler sal deriden derine doru kemiin diploik venlerini de alarak
duramater ven sinslerine drene olurlar. Potansiyel enfeksiyon yoludurlar.
D yznde yer alan linea temporalis superior et infe-riorlardan m. temporalis balar.
Parietal kemiin lineer (dorusal) krklarnda veya kme krklarnda a. meninaea media kanamas nedeniyle
epidural hematom grlr.




Klinik not: Epidural hematom temporal veya parie-tal kemik krklar nedeniyle a. meningea mediann periost ile
dura mater arasna kanamasdr. Travmadan sonra nrolojik bulgularn ortaya kna kadar geen sessiz faz lusid
interval diye adlandrlr ve saatlerle ifade edilir.
Subdural hematom kpr venleri (w. cerebri super-ficiales) kanamas nedeniyle grlr yallarda ve bebeklerde
sktr lusid interval terimi kullanlmasa da gnlerle ifade edilen (ortalama 72 saat ve sonras) sessiz dnem vardr.
intrahemisferik kanamalarda lusid interval yoktur ve en sk sebebi hipertansif anevrizma nedenli a. cerebri media
kanamasdr. A. cerebri media kanamas genellikle putamene olur.
Os frontale: intrauterin yaamda iki ayr kemiktir, orta hatta iki kemiin bileim hatt olan sutura frontal-is (sutura
metopica) zellikle yeni doanlarda grlr ve grafilerde krkla karabilir. Haval kemiktir. Sins frontalisi paranazal
sinslerdendir. Sins frontalis, canalis nasofrontalis ile meatus nasi mediusa alr. Orbitann ve cavitas nasinin
tavann yapar. Arkada her iki parietal kemiklerle, yanlarda temporal kemiklerle aada ise maksilla ve zigomatik
kemikle, tabanda ethmoid ve sfenoid kemikle eklemleir.
i yznde sulcus sins sagittalis superior ve yanlarnda foveolae granulares grlr. Sulcus sins sagittalis
superiorun n ucunda crista frontalis ve foramen cae-cum adl delik yer alr genellikle kr bir deliktir bazen w.
emisserae nasales geer.
Orbital parasnda incisura frontalis veya foramen frontale ve incisura veya foramen supraorbitale yer alr buradan
v.a.n. supraorbitalisler geer. Kunt travmalarda orbita etrafnda hematom grlr sebebi genellikle vena supraorbitalis
kanamasdr, mor gz iareti (Brovvn Eye Sign) grlr. Orbital parasnn st d ksmnda glandula lacrimalisin
yerletii fossa glandula lacrimaiis isimli ukur ve fovea trochlearis grlr. Canlda kalarn yer ald kntlara arcus
superciliaris denir, iki arcus superciliaris arasnda kalan dz alana ise glabella denir.
Ethmoid kemikle eklemlemesi sonucu ortaya kan foramen ethmoidale anterius et posteriuslar fossa cranii
anterior ile orbitay birbirine balarlar.
Os occipitale: Tektir, kranyumun arka ksmn yapar. Pars squamosa, partes laterales ve pars basilaris isimli
paralardan oluur. Sfenoid, temporal ve parietal kemiklerle ve C1 (atlas) ile eklem yapar.
Pars basilarisin iki paras birleirken foramen mag-numu oluturur. Delik cavitas cranii ile canalis verteb-ralisi
birbirine balar ve a.v. vertabralisler, nervus ac-cessorius ve medulla spinalis geer. Deliin nndeki i bkey ksma
clivus denir, buraya basilar arter, pons ve bulbus oturur. Foramen magnumun iki yannda condylus occipitalisler
(atlasla eklem yaparlar) ve canalis nervi hypoglossi bulunur.
Dta en kabark ksm protuberantia occipitalis exter-na (inion), ite ise protuberantia occipitalis internadr. i
yznde sulcus sins petrosi inferioris, sulcus sins transversus dextra et sinistra, sulcus sins occipitalis ve sulcus
sins sagittalis superioris bulunur, bunlarn birleim noktas kemikte protuberantia occipitalis interna (canlda veya
kadavrada confluens sininim) adn alr.
Os sphenoidale: Kafa tabannn n ksmn yapar. Tektir. Oksipital, frontal, temporal, ethmoidal, zigomatik,
palatin ve parietal kemiklerle eklem yapar. 1 corpus, 2 ala majr, 2 ala minr ve 2 processus ptery-goideusu vardr.
Kranyumun bolua ayrlmasnda snrlar belirleyen ana kemiktir. Fossa cranii mediann tabann oluturur.
Processus pterygoideus zerinde bulunan canalis pterygoideusundan nervi canali pterygoidei (Vidius kanal ve
siniri) geer. Korpusunun zerinde bulunan fossa hypophysialise (sella turcica) hipofiz bezi oturur. Hipofiz bezini sella
turcicaya sabitleyen dura uzantsna diaphragma sellae denir.
Ala minorunde: canalis opticus bulunur, iinden nervus opticus ve a. ophthalmica geer.
Sfenoidin ala majorunde yer alan delikler:
Foramen ovale (n. mandibularis ve n.petrosus minr superificialis geer),
Foramen rotundum (n. maxillaris geer) ve
Foramen spinosum (a.-v. meningea media geer)
Ala majr - ala minr aras yara fissura orbitalis superior denir, iinden n. oculomotorius (III), n. trochlearis
(IV), n. ophtalmicus (V
1
), n. abducens (VI) ve venae ophthalmicae superiores geer.
Os temporale: ifttir. akakta bulunur. paras vardr:
Pars sguomosa: En byk paradr ve sttedir. Zigo-matik kemiin processus temporalisiyle birleir ve ar-cus
zygomaticusu oluturur. Bu arkusun arkasnda fossa mandibularis yer alr ve caput mandibula ile eklem yapar.
Arkusun stne fossa temporalis, altna ise fossa infratemporalis denir, iki fossa arasnda geit oluturan arkusun
arkasna ise orificium zygomaticum denir.
Pars petrosa: Oksipital ile sfenoid kemikler arasndadr. Aaya doru processus styloideus ile devam eder.
6

7
Pars tvmpanica: Meatus acusticus extemusun (d kulak yolu) duvarlarn oluturan ksmdr. Processus
mastoideus arka ksmda yer alr ve kulan arkasnda bulunur, iinde hava dolu doluklar (cellulae masto-ideae)
bulunur.
Temporal kemikte yer alan baz nemli oluumlar:
Canalis caroticus: A. carotis interna geer, orta kulan n duvarna komudur.
Canalis nervi facialis: N. facialis (VII) geer, orta kulan arka duvarna komudur.
Foramen stylomastoideum: N. facialisin (VII) sadece motor dallar geer.
Meatus acusticus externus
Meatus acusticus internus: A.v. labyrinthi, n.facialis ve n. vestibulocochlearis geer)
Orta kulak kemikleri: malleus, incus ve stapes yer alr.
Temen tympani: orta kulan atsn yapan parasdr.



Os ethmoidale: Burun boluunun tavannn, d yan duvarlarnn ve iyan duvarnn yapsnda yer alr. Lami-na
cribrosa, lamina perpendicularis ve massa lateralis (labyrinthus osis ethmoidalis) adl paras vardr.


8
Lamina cribrosa: Burun boluunun tavannda ve kranyumun tabannn st yzeyinde yer alr. Lamina
cribrosasnda foramina cribrosa bulunur, bu deliklerden nn. olfactorii geer.
Lamina perpendicularis: Vertikal olarak burun boluunun iyan duvarnda (septum nasi osseum) yer alr,
lamina cribrosann stne taan ve frontal kemie saplanan parasna crista galli denir.
Labvrinthus ethmoidalis: iki tarafta bulunan massa lateralis isimli yan kitleleri oluturur. Her biri burun
boluunun dyan, orbitann iyan duvarn olutururlar. Concha nasalis superior ve media bu paraya aittir. Cellulae
ethmoidales anteriores, mediae ve poste-riores denen hava ieren paranazal sinsleri orbitann i yan duvarnda yer
alrlar ve orbita iyan duvar travmalarnda sklkla bunlar krlr.
PARANASAL S NSLER:
Os ethmoidale, os sphenoidale, os frontale ve maksil-la kemiklerinde yer alan hava dolu boluklardr. Sesin
rezonansnda rol oynarlar ve kranyum iskeletini hafifletirler.
Doumda sins ethmoidalis ve maxillaris grlr, ancak sins maxillaris ok kktr ve fonksiyonel deildir. En
erken gelimeye balayan (i. u. 4. ay), geliimini en ge tamamlayan (14 ya) anatomik pozisyonda
drenaj en zor (yan yatarken drene olur) ve en byk sins, sins maxillaristir.
Yenidoan ve bebeklerde sadece sfenoid veya ethmoidal sinzit grlebilir eer varsa agre-sif
tedavi gerekir nk krlk ve menenjit riski yksektir.
Sadece Cellulae ethmoidales posterioresler ve sins sphenoidalis meatus nasi superiora (recessus
sphenoethmoidalis) alr!
Dier tm sinsler infundibulum ethmoidale yoluyla; maksiller sins ise hiatus semilunaris yoluyla
meatus nasi mediusa alrlar.





2- VISCERO CRANI UM
Concha nasalis inferior: Burun boluunun dyan duvarlarnda yer alrlar. ifttirler, maksilla, lakrimal ve palatin
kemiklerle eklem yapar. Concha nasalis superi-or ve mediuslar ise ethmoid kemiin paralardr.
Vomer: Burun boluunun iyan duvarnn (septum nasi osseumun) alt arka ksmnda yer alr. Tektir. ekli
sapana benzer ok ince bir kemiktir. Ethmoid, maksilla, palatin ve sfenoid kemiklerle eklemlesin
Os palatinum: ifttir. Sert daman (palatum durum) arka ksmn oluturur. Maksillann arkasnda, sfenoid
kemiin nnde uzanrlar. L harfi eklindedirler. La-mina horizontalis ve lamina perpendicularis adl iki la-minas,
processus pyramidalis ve processus orbitalis ve processus sphenoidalis isimli kntlar vardr. Az boluunun
tavannda burun boluunun tabannda ve orbitann alt duvarnda, fossa pterygopalatina, fossa infratemporalis ve
fossa pterygoideann yapsnda yer alrlar. Sert damak; os palatinumlarn lamina hori-zontalisleri ile maksillann
processus palatinuslarnn eklem yapmalar sonucu oluur. Foramina palatina majora ve minoralarndan ayn isimli
sinirler geer. Lamina perpendicularisin st kenarnda yer alan incisu-ra sphenopalatina isimli entii sfenoid kemiin
kor-pusu tarafndan kapatlr oluan delie foramen sphenopalatinum denir ve iinden a.v. sphenopalatina ve n.
nasalis superior posterior geer.
Os zvaomaticum: Orbitann altnda ifttir. st ksmnda os frontale, alt ksmnda maksilla arkasnda os temporale
yer alr. Foramen zygomaticofaciale, foramen zygomaticotemporale ve bu iki delikle balantl olan foramen
zygomaticoorbitale isimli delikleri vardr. Processus frontalisi frontal kemiin processus zygo-maticusu ile
eklemleerek orbitann lateral kenarn yapar, processus temporalisi ise temporal kemiin processus zygomaticusu ile
eklemleir ve arcus zygo-maticusu yapar.
Os nasale: ifttirler. Maksillann processus fronta-lisleri arasndadr. Burun boluunun st ve n duvarnda yer
alrlar. Maksilla, frontal ve kar tarafn nasal kemiiyle eklemleir. i kenarndan arkaya uzanan kk bir paras
frontal kemiin spina nasalisi ve ethmoid kemiin perpendikler parasyla eklem yaparak septum nasi osseumun
yapsna katlr. D yznde n. ethmoidalis anteriorun getii olua sulcus ethmo-idalis ad verilir.
Os lacrimale: ifttir. Orbitann i yan duvarnda, cavi-tas nasinin dyan duvarnda yer alan kemik, maksillann
processus frontalisinin arkasndadr. Yz kemiklerinin en kdr, maksilla, frontal, ethmoid ve concha nasalis
inferiorla eklemleir. Orbital yznn n yarmnda crista lacrimalis posterior isimli knt ve hemen bu kntnn
nnde sulcus lacrimalis isimli oluk yer alr. Bu oluk kafa btnnde maksillann ayn isimli oluuyla birleir ve fossa
sacci lacrimalisi yapar. Saccus lacrimalis buraya yerleir. Bu kese gzya kanalna (ductus nasolacrimalis) alr,
bu kanal da meatus nasi inferiora alr.
Mandibula: Alt ene kemiidir. Yzn en byk ve en kuvvetli kemiidir. Os temporaleler ile ene eklemini
olutururlar. Articulatio temporomandibularis (bitendiler) sayesinde mandibula hareket ederek ineme, tme ve
konuma fonksiyonlarn gerekletirmeye yardm eder ve tm kranyumun tek hareketli eklemidir.
1 korpus ve 2 ramus mandibulas vardr. Korpus ve ra-musun birleim yerine angulus mandibula (gonion) denir.
Korpusunun n orta ksmna symphysis mentale denir ve alt ucunda trigonum mentale adl gen yer alr. genin
tepesindeki knt protuberentia mentalis (gnathion) adn alr. Ramus mandibulaenin st ksmnda nde processus
coronoideus ve arkada processus condylaris denen iki knt vardr. Processus coro-nodieusa m. temporalis tutunur.
Proc. condylaris ise temporalin fossa mandibularisi ile eklem yapar, iki kntnn arasna incisura mandibulae denir.
Ramusun i yznde for. mandibulaedan balayan canalis mandi-bularis mentumda bulunan foramen mentalede
biter, iinde v.a.n. alveolaris inferiorlar bulunur. A.v. alve-olaris inferiorlar a.v. maxillarislerin; n. alveolaris inferior ise
n. mandibularisin daldr.
Maksilla: st ene kemiidir. ifttir. Drt knts vardr. Mandibula hari tm yz kemikleriyle eklemleir.
1- Processus zygomaticus: Zygomatik kemikle eklem yapar. Orbita d yan duvarna katlr.
2- Processus frontalis: Frontal, maksilla ve lakrimal kemikle eklem yapar. Orbita i yan duvarna katlr.
3- Processus palatinus: Dier maksillann ayn isimli knts ile ve os palatinumun lamina horizontalisi ile eklem
yapar.
4- Processus alveolaris: Dier maksillann processus alveolarisi ile di ukurlarnn bulunduu arcus alve-olarisi
olutururlar.
i neredeyse tamamen botur (sins maxillaris) bu nedenle yz kemikleri iinde en ok krlan maksilladr.
Le Fort I: Sadece maksilla krktr, burnun kkrdak septumu etkilenmi olabilir.
Le Fort II: Maksilla kemii ve burun kemiklerinden biri (genellikle kemik septum nasi) krktr.
Le Fort III: En ardr. Maksilla, burun kk ve orbita duvarlarndan biri krktr. Radix nasi krklarnda rinore
grlr ve ensefalit, menenjit riski yksektir nk foramina cribrosalara kadar tractus olfactoriuslarn etrafnda
9

10
meningsler ve BOS bulunur. Orbita kr nedeniyle de krlk grlebilir.
Os hvoideum: Tektir. Hibir kemikle eklem yapmaz. Dili destekler ve konuma ve yutmada yer alan suprahyoid
ve infrahyoid kaslarn tutunma yeri olarak grev yapar. Larinksi korur.
Kulak kemikikleri: Os temporalenin pars petrosas iinde orta kulakta yer alrlar. Dtan ie doru malle-u,
incus ve stapes olarak adlandrlrlar. Ses dalgalarn membrana tympaniden i kulaa aktarrlar. Kulak zarna yaslanan
malleus ses dalgasn incusa, incusta stapese aktarr, basis stapes fenestra ovale (vestibu-li)ye oturur ve endolenfay
titretirir ductus cochlea-riste (scala mediada basilar membrann stnde) bulunan corti organlar da bu titreimleri
alglayarak iitmeyi olutururlar.

Kafa Btn:
SUTURA ve FONTANELLER: 22 adet kafa kemiinin 11i ifttir. Mandibula dndaki kranyum kemikleri (kulak ve
hyoid kemikleri dahil edilmemitir) suturalar-la eklemleir. Balca suturalar:
1- Sutura coronalis: Frontal ile parietaller arasndadr.
2- Sutura lambdoidea: Parietaller ve oksipital arasndadr.
3- Sutura saaittalis: Sa ve sol parietaller arasndadr.
4- Sutura sguamosa: Temporal ve parietaller arasndadr.
Fetal hayatta ve yenidoan dneminde suturalar tamamen kapanmamtr ve membranz aklklar ierir bunlara
fontanel (fonticulus, bngldak) denir. Bu yaplar sayesinde yaamn ilk yllarnda kranyumun bymesi mmkn
olur.
1- Fonticulus anterior (frontalisV Frontal kemikle parietal kemikler arasndadr. Sutura coronalis ile sutura
sagittalis arasndadr. (Fizik muayenede 18. ay, radyolojik olarak 36. ayda kapanr)
2- Fonticulus posterior (occipitalisV Oksipital kemikle parietaller arasndadr. Sutura lambdoidea ile sutura
sagittalisin birleim yerindedir (3.ayda kapanr).
3- Fonticulus anterolateralis (sphenoidalis): Frontal, parietal, temporal ve sfenoid kemikler arasndadr. (6.
ayda kapanr).

11
4- Fonticulus posterolateralis (mastoideusV Parietal, temporal ve occipital arasndadr. (18. ayda kapanr)

Orbita:
ifttir. Grme organlarn tarlar. Duvarlar:
st duvar: Os frontale, ala minr ossis sphenoidale
Alt duvar: Maksilla, os zygomaticum, os palatinum
i van: Processus frontalis (maksilla), os lacrimale, os ethmoidalenin lamina orbitalisi (ethmoid sinsler bu
duvarda), corpus ossis sphenoidalis
Pis van: Ala majr ossis sphenoidale, os zygomaticum
Cavitas nasi:
i van: (septum nasi) 1/3 alt ksm vomer; 2/3 st ksmn ethmoid kemiin lamina perpendicularisi yapar.
Pis van: Maksillann, processus frontalisi, os lacrimale, os ethmoidale, os palatinum, processus pterygo-ideus ossis
sphenoidale
Alt duvar: Palatum durumun st yz, maksilla ve pa-latin kemikler.
st duvar: Os nasale, spina nasalis ossis frontale, corpus ossis sphenoidalis, ala vomeris ossis sphenoidalis,
processus sphenoidalis ossis palatinum.

Basis cranii interna
Kafa tabann oluturan boluk:
1- Fossa cranii anterior:
a) Foramen caecum: Frontal kemiktedir. Vv. emissa-riae nasales geer.
b) Foramina cribrosae: Ethmoid kemiktedir. Nn. ol-factorii, a. ethmoidalis anterior geer.

12
c) Foramen ethmoidalis anterior et posterior: Ethmoid ve frontal yapar. V.a.n. ethmoidalis anterior et posterior
geer.
d) Cellulae ethmoidales (ant-med-post): Ethmoid kemie ait paranasal sinslerdir.
2- Fossa cranii medius:
a) Canalis opticus: iinden n. opticus, meninges, a. ophthalmica, vagina n. optici, nn. ciliares longi, a.v. centralis
retinae geer. Orbitay fossa cranii mediaya balar. Orbitann st duvarnda sfenoid kemiin ala minrndedir ve
orbita ekseni buradan geer.
b) Fissura orbitalis superior: Sfenoid kemiin ala minr ile ala majr arasndadr. Orbita ile fossa cranii
mediay balar, iinden v. ophthalmica superior, N.V, (n. ophthalmicus)in n. nasociliaris, n. frontalis ve n. lacrimalis
dallar, N.lll, N.IV, N.VI, a. meningea mediann ramus orbitalis dal geer.
c) Foramen rotundum: Ala majordedir. Fossa cranii media ile fossa pterygopalatinay birletirir. N.V,, (n.
maxillaris) geer.
d) Foramen ovale: Ala majordedir. Fossa cranii media ile fossa infratemporalisi birletirir. N.V,,, (n.
mandibularis) ve a. meningea accessoria geer.
e) Foramen spinosum: Ala majordedir. Fossa cranii media ile fossa infratemporalisi birletirir. A. meningea
media, v. meningea media, N.Vin menin-geal dallar geer.
f) Foramen lacerum: A. meningea posterior ve otonom lifler, venoz pleksus ve n. petrosus profundus et minr
(zerinden geerler).
g) Canalis petrosus majr: l\l. petrosus majr ve a. meningea mediann petrosal dal geer.
h) Canalis palatinus majus (pteryaopalatinusV
Os palatinum ile processus pterygoideus oluturur. Fossa pterygopalatina ile cavitas orisi balar. V.a.n. palatinus
majr, a. palatina descendens, n. palatinus minr geer.
i) Canalis caroticus: (temporal kemikte) Plexus ca-roticus internus ve a. carotis interna geer.
j) Canalis facialis: (Temporalde) N. facialis geer.
k) Canalis pterygoideus (Vidius kanal): Os sphe-noidalededir. Fossa pterygopalatina ile fossa cranii media
(foramen lacerum) arasndadr. Nn. ca-nali pterygoidei [vidius siniri: n. petrosus profundus (semp), n. petrosus majr
(parasemp.)], a. canalis pterygoidei geer.
3- Fossa cranii posterior:
a) Foramer maanum: (oksipital) Aa. vertebrales, me-dulla spinalis ve meninges, N.XIin spinal kkleri, sins
marginalis ve pleksus venosus vertebralis inter-nus, aa. spinales anteriores et posteriores geer.
b) Foramen mastoideum: (oksipital) Venae emisse-riae mastoidea ve a. occipitalisin meningeal dal
c) Canalis hvpoalossus: (oksipital) N.XII
d) Canalis condvlaris: (oksipital) Vv. emisseriae occipitalia
e) Foramen juaulare: (temporal-oksipital arasnda) N.IX, N.X, N.XIin bulbar kk, v. jugularis interna (sins
sigmoideus ve sins petrosus inferior), a. meningea posterior, a. occipitalis.
f) Meatus acusticus internus: (temporalde) N.VII, N.VIII, a. labyrinthi ve w. labyrinthiales.


13


Fossa cranii anterior krnda krlk, rinore, rakun gz vb. grlr.
Fossa cranii media krklarnda maksillar ve/veya mandibular anestezi, periferik yz felci, ie bakan alk, otore
vb. grlr. En sk kafa taban kr burada olur.
Fossa cranii posterior krklarnda battle sign (retroauricular ekimoz), IX-X-XI-XII felci, grlr.





14
KRA N BAZI NEML YAPILAR: NI UMDA BULUNA


Fossa temporalis:
- M. temporalis ve fascia temporalis
- N. auriculotemporalis
- A. temporalis superficialis
Fossa infratemporalis:
- M. pterygoideus medialis et lateralis
- N.mandibularis
- Ganglion oticum (N.IX)
- Chorda thympani (N.VII)
- A. maxillaris
- Pleksus venosus pterygoideus
- A. meningea media

Foramen stylomastoideum: (temporalde) N. facia-lisin sadece motor dallar geer. Periferik yz felci en sk
burada facial sinirin skmasyla olur. Tutulan tarafta tm yz yarmnda mimik kaslarnn motor felci grlr.
Foramina parietalia: Vv. emisseriae parietale Foramen supraorbitale: V.a.n. supraorbitalis Canalis
infraorbitalis (fissura infraorbitale): V.a.n. infraorbitalis, n. zygomaticus
Canalis incisivus: V.a.n nasopalatinus, a. palatina majr. Cavitas nasi ile cavitas orisi balar.
Canalis mandibulae: V.a.n. alveolaris inferior Foramen mentale: V.a.n mentalis Fissura pterygomaxillaris:
Fossa infratemporalis ile fossa pterygopalatina arasndadr. A.v. maxillarisin u dallar geer.
Foramen sphenopalatina: Cavitas nasi ile fossa pterygopalatinay balar. Arteria sphenopalatina (maksiller
arterin daldr) ve nervus maxillarisin cavum nasiye giden dallar geer.
Fossa pterygopalatina: Maksillann arka ksm, pala-tin lemiin horizontal parasnn arkas ve sfenoid kemiin
processus pterygoideusunun n yz arasnda bulunur.
Fissura orbitalis inferior: Orbitay hem fossa infra-temporalise hem de fossa pterygopalatinaya balar.


15

COLUMNA VERTEBRALIS:
Erikin ocuk
Cervical 7 7
Thoracal 12 12
Lumbal 5 5
Sacral 1
Cocygeal 1 3-5
TOPLAM 26 32-34


Vertebralar symphysis intervertebralisler ve artt. zygaphophysialesler (faset eklemleri) sayesinde birbirleriyle
birleerek columna vertebralisi olutururlar. Bu eklemler vastasyla trunkus (gvde) hareketleri olanakl hale gelir
ayrca foramen vertebralarn st ste gelmesiyle oluan canalis vertebralisin iinde bulunan medulla spinalis iin
koruyucu bir kanal oluturur.
ERLKLER:
Servikal lordoz : Sekonder (3. ay) ba tutma!
Torakal kifoz : Primer
Lumbal lordoz : Sekonder (12-18. ay) yrme!
Sakral kifoz : Primer

Tipik Vertebra zellikleri:
1- Corpus vertebrae
2- Arcus vertebrae
3- Processus spinosus (1 adet)
4- Processus transversus (2 Adet)
5- Processus articularis (4 adet)
rale (canalis vertebralis) 6- Foramen verteb

16

Servikal vertebralar:
Foramen transversariumlar vardr. Burdan a.v.vertebralisler geer. Cdan itibaren hepsinde arter ve ven
beraberken C7nin foramen transver-sariumunda sadece v. vertebralis bulunur!!!
C1: (Atlas): Corpus ve processus spinosusu YOK
C2: (Aksis): Korpusundan uzanan Pens axis nedeniyle atipik vertebradr. Dens axisle medulla spina-lis
atlanto-axialis mediana posterior) bulunur. Kazalarda ban arasnda lig. transversum atlantis (art.
hiperekstansiyonuyla yrtlabilir (VVhiplash) ve medulla oblangatann alt ksm ve komu medulla spi-nalis
hasar grebilir. blm
C7: (Vertebrae prominensV Processus spinosusu en kntl olan ve elle ilk hissedilendir.
Torakal vertebralar:
Kostalarla eklem yapan toplam 6 adet yzeyleri (1- 9-10-11-12 hari) vardr. Tipik bir kosta tipik bir torakal
vertebra ile kostovertebral (caput costa - corpus vertebra eklemi) ve kostotransvers (tuberculum costa-proc.
transversus) eklemlerini yapar. Yalnzca 11 ve 12. kostalarn kosto transvers eklemi yoktur!
T1: Korpusun bir tarafnda 1 tam (Kosta-1 iin) ve 1 varm (Kosta-2 iin)
orpuslarnn bir taraflarnda 2 yarm T2 - T8 k
T9: Korpusun bir tarafnda 1 varm (Kosta-9 iin)
T10-11-12: Korpuslar sadece ayn numaral kostalarla eklemleirler. 1 tam.
T11 ve T12nin transvers kntlarnda eklem yz yoktur, costotransvers eklemleri yok!
Korpuslar kalp eklindedir.

Lumbal vertebralar:
Processus transversuslar uludur. Processus mamillaris (eklem yz olan ksm), processus accessorius ve
processus costalis.
Korpuslar en byk vertebralardr.
Os sacrum: 5 sakral vertebrann kaynamasyla oluur. n yznde foramina sacralia ventralia arka yznde
foramina sacralia dorsalia denilen delikler var. Yanlarda massa laterales bulunur.
Promontorium: L5 ile sakrum arasnda eklem akl arkaya bakan bir a oluturur. ne doru oluan kntya
denir. Erkekte belirgindir.
Crista sacralis mediana: Processus spinosus larn kaynamasyla oluur.
Crista sacralis intermedia: Processus articularislerin kaynamasyla oluur.
Crista sacralis lateralis: Processus costalislerin kaynamasyla oluur.

TORAKS SKELET

1
12 i
1 Ste
2 ift kemik kosta
ft kkrdak kosta
rnum olmak zere toplam 25 kemikten oluur.
STER
Klavikula ile ve kkrdak kostalarla eklemleir. Yass kemik olduu iin ge yalara kadar medulla osseum rubra
ie
ekleml
Manub
seviye
Proces
KO
8den 12ye azalr, ilk 7 kosta sternumla dorudan eklemleir Costa vera denir.
NUM:
rir ve kemik ilii biopsilerinde kullanlabilir. paraldr. Manubrium sterni (klavikula, 1. kosta ve 2. kosta ile
eir), corpus sterni (2. kosta ve dier kostalarla 8. kostaya kadar direkt eklemleir) ve pro-cessus xiphoideus.
rium ve corpus sterninin eklem hattnda oluan Angulus sterni (Louis as) 2. kostann sternumla eklem yapt
ye uyar (arkada T4 korpusunun alt kenar hizas). 2. kosta hem manubrium hem korpusla eklem yapar!
sus xipho-ideus kostalarla eklem yapmaz.
ALAR: ST
en 7ye artar. Uzunluklar 1d
Sternumla direkt eklem yapmayan son 5 kostaya Costa spuriae ad verilir. 8-9-10. kostalar nce birbirleriyle sonra 7.
kkrdak kosta vastasyla sternumla indi-rekt eklemleirken. 11 ve 12. kostalar ise ne sternum ne de baka bir kemikle
nde eklem yapmadklarndan bunlar ayrca costa fluqtantes adn alrlar. 1-9-10-11 ve 12. kostalarn kaputlar sadece
tek bir vertebra-nn korpusuyla eklem yapar. 11 ve 12. kostalar dzdr ve vertebralara sadece kaputlaryla tutunurlar
kosta transvers eklemleri yoktur!
17

18
ile corpus costae
ekseni arasnda oluan adr. Kostalarn alt kenarlarnda i yzde sulcus costae bulunur iinde yukardan aa doru
s
rasna interskalen aralk denir ve a. subclavia ve plexus brachialis geer.
Tipik bir kostada: Caput, collum, corpus, angulus ve tuberculum bulunur. Angulus costae, collum
rasyla v.a.n. intercostalisler bulunur (11 ift). Son kostann (12.) sulcus costaesnda v.a.n. subcostalisler vardr.
En altta sinirler bulunduundan interkostal blok yaplacaksa kostann alt kenarndan, torasentez vb. amalar iin
st kenarndan giriim yaplr!
1. kosta yassdr ve angulusu yoktur. M. scalenus an-terior ve m. scalenus mediusun yapma yerlerine ait
tberkller grlr. Bu iki kasn a

Ossa membrl superlorls (st ekstremite kemikleri)
1- Cingulum membri superioris: (omuz kava)
Aksial ve appendikler iskeleti balarlar.
a. Clavicula: Kemiklemeye en erken balayan ve kemiklemesi en son biten kemiktir. Bu nedenle ve yeri
nedeniyle vcudun en ok krlan kemiidir. Yay van bir S eklindedir. D ucu skapulann acromionuyla
eklem yaptndan extremitas acromialis, i ucu ise sternumla eklem yaptndan extremitas sternalis adn alr.
iki u aras corpus claviculadr. Lig. conoideum, lig. costoclavicularis, ligamentum coracoclaviculare ve lig.
trapezoideum bu kemie tutunur. Alt yzde sulcus a.v. subclavia ve sulcus musculi subclavii denen oluk
bulunur ve burada m. subclavius oturur. Krklarnda en sk v. subclavia yaralanmas grlr ve sekiz bandaj
uygulanr.
b. Scapula: Toraks arka duvarnda 2-7. kostalar arasnda bulunan gen bir kemiktir. n yz facies costalis,
arka yz spina scapulae ile (iki spina sca- pulay birletiren izgi TYden geer) fossa supraspinata ve fossa
infraspinata olarak ikiye blnr. Acromionu clavicula ile cavitas glenoidalisi caput humeri ile eklem yapar.
Tuberculum supraglenoida-leye m. biceps brachiinin caput longumu, tuberculum infraglenoidaleye ise m.
triceps brachiinin caput longumu tutunur. rocessus coracoideusa lig. coracoclaviculare, m. pectoralis minr,
m. biceps brachiinin caput brevesi, m. coracobrachialistutunur.
2- Brachium (Kol):
a. Humerus: st tarafn en uzun en byk kemiidir. Proksimal uta bulunan nemli yaplar: Caput humeri eklem
yzdr, tuberculum majus ve minuse rotator cuff kaslar tutunur, collum chirurgicum (tberkllerin altnda,
proksimal u krklar en sk buradadr ve en sk ve n. axillaris zedelenir, dk omuz grlr), collum anatomicum ise
caput ile t-berkller arasndadr, sulcus intertubercularis (m. biceps brachiinin caput longum tendonu geer),
cisminde sulcus nervi radialis (iinde n.radialis ve a. profunda brachii bulunur cisim krklarnda zedelenirler ve
dk el grlr). Distal uta bulunan epicondylus medialisden fleksr kaslar balar (me-dial epikondilit = golf
dirsei: fleksiyon zorlamasyla ortaya kan arl fleksiyon) arkasnda sulcus nervi ulnaris yer alr.
P

19

Epicondylus lateralisden ise ekstansr kaslar balar (lateral epikondilit = tenisi dirsei: ekstansiyon zorlamasyla
ya kan arl ekstansiyon). Medial epikondil krklarnda n. ulnaris zedelenir pene el grlr, krk hatt orta
epikondillerin hemen zerinde ise n. medianus bas
kr
radialis
(nkol): Dta radius ite ulna bulunur. Proksimalde ulna, distalde radius kaln ve kuvvetlidir.
Pro ve ulna birbirleriyle trokoid eklem yaparlarken cisimleri interosse-z membranla
syn
e skafoid ve lunat kemiklerle direk olarak triquetrum ile discus araclyla eklemleir (Art.
umlar caput radii, facies articularis capitis radii, circumfrentia arti-cularis,
m. biceps brachi tutunur), processus styloideus, incisura ulnaris..
aris, tuberositas ulna (m. brachialis tutunur), processus coronoideus,incisura
Ma
s nedeniyle ebe eli grlr, erikinde en iyi prognozlu humerus
dr. Distal ucunda trochlea humerisi ulnann olecranonu ile eklem yapar. Bu uta ayrca fossa coronoidea, fossa
, fossa olecrani bulunur.
3- Antebrachium
ksimal ve distal uta radius
desmozis tipi eklem yaparlar.
a. Radius: Elbileind
radiocarpeae). nemli olu
tuberositas radii (
b. Ulna: Olecranon, incisura trochle
radialis, tuberositas mm. supinatorii, processus styloideus, circumferentia articularis nemli oluumlardr, (ulna
kemii elbileinde ekleme katlmaz)
nus: (El)
a. Ossa carpi:
Proksimal sra: (Dtan ie) Scaphoideum, Luna-tum, Triquetrum, Psiforme (sesamoid kemiktir, m.flexor
carpi ulnaris tendonu iindedir)
Distal sra: Trapezium, Trapezoideum, Capitatum, Hamatum
She Looks Too Pretty Try To Catch Her
rlan kemiidir, radyal arter ve sinirin dorsal dallar yaralanr, avaskler nekrozu sktr. Skafoid el bileinin en ok k

20
Lun arpal kemiktir, medyan sinir yaralanr.
asisleri vardr. Lateralden itibaren (baparmak)I V olarak
adl
at ise en ok kan k
b. Ossa metacarpi: Distalde apeks ve proksimalde h
andrlrlar
c. Ossa digitorum manus: Phalanxlardan oluurlar. Baparmaklarda 2 dierlerinde 3 falanks
vardr.Baparmaklarn medial falanks yoktur.




21
Os
ktir. Bu yatan sonra birleir tek kemik
hal
guinale tutunur), spina iliaca anterior
. rectus femoris tutunur), spina iliaca posterior superior, spina iliaca posterior inferior, facies
krumla eklem yapar)
hiadicum (oturduumuzda yere temas eder, vcut arln tar).
orpus, ramus sup. et inf. eminentia iliopubica, peeten ossis pubis,
bis ile os iliinin eklem hatt i yzde li-nea arcuata
kemiin korpuslarnn birleim yeridir. st yarmn ilii. arka alt yarmn isehi-i n alt
sa membri inferioris (alt ekstremite kemikleri)
1- Cingulum membri inferioris (pelvis kava):
Os coxae: 15 yaa kadar os ischii, os ilii, os pubis olmak zere 3 kemi
ini alr.
a) Os ilii: nemli oluumlar: Ala ossis ilii, crista iliaca (iki tarafn crista iliacalarn birletiren izgi L4ten geer),
spina iliaca anterior superior (m. sartorius, m. tensor fascia lata ve lig. in
inferior (m
articularis (sa
b) Os ischii: Oturak kemii. nemli oluumlar: Cor-pus, ramus, ine. isehiadica majr et minr, spina isehiadica,
tuber ise
c) Os pubis: Ar, edep kemii. Oluumlar: C
tuberculum pubicum, facies symphysialis. Os pu
adn alr.
Acetabulum:
yarmn pubis yapar. Dier nemli oluumlar: Facies lunata, fossa aceta-buli ve incisura acetabuli.
. Membranla kapaldr, iinden v.a.n.obturatorius Foramen obturatum: Asetabulumun alt yzndeki deliktir
geer (canalis obturatorius).
PELVS SKELET:
1- Art. sacroiliaca ve balar
2- Symphysis pubica ve balar
3- Lig. sacrotuberale
4- Lig. sacrospinale
5- Membrana obturatoria oluturur.
Linea terminalis: Promontorium, linea arcuata, peeten ossis pubis, sakroiliak eklemin alt kenar ve symphysis
pubisin st kenarndan geen izgidir. izginin stnde kalan ksm pelvis majr, altnda kalan ksm pelvis
minr adn alr.
Linea terminalis hizasndaki akla ise apertura pelvisis superior denir.
Lig. sacrotuberale, tuber isehiadicum, symphysis pubicann alt kenar hizas akla ise apertura pelvisis
inferior denir, iki apertur aras asl pelvis (gerek pelvis) pelvis minordr.
Perineum: Pelvisin alt akln kapatan kas ve zarlardan oluan blmedir.


22
ELVS APLARI: P
A- aplar:
a) Diameter mediana (conjugata anatomica): Li-
nea terminalisin n arka apdr. Promontorium ile symphysis pubicann st orta noktas arasdr: 11,5 - 12 cmdir
b) Diameter transversa: Linea terminalis zerinde transvers eksende birbirinden en uzak olan iki nokta aras:
,5 - 14 cm.
c) Diameter obliqua: ifttir. Linea terminaliste bir tarafn art. sacroiliacas ile kar tarafn eminentia iliopubicas
asdr: 12 - 12,5 cm.
d) Conjugata vera (obstetrica): Promontorium ile symphysis pubicann arkada en kabark noktas arasndaki
esafedir: 11 cm. (<10 cm ise vaginal doum olmaz!).
e) Conjugata diagonalis: Promontorium ile sympysis pubicann alt kenar arasdr. Canlda tue ile llebilir.
.5 - 13 cm. Bu mesafeden:
- (2; 2,5 cm) = conjugata vera
B- D aplar: Pelvimetreyle llrler.
a) Diameter externa: L5in processus spinosusu ile symphysis pubicann n yz arasndaki mesafedir: 20 cm.
b) Distantia spinarum: iki spina iliaca anterior supa-rior (SIAS) arasdr: 24 cm.
c) Distantia cristarum: iki crista iliacann en yksek noktalar arasdr: 28 cm.
d) Distantia intertrochanterica: Sa-sol trochanter majrler arasdr: 32 cm.
Axis pelvis: Apertura pelvis superior ve inferiorlarn merkezlerinden geen vertikal hatta denir.
nclinatio pelvis: Apertura pelvis superiordan geen dzlem ile vcdun horizontal dzlemi arasnda kalan 50-60
recelik adr.
Not: Kadn pelvisinde kemikler daha ince daha hafiftir, baz kntlar ve kaslar daha kktr. Sakrumun
nkavitesi daha azdr ve daha horizontal durur bu nedenle coccyx - symphysis pubis aras ap daha genitir. Ramus
bicus daha uzundur. Arcus pubicus daha geni aldr. Btn aplar daha genitir. Pelvis girii daha genitir.
13
ar
m
12
de
ko
pu



23
2- Femur: (Uyluk)
En kuvvetli en uzun kemiktir. Bir insann boyu yaklak olarak femur boyunun 4 kat kadardr.
Pro xa ile distalde ise tibia ve patella ile eklemleir. Kala ve diz eklemleri araclyla mobiliteyi salar.
Caput femoris, Fovea capi-tis femoris (lig.capitis femoris: ocuklarda bu ban kopmas femur banda avaskler
nek
(condylus medialis daha
by asndaki adr. (120-130 derece).
o llum
fem
idir, insersiyon
asn byterek kasn gcn artrr. gen eklindedir apeksi aa basisi yukar bakar.
3- Crus (bacak):
Proksimal ucunda femur, patella ve fibula ile
dis t
me
ksm kullanlr.
4-
Trochlea tali
nxlardan
olu
a) Os Femoris:
ksimal ucu os co
roz nedenidir), collum femoris (erikinde krklar femur ba avaskler nekrozunun sk sebeplerindendir),
trochanter majr et minr, linea aspera, tuberosi-tas glutea, linea pectinea, facies poplitea, fossa intercondylaris,
condylus lateralis et medialis, epicondylus lateralis et medialis, tuberculum ad-ductorium.
k). Collodiafizer a: Collum femoris ekseni ile cor-pus femoris ekseni ar
cuklarda daha geni, kadnlarda erkeklere gre daha dar (ocuk > erkek > kadn). Antefleksiyon as: Co
orisin transvers planla yapt adr (12-14 derece).
b) Patella: M. quadriceps femorisin tendonu iinde bulunan vcudun en byk sesamoid kemi
a) Tibia: Vcudun femurdan sonra ikinci uzun ve gl kemiidir.
tal ucunda ise fibula ve talus ile eklemleir. Vcut arln femurdan alr ve yk talusa iletir. Condylus laterelis e
dialis, eminen-tia intercondylaris, area intercondylaris anterior et posterior, facies articularis fibularis, malleus
medialis, facies articularis inferior (talusla eklem yapar), incisura fibularis.
b) Fibula: Caput fibula tibiann condylus lateralisinin alt dyan ksm ile eklemleir. Distalde tibia ve talus-la
eklemleir. Distal ucuna malleus lateralis denir. Fibula diz eklemine katlmaz. Proksimal 1/3 non-fonksiyone
olduundan kemik grefti gereken durumlarda bu
Pes (Ayak):
A- Ossa tarsi:
Talus: Tibia ve fibula ile eklem yapar. Calcaneusla beraber vcut ykn tar. bu kemiktedir. Hi
kas tutunmaz.
Calcaneus: Tarsal kemiklerin en bydr.
Medialinde sustentaculum tali denen knt vardr.
Os cuboideum
Os naviculare
Ossa cuneiformia l-ll-lll (navicular kemiin n yzndedirler)
B- Ossa metatarsi: Medialden laterale l-V olarak adlandrlrlar. C- Ossa digitorum pedis: Phala
ur.


AYAK ARKUSLARI: Normal ayak bu arkuslar sayesinde noktada yere basar (topuk, 1. ve 5. metatarsla-rn
dis
, ossa cuneiformia l-ll-lll ve l-ll-lll. metatars
kem
edialis daha yksek, hareketli ve elastiktir. Lig. plantare longum, aponeuro-zis plantaris ve
en
tal ular).
A- Arcus longitudinales: 2 tanedir.
1- Arcus longitudinalis medialis: Calcaneus, talus, naviculare
ikler oluturur.
2- Arcus longitudinalis lateralis: Calcaneus, cuboideum, IV-V. metatars kemikler yapar.
Arcus longitudinalis m
fazla lia. calcaneonaviculare plantare (spring ligament^ tarafndan desteklenir. En sk ken ve pes planus
tablosuna sebep olan bu arkustur.
dan desteklenir.
B- Arcus transversus: Metatars kemiklerin arka ular ile distal sra tarsal kemiklerin n ksmlar (Cuboideum ve
cuneiformialar) yapar. En fazla m. pero-neus lonaus tarafn




































24

25
ARTHROLOGIA (EKLEM BLM)

syonunu salarlar ve hareketin pasif elemanlardrlar. Eklemler iskelet, kas ve sinir sisteminin koordina
Fonksiyonlarna gre eklemler:
a- Svnarthrosis (oynamaz eklemler)
b- Amphiarthrosis (yar oynar eklemler)
c- Diarthrosis (Tam oynar 1 synovial eklemler)
Yaplarna gre eklemler:
a- Fibrz eklemler (Artt. fibrosae): Synarthrosis.
1- Suturalar
2- Gomphosis
3- Syndesmosis
4- Schindylesis
1- Suturalar: Kafa kemikle
aras
ri arasnda dikie benzer eklemlerdir, iki kemiin girintili kntl eklem yzeyleri
nda ba dokusu vardr zamanla ortadan kaybolur sutura tipi eklemleen kemikler kaynaarak tamamen oynamaz
olurlar. ekillerine gre sutura serrata, denticulata, squamosa ve plana tiplerinde olabilirler.
2- Gomphosis: Tahtaya aklan ivi gibidirler. Art. dentoalveolaris bu tiptedir.
3- Syndesmosis: iki kemiin eklem yzleri arasnda fibrz ba dokusu vardr. Artt. tibiofibulares bu tiptedir.
4- Schindvlesis: Bir kntnn bir olua yerlemesiyle oluurlar. Vomer ile sfenoid arasnda vardr.


b- Kartilaainz eklemler (artt. cartilaainea): Amp-hiarthrosis.
1- Svnchondrosis: Eklemle yzeyleri arasnda kkrdak vardr ve zamanla kemikleirler. (Sternokostal eklemler)
2- Svmphvsis: Symphysis pubis ve symphysis inter-vertebralisler de olduu gibi eklem yzleri arasnda
f eklemler de symphysis tiplidir.
eklem yzeyi de dzdr, (art. acro-mioclavicularis ve artt. zygaphophysiales = faset eklemleri,
inte
ibrokartilaginz bir disk bulunur. Manubriosternal ve xiphostemal
c- Synostosis: iki veya daha fazla kemiin (os coxa) zamanla birbiryle tamamen kaynamasyla meydana gelirler.
Os coxae, frontal ve mandibula rnek verilebilir.
d- Sinovyal eklemler (art. synovialis): Diarthrosis.
1- Plana: Her iki
rcarpal ve intertarsal eklemler bu tiptedir).
2- Ginalvmus (trochleah: Bir eklem yz makara eklinde dieride buna uyan bir konkavitedir. Mentee tipidir,
(art. cubiti veya humeoulnaris, artt. in-terphalangeales prox. et distales ve art. talocrura-lis bu tiptedir)
3- Trokoid: Silindirik bir konveksiteyle buna uyan halka ekline bir konkavite arasndadr, yzk - parmak gibi.
(art. radioulnaris prox. et distalis ve art. atlantoaxialis mediana bu tiptedir).
4- Elipsoid (Condvlar): Oval bir konveksiteyle, elips bir konkavite arasndadr (art. atlantooccipitalis ve art.
radicarpalis bu tiptedir)
5- Sellar: Eyere benzeyen eklem yzleri vardr (art. caprometacarpea pollicis)
6- Sferoid: Kre eklindeki konveksiteyle, bunu iine alan konkavite arasndadr (Art. humeri ve coxae)
7- Bicondvlar: Kondil (lokma) eklinde konveksiteyle bunu iine almaya uygun konkavite arasndadr. Art. genus
ve art. temporomandibularis bu tiptedir.

Sinovyal eklemlerin ortak zellikleri:
1- Facies articularis
2- Cavitas articularis: Eklem boluu.
3- Cartilaao articularis: Hyalin kkrdak.
4- Capsula articularis: Fibrz kapsl,
a- Stratum fibrosum
b- Stratum svnoviale (membrana synovialis)
5- Liaamenta articularia: Internae ve externae
6- Organa intraarticularia: Discus, meniscus, labrum, plicae synoviales
7- Vaainae mucosae
8- Bursa mucosae
Baz eklemlerde eklem yzeyleri arasndaki geometrik uyumsuzluu gidermek iin veya ok emici olarak
fibrokartilaginz discus (art. temparomandibularis, art. acromioclavicularis, art. sternoclavicularis, art. radi-ocarpae,
symphysis intervertebralis ve symphysis pubis) veya meniscus (art. genu) veya labrum (art. coxa ve art. humeri)
denilen yaplar bulunur.

Eksenler ve hareketler:
1- Vertikal eksende (Yukardan aaya) Rotasyon hareketi yaplr. Trokoid veya pivot eklemler sadece vertikal
eksenlidirler: art. radioulnaris proximalis ve distalis, art. atlantoaxialis mediana.
2- Saaittal eksende (nden arkaya) Abduksiyon, adduksiyon yaplr.
3- Transvers eksende (Soldan saa, sadan sola) Flek-siyon, ekstansiyon yap
emler sadece transvers eksenlidir: art. humeroul-naris, art.
lr (Ginglymus veya trochlear
ekl cubiti; art. talocruralis; art. interphalan-geales
pro
eri ve art. coxae (art. humeroradiale de
sferoiddir ancak hareketsizdir).
Plana tarz eklemler ise eksensiz kayma hareketi yapabilen synovial eklemlerdir (art. acromioclavicularis, art.
zyg -les...)

ximales ve distales).
Her eksende de hareket edebilenler sferoid eklemlerdir: Art. hum
aphophysiales, artt. intercarpales, artt intertarsa
26

27
Ba leri:
Art. temporomandibularis:
Ba blgesinde bulunan tek hareketli eklemdir. ineme yutma ve konuma gibi az hareketlerini yapar.
M eklem yzlerini
o
k
boyun Eklem
andibulann caput mandibulas ile tempo-ralin fossa mandibularisi ve tuberculum articularesi
luturur. Sinovyal bikondilar (ginglymus + plana) bir eklemdir. Diskus ierir. M. ptery-goideus lateralis eklem
apslne tutunur ve kapsl destekler.

Art. atlantooccipitalis:
Elipsoid (condylar) tipte synovial bir eklemdir. Atlasn fovea articularis superioru ile oksipitalin condylus oc-
cipitalisleri arasndadr. Sa ve sol iki eklemden oluur ancak hareketleri ayr ayr deildir. Membrana atlantooccipitalis
anterior aada lig. longitudinale anterior olarak devam eder. Membrana atlantooccipitalis pos-terior (a.v.
vertebralisler bu ligamenti delerek fora-men magnumdan nrokranyuma girerler ve lig. atlantooccipitalis lateralis
(kapslden geliir) adl liga-mentlerle korunur. Transvers eksende fleksiyon ve ekstansiyon; sagittal eksen zerinde
abd.-add hareketlerini yapar.
Art. atlantoaxiales laterales:
Atlasn fovea articularis inferioru ile aksisin fovea articularis superioru arasndadr. Plana tipindedir. Kayma
hareketleri sayesinde ban dnme hareketleri geniler artar, boyun vertebralarnn da etkisiyle hareket her ynde
artar. Art. atlantoaxialis mediana anterior:
Dens axisin n yzndeki facies articularis dentis, atlasn arcus anteriorunun arka yzndeki facies articularis
dentalis (fovea dentis) arasndadr ve trokoiddir.
Art. atlantoaxialis mediana posterior:
Atlasn massa lateralisinin i yzleri arasnda uzanan lig. transversum atlantis ile aksisin facies articularis posterior
dentisi arasnda uzanr. Trokoid eklemdir. Lig. transversum atlantis dens aksisin arkaya kayp spi-nal kord bulbus
bilekesini ezmesini engeller.
1- Lig, cruciforme atlantis: Dens axise yapmazlar lig.transversum atlantisin uzantlardr. Dnme hareketini
engellemezler sadece ne fazla eilmesini nlerler.
2- Lig, apicis dentis: Crus superiorun zerindedir.
3- Lig, alaria dextra et sinistra: Kaln ve kuvvetlidir. Dens axisten balar saa ve sola oblik olarak uzanarak
foramen magnuma tutunur. Saa sola dnme hareketlerini ve eilmeyi frenler.
Bu balarn tmn lig. longitudinale posteriorun devam olan membrana tectoria rter..
4- Membrana atlantooccipitalis anterior
5- Membrana atlantooccipitalis posterior A.v.verteb-ralisler bu membran delerek nrokranyuma girerler. Tm
trigonum suboccipitalede yer alr.


28

Omurga ve Toraks Eklemleri:
Symphysis intervertebralis:
Corpus vertebralar arasnda discus intervertebralis bulunur. Symphysis trndedir. Toplam 23 tanedir. Oksi-pital ile
atlas, atlas ile axis arasnda discus yoktur. En geni disk L5-S1 arasndadr. Diskusun ortasnda Nuc. pulposus
(jelatinz) evresinde anulus fibrosus (fibro-kartilaginz) vardr. Nukleus pulposusun anulus fibro-susu zellikle
posterolateral ksmndan yrtarak kmas disk herniasyonlarna neden olur en sk C5-6, L4-5 seviyelerinde grlr.
Lumbal herniasyon daha sktr.
1- Lia. lonaitudinale anterior.: Korpuslara sk diskus-lara gevek tutunur. ok gldr. Omurgann
ekstansiyonunu frenler.
2- Lia. lonaitudinale posterior: Omur cisimlerinin arka yznde uzanr. Servikal blgede membrana tec-toria adn
al k korpusa gevek tutunur. Fleksiyonu frenler. r. Diskusa s
Art. zygapophysialis: Vertebra arkuslar arasndaki faset eklemleridir. Plana tipindedir. Processus articu-laris
superiorlar ile processus articularis inferiorlar arasndadr.
a- Lia. flavum: Arkuslar birbirine balar. Bol elastik fibril ve ya dokusu ierir, sardr. ok salamdr. Processus
articularisler ile processus spinosuslar arasn rer ve syndesmosis tipi eklem oluturur. ok gergin ve elastiktir.
Columna vertebralisin dik tutulmasnda en nemli etkendir. Oksipital-atlas-axis arasnda bu ba yoktur!
b- Lia. interspinale: Processus spinosuslarn arasn rer.
c- Lig, supraspinale: Processus spinosuslarn ular arasndadr, ince ve zayftr. Servikal blgede (C1-C7)
lig.nuchae adn alr.
d- Lig, intertransversaria: Processus tranversuslar arasndadr.

29


LP veya Epidural kateterizasyonda srasyla cilt, ci ta ti ya dokusu, fascia spfc, lig. supraspinale (c), lig.
interspinale (b), lig. flavum (a) geilir (epidural boluk) LP yaplacaksa devam edilir dura mater spi
pinalis geilir (subarak noid aralk). nalis ve arachnoidea mater s
Columna vertebralisin hareketleri: Eksen nucleus pulposusun ortasndan geer. ne ve arkaya eilme en ok
ve bel paralarnda olur. Sagittal eksende yanlara eilme de enok boyun ve belde olur. Ver-tikal eksende saa
nme en ok boyunda en az belde olur. En geni hareket fleksiyondur ve en fazla boyund
boyun
sola d a, ekstansiyon en fazla
boy
Boy
30 lu yalara kadar symphysis daha
son oluur ve angulus sterni (Louis as)
ad lt kenar hizasndadr.
rtt. sternocostales: ilk 7 kkrdak kosta ile sternum arasndadrlar. 1. kkrdak kosta ile sternum arasnda non
syn
Artt. costochondrales: synchondrosis tipindedirler.
tora
seviye
arasnd dr) tipindedirler. XI ve XII kostalarn tuberculum
cos
yz
s
un ve belde olur.
unda ekstansiyon fleksiyondan daha fazladr.
Art. manubriosternales: Manubrium sterni ile cor-pus sterni arasndadr.
ra ise synchondrosis tipine dnr. Eklem hattnda akl ne bakan bir a
n alr. Bu a nde 2. sternokos-tal eklem, arkada ise T4n a
Art. xiphosternalis: Balangta symphysis daha sonra Synchdrosis tipindedir.
A
oovial synchondrosis tipindedir, dierleri ise (2 - 7) synovial plana tipindedir.
Artt. costovertebrales:
a- Art. capitis costae: Synovial plana tipindedirler. I - IX - X - XI ve XII. kostalarn kaputlar kendi seviyelerindeki
kal omurlarn cisimleriyle birebir eklemleirler ve diskuslar bu eklemlere katlmaz. Dierleri ise hem kendi
lerinin hem de bir st seviyeye ait vertebrann korpusuyla ve arada kalan diskusla eklemlemektedir.
b- Artt. costotransversales: Torakal vertebralarn processus transversuslar ile kostalarn tuberculum costaelar
adr. Synovial plana (fonksiyonel olarak trokoid diyenler de var
taes olmadndan bu eklemi de yoktur, dolaysyla XI ve XII vertebralarn da transvers kntlarnda kostal eklem
eyi yoktur.
t ekstremite eklemleri:
Art itas ster-nalisi ile manubrium sternide bulunan incisura clavi-cularis
ve lem yzeyleri arasnda diskus bulunur,
lig. sternoclaviculare anterius et poste-rius, lig. costoclaviculare ve lig. interclaviculare sisimli balar vardr.
e skapulann acromionu arasnda plana tipinde
bir re (lig. trapezoideum ve lig co-noideum adl
iki
skapulann cavitas glenodialisi ve labrum gle-
noidale arasndadr. Sferoid tiplidir. eksende de hareket eder. Tm vcudun en aenis hareket yetenei olan ve en
. sternoclavicularis: Claviculann extrem
birinci kkrdak kosta arasndadr. Sellar (plana diyenler de var) tiptedir. Ek
Art. acromioclavicularis: Claviculann extremitas ac-romialisi il
eklemdir. Diskusu vardr. Lig. acromioclavicu-lare, lig. coracoclavicula
ksm vardr) isimli balar vardr.
Art. humeri: Omuz eklemi humerusun caput hume-risi ile
cok kan eklemidir. ok zavf ve gevsek bir kapsl vardr. En zavf ksm inferiorudur ve en ok kklar asa ne
(anterior inferiora) doaru olur!. Dier sinovyal eklemlerden farkl olarak stabilizasyo-nunda en nemli rol eklem ii (-)
basn deil evre kaslar salar (Rotator cuff: M. supraspinatus, m. infraspinatus, m. subscapularis ve m. teres

minr (SltS kaslar)). En byk eklem kesesi bursa subacromialistir eklem kavitesiyle balantldr ve bursiti sktr.
Ayrca bursa subdeltoidea, bursa subtendinea muscu-li subscapularis, bursa musculi coracobrachialis, bursa
subtendinea musculi latissimi dorsi, bursa subtendinea musculi teretis majoris, bursa subcutanea acromialis, bursa
subtendinea musculi infraspinati isimli bursalar da vardr. Eklem kapslnn iinden sulcus intertuber-cularisten gelen
musculus biceps brachiinin caput longum tendonu geer ve tuberculum supraglenoida-le ve labrum glenoidaleye
tutunur. Lig. glenohumera-lia, lig. coracohumerale ve lig. transversum humerale isimli balar vardr. Lig. transversum
humerale humerusun iki tberkl arasndadr ve altndan m. biceps brachiinin caput longumunun tendonu geer.
Art. cubiti: Humerus - radius ve ulna arasndadr. Ginglymus tipindedir. eklemden oluur.
1- Art. humeroulnaris: Ginglymus (Fleksiyon - Eks-tansiyon)
2- Art. humeroradialis: Sferoid (ancak hareketi plana gibi)
3- Art. radioulnaris proksimalis: Trokoid (supinas-yon-pronasyon)

Lig. collaterale ulnare (n. ulnarisle komudur)
Lig. collaterale radiale
Lig. quadratum
Lig. anulare radii

Li un circumferentia articula
ri nrlar ve
e
g. anulare radi supinasyon ve pronasyonu mmkn klan badr. Radius
si ve ulnann incisura radialisiyle beraber art. radioulnaris proximalise katlan bu ba pronasyonu s
klemin btnln devam ettirir.
Art. radioulnaris distalis: Trokoid tiptedir. Eklem yzleri arasnda diskus bulunur.
Art. radiocarpalis: Elipsoiddir. Radius skafoid ve lunat ile direkt olarak, triquetrum ile discus articularis
araclyla eklemleir. Ulna bu ekleme direkt olarak katlmaz.
Art. intercarpales: Yanyana duran karpal kemiklerin aralarndaki plana tipinde synovial eklemlerdir.
Art. mediocarpalis: Proksimal srann karpal kemiklerle distal sra karpal kemiklerinin arasndadr. Radial
k nda proksimalde skafoid ile distalde trapezium ve trapezoideum arasnda plana veya sellar tipinde; ulnar tarafta
triquetrum, lunatum ve skafoid ile hamatum ve capitatum arasnda elipsoid veya sellar tiptedir.
sm
30

31
Art. carpometacarpalis pollicis: Birinci metakarpal kemikle os trapezium arasnda, sellar tipli eklemdir.
Artt. carpometacarpales II - III - IV - V: Plana tipindedirler.
Artt. intermetacarpales: 2-5. metakarpallerin basisleri arasnda, Plana tipindedirler.
Artt. metacarpophalangeae: Elipsoid tiptedir.
Artt. interphalangeales proximales: Proksimal fa-lankslarla orta falankslar arasnda ginglymus tipindedir.
Artt. interphalangeales distales: Orta falankslarla distal falankslar arasnda ginglymus tipindedir.


Alt
indedir ama
liga
ekstremite eklemleri:
Symphysis pubica: iki pubis kemiinin orta hatta bir diskle birlemesiyle sadece vaginal doum srasnda esner.
Art. sacroilica: Sakrum ve os iliinin facies auricularis isimli eklem yzeyleri arasndadr. Plana tip
mentleri ok gl olduundan sadece doumda hafif kayma hareketi yapar. Balar: Ligg. sacroiliaca ventralia -

32
, lig. sacrotuberale, lig. sacrospinale.
i arasndadr. Asatebulumun eklem yzeyini genileten fibroelastik kkrdak labrum acetabu-lare adn alr.
interossea - dorsalia
Art.coxae: Sferoid tiplidir. eksenlidir. Koksann asetabulumunda bulunan facies lunata ile femurun caput
femoris
Eklem iinde intrakapsler lig. transversum aceta-buli ve lig. capitis femoris (ba olarak nemi yok iinde
bulunan a. obturatoriann dal nemli! koparsa zellikle ocuklarda femur ba aseptik nekrozu olur) bulunur. Kapsl
gl ve kalndr. Ekstra kapsler ligamentleri:
1- Lig. iliofemorale (Vcudun en gl badr BER-TN ba veya Y ba da denir. Uyluun ve gvdenin
eks
aynama-syla oluur. Eklem btnl iin (-) basntan sonra en
ne
tansiyonunu ve adduksiyonunu snrlar. Tek ayak zerinde durulduunda desteksiz yana eilmesini snrlar.
2- Lig. pubofemorale: Ekstansiyonu ve abduksiyo-nu frenler.
3- Lig. ischiofemorale: Uyluun veya gvdenin ekstansiyonunu frenler.
4- Zona orbicularis: 3 ban ve kapsln k
mli 2. faktrdr. (En nemli yapsal faktrdr)!

Kala ekleminin en zayf ksm lig. ischiofemorale ile lig. pubofemorale arasdr. Lig. pubofemorale ve lig.
iliofemorale aras da 2. zayf blmdr buray m. iliop-soas doldurur.
Roser-Nelaton izgisi SIAS (A) ile tuber ischiadicum (B) arasdr ve normalde trochanter majorun tepesinden
geer. Trochanter majorun en yksek noktas ile femur ba merkezi ayn hizadadr.

Art. genu: Tm vcudun en byk ve en komplike eklemidir. Bikondilar (modifiye ginglymus) eklemdir. Femur -
tella ve tibia arasndadr. Fibula diz eklemine katlmaz! pa

33
Eklem ii oluumlar:
Meniscus medialis et lateralis: Eklem yzleri aras geometrik uygunluu salayan fibrokartilaginz yaplardr.
dial menisks daha byktr ve yuvarlaktr. Lateral menisks C eklinde ve daha kktr. Medial meniscus lig, Me
collaterale tibialeve sk tutunur ve bu nedenle ok daha sk yaralanr. zellikle diz fleksivonda iken lateralden gelen
darbeler medial menisks yrtna (UNHAPPY TRAD: Lig. collaterale tibiale, meniscus medialis, lig. cruciatum
terior yrt) neden olur. an


Intrakapsler ligamentler:
a- Lig. cruciatum anterius: Femurun condylus latera-lisinin i yznn arka ksm ile tibiann area inter-
condylaris anterioru arasndadr alt ucu meniscus lateralis ile kaynamtr. Gce kar yaplan ekstan-siyonda
gerilir. Fleksiyonda tibia ne ekildiinde tibiann ne kaymasn engeller (n ekmece).
b- Lig. cruciatum posterius: Femurun condylus me-dialisinin d yznn n ksm ile tibiann area in-
tercondylaris posterioru arasndadr. Gce kar yaplan fleksiyonda gergindir. Diz fleksiyonda iken tibiann
arkaya itilmesi halinde hareketi snrlar (Arka ekmece).
c- Lig. tranversum genu: Her iki menisksn n ularn birbirine balar.
d- Lig. coronarium: Menisksleri tibia kondillerine balar.
e- Lig. meniscofemorale anterius irlikte seyreder meniscus lateralis ile
femur arasndadr.
: Ligamentum cruciatum anteriusla b


f- Lig. meniscofemorale posterius: Ligamentum cruciatum posteriusla seyreder. Meniscus lateralis ile femur
arasndadr.
Ekstrakapsler liaamentler:
a- Lig. patellae: Yukarda basis patellaya aada tuberositas tibiaya tutunur. M.quadriceps femo-risin
tendonunun orta blmnn bir devamdr. nnde bursa infrapatellaris superficialis, arkasnda bursa
la bana tutunur.
lerle oluur.
infrapatellaris profunda bulunur.
b- Lig. collaterale fibulare: Eklem kapslne ve me-niskse yapmaz! Aralarndan m. popliteusun kirii geer.
Yukarda femurun d kondiline aada fibu
c- Lig. collaterale tibiale: Yukarda femurun aada ise tibiann i kondillerinin i yzlerine tutunur. Kapsl
aracl ile i menisksn d kenarna sk tutunur. Hasarlarnda meniscus medialiste hasara urar.
d- Lig. popliteum obliquum: M.semimembranosus tendonunun sonlanma ksmndan ayrlan lif
Eklem kapslnn arka yzn destekler.
e- Lig. popliteum arcuatum: Eklem kapslnn arka ksmn destekler.
nemli bursalar:
Bursa suprapatellaris genellikle eklem kavitesiyle balantldr.
Bursa infrapatellarisin enflamatuar hastalklarda bursiti sktr.
Bursa prepatellaris: travmatik olarak en sk bursit buradadr.


Art. tibiofibularis proximalis et distalis: Proksimal olan plana tipinde ama hareketsiz, cisimleri arasndaki
sez membranla gerekleen ve distaldeki eklemler ise syn interos desmosis tipi oynamaz eklemlerdir.
ibular eklemin balar lig.
tibi
1) Lig eum)
2) Lig
a) Lig. talofibulare ant. et post.
inv . talofibulare anterius, yaralanr, eversiyon burkulmalarnda ise lig. deltoideum ok
g
Proksimal tibiofibular eklemin balar lig. capitis fibula anterius ve posterius; distal tibiof
ofibularis anterius ve posterius adn alr.
Art. talocruralis: Talus, calcaneus ve fibula arasndadr ve ginglymus (trochlear) tipindedir. Balar:
. collaterale mediale: (lig. deltoid
a) Pars tibionavicularis
b) Pars tibiocalcanea
c) Pars tibiotalaris ant. et post.
. collaterale laterale:
b) Lig. calcaneofibulare
ersiyon burkulmalarnda lig
l olduundan medial malleoln kopma kr ve beraberinde fibula distal u kr (Pott) grlebilir.
34

35
Art
talocalcaneum mediale, laterale, posterius ve interosseum isimli balar vardr, inversiyon ve eversiyon hareketlerine
ola
lare, li lare plantare (ayan longitudinal arkusunun korunmasnda grev alr,
kop
poster
Art . talocalcaneonavicularis ile art. calcaneocuboideann toplamdr.
aras
larn kaputlar ile proximal falankslarn basisleri arasnda, elipsoid
tipt
. subtalaris (talocalcanea): Talus ile calcaneus arasndadr. Synovial plana tipte bir eklemdir. Liga-mentum
nak salar.
Art. talocalcaneonavicularis: Talus, calcaneus ve os naviculare arasndadr, plana tipindedir. Lig. talonavicu-
g. calcaneonaviculare, lig. calcaneonavicu
arsa dz tabanlk olur, bol elastik lif ierdiinden spring ligament diye de adlandrlr), lig. talocalcaneum
ius ve lig. talocalcaneum laterale isimli balar vardr.
Artt. intertarsales: Tm intertarsal eklemler plana tipindedir.
. tarsi transversa (Chopart): art
Art. tarsometatarsales (Lisfranc): Ossa tarsinin distal srasndaki kemikler ile metatarslarn basisleri
adr, plana tipindedirle nd r.
rslarnn hasislerinin arasnda plana tipindeki eklemlerdir. Artt. intermetatarsales: Metata
Artt. metatarsophalangeales: Metatars
edir.
Artt. interphalangeales pedis: Phalanxlar arasnda, ginglymus tiptedir.



36

KL N K ZET:
Humerus: Proksimal u krklar en sk collum chirurgicumda grlr. N. axillaris yaralanr. Cisim (corpus,
diafiz veya shaft) krklar. N. radialis (dk el ve a. profunda brachii yaralanmalar grlr. Distal u krklar
veya suprakondiler krklarda (ocularda sk) N. medianus ve a. brachialis bass grlebilir (ebe eli), ama krk
dzelince fonksiyonda dzelir. Byme anda grlrse kemiin boyu ksa kalr. Eer arter yaralanmas varsa
kon
VOLKMANN KONTRAKTR: Humerus alt u, radi-us ve ulna krklarnda arteria profunda brachiinin
yaralanmas veya a. brachialisin basya uramasyla n-kolda iskemi geliir ve fleksr kaslar ekstensrlere gre daha
l olduundan ve daha byk olduklarndan daha fazla etkilenirler. El bilei fleksiyonda kalr.
DUPUYTREN KONTRAKTR: Aponeurosis palma-risin lokalize kalnlamas ve kontraktre uramasdr. Yzk
parm layp kk parma da etkileyerek bu iki parma el ayasna doru eker. Distal interfalangial
eklemler etkilenmez.

A
Adlesanda: Clavicula kr, humerus collum chi-rurgicum krklar
Yalda: Radius distal u kr (colles) grlr. (50 ya zerinde colles kr sk grlr).
Monteggia Kr: Ulna gvdesi arkadan gelen bir travmayla krlr. Krn alt ucu ne doru kayar. Lig. an-nulare
radii de yrtlr ve radius ba ne doru yer deitirir.
Galeazzi Kr: Radiusun proksimal 1/3 krlmtr, ulnann distal ucu art. radioulnaris distaliste yer deitirir.
Colles Kr: Avu zerine dmeyle sk grlr. Radiusun distal ucu krlr. atal srt deformitesi olur.
Smith Kr: El srtna dme sonucu oluur, radiusun distal ucu krlr ve ne doru yer deitirir.
traktr geliebilir.
Medial epikondil krklarnda n. ulnaris zedelenir (pene el).
Omuz ekleminde humerus kklar en sk aa-ne doru olur n. axillaris zedelenebilir.
g
a kknden ba
vu zerine n kol ekstansiyondayken ve kol abduksiyondayken dme sonucu:
ocukta: Radiusun distal ucunda arkaya uzanan epifiz ayrlmas
Gen erikinde: Scaphoideum kr

37
Skafoid: Gen erikinde avu iine dmeyle krlr. En sk krlan karpal kemiktir. Enfiye ukurunda hassasiyet
dnda bulgu vermeyebilir. A. radialisin ramus dor-salis yaralanmasna bal avaskler nekrozu oluabilir.
Gen erikinde avu zerine dmekle os lunatum dislokasyonu sk grlr bu patolojide n. medianus
yaralanmas sktr.
Bennet Kr: Baparmak metakarpal kemii tabannda grlen krktr. Baparman abduksiyona zorlanmasyla
oluur.
Collum femoris krklar yallarda ve postmenapozal kadnlarda sk grlr femur banda aseptik nekroza
(a.circumflexa femoris medialis ve lateralis yaralanr) sk neden olur. Bu krkta uyluun boyu ksalr ve alt ekstremite
da rotasyon yapar ba parmak latera-le dnk durur.
Corpus femoris krklar genellikle gen erikinlerde grlr.
Suprakondiler femur krklar 1/3 distal: Uyluk ksalr ve alt para da arkaya ok fazla dner ve sonuta a.
popliteaya bas yaparak bacan ve ayan dolamnn bozulmasna neden olabilir.
Patella krklar genellikle transverstir ve tendonun iinde yer alan bir kemik olduundan fazla ayrlma olmaz. Diz
eklemi semifleksiyonda kalr, hareketle ar olur.
Tibia krklar genellikle ak krklardr. Tibiann distal 1/3 lk blmnde grlen krklar zor iyileirler.
Fibulann caput krklar n. peroneuscommunis yaralanmasna neden olur ve ayak dorsifleksiyon ve ever-siyon
yapamaz dk ayak (n. fibularis profundus) ve taban dmesi (n. fibularis superficialis) beraberdir. Talus krklar;
Ani ve iddetli sramalarla zorlanmasyla olur veya a an ekstansiyona (plantar fleksiyon) zorlanmasyla olur.
rsa da
cal
t varsa tenisi dirsei; Ekstansiyon zorlamasna bal arl ekstansi-
yondur. Elbilei ve parma nsr kaslar lateral epikondilden orijin aldndan bilek ve parmaklarn ar
veya uzun sre ekstansiyo
Golf dirsei ; Fleksiyon zorlamasna bal arl fleksiyon. Elbilei
ve ve parmaklarn flek-siyona ar
zorlanmas nucu birbirlerinden uzaklamas
ola ebilecei gibi ok ata binenlerde de
gr zukluktur.
X de rastlanabilir.
y
Calcaneus krklar yksekten dme veya atlamayla oluur. Ayak eklemi supinasyona (inversiyon) zorlan
caneus krlr.
Dirsek ekleminde lateral epicondyli
klarn tm eksta
na zorlanmasyla geliir.
Dirsek ekleminde medial epicondylit varsa
parmaklarn fleksr kaslar medial epinkon-dilden orijin alr bu nedenle bilek
nedeniyle geliir. Genu varum: her iki dizin da doru bklmesi so
ydr, parantez bacak veya O bacak veya O bain de denir, raitizmde grl
lr. Genu valgum: Dizlerin birbirine yapk ve ayak bileklerinin birbirinden ayr durduu ortopedik bo
bacak veya X bain de denir. Bu deformite-ye de raitizm









Lokomotor Sistem Anatomisi 2


























38

MYOLOGIA (KAS BLM)

Kontraksiyon (kaslma) kabiliyeti olan ve aktif olarak alarak vcudumuzdaki hareketleri salayan kaslar 3 ayr
gruba ayrlrlar.
A- skelet (izgili) kaslar: Eklemler vastasyla iskelet hareketlerini salayan bu kaslar izgili kas liflerinden
oluurlar. Kas denilince genellikle bu grup kaslar anlalr, istemli olarak alrlar. Vcut dokularnn %40n
olutururlar. Merkezi sinir sistemine bal olarak grev yaparlar.
B- Dz kaslar: iskelet kaslarndan histolojik ve fizyolojik farklar gsteren bu kaslar izgisiz kas liflerinden
yaplmtr. Genellikle ii bo organlarn ve damarlarn duvarlarnda bulunurlar. Otonom sinir sistemi ile ynetilen bu
kas lifleri istem d alrlar. Kaslmalar yavatr.
C- Kalp kas (mvocardiumV Hem iskelet kaslar hem de dz kaslarn ortak baz zelliklerini tayan bir kas
eitidir. iskelet kaslarnn grntsne sahiptir ancak istemli almaz, dz kaslar gibi otonom innervasyonu vardr
ancak otonom innervasyon sadece ritmini belirler, fizyolojik ihtiyaca gre ritmik olarak ve spontan alr.
Bir kas en az bir eklemin zerinden geerek dier bir kemie yapr. aprazladklar eklem saysna gre; bir
eklemi aprazlyorlarsa uniartikler. iki eklemi ap-razlyorlarsa biartikler. daha da fazla eklemi aprazlyorlarsa
multiartikler olarak kabul edilirler. Bir kasn yapma noktalarndan hareket etmeyen veya az hareket eden noktas
kasn balangc yani oriaosu. hareketli noktas ise kasn sonucu yani insertiosu olarak kabul edilir.
Kaslar istirahat halinde iken de belirli bir gerginliktedirler. Bu gerginlie tonus ad verilir. Kaslma fonksiyonlar iki
e salrsa izotonik kontraksiyon ittir. Kontraksiyon srasnda kasn gerginlii deimez, sadece boyu k : kontraksiyon
sra rik konraksiyon snda kasn boyu deimeyip gerginlii artarsa izomet denir.
olutur rsivon as
Kaslarn kaslarak oluturduklar kuvvetin hareket iin kullanlan blm kirilerin yapma yerinde kemik ile
duklar aya baldr. Buna inse ad verilir. Bu a bydke kas kuvvetinin yapma noktas
ze rece olursa kuvvetin tamam hareket iin kullanlr.
stlenen kas veya kaslar esas
har
Ayn kas
gru ek
iin bu rdr.
Kas
Kas k, spiral veya dairesel demetli kaslar olarak gruplandrla-
bilirler e ynleri ile ilikisi vardr. Paralel demetli kaslarda fasikller
ekme (m.quadratus, m.rhomboideus...) olabilirler, m.lemnisciformis
metleri hemen hemen birbirine
etleri kas ekim izgisine eik
ola m.bipennatus, m.mul-tipennatus). Spiral demetli kaslarn (m.spiralis)
ek eiiktir. Spiral kaslara yakn bir grup daha vardr ki bunlarda fasikller iki veya daha fazla
ynde seyrede us). Dairesel kaslar (m.orbicularis) ve bzc kaslar ( m.sphincter) da spiral demetli
kas ak kabul edilirler. Sz edilen iki kas tipi ekil olarak sirkler kas liflerinden olumalarna
ra r. Bu bilgiler nda kas eitleri kas demetlerinin yerleim ve ynlerine gre u
a) M.quadratus : Birbirine paralel olan kas lifleri yass bir kirile sonlanrlar. Drtgen eklinde ksa ve yass bir kas
eididir (m.quadratus femoris, m.pro-nator quadratus).
b
c) M.lemnisciformis: Karn uzun bir erit eklinde olan bir kastr (m.sartorius).
d su dar, karn ksm ise genitir. Karnlar silindir eklindedir, ksa veya uzun
e) M
f) M karnl kaslardan olup, karn ksmnn kesiti yuvarlaktr (m.teres majr).
g) M.triangularis : Origosu geni, insertiosu dar olan bu trde kas gen eklindedir (m.temporalis).
astr.
ri uzanr
rtioda tutunur. Origodan balayan kas lifleri oblik bir seyirle bu sz
rindeki hareketi salama etkisi artar. Bu a 90 de
Bir hareketin balamasnda ve bu hareketin devamllnn srdrlmesinde esas rol
eket ettirici (prime movement) kas/kaslar olarak kabul edilirler.
ynde hareket yaptran kas veya kas gruplarna si-nerjist(agonist), zt ynde hareket yaptran kas veya
plarna ise antagonist kaslar denir. Fiksatr kaslar ise, esas hareket ettirici kas veya kaslarn ilevlerini arttrabilm
kaslarn origolarnn sabitlenmesi-ni salayan kasla
ekilleri
lar, kas demetlerinin ynlerine gre paralel, obli
. Bu gruplarn kaslarn ekme veya haraket ettirm
izgisine paralel olarak uzanrlar. Bu kaslar ksa
trnde olduu gibi uzun olabilirler. Mekik eklindeki kaslarda (m.pisiformis) dakas de
paralel seyrederler, bu kaslar uzun veya ksa olabilirler. Oblik demetli kaslarda lif dem
rak yer alrlar (m.triangularis, m.unipennatus,
li ve kvrlma dereceleri d
rler (m.cruciat
lara yakn iki grup olar
men fonksiyonel farklar vard
ekilde zetlenebilir:
) M.rhomboideus: Ekener drtgen eklinde yass bir kastr (m.rhomboideus majr).
) M.fusiformis: Origo ve insertio
karnl olabilirler (m.biceps brachii).
.digastricus: U uca yerlemi iki fusiform kastan oluur (m.digastricus).
. teres : Uzun
h) M.unipennatus : Fasikllerin dizili ve seyirlerine gre ku ty manzarasnda olduu pennatus grubu k
Bu tr kaslarda origoda ve insertioda uzun kiriler bulunur. Bu kiriler arasnda oblik seyidi kas lifle
(m.flexor pollicis longus).
i) M.bipennatus : Ortada bulunan kiri inse
39

40
rlar. Yani yan yana gelmi iki musculus unipen-natusun oluturduu bir kas
teki kasn oluturduu kas eididir. Origosunda birden fazla kiri
mesiyle olumu mterek bir kiri vardr (m.del-toideusun orta
daha ok ynde aprazlaarak uzand bir kas trdr (m.masettep).
na yerlemi bulunan halka eklindeki dairesel kaslar bu grupta bulunur
inde olduu gibi bu da halka eklinde olan dairesel bir kastr. Normalde kasl ekilde
durumda kasl olup defekasyon srasnda gever).
Bir akln evresinde, akla nsal olarak yerlemi kas liflerinden oluur. Ac ve geniletici bir
g noktasndan son-lanma noktasna kadar spiral bir ekilde uzanrlar

Mezodermden kken almavan kaslar :
geen kiriin her iki tarafna tutunu
tipidir (m.rectus femoris).
j) M.multipennatus : Birka m.bipennatus tip
olduu halde, insertioda birka kiriin birle
blm).
k) M.cruciatus : Kas demetlerinin iki veya
I) M.orbicularis : Az veya gz etraf
(m.orbicularis oris, m.orbicularis oculi).
m) M.sphincter: Bir ncek
dururlar ( m.sphincter ani externus: normal
n) M.dilatator :
kas trdr (m.dilatator pupillae).
o) M.spiralis : Kas lifleri balan
(m.latissimus dorsi).
Mimik kaslarnda olduu gibi insertiosu deride olan kas tipine m.cutaneus (mm.fasciei) ad verilir.
Kaslar mezoderm kkenlidir.
Gzn irisinde bulunan kaslar (m. sphincter pupil-la ve m. dilatator pupilla)
Kl dibi kaslar: Mm. erector pili
Anatomik kesit: Bir kasn en geni yerinden yaplan kesitten elde edilen alandr.
Fizyolojik kesit: Bir kas oluturan liflerin teker teker kesit alanlarnn toplamna denir. En gl kesittir.
ENDOMYSUM: izgili kas fasikl iersinde yer alan kas liflerinin aralarn dolduran ba dokudur.
PERMYSUM: Bir kas fasikln saran ba dokusu klftr.
EPMYSUM: Tm kas saran ba dokudur, ite pe-rimysiuma ait blmeler, dta ise komu oluumlara ait ba
dokusu ile devam eder.

n fazla etkileyen etkenler: kuvvetleri, hareket genilii, kuvvet izgisi, insersiyon as ve
har
onunun kemikte son-land noktada tendonla kemik arasnda kalan adr. Bu a ne
kad kadar fazladr, 90 derece olduunda kas kuvveti maksimum ortaya kar.
Sesamoid kemikler bu ay artrarak kasn gnc artrrlar.
Kaslarn grevlerini e
eketin yndr.
nsersiyon as: Kasn tend
ar bykse kasn gc ve etkisi o

41

M M K KASLARI
Fascia superficialis iindedirler. Bir taraflar ile fascia superficialise ve bu fasya aracl ile deriye, dier taraflar ile
kemie tutunurlar. Kafadaki deliklerin etrafnda yer alrlar.


Nervus faciali: mimic kaslarnn tek siniridir, hem istemli motor, hem de emosyonel motor olarak uyarr. Periferk felcinde
o yz yarmnda istemli veya emosyonel hibir mimik yaplamaz.
Santral veya supra nkleer felcinde ise sadece kontrlateral at yz yarmnda istemli mimiklerde kayp grlr

M. epicranius: Kalar yukar kaldrarak yzde havret ifadesi uyandrr, aln derisini krtrr.
M. orbicularis oculi: Gz kapaklarn kapa r;
k kapatr (UYKUDA).
t
Pars orbitalis: Geve
Pars palpebralis: Sk kapatr.
Pars lacrimalis: Gz ya kanallarnn giriini kapatarak gz yann gz kresinde kalmasna neden olur.
desi yaratr.
pars alaris
M. corrugator supercilii: Ka attrr. fke ifadesi.
M. depressor supercilii: Hzn ifa
M. nasalis: Burun deliklerini genileten paras tir. Pars transversa daraltr.
bellada enine krklklar yapar. Kalar birbirine yaklatrr.
ti nasi: Burun deliklerini kapatr.
s oris: Az kapatr. Konumada nemli grevi vardr.
: st duda yukar kaldrr.
majr: Glme kasdr, az kesini yukar, d yana eker.
lmseme kasdr. Az kulaklara vardrr.
bil inferioris: Alt duda aa eker.
ineme, emme fonksiyonlarnda rol oynar, kendine ait fasyas olan tek mimik kasdr. Bu
fas
M. procerus: Gla
M. depressor sep
M. orbiculari
M. levator labii superioris
M. zygomaticus
M. risorius: G
M. depressor la
M. buccinator: fleme,
yaya fascia buccopharvnaea denir. Duc-tus parotidei (Stenon kanal) bu kas delerek st 2. molar di hizasnda
ves
ar ekerek ne uzatr. enede oluk oluur. zellikle bebeklerde hzn ifadesinde
al
tibulum orise alr
M. mentalis: Alt duda yuk
r.

42
r, az kesini, alt duda aa eker. Alt ucu sabitse azn almasna yardm
ede
Platysma: Boyun derisini gere
r, st ucu sabitse yardmc solunum kas gibi alr. Boyun derisi krklklarnn nedenidir.
Sulcus nasolabialis: M. levator labii superioris ve m. zygomaticus minr arasnda oluan oluktur.



Gz aanlar:
M. levator palpebrae superioris: st gz kapan kaldrr. Gz istemli aar N.IIIden (n. oculomotorius)
innerve edilir. Mimic kas deildir. Felcinde pitozis grlr
Mm. tarsales: Gz kapaklarn sempatik innervasyonla aan dz kaslardr. GangJon cervicale superiordan
gelen sempatiklerle (nn ciliares longi) innerve edilirler ve onlarn felcind de (rnein Hornerde) pitozis grlr.

CNEME KASLARI (Mm.masticatorii): Tmn n. mandibularis (N.Vm) innerve eder.

* eneyi aan tek ineme kas pterygoideus la-teralisdir. Bu kas eklem kapsln destekler.
* Processus coronoideusa tutunan tek kas da m. temporalisdir.

enenin kapanmas: M- temporalis
M. masseter
M. pterygoidus medialis
enenin almas: M. ptervaoideus lateralis
Katks olan kaslar: M. mylohyoideus, M. digastricus, M. geniohyoideus, Platysma
Dirence kar almada: Yukardaki kaslara ilaveten hyoid alt kaslar da rol alr.
DL KASLARI: Tamam n. hypoglossus (N.XII) tarafndan innerve edilirler. Dilin ekstrensek kaslar:
M. genioglossus: Dili ne ve kar tarafa aa eker.
Dilin uvkuda aerive kamasn nler. M. styloglossus: Dili geri ve yukar eker. M. hyoglossus: Dili aa eker.
Dilin intrensek kaslar : Dilin kendi ekseni zerindeki hareketlerini salarlar.
M. transversus lingulae
M. longitudinalis lingulae
M. verticalis lingulae.
*** M. palatoglossus plexus pharyngeus tarafndan innerve edilir damak kasdr!!!
*** Hypaglossus felcinde dil az iinde salam, az dnda felli taraf gsterir.
BOYUN KASLARI:
Boyundaki blgeler :
I. Reaio cervicalis anterior (Trigonum cervicale anterior): nde: Boynun orta hatt Arkada: M.
sternocleidomastoideusYukarda: Mandibulann alt kenar
II. Reaio cervicalis lateralis (Trigonum cervicale posterior): nde: M. sternocleidomastoideus Arkada: M.
trapezius
Altta: Clavicula

Bovun genleri:
1. Triaonum submandibulare
nde: M. digastricusun n karn
Arkada: M. digastricusun arka karn
stte: Mandibula
icerii: Gl. submandibularis, V. A. N. facialis, N.l. sub-mandibulares
2. Triaonum submentale
Arkada: M. digastricusun n karn nde: Boyun orta hatt Altta: Os hyoideumun corpusu iinde: V. jugularis ant.,
n. submentales
43

44
3. Triaonum caroticum
stte: M. digastricusun arka karn
ite: M. omohyoideusun st karn
Dta: M. sternocleidomastoideusun n kenar
iinde: A. carotis communis, V. jugularis int., N.X.XI, XII
4. Triaonum musculare (omotracheale)
Altta: M. omohyoideusun st karn
Dta: M. sternocleidomastoideusun n kenar
ite: Boyun orta hatt
M. sternohyoideus bu genin iinde yer alr.
5. Triaonum occipitale
M. trapeziusun lateral kenar
M. sternocleidomastoideusun arka kenar
M. omohyoideusun alt karn arasndadr.
A. occipitalis, N.XI, Pleksus cervicalis dallar, A.v. transversa colli, Pleksus brachialisin burada yer alr.
6. Triaonum supraclaviculare maior
V. jugularis ext, A. subclavia vardr.
M. sternocleidomastoideus
M. omohyoideusun alt karn
Clavicula, pleksus brachialisin, trunceus medius ve inferioru
M .sternocleidomastoideus:
Sternum ve klavikuladan balar temporal kemiin mastoid parasnda sonlanr. N. accessorius ve ll-lll. servikal
spinal sinirler tarafndan innerve edilir.
Tek tarafl kasldnda ba ve boyuna ekstansiyon yaptrr. ene ucunu ve yz yukar ve kar tarafa evirecek
ekilde baa rotasyon yaptrr, iki tarafl kasldnda ba arkaya eer (ekstansiyon). Boynu ve yz ne eker.
Tortikollis; doum travmas nedeniyle oluan hemoto-mun bu kasn kitlesi iinde yer kaplamas ve boyunu
ks tir, yz ve ene salam tarafa ve yukar bakar (fel tam tersidir). altmasdr. Ba-boyun lezyon tarafna eik


HYOD ST KASLAR: Hyoidi yukar ekerler.
M. digastricus:Venter anterior: n. alveolaris in-ferior (n. mandibularis = N.Vm), venter posteri-oru n.
facialis tarafndan innerve edilir.
M. stylohyoideus: N. facialis innerve eder.
M. mylohyoideus: n. alveolaris inferior (n. mandibularis | N.Vm) innerve eder,
M. geniohyoideus: N. hypoglossusla gelen 1. servikal spinal sinirin n dal (ansa cervicalis pars supe-rior)
innerve eder.
HYOID ALTI KASLAR: H
M. sternohyoideus: Ansa ce
yoidi aa ekerler ayrca omohyoid dndakiler yardmc inspiratuardr.
rvicalis pars inferior
pars superior
M. sternothyroideus: Ansa cervicalis pars inferior
M. thyrohyoideus: Ansa cervicalis
M. omohyoideus: Ansa cervicalis pars inferior
BOYUN OMURLARI NI N DI YANI NDAK (para-vertebrah KASLAR
Plexus cervicalis tarafndan innerve edilirler.
1. M. scalenus anterior
2. M. scalenus medius
3. M. scalenus posterior


Genellikle skalen kaslar birlikte alrlar. Boyna fleksiyon yaptrrlar. Pleksus cervicalis tarafndan innerve
yardmc olurlar.
ius
aralk denir, arteria subcalavia ve plexus brachialis geer (skrlarsa torasik k
edilirler.
nspirasyona
M. scalenus anteriorun n yznde fasyasnn iinde n. phrenicus seyreder. M. scalenus anterior ile med
arasna interskalen
sendromu).

BO I N N TARAFI NDA BULUNAN (Prevertebral kaslar) KASLAR: YUN OMURLARI N
Plexus cervicalis tarafndan innerve edilirler.
2. M. longus capitis: Ba ne eer.
3. M. rectus capitis anterior: Ba ne eer.
4. M. rectus capitis lateralis: Ba yana eer.
SOLUNUM KASLARI
1. M. longus colli: Boynu ne eer.
(Tm nn. intercostaleslerden innerve edilir)
A- INSPRATUAR KASLAR:
- Diafragma
- Mm. levatores costarum longi ve breves
- M. serratus posterior superior
- Mm. intercostales externi
Diaphragma Solunumun temel kasdr. En gl ins-pirasyon kasdr! N. phrenicus ve nn.intercostales tarafndan
innerve edilir.
45

46




Hiatus aorticus: T12 omuru hizasndadr. iinden: aorta, ductus thoracius ve sanda v. azygos, (bazen
solunda da v. hemiazygos) geer.
Hiatus oesophaqeus: T10 omuru hizasndadr.
iinden: oesophaaus. n. vaauslar. a.v. aastrica sinistrann zofaaial dallar, otonom sinirler ve lenf damarlar
aeer.
Foramen v. Cavae inferioris: T8-9 omurlar arasnda bulunan discus hizasndadr. iinden v. cavae inf., n.
phrenicus dexter geer.
B- EKSPIRATUAR KASLAR: Tm interkostal sinirlerden innerve edilir.
- Mm. intercostales interni
- Mm. intercostales intimi
- Mm. subcostales

47
- M. transversus thoracis
- M. serratus posterior inferior
SIRT KASLARI
Yzeyel ve derin olmak zere iki grupta incelenirler.
Yzevel kaslar:
M. trapezius: N. accessorius tarafndan innerve edilir. 90 derecenin zerinde abduktordur.
M. latissimus dorsi: N. thoracodorsalis tarafndan innerve edilir. Barfiks kasdr. Omuza i rotasyon, eks-tansiyon
ve adduksiyon yaptrr.
M. levator scapulae: N. dorsalis scapulae tarafndan innerve edilir. zerinden n. acessorius geer.
M. serratus post. sup: inspiryum kasdr, interkostal sinirlerle innerve edilir.
M. serratus post.inf: Ekspiryum kasdr, interkostal sinirlerle innerve edilir.
M. rhomboideus majr ve minr: N. dorsalis scapulae tarafndan innerve edilirler. Skapulann medial kenarn
columna vertebralise fikse ederler. Snav kasdrlar, skapulaya retraksiyon yaptrrlar



48
Derin srt kaslar:
Derinde bulunan kaslar, embriyoner dnemde g etmezler, gelitikleri yerde kalrlar. Bu kaslara otokton srt
kaslar denir.
Ve tm kendi seviyelerinde bulunan spinal sinirlerin r. dorsalislerinden innerve edilirler.!
- M. splenius capitis et cervicis
- Mm. erector spinae: c kolondan oluur:
1. M. iliocostalis
2. M. longissimus
3. M. spinalis
Mm. transversospinales:
- M. semispinalis
- Mm. multifidi
- Mm. rotatores
DERN ENSE KASLARI
1. M. rectus capitis posterior majr
2. M. rectus capitis posterior minr
3. M. obliquus capitis inferior
4. M. obliquus capitis superior.
Sinirleri: N. suboccipitalis (C1spinal sinirin arka dal) ve n. occipitalis majr (C2nin arka dal)
Grevleri: Ba arkaya eerler.
M. obliquus capitis inferior ba ve yz kasld tarafa evirir.


Triaonum suboccipitale:
st i: M. rectus capitis posterior majr
st d: M. obliquus capitis superior
Alt: M. obliquus capitis inferior
Burada atlasn arcus posterioru ve membrana atlantooccipitalis posterior bulunur A.v. vertebralisler membran
delerek foramen magnumdan nrokranyuma girerler.
iinde a.v. vertebralisve n. suboccipitalis vardr.


GS KASLARI
A- M. pectoralis majr: N. pectoralis lateralis ve me-dialis tarafndan innerve edilir. Omuz eklemine ad-duksiyon
- i rotasyon - fleksiyon yaptrr. Yardmc solunum kasdr.
B- M. pectoralis minr: N. pectoralis medialis tarafndan innerve edilir. Skapulay ne aa eker (protraksiyon)
kreki ve k
D- erior: Skapulann medial kenarn kostalara fikse eder. N. thoracicus longus tarafndan
inn
st a lay ne ekerler. Alt ksm skapulaya rotasyon yaptrr
ve
ayaklarda nemlidir ve yardmc inspiratuvardr.
C- M. subclavius: Plexus brachialisten gelen n. sub-clavius ile innerve edilir. Klavikulay aa eker.
A.v. subclaviann zorlu inspiryum srasnda Lkosta ile klavikula arasnda skmasn nler.
M. serratus ant
erve edilir. st ksm lifler m. levator scapulae ve m. trapezius ile birlikte skapulay ac grev yapar (90 derece
bduksiyon) ve yardmc eksipiratuvardr. Orta lifler skapu
yardmc insipiratuvardr.


M. rhomboideuslarla antagonist olarak alr. Felcinde scapula alata (vvinged skapula, kanat skapula)
grlr. Kol ba seviyesinin zerine kaldrlrken glk ekilir. Dirsei Seksiyondayken eliyle bir duvara yaslanmas
istendiinde skapula mediale ve yukar doru kayar.


KARIN KASLARI Anterolateral duvar kaslar:
M. rectus abdominis
M. obliquus externus abdominis
M. obliquus internus abdominis
M. transversus abdominis
Tm karn anterolateral duvar kaslarnn:
st arup lifleri: Nn. intercostales (7-11 ve n. subcos-talis)
Orta arup lifleri: N. iliohypogastricus
49

50
Alt orup lifleri ise n. ilioinguinalis tarafndan innerve edilir.
M. obliquus externus abdominis: 5-12 kostalardan balar, yukardan aa, lateralden mediale seyirli lifleri
crista iliaca (os coxae), SIAS, tuberculum pubicum ve li-nea albaya katlarak sonlann iki tarafl kaslrsa gvdeyi ne
eer. Tek tarafl kaslrsa gvdeyi yana eer ve ayn taraftaki omuzu ne getirecek ekilde rotasyon-yaptrr.
Lia inauinale (poupart ba): M. obliquus externus abdominis aponevrozunun SIAS ile tuberculum pubicum
arasnda gerilip kendi stne katlanmasyla oluur.
M. rectus abdominis: Crista pubica, symphysis pubis ve tuberculum pubicumdan balayan lifleri 5 - 7. kkrdak
kostalar ve proc. xiphoideusda sonlanrlar. Gvdeyi ne eerler. Linea albaya katlmaz!!
Liflerini blen intersectio tendinealar ile kasn gc artar.
M. obliquus internus abdominis: Crista iliaca, lig. inguinale, fascia thoracolumbalisden balayan lifleri aadan
yukar, lateralden mediale uzanarak son 3-4 kostaya, proc.xiphoideus ve Linea albaya tutunarak sonlann iki tarafl
kasldnda gvdeyi ne eerler. Tek tarafl kasldnda gvdeyi yana eer ve kar taraftaki omuzu ne getirecek
ekilde rotasyon yaptrr
M. transversus abdominis: Crista illiaca, lig. inguinale ve son 6 kostadan balayan lifleri linea alba, proc.
xiphoideus, tuberculum pubicuma tutunarak sonlann Abdominal basnc artrr. (Doum, defekasyon, miksiyon,
kusma vb.)
M. cremaster: M. obliquus internus abdominis liflerinin inguinal kanaldan funiculus spermaticusla geen lifleridir.
erve edilir. Uyluun st i ksm mekanik olarak uyarldnda (kremaster
ica dartostaki dz kaslarla birlikte skrotum derisini buruturarak yzeyi
dar
eyirle linea
alb
N. genitofemoralis (genital dal) tarafndan inn
refleksi) ve soukta testisleri yukar eker. Tun
altr ve s kaybn nler.
M. pyramidalis: Symphysis pubica ve linea alba arasndadr. M. rectus abdominis liflerinin ksa s
aya atlayan lifleridir. Olmayabilir. Linea al-bay gerer. Penis kkn asar.
Karn arka duvar:
M. quadratus lumborum: Karn arka duvarnda yer alr. Crista iliaca ve alt lumbal omurlardan balayan lifleri 12.
kosta ve st lumbal omurlara tutunarak sonlann N. subcostalis tarafndan innerve edilir. 12. kos-tay aa ekerek
solunuma yardm eder. Tek tarafl kaslrsa gvdeyi ayn yana eer.




51

Karn duvarnda yer alan fasyalar :
A- Fascia superficialis
Camper fasyas
Scarpa fasyas Scarpa fasyasndan kken alanlar:
1. Peniste lig. fundiforme penisi oluturur
2. Fascia latada fascia cribrosay oluturur.
3. Perineumda colles fasyas olur
B- Fascia profunda (Gallaudetfasyas = Fascia inno-minata)
Gallaudet fasciasndan kken alan yaplar:
1. Fascia lata
2. Fascia spermatica externa
L
3. Lig. suspensorium penis (clitoridis)
GAMENTLER:
Lia. lacunare (Gimbernat ba): Lig. inguinalenin devam olan ve tuberculum pubicumu dolaan liflerdir.
Lig, pectineum (Cooper ba): Lig. lacunarenin arka lifleri pecten ossis pubise kadar uzanrlar ve bu li-gamenti
olutururlar.
Lia reflexum (Colles baaV Lig. inguinalenin ve lig. lacunarenin linea albaya atlayan lifleridir.
Falks inouinalis (tendon conioint): M. obliquus in-ternus abdominis ve m. transversus abdominis apo-
nevrozlar oluturur.
Lig, interfoveolare (Hesselbach ba): Anulus ing. profundusun iyan kenarnda bulunur. Tendon conjo-int,
lig. pectineum ve fascia transversalisin kayna-masyla oluur (Sklkla yoktur). Varsa inguinal kanal arkadan en iyi
destekleyen yapdr ve bu kiilerde indi-rect inguinal herni grlmez, ancak genellikle bu ba olmadndan en sk
grlen ftklar inidrekt ftklardr.
CANALIS INGUI NALIS:
Erkeklerde funiculus spermaticus (pleksus pampini-formis, a.v. testicularis, pleksus testicularis, a.v. ductu-li
deferentis, ductus deferens...), kadnlarda lig. teres uteri geer. Ayrca her iki cinste n. genitofemora-lisin
genital dal ve n. ilioinguinalis geer.
Anulus inguinalis superficialis m. obliquus externus abdominis aponevrozunda bulunur.

52
rofundus fascia transversaliste bulunur (varsa lig. interfoveolare) ve m. obliquus inter-nus
abdominis taraf klenir.
Anulus inguinalis p
ndan deste

iner ise indirect inguinal herni
nden: V.a. femoralis ve lenf nodlar ve nervus genitofemoralisin femoral dal geer.
Arka: Lig. pectineale
pectineus
iinden: N. cutaneus femoris lateralis, m. iliopsoas ve n. femoralis geer.
Eer abdomen ierii vasa epigastricalarn (plica um-bilicalis lateralis) lateralinde yer alan anulus inguinalis
profundustan girip inguinal kanaldan geerek skrotuma veya labium majusa
adn alr.
Lacuna vasorum:
n: Lig. inguinale
Arka: Lig. pectineale
i: Lig. lacunare
D: Arcus iliopectineus ii
Lacuna musculorum:
n: Lig. inguinale
i: Arcus ilio
D: Os coxa


53
Canalis femoralis: V. femoralisin medialinde bulunan kanaldr. Karn boluuna bakan ksmna anulus femoralis
denir. Bu anulusu lateralde vena femoralis, medi-alde lig. lacunare, nde lig. inguinale, arkada lig. pec-tineum evreler
ve iinde lenf damarlar ve lenf nodlar yer alr. Bu anulusu destekleyen ve kapatan blmeye septum femorale denir.
Anulus femoralis kadnlarda genellikle daha genitir.
Vaaina femoralis: Femoral damarlar saran klftr. Burada Cloquet (Rosenmller) ganglionu bulunur. Buradan
herni oluursa femoral herni denir kadnda daha sktr. Canalis femoralis vagina femoralisin ftk oluumu nedeniyle
genilemi halidir.


Trigonum inguinale ( Hesselbach)
D tan a.v. epigastrica inferior'un trasesi (inguinal ligamentin orta noktasndan yukar doru izilen dik doru).
iten m. rectus abdominis'in d kenar (linea semilunaris).
Alttan lig. inguinale snrlar.
Buradan oluan ftklara direkt inguinal herni denir.
Vasa epigastrica inferiores'lerin medialinden periton ve fascia transversalis'i iterek inguinal kanala penetre
olur.
PELVS IKISINI RTEN KASLAR (PERNEUM)
Diaphraama pelvis kaslar:
1. M. levator ani
2. M. coccygeus
Reaio uroaenitalis kaslar:
1. M. sphincter urethrae
2. M. transversus perinei profundus
3. M. tran nei superficialis sversus peri
4. M. ischiocavernosus
5. M. bulb s ospongiosu
Reaio analis kaslar:
1. M. sphincter ani externus
2. M. sphincter ani intemus
3. M. corrugator cutis ani

54



Perineumun tuber ischiadiumlar birletiren bir hatla ikiye blnmesi sonucu nde kalan gen alan regio
urogenitalis, arkada kalan alan ise regio analis adn alr. Her iki blgeyi de rten kas ve fasyalarn oluturduu st
tab alr. aka ise diaphragma pelvis adn
Regio urogenitaliste m. sphincter urthrae ve m. trans-versus perinei profundus derin perine kaslardr ve
diaphragma urogenitaleyi olutururlar.
Centrum tendineum perinei: Erkeklerde bulbus penis ile ans arasnda kadnlarda vagina ile ans arasnda
bulunur. Erkeklerde 2 cm, kadnlarda 4 cm. kadardr. M. ischiocavernosus hari, tm perine kaslar bu vapva katlrlar.
Bu blmdeki kaslarn hepsini n. pudendus inner-ve eder.
M. levator ani: M. puborectalis. m. iliococcvaeus. m. pubococcvaeus ve m. levator prostatae (pubovaaina-Ji)
kaslar tarafndan oluturulur. Pelvisteki i organlar destekler, intraabdominal basnc korur. Anal sfinkte-re yardmc
olarak grev yapar.

55
M. coccygeus: M. levator ani gibidir..
M. transversus perinei superficialis ve profundus
perinenin stabilizasyonunu salar. rogenital diyafram yapan m. transversus perinei profundusdur.
M. bulbospongiosus: Kadnda bulbus vestibuliyi destekler, vaginismustan sorumlu kastr. Erkekte cor-pus
spongiosum penisi desteklerler ve spongioz ret-rada bulunan idrar veya ejaklatn atlmasn salar.
M. ischiocavernosus: Penis veya klitoris ereksiyonu-nun devamn salar. Bu kasa M. erector penis (clitori-dis)
de denir. Centrum tendineum perinei yapsna katlmaz.


56

PELVS VE PERNE FASYA OLUUMLARI VE DIAP-HRAGMA UROGENITALE:
Fascia superior diaphragmatis pelvis: M. levator ani ve m. coccygeusun st yzlerini rten kaln ve salam
fascia pelvis blmdr. Fascia superior diphragmatis pelvis ile periton arasnda kalan pelvirek-tal st aralkta erkekte
vesica urinaria, prostat ve rektum; kadnda ise vesica urinaria, uterus, vagina ve rektum yer alr. Bu aralkta yer alan
tela subserosa isimli gevek ba dokusu bu aralktaki organlara destek oluturur ve mesanenin etrafnda
aracystium, uterus etrafnda parametrium, vagina etrafnda para-colpium, rektum etrafnda da paraproctium
zn rten facia profun-dann
bir blmdr. rtt nsn nnde
cen
nda: fascia superior diaphragmatis
M. transversus perinei profundusun alt yzn rten: fascia inferior diaphragmatis urogenitalis adn
alan orta yaprak.
M. transversus perinei superficialisin arka kenarn saran ve regio urogenitalisi rten fascia perinea-lis
externa (Gallaudet fasyas) adn alan yzeyel yaprak.
Facia perinei speficialis adl blgenin cilt alt fasyas iki yaprakldr. n yaprak abdomende yer alan Cam-per
fasyasnn devamdr ve ya tabakasdr, arka yaprak ise membranz tabakadr ve abdomende yer alan Scarpa
fasyasnn devamdr, bu faysa perinede Colles fasyas olarak adlandrlrken penis etrafnda Buck fasyas adn alr.
Fascia superior diaphragma urogenitalis ile fascia inferior diapragma urogenitalis arasnda kalan diapragma
urogenitaleye ait blm spatium profundum perinei olarak adlandrlr.
Regio urogenitalisin fascia inferior diaphragma uro-genitalis ile fascia perinei superficialis Colles fasyas arasnda
kalan blm spatium superficiale perinei adn alr ve n tarafta fascia abdominis superficialis ile balantldr.
Erkekte ve Spatium profundum perinei ierii:
M. transversus perinei profundus
M. sphincter urethrae
p
adn alr.
Fascia inferior diaphragmatis pelvis: M. levator ani ve m. coccygeusun alt y
kaslara skca yapktr. Regio analiste m. sphincter ani externusu sarar ve a
trum tendineum perineiye katlr.
Tuber ishiadicumlar hizasnda yapraa ayrlr:
M. levator ani ve m. transversus perinei profun-dusun st yz aras
urogenitalis adn alan derin yaprak.

57
Glandula bulbourethrales
Pars membranacea urethrae
N. a. v. dorsalis penis, a.v. pudenda interna ve n. pudendus dallar
Kadnda Spatium profundum perinei ierii:
Urethrann bir blm
Vaginann bir blm
M. sphincter urethrae
M. transversus perinei profundus
N. a. v. dorsalis penis, a.v. pudenda interna ve n. pudendus dallar
Erkekte ve kadnda Spatium superficiale perinei ierii:
M. bulbospongiosus
M. ischiocavernosus
M. transversus perinei superficialis
Crus clitoridis, clitoris ve bulbus vestibulitoris (erkekte radix penis ve spongioz retrann bir ksm)
Gl. vestibularis majoris (Bartholin bezi)
Centrum tendineum perinei bulunur.



58
TTREN KASLAR KOLU HAREKET E
Rotator Cuff Kaslar (SltS kaslar)
M. supraspinatus N. suprascapularis innerve eder, omuzun abduksiyonunu balatr (ilk 15 derece)
M. infraspinatus N. suprascapularis innerve eder. Omuza d rotasyon yaptrr.
M. teres minr N. axillaris innerve eder. Omuza d rotasyon, zayf adduksiyon yaptrr.
M. subscapularis N. subscapularis tarafndan innerve edilir. Omuza i rotasyon yaptrr.
M. deltoideus: N. axillaris tarafndan in Omuz eklemine
ksiyon, ie rotasyon, zayf adduksiyon (baz yazarlara gre adduksiyon yap
nerve edilir. her hareketi yaptrr. Klavikuler para:
Fle trmaz), akromial para: Ab-duksiyon
(15-90 derece), spina scapulae paras: Eks-tansiyon, da rotasyon. Majr fonksiyonu 15-90 ab-duksiyondur. Felcinde
dk omuz grlr.
M. teres maior: N. subscapularis tarafndan innerveedilir. Adduksiyon, i rotasyon, kolun arkaya ekilmesi
(ek
KO
stansiyon) yaptrr, latissimus dorsi gibidir. Her ikisi de arkadan balarlar ancak aksillay aprazlayarakhumerusa
nden tutunurlar.
L KASLARI
n loj: n de n. musculocutaneus innerve eder.
M. coracobrahialis: Kola adduksiyon, i rotasyon ve fleksiyon yaptrr.
longum tendonu
balar, nce omuz ekleminin kapslnn iinden sonra da sulcus intertu-
ber
en balar ve tuberosi-tas ulnaeda sonlanr, sadece nkola fleksiyon (en gl)
M. biceps brachii: Kola fleksiyon, nkola fleksiyon ve supinasyon (en gl) yaptrr. Caput
tuberculum supraglenoidaleden
cularisten geer ve processus corocoideusdan balayan caput breve ile birleir ve ortak tendonla tu-berositas
radiide sonlanrlar.
M. brachialis Humerus cismind
yaptrr.
Arka loj:
M. triceps brachii (caput longumu tuberculum infrag-lenoidaleden balar ve hem kol hem de nkola ekstansiyon
ptrr, caput breve ve mediale ise sadece nkola ekstansiyon yaptrr). ba nla olekrano nlanr.
st ekstremite arka loj kaslarnn tm gibi radyal sinirden innerve edilir.
ya ortak tendo nda so

Ko areketi:
-15 derece): N. suprascapularis
M. deltoideus (15-90 derece): N. axillaris
us (n.accessorius) ve m. serratus anterior (n.thorac st
lun abduksiyon h
M. supraspinatus (0
M. trapezi icus longus) (90 derece )


59

N. musculocuta fasciculus lateralisinden ktktan sonra m. c e
innerve eder so n inde zeyelleip n.
cutaneus antebrachii lateralis ad lun lateralinin deri duy
neus plexus brachialisin oracobrachialisi deler v
nra biceps kas ile brachialis kas
n alr ve nko
innerve eder ve dirsek eklem
usunu alr.
n itibaren y
Spatium axillare laterale (Humerotricipital aral aral)
M. teres minr
M. teres majr
k, velpau
M. triceps brachiinin caput longumu
Humerus tarafndan snrlanr, iinden n. axillaris ve a.v. circumflexa humeri posterior geer.
Spatium axillare mediale (scapulotricipital, omo-tricipital aralk)
M. triceps brachiinin caput longumu tarafndan snrlanr, ierisinden a.v. circumflexa scapulae geer.
M. teres minr
M. teres majr



NKOL KASLARI:
A. N LOJ KASLARI: Tm medial epikondilden balar. Fleksrdrler. (M. flexor carpi ulnaris ve m. fle-xor
digitorum profundusun son ikisi hari) tm n. medianus tarafndan innerve edilir.
. YZEYEL KASLAR
M. palmaris longus (palmar aponevrozda sonlanr ve aponevrozu gerer)
1

60
M. pronator teres (iinden n. medianus geer, proksimal radyoulnar ekleme etkilidir).
M. flexor carpi radialis
M. flexor digitorum superficialis (gevek yumruk)
M. flexor carpi ulnaris (n. ulnaristen innerve edilir)
. DER N KASLAR
M. flexor digitorum profundus (baparmak hari parmaklarn distal falakslarnda sonlanr ve sk yumruk yaptrr,
ikisini median, son ikisini ulnar sinir innerve eder)
M. flexor pollicis longus
M. pronator quadratus (distal radyoulnar ekleme
etkilidir).
B. ARKA LOJ:
2
ilk
Grup olarak humerusun epicondylus lateralisinden balarlar, ekstansrdrler ve tmn. radialisten
nerve edilir. Sadece brachioradialis lateral epicondilden balamaz ve fleksrdr.
zevel kaslar
in
Y :
M. brachioradialis (nkola fleksiyon ve supinasyon yaptrr)
longus
M or car
nsor
M. extensor
M. extensor
M. anconeus (dirsekte eklem kapsln gerer)
Derin kaslar:
M. extensor carpi radialis
. extens
M. exte
pi radialis brevis
digitorum
digiti minimi
carpi ulnaris
M. supinato . M. ab s longus M. llicis
brevis M. exten
r (iinden n. radialis geer) ductor pollici extensor pollicis longus M. extensor po
sor indicis

Fovea radiocarpalis (Enfive ukuru) M. abductor pollicis longus ve M. extensor pollicis brevisin tendon-lar ile
m. extensor po r ve
hassasiyet skafo skafoid krklarnda damar yaralanmas askler nekroz geliebilir.

llicis longus tendonu arasnda
id kr bulgusudur,
dr. Burada radyal arte sinirin dorsal dallar bulunur. Burada ar
nedeniyle av

M. abductor pollicis longus ve m. extensor pollicis brevisin ortak klflarnn tenosynovitine DeQuer vain denir

61


(N. medianus)
ratus
Elin su
Elin pronasyonu:
M. pronator quad
M. brachioradialis
n. radia
M. brachioradialis (n.
Canalis carpiden (carp ulum, arka duvarn karpal kemikler yapar) geenler:
M. flexor digitorum sp
M. flexor digitorum p
M. flexor pollicis long adialisin tendonu burada sonlanr)
N. Medianus

pinasyonu:
M. supinator ( lis)
radialis)
al tunnel = n duvarn fleksor retinac
fc.tendonlar (4)
rof. tendonlar (4)
us (m. flexor carpi r

Nabz oluu: M, flexor c dialis arasndadr. A. radiali: bulunur. arpi adialis ile m. brachiora

EL PARMAK KASLARI
A. Tenar kaslar: tm medyan sinirden innerve edilir, felcinde tenar atrofi olur. Yzeyeldenderine:
M. abductor pollicis brevis (n. medianus) M. flexor pollicis brevis (yzeyel blm n. medianus; derin blm n.
ulnaris) M. oponens pollicis (n. medianus) Ayrca tenar tmsein derininde m. adductor pollicis (n. ulnaris) de
lunur ancak bu kas tenar tmsek kaslarndan deildir.
B. Hipotenar kaslar
bu
: Tm ulnar sinirden innerve edilir. Felcinde hipotenar atrofi grlr.
M. palmaris brevis M. abductor digiti minimi M. flexor digiti minimi brevis M. opponens digiti minimi
C. El ortasnda bulunan kaslar:

A- Mm. lumbricales : M. flexor digitorum profun-dus tendonlarndan balarlar, ilk ikisi medyan, son ikisi ulnar
sinirden innerve edilir. MP eklemlere fleksiyon, P eklemlere ekstansiyon yaptrrlar.
B- Mm. interossei palmares : 3 tanedir. Ba parmak ve orta parmakta yok. Parmaklara adduksi-yon
yaptrrlar.
C- Mm. interossei dorsales : 4 tanedir. Ba parmak ve kk parmakta yok. Parmaklara abduksi-yon
yaptrrlar.


Tm interossez kaslar unlar sinir innerve eder, felcinde interossez atrofi de grlr ve kii parmaklar gerginken
ardk iki parmak arasnda kat tutamaz (baparmak dahil tm parmaklarn adduktor siniri ulnar, baparmak hari
parmaklarn abduktoru da ulnar!)


ALT EKSTREM ala k : TE KASLARI K aslar
n loi :
oas majr us ayn noktad anrlar ve ik n m. iliopsoas alis in-nerve
in en gl fleksrdr.
M. ps ve m. iliac a sonl isine birde da denir, n. femor
eder. Kala eklemin
Arka loi: M. glut s - m s ve derin
1. M. aluteus maximus:
eus maximus - mediu inimu de rotator kaslar.
N. gluteus inferior innerve eder. Uyluun en kuvvetli ekstansorudur. Uylua d rotasyon
abduksiyon alt ksm ad- n da yapt s iliotibialise lece bacan
ekstansiyonuna da katlr. Gvdeyi ayakta dik tutar. Merdiven kma ve yrmede rol alr.
luteus m
ve st ksm duksiyo rr. Tractu de tutunur. By
2. M. a edius: N.gluteus superio e eder. kuvvetli abd otasyon
ptrr. Yrme Felcinde: Tren burg (rdek ).
3 M. aluteus minimus:
r innerv Uyluun en uktorudur. Ayrca i r
ya de rol alr. -delen vari yry
N. gluteus superior innerve eder. M. gluteus medius gibidir.
4. Pis rotator kaslar:
M. piriformis
llus sup
M. gemellus inferior
M. obturator externus
M. obturator internus
M. quadratus femoris (D rotatorlarn en kuvvetlisidir) Bu kaslarn ounun insersiyonlar trochanter ma-jordadr.
M. piriformis foramen ischiadicum ma-jusdan geer ve bu delii ikiye bler, stnde kalan akla foramen
suprapiriforme, altndakine ise foramen infrapiriforme denir.
M. geme erior
62

63
Sinirleri: Pleksus sacralisten gelir. M. obturator internus ve externusun siniri n. obturatoriustan gelir.

Canalis pudendalis (Alcock):
Foramen ischiadicum minustan geen a.v. pudenda interna, n. pudendus ve m. obturator internus tendo-nu ve
niri ortak olarak m. obturator internusun fas-yas ierisinde fossa ischianalise ularlar bu fasyaya canalis pudendalis
lcock kanal) denir. Foramen ischiadicum minus ile fossa ischioanalisi birbirine balar.
si
(A

UYLUK KASLARI
A. Pis van loj kas:
M. tensor fascia lata: SlAStan balar, n. gluteus superior innerve eder. Uylua fleksiyon, i rotasyon
duksiyon, bacaa ekstansiyon yaptrr ve yrmede rol alr. ab

64
B. n loj kaslar: Tm n. femoralis tarafndan innerve edilir.
M. sartorius: SlAStan balar. Uylua fleksiyon ve d rotasyon, bacaa fleksiyon ve i rotasyon yaptrr. Sartorius
s gracilis ve semitendinosus ile birlikte Pes anserinusu oluturarak tibiann condylus medialisinde sonlanr.
M. quadriceps femoris: rectus femoris ve vastus-lar tarafndan oluturulur. Bacan en gl eks-tansorudur. Bu
sn tendonu ligamentum patel-lay da oluturarak tuberositas tibiada sonlanr
- m. rectus femoris
ka
ka
: SlAldan balar. Uylua fleksiyon, bacaa ekstansiyon yaptrr.
- m. vastuslar: femurdan balarlar, sadece bacaa ekstansiyon yaptrrlar.
cvan loi kaslar: Tm adduktordur ve n. obturatori-us tarafndan innerve edilirler (m. gracilis, m. pectineus, m.
ductor longus, m. adductor brevis, m. adductor magnus). Obturator sinir felcinde uyluk adduksiyon yapamaz hasta
rgelleyerek (oraklayarak) yrr.
ad
pe


Adductor magnus uylua adduksiyon ve ekstansiyon yaptrr, dierleri ise adduksiyon ve fleksiyon yaptrrlar.
Adduktor kanaln distal akl olan hiatus tendinosus bu kasn tendonunda bulunur.
M. gracilis uzundur hem uylua adduksiyon ve fleksiyon hem de bacaa fleksiyon ve i rotasyon yaptrr.

Triaonum femorale (Scarpa geni)
Taban: lig. inguinale
D kenar: M. sartoriusun medial kenar
i kenar: M. adductor longusun lateral kenar
Demesini: Dta m. iliopsoas, ite m. pectineus yapar, iinde dtan ie LACUNA MUSCULORUM (N. cu-taneus
femoris lateralis, m. iliopsoas, n. femoralis) + LACUNA VASORUM (n. genitofemoralisin femoral dal, a. femoralis, v.
femoralis, lenf damarlar ve v. saphena magna) bulunur.

- Canalis adductorius (Hunter kanal): (Canalis sub-sartorialis)
Dta: M. vastus medialis
Arkada: M. adductor longus
M. adductor magnus

65
te: Lamina vastoadductoria ve M. sartorius
n: M. sartorius
inden a.v. femoralis geerek fossa popliteaya alr. N. sapheneus bu kanala girer ancak medial kondu
hizasnda lamina (membrana) vastoadductoriay delip kanal terkeder.



Hiatus adductorius (tendinosus): Canalis adductori-usun fossa popliteaya alan deliidir. M. adductor
magnusun tendonunda bulunan bir aklktr. V.a. poplitea bulunur.



C. Arka loj kaslar:
oris caput longum: (N. tibialis) Uylua ekstansiyon, bacaa fleksiyon.
emoris caput breve: (N. peroneus com-munis) Bacaa fleksiyon.
ndinosus: (N. tibialis) Uylua ekstansiyon, bacaa fleksiyon.
us: (N. tibialis) Uylua ekstansiyon, bacaa fleksiyon.
ar veya Harmstring kaslar da denilmektedir. Bacan en gl fleksorudurler.
M. biceps fem
M. biceps f
M. semite
M. semimembranos
Bu kaslara ischiocrural kasl

66




67

Fossa poplitea snrlar :
Yukarda: Lateralde m. biceps femoris, medialde m. semitendinosus ve m. semimembranosus
Aada: M. gastrocnemiusun caput laterale ve me-dialesi snrlar
inde: Lateralden mediale v
V. poplitea ve v. saphe
e arkadan ne N. peroneus communis N. tibialis
na parva Nodi poplitei yer alr. A. poplitea
- Bacan ekstansorlar: M. quadriceps femoris ve m. tensor fascia lata ve gluteus maximus
- Bacan fleksorlar: M. biceps femoris, m. semitendinosus, m. semimembranosus, m. popliteus
BACAK KASLARI
A. n loi kaslar
Fleksiyon hareketi baladktan sonra m. sartorius ve m. gracilis de bu harekete katlr.
: Bunlar ayaa ekstansiyon (dorsalfleksiyon) yaptrrlar.
- M. tibialis ant. (en gl supinatordur)
- M. extensor hallucis longus,
- M. extensor digitorum longus,
- M. peroneus tertius
Sinirleri n. peroneus profundustan gelir, felcinde dk ayak grlr.
B. Dsvan loi kaslar: N. peroneus superficialis tarafndan innerve edilirler. M. peroneus longusayan transvers
kemerini asar, felcinde taban kmesi grlr.
M. peroneus longus (en gl pronatordur) M. peroneus brevis
C. Bacak arka loi kaslar: Tm ayak bileine fleksiyon (plantar fleksiyon) yaptrr ve n. tibialis tarafndan
innerve edilir, felcinde stepaj (topuklaya-rak yrme) grlr.
a. Yzevel arup:
M. triceps surae (gastrocnemius + soleus): ayan en gl fleksorudur M. plantaris

b. Derin arup: M. popliteus
M. flexor hallucis longus M. flexor digitorum longus M. tibialis posterior (supinasyon da yaptrr)
Ayaa pronasyon yaptranlar:
M. peroneus longus (en gl), m. peroneus brevis, m. peroneus tertius, m. extensor digitorum longus (n.
peroneus superficialis felcinde ayak pronasyonu ok zayflar ve transvers arkus ker)
Ayaa supinasyon yaptranlar:
M. tibialis anterior (en gl), m. tibialis posterior, m. triceps surae, m. extensor hallucis longus, m. flexor
digitorum longus, m. flexor hallucis longus. N. tibialis felcinde ayan supinasyonu ok zayflar.

Kas Uyluk Bacak Siniri
M. sartorius Fleksiyon - D rotasyon Fleksiyon - i rotasyon N. femoralis
M. rectus femoris Fleksiyon Ekstansiyon N. femoralis
M. tensor fascia lata Abd. - Fleksiyon Ekstansiyon N. gluteus
superior
M. gracilis Add. - Fleksiyon Fleksiyon - i rotasyon N. obturatorius
Harmstring kaslar (bf, st, sm) Ekstansiyon Fleksiyon N. tibialis



BLGE KASIN ADI NNERVASYONU FONKSYONU
M. biceps brachii
N, musculocutaneus Omuz ve dirsee
fleksiyon (en gl
supinatr)
M. brachialis
N. musculocutaneus Dirsee fleksiyon (en
gl fleksr)
Kol nloj
M. coracobrachialis
N. musculocutaneus Omuza fleksiyon
M. pronator teres
N. medianus Pronasyon ve dirsee
zayf fleksiyon
M. palmaris longus
N. medianus El bileine zayf fleksiyon
M. flexor carpi radialis N. medianus El bileine fleksiyon
M. flexor digitorum superficialis N. medianus Gevek yumruk
M. pronator quadratus N. medianus El bileine pronasyon
M. flexor pollicis lorgus N. medianus Ba parmaa fleksiyon
M. flexor digitorum profundus 1-2 n. medianus; 3-4 n. ulnaris Sk yumruk
nkol
nloj
M. flexor carpi ulnaris N. ulnaris El bileine fleksiyon
V

de omuz ve dirsek fleksiyonu zayflar!


* N.musculocutaneus felcin
* N.medianus felcinde elbilei ve parmaklarn fleksiyonu zayflar ilk parmak fleksiyon yapamaz ve EBE EL
grlr
* Eer nervus medianus dirsek seviyesinin zerinde fel olursa nkolun pronasyonu da yaplamaz
* Carpal tnelde ve pronator sendromunda skan nervus medianustur!!!!

68

BLGE KASIN ADI NNERVASYONU FONKSYONU
Kol arka
loj
M. triceps brachii N.radialis Omuza ve dirsee ekstansiyon
M. anconeus N.radialis Dirsee ekstansiyon
M. supinator N.radialis Supinasyon
M. brachioradialis N.radialis Supinasyon, dirsee ve el
bileine fleksiyon!
M. extensor carpi radialis N.radialis El bileine ekstansiyon
M. extensor carpi ulnaris N. radialis El bileine ekstansiyon
M. extensor pollicis longus N.radialis Ba parmaa ekstansiyon
M. extensor pollicis brevis N.radialis Ba parmaa ekstansiyon
nkol
arka loj
M. abductor pollicis longus N.radialis Ba parmaa abduksiyon
M. abductor pollicis brevis N.medianus Ba parmaa abduksiyon
M. opponens pollicis N.medianus Ba parmaa opozisyon
M. flexor pollicis brevis N.medianus ve n.ulnaris Ba parmaa fleksiyon
Tenar
kaslar
M. adductor pollicis N.ulnaris Ba parmaa abduksiyon
Mm. interossei palmares N.ulnaris Parmaklara adduksiyon
Mm. interossei dorsales N.ulnaris Parmaklara abduksiyon
Parmak
kaslar
Mm. lumbricales 1-2 n.medians; 3-4
n.ulnaris
MP fleksiyon; IF ekstansiyon MP
fleksiyon; IF ekstansiyon
V

* N.radialis felcinde omuz ve dirsein ekstensiyonu ok zayflar ve supinasyon da ok zayflar parmaklarn da
ekstensiyonu yaplamaz ve el bilei ve parmaklar fleksiyonda kalr dk el grlr!
* N.ulnaris ba parmak dahil tm parmaklara adduksiyon ve baparmak hari tm parmaklara abduksiyon yaptrr.
* N.medianus felcinde tenar kaslarda atrofi grlr ve ilk parmak fleksiyon yapamaz ebe eli grlr
* N.ulnaris felcinde pene eli grlr.


















69

BLGE KASIN AD NNERVASYONU FONKSYONU
M. iliopsoas En gl uyluk fleksr
M. iliacus N. femoralis Uylua fleksiyon
M. psoas majr
Uyluk
n loj
Plexus lumbalis Uylua en gl fleksiyon
M. sartorius N. femoralis Uylua fleksiyon, d rotasyon ve bacaa
fleksiyon ve i rotasyon
M. quadriceps femoris N. femoralis Uylua fleksiyon, bacaa ekstansiyon
M. rectus femoris N. femoralis Uylua fleksiyon, bacaa ekstansiyon
M. vastus lateralis N. femoralis Bacaa ekstansiyon
M. vastus medialis N. femoralis Bacaa ekstansiyon
M. vastus intermedius N. femoralis Bacaa ekstansiyon
***N. femoralis felcinde uyluun fleksiyonu ok az etkilenir, bacan ekstansiyonu ise ok fazla
etkilenir.
***N. femoralis felcinde patella refleksi alnamaz!!
M. gracilis N. obturatorius Uylua fleksiyon,uylua adduksiyon
M. pectineus N. obturatorius Uylua fleksiyon ve adduksiyon
Uyluk
iyan
M. adductor longus N. obturatorius Uylua fleksiyon ve adduksiyon
M. adducto
b
r brevis N. obturatorius Uylua fleksiyon ve adduksiyon
acaa
fleksiyon,
M.adductor magnus*** N. obturatorius ve n.
tibialis
Uylua ekstansiyon ve adduksiyon
(en gl adduktor)
***N. obturatorius felcinde uyluun adduksiyonu yaplamaz, oraklayarak yrr!
M. tibialis anterior N. peroneus profundus Ayaa dorsifleksiyon, supinasyon
M. extensor hallucis longus N. peroneus profundus Baparmaa ekstansiyon ve ayaa
dorsifleksiyon
Bacak
n loj
M. extensor digitorum
longus
N. peroneus profundus Ayaa dorsifleksiyon ve parmaklara
ekstansiyon
***N. peroneus profundus (L5) felcinde ayak dors fleksiyon yapamaz, dk ayak grlr hasta
ayan srkleyerek yrr.
M. peroneus longus N. peroneus superficialis Ayaa pronasyon (transvers arkusu en iyi
destekler!!!)
B
lo
N. peroneus superficialis Ayaa pronasyon
acak yan
j
M. peroneus brevis
* s superficialis felcinde ayak pronasyon(eversiyon) yapamaz ve tabar kmesi
g
**N. peroneu
rlr!!!!










70

BLGE FONKSYONUNNERVASYONUKASIN ADI
Gluteal blge Uyluun en gl ekstansr Uyluun en gl abduktoru Uylua abduksiyon Uylua d
rotasyon Uylua d rotasyon Uylua d rotasyon Uylua d rotasyon Uylua d rotasyonN.
gluteus inferior N. gluteus superior N. gluteus superior Plexus sacralis Plexus sacralis Plexus
sacralis Plexus sacralis N. obturatoriusM. gluteus maximus M. gluteus medius M. gluteus
minimus M. piriformis M. quadratus femoris M. gemellus superior M. gemellus inferior M.
obturator internus
***N. gluteus svari yry) grlr.(rdekTrendelenburg bulgusuyapamazonperior felcinde uyluk abduksiy
Uyluk arka loj Uylua ekstansiyon, bacaa fleksiyon Uylua ekstansiyon, bacaa fleksiyon Uylua
ekstansiyon, bacaa fleksiyon Bacaa fleksiyonN. tibiaiis N. tibiaiis N. tibiaiis N. peroneus
communisM. semitendinosus M. semimembranosus M. biceps femoris c.longum M. biceps
femoris c.breve
Bacak arka loj
Ayaa plantar fleksiyon
Ayaa plantar fleksiyon
Ayaa plantar fleksiyon
Ayaa plantar fleksiyon, supinasyon
Ba parmaa fleksiyon
Parmaklara fleksiyonN. tibiaiis N. tibiaiis N. tibiaiis N. tibiaiis N. tibiaiis N. tibiaiisM.triceps
surae
M. gastrocnemius
M. soleus
iaiis posterior
xor hallucis longus
M. tib
M. fle
M. flexor digitorum longus
* okbacan ve ayan fleksiyonunir amaetkile **N. tibiaiis felcinde uyluun ekstansiyonu ok az ar etkilenir.
**
pl
*N. tibiaiis felci topuklayarak yrr (stepaj)yapamaz parmak ularnda duramazoncsiyveya S1 bassnda kii
antar fle




















71

REFLEKS AFFERENT MERKEZ EFFERENT END ORGAN
Visseral refleksler
Direkt Ik refleksi N. II Mezensefalon N. III M.sphincter pupilla
indirekt k
refleksi
Kar gzn N. Il'u Mezensefalon N. III M.sphincter pupilla
Akomodasyon N. II Oksipital korteks
ve frental
N. III Mm.ciliares
Okulokardiyak N. V Bulbus N. X Tm vagal parasempatik
etkiler
Karotid sins N. IX Bulbus N. X Tm vagal parasempatik
etkiler
Yzeyel refleksler
Kornea refleksi N. V1 (n.ophthalmicus) Pons N. VII M.orbicularis oculi
Kremaster N.genitofemoralis
(femoral)
L1-L2 N.genitofemoralis
(genital)
M. cremaster kaslr
Plantar N.tibialis S1-2 N.tibialis Plantar fleksiyon
Derin refleksler
Biseps tendon N.musculocutaneus C5-6 N.musculocutaneus M.biceps brachii
Triseps tendon N.radialis C6-7 N.radialis M.triceps brachii
Patella N.femoralis L2-3-4 N.femoralis M.quadriceps femoris
Asil N.tibialis S1-2 N.tibialis Plantar fleksiyon
Patolojik refleksler
Babinski N.plantaris L3-5, S1 N.peroneus profundus M.extensor hallucis longus
Openheim N.plantaris L5, S1 N.peroneus profundus M.extensor hallucis longus














72



















D istemi


















olam S







73

KALP

KALB N TOP OGRAFS:
Toraks iinde, orta mediastende, oblik olarak bulunur. te ikisi vcudun orta hattnn solunda kalr. Sadece sa
atrium, v. cava sup. ve v. cava inf. sada yer alr. Taban yukarda (basis cordis), tepesi aada (apex cordis) bir
gen eklindedir. Basis cordise gre apex cordis yaklak 30 derece daha ndedir.
n vz komular: Sternum, kkrdak kostalar, peri-kardium, a.v. thoracicae interna ve ocukta timus erikinde
artklar (n mediasten oluumlar n yz komulardr).
Yan vz komular: Akcierlerin mediastinal yzleri, plevra ve n. phrenicuslar.
Alt komuluu: Diaphragma
st komuluu: Kalbe giren kan byk damarlar (st mediasten oluumlar)
Arka vz komular: zofagus, N. vagus, Vv. pulmo-nales dextrae, Aorta thoracica, Ductus thoracicus, V.
azygos V. hemiazygos (arka mediasten oluumlar)


Arka yzn en yakn komusu zofagustur, en fazla sol atriumla komuluk yapar, bu nedenle sol atrial hipertrofiler
disfaji yaparlar ve yan grafilerde zofagusta dirsek iareti grlr.



ALB N YAPISI (Dtan ice): K
Epicardium: Pericardium serosumun lamina viscera-lisidir.
Mvocardium: Kalp kasdr. Grnm iskelet kas gibidir, dz kaslar gibi otonom innervasyonu vardr a
tonom innervasyon sadece ritmini belirler, kalp kas spontan innervasyo
ncak
o nla alr.
Endocardium: Kalp boluudur.

74

75

MED ASTNUM SUPER US:
A.v. thoracica interna
Tiymus
A.v. intercostalis anterior
Nn. intercostales
Arcus aorta ve dallarnn balanglar
N. laryngeus recurrens sinistra
N. phrenicuslar
N. vaguslar
zofagus
Trachea
Ductus thoracicus
A.v. intercostalis posterior
Spinal sinir kkleri ve ganglionlar
Truncus symphaticus
MED ASTNUM ANTER US:
ocuklarda timus
A.v. thoracica interna
A.v. intercostales ant.
Nn. intercostales
Lig.sternopericardiaca

76

MED ASTNUM MEDUM:
Kalp
Visseral ve parietal perikard
V. cava superior (sonu)
V. cava inferior (sonu)
Aa.
Ao
Plexus cardiacuslar
ED ASTNUM POSTER US
Truncus pulmonales
pulmonales (balangc)
Vv. pulmonales (sonu)
rta ascendens
N. phrenicuslar
M :
V. azygos et hemiazygos
Tru
n
Aorta descendens (thoracica)
Bronchus principalis
zofagus
N. vagus (dexter et sinister)
Ductus thoracicus
A.v. intercostales posteriores
Nn. intercostales
Spinal sinir kkleri ve ganglionlar
ncus symphaticus
mediastinal kitle: timusun kendisi veya timoma, te-ratom, Morgagni hemisi, lenfoid kitleler, tiroid kitleleri vb..
Arka mediastinal kitle: ncelikle nrojenik tmrler dnlr, (teratomlar daha ok arka mediasteni severler
ak n mediastende de grlebilirler. anc

Oskltasyon odaklar:
Mitral kapak - apekste solda 5. interkostal araln midklavikular hatla kesime noktas
Ao a dinlenir.
Kapak projeksiyonlar
Trikspid kapak S 5. interkostal araln sada veya solda sternumla kesime noktasnda
Pulmoner kapak - Stemumun solunda 2. interkostal aralkta
rtik kapak - Stemumun kenarnda sa 2. interkostal aralkt
:
Pulmoner kapak: 3. stemokostal eklem hizasnda stemumun sol arkasnda
Aort kapa: 3. interkostal aralkta stemumun arkasnda
Mitral kapak: 4. stemokostal eklem hizasnda stemumun sol arkasnda
Trikspit kapak: 5. stemokostal eklem hizasnda stemumun sa arkasnda.

KA
Margo superior: Basis cordisin tabanndan ekilen
yapar.
LB N KENARLARI:
transvers hat ve sol atrium yapar.
Margo dexter: Sa atriumun sa kenar
Margo inferior: Sa ventrikln sa kenar yapar.
Marao acutus (keskin kenar) da denir.
Margo sinister: Sol ventrikln sol kenar ve ksmen sol auricula yapar. Marao optusus (kunt kenar) da denir.
alis sinister: Sol kenar, sol ventri-kln sol kenar, sol auricula yaparlar.
KALB N YZLER:
1. Facies stemocostalis: n yz, daha ok sa kalp yapar. Sol atrium bu yzde grlmez.
2. Facies diaphragmatica: Arka yz, daha ok sol kalp yapar.
3. Facies pulmon
4. Facies pulmonalis dexter: Sa atrium yapar.
77

78


Sulcus coronarius: Atriumlar ile ventriklleri ayrr. n yzde sadece sada grlrken arka yzde kesintisizdir.
Bu oluk kalbin uzun eksenine transvers (dik) olarak geer, iinde sa atriumla sa ventrikl arasnda a. coronaria
ol atriumla sol ventrikl arasnda a. circumflexus ve v. cardiaca magna yer alr. Arka
yz rz
kk
ularis ant
dextra ve v.cardiaca parva; s
de sulkusun orta noktasna yakn venz havuz sins coronarius bulunur. Sulcus coronorius dzlemi fib
rdaktr. Tm kapaklar bu hatta yer alr. Kalbin fibrz iskeleti de burasdr.
Sulcus interventric .: interventrikler sep-tumun n yzde yapt kntdr. Ventrikller arasnda,
aris ante-rior ve v. cardiaca magnann balangc bulunur. n yzde bulunur. A. v. interventricul
Sulcus interventricularis post: interventrikler septu-mun arka yzde yapt kntdr. Ventrikller arasnda,
arka yzde bulunur. Sulcus interventricularis an-terior ile incisura apicis cordiste birleir, iinde a. interventricularis
posterior ve v. cardiaca media bulunur.
Arteriel kalp: Sol atrium, sol aurikula ve sol ventrikl boluklarnda (fetal dolam dahil) arteriel kan bulunur.
Venz kalp: Sa atrium, sa aurikula ve sa ventrikl boluklarnda (fetal dolam dahil) venz kan bulunur.

Solda:
I- Aort kavsi
Normal Tele grafide grlen erilikler:
II- A. pulmonalis sinistra
III- Auricula sinistra
IV- Ventriculus sinister

79
Sada:
I- V. cava superior
III- Sa atrium
Normal telede sol atrium ve sa ventrikl kavisleri grlmez.

KA KLARI: LB N BOLU
Atriumlarn arka duvarlar atrium secundum adn alr ve venz taslaktan (sa atrium arka duvar sins
ven var pulmoner venler-den) geliir. Tm venler atriumlara arka duvardan alr.
Atr rlar atrium primum adn alr ve primitif atrium taslandan geliirler, gerek atrium
dokusudurlar, trabekler duvar da denir. Ensk grlen ASD tipi sekundum tipidir.
Atrium n duvarlarnda ve aurikulalardaki mivokardial uzantlar kabarklklar
osustan, sol atrium arka du
iumlarn n duva
: mm.pectinati
Ventrikllerdeki mivokardial kabarklklar: Trabeculae carneae adn alr.
Ayrca ventrikllerin apikal blgesinden chorda tendi-nealara uzanan parmaks miyokardial uzantlara da
mm.papillares denir.
Mm.pectinati atrium sistolnde, trabeculae carneae ventrikl sistolnde ejeksiyon fraksiyonunu (frlatma basncn)
arttran myokard yaplardr.

ATR UM DEXTRUM:
Atrium dextrum ve auricula dextra sternokostal yzde de, diafragmatik yzde de grlrler.
Sa atriumun arka duvarnda vena cava superi-orun al delii ostium vena cava superioris, vena cava
infe
Byle e-rin tm ve w. cardiacae
min
riorun al delii ostium vena cava in-ferioris ve sins coronariusun al delii ostium sins coronari bulunur.
ce sa atrium tm bedenin venz kann alr. Ayrca vv. cardiaca anterioresl
imaelarn da sa atrium zerinde yer alanlar bu bolua alr.

Sulcus terminalis: Auricula dextra ve atrium dex-trumun birleim yerinde dtan grlr. Sa atrium n duvar ile
ark ilir.
s: Sulcus terminalisin iten grndr. Embriyonal hayattaki sins venosus ile atrium primumun
bir ta I dolamda v. cava superior kann sa ventrikle ynlendirmeye yardmcdr.
valenin kalnts olan ukur ve bu
uk
cava inferiorun al delikleri arasndaki tmsektir. Ftal
dol
an gelen kan foramen ovale aracl ile sol
atriuma ynlendirir. Bu kapan altnda sins coro-nariusun al delii ostium sins coronarii bulunur. Buradaki
kapaa da valvula ostium sins coronarii denir. Sa atriumda yer alan tek gerek kapak yapsdr kann atrial sistolde
venlere kan engeller.
a duvar arasnda da deneb
Crista terminali
leim yerine uyar. Fo
Fossa ovalis ve limbus ovalis: Septum interatria-lenin sa tarafnda foramen o
urun kenarlardr.
Tuberculum intervenosum: V. cava superior ve v.
amda v.cava superiordan gelen kan sa ventrikle doru ynlendirir.
Valvula venae cavae inferioris: Ftal dolamda v. cava inferiord

VENTRI CULUS DEXTER:
Valvula tricuspidalis (valva atrioventricularis dextra): Sisto
sds anterior. cuspis posterior. cuspis septalis
l srasnda kann atriumlara geri dnmesini engeller.
Cu ad verilen yapraktan oluur. Chordae tendineae ad verilen
tendinz iplikler bir taraftan kuspislere, dier taraftan mm.papillarese tutunurlar. Bu kaslarn tabanlar ventrikl
duv papillares bulunur. En by m.papillaris ant.dur.
s: Truncus pulmonalisin kt blgede sa ventrikl duvar dzdr. Burada trabekller ve
pur ventrikl sistolne direkt olarak katlmaz. n yzn en d bkey blmdr. Trabeculae carneae:
Co i dnda tm duvarlarda bulunur. Atriumlardaki mm.pecti-natilerin muadilidirler ventrikl
sist
T
tricul
yolun ile sa
ven
Valva trunci pulmonalis: Valvula semilunaris anteri-
arna tutunur. Sa ventriklde genellikle adet mm.
Conus arteriosu
kinje lifi yoktur,
nus arteriosus blges
olnde ejeksiyon fraksiyonunu artrrlar.
rabecula septomarginalis (Moderatr Band): Sa ventrikl bykln belirler. Septum interven-
areden sa ventrikln sa kenarna uzanr, iinden ileti sisteminin sa dal geer. Ayrca kann geli, gidi
un ayrlmasnda rol vardr. Crista supraventricularis: Sa ventrikln tavannda valva trunci pulmonalis
trikl boluu arasndadr.
or, valvula semilunaris dexter. valvula semilunaris sinis-ter
imli kapakktan oluur. Semilunar keselerin serbest kenarlarna lunulae valvularum semilunarum denir. Serbest
narlarnn ortasnda bulunan nodlle-re ise noduli valvularum semilunarum
is
(tam kapanmay salar) denir. ke
80

81

ATRI UM SINISTRUM:
A adet sadan 4 adet
vv.p raminis ovalisin) kalnts falx septi
bulunur. n duvarnda mm. pectinati ve sol auricula yer alr. VENTRICULUS SINISTER:
rkada aorta descendens ve oesophagus ile komudur. Arka duvarna 2 adet soldan 2
ulmonales alr, interatrial septumun solunda foramen ovalenin (valvula fo
Duvar sa ventrikl duvarndan iki veya kez daha kalndr. Trabeculae carneaelar diafragmatik duvar ve apex
lgesinde daha fazladr.
Valvula bicuspidalis (valva atrioventricularis sinistra = Mitral kapak): Cuspis anterior
b
. cuspis posterior adl iki
kuspisi ve bunlar papiller kaslara balayan chorda tendineae denilen iplikikler vardr. Mm.papillares solda iki adettir.
l sistolnde A-V kapaklarn tam kapanmasn salarlar. Bunlar da myo-kard dokusudur ve sistol Papiller kaslar ventrik
srasnda maksimum gerilimdedirler ve kapaklarn sistol boyunca tam kapal kalmasn salarlar.
Valva aorta: Valvula semilunaris dexter. valvula se-milunaris sinister ve valvula semilunaris posteriordan oluur
(Lunula ve nodulus bulunur).
Sins aortae: (Sins valsalvae): Kapaklar ile aorta duvar arasndaki geni ksmdr.
KA T
la desteklenmilerdir.
Bu noktalarnda da trigo-num fibrosum dexter ve sinister isimli iki fibrz gen oluur. Kalbin
cornariusta yer alan anulus fbrosuslar ve aralarndaki trigonum fibro-sumlar oluturur. Sulcus
e de ventrikler sistolde de sabittir.
us fibrosus ve trigonum fibro-sumlardan balar ve sonlanr.
LB N FBRZ SKELE
Tm kalp kapaklar sulcus coronarius dzlemindedir ve anulus fibrosus isimli kkrdak halkalar
halkalarn kesime
iskeletini sulcus
coronarius atrial sistold
ul Myokard lifleri an
Anulus fibrosuslar: Ostium atrioventriculare dex-trum
re sinistrum
e
um fibrosum dextrum:
Ostium atrioventricula
Ostium aorta
Ostium pulmonale evresinde bulunur.
Trigon
Ostium atrioventriculare dextrum (Trikspid)
sinistrum (Mitral)
um sinistrum:
Ostium atrioventriculare
Ostium aortae arasndadr.
Trigonum fibros
Ostium aortae ile ostium atrioventriculare sinistrum arasndadr.
ratriale Septum inte : inter atrial septum gerekten interatrialdir ve kas liflerinden oluur her iki atriumu
birbirinden ayrr.

82

Septum interventriculare:
Pars membranaceae (st ksm) Distal blm her iki ventrikl arasndadr ve pars membranacea septum
interventriculare adn alr; proksimal blm ise sa atrium ile sol ventrikl arasndadr ve pars membranacea septum
atrioventriculare olarak adlandrlr.
Pars muscularis (alt ksm) Sa ve sol ventrikller arasndadr.

KA EM: LB N LET SST
Normal bir insann kalbi dakikada 70 kez ritmik olarak kaslr. Bu ritmik kaslma spontan olarak kalbin iletim
sist klanr, iletim sistemini oluturan tm elemanlar zellemi mvokard lifleridir eminden kayna yani kas kkenlidir.
Ka teminde yer alan oluumlar:
trialis (Keith-Flack dm): Sa atriumda crista terminalisin st ksmnda, v.cava superiorun
inin sanda bulunur.
lis: interatrial septumun kas lifleridir.
ularis (Aschoff-Tavvara Nodu).
interatrialede vena cava in-feriorun al delii hizasnda yer alr.
lbin iletim sis
1. Nodus sinoa
al deli
2. Fasciculus internoda
3. Nodus atrioventric
Sa atriumda septum

83
z parasnda ilerler. Daha sonra crus dextrum ve crus sinistrum olmak zere iki
4. Fasciculus atrioventricularis (His huzmesi) (A-V band): Nodus atrioventricularisden balar. Sep tum
interventricularenin membran
dala ayrlr.

5. Crus dextrum ve Crus sinistrum: Sa ve sol ven-triklde endokard altnda ince dallarna ayrlr. Bu dallara
rami subendocardiales denir. Bu lifler pur-kinie lifleri denilen terminal dallara ayrlrlar ve myo-kard lifleri ile sk
temas kurarlar. Crus dexter inter-ventrikler septumun n yzne yakn olarak aa iner ve trabeculae
septomarginalisin iinden geer, crus sinistrum ise hemen ikiye ayrlr ve bir dal nde interventrikler
septumun n yznde aa inerken bir dal da arkaya doru seyreder.


Purkinje lifleri sa ventriklde conus arteriosusun st ksmnda bulunmaz.
ileti sisteminde S-A nodul ve A-V nodl genellikle temel olarak sa koroner arterden; his demeti her iki koroner
arterden; Sa dal sadece sol koroner arterden; Sol dal ise her iki koroner arterden beslenir.

KALB N ARTERLER:
Aortann ilk dallar koroner arterler kabul edilse de koroner arterler aort kapann sa ve sol semilunar
kes r. Sistol srasnda keseler botur dolaysyla koroner arterlerde de perfzyon minimumdur.
Ven nde aortadan geri dnen kan semilunar keseleri doldurur ve aort kapa kapanr. Semilunar keseler
dol erden kan koroner arterlerde dolar ve kalb diastolde beslenir!
ar stenozunda da ar yetmezliinde de koroner arter hastalklar grlebilir.
larenin st 1/3 (his demeti) ve arka 1/3 sa koroner arterin arteria interventricula-ris
pos e n 2/3 ksm ise sol koroner arterin arteria interventricularis anteriorundan beslenir.
A.
elerinden karla
trikl diastol
duunda bu kesel
Aort kapann
Septum interventricu
teriorundan; alt 2/3 v
coronaria sinistra

84
nterior (LAP: left anterior des-cendina arterv) R.interventricularis a : Ana koronerdir, tkanrsa mutlaka semptom
ver
R.coni arteriosi
R.lateralis
Rr.
ir.
interventriculares septales

R.circumflexus: Dar apl, Kvrml ve uzun seyirli olduundan en sk tkanan koronerdir.
stomoticus
iculares
an beslenir).
cularis
R.atrialis ana
Rr.atrioventr
R.marginalis sinister
R.atrialis intermedius
R.posterior ventriculi sinistri
lis: (Genellikle yoktur. Bu nod sadece a. coronaria dextrad R.nodi sinuatria
R.nodi atrioventri
Rr.atriales

S er arter tkanklklarnda (LAD) sa dal bloklar ve mitral kapak
ye t grlebilir.
ol koroner arter tkanklklarnda veya ana korn
tmezlii ve sol ventrikl n yznde infark
A. coronaria dextra:
Rr.atrioventriculares
R.coni arteriosi
R.nodi sinuatrialis
Rr.atriales
R.marginalis dexter
R.atrialis intermedius
R.interventricularis posterior (Rr.interventriculares septalesleri verir)
R.nodi atrioventricularis
R.posterolateralis dexter

85

S
ken
a koroner arterin tkanklklarnda EKGde bradikardiler ve ventrikler ektopik atmlar grlr, sa ventrikl sa
arnda infarkt beklenir.
ki koroner arter arasndaki anastomozlar:
1. Sulcus coronarius iinde, arka yzde a. coronaria dextra ve r. circumflexus arasnda
ris post. iinde, tepeye yakn R. interventricularis ant, ve r. interventricularis post 2. Sulcus interventricula arasnda.
3. Viessuens halkas: Her iki koroner arterin rr. coni arteriosileri arasndaki anastomozun oluturduu halkaya
den
r ile a. thoracica interna veya a. intercostalis ant.larn dal olan
arteriae pericardiacophrenicaeler arasnda da kk anastomozlar vardr.
KA
ir.
Ayrca basis cordis hizasnda koroner arterle
LB N VENLER:
1. Sins coronarius cordis: Sol atrium ve sol ventri-
kl arasnda sulcus coronariusun arka blmnde yer alr. Sa atriuma (septum interventriculare yakn
nn %60n drene eder. Ve tm kalp
) alr.
Alma yerindeki kapa
kitl
a valvula ostium sins coronarii denir. Kalbin venz kan
esinde en dk basnl blgedir. Sins coronariusa dklen yenler
a) V.cordis (cardiaca) maana: Sulcus interventricularis anteriorda balar, sulcus coronariusun sol yarmnda
bul
sterior
unur.
b) V.ventriculi sinistri po : Sol ventrikln arka y-
agnaya dklr. znde bulunur. Bazen v. cordis m
c) V.obligua atrii sinistri: Sol atriumun arka yznde bulunur.
d) V.cordis media: Sulcus interventricularis posteri-orda bulunur.
e) V.cordis parva: Sulcus coronarius iinde bulunur.
2. Vv.cordis anteriores: (Viessuens venler): Sa
ntrikln n yzlerinde bulunurlar. Direkt olarak ve tek tek sa atriumda fora-mina cardiacum
ven lrlar.
. Vv.cordis minimae:
atriumun ve sa ve
arum minimarumlara a
3 (Thebesius venleri) Kalbinn yznde, gzle grlemeyecek kadar kk ka-pillerlerdir.
Atrium ve ventrikl boluklarna direktolarak alrlar. Alma deliklerine foramina thebesiidenir. Coau saa atriuma. geri
kalan srasyla saaventrikl ve sol ventrikle alrlar. Ender olarak solatriuma da alrlar. Sa atrium da alma
deliklerineforamina cardiacum venarum minimarum denir.


KALB N SNRLER:
Otonom innervasyon kalpte yanzca ritmi belirler, pre-sinaptik sempatikleri truncus symphaticusdan postsi-naptik
sempatikleri servikal ganglionlardan, presinap-tik parasempatikleri ise n. vagusdan gelir.
Medulla spinalisin T1 - T4 seviyesinden kaynaklanan ve truncus symphaticusa giren presinaptik sempatik
liflerden: ^
Ganglion cervicale superiorda sinaps yapanlar: n. cardiacus cervicalis superior adyla;
Ganglion cervicale mediumda sinaps yapanlar: n. cardiacus cervicalis medius adyla;
Ganglion cervicale inferiorda sinaps yapanlar: n. cardiacus cervicalis inferior adyla; kalbe kadar gelen
postsinaptik sempatik lifler, nervus vagustan gelen presinaptik parasempatik liflerle birleerek plexus cardia-
cuslar olutururlar.
a) Plexus cardiacus superficialis: Genellikle sol taraftan gelen sempatik ve parasempatiklifler oluturur. Arcus
aortae ile truncus pulmonalisin bifurkasyosu arasnda yerleir.Bu pleksus iinde bulunan ganglionlara ganglia cardiaca
Wrisbergi denilir.
b) Plexus cardiacus profundus: Sa tarafn sempatik ve parasempatikleri oluturur. Arcus aortae ile bifurcatio
trachea arasnda yerlemitir.


Ventriki illerin parasempatik innervasyonu ok zayftr! Bu nedenle vagal refleksler sadece atrial taikardilerde
uygulanr, ventrikler taikardilerde ise vagal uyarlar kontrendikedir.


PERI CARDI UM:
A. Pericardium fibrosum
B. Pericardium serosum:
Cavum pericardii: Lamina parietalis ile lamina visce-ralis arasndadr. Liquor pericardii bulunur.
Pericardium fibrosum Byk damarlarn adven-tisyas ile devam eder. nde sternuma atlayan liflerine
ligamentum sternopericardiaca denir.
Truncus pulmonalis ve aortann ilk 4-5 cm.lik balang ksmlar perikard kesesi iindedir.
Fibrz perikardn taban diyaframn centrum tendi-neumuna yapktr. Yanlarda mediyastinal plev-raya
yapktr. Arkada zefagus ve aorta descen-dens ile komudur.
Sins transversus pericardii (Theile): Vv. pulmona-les ve aa. pulmonalesleri saran klf arasnda oluan enine
bo

luktur. (Vv. pulmonalesler ve v. cava inferi-or snrlar)
86

Sins obliauus pericardii (Haller kmaz): Yan yatm T eklindedir. Sa ve alttan v. cava inferior, stten
ve soldan vv.pulmonales sinistri snrlar.
Perikardiumu tesbit eden oluumlar: Vv. pulmo-nales, v. cava sup., v. cava inf., aortae, truncus pulmonalis.
Perikard kesesinin hacmi: 500-800 cm3tr. Sv toplanrsa 800-1200 cm3e kadar genileyebilir, ancak abondan
200 mi. sv birikmesi tamponanda neden olur.
Perikardiosentez: Proc. xiphoideus ile sol 7. kosta arasndaki adan yaplr.
Pe r ve sinirleri: rikardiumun dama
Arterleri: A. pericardiacophrenica (arkada aorta descendens, nde a. thoracica internann daldrlar), diafram
art
V
erleri ve a. thoracica internann dallar olan aa. intercostales anterioreslerden beslenir.
enleri: Arterlerin yanda venler tarafndan venz kan drene edilir.
inirler S : N. vagusdan, truncus sympaticusun torakal parasndan ve n. phrenicustan gelir.
FETAL DOLAI M:
Chorda umbilicalis: fetusu plasentaya balar, iinde bir vena umbilicalis. iki aa. umblicales bulunur. V. umbilicalis
oksijen ve besin ynnden zengin kan plasentadan fetusa tar. Aa. umbilicales oksijenden fakir byk oranda venz
kan ve atk maddeleri fetustan plasentaya tar.
Fetste akcierler, bbrekler ve karacier d sindirim organlar nonfonksiyoneldir. Karacier, kalp ve beyin yksek
oksjen ihtiyac duyarken dier vcut blmleri sadece diferansiasyon iin az miktarda kan alrlar dolaysyla ok az da
venz kan retirler yani v. cava inferior ve v. portae karaciere kadar neredeyse bo gelirler. Fetal yaamda dolam
byk oranda st beden yar-mndadr.


Oksijene kan plasentadan v. umbilicalis yoluyla v. por-tae sinistraya, direkt karaciere ve ductus venosus ile de
vena cava inferiora alr. Karacier fota I dolamda ilk kanlanan organdr. Ancak v. umbilicalisle gelen kann byk
bir blm vena umbilicalisi vena cava inferiora balayan ductus venosus yoluyla direkt olarak v. cava inferiora
geer, karaciere geen kann byk bir blm de kullanlmaz ve w. hepaticalar da yksek oranda oksijene kan
v.cava inferiora verir. V. cava inferior sa atriuma alr ve valvula vena cava inferioris ile kan foramen ovaleye
sol atriuma geer. Foramen ovalenin iki yapra kann sol atriumdan geri gelmesini nler. Bu
apraklara septum primum
ynlendirilir ve
y ve septum secundum denir fonksiyonel bir kapak olan valvula foraminis ova-lisi
o tururlar. Septum secundumun serbest ucuna crista dividens lu denir.
ol atriumdan sol ventrikle geen oksijene kan sistol-le sistemik dolama atlr. Ventrikl diyastole getiinde
kor

S
oner arterler kan alarak kalbi beslerler.
87

88

tolde aortaya pompalanan kan ise arcus aort Sis aenn sonunda a. subclavia sinistradan hemen sonra darlk
olduu ve st eks-tremite arterlerine geer. Darl geen arteriyel kann %20- 30
kadar adan itibaren tm arterler bu kan paylarlar, yeterlidir nk bu arterlerin besledii organlarda
arteriy a minimumdur ve akma diren vardr. Arcus aortaenn distalin-de akma diren gstermeyen
sadece arteria iliaca in-ternalarn dallar olan a. umbilicalislerdir ancak bunlar da aldklar oksijene kan dorudan
plasen
Yan olam gerekte ba boyun ve st ekstremitelerdedir, alt beden yarm ok az arteryel kan
aldn stemine de karaciere kadar ok az venz kan verir. Bu nedenle vena cava inferior
umbilikal venin getirdi aldnda satrasyon %95 - 96 ya kadar kar.
Ba triuma dklr ve tuberculum inter-
venos terlere gider. Ancak akcierler kollabedir
ve ibaren balayacak olan
pulmo zrlar kalan ise a. pulmonalis sinistra ile arcus aortaenn sonu arasnda bulunan ductus
arteriosus cava superior
(venz a. umbilicalisler yoluyla
plasen
na cava
inferior, sonra arcus aortae ve dallardr.
Oksijen satrasyonu en dk damarlar: V. cava superior ve vena cava superior sistemine dklen
venler (saf venz kan). Sonra da arcus aortaedan sonra umbilikal arterler de dahil tm geri kalan arterlerdir
n

ndan byk bir oranda ba-boyun
dr. Torasik aort
el kana ihtiy
taya iade ederler.
i fetal yasanda d
dan vena cava inferior si
ne kan i oksije
boyun ve st ekstremitelerin venz kan v. cava superior ile sa a
um ile sa ventrikle ve sistolde truncus pulmo-nalise ve pulmoner ar
truncus pulmonalis kannn ok az bir ksm akcierlere giderek organ doumdan it
ner dolama ha
yoluyla torasik aortaya geer. Bylece torasik aortadan itibaren tm arterlerde %70 - 80 v.
) kan ve %20 - 30 v.cava inferior (arteriyel) kan bulunur. Bu kann da byk blm
taya gider.
Oksijen satrasyonu en yksek damarlar: V.um-bilicalis (matemal arterden sonra!), sonra ve
(%20 - 30 arteryel - %70 - 80 venz).
V. cava superior sistemi fetal dolamda da saf venz kan tar! Umblical arter kan saf venz ka
deildir!!!!

89
EN DOANI N DOLAIMI: Y
Doumla birlikte bebek nefes alr, akcierler alr. Pul-moner dolam balar. Ductus arteriosus fizyolojik olarak
kapanm olur. Pulmoner dolam sayesinde vena-e pulmonalesler ile doldurulduu iin sol atrium basnc sa
atriumunkine eitlenir. Septum interatria-ledeki kapaklar yksek basn nedeni ile alamazlar. Septum primum
septum secunduma dokunur. Bu nedenle foramen ovale kapanr. Sa atriumda interatrial blmede foramen ovalenin
yerinde kalan ukurlua fossa ovalis. sol atriumda kalan kabarkla ise falx septi denir. %20-25 ak kalabilir.
DOUM SO NRASI ANTLARDAK ANATOMK DEKLKLER:
Anatomik kapanma sralaryla:
1. Ductus arteriosus: Genellikle saatler iesinde kaslarak ve ksalarak kapanr ve a.
pulmonalissinistra ile arcus aortae arasnda lig. arteriosum (Botalli)a dnr. Kapanrken ksalmas
sayesinde koarktasyonu dzeltir. Eer 3. ayda hala aksa PDA denir ve bu bebeklerde duktal tipte
koarktasyon beklenir.
2. Ductus venosus v. umbilicalis ile vena cava in-ferior arasndadr, ancak kapandnda oluan lig,
venosum genellikle vena porta sinistra ile vena cava inferior arasndadr.
3. A. umbilicalis pars obliterans: plica (lig.) umbilicalis medialisi yapar.
A.umbilicalis pars patens: A. vesicalis superior ve erkekte a. ductuli deferentisi verir.
4. V. umbilicalis Gbek ile karacier arasnda lig. teres hepatis adl baa dnr. Bu ba periton olmayan tek
karacier badr ve lig. falciforme he-patisin alt i kenarndadr.
5. Foramen ovale anatomik olarak en ge kapanan anttr. interatrial septumun sanda fossa ovalis ve limbus
r. ovalise interatrial septumun solunda falx septiye dn

1- Plica umblicalis mediana: (chorda urachus = allan-tois art).
2- Plica umblicalis medialis: (arteria umblicalis pars obliterans).
3- alis: (vasa epigastrica inferio-res). Plica umblicalis later


90
ARTERYEL SSTEM

Ya andrma:
, tunica medialarnda elastik lif oran, myofib-ril
2. ptandr, orta apl arterler de denir. Myofibril oran elastik lif oranndan
eri yoktur.
Fo
plarna Gre Snfl
1. Elastik (Byk)
oranndan daha y
arterler: En byk apl arterlerdir
ksektir. Elastik duvarlar sayesinde genileyebilirler. Aorta, truncus brachio-cephalicus, a.
carotis communisler, truncus pul-monalis, aa. pulmonales ve a. iliaca communisler.
Muskuler arterler: ou arter bu gru
yksektir.
3. Arterioller: Arterlerin en kk dallardr. Elastik lifl
nksiyonlarna gre snflandrma:
Vaso vasorum: Arterlerin en d tabakas olan adven-tisya tabakasn besleyen ince arterlere denir. Adven-tisya
(tu r nler ve otonom sinir lifleri de burada bulunur. nica externa) tabakas anevrizmala
Vasa privata: Gittikleri doku veya organn beslenmesini salayan damarlardr.
Vasa publica: Vcudun genel kar iin gerekli kan getiren arterlerdir. Yukardaki iki arter grubunu barndran
ganlar: Akcierler ve bbreklerdir.
Terminal arterler:
or
Baz arterler sadece belirli sahalar beslerler ve hibir arterle anastomoz yapmazlar. Bunlara
terminal arterler denir. Eer bu arterler tkanrsa besledikleri alan nekroze olur. Retina, beyin, bbrekler, dalak ve
barsaklarda bulunur.
vVatzka1 nn boucu arterleri: Baz arterlerin (Deri, zofagus, mide, ovaryum ve bronkus) tunica media ve tunica
intima tabakalar arasnda bulunan kas lifleri uzunlamasna seyreder ve sirkler kaslarla birlikte kaslarak arteri
tamamen kapatabilirler.



TRUNCUS PULMONALS: Sa ventrikiil kdr, pul-moner kapaktan balar. Dallar:
A. pulmonalis sinistra et dextra: Sa ventrikldeki tm bedenin venz kann akcierlere tarlar. Arter olarak
adlandrdklar halde ierikleri saf venz kandr.
A ORTA ASCENDENS:
Sol ventrikiil kdr, aort kapandan balar. Orta me-diastendedir. Koroner arterleri verir. Baka dal yoktur..
ARCUS AORTAE:
st mediastendedir (N.laryngeus recurrens sinister aprazlar). Hem nden arkaya, hem de sadan sola bir
kvrmdr. Dolaysyla ilk dal en nde ve en sada son dal ise en arkada ve en soldadr. Srasyla dallar:
1. Truncus brachiocephalicus
A.subclavia dextra (N.laryngeus recurrens dex-ter aprazlar)
A.carotis communis dextra
A.thyroidea ima (varyasyonel olarak yaklak %20 sklkta bulunabilir, varsa truncus brachi-ocephalicusun veya
arcus aortaenn daldr ve trakeostomi gibi girimlede ok kanar.)

2. A.carotis communis sinistra:
Direkt olarak arcus aortaedan kar, C4 hizasnda veya tiroid kkrdan st kenar hizasnda ikiye ayrlr. a.
.carotis interna: Telensefolonu (oksipital lob hari) hipofizi, 3. ventrikl ve talamik yaplar (dien-sefalon) besler.
kanmas ipsilateral gzde krlk (gz dibi muayenesinde iskemi saptanr, eer oftal-mik arter ile angular arter
astomozu glyse hibir gz bulgusu olmaya da bilir), kontrlateral bedende hemipleji yapar. Servikal, petroz,
kavernoz ve serebral olmak zere drt paras v
Pars cervicalis: dal vermez. Pars petrosa:
Aa.caroticotympanica: Orta kulak boluunda dalr.
A.canalis pterygoidei (olmayabilir. Maksillar arterin ayn isimli dalyla nazofarinksi besler)
Pars cavernosa:
Rr.sinus cavemosi
A.hypophysialis inferior
Rr.ganglionares trigeminale
R.meningeus
Pars cerebralis:
A
T
an
ardr.

91

92
A.ophthalmica: A. angularis ile anastomoz yapar. Tkanmas ani geici grme kayb (Amorozis fu-gax) yapabilir,
eer anastomoz glyse gzde bulgu vermeyebilir.
A.lacrimalis
A.supraorbitalis
Aa.ethmoidales...
Aa.palpebrales mediales
A.supratrochlearis
A.dorsalis nasi
A.centralis retinae: Ekstraokler ve intraokler dallar vardr. Optik sinirin merkezinde retinann merkezine ilerler
tkanmas ani grme kayb (kalc) yapar. Fundus atrofiktir.
Aa.ciliares ....
Aa.musculares
Aa.conjunctivales anteriores
Aa.episclerales


A.cerebri media: (HT anevrizma arteri) Oksipital lob hari telensefalonun d yzn, bazal ekirdekleri ve
talamusu besler. Kanamas kontrlateral st beden yarmnda ar, hemipleji yapar.
A.centrales anterolaterales (aa.thalamostriatae anterolaterales)

93
A.polaris temporalis
A.temporalis anterior
Aa.insulares
Rr.gyri angularis
R.temporooccipitalis (temporal ve oksipital loblarn i yzlerini besler)
R.temporalis anterior - medius - posteriorlar temporal lobta dalrlar.
A.fronto basalis lateralis (a.orbitofrontalis later-alis)
A.sulci precentralis - centralis - postcentral-isler. Ayn adl giruslar beslerler.
Aa.parietales anteriores et posterioresler pari-etal lobu beslerler.

A.cerebri anterior: Oksipital lob hari telensefalonun i yzn ve N.li besler. Lezyonunda kontr-lateral alt
bedende motor ve duyusal fel, ipsilateral burunda anosmi grlr.
A.centrales anteromediales (aa.thalamostriatae anteromedialis)
A.centralis brevis et longa
A.communicans anterior
A.frontobasalis medialis (a.orbitofrontalis me-dialis)
A.polaris frontalis
A.callasomarginalis
A.paracentralis
A.precuneus
A.parietooccipitalis
A.choroidea anterior: Tractus opticusla birlikte pe-dunculus cerebriyi dolanarak corpus geniculatum laterelaye
kadar gelir ve lateral ventrikln plexus choroideusuna katlr. Tractus opticus, radiatio op-tica, pedunculus
cerebri, globus pallidus, nucleus caudatus, corpus amygdaloideum, hypothalamus, tuber cinereum, nucleus
ruber, substantia nigra, crus posterior capsula interna, hippocampus gibi oluumlar besleyen dallar verir.
A.communicans posterior: Tractus opticusu aprazlar ve arteria cerebri posterior ile birleerek Wil-lis poligonunu
oluturur.



94

A. cerebri media kanamas:
Kontrlateral st beden yarmnda ar hemipleji
Kontrlateral alt yz yarmnda istemli mimiklerin kayb (santral faciali paralizi)
nim hemianopsi (tractus opticus bassna bal) Kontrlateral homo
Kontrlateral m. genioglossus istemli altrlamaz.
Lezyon dominant hemisferde ise:
Global afazi
Kiilik ve davran bozukluklar da grlebilir.
A. cerebri anterior kanamas:
ipsilateral anosmi
Kontrlateral alt beden yarmnda motor ve duyusal fel
A. cerebri posterior kanamas:
(VVeber sendromu = basis mesencephalide yer kaplayan kitle vb.)
ipsilatereal n. oculomotorius felci
Kontrlateral homonim hemianopsi (santral grme salam): 17.alan iskemisine baldr.
Kontrlateral alt yz yarmnda istemli mimik kayb (santral fasyal paralizi)



A. carotis externa
Tiroid kkrdan st kenar hizasnda ayrlr, ksa da olsa balangc boyun damar sinir paketi iersinde vagi-na
caroticada yer alr, sonra angulus mandibulann medialinden itibaren fossa retromandibulariste glan-dula parotisin
ve sal deriyi besler.
) A.thyroidea superior
R.infrahyoideus
R.sternocleidomastoideus
A.laryngea superior (n.laryngeus sup ile birlikte ilerler ve membrana thyrohyoideay deler)
R.cricothyroideus
iinde seyreder. Temel olarak yz
a

95
b) A.lingualis
R.suprahyoideus
A.sublingualis
Rr.dorsales linguae
A.profunda linguae
c) A.facialis:
Tonsilla palatinalarn ana arteridir, sub-mandibular bezi deler ve besler, ayrca pek kullanlmamakla beraber nabz
arteridir.
Dallar:
A.palatina ascendens
Rr.tonsillares (tonsilla palatinalar besler)
Rr.glandulares
A.submentalis
A.labialis inf. et sup.
R.septi nasi
R.lateralis nasi
A.angularis (oftalmik arter ile anastomoz yapar, facial arterin terminal daldr.)

d) A.p
A.
A
A.sternocleidomastoideus
A.occipitalis
R.mastoideus
haryngea ascendens
Rr.pharyngeales
meningea posterior
.tympanica inferior

96
R.auricularis
Rr.sternocleidomastoidei
R.meningeus
R.descendens
e) A.auricularis posterior:
Kulak arkasnda sal deriyi besler. Orta kulak beslenmesine de katlr.
R.stylomastoidea
A.tympanica posterior (rr.mastoidei ve r.stape-dius dallarn verir.)
R.auricularis
R.occipitalis
R.parotideus
f) A.maxillaris
A.auricularis profunda
A.tympanica anterior
A.alveolaris inferior
A.meningea media: Periost ile dura arasndadr. Temporal kemik ve parietal kemik i yzndeki oluklarda
seyreder (Epidural hemotom).
A.pterygomeningea: For.ovaleden geerek, gg.trigeminaleyi ve etrafndaki duray besler.
A.temporalis profunda anterior et posterior
A.masseterica
A.buccalis
Aa.alveolares superiores posteriores
A.infraobitalis (aa.alveolares superiores ante-rioresleri verir.)
A.palatina descendens (a.palatina majr et mi-norleri verir.)
A.canalis pterygoidei
A.sphenopalatina: Cavitas nasinin ana arteridir. Epistaksis arteridir.
) A.temporalis superficialis: Nabz arteri (Pulsatil hematom)
R.parotideus
A.transversa fasciei
Rr.auriculares anteriores
A.zygomatico orbitalis
A.temporalis media
R.frontalis
R.parietalis
g


97

3. A.subclavia dextra:
3a- A.vertebralis
Rr.spinales
Rr.musculares
Rr.meningei
A.spinalis anterior
A.spinalis posterior
R.choroideus ventriculi quarti
R.tonsillae cerebelli
Rr.medullares mediales et laterales


A. inferior posterior cerebelli CPICA): Kanamas ipsilateral yz, kontrlateral bedende ar - s duyusu kayb ve
zyon tarafnda IX-X-XI ve XII. kafa iftleriyle ilgili semptomlara (VVallenberg sendromu) neden olur le
iki tarafn a.vertebralisi membrana atlantooccipitalis posterioru delip for.magnumdan ieri girer ve beyin sapnn
yznde birleerek a.basilarisi olutururlar. Basilar arter beyin sapn, serebellumu ve oksipital lo-bu besler dallar:
A. basilaris dallar:
n
Aa.pontis
A.labyrinthi
A.inferior anterior cerebelli
A.superior cerebelli


A.cerebri posterior: A.carotis internann a.communicans posteriorlar ile anastomoz yaparak VVllis poligonunu
oluturur. Bu arterin kanamas ipsilateral gzde oculomotor felci, kontrlateral hemipleji ve santral grmenin
korunduu kontrlateral homonim hemianopsiye (VVeber sendromu) neden olur. Nervus oculomotorius arteria
superior cerebell ile arteria cerebri posterior arasndan geer.


98

3b- Truncus costocervicalis:
A.cervicalis profunda
A.intercostalis suprema
A.intercostalis posterior prima
A. intercostalis posterior secunda
Rr.dorsales
Rr.spinales
3c- Truncus thvrocervicalis
A.thyroidea inferior: N. laryngeus recurrens (inf) ile komuluu cerrahide nemlidir.
A.laryngea inferior: N.laryngeus recurrens (inf) ile komudur.
Rr.glandulares
Rr.pharyngeales
Rr.oesophageales
Rr.tracheales
A.cervicalis ascendens (rr.spinalesleri verir).
A.suprascapularis (r.acromialisi verir).
A.transversa colli (a.transversa cervicis)
R.superficiales (r.ascendens ve r.descendensle-ri verir)
R.profundus (a.dorsalis scapulae)
3d- A.thoracica interna (n mediastinal yaplar ve ti-musu da besler)
Rr.mediastinales
Rr.thymici, rr.bronchiales, rr.tracheales
A.pericardiophrenica
Rr.sternales
Rr.perforantes (rr.mammarii medialesleri verir)
Rr.intercostales anteriores 1 - 6
A.musculophrenica (son 5 a.intercosta
A.epigastrica superior (a.iliaca extern lf iinde anastomoz yapar,
ayn anastomoz venlerde de vardr ve kavakavaldir.)
Arteria subclavia, Lkostann altnda klavikulann stnde yer alan sulcus arteria subclavia
lis anteri-oru verir)
ann dal olan a.epigastrica inferior ile rektus k
isimli oluklardan geer ve
klavikulann lateral kenarndan itibaren a.axillaris adn alr.

99
A. axillaris: Omuz eklemini ve rotator cuff kaslarn besler, nabz arteridir. Dallar:
A.thoracica suprema
A.thoracoacromialis (r.acromialis, r.clavicularis, r.deltoideus, r.pectoralis)
A.thoracodorsalis
A.thoracica lateralis (a. mammaria externa)
A.subscapularis
A.circumflexa scapulae
A.circumflexa humeri anterior et posterior
A. axillaris nde m. pectoralis majr, arkada m. teres majorun lateral kenarndan itibaren a. brachialis adn alr.
A. brachialis: st ekstremitenin ana arteridir, n. me-dianus ile komudur. TA bu arterden llr. Dallar:
A. profunda brachii (humerus cisminde sulcus ner-vi radialisten geer).
Aa. nutrientes humeri
R. deltoideus
A. collateralis media
A. collateralis radialis
A. collateralis ulnaris superior
A. collateralis ulnaris inferior
A. brachialis dirsek eklemini getikten sonra a. radialis ve a. ulnaris dallarnda ayrlarak sonlanr:
A. radialis: M. flexor carpi radialis ile m. brachioradia-lis tendonlar arasnda nabz arteridir.
A. recurrens radialis
A. nutriens radii
R. carpalis palmaris


R. palmaris superficialis

100
R. carpalis dorsalis
A. princeps pollicis
A. radialis indicis
Arcus palmaris profundus
lun ve elin ana arteridir. A. ulnaris: nko
A. recurrens ulnaris
Rete articulare cubiti
A. nutriens ulnae
A. interossea communis (nkolda nervus media-nus ile komudur)
R. carpalis dorsalis
R. carpalis palmaris
R. palmaris profundus
Arcus palmaris superficialis
ommunes Aa. digitales palmares c


101
phalica: sulcus bicipitalis lateralis ve sulcus deltoidopectoralisden geerek facia clavipectoraleyi deler ve
. pectoralis majorun late-ral
ken
an ksmna pars thoracica aortae veya aorta thoracica,
ACCA: T4-T12 arasnda arka medias-tende, columna vertebralisin sol yanndadr. Dallar:
steriores (3-11) Aort koark-tasyonunda 3. interkostal aralktan itibaren yksek basnl
den dk basnl torasik aorta sisteminden
e bu nedenle 3.interkostal aralktan itibaren
ia dallar tarafndan beslendiinden basn fark
erlerdir)
Vena ce
v. axillarise dklr.
V. basilica: Sulcus bicipitalis medialisde derinleir, vena brachialisleri de alarak m
arndan itibaren vena axillaris adn alr.
A ORTA DESCENDENS (Pars descendens aortae):
T12de hiatus aorticusdan diyafram geer, bu nedenle:
T4 - T12 arasnda diyaframn stnde kal
T12 - L4 arasnda diyaframn altnda kalan ksmna ise pars abdominalis aortae veya aorta abdominalis denir.
AORTA THOR
Rr.bronchiales (Akcierleri besler, bronlarla birlikte dallanr)
Rr.oesophageales (zofagusun proksimal torakal parasn beslerler)
Rr.pericardiaci (perikard ve plevrann arka yzn beslerler)
Rr.mediastinales
Aa.phrenica superiores
Aa.intercostales po
subklavia sisteminden kaynaklanan anteri-or interkostal arterler
kaynaklanan posterior interkostal arterlere ters akm balar v
entiklenme grlr! ilk iki aralk nde de arkada da subklav
olmaz, entiklenme de olmaz.
A.subcostalis (Sal sollu 12. kostalarn altndaki art



102


AORTA ABDOMINALIS: (T12 - L4 arasnda orta hattn solunda retroperitoneal blgededir)
: (Intraperitonealdir-ler, abdomende yer alan tm GIS organlarn ve dala
bes
Abdominal aortann n dallar
lerler)
Truncus coeliacus: st karn blgelerinde yer alan organlar (karacier, safra kesesi, mide, pankreas,
) besler. Dallar:
enin n
A.splenica dienalis):
zofagusun distal 1/3 ve dalak
A.gastrica sinistra: zofagogastrik bilekeyi, ve kk kurvaturun sol yarmn ve bu blgede mid
yzn besler genel cerrahide (Schvvartza gre) midenin primer arteri kabul edilir.
Rr.oesophageales: Distal 1/3 zofagusu besler.
Midenin arka yzne en yakn komuluu yapar, truncus coelicusun enkaln ve en
kvrml daldr, pankreas, mide ve dala besler.
- Rr.pancreatici
A.pancreatica dorsalis
A.pancreatica inferior
A.prepancreatica
A.pancreatica magna
A.caudae pancreatis
- Aa.gastricae breves (midenin fundusunu beslerler)
- A.gastrica posterior (Midenin arka yzn besler, ince bir daldr)
- A.gastroomentalis sinistra (Omentum ma-jusun ve byk kurvaturun sol yarmn besler)
Rr.splenici (rr.lienales)
A.hepatica communis:
- A.gastrica dextra (a.hepatica communisden direkt veya a.hepatica propriadan kar.)
- A.hepatica propria
R.dexter (A.hepatica dextra):Sa lobu besler ve genellikle a. cysticay da verir
R.sinister (A.hepatica sinistra): Sol lobu besler
- A.gastroduodenalis (a.supraduodenalis)
Aa.retroduodenales
A.pancreaticoduodenalis superior posterior

103
alis superior anterior
ns ve colontransversumu
roc. uncinatus, caput ve corpusuarasndan geer
.
A.pancreatico duoden
A.gastroomentalis dextra
A.mesenterica superior: Pankreas ve duodenumu,tm ince barsaklar, colon ascende
(Fleksura coli sinistraya kadar besler. Pankreasn p
duodenumun nc ksmn nden aprazlar.
- A.pancreaticoduodenalis inferior
- Aa.jejunales
- Aa.ileales
- Aa.ileocolica (a.caecalis ant. et post., a.appen-dicularis, r.ilealis, r.colicus dallarn verir)
- A.colica dextra
- A.flexurae coli dextrae
- A.colica media
- A.marginalis coli (a.juxtacolica veya arcus mar-ginalis coli de denir.)
A.mesenterica inferior: Fleksura coli sinistradansonra yer alan GIS organlarn besler.
- A.ascendens
- A.colica sinistra: Colon descendensi besler ve colica media ile ROLAN kavsini yapar.
- Aa.sigmoideae: Sigmoid kolonu besler
- A.rectalis superior: Rektumun proksimal 1/3 n besler ve dier rektal arterler ile anastomoz yapar.



R ica superiorun colica medias
ar
OLAN ANASTOMOZU: Mesenterica nferiorun colica sinistras ile mesenter
asndadr. Mesenterica superior iskemisinden en ar ince barsaklar (jejunum); mesenterica inferior iskemisinden
en ar sigmoid kolon etkilenir.



104

Abdominal aortann yan dallar: Sal sollu ifttirler.
A.phrenica inferior dextra et sinistra: A.suprarenalis superior dextra et sinistralar verirler.
A.suprarenalis media dextra et sinistra: Srrenal bezlerin ana arteridirler!
nistra: a.suprarenalis inferior dextra et sinistralar verirler A.renalis dextra et si
A.testicularis (ovarica) dextra et sinistra: Her iki tarafta da direkt abdominal aortann daldrlar. Asimetri
venlerinde vardr, v. testicularis (ovarica) sinistra, v. renalis sinistraya dklrken, v. testicularis dextra direkt
vena cava inferiora dklr!

Sol testisin venz kan nce vena renalis sinistraya oradan vena cava inferiora dkldnden direkt olarak vena
cava inferiora drene olan saa gre daha yava akmldr ve sol tarafta varikosel daha sk grlr.
Abdominal aortann arka dallar:
Aa.lumbales (A.radicularis magna = Adamkievvicz arteri, Servikal blge hari medulla spinalisin ana arteridir.)
superior ve inferior (a.circumflexa femorisler ile anastomoz yaparlar!)
besler ayn isimli ligamentin iindedir)
A.sacralis media
A.ilica communis (nnden sol reter geer yani sol reter bu arteri nden aprazlar.)
- A.iliaca interna
Aa.sacrales laterales
A.umblicales pars patens: (pars obliterans: plica umblicale medialisleri yapar)
A.ductuli deferentis
A.vesicalis superior
A.glutea
Aa.iliolumbales
A.obturatoria
A.capitis femoris (ocuklarda femur ban
A.uterina (reterler alttan aprazlar)
A.rectalis medius
A.pudenda interna

105
asonumdan geer ve a. femoralis adn alr.
A.poplitea (N.tibialis ile ve v.poplitea ile komu, suprakondiler femur krklarnda yaralanabilir)
A.tibialis anterior (N.peroneus profundus ile kom-u)
A.dorsalis pedis (ayak srtnda 1-2. metatarslar arasnda nabz arteridir)
A.tibialis posterior (N.tibialis ile komu, medial malleol krklarnda yaralanabilir burada v.saphena magna ve
n.saphenus ile komu)
A.plantaris lateralis et medialis
Nabz arterleri:
A.rectalis inferior
Aa.dorsalis penis
- A.iliaca externa (n yznden sa reter geer yani sa reter bu arteri nden aprazlar.)
A.epigastrica inferior ve a. circumflexa ilium pro-funda dallarn verir.
A.il. externaing. ligamentin arkasnan lacuna v
A.femoralis (klinik terminolojide superficial femo-ral arter de denir!)
A.pudenda extema
A.epigastrica superficialis, a. circumflexa ilium su-perficialis
A.profunda femoris
A.circumflexa femoris lateralis et medialis (Erikinde femur ban besler, collum femoris krklarnda
yaralanrlarsa avaskler nekroz geliir)
A.carotis communis, a.temporalis spfc, a. facialis, a. subclavia, a. axillaris, a. brachialis
(bebeklerde), a.radialis, a.femoralis, a.poplitea, a.dorsalis pedis, a.tibialis posterior)



106




107

























108
NEML VENLER




V. jugularis anterior: Submandibular blgeden balayarak boyun orta hattnn yzeyel venz drenajn yapar ve
v. brachiocephalica sinistraya dklerek sonlanr.

109
V. jugularis externa: V.temporalis superficialis ile v. maxillaris birleerek parotis bezinin iinde v. retro-
mandibularisi olutururlar. V. retromandibularisin ramus posterioru kulak arkas ve sal derinin venz kann
toplayan v. auricularis posterior ile birleir ve vena jugularis externa oluur. V. jugularis externa SCM kasn
nden aprazlayarak v. subclaviaya dklr.
V. iuaularis interna: Dura mater ven sinsleri beynin venz kann ve BOSu drene ederler. Balcalar: Fak
cerebrinin st kenarnda yer alan sins sagittalis superior, alt kenarnda yer alan sins sagittalis inferior, falx
cerebri, falx cerebelli ve tentorium cerebellinin kesiiminde sins rectus, sphenoid kemiin cisminin her iki
yannda yer alan sins cavernosuslar, oksipital kemiin i yznde seyreden sins transversuslar ve onlarn
devam olan sins sigmoideuslardr.
Sins sagittalis superior (vv. cerebri superficiales ve arachnoid vvilliler alr) confluens siniumda (oksipital kemiin
i yznde protuberentia occip-italis internann zerindeki dural dilatasyon) sonlanr. Sins sagittalis inferior ise derin
beyin venlerinin birleerek oluturduu v. cerebri magna ile birlikte sins rectusa dklr (sins sagittalis inferior + v.
cerebri magna = sins rectus). Sins rectus da confluens siniuma dklr. Confluens sini-umdan balayan sins
transversuslar oksipital kemik - temporal kemik bilekesinde aa dnerek sins sigmoideus adn alrlar ve foramen
jugularenin stnde bulbus vena jgularise dklrler. Sins cavemosuslarn drenajn yapan sins petrosus
superiorlar sins transversuslara alrken sins petrosus inferiorlar ise dorudan bulbus vena jugularise dklr.
Dolaysyla sins sigmoideus + Sins petrosus inferior = V.jugularis interna diyebiliriz. V. jugularis interna boyun
damar sinir paketi iersinde aa iner thyroid ven-leri de dahil boynun venlerini toplar ve sonunda v. subclavia ile
birleerek v. brachiocephalicalar oluturur. Ksaca:
V.jugularis interna + V.subclavia = V.brachiocephalica (Angulus venosus = Pirogoff as)
V.brachiocephalica + V.brachiocephalica = V.cava superior (v. azygosu da alarak sa atriuma dklr).




110

VENA CAVA I NFERI OR SSTEM
Vena cava inferior: GIS organlar ve dalak dnda kalan tm diafram altnda kalan vcudun venz kan direkt
veya indirek vena cava inferiora dklr (Bkz. ekil). Sa tarafta v. testi-cularis (ovarica) direkt olarak v. cava
inferiora dklrken solda v. testicu-laris (ovarica) v. renalis sinistraya dklr. Dolayssyla sol testis veya

verin venz drenaj daha yavatr ve sol testis daha ardr, varikosel testisidir.
Karacier venz drenaj vena cava inferiora olan tek GIS organdr. Ancak vv. hepaticae
ieriinde sadece karacierin deil tm GIS ve dalan venz kan da vardr.


AZ SSTEM
+ V.subcostales = Sada V.azygos, solda v.hemiazygos (azygos v.cava su- periora
veridir.) Arka mediastende torasik aortann sulad blgenin venz kann toplarlar)
sinistra (koroner ven) dorudan vena portaya
VE
dextra ve v. gastroduodenalis ise direkt olarak v. portaya dklrler.
V. porta tm GIS (zofagusun distal 1/3 ile rektumun proksimal 1/3 aras) ve dalan venz kann ve
buralardan gelen emilim materyali, sindirim enzimleri ve toksik maddeleri alr karaciere gtrr. Karacier vena porta
ile gelen toksik maddeleri ve emilim materyalini iler, deoksijene kan ise kendi rettii deoksije-ne kanla birlikte
venae hepaticaelar yoluyla direkt olarak vena cava inferiora gnderir. Yani hepatik venle-rin iersinde sadece
karacierin deil abdomende yer alan tm GS organlarnn ve dalan venz kan da vardr.
Saf venz kan tayan hi bir ven vena portaya almaz!

YGOS ve HEMI AZYGOS
Vv.lumbales ascendens
direkt dklen tek
zofagusun:
servikal parasn a.v. thyriodea inferiorlar
torakal parasn aorta thoraciann tm dallar besler. Venz kan azygos ve hemiazygos yoluyla v. cava
superiora akar.
abdominal parasn a. v. gastrica sinistra besler. V. gastrica
dklen ksa bir vendir.
NA PORTA HEPATIS SSTEM
V. porta = v. mesenterica superior + v. lienalis
(v. mesenterica inferior ise genellikle v.lienalise dklr.) V. gastrica sinistra (koroner ven de denir), v. gastrica

111

112




113



114
EKSTREMTE VENLER
Venler arterlere, lenfatikler de verilere elik eder. Yani derinde arterleri bilmek yeterlidir, venler ve lenfatikler de
ayndr. Sadece zellikle ekstremitelerde yzeyel venleri ve lenfatikleri bilmek gerekir.
V.cephalica: sulcus deltoidopectoralisten geer fascia clavipectoraleyi deler ve v.axillarise dklr. st
ekstremitenin lateralinin yzeyel venidir.
V.basilica: Sulcus bicipitalisi delerek v.brachialesi de alarak aksiller ven olarak devam eder. st ekstremitenin
medialinin yzeyel venidir.
V.saphena magna: Malleous medialisten itibaren bacan medialinin ve n yznn, uyluun tamamnn
yzeyel venidir ve trigonum femoralede facia latay delerek (Hiatus saphenus) v.femoralise dklr. Dizin
distalinde n. saphenus ile komudur.
V.saphena parva: Malleolus lateralisten itibaren bacan arka yznn ve lateralinin venz drenajn yapar ve
fossa popliteada v.popliteaya katlarak sonlanr. N. suralis ile komudur.

nkol ve elin derin lenfatik drenaj cubital lenf nodlarna, yzeyel lenfatik drenaj ise aksular lenf nodlarna olur
yzeyel enfeksiyon aksular LAP, derin enfeksiyon ise cubital LAP sebebidir.
Bacak ve ayan derin lenfatik drenaj popliteal lenf nodlarna; yzeyel lenfatik drenaj ise lateralde gene
popliteal, medialde ise inguinal lenf nodlarna olur. Bu nedenle bacak veya ayakta lateralde her tr enfeksiyon
popliteal LAP, medialde ise derin enfeksiyon popliteal, yzeyel enfeksiyon inguinal LAP yapar.
Waldeyerin lenfatik halkas:
Tonsilla pharyngea (1 tane): Byrse nasop-haryngsi kapatr, adenoid olarak adlandrlr.
ister): L^ -T12de bulunan sisterna chyliiden balar,
rek st mediastene geip
Tonsilla tubaria (2 tane)
Tonsilla lingualis (1 tane)
Tonsilla palatina (2 tane)
Ductus thoracicus (ductus lymphaticus sin
diafragmay T-^de bulunan hiatus aorticusdan geer ve arka mediasten de yksele
sol pirogoff asna dklr.



115






116




117


















Nroanatomi

























118

119
MERKEZ SNR SSTEM




120
VENTRKULLER ve BOS DOLAIMI

Plexus choroideus: Damarlar ve ependim hcrelerinin ve bunlar saran iki yaprak pia materin oluturduu tela
choridea ile sarl adr. BOS retir. Lateral ven-trikllerin sentral ve temporal paralarnda, nc ventrikln
atsnda ve 4. ventrikl arka duvarnda yer alr.
k BOS: Renksiz, berra 450 ml/24 saat salnr Salnm: Plexus choroideusu deyen ependimal hcreler.
Toplam miktar: Ortalama. 150 mi (15-40 mi. Ventri-kllerde gerisi cavum subarachnoidalede).
Emilim:
1. Araknoid granlasyonlar venz sistem (sins sagi-talis superior)
2. Kranial ve spinal sinirlerin perinral aralklar lenfa kapillerleri
baraknoidal venlere)
VE
)
(inferior)
3. Direkt venz alm (su
4. Aqueductus cochlea (i kulak perilenfas)
NTRICULUS LATERALIS (iki adet) Drt paras vardr:
1. pars centralis
2. cornu frontale (anterior)
3. cornu occipitale (posterior
4. cornu temporale
Septum pellucidum: iki ventriculus lateralisi ayrr. Cornu frontale ve occipitalede plexus choroideus yoktur.
VENTR CULUS TERTIUS
Diensefalonda bulunur. Balantlar:
Ventriculus lateralis ile: Foramen Monro (inter-ventriculare) aracl ile;
Ventriculus quartus ile: Aqueductus cerebri araclyla balantldr.
VENTRICULUS OUARTUS: Bulbus, pons ve serebel-lum arasndadr.
Taban: Fossa rhomboidea (st yars ponsun, alt yars bulbusun arka yzleri) tarafndan oluturulur.
Tavan: Temen ventriculi quarti:
st varisi: Pedunculus cerebellaris superior ve velum medullare superior
alt yars: Pedunculus cerebellaris inferior ve velum
medullare inferior Balantlar:
Arkada tek Apertura mediana ventriculi quarti (Ma-gendi) ve yanlarda ift apertura lateralis ventriculi qu-arti
(Luschka) aracl ile Cisterna magnaya (cerebel-lomedullaris) balanr.
Aqueductus cerebri (mesencephali, Sylvius) araclyla ventriculus tertiusa balanr.
IV. ventrikln devam medulla spinalis merkezinde yer alan canalis centralistir.


MEN NGES
Dura mater
Arachnoidea mater
Pia mater
DURA MATER ENCEPHAL: En dta bulunur.
D tabakas: Dura periostalis (lamina endostalis)
ic tabaka: Dura encephali (medulla spinalis etrafnda ise dura spinalis adn alr).
Foramen magnumun stnde iki tabaka yapmtr.
Foramen magnumun altnda, medulla spinalis evresinde ise iki ayr tabaka halindedir.
Cavum epidurale: M. spinalis etrafnda dura periostalis ile dura encephali arasnda bulunan boluktur. Sins
venosuslarn karldr.
Dura encephali: Kranial sinirler etrafnda perineuri-um olarak uzanr. N. opticus etrafnda kafann dnda da
devam eder.
Dura encephalinin paralar:
Falx cerebri: ki hemisferium cerebri arasndadr.
Falx cerebelli: iki serebellum hemisferi arasndadr.
Tentorium cerebelli: Serebrum ile serebellum arasndadr
Cavum terminale (Meckeli): Ggll. trigeminale klf
Diaphraama sellae (hipofiz klf)
.Sinirleri:
N. trigeminus (en fazla), nervus glossophary-ngeus ve nervus vagus
Tm spinal sinirler kendi seviyelerinin menink-slerinin duyularn alrlar.
Arterleri: Temel olarak maksillar arterin a. meningea mediasndan ayrca a. pharyngea ascendens, a. occi-pitalis
ve a. vertebralislerden gelen dallarla beslenir. Klinik nemi olan a. meningea mediadr. Parietal kemiin peirostu ile
dura mater arasnda uzanr. Kanamasnda kan, BOSa karmaz. Epidural hematom olur. En sk epidural hematom
nedeni temporal ve/veya parietal kemiklerin lineer krklar nedeniyle a. meningea media kanamasdr. Dura mater
spinalis 2. sakral vertebra seviyesinde biter.
Spatium epidurale (peridurale) Dura mater spinalis ile periostun arasndadr. Plexus venosus vertebralis
internus bulunur.
ARACHNODEA MATER: Vaskler, ancak geirgen olmayan zardr.
Spatium subdurale: Dura mater ile arachnoidea arasndadr.
Spatium subarachnoideum: Pia mater ile arachnoidea mater arasndadr. BOS bulunur.
Cisterna subarachnoidea:
1. Cisterna cerebellomedullaris (maana): En bv-dr. BOS, IV. ventriklden for. luschka ve ma-
gendilerle buraya alr.
2. Cisterna fossae lateralis cerebri: A. cerebri media geer.
3. Cisterna chiasmatica: Chiasma opticum ve hipofiz bulunur.
4. Cisterna interpeduncularis (basalis): VVilIys poligonu var. ki temporal lob arasndadr.
5. Cisterna pontocerebellaris: A. basilaris var.
6. Cisterna ambiens: V. magna cerebri, corpus pi-neale ve a. cerebri posterior var.
7. Cisterna pericallosa
PI A MATER
Oluk ve yarklar ilerine girerek beyin ve medulla spi-nalisin her tarafn der, iinde damarlar bulundurur.
Bey spinalisten ayrlamaz.
oidea mater
inden ve medulla
Leptomeninges: Pia mater + arachn
121

122
yaplar: Pia mater spinalis
Tela choroidea: Plexus choroideuslar saran 2 yaprak pia uzantsdr.
Linea solendes: D, youn tabaka
Lig, denticulatum: Spinal sinir kkleri arasndaki youn
dr, arachnoidea mater ve dura mater arasnda uzanr, spinal sinirleri ve medulla spinalis
segmentlerini dura ve periosta asar.
pia mater tabakas
Filum terminale Piamater spinalis conus medullaristen sonra ii bo kalarak ip halini alr ve C1-S2 arasnda filum
terminale adn alr!
Lig, cocvaeum Filum terminalenin S2 - Co1 arasnda ald isimdir.
ve pia yapraklar kaynar suba-rachnoid aralk kapanr. BOS buradan distalde bulunmaz. *** S2 de arachnoid



123


Prosencephalon: n bevin
Telencephalon: Lateral ventrikller, bazal ganglionlar (claustrum, nucleus caudatus, putamen ve globus pal-lidus)
ve limbik sistem (amygdala ve hipocampus), he-misferler ve N.l (n. olfacto bulunur. rius)
Diencephalon: Tm talamik yaplar, 3. ventrikl ve N.ll (n.opticus) bulunur.
Mesencephalon: Orta bevin
Aqueductus (mesencephali, cerebri) sylvii, N.lll ve IV
mesencephalici nervi trigemini bulunur.
ekirdekleri, nucleus ruber ve substantia nigra, nuc.
Rhombencephalon: Bevin sap
Metencephalon: Pons, 4. ventrikln st yarm ve se-rebellum, N.V-VI-VII-VIII ekirdekleri bulunur.
elencephalon: Mv Bulbus, 4. ventrikln alt yarm, N.IX-X-XI-XII ekirdekleri bulunur.



124

Balca oluklar ve loblar:
1. Sulcus centralis: (Rolandi) Frontal lobla parietal lobu ayrr.
2. Sulcus lateralis (Svlvius yar); Frontal ve parietal loblar temporal lobdan ayrr.
* Bu oluun derininde lobus insularis (uncus) bulunur.
3. Sulcus parietooccipitalis: Sulcus calcarinusla birleir. Parietal lobla occipital lobu ayrr.
4. Sulcus calcarinus: Hemisferlerin i yznn arka ksmndadr.
5. Sulcus cinauli: Corpus callosum ksmndadr.
6. Sulcus collateralis: Beynin alt yznde bulunur.
Substantia alba: Nronlardan uzanan ve iletimi salayan akson ve dendritlerin oluturduu myelinli beyaz yapdr
ve hemisferlerde koronal kesitte corona radia-ta. corpus callosumun stnde kalan transvers kesitlerde sentrum
semiovale adn alr.
Substantia albav oluturan lifler:
Assosiasvon lifleri: Ayn hemisferdeki farkl grevlerden sorumlu merkezleri birbirine balayan yollardr.
Genellikle nden arkaya veya arkadan ne seyididirler. En nemlisi fasciculus arcuatus adn alan VVernickeyi Brocaya
balayan yollardr. I
Komissural lifler: Farkl hemisferlerdeki simetrik merkezleri (sa 4. alan ve sol 4. alana gibi) birbirine balayan
ve hemisferler arasnda transvers uzanan yollardr. En by corpus callosumdur (comissura anteri-or ve posterior,
corpus mamillare, adhesio interthala-mica...)
Projeksiyon lifleri: st merkezleri alt merkezlere balayan (efferent: motor, inen) ve emir ileten liflerle; alt
merkezleri st merkezlere balayan (afferent: duyusal, kan) liflerdir.
A- Efferent(cortigofugal) aksonlar:
Genel Somatik Efferent: iskelet kasnda sonlanan motor aksonlardr
Genel Visseral Efferent: Dz kaslarda sonlanan otonom motor aksonlardr
zel Visseral Efferent: Yutak kavsi kaslarnda sonlanan sonlardr (N.V-VII-IX-X ve ksmen Xlin bulbar lifleri) ak

125
B-
G patikler ar

Afferent(cortigopetal) aksonlar:
Genel Somatik Afferent: Dokunma duyusu tayan aksonlardr.
enel Visseral Afferent: i organlardan duyu tayan aksonlardr. Parasempatikler gerilme, sem
bzlme ve ar gerilme, visseral ar duyularn tarlar.
zel Somatik Afferent: Grme ve iitme duyusuyla ilgili aksonlardr. Sadece N.ll ve Vlllde bulunur.
zel Visseral Afferent: Koku ve tat duyusu tayan aksonlardr. Sadece N.l - VII - IX - Xda bulunur.
Substantia grisea: Nron gvdelerinin bir araya gelmesiyle oluur. Korteks, bazal ganglionlar ve nkleus-lar hep
gri cevher ktleleridir. Deiik fonksiyonlardan sorumlu merkezleri olutururlar. Serebral korteks blmlerinin
BRODMANN tarafndan fonksiyonlar tanmlanmtr.



126

PREFRONTAL LOB:
9-10-11. Alanlar: Gyrus frontalis superiordadr. ileri entellektel alanlar, sosyal yaama, etik deerler, gelenek
r
yap
yerli y
uyum
verme
FRON
g enek gibi renilmi davran biimleriyle ilgilidir. Neden sonu ilikisi kurma ve doru - yanl deerlendirmesi
ma gibi insana zg ileri kortikal merkezlerdir. Dominant hemisferde hasarlarnda utanma duyusunun kaybolmas,
ersiz ok anormal kfrler kullanma, doru dnce zinciri ve neden sonu ilikisi kuramama, sosyal yaama
gsterememe gibi tablolar grlebilir. Predominant hemisferin lezyon-lar veya karlmas ise bariz klinik bulgu
yebilir.
TAL LOB: Motor korteks
4. Alan: (motor homonculus) Primer motor korteks.
rus precentralistedir. Buradan kalkan impulslar trac-tus corticospsinalis yoluyla kontrlateral medulla spinalis n
zuna; corticonucleer ve corticobulbar liflerle diensefalona, bazal ganglionlara ve beyin sapnda bulunan kafa
ne ait motor nukleuslara ulaarak istemli hareketlerin yaplmasn salarlar. Bu blgenin lezyonlarnda istemli
tler kar beden yar
Gy
boynu
iftleri
hareke mnda yaplamaz (spastik fel). Kafa iftlerinden sadece 7 ve 12 etkilenir dierleri her iki 4.
ala
sad
blgenin d t
i yz besler iskemisinde de sadece kontrlateral alt ekstremitede paralizi veya
ple
revleri ve kaslma sralar burada belirlenir ve
alan bu uyarlar doru srayla perifere iletir. Bu alann
nde ataxi grlr.
.
. Alanlar (Broca merkezi): Gyrus frontalis infe-riordadr. Motor konuma merkezidir. Konumann sadece
lar okuma yazma ve anlamayla direkt ilgili deildir. Dominant hemisferde bulunur (toplumun
nant hemisfer sol hemisferdir, solaklarda da). Lezyonunda her kelime ve her an iin devam
ede konusudur (MOTOR AFAZ)***. Hasta kelimeleri ya hi syleyemez yada ok zor syler
ndan da uyarldklarndan tek tarafl hemisfer lezyonlarndan etkilenmez (spi-nal sinirlerin st 1. motor nronlar
ece kontrlateral 4. alanda; kranyal sinirlerin 1. motor nronlar ise bila-teral 4. alandadr). A. cerebri media bu
yzn besler ve iskemisinde st beden yarm hep daha fazla etkilenir. A. cerebri anterior ise sadece al
ekstre-mitelerle ilgili alanlarn yer ald
ji grlr.
6. Alan: Premotor motor korteks. Hareket iin gerekli kaslarn g
uyarnn sras asosiasyon lifleriyle 4. alana iletilir. 4.
lezyonlarnda kontrlateral bede
8. Alan: Gyrus frontalis mediustadr. istemli gz hareketlerinden sorumludur. Bir cismi istemli olarak takip
etmemizi salar (scanning tarama hareketleri). Hasarnda kontrlaterale takip yaplamaz
44-45
sese dntrlmesini sa
byk bir ksmnda domi
n kekemelik sz

127
kel tur genl-likle yazarak iletiim kurabilir. Okumasnda
run yoktur ancak yksek sesle bir metni okuyamaz. Bu nedenle ilk andan itibaren hastalnn
PA
imeler ekspulsif kar ve hasta ajite gibidir. Anlama sorunu yok
ve anlamasnda so
farkndadr ve sknty eken en fazla kendisidir!!!
RIETAL LOB: Sensorvel korteks
1-2-3. Alan
taktil (dokunara
lar: (duyusal homonculus) Primer duyusal korteks. Gyrus postcentralistedir. Periferden alnan her tr
uya
kar b uurlu tm taktil duyularnda kayp grlr (kontrlateral anestezi).

k alabildiimiz duyular) duyu talamusta deerlendirilir ve eik deerin stndeki veya rutin d
ranlar ve prefrontal korteks tarafndan istenen impulslar tractus thalamocorticalis ile bu alana iletilir. Lezyonunda
eden yarmnn



BAZAL GANGLI ONLAR (Nuclei basales)ve EKSTRA PRAM DAL SSTEM
5-7. Alanlar: Sekonder duyusal korteks. Parietal kor-tekse gelen duyularn ileri assosiasyon merkezleridir. Alnan
duyular ilikilendirilir. Lezyonunda baz kognitif (dokunarak bilme, tanma) bozukluklar grlebilir.
OKSPTAL LOB: Visuel korteks 17. Alan: Primer grme merkezi. Sadece k duyumunun oluturduu
grnty alglar. Sulcus calcari-nustadr. Lezyonunda kontrlateral homonim hemi-anopsi olur makular vizyon
genellikle korunmutur. 18-19. Alanlar: Sekonder grme merkezi. 17. alanda oluan grntnn adlandrlmasn
salayan alanlardr. Grlen cisim daha nceden tannan veya bilinen bir nesne ise isimlendirilmesi salanr. Yani
grntler iin bir szlktr.

128

TEMPORAL LOB: Audituar kortex Bu alanlar temporal lobta bulunan gyrus transver-suslardadr
(Heschl gyruslar) 41-42. Alanlar: Primer iitme merkezleridirler. Sadece sesin bilince ulamasyla ses
duyumundan sorumludurlar. Hasarnda kar tarafta a tarafta hafif iitme kayb olur, sesin lokalizasyonu
lamaz. 22. Alan: Sekonder iitme alan. Kendi sesimiz de dahil iittiimiz tm sesleri anlamlandrr ve nereden
ldiklerini, hangi kaynaa ait olduklarn belirler, yani seslerin anlamlar ve zellikleriyle ilgili bir szlktr. Bu alann
riel konuma merkezinde de (VVernicke) grev alr. Hasarnda kii sesleri
bek gibi sadece sesin iddetine tonuna gre tepki verir.
r ayn
yap
ge
posterior ksm dominant hemisferde senso
duyar ama anlamlandramaz bir be
39. Alan: Okuma ve okuduunu anlama merkezi.
40. Alan: Yazma ve anlaml yazabilme merkezi.
39 ve 40. alanlar ve 22 nin posterior ksm VVernicke merkezi adn alan sensoriel konuma merkezidirler. Gyrus
supramarginalis ve gyrus angularistedirler. Yani konumay planlayan ve konuulanlar anlamay salayan
erkezlerdir. Dominant hemisferde aktiftirler. m Hasarlarnda VVernicke afazisi grlr. Kii kendi sesi de dahil
ittiklerinin anlamn alglayamaz, anlamsz kelimeler zincirleri eklinde konuur; kelimeler yerinde ve zamannda
llanlm kelimeler deil tamamen rastge-le kelimelerdir (kelime salatas), okuyamaz yazamaz, okusa da okuduunu
anlayamaz, yazsa da konutuu gibi anlamsz sralar halinde kelimeler yazar ve anlaml bir cmle yada metin deildir,
iim kuramadmz iin zeka zrl gibi grnr. Ve hastalnn uzun zaman farknda deildir evresindekiler ac
eker. nk Broca salamdr. Ve kelime salatas eklinde hep konuur!
azal ganglionlar:
Claustrum
Nucleus caudatus
Nucleus lentiformis (Putamen + Globus pallidus)

S entiformis + nucleu lak bu ekirdekleri inhibe eder)

B tantia nigra ve eks arasnda yer alan
substantia alb rlmasnda rol
oyna ramidal sistem n arak da adlandrlrlar. Devaml yaplan ve hep ayn srayla
yap an ie ra geer. Araba kullanmak, yaz
yazm gibi. T hareketler dizgesidir ve
sra r. Bu h ibi 6. alanda oluturulur
ve p an 4. alana gnderil aris vastasyla periferik
sinir nirlere) em hareketin ortaya kmasn salar. Eer hareket kalb yeterli
sklkta tekrarlan n grevini stlenirler ve bylece
h eylerle de ilgilenirken otomatik hareketler yaplabilir. Eer hareketlerimiz
subk l ise bize ristik zellik tar ve hzldr eer kortikal ise bir yknme veya
bir ama gder ildir.

i
ku
ilet

B
Substantia nigra
Nuc. subthalamicus
triatum: nucleus l s caudatus (nigrostriatal yo
azal ganglionlar (sub nucleus subthalamicus hari) diensefalon ile kort
tomatik hareketlerin yapt a iine gml ekirdek gruplar
dklarndan ekstrapi
dr. zellikle yinelenen o
k-leuslar ol
lan hareketlerin st merkezi zam risinde frontal 6. alandan bazal ganglionla
ak, bisiklete binmek, yrmek
bozuk olursa hareket de bozulu
m bu ilevler hep ayn srayla yaplmas gereken
areket kalplar da tpk dier istemli hareketlerimiz g
lanlanr ve burad ir. 4. alanda tractus corticospinalis ve corticonucle
lere (spinal veya kranyal si
rsa bazal ganglionlar bu s
ri gndererek
ray renirler ve zaman ierisinde 6. alan
areketler hzlanr ve korteks baka
ortikal veya ekstrapiramida
de
zg karakte
ve bize zg

129


Bazal ganglionlar tarafndan renilen hareketler unutulmaz (araba kullanmak, bisiklete binmek...).
Hasarlarnda yinelenen otomatik hareketler grlr (frekanslarna ve geniliklerine gre tremor. kre, he-
miballismus. atetoz. gibi yinelenen hareketler ve rigidi-te) ve bu hareketlerin tm istirahat halinde ortaya kar
korteks devreye girdiinde ortadan kalkar (parkin-sonlularda olduu gibi).

DIENCEPHALON
Hemisferlerin iinde, lateral ventrikllerin ve corpus callosumun altnda yer alan ekirdek gruplardr. Tm 3.
ventriklden geliir. Adnda talamus olan tm yaplar ve 3. ventrikl oluturur! Talamus: III. ventrikln d yan
duvarndadr. Duyusal beyindir. Koku duyusu hari tm duyular ncelikle ta-lamusa gelirler ve talamus tarafndan
elenerek ancak eik deerin sndeki duyular veya prefrontal korteks tarafndan istenen duyular ilgili loblara iletilirler.
Hasarnda kar beden yarmnda anestezi vardr. Daha hafif lezyonlarnda ise hiperaljezi olabilir. Hipotalamus: III.
ntrikln alt n blmndedir. Otonom sinir sisteminin ve dolaysyla endokrin sistemin beynidir. Limbik sistemin de
t merkezidir. Korteksten bamsz olarak otonom sinir sistemini zellikle de sempatik ksmn yneterek
etabolizmay dzenler. Beslenme, alk tokluk, sv elektrolit dengesi, seksel ritm ve fonksiyonlar, vcut ssnn
regulasy eostaz n devamndan sorumludur. Ancak n na kldnda
ve
s
m
onu gibi metabo-lik faaliyetlerde hom isi ormalin d

130
korte . Chiasma opticum aittir. n n blm ve preoptik saha
parasempatik, arka ve d ksmlar sempatik sistemle ilgilidir. Bu saye inir sistemini, nrohipofiz ve
aden
ksi uyarr ve nrohipofiz de buraya Hipotalamusu
de otonom s
ohipofizle olan balantlaryla da endokrin sistemi regle eder. Metabolik alt beyindir.

1. Otonomik kontrol:
2. Endokrin kontrol
3. Is reglasyonu:
Nucleus hipotalamicus lateralis:
4. Yeme ime reglasyon
***
u:
Alk merkezi (hasarnd flk) *** Nucleus a anoreksia ve ar zay
ventromedialis: Tokluk (hasarnda ar yeme ve obesite)
em + frontal k
6. Vcut sv elektrolitlerinin, adrenokortikal ak-tivite, renal sekresyonun kontrol
5. His ve davrann kontrol: Hipotalamus + lim-bik sist orteksin n blm


131

Epitalamus: Epifiz bezinin bulunduu ksmdr diense-falonun arka snrn oluturur, III. ventrikln st arka
duva ezen o . Epifiz
veya eder n v tonin a
yapar. Ik az ise yani karanl tono nin yapmn
veya karanlkta grmeyi basiller salar ve melatonin basillerin a duyarlln artrarak karanl ma
serotonin sekresyonu duracandan hafif bir mutsuzluk ve melankoli durumu yaarz oysa
yaplmaz ve epifiz serotonin aamasna kadar sentez yapar ve aydnlkta genellikle mutluyuzdur.
Melatonin ayrca gonodotropinleri inhibe eder! Yani hep karanlk ve souk iklimlerde yaayanla
tersine scak iklimde ve aydnlkta yaayanlarda puberte erkendir.
S ira r ve kor-teksten bam
s rigidite ve hemiballismus
Metatalamus: Ik ve sese verilen primer refleks yantlarla ilgilidir.
Corpus geniculatum laterale: Grme yollarndandr.
Corpus geniculatum mediale: iitme yollarndandr.
rndan geliir ve m
melatonin sekrete
sefalonun colliculus supe-riorlarnn zerine
. Eer k fazla ise veya sempatik aktivasyo
kta veya parasempatik aktivasyonla sero
turmu gibidir
arlnda sero
(gl. pineale) serotonin
amasna kadar sentez
da kullanr. Lo kta
a uyumu salar a
nini melato
aydnlkta melatonin

rda puber-te gecikir,
ubtalamus: Ekstrap
alayan nucleus subthalamicus vard
midal sistemle ilgilidi
r. Hasarnda
sz olarak kas tonus
grlr.
unun dzenlenmesini


132
C iculatum late orpus aen rale: Tractus n oun a ye uyum
merkez ve yapm
m rior
opticus liflerini un sonlanm
olarak brachium collicul
ridir. Yani k d unun ilk ulat
ya nron gvdesi CGLdir.
ezensefalonun colliculus
CGLde sinaps adan direkt i su-periorisler ile
supe lar k duyu e k refleksi, akoma-dasyon refleksi, a
y i refleksler g Ik duyumu CGLde sinaps yap oluturd tica
v lobda sulcus calcarinusda bulunan 17. alana ulatrlr ve grme duyumu oluur.
ulatum m :
-na geen
erekleir.
mu sayesind
uu radiatio op nelme veya kama gib
astasyla da oksipital
an liflerin
Corpus aenic ediale Da an a az da ipsila n gel umu
lemniscus lateralis adn alan yolla me colliculu li lerin o e
bylece ses duyumuna ynelme veya kama gibi refleksler gerekleir. Colliculus inferi-ordan brachium colliculi
inferiorisle uyar corpus ge- iculatum medialeye ular, burada tm lifler sinaps yapar ve burada adiatio
acustica araclyla da temporal lobun 41-42. alanlarna ular ve duyma gerekleir.
ha ok kar taraft dah teral tarafta
r burada lif
en iitme duy
zensefalonun s inferiorislerine ge u sinaps yapar v
n n balayan r

LMBK SSTEM: Emosyonel beyin, alt ben, bilinalt....
1. Limbik lob: Diensefalonu bir halka eklinde evreler.
Gyrus cinguli
Gyrus hippocampi (parahippocampalis)
Gyrus supracallosi ve gyrus dentatus
Formatio hippocampi
2. Corpus amygdaloideum
3. Area septales
4. Hipotalamus
5. Epitalamus
6. Talamus
7. Tegmentum mesencephalinin medial blm


133

Limbik sistemin fonksiyonu
Yeme ime istei
Huzursuzluk,
Seksel istek veya isteksizlik
Giyim alkanl
Korunma har
Otonom siste i: k e lseri),
Corpus amygdaloideum nceresidir. Ve koku duyus u tlaka (direkt veya
indirekt) ncelikle buraya gelir ve organizma ar tehdit oluturuyorsa amigd lnan
uyarya fight or flight (sava yada ka) mekanizmas balatr; uyar tehdit oluturmuyorsa amigdala uyarya yant
oluturmaz (alarm vermez) ve uyar hippocampusa geer.
Formatio hip g e, yem been n
erlendirir. Ve sonuta alnan karar (iftle- ir amusa bildiril erekirse
sempatik aktivasyon balatr ve son karar kortekse braklr! Ancak alnan uyar anormal sevdiimiz bir yiyecekten
liyorsa hipotala i t z ama yine rir.
enellikle)
heyecan
eketleri
m etkiler Kardiovaskler a
beynin pe
tivite gastrointestin
iin alnan uy
al aktivite (mid
u da dahil btn duy
emosyonel deiiklikler.
lar mu
ala devreye girer a
ocampi alnan uyarnn i dlere (rem
ilir, yenir veya iil
e - ime gibi) ve
gibi) hipotal
ilere uygun olup olmad
ir ve hipotalamus g de
ge mus ok ddetli uyarlr ve ok bile olsak yeme istei duyar de son karar korteks ve
(G



134

Bitemporal hasarlarda veya lobektomilerde corpus amygdaloideum hasarna bal korku ve endie duyusunun
kaybolmas ve saldrganln ortadan kalkmas grlr (bu blgenin epileptik dearj veya uyarlmas ise anormal
saldrganlkla sonulanabilir).
Amigdala hasarnda canlnn seksel davranlar bozulur ve hareket eden her canlyla cins ve cinsiyet ayrmadan
iftlemek ister (hiperseksalite) eer hipokam-pus ta etkilenmise canlnn yeme alkanlklar deiir ve her eyi
yemeye alabilir bu iki tabloya beraber rastlanrsa CLUIVERT BUCY sendromu denir.
FO
alisin st ksm, bulbus, pons, mezensefalon, subtalamus, talamus, hipotalamus arasnda uzanan lifler ve
hc
vb.) inhibe edilir ve ancak gerekenlerin kortekse ulamasna izin verilir. Uykuda dahi alr ve uykumuzda
ano rlarn bastrlmas rutin dna kan
uya r mekanizmadr, ders dinlerken dier
etk
RMATIO RETI CULARIS
M. spin
relerden oluan adr. evremizden her an binlerce uyar alrz ancak bunlarn byk bir blm alt merkezlerde
(talamus
rmal bir ses veya k uyanmamza neden olabilir. Genel olarak rutin uya
rlarn kortekse ulatrlmasn salar diyebiliriz; algda seicilik te benzer bi
enleri duymamak gibi.
Afferentleri: MSSnin byk blmnden lifler alr. Ayrca n. vestibularis, n. cochlearis ve n. opticustan, 4. alan
(gy
Eff
rus precentralis), 3., 1., 2. alanlardan (gyrus postcentralis), nuclei basalesten, medulla spinalisten, limbik
sistemden lifler gelir. Tractus spinoreticularis, tractus spinothalamicuslar ve tractus bulbothalami-custan da lifler alr.
erentleri:
Tr. reticulonuclearis - kranial sinirlerin motor nronlar Tr. reticulospinalis - spinal sinirlerin motor nronlar Dier
baz MSS yaplarna etkileri:
1. iskelet kaslarnn kontrol: Uyum, denge
2. Somatik ve visseral duyularn kontrol: zellikle ar
3. Otonom sistemin kontrol
4. Endokrin sistemin kontrol
5. Biyolojik ritmin kontrol
6. Aktivasyon zellii
MESENCEPHALON
Beynin en kk parasdr. (2 cm). Pons ile diensefa-lon arasnda bulunur. Ortasndan aqueductus mesen-cephali
(cerebri) geer. Aaueductus mesencephali 3. ventrikl 4. ventrikle balar.
Sulcus pontocruralis: Mezensefalon ile pons aras snrdr (nde).
N. trochlearis: Mezensefalon - pons aras snrdr (arkada).
Mezensefalon - diensefalon snr: Comissura post. -corpus mamillare aras izgi

135
Lamina tectalis: Corpora quadrigeminay rten beyaz cevher tabakasdr.
Corpora auadriaemina: Mezensefalonun arka yzn-dedir 2 colliculus superior ve 2 colliculus inferiordan oluur.


Mezensefalonda bulunan ekirdekler:
1. Nuc. tractus mesencephalici n. trigeminalis: Yzden gelen proprioseptif duyuyu alr.
2. Nucleus nervi trochlearis
3. Nucleus nervi oculomotorii
Nucleus accessorius nervi occulomotori 4. fautono-micus veya Edinger VVestphal).
tia niara: 5. Substan ekstrapiramidal sistem ekirdeidir.
risea centralis (periagueductal gri cevher): 6. Substantia a Agueductus evresindedir. Endorfin retir.
7. Formatio reticularis ekirdekleri
8. Nuc. ruber: Tegmentum iindedir. Ekstrapiramidal sistemin nemli bir ekirdektir.
9. Nuc. interpeduncularis
10. Colliculus superior: Grme refleksleri merkezidir. Grme sonucu oluan gz, ba ve boyunun refleks hareketleri
11.
ile ilgilidir.
Colliculus inferior: iitme refleksleri merkezidir. Sese bal olarak ba ve boynun refleks hareketleri ile ilgilidir.
Nuc. pretectalis: 12. Pupilla refleksi ile ilgilidir.
13. Nuc. nterstisialis


Basis mezensefali lezyonlarnda ipsilateral N.lll felci, kontrlateral bedende motor kayp, kontrlateral alt yz
romu denir. Bu tabloya a. cerebri posterior
hemiasyonlar yol aar.
Tegmentum mezensefali lezyonlar al bedende ekstrapiramidal bulaular
yarmnda istemli mimiklerin kayb grlr tablova VVeber send
kanamalar, posterior communican arter anevrizmalar, tek tarafl unkal
nda ipsilateral N.lll felci kontrlater
arlebilir buna Benedict sendromu denir.

Ponsun n yz oluumlar:
ralis:
PONS (metencephalon): Apnstik ve pnmotak sik merkezler buradadr!
Sulcus pontocru Ponsu crus cerebriden ayran oluk.***
Sulcus pontobulbaris: Pons ile bulbus arasndaki oluk.
iten da:
n. abducens (VI)

n. facialis (VII)
n. vestibulocochlearis (VIII) kar.
*** Serebellopontin ke tmrleri nce VIII. kafaif-tine bas yaparlar!!!!
Sulcus basilaris: Ponsun n yznde bulunan oluk, zerinde a. basilaris bulunur.
Pedunculus cerebellaris medius: Ponsu cerebelluma balar. D snrnda, n. trigeminus bulunur. Ponsun arka yz
olu
patr. Fossa rhomboideann st yarsn oluturur.
umlar:
Cerebellum ka
Colliculus facialis: N. abducensin ekirdei etrafnda dolanan n. facialisin lifleri oluturur. Ponsun icvaps: Pars
anterior (basis pontis), pars pos-terior (tegmentum pontis)
Corpus trapezoideum: iitme yollar ile ilgilidir. Pars ant. ile pars post.u ayran snrdr.
Nucleus olivaris superior: iitme yollar ile ilgilidir.
Nuclei pontis formatio reticularis: Pars posteriorda bulunur.
otor)
patik)
uyusal)
BULBUS (medulla oblangata): Kardiovaskler ve solunum ritmisite merkezleri buradadr.
M. spinalisin devamdr. Truncus cerebrinin en alt blmdr. 1. spinal sinirin kt yer medulla spinalis ile
me nrdr (foramen magnum hizas).
n
aecum, Pyramis, decussatio pyramidum, iinde nucleus olivaris inferior
V, VI, VII, VIII. kranial sinirlerin ekirdekleri bulunur:
Nuc. principalis n. trigemini (sensitif)
Nuc. nervi trigemini (m
Nuc. nervi abducentis (motor)
Nuc. nervi facialis (motor)
Nuc. lacrimalis (Vllnin, parasempatik)
Nuc. salivatorius superior (Vllnin parasem
Nuc. cochlearis ve nuc. vestibularis (d
dulla oblongata aras s
yz oluumlar:
Fissura mediana anterior, foramen c
Sulcus anterolateraliste: n. hypoglossus lifleri bulunur.
Pedunculus cerebellaris inferior: Bulbusu serebelluma balar.
Sulcus retroolivaris: Yukardan aa srasyla n. vagus, n. glossopharyngeus, n. accessorius lifleri kar.
Ark homboideann alt yarsn oluturur.
lateralis
lus posterioru ikiye ayrr:
(Burdach)
rganlar, solunum ve dolamla ilikilidir.
i
eri
iguus (IX-X-XIin ortak motor nuk-leusu)
tus spinalis (V-VII-IX-X ortak nukleusu).
a yz oluumlar: Fossa r
Sulcus medianus posterior
Sulcus postero
Sulcus intermedius posterior: Funicu
a- Fasciculus gracilis (Goll)
b- Fasciculus cuneatus
yaps: Denge, iitme o
1. Nucleus olivaris inferior: Denge ile ilgil
aris accessorius: Denge ile ilgili 2. Nucleus oliv
3. Nuclei arcuati
4. Formatio reticularis
5. Respiratuvar ve sirkulatuvar merkezler
6. Nuc. gracilis, nuc. cuneatus, nuc. cuneatus accessorius
liflerinin aprazdr. 7. Decussatio lemniscorum: uurlu derin duyu
8. IX, X, XI, XII. kranial sinirlerin ekirdekl
Nuc. amb
Nuc. salivatorius inferior (IXun parasempatii)
Nuc. dorsalis nervi vagi (Xun parasempatii)
Nuc. trac
136

137

Nuc. soltarius (VII-X-X ortak, tat ekirdei V A)
Nuc. nervi hypoglossi

CEREBELLUM
Hareketlerin koordinasyonu, ve denge ile direkt ilikilidir. Filogenetik olarak serebellumun en eski paras lo-bus
flocculonodularistir ve denge ile ilgilidir. Daha sonra vermi, en son hemisferium cerebelli geliir. Vermi oluumlar
ve hemisfer karlklar:
Lingula (I): Karl hemisifer yoktur.
Lobulus centralis: Ala lobuli centralis (ll-lll)
Culmen: Lobulus quadriangularis (IV-V)
Declive: Lobulus simplex (VI)
Folium vermi: Lobulus semilunaris sup. (Vll-A)
Tuber vermi: Lobulus semilunaris inferior ve lobulus paramedianus (Vll-B)
Pvramis vermi: Lobulus biventer (VIII)
Uvula vermi: Tonsilla cerebelli (IX)
Nodulus vermi: Flocculus (X)
Folia cerebelli: Fissuralarla birbirinden ayrlan oluumlara denir. Fissura horizontalis cerebelli: En derin oluktur.
Cerebellum ekirdekleri (iten da)
1. Nucleus fastigii en eski
2. Nucleus globossus daha yeni
3. Nucleus emboliformis daha yeni
4. Nucleus dentatus en yeni
Arbor vitae cerebelli: Kesitte grlen aaca benzer gri cevher yapsdr. Pedunculi cerebelli:
1. Pedunculus cerebellaris inferior: Medulla oblon-gata ile serebellum arasndadr.
2. Pedunculus cerebellaris medius: Pons ile serebellum arasndadr.
3. Pedunculus cerebellaris superior: Mezensefa-lon ile serebellum arasndadr.

138




ramen magnumdan aa doru skmasna
ton eri etkilenir ve solunum felci nedeniyle
l P yaplmas bu tabloya neden olabilir.
VV ):
rlr. Vertebral arterin daldr.

TONSLLAR HERNASYON: KBAS nedeniyle tonsilla cerebellinin fo
sillar herniasyon denir. Beyin sap bass nedeniyle solunum, dolam merkezl
m grlebilir. KBASl hastaya L
allenberg sendromu (lateral meduller sendrom
PICA (a. cerebelli posterior inferior) iskemisi nedeniyle g
Tractus spinothalamicus etkilenmesine bal kont-rlateral beden yarmnda ar-s duyusu kayb,
Nuc. tractus spinalis hasarna bal ipsilateral yz yarmnda ar-s duyusu kayb,
Nuc. ambiguus hasarna bal larinks ve farinks kaslarnda paralizi,
Nuc. vestibulares hasarna bal ba dnmesi, denge bozukluu, bulant kusma grlr.
Ayrca bulbustan medulla spinalise inen sempatik liflerin etkilenmesi nedeniyle Horner sendromu da tabloya
eklenebilir.

139

































PERFERK SNR SSTEM

a- Kranial sinirler
b- Spinal sinirler


Tm periferik sinirlerin 1. motor nronu (st motor nron) frontal kortekste gyrus precentraliste 4. alandadr.
Ancak kranyal sinirlerin (kafa ifti) st motor nronu bilateral 4. alanda; spinal sinirlerin st motor nronu ise
sadece kontrlateral 4. alandadr. Bu nedenle kranyal sinirlerin st motor nron tipi felci grlmez (sadece
ksmen VII ve XII hari)
Tm duyusal sinirlerin 1. nron gvdesi bir gangliondur.
AFFERENT S NRLER:
- SOMATK AFFERENTLER: 1
a- Genel Somatik afferent: (GSA) Dokunma, basn, ar, scak, souk vb.(V, VII, IX, X).
b- zel Somatik afferent: (SA) Grme, iitme ve denge duyular (II, VIII)
- VSSERAL AFFERENTLER: 2
a- Genel Visseral afferent: (GVA) i organlarn gerilme geveme ve ar gibi duyular (otonomlar).
b- zel Visseral afferent: (VA) Koku ve tat duyular (koku: I, tat: VII, IX, X).
FFERENT S NRLER:
- SOMATK EFFERENTLER:
E
1
Genel Somatik efferent: (GSE) izgili kaslara giden motor emirleri tarlar. (III, IV, VI, XI, XII)
- VSSERAL EFFERENTLER: 2
- Genel Visseral Efferent: (GVE) Kalp, dz kaslar ve d salg bezlerine giden otonomlar (III, VII, IX, X)
- zel Visseral Efferen neme, mimik
kaslar ve orta k
N. opticus ve n. olfactorius beynin uzantsdrlar. Dura, ara ve pia ile rtldrler ve etraflarnda BOS vardr.
Spa ktor sinirle fo-ramina cribrosaya, optik sinirle sklerann arka yarmna kadar
uza
KR
atik afferent
III. N. oculomotorius (mezensefalon): Genel visseral efferent ve genel somatik efferent
IV. N. trochlearis (mezensefalon): Genel somatik efferent
V
fferent
l
a
V
I l efferent, genel
visse
(bulbus): zel visseral efferent, zel visseral afferent, genel visseral efferent, genel visseral
a
b t: (VE) Yutak arkusundan gelien (bronkiomerik kese) larinks, farinks, i
ulak kaslarna emir tarlar (V, VII, IX, X ve ok az da olsa XI).
tium subarachnoideum ve BOS olfa
nr. Batan sona meningslerle rtl tek kafa ifti nervus opticusdur*
III ve IV: Mezensefalon
V-VI-VII-VIII: Pons
IX-X-XI-XII: Bulbustan karlar.
AN AL S NRLER (Nervi craniales)
I. N. olfactorius (telensefalon): zel visseral afferent
II. N. opticus (diensefalon): zel som
. N. trigeminus (pons): zel visseral efferent ve genel somatik afferent
VI. N. abducens (pons): Genel somatik e
VII. N. facialis (pons): zel visseral efferent, zel visseral afferent, genel visseral efferent, genel vissera
fferent, genel somatik afferent.
III. N. vestibulocochlearis (pons): zel somatik afferent
X. N. glossopharyngeus (bulbus): zel visseral efferent, zel visseral afferent, genel vissera
ral afferent, genel somatik afferent.
X. N. vagus
140

141
ferent, genel somatik afferent.
): zel visseral efferent ve genel somatik efferent.
af
XI. N. accessorius (bulbar ve spinal
XII. N. hypoglossus (bulbus): Genel somatik efferent.


I, II ve VIII. : sinirlerin motor lifi yoktur; III, IV, VI. XI ve XIII. sinirlerin duyusal lifi yoktur.



142
N. OLFACTORI US (I)
Regio olfactoriada bulunan ciliar cisimciklerden balayan aksonlar, foramina cribrosadan geerek ganglion
olfactoride sinaps yaparlar (Mitral hcreler de denir)balangta bulbus olfactorius sonrasnda da tractus olfactorius
adyla lobus insularisde stria olfactoride sonlann
Bulbus veya tractus olfactorius kesilerine bal koku duyusu kayb anosmi adn alr. Genlerde daha ok kafa
travmalarna yallarda genellikle viral enfeksiyonlara bal olarak ortaya kar. Koku duyusu ile ilgili olan gyrus
parahippocampalis ve uncusu etkileyen lezyonlar koku hallusinasyonlarna yol aabilir. Normal kokular
dayanlmayacak kadar kt olarak alglarlar.

N. OPTI CUS (II)
Retinadaki ganglion tabakasndan balayan nn. opti-ciler discus nervi opticide (papilla) birleerek nervus opticus
adn alrlar. N. opticusun iinde a.v. cen-tralis retina bulunur. Sfenoid kemiin ala minornde canalis opticus
iinde a. ophthalmica ile ilerler. Fossa crani mediada sfenoidin cisminin zerinde chiasma opticumda her iki
tarafn nervus opticuslarnn nazal retina yarmndan gelen aksonlar apraz yaparak karya ynelirken temporal
retina yarmndan gelenler apraz yapmadan ayn ynde devam ederler. Chiasma opticum ile corpus genicula-tum
laterale arasnda liflere tractus opticus ad verilir. Ik duyumunu ilk alan merkez metatalamusun corpus
aenculatum laterale sidir. Corpus genculatum lateraleye gelen liflerin kk bir blm burada sinaps yapmadan
lliculi superioris adyla colliculus superiorlarda pretektal ekirdeklerde sonlanr. Corpus geniculatum
teralede sinaps yapan liflerin st retina yarmnn duyusunu tayanlar radiatio opticann parietal
brachium co
la blmyle, alt
tina yarmnn duyusunu tayanlar ise radiatio opticann temporal blmyle tanr. Tm lifler oksipital lobun sulcus
lcari-nusunda 17. alanda sonlanr.
re
ca


143

N. OCUL OMOT ORI US (III): GVE+GSE
Mezensefalondan kaynaklanr. Colliculus superiorlar dzeyinde iki nukleusu vardr: Parasempatik (GVE: nuc nervi
oculomotori accessori = Edinger VVesthpal) ve motor (GSE: nuc n. oculomotorii).
A. cerebelli superior ile a. cerebri posterior arasndan geer. Sins cavernosusun dyan duvarndan, fissura
orbitalis superirordan ve anulus tendinous commu-
nisten (Zinn halkas) geer. N. oculomotoriusun parasempatik lifleri gz kresinin st dnda lateral rek-tus kas
ile superior rektus kaslarnn arasnda ggl. ci-liarede sinaps yaparlar, nn. ciliares breves adyla mm. ciliares
(akomodasyon) ve m. sphincter pupillaya (myozis) giderler. Motor lifleri ise m. rectus lateralis (N.VI), m. obliquus
superior (N. IV) dnda btn gz kaslarn ve m. levator palpebraey uyarr.

N. occulomotorius felcinde ayn taraf GSElerin harabiyetine bal: m. rectus inferior, superior ve medius felci
ve m. obliquus inferior felci grlr Felli gz m. obliquus superior (N.IV) ve m. rectus lateralis (N.VI) kaslarnn
tonusuyla da ve aa bakar (Da bakan alk). Hasta, lezyonun karsna bakta horizontal diplopiden ikyetidir
ve felli tarafta m. levator palpebrae superiorda almaz ve pitozis grlr. GVElerin zedelenmesine bal olarak ayn
taraftaki gzd k refleksi ile akomodasyon refleksi kaybolur, pupilla di-late durumda kalr
(M
e direkt ve indirekt
idriazis).

144

Ancak zellikle diabetes mellitusta grlen iskemiye bal n. oculomotorius lezyonlarnda parasempatik GVE lifler
genellikle erken dnemde etkilenmez ve pupilla ile ilgili fonksiyonlar salam kalr (pupil sparina oculomo-tor palsv).
N a sadece balangta parasempatikler etkilenir ve Argyll Robertsonpu-piilas grlr (k
ref
rosifilizde ise balangt
leksleri negatif, motor kayp yok).

W cerebri
cans posterior anevrizmalar, veya tek tarafl unkal hernias
eber sendromu (superior alternating hemiplegia): Basis mesencephalide tek tarafl hasarlar (a.
posterior veya daha hafif olarak a. communi
yon nedeniyle grlebilir, ipsilateral n. oculomotorius felci (midriazis. da bakan alk, pitozis, k reflekslerinde
egatiflik), tractus corticospinalisin zedelenmesine bal olarak kontrlateral hemipleii n grlr. Fibrae
onuclea cortic res zedelenmesine bal kar tarafta yzn alt yarmnda istemli mimik kayb (santral fasyal paralizi),
ko
Bene stantia nigra ve
occulomotoriusa ait lifleri etkiler, ipsilateral n. oculomotorius felci ve kontrlateral vcut yarmnda duvu kavb.
ntrlateral m. genioglossusun istemli olarak altrlamamas (santral hipoglosssus felci) grlr.
dict sendromu: Mezensefalonda tegmentumu etkileyen tek tarafl lezyonlar nuc. ruber, sub
n.
hemianestezi ve ataksi. tremor gibi extrapira midal bulgular ortaya karr.
Parinaud sendromu: Corpora quadrigeminia lezyonlar ve zellikle colliculus superiorun epifiz tm.leriyle bass
sonucu oluur. Vertikal gz hareketlerinde bozukluk olur. Gz yukar bakamaz. III. ventrikl arkasna yerleen
pinealomann en tipik belirtisidir, hidrosefalide de grlebilir.

G rme refleksleri:
1. Direkt ve indirekt k refleksi
Afferent: Nervus opticus

145
Eff
Merkez: corpus geniculatum laterale (bilateral), col-liculus superior (bilateral), Edinger VVesthpal (Bilateral)
erent: N. oculomotorius (bilateral)
Yant: Miyozis (bilateral)
I alan gzn verdii mvozis yant: Direkt
Ik almad halde mvozis vant veren pupilla: ndirekt k refleksi
ekt k refleksi ipsilateral N.ll ve ipsilateral N.lll test eder. Dir
2.
trig
uya
ndirekt k refleksi Kontrlateral N.ll ve ipsilateral gzn N.llln test eder.
Kornea refleksi
Korneaya temas ve/veya konjunktivaya temas n. trige-minusun n. ophthalmicusu ile alnr ve nuc. pontinus n.
eminalise ular. Fasciculus longitudinalis media-lis ile nuc. n. facialis uyarlr ve n. facialis m. orbicula-ris oculiyi
rarak gz kaynaklarn (bilateral) kapatr.

N. TROCHLEARIS (\V): Mezensefalonun colliculus inferiorlar seviyesinde nuc. n. trochlearisten kan GSE
liflerdir. Saf motordur. En ince kafa iftidir. Sins cavernosusun dyan duvarnda geer. Beynin arka yznden kan
ve apraz yaparak kar tarafa giden tek sinirdir. M. obliquus superioru innerve eder. M. obliquus superior
adduksiyondaki gz aa ie baktrrken abduksiyondaki gz aa ve da eker.
Nervus trochlearis felcinde ipsilateral gz, nucle-us trochlearis felcinde kontraletaral gz aa da
ve aa ie bakamaz. Aa ie bakta diplopi belirgindir ve merdiven inerken glk ekerler.


146


N. TRGEMNUS (V): GSA+VE (En kaln kafa iftidir).
N. ophthalmicus: Sadece sensitiftir (GSA). Gz kresi, conjunctiva, gl. lacrimalis, paranasal sinsler, burun
asnn bir blm, st gz kapaklar, burun derisi ve aln, kafa derisinden duyu alr. Anulus tendinous
unis, Fissura orbitalis superior, Sinscavernosusun dyan duvarndan geerek ggl. semilunarede sonlanr.
a dallar:
. frontalis
. lacrimalis
I.
mukoz
comm
Balc
N
N
alt gz kapaklar, burnun yan taraflar, st dudak
der ri, di etindenduyu alr. Foramen
rot
Balc
N. infraorbitalis
N. palatinus majus
Nn. palatini minores
Nn. alveolares superiores
N. zygomaticus
N. nasopalatinus
N. nasociliaris
N. ethmoidalis anterior et posterior
N. infratrochlearis
II. N. maxillaris: Sadece sensitiftir (GSA). Yzn orta blm,
isi, nasofarinks, sins maxillaris, bademcik, yumuak ve sert damak, st ene dile
undumdan ve sins caver nosusun dyan duvarndan geer, ggl. semilunarede sonlanr.
a dallar:

N. pharyngeus
III. N. mandibularis: N. trigeminusun en kaln daldr. Motor (VE) ve sensitif lifler GSA) ierir. Foramen
ovaleden geer. Duyusal aksonlar mandin-bular blgeden, alt ene dilerinden ve dilin n 2/3 n ksmndan balar
ganglion semilunarede sonlanr. Balca dallar:
N. alveolaris inferior
N. auriculotemporalis
N. lingualis
N. mentalis
Ggl. trigeminale (semilunare - Gasser gang.) Pars petrosann tepesine yakn impressio trigemi-nide
bulunur. Burada dura mater uzants olan Cavum Meckeli iindedir. Saf sensitif (GSA) bir gan-gliondur.
N. trigeminus: Ganglion semilunare ile pons arasndadr. Ggl. semilunareden balayan trigeminus lifleri
ponsta nucleus principalis nervi triaemi-nilye gelir. Eer duyu yzeyel dokunma duyusu ise burada sonlanr,
proprioseptif duyu ise mezense-falonda bulunan nuc. mesencephalici nervi triaem-inive. ar-s duyusu ise
bulbustaki nucleus trac-tus spinalise gnderilir. Bu nedenle mezensefalon hasarlarnda ipsilateral yzde sadece
proprioseptif duvu: pons hasarlarnda ipsilateral vzde anestezi: bulbus hasarlarnda ise ipsilateral vzde ar-
s kavb duvusu beklenir.
Nuc. nervi trigemini: Ponstadr ve motordur. Buradan balayan VE aksonlar n. mandibularis ile giderek tm
ineme kaslarn, m. tensor tympani, m. tensor veli palatini, m. mylohyoideus ve m. digastricusun venter
anteriorunun motor inner-vasyonunu yapar.

Felcinde: Hipoakuzi ve ineme basncnda dme, ene salam tarafa kayar (felli taraf inemeye aktif olarak
katlmaz), ok hafif yutma gl olur.

Kornea refleksi (Glabella refleksi de ayn): Korneaya yzeyel dokunulur.
afferent: Nervus ophthalmicus
merkez: Pons (nucleus principalis nervi trigemini), MLF ve nuc. nervi facialis
efferent: Nervus facialis
Yant: M. orbicularis oculi kaslr (bilateral)
zerine ar duyulacak kadar bastrlr veya yze ar souk uygulanr. Okulokardiak refleks: Gz kresi
afferent: N. ophthalmicus
merkez: Bulbus (nuc. tractus spinalis) ve nucleus dorsalis nervi vagi (parasempatik)
efferent: Nervus vagus
Yant: Vagal dearj
147

N. ABDUCENS (VI):
Saf motordur (GSE). Ponsta bulunan nucleus nervi abducentisten balayan lifleri sins cavernosusun i yan
duvarndan, fissura orbitalis superiordan ve anu-lus tendinous communisden geer. M. rectus rectus lateralisi innerve
ederek gz kresine abduksiyon yaptrr.
Subaraknoid aralkta seyri en uzun kafa iftidir.
N. abducens zedelenirse m. rectus lateralis fel olur m. rectus medialisin etkisiyle gz mediale kayar (ie bakan
alk) ve horizontal diplopi grlr.
Nuc. n. abducentis lezyonlarnda ise farkl olarak ipsi-lateral rectus lateralis fellidir ve ie alk olur, ayrca
kontrlateral gzde de m. rectus medialis almaz ve lezyon tarafna bilateral bak bozukluu (konjuge gz hareketleri
felci) vardr. Lezyon tarafna konjuge bak bozukluuna laterale bak felci (lateral gaze paraly-sis) ad
verilmektedir.

Middle alternating hemiplegia: Pons altnda n. ab-ducense ait lifler ile tractus corticospinalis birbirine yakn
seyreder ve bu oluumlar birlikte etkileyen lezyon-lar ipsilateral gzde m. rectus lateralis felci ve horizon-tal diplopiye
ve kontrlateral bedende hemiplejiye neden olur. Hasta lezyon tarafna baktnda horizontal diplopi ortaya kar.
N. FAC ALIS (VII): GVE - VE - VA - GSA
Nuc. lacrimalisten (GVE = parasempatik)bala-yan preganglioner parasempatik lifler facial sinir iinde
canalis facialise kadar gelir, kanalda birinci dirsei yaparak ayrlr. N. petrosus maior superfi-cialis adyla
ganglion pterygopalatinumda sinaps yapan lifler buradan trigeminus dallarna kararak al. nasales. al.
lacrimalis ve al. palatinalara sekres-yon emri verirler (salya smk alatr).
Nuc. salivatorius superiordan (GVE = parasempatik) balayan preganglioner parasempatikler canalis
facialisde nc dirsei yaparak chorda tvmpani (membrana tympaninin i yzne yapk ilerler) adyla
ayrlrlar, ggl. submandibularede sinaps yaptktan sonra postganglioner parasempatik olarak trigeminus
dallarna katlarak gl. sublinaualis ve al.submandibularise sekresyon emri verirler.
Nuc. nervi facialisten balayan zel visseral effe-rent aksonlar facial sinir iersinde canalis facialise girerler
burada ikinci dirsekte m. stapese giden n. stapedius daln verir (felcinde hiperakuzi olur), devam eden
aksonlar ise canalis facialisden geip foramen stvlomastoideumdan karak m. stvlohvo-ideus ve m.
diaastricusun venter posteriorunu in-nerve eden dallarn verir ve parotis bezinin de iinden geip tm mimik
kaslarnn innervasyonunu salarlar (felcinde o yz yarmnda emosyonel ve istemli hi bir mimik yaplamaz).
Nuc. solitarius Dilin n 2/3nden baslavan zel visseral afferent lifler chorda tympani iinde canalis facialisin
giriindeki ggl. geniculiye kadar gelirler. Buradan sonra facial sinir ierinde beyin sapna gelip, bulbustaki
nucleus solitariusa kadar uzanrlar. Hasarnda o dil yarmnn n 2/3 tat alamaz.
Nuc. tractus spinalis (GSA): Nervus facialisin da-maktan, d kulak yolu ve kulak kepesinden genel
somatik duyu alan lifleri (vagal liflerle birlikte eyir-lidirler). ggl. geniculide sinaps yaparlar ve facial sinirle
beyin sapna girip bulbusta nuc. tractus spi-nalisde sonlanrlar.
Facial sinir en fazla kemik komuluu yapan (tem-poral kemikle) kafa iftidir.
148

149


N. facialis felleri
a- Santral yz felci: Korteksten fibrae corticonuclea-resle nuc. nervi facialise gelen lifler tek tarafl zedelenirse
lezyonun kar tarafnda yzn alt yarmnda st motor nron tipi paralizi grlr (santral fasyal parali-zi) sadece alt
yz yarmnda fel grlr nk yzn alt ksmna istemli motor emirler sadece kontrlateral korteksten gelirken, st
yarmnn istemli hareketleri iin emri getiren lifler her iki taraf korteksinden de gelir. Santral veya supranukleer
paralizide lezyonun kar tarafnda alt yz yarmnda zellikle perioral kaslar pa-raliziye urar. Az lezyonlu korteks
tar
tor nron tipi
z, gzn kapatamaz dudaklarn bzemez slk a-lamaz, angulus oris lezyon
afna kayar. Hastann sadece istemli motor hareketleri bozuktur, emosyonel mimikleri salamdr.
b- Periferik yz felci: Nucleus n. facialisin veya ner-vus facialisin zedelendii durumlardr. Bu durum sklkla n.
facialisin canalis facialis iinde veya hemen knda zedelenmesiyle oluur. Beyin sapyla canalis facialis arasnda
hasarlanrsa o tarafta facial sinirin btn fonksiyonlar durur. Lezyon tarafnda mimik kaslarnda alt mo
paralizi oluur. Hasta alnn krtra-ma

150
tar
nda damak mukozasnn ve dilin
2/3 fler
etkilenir, o yz yar az
dud
yan z.
afnda aa sarkar ve sulcus nasolabialis silinir. Az salam yana kayar. Lezyon tarafndaki gzde kornea refleksi
alnamaz. Gl. submandibularis ve gl.sublingualis salivasyon yapamaz, gl.lacrimalisin fonksiyonu bozulur. Hasta hem
gzn katapamaz hemde gz kurudur o nedenle keratokon-junktivit ve krlk geliir. Orta kulakta m.stapedius pa-
ralizisine bal hiperakuzi grlr. Tat liflerinin harabi-yetine bal olarak lezyon taraf
n ksmnn tat duyusu bozulur. Eer lezyon foramen mastoideumdan sonra ise o zaman sadece motor li
mnn istemli ve emosyonel hi bir mimii yaplamaz, hasta alnn kr-tramaz, gzn kapatam
aklarn bzemez slk alamaz, angulus oris lezyon tarafnda aa sarkar ve sulcus nasolabialis silinir. Az salam
a kayar. Lezyon tarafndaki gzde kornea refleksi alnama


N. VESTBULOCOCHLEARS (VIII): Saf sensitiftir. Nrokranyumu terk etmeyen tek sinirdir.
leri
dan balayan aksonlar ggl. spiralede (ggl. cochlea) sinaps yaparak n. coclearisi oluturur.
denir.
ves ksm da fasciculus
longitudinalis medialis ile N.
lem
N. vestibularis: i kulakta bulunan semisirkler kanallardaki denge ve postre duyarl reseptrler ve utriculus
ve sacculuslardan balayan aksonlar ggl. vestibulide sinaps yaparak n. vestibularisi olutururlar.
N. cochlearis: i kulakta bulunan cochleann duc-tus cochlearisinde (scala media) yer alan iitme reseptr
olan corti organlarn
Meatus acusticus internusdan birlikte ayn klf iersinde ilerlediklerinden ikisine birden n. vestibulococh-learis
Sinir sulcus bulbopontinusda en lateral-de yer alr. Buradan itibaren vestibuler ekirdeklerin efferentleri tractus
tibulocerebellaris ile serebellu-ma, tractus vestibulospinalis ile medulla spinalise, bir
lant salar. III, N.IV, N. VI ekirdekleriyle ba
N. cochlearis lifleri ise ponsta yer alan nuc. cochlea-riste sonlanr. Buradan balayan aksonlar apraz yaparak
iniscus lateralis adyla uyarnn %70-80ini kontrlateral, %20-30unu ipsilateral colliculus inferi-orlara kadartar,
byk ksm burada sinaps yaparak bir ksm da direkt olarak brachium colliculi in-ferioris adyla corpus liflerin
geniculatum medialeve ular ve tm lifler burada sinaps yaparak radiatio acustica adyla temporal lobda primer iitme
1-42. alanlara uyar ileterek sonlanrlar alan 4


lezyo
edem
Sinirden ponsa kadar lezyonlarda tek tarafl ipsilateral iitme kayb grlrken, pons ile temporal lob arasndaki
nlarda kontrlateralde ar ipsilateralde daha hafif bilateral iitme kayb grlr ve bu hastalar sesi lokalize
ezler.

151
N. vestibularis veva ductus semicircularesi etkileyen vestibular neurit, akut labyrinth gibi enfeksiyonlarda
(ba dnmesi) ve nistagmus ortaya kar. zellikle kafa travmalarndan sonra u vertigo triculus ve sacculusun
akulalarndaki otolith ad verilen partikllerin yerinden oynamasna bal olarak da vertigo geliebilir. m


N. GLOSSOPHARYNGEUS (IX): Somatomotor, parasempatik, sensitiftir.
ek
Nu
Nu

mpatikler n. petrosus minr su-perficialis adyla
ggl. oticumda sinap yaparak gl. parotisi innerve ederler.
Dilin 1/3 arka yarmndan, orta kulaktan (n. tympa-nicus) ve carotis bifurkasyonundan duyu alan lifler ggl.
jugulare ve nodosumdan geerek tat duyusu tayanlar nuc. solitariusda, dier duyular alanlar nuc. tractus
spinalisde sonlanr.
Gal. superius (Gal. iuaulare):
irdekleri:
Nuc. ambiguus: IX - X - Xlin ortak motor ekirdei.
c. salivatorius inferior: Parasempatik
Nuc. tractus spinalis: V - VII - IX - Xun ortak duysal ekirdeidir (GVA - GSA)
c. solitarius: VII - IX - Xun ortak duysal ekirdei (VA = tat)
Nucleus ambiguustan balayan motor lifler plexus pahryngeusa katlarak m. stylopharyngeusu in-nerve eder.
Nucleus salivatorius inferiordan balayan pre-ganglioner parase
Foramen jugulare hizasnda bulunur. Buradan ayrlan dal yoktur.
Gal. inferius (Gal. nodosum): Pars petrosann alt ksmnda yer alr. Periferik uzantlar - Dilin 1/3 arkasnn tad
duyusu ve grtlak, dilin arka ksm mukozasnn dokunma duyularn alr.
Dallar:
1. N. tympanicus
2. R. sins carotici (Hering siniri)

3. Rr. pharyngeales
4. R. musculi stylopharyngei
5. Rr. tonsillares
6. Rr. linguales
N. glossopharyngeusun izole lezyonlar ok az grlr. Dil 1/3 arka ksmnda tat duyusu ve dokunma
duyusu kayb, ar s duyusu kayb, ipsilateral taraftaki gl. parotideada sekresyon azalmas, rme refleksi
kayb grlr. R. sins carotici lezyonuna bal olarak hipertansiyon da grlmektedir.
N. VAGUS ( X): Somatomotor, parasempatik, sen-sitif. En uzun kafa iftidir.
ekirdekleri: Bulbustadr.
Nuc. ambiguus: IX - X - Xlin ortak motor ekirdei.
Nuc. dorsalis nervi vagi: Parasempatik
Nuc. tractus spinalis: V - VII - IX - Xun ortak duysal ekirdeidir (GVA - GSA)
Nuc. solitarius: VII - IX - Xun ortak duysal ekirdei (VA = tat)
Gal. superius (Gal. iuaulare): Foramen jugularede bulunur.
Gal. inferius (Gal. nodosum): Gal. superiusun 1cm distalindedir.



Nuc. ambiguusdan balayan lifleri plexus pharyngeus iinde tm pharynx ve damak kaslarn innerve eder
(stylopharyngeus - IX, tensor veli palatini - V). Devamnda boyunda n. laryngeus superiorun r. externus daln
verir ve m. cricothyroideusu innerve eder, sonra sada a. subclavia solda arcus aortay aprazlayan n.
laryngeus recurrensi verir ve bu sinir cricothyroid dnda kalan tm larinks kaslarn inenrve eder.
Nucleus dorsalis nervi vagiden balayan pre-ganglioner parasempatik lifleri zofagustan sple-nik
fleksuraya kadar tm GS organlarnn, kalpte S-A ve A-V nodulun, bro larn, bbreklerin, re-terlerin,
gonadlarn parasempatik innervasyonlar-n yapar. Ganglionlarna genel olarak intramural ganglionlar denir.
Vagus gittii tm visserlerden, larinks mukozasndan (vokal kortlarn stnde n. laryngeus superior r.
internusu, altnda ise n. laryngeus recurrens ile), sins ve glomus aorticuslardan ve d kulak yolu ve kulak
kepesinin n yznden (n. auricularis) duyu alr. Duyusal gagnlionlar ggl. jugulare ve nodo-sumdan ayrlan
lifleri GSA duyu iin nuc. tractus yusu alr) ve GVA duyular duyu iin nuc.
solitariusa ynelir.
alis hangi nedenle uyar-lrsa uyarlsn sonuta nucleus dorsalis nervi vagi
N. vag
as - trakea sa - v. brachi-ocephalica
ark
n
spinalise; VA (dil kknden tat du
Nucleus tractus spin
uyarlr ve vagal deerj olur (Okulokardi-yak reflek, karotis masaj, vazovagal inhibis-yon vb...)
us dexterin seyri:
V. jugularis int. arkas - sa a. subclavia n, radix pulmonis dextra ark
as sa plexus pulmonalis post. - ple-xus oesophagealis posterior
152

N.
A.
vagus sinistersin seyri:
A. subclavia sinister ile a. carotis comm. sinistra aras, radix pulmonis sin. arkas - arcus aortaenn solu I
v.brachiocephalica arkas sol plexus pulmonalis post. - plexus oesophagealis anterior
Dallar:
Fossa iuaulariste:
R. meningeus,
R. auricularis (Arnold siniri) en yzeyel dal, deri duyusu alr.
B. Boyunda:
Rr. pharyngealis, r. glomi carotici, rr. cardiaci cer-vicales superiores
N. laryngealis sup. (m. cricothyroideusu innerve eder),
N. laryngealis recurrens: Sada subclavian arteri asar. Kalan larinks kaslarn innerve eder.
C. Toraksta:
les, rr. oesophageales, rr. pharyngeales, rr. bronchiales rr. Rr. cardiaci cervicales inferiores, rr. trachea
oesophageales
N. laryngealis recurrens: Solda arcus aortaey asar, tm larinks kaslarn innerve eder.

yroide inferiorlar ile
kom
N. laryngeus superiorlar a. thyroidea superiorlar ile; n. laryngeus recurrensler a. th
udur. Cerrahide dikkat edilmelidir.

D. Abdomende: Rr. gastrici, rr. coeliaci, rr hepatici rr. renales...
Sinaps yerleri:
Plexus subserosus (seroza altnda)
Plexus mventericus (kas tabakasnda) (Auerbach pleksus
Plexus submucosus
u) tutulmas durumunda paralitik ileus.
(mukoza altnda) (Meissner pleksusu)
arafnda yumuak damak felci ve
Nu
refleks monisi ve asfiksiye neden olarak lme yol aabilirler.
ses ks
N.
Bu
lifler vagus lifle ca n. laryngeus recurrense de katlrlar), nuc.
ve m. stemocleidomasto-ideus ile m. trapezius
ideus ve m. trapeziusta alt motor nro tipi fel grlr.
Y iye-dir. Lezyon tarafnda omuz da der.

N. vagus flexura coli sinistra yaknna kadar ve gonadlarn parasempatik innervasyon yapar. Sonrasn sakral
parasempatikler innerve eder (erkekte testisler diide ovaryumlar hari)
N. Vagusun unilateral felcinde larinks kaslarnn felcine bal ses kskl, yumuak damak ve fa-rinks kaslar
felcine bal (m. stylopharyngeus ve m.tensor veli palatini hari) disfaji (yutma gl) ve gdalarn
nasofarinksten larinkse kamas, m. levator veli palatini felcine bal lezyon t
uvulann normal tarafa deviasyonu grlr.
c. ambiguusun bilateral lezyonlar n. vagusun bila-teral lezyonlarnda olduu gibi yutma kayb ve rme
i kaybna neden olur. Bu lezyonlar aspiras-yon pn
Tiroidektomi srasnda a. thyroidea inferiorla komuluu nedeniyle kesilebilen n.laryngeus recurrens felcinde kalc
kl grlrken ameliyat srasnda dokunulmasna ve postop deme bal geici ses kskl (daha sk) grlr.
ACCESSORI US (XI):
lbusta nuc. ambiguustan balayan lifleri foramenju-gulareden geerek plexus pharyngeus yapsna katlr (bu
riyle giderek m. palatoglossusu in-nerve ederler ve ayr
n. accessoriiden balayan spinal lifleri ise foramen magnumdan geer
kaslarn innerve eder. Lezyonlarnda m. sternocleido masto
z ve ene felli taraf doru ve yukar dnktr, boyun salam tarafa dev
153

154


N. HYPOGLOSSUS (XII):
Bulbusta nuc. n. hypoglossiden balar. Dilin tm in-trensek ve ekstrensek kaslarn innerve eder. Saf motordur.
zyonunda dilin ipsilateral yarmnda dil kaslarnda paralizi ve atrofi grlr. Hastann dili az iinde lezyon tarafn
z dnda salam taraf gsterir. Sup-ranukleer lezyonlarnda sadece kontrlateral genioglos-sus istemli olarak
ltrlamaz ve hasta dilini dar kard zaman dil salam korteks tarafna kayar. nk nucleus nervi
poglossinin m. genioglossusu innerve eden ksmna sadece kontrlateral motor korteksten lifler gelir.
Le
a
a
hy










DUYSAL GANGLONLAR
N. 1 (n. olfactorius): Ggl. olfactori (Mitral hcreler)
N. II (n. opticus): Retinal ganglion tabakas
N. V (n. trigeminus): Ggl semilunare (Gasser veya Trigeminalede denir)
N. VII (n. facialis): Ggl geniculi
N. VIII (n. vestibulocochlearis): Ggl cochlea (iitme) Ggl vestibuli (denge)
N. IX (n. glossopharyngeus): Ggl. jugulare (superior) ve ggl nodosum (inferior)
N. X (n. vagus): Ggl. jugulare (superior) ve ggl. nodosum (inferior)
Spinal sinirler (C1 - Co1): Ggl. spinale
PARASEMPATK GANGLONLAR
N. III (n. oculomotorius): Ggl. ciliare
N. VII (n. facialis): Ggl. pterygopalatinum ve ggl. submandibulare
N. IX (n. glossopharyngeus): Ggl. oticum
N. X (n. vagus): intramural ganglionlar
S2 - S4 (nn. erigentes) intramural ganlionlar
SEMPATK GANLONLAR
A- PARAVERTEBRAL (truncus symphatcius)
q-c4 Ggl. cervicale superius
c5-c7 Ggl. cervicale medium
c8-T Ggl. cervicale inferioris + Ggl T1 = Ggl. Stellatum
T2-S5 Adlar yoktur.
B Ggl. impar (Truncus symphaticuslar birbirine balar ve tektir, dierleri
ifttir.)
B- PREVERTEBRAL:
T5 - T9: Ggl. coeliacum
T10 | T11: Ggl. mesentericum superius ve ggl. aorticorenalia
T12-L1 Ggl. mesentericum inferiuslar


155

156





Motor fonksiyonlu kafa iftleri
Nucleus Lokalizasyon Kranial
sinir
Fonksiyon
m. levator palpebrae superior
m. rectus medialis bulbi
m. rectus superior bulbi
m. rectus inferior bulbi
Nucleus nervi
oculomotori (GSE)


Mezensefalon




III



m. obliquus inferior bulbi
Nucleus nervi trochlearis
(GSE)
Mezensefalon IV m. obliquus superior bulbi
m. tensor tympani
m. tensor veli palatini
m. temporalis
m. pterygoideus lateralis
m. pterygoideus medialis
m. digastricus venter anterior
Nucleus nervi trigemini
(VE)





Pons





V





m. mylohyoideus
m. stapes
m. stylohyoideus
m. digastricus venter posterior
Nucleus nervi facialis
(VE)


Pons


VII

Tm mimik kaslar
IX- m. stylopharyngeus
X- Tm damak, farinks kaslar ve larinks
kaslarndan sadece m. cricothyroideus
Nucleus ambiguus (VE)

Bulbus IX - X -
XI
rens iersinde m.





XI- n. laryngeus recur

crithyroideus dnda kalan larinks kaslar
m. trapezius Nucleus nervi accessori Medulla spinalis XI
(
m. sternocleidomastoideus
GSE)
N
(
II intrensek ve ekstrensek tm dil kaslar ucleus nervi hypoglossi Bulbus X
GSE)














157

Duyusal fonksiyonlu kafa iftleri
Kranial sinir Fonksiyon Ganglion Nucleus
1 (n. olfactorius) Koku (VA) duyusu Mitral hcreler
(Ggl. olfactori)
YOK
II (n. opticus) Grme (SA) duyusu Retinal ganglion
tabakas
YOK
Nuc.
mesencephalici
nervi trigemini
(GSA:
proprioseptif)
Nuc. prontinus
(principalis) nervi
trigemini (GSA:
yzeyel temas)
V (n. trigeminus)



Yzn ve dilin 2/3 n ksmnn dokunma
(GSA) duyusu



Ggl. semilunare
(trigeminale veya
Gasser)



Nuc. tractus
spinalis nervi
trigemini
(bulbusta) (GSA:
Ar - s)
Nuc. tractus
spinalis nervi
trigemini
(dokunma:GSA)
VII (n. facialis)

Dil 2/3 n ksmnn tat duysu (VA), kulak
kepesinden dokunma (GSA) duyusu

Ggl. geniculi

Nucleus tractus
solitarius
(bulbusta, tat:
VA)
iitme (SA) duyusu Ggl. cochlea Nuc. cochlearis
(spirale) (bulbus)
VIII (n.vestibulo-
cochlearis)

Denge duyusu Ggl. vestibuli Nuc. vestibularis
(bulbus)
Ggl. jugulare Nuc.
(superius) spinalis nervi
trigemini (GSA)
tractus IX (n. Dil 1/3 arka ksmnn tm duyular (VA
glossopharyngeus)

ve GSA), sins ve glomus caroticusdan
GVA duyular ve orta kulaktan, staki
borusu ve orofarinksten GSA duyular

Ggl. nodosum
(inferius)
Nuc. tractus
solitarius (VA,
GVA)
Ggl. jugulare Ggl. nodosum
(superius) (inferius)
X (n. vagus) D kulak yolu ve kulak kepesinden,
larinks, trake, farinks ve zofagustan
dokunma (GSA) duyusu, dil kknden tat
duyusu, sins ve glomus aorticuslar ve
visserlerden GVA duyular
Ggl. nodosum
(inferius)
Nuc. tractus
solitarius (VA ve
GVA)
Nucleus tractus spinalis nervi trigemini: Bulbusta V - VII - IX ve Xun ortak ekirdeidir. V sadece ar, s
duyusu VII - IX ve X ise aldklar tm genel somatik duyular getirirler.
Nucleus tractus solitarius: BuIbusta VII - IX ve Xun ortak ekirdeidir. VII sadece tat duyusu getirirken, IX ve
X hem tat hem de genel visseral duyu getirir.



158

Otonom Sinir sistemi: Parasempatikler
Nucleus Nervus Presinaptik Ganglion Postsinaptik Fonksiyon
Nuc. accessorius
nervi oculo-motori
(Edinger VVesthpal)
III Okulomotor
iersinde
Ggl. ciliare Nn. ciliares
breves
Myozis
Akomodasyon
Lakrimasyon
Nazal sekresyon
Nuc. lacrimalis



VII



n. petrosus majr
superficialis



Ggl.
pterygopalatinum



Trigeminus
dallaryla



Palatin
sekresyon
Nuc. salivatorius
superior
VII n. chorda tympani Ggl.
submandibulare
Trigeminus
dallaryla
Sublingual ve
submandibular
bezlere
sekresyon
Nuc. salivatorius
inferior
IX n. petrosus minr
superficialis
Ggl. oticum Trigeminus
dallaryla
Parotise
sekresyon
GIS: zofagus
- flexura coli
sinistra aras
SA ve AV nodul
Bronlar
N

uc. dorsalis nervi
vagi



X









Ggl. intramurale




Plexus...






Bbrek, reter
ve gonadlar
Colon
descendens
Colon
Nuc. intermedio
medialis ve
S2-S4 Nn. Ggl. intramurale Plexus...
sigmoideum
intermedio lateralis



splanchnici
pelvinus (nn.
erigentes)




Rektum, pelvis
ve perine

















159

Otonom sinir
sistemi:
Sempati
kler

Nucleus Spinal
segment
Presinaptik
sempatik
(kolinerjik)
Ganglion Postsinaptk
sempatik
(adrenerjik)
Fonksiyon
Nuc.
intermedio
medialis et
intermedio
lateralis (T-, -
L spinal
T1-T4 Rr. comm. albi
Truncus
symphaticus'da
- Ggl. cervicale
superius
- Ggl. cervicale
medium
Rr. comm. grisei
- Cj - C
4
spinal
sinirleriyle
- Cg- C
7
spinal
sinirleriyle
- C
8
- T
1
spinal -|
tl i G l t ll t i i l i l
- Ba boyun ve kalp
- st ekstremite ve
kalp
- st ekstremite ve
kalp
- Toraks


T
5
~T
9
Rr. comm. albi Truncus
symphaticus
Rr. comm. grisei
- T - T spinal
- Karn n yan duvar
ve srt
5 9
sinirleriyle


T5-T9 Nn. spl Ggl. coeliacum - plexus...
- Kc, safrakesesi,
anchnici
majus
mide, pankreas,
dalak, duodenum


T
10 "
T
11 Rr. comm. albi Truncus
symphaticus
Rr. comm. grisei
- T -
- Karn n yan duvar ve
10 n
T spinal
sinirleriyle
srt


T-o - T
n
Nn. splanchnici
minus
Ggl. mesenterica
superior Ggl.
- plexus...
- plexus...
- Tm ince barsaklar,
kan
aorticorenale kolon ve transvers
kolon
- Bbrekler, reterler


T12 - \- Rr. comm. albi Truncus - T
12
- L-j spinal
- Karn n yan duvar
symphaticus sinirleriyle
ve srt ve kasklar


T12 - L-\ Nn. splanchnici
imus
Ggl. mesenterica
inferior
- plexus...
- inen kolon, sigmoid
kolon, rektum, pelvis
perine


T
10"
L
1 Rr. comm. albi Truncus
symphaticus
Rr. comm. grisei
- Lj - COT spinal
sinirleriyle
- Alt esktremite














160

161
MEDULLA SPNALS


Atlasn st kenar hizasnda balar ve L-| L2 aras dis-cus seviyesinde Conus medullaris adn alarak
sonlanr.
Filum terminale: Conus medullaris ucundan uzanan ii bo piamater yapraklarnn birlemesiyle oluan iplik-si
uza
d uzantsdr.
us lumbosacralis nedeniyle)
L2 S2 aras LP ile BOS almak ve spinal anestezi uygulamak iin uygun blgedir.
* S2nin distalinde BOS yoktur. S2de subaraknoid aralk kapanr. Bu seviyenin distalinden yaplan kaudel anestezi
bir epidural blok uygulanmasdr.
nt.
Ligamentum coccygeum: Filum terminalenin dura mater
Intumescentia cervicalis: C3 - T2 aras ikinlik (plexus brachialis nedeniyle)
Intumescentia lumbalis: T9 conus medullaris aras ikinlik (plex
Cauda equina: Filum terminale etrafnda spinal sinirlerin kklerinin oluturduu at kuyruu grntsndeki
yapdr.

162



Kesit grntsnde fissura mediana anterior, sulcus medianus posterior, sulcus anterolateralis, sulcus
posterolateralis, sulcus intermedius posterior grlr.


Columna posterior: Afferent lifler alan duysal nronlar ierir (C-| - Co1 ^ nemli nukleuslar:
Nuc. posteromarainalis:
YAPISI
A. Substantia grisea: Canalis centralis evresinde yer
alr.
ok ac veren arlar.
Substantia aelatinosa (Rolando): Lamina II olarak da bilinir. Afferent impulslar dzenler. Radix poste-riordan
gelen basn, ar - s, temas duyular arka boynuza girer ve tractus dorsolateralis (Lissauer) lifleriyle buraya
gelirler ayrca tractus reticulospina-lis lifleri de burada sonlanrlar.
Nuc. proprius: Derin bilinli duyular alr. Lamina III ve IVn karldr.
Nuc. thoracicus fnuc. dorsalis. Stillina Clark ekirdei): T1 - L2 arasnda derin bilinsiz duyular alr. Tractus
spinocerebellaris posterior (Flechsig demeti) buradan balar.
Columna anterior: Motor nronlar ierir (Q -Co-|) balca ekirdekleri:
Medial grup:
Nuc. dorsomedialis: Derin srt kaslarn innerve eden liflere aittir.
Nuc. ventromedialis: Yzeyel gvde kaslarn innerve eden liflere aittir.
Lateral grup:
Nuc. ventrolateralis: Omuz kemeri, kol, kala ve uyluk kaslarn innerve eden liflere aittir.
Nuc. dorsolateralis: nkol, el, bacak ve ayak kaslarn innerve eden liflere aittir.
Nuc. retrodorsolateralis: El ve ayak parmak kaslarn innerve eden liflere aittir.
Santral grup:
Nuc. phrenicus: n. phrenicusun motor ekirdeidir.
Nuc. centralis: n boynuzun orta blmnde boyun ve bel spinal segmentlerinde yer alr.
Nuc. nervi accessorii: N. accessoriusun spinal liflerinin ekirdeidir.
Columna lateralis: Bu hcre gruplar otonom sistemle ilgilidir. Visseral duyular alglar ve bunlar vis-seromotor
merkezlere aktarrlar.
T-| L2 Nucleus intermedio lateralis: Genel visseral efferent, preganglioner sempatik lifleri verir.
parasempatik lifleri
dialis: Genel visseral afferent lifleri alr.
nucleus thoracicus
dialis
lis
n boynuz motor nronlar
ntralis evresi
T L2 Nucleus intermedio medialis (substantia visceralis secundaria): Genel visseral afferent lifleri
alr.
S2 S4 Nucleus intermedio medialis (nuclei pa-rasymphatici sacrales): Preganglioner
verir.
S2 S4 Nucleus intermedio me
Laminar organizasyon: Rexed gri cevheri fonksiyonel olarak aadaki gibi snflamtr.
Lamina I E Columna post. ucu
Lamina II,III I Substantia gelatinosa
Lamina IV I Nucleus proprius
Lamina V, VI M Dta formatio reticularis, ite
Lamina VII I Nuc. intermediome
Nuc. intermediolatera
Nuc. thoracicusun bir blm
Lamina VIII - Motor yollarla ilikili ara nronlar
Lamina IX -
Lamina X - Canalis ce
163

164

B. Substantia Alba
Funiculus anterior: iki n boynuz arasdr. Afferentler
Tractus spinothalamicus anterior
Tractus spinovestibularis Efferentler:
Tractus corticospinalis anterior
Tractus tectospinalis
Tractus reticulospinalis = pontoreticulospinalis
Tractus vestibulospinalis
Tractus olivospinalis adl lifler yer alr. Funiculus lateralis: Ayn tarafn n ve arka boynuzlar arasdr.
Afferentler:
Tractus spinothalamicus lateralis
Tractus spinocerebellaris anterior (Govers) ve posterior (Flechsig)
Tractus spinotectalis
Tractus spinoreticularis
Tractus spinoolivaris
Tractus dorsolateralis (Lissauer yolu)
Efferentler:
Tractus corticospinalis lateralis
Tractus reticulospinalis lateralis (bulboreticu-lospinalis)
Tractus olivospinalis (Helvveg yolu)
Tractus rubrospinalis (Monakovv yolu) isimli lifler ve ayrca otonom lifler yer alr.
Funiculus posterior: iki arka boynuz arasdr.
Afferentler:
Fasciculus gracilis: Sulcus medianus post ile sul-cus intermedius post aras (iyan)
Fasciculus cuneatus: Sulcus intermedius post ile sulcus posteroleteralis aras (dyan)
Efferentler:
Fasciculus interfascicularis (tractus semilunaris, Schultzeun virgl demeti ve
Fasciculus septomarginalis isimli lifler yer alr.

165




166



AFFERENT YOLLAR
Medulla spinaliste uzanan btn afferent yollarn 1. nronu, aanalion spinalededir. Bu hcreler, pseodo-unipolar
hc
FFERENT YOLLAR - IKAN YOLLAR)
relerdir.
MEDULLA SPNALS (A
T4 arasnda lif alr) ve fasci-culus cuneatus (T4-C-| arasnda lif alr) funiculus Fasciculus gracilis (S5-
post. dadrlar.
Proprioseption, ayrt edici dokunma - basn duyusu.
I. Nron: Ganglion spinale,
II. Nron: Bulbulta Nuc. gracilis, nuc. cuneatus,
Decussatio: Bulbusta fibrae arcutae internae adl lifler Lemniscus medialis
III. Nron: NVPL (thalamus)
Cortex: Brodmann 3, ,1, 2 (gyrus postcentralis).
Medulla spinalisin funiculus posterior lezyonlar:
Genellikle sifilizde grlen tabes dorsalis ve pernisyz anemide grlen subakut kombine sklerozis gibi
hastalklarda ortaya kar. Pozisyon, vibrasyon, iki nokta diskriminasyonu duyular lezyon seviyesi altnda ve ayn
tarafta (bulbusta decussatio lemnisci medialis stnde ise kontrlateralde) kaybolur. zellikle ekstremite distalinde bu
kayp belirgindir. Kii gzleri kapal ayaklar birbirine bitiik ayakta duramaz sallanr veya der (ROMBERG), yrrken
gzleri ayaklarndadr, bacaklarn fazla kaldrrlar ve yere ok sert basarlar, admlar eit deildir. Aarafestezi ve
astreoanozi vardr.
Tractus spinothalamicus lateralis:
ARI - ISI
I. Nronu: Ganglion. spinale,
II. Nronu: Lamina I, IV, V
Decussatio: Spinal seviyede comissura albi ant.
III. Nronu: NVPL (thalamus)
Cortex: Brodmann 3, 1, 2 (gyrus postcentralis)
Tr. spino thalamicus lateralis herhangi bir spinal seviyede tek tarafl kesii lezyon seviyesinde bilateral, ayrca
lez
)
yonun bir segment altnda ve kar tarafta ar-s duyusunun kaybyla sonulanr.
Tractus spinothalamicus anterior:
Yzeyel dokunma duyusuyla ilgilidir. (Klsz deriye ty veya pamuk temas
I. Nron: Ganglion spinale.
II. Nron: Lamina I, IV, V
Decussatio: Spinal seviyede comissura. albi ant.
III. Nronu: NVPL (thalamus)
Cortex: 3,1,2 (gyrus postcentralis)
Bu yolun tek tarafl lezyonlarnda DUYU KAYBI GRLMEZ (funiculus posteriorda da dokunma duyusu
ta
llaris posterior:
rin duyu (proprioseption)
ndndan). Tam kesilerinde (iki tarafl lezyonlarnda) ise kanma, gdklanma ve libido ile ilgili alglamalar
(affectivite) kaybolabilir.
Tractus spinocerebe
Bilinsiz de
I. Nron: Ganglion spinale
II. Nron: Nuc. thoracicus posterior (CLARKE Nuk-leusu): C8 - L2 segmentleri arasnda bulunur
Decussatio: YOK
III. Nron: Vermi cerebelli (lobuli l-IV), pyramis vermi, lobulus paramedianus
iin ge
duyu (proprioseption)
n spinale
amina V, VI ve VII
Fonksiyonu gvde ve alt ekstremiteyle ilgilidir. Postr ve ekstremite hareketleri srasnda kaslarn koordinasyonu
reken impulslar iletir. Lezyonu zel bir klinik durum yaratmaz.
Tractus spinocerebellaris anterior:
Bilinsiz derin
nglio I. Nron: Ga
II. Nron: L
167

Decussatio: Spinal seviyede comissura albi anterior
li l-IV)
ite pozisyonu ve posturle ilgili duyular tar. Lezyonunda belirgin
klin
ris:
oprioception)





























III. Nron: Vermi cerebelli (Lobu
Koordine hareketin yaplmas srasnda ekstrem
ik durum yok.
Tractus cuneocerebella
Bilinsiz derin duyu (pr
I. Nron: Ganglion spinale
II. Nron: Nucleus cuneatus accessorius
Decussatio: YOK
III. Nron: Cerebellar cortex (lobulus V)








168

MEDULLA SPNALS (EFEFERENT YOLLAR NEN YOLLAR

Tractus corticospinalis lateralis
Bilinli hareket zellikle elin ince hareketleri, serebral korteksten balar. Decussatio pyramidarumda apraz yapar.
n boynuzun gri maddesinde sonlanrlar.
Tractus corticospinalis anterior:
Serebral korteksten balar. Aa indike sayca azalr ve torakal segmentlerden sonra grlmez. Commissu-ra alba
anteriorda apraz yaparlar. Aksial iskeletin istemli hareketlerinden sorumludur.
Tractus corticospinalis anterolateralis:
Tractus corticospinalis lateralisin n ksmndan gelen baz liflerin apraz yapmadan aa inmesiyle olumutur.
Ayn taraftaki substantia griseada sonlanr.


st motor nron tipi fel Kortikospinal vollarn hasarlarnda veya kortikal hasarlarda gorulur. Kaslarda
kontrolsuz hiperinnervasyon sz konusudur.
Korteksten bamsz alan medulla spinalis ekirdekleri nedeniyle kaslarda tonus art olur ve spastik
paralizi crlr. Kas atrofisi vavas ve ae aelisir.
DTR art, karn cildi refleksi ve kremaster refleksi kayb ve babinski pozitiflii aorulur.
tipi fel: Medulla spinalis n boynuz hasarlarnda grlr. Kaslar denervedir. Alt motor nron
Kaslarda tonus kayb gorulur. Flaksid paralizi (gevsek) denir, atrofi erken aeliir. DTRler alnamaz, patolojik
refleks yoktur.

Tractus vestibulospinalis lateralis:
Ekstensor kaslarda aktivasyon, fleksor kaslarda inhibisyona neden olurlar. Nukleus vestibularis lateralis ten
balayp apraz yapmadan lamina VII ve VIII de sonlanrlar.
Tractus vestibulospinalis medialis:
Nukleus vestibularis medialisten balarlar ve sadece medulla spinalisin st servikal ve st torakal ksmlarnda
bulunur. Ayn taraf boyun kaslarnda aktivasyon kar taraf boyun kaslarnda inhibisyona neden olur.
: Tractus tectospinalis
Ba boyunun grme ve iitmeyle ilgili reflekslerinden sorumludur. Colliculus superiordan balarlar decussatio
mentalis posteriorda apraz yaparlar (Meynert apraz). Colliculus inferiordan da iitmeyle ilgili lifler kat teg lr. Sadece
st servikal segmentlerde bulunur. Kont-rlateral boyun kaslarnda kontraksiyona ayn taraf kaslarda ise inhibisyona
ned yapar).
innerve eden nronlarda aktivasyon veya inhibisyon; gvde kaslarn innerve eden motor
na neden olur. Nuclei reticularislere st seviyelerdeki otonom merkezlerden gelen afferent lifler
pon
dzenlenmesinde rol oynarlar, ar blokajnda da nemlidirler.
mesidir
ctus corticospinalis kesiine bal lezyon seviyesi altnda ve ayn tarafta st motor nron tipi fel.
tor
Kar taraftan gelen liflerin yapt trac. spinothala-micus lateralis zedelenmesine bal kar tarafta ve lezyonun

en olur (ekstansor kaslarda kontraksiyon, fleksr kaslarda inhibisyon

Tractus rubrospinalis (Monakovv yolu):
Colliculus superiorlar seviyesinde balar. apraz yapar (Forel apraz), kontrlateral fleksor kaslarda kontraksiyona,
ekstensor kaslarda ise inhibisyona neden olur.
Tractus reticulospinalis:
Boyun kaslarn
nronlarda aktivasyo
s ve bulbustaki formatio reticularis hcrelerinde dzenlenir ve bu yoldan medulla spinalise iletilirler. Bu impulslar
solunum ve dolamn
BROWN-SEQUARD SENDROMU:
Medulla spinalisin bir veya birka segmentinde sa yada sol yarmn tamamen zedelen
Tra
Lezyon seviyesindeki gri cevher zedelenmesine bal o segmentin innervasyon alannda ayn tarafta alt mo
nron tipi fel
Lezyon seviyesinde radix posterior ile medulla spi-nalise giren liflerin zedelenmesine bal ayn tarafta tm
duyularda kayp.
169

genellikle bir alt dermatomundan itibaren ar ve s duyusu kayb.
Lezyon seviyesi ve altnda ayn tarafta funiculus posteriorda seyreden yollarn kesiine bal bilinli
ir veya ardk iki segmentte dejenerasyonudur.
Commissura alba anteriordan karya geen aksonlar zedeler. Tractus spinothalamicus anterior ve lateralis
etkilenmesine bal bilateral kuak tarz ar-s duyusu kayb ve yzeyel dokunma duyusunda azalma olur,
lezyon seviyesinin alt ve st tamamen salamdr. Lezyon zamanla ne, laterale, yukarya ve aaya geniler.
Etkilenen segmentte ar s duyusu kaybolur (bilateral) ancak bir st veya bir alt seviyede duyular normaldir.
Motor fonksiyon kayb tek tarafl ve ok kk bir alandadr genellikle alt ve st segment salamdr.
FASCICULUS LONGITUDINALIS MEDIAUS (MLF)
Balang yeri: Nuc. interstitialis, Colliculus superior, Formatio reticularis pontis, nuc. vestibularis medialis
Medulla spinaliste: Fasciculus sulcomarginalis Gz hareket ettiren sinirler (III, IV, VI) ve VII, XII. sinirler arasnda
balant kurarak konuma srasnda dudak ve dilin koordineli hareketini salarlar, st servikal seg-mentlere kadar
uzanr. Medulla spinalisin distal seg-mentlerine kadar uzanan fonksiyonel olarak FLMnin devam fasciculus
sulcomarginalistir ve ba-boyun, gz ve ekstremitelerin koordineli hareketini salar.
proprioseption kayb.
SYRINGOMYEL:
Canalis sentralis evresinde ependim ve glia hcrelerinin b


170

171























NEVR SPNALES (SPNAL SNRLER)
PERFERK S NR SSTEM
bulunan nronlarn aksonlar (fila
dicularia) foramen intervertebrale hizasnda birleerek spinal sinirleri olutururlar.
n yarmdan kan ve direkt nterior; arka yarmdan karak
ganglion spin ip sonra spinal sinir yapsna katlan aksonlara ise radix posterior denir.
Her iki radiks te duramater, arachnoidea mater ve pi-amater ile rtldr. Radix an aksonlar
sensitif, anterioru o
motor + sensitiftir.
Radikslerin birlemesiyle duramater ve arachnoidea mater omurlarn periostuna k sonlanrken, pi-amater
ise spinal siniri de sarar ve ligamentum den-ticulatumu oluturur ve kalan ksm sna kararak
sonlanr.
ilk spinal sinir foramen magnum ile atlas (C1) arasndan kar (C1. spinal sinir) bu nedenle servikal blgeden
topla sinir irlerin saylar vertebra saysndan bir fazla l
sinir n son spinal sinirler kendileriyle ayn numaray tayan vertebr lar (T1 in
altn sinir, L1 in altndan L1. spinal sinir L5in altndan L5. spinal sinir gibi).
Torakal blgeden toplam 12 ift, lumbal blgeden toplam 5 ift, sakral blgeden toplam 5 ift, koksige-al blgeden
ise sadece 1 ift olmak zere tm colum-na vertebralisten toplam 31 ift spinal sinir kmaktadr ve her spinal
sinirin arka kk aksonlarnn geldii 31 ift ganglion spinale bulunur.
Her spinal sinir foramen intervertebraleden kmadan kendi kt seviyenin meningslerinin duyusal innervas-
yonunu yapan ramus meningealis daln verir, sonra ramus anterior (n dal) ve ramus posterior (arka dal)
dallarna ayrlr. Ayrca her seviyede trunkus sym-phaticusda bulunan sempatik ganglionlardan gelen rami
communicantes grisei ad verilen postganglio-ner sempatik lifler de spinal sinire katlr. Genellikle her ramus iin
ayr ayr sempatik lif katlm olurken bazen de nce ramus anteriora katlan sempatik liflerden bir ksm geriye dnerek
ramus posteriora karmaktadr. Bu sayede her spinal sinirin ramus anteriorunda da ramus posteriorunda da afferent
ve efferent (motor + sensitif + sempatik) lifler bulunmaktadr.
Ramus posteriorlar otokton srt kaslarnn ve ktklar segmente ait derinin kk bir ksmnn innervasyo-nundan
sorumludurlar ve gittikleri blgenin arterlerin sempatik innervasyonunu da yaparlar.
Rami dorsales nervi spinales: C1 ve C2 daha tor daha az sensitif nitelik tar ve C1 ve C2 n dallarndan
daha kal
na ayrlrlar. Bu dallar dermatomal innervasyondan ve otokton srt kaslarnn motor innervasyonundan
sor
Servikal, lumbal ve sakral blgelerde birleerek nce pleksuslar olutururlar ve
bu . Bu yzden bir veya birka seviyede spinal sinirlerin bass tam bir periferik
sinir telciyle sonulanmaz. Torakal spinal sinirlerin n dallar ise pleksus oluturmazlar ve her biri tek bana bir
periferik sinir olarak grev yapar ve bunlara nervi intercostales ad verilir. T1. spinal sinirin n dal nervus
intercostalis-l, T2. spinal sinirin n dal nervus intercostalis-ll.... T11. spinal sinirin ondal nervus intercostalis Xldir.
PL
Periferik sinir sistemi - Kranial sinirler
S Spinal sinirler -> Otonom sinir sistemi
Medulla spinalisin n yarmnda bulunan nronlarn aksonlar ve arka yarmnda
ra
olarak spinal sinir yapsna katlan aksonlara radix a
nce aleden ge
posterioru olutur
radix luturan aksonlar ise motor niteliklidir. Her iki radiksin birle mesiyle oluan spinal sinir ise
atlarak
perineurium yap
m 8 ift spinal kar ve spinal sin dr (C7nin altndan C8. spina
kar), bunda
dan T1.spinal
raki alarn altndan kar

ok mo
ndrlar, dier tm arka dallar ise daha ok sensitif daha az motor lif tarlar ve n dallardan daha incedirler.
C1. spinal sinirin arka dalna n. su-boccipitalis ad verilir. Musculus rectus capitis posterior majr, m. rectus capitis
posterior minr, m. obliqu-us capitis superior, m. obliquus capitis inferior ve m. se-mispinalis capitisin motor
innervasyonunu yapar.
C2nin arka dal ise m. obliquus capitis inferiorun motor innervasyonunu yapar. C1in arka dalndan da lif alarak n.
occipitalis major oluturur. C1 ve S4-5. spinal sinirlerin arka dallar hari tm arka dallar ramus medialis ve ramus
lateralis dallar
umludurlar.
Rami anterior nervi spinales:
pleksuslardan periferik sinirler oluur
T12. spinal sinirin n dal ise nervus subcostalis adn almaktadr.
EXUX CERVI CAUS (C1- C4V
ilk 4 servikal spinal sinirin n dallarnn yapt basit halkalardan
ve sternocleidomastoid
oluur. Boyunda prevertebral fasyann altnda
mu eus kasnn st ksmnn arkasnda yer alr. A-
Pu
n.
sculus scalenius medius kas zerindedir
nctum nervorumdan kanlar (saf sensitiftirler):
n. occipitalis minr
auricularis magnus
172

173
ada T9 seviyesinde for. vena cavadan, solda direkt olarak di-afram geip sada karacier ve safra
kes
n. transversus colli
nn. supraclaviculares B- Ansa cervicalis
Pars superior: (C1 - C. N. XII) m. genihyoideus ve m. thyrohyoideusu innerve eder.
Pars inferior: (C2 - C3) m. omohyoideus, m. sternohyoideus ve m. sternothyroideusu innerve eder.
C- N. phrenicus: m. scalenus anteriusun n yznde fasyasnn iersinde toraksa girer, nce st sonra alt
mediastenin orta blmnde perikard ve plevra arasndan geerek diaframa kadar gelir. Di-aframn santral parasnn
siniridir. S
esinin solda ise midenin fundusu ve dalan duyusal in-nervasyonuna katlr. Getii tm blgelerden de duyu alr.
Karacier ve safra patolojilerinde sa, mide ve dalak patolojilerinde sol boyun blgesine vuran arnn sebebidir.
PLEXUS BRACHIALIS: C5 - T1 n dallar tarafndan oluturulur.
nce interskalen aralkta m. scalenus ile medius arasnda:
C5 - C6nn n dal birleerek truncus superioru C7nin n dal truncus mediusu C8 - T1 n dallar birleerek
truncus inferioru olutururlar.
Daha sonra aksillada:
Tm trunkuslardan ayrlan bir grup axon aksular arterin arkasnda birleerek fasciculus posterioru;
truncus superior ve mediusun ne devam eden dallar aksular arterin lateralinde fasciculus lateralisi
truncus inferiorun ne devam eden lifleri ise aksular arterin medyalinde fasciculus medialisi olutururlar.
Ramus xentralislerden avrlan dallar:
N. dorsalis scapulae (C5): M. rhomboideus majr, m. rhomboideus minr ve m. levator scapulaeyi innerve
eder.
N. thoracicus longus (C5-C7): M. serratus anteri-oru innerve eder. Bu sinire Bell siniri de denir. Felcinde
Scapula alata: Kanat skapula belirtisi grlr (Her iki sinir de m.scalenus mediusu deler).



174




Truncus superiordan avrlan dallar:
N. subclavius (C5-C6): M. subclaviusu innerve eder.
der. Felcinde abduk-siyona
Fas
N. suprascapularis (C4-C5-C6): M. supraspinatus ve m. infraspinatusu innerve e
balamak gleir ve omuz eklem stabilizas-yonu zayflar.
ciculus lateralisden ayrlanlar:
N. pectoralis lateralis (C5-C7): M. pectoralis ma-jorun klavikular ban innerve eder.
N. musculocutaneus (C4-C6): M. coracobrachia-lisi delerek m. biceps brachii ile m. brachialis arasnda
seyreder ve her n de innerve eder. Fossa cubitide yzeyelleir n. cutaneus antebrachii latera-Ji adn alr
ve n kolun lateral ksmnn deri duyusunu alr.
Radix medialis nervi mediani (C6-C8): Radix medialis nervi mediani ile birleerek nervus me-dianusu
oluturur.*
Fasciculus medialisten ayrlanlar:

175
lis (C8-T1): M. pectoralis minr ve m. pectoralis majorun sternal ban inner-ve eder.
i minimi, m.
opponens digiti minimi, m. adductor pollicis ve m. fleksor pollicis bre-visin derin ban innerve eder. Ayrca elin
hipote-nar blgesinin ve son iki buuk parman hem pal-mar hem dorsal yzlerinin deri duyusunu da alr.
* N. medianus: (C5-T1)
Fasciculus lateralis ve fasciculus medialisten ayrlan ra-dix medialis ve radix lateralisler arteria axillarisin zerinde
birleerek n. medianusu olutururlar. Kolda dal vermez. Musculus biceps brachii ile musculus brachialis arasnda ilerler
ve dirsek ekleminin proksimalinde apo-neurozis bicipitalisi delerek yzeyelleir. Fossa cubitite arteria brachialisin
medialinde yer alr. Bu blgeden yaplan arteriel giriimlerde yaralanabilir. Fossa cubitiden sonra musculus pronator
teres kasnn iki ba arasnda geer ve bu kas innerve eder (skrsa Pronator sendro-mu). Daha sonra n kol n loj
kaslarndan m. flexor carpi radialis, m. flexor digitorum superficialis, m. palma-ris longus, m. flexor digitorum
profundusun 2/3 lateral ksm, m. pronator quadratus ve m. flexor pollicis lon-gusu innerve eder. Bu kaslara motor
dallarn verdikten sonra el bileinde bulunan retinaculum flexorumun arkasndan (carpal tnel) geer ve el ayasnda
bulunan m. opponens pollicis, m. abductor pollicis brevis (tenar kaslar), m. flexor pollicis brevis ve mm. lumbricales I
ve IIyi innerve eder. Ayrca avu iinde ilk iki buuk parman (tenar kabarklk hari), el srtnda ise ilk iki buuk
parman distal falankslarnn duyusal innervasyonunu yapar.
Radix lateralis nervi mediani (C6-C8): Radix me-dialis nervi mediani ile birleerek nervus media-nusu
oluturur.*
Nervus cutaneus brachi medialis (T1): Kolun me-dial ksmnn deri duyusunu alr.
Nervus cutaneus antebrachi medialis (C8-T1): n kolun ve elin medialinin deri duyusunu alr.
N. pectoralis media
N. ulnaris (C8-T1): Dirsekte nce humerusun epi-condylus medialisinin arkasnda sulcus nervi ulna-risten
geer daha sonra cubital tunelden getikten sonra n kolda m. fleksor digitorum profun-dusun medialini ve m.
fleksor carpi ulnarisi inner-ve eder. El bileinde Guyon kanalndan geerek (os capitatum ile hamatum
arasndan) mm. interossei palmares ve dorsalesleri, mm. lumbricales 3 ve 4, m. fleksor digit


176


Fasciculus posteriordan ayrlanlar:
N. axillaris (C5-C6): M.deltoideus ve m. teres minor innerve eder. zellikle humerusun cerrahi boyun
krklarnda ve koltuk alt denei kullananlarda hasarlanr. Felcinde dk omuz grlebilir.
N. radialis jjggfllS Kol ve nkolun arka loj kaslarn (ekstensrleri) innerve eder. M. triceps brachiinin bana
da motor dallar verdikten sonra humerus cisminin arka yznde yer alan sulcus nervi radia-lise girer. Burada
arteria profunda brachii ile birlikte yer alr. Dirsek ekleminin proksimalinde oluktan karak m. anconeus, m.
k el + supinasyon kayb vardr (Bahi bekleyen garson eli)
ferior (Cg-T-,) etkilenir. Ulnor prezisi grlr, intrensek el kaslarnda atrofi ve yakalama -
supinator (deler), m. ex-tensor carpi radialis, m. extensor digitorum, m. ex-tensor carpi ulnaris, m. extensor
pollicis longus ve brevis, m. abductor pollicis longus ve m. brachiora-dialis kaslarnn motor innervasyonunu
yapar. El bileinden sonra ramus dorsalisi elin dorsal yzne geerek ilk parman son falankslarna kadar
duyusal innervasyonunu yapar. Avu ierisinde ise sadece tenar kabarkln duyusal innervasyonunu
gerekletirir.
N. thoracodorsalis (C6-C8): M. latissimus dorsiyi innerve eder.
N. subscapularis superior (C5-C6: M. subscapu-larisin st ksmn innerve eder.
N. subscapularis inferior (C5-C6): M. subscapu-larisin alt ksmn ve m. teres major innerve eder.
Erb Duchenne: Trancus superior (C5-C6 bazen C7) etkilenir.
dk omuz + d
Klumpke:Truncus in
kavrama reflexinde zayflama tipiktir.

177




178

NERVI THORACI CI
Gs sinirlerinin n dallar pleksus yapmazlar. 12 ift olan gs spinal sinirlerinin n dallar n. intercostalis adn
alr. Bu sinirler kaburgalar arasnda seyrederler. 12. kaburgann altnda yer alan 12. gs spinal sinirin n dalna n.
subcostalis denir. Btn interkostal sinirler truncus symphaticusa r. albus ve r. griseus aracl ile balanmtr. R.
co naptik lifleri truncus symphaticusa tarken, r. commi-nicantes griseus ise, postsinaptik
lifleri spinal sinirlere tar.
hialis: N. intercostalis IIye ait r. cutaneus lateralise verilen addr. n ve arka dallarna
ayr
n seg-mental duyu kayb grlr. Herpes zoster (zona) hastal spinal
gan u hastallkta derideki lezyonlarn seyri de
seg
kaj kollateral dallarna ayrlmadan yaplmaldr. Bu blgede tam
k iin kollateral dallar arasndaki balantlar da gznnde bulundurup stteki ve alttaki torakal
kaj uygulamak gerekir.
mmunicantes albus presi-
1. interkostal sinirin n dal iki dala ayrlr. Kaln olan 1. dal plexus brachialise karrken, 2. dal n. intercostalis I
olarak devam eder. Bu sinirin verdii r. cuta-neus lateralis koltuk alt derisinde dalr.
N. intercostobrac
lmaz. N. cutaneus brachii medialis ile birleip kolun yukar blmnde i arka ksmlarnn sensitif inner-vasyonunu
salar.
Torakal spinal sinirlerde pleksus olmadnda
glionlarn viral hastaldr. Genelde torakal spinal sinirlerde grlr. B
mental dalma uyar. Baz durumlarda gs boluuna girilmesi gerekebilir. Bu durumlarda kaburgalarn st
kenarlar tercih edilmelidir. Hem bu eit giriimler iin, hem de baz rahatszlklardan dolay oluan ary ortadan
kaldrmak iin interkostal sinir blokaj gerekebilir. Blo
sinir blokaj salama
spinal sinirlere de blo
PLEXUS LUMBALIS (L144):
Plexus lumbalis, karn arka duvarnda, processus trans-versuslarn nnde, m. psoas majorn arkasnda veya
iin spinal sinirin
k
brein arkasndan m. qu-adratus lumborumu aprazlayarak crista iliacaya doru uzanr. M. transversus
nda iki dala ayrlr.
: Gluteal blgenin arka d-yan blmnn sensitif innervasyonunu salar.
bliquus internus abdominis ve m. obliquus transversus abdominis arasnda yer alr.
Bu nunu yapar, anulus inguinalis superficialisin yaklak 3 cm zerinde m. obliquus externus
abd u delip deri altna kar. Pubis stnde deriye dalr.
iliohypogastricustan daha kk, onun hemen altnda seyreden bir sinirdir.M.
tra liquus internus abdominisin motor innervasyonlarn salar. M. transversus abdominisi
del ra funiculus spermaticus ile birlikte ilerleyip anulus inguinalis su- perficialisten geerek, erkeklerde penis
kk ve skrotumun n tarafnn (nn. scrotales anteriores), kadnlarda ise pubis ve labium majusun (nn. labiales
ant ensitif innervasyonunu salar.
de, ilk lumbal spinal sinirin tmnn, 4. lum-bal spinal sinirin byk bir parasnn ve 12. torakal
k bir blmnn n dallarnn oluturduu bir pleksustur.
Plexus lumbalisin dallar:
1- Rami musculares: Plexus lumbalisin ksa olan dallardr. M. quadratus lumborumun (T^.L^), m. psoas
minrn (L-,), m. psoas majorn (L2 34) ve m. iliacusun (L23) innervasyonunu salar.
2- N. iliohypogastricus (L-,): M. psoas majorn d kenarnn st blmnde karn arka duvarnda grnr duruma
geer. B
abdominis ile, m. ob-liquus internus aras
a- R. cutaneus lateralis
b- R. cutaneus anterior: M. o
kaslarn innervasyo
ominisin aponrozun
3- N. ilioinguinalis (L-j): N.
nsversus abdominis ve m. ob
dikten son
eriores) s

179

4- N. genitofemoral
arnda peritoneum ile rtl olarak aaya doru uzanr. Ureteri arkasndan aprazlar. Genelde m. psoas major
is (L1,2): M.psoas majr iinde seyreden sinir bu kas n tarafndan delerek karn arka
duv n
n
s genitalis: A. v. iliacay aprazlayp, anu-lus inguinalis profundustan canalis inguinalise girer. Erkekte
m.
. femoralis: A. iliaca externann d tarafnda lacuna vasorumdan geer. Lig. inguinalenin biraz aasnda
fascia latay delerek yzeyelleip trigonum femoralenin st ksmnn derisinin sensitif innervasyonunu salar.
5- N. cutaneus femoris lateralis (L2,3): M. psoasmajorn d kenarndan kp, m. iliacusu aprazlar. Fossa
iliacada parietal peritona dallar verdikten sonra, spina iliaca anterior superiorun i tarafnda lig. inguinalenin altndan
geip uyluun nyznde deri altnda iki dala ayrlr. n dal, uyluun n ve d ksmnn dize kadar olan
blmnn,arka dal ise uyluun ortalarna kadar d ve arkaksmnn derisinin sensitif innervasyonunu salar.
6- N. obturatorius (L2,3,4): Pelvis giriinde articulatiosacroiliaca hizasnda olmak zere, m. psoas majrn i
tarafndan kar. Pelvis minorun d duvar boyunca ne ve aaya doru ilerleyip foramen obtu-ratoriumdan geer.
Foramen obturatoriumdangetikten hemen sonra n ve arka dallarna ayrlr.a- R. anterior: M. obturatorius
externus ile m. ad-
ductor brevisin nnde, m. pectineus ile m. ad-ductor longusun arkasnda olmak zere bu kaslarn arasndan
geerek aaya doru uzanr. M. gracilis, m. adductor brevis, m. adductor longus ve bazen de m. pectineusa motor
dallar verir. Artculatio coxaenin sensitif innervasyonu-na katlan sinir, n. femoralisin n. cutaneus femoris anterioru ile
birleerek plexus subsarto-rialisi oluturup uyluun i yznn sensitif innervasyonunu salar. b- R. posterior: M.
obturator externusu delip m.adductor brevisin arkasnda, m. adductor longusun nnde olmak zere bu kaslarn
arasnda ilerler. Canalis adductoriusa girip articulatio genusun sensitif innervasyonunu salar. M. obturatorius
externusa, m. adductor mag-nusun d blmne ve bazen de m. adductor brevise somatomotor dallar verir.
7- N. obturatorius accesorius (L3-4): Bazen grlenbir sinirdir. M. pectineusa somatomotor dallar verir.
Articulatio coxaeya duysal lifler veren sinir, n.obturatoriusun r. anterioru ile birleir.
nde, bazen de iinde olmak zere r. genitalis ve r. femoralis ad verilendallarna ayrlr.
a- Ramu
cremasterin motor innervasyo-nu ve skrotumun bir blmnn sensitif inner-vasyonunu, kadnlarda ise lig. ters
uteri ile birlikte canalis inguinalisi geip, mons pubis ve labi-um majus pudendinin innervasyonunu salar.
b- R

180



Klinik bilgi: Sadece n. obturatoriusun zedelenmesi olduka nadirdir. Direkt travma sonucu olabilir. Ret-roperitoneal
zedelenmesi n. femoralis ile birlikte olur. Uyluun adduksiyonu zorlar, bacaklarn birbirinin stne atlmas imkansz
hale gelir. Uyluun i yznde duyu kayb olur. Pelvis yan duvarlarnda yer almasndan dolay bu blgeye sarkan
appendix ver-miformisin ve yumurtalk iltihaplarnn oluturduu periton uyarlmas uyluun i tarafnda yansyan
arlara sebep olur. Pelvis iindeki bir kitle de (tmr, hamilelik) benzer arlara sebep olabilir.
8- N. femoralis (L2,3,4): Plexus lumbalisin en kaln daldr. M. psoas ile m. iliacus arasndaki olukta aa dyana
doru ilerler. Bu blmde fascia ilia-cann altnda bulunan sinir karn boluunda iken m. iliacusa m. pectineusa
motor dal verir. Liga-mentum inguinalenin arkasndan (lacuna muscu-lorumdan) geen sinir, ligamentum inguinaleyi
getikten hemen sonra dallarna ayrlr. Dallar:
n blm: Rami cutanei anteriores dallar uyluun n ve i ksmnn derisinin duysal innervasyonunu salarken,
motor dal m. sartoriusa gider. Arka blm: Byk bir ksm quadriceps femorisin somatomotor dallar tarafndan
oluturulan bu blmn tek deri dal n. saphenustur. M. rectus femorise giden kas dallarn verir. Ayn zamanda art.
coxaenn da sensitif innervasyonuna katlr. N. sapheneus: N. femoralisin en kaln ve en uzun daldr. Canalis
adductoriusa giren sinir burada a. femo-ralisi nden dyandan iyana doru aprazlayp arterin i tarafna geer.
Lamina vastoadductoray delerek canalis adductoriusu terk eden sinir dizin i tarafnda m. sartorius ve m. gracilisin

tendonlar arasnda fascia latay delip deri altna kar. Daha sonra bacan i tarafnda v. saphena magna ile birlikte
uzanr, dizin mediali, bacan mediali, medial malleol ve aya i kenarnn duyusal innervasyonunu yapar.
Klinik: N. femoralisin direkt yaralanmas ok sk deildir. Lig. inguinalenin altnda bak ve kurun ile yaralanmas
mmkndr. Tam kesilmesi durumunda, m. quadriceps femoris fel olduundan bacaa ekstensiyon yaptrlamaz. M.
rectus femoriste almadndan uyluun fleksiyonu gleir. Uyluun n ve i yznde, bacan i yznn alt
blm ile birlikte ayan baparman kkne kadar olan blmnn i yan kenarnda duyu kayb olur.
PLEXUS SACRALS (L5-S3):
Pelvis arka duvarnda, m. priformisin nnde, a. v.ili-aca interna, ureter, sada ileumun son blm, solda colon
sigmoideumun arkasnda yer alr. Beinci lum-bal spinal sinirin n dal ile drdnc lumbal spinal sinirin n dalndan
ayrlan sinirin oluturduu truncus lumbosacralis ve birinci, ikinci, nc sakral spinal sinirlerin tmnn, drdnc
sakral spinal sinirin n dalnn bir blmnn oluturduu bir pleksustur.
Plexus sacralisin dallar: N. gluteus superior fora-men suprapiriforme dierleri for. infrapiriformeden kar.
1- N. musculi obturatorii interni (L5,S1,2): M. ob-turatorius internus ve m. gemellus superiora dallar verir.
2- N. musculi priformis (S1, 2): M. priformisi uyarr.
3- N. musculi quadrati femoris (L4, 5, S1): M. qu-adratus femoris ve m. gemellus inferiora dallar verir.
4- N. gluteus superior (L4, 5, S1): A. v. glutea su-periorun dallarna elik ederek iki dala ayrlr. M. gluteus
medius, m. gluteus minimus ve m. tensor fascia lataya dallar verir.
5- N. gluteus inferior: (L5, S1, 2): M. gluteus maxi-musu inenrve eder.
6- N. cutaneus femoris posterior (S1, 2, 3): Glute-al blge ile, perineumun, uyluun ve bacan ortalarna
kadar olan blmnn arka yzlerinin sensi-tif innervasyonunu salar. Nn. clunium inferiores. gluteal blgenin
i alt ksmlarnn innervasyonunu salayan dallardr. Rr. perineales uyluun st i tarafnn ve perineumun
innervasyonunu salayan dallandr.
7- N. pudendus (S2, 3, 4): Foramen infrapriformeden pelvisi terk edip, a. v. pudenda interna ile birlikte spina
ichiadicay dolanarak foramen ischi-adicum minustan fossa ischioanalise girer. Burann dyan duvarnda yer
alan canalis pudendalis (alcock kanal) iinde perineal blgeye doru uzanr. Dallar:
a- Nn. rectales inferiores: Uc dallarn vermeden nce canalis pudendalisin i duvarn delerek ayrlr. M. sphincter
i externusa somatomo-tor dallar verdii gibi, anus evresinin derisinin sensitif innervasyonuna katlr, b- Nn. an
perineales: N. pudendusun u dallarndan kaln ve yzeyel olandr, iki grup dallar vardr: Nn. scrotales Clabiales)
posteriores: Yzevel grup dallardr. Erkekte perineum ve skrotum derisinin, diide labium majusun sensitif innervas-
yonunu salar.
Rami musculares: Derin grup dallardr. M. trans-versus perinei superficialis ve profundus, m. bul-bospongiosus,
. ischiocavernosus, ve m. sphincter urethray innerve eder. c- N. dorsalis penis (clitoridis): m N. pudendusun u
llarndan derinde olandr. nce diaphragma rogenitalenin derin ve yzeyel yapraklar arasnda ilerlerken
zeyel yapra delip, lig. suspensorium penis iinde penis srtna ular. Burada a. dorsalis penis (clitoridis) ile beraber
ans penise kadar uzanr. N. dorsalis clitoridis daha kktr. &- N. ischiadicus (L4, 5, S1, 2, 3): vcudun en kaln
niridir. Genellikle uyluun alt 1/3nde veya daha yukarlarda n. tibialis
da
y
gl
si ve n. peroneus (fibularis) com-munis adl u
na ayrlr. N. ischiadicus u dallarna ayrlmadan nce, sinirin n. tibialis blmnden m. semitendinosus, m.
semimembranosus, m. biceps femo xaeya sensitif dallar kar. N.
peroneus communis blmnden llar kar. U dallar:
A- N. tibialis (L4.5.S1.2.3):
dallar
risin uzun bana somatomotor, articu-latio co
ise m. biceps femorisin ksa bana somatomotor da
N. ischidicusun daha kaln olan u daldr. M. biceps femorisi uzun bann
ark
ce i yannda, sonra bu damarlar arkasndan aprazlayarak d yannda olmak
zere malleolus medialisin arkasna kadar aaya doru iner. Bu hizada, malleolus medi-alis ile tendo calcaneus
arasndadr. Retinaculum flexo-rumun altnda n. plantaris lateralis ve n. plantaris medialis adl u dallarna ayrlr.
asndan aprazlayarak fossa popliteaya ular. Fossa popliteada, a. popliteann nce d tarafndan sonra
arkasndan aprazlayp i tarafnda ilerler. Fossa popliteann alt ksmnda m. gastrocnemiusun iki bann nnde m.
popliteusun arkasnda yer alr. M. gastrocnemiusun iki ba arasndan ve arcus tendineus mus-culi soleinin nnden
geip bacakta fleksor kaslar
arasnda a. v. tibialis posteriorun n
N. tibialisin dallar:
Rr. musculares: Tm fleksor kaslara (m. triceps su-rae, m. plantaris, m. popliteus, m. tibialis posterior, m.
flexor digitorum longus, m. hallucis longus) somatomotor dallar verir.
N. interosseus cruris: Membrana interossea zerinde a. tibialis anterior ile birlikte uzanr.
Eklem dallar: Diz eklemine dalan dallar verir.
N. cutaneus surae medialis: Fossa popliteann yukarsnda n. tibialisten ayrlr. M. gastrocnemiusun iki ba
arasndan geip fascia altnda v. saphena parva ile birlikte aaya doru iner. Bacan ortasnda veya daha
181

nce fasya crurisi delerek yzeyel-leir. Burada n. peroneus communisin bir dal olan n. cutaneus surae
lateralis ile birleerek n. suralisi oluturur.
Rr. calcanei mediales: Retinaculum flexorumu delerek yzeyelleir. Ayak tabannn i tarafnn ve topuk
derisinin innervasyonunu salar.
N. plantaris medialis: iki uc dalndan daha kaln ola-ndr. Ayak tabann i yarmnda topuk hari ba parmaktan
balayarak 3 1/2 parman plantar ve birbirine bakan yzlerinin sensitif innervasyonunu salar. M. adductor
hallucis, m. flexor digitorum brevis, m. flexor hallucis brevis ve m. lumbricalis-le somatomotor dallar verir.
N. plantaris lateralis: Retinaculum flexorumun altndan getikten m. quadratus plantae ve m. ab-ductor digiti
minimiye somatomotor ve ayak tabann d ksmna sensitif dallar verir ve ikiye ayrlr:

1- Ramus superficialis: Nn. digitales communesle-ri (2adet) verir. Bunlar da ikier adet nn. digitales plantares
propriiye ayrlr. Ayak taba nnn d yarmnn topuk hari 1 1/2 parman plantar ve birbirine bakan
yzlerinin sensitif innervasyonunu salar. M. flexor digiti minimi ve drdnc metatarsal aralkta bulunan
her iki m. interosseusa somatomotor dallar verir.
2- Ramus profundus: Sadece kaslarda dalr. M. adductor hallucis, 2.- 4. mm. lumbricales ve drdnc
metatarsaldakiler hari tm mm. in-terosseilere somatomotor dallar verir.


182

183

B- N. peroneus (peroneus) communis (L4, 5, S1,
2): Fossa popliteann d tarafnda, m. biceps femoris ile m. gastrocnemiusun caput lateralesi arasnda ca-put
fibulaeye kadar gelir. Collum fibulaey arkadan ne doru dolanarak m. peroneus longusun iine girer. Burada n.
peroneus superficialis ve n. peroneus profundus adl u dallarna ayrlr. U dallarna ayrlmadan nce diz eklemine
duysal dallar ve n. cutaneus su-rae lateralisi verir.

Ayak parmaklarnn dorsal yznn sensitif in-nervasyonunun byk bir blmn n. peroneus superficialis
e 1. ve 2. parmaklarn komu yzlerinin innervasyonunu n. peroneus profundus, kk parman
d yznn sensitif innervasyonunu ise, n. suralis salamaktadr.
N. suralis: N. tibialisin n. cutaneus surae media-lis dal ile n. peroneus communisin n. cutaneus surae
lateralisinin bacan arka yznn ortalarnda birlemesiyle oluur. V. saphena parva ile birlikte tendo
calcaneusun d kenar boyunca uzanr. Malleolus lateralisin arkasndan getikten sonra ayan d kenar
hizasnda n. cutaneus dorsalis lateralis adn alr. Bacan 1/3 altnn d ve arka blm ile ayan ve kk
parman d tarafnn derisinin sensitif innervasyonunu salar.
salar. Sadec

184

N. peroneus communisin dallar:
N. peroneus superficialis: M. peroneus longus iinde n.peroneus commu-nisten ayrlr. M. peroneus longus ve
motor dallar veren sinir, yzeyelletikten sonra ayak srtnn medialinin deri duyusunu alr.
undus:
brevise somato
N. peroneus prof M. tibialis anterior, m. extensor hallucis longus, m. extensor digitorum longus ve m.
peroneus tertiusa somatomotor dallar verir. A. dorsalis pedis d uzanp birinci
e-rek deri duyusu alr.
PLEXUS COCCYGEUS (S4, 5, I. koksigeal):
kral spinal sinirlerden gelen liflerin oluturduu pleksu
N. ano : Lig. sacrotuberaleyi delerek koksigeal blgenin sensitif innervasyonunu salar.
nda olmak zere aaya doru
parmak aralnda yzeyelle
N. cocygeusun, 4. ve 5.sa stur.
coccygeus


185





OTONOM SNR SSTEM
PA
medio mediales (GVA) -nucleus intermedio laterales (GVE): T1 - L1 spinal
segmentlerinde, lateral gri cevher.
Preganlioner sempatikler (rami comminicantes albi = myelinli) T-,- L-,
Ganglionlar: Truncus sympatheticus C^-Co^ ve pre-vertebral gg.lar. Tm semaptik ganglionlar ift sadece Co-
de ganglion impar tektir ve iki tarafn truncus symphaticusunu birbirine balar.
Postganglioner sempatikler (rr. comminicantes gri-sei = myelinsiz) C-j-Co!
Preganglioner lifler trunkusa sadece T-]-L1 arasnda girerler ancak yukar ve aa kesintisiz uzanan sempatik
ganglionlarn oluturduu trunkustan C^-Co arasnda her seviyede sinaps yaparak karlar, bu nedenle T1-L1
arasnda hem presinaptik hem postsinaptik lif vardr. Dier seviyelerde ise sadece postsinaptik lif vardr. Bu sayede
CyCo^ tm spinal sinirlere postganlio-ner sempatikler katlm olur.
Truncus Sympatheticus: Columna vertebralisin iki yannda bulunur (CrCo). 22-23 (tek tarafl) ganglion vardr.
En by, ggl. cervicale superiustur.
Ggl. impar: Koksikste iki tarafn ggl. trunci sympatheticileri birbirlerine yaklap bu ganglionda birleirler.
Preganglionik liflerin ou bu ganglionlarda sinaps yaparlar. Bir ksm sinaps yapmadan karn boluundaki
ganglionlara gider ve burada sinaps yaparlar. Bu sinirlere, n. splanchnicus denir ve bu sinirler presinaptik,
myelinlidirler. Bunlar T5 - L-| arasnda vardrlar truncus symphaticusdan direkt geerek prevertebral ganglionlarda
(Gg senterica inferior, ggl. aorticorenale) sinaps yaparak ayn isimli
arter dallaryla abdominal ve pelvik organlara giderler.
SEMPATK SSTEM N BOYUN BLM
1. Ggl. cervicale superius (C1-C4):
RS SYMPATHETI CA
ekirdekler: Nucleus inter
l. coeliacum, ggl. mesenterica superior, ggl. me
A. carotis communis ve servikal pleksus araclyla ba boyuna sempatik verir,
(gze gidenler: nn. ciliares longi; burun ve damak: n. petrosus profundus, pineal beze giden n.conarius.)
Hasarnda ipsilateral yz yarmnda miyoz, pitoz, anhidroz ve enoftalmi (HORNER SENDROMU) grlr.
2. Gal. cervicale medium (C5-C7): Toraks girii, boyun ve st ekstremiteye sempatik verir.
3. Gal. cervicothoracicum (stellatuml (C8-T1): Inters-kalen aralktadr, ggl. cervicale medius ve stellatum st
ekstremiteye brakial pleksus araclyla sempatik verir. Bu ganglionun hasar en sk pancoast tm. leri nedeniyle
gr
pacandan ipsilaterel yzde de sempatik fel (Hor-ner) grlr.
N. splanchnicus majr (T5-T9): Ggl. coelia-cumda sinaps yaparlar, vagustan gelen parasempatiklerle
birleerek karacier, safra kesesi, mide, pankreas, duodenum ve dalaa giderler
N. splanchnicus minr (T10-T11): Ggl. mesen-tericum superiusda ve ggl. aorticorenaliada sinaps
yaparlar, vagustan gelen parasempatiklerle beraber tm ince barsaklara, colon ascendens ve colon
transversuma ayrca bbrek, reter ve go-nadlara giden pleksuslar yaparlar.
N. splanchnicus imus (T12 - L1) Ggl. mesenteri-cum inferiusda sinaps yaparlar, nn. erigentesler-den
gelen parasempatiklerle colon descendens, colon sigmoideum, rektum ve tm pelvis perine organlarnn
(sfinkterler dahil) otonom pleksuslarn yaparlar.
Surrenal medulla Tg - T-|0 seviyesinden gelen presinaptik sempatiklerle innerve edilir, kana adrenalin vererek
yaygn sempatik etkiye sebep olur. Bir sempatik ganglion gibi davranr en byk sempatik ganglion kabul edilir,
dier gang-lionlar gibi nral krestten geliir.
Visseral ar sempatiklerle, parietal ar ise somatik sinirlerle tanr. Bu nedenle visseral ar
yaygn (dermatomal), parietal ar ise lokalizedir. Ayn kkten sempatik alan tm organlarn
ars da ayn dermatoma yansr!
PARASEMPAT K SSTEM (Kranyosakral sistem)
A. Kranyal Blm: N.lll, VII, IX ve X ile ilgili blmlerde anlatlmtr.
B. Pelvik Blm
lr, ipsilateral st ekstremite de semaptik fel: dem, kuruluk, soukluk ve indirekt olarak da ggl. cervicale
superior balants da ko
Dikkat hastada sadece Horner sendromu varsa lez-yon ggl. cervicale superiorda; eer Hornerle beraber st
ekstremitede de sempatik fel varsa lezyon ganglion stellatumdadr buna PANCOAST SENDROMU denir.
SEMPATK SSTEM N BEL (KARIN) BLM
186

S2.3_4 segmentlerdeki lateral gri boynuzu yapan nuc. intermedio medialis ve lateralisler parasempatik
ekirdeklerdir. Buradan balayan preganglioner parasempatikler Nn. splanchnici pelvici (Nn. errigentes) adyla M
Plexus hypogastricus inferior (plexus pelvicus)a katlrlar ve organ duvarlarnda yer alan ggl. intramura-lelerde sinaps
yaparak flexura coli sinistra sonrasnda kalan visserlere giderler.











































187







Sistemler

































188

SOLUNUM SSTEM

ve ekli rka gre deikenlik gsterir. Blmleri: NASUS (Burun): Bir piramide benzer, bykl
Dorsum nasi: Facies lateralislerin birlemesiyle oluur. Burun srtdr.
Radix nasi: Burun srtnn alnla birletii blmdr.
Apex nasi: Burun srtnn alttaki serbest ucudur.
Alae nasi: Burun kanad, yan yzlerin kntl ve daha kabark alt ksmlardr.
Nares: Piramidin aa bakan yznde bulunan iki deliktir.
Apertura priformis: Kemik iskeleti oluturan os na-sale, os frontale, os maxillaenin birlemesiyle alt ksmda
oluan kemik aklktr.
Cavitas nasivi oluturan kemik ve kkrdak yaplar:
Kemik skelet
Kkrdak skelet
nasale Cartilago septi nasi
maxillae Cartilago alaris majr
frontale Cartilago nasales accessoriae
ethmoidale
palatinum
sphenoidale
mer
t duvar: Sfenoid kemiin cismi, ethmoid kemiin la-mina cribrosas, frontal ve nasal kemikler tarafndan
ya
Altta vomer, stte ethmoid kemiin perpendikular paras tarafndan oluturulur.
yan duvar: Ethmoid kemiin concha nasalis supe-rior ve medias, maksilla, concha nasalis inferior, lakri-mal,
palatin kemiin lamina perpendicularisi, sfenoi-din processus pterygoideusunun lamina medialisi tarafndan yaplr.
t duvar (Taban): Maksillann processus palatinusu ile palatin kemiin pars horizontalisi tarafndan oluturulur.
run boluklarnn blmleri:
Vestibulum nasi:
A-
B-
Os
Os
Os
Os
Os
Os
Vo
s
plr.
yan duvar (Septum nasi):
D
Al
Bu
a- Burun deliklerinin i ksmndaki geni ksmdr. Kll deriyle rtldr. Burun kllarna vibris-sae
ad rilir. Vestibulum nasiyi arkadan ve yukardan snrlayan oluum limen nasidir. Bu blgeden itibaren kll deri
ya mukozaya dnmtr.
ve
ps
b- Recio respiratoria: Reaio olfactoria ile vestibulum nasi arasdr. Tm concha nasalesler ve meatus nasiler b
blgede bulunur. Sar renkli mukoza yapsyla kapldr ve ayrca destek, bazal ve koku hcreleri de vardr. Bu blged
bulunan gll. nasalesler mukoza bazal membran altndadrlar ve burnu srekli slak tutan burun salgsn yaparlar.
u
e
189

190

c- Reaio olfactoria: Concha nasalis superiorun st ksm septum nasi ve burun kk arasnda kalan koku duyusu
ile
r ve vertikal seyirli kanallarla epitel yzeyine salnr.
Burnun Dolam:
ilgili blmdr. Sar renkli zel bir epitel dokuyla rtldr ve bu epitel yapnn altnda gll. olfactoria (Bovvmann
bezleri) vardr. Bu tubuler bezlerin salgs da
Burun damarlar ala nasi hizasnda septum naside LTTLE ve LTTRE anostomozlarn yapar.
B n iyi kanlanan dolaysyla en ok kanayan blgesidir KESELBACH blgesi denir.
A. maxillaris
urnun e
in a. sphenopalatina (kavitenin ana
arteridir), a. infraorbitalis, a. alveolaris superior
dallar,
A. facialisin r. septi nasi, a. labialis superior ve r.
lateralis nasi dallar
A. ophtalmicann a. dorsalis nasi, a. ethmoidalis
ant. ve post. dallar.
Venleri ise v. sphenopalatina, v. facialis ve v. ophthal-
micaya alrlar nadiren de (for. caecum aksa) sins
sagittalis superiora alabilir.
Burnun Sinirleri: Burun kaslarn n. facialis, duyusunu n. ophthalmicus ve n. maxillaris dallar alr.
Otonomlar n. facialisin n. petrosus majr superfi-cialisinden gelen parasempatikler ve n. petrosus
profundusla gelen sempatiklerin oluturdu n. canalis pterygoidei (Vidius siniri) yapar.

191







192
Burun boluu evresinde yer alan maksilla, frontal, ethmoid ve sfenoid kemiklerdeki hava boluklardr. Sesin
rezonansnda rol oynarlar ve kranyum iskeletini hafifletirler.
Sins frontalis: Doumda ok kk veya yoktur, ar-cus superciliarisin arkasndadr. 7 yatan sonra geliimi
balar ve pubertede tamamlanr. Apertura sins frontalis ile infundibulum ethmoidaleden geerek meatus nasi
mediusa alr. A.ophthalmicann dallar olan a.supraorbitalis ve a.ethmoidalis anterior tarafndan beslenir, venleri de
ayndr. Lenfas nodi submandibula-rislere dklr. Siniri de n. ophthalmicusun n. supra-orbitalis daldr.
Sins ethmoidales: Cavitas nasinin st paras ile or-bita arasndadr. Orbita iyan duvaryla ethmoid sinsleri
ayran ethmoid kemiin lamina orbitalisi ok ince olduundan orbita iyan duvarnn travmatik krklarnda ethmoid
sinsler etkilenir. Sins ethmoidalis anterior ve mediuslar meatus nasi mediusa; sins ethmoidalis posteriorlar ise
meatus nasi superiora (varsa meatus nasi suprema) alr. Maksillar arterin a.sphenopalatina dalndan ve oftalmik
arterin a.ethmoidalis anterior ve posterior dallarndan beslenir. Venleri de ayndr. nde-kilerin lenfas nodi
submandibularislere, arkdakilerin lenfas ise nodi retropharyngealislere drene olur. Nervi ethmoidales anteriores ve
posteriores ile ggl.pterygopa-latinumun dallar tarafndan innerve edilirler.



Sins maxillaris (Cavum higmori): En byk sinstr, boluun tavann orbita ukurunun taban yapar,
inden nervus infraorbitalis geer. Boluun tabann ise processus alveolaris ossis maxillae yapar. Boluun tabann
vitas nasinin d yan duvar yapar. Boluun apeksi processus zygomaticus ossis maxillae iindedir. Meatus nasi
mediusta hiatus semilunarise alr, intra-uterin 4. ayda gelimeye balar ve 14 yanda geliimi tamamlanr.

i
ca

193
A.facialis, a.infraorbitalis -mandibularislere drene
ur. N.infraorbitalis ve n
Sins sphenoidalis: Corpus ossis sphenoidalenin iindedirler. Apertura sins sphenoidalisler aracl ile meatus
a recessus sphenoethmoidalise alrlar. A.v.ethmoidalis posteriorun dallarndan beslenir. Lenfas nodi
tropharyngealislere dklr. Nervi ethmoidales posteriores ve ggl.pterygopalatinumun rami orbitalisinden innerve
edilirler.
Doumda sins ethmoidalis ve maxillaris grlr, ancak sins maxillaris ok kktr ve fonksiyonel deildir. En
erken gelimeye balayan (i. u. 4. ay), geliimini en ge tamamlayan (14 ya) anatomik pozisyonda
drenaj en zor (yan yatarken drene olur) ve en byk sins, sins maxillaristir.
Yenidoan ve bebeklerde sadece sfenoid veya ethmoidal sinzit grlebilir eer varsa agresif tedavi gerekir
nk krlk ve menenjit riski yksektir. zellikle posterior ethmoidal sinsitte optik sinir komuluu nem tar.
ve a.palatina ma-jorden beslenir.Venleri de ayndr. Lenfas nodi sub
.alveolaris superior dallar tarafndan innerve edilir. ol
nasi superiord
re
minencia larvnaea adl knt pubertede erkekte daha fazla byme olduundan belirginleir adem elmas
adn alr.
Larvnxin kkrdaklar: Tiroid, cricoid ve aritenoidle-rin bir ksm hyalin dierleri fibroelastik
kkrdaktr. Cartilaao thvroidea: En byk larinks kkrdadr, iki la-minadan oluur. Laminalarn birleim as
erkeklerde 90 kadnlarda 120 derecedir. Membrana thyrohyo-idea (st kenara), conus elasticus (alt kenara),
tutunur. Cartilago cricoidea ile tiroid kkrdan cornu infe-rius ksm eklemleir. Membrana thyrohyoideay
a.v.laryngea superiorlar ve n.laryngeus superiorun ra-mus internusu deler.
Cartilaao triticea: Lig. thyroideum iinde bulunan kk kkrdaklardr.
Cartilaao cricoidea: En salam ve en kaln kkrdaktr. Tam yzk eklindedir. n ksm lamina adn alr ve genitir,
arka ksmna arcus denir ve dardr. Lamina ksmlar cartilago arytenoidea ile eklemleir. Cartilaao arvtenoidea:
Larinksin arka ksmnda ifttir. Krikoid kkrdan st-yan ksmlarnda oturur.


Sadece cellulae ethmoidales posterioresler ve sins sphenoidalis meatus nasi superiora (recessus
sphenoethmoidalis) alr!
Dier tm sinsler infundibulum ethmoidale yoluyla; maksiller sins ise hiatus semilunaris yoluyla
meatus nasi mediusa alrlar.

194
tutunan larinks, hyoid kemikle beraber
hareket eder. Larinks tavann oluturan epiglottis dil kk ile komuluk yapar ve dil kkne mukoza plikalarnn yapt
ligamentlerle balanmtr. Cartilago thyroideann nnde bulunan pro-
LARYNX: Dil kk ile trake arasnda kkrdak, zar, ba ve kas dokudan yaplm bir organdr. Hava yolu olmas
dnda ses oluumunu salar ve yabanc cisimlerin solunum yoluna geiini engelleyen bir sfinkter olarak grev yapar.
C3 - C6 arasnda bulunur. M. thyrohyoide-usla ve ligamentlerle hyoid kemie

Cartilaao epialottica: Tektir. mukoza kvrm vardr (1 plica glosso epiglottica mediana, 2 tane de plica glos-so
epiglottica lateralis). Bu plikalar arasndaki ukurlara vallecula epiglottica denir. Aritenoid kkrdakla epiglot kkrdak
arasnda bulunan kvrmlara da plica aryepiglot-tica denir. Tiroid kkrdaa tutunan dar sap eklindeki ksmna petiolus
epiglottidis denir. Cartilaao corniculata: Santorini kkrda, aritenoid kkrdaklarn stnde yer alrlar. Plica
aryepiglotticann zerinde tuberculum corniculatum adl kabarty yaparlar.
Cartilaao cuneiformis: VVrisberg kkrda, plica arye-piglottica zerinde tuberculum corniculatumun hemen st
ksmnda tuberculum cuneiforme adl kabarklklar yapar.
Membrana fibroelastica laryngis: Larinks mukozas altnda bulunan elastik ba dokusudur.
Membrana quadrangularis: Fibroelastik mem-brann ventriculus laryngis st blmdr. Kaln ve salam
alt kenarna lig. vestibulare denir.
Membrana triangulare (membrana cricovoca-lis) (Conus elasticus): Fibroelastik membrann alt
blmdr. st kenarna lig, vocale denir. Orta ksm sadece deri ile rtldr. Cerrahi nemi vardr. Acil
laringotomi gereinde kesilebilir. A. thyroidea superiorun r. cricoideusu bu ba delerek larinks mukozasna
girer.
Plica vocalis ve plica vestibularisler nde thyroid kkrdan i yzne, arkada aryte-noidlere
tutunurlar.
Larinks Kaslar:
Larinksin kkrdaklar arasnda uzanrlar. Hareketleriyle kkrdaklarn ve dolayl inin pozisyonu
deiir. M. cricothyroideus hari btn grubun in-nervasyonu n. laryngealis inferior yaparken; m. cri-
cothyroideusun siniri ise n. laryngealis superiorun r. externusudur.
Fonksiyonlarna gre kaslar:
a- Plica vocalis adductorlar (Rima glottisi daraltanlar):
M. cricoarytenoideus lateralis
M. arytenoideus transversus ve obliquus
M. cricothyroideus (M. anticus)
b- Plica vocalis abductoru: (Rima glottidis = Miz-mar araln genileten)
M. cricoarytenoideus posterior (M. posticus) c- Plica vocalis tensoru:
M. cricothyroideus en gl tensordur. N. laryngeus superior r. externus tarafndan innerve edilir.
d- Plica vocalis relaksr: -M. thyroarytenoideus (membrana quadrangularisin iinde yer alr)
Aditus laryngis: nde epiglottis, yanlarda plica arye-piglottica, arkada incisura interarytenoidea arasnda kalan
aralktr, insipiryum havasnn oropharynxten ca-vitas laryngise geiini salayan aklktr.
Aditus laryngisi kontrolden kaslar:
M. aryepiglotticus aditus laryngisi daraltr. Yutma srasnda tam kapanmay salar.
M. thyroepiglotticus: aditus laryngisi geniletir
olarak ses teller


Cavitas laryngis blmdr:
1- En stte: Vestibulum [arvnais: Aditus laryngis ile plica ventricularis arasdr.
2- Ortada: Ventriculus larvnais (cavitas larvnais in-termedia): Plica ventricularisler ile plica vocalisler arasdr.
Glottis: Larinksin ses oluumuyla ilgili blmdr, plica vocalisler ve aralarndaki aralktr (rima glottidis).
Rima glottidis (mizmar aral): nde plica vocalisler, arkada arytenoid kkrdaklarn tabanlar ile
proc.vocalisler arasnda kalan aralktr. Plica vocalisler arasnda yer alan n 3/5 pars intermembranacea, arytenoid
kkrdaklar arasnda kalan arka ksm ise pars intercartilagineadr.
3- En altta: Cavitas infraalottica: Plica vocalisler altnda kalan boluktur.
Larinks mukozas titrek tvl silindirik epitelle rtldr. Epiglottisin n yz ve arka yznn st ksm ile lig.
vocaleyi rten mukoza ksmlar ise ok katl kerati-nize vass epitelle rtldr. Tm larinks mukozas boyunca gll.
laryngeales denen bezler vardr sadece plica vocalislerin serbest kenarnda bu bezler bulunmaz.
Arterleri: A. larvnaea superior (a. carotis externadan gelen a. thyroidea sup.un dal).
A. larvnaea inferior fa.subclaviann dal olan truncus thyrocervicalisden gelen a. thyroidea inferiorun dal).
Venleri: temel olarak vena jugularis intemaya dklrler.
Sinirleri: sadece m. cricothyroideu n. vagusun n.laryngeus superior dalnn r. externusu innerve ederken dier
m larinks kaslarn n. vagusun n. larynge-us inferior dal innerve eder.
Rima glottisin stnde kalan blmn duyularn n. laryngeus superiorun r. internus dal alrken, altta kalan ksmn
rakeann karinasna kadar) duyularn ise n. laryngeus inferior alr (Karinadan sonra ksrk refleksi alnamaz).
t
(t


195

196




TRACHEA: 10-11 cm uzunluunda, 2-2.5 cm apnda bir borudur. 16-20 adet U eklinde hyalin kkrdak
halkalardan olumutur. C6 - T4 arasnda uzanr. Trakea pars cervicalis ve pars thoracica olmak zere iki kma
ayrlr. Derin inspiryumda T6 seviyesine kadar iner. T4 yada angulus sterni hizasnda ikiye ayrlr buraya bi-furcatio
trachea ad verilir, bifurkasyonun i yznde bulunan kabartya carina denir.
BRONCH PR NCPALES
Hilum pulmoniste a. pulmonalisin arkasndadrlar (ven-arter-bron). Sa ve sol olarak ikiye ayrlrlar.
Bronchus principalis dexter:
Sol ana brona gre daha geni, daha ksa ve daha dikdir.

197
Yabanc cisim aspirasyonu bu yzden bu brona daha sktr.
Akcier dnda 3 lober brona ayrlr. Akcier iinde 3+2+5=10 segmente ayrlr.
a- Bronchus lobaris superior dexter
b- Bronchus lobaris medius (yabanc cisim aspiras-yonlar en sk buraya olur, svlar hari!)
c- Bronchus lobaris inferior dexter (sv aspirasyon-lar bu loba olur trakeann devam gibi ama ap dar)
Bronchus principalis sinister:
Saa gre daha dar, daha uzun ve daha horizan-taldir.
Akcier dnda 2 lober brona ayrlr. Akcier iinde 5+5=10 segmente ayrlr.
a- Bronchus lobaris superior
b- Bronchus lobaris inferior
Bronchus principalis - Bronchus lobaris - Bronchus segmentalis
Bronchiolus lobularis - Bronchiolus terminalis -* Bronchiolus respiratorius (PLeaSe LaTeR)
Bronkuslarn arterleri: T4-5 seviyesinde aorta thoraci-cadan karlar. Akcierlerin nonrespiratuar blmlerini
beslerler. Sada bir solda iki adet bronial arter vardr. Sadaki genellikle a. intercostalis posterior lllden, soldakiler ise
direkt olarak aorta thoracicadan karlar.
Venleri: Vena bronchialisler v. azygos ve v. hemiazy-gosa drene olurlar ancak pulmoner venlerle de ilikilidirler.
Lenfatikleri: Plexus superficialis adl yzeyel a pleu-ra pulmonalis altnda, plexus profundus adl a ise
bronlarla beraber seyirlidir. Yzeyel ve derin lenf damarlar nodi bronchopulmonaleslerde sonlanr. Ayrca her iki
akcierin de lobus superiorlarnn lenfas nodi tracheobronhiales superioreslere, lobus inferi-orlarnn lenfas ise nodi
tracheobronchiales inferio-reslere geme eilimindedir.



nnervasyonu:Plexus pulmonalis, truncus sympathi-custan gelen dallar ve n. vagustan gelen parasempatik
liflerden olur. Efferent lifler bron kaslarna, afferent lifler bron mukozasna ve alveollere gider. Parasempatikler
bronkokonstriktr, vazodilatatr; sempatik lifler ise bronkodilatatr ve vazokonstriktr etki yapar.
AKC ERLER (PULMO NES):
Pulmo dexter ve sinister olmak zere iki adettirler. Sa akcier sola oranla daha byktr oblik ve horizontal iki

198
fissurle loba (superior-medius-inferior) ayrlmtr. Sol akcierde ise sadece fissura obliqua bulunur iki lob-ludur.
Sa akcierde 3+5+2, sol akcierde 5+5 toplam 10ar segment vardr. Arter, ven ve lenfatikleri bronlarla ayndr.
Sa akcierin facies mediastinalisinde bulunan izler:
V. azygos (Hilum arkas olukta)
V. cava superior (Hilum yukar n blmnde)
zofagus (Hilumun arkasnda)
impressio cardiaca
Sol akcierin facies mediastinalisinde bulunan izler:
impressio cardiaca (incisura cardiaca da sol akcierin n kenarndadr).
Arcus aortae
A. subclavia sinistra
V. brachiocephalica sinistra
Pars thoracica aortae (Hilum arkas)
zofagus
PLEURA: Visseral ve parietal olarak iki yapraktan oluur, iki yaprak arasna cavitas pleuralis denir. Parietal pleura:
1- Pars costalis
2- Pars diaphragmatica
3- Pars mediastinalis olarak blmdr.
kmazlar:
1- Recessus costomediastinalis anterior
2- Recessus costomediastinalis posterior
3- Recessus costodiaphragmaticus
4- Recessus phrenicomediastinalis
5- Cupula pleura: zerini Simbson fasyas rter.
A. intercostales anteriores ve posterioresler besler, venleri ayn isimli venlere drene olur.




199





























200
SNDRM SSTEM

CAVITAS ORIS (az boluu): Vestibulum oris ve cavitas oris propria olarak ikiye ayrlr.
a- Vestibulum oris: Dtan dudak ve yanaklar, iten di ve dietleri snrlar. D ortamla vestibulum orisi
balayan rima orisdir. Az kapal iken vestibulum oris ile cavitas oris propriay balayan son molar dilerin
arkasndaki aralklar ile st ve alt ene dileri arasnda kalan ince aralklardr. Vestibulum orise gl paratidea (ductus
parotidei =Stenon kanala, ali, buccales. ali, labiales ve ali, molareslerin kanallar alr. Corpus adiposum buccae
yanaklar destekler.
b- Cavitas oris propria: atsn palatum (damak), demesini dil, duvarlarn da yanak ve mukoza kvrmlar
yapar. n ve yanlardan di ve dietleri arkadan oropharynx snrlar. Isthmus faucium cavitas orisi oropharynxe
balar. Cavitas oris proriaya gl. sub-mandibularisin kanal ductus submandibularis (vVharton kanal) ve gl.
sublingualislerin ductus sub-linaualis majr (Bartholin veya Rivinus kanal) ve ductus sublinaualis minorisler (VValther
kanallar) alr.
LABIA ORS (dudaklar): Vestibulum orisin n tara-fndadrlar. st dudaa labium superius, alt dudaa labium
inferius denir. st dudan ortasnda arkada philtrum adl ukurluk ve tuberculum isimli knt bulunur. Dudaklarn
arasndaki aklk rima oris adn alr ve d ortamla vestibulum orisi balar. Dudaklarn yanlarda birletii ksmlara
commisura labiorum, birleme asna da angulus oris denir. Dudaklarn d yz deriyle i yzleri ise mukoza ile
rtldr. Deriyle mukoza arasnda m.orbicularis oris, damarlar, sinirler, ba dokusu, ya dokusu ve ok sayda da
dudak bezi (gll.labiales) bulunur. Alt ve st dudak mukozalarnn orta hattan di etlerine atlamasyla oluan mukoza
plikalarna frenulum labii superioris ve frenulum labii inferioris denir.
BUCCAE (yanaklar): Vestibulum orisi yanlardan snrlarlar. D yzleri deri i yzleri mukoza ile rtldr. Arada
m. buccinator, corpus adiposum buccae, ba dokusu, damarlar, sinirler ve gll.buccales bulunur. Emme ve fleme
srasnda yanaklar destekleyen bebeklerde corpus adiposum buccae, yetikinde ise m. buccinatordr.
PALATUM (DAMAK)
Palatum durum (sert damak) = Maxillann proc. palatinusu ile palatin kemiin lamina horizontalisi yapar.
Palatum molle yumuak damak, aponevroz, kas lifleri, sinir ve mkz bezleri saran mukozadr (ok katl

201
keratinlememi yass epitel). Alt kenarnn orta noktasndan uzanan konik uzantya uvula pala-tina denir.
Uvuladan yanlara doru nde yumuak damakla dil arasnda uzanan arcus palatoglos-sus, arkada ise yumuak
damakla phraynx arasnda uzanan arcus palatopharyngeus isimli kemerler bulunur, bu kemerlerin iersinde
ayn isimleri alan kaslar yer alr, ayrca bu iki kemerin arasnda da tonsilla palatinalar yer alr. Mukozann
altnda ok sayda gll. palatinae yer alr. Az boluuna bakan ksmnda tat tomurcuklar da vardr.
Yumuak damak kaslar:
1. M. tensor veli palatini N. mandibularis (N. pterygoideus med.)
2. M. stylopharyngeus: N. glossopharyngeus
3- M- uvulae Plexus pharyngeus
4. M. palatoglossus (n. vagusla gelen
5. M. palatopharyngeus accessoriusun kranyal lifleri)
6. M. levator veli palatini
Beslenmesi: Arteria facialisin a.palatina ascendens dal, a.maxillarisin a.palatina majr dal, a.carotis ex-temann
a.pharyngea ascendens dal tarafndan beslenir, venleri plexus pterygoideus ile plexus tonsilla-rise alr. Lenfatikleri
de nodi cervicales profundiye dklr.
Duvsal innervasvonunu n.palatinus majr ve minr, n.nasopalatinus ve n.glossopharyngeus yapar. Az da olsa tat
duysunu ise n.palatinus minorde yer alan nervus facialis lifleri alr.
LINGUA (DL)
Az boluunun demesine yerlemi, izgili kaslardan yapl zellikle tat alma ve konumada byk rol alan
organmzdr. Blmleri:
1- Radix lingulae - Sulcus terminalis arkasnda hyoid ve mandibulaya yapktr.
2- Corpus lingulae - Sulcus terminalis ndr, az boluunda serbest olarak grlr.
3- Apex lingulae - Dilin u ksm
Frenilum lingulae -* Dilin alt yzn az demesine balayan mukoza plikasdr.

Dil papillalar:
1. Papillae vallatae (circumvallatae): Ac tat
2. Papillae foliatae: eki tat
3. Papillae fungiformes ve lentiformesler: Tatl ve tuzlu tatlara duyarldrlar
5. Papillae filliformes ve conicaeler: Genel duyu alr.
Dilin arterleri: A. carotis externann a. lingualis dal ve a. pharyngea ascendens dallar ve a. facialisin a.palatina

202
ascendensinden gelen dallar besler.
Venleri: V. jugularis internaya alr.
Lenfatikleri: Dil ucu - nodi submentales
1/3 arka blm S her iki tarafn nodi cervicales profundilerine drene olur.
2/3 n blm - kendi tarafnn nodi sub-mandibularislerine drene olur.
Sadece arka 1/3te sa ve sol dil yarmnn lenfatikleri arasnda youn balantlar vardr, nde ise yoktur. Bu
nedenle n 2/3n lenfa akm sadece kendi taraflarna ait nodllere olur.
Dil kaslar:
A- ntrensek dil kaslar:
M. longitudinalis superior
M. longitudinalis inferior
M. transversus linguae
M. verticalis linguae
B- Ekstrensek dil kaslar:
M. genioglossus: Dili ne eken ve boulmay nleyen tek kastr.
M. hyoglossus
M. chondroglossus
M. styloglossus
M. palatoglossus
M. palatoglossus plexus pharyngeus (n. vagusla gelen n. accessoriusun kranyal lifleri) tarafndan dier tm dil
kaslar ise nervus hypoglossus (N. XII) tarafndan innerve edilir.
Dil bezleri:
Dil mukozasnda serz ve mkz bezler bulunur. M-kz bezler dudaklarda ve yanaklarda bulunan bezlere
benzerken, serz bezler (Ebner bezleri) sadece papil-la vallatae yaknlarnda yer alrlar ve salglar tat veren
maddeleri eriterek tat tomurcuklarna geilerini kolaylatrr.
Dilin sinirleri:
2/3 n blm temas M n. lingualis (nervus trigemi-nusun n. mandibularis dalndan)
2/3 n blm tad - chorda tympani (n. facialis)
1/3 arka blm hem tat hem temas - n. glos-sopharyngeus
epiglottis evresi - n. laryngealis sup (n. vagus).
FAUCES: Dil kk ile yumuak damak arasnda kalan ve az boluu ile farinksi birletiren boluktur. nde arcus
palatoglossus arkada arcus palatopahryn-geus stte uvula palatina, altta dil kk arasnda kalan blmne
isthmus faucium denir. Burada iki arcus arasnda tonsilla palatinalar bulunur.
PHARYNX (YUTAK): Kafa taban ile 6. Servikal ver-tebra arasndadr (15 cm).
Pars nasalis pharyngis (nasopharynx): Duyusunu n. maxillaris alr.
Pars oralis pharyngis (oropharynx): Duyusunu n. glossopharyngeus alr.
Pars laryngeae pharyngis (laryngopharynx): Duyusunu n. vagus alr.
Nasopharynx: Burun boluunun arkasndadr. Choanff narium ile burun boluuna balanr. Solu-num, iitme
ile ilgili fonksiyonu vardr. Arka duvarnda tonsilla pharyngea (adenoidea) bulunur.Tuba au-ditivalar dyan
duvarlara alr. Burada tonsilla tu-baria (Gerlach bademcii)lar vardr.
Oropharynx: Hem solunum, hem de sindirimle ilgilidir. Yumuak damak ile os hyoideum arasnda bulunur.
sthmus faucium aracl ile az boluuna alr. Alt seviyesi C3tr.
Laryngopharynx: Larinksin arkasndadr. C3-C6 seviyeleri arasndadr, (os hyoideum ile cartilago cricoidea aras).
Auditus larvnais aracl ile larinks boluuna balanr. Aditus laryngisin yanlarnda bulunan kmazlara
jjjjj3rjforji denir.
Duvar yaps:
1- Tunica mucosa

203
2- Tunica submucosa
3- Fascia pharyngobasilaris: Farinksle kafa taban arasnda uzanr.
4- Tunica muscularis
5- Fascia buccopharyngealis: Farinks kaslarn ve m. buccinatoru rten epimisyum ile devam eder. Farinksin
serbest hareket olanan salar, iinde plexus pharyngeus bulunur.
Mukoza: Yukarda nazofarinkste yalanc ok katl silial; Aada orofarinks ve laringofarinkste ise mkz tip ok
katl yass epitelle delidir.
Farinks kaslar:
A- nternal:
M. constrictor pharyngis superior
M. constrictor pharyngis medius
M. constrictor pharyngis inferior B- Ekstemal:
M. stylopharyngeus
M. salpingopharyngeus
M. palatopharyngeus
Sadece m. stylopharyngeus plexus pharyngeusla gelen nervus glossopharyngeus tarafndan dierleri ise plexus
pharyngeus iersinde nervus vagusla gelen nervus accessoriusun kranyal lifleri tarafndan innerve edilir.
Pasavan kabarts: M. constrictor pharyngis superi-orun st ksmnda m. sphincter palatopharyngeusun
kaslarak yutma srasnda mukozay ne kabartmasy-la oluur. Yutma srasnda yumuak damak da yukar arkaya
doru kayarak Pasavan kabartsna temas eder ve nasofarinksle orofarinks arasndaki balant kesilmi olur. M.
constrictor phrayngis superiorun st ksm ile kafa taban arasnda aponeurosis pharyngea-lisin bulunduu bolua
Morgagni sins denir.
OESOPHAGUS (zofagus, yemek borusu)
25-30 cm muskuler borudur. Balang seviyesi: C6, Hiatus oesophagus: T10, Sonlanma: T^
Pars cervicalis: A.v. thyroidea inferiorlardan bes-lenir.Venleri v. jugularis internadan v. cava sup.a alr
Pars thoracica: Torasik aortann tm dallarndan beslenir, venleri azygos ve hemiazygosla v. cava sup.a alr.
Pars abdominalis: Truncus coeliacusun a. gastri-ca sinistrasndan beslenir. V. gastrica sinistra v. portaya
alr. En ksa blmdr.
Yaps: Dtan ie doru:
Tunica adventitia
Tunica muscularis (dta longitudinal ite ise sirkler olmak zere iki tabakaldr)
Tela submucosa
Tunica mucosa ve alt blmlerde lamina muscularis mucosae adl dz kas tabakas.
Anatomik darlklar:
1. Balangtaki (faringo-zofageal) darlk: Fonksiyonel olarak sindirim sisteminin en dar yeridir (1.5 cm). Anatomik
olarak sindirim sisteminin en dar yeri ise appendix vermiformistir.
2. T4 seviyesinde yer alan aortik darlk (arcus aortay aprazlad yer) fonksiyonel darlktr.
3. Bronhus principalis sinisteri aprazlad yer
4. Diafragmatik darlk (Hiatus oesophageusdan getii yer).
Ayrca zofagusun abdominal parasnda zofagogas-trik bilekeye uyan fonksiyonel bir darlk daha vardr.
st kesicilerden itibaren 1.darlk 15, 2.darlk 25 ve 3. darlk (zofagogastrik bileke) 40. santimetrede yer alr.

204

Aorta ile komuluu: Aortaenn arka-sandan geerek mediastinum posteriora girer. Burada nce aorta solda
zofagus sada sonra aorta arkada zofagus ndedir. Yani zofagus balangta aortann sanda sonra nnde yer
alr. Ayrca servikal paras sol n. lary-ngeus recurrens ile komuluk yapar. Sol nervus vagus nnde sa nervus vagus
ise arkasnda seyrederek ple-xus oesophagealis denilen a yaparlar.
Ductus thoracicus zofagusun nce sanda bulunur. Yukar ktka arkasna geer. 4. torakal omur hizasnda
soluna geer.


205

GASTER (M DE)
Sindirim kanalnn en geni blmdr. Regio epigas-trica ve regio hypogastrica sinistrada yer alr. Hacmi: 1-1.5
litredir ancak 2-3 t. besin depolayabilir. Ostium cardiacum: 7. kosta veya Tn. omur hizasnda, orta hattan 2-4 cm
solda, Kesici dilerden 40 cm uzaklktadr. Karn n duvarnn 10 cm. gerisindedir. ncisura cardiaca: zofagusun
sol kenar ile curvatu-ra ventriculi majr arasndadr. Ostium pyloricum: 1. lumbal omurun alt seviyesindedir.
Curvatura ventriculus minr: Ksa kenar. Bu kenarn ortasnda bulunan incisura angularis mideyi sa ve sola
ayrr. A. gastrica sinistra (truncus coeliacus) ve a.gastrica dextra (a. hepatica communisin dal) tarafndan beslenir.
Curvatura ventriculi majr: st seviyesi midklavi-kuler hatta 5. kkrdak kosta hizasna kadar kar. Alt seviyesi
9. kkrdak kosta hizasna kadar iner. 1. lumbal omurun alt kenar hizasnda sonlanr. Curvatura ventriculi majora lig.
gastrophrenicum, lig. gastroli-enale ve omentum majus tutunur. A.gastroduodena-lisin a.gastroomentalis dextra
dalyla, a.lienalisin a.gastroomentalis sinistra dalndan beslenir. Midenin Blmleri
1. Pars cardiaca
2. Fundus ventriculare: incisura cardiacadan geirilen horizontal plan stdr. Hava ile doludur.

3. Corpus ventriculare: Fundus ile incisura angularis arasndadr.
4. Pars pylorica -* Antrum pyloricum (mide taraf); canalis pyloris (pylor taraf)
5. Pylorus: Duodenum yakn blmdr. Etrafnda m. sphincter pyloricus bulunur. Sirkler liflerin
kalnlamasndan oluur. D yzde dairesel bir oluk yer alr ve bu oluun n yznde v. prepylorica bulunur, cerrahi
srasnda pylorun bulunmas iin nemli landmarklardan biridir.
Midenin Yzleri
Facies anterior: Diaphragma aracl ile sol akcier ve kalple, 7, 8, 9. kostalar ile, sada karacier ve karn n
duvar ile komudur.
Facies posterior: A. v. lienalis, diaphragma, sol bbrek, sol bbrek st bezi, pankreas, flexura coli sinistra ve
mesocolon transversum ve en arkada abdominal arota ve v. cava inferior ile komudur.
yz:
Incisura cardiaca hizasnda kapak grevini gren knt vardr. Mide ii muhtevann zofagusa gemesini nler.
M. sphincter pylori de kapak grevi grr. Bo mide mukozasnda plicae gastricae bulunur. Curvatura ventriculi
minr hizasndaki olukta mukoza dzdr. Bu olua VValdeyer caddesi denir. Cardiay pora balayan en ksa
yoldur. Mukozas basit kolumnar epitelde delidir.
Gll. gastricae: HCI, digestif enzimler, mukus, intren-sik faktr retirler. 4 tip hcre bulundururlar.
1. Temel hcreler - pepsinojen
2. Parietal hcreler M HCI, intrensik faktr
3. Boyun hcreleri - mukus
4. Endokrin hcreler E Serotonin, entero-glukogon, histamin

206

Beslenmesi: Truncus coeliacusun a. gastrica sinistra dal kk kurvaturu besler ve genel cerrahide midenin
primer arteri a.gastrica sinistra kabul edilir, a. lienalisin a. gastrica breves dallar, fundusu, aa. gastricae posteriores
dallar korpusun arka yzn ve a. gastroepiploica sinistra dal byk kurvatur ve n yz besler. Ayrca a.gastrica
dextra ve a.gastrodu-odenalis de (a.gastroepiploica dextray verir) beslenmesine katlr. Venleri ve lenfatikleri de
arterlerine elik ederek, nodi gastrici dexteri et sinistri, nodi gastro-omentalis dextri et sinistri yollaryla nodi
coeliacusa ve oradan cisterna chyliye dklr ancak bir grup da kk kurvatur blgesinden direkt olarak cisterna
chyliye boaldndan nodi supraclaviculares sinis-triye kadar kar ve mide ca. varlnda sol supraklavi-kler LAP
geliir (VVRCHOVV).
Labbe geni: Midenin doluyken karn n duvar ile direkt temas ettii blgedir. Labbe geninin st kenarn
karacierin n yznn iki arcus costarum arasnda kalan alt kenar, sol kenarn sol arcus costa-rumun medial kenar,
alt kenarn ise her iki tarafn 9 - 10. kkrdak kostalarnn birleme noktalarn birletiren yatay hat oluturur.

I NTESTI NUM TENUE (ince barsaklar)
A- DUODENUM:
Bulbus duodeni (ampulla) intraperitonealdir. Dier ksmlar sekonder retroperitonealdir. 25 cm uzunluktadr.
Regio epigastricada yerlemitir. Duodenum pankreas (caudas hari) sarar.
Blmleri:
1- Pars superior (bulbus duodeni)
2- Pars descendens
3- Pars horizontalis (inferior): En uzun paradr

207
4- Pars ascendens: En ksa paradr.
Duodenumun st snr L1 in alt kenar; alt snr L3n alt kenar; bitimi (flexura duodenojejunalis): L2 hizasn-
dadr.
1- Pars superior
Hareketli blmdr.
ilk blm intraperitonealdir. Buraya bulbus du-odeni (ampulla)denir.
Sa ksmna lig. hepatoduodenale tutunur.
Karacierin lobus quadratusu ve vesica fellae ile komudur.
2- Pars descendens
n yzn mesocolon transversum aprazlar.
nde: Karacierin sa lobu, colon transversum, mesocolon transversumun sa ucu ve jejunum ile komudur.
Arkada: Sa bbrek, bbrek damarlar, v. cava in-ferior, m. psoas majr ile komudur.
i yanda: Caput pancreatis, ductus choledochus ile komudur.
D yanda: Flexura coli dextra bulunur.
Bu blme ductus choledochus ve ductus pancre-aticus majr birleerek alr. Ampulla hepatopan-creaticay
(Vater) olutururlar. Aldklar yerdeki kabartya papilla duodeni majr denir. Burada hepatopancreatik
sfinkter (Oddi) bulunur. Bu ksm pilordan 8-10 cm uzaktadr. Ductus pancreaticus minorun alma yerine
papilla duodeni minr denir. Dierinden 2 cm yukardadr.
3- Pars horizontalis (inferior)
nnden a.v. mesenterica sup. geer.
Arkada, sa reter, sa m. psoas majr, sa a.v. testi-cularis (ovarica), v. cava inferior ve aorta ile komudur.
4- Pars ascendens
Aortann nnde ve solundadr. Arkada - Truncus sympaticus sol m. psoas majr sol bbrek a.v. testicu-laris
(ovarica) v. mesenterica inferior. Solunda M sol bbrek, ureter ile komudur.
Lig. suspensorium duodeni (Treitz ba): Duodenumun son blm ve flexura duodenojejunalisi karn arka
duvarna asan badr, iinde m. suspensorius duodeni vardr. Truncus coeliacus ile yakn komudur.

Duodenumun i yz:
I. blmn ii dzdr. II. blmde plica longitudinalis duodeni, papilla duodeni majr et minr bulunur.
III. ve IV. blmde plicae circulares (Kerckring plikalar) ve villsler bulunur.

208
Duodenumun submukoza tabakasnda gll. duode-nales (Brunner bezleri) ve gll. intestinales (Lieberkhn bezleri)
bulunur.
Beslenmesi ve innervasyonu:
A. gastroduodenalisin aa. retroduodenales, a. gastroepiploica dextra, a. pancreaticoduodenalis sup. dallar;
A. mesenterica superiorun a. pancreaticoduodenalis inferioru
A. hepatica propria ve a. gastrica dextradan gelen dallar besler.
Venleri ve lenfatikleri arterleri gibidir. Venleri v. por-taya dklr. Plexus coeliacusdan gelen otonomlarla innerve
edilir.
B- JEJUNUM: Duodenumdan sonra ince barsaklarn ilk 2/5lik blmdr. Byk blm regio umbilicalis tedir.
C- ILEUM: ince barsaklarn son 3/5 lik ksmdr.
Her ikisi de intraperitonealdir ve a. mesenterica superior dallaryla beslenirler.

Jejunum ile ileum arasndaki temel farklar:

Jejunum leum
ap daha byk (4 cm) daha kk (3.5)
Damar daha damarl, daha krmz tek arkus ve uzun arterler (A) az damarl, daha
soluk
ift arkus, ksa
arterler (B)
Plica circularis daha byk, kaln daha kk, son ksmda yok
Agregat lenf az, ok, Peyer plaklar



Mesenterium jejunum ve ileumu karn arka duvarna asan periton yapra, radix mesenteri ise mesenterin
karn arka duvarna yapan ksmdr. L2. vertebrann sol ksmndan balar, duodenumun pars horizan-talisini, sa a.v.
testicularis (ovarica)leri, abdominal aortay, a- v- coliaca dextralar, v. cava inf.u, a. v. ileocolicalar, sa ureteri, sa
m. psoas majoru apra-zlayarak aada sa art. sacroiliaca hizasnda sonlanr (15 cm).
Diverticulum ilei (Meckel divertikl): %2 grlr, ileumun son ksmndan 50-80 cm yukardadr. 5 cm
uzunluktadr.

209
Terminal ileum: ileumun son ksmdr.
Ortalama 1.5 cm uzunluktadr.
En geni yeri precaecal blgesidir.

INTESTINUM CRASSUM (Kaln barsaklar) ince barsakdan temel farklar
1. Daha geni aptadr.
2. Byk blm retroperitonealdir (sekonder)
3. Taeniaee coli: Longitudinal kas liflerinin younlam yerleridir.
4. Haustra coli: Taeniae coliler oluturur.
5. Taeniaee libera boyunca sralanm appendices epiploicae bulunur, iinde ya bulunur. En ok co-lon
transversum da bulunur. Appendix vermifor-mis, ekum ve rektumda appendices epiploicae yoktur. Colon
descendens dier blmlere gre daha arkada bulunur.
CAECUM: Kaln barsaklarn balangcdr. Uzunluu 6 cm; geniilii: 7.5 cm.dir. Barsaklarn en geni blmdr.
Sa fossa iliacada lig. inguinalenin d ksmnn stnde yer alr. Intraperitonealdir. Arkasndaki kmaza recessus
retrocaecalis denilir. Burada appendix ver-miformis bulunur, ileumun alt ucuyla balantsn salayan delie
ostium valva ilealis denir. Deliin distalin-de caecumun colon ascendense girmesiyle oluan valva ileocaecalis
(Bauhin kapa) bulunur ve kaln barsak ieriinin geriye ileuma geiine engel olur.
Valva iliocaecalisteki sfinkteri sempatik sistem kapatr. ekum ile m. iliacus arasnda n. cutaneus femoris late-ralis
bulunur.
APPENDIX VERMIFORMIS: Sa fossa iliacada yer alr. Caecumun arka i yannda valva iliocaecalisin altnda
taeniaelarn birleme noktasnda bulunan 5-15 cm. uzunluunda, 5-10 mm. apl ksmdr. Mesoap-pendix vermiformis
(mesenteriolum) ile mesenteri-umun alt ksmna tutunur. Barsaklarn en dar yeridir. Caceuma alan deliine ostium
appendicis vermiformis, buradaki mukoza katlantsna da valvula proces-sus vermiformis denir, duvar yapsnda tela
submucosa tabakasnda bulunan lenf follikllerine tonsilla intesti-nalis denir.
Caecum ve appendix vermiformisin damarlar ve innervasyonlar: A. mesenterica superiorun a. ilioco-lica
dalndan a. caecalis ve a. apendicularis ile beslenirler. Venleri ve lenfatikleri de ayndr. Ggl. mesenterica superiordan
gelen sempatikler, vagustan parasempatiklerle innerve edilirler.
Mc. Burney noktas: Spina iliaca anterior superioru gbee birletiren hattn 1/3 d ve 1/3 orta blmlerinin
birleme yerindeki noktaya denir. Appendix vermiformis ile ekum balantsnn yeridir. Appendix vermiformis
taeniaelarn birleme yerinde bulunur.

210
COLON ASCENDENS: 15 cm uzunluktadr. Sekonder retroperitonealdir. Arka yz bbrek, m. transversus
abdominis, m. quadratus lumborum, fascia iliaca ile komudur.
COLON TRANSVERSUM: Kolonun en uzun (~ 50 cm) ve en hareketli blmdr. st vz Karacier, safra
kesesi, midenin curvatura ventriculi majoru, dalan d kenar ile alt vz ince barsaklarla ile n v-z omentum
majus ile arka vz pars descendens duodenum, caput pancreatis ve mesocolon transversum ile komudur.
Flexura coli dextra: Colon ascendens - colon transversum bilekesidir. Dalan n-alt ucu altndadr. Duruu V
harfi eklindedir. Vnin tepesi interiliak hattn 7.5-12.5 cm altna inebilir. Karacier, safra kesesi sa bbrek ve
duodenumun pars descendensi ile komudur.
Flexura coli sinistra: 10-11. kostalar hizasndadr. Colon transversum - colon descendens bilekesidir. Hemen
altnda mesenterica superiorun colica medi-as ile mesenterica inferiorun colica sinistras arasnda ROLAN
anastomozu bulunur.
Lig. phrenicocolica sinistra: Flexura coli sinistra ile diaphragma arasndadr. zerinde dalak oturur.
COLON DESCENDENS 25 cm uzunluktadr. Arkasnda sol bbrek, m. psoas majr, m. quadratus lumbo-rum ile
komudur. Sekonder retroperitonealdir. Colon descendensi arkadan a. v. n. subcostalis, a. v. testicu-laris (ovarica),
aa. lumbales sinistrae, a. iliaca externa, n. cutaneusfemoris lateralis, n. femoralis, n. genitofe-moralis aprazlar.
COLON SIGMOIDEUM: 40 cm uzunluktadr. S3. omur hizasnda rektumla birleir. Intraperitonealdir. D
yannda: a.v. iliaca externa n. obturatorius, kadnda - ovarium, erkekte - ductus deferens Arkada: a.v. iliaca interna,
ureter, m. piriformis, plexus sacralis
Aada: erkekte S mesane, kadnda - uterus ve mesane Yukarda: ileum ile komudur.
RECTUM: 12 cm uzunluktadr. S3 omur hizasnda balar. Sadece 2/3 st ksm peritonla rtldr. Rektumda
Haustra coli, appendices epiploicae, taeniaee coli ve mezenter yoktur!
Flexura sacralis: Sakrum nndeki konkavitesi ne bakan eriliktir.
Flexura perinealis: Rektum ile canalis analisin birleim yerindeki arkaya doru konkav olan eriliktir. Buras,
koksiks tepesinin hemen altnda bulunur. Ayrca yanlarda stte saa, ortada sola, altta saa
dbkeydir, balang ve sonlan orta hattadr. Flexura perinealis ile flexura sacralisin birleme hattnda m.
levator aniye ait puborectal liflerin U eklinde oluturduu ask barsa ne ekerek ano-rektal ay oluturur.
Ampulla recti: Anus ncesi geni alt ksmdr. 500-
700 mi hacme sahiptir. Excavatio rectovesicalis: Erkeklerde rektum ve vesica urinaria arasnda oluan periton
kmazna denir. Ansten 7.5 cm uzaklktadr. Excavatio rectouterina (Douglas kmaz) kadnlarda rektum ve
uterus arasnda oluan periton kmazna denir. Ansten 5.5 cm uzaklktadr. Plica transversales recti (Houston
plikalar): Rektumun i yznde enine, yarmay eklinde yerlemilerdir. Rektum dolduunda bile kaybolmazlar. st,
orta ve alt olmak zere 3 plika bulunur, st ve alttakiler sol tarafta, ortadaki en byk ve sabit olan ise sa taraftadr
ve Kohlrausch plikas olarak adlandrlr. Fonksiyonel olarak bu plikann stnde daima fees bulunurken, altnda
kalan ampulla rectide sadece defekas-yon srasnda fees bulunur. Alt ksmn etraf youn ekstraperitoneal ba
dokusu ile sarldr.


211
CANALIS ANALIS: Ampulla rectinin alt ksmnda lmen daralarak aa - arkaya doru ilerler ve anste sonlanr,
yaklak 4 cm olan bu blm canalis analis adn alr. Rektum ile canalis analisi ayran snr flexura perinealistir.
nde: Erkekte centrum tendineum ve onun nnde uretrann membranz paras.
Kadnda centrum tendineum ve onun nnde vagina bulunur.
Dvanda fossa ischioanalis ile komudur.
Arkada lig. anococcygeum ile komudur.
i vzde Columnae anales (Morgagni plikalar) bulunur. Bu plikalarn altnda geni lmeni olan venler
bulunur. V. rectalis superior ile v. rectalis inferiorun dallar burada anastomoz yaparlar. Columna anales-lerin alt ular
yan taraflara doru geniler ve birbirleriyle birleerek valvula analisleri oluturur. Valvula analislerin stnde kalan
kk ukurlara sins analis (crypta anales) ad verilir ve arka duvardakiler daha derindir, burada bulunan ve
msin salglayan bezlere gll. anales denir ve kanallar bu ukurlara alr. Enfeksiyonlar abse veya fistllere neden
olabilir.
Ansn yaklak 1,5 - 2 cm stnde mukoza yaps deiir ve snr valvula analislerin tmnn birlemesiyle
oluan hat linea pectinata (linea dentata) adn alr ve m. sphincter ani internus hizasndadr. Bu snrn st arka
barsaktan geliir ve endoderm kkenlidir, alt ise kloakadan geliir ve ektoderm kkenlidir.
Linea pectinatann stnde kalan columnae anales ve sins analesi de ieren ve hemoroidlerin grld blgeye
zona haemorrhoidalis ad verilir. Columna analeste v. rectalis superiorlarn genilemesiyle oluan i hemoroidler
arszdrlar.
Valvula analisin altnda linea pectinatann altnda kalan 1,5 cm. lik beyaz halka eklindeki ksma pecten analis
ad verilir ve aada mavimsi - pembe renkli linea anocutanea (Hilton izgisi) ile sonlanr. Hilton izgisinin altnda
kalan dar alan zona cutanea adn alr, burada ter ve ya bezleri bulunur. Burada v. rectalis inferiorlarn
genilemesiyle d hemoroidler oluur ve n. rectalis inferiorlar etkilendiinden arldr.
Defekasyonu nleyici kaslar
M. sphincter ani internus: Sirkler kaslar oluturur.
M. sphincter ani externus: internal kasn dyanndadr. izgili iskelet kasdr.
M. puborectalis
M. gluteus maximus (yardmc)

M. corrugator cutis ani: Ans kvrmlarn oluturur kaslmas ile v. rectalis kannn anal kanal venlerine
gemesini salar.
Anorektal halka: M. sphincter ani externusun pars profundusu; m. sphincter ani internus ve m. puborectalis
tarafndan oluturulur. Bu halkann zararnda hasta dksn tutamaz.
Rektum ve canalis analisi; Abdominal aortann a. sacralis mediana dal; a. mesenterica inferiorun a. rectalis
superior dal; a. iliaca internann a. rectalis media dal; a. pudenda internann a. rectalis inferior dal; besler. Tm
arterler birbirleriyle youn anastomozlar yapar (venleri de ayndr).
Lenfatikleri: st paras nodi pararectales ve nodi sig-moideiden geerek nodi mesenterici inferiorese; alt yarm

212
ve canalis analisin zona cutaneasna kadar olan ksm nodi iliaci interniye; zona cutanea sonras ise nodi inguinales
superficialese drene olur.
nnervasyonu: Sempatikleri ggl. mesenterica inferi-ordan gelip ve plexus hypogastricus superior ve infe-rioru
yapan liflerdir. Parasempatikleri nn. erigen-teslerden (S2 - S4 nn. splanchnici pelvinus) gelerek plexus hypogastricus
inferiora katlrlar ve bu pleksus rektumun distalini ve m. sphincter ani internusu in-nerve eder. M. sphincter ani
externus ise n. puden-dusun n. rectalis inferior dal ve S4n ramus perine-usu tarafndan innerve edilir.

PANKREAS
12-15 cm uzunluktadr. Epigastrium ve sol hipokon-driumdadr. Transpilorik plan yaknnda yerlemitir. Hem
eksokrin, hem de endokrin bir organdr.
Blmleri
A- Caput pancreatis: Duodenum erilii zerinde yerleir. Proc. uncinatus: Caputun engel eklindeki uzantsdr.
Superior mesenterik damarlarn arkasnda bulunur.
B- Collum pancreatis: Arkasnda v. porta oluur.
C- Corpus pancreatis: Bursa omentalisin arkasnda bulunur. Aortann nnde, truncus coeliacus ile a. mesenterica
sup.un arasnda bulunur.
D- Cauda pancreatis: Genellikle dalan hilumuna kadar uzanr.
Caput - collum ve corpus pancreatis arasndan a.v. mesenterica superior geer!
Pankreas kanallar
1. Ductus pancreaticus (VVrsung kanal): Duode-numun ikinci parasnda papilla duodeni ma-jore alr
2. Ductus pancreaticus accessorius (Santorini kanal): %9 orannda vardr. Caput pancreatisin kanaldr.
Duodenumun ikinci parasnda papilla duodeni minore alr.



213

Beslenmesi:
A. lienalisden gelen rr. pancreatici (a. pancreatica dorsalis, a. pancreatica inferior, a. prepancreatica, a.
pancreatica magna, a. caudae pancreatis),
A. gastroduodenalisden a. pancreaticoduodenalis superiorlar
A. mesenterica superiordan a. pancreaticoduodenalis inferiorlar (venleri ve lenfatikleri de ayndr).
TKRK BEZLER:
A. Kk tkrk bezleri (Gll. labiales, buccales, molares): Vestibulum orise alrlar. Tmnn sekres-yon emri
nervus facialisten gelir.
B. Byk tkrk bezleri:
B1- GLANDULA PAROTIDEA: Fossa retromandibula-ristedir.En byk serz tkrk bezidir, iinden a. caro-tis
externa, v. retromandibularis ve n. facialis (motor dallar) geer. Kanalna ductus parotideus (Stenon kanal) denir m.
masseterin n yznden transvers olarak geip m. buccinatoriusu delerek st II. molar di hizasnda vestibulum
orise alr. A. temporalis super-ficialis ve a. auricularis posterior dallar tarafndan beslenir, venz drenaj v. jugularis
externaya olur. Parasempatik lifleri nucleus salivatorius inferiordan balar. Nervus glosspharynegusdan n. petrosus
minr super-ficialis adyla ayrlan aksonlar ggl. oticumda sinaps yaparlar ve n.auriculotemporalise katlarak beze
ularlar. Sempatikleri ggl. cervicale superiustan a. carotis externa araclyla gelir
B2- GLANDULA SUBMANDIBULARIS: Ceviz byklnde ser-mkz bezdir. Trigonum submandibula-rede
bulunur. A. facialis bezin iinden ya da arkasndan geer ve besler. Kanalna ductus submandibularis (VVharton kanal)
ad verilir ve gl. sublingualis ve m. ge-nioglossus arndan geerek dil kknn altnda cavi-tas oris propriann
caruncula sublingualisine alr. Nucleus salivatorius superiordan balayan parasempatik lifler nervus facialis iinde
canalis facialisin sonunda chorda tympani adyla ayrlarak ggl. submandibula-rede sinaps yaparak n. lingualis liflerine
katlp beze ular. Sempatikleri ggl. cervicale superiustan a. facialis ve a. lingualis araclyla gelir.
B3- GLANDULA SUBLNGUALS: Ser - mkzdr. Az demesinde mukozann altndadr. 8-12 adet salg
kanal vardr. Ductus sublinguales majr (Bartholin kanal) ductus submandibularisle caruncula sublingua-lise alr.
Ductus sublinguales minores (Rivinus) ductus submandibularise veya plica sublingualise alrlar, innervasyonu gl.
submandibularis gibidir.
HEPAR (karacier)
Vcudun en byk bezidir. Vcut arlnn %2si kadardr (ortalama 1500 gr).En byk abdominal organdr. Sa
hipokondrium, epigastrium ve sol hipokondri-um blgesinin bir ksmnda bulunur. Diaphragmaya, lig. falciforme ve lig.
triangulareler ile tutunduu iin solunumda diaphragmayla birlikte hareket eder. En yksek noktas arkada sa 5.
kosta hizasndadr.
Glisson kapsl: Karacieri eviren kuvvetli ba doku ve peritondan oluan kapsldr.

214

Yzleri:
a- Facies diaphragmatica,
b- Facies visceraiis Facies visceralis komuluklar: Visseral yzde H harfi eklinde yarklar ve fossalar bulunur. Sa
lob: Safra kesesi (fossa vesicae biliaris), flexura co-li dextra (impressio colica), sa bbrek (impressio rena-lis)
ve duodenumun 2. ksm (impressio duodenalis) ile; Sol lob: zofagus (impressio oesophagea), mide
(impressio gastrica) ile komudur. Karacierde area nuda, fossa vesica fellae, fossa v. cava inferioris ve
porta hepatis peritonsuzdur. Area nuda: Diaphragmatik yzde bulunan plak alandr. Peritonsuzdur. Bu alann
hemen solunda fossa vesica fellae bulunur, karacier biyopsileri buradan yaplr. Karacierin loblar
Fizyolojik olarak iki lobu vardr: lobus dexter, lobus sinister
Fossa vesica fellae ve fossa v. cava inferioris ve lig. fal-ciforme hepatis iki lobu birbirinden ayrr. Visseral yzde
ayrca lobus caudatus ve lobus quad-ratus bulunur.
Lobus caudatus: Fissura lig. venosi ile fossa v. cava inferioris arasndadr.
Lobus quadratus: Fissura lig. teretis ile fossa vesica fellae arasndadr.
Vaskler seamentleri Lobus dexter segmentum anterius ve posteriusa; lobus sinister ise segmentum laterale ve
medialeye ayrlr. Segmentum laterale lobus quadratusun tamamn ve lobus caudatusun bir blmn de kapsar.
Liaamentleri:
1. Lig. falciforme hepatis: Kc, karn n duvar ve di-aphragma arasnda uzanr.
2. Lig. coronarium dexter et sinister: Bu iki liga-ment area nudaey evreler. Lig. falciformenin yukardaki
devam eklindedirler.
3. Lig. triangulare dextrum et sinistrum: Lig. coro-nariumlarn saa ve sola uzantlardr. Karacieri di-
aphragmaya balar. Appendiks fibrosa hepatisle balantldr.
4. Lig. hepatogastricum: Omentum minusun sol kenardr, iinde a.v. gastrica sinistra bulunur.
5. Lig. hepatoduodenale: Omentum minusun sa kenardr, iinde tm porta hepatis yaplar (a. hepatica propria,
v. porta, ductus hepaticus com-munis ve ductus choledochus, plexus hepaticus) bulunur.
6. Lig. hepatorenale
7. Lig. teres hepatis: Umbilikal ven artdr. Lig. falciforme hepatisin alt kenarnda iindedir. Periton kkenli
olmayan tek karacier badr.


215


Beslenmesi:
Truncus coeliacusun a. hepatica communisinin a. hepatica propria dalndan beslenir. Ancak ayrca tm GIS ve
dalan venz kann toplayan v. porta hepatisde karaciere dklr. Venleri ise v. hepaticae dextra ve sinistra adyla
direkt olarak area nudaedan vena cava inferiora dklrler. Lenfatik drenaj ise nodi coeliaciler yoluyla cisterna
chyliye olur. Ancak bazlar for. vena cavae yoluyla nodi phrenici inferiores ve nodi mediastinaleslerle de balantldr.
Portal triad (Glisson triad, Kiernan aral): A. heptica propriann a. interlobularis dal, vena porta hepatisin
vena interlobularis dal ve safra kanalikl (ductulus interlobularis) bulunur.
VESICA FELLAE (Safra kesesi) 30-60 mi safra birikti-rebilir. Vesica fellaenn fundusu midklavikuler izgide 9.
Kkrdak kostann tepesinde lokalize olur (Murphy noktas: Gbekten sa aksilla ukuruna ekilen izginin sa arcus
costalisI kestii nokta).
Vesica fellaenn corpusu colon transversum ve duodenumla komudur.
Vesica fellaenn collumunun ve ductus cysti-cusun iinde plica spiralis (Heister valvl)
bulunur. Srekli ak kalmasn salar.
SAFRA KANALLARI
Intrahepatik duktal sistemin en kk dallar safra kanaliklleridir.
Safra kanaliklleri interlobuler safra kanallarn bunlarda birleerek ductus hepaticus sinister ve ductus hepaticus
dexteri olutururlar.

216

Ekstrahepatik safra yollar: Porta hepatiste ductus hepaticus dexter ve sinister birleerek ductus hepaticus
communisi yaparlar. Ductus hepaticus communis safra kesesinin kanal ductus cysticus ile birleir ve ductus
choledochus adn alr.
Ductus choledochus: 8-10 cm uzunluk, 5-6 mm apndadr. Duodenumun arkasnda ilerler ve ductus
pancreaticus majr ile birlerek veya ayr ayr duodenumun 2. ksmnn (pars descendens duodeni) arkasndan ampulla
hepatopancreatica (Vater ampul-las)ya alr.
Alma yerindeki sfinktere hepatopankreatik sfink-ter (Oddi) denir.
Papilla duodeni majr: Ampullann duodenuma alma yerindeki kabartdr. Oddi sfinkteri kasldnda duodenuma
safra akamaz ve safra keseye geri gelir ve depolanr.
PERTONEUM
Periton mesotheliumdan oluur. Embriyonal hayatn erken evrelerinde periton byk bir kesedir. Ge devrelerde
organlar gelimeye baladka deien derecelerde bu keseyi ie iterler.
Retroperitoneal organlar: Keseyi az iterler. Sadece n yzleri peritonla rtldr.
ntraperitoneal organlar: Keseyi fazla itip kesenin iine yerleirler. Her taraflar peritonla sarldr.
Sekonder retroperitoneal organlar: nce intraperitoneal olup, daha sonra arka yzlerindeki peritonun
zelliini yitirdii organlardr.
ntraperitoneal organlar Abdomende yer alan (zo-fagusun abdominal paras ve rektumun proksimal 1/3
dahil) tm GIS organlar ve dalak; kadnda ayrca uterus (serviksi hari), ovarium ve tuba uteri-
nalar da intraperitonealdir. Ancak duodenum, pankreas, colon ascendens ve descendens sonradan retroperitoneal
olurlar.
Sekonder retroperitoneal organlar
pankreas (cauda hari)
duodenum (2-3-4. blmleri)
colon ascendens
colon descendens
Retroperitoneal organlar
bbrek, bbrek st bezi
rektum
ureter
aorta
v. cava inf.
vesica urinaria


217
VSSERAL PERTON YAPILARI:
Omentum minus: Karacier ile midenin kk kur-vaturu arasnda 2 yaprak visseral peritondur.
1. Lig. hepatoduodenale (Sa kenar)
2. Lig. hepatogastricum (Sol kenar)
Omentum majus: Curvatura ventriculi majorden balar. Colon transversumun nnden aa geer ve ince
barsaklar rterek pubik blgeye gelir, geri dner ve yukarda colon transversumun nnden ve stnden geerek
iine alarak karn arka duvarnda pankreasn n yznde sonlanr. 4 yaprak visseral peritondur.
Mesenterium ve radix mesenteri: ince barsaklar saran mesenterium karn arka duvarna asan radix mesenteri
Mesocolon: Kaln barsaklar sarar: Mesoappendix. mesocolon transversum ve mesocolon siamoideum-dan
ibarettir. Mesocolon ascendens ve mesocolon descendens nadiren vardr. (Caecumun mezosu ok ksadr).
Mezometrium: Uterusu sarar.
Mezoovarium: Ovariumlar sarar.
Mezosalpinx: tuba uterinalar sarar.
Mezometrium + mezoovarium + mezosalpinx = lig. latum uteri (Broad lig.)
Peritoneal boluk M byk periton boluu (cavitas peritonealis): parietal periton ile visseral periton arasnda,
M kk periton boluu (Bursa omentalis): Mide, karacier, pankreas, dalak, sol bbrek, omentum minus
arasndadr.
Foramen epiploicum (Winslow delii): Bursa omentalise giri deliidir. Bursa omentalis ile cavitas
peritonealisi birletirir. nde lig. hepatoduodenale; arkada v. cava inferior; stte lobus caudatus altta duo-denum
snrlar.

Balca Peritoneal ligamentler:
Lig. hepatoduodenale: (Omentum minusun sa kenardr) iinde porta hepatis yaplar vardr.
Lig. hepatogastricum: (omentum minusun sol kenar): iinde a.v. gastrica sinistra
Lig. coronarium: Karacierle diyafram arasnda, periton.
Lig. triangulare dexter ve sinister: Lig. coronari-umlarn devam, periton.
Lig. falciforme hepatis: Karacieri sa ve sol loblara ayrr, ve karn duvarna balar.
Lig. gastrolienale: iinde a.v.gastroepiploica sinistra

218
Lig. gastrophrenica
Lig. phrenicocolica sinistra: dalak bu ligamentin stnde yer alr.
Lig. latum uteri (Broad lig.): (Mezometrium + mezoovarium + mezo salpinx) En geni uterus badr.
Lig. transversum cervicis (McEnrodt = Cardinal lig.): en gl uterus badr.
Lig. ovarii proprium: veri uterusa asar.
Lig. pubucervicale: Uterusun serviksini ne asar.
Lig. sacrocervicale: Uterusun serviksini arkaya asar.iinde uterusun otonomlar vardr.
Lig. supansorium ovarii: verleri karn arka duvarna asar. iinde a.v. ve plexus ovaricalar yer alr.
Lig. teres hepatis ve lig. teres uteri (round ute-rin lig.) periton deildir. Lig. teres hepatis, um-bilical
ven art; lig. teres uteri ise gubernaculum artdr, inguinal kanaldan geer. Antefleksiyon sebebidir.

Peritoneal plikalar:
1. Plica umbilicalis mediana (chorda urachus).
2. Plica umbilicalis medialis (a. umbilicalis pars oblit-erans)
3. Plica umbilicalis lateralis (a.v. epigastrica inferior)
Peritoneal resessuslar
Karacier evresindekiler: Recessus subphrenicus, recessus subhepaticus sada recessus hepatore-nalis
(Morison Cebi)e uyar: Karacier ile bbrek arasndadr. Recessus subhepaticus solda ise bursa omentalise
uyar.
Sulci paracolici: Colon ascendens ve descendensin her iki tarafnda peritonun oluturduu oluklardr.
Duodenum evresindekiler: Recessus duodenalis superior, recessus duodenalis inferior, recessus
retroduodenalis, recessus duodenojejunalis, recessus paraduodenalis (plica paraduodenalisin arkasndadr, bu
plikann altnda v. mesenterica inferior ve a. colica sinistrann st ksm vardr).
ekum evresindekiler: Recessus retrdcaecalis, recessus iliocaecalis superior, recessus iliocaecalis inferior.
Pelvik kmazlar:
Kadnda: Excavatio vesicouterina
Excavatio rectouterina (Douglas) - ansten 5.5 cm uzaktadr.
Erkekte: Excavatio rectovesicalis
ansten 7.5 cm uzaktadr.

219















220
ROGENTAL SSTEM ANATOMS

BBREKLER: drar retirler ifttirler. 12 x 5 x 2.5 ebatlarndadr. Retroperitonealdirler. Columna veteb-ralisin iki
yannda abdomenin arka duvarnda bulunurlar ve sa bbrek T12 - L3. sol bbrek T11 - L2 arasndadr. Her ikisinin de
zerine gl. suprarenalesler oturur. Sol bbrek dalakla, sa bbrek karacierle direk temas halindedir. Karacier
nedeniyle sa bbrek daha aadadr. Medial kenarnda yer alan hilum re-nalede yaplar nden arkaya: VAUA
eklinde dizilir (Ven arter ureter arter)
Tabakalar:
1- Capsula fi broa: reterlerin yzeyel tabakas ile devam eder (en i)
2- Capsula adiposa: Perirenal ya dokusundan oluur. Travmalardan korur.
Direkt grafilerde bbrek kontrlarn oluturur.
3- Fascia renalis (End tabaka): Bunun evresi pararenal ya dokusuyla rtl. Esneme yetenei sadecebu
tabakada vardr.
Bbrekleri yerinde tutmaya yarayan nemli oluumlar: damarlar ve facia renalis. capsula adiposa ve parare-nal
vaa dokusudur.
Bbrek sagittal kesitlerinde ayr tabaka gzlemlenir: Cortex, medulla ve pelvis renalis.
Cortex renalis: En d ksm, kapslden piramit tabanlarna uzanr. Piramitler arasna giren uzantlarna columna
renales (Bertin kolonlar) ad verilir. Kortekste kapiller halkalardan oluan idrar szen nephron yaplar bulunur.
Medulladan kortekse uzanan yaplara pars radiata (Ferrein uzantlar veya stria medullares) denir. Pars convulata ise
idrar szen corpusculum re-nale ve nefronlardan oluur, pars radiata ve convulata birlikte lobuli corticalisleri
olutururlar. Malpighi cisimcikleri (corpusculum renale) glomerul ieren krmz noktacklar olarak grlen kortikal
ksmdr.
Medulla renalis: Bbrein orta tabakasdr. Toplayc kanallardan (collector tubul) oluur. 8-10 adet pvramis
renalisten olumutur. Her piramidin taban komu korteks tabakasyla kuatlr. Piramitlerin tepesi ise pa-pilla
renaliste sonlanr.
Pelvis renalis: Bbrein en byk toplayc ksmdr. reterin st ksmndadr (balangc) papilla renalis bir calvx
renalis minorise almaktadr. 2-3 calyx rena-lisler minoler bir calyx renalis majrlere alr, 2-3 calyx renalis majorde
pelvis renalis i oluturur.
Arterleri: Abdominal aortann yan dal olan renal arterlerdir
Venleri: V. renalisler v. cava inferiora alrlar. Sol renal ven ayrca sol suprarenai venleri ve sol testikler veni de
alr. Bu nedenle sol renal ven trombozu vari-kosel sebebidir.



221

Sinirleri: Parasempatik innervasyonu n. vagustan, sempatik: N. splanchnicus minr et imus ve lumbal sempatik
merkezdendir.
Sa bbrek n yz komular:
Sa bbrekst bezi
Karacier sa alt lobu ile
Flexura coli dextra ve ince barsaklar
Duodenumun 2. paras ile komu.
Sol bbrek n yz komular:
Sol bbrekst bezi
Mide ve dalak
incebarsaklar ve flexura coli sinistra
Pankreas ile komudur.


222

RETERLER: Pars abdominalis ve pars pelvica isimli iki ksmdan olumu 25-30 cm.lik borulardr, idrarn pel-vis
renalisten mesaneye iletilmesini salarlar. Parietal peritonun arkasnda pelvise girerler mesanenin poste-rolateral
duvarndan ieri girerler. ok katl deiken epitelle delidir.
aprazlar: Karn arka duvarnda a. v. plexus ovarica (testicularis)lar arkadan, pelvis giriinde sada a. ilia-ca
externay solda a. iliaca communisi nden, mesaneye girmeden nce kadnda a. uterinay erkekte duc-tus deferensi
alttan aprazlar. Ayrca sa reter radix mesenteri ve duodenumun 3. parasn da aprazlar.
Komuluk yaptklar arterlerden kan alrlar, sempatikleri proksimaldeTTo-T! 1 distalde T12 - L2, parasempatikleri
hem proksimalde vagus distalde nn. erigen-teslerden gelir.
reter darlklar:
1- Pelvik blgede (2 mm.)
2- iliak damarlar aprazlad yerde (4 mm.)
3- Mesane duvarnda (1,5 mm) en dar yeridir.
MESANE (Vesica urinaria): Kas yapsnda kese eklinde bir organdr. 300-500ml. idrar toplar gereinde bu
miktar iki katna karacak kadar genileme kapasitesine sahiptir. Retroperitonealdir. Erkekte rektumun nnde,
prostatn stndedir. Kadnda uterusun nnde vaginann zerinde yer alr. Duvar tabakaldr. reterler ve
retrann al delikleri i yzde Tri-gonum vesicaeyi (Lietaud aenil oluturur.
M. detrussor vesicae: Mesane duvarndaki kaslardr.
M. sphincter urethrae internum (m. sphincter vesici): retrann mesaneden k blgesi sfinkteri.
M. sphincter urethrae externum: retrann membra-nz parasnda yer alan sfinkterdir. izgili kastr m.
transversus profundusun bir blmdr.
Parasempatik etki m. detrussor vesicay uyarp kasarak m. sphincter urethra internumu ise geveterek miksi-yonu
salar.
RETHRA: Mukoza ile deli dz kaslardan olumu bir borudur. Vesica rinariadan balar idrar dar atmaya
yarar. rethra masculina 18-20 cm.dir. Kadnda ise 4-5 cm.dir. Kadnda ostium urethra externum clito-ris ve ostium
vaginae arasndadr, erkekte ise penis ucundadr. Erkek uretrasnn hem riner hem genital fonksiyonu vardr. Erkekte
retra drtksma ayrlr.
1- intramura para: Ostinum urethra internum ve m. sphincter urethra internumalar.
2- Pars prostatica: retrann en geni parasdr. Arka duvarnda crista urethralis denilen kabarklk ve bunun her
iki yannda sins prostaticus bulunur. Crista urethralisin ortasndaki kabarkla collicu-lus seminalis denir ve ortasnda
utriculus prostati-cusun yar bulunur (utriculus prostaticus sins urogenitalisden geliir = kadndaki vaginann
erkekteki embriyoner art), bunun iki yanna duc-tus ejaculatorius buraya alr Buradan sonra hem riner hem
genital fonksiyonludur.
3- Pars membranacea: Diaphraama pelvisten geen en ksa paradr. M. sphincter urethra extemum buradadr.
4- Parsspongiosa: Penisteki blmdr. Ostium urethra externumla (retrann en dar yeri) biter. Gll. bulbo-

223
urethralis kanallar bu paraya alrlar.
retrann mukozasnda Gl. urethralis (Littre bezle-rj) denen bezler bulunur kanallarna Schene kanallar denilir.
Bu bezler kadnda da bulunur. Darlklar: Ostium urethrae internum, pars membranacea, ostium urethrae
externumdur.
Anatomi olarak en dar yol urethrae externumdr, ancak fonksiyonel olarak en dar ksm esneyemedii iin
membran urethhrae ve en sk urethrae rptr burada glr.

KADIN ERKEK
Labium majus Skrotum derisi
Labium minus Penis ventral yz derisi
Clitoris Glans penis
Crus clitoridis Corpus cavemosum penis
Bulbus vestibuli Corpus spongiosum penis
Hymen Preputium, Colliculus seminalis
Gl. vestibularis majr (Bartholin) Gl. bulbourethralis (Covvper)
Vagina Utriculus prostaticus
Gl. paraurethrales (Skene) Prostat
Ovarium Testis

ERKEK GEN TAL ORGANLARI:

TESTS (ORCHS): ifttirler. Sperm (seminifer tubul-lerde) ve testosteron (Leyding hcrelerinde) retirler. 5 x
2.5 x 3 cm. ebadnda, 10-15 gr.drlar. Bbreklerin hemen altnda oluurlar 3. fetal ayda canalis inguina-lise inerler 7.
ay sonunda bu kanaldan geerek douma yakn veya hemen doumdan sonra skrotuma yerleirler.
Testisleri saran tabakalar: (iten da)
1- Tunica albuainea: Testis iine gnderdii blmelerle testisi lobllere ayrr.
2- Tunica vasculosa
3- Tunica vaainalis: Fascia spermatica iindedir. Pro-cessus vaginalisin genilemi ksmdr. Periton artdr.
a- Epiorchium: Visceral peritonun devamdr
b- Periorchium: Parietal peritonun devamdr
4- Fascia spermatica interna: Fascia transversalisten kken alr.

224
5- Fascia cremasterica ve musculus cremaster: M. ob-liquus internus abdoministen kken alr.
6- Fascia spermatica externa: M. obliquus externus abdoministen kken alr.
7- Fascia superficialisin membranz tabakas: Colles fasyas
8- Mm. dartos (Tunica dartos): Karn n duvarndaki ya tabakasndan gelimi (Fascia superficialisin adipos
tabakas - Camper facias) dz kastr.
9- Skrotum derisi.
SPERM N ZLED YOL:
1- Tubuli seminiferi contorti: Spermin yapld yerdir. Her lobta 1-3 adettirler. Tubuli seminiferi rec-tilere
alrlar.
2- Tubuli seminiferi recti: Rete testise alrlar.
2- Rete testis: A eklinde kanallardr.
3- Ductuli efferentis testis: Rete testisi epididimis ile birletiren kanalcklardr.

AKSESUAR KANALLAR:
4- (Caput - cauda) Ductus epididymis: Spermato-zoann beslenmesi olgunlamas ve depolanmasn salar.
Yaklak 6 (alt) metre uzunluundadr.
5- Ductus deferens: ifttir. Cauda epididymisin devam gibidir. 40-50 cm.dir. Funiculus spermaticus iinde
inguinal kanaldan geer. Karn boluunda a. v. epigastrica inf. u st-dtan, iliak damarlar nden aprazlar. En son
obturator damar ve sinirleri ve reteri nden aprazlar. Vasektomide balanan kanaldr. Vesica urinariann arkasnda
ilerleyerek vesicula seminalisten gelen kanalla birleerek ductus ejaculatoriusa alr. Burada birleme ncesi
gsterdii genileme (ampulla) spermlerin ejaku-lasyon ncesi depolanmasn salar.
6- Ductus deferens + vesicula seminalis = Ductus ejaculatorius: ifttir. 2cm uzunluktadr. Uret-rann
prostatik parasna alr.

225
AKSESUAR BEZLER:
a- Vesicula seminalis: ift. Ductus deferensin am-pullasna yakn uzanr. Alkali sekresyonu var. Su, fruktoz, C
vitamini ve prostoglandin ierir. Spermin enerji kaynadr ve hareketliliini salar. Vagi-na asiditesini ntralize etmeye
yardmc olur. Salgs ejakulatn %60-70 ini oluturur. Mesanenin arka yz ile rektum arasndadr.
b- Glandula prostatica: En byk aksesuar bezdir. Vesica urinariann altnda, rektumun nnde, di-afragma
rogenitale stnde, uretrann 1. parasnn etrafndadr. Kestane ekli ve byklnde-dir. Rektal tue ile muayene
edilen ksm facies posteriorudur. 3 lobu vardr. Lobus posterior (2), lobus lateralis (2) ve lobus medius. Prostat hiper-
trofisi en sk lobus medius kaynakldr. Prostat kanseri ise en sk lobus posteriordan kaynaklanr. Sek-resyonlar sitrik
asit ve asit fosfataz ieren st benzeri bir yapdadr (spermin)ve retra iine direk kk kanalcklarla boaltlr.
Spermin hareketliliini artrr ve vagen pH snn ntralizasyonuna yardmc olur.
Arterleri a. pudenda interna, a. vesicalis inferior ve a. rectalis mediustan gelir, yenleri plexus venosus prostaticusu
oluturarak v. dorsalis profunda pe-nisi de alarak v. iliaca internaya dklrler. Plexus venosus extraduralis ile plexus
venosus prostaticus arasndaki balantlar nedeniyle kanserleri verteb-ra metastaz yapar. Lenatik drenaj genel olarak
n.l.sacrales ve n.l.iliaci interniye arka yzde az da olsa n.l.iliaci externiye olur
c- Gll. bulbourethrales: (Covvper bezi) ifttir, bezelye byklndedir. Prostatn altnda uretrann membranz
parasnn yanlarnda spatium perine-i profundus iindedir. Bulbus penisle komudur. Kanallar uretrann spongioz
parasna almaktadrlar. Cinsel uyar ile ereksiyonda penisin kaygan-lamasn salayan mukoz saydam bir sv
salglarlar. Alkalidir retrada kalan idrar asiditesini ntralize eder.
Eiakulat: (meni) Epididymis, vesicula seminalis, gl. prostatica, gl. bulbourethrales salglaryla spermin karmdr.
2-4ml. kadardr. Sperm bu svnn %1idir. %90 sudur. Fruktoz, C vitamini, inositol, kalsiyum, inko, magnezyum,
bakr ve slfr ierir. Vcudun prostoglandin konsantrasyonu en yksek svsdr.
60 -120 milyon/ml NORMOSPERM
20 - 40milyon/ml HPOAZOSPERM
<20milyon/ml OLGOSPERM
< 1 milyon/ml AZOSPERM
PENS: Pars libera veya pars pendula (corpus penis) denen hareketli serbest ksm ve karn n duvarna bal
bulunan radix penis veya pars fixa ksm olmak zere iki para kabul edilir, idrarn mesaneden uretra araclyla dar
atlmas ve ejakulatn gene uretra araclyla dar atlmasn salar ve coitusu salayarak ejakulatn vagenin derinine
(posterior fornikse) iletilmesini mmkn klar. Erektil bir organdr ve 3 ksmdan oluur: Corpora cavernosa penis (2),
ve corpus spongiosum penis.
Corpus cavernosa: Tunica albuginea denen inelastik ba dokusu ile evrilmitir. Venz sinusoidler olarak
adlandrlan bol miktarda vaskler kavite bulundurur.
Corpus spongiosum: Corpora cavernosalarn alt arkasnda uzanr. Penis ucunda geniler. Bu ksma glans penis
(balanus) denir. Bu blge youn sinir sonlanma-lar ierdiinden nemli bir seksel uyar kaynadr.
Penisi rten deri distalde gevektir preputium denen glans rten ksma snnet derisi denir. Glansn alt ksmnda
bulunan corona en duyarl ksmdr ve burada bulunan iki ya bezine TYSON bezleri (gl. preputiales) denir. Bu bezler
preputiuma smegma ad verilen peynir benzeri bir madde salglar snnetsizlerde biriken smegma enfeksiyona (Balanit)
neden olabilir. Uretra corpus spongiosumda bulunur.
Penisin deri alt dokusunda ya dokusu yoktur.
Fascia penis spfc.:Tunica dartos
Fascia penis prof. (Buck fascias): Corpus penisi klf eklinde sarar.
Arterleri: A. pudenda interna dallarndan (a. bulbi penis, a. urethralis, a. dorsalis penis = a. helicinealar verir)
beslenir. A. helicinealar kavernz cisimlerin arka ksmlarnda yer alr.
Venleri: Yzeyel venleri vv. dorsales superficiales pe-nisde toplanarak w. saphena magnaya dklrler. Vv.
cavernosa dorudan glans penis tabanndan gelen venlerin oluturduu v. dorsalis profunda penisle birleirler. Radix
penisten gelenler plexus prostaticusa dklrler.
Lenfatikleri: Derisinin lenfas n.l.inguinales superficia-lese, glasn penisten gelenler n.l.inguinales profundi ve
n.l.iliaci extemiye dklr. Erektil dokularn (spongios ve cavernos cisimler) lenfas n.l.iliaci interniye dklr.
innervasyonu: Sensitifleri n. pudendusun n. dorsalis penis dalndan, glans penis ve bulbus penisin sensitifleri zel
sinir ularnda sonlanr.
Parasempatikleri S2 - S4 (nn. erigentes)den plexus hypogastricus inferiora katlan liflerdir. Ereksiyonu salarlar.
Sempatikleri l_ - L2 segmentlerinden gelir. Ductus ejaculatoriusu geveterek ductus deferens ve vesicula seminalis

226
kaslarnn kaslmasn salayarak eja-kulat rethraya boaltrlar. Bu srada m. bulbospon-giosus ve m.
ischiocavernosuslar da refleks olarak kaslrlar ve ejakulasyon gerekleir






227
KADI N GEN TAL ORGANLARI
OVARUM: ifttir. 4 x 3 x 0.8 cm. ebadnda 3-5 gr. arlkta fossa ovaricada yerlemitirler. A. iliaca exter-na ve
interna arasndadr, reter fossa ovaricay arkadan snrlamaktadr. verlerin nnde a. umblicalis, arkasnda
uretervea. iliaca interna bulunur. Herovaryum lig, latum uterinin arkasna mesovarium ile asldr. Me-sovarium
kenarlarda kalnlaarak ovaryumdan uterusa doru uzanr buna lig, ovarii proprium denir. Ovaryum-lar pelvis
duvarna asan baa ise Lig. suspensorium ovarii denilir. Bu ban iinde a. v. ovarica bulunur.
Arterleri abdominal aortann direkt daldr, venleri ise sada direkt vena cava inferiora solda ise v. renalis si-
nistraya dklr. Lenfatikleri paraortik lenf nodlarna drene olurlar. Otonomlar n. splanchnicus minorden gelir
(sempatikler T10 - T11, parasempatikler vagus ve erigentes kark)
Lig. teres uteri (gubernaculum artdr) hari tm ute-rus ve ver ligamentleri periton kaynakldr.


TUBA UTERNA: (Fallop kanal, salpinx) 10 cm. uzunluunda 3 mm. apndadr. Ostium uterium uterusa, ostium
abdominale karn boluuna alan deliidir. Ovaryumdan ovumu alr ve uterusa tar. Tuba uteri-nalar ovaryumlara
direk balantl deildir. Tuba ute-rina lig. latum uterinin st ksmnda yerlemitir. Drt paras vardr:
1- Infundibulum tuba uterinae (ovaryum yannda): Saakl ksmna fimbria tuba uterina denir. Bunlardan birisi
ovaryuma tutunur ve fimbria ovarica adn alr. En geni paradr.
2- Ampulla tuba uterinae (ortada zayf duvarl): Fertilizasyon burada olur. En uzun parasdr.
3- Isthmus tuba uterinae (uterusa yakn ksm) Lateraldir. 1. darlk burdadr.
4- Pars uterina (pars intramuralis). En dar ksmdr.
Tubalar tek katl silindirik titrek tyl epitelle delidir.
UTERUS: Antefleksiyon anteversiyon pozisyonundadr. Antefleksiyon as korpus uterinin cervix uteri zerine
katlanmasyla oluur 170 derecedir. Anteversiyon as ise uterusun vagina stne bklmesiyle oluur 90 derecedir.
7x4x3 cm. boyutlarnda 30-40 gr. dr. Dllenmi ovumu muhafaza eder. Embriyo geliimini tamamladnda domasn
salar, bo bir organdr. Rektumun nnde mesanenin arkasnda, vagina-nn stndedir. Ters duran armut
grnmndedir. Gebelik sresince 3-6 kat byr. Perimetrium en dtaki tunica serosa tabakasdr. Mvometrium
ortada bulunan kas tabakasdr.
Endometrium en iteki mukoza tabakasdr ve tek katl silindirik titrek tyl epitelle delidir. blmden oluur:
a- Corpus: Facies vesicalis ve facies intestinalis adl iki yz vardr. En st ksmna fundus uteri denir. Fun-dus
uterinin alt ksmna tuba uterinalar alr. Fun-dusla korpusun birleim yerine cornu uteri denir ve nne lig. teres
uteri, arkasna lig. ovarii proprium tutunur.
b- Isthmus uteri: Corpus uterinin aada daralm ksmdr.
c- Cervix: Portio vaginalis (serviksin vagina ii ksmdr), portiosupravaginalis nde mesane (aralarnda
parametrium denilen uterus etrafnda lig. latum uteri yapraklar arasnda kalan boluktaki ba dokusu vardr ve iinde
a. uterina bulunur. A. uterina serviksin 0.5-2cm yanndan geerek reteri aprazlar. Parametriumda ayrca plexus

228
uterovaginalis, lenf damarlar ve otonom ganglionlar bulunur) arkada (peritonla rtl ksm) rektumla komudur
arkada oluan kmaza excavatio recto uterina (Douglas pou) denir.
Uterusun Balar:
1- Lig, transversum cervicis: Lig. pubocervicalis ve lig. sacrouterinum ile devam eder. Serviksin yannda vaginaya
yapr. Pelvis kan damarlarn saran fib-rz dokuyla devam eder. Antefleksiyon salar. Uterusun en gl ligamentidir.
(McEnrodt ba: Kardinal ligament).
2- Lig, latum uteri: (Broad lig): En geni ama zayf badr. Mezosalpinx - mezometrium ve mezoovari-um
tarafndan (visseral periton) oluturulur, iinde a. uterina, tuba uterina, Lig. teres uteri, ovarium-lar ve reterler
bulunur.
3- Plica rectouterina fDouglas plikasl: Cervix uteri ile rektum arasndadr. Uterusun vagen iine prolabe olmasn
nler, iinde m. rectouterinus vardr.
4- Lig, teres uteri: (Rotundum veya round uterin lig.) Tubalarn altnda ve nnde uzanr. Antefleksiyon acsnn
nedenidir. Canalis inguinalisten geerek labium majustaki gevek ba dokusuna karr.
5- Dier peritoneal ligamentler (lig, vesicouterina, lig. rectovaginale, lig. sacrocervicale iinde uterusun otonomlar
var.)
6- Perine kaslar ve fasyalar (En nemlisi m. levator ani).
Arterleri: A.iliaca internann a. uterina daldr. Yukarda a. ovarica altta a. vaginalis ile anastomoz yapar.
Venleri: Arterlerini izleyerek v. iliaca internalara dklrler.
Lenfatikleri: Cervixin lenf damarlar n.l.iliaci interni ve externi, n.l.sacralese; corpus uterinin alt blmnden
gelenler n.l.iliaci externiye; st blm, verler ve tubalarn lenfas birlikte paraortik lenf nodllerine drene olur.
Sinirleri: Plexus ovaricus ve plexus hypogastricus infe-riordan gelir. Sempatikleri T12 - l^ (corpus ve tubala-rn L1
- L2den) parasempatikleri S2 - S4 (nn. erigen-tes) lerden gelir.
VAGNA: 8-10 cm derinliinde bir tptr. Mesane ve uretrann arkasnda rektum ve anusun nnde yer alr.
Vagina ile serviks arasnda oluan kmazlara for-nix denir. 1 anterior - 1 posterior - 2 lateral olmak zere 4 adet
forniks vardr. Forniks posteriora re-ceptaculum seminis ad da verilir. Spermiumlarn atlma yeridir. Dibinde
Douglas kmaz (excavatio rectouterina) bulunur iltihap vb. birikirse buradan drenaj yaplabilir. Vaginann alt
aznadaki aklna ostium vaaina denir buray rten ince zara hvmen denir. Vagen duvarlarnda bulunan enine
kvrmlar coitus ve doum esnasnda vagenin uzamasn ve esnekliini salar bunlara ruaae vaginales denir. Uretrann
vagina duvarnda yapt kabarkla ise carina urethrales vaainae denir. Mukozas ok katl yass epitelle delidir.
Vaginada salg bezi yoktur.
Arterleri: A. pudenda interna ve a. rectalis mediustan gelen aa. vaginaleslerdir.
Venleri: Plexus vaginalisi yaparak v. iliaca internaya dklrler.
Lenfatikleri: st grup n.l. iliaci externi ve interniye; orta grup n.l.iliaci interniye; alt grup n.l.inguinales su-
perficialese dklrler.
PS GENTAL ORGANLAR:
Tmne birden pudendum feminium (vulva) denir.
Mons pubis: Symphysis pubicada bulunan ya dokunun oluturduu kabarklktr. Buradaki kllara pubes denir.
Labium majus: Erkekteki skrotumun karldr. Vul-vann d snrn yapar. Kl vardr, ya, dz kas, gzeli doku,
ya bezleri ve reseptrler bulundurur. Pigment ierir.
Jinekolojik perineum: Commissura labiorum posterior ile anus arasdr. 2.5-3 cm.dir.
Labium minus: Erkekte penis derisi muadilidir. Ya bezleri, kan damarlar bulunur, klszdr. Reseptrleri vardr.
Clitoris: Erektildir. Erkekte corpus cavernosumun zellikle glans penisin benzeridir..
Vestibulum vaginae: Labium minuslar arasndaki boluktur. ok sayda gll. vestibulares minores vardr, kanallar
uretral, vaginal klarn arasna, vestibulu-mun nne alr.
Bulbus vestibuli: Erektildir. Corpus spongiosumun zdeidir. Ostium vaginann iki yannda yer alr. Gl.
vestibularis majr (Bartholin bezi): Erkekteki gl. bulbourethralis zdeidir. Bulbus vestibulinin arkasndadr.
Kanal hymen ile labium minus aras olua alr.

229








Duyu Organlar ve Endokrin Sistem
Organlar










230
ORGANUM VISUS (GZ)
Organum visus (gz): Bulbus oculi ve yardmc oluumlar olarak iki blmde incelenir.
A- Bulbus oculi: Orbitaya yerlemitir. 3 tabakas vardr. Dtan ie doru:
1- Tunica fibrosa
a. Sclera: Gz ak
b. Cornea: nde effaf, dbkey tabaka. I en fazla kran tabakadr.
2- Tunica vasculosa
a. Choroidea: Damarlar barndran esas tabakadr
b. Corpus ciliare: Mm. ciliares akomadasyondan (uyum) sorumludurlar. Kasldklarnda lensin krcln artrarak
yakna uyumu salarlar.
c. iri; Gze rengini veren tabakadr. M. sphincter pupilla (k iddeti fazlayken gz bebeini (pupilla)daraltan
(myozis) kastr, m. dilatator pupilla: Ik iddeti azken pupillay genileterek (midriazis) karanla uyumu salar.
d. Lens: Mercektir. I krar
3- Tunica nervosa: Retina ii humor akz denilen sv ile doludur. Bu sv lensi arkadan destekler ve az da
olsa krar. Ia duyarl hcreler sayesinde k duyumunu n. opticusa (Bkz. kafa iftleri) aktaran tabakadr.
Axis bulbi externus: Bulbus oculinin arkada en kntl noktasyla (polus anterior), nde en kntl noktas
(polus anterior)n dtan birletiren hattr.



Axis bulbi internus: Polus anterior ile polus poste-rioru iten birletiren hattr.
Axis opticus: Polus anteriordan balayarak lensin arkada en kabark noktasndan geerek fovea cen-tralisde

231
sonlanan hattr. Bu hattn orta noktasndan ekilen dikmeye ise equator ad verilir.
Camera anterior bulbi: Kornea ile iris aras boluktur.
Camera posterior bulbi: iris ile lens arasnda dar aralktr. Her iki camareda humor aquosus bulunur.
B- Yardmc oluumlar:
1- Konjunktiva: Sklerann grnen ksmyla gz kapaklarnn arka yzn der. Korneada yoktur.
2- Tarsus: Gz kapaklarnn iskeletini olutururlar (su-perior ve inferior)
3- Gll. tarsales: Gz kapaklarnn iyznde bulunan stte daha fazla sayda olan gz kayganlatran ve gz
yann gz zerinde akmasn rahatlatan ve gzn kapaklara srtnmesini engelleyen bir salglar vardr.
4- Apparatus lacrimalis:
Gll. lacrimales gz ya salglar. Orbitann st d kenarnda bulunur. Salgs ductus lacrimalisler ile kon-
junktivaya oradan da gz ykayarak orbita i alt kesindeki lacus lacrimalisde bulunan punctum
lacrimalelerden canaliculus lacrimalisle geer ve saccus lacrimaliste toplanr. Bu kese de ductus na-
solacrimalis ile burun boluunun alt ksmna (mea-tus nasi inferior) alr.
5- Gz kaslar: Gz krelerinin hareketlerinden sorumludurlar.
Bu kaslardan m. obliquus superioru nervus troch-learis (N. IV); m. rectus lateralisi nervus abducens (N.VI)
dierlerini ise n. oculomotorius (N. III) inner-ve eder...




232


Gzn krc ortamlar (nden arkaya):
1. Kornea: Kan ve lenf damar yoktur. En krc blmdr. Humor aquosusdan beslenir. N. ophthal-micus duysunu
alr. nden arkaya tabakalar:
Epithelium anterius: Zengin sinir ular vardr.
Lamina limitans anterior (Bovvman): Kollo-jen liflerden oluur.
Substantia propria: Kollajen liflerden oluur. Yallarda ya dokusu halka oluur (arcus senilis cornea).
Lamina limitans posterior (descement): elastik liflerden oluur.
Epithelium posterius: Korneann arka yzn deyen tek katl yass hcrelerdir.

2. Humor aquosus: Arka kamarada proc. ciliaresler-den salnr, pupilladan n kamaraya geer, iridokor-neal
ada bulunan Schlemm kanallarndan emilerek vv. ophthalmicaelere geer.
3. Lens
4. Corpus vitreum

233




























234
ORGANUM VESTIBUL OCOCHLEARE (KULAK)



A- Auris externa (d kulak): Ses dalgalarn toplayarak kulak zarna iletir
1- Auricula (kulak kepesi): Fibroelastik kkrdaktr. Kulak kepesinin duyusunu n. auricularis magnus, n.
occipitalis minr, n. vagusun ramus auricularisi, n.auriculotemporalis ve n. facialis lifleri alr.
2- Meatus acusticus externus (ds kulak): Tempo-ral kemiktedir. 1/3 d ksm kkrdak, 2/3 i ksm kemiktir.
Kkrdak parann derisinde bulunan gll. ceruminosaeler cerumen isimli salgy yaparlar. N.auriculotemporalis n ve st
ksmlarn, n. vagusun ramus auricularisi ve n. facialis lifleri arka ve alt ksmlarn innerve eder.
3- Membrana tvmpani (kulak zar): Cavum tympaniyi meatus acusticus externusdan ayrr. st ksmnda yer
alan kk ve gevek gen blme pars flaccida (Shrapnell zar), geriye kalan gergin ksma ise pars tensa denir.
Malleus kemiinin manubri-umu membrana tympaninin i yzne yapr. Zarn i yz konvekstir ve en d bkey
olan ksmna umbo membranes tympani denir. Klinik muayenesinde d yzn alt-nnde grlen gen parlakla
trigonum lucis (Politzer geni) denir. st yarm damardan zengindir ve i yzde arka st parasnn kulak
kemikikleri ve chorda tympani ile komuluu vardr bu nedenle giriimler alt arka parasndan yaplmaldr.
Kulak zarnn d yz n. auriculotem-poralis ve n. vagusun r. auricularisinden; i yz ise n. tympanicus (C.N.IX)
tarafndan innerve edilir.
B- Auris media (cavum tympani = orta kulak): En kk blmdr. Ses dalgalarn alan kulak zar kemikler
vastasyla bu dalgalar i kulaa iletir, ii tu-ba auditiva yoluyla nazofarinksten gelen havayla doludur.
1- Paries membranaceus (d van duvar): Membrana tympani (kulak zar) yapar ve chorda tympani bulunur.
2- Paries labyrinthicus (i van duvar): Fenestra ovale (vestibuli): basis stapedis ile kapatlmtr; fe-nestre
rotundum (cochlea): membrana tympani secundaria ile kapatlmtr ve promontorium, bulunur. N.IXun n.tympanicus
ve n.petrosus minr superficialis dallar ve plexus tympanicus bu duvarda promontorium zerinden geer. Promontori-
umun n st ksmndan m. tensor tympaninin tendonu geer (semicanalis musculi tensor tympani). Ayrca
prominentia canalis facialis ve promi-nentia canalis semisircularis lateralis tuba auditiva bulunur.
1- Paries tegmentalis (st duvar): Temen tvmpani (temporal kemikte) yapar.
2- Paries caroticus (n duvar): Bu duvarn alt varm-n canalis caroticusun arka duvar yapar, st yarmna
semicanalis tuba auditiva ve semicanalis muscli tensori tympani alr ikisine birden canalis musculo-tubarius denir..
1- 3- Paries mastoideus (arka duvar): Cellulae masto-idealarn yer ald temporal kemiin mastoid paras
yapar. Aditus ad antrum bulunur. Canalis fa-cialisin kabarts prominentia canalis facialis vardr ve bunun st ve
arkasnda prominentia canalis se-misircularis lateralis yer alr. Eminentia pyramidalis denen kntda m. stapedius
bulunur.
4- Paries jugularis (alt duvar): Orta kula fossa ju-gularisten ayrr. Prominentia styloidea ve nervus
tympanicusun (N. IXun dal) getii kk bir delik vardr ve duvar iinde cellulae mastoidealar bulunur.

235
Kulak kemikleri: malleus (eki), incus (rs) ve stapes (zengi). Art. incudomalleolaris caput mallei ile corpus
incudis arasnda sellar tipte; art. incudostapedius in-cusun proc. lenticularisi ile caput stapedis arasnda sfe-roid tipte
eklemlerdir. Ayrca Syndesmosis tympanostdi-a basis stapes ile fenestra ovale ile arasnda bir ba dokusu ile
sindesmoz tipte eklem oluur. C- Auris interna (i kulak): O Labvrinthus osseus:
Vestibulum: Arka duvarnda canales semisur-cularese ait delikler, n duvarnda cochleanm scala vestibulisi
ile birleen oval bir delik vardr. Utriculus ve sacculuslar buradadr.
Canales semisirculares (varmdaire kanallar): Vestibulumun arka st duvarnda yer alan kanaldr,
(canalis semisircularis anterior - poste-rior ve lateralis). Balanglarnda ki kabark ksm ampulla adn alr.
Postr duyumuyla ilgilidirler.
Cochlea (salyangoz cisimcik): Labirentin n ksmn yapar. Vestibulumun nndedir. Orta eksenine modiolus
bu eksen etrafnda 2,5 tur atan cochlea tabndan tepesine uzanan kemik kanala da canalis spiralis cochlea denir.
Kanaln delii vardr: 1-fenestra cochlea (cavum tympaniye alr, membrana tympani secunda-ria ile kapatlmtr);
2- fenestra vestibuli (basis stapedis yerlemitir); 3- canaliculus cochleae (ductus perilymphaticusu ierir).
Modiolustan canalis spiralis cochleaya uzanan ince kemik yapya lamina spiralis oseea denir ve kanal iki blme
ayrr. st blm scala vestibuli, alt blm ise scala tympani adn alr, Cochleanm st ksmnda lamina spiralis
osseann erken sonlan-mas nedeniyle kalan akla helicotrema denir ve bu yap scala media ile scala vestibuliyi
birletirir. 2- Labvrinthus membranaceus: Endolenfa ile doludur, iki ayr blmdr.
a- Labvrinthus vestibularis: Utriculus. sacculus ve ductus semisirculares yerlemitir. Denge ile ilgilidirler.
b- Labvrinthus cochlearis: Ductus cochlearis (scala media) yerlemitir, iitme ile ilgilidirler. Kesitlerde gen
eklindedir. Tavann membrana vestibularis, tabann lamina basilaris ve lamina spiralis osseann d paras yapar.
Basillar mem-brann stnde corti organ ad verilen iitme reseptrleri yer alr


236






237
Nervus vestibulocochlearis: iitme ve denge ile ilgili uyarlar beyne ileten sinirdir. Bkz. Kafa iftleri.
NASUS (BURUN): Bkz. solunum sistemi ve kafa iftleri.
ORGANUM GUSTATORIUM (DL): Bkz. sindirim sistemi ve kafa iftleri (NVII-IX-X-XII). CUTIS (DER):
Dokunma duyusunu alan insan bedeninin en byk organdr 1-2 metrekare alan kaplar. 3 tabakaldr:
1- Epidermis: Damar bulundurmaz. En d ve en sert tabakadr.
2- Dermi (gerek deri: Cutis vera): Canl ve elastiktir kalnl blgesel farkllklar gsterir. El ayas ve ayak
tabannda kaln, gz kapa, yz ve genital blgelerde incedir. Deri zerinde bulunan kllarn kkleri ve bunlara ait
kaslar ve youn damar sinir alar ierir. Ayrca dokunma duyusuyla ilgili reseptrler de bu tabakadadr. Gll. sebaceae
(holokrin kk ya bezleri), gll. sudoriferae (ekrin ve apokrin tipli ter bezleri) bu tabakada yer alrlar.
3- Subcutis: Fascia superficialis olarak da anlr. Tm vcutta bulunur. Bol ya dokusu ierir (kiloya bal
olarak miktar fakirlik gsterir)

















238
ENDOKRN SSTEM VE ENDOKRN ORGANLAR


Glandula hypophysialis (Hipofiz bezi): Os spheno-idalenin corpusu zerinde fossa hypophysialiste bulunur.
Adenohipofiz (faringeal arkustan geliir) ve nro-hipofiz (diensefalondan geliir) olarak iki ksmdan oluur. Hormonlar
dzenleyen salnmlarn azaltan (inhi-biting) veya artran (releasing) faktrler salglar. Tm endokrin sistemi dzenler!
Glandula pinealis (Epifiz bezi): Isda gre gonadlar aktive veya inhibe eden melatonin hormonu salglar.
Karanlkta melatonin salgs artar gonadlar (erkekte testisler kadnda verler) inhibe eder. Aydnlkta melatonin salgs
azalr gonadlar aktive eder. Melatonin ayrca basillerin a hassasiyetini artrarak karanla uyumu salar ve byme
hormonunu da aktive eder.
Gl, thyroidea: Boynun n tarafndadr. iki lobludur. metabolizmay dzenler. Bymesi durumunda guatr hastal
ortaya kar. Fazla almas metabolizma hzn artrrken yava yada az almas (hipotiroidi) metabolizma hzn
yavalatr. A. thyroidea superior (carotis externadan) ve a. thyroidea inferior (subclaviann truncus
thyrocervicalisinden) tarafndan beslenir. Ven-leri: vena thyroidea ima: vena brachiocephalica sinis-traya dierleri ise
vena jugularis intemaya dklr.
Gl. parathvroidea: Tiroid bezini altnda sal sollu ikier den 4 adet bezdirler. Parathormon salglar ve bu hormon
sayesinde, kemiklerden Ca++ salnm gerekleerek kan kalsiyum dzeyi ykseltilir.
Thvmus: Hcresel baklktan sorumlu T lenfositlerinin balca geliim yeridir. Puberteden sonra atrofiye urar.
Mediastinum superiustadr (ocuklarda medias-tinum anteriusa kadar iner)
Gll. suprarenales: Srrenal bezler. Korteks ve medul-la olarak iki ksmdr. Korteks ksm yaam iin art olan
mineral kortikoid, glukokortikoid ve androjen hormonlarnn salglanmasn salar ve hipofizden salnan ACTH
(adrenokortikotrop hormon) ile kontrol edilir. Medulla blmnden adrenalin ve noraadrenalin retilir. Enbyk
sempatik gangliondur nk presinaptik (kolinerjik) sempatik liflerle innerve edilir ve tm gang-lionlar gibi nral
krestten geliir. Heyecan stres ve orgazm gibi durumlarda salnan adrenalin genel sempatik dejarja neden olur.
Gl. mammaria (Meme bezi): Mamma feminina (kadn memesi) toraksta fasica superficialis iinde yer alr. Byk
blm ya dokusudur. Gs kaslarndan pek-toral fasya ile ayrlmtr. st d paras fossa axillarise doru, m.
pectoralis majorun alt kenarnda uzanr ve processus axillaris (lateralis) adn alr. Meme ucuna pa-pilla mammaria
denir. 15-20 adet ductus lactiferi buraya kk deliklerle alr. Papilla mammariann tabannda doum yapmamlarda
gl pembesi, doum yapanlarda kahverengi pigmente renkli alana areola mammae denir. Burada gl. areolares
(Montgomery bezleri) isimli ya bezleri vardr. Bez dokusu loplar, loplar balayan fibrz bantlar ve loplar aras ya
dokusundan oluur. Fibrz bantlarn fasyal uzantlar deriye ve papilla mammaeya da yapr. Bu demetler st ksmda
iyi gelimitir meme bezini deriye asarlar ve ligg. suspen-soria mammaria (Cooper balar) adn alrlar. Ductus
lactiferiler areolaya doru ilerlerken geniler ve sins lactiferileri olutururlar bunlarda st depolanr.

239

Arterleri a. thoracica internadan (rami mam-marii medialis), a. thoracica lateralisten (rami mammarii lateralis) ve
a. intercostalis posteri-orlardan (rami mammarii lateralis) gelen dallardr. Venleri de ayndr. Lenfatikleri %60-70 n.l.
axillarese (temel parankimal drenaj) kalan ise n.l.sternales, n.l.intercostales posteriores ve karn duvar lenf nodlanna
drene olurlar (temel kutanz drenaj). Ayrca infaclovikular ve parasternal lenf bana drene olur. Parasternal lenf
damarlar meme Cada kar tarafa metastaz yoludur.
Gonadlar: Erkekte testisler ve kadnda verler salgladklar hormonlarla seksel fonksiyonlar dzenlerler. Testisler
erkekte hem testosteron salglarlar hem de sperm yapmn gerekletirirler. Kadnda verler stro-jen ve progesteron
salglarlar ve ovum yaparlar. Hipo-fiz, epifiz ve srrenal bezler gonadlar kontrol eden hormonlar salglarlar.



240





241