Yrcl. Q()~. Dr.

tvle.hmet Kaplan HOCQ'mfza

muhcibbetlerimle .
13. +I. 1999

MALZEME

Teori
ve
Pratik

ERDOGAN KAYlRAN
Metalurji Muhendisi
 ONSOZ
Malzeme, Oniversitelerimizin Metalurji ve Malzeme, Makina, Elek-
© Bu kitabm butLln yaY111 haldan, Yazanna aittir. trik, in:;;aat, Kimya ba:;;ta olmak uzere, bire;;ok Bi:iILlmlerinde okutulan
Yazarm yazlh izni olmadan, klsmen veya tamamen, herhangi bir :;;ekilde temel derslerdendir. Meslek Yuksek Okullan Telmik Programlar Bi:ilum-
baslhp, c;;ogaltIlamaz. lerinin Di:ikum, Makina imalat, Makina Baklm, Makina - Resim - Konst-
riiksiyon, Tanm Makinalan, Otomotiv ba:;;ta olmak uzere bire;;ok Prog-
ramlannda okutulan meslek derslerindendir. Malzeme Teknolojisinin
Bilim ve Muhendislik olarak sllllrlanllln c;;ok geni:;;lemesi ve ba:;;ta Mate-
matik, Fizik, Kimya gibi temel bilimleri daima kullanmaSI, bu teknoloji
ile yeni kar:;;lla:;;an ve talll:;;an i:igrencileri biraz zorlamaktadlr.
Malzeme, e:;;yanm menfaatlerini anlatan bir fendir. E:;;ya, yeryu-
zLlnde insan'm istifadesine sunulmu:;; her :;;eydir. ButUn Teknik eleman-
Jar, bulabilecekleri malzeme ile c;;ok yakmdan ilgilenirler. Yapllacak bir
Ki:ipru, bir Hesap Makinasl, bir Uzay AracI, bir NLlkleer EJektrik Santra-
h, bir Otomobil, bir Trakti:ir olsun; Teknik Eleman, kullanmaYI dLl:;;Lln-
dLlgu malzemenin i:izellik ve karakteristikleri hususunda, derin bir bilgi-
ye (+ TecrLlbe) sahip olmak mecburiyetindedir. Yalruz ~elik tur ve c;;e:;;it-
leri, 2000 kadardlr. Bir Otomobil imalinde belli bir parc;;a ic;;in Malzeme
Sec;;imi, hangi esasa gi:ire yapllacaktlr?
Bir Teknik Elemallln, mevcut binJerce malzemenin i:izelliklerini
Baskl: Nuro) Malbar>Cllik va Ambalaj San. A.$. Tel: (O.312) 267 19 '15 Falls: {0.312} 26719 50 tamamen bilmesi ve geli:;;meleri tamamlyla izlemesi imkanSlZ oldugun-
dan, bLitun malzeme i:izelliklerini olu:;;turan ve etkileyen prensipleri iyi
anJamasl gerekir. KIsa zaman dilimlerinde yeni malzeme ve i:;;lemlerin,
uygulama alanma konulmasl sebebiyle, kullallllan malzeme c;;e:;;itlerini
tek tek incelemek yerine, malzeme i:izelliklerini olu:;;turan fakti:ir, sebep
ve bagmtIlann, genel olarak incelenmesi, i:igretim metodu olarak tercih
edilmektedir. Bundan dolayl, Malzeme Bilimi, Malzeme YapIsml ve Kul-
lanma :;;artlannda Malzeme i:izelliklerinin nasll etkilendigini inceler.
20. YUzyl1 DLlnya sava:;;lan sonraSl, Uzay Arac;;lan yaplmma kadar
ihtiyac;;lar neticesinde, Malzemede c;;ok suratli bir geli:;;me hlzma girilmi:;;-
tiro Bu geli:;;meler, Egitim sahasmda da takib edilebilmelidir. Bizdeki
Egitimde ise, i:igrencilerin bLlyiik bir klsmmm, yabancI dillerde yazllml:;;
kaynaklan takib edemedikJeri aC;;lktIr. Bundan dolayl, Malzeme alanmda
yazllacak Turkc;;e eserlerin, istifade saglayacagl muhakkaktIr.
Kitapda, TahribatII Muayene konusu, oldukc;;a bol i:irneklerle anla-
tllmaya c;;ah:;;llml:;;tlr. Teorik bilgiler ve Pratik Testier, mumkun mertebe
kayna:;;tmlmaya gayret edilmi:;;tir. Son Konu olarak, hakiki imtihan
:;;artlannda, :;;imdiye kadar yapllml:;; olan testier konulmu:;;tur. Testier,
okuyucunun kendisini denetlemesi ic;;in, i:ince cevapSlZ ve c;;i:izumsuz
olarak verilmi:;;; daha sonra ayn bir yerde Cevaplan ve bir klsmmm ~i:i­
zumleri verilmi:;;tir. Meydana gelmi:;; hatalar ve yanh:;;hklar, memnuni-
yetle duzeltilecektir. Kitabm, Ogrencilere ve EndLlstride c;;ah:;;an Teknik
Kitap isteme Adresi : Elemanlara faydah olmas1111 temenni eder, c;;ah:;;malarmda ba:;;anlannm
Erdogan Kaylran devamh olmasml dilerim.
Tel. (0) - (326) 6188028 iskenderun/HATAY
4475777
Erdogan Kaylran
iskenderun, EylUl 1999
 iciNDEKiLER _ Knoop Sertligi 53
_ Dinamik Sertlik Testleri 53
KONU: 1 1rAHRiIlA1rLI MUAYENELER _ Eseway Dinamik Sertlik Test Cihazl 54
(A) MUHENDi~LiF. MALZEMELERiNiN MEKANiK OZELLiKLERi .. 1 Baurnann Cekici 54
Mukavemet 2 _ Poldi Aleti
> 54
_ $ekil Degif?tirme 2 _ Shore Slderoskop 54
_ Elastik $ekil Degif?tirme 2 _ Gef?itli Sertlik Testleri Araslnda Bagll1trlar 56
_ Elastik Modl:lli1n, Slcaklrga Baglrlrgl 4 _ Sade Karbonlu ve DL1f?L1k Alaf?lmlr Gelilder i<;in
_ Poisson Oram (v) 4 Yaklaf?lk Sertlik Gevirme Tablosu 56
_ Hacim ModiUu (Slkrf?trrma ModiU(1) (K) 6 Darbeli Vumla Sertlik Testi 57
Cizik Sertlik Testleri 57
_ I(ayma ModUli1 (G)
_ Plastik $ekil Degif?tirme
6
10 = Ege Testi 58
Si1neklik 10 _ MOH Sertligi 58
_ Gerilim - $ekil Degif?tirme (0' - E) Bagll1tI!an 10 _ Sertlik Degerlerini Etkileyen Faktorler 59
_ Akma Noktasl Belirli Olmayan Sunek _ Gef?itli Sertlik Skala ve
Malzemede, Akma Slmn'nll1 Bulunmasl 12 Malzeme Sertliklerinin Karf?llaf?trnlmasl 60
_ Numunelerin ilk ve Son Olc;;iileri 13 (C) (;EN1riK DARIlE 1rE~1rLERi ()~
_ Sunek Ala§lmlann Gekme Safhalan 13 _ DL1f?me A<;ISI (a) ve Yukselme A<;ISI (~) yardlml ile
_ Demir Alaf?lmlannda 0' - E Egrileri 14 Klrma if?i'nin Hesaplanmasl 63
Tolduk 15 _ Gentik Darbe Test Gef?itleri 64
_ Plastik Deformasyonda Bagmtllar 15 _ Izod Gentik Darbe Testi 64
_ Hakiki Gerilim - Hakiki Birim Uzama Egrileri 16 _ Charpy Gentik Darbe Testi 64
_ Mukavemet Bilimleri 17 _ Darbe Yuklemesi 65
Plastiklik 19 _ A. Vurma Enerjisinin, Slcaklrkla Degif?mesi 66
_ Gekrne Testi Numuneleli 20 _ SL1neklikten Krnlganlrga Ge<;if? 67
_ Gekme Test Numunesi i1zerindeki Oranlar 20 _ Kompozisyon'un Gentik Darbe Tokluguna ve
_ Rezilyans 27 Gecis Slcaklrgll1a tesiri 68
_ Test Parc;;alannm 01<;i1 Uzunlugu 33 _ Tane Ol<;usu'nun (Tane Boyu'nun) Gentik Darbe
_ Makina if?lenebilirligi (Machinability) 34 Tokluguna ve Gec;;if? Slcaklrgll1a tesiri 69
_ Otomat Geligi 34 _ Mikroyaplnll1, Gentik Darbe Tokluguna ve
_ lsI! if?lemlerin ve Soguk Galrf?mamn, Gec;;if? Slcaklrglna tesiri 70
0' - E Egrilerine Etkileri 34 Krnlma Kesitleri 71
_ Cihazlar 71
_ Polimerlerde tipik 0' - E Egrileri 37
(D) EGME ve KA1rLAMA 1rE~1rLERi 7~
_ Gekme Testinde, Neticeleri Etkileyen Faktorler 37
_ Test Cihazlan 39 (El ERICH~EN ve DERiN (;EKME 1rE~1rLERi 75
_ Erichsen Gokertme Testi 76
(Bl ~ER1rLiK VE 1rE~1rLERi 41
_ Sertlik 42 _ Erichsen Egrileri 76
_ Derin Gekme Testi (Kap Gek.l11e Testil 77
_ Statik Sertlik Testleri 42
_ izotrop ve Anizotrop Malzeme 78
_ Sertligin, iz Yuzeyi ile Tesbiti .43
_ Brinell Testi 43 KONU : ~ ME1rALLERiN KRi~1rAL YAPI~I 80
_ Vickers Sertlik Testi 46 Bir Atomun Kesiti 81
_ BiIim Kafesler (Hucreler) 81
_ Vickers Sertlik Formuluni1n Bulunmasl 46
_ Vickers Sertlikde Yukler 47 _ Birim I<:afeslerin Bilardo topu Modelleri 82
_ Rockwell Sertlik Testleri 48 Metallere Ornekler 82
_ Rockwell A 48 KL1bik Bilim Kafeslerin Hakiki Modelleri 82
_ Rockwell B 48 _ Birim Kafeslerdeki Atom SaYllan 83
_ Rockwell C 48 _ Birim Kafesin kenar uzunluklan (Kafes sabiti) ile
Atom Yanc;;apl (r) araslndaki bagmtllar 83
_ Rockwell Superficial Test 51
_ Sertlik Degerlerinin Karf?llaf?trnlmasl 52
(iii)
(ii)
 _ Atomik Paketlenme Fakti:iri.i 84 Alaslm Elemanlarmlll Etkileri 132
_ Hekzagonal Slk1 Paket (HSP) birim kafesi
_ Polimorftzm ve Allotropi
84
85
= Ala~lm Elemanlannlll Etkileri (Ozet) . 135
_ <;;:eliklerin :;)ekillendirilmesi 135
_ Demirin Allotropisi 85 _ ingot'dan Bitirilmii',? <;;:elige 136
_ Metallerin :;)ekil Degii',?tirebilirlik _ Cevherden Pik'e, Pik'den Bitirilmii',? <;;:elige Kadar
(Deforrnasyon) dereceleri 86 <;;:elik Bitirrne Prosesinin Akli',? Diyagraml 137
- Oda Slcakhgmda bazl metallerin Kristal Kafes turleri.. 86 _ Cihazlar 138
_ Metallerin Suneklik Dereceleri 86 KONU : 6 DOKME DEMiRLER 140
_ Teorik Yogunluk Eslik Elemanlanmn Di:ikme Demirdeki Etkileri 141
( = Birim Kafesin Kiitlesi/ Birim Kafesin Hacmi) 87 -_ Do:'kme D emlrlll .. Ka t 1Iai',?masl . 141
_ Kutle ve Atom Yuzdelerinin birbirlerine <;evrilmesi 87 _ Di:ikme Demirlerin Genel Uygulamalan 145
KONU: 3 SAF BiR METALiN KRisTALLESMESi 89 _ Di:ikme Demirin, <;;:elige Gi:ire Bai',?hca Avantajlarl 146
- Tanelerin Olui',?ma Mekanizmasl : 92 Cesitli Di:ikme Demirlerin Ana HattI 146
_ Tanelerin Meydana Gelmesi 93 = I<:uilamhi',?lar 146
_ Kahp Yuzeyinde Katllai',?ma 94 _ Di:ikme Demirlerde <;;:ei',?itli Slcakhklarda Meydana
_ Bir ingotun Kesit Bi:ilgeleri 96 Gelen Fazlarlll ve Mikroyapllann Ozeti 148
KONU : 4 DENGE DiYAGRAMLARI 97 _ <;;:ei',?itli Di:ikme Demirlerin Optik
Tammlar 98 Mikroskop Gi:iruni'li',?leri 149
_ Katl Eriyikler 98 Lamel Grafitli Di:ikme Demirler 150
_ KatI Eriyik Denge Diyagraml 99 _ Kararh Demir - Karbon (Fe - C) Sistemi 151
_ KatI Eriyik Alai',?lmlannda Ozelliklerin Degii',?imi 102 _ Demir - Karbon - Silisyum Alai',?lmlmn KatIlai',?maSl 151
_ Dokulu (Dolgulu) Katl Eriyik Yapllan 103 _ Kompozisyon 151
_ Faz Kurah (Terazi Kurah) 104 Graftt Lamelleri 154
_ Otektik Tipi Alai',?lmlar 104 _ Alai',?lm Elemanlan 154
_ Otektik Tipi Alai',?lmlarda, Ozelliklerin Degii',?imi 109 Gri Di:ikme Demirlerin Sllllflandmimasl 161
_ KlSmi Eriyebilirlik Denge Diyagraml 110 _ Gri Di:ikme Demirlerin MuhendislikOzellikleri 161
_ Katl Halde Eriyebilirligin Degii',?mesi ve _ (Gri Di:ikme Demirlerde) Diger Ozellikler 161
<;;:i:ikeltme Sertlei',?tirmesi 110 _ Gli Di:ikme Demirlerin ISll ii',?lemleri 162
_ Pb - Sn (Lehimler) Denge Diyagraml III _ Beyaz ve Benekli Di:ikme Demirler 165
KONU : 5 DEMiR VE (::ELiK 114 Di:ikme Demirlerin Kmlma Gi:irunui',?leri 166
_ Demir ve <;;:elik ... .... ....... .... .. .. .. .. 115 Benekli Di:ikme Demirler 166
_ Saf Demirin Bazl Ozellikleri 115 _ <;;:il Di:ikum 167
_ Saf Demirin Atmosfer Baslllclllda _ Di:ivulebilir (Temper) Di:ikme Demirler 169
:;)ematik SOgIlma Egrisi 115 _ Siyah Temper Di:ilune Demir 170
Yiiksek Fmn 116 _ Perlitik Temper Di:ilune Demir 173
_ Di:ivme Demir (Wrought Iron) 116 _ Alai',?lm Elemanlan .. .. .. .. .. ... .. .. ... .. .. .. .. .. ... .. .. 174
- Demir - Sementit Denge Diyagramllldaki Terimler 117 _ Temper Di:ikme Demirlerin ii',?aretleri 174
- Ferrit, Sementit 117 _ l{uresel Grafitli (Sfero) Di:ikme Demir .. 176
_ Ostenit. Perlit 118 _ Kuresel Grafitli D. Demirlerin ISll ii',?lemleri 180
Ledeburit 119 _ Kiiresel Grafitli D. Demirlerin ii',?aretleri 181
_ <;;:eliklerin Yapllarl 119 - Cesitli Di:ikme Demirlerin Birlestirme
~ ~ ~

- Demir - Sementit Denge Diyagramllllll <;;:elikler Bi:ilumiLl21 Metodlanmn Kari',?llai',?tmlmasl 181

_ <?'tektoid Oncesi Bir <;;:eligin Denge SOgIltulmasl 122 _ Alai?lmh Dtikme Demirler 182
_ Otektoid Sonrasl Bir <;;:eligin Denge Sogutulmasl 125 _ Cihazlar 183
_ Di:ikme Demirlerin Denge Diyagraml 126 _ Dokiim Ati:ilyesi Cihazlarma Omekler 184
_ Otektik Oncesi Bir Di:ikme Demirin Denge Sogutulmas1.127 Kum Laboratuvan Cihazlanna Ornekler 189
_ Sade Karbonlu <;;:elikler 131 Hassas Di:ikum Laboratuvar Cihazlanna Ornekler 192
_ Alai',?lmh <;;:elik '" .. ... ... ... .. .. .. ... .. .. ... .. ... .. .. ... .. ... .. .. . 131
- Sade Karbonlu <;;:eliklerin Slmrlanmalan 131
_ <;;:eligin Alai',?lmlanma Ama<;lan 131 (v)
(iv)
KONU : 7 TESTLER 194
Test: 1 195
Test: 2 197
Test: 3 > •••••••••••••••••••• 200
Test: 4 202
Test: 5 205

1
Test: 6 207
Test: 7 210
Test: 8 Tahribath ve Tahribatslz Muayeneler 213
Test: 9 217
Test: 10 220
Test: 11 .. .. .. .. 223
Test: 12 225
Test: 13 226
Test: 14 D6kme Demirler ve D6kme <;elikler 229
Test: 15 D6kme Demirler 231
Test: 16 233
Test: 17 D6kme Demirler 236
KONU : 8 TESTLERiN CEVAPLARI 238
_ Test: 1 Cevap 239
_ Test: 2 Cevap 241
_ Test: 3 Cevap 244
_ Test: 4 Cevap 246
_ Test: 5 Cevap 249
_ Test: 6 Cevap 251
_ Test: 7 Cevap 254
_ Test: 8 Cevap 257
_ Test: 9 Cevap 261
_ Test: 10 Cevap 264
_ Test: 11 Cevap 267
_ Test: 12 Cevap 269
_ Test: 13 Cevap 271
_ Test: 14 Cevap 274
_ Test: 15 Cevap 276 CII

_ Test: 16 Cevap
_ Test: 17 Cevap
EHLER
278
281
284
TAHRIBATLI
_ Ek : 1 Elementlerin Periyodik Tablosu 285
_ Ek : 2 Geometrik Kristallografi
_ Uzay Kafesi
Kristal Sistemleri
287
288
288
MUAYE ELER
_ Bravais (Breyve) Birim HLicreleri 289
_ Kristallografik Diizlemler 290
_ Kristallografik Dogrultular 292
_ Ek : 3 Elementlerin Sec;ilmi'i Fiziksel Ozellikleri 294
_ Ek : 4 Ek Faz Diyagramlan 301
_ Ag - Cu , Pb - Sb 302
AI - Si 303
indeks 304
(vi)
 MUHENDisLiK
MALZEMELERiNiN
•
I
o EL iK E i

(1)
 (1) Mill{AVEMET bw: beelik: &n: bAl = 1 : 2 : 3,5 : 6 . Yani: Tungsten kiri~, 1 birim difleksi-
Gerilim veya Dayamm da denir. ingilizce Stress veya Strength kelimeleri yona (sapmaya) ugrarsa; c;elik kiri~, 2 birim; Titanyum kiri~, 3.5 birim;
ile ifade edilir. Yuzey birimine (birim ylizeye) etki eden mekanik kuvvet ve Alumin m kiri~, 6 birim difleksiyon'a u -rayaeaktlr.
olarak tarif edilir. Basmea benzemektedir. Gerilim; Kuvvet'in, uygulan-
dlgl Alan'a bolunmesiyle hesaplarnr. p (E;lekil. 2)
Misal: 1 Hangi par«;:a uzerindeki Gelilim, daha yiiksektir?
(a) 8 Ton'luk bir ylik ta:;ayan 2 *3 em kesitinde bir Aluminyum «;:ubuk.
(b) 4900 Kg ylik ta~lyan 1.28 em «;:apmdaki bir «;:elik «;:ubuk. B
(a) a = F / A = 8000 Kgr/(20 *30 mm2 ) = 13.3 I\:gr/mm2 . PL3
(b) a = F/A = 4900 I):gr/[ (rr/4) * 12.8 2 ] = 38 Kgr/mm2. ------L-----··F'). () = Yma.x = - - -
(2) SEKiL DEGiSTiRME 3EI
Malzemenin deformasyonudur. iki tarzdan birisiyle ifade edilir. p !!
(i) birim uzunluk ba~ma deformasyon (uzama veya krsalma ) (E)
(ii) Esas uzunlugun % si olarak, deformasyon miktan.
Misal:2 Bir baklr «;:ubuk uzerinde 50 mm olarak i~aretlenen bir B
;;"':'--x
klslm, yliklendikten soma 57 mm olarak ol«;:ulmu~tur. E;lekil degi~tirme­
yi hesaplaymlz. (i) birim uzama : E = (IsDn - 10 ) /10 = (57 - 50)/50 = 0.14
nvm/mtn.
(ii) % Uzama: E *100 = 0.14 *100 = % 14.
J. .I
ELASTiK SEKiL DEGiSTiRME
Geri donu~lii bir deformasyondur. Yuk kaldmldlgmda kaybolur. Uygu-
lanan Gerilim ile do - ru orantrlrdlr. !/ r----L-~-·-I
aeJastik = E " EeJaslik (Hooke Kanunu)
ELASTiKLiK MODOLO YOUNG MODOLO : U ulanan Gerilimin,
birim Elastik E;lekil degi~tirmeye oramdlr. E = aeJastiJ<! EeJasll! (E;lekil. 1)
PO
Ymax = - 48£I
t (E;lekil. 3) Tam ortasmda konsantre P yliku uygulanan, her iki ueu
desteklenmi~ bir kiri~de, difleksi on'un Ymax Elastik Modul'e baghhgl.
Geritim £§im:::E
(en

t _
Birlm lIzama ~ E..
(E;lekil. 1) Elastik Alanda, Gerilim ile birim uzama arasmdaki bagmtl.
Misal: 3 c;eligin ortalama Elastiklik katsaylsl 21 000 Kgr/mm2 dir.
2 mm «;:apmda ve 2.5 m boyunda bir «;:elik tel, 500 Kgrylik kaldmrsa, ne
kadar uzar? E = a/E = 21 000 Kgr/mm2 = [ 500/rr (1)2]/ E =;> E = 0.0076
E = cd/l o =;> Uzama (i\l) = 0.0076 mm/mtn * 2500 mtn = .lil....llim.
Misal: 4 L uzunlugunda, bir ueu sabitlenmi~ bir kiri~~iger
ucuna, konsantre bir P yliku uygulandlgmda, kiri~in maruz kaldlgl E~it
Difleksiyon (Defom1asyon, Sapma), b = PL3/3 El formulu ile verilmekte- KiitlBler
dir (E;lekil. 2 ve 4). E: Elastik Modill, I: Eylemsizlik Momenti'dir. Boyutla- (E;lekil. 4) E;lekil. 2 deki Teorik Kiri~'in Pratik duzenegi.
n birbirlerinin aym olan c;elik, Aluminyum, Titanyum ve Tungsten Misal: 5 DI~ «;:apl 25.4 em ve i«;: «;:apl 12.7 em olan i«;:i bo~ bir Baklr
kiri~lerinin birbirlerine gore difleksiyonlanm kar~lla~tmmz. Ew: 60 *10 6 silindirin i«;:ine, bo~lugu dolduran «;:elik bir par«;:a yerle~tirilmi~tir. Baklr
psi, Eeelik : 30 *10 6 psi, ETl: 17 *10 6 psi, EAl: 10 *10 6 psi. ve <;elikten meydana gelen Toplam Par«;:aya 90 800 Kgflik bir Basma
b = (lIE); (Difleksiyon, (liE) ile Dogru Orantlh, yani E ile Ters Orantlh Kuvveti uygulandlgmda, «;:elik ve Bakrr klslmlar uzerindeki Basma Geri-
oldugundan bw: beellJ': &n: bAl = (1/60) : (1/30) : (1/17) : (1/10) limleri, ne kadardlr? (E;lekil. 5)

(2) (3)
 Elastik davr ami? oldugunu kabul
~9CI ..~ ·[',.n edersek: Balm Halka'daki (birim)
a

:',)ekil Degii?ti nne, <;elik iC; parc;adaki

/j
(birim) :',)ekil Degii?tirmeye ei?ittir.
/ Eeu = ECelik = [a/E) oldugundan; £Boyl.lna = [h - 10 ) /10
,;
eu/ (,'ehk \:u [ae elik/30 *1 0 6 ) = (aeu/l5 *10 6 ) => £Enine = (dl- dol/do I
dl
/
c .4-
1/// crCelik=2 * O"Cu =>
FToplam = FGel'ii, + F Balm = [Aeelik '" aCelik)
£. (Yanal Yon)
v= - - - - - - I, I
,.,//
/

I (1"1"1
+ [Aeu*aeu) = [[rr/ 4)* 127 2 mm 2 *a(:ellk] £. (Eksenel)

(:',)ekil. 5) t
91),,;;'\ Ton
+[ [rr/4) * [2 54 2 - 127 2) mm 2 *aeul =>
90800 Kgr = 12667,7 * (2 * aeu) +
38003*aeu => 63 338,5*aeu= 90 800
=> Gcu= 1.43 Kgr/ mm2 .
aeelik= 2 *1,43 = 2.861\:,gr/mm2.
I (:',)ekil. 6) I 1 a
Misal: 6 300 metre uzunlugunda bir tel, 200 N'luk bir <;ekme
Kuvvetine (YUki.lne) maruz kaldlgmda 3 em uzamli?tlr. Telin c;api 5 mm
ise, Elastik Modi.ll, GPa olarak ne kadardlr?
A= (rr/4) * d 2 = (rr/4) * (5 *10- 3 m)2= [rr/4) * [25 *1O- 6 m 2 ) -19.6 *10- 6 m 2
a = F / A = 200/[19.6 *10- 6 ) = 10.2 *10 6 N/m 2 = 10,2 *10 6 Pa = 10.2 MPa
E = 11l/1o = 0.03 m/300 m =1 *10- 4
E = alE = 10,2/[1 *10- 4 ) = 10.2 * 104 MPa = 102 GPa .
Misal: 7 Eksenel bir P yuki.lne maruz bir c;ubugun deformasyonu-
nun (uzama veya kJsalma) 0 = PL/ AE oldugunu gosteriniz.
£ = oiL => 0 = £ *L: £EI"stlk = aEI"Slik/E = [P/ A) * (l/E) => 0= [P/ AE] * L =
10 - PL / AEI
ELASTiK MODULUN, SICAKLIGA BAGLlLlGI
Bazl Malzemelerin farkh Sleakhklarda Elastik Modulleri (* 10 3 H:gr/mm2)
20 DC 200°C 425 DC 535 DC 650 DC Y yonunde ay <;ekme Gerilimi uygulandlgmda (:',)ekil. 7), atomlar
Malzeme elastik sert kureler kabul edilirse, kurelerin c;aplan boyunea atomlann
Karbon Celiih 21 18.98 15.82 13.71 12.65 birbirlerine temaslan devam etmektedir. Atomlann ilk merkezleri
OstenitikPaslamnazCelik 19.7 17.92 16.17 15.82 14.76 arasmdaki me safe dy kadar artar, dx kadar azalJr, fakat Dik Uc;genin
Aluminyum Alaslmlan 7,4 6.68 5.48 hipotenusu (2r) olarak sabit kalmaktadlr.
Titanyum Alas!mlan 11.6 9.84 7.52 7.10 (r+ dy)2 + (-)3 r - dx)2 = (2r)2 => J!l+2r dy+ (dy)2+ 31'2 - 2-)3 r dx+ (dx)2 = ~2
Tablodan goruldugu gibi, Sicakhk artilkc;a, Elastik Modi.lI (E) di.1i?- dy ve dx diferensiyelleri c;ok kuc;uk olduklanndan, kareleri ihmal edile-
mektedir. Dusuk Sicakhklarda (0 alii) ise, bi.ltl.ln metallerin Elastik cek kadar kuC;iiktiir. => 2T dy = 2T -)3 dx => (dy/ dx) = -)3
Modulleri art~r. E, atomlar arasl baglanma kuvvetlerinden etkilenmek-
tedir. POiSSON ORANI (v)
Misal: 8 Bir Aluminyum Alai?lmmm <;ekme Testinde, Akma mey-
£YanaIYiin = [- dx/-)3 r) ; £Eksenel = (dy/ r) oldugundan,
v = - £Yana! Y6n/£Eksenel = - (- dx/-)3 r]/ (dy/r] =>
(dx/-)311) * (d/dy) = (1/-)3)* (dx/dy] = [1/-)3) * (1/-)3) = i l l \
'*
dana gelmeden once Elastik Bolgede bir noktada, 5.6 mm ilk c;ap ve 30
mm OIC;i.l uzunlugu alan Test numunesinin, bayda 0.01173 mm uzadlgl Misal: 10 Gosterin ki, Hacim sabit alan Plastik Defonnasyonda
ve c;apda 0.000728 mm daraldlgl tesbit edilmii?tir. Poisson Oram v ne Poisson Oram v = [1/2) = 0.5 dir.
kadardlr? :',)ekil. 6 Vilk = Vson ise, (111/4) '" d 0 2 '" 10 = [111/4) '" d son2 * Ison => (d 0 2/ d son 2) = (lson/l o] =>
v = - E (Vanal Y6nl/E {Eksenell (do/d son) = -)(lson/l o); Iv = - £ YanaIY5n/£ Eksenell=>
£ Yanal Yon = I1d/do = - 0.000728 mtn/5.6 min = - 0.00013 ~HakJkJ -In [lson/lo)1 oldugundan, £Yana! Y6n= In [d son / do); £Eksenel = In (lson/l o)
£ E!<senel= 111/10 = 0.01173 mtn/30 mTn = 0.000391 => V = - [ In (d son / do] / In (lson/l o) ] =
v = - £YanaIYlm/£EI,senel= - (- 0.00013)/ [0.000391)= 0.3325 = 0.33 = In (d son / doP / In ( Ison/l o) = In (d o/ d son ] / In (lson/l o) =>
V = In (lson/lo)1/2/ In (lson/l o] = (1/2] * Vh (lson/l o] / Vh (lson/l o]
Misal: 9 Atomlann elastik sert kureler oldugcmu kabul edersek,
kurelerin slkl paket dizilmeleri durumunda, Poisson Orammn (1/3) = (1/2] = 0.5.
oldugunu giisteriniz.
(4] (5]
 HACiM MODULU /SIKISTIRMA MODULU) (K) t yx Kayma gerilmeleri gosterilmi:,/tir (txy = tyx). ~ekil. 9 (b) de hlp elema-
Misal: 11 (a) <;eligin Elastik Modulu 200 GPa, Poisson Oram nm, Kayma Gerilmelerinin etkisi ile kenarlan 1 birim olan E:,/kenar
(saYlsl) 0.29 olduguna gore, Haeim Modulunl.l hesaplaymlz. dortgen Prizmaya deforme edildigi gorulmektedir. Kayma Gerilmelerinin
(b) Kenarlan 40 mm olan c,;elik bir kup, 160 MPa hidrostatik etkisi altll"ldaki, kubun 4 yLlzunun te:'/kil ettigi ac,;llardan ikisi, (:n:/2)
basmea maruz oldugu zaman Haemindeki degi:'/meyi hesaplaymlz. radyan'dan [ (:n:/2) - y,.-y] radyan'a kuc,;ulur; diger ikisi, (:n:/2) radyandan
E 200 GPa [ (:n:/2) + Yxy] radyan'a artml:,/ olur. Radyan olarak ifade edilen kuc,;uk ac,;l
(a) K = = = 158.73 GPa. w • X ve y yonlerine ait Bhim E:a a'dlr.
3 (1- 2v) 3 (1- 2*0.29) u u
(b) IN P 160 MPa 1
,0, = - - = - - - = - = - 1.008* 10- 3
V K 158.73 GPa
3 3
V= (40 mm)3 = 64*10 mm ==? ,0,V = (- 1.008* 10-3) * (64*10 3)= - 64.5 mm 3
Misal: 12 10 em c,;apmda baklrdan bir kure, 12 MPa SIVI basmel-
na maruz kaldlgmda, son Haemi ne kadardlr? (E = 16*10 6 psi. v= 0.33)
-
,
I
'\!/I

........
E = 16*106 psi = (16 *10 6 * 0.454 * 9.8/25.4 2 ) = 110340 N/mm2 .
T
',.
E 110 340 MPa
K= = = 108. 177 GPa.
3*(1- 2v) 3 * (1- 2 * 0.33) (b)
(a)
,0,V P 12 Mf'a (~ekil. 9)
,0,=--=---=- =-0.11*10- 3 x
Va K 108.177 '" 103 Mf'a
~ekil. 9 da oldugu gibi, X ve y eksenlerinin pozitif yonlerine dogru yer-
Va = (4/3) * :n: R3 = (4/3) '" :n: * (5 em)3 = 523.6 em 3.
,0,V = Vsan - Va = (523.6 em3) * (-0.11 *10-3) = - 0.0576 em 3 le:'/tirilen, kubun iki yUzu arasmdaki ac,;lda azalma olmu:'/sa yxy, (+) i:'/a-
Vson = 523.6 - 0.0576 em 3 - 523.5 em 3 retlidir, aksi taktirde (-) i:,/aretlidir. Bukme (Torsiyon) Testinde oldugu
gibi, c,;e:,/itli Yxy degerleri ile kar:'/lhk gelen txy degerleri, grafige gec,;irilebi-
Misal: 13 Belirli bir malzeme. elastik gerilme durumuna maruz
lir. Elde edilen grafik, aym malzemenin <;ekme Testinde elde edilen
kaldlgmda, haeminde degi:'/me olmadlgma gore, bu malzemenin Poisson
Oram nedir? . Normal Gerilme - birim uzama grafigine benzerdir (~ekil. 10). Normal
Gerilme - birim uzama grafiginde oldugu gibi, Kayma Gerilmesi - birim
,0,= (-p/K) ==? K = (-p/,0,) = [E/3 (1- 2v)]; Haeimde degi:,/me olmadl-
kayma grafiginde de, grafigin belirli bir klsml, dogrusaldlr. Boyleee
gma gore ,0,= (,0,V/Vo) = 0; pi:- O. E i:- 0 oldugundan 3 (1- 2 v) = 0 ==?
Orantl Smln'm a:,/mayan Kayma Gerilmeleri ic,;in, herhangi bir homojen
1 - 2v = 0 ==? 2v = 1 ==? V = (1/2)
izotropik malzemede 1tx"\' = G Ywl yazl1abilir. Bu bagmb Kayma Gerilmesi
KAYMA MODULU G
ve Birim Kayrria arasmdaki Hooke Kanunu'dur. G sabiti ise. Rijitlik
(T ., Modiilu veya Kayrna Modu1l.l'dur. YX"j radyan olarak tammlanan bir ac,;l,
yani birimsiz oldugundan Kayma Modulu G, txy nin aym birimleriyle
ifade edilir. ~ekil. 8 (b) de, malzemenin kuc,;uk bir elemam uzerinde etki
eden Kayma Gerilmeleri t,.x ve txz gosterilmi:,/tir. Birim Kayma Y7_X. Geri-
lim altmdaki, kubun yUzleri tarafmdan te:'/kil edilen ac,;llann, ilk (:n:/2)
radyanhk ac,;llara gore degi:,/me miktandlr (Radyan einsinden). (e) de,
malzemenin kuc,;uk bir elemam uzerinde etki eden Kayma Gerilmeleri
tyz ve tzy gosterilmi:,/tir. Birim Kayma yyz, Gerilim altmdaki, kubun yUz·
(a (b (e) leri tarafmdan meydana getirilen kar:'/lhkh e:,/it ac,;l1ann, ilk (:n:/2) radyan-
hk ac,;llara gore, Radyan einsinden, ac,;llardaki degi:'/me miktandlr. Oran-
(~ekil. 8) bhhk Smm'm a:'/mayan Kayma Gerilmeleri ic,;in, iki bagmb daha yazlhr.
t yz = G Yyz ve hx = G Y,_x. Boyleee en genel Gerilme durumunda, bir ho-
~ekil 8. (a) da, malzemenin kuc,;uk bir kup elemam uzerinde, mojen, izotropik malzeme ic,;in, genelle:,/tirilmi:,/ Hooke bagmblan yazlla-
genel Gelilim durumu gorulmektedir. ax. ay. a z Nonnal Gerilmeler; t""j. bilir.
t yz. t zx Kayma Gerilmeleridir. tyx. t zy . t xz ise. Kayma birim defonnasyonla- Ex= + (ax/E) - (v ay/E) - ( v az/E) (Yx"j = txy/G) (Yyz = tyz/G) (Yzx= tzx/G)
n ('I) meydana gelmesi ic,;in, birineilerin kar:'/lhklan Kayma Gerilmeleri- Ey = - (vax/E) + ( a y/E) - ( v az/E)
dir. ~ekil. 9 (a) da, kenaI' uzunluklan 1 birim olan , malzemenin kueuk , Ez= - (vax/E) - ( v ay/E) + ( az/E)
bir kup elemam uzerinde, x eksenine dik olan tX"j'ile, y eksenine dik olan
(6) / (7)
 (qekil. 10) artmaslna sebep olan bir miktara e§it olan y' birim kaymaya sebep olur.

t t... P yiiki.i, §ekil (b) de gi:isterilen elemanda, aym zamanda, normal birim
deforrnasyon da uretilmesine sebep olur. Bi:iylece eksenel bir yi.ikleme,
0 normal birim deformasyon (E) ve biIim kavmalar (y) mevdana getirir.
'M
[/)
<J.)
<J.) Eksenel bir P yuku eksenine 45° lik a<;1 te§kil edeeek §ekilde yer-
~
H
<J.)
~H
le§tirilmi§ bir kup elemanm 4 yiizu i.izerinde, P yUkl.i, e§it buyuklukteki
Normal ve Kayma Gerilmelerine sebep olur (qekil. el). Yukun ekseniyle
<J.)
d 45° lik a<;1 te§kil eden bir duzlem uzerinde Kayma Gerilmesi (1), maksi-
d
til ()j mumdur (1max ). Kayma Gerilmesi ve Birim Kayma arasmelaki Hooke
§
0
~
()j
bagmtIsI: Tmax= G Ylllax . qekil. (b) deki elemanla ilgili y' ele maksimum-
elur. y'= Ylllax.. Maksimunl biIim kaynIa Ymax ve yuk yi:inundeki nonnal
~ ~ birim uzama Ex arasmda bir bagmtI bulmak lazllndlr. (a) daki kubik
elemanm (qekil. e), ki:i§egen eli.izleminden keserek elde edilen prizmatik
EnTIn Uzama E -- BnTIn Kayma Y - elemam elu§unelim (qekil. f). (a) yl gi:iz oni.ine aldlgImIzda netieeye
Elastik Modul, Kayma Modulu, Poisson Gram arasmda vannz ki, (f) deki bu yeni e1eman, (g) deki elemana eleforme olacaktJr.
IE = 2 (1+v) G = 2.6" G I bagmtlsl vardIr. Fakat, §ekil (f) deki elemamn ki:i§egen (egri) yUzu ve yatay yi.izu arasmda
Misal: 14 G = E /[ 2 (l+v) J oldugunu gi:isteriniz (qekil. 11). te§kil eelilen a<;l, §ekil (b) de di.i§uni.ilen kup elemanm dik a<;llanndan
x- ekseni boyunea yi:inlendirilmi§ P eksenel <;ekme yiikune maruz, inee birisinin, tam olarak yanSldIr. Bi:iyleee (11:/4) radyanhk (45°) a<;mm
bir <;ubuk, x yi:inunde uzayaeak; yanal (enine) y ve z yi:inlerinde darala- deforme oldugu ~ a<;ISI, §ekil (b) deki (11:/2) raelyanhk (90°) a<;mm
eaktIr. Ex, eksenel birim uzamayl gi:isterirse, yanal birim kIsalmalar deforme oldugu (11:/2)- Ymax. a<;lSlnm yansIdlr. ~ = (1/2) " [ (11:/2) - Ymaxl=
lOy = Ez = - VEx olur. Bi:iyleee, bir kenan 1 birim olan ve qekil. 11 (a) daki
(11:/4)- (Ymaxl2).
gibi yerle§tirilmi§, kl:-ip §eklindeki bir eleman; kenarlan 1+Ex , 1- VEx ve tan (A - B) = (tanA - tanB)/ (1 + tanA * tanB ) [omlulunu uygularsak:
1- VEx olan bir di:irtgen (kare) prizmaya deforme olaeaktlr. qekil (a) da, tan~ = tan[ (11:/4) - (Ymax/2) 1= [ tan (11:/4) - tan (Ymax/2) 1/ [1 + tan(11:/4) .
yalrllzea bir yuz gi:isterilmi§tir. tan (Y,mLx/2) 1 = [1 - tan (Ymax/2) 1/ [I + tan (Ylllax/2) ].
Diger taraftan, (b) de oldugu gibi, eger kup eleman, yiiki.in (Ymax/2) <;ok ku<;i.ik bir a<;1 oldugundan, tan (Ymax/2) = (Ylllax/2)
eksenine 45° lik a<;llI yerle§tirilirse, §ekilde gi:isterilen kl.ibun yUzi.inun, (Cok ku<;uk a<;llann tanjantlan, a<;llarm kenelilerine e§ittir).
bir e§kenar di:irt ene deforme oldu - ai:izlenir. Bundan anlanz ki, tan~ = [1- (Ylllax/2) ] / [1+ (Ymax/2) 1. ~ekil (g) den,
(qekil. 11) tan~ = (1 - V Ex)/ (1 + Ex) =} (1- VEx) / (1+ Ex) = [ 1- (Ymax/2)] / [1+(Ymax/2) 1
=} Ymax = [ Exfl+v) 1/ [1 + ~x"(I- v) /2}--++ a

p p V = 0.3 ahmrsa,
• -.r
P (1 - 0.3)/2 = 0.35 ve Ex « 1
Ex = 0.001 ahmrsa. Ex * (1- v) 12 = 0.001" 0.35 = 0.00035 = a
olelugundan, &lllax = Ex (1+ V) I .
(a) 1+ r (e)
Maksimum birim kayma ile, eksenel birim uzama arasmdaki bagIntl.
max- Tmax G Hooke ba-Intlsl
P x= O"x/E =} TmaxiG = (O"x/E) * (1 + v) =} G = (E " Tlll,d / (1 + v) O"x
A: P'nin eksenine dik, par<;anm kesit alam olmak i.izere,
o"x = P / A (qekil. 11.e) ve Tmax = P /2A oldugunelan (~ekil. 11.d)
(d) IT
t'
-::c-
Tmax/crx = 1/2 =} IG = E / [ 2" (1 + v) 11
:>\

\ 1- I·~· .•

I . I

(e) (f) (g)

eksenel P yiiku, bu elemanda, rn)ktan 2 a<;mm azalmasma ve 2 a<;lIun (9)
(8)
 (gekil. 13) (e) de Silnele olmayan malzeme
PLASTiK EKiL DEGi TiRME: (Gevrek veya Kmlgan) (ing. brittle), kopmadan once,
n,__.-....E - plastik olarak, hemen hemen hie;: §ekil degi§tirmeye-
fj'
eektir. Silnek malzemenin bir Elastik SlIun vardlr
C-eritm B ki. bu noktada Akma (Plastik Deformasyon) ba§lar.
Malzemenin, Plastik gekil Degi§tirmeye kar§l
direneine Alema Gerilimi (Al=a Mllkavemeti) denir
ve Alema' ya sebep olan Kuvvetin (Yl.lk'ilnJ, deney
(Ii!.') pare;:asl (numunenin) ilk Kesit Alanma bolilnmesiyle
e f-hisferezis Ktrtlgan elde edilir. Yumu§ak (Dil§ilk Karbonlu) Celikler gibi
Loop (r;.evrimil Metlz:eme.. malzemede (aJ, Al=a Gerilimi. belirli bir Al=a
(Do1t.ltle Dem)r, Noktasl ile gorilll.lr (gekil. 14). Orantlhhk Smm'nm
BdofJ. daha az belirli oldugu diger malzemelerde, % 0.1
Cam) .. VS.) (0.001) veya genel olarak % 0.2 (0.002) Plastik
L-----'-----c--c.,--,---c-'Deformasyon'a (birim llzamaya) sebep olan Al=a
8/rirtl (g ekl l. 13) (e) Gerillmi. Akma Smm olarak kabul edilir.
C J UzalY1a E. Malzemenin Cekme Mllkavemeti (Cekme Gerilimil.
o·L..---o.J..::=----L- - Maksimum Yilk'iln, ilk Kesit Alanma bolilnmesiyle
U;';ekil. 12) hesaplamr.
Elastik Smm a§an Gerilimin, malzemeye sagladlgl kahcl §ekil .
degi§tirmedir. Plastik gekil Degi§tirme, malzeme ie;:indeki atomlann, [ Ce.bnt:. Ge.numi,
430MPa
1
uygulanan kuvvetden dolayl, kahCl olarak yer degi§tirmesi neticesi mey- I\1Fo
dana gelmektedir. gekil. 12, bir numunenin Cekme Testinde Yukun

/
~
bo§a.ltllmasml (B e C) ve Yeniden Yl.lkleme (C f D) durumunda, malze- 4!V1 I-
menm davranl§lm gostermektedir. 0 C, KahCl Deformasyondur. Yeniden
Yukleme uzerine, malzemenin ugradlgl Akma Gerilimi (a D), ilk Akma (J 'J,(U.lf AJ:"rllQ NCkfaS!~
/ = 290MPa
Geriliminden yliksek e;:lkmaktadlr. Bu durum, Deformasyon Sertle§tir-
mesi veya Call§ma Sertlqtirmesi (ingilizce Work Hardening) olaymdan 3lJlJ ::r': r% Uzama+%31J ]
dolayldlr. (Soguk e;:all§llan metaller, sertle§irler.) ~ 'J("Una lJo,ln"
= 270MPa 1 I
(3) SUNEKLiK I
Kopma Noktasmda Plastik gekil Degi§tirme miktandlr. Degeri, % ~ f..ij de.r J;irim deffl"ifUUYiln;7) I
2(x) l-
Uzama olarak ve birim gekil Degi§tirmefdeformasyon)((£) ole;:ulerinden I
ifade edilebilir. Sunekligin diger bir ole;:usu, Kopma Noktasmda, Kopma I
Alam Daralmasldlr. Boylece, Sl.lnek malzemede Kopma Kesiti, ilk kesite I
I
I
gore olduke;:a kue;:l.lktur. . Ill! )-
,I
% Kesit Daralmasl - [ (ilk Kesit Alam) - (Son Kesit Alaml 1* 100 I

(ilk Kesit Alam) 0.05 o.! 0.2- 0.3 I 0. 4 £

I h ,.,j
" I I I I I I
GERiLiM - SEKiL DEGiSTiRME la - £\ BAGINTILARI .- '
(gekll. 14) SlCak Hadde1enml§ 1018 Cehgmm Cekilmesl.
GERiLiM - $£KiL D£.GISTiRME BAGtNT/LARt Misal: 15 Tavlanml§ bir e;:elik e;:ekme numunesi (E = 21000 Kgrl
P/a,tlk arahi.
)~ mm2), ole;:illen ilk e;:apl 12.83 mm ve ole;:il uzunlugu 50.8 mm dir.

J~;;I:i
0-

!/ ' ·If ' ·11/f\

6810 Kgr de max. yl.lk kaydedilmi§ ve 4540 Kgr de kopmu§tur.
(a) Cekme Gerilimi, ne kadardlr?
(b) Neden kopma. maksimum ylikden daha az bir ylikde,
=-_ _---=(:.::;a.!....)_ _+ (b) (c> (d)'
meydana gelmi§tir?
(e) Cekme noktasma gelininee (F<;ekme= 6810 Kgrl deformasyon
A/una SIf>lrJ be//";/ olaf) II Alumlnyum ~ P;r/n~(Brcts".) So/ar(cop'!" er)
(Uzama miktan) ne kadardlr?
sunek Mahe./'lle.
( dii,u1. t.arhon/u ~e!iIt:) ( h) ,Ie), Cd) Belli At.ma Slnlrt goste.rmeyen (a) Ao= (rr/4) * d o2 = (rr/4) * (12.83)2 = 129.3 mm 2.
S0neJ:. Matzeme·/.,Jlr.
a\,ekme= Fmax/Ao = 6810 Kgr/129.3 mm2 = 52.7 Kgr/ mm2 .
(gekll. 13) Akma Smm bellrll olan Sunek Malzemeler ve
(b) Numunenin uzunlugu boyunca bir noktada Boyun Verme,
Akma Smm belirli olmayan Silnek Malzemeler.
(11)
(10)
 noktasl, crElastik olarak kaydedilir. Elastik Smlr'm, Orantl SlIlln'na <;:ok
<;:apl kLl<;:LlItmLl§tur. Par<;:aYl koparmak i<;:in, maksimum yLlkten daha az yakm oldugu gorLllmektedir. C noktaslna gelindigi zaman, Yuk bo§altl-
blr kuvvet, kafi gelmektedir. (S,ekil. 15\ hrsa (kaldmhrsa), AD kadar Toplam Deformasyon kaydedilir.
AB = Eplasiil" BD = Eelastil< dir. EelasUl< geri kazanlhr. Eplasllk kahCl deformas-
(S,ekil. 15) Kmlmadan yon olur. Test par<;:asl uzerindeki deformasyon (Uzama) miktan
hemen once durdurulan
bir <;ekme Test numune-
I L'.I = E * 10 = 0.002 '" 10 dlr. Eger test par<;:asl uzerinde, 50 mm'lik Ol<;:u
Uzunlugu (1 0 ) i§aretlenmi§se, C noktasma gelince par<;:a Llzerinde:
si kesiti, Boyun Verme L'.I = 0.002 * 50 mm = 0.1 mm kahcl uzama meydana gelir.
bolgesinde ba§laml§ olan NUMUNELERiN iLK ve SON OLCOLERi
bir <;:atlagl gostermekte-
dir.

(c) Elastik Davral1l§l kabul edersek: cr = E *E => E = cr/E x. 100

Epr = ll.l/I o => L'.I = Err * lo=> L'.I = (cr/E) *1 0 = (52,7/21000) *50.8 - 0.13mm
AKMA NOKTASI BELIRLi: OLMAYAN SUNEK MALZEMEDE
AKMA SINIRI'NIN BULUNMASI
(J
(Gerl/im)
(S,ekil. 17)
g;'M i""""----+-----""
I
KoprflO
nol<tasl

{
I
II
I
/ / :
I / I SONEK ALASIMLARIN CEKME SAFHALARI
f / I
~Qst;A; {
/ I
l 'ISO - - ITC;:elillle . - - - -
or
/ I ,I Kopma

/
/ :
r 300L-"~'­
I
I
I
I
,I!
.1

/ I IT
Akma
,
I

I
I
/ I 150 I I I
/ I I I

/ : 1--1
Akma S03uk Sert1e~me Boyun
I :
-._-

'-!----'--------'------'--,-
t 0.02
!II

IVerrne.
0.2 0.2'>
I

A 8 D 0.0012 ia) Dll,uk Karbonlu C;:elik

o.oOI/\'1l- 0.002 P~
r.,...____-:::.r ro o. 2.
------.'"'--~(S,~e-;k-;i-;-l.-Cl;-;6=-:)-;01c:-;-0:-;0~.::::2 '-=O::'Cf::::-fs-e-Ct-::M-::-et-o-Cd'-u-.--.J Kopma
S,ekil. 16 da, Orta Karbonlu bir Islah <;eliginin cr - E egrisi gosteril-
mi§tir (Islah <;eligi: Su Verilmi§ (Sertle§tirilmi§), arkasmdan hemen i t
Menevi§lenmi§ <;:eliktir). Offset veya Paralel Kaydlrma metoduyla, birim
defomlasyon (E) ekseni uzerinde 0.002 i:;;aretlenerek, cr - E diyagrammm b
::IO()
A"krAc i I
(7
Kopma
Elastik (Lineer - dogrusal) klsmma paralel <;:izilir. Kesme Noktasl (C), 150
I
Akma Smml1l vermektedir. Grafik uzerinde aynca, Orantl Smln (crOranu)
ve Elastik Smlr (crElastil<) da gosterilmi§tir. Orantl Sll1ln, grafik Llzerinde i!...+ -L..---l'--__ r (b)
dogrusalhgm bittigi noktadlr. Teknik Elastik Sll1lr, DIN Normunda , (L2
R p % 0.01 olarak ifade edilir. Yani. yatay eksen (% E) olarak ifade edil- O.lXJ·l ,:/J) Aluminyum Alaprru (S,ekil. 18)
mi§se (0.01) i§aretlenir. Yatay eksen (E) olarak ifade edilmisse 0.0001
(S,ekil. 18) (a) da, Belirli Akma Smm gosteren SLlnek <;elik.
i§aretlenir, grafigin Elastik (Lineer) klsmma paralel <;:izilerek, kesme
(13)
(12)
 (4) TOKLUK
(b) de Belirli Akma Smm giistermeyen Si-inek bir Aluminyum Ala:;;lmmm Bir malzemeyi koparmak i<;in gereken eneljinin bir iiI<;usudilr. Bir
<;ekilmesi. Sag tarafda, (a) da Sunek malzemede, <;ekme Noktasmda malzemenin :;;eklini degi:;;tiren veya onu koparan Gerilimin (Mukaveme-
Boyun Verme'nin ba:;;lamasl (Homojen deformasyonun bozulmasl) ve tin) birimi ile aym degildir. Kuvvet ile mesafenin <;arplml olan i:;; (Enelji),
(b) de Boyun Verme mmtIkasmda Ko rna. Kg *m veya Joule (1 Newton * 1 metre) olarak ifade edilir ve cr - E egrisi
altmdaki alan ile bagmtIhdlr. Si-inek bir malzeme, aym mukavemetdeki
daha az simek olan bir malzemeye giire. daha fazla eneIji alarak kopar.
lokluk, malzemenin kmlmaya (kopmaya) kar:;;1 direnmesinin iiI<;i-isi-idi-ir.
a
~ekme
= "1Ipma
IT
K
---------
Kopma
. Malzemenin kmlmadan (kopmadan) Enerji Depolama Kabilivetidir.
~ekil. 21 de, 3 ayn malzemenin cr - E egrileri giisterilmi:;;tir. (a) da
<;ekme Mukavemeti yliksek Kmlgan malzeme, (b) de <;ekme Mukaveme-
ti di-i:;;uk Sunek malzeme, (c) de <;ekme DayanllTII ve ayru zamanda
Sunekligi yliksek bir malzeme giirulmektedir. Egri altmdaki alanm
(Toklugun) fazla olmasl i<;in, teorik olarak, malzemenin <;ekme Mukave-
metinin fazla, aym zamanda Kmlma Suneklik degerinin yi-iksek olmasl
Iazlmdlr, e, Toklu - en yi-iksek olan malzemedir.

(~ekil. 19)

(~ekil. 19) Gevrek (Kmlgan) bir Ala:;;lmm <;ekilmesi ve Kopmasl.

DEMiR ALASIMLARINDA cr - E EGRiLERi
(a) (b) (c)
c ve d
Yiiksek Karbon! U 'j'elik (~ekil. 2 I ) CKopma
Egri altmdaki alanm, matematikseI olarak tam degerini bulmak,
kolay degildir. Yakla:;;lk degerini bulmak i<;:in bir metod, Tolduk ModulU
c tammlamaktlr. Tokluk Modulu, To, 0 malzemenin Cekme Gerilimi ile,
Kopma birim uzamasmm <;:arplmldlr. [0 = (crcckOle) *'(EkopOl'lll, ~ekil. 21 (b)
Yap! 'j'eligi
d
ve (el ye bakaeak olursak. (crcekOle) * (ElwpOla) degeri, dikdiirtgen alam olup,
cr - E egrisi altmdaki hakiki alandan daha buyliktUr.
c PLASTiK DEFORMASYONDA BAGINTILAR
SafDemir
(1) Homoien Plastik defom1asyonda (Boyun veren Sunele malze-
mede <;ekme Noktasma kadar) Haeim degismez, sabitdir. <;ekme Numu-
d
nesinin Ol<;:i-i Uzunlugunu, bir silindir olarak du:;;uni-irsek, Silindirin
([ = E!astil< SI1111' Haemi = (Taban Alam) * (Yukseklik) oldugundan, lille Haeim, V o= A/lol =
b = Akma Noktas!
c = gekme Noktasl ISon Haeim = V son = Ason '" Ison = Vi = Al '" L di~ (i, deformasyon si-ire-
d = Kopma Noktasl sindeki herhangi bir an'l giistermektedir).
(2) Pratik Gerilim (Muhendislik Gerilim): I\:uvvetin (Yuk'Lin),
ba:;;langl<;:taki (ilk) alana biili-inmesiyle elde edilir. I(cr pr = F / A,)I
(3) I-Iakiki Gerilim: Kuvvetin (Yuk'un), deformas on esnasmdaki
(~ekil.
20) Saf Fe, Yapl <;eligi ve Yuksek Karbonlu <;:eliklerin cr - E
Egrilerinin Kar:;;lIa:;;tmlmasl. Saf Demir'in Sunekligi <;:ok fazla, Mukave- hakiki (ger<;:ekl alana biilUnmesiyle elde edilir. crhak = F / Ahal,
metinin <;:ok du:;;uk oldugu giirulmekte. Yapl <;eliklerinin ise, genel (4) Pratik birim defomms on: Epr = (Deformasyon miktan) I (ilk
olarak, Karbon miktarlan az oldugundan, iinemli miktarda Suneklikleri Uzunluk) => r = 61/1 0 = (Ison- 10 1/1 0 = [Ison/lo) - 1
bulunmakta. Yuksek karbonlu <;eliklerin ise; Sunekliklerinin az, Muka- (5) Hakiki birim deformasyon: Ehal, = ?
vemetlerinin yliksek oIdugu giizlenmekte. Karbon miktan arttlk<;:a, Herhangi bir andaki birim deformasyon: dE = (dIll), her iki tarafm
<;eliklerin, ISII i:;;Iem ve <;ah:;;ma durumuna da bagh oIarak, Sertlik ve integrali ahmrsa, xi Xd E = f dIll => Ehak = 10 f Ison (dI/I) = In I ]Iolson = In (Ison)
Mukavemet'Ierinin artaeagl ve Sunekliklerinin azalaeagl giirulmektedir. - In (Io) => khal' = In (Ison/loll
(141 (15)
 (6) Suneklik:
homojen olmayan defonnasyon, devam etmektedir.
(i) % Alan Daralmasl = [ (AD - Ason) / As 1* 100
:=;;ekil. 23 de, dUi?uk karbonlu Sunek bir <;:eligin Pratik a - E ve
(11) % Boyea Uzama = [ (lson - 10)/1 0 1"'100
Hakiki U - E egrileri, beraber g6sterilmii?tir. Normal Gerilim, a = F / A 01-
Misal: 16 Aym malzemeden ei?it iki test numunesi ahmyor. Biri,
dugundan ve <;ekme Testinde devamh olarak numunenin (Hakiki) Kesit
<;:ekme ile 2 katma, digeri basma ile yansma deforme ediliyor. Her iki
Alam azalacagmdan; Hakiki Gerilim, hi<;: azalmadan, devamh olarak
halde, Pratik ve Hakiki birim deformasyonlan hesaplaymlz.
artar (A J- , U t).
(Epr = ?, Elwk = ?) Her iki halde, Kesit Daralmasl, ne kadardlr?
Hakiki Pratik (Miihendislik) '.J«JL (:=;;ekil. 23 ) f'tatilt. rr-f. v. Ikotiki O'"-e «rtrl/eri.
<;ekme: E = In (lson/l o) = In (2 Vo/Vo) <;ekme: E = (lson- 10)/1 0 = (2 10 - 10)/1 0 1-
,.... /lo<J
= In 2 = 0.693. = (10/1 0) =1 v ,0b0
Basma: E= In (lson/l o) = In[ (lIo/2)/Vo Basma: E = (lson- 10)/10 = [[10/2)- lolllo (MAt) 9o<J
BOO
= In (1/2) = - In 2 = - 0.693. = (-Vo /2)/Vo=- (1/2) TOO
(-) ii?areti, par<;:amn Basma yliku (-) ii?areti, Basma ylikunu &00

altmda oldu- nu 6stermektedir. 6stermektedir. """

400
(b) Kesit daralmasl: = Ao - Ason) / As = 1 - (Ason / As) : Haemin :sea
sabitligini kabul edersek, (A son / As) = (lo/Ison) => q = 1- (lo/Ison) = '"'"
10<1
1 - (IL / 2IL) = 1 - 0.5 = 0.5 (<;elunede) . o
o 0.08 0.2;< .32
q = 1 - (10 /lson) = 1 - [ VL / VL/2) ] = 1 - 2 = -1 (Basmada) .
Misal: 17 Ehaklkl ile Epratlk arasmdaki bagmt! nedir? :=;;ekil. 24 de, bir Az karbonlu Alai?lmslz <;:eligin (C 22) ve bir dUi?uk
Ehaklkl= In (lson/lo) = In [ (10 + 1'>.1 )/1 0 ] = In[ (10/1 0) +I( I'>.l/lo~ Epratlk Alai?lmh <;:eligin (% 1 Nikelli) Hakiki ve Pratik U - E egrileri, aym diyagram
~haklkl= In (1+ Epraw,)1 (*) (Upr - Eor egrisinde, Boyun Vermeye kadar geeerli.) uzerinde 6sterilmii?tir.
Misal: 18 Uhaklkl He Uprallk arasmdaki bagm.tl nedir?
(:=;;ekil. 24)
Uhak = F / Ason , Upr = F / As oldugundan, Haemin sabitligi durumunda
Ason= A o'" lo/lson duro => Uhak = F / (As'" lo/lson)= (F/ As) * (lson/lo)
Misal. 17 de, (lson/l o) = 1 + Epratil' oldugu g6ruldugi.inden,
IUlmkllti = Uprallk " (1 + Epralll,)1 (*)
(*) ( Upr - Epr egrisinde Boyun Vermeye kadar ge<;:erli.) so
HAKiKi GERILiM - HAKiKi BiRIM UZAMA (almklkl - Ehaklki! EGRiLERi
()
htlItiltl
.
I
I
I
I (;¥~
0.2 0,4 O.G 0. 8 1.0 1.3.
£W;I;-
apr - Epr egrileri, P : Yuk (Load) - 1'>.1: Uzama (Elongation) diyagra-
mmdan elde edilmii?ken, almk - Ehak egrileri, anhk <;:ap 61<;:me1erinden elde
edilmii?lerdir. %1 Nikelli <;:eligin, Hakiki Kopma birim uzamaSl (Elmpma)hak
(1.2), Pratik Kopma birim uzamasmm (Elmpma)pr (- 0.3), yaklai?lk 4 kat!;
(:=;;ekil. 22 ) C 22 nin, Hakiki Kopma birim uzamaSl (Elwpma)hak (0.8), Pratik Kopma
birim uzamasmm (Elmpma)pr (- 0.1), yaklai?lk 8 kat!dlr. % 1 Nikelli <;:eligin
:=;;ekil. 22 de, Boyun Veren - Sunek bir malzemenin, Uhaklkl - Elmkiki ve C 22 nin Hakiki Kopma Mukavemetleri (almpmahIak (- 75 Kgf/mm 2)
egrisi g6rlilmektedir. <;ekme Noktasl'na kadar, i?ekil degii?tirme (defor- Pratik Kopma Mukavemetlerinin (akopma)pr (- 30 Kgr/mm2), yaklai?lk 2.5
masyon), homojendir; Hacim sabitdir. Yani, silindirin yliksekligi artma- kat!dlr.
sma ve <;:apl azalmasma ragmen, Hacim degii?memektedir. <;ekme Nok- MUKAVEMET BiRiMLERi
taslnda, malzeme uzerinde maksimum yiik bulunmakta ve numunenin (i) Kgr/mm2.
Ol<;:u Uzunlugu boyunca bir noktada, Boyun Verme bai?lamakta, defor- (ii) psi ve ksi. ingiliz ve Amerikan birimleridir. psi = pound square
masyonun homojenligi bozulmaktadlr. Numune kmlana kadar, inch demektir. Yani: pound/ineh 2. Bizde pound'a, Libre de denmekte-
(16) dir. (17)
 1Pound = 454 gram, 1 inc;; = 2.54 cm = 25.4 mm' dir.
ksi = Kilo pound/inc;;2 = 1000 pound/inc;;2 = 1000 psi.
(iii) Pascal = Newton/metre 2 . (N/m 2 ).11 I\:gr= 9.8 Newtonl dur.
N/l11m2 = Mega Pascal (MPa)= 106 Pa.
kN/ml11 2 = Giga Pascal (GPa)= 109 Pa.
~ekil. 25 de, Test Numunesi:nin ilk ve Son durumlan g6rl.'tl-
mektedir.

~ t t
I
1
I ..
Ido
Lo .. I
T
I ~ ~
I

,
l...a IPd
I 4 son I (~ekil. 26. d) Plastiklik. Bir Otomobil Kaportasl veya bir madeni

~ i1
para; d6vucu, kabartmah taklmlann baskllanm uzerinde tutabilen,

~ Uzama=
tt I
(L -loJ
~n

100
plastik (kahcl) olarak deforme edilebilir malzemeden yaplhr.
~ekil. 27 de, Mukavemet ve Tokluk, ~ekillerle aC;;lklanmaktadlr.
( Malzeme Ozellilderi (Mulcavemet) )
son iE (~ekil. 25) Sabakiri

L
Misal: 19 A~agldaki bilgiler)elde edilen bir malzemenin Elastik ~ubuJ:,yuJ:
Modulu'nu hesaplaymlz. Uygulanan YUk: 50 kN. ilk C;;ap: 6.68 mm. ilk tara!/l1aal}

~J.,.-,--r+-:r7;;?
Olc;;u Uzunlugu: 33.4 mm. Uzama: 0.24 mm. gerdlriliyor.

d o = 6.68 mm => Ao= (re/4) * d o2 = (re/4) * 6.68 2 = 35 mm2. A1r~a, yiik ~t1'('Jflfld(,tn
(Jelaslik = E * EelaslIk (Hooke Bagmtlsl). (J = F / Ao => ezifmefdedir.
(J = 50 kN/35 mm2 = 1.4286 GPa. ( b) Basma MukaV€IT1e1i

E = ~l/lo= 0.24/33.4 = 7.1856*10- 3 .

E = (Jelasllk/Eelastlk= 1.4286 GPa /7.1856*10- 3 => E = 199 GPa. I ail
200 GPa, Yumu~ak <;eligin, tipik E degeri olarak not edilmektedir. (o)
'iiik
~ekil. 26 da, baZl Malzeme Ozellikleri, ~ekillerle aC;;lklanmaktadlr. lc)KtsmE! t'
MtJkojJfmr I

[Perliinin kafi Kesme

(MAL'Z.JiME. 1)'Z6UiKI.€Rl('ieJ:illal<») lvlukavemeti yok ve
Ylikler, ayn ayn tesirli
parr;a
olmalcta.]

DesleJ:.
(a) - £/astJIdik. - (~ekil. 27)
[Bir yaY111 , Elastik bir malzemeden
(d) Tokluk
yapllmaslna ihtiya.:;: ,rardlf.J
/// Ir..up

,i /'';//
(c) DoriileWir/il:.
I C;:eki,leme ile, bir Pel',in
batlna tekil verme,
Bu ffiuarneleye dayanmasl ,.---
i yill. pers:inin, Doviilebilir
bil" lualz€llUeden yapl1maslna
ihtiya, Vardll', J
(b) sunek{;t.rtJUcfi{lfy)
IC;:ap1111 dUj'iitmek i,in, bir Kahp araslndan (f) Torsiyon
(e) K esme Kesmesi
t;ekilmekte olan bi1' 9ubuk, Suneklik
6zelli~Uni gerektirir, I .J=:::>
(~ekil. 26) Bazl Malzeme Ozellikleri.
(18) (19)
 gekil. 28 de, <;:ekme Testi Numuneleri gorfllmektedir.
gekil. 29 da, <;:ekme Testi Numuneleri 1.1zerindeki Oranlar, Misal: 20 Bir Aluminyum alaf?lml sac, Soguk Haddelenerek,
belirtilmif?tir 3.05 mm den 1.02 mm ye dUf?urulml.lf?tl.lr. % Soguk <;:ahf?ma
indir enme ne kadardlr?
% Soguk <;:ahf?ma (indirgenme) = (ilk Kalmhk - Son Kalmhk) *100
S£I<M£ T£STi NUMUNfLER.i
ilk Kalmhk
= 3.05 - 1.02 *100 = 2.03 *100 = % 66.6
(L--.-Y-C- - - I ()
(el) Kamall r;-em.ler i~in
3.05 3.05
Misal: 21 % 70 Cu - % 30 2n alaf?lml sac, % 20 Soguk Haddele-
nerek, 3 mm kallIlhga dl.lf?url.llmuf?tl.lr. Daha sonra sac, 2 mm ye Soguk
torna "elil",i:; numune.
Haddeleniyor. Toplam % Soguk <;:ahf?ma, ne kadardlr?
1_'_ _ -':~------:'- ~(b) K.ama II r;enefer ir;-in
YCiSSI numunl!.
Sacm baf?lama kalmhgl = x olsun.
x - 3 * 100 = 20 =:> x - 3 = 0.20 =:> 0.80 x = 3 =:> x = 3.75 mm
x x
Toplam Soguk <;:ahf?ma % si = 3.75 - 2 *100 = 1.75 *100 = % 46.6
3.75 3.75
Misal: 22 Tavlanmlf? bir Baklr tel, 1.27 mm <;aptan, 0.813 mm
<;apa So- k Cekildi-i zaman Kesitdeki % So-uk indir enme ne kadar-
( c) dlr? % Soguk indirgenme = Kesitdeki Azalma = M = A,- A son * 100 =
Dis 1m r---'7rTTrTTrc~~( d ) ilk Kesit An
:~=
~
C-----Liiii)
II torna edilmh;
uc;.lu
Or;J
j
I$
= (re/4) (1.27)2 - (re/4) (0.813)2 = [ 1 _ (0.813)2] *100 = (1 - 0.41) *100 =
-u.ullU.uu:'IL_--'- num [J n e . (re/4) (1.27)2 (1.27)2
=:> % 59

U'J9~~£Qfl -IL-__
Misal: 23 12.7 mm <;apmda Aluminyum <;ubuk, 1135 KgI' lik bir
-
Jt=----JL..__,
- - u!f9";;fonan
vuk
eksenel ylike maruzdur. <;:ubuk 1.1zerindeki Pratik Gerilim, ne kadardlr?
CJpr = ~ = 1135 KgI' = 9 Kgr/mm2
(gekil. 28) A, (re/4) (12.7 mm)2
Misal: 24 1.25 cm <;aph bir <;ubuk, 2500 Kgrlik eksenel bir yi,lke
maruzdur. <;:ubuk uzerindeki Pratik (Ml.ihendislik) Gerilim, MPa olarak
ne kadardlr? F = (2500 KgI') * 9.81= 24 500 N, CJ - F - 24500 N
A, (re/4) (12.5 mm)2
2
= 200 N/mm = 200 MPa.
Misal: 25 1030 <;eliginden 12.7 mm <;apmda bir numune, <;:ekme
Testinde <;ekilerek kopartlldlktan sonra, kmlma <;apl 8.7 mm olarak 01-
<;ulmuf?tur. % Kesit Daralmasl, ne kadardlr?
A, -A.son *100 = (1- A.son) *100 = [1 _ (re/4) (8.7]2 ] *100 = (1- 0.47) *100
Mirtltnum ~arald olr;il Ao A, (re/4) (12.7)2 = % 53
Misal: 26 DUf?uk karbonlu bir <;eligin <;:ekme Testinde:
(0) oS ilim:Jirik test parr;CiSI.
(b) YetsS I t,,-sf par~crSJ, Numuneye uygulanan Yule 7700 KgI'. Numunenin ilk <;:apl: 12.7 mm.
(gekil. 29) Numune, Eoyun Vermeden once bir noktada, 7700 Kgrlik sabit yuk
altmda, numune <;apl, 12 mm olarak ol<;uluyor. Eu noktada, Hakiki ve
Pratik Gerilimleri, Hakiki ve Pratik birim uzamalan ve aralanndaki farkl
bulunuz.
A,= (re/4] d 0 2 = (re/4) (12.7)2= 126.68 mm 2.
Yuk altmdaki Alan: AI = (rei 4] d l2 = (rei 4) 122 = 113.1 mm2 .
I 1. 0 i I CJpr (CJmiil') = F/A,= (7700 Kgr/l26.68 mm 2 ) = 60.78 Kgr/mm2.
il'aretlenen 61,,11 10 CJlmk= F/A! = (7700 Kgr/l13.1 mm2) = 68.08 Kgr/mm2.
Farle CJlmk - CJpr = 68.08 - 60.78 = 7.3 Kgrlmm 2 .
Epr (Emiih] = (,11.1/1 0 ) = (L - 10 ) 110 = (A, I Ad - 1 (Alman nokta, <;:ekme Nokta-
L'•
smdan once oldugundan, Hacim sabitdir.)
(20) (21]
 Misal: 31 A§aglda verilen her bir §lk i<;in, Pratik birim deformas-
E pr =(126.68/113.1) - 1 = 0.12. yon, Hakiki birim deformasyon ve Kesit Daralmasml hesaplaYlIllz.
Ehak = In (1\ /1 0) = In (Ao / Ail = In (126.68 /l13.1) = 0.1l3 .
(a) Ol<;u uzunlugunun, L den 1.1 Lye artmasl.
Farle Ehak - Emuh - 0.1l3 - 0.120 - - 0.007 . Epr = (lson - 10 )/1 0 = 111/10 =} (1.1 L - L) / L = 0.1 LI/LI = 0.1 .
Misal: 27 Bir i§ pan;;aSl uzerinde yilk yok iken, ilk uzunlugu 50 Ehak = In (lson/lo) = In (1.1 IL / IL) = In (1.1) = 0.0953 .
mm dir. <;ekme yilku altmda uzunluk 60 mm'ye artml§tJr. Pratik ve Ha- Kesit daralmasl: q = An - Ason = 1 _ Ason = 1 _ -k (Haemin degi§medigi-
kiki birim uzamalar arasmdaki fark, ne kadardlr? An An Ison
Epr = (60 - 50)/50 = 0.200 ; Ehak = In (60/50) = 0.182 . ni kabul ettik). q = 1 - (IL/1.1IL) = 1 - (1/1.1) = 1 - 0.9091 = 0.0909.
0.200 - 0.182 - 0.018. (b) Ol<;u uzunlugunun, L den 0.9 Lye kJsalmasl.
Misal: 28 50 mm ilk uzunlugu olan par<;a, - 0.182 birim klsalma- Epr = (0.9 L - L) /L = - 0.1 LI/ IL = - 0.1 .
ya ugramasl i<;in, son uzunlugu ne olur? Pratik birim kJsalma, ne olur? Elmk = In (0.9 LI / l/) = In (0.9) = - 0.1054 .
Elml< = - 0.182 = In (1/50) veya + 0.182 = In (50/1) =} loge (50/1) = 0.182 q = 1- (10 /I son ) = 1 - VL /0.9l/) = 1 - (1/0.9) = 1 - 1.111= - 0.1l1 .
eO. 182 = (50/1) =} (50/1) = 1.2 =} I = 50/1.2 = 41.67. (e) Ol<;u uzunlugunun, L den 0 mm ye du§mesi.
Pratik birim kJsalma: Epr - (lson -1 0 )/1 0 - (41.67 - 50)/50 = - 0.167. Epr = (0 - l/) / LI = ...:l.
Misal: 29 Sunek bir metal, <;ekme deformasyonunda, maksimum Ehak =In (0/ L) = In 0 = =..-":: •
yuke ula§lldlgmda kJnlml§tJr. Kmldlgmda, Ol<;u uzunlugu 60 mm, Son q - 1 - (1 0 /I son ) - 1 - (L / 0)= 1 - 00 = tal1lmS1Z .
Kesit Alal1l 83.33 mm 2 dir. ilk Ol<;u uzunlugu 50 mm ve Kesit Alal1l 100 Misal: 32 2.54 em kahnhglnda bir sae, onee 1.27 em kalmhga,
rnm2 idi. Kmlmadaki Hakiki birim uzama nedir? % Uzama ve % Kesit sonra 0.635 em ye, daha sonra 0.3175 em kalmhga deforme ediliyor.
Daralmasl ne kadardlr? Haemin sabitligini ve Homojen (uniform) defor- Her basamakda Pratik ve Hakiki birim Insalmalan hesaplaymlz. Toplam
masyon oldugunu gosteriniz. birim deformasyonlan, Pratik ve Hakiki yollar ile bulunuz. Toplam birim
(Ehal,hanlma = In (lson/l a ) = In (60/50) = 0.182 . deformasyonlann, basamaklar toplamma e§it olup olmadlgml, ifade
(Ehal,hanlma = In (An/Ason) = In (100/83.33) = 0.182, (Ison/l o) = (Ao/ Ason) ediniz.
oldugundan, Haeim sabitdir. Kmlma, maksimum yilkde oldugu i<;in, Ilk Kalmhk (em) Son Kalmhk (em! 1srrl Toplam Epr Chait Toplam chait
Boyun Verme meydana gelmez. 1. Basamak 2.54 1.27 - 0.5 - 0.5 - 0.693 - 0.693
% Uzama = (60- 50) *100 = % 20. % Kesit Daralmasl = 100 - 83.33 *100 2. Basamak 1.27 0.635 - 0.5 - 0.75 - 0.693 - 1.386
50 100 3. Basamak 0.635 0.3175 - 0.5. - 0.875 - 0.693 - 2.079
= % 16.67 . Haemin sabitligini ve Homojen deformasyon oldugunu, bir
1. Basamak: Epr = (lson- 10) /1 0 = (1.27 - 2.54)/ 2.54 - - 0.5 .
daha gosterebiliriz. 100 - 16.67 = 83.33 =} Ason = (% 83.33) "AnC-'.'-----_ 2. Basan1ak: Epr = (0.635 - 1.27) / 1.27 = - 0.5 .
V o - An 10 ; Vson - Ason Ison - (0.8333 An) (1.21 0) = 1 Ao 10 = Vo =} &son - Vol
3. Basamak: Epr = (0.3175 - 0.635) / 0.635 = - 0.5 .
Misal: 30 Tavlanml§ 1020 <;eliginden bir <;ekme <;ubugu, kmlana 2. Basamagm sonunda Toplam Epr = (0.635 - 2.54)/ 2.54 = - 0.75 .
kadar cekili or. Maksimum yiikde bir Boyun Verme meydana gelmekte
10 = 50.8 mm ve Kopmaya kadar kesit azalmaktadlr. ilk Haemin, Son
ilk 2 Basamak toplaml Epr ---1 (- 0.5) + (- 0.5) = - 1 *
2. Basamagm sonunda Toplam Epr ---1 - 0.75 .
do = 12.83 mm Haeme qit olmadlgml gosteriniz.
3. Basamagm sonunda Toplam Epr = ( 0.3175 - 2.54) / 2.54 = - 0.875 .
Ison = 69.6 mm (Ehak)1Gnlma = In (lson/l o) = In ( 69.6/50.8) = In (1.37) =
d son =8.43 mm = 0.315 .
3 Basamak toplaml Epr ---1 (- 0.5) + (- 0.5) + (- 0.5) = - 1.5 *
3. Basamagm sonunda Toplam Epr ---1 - 0.875 .
(Ehal,IJanlma -In An = In [ (w'/4) *12.83 2 ] = 2" In (12.83/8.43) =
A son (w'/4) * 8.43 2 = 2 " In (1.5219) = 0.84 1. Basamak: Elml, = In (lson/l o) = In (1.27/2.54) = In 0.5 = - 0.693
*
0.315 0.840 yani Ison * *
An oldugundan, IVa Vsonl
2. Basamak: Ehak =
3. Basamak: Ehak =
= In (0.635/1.27) = In 0.5 = - 0.693 .
In ( 0.3175/0.635) = In 0.5 = - 0.693 .
10 Ason
Son Haemin, ilk Haeme e§it olmadlgml, bir daha gosterebiliriz. 2. Basamak sonunda Toplam Elmk = In (0.635/2.54) = In (0.25) = -1.386
% Uzama = 69.6 - 50.8 *100 = % 37 . ilk 2 Basamaklar toplaml Elmk ---1 (- 0.693) + (- 0.693) = - 1.386 =
50.8 2. Basamak sonunda Toplam Ehai< ---1 - 1.386 .
% Kesit DaralmaSl = An - Ason *100 = (rr/4) * 12.832 - (rr/4) * 8.43 2 = 3. Basamak sonunda Toplam Ehai< = In (0.3175/2.54) = In (0.125)
An (rr/4) " 12.83 2 = - 2.079.
= % 56.8 =} 100 - 56.8 = 43.2 , yani Ason = ( % 43.2) * An oldugundan, 3 Basamak toplaml Ehai< ---1 (- 0.693)+ (- 0.693)+ (- 0.693) = - 2.079
V son = Ason * Ison = ( 0.432 An ) * (1.3710 ) =
0.6 An . 10 = 3. Basamak sonunda toplarn Elmi< ---1 -2.079 .
IVson = 0.6 "val =} Boyun Verme'den dolaYl, uniform olmayan deformas- . Hakiki birim deformasyonlardaki (Elmkii<i) ara degi§melerin
yon meydana geldiginden, % Uzama ve % Kesit Daralmasl degerleri, (basamaklann) Toplaml; ilk Uzunluktan, ara basamagm sonuna kadar
Haemin sabitligini gostermez. olan Toplam Hakiki birim deformasyona e§ittir. Pratik birim deformas-
yonlar i<;in, bu e§itlik, ge<;erli degildir.
(22) (23)
 Misal: 33 Haeim sabit ise; x, y, z dogrultulanndaki (a)
< (b)
(Epr)x + (Epr)y + (Epr)z = 0 ve (Eha],)x + (Ehak)y + (E]mk)2 = 0 f-ialdki Gerilim \H) Yilkseldik Basmada PraUk 1- [E pr ( EhaI;;) basma (:ekmede Pratik Cckmede PraLik
oldugunu gasteriniz. O'hak IMPal Daralmasl birim klsalma (cpr) basm3 -In[I/II- Eprll )irim uzama(cprl Gerilim (MPa)
Kubik bir elemanm deformasyon1.1n1.1 dl.li;a:.lnl.lrsek: 28 0 0 1 0 0 28
Va = X. y. Z 69 2.5 0.025 0.97E 0.0253 0.025 67
V san = (x + ill<:) (y + i1y) (z + i1z) 110 5 0.05 0.95 0.0513 0.05 105
!'N = (Vson - Vol = (x + ill<:) (y + i1v) (z + i1z) - X.V.z = 166 10 0.10 0.90 0.1054 0.10 151
Vo Vo x.y.z 221 20 0.20 0.80 0.2231 0.20 184
= (x + ill<:) (y + i1y) (z + i1z) _ 1 = (1 + ill<:) (1 + illJ:) (1 + i1zL 1 = 262 30 0.30 0.70 0.3567 0.30 202
x Y z x Y z 276 40 0.40 0.60 0.5108 0.40 197
= [ 1 + (Epr)x 1 [ 1 + (EprJy 1 [1 + (EprJz J - I ; Haeim degii?miyorsa, i1V = 0 286 50 0.50 0.50 0.6931 0.50
old1.1g1.1ndan, Q = 0 = /1 + (Epr)x + (Epr)y + (Epr)x "I (Eprly + (Ep,-)z + (Epr)x /'" (EprJz 290 60 0.60 0.40 0.9163 0.60
Va Basma yuklemesindeki O'lmk Ehak eerisi, ~ekil. 30 da gasterilmii?tir.
+ (Epr)y'/(Epr)z + (Eprlx" (Epr)yl (Eprlz -/1 = 0 => Epr< 0.01 ise, (Epr)x'" (Epr)y gibi (~ekil. 30)
terimlerin c;ar lmlan, 10 -4 mertebelerinde olaeagmdan, ihmal edilebilir.
=> (E rlx + (E )r)y + (E r)z = 0 (Ei?itlik, yukanda belirtildigi gibi, Pratik 280
birim deformasyon1.1n kuc;uk degerleri ic;in ( < 10- 2 gibi ) geGerlidir.
-.
Ha1<:iki Gerilim -
o = [1 + (Eprlx 1[1 + (Epr)y 1 [1 + (Epr)z J - 1 ei?itliginde, her iki tarafa 1 Hakiki birinl klsalma
eklenirse: => 0 + 1 = [1 + (Epr)x 1 [1 + (Epr)y J [1 + (Epr)z J ve her iki tarafm In'i 210 [Basma)
alImrsa: In 1 = In [1 + (Eprlx 1 + In [I + (E r)y 1 + In [I + (E lflz 1
Ehak = In (1+ Epr) old1.1gundan, 0 = (Elmk)x + (Ehaldy + (Ehald·
Gerilim
(MPa) / /'
.. ~
'''.,
(Ei?itlik, Hakiki birim deformasyon1.1n, bUyl.lk degerleri ic;in de gec;erlidir. r
140 ,, Pratik Gerilinl -
Misal: 34 5.08 em c;apmda bir Davme parc;asmm yuksekligi, . Fratik birirn uzarna
bai?langI<;ta 12.7 em iken, davulerek 5.08 em ye dl.li?urulmui?tur. i i';::ekme)
(a) Basma yanl.lndeki eksenel Pratik ve Hakiki birim klsalmalar, !
ne kadardlr? 70
Epr = (h san - ha) I h a = (5.08 - 12.7) /12.7 = - 7.62/12.7 = - 0.6.
Eha], = In (hson/h o) = In (5.08/12.7) = In (0.4) = - 0.916 . 28
(b) Davme parc;asmm son c;apl, ne kadardlr? FIC;llanma tesirini
0
ihmal ediniz. 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 OJ) 0.7 0.8 0.9
Haeim sabitdir. A o . h o = A son . h son old1.1g1.1ndan, Birim clefonnasyon
(w/4) * (5.08)12 '" 12.7 = (w/4) '" (d l )2 * 5/08 => (b) Bai?ta verilen verilerden, <;:ekme Noktaslll.a kadar, <;:ekmede
dl = 5.08 *12.7 = 64.516 => d l = -V 64.516 := 8 em
2 Pratik Gerilim - Pratik birim uzama egrisini c;iziniz.
(e) Yanal Hakiki birim deformasyonlar, ne kadardlr? I Ehak. basma I = In (ho/hsonl ; (EI13I<1 \'ekme = In (hson/h o) =>
Plastik defom1asyonda, (Ehak)x + (Elmk)y + (EI13I'lz = 0 dlr. (£hak) cekme = - (£hak) bnsm8 .
Basma yanune, z dersek; (E]mk)z = - 0.916 ve Silindir simetrisinden In (h o Ihson) = In [1 1(1 - Epr.basma) 1 = - In (hson/hol = - In (1 + Epr.<;ekme) =
dolayl, Yanal birim deformasyonlar, birbirlerine ei?ittirler. = In [l I (1 + Epr.eckme) ] => [1 I (1 - Epr.basma) 1 = [1 I (1 + Epr.<;ekme) ] =>
(E]mklx = (EI13ldy old1.1gundan, 2 (E]mklx = - (E]m],), = 0.916 (Epd cekme- - (Epr) basrna .
(E]m]dx = (Ehal,)y = (0.916/2) = 0.458. Basrnadaki Hakiki Gerilimin, <;:ekmedeki Hakiki Gerilime ei?it
Misal: 35 Bir Baklr silindirin, sl.lrtUnmesiz tek eksenli Basma old1.1 -1.1n1.1, temel olarak kabul edersek: (O'I13ld eekme = (O'ha]<l basrna .
Testinde, ai?agldaki netieeler ahnmli?tlr. hak= O')r * (1 + Elf) old1.1g1.1ndan, 28 = (O'prJ] * (1 + 0) => (O'prlt = 28 MPa.
Hakiki Gerilim (MPa): 28 69 110 166 221 262 276 286 290 69 = (O'pr12 * (1 + 0.025) => (O'pr12 = 69/1.025 = 67 MPa .
% Yukseklik Daralmasl: 0 2.5 5 10 20 30 40 50 60 110 = (O'pr13* (1 + 0.05) => (O'pr13= 110/1.05 = 105 MPa.
(a) Bu bilgilerden, Basma yuklemesindeki Hakiki Gerilim (O'bak)- 166 = (O'pr)4'" (1 + 0.10) => (O'prl4 = 166/1.1 = 151 MPa .
Hakiki birim kIsalma (Ehak) egrisini c;iziniz. 221 = (O'pr15 '" (1 + 0.20) => (O'pr15 = 221 I 1.2 = 184 MPa .
% Yl.lkseklik Daralmasl = [ (h o - hson)1 h a 1'" 100 /262 = (O'prlG" (1 + 0.301 => (O'pr)6 = 262/1.3 = 202 MPa .
I£pr,basmal = 11 0 - h 50n = 1 _ h 50n ==? h son = 1 - £pr.basma:::::} h o = 1 276 = (O'prh * (1 + 0.40) => (O'prh = 276/1.4 = 197 MPa < 202 MPa oldu-
ho ho ho 11 50n 1- £pr,basma gcmdan, <;:ekme NoktaS1l11 ai?mli?tlr, (O'prh dahil edilmeyeeektir. <;:ekmede
I Ehak. basma I = In (ho Ihson) = In [ 1 I (1 - Epr.basrna) J Pratik Gerilim - Pratik birim uzama egrisi, ~ekil. 30 da gasterilmii?tir.
(24) (25)
~_~M~is~a~l,;..:~3~6 -,Yandaki §ekilde (gekil. 31) Misal: 37 Bir Baklr tel, 30 Kgr/mm2 Pratik Kopma Gerilimi ve
4 II (g eki l. 31) erilen a - E diyagraml, 10 % 77 Kesit Daralmasl gostermi§tir. Hakiki I{opma Gertlimi, ne kadardlr?
60 ~ - - - -- - -- - - - -, ~-::.--__ mm ~apmda ve 60 mm 01- Ko ma yuk1.i Son kesit Alam ) = ?
~u uzunlugunda ~elik (a r,l(o Jllla) = Fllo mal Ao =? Fllol'ma = (apr,!lol'ma] * Ao =? Fl(ol'ma - 30 Ao .
numune, <;ekme Testinde Ao - Ason " 100 = 77 =? Ao - Ason = 0.77 Ao =? (I - 0.77) Ao = Ason =?
I ~ekilerek elde edilmi§tir.
Ao
I ,
I
\
A§agldaki maddeleri
eevaplandmmz,
Ason = 0.23 Ao . (aJ-lak.llopma) = Fl(opmalAson = 30 Nol 0.23 No =?
L (aHak,l\ol'ma) = 30 I 0.23 = 130 Kgrl mm 2 .
I Pfosti): deft? ! (a] Elastik Modul, ne
,.,1 5 REZiLYANS
.., kadardlr?
Bir malzemenin, Elastik defor-
t a = E *E (Hooke Bagmtlsl) F (gekil. 32)
masyondan sonra, ilk boyutlanna
J!liI.o.J."2,-+O-.4,,....-----.;.;...,"'...,e----:;z'-O-I=? E = a IE. (Yl'Ikl
0.1 iinme kapasitesidir. Eksenel uy-
ulanan bir F yi.ikiine mann bir
Akma noktasma kadar dogrusal klsmm egimi: !tan a = EI = alE =? E = "ubugu dl.i§unelim. Uygulanan
(40 Kgr/mm2 ) I ( 0.2/100 ) = 20 000 I{grlmm 2 . .. k (F) tarafmdan yapllan i 9
(b) Test numunesi klnldlgmda, Ol~l.i uzunlugu, ne kadardlr? (Enerji), dik l.i~genin alamdlr
(El'r,kol'mahoplam = 0.20 = (Eelastlk = 0.002) + (El'lastlk = 0.198) JI.:::.~I..J,. (gekil. 32), Kuvvet (F) ve Kuvvetin
Eelastlk: Numune uzerinde kahCl olmayan, elastik birim uzama. lixtt!.nslolJ (Ill) sebe~. oldugu Uzama ~i~tan(ill)
Eplastlk:" " olan, plastik birtm uzama. =? rafigl altmdal<l alan,(I9 1 venr.
(i) (El'r,Jlol'ma)plastlk = IMn - 10 = 0.198 =? ISDn - 60 = 0.198 =? lson = 11.88 + 60 (Uwma Mi/(far,l
10 60 =? ISDn - 71.9 mm Elastlk= (1/2) * F" ill : a = F/A =? F - a *A ve Epr = ill/i =? ill = E * I
(e) Kahel deformasyon olmadan, test par~aslIlln ta§lyabileeegi a = E * E (Hooke Bagmtlsl) ---7 E = alE oldugundan,
maksimum yUk, ne kadardlr? WElaslik = (1/2) * (a A) * (E I) = (1/2] * ( a . E) * (A. 1)
Grafige gore, Elastik SlIllr ile Akma Smm Ost Akma Noktasl) aym = (1/2) * a * (alE) * (A.I) =
giiriilmektedir (40 1{gr/mm2). aAkma= (FAlona lAo) WElastlk= !(1/2) " (aElaslik2/E )! *!( A. 1)1 =? iWEIaSlik = U * vi
Ao = (rei 4) * d 0 2 = (rei 4) * 10 2 = 25 re mm 2 . =? U V
FAJema = aAlema * Ao = ( 40 I{gr/mm2) * 25 re = 1000 re = 3140 l{gr. Elastik i§ - (Rezil ans Modull.i) * (Haeim)
(d) Bu ~eligin ugradlgl Plastik deformasyonun, Elastik cleformas- U : Rezilyans Mocliill.i = (1/2) * ( aEIasUk 2IE)
yona oranl nedir? aElasUk : Elastik SlIllr. (Belli degil ise, yakm deger olan Akma Gerilimi
(b) §lkkmda gorl.i1cll.igii gibi, (Epr,kopmahol'lam = 0.20 : (Eelaslik) = 0.002 ahnmaktadlr.) E: Elastik Modul.
(Eplasiild = 0.198 olclugunclan, EPlaslik = 0.198 = 198 = 99 . Rezilyans Modulu bagmtlsl, bir malzemede, Plastik deformasyon
EElaslik 0.002 2 I meyclana getinneden. clepo eclilebileeek maksimum Elastik Defonnas-
(e) Bu ~elige, % 0.1 birim uzama vennek i~in, ne kaclar Enelji yon Enerjisini verir. Pratik olarak, malzemenin RezilyanSl, Elastl~ .
gerekir? Smlr'a kadar, a - E egrisi altmdaki Elastik Alan'dlr. Bllhassa yay uretl-
i§ = Enerji =? iW = F" illl : E = (0.1/100) = 0.001 . Bu E degerinden, dik- minde olmak uzere, kullanma ortammda darbeli yuklere ve titre§lme
me ~lkarsak, gereken Gerilimi buluruz. a = 20 I{gr/mm2 (iki Dik O~ge­ maruz kalan par~alann imalinde kullarlliaeak malzemelerin, yi.iksek
nin Benzerliginden). a = F I Ao (Elastik Bolgede oldugumuz i~in, Kesit Rezilyansh olmalan istenir. Teorik olarak, ideal Rezilyant malzemede,
Alam ---7 Ao dlr). (Rezilyans Modulu'nun yUksek olmaSl i~in) Elastik Smlr v~ya Akma
F = (20 Kgrlnllin 2) * (25 re nlltn 2 ) = 500 re Kgr . Smln'nm yUksek ve Elastik Modul'un dl.i§uk olmaSl gerekrr (aElasUk veya
Epr = ill/l o =? ill = Epr* 10 = 0.001 * 60 = 0.06 mm . aAIUlla, i E t) . BaZl metalik ve metal olmayan malzemelerin Rezilyans
W = (50011: I{g) * (0.06 mm) = 30 re I{gr.mm = 94.3 I{gr.mm = 0.094 Kgr.m Modiilleri, a§aglda kar§lla§tmlml§tlr.
veya Joule olarak da bulabilirtz.!1 Kgr = 9.8 Newtonl oldugundan, Malzeme E (Kgrlmm 2) aAlmm (Kgr/ mm2 ) U (I{gr"mm/mm 3 ]
0.094 * (9.8 N) ,,, m := 0.9 N * m = 0.9 Joule. (a) saka Direw;li Talam celigi (S- 1) 20 000 210 1.1
( !1 Joule = 1 Newton * I metre!) (b] 1040 20000 35 0.03
(e) AI (tavlanml§) 7 000 3.5 0.0009
(d) Pirin~ 10 500 17.6 0.015
(e) Lastik 0.105 0.21 0.21
(D Akrilik 350 1.4 0.003

(26] (27)
 Metalik olmayan malzemeler ic,;inde Lastik; Elastik Modiilii ve Misal: 39 gekil. 34, Tavlanml§ yumu§ak bir c;eligin, Gerilim -
Akma Slmn, metallere gore c,;ok du§uk olmas1l1a ragmen, aym hacimde- birim uzama grafi-ini gostermektedir. Bu arafikten, a§a-ldaki bil iler
ki 1040 c;eliginin 7 katl ve Pirinc,;'in 14 katl kadar Elastiki Enerji depola-
yabilmektedir. Tavlanml§ Aluminyum, ihmal edilecek kadar az Elastiki 5°01 l
Enerji depolayabildigi ic;in, Aluminyum yay yapllmamaktadlr. 1040 <;eli- i
gi, Pirinc;'in 2 katl kadar; 90ka direnc;li S-l Taklm <;eligi ise, Ala§lmslz i

-~
1040 <;eliginin 36 katl kadar Elastik Enerji depolayabilmektedir. 400
<;unku, S-l Taklm <;eliginin Akma Gerilimi, 1040 m Akma Geriliminin 6
MPar
katldlr. gekil. 33 de, iki C;eli- in Rezilyans Modulleri kar§lla§trnlml§tlr. I I
Ii Oda Slcakllglnda, butun c,;eliklerin I
Gar! i1I , Elastik Modiilleri, hemen hemen aym
300 I
I
;;l
D"y oldugundan (_ 21 000 Kgr/mm2). Elastik 2.50.>-1-
d.o "" 10 mm ! I
Alamn buylik olmasma tesir eden tek 13 I I I." '" 50 fl'lffl I I
faktor, Alana Gerilimi gorunmektedir. 200 1 I I
Boylece, yaylIk c;elik malzemede, en I I I
:lUIIlIJ$CI Ie r;.eM: ba§ta Akma Gerilmesinin, c;ok yliksek
01mas1l11l1 du§unulmesi gerekir. 00
I: f
I ,I _-:...P..:.:la~$:.:.I:.:.M:.:..::a:..:ra::.:/.:.:lk:.:.:(:.::'d:..:e.:...f-,1'l ):::'-r
l
;
' l .....-:7 Rezi I~CJ noS "j ......,j.l
Nlod{dlert Misal: 38 Bir <;elane Testinde, I r" I I
c;elik numune c;ekilmi§tir. ilk <;ap = 5.05 :I -fakHitl.O,003 I I
mm, ilk Olc;u Uzunlugu 10 = 5 do = 25.25
mm. Akma Noktas1l1da kaydedilen Yule
0,/5
500 Kgr. Akma noktasmda, cihaz ile
B/r!m dell! e kaydedilen OIC;ii Uzunlugu: 25.28 mm, €. 0.28
($ekil. 33) /ki celigin Maksimum Yiik: 800 Kgr. Kopma Yilkil: (gekil. 34)
Rex} IYClI1S Modu/{e.rlnll1 570 Kgr. Kopma kesiti: 3.8 mm. Clkanlabilir.
kar$>tla:;.flrmaS/. Kopmadaki Olc,;u Uzunlugu: 33.6 mm. " (a) Uzun bir Plastik aralIgI oldugundan, maizeme sunektir.
(a) Akma Gerilimi, ne kadardlr? (b) ilk Elastik aralIgm egimi fazla oldugundan, maizeme oldukc;a
A,= (re/4) * d 0 2 = (re/4) * (5.05)2 = 20.03 mm 2 ; rijit'dir (difleksiyona kar§l dayamklIdlr).
aAkma = FAkma/A, =:> aAkma = 500 E:gr /20.03 mm 2 = 24.96 Kgr/mm2 . (c) OrantllIlIk Limiti, - 230 MPa dlr. Kar§llIk gelen birim uzama,
(b) <;eligin Elastik Modulil, ne kadardlr? - 0.002 dir.
Akma Noktasmda kaydedilen Uzama miktan = L',l = 25.28 - 25.25 = (d) Teknik Elastik Smlr (Almanca Rp % 0.01 = 0.0001). hemen
0.03 mm . £Akma = L',l/lo ---7 £Akma = 0.03/25.25 = 1.19 *10- 3 hemen Lineer Elastik dogru ile c;akI§lktIr. =:> aElaslik =250 MPa.
E = aAkma/£Akma = 24.96 /1.19 *10- 3 = 20975 Kgrlmm 2 . (e) Yumu§ak c;elige mahsus olmak uzere, iki Akma Noktasl vardlr.
(c) <;eligin Rezilyans Modillu, ne kadardlr? Ust Akma Noktasl ve Alt Akma Noktasl. Hesaplarda, Akma Noktasl ola-
.!L= (1/2) * (aAkma)2/E = (1/2) * (24.96)2/20 975 =0.015 Kgr* mm/mrn3 rak, Ust Akma Noktasl kabul edilir. aAkma = 260 MPa. Kar§llIk gelen
(d) Elastik Alanda depolanan Toplam Enerji, ne kadardlr? birim uzan1a, £Akma- 0.003 .
W = U * V =:> 0.015 * (20.03 * 25.25) = 7.6 Kgr*mm (D <;ekme Gerilimi =400 MPa (Pratik) , (£Pr,eekmehoplam = 0.2 dir
(e) Pratik <;ekme Gerilimi, ne kadardlr? (Maksimum noktamn koordinatlan). EElastik =0.003 , (EPlasii!,lcekme =
(aCekme,Pr) = Feekme/A, = 800 Kgr/20.03 mrn2 = 39.9 Kgr/mm2 . 0.197. Bu maksimum noktaya kadar, deforn18syon uniforrn yani homo-
(D Pratik Kopma Gerilimi, ne kadardlr? jendir. Bu noktada malzeme, boyun vermeye (Necking) ba§lar. Yani,
(aKapma.Pr) = Fl{opma/A, = 570 Kgr/20.03 mm 2 = 28.5 Kgrlmm 2 . homojen olmayan deformasyon ba§laml§tlr.
( ) Ko ma noktasmdaki % Uzama, ne kadardlr? (g) Kopma 350 MPa Pratik Gerilimde meydana gelir. Buna kar§llIk
Vo Uzama = (£I{o ma,Pr) *100 = [ (Ison -1 0 )/1 0 1*100 = [(33.6 - 25.25)/25.25] gelen Toplan1 birim uzama. (EKopmahoplam = 0.28 dir.
* 100 = (8.35/25,25) *100 = % 33 (h) gekil. 34 de alttaki egri, aPralik (amiihendlslil,) - £Pratik (£muhendislil,)
(h) % Kesit Daralmasl, ne kadar olmu§tur? egrisidir. <;unkii, aHakikJ - EHakiki egrisinde, Boyun Verme'den sonra
Ason = (re/4) * dson 2 = (re/4) * (3.8)2 = 11.34 mm2 . herhangi bir azalma olmaz.
[ (An - Asnn) / An J *100 - [ (20.03 - 11.34)/20.031 *100 = (i) Yukandaki malzeme ic;in Elastik Modul, OrantllIlIk Smrn'na
(8.69/20,03) *100 = % 43.4 kadar, dogrunun egimidir. E = 230/0.002 = 115000 MPa = 115 GPa ,
(i) Tokluk Modiilu, ne kadardlr? U) £Kopma = 0.28, Toplam birim uzama'dlr. £Elaslik (Geri kazamlan) +
To = (aeekme,P,-) * ( £l\opma,Pr) = (39.9 E:gr/mm2) * (0,33) = 13.2 Kg *mm/mm 3 £Plaslik (KalIcl) = 0.28 .
(28) (29)
Malzemenin ugradlgl Plastik Deformasyonj Elastik Deformasyon oram
nedir?
(0.28 - 0.003)/ 0.003 = 277/3 = 92/1 .
(k) Numune koptugunda, Son Uzunlugu nedir?
(EPrauk)Plasuk = 0.277 = (~1/50) =:> ~I ~ (0.277) * 50 ~ 13.85 mm, ImhCl
olarak Uzamlf;}tlr. lSon = 50 +13.85 =:> 63.9 mm .
(I) Kopma <;:apl 6 mm olarak 61<;:ulmuf;}se, % Kesit Daralmasl, ne
kadardlr?
An = (rr/4) d 0 2 = (rr/4) "10 2 = 78.54 mm2 • Ason= (rr/4) * ds on 2 = (rr/4) " 6 2 =
Ason- 28.274.
fYo K.D. - [(An - Ason)/An 1*100 = [ (1- (Ason/Ao) 1 *1001 =
[ (1 - (28.274/78.54) 1 *100 =:> % 64 .
(m) Bo un Verme noktasmda, Hakiki toplam birim uzama, ne
kadardlr? Hak = In (1 + EPr) = In (1 + 0.2 ) = In (1.2 ) = 0.1823 .
n Par<;:a uzerindeki Hakiki <;ekme Gerilimi, ne kadardlr?
O"Hak = O"Pr * (1 + EPr) = 400 " (1 + 0.2 ) = 480 MPa .
(0) Test devam ederken, <;ekme Noktasmda, Test Par<;:asmm Ol<;:u
Uzunlugu, ne kadar olmuf;}tur? (Soru, f;}l.mdan farkhdlr: Tam <;ekme
Noktasmda testi durdursak, par<;:anm son uzunlugu, ne kadar olurdu? )
~Hak.eekme = In (leekme/50)1 = 0.1823 =:> loge (lCekme)- In 50 = 0.1823 =:>
loge (lCekme) = 0.1823 + In 50 = 4.094 =:> ICekme = e 4.094 = 59.99 mm . (Bu
uzunlugun i<;:inde <;:ok az bir miktar da olsa, Elastik uzama da dahildir.)
Tam <;ekme Noktasmda testi durdursak, par<;:anm son (kahCl) uzunlu-
gu, ne kadar olurdu? (EPr.Cekme)Plasuk = 0.197 =:>
(EHak.Cekme)Plasuk= In (1 + EPr.Plastik) = In (1 + 0.197) = In (1.197) ~ 0.1798.
(EHak.Cekme)Plaslik = In (lson/50) = 0.1798 =:> loge (lson) - In50 = 0.1798 =:>
loge (Ison ) = 0.1798 + In 50 = 4.0918 =:> e4.0918 = 59.85 mm. Demek ki,
tam <;ekme Noktasmda par<;:anm Toplam Ol<;:u Uzunlugu: 59.99 mm,
Toplam Uzama miktan: 9.99 mm, Plastik Uzama miktan: 9.85 mm,
Elastik Uzama miktan: 9.99 - 9.85 ~ 0.14 mm .
Misal: 40 :;)ekil. 35 de, DUf;}uk Karbonlu bir c;eli-in 0" - E di a ramI
DUsu.!: karbonf<J bir ~eLI§I() u-- E. diyagroml
-~_
-----
... .-
u (~:~~~~ ~=~:~_~_== ~ __ ~~.-5j,Qk' J _. _
,I
400 I (k) <;elik, ne kadar ylik uygulamrsa, akar?
I I
verilmif;}tir. Af;}agldaki maddeleri eevaplandmmz.
(a) Elastik ModUl, ne kadardlr?
E = 230/0.002 = 115000 MPa = 115 GPa .
(b) Kopmada son Ol<;:u Uzunlugu ne kadardlr?
(Ellopmahoplam = 0.24 ~ EElasUk + EPlasUk =:> (Ei\opma)Plastik = 0.240 - 0.004 ~
0.236 =:> 0.236 = ~1/50 =:> ~I = 0.236 " 50 =11.8 ; ISDn ~ 50 +11.8
= 61.8 mm.
(e) Test par<;:asl klnldlgmda, if;}aretlenen IGsmm Haemi Vson= 0.6 "
Vo ise, par<;:amn kopma <;:apl, ne kadardlr?
An = (rr/4) * d 0 2 = (rr/4) *10 2 = 78.54 mm2 ; 10 = 50mm, Va ~ An" 10 =
78.54" 50 = 3927 mm2 • VSon= 0.6 " 3927 ~ 2356 mm 2 = Ason" Is on =
= Ason" (61.8) =:> Ason = 2356/61.8 = 38.1 mm 2 - (rr/4) * ds on 2 =:>
dson 2 = 48.54 =:> dS on - 7 mm .
(d) Boyun Verme noktasmda Hakiki Toplam birim uzama, ne
kadardlr?
EHaklkLToplam = In (1 + Epr.Toplam) = In (1 + O. 19 ) = In (1. 19 ) = O. 174 .
(e) Hakiki <;ekme Gerilimi, ne kadardlr?
(O"Haklr;ekme = (O"Prlr;ekme * (1 + Epr) = 480 " (1 + 0.19 ) = 571 MPa .
(f) <;ekme (Boyun Verme) noktasmda, test par<;:asmm Ol<;:u Uzun-
lugu ne kadardlr?
EHaklki = 0.174 = In (Is Dn /50) =:> loge (lSon) = 0.174 + In 50 = 4.086
=:> ISon ~ e 4.086 = 59.5 mnl .
(g) Tam <;ekme Noktasmda test durdurulursa, if;}aretlenen Ol<;:u
Uzunlugu, ne kadar olur?
EElastik = 0.004 oldugundan, EEIasUk = ~1/50 =:> (~I)Elastik ~ 0.004 " 50 =
0.2 mm ; (~Ihoplam = 9.5 mm , (~I)Plastik ~ 9.5 - 0.2 ~ 9.3 mm oldugundan,
I<;:ekme = 50 + 9.3 = 59.3 mm olur .
(h) Tokluk Modulu, ne kadardlr?
To = (O"eekme)Pr * (EIlopma)Pr = 480 (N/mm 2 ) * 0.24 = 115.2 N" mm/mm 3 .
Birime dikkat edilirse, birim Hacim baf;}ma if;}'i (Enerji) vermektedir.
(i) Rezilyans Modl.llu, ne kadardlr?
U = (1/2) " ( O"EIastlk 2 /E) = (1/2) * (- 260 N/mm 2 )2 /115000 N/mm2 =
= 0.294 N/mm2 = 0.294 N * mm/mm3 .
Ul Toplam Elastik if;) (Enerji), ne kadardlr?
W = U "V = U " (An * 10 ) = (0.294 N * mm/min3 ) " (78.54 I11'tn 2) * (50 I11'tn)
= 1155 N * mm . (1 Newton) " (l metre) - 1 Joule oldugundan,
=:> 1.155 Joule = 1.2 Joule.

do ~ 10 ",m ,
I ,I O"Akma = 260 N/mm 2 ; An = 78.54 mm 2 oldugundan, FAj,ma = O"Akma * An =
Lo = 50mm ,1 ,,I ~ 260" 78.54 ~ 20 420 N = 20.4 kN = 2.1 Ton.
300 I ,
I , (ITon ~ 9.8 kN oldugundan)
:i!6<J I I
.23'0 l I (I) Malzemenin ugradlgl (Plastik Deformasyon)j (Elastik Defor-
,l ,,
I
masyon) oram nedir? (0.240 - 0.004) = (24 - 0.4) = 59
ZOO (:;)ekil. 35) , ,,
,
II
I
,, (m) Elastik Smlr, nerededir?
0.004 0.4 1

100 I ,I
1 O"Orantl = 230 MPa ; O"Aj,ma ~ 260 MPa oldugundan, Elastikligin sona erdigi
"'I
:1
,,
I
Gerilim olan Elastik Smlr, 230 ile 260 MPa arasmda ve 230 MPa degeri-
o. 11 ne yakmdlr.
o '1 10 15 19 20 2425 (n) Malzemeye % 0.1 birim uzama vermek i<;:in, ne kadar Enerji
5
o.zy O.-!- ( Yo ~ ') gerekir?
(30) (31)
 W = F "' L'11 ; E = 0.001 = (L'11/50) =; L'11 = (0.001) * (50) =; L'11 - 0.05 mm Elastik Sll11r' a kari:)lhk gelen birim uzama =; E = 0.005 .
Gereken Gelilim = 115 MPa (Benzerlikten) = (F/Ao) = (F/78.54 mm 2 ) (c) Malzemenin Akma Gerilimi, ne kadardlr?
Gereken Kuvvet, F = (115) * (78.54) = 9032 N ; Akma, Dl.ii:)l.ik Karbonlu C;:elikde oldugu gibi tam belirli, olmadlgmdan
W = (9032 N) * (0.05 mm) = 452 N * mm = 0.452 N * m = 0.45 Joule. 0.002 E (Offset) metodu ile bulunmui:)tur. =; crAkOla == 510 MPa .
(0) Malzeme. hangi Yukte kopar?
(d) C;:ekme Noktasmm koordinatlan = ?
crPr.l{opOla = 440 N/mm 2 ; Ao = 78.54 mm2 oldugundan, (ECekOle. PrhoDlam = 0.0125. crcekme.Pr = 550 MPa .
(crPrh(opOla = (Filopma/A,,) =; Fllooma = (440 N/mm 2) " (78.54 mm 2 ) = (e) Kopma Noktasmm koordinatlan = ?
=; 34 558 N == 34.6 kN = 3.5 Ton.
(EI(opma,PrhoplaOl = EElaslilc + (EllopOla.Pr)Plaslik = 0.0 18 . crJ(opma.Pr = 480 MPa .
(0) Hakiki Kopma Gerilimi (crHakikihlopma ne kadardlr? (f) Elastik Modul, ne kadardlr?
(crHak)KopOla = FKopOla/As on = 34 558 N/38.1 mn12 = 907 MPa . E = (360 MPa / 0.0045) = 80 000 MPa = 80 GPa.
(p) Kopmada Kesit Daralmasl, ne kadardlr? (g) Par<;a, Akma Noktasma gelince, Plastik (kahCl) olarak, ne
[(Ao- Ason)/Aol *100 = [1 - (Ason/Ao) 1*100 = [1 - (38.1/78.54) 1*100 = kadar uzamli:)tlr?
(1 - 0.485 ) *100 = % 51.5 (EPlaslik )Altma = ( L'11 / 10 ) = 0.002 =; M = 0.002 * 50 = 0.1 mm .
(r) (Boyun Verme Noktasmda) C;:ekme Kuvveti, ne kadardlr? Akma Noktasma gelince, Ol<;u Uzunlugu 50.1 mm olmui:)tur.
(i) Pratik Yol ile: (crC;ekme,Pr) = FC;ekOle/Ao =; (h) Par<;anm ugradlgl Plastik Deformasyonj Elastik Deformasyon
Fcekme= (480 N/JIVin2) * (78.54 nlitn 2) =; FCelnne= 37.7 kN = 3.85 Ton. oram, ne kadardlr?
(if) Hakiki Yol ile: (crC;ekOle.Hakiki) = (FC;ekOle!AC;ekOle); (lc;ekme/l o) = (Ao/ AC;ckme) EElaslilt == 0.005 (b i:)lkkmdan) ,(EJ(opma.PrhoplaOl = 0.018 oldugundan,
=; (59.5/50) = (78.54/AC;ekOle) =; AC;ekOlc = (50) * (78.54)/ (59.5) (EI(oDma.Pr)Plasllk = 0.018 - 0.005 = 0.013 = 13 = 2.6
=; Acekme - 66 nln1 2 EElaslik 0.005 0.005 5 1
FCekme = (crC;ekOle.Hakilti) * AC;ekmc = (571 N/nytn 2) * (66 JIVin2) = 37.7 kN = (Daha once hesapladlglmlz Yumui:)ak C;:eliklerdeki oranlarla kari:)llai:)tIr-
= 3.85 Ton. dli?;Imlzda, 2.6 nm olduk<;a dUi:)uk oldugunu goruyoruz).
Misal: 41 :;;ekil. 36 da, bir Aluminyum Alai;ammm Gerilim - birim (i) Uzun bir Plastik Arahgl oldugundan, malzeme sunektir.
!lori' hlr ala $fmll'1 11- E etjrisi (j) ilk Elastik Arahk, ferrous malzemeye gore, <;ok daha az diklikte
oldugundan (Egim, az oldugundan), <;ok daha az rijit'dir.
Misal: 42 :;;ekil. 37, Gri Dokme Demir'in tipik cr - E C;:ekme Egri-
Grf Dol:lne DemJr sini gostermektedir. Boyle bir egri-
- - - - -1- - - - - - - e
IT _ E!: - i i den, ai:)agldaki neticeler <;lkanlabilir.
I I
_____...9c..r_ s__,_ (a) Malzeme. <;ok az PlastIk Defor-
I I ...-\ 3QO masyon ile kmldlgl i<;in, gevrektir
I (v ) (kmlgandlr).
I Do'" {O III 111 I I
I / lo::: 50ml11 I , N 2.'50 (b) ilk Elastik Arahk, Aluminyuma
300 :: ~ 200 gore, olduk<;a dik egimde oldugun-
I I I I ,10m dan. olduk<;a rijit'dir.
200
I
I
r
I

I
f
I
I
(:;;ekil. 36) :
I 1DO
(:;;ekil. 37)
(c) Elastik Arahkda dogrusalhk
olmadlgmdan, Orantlhhk Smm' nm
vuku buldugu noktayl tesbit etmek,
100 I I I I olduk<;a zordur; yaklai:)lk olarak 200
~.J'---i--/---Ill>I~--+-----t-- -+1 MPa denilebilir. OrantIhhk Smm'na
Plastik Arahk I kadar, Elastik Arahk lineer olmadl-
, o. t 0008 0.0 t.2 0.016 01)/8
o 0·002 0.0 f gmdan,Gri Dokme Demir i<;in Hooke
BagmtIsl (cr = E * E), ge<;erli degildir.

-
D.OO!
0.0001 0.001 0,002 0.005 0.006 (d) C;:ekme Gerilimi =c Kopma Gerilimi =250 MPa dlr.
uzama egrisi gosterilmii:)tir. Ai:)agldaki maddeleri cevaplandmmz. TEST PARCALARININ bLCD UZUNLUGU
(a) Orantlhhk Smm, ne kadardlr? Test par<;alannm (Numunelerin) ilk Ol<;u Uzunlu&u ile, ilk Kesit
Dogrusalhgm bittigi Gerilim, - 360 MPa' dlr. Alam, birbiriyle orantIhdlr. Genel olarak ILo = 5.65 * -lAd se<;ilir.
(b) Elastik SHur, ne kadardlr? Silindirik numunelerde A = (n:/4) * d 2 oldugundan,
Elastik Smlr, R p % 0.01 veya R p0.0001; Yatay eksen E olarak verildigi L o = 5.65 * Un: /2) * do =; La = 5.65 " (0.886) * do
i<;in, E ekseni uzerinde 0.000 1 ii:)aretlenir, dogrusal (Iineer) kIsma paralel =; ILo = 5 dol olur.
<;izilir, egri ile kesii:)me noktasl Elastik Slmr olarak ii:)aretlenir.
=; - 400 MPa.
(32) (33)
 ~ekil. 38 (b) de, Soguk <;ah§ma'nm (Deformasyonun) Ci - E Egrisi-
BaZl Metalik Malzemelerin Cekme Testi Neticeleri ne etkisi gosterilmi§tir. (a) da Tavlanml§ Du§uk Karbonlu <;eligin SU-
IMalzemel IDurulTIul rAkma(MPal! !HJ 0.1 Offset (MPa]1 pCekme (MPaJ!1 q,() UZ3mni nekliginin oldu k <;a f
azIaTve 0 kl u§:unun yLl k sek oldurn QO zlenmektedir.
_ Aluminyum Bronzu Tavlanml§ 125 385 70
(% 95 Cu - % 5 All Sert 590 775 4 Sogu.!:: C;:Oll$ma'ntn( Deformdsyonl1n)
_ Kartu§ Pirinci Tavlanml§ 77 325 70 () _ E egrisifle. e.tkisi,
(% 70 Cu - % 30 Zn) Sert 510 695 5 ':1\
-::,.

~l ~
(en IT
/'
_ Ticari Pirin<; Tavlanml§ 95 340 55 I
(% 63 Cu - % 37 Zn) Sert 540 725 4 (1)
_ Muntz Pirinci
(% 60 Cu - % 40 Zn)
_ Kupro Nikel
(% 70 Cu - % 30 Nil
Tavlanml§

Tavlanml§
Sert
110 370

355
600
40

45
5
I(
Duralumin Ya§landlrma 280 400 10
Sertle§tirmesi (a) e. ~ (b) . E
(ihmal~ SoglJ It: - r;ektlm/::;
_ Gri Dokme Demir DokLllml.l§ 150- To v! ol'lm/~ dii .r;uk
edilecek kadar az) 250 kOfben(1/ r;.dik. dU slil:: karhonlLi c;.e.lik.
_ Du§uk Kalayh Tavlanml§ 110 340 65 '-'
(gek11. 38) (a) Tavlamanm, <;ehgm, '-'
Sunekhgml . artlrmas!. ..
Bronz Sert 620 740 5 (b) Soguk Deformasyonun, <;eligin Mukavemet degerlerini artmp,
_ Magnezyum gekil Verilmi§ 155 280 10 Sl.lnek1igini ve Toklugunu azaltmas!.
Ala§lml DOvl.llml.l§ (b) de aym <;elik, Soguk olarak deforme edilmi§tir. Soguk <;ekilmi§ <;elik
Orta Karbonlu Su Venlle 550 750 14 koptugunda, Sunekligin (a) ya gore az oldugu gorulmektedir. Tokluk da,
<;elik + Menevi§ daha azdlr. Bema kar§lhk, Akma Gerilimi, (1) dogrusunun a1t ve l.lst
(550 - 650°C) noktalan ile, <;ekme Gerilimi, (2) dogrusunun alt ve l.lst noktalan ile,
_ Dl.l§uk Karbonlu Tavlanml§ 250 - 450 - 20 - Kopma Gerilimi (3) dogrusunun alt ve ust noktalan ile gosterildigi
<;elik 350 525 25 uzere, her u<; Mukavemet de artml§tlr.
_ Paslanmaz <;elik Tavlanml§ 340 510 31 gekil. 39 da, Saf Demir'in Sl.lnekli-i'nin cok fazla ve Mukavemeti-
1200 -
(Ferritik) /~ (J

50 1100

30 Su Veri1mi~ ve Mellevi~lenmi~ Ci (MPa)

1000
(6) MAKi A iSLENEBi iRLiGi (MACHINABILITY) [Islah edilmi~J Ala~llnlt yelik
Makina i§lenei\(ilirliginin iyi plmasma tesir eden faktorler, a§aglda 900
slralanmlstlr. ~ .-/
eoo
(i) Tezgahm l§lem~ uygun olan keSlCl Kalem OmrUnl.ln
yuksek olmaS!. Ytiksek Karbonlu ~elik 700-

(ii) i§ Par<;alannm kolay i§lenmesine ve tezgahdaki rahat hareketi-

ne imkan saglayan, iyi bir Tala§ Kmlganhg!. 600 ~
(iii) Kesme Kuvvetleri ihtiyacmm dl.l§uk olmas!. 500 :...

(iv) i§lenen par<;ada iyi bir Yiizey I\:alitesi elde edilmesi.

(v) Ol<;l.l Toleranslannm dar olmas!. Dti~tik Karbonlu gelik
OTOMAT CELiGi (Free Cutting Steels - Serbest Kesme Celikleli) 300~

Gene! olarak, hlZh Tala§ Alma i§leminde, tala§lann kmk <;lkmaslyla

SafDemir 200
Otomat <;elikleri, Tala§h imalat maliyetleri dU§l.lk <;eliklerdir. Kolay i§le-
nebilirlik ozelliklerinclen dolaYl Otomat <;elikleri, <;ok milli veya Revolver ;00

Torna Tezgahlanndaki boyuna ve aIm tornalama, di§ a<;ma, matkapla E

delme, raybalama gibi Tala§ Kaldmna i§lemlerine en uygun <;elikler
olarak belirlenirler. (gekil. 39) (gekil. 40)
ISIL iSLEMLERiN ve SOGUK CALISMANIN Ci - E EGRiLERiNE nin <;ok du§uk olclugu; Ala§lmslz <;elikler i<;incle, Karbon oram arttlk<;a
ETKiLERt Sunekligin azalmakta, Mukavemetin arttlgl gorulmektedir. Elde eclilebi-
(34) (35)
lecek maksimum Mukavemet degerleri ise, Ala\ilmlanml\i <;eliklerde elde (:;;ekil. 42) POLiM£RL£RDf, Tipi/< 0-- E. EGgiLERi
edilecegi, :;;ekil. 39 dan anla\illmaktadlr, Buna bir misal olarak, :;;ekil.
40 da, Sertle\itirilmi\i (Su Verilmi\i) ve Menevi\ilenmi\i Molibden, Nikel ve ,,
Krom Ala\ilmh, 4340 <;eliginin, cr - £ egrisi verilmi\itir. Akma ve <;ekme !
IT' -. If I
Gerilimlerinin 1200 MPa degerine yakm olduklan giirl.l1mektedir.
Misa1: 43 :;;ekil. 41 de, 4 malzemenin cr - £ <;ekme Egri1eri veril-
mi\itir. Soru1an maddeleri ceva landJrlmz,
I
f.I I I I
I I' (:;;ekil. 41)
;m:: I r I
I I,
bOO t I I

~'o
,II ,,'II' t
I I
s.:J I J J
I I' 2
480 : I' 1
II'
440 I!

~oo I
I
", I
I
Egrilerine benzememektedir. <;l.lnkil, Metallerin kristal yapllan, Polimer-
J
", I
lerden farkh oldugundan, Deformasyon'a kar\il davram\ilan da, Polimer-
I lerden farkhdlr. :;;ekil. 43 de giisterilen Polimer <;ekme Egrisinde, Elastik
"" I 3
Biilgede, Elastik uzama lineer olmadlgmdan, Hooke Bagmtlsl ge<;;erli
u, I

200
_---------------4 ______ de-ildir. Bii Ie bir Polimer i<;;in, Sekant Modl.ill.l tammlanml\itIr.
rr-
'" C~..I:m«­
GcrJlt'ml
Sekant Modillil = 36 = .lliL-=
", I<4Pa %0.2 0.002
Do
36 -------- 18 000 MPa = 18 GPa .
" "" (:;;ekil. 43) Polimerin rijit'ligini, Metalik malzemeler
ile kar\illa\itJrlrsak: Yumu\iak <;elik i<;;in
, " II
0 s 20
I I

I I
tipik E degeri 200 GPa, Aluminyum i<;;in
I ,
(a) En Sl.inek olan hangisidir? (4) . I I
yakla\ilk 70 GPa oldugunu, daha iince
(b) En KJrllgan (Gevrek) olan hangisidir? (3). II ',
giirdilgi.iml.izden; Polimer, metallere
I '
(c) Toklugu en fazla olan hangisidir? (1) . I I giire olduk<;;a az rijitliktedir.
I
(d) Plastik Deformasyon'a kar\il en dayamkh olan (Akma Mukave- I I'
meti en yilksek olan) hangisidir? (2) . , I
I IE
(e) Hangisi, saf BakJr olabilir? (4) .
(D Hangisi, Gri Diilune Demir'dir? (3) .
(g) Hangisinin Rezilyans'l en fazladlr? (2). CEKME TESTiNDE, NETiCELERI ETKiLEYEN FAKTORLER
(h) Hangi malzemenin rijit'ligi, en fazladlr? (1) Slcakh -m Etkisi: Test Slcakh -lmn yilkseltilmesi, daha iince
Elastik Modillil, en fazla olan (1) dir. Dij!;ijk. YoijU/llukt_c> PO,lief/tI'de. Slcok.lt§lf/ de giirl.l1dilgii gibi,Elastik
(i) Hangi ma1zemenin Rezilyans'l, en azdlr? (4). Aym zamanda, r;.ekme. Dayanrml uzerJne teslrr, Modilliin (E) azalmasma
40
Akma Gerilimi en az olan, Plastik Deformasyon'a kar\il en zaylf olan, sebep olur. Genel olarak,
(4) tilr. Dayamm degerleri azahr,
(j) Hangi malzemede, Kopmada % Kesit Daralmasl, en azdlr? (3).
(:ekme
t 30
-50'C
(:;;ekil. 44)
% Uzama olarak Silnek-
(k) Hangi malzeme, Tavlanm1\i Orta Karbonlu <;elik olabilir? (1). [)oyamlTlt lik degerleri artar. :;;ekil.
(I) Kopmada % Kesit Daralmasl, hangisinde en fazladlr? (4). mfh 2.0 44 de, bir Polimer malze-
( Nfmm"J -25 C
(m) (2) no.lu ma1zeme, ne olabilir? o'c me iizerinde, Slcakhgm
E1astik Modillil, (1) no.lu <;elik'ten ve (3) no.lu Gri Diikme Demir'den fO 30'C degi\i mesi ile <;ekme Mu-

I/'I~==~=~~=~~~======~.eo·c
dil\iilk oldugu i<;;in, Ferrous malzeme degildir. Yiiksek Mukavemetli Alu-
minyum Ala\ilmldlr (<;iikeltme Sertle\itirmesi uygulanml\i). ' J I
kavemeti
,olarak ve % Uzama
Siinekligin degi\i-
:;;ekil. 42 de Polimer malzemelerde tipik <;ekme Egrileri giisteril- 100 .200 300 400 500 600 mesi giisterilmi\itir.
r.; Uzama ____
mi\itir. Bu egriler, :;;ekil. 41 de giisterilen Met~lik malzemelerin <;ekme
(36)
(37)
 (2) Deformasyon (Zorlama) HIZl: Zorlama HIZl, Yukleme HIZl, De-
formasyon ~ekil deais,tirme HIZl, aym anlamlardadlr.
z,,-{ama fuzrnl(J <:e.tme testi ~ekil. 45 de, Zorlama HIZl'mn
u~erinc!e~i. i:esirinin,genel celmle Testi uzerindeki tesiri,
gost..rtl/s/ . gene1 a1arak gosten
" '1"
mls,tlr.
_ Uzun Sureli Zorlama (Zamam
uzun tutlna) neticesinde, malze-
menin s,ekil degis,iminde, SurLin-
me olaymm etkisi artar.
_ Zorlama HIZl'nm artlnlmasl,
Akma Smm veya % 0.2 Offset Sl-
mn'm daima ylikseltir.
_ ~ekil. 46 da, Perspex malzeme
(~ekil. 45) uzerinde, Zorlama HIZl'nm artlnl-
maSl ile, Cekme Dayammmm art-
tlgl g6rulmektedir. Fakat durum,
her zaman bu s,ekilde olmamakta-
dlr. Buyuk oranda saf1as,tmlmls,
,--;;=============~Demirde, Zorlama HIZI artlnlmasl
PerspQX malll.llme U2Ilr/ncJ.. ile Cekme Dayamml etkilenmedigi;
Zor lama ''''llmfl) ~ kme Dayert1rrm Alas,lmh Celiklerde ise, Zorlama Hl-
itze.rinl1. res iri . Zl artlnlmasl ile Cekme Dayamml- (~ekil. 48) Bilgisayar kontrollu Oniversal Cekme - Basma Makinasl
~oo mn azalabilecegi g6z1enmis,tir. (Ostte ve Altta) .
_ Standartlarda, Zorlama Hlzlan
-
80 aC;lklanmls,tlr. Test slrasmdaki Zor-
lama HIZl, Standartlarda belirtilen
degerleri as,mamahdlr.
(3) Tane Boyu ve Tane Yaplsmm
Cekme Testi uzerine etkisi:
Tane Yaplsl, test neticeleri uzerin-
(~ekil. 46)
de 6nemli 61c;ude tesirli olabilir.
20
Mesela, Slcak Cekilmis, bir c;ubuk
veya levhadaki tanelerin yerles,im
durumu, a malzemeden ahnan bir
".o.e 0.0.,J. 0.0 6 0.0' 8 numunenin Celill1e Mukavemetini
L- -"E'-=~.~. ..J etkileyebilir. Hadde gibi imalat is,-
lemlerinde, Anizotropi s6z konusu-
r:=======~--(:,:E;=nl=;=em===e=slll=='
Uzunlamasma
=e"'--==~dur. Yani, metalin 6zellikleri,
Test Parc;asl Test Parc;asl her dogrultuda aym degildir.
\=_. ._. ...::-==--==- --'-, ~ekil. 47, Uzunlamasma ve
-~......::.-=--.:- -/ Enlemesine almmls, test par-
I -=--= .:
-_:--_:~ ==-:....-=-=:::.: -=~j c;alanndaki nisbi tane yerles,i-
\=-=:::__ -==-..__
.'__ "-~~iiii5WlimuF"
/',=...-:::- __.-- .
-=~:.I¥ )
~ __. - I mini g6stermektedir. Uzunla-

m"mCa akhnmMls, tlest numt,une-

,', - --\ smm "e me u mvemel,
;---. -
, _.... - _
- .. -
- .-
_.~.
-J Enlemesine almmlS" test
-'~f

: .. -. .- :, numunesinin Cekme Muka-

Tane Yerle~imi~ vemetinden, 61~emli derecede
(Sekil.
. 47) b'-uyu.. kt ur.
..

(38T (39)
(gekil. 49) C;ekme Test Cihazmm
Grafik Plotter 'I.

(gekil. 50) C;ekme Test Cihazl.

(g eki l. 51) Elle <;:a!I§tmlan C;ekme Cihazl.

(Houndsfield Tensometer).

ER LiK
ve e

TE TLERI
(gekil. 52) Egme Test Cihazl.

(40) (41)
 SERTLiK
Sertlik, bir cismin batmlmasma kar:')l, malzeme yUzeyinin g6ster-
digi diren<; olarak tammlamr. gekil. 53 de, bir puntamn uzerine e:')it 210
kuvvetler uygulayarak vurulan bir <;eki<; ile, punta, Aluminyum ve <;elik
malzemelere vurulmu:')tur. Aluminyum yUzeyi punta ucunun girmesine
kar:')l fazla direnme g6stermemi:') ve punta ucu, fazla batml:')tlr. B6ylece
'1'tJ; 175
Aluminyum'un Sertligi, azdlr. Diger taraftan, <;elik yUzeyi, punta ucu- B.
nun batmasma kar:')l, Aluminyum'dan daha fazla diren<; giistermi:') ve 'p 140
(J,)
puntanm ucu, <;elik malzemeye az batml:')tlr veya girmi:')tir. Biiylece S
<;eligin Sertligi , Aluminyumdan fazladlr (J,)

8 105
1--'1r--
<;e1cil' . "
--1r--
<;e1cil'
~
:21
(J,)
70
f--J
\
<;olcil'.
e~it kuvvetli
darbe
,/ f--J ](J,)
35
vuruyor. u·
f-- I-
flO

(gekil. 53) Brinell Sertlik

\-7
-v:::=- ButUn Sertlik degerleri, birimsiz ola-
I Aluminyum

. ~
l
..
<;elik
I rak ifade edilir; birim yerine, yapllan
testin klsa i:')areti yazlhr.
Batlnlan cismm bl<;lml ve Serthgl lie, uca uygulanan Kuvvet'in miktan SERTLiGiN, iz YUZEYi iLE TESBiTi
ve uygulanma :')ekli, Batma olaylarml etkiler. Bundan dolaYl Sertlik Brinell ve Vickers Sertlik Testleri,
degerleri ifade edilirken, hangi testin yaplldlgmm belirtilmesi :')arttlr. 61<;me par<;asmda meydana gelen iz'in
Sertlik Ol<;melerinde 4 Temel metod bulunmaktadlr. Yuzey Alam'nm tesbit edilmesi prensi-
(I) <;izik Testi. Par<;a yUzeyinin <;izilmesi. bi ile <;ah:')maktadlrlar.
*(2) Bir cismin, Test Par<;asma, Statik yUk ile batmlmasl. BRiNELL TESTi
(3) Bir cismin, Test Par<;asma, Darbeli yUk ile batmlmasl. Turk Standardl TSI39 da, (Metalik
(4) Test Par<;asl yUzeyine du:')urulen bir cismin, geriye S1<;ramasl. Malzemenin Brinell Sertlik Muayenesi)
Makina Ana Bilim Dalmda, 2. Grupta yer alanlar, en 6nemlidirler. Sert- Testin b1.ltun esaslan a<;lklanmakta-
lik Testleri, malzemenin A:')mma Davram:')l hakkmda fikir verir. Arala- dlr. Belirli bir D <;apmdaki (mm) Stan-
rmda surtunme olan di:')li ve benzeri par<;alar i<;inde, hangisinin sertligi dart Sertle:')tirilmi:') <;elik veya
az ise, daha fazla a:')lmr (yenir). Aynca, Sertlik Testleri, malzemenin Tungsten Karbur Bilya, se<;ilen bir
<;ekme Dayanlml ile ilgili bilgi verir. <;unku, <;ekme Dayamml ile Sertlik, Test Yuku File, Sertligi 61<;ulecek par-
Dogru Orantlhdlr (gekil. 54). Sertlik Testleri, az zaman ahr, suratli yapl- <;aya bastmhr. izin d <;apl, modern
hr ve Ol<;me izlerinden dolaYl, par<;a yi'tzeyindeki hasar, <;ok azdlr. cihazlarda ekran uzerinde veya daha
imalatda, bilhassa ISll i:')lemlerden sonra Kalite Kontrolu maksadlYla eski cihazlarda, BUy1.ite<; Imllanaral(
yaygm olarak kullanlhr. 61<;ulur (gekil. 56). Sertlik Degeri, a:')a-
STATiK SERTLiK TESTLERi gldaki bagmtl yardlmlyla hesaplamr.
Ol<;me Cihazl Statik, OI<;Ulecek Par<;a Dinamiktir. Yani, Universal Brinell Sertligi = F / A
Standart Sertlik Cihazl, aglr oldugundan (tipik bir cihaz 133 Kg, gekil. 2*F
55); hafif, ta:')mabilir, dinamik olan par<;alar; yerinde, sabit, statik olan
cihaza getirilerek Test Ol<;meleri yaplhr. Statik Sertlik Testlerinin en
=---==-
2
=
11: * D * [ D - ;j (D2 - d ) ]
6nemlileri Brinell, Vickers ve Rockwell Testleridir. Test ucu, sertligi
iil<;Ulecek par<;aya, darbesiz ve 6nceden tayin edilmi:') bir zaman boyun-
0.6366 * F
ca (genel olarak 30 saniye) etki eden sabit bir yUk ile bastmhr. Brinell
ve Vickers Testlerinde, Yuk'un kaldmlmasmdan sonra, Yuzeyde meyda- (gekil. 55) Sertlik = F: Kgr
na gelen kallCl iz 61<;ulur. Standart Cihazl. D * [ D - ;j (D2 - d 2) ] D,d:mm
(42) (43)
 Aynca, Ol\;melerin slhhatli saYllabilmesi i\;in, iz <;;apI (d); (0.2 * Bilya
1-----.::;:;:;;;;;:;;:;::=-----1 G2. _ t)2 = (!2J2 _ ( sL)2 (Pisagor) <;;apI) ile (0.7 * Bilya <;;apl) arasma du§melidir. (0.7 * Bilya <;;apI)ndan
buyuk veya (0.2 * Bilya <;;apI)ndan ku\;uk izler veya degi§ik Yukleme
2 2 2
Derecesi (k) kullamlmasl durumunda, yanh§ ve kar§lla§unlabilmesi
mi.imhin olmayan Sertlik Degerleri elde edilir. Yani, Test, anlamhhgml
(D/2)-t=;)(D L d 2)/2 =>
kaybeder.
Ol\;i.ilen Sertlik Degerleri, Turk Standartlannda, Brinell Sertlik
t = D - ;) (D2 - d 2) / 2
Degeri anlamma "BSD" harfleriyle, Milletlerarasmda ise, Hardness
Kure Kesmesi'nin Alam = 11:* D* t (Sertlik) Brinell anlamma gelen "HB" harfleriyle gi:isterilir.
= 11: D " [ D - ;) (D2 - d 2) / 2 I Misal: 45 358 HB 2.5/187.5/30 §eklinde verilen bir Sertlik
~~~~1~~~~~~t~1-]~
~
Brinell Sertlik
(Kgr/mm2) = F Degeri
/ I (11: D= /2)
F / A* ifadesinden, anla§llanlar nelerdir?
2.5 mm <1> Bilya ve 187.5 KgI' Toplam Yuk kullamlan Brinell Sertlik
a--F:e;O""""'<m""i [ D - ;) (D2 - d 2) 1) =
....
e Ol\;mesinde; Toplam Yuk, malzemeye 30 saniye uygulanml§ ve Brinell
,..-:;
Sertlik Degeri (BSD), 358 olarak i:i1\;ulmu§tUr. Sertlik Testi, ,hangi
'=--;--:-;'JT-:-:-;----;-----:-_--'"'~ = (2/11:) • F / I D* [ D - ;) (DL d 2) I ) malzeme uzerinde yapllml§ur? k = F /D2 = 187.5/2.52 =187.5/6.25 = 30
(:;;ekil. 56) Brinell izi'nin incelenmesi. oldugcmdan, Test, Ferrous Malzeme (<;;elik, Di:ikme Demir) i.izerinde ya-
Brinell Sertlik Degerleri, 10.6366 ' F /1 D *[ D - --J (D2 - d 2) IJI pllml§ur.
\;e§itli Bilya <;;aplannda (2.5; 5; 10 mm) Eger, Misal. 45 deki Sertlik, yalmzca 358 HB olarak ifade edilsey-
elde edilecek iz <;;aplanna bagh olarak, Formul'den faydalanarak, Tablo di, bundan §u anla§lhrdl: Bilya <;;apI (D) = 10 mm, F = 3000 KgI've
haline getirilmi§tir. Dolaylslyla, her Brinell Sertlik Ol\;mede, Formulle yuk'l.'m etki etme (uygulanma) zamam = Normal (15 saniye) .
hesaplayarak Sertlik bulunmaz; onun yerine, Tablo'dan iz'in <;;apI ve :;;ekil. 57 de, Brinell Testinde bir Bilya izi'nin Bi.iyiite\; Gi:irunti.isu
kar§lhk gelen Brinell Sertlik Degeri (BSD) okunur. verilmi§tir. Buyiite\;in herbir ince arahgmm 0.02 mm oldugunu bildigi-
Bir malzemede Brinell Testi esnasmda, Kullamlan Yuk (F) ve Bilya mizi kabul ederek, iz'in <;;a 1m hesa la ahm.
<;;a I D, birbirlerine uygun olmahdlr. Yani, Yukleme Derecesi denilen
k = F /D2 oranma uyulmahdlr. <;;elik ve Di:ikme Demirler (Ferrous Ala- (:;;ekil. 57) iz'in <;;apI iizerine, Buyiite-
\;in taksimatl \;akl§tmldl-
§Imlar) i\;in k = 30; BakJr ve Ala§lmlan i\;in k =10; Aluminyum ve Ala-
§Imlan i\;in k = 5; <;;ok Yumu§ak metaller (Kur§un, Kalay, Beyaz Yatak gmda, Bi.iyiite\;in 41 <;;izgi-
Metalleri) i\;in k =1 ahmr. sinin \;akJ§tlgl gi:irulmekte-
dir. 41 <;;izgi = 40 Arahk.
Misal: 44 Degi§ik metallerin Brinell Sertlik Testinde, istenenleri
(40 AI1ahk) 'k (0.02 mm) =
bulunuz.
I AI1ahk
(a) 2.5 mm \;aph Bilya kullanarak, bir <;;elik Sertligi i:il\;mek isti-
yorsak, cihaza ne kadar YLik yuklemeliyiz? . = 0.80 mm = d = iz'in CapI
k = 30 = F /(2.5)2 => F = 30 " (2.5)2 = 30 ' 6.25 = 187.5 KgI'.
(b) 5 mm \;aph Bilya kullanarak, bir Di:ikme Demir Sertligi i:il\;mek
istiyorsak, ne kadar Yiik yiiklemeliyiz?
k = 30 = F/(S)2 => F = 30 * 25 = 750 KgI'. Brinell Sertlik Ol\;me Metodu, genel olarak, Yumu§ak ve Orta
(c) Cihaza 2.5 mm \;aph Bilya takarsak, bir Aluminyum maizeme- Sertlikte malzemelerin Sertlik Ol\;melerinde kullarnlmaktadlr. Standart
nin Sertligini i:il\;mek i\;in, ne kadar Yuk yiiklemeliyiz? J Sertle§tirilmi§ <;;elik Bilya U\;lar, 500 Brinell Degerine kadar kullaml-
k = 5 = F /(2.5)2 => F = 5 " (2.5)2 = 5 * 6.25 = 31.25 KgI'. makta; Sertligi 500 Brinell'i a§an, Sert Malzemelerin Sertlikleri ise,
(d) Cihaza 5 mm \;aph Bilya takarsak, bir Aluminyum malzemenin Tungsten Karbiir Bilya kullanarak i:il\;iilmektedir.
Sertligini i:il\;mek i\;in, ne kadar Yuk yiiklemeliyiz? :;;ekil. 54 de, metalik malzemenin <;;ekme Mukavemeti ile, Brinell
k = 5 = F /(5)2 => F = 5 ' 25 = 125 KgI' . Sertlik arasmdaki, \;ok yakla§lk Dogru Oranu gi:isterilmi§ti. Yani:
(e) Cihaza 2.5 mm \;aph Bilya takarsak, bir BakJr malzemenin I<;;ekme Dayamml = k * (Brinell Sertlik Degeri)1 veya IcrCekme = k * (BSD)I
Sertligini i:il\;mek i\;in, ne kadar Yuk yiiklemeliyiz? dir. <;;ekme Dayamml'nm birimi Mega Pascal (MPa) olmak uzere,
k =10 = F/(2.5)2 => F =10 * 6.25 = 62.5 KgI'. yukandaki bagmtldaki Dogru Orantl Katsaylsl k, bazl malzemeler i\;in,
(f) Bir Kalay'm Brinell Sertligini i:il\;mek istiyorsak, Bilya <;;apl (D) a§agldaki gibidir: Tavlanml§ Sade Karbonlu <;;elikler i\;in: 3.54; Su Veril-
ve Yi.ik'u (F) nasll ayarlamahylz? mi§ ve Menevi§lenmi§ (Islah) Sade KarbonIu <;;elikIer i\;in: 3.25; Sunek
(i) k =1= F /(2.5)2 => F = 1* 6.25 = 6.25 KgI'. (2.5 mm <1> Bilya ve 6.25 Kgr). Pirin\; Ala§lmlan i\;in: 5.6 ; :;;ekiI Verilmi§ (i§lenmi§) Aluminyum Ala§lm-
(ii) k =1= F /(5)2 => F =1 " 25 = 25 KgI'. (5 mm <1> Bilya ve 25 Kgr). Ian i\;in: 4.2 .
(iii) k =1 = F/(10)2 => F = 1" 100 = 100 KgI'. (10 mm <1> Bilya ve 100 Kgr).
(44) (45)
 ViCKERS SERTLiK TESTi
Testde kullamlan u<;;, tabam kare ve Tepe A<;;lSl 136° olan bir
Elmas Piramit'dir (~ekil. 58). ~ekil. 58, Uc'un geometrisi anlar;ulmak
maksadwla, hakiki Test r;;artlanna gore, 180° ters <;;evrilmir;;tir. Ger<;;ekte
Elmas Piramit'in A tepesi ar;;agldadlr. Elmas Piramit U<;;, belirli bir Yuk
ile malzemeye bastlnldlgmda, malzemede tabam Kare olan bir iz blraklr.
Bu Kare iz'in dl ve d2 Kor;;egenleri (~ekil. 59), bir taksimath Biiyiite<;;
yardlmlyla veya Ol<;;me Cihazmm mikroskobu uzerinde (~ekil. 60) ol<;;u-
lerek, Kor;;e enlerin ortalamasl d mm ahmr.
Vickers hakkmdaki
Tiirk Standardl,TS 207
Metalik Malzemenin
Vickers Sertlik Deneyi
dir. Vickers Sertligi ~
F / A bagmtlsl ile hesap-
lamr. F: Kgr: A: Piramit
r;;eklindeki iz'in, Yanal
Alam; d: Kor;;egen Orta-
lama uzunlugu (mm)
olmak uzere, Vickers
Sertlik = 1.8544 * (F/ d 2 )
olur.
ViCKERS SERTLiK FORMULUNUN
BULUNMASI (~ekil. 58)
Kare iz'in Kor;;egeni: d, Karenin bir
kenan: x olsun. Piramit, diizglin Kare
Misal: 46 Bir Vickers Sertlik Ol<;;mede, 30 I\:gr Yuk etki ettirilmesi
ile, 0.312 mm iz Kor;;egeni tesbit edilmir;; ise, Sertlik, ka<;; Vickers'dlr?
VS = 1.8544 * F/d2 = 1.8544 * 30/0.312 2 = 571.5 ~ 572 HV.
Vickers Sertlikde Yukler
0.2 Kgr He 100 Kgr arasmda se<;;ilebilen yiikler, 2 Bolge meydana
getirmektedirler. 5 Kgr He 100 Kgr arasmdaki yiikler, Normal Yuk Bolge-
sini; 0.2 Kgr He 5 I\:gr arasmdaki yiikler ise, Ku<;;uk Yilk Bolgesini ter;;kil
ederler. Normal Yuk Bolgesinde, hangi yiik kullamhrsa kullamlsm, Sert-
lik Degeri degir;;mez. Ku<;;uk Yuk Bolgesinde ise, Yuk azaldlk<;;a, defor-
masyon i<;;indeki Elastik Klsmm miktan artar, Plastik (kahcl) Klsmm
miktan azahr; bunun neticesinde U<;;, kallCl olaralc daha az battigl i<;;in,
Sertlik Degerlerinin arttlgl gozlenir.
Vickers Sertlik Testinin neticeleri, Turk Standartlarmda, Vickers
Sertlik Degeri anlammda " VSD " ; Milletlerarasmda ise, Hardness
Vickers anlammda " HV " harfleriyle gosterilir.
Misal: 47 371 HV 100/30 r;;eklindeki bir Sertlik ifadesinden,
neler anlar;;lhr?
100 Kgr Yuk kullamlan, Vickers Sertlik Testinde; Yuk, 30 saniye
etki ettirilmir;; ve Sertlik Degeri, 371 Vickers olarak hesaplanmlr;;tlr.
Ferrous Malzeme (Gelik, Dokme Demir) Sertlik Ol<;;melerinde
Yuk'un, Normal Yuk Bolgesinde (5 - 100 Kgr) etki ettirildigi Vickers
Sertlik Degerleri ile, Brinell Sertlik Degerleri arasmda, bir Dogru Orantl
mevcuttur.!HB = 0.95 * HVj bagmtlsl, 470 Vickers degerine kadar ge<;;er-
lidir. Mesela, HV, 470 ise; Brinell Sertlik, 470 * 0.95 = 447 olacaktlr.
Sertlik De - erleri 80 HV ile 650 HV arasmd clkan errous a ze-
melerin Gekme Mukavemeti: R m ( MPa ) - 3.38 * HV bagmtlsl 1 e esap-
llr.

;>
Piramit oldugundan, AH Cisim Yuk- Vickers Sertlik Testinin kullamlma alEmmda malzeme smlrlamasl
sekligi, kare~.in merkezinde kesmekte- yoktur. Yani, Gok Yumur;;ak malzemelere (Kurr;;un, Kalay gibi) uygulan-
(
" / ~• dir. Yanal 4 U<;;gen, ikizkenardir. dlgl gibi, Gok Sert malzemelere de (Metal Karburler gibi) uygulanabilir.
Q!' '-"",- / Q.1o
Pira:nit'in Tepe A<;;~SI, 136° dir.
7\...
''Itlv/ '"
X/ Yanl, L BAC =136,
LBAH = LHAC = 68° dir. HDB Dik
Aym zamanda, ince Par<;;alar ve Kaplama Tabakalan Sertliklerinin ol<;;ul-
mesi i<;;in de uygundur. Mesela, Geligin Galvanizlenmesi veya mikros-
kopta gorulen i<;;yapl biler;;enlerinin tek tek Sertliklerinin belirlenmesi
U<;;geninde: (d/2]2 = (X/2)2 + (x/2]2 =; gibi durumlarda, Vickel:S-Mikro-S~rtlikTesti kullarnlll:. Bu Tes.tcteJc::i'.t
,------====--------,(d/2]2 = 2 (x/2]2 =; (d/;2) = -)2 * (x/;2) YUku,.0.. 2 gramile 100 graIn araslndase<;;ilebili[. Vickers Sertliginin sa-
=; x = d/-)2 . AHB Dik U<;;geninde: ylsal cfegerlerT3 HV(Kur~uni9;n)ile 1500 HV arasmda degir;;mektedir.
sin 68° = (x/2)/AB =; Vickers metodunun, Brinell'e gore ustunlugu; ku<;;uk Yukler veya
AB = hO~gen = x/ (2 * sin 68°) ku<;;uk iz'ler (Sert malzeme) dahil, Kare Kor;;egeninin olduk<;;a hassas ola-
Vickers Sertlik = UygulananYiik/ rak ol<;;ulebilmesidir. Bunun sebebi, U<;; olarak Elmas kullanmasl (EI-
Yanal 4 U<;;genin Alam . Bir U<;;genin mas, insanm bildigi en sert malzeme olmasl) ve Piramit Uc'un Batma
Alam = (1/2) * x *[ XI
(2 * sin 68°) 1 = Geometrisinin, daha hassas olmasldlr. Brinell Testinde ise, aym hassas-
= x / (4 * sin 68°) = d / (8" sin 68°)
2 2 hga, daha buyiik iz'ler ile (Yumur;;ak ve Orta Sertlikteki malzemelerde)
(x2 = d 2 / 2 oldugundan) . ular;;lhr. Sert malzemelerde, Brinell Gelik Kure veya Tungsten Karbur
4 U.;;genin Alam = 4 * d 2/ (8 sin 68°) = Kure Ucu'nun hassasiyeti azahr. Boylece, Statik Sertlik Testleri arasm-
= d 2 /(2 * sin 68°) da, Hassasiyet slralamasl yaplhrsa: Vickers, Brinell, Rockwell r;;eklinde
VS = F/A = F/[ d 2 /(2 * sin 68°) 1 = olacaktlr. Vickers ve Brinell metodlan, siraslyia iz Kor;;egenini ve iz
(~ekil. 60) Gapml, Optik kullanarak bulduklarmdan; Rockwell, Optik kullanmayIp,
= (2 * sin 68°) * (F/d 2 ) =;
L-----==~=--------llVickers Sertlik = 1.8544 * F/d 2 1 dogrudan dogruya Uc'un Batma Derinligi ile ilgilendiginden; Vickers ve
Brinell Sertlik Ol<;;meleri, otomatik olarak Cihaz Gostergesinden okunan
F: Kgr , d: mm .
Rockwell Ol<;;melerine gore, biraz daha zaman ahrlar. Vickers ve Brinell
(46) (47)
Ol<;meleri i<;in bir diger husus da, Sertligi ol<;ulecek par<;a yUzeyleri,
Metalik Parlakhkta diizgun olma mecburiyetindedir.
ROCKWELL SERTLiK TESTLERi
Rockwell Sertlik Ol<;me Meto-
dunda 28 degi~ik malzeme Sertlikleri
i<;in, <;ok geni~ Sertlik Ol<;me imkan-
Ian tammlanml~tlr. Bununla bera-
bel', en fazla kullamlan ve genel
maksatlan kar~llayan 3 Ol<;me,
Rockwell A. B, C OI<;meleridi1'.
ROCKWELL - A (Hardness
Rockwell A) (HRA): Test Dcu: Brale
(Elmas Koni, Tepe A<;lsl: 120°, tepe
yuvarlatI!ml~) (~ekil. 61- b). Minor
Yule 10 Kgr, Major YUle 50 Kgrolmak
uzere, Toplam 60 E:gr Yuk, Ol<;me
par<;asma uygulam1'. Bu metodla,
L_-=::== ==:::. ince malzemelerin ve Yuzey
-.-J Sertle~tirilmesi yapllml~ <;eliklerin
sertlikleri ol<;ulu1'.
ROCKWELL - B (I-IRB) METODD:
Test Dcu: <;:elik Bilya, <jl = (1/16)" (in<;) = 1.5875 mm dir (~ekil. 61- a).
Sertlik Skalasl (Referans SaYIsI) 0 - 130 arasmdadl1'. Sertlik birimi ba~l­
na Batma Derinligi: 0.002 mm di1'. Test YukLi: Minor YUk: 10 Kgr, Major
YUk: 90 Kgr ve Toplam Yuk: 100 Kgr di1'. Bu Sertlik Ol<;me Metodu,
Dii~uk Karbonlu <;:elikler, Sertle~tirilmemi~ Dokme Demirler ve <;:elikler,
Pirin<; gibi Baklr Ala~lmlan, Aluminyum Ala~lmlan ve diger Demir dl~1
Ala~lmlann Sertlik Ol<;melerinde kullamh1'. Yani, genel olarak, Orta
Sertlikteki malzemeler i<;in kullamlmaktadl1'. Hem, Test Dcu olarak,
Sertle~tirilmi~ <;:elik Bilya kullanmasl, hem de Orta Sertlikteki malzeme-
IeI' i<;in uygun olmasl yonlerinden, Brinell'e benzemektedi1'. 35 - 100
HRB arasmdaki neticeler, ge<;erlidi1'.
ROCKWELL - C (HRC) METODD: Test Dcu: Brale (Elmas Koni,
Tepe A<;lsl: 120°, tepe yuvarlatllml~). Sertlik Skalasl (Referans SaYIsI)
o - 100 araslI1dadl1'. Sertlik birimi ba~ma Batma Derinligi: 0.002 mm
di1'. Test Yuku: Minor Yuk: 10 Kgr, Major YUk: 140 Kgr ve Toplam YUk:
150 Kgrdir. Rockwell C denilince, Sert malzemeler aIda geli1'. Su Veril-
mi~ (Sertle~tirilmi~) ve Menevi~lenmi~ Orta ve Yuksek karbonlu <;:elikle-
rin Kalite Kontrolunde, Rockwell C Sertlik Ol<;me Metodu, yaygm olarak
kullamh1'. 20 - 70 HRC arasmdaki neticeler, ge<;erlidi1'.
Rockwell Sertlil, Testlerinde, metalik malzemelerin Sertlik-
leri, Test Dcu'nun, Batma Derinligi ol<;ulerek tesbit edili1'. Ta11lmlanml~
pek <;ok Rockwell Sertliklerinin hepsi, ~ekil. 62 de gosterilen prensibe
dayanmaktadl1'.
Sertligi ol<;ulecek par<;a ile, Test Dcu arasmdaki tam temasl sago'
lamak ve Cihazm Ol<;me Mekanizmasmdaki baqluklan gidermek maksa-
dlyla, bir Fa On Yuku (Minor Yuk - Ku<;uk Yuk) uygulanmasIYla, D<;,
Ol<;me Par<;asma bir to miktan batar (Durum 1). Bu derinlik, Rockwell
Sertlik Skalasl i<;in, Referans Duzlemi olarak alIm1'. Fa clan en az 4 kat
buyuk olan FI Deney Yuku'niin (Major Yuk - Buyiik Yuk) eklenmesi He
(48)
/ •
(~ekil. 62)
jFc Baunlan Uc;
Parc;a YLizeyi l
Referans Diclem to ""'Ai)
t f
Fa : M11"10r YLik
Fi : Major Yiik
t .
1) . KahCl
Batma
DerinJigi
Sertlik
Skalasl ----
-
Sk
F"tl;
W Isef]
_ _ ~
De!eli
I- (2)
0
.. ..
D<;, (Fa+FI) Toplam Yukun etklsl altmda, malzemeye, taym edllml~
belirli bir zaman (15 saniye gibi) bastmlIr (Durum 2). Bu sure sona
erince, Fl Major Yuku kaldmlIr; D<;, ~imdi malzemeye tekrar Fa Minor
Yi.ik ile etki etmektedir (Durum 3). Minor Yuk'iin ilk ve Son uygulanma-
Sl arasmda, KalIcI bir Batma Derinligi (t8) meydana geli1'. i~te, Rockwell
Sertlik Metodu'nun Prensibi, bu ~ekilde ozetlenebilir: Minor Yiik'un ilk
ve Son uygulanmasl arasmdaki KalIcI Batma Derinliginin, kar~llIk geldi-
gi Rockwell Sertlik Skala par<;aSlIlln, Referans Saylsmdan <;Ikanlmasl-
dl1'. Sertlik Skalasmm ba~langlcl (Slflr'I), alt tarafdadl1'. t8 ku<;Cllcliik<;e,
Sertlik Degeri arta1'. Batma Derinligi buy(iduk<;e, Sertlik Degeri azalI1'.
AnlatIlan i~lemlerin ger<;ekle~tirildigi Rockwell Cihazmda, t8 ol<;iilmesi
yerine, dogrudan dogruya Sertlik Degeri okunu1'.
Anlatllan Rockwell Prensip Teorisi ile, Cihazm otomatik okunmaSl
arasmdaki kar~llIklI bagmtI, ~u ~ekild~c1ir: Standart Sertlik Cihazmm
Yukleme Kolu'nun 2 pozisyonu vardlr. I.Pozisyon: OperatCire yakm olan
bu pozisyonda, cihaza takllan D<;, Ol<;me Par<;asma temas ettirilip slkI~­
tmhrsa; Minor Yuk, yuklenmi~ olu1'. Eger Yukleme Kolu, unutularak 2.
Pozisyonda blrakIlml~sa; Dcun, Ol<;me Par<;aslna slkI~tlnlmasl mumkun
olmaz; durum anla~llarak Yi.ikleme Kolu, 1. pozisyona getirili1'. Daha
sonra, YClldeme Kolu'na hafif<;e vurulursa Kol, ayarlanabilen belirli bir
zamanda. 1. pozisyondan, operatore c1aha uzak olan 2. pozisyona geli1'.
Yani, Yi.ikleme Kolu, 1. pozisyondan 2. pozisyona c10gru harekete ba~la­
YlIlca Toplam Yuk (Fo+ Fd, etki etmektecli1'. Tipil, olarall:, 15 saniyede
Toplam Yuk, etki ettirili1'. Bu zaman sonunda Operator, Yiikleme Kolu-
nu kendi tarafma <;ekerse, kol tekrar 1. pozisyona gelir, yani Fa Minor
Yuk, par<;aya tekrar etki etmektedi1'. Cihazm ibresini, Rockwell C Skala-
smdan okudugumuzda, Rockwell C Sertligini tesbit etmi~ oluruz.
~ekil. 63 de, Rockwell prensibi. Rockwell C Sertlik Ol<;me Metodu-
na; ~ekil. 64 de, Rockwell prensibi, Rockwell B Sertlik Ol<;me Metoduna
tatbik edilmi~tir.
Aym test prensibi olan degi~ik Rockwell Sertlikleri, ~unlarda fark-
hhklar gosterebilirler: Test Dcu, Minor ve Major Yi.ikler, Referans SaYIsI
ve Sertlik birimine kar~lhk gelen Batma Derinligi.
Rockwell Testi'nin, Brinell ve Vickers Testleri ile KarSllastmlmasl:
Daha once de belirtildigi gibi, Brinell ve Vickers Testlerinin, Optik
kullanarak iz geni~liklerini tesbit etmelerine kar~l; Rockwell Ol<;meleri-
nin, Batma Derinliklerini tesbiti, daha klsa zamanda ve otomatik olarak
yapllmaktadl1'. Hassasiyeti, Vickers ve Brinell'e gore daha azdlr. ince
r
o
\
" hassas par<;a~a.ric;:iJ2,-RockwellJ\LveT MetQgl'lrlg(O!~~ti~lil1i ~tir.
.-------- (49)
 Rockwell Sertlik Cihazl Okuma- Rockwell Sertlik Ol<;:me Metodunda, 2 tUr Sertlik Ol<;:me Cihazl
tanntn esasml te~ki1 eden Hneer kullamhr. (1) Standart Cihaz. (2) Yi.izeysel (Superficial) Cihaz.
olo;meler; Ytil,""'un,10Kg[ Minor Cok ince Levha ve Folyelerin (<;:ok ince tabaka) Sertlik Ol<;:mele-
Yl:tk'den, ISO Kg[Toptam Yuk'e
(::;>ekil. rinde, Standart Cihaz kullamlamaz, Yiizeysel Cihaz kullamhr.
artmlmaslndan dolaYJ.. Batma
Derinliginde meydana gelen . ROCKWELL SUPERFICIAL TEST
degirmeye baghchr, Rockwell Superficial (Yiizeysel) Testde. Minor Yiik, Standart Cihazdaki
10 I{gr yerine 3 Kgr dir ve Major Yiik de, daha azdlr. Rockwell Superficial
Test :,?artlan, a:,?aglda gosterilmi:,?tir.
Skala Indentor (DelicH Minor Yiik (Kgrl Major Yiik (Newton) (Kgr)
15 - N Elmas Koni 3 140 14.3
30 - N Elmas I{oni 3 290 29.6
45 - N Elmas Koni 3 440 44.9
10 Kg[ Minor Yuk, Elmas Koni Uc'a 10 Kg[ Minor Yukun, Ilk ve Son Uygulan-
15 - T Bilya. <j>=(1/16)"=1.5875mm 3 140 14.3
uygulandl~nda,Delici'nin, Paro;a malarl arasmda meydana gelen, Rockwell
Yuzeyine batmasl. Sertligini meydana getiren Kahel Batma 30 - T Bilya. <j>=(I/l6)"=1.5875mm 3 290 29.6
Derinligi. 45 - T Bilya, <j>=(1/ 16)"=1.5875 mm 3 440 44.9
N harfi. Delici'nin (Ucun) Elmas Koni oldugunu; Thad!, Delici'nin
Bilya oldugunu gostermektedir. 15, 30, 45 rakamlan ise, Kgr olarak.
(::;>ekil. 64) ROCKWELL B SERTLiK OLC;~ME METODU yaklafilk Major Yiikii gostermektedir.
OL<;ME PRENSiBi
Eger U<;:, malzemeye hi<;: batmaml:,? ise, sertlik 100 HRC (130 HRB)
(i) (iiI go "-9 (iii) dir. 0.200 mm (0.260 mm) batml:,? ise, 0 HRC ( 0 HRB ) dir. Ciinku,
-
l!lb"-;;'"
-\01'.9
M~
M~C'llr
(~'.I";1Wlt)
(iv)

\0'" -
Rockwell C ve Rockwell B Stand art Cihaz Ol<;:melerinin her ikisinde de,
birim Sertlik ba:,?ma Batma Derinligi, 0.002 mm dir. Yi.izeysel Cihazda
<;t.l ik. ) /'llilli:. " \o\(.g ise, iki Sertlik birimi araSl, 0.001 mm dir.
I Bi\'jo Mir\or /'\ Misal: 48 Rockwell Standart Cihaz Sertlik Ol<;:mesinde. Elmas
K'- JK V ....... K Koni U<;: (Brale), Sertligi ol<;:Ulen Celik par<;:aya 0.072 mm kahcl olarak
K

~ ::~~~~;eruk
L
MUQ':!e.Nt -L ~ batml:,?sa. <;eligin Sertligi, ka<;: Rockwell C dir?
Po.!'C;QSl :: '. 10<:\ ~ .., (::;>ekil. 65) iki turlu du:,?unebiliriz.
~
v////.////.
Serili1(i
Skalaslf-
M-"-~I-

Elastili:
iz Derinligi
L HRC <;eligin Sertligi. (Su Verilmi:,? durum-
KK - Par<;:a Yfueyi t B : KalICl Batrna DerinJigi
LL - Referans DUzlem
.. ..
ROCKWELL B SERTLIK OLCME METODU - OLCME PRENSIBI
(SekiI.64)
(i) Cihaza, U<;: olarak, (1/16) in<;: <;:aph Bilya taklhr.
(ii) Test Par<;:asl i.izerine, 10 Kgr lik Minor Yiik yiiklenir. Ol<;:me
Par<;:asma temas saglamr. Minor Yi.ik'iin Uc'a bastmlmasl, Yiik Zinci-
ri'ndeki bo:,?lugu (Di:,? Bo:,?lugunu) kaldmr. Delici'nin (Uc'un) mikro
seviyede Yiizey piiriizliiliigune. hafif<;:e girmesini ve Test Par<;:asmm
Yuzey Kristal Yaplsml klrmasml saglar.
(iii) Major Yiik (90 Kgrl. Minor Yiik'iin (10 Kgrl iizerine eklenir.
Celik Bilya iizerine 100 Kgrlik Toplam Yiik. etki etmektedir. Toplam
Yiik'iin etkisi ile Bilya, MM Derinligine kadar batml:'?t1r.
(iv) 90 Kgr lik Major Yiik kaldmhr. Celik Bilya, Test Par<;:asma, ilk
10 Kgr lik Minor Yiikle etki etmektedir. LN Uzunluk miktan (tBl, Kahcl iz
Derinligidir. tB Uzunlugunun i<;:inde ka<;: Rockwell birimi varsa, Referans
saylslolan 130 dan <;:lkanldlgmda, Rockwell B Sertlik Degerini verir.
Degen =
0.072
{
'""
2.0 (i) 0.072 mm de ka<;: Rockwell C vardlr?
a. M~ =:> (0.072/0.002) = 36 HRC Yiizeyden
itibaren kaybedilecektir. =:> 100 - 36 = 64
(::;>ekil. 65 da). (ii) 0.200 - 0.072 = 0.128 mm.
'- 0 llC ...
0.128/0.002 = 64 HRC .
Tersi olarak, bir <;eligin Sertligi 64 HRC ise, Standart Cihaz 01<;:-
mesinde Elmas Koni U<;:, <;elige. kahcl olarak ka<;: mm batml:'?tlr?
100 - 64 = 36 RC Sertlillibirimi " 0.002 mm = 0.072 mm .
1 RC Sertlillibirimi
Bir Rockwell C Standart Cihaz Sertlik Olcmesinde. Elmas Koni
U<;:, malzemeye 0.200 mm den fazla batarsa, Cihaz ibresi, 0 dan ku<;:iik
bir deger gosterir. Sertlik, negatif olamaz. Burada anla:,?llan: Rockwell C,
bu ol<;:ulen malzeme i<;:in, fazla sert bir skaladlr. Bu maIzeme Sertligini
ol<;:mek i<;:in, Rockwell B :,?artlanm uygulamak lazlmdlr.
::;>ekil. 66 da, Rockwell Sertlik Cihazmda, Sertligi ol<;:iilecek par<;:a-
lann, iizerlerine konuldugu Althklar (Tablalar) gosterilmi:,?tir.
(a) iri YaSSl par<;:alar i<;:in Diiz Tabla. (b) Kii<;:uk Silindirik par<;:alar i<;:in
Slg V Tabla. (c) <;ok kii<;:uk YaSSl par<;:alar i<;:in althk. (d) iri Silindirik
par<;:alar i<;:in althk.

(50) (51)
 KNOOP SERTLI61
(~ekil. 66)
Mikro sertlik testidir. Normal olarak, 1 - 1000 gramhk Yuk'ler
kullamhr. Delici (Indentor), Elmas Piramit'dir. iz, Uzun Ko:')egeni, KIsa
Ko:')egen uzunlugcmun, yakla:')lk olarak 7 kah olan E:')kenar Dortgen'dir.
Uzun Ko:')egeni goren Tepe a<;ISI 172.5°, KIsa Ko:')egeni goren Tepe A<;ISI
130° dir ~ekil. 68).
L: Delici' ye Uygulanan Yuk (E:gr),
(~ekil. 68) 1: iz'in ol<;iilen Uzun Ko:')egeni (mm)
C p : Bilyuk Ko:')egen A<;ISI 172.5°.
Ku<;uk Ko:')egen A<;ISI 130° olan
bir Delici i<;in Sabit Sayl ~ 7.028 .r.
10- 2 olmak uzere. Knoop Sertlik
INo (KN) = L I( 12 '" C p )1 dir.

Uygulanan Yuk ~ 1 gram i<;in, ol<;iilen bir 1 uzunluguna kar:')lhk

(d , gelen KN, direk tablodan almabilir. Diger uygulanan yliklere kar:')lhk
gelen Knoop Sertliklerini bulmak i<;in: Tablodaki. 1 gram yuk uygulan-
makla bulunan KN degeri, gram olarak uygulanan Hakiki Yuk ile <;arpI-
hr.
Misal: 49 Bir Knoop Mikro Sertlik Testinde. numune D.zerine 100
gram YD.k uygulanmaslyla, 42 11m (mikrometre) uzunluk (42 *10- 3 mm),
mikroskop altmda Uzun Ko:')egen i<;in ol<;iilmil:')tUr. Tabloda bu I degeri
SERTLIK DEGERLERININ KAR$ILA$TIRILMASI i<;in KN = 8.066 verilmektedir. B6ylece. 100 granl uygulanan YD.k i<;in
Aym metodla ve aym :')artlarla tesbit edilmi:') Sertlik degerleri, bir- KN ~ 8.066 *100 ~ 806.6 olur. Formul ile de hesaplayahm.
birleri ile tam kar:')lla:')tmlabilir. Degi:')ik metodlarla elde edilen degerle- L = (1 gram - 0.001 KgrJ = 8.066 .
rin yakla:')lk olarak kar:')lla:')tmlmasl, benzer malzemeler i<;in (mesela <;e- 12 * Cp (0.042 mmj2 * 7.028 *10- 2
likler arasmda), slmrh olarak yapllmaktadlr. ~ekil. 67 de, DIN Standar-
dmda, <;elikler i<;in, Sertlik De - erlerinin Kar:')lla:')tmlmaSl osterilmi:')tir.
Bu degere yakm bir deger veren ba:')ka bir formul: iKN = 14.23'" PI 121
dir. KN = (14.23) * (O.OOlKgrll (0.042 mmj2 = 8.067 =:> 8.067 *100 granl
DIN STANDARDINDA, = 806.7 dir.
t;ELiKLER it;iN, Bazl Sert Malzemelerin Knoop Sertlikleri
Elmas 6000 - 6500 Spinel..... 1200 - 1400
SERTLiK DEGERLERiNiN Kf\.R~ILA~TIRILMASI
Bor E:arbD.r 2250 - 2260 Topaz 1250
(IW) Silisyum karbD.r 2130 - 2140 Quartz 710 - 790
(Vld.~.sl \f(,oCk~~ Sapphire
Aluminyum Oksit
1600 - 2100
1635 - 1680
Sertle:')tirilmi:')
<;elik 400 - 800
"10
(Corundum) Cam ........ 300 - 600
6!!> Tungsten KarbD.r .... 1000 - 1500
Hl!> (~ekil. 67)
(Kobalt baglaYlclh)
SDO
6'5
IBt'ioem. DINAMIK SERTLIK TESTLERI
!>o Sertligi oI<;ulecek par<;a; ta:')mmasl zor, aglr, yerli yerinde (Statik);
(600
GOO 5S Test Cihazl; hafif, ta:')mabilir, Dinamik'tir. Dinamik Sertlik Cihazlan,
7 lscq . aynca, bitmi:') konstruksiyonlarda, rahathkla uygulanabilirler.
5()O ._,SO
470 .. _.-- -~
Dinamik testIer, ba:')hca :')U prensiplere dayanmaktadlr:
401) 400
40 (i) Bilya bahrma ve Brinell Sertlige donil:')turme.
300 3-0 (ii) Batmlan Bilya veya Elmas Uc'un sarf ettigi Mekanik Batma
l20) Enerjisinin, Elektriksel Enerji olarak kar:')lhg1111 tesbit etme (Piezo
WG
elektriklik) .
10<> tOO (iii) Elastik Geriye Sl<;ratma.
A:')aglda, bazl tanmml:') cihazlar verilmi:')tir.
(52) (53)
 (1) ESEWAY Dinamik Sertlik Test Cihazl ~fl.RPMIU~ J
laJ [ !vi Ib) DELiel Kfl.FA
DNT.A.J I
(:,?ekil. 69). Cihaz, esas olarak, Sertligi 01-
c;ulecek parc;a uzerine bastmlan bir Kafa (:,?ekil. 70)
(:,?ekil. 70 - b) ve 20 - 60 HRC taksimath,
dikdortgen '1eklinde bir Skaladan meydana
gelmektedir. Kafa'nm ic;inde, Test Ucu olan
Elmasl (Cihaz Ekram, Brinell Sertlige gore (PiezO-elBktrik kristaIl--~
.•~.f.,·i
ayarlanm1'1Sa Tungsten Karbur BilyaY1) t;a.rpan Par~a. B1
ta'11yan <;arpan Uc; (:,?ekil. 70 - a); onceden, Do2lgi~tirilebilir Delici:_jrr,-l-
..~'
-----
.c.- tuas v;;,ya
,,{lik
Bo~altma
bir yaym saglad1g1 belirli bir Enerji ile, Tlu1gs-ten Karbllf Dligmesi
Yukleme Tetigi (:,?ekil. 70 - d) vas1tas1yla Bilya
kurulmaktad1r. Kafa k1sm1, Test parc;as1 Ie)
uzerine bastmlm1'1ken, bir di.igmeye (Yuk
B0'1altma Dugmesi) (:,?ekil. 70 - c) basl1d1-
gmda, slk1'1tmlm1'1 olan UC;, parc;aya dogru
f1rlar; parc;ada kl.iC;i.ik bir iz meydana getir-
L---,,-c::--""-::-.,.--,:=-----=-=--~
m ek uzere batar. <;arpan Uc'un montajm-
(:,?ekil. 69) Ese~ay Dinamik da Quartz Kristali yerle'1tirilmi'1tir (:,?ekil.
Serthk C1hazl. 70 - a) .
Quartz. Piezo - elektrik tesir gosterir. Yani. Test Ucu' nun, olc;me parc;a-
smda meydana getirdigi Mekanik Deformasyon Enerjisini, Elektrik
Enerjisine donu'1tUrur. Ba'1ka bir deyi'1le; Test Ucu'nun, bir Batma izi
uretmesi ic;in sarfedecegi enerjiyi, Elektrik degerleri cinsinden ortaya
koyar; bu deger, bir Elektronik kod C;ozucude bir Sertlik degerine c;evri- :,?ekil. 71 Eseway Cihaz1 ile, bir kutuk uzerinde Sertlik 01<;me (a'1ag1da).
lerek. bir Olc;ek (Skala) uzerinde gosterilir. Mekanik Defonnasyon Ener-
jisinin donu'1turuldugu Elektrik Enerjisinin miktanna bagh olarak ibre,
Ekran uzerinde, (20 - 60) arasmda bir Rockwell C degeri gosterir. Cihaz,
Vickers Sertlik Metoduna gore ayarlanm1'1Sa, Ekran 200 - 700 Vickers
degerleri arasmda taksimatlandmlm1'1t1r. :,?ekil. 70 - c de, Cihazm Kalib-
rasyonunun kontrolu ic;in, bir Kalibrasyon mastan uzerinde olc;me go-
ri.ilmektedir. Az sert ve c;ok sert malzemeler ic;in Kalibrasyon yap1lmak
uzere, 29.2 HRC ve 59.2 HRC Sertliklerinde, Cihazla birlikte saglanan 2
Kalibrasyon mastan, olc;melerden once Kalibrasyon yapmak uzere kul-
lamlmaktad1r.
(2) BAUMANN CEKici: Gerilmi'1 bir yaym saglad1g1 belirli bir
Enerji ile, Ucu Bilyah olan bir c;ekic;, olc;me parc;asma vurdurulur. Parc;a
uzerinde meydana gelen iz, Optik Bi.iyi.itec; ile olc;ulur; bir <;izelgeden
faydalanarak sertlik, Brinell Sertlik Degeri olarak bulunur.
(3) POLDi ALETi : Bilya, aym anda, hem Sertligi olc;ulecek
parc;aya, hem de Sertligi bilinen bir c;ubuga, c;ekic; ile vurulur. Her iki iz
<;ap1 olc;ulur. Bilinen Sertlik yard1m1yla, bir <;izelgeden faydalanarak,
Test parc;asmm Brinell Sertlik Degeri bulunur. (:,?ekil. 72) Skleroskop model C - 2 Cihaz1 (ustte).
Baumann ve Poldi Aletlerinin hassasiyetleri. Statik Sertlik Testle- Bir Di'1li uzerinde Sertlik Olc;mesi yap1lmakta. Sol
rinden daha dU'1uktur; her iki metodun, her pozisyonda uygulanabilme- tarafta gorulen Kelepc;eli dik Destek yard1mlYla
leri avantaj saglar.
emniyetli ve tam dik pozisyonda durmaktad1r.
(4) SHORE SKLEROSKOP : (:,?ekil. 72 ve 73). Elastik Geriye SlC;-
ratma prensibine gore Sertlik olc;ulen bu Testde. Sertlik olc;ulecek yuzey,
(:,?ekil. 73) (solda) Shore Skleroskop model D
tam yatay veya tam dU'1ey pozisyondad1r. Di.i'1en bir kutlenin, geriye SlC;-
Cihaz1, Standart Test Kalibrasyon Blogu ile
rad1g1 yi.ikseklik veya parc;aya vuran bir sarkacm geriye Slc;rama aC;lSl,
birlikte.
Sertlik Degerleri olarak ifade edilir.
(54) (55)
 Shore Skleroskobunda kullamlan Tipik Degerler: 2.5 gram kl.itle1i 166 175 4 86 25 572 83
Elmas Uc;:lu kuc;:uk cisim, 25 cm ytikseklikten dUi?uri.i]ur. Birinci Slc;:ra- 159 167 2 84 24 552 80
rna Yuksekligi, 140 taksimath Skala uzerinde, Sertligi gosterir. Olc;:ulen 153 162 82 23 524 76
Sertlik degerleri, malzemenin Elastik Modulu ve Konstruksiyonun 148 156 80 22 510 74
rijitligine baghdlr; bundan dolaYl, Geriye Slc;:ratma Testleriyle, ancak 140 148 78 22 490 71
kari?llai?tlrma 6lc;:meleri yapllabilir. 135 142 76 21 469 68
CESITLI SERTLIK TESTLERI ARASINDA BAGINTILAR 131 137 74 20 455 66
Farkh Sertlik Testleri, malzemelerdeki farkh batma hadiselerini 126 132 72 20 441 64
ortaya koyduklanndan, tesbit edilebilen muhtelif Sertlikler arasll1da, 121 121 70 427 62
basit bagmtllar yoktur. Bununla beraber, aym malzemeyi, c;:ei?itli aletler 112 114 66 58
uzerinde test ederek, yaklai?lk bagll1tllar gelii?tirilmii?tir. Ai?aglda verilen (*) Brinell Sertlik No. da ii?aretliler, (500 un uzerindekiler), Tungs-
Tablo, Sade Karbonlu ve Di.ii?uk Alai?lmh Celikler ic;:in, Sertlik Degerleri- ten Karbi.ir Bilya; digerleri, Standart Celik Bilya ile olc;:ulmui? durumda.
nin bir kari?llai?tlrmasldlr. Tablodan gorulebilir ki, 20 nin uzerindeki ~~~~~~~D~A~R~B~E~L~I~VURMA SERTLIK TESTI
HRC degerleri ic;:in; Brinell Degerleri, Rockwell C degerlerinin, yaklai?lk
:,?ekil. 74 (a) Sertligi bilinen
10 katldlr. 320 Brinell'in altmda, Vickers ve Brinell birbirlerine c;:ok ya-
bir Anahtar parc;:a ve
km olarak gitmektedirler. Aradaki bagmtllar, Malzeme, Mekanik ii?lem-
Sertligi bilinmeyen diger
ler (Soguk ve Slcak Cahi?malar - Deformasyonlar) ve ISll ii?lemlerle degi-
bir parc;:a (Test parc;:asl)nm,
i?eceginden; bu gibi Tablolar, ihtiyatla kullamlmahdlr.
(a) kenarlan birbirlerine
SADE KARBONLU VE DUSUK ALA$IMLI CELIKLER ICIN vurulur.
YAKLASIK SERTLIK CEVIRME TABLOSU :,?ekil. 74 (b) de, iki parc;:a
Brinell Vickers Rockwell Slderoskop Cekme Mukavemeti birbirlerine vuruldugunda
C B MPa Ksi (1000 psi) (c;:arptmldlgmda), yalmzca
940 68 97 2537 368 Anahtar parc;:anll1 bir iz
757* 860 66 92 2427 352 aldlglIl1; Test parc;:asmda iz
722* 800 64 88 2324 337 olmadlglm goruyoruz.
686* 745 62 84 2234 324 Boylece,
660* 700 60 81 2144 311 Anahtar parc;:anm, Test
615* 655 58 78 2055 298 (b)
parc;:asmdan daha az
559* 595 55 73 1903 276 Sertlikte oldugunu veya
500 545 52 69 1765 256 Test parc;:asmlIl, Anahtar
475 510 50 67 1703 247 parc;:adan daha sert
452 485 48 65 1641 238 oldugunu anlanz.
431 459 46 62 1462 212
410 435 44 58 1407 204
390 412 42 56 1351 196
370 392 40 53 1303 189
350 370 38 110 51 1213 176 .=

341 350 36 109 48 1138 165 (:,?ekil. 74) Degii?ik bir Sertlik Testi. iki parc;:amn kenarlanm, birbirlerine
321 327 34 108 45 1069 155 Darbe tie vurarak, meydana gelecek iz'leri ince1eme metodu.
302 305 32 107 43 1007 146 CIZIK SERTLIK TESTLERI
285 287 30 105 40 951 138 :,?ekil. 75 (a) da, Sertligi bilinen bir Anahtar parc;:a ile (Yumui?ak
277 279 28 104 39 924 134 Ce1ik), Sertligi bilinmeyen bir Test parc;:asl uzerinde, c;:izmeye c;:ahi?lhr.
262 263 26 103 37 883 128 Test parc;:asl uzerinde Cizik meydana gelmediginden (c;:izilmediginden),
248 248 24 102 36 841 122 Anahtar pan;adan daha serttir.
228 240 20 98 34 800 116 :,?ekil. 75 (b) de, Sertligi bilinmeyen Test parc;:asl ile, Sertligi bili-
210 222 17 96 32 738 107 nen Anahtar parc;:a i.izerinde, c;:izmeye c;:ahi?lhr. Test parc;:asl, Anahtar
202 213 14 94 30 683 99 parc;:aYl c;:izdigi g6n::llmektedir. B6ylece; (c;:izilen) Anahtar parc;:a, Test
192 202 12 92 29 655 95 parc;:asmdan daha az sertliktedir. Veya, Test parc;:asl, Anahtar parc;:adan
183 192 9 90 28 627 91 daha serttir.
174 182 7 88 26 600 87
(56) (57)
 Yeniden Dl.lzenlenmis MOB Skalasl
Anahtar Parca~ i/ (gekil. 75)
Test par\;asK >.. (a) 1 Talk
Sertlik No.
1
Mineral
Talk
2 Gypsum 2 Gypsum
3 Kalsit 3 Kalsit
4 Fluorit 4 Fluorit
5 Apatit 5 Apatit
6 Orthoklas 6 Orthoklas
7 Quartz 7 Camsl (Vitreous) Silika
8 Topaz 8 Quartz veya Stellite
9 Corundum 9 Topaz
(Aluminyum Oksit)
10 ........ Diamond (Elmas) 10 Garnet
11 Fused (Erimi:;;) Zirconia
12 Fused ( " ) Alumina
13 Silisyum Karbur
14 Bor Karbur
(b) 15 Diamond (Elmas)
SERTLIK DEGERLERINI ETKILEYEN FAKTORLER
(i) Test Slcakhgl. Artmlan Test Slcakhgl, Sertlik Degerlerinin azal-
masma sebep olur. Dayammdaki degi:;;me gibidir.
(ii) Test Suresi. Statik Yl.lk'un uygulanma suresi, ol\;ulen Sertlik
Degerlerini etkiler. Surilnme (Sunme), sabit yii.k altmda, zamana bagh
olarak ilerleyen Plastik deformasyondur (:;;ekil degi:;;tirmedir). Sl.lrUnme
egilimi gosteren yumu:;;ak malzemelerde, Test Suresi, minimum 30 sani-
yedir; Surl.lnme egilimi gostermeyen sert malzemelerde 15 saniye yeter-
lidir.
(iii) Test Par\;asmm Boyutu. Test yii.kuhden dolaYl par\;anm egil-
memesi i\;in, ize gore, ol\;me yapllacak yii.zey ve Par\;a Kalmhgl, yeterli
olmahdlr. Test Yuzeyinin ku\;uk olmasl dolaylslyla, ucun kenara \;ok
yakm basllmasl, malzeme i\;inde \;okme veya go\;meden dolaYl, ol\;l.llen
Sertligin, hakiki Sertlikten ku\;uk \;lkmasma sebep olur (gekil. 78 - iii).
Aynca, Test Ucu'nun meydana getirdigi iki iz, birbirine \;ok yakm olur-
sa, izler birbirini etkiler, hakiki Yl.lzey Sertligi ol\;ulmemi:;; olur.
Standartlarda, izlerin par\;amn kenanndan ve birbirlerinden olan
mesafeleri ile, minimum Par\;a Kalmhk Degerleri, belirlenmi:;;tir. Test
(gekil. 76) pan;;asmll1 kalmhgl, Ucun Batma Derinliginin, en az 10 katl; Brinell
Testinde 17 katl olmalldlr. Bu degerlerden daha ince ol\;me par\;alann-
Cizik Sertlik Testinde oldugu gibi, Egeler de, iki malzeme arasll1- da, hatall neticeler elde edilir.
daki, birbirlerine nisbeten Sertligi anlamak maksadlyla kullamlabilir. (gekil. 78) Test Uc'u
Ege, Anahtar Sertlik durumundadlr. gekil. 76 da, bir Teknik elemanm olarak Bilya BatIrma
Atolyede, Sertlik i\;in Ege Testi yaparak, Celik ara:;;tlrmasl gorulmekte- slrasll1da, iz Derinlik-
dir. Bun~an ba:;;ka, makinada bir kesme yapmadan once, par\;anm lerinin degi:;;mesi.
Makina I:;;lenebilirliginin tesbiti i\;in, bir Ege Testi yaplhr (gekil. 77). (i) Normal iz derinligi
tt.
MOH SERTLIGI (ii) iz Derinliginin
10 Standart Mineral (en yumu:;;agl: Talk, en serti: Elmas) kulla- azalmasl. b < tl.
nan, Cizik Sertlik Testidir. Malzemelerin birbirlerine gore Sertliklerini (iii) iz Derinliginin
tesbit etmek i\;in kullamlmaktadlr. L -'2. --'=C- --C:='--_ _--l artmasl. ts> tl.

(58) (59)
 CESiTLi SERTLiK SKALA VE MALZEME SERTLiKLERiNiN - 10 (;:.JO:;.l:;.'_-.,
(::;lekil. 80) ( Moh)
KARSILASTIRILMASI ( Brinell ) - . (Elmas) [0
::;lekil. 79 da; Brinell, Rockwell B, Rockwell C, MOH Skalalan, yak-
laf?lk olarak karf?llaf?tmlmlf? ve c;;ef?itli Muhendislik Malzemelerinin; Sert- SOC(1
liklerine ore, Skalalarda aldlklan erler, osterilmif?tir.
10000
_ _ _ _ _ _ 10
DiolVlord (MBlzemeler )
(l'lmQ.) 'Konma.um
;-ahut S8!'Phire

HiOLl (Topaz )

60
&U8.1'tZ)
n
11 \)
40
(OlihoJr.las)
(Apatit) ,
Kolayl.tlr.la
;.111"1
10 ".:::lenebilen r. eJ.i.lrJer
I}
<I
J

: (]O bel

100 60 ·hl
20 j Pi.rindenre '1
4" C· Alcu:u"'....u.:o. Alapmlsn)
20 - 'I] ( ~Rod:';,.·dll~ )
o ..>

so

2() "... ~

20 2 GOIPsum
( Rockwell R )
131'.1 --
(';OI;U Plasti.kler
'H} -
(0 10

1':)1)
Ro(k·t'.'I~1i :"'1
5 (::;lekil. 79) HP
(10
·~Ct
I Tall:.

::;lekil. 80 de, Plastik Malzeme Sertlik Olc;;melerinde kullamlan

Rockwell R ve Rockwell M Skalalan da dahil edilerek, c;;ef?itli Sertlik
Skalalanmn yaklaf?lk olarak karf?llaf?tmlmasl ve c;;ef?itli Ml.lhendislik
Malzemelerinin bu Skalalarda aldlklan yerler, tekrar gosterilmif?tir.

(60) (61)
 <;;;entik Darbe Testi, Toklugun testidir.!pan;:a kmldlgmda, Gevrek
Kmlma ile (Toklugun azlIgl) veya Sunek KI~~a
(Toklugun yLiksekligi)
ile kopacagl hakkmda 6nceden bilgi saglar. ISII i:,/Iemlerin Kalite Kontro-
Il.l maksadlyla yaygm olarak kullallllIr. Her turlu metalin Toklugunu
tesbit i<;;in kullallllmaktadir. Test, sarka<;;1I Vurma Cihazmda yapllIr
(~ekil. 81,"'.'----- -,-- -----,

(~ekil. 81) l
'---., m

~--~- --.....:;=
h Test A..-=Mg(H -h)
Par<;;a51

Uzunlugu I olan Sarka<;; Kolunun ucunda, Kutlesi m olan, <;;elik

malzemeden yapllml:,/ KmCl Par<;;a (<;;;eki<;;) monte edilmi:,/tir. <;;;eki<;;, bir
sabitleyici tlrnak yardlmlyla, belirli bir H y1iksekliginde tutulabilmekte-
dir. istendigi zaman knob (hareket topuzu) <;;evrilince, Klrma <;;;ekici,
yolu uzerinde yerle:,/tirilen; <;;;entik denilen, kenannda oyuk a<;;llml§ par-
<;;aya vunnak iizere, belirli bir Potansiyel EneIji He harekete ge<;;er. (Ha-
reketi ba§latan knobu <;;evirmeden iince, emniyet tedbirlerini dU§l.lnerek,
ihtiyath olmak lazlmdlr). <;;;ekicin, Test Par<;;asma bu enerjili darbesi ne-
ticesinde; vurulan numune, §ekil olarak, ya iki par<;;aya aynlarak kmlIr
(Gri Diilune Demir gibi <;;ok gevrek ise); ya da numune biikiiliir (<;;ok Su-
nek ise). Test numunesinin iki par<;;a olmasl veya bukulerek, destekler
arasmdan <;;Ikmasl i<;;in, <;;;ekicin Potansiyel Enerjisinin bir klsml, Klrma
i§'i olarak harcalllr. Klrma i§'i, DIN Normunda Av olarak giisterilir.

C NTiK
Cihazm Sarka<;; Kolu ile, g6sterge ibresi beraber hareket ettiklerinden;
<;;;eki<;;, test par<;;asma vurduktan sonra y1ikseldigi maksimum noktada,
ibre sabit olarak kalIr. Biiylece, taksimath giisterge uzerinde, par<;;anm
ne kadar enerjiyle klnldlgl, direkt olarak okunabilir. Av degerleri, Sarka<;;
Kolu'nun du§ey pozisyonuna (Vurma pozisyonuna) dogru artmakta; Klr-

DARBE rna <;;;ekici fazla y1ikseldik<;;e (h ve ~ a<;;lsl arttIk<;;a) azalmaktadlr. Cihaz

Giistergesi, genel olarak Joule birimindedir (I Joule=1 Newton*1 metre).
DUij!me AqlSl la) ve Yukselme Aqlsl l~) yardlml He
KIRMA is'iNiN HESAPLANMASI

TE TLERi Potansiyel EneIji (PE) I = Av + {PEb (Sistemde, Enerji korunmaktadlr).

Av = (PE) I - (PEb ==} Av = mgH - mgh = mg (H - h) .
H - h = 12 - h oldugundan, Av = mg (12 - h) dir.
cos a = h/l ==} h= I *cos a ,
cos ~ = 12/1 ==} 12 = I *cos ~ ==} Av = m (I*cos - l*cosa) = mgl (cos ~ - cos a)
AglrlIk M = mg olmak uzere, v = M * 1 "(cos - cos a)
Misal: 50 Sir Gri Diikme Demir malzemenin <;;;entik Darbe Testin-
de, <;;;entik Darbe Cihazmm Sarka<;; Kolu 40 em, Klrma <;;;ekici'nin AglrlIgl
0
5 Kgr dir. Sarka<;; Koluna 90 lik bir Klrma A<;;ISI verilerek, Test Par<;;asl
(62) (63)
kmldlktan sonra, 60° lik YLikselme A<;;lSl gozlendigine gore Av , ka<;; Joule
dlir? i'i'i (Enerjisi) Av , Test Par<;;asmm boyutlarll1a <;;ok baghdlr. Bundan dola-
A v = M * I * (cos~ - cosa) = (5 Kgrl * (0.40 m) * (cos 60 - cos 90) ==}
yl, testin neticesi ifade edilirken, hangi par<;;a kullal1lldlgl, mutlaka be-
(Eger bu noktada, hangi a<;;l Klrma, hangi a<;;l Ylikselme A<;;lSl oldugunu lirtilmelidir. Av (DVM) = 30 J ibi.
unutarak, a<;;llann SlraSll1l yanh'i yerle'itirirsek, parantezin i<;;i (-) <;;lkar, !.o - .
DIN Nonnuncla
\ksttl:. Stanclart Centilc Darbe
sonra A v , (-) <;;lkar. Klrma i'i'i, (-) olmayacagll,dan, a<;;llann slrasll1da
hata yaptlglmlzl, anlamamlz gerekir). ==} Av = 5 '" 0.40 * (0.5 - 0) Kgr* m Test NU={UleIeri
==} A v - 1 * (9.8 Newton) * metre = 9.8 Joule.
CENTiK DARBE TEST CESiTLERi
<;entik Darbe Testleri, 2 turlu yapllmaktadlr.
(1) Izod (Ayzod) Testi. (2) Charpy (<;arpi) Testi. lzod Testi, daha <;;ok
Amerika kltasmda tercih edilmektedir. Avrupa'da ise, Charpy Testi yay-
gll1 durumdadlr.
(a) (ISO - V Test NLUllLUlesi)
IZOD CENTiK DARBE TESTi:
55
"'''''
(~ekil. 82)
5'
22,'5•
(b) (DVM Test NLUllLUlesi)

(~ekil. 83) (~ekil. 84)

22

--42.0L-
,... 10 0.25" I?.

RI.0..L,J ..
rU <;entigi )
(a)

(~ekil. 85) Standart Charpy <;entikleri.

Ozellikleri: (~ekil. 82) (I) Test Par<;;asl, dU'iey (dik) olarak yerle'iti- ~ekil. 85 te, Standart Charpy <;entikleri; V, V, Anahtar Deligi gosteril-
rilir ve desteklenir. (2) Test Par<;;asl uzunlugu, 75 mm dir; kesit 10 mm * mi'itir. ~ekil. 86 da Standart Charpy ve Izod Numuneleri ozetlenmi'itir.
10 mm karedir. (3) Klrma <;ekici, <;;entikli ylize vurur. (4) <;entik, Test DARBE YUKLEMESi
Par<;;asll1ll1 tam ortasll1da a<;;llmaml'itlr, ustten 28 mm de a<;;lhr. (5) Klr- ~ekil. 87 (a) da, Yliksek
rna <;ekicinin, Test Par<;;asll1a vurma pozisyonu, ustten 6 mm dir. (~ekil. 87) Karbonlu <;elikten (%1 C)
~ekil. 82 de gosterilen <;;entik, V <;entigi'dir. <;entikler, Charpy Testinde bir par<;;a, tavlanml'i (yu-
aynntlh olarak a<;;lklanmaktadlr. mU'iak) durumda. <J<;elane =
CHARPY CENTiK DARBE TESTi 925 MPa. Bir <;;eki<;;le vu-
Ozellikleri: (~ekil. 83) (1) Test Par<;;asl, yatay olarak yerle'itirilir ve ruldugunda bukulmu'i-
desteklenir. (2) Test Par<;;asl uzunlugu, 55 mm dir; kesit 10 mm *10 mm tlir (Sunek). (b) de aYl1l
karedir. (3) Klrma <;ekici, <;;entiksiz ylize vurur. (4) <;entik, Test Par<;;asl- <;;elikten, aYl1l par<;;a,
nm, tam ortasll1da a<;;lhr. (5) Klrma <;ekici'nin, Test Par<;;asll1a vurma po- ( b") Sertle'itirilmi'i (Su VeriI-
zisyonu, <;;entigin hizasmda, Test Par<;;asll1ll1 tam ortaSll1adlr. la mi'i) ve hafif<;;e Menevi'i-
~ekil. 84 te, DIN Normunda, en yaygll1 kullal1llan Standart Test lenmi'itir. <J<;ekme = 1285 MPa dlr. AYl1l <;;eki<;;le (ayl1l Darbe Enerjisiyle)
Par<;;alan gosterilmi'itir. Bunlar, ISO- V ve DVM Test Par<;;alandlr. Klrma vuruldugunda kmlml'itlr (Gevrek).
(64) (65)
 Alt Biilgenin tipik degeri,
~-2-7.5-_-_-_-_5_5~==-2-7.5-_-_-_-_--'~0-,;~(a) ~~) ;e~1 86;r yakla§Ik 10 Joule diir.
Ust Biilgenin degerleri,
malzemenin dUfilmuna

D gJ
Testere bagh olarak 100 - 300
-1.58 kesmesl Joule arasmda degi§ir.
--9 ap2[DelmeJ
:-f Alt ve Ust Biilgede Av
I I
(Keslt) -" Vurma Degerleri
(D arb e) (u <;entigi) aralanndaki farklar,
Test Slcakhi1;t T _ buylik oldugundan; Test
neticeleIinin, hangi
''0 (:;;ekil. 89) biilgeyi giisterdigi,
. - .10
... kolayhkla belirlenebilir.
-----
~

/Ii, Charpy
Darbe
120

ID
Degen
(Joule) 80
8

(Kesit) f.'+o
Daha iince. Mekanik Ozellikler konusunda. Tokluk'tan ballseder-
ken (s.15); Toklugu, <;ekme Testinde CJ - E egrisi altmdald alan olarak
tammladIk ve egri altmdaki alanm (Toklugun) ideal olarak, fazla olabil-
I--
-200 -100------
slcakW<:
..
0
lOC")
100 200

SUNEKLIKTEN KIRILGANLIGA GECiS

mesi i<;;in, malzemenin <;ekme DayanImmm fazla, aym zamanda Kmlma
Siineklik degerinin yliksek olmasl lazImdIr, demi§tik. Egri altmdaki ala-
nm saylsal bir ifadesi olarak da, Tokluk Modulu To = CJ<;e!<me" E!{opma taIif
etmi§tik. Yani, Toklugu etkileyen faktiirler, <;ekme Mukavemeti ve Kop-
madaki Siineklik degeridir. Aym % 1 C'lu <;elikten (1095) e§ par<;;alar
i<;;in; Toklugun i<;;inde, Sunekligin roluniin, <;ekme Dayammmdan daha
fazla oldugunu giiruyoruz. (b) §Ikkmdaki par<;;a; <;ekme DayammI 1285
- 925 = 360 Mega Pascal fazla olmasma ragmen, (a) §Ikkmdaki Tavlan-
mI§, yani Sunekligi <;;ok artmlmI§ par<;;a kadar Tokluk giisterememi§,
gevrek olarak, iki par<;;a halinde kmlmI§tIr. Bunun sebebi, <;elige Su Ve-
rildiginde meydana gelen Martensit yapIsmm, <;;ok sert, kmlgan, Toklu-
gLmun dii§iik olmasI; Su Vermeyi takib eden ve Temperlenmi§ Marten-
sit denilen yapIyI meydana getiren, Tokluk artIncI Menevi§lemenin,
hafifc;;e (100 - 200°C arasI) yapIlmasIdIr. Bunun neticesinde, Toklugun
geli§tirilmesi i<;;in yeterli Menevi§ SIcakhgI verilmedigi i<;;in, (b) deki
:;;ekil. 89, Du§uk Karbonlu <;eliklerin, 0 °C'm altmdaki sIcakhk-
larda kmlganla§masmI (gevrekle§mesini) giistermektedir. Bundan dola-
YI, Du§uk Karbonlu <;elikler, du§uk sIcakhklar i<;;in, uygun bir n:al~eme
degildir. 2. Dunya Harbi esnasmda, Amerikan Liberty harp gemllen, kI-
§m soguk denizlerde dola§Irlarken, gemilerin kaynak saclan, Du§flk
Karbonlu <;elikten yapIlmI§ olmasl ve sIcakhgm 0 °C'm altma <;;ok dii§-
mesi uzerine, bu Du§uk Karbonlu <;elik malzeme, Suneklikten Kmlgan-
hga (Gevreklige) Ge<;;i§ SIcakhgI'na (:;;ekil. 90) ugramI§; koca gemiler, da-
ha harbe i§tirak etmeden, ortalanndan ikiye aynlmI§lardIr. Daha sonra
yapIlan <;;ah§malar; malzemelerin, dii§uk belirli bir sIcaklIkta kmlgan-
la§tIgmI orta a koymu§tur.
Sertle'i'tirilmi~ ve Menevi~lenmi~ (:;;ekil. 90)
YUksek C'ln Qeli1{
j
I

,Lf
parc;;anIn Toklugu du§uktlir. (a) daki par<;;a ise, Ful Tavlama yapIlmI§sa,
mikro yapmm tamamma yakmI (- % 97 Perlit - % 3 Sementit), Oda SI-
cakhgmda, Perlit yapIsIndadIr. Yani, aym <;;elikten e§ par<;;alarda, Siinek- 'H
rJ)
(Simek Knililla)
ligin artmimasl (Tavlama gibi), yalmz <;ekme DayammI artmlmasmdan '!=l
(Su Verme veya Soguk <;ah§ma (:;;ekil. 38) gibi), ToklugLl daha fazla
~
!Cl
etkileyerek artmr. ~I
~.
Jlil-~-(Ge<;:i'i'B61gesi 1
~!. 1
A v VURMA ENERJisiNiN, SICAKLIKLA DEGiSMESi
Ostenitik <;eliklerin dI§mdaki <;;eliklerde Av l<;entik Darbe Vurma gj : /~'-----­
Tav1El11.1lll'i'
Enerjisi veya i§'i), Test SIcakhgI ile, :;;ekil. 88 de giiruldugu gibi degi§ir. ~ (Gevrek Krrilma) I Du'i'Uk C'ln Qeli1{
Vurma Degerlerinin biiylik oldugu Ust Biilgede, Siinek Kmlma; Vurma
"
, I' I
I
Degerlerinin du§iik oldugu Alt Biilgede, Gevrek Kmlma; Ge<;;i§ Biilgesin- I i (Oda Sicakhgi )
I
de ise, Kan§Ik Kmlma giirulur. I
- 18
SICAKLIK C
(66) (67)
 KOMPOziSYON' un Centik Darbe Tokluguna
ve Gec;;is Slcakllgma tesiri
(1) I{ARBON: <;:elikde C oramm artlrma, Oda Slcakhgmda <;:entik
Vurma Enerjisini clu~urilr (-1) ve Ge<;i~ Slcakhgml ylikseltir en
(g eki l. 9I).r--_--:::::::~-------------__,
339

a:-
(0.31
0.43 )
68
l'J,b.'
-",) VT67 )
(gekil. 93) Normalize edilmi~ D1.1~uk C' lu <;elikler uzerinde Ni' lin tesiri.
D ~!! I
-180 ~125 -70 -15 40 950 150 :205 :260 Ge<;i~ Slcakhk Arahgml geni~letir. 1020 Durgun <;:eligi i<;in Ge<;i~ Slcakh-
( Test Slcakhgl lCl ) gl, -18°C' m hafif<;e altmdadlr (gekil. 93). % 2 Ni' Ii <;:elikde; -73 °C'm al-
(g eki l. 91) C miktanmn clegi~mesi ile, <;:entik Toklugu ve Ge<;i~ Slcakhgl- tmda, buyuk miktarda Tokluk, muhafaza edilir. % 13 Ni'li <;:elik, Ge<;i~
nm clegi~mesi. Slcakhgl gostermez.
(2) MANGAN: % 1.5' a kaclar Mn katllmasl, Gegi~ Slcakhgml J, A~agldaki tabloda, bir DU~1.1k Karbonlu Yapl <;:eligi ve iki Nikelli
fakat S1.1neklikten Kmlganhga Ge<;i~ Egrisinin bi<;imini clegi~tirmez <;:eligin, Du~uk Slcakhklardaki <;:entik Vurma Enerjileri kar~lla~tmlml~­
(gekll. 92). tlr.
i I I I Malzemc Durumu Oda Slcakbjbnda Centik Vurma Enerji Degerleri (Joule I
~JT 125 ~--,-:
I i I'
~~JO.IOC Haddelenmi~ Celulle 65 C (50) 20 C (35) o C (5) ·18\';(4)
--'"1-- +- IT

~' I 39 Kgf/nun 2
:; I
I
L I
Yapl Celigi
= 192

...~l : __ -~15~-t 1'=1'1:-'-

Ni Celigi, Nonnalize BSO 24 C (66) -IS'C (43) ·40'C (23) -73'C (12)
C: % 0.31 (9l0"C)
NI: 3.47 Yagda Su Verme BSO = 217 -73 t (136)
1"""_'1' t~{) 24'C (144) ·IS'C (144) -40 C (142)

-~ 17°,0. + Menevi:;; ( 565 't )

"

~
,i)
,0
I
i I l
1-----+--V---f-/----:A,--JMl1
I II
--1. __

iI
Ni - Cr - Mo Celigi
c: [til 0.39- Ni: I),h 1.71
Normalize
(S90'C)
BSO = 440 241:: (IS) -lS't (10) -401:: (8) _nce (7)

i ,,~
I

I---~J-l-·---Ir-----I
Cr:%O.75 YagdaSuVerme BSO=302 24C(llll -18C(1l1) -401::(1111 -731:(1041

-----I Mo: % 0.30 + Menevi$ ( 590 '·C )

Molibclen (Mol. Vanaclyum M, Titan (Til. Niyob (Nil; <;:entik Darbe
o --.-:':15--L-'
O'o':-,n---,'-/S---:'":lL
25 10(\ Toklugu uzerincle benzer tesirler gosterirler. Bunlann kU<;1.1k miktarlan,
(T.:st SI(aJ-:ll@ ICJ )
Ge<;i~ Slcakhgml artlrmaya meyilli olmasma ragmen, miktarlan arttlk<;a
(gekil. 92) % 0.30 C'lu <;:elikde Mn'm tesiri. Ge<;i~ Slcakhgl J ,
(3) siLis: <;:elikIercle Oksijen gidermek i<;in (Durgun <;:elik - Sakin TANE OLCUSU' NUN (TANE BOYD' NUN)
Diik1.1m) % 0.30' a kadar Si kullamlmaSl, Ge<;i~ Slcakhgml J, <;:entik Centik Darbe Tokluguna ve Gec;;i§ Slcakllgma tesiri
Darbe Toklugunu t. <;:o.nk1.i claha temiz bir <;elik ve claIm uniform FeITit Ozel bir <;elik turu ve Mukavemet seviyesi i<;in (gekil. 94) yapllan
taneleri 1.1retilmi~ olur. incelemelerde, ince Taneli <;:elikler, Kaba Taneli <;:eliklerden daha ylik-
(4) ALUMiNYUM: <;:elikde, Silisyumclan ba~ka, Oksijen giderme sek <;:entik Vurma Toklugu gosterclikleri giirulmu~t1.1r. Aym zamancla,
i<;in Al kullamlmasl da, Orta Karbonlu <;:eliklerde, Oda Slcakhgmda Tane Ol<;usu ku<;ulduk<;e, Ge<;i~ Slcakhgl J.
<;:entik Vurma Toklugunu t. Al miktan, % 0.10' a artmlcllkca Gecis
Slcakhgl -1, ,.' ••
(5) NiKEL : D1.1~1.1k Slcakhk Kmlganla~masmadirenci artlrmada
Ni, <;:elikde en tesirli Ala~lm elemamdlr. Dusuk Slcakhkta Demir'in
Sunekligini geli~tiren birka<; Ala~lm eleman;nclan biridir. <;:elige Ni
ilavesi, Oda Slcakhgl Toklugunu t, Ge<;i~ Slcakhglm J.
(68) (69)
 Kmlma Kesiti'nin incelenmesi de,
136
malzemenin Gevrekligi veya SU-
nekligi hakklnda bilgi saglar.
Gevrek Metaller: Olduk~a puruz-
Sl.lZ kmlma gosterirler. Kmk, ta-
Tane Oh;usli neli bir yap1dadlr. Kmlma Kesitin-
5-6 de ~ok az bir azalma gorultir
(gekil. 96 - A).
Stinek Metaller: Kmlma; puruzll.l,
kaba ve liili olur. <;;ok Stinek mal-
zemeler, c;;entikten hafif bir Ylrtll-
34 - rna ile klnhr veya Test numunesi
kmlmadan (iki parc;;aya aynlma-
dan) bl.lkl.Uebilir. Kmlma veya bu-
A) ktilme bolgesinde, kesitte azalma
-46 -18 10 38 66 93
(
'=---;-:-,----;:=--:::-----,---'------;-;-----:-:-;---:-_ _---' gorulur (gekil. 96 - C). gekil. 96 -
(Test Slca!cliiPICJ) (gekil. 96) Kmlma Kesitleri. B, Gec;;ii'/ (Kani'/lk) Kmlmadlr.
(gekil. 94) % 0.30 C'lu Alai'/lmslz <;;elikde,
Tane blc;;usunun, <;;entik Darbe Tokluguna ve Gec;;ii'/ Slcakhgma tesiri.
MiKROYAPI' NIN Centik Darbe Tokluguna ve
Gecis Slcakhgma tesiri
EiO

125 -
"'
'30
:2
"~ 100
"c:'
~
c
lU
~
75
E
"
~
>
~c 50
$

"", (C)
>
25
'"'"
~
CiHAZLAR
6
a
--150 125 100 -75 -50 -25 0 25
( Test Slca!<liiP 'c ) (gekil. 97)
(gekil. 95) % 0.17 Karbon - Krom - Molibden <;;eliginde, Mikro <;;entik
yapmm, Centik Darbe Toklugu ve Geci§ Slcakhih uzerindeki tesiri. Darbe
DU'iuk Slcakhk TokluguiOn..en iyi mjkro~ Temperlenmi'i Mar- Test
tensit'ctir. gekiI. 95 te, ozel bITc;;elik ic;;in, diger mikroyapllarla kar'illa'itl- Cihazlan.
nldlgmda; bu c;;elik ic;;in, Menevi'ilenmi'i Martensit'in, dU'iuk slcakhkta Solda,
en yliksek Tokluk ve en dU'iuk Gec;;i'i Slcakhgl saglayan yapl oldugu go- Terco.
rulmektedir. Martensit'in <;;entik Darbe Toklugu, Beynit'in artan mik- Sagda
tarlanyla beraber, dU'imektedir. Riehle.
Netice olarak, en iyi <;;entik Darbe Tokluk bzellikleri, 'ioyle bir c;;e-
lik sec;;mekle elde edilebilir: ince Taneli, DU'iuk Karbonlu, tamamen Sa-
kinle'itirilmi'i (Oksijeni giderilmi'i), Nikel Ala'ilmh <;;elik; Su Verilmi'i ve
istenen Sertlik seviyesine Menevi'ilenmi'i.
(70) (71)
 Soguk ~ekil Verme kabiliyeti ile ilgili testIer; sac, bant, bOfU, c;u-
buk, profil gibi yan mamullere ve perc;inlere uygulamr. Yaygm olarak
kullamlan Katlama (Bukme) Testleri ile, test parc;asmm yUzeyinde, ilk
c;atlamanm meydana geldigi Egme AC;ISI tesbit edilir. Bukulme'nin, par-
c;a c;atlamadan, onceden tesbit edilen bir aC;lya (genel olarak 180°), ula-
:;lIp ula:;lmadlgl da test edilebilir. Bu konudaki Turk Standardl TS - 205
Metalik Malzemenin Egme ve Katlama Deneyi'dir. Katlama Testleri, mal-
zemenin Suneklik Testleridir. ~ekil. 98 de, Katlama c;e:;litleri; Yapl:;llk
Katlama, AC;lh Katlama ve 180° Katlama gosterilmi:;ltir.
(~ekil. 98) ( KATLAMA r;:E~iTLERi )

r
L.. - - ----------c,..-====~I
--_.--_....=
[a] Yaplpk Katlama

,---- --
e-:-"_/ g-
l... ,"=======-=:'.
----------->-
[b] A"I11 Katlama

~====R
'----------~
r =======
o
[c]180 Katlama
~ekil. 99 da, bir test numunesini, Ubic;imine (180° Katlama, ~e­
kil. 98 - c) buken cihaz g6riUmektedir.

-
EGME
Katlama Testleri, kaynaklarm kalite kontrolunde de kullamlmak-
tadlr. ~ekil. 100 - (a) da, U Bukme testini, ba:;lanyla tamamlaml:;l bir
kaynak gorulmektedir. Oklar; Bukmeden sonra, kaynagm gozden gec;i-
rilmesi gereken alanlanm gostermektedir. ~ekil. 100- b de, Bukmeden
sonra, kaynak kusurlan gozlenmektedir. Kaynaga en uy~ c;elikler,
Karbon'u az olan (C S; % 0.22) DU:;luk Karbonlu c;eliklerdir Tavlanml:;l

ve DU:;luk Karbonlu <;;elikler, Suneklikleri c;ok fazla oldugun an, kolayhkla

U :;Ieklinde bukulebilirler.
(~ekil. 99)

KATLAMA
119

TE T RI
[iii iii
(72) (73)
 (::;lekil. 100)

Ell

~RICH

ve
Ell

DE I <;EKME

TE TLERi

(74) (75)
 ERICHSEN COKERTME TESTi hiikl.lm verilebilir. Sac, eksenel (uzunlamasma - longitudinal) yonde ve
r;;(S;-:.e::;-k:il;-.---;1--;0;-;1--;-)----'~~~~"=="==~4P~1~a~s~ti~k~~ekil Verme ozelligi- radyal (yanal - transverse) yonde, <;ekme Zorlamalan etkisi altlnda 01-
nin tesbit edildigi bir testdir. dugundan, izotrop maIzemede c;;atlaktan ylrtllma, genel olarak tam bir
Sac ve bantlann Derin <;ek- daire :;)eklindedir. Daire :;)eklinden saparak ylrtllma, Sacda bir Dokunun
me'ye elveri:;)liligini belirle- olu:;)tugunu (Anizotropi) ve malzemenin Derin <;ekmeye elveri:;)li olmadl-
mek i<;in yaplhr. Bu konu- gml gosterir. Tane blc;;usu (Tane Boyu) bak!mmdan, ince Taneli malze-
daki TUrk Standardl, TS meIer, Derin <;ekmeye elveri:;)lidir; iri Taneli malzemeler, Derin <;ekrne'ye
271- Metalik Sac ve Bant- elveri:;)li degildirler.
lann <;okertme Muayenesi DERiN GEKME TESTi (RAP GEKME TESTi)
(Erichsen Muayenesi)dir. Bu
testde (~ekil. 10 1 ve 102),
bir tutucu destek vasltasl ile
sabitle:;)tirilen Sac veya Bant
numunesi, kuresel bir Zlm-
ba ile, ylrtllmcaya kadar
L --'=:::::":~~~ ~<;okertilir. Testin sonunda,
temas noktasmdan ylrtllma-
, - - - - - - - - - - - - - - _ _ _ , _ - - - - -....wa kadar, zlmbamn ilerleme
(~ekil. 102) mesafesi (mm), Erichsen
<;okertme Degeri (E<;D) ola-
D rak kaydedilir. E<;D arttlk-
<;a, malzemenin Siinek oldu-
gu anla:;)lhr veya diger bir

-- Testdel<,
malze.me
z""ba
h'1re~,i
deyi:;)le, Malzemenin Sl.lnek-
ligi arttlk<;a, E<;D artar.
ERICHSEN EGRiLERi
~ekil. 103 de, 6 farkh saf
metal veya Ala:;)lm malzeme-
den Saclarm, Sac kalmhgl-
na bagh olarak Erichsen (:;lekil. 105)
<;okertme Egrileri verilmi:;)-
L.... ---.J~~~~~ ___,____,_-....Jtir. 6 farkh Sacm E<; Deger-
,--- -::=-:-::___,_-::-:c:--------,lerini kar:;)lla:;)tlrmak ic;;in,
{' (~ekil. 103) belirli bir Sac kalmhgl aldl-
iO~r..liq. tEGO)
-14 (",m) .,do"1
-'-':"-----=
~--.,I _ _ glmlzda (1.0 mm lik ince
Sac), San Metal Alaslmmm
r
'0;'''"
\00.$'-' So
I ECD' nin, - 13 mm
~
ve Pirinf"'y
,,,,-,:LfJI,"""""Tnmr F:§ilA!.
1,3 ' . I "eya
.",\ I Bask! Sacl'nm E<;D'nin, 14 Basma
I'""", mm den fazla oldugunu
I
7//11 J J I
DVrensl2-
LJ1deri
goriiyoruz.
izotrop Malzeme (bak.
sayfa: 78) Derin <;ekme'ye
elveri:;)li ve Anizotrop Malze-
__- - - - me (Sac) (bak. sayfa: 78),
Derin <;ekme i<;in uygun
8 ....
degildir. Testin sonunda,
I test yapllan malzemenin
I anizotrop olup olmadlgl
6,-:,,,-'--";;,:;-,, 0:4 ' 0:6 I d.B' 1:0 I I~'! I I.~ , ,!6 ' I.a '•.dhakkmda, c;;atlakdaki Ylrtll-
'-- ol....,"....l...=,9",\::.:l"':.::'".::_)'----:=::.,--_.....Jmanm bic;;iminden, bir
5....,, o.--'-k....
(76)
 iZOTROP ve ANizOTROP MALZEME f,)ekil. 47, Stcak Hadde if?lemi
Enlemesine

--=-
Anizotropi, azelliklerin yane veya dogrultuya gore degif?mesi de- Uzmllamasma
Test Par,asl Test Par,asl garmUf? bir malzemede, Uzun-
mektir. Metallerde deformasyon (f?ekil degif?tirme), kristalin yapt (duzenli ._..- . - .._. ~ lamasma ve Enlemesine alm-
atom dizilmesi) tarafmdan etkilenir. f,)ekil. 106 da, ustteki kuresel ato- t=::-- - .- ~ ~\ mlf? test par<;:alanndaki nisbi
mu, alttaki atom diizlemine kaydlrmak istersek, en kolay olarak 2 ve 5 ~ ..:::--=. . _ : .:::;::--=---=-==: - ! tane yerlef?imini gastermekte-
no.lu do -rultularda kaydtrabiliriz. Metallerin Kristal Yaplsmda, atomlan )--.--'-----. -.- --:-- --. i dir. Uzunlamasma ahnmlf?
1 5 kaydlrmak i<;:in gereken Kuvvetin ve-
r·-3w&J/i-/r-m-/zJiW::=-.- .:
~
'\.
t,\
/~L
I ya Mukavemetin yane ve dogrultuya
bagh oldugunu garliyoruz. Ahf?ap
(Tahta) da, metallere benzer olarak
f
{_.
_
. -
__ _
- ,
-j.'test numunesinin <;;ekme Mu-
.:1 kavemeti, Enlemesine almmlf?
• ::-a=.../ test numunesinin <;;ekme Mu-
. . ..fc:.~_.J kavemetinden. anemli derece-
2 \ '-". ~""",' Anizotrop bir daVranlf? gasterir. Bir
Tane Yerle§imi----=--
L-----~~f,):...:ek;.::l~·1.:::::4t;:7~---f=------.J d e buyuktur.
., / :- I \ ' '\ Odun'u, Eksenel (Uzunlamasma -
. . ,~/ j 4 longitudinal) Yande klrmak istersek,
( '_~"~ Eksenel Yonde dizilmif? olan, az sayl-
,/ da lifleri birbirinden aylrmak gerekti- (f,)ekil. 108) Haddelenmif? <;;elik
,----- gi i<;:in, kolay olur. Yani, Eksenel Yan- bir sacm, Ylrtllma Uzunluk
(f,)ekil. 106) de Kmlma Mukavemeti azdlr.
.3 Testi ile gasterilen yane (dog-
rultuya) bagh azellikleri. Ytrtll-
manm farkh dogrultularda
homojen olmadlgl garlilmekte.

(f,)ekil. 107) Sir Dokum Tane Yaplsmm

Hadde Esnasmda Degifmesi
Dok(\!m(lf

Hadde iflemi oEol'

11e, 11k fel<:ll
bozulmuf ve
Uzatllffilf
Taneler
Slcak Haddelenmif? bir kUtuk veya levhadaki tanelerin yerlef?im duru-
m~, 0 malzemeden alman bir numunenin <;;ekme Mukavemetini etkile-
yebilir. Haddede, Anizotropi saz konusu oldugundan, metalin azellikleri,
her dogrultuda aYlll degildir. f,)ekil. 47, buraya tekrar alll1mtf?tlr.
Anizotropi'ye sebep olan azelliklerdeki bu degif?me, bilhassa metal
saclarda, daha ileri Plastik Deformasyon'a direnme tarzll1da; f,)ekil Ver-
me esnasmda, diizensiz malzeme akmasma sebebiyet verir. Bunun yay-
(78)
OOksijen
( (a] F.ristalin Yap!. ) ( {bl Cam Yapls!. J
(f,)ekil. 109) (a) Bir Kristalin katl. (b) Bir Cam meydana gelmesinde
B203 yaplsmm f?ematik gasterilif?i. Camsl durum, Kristalin durumun
bozulmuf? bir f?eklidir.
gm bir arnegi, Silindirik Kap <;;ekmede, Kulaklanma veya Eteklenme 0-
IUf?masldlr. Bu Kulaklanma (Eteklenme) meylini garmek i<;:in genel bir
test, Ylrtllma Uzunluk Testi'dir (f,)ekil. 108).
iZOTROpi
Malzemede azelliklerin, yane ve dogrultuya bagh olarak degif?me-
mesi demektir. izotrop davralllf?l, Cam veya Suni malzemeler gibi, amorf
(Kristalin olmayan) malzemeler gasterirler (f,)ekil. 109).
(79)
 BiR ATOMUN KESiTi

1.Kabulc' da 2 elelctron'I- ~'!:'!!:~:'::'::::'~U1.l1T"""WLJ

bulunmalctadlr.
C;elcirdelc I-- ~

Ostdeki ~eki1.1 de, 2 kabugu bu1unan bir Atom'un kesiti goriil-

mektedir. Herhangi bir yan\;apdaki nokta1ann yogun1ugu, herhangi bir
anda 0 yan\;apda, bir e1ektronun bu1unma ihtima1ini gostermektedir.
BiRiM KAFESLER (HUCRELERI
ima1at a\;lsmdan, ma1zeme1erin en onem1i slmfl, METALLER dir.
Metaller, kendi1eri i:;;leme tabi tutu1an veya i:;;lemi iera eden makina1ar-
da kullam1an ma1zeme1erdir. Bu ylizden, ima1at i:;;lem1erini akl1hea yli-
rutebi1mek i\;in, metallerin yaplsl (tabiatl) ve Mekanik yahut ISll i:;;lem-
€I
1ere maruz blrakl1dlk1an zamanki davram:;;lan hakkmda, teme1 bir bi1gi-

METALLERI
€I
ye sahip olmak :;;arttlr.
Bilinen kimyasa1 e1eman1ardan 50' den faz1asl Metallerdir. Meta1-
1erin yak1a:;;lk 40 tanesi, endustriye1 veya tieari onemdedir. Metallerin,
top1am 14 farldl KRisTAL YAPlda katl1a:;;tlklan bilinmektedir. Bun1ara

K I AL BRAVAis (Brevve) Birim Kafes1eri denir. Onemli tieart metallerin hemen

hemen hepsi, 3 kafes yaplsmdan birinde katl1a:;;1r. Bun1ar: Haeim Mer-
kezli Kup (HMK). yuzey Merkezli Kup (YMK). Hekzagona1 §lkl Eaket
(HSP) Kafes Yapl1andlr. ~ekil. 2 de, Basit Kubik, Yuzey Merkez1i Kup ve

YAPI I Haeim Merkez1i Kup Kafes yapl1anmn, Bi1ardo Topu Modelleri gosteri1-
mi:;;tir. ~ekil. 3 te, Yuzey Merkezli Kup Birim Kafesinin hakiki mode1i;
~ekil. 4 te, Haeim Merkez1i Kiip Birim Kafesinin hakiki mode1i; ~ekil. 5
te, YMK Birim Kafesinin Uzay Modeli goru1mektedir.

(80) -81-
 BiRiM KAFESLERiN BiLARDO TOPU MODELLERi

(~ekil.
4) HMK
Birim Kafesi.

(a)Basit (e)H elm

Kilbik IvIerkezli Kil
( ~ekil. 2)
METALLERE ORNEKLER
BASiT KUP YMK HMK
Hic;;bir Metal Demir (1'- Fe) Demir (a- Fe)
Aluminyum (AI) Krom (Cr)
Baklr (Cu) Mangan (Mn)
Nikel (Ni) Tungsten (W)
Kalsiyum (Ca) Tantalyum (Ta)
Altm (Au) Titanyum (Ti)
Gumu:;? (Ag) Vanadyum (V)
Kur:;?un (Pb) Sodyum (Na)
Platin (Pt) Potasyum (K)

KUBiK BiRiM KAFESLERiN HAKiKi MODELLE~RI;;:;;·~_ _---,

(~ekil. 5) YMK Btrim Kafesinin Uzay Modeli.

Kuplerin ki:i:;?elerini merkez kabul eden her Atom, 8 Birim Kafes ta-
rafmdan payla:;?llmaktadlr. Bi:iylece I Birim Kafese, ki:i:;?elerden du:;?en
Atom hissesi -7 (1/8) dir.
BiRiM KAFESLERDEKi ATOM SAYILARI
(1) BASiT KUP: 8 * (1/8) = 1 Tam Atom
(a) YMK (b) Atomlann YMK :;?eklinde (2) YMK: 6 " (1/2) + 8 " (1/8) = 3 +1= 4 Tam Atom
Birim Kafesi (~ekil. 3) Paketlenmesi (3) HMK: 1+ 8 * (1/8) = I + I = 2 Tam Atom bulunmaktadlr.
BiRiM KAFESiN BiR KENARI I KAFES SABiTi = a I He
ATOM YARICAPI ( r) Arasmdaki Baihntllar
BASiT KUP de: a = 2r
YMK: (~ekil. 6) (4r)2= a 2 + a 2 = 2a2 =? avrnk = 4r/--I2
HMK: (~ekil. 7) (4r)2 = a + (a--l2)2 = 3a =? ahmk = 4r /--13
2 2

-82- -83-
 YMK li:ri~,>l{ll kales HEKZAGONAL sua PAKET HSP Kristal Kroes Va IS1
YDPl.Slndo,Kafe s r (b)
a (a)Bilardo tapu
Sabiti nile-Atom Yr:m Modeli
c
\~ap! r arasmdaki (b) PersIJ elctif
baglllt/: g61'fu:ru§u
2 ') 2 ?
(4r) =a+a =2a-
Ir:l}i: I 2r
(gekil. 6)
Haem Me1'kezli
""""':.:-JiH- Tetragonal
Pri=a

(gekil. 8)

a
HSPKRISTAL rnABC me1'kezli atomlar,
HMK krislaJ kofes KAFESiNiN d Diizgiin DortyUzlii (4 yiizii de
yap,sm.da,!(a!es Sabin USTTEN efikenar u<;;getiolan piramit)
aile-Atom Yanrap! r .... C
w'asl/ulnki haymil: GORU- te:;;kil etmektedirler. mH =
2 .) ,) e Piramidin CisimYuksekligi, ABC
I
I
a +(0. .}2;- <ltr =(41')2 NU9U
E:;;kenar U<;;geninin aglrhk mer-
I
I
y
I
)-----
4r

II a=; I b

a
kezine inmektedir. (Kenaro1'tay-
lann kesi:;;me noktasl.) AH =
(2/3) AE = (2/3)* (a-l3/2)
=> mH = -I [a2 - (a!'l3)2] =
= a/-l3
/" lii:fll-" (gekil. 8 - e) -I (2/3) * a = 0.8165 a
(gekil. 7) e = 2 * mH = 2 * 0.8165 a=>
IJ e =1.633 a
ATOMiK PAKETLENME FAKTORU (APF)
APF = Atomlann Haemi/Birim Kafesin Haemi Metalle1'den Omekle1': Be, Cd. Zr. Mg. Zn .
(1) Basit Kiip i<;;inAPF: (4/3) IT 1'3/a3 = (4/3) IT 1'3/(21')3= 0.52 (e) HSP nin Atomik Paketlenme Fakt61'ii - ?
(2) Yiizey Me1'kezli Kup i<;;in APF: 4* (4/3) IT 1'3/a 3 = (16/3) IT 1'3 1 (41'!'l2)3 Atomlann Hacmi j Bi1'im Kafesin Haemi =
= 0.74 1/6 atom * (4/3) IT 1'3] I [16 * (a 2 -13/4) * e] => a = 21've e = 1.633 a
(3) Haeim Merkezli Kiip i<;;in APF: 2 * (4/3)IT 1'3/a3 = (8/3) IT 1'3 1 (41'!'l3)3 yerlerine konu1'sa:
= 0.68 APFIHSP) = [(4/3) IT 1'3] I [(41'2) * (-13/4) *1.633 * 21'] = 4.1888/5.6569
Atomik Paketlenme Faktoru; Birim Kafeslerin, Atomlar tarafmdan => APFrHsPI - 0.74
Doldurulma OrallIIn gosterir. Buna gore:
Basit Kiibiin, % 52 si Atomla1' tarafmdan doldurulmu:;;tur. % 48 i pOLiMORFizM ve ALLOTROpi
bo:;;tur. Malzeme veya metalin, katl halde (durumda), bir turden daha <;;ok
Yiizey Me1'kezli KiihCin, % 74 ii Atomlar tarafmdan doldu1'ulmu:;;- uzay kafesinde bulunmasma, Polimorfizm denir. Yani, belirli sleakhklar-
tur, % 26 Sl bo:;;tur. da, katl du1'umda iken, k1'istal kafes yaplsmm degi:;;mesidir. Yapldaki
Haeim Merkezli Kiibun, % 68 'i Atomla1' tarafmdan doldurulmu:;;- degi:;;me, tekra1' tel'S <;;evrilebiliyor ise, polimorfik degi:;;me, Allot1'opi ola-
tu1', % 32 si bo:;;tur. rak bilinir. En iyi bilinen misali. Demirdir.
HEKZAGONAL SIKI PAKET (HSP) BiRtM KAFESi DEMiRtN ALLOTROpisi
Hekza: 6 demektir. Duzglin (Dik) Altlgen Prizmadlr. Fe, lSltmada 910 DC de HMK (Ferrit) yapldan (a. - Fe) -'.> YMK (Os-
(a) Atom SaYlsljBirim Kafes = ? tenit) yaplYa (y - Fe) degi:;;ir. 1400 DC de lSltma uze1'ine, YMK (Ostenit)
3 tane Haeim Me1'kezli Tetragonal (duzgun dortgen) Prizmaya e:;;de- yapldan -'.> HMK (0 - Fe) yaplya degi:;;ir (gekil. 9).
gel' oldugu du:;;unulebilir (gekil. 8). => 3 *[ 1+ 8 *(1/8) ] = 3 * 2 = 6 Atom
(b) Duzgun Altlgenin tabanlannda a = 21' dir, fakat ylikseklik (e) a *'
dlr.
-84- -85..
 U:)ekil. 9) _ / TEORiK YOGUNLUK
h,m.y
= ( BiRiM KAFESiN KUTLESi / BiRiM KAFESiN HACMi )

Y'11l'/'
Misal: 3 Baklr,YMK yapldadlr ve Atom yam;;apl 1.278° A duro
Yogunlugu ne kadardlr? (Cu = 63.5; lOA =10- 8 em = lO- IO m)
YMKubilnpir k:Gl1an: a = 4r/--)2 = 4 * 1.278;--)2 = 3.61° A =>
/~
......... I
;I :Q.6';1024C~'Atomu~63.5 g gelirse
I k Cu Atomu-------- ----- x
~
.m.~. I
,
I
I 4 ram elir.
x = 4 * 63.5 (0.6 *1024 ) gram
I
I I
=>
910 : /)400
---,-~--,---r~--'~"-I
I ' - r - , - - - , - -,,--'- r-,--".,.----.-
, I -I I I I d = 4 * (63.5/0.6023 *10 24 ) gram / (3.61 *1O. 8 em)3 =
Ron 1000 1500 2000 - (4 * 63.5)/[ 0.6023 * (3.61)3] = 8.96 g/em 3
O>Ic:al,11k ["CJ -----;;:;.0-
Misal: 4 NaCI birim kafesinde 4 Na+ ve 4 CI- atomu vardlr. (Na -
23, CI = 35.5). Kayatuzunun Yogunlugu 2.165 g/em 3 olduguna gore,
Misal:1 Neden, ISltmada, 910° C de I-IMK den~ YMK' e ge<;;erken, NaCI birim kafesinin bir kenan (a) ne kadardlr?
Haeim azahr? (Fe Atom yan<;aplan: rHMK =1.26 °A ve rYIvIl( = 1.29 °A dur.)
4 Fe Atomu ele alahm. 2 HMK ve 1 YMK birim kafesi teskil 4* (23/6.02*10 23 )+ 4* (35.5/6.02*10 231 gram
ederler. " p = ---=----.:...------------....::::..- = 2.165 g/em3 =>
VI = (aHMK)3 = 2 * [ 4 (1.26)/--)3] 3 = 2 * 24.638 = 49.2765 A3 a 3 * 10- 24 em 3
V2 = (aYMK)3 = [4 (1.29);--)2 ] 3 = 48.574 A3
=> % Haeim Degi\jmesi = [ (V2 - V Jl /V Jl *100 = (tN /V Jl *100 = 4 (23 +35.5)
[(48.574 - 49.2765)/49.2765] *100 = (- 0.7025/49.2765) *100 = p= _....:.--_.:----- =2.165=> 1.3a3 =234 =>a3 =180 =>
- 1.4256 => = % 1.4 haeim azalmasl . 0.602 * 110 24 *a3 * 110- 24 a =180 1 / 3 => a = 5.65° A
KUTLE ve ATOM YUZDELERiNiN BiRBiRLERiNE CEVRiLMESi
METALLERiN SEKiL DEGisTiREBiLiRLiK (DEFORMASYONI Misal: 5 Bir Ala\jlmda kiitle % si (k/o) 80 Al ve k/o 20 Mg vardlr.
DERECELERi Herbirinin atom % si (a/o) ne kadardlr? (AI: 26.98, Mg: 24.3)
COK iyi OLAN METALLER : YMK olanlar. Temel: Ala\jlm 100 gram olsun. Al = 80 gram ve Mg = 20 gram
VASAT" " : HMK " olur.
AZ " " : I-ISP "
( 80 ) g _ mol * 6.02 *10 23 Atom Aluminyum ve (~) g - mol *
Misal: 2 Neden, Sleak Dovme ile, c;;elikler daha kolay \jekillendiri- 26.98 24.3
lir? 6.02 *10 23 Atom Magnezyum.
800 - 900°C lerde <;:elikler, Ostenit (YMK) Kristal kafes yaplsmda- 2.965 g - mol Aluminyum ve 0.823 g - mol Magnezyum.
dlr. Toplam g - mol = 3.788 .
ODA SICAKLIGINDA BAZI METALLERiN METALLERiN => Aluminyum'un g - mol (veya atom) % si = (2.965/3.788) *100
KRisTAL KAFES TORLERi SONEKLiK => % 78.3 Al (Digeri, 100 den C;;lkanlabilir.)
Aluminyum~ YMK DERECELERi => Magnezyum'un g - mol (veya atom) % si = (0.823/3.788) *100
BakI.r~ YMK (1) Altm (Au) => % 21.7 Mg
Altm~YMK (2) Platin (Pt) Misal: 6 Aluminyum Bronzunda a/o 20 Aluminyum, Bakmn
Demir~ HMK (3) Gumu\j (Ag) yerini alml\jtIr. Bu Ala\jlmm terkibini (kompozisyonunu - yUzdesini)
Kur\jun~ YMK (4) Demir (Fe) kutle % si (k/o) olarak hesaplaymlz (Cu: 63.54 , AI: 26.98) .
Magnezyum~ HSP (5) BakIr (Cu) Temel: Ala\jlm 100 Atom olsun. Cu: 80 Atom, AI: 20 Atom duro
Gilmu~~ YMK (6) Aluminyum (Al) 80 Cu Atol11unun ve 20 Aluminyum Atomunun kutleleri buluna-
Kalay~ Haeim Merkezli (7) Nikel (Ni) calc
Tetragonal (8) <;:inko (Zn) 6.02 *10 23 Cu Atomu 63.54 gram ederse
Titanyum~ HSP (9) Kalay (Sn) 80 Cu" x gram eder.
80*63.54
(10) Kur\jun (Pb) - - - - - - - - - - - - - - - - - => x = gCu;
6.02*10 23
20 *26;98
g Al veya (5083/N o) g Cu ve (540/N o) g Al. =>
6.02 *10 23
-86- -87-
 5083 + 540 = 5623 oldugundan,

5083/No 5083
k/o)Cu= =----*100 =? k/o Cu= 90.4 ve k/o Al=9.6
5083+540 5083+540
No No

Misal: 7 Baklr ve Nikel, katl halde iken, atomlan birbirleri i<;:inde

tamamen eriyerek, Kat! Eriyik Alaf?lml meydana getirmektedirler. Bir
Alaf?lm, 14 Kg Cu ve 56 Kg Ni kullanarak yaplhrsa, Cu ve Ni' lin, Ala-
f?lmdaki Atom % leri ne kadardlr? (Ni: 58.7 ; Cu: 63.54)
56 Kg Ni = [ 56/ (56+14) ] *100 = k/o 80 Ni ve k/o 20 Cu
100 Kg Alaf?lm ahrsak, bunun 80 Kg'l Ni ve 20 Kg'l Cu dlr.
Mol % lenni hesaplamak gerekir;:
(80/58.7) Kg- mol •
(a/o)Ni= *100 =? a/o Ni = 81 ve a/o Cu = 19 •
/~ 80 + 20 ]\:g- mol
/ 58.7 63.54 , •
a/~7111 .
CI'Cf;7L

<I>

A bir M~TALI<I> <I>

K I LLA.-s:IIII ME I

-88- (891
 Eritilmif? saf bir metal sogutuldugcmda, metalin Erime Noktasl ve-
ya Donma Noktasl denilen sabit bir slcaklIkta katIlaf?lr. KatIlaf?ma pro-
sesi baf?ladlgl zaman, katIlaf?ma tamamlanmcaya kadar, metal slcaklIgI
dUf?mez. Slvldan katI hale ge<;;erken metal, <;;evresine lSI enerjisi verir. A-
tomlar bu esnada, titref?im kinetik enerjilerinin buyiik klsmlm kaybet-
meleri gerekir. Sabit slcaklIkta verilen bu enerjiye Gizli KatIlasma ISISI
denir (tersi hali, yani KatI halden SIVI hale ge<;;erken, Gizli Fuzyon ISlsl).
B6ylece, SIVI metal soguyor ve katIlaf?lyorken; SlcaklIgI, Zamana karf?1
grafige ge<;;irirsek, grafik, :::)ekil.l de g6sterildigi gibi olacaktlr. Bununla
beraber, f?U f?artlar ile grafik, bu tarzda olacaktIr:
(i) YabancI malzemenin partiki-il-
leri, SIVI i<;;inde dagltIlmlf? ise.
\ (ii) Sogutma <;;ok yavaf? ise.
Metal kalIba d6kl.imde (die casting) oldugcl gibi, eritilmif? bir me-
tal hlzla sogutulursa, C;;ekirdeklenme Af?IrI Sogumasml 6nlemek i<;;in ya-
banCl tanecikler olsa bile, katIlaf?ma, metalin normal donma noktasm-
dan af?agl bir slcaklIkda olur. Bu etkiye KatIlasma A:;pn Sogumasl denir.
KatIlaf?ma Af?IrI Sogclmasmm da ince tanecikli yaplya meyili vardlr.
Bir SIVI d6kflm, kalIba bOf?altlldlktan sonra lSI; SIVI metalden, onu
<;;evreleyen kalIp malzemeye dogru uzaklaf?tInlIr. Ismm uzaklaf?ma hlZI,
f?unlara baglI olmaktadlr: D6kme (Bof?altma) SlcaklIgI (T), par<;;anm kesit
kalmlIgI ve lSI iletkenligi. T dUf?ti-ik<;;e, slVldaki atomik hareketler, gittik-
<;;e azalIr ve neticede, atomlann duzenli bir kristal yaplsma dizilecegi bir
slcaklIga vanlIr. Saf bir metalde bu olay, tek bir slcaklIkda olur (KatIlaf?-
rna Slcakhgl) ve metalin Slcakhk - Zaman grafiginde tesbit edilebilir.
:::)ekil. 3, Saf bir metal i<;;in f?ematik Soguma Efrisini g6stermektedir.

\
Eger SIVI metal, smlrslz (sonsuz) saf Slcakhkdaki durdurulma
ise, yani yabancI partikul taf?llTIlyorsa,
birim kafeslerin ilk atomlan, baglan- \ -,
(sabitlik), intizamslz (du-
zensiz) SIVI durumun-
Eri,me \...
NoktaSl
_ mak veya bitif?mek i<;;in hi<;;bir f?anslan
yoktur ve SIVI, katIlaf?maya baf?lama-
\\~) dan, intizamlI (di-izenli)
katl haline ge<;;mesi uze-
dan 6nce, donmanoktasmm <;;ok altm- rine, son katllaf?ma ISISI-

t
~
daki bir slcaklIga soguyabilir. KatIlaf?-
rna baf?ladlgl zaman, metalin geri kala-
m yerlef?irken (otururken) slcaklIk,
i Sli71 + Katl
nm (Gizli Katllaf?ma ISISI)
uzaklaf?masmdandlr.
B'~ KatIlaf?ma, Ave B nokta-
~ gercek donma noktasma yukselebilir. Ian arasmda ve bir za-
u Bu davramf?a Cekirdeklenme ASln Donma ~ man periyodunda, 2 ba-
~

en. l - ~".. Sogumasl denir. :::)ekil. 2 de g6steril- C, KATI samakda meydana gelir.
zaman:: mektedir.
Noktasl -......~ 1. Basamak, <;;ekirdekle-
(:::)ekil. 1) C;;ekirdeklenmeyi baf?latmak i<;;in, yabancI katl partikuller (<;;ok rin meydana gelmesidir
ku<;;uk par<;;aClklar) mevcut oldugu zaman, Saf bir metalin KatIlaf?masl. rCEKiRDEKLENME); <;;ok
ku<;;uk, kararh katl kris-
(:::)ekil. 3)
tali tIer (<;;ekirdekler) orta-
ya <;;Ikar. D6kumhane

I
~o
(:::)ekil. 2) C;;ekirdeklenme
Af?Irl Sogumasl.
(jj
Saf metalin <;;ogu ticari tedariklerinde C;;ekirdeldenme Af?Irl Sogumasml
6nleyen yeterli saylda impurite (yabancI partikuller). i<;;lerincle bulunur.
Durumun bu olmadlgl hallerde, SIVI i<;;inde birim kafesi oluf?masml baf?-
latmak i<;;in, metalin aym kristal kafes yapIsmda olan katI elementler ve-
ya bilef?ikler, "tohum" lamr. C;;ekirdeklenme Af?Irl Sogclmaslll.1 6nlemek
i<;;in eklenen macldeler, bazen tane incelestirici vaSltalar olarak adlandl-
nlIr. Kristallerin, SIVI i<;;inde pek <;;ok noktalarda olUf?maSlIll tef?vik ecle-
rek, son katIlaf?an metalin, <;;ok daha ki-i<;;uk tane 61<;;usuncle, pek <;;ok
kristallerclen oluf?masma sebep olur. Bu, katI metale daha ince bir ta-
necik yaplsl saglar.
(90)
Zaman(t) - -
f?artlannda bu kristalit-
l-----·-------·-----..;.;;;:::-Iler, SIVI ile genel olarak
temas halinde bulunan
kahp vi-izeyleri, curuf veya oksit par<;;aClklan ve katIlan Cekirdek Yamcl-
lar gibi, uygun C;;ekirdeklenme Mevkilerinde f?ekillenirler. 2. Basamak,
bu Ohlf?an kararh katI kristalitlerin bUyUmesidir. D6kum katIlaf?ana ka-
dar, kristalitler, etrafianndaki slvmm eksilmesiyle bi-iyurler. Pratikde,
kararlI <;;ekirdeklenme baf?armak i<;;in, katllaf?manm baf?layabilmesinden
6nce, SIVI metalin slcakhgl, Denge KatIlaf?ma SlcakhglIlln altma df1f?meli-
dir.
Denge, terazi demektir. Denge Katllaf?ma Slcakhgl, katI ve slvmm
her ikisinin olmasl durumunda, her ikisinin de meydana gelme meyille-
rinin dengelendigi slcakhktlr. B6ylece dengede, her iki faz da (SIVI ve ka-
tl miktan), digerini eksilterek artmayacaktIr. KatI oluf?masl i<;;in Slvmm,
Denge Katllaf?ma Slcakhguun altma soguma ihtiyacma, ASIrI Soguma
denir. :::)ekil. 4 te pratikdeki gibi bir Soguma Egrisi g6sterilmif?dir. ""TN:
Kararh katI <;;ekirdekler saglamak i<;;in gerekli Af?Irl Soguma miktandlr.
Buna Cekirdeklenme A;an Sogumasl diyoruz. ""Ts: Bu <;;ekirdeklerin de-
yam eden bflyUmesini muhafaza etmek i<;;in gerekli Af?Irl Sogclma mikta-
ndlr. Bema da KatIlasma ASIrl Sogumasl diyonlz.
(91)
 KaW~ma
A~m
Sogumasl

(11)
S,ekil. 7

<;ekirdeklenme
•
A~m
SOgumaSl
(S,ekil. 4) •

•
Zaman(t) :
A:;an Sogumanm tipik degerleri 2 - 100 C mertebesindedir. lsmHl parga- •
dan uzakla:;?ma hlZI arttIkea, A:;?lr1 Soguma artaI'. A:;?lr1 Soguma arttlkea,
olu:;?abileeek katl <;:ekirdekler saylsmda keskin bir artls oluI'. 8u durum TANE SINIRI
S,ekil. 5 de, <;ekirdeklenme HIZI ile A:;?lrl Soguma arasl;1daki grafikte go-
rLilmektediI'.
Cekirdeklenme
1hZ!
[DENDRiT]

(S,ekil. 8)
(S,ekil. 5)
S,ekil. 8 (a) da <;ekirdekler olu:;?makta, daha soma bu gekirdek-
leI', Dendritler halinde geli:;?mektedirleI'. (e) de ise, katIla:;?an metalin tane
yaplsml (iri veya inee) ve ok ile i:;?aret edilen Tane SHllrlanm gori.iyoruz.
Erimeyen impuriteler, kristallerin dl:;?mda 90kelmeye meyilli olduklann-
dan dolaYI da, Tane Smlrlan ortaya 9lkarlaI'.
1\§1n
TANELERiN MEYDANA GELMESi
SO!;l1111a S,ekil. 8 de, her bir <;ekirdeklenme mevkisi, bir kristal veya "tane"-
(S,ekiI.6)
ye buyDI'. Katlla:;?ma tamamlandlgmda, kom:;?u taneler, bir Tane Smlrln-
TANELERtN OLUSMA MEKANiZMASI da kar:;?lla:;?lrlaI'. Katlla:;?ma esnasmda 90k saYlda aktif gekirdeklenme
8ir tanenin bi.iyi.ime mekanizmasl da , doki.imei.iyu" ilgilendirir', ei.inhi
" mevkileri varsa, buyumekte alan kristaller, birbirleri ile daha erken
bu, bir dokum i9indeki segregasyon ve haeimsel <;:ekme sekillerini etkile- kar:;?lla:;?lrlar; netieede meydana gelen tane boyu ki.i9i.iktur (ineedir). inee
yebiliI'. (Pratik) Endustri Siartlannda <;ekirdekler, slVldar: Dendrit deni- tane yaplsl, hlZl! sogutulmu:;? dokumlerde (ki burada, yDksek dereeede
len (S,ekil. 6) aga9 dallarma benzer SiekilCle buyDrler. Herbir eekirdek, A:;?lrl Soguma, daha yDksek <;ekirdeklenme Hlzlan saglar) veya elveri:;?li
metalin
. . kristal yaplsl (YMK, HMK vs.) ile tesbit edilmis , belirli , tereih e-
~ derecede Suni <;ekirdekler katIlml:;? dokumlerde meydana geliI'. Fakat,
dllmlSi yonlerde bUyl.iI'. Herbir Dendrit buylidukee
- , dik aClda kenaI' kol-
~ ~ yalmzea birka9 gekirdeklenme mevkisi aktif ise, buyDyen kristaller,
Ii'll' geliSiir; onlardan da diger yan kollar, dik a9lda geliSiir, biiyleee S,ekil- daha ge9 bir basamakta kar:;?lla:;?lrlar; netiee olarak ortaya 9lkan tane
!erde (7 ve 8) giisterildigi gibi devam edeI'. Kollar, tedricen kalmlaSlr. boyu bUyl.iktur (iridir). iri tane yaplsl, yava:;? sogutmanm, dUSiuk ASilrl
lkineil Dendrit kollan arasmdaki son Slvmm katlla:;?masl, komSiu imllar Soguma degerleri vermesiyle birlikte, Tane inceleSitirieilerin de katIlma-
karSillaSitlgl zaman tamamlamI'. maSI durumunda ortaya 9lkaI'.
(92) (93)
 Genel olarak, bir dokumde ince tane gereklidir; \;unku bu, daha
yiiksek mekanik ozellikler, geli:;;tirilmif,/ Tokluk ve Sicak Ylrtllmaya kar:;;1
daha fazla diren\; gosterir. Bu durum, f,/undan dolayldlr: Bir "tane", be-
lirli bir dogrultuda buyiiy(.ip katlla:;;an Dendritden meydana geldiginden
ve diger taneleri meydana getiren Dendritlerin ana dogrultulan farkh 01-
dugundan, ince taneli malzemede Dendritler, veya kristal kafes duzlem-
leri, pek \;ok yonlerde uzamrlar. Yani, malzemenin son tane yaplsl, pek
\;ok dogrultuda uzanan kristal kafes yaplsmdadlr. Bu, metale her yonde
duzgun bir mukavemet saglar. iri taneli malzemede, Dendritler ve kris-
tal kafes duzlemleri, az saYlda dogrultuda yonleneceklerinden, son tane
yaplsl, saylca az dogrultuda katllaf,/ml:;; kristal kafes duzeninde olacaktlr
ve zorlamalara kar:;;1 ince taneli maizeme kadar dayamm gosteremeye-
cektir.
Bununla beraber, ince tane yaplsl gerekmeyen ozel bir hal vardlr:
Yuksek Sicakhklarda Gerilimin uygulandlgl durum, Tane Smlrlannm
bir zayJ11atma tesiri olabildigi durumdur. U\;ak motorlan Turbin Kanat-
lan, tamamen Kolumnar (Sutunsal), yahut tek kristal olarak, tane Slmr-
Ian olmadan, uretilebilir. Tek kristal, kanat dokumun katlla:;;masl esna-
smda, tek bir <;ekirdeklenme mevkisinin aktif olmasma izin vermekle el-
de edilir.
KALIP YUZEYiNDE KATILASMA
(~ekil. 9) (Kl\.LIP DUVARINDAN DENDRiTiK BUYUME )
\
J
~ekil. 9 daki "d" mesafesi, Dendrit Kol mesafesi olarak adlandmhr
ve uzunlugu, soguma hlzma baghdlr. Metal Kahba Dokum (Die Casting)
veya ince kesitli kum kahba dokulmu:;; par\;alar gibi hlzh sogutmalarda
(soguma hlzl buyuk oldugu zaman), katlla:;;ma esnasmda buyiiyen
Dendritlerin daha slk dallanmasl vardlr; netice olarak Dendrit Kol me-
safesi ku\;uktur. Daha yavaf,/ sogutma hdan, daha yava:;; Dendritik bu-
y(.ime, daha az slkhkta Dendrit dallanmasl, daha geni:;; Dendrit Kol me-
safesi verir. d mesafesi buyiiduk\;e, Dendrit kollan arasmda olu:;;abilen
Dendritlerarasl \;ekme bo:;;luklanmn gozenek ol\;uleri artar. Daha buyiik
Kol mesafeleri, katlla:;;mada olu:;;an ikincil fazlann da, daha kaba bir
dagJllmml netice verir. Bu iki etki, olduk\;a slk olarak, ince kesitlerdeki
ile karf,/Ila:;;tmldlgmda, dokumlerin kahn kesitlerinden alman test nu-
munelerinde, daha dUf,/uk Mukavemet ve Suneklik degerlerine sebep 0-
lurlar. ~ekil. 9 da, Kahp Duvarmdan Dendritik Buyiime :;;eklinde, <;ekir-
(94)
(~ekil. 10)
E~ Ekse .
her eksende
deklenmenin kahp duvannda oldugu farz edildi. Bu durumda Dendritin
buyumesinde, Kolumnar (Sutunsal) tane denilen, sutun f,/ekilli bir .tane
uretilir. Eger \;ekirdeklenme kahp duvanndan uzakta meydana gehyor-
sa, Es Eksenli tane denilen, kabaca kiiresel bir kristal uretilmek uzere,
Dendrit, herhangi bir kahp slmrlamasl olmadan buy(.iyebilir. Bu iki tip
tane yaplsl, ~ekjl. 10 da gosterilmektedir.
Eger, soguk kallp yiizeyi ile karf,/Ilaf,/mak gibi, SIVI metal; bir metal
kahpta hlzla sogutulursa, pek \;ok saylda \;ekirdekler; ku\;uk, rasgele
mevkilenmi:;; Cil (Soguk tabakal kristallerinden bir tabaka te:;;kil etmek
uzere buyiiyebilir. Soguma hJZI azaltlhrsa, bu <;il kristallerinden, daha
uygun mevkilenmi:;; olanlan, Kolumnar taneler olarak, tercihli bir f,/ekil-
de, dokum kesitinin merkezine dogru buyiirler. Kolumnar tanelerin 01-
\;uleri, daha du:;;uk Dokiim (Bof,/altma) Sicakhklan, eriyen ve Cekirdek
yaplcllann katJlmaslyla Slmrlamr. Eriyen ve <;ekirdek yapici katkllarm
bulunmasl, Kolumnar Buyiimeden -t Ef,/ Eksenli buyiimeye ge\;if,/i tercih
ettirir. <;il, Kolumnar ve Ef,/ Eksenli bolgelerin nisbi ol\;uleri, bi\;imleri ve
pozisyonlan, ~ekil. 11 de gosterilmektedir. .
~ekil. 11 aynca, 4 Kolumnar buyiime on klslmlannm keslf,/me
mmtlkalanm da gostermektedir. Bu kesif,/me mmtlkalan, bilhassa, do-
kumlerin daha kahn kesitlerinde, veya <;ahf,/ma (deformasyon) takib e-
decek ingotlarda (kutuklerde), bir zaylflatma tesiri gosterebilir. Bu tesir
:;;undan dolaYldlr: Erimeyen impuriteler (safslzhklar, pislikler), ku\;uk
curuf veya refrakter kalmtllan; Kolumnar kristallerin buyiiyen on yiize-
yine dogru ittirilirler, kristaller kar:;;llaf,/tlklannda arada hapsedilirler.
Bu metalik olmayan partikullerin kesitte bulunmasl; Dokumun sogu-
masI esnasmda veya daha sonraki <;ahf,/ma (deformasyon) ve kullanma
esnasmdaki yiikleme durumunda, kesif,/me mmtlkasl boyunca \;atlama-
Y1 netice verir. Bu tesir; buyiiyen on kJslmlann kesif,/mesini onlemek i-,
\;in, dokumleri, yuvarlatllmlf,/ ko:;;elerle dizayn etmek :;;eklinde azaltllabl-
lir. Veya tamamen E:;; Eksenli tane yaplsl uretmekle onlenebilir. Tama-
men Ef,/ Eksenli yapllann nasll elde edilebilecegini anlamak i\;in, eriyen
katkmm katlla:;;ma esnasmdaki tesirleri, goz onune almmahdlr.
(95)
 lBIR INCOTU N KESIT' BOLGEljEr~i J
~~~~" ell
"II I
bolgesl

Kolurnnar
balge Atom %' Zn

E~ .
Eksenh
balge
Kc:sit J
ITlln tlkasl
(f;)ekil. 11)
ingot Kahp duvanna yakm, A noktasl ile, kahp - metal araY[lzeyi
arasmdaki slcakhk farkl; ingot Kahbm ortasmdaki E noktasl ile, kahp -
metal arayiizeyi arasmdaki slcakhk farkmdan kLi<;;uktCtr. ilk anda kahp
duvannda, <;;ok ince bir katl tabakasl olu:;;acakt!r. Kat!, <;;ok hlZh bir :;;e-
kilde slVlya dogru ilerleyecektir. Dendritler, kahp duvanndan i<;;e dogru
bi.iyiimektedirler. Sogutma faktiiru ile oynaYlp, butun yaplYl DendIitik
veya E:;; eksenli yapabiliriz. <;:ok hlZh sogutursak, Slvmm ugradlgl slcak-
hk farkl, <;;ok yliksek olacakt!r. Bu slcakhk farkmm (L'.T), c;;ok yuksek Cu--Zn
miktan, kahp - metal araylizeyinin iini.indeki slvlda, <;;ekirdeklenme ola-
cak :;;ekilde elveri:;;li olabilir; E:;; Eksenli tanecikler meydana gelir.
Sogutma hlZllll artlrmak i<;;in:
(i) Kahba <;:il dedigimiz soguk metal plakalar yerle:;;tiririz. Biiylece,
mekanik iizellikleri kuvvetli diiki.im tane yaplslra geli:;;tirmek i<;;in, yaplYl
mi.imkun mertebe E:;; eksenli yapmaya <;;ah:;;mz.
(ii) <;:ekirdeklenme Vasltalan kullanmak. Bunlann deformasyon
(<;:ah:;;ma) esnasmda reaksiyona girebilmeleri, dezavantajdlr.
cD
DE GE
DIYAGRAM ARI

(96)
(97)
 TANIMLAR rA - rs S % 15 ise, Verine Ge<;;me Katl Eriyikler;
KARISIM: i<;;indeki her bir maddenin kendi ozellikleri muhafaza
rA - rs > % 15 ise, Ara Yer Katl Eriyikleri meydana gelmektedir
edilir. Aluminyum ve Kur::)unun bir kan::)lml gibi .
r: Atom yan<;;aolanm gostermektedir ($ekil. 2\.
METALLER ARASI BiLESiK: Slk slk metaller, herbirinin ozellikle-
rinden ayn olarak biraraya gelerek birle::)irler. Al - Cu, Mg - Si' un mey-
dana getirdigi bile::)ikler gibi . • 0
• 0
• 0
• • 0 0 0 0 0 0

denir.
ALASIM: Saf metalik element olmayan herhangi bir metale Ala::)lm
0 0 0 0 0 0 0
• 0
• • 0 0 0
FAZ: Bir metalin veya ala::)lmm homojen olan (butem yapl boyunca
aym kristal yapl ve kompozisyon (bile::)im) gosteren) bir par<;;asma faz de- • 0
• 0
• 0
• 0 0 0
•• 0 0
nir. Boylece, saf bir metal, tek bir fazdan meydana gelir: iki metalin ala-
::)lml ise, birden fazla faz gosterebilir.
Metaller alanmda, <;;ogu zaman SlVl metaller, birbiri i<;;inde tama-
0 0 0 0
DUzenii Yerine Ge<;me
f:"l KalJ Eriyikler
0 0 0 0 0
•• • 0
Ibl DGzensizYcnne G"I'me ]
0

Kat. Eriyikle<
men eriyebilendir. Tek bir SlVl fazl te::)kil ederler. SlVl metallerin bir kan- ,
0 0 0 0 0 0 0
::)lml, katlla::)tlgl zaman, 4 ihtimal vardlr.
(1) Metaller, katl halde birbirleri i<;;inde, tamamen eriyebilir; boyle- & .. .
o = Me!aJ A atomlan
ce tek bir faz meydana getirirler.
(2) Metaller, katl halde birbirleri i<;;inde, hi<;; erimezler.
0 0 0 0 0
.. 0 0
.. = Metal B atomlan
0 0 0 0 0 0 0
(3) Metaller, katl halde birbirleri i<;;inde, klsmen eriyebilirler.
(4) Metaller, katl halde, metaller araSl bile::)ik te::)kil edebilirler.
• . •
0 0 0 0 0 0 0 ($ekil. 2)
Saf bir metalin katlla::)masmda, soguma egrisinde gorulen, tek bir lSll
sabitle::)medir, yani, metal sabit bir slcakhkda katlla::)lr. <;ogu hallerde. ( (e) Ara)'E"
KalJ Eriyil<I,,,i )
soguma egrisi gosterir ki, ala::)lm, bir slcakhk arahgmda katlla::)lr. $ekll.
1 de, genel olarak Ala::)lmm Soguma Egrisi ve Ters HIZ Egrisi gosteril- KATI ERIYIK DENGE DIYAGRAMI
mistir Sekil. 3 de, Katl Eriyik Ala::)lml meydana getiren saf Ave B metal-
lerinin"<;;ok yava::) sogutma ile elde edilen Soguma Egrileri ile, % 20 A
I_j
A1..A$IMIN ($ekil.l) (% 80 B), % 40 A (% 60 B), % 60 A (% 40 B), % 80 A (% 20 B) Ala.::)l~lan­
fbi TERS HIZ
SOCUMA EGRlsl nm, <;;ok yava::) sogutma ile elde edilen Soguma Egrileri gostenlml::)tlr.
p..GRlsl Daha sonra bu Soguma Egrileri uzerinde,$ekil. 1 deki gibi, Tl:Katlla::)-

i
,
I
manm Ba::)lama SlCakhklan ve T2: Katlla::)mamn Tamamlanma Slcakhk-
Ian i::)aretlenmi::)tir. <;e::)itli kompozis onlardaki (bile::)imlerdeki Ala::)lm-

($ekil. 3) ( KATI ERtYIK DENGE DJ:YAGRAMI )

. T, ka b.la f maru n
ba¥,lama :::1cakh~ I 7, ~ ... - - - - - - ~, -

G'cLA~llijLAR)-;--- 1 2 3 4 5 6
T) T,
( soC; lJ"L\ ,~'--"

;,c
- T: kablasmarun ;,c -- T: ;- - - - - - ,- - - '1 1
tamanilaruna slcai(hf;:! ::;
::; ;,c
;,c tamTl 'Ie 1'2
< <
0 r maUdlldannm,
0 J\.I.a.l§mllllOiuma
(f)
(f) I egrisimle te",biti
I kola::; olm.acl.Jg,
f i<;:in, tern In,,, egrisi

. i,
I
<;izilir.
1 .~

( ZMIAN ) aabit biT miktar

[mesela 5 gi.bi)
d u'J'lO"si i<;:in ~ zaman
KATI ERIYIKLER
Yukanda sayllan gruplardan, 1. gruba girmektedir. Yani, Metaller,
katl halde birbirleri i<;;inde, tamamen eriyebilir; boylece tek bir faz mey- •
dana getirirler. $ekil. 2 de, saf Ave B bile::)enlerinden meydana gelen Ka- .__ L L-.- ... - - ' .-1>- -,---)l)l>~1

tl Eriyik Ala::)lmlannm, atomsal yapllan gosterilmi::)tir. Zan1an Z;uTIJm Zaman Zaman Zaman Zan1iUl
(98) . (99)
 (gekil. 5 - a)
";j 60A- t,lb4oa
(gekil. 4) (l\I.\SI \11 .. \R ) J,
SIVI
ala:'!lml

i
2

t
3
f
4-

~
5
, " T,
+ T, d

Tt :oG T, .g

~ T,

;: f
T, +
SlYl
U
~
(fJ
:.L. 1<0\'1'[
>--i T,; ! ERIYl
Q
~
TI!
~

'-
: T, / (%A - )
UJ % a A 20 40 60 80 %100 1\
T, %100 B BO 60 40 20 % 0 B

To ( KOMPOZiSYON (ktH. (31081) )

ERiYiK
r,o
% 60 A - % 40 B Kail Eriyik
/\ l~/;~CJ l\ lJ,';J6f)
Ala1?11Il.uun Soguma Egrisi
':/,,80 B ';;,,(,U B
\ (gekil. 5 - b)

O%A M) l00A
8M
7j,
--7
~w
100%8 kiitle % Sl %0 B
-j'

~
katl
lann Katlla:;?ma Ba:;?lama ve Katlla:;?ma Tamamlanma SlCakhklan birle:;?- I-< eriyik
....:I I
tirildiginde, ortaya iki egri ';:lkmaktadlr. KatJla:;?ma Ba:;?lama Slcakhklan-
m birle:;?tiren iistteki egrinin ach Likidus, KatI1a:;?ma Tamamlanma Slcak-
'."
< T4
,
1

0
hklanm birle:;?tiren alttaki egrinin adl Solidus'tur (gekil. 4). Biiylece, Li- I-< \ katl
rn eriyik
kidus, uzeri SIVI Faz olan faz egrisidir. Solidus, alt bsml KatJ Faz olan
,
faz egrisidir. Likidus ile Solidus Egrileri arasmda ise Ala:;?lm, SIVI ve Katl If'-

Fazlarm bir kan:;?lml :;?eklindedir. ZAMAN

gekil. 5 de, iizel bir Katl Eriyik Ala:;?lml (% 60 A - % 40 B), .;:ok ya-
va:;? sogutularak incelenmi:;?tir. Katlla:;?ma Tl Slcakhgmda ba:;?lamakta ve % 60 A - % 40 B Ala~tnl1nln t;efitli Slcakhldardaki 'lapis!
T4 Slcakhgmda sona ermektedir. Tl ve Tl Slcakhklan arasmda Ala:;?lmm deudritler: 1a>mpozis Dendritler. ll:sn ~
yonfnolttam. ilebelirli 1a>m~onu j Taneleri.
bir kIsml SlV1, bir kIsm1 katldlr (gekil. 5 - b). T2 ve T3 Slcakhklannda A- %6OA·%4QB
la:;?lmda Katl ve SIVI olarak bulunan 2 Faz ve Kompozisyonlan, gekil. 5 -
c de giisterilmi:;?tir. iki Fazh Biilgede, Slcakhk yatay .;:izgisi .;:izildiginde,
bu .;:izgi, Likidus ve Solidus Egrilerini iki farkh noktalarda keser. Mesela
T2 Slcakhgulda, Likidus Egrisini kesen nokta d ve Solidus Egrisini kesen
nokta f dir. Yani, T2 Slcakhgmda, SlVmm i.;:indeki % A ve % B Saf Bile-
:;?en miktarlan, d noktasmm Kompozisyon Ekseninde giisterdigi deger ile
belirlidir (% 50 A' ya yakm); T2 Slcakhgmda, Ala:;?lmda Katmm i.;:indeki
% A ve % B Saf Bile:;?en miktarlan, f noktasmm Kompozisyon Ekseninde
knmpozisyon
giisterdigi deger ile belirlidir (% 80 A' ya yakm) . d llOktam ile y_ Sogutmada Denge Yap""-
Optik mikroskop altmda, Kat1 Eriyik Ala:;?lm1l1111 yaplsl, saf bir belirli Telt Fazll Vapl.

metalin yap1s111a benzer, .;:unkii yalmzca bir faz bulunur ve iki ayn me- (e)
(a)72 Slcakllgmda (0) 13 Srcak-
tal bulunduguna dair delil yoktur. Tek fazh yapl, olduk.;:a uniform 61<,;(1- YapL h{jl:nda T4 Srcakll{jl:nda
de ve bi<,;imde katlla:;?lr. E:;? eksenli taneler olarak adlandmhr Yap<. Yapl,
(gekil. 5 - c). (gekil. 5 - c)
(l00) (101)
 Katl Eriyiklerin birbirleri i<;;inde her oranda eriyebilmesini gosteren
iki metalin, en iyi bilinen ornegi Cu ve Ni dir (~ekil. 6). Cu - Ni ala:;)lmla-
n, m1.ikemmel korozyon direnci gosterirler. Buhar borulan, metal para
ve elektrik rezistanslan yaplmlnda kullamhrlar. Monel gibi ala:;)lmlara,
ozellikleri geli:;)tirmek maksadlyla Fe, Si, Mn, Al gibi diger elementler,
ku<;; uk miktarlarda (% 0 - 31katlhr.
2000
($ekil. 6)
DOKULU (DOLGULU\ KATI ERiYiK YAPILARI
iki metalin SlVl eriyiginin yava:;) sogumasmda (Denge Durumun-
da), dendritlerin DifUzyonla (Atom Yaymmasl) kompozisyonlannm de-
gi:;)mesi i<;;in zaman verilir. Ticari (End1.istri) dokum :;)artlarmda soguma
<;;ok daha hlzhdlr ve zaman, difUzyon olay! ile kompozisyon ayarlanrhasl
i<;;in elveri:;)sizdir. Bunun neticesi olarak, eriyikdeki dendritler, tabakah
(dolgulu) bir yaplya sahip olacaklardlr. T2 slcakhgmda (~ekil. 5 - a .
% 60 A - % 40 B Ala:;)lmmm Denge Sogumasl) eriyikde bulunan dendrit-
lerde, dendritin merkezi, metal A' ca zengin bir yaplda olacak ve onu ta-

=---,-
kib eden tabakalar, c ve f arasmda bir kompozisyonda (bile:;)imde) ola-
1500
caklardlr. Mevcut katl dendritlerin ortalama kompozisyonu, f de gosteri-
_.. ~"

len miktardan daha fazla A' ca zengin olacaktlr. Katl ve Slvmm toplam
~T; J:J,i'ti" kompozisyonu sabit oldugundan, T2 de SlVl Eriyik, Denge Sogumasma
srvi I
gore, metal A' ca noksan; metal B' ce daha zengin olacaktlr. Aym :;)ekil-
1000 f(\TlERI\'IK de, Ts slcakhgmda katl dendritler, metal A' ca zengin olacaktlr (j de kar-
:;)lhk gelenden daha fazla A) ve SlVl, g de kar:;)lhk gelenden daha az A' ya
0 Ni sahip olacaktlr.
NI% 0 20 40 50 80 10C Dokulu dendritlerin kompozisyonundaki degi:;)me, dendritler bo-
C\r% 100 80 60 40 20 0 yunca renk degi:;)meleri olarak, optik mikroskop altmda gozlenir
$ekil. 8 .
[ 0/
() Ni ) ( DOLGULU KATI ERlYiK) ( Ni' ce zengin DolruI:n dendritler ~
Tek fazh Katl Eriyik Ala:;)lmlan, Sertle:;)tirme (Su Verme) tipi ISII i:;)-
lemlerle sertle:;)tirilemezler. DOI<:ULU
KATI ERiYtK ALASIMLARINDA OZELLtKLERiN DEGtStMt DENDRITLER
Maksimum Sertlik ve <;;ekme Mukavemeti ve minimum Elektlik (METiUo NCA
iletkenlik, akla:;)lk % 50 A - % 50 B ala:;)lmmda ortilur ~ekil. 7 . ZENGiN)

KATI ERlYiK ALASIMLARINDA

kompozisyon ile ozelliklerin degii:?imi
sertlik, c;:ckme gerilimi
'" ..........
r-.,-----l.,------~=-=l-~-=;- - -
20 40
(kompozisyon (kutle
(102)
DENDRiTLER
(~ekil. 7) ARASI nOLGE
(METALB' CE
ZENGtN) Cu' ca zengm Denclntler Aras. Bolge
I
I (~ekil. 8) Dokulu Katl Eriyik Yaplsmm Optik Mikroskop altmda
I
I gozlenmesi. Metal A' ya ornek Nikel, Metal B' ye ornek Baklr.
I Dokulanml§ yapl, arzu edilmez. Homojen olmayan bir yaplYl ne-
I
I tice verir. Bu da, fiziksel ozelliklerde onceden tahmin edilemeyen degi:;)-
I __ - melere sebep olur. Dokulanml:;) yapl, daha once gosterilen denge yaplsl-
na <;;evrilebilir. Kompozisyonun ayarlanmasl i<;;in dif1.izyona musade ede-
rek,Solidus Slcakhgmm hemen aItmdaki bir Slcakhkda, ala:;)lml Tavla-
yarak, dokulanml:;) yapl giderilebilir.
DifUzyon, Slcakhk (T) ve zaman (t) baglmhdlr; bu yi.izden tavlama
slcakhk ve zamanmm dogru bir birle:;)imini kullanmak lazlmdlr .
50 60 80 ORNEK PROBLEM: Ave B metalleri, katl eriyik meydana getir-
mektedirler. A' nm erime noktasl 1400 0 C; B' nin erime noktaSl 600 0 C
o/;, sill %100 A
dlr. 10 ala:;)lmm soguma egrileri <;;izilerek, denge diyagraml te:;)kil edil-
% 0 B
mi:;)tir.
% 40 A - % 60 B Ala:;nmmm Denge Dunlmunda (<;;ok yava:;) sogut-
rna) katlla§maslIll inceleyiniz. (~ekil. 9)
(103)
 10100
% 100 Otektik'dir. E noktasmm sol tarafllldaki Kompozisyonda olan A-
SIVI la:;)lmlann son (Katlla:;)ma) yapllan, (B + Otektik) ($ekil. 13 - d); E nokta-
smm sag tarafmdaki Kompozisyonda olan Ala:;)lmlarm son (Katlla:;)ma)
I,iOn yapllan, A + Otektik dir.
ALA~IMLAR T 2 3 4 5 6
p 1055 "c %01\ %20A %401\ 80 A % 100}\
% 60A %

§ 1000 %1001'1 %OB

::x:
isv
~,
-,
900·----~·

BOO
830"C
T,

T,
T,
,/
T, Jl T,

T,
?,, T,
,
::<:

Kat! Eriyik
,
a
-<
U
...,
T,

Otektik kompozis-
'11>49 U)
yondaki ala~Jm,saf
%A 0
% U: 100
80 100 bir metal gibi kaD-

($ekil. 9) % 40 A - % 60 B Katl Eriyik Ala:;)lmlllm Denge Durumunda

Sogutulmasl. Zaman
h§lr.
Zaman
... l.._' _. . . ,
Zaman Zaman Zaman
_Ii>- -D>-

Zaman
(1) Katlla:;)ma, hangi slcakhkta ba:;)lar? ($ekil. 10) Otektik tipi Ala:;)lmlann Denge durumundaki Slcakhk -
Katlla:;)ma, 1055 C da ba:;)lar.
0
Zaman So" rna e"rileri.
(2) Katlla:;)ma, hangi slcakhkta tamamlamr? 1 2 3 4 5 6
Katlla:;)ma, 830 C da tamamlamr.
0
ALr\;;I:MLAR V t t , l
0
(3) 900 C da katl ve Slvmm bile:;)imleri (kompozisyonlan) nedir?
Slvmm kompozisyonu, Likidus egrisi uzerindeki d noktasl ile, Katmm 7, ~_._. __ ~.~_._ .. ~- __
D
kompozisyonu Solidus egrisi uzerindeki f noktasl ile belirlenir. Buna gii- SIVI
0
re: 900 C da, Slvmm Bile:;)imi % 23 A - % 77 B dir. Katmm bile:;)imi ise: T] - - - - - - - -- - - - - - - - - - - - __ ~ __ ._ .
% 49 A - % 51 B dir. TJ
0
(4) 900 C da Katl faz/SIVI faz oram nedir?
7.
FAZ KURALI (TERAZi KURALI) : iki fazh biilgecle uygulamr.
Bir F'az1l1 'Yr, si = (Kenclisine Uzak Pan;a) / (Toplam Par<;:a).
7,
B +SI\1
A + STYl
Biiylece: % Katl = de/df dir. % Katl = [(40 - 23)/(49 - 23) J *100 =
(17/26) *100 = % 65.4 ~ Solidus Solidus
% SlVl = ef/df dir. % SlVl = [ (49 - 40) / (49 - 23) J *100 = (9/26) *100 =
%34.6.
0
a
-<
T, 1--...::...:c....;:.c...:..>------7---.......
F
OTEKT~' "'., REAKSIYON;
O'-.:;..;..~"'-_--_jG
OTEKTIK
900 C da Katl Faz/SIVI Faz oram (17/9) = (1.89/1) = (65.4/34.6) dlr. S:2
V)
~I'OUt
KOMl)OZISYON... J["SIVl -----:;?' '\-n +KA''1'1. 2
OTEKTIK TIPI ALASIMLAR
/'" A-IB
iki metal SIVI durumda, her oranda, birbirleri ie;:inde tamamen eri-
yebilir. Katl halde, birbirleri ie;:inde hie;: erimezler (Sayfa 98, 2. durum)
B..?
($ekil. 10 ve 11). $ekil. 12 de, iizel bir Otektik Ala:;)lmm, Denge Katlla:;)- 20
~-;-_ _J L - _...._ .. ~--_._-L.-.
40 60 80
""""'_------::-:-:-=
maSI incelenmi:;)tir. $dcil. 13 de, $ekil. 12 de incelenen Otektik Ala:;)lmm %0 A %/1. _ % 100 A
e;:e:;)itli slcakhklardaki Denge Yapllan giisterilmi:;)tir. $elcil. 11 de giisteri- % 100 B KOMPOZISYON (ktltle % $D % 0 B
len, Otektik Ala:;)lmlann Denge (Faz) Diyagrammda, E ile giisterilen
Kompozisyon (Bile:;)im) ve TE Slcakhgmda, Otektik Reaksiyon meydana
gelir. Yani SIVI Ala:;)lm, Katl(J) + Katl(2J ye diinu:;)ur. Ala:;)lmm son yaplsl,
($ekil. 11) Otektik Ala:;)lmlann Denge (Faz) Diyagraml.
(104)
(105)
 o
SPiT
T4 - - - - - -_. '- .-

C
T,

t
'vA
.......
T, ~-lj- k

a-<
U
T3 I m
B + SIVl
T. !--1-----~:..-------+--__lG
f P E q
n
A+ srvI (gekil. 14)

....... "-
t.I)
OTEKTIK
KOMPOzisyo)J

A+a

bRNEK PROBLEM: 7 adet Kadmiyum - <;inko (Cd - Zn) ala\1lml,

_. ~---_--I_------'
Denge \1artlannda (<;:ok yava\1) sogutularak, denge (faz) diyagraml <;:izil-
%0 A. 20 40 50 80 %10QA
mi\1tir. Faz B61gelerini i\1aretleyiniz . % 30 Cd - % 70 Zn Ala\1lmmm
%100 B Kompozisyon (k-utle % sD %OB
sogumasml inceleyiniz (gekil. 15).
gekil. 12 % 10 A - % 90 B btektik Ala\1lmlmn Den (1) 320 DC de hangi fazlar vardlr ve bile\1imleri nelerdir?
320 DC de ala\1lm, SIVI i<;:inde Saf Zn dendritlerinden ibaretdir. Slvmm
Saf B kompozisyonu, k noktasl ile verilir. Yani: % 53.5 Cd ve % 46.5 Zn.
320 DC de Kat! ise, % 100 Zn dir.
(2) 320 DC de fazlann oram nedir?
Katl Zn/ SlVl = kl / hI. Yani: (53.5 - 30)/30 = (23.5/30) = (0.78/1)
SIVL SlVI. (3) 320 DC de fazlann % leri ne kadardlr?
Bile;1irni : % Zn = [ (53.5 - 30) /53.5 J *100 = (23.5 /53.5) *100 = % 43.9 Zn
k nokta- % SlVl = [(30 - 0) /53.5 - 0] *100 = (30 /53.5) *100 = % 56.1 SlVl
fa)
St. Ib) iki faz oldugundan, 100 den 43.9 u <;:Ikanrsak, hemen % SIVI yl bulabili-
T SICAKUC'aNDA l' SICAKUGINDA
2 3 riz. (Yukardaki hesaplarda FAZ KURALI uygulandl).
(4) btektik SlcaklIk ve Kompozisyon nedir?
btektik SlcaklIk, 266 DC ; btektik Kompozisyon: % 83 Cd' duro
SafB (5) Oda slcaklIgmda ala\1lmda hangi yapllar (fazlar) vardlr?
SafB Ala\1lmm Oda SlcaklIgmdaki tane yaplsl, Saf Zn + btektik dir.
(6) Ala\1lmm Oda SlcaklIgmda son tane yaplsmdaki fazlann % leri
ve birbirlerine oranlan ne kadardlr?
SM. Kat! Zn/btektik = Ep /Fp = (83 - 30)/(30 - 0) = 53/30
A V(~ 13 % btektik = (30 - 0)/(83 - 0) = (30/83) *100 = % 36 btektik
Bile~imi
metallecinill % Zn = (83 - 30)/(83 - 0) = (53/83) *100 = % 64 Zn
E Ie) Heaksil'()[]
(0) Otcktik kaO§lill1 (veya 100 - 36 = % 64 Zn)
nob.1:aSl. SlCak],gmm ('IE)
SON YAPl
hemen iJzermde
(gekil. 13) % 10 A - % 90 B btektik Ala\1lmmm Denge Kat!la\1ma-
smda, <;:e\1itli slcakhklarda yapllar.
(107)
(106)
 OTEKTiK TIPI ALASIMLARDA, OZELLiKLERiN DEGiSiMi
Kompozisyon ile Ozelliklerin degi§imi, grafikde giiruld1.igu gibi (:;;ekil.I6),
A ve B Metal Ozelliklerinin A-Irhkh OrtalamasldlL
()tlktik ""lIt1{IIJIJarda
KOlltpoifD'O/l ile
O'i:!,flikkriil d~gi,ril!li

,I'll I

*~ SICAKLIKI C~ w
"0 B-1- A + .I'll']
~~
JWI
:w t-v -l>.

8t
(1)

P- ~ -
co
'0
c 0\ :.
c \0
......
E
o c 0\" 0 /1+Otektik
c- B +() td:.til:. I

..... gO, ;:r'

Km1,rtnt (A +B) lGn{lflI
.2! I
t\) I
;oR
a 0\ %0 A %100 A
VJ 0\

~---
0 •
0 6'2 '-J
0.- 0 oferilik Nt Cekme
~ Gerilimi'
~
. %70 Zn -
'I
0
N
::J
e.u
°
%30Cd 't:l

~
- '!II :::':'::l,
3 i
-..
- ...... -
...... ......

- - -...... ...... Rick/rile..

"1
:.
~>-
.....
oPl
C/J..(j)
~§
0
~
+
0, '"
+
~
N
·0
-
............ -lk!/keniik,
.......
......
..... s
!2 e (\)
~
~

::J
~ ?l ________ .r.
::J en -------~- -;::t. .-~-
L --:-'-::--_ _ ~.. _.~ ~, _:_::_--~:_.:'

tJ Cl
?l Ao 20 40 60 80 % 100 A

I~
(1) 0
::J % 100 B KOAfPOZjSYON.---? % 0 B
C1CI
(1)
(:;;ekil. 16)
~
i ORNEK: Metal A' nm sertligi: 215 Brinell, Metal B' nin sertligi 70
-
Pl
n-
~

Pl
'W
S en
0 -
~O'
.....
I:l(\)
Brinell olsun. % 40 A - % 60 B kompozisyonundaki Otektik Ala§lmm
sertliginin ka<; olmasl beklenir?
Pl .~ -p------ - - - - - ----- t{fJ ........ [ (40 " 215) + (60 * 70) ]/100 = (0.4 " 215) + (0.6* 70) = 86 + 42
,..
W .... r'"l
::l ;:1'. = 128 Brinell .
?l 0, (j
.... ?l
;:I'.(t + ~
U)
?l ~
c
°8 "

(109)
 (iii) Katl Halde birbiri i.;inde KISMi ERivEBiLiRLiK
DENGE DiVAGRAMI
iki metal, katl durumda birbirleri i.;inde kIsmi eriyebilir (Sayfa 98,
3. durum) ve iki Katl eriyik arasmda Otektik vardlr. :;)ekil. 17 de verilen
Lehimler (Pb - Sn) Denge Diyagraml111 inceleyelim.
Otektik Slcak!lkta (183 0q, bir Otektik Kam;am meydana gelir. u
(% 20 Sn, Kur~unun i.;inde Katl eriyik ve % 3 Pb, Kalaym i.;inde Katl
eriyik. Yani: a + ~ ). Ortaya ';lkan son yapllar, aSll katl eriyikler (a ve ~)
ve bu iki katl eriyigin Otektik kam,ilmldlr, yani: a + Otektik veya ~ +
Otektik yapIlannda ala~lmlardlr.
b---c faz smm (SOLVUS) giisteriyor ki, kalaym Pb i.;indeki eri-
mesi, KATI DURUMDA degi~mektedir. 183°C de % 20 Sn, Pb i.;inde eri-
yor iken, Oda Slcak!lgmda % 3 Sn, Pb i.;inde eriyebilir. Pb - Sn ala~lm­
lan, bir.;ok ticari lehimlerin temelidir. 00
:;)ekil. 18 de, Klsmi Eriyebilirlik Ala~lmlannda; Ozelliklerin, Kom- CON
pozisyon ile degi~imi verilmi~tir. Yakla~lk Otektik Kompozisyonda (% 62
Sn), maksimum Sertlik ve Cekme Gerilimi ile, minimum Elektrik ilet-
kenlik iiriilmektedir.
(:;)ekiI.18) IasMj ERjyEBjURLll< (Pb-Sn)
Alw;m711annda Kompozisyon
SERTLjJ( ue ile Ozelliklerin
9EKME Degi,:;imi
GERjUMj

/
,, /

, //
/

ELEK~ . _/
jLETKENi1It- - _ --_ .....; - _ -- /'

_ _ _ _ _---" ~._ . .. _'_' • I. L._. ~ ._ .•I..... _

5,,%0 20 40 60 62 80 100
Pb%lQO 80 60 40' 20 0
Kompozisyon(kiitle % si) 3>

KATI HALDE ERivEBiLiRLiGiN DEGisMESi VE

COKELTME SERTLESTiRMESi:
% 10 A - % 90 B AlaSlmlm dusunursek: ( :;)ekil. 191
340°C de, metal A' mn hepsi (% 10$), a K~tl Eriyiginde olacaktlr.
o °C de ise % sib, ~ i.;inde eriyebilir. Kalan %/{1, (10 - S), me taller araSl
bile~ik olan Ax By ~eklinde Katl Eriyikte .;iikeltilir (:;)ekil 20 - b). Ciikelti-
len bile~ik, son yaplda, katl eriyigin ya taneler arasmda veya tane Sl111r-
Ian biilgesinde olabilir. :;)ekil 20 - b, 340°C nin i.istlinden yava~ sogut-
maYl giisteriyor. Bu tavlama operasyonunda ala~lm, yumu~ak ve sunek
olacaktlr.

(110)
 1000

ALA$IMININ
%lOA -%90 B
ALA$IMI 9E$jTU
MUAMELE-
800"",-__ LERDEN
SONRA
SIVI TANE YAPISI.
(a)
(bl
580- 340 C araslndaki 340 C 'den yava$ sagutma.
yap1. %1 0 A' run B %5 A, B' nin it;inde KatI
600 u+SIVI it;indeki KatI Eriyigi. Eriyik.Ax ELl bile$iginin
u Kab~C;;6k§[tis.L .
°

400 -

340 -- - - - - -

n+AB
x y

200
I
I iA-?lr1 Dayurulmu$ Eriyik.
o s,%0 ~{)5.A--l10--·is--5.0------3J..0-
B%100 o/,JA ?
Kompozisyon(kiltle %si)
(S,ekil. 19) °It, 10 A - 'X, 90 B Ala~lmJnJn Ciikeltme Sertle~tirmesi.
Bununla beraber, eger ala~lm, 340°C nin uzerinden hlzla sogutu-
lursa, metaller araSI bilqik ~eklinde c,;iikeltilen AxBy deki fazla A bastm-
hI' (c,;iikelmesine mani olunur) ve % 10 A, Katl Eriyikte muhafaza edilir.
Bu. Asm Dovurulmus Kall Eriyik olarak bilinir. Bu durumda ala~lm,
580 - 340 DC arasl tavlama durumundakine oldukc,;a benzer iizelliklere
sahip olacaktlr. Bu yaptyl elde etmek ic,;in ala~lma slk slk, Su Ortamm-
da SU VERMEK (Quench) gereklidir. Bu i~lem, ERiYiK MUAMELESi
(ERiYiOE ALMA) diye adlandmhr. Yapl, kararh degildir.
Eriyikteki fazla A (% 5), Oda Slcakhgmdaki normal % 5' lik A
durumuna varmak ic,;in buyiik bir meyli vardlr.
Bin:;ok haJlerde "COKELTME SERTLESTiRMESi" diye bilinen du-
suk bir Slcakhk Muamelesi He. Ciikeltme MekanizmaSlnl tetiklemek
gerekir.
(e)
ilEriyiknru-ainelesindeni
sanra yap1.B it;inde % 10 A
iKatI Eriyigi.(a) ya benzer.
(S,ekil. 20) % 10 A - % 90 B Ala~lmll1Jn, Tavlama ve Ciikeltme
Sertle~tirme basamaklan Yapllan.
Bu Ciikeltme ISII isleminden sonra fazla A, bile~ik Ax By ~eklinde
c,;iikeltilecektir, fakat COK iNCE bir ~ekilde (S,ekil. 20 - d). Hatta Optik
Mikroskopta bile giirulemez. Bu c,;ok ince c,;iikelti ile kazandmlan, Sertlik
ve Cekme Geriliminde iinemli bir artl~tlr.
Eriyige Alma (Muamelesi) ve Ciikeltme Sertle~tirmesi (Mekanizma-
SI) giisteren ala~lmlar, ticari olarak c,;ok iinemlidirler. En iyi bilinen iirne-
gi Duralumin tipi AlaSlmlar (AI - % 4 CuI Havaclhk Endustrisinde kul-
lamhr. Bu ala~lmm avantajl, Eriyige Alma durumunda kolayhkla ~ekil­
lendirilebilir. S,ekil verildikden soma, yuksek mekanik iizellikler elde et-
mek ic,;in, du~uk bir slcakhkta, Ciikeltme Sertlqtirmesi i~lemi gerekir.

(112) (113)
 DEMiR ve CELiK
Teknik anlamda bu iki kelimenin tarllmladlgl malzemeler, birbi-
rinden c;ok farkhdlr. Demir (Fe); Altm (Au), G1.imu'1 (Ag), Oksijen (0) gibi
kimyasal bir elemandlr. Demir, yer kabugunda Oksit bile'1ikleri halinde
bulundugundan, saf demirin elde edilmesi zordur ve sanayide yaygul
kullamm alam yoktur. "Ii, 99.8 safhktaki demir, iyi mlknatlslanma iizel-
ligi aranan yerlerde kullamhr. En iinemli Demir Oksitleri, Hematit (Fe2
03) ve Magnetit (Fes 04) dir. Diger dciha az iinemli olan Demir Filizleri,
Limonit ve Siderit dir. Saf Demirin fazlaca yumu'1ak olmasl ve muka-
vemetinin az olmasmdan dolaYI, ala'1lmlandlnlarak kullamhr.
SAF DEMiR in bazl bZELLiKLERi:
bzgiil Aglrhgl: 7.85 g/ cm~l
Erime Slcakhgl: 1539 DC
Kaynama Slcakhgl: 2740 °C
(:ekme Mukavemeti: 27 Kgr/mm 2
gekil. 1 de, Atmosfer Basmcmda, Saf Demir'in Soguma Egrisi giis-
terilmi'1tir. geki1, aym zamanda, Katl Durumda c;e'1itli slcakhklarda AI-
lotro ik Faz Diinu'1melerini iistermektedir.

SAF DEMiRiN,
ATMOSFER BASINCINDA, (Sekil. 1)
SEMATiK SOGUMA
EGRiSi

SIVI _ S-F'e
15:\9"(;
;;- Fe
",,/ 8 -" donu~mesi
1400'(: .y'

')' .C o a diin1.i'1 mesi

II>
I
EMIR .) j{)T

ve II>
CI. - Fe

<;ELIK SIVI: SIVI Demir.

Zaman,--------+Il>

(5 - Fe: Delta Demir (HMK).

y - Fe: Gama Demir (Ostenit) (YMK).
CI. - Fe: Alfa Demir (Ferrit) (HMK).
(114) (115)
 Demir, labiatia bulLman filizlelinden, YUKSEK FIRlNda (:,?ekiL 2 SLinekligi vardlr (:,?ekiL 3). ic,indeki cLiruf, dolgu maddesi olarak hareke-
ve 3) [Sl ve c,ok miktarda kimyasal reaksiyonlardan gec,erek, PiK DEMiR linden dolayl Kaynaklanabilmesi, aynca Dovulebilmesi kolaydlr. Baru,
olarak elde edilir. Levha, Si.is E'iyalan ve Demir Cubuklar 'ieklinde kullamlIr. Tipik bir
YUKSEK FIRIN yuzdesi a'iaglda verilmi'itir:
C: % 0.02
(:,?ekiL 2) Mn: % 0.03
!-lAVA
ISITMf'. P: % 0.1 ,.
OC'AOI (:,?ekiL 3)
S: % 0.02 \
Dovme
Si: % 0.15
Demirin
COruf: % 3.0
P,o;frakter Lilli
Kmlmasl.

[lama
Tugla

,;;;.,;; .
7-
Kok: lF'e G:,:vhe-
\ri \/e.-!':ire.;
ita,.':,o,;/
AmLafi

It?
Turbo Oneyidden
Hellla

Curuf
Vagonu

Yuksek Fmndan elde edilen pik, iki klslm-

dlr. Gri Pik ve Beyaz Pik.
GRi piK: Pik Demirde grafitleyiciler
(:,?ekil (Silisyum gibi) fazla ise, karbon, grafit 'iek-
.3)
linde dagllml'i olup, kesiti gridir. Yumu'iak
Yuksek ve dayanlml az olup, Dokme Demir ureti-
Fmn ic, minde kullamlIr.
kesidi. BEYAZ piK: Bilqimindeki karburle-
yicileIin etkisiyle (Mangan gibi), mevcut
Karbon, beyaz renkli Semenlit'e (Fe3C) do-
(:,?ekil. 4) Dovme Demirin mikroyaplsl. Ferrit ana yaplda curuf
ni'l'ii.ir. Sert ve Kmlgan olup (Sementit'in
gorUlmektedir. (a) Uzunlamasll1a kesit. (b) Enlemesine Kesit. 100 X.
tabiatll1dan dolayl) Celik uretiminde kulla-
Daglama: °lr, 2 NitaL
rulIr.
DEMiR - SEMENTiT DENGE DiYAGRAMINDAKi TERiMLER
Pik Demirin ic,indeki karbon miktan
FERRiT (a - Kat! Eriyigi): Normal Oda SlcaklIgmdan, 910 DC ye
('Yo 3 - 5), kullamlabilir duruma gelmesi
kadar, HMK Demirin, c,ok az Karbon ile olu'iturdugu bir Katl Eriyiktir.
ic,in, c,e'iitli metodlarla dU'iurulmelidir.
Maksimum '% 0.025 ve Oda SlcaklIgll1da % 0.008 Karbon, Fe atomlan
Karbon Oram, % 2 - - 4.5 arasll1a di.i'iurulurse =; DOKME DEMiR ic,inde eriyebilir. Yakla'ilk olarak Saf Demir de denilebilir. Ferrit, olduk-
Karbon Oram, 'Yo 0.035 - 2 arasll1a dU'iurulurse =; CELiK ca Sunektir. Faz (Denge) Diyagraml uzerinde gozi.iken en yumu'iak yapl-
II !!
% 0.035 den az ise =; Dovme Demir (Sunger Demir) dlr. Sertligi, yakla'ilk a ~ockwell C, HRB olarak, < 90 dlr. :,?ekil. 5 (a) da,
adlanru alIr. Ince taneli Ferrit, (b) de Iri taneti Ferrit gosterilmistir
DOVME DEMiR (Wrought Iron): SEMENTiT (Fe3C): Fe ile Karbonun kimyas~l bile'iigidir. Bile'ii-
Cok saf Fe ve bir Silikat curufunun kan'ilmldlr (:,?ekil 4). BuWn ~inde % 6.67 Ka~1:JO_l~Ve~YoC):3.:33_S_afDemir vardlr:... Se;nentit ic,indeki %
'iekil verme i'ilemi; c,ekic,leme, presleme veya dovme ile olur. Celigin kul- h.arbon mlktan =~.E),,6 +1?)]T"IOO - - %_~.§2]Il"r?'>Cok sert ve kl-
lamlmaslndan once, buWn in'iaat, birle'itirme, konstruksiyon i'i1eri, nlgan olup, l'ilenmeSl .zo:.aur~(IUrrIKaJ1n1a1~~el nele~in artak ozelligi olan)
Dovme Demirle yapllIrdl. Dokulemez. Sertligi 55 Brinelldir. Yuksek Cekme Mukavemet! dU'iuk, Ba.sma Mukavem tl yuksektlr. Faz Dlyagra-
(116) ml uzerinde gozuken en sert yapldlr. (117)

"?
 ,.'.

--I ..

·) I

-
.. )

t~:;:-~'
I
(geKil. 5) Fen'it (a) ince taneli 100 X. (b) Kaba taneli 100 X. lal ),
OSTENiT [y - Katl Eriyigi): YMK Demirin 910 DC nin uzerinde,
Karbon ile olu§turdugu bir Katl Eriyiktir [:';lekil 6). En fazla % 2 Karbon,
(gekil. 8) (a) btektoid yapl, Perlit. 1000 X. (b) btektik yapl,
Ostenitde Demir atomlan ic;inde eriyebilir. Sertligi 40 Rockwell C, Toklu-
Ledeburit. 150 X. btektik Slcakhkta (1150 DC) Ostenit ve Sementit' den
gu yuksektir. YMK Kristal kafes yapIsmda oldugundan Sl.inek, yani :';le-
meydana gelir. Ostenit, 723 DC de, btektoid reaksiyon ile, P~rlit'e di:i-
kil Verilebilirligi [Deformasyonu) yuksektir. Oda Slcakhgll1da normal
nl.i§tl.igunden, Oda Slcakhgmda son yapl, Perlit + Otektoid Oncesl Se-
olarak kararh degildir, bulunmaz. <;:l.inku 723 DC de btektoid reaksiyon
mentit'dir (Demir Karbur). AC;lk renkliJ(_I~IITllar: Karbur, Koyu klslmlar:
ile Perlit'e di:inU§ur. btektoid Reaksivon: Sir KatlIun, farkh iki Katlya
Perlil'dir. Seyaz Di:ikme Demir.
di:inu§mesidir. Yani: Katlill H Katl[21 +KatI(3). Denge Diyagramlmlza uy-
LEDEBURiT: SlVl Eriyigin, yakla§lk 1150 DC de di:inl.i§mesiyle
gularsak: Ostenit H Fenit + Sementit .
meydana gelen bir yapldlr (gekil 8 - b). 1150 DC de, Oslenitile Sementi-
(a) tin kan§lmldlr. btektik yapmm i:izel adl olarak tammlamr. Otektik
Reaksiyon: Sir SIVI Fazll1, farkh iki Katlya di:inl.i§mesidir. Yani: SIVI H
Katlill + Kat1121. Denge Diyagramlmlza uygularsak: SIVI Di:ikme Demir H
Ostenit + Sementit.
CELiKLERiN YAPILARI
Karbonu % 0.8 olan c;elik, btektoid Celik olarak adlandmhr (Ame-
rikan AISI - SAE Normunda 1080). % 100 Perlit yaplsmdadlr. Karbon
miktan, % 0.8 den az olan c;eliklere, btektoid bncesi Celikler; Karbon
miktan, 0.8 den fazla olan c;eliklere btektoid Sonrasl Celikler denir.
btektoid bncesi Celiklerin Oda Slcakhgll1daki Optik Mikroskop gi:iru-
nu§leri (yapllan) Ferrit + Perlit' dir. gekil. 9 da genel olarak, btektoid .
bncesi bir c;eligin Optik Mikroskopgi:irl.inl.i§ij veya mikroyaplsl venlml§-
[b) tir. btektoid SonrasT<;:eJiklerin Oda Slcakhgll1daki Optik Mikroskop gi:i-
runu§leri (yapllan) Perlit + Sementit'dir. gekil. 10_da, btektoid So?rasl
(gekil. 6) (a) ve (b). Farkh Tane blc;ulerinde Ostenitler. 500 X.
<;:elige bir misal olarak, 0;(, 1.2 Karbonlu, yava§ sogutulmu§ Sade h.ar-
PERLiT: Oslenit'in (y - [ P"rlit 12500 XI) (gekil. 7) bonlu <;:eligin Optik Mikroskop gi:irunu§u verilmi§tir. Aynca c;ehkler,
Fe), btektoid Reaksiyon slcak- '" _~. __
.~_."
Karbon miktarlarma gi:ire, 3 gruba aynhrlar. Dusuk Karbonlu Cehkler:
hgmda (723 DO), Fenit (ex - Fe).~ ,_ % Coram, 0.3 e kadarglan <;:eliklerdir. 10 18, 1020 gibi. Orta karbonlu
ve Sementil'e (Fe30) ayn§ma- ". -Celikler: % Coram: 0.3 - 0.6 arasmda olan c;eliklerdir.1040, 1050 gibi.
slyla, bunlann lameller (c;ok Yiiksek Karbonlu Celikler: % Coram, 0.6 dan fazla olan c;eliklerdir.
ince tabakalar) halinde kan§l- 1080, 1095 gibi. .
mIndan meydana gelmi§ bir 1493 DC ve J ile gi:isterilen bile§imde (gekil. 11), (% 0.18 0), ba§ka blr
yapldlr. Mikroskop inceleme- Faz Reaksiyonu olmaktadlr: PERiTEKTiK REAKSiYON. SlVl Eriyik +
sinde karakteristik [kendisine
Katlill H Katl (2). Yani: SlVl Eriyik + Ii [KE.) H Y (KE.). Su Faz Reaksiyo-
has) bic;iminde giirulur. Serlli- :="._-...:~:
nu, nisbeten yuksek bir slcakhkta ve dar bir bi:ilgede meydana geldigin-
gi, 20 Rockwell C kadardlr
den, bilhassa ISII i§lemler aC;lsll1dan, Pratikde, btektoid reaksiyon kadar
(gekil 7 ve 8 - a ).
i:inemli degildir.

(118) (119)
 1t:l.X.lr--·-------- _
£ri;lik -+ ~-I(~
i4S,3·C
r\...",.....-..._

t 1300
toe}
Fe3C v#.-121J(r
.,.s
T""'I
jJ "i5 -K. c;. (Os fe.n; t)

(~ekil. 9) Otektoid Oncesi bir <;;eligin Optik Mikroskop giiriinumu.

1000 X. A<;;lk renk alanlar: Ferrit, Koyu biilgeler: Ferrit ve Sementit' in
kan~lml, Perlit.
-
ell
. '.'

800
•

ikincU
Se.menHt +
per 11 t
0.5 U8 to 1.5 2~06
°ib Karbon(k/ol
(~ekil. 10) % 1.2 C <;;eligi. Yava~ Sogutulmu~. 500 X. Perlit alanla-
n, Beyaz Otektoid Oncesi Sementit agl tarafmdan kaplanml~ durumda. o 10 20 30
Otektoid Sonrasl <;;eligin Karbon oram arttIkca, Sementit agmm kalmlI- °ib Sementit(kj 0)
gl artmaktadlr.
( ~ekil. 11) Demir - Sementit Denge Diyagrammm <;:elikler Biilumu.
(120) (121)
 OTEKTOiD ONCESi BiR CELioiN (% 0.2 Karbon) (ii) Oda Slcakhgmda Toplam ne kadar ex, ne kadar Fe3C vardlr?
DENGE (Cok Yava§) SOOUTULMASI
6.67 - 0.2 6.47
% a = = 6.662
* 100 => % a =-
% 97 . %
-;,
Fe3C = -% 3
6.67 - 0.008
%0.2 C
C,'eligi (iii) Oda Slcakhglndaki % 97 Ferritin, ne kadan Otektoid Oncesi,
ne kadan Otektoid Ferritdir? (% 77.4 Otek. Onc. a) + [ (22.6 *88.3/100)
(1 )
= % 20 Perlit i<;indeki a] '= % 97 Fenit
(iv) Oda Slcakhglndaki yaplda (~eki!. 13) % kay Perlit, % kay Fer-
rit vardlr?

(~eki!.13 - a)
% 0.2 C'lu yelile
c' l'r:rlit : D6kulml.i;; durumda.
-----'--- - -'-I~'---'

I
Optik Mikroskop
[7r.:l'rit g6rl.inu;;i't. Nital
+ daglama. 200 X.
P(:l'lil
PerIit

(~eki!. 12) o 0.2 0,8

% Karbon (kjo)-
(1) Noktasll1da (~eki!. 12) yeligin yaplsl: Tamamen iri y (Ostenit)
tanelerinden ibarettir. Slcakhk, yok yava;; olarak (2) noktasll1a du;;urul-
dugunde (Celik Sogutuldugunda), A3 Faz Cizgisi kesilip, Fenit + Ostenit
b6lgesine girileceginden, Ferrit (a - K.E.), Ostenit tane slmrlannda yekir-
deklenmeye ba;;lar. Slcakhk (3) noktasma (723°C + e) du;;unceye kadar,
(e:burada yok kuyuk bir Slcakhk miktannl g6stermektedir, mesela 2° gi-
bil Otektoid Oncesi Ferrit yekirdekleri biiyiiyerek, Fenit taneleri haline
gelirler.
725°C de % a = [ (0.8 - 0.2)/(0.8 - 0.025) ] *100 = (0.6/0.775)
*100 = % 77.4 Otektoid Oncesi Ferrit
725°C de % y = [ (0.2 - 0.025)/(0.8 - 0.025) ] *100 =
(0.175/0.775) *100 = % 22.6 Ostenit
723°C de Otektoid Reaksiyoif meydana gelir. y ---7 Perlit'e d6ni't-
;;l.ir. (Yani: % 22.6 Perlit)<j .,.-
(il Perlit'in iyinde 723°C de ne kadar Ferrit, ne kadar Semen tit
vardlr? 6.67- 0.80
l~eki!.13) % 0.2 Karbonlu, Yava§ Sogutulmus yeligin Optik Mik-
% a = 6.67- 0.025 *100 = (5.87/6.645) *100 = % 88.3 Fenit
roskop g6ri'tnu;;u. Solda (b) 150 X. Sagda (c), aym yelik 750 X. Aylk
klslmlar: Ferrit. Koyu kIslmlar: Perlit. Daglama: % 2 Nita!.
% Fe3C = 0.8 - 0.025 *100 = (0.775/6.645) *100 => % 11.7 Sementit % a = [ (0.8 - 0.2)/(0.8 - 0.008)] *100 = (0.6/0.792) *100,= % 76 a
6.67 - 0.025 % P = l (0.2 - 0.008)/(0.8 - 0.008) ] *100 = (0.192/0.792) *100,= % 24 P.
(v) 0,1" 0.4 Karbonlu bir yelik (~ekil. 14), Ostenit b6lgesinden yok
yava;; sogutulursa, Oda Slcakhgll1da, % kay Perlit, % kay Ferrit vardlr?

(122) (123)
 OTEKTOiD SONRASI aiR CELiGiN (% 1 Karbon)
DENGE ok Yava SOGUTULMASI
($ekil. 16)
Otektoid
Oncesi
Sementit

Sementit
1$

($ekil. 14) % 0.4 Karbonlu, Yavas Sogutulmus bir \;eligin Optik

Mikroskop gorunu~u. 250 X. A\;lk klslmlar: Ferrit. Koyu klslmlar: Per-
lit. Daglama: % 2 Nital. Ferrit ve Perlit miktarlan, yakla~lk e~it gorun-
mekte.
% a = [ (0.8 - 0.4)/(0.8 - 0.008) ] * 100 = (0.4/0.792) * 100 = % 50.5 a
% P = [ (0.4 - 0.008)/(0.8 - 0.008) ] * 100 = (0.392/0.792) * 100 = % 49.5 Ferrit + Sementit
P. (% 0.4 C' lu bir \;eligin Oda Slcakhgmdaki yaplsl, yakla~lk, % 50 a -
% 50 Perlit'dir.)
0/0 0.5 " ,
" " " ,%40a-
.
II It II
r', I ;:. .:.:
% 60 Perlit'dir. ~.

0/0 0.3 II"" " Qtektoid Sonrasl Gelikler

" " " " ,%60a- % Karbon (leI 0) "
% 40 Perlit'dir.
~,. ;"v,,"" ==
(1) Noktasmda ($ekil. 16) \;eligin yaplsl: Tamamen iri y (Ostenit)
tanelerinden ibarettir. Slcakhk, \;ok yava~ olarak (2) Noktasmm biraz
uzerine du~uruldugunde (<;elik Sogutuldugunda), Acm Faz <;izgisi kesi-
lip, Ostenit + Sementit bolgesine girileceginden, Sementit (FeaC), Ostenit
tane Sllllrlannda \;ekirdeklenmeye ba~lar. Slcakhk (3) noktasma du~un­
ceye kadar, (723°C + £), £:burada \;ok ku\;uk bir Slcakhk miktanlll gos-
termektedir, mesela 2° gibi) Ostenit Tane Smlrlanndaki Otektoid Oncesi
Sementit \;ekirdekleri bUyUyeyerek, Sementit agl haline gelirler.
725°C de % FeaC = [(l.0 - 0.8)/(6.67- 0.8)] *100 = % 3.4 Otektoid
Oncesi Sementit % y = [ (6.67 - 1.0)/(6.67 - 0.8) 1*100 = % 96.6
Ostenit
723°C de Otektoid Reaksiyon meydana gelir. y -7 Perlit'e donu-
~ur. (Yani: % 96.6 Perlit)
(i) Perlit'in i\;inde 723°C da, ne kadar Ferrit, ne kadar Sementit
vardlr?
% a = [ (6.67 - 0.8)/(6.67 - 0.025) ] *100 = (5.87/6.645) *100 =
($ekil. 15) Denge Sogutmalannm aksine, HIZh Sogutulmu~ bir \;e- % 88.3 Ferrit
lik (% 0.45 C). Soguma esnasmda Ostenit tane sllllrlannda olu~an ilk % FeaC = [(0.8 - 0.025)/(6.67 - 0.025) ] *100 = % 11. 7 Sementit
Ferrit gorulmekte. Ferrit; nisbeten du~uk yUzdede olmasmdan ve Sogut- (ii) Oda Slcakhgmda Toplam ne kadar a, ne kadar FeaC vardlr?
rna Hlzmm fazlaca yUksek olmasmdan, taneler haline bUyUmek i\;in za- % a = [ (6.67 - 1.0)/(6.67 - 0.008) ] *100 = (5.67/6.662) *100 =
man yeterli olmadlgmdan, Perlit tane smlrlannda kalml~tIr.
(124) (125)
% 85.1 Fenit (Perlit i<;inde)
% Fe3C = [(1.0 - 0.008)/(6.67 - 0.008)] *100 = (0.992/6.662) *100
= % 14.9 Toplam Fe3C (~ekiI. 18)
(Olektoid Oncesi Fe3C + Perlit i<;indeki Fe3C) = % 15 oldugunu kabul Lr J'..;i k /
edersek: ( SIVI)
(iii) Oda Slcakhgll1daki = % 15 Fe3C' in, ne kadan Olektoid
Oncesi, ne kadan Perlit i<;indeki Fe3C dir?
(% 3.4 Olektoid Onc. Fe3C) + [(96.6 *12/100) = 11.6 Perlit i<;indeki Fe3Cj
=% 15 Fe3C
(iv) Oda Slcakhgll1daki <;eligin yaplsll1da, % ka<; PerIit, % ka<;
Fe:3C vardlr ? Oranlar, aynen 725 DC da he.sapladlglmlz oranlardlr. ·1 /
Perlil: % 96.6 = 97, Fe3C: % 3.4 = 3 '=I;:TENiT iY
~ekiI. 17 (a) da, Otektoid Somasl C;eligin, genel olarak Optik Mik- t: 1 i- ; f'\ ; j s e;"';"<L/:: f :
roskop giirunLi~Li verilmi~tir. Perlit tanelerinin, tane sll1lrlannda Semen-
tit agl ile kaplanmasl giirulmektedir. Bu sert ve kmlgan Sementit agl,
Otektoid SonraSI <;eligin makina i~lenmesi esnasll1da, devamh olarak
~i,'I::: najr ; (] (;
kalemi titre~tirip zorIadlgl i<;in; Otektoid Somasl C;eligin Makina i~lene­ gir lnei i s ,; .!
biIirIigi, <;ok kiitudur. Eger, Otektoid$()nraslS:,"lL!<,6SJ()D~d,"belirIL~i.r
zaman ISlda tutulursa- (kurele~tirme Tavlamasl), Sementit (Fe3C) agl •...
~

par<;alarllr. Perlit kan~lmll1ll1 (a + Fe3C) i<;indeki, uzun makarnalar ~ek­

lindeki Sementitler de, ISll1ll1 etkisiyle par<;alal1lr. Oda Slcakhgll1da son
yapl, Ferrit ana yaplsll1da (matrisinde), Sementit sferoidleri (kurecikleri)
dir (~ekiI. 17- b). Otektoid SomaSI C;eligin Makina I~lenebilirIigi, bu ~e­
kilde, Kurele~tirme Tavlamasl ile iyile~tirilmi~ olur.

(a) (b)
inci' [
~ palil ~.

, .
.' '"
'.
(~ekiI. 17) (a) Otektoid Somasl <:;:elik ve (b) Kurele~tirme Tavlama-
sll1dan sonra mikroyap!.
DOKME DEMiRLERiN DENGE DiYAGRAMI (~ekiI. 18)
Fe - Fe3C sistemine Yan Kararh Sistem denir. BiRiNCiL SEMEN-
TiT: SlVl fazdan ayn~an Fe3C. iKiNCiL SEMENTiT: Katl fazdan (y) ayn-
san Fe3C. OONOSMOS LEDEBURiT: Otektoid diinu~ume ugraml~ Otek-
tik i<; yap!. -1150 DC de, y + Fe3C olarak meydana gelen LedebUlit, 723
DC Otektoid Diinu~um Slcakhgllida: y --7 Perlit'e diinu~mesi ile, Perlit +
Fe3C yapIsll1da olan Diinusmus Ledeburit adll11 ahr.
(126)
Fe - C (Grafit) sistemine Kararh Sistem denir. Bu sistemde Fe3C
bulunmaz. Sistem, oldukca yava~ sogutma ve/veya grafit 01U~maS1l11
tesvik edici elemanlann miktarIarll1ll1 artmlmasl ile saglamr. Otektik
Sl;akhkta (1153 DC) Eliyik, Y + Grafit'e; Otektoid Slcakhkta (738 DC) ise,
a + Grafit'e diinu~ur (C;ok yava~ sogutma). Karbon Esdegeri: % 4.3 olan
Diikme Demir'e Olektik Diikme Demir; % 4.3 den az olanlara Otektik
Oncesi Diikme DemirIer; % 4.3 den fazla olanlara, Otektik Sonrasl Diik-
me Demirler denir.
PROBLEM: (a) % 3.9 C' III 30 Kg Diikme Demir ve % 0.3 C' III 10
Kg <;eIik, SIVI halde kan~tmldlg1l1da, meydana gelen Ala~lmm kompozis-
yonu (bile~imi) ne kadardlr?
(30 l\:g) * (3.9/l00) = 1.17 l\:g C ; (lOKg) * (0.3/100) = 0.03 Kg C
1.17 + 0.03 = ( 1.20 Kg Karbon/40 Kg Ala~lm) * 100 ==? % 3 C' III Diikme
Demir
(b) % 3 C'lu Ala~lm (Diikme Demir) (~ekiI. 19), SIVI durumdan
yava~ sogutuldugunda, olu~acak Ledeburit miktan, ne kadardlr?
(127)
 Delta
Fe 0/03 Karbon
8lVl
+
81V1 + 81111 8ementit
Ostenit

Osten it 1147 C '\

O s t e n i t '-_4-"_lt../+ 8 e men t i t Sementit
723 C

h
¥
Ferrit

Ferrit + Semen tit

(~ekil. 19)
Alai;am, Likidus faz c;:izgisini kestiginde; Ostenit, SlVl Eriyik iize-
rinde <;ekirdeklenmeye ba~lar, bu y c;:ekirdekleIi 1147 °C ye kadar bii-
yiirler.
1150 °C de: % y = [ (4.3 - 3.0)/(4.3 - 2.0)] *100 = (1.3/2.3)*100 =
% 56.5 y
% SlVl = [ (3.0 - 2.0)/(4.3 - 2.0) ] *100 = (1.0/2.3) *100 =
% 43.5 SlVl
SlVl Eriyik, 1147 °C de. Otektik reaksiyon He (y + FesC) kan~lml olan
Ledeburit'e diinii~iir.
(43.5/100) * 40 Kg = 17.4 Kg LedebuIit meydana gelir.
(56.5/100) * 40 Kg = 22.6 Kg Otektik Oneesi y
(e) 1147 °C de olu~an Ledeburit'in (~ekil. 20) % kaC;:l FesC, % kaC;:l y
dir?
Otektik FesC = [ (4.3 - 2.0)/(6.67- 2.0) ] *100 = (2.3/4.67) *100 =
% 49.3 Otektik FesC
Otektik y = [ (6.67 - 4.3)/(6.67 - 2.0) ] *100 = (2.37/4.67) *100 =
% 50.7 Otektik y
17.4 Kg LedebuIit'in (49.3/100) *17.4 = 8.6 Kg' 1 Otektik FesC
(5d.7/100) * 17.4 = 8.8 Kg' 1 Otektik y
(d) Olu~aeak Perlit (~ekil. 21) miktan ve ikineil Sementit miktan
ne kadardlr?
723°C de, Otektoid reaksiyon He y --1 Perlit'e diinii~mektedir.Yakla~lk
olarak 725°C de oranlan hesaplarsak:
% y = [ (6.67 - 3.0)/(6.67 - 0.8) ] *100 = (3.67/5.87) *100 = % 62.5 y
(62,5/100) * 40 Kg = 25 Kg Y--1 25 Kg Perlit
% FesC = [ (3.0 - 0.8)/(6.67- 0.8)] *100 = (2.2/5.87) *100 = % 37.5 FesC
(37.5/100) * 40 Kg = 15 Kg Sementit (~ekil. 21) Perlit. Otektoid kan~lmm ic;: yaplSl. Ferrit (aC;:lk renkli
klslm) + Sementit (uzun makarnalar ~eklindeki koyu klslm). 1000 X.

(128) (129)
 1147 °C de 8.6 Kg btektik Fe"C varclJ. 725 DC de Toplam 15 I{g SADE KARBONLU CELIKLER
Fe"C oIdugundan: Sade Karbonlu <;elikler, Demir (Fe) ve Karbon (C)clan ba~ka, kLi-
15 - 8.6 = 6.4 Kg ikincil Fe:3C (yani: 1147 DC nin altmda y den ayn- <;uk miktarlarcla (kutle % si) cliger elemanlar cia ihtiva eclerler.
Ian Karbonun meydana getirdigi Fe3C). S,u ~ekilde de bulunabilir: FOSFOR (P): Atom No.: 15, Atom AglrlIgl: 30.974. Genel olarak <;e-
1147 DC ye kadar Toplam y = 22.6 + 8.8 = 31.4 Kg dlr. 725 DC de 25 I(g likcle % 0.04 ~in altmcla tutulmasl istenir. Daha buyuk miktarlarcla P,
dlr. Fark: 31.4 - 25 = 6.4 Kg, Y den aynlan Karbonun meydana getirdigi s~inekligi azaltarak, <;elik Soguk <;:alI~llcllgl zaman, <;eligin <;atlama meyi-
Sementit'dir (ikincil Fe:3C). lini artmr. Fosforun meyclana getircligi bu probleme Soguk Klsahk L
(e) 725 DC deki % 37.5 Fe3C in ne kadan btektik, ne kadan denir. \"w 1\9°' ,,-,-,
ikincil Sementit'dir? ]{OKORT (8): Atom No.: 16, Atom AglrlIgl: 32.06. Genel olarak P
(6.4 Kg/40 Kg) *100 = % 16 Sl ikincil Sementit: 37.5 - 16 = % 21.5 gibi, 'Vc, 0.04 un altlncla tutulmasl istenir. Daha buy~ik miktarlarcla S,
btektik Sementit sunekligi du~~irerek, <;elik Slcak <;:alI~llcllgl zaman, <;eligin <;atlama meyi-
btektik Fe3C = (% 43.5 Ledeburit) * (49.3/100):= % 21.5 olarak da lini artmr. KukLirclun meyclana getircligi bu probleme Slcak KlsalIk
bulunabilirdi. clenir.
(1) Oda SlCaklJgmda Toplam Fe3C miktan, ne kadardlr? P ve S; <;elige, Y~iksek Fmn hammacldelerinclen girerler.
[ (3.0 - 0.008)/(6.67 - 0.008) ] *100 = (2.992/6.662) *100:= % 45 Toplam MANGANEZ (MANGAN) (Mn): Atom No.: 25, Atom AglrlIgl: 54.938.
Fe3C ButUn Sade Karbonlu <;:eliklerde mevcutdur. Manganm fonksiyonu, Ku-
Oda SlcaklIgll1daki Toplam Fe3C = (btektik Fe:JC) +(ikincil Fe3C) + (Periit kurdun fena etkilerini dengelemektir. Mil. miktan, S miktannm 2 - 8 Im-
i<;indeki Fe3C) . tl olmasl tavsiye edilir. Mn oram, yalmzca % l' i a~tlgl zaman <;elik,
" " " = ( 21.5 ) + ( 16) + (% Ala~lm <;:eligi olarak smlfiandmlabilir.
62.5 *12/100 ) = % 45 SiLiSYUM (SiLiS) (Si): Atom No.: 14, Atom AglrlIgl: 28.086. <;:ogu
(45/100) * 40 Kg = 0.45 * 40 = 18 Kg Toplam Fe3C Oda SlcaklIgmda ticari <;e1iklerde % 0.05 - 0.3 arasll1c1a Silisyum bulunur. Si, Dokme De-
bulunmaktadlr. mirde onemli bir elemandlr.
(g) Ocla SlcaklIgm.claki Toplam Fe:3C i<;indeki Karbon miktan, ne ALASIMLI CELIK: Ala~ml <;:eligi, karakteristik ozellikleri, Karbon
kadardlr? (C) dan ba~ka bir elemana gore olan <;elikdir. But~in Sacle Karbonlu <;:e-
Fe3C i<;inde %, 6.67 C bulunmaktadlr. (18 Kg) .\ (6.67/100) = 1.2 Kg liIder, % l' e kadar Mn ve % 0.30' a kadar Si ihtiva ederler,
------.. fakat Ala-
]{arbon ~lmh <;:elik olarak dLi~unLilmezler. Mn ve Si, Oksit aplci olarak hareket
ederler; Kukurt ve Oksijen ile birlqerek, zararh etk! enni aza tIl' ar.
SADE KARBONLU CELIKLERIN SINIRLANMALARI
Sade Karbonlu <;elikler, bazl ~artlar ve istekler altll1da tatminkar
degildirler. (i) Mukavemet ve diger mekanik istekler, <;ok a~m ise. (ii)
~~Jl,;al~J.klQh£!iik,(?_tlcQ,Q;~~gij;Jj,) ve DL\~ill~~~sg1:h~I~\l~_l:;,~Q_~Q,gi.;"
bil. (iii) YOksek Korozyonlu Atmosferlerd";t(Asitler, Deniz suyu, Buhar,
Toprak vs.). (iv) KalIn kesitli par<;alarda (Sertlqebilirlik ozellikleri azdlr).
CELIGIN ALASIMLANMA AMACLARI:
En onemlileri ~unlardlr: ALASIM ELEMANI(LARl: (i) Sertlqebilirlik ozel-
ligini artmr. (ii) Normal SlcaklIklarda mukavemeti artmr. (iii) YLiksek ve
D~i~uk Slcakhklarcla mekanik ozellikleri geli~tirir. (iv) (8ertlik ve Muka-
vemet sabit tutuldugunda) Toklugu artmr. (v) A~ll1ma Direncini artmr.
(vi) Korozyon direncini artmr. (vii) Manyetik ozellikleri geli~tirirler.
<;:elik, teorik olarak, Demir ve Karbonun Ala~lmldlr. Ticari olarak
uretildigi zaman, belirli diger elemanlar (Mn, Si, P, S), kLi<;~ik miktarlar-
da, <;eligin i<;inde bulunur. Bu 4 eleman, normal yuzdelerinde bulundu-
gu zaman urun, Sade Karbon <;:eligi olarak kabul edilir. <;:eligin mukave-
meti, esas olarak Karbon oranm.ln bir fonksiyonudur. Sade Karbonlu
<;:eligin sunekligi, Karbon oram artmldlkca azalJr (S,ekil. 22) ve Sertle~e­
bilirligi 0 Idukca du~~iktur.
Sade Karbonlu <;:elikler, genel olarak, Karbon miktarlan esas alma-
rak, 3 alt gruba aynhr.

(130) (131)
 MANGAN (Mn): Sade Karbonlu <;:eliklerde Kukurt (S) ile birle~ip,
(gekil. 22)
·yumu~ak MnS olu~turmak i<;;in bulunur. Bu, tane sllllrlan boyunca
1500 ~ meydana gelip, <;;eligin gevrekligine sebep olan FeS olu~masml onler. A-
,
la~lm <;;eliklerinde Sertle~ebilirligi artmr. % 1 den fazla miktarlarda slk
olarak ilave edilir. %1 - 1.5 Mn ve % 0.9 - 1.0 Karbon <;;eligi, Kahp i~inde
C;::ekme kullalllhr. "Deforme olmayan <;;elik" olarak bilinir. Tamamen sertle~tiril­
Mukave- mesi gereken bin;;ok taklm ve kahplann yaplmmda kullalllhr. Mn, yiik-
meti 2 sek yuzdelerde (II - 14) kullalllldlgi zaman, Hadfield Celigi olarak bili-
[Njmm] nen Ostenitik bir Ala~lm uretilir. Bunun iyi Sunekligiyle beraber, yuk-
-;." '
sek Sertligi, yiiksek <;:ah~ma Sertle~tirmesi, <;;ok iyi A~mma Direnci, ma-
dencilik alet ve taklmlan ve benzeri uygulamalar (i~ Makinalan kep<;;ele-
, ri gibi) i<;;in idealdir.
I 10 NiKEL (Ni): Atom No.: 28, Atom Aglrhgl: 58.71. Bilhassa du~uk
as q83 ',0 I, '5
slcakhklarda olmak uzere, asl! Tokluk veya Darbe Direncini artlrmak
~'o l:O(\'M-? i<;;in katlhr. Korozyon Direncini geli~tirir, ba~anh bir ISII i~lem i<;;in slcak-
hk arahgml geni~letir. % 2 - 5 arasmda Toklugu geli~tirmek i<;;in, diger
r~r\d -:------~""'-~1:':4 elemanlarla beraber kullalllhr. % 12 - 20 Ni, du~uk Karbon oram i!e
kullalllldlgi zaman, iyi Korozyon Direnci saglalllr. % 36 Ni' Ii bir c;eE,
-,
__ I hemen hemen ISll Genle~me Katsaylsl 0 olan bir <;;eliktir. Yaygm --
. -.'-_._-
<..\'5 r.(\ I. '3
-I"~ \-('"J bafl_'
invar olarak IJilinen bu metal, ol<;;me aletleri yaplmmda kullalllltr. ':"
Ni - % 12 Cr ala~lmma Elinvar denir ve. Slcakhk degi~imiyle degi~p­
YaVa§ Sogutulmu§(Tavlan.nn§) d1ll1.lllldaki Sade Elastik ModUl gosterir.
Karbonlu yeliklenle, Karbon (e) miktarullIl, Mekanik KROM (Cr): Atom No.: 24, Atom Aglrhgl: 51.996. Buyuk yuzdele:-
Oze11ik1ere ve Yaplya etkisi. de Cr, Korozyon Direnci ve ISlya Diren<;; vermesine ragmen, du~uk ala-
~lmh <;;eliklerdeki miktarlarda, bu tesirler azdlr. Du~uk Ala~lmh <;;elikler
i<;;in Cr, Sertle~ebilirlikve Mukavemeti art!rmak i<;;in kullalllhr. Du~uk
(i) Dusuk Karbonlu Celikler: (c: % 0.30 dan az). iyi gekillendirile- Ala~lmh c;;eliklerde genel olarak % 2 den az Cr kullalllhr. Paslanmaz <;:e-
bilme ve Kaynaklanabilme ozellikleri gosterirler. Onemli bir derinlige liklerde slk slk, 1 klslm Ni' e kar~lhk, 2 kIslm Cr beraber kullalllhr. Cr
sertle~tirebilmeki<;;in, yeterli Sertle~ebilirlikleriyoktur. Yapllan, genel- Karburlerinin, a~mmaya kar~l ustun diren<;;leri vardlr.
likle Ferrit + Perlit' dir. Soguk ve Slcak gekil Verme uygulamalanna mu- MoLiBDEN (Mol: Atom No.: 42, Atom Aglrhgl: 95.94. Sertle~ebilir­
saitdirler (gekil. 13). lik ve bilhassa dinamik (degi~ken) yukler ve Yuksek Slcakhk durumla-
(ii) Oria Karbonlu Celikler: (C: % 0.3 - 0.6). Du~uk Karbonlu <;:e- nnda, Mukavemet ozelliklerini geli~tirir. Yuksek Slcakhklarda direnc;;li
liklerin tokluklan ile beraber, daha yuksek Karbondan kazallllan muka- karburler te~kil etmesiyle, ince tane yaplsl ve Tokluk korunur. Temper-
vemet ve sertlik, birlikte bulunur (gekil. 14). Orta Karbonlu <;:elikler, Ierne (Menevi~) yaplhrken, gevrekle~meyekar~l diren<;;lidir. Mo, slk slk
pek <;;ok uygulama alalll bulmaktadlr. Cr' la birlikte kullalllhr, miktan nadiren % 0.30' u a~ar. Mo, buyiik mik-
(iii) Yuksek Karbonlu Celikler : (C: > % 0.6). Tokluk ve gekillendi- tarlarda TakIm <;:eliklerinde kullalllhr. <;:unku Tungsten'e (W) benzer ~e­
rilebilme ozellikleri oldukca du~uktUr, fakat Sertlik (yiiksek Karbondan kilde, klZlllslda direnc;;li sertlik verir. Tesirli oldugu slcakhk arahklann-
dolaYl) ve A~mma diren<;;leri yiiksektir. da W' nin 2 kat! kadar kuvvetlidir ve daha ucuzdur. Dovme kahplarm-
Sade Karbonlu <;:elikler, en du~uk fihth <;;elik malzemelerdir ve bir- da slk slk kullalllhr. <;:unku darbeye ve Yuksek Slcakhklarda yenmeye
<;;ok uygulamalar i<;;in, Ala~lmh <;:eliklerden once du~unulur. Geli~tirilmi~ (a~mmaya) diren<;;lidir.
malzemeye ihtiya<;; duyuldugu zaman, bir veya daha <;;ok Ala~lm elemalll VANADYUM M: Atom No.: 23, Atom Aglrhgl: 50.9414. Yuksek
ilavesiyle, <;;eligin kalite ve derecesi yukseltilir. Slcakhklarda diren<;;li en kuvvetli karburler (Slralama: ZaYlfdan kuvvet-
ALASIM ELEMANLARININ ETKiLERi liye dogru: Cr, Mo, W, V Karburleri) meydana getiren bir diger Ala~lm
Genel olarak Ala~lm elemanlan; ku<;;uk yiizdelerde (% 5 den az), elemallldlr. <;:elik, su vermeden once lSlt!ldlgl zaman, karburler kolayhk-
Mukavemet ve Sertle~ebilirligi geli~tirmek i<;;in; veya <;;ok daha fazla mik- la eriyige girmezler; bu yiizden tane buyiimesini durdurmu~ olurlar. %
tarlarda (% 20 ye kadar), Korozyon direnci, Yuksek ve Du~uk Slcakhk- 0.03 - 0.25 V, Mukavemeti; bilhassa Elastik Sllllr, Akma Noktasl, Darbe
larda kararhhk gibi ozellikler elde etmek i<;;in eklenir. Mangan (Mn), Silis Direncini (Suneklikte azalma olmadan) artmr.
(Si) ve Aluminyum (AI), <;;elik yaplml esnasmda <;;ozunmu~ Oksijeni gi- TUNGSTEN (Wolfram) (W): Atom No.: 74, Atom Aglrhgl: 183.85.
dermek i<;;in slk slk kullalllhr. <;:ok Yuksek Slcakhklarda kararh Sertlik saglamakta Mo'den daha tesir-
lidir. (Kararh Karburler te~kil eder). Boylece Yuksek <;:ah~ma Slcakhkla-
(132) (I 33)
 OZET
ELEMAN % FONKSiYONU
nnda sert1igi muhafazaYI gerektiren Slcak i:j ve bir klslm Hava <;elik1e- Mn ......... 0.25 - OAll Kmlg'lIlhgm anlenmesi i<;in. S ile
rincle (havacla sert1qen <;elik1er), aS11 ala:jlm elemalll olarak i:j goriir. birlc:jmesi saglal1lr.
BAl\]R (Cu): Atom No.: 29, Atom Aglrhgl: 63.546. % 0.1 - 0.5 Ba- > I .......... Scrtlesebilirli,'i
, t.:>
arlmr.
kIr'lI1 Atmosfer Korozyonuna clirenci vardlr. Dii:jl.ik Karbonlu Levha ve S ......... 0.08-0.15 .............. Serbesl hleme (izclligi kazanclinr.
Yapl Celiklerincle genif? <;apta kullamllr. Bununla beraber, Slcak CalIf?- Ni ......... 2 - 5 .............Toklugu gcli:jlirici.
mada ve Yiizey Kalitesine davralllf?l zararlIdlr. 12 - 20 ............. I~orozyon clircnci saglal'.
SiLiSYUM (Si): Kli<;,l.ik yl.izclelerde SI, Mukavemet ozelliklenni: 0- Cr ......... 0.5 2 .............. ScrLlcsebilirlic'i
, b artmr.
zellikle Elastik SlIlIn (siineklikte az bir kaylpla) art!rarak, Nike1 ill' aYIll 4 - 18 .............. I\:orozyon dircnci saglar.
tesiri gasterir. 0;\) 0.2 - 0.7 arasll1da Si, bazl Yuksek Akma Mukavemetli Mo ......... 0.2 - 5 .............. I~ararh l~arbLlrler te:jkil cclcr,
Yapl Celiklerinde onemli bir Alaf?lm elemallldlr. Yay <;eliklerinde de kul- Tane bLlyLnnesini engeller.
lallllIr ( %2 Si - % 0.8 Mn - % 0.6 C). Elektrik cihazlanndaki manyetik v 0.15 Kararh KarbClrler te:jkil cclcr,
uygulama1arda kullarll1an <;elikler ic;in arzu edilen, 1mba tane yapls1l11 SLmekligi l11uhafaza ederken, Mukavemeti
tqvik edel'. artmr. inee Taneli Yaplyl kuvveLlencliril'.
BOR (B): Atom No.: 5, Atom AglrlIgl: 10.81. Cok kuvvetli Sertlef?e- B ...... ll. 001 - 0.003 , Kuvvetli Serl1qebilirlik
bilirlik vasltasldlr. Nikel'in 250 - 750 kat!, Molibden'in 75 - 125 kat! ve vasllaSl.
Krom'un yaklaf?lk 100 katl kadar kuvvetlidir. % l' in, binde birkaC;1 ka- W c1egi:jkcn YLlksck Sleakliklarcla Serllik.
dar, Dlif?uk Karbonlu <;elikler ic;in, arzu edilen tesiri iiretmeye kafidir. 5i 0.2 - 0.7 Muk:wcmcti arlmr.
Fakat, artan Karbon l11iktanyla birlikte, bu tesir hlzla kaybolur. Karbur 2 Yay Ccliklerincle kullal1llir.
ohJf?turmasl ve Ferrit fazl kuvvetlendirmesi de saglamaz. Gelif?tirilmif? c1aha yl.iksck '!." Clc:listirilmi:j Manyclik ()zellikler
Makina If?lene bilirligi ve Soguk ~ekillendirl11e, diger eJemanlann kullalll- saglanlL
111111c1an saglalllr. Cu 0.1 - 0.4 Atmoskr f\orozyol1una c1irenc,'
ALUMiNYUM (All: Atom No.: 13, Atom AglrlIgl: 26.98154. Oksijen saglar.
giclerl11ede kullammll1a ilave olarak, bir Yuzey Sertlef?tirme if?lemi olan Al 0.95 - 1.30 NitrLlrlcme Ccliklerincle kullamhr
Nitrurleme Celigi eJcle etmek ic;in AI, % 0.95 - 1.30 oranmda kat!lIr. Pb c1egi,;ken Makina i,;lenebilirligini geli,;tiril'. .
KURSUN (Pb): Atom No.: 82, Atom AglrlIgl: 207.2. % 0.15 - 0.35
arasll1c1a Pb, onemli miktarda gelif?tirilmif? Makina if?lenebiJirligi saglar. CELtKLERiN SEKtLLENDtRiLMESt
TiTANYUM (Ti): Atom No.: 22, Atom AglrlIgl: 47.90 . ::)ckil. 23 cle, cliikl.ilmLl'; ingoLlarclan baslayarak, cesitli sekillercleki
NiYOBYUM (Nb) Diger adl: KOLUMBiYUM (Cbl : Atom No.: 41, bil irilmi,; l.irLlIllere sekil Verme (Deformasycm') i~lemleri giirLtll~lekteclir.
Atom AglrlIgl: 92.9064. Titanyum ve Niyobyum, cliger Karbur yaplcllar ::)ekil. 24 Ie, YLlksek Fmnclan ba,;layarak, Gelik Yapma YC Bilil'IllC
ve Tane incelef?tiricilerdir. :,;;ckillendirmc i,;lcmleri g<)l-LIlmckteclir. -
Sekil. 25 Ie, Oplik Mikroskop,

~
' ZiRKONYUM (Zr): Atom No.: 40, Atom AglrlIgl: 91.22 .
, SERYUM (Ce): Atom No.: 58, Atom AglrlIgl: 140.12. Sekil. 26 cia, <;ok kLi<;l.ik numuneleri parlatabilmck icin, Bal-:alil'C
KALSiYUM (Ca): Atom No.: 20, Atom AglrlIgl: 40.08. Alma Cihazl, ,
Zirkonyum, Seryul11, Kalsiyum: Enkluzyonlann (<;eligin ic;indeki bilef?ik- . . ::)ekil. 27 -.29 cia, Optik Mikroskopta yaplYl inccleyebilmck i<;in,
ler; siilfUrler vs.) bic;imlerinin diizenlenmesine sebep olarak, Toklugu ar- l<;lennc kaba ve mel' zimparalar yerle,;tirilen, Parlatma Cihazlan gi'JrLIl-
tlnrlar. mektecliL c'

SELENYUM (Se): Atom No.: 34, Atom AglrlIgl: 78.96.

TELLURYUM (Tel: Atom No.: 52, Atom AglrlIgl: 127.60.
Kl.ikiirt, Kursun, Se1enyum, Telluryum katllmasl ill', Makina if?lenebilir-
ligi gelif?tirilir.
OKsiTLER: Celigin ic;inde kalan Oksitler zararhdll'. Yapll1l11 siirek-
liligini bozar, zaylfilk noktasl tef?kil edip, kmlmayl baf?latlrlar. MnO,
Si02, Ab 03, FeO, genellikle soguyan Kutiiklerde (ingot) yukanya yiikse-
lir ve 0 kIslm, kesilerek alIllll'.
GAZLAR: Genel olarak Sl.inek1igi azalt!rlal'. Hidrojen, <,;eligi kml-
ganlaf?tmr. <;elik, ne kadar gaz1ardan serbest olursa, 0 kadar ka1itesi
artar.

(13.'5)
(134)
 <l'
INGOT' DAN (gekil. 23)
~<'
BITIRILMI:;; <;ELIGE.
[Tavlama] yUkurunda 1200 C' a lSltllan ingotlar, Hadde
merdanelerinde ezilerek; Slab, Blum ve Billet gibi Yart-Bitirilmi~ urun- ';;;
<l'
..
'.>.7'
c-
d>
b

lere jekillendirilirler ,Daha sanra s:e~itli 6Is:u ve t1:irdeki Hadde '0

., Mer daneled, Yan-Bitirilmij unJ.nleri; Levhalar, Sac1ar,Raylar .":r:

'0

'0
~
<l'

ve ~ubuklar gibi SHiril roi f I1runlere jekillendirir -'":;l '0

,tngoIlar Dethlen-
dirme
ler. .0
:;l
:r:"
l}o -'":;l
'" ... yul,uru. 0: .0

Blum ve Slub Haddesi .z :;l

l}o

Billet Haddeleri '" <P

U
C

SLAB
BLUM ~
<P
BiLLET
0:
<P

'0
~
Cl

I Levhalar Yapi
Profilleri

!
!
!

[ inee Sac Yuvarlak iff}

<;ubuk yUbuk
~erit
t

i
;
Tel
DikijIi

. . . Soguk gekilmij yubuk

Etlyiik yapll Baru Kalay Kaph Levha 01k1;;51Z Boru

(gekil. 24)
Q'

(136) ""
(137)
 CiHAZLAR

~ekil. 27. Kaba Parlatma Cihazl.

Sekil. 28. Cift inee Parlatma Cihazl.

. '

~ekil. 25. Optik Metal Mikroskobu. Sekil. 26 Bakalite Alma Presi.

Sekil. 29. Tek ince Parlatma Cihazl.

(J38) ( 139)
 Dokme Demirler, Karbon oranlann1l1 (genel olarak) 2 - 4.5 araS1l1-
da oldugu Demir - Karbon (Fe - C) Ala~;ImlandIr. Geliklerde oldugu gibi
Silisyum (Si), Mangan (Mn), Fosfor (P), KukClrt (S) gibi diger e§lik ele-
mentleri de, i\;lerinde bulunur. Ala§Imh Dokme Demirler halinde Nikel
(Ni) ve Krom (Cr), onemli miktarlarda katIhr. Dokme Demirler, \;eliklere
gore belirli avantajlar saglarlar ve <;ok yliksek Gekme Gerilimi gerektir-
meyen yerlerde geni§ uygulama alam bulurlar.
Dokme Demirin Celige gore bashea avantajlan:
(i) nisbeten du§uk maliyet (fiyat).
(ii) \;ok kLi\;uk veya <;ok buyuk par\;alarm uretilmesine imkan sag-
layan iyi dokum ozellikleri.
(iii) kompozisyon (bile§im), sogutma hIZI ve ISII i§lemlerde degi§ik
uygulamalarla, ozelliklerde geni§ bir \;e§itlilik elde edilebilir. Bir Dokme
Demirin katlla§masmda, \;ok degi§ik i\; yapllar elde edilebilir.
Fe - C Faz diyagrammm onemli bir ozelligi, % 4.3 Karbon degerin-
de bir Otektik reaksiyonun bulunmasIdlr. Bu deger (4.3), Silisyum (Si),
Fosfor (P) veya her ikisinin, Dokme Demirde, yeterli miktarlarda bulun-
maSI halinde degi§ir. Denge Diyagrammdan okunaeagI zaman, bir Kar-
bon Ekivalam Karbon Esde - eri soz konusudur.
Karbon Ekivalam = % Karbon + % Si + % P 3. Boyleee,
C: % 2.5 , Si: % 1 , P: % 0.5 bilqiminde olan bir Dokme Demirin Kar-
bon Ekivalam = 2.5 + (1.0 + 0.5)/ 3 = % 3.0 . Diyagramdan okundugu
zaman, sanki % 3 Karbonlu Dokme Demir gibi i§lem goreeektir.
Genellikle yall1lz Otektik Oneesi Ala§Imlar (hipo Otektik : Karbon
Ekivalam < % 4.3) tieari olarak kullamhr. Otektik sonrasl ala§Imlar, 01-
dukea kmlgandIrlar.
ESLtK ELEMANLARININ DOKME DEMtRDEKt ETKtLEID
SiLiSYUM'un etkisi: % 3 e kadar miktarlarda bulunabilen Si,
meveut Sementit'i (Fe3C), Demir ve Grafit'e (karbon) bozundurmaslyla,
Grafit olu§masml te§vik eder. Fe3C ---7 3 Fe + C (Grafit). Bundan doiayl
Silis, Gri (Klr) olarak adlandmlan Dokme Demirin olu§masma meyili
vardIr. Gri Dokme Demir, kmk ylizeyinin (~ekil. 29) gri gorunu§unden
dolaYI, bu ad ile adlandmhr.
FOSFOR'un etkisi: Fosfor, du§uk bir erime nok.tasl gosteren de-
mir - demir fosfUr otektigi meydana getirir; bundan dolaYI dokum ozel-
liklerini geli§tirir. Bununla beraber, P oram, du§uk bir seviyede tutulur.
Gunku, otektik (Fe - Fe FosfUr), zaten sunekligi az olan (kmlgan olan)
Dokme Demiri, daha kmlgan yapma etkisi gosterir.
•• KUKURT'iin etkisi: Kl.ikiirt (S), Q..ementit'i kararh yapma meyli
gosterir. Fe3C'in Fe ve Grafit'~ar\;alanmasmIonler; boyleee etkisi Silis-
DOKME yumun ZlttldIr. Normal olarak S oram, Mangan'In (Mn) benzer bir oram
tarafIndan dengelenir (Gevrek tane smm filmleri te§kil eden FeS' den
• ziyade, MnS olu§masmI te§vik etmek i\;in). Mn, eger butUn kukurdii

DEMIRLER MnS yapmak i<;in gerekenden fazla ise, Dokme Demirin Gekme Mukave-
metini artIrma egilimi gosterir.
DOKME DEMiRiN KATILASMASI
(~ekil. 1) de, Fe - C Denge Diyagrammda % 3 Karbonlu bir Dokme
Demir misal olarak almmI§tIr.

(140) (141)
 · KatI!a~ma, SIVl demir eriyiginclen, ilk Ostenit denclritlcri ~eklincle
(Karbon miktan, yakla~lk % 1), 1300 cc de ba~layacakt1r.
· 1140 ·'C ve kadar sleakl1k dl.i~tl.ikee, OsLenit (y) mikt,an arLar,
81Vl miktan azalIr.
· 1140'C de, i(:inde 'hi 1,7 Karbon bul11l1an y, ic'inde 'hi 4,3 Karbon
-- _ _- _ 1 1 4 0
-"~..,..,,~-_,
bulunan 81Vl Eriyik ilc dcngededir. Bu sleakl1kda (1140 "C) Oteklik I',e-
,1ksi v on mevdana gelir (SIVl 'C'-7 kall III + katll:!!). SIVI 0, Demir, Ustenit
('~;, 1',7 C) v~ 8ementit yahut Clrafit'in bir kan~1ll11 olarak katJla~lr.
ISell1enlil'
,..ref yahul , Daha ileri soguLma Clzerine, Ostenitdeki I(arbon eriyebilirligi, A""
'0 {,IGrant' faz c'izgisine giire clegi~ir (azalIr), 700'C ye '1;, 0,83 karbon bilc~iminde
vanlana kadar, Semen tiL vahut C,rafitin bir miktar daha c,cikmesini ncti-
723 C ee verir.
BEYAZ DOKME , Otektoid reaksiyon, bilc~imi % 0,83 Karbon Dian, kalan Ostcnit'-
S,'nllentil" --'-------1l>l>DuEMiR in, Pcrlit olarak bilinen (Semen Lit + Ferrit) kal'l~lIlllna c!<'im::l:;;mesine St>-
V<lllllt bep olur.
"<t { 'Cnllil" II>FERRiTiK D,O, Bu reaksivun1ar iizelknirse:
v<liltl! , (i) I(atI!a~man111 1300 "c de ba~lamas1. y ('1,,1 C) + SIVl Eriyik,
C;rant'+ Sef1lentit'''-----l>Il>fGRi OOKME (ii) 1140 "C nin hernen CIzerincle iken y (% 1.7 C) + SlV1 Eriyik
\ I DEMiR ([Yr, 4,3 C),
(iii) 1140 'C: Oteklik reaksiyon, y (% 1,7 C) + OtekLik Kan~1111
I \('1 + Sementit) yahut (y+ GratH)!',
(iv) .0700 "C deki Otektoicl reaksiyuncIan sonnl. Osten it (y) -7 Per-
lit'c di'JI1CI~eceginden, son yapl: Perlit + ': (Fe:\C yahut Grant): ulacaktJr.
Eger, son yapl, Perlit + Scmentit ise (hlZI1 sogul111a ilc elde edilir).
(:::;ckil.1 ) => BEYAZ D()I(ME DEMiR (Sekil. 4) meydana gelir. :::;ekil. 1 dc, Denge
Se11lenlir: Otekloicl reaksiyon Onccsi Fe:lC , Diyagrarl11 cizerinde yapl: lI. + Sementit" olarak giisterill11i~ti, Sementit"
()tcktik Oncesi'Diik11le De11lirlerde: Ledeburit i(:indeki Fe:lC = Otektoid Oncesi Fe"C + Perlit ic'indeki Fe"C (Sel1lentW") del1lek oldu-
(Otektik Karbiir) + A"", faz C;izgisi boyunca, kall y' den ayn~an gundan; son yaplYI ~u ~ekilde giistcrebili!:iz,
karbonun tqkil ettigi Fe:IC, , Olektoid Oneesi Fe"C + [u. + Senlf'ntitl I>- Pcrlit oldugun,
()tektik SonraSI Oiikme Demirlerde: Sementit t (Birincil dan, Bentz Diikmc Demirin Optik Mikroskop giircintCIsCI veva vaplSI,
Sementit: SIVI Fazclan ayn~an Pe:IC) + Ledeburit ic:incleki Perlit + Olektoid Om'esi Sement it ' clir.
Fe"C (Otektik KarbClr) Son yapl, Perlit + Crafit ise, (Beyaz Dcikme Demirdcn daha yava~
Se11lenlW" : PerJi( ic'indeki Fe:lC, sogutma ilc clele eelilir.) => CRi DOI\:ME DEMip meydana gelir. :::;ekil. 1
SC11lcnlW' : OtektoicI rcaksiyon Oncesi Fe"C (Sel1lcntW) + Perlit ic'indeki ell' , Denne b
DivaOnlml
. b
Clzerinde .vapl: lI, + Grant' + Sel1lentir" olarak
Fe"C (Semen ti t"') giisterilmi~ti. (lI, + SemenW'" -7 Perl it oIdugundan) Gri Dcikme Del1lirin
Se11lcnW" = Sementj[' + SemenW'" C)ptik Mikroskop gc)rCll1tOsL"1 veva VaplSl, Pcrlit + Otektnid reaksivondan
Grafi!" : Otektoid reaksiyon Oncesi Grant, iince mevclana gclen GraEt' dir (Sekil. .)) ,
Otektik Oncesi OrjlmlC Demir!erde: Otektik Grant + SIVI fazdan itibarcn Cok Yavas Sogutma :
A,,,, faz ccizgisi boyunca, kaLI y' den avn~an karbonun te~kiI (i) Diikl1le Demir. 1140 'C, Otektik Reaksiyon Slcakl1glna sngu-
ettigi ClraEt. . luldugunda OtekLik !(arbClr )'erine -7 Otektik Grant meydana gell1lesi.
Otektik Sonrasl Diikme Demirlcrclc: Grant I (BiI'inci! Grant: (ii) 1140 - 723 ·'C aras111da y KatJ Eriyiginelen aynlan Karbonun
SIVI fazclan ayn~an Grafit) + Otektik Grafit. Fe:IC yerine -7 Grafit nlu~turmas1.
Grant Perlit ic.:indeki Fe:1C' in -7 3 Fe lui + C (~r"lill olarak pan,:alanma- (iii) 723 "C Otektoid Reaksiyon ( y -7 Perlit'e diin O~mesi) Kritik SI-
slyla meydana gelen Grafit , eaklq!,ll1111 c;ok yava~ gcc;ilmesi (Diikme Demirin c;ok yava~ sogululmasl)
Grant" OtektoicI reaksiyon Oncesi Grant (Grant') + PerJi( ic;indeki veva diinOscn Perlit ic::indeki Semcntil'in, uzun zaman YOksek SlCaklikta
Fe"C in -7 3 Fe (ul + C ("""iii I olarak parc;alanmaslyla meydana tu'tma (Tav'lama) etki~iyle parc'alanmasmclan (F'e:"C -7 3 Fe lui + C ICr'dill)'
gelen Grant (Grant''') , son vapI: Ferril + Grafit ise, buna FERPiTiK O()!(ME DEMip denir
Grant" = Granr + GratH'" (:::;ekil. 3) ,

(142) (143)
 ($ekil. 4).
Alal;?lmlan-
,.~ ,', mamll;? Beyaz
D61m1e De-
;c:'t~~,;?Jlmiriniipik
yaplSl. Koyu
renk bile-
I;?en: Perlit.
A<;;lk renk
bilel;?en:
btektik Kar-
bur (Fe3C).
Daglama:
Nital.
400X.

\
. ' ......
\

\
O'basma = F / Abasma

,F

r
Y2
(jbasma
O'~ekme
= Alancekme
Alanbasma
= ::i2:.
yl

-
N6tral Ekse~
-----.---- t-
~ Ifl

i;ekme yiizu, Max. i;ekme Gerilimi ve Yl ile Ters Orantlh

($ekil. 5) Bukmeye (Bending) maruz blrakllan; basmada, <;;ekme-
($ekil. 3). Ferritik D6kme Demir. 75 X.
den daha kuvvetli olmasl gereken bir Gri D6kme Demir eleman i<;;in
uygun kesit.

(144) (145)
 DOKME DEMiRiN, CELiGE GORE BASLICA AVANTAJLARI icin katI yaglama i:,?ini giirmcsi istcnen ycrlerde kullamlIr.. .
( OSTONLOI-;LEF~i ): . . LJiiviilebilir Diikme Demirler: darbe. vunna yCIklerine dayanabl-
(i) Eritildigi Zellnan, <;elikten <;ok daha fazla akI,?kanclJr. Boylece, lecek daYCllllklI (tok) diikLim par<:;alar i,-in kullallllIr.
molor silindir bloklan gibi kan,?lk, ,?a,?lrucI bic;il11ler; <;elikten yaptlmasl I(CIrese! Grant!i Diikl11e Demirler. DiivCIlebiJir Diikme Del11irler-
zor vcya il11kanslz iken, Dokme Dcmirden kolaylJkla dijkCIlebilir. dcn dE;ha iyi darbe elirenci (Tokluk) ve iyi YClzcy i,?!cnmcsi gerektiren,
(ii) Gri DClkme Demirdeki grafitden dolayl, Dokme Demirdeki titre- vLiksck !wiiteli diikCII11 par<:;alar i,'in kullal11lIr. ,.
,?imlcr, ,;elikdekinden daha sLiratli siSnmeye meyillielir. Boylece makina - Gri D6kmc Dcmirdeki grafit'dcn dobyl tilre,?imlcr, CTlIkclekmden
tal(Jmbn tcmcl plaka, temel levha, ta,?IYlcl levha ve iskelet <;er<;eve, gov- daha l~IZiI kaybolclugll i<:;in, Gri Dijkmc Demir, titrqimleri kenclindcn
ell' icin <;cligc tcrcihcn kullallllIr. Kesme taklml titrqimlerini (taklmm siinelClrClcLI ma!zemc vasfllll ta:,?lr.
c;atlrdelllla, Uklrelama vc glclrtIlanlll) sCinelLirmede elaha ctkilielir. Sekil. 7 dc, Diikmc Dcmirlcrelc c,'qitli sleaklIklarela meyclana geJen
(iii) Makinada i,?lenmi:,? bir yClzcyelC, Dijkme Demirdeki grafit, katr F'azlan;l vc MikroyapIlann bir ozeti vcrilmi:,?Lir.
bir yaglaylcl (yag) olarak i,? giirClr. B6ylccc, Dijkmc Demirelen yapIlml,?
silinelir burgu veya makina tel kIm sLirgLllcri, suratle parlaklJk kazamr.
Bu, ,Tligc g6rc, Dokme Dcmiri, SLlrtLmerck A,?mma ve Makinaya yapl:,?-
ma - aynlmama gibi problemlcrc, <;ok elaha az manlZ yapar.
- 0ZET
· DCikmc Demir Cizclliklerinin geni,? bir aralIgI, kompozisyon (bile-
,?im), Soguma Hlzl ve 1st! i:,?lemdeki elcgi:,?ikliklcrlc clde cdilcbilir.
· Karbonun hakiki yClzdesi yerinc, E:,?elcger (Ekivalant) ')\, si, Denge
Diyagramll1elan okumada kullallllIr.
· Hipcr 0tcktik (0tektik Sonrasl) Diikme Demirlcr (> ,).-(, 4.3 K.E.) \
olduk<;a kJrllgandlrlar.
· F'osfor (P), DCikmc Demiri, eliSkum i<;in daha akl:,?kan yapar; fakat
aynl zamanda, daha da gevrckle:,?tirir.
- Sekil. 6 da, ccsitli D,'jkme Del11irlerin ana hattl verill11i:,?Lir.
. (::?ekil. 6) CESiTLi DOI~ME DEMiRLERiN ANA--j--lA-TT-"--I-----
DOI-;ME DEMiI~LER

(I-lizl (Yava:,?
SoguLma) Sogutma)

BEYAZ DC)KME DEMiR GRi D0KME DEMiR

{Karbon, Semenlil olarak bulllllUr.) (Karboll. Lamel Grant
SerL, gevrek (kmlgan), Makin8 halinele bulunur.)
i :,?Iemesi ,'ok zord ur. Yumu:,?ak, kolayhkla
Makinada i:,?lenebilir.
(A'?t!c nlrsa)
(Tavhmrsa) (Mg , Scryum)

DOVOLEBiLiR YUMRU ve KOI~ESE:L

DOKME DEMiRLER CRAF'iTLi D0KME DEMiRLER
KULLANlLlSLAR
, Cenci olarak, istendigi zaman, Beyaz Dokme Demir, Cil denilen,
Kum KalIplara ycrlqLirilen, Soguk demir'plakalar yardlmlyla uretilebi-
lir. Bununla berabcr, <:;ok kalIn kesitler, eS8S olarak Gri DCikme Demir
olmalIclIr; <:;Linku kalIn kesiLlerin soguma hlZI, daha yava:,?tIr.
· C;ri Dokme Demir, Cckmc Geriliminin iinemli olmadlgl; makina-
da i:,?leme kolaylIgl arzu edilen yerlerde; Lamclli grafiLin, kayan yLizeylcr
(146) (147)
 DOKME DEMIRLERDE, CESITLI SICAKLIKLARDA MEYDANA
GELEN FAZLARIN ve MIKROYAPILARIN OZETI

(~ekil. 7)

...
Bolge
. 1
"',,,-

Bolge 2
,
. _ _ ._"_:_",",=._-'-:OC'_~__:_"..•.

Bolge 3 :z
.~

% Karbon S
Q)
Kukurt giderme Cf)'
Sogutma Hlzlan,
Sogutma' Hlzlan
HIZll Sogutma Vasat Yavaj Vasat Yavaj
I ZlVl ZlVl, SlV1 SlVl ZlVl
GK G
K
.G .G
K K

j t\
.··<~:J:'?sJ1r>,
'x: (. '~\'
BEYAZ 0,0, . 'G~i FE'RRtTiK
D.O. 0,0,
i
'-
.-
........
Tekrar ISlt1p ~olge 2 ~
de 30 saat veya daha '::J
:>-
<;01-:: bekletme ve - ";I
<=l
..>ot rr..
.....
GL :Grafit Lamelli
- <-
n.:'J/
. ',i:'-·'· ,., G
K
:Grafit Kuresel I

.... ., ,
,\,;;,.;:<~";" j.,~il
G
T
:Grafit Temper
S"~.I! .
. P :Perlit
PERLiTiK FERRiTiK a :Ferrit
TEI'JPER TEMPER y :Ostenit
0,0, 0.0,

(148)
 KARARLI DEMiR - KARBON (Fe - C) SiSTEMi
Yuksek slcakhklarda uzun zaman tutmak veya ala:;nmda bazl ele-
manlarm bulunu:;)u, Grafit e;;ekirdeklerinin olw;mmuna yol ae;;ar ki, bu
durumda, yan kararh Fe3C in, kararh Grafit haline d6nu:;)mesi tei?vik
edilmi:;) olur. Buna kar:;)lhk, e;;abuk sogutma ve ala:;)lmdaki bazl e1eman-
larm tesiri ile, e;;ekirdeklenme 6nlenebilir; bu durum, yan kararh Fe3C
fazmm devamh bulunmasma yol ae;;ar.
DEMiR - KARBON - SiLiSYUM ALASIMININ KATILASMASI
(::;;ekil. 9). Endustriyel D6kme Demirlerde bire;;ok bai?ka e1emanm bulunu:;)u
Kum kahpcla ve ba:;)ka fakt6rlerin de kan:;)masl sebebi ile, ayrn katIla:;)ma e;;ok daha
cl iikCIIm Cli? kompleks :;)ekilde olu:;)ur. Bununla beraber, Grafitle:;)menin 3 6nemli ka-
Gri Diikme demesi ortaya e;;lkmaktadlr. (a) Slvldan Katlla:;)ma esnasmdaki Grafitle:;)-
Demir yap!sl. me. (b) Katl durumda, Ostenit'den Karbon e;;6kelmesi ile Grafitle:;)me. (e)
lOa X. Dagla- KatI durumda, btektoid D6nu:;)um (y ~ Perlit) esnasmdaki Grafitle:;)me.
ma: 'Yi,3 Nital. KOMPOZiSYON
Yapl: (~'() 20 Fer- Gri D6kme Demirde Karbon miktarl, Birle:;)ik (Sementitik) ve Ser-
rit (A,'!k renk) best (Grafitik) halde iki faz olu:;)turur. Kimyasal analizlerde be1irtilen
'% 80 Perli! Karbon. D6kme Demirdeki Toplam Karbon yiizdesidir. Karbonun her iki
(koyu renklel bulunu:;) :;)ekli, ayn ayn tayin edilebildiginden, Grafitle:;)me Dereeesi, :;)U
Amerikan :;;ekilde tesbit edilebilir. % Toplam C = % Grafitik C + % Sementitik C.
\ Grafitle:;;me tamam ise, % Toplam C ile % Grafitik Karbon e:;;it olaeaktIr.
Hie;; Grafitle:;;me olmaml:;)sa (Beyaz D6kme Demir), % Grafitik Karbon, 0
olaeaktIr. Gri D6kme Demirde, % 0.5 - 0.8 Sementitik Karbon varsa,
mikroskopik yapl, buylik 61e;;ude Perlitik olacaktIr. KatIla:;;mada yeterli
grafitle:;;menin olabilmesi ie;;in, belli bir minimum" % Toplam Karbon"
gereklidir. Bu deger, maksimum Silisyum ylizdesine bagh olarak (% 3),
yakla:;;lk % 2.20 eivarmdadlr (~ekil. 11).
4.0

3.5
i=I Gri
0 D61ane
~~ 3.0
Demir
D61ane B61gesi
;jI
(::;;ekil. 10).
Gri Dc,kme BeyEr<. Demir
2.5
Demircleki D6lane B61gesi
bteklik Demir B61gesi
Grant'in. 2'°0 0.5 1.0 1.5 2.0 2.5 3.0 3.5
Taralna
Elektnm eJ£Silisyurn:>
Mikroskobu
go nj n LOt ~ Cl. (~ekil. 11). % Karbon ve % Silis oranlarma bagh olarak, D6kme
400X. Demir yaplsmm Gri - Benekli - Beyaz olarak degi:;;mesi.
SiLiSYUM
Silisyum, mikroyapl ae;;lsmdan, Ferrit ie;;inde erimi:;; durumdadlr.
Ferrite mukavemet kazandmr. % 2 Silis ihtiva eden Ferritik D6kme De-
mirin sertligi, 120 - 130 Brinell'dir. Silisyum, Grafitle:;;meyi te:;;vik eder.
D6kme Demirlerin yapl ve e;;e:;)itli 6zellikleri, % Silis miktar1Yla etkilenir.
(~eki1ler: 11 - 12 - 13).

(151)
 Mn'm % miktanna bagh olarak MnS veya kompleks Fe - MnS (SUlfiir-
leri) oluf?ur. MnS olarak S, Perlitik bir mikroyaplya sebep olma etkisini
bo.yuk 6l<;;ude kaybeder. Tek baf?ma Mn, Grafitlef?meye diren<;; g6steren
bir elemandlr. Kiikurt ile reaksiyon i<;;in yetecek miktardan fazla Mi'm-
gan, Perlitik mikroyapmm devamhhgma sebep olur.
FOSFOR
D6kme Demirlerde bilhassa Gri D6kme Demirde mevcut P, dUf?uk
Ferritik ergime dereceli (954 - 982 DC) bir Fe - Fe FosfUr btektigi olan "Steadit"
D6kme f?eklinde bulunur. Steadit % 10.2 P ihtiva eder. P, katllaf?mada en son
t Beyaz l'ei-1i tj k (Gri) I lernir katllaf?an b6lgelere toplandlgmdan, Steadit b6lgeleri mikroyaplda ekseri-
D6kme D6kme DemjJ ya hucresel bir g6runumdedir ($ekil. 14).
Deluir
<1,
~.
'

% Silisy"lI111

($ekil. 12). D6kme Demirin ince Kesitler yaplsmm, Karbon ve Silis

miktarlarma baghhgl. Maurer Diyagraml.

(1)14.1 Kgr/mm2 ninaltmda. ~..,..-_

(2)14.r=-lf:6 (3)17.6 -2Y Kgr/mm2,
(4) 21 Kgr/mm2 nin altmda. '
(5) 21 - 24.6 (6) 24.6 - 28.2
(7) 28.2 Kgr/mm2 nin o.zerinde.

CD 4Ll/1

I G '2d
14). Steadit. Fe - Fe fosfUr btektigi. 00 X. Daglama: % 2 M'
I l {)-
.•1)

0~ ~ /~/
/0
% Silis Y"1.UJl ($ekil. 13)
($ekil. 13). D6lune Demirin <;::ekme Mukavemetinin (Kgrlmm 2),
-rdf/ Y'>~~-
Karbon ve Silisyum miktarlanyla degif?mesi. En yiiksek <;::ekme dayalll- {U1'1..f
ml, C: % 2.75, Si: % 1.5 oranlanyla (B6lge 7 de) elde edilir. Bu yiizdeler,
Maurer Diyagrammda ($ekil. 12), Perlit matrisli Gri D6kme Demire kar-
i;ahk gelmektedir. Karbon ve Silisyum yiizdeleri, Beyaz veya Ferritik
D6kme Demir meydana getirecek f?ekilde ayarlalllrsa, bu durumda <;::ek-
me Mukavemeti do.f?o.k olacaktlr.
KDKDRT ve MANGAN /
Gri D6kme Demir yapIsmda % 0.25 oralllna kadar bulunabilen S/
daha <;;ok, Karburu kararh yapan, Grafitlef?meyi sllllrlayan bir e1eman-
dlr. % 0.25 uzerindeki Kukurt, D6kme Demire istenmeyen Sertlik ka-
zandmr ve if?lenebilme Kabiliyetini azaltlr. Mangan mevcut oldugunda,
(152) (153)
Fe fosfUr de, FesC gibi <;ok sert ve kmlgandlr. Steadit'den dolaYI olw:?an
P segregasyonu (toplanmasl, birikimi), katlla:;;ma sonu slcakhgml 982 0
C' a kadar du:;;urur. Son yapldaki Steadit % si, bile:;;imdeki P yUzdesinin
10 katlna ula:;;abilir. Gri Dokme Demirde i:;;lenebilirlik ve Tokluk, <;ok 0-
nemli oldugunda, P miktan, % 0.15'in altmda tutulur. Belirli bir yUzde-
ye kadar P'un, aki:;;kanhgl artlrmasl, istenen bir ozelliktir. P'un etkisi,
Otektik C % sini veren bagmtlda, :;;u :;;ekilde belirlidir:
Otektik C % si = 4.30 - (1/3) * (Si + P)
GRAFiT LAMELLERi
Grafit Lamellerinin yaplda bulunmasl, du:;;uk <;ekme Mukavemeti
ve du:;;uk Darbe Direncine sebep olur. Grafit Lamelleri, gerilim konsant-
rasyon (yogunla:;;ma, toplanma) merkezleri olarak davral1lr. Buralarda
<;atlaklar, yukleme esnasmda, kolayhkla te:;;ekkul edip, erken kmlmaya
sebep oIurlar.
Amerikan ASTM Standardmda, Lamelli Grafitler, A dan E' ye ka-
dar sll1lflandmIml:;;tlr ($ekil. 15).

($ekil. 16). Amerikan AFS - ASTM Standardmda.Grafit La~eI

Aynca, Amerikan AFS - ASTM Standardmda, LameI Grafit Boyla-
nl1ln Ol<;uIeri, 1 - 8 arasmda sll1lflandmlml:;;tlr ($ekil. 16).
ALASIM ELEMANLARI
Ala:;;lmlandlrmanm etkisi, ba:;;hca mikroyapl, matris, grafitIe:;;me
:;;ekIi ve Mekanik OzeIIikIer bakimmdan du:;;unulebiIir. Ala:;;lm eIemanIa-
nl1lIl mikroyapi uzerindeki etkileri; bunlann Karbur oIu:;;turma meyille-
rine, Ferrit i<;inde eriyip erimediklerine, Grafit oI<;u ve daglhmmlne 0-
randa degi:;;tirdiklerine baghdlr.
Krom (Cr), Mangan (Mnl. MoIibden (Mo) gibi Karbur olusturucu
e!emanlar, daha <;ok, tamamen Perlitik yapl elde etmek i<;in kullal1lhr-
(154)
Boylanl1ln Ol<;uleri. AFS: American Foundrymen's Socleo/ (Amen~an
DokumcUler Cemiyeti). ASTM: Ame~.can Society for Testmg.1V!atena!s.
(Amerikan MaIzeme Test Cemiyeti). Ol<;me, Gri Dokme Demmn, Daglan-
maml:;; bir kesiti uzerinde, 100 X (buyUtme)de, En uzun Grafit Lame!
Boylanna gore yaplhr. . . . .
Iar. Bu e!emanlann ala:;;lmdaki % oranlan arttlk<;a, Sementltlk (Blrle:;;lk)
Karbonu daha yUksek, daha sert ve mukavemetli Perlit oIu:;;ur. Ayl1l e!e-
manlar, katlla:;;mada grafitle:;;meyi de etkilerler; fazla o~anda kulla11l1-
dlklannda Gri Dokme Demir verine, Bevaz Dokme Demir vapisma sebep
oIabilirler. . . . d
Silisvum ISil. Nike! (Nil. Bakir (Cu) ise; mikroyaplda Fernt I<;m e
erirler ve Ferrit'in sertlik ve mukavemetini artmrlar. Bu eIemanIar, aYl1l
zamanda grafitlesmeyi te:;;vik ederler. . ..
Krom (Cr), % 0.15 - 0.75 gibi du:;;uk miktarlarda Gn Do.k.me De-
mire iIave edildiginde, tamamen Perlitik bir mikroyapl eIde edlh~. Artm~
Ian Mukavemet ve SertIigin yanmda, Cr ilavesi Gri Dokme Demlre Oksl-
(155)
 En uzun Lamel1erin boyu, !Boy:6 En u:zun Lamellerin boyu, \
~","'..
[1/4J. [1/2)in, arasllldadlr, [8 mmJ
1- ,,'- / 1'", -",/ "'\' i
-
. [1/8J. [1/4J in" araslndadlf. [4 mm)
._.;~I.J,_··-'-" . I t I
I
., ' . ; I
I·..... .

>" ~ ; ", ," ' .

. :, i;\:'-)
,'~
-':~_.
,
'II,

t. "'~ ',.~ . .c !
I'
L.

,J
---
.. '

.-' "I

(~ekil. 17). Du:;;uk Nikelli D6kme Demir, D6kulmu:;; durumda.

Perlit matrisinde Lamel Grafitler ve az bir miktar Ferrit (beyaz alanlar)
g6rulmekte. 500 X. Da-Iama: % 2 Nital.
,. ~ ,. . <t. ',. '.,C··
I
<• ...;.
~\ .... r '.
:,.~ \ ..,. ,J~1'~',''''
. ." '." . >-""":;":'::.' ."~

~';.

;,".

. ~"J" ..~. .
'- " ,'.... ', ~.2
'
.>: .
_.
. ,...:.c. .-'
'.

(~ekil. 16 devaml)
dasyon direnci de kazandmr. % 1.5 - 2.0 Cr ilavesinin, Oksidasyona di-
renci artlrdlgl tesbit edilmi:;;tir. Yuksek Ala:;;lmhlarda ise, % 30' a varan
miktarlarda Cr katllmaktadlr; ancak bu Ala:;;lmlar, Beyaz D.Demirdirler. (~ekil. 18). Nikel - Molibden Ala:;;lmh D6kme Demir.
Molibden (Mol (~ekil. 18). Bilhassa Sertle:;;tirmede tesirlidir. Du- (% 1.5 Ni - % 1.6 Mo). D6kulmu:;; durumda. Lamel Grafitler, Beynit
:;;uk miktarlarda (% 0.5 gibi) Mo, Gri D6kme Demirin <;ekme Dayam- matrisinde g6rulmekte. 500X. Daglama: % 2 Nital. Du:;;uk yUzdelerde
mInda artl:;; saglamaktadlr. Nikel, Grafit kararlaylcldlr; bu y6nde Silisyumun yansl kadar tesirlidir.
Nikel (Nil (~ekil. 17 ve 18). Orta derecede (vasat) bir grafitle:;;tirici- Molibden; Ostenitin (Perlit'e) d6nu:;;umunu geciktirerek, Beynitik yaplya
dir. Ferrit (a) ic;:inde erir ve bu fazm sertle:;;mesine sebep olur. Yalmz ola- sebep olmu:;;tur.
rak kullamldlgmda, Silis miktanm azaltlci rol oynar; bundan dolayl gra- tarlarda, kuvvetli bir Grafitle:;;tirici; yakla:;;lk % 8 gibi yUksek miktarlar
fit ve Perlitik yapmm da ince taneli olmasma sebep olur. Yuksek oran- da ise, Karburle:;;tirici bir tesir g6stermektedir.
larda kullamld1gmda Gri D6kme Demir, Ostenitik veya Martensitik bir Titanyum (Ti), % 0.05 - 0.25 oranlarmda kullamldlgmda, Grafit-
yapld~dlr. YUks~k korozyon direnci istenen uygulamalar ic;:in geli:;;tiril- le:;;meyi te:;;vik eder ve Grafit Lamel boyutlanm kuc;:ultur.
ml:;;, tlcan adl NI - Resist olan D6kme Demir (~ekil. 56), Ostenitik yapl- Kalsiyum (Ca). Bizmut (Bi). Magnezyum (Mg). Lantanyum (La).
da d6kme demirdir. Bor (B). Telluryum (Tel; Kuvvetli rburle:;;tiricidirler. Beyaz D.
Baklr ICu), Nikel gibi, orta derecede (vasat) grafitle:;;tiricidir. At- Demirden sert bir yUzey istendiginde, Yo O:)0rt~£veya % 0.005 Tellur-
mosfer A:;;mma Korozyon direncini arilrmak ic;:in, % 3'e kadar kullamhr. yum ilavesi kafidir. Bu elemanlan (B ve Iva eden ala:;;lmlar; SIVI
Silisyum (Si), D6kme Demirler ic;:in Ala:;;lm elemam olarak kulla- metale, kahba d6kulmeden hemen 6nce po da, a:;;llama (inokulasyon)
t.!\L mldlglllda, % 6 - 8 Silis katllan D6kme Demirler, normal D6kme Demir- He Have edilirler.
~ lere g6re, _t~jalle:;;meye kar§l artmlml§ bir direnc;: g6stermektedirler.
Alummyum (Al), kullamlan Ferro Ala:;;lmlarda mevcut oldugun-
dan, Gri D.D. 6zelliklerini etkilemektedir. Yakla:;;lk % 0.25 gibi az mik-
(156) (157)
 (~ekil. 19). Buylik bir Freze ve Delme Makinasl i<;;in, Makina g6vde
D6kumu. Gri D6kme Demirden. Gri D6kme Demir, Ferrous Ala:;?lmlar i-
<;;inde en iyi i:;?lenebilirligi (Machinability) g6sterir (Grafit Lamellerinden
dola I .

(~ekil. 20). Motor Blogu. Ozellikleri: 8 Silindir i<;;in, A:;?1fl (super)

yliklenmi:;?, Ara Sogutmah, V - :;?eklinde, Dizel Motor i<;;in. 750 devir/ dak.
da 1200 HP (Beygir Gucu) uretmekte. Aglr i:;? Gri D6kme Demirinden u-
retilmi:;? durumda.
(158)
 18eki!. 21) de giisterilen Otomotiv Sanayi Pan;alannm bazl
OzellikleIi :
A: Taksiler i<;in Diferansiyel Mahfazasl (<;:er<;evesi). Gri Diikme
Demirden.
B: Otomobil Silindir Ba:;;hgl. Ala:;;lmh Gri Diikme Demirden.
Ozellikleri: <;:apl (<1»: 14.3 mm <;ubuk. cr~ekille = 23 Kg/mm 2 ~ 228 MPa.
(1 Kgr= 9.8 Newton), (1 MPa = 1 Newton/mm2). Sertlik: 200 - 240
BIinell. . '''DW''''~'
\.1.o..~ \ ..
C: Fren Kasnagl. Ala:;;lmh GIi Diikme Demirden. Ozellikleri:
14.3 mm <I> <;ubugun cr~ekme = 23 Kgr/mm2 = 228 MPa. Sertlik: 200 - 240
Brinel!. Malzeme Avantajlan: (i) Yuksek Mukavemet ile beraber, !Slyl iyi
dagltma. (ii) Deformasyon ve <;entik yanlmaya kar:;;l iyi diren<;. (iii) iyi
titre:;;im ve gurultu siindurme kapasitesi. (iv) Uzun iimurlu, kararh
Surtunme katsaylSl.
D: Otomobil Eksantrik Mili. Ala:;;lmh Gri Diikme Demirden.
OzellikleIi: 14.3 mm <I> <;ubugun cr~ekille ~ 30 Kgr/mm2 ~ 290 MPa.
Sertllk: 240 - 280 Brinell. Malzeme Avantajlan: (i) i:;;leme veya Tala:;;
Alma Ozellikleri geli:;;tirilmi:;;. (ii) Sertle:;;tirme ve Duzeltme - dogrultma
gereklirmeme.
E: Otomobil motarlan i<;in, Supap Kllavuzlan. Gri Diikme Demir-
den. Sertlik: 185 - 235 Brinel!. Malzeme Avantajlan: (i) iyi A:;;mma diren-
ci. (ii) iyi Kayma iizellikleri. (iii) Tala:;; alma kolayhgl. (iv) Ekonomikligi
(ucuzluk).
F: Otomobil motorlan i<;in, iticiler veya itici <;ubuklan. Gri Diikme
Demirden.
G: Yuksek performansh Otomobil motarlan i<;in, iticiler veya itici
<;ubuklan. Nikel - Krom - Molibden Ala:;;lmh Gri Diikme Demirden. Sert-
le:;;tirilmi:;; ve 50 - 60 Rockwell C' ye Menevi:;;lenmi:;;.
H: Otomobil motarlan i<;in, Sallanma (Salmcak) duzeni kolu. Gri
Dokme Demirden.
!: Otomobil motorlan i<;in, Giri:;; ve Eksoz Manifoldu. Gri Diikme
Demirden.
J: Otomobil motorlan i<;in, Su Pompa Giivdesi. Gri Diikme Demir-
den. Hidrolik olarak slzdlrmaz iizellikte, kompleks bir diikum. <;:ok has-
sas iil<;ulerde ve du:;;uk maliyette uretilmi:;; durumda. ~ekilde, kesitlen-
mi:;; ve butun olarak giisterilmekte.
K: Silindir Bloklan (GovdeleIi). GIi Dokme Demirden. Sertlik:
190 - 230 BIinell.
L: Fren Ana Silindiri. Basm<;h Dokum metoduyla uretilmi:;;, Gri
Dokme Demirden. iyi i:;;lenebilirlik i<;in, Ful Tavlanml:;; durumda.
cr~ekille = 20 Kgr/mm2 ~ 198 MPa. Sertlik: 170 - 207 BIinell.
M: Otomobil Suspansiyonu i<;in, Diiner Ba:;;hk. Siyah Dovulebilir
Dokme Demirden. cr~ekme = 22 Kgr/mm2 ~ 213 MPa. % Uzama =14.
Par<;a, :;;ok ylike maruz.
N: Sallanma (Salmcak) duzen kolu yatagl ve Vag Slzdlrmazhk
Kapagl. Kabuk Kahplanml:;; (Shell Molding) Gri Dokme Demirden.
(160)
GRi DOKME DEMiRLERiN SINIFLANDIRILMASI
TSE' ye gore, DDL (Dokme Demir Lamelli) i:;;areti ile gosterilir.
DDL i:;;aretini takib eden saYllar ise, Minimum <;:ekme Mukavemetini
gosterir. Mesela, DDL 20 : <;:ekme Dayamml en az 20 Kgr/mm2 olan La-
mel Grafitli Dokme Demirdir. DIN Normundaki Gri Dokme Demir smlf-
landmlmasl, TSE' deki gibidir. i:;;aret ise, GG dir. Ba:;;taki G: Graugus:
D6kum demektir. ASTM de, Gri veya Lamel Grafitli Diikme Demir, slmf-
lara aynlml:;;tlr. Class 20, 30 vb. Smlf numaralan, psi (pound square
inch = pound/in<;2 veya libre/in<;2) olarak, Minimum <;:ekme Mukaveme-
tini giistermektedir. Class 20 : <;:ekme Dayamml, en az (minimum)
20 000 psi olan GIi Dokme Demir demektir.
Gri D6kme Demirlerin MUHENDisLiK OZELLiKLERi
Mekanik Ozellikleri etki1eyen ba:;;hca elemanlar; Karbon ve Silis-
yum' duro Karbon E:;;degeri i1e bir<;ok mekanik 6zellik arasmda bagmtt-
lar geli:;;tiri1mi:;;tir. Karbon E:;;degeri { C + (Si + P) 13 } azah:;;l, buylik bir
oranda, bile:;;imdeki C azah:;;mdan etkilenmekte; bu da buylik bir oran-
da Lamelli Grafit azah:;;mdan ileri gelmektedir ve netice olarak <;:ekme
Dayamml artmaktadlr. Karbon Ekivalanlannm azalmasl ile elde edile-
~ilecek max. dayamm, pratikte 32 Kgr/mm 2 dir; istenilen daha yliksek
ITmkavemet, Ala:;;lm eleman(l)/lan gerektirir. Verilen bir Sertlik degeri
i<;in en yliksek <;:ekme Mukavemeti, A turn ku<;uk Grafit daglhmmda
elde edilir; D turn Grafit Lamel daglhml ile, en du:;;uk <;:ekme Dayamml
elde edilir. Maksimum Mukavemet, matris baklmmdan, Perlitik matris
ile elde edilir (HIZh Sogutma). HIZh sogutma, Sertligi ve <;:ekme Dayanl-
mlm artmr. Ancak, HIZh Sogutma, Beyaz D6kme Demir veya <;ok k6tli
Lamel daglhml olan D turu grafitler meydana getirmemesi i<;in dikkat
etlnek gerekir. Yava:;; Sogutma ile Grafit Lamelleri irile:;;ir ve kaba Perlit
olu:;;ur. f~ - (I-II,) n
Ie DiGER OZELLiKLER
Yuksek Ba~rha Dayamml, Gri D6kme Demirlerin en 6nemli 6zel-
liklerindendir. De/ iryolu raylan, ekonomik olarak Gri D6kme Demirden
yapllabilir. DD~"20 nin crbasilla = 76 Kgr/mm2 ve DDL 40' m crbasma = 120
legr/ mm2 dir. DDL 20 i<;in: (crbasma/cr~ekme) = (76/20) = 3.8; DDL 40 i<;in:
(crbasma/cr~ekme) ~ (120/40) ~ 3.0 tur. Yani, Yuksek <;:ekme Dayammhlar-
da (crbasma/cr~ekme) oram, daha du:;;uktlir. <;:ekme Dayamml, Brinell Sert-
lik Degeri ile Dogru Orantthdlr. cr~ekme = K * (Brinell S. Degeri).
K = 0.11 - 0.15 arasmda degi:;;ir. Ferrous Malzemelerin i<;inde en iyi i:;;le-
nebilen malzeme, Gri D6kme Demirlerdir. Gri D6kme Demirlerin ba:;;ka
bir ozelligi, "Titre:;;im S6ndurme Kabiliyeti"dir ve bu 6zelligi, <;eliklere g6-
re <;ok daha fazladlr. Yani, Gri D6kme Demirler, <;eliklere g6re, Titre:;;im
EneljileIini <;ok daha fazla absorbe ederler (sondurlirler). Bundan dola-
YI, i<;ten Yanmah Motorlarda tercih edilirler.
(161)
 aRi DOKME DEMiRLERiN ISIL iSLEMLERi
Isrl i:;)lemlerle elde edilebilecek ba:;)hca avantajlar; daha iyi i:;)lene-
bilirlik, daha yuksek A:;)mma Direnci ve Mukavemet, daha iyi boyutsal
kararhhktlr. Gri D. Demirlerin i:;)lenebilirligini geli:;)tirmek i<;in genel ola-
rak Tavlama veya Normalizasyon i:;)lemleri uygulamr. Kritik Sicakhk altl
« 723 DC) Tavlamada, Perlit yaplsmdaki Sementit' in Kurele:;)mesi ve bir
miktar Grafitle:;)me olu:;)ur. Ful Tavlama ise, Kritik Sicakhgm (723 DC)
uzerinde. 900 - 930 DC' a ISltJp, bu slcakhkta belirli bir zaman beklete-
rek, kapagl kapah, yal{ltl kesilmi:;) fmnda sogumaya blrakmaktlr. Bu
i:;)lem neticesinde tamamlanml:;) Grafitle:;)me olur. Sementit yaplsmda,
uzun zaman Yuksek Sicakhkta bekletme, tutma neticesi, bile:;)ik Karbon
pan;;alamr (gekil. 22). Kokil Kahptan elde edilen d6kumlere, genellikle
Ful Tavlama uygulamr. Normalizasyon, Yuksek Sicakhga ISltma ve bu
slcakhkta belirli bir zaman beklettikten sonra, par<;alan fmndan <;Ika-
np, durgun havada sogutma :;)eklinde yaplhr. Normalle:;)tirme i:;)leminde,
Tavlamaya g6re daha hlzh sogutmadan dolaYI, yapIda bulunan inc;eJ~er­
lit sa esinde, daha yuksek Mukavemet ve Sertlik de-erleri elde edi""lii;r;,-,.:;n-
.( . p::-, J~ • " :;,-It.
Su Vermek yerine, Alevle (gekil. 23) veya Enduksiyonla Yuzey Sertle:;)tir-
me. hemen hemen her zaman tercih edilir. Yuksek <;ekme Mukavemeti
i<;in, daha <;ok Ala:;)lmlandlrma uygulamr.
Gri D6kme Demir de. herhangi bir metal d6kumu gibi, yUksek Sl-
cakhktan itibaren sogutulduktan sonra, i<; gerilimler ihtiva eder. Sebebi,
d6kulen par<;alarda degi:;)ik kesitlerdeki Soguma Hlzlannm., hi<;bir za-
man aym olmamasldlr. ince kesitler, daha <;abuk sogurlar. Aynca Kum
Kahbm, d6kum par<;asmm buzulmesine (<;ekmesine) kar:;)1 direnci de, i<;
gerilimlere sebep olabilir. Bundan dolayl d6kum par<;alara slk slk Geri-
lim Giderme Tavlamasl uygulamr. Gerilim Giderme Tavlamasl, Ala:;)lm-
SIZ, Du:;)uk Ala:;)lmh ve Yuksek Ala:;)lmh Gri D. Demirler i<;in, belirtilen
slcakhklara yava:;) olarak ISltmak, bir saat veya daha fazla zaman bu Sl-
cakhkta tutmak ve bilhassa 300 - 200 DC arasml 50 DC/saat hlzla so-
-utmak, :;)eklinde u lamr.

", ·t· ,
.(~. "M~ ~~
~l~""" . "1.
,I J_ ''11'1''~' (.:)
'" \ \, ~~ '~ ,
~~~'!~<\
...::r~ ~
lJ'
- .';'

.Q{'r.· " ~ (gekil.

.-'
~~'lj'
~
..( 0
.. ~ \l'.'~';,
tl~,
23).Ust solda, Alevle Sertle:;)-
,(; .• ~ tirilmi:;) Gri D6kme Demirin kmlma
,.~'; (kesit) g6rl.inu:;)u verilmi:;)tir.
1.'
"'_......fj \)\ ..>- Ci " Ostdeki a<;lk renkli klslm, sertle:;)ti-

\;d;:,~~~ ~ ~~.'
lilen bolgenin (Rockwell C 55)
derinligini g6stermektedir.
p _'

Jr."r' "JI" ." ~ ~ .i;l:~~.iES".~~\\

" Ost sagda, Alevle Sertle:;)tirilmeden
'lL'._"" once. Gri Dokme Demirin mikro
(gekil. 22). Gri D6kme Demir. Sagda: D6kulmu:;) durumda. Perli- yapls!. Grafit Lamelleri, Perlitik
tik yaplda Grafit Lamelleri. (Perlitik D6kme Demir). Solda: Aym D6kme matris ve <;ok az miktar Fenit
Demir, Tavlandlktan soma, Optik Mikroskop g6runu:;)u. Ferritik D6kme )J.,•..I'h~'~;~~~: (::\"~ioiajI (beyaz) gorulmektedir. Alita ise,

Demir. Sertle:;)tirmeden sonraki yap!.

(Su Verme + Menevi:;)) (lslah) i:;)lemi (gekil. 25), Gri D. Demirlerin Grafit Lamelleri. Martensitik ana
A:;)mma Diren<;lerini artJrmak i<;in uygulamr. Gri D6kme Demirin 850 - yaplda g6rulmektedir.
930 DC' a ISltllmasl, i<;inde % 0.6 - 0.8 erimi:;) Karbonu bulunan Osteni-
tik bir yapmm olu:;)masma sebep olur. Yagda veya Suda Su Verme ile,
Su Verilmi:;) <;elik sertliginde Martensitik bir yapl elde edilir (gekil. 23 ve
24). Yuksek <;ekme Dayamml elde etmek i<;in, par<;anm tamamma Su
Verme i:;)lemi, par<;alann distorsiyon (<;arpllma) ve <;atlama tehlikelerin-
den dolayl, fazla uygulanmaz. Bir<;ok D6kme Demir par<;a, yiiksek Sl-
cakhktan ani sogutuldugunda <;atlarlar. Bundan dolayl butun par<;aya
(162) (163)
 BEYAZ ve BENEKLi OOKME OEMiRLER
) ..
"
) , , Ii) BEYAZ OOKME OEMiRLER
~ekil. 26 da, Beyaz Dokme Demirin tipik mikroyapisl gosterilmif,?-
tir.
(~ekil. 24).
ignemsi
Martensit mat-
risinde, Lamel
Grafitler. 500 X.
U Su verilmif,?
(Sertlef,?tirilmif,?)
Gli Dokme
Demir
mikroyapiSl.

:Blmell
I Sel~
.

, i i·.' i
I ')
42[ f{g! rmY~ ge:km~ Mukavemeti (Kg/~
I
54 ,'\.
\l) 41
~ Darbe Eneljisi
L~Joulell •
027
'":l
14
:.7 I 1---
-,....
D6kill-
-
Su
----
rT5iT'l 260 T370!';q:B,u'j 595 -r'70S
Verilmi:;:. 95 205 315 425 540 650
mu~
dururn- Menevi:'j SlCakhg1. (C)
da.
(~ekil. 25).
Dokulmuf,? durumda Mekanik Ozellikleri: Sertlik: 220
Brinel!, <;:ekme Mukavemeti: 30 Kgr/mm2, Darbe EneIjisi: 54 Joule olan
bir Gri Dokme Demir; sertlef,?tirilince, <;:ekme Dayammi (<;:elige ZIt ola-
rak) ve Darbe Enerjisinin azaldIgl; Menevif,? SlcaklIgma baglI olarak,
Sertligin azalmaslyla beraber, <;:ekme Dayamml (<;:elige Zit olarak) ve
Darbe Enerjisinin arttlgl gozlenmektedir.
(164) (165)
 DOKME DEMIRLERIN KIRILMA GORUNUSLERI
:::?ekil. 28 de, Beyaz ve Gri D6kme Demirlerin kmlma g6runu:;;leri
verilmi:;;tir.
:::?ekil. 29 da, Gri, Beyaz ve Temper D6kme Demirlerin kmk g6ru-
nu leri 6rulmektedir.

(:::?ekil. 28). Solda, Beyaz D6kme Demirin; Sagda, Gri D6kme De-
mirin Kmlma 6runu:;;leri.

.,.,;., BEYAZ

,"

•
.. " 4
. ; • ..

.",... t ,
.,.. . .,::....
tJIft_, "'BENEKLi
t- ~!f'~';;~.
'AA',l'"
~

(:::?ekil. 29). Solda Gri D.D., Ortada Beyaz D.D., Sagda Temper
D6kme Demirin Kmlma g6runu:;;leri.

liil BENEKLI DOKME DEMIRLER GRi

Benekli (Alaca) D6kme Demir (ingilizce Mottled Cast Iron), bir kIs-
m! Beyaz D6kme Demir, bir kIsm! da Gri D6kme Demir olarak katIla:;;!r
(:::?ekil. 30).
(:::?ekil. 31),
(166) (167)
 Yakla,lk Sertilk
DOVULEBiLiR (TEMPER) DOKME DEMiRLER
Yakla,lk Blrle,lk Karbon
::klero~kcll . 64 ve Gl'afitik Karbon ingilizce, Malleable Cast Irons, "Malleable", 'hammerable' (~eki~le­
BrtrF!!L ·150 <;iL(BEYAZ) nebilir) demektir. Biiylece, 'Malleable' Diikme Demirler, gevrek (kmlgan)
RGck'lo..'eli C ,44 Bir,l<arbor.· 330 degildirler, diivl.ilebilirler (~ekil verilebiIirler).
.-* Gra.klHtH:JI1,f, {J2G
{~_ ..
Yakla~lk 1000 °C slcakhkta, sert ve kmlgan Beyaz Diikme Demir
(yapIsI Perlit + Sementit ~ekil. 34 , Tem erleme veva Malleabilizas on
lL~.#;;'·~'fft'~"~k ~1 ~',i'f" ~ .•, II "~?V I 1'- 'i" •

,(' ,JJ:~r/ ' iD / ,n-"~ .1'-1: I, ~.'I.

" ' '~,'I:~:" ';'.;i\~l:.t,..",:.". i,x {f.'.. j1'

~'lI<",r¥
,0 ):;;)~~
"'!idf;~
',7!! "~."'
~!,
' h~~'i~;'~~.rJ
,
J , 't11$~17'
~.,~'~' , :' '; ., ~; ," : f ?~. ?i ({ r
Sk:ero~.k:Jp, 45 ".!d>1';¥'~.kT,;~~l" ", .' " ~'lp'I';\!"
BrinelJ. 3Gf!
BENEKLi
Sir. karbon, r;-. 2.00
.~:::~;,'r;j;\?::1/,;,~~:''i; 't'.,
'~\..' t\'Il;J:;~I,~:;.. ~\ 'OllF /fl ~~
'J ,\J~' ~ H'
,. .• ;'1.
I~if
'I}"
Rockwell C, 30 ,,/
:. ,.\:~~'t" "'. -J_ ?' ~ '~: oJ I f . ' F !

fi )
GIJ,k"bon,' LSO
+---_...-._-
I~'.I'·!J. 1'<
",..","'·f~,~" ~" -. , ~'~'
, tII
, . .it l '' l . 1t . . '"',_.1-".., .
.I:':',,,~~.- ".",
"t!"
;. ". :-'
f ('. ...

~.'>', ~l;;' "f 1 ,l9; ~:. • 11:.;

' . "'1 .'-~.v
'p"
'f"111';'1T','
F,. ,~~~-:.l. I{~' J"
"
.t ~.
-'1, •
Jil" '. "
.~~,.'
~l.i;,,::~'
ftf
;1
. • I' ~'_~'l- i;.'P 'j,.~ r l'~"- '1 . _ "'~\ :Ji'~' t .-.... "~
1, 1', ,~,o; d.·J ~<, ,,' • r.;, '~"
, ~; "7 '£'';;!.i!'.".6:'~:" 'C'J;""'7;~"j,',' " :\",...""~.'p"
.~'
'U-'I ' '.... .
~;~l ", ,.
I::' :l:l.\' 1~,~!J
')1'- •
'/
, •
,."""
J Kt.
.
Of l' ,_ \}.
\. • < ~ "':;;;;': jJi;? !f~:
1< ,1'0:.:-;11.. ;' .; '~'," ' ".
., t'
" ,,~.... iii'
~,!
~.
•
1t{;.;f;""
1; .. 1 "!f'<k'
O;lr1t:i
f' .. n~~ J,z - ,', , ,1(..1' .l-r,/.

SkJ€rOS,k)J) • 28 GRI ' , '~iltlf,:d{Ijrtf'?'~"

"1''''~'''
~ " : .-.",_.
1)' t;
:tf\'i~ " If!'l,I ~
~'--··L.{tl' 'e..
... ' . I .
Brlmll 150
Rockwed B. 87
Bir. k;1/ bon
Gra. karbon,
n.8C
2.70
r " 4 ~'t"
,," I.' "~:,IPr""! '~f1'
, ,'~;w.~,',' ,1i;,)'!Y1!l'''';
~.,
'!ii.
.~
.' ' )
!

"~I· "
" ,-
_ '''\ .....

(- ~':::;.1:; ;~. -':.::":J': :..... ,,- ~ .~; I~:',', _,' '~"~

ii. "c;:.,'i,!Ji' " 1 (~::'~~4l:,"''":~
(gekil. 32) Toplam Karbon % 3.50 "j..";::·,~';,JJ,:~1/lj "," {i' '( r~/~ ~~',.
(~ekil. 34). Diivulebilir Diikme Demir, ilk Diihilmu~ durumdg.
Beyaz Diikme Demir. Koyu klslmlar: Perlit,A~lk klslmlar: Otektik Fe3C.
adl verilen Tavlama ISII islemi He bir Oksitleyici atmosfer i<;inde tavIan-
4.0
maIda, karbilrIeri parcalanarak, u sek Mukaveme' I, une c, Iyi I~le­
nebiIir,'15ovuleiJihr ISCikme Demire diinu~turuliir. Oksitleyici atmosfer,
diikum par~aIan, ya demir oksit cevheri i<;inde kapatmakla, ya da Ok-
3.5
Gri sitIeyici Gaz Atmosfer kullanmakla elde edilir. Bu oksitleyici atmosfer,
D61ane diikilm par<;alann dl~ tabakaIannda yUzeyi dekarbilrize (Karbon uzak-
Demir la~masl, Karbon kaybl) etkisi giisterir. Yilksek Slcakhgll1 tesiri, bilnye-
B61gesi deki Fe3C' in giderek par<;alanmasll1a, Grafitik (Serbest) Karbonun ~e­
D6kme
kirdeklenerek bilyumesine; par~a yuzeyinin devamh olarak dekarburize
Derrw: olmasl, Karbonun DifUzvon Atom YaYll1masl) yoluVla j<; IgslmdanyLize-
2.5 BeyaL- ye dogru yaymmasma sebep olur. Bu slrada bir klslm Rozet sekilli Tem-
D6kme B61gesi
-per Grafitler olu~ur. BiiyIece, Temper Grafitler ihtiva eden tok (dayamk-
Demir B61gesi h) Perlit - Ferrit (P - F) giibegi (i~ klsml) ve Ferrit (F) yl.izey tabakasl mey-
2.0 L=~~=-----=:r::::r::::s~-,---,--""'::~~
o 0.5 1.0 1.5 2.0 2.5 3.0 3.5 dana gelir. Meydana geIen yap!, l.iniform (homojen) clei?;ildir. <;ok ince
QI Silisymn :> kesitlerde dekarburizasyon (karbon kaybl), biitLin diihim parcaVI kapIa-
yabilir, esas olarak bir Ferritik yapl meydana gelir. Biiylece elde ediIen
ilriln, Beyaz (iclil Diivulebilir (Temper) Diikme Demir olarak adIandmhr
(gekil. 33), (~ekil. 8 - E). Meydana gelen yapll1ll1 uniform 0ImaYI~1l1Clan, bu tur
Temperleme i~lemi, ancak belirli kalll1hklar i~in ekonomik ve pratik ola-
bilir. Beyaz Temper D, Demir yaplsl elde etmek i<;in, sogutmada Kritik
Slcakhktan ge<;erken, Perlitlerin par~alanmasl (~ok yava~ sogutma), ~art
oImadlgl i~in; FerritIe~me kademesi bastmhr, yani Kritik Slcakhktan
hlzh bir sogutmayla ge<;mek ~eklincle ger~ekle~tirilir.

(168) (169)
 Diger bir proses (~ekil. 35), Beyaz Dokme Demiri, yakla:;,nk 900°C
de bir Asal (Notral. oksitlemeyen) atmosfer i<;;inde ISltmaktIr, (mesela, bu
'1 remper karbon
I
....., J
',----
i
(~ekil. 36). Ferrit
ana yaplsmda
Beyaz Dokum par<;;alar, kum i<;;inde iken ISltmak). Son yapl, Ferrit + B __, ~ __ ,;\ 1~ Tem. per KarbTonu
Grafit salkImlandlr (Rozet Grafit veya Temper Grafit). Bu elde edilen de- SICakhk "r:::<:." , -/.- f. v ' "'" ; ne t Ice veren emper-
mir, Siyah (icli) Dovtilebilir Dokme Demir olarak adlandmhr (~ekil. 8 - (C) t:. -'.\
p, r /,,}, ~.) ~"F Ierne ' Saykllmda, d k'
D). Bu lSll i:;;lem (~ekil. 36), Grafit <;:ekirdekle:;;mesi, 1. Grafitle:;;me ve 2. [r, I '" ' . , . . .
,A'
A ... , ' MIk ro yapl a I
Grafitle:;;me olarak, ba:;;hca u<;; kademede ger<;;ekle:;;tirilir. O<;;uncu kade- 1095. __<::t/-+.=+- . ~ ~~ » _ degi:;;meler.
mede (2. Grafitle:;;me basamagl) AI Kritik Donu:;;me Slcakhgmda, ge<;;i:;; II
O/e~I' J 0 i ' A : Beyaz D, D.
hlzma gore yapl (matris): <;:ok yava:;; sogutulursa Ferrit (~ekil. 37), biraz 925 - r ' I . ~\ (Fe3 C + Perlit).
daha hlzh sogutulursa Ferrit + Perlit; hlzh sogutulursa, tamamen Perlit / C
815 ... - -j'c---..,,-"--+ i' I
I I
i I
Fernl -- B: 0 stenit + F e3 C '
olabilir. "Siyah i<;;" prosesi uzerinde ayarlamalar, Ferrit yerine Perlit ana ;g~ ~ /
~""':t.'"'~ tit Grafit <;:ekirdeklen-
yapl (matris) kazandmlan bir Dokme Demir verir ki, bu Perlitik Dovtile- 650
595 t
I'
-:\'-' •
) ~'1E' mesl. J' .
bilir Dokme Demir (~ekil. 8 - F), daha yliksek Mukavemet degerleri sag- 540 t- ,', /
4 ''>;-- !' ,--~_,,,,~-/._,-,
I
C: Sementit'in
lar. (Perlit yapIslmn Ferrite gore, yuksek mukavemet ozelliklerinden do- , ~-- I (J 1(-;: (J~), ah St
par<;;alanmasl.
laYI) (~ekil. 38, 39, 40). Be;az ~-~,., L"-.-j;/ ~,,~~~~: G.r~fit C;:.el~~rdek.-
Dovtilebilir Dokme Demirlerin. Lamel Grafitli Dokme Demirler ii- DOYJne~"'1 <::;, -..... F r i 't..,t.:1J,:'SiJ Demir lenmn buyumesl.
zerindeki ba:;;hca ustunlugu, yaplda Lame! Grafit bulunmayl:;;l, dolayl-
slyla daha yliksek Suneklik ve <;:ekme Mukavemetidir.
Demir '(P,1,~
14"
e" -'PArllt
G j 0: 1. Grafitle:;;me.
I E: 2. Grafitle:;;me
C rJ 1 __
0'/
I-l _, I'., 1 ,.J .L.J. _ ba:;;lamasl.
l

o ~: 14 3€- 4B 60 F: 2. Grafitle:;;me.
Saat G: Siyah Temper
D. Demir (Ferrit + Temper Grafit),
1. Grafitle:;;me

2.Grafitle:;;me
+---1----------- .-

•
• , '., .,~
'"
"
"

(~ekil. 35). Ferritik Dovtilebilir (Siyah Temper) Dokme Demir iire-

timi i<;;in tipik lsI! Saykll (<;:evrim).
SiYAH TEMPER DOKME DEMiR
Temperlenecek par<;;alann fmna yerle:;;tirilmesinden, yakla:;;lk 950
°c Slcakhga varmasma kadar, ge<;;en 10 saatlik oldukca yava:;; ISltma
..
'

suresinde, Grafit <;:ekirdekleri (<;:ekirdeklenmesi) olu:;;ur (~ekil. 36). Bu

slcakhkta 1 - 2 gUn tutulan par<;;alarda, Demir Karburler (Fe3C) par<;;ala-
mr (1. Grafitle:;;me Kademesi). 2. Grafitle:;;me Kademesinde, Ostenit'in <.
Perlit (ex + Fe3C) yerine, ex + Grafit haline donu:;;mesi i<;;in sogutma hlZI,
gerekli uzun zamam verecek kadar yava:;; olmasl gerekir. Bilhassa, 750 -
650°C arasml, oldukca yava:;; sogutmayla ge<;;melidir. Ostenit bolgesin- (~ekil. 37). Siyah Temper Dokme Demir. 150 X. Daglama: % 2
den Su Verme ise, <;;elikde oldugu gibi, Martensit yaplsl meydana getirir Nital. Ferrit ana yaplsmda (matrisinde) Temper Grafitler.
(~ekil. 43).

(170) (171)
 PERLiTiK TEMPER DOKME DEMiR
Perlitik Temper 1.1<;; ~ekilde elde edilebilir. (1) Siyah (Ferritik) Tem-
per D.D., Kritik Slcakhg;nl (720 - 740 DC) hemen uzerine lSltlhr. Yapl,
Ostenit + Temper Karbon'dur. Havada sogutularak, Perlitik matris elde
edilir U:;;ekil. 38, 39, 40). Daha sonr.a Kritik Slcakhk altmda tavlanarak,
Sferodit (Ferrit ana yaplda Sementit kurecikleri) matrisli bir Temper
D6kme Demir elde edilebilir (:7ekil. 41, 42). B6ylece, <;;elikteki K1.1rele~tir­
me Tavlamasma benzer olarak, D6kme Demirin i~lenebilirligi geli~tiril­
mi~ olur.
(2) 1. Grafitle~me Kademesinden sonra, havada sogutma ~eklinde,
yani, 2. Grafitle~me Kademesinde Ostenit'in, (J. + Grafit yerine, Perlite
d6nu~mesini saglayacak ~ekilde hlZh sogutma ile, Perlitik matris elde
edilir. Perlitik Temper D. Demirler, Alev ve Enduksiyon ile slk slk Yuzey
Sertle~tirilirler.~~

. - : 1
,/"
• i

(:7ekil. 39). Havada yava~ sogutulmu~, Perlitik ana yaplda D6vu-

lebilir (Temper) D6kme Demir. 400 X.

(:7ekil. 41). Perlitik Temper D6kme Demirin Tavlanmasl neticesi,

Sferodit (Ferrit ana yaplda Kuresel Sementit) matrisli bir Temper D6kme
Demir elde edilir. 500 X. Nital Daglama.
(172) (173)
 ~
,.
"'......'., .
:

•
($ekil. 42). $ekil. 41 de oldugu gibi, Sferodit matrisli Temper Diik-
me Demir. 750 X. Temper Grafit, Ferrit matrisinde Sementit kurecikleri
tarafmdan <;;evrelenmi:;? durumda.
ALASIM ELEMANLARI
(3) Mangan (Mn), Molibden (Mo), Krom (Cr) gibi Kat! Durumda
Grafitle:;?meye engel olan AIa:;?lm Elemanlan ilavesi ile, Perlitik matris
elde edilebilir. 2. Grafitle:;?me Kademesinde Perlitin pan;;alanmasma ma-
ni ohnak i<;;in % 0.5 - 0.9 Mangan, Beyaz Diikme Demirin i<;;inde bulu- Temper Dokme Demirde:[%]
nur. Temper DiikUmler, % 1.25 BakIr (Cu) ($ekil. 44) ve % O.25'e kadar Toplam Karbon: 2.4
Molibden (Mol ile, daha yiiksek Sertlik, Mukavemet ve Atmosfer Koroz- Silisyum: 1.0
yon direnci elde etmek maksadlyla ala:;?lmlanabilirler. Biiylece Temper Mangan: 0.3
Diikume, Ful Tavlanml:;? durumda ilave Mukavemet ve Korozyon direnci Kukurl: 0,08
Fosfar: 0,14
saglanml:;? olur.
TEMPER DOKME DEMiRLERiN iSARETLERi
TUrk Standartlarmda : BTD :Beyaz Temper Diikum; STD: Siyah
Temper D6kum demektir. Bu harfleri takib eden rakamlar ise, Kgr/mm2
birimiyle, Minimum Celune Mukavemetini g6sterir.
DIN Normunda GTW Beyaz Temper D6kum; GTS: Siyah Temper
D6kum demektir ve takib eden rakamlar, aym TSE' deki gibidir. %Bakrr
($ekil. 44). Kompozisyonu belirtilen bir Temper D61une Demirde,
artmlan Baklr oram ile, Sertlik arasmdaki bagmt! giirulmekte.

(174) (175)
 KURESEL GRAFiTLi (SFERO) DOKME DEMiR
iF
Gri Dokme Demir SIVI Eriyigine, kahba dokumden hemen once,
kepr;;e veya potada, genel olarak Magnezyum (Mg) veya Seryum (Ce) ala-
~Im ilavesi, grafitin, Lamel ~eklinden bozularak, Kurecikler ~eklinde 0-
lu~masml saglar. Buna, Gri Dokme Demirin "A~llanmasl" denir. Bu a~l­
lama, Gri Dokme Demirde Lamelli Grafit ile i~tirak edilen "Gerilim Birik- ~
, - ~o
me (Merkezlenme) Etkisi"ni (::;lekil. 45, 46) ortadan kaldmr; boylece 0- .,./
nemli oranda daha iyi mekanik ozellikler elde edilir. Elde edilen yapl
(dokUlmu~ durumda) (::;lekil. 48, 49, 50), Perlit ana yapIsmda (matrisin-
de), Grafit Kurecikleridir (::;lekil. 8 - G). Perlitik Kurese1 (Grafitli) Dokme
--
£
.'--
(~
Demiri, mesela 900°C gibi yi'tksek slcakhkta tavlamak, daha sonra Kri-
tik Donu~me Slcaldlgml (720 - 740°C) r;;ok yava~ sogutma ile ger;;mek
suretiyle, Perlit (ex + Fe3C) ir;;indeki Sementit (Fe3C) parr;;alanacak (Fe3C
"""' 3 Fe(al + C(gralltl); serbest kalm1 Karbon, Otektoid oncesi Grafit Nodiil-
leri (Kiirecikleri) iizerine biril,ecektir. Boylece, Ferrit (ex) matrisli Grafit
'.c-
(::;lekil. 46). Centik etkisi ile, Gerilme tepeleri meydana gelmesi.
aa = Anma Gerilmesi = F / Amlnlmum . aa' I a~an a max Gerilme Tepelerinde
Kiirecikleri ihtiva eden bir yapl, meydana gelmektedir (::;lekil. 8 - H ve r;;atlamalann ba~lamasl (Klnlmanm olu~masl).
::;lekil. 49, 50). Boyle bir yaplda (Ferritik Kuresel), Perlitik yapldaki Cek-
me Mukavemeti du~er, Suneklik artar.
Ce~itli Dokme Demirlerin Mekanik Ozellikleri, a~agldaki Tabloda
kar~lla~tmlml~tJr.
Malzeme Cekme Mukavemeti Sertlik % Uzama
(Dokme Demir) (N/mm2 ) = MPa (Brinell)

Gri 150 - 400 100 - 320 0.2 - 0.6

Beyaz Doviilebilir 340 - 410 229 maksimum 3 - 10
Siyah Dovi'tlebilir 290 - 340 150 maksimum 6 - 14
Perlitik Dovi'tlebilir 440 - 690 150 - 285 2 -7
Kuresel Grafitli 370 - 800 170 - 352 2 - 17
(Ferritik Kuresel' de: Cekme Dayamml: min. 370 MPa, Sertlik: min. 170
HB, % Uzama: max.17 (::;lekil. 47); Perlitik Kuresel Grafitli Dokme De- (::;lekil. 47). Kiiresel Grafitli Dokme Demir test numunesi, son de-
mirde: a ekme: 800 MPa max., HB: 352 max., % Uzama: min. % 2 dir. rece Siineklik ostennekte.
(::;lekil. 48).
Kiiresel
Grafitli
Dokme
Demir,
Dokulmu~
durumda.
100X.
Daglama:
% 3 Nital.
Perlit ana
yapIsmda.
Grafit
nodiilleri
(kiirecikleri) ,
Dana gozu
(a) (b) ~eklinde,
(::;lekil. 45). (a) Lamel Grafitli ve (b) K1.iresel Grafitli Dokme Demir- serbest Ferrit
de, Grafit ~eki1lerinin, Deformasyon (Akma) r;;izgilerine tesiri (~ematik). ile kaplanml~
Solda, Centik etkisi ile Gerilme tepelerinin meydana gelmesi (::;lekil. 46). durumda.
(176)
 gelmez. Bu sebeplerden. <;;ekme Mukavemeti ve Siineklik. iinemli dere-
cede iyile:;}ir.

(~ekil. (50 - b ).

(~ekil. 50). ave b.

Perlitik Kiiresel
Grafitli Diikme
Demir. 500 X.
Daglama: % 2
Nital. Perlitik
ana yaplda
(matrisde)
Kiiresel Grafit
(sferoid)
(~ekil.
49). Kuresel Grafitli Diikme Demir, Diikulmu:;; durumda.
giirUlmekte.
500 X. Tarama Elektron Mikroskobu iiriintiisii.

(~ekil. 51).
Tavlanml:;}
Kiiresel
Grafitli
Diilm1e Demir
yaplSI.
Daglanmaml:;}
durumda.

.'
.'
(~ekil. 50 - a). Grafit Kurecikleri, Perlitik matrisde. ',I :'
Grafitlerin kiirecikler :;;eklinde olu:;;lanmn, dl:;; zorlama (gerilimler) (~ekil. 52).
neticesinde diikl.'lm pan;;anm i<;inde olu:;;an Gerilme Daglhmma olumlu '" Ferritik
etkisi vardlr (~ekil. 45). Grafitler, mesela, Ferrit ve Sementit'in bir kan- Kiiresel
:;;lml olan Perlitik yapl gibi, dl:;} zorlamalara kar:;}l mukavemetli olmadlk- Grafitli
lanndan, <;elige giire, az veya <;ok <;;entik Etkisi meydana getirirler (~ekil.
( Diikme
46). Kure, aym hacimdeki diger geometrik cisimlerle kar:;}lla:;;tmldlgmda, Demir.
en kU<;l.ik Yiizey Alam giisterir. Yani, (Yiizey Alam/Hacim) oram mini- 150X.
mumdur. [411: r 2 I (4/3) 11: r 3 ]= (3/r). Bundan dolaYl, Kiiresel Diikme De- Daglama:
• i
mirde Grafitler, kesit alamm fazlaca azaltarak, par<;a i<;inde Gerilimin ,,---:...-: Ofo 2 Nital.
artmasll,a, Gri D. Demirde oldugu kadar sebep olmazlar. Ana kutlenin
ta:;}lylcl kesiti, Grafit miktan aym olan Lamelli Gri Demirdekinden daha
buyiiktiir. Biiylece, Gri D. Demirdeki gibi a:;;m Gerilim Tepeleri meydana
(178) (179)
 (B)

(:?ekil. 54).
(A): Ferritik Kiiresel D. Demir.
(B): Perlitik Kiiresel D. Demir.
(:?ekil. 53). Kuresel Grafitli Dokme Demirden tipik pan;;alar. (C): Martensitik Kiiresel D. Demir.
En ustte: Tanm makinasl di:;;lisi. Ortada: Otomotiv Krank:;;aft. Altta:
Dizel Motor birle:;;tirme <;;ubugu.
KURESEL GRAF1TLi D. DEMiRLER1N ISIL lSLEMLERi
Dokulmu:;; durumdaki Sfero Dokme Demir, Kritik SlcaklIgm (720 KURESEL GRAFiTLi DOKME DEM1RLERiN iSARETLERi
- 740°C) uzerine ISlblIp, yeterli zaman bekletilirse, Perlitik Kuresel Gra- Tiirk Standardmda DDK (Dokme Demir Kuresel) ve DIN Normun-
fitli D. Demir, Ostenitik ana yaplya donu:;;ur. Bu slcaklIktan Su Verilir- da GGG olarak gosterilir. Takib eden rakam ise. Kgr/mm2 birimi ile Mi-
se, Martensitik yaplda Sfero D. Demir elde edilir (:?ekil. 54 - C). Boylece nimum <;ekme Mukavemetidir.
Islah l:;;lemi (Sertle:;;tirme + Menevi:;;) uygulanarak, Dokulmu:;; durumda CEsiTLi DOKME DEMiRLERiN BiRLESTiRME METODLARININ
Perlitik matrisdeki Sfero D. Demiri, Temperlenmi:;; Martensit ana yaplya KARSILASTIRILMASI
donu:;;turerek, Sfero D. Demirin <;ekme Mukavemeti, yakla:;;lk 1000 MPa
/
Kaynak:
seviyesine ylikseltilebilir. Butiln kiitleye Su Vermek yerine. Alev veya
Enduksiyon Yuzey Serile:;;tirmesi de yapllabilir. Gri Kuresel Beyaz Temper Siyah Temper
Ostenitik matrisdeki Sfero D. Demir, Kritik SlcaklIgl hIZlI ge<;;ecek Bilhassa Perlitik GriD. Karbonu Kaynak ozellikleri.
:;;ekilde sogutulursa, olduk<;;a yliksek ylizdede Perlit ana yaplsmda, ylik- turlerde. Marten- Demire <;;ok Gri ve Kiiresel'e
sek mukavemetli Sfero D. Demir elde edilir (:?ekil. 50, 54 - B). Ostenit sit yaplsl olu:;;ma- olduk<;;a azaltllml:;; OJ benzer. Sert ve Yu-
ana yapldaki Sfero D. Demir, Kritik Slcakhgl <;;ok yava:;; ge<;;ecek :;;ekilde sma kar:;;1 tedbir- benzer. .JITW - S 381' mu:;;ak Lehim, uy-
sogutulursa, normal durumda olu:;;acak Perlit i<;;indeki Fe3C par<;;alana- ler gerekir. kalitesinde ' gulanabilir.
cak ve Sunek, Ferritik Kuresel Grafitli D. Demir meydana gelecektir (:?e- (Tavlama On ISltma
kil. 52 ve 54 - A). Ferritik Kuresel D. Demir; Dokulmu:;; durumdaki Per- ve Ozel Have gerekmez.
litik yapIYI, 700 °C de tavlamak suretiyle, Sementit yaplsmm par<;;alan- malzeme). Onanm Diger kalitelerde Karbon
masl i<;;in yeterli zaman beklemek ve ayn:;;an Karbonun mevcut Grafitler maksadlyla uygu- miktanna gore, gerektiginde On ISltma
iizerine <;;okelmesi i<;;in. 600°C ye <;;ok yava:;; sogutmak :;;eklinde de e1de lalllr. Lehim- lazlmdlr. Sert ve Yumu:;;ak Lehim,
edilebilir. Aneak. 700°C de Sementitleri ayn:;;tlrmak i<;;in uygulanmasl lenmesi gii<;;tiir. biitiin kalitelere uygulanabilir. ?
,
gereken Tavlama zamalll, 900°C deki Tavlama zamanma gore, daha
uzun olacaktlr.
(180) (181)
 ALASIMLI DOKME DEMIRLER
Daha once, Gri D. Demirler, Beyaz D. Demirler ve Temper D. De-
mirler konulannda, Alai;?lm Elemanlannm ayn ayn etkileri incelenmii;?ti.
Burada birka.;; omek verilerek devam edilmektedir.
(i) Nikel Ala§lmh Dokme Demirlere ornekler:
Daglama: % 2 Nita!. Ostenitik Matrisde, Grafit Kurecikleri ve Alai;?lm
(Metal) Karburleri. Nikel, Ostenitik matrise; Krom, Alai;?lm Karburlerine
ve Magnezyum, K1.iresel Grafite sebep olmaktadlr.
(ii) Molibden AlaSlmh Dokme Demirlere ornekler:

(~ekil. 55). % 4 Ni - % 1.6 Cr

Alai;?lmh Dokme Demir.
(Ni - hard).
DokUlmui;? durumda.
250 X. Daglama: % 2 Nita!.
Ostenit matrisde, Martensit
igneleri ve Alai;?lm Karburleri
gozlenmekte. Nikel, Ostenit
kararlaYlcl (stabilizer)
elemandlr; Ostenitin 723 DC
de, Otektoid reaksiyon He
Perlite donui;?mesine mani
olarak, Oda Slcakllgmda
Ostenit fazmm kararhhgma
(devamma) sebep olur. Krom,
Karbur tei;?kil edicidir. (~eki!. 57). Molibden Alai;?lmh, Beyaz Diikme Demir.
1000 X. Rockwell C 58 Sertlikte. A<;;lk renk yapl: Sementit, ignemsi yapl:
Martensit.
CiHAZLAR
Malzeme olarak Dokme Demirler ureten, Dokum Telmolojisinde
kullamlan cihazlardan bazllanna iirnekler verilmi§tir.
Sayfa 184 te, Diihim Atiilyesi Cihazlanna Ornekler verilmii;?tir .
" 189 da, Kum Laboratuvan" " "
" 192 de, Hassas Dokiim " " "
Grafit

Ala,lffi (Metal]
Karbur

Matris

.'
•
(~eki!. 56). % 21 Nikel- % 2.2 Krom - % 0.06 Magnezyum
Alai;?lmh Diikme Demir. (Ni - Resist). Diikulmui;? durumda. 500 X.
(182) (183)
 (gekil. 58). DiikLim Atiilyesi. Genel Giiriiniis.
•• Ill.

DOKUM •
ATOLY.-- I

Cihazlarlna (gekil. 59). Diikum Atiilyesi. Ostten giiriinus·

Ornekler
(gekil. 60).
Mac;;a Kurutma
Flnnl.

(184) (185)
 (~ekil. 65). induksiyon Ocagl ve baglanhlan.
(~ekil. 61). Basm<;:h D6kum Makinasl ve Ergitme Ocagl.

(~ekil. 62). Kabuk Ma<;:a Yaplm Makinasl. rS,ekil. 66). Pota Ocagl.

(E)ekil. 63). (Solda) (E)ekil. 67).

Kum Hazlrlama (Solda)
Makinasl. Sarsma -
Basma
Kahplama
Makinasl.

(E)ekil. 64). (Sagda)

Kahp Kumu (~ekil. 68).
Hazlrlama (arkada) (Sagda) Par<;:a
ve Havalandlrma Temizleme
Makinasl. Makinasl.

(187)
(186)
 KUM
($ekil. 69). Spektral Analiz Cihazl (Spektrometre).
IABO~ ·UVARI

Cihazlarlna
Ornekler

(ISS) (IS9)
(~ekil.
70). Kum Kan§tmCl ve
Elektronik Terazi.

(~ekil.
75). Ya§ ve Kuru
Kum Dayamm Cihazl.

(~ekil. 73). Kum Dagllma

indeks Cihazl.

(~ekil. 76). Tav Fmru.

(~ekil.
71). Ya§ ve Kuru Kum
Gaz Ge<;irgenlik Cihazl.

(~ekil. 78). Kum Yogunluk

GiisteIicisi ve 8tandart I\:um
Numune Hazlrlama Cihazl
(Ustte).

(~ekil. 72) Nem Tayin Cihazl. (~ekil. 74). Elek Analiz Cihazl. (~ekil. 77). SIVl Kan§tmclSI.

(190) (191)
 ($ekil. 79). Karbon Ekivalan Cihazl.
, , ' :-" '"',

($ekil. 80). Vakum HaZlrlama Cihazl.

Laboratuvar
Cihazlarlna
Ornekler

c>,.:1
($ekil. 81). Mum Enjeksiyon ve Plastik Kahp Cihazl.
(192) (193)
 TEST: ]

,:01'.'

:;;elcil 1 :;;elcil 2 :;;elcil 3 :;;elcil 4 :;;elcil 5

(1. - 4. Sorular kin) (Sekil. 1 de Cd - Zn Denge Divagraml verilivor.

% 40 Cd Ala;aml inceleniyor.l
11) 320°C de Katmm bilegimi (kompozisyonu) nedir?
(0 % 13.5 Cd) (0 % 53.5 Cd) (0 (13.5/53.5) *100 Cd)
(0 (40/53.5)*100 Cd) (0 % 100 Zn)
(2) 320°C de Kat!/Slvl oram nedir?
(0 13.5/40) (0 40/13.5) (0 29.5/53.5) (0 43/40) (0 hi<;biri)
(3) Ala;)lm, 266°C ye yava;) sogutuldugunda, bile;)im (kompozis-
(0 ) (0 ) (0 ) yon) nedir?
(0 % 100 Cd) (0 % 100 Zn) (0 % 53.5 Cd) (0 % 83 Cd) (0 % 40 Cd)
. (4) Ala;)lm, Oda 8lcakhgma (veya 0 °C ye) yava;) sogutuldugunda,
(0 ) (0 ) yapmm % ka<;l 6tektikdir? (0 13.5/83) (0 40/83) (0 40/53.5)
(0 53.5/83) (0 hi<;biri)
(5) E;;ekil. 2, neyi gostermektedir? (0 Metalin Soguma Egrisi)
(0 Ala;)lmm Soguma Egrisi) (0 Metalin TersHlz Egrisi)
(0 Ala;)lmm Ters HlZ Egrisi) (0 Metalin 80guma HlZl Egrisi)
(6) E;;ekil. 3 te gosterilen ozellikler degi;)imi, hangi Ala;)lmlar i<;in
ge<;erlidir? (0 6tektik) (0 Kat! Eriyikler) (0 Dokulu Kat! Eriyikler)
(0 Lehimler) (0 Verilenlerin hi<;birinde ge<;erli degildir.)
(7) E;;ekil. 4 te verilen, A ve B metallerinin denge diyagrammda ?
alan bolge hangisidir? (0 A + B) (0 A + 6tektik) (0 A + 8lVl) (0 B + 8lVl)
(0 Verilenlerin hi<;biri)
(8) E;;ekil. 5 te verilen Lehimler Denge Diyagrammda, slraswla 1 ve
2 olarak gosterilen faz <;izgileri nelerdir? (0 Solidus - Solvus) (0 Solidus -
Solidus) (0 Solvus - Solvus) (0 Likidus - Solidus) (0 Verilenlelin hi<;biri)
(9) Lehim, hangi iki elemanm ala;)lmldlr?
(0 Cu - Ni) (0 Sn - Pb) (0 AI - Cu) (0 Cu - Zn) (0 Verilenlerin hi<;biri)
(10) Duralumin, esas olarak, hangi iki elemandan meydana gelir?
(0 AI - % 4 Zn) (0 AI - % 4 Ni) (0 AI - % 4 Cu) (0 AI - % 4 Sn)
(0 Velilenlerin hi<;biri)
(11) Monel, hangi iki metalin ala;)lmldlr?
(0 Cu - Sn) (0 Pb - Sn) (0 Cu - Ni) (0 Cu - Zn) (0 Verilenlerin hi<;biri)
(12) Hangi Ala;)lmlann yava;) sogutulmasmda son yapl, saf bir
metalin tek fazh yaplsma benzer? (0 6tektik) (0 Katl Eriyikler)
(0 Dokulu Katl Eriyikler) (0 Lehimler) (0 Verilenlerin hi<;biri)
(13) Terazi Kurah neyi gosterir?
(0 Katmm i<;indeki A e1ementi miktanm) (0 Bir slcakhkta, katl veya SlVl-
nm kompozisyonunu) (0 Bir slcakhkta iki fazh bolgede, ayn ayn faz mik-
tarlanm) (0 Tek fazh bolgede, fazm i<;indeki A ve B miktanm) (0 Verilen
(194) ;)lklarm hepsini gosterir.) (195)

(14) Dokulu Kat! Eriyik yaplsl, nasJ! clilzeltilir? (0 Ala§lml, SlVl clu-
rumclayken, hlzla sogutarak) (0 Likiclus slcakhgll1m hemen altmcla bir
slcakhkta tavlayarak) (0 Likiclus SlcakhglIlln hemen altlncla bir slcakhk-
tan hlZla sogutarak) (0 Soliclus slcakhgmm hemen uzerinclen su vererek)
(0 Soliclus slcakhgmm hemen altmcla bir slcakhkta Ala§lml tavlayarak)
(15) A§aglcla verilen <;:okeltme Sertlqtirmesi basamaklannm clogru
olarak slralam§l nasllcllr? (1) Dil§uk bir slcakhkta tavlama. (2) Eriyige
Alma. (3) Otektik slcakhgln altmcla bir slcakhga lSltma.
(01 - 2 - 3) (03 - 1 - 2) (03 - 2 - 1) (02- 3 - 1) (0 Verilenlerin hi<;biri)
(16) <;:iikeltme Sertle§tirmesi yapllabilmesi i<;:in, A ve B metalleri,
ne clurumcla olmahcllr? (0 Ave B, Katl Eriyik tqkil etmeliclir.) (0 A ve
B, Metaller araSl bile§ik te§kil etmeliclir.) (0 A nm B i<;:incle erimesi, SlVl
clurumcla clegi§meliclir.) (0 A nm B i<;:incle erimesi, katl clurumcla clegi§-
meliclir.) (0 Verilenlerin hi<;:biri clogru clegilclir.)
(17) Bakn-, Yilzey Merkezli Kilp (YMK) yaplclacllr. Kristal kafesin bir
kenar uzunlugu 3.61 °A ise, bakmn atom yan<;:apl ne kaclarcllr? (...... )
(18) Bir Hacim Merkezli Kup (HMK) kristal yaplh metalcle, kubiln
bir kenar uzunlugu 1.414 °A ise, metal atomunun yan<;:apl ne kaclarcllr?
(......... )
(19) Hekzagonal Slkl Paket (HSP\ hikresincleki Atom saYlsl =? (
Basit Hekzagonalclaki Atom saYlsl
(20) Yuzey Merkezli Kilp kristal kafesinin °lr) ka<;:l bo§tur? (......... )
(21) Bir Ala§lm, 28 kg Cu ve 28 kg Ni kullamlarak hazlrlamrsa,
Nikelin ala§lmclaki atom % si ne olur? ( ) ala§lmh) (0 Dil§uk ala§lmh)
(22) Yanclaki grafikcle, bir metalin
pratik sogumasl verilmi§tir.
<;:ekircleklenme A§m Soguma mik-
tan ne kaclarcllr? (0 a) (0 a + b)
(0 c) (0 a + c) (0 Verilenlerin hi<;biri)
(23) Kat!la§ma A§m Soguma mik-
tan ne kaclarcllr? (0 a) (0 a + b)
(0 c) (0 a +c) (0 Verilenlerin hi<;biri)
(24) ingot Kahpcla cok vavas sogutma, nasll tane yaplSI meyclana
getirir? (0 E§ eksenli) (0 <;:il taneleri) (0 E§ eksenli + <;:il taneleri)
(0 E§ eksenli + SiHunsal) (0 Sutunsal)
(25) Metal Kahba Dokumcle, nasll tane yaplsl elcle eclilir?
(0 ince) (0 kaba) (0 E§ eksenli) (0 Siltunsal) (0 E§ eksenli + Siltunsal)
(196)
TEST: 2
(1) Bir Katl Eriyik olan ve macleni para yapnmncla kullamlan Mo-
nel, hangi iki metalin ala§lmlcllr? (0 Cu - Zn) (0 Cu - Sn) (0 Pb - Sn)
(0 Cu - Ni) (0 Verilenlerin hil,;biri)
(2) Duralumin, esas olarak, hangi elemanlarclan meyclana gelir?
(0 AI - % 4 Zn) (0 AI - % 4 Cu) (0 AI - % 4 Pb) (0 AI - % 4 Ni)
(0 Verilenlerin hi<;bili)
(3) Lehim, hangi iki elemanm ala§lmlcllr?
(0 Cu - Zn) (0 Cu - Sn) (0 Sn - Pb) (0 Cu - Ni) (0 Velilenlerin hi<;biri)
(4) Atomik Paketlenme Faktorii (APF), hangi birim kafes yaplslncla
(yapllanncla) en bUyl.lktLlr? (0 YMK) (0 HMK) (0 HSP) (0 HSP ve YMK)
(0 HSP ve HMK)
(5) KATI ERiYiKLER hakklncla hangisi yanh§tlr?
(0 Yepyeni ozellikte bir maIzeme meyclana gelir.) (0 Ozelligi, bile§enlerin
ozelliklerinclen ayncllr.) (0 Ocla slcakhgmcla tek fazh ala§lmlarcllr.)
(0 Ala§lmm ISII Soguma Egrisi, saf metallercle olclugu gibi sabit kahr.)
(0 Verilen §lklarcla yanh§ yoktur.)
(6) <;:eligi, Kritik Slcakhgm (A3) ilzerincle biraz fazla zaman
lSltmak, tane yaplslnl netice verir. (0 yanml§) (0 ferritik)
(0 sementitli) (0 Imba) (0 ince)
(7) Sertle§tinne Is11 i§lemi, hangi yaplyl, suratli bir sogutma hlZl
ile Martensit'e clonu§tilrmeyi gerektirir? (0 Perlit) (0 Sementit)
(0 Leclebrit) (0 Fenit) (0 Ostenit)
(8) Kurele§tirme Tavlamasl, hangi <;:eliklere yaplhr?
(0 Du§uk karbonlu) (0 Orta karbonlu) (0 Yuksek karbonlu) (0 Yilksek
(9) Hangisi,.FUL TAVLAMA nm yapllma sebeplerinclen clegilclir?
(0 Aglr bir Soguk I§lem'e imkan saglamak) (0 <;:eligin tane yaplslm claha
uniform yapmak) (0 Kalll1tl gerilimleri giclermek) (0 Silneklik kazanclll--
mak) (0 Sertlik kazancllrmak)
(10) Hangisi, Martensit hakkmcla clogru clegilclir?
(0 Hacim Merkezli Tetragonal yaplclacllr.) (0 <;:ok sert ve kmlgancln-.)
(0 Sertligi, karbon miktanyla artar.) (0 350 - 150°C araslIlcla elcle eclilir.)
(0 Toklugu fazlacllr.)
(11) A§aglclaki su verme ortamlannll1 hangisi, en §iclcletlisiclir?
(0 <;:e§me suyu ) (0 Yag) (0 Hava) (0 Tuzlu su) (0 Damltlk su )
(12) Hangisi, TEMPERLEME (Menevi§) yapllma sebeplerinclen
clegilclir?
(0 Su verme i§leminclen clogan kalmtl gerilimleri inclirgemek) (0 Par<;:anm
hizmeti esnasmcla olmasl muhtemel clistorsiyonu, en aza inclirmek)
(0 <;:ekme gerilimini artlrmak) (0 <;:eligin toklugunu geli§tirmek)
(0 Verilen §lldarcla yanh§ yoktur)
(13) Bir <;:eligin SERTLE:?EBiLiRLiOi neye (nelere) baghcllr?
(0 Par<;:arlln kiltlesi ve bi<;:imine) (0 Kritik Soguma Hlzma) (0 Su verme
ortamma) (0 Karbon miktanna) (0 Karbon ve AlaSlm elemanlan
miktanna) "
(14) Otektoicl iincesi bir <;:elik i<;:in Sertle§tirme, a§aglcla giisterilen
grafikcle, hangi biilgecle yaplhr? (0 1) (04) (05) (06) (07)
(15) Otektoicl iincesi bir <;:elik i<;:in Temperleme, hangi numarah
bolgecle yaplhr? (0 1) (0 2) (0 3) (06) (07)
(197)
 (16) KLirelef:!tirme Tavlamasl, hangi biilgede yaplhr?
(0 1) (0 2) (0 3) (0 5) (0 6)
(26) 723°C de % FeaC miktan ne kadardlr?
(17) Proses Tavlama, hangi biilgede yaplhr?
(0 6.67) (0 8) (0 12) (0 25) (0 Verilenlerin hit;;biri)
(0 1) (0 2) (0 3) (0 5) (0 6)
(27) Oda Slcakhgmdaki <;;eligin yaplsmda, % Perlit ne kadardlr?
(18) Otektoid Somasl bir <;;eligi Sertlef:!tirme, hangi biilgede yaplhr? (0 33.3) (0 50) (0 60) (0 75) (0 Verilenlerin hit;;biri)
(04) (0 5) (0 6) (0 7r-)--,-(0:::..-:::h::Jicr..::.b:.::;ir"'i)<-- ---,
(28) Sade Karbonlu t;;elikler, a:;;ai?;Ida verilenlerden hangisinde tatoo
minkardlrlar? (0 Yuksek Slcakhklarda) (0 Yuksek Korozyonlu atmosfer-
lerde) (0 Kahn kesitlerde) (0 Fazla Sertlik istenen yerlerde)
(0 Verilenlerin hic,;birinde tatminkar degildirler.) .
(29) Mangan'm c,;e1ikdeki fonksiyonu hakkmda, a:;;agldakilerden
hangisi yanh:;;tlr? (0 Butun Sade Karbonlu c,;elikl.erd~ 1;lUlunm~.).. ..
(0 KukUrdun fen a etkilerini denge1er.) (0 Oksit gldencI olarak I:;; gorur.)
(0 Miktan % l'i a:;;tIgI zaman c,;elik, Ala:;;lmh <;elik saylhr.) (0 Yukanda
verilenlerin hepsi, Mn hakkmda clogrudur.)
(30) Molibden, buyiik miktarlarda Taklm t;;eliklerinde kullamhr;
<;unkU ...... benzer, KIzII ISlda diren<;;li sertlik saglar. (0 Vanadyum'a)
(0 Bor'a) (0 Krom'a) (0 Tungsten'e) (0 Kur:;;un'a) ..
(31) Tungsten'in (W) c,;e1i~e ~atIl~asl~d~ ?a:;;hca mak~at .nedlr?
(19) Hangi t;;elikde fulmartensitik sertlik (64 ± 1 Rockwell C), (0 Korozyon direnci) (0 ManyetIk Ozelhklen geh:;;tir.me) (~ Oksl.t gIderme)
uygun yapl1an Sertlef:!tirme if:!lemi neticesinde elde edilemez? (0 3240) (0 Makina i:;;lenebilirligi) (0 Yuksek slcakllldarda dlrenc,;h serthk) ..
(0 1060) (0 1065) (0 1095) (0 VeIilenleIin hepsinde elde edilir.) (32) Du:;;uk Karbonlu c,;eliklerin Optik Mikroskop yapllan hanglsl-
(20) Hangisi, Orta Karbonlu c,;elik degildir? dir? (0 F + y) (0 F + P) (0 F + FeaC) (0 P + FeaC ) (0 Verilenlerin hit;;biri)
(03240) (0 1050) (0 1065) (0 Velilenlerin hepsi, Orta Karbonludur.)
(33) Mangan, yiiksek yiizdelerde (11 - 14) kullanlldlgl.zaman, t;;ok
(0 Verilenlerin hi<;;biri, Orta Karbonlu degildir.)
iyi a:;;mma direnci gosteren c,;elik hangisidir? (0 Hadfield) (oInvar)
(21) Hangi <;;elikde elde edilecek yiizey sertligi, en fazladlr? (0 Elinvar) (0 HSS) (0 Manyetik t;;elik) .
(0 2520) (08620) (0 3520) (0 1030) (0 Verilenlerin hepsinde aymdlr.)
(34) Hang! Ala:;;lm elemanl, onemli oranda ge1i:;;tirilmi:;; Makina 1:;;-
(22) SEMENTiT hakkmda , hangi :;;Ik yanhf:!dlr?
lenebilirligi saglar?
(0 Kimyasal formiilil FeaC diL) (0 % 6.67 Karbon ihtiva eder.) (0 Sert ve
(0 Mangan) (0 Aluminyum) (0 Molibden) (0 Kur:;;un) (0 Tungsten)
lnnlgan yapldadlr.) (0 <;ekme mukavemeti yiiksek, basma mukavemeti
dUf:!iiktiir.) (0 Verilenlerin hepsi, Sementit hakkmda dogruduL)
(23) OSTENiT hakkmda, hangi f:!lk yanhf:!dlr?
(0 Demir ve Karbonun bir Katl Eriyigidir.) (0 ic,;inde Karbonun en fazla
<;iiziiniirliigu, % 0.8 diL) (0 Sertligi 40 Rockwell C diLl (0 Toklugu
yiiksektiL) (0 Oda Slcakhgmda normal olarak kararh degildir.)
(24) Otektoid Somasl <;eliklerin Optik Mikroskop giiriinuf:!leri
naslldlr? (0 FeaC + y) (0 F + P ) (0 P + FeaC ) (0 Yall1lz P )
(0 Verilenlerin hi<;biri, dogru degildir.)
(25 - 27. Sorular icin): % 0.6 Karbonlu bir <;elik, SIV! durumdan
<;ok yavaf:! sogutuluyoL

o,~

(25) 725°C de % a miktan, hangi degere en yakmchr?

(0 18) (020) (026) (030) (040)

(198) (199)
 TEST: 3
(1) <;e:;;itli Sade Karbonlu e;;eliklerin, aym :;;artlarda Tavlanmalan (15) Dokiilmu:;; bir pare;;adaki kalmtl gerilimleri gidermede, a:;;agl-
durumunda % 0.8 Karbona kadar, a:;;aii;J.dakilerden hangi mekanik da verilenlerden hangisi en tesirlidir? (0 Nonnalize) (0 Temperleme)
ozellik, artmaz? (0 <;ekme Mukavemeti) (0 Sertlik) (0 Siineklik) (0 Ful Tavlama) (0 Proses Tavlama ) (0 Kiirele:;;tirme Tavlamasl)
(0 Sertle:;;ebilirlik) (0 Verilenlerin hepsi artar.) (16) Hangi e;;elikde, Martensitik yapl elde etmek ie;;in, Kritik Sogut-
(2) Genel olarak, Ala:;;lm elemanlan, kiie;;iik % lerde (% 5 den az ), rna HlZl (KSH), en dii:;;uktiir? (0 1040) (0 1050) (0 1060) (04260)
hangi ozelligi geli:;;tirmek ie;;in kullamlmaz? (0 Sertle:;;ebilirlik) (0 Sertlik) (0 Verilenlerin hepsinde aymdlr.)
(0 <;ekme Dayamml) (0 Korozyon Direnci) (0 Verilenlerin hepsi ie;;in (17) Sementit' in <;ekme ve Basma Mukavemetleri naslldlr?
kullamhr.) (0 Her ikisi de du:;;uktur.) (0 Her ikisi de yiiksektir.) (0 Birbirlerine
(3) Verilenlerden hangisi, Molibdenli Ala:;;lm e;;eligidir? (0 1040) e:;;ittir.) (0 <;ekme yiiksek, Basma du:;;uktur.) (0 <;ekme du:;;uk, Basma
(0 2520) (0 3520) (0 4340) (0 Verilenlerin hepsi) yiiksektir. )
(4) A:;;aii;J.daki e;;elik tiirlerinden hangisinin SAE' deki kodu 3 ra- (I8) Hangi e;;elikde, uygun:;;artlarda Su Venne neticesi, 64 ± 1
kamhdlr? (0 Az ala:;;lmh e;;elikler) (0 Bor' lu e;;elikler) (0 Yiiksek Ala:;;lmh Rockwell C (ful sertlik) elde edilir? (0 1040) (0 2540) (0 4340) (0 1060)
e;;elikler) (0 Paslanmaz e;;elikler) (0 Verilenlerin hie;;biri 3 rakamh degildir.) (0 Verilenlerin hepsinde elde edilir.)
(5) St 60 - 2 ne demektir? (19) <;eligi Temperleme (Menevi:;;), hangi slcakhga kadar yaplhr?
(0 Akma Dayamml max. 60 Kgr/mm2 olan e;;elik) (0 Akma Dayamml min. (0 Ad (0 A:3) (0 Acm) (0 500 ec) (0 1000 ec)
60 Kgr/mm2 olan e;;elik) (0 <;ekme Dayamml max. 60 Kgr/mm2 olan e;;elik) (20) A:;;aglda verilen cumlelerin, hangisi/hangileri dogru olabilir?
•
(0 <;ekme Dayamml min. 60 Kgr/rnm2 olan e;;elik) (0 Karbonu % 0.6 olan (a) Mangan, Sade Karbonlu <;eliklerin hepsinde bulunmaz.
e;;elik) (b) Su Vermede: (Pare;;anm Hacmi/Su Verme Ortaml Hacmi)
(6) Otektoid Oncesi bir e;;eligi Sertle:;;tirme, hangi slcakllkta yaplhr? kesrinin, yiiksek bir oram korunmahdlr.
(01'> AI) (0 T< AI) (01'> A:3 ) (0 T< A:3) (0 Verilenlerin hie;;birinde (c) <;elikdeki Karbon oram arttlke;;a, Kritik Sogutma HlZI (KSH)
yapllmaz.) ariar.
(7) Otektoid SonraSI <;eliklerin, Optik Mikroskop goriinii:;;leri na- [0 (a) ve (b) dogrudur.] [0 (a) ve (c) dogrudur.] [0 (b) ve (c) dogrudur.]
slldlr? (0 F +P ) (0 P + S) (0 Ostenit + Ferrit) (0 Ostenit + Sementit) [0 (a), (b), (c) dogrudur.] [0 (a), (b), (c) yanh:;;tlr.]
(0 Verilenlerin hie;;biri dogru degildir.)
(8) Molibden, klzlllslda direne;;li sertlik kazandlrmasl baklmmdan,
hangi Ala:;;lm elemanma benzer? (0 V) (0 W) (0 B) (0 Ti) (0 Verilenlerin
hie;;birine benzemez.)
(9) Fe - Sementit diyagraml iizerinde, slraswla. en sert ve en yu-
mu:;;ak yapllar hangileridir? (0 F, S) (0 S, F) (0 Ostenit, Perlit)
(0 Ostenit, Ferrit) (0 S. P)
(10) C 50 ne demektir? (0 <;ekme Dayamml min. 50 Kgr/rnm 2 olan
e;;elik) (0 <;ekme Dayanlml max. 50 Kgr/rnm 2 olan c;;elik) (0 Akma
Dayamml max. 50 Kgr/mm2 olan e;;elik) (0 Akma Dayamml min. 50
Kgr/mm2 olan e;;elik) (0 Karbonu % 0.5 olan C;;elik)
(11) GS - 38 ne demektir? (0 Max. <;ekme Dayamml 38 Kgr/mm2
olan Dokme <;elik) (0 Min. <;ekme Dayamml 38 Kgr/mm2 olan Dokme
<;elik) (0 Min. Akma Dayamml 38 Kgr/mm2 olan Dokme Demir)
(0 Max. Akma Dayamml 38 Kgr/mm2 olan Dokme Demir)
(0 Karbon miktan % 0.38 olan Dokme <;elik)
(12) X 10 Cr Ni Ti 18 10 malzemesi hakkmda, verilenlerden
hangisi dogrudur? (0 Az ala:;;lmh e;;eliktir.) (0 Karbon miktan % l' dir.)
(0 Titan miktan, % 10 dur.) (0 Yiiksek ala:;;lmh e;;eliktir.)
(0 Verilenlerin hepsi dogrudur.)
(13) 1.2714 numarall malzemede, 2 neyi gosterir? (0 Bu malzeme-
nin <;elik oldugunu) (0 Malzemenin Sade Karbonlu <;elik oldugunu)
(0 Slra numarasml) (0 Taklm <;eligi oldugunu) (0 ie;;inde % 2 Karbon
bulundugunu)
(14) Aym ebatlardaki e;;elik pare;;alarda, Su Verilmi:;; yiizeyden,
belirli derinlikteki bir yiizeyde ole;;ulecek sertlik, hangi e;;elikde en azdlr?
(0 2540) (0 3540) (04340) (0 1040) (0 Verilenlerin hepsinde aymdlr.)
(200) (201)
 TEST: 4
(1. - 8.) Sorulan, yukanda gosterilen (J - I: grafigine gore
cevapiandirmiz.
(1) Bu malzeme it;in Elastik Modul ne kadardIr? (0 230/0.2)
(0230/0.02) (0230/0.002) (0260/0.4) (0260/0.004)
(2) Part;a kmidigi zaman, son uzunlugu nedir? (mm) (0 60) (0 62)
(0 63.5) (0 72) (0 73.3)
(3) Son t;ap, eger 9 mm olt;ulurse, kopmadaki % Kesit Daraimasl
ne kadardIr? (016.7) (0 17.5) (0 19) (024) (0 Verilenlerin hit;biri)
(4) Part;anm Boyun Vermeye ba§ladigi noktada, part;a uzerindeki
Hakiki Gerilme, kat; MPa' dIr? [ ( (Jhak/(Jpr) = 1 + I:pr ]
(0 440) (0 457) (0 480) (0 571) (0 Verilenlerin hit;biri)
(5) Part;anm Tokluk Modulu ne kadardIr? (Joule/mm3 )
(0 0.080) (0 0.097) (0 0.108) (0 0.115) (0 Verilenlerin hit;biri)
(6) Malzemenin ugradigi Plastik Deformasyon/Elastik Deformas-
yon orani nedir? (059) (066.5) (089) (094) (0 Verilenlerin hit;biri)
(7) (Jaranu , (JaJona, (Jelastlk Gerilmelerinin, birbirlerine gore durumlan
nasl1dIr? (0 (Jel < (Jar < (Jakma) (0 (Jar < (Jakma < (Jel) (0 (Jel < (Jakma < (Jar)
(0 (Jakma < (Jel < (Jar) (0 (Jar < (Je! < (Jakma)
(8) Malzemeye % 0.1 birim deformasyon vermek it;in. ne kadar
Enerji gerekir? (0 0.45) (00.51) (02.5) (04.5) (0 Verilenlerin hit;biri)
(9. - 11.) Sorulan, asagida verilen (J - I: grafiklerine gore cevaplan-
dInmz.
19) Plastik Deformasyona kar§1 En Dayamkh oiani hangisidir?
(0 1. Al Ala§lml) (02. Al Ala§lml) (0 Baklr) (0 GO - 25 ) (0 C 45 )
(10) Toklugu en yilksek olan hangisidir? (0 1. Al Ala§lml)
(0 2. Al Ala§lml ) (0 Baklr) (0 GG - 25 ) (0 C 45 )
(11) Elastik Modulu en yilksek olan hangisidir? (0 1. Al Ala§lml)
(0 2. Al Ala§lml) (0 BakIr) (0 GG - 25) (0 C 45)
(12) Bir Bakir tel, 187000 psi Hakiki Kmlma Gerilimi ve 37 400
psi Pratik Kmlma Gerilimi gostermi§ ise, kopmada % Kesit Daraimasl
ne kadardIr? (070) (073) (075) (080) (0 Verilenlerin hit;biri)
(13) ilk boyu 1 m olan bir Aluminyum t;ubugun (E = 7000 Kgr/
mm 2), 500 Kgr lik bir <;ekine yilkU altmda 0.1624 mm uzamaSI it;in, ilk
yant;api ne olmahdIr? (mm) (06) (07) (0 10.5) (0 11.83)
(0 Verilenlerin hit;biri)
(202)
I I
I I
1
1
tJ; "~
: ~
l
./ li:s IrnI
c £,
(14) Katlama testleri, malzemenin hangi mekanik ozelliginin gos-
tergesidir? (0 Sertlik) (0 Suneklik) (0 Rezilyans) (0 Tokluk) (0 Plastiklik)
(15) Du§en bir bilyanm geriye slt;radlgl Sertlik cihaZl, bir --------
sertlik aletidir. (0 <;izik) (0 Darbe) (0 Dinamik) (0 Mikro) (0 Statik)
(16) Vickers Sertlik Olt;me metodunda kullanilan ucun geometrisi
nedir? (0 prizma ) (0 kUre) (0 koni) (0 piramit) (0 kure ve koni kullanl1a-
bilir.)
(17) 100 Kgr yilk kullamlan bir Vickers Sertlik olt;mede, Vickers
Sertlik Degeri 515 t;lkmasl it;in, her bir arahgl 0.02 mm olan buyiltecin
kat; t;izgisi, izin ko§egeni uzerine t;akl§mahdIr? (0 31) (034) (036) (038)
(0 Verilenlerin hit;biri)
(18) Charpy Test numunesinin uzunlugu kat; mm dir? ( )
(19) Bir <;entik Darbe testinde, kirma t;ekicinin aj?;lrhgi 5 Kgr, ciha-
zm sarkat; kolu 40 cm dir. 90 0 lik bir klrma at;ISI verilerek bir test nu-
munesi klnidiktan sonra, 60 0 lik yilkselme at;ISI gozlendigine gore,
klrma i§i kat; Joule' dur? (0 120) (098) ( 0 49) (09.8) (0 Verilenlerin
hit;;biri)
(20) Bir t;;eligin Darbe Degeri, Charpy testi ile 100 Joule bulun-
mu§tur. Bilinmeyen ba§ka bir t;eligin vurma enerjisi, birincisi ile kar§l-
la§tlnlmak isteniyor. A§aj?;lda verilen §Iklardan hangisi yanh§ olabilir?
(0 1. numune ile aym sicakhkta test yapllmahdlr.) (0 Aym t;;entik at;;llma-
hdIr.) (0 Izod Testi uygulanabilir.) (0 Verilen §Iklann hepsi dogrudur.)
(0 Verilen §Iklarm hepsi yanh§dIr.)
(21) DIN Normunda Standart <;entikli Deney pare;;asi/part;alan
hangi(si) /leridir? (0 U <;entigi, V <;entigi, Anahtar deligi) (0 U <;entigi, V
<;entigi) (0 ISO - V) (0 U <;entigi ve ISO - V) (0 ISO - V ve DVM)
(22) Derin <;ekine Testinde, Smir <;ekme Oram nedir?
(0 <;ekilebilecek sacm minimum t;api/Istampa t;apl)
(0 <;ekilebilecek sacm maksimum t;api/Istampa t;;apI)
(0 Istampa t;api/Sacm maksimum t;apl)
(0 lstampa t;api/ Sacm minimum t;;apI)
(0 Verilenlerin hit;;biri dogru degildir.)
(23) Du§en bir kutlenin geriye slt;radlgl yilkseklik, hangisinde
Sertligi belirler? (0 Knoop) (0 MOH) (0 Poldi) (0 Baumann) (0 Sklereskop)
(203)

(24) Bir Rockwell C Standard Cihaz Sertlik Ol\;mesinde, ibre, 0
dan ku\;uk bir deger gosterirse; U\;, malzemeye mm'den fazla
batar. (00.002) (00.02) (0 0.2) (00.026) (00.26)
(25) Bir Rockwell B Standard Cihaz Sertlik Ol\;mesinde, U\; mal-
zemeye 0.05 mm batml:?sa, bu malzemenin hesaplanan Sertligi nedir?
(0 57) (065) (0 75) (0 105) (0 Verilenlerin hi\;biri)
(26) Sertle:?tirilmi:? ve Menevi:?lenmi:? \;eligin sertligi, hangi
Rockwell skalasl ile ol\;ulur? (Par\;a, 5 cm kahnhkta ve 2 Kg kUtlededir.)
(0 A) (0 B) (0 C) (0 T) (0 Verilenlerin hiybiri)
(27) 230 HB 2.5/62.5/30 :?eklinde verilen bir Sertlik ol\;umu,
hangi malzeme uzerinde yapllml:?tJr? (0 Aluminyum) (0 BakJr)
(0 Gri Dokme Demir) (0 <;elik) (0 Kalay)
, (5) A:?aglda verilen aym ebatlardaki \;elik par\;alann hanglsmde,
(204)
TEST: 5
(1) Kararslz Ostenit bolgesinde deformasyondan sonra, pan;:a,
istege bagh olarak, Su Verilir veya Beynitik yapl elde edilirse, bu proses
nedir? (0 Proses Tavlama) (0 Temperleme) (0 Os:?ekillendirme)
(0 Ostemperleme) (0 Martemperleme) ..
(2) 1080 \;eliginde, I - T Diyagramma gore, kararslz Ostemtl, Ms
Slcakhgmm hemen uzerinde uygun bir zaman bekletirsek~ hangi y~plda
bir \;elik elde ederiz? (0 Ostenit) (0 Beynit) (0 Martensit) (0 Ince Perht)
(0 Kaba Perlit)
(3) HSS taklm \;eligine, :?u Su Verme ortamlannm hangisinde Su
verilir? (0 <;e:?me Suyu) (0 tuzlu su) (0 hava) (0 yag) (0 NaOH)
(4) Su Verme i:?leminde, hangi \;elik yUzeyinde elde edilebilecek
sertlik, en fazladlr? (0 1050) (0 1040) (04340) (08620) (0 Verilenlerin
hepsinde aymdlr.) . .
Sertle:?ebilirlik en iyidir? (0 1090) (0 1080) (0 1060) (0 1040)
(0 Verilenlerin hepsinde aymdlr.). .. . ....
(6) A:?agldakilerden hangisl, \;ehgm Toklugunu geh:?tmcI I:?lem
degildir? (0 Menevi:?) (0 Su Verme) (0 Normalize) (0 Ful Tavlama)
(0 Kurele:?tirme Tavlamasl)
(7) 1050 <;eliginin tamamen (ful) Sertle:?tirilmesi i\;in, :?u Su Ver-
me ortamlannm hangisinde/hangilerinde Sertle:?tirilmesi gerekir?
(0 hava) (0 yag) (0 yag veya hava) (0 yag veya \;e:?me suyu)
(0 \;e:?me suyu veya tuzlu su) . .
(8) Su Verme ortammm tesiri, :?unlardan hangisine bagh deglldlr?
[Ortamm] (0 yogunluguna) (0 akJ:?kanhgma) (0 ISll iletkenligine)
(0 ozglillsl kapasitesine) (0 buharla:?ma slcakhgma) . .
(9) A:?agldakilerden hangisi, Su Verme \;atlaklanm mlmmuma
indirgeyen ve umn olarak Temperlenmi:? Martensit elde edilen teknik-
dir? (0 Ostemperleme) (0 Martemperleme) (0 Temperleme)
(0 Os:?ekillendirme) (0 Ful Tavlama) .
(10) Par\;anm merkez ve yUzeyini Ms' in uzerinde tutulan blr tuz
banyosuna hlzla sogutmakla, \;atlama ve distorsiyonu indirgeyen ve
Beynit yaplsmda bir \;elik elde eden proses hangisidir?
(0 Ostemperleme) (0 Martemperleme) (0 Temperleme) (0 Ful Tavlama)
(0 Os:?ekillendirme)
(11) Sertligi 60 Rockwell C' ye kadar \;Ikabilen ve oldukca sunek
ve tok olan \;elik yaplsl hangisidir? (0 Ostenit) (0 Sementit) (0 Martensit)
(0 Beynit) (0 Perlit)
(12) A:?agJda verilen maddelerden, hangisi/hangileri dogrudur?
(a) Ala:?lmh \;eligin CCT diyagraml, karbon \;eliginin CCT
diyagrammdan sagdadlr.
(b) Ala:?lmh \;elikde, karbon \;eligine gore daha yava:? sogutma,
Martensit te:?kil eder.
(c) Par\;anm kesit kalmhgl fazla ise, par\;anm gobegi tamamen
sertle:?meyebilir.
[0 Yalmz (a) cumlesi dogrudur.] [0 (a) ve (b) dogrudur.] [0 (a) ve (c)
dogrudur.] [0 (b) ve (c) dogrudur.] [0 (a), (bl, (c) dogrudur.] .
(13) Hangisi, en masrafll prosesdir? (0 Ful Tavlama) (0 Normahze)
(0 Menevi:?) (0 Kurele:?tirme Tavlamasl) (0 Proses Tavlama)
(205)

(14) Bir 1050 <;;eliginden par<;;aYI, Ostenit bolgesinde demlendir-
dikten soma, 700 DC deki bir Tuz Banyasu fmnma atIp, belirli bir za-
man bekletirsek, Ostenit neye donu~ur?
(0 Temperlenmi~ Martensit'e) (0 ferrit + perlit'e) (0 Martensit + Beynit'e)
(0 Beynit'e) (0 Perlit'e)
(15) A~aglda verilen <;;eliklerden hangisinin, makina i~lenebilirligi,
ISII i~lemden once en k6tiidur? (0 1020) (0 1050) (0 1070) (0 1080)
(0 1090)
(16) Aym ebatlardaki <;;elik par<;;alarda, su verilmi~ yUzeyden belirli
derinlikteki bir naktada sertlik, hangi <;;elikde en azdlr?
(0 2540) (0 3540) (0 4340) (0 1040) (0 Verilenlerin hepsinde aymdlL)
(17) D6kUm gibi bir imalat i~lemi tarafmdan meydana getirilen
kalmtI gerilimleri gidermede, a~aglda verilenlerden hangisi, en tesirlidir?
(0 Normalize) (0 Temperleme) (0 Ful Tavlama) (0 Kurele~tirme Tavlamasl)
• (0 Proses Tavlama)
(18) Verilenlerden hangi <;;elikde, Martensitik yapl elde etmek i<;;in,
Kritik Sagutma Hlzl (KSH), en du~uktiir? (0 1040) (0 1050) (0 1060)
(0 4260) (0 Verilenlerin hepsinde aymdlL)
(19) Hangi <;;elikde, uygun Su Verme neticesi, 64 ± 1 Rockwell C
(ful sertlik) eIde ediIir? (0 1040) (0 2540) (0 4340) (0 1060) (0 Verilenlerin
hi<;;birinde eIde edilmez.)
(20) <;eligi Temperleme (Menevi~), hangi slcaldlga kadar yapllIr?
(0 AI) (0 As) (0 Acm) (0 500 DC) (0 1000 DC )
(206)
TEST: 6
(1) Amerikan Narmunda, CLASS 25 KIr Dokme Demirde, 25 neyi
ifade eder? (0 Max. <;ekme Gerilimi = 25 Kgr/mm2 dir.) (0 Minimum <;ek-
me Gerilimi = 25 Kgr/mm2 diL) (0 Minimum <;elane Gerilimi = 25 000
psi diLl (0 Minimum <;ekme Gerilimi = 25 MPa dlL)
(0 % Karbon = 2.5 dUL)
(2) Hangisi, du~uk Ala~lmlI <;;elikdir? (0 1080) (0 GGG - 50)
(0 X 45 Cr Si 9 3) (0 15 Cr 3) (0 Verilenlerin hi<;;biri, du~uk Ala~lmlI <;;elik
degildir.)
(3) Hangisi. Oria Karbanlu <;;elikdir? (0 1080) (0 GGG - 50)
(0 X 45 Cr Si 9 3) (0 15 Cr 3) ( a Verilenlerin hi<;;biri degildiL)
(4) Hangisinin makina i~lenebilirligi, en iyidir? (0 GGG - 50)
(0 GS - 45) (0 1.4300) (0 1.3343) (0 9 S Mn 36)
(5) Hangisi, Yuksek Ala~lmlI <;;elikdir? (0 1080) (0 GGG - 50)
(0 X 45 Cr Si 9 3) (0 15 Cr 3) (0 Verilenlerin hi<;;biri degildir.)
(6) Hangisi, Sementasyan <;;eligidir? (0 1080) (0 GS - 50)
(0 X 45 Cr Si 9 3) (0 15 Cr 3) (0 Verilenlerin hi<;;biri degildiL)
(7) Hangisi, Dokiim malzemesidir? (0 1.4300) (0 15 Cr 3)
(0 X 45 Cr Si 9 3) (0 GGG - 50) (0 Verilenlerin hi<;;biri degildir.)
(8) Hangisi, Paslanmaz <;;elikdir? (0 1080) (0 15 Cr 3)
(0 X 45 Cr Si 9 3) (0 GS - 50) ( a Verilenlerin hi<;;biri degildiL)
9. - 13. Sarulan a a-Idaki rafi-e are ceva landlnmz.
10(*,'+ i\'3"$)
. ;" J 1430 I
i".',..~,··-·,
'j
.1 114"'"
'V it
0.36
(9) Malzeme kInldlgmda, % Uzama ne kadar almu~tur?
(0 25) (0 23) (0 36) (0 19) (0 VerilenIerin hi<;;biri)
(10) <;ekilen malzeme, ne alabilir? (0 TakIm <;eligi) (0 Gri Dokme
Demir) (0 Saguk Haddelenmi~ 1040) (0 Islah Edilmi~ 1095)
(0 Slcak Haddelenmi~ 1018)
(11) Hangi gerilimde malzeme bayun vermeye ba~lar? (0 270)
(0 290) (0 430) (0 330) (0 hi<;; bayun vermez.)
(207)
 (12) MPa birimi, ~unlardan hangisine denktir? (0 Kgr/mm2)
(0 Kgr/m2) (0 N/m 2) (0 N/mm2) (0 Verilenlerin hie;;biri)
(13) <;;e1igin Akma Gerilimi, kae;; MPa dlr? (0 330) (0430)
(0270) (0290) (0 Verilenlerin hie;;biri)
(14) Lamelli Grafit, hangi malzemede bulunur? (0 Ledeburit)
(0 Beyaz Diikme Demir) (0 Otektoid Somasl <;;e1ik) (0 Gri Diikme Demir)
(0 Verilenlerin hepsinde bulunur.)
(15) $ekil. 1 de giisterilen Ktvllclm giiriinumu, hangi malzemeye
ait olabilir? (0 Taklm <;;eligi) (0 Gri Diikme Demir) (0 1045) (0 1020)
(0 1095)
(0482) (0571) (0578) (0515) (0 Verilenlerin hie;;biri)
(22) 2. Dunya Harbinde, Amerikan Liberty harp gemilerinin kay-
nak Saclan e;;iikmesi, hangi olay ile ilgilidir? (0 Deformasyon Sertle~mesi)
(0 Kmlma Dayanlml Du~mesi) (0 Sunek Kmlma) (0 Suneklikten Kml-
ganhga Gee;;i~ Slcakhgl) (0 Verilenlerin hie;;biri)
(23) lzod hakkmda, a~aglda verilenlerden hangisi, yanh~ olabilir?
(0 Test pare;;asl, du~ey yerle~tirilir.) (0 Toklugun testidir.) (0 Klrma e;;ekici,
e;;entikli ylize vurur.) (0 Test pare;;asl uzunlugu 70 mm dir.) (0 Verilen
~lklarda yanh~ yoktur.)
(24) Erichsen ve Kap <;;ekme i~lemleri ile ilgili olarak, hangi ~lk
yanh~ olabilir?
(0 Kap <;;ekmede, malzemenin anizotrop olup olmadlgl anla~llabilir.)
(0 Kap <;;ekmede, Slmr <;;ekme Oram ne kadar buylikse, ~ekil verilebilir-
lik artar.)
(0 Malzemenin sunekligi arttlke;;a, Erichsen <;;iikertme Degeri artar.)
(0 Her iki i~lemde Sac veya Pul, hareket etmeyecek ~ekilde sabitle~tiri­
lir.)
(0 Yukanda verilen ~lk1arda yanh~hk yoktur.)
(25) Kap <;;ekme (Derin <;;ekme) imalat i~leminde, hangi ~lkda, etki
eden kuvvetler, en iyi giisterilmi~tir?
(0 Eksenel: Basma , Radyal: <;;ekme)
(0 Eksene1: <;;ekme , Radyal: Basma , Tegetsel: Basma)
(0 Eksenel: <;;ekme , Radyal: <;;ekme , Tegetsel: Basma)
(0 Eksenel: Basma , Radyal: <;;ekme , Tegetsel: Basma)
(0 Verilenlerden hie;;biri dogru degildir.)

(16) $ekil. 2 de Optik Mikroskop yaplsl giisterilen malzeme, ne

olabilir? (0 Beyaz Diikme Demir) (0 Gri Diikme Demir) (0 btektoid
Somasl <;;elik) (0 Otektoid Oncesi <;;elik) (0 Verilenlerin hie;; biri)
(17) Charpy hakktnda hangisi yanh~ olabilir? (0 Test pare;;asl, ya-
tay yerle~tirilir.) (0 Test pare;;asl uzunlugu 55 mm' dir.) (0 Ktrma c;:ekici,
e;;entikli ylize vurur.) (0 Toklugun testidir.) (0 Verilen ~lklarda yanh~
yoktur.)
(18) Silindirik e;;elik bir e;;ubuk ( E = 20 000 Kgr/mm2), ilk boyu 1
metredir. 500 Kgr' lik bir <;;ekme yliku altmda 0.1624 mm uzamaSl
ic;:in, ilk e;;apl ne olmahdlr? (mm) (0 5) (0 7) (0 10.5) (0 11.83)
(0 Verilenlerin hie;;biri)
(19) $ekil. 3 de Optik Mikroskop yaplsl giisterilen malzeme, ne
olabilir? (0 Beyaz Diikme Demir) (0 Gri Diikme Demir) (oOtektoid
Somasl <;;e1ik ) (0 Otektoid Oncesi <;;elik) (0 Verilenlerin hic;:biri)
(20) $ekil. 4 de giisterilen Ktvllclm giiriinumu, hangi malzemeye
ait olabilir? (0 Taklm <;;eligi) (0 Gri Diikme Demir) (0 1045) (0 1020)
(0 1095)
(21) ($ekil. 5) Bir Vickers Sertlik iile;;mede kullanllan ylik ,100 Kgr
dir. Buylitecin her bir arahgl 0.02 mm dir. Sertlik kae;; Vickers C;:lkar?
(208) (209)
 TEST: 7
(I) Bir par\;anm Sertligi iil\;Uldugu zaman yiiksek \;lkarsa, hangi
iizelliklerinin yiiksek oldugu direkt olarak anlai;?llIr? (0 Darbe direnci)
(0 Korozyon direnci) (0 lSI direnci) (0 Siineklik) (0 Ai;?mma direnci ve
<;:ekme Gerilimi)
(2) Bir <;:eligin Brinell Sertligi 415 HB 5.0 I ?I 30 olarak ifade edil-
mek isteniyor. "?" ii;?areti yerine hangi rakam gelmelidir?
(062.5) (031.25) (0 187.5) (0 100) (0750)
(3) I Giga Pascal, ka\; Newton/mm2 dir? (0 109 ) (0 106 ) (0 1000)
(0 100) (0 10)
(4) DIN Normunda 1.2714 numaraSl ile verilen malzeme nedir?
(0 Diikme Demir) (0 Sade Karbonlu <;:elik) (0 Paslanmaz <;:elik)
(0 Taklm <;:eligi) (0 Verilenlerin hi\;biri)
(5) Kaynaklanabilirlik, hangisinde en iyidir? (0 btektoid SomaSl
<;:elikler) (0 btektoid bncesi <;:elikler) (0 Orta Karbonlu <;:elikler)
(0 Diii;?iik Karbonlu <;:elikler) (0 Yiiksek Karbonlu <;:elikler)
(6) Bir Alai;?lm, 28 Kg Baklr ve 28 Kg Nikel kullamlarak yapllIrsa,
Nikelin Alai;?lmdaki atom % si ne olur? (Cu: 63.54; Ni: 58.7) (.......)
(7) DIN Normunda, stand art <;:entikli Deney Par\;asll (Ian) hangi(si)
leridir? (0 ISO - V) (0 D, V) (0 D ve ISO - V ) (0 ISO - V ve DVM )
(0 D, V, Anahtar deligi)
(8) Sonik Test, hangi malzemeye uygulanamaz? (0 Taklm <;:elikle-
rine) (0 Paslanmaz <;:elige) (0 Aluminyum Alai;?lmlanna) (0 <;:inko
Alai;?lmlarm.a) (0 Gri Diikme Demire)
(9) X ve y (Gama) li;?m kaynaklan ile ilgili olarak, verilenlerden
hangisi dogrudur?
(0 X li;?m kaynagl sabittir, y li;?m kaynagl azalIr.)
(0 X li;?m kaynagl artar, y li;?m kaynagl sabitdir.)
(0 X ve y li;?m kaynaklan artarlar.)
(0 X ve y li;?m kaynaklan azalIrlar.)
(0 X ve y li;?m kaynaklan sabitdirler.)
(10) Skleroskop ile ilgili olarak, hangi i;?lk dogrudur? (0 <;:izik
Sertlik aletidir.) (0 Mikro sertlik cihazldlr.) (0 Dinamik sertlik aletidir.)
(0 Statik sertlik aletidir.) (0 Verilenlerden hi\;biri dogru degildir.)
(11) Bir metal kiitugii, bir kalIptan ge\;irerek <;:ubuk <;:ekme ima-
linde, metalin tai;?lmaSl lazlm gelen bai;?lIca mekanik iizellik:
(0 Rezilyansdlr.) (0 Yiiksek Akma Gerilimidir.) (0 Plastiklikdir.)
(0 Toklukdur.) (0 Suneklikdir.)
(12) Bir BakIr tel, kopma noktasmda 187000 psi hakiki gerilim,
37400 psi pratik gerilim giistermii;?tir. % Kesit Daralmasl ne kadardlr?
(0 90) (0 80) (0 70) (0 60) (0 75)
(13) Hangisi. Paslanmaz <;:elikdir?
(02550) (0 C 45) (09 S Mn 36) (0304) (0 St 37- 2)
(14) <;:elik, hangi slcakhkta en kolay deforme edilir (i;?ekil verilir)?
(0600 °C) (0 1150 °C) (0 Ferrit biilgesi) (0 Ostenit biilgesi)
(0 Ferrit + Ostenit biilgesi)
(15) Baklr, YMK kristal yaplsmdadlr. Kristal kafesin bir kenar
uzunlugu 3.61 °A ise, BakIr atom yan\;apl ne kadardlr? ( ) Gerilimi) (0 <;:ekme Gerilimi) (0 Kopma Gerilimi)
(210)
(16) Bir <;:entikli Darbe testinde, Klrma \;ekicinin aiPrlIgl 5 Kgr,
sarka\; kolu 40 cm olarak 61\;iiliiyor. 90 °lik bir klrma a\;lSl verilerek, 60
° lik yiikselme a\;lSl giizlenirse, Klrma ii;?i ka\; Joule'dur? (1 Joule = 1
Newton *1 metre) (0 1) (09.8) (049) (098) (0 120)
(17) SlVl Emdirme Testi, hangi prensibe dayamr? (0 Kapilarite)
(0 Ohm Kanunu) (0 Manyetik Ge\;irgenlik) (0 Manyetik $iddetlilik)
(0 Piezo Elektrik)
(18) Radyografide Yan Deger KalmlIgl, ai;?agldaki hangi iizelligi
saglar? [0 (1/10) = (1/2)] [0 (Io/~) = (1/2)] [0 (I/t) = (1/2)]
[0 (~/t) = (1/2)] [0 (la/I) = (1/2)]
(19) Hangi Sertlik metod(u) Ilan, Elmas Piramit U\; kullamr?
(0 Rockwell C) (0 Vickers) (0 Knoop) (0 Rockwell C ve Vickers)
(0 Vickers ve Knoop)
(20) Bir ii;? par\;aSl uzerinde yiik yok iken, ilk uzunlugu 60 mm
dir. Par\;anm (-) 0.182 hakiki birim deformasyona ugramasl halinde,
son uzunlugu ne olur? (mm) (063.5) (051.67) (050) (044.67) (041.67)
(21) Hangisi, karbonu % 0.5 olan Sade Karbonlu <;:elikdir?
(0 GS- 50) (0 50 Cr Mo 4 4) (0 St 50 - 2) (0 GG - 50) (0 C 50)
(22) Hangi \;elik, Molibdenli Alai;?lm <;:eligidir?
(0 1040) (04340) (02540) (03540) (0 Verilenlerin hi\;biri, Molibdenli
Alai;?lm <;:eligi degildir.)
(23) Diikme Demirlerin Karbon aralIgl hangisidir? (0 C > % 0.8)
(0 % 2 - 4.5) (0 % 4.5 - 6.67) (0 % 0.035 - 0.3) (0 % 0.6 - 0.8)
(24) <;:entik Darbe Testi, hangi mekanik iizelligin direkt giistergesi-
dir? (0 Plastiklik) (0 Rezilyans) (0 Tokluk) (0 Siineklik) (0 Sertlik)
(25) Derin <;:ekme Testinde, Smlr <;:ekme Oram nedir?
(0 Cekilebilecek Sacm minimum cam)
Istampa <;:apl
(0 Cekilebilecek Sacm maksimum cam)
Istampa <;:apl
(0 Istampa Capl )
Sacm maksimum \;apl
(0 Istampa Capl)
Sacm minimum \;apl
(0 Verilenlerin hi\;biri)
(26) Eddy (Fuko) akIm testi ile, ai;?agldakilerden hangisi, tesbit
edilemez? (0 lsI! ii;?lem durumu) (0 Alai;?lm elemanl oram) (0 Saf metalle-
rin saflIk derecesi) (0 Kesit farklIlIgl) (0 <;:ubuklarm merkezlerindeki
kusurlar)
(27) Ultrasonik Testde, esas olarak sesin hangi iizelligi kullanllIr?
(0 Genligi) (0 Frekansl) (0 Kuvvetlendirilmesi) (0 Manyetik i;?iddetliligi)
(0 Piezo elektrikligi)
(28) Yuksek karbonlu bir \;elige, uygun i;?artlarda su verilirse, 64 ±
I .........Sertlik elde edilir. (0 Knoop) (0 Vickers) (0 Brinell) (0 Rockwell B)
(0 Rockwell C)
(29) Bir cr - £ grafigine bakIldlgl zaman, Tokluk, hangi mekanik
iizelligin, Suneklik ile birlei;?imidir? (0 Elastiklik) (0 Plastiklik) (0 Akma
(30) Hangisi, minimum <;:ekme Dayamml 50 Kgr/rnm2 olan
\;elikdir? (0 C 50) (0 1050) (0 GS - 50) (0 St 50 - 2) (0 Verilenlerin hi\;biri)
(211)

(31) Hangi <;elikde, Perlit tane smlrlan, Sementit agl ile kaplan-
ml§tlr? (0 1040) (0 1065) (0 1080) (o 1095) (o Verilenlerin hi<;birinde
kaplanmaml§tlr. )
(32) Atomik Paketlenme FaktoIii nedir?
(0 Birim Kafesin Kutlesi/ Atomlarm Kutlesi)
(0 Atomlann Kutlesi/Birim Kafesin Kutlesi)
(0 Birim Kafesin Hacmi/ Atomlann Hacmi)
(0 Atomlarm Hacmi/Birim Kafesin Hacmi)
(o Atomlann Yogunlugu/ Birim KafesinYogunlugu)
(33) Katlama Testleri, hangi mekanik ozelligin gostergesidir?
(o Rezilyans) (o Tokluk) (o Sertlik) (o Plastiklik) (0 Suneklik)
(34) Bir KlVl1clm Testinde, klVl1clm akJ§ dallan uzerinde §iddetli
patlaklar goIiilurse, malzemenin ne olduguna hukmedilir?
(0 Gri Dokme Demir) (0 Taklm <;eligi) (0 Du§uk karbonlu <;elik)
(0 Yuksek karbonlu <;elik) (0 Orta karbonlu <;elik)
(35) Uzun <;ubuklarda kusurlar. manyetik test ile, nasll ortaya
pkanhr?
(o Par<;a, kuvvetli bir mlknatlsm kutuplan arasma yerle§tirilir.)
(0 Par<;anm uzun eksenine paralel bir manyetik alan meydana getirilir.)
(0 Yuksek amperli bir dogru aklm, <;ubuk i<;inden ge<;irilir.)
(0 Meydana getirilecek her turlu alan, kusurlan tesbit edebilir.)
(0 Uzun <;ubuklarda kusurlar. manyetik test ile tesbit edilemez.)
(212)
TEST - 8
TAHIUSATLI ve TAHIUSATSIZ MUAYENELER
(1) Panldayan (fluoresans) penetrantlar, hangi 1§lk altmda gozle-
nir? (o Gune§ l§lgl) (0 Floresans Lamba) (0 Masa Lambasl) (0 Siyah l§lk)
(o Her <;e§it 1§lk altmda gozlenir.)
(2) Dokum par<;alan gibi, <;ok hassas yUzey duzgu.nlugu olmayan
par<;alann incelenmesinde, nasll Penetrant kulIalllhr?
(o Destek emulsiye) (0 yozlicuyle uzakla§tlnlabilir)
(0 Su ile Ylkanabilir.) (0 Her <;e§it Penetrant kullanllabilir.)
(3) Bir malzeme tarafmdan X I§mlanlll seyreltme (absorbe), nasJl
bir kanundur? (0 Lineer azalan) (0 Ters orantlh) (0 Dogru orantlh)
(0 Ustel artan) (0 Ustel azalan)
(4) Par<;aya gonderilen X Ismlarmm nufuz gUcu (penetrasyonul.
hangi fakti:irlere baghdlr? (o Tup Voltajl ve Dalga Boyu arttlkca, artar.)
(o TUp Voltajl ve Dalga Boyu azaldlkca, azallr.) (0 TUp Voltajl arttlk<;a,
artar; Dalga boyu arttlk<;a, azahr.) (o Tup Voltajl arttlk<;a, azahr; Dalga
boyu arttlk<;a, artar.) (o Yukarlda verilenlerin hi<;biri, dogru degildir.)
(5) Filmin her iki tarafmda Kursun (Pb) folyeler kullanmak ile
ilgili olarak, hangi §Ik yanh§ olabilir? (0 Folyeden salman elektronlarm,
fotograf uzerinde etkisi vardlr.) (o Poz zamallllll azaltlr.)
(0 Yayllan radyasyonun etkilerini azaltlr.) (0 Filmin yanmasml onler.)
(o Verilen §Iklarm hepsi dogrudur.)
(6) Verilenlerden hangisi, Poz Grafiklerinde kullanllan parametre-
lerden degildir? (0 Film tipi) (o Malzeme tipi) (o Numune Kalmhgl)
(0 Film - Odak mesafesi) (0 Poz zamalll)
(7) 'Y (Gama) radyasyonunun §iddeti, kontrol ile nasll degi§tirilir?
(o Film tipini degi§tirerek) (0 Numune kalmhgml degi§tirerek) (0 Film -
Odak mesafesini yeniden ayarlayarak) (0 Poz zamallllll degi§tirerek)
(0 Yukanda verilenlerle degi§tirilemez.)
(8) Kaynak (Film) - Odak mesafesi, yarlya indirilirse; poz zamanl,
nasll etkiIenir? (0 Yarlya iner.) (0 Dortte birine iner.) (o Degi§mez.)
(0 2 kat artar.) (0 4 kat artar.)
(9) "Par<;ada kusur varsa, Osiloskop goIiintusu; yallllzca, on yU-
zey ve par<;anm arka yUzey sinyallerinin (ekolannm) boylanllln e§it 01-
madlgldlr." Bu ifade, hangi Ultrasonik dalga test metodu/metodlarml
gosterir?
[0 Enlemesine (Kesme)] [0 Uzunlamasma (Basm<;) ]
[0 Yanslmaslz (11etim i<;inden)] (0 Uzunlamasma ve Yanslmaslz)
(o Enlemesine ve Yanslmaslz)
(10) nKusur yoksa. tek on yUzey sinyali goIiinur. n (0 EnlemesirJe)
(0 Uzunlamasma) (0 Yanslmaslz) (0 Uzunlamasma ve Yanslmaslz)
(0 Enlemesine ve Yanslmaslz)
(11) npar<;ada kusur yoksa. on yuzey ve arka yUzey sinyallerinirJ
boylan, hemen hemen e§ittir." (0 Enlemesine) (o Uzunlamasma)
(o Yanslmaslz) (o Uzunlamasma ve Yanslmaslz)
(o Enlemesine ve Yanslmaslz)
(12) npar<;ada kusur varsa. on yUzey ve arka yUzey sirJyalleri ara-
smda bir kusur sinyali olur." (0 Enlemesine) (0 Uzunlamasma)
(0 YanslmaslZ) (0 Uzunlamasma ve Yanslmaslz)
(0 Enlemesine ve Yanslmaslz)
(213)
 (13) "Kusur varsa. iin yuzey ve kusur sinyalleri giiriinur. arka
yiizey sinyali yoktur. (0 Enlemesine) (0 Uzunlamasma) (0 Yanslmaslz)
(0 Uzunlamasma ve Yanslmaslz) (0 Enlemesine ve YanslmaslZ)
(14) Test numunesindeki sureksizlikler. Ultrasonik sinyalin genli-
gindeki azalma sebeplerindendir. (0 Dogru) (0 Yanh:;;)
(15) Ultrasonik Dalgalann aC;;lh giinderilmesi, Ultrasonik sinyalin
genligindeki azalma sebeplerindendir. (0 Dogru) (0 Yanh:;;)
(16) Silindirik c;;elik bir :;;aftm, manyetik toz testinde, parc;;amn
uzun eksenine paralel kusurlan tesbit etmek ic;;in, parc;;anm c;;apl etrafm-
da, bir manyetik alan meydana getirilmelidir. (0 Dogru) (0 Yanh:;;)
(17) Eddy Aklm Testi ile, test pan;asmm her tarafmdaki sureksiz-
likler (kusurlar), tesbit edilebilir. (0 Dogru) (0 Yanh:;;)
(18) Eddy Aklm Testinde, endukleyici bobinin, test altmdaki parc;;a
ile temaSl :;;arttlr. (0 Dogru) (0 Yanh:;;)
(19) Eddy Aklm Testinde, test parc;;asmda kusur yok ise, Eddy A-
klm c;;izgileri yanhr. (0 Dogru) (0 Yanh:;;)
(20) Manyetik Test ile, test parc;;asmm her tarafmdaki sureksizlik-
ler (kusurlar , tesbit edilebilir. 0 Do-ru 0 Yanh:;;
(21) ($ekil. 1 de) Kesiti giisterilen parl;a, X l:;;mlanna maruz blra-
klldlgmda, slraslyla a' dan d' ye kadar giisterilen parl;alar (a - b - c - d),
film uzerinde hangi renklerde giiriinur?
(0 Al;lk Gri - Koyu Gri - Siyah -Gri)
(0 Al;lk Gri - Koyu Gri - Gri -Siyah)
(0 Gri - Koyu Gri - Siyah - Al;lk Gri)
(0 Koyu Gri - Al;lk Gri - Gri - Siyah)
(0 Gri - Al;lk Gri - Koyu Gri - Siyah)
(22) X l:;;mlarl Radyografisi, Ultrasonik test ile kar:;;l1a:;;tmldlgmda
hangi :;;lk dogrudur? (0 incelenecek parc;;anm kesit kalmhgl arttlkl;a,
Radyografinin gUvenilirligi artar.) (0 incelenecek parc;;amn kesit kaImhgl
arttlkl;a, Radyografinin gUvenilirligi azallr.) (0 Direk maruz kahmrsa,
her iki test de, insan saghgma l;ok zararhdlr.) (0 Ultrasonik Cihaz ve
yardlmcl parl;alan, X l:;;m cihazmdan l;ok daha pahahdlr.) (0 Her iki tes-
tin de, hic;;bir dezavantajl yoktur.)
(23) "Metal parl;alarl incelemek il;in kullamlan X l:;;m makinalan,
Tlpda kullamlanlardan daha gUl;lu olmahdlr." Bu cumleden anla:;;l1an-
lar, :;;unlar olabilir: (a) Tlpda kullanl1an X l:;;mlanmn dalga boylan klsa-
dlr. (b) Endustride kullamlan X l:;;mlarmm dalga boylan klsadlr. (c) Tlp-
da kullamlan X l:;;mlanmn frekanslan fazladlr. (d) Endustride kullamlan
X l:;;mlarmm frekanslan fazladlr.
Yukandaki hukumlerin, hangi(leri)si dogrudur?
(214)
(0 yalmz a) (0 yalmz b) (0 a ve c) (0 a ve d) (0 b ve d)
(24) Manyetik Test. hangi malzemelere uygulanabilir?
(a) Aluminyum ve Ala:;;lmlarma. (b) Diikme Demirlere. (c) <;eliklere.
(d) Baklr ve Ala:;;lmlarma. (e) Butun malzemelere.
(0 a ve c) (0 b) (0 c) (0 b ve c) (0 e)
(25) Eddy (Fuko) Aklm Testi, hangi malzemelere uygulanabilir?
(a) Aluminyum ve Ala:;;lmlarma. (b) Diikme Demirlere. (c) <;eliklere.
(d) Bmr ve Ala:;;lmlarma. (e) Butun malzemelere.
(0 a ve c) (0 b) (0 c) (0 b ve c) (0 e)
(26) Eddy (Fuko)Aklm Testi hakkmda, a:;;agldakilerden hangisi,
yanh:;; olabilir? (0 Metalik numunelerin yalmz yiizeylerinde yaYlhr.)
(0 Elektromanyetik enduksiyon yoluyla meydana gelir.) (0 Elektrik di-
renci degi:;;tiren butun iizellikler, Eddy Aklmma tesir eder.) (0 Test par-
c;;asmda kusur varsa, Eddy Aklm c;;izgileri yanhr.) (0 Yukardaki :;;lklarda
yanh:;;hk yoktur.)
(27) Tavlanml:;; 1020 c;;eliginin Darbe Testi neticesi, verilen :;;lklar-
dan hangisine uyar? (0 Kmlma yiizeyi, c;;ok dUzgUndur.) (0 Kmlma
enerjisi, c;;ok du:;;uktur.) (0 Test numunesi, iki parc;;a olarak aynhr.)
(0 Test numunesi, iki parc;;a olarak yapl:;;lk kallr.) (0 Bir:;;ey siiylenemez.)
(28) Brinell Sertlik Olc;;mesinde k ( = F / d 2 ), Baklr Ala:;;lmlarl ic;;in
... , Aluminyum Ala:;;lmlarl ic;;in .... dir. (0 10, 5) (0 10, 30) (0 5, 30)
(0 5. 10) (0 Verilenlerin hiC;;biri)
(29) 100 Kgr yiik kullamlan bir Vickers Sertlik Olc;;mesinde, iki
c;;izgisinin araSl 0.02 mm olan bir buyiitec;;le, 37 C;;izgi, kare izin kii:;;egeni-
ne l;akl:;;ml:;;sa, Sertlik kal; Vickers' dlr?
(0 327) (0 358) (0 384) (0 571) (0 Verilenlerin hil;biri)
(30) Du:;;uk Karbonlu <;eliklerin, - 50°C da. l;ok azdlr.
(0 Suneklikleri) (0 Sertlikleri) (0 Erichsen Degerleri) (0 Kopma Daya-
mmlarl) (0 Tokluklarl)
(31) Ekstruzyon i:;;lemi il;in, malzemenin hangi mekanik iizelligi,
yiiksek olmalldlr? (0 Sunekligi) (0 Sertligi) (0 Erichsen Degeri)
(0 Kopma Dayanlml) (0 Toklugu)
(32) A:;;aglda verilen Sertlik Oll;me metodlarmdan hangisi, Tavlan-
ml:;; bir Diikme Demir ic;;in uygun degildir? (0 Brinell) (0 Vickers)
(0 Rockwell B) (0 Rockwell C) (0 Verilenlerin hepsi uygundur.)
(33) Bir Otomobil Kaporta malzemesi, belirli bir kallbm :;;eklini al-
dlgl il;in, hangi mekanik iizelligi yiiksektir? (0 Sunekligi) (0 Akma Daya-
mml) (0 Toklugu) (0 Erichsen Degeri) (0 Plastikligi)
' (34) X l:;;mlarl ile malzeme muayenesinde, verilen :;;lklardan hangi-
si, cihazm direk mekanik ayan ile ilgili degildir? (0 Malzemenin Kalm-
hgl) (0 Parl;anm, X l:;;m penceresine olan uzakhgl) (0 Katod I:;;m Tubune
uygulanacak Voltaj) (0 X l:;;mlarl dalga boyunun ayarlanmasl) (0 Veri-
lenlerin hepsinin, direk mekanik ayarla ilgisi vardlr.)
(35) Motor Silindir Blogu, titre:;;imleri ve gUriiltuyii azaltmak il;in,
hangi malzemeden yaplhr? (0 <;elik Diikum) (0 Kuresel Grafitli Diikme
Demir) (0 Gri Diikme Demir) (0 Diiviilebilir Diikme Demir) (0 Yukanda
verilenlerin hic;;birisi, titre:;;imleri azaltmaz.)
(36) A:;;aglda verilenlerden hangisi, sel;ilecek Tahribatslz Muayene
metoduna etki eden bir faktiir degildir? (0 Malzemenin Sertligi) (0 Mua-
yene Suresi) (0 Kusurlarm OIl;USU) (0 Kusurlarm tahmin edilen yeri)
(0 Malzemenin ferrous olup olmadlgI)
(215)
 (37) Bir Manyetik Testde, silindirik bir f?aftm <;;api etrafmda, man-
yetik bir alan meydana getirilirse, nasil kusurlar tesbit edilebilir?
(0 Her konumdaki <;;atlaklar, tesbit edilebilir,) (0 Hi<;;bir kusur tesbit edil-
mez.) (0 Sadece Yuzey <;atlaklan, tesbit edilebilir.) (0 <;ap dogrultusun-
daki <;;atlaklar, tesbit edilir.) (0 Uzunlamasma dogrultudaki <;;atlaklar,
tesbit edilir.)
(38) Erichsen Testi'nin birimi nedir? (0 mm) (0 Joule) (0 Kgr/mm2)
(0 Joule/mm 3) (0 birimsiz)
(39) Af?agida verilenlerden hangisi, Anizotrop malzemeyi en iyi ta-
rif eder? (0 lSIt!ldlgmda, kristal kafes yapisl degif?ir.) (0 Ozellikleri, farkh
dogrultularda degif?ir.) (0 Heterojendir.) (0 Homojendir.) (0 Verilenlerin
hi<;;biri, dogru degildir.)
(40) 1 Newton/mm2 , ka<;; Giga Pascal'dIr? (0 10- 3 ) (0 10) (0 1000)
• (0 106) (0 hi<;;biri)
(41) Su Verilmif? Yuksek Karbonlu bir <;;eligin Sertligi 61<;;ulurse, ne
<;;Ikmasl beklenir? (0 90 Rockwell B) (0 225 Brinell) (0 470 Vickers)
(065 Rockwell C) (0 Verilenlerin hi<;;biri)
(42) Af?agida verilenlerin i<;;inde, <;ekme Dayammi ile Basma Daya-
mmi farkh olan metalik maizeme var mldIr? (0 Pirin<;;) (0 Baklr)
(0 DUf?uk Karbonlu <;elik) (0 Gri D6kme Demir) (0 Yoktur.)
(43) Vickers ve Knoop Sertlik Testleri, hangi u<;;/u<;;lan kullamr?
(0 Her ikisi de, Elmas Koni) (0 Her ikisi de, Elmas Piramit) (0 Vickers
Elmas Piramit, 1illoop Elmas Koni) (0 Vickers Elmas Koni, Knoop Elmas
Piramit) (0 Verilenlerin hi<;;biri, dogru degildir.)
(44) MOH, nasil bir testdir? (0 Dinamik Sertlik testidir.) (0 Statik
Serilik testidir.) (0 Mikro Sertlik testidir.) (0 <;izik Sertlik testidir.)
(0 Darbe testidir.)
(45) Bir if? par<;;asmm mekanik af?mma (yenme)direncinin ytiksek
oimasl istenmektedir. Hangi testi yapmamlZ gerekir?
(0 Basma) (0 Darbe) (0 <;ekme) (0 Erichsen) (0 Sertlik)
(216)
TEST: 9
(1) Allotropik Metal nedir?
(0 Erimeden gaz haline ge<;;en metal) (0 Gaz halinden kat! hale ge<;;en
metal) (0 Arayer Kat! Eriyigi yapan metal) (0 Bir kafes yaplsmdan, diger
kafes yapisma ge<;;en metal) (0 Yukanda verilenlerin hi<;;biri, dogru degil-
dir.)
(2) <;6keltme Sertlef?tirmesi yapilabilmesi i<;;in, Denge Diyagrami
nasil olmahdIr? (0 iki elementin kat! halde birbirleri i<;;inde slmrh erime
Denge Diyagraml) (0 Kat! Eriyik Denge Diyagraml) (0 Otektik Diyagram)
(0 Otektoid Diyagram) (0 btektik ve Otektoid Diyagram)
(3) <;ekme Mukavemeti dUf?uk, Basma Mukavemeti ytiksek olan
yapl, hangisidir? (0 Ferrit) (0 Ostenit) (0 Ledeburit) (0 Perlit) (0 Sementit)
(4) Kurelef?tinne Tavlamasmda, "kurelef?en" yapi nedir?
(0 Ferrit) (0 Ostenit) (0 Ledeburit) (0 Perlit) (0 Sementit)
(5) Hangi <;;elik, Molibden <;;eligidir?
(02540) (03540) (04340) (05140) (0 Verilenlerin hepsi, Molibden
<;;eligidir.)
(6) 1040 <;eliginde, verilen elemanlardan hangisi yoktur?
(0 Si) (0 Mn) (0 P ) (0 S) (0 Ni)
(7) D6kme Demirlerin Karbon arahgi hangisidir? (% C: )
(0 0.035 - 0.3) (0 0.3 - 0.6) (0 0.8 - 2) (0 2 - 4.5) (0 4.5 - 6.67)
(8) D6vme (Sunger) Demirin Karbon arahgi hangisidir? (% C:)
(0 < 0.035) (0 0.035 - 0.3) (0 0.3 - 0.8) (0 2 - 4.5) (04.5 - 6.67)
(9) Hangi Sade Karbonlu <;elik, yavaf? sogutuldugunda (Tavlandl-
gmda), Oda Sicakhgmda, Optik Mikroskop yaplsl, hemen hemen % 50
Ferrit - % 50 Perlit g6runur?
(0 1080) (0 1090) (0 1040) (0 1050) (0 Verilenlerin hi<;;birinde g6runmez.)
(10) Molibden, <;;elige; Alaf?lm elemamolarak katlldlgmda, .
meydana getirir.
(0 Kat! Eriyik) (0 Grafit) (0 Sementit) (0 Karbur) (0 Martensit)
(11) % C < 0.035 olan Ferrous malzeme nedir? (0 Pik) (0 Yapi
<;eligi) (0 Beyaz D6kme Demir) (0 D6vme Demir) (0 Verilenlerin hi<;;biri)
(12) D6kum if?leminden meydana gelen kaimti (i<;;) gerilimleri gi-
dermede, hangisi en tesirlidir? (0 Menevif?) (0 Normalize) (0 Proses
Tavlama) (0 Ful Tavlama) (0 Kurelef?tirme Tavlamasl)
(13) ASII, Toklugu (darbe direncini) art!rmak i<;;in kat!lan Alaf?lm
elemam hangisidir? (0 Mn) (0 Cr) (0 Ni) (0 V) (0 W)
(14) Maksimum Sertlik ve Af?mma Direnci, hangi <;;elik gurubun-
dadIr? (% C:)
(0 0.035 - 0.30) (0 0.30 - 0.60) (0 0.60 - 0.80) (0 0.80 - 1.40) (02- 4.5)
(15) Hangi <;;eliklerin Makina if?lenebilirligi, Is11 if?lemden 6nce en
k6tudur? (0 DUf?uk karbonlu) (0 Orta karbonlu) (0 Yl.iksek karbonlu)
(0 Otektoid Somasl) (0 Butun <;;eliklerin Makina if?lenebilirligi aymdIr.)
(16) Hangi <;elikde, 64 ± 1 Rockwell C Yuzey Sertligi elde edile-
mez?
(03260) (0 1060) (0 1065) (03240) (0 Verilenlerin hepsinde elde edilir.)
(17) % 100 Ledeburit yapidaki bir if? par<;;asmm i<;;inde, % Karbon
miktan, ne kadardIr? (0 0.8) (02) (04.3) (06.67) (0 Verilenlerin hi<;;biri)
(18) Hangisi, Karbur meydana getiren eleman degildir?
(0 Ni) (0 Cr) (0 Mo) (0 V) (0 W)
(217)
 (19) invar ve Elinvar diye bilinen <;elikler, hangi Ala:;nm e1emanl-
nm i:inemli oranda katIlmaslyla elde edilirler? (0 Ni) (0 Cr) (0 Mo)
(0 Mn) (0 W))
(20) Otektoid Karbon miktanna kadar, farkh Karbonlu <;elikler
tavlanlrsa, hangi mekanik i:izelligin azaldli?;1 gi:irulur? (0 Sertlik) (0 %
r
Uzama) (0 <;;ekme Mukavemeti) (0 Tokluk) (0 Verilenlertn hepsi artar.)
(21) Otektik Ala:;nmlar hakkmda hangisi yanlu;;tIr? j ,/
(0 Otektik Ala:;;lm, ya yuvarlak, ya da karakteristik gi:irunu:;;undedir.)
(0 KatI durumda <;ift fazh Ala:;;lmlardlr.) (0 Her iki bile:;;enin i:izelliklerine
bagh bir Ala:;;lm meydana ge1ir.) (0 iki metal; katI halde birbirleri i<;inde
t
tamamen erirler, fakat SIVI halde hi<; erimezler.) T 200."
h.~--_
(0 Otektik bile:;;im hari<;, bir Slcakllk arahgmda katIla:;;lrlar.)
(22) Otektik Ala:;;lm meydana getiren A ve B metallerinin Sertlikle- \40·
• ri; A: 20 Rockwell C, B: 40 Rockwell C ise, % 40 A - % 60 B Ala:;;lmlmn
Sertligi, ka<; Rockwell C olur? (0 20) (0 25) (0 32) (0 40) (0 Verilenlerden
hiC;;biri)
(23) Monel Ala:;;lmlmn en belirgin i:izelligi nedir? Yuksek .........
(0 Sertlik ) (0 Tokluk) (0 Elektrik iletkenligi) (0 Korozyon Direnci)
(0 <;;ekme Mukavemeti)
(24) Solvus nedir? (0 Denge Diyagrammda uzeri SIVI Bi:ilgesi olan (34) Ala:;;lm, 140°C ye Yava:;; Sogutuldugunda, % Bizmut miktan,
<;izgidir.) (0 Otektik Diyagramda, Otektik Bile:;;imin ismidir.) (0 Denge ne kadardlr?
Diyagrammda uzeri Katl B61gesi olan <;izgidir.) (0 Denge Diyagrammda (0 50) (0 60) (0 80) (0 100) (0 Verilenlerin hiC;;biri)
altI KatI Bolgesi olan <;izgidir.) (0 Denge Diyagrammda iki katl faz bolge- (35) Oda Slcakhgmda, Otektik karl:;;lm miktarl, % ka<;tIr?
lerini aylran <;izgidir.) (050) (060) (080) (0 100) (0 Verilenleri? hi<;biri) .
(25) Dolgulu (Dokulu) KatI Eriyik yaplsl, neden arzu edilmez? (36) Oda Slcakhgmda Ala:;;lmdaki (Otektik/KatI Blzmut) oram, ne
(0 Sertligi du:;;uktur.) (0 Toklugu du:;;uktur.) (0 Sunekligi du:;;uktur.) kadardlr? (00.25) (00.50) (00.66) (00.75) (0 1)
(0 Homojen degildir.) (0 Verilenlerin hi<;biri, dogru degildir.)
(26) Dolgulu KatI Eriyik yaplsl, nasll duzeltilir? (0 Solidus Slcakh-
gmm biraz altInda tavlamr.) (0 Solidus Slcakhgmm biraz altIndan, Eriyi-
ge Ahmr.) (0 Solidus Slcakhgmm biraz uzerine ISltIhr; daha sonra hava-
da sogutulur.) (0 Solidus Slcak1lgmm biraz altIna ISltIhr; daha sonra
havada sogutulur.) (0 Verilenlerin hi<;biri dogru degildir.)
(27) Hacim Merkezli Kup birim kafesi i<;in, Atomik Paketlenme
Faktoru nedir? (0 0.74) (0 0.52) (0 0.68) (00.50) (0 Verilenlertn hiC;;biri)
(28) Hacim Merkezli Kup kristal kafesinde, Kubun bir kenan ile
Atom yarl<;apl arasmdaki bagmtI naslldlr? (0 a = 2r) (0 a = 4r/-V2)
(0 a = 4r/-V3) (0 a = 1.633 r) (0 Verilenlerin hiC;;biri)
(29) NaCI birim kafesinin bir kenan 5.64 Angstrom (OA) olduguna
gore, yogunlugu nedir? (gram/cm3 ) (Na: 23, CI: 35.5, Avogadro SaYIsI:
6.02 *1023 , NaCI birim kafesinde 4 Na+ ve 4 CI- atomu vardlr.)
(0 1.65) (0 1.85) (02.165) (02.56) (0 Verilenlertn hiC;;biri)
(30. - 36. Sorular, a:;;aglda verilen Cd - Bi Denge Diyagraml ile ilgi-
lidir. % 80 Bizmut Ala:;;lml, SIVI Durumda iken, Cok Yava§ sogutuluyor.
(30) 200°C de KatI/SlVl oranl nedir? (0 0.2) (0 0.5) (0 0.75)
(0 1) (0 Verilenlertn hi<;biri)
(31) 200°C de % SlVl nedir? (0 20) (040) (050) (066.66) (075)
(32) 200°C de, Katmm i<;indeki Bizmut miktarl, % ka<;tIr?
(0 50) (0 66.66) (0 75) (0 80) (0 100)
(33) 200°C de, Slvmm i<;indeki Bizmut miktan, % ka<;tIr?
(0 50) (0 66.66) (0 70) (0 80) (0 100)
(218) (219)
 TEST: 10
(1) Kesiti. 2.46 cm ve 3.07 cm olan bir Aluminyum \;ubuk. 7640
Kgr lik bir kuvvetle \;ekilmektedir. <;ubuktaki gerilim, ne kadardlr?
(Kgr/ c m 2) (0962) (0850) (0 1012) (0 1325) (0 hi\;biri)
(2) <;apI 1.28 cm olan bir \;elik \;ubuk, 5000 Kgr lik bir \;ekme kuv-
vetine maruzdur. <;ubukdaki gerilim, ne kadardlr? (Kgr/cm2)
(02818) (03012) (03526) (03886) (0 hi\;biri)
(3) ilk uzunlugu 5 cm olan e:;;it iki <;ekme Test numunesi ahmyor.
Biri, \;ekmede 2 katma, digeri basmada yansma deforme ediliyor.
<;ekmede Pratik Birim Uzama, ne kadardlr? (00.5) (0 1) (0 -1) (0 - 0.5)
(00.69)
(4) 3. Soruda, Basmada Hakiki Birim Uzama, ne kadardlr?
• (0 - 0.5) (0 -1) (0 - 0.69) (00.5) (0 Verilenlerin hi\;biri)
(5) Hangi Rockwell Sertlik Ol\;me metod(u)/Ian, Elmas Koni u\;
kullamr? (0 RAJ (0 Rs) (0 Rc) (0 RA ve Rs) (0 RAve Rc)
(6) 100 KgryUk kullamlarak yapllan bir Vickers Sertlik Ol\;mede
HV Sertlik Degeri 378 <;akmasl i\;in, herbir arahgl 0.02 mm olan bUyUt~\;
uzerinde, ka\; \;izgi okumak gerekiir? (0 33) (0 34) (0 36) (0 40)
(0 Verilenlerin hi\;biri)
(7) Bir <;entikli Darbe Testinde, Du:;;me A\;ISI: 165 o. Yukselme
A\;ISI: 85 a dir. Klrma <;ekicinin Aglrllgl: 20 Kgr. Sarka\; kolu: 40 cm
olduguna gore, numunenin Kmlma Enerjisi, a:;;agldaki degerlerden
hangisine en yakmdlr? (Kgr.m) (08) (08.4) (09) (09.4) (0 10)
(8) Hangi Tahribatslz Test(ler), her \;e:;;it malzemeye uygulanamaz?
(0 Eddy (Fuko) Ak!m) (0 Manyetik Toz) (0 Radyografi) (0 SlVl Penetrant)
(0 Manyetik Toz ve Sonik)
(9) <;ekme Testinde, verilen malzeme ozellilderinden hangisi, tes-
bit edilmez?
(0 Suneklik) (0 Elastik Modul) (0 Darbe Direnci) (0 Kopma Gerilimi)
(0 Verilenlelin hepsi. tesbit edilir.)
(10) Brinell Sertlik Ol\;mesinde, ucun batmaslyla, malzemede
meydana gelen alan, bir ...... (0 Konidir) (0 Prizmadlr) (0 Piramitdir)
(0 Kure Par\;asldlr) (0 Silindirdir)
(11) Bir Rockwell Sertlik Ol\;mesinde, ibre, 0 dan kucuk bir deger
gosterirse, verilenle.:den hangisi yanh:;;tlr? (0 U\;, malzemeye 0.2 mm den
faz!a batml:;;~lr.) (0 Ol\;mede kullamlan U\;, malzemenin sertligine uygun
deglldlr.) (0 Ol\;mede kullamlan yUk, malzemenin sertligine uygun degil-
dir.) (0 Sertlik negatifdir.) (0 Verilenlerin hepsi dogrudur.)
(12) Sertle:;;tirilmi:;; \;eliklerin Sertlik Ol\;melerinde, hangisi hi\; kul-
lamlamaz?
(0 Brinell) (0 Vickers) (0 Rockwell A) (0 Rockwell B) (0 Rockwell C)
(1~) Eddy (Fuko) Ak!m Testi ile muayene hakkmda, hangisi yan-
h:;;t1r? (0 Istatistiksel Kalite Kontrolune uygundur.) (0 Son derece hlZh-
dlr.) (0 Silindir ve <;ubuklann merkezlerindeki sureksizlikler, tesbit edi-
lir.) (0 Test numunesi ile temaSI gerektirmez.) (0 Verilenlerin hepsi
dogrudur.)
(14) GorunW Kalite Gostericisi ile ilgili olarak, hangisi yanh:;;t1r?
(0 Filmdeki netlik ve A\;lk - Koyu farklanm gosterir.) (0 En kotu Radyog-
rafik pozisyona yerle:;;tirilir.) (0 Kusurlann minimum boyutunu gosterir.)
(220)
(0 Bir Radyograf tekniginin kalitesini ortaya koyar.) (0 Yukanda
verilenlerde yanh:;; yoktur.)
(15) Gama (y) Radyografisi ile ilgili olarak, hangisi yanh:;;tlr?
(0 Radyasyon :;;iddeti, kontrol ile degi:;;tirilemez.) (0 Kaynagm kuvveti, de-
vamh olarak bozundugu i\;in, bir zaman sonra slflra du:;;er.) (0 A\;lk -
Koyuluk fark!, genellikle du:;;uktur.) (0 Radyasyonun du:;;iik :;;iddeti,
uzun poz zamanlanm gerektirir.)
(0 Yukanda verilen :;;lklarda yanh:;; yoktur.)
(16) Ultrasonik Testde kullamlan dalga Wrleri, verilen bir malze-
me i\;inde, hlzhdan yava:;;a dogru, slralam:;;l naslldlr? (0 Yuzey, Boyla-
masma, Enlemesine) (0 Yuzey, Enlemesine, Boylamasma) (0 Enleme-
sine, Boylamasma, Yuzey) (0 Boylamasma, Enlemesine, Yuzey)
(0 Yukanda verilenlerde dogru bir slralama yoktur.)
(17) Bir Ultrasonik demetin dalga boyu (A). verilenlerden hangisini
tesbit etmez? (0 Ultrasonigin kusurlara hassasiyetini) (0 Ultrasonigin
ana karakterini) (0 Ultrasonigin Par\;aya nufuz etme kabiliyetini)
(0 Par\;amn kalmhglm) (0 Verilen :;;lklann hepsini tesbit eder.)
(18) Bir arayUzeyde, arayUzeye gelen ve oradan yanslt1lan Ultra-
sonigin birbirlerine gore :;;iddetleri, ortamm baghdlr.
(0 Yuzey Kmclhgma) (0 Yogunluguna) (0 Kristal Kafes yapIsma)
(0 Yuzey Sertligine) (0 Oz Akustik Empedanslna)
(19) Ultrasonik Test Osiloskop goruntusu, hangi enerjinin diger
ba:;;ka bir enerjiye \;evrilmesidir? (0 Mekanik ~ Ses) (0 Mekanik ~ Elek-
irik) (0 Ses ~ Elektrik) (0 Elekmk ~ Mekanik)
(0 Yukarda verilenlerin hi\;biri dogru degildir.) .
(20) Hangisi, Ultrasonik sinyalin Genligindeki azalma sebeplerm-
den degildir? (0 Ultrasonik cihazm AhcI Devresindeki sinyalin elektronik
olarak azalmasl) (0 Test par\;asmdaki Sureksizlikler) (0 Ultrases Kayna-
gmm Genligindeki azalma) (0 Dalgalann numuneye A\;lh gonderilmesi)
(0 Verilenlerin hepsi. Genlikdeki azalma sebepleridir.)
(21- 22 - 23. Sorular), a:;;aglda verilen maddelerle ilgilidir.
(i) Kusur varsa, gorunen yalmzca, On Yuzey ve Arka Yuzey Sinyalleri
boylarmm e:;;it olmadlgldlr.
(ii) Kusur yoksa, tek On Yuzey Sinyali gorimur.
(iii) Kusur yoksa, On Yuzey ve Arka Yuzey Sinyallerinin boylan, yakla:;;lk
e:;;ittir.
(iv) Kusur varsa, On Yuzey ve Arka Yuzey Sinyalleri arasmda bir Kusur
Sinyali olur.
(21) Uzunlamasma Dalga kullanan Ultrasonik Testde, hangileri
dogrudur? (0 i ve ii) (0 i ve iii) (0 ii ve iii) (0 ii ve iv) (0 iii ve iv)
(22) Enlemesine Dalga kullanan Ultrasonik Testde. hangileri
dogrudur? (0 i ve ii) (0 i ve iii) (0 ii ve iii) (0 ii ve iv) (0 iii ve iv)
(23) iletim i\;inden metodunda, hangileri dogrudur?
(0 i ve iil (0 i ve iii) (0 ii ve iii) (0 ii ve Iv) (0 iii ve iV)
(24) YapI:;;ma (Kayna:;;ma) bagmm, iletim i\;inden testinde, bagm
kusursuz olmasl, nasll anla:;;lhr? (0 On Yuzey Sinyal Genligindeki art-
rna ile) (0 On Yuzey Sinyal Genligindeki azalma ile) (0 On Yuzey Sinyal
Genligi ile aym) (0 Hi\;bir Sinyal gorulmemesi ile)
(221)
 (25) X- ekseni, Ultrasonigin Yol alma zamamm; Y- ekseni, Sinyal
Genligini gosterirse, bu Tarama hangisidir? (0 B) (0 C) (0 A) (0 iletim
ic;inden) (0 Birle~me bagl)
(26) Silindirik c;elik bir ~aftm, Manyetik Toz Testinde, boylamasma
(uzunlamasma) c;atlaklan tesbit etmek ic;in, nasll bir Manyetik Alan
meydana getirilmelidir?
(0 Parc;anm yUzeyi boyunca, Uzunlamasma) (0 Parc;amn CapI etrafmda)
(0 Her turlu ~ekilde uygulanabilir.) (0 Uzunlamasma c;atlaklar, tesbit
edilemez.)
(27) Floresans (Panldayan) Penetrantlar (Nufuz ediciler), . uzunlugu: 30 mm;
da denilen Suzulmu~ Ultraviyole 1~lgl altmda gozlenirler. (0 Parlak
Beyaz I~lk) (0 Mor I~lk) (0 KIrmlzl I~lk) (0 Mavi I~lk) (0 Siyah I~lk)
• (28) Penetrant ve Geli~tiricinin (Developer) slraslyla, genel olarak
renkleri nedir? (0 San - Klrmlzl) (0 Mavi - Beyaz) (0 Siyah - Beyaz)
(0 SarI - Beyaz) (0 Klrmlzl - Beyaz)
(29) Geli~tiricinin esas fonksiyonu nedir? (0 Penetrantl, test par-
c;asmdan uzak1a~tIrmak) (0 Penetrantm, c;atlaga girmesini kolayla~tIr­
mak) (0 Penetrant gosterimini kolayhkla gorulUr yapmak) (0 PenetrantI
c;ozmek) (0 PenetrantI, c;atlakdan uzakla~tIrmak)
(30) Bir malzemeye uygulanan bir ilk Radyasyon ~iddeti ic;in, arka
yUzeyden C;lkan Radyasyon ~iddeti, neye/nelere baghdlr? (0 Gec;en Za-
mana) (0 Malzeme Kalmhgma) (0 Malzemenin X I~mlanm Emme Katsa-
Ylsma) (0 Malzeme Kahnhgma ve Zamana) (0 Malzeme Kalmhgma ve
Emme KatsaYIsma)
(31) II ve h 1. ve 2. Radyasyon ~iddetlerini, FI ve F2 :Bir Odaktan
II ve b nin uzerlerinde bulundugu yUzeylere olan mesafeleri (uzakhklan)
gosterirse, aralanndaki bagmtI nasIldlr? [0 (F2/FJl = (II/b)2]
[0 (F2/FI) = (I2/II)2 1 [0 (II/b) = (FI/F2)2 ] [0 (II/b) = (F2/FJl2 1
(0 Verilenlerin hic;biri dogru degildir.)
(32) Test parc;asmm uzerine gonderilen X I~mlannm nufuz (ic;in-
den gec;me) glicu, hangi faktor(e)/Iere baghdlr? (0 Tup Voltajl ile artar,
Dalga.Boyu ile Dogru OrantIhdlr.) (0 Tup Voltajl ile Degi~mez, Dalga
Boyu Ile Ters OrantIhdlr.) (0 Tup Voltajl ile Degi~mez, Dalga Boyu ile
Dogru OrantIhdlr.) (0 TUp Voltajl ile artar, Dalga Boyu ile Ters OrantIh-
dlr.) (0 Verilenlerin hic;biri, dogru degildir.)
(33) Filmin her iki tarafmda Pb (Kur~un) Perdeler (Folye) kullan-
makla ilgili olarak, verilenlerden hangisi, yanh~tlr? (0 Folyeden kopan-
Ian elektronlann, fotografik tesirleri vardlr.) (0 YayIlan (saC;llan) Radyas-
yonun etkilerini azaltIr.) (0 Poz Zamamm kIsaltlr.) (0 Filmin yanmasml
onler.) (0 Verilenlerin hepsi dogrudur.)
(34) Malzeme ic;indeki bir kusur, Ultrasonigi, ideal suni bir kusur
gibi yansltIr. (0 Dogru) (0 Yanh~)
(222)
TEST: 11
(1. - 9.) Sorular,
Yanda verilen, Tav-
lanml~ bir Yumu-
~ak c;elik ic;in, cr - E
grafigi ile ilgilidir.
i~aretlenen ilk olc;u
ilk Kesit Alam: 25
mm2 dir.)
(1) Bu c;elik ic;in, hesaplanan Elastik Modul, ne kadardlr?
(N/mm 2) (0 104000) (0200000) (0 75 000) (0 150000)
(0 Verilenlerin hiC;biri)
(2) Numune kInldlgl anda, hakiki birim uzama = 0.30 oldugunu
kabul edersek, numunenin son uzunlugu, kac; mm olur?
(034.5) (037.5) (039) (040.5) (0 hiC;biri)
(3) Numune kInldlgl anda, son uzunlugu Pratik FormUl ile,
yakla~lk ne kadardlr? (mm) (035) (037) (039) (040.5)
(0 Verilenlerin hiC;biri)
(4) Kallcl deformasyon olmadan, Test parc;asl uzerindeki maksi-
mum kuvvet, ne kadardlr? (kN) (0 5) (0 6.5) (0 10) (0 50)
(0 Verilenlerin hiC;biri)
(5) Celigin ugradlgl Plastik Deformasyonun, Elastik Deformasyona
oram nedir? (0 11) (0 50) (0 99) (0 119) (0 Verilenlerin hic;biri)
(6) Numuneye 0.00125 birim uzama vermek ic;in, ne kadar EneIji
lazlmdlr? (Joule) (1 J = 1 N *lm) (0 0.094) (00.12) (07.4) (08.8)
(0 Verilenlerin hiC;biri)
(7) Numune, boyun vermeye ba~ladlgI zaman, uzerindeki kuvvet,
kac; (kN) dur? (0 7.5) (0 10) (0 15) (075) (0 Verilenlerin hiC;biri)
(8) (Ao/Asan) = (lsan/la) formulu, boyun veren sunek bir malzeme
uzerinde, hangi noktaya kadar gec;erlidir? (0 Elastik Slmr) (0 OrantI
Smm) (0 Akma Noktasl) (0 Cekme Noktasl) (0 Kopma Noktasl)
(9) % Kesit Daralmasml, % 30 olarak kabul edersek, Hakiki Kml-
rna Gerilimi, kac; N/mm2 olur? (0475) (0500) (0528) (0650)
(0 Verilenlerin hiC;biri)
(10) Bir Centikli Darbe testinde, KIrma Cekicinin Aglrhgl 50
Newton, Klrma Kolunun uzunlugu 40 cm dir. Du~eyle 168 0 lik bir Klr-
rna AC;lsl verilerek, numune kInldlgmda, Klrma Enerjisinin 3 Joule C;lk-
masl ic;in, Yukselme AC;lsl kac; derece olmalldlr? (0 53.5) (0 58.5)
(0 100) (0 145.9) (0 Verilenlerin hiC;biri)
(11) Rockwell B Sertlik Olc;mesinde kullamlan uc; ve Yuk nedir?
(0 Elmas Koni. 60 Kg) (0 Elmas Piramit. 100 Kg) (0 (1/16)" Bilya. 100
Kg) (0 (1/8)" Bilya. 100 Kg) (0 Elmas Koni, 150 Kg)
(223)
 (12) Vickers Sertlik Ol<;me Metodunda kullamlan u<; ve Yuk nedir?
(0 Elmas Koni. 60 Kg) (0 Elmas Piramit. 100 Kg) (0 (1/16)" Bilya. 100
Kg) (0 (1/8)" Bilya. 100 Kg) (0 Elmas Koni. 150 Kg)
(13) Vickers Sertlik Degeri, a:;}agldakilerden hangisidir?
[0 P/(d 2 /2sin68°)] [0 P/(sin68°/d 2 )] [0 d 2 /(P*sin68°)]
[0 P /(2 sin 68°)] (0 Verilenlerden hi<;biri)
(14) Rockwell Yuzeysel Cihazl, hangi par<;alar i<;in kullamhr?
(0 Ta:;anamaz par<;alar) (0 <;ok duzglin) (0 Demir dl:;}l Ala:;}lmlar)
(0 <;ok yumu:;}ak par<;alar i<;in) (0 ince par<;alar i<;in)
(15) Verilenlerden hangisi, Knoop Sertlik Testi hakkmda yanh:;}tlr?
(0 U<;. Elmas Piramitdir.) (0 Mikro sertlik testidir.) (0 Malzemede
• meydana gelen iz, E:;}kenar D6rtgendir.) (0 Uygulanan ylik, 15 - 45 Kg
arasmda degi:;}ir.) (0 Verilenlerin hepsi dogrudur.)
(16) Hakiki Birim Uzama ile, Pratik Birim Uzama arasmdaki ba-
gmtl naslldlr? (0 Ehak = In Epr) (0 Ehak = 1 + In Epr) (0 Ehak = In (1 +Eprl )
(0 Epr = In Ehak) (0 Verilenlerin hi<;biri)
(17) Elmasdan sonra en sert olan muhendislik malzemesi hangisi-
dir? (0 Sertle:;}tirilmi:;} Yuksek Karbonlu <;elikler) (0 Egeler) (0 Kesme
Taklmlan) (0 i:;}lenebilir <;elikler) (0 Nitrurlenmi:;} <;elikler)
(18) <;entikli Darbe Testinde, V <;entiklerinin a<;lSl, ka<; derecedir?
(030) (045) (060) (090) (0 Verilenlerin hi<;biri)
(19) Brinell Sertlik Degeri (BSD), ne ile orantlhdlr? (Malzemenin)
(0 Akma Gerilimi) (0 Toklugu) (0 Kopma Gerilimi) (0 Akma Kuvveti)
(0 <;elune Gerilimi)
(20) A malzemesi, B tarafmdan <;izilirse; B malzemesi C' yi <;izerse;
C, A malzemesi tarafmdan <;izilirse, aralarmdaki Sertlik slralamasl nasll
olur?
(0 A> C > B) (0 B > C > A) (0 B > A > C) (0 A> B > C) (0 C > A > B)
(224)
TEST: 12
420 (1. - 9. Sorular. yanda
370 verilen, Tavlanml:;} bir
Du:;}uk Karbonlu <;elik
300
25 i<;in (J - E grafigi ile ilgili-
dir. i:;}aretlenen ilk 61<;u
-25 uzunlugu: 25 mm ve ilk
kesit alam: 25 mm 2 dir.)
o 0.20
(1) Bu <;eligin hesaplanan Elastik Modulu, ne kadardlr? (GPa)
(0 104) (0200) (0 150) (0 180) (0 Verilenlerin hi<;biri)
(2) Numune kmldlgl anda, hakiki birim uzama = 0.20 oldugunu
kabul edersek, numunenin son uzunlugu, ka<; mm olur?
(029) (030.5) (032) (034) (0 Verilenlerin hi<;biri)
(3) Numune kmldlgl anda, son uzunlugu Pratik FormUl ile ne
kadardlr? (029) (0 30) (0 32) (0 34) (0 Verilenlerin hi<;biri)
(4) Kahcl deformasyon olmadan, test par<;asl uzerindeki
maksimum kuvvet, ne kadardlr? (kN) (05) (06.5) (07.5) (0 10)
(0 Verilenlerin hi<;biri)
(5) <;eligin ugradlgl Plastik Deformasyonun, Elastik Deformasyona
oram nedir? (0 11) (050) (099) (0 119) (0 Verilenlerin hi<;biri)
(6) Numuneye 0.001 birim uzama vennek i<;in. ne kadar Enerji
lazlmdlr? (Joule) (1 J = 1 N * 1 m) (00.094) (00.12) (07.4) (08.8)
(0 Verilenlerin hi<;biri)
(7) Numune, boyun vermeye ba:;}ladlgl zaman, uzerindeki kuvvet,
ka<; (kN) dur? (0 7.5) (0 10.5) (0 15) (075) (0 Verilenlerin hi<;biri)
(8) (Ao / Ason) = (Ison/lo) fonnulii. boyun vermeyen siinek bir malze-
me uzerinde, hangi noktaya kadar ge<;erlidir? (0 Elastik Smlr)
(0 Grantl Smm) (0 Akma Noktasl) (0 <;ekme Noktasl) (0 Kopma Noktasl)
(9) % Kesit Daralmasml, % 30 olarak kabul edersek, Hakiki
Kmlma Gerilimi, ka<; MPa olur?
(0475.5) (0 500) (0528.6) (0650.4) (0 Verilenlerin hi<;biri)
(10) Bir <;entikli Darbe testinde, Klrma <;ekicinin Aglrhgl 50
Newton, Sarka<; Kolunun uzunlugu 40 cm dir. Dii:;}eyle 168 ° lik bir Klr-
rna A<;lSl verilerek, numune kmldlgmda, Klrma Enerjisinin 3.5 Joule
<;lkmasl i<;in, Yiikselme A<;ISl ka<; derece olmahdlr?
(0 145.9) (0 143.4) (0 120) (0 100.5) (0 Verilenlerin hi<;biri)
(225)

TEST: 13
(1) Diikme Demir, iinemli ........ mukavemeti giisterir, fakat <;;ekme
Mukavemeti dU§1.1ktur. (0 Kopma) (0 Kesme) (0 Akma) (0 Egilme)
(0 Basma)
(2) Hangi i§lem, Beyaz Diikme Demirin, DiivUlebilir (Temper) Diik-
me Demire degi§mesine sebep olur? (0 Sertle§tirme) (0 Menevi§leme)
(0 Tavlama) (0 Normalize) (0 A§llama)
(3) Gri Diikme Demire, Optik Metal Mikroskobunda baklldlgmda,
kendisinin, karakteristik olarak, hemen tamnmasml saglayan, hangi
yapldlr? (0 Ledeburit) (0 Perlit) (0 Sementit) (0 Lamelli Grafit)
(0 Verilenlerin hi<;biri)
(4) ....... Diikme Demiri i§lemek (tala§ kaldlrmak), <;ok zordur.
(18) Demir Ala§lmlan i<;inde en akl§kan olam hangisidir?
(0 Siyah Temper D.D.) (0 Beyaz Temper D.D.) (0 <;;elik Diikum)
(0 Gri D.D.) (0 Beyaz Diikme Demir)
(19) % 3.2 C' lu Demir Ala§lmmdan 3 Kg, % 0.4 C' lu Demir Ala§l-
mmdan 1 Kg almarak, bunlar SlVl durumda kan§tlnhrlarsa, yeni olu-
§an Ala§lmm, Karbon % si ne olur? (02.3) (02.4) (02.5) (02.8) (0 3.0)
(20. - 23. Sorular, 100 Kg aglrhgmda, % 2.5 Karbon E§degerli
Diikme Demirin, ava§ so - tulmasl ile il ilidir.
Ddtu
."~ re
+
S~lUel1t: 1

• (0 Gri) (0 Beyaz) (0 Ferritik) (0 Temper) (0 Kuresel Grafitli)

(5) Kukurt'un Diikme Demirde etkisi, ....... .i kararh yapmaktlr.
(0 Perlit) (0 Ledeburit) (0 Sementit) (0 Grafit) (0 Ferrit) '---1-_"..-'+ S Q r.1 Q n l i t 3"-o,,nti:
/ 1-------- -
(6) Gri Diikme Demirde, du§uk ergime dereceli bir Otektik
(Steadit) meydana gelmesine sebep olan eleman hangisidir? Per lit

(0 Silisyum) (0 Mangan) (0 Kukurt) (0 Fosfor) (0 Krom)

(7) Gri Diikme Demir, esas olarak, bir Ala§lmldlr.
(0 Fe - C - Mn) (0 Fe - C - S) (0 Fe - C - P) (0 Fe - C - Si) (0 Fe - C - Ni) 1"=rrll -t St:int:l·. tit
.; .1
(8) Oldukca yava§ sogutma ile elde edilen Diikme Demir, hangisi- Ii S

dir? (0 Kuresel Grafitli) (0 Temper) (0 Beyaz) (0 Ferritik) (20) Olu§acak Ledeburit miktan, ka<; Kg'dlr?
( )
(0 Verilenlerin hi<;biri elde edilmez.) (21) Olu§acak Perlit miktan, ka<; Kg'dlr? ( )
(9) Hangi Ala§lm elemam, grafitleyici olarak hareket eder? (22) Oda Slcakhgmdaki Toplam Fe3C miktan, ka<; Kg'dlr? (........)
(0 Mangan) (0 Fosfor) (0 Kukurt) (0 Silisyum) (0 Krom) (23) Oda Slcakhgmda Fe3C fazmdaki Karbon miktan, ka<;
(10) Demiryolu raylan, en ekonomik olarak, hangi demir Ala§l- K 'dlr?
mmdan yapllabilir? (0 Du§uk Karbonlu <;;elik) (0 Orta Karbonlu <;;elik)
(0 Beyaz D.D) (0 Gri D.D.) (0 Temper D.D.)
(11) Tala§ Alma Kolayhgl (i§lenebilirligin) en fazla olmasl istenen
par<;alar, hangi tip Diik1.1m Ala§lmmdan yaplhr? (0 Temper) (0 Gri)
(0 Benekli) (0 Kuresel Grafitli) (0 <;;elik Diikum)
(12) Gri Diikme Demirin, Oda Slcakhgmda, du§uk <;;ekme Muka-
vemeti ve Darbe Direnci giistermesine sebep olan yapl, hangisidir?
(0 Perlit) (0 Ledeburit) (0 Sementit) (0 Ferrit) (0 Lamelli Grafit)
(13) <;;il denilen, kum kahp i<;indeki <;;elik Sadar, hangi Diikme
Demir elde etmek i<;in kullamhr? (0 Gri) (0 Ferritik) (0 Beyaz) (0 Temper)
(0 Kuresel)
(14) % 3 Karbon, % 1 Silisyum, % 0.5 Fosfor'u olan bir Diikme
Demirde, Karbon Ekivalam (E§degeri), kaba formulle % ka<;tlr?
(02.5) (03.0) (03.50) (03.75) (04.0)
(15) Beyaz Diikme Demirin, yaplsl naslldlr? (0 Ferrit + Lamel Gra-
fit) (0 Ferrit + Perlit) (0 Perlit + Sementit) (0 Perlit + Lamel Grafit)
(0 Verilenlerin hi<;biri)
(16) SlVl durumdan itibaren, <;ok yava§ sogutma uzerine elde edi-
len Diikme Demirin son yaplsl nedir? (0 Perlit + Lamel Grafit) (0 Ferrit +
Lamel Grafit) (0 Ferrit + Fe3C) (0 Perlit + Fe3C) (0 Verilenlerin hi<;biri)
(17) Gri Diikme Demirde, verilen bir Sertlik degeri i<;in, slraslyla
en yiiksek ve en du§uk <;;ekme Mukavemetleri, .... ve ... tiplerinde elde
edilir? (0 C, D) (0 A, B) (0 B, C) (0 D, E) (0 A, D)
(227)
(226)

(24) (~ekil. 1) de g6sterilen mikroyapl, hangi Demir Ala:;?lmma
aittir? (0 Perlitik Temper) (0 Ferritik Temper) (0 Perlitik Kurese1)
(0 Ferritik Kuresel) (0 Veri1en1erin hi<;;biri)
(25) (~ekil. 2) de g6steri1en mikroyapl, hangi Demir Ala:;?lmma
aittir? (0 Perlitik Temper) (0 Ferritik Temper) (0 Perlitik Kurese1)
(0 Ferritik Kuresel) (0 Veri1en1erin hi<;;biri)
(26) (~ekil. 3) de g6sterilen mikroyapl, hangi Demir Ala:;?lmma
aittir? (0 Perlitik Temper) (0 Ferritik Temper) (0 Perlitik Kuresel)
(0 Ferritik Kuresel) (0 Verilenlerin hi<;;biri)
(27) (~ekil. 4) de g6sterilen mikroyapl, hangi Demir Ala:;?lmma
aittir? (0 Perlitik Temper) (0 Ferritik Temper) (0 Perlitik Kuresel)
(0 Ferrttik kuresel) (0 Verilen1erin hi<;;biri)
• (6) <;elik D6kum, Gri D6kum ve Temper D6kumun pahahhklanm
(228)
TEST: 14 - DOKME DEMiRLER ve DOKME CELiKLER
(1) Demir esash D6kum Ala:;?lmlanmn slmflandmlmasmda, en 6-
nemli Ala:;?lm elementi hangisidir? (0 P) (0 Si) (0 C) (0 Mn) (0 S)
(2) Beyaz D. Demir adl verilen malzemeler, yuksek miktarda .
ihtiva ettiklerinden. sert ve gevrektir1er. (0 Lamelli Grant) (0 Rozet Grafit)
(0 Temper Grafit) (0 Ostenit) (0 Sementit)
(3) D6kme <;eligin (<;elik D6kumun), DIN Normundaki i:;?areti ne-
dir? (0 GG) (0 GS) (0 GGG) (0 GTS) (0 G1W)
(4) Kahba d6kuldukten sonra, dl:;?mda, ba:;?ka herhangi bir
bi<;;imlendirme i:;?lemi g6rmeyen <;;eliklere, D6kme <;elik adl verilir.
(0 d6vme) (0 ISltma) (0 tala:;? kaldlrma) (0 surekli d6kum) (0 ingot d6kum)
(5) Oksit giderilmi:;?, <;;elik eriyigi i<;;inde, gaz kabarcIgI olu:;?umu <;;ok
azdlr veya hi<;; yoktur, yani eriyik katIla:;?lr. (0 kaynayarak)
(0 kaynamadan) (0 homojen) (0 ince taneli) (0 1mba taneli)
kar:;?lla:;?tmrsak, ne s6yleyebiliriz? (0 <;elik D6kum pahahdlr.)
(0 Gri D6kum pahahdlr.) (0 Temper D6kum pahahdlr.) (0 Par<;;aya g6re
degi:;?ir.) (0 Bir:;?ey s6ylenemez.)
(7) D6kme Demirin. uygulamada en 6nemli ham maddesi nedir?
(0 Ferro silis) (0 Ferro mangan) (0 <;elik hurdasl) (0 D6kme Demir hurda-
Sl) (0 Pik)
(8) Verilen Karbon arahklarmdan hangisi, Gri D6kme Demiri g6s-
termektedir? (0 < % 2) (02.0 - 4.3) (02.5 - 5.0) (03.0 - 5.5)
(0 Veri1en1erden hi<;;biri)
(9) D6kme Demirin, Dayamm ve Sertligi, C ve Si miktan ile nasll
degi:;?ir? (0 C ve Si 1', artar.) (0 eve Si -1. artar.) (0 C i. Si -1 artar.)
(0 C -1. Si i artar.) (0 D6kme Demir turune g6re degi:;?ir.)
(10) Gri D. Demir, Beyaz D. Demir ile kar:;?lla:;?tm1dlgmda, hangi
6zelligi du:;?uktur? (0 Dayamml) (0 Darbe Mukavemeti) (0 i:;?lenebilirligi)
(0 Verilenlerin hepsi du:;?uktUr.) (0 Verilenlerin hepsi yliksektir.)
(11) GG i:;?areti, DIN Normunda neyi g6sterir? (0 Beyaz D. D.)
(0 <;elik D6kum) (0 Gri D. D.) (0 Temper D. D.) (0 Sfero D. D.)
(12) Gri D6kUmde bile:;?im (kompozisyon) sabit kalmak :;?artIyla,
ham d6kum <;;apI arttIk<;;a (par<;;a kalmhgl arttIk<;;a), Sertlik ve <;ekme
Dayamml, nasll degi:;?ir? (0 artar.) (0 degi:;?mez.) (0 azahr.)
(13) ...... .ler, karbur (Sementit) olu:;?umunu ko1ayla:;?tIrmak uzere,
% 1.2 ye kadar Mangan ihtiva eder1er. (0 <;elik d6kiim) (0 Gri D6kum)
(0 Beyaz D. D.) (0 Temper D. D.) (0 Sfero D. D.)
(14) "Malzemenin i:;?lenmesi <;;ok gU<;;, gevrek i<;; yaplsmdan dolayl,
darbelere kar:;?l a:;?m hassastIr." Bu ifade, hangi D6kum ma1zemeye ait
olabilir? (0 <;elik) (0 Gri) (0 Beyaz) (0 Temper) (0 Sfero)
(15) "<;entik1i i<;; yaplsmdan do1ayl, deformasyon (:;?eki1 degi:;?tirme)
kabiliyeti, yok denecek kadar az olup, kopma uzamaSI % 1'in altmda-
dlr." Bu ifade, hangi D6kum ma1zemeye ait olabilir?
(0 D6kme <;elik) (0 Gri d.d.) (0 Beyaz d.d.) (0 Temper d.d.) (0 Sfero d.d.)
(16) Hooke BagmtIsmm ge<;;erli olmadlgl ma1zeme hangisidir?
(0 <;elik d6kum) (0 Beyaz d.d.) (0 Gri d.d.) (0 Temper d.d.) (0 Sfero d.d.)
(17) Titre:;?im s6numleme 6zelligi, en yliksek olan malzeme hangi-
sidir? (0 <;elik d6kum) (0 Beyaz d.d.) (0 Gri d.d.) (0 Temper d.d.) (0 Sfero)
(18) Silisyum miktan fazla olan Gri d6kumun, nasll bir 6zelligi
g6ze <;;arpar? (0 Dayamml artml:;?tlr.) (0 Sunekligi artml:;?tIr.)
(229)
 (0 <;entik vurma Toklugu artml:;;tIr.) (0 Korozyona dayamkhhgl
artml:;;tIr.) (0 Verilenlerin hepsi dogrudur.)
(19) Ostenitik D6kme Demirlerde, ana ala:;;lm elementi nedir?
(0 Ni) (0 Cu) (0 Si) (0 Cr) (0 Mn)
(20) Hangi D6kum malzeme, yliksek erime slcakhgmdan dolaYI,
en gU<;;lu eritme ocaklanm gerektirir? (0 <;elik d6kUm) (0 Gri d.d.)
(0 Sfero d.d.) (0 Beyaz Temper d.d.) (0 Siyah Temper d.d.)
(21) Hacimsel buzulme, hangi demir malzemede en fazladlr?
(0 D6kme <;elil{) (0 Beyaz d.d.) (0 Gri d.d.) (0 Temper d.d.) (0 Sfero d.d.)
(22) Hangi demir malzeme eriyiginin akIclhgl ve kahbl doldurmasl,
en k6tudur? (0 D6kme <;elik) (0 Beyaz d.d.) (0 Gri d.d.) (0 Temper d.d.)
(0 Sfero d.d.)
(23) Gri d6kme demirin , Karbon ve daha <;;ok Silisyum artI-
nrken, Karbur yaplcllar ZIt y6nde etkiler. (0 A:;;mma direncini) (0 Sunek-
• ligini) (0 <;entik vurma Toklugunu) (0 Dayammlm) (0 Buylimesini)
(24) Slcakhkla, boyut degi:;;iminin minimum seviyede kalmasl iste-
nen 6zel taklm tezgahlan, Lab. cihazlan ile, cam presleme kahplan i<;;in
uygun bir malzeme, a:;;agldakilerden hangisidir? (0 D6kme <;elik)
(0 Gri d.d.) (0 Ostenitik d.d.) (0 Temper d.d.) (0 Sfero d.d.)
(25) GT i:;;areti, DIN Normunda, hangi demir malzemeyi g6sterir?
(0 D6kme <;elik) (0 Beyaz d.d.) (0 Gri d.d.) (0 Temper d.d.) (0 Sfero d.d.)
(26) Lamel Grafitli d6kme demir, genellikle, <;ekme Dayammml
degil, artIrmak maksadlyla sertle:;;tirilebilir. (0 Buylimesini)
(0 Sunekligini) (0 <;entik vurma Toklugunu) (0 A:;;mma Direncini)
(0 Verilenlerin hepsini)
. (27) Hangi d.6kumde, mekanik 6zelliklerin iyile:;;tirilmesi i<;;in, bit-
ml:;; par<;;alara ISII I:;;lem uygulanmasl, ka<;;lmlmazdlr (:;;arttIr)? (0 <;elik
D6kum) (0 Gri D6kum) (0 Siyah Temper) (0 Beyaz Temper) (0 Sfero)
(28) Hangi <;;e:;;it d6kumde, d6kulen par<;;alann kutlesi, <;;ogunlukla
1 Kg'm altIndadlr? (0 <;elik d6kUm) (0 Gri d6kum) (0 Beyaz d6kum)
(0 Temper d6kum) (0 Sfero d6kum)
(29) Hangi demir malzemede. mekanik 6zellikler, et kalmhgma
baghdlr? (0 D6kme <;elik ) (0 Gri d.d.) (0 Beyaz Temper) (0 Siyah Temper)
(0 Sfero d.d.)
(30) Kuresel Grafitli d6kme demir yaplml ha}{kInda, a:;;agldaldler-
den hangisi yanh:;;tlr? (0 Bile:;;imde Mangan, <;;ok az olmahdlr.) (0 Grafit
<;;ekirdeklenmesini kolayla:;;tlrmak i<;;in, Ferro Silis katIhr.) (0 Grafitin
yumrula:;;masl i<;;in, % 0.5 Magnezyum katIhr.) (0 i:;;lemin verimliligi,
Kukurt'un fazlahgma baghdlr.) (0 Verilenlerin hepsi dogrudur.)
(31) Sert ve Yumu:;;ak Lehimleme, hangi demir turlerine, rahathk-
la uygulanabilir? (0 Gri) (0 Temper) (0 Sfero) (0 Verilenlerin hepsine)
(0 Verilenlerin hi<;;birine)
(32) 5 - 6 mm den ince kesitli Beyaz Temper d6kumlerde, i<;;yapI
tamamwla dir. (0 Temper Grafitli) (0 Ostenitik) (0 Perlitik)
(0 Ferritik) (0 Martensitik)
(33) Temper d6kme demirin ilk a:;;amasmda elde edilen "Ham
Temper D6kum", nasll bir yapldadlr? (0 Perlitik Lamelli) (0 Beyaz d.d.)
(0 Ostenitik d.d.) (0 Sfero) (0 Verilenlerin hi<;;biri)
(34) Temper d6kme demirin i<;; yaplsl, verilenlerden hangisine bag-
h degildir? (0 Slcakhk) (0 ISII i:;;lemin yaplldlgl ortam) (0 Zaman)
(0 Ham d6kUmun bile:;;imine) (0 Verilenlerin hepsine baghdlr.)
(230)
TEST: 15 DOKME 'DEMiRLER
(1) btektik degeri (4.3); Silisyum, Fosfor veya her ikisinin D6kme
Demirde bulunmasl halinde degi:;;ir. (0 Dogru) (0 Yanh:;;)
(2) btektik somasl ala:;;lmlar, olduk<;;a kmlgandlrlar. (0 D) (0 Y)
(3) Silisyum, gri olarak adlandmlan D6kme Demirin olu:;;masma
meyli vardlr. (0 Dogru) (0 Yanh:;;)
(4) Fosfor'un meydana getirdigi btektik, D6kme Demir'i daha
kInlgan yapar. (0 Dogru) (0 Yanh:;;)
(5) Kukurt'un etkisi. Sementit'i (Fe3C) kararh yapma egilimi g6s-
termektedir. (0 Dogru) (0 Yanh:;;)
(6) Mangan, Demir SulfUr'un (FeS) olu:;;masma mani olarak, tane
smm kInlganhgml 6nler. (0 Dogru) (0 Yanh:;;)
(7) Temper D6kme Demir, kmlgandlr. (0 Dogru) (0 Yanh:;;)
(8) Beyaz D6kme Demir'i i:;;lemek, <;;ok zordur. (0 D) (0 Y)
(9) Gri D6kme Demir. yumu:;;ak ve kolayhkla i:;;lenebilir. (0 D) (0 Y)
(10) Gri D6kme Demir'in a:;;m ISltIlmasl neticesi, D ve E tipi grafit-
ler olu:;;ur. (0 Dogru) (0 Yanh:;;)
(11) <;ok kahn kesitler, esas olarak Beyaz D6kme Demir olmahdlr,
cunku kahn kesitlerin soguma hlzlan yava:;;tIr. (0 Dogru) (0 Yanh:;;)
, (12) Kimyasal Analizlerde Gri D6kme Demirde verilen karbon mik-
tan, Birle:;;ik (Sementitik) ve Serbest (Grafitik) haldeki karbonlar topla-
mldlr. (0 Dogru) (0 Yanh:;;)
(13) Gri D6kme Demir'in a:;;llanmaswla, grafit tipinde 6nemli de-
gi:;;me saglanabilir. (0 Dogru) (0 Yanh:;;)
(14) Gri D6kme Demirde, Karbon Ekivalam (E:;;degeri) azaldlk<;;a,
Cekme Mukavemeti artar. (0 Dogru) (0 Yanh:;;)
, (15) Beyaz D6kme Demir, Slcak Ylrtllmaya meyillidir. (0 D) (0 Y)
(16) Siyah Temper D6kme Demirde yapl, butun kesit boyunca ka-
lmhga bagh degildir. (0 Dogru) (0 Yanh:;;)
(17) Gri D6kme Demirlerin surtunme ve a:;;mmaya diren<;;leri, YU-
zey Sertle:;;tirme ile artmlabilir. (0 Dogru) (0 Yanh:;;)
(18) Gri D6kme Demir. buyuk Mukavemeti g6sterir. fakat
<;ekme Mukavemeti du:;;uktur. (0 Kesme) (0 Akma) (0 Egilme) (0 Kopma)
(0 Basma)
(19) Hangi i:;;lem, Beyaz D6kme Demirin, D6viilebilir (Temper)
D6kme Demire degi:;;mesine sebep olur? (0 Normalize) (0 Sertle:;;tirme)
(0 Menevi:;;leme) (0 Tavlama) (0 A:;;llama)
(20) <;ekme Geriliminin 6nemsiz oldugu yerlerde kullamlan
D6kme Demir hangisidir? (0 Siyah Temper) (0 Beyaz Temper) (0 Gri D.
D.) (0 Beyaz D.D.) (0 Kuresel Grafitli)
(21) Gri D6kme Demir yaplsmda, genel olarak, geli:;;igUzel y6nlen-
mis ve uniform dagllml:;; .... tipi lameller tercih edilir.
(0 A) (0 B) (0 C) (0 D) (0 E)
(22) Karbonu % 3.5, Silisyum %1, Fosfor % 0.5 olan bir D6kme
Demirde Karbon Ekivalam (E:;;degeri), kaba formulle, neye e:;;ittir?
(03.0) (03.5) (03.75) (04.0) (04.5)
(23) Demir esash ala:;;lmlar i<;;inde en akI:;;kan olam hangisidir?
(0 Ala:;;lmh <;;elik) (0 Gri D6kme Demir) (0 Kuresel Grafitli D.D.) (0 Beyaz
D.D.) (0 Temper D.D.)
(231)
 (~4) ::DDL 20" de, 20 neyi ifade eder? (0 Slmf 20 oldugunu) (0 20.
slra~~ Dokme Demir oldugunu) (0 Karbon oramnm % 2 oldugunu)
(0 Mmlmum <;ekme Mukavemetini) (0 Maksimum <;ekme Mukavemetini)
(25) Tempe: D5kme Demir uretimi i\;in, surekli olarak SIVI metal
elde etm~k, hangl oca~. (fmn) veya nasll ba~anhr? (0 Kupol) (0 Pota)
(0 Elektrik Ark) (0 Enduksiyon) (0 Dupleks)
(26) ~ekil. 1 de g5sterilen yapl, hangi Dokme Demir'e aittir?
(0 Gri) (0 Bey~) (0 Kur<:se1 <?rafitli) (0 Beyaz Temper) (0 Siyah Temper)
(27) ~ekil. 2 de gostenlen yapl, hangi D5kme Demir'e aittir?
(0 Gri) (0 Be az) (0 Kuresel Grafitli) (0 Be az Tern er) (0 Si ah Tern er)
feIri~
(~ekil. 2)
(232)
TEST: 16
(1) Gri D5kme Demirdeki dolayl, titre~imler, \;e1ikdekinden
daha suratli sonerler. (0 Ledeburit'den) (0 Karbur'den) (0 Sementit'den)
(0 Grafit'den) (0 Fosfor'dan)
(2) St 33 - 2 ile St 70 - 2 arasmdaki butun \;e1ikler, .... \;e1ikleridir.
(0 Otomat) (0 lslah) (0 Gene1 YapI) (0 Taklm) (0 Sade Karbonlu)
(3) Islah <;e1ikleri, ..... i~lemi g5rmu~lerdir.
(0 Tavlama) (0 Deformasyon) (0 Normalize) (0 SICak Hadde) (0 Su Verme
+ Menevi~)
(4) .... <;elikleri, ihtiva ettikleri yiiksek S ve P sebebiyle, klsa ve
klnlgan tala~ verirler. (0 Otomat) (0 Islah) (0 Gene1 YapI) (0 Taklm)
(0 Sade Karbonlu)
(5) Kaynaga Kabiliyeti en fazla olan \;elikler, .... Yapl <;elikleridir.
(0 du~uk karbonlu) (0 orta karbonlu) (0 yiiksek karbonlu) (0 Otektoid
5ncesi) (0 Otektoid sonrasl)
(6) Magnezyum'un kristal yaplsl HSP oldugundan, .... azdlr.
(0 Mukavemeti) (0 Makina i~lenebilirligi) (0 A~mma direnci) (0 Korozyon
direnci) (0 Sunekligi)
(7) Bir <;ekme Testinde. bir \;elik uzerindeki <;ekme Yuku 6 Ton,
ilk kesit alanl 1 cm2 ise, bu \;e1ik, a~a~dakilerden hangisi olamaz?
(0 St 50 - 2) (0 St 52 - 3) (0 St 60 - 2) (0 St 70 - 2) (0 Verilenlerin hi\;biri
olamaz.)
(8) Derin <;ekme (Kap <;ekme) imalat i~leminde, hangi ~lkda, etki
eden kuvvetler, en iyi g5sterilmi~tir? Eksene1: ..... Radyal: .....
(0 Basma, Basma) (0 <;ekme. <;ekme) (0 Basma. <;ekme)
(0 <;ekme. Basma)
(9) Sade Karbonlu <;e1iklerin Tokluklan, a~aglda verilen slcakllk-
lann hangisinde en azdlr? (0 - 25°C) (00 °C) (020 °C) (0 100°C)
(0 600 0c)
(10) Izod ve Charpy testleri hakklnda , a~aglda verilen cumleler-
den ka\; tanesi yanh~tlr? (a) Her ikisi de, Toklugun testidir. (b) Her
ikisinde test par\;aSI uzunlugu, 70 mm'dir. (c) Her ikisinde Klrma \;ekici,
\;entikli yiize vurur. (d) Her ikisinde test par\;aSI, du~ey yerle~tirilir.
(0 1) (02) (03) (04) (0 Verilen cumlelerin hepsi dogrudur.)
(11) Lamelli Grafit, hangi malzemede bulunur? (0 Beyaz D5kme
Demir) (0 Sfero D5kme Demir) (0 Gri D6kme Demir) (0 Ledeburit)
(0 Paslanmaz <;e1ik)
(12) 15 Cr 3 malzemesi hakklnda, a~a~da verilenlerden hangisi
dogrudur? (0 Yapl <;e1igi) (0 Islah \;eligi) (0 Sade Karbonlu <;elik)
(0 Sementasyon <;e1igi) (0 Verilenlerin hi\;biri)
(13) X 45 Cr Si 93 malzemesi hakklnda, a~aglda verilenlerden
hangisi dogrudur? (0 Sementasyon <;eligi) (0 Du~uk Ala~lmh \;elik)
(0 Sade Karbonlu <;elik) (0 Orta Karbonlu <;elik) (0 Verilenlerin hepsi
yanh~tlr.)
(14) Hangisi. Paslanmaz <;elikdir? (0 15 Cr 3) (0 1080) (0 1.4300)
(0 GGG - 50) (0 Verilenlerin hi\;biri degildir.)
(15) Hangisi, du~uk Ala~lmh <;elikdir? (0 1040) (0 C 15) (0 15 Cr 3)
(0 X 45 Cr Si 9 3) (0 Verilenlerin hepsi, du~uk Ala~lmh <;elikdir.)
(16) Hangisi, D5kUm malzeme degildir? (0 GGG - 50) (0 GS - 50)
(0 GG - 50) (0 Class 40) (0 1.3343)
(233)
 (30) Bir i~ pan;asl uzerinde yiik yok iken, 61<;;u uzunlugu 60 mm
dir. Yuk altmda uzunlugu 50 mm olmu~ ise, hakiki birim deformasyon,
(17) Hangisinin Makina i~lenebilirligi, en iyidir?
ne kadardlr? (0 In (10/60)) (0 In (50/60)) (0 - 10/60) (0 10/60)
(0 1.4300) (0 1.3300) (0 GS - 45) (0 15 Cr 3) (09 S Mn 36)
(18) Hangisi, Minimum <;ekme Gerilimi 50 000 psi olan Gri D6k- (0 Verilenlerin hi<;;biri)
(31) (a) X l~mlannm, i~ par<;;asma nufuz etme gUcu (penetrasyon),
me Demirdir? (0 GGG - 50) (0 GS - 50) (0 GG - 50) (0 Class 50) (0 C 50)
Tup Voltajl (kiloVolt) arttlk<;;a, artar.
(19) Hekzagonal Slkl Paket Kristal Kafes yaplsmda, ka<;; kuresel
(b) Penetrasyon, Dalga boyu arttlk<;;a, azahr.
atom vardlr? (0 1) (02) (0 3) (04) (0 Verilenlerden hi<;;biri)
(0 (a) ve (b) dogrudur.) (0 (a) ve (b) yanh~tlr.) (0 (a) dogru, (b) yanh~tlr.)
(20) Saf Demir ISltlldlgInda, 910°C deki Allotropik yapl degi~ikligi
(0 (a) yanh~, (b) dogrudur.)
nasl1 olur? (0 Ostenit ---7 Perlit) (0 Ostenit ---7 Ferrit) (0 Ostenit ---7 (32) Verilenlerden hangisi, uygulanacak Tahribatslz Muayene se-
Sementit) (0 Ostenit ---7 Ledeburit) (0 Ferrit ---7 Ostenit) <;;imine etki eden bir fakt6r degildir? (0 Muayene Suresi) (0 Kusurlann
(21) (a) Eddy Aklmlan, metalik numunelerin yallllz yiizeylerinde bl<;;usu) (0 Kusurlann tahmin edilen yeri) (0 Malzemenin ferrous olup 01-
bulunur. (b) -r:est par<;;asmda kusur varsa, Eddy Aklm <;;izgileri yanhr. madlgl) (0 Verilenlerin hepsi, etki eden fakt6rdur.)
(0 (a) ve (b) dogrudur.) (0 (a) ve (b) yanh~tlr.) (0 (a) dogru, (b) yanh~tlr.) (33) Odun (tahta), 6zellikleri farkh dogrultularda degi~tiginden, ....
• (0 (a) yanh~, (b) dogrudur.) dir. (0 Heterojen'dir.) (0 Allotropik'tir.) (0 izotropik'tir.) (0 Anizotropik'tir.)
.. (22) (a) E~dy Aklm Testi, yallllzca Demirdl~l malzemelere uygula- (0 Verilenlerin hi<;;biri, dogru degildir.)
na?llu:.. (b) Dokme Demirler ve <;elikler, Manyetik Test ile kontrol (34) Ledeburit ile ilgili olarak, hangi ~lk, yanh~ olabilir? .
edlleblhrler. (0 (a) ve (b) dogrudur.) (0 (a) ve (b) yanh~t1r.) (0 btektik Ala~lmm adldlr.) (0 Beyaz D6kme Demir'dir.) (0 Makina I~len­
(0 (a) dogru, (b) yanh~t1r.) (0 (a) yanh~, (b) dogrudur.) mesi, <;;ok zordur.) (0 H1ZII Sogutlna ile elde edilir.) (0 Verilen ~lklarda
(23) (a) Tlpda kullallllan X l~mlarmm dalga boylarl, Endustride
yanh~ yoktur.)
kullallllanlardan daha klsadlr. (35) Rockwell A Sertlik bl<;;mesinde kullallllan u<;;, hangisidir?
(b) Tlpda kullanllan X l~mlannm frekanslan, Endustride (0 Elmas Piramit) (0 Elmas Koni) (0 (1/16)" <;elik Bilya) (0 (1/8)" <;elik
kullallllanlardan daha fazladlr. (0 (a) ve (b) dogrudur.) (0 (a) ve (b) yan- Bilya) (0 Verilenlerin hi<;;biri)
h~tlr.) (0 (a) dogru, (~) y::nh~tlr.) (0 (a) yanh~, (b) dogrudur.) (36) A~agldaki ~ekilde, kesiti g6sterilen par<;;a, X l~mlarma maruz
_ (~4~ (a) ~u Venlml~ ve Menevi~lenmi~, 5 cm kalmhk ve 1 Kg aglrh- blraklldlgmda, slraslyla a'dan c'ye kadar (a - b - c) g6sterilen par<;;alann,
gmdakl blr <;;ehk par<;;allln Sertligi, Rockwell Bile 61<;;ulur. film uzerinde 6rulmesi, en do-ru olarak, han i ~lkda ifade edilmi~tir?
. (b) 230 HB 2.5/62.5/30 olarak ifade edilen bir Sertlik 61<;;mesi, I
Alummyum malzeme uzerinde yapllml~t1r. (0 (a) ve (b) dogrudur.) (0 Hava deligi (c)
(a) ve (b) yar:h~t.lr.~ (0 (a) dogru, (b) yanh~t1r.) (0 (a) yanh~, (b) dogrudur.) --
. (25)_ Blle~m:.mde % 0.15 - 0.30 Molibden bulundugu belirtilen
<;;ehk, a~aglda venlenlerden hangisi olabilir?
(02550) (09 S Mn 36) (04040) (0 1090) (0 Verilenlerden hi<;;biri olamaz.)
(26) Tavlanml~ du~uk karbonlu bir <;;elik, Darbe Test Cihazmda
klr~a <;;ekici ile vurularak kmhrsa, a~aglda verilen ~lklardan hangisi ' ______ .I
dogrudur? (0 :rest numunesi, iki par<;;a olarak, klnlarak aynhr.) (0 Test
n~munesl, lki par<;;a olarak yapI~lk kallr.) (0 Du~uk bir Enerji degeri
Kabri kesit (b) ince kesit (a)
gostererek kmhr.) (0 Bir~ey s6ylenemez.) (0 Gri - A<;;lk Gri - Koyu Gri) (0 Gri - Koyu Gri - A<;;lk Gri)
(27) % 0.2. Karbonlu bir <;;elikden, % 0.8 Karbonlu <;;elige kadar, (0 A<;;lk Gri - Koyu Gri - Gri) (0 A<;;lk Gri - Gri - Koyu Gri)
artan Karbon mlktarlannda 5 <;;elik, 723 °C'nin uzerinde tavlanml~t1r. % (0 Koyu Gri - Gri - A<;;lk Gri)
?2 ~arbonludan 'J:b .0.8 Karbonlu <;;elige dogru, a~aglda verilen mekanik
ozelhklerden hanglsl azahr? (0 Suneklik) (0 Akma Mukavemeti)
(0 <;ekme Mukavemeti) (0 Sertlik) (0 Verilenlerin hepsi artar.)
(28J A~aglda verilenlerden hangi <;;elik, yava~ sogutuldugunda
(tavlandlgmda), Oda Slcakhgmdaki Optik Mikroskop g6rii.ntusu yakla-
I;nk % 50 Ferrit - % 50 Perlit'dir? '
(0 1040) (0 1030) (0 1050) (0 1095) (0 1080)
(29) Slcakllgm artmasl ile, bir i~ par<;;asmm hangi testi/testleri et-
kile.nm:z? (0 <;entik Darbe) (0 <;ekme) (0 Sertlik) (0 Verilenlerin hepsi
etkilemr.) (0 Verilenlerin hi<;;biri etkilenmez.)

(235)
(234)
 TEST: 17 DOKME DEMiRLER
(1. - 4. Sorular ic;in:) Oca~mlzda, Kompozisyonu, Toplam Karbon:
% 3, Silis: % 1.5,. ~osfo~: % O.~ ?lan 97.5 Kg Gri Dokme Demir Eriyigi (13) Belirh bir % ye kadar Fosfor, Gri D. Demirde .
bulunmaktadlr. Ic;mde Yo 85 Slhs bulunan Ferrosilis Ala:;?lmmdan,
arunr.
(1) 0.5 Kg, SIVI durumda a:;?llamrsa, Gri Dokme Demirin Karbon (14) Pratikde Gri D. Demirin arahgmda sogumasl,
E:;?degeri (K.E.), nasIl etkilenir? yava:;? olmadlgIndan, Perlit yaplsl devamh goriilur.
(2) Aym SlVl Eriyige, aym bile:;?imde Ferrosilis Ala:;?lmmdan 250 (15) Gri D. Demirde c;il etkisi olursa, hangi eleman % leri du:;?uk-
gram, SIVI durumda a:;?llamrsa, Karbon E:;?degeri nasll etkilenir?
tiir? ( )
(3) Aym SlVl Eriyige, aym bile:;?imde Ferrosilis Ala:;?lmmdan 1 Kg, (16) Gri D. Demirde maksimum akI:;?kanhk, nasll elde edilir?
SIVI durumda a:;?llanlrsa, Karbon E:;?degeri, nasll etkilenir? ( )
(4) Aym SlVl Eriyige, aym bile:;?imde Ferrosilis Ala:;?lmmdan kac; Kg, (17) Dokme Demir'in kaWa:;?masmda onemli oranda Hacim
SIVI durumda a:;?llamrsa, Karbon E:;?degeri, tam 6tektik kompozisyon
azalmasl (c;ekilme) olabilir.
(bile:;?im) (% 4.3) olur? (18) Gri D. Demirde azaldlkc;a, <;ekme Mukaveme-
(5. - 10. Sorular i in:)
ti artar.
(19) DDL 20, DDL 40, DDL 60 ta, Grafit miktan, hangisinde en
" "kt"
d u:;?u ur.? ( .. ........ )
.., (20) En iyi i:;?lenebilen Demir esash Ala:;?lm, hangisidir? ( )
( % 3 Karbon"
(21) Gri D. Demirin ic;ten yanmah motorlarda kullanlh:;?l, hangi
+ ozelliginden dolaYldlr? ( )
Sementlt
(22) Gri D. Demiri Sertle:;?tirme uygulamasl, nasll yaplhr?
( )
(23) Gri D. Demiri yava:;?lsltmak ve yava:;? sogutmak :;?eklinde ya-
pllan IsIl i:;?lemin adl nedir? ( )
(24) Gri D. Demirde sert ve mukavemetli Perlit olu:;?turan ve
erllt Sementit'i te:;?vik edici 3 Ala:;?lm elemam, nelerdir? ( )
Ferrit

Semen tit
-'0-.-_.
4.;:

(~ekil. 1)
% 3 Karbonlu, 100 Kg Beyaz D. Demir, SIVI durumdan yava:;? so-
gutuldugunda (~ekil. 1),
(5) Meydana gelecek Ledeburit ve 6tektik 6ncesi Ostenit. kac; Kg
dlr?
(6) 1147 °C 6tektik Slcakhkta olu:;?an Ledeburit'in ic;indeki fazla-
nn (bile:;?enlerin) kiitleleri, ne kadardlr?
(7) Olu:;?acak Perlit ve ikincil Sementit (Ostenit'den aynlan Karbo-
nun meydana getirdigi Sementit) kac; Kg dlr?
(8) 725°C deki Sementit'in, % kaC;I 6tektik FeaC % kaC;I ikincil
FeaC dir? '
(9) Oda Slcakhgmda, Toplam FeaC miktarl, kac; Kg dlr?
(10) Oda Slcakhgmda Toplam FeaC ic;indeki Karbon miktan kac;
~~ ,
(11) Karbon'u % 3.5, Silis: % I, Fosfor: % 0.5 olan bir Gri D. De-
mirde Karbor: Ekival~~ (K.E), ka?a formulle neye e:;?ittir? (.......)
(1~)?n D. Demlre Optik Mlkroskopta bakIldlgmda, kendisinin
kara~t~nstik olarak hemen tanmmasml saglayan, hangi yapldlr (bile-
:;?endlr). ( )
(237)
(236)
 TEST: 1

:;\eki11 :;\elcl 2 :;\elcl 3 :;\ekil 5

(1. - 4. Sorular kin) (Seidl. 1 de Cd - Zn Denge Diyagraml veriliyor.

% 40 Cd Ala§lml inceleniyor.)
11) 320 DC de katmm bile~imi (kompozisyonu) nedir?
(0 % 13.5 Cd) (0 %53.5 Cd) (0 (13.5/53.5)*100 Cd) (0 (40/53.5)*100 Cd)
(o'!lh 100 Zn)
( ) (0 ) (0 ) (2) 320 DC de Kah/Slvl oram nedir?
(0 13.5/40) (040/13.5) (029.5/53.5) (043/40) (0 hi\;biri)

(0 ) (0 )
(3) Ala~lm, 266 DC ye yava~ sogutuldugunda, bile~im (kompozis-
yon) nedir?
(0 % 100 Cd) (0 %100 Zn) (0 % 53.5 Cd) (0 '}h 83 Cd) (0 % 40 Cd)
(4) Ala~lm, Oda Slcakhgma (veya 0 DC ye) yava~ sogutuldugunda,
yapmm % ka\;l Otektikdir? (0 13.5/83) (040/83) (040/53.5)
(0 53.5i83) (0 hi\;biri)
(5) ~ekil. 2, neyi giistermektedir? (0 Metalin Soguma Egrisi)
(0 Ala~lmm Soguma Egrisi) (0 Metalin Ters HlZ Egrisi)
TESTLERiN (0 Ala,?1111111 Tel'S j-[lZ Egrisi) (0 Metalin Soguma HlZl Egrisi)
(6) ~ekil. 3 te giisterilen iizellikler degi~imi, hangi Ala~lmlar i\;in
ge\;erlidir? (0 Otektik) (0 Kat! Eriyikler) (0 Dokulu Kah Eriyikler)
CEVAPLARI (0 Lehimler) (0 Verilenlerin hi\;birinde ge\;el'li degildir.)
(7) ~ekil. 4 ie vel'ilen, A ve B metallerinin denge diyagrammda ?
olan biilge hangisidir? (0 A+B) (0 A+Otektik) (0 A + SlVl) (0 B+SlVl)
(0 Verilenlerin hi\;biri)
(8) ~ekil. 5 te verilen Lehimlel' Denge Diyagl'ammda, slraswla 1 ve
2 olarak giisterilen faz \;izgileri nelerdir? (0 Solidus - SolvL1s) (0 Solidus-
~olidus) (0 Solvus-Solvus) (0 Likidus-Solidus) (0 Verilenlerin hi\;biri)
(9) Lehim, hangi iki elemamn ala~lmldll'?
(0 Cu- Nil (0 Sn - Pb) (0 Al- Cu) (0 Cu- Zn) (0 Verilenlerin hi\;biri)
(10) Duralumin, esas olarak. hangi iki elemandan meydana gelir?
(oAl- %4 2n) (oAl- %4 Ni) (0 Al - '}h 4 Cu) (oAl- %4Sn) (0 Verilenlerin
hi\;biri)
(11) Monel, hangi iki metalin ala~lmldlr?
(0 Cu- Sn) (0 Pb- Sn) (0 Cu - Nil (0 Cu- 2n) (0 Verilenlerin hi\;biri)
(12) Hangi Ala~lmlann yava~ sogutulmasmda son yapl, saf bil'
metalin tek fazh yaplsma benzer? (0 Otektik) (0 Kat! Eriyikler)
(0 Dokulu Kat! El'iyiklel') (0 Lehimlel') (0 Vel'ilenlel'in hi\;bil'i)

(238) (239)

(13) Terazi Kurah neyi giisterir?
(0 Katmm i<;;indeki A elementi miktanm) (0 Bir slcakhkta, katJ veya
slvmm kompozisyonunu) (0 Bir slcaklikta iki l'azlJ biilgecle, ayn ayn faz
miktarlanm) (0 Tek fazh biilgede, fazm i<;;indeki A ve B miktanm)
(0 Verilen ~Iklarm hepsini giisterir.)
(14) Dokulu KatJ Eriyik yaplsl, nasll duzeltilir? (0 Ala~lml, SIVI
durumdayken hlzla sogutarak) (oLikidus slcakhgmm hemen altmda bir
slcakhkta tavlayarak) (0 Likidus slcakhgmm hemen altmda bir slcakhk-
tan hlzla sogutarak) (0 Solidus slcakhgmm hemen uzerinden su vererek)
(0 Solidus slcaklIgmm hemen altmda bir slcaklIkta Ala:;mTIl tavlayarak)
(15) A~aglda verilen <;iikeltme Sertle~tirmesi basamaklannm dog-
ru olarak slralam~1 naslldlr? (1) Du~uk bir slcakllkta tavlama. (2)
Eriyige Alma. (3) btektik slcakllgm altmda bir slcakllga ISltma.
(0 1- 2- 3) (0 3- 1- 2) (0 3 - 2 - 1) (0 2- 3- 1) (0 Verilenlerin hi<;;biri)
(16) <;iikeltme Sertle~tirmesi yapllabilmesi i<;;in, A ve B metalleri,
ne durumda olmalldlr? (0 A ve B, KatJ Eriyik te~kil etmelidir.)
(0 A ve B, Metaller araSI bile~ik te~kil etInelidir.) (0 A mn B ic,;inde
erimesi, SIVI durumda degi~melidir.) (0 A nm B ic;incle erimesi, katl
dUrLlmda degi'imelidir.) 0 Verilenlerin hi<;;biri dogru degildir.)
(17) BakJr, Yuzey Merkezli Kup (YMK) yapldadlr. Kristal kafesin
bir kenar uzunlugu 3.61 °A ise, bakmn atom yan<;;apI ne kadardlr?
(l.276 °A)
(18) Bir Hacim Merkezli Kup (HMK) kristal yaplh metalde, kubun
bir kenar uzunlugu 1.414 °A ise, metal atomunun yan<;;apI ne kadardlr?
(0.612 GA)
(191 Hekzagonal SlkJ Paket (HSP) hucresindeki Atom saYIsI =? (2)
Basit Hekzagonaldaki Atom saYIsI
(20) Yuzey Merkezli Kup kristal kafesinin % ka<;;1 bO'itur? (26)
(21) Bir Ala'ilm, 28 Kg Cu ve 28 Kg Ni kullamlarak hazlrlamrsa,
Nikelin ala~lmdaki atom % si ne olur? (52)
(22) Yandaki grafikte. bir me-
talin pratik sogumasl verilmi~tir.
<;ekirdeklenme A~m Soguma
miktan ne kadardlr? (0 a) (0 a+b)
(0 c) (0 a + c) (0 Verilenlerin
hic,;biri)
(23) KatJla~ma A~m Soguma
miktan, ne kadardlr? (0 a)
(0 a+b) (0 c) (0 a+c)
(0 Verilenlerin hic,;biri)
(24) ingot Kallpda cok yavas sogutIna, nasll tane yaplsl meydana
getirir? (0 E~ eksenli) (0 <;il taneleri) (0 E~ eksenli + <;il taneleri)
(0 E~ eksenli + Sutunsal) (0 SOlunsal)
(25) Metal Kahba DiikUmde, nasI! tane yapIsI elde edilir?
(0 ince) (0 kaba) (0 E~ eksenli) (0 Sutunsal) (0 E~ eksenli+Sutunsal)
(240)
TEST: 2
(1) Bir KatJ Eriyik olan ve madeni para yaplmmda kullamlan Mo-
nel, hangi iki metalin ala~lmldlr? (0 Cu- Zn) (0 Cu- Sn) (0 Pb- Sn)
(0 Cu - Nil (0 Verilen1erin hic,;biri)
(2) Dura1umin. esas olarak, hangi elemanlardan meydana gelir?
(0 Al- %4 Zn) (0 Al - % 4 Cu) (0 Al- %4 Pb) (0 Al- %4 Ni) (0 Verilenlerin
hic,;biri)
(3) Lehim, hangi iki elemanm ala~lmldlr?
(0 Cu- Zn) (0 Cu- Sn) (0 Sn - Pb) (0 Cu- Ni) (0 Verilenlerin hic,;biri)
(4) Atomik Paketlenme Faktiiru (APFJ, hangi birim kafes yapIsmda
(yapllannda) en buyiiktur? (0 YMK) (0 HMK) (0 HSP) (0 J-ISP ve YMl{)
(0 HSP ve HMK)
(5) KAT! ERiYiKLER hakkInda hangisi yanh~tJr?
(0 Yepyeni iizellikte bir malzeme meydana gelir.) (0 bzelligi, bile~enlerin
iizelliklerinden ayndlr.) (0 Oda slcakllgmda tek fazh ala~lmlardlr.)
(0 Ala~lmln ISII Soguma Egrisi, sal'metallerde oldugu gibi sabit kalIr.)
(0 Verilen ~Iklarda yanh~ yoktur.)
(6) <;eligi, Kritik Slcakhgm (Aa) uzerinde biraz fazla 'zaman ISlt-
mak, tane yaplsml netice verir. (0 yanml~) (0 ferritik)
(0 sementitli) (0 Imba) (0 ince)
(7) Sertle~tirme ISII i~lemi, hangi yaplyl, suratli bir sogutIna hlzl
ile Martensit'e diinu~turmeyi gerektirir? (0 Perlit) (0 Sementit)
(0 Ledebrit) (0 Ferrit) (0 Ostenil)
(8) Kurele~tirme Tavlamasl, hangi c,;eliklere yaplhr?
(0 Du~uk karbonlu) (0 Orta karbonlu) (0 Yiiksek karbonlu) (0 Yuksek
ala~lmh) (0 Du~uk ala~lmh)
(9) Hangisi, FUL TAVLAMA mn yapllma sebeplerinden degildir?
(0 Aglr bir Soguk i~leme imkan saglamak) (0 <;eligin tane yaplsml daha
uniform yapmak) (0 Kalmtl gerilimleri gidermek) (0 Suneklik kazandlr-
mak) (0 Sertlik kazandmnak)
(10) Hangisi, Martensit hakkInda dogru degildir?
(0 Hacim Merkezli Tetragonal yapldadlr.) (0 <;ok sert ve kmlgandlr.)
(0 Sertligi, karbon miktanyla artar.) (0350 -150°C arasmda elde edilir.)
(0 Toklugu fazladlr.)
(11) A~agJdaki su verme ortamlannm hangisi, en ~iddetlisidir?
(0 <;e~me suyu ) (0 Yag ) (0 Hava) (0 Tuzlu su) (0 DamltJk su )
(12) Hangisi, TEMPERLEME (Menevi~) yapllma sebeplerinden
degildir?
(0 Su verme i~leminden dogan kalmtJ gerilimleri indirgemek) (0 Par<;;amn
hizmeti esnasmda olmasl muhtemel distorsiyonu, en aza indirmek)
(0 <;ekme gerilimini artlrmak) (0 <;eligin toklugunu geli~tirmek)
(0 Verilen ~Iklarda yanh~ yoktur)
(13) Bir <;;eligin SERTLE~EBiLiRLiGi neye (nelere) baghdlr?
(0 Par<;;amn kutlesi ve bi<;;imine) (0 Kritik Soguma Hlzma) (0 Su verme or-
tamma) (0 Karbonmiktanna) (0 Karbon ve Ala'i1m elemanlan miktanna)
(14) btektoid iincesi bir c,;elik i<;;in Sertle~tirme, a~agJda giisterilen
grafikde (~ekil. 1), hangi biilgede yaplhr? (0 1) (04) (0 5) (06)(07)
(15) btektoid iincesi bir c,;elik ic,;in Temperleme, hangi numarah
biilgede yaplhr? (0 1) (02) (0 3) (0 6) (07)
(241)
 (16) Kurele~tirme Tavlamasl, hangi bolgede yaplhr?
(0 1) (0 2) (0 3) (0 5) (0 6)
(17) Proses Tavlama, hangi bolgede yaplhr?
(0 1) (02) (03) (0 5) (06) (~ekil. 2)
(18) Otektoid Somasl bir <;;eligi Sertle~tirme, hangi bolgede yaplhr?
(0 4) (0 5) (0 6) (0 7) (0 hi<;;biri)
(~ekil. 1)

(28) Sade Karbonlu <;;elikler, a~aglda verilenlerden hangisinde tat-

-3
(19) Hangi <;;elikde ful martensitik sertlik (64 ± 1 Rockwell C),
uygun yapllan Sertle~tirme i~lemi neticesinde elde edilemez? (0 3240)
(0 1060) (0 1065) (01095) (0 Verilenlerin hepsinde elde edilir.)
(20) Hangisi, Oria Karbonlu <;;elik degildir?
(03240) (0 1050) (0 1065) (0 Verilenlerin hepsi, Oria KarbonluduL)
(0 Verilenlerin hi<;;biri, Orta Karbonlu degildiL)
(21) Hangi <;;elikde elde edilecek yiizey sertligi, en fazladlr?
(02520) (08620) (03520) (0 1030) \V Verilenlerin hepsinde aymdlL)
(22) SEMENTiT hakkmda , hangi ~lk yanh~dlr?
(0 Kimyasal fonnUlu Fe3C dir.) (0 % 6.67 Karbon ihtiva eder.) (0 Seri ve
klnlgan yapldadlr.) (0 (:ekme mukavemeU yllksek. basma mukavemeti
elCiE;CikllU'.) (0 Verilenlerin hepsi, Sementit hakkmda dogruduL)
(23) OSTENiT hakklnda, hangi ~lk yanh~dlr?
(0 Demir ve Karbonun bir Kat! EriyigidiL) (0 kinde Karbonun en fazla
<;;6zll11lu'lCigti, ()/() 0.8 eliL) (0 Sertligi 40 Rockwell C diLl (0 Toklugu
yiiksektiL) (0 Oda Slcakhgmda normal olarak kararh degildiL)
(24) Otektoid Somasl <;;eliklerin Optik Mikroskop gorunu~leri na-
slldlr? (0 Fe3C + 'Y) (0 F + P ) (0 P + Fe;\C ) (0 Yalmz P )
(0 Verilenlerin hi<;;biri, dogru degildir.)
(25. - 27. Sorular icin): % 0.6 Karbonlu bir <;;elik, SIVI durumdan
<;;ok yava:;? sogutuluyor (~ekil. 2).
(25) 725 DC de % ex miktan, hangi degere en yakmdlr?
(0 18) (020) (0 26) (030) (040)
(26) 723 DC de % Fe3C miktan ne kadardlr?
(06.67) (08) (0 12) (025) (0 Verilenlerin hi<;;biri)
(27) Oda Slcaldlgmdaki <;;eligin yaplsmda, % Perlit ne kadardlr?
(033.3) (0 50) (0 60) (0 75) (0 Verilenlerin hi<;;biri)
minkardlrlar? (0 Yuksek Slcakhklarda) (0 Yuksek Korozyonlu
atmosferlerde) (0 Kahn kesitlerde) (0 Fazla Sertlik istenen yerlerele)
(0 Verilenlerin hi<;;birinde tatminkar degildirleL)
(29) Mangan'm <;;elikdeki fonksiyonu hakkmda, a~agldakilerden
hangisi yanh~t1r? (0 BCitLin Saele Karbonlu ~~elilderele bulunmaz.)
(0 Kukurdun fena etkilerini dengeleL) (0 Oksit giderici olarak i~ goruL)
(0 Miktan % l'i a~tlgl zaman <;;elik, Ala~lmh <;elik sayl1lL) (0 Yukanda
verilenlerin hepsi, Mn hakkmda dogruduL)
(30) Molibden, buyiik miktarlarda Taklm <;;eliklerinde kullamhr;
<;unku benzer, KIZII ISlda diren<;;li sertlik saglar. (0 Vanadyuma)
(0 Bora) (0 Krorna) (0 Tungstene) (0 Kur~una)
(31) Tungsten'in (W) <;;elige katllmasmdaki ba~hca maksat nedir?
(0 Korozyon direnci) (0 Manyetik Ozellikleri geli~tirme) (0 Oksit giderme)
(0 Makina i~lenebilirligi) (0 YCiksek slcakl1klarela eliren<;;li serllik)
(32) Du~uk Karbonlu <;;eliklerin Optik Mikroskop yapllan hangisi-
dir? (0 F+ 'Y) (0 F + P) (0 F+ Fe3C) (0 P + Fe3C ) (0 Verilenlerin hi<;;biri)
(33) Mangan, yuksek yiizdelerde (11 - 14) kullamldlgl.zaman, <;;ok
iyi a~mma direnci gosteren <;;elikhangisidir? (0 Haelfield) (0 Invar)
(0 Elinvar) (0 HSS) (0 Manyetik <;;elik)
(34) Hangi Ala~lrn elemam, onemli oranda geli~tirilmi~ Makina
i~lenebilirligi saglar?
(0 Mangan) (0 Alurninyurn) (0 Molibden) (0 ](urE;un) (0 Tungsten)

(242)
 TEST: 3
(0 2540) (0 3540) (0 4340) (0 1040) (0 Verilenlerin hepsinde aymdlr.)
(1) t;e§itli Sade Karbonlu <;;eliklerin, aym §artlarda Tavlanmalan
(15) DokLilmu§ bir par<;;adaki kalmtl gerilimleri gidermede, a§agl-
durumunda % 0.8 Karbona kadar, a§agldakilerden hangi mekanik
da verilenlerden hangisi en tesirlidir? (0 Nonnalize) (0 Temperleme)
ozellik, artmaz? (0 t;ekme Mukavemeti) (0 Sertlik) (0 Siineklik)
(0 Ful Tavlama) (0 Proses Tavlama ) (0 Kurele§tirme Tavlamasl)
(0 Sertle§ebilirlik) (0 Verilenlerin hepsi artar.)
(16) Hangi <;;elikde, Martensitik yapl elde etmek i<;;in, Kritik Sogut-
(2) Genel olarak, Ala§lm elemanlan, ki't<;;uk % lerde (% 5 den az ),
ma HIZI (KSH), en du§uktur? (0 1040) (0 1050) (0 1060) (0 4260)
hangi ozelligi geli§tirmek i<;;in kullanl1maz? (0 Sertle§ebilirlik) (0 Sertlik)
(0 Verilenlerin hepsinde aymdlr.)
(0 t;ekme Dayamml) (0 Korozyon Direnci) (0 Veri1enlerin hepsi i<;;in
(17) Sementit' in t;ekme ve Basma Mukavemetleri nasl1dlr?
kullanlhr. )
(0 Her ikisi de du§uktur.) (0 Her ikisi de yliksektir.) (0 Birbirlerine
(3) Verilenlerden hangisi, Molibdenli Ala§lm <;;eligidir? (0 1040)
e§ittir.) (0 t;ekme yliksek, Basma du§uktiir.) (0 t;ekme clu:;;iik, Basma
(0 2520) (0 3520) (0 4340) (0 Verilenlerin hepsi)
yiiksektir.)
(4) A§agldaki <;;elik turlerinden hangisinin SAE' deki kodu 3
rakamhdlr? (0 Az alai;1lmh c;;elikler) (0 Bar' lu <;;elikler) (0 Yuksek Ala§lmh (18) Hangi t;elikde, uygun §artlarda Su Verme neticesi, 64 ± 1
<;;elikler) (0 Paslanmaz c;;elikler) (0 Verilenlerin hi<;;biri 3 rakamh degildir.) Rockwell C (ful sertlik) elde edilir? (0 1040) (0 2540) (0 4340) (0 1060)
(5) St 60 - 2 ne demektir? (0 Verilenlerin hepsinde elde edilir.)
(0 Akma Dayamml max. 60 Kgfjmm 2 alan <;;elik) (0 Akma Dayanlml min.
(19) t;eligi Temperleme (Menevi§), hangi slcakhga kadar yaplhr?
(0 Ail (0 As) (0 Acm) (0 500°C) (0 1000 OC)
60 Kgfjmm2 alan <;;elik) (0 t;ekme Dayanlml max. 60 Kgfjmm 2 alan
<;;elik) (0 C,ekme DayanllTIl min. 60 Kgr/rmn 2 alan c;;elik) (0 Karbonu % 0.6 (20) A§agIda verilen cumlelerin, hangisijhangileri dogru olabilir?
alan <;;elik) (a) Mangan, Sade Karbonlu t;eliklerin hepsinde bulunmaz.
(6) Otektoid Oncesi bir <;;eligi Sertle§tirme, hangi slcakllkta yaplhr? (b) Su Vermede: (Par<;;anm HacmijSu Verme Ortamr Hacmi)
(0 T > Al) (0 T < All (0 T > Aa) (0 T < As) (0 Verilenlerin hi<;;bmnde kesrinin, yliksek bir oranl korunmahdlr.
yapllmaz.) (c) t;elikdeki Karbon oram arttlk<;;a, Kritik Sogutma HIZI (KSH)
(7) Otektoid Somasl t;eliklerin, Optik Mikroskop gorunu§leri na- artar.
slldlr? (0 F +P ) (0 P + S) (0 Ostenit +Ferrit) (0 Ostenit + Sementit) [0 (a) ve (b) dogrudur.] [0 (a) ve (c) dogrudur.] [0 (b) ve (c) dogrudur.]
(0 Verilenlerin hi<;;biri dogru degildir.) [0 (a), (b), (c) dogrudur.] [0 (a), (b), (c) yanh:;;tlr.]
(8) Molibden, klZlllslda diren<;;li sertlik kazandlrmasl baklmmdan
hangi Ala§lm elemanma benzer? (0 V) (0 W) (0 B) (0 Ti) (0 Veri1enlerin '
hi<;;birine benzemez.)
(9) Fe - Sementit diyagraml uzerinde, slraslYla, en sert ve en yu-
mu§ak yapllar hangileridir? (0 F, S) (0 S. F) (0 Ostenit. Perlit)
(0 Ostenit, Ferrit) (0 S. P)
(10) C 50 ne demektir? (0 t;ekme Dayamml min. 50 Kgfjmm 2 alan
<;;elik) (0 t;ekme Dayanlml max. 50 Kgfjmm 2 alan <;;elik) (0 Akma
Dayamml max. 50 Kgfjmm2 alan C;;elik) (0 Akma Dayamml min. 50
Kgf/mm2 alan <;;elik) (0 Karbonu 'Yo 0.5 alan c;;elik)
(11) GS - 38 ne demektir? (0 Max. cekme Dayamml 38 Kgfjmm2
alan Dokme Celik) (0 Minimum C,ekme DayanllTIl 38 Kgr/nnn2 alan
Dbkme celik) (0 Min. Akma Dayanlml 38 Kgf jmm 2 alan Dokme Demir)
(0 Max. Akma Dayanlml 38 Kgfjmm2 alan Dokme Demir)
(0 Karbon miktarl 0.38 alan Dokme t;elik)
(12) X 10 Cr Ni Ti 18 10 malzemesi hakklnda, verilenlerden
han.gisi do.grudur? (0 Az alai;1lmh celiktir.) (0 Karbon miktan % l' dir.)
(0 TItan mlktarl, %10 dur.) (0 Yi'lksek ala:')llnh c;;eliktir.)
(0 Verilenlerin hepsi dogrudur.)
(13) 1.2714 numarall malzemede, 2 neyi gosterir? (0 Bu malzeme-
nin t;elik oldugunu) (0 Malzemenin Sade Karbonlu t;elik oldugunu)
(0 Slra numaraslm) (0 TakJm t;eligi olclugunu) (0 kinde % 2 Karbon
bulundugunu)
(14) Aym ebatlardaki <;;elik par<;;alarda, Su Verilmi§ ylizeyden,
belirli derinlikteki bir kesitde ol<;;ulecek sertlik, hangi <;;elikde en azdlr?
(244) (245)
 TEST: 4
11.- 8.1 Sorulan, yukanda gosterilen a - E grafigine gore cevaplandmmz.
(1) Bu malzeme i«;in Elastik Modiil nedir? (0230/0.2)
(0230/0.02) (0 230/0.002) (0260/0.4) (0260/0.004)
(2) Par«;a kmldlgl zaman, son uzunlugu nedir? (mm) (0 60) (0 62)
(0 63.5) (072) (0 73.3) . . (0 Verilenlerin hi«;biri)
(3) Son «;ap, eger 9 mm ol«;iiliirse, kopmadaki % Kesit Daralmasl
ne kadardlr? (0 16.7) (0 17.5) (0 19) (024) (0 Verilenlerin hi«;biri)
(4) Par«;anm Boyun Vermeye ba§ladlgl noktada, par«;a iizerindeki
Hakiki Gerilme, ka«; MPa' dlr? [ (ahak/apr) = 1 + Epr]
(0440) (0457) (0480) (0 571) (0 Verilenlerin hi«;biri)
(5) Par«;anm Tokluk Modiilii ne kadardJr? (Joule/mm3)
(0 0.080) (0 0.097) (0 0.108) (0 0.115) (0 Verilenlerin hi«;biri)
(6) Malzemenin ugradlgl Plastik Deformasyon/Elastik Deformas-
yon oram nedir? (0 59) (066.5) (089) (094) (0 Verilenlerin hi«;biri)
(7) aorantl , aakma, aelasUk Gerilmelerinin, birbirlerine gore durumlan
naslldlr? (0 ael < aor < aaluna) (0 aor < aaluna < ael) (0 ael < aakma < aDd
(0 O'akma < O"el < God (0 00r< Gel < Uakma)
(8) Malzemeye % 0.1 birim deformasyon vermek i«;in, ne kadar
EneIji gerekir? [0 0.45) (0 0.51) (0 2.5) (0 4.5) (0 Verilenlerin hi«;biri)
(9. - 11.) Sorulan, asaglda verilen a - E grafiklerine gore cevaplan-
dlnmz.
19) Plastik Deformasyona kar§1 En Dayamkh olam hangisidir?
(0 1. Al Ala§lml) (0 2. Al Ala"'ll111) (0 BakJr) (0 GG-25 ) (0 C 45 )
(10) Toklugu en yiiksek olan hangisidir? (0 1.Al Ala§lml)
(0 2.Al Ala§lml ) (0 BakJr ) (0 GG-25 ) (0 C 45 )
(11) Elastik Modiilii en yiiksek olan hangisidir? (0 1.AI Ala§lml)
(0 2.AI Ala§lml) (0 BakJr) (0 GG-25) (0 C 45)
(246)
(12) Bir BakJr tel, 187000 psi Hakiki Kmlma Gerilimi ve 37 400
psi Pratik Kmlma Gerilimi gostermi§ ise, kopmada % Kesit Daralmasl
ne kadardlr? (070) (073) (075) (0 80) (0 Verilenlerin hi«;biri)
% Kesit Daralmasl = [ (AD - Ason) / An 1*100 = [1 - (Ason/ An) ] *100 .
[ (aprhmpma / (ahakhmpma 1 = [ (F!Jmpma/ An) / (F!Jmpma/Ason) 1 = Ason / An =;
% K.D. = [ 1 - (37400/187000) 1*100 = (1 - 0.2) *100 =; % 80.
(13) ilk boyu 1 m olan bir Aluminyum «;ubugun (E = 7000 Kgr/
mm 2), 500 Kgr lik bir <;ekme yiikii altmda 0.1624 mm uzamasl i<;;in, ilk
yan<;;apI ne olmalldlr? (mm) (06) (0 7) (0 10.5) (0 11.83)
a = E * E =; (F/ A) = E * (.6.1/1) =; (500 Wgr/A) = (7000 IV'gr/mm2) *
(0. 1624In'in /1000In'in) =; A * 7000 " 0.1624 = 500 *1000 =;
A = 439.8311mm2 = rc r 2 = 439.8311 =; r 2 = 439.8311/rc = 140 =;
r=II.83 mm.
(14) Katlama testleri, malzemenin hangi mekanik ozelliginin gos-
tergesidir? (0 Sertlik) [0 Si'meklik) (0 Rezilyans) (0 Tokluk) (0 Plastiklik)
(15) Dii§en bir bilyanm geriye sl<;;radlgl Sertlik cihazl, bir --------
sertlik aletidir. (0 <;izik) (0 Darbe) [0 Dinamik) (0 Mikro) (0 Statik)
(16) Vickers Sertlik Ol<;;me metodunda kullamlan ucun geometrisi
nedir? (0 prizma ) (0 kiire ) (0 koni ) (0 piramit )
(0 kiire ve koni kullamlabilir.)
(17) 100 Kgr yiik kullamlan bir Vickers Sertlik ol<;;mede, Vickers
Sertlik Degeri 515 <;;Ikmasl i<;;in, her bir arahgl 0.02 mm olan biiyiitecin
ka<;; <;;izgisi, izin ko§egeni iizerine <;;akl§mahdlr? (0 31) (0 34) (0 36) (0 38)
(0 Verilenlerin hi«;biri)
VSD = 1.8544 *P/d2 =; 515 = 1.8544 *100/d2 =; d 2 =185.44/515 = 0.36
=; d = 0.6mm. Biiyiitecin 1 arahgl, 0.02 mm ise, ka<;; arallgl 0.6 mm dir?
x = 0.6/0.02 = 30 Arahk. 2 Arahk ~ 3 <;izgi oldugundan, 30 Arallk
=; 31 <;izgi.
(18) Charpy Test numunesinin uzunlugu ka<;; mm dir? (.. 55 ...)
(19) Bir <;entik Darbe testinde, kJrma <;;ekicinin aglrhgl 5 Kgr, ciha-
zm sarka<;; kolu 40 cm dir. 90 °lik bir kJrma a<;;JsI verilerek, bir Test nu-
munesi kmldlktan sonra, 60 °lik yiikselme a<;;lsl gozlendigine gore,
kJrma i§i ka<;; Joule' diir? (0 120) (098) ( 0 49) (09.8) (0 Verilenlerin
hi«;biri)
(247)

(20) Bir t;;eligin Darbe Degeri, Charpy testi ile 100 Joule bulun-
mu~tur. Bilinmeyen ba~ka bir t;;eligin vurma enerjisi, birincisi ile kar~l­
la~tlTIlmak isteniyor. A~aglda verilen ~Iklardan hangisi yanh~ olabilir?
(0 1. numune ile aym slcakllkta test yapllmalIdlr.) (0 Aym t;;entik at;;llma-
hdlr.) (0 lzod Testi uygulanabilir.) (0 Verilen ~Iklarm hepsi dogrudur.)
(0 Verilen ~Iklann hepsi yanh~dlr.)
(21) DIN Normunda Standart <;entikli Deney part;;asl/part;;alarl
hangi(si) /leridir? (0 U <;entigi, V <;entigi, Anahtar deligi ) (0 U <;entigi, V
<;entigi) (0 ISO - V) (0 U <;entigi ve ISO - V) (0 ISO - V ve DVM)
(22) Derin <;ekme Testinde, Smlr <;ekme Oram nedir?
(0 <;ekilebilecek sacm minimum t;;apl/Istampa t;;apI)
(0 <;ekilebilecek sacm maksimum t;;apl/Istampa t;;apI)
(0 Istampa t;;apl/Sacm maksimum t;;apI)
• (0 Istampa t;;apl/Sacm minimum t;;apI)
(0 Verilenlerin hit;;biri dogru degildir.)
(23) nii~en bir kutlenin geriye s19radlgl yUkseklik, hangisinde
Sertligi be1irler? (0 Knoop) (0 MOH) (0 Poldi) (0 Baumann) (0 Skleroskop)
(24) Bir Rockwell C Standard Cihaz Sertlik Olt;;mesinde, ibre, 0
dan kut;;uk bir deger gosterirse, Ut;; malzemeye mm'den fazla
batar. (0 0.002) (0 0.02) (0 0.2) (0 0.026) (0 0.26)
1 Standard Cihaz Sertlik birimi, 0.002 mm dir. Rockwell C Skala-
Sl, 100 birim oldugundan, 100 * 0.002 = 0.2 mm dir. Boylece, 0 dan da-
ha kut;;uk bir rakam okunursa. Ut;;. 0.2 mm den daha fazla batar.
(25) Bir Rockwell B Standard Cihaz Sertlik Olt;;mesinde. ut;; maIze-
meye 0.05 mm batml~sa, bu malzemenin hesaplanan Sertligi nedir?
(057) (065) (075) (0 105) (0 Verilenlerin hit;;biri)
0.05 m1n/0.002 m1n = (50/2) = 25 HRB tepeden (Referans duzlemden)
itibaren kaybedilmi~tir. 130 - 25 =105 HRB Sertlik olt;;ulecektir.
(26) Sertle~tirilmi~ ve Menevi~lenmi~ t;;eligin sertligi, hangi
Rockwell skalasl ile olt;;ulur? (Part;;a, 5 cm kalmhkta ve 2 Kg kUtlededir.)
(0 A) (0 B) (0 C) (01') (0 Verilenlerin hit;;biri)
(27) 230 HB 2.5/62.5/30 ~eklinde verilen bir Sertlik olt;;umu.
hangi malzeme uzerinde yapllml~tIr? (0 Aluminyum) (0 Baklr)
(0 Gri Dokme Demir) (0 <;elik) (0 Kalay)
k = F/d2 = 62.5/ (2.5)2 = 62.5/6.25 = 10 => BakIr.
(248)
TEST: 5
(1) Kararslz Ostenit bolgesinde deformasyondan sonra, part;;a, is-
tege bagh olarak, su verilir veya Beynitik yapl e1de edilirse, bu proses
nedir? (0 Proses Tavlama) (0 Temperleme) (0 Os;;;ekillenclirme)
(oOstemperleme) (0 Martemperleme)
(2) 1080 t;;e1iginde, I - T (E~ slcakllk - Donu~me) Diyagramma go-
re, kararslz Osteniti, Ms Slcakllgmm hemen uzerinde uygun bir zaman
bekletirsek, hangi yaplda bir t;;e1ik e1de ederiz? (0 Ostenit) (0 Beynit)
(0 Martensit) (0 ince Perlit) (0 Kaba Perlit)
(3) HSS takIm t;;eligine, ~u Su Verme ortamlarmm hangisinde Su
Verilir? (0 <;e~me Suyu) (0 tuzlu su) (0 hava) (0 yag) (0 NaOH)
(4) Su Verme i~leminde, hangi t;;elik yUzeyinde e1de edilebilecek
sertlik, en fazladlr? (0 1050) (0 1040) (04340) (08620) (0 Verilenlerin
hepsinde aymdlr.) .
(5) A~aglda verilen aym ebatlardaki t;;elik part;;alarm hangisinde,
Sertle~ebilirliken iyidir? (0 1090) (0 1080) (0 1060) (0 1040)
(0 Verilenlerin hepsinde aymdlr.)
(6) A~agldakilerden hangisi, t;;eligin Toklugunu ge1i~tirici i~lem de-
gildir? (0 Menevi~) (0 Su Vemle) (0 Normal~e) (0 Ful Tavlama)
(0 Kurele~tirme Tavlamasl)
(7) 1050 <;e1iginin tamamen (ful) Sertle~tirilmesi it;;in, ~u SuVerme
ortamlarmm hangisinde / hangilerinde Sertle~tirilmesi gerekir?
(0 hava) (0 yag) (0 yag veya hava) (0 yag veya t;;e~me suyu)
(0 t;;e;;;me suyu veya tuzlu su)
(8) Su Verme ortammm tesiri, ~unlardan hangisine bagh degildir?
[Ortamm] (0 yogunluguna) (0 akl~kanhgma) (0 ISll iletkenligine)
(0 ozglillsl kapasitesine) (0 buharla~ma slcakllgma)
(9) A~agIdakilerden hangisi, Su Verme t;;atlaklarml minimuma in-
dirgeyen ve umn olarak Temperlenmi~ Martensit e1de edilen teknikdir?
(0 Ostemperleme) (0 Martemperleme) (0 Temperleme)
(0 Os~ekillendirme) (0 Ful Tavlama)
(10) Part;;anm merkez ve yUzeyini Ms' in uzerinde tutulan bir tuz
banyosuna hlzla sogutmakla, t;;atlama ve distorsiyonu indirgeyen ve
Beynit yaplsmda bir t;;elik e1de eden proses hangisidir?
(0 Ostemperleme) (0 Martemperleme) (0 Temperleme) (0 Ful Tavlama)
(0 Os~ekillendirme)
(11) Sertligi 60 Rockwell C' ye kadar t;;lkabilen ve oldukca sunek
ve tok olan t;;elik yaplsl hangisidir? (0 Ostenit) (0 Sementit) (0 Martensit)
(0 Beynit) (0 Perlit)
• (12) A~aglda verilen maddelerden, hangisi/hangileri dogrudur?
(a) Ala~lmh t;;eligiri CCT (Surekli Soguma Donu~me) diyagraml,
karbon t;;e1iginin CCT diyagrammdan sagdadlr.
(b) Ala~lmh t;;elikde, karbon t;;eligine gore daha yava~ sogutma,
Martensit te~kil eder.
(c) Part;;anm kesit kalmhgl fazla ise, part;;anm gobegi tamamen
sertle~meyebilir.
[0 Yalmz (a) cumIesi dogrudur.] [0 (a) ve (b) dogrudur.] [0 (a) ve (c)
dogrudur.] [0 (b) ve (c) dogrudur.] [0 (aj, (bj, (c) clogrudur.]
(13) Hangisi, en masrafh prosesdir? (0 Ful Tavlama) (0 Normalize)
(0 Menevi~) (0 Kure1e~tirme Tavlamasl) (0 Proses Tavlama)
(249)

(14) Bir 1050 <;;eliginden par<;;aYl, Ostenit biilgesinc\e demlendir-
dikten sonra, 700 DC deki bir Tuz Banyosu fmmna atlp, belirli bir za-
man bekletirsek, Ostenit neye diinu~ur?
(0 Temperlenmi~ Martensit'e) (0 fen-it + perlit'eJ (0 Martensit+Beynit'e)
(0 Beynit'e) (0 Perlit'e)
. (15) A~aglda verilen <;;eliklerden hangisinin, makina i~lenebilirligi,
ISII I~lemc\en iince en kiitudur? (0 1020) (0 1050) (0 1070) (0 1080)
(0 1090)
(16) Aym ebatlardaki <;;elik par<;;alarda, su verilmi~ yUzeyden belirli
derinlikdeki bir kesitde, sertlik, hangi <;;e1ikde en azdlr?
(02540) (03540) (04340) (0 1040) (0 Verilenlerin hepsinde aymdlr.)
(17) DiikUm gibi bir imalat i~lemi tarafl11dan meydana getirilen
• ka1l11tl gerilimleri gidermede, a~aglc\a verilenlerc\en hangisi, en tesirlidir?
(0 NormalizeJ (0 TemperIeme) (0 Ful TavlamaJ (0 Kurele~tirme Tavlamasl)
(0 Proses Tavlama)
(18) Verilenlerden hangi <;;elikde, Martensitik yapl elde etmek i<;;in,
Kritik Sogutma HlZl (KSH), en du~uktUr? (0 1040) (0 1050) (0 1060)
(04260) (0 Verilenlerin hepsinde aymdlr.)
(19) Hangi <;;elikde, uygun Su Verme neticesi, 64 ± 1 Rockwell C
(ful sertlik) e1de edilir? (0 1040) (02540) (04340) (0 1060) (0 Verilenlerin
hi<;;birinde e1de edilmez.)
(20) (.:e1igi Temperleme (Menevi~), hangi slcakllga kadar yaplhr?
(0 Ad (01\3) (0 Acm) (0 500 DC) (0 1000 DC )
(250)
TEST: 6
(1) Amerikan Normunda, CLASS 25 Klr Diikme Demirde, 25 neyi
ifade eder? (0 Max. <;ekme Gerilimi= 25 Kgf/mm 2 dir.) (0 Minimum <;ek c
me Gerilimi= 25 Kgf/mm2 dir.) (0 Minimum (.:ekme Gelilimi= 25 000 psi
diLJ (0 Minimum (.:ekme Gerilimi = 25 MPa dlL) (0 Karbon = 2.5 dULl
(2) Hangisi, du~uk Ala~lmh <;;elikdir? (0 1080) (0 GGG- 50) .
(0 X 45 Cr Si 9 3) (0 15 Cr 3) (0 Verilenlerin hi<;;biri, du~uk Ala~lmh <;;ehk
degildiL)
(3) Hanl1:isi, Orta Karbonlu <;;elikdir? (0 1080J (0 GGG- 50)
(0 X 45 Cr Si 9 3) (0 15 Cr 3) ( 0 Verilenlerin hi<;;biri degildiL)
(4) Hangisinin makina i~lenebilirligi, en iyidir? (0 GGG- 50)
(0 GS- 45) (0 1.4300) (0 1.3343) (0 9 S Mn 36)
(5) Hangisi, Yuksek Ala~lmh <;;elikdir? (0 1080) (0 GGG- 50)
(0 X 45 Cr Si 9 3) (0 15 Cr 3) (0 Verilenlerin hi<;;biri degildiL)
(6) Hangisi, Sementasyon <;;e1igidir? (0 1080) (0 GS- 50)
(0 X 45 Cr Si 9 3) (0 15 Cr 3) (0 Verilenlerin hi<;;biri degildiL)
(7) Hangisi, Diikum malzemesidir? (0 1.4300) (0 15 Cr 3)
(0 X 45 Cr Si 9 3) (0 GGG - 50) (0 Verilenlerin hi<;;biri degildir.)
(8) Hangisi, Paslanmaz <;;elikdir? (0 1080) (0 15 Cr 3)
(0 X 45 Cr Si 9 3) (0 GS- 50) ( 0 Verilenlerin hic;:biri c\egilc\ir.)
9. - 13. Sorulan asa-ldaki rafi-e iire ceva landlnmz.
(9) Malzeme klnldlgl11da, % Uzama ne kadar olmu~tur?
(025) (023) (036) (0 19) (0 Verilenlerin hi<;;biri)
(10) (.:ekilen malzeme, ne olabilir? (0 Taklm <;e1igi) (0 Gri Diikme
Demir) (0 Soguk Haddelenmi~ 1040) (0 Islah Edilmi~ 1095)
(0 Slcak Hac\c\elenmi~ 10 18)
(11) Hangi gerilimde malzeme boyun vermeye ba~lar? (0 270)
(0 290) (0 430) (0 330) (0 hie; boyun vermez.)
(12) MPa birimi, ~unlardan hangisine denktir? (0 Kgf/mm 2 )
(0 Kgf/m 2 ) (0 N/m2 ) (0 N/mm 2 ) (0 Verilenlerin hi<;;biri)
(13) (.:eligin Akma Gerilimi, ka<;; MPa dlr? (0 330) (0430)
(0270) (0 290) (0 Verilenlerin hi<;;biri)
(251)
 (14) Larnelli Grafit, hangi malzemede bulunur? (0 Ledeburit)
(0 Beyaz D6kme Demir) (0 Otektoid SomaSI <;elik) (0 Gri Diikme Demir)
(0 Verilenlerin hepsinde bulunur.)
(15) ~ekil.1 de g6sterilen KlV1lclm g6rilnumu, hangi malzemeye ait
olabilir? (0 TakIm <;eligi) (0 Gri D6kme Demir) (0 1045) (0 1020) (0 1095)
(16) ~ekil. 2 de Optik Mikroskop yaplsl g6sterilen maizeme, ne 0-
labilir? (0 Beyaz D6kme Demir) (0 Gri D6kme Demir) (0 Otektoid SomaSI
<;elik) (0 Otektoid Oncesi C,ehk) (0 Verilenlerin hiC;biri)
(17) Charpy hakkmda hangisi yanhl] olabilir? (0 Test parc;asl, ya-
tay yerlel]tirilir.) (0 Test parc;asl uzunlugu 55 mm' dir.) (0 Kmna <;ekici,
c;entikli ytize vumr.) (0 Toklugun testidir.) (0 Verilen I]lklarda yanhl]
yoktur.)
(18) Silindirik c;elik bir c;ubuk ( E = 20 000 Kgf/mm2 ), ilk boyu 1
metredir. 500 Kgr' lik bir <;ekme yilkU altmda 0.1624 mm uzarnaSI i-
<;in, ilk <;apI ne olmahdlr? (mm)
(05) (0 7) (0 10.5) (0 11.83) (0 Verilenlerin hiC;;biIi)
(19) ~ekil. 3 de Optik Mikroskop yaplsl g6sterilen malzeme, ne 0-
labilir? (0 Beyaz D6kme Demir) (0 Gri Diikme Demir) (0 Otektoid Sonrasl
<;elik ) (0 Gtektoid Gncesi <;elik) (0 Verilenlerin hi<;biri)
(20) ~ekil. 4 de g6sterilen KIvl1cIm g6rilnumu, hangi malzemeye
ait olabilir? (0 TakIm <;eligi) (0 Gri D6kme Demir) (0 1045) (0 1020)
(0 1095)
(21) (~ekil. 5) Bir Vickers Sertlik 61<;mede kullanIlan yilk ,100 Kgr
dir. Buyiltecin her bir arall~ 0.02 mm dir. Sertlik ka<; Vickers <;lkar?
(0482) (0571) (0578) (0 515) (0 Verilenlerin hiC;biri)
(252)
(22) 2. Dunya Harbinde, Amerikan Liberty harp gemilerinin kay-
nak Saclarl <;6kmesi, hangi olay ile ilgilidir? (0 Deformasyon Sertlel]-
mesi) (0 Kmlma Dayamml DUl]mesi) (0 S~'lllek Klr:lma). . ..
(0 Suneklikten Kmlganhga Ge<;ll] Slcakhgl) (0 Verilenl~r:n hl<;bm) .. ?
(23) Izod hakkmda, al]aglda verilenlerden han.gl.sl, yanhl] olablh~..
(0 Test par<;asl, dUl]ey yerlel]tirilir.) (0 Toklugun testIdlr.) (0 KIrm~ <;eklcl,
c;entikli yilze vumr.) (0 Test pan;,:asl uzunlugu 70 mm dlr.) (0 Venlen
I]lklarda yanhl] yoktur.) .
(24) Erichsen ve Kap <;ekme il]lemleri ile ilgili olarak, hangl I]lk
yanhl] olabilir? _ ..
(0 Kap <;ekmede, malzemenin anizotrop olup ol~a~lgl anlal]:lablhr.)
(0 Kap <;ekmede, Smlr <;ekme Oram ne kadar buyukse, I]ekil
verilebilirlik artar.) _ .
(0 Malzemenin sunekligi arttIk<;a, Erichsen <;6kertIne Degen a~tar.) ..
(0 Her iki il]lemde Sac veya Pul, hareket etmeyecek §ekllde sabltle§tm-
lii-.)
(0 Yukarlda verilen I]lklarda yanh§hk yoktur). . .
(25) Kap <;ekme (Derin <;ekme) Imalat l§lemmde, hangl §lkda, etk!
eden kuvvetler, en iyi g6sterilmil]tir?
(0 Eksenel:Basma , Radyal:<;ekme)
(0 Eksenel:<;ekme , Radyal:Basma , Teg:,tsel :Basma)
(0 Eksenel: <;ekme , Radyal: <;ekme , T~getse:: Basma)
(0 Eksenel:Basma., r:a.dya~:<;ekrr:.~ , !egetsel .Basma)
(0 Verilenlerden hl<;bm dogm degIldlr.)
(253)
 TEST: 7
(1) Bir pan;anm Sertligi ol<;;uldugu zaman yliksek <;;Ikarsa, hangi
ozelliklerinin yliksek oldugu direkt olarak anla:;:ahr? (0 Darbe direnci)
(0 Korozyon direnci) (0 ISlya direnci) (0 Suneklik) (0 Aqll1ma c1irenci ve
C,ekme Gerilimi)
(2) Bir C,eligin Brinell Sertligi 415 HB 5.0 I ?I 30 olarak ifacle
eclilmek isteniyor. "?" iqareti verine hangi rakam gelmeliclir?
(062.5) (031.25) (0 187.5) (0 100) (0750)
(2) 1 Giga Pascal. ka<;; Newton/mm2 dir? (0 109 ) (0 106 ) (0 I 000)
(0 100) (0 10)
(3) DIN Normunda 1.2714 numarasl ile verilen malzeme nedir?
(0 Dokme Demir) (0 Sade Karbonlu C,elik) (0 Paslanmaz C,elik)
(0 Tabm C,eligi) (0 Verilenlerin hi<;;biri)
(5) Kaynaklanabilirlik, hangisinde en iyidir? (0 btektoid SomasI
C,elilder) (0 btektoid bncesi C,elikler) (0 Orta Karbonlu C,elikler)
(0 Di:lqilk Karbonlu C,elikler) (0 Yuksek Karbonlu C,elikler)
(6) Bir Ala:;am, 28 Kg BakIr ve 28 Kg Nikel kullanllarak yaplhrsa,
Nikelin Ala§lmdaki atom % si ne olur? (51.96)
(7) DIN Normunda. standart C,entikli Deney Parc.aSl/(lan) hangisi
dir? (0 ISO - V) (0 u. V) (0 U ve ISO - V) (0 ISO - V ve DVM)
(0 U, V, Anahtar deligi )
(8) Sonik Test, hangi malzemeye uygulanamaz? (0 TakIm C,elikle-
rine) (0 Paslanmaz C,elige) (0 Aluminyum Ala§lmlanna) (0 C,inko Alaqlm-
Janna) (0 Gri Dokme Demire)
(9) X ve y Iqm kaynaklan ile ilgili olarak, verilenlerden hangisi
dogrudur?
(0 X 1:')111 kaynai)) sabittir, y Ism kaynagl azahr.)
(0 X 1§ln kaynagl artar, y-Iqm kaynagl sabitdir.
(0 X ve y Iqm kaynaklan artarlar.)
(0 X ve y I§m kaynaklan azahrlar.)
(0 X ve y I§m kaynaldarl sabitdirler.)
(10) Skleroskop ile ilgili olarak, hangi §Ik dogrudur? (0 C,izik
Sertlik aletidir.) (0 Mikro sertlik cihazldlr.) (0 Dinamik sertlik aletidir.)
(0 Statik sertlik aletidir.) (0 Verilenlerden hi<;;biri dogru degildir.)
(11) Bir metal kutugu, bir kahptan ge<;;irerek C,ubuk C,ekme ima-
linde, metalin taqlmaSI lazlm gelen ba§hca mekanik ozellik:
(0 Rezilyansdlr.) (0 Yuksek Akma Gerilimidir.) (0 Plastiklikdir.)
(0 Toklukdur.) (0 Siinekliktir.)
(12) Bir BakIr tel, kopma noktasmda 187000 psi hakiki geriJim,
37400 psi pratik gerilim gostermi§tir. % Kesit Daralmasl ne kadardlr?
(0 90) (0 80) (0 70) (0 60) (0 75)
(13) Hangisi. Paslanmaz C,elikdir?
(02550) (0 C 45) (09 S Mn 36) (0304) (0 St 37-2)
(14) C,elik, hangi slcakhkta en kolay deforme edilir (§ekil verilir)?
(0 600°C) (0 1150 DC) (0 Ferrit bolgesi) (0 Ostenit b6lgesi)
(0 Ferrit + Ostenit b6lgesi)
(15) BakIr, YMK kristal yapIsmdadlr. Kristal kafesin bir kenar
uzunlugu 3.61 °A ise, BakIr atom yarIl;apl ne kadardlr? ( 1.276 °A)
(254)
(16) Bir C,entikli Darbe testinde, Klrma <;;ekicinin agJr!lgl 5 Kgr.
sarka9 kolu 40 cm olarak 619uluyor. 90 °lik bir klrma a<;;lsl verilerek, 60
°lik ylikselme a<;;lsl gozlendigine gore, Klrma i§i, ka<;; Joule'dur?
(1 Joule = 1 Newton * 1 metre) (0 1) (09.8) (049) (098) (0 120) .
(17) SIVI Emdirme Testi, hangi prensibe dayamr? (0 Kapilarite)
(0 Ohm Kanunu) (0 Manyetik Ge<;;irgenlik) (0 Manyetik $iddetlilik)
(0 Piezo Elektrik)
(18) Radyografide Van Deger Kahnhgl, a§agldaki hangi 6zelligi
saglar? [0 (1/10) = (1/2)] [0 (lo/J.l)= (1/2)] [0 (l/t) = (1/2)]
[0 (~l/t) = (1/2)] [0 (lo/I) = (1/2)]
(19) Hangi Sertlik metod(u) Ilan, Elmas Piramit u<;; kullamr?
(0 Rockwell C) (0 Vickers) (0 Knoop) (0 Rockwell C ve Vickers)
(0 Vickers ve Knoop)
(20) Bir i q par<;;asl uzerinde ylik yok iken, ilk uzunlugu 60 mm
dir. Pan;;anm (-) 0.182 hakiki birim deformasyona ugramasl halinde,
son uzunlugu ne olm? (mm) (063.5) (051.67) (050) (044.67) (041.67)
(21) Hangisi. karbonu % 0.5 olan Sade Karbonlu C,elikdir?
(0 GS- 50) (0 50 Cr Mo 4 4) (0 St 50- 2) (0 GG - 50) (0 C 50)
(22) Hangi <;;elik, Molibdenli Ala§lm C,eligidir? (0 1040) (0 4340)
(0 2540) (0 3540) (0 Verilenlerin hepsi, Molibdenli Alaqlm C,eligidir.)
(23) Dokme Demirlerin Karbon arahgl hangisidir? (0 C > % 0.8)
(0 % 2 - 4.5) (0 % 4.5 - 6.67) (0 % 0.035 - 0.3) (0 % 0.6 - 0.8)
(24) C,entik Darbe Testi, hangi mekanik ozelligin direkt gostergesi-
dir? (0 Plastiklik) (0 Rezilyans) (0 Tokluk) (0 Suneklik) (0 Sertlik)
(25) Derin C,ekme Testinde, Smlr C,ekIne Oram nedir?
(0 Cekilebilecek Sacm minimum c.apl)
Istampa C,apI
(0 CekiJebiJecek SaCln maksimum cam)
Istampa C,apI
(0 lstampa CapI )
Sacm maksimum <;;apI
(0 Istampa Cam)
Sacm minimum <;;apI
(0 Verilenlerin hi9biri)
(26) Eddy (Fuko) akIm testi ile, aqagldakilerden hangisi, tesbit edi-
lemez? (0 ISII iqlem durumu) (0 Alaqlm elemam oranl) (0 Saf metallerin
safhk derecesi) (0 Kesit farkllhgl) (0 C;;ubukiann merkezlerinc1eki
kusurlar)
(27) Ultrasonik Testde, esas olarak sesin hangi ozelligi kullamhr?
(0 Genligi) (0 Frekansl) (0 Kuvvetlendirilmesi) (0 Manyetik §iddetliligi)
(0 Piezo elektrikliligi)
(28) Yuksek karbonlu bir <;;elige, uygun qartiarda su verilirse,
64 ± 1 ........ Sertlik elde edilir. (0 Knoop) (0 Vickers) (0 Brinell)
(0 Rockwell B) (0 Rockwell C)
(29) Bir <J - E grafigine baklldlgl zaman, TokIuk, hangi mekanik
ozelligin, Suneklik ile birle§imidir? (0 EiastikIik) (0 Plastiklik) (0 Akma
Gerilimi) (0 C,ekme Gerilimi) (0 Kopma Gerilirni)
(30) Hangisi, minimum C,ekme Dayamml 50 Kgr/rnrn 2 olan
9elikdir? (0 C 50) (0 1050) (0 GS - 50) (0 St 50 - 2) (0 Verilenlerin hi9biri)
(255)

(31) Hangi <;elikde, Perlit tane slmrlan, Sementit agl ile kaplan-
ml:;?tlr? (0 1040) (0 1065) (0 1080) (0 1095) (0 Verilenlerin hi<;birinde
kaplanmaml:;?tlr. )
(32) Atomik Paketlenme Faktorii nedir?
(0 Birim Kafesin Kutlesi/ Atomlann Kutlesi)
(0 Atomlarm Kutlesi/Birim Kafesin Kutlesi)
(0 Birim Kafesin Hacmi/ Atomlann Hacmi)
(0 Atomlann Hacmi/Birim Kafesin Hacmi)
(0 Atomlann Yogunlugu/ Birim KafesinYogunlugu)
(33) Katlama Testleri, hangi mekanik ozelligin gostergesidir?
(0 Rezilyans) (0 Tokluk) (0 Sertlik) (0 Plastildik) (0 Suneklik)
(34) Bir KIvllclm Testinde, klvllclm ak1:;? dallan uzerinde :;?iddetli
patlaklar goriilurse, malzemenin ne olduguna hukmedilir?
(0 Gri Dokme Demir) (0 Tabm <;eligi) (0 Du:;?uk karbonlu <;elik)
(0 Yuksek karbonlu <;elik) (0 Orta karbonlu <;elik)
(35) Uzun <;ubuklarda kusurlar, manyetik test ile, nasll ortaya
<;lkanhr?
(0 Par<;a kuvvetli bir mlknatlsm kutuplan arasma yerle:;?tirilir.)
(0 Par<;anm uzun eksenine paralel bir manyetik alan meydana getirilir.)
(0 Yl.iksek amperli bir dogru aklm, <;ubuk i<;inden ge<;;irilir.)
(0 Meydana getirilecek her turlu alan, kusurlan tesbit edebilir.)
(0 Uzun <;ubuk1arda kusurlar, manyetik test ile tesbit edilemez.)
(256)
. TEST - 8
TAHRiBATLI ve TAHRiBATSIZ MUAYENELER
(1) Panldayan (fluoresans) penetrantlar, hangi l:;?lk altlnda gozle-
nir? (0 Gune:;? I:;?lgl) (0 Floresans Lamba) (0 Masa Lambasl) (0 Siyah I:;?lk)
(0 Her <;e:;?it l:;?lk altmda gozlenir.)
(2) DokUm par<;alarl gibi, <;ok hassas yUzey duzgiinlugu olmayan
par<;alann incelenmesinde, nasll Penetrant kullanlhr?
(0 Destek emulsiye) (o<;:oziicuyle uzakla:;?tmlabilen) (0 Su ile Ylkanabilir.)
(0 Her <;e:;?it Penetrant kullanllabilir.)
(3) Bir malzeme tarafmdan X l:;?mlanm seyreltme (absorbe), nasll
bir..kanundur? (0 ~ineer azalan) (0 'I'ers orantlh) (0 Dogru orantlh)
(0 Ustel artan) (0 Ustel azalan)
(4) Par<;aya gonderilen X lsmlanmn nufuz gUcu (penetrasyonul.
hangi faktorlere baghdlr? (0 TOp Voltajl ve Dalga Boyu arttlkca, artar.)
(0 TOp Voltajl ve Dalga Boyu azaldlkca, azahr.) (0 TLip Voltajl arttlk<;;a,
artar; Dalga boyu arttlk<;;a, azahr.) (0 TOp Voltajl arttlk<;a, azahr; Dalga
boyu arttlk<;a, artar.) (0 Yukanda verilenlerin hi<;biri, dogru degildir.)
(5) Filmin her iki tarafmda Kursun (Pb) folyeler kullanmak ile
ilgili olarak, hangi :;?lk yanh:;? olabilir? (0 Folyeden salman elektronlann,
fotografuzerinde etkisi vardlr.) (0 Poz zamamm azaltlr.)
(0 YaYllan radyasyonun etkilerini azaltlr.) (0 Filmin yanmasHn onleL)
(0 Verilen :;?lklarm hepsi dogrudur.)
(6) Verilenlerden hangisi, Poz Grafiklerinde kullamlan parametre-
lerden degildir? (0 Film tipi) (0 Malzeme tipi) (0 Numune Kahnhgl)
(0 Film - Odak mesafesi) (0 Poz zamaru)
(7) y (Gama) radyasyonunun :;?iddeti, kontrol ile nasll degi:;?tirilir?
(0 Film tipini degi:;?tirerek) (0 Numune kalmhgml degi:;?tirerek)
(0 Film- Odak mesafesini yeniden ayarlayarak) (0 POZ zamamm
degi:;?tirerek) (0 Yukanda verilenlerle degi:')tirilemez.)
(8) Kaynak (Film) - Odak mesafesi, yanya indirilirse; poz zamam,
nasll etkilenir? (0 Yanya iner.) (0 Dortte birine iner.) (0 Degi:;?mez.)
(0 2 kat artar.) (0 4 kat artar.)
(9) "Par<;ada kusur varsa, Osiloskop goriintusu; yalmzca, on yU-
zey ve par<;anm arka yUzey sinyallerinin (ekolanmn) boylannm e:;?it 01-
madlgldlr." Bu ifade, hangi Ultrasonik dalga test metodu/metodlanm
gosterir?
[0 Enlemesine (Kesme)] [0 Uzunlamasma (Basm<;) ]
[0 Yanslmaslz (iletim i<;inden)] (0 Uzunlamasma ve Yanslmaslz)
(0 Enlemesine ve Yanslmaslz)
(10) "Kusur yoksa, tek on yUzey sinyali goriinur."
(0 Enlemesine) (0 Uzunlamasma) (0 Yanslmaslz) (0 Uzunlamasma ve
Yanslmaslz) (0 Enlemesine ve Yanslmaslz)
(II) "Par<;ada kusur yoksa, on yUzey ve arka yUzey sinyallerinin
boylan, hemen hemen e:;?ittir." (0 Enlemesine) (0 Uzunlamasma)
(0 Yanslmaslz) (0 Uzunlamasma ve Yanslmaslz) (0 Enlemesine ve
Yanslmaslz) .
(12) "Par<;ada kusur varsa, on yUzey ve arka yUzey sinyalleri ara-
smda bir kusur sinyali olur." (0 Enlemesine) (0 UZl.lnlamasma)
(0 Yanslmaslz) (0 UZl.lnlamasma ve Yanslmaslz) (0 Enlemesine ve
Yanslmaslz)
(257)
 (13) "Kusur varsa, 6n yiizey ve kusur sinyalleri g6riiniir, arka
yiizey sinyali yoktur. (0 Enlemesine) (0 Uzunlamasma) (0 Yanslmaslz)
(0 Uzunlamasma ve Yanslmaslz) (0 Enlemesine ve Yanslmaslz)
(14) Test numunesindeki siireksizlikler, Ultrasonik sinyalin genli-
gindeki azalma sebeplerindendir. (0 Dogru) (0 Yanh~)
(15 ) Dalgalann w;ah g6nderilmesi, Ultrasonik sinyalin genliginde-
ki azalma sebeplerindendir. (0 Dogru) (0 Yanh~)
(16) Silindirik <;:elik bir ~aftm, manyetik toz testinde, par<;:anm u-
zun eksenine paralel kusurlan tesbit etmek i<;:in, Par<;:anm <;:apl etrafm-
da bir manyetik alan meydana getirilmelidir. (0 Dogru) (0 Yanh~)
(17) Eddy Akim Testi ile, test par<;:asmm her tarafmdaki sureksiz-
likler (kusurlar), tesbit edilebilir. (0 Dogru) (0 Yanhs;)
(18) Eddy Alnm Testinde, endiikleyici bobinin, test altmdaki par<;:a
ile temaSl ~artt1r. (0 Dogru) (0 Yanh~)
(19) Eddy Alnm Testinde, test par<;:asmda kusur pk ise, Eddy A-
kim <;:izgileri yanhr. (0 Dogru) (0 Yanh~)
(20) Manyetik Test ile, test par<;:asmm her tarafmdaki sureksiz-
lilder (kusurlar , tesbit edilebilir. 0 Do -ru (0 Yanh~)
(21) (gekil. 1 de) Kesiti g6sterilen par<;:a, X l~mlanna maruz
blrakilellgmela, slraslyla a' dan el' ye kadar g6sterilen par<;:alar (a-b-c-d),
film iizerinele hangi renklerde g6riiniir?
(0 A<;:lk Gri- Koyu Gri- Siyah-Gri)
(0 A<;:lk Gri- Koyu Gri- Gri-Siyah) (0 Gri - Koyu Gri - Siyah - A<;:lk Gri)
(0 Koyu Gri- A<;:lk Gri- Gri-Siyah) (0 Gri - A<;;lk Gri - Koyu Gri - Siyah)
(22) X l::;mlan Raelyografisi, Ultrasonik test ile kar~lla::;tmldlgmda,
hangi ::;lk dogrudur? (0 incelenecek par<;:anm kesit kalmhgl arthk<;:a,
Radyografinin giivenilirligi artar.) (0 incelenecek par<;:anm kesit kahnhgl
arttlk<;:a, Raelyografinin g~ivenilirligj azahr.) (0 Direk maruz kahmrsa, her
iki test de, insan saghgma <;:ok zararhellr.)
(0 Ultrasonik Cihaz ve yardlmcl par<;:alan, X l::;m cihazmdan <;:ok daha
pahahdlr.) (0 Her iki testin de, hi<;:bir elezavantajl yoktur.)
(23) "Metal par<;:alan incelemek i<;:in kullamlan X l::;m makinalan,
Tlpda kullamlanlarelan daha gii<;:lii olmahdlr." Bu cumleden anla~l1an­
lar, ~unlar olabilir: (a) Tlpela kullamlan X l::;mlarmm elalga boylan kisa-
ellr. (b) Enelustride kullanllan X-l~mlannm dalga boylan kisaellr. (c) Tlp-
da kullamlan X-l::;mlannm frekanslan fazladlr.(d) Endustride kullanllan
X l~mlannm frekanslan fazladlr.
Yukandaki hukumlerin, hangi(leri)si dogrudur?
(0 yalmz a) (0 yalmz b) (0 a ve c) (0 ave el) (0 b ve ell
(258)
(24) Manyetik Test, hangi malzemelere uygulanabilir? .
(a) Aluminyum ve Ala~lrnlanna. (b) D6kme Demirlere. (c) <;ehklere. (d)
Balnr ve Ala~lmlanna. (e) Butiin malzemelere.
(0 a ve c) (0 b ve c) (0 e) (0 b) (0 c) ..
(25) Eddy (Fuko) Akim Testi, hangi malzemelere uygulanablhr?
(a) Aluminyum ve Ala:;nmlanna. (b) D6kme Demirlere. (c) <;eliklere. (d)
Baklr ve Ala~lmlanna. (e) Butun malzemelere.
(0 a ve c) (0 b ve c) (0 e) (0 b) (0 c) . . .
(26) Eddy (Fuko) Akim Testi hakkmda, a~agldakilerdenhanglsl,
yanh~ olabilir? (0 Metalik numunelerin yalmz yiize~lerinde yaYl.hr.)
(0 Elektro manyetik endiiksiyon yoluyla meydana gelrr.) (0 Elektnk
direnci degi~tiren biitiin 6zellikler, Eddy Aklmma tesir eder.)
(0 Test par<;:asmda kusur varsa, Eddy Akim <;:izgileri yanhr.)
(0 Yukarclaki ~lklarela yanh~hk yoktur.) .,
(27) Tavlanml~ 1020 <;:eliginin Darbe Testi neticesl, venlen ~lklar­
dan hangisine uyar? (0 Kmlma yiizeyi, <;:ok diizgiindur.) (0 Kmlma
enerjisi, <;:ok du~iiktur.) (0 Test numunesi, iki par<;:a olarak ~?,nhr.)
(0 Test nurnunesi, iki pars:a olarak yapl1O;1k kahr.) 'Blr~ey soylene:n.ez.)
(28) Brinell Sertlik Ol<;:mesinele k ( = F / el2 ), Bakir Ala1O;1miarl l<;:m
...... , Aluminyum Ala~lmlan i<;:in (0 10. 5 elir.) (0 10, 30 dur.)
(05, 30 dur.) (05, 10 elur.) (0 Verilenlerin hi<;:biri) .. . ..
(29) 100 Kgr yiik kullamlan bir Vickers Sertlik Ol<;:mesmde, lki
<;:izgisinin araSl 0.02 mm olan bir buyiite<;:le, 37 <;:izgi, kare izin k6s;egeni-
ne <;:akl~m19sa, Sertlik ka<;: Vickers' dlr'?
(0327) (0358) (0384) (0571) (0 Verilenlerin hi<;:biri)
(30) Du::;uk Karbonlu <;elilderin, - 50 DC da, - - - <;:ok azdlr.
(0 Siineklikleri) (0 Sertlikleri) (0 Erichsen Degerleri) (0 Kopma
Dayammlan) (0 Tokluklan) '" ._.
(31) Ekstriizyon I::;lemi i<;:in, malzemenin hangi mekam~ OZe1hgl,
yiiksek olmahdlr? (0 S~inekligi) (0 Sertligi) (0 Erichsen Degen)
(0 Kopma Dayanlr111) (0 Toklugu) .. . .
(32) A~aglda verilen Sertlik Ol<;:me metodl<;tnndan h~nglsl, Tavlan-
mlS bir D6kme Demir i<;;in uygun elegildir? (0 Brmell) (0 VIckers)
(0 Rockwell B) (0 Rockwell C) (0 Hepsi uygundur.) . .
(33) Bir Otomobil Kaporta malzemesi, belirli bir kahbm ~ekhm al-
dlgl i<;:in, hang! mekanik 6zelligi yiiksekti~? (0 Sunekl~gi) (0 Akma
Dayamml) (0 Toklugu) (0 Erichsen Degen) (0 Plastlkhgl) .
(34) X l~mlan ile malzeme muayenesinde, verilen ~lklar~an hangl-
si cihazm direk mekanik ayarl ile ilgili elegildir? (0 Malzemenm Kalmh-
gIl (0 Par<;:anm X l~m penceresine olan UZakhgl) (0 Katod I:;;m Tiibune
uygulanacak VoItaj) (0 X 11O;Il1lan elalga boyunun ayarlanmasl)
(0 Verilenlerin hepsinin, direk mekanik ayarla ilgisi vardlr.) ..
(35) Motor Silinelir Blogu, titre::;imleri ve giiriiltuyii azal~m~k l<;:m,
hang! malzemeelen yaplhr? (0 <;elik D6kiim) (0 Kiiresel Grafith Dokme
Demir) (0 Gri D6kme Demir) (0 D6viilebilir D6kme Demir)
(0 Yukanda verilenlerin hi<;:birisi, titre::;imleri azaltmaz.)
(36) A::;aglda verilenlerden hangisi, se<;:ilecek Tahribats~z Muayene
metoduna etki eden bir fakt6r degildir? (0 Malzemenm Serthgl)
(0 Muayene Suresi) (0 Kusurlann Ol<;:iisii) (0 Kusurlann tahmin edilen
yeri) (0 Malzemenin ferrous olup olmaellgl)
(259)

(37) Bir Manyetik Testde, silindirik bir ~aftm <;api etrafmda, man-
yetik bir alan meydana getirilirse, nasll kusurlar tesbit edilebilir?
(0 Her konumdaki <;atlaklar, tesbit edilebilir.) (0 Hi<;bir kusur tesbit edil-
mez.) (0 Sadece Yuzey <;atlaklan, tesbit edilebilir.) (0 <;ap dogrultusun-
daki <;atlaklar, tesbit edilir.) (0 Uzunlamasma dogrultudaki <;atlaklar,
tesbit eclilir.)
(38) Erichsen Testi'nirI birimi nedir? (0 mm) (0 Joule) (0 Kgf/mm2 )
(0 Joule/mm 3) (0 birimsiz)
(39) A~agIda verilenlerden hangisi, Anizotrop malzemeyi en iyi ta-
rif eder? (0 ISltlldlgmda, kristal kafes yaplsl degi~ir.) (0 Ozellikleri, farkh
dogrultularda clegi~ir.) (0 Heterojendir.) (0 Homojendir.) (0 Verilenlerin
hi<;biri, dogru degildir.)
(40) 1 Newton/mm2 , ka<; Giga Pascal'dlr? (olO<J) (010) (01000)
(010 ) (0 hi<;biri)
6 (5) Hangi <;elik, Molibden <;eligidir?
(41) Su Verilmi~ Yuksek Karbonlu bir <;eligin sertligi 61<;ulurse, ne
\;:Ikmasl beklenir? (090 Rockwell B) (0225 Brinell) (0470 Vickers)
(0 65 Rockwell C) (0 Verilenlerin hi<;biri)
(42) A~aglda verilenlerin i<;inde, <;ekme Dayamml ile Basma
Dayamml farkh olan metalik malzeme var mldlr? (0 Pirin<;) (0 BakIr)
(0 Du~uk Karbonlu <;elik) (0 Gri Di:ikme Demir) (0 Yoktur.)
(43) Vickers ve Knoop Sertlik Testleri, hangi u<;/u<;lan kullanlr?
(0 Her ikisi de, Elmas Koni) (0 Her iklsi de. Elmas Piramit) (0 Vickers
Elmas Piramit, Knoop Elmas Koni) (0 Vickers Elmas Konl, Knoop Elmas
Piramit) (0 Verilenlerin hi<;biri, dogru degildir.)
(44) MOH, nasI1 bir testdir? (0 Dinamik Sertlik testidir.) (0 Statik
Sertlik testidir.) (0 Milcro Sertlik testidir.) (0 C,izik Sertlik testiclir.)
(0 Darbe testidir.)
(45) Bir i~ par<;asmm mekanik a~mma (yenme) direncinin yliksek
olmasl istenmektedir. Hangi testi yapmamlz gerekir? (0 Basma)
(0 Darbe) (0 <;ekme) (0 Erichsen) (0 Sertlik)
(260)
TEST: 9
(1) Allotropik Metal nedir?
(0 Erimeden gaz haline ge<;en metal) (0 Gaz halinden katl hale ge<;en
metal) (0 Arayer KatI Eriyigi yapan metal) (0 Bir kafes yaplsmdan, diger
kafes yaplsma ge<;en metal) (0 Yukanda verilenlerin hi<;biri, dogru
degildir.)
(2) <;6keltme Sertle~tirmesiyapI1abilmesi i<;in, Denge Diyagraml
nasll olmalldlr? (0 iki elementin katl halcle birbirleri i<;inde slillrh erime
Denge Diyagraml) (0 Katl Eriyik Denge Diyagraml) (0 Otektik Diyagram)
(0 Otektoid Diyagram) (0 Otektik ve Otektoicl Diyagram)
(3) <;ekme Mukavemeti du~uk, Basma Mukavemeti yliksek olan
yapl, hangisidir? (0 Ferrit) (0 Ostenit) (0 Ledeburit) (0 Perlit) (0 Sementit)
(4) Kurele~tirme Tavlamasmda, "kUrele~en" yapl nedir?
(0 Ferrit) (0 Ostenit) (0 Ledeburit) (0 Perlit) (0 Sementit)
(02540) (03540) (04340) (05140) (0 Verilenlerin hepsl, Molibden
<;eligidir.)
(6) 1040 <;eliginde, verilen elemanlardan hangisi yoktur?
(0 Sil (0 Mn) (0 P ) (0 S) (0 Ni)
(7) D6kme Demirlerin Karbon arallgl hangisidir? (% C: )
(0 0.035 - 0.3) (0 0.3 - 0.6) (0 0.8 - 2) (0 2 - 4.5) (0 4.5 - 6.67)
(8) Dovme (Sunger) Demirin Karbon arahgl hangisidir? (% C:)
(0 < 0.035) (0 0.035 - 0.3) (0 0.3 - 0.8) (0 2 - 4.5) (04.5 - 6.67)
(9) Hangi Sade Karbonlu <;elik, yava~ sogutuldugunda (Tavlandl-
gInda), Oda SlcakhgInda, Optik Mikroskop yaplsl, hemen hemen % 50
Ferrit - %50 Perlit gorunur?
(0 1080) (0 1090) (0 1040) (0 1050) (0 Verilenlerin hi<;birinde gorunmez.)
(10) Molibden; <;elige, Ala~lm elemanl olarak katIldlgmda,
................ meydana getirir.
(0 KatI Eriyik) (0 Grafit) (0 Sementit) (0 Karbiir) (0 Martensit)
(11) % C < 0.035 olan Ferrous malzeme nedir? (0 Pik) (0 Yapl
<;eligi) (0 Beyaz Dokme Demir) (0 Di:ivme Demir) (0 Verilenlerin hi<;biri)
(12) DokUm i~leminden meydana gelen kalmtI (i<;) gerilimleri gi-
dennede, hangisi en tesirlidir? (0 Menevi~) (0 Normalize) (0 Proses
Tavlama) (0 Ful Tavlama) (0 Kurele~tirme Tavlamasl)
(13) ASII, Toklugu (darbe direncini) artInnak i<;in katIlan Ala~lm
elemam hangisidir? (0 Mn) (0 Cr) (0 Ni) (0 V) (0 W)
(14) Maksimum Sertlik ve A~mma Direnci, hangi <;elik gurubun-
dadlr? (% C:)
(0 0.035 - 0.30) (0 0.30 - 0.60) (0 0.60 - 0.80) (0 0.80 - 1.40) (02 - 4.5)
(15) Hangi <;eliklerin Makina i~lenebilirligi, IsI1 i~lemden once en
kotudur? (0 Du~uk karbonlu) (0 Orta karbonlu) (0 Yuksek karbonlu)
(0 Otektoid SonraSl) (0 Butiin <;eliklerin Makina i~lenebilirligi aymdlr.)
(16) Hangi C,elikde, 64 ±1 Rockwell C Yuzey Sertligi elde edilemez?
(03260) (0 1060) (0 1065) (03240) (0 Verilenlerin hepsinde elde edilir.)
(17) % 100 Ledeburit yapldaki bir i~ par<;asmm i<;inde, % Karbon
miktarl, ne kadardlr? (00.8) (02) (04.3) (06.67) (0 Verilenlerin hi<;biri)
(18) Hangisi, Karbur meydana getiren eleman elegildir?
(0 Nil (0 Cr) (0 Mo) (0 V) (0 W)
(261)
 (19) invar ve Elinvar diye bilinen <;elikler, hangi Ala::jlm elemam-
mn onemli oranda katllmastyla elde edilirler? (0 Ni) (0 Cr) (0 Mo)
(0 Mn) (0 W))
(20) Otektoid Karbon miktarma kadar, farkh Karbonlu <;elikler
tavlamrsa, hangi mekanik ozelligin azaldlgl gorUlur? (0 Sertlik) (0 %, 0/0 80 Bi
Uzama) (0 <;ekme Mukavemeti) (0 Tokluk) (0 Verilenlerin hepsi artar.)
.. (21) Otektik Ala::jlmlar hakkmda hangisi yanh::jtlr?
(0 Otektik Ala::jlm, ya yuvarlak, ya da karakteristik gorunu::jundedir.)
(0 Katl durumda <;ift fazh Ala::jlmlardlr.) (0 Her iki bile::jenin ozelliklerine t
bagh bir Ala::jlm meydana gelir.) (0 iki metal; katl halde birbirleri i<;indc T
crirler, fakat SlY] balde erimezler.) (0 Otektik bile::jim hari<;, bir Sicaklik
arahgmda katlla::jlrlar.)
(22) Otektik Ala::jlm meydana getiren A ve B metallerinin Sertlikle-
ri; A: 20 Rockwell C, B: 40 Rockwell C ise, % 40 A - % 60 B AlaSlmmm
Sertligi, ka<; Rockwell C olm? (0 20) (0 25) (0 32) (0 40) (0 Verilen'lerden
hi<;biri)
(23) Monel Ala::jlmmm en belirgin ozelligi nedir? Yuksek .........
(0 Sertlik ) (0 Tokluk) (0 Elektrik iletkenligi) (0 l\:orozyon Dircnci)
(0 <;ekme Mukavemeti)
(24) Solvus nedir? (0 Denge Diyagrammda uzeri SlVl Bolgesi olan (33) 200°C de, SIVlnm i<;indeki Bizmut miktan, % ne kadardlr?
<;izgidir.) (0 Otektik Diyagramda, Otektik Bile::jimin ismidir.) (0 50) (0 66.66) (0 70) (0 80) (0 100)
(0 Denge Diyagrammda uzeri Katl Bolgesi olan <;izgidir.) (0 Denge (34) Ala::jlm, 140°C ye Yava::j Sogutuldugunda, % Bizmut miktan,
Diyagrammda altl Katl Bolgesi olan <;izgidir.) (0 Dcngc Diyagrammda, iki ne kadardlr? (0 50) (0 60) (0 80) (0 100) (0 Verilen1erin hi<;biri)
katl [az bolgeJerini aylran r;izgidir.) (35) Oda Sicakhgmda, Otektik kan::jlm miktan, % ka<;tlr?
(25) Dolgulu (Dokulu) Katl Eriyik yaplsl, neden arzu edilmez? (0 (0 50) (060) (080) (0 100) (0 Verilenlerin hicbiri)
Sertligi du~uktur.) (0 Toklugu dU::juktur.) (0 Sunekligi dU::juktur.) (0 0/0 Otektik = (100 - 80)/(100 - 60) *100 = (20/40) *100 = % 50
Homojen degildir.) (0 Verilenlerin hi<;biri, dogru degildir.) (36) Oda Sicakllgmda Ala::jlmdaki (Otektik/Katl Bizmut) oram, ne
(26) Dolgulu Katl Eriyik yaplsl, nasll duzeltilir? (0 Solidus SlcakJI- kadardlr? (00.25) (00.50) (00.66) (00.75) (0 1)
gmm biraz aJtmda tavlalllr.) (0 Solidus Sicakhgmm biraz altmdan, Otektik/ Kat! Bi = (100 - 80)/(80 - 60) = 20/20 =1
Eriyige Ahmr.) (0 Solidus Slcakllgmm biraz uzerine lSltlhr; daha sonra
havada sogutulur.) (0 Solidus Sicakllgmm biraz altlna ISltlhr; daha
soma havada sogutulur.) (0 Verilenlerin hi<;biri dogru degildir.)
(27) Hacim Merkezli Kup birim kafesi i<;in, Atomik Paketlenme
Faktoru nedir? (0 0.74) (0 0.52) (0 0.68) (00.50) (0 Verilenlerin hi<;biri)
(28) Hacim Merkezli Kup kristal kafesinde, Kubun bir kenarl ile
Atom yan<;apI, nasll baghdlr? (0 a = 2r) (0 a = 4r/-J2) (0 a = 4r/V3)
(0 a = 1.632r) (0 Verilenlerin hi<;biri)
(29) NaCl birim kafesinin bir kenan 5.64 Angstrom (OA)olduguna
gore, yogunlugu nedir? (gram/ cm 3 ) (Na: 23, Cl: 35.5, Avogadro SaYlsI:
6.02 *10 23 , NaCl birim kafesinde 4Na+ ve 4 Cl- atomu vardlr.)
(0 1.65) (0 1.85) (0 2.165) (0 2.56) (0 Verilenlerin hi<;biri)
(30. - 36. Sorular, a::jaglda verilen Cd - Bi Denge Diyagraml ile ilgi-
lidir. % 80 Bizmut Ala::jlml, SIVl Durumda iken, Cok Yavas sogutuluyor.
(30) 200°C de Katl/SlVl oram nedir? (00.2) (00.5) (00.75)
(0 1) (0 Verilenlerin hi<;biri)
Katl Bi/Slvl = (80 - 70)/(100 - 80) = 10/20 = 0.5
(31) 200°C de % SlVl nedir? (020) (040) (0 50) (066.66) (075)
% SIVI = (100 - 80)/(10 - 70) = 20/30 = % 66.66
(32) 200°C de, Katlnm i<;indeki Bizmut miktan, % ne kadardlr?
(050) (0 66.66) (0 75) (080) (0 100)
(263)
(262)
 TEST: 10
(1) Kesiti. 2.46 cm ve 3.07 cm olan bir Aluminyum e;;ubuk. 7640
Kgr lik bir kuvvetle e;;ekilmektedir. <;;ubuktaki gerilim, ne kadardIr?
(Kgr/cm2 ) (0962) (0850) (0 1012) (0 1325) (0 hie;;biri)
(2) <;;api 1.28 cm olan bir e;;elik e;;ubuk. 5000 Kgr lik bir e;;ekme kuv-
vetine maruzdur. <;;ubukdaki gerilim, ne kadardIr? (Kgr/cm2)
• (02818) (03012) (03526) (03886) (0 hiybiri)
(3) ilk uzunlugu 5 cm olan e:;:it iki <;;elane Testi numunesi ahm-
yor. Biri, e;;ekmede 2 katma, digeri basmada yansma deforme ediliyor.
<;;ekmede Pratik Birim Uzama, ne kadardIr? (0 0.5) (0 1) (0 -1)
(0 - 0.5) (0 0.69)
(4) 3. Soruda, Basmada Hakiki Birim Uzama, ne kadardIr?
(0 - 0.5) (0 -1) (0 - 0.69) (00.5) (0 Verilenlerin hie;;biri)
(5) Hangi Rockwell SertJik Ole;;me metod(u)/Ian, Elmas Koni ue;;
kullamr? (0 RA) (0 Rs) (0 Rc) (0 RAve Rs) (0 RA ve Rcl
(6) 100 Kgr yiik kullamlarak yapilan bir Vickers SertJik Ol<;;mede,
HV SertJik Degeri 378 e;;lkmasl ie;;in, herbir arahgi 0.02 mm olan buyiitee;;
uzerinde. kae;; e;;izgi okumak gerektir? (0 33) (0 34) (0 36) (0 40)
(0 Verilenlerin hie;;biri)
(7) Bir <;;entikli Darbe Testinde: Du:;:me Ae;;ISI: 165 o. Yiikselme
Ac;asI: 85 a dir. KIrma <;;ekicinin AgIrhgl: 20 Kgr. Sarkae;; kolu: 40 cm 01-
duguna gore, numunenin KInlma Enerjisi, a:;:agrdaki degerlerden hangi-
sine en yakmdIr? (Kgr. m) (0 8) (0 8.4) (0 9) (0 9.4) (0 10)
(8) Hangi Tahribatsiz Test(ler), her <;;e:;:it malzemeye uygulanamaz?
(0 Eddy (Fuko) Aklm) (0 Manyetik Toz) (0 Radyografi) (0 SlVl Penetrant)
(0 Manyetik Toz ve Sonik)
(9) <;;ekme Testinde. verilen malzeme ozelliklerinden hangisi tesbit
edihnez?
(0 Suneklik) (0 Elastik Modii!) (0 Darbe Direnci) (0 Kopma Gerilimi)
(0 Verilenlerin hepsi. tesbit edilir.)
(10) Brinell SertJik Ol<;;mesinde, ucun batmaslyla, malzemede
meydana gelen alan, bir...... (0 Konidir) (0 PrizmadIr) (0 Piramitdir)
(0 Kure Par<;;asldIr) (0 Silindirdir)
(11) Bir Rockwell SertJik Ol<;;mesinde, ibre, 0 dan kue;;uk bir deger
gosterirse, verilenlerden hangisi yanh:;:tlr? (0 U<;;, malzemeye 0.2 mm den
fazla batlm:;:?r.) (0 Ole;;mede kullanilan ue;;, malzemenin sertJigine uygun
degildir.) (0 Ole;;mede kullanilan yiik, malzemenin sertJigine uygun
degildir.) (0 Sertlik negatifdir.) (0 Verilenlerin hepsi dogrudur.)
(12) SertJe:;:tirilmi:;: e;;eliklerin SertJik Ole;;melerinde, hangisi hie;;
kullanilamaz?
(0 Brinell) (0 Vickers) (0 Rockwell A) (0 Rockwell B) (0 Rockwell C)
(I~) Eddy (Fuko) Aklm Testi ile muayene hakkmda, hangisi yan-
h:;:tIr? (0 Istatistiksel Kalite Kontroliine uygundur.) (0 Son derece
hlZhdIr.) (0 Silindir ve <;;ubuklann merkezlerindeki s1.ireksizlikler, tesbit
edilir.) (0 Test numunesi ile temaSI gerektirmez.) (0 Verilenlerin hepsi
dogrudur.)
(14) Goruntu Kalite Gostericisi ile ilgili olarak, hangisi yanh:;:tlr?
(0 Filmdeki netlik ve Ae;;lk - Koyu farklarim gosterir.) (0 En kotu Radyog-
rafik pozisyona yerle:;:tirilir.) (0 KusurJann minimum boyutunu gosterir.)
(0 Bir Radyograf tekniginin kalitesini ortaya koyar.)
(264)
(0 Yukanda verilenlerde yanh:;: yoktur.)
(15) Gama (y) Radyografisi ile ilgili olarak, hangisi yanh:;:tlr?
(0 Radyasyon :;:iddeti, kontrol ile degi:;;tirilemez.) (0 Kaynagm kuvveti.
devamh olarak bozundugu i<;;in. bir zaman sonra sifira d1.is,er.) (0 Ae;;lk -
Koyuluk farkl, genellikle dus,uktur.) (0 Radyasyonun du:;:uk :;:iddeti,
uzun poz zamanlanm gerektirir.)
(oYukanda verilen :;:Iklarda yanh:;: yoktur.)
(16) Ultrasonik Testde kullamlan dalga turleri, verilen bir malze-
me i<;;inde, hIzhdan yava:;:a dogru slralam:;:1 naslldlr? (0 Yuzey,
Boylamasma, Enlemesine) (0 Yiizey, Enlemesine, Boylamasma)
(0 Enlemesine, Boylamasma, Yuzey) (0 Boylamasma, Enlemesme,
Ylizey) (0 Yukarda verilenlerde dogru bir siralama yoktur.)
(17) Bir Ultrasonik demetin dalga boyu (A), verilenlerden hangisini
tesbit etmez? (0 Ultrasonigin kusurlara hassasiyetini) (0 Ultrasonigin
ana karakterini) (0 Ultrasonigin Pare;;aya nufuz etme kabiliyetini)
(0 Par<;;anm kalmhgll11) (0 Verilen :;:Iklann hepsini tesbit eder.)
(18) Bir arayiizeyde, arayiizeye gelen ve oradan yansitilan Ultra-
sonigin birbirlerine gore :;:iddetleri, ortamm baghdir.
(0 Yuzey KIncIhgma) (oYogunluguna) (0 Kristal Kafes yapisma)
(0 Yuzey Sertligine) (0 Oz Akustik Empedansma) ...._
(19) Ultrasonik Test Osiloskop goriintus1.i, hangi enerJmm diger
ba:;:ka bir enerjiye <;;evrilmesidir? (0 Mekanik-7 Ses)
(0 Mekanik-7 Elektrik) (0 Ses -7 EleklI'ik) (0 Elektrik-7 Mekanik)
(0 Yukarda verilenlerin hi<;;biri dogru degildir.) .
(20) Hangisi, Ultrasonik sinyalin Genligindeki azalma sebeplenn~
den degildir? (0 Ultrasonik cihazm AhcI Devresindeki sinyalin elektromk
olaral( azalmasl) (0 Test pare;;asmdaki Siireksizlikler) (0 Ultrases
Kaynagmm Genligindeki azalma) (0 Dalgalann numuneye A<;;lll gi:inderil-
mesi) (0 Verilenlerin hepsi, Genlikdeki azahna sebepleridir.)
(21- 22 - 23. Sorular), a:;:agida verilen maddelerle ilgilidir.
(i) Kusur varsa, gor1.inen yalmzca, On Yiizey ve Arka Yiizey Sinyalleri
boylannm es,it olmadigidir.
(ii) Kusur yoksa, tek On Yiizey Sinyali g6riiniir.
(iii) Kusur yoksa, On Yuzey ve Arka Yuzey Sinyallerinin boylarl, yakla:;:lk
e:;:ittir.
(iv) Kusur varsa, On Yiizey ve Arka Yiizey Sinyalleri arasmda bir Kusur
Sinyali olur.
(21) Uzunlamasma Dalga kullanan Ultrasonik Testde, hangileri
dogrudur?
(0 i ve ii) (0 i ve iii) (0 ii ve iii) (0 ii ve Iv) (0 iii ve iv)
(22) Enlemesine Dalga kullanan Ultrasonik Testde, hangileri dog-
rudur?
(0 i ve ii) (0 i ve iii) (0 ii ve iii) (0 ii ve Iv) (0 iii ve Iv)
(23) iletim ie;;inden metodunda, hangileri dogrudur?
(0 i ve ii) (0 i ve iii) (0 ii ve iii) (0 ii ve Iv) (0 iii ve Iv)
(24) YapI:;:ma (Kayna:;:ma) bagmm, iletim i<;;inden testinde, bagm
kusursuz olmasl, nasil anla:;:lhr? (0 On Yiizey Sinyal Genligindeki
artma ile) (0 On Yiizey Sinyal Genligindeki azalma ile) (0 On YCIzey Sin-
val Genligi ile aYIu) (0 Hie;;bir Sinyal goriilmemesi He)
(265)

(25) X- ekseni, Ultrasonigin Yol alma zamamm; Y- ekseni, Sinyal
Genligini giisterirse, bu Tarama hangisidir? (0 B) (0 C) (0 A) (0 iletim
i<;;inden) (0 Birle~me bagl)
(26) Silindirik <;;elik bir ~aftm, Manyetik Toz Testinde, boylamasma
(uzunlamasma) <;;atlaklan tesbit etmek i<;;in, nasll bir Manyetik Alan
meydana getirilmelidir?
(0 Par<;;anm yilzeyi boyunca Uzunlamasma) (0 Pan;anm CapI etrafmda)
(0 Her ttirlu ~ekilde uygulanabilir.) (0 Uzunlamasma <;;atlaklar, tesbit
edilemez.)
(27) Floresans (Panldayan) Penetrantlar (Nufuz ediciler), . 1
da denilen SUzUlmu~ Ultraviyole 1~lgl altmda giizlenirler. (0 Parlak
Beyaz I~lk) (0 Mor I~lk) (0 KlTmlzl I~lk) (0 Mavi I~lk) (0 Siyah I~lk)
(28) Penetrant ve Geli~tiricinin (Developer) slrasIYla, gene! olarak
renkIeri nedir? (0 Sarl- Klrmlzl) (0 Mavi- Beyaz) (0 Siyah- Beyaz)
(0 Sarl- Beyaz) (0 Kmmzl - Beyaz)
(29) Geli~tiricinin esas fonksiyonu nedir? (0 Penetrantl, test
par<;;asmdan uzakla~tJrmak) (0 Penetrantm, <;;atlaga girmesini
kolayla~tJrmak) (0 Penetrant giisterimini kolayhkla giiruli.ir yapmak)
(0 PenetrantJ <;;iizmek) (0 Penetrantl, <;;atlakdan uzakla~tJrmak)
(30) Bir malzemeye uygulanan bir ilk Radyasyon ~iddeti i<;;in, arka
yUzeyden <;;lkan Radyasyon ~iddeti, neye/nelere baghdlr? (0 Ge<;;en
Zamana) (0 Malzeme Kalmhgma) (0 Malzemenin X- I~mlarml Emme
Katsaylsma) (0 Malzeme Kalmhgma ve Zamana) (0 Malzeme Kalmhgma
ve Emme KatsaYIsma)
(31) h ve h: 1. ve 2. Radyasyon ~iddetlerini, FI ve Fz :Bir Odaktan
h ve Iz nin uzerlerinde bulundugu yUzeylere olan mesafeleri (uzakhklan)
giisterirse, aralarmdaki bagmtl naslIdlr? [0 (Fz/FI)=(h/IzJ2]
[0 (Fz/FI) = {Iz/Il)z ] [0 (h/Iz) = (FI/FzJ2 ]
[0 (II/h) = (Fz/Fd Z ] (0 Verilenlerin hi<;;biri dogru degildir.)
(32) Test par<;;asmm uzerine giinderilen X I~mlarmm nufuz (i<;;in-
den ge<;;me) gUcu, hangi faktiir(e)/Iere baghdlr? (0 Tup Voltajl ile artar,
Dalga Boyu ile Dogru OrantJhdlr.) (0 Tup Voltajl iIe Degi~mez, Dalga
Boyu ile Ters OrantJhdlr.) (0 TUp Voltajl ile Degi~mez, Dalga Boyu ile
Dogru OrantJhdlr.) (0 TOp Voltajl ile artar, Dalga Boyu ile Ters Orantlh-
(hr.) (0 Verilenlerin hi<;;biri, dogru degiIdir.)
(33) Filmin her iki tarafmda Pb (Kur~un) Perdeler (Folye) kullan-
makla ilgili olarak, verilenlerden hangisi, yanh~tJr? (0 Folyeden
koparJ1an elektronlann, fotografik tesirleri vardlr.) (0 YaYJlan (sa<;;I1an)
Radyasyonun etkilerini azaltlr.) (0 Poz Zamamm kJsaltlr.) (0 Filmin
yanmasml iinler.) (0 Verilenlerin hepsi dogrudur.)
(34) Malzeme i<;;indeki bir kusur, Ultrasonigi, ideal suni bir kusur
gibi yansltJr. (0 Dogru) (0 Yanh'l)
(266)
TEST: 11
(1.- 9.) Sorular, yanda veri-
len, Tavlanml~ bir Yumu~ak
<;;elik i<;;1n, (J - £ grafigi ile il-
400
gilidir. i~aretlenen ilk iil<;;u
350 uzunlugu: 30 mm; ilk Kesit
260 lam: 25 mm z dir.)
I (1) Bu <;;elik i<;;1n, hesap-
~
• t lanan Elastik ModUlu. ne
Ml'lI." l kadardlr? (N / mmZ)
E3. (0 104 000) (0 200 00)
~!r-------.........e+.--~I!>m (0 75 000) (0 150 000)
C ,002 '3 0,30 (0 Verilenlerin hiC;biri)
(J = E. £ => m = E = (260 N/mm )/0.0025 = 104000 N/rnm z
Z
= lO4 000 MPa = lO4 GPa
(2) Numune kmldlgJ anda, hakiki birim uzama = 0.30 oldugunu
kabul edersek, numunenin son uzunlugu, ka<;; mm olur?
(0 34.5) (0 37.5) (0 39) (0 40.5) (0 Verilenlerin hiC;biri)
£hal< = 0.30 = In (150n/lo) = In 150n - In 30 => In Ison = 0.30 + In 30 => loge 150n
= 0.30 + In 30 => e [0.30 + In 30) = lson => 150n = e 3.7 = 40.5 mm
(3) Numune kJnldlgl anda, son uzunlugu Pratik FormUl ile, yakla-
~Ik ne kadardlr? (mm)
(035) (037) (039) (040.5) (0 Verilenlerin hiC;biri)
£ela5tik + Epla5Uk = 0.30 => £plastlk = KahcI Birim Uzama = 0.30 - 0.0025 =
0.2975. Epr= t.l/lo => t.l = 0.2975 *30 = 8.9 mm => 150n= 10 + t.1= 30 + 8.9
= 38.9 = 39 mm
(4) KahcI deformasyon olmadan, Test par<;;asl uzerindeki maksi-
mum kuvvet, ne kadardlr? (kN)
(05) (06.5) (olO) (050) (0 Verilenlerin hiC;biri)
(J = 260 N/mmz , Aa = 25 mmz, F = (260 N/nvtn2 ) * (25 rn1nZ) = 6500 N =
6.5 kN.
(5) Celigin ugradlgJ Plastik Deforrnasyonun, Elastik Deforrnasyona
oram nedir? (0 11) (050) (099) (0 119) (0 Verilenlerin hi(;biri)
Plastik Defn/Elastik Defn = (0.300 - 0.0025)/0.0025 = 119
(6) Numuneye 0.00125 birirn uzama verrnek iC;1n, ne kadar EneIji
lazlmdlr? (Joule) (1 J = 1 N *1 m)
(0 0.094) (0 0.12) (0 7.4) (0 8.8) (0 Verilenlerin hiC;biri)
Numuneye 0.00125 birim uzama verrnek ic;in (J = 130 N/mmz ;
F =130 (N/rn1nZ ) * 25 rn1n z = 3250 N ; Epr = t.1/lo => t.1 = 0.00125 *30 =
0.0375mm; W = i~ = Enerji = F * t.l = (130 N/mm Z) * 0.0375mm =>
W = 121.875 N.rnm = 0.12 N.m = 0,12 Joule
(7) Numune, boyun vermeye ba~ladlgJ zaman, uzerindeki kuvvet,
kac; (kN) dur? (07.5) (0 lO) (0 15) (075) (0 Verilenlerin hiC;biri)
z
(J,ekme = 400 N/mmz ; Aa = 25 rnmZ => F,ekme = (400 N/rn1nZ ) * 25 rn1n =
10000 N = lO kN
(8) (Aa/Ason) = (150n/lo) forrnUlu, boyun veren sunek bir malzeme u-
zerinde, hangi noktaya kadar gec;erlidir? (0 Elastik Smlr) (0 OrantJ
Smm) (0 Akma Noktasl) (0 Cekme Noktasl) (0 Kopma Noktasl)
(267)
 Boyun veren sunek bir malzemede, Cekme Noktasll1a kadar, Homojen
Defn vardlr ve Hacim sabitdir.
(9) % Kesit Daralmasll11, % 30 olarak kabul edersek, Hakiki KInl-
rna Gerilimi, ka<; N/mm 2 olur?
(0 475) (0 5001 (0 528) (0 650) (0 Verilenlerin hi<;biri)
crpr = 350 = FlartlmalA, =:> Flanlma = 350 A, ; (crlmkhanlma = (350 Nol/O, 70 No =
500 N/mm 2
(10) Bir <;entikli Darbe Testinde, Klrma <;ekicinin Aglrhgl 50
Newton, Sarka<; Kolunun uzunlugu 40 cm dir. Du:;>eyle 168 ° lik bir Klr-
rna A<;lsl verilerek numune kmldlgll1da, KIrma Enerjisinin 3 Joule <;Ik-
masl i<;in, Yukselme A<;lsl ka<; derece olmahdlr?
(0 53.5) (0 58.5) (0 1001 (0 145.9) (0 Verilenlerin hiGbiri)
. K.E. = M.l. (cos~ - cosel) = 3 Jolule = (50 N1 ' (0.401m) * (cos~ - cos 168")
=:> (cos~ - cos 168°) = (3/20) = 0.15 =:> cos~ = 0.15 + cos 168 =
- 0.82815 =:> B = 145.9'
(11) Rockwell B Sertlik Ole;;mesinde kullamlan ue;; ve Yuk nedir?
(0 Elmas Koni, 60 Kg) (0 Elmas Piramit. 100 Kgl (0 (1/16)" Bilya, 100
I{grl (0 (1/8)" Bilya, 100Kg) (0 Elmas Koni, 150 Kg)
(12) Vickers Sertlik Ole;;me Metodunda kullamlan w;; ve Yuk nedir?
(0 Elmas Koni, 60 Kg) (0 Elrnas Piramit, 100I{grl (0 (11 16)"Bilya, 100Kg)
(0 (1/8)"Bilya, 100Kg) (0 Elmas Koni, 150 Kg)
(13) Vickers Sertlik Degeri, a:;>agldakilerden hangisidir?
2
[0 PI (d /2 sin 68°)] [0 P/(sin68°/d2j] [0 d 2/(P'sin68°)] [0 P/(2 sin68°)] .
(0 Verilenlerin hi<;biri)
(a) :;>Ikkl, (2 * sin 68°) * (PI d 2 ) demektir. =:> 1.8544 ' (PI d 2 ) =:> VS
(14) Rockwell Yuzeysel Cihazl, hangi pare;;alar ie;;in kullamhr?
(0 Ta:;>ll1amaz pare;;alar) (0 <;ok duzgl'tn) (0 Demir dl:;>1 Ala:;>lmlar)
(0 <;ok yumu:;>ak pare;;alar ie;;ln) (0 ince pan;;alar ie;;ln)
(15) Verilenlerden hangisi, Knoop Sertlik Testi hakkll1da yanh:;>tIr?
(0 U<;, Elmas Piramitdir.) (0 Mikro sertlik testidir.) (0 Malzemede
meydana gelen iz, E:;>kenar Di:irtgendir.) (0 Uygulanan yiik, 15 - 45 Kg
arasmcla clegi:;;ir.) (0 Verilenlerin hepsi dogrudur.)
(16) Hakiki Birim Uzama ile, Pratik Birim Uzama arasll1daki
bagll1tl naslldlr?
(0 thak = In tpr) (0 thak = 1+In tpr) (0 thak = In (I +Epr)) (0 tpr = In thak)
(0 Verilenlerin hi<;biri)
(17) Elmasdan sonra en sert alan muhendislik malzemesi hangisi-
dir? (0 Sertle:;>~irilmi:;> Yuksek Karbonlu <;elikler) (0 Egeler) (0 Kesme
TakImlan) (0 I:;>lenebilir <;elikler) (0 Nitn:irlenmi:;> <;::elikler)
(18) <;::entikli Darbe Testincle, V <;::entiklerinin ae;;ISI, kae;; derecedir?
(0 30) (0 45) (0 60) (0 90) (0 Verilenlerin hi<;biri)
(19) Brinell Sertlik Degeri (BSD), ne ile orantIhdlr? (Malzemenin)
(0 Akma Gerilimi) (0 Toklugu) (0 Kopma Gerilimi) (0 Akma Kuvveti)
(0 <;::ekme Gerilimi)
(20) A malzemesi, B tarafll1dan <;izilirse; B malzemesi C' yi e;;izerse;
C, A malzemesi tarafll1dan e;;izilirse; aralanndaki Sertlik slraiamasl nasll
olur?
(0 A > C > B) (0 B > C > A) fa B > A > C) (0 A > B > C) (0 C > A > B)
(268)
TEST: 12
420
(1. - 9. Sorular, yanda verilen, Tav-
370
lanml:;> bir Du:;>uk Karbonlu e;;elik
300
25 i<;m, cr - t grafigi ile ilgilidir.
:;25 i:;>aretlenen ilk i:ile;;u uzunlugu: 25
mm ve ilk kesit alanl: 25 mm2 dir.)
0,002
(1) Bu e;;eligin hesaplanan Elastik ModUlu, ne kadardlr? (GPa)
(0 104) (0 200) (0 150) (0 180) (0 Verilenlerin hi<;biri)
m = E = (300 N/mm 2 )/0.002 = 150000 N/mm 2 = 150000 MPa = 150
GPa
(2) Numune kInldlgl anda, hakiki birim uzama = 0.20 oldugunu
kabul edersek, numunenin son uzunlugu, kae;; mm olur?
(0 29) (0 30.5) (0 32) (0 34) (0 Verilenlerin hi<;biri)
thak = In (lson/lo) = 0.20 = In Ison - In 25 =:> In Ison = 0.20 + In 25 =:>
loge (lson) = 3.4189 =:> e 3 .4189 = Ison = 30.54 = 30.5
(3) Numune kInldlgl anda, son uzunlugu, Pratik Formul ile ne
kadardlr? (0 29) (0 30) (0 32) (0 34) (0 Verilenlerin hi<;biri)
tpr = (lson - 10 )/1 0 = ~l/Io = 0,20 =:> ~I = 25 * 0.20 = 5 , Ison = 25+5 = 30 mm
(4) Kallcl defonnasyon olmadan, Test pare;;asl uzerindeki
maksimum kuvvet, ne kadardlr? (kN) (0 5) (0 6.5) (0 7.5) (0 10)
(0 Verilenlerin hi<;biri)
cr = 300 N/mm 2 , A, = 25 mm 2 =:> F = (300 N/m1n 2 ) " (25 m1n 2 ) = 7500 N
= 7.5 leN
(5) <;eligin ugradlgl Plastik Deformasyonun, Elastik Deformasyona
oranl nedir? (0 11) (0 50) (0 99) (0 119) (0 Verilenlerin hi<;biri)
Plastik Defn/Elastik Defn = (0.20 - 0.002)/0.002 = 0.19810.002 = 198/2
, = 99
(6) Numuneye 0.001 birim uzama vennek i<;m, ne kadar Enerji
lazlmdlr? (Joule) (1 J = 1 N * 1 m) (0 0.094) (0 0.12) (0 7.4) (0 8.8)
(0 Verilenlerin hi<;biri)
Numuneye 0.001 birim uzama vennek i<;in cr =150 N/mm 2 lazlmdlr.
F = (150 N/m1n 2 ) * 25 m1n2 = 3750 N , t = 0.001,10 = 25 mm, tpr= ~l/Io
=:> ~I = 0.001 * 25 = 0.025 =:> IW = F" ~] = 3750 N * 0.025 mm
= 94 N.mm = 0.094 N.m = 0.094 Joule
(7) Numune, boyun vermeye ba:;>ladlgl zaman, uzerindeki kuvvet,
ka<; (kN) dur? (0 7.5) (0 10.5) (0 15) (0 75) (0 Verilenlerin hi<;biri)
cr,.elune = 420 N/mm 2 , Ao = 25 mm 2 , Feekme = (420 N/m1n 2 ) * 25 m1n2 =
10500 N = 10.5 kN
(8) (Aol Ason) = (lson/lo) fonnUlu, boyun venneyen sunek bir malze-
me uzerinde, hangi noktaya kadar gee;;erlidir? (0 Elastik Slmr)
(0 OrantI Sll1m) (0 Akma Noktasl) (0 <;::ekme Noktasl) (0 Kopma Noktasl)
(9) % Kesit Daralmasll11, % 30 olarak kabul edersek, Hakiki
KInlma Gerilimi, kae;; MPa olur? (0 475.5) (0 500) (0 528.6) (0 650.4)
(0 Verilenlerin hi<;biri)
(269)

30 = [(Ao- A son)/ As] * 100 =; A, - Ason= 0.3 As =; Ason = (l - 0.3) Ao =
0.7 As, (crprl!cmlma = 370 N/mm2 = Flanlma/ As =; Fkmlma = 370 As ,
(crhakl!anlma = (370 N o/ 0.70 No) = 528.6 N/mm2
. (10) Bir <;;entikli Darbe Testinde, Klrma <;;ekicinin Aglrhgl 50
Newton, Sarkay Kolunun uzunlugu 40 cm dir. DUi?eyle 168 ° lik bir Klr-
rna AylSI verilerek, numune kmldlgmda, Klrma Enerjisinin 3.5 Joule
ylkmasl iyin, Yukselme AylSl kay derece olmahdlr?
(0 145.9) (0 143.4) (0 120) (0 100.5) (0 Verilenlerin hiybiri)
K E. = M.l. (cos~ - cosa) = 3.5 Joule = (50 N)* (0.40 m)* (cos~ - cosI68°)
=; (cos~ - cos 168°) = (3.5/20) = 0.175 =; cos~ = 0.175 + cos 168° =
- 0.80315 =; ~ = arc cos (-0.80315) = 143.4°
(270)
TEST: 13
(1) D6kme Demir, 6nemli mukavemeti g6sterir, fakat <;;ekme
Mukavemeti dUi;p:i.ktur. (0 Kopma) (0 Kesme) (0 Akma) (0 Egilme)
(0 Basma)
(2) Hangi ii?lem, Beyaz D6kme Demirin, D6viilebilir (Temper)
D6kme Demire degii?mesine sebep olur? (0 Sertlei?tirme) (0 Menevii?leme)
(0 Tavlama) (0 Normalize) (0 Ai?llama)
(3) Gri D6kme Demire, Optik Metal Mikroskobunda baklldlgmda,
kendisinin, karakteristik olarak, hemen tanmmasml saglayan, hangi
yapldlr? (0 Ledeburit) (0 Perlit) (0 Sementit) (0 Lamelli Grant)
(0 Verilenlerin hiybiri)
(4) D6kme Demiri ii?lemek (talai? kaldlrmak), yok zordur.
(0 Gri) (0 Beyaz) (0 Ferritik) (0 Temper) (0 Kuresel Grafitlil
(5) KUkurt'un D6kme Demirde etkisi, ........ i kararh yapmaktlr.
(0 Perlit) (0 Ledeburit) (0 Sementit) (0 Grafit) (0 Ferrit)
(6) Gri D6kme Demirde, dUi?uk ergime dereceli bir Otektik
(Steadit) meydana gelmesine sebep olan eleman hangisidir?
(0 Silisyum) (0 Mangan) (0 Kukurt) (0 Fosfor) (0 Krom)
(7) Gri D6kme Demir, esas olarak, bir Alai?lmldlr.
(0 Fe- C- Mn) (0 Fe- C- S) (0 Fe- C- P) (0 Fe - C - Si) (0 Fe- C- Ni)
(8) Oldukca yavai? sogutlna ile elde edilen D6kme Demir, hangisi-
dir? (0 Kuresel Grafitli) (0 Temper) (0 Beyaz) (0 Ferritik)
(0 Verilenlerin hiybiri elde edilmez.)
(9) Hangi Alai?lm elemal11, grafitleyici olarak hareket eder?
(0 Mangan) (0 Fosfor) (0 Kukurt) (0 Silisyum) (0 Krom)
(10) Demiryolu raylan, en ekonomik olarak, hangi demir Alai?l-
mmdan yapllabilir? (0 DUi?uk Karbonlu <;;elik) (0 Orta Karbonlu <;;elik)
(0 Beyaz D.D) (0 Gri D. D.) (0 Temper D.D.)
(11) Talai? Alma Kolayhgl (i i?lenebilirligin) en fazla olmasl istenen
paryalar, hangi tip D6kum Alai?lmmdan yaplhr? (0 Temper) (0 Gri)
(0 Benekli) (0 Kuresel Grafitli) (0 <;;elik D6kum)
(12) Gri D6kme Demirin, Oda Slcakhgmda dUi?uk <;;ekme Mukave-
meti ve Darbe Direnci g6stermesine sebep olan yapl hangisidir?
(0 Perlit) (0 Ledeburit) (0 Sementit) (0 Ferrit) (0 Lamel Grafit)
(13) <;;il denilen, kum kahp iyindeki <;;elik Saclar, hangi D6kme
Demir elde etmek iyin kullal11hr? (0 Gri) (0 Ferritik) (0 Beyaz) (0 Temper)
(0 Kuresel)
(14) % 3 Karbon, % 1 Silisyum, % 0.5 Fosfor'u olan bir D6kme
Demirde, Karbon Ekivalanl (Ei?degeri), kaba formulle % kaytlr?
(02.5) (03.0) (0 3.5) (03.75) (04.0)
(15) Beyaz D6kme Demirin yaplsl naslldlr?
(0 Ferrit + LameiGrafit) (0 Ferrit + Perlitl (0 Perlit + Sementit)
(0 Perlit + Lamel Grafit) (0 Verilenlerin hiybiri)
(16) SIVI durumdan itibaren, yak yavai? sogutma uzerine elde
edilen D6kme Demirin son yaplsl nedir? (0 Perlit + Lamel Grafit)
(0 Fen-it + Lamel Grant) (0 Ferrit + FesC) (0 Perlit + FesC)
(0 Verilenlerin hiybiri)
(17) Gri D6kme Demirde, verilen bir Sertlik degeri iyin, slraslyla
en yiiksek ve en dUi?uk <;;ekme Mukavemetleri, .... ve .... tiplerinde elde
edilir? (0 C, D) (0 A, B) (0 B, C) (0 D, E) (0 A, D)
(271)
 (18) Demir Ala:;?lmlan ic;;inde en akl:;?kan olam hangisidir?
(0 Siyah Temper D.D.) (0 Beyaz Temper D.D.) (0 <;elik D6kum) J
.~" Ci. • ~' 'lIo
...
'
~' ~•
(0 GIi D. D.) (0 Beyaz D6kme Demir) ( "'. ;-~.,--- , ....

r ia~~i(, .~,'
~,1l.'<, ~~:;_.~,'
(19) % 3.2 C' lu Demir Ala:;?lmmdan 3 Kg, % 0.4 C' lu Demir Ala:;?l-
mmdan 1 Kg almarak, bunlar SIVl durumda kan:;?tmhrlarsa, yeni olu-
:;?an Ala:;?lmm, Karbon % si ne olur? (0 2.3) (0 2.4) (02.5) (02.8) (03.0)
:) "~~~'
,:' ,,' ' •.

3 Kg" (3.2/100) = 0.096 I(g; 1 Kg * (0.4/100) = 0.004 Kg

0.096 + 0.004 = (0.100 Kg Karbon/4 Kg Ala:;?lm) *100 => % 2.5 C
(20. - 23. Sorular, 100 Kg aglrhgmda, % 2.5 Karbonlu
D6kme Demirin, ava:;? so - tulmaSI He il ilidir.
j " < ~- • .- = -' ~,:,.. ;,.. '
~ekil. 1 (~ekil. 2) ',..- .
,'~P~tri·~~~-~,:]{arbOn
-,?;:;;~::-~~$~I~'-l't',:TeIIlPe rt. ~ ' ) " _ - ,-;'1'
i'I}'-
.
~
.'Zi- J~
"
'-- ...•
' •. '
·'oI"7:Io-""-,_.. ma 5 (r~'1 ,: :. \..;;> , .-.. ... ,@ 0.

- "/:'_.,~~,.~I I---:-~~.. ,~ '!~

~....:.-:-~.:::- i . ~ ~ ,
.- ;:4;iJlf:-'~; . ,(. ,I '\.~'; ,
- d • ...
~ \,' "
iiW~7J;>/~~:/! J " = ' - '" " .,:>' ~
:"'" n·. ~\M~-:!~'.J':;:;:::"'?")~
7.~/I,( ....;\!o_,
f(";-V~o/:?·-%'l.:!v.",··u',· "',!L'~l..,'
, ,,.' ,',,, .",,_
' -. ..,,,"'"
~~rujr 116-~~": r~" l'~fl.,/ • ~ ,t !
~~jgt0-Q;~f',':;f,;;,',"}lJ" ' ...".. ',--:-" ( ~.. '
PerHt .cg~~;.r~.{~,~~-
...... -'/:;::;r-~•. ..,,..._--=.--:;..-"?:';'Y;/;'~::-/;;
,~,.y..,," . ,~. '~'.ct.
"'" .., ~'<G...I
~
I'" .,./C, •
_"/..,...;.-./~" ~::::::~... ~ . . ::--'~":::L"~·".i:-<.'>\, A""""'- ..---' ,.
(i'errit (~ekil. 3) (~ekil. 4)
(24) (~ekil. 1) de g6sterilen mikroyapl, hangi Demir Ala:;?lffima
aittir? (0 Perlitik Temper) (0 Fenitik Temper) (0 Perlitik Kuresel)
(0 Ferritik Kuresel) (0 Verilenlerin hiC;;biri) .
(20) Olu:;?acak Ledeburit miktan, kac;; Kg'dlr? (21.7) (25) (~ekil. 2) de g6sterilen mikroyapl, hangi Demir Ala:;?lmma
1150 °C de, % 2.5 C'lu D6kme Demir Ala:;?lmlmlz, Ostenit + SIVl aittir? (0 Perlitik Temper) (0 Ferritik Temper) (0 PerlitikKiiresel)
fazlan kan:;?lmmdadlr. % SlVl = [(2.5 - 2.0) / (4.3 - 2.0) 1* 100 = % 21.7 (0 Ferritik Kuresel) (0 Verilenlerin hiC;;biIi)
1147 °C' de SIVl faz, Otektik Reaksiyon ile, Ledeburit adl verilen (y + (26) (~ekil. 3) de g6sterilen mikroyapl, hangi Demir Ala:;?lmma
Fe3C) karl:;?lmma d6nl.l:;?ur. % 21. 7 SIVl => % 21. 7 Ledeburit. D61ane De- aittir? (0 Perlitik Temper) (0 Ferritik Temper) (0 Perlitik Kuresel)
mir, 100 Kg oldugundan, (21.7/100) 'k 100 = 21. 7 E:g Ledeburit. (0 Ferritik Kuresel) (0 Verilenlerin hiC;;biri)
(21) Olu:;?acak Perlit miktan, kac;; Kg'dlr? (71) (27) (~ekil. 4) de g6sterilen mikroyapl, hangi Demir Ala:;?lmma
725°C de, D6kme Demir Ala:;?lmlmlz, y + Fe3C fazlanmn kan:;?l- aittir? (0 Perlitik Temper) (0 Ferritik Temper) (0 Perlitik Kuresel)
mmdadlr. % Ostenit = [ (6.67 - 2.5) / (6.67 - 0.8) ] *100 = % 71 Ostenit. (0 Ferritik kiiresel) (0 Verilenlerin hiC;;biIi)
723°C de. Otektoid reaksiyon He. Ostenit -7 Perlit'e d6nu:;?ur. % 71 Y=>
% 71 Perlit. D6kme Demir, 100 Kg oldugundan, (71/100) *100 = 71 Kg
Perlit.
(22) Oda Slcakhgmdaki Toplam Fe3C miktarl, kac;; Kg'dlr? (37.4)
Oda Slcakhgmda D6kme Demir, (J. + Fe3C fazlannm kan:;?lmmda-
dlr. % Fe3C =[ (2.5 - 0.008)1 (6.67 - 0.008) J " 100 = % 37.4 Sementit.
D6kme Demir, 100 Kg oldugundan, (37.4/100) * 100 = 37.4 Kg
Sementit.
(23) Oda Slcakhgmda Fe3C fazmdaki Karbon miktarl, kac;; Kg'dlr?
(2.5)
Fe3C ic;;inde % 6.67 Karbon oldugundan;
37.4 Sementit " (6.67/100) = 37.4 * 0.0667 = 2.5 Kg I{arbon.

(272) (273)
 TEST: 14 - DOKME DEMIRLER ve DOKME CELIKLER
(1) Demir esash D6kum Ala:;amlannm smlflandmlmasmda, en
6nemli Alaf,ilm elementi hangisidir? (0 P) (0 8i) (0 C) (0 Mn) (0 S)
(2) Beyaz D6kme Demir adl verilen maIzemeIer, yiiksek miktarda
....... .ihtiva ettiklertnden, sert ve gevrektirler. (0 Lamelli Grafit) (0 Rozet
Grafit) (0 Temper Grafit) (oOstenit) (0 Semen tit)
(3) D6kme <;eligin (<;elik D6kUmun), DIN Normundaki if,iareti
nedir? (0 GG) (0 GS) (0 GGG) (0 GTS) (0 GTW)
(4) Kahba d6kuldukten soma, dlf,imda, baf,ika herhangi bir
bi<;imlendinne if,ilemi g6rmeyen <;eliklere, D6kme <;elik adl verilir.
(0 d6vme) (0 lSltma) (0 talaf,i kaldlrma) (0 surekli d6kum) (0 ingot d6kum)
(5) Oksit giderilmif,i <;elik eriyigi i<;inde, gaz kabarclgl oluf,iumu <;ok
azdlr veya hi<; yoktur, yani eriyik katllaf,ilr. (0 kaynayarak)
(0 kaynamadan) (0 homojen) (0 ince taneli) (0 kaba taneli)
(6) <;elik D6kum, Gri D6kum ve Temper D6kUmun pahahhklarml
karf,illaf,itlnrsak, ne s6yleyebiliriz? (0 <;elik D6k1.im pahahdlr.)
(0 Gri D6kum pahahdlr.) (0 Temper D6kum pahahdlr.) (0 Par<;aya g6re
degif,iir.) (0 Birf,iey s6ylenemez.)
(7) D6kme Demirin. uygulamada en 6nemli ham maddesi nedir?
(0 Ferro silis) (0 Ferro mangan) (0 <;elik hurdasl) (0 D6kme Demir
hurdasl) (0 Pik)
(8) Verilen Karbon arahklanndan hangisi, Gri D6kme Demiri g6s-
tennektedir? (0 < % 2) (02.0 - 4.3) (02.5 - 5.0) (03.0 - 5.5)
(0 Verilenlerden hi<;biri)
(9) D6kme Demirin, Dayamm ve Sertligi, C ve 8i miktan ile nasI!
degif,iir? (0 C ve 8i t, ariar.) (0 C ve Si J. artar.) (0 C t, Si J ariar.)
(0 C J, Si tartar.) (0 D6kme Demir turune g6re degif,iir.)
(10) Gri D. D6kme, Beyaz D. Demir ile karf,iI!af,itlnldlgmda, hangi
6zelligi dUf,iuktur? (0 Dayamml) (0 Darbe Mukavemeti) (0 if,ilenebilirligi)
(0 Verilenlerin hepsi dUf,iuktur.) (0 Verilenlerin hepsi yiiksektir.)
(11) GG if,iareti, DIN Normunda neyi g6sterir? (0 Beyaz D.D.)
(0 <;elik D6kiim) (0 Gri D. D.) (0 Temper D.D.) (0 Sfero D.D.)
(12) Gri D6kiimde bilef,iim (kompozisyon) sabit kalmak f,iartlyla,
ham d6kum <;apl arttlk<;a (par<;a kalmhgl arttlkl;:a), 8ertlik ve <;ekme
Dayamml, nasll degif,iir? (0 artar.) (0 degif,imez.) (0 azahr.)
(13) ...... .ler, karbiir (8ementit) oluf,iumunu kolaylaf,itlrmak iizere,
% 1.2 ye kadar Mangan ihtiva ederler. (0 <;elik d6kiim) (0 Gri D6kiim)
(0 Beyaz D. D.) (0 Temper D.D.) (0 Sfero D.D.)
(14) "Malzemenin if,ilenmesi <;ok gU<;, gevrek i<; yaplsmdan dolayl,
darbelere karf,il af,im hassastlr." Bu ifade, hangi D6kum malzemeye ait
olabilir? (oD6kme <;elik) (oGri d.d.) (0 Beyaz d.d.) (oTemper d.d.) (0 Sfero)
(15) "<;entikli i<; yaplsmdan dolayl, deformasyon (f,iekil degif,itirme)
kabiliyeti, yok denecek kadar az olup, kopma uzamaSl % l'in altmda-
dlr." Bu ifade, hangi D6kum malzemeye ait olabilir?
(0 D6kme <;elik) (0 Gri d. d.) (0 Beyaz d.d.) (0 Temper d.d.) (0 Sfero d.d.)
(16) Hooke Kanunu'nun (a = E *£ ) ge<;erli olmadlgl malzeme han-
gisidir? (o<;elik d6kiim) (oBeyaz d.d.) (0 Gri d.d.) (0 Temper d.d.) (0 Sfero)
(17) Titref,iim s6numleme 6zelligi en yiiksek olan malzeme hangisi-
dir? (0 <;elik d6kiim) (0 Beyaz d.d.) (0 Gri d. d.) (0 Temper d.d.) (0 Sfero )
(18) Silisyum miktan fazla olan Gri d6kumun, nasll bir 6zelligi
g6ze <;arpar? (0 Dayamml artmlf,itlr.) (0 8unekligi artmlf,itlr.)
(274)
(0 <;entik vurma Toklugu artmlf,itlr.) (0 Korozyona dayarnkhhgl arLmlf,i-
tlr.) (0 Verilenlerin hepsi dogrudur.) . .
(19) Ostenitik D6kme Demirlerde, ana alaf,ilm elementl nedlr?
(0 Ni) (0 Cu) (0 Si) (0 Cr) (0 Mn)
(20) Hangi D6kiim malzeme, yiiksek erime slcakhgmdan dolayl,
en gU<;lii eritme ocaklanm gerektirir? (0 <;elik d6kiim) (0 Gri d.d.)
(0 Sfero d.d.) (0 Beyaz Temper) (0 Siyall Temper)
(21) Hacimsel buzulme, hangi demir malzemede en fazladlr?
(0 D6kme <;elik) (0 Beyaz d.d.) (0 Gri d.d.) (0 Temper d.d.) (0 Sfero d.d.)
(22) Hangi demir malzeme eriyiginin aklC1hgl ve kahbl doldurmasl,
en k6tiidiir? (0 D6kme <;elik) (0 Beyaz d.d.) (0 Gri d.d.) (0 Temper d.d.)
(0 Sfero d.d.)
(23) Gri d6kme demirin .... '" , Karbon ve daha <;:ok 8ilisyum artl-
nrken, Karbur yaplcllar ZIt y6nde etkiler. (0 Af,imma direncini) (0 8unek-
ligini) (0 <;entik vurma Toklugunu) (0 Dayanlmlm) (0 Bliyiimesinj) .
(24) 81cakllkla, boyut degif,iiminin minimum seviyede kalmasl.l~te­
nen 6zel tabm tezgahlarl, Lab. cihazlarl ile, cam presleme kallplan 1<;:m
uygun bir malzeme, af,iagldakilerden hangisidir? (0 D6kme <;elik)
(0 Gri d.d.) (0 Ostenitik d. el.) (0 Temper d.d.) (0 Sfero d.d.)
(25) GT if,iareti, DIN Normunda, hangi demir malzemeyi g6sterir?
(0 D6kme <;elik) (0 Beyaz d.d.) (0 Gri d.d.) (0 Temper d. d.) (0 Sfero d.d.)
(26) Lamel Grafitli d6kme demir, genellikle, <;ekme Dayammlm
degil, ........artlrmak maksadlyla sertlef,itirilebilir. (0 Biiyiimesini) (~ 8u-
nekligini) (0 <;entik vurma Toklugunu) (0 Af,imma Dlreneml) (0 Venlenle-
rin hepsini) . .. ... .
(27) Hangi d6kumde, mekanik 6zelliklerin iYllef,itmlmeSl1<;:m, blt-
mif,i par<;:alara ISll if,ilem uygulanmasl, ka<;:lmlmazdlr (f,iarttlr)? (0 <;elik
D6kiim) (0 Gri D6kiim) (0 Siyah Temper) (0 Beyaz Temper) (0 Sfero)
(28) Hangi <;:ef,iit d6kumde, d6kiilen par<;:alann kutlesi, <;ogunlukla
1 Kg'm altlndadlr? (0 <;elik d6kum) (0 Gri d6kum) (0 Beyaz d6kum)
(0 Temper d6kiim) (0 Sfero d6kiim)
(29) Hangi demir malzemede mekanik 6zellikler, et kalmhgma
baghdlr? (0 D6kme <;elik ) (0 Gri d.d.) (0 Beyaz Temper) (0 Siyah Temper)
(0 Sfero d.d.)
(30) Ki.iresel Grafitli d6kme demir yaplml hakkmda, af,iagldakiler-
den hangisi yanhstlr? (0 Bilef,iimde Mangan, <;:ok az olmahdlr.) (0 Grafit
eekirdeklenmesini kolaylaf,itlrmak i<;:in, Ferro8ilis katlhr.) (0 Grafitin
Yumrulaf,imaSl i<;:in, % 0.5 Magnezyum katlhr.) (0 if,ilemin verimliligi,
Kiik1.irt'Un fazlahglna baghdu.) (0 Verilenlerin hepsi dogrudur.)
(31) 8ert ve Yumuf,iak Lehimleme, hangi demir turlerine, rahathk-
la uygulanabilir? (0 Gri) (0 Temper) (0 Sfero) (0 Verilenlertn hepsme)
(0 Verilenlerin hi<;birtne)
(32) 5 - 6 mm den inee kesitli Beyaz Temper d6kumlerde, i<;:yapl
tamamlyla ....... dir. (0 Temper Grafitli) (0 Ostenitik) (0 Perlitik)
(0 Ferritik) (0 Martensitik)
(33) Temper d6kme demirin ilk af,iamasmda elde edilen "Ham
Temper D6kum", nasll bir yapldadlr? (0 Perlitik Lamelli) (0 Beyaz d. d.)
(0 Ostenitik d.d.) (0 Sfero) (0 Verilenlertn hi<;:biri)
(34) Temper d6kme demiri~ i<;: yaplsl, verilenlerden hangisine
bagh degildir? (0 81cakhk) (0 ISll If,ilemin yaplldlgl ortam) (0 Zaman)
(0 Ham d6kUmun bilef,iimine) (0 Verilenlerin hepsine baghdlr.)
(275)
 TEST: 15 DOKME DEMiRLER
(1) btektik degeri (4.3); Silisyum, Fosfor veya her ikisinin D6kme
(24) "DDL 20" de, 20 nevi ifade eder? (0 Slmf 20 oldugun::) (020.
Demirde bulunmasl halinde degi:;)ir. (0 Dogru) (0 Yanh:;))
slradaki D6kme Demir oldugunu) (0 Karbon oranmm % 2 oldugunu)
(2) btektik somaSI ala:;)lmlar, oldukc;;a kmlgandlrlar. (0 D) (0 Y)
(0 Minimum C;ekme Mukavemetini) (0 Maksimum C;ekme Mukavemetini)
(3) Silisyum, gri olarak adlandmlan D6kme Demirin olu:;)masma
(25) Temper D6kme Demir iiretimi ic;;in, siirekli olarak SIVI metal
meyli vardlr. (0 Dogru) (0 Yanh:;))
e1de etmek, hangi oeak (fmn) veya nasI1 ba:;)anhr? (0 Kupol) (0 Pota)
(4) Fosfor'un meydana getirdigi btektik, D6kme Demir'i daha kI-
(0 Elektrik Ark) (0 Endiiksiyon) (0 Dupleks) .. .
nlgan yapar. (0 Dogru) (0 Yanh:;))
(26) $ekil. 1 de g6sterilen yapl, hangi D6kme Demlr'e mttIr?
(5) Kiikiirt'iin etkisi, Sementit'i (Fe3C) kararh yapma egilimi g6s-
(0 Gri) (0 Beyaz) (0 Kiiresel Grafitli) (0 Beyaz Temper) (0 ~iyah?~mper)
termektedir. (0 Dogru) (0 Yanh:;))
(27) $ekil. 2 de g6sterilen yapl, hangi D6kme Demlr'e mttlr? .
(6) Mangan, Demir Siilfiir'iin (FeS) olu:;)masma mani olarak, tane
(0 Gri) (0 Be az) (0 Kiiresel Grafitli) (0 Be az Tern er) (0 Slyah Tem el)
smm kmlganhgml 6nler. (0 Dogru) (0 Yanh:;))
(7) Temper D6kme Demir, kmlgandlr. (0 Dogru) (0 Yanlr~)
(8) Beyaz D6kme Demir'i i:;)lemek, c;;ok zordur. (0 D) (0 Y)
(9) Gri D6kme Demir, yumu:;)ak ve kolayhkla i:;)lenebilir. (0 D) (0 Y)
(10) Gri D6kme Demir'in a:;)m ISltIlmasl netieesi, D ve E tipi
grafitler olu:;)ur. (0 Dogru) (0 Yanh:;))
(11) C;ok kahn kesitler, esas olarak Beyaz D6kme Demir olmahdlr,
eiinkii kahn kesitlerin soguma hlzlan yava:;)tlr. (0 Dogru) (0 YanlI~)
. (12) Kimyasal Analizlerde Gri D6kme Demirde verilen karbon mik-
tarl, Birle:;)ik (Sementitik) ve Serbest (Grafitik) haldeki karbonlar topla-
mldlr. (0 Dogru) (0 Yanh:;))
(13) Gri D6kme Demir'in a:;)llanmasIYla, grafit tipinde 6nemli de-
gi:;)me saglanabilir. (0 Dogru) (0 Yanh:;))
(14) Gri D6kme Demirde, Karbon Ekivalam (E~degeri) azaldlkc;;a,
Cekme Mukavemeti artar. (0 Dogru) (0 Yanh:;)) ($ekil. 2)
. (15) Beyaz D6kme Demir, Sleak YlrtIlmaya meyillidir. (0 D) (0 Y)
(16) Siyah Temper D6kme Demirde yapl, biitiin kesit boyunea
kalmhga bagh degildir. (0 Dogru) (0 Yanh:;))
(17) Gri D6kme Demirlerin siirtiinme ve a:;)mmaya direnc;;leri, Yii-
zey Sertle:;)tirme ile artmlabilir. (0 Dogru) (0 Yanh~)
(18) Gri D6kme Demir, biiyiik Mukavemeti g6sterir, fakat
C;ekme Mukavemeti dii:;)iiktiir. (0 Kesme) (0 Akma) (0 Egilme) (0 Kopma)
(0 Basma)
(19) Hangi i:;)lem, Beyaz D6kme Demirin, D6viilebilir (Temper)
D6kme Demire degi:;)mesine sebep olur? (0 Normalize) (0 Sertle:;)tirme)
(0 Menevi:;)leme) (0 Tavlama) (0 A:;)llama)
(20) C;ekme Geriliminin 6nemsiz oldugu yerlerde kullamlan D6k-
me Demir hangisidir? (0 Siyah Temper) (0 Beyaz Temper) (0 Gri D.D.)
(0 Beyaz D.D.) (0 Kiiresel Grafitli)
(21) Gri D6kme Demir yaplsmda, genel olarak, geIi:;)igiize1 y6nlen-
mi:;) ve iiniform dagllml:;) .... tipi lameller tereih edilir.
(0 A) (0 B) (0 C) (0 D) (0 E)
.
(22) Karbonu = % 3.5, Silisyum= % 1, Fosfor = 0.5 olan bir D6k-
me Demirde Karbon Ekivalanl (E:;)degeri), kaba formiille, neve e:;)ittir?
(03.0) (03.5) (03.75) (04.0) (04.5)
(23) Demir esash ala$.lmlar kinde en akI:;)kan olam, hangisidir?
(0 Ala:;)lmh C;;e1ik) (0 Gri D6kme Demir) (0 Kiiresel Grafitli D.D.) (0 Beyaz
D.D.) (0 Temper D.D.)
(277)
(276)
 TEST: 16
(1) Gri Diikme Demirdeki dolayl, titre:;;imler, <;;elikdekinden
daha suratli siinerler. (0 Ledeburit'den) (0 Karbur'den) (0 Sementit'den)
(0 Grant'den) (0 Fosfor'dan)
(2) St 33 - 2 ile St 70 - 2 arasmdaki butun <;;elikler, .... <;;elikleridir.
(oOtomat) (0 Islah) (0 Genel YapI) (0 Taklm) (0 Sade Karbonlu)
(3) Islah <;elikleri, ..... i:;;lemi giirmu:;;lerdir.
(0 Tavlama) (0 Deformasyon) (0 Normalize) (0 Sicak Hadde) (0 Su Verme
+ Menevi:;;)
(4) .... <;elilderi, ihtiva ettikleri yliksek S ve P sebebiyle, klsa ve
lanlgan tala:;; verirler. (0 Otomat) (0 Islah) (0 Genel Yapl) (0 Talam)
(0 Sade Karbonlu)
(5) Kaynaga Kabiliyeti en fazla olan <;;elikler, .... Yapi <;elikleridir.
(0 dii:;;iik karbonlu) (0 oria karbonlu) (0 yliksek karbonlu) (0 6tektoid
iincesi) (0 6tektoid sonrasl)
(6) Magnezyum'un kristal yapisl HSP oldugundan, .... azdIr.
(0 Mukavemeti) (0 Makina i:;;lenebilirligi) (0 A:;;mma direnci) (0 Korozyon
direnci) (0 Siinekligi)
(7) Bir <;ekme Testinde, bir <;;elik uzerindeki <;elill1e Yuku 6 Ton,
ilk kesit alam 1 cm2 ise, bu <;;elik a:;;agidakilerden hangisi olamaz?
(0 St 50- 2) (0 St 52- 3) (0 St 60- 2) (0 St 70 - 2) (0 Verilenlerin hiC;;biri
olamaz.)
(8) Derin <;ekme (Kap <;ekme) imalat i:;;leminde, hangi :;;Ikda, etki
eden kuvvetler, en iyi giisterilmi:;;tir? Eksenel: ..... Radyal: .....
(0 Basma, Basma) (0 <;ekme, <;ekme) (0 Basma, <;elill1e)
(0 <;ekme, Basma)
(9) Sade Karbonlu <;eliklerin Tokluklan, a:;;agida verilen sicakhk-
larm hangisinde en azdIr? (0 - 25°C) (0 0 DC) (0 20 DC) (0 100 DC)
(0600 DC)
(10) Izod ve Charpy testleri hakkmda , a:;;agida verilen cumleler-
den ka<;; tanesi yanh:;;tIr? (a) Her ikisi, Toklugun testidir. (b) Her ikisinde
test par<;;asl uzunlugu, 70 mm'dir. (c) Her ikisinde Kirma <;;ekici, <;;entikli
ylize vurur. (d) Her ikisinde test par<;;asl, du:;;ey yerle:;;tirilir.
(0 1) (02) (03) (04) (0 Verilen cumlelerin hepsi dogrudur.)
(II) Lamelli Grafit, hangi malzemede bulunur? (0 Beyaz Diikme
Demir) (0 Sfero Diikme Demir) (0 Gli Diikme Demir) (0 Ledeburit)
(0 Paslanmaz <;elik)
(12) 15 Cr 3 malzemesi hakkmda, a:;;agida verilenlerden hangisi
dogrudur? (0 Yapi <;eligi) (0 Islah <;;eligi) (0 Sade Karbonlu <;elik)
(0 Sementasyon <;eligi) (0 Verilenlerin hiC;;biri)
(13) X 45 Cr Si 9 3 malzemesi hakkmda, a:;;agida verilenlerden
hangisi dogrudur? (0 Sementasyon <;eligi) (0 Du:;;uk Ala:;;lmh <;;elik)
(0 Sade Karbonlu <;elik) (0 Orta Karbonlu <;elik) (0 Verilenlerin hepsi
yanh:;;tIr.)
(14) Hangisi, Paslanmaz <;elikdir? (0 15 Cr 3) (0 1080) (0 1.4300)
(0 GGG- 50) (0 Verilenlerin hi<;;biri degildir.)
(15) Hangisi, du:;;uk Ala:;;lmh <;elikdir? (0 1040) (0 CIS) (0 15 Cr 3)
(0 X 45 Cr Si 9 3) (0 Verilenlerin hepsi, du:;;uk Ala:;;lmh <;elikdir.)
(16) Hangisi, DiikUm malzeme degildir? (0 GGG- 50) (0 GS-50)
(0 GG- 50) (0 Class 40) (0 1.3343)
(278)
(17) Hangisinin Makina i:;;lenebilirligi, en iyidir?
(0 1.4300) (0 1.3300) (0 GS- 45) (0 15 Cr 3) (09 S Mn 36)
(I8) Hangisi, Minimum <;ekme Gerilimi 50 000 psi olan Gri
Diikme Demirdir? (0 GGG- 50) (0 GS- 50) (0 GG- 50) (0 Class 50)
(0 C 50)
(19) Hekzagonal SlkI Paket Kristal Kafes yaplsmda, ka<;; kiiresel
atom vardIr? (0 1) (0 2) (0 3) (04) (0 Verilen]erden hi<;;biri)
(20) Saf Demir ISltIldlgmda, 910 DC deki Allotropik yapi degi:;;ikligi
naSI] olur? (0 Ostenit-1 Perlit) (0 Ostenit-1 Ferrit) (0 Ostenit-1 Sementit)
(0 Ostenit-1 Ledeburit] (0 Ferrit -) Ostenit)
(21) (a) Eddy Aklmlan, metalik numunelerin yalmz ylizeylerinde
bulunur. (b) Test par<;;asmda kusur varsa, Eddy AkIm <;;izgileri yanhr.
(0 (a) ve (b) dogrudur.) (0 (a) ve (b) yanh:;;tIr.) (0 (a) dogru, (b) yanh:;;tIr.)
(0 (a) yanh:;;, (b) dogrudur.)
(22) (a) Eddy Akim Testi, yalmzca Demirdl:;;1 malzemelere uygula-
nabilir. (b) Diikme Demirler ve <;elikler, Manyetik Test ile kontrol
edilebilirler. (0 (a) ve (b) dogrudur.) (0 (a) ve (b) yanh:;;tIr.)
(0 (a) dogru, (b) yanh:;;tIr.] (0 (a) yanh::;, (b) dogrudur.)
(23) (a) TIpda kullanilan X I:;;mlannm dalga boylarl, Endustride
kullamlanlardan daha kIsadlr.
(b) TIpda kullamlan X I::;mlarmm frekanslan, Endiistride kullanl-
lanlardan daha faziadir. (0 (a) ve (b) dogrudur.: (0 (a) ve (b) yanh::;tlr.)
(0 (a) dogru, (b) yanh::;tIr.) (0 (a) yanh:;;, (b) dogrudur.)
(24) (a) Su Verilmi:;; ve Menevi::;lenmi:;;, 5 cm kalmhk ve 1 Kg agIrh-
gmdaki bir <;;elik pan;;anm Sertligi, Rockwell Bile iil<;;uliir.
(b) 230 HB 2.5/62.5/30 olarak ifade edilen bir Serilik iil<;;mesi, A-
luminyum malzeme uzerinde yapIlml::;tIr. (0 (a) ve (b) dogrudur.) (0 (a)
ve (b) yanh::;tJr.] (0 (a) dogru, (b) yanh:;;tIr.) (0 (a) yanh::;, (b) dogrudur.)
(25) Bile:;;iminde % 0.15 - 0.30 Molibden bulundugu belirtilen <;;e-
lik, a:;;agida verilenlerden hangisi olabilir?
(02550) (09 S Mn 36) (0 4040) (0 1090) (0 Verilenlerden hi<;;biri olamaz.)
(26) Tavlanml:;; du:;;uk karbonlu bir <;;elik, Darbe Test Cihazmda,
kIrma <;;ekici ile vurularak kmhrsa, a::;agida verilen ::;Iklardan hangisi
dogrudur? (0 Test numunesi, iki pan;;a olarak kmlarak aynhr.)
(0 Test numunesi, iki par<;;a olarak yapl:;;lk kahr.) (0 Du::;uk bir Enerji de-
geri giistererek kmhr.) (0 Bir:;;ey siiylenemez.)
(27) % 0.2 Karbonlu bir <;;elikden, % 0.8 Karbonlu <;;elige kadar,
artan Karbon miktarlannda 5 c;;elik, 723 DC'nin iizerinde tavlanml§tIr. %
0.2 Karbonludan % 0.8 Karbonlu c;;elige dogru, a::;agida verilen mekanik
iizelliklerden hangisi azahr? (0 Siineklik]1 (0 Akma Mukavemeti)
(0 <;elm1e Mukavemeti) (0 Sertlik) (0 Verilenlerin hepsi artar.)
(28) A:;;agida verilenlerden hangi c;;elik, yava:;; sogutuldugunda
(tavlandlgmda), Oda Slcaldlgmdaki Optik Mikroskop giiriintusu, yakla-
:;;Ik % 50 Ferrit - % 50 Perlit'dir?
(0 1040) (0 1030) (0 1050) (0 1095) (0 1080)
(29) Sicakhgm artmasl ile, bir i::; par<;;asmm hangi testi/ testleri
etkilenmez? (0 <;entik Darbe) (0 <;elill1e) (0 Sertlik] (0 Verilenlerin hepsi
etkilenir.) (0 Verilenlerin hiC;;biri etkilenmez.)
(279)

(30) Bir i:;; pan;asl uzerinde yiik yok iken, 61c;;u uzunlugu 60 mm
dir. Yuk altmda uzunlugu 50 mm olmu:;; ise, hakiki birim deformasyon,
Dc.: kadardlr? (0 In (10/60) I (0 In (50/60)) (0 -10/60) (0 10/60)
lc Verilenlerin hiC;;biri)
(31) (a) X l:;;mlanmn, i:;; parc;;asma nufuz etme gUcu (penetrasyon),
Tup Voltajl (kiloVolt) arttlkc;;a, artar.
(b) Penetrasyon, Dalga boyu arttlkc;;a, azallr.
o (a) ve (b) dogrudur.) (0 (a) ve (b) yanh:;;tlr.) (0 (a) dogru, (b) yanh:;;tlr.)
(0 (a) yanh:;;, (b) dogrudur.)
(32) Verilenlerden hangisi, uygulanacak Tahribatslz Muayene se-
c;;imine etki eden bir faktor degildir? (0 Muayene Suresi) (0 Kusurlarm
Olc;;usu) (0 Kusurlann tahmin edilen yeri) (0 Malzemenin ferrous olup 01-
madlgl) (0 Verilenlerin hepsi. etki eden fakt6rdLIr.)
(33) Odun (tahta), 6zellikleri farkh dogrultularda degi:;;tiginden, ....
(0 Heterojen'dir.) (0 Allotropik'tir.) (0 izotropik'tir.) (0 Anizotropik'tir.J
(0 Verilenlerin hic;;biri, dogru degildir.)
(34) Ledeburit ile ilgili olarak, hangi :;;lk, yanh:;; olabilir?
(0 Otektik Ala:;;lmm adldlr.) (0 Beyaz Dokme Demir'dir.) (0 Makina i:;;len-
mesi, c;;ok zordur.) (0 HlZh Sogutlna ile elde edilir.) (0 Verilen :;;lklarda
yanh:;; yoktur.)
(35) Rockwell A Sertlik Olr.mesinde kullamlan uc;;, hangisidir?
(0 Ehnas Piramit) [0 Elmas Koni) (0 (1/16)" <;elik Bilya) (0 (1/8)" <;elik
Bilya) (0 Verilenlerin hiC;;biri)
(36) A:;;agldaki :;;ekilde, kesiti gosterilen parc;;a, X l:;;mlanna maruz
blraklldlgmda, slraswla a'dan c'ye kadar (a - b - c) g6sterilen parc;;alann,
film uzerinde 6rulmesi, en do-ru olarak, han i :;;lkda ifade edilmi:;;tir?
I (% Sih = [ (1.4625 Kg Si + 1 Kg Ferrosilis "0.85)/98.5 Kg Ala:;;lm ] *100
Hava deligi (c)
Kahri kesit (b) ince kesit (a)
(0 Gri - AC;;lk Gri - Koyu Gri) (0 Gri- Koyu Gri- AC;;lk Gri)
(0 AC;;lk Gri- Koyu Gri- Gri) (0 AC;;lk Gri- Gri- Koyu Gri)
(0 Koyu Gri- Gri- AC;;lk Gri)
(280)
TEST: 17 DOKME DEMiRLER
(1. - 4. Sorular ic;;in:) Ocaglmlzda, Kompozisyonu, Toplam K~r.~?n:
% 3 Silis: % 1.5, Fosfor: % 0.6 olan 97.5 Kg Gri Dokme DemIr Enylgl
bUI~nmaktadlr. ic;;inde % 85 Silis bulunan Ferrosilis Ala:;;lI:l1.ndan,
(1) 0.5 Kg, SIVl durumda a:;;llamrsa, Gri D6kme Demmn Karbon
E:;;degeri (K.E.), nasll etkilenir?
97.5 Kg SlVl Eriyik" (3/100) = 2.925 Kg C .
97.5 Kg SlVl Eriyik * (1.5/l00) = 1.4625 Kg Sl
97.5 Kg SlVl Eriyik * (0.6/100) = 0.585 Kg P =;
(KE.lI = % 3 + (1.5 + 0.6)/3 = 3 + (2.1/3) = 3.70. (KE.h = ?
(% Clz = (2.925 Kg C/98 Kg Ala:;;lm) *100 =; (% Ch = 2.985 . ~.
(% Silz =[ (1.4625 Kg Si + 0.5 Kg Ferrosilis * 0.85)/98 Kg Ala:;;lm] "100
= (1.8875 Kg Si/98 Kg Ala:;;lm) *100 =; (% Silz - 1.926.
(% Plz = (0.585 Kg P /98 Kg Ala:;;lm) *100 =; (% Ph - 0.597 .
(KE.h = 2.985 + (1.926 + 0.597)/3 = 3.83 .
K.E., 3.70 den, 3.83 e artmaktadlr.
(2) Aym SlVl Eriyige, aym bile:;;imde Ferrosilis Ala:;;lmm~a~, 250
gram, SIVl durumda a:;;llamrsa, Karbon E:;;degeri nasll etkilemr.
(% Clz = (2.925 Kg C/97.75 Kg Ala:;;lm) *100 =; (%C}2 = 2.99 . ~
(%Sib = [ (1.4625 Kg Si + 0.25 Kg Ferrosilis * 0.85)/97.75 Kg Ala:;;lm] "
100 =; (% Sih - 1.714.
(% Ph = (0.585 Kg P/97.75 Kg Ala:;;lm) *100 =; (% Ph = 0.5985 .
(KE.h= 2.99 + (1.714 + 0.5985)/3 = 3.76.
KE.. 3.70 den. 3.76 ya artmaktadlr.
(3) Aym SlVl Eriyige, aym bile:;;imde .Ferrosilis ~la~lmmdan, 1 Kg,
SlVI durumda a:;;llanlrsa, Karbon E:;;degen, nasll etkllemr?
(% Ch = (2.925 Kg C/98.5 Kg Ala:;;lm) ''100=; (% Clz = 2.97 .
=; (% Silz = 2.3477 .
(% Plz = (0.585 Kg P/98.5 Kg Ala:;;lm) *100 =; (%Plz = 0.5939.
(KE.lz = 2.97 + (2.3477 + 0.5939)/3 = 3.95.
K.E., 3.70 den, 3.95 e artmaktadlr.
(4) Aym SlVl Eriyige, aym bile:;;imde Ferros.~lis A:a:;;lmmdar; kac;; Kg,
SlVI durumda a:;;llamrsa, Karbon E:;;degeri, tam Otektlk Kompozlsyon
(bile:;;im) (% 4.3) olur?
x Kg Ferrosilis katllsm.
% C = [ 2.925/(97.5 + x) 1 *100
% Si = [ (1.4625 + x 0.85)/(97.5 + x) 1*100
% P = [ 0.585/(97.5 + x) 1*100 =;
[ 2.925/(97.5 + x) 1*100 + (1/3) [ (1.4625 + 0.85 x + 0.585) /(97.5 + x) 1
*100 = 4.3 =;
292.5 + 1 (85 x +146.25 + 58.5) = 4.3 =;
97.5+x 3 97.5 + x
(3) (1)
877.5 + 85 x + 204.75 = 4.3 * 3 (97.5 + x) =; 72.1 x = 175.5 =;.. .
x - 2.434 Kg . Bu Gri D. Demir Eriyigine, yakla:;;lk 2.4 Kg, behrtllen blle-
:;;imde Ferrosilis katlhrsa; Karbon E:;;degeri 3.70 den, 4.30 a artacaktlr.
(281)
 (5. - 10. Sorular i<;in:)
% 3 Karbon
Ferrit
Ferr t + Semen t i t
·t3
($ekil. 1)
% 3 Karbonlu, 100 Kg D6kme Demir, SIVI durumdan yavai;? sogu-
tuldugunda (::;\ekil. 1),
(5) Meydana gelecek Ledeburit ve Otektik Oncesi Ostenit, ka<; Kg
dlr?
1150 °C de % SlVl = (3.0 - 2.0)/(4.3 - 2.0) *100 = (1.0/2.3) *100 =
% 43.5 SlVl ve % 56.5 y. % 43.5 SlVl Eriyik, 1147 °C de Otektik reaksi-
yon ile (y + Fe3C) kani;?lml olan Ledeburit' e d6nl.1sl.lr.
% 43.5 SlVl -> % 43.5 Ledeburit. 0
(43.5/100) *100 Kg D6kme Demir = 43.5 Kg Ledeburit meydana gelir.
(56.5/100) *100 Kg D6kme Demir = 56.5 Kg Otektik Oncesi y meydana
gelir.
(6) 1147 °C Otektik Sicaldikta olui;?an Ledeburit'in icindeki fazla-
nn (bilei;?enlerin) kutleleri, ne kadardlr? "
Otektik Fe3C = (4.3 - 2.0J/(6.67- 2.01 *100 = (2.3/4.671 *100 =
% 49.3 = % 49 Otektik Fe3C.
Otektik y = (6.67 - 4.3)/(6.67 - 2.0) *100 = (2.37/4.67) *100 =
% 50.7 = % 51 Otektik y.
(43.5 E:g Ledeburit) " (49/100) = 21.3 Kg Otektik Fe3C.
(43.5 Kg Ledeburit) * (51/100) = 22.2 I(g Otektik y.
(7) Olui;?acak Perlit ve ikincil Sementit (Ostenit'den aynlan Karbo-
nun meydana getirdigi Sementit) ka<; Kg dlr?
- 725°C de oranlan hesaplarsak:
% y = (6.67 - 3.0)/(6.67 - 0.8) *100 = (3.67/5.87) *100 = % 62.5 Y
-> % 62.5 Perlit. (62.5/100) *100 Kg D6kme Demir = 62.5 Kg Perlit.
% Fe3C = (3.0 - 0.8)/(6.67 - 0.8) *100 = (2.2/5.87) *100 = % 37.5
Fe3C -> 37.5 KgFe3C.
1147 °C de 21.3 Kg Otektik Fe3C yard!. 725°C de toplam 37.5 Kg Fe3C
oldugcmdan, 37.5 - 21.3 = 16.2 Kg ikincil Sementit (1147 °C nin altmda
y den aynlan Karbon'un meydana getirdigi Fe3C). $u i;?ekilde de buluna-
bilir: 1147 °C ye kadar toplam y = 56.5 Kg (Otektik 6ncesi) + 22.2 Kg
(282)
(Otektik) = 78.7 Kg. 725°C de 62.51\:gyvar. Farle: 78.7 - 62.5 = 16.2 Kg
(8) 725°C deki Sementit'in, % ka<;1 Otektik Fe3C, % ka<;1 ikincil
Fe3C dir?
725°C de % 37.5 Fe3C i<;inde,
Otektik Fe3C = (% 43.5 Ledeburit) * (49/100) = % 21.3 .
ikincil Sementit = (16.2 Kg/ 100 Kg) *100 = % 16.2
(9) ada Sicakhgmda, Toplam Fe3C miktan, ka<; Kg dlr?
Toplam Fe3C = (3.0 - 0.008)/(6.67 - 0.008) *100 = (2.992/6.662)
*100 = % 45.
Toplam Fe3C = Otektik Fe3C (% 21.3) + ikincil Fe3C (% 16.2) + Perlit
icindeki Fe3C (% 62.5 Perlit *12/100) = % 45.
0/0 45 Fe3C -> (45/100) *100 Kg Di:ikme Demir = 45 Kg FeC . ada Sicak-
hgmda bulunmaktadlr.
(10) ada Sicakhgmda Toplam Fe3C i<;indeki Karbon miktan, ka<;
Kg dlr?
Fe3C icinde % 6.67 C bulundugundan,
(45 Kg Fe3C)"'" (6.67/100) = 3 Kg Karbon bulunmaktadlr.
(II) Karbon'u % 3.5, Silis: % 1, Fosfor: % 0.5 olan bir Gri D. De-
mirde Karbon Ekivalam (K.E.), kaba formulle neye ei;?ittir? (4.0 J
(12) Gri D. Demir'e Optik Mikroskopta bakIldlgmda, kendisinin
karakteristik olarak hemen tanmmasml saglayan, hangi yapldlr (bile-
i;?endir)? (Lamel Grant) _
(13) Belirli bir % ye kadar Fosfor, Gri D. Demirde (Akli;?kanhgl)
artInr.
(14) Pratikde Gri D. Demirin :Kritik Slcakhk veya Otektoid Reaksi-
yon Di:inl.li;?l.lm) arahgmda sogumasl, yavai;?olmadlgmdan, Perlit yaplsl
devamh gi:in1Iur.
(15) Gri D. Demirde <;il etkisi olursa, hangi eleman % leri dUi;?uk-
tur? (C veva Si )
(16) Gri D. Demirde maksimum akli;?kanhk, nasll elde edilir?
(D6kLirn Slcakhg1l11 artlrmak ve Karbon Ei;?degeri (K.E.), Otektik Kompo-
zisvon veya biraz l.lstl.l (4.3 - 4.5) olacak i;?ekilde, Bilei;?imi ayarlamak)
- (17) (Beyaz) Ji:ikme Demir'in katllai;?masmda i:inemli oranda
Hacim azalmasl (<;ekilme) olabilir.
(18) Gri D. Demirde :Grafitik Karbon veya Karbon Ei;?degeri) ".,,,1_
dlk<;a, <;ekme Mukavemeti artar.
(19) DDL 20; DDL 40, DDL 60 ta, Grafit miktan, hangisinde en
dusuktur? (DDL 60 .J
" (20) En iyi ii;?lenebilen Demir esash Alai;?lm, hangisidir? (Gli D.~.J
(21) Gri D. Demirin i<;ten yanmah motorlarda kullamhi;?l, hangl
6zelliginden dolayldlr? (Titre'iim Si:indl.lrme. )
(22) Gri D. Demiri Sertlei;?tirme uygulamasl, nasll yaplhr?
(Alevle veya Endl.lksiyonla Yl.lzey Sertle'itirme.) .
(23) Gri D. Demiri yavai;? ISltInak ve yavai;? sogutmak i;?eklmde ya-
pllan ISll ii;?lemin adl nedir? (Gerilim Giderme Tavlamas!.)
(24) Gri D. Demirde sert ve mukavemetli Perlit olui;?turan ve Se-
mentit'i tei;?vik edici 3 Alai;?lm elemanl, nelerdir? ( l(ro111 (Cr). Mangan
(Mn), Molibden (Mo) .J
(283)
 EK: 1

ELEMENTLERiN
IEKLER]
PERiYODiK

TABLOSU

(284)
(285)
 ,,~

~ ~
"@ 0
N f-4 0
•• ~ ~ l'
rt:J

~ ~ ~
£1.

~
o~ fSrn
o ,,~
~
~

(s. 286)

rr=
~
NOTLAR:
Ii] Grup I A da1{.j elementlerfHidrojen
Ato hari91 ALKALI METALLER olarak da
GRUP Numar~,1---26 Fe_ Sembol islmlendirilirlec. ASAL
IA Demir -,,_.- --Isim [iiI Grup II A daki elementler, GAZLAR
'1~fj1 Ai:o m ~ -55,847 ALKALiN . TOPRAJ( METALLERi olarak 2 He
h-~ :- I Kutlesl cia isimlendirilirler.
I p.ldrOJen GRUP 12C 6sasluzerine duzenlenmi~ durumda, (iii) Grup VIlA dajd elementler. GRUP GRUP GRUP GRUP GRUP Helyum
1.0079 II A ~ALOJENLER olaralt da isimlendiri- III A N A VA VI A VII A 4.0026
3 Li 4 ~ D T'lr Jr" 1'- 1'1 1
~. ~arar 1 botopu 0 an '" ement er
lirler.
(tv] Lantanit Met all er , 5 B 6 C 7 N 8 0 9 [IJ 10 Ne
2 Lityum. Beril C") Sentetik olarak yapden elem.::ntler NADIR - TOPRAK METALLERi olarak Bar Karbon Azot Oksijen Flor Neon
6,941 9_.yrunOl<)
~18 ( '-' JEn kararlt li-=ya en col\: bilinen izotop da isiml-=ndiriUrler. 1081
. 1°011
"". 11'.' 006"J _ 150094
.__ o. 9984 001ry9
1° "" . I
11 ~ 12 Mg 13 ~ 14 Si --15'-'1EJ-- ~16 S 17 Cl 118 Ar I

b'dchnm Magnez GRUP Alumin Silis F ~ I,ill'" Kl Algon

J ,,0_0 - yum GRUP GRUP GRUP GRUP GRUP VIII GRUP GRUP TU1Il yU= os,or rurt or
122.98977 24.305 III B IV B VB VI B VII B r " \ IB II B ~6.98154 28.086 30,973761 32.06 35.453 39.948
7g---'I( 20
r
~a 21 ~ 22. Ti 23 OIl 24 Cr l25 [g5] 126- :'= 27 1f2J' 8 Ni 29 Cu 30 Zn 31 _ Ga 32 Ge 133 ~ i34 5e 35 Sr 36 Kr
. PoWs I,alSl Skandi Tltan Vanad I(rom Mangarl Demrr Kobalt Nikel Balar Qinko palyurrlJ-~mllanA1senil Selen Brom (ripton
" yum yrun yum yum yrun ez 65 '8 yum yrun
39.098 40.08 44.9559 47.90 50.9414 51.996 54.9380 55.81~7 58.9332 58.71 63.546 .v 69,72 72.59 74.9216 78.96 79.904 83.80
'=--~4~~+-----,==c-I--=-""","-i--- ....__. ._.. _. :--=.:=-
37 Rb 38 Sr 39 [y] 40 Zr 41. f1lli] 42 Mo ~ Tc 44 Ru 45 :!.'h'6 Pd 47 Ag 48 Cd 49 In 50 Sn 51 Sb 52 T.;:, 53 OJ 54 Xe
Rubid Stronti yitriyum Zirkon ~olP Molib Teknet Ruten Rod Pallad Gurrrii~ Kadmi I diym~ Kalay An_timu Tellfu I'yot Ie
~ yLl1ll yum yum umb! .~~ den yLlill fum I yum I :: yUill n . I..1.U.I.. an yum ~ \.senon
85,4678 87.62 ]88.9059 91.22 9k~b9j... _~.S,94 {97] 101.07 1102,9055 106.4 1107.868.. ",.~_:2.40 114.82 118,69 121.~5 127,6_? 1_26,9045 131.30
55 ~ 56 Bal57 - 71 72 Hf 73 ~ (4 W 5 Re 16 qs 1?7 Ir ~ 8 Pc 79 [80 Hg 1 [fEJ 4
TI Po 5
82 At 6 Pb "<3
Rn
Sezyu=~aryLllI Hafui iTantaInT~gs Ren,nm 0y~:;
.
':l

132.9054 137,34
Lantanit
Metaller
[apa§ida)
yum..
178.49
Wolfram '~J ~
1180.947~ _~83.85 166.:2 190.2 192.22
l
iridyrun Platin Altm
f 195.09 196.9665
Civa h'alYUInKllI§11r Bizmut Polon !Astatin Radon
:200.59 204.37
yrun
207.2 208.9804 (209)
I {:J1G) f222]
87 F'r 88 Ra 89 - 103

I
_ Fransi Rad)'11ll
t
C
jl11ll r Aktinit
Metaller
)
[223) .£26.0254 [ajQ@ida)

] "5"7;-"'I.0=a=5,-;:9-,C"',-,"S9"'.-"'p,.-,-:c
60
O--,NO'd-.r-C
6 ':'1):-"'Pm:-"["'2'- "S;1) ;:'3'---- Eu 164 Od 165 ~ '6-6"'-""Dy! 67 lliQ]"168 J- Er 9 Tm ,70 -'{b 71 Lu
'"
';:: ( LANTANiT METALLER ) Lantan Se!}""..- p . dim Promet Samar 0" rop G a d 0 lin' Terbl. Dispros'
n T"eo
raseo . '.Holmi, ErbiyumTulvllIT Yitterbl' Lutet
I ,m~ J
~

( .'IITiNiT METALLER)
'-------
.
138.9055 140.12
1S
9

yum
. Ac 90
Alctin ToryL
I
l'
p-u-uyun yrun yum
140.9077
91

tmJ ~
yum

Pa 92
Yllln
144.2'~

yrun
yum

U
yum

~. ~P ~,
I jiUlll
jiUIll I' yrun I
j145] .. , 1~~.:~,_ .. _;':1.96

yum
PLl ~I
L - J -}TU1Il

A,:,
0 ~
157.25
® Cmfm
~~~ Uran Neptun:IPluton Amerik Kiiri Berkel Kalifor El1lstel1l Fenni Mende Nobel fLawren
yrun yum
158,9254, 16:£~';'.Q_J64.93031 167,26 1168.9342
8k C§

yrun
(§9) E:

niyum T yUIn
Cf I I@Fm Q2.p Md~. Nol~
-1 yUlll levyum
173.04

}"lIDl
174.97_

ISlyrun
Lr

. [227) 232.0381.(231.0359· 238.0291237.0482 [24'Q (243) (247) [247] (2S1) I (254] I (257) [258) (2SSj (256)
 UZAYKAFESi
Atomlan birle~tiren tasavvuri <;izgilerin, 3 boyutlu agl UZAY KA- BRAVAis e BiRiM HUCRELERi
FESi, kristalin tam simetrisini g6steren en kii<;uk birimi, BiRiM HUCRE
olarak adlandmlIr. Herbir metalin 6zel Birim Hucresi, PARAMETRELERi
ile talllmlalllr. Bunlar: Birim H1.icrenin Kenarlan a, b, c ve kenarlar ara-
smdaki A<;llar: a, dlr ($ekil. 1).
c

Triklin:ik Monoklinilc Taban merkezIi

c Monoklinik
I
I
,.?1~I -', a ,
I .
HI J \ \
, >

/
/
/
/
~C_~}----
;,
-------+--y
a
c , 'V
', \\

"
/
/ I/It "\ "-
/ I \ .......
/

.\

($ekil. 1) Kafes Parametrelerini g6steren Uzay Kafesi. Ortorombik Taban merkezIi G6vde merkezIi ¥iizey merkezIi
Ortorombik Ortorombilc Ortorombik
Uzay Kafeslerinin, yallllzca 14 mumkun <;e~idi ($ekil. 2) vardlr; di-
ger akla gelebilecekler, mutlaka bu 14 un birine d6nu~tUrUlebilirler.Bu
14 Uzay Kafesi, 7 Temel Kristal Sistemlerinin birine girerler.
KRiSTAL SiSTEMLERi
(1) Triklinik. 3 eksen e~it degil; hi<;bir <;ift eksen birbirine dik de- c
gil. a oF b oF c ve a oF ~ oF Y oF 90 ° .
(2) Monoklinik. 3 eksen e~it degil; 2 eksen birbirine dik.
a oF b oF c ve a = y = 90 ° oF ~ •
(3) Ortorombik. 3 eksen e~it degil; hepsi birbirine dik.
aoFboFcve a-B-y-90°. {butun
a,llar e,ltl G6vde merkezIi
(4) Rombohedral (trigonal). 3 eksen e~it; 3 eksenin aralanndaki Tetragonal
Rombohedral Tetragonal
a<;l e~it, fakat 90 ° degil. a = b = c ve a = ~ = yoF 90 ° . Hekzagonal
(5) Hekzagonal. 3 e~it, birbirleri ile 120 ° a<;lda, aYlll duzlemde ek-
senler ve 4. e~it olmayan, diger u<;unun duzlemine dik eksen. ,, ::- ---
a = b oF c ve a = ~ = 90 Y = 120 ° . 0, / / , -
.J-~::.
I
I

',J ..... \ ' Cl3

(6) Tetragonal. 2 eksen e~it; 3 eksen birbirine dik. UJ
l!Io' / ' ,.
a = b oF c ve a = ~ = y = 90 ° . °2
y\... --'
)'ISI', r(\..\

(7) Kubik. 3 eksen e~it; 3 eksen birbirine dik.

a = b = c ve a = ~ = y = 90 ° .
A / a,
Kiibilc G6vde merkezIi Yiizey merkezIi
Kiip Kiip

($ekil. 2). Standart 14 Bravais Birim Hucreleri.

(288) (289)
 KRlSTALLOGRAFiK DUZLEMLER
Atom tabakalan veya atomlann uzerinde dizildigi duzlemlere A-
TOMiK veya KRiSTALLOGRAFiK DUZLEMLER denir. Bir duzlem takIml-
nm, Birim Hucrenin eksenleri ile olan ilgisi, Miller indisleri denilen bir
sistem ile gosterilir. Birim Hucrenin bir kO::jesi; X, Y, Z Uzay koordinat-
lannm orijin'i (ba::jlangH;; noktasl) olarak se<;;ilir. Herhangi bir duzlem ta-
kIml, bu X, Y, Z Uzay koordinatlan ile kesi::jmelerin, tersleri ile belirle-
nir. X, Y, Z koordinatlarmm birimi; kristalin a, b, c Kafes Parametreleri-
dir. Bir duzlem, bir eksene paralel ise, sonsuzda keser. ~ekil. 1 de gos-
terilen duzlem; x eksenini (a/2) de, y eksenini (b/2) de keser ve z ekse-
nini kesmez. Boylece, duzlemin eksenleri kesmesi. (L. L. 00) duro
2 2
Tersleri, 1: (1/2) = 2; 1: (1/2) = 2; 1: 00 = O. Boylece Miller indisleri: 2, 2,
o ve Duzlem --7 (2 2 0) duzlemidir. Duzlem i<;;in, Miller indislerinin iki ta-
rafmda Normal Parantez kullamllr ve arada virgliller kullamlmaz (bir in-
dis, 9 u ge<;;medik<;;"'e)"-. ~-------~
(~ekil. 1).
(i) ~ekil. 2 deki Kubik sistemde KLMN duzlemini ele alalim. Y ek-
senini Orijin'den (burada 0 noktasl) 1 birimde keser, X ve Z eksenlerine
II dir. Bundan dolayl, X Y Z Kesmeleri, 00 1 00 ; Tersleri: (1/ 00) (1/1) (1/ 00)
duro Miller indirsl~e~r=-:i:~0:..:1:.::0~d~l:.':..r,;;';:-_ _~ ---,
Z payda 3 oldugundan, 6/3, 3/3, 1/3 yazilabilir. Boylece Miller indisleri
R>k-_ _-,/L._1_11_n__-J
-y
y
L
(~ekil.
2).
(290)
(ii) ~ekil. 2 de, OOPR duzlemini ele alallm. 0 noktasl, yani Orijin-
den ge<;;tigi i<;;in, Orijin'in yeri degi::jtirilmeden tesbit edilemez. Kupdeki
herhangi bir nokta, Orijin olarak se<;;ilebilir. Uygunlugu i<;;in, K noktasmi
se<;;elim. OOPR duzlemi II X ekseni (KL) ve II Z ekseni (KN) dir ve Y ekse-
nini (-1) de keser. Kesmeler. 00 -1 0 0 ; Tersleri. (1/ 00) (-1/1) (1/ 00) duro
Miller indisleri --70 -10 dir. (-1), 1 in uzerine (-) i::jareti koyarak gosteri-
lir. Boylece. OOPR duzlemi --7 (0 I 0) dir.
(iii) KOJ duzlemi: Kesmeler, 1 1 1/2 ve Tersleri 1 1 2oldugun-
dan. duzlem (112) dir.
(iv) ~ekil. 3 te, 110 duzlemi osterilmi::jtir.
ZI (110) Duzlemi
(~ekil. 3).
(v) Bir duzlem de alallm ki, X eksenini 1 birimde, Y eksenini 3 bi-
rim. Z eksenini 1 birimde kessin. Tersleri, 1 1/3 1 dir. Kesirler, gideril-
melidir. En kU<;;uk ortak payda ile <;;arplllrsa, duzlem (313) olur.
(vi) Eksenler takimmi a/2, b ve 3c de kesen duzlemin Miller indis-
lerini bulunuz.
Kesmeler 1/2 , 1 .3 ve Tersleri 2. 1 . 1/3 tur. En ku<;;uk ortak
(631) olur.
(vii) Kristallografik olarak e::jdeger olan butun paralel duzlemlerin
Miller indisleri aymdir.
Kesmeleri a, 2b, 6c ve 2a, 4b, 12c duzlemlerini ele alallm. Her iki
duzlem de. (vi). ornekteki (631) duzlemine II dir. Terslerini aialim.
1. 1/2, 1/6 ve 1/2. 1/4. 1/12 veya 6/6. 3/6, 1/6 ve 6/12. 3/12.
1/12 => Miller indisleri (631) ve (6.31) olur.
(viii) (hkl) yazlll::jmda, Miller indisleri etrafmdaki parantezler, ozel
bir duzlemi veya paralel duzlemler takimmi gosterirler.{ } parantezleri,
Kristalde e::jdegerli olan, aym formdalci (bi<;;imdeki) DUZLEMLER AiLESi-
ni gosterir. Mesela, bir Kubik kristalde kubun yUzleri gibi.
{ 1 0 0 } = (1 0 0 ) + ( 0 1 0) + ( 0 0 1 ) + ( I 0 0 ) + ( 0 I 0 ) + ( 0 0 1 )
(291)
 KRiSTALLOGRAFiK DOGRULTULAR
Bir dogrultunun Miller indislerini tesbit etmek i<;;in, duzlemde 01-
(xii) iki parale1 vektorun, dogrultu Miller indislerinin aym oldugu-
dugu gibi Tersler kullamlmaz. Dogrultular, yer1e~mi~ olarak [ ] paran-
nu gosteriniz.
tezleri ile gosterilir. Benzer dogrultular grubu ise, < > parantezleri He z
gosterilir.
~ekil. 2 de, Orijin'den (0 noktasl) L noktasma ula~mak i<;;in, X ek- )---------;>I2c
seni yonunde 1 birim (0 noktaSl) ve Y ekseni yonunde 1 birim gitmek
lazlmdlr. Boylece OL dogrultusu, [110 ] dlr.
(ix) ~ekiL 4 te, [112 Do-rultu Vektoru osterilmi~tir.
.-/1 112 1
-"" VektOr
>"'---1-----,1 c

,
y

/
/
/ L I---}I;,

/
/
/
; - - - - - - ; - " 2a
h
x
7). (~ekil.
4). (~ekil. (~ekil. 7) de gosterilen iki vektor, II dir. P noktaslIun koordinatlan
(x) ~ekil. 5 te, bazl Kristal yonleri osterilmi~tir. a, 0, c dir. Q noktasmm Rye gore koordinatlan (2a - a), (b - b), (2c - c)
&
dir. Yani, a, 0, c dir. Boylece, her iki vektiirun Miller indisleri [101]dir.
(xiii) Bir Kubik Kristalde, bir dogrultu, kendisine dik olan bir duz-
lem ile, aym indislidir ~ekil. 8 .
z
!I III

IIOO! 7.-1 -'-- y

I /'"

, .·/~i==',--~l/"
5). (~ekil.
(xi) ~ekil. 6 da, Ortorombik Birim Hucrede, (a) da Noktasal koor-
dinatlar, (b de Kristal do 'rultulan osterilmi~tir.
/1- /j

f- = "1 (- /1
~'1,2 101111
Y
O,O,jt:
I I
?12!
I
o,o,oJ __ _.., • s,~,!i 1,1,1
/
,/ ---.. - /
/
/
-------- -, {1111
/ /
/ -LLO 11 /

,/ ---- (~ekil. 8).

(a) 1,1,0 (b) [1101

(~ekil. 6).
(292) (293)
 -

tr:l
0= r
N '"'Ij w tr:l
trj 1---1-
N tr:l ~
~ 1---1. c() M t?-1
~
~
«)
,± ........ ~
1---1-
t'""4 Z ~
~ W ~
--
~ tr:l ~ r VJ
trj 1---1-

Ai
r r{f) tr:l
........ Id
~-
Z

Element Atom Atom Ertme Kaynama 6zgUl Ertme Yogunluk Qekmede Katmm
No. Kutlesi Noktasl Noktasl lSI ISlSI (20 DC de) E1astik ModUl Krista1
(0 C) (0 C) (kJ/kg. OK) (kJ/kgl (g/cm3) (GPa) Yamsl (20 DC)
Aktinyum (Ac) 89 227 1050 3330 - 60 lO.7 - yiizey merkezli kup.
(kararlama)
Altm (Au) 79 96.967 1064.42 2808 0.13 63 19.32 80 yiizey merkezli kup.

() Aluminyum (Al)
Amerikyum (Am)
13
95
26.98
243
660.4
994
2447
2600
0.90
-
395
50
2.698
13.67
60
-
yiizey merkezli kup.
hekzagonal.
(kararlamaJ
Antimuan (Sb) 51 121.75 630.7 1640 0.20 160 6.684 78 rombohedral.
Argon (Ar) 18 39.948 - 189.4 - 185.87 0.52 29 1.782[gaz. gilt. - gaz.
20 "C. 760 mm)
Arsenik (gri) (As) 33 74.92 817 613 0.33 285 5.72 - rombohedral.
[2837 kPa) (Siibllmasyon) (en Gak bllinen)
Astatin (At) 85 2lO 302 334 - 113 - - -
(kararlama
Azot (N) 7 14.0067 - 209.97 -195.798 1.04 26 1. 165(g/lt) - gaz.
Baklr (Cu) 29 63.546 1084.5 2582 0.39 209 8.92 110 yiizey merkezli kup.
Baryum (Ba) 56 137.34 725.1 1849 0.28 58 3.59 - govde merkezli kup.
(en c;ok bilinen)
Beri1yum (Be) 4 9.01 1277 2484 1.83 1300 1.86 270 - 300 hekzagonal s.p.
(en c;ok bilinen)
Berke1yum (Bk) 97 247 - - - - - - -
Bizmut (Bi) 83 208.98 271.4 1579 0.12 52 9.8 32 rombohedral.
Bor 5 lO.81 2177 3658 1.20 2lO0 2.46 - rombohedral.
Brom 35 79.904 - 7.2 58.76 0.47 66 3.103 - SIVl.
Civa (Hg) 80 200.59 - 38.862 356.66 0.14 12 13.595 - SIVl.
(295)
 Element Atom Atom Erime Kaynama bzgul Erime Yogunluk <;ekmede Katmm
No. Kutlesi Noktasl Noktasl lSI ISISI (20°C de) EIastik ModUl Kristal
(0 C) (0 C) (kJ/kg. OK) (kJ/kg) (g/cm3 ) (GPa) Yamsl (20°C)
<;inko (Zn) 30 65.38 419.6 91I 0.1I 1I3 7.1 (Ac;l.k olarak tanunlan- hekzagonal s.p.
ml~ Elastik M. yak.)
Demir (Fe) 26 55.847 1537 2872 0.44 272 7.86 195 govde merkez. kup.
(en r;ok bilinenJ
Disprosyum (Dy) 66 162.50 1500 2600 0.17 100 8.536 69 - 96 (d6k11lrnii~ hekzagonal s.p.
(kararlama) M.ln cr ~ E bagmnsmdan)
Einsteinyum (Es 99 254 - - - - - - -
Erbiyum (Er) 68 167.26 1497 2900 0.17 100 9.051 110 (d6k11lmii~ M.in hekzagonal s. p.
(kararlama) a - E bagmtlsmdan)
Fermiyum (Fm) 100 257 - - - - - - -
Flor (F) 9 18.998 - 219.6 - 188.2 0.83 42 1.580[g/ltJ - gaz.
20 "C. 760 mm
Fosfor (beyaz) (P) 15 30.974 44.2 280.3 0.74 21 1.83 - hekzagonal.
{en c;ok bfllnen}
Fransiyum (Fr) 87 223 - - - - - - -
Gadolinyum(Gd) 64 157.25 1306 3000 0.27 98 7.895 55 - 96 (d6k11lrnii~ hekzagonal s.p.
M .in cr - E bagmtlsmdan)
Galyum (Ga) 31 69.72 29.78 1980 0.37 80 6.972 - ortorombik.
Germanyum (Ge) 32 72.59 940 2852 0.32 508 5.323 - elmas kubik.
Gumu:;; (Ag) 47 107.868 961.93 2164 0.23 194 10.5 76 yUzey merkez. kup.
Hafniyum (Hf) 72 178.49 2222 4450 0.14 135 13.31 - hekzagonal s.p.
(en c;ok billnen)
Helyum (He) 2 4.00 - 272.2 - 268.935 5.19 3.4 0.1785[g/ltl - gaz.
Hidrojen (H) 1 1.0079 - 259.19 - 252.87 14.3 58 0.0899[g/IIJ - gaz.
(296)

Element Aton: Atom Erime Kaynama bzgul Erime Yoihlnluk <;ekmede Katmm
No. Kutlesi Noktasl Noktasl lSI ISISI (20°C de) Elastik ModUl Kristal
(0 C) (0 C) (kJ/kg. oK) (kJ/kg) (g/cm3 ) (GPa) Yaplsl (20°C)
Holmiyum (Ho) 67 164.93 1461 2600 0.17 104{lmrar. 8.803 75 (diik1llmii~ hekzagonal s.p.
M. in a - E bagmbsmdan)
indiyum (In) 49 1I4.82 156.60 2070 0.23 28.4 7.28 1I yUzey mer. tetragonal
iridyum (Ir) 77 192.22 2454 4389 0.13 137 22.65 520 yUzey merkez. kup.
iyot (I) 53 126.905 1I3.7 184.2 0.22 61 4.66 - ortorombik.
Kadmiyum (Cd) 48 1I2.40 321.1 767 0.23 54 8.642 55 hekzagonal s.p.
(Kum D6kOm)
Kalay(beyaz. ~)(Sr ) 50 118.69 231.97 2623 0.22 58.9 7.28 40 - 45 tetragonal.
(d6kiilmii~ Snl

Kaliforniyum (Cf) 98 251 - - - - - - -

Kalsiyum (Ca) 20 40.08 850 1487 0.62 213 1.55 22 - 26 yUzey merkezli kUp.
[15 "C) (en c;ol\: bilinen)
Karbonlgrafit) (C) 6 12.01 365~ 3930 0.69 8725 2.267 5 hekzagonal.
-'-~ --
(Silblirnasyon (en c;ok billnen)
Klor (Cl) 17 35.45 - 101.0 - 34.1 0.48 90 2.98 [gill) - gaz.
20 "C. 760 mm
K:obalt (CO) 27 58.93 1494 2897 0.42 275 8.9 200 hekzagonal s.p.
(en c;ok bilinen)
IUipton (Kr) 36 83.80 -157.2 -153.4 0.25 20 3.7(g/IIJ - gaz.
Krom (Cr) 24 51.996 1857 2682 0.44 395 7.2 250 govde merkezli kup
(en c;ok bllinen)
Ksenon (Xe) 54 131.30 -1I1.8 -108.1 0.16 17.5 5.896(g/II} - gaz.
Kur:;;un (Pb) 82 207.2 327.5 1751 0.13 23 11.34 14 yUzey merkez. kup.
Kukurt (san) (8) 16 32.06 1I5.21 - 0.733 54 2.07 - rtorombik.(en ~ok bllinenJ

(297)
 Element Atom Atom Erime Kaynama Ozgiil Erime Yoihmluk <;::ekmede Katmm
No. Kiitles! Noktasl Noktasl lSI ISISI (20°C de) Elastik Modiil Kristal
(0 C) (0 C) [kJ/kg.oK (kJ/kg) (g/cm3 ) (GPa) Yamsi (20°C)
Kiiriyum (Cm) 96 247 - - - - 1.351 - hekzagonal s.p.
Lantan (La) 57 138.90E 920 3470 0.19 61 6.174 70 - 75 (d6ktllmii hekzagonal.
f,l.1n cr - E bagmtIsmda ) (en c;ok bllinen)
Lawrensiyum (Lr) 103 256 - - - - - - -
Lityum (Li) 3 6.941 180.5 1336 3.59 432 0.535 - govde merkez. kiip.
Lutetyum (Lu) 71 174.97 1652 [distil 3330 0.64 110 9.842 - hekzagonal s.p.
edilmi~ Metal.) (kararlama]
Magnezyum (Mg) 12 24.305 650 1105 1.02 368 1.74 44[dlnamlkJ. staW, hekzagonal S.p.
Manganez (Mn) 5.77. % 99.98Mg
25 54.938 1244 2120 0.48 270 7.3 160 kompleks kiibik.
Mendelevyum (Md) (en c;ol<: bilinen)
101 258 - - -
Molibden (Mo) 42 95.94 2610 4646 0.25
- - - -
290 10.22 320 govde merkez. kiip.
Neodimyum (Nd) 60 144.24 1019 3111 0.19 49 7 - hekzagonal.
Neon (Ne) (en .:;ok bJIinen)
10 20.179 - 248.6 - 246.05 17 0.90{g/llJ
Neptiinyum (Np) 93 237.04E
-
- gaz.
630 20.45
Nikel (Nil 28
- - - - ortorombik.
58.71 1455 2920 0.44 300 8.902 205[15"C)
Niyobyum (Nb) 41 92.9064 2477 yiizey merkez. kiip.
4863 0.27 290 8.57
Nobelyum (No) 102 - govde merkez. kiip.
255
Oksijen (0)
- - - - - - -
8 15.9994 -218.787 -182.962 0.92 14 1.381{g/lt)
Osmiyum (Os) 76 190.2 - gaz.
2727 5500 0.13 167 22.61 560
Oropyum (Eu) 63 151.96 hekzagonal s.p.
826 1440 0.18 69 5.259
Palladyum (Pd) - govde merkezli kiip.
46 106.4 1554 2940 0.24 160 12.023 112 yiizey merkez. kiip.
(298)

Element Atom Atom Elime Kaynama Ozgiil Erime Yogunluk <;::ekmede Katmm
No. Kiitlesi Noktasl Noktasl lSI ISISI (20°C de) Elastik Modiil Kristal
(0 C) (0 C) IkJ/kg.oK (kJ/kg) 3
(g/cm ) (GPa) Yapisi (20°C)
Platm (Pt) 78 195.09 1772 3824 0.13 100 21.45 146(ktl~iik saykllda yiizey merkez. kiip.
birtm defonnasyonlar 11;1 )
Pliitonyum (Pu) 94 244 640 3235 0.14 96 19.82 96 monoklinik.
(en c;ok bllinen)
Polonyum (Po) 84 209 254 962 0.13 59.8 9.2 - kiibik.
Potasyum (K) 19 39.098 63.7 765.5 0.76 58.6 0.87 govde merkez. kiip.
Praseodimyum (Pr) 59 40.901' 919 3130 0.19 80.2 6.782 ~O - 96[d6ktllmii~ hekzagonal.
.in cr - E bagmnsmdar ) (en c;ok billnen)
Prometyum (Pm) 61 145 1080 2460 0.18 86.5 - - hekzagonal.
Protaktinyum (Pa) 91 231.036 1230[karar. 4030[karar.) 0.12 63 15.4 - -
Radon (Rn) 86 222 - 71 - 62 0.09 13 10lgllt) - gaz.
Radyum (Ra) 88 226.025 700 1737 0.12 37 6 - -
Renyum (Re) 75 186.2 3180 5687 0.13 180 21.04 460 [20"C) hekzagonal s.p.
(en c;ok billnen)
Rodyum (Rh) 45 02.905 1963 3727 0.24 210 12.41 290[sert tell~lnJ yiizey merkez. kiip.
Rubidyum (Rb) 37 85.4678 39.0 694 0.36 26 1.53 - govde merkez. kiip.
Rutenyum (Ru) 44 101.07 2427 4119 0.23 256 12.45 400[yalda~Ik) hekzagonal s.p.
(en .:;ok b1linen)
Samaryum (Sm) 62 150.4 1072.1 1803 0.19 59 7.536 55 (d6ktllmii~ rombohedral.
.In cr - E bagmtIsmdar ) (en .:;ok bilinen)
Selenyum (Se) 34 78.96 221 685 0.32 69 4.79 58 hekzagonal.
(en c;ok bilinen)
Seryum (Ce) 58 140.12 795 3470 0.19 37 6.77 140 (doldilmu!;l meta- yiizey merkezli kiip.
in cr - E bagmnsmdan) (en ~ok blllnen)
Sezyum (Cs) 55 132.91 28.8 678.5 0.24 16 1.879 (15 "C) - govde merkezli kiip.
(29 ~)
 •

Element Atom Atom Erime Kaynama Ozgul Erime Yogunluk Cekmede Katmm
No. Kutlesi Noktasl Noktasl lSI ISISI (20 DC de) Elastik ModUl Kristal
(0 C) (0 C) kJ/kg.oK (kJ/kg) (g/cm3 ) (GPa) Yamsl (20 DC)
Silisyum (Si) 14 28.086 1412 2680 0.71 1790 2.33 112 elmas kubik.
(c;11 dokiim numune)
Skandiyum (Sc) 21 44.955S 1539 2730 0.57 360 2.99 - hekzagonal s.p.
Sodyum (Na) 11 22.9898 97.80 881.4 1.23 115 0.97 - ortorombik.
(en c;ok bUlnen)
Strontiyum (Sr) 38 87.62 769 1381 0.30 94 2.6 - yUzey merkez. kup.
{en c;ok billnen}
Talyum (11) 81 204.37 303.1 1487 0.13 20 11.8 - hekzagonal s.p.
Tantal (Ta) 73 180.94E 2985 5513 0.14 201 16.6 185 (20"C) g6vde merkez. kup.
Teknetyum (Tc) 43 97 2250 4567 0.24 240 11.487 - hekzagonal s. p.
Telluryum (Te) 52 127.60 449.6 1009 0.20 135 6.24 40 hekzagonal.
Terbiyum (Tb) 65 158.925 1356 2800 0.18 100(lmrarla.) 8.272 - hekzagonal s.p.
Titanyum (a) (Ti) 22 47.90 1660 3318 0.42 390 4.507 115 hekzagonal s.p.
(en c;ok bilinen)
Toryum (Th) 90 232.038 1750 4787 0.12 70 11.71 - yUzey merkez. kiip.
Tulyum (Tm) 69 168.934 1543 1730 0.16 110(lrorarla.) 9.332 - hekzagonal s.p.
Tungsten (WJ 74 183.85 3407 5663 0.13 216 19.35 340 g6vde merkez. kup.
(en c;ok biHnen)
Uranyum (U) 92 238.029 1130 3927 0.12 54 19.05 165 ortorombilc [en ~ok bilinen)
VanadyumM 23 50.9414 1917 3421 0.49 450 6.1 120 - 140 g6vde merkez. kup.
Yitriyum (Y) 313 88.905S 1530 3304 0.30 129 4.478 120 (d6killmil~ hekzagonal s.p.
Un Ci - '" bagmnsmdm ) [en ~ok bilinen)
Yitterbiyum (Yb) 70 173.04 824 1430 0.15 53.22 6.977 - yUzey merkez. kup.
(en c;ok bliinen)
Zirkonyum (Zr) 40 91.22 1852 4504 0.28 230 6.52 94 hekzag. S.p.[en ~ok bilinen)
- (300)
;~-

"1

tj
1--1-

~
0 trl

~
trj
~
~ ..~
o
......
~
~ ~

~
~
10
1--1
 Ag - eu Al - Si

Atom % eu "c atom % Si

10 20 30 40 50 50 70 80 90
1100 1500
I r---- .-
1414'
1000
1400 -- I-
II
1/
800
1300

1200
I
I--l--+-
SlVl --'--'- ./
/' -
I
I
:-,700
[7
II
~600 1100 I /
Jj ,i
I
[7 i

±~
I II
500
1000 I
17/: I
I

I
900 ----f - - - . -

V --t--- t----.---- --- ----1------.

I
11
200 800 - - - f------- +----
laitle % eu .. i I I
f;lekil. 1. Gumu~ - BakIr ikili Faz Diyagraml.
700 f-----
660.37' ----.4--t------- ___L __

Pb - Sb 600
~ / -- - - - --577'" --- 99.83-

SOD ;J~
I--IAII
- ... --- -- ' - - - - - - - - -
(51! ---_

AI 10 20 30 40 50 60 70 80 90 5,
Atom % Sb
'c
kiitle % Si
)00 -,
10

I'---T-l--'r-'J- -
20 30 40 50 70

rI
~--;

""-1~-~
90
'c
700
660.37'
1 atom %
_. Si 2
SlVl
---,-3 4

--i----r,~--
I

600 T I-=~Pf i ! 600

~ r---
-- -- t--- -- ---

-j I -'l I -tl----"i-I (AI)

~ 1.65 577'

n
SOD II I
i

,tI
/V
~~:-,~-vr ~~
I' j
500
./

400 --+-I---+--+--+- [7 I
300\~ 7 ! I 400 / I
I
---j---- j---- I
---

I
I 1251.2' :

t:3:':'_ 11.2
~-
I. _,.
!

-J
--f-t----+--t-+--I
200
/-IPbl ISbl+- 300 I 1----
100 0.44 .L-_-'- i· .. 1i
-'-_.L
Pb 10 20 30 40 50 60 70 60 90 Sb
i
kUtle%Sb _ _ 200 I
AI 1 2 4 5
3 kiitle % Si
f;lekil. 2. Kur~un - Antimuan ikili Faz Diyagraml. f;lekil.
.. ..
3. Alummyum - Slhsyum lkih Faz Dwagraml.
(302) (303)
 iNDEKS
A AxBy ince f;6keltisi, 113
A Tipi Lamelli Grafit, 150, 154
Atom %, a/o, 87
a/o ve k/o nin birbirlerine
f;evrilmesi, 87
Al Faz <;:izgisi, 122
fu Faz <;:izgisi, 122
fum Faz <;:izgisi, 125
Af;Ik Ate~likli Fmn, 137
Ay I1l Katlama, 73
AFS Standardl, 154
Ag - Cu Faz Diyagraml, 302
A~r i§ Gri D. D., 158
Ah~ap, 78
AlSI - SAE. 119
AkJ.§ Diyagraml, <;:elik Bitirme
Prosesi, 137
Aklna, II
Alrnla <;:izgileri, 176
Akma Gerilimi, 10, 11
Akma Mukavemeti, 11
Aklna Noktasl II, 12
AkJ.na Noktasl, Alt, 11
Aklna Noktasl, Ost, 11
Aklna Smln, 10, 12
Aklna Smm belirli olan
Sunek malzeme, 10
AkJ.na Smm belirli olmayan
Sunek malzeme, 10
Akrilik, Rezilyans ModUlu U, 27
Aktinit Metaller, 286
Aktinyum (Ac), 295
Aluminyum (AI), 68, 295
AI - % 4 Cu, Duralumin, 113
AI Ala~lml, Yuksek Mukavemetli, 36
Al Ala~lmlannda E, 4
AI Bronzu, <;:ekme Testi, 34
AI Oksit, 59
AI Oksit, Knoop Seriligi, 53
AI - Si Faz Diyagraml, 303
AI sac, 76
AI ve Ala~l1nlarl,
Yukleme Derecesi, k, 44
AI, a - E egrisi, 10, 13, 32
AI, <;:elikteki Etkileri, 134
AI, Gri D, D. de tesiri, 156
AI, Nitrurleme <;:eliginde, 134
AI, Rezilyans Modulu U, 27
Alaca D, D., 166
Alan Daralma %, 16
Ala~lm Elemanlarmm <;:elikte
Etkileri, 132
Ala~lm, 88, 98
(304)
Avogadro Saytsl, 87
Ala§lln!l <;:elik, 131 AxBy Metallerarasl Bile~ik, 110
Ala~lmh D. D., 182 Aym inclisli Dogrultu ve Diizlem, 293
Ala~lmm Soguma Egrisi, 98 Azot (N), 295
Alevle Yuzey Sertle~tirme, 163 B Birim Kafeslerde Atom Saytlarl, 83
Alfa a Katl Eriyigi, 117 B Tipi Lamelli Grafit, 154
Alfa a Demir, 85, 115 Bakalite Alma Presi, 138
Alkali Metaller, 286 BAKIR (Cu) , 295
Alkalin - Toprak Metalleri, 286 Balm, saf, 36
Allotropi, 85 Baklr sac, 76
Allotropi, Demir, 85 BakJ.r ve Ala~unlan,
Allotropik Faz D6nu~meleri, 115 Yukleme Derecesi, k, 44
Alt Aklna Noktasl, 11 Balm, a - E egrisi, 10
Altln (Au) , 295 BakJ.r, Atom yanf;apl, 87
American Foundrymen's Society, 155 BakJ.r, BSD ile aC,km, bagllltlsl, 43
Amerikan <;:elik Normu, 119 Bal·or, <;:elikte etkileri, 134
Amerikan D6kumculer Cemiyeti, 155 BakJ.r, D. D.de tesiri, 155, 156
Amerikan Malzeme Test Cemiyeti, 154 BakJ.r, Temper D. D. de
Amerikyum (Am) , 295 Sertlige tesiri, 175
Amorf malzeme, 79 BakJ.r, Yogunlugu, 87
Anahtar deligi <;:entigi, 65 Baryum (Ba), 295
Anahtar Sertlik, 58 Baslllf;h D6kUm, 160
Angstrom, 87 BaSlll\(h D6kUm Makinasl, 186
Anizotrop malzeme, 78 Basit Kubik, 82
Anizotropi, 38, 78 Basma Dayanlffil, 161
Anma Gerilmesi, aD. 177 Basma Gerilimi, 3, 19
Antimuan (Sb) . 295 Basma Kuvveti, 3
Apatit,59 Basma Testi, 24
Ara yer Katl Eriyikleri, 99 Basma Yuzu, 145
Argon(Ar) ,295 Basmada. ahak - Ehak grafigi, 25
Arsenik (gri) (As) , 295 Baumann <;:ekici, 54
Asal Atmosfer, 170 Bazik Oksijen Flrml, 137
Asal Gazlar, 286 Bending, 145
Astatin (At) , 295 Benekli D6kme Demir, 151, 166
ASTM Standarlli, 150, 154, 161 Berilyum (Be), 295
A~llama, 146 Berkelyum (Bk), 295
A~lllma davranl~l, 42 Beyaz D. D., 119, 143, 165
A~mma Direnci, 162 Beyaz D. D., Optik M. g6r., 145, 149
A,?ITl Doyurulmu~ Katl Eriyik, 112 Beyaz D. D., Kmlma g6rl1nu~u, 166
A~ITl Soguma, 91, 92 Beyaz D6vl1lebilir D .D..
Atlnosfer Baslllcmda Soguma Egrisi, 115 Optik M. g6r., 149
Atmosfer Korozyonu, 134 Beyaz Pik, 116
Atom %, a/o, 87 Beyaz Temper D. D., 169
Atom Kutlesi, 286 Beyaz Temper D. D ..
Atom Numarasl, 286 Kaynak ve Lehimlenmesi, 181
Atom Sayliarl, Birim Kafeslerde, 83 Beyaz Yatak Metalleri,
Atom YaYlllmaSI, 103, 169 Yukleme Derecesi, k, 44
Atom, kesiti, 81 Beynit,70
Atomik Duzlemier, 290 Bilardo Topu Modeli, 82
Atomik Pal{etlenme Faktorl1, APF, 84 Bile,?en, 98
Atomlann YMK Paketlenmesi, 82 Bile,?im, 99
Av, Iurma i~'i, 63 Billet, 136
Av nin Slcalilikla degi~mesi, 66 Billet Haddesi, 136
Birim deformasyon, E, 2
Birim Hucre, 288
Bilim Hucreler. 81
Birim Kafesin Hacmi, 87
Birim Kafesin Kutlesi, 87
Birim Kafesler. 81
Birim Kafeslerin Doldurulma Oranl, 84
Birim Kayma, y, 7
Birim Kayma. max.. 9
Birim kJ.salma, 24
Birim uzama, 2
Birinci Grafitle,?me, 170
Birincil Grafit, 142
Birincil Sementtt, 126
Birle,?ik Karbon, 151
Bitirilmi~ Orunler, 136
Bizmut (Bi), 295
Bizmut, Gri D. D. de tesiri, 157
Blum, 136
Blum ve Slab Haddesi, 136
Bor.295
Bor, <;:elikteki Etkileri. 134
Bor, Gri D. D. de tesiri, 157
Bar Karbur. 59
Bor Karbur, Knoop Sertligi, 53
Boy Uzama %. 16
Boyun Verme. 12
Boyutsal Kararhhk, 162
Brale, 48
Bravais (Breyve) Birim
Hucreleri, 81, 289
Brinell Sertlik Degeri (BSD), 44
Brinell Sertlik, 43
BSD ile <;:ekJ.ne Dayanlml bagintlsl, 43
Brinell Testi, 43
brittle, 11
Brom, 295
Bronz, du~uk Kalay'h, <;:ekJ.ne Testi, 34
BTD,174
Bukme Testleri, 73
Bukme, 145
C
C 22, a - E grafigi, 17
C 22, ahak - Ehal< grafigi, 17
C miktannn <;:elikte etkileri, 132
C Tipi Lamelli Grafit, 154
C' u % 0.3, Tavlanml~ <;:elik, 124
C' u % 0.4, Tavlanml~ <;:elik, 124
C' u % 0.45, HIZh Sogutulmu~ <;:elik, 124
C' u % 0.5, Tavlanml~ <;:elik, 124
C' u % 1 <;:eligin Denge Sogutulmasl, 125
C ve Si' e bagh olaral{ D. D.
YapIslllm degi~mesi, 168
C, % 0.8 <;:elik, 119
(305)
Cam yaplsl, 79
Cam, Knoop Sertligi, 53
Camsl Silika, 59
Cd - Zn Otektik Faz Diyagraml, 108
Cevherden Pik' e, 137
Charpy Standart <;entik1eri, 65
Charpy Testi, 64
Chill, 167
Civa (Hg) , 295
Class 20, 161
Conmdum,59
Corundum, Knoop Sertligi, 53
C p , Knoop Sabiti, 53
Cr, D,D,de tesiri, 154
Cu - Ag Faz Diyagraml, 302
Cu - Ni Faz DiyagramI, 102
Cu, D. D.de tesiri, 155, 156
Cu, Temper D. D.de
Sertlige tesiri, 175
curuf, 91
<;
<;ah§ma Sertle§tirmesi, 10, 133
\;arpI1ma, 162
\;atlama, 162
<;ekirdek Yaplcl1ar, 91, 95
<;ekirdek, 81, 91
<;e1drdek1enme, 90, 91
<;eldrdeklenme A§ln SOgumaSI,
Ll.TN, 90
<;ekirdeldenme HIZI, 92
<;eldrdeklenme HIZl- A§m
Soguma bagllltIsl, 92
<;ekirdeklenme ve BUyl1me, 93
<;elane Egrileri, Polimerler, 37
<;ekme Gerilimi, 11, 19
<;ekme Mukavemeti, 11
<;ekme Mukavemeti,
SafDemir, 115
<;ekme Safhalarl,
Sunek Ala§lIDlarm, 13
<;elane Test Numunesi
uzerindeki oranlar, 20
<;ekme Testi Numuneleri, 20
<;EKME TESTi, 12
<;ekme Test CihaZI, 40
<;ekme Testinde Numunelerin
ilk ve son i:il\;l11eri, 13
<;ekme Testinde, neticeleri
etkileyen fall:torler, 37
<;elane Testinde, Slcakhgm etkisi, 37
<;ekme Testinde,
Tane Boyu'nun etkisi, 38
<;ekme Testinde, Tane yapIslmn
etldsi, 38
<;elane Testinde, Test Par\;alarmm
Ol\;u Uzunlugu, 33
<;elane Testinde, Zorlama HIZlllm tesiri, 38
<;ekme Yuzu, 145
<;ekme, Gevrek bir Ala§llTIl, 14
<;elane, Sunek bir Al Ala§lml, 13
<;eligin Ala§lmlanma Ama\;lan, 131
<;eligin Denge Sogutulmasl, % 0.2 C, 122
<;eligin Denge Sogutuhnasl, % 1 C' lu, 125
<;elik Bitirme Prosesi, 137
<;elik, Karbon Oranl, 116
<;elikler i\;in, DIN de Sertlik Degerlerinin
Kar§lla§tInlmasl, 52
<;eliklerin $eldllendirilmesi, 135
<;eliklerin Yapllan, 119
<;elikte Elemanlar, Ozet, 135
<;elikte Gazlar, 134
<;elikte Karbon miktarmn etldleri, 132
<;elikte Oksitler, 134
<;entik,63
<;entik Darbe Cihazlan, 71
<;entik Darbe Testleri, 62
<;entik Etkisi, 176
<;ift ince Parlatma Cihazl, 139
<;il B61gesi, ingotda, 96
<;il D6kum, 167
<;il D6kUm, Kmlma g6rl1nu§u, 167
<;il, 95, 146, 167
<;inko (Zn), 296
<;inko sac, 76
<;izik Serilik Testi, 42, 57, 58
C6keltme IsI1 islemi
" . , 113
<;6keltme Mekanizmasl, 112
<;6keltme Sertle§tirmesi, 110, 112
<;6kertme (Erichsen) Testi, 76
D DIN, Sertlik Degerlerinin Kar~lla§­
D Tipi Lamelli Grafit, 154
D6kme Demirde, O'<'km, nin % C ve % Si' e
baghhij;I, 152
D. D. de Karbur olu§turan elemanlar, 154
D. D. de P miktan, 154
D. D. de S miktarl, 152
D. D. !n Yava§ SogutUlmaSI, % 3 C'lu, 127
D. D. Ince Kesitler Yaplsl, 152
D .D. lerin Mekanik Ozellilderi, 176
Daglama, 117
Dana g6zu Serbest Ferrit, 177
Darbe Yuklemesi, 65
Darbeli Vurma Sertlik Testi, 57
Darbeli Yuk, 42
DayanlID, 2
DDK,181
DDL,161
DDL20, 161
(306)
DDL40,161
Deformasyon, 4
Deformasyon <;izgileri, 176
Deformasyon Dereceleri,
Metallerin, 86
Deformasyon HIZI, 38
Deformasyon Sertle§tirmesi, 10
Deforme 01mayan <;elik, 133
Dekarburizasyon, 169
Delici, 50
Delta Ll.TN, <;ekirdeklenme
A§m Sogumasl, 92
Delta Ll.Ts, KatIla§ma A§m
Sogumasl, 92
Delta, Ii Demir, 85, 115
Demir (Fe) , 296
Demir Ala~lmlarmda0' - E egrileri, 14
Demir Oksitleri, 115
Demir ve <;elik, 114
Demir, Atom yan\;aplarl, 86
Demir, saf, 0' - E grafigi, 14
Demirde Hacim Degi§mesi, 86
Demir'in Allotropisi, 85
Dendrit,92
Dendrit Kol Mesafesi, 94
Dendritlerarasl <;ekme Bo§luklarl, 94
Denge Diyagramlan, 97
Denge Durumu, 103
Denge KatIla§ma Noktasl, 92
Denge SogutmaSl,Otektoid SonraSI
<;elik, 125
Denge Yaplsl, 10 1, 103
Deoxidizers, 132
Derin <;ekme Testi, 75
DIN, 161, 174, 181
tmlmasl, <;elikler i\;in, 52
DIN, Standart <;entik Darbe
Numuneleri, 65
Diamond, 59
Die Casting, 91, 94
Difleksiyon, Ii, ymax, 2, 3
Difleksiyon Test Cihazl, 40
Difiizyon, 103, 169
Diki§ I oru, 36
Di1d§siz Boru, 136
Dinamik,42
Dinamik Serilik Testleri, 53
Disprosyum (Dy) , 296
distorsiyon, 162
Di§ Bo§lugu, 50
Dizayn,145
Dogrultu Miller indisleri, 293
Dogrultu Vekt6rl1, 292
Dolrulu KatI Eriyik, 103
Dokulu KatI Eriyik, Optik
Mikroskop G6rl1nu§u, 103
Donma Noktasl, 90
D6kme Demir, BSD ile O'~,km, baij;IntIsI, 43
D61ane Demir, Karbon Oranl, 116
D6kme Demirin KatIla§masl, 142
D6kme Demirler, 140
D61ane Demirler, C oranlan, 141
D6kme Demirler, <;e§itli Slcakhklarda
Fazlann Ozeti, 148
D61ane Demirler, <;e§itli SlcaldIklarda
MikroyapI1arm Ozeti, 148
D6kme Demirler, Ana Hattl, 146
D6kme Demirler, <;elige g6re Avantajlarl,
141, 146
D6kme Demirler, E§lik Elementleri, 141
D6kme Demirler, E§lik Elemanlarmm
Etkileri, 141
D6kme Demirler, Genel Uygulamalan, 145
D61ane Demirlerin Birle§tirme Metodlan,
181
D61ane Demirlerin Denge diyagraml, 126
D61ane Demirlerin Kaynaij;I, 181
D6kUhnu§ durumda, % 0.2 C' lu \;elil1:, 123
D6kum,78
D6kum At61yesi, 185
D6kum'un buzl11mesi, 163
D6kum'un <;ekmesi, 163
D6nu§mu~ Ledeburit, 126, 165
D6nu§mu§ Ledeburit, Optik mikroskop, 129
D6vme Demir, 116
D6vme Demir, Karbon Oranl, 116
D6vme Demir, Lilli KlrI1masl, 117
D6vme Demir'in D6kum durumu, 116
D6vme Demir'in D6vl1lebilirligi, 117
D6vme Demir'in Kaynaldanabilirligi, 117
D6vme Demir'in Kompozisyonu, 116
D6vme Demir'in Mikroyaplsl, 117
D6vme Demir'in Sertligi, 116
D6vme,78
D6vl11ebilir D6kme Demirler, 169
D6vl1lebilirlik, 18
Ductility, 18
Duralumin, 113
Duralumin, <;ekme Testi, 34
Durgun <;elik, 68
Du~me A\;ISI, a, Darbe Testinde, 63
Du§uk C'lu <;elik, 10, 13, 17,29,30,34,67,
69,119
Du~uk C' lu Yapl <;eligi, 69
Du§uk SlcaldI11: Muamelesi, 112
Du§uk Slcakhklarda Kararhhk, 132
(307)
Duzenli YeIine Ge<;me
Katl Eriyikler, 99
Duzensiz YeIine Ge<;me
Katl Eriyikler, 99
Duzgun DartyUzlu, 85
Duzlemler Ailesi, 291
DVM,65
E EIiyik Muamelesi, 112
E Tipi Lamelli Grafit, 154
E, Aluminyum Ala§lmlannda, 4
E, Karbon <;:eliginde
E, Ostenitik Paslanmaz <;:elikte, 4
E, Titanyum Ala§lffilarmda, 4
EAl,2
E<;:D, Erichsen <;:akertme Degeri, 76
ECelik, 2 F
Ege Sertligi, 60
Ege Testi, 58
Egme A<;lSl, 73
Egme ve Katlama Testleri, 72
Einsteinyum (Esl, 296
Elastik Alan, 2
Elastik Deformasyon EneIjisi, 27
Elastik Geriye Sl<;;ratma, 53
Elastik i§, Welnsuk, 27
Elastik ModUl, E, 2
Elastik ModUl, Slcakllga baghhg" 4
Elastik Sm1r, 10, 12
Elastik ~ekil Degi§tirme, 2
Elastiklik, 18
Elek Analiz Cihazl, 190
Elektrik Ark Ocag" 137
ElektIik EneIjisi, 54
Elektrik!;'i tehiml, 111
Elektron, 81
Elektronik Terazi, 190
ElementleIin Fiziksel
OzellikleIi, 294
ElementleIin PeIiyodik
Tablosu, 285
ElementleIin SembolleIi, 286
Elinvar, 133
Elmas, 47, 59
Elmas, Knoop Sertligi, 53
Elmas Piramit, 46
Elongation, 17
En kU<;;uk Yuzey Alanl, 178
Enduksiyonla Yuzey
Sertle§tirme, 163
EneIji, 15
Enlduzyon, 134
Enlemesine Test Par<;;asl, 38
Erbiyum (Er) , 296
Erichsen <;:akertme Degeri, 76
Erichsen Egrileri, 76
(308)
EIichsen Testi, 75 Garnet, 59 Gri D. D., Daku.lmu§ durumda, 162, 164
Erime Noktasl, 90 Gazlar, <;:elikte: 134 Gri D. D., Is1l i§lemler, 162
Erime SlCakl,g" Fe, 115 Ge<;i§ SlCaldIgl, 68 Gri D. D., i§lenebilirligi, 158
Erimi§ Alumlna, 59 Genel GeIilme durumu, 6, 7 Gri D. D., Kmlma garlinu§u, 166
Erimi§ Zirconia, 59 Genelle§tirilmi§ Hooke Gri D. D., Smlfland1rIlmasl, 161
eIiyen, 95 bag,nt1larl, 7 GIi D. D., Lehimlenmesi, 181
Eriyige Alma, 112 GeometIik KIistallograft, 287 Gri D. D., Menevi§lenmesi, 164
Ger<;;ek Donma Noktasl, 90 Gri D. D., Sertle§tirilmi§ durumda, 164
Eseway CihazI, 54 GeIilim,2 GIi Dalune Demir, 0 - 10 graftgi, 33
E§ Eksenli Balge, ingotda, 96 Gerilirn - ~ekil Degi§tirme GIi Dakme Demir, 143
E§ Eksenli Taneler, 95, 100 bag,nt1lan, 10 GIi Dakme Demir, Optik Mikroskop
E§lik Elemanlarl, 13 1 GeIilim BiIikme Etkisi, 176 garlintusu, 144
ETI,2 Gerilim Giderme TavlamaSl, 163 GIi Pik, 116
Ew,2 Gerilme Dag,llffil, 178 GTS,174
Eylemsizlik Momenti, I, 2 GeIilme TepeleIi, Omax, 176 GTW,174
GeIilmeler, Kayma, 1:xy, 1:yz , 1:zx, 6 Gumu§ (Ag), 296
Faz,98 GeIilmeler, Normal, Ox, Oy, oz, 6 Gumu§ Lehirn Otektigi, 107
Faz Diyagramlan, 97 Germanyum (Gel. 296 Gypsum, 59
Faz Diyagramlannda Tanlmlar, 98 Gevrek bir Ala§lmm <;:ekilmesi, 14 H
Faz Egrisi, 100 Gevrek bir Ala§lmm Kopmasl, 14 Hacim Merkezli Kup, 81
Faz Kurall, 104 Gevrek KIrIlma, 63 Hacim Merkezli Tetragonal PIizma, 84, 85
Fe - C Kararh Sistem, 127 Gevrek Malzeme, 0 - 10 egrisi, 11 Hacim ModulU, K, 6
Fe CevheIi, 116 GG,161 Hacimsel <;:ekme, 92
Fe - FesC Denge Diyagraml, GGG,181 Hadde, 38, 78
<;:elilder Biilumu, 121 Giga Pascal, 18 Hadde, Billet, 136
Fe - FesC Denge Diyagrammda Gizli FUzyon ISlS1, 90 Hadde, Blum ve Slab, 136
TeIimler, 117 Gizli KaWa§ma ISlS1, 90 Hadde, ince <;:ubuk, 137
Fe20s,115 Gavde merkezli Kup, 289 Hadde, Kalm C;;;ubuk, 137
FeS04, 115 Gavde merkezli Ortorombik, 289 Hadfield <;:eligi, 133
Fe - C - Si Ala§lm1, 150 Gavde merkezli Tetragonal, 289 Hafniyum (Hi) , 296
Fe - Fe FosfUr Otektigi, 152 Graftk Plotter, 40 Haklki 0 - Haklki 10 Egrileri, 16
Fermiyum (Fml, 296 Graftt <;:ekirdekle§mesi, 170 Haklki biIim deformasyon, Ehak, 15
FerIit, 85, 117 Graftt KurecildeIi, 176 Hakiki GeIilim, Ohak, 15
I . '"
FerIit + Ostenit Balgesi, 122 Graftt Kuresel, GK, 148 Haluki Model, 82
FerIitik Dakme Demir, 143, 144, 162 Graftt LamelleIi, 154 Halojenler, 286
FerIitik D. D., Optik M. gar., 149 Graftt LamelleIinin hammerable, 169
FerIitik Kuresel Grafitli D. D., 179, 181 Tipik Dejenerasyonu, 154 Hardness, 45
Ferrous Ala§lmlar, Yukleme Graftt Lamelli, GL, 148 Hassas OakUm Lab. Cihazlarl, 192
Derecesi, k, 44 Graftt Temper, Gr, 148 Hava <;:elikleIi, 134
Fl<;;1Ianma, Davmede, 24 Grafttik Karbon, 151 Hava ISltma Ocag" 116
Flor (F) , 296 Grafttle§me, 151 Havalandlrma MakirIasl, 186
FluoIit, 59 Grafttle§me Derecesi, 151 HB,45
Fosfor (beyaz) (Pl, 296 Grafttleyici, 116 Hekza,84
Fosfor, Sade Karbonlu <;:elikte, 131 Graugus, 161 Hekzagonal BiIim Hucre, 289
Fransiyum (Frl, 296 GIi 0,0,,36 Hekzagonal SIkJ. Pal{et, 81, 84
Free Cutting Steels, 34 Gri D. D., dakUlmu§, Helyum (He), 296
Ful Tavlama, 162 <;:elune Testi, 34 Hematit, 115
Fused AlUmina, 59 GIi 0, 0" Optik M, gar., 149 H1Zh Sogutulmu§ <;:elik, % 0.45 C' lu, 124
Fused Zirconia, 59 Gri D. D.ll A§llanmasl, 176 Hidrojen (H), 296
G GIi D. D. de Oksidasyon Hiper Otektik, 141
Gadolinyum (Gd) , 296 direnci, 156 Hipo Otektik, 141
Galyum (Gal. 296 Gri D. D. de, Martensitik yapl, 156 HMK de, ave r, 84
Gama y Katl Eriyigi, 118 Gri D. D. de, Ostenitik yapl, 156 HMK Metaller, 82
/
Gama, y Demir, 85, 115 GIi D. D., Obasma/O<ekme, 161 HMK, 81, 83
Gri D. D., O<ekme ile BSD, 161
(309)
Holmiyum (Ho). 297
homojen,98
Homojen olmayan yapl, 103
Homojen Plastik deformasyon, 15
Hooke bagrnWan,
genelle:;;tirilmi:;;, 7
Hooke Kanunu, 2
Houndsfield Tensometer, 40
HRA,48
HRB,48
HRC, 48
HSP, 81
HSP, ave r bagrntJ.sI, 85
HSP,APF,85
HSP, Bilardo Topu Modeli, 85
HSP, eve a bagmtJ.sI, 85
HSP, Perspektif goriiml:;;u, 85
HSP, Metaller, 85
HSP, Ostten goriinu:;;u, 85
HSS takIm, 60
HV,47
I Kadmiyum (Cd). 297
Invar, 133
lSI iletkenligi, 91
lsI! Sabitle:;;me, 98
lsI! SaykIl (<;evrim), 170
Islah geligi, Ala:;;unh,
cr - E grafigi, 35
Islah geligi, Orta C' lu,
cr - E grafigi, 12
Islah i:;;lemi, 162
ISO - V, 65
Izod Testi, 64
i KallP Yuzeyinde KaWa:;;ma, 94
ig Gerilimler, 163
ignemsi Martensit, 164
ikinci Grafitle:;;me, 170
ikincil Sementit, 126
impurite, 90
ince gokelti, AxBl' , 113
inee <;ubuk Haddesi, 137
inee Taneli <;elik, 69
inee Taneli Ferrit, 118
in\;, 18
indiyum (In) , 297
induksiyon Oea~, 187
ingot, 95
!ngot DeInlendirme <;ukuru, 136
Ingot Dokumu, 137
ingotda, <;il Bolgesi, 96
!ngotda, E:;; Eksenli Bolge, 96
Ingotda, Kesit mmtJ.kaSl, 96
ingotda, Kolumnar Bolge, 96
ingotdan Bitirilmi:;; <;elige, 136
ingot'un Kesit Bolgeleri, 96
inokulasyon, 157 Karbonu % 0.2 <;eligin Kobalt (Co). 297
iri Taneli Ferrit, 118 Denge Sogutulmasl, 122 Kok,116
iridyum (Ir), 297 Karbonu, % 0.8 <;elik, 119 Kokil KallP, 162
i:;;, 15 Karbon'un dirtizyonu, 169 Kolayhkla i:;;lenebilen <;elikler, 61
i:;;lenebilir <;elikler, 60 Karbiirleyici, 116 Kolumbiyum, <;elikteki Etkileri, 134
i:;;lenebilirlik, 162 Kan:;;lk Kmlma, 66 Kolumnar Bolge, ingotdL, 96
iyot (I), 297 Karl:;;lm,98 Kolumnar tane, 94
iz Derinligi, Normal, 59 Kartu:;; Pirinci, <;ekme Testi, 34 Kompozisyon, 68, 99
iz KaiI Eriyilder, 98 Kompozisyon, Gegi:;; Slcal{hgl-
. Derinliginin artJ.naSI ' 59 KaiI Eriyik Ala:;;lml, 99 na tesiri, 68
Iz
. Derinliginin azalmasl ' 59
Izotrop davranl:;;, 79 Katl Eriyik Denge Diyagraml, 99 Kompozisyon, <;entik Darbe
izotropik malzeme, 7, 78 KaiI Eriyik Taneleri, 101 Tokluguna tesiri, 68
J Katl Eriyik, Dolgulu, 103 I{onstriiksiyon, 56
,Joule, 15 KaiI Eriyiklerde Ozelliklerin Kontinii Dokiim, 137
K Degi:;;imi, 102 Kopma Alam Daralmasl, 10
k/o ve a/o nin birbirlerine <;evrilmesi, 87 KaiI Eriyiklerin Atomsal Kopma Gerilimi, haldki, 27
Kaba ParlatJ.na CihazI, 139 Yapllarl, 99 Kopma Noktasl, 12
Kaba Taneli <;elik, 69 KaiI Halde Eriyebilirligin Korozyon direnci, 132
Kabuk, 81 Degi:;;mesi, 110 Korozyonlu Atmosfeder, 131
Kabuk Kallplama, 160 KaiIla:;;ma, 90 Kripton (Kr). 297
Kabuk Maga MakinaSl, 186 KatIla:;;ma A:;;ln Sogumasl, L',Ts, 91 Iillstal Sistemleri, 288
KaiIla:;;ma Ba:;;lama SICaldl~, Kristal Yapl, 81
Kafes Parametreleri, 288 TI,98 Kristal Y6nleri, 292
Kafes Sabiti, a, 83 KaiIla:;;ma Slcaldl~, 91 Kristalin kaiI, 79
Kafes Sabiti, a ile Atom yangapl, r, 83 KatIla:;;ma Tamamlanma lillstalit, 91
Kalay lcaph Hadde Oriinleri, 137 SICaldl~,T2, 98 Kristallografik Dogrultular, 292
Kalay ve Galvaniz Hatlan, 137 Katlama <;e:;;itleri, 73 Ktistallografik Duzlemler, 290
Kalay (beyaz, ~) (Sn) , 297 Katlama, 180 0 Kritik Sleakhk aliI, 162
Kalay, Yukleme Dereeesi, k, 44 I{ayma birim deformasyonu, y, 6 Kritik Slcakhk, 162, 173
KallCI deformasyon, 10, 13 I{ayma Gerilmeleri, Lxy, Ly" LLX, 6 Krom (Cr], 297
Kalm <;ubuk Haddesi, 137 Kayma Gelilmesi, ma.x., 9 Kroin Karbur, 133
KallP Duvarmdan Dendritik Buyilme, 94 I{ayma Gerilmesi - Birim Krom, Paslanmaz C;:elikte, 133
KallP Kumu Hazlrlama Makinasl, 186 Kayma (, - y) grafigi, 8 Krom'un <;elikte etldleri, 133
Kayma ModUlu, G, 6 , 7 Ksenon (Xe], 297
KallP Yuzeyleri, 91 Kaynaldarm Kalite Kontrolu, 73 ksi, 17
Kalibrasyon, 54 Kaynama Slcaldlgl, Fe, 115 Kulaldanma, 79
Kalibrasyon mastan, blogu, 54, 55 Kesit Daralmasl %, 10 Kum Da~lma indeks Cihazl, 190
Kaliforniyum (Cn, 297 Kesit mmiIkasl, ingotda, 96 Kum Dayamm Cihazl, 191
Kalite Kontrolu, 42 Kesme Mukavemeti, 19 Kum Gaz Gegirgenlik CihazI, 190
Kalsit,59 Kesme TakImlarl, 60 Kum Hazlrlama Makinasl, 186
Kalsiyum (Ca). 297 Kmlgan Malzeme, cr - E egrisi, 11 Kum KallP, 150
Kalsiyum, <;elikteki Etkileri, 134 Kmlma Kesitleri, 71 Kum Karl:;;tmcI, 190
Kalsiyum, Gri D. D. de tesiri, 157 Kmlma Noktasl, 12 Kum Yogunluk Gostericisi, 191
Kararh Fe - C Sistemi, 151 Kuma i:;;'i, 63 Kur:;;un (Pb), 297
Kararh izotop, 286 KIsmi Eriyebilirlik Ala:;;lmlarmda Kur:;;un, <;elikteki Etkileri, 134
Karbon <;eligi, Elastik ModulU, 4 Ozelliklerin Degi:;;imi, 110 Kur:;;un, Vickers Sertligi, 47
Karbon Ekivalanl, 141 KIsmi Eriyebilirlik Denge Kur:;;un, Yuldeme Derecesi, k, 44
Karbon Ekivalan CihazI, 193 Diyagraml, 110 Kusurlar, 145
Karbon E:;;degeri, 127 Kiregta:;;l, 116 Kubik Birtm Hucre, 289
Karbon Oranl, <;elik, 116 Kiri:;;in difleksiyonu, 3 Kukurt (san) (S) , 297
Karbon Oram, Dokme Demir, 116 Klor (CI). 297 Kukurt, <;elikteki Etkileri, 134
Karbon Oranl, Dovme Demir, 116 KN, Knoop No, 53 Kukiirt, Sade Karbonlu <;elikte, 131
Karbonlgmfil) (C), 297 Knoop Sertligi, 53 Kupro Nikel, % 70 Cu, <;ekme Testi, 34
Karbon, 68, 118 Knoop Sertlik No, 53
(310) (311)

Kiire Kesmesinin Alam, 44 Mangan, Sade I{arbonlu <:;:elikte, 131
Kiirele~tirme Tavlamasl, 126 Martensit, 70
Kiirele~tirme Tavlamasmdan Martensitik Gli D. D., 163
sonra Mikroyapl, 126 Martensi tik Kuresel D. D., 181
Kuresel D. D., Kaynak ve Lehim- Martensitik Temper D. D, 175
lenmesi, 181
Kuresel Grallt1i D. D., 176
Mattis, 126
Maurer Diyagraml, 152
Kuresel Grafitli D. D., Tarama Elek- Max. bilim kayma, 9
tron Mikroskopu goriintusii, 178 Max. Kayl11a Gerilmesi, 9
Kiiresel Grafitli D. D. Siinekligi, 177 Mega Pascal, 18
Kuresel Grafitli D. D., Tavlan- Mekanik Deformasyon Eneljisi, 54
ml~ halde, 149 Mekanik Ozellikler Test Cihazlan, 39
Il:iiresel Grafitli D. D., Dokiil- Mendelevyllm (Md), 298
mu~ halde, 149, 177 Menevi~, 12, 70
Kuresel Grafitli D. D., Metal Kallba Dokiim, 91, 94
ISII i~lemleri, 180 Metal Karbiirler, Vickers Sertligi, 47
KUliyum (Cm), 298 Metalin SlcaklIk - Zaman grafigi, 90
I{litle %, 87 Metalin Soguma Egrisi, 91
IWtiik,95 Metaller, 81
10
Metallerarasl Bile~ik, 98
Lamel Grafitli Dokme Demirler, 150 Metallerarasl Bile~ik, A,B y , 110
Lameller, 118
Metallelin Deforl11asyon Dereceleli, 86
Lantan (La) , 298 Metallerin Kristal Yaplsl, 80
Lantan, Gri D. D. de tesili, 157 Metallelin Slineklik Dereceleli, 86
Lantanit Metaller, 286
Mg, A,;alama, 146
Lastik, Rezilyans Modiilli, U, 27 ~..slanma,.J.l~
LawrensiYllm (lor), 298 -iVlikro Sertlik Testi, 53
Ledebmit, 119
Mikroyapl, 70
Lehimler Denge Diyagraml, III
Mikroyapl, <:;:entik Darbe Tokluguna
Liberty gemileli, 67
tesili, 70
Lilli Kmlma, Dovme Demir'in, 117 Mikroyapl, Gec;:i~ Slcaldlgina tesiri, 70
Likidus, 100 Miller indisleri, 290
Limonit, 115
Minimum Toplam I{arbon, 151
Lityum (Li), 298 Minor Ylik, 48
Load, 17 Mn' m <:;:elikte etkileri, 133
longitudinal, 77
Mn, D. D. de tesili, 154
Lutetyum (Iou), 298
Mo, D. D. de tesili, 154
Llider bilim deformasyonu, 11
MOH Sertligi, 58
M Oksit Gidericiler, 132
MOH Skalasl, Orijinal, 59
Machinability, 34
MOH Skalasl, Yeniden Diizenlenmi~, 59
Mac;:a Kurutma Fmm, 185
Mol %,87
Magneti!, 115
Molibden (Mo), 69 , 298
Magnezyum (Mg) , 298
Molibden Ala~lmh D. D., 183
Magnezyum Ala~lml, <:;:ekme Testi, 34
Molibden Karbur, 133
Magnezyum, Gri D. D. e tesili, 157, 176 Molibden, <:;:elikte etkileli, 133
Major Yuk, 48
Monel, 102
Makina i~lcnebilirligi, 34, 58
Monoklinik Bilim I-lUcre, 289
Malleabilizasyon, 169
Mottled Cast Iron, 166
Malleable, 169
Mukavemet,2
Malleable Cast Irons, 169
Mulmvemet bilimleli, 17
Manganez (Mn), 298
Mum Enjeksiyon Cihazl, 193
Mangan, 68, 116
Muntz Pilinci, <:;:ekme Testi, 34
Muhendislik Gelilim, 15 Ostenit, 85, 118
Miihendislik Malzemeleri, 60 Ostenit kararlaylcl, 182
N Ostenit Mikroyaplsl, 118
NaCI birim kafesi, 87 Ostenitik <:;:elik, 66, 133
Nadir - Toprak Metalleli, 286 Ostenitik Paslanmaz <:;:elik, E, 4
Otomat <:;:eligi, 34
Necking, 29
Nem Tayin CihazI, 190 o
Neodimyum (Nd), 298 Oropyum [Eu), 298
Otektik Ala~lmll1 Oda Slcaldlgin-
Neon (Ne), 298
dald Yaplsl, 106
Neptunyum (Np), 298
Nikel (Ni), 68, 298 Otektik Ala~lmlar Denge
Diyagraml, 105
Ni - Cu Faz Diyagraml, 102
Ni - hard, 182 Otektik A1aslmlar, 104
Otektik Ala~lmlarda Ozellilderin
Ni - Resist, 156, 182
Ni, D. D.de tesili, 155 Degi~imi, 109
Otektik Bile~im, 105
Nikel A1a~lmh D. D, 182
Nikel'in <:;:elikte etkileri, 133 Otektik Dokme Demir, 127
Nikelli Celilder, 69 Otektik Grafit, 142, 143
Ni' Ii Ce'Ii1~, % 1, 0 - E grafigi, 17 Otektik Karblir, 143
Otektik Oncesi Beyaz D. D., 165
Ni' Ii Celik, % 1, 0hak - Ehale grafigi, 17
Nitru;lenmi~ <:;:elilder, 60 Otektik Oncesi Dokme De-
mirier, 127
Niyob (Nb), 69, 298
Niyob, <:;:elikteki Etkileri, 134 Otektik Oncesi Ostenit, 128
Nobelyum (No), 298 Otektik Real,siyon, 105, 119
Otektik Slcaldlk, 105
Nodiil, 176
Otektik SonraSl Dokme Demirler, 127
Noktasal Koordinatlar, 292
Normal Gerilmeler, 0" 0 y , 0 z, 6 Otektik Yapl, 119
Otektoid <:;:elik, 119
Normal iz Derinligi, 59
Otektoid Oncesi <:;:elik, 119
Normalizasyon, 162
Otektoid Oncesi <:;:elik, Denge
Normalize, 69
Sogutulmasl, 122
Normalle~tirme, 162
Notral Atmosfer, 170 Otektoid Oncesi <:;:elik, Optik
Mikroskop yaplsl, 120
Notral Eksen, 145
o Otektoid Oncesi Ferri!, 122
Oda slcaldlginda Kristal Kafesler, 86 Otektoid Oncesi Semen tit, 119, 125
Otektoid Real,siyon, 118
Offset metodu, 12
Otektoid Sonrasl <:;:e1ik, 119
Oksijen (0), 298
Otektoid Somasl <:;:eligin Denge
Oksijen gidem1e, 68
Sogutulmasl, 125
Otektoid Sonrasl <:;:elik,
Oksitlemeyen Atmosfer, 170
Maldna i~lenmesi, 126
Oksitler, <:;:elikte, 134
Otektoid Somasl <:;:elik,
Oksitleyici Atmosfer, 169
Mikroyaplsl, 120, 126
Oksitleyici Gaz Atmosfer, 169
Otektoid Yapl, 119
Optik Metal Mikroskopu, 138
Orant! Suun, 7, 12 Ozellilderin Degi~imi, Katl Eri-
yilder, 102
Orijinal MOH Skalasl, 59
Ozelliklerin Degi~imi, Kismi
Orta C' lu <:;:elik, tavlanml~, 36
Eriyebilirlik Ala~lmlan, 110
Orta C' lu <:;:elilder, 119
Ozelliklerin Degi~imi, Otektik
Orta Karbonlu <:;:elik,
Ala~1l11Iar, 109
<:;:ekme Test!, 34
Ozet Celikte Elemanlar, 135
Orthoklas, 59
OZgi\1 Agirhk, Demir, 115
Ortorombik Birim I-Were, 289
Osmiyum [Os) , 298

(313)
(312)
 P Polasyum (KJ, 299
P Segregasyonu, 152 Salein Diiki.im, 68 Slcakhg,n 2. durdurulmasl, 105
Pound, 18 Samaryum (Sm), 299 Slk!~tlrma ModLUi.i, K, 6
P, Dokme Demirdeki Etkisi, 141 Praseoclimyum (Prj, 299
Palladyum (PdJ, 298 Selenyum (Se], 299 S111lr <:;ekme Oram, 77
Pratik biIim defonnasyon, 15 Sapma, bak. dil1eksiyon SlVl Ci.iruf, 116
Paralel Duzlemler, 291 Pratik Gelilim, 15
Paralel Kaydlrma metodu, 12 Sapphire, 53, 60 S,y, Demir, 115
Pratik Soguma Egrisi, 92 SarI Metal sac, 76 S,y, Faz, 100
Par<;a Temizleme Makinasl, 187 Profil Haddesi, 137
Pascal. 18 Sarka<;h Vurma Cihazl, 63 S,y, Karl~tInClSl, 19 1
Prometyum (Pm], 299 Sarsma - Basma Kallplama SlVl Pik, 116
Paslanmaz <:;elik, Fenitik, Protaktinyum (Pa], 299 Makinasl, 187 SlVl Pik, SlCak, 137
<:;ekme Tes ti, 34 psi, 17, 161 Sb - Pb Faz Diyagraml, 302 Si - Al Faz Diyagraml, 303
Paslanmaz <:;elik, Ostenitik Q Segregasyon, 92 Si ye C 'a bagh olarak D. D.
18 - 8, <:;ekme Testi, 34 Quartz, 53, 54, 59
Pb - Sb Faz DiyagraI111, 302 Sekant ModiilLi, 37 Yap,s111111 degi~mesi, 168
Quench, 112 Selenyum, <:;elikteld Etldleli, 134
Pb - Sn Faz Diyagraml, III Si, D. D.de tesili, 155, 156
R Sementit ag" 125
Peritektik Bile~im, 119 Si, Diikme Demirdeki Etldsi, 141
Radon (Rn], 299 Sementit, 116, 117 Siderit. 115
Peritektik Reaksiyon, 119 radyal yon, 77
Peritektik Slcaldlk, 119 Sementit, Otektoid Oncesi, 119 Sigma - Epsilon (a - E) bag,ntIlarl, 10
Radyum (Raj, 299 Sementitik l{arbon, 151
Peliyod, 286 Sigma a - E grafigi, % 1 Ni'li <:;elik, 17
Ray Haddesi, 137 Sentetik Elementler, 286
Perlit i<;indeki Fe"C, 126 Raylar, 136 Sigma a - E grafigi, AI, 10, 13,32
Perlit, 70, 118 Serbest Karbon, 151 Sigma a - E grafigi, Balar, 10
Refrakter, 116 Serbest Kesme <:;elikleli, 34
Perlit Mikroyaplsl, 118, 119 Renyum (ReJ, 299 Sigma a - E grafigi, C 22, 17
Perlitik D, D., 162 Sert Diikiim, 167
Rezilyans ModulU, D, 27 Sigma a - E grafigi, Demir
Perlitik DOvDlebilir D. D., Sert Ege, 61
Rezilyans, 27 Ala~lmlar111da, 14
Sertlik, 41
Optik M. gor., 149 Riehle, <:;entik Darbe Cihazl, 71 Sigma a - £ grafigi, Dii~i.ik Glu
Sertle~ebilirlik, 131
Perlitik Kuresel Gralltli Rijitlik, 29 ,~elilc, 10, 13, 29, 30, 35
Sertle~tirilmi~ <:;elik, Knoop
D. D., 178, 179, 181 Rijitlik ModUlu, G, 7 Signla cr - Egrafigi, Gri
Sertligi, 53
Perlitik Temper D. D, 170, Rockwell A, 48 Diikme Demir, 33
Sertle~tirilrni~ Gri D. D., 164
172, 173 Rockwell B, 48 Sigma () - s grafigi, lslah <;eligi,
Perspex,38 Sertlik Cihazl A1thklarl, 52
Rockwell C, 48 Serllik <:;evirme Tablosu, Orta C' lu, 12
Piezo elektlik, 53, 54 Rockwell M, 61 Sigma a - E grafigi, lslah <;eligi,
yaJda~lk, 56
Pik Demir, 116 Rockwell N, 51 Ala~lmh, 35
Pik'den Bitirilmi~ <:;elige, 137 Sertlik Degerlerini Etkileyen
Rockwell R, 61 Falctiirler, 59 Sigma a - E grafigi, Kmlgan
Pirin<; bask! saclarl, 76 Rockwell Sertlik Testleli, 48 malzeme, II
Sertlik Degerlerinin Kar~lla~­
Pirin<;, % 63 Cu, <:;ekme Testi, 34 Roclnvell T, 51 Sigma a - E grafigi, Ni - Cr - Mo
tmlmasl,52
Pilin.;, a - E eg,isi, 10 Rodyum (Rh], 299 Ala~lmh 4340 Celigi, 35
Sertlik Degerlerinin Kar~lla~tInlma-
Pilin.;, BSD ile <:;ekme Daya- Rombohedral Bilim HLicre, 289 Sigma a - E grafigi, Pirin<;, 10
Sl, DIN de, <:;elikler i.;in, 52
111ml bag,ntISl, 43 Rozet Grafit, 169 Sertlik Tes tleli, 41 Sigma a - E grafigi, Saf Demir, 14,35
Pilin.;, Muntz, <:;ekme Testi, 34 Rubidyum (RbJ, 299 Seryum (CeJ, 299 Sigma a - E grafigi, Slcak
Pirin.;, Rezilyans Modiilu, D, 27 Rutenyum (RuJ, 299 Seryum, A~llama, 146 haddelenmi~ 1018, 11
Plastik deformasyonda bag111tllar, 15 S Seryum, <:;elikteld Etkileli, 134 Sigma a - E grafigi, Yapl <;eligi, 14
Plastik defonnasyonda Hacmin S 1 TakIm <:;eligi, 27 Seryum, Gli D. D. e tesili, 176 Sigma a - E grafigi, YLiksek
sabitligi, 15 S, Diikme Demirdeki Etkisi, 141 Sezyum (Cs], 299 C' lu .;elik, 14, 35
Plastik KallP Cihazl, 193 Sade Karbonlu <:;elik, 131 Sfero D. D., 176 Sigma (a - E) Egrileri, lsI!
Plastik gekil Degi~tirme, 5, 10 Sade Karbonlu <:;elik, S111lrlanma-
Plastiklik, 19 Sferodit matlis, 173 i~lemlerin etkileri, 34
larl, 131 Sferoid, 107 Sigma (a - E) Egrileri, Soguk
Platin (PtJ, 299 SAE,119 Shell Molding, 160 <:;all~ma'mn etkisi, 34
Pli.itonyum (PuJ, 299 Saf Bak,r, 36 Shore Skleroskop, 54 Sigma ahak - Ehal< grafigi, % 1
Poisson Ora111, Y, 4 Saf Bile~en, 98 Shore Skleroskop, model D, 55 Ni' Ii <:;elik, 17
Poldi Aleti, 54 Saf Demir, 115 Slcale Doyme, 86 Sigma aha], - Ehal< grafigi,
Polimerde Sekant ModulU, 37 Saf Demir, a - E grafigi, 14 SlCal~ Hadde, 78
Polimerlerde a - E Egrileri, 37 C 22, 17
Saf Demir'in Ozellikleli, 115 SlCal, i~ <:;eligi, 134 Signla Uhak - Elmk grafigi, Dii§uk
Polimorfizm, 85 Saf Demir'in Soguma Egrisi, 115 SlCak Klsahk, 131
Polonyum (PoJ, 299 C'lu .;elik, 17, 29, 30
Saf Metal, 90 SICak Ylrt:t1ma, 94
Pota Ocagl, 187 Saf Metalin Kristalle~mesi, 89 Slcald,g111 1. durdurulmasl, 105
Potansiyel enerji, 63
(314) (315)
Silikat ciirufu, 116
Silisyum lSi), 68, 116, 300
Silis, Sacle Karbonlv <;elikte, 131
Silisyum Karbiir, 59
Silisyum Karbiir, Knoop Sertligi, 53
Silisyum, <;elikteki Etkileri, 134
Siyah Doviilebilir D. D"
Optik M. gar., 149
Siyah ic; Prosesi, 170
Siyah Temper D. D., 170
Siyah Temper D. D., Kaynak ve
Lehimlenmesi, 181
Skandiyum (Sc), 300
Skleroskop, 54, 168
Skleroskop, model C - 2, 55
Slab, 136
Sn levha, 1. kalite, 76
Sn - Pb Faz Diyagraml, III
Sodyum [Na), 300
Sodyum Klor(ir bitim kafesi, 87
Soguk <;all,?ma %,21
Soguk <;ekilmi,? <;ubuk, 136
Soguk indirgenme %, 21
Soguk IUSallk, 131
Soguk gekil Verme, 73
Soguma Egrileri, 98
Soguma Hlzlan, 163
Sogutucu, 167
Solidus, 100
Solvus, 110
Spektral Analiz Cihazl, 188
Spektrometre, 188
Spinel, Knoop Sertligi, 53
Standart Charpy <;entikle1i, 65
Standart <;entik Darbe
Numuneleti, DIN, 65
Standart Kum Numune
Haz1rlama Cihazl, 191
Standart Mineral, 58
Statik Sertlik Testleti, 42
Statik, 42
Statik Yiik, 42
STD,174
Steadit, 152
S tellite, 59
Strength,2
Stress, 2
Strontiyum (Sr), 300
Su Verilrni,? Gri D. D., 164
Su Verme, 12, 112
Suni <;ekirdekler, 93
Superficial Test, 51
Siinek Ala,?lrnlann <;el=e
Salhalar1, 13
Siinek bir AI Ala,?lm1 <;ekme, 13
Siinek bir Ala,?lmm Kopmas1, 13 Temper D. D, lunlma goriinii,?ii, 166 o
Siinek lunlma, 63 Temper Dokme Demirler, 169 llIliform, 169
Siineklik Dereceleti, Metalletin, 86 Temper Gram, 169 Universal Cekme - Basma Malcinasl, 39
Siineldik, 10 Temperleme Saylalr, 171 Universal Standart Sertlik Cihaz1, 43
Siineldikten lunlganlrga Gec;i,?, 67 Temperleme, 169 Ust AI=a Noktasl, 11
Siinger Demir, 116 Teorik Yov-mluk, 87 V
Siinme,59 Terazi Kural1, 104 V <;entigi, 64, 65
Siirtiinme, 42 Terbiyum [Tb), 300 V,69
Siirunme, 38 Terco, <;entik Darbe Cihaz1, 71 Vakurn Haz1rlama Cihaz1, 193
Siitunsal tane, 94 Ters H1Z Egrisi, 98 Vanadyum (V), 300
i'? TesisatC;l Lehimi, III Vanadyum <;elikte etkile1i, 133
gekil Degi,?tirme, 2 Test Cihazlan, Mekanik Ozellikler, 39 Vanadyum Karbiir, 133
T Tetragonal Bitim I'!iicre, 289 Vickers Sertlik Fonniilii, 46
Taban merkezli Monoklinik, 289 Titanyum [a) [Ti) , 69 , 300 Vickers Sertlik Testi, 46
Taban merkezli Ortorombik, 289 Ti, Gti D. D. de tesiri, 157 Vickers Sertlikde Yiikler, 47
Tahta,78 Titanyum Ala,?lmlar1, E, 4 Vitreous Sililm, 59
Tala,? Alma, 34 Titanyum, <;elikteki Etldleti, 134 VSD,47
Tala,?1r imalat, 34 Titre,?im Enerjilerini absorbe, 161 Vurma Enerjisinin Slcald1lda
Talk,59 Titre,?irn Kinetik Enerjisi, 90 degi,?mesi, 66
Talyum (TI), 300 Titre,?im Sondiirme, 161 W
Tane, 93 tohum,90 Wolfram, 133
Tane BOYu, 69 Tokluk, 15, 19 Work Hardening, 10
Tane Boyu, Gec;i,? Slcald1g1- Tokluk Modiilii, To, 15 Wrought Iron, 116
na tesiti, 69 Topaz, 59 X
Tane Boyu, <;entik Darbe Topaz, Knoop Sertligi, 53 Y
Tokluv-ma tesiri, 69 Toplam defonnasyon, 13 Yapl c;eligi, (j' - E grafigi, 14
Tane incele,?tirici vas1talar, 90 Toplam Elastik i,?, 31 Yap1 <;eligi, dii,?iik C' lu, 69
Tane Ole;iisii, 69 Toplam Karbon, 151 Yapl Profilleri, 136
Tane Slmn, 93 Torsiyon testi, 7 Yap1,?lk Katlama, 73
Tane Smm Filmleri, 141 Toryum (Th), 300 Yar1 bitirilmi,? Uriin, 136
Tane Yerle,?imi, 38 transverse, 77 Yan Kararlr Sistem, 126
Taneletin Meydana Gelmesi, 93 Ttiklinik Bitim l-liicre, 289 Ya,?landlrma Sertle,?tirmesi, 34
Tanelerin Ohl,?ma Mekanizmasl, 92 tufalle,?me, 156 Yava,? SOV-ltma, 101
Tammlar, Faz Diyagramlarmda, 98 Tulyum [Tm), 300 Yeniden Yiikleme, 10
Tantal (Ta), 300 Tungsten (W), 300 Yenme,42
Tarama Elektron Mikroskobu, 150 Tungsten <;elikte etkile1i, 133 Y1rtllma Uzunluk Testi, 79
Tasar1m, 145 Tungsten Karbiir, 43, 53, 55, 133 Yittiyum (YJ, 300
Tav Fmm, 191 Tungsten [{arbiir, bilya, 57 Yitterbiyum r¥b), 300
Tavlama, 103, 110, 162 Tuyere, 116 YMK, 81
Tavlanm1,? <;elik, % 0.3 C' lu, 124 U YM[{ de, ave 1', 84
Tavlanm1,? <;elik, % 0.4 C' lu, 124 U, (Rezilyans Modiilii), 27 YMK Metaller, 82
Tavlanm1,? <;elik, % 0.5 C' lu, 124 U, Alailik, 27 YMK Uzay Modeli, 83
Tavlanrn1,? durumda, % 0.2 C' lu c;elik, 123 U, Al, 27 Young Modiilii, 2
Tavlanml,? Kiiresel Grafitli D. D., 179 U <;entigi, 65 Yumru Dokme Demir, 146
Tavlanm1,? Orta C' lu <;elik, 36 U [{atlama, 73 Yliideme Derecesi, k, 44
Tek Fazlr Yap1, 101 U, Lastik, 27 Yiildeme H1Z1, 38
Tek ince Parlatma Cihazl, 139 U, Pitine;, 27 Yiiksek C' lu e;elik, 14, 65, 119
Tek ktistal, 94 Ue;al< motor Turbin Kanatlan, 94 Yiiksek Fmn, 116, 137
Telmetyum (Tc), 300 Uranyum (U), 300 Yiiksek Slcald1ldarda Kararlr-
Telmik Elastik Smlr, DIN, R p % 0.01, 12 Uzama %, 2, 11 Irk, 132
Tel <;ekme, 137 Uzay [{afesi, 288
TellUlyum rre), 300 Uzay Koordinatlar1, 290
Tell uryum , <;elikteki Etldleti, 134 Uzun Siireli Zorlama, 38
Telluryum, Gri D. D. de tesiti, 157 Uzunlamasma Test Parc;as1, 38
(316) (317)
Yiiksek Sicalillkta Gerilirn, 94
Yiikselme A\;ISI, ~, Darbe
Testinde, 63
Yiik'iin bo~alhirnasl, 10
Yiizde 0,2 C' Iu \;elik, D6ki.ilrnii~ dumrnda, 123
Yiizde 0.2 C' Iu \;elik, Tavlanrnl~ dururnda, 123
Yiizde 0,2 <;::eligin Denge SogutuirnaSl, 122
Yiizde 0.3 C' Iu, Tavianml~ <;::elik, 124
Yiizde 0.4 C' Iu, Tavlanrnl~ <;::elik, 124
Yiizde 0.45 C' Iu, HIZh Sogutulmu~ <;::elik, 124
Yiizde 0.5 C' Iu, Tavlanrnl~ <;::elik, 124
Yiizde 0.8 Karbonlu <;::elik, 119
Yiizde 1 C' Iu <;::eligin Denge Sogutulmasl, 125
Yiizde 1.2 C' Iu <;::eIik, 120
Yiizde 3 C' Iu D. D. in Yava~ Sogutulrnasl, 127
Yiizey Aiani/Hacirn, 178
Yiizey MerkezIi Kiip, 81, 289
Yiizey merkezIi Ortorombik, 289
Z
Zirkonyurn (Zr), 300
Zirkonyum, BSD ile a,ekme bagmtlsl, 43
Zirkonyum, <;::eIikieki Etkileri, 134
Zn - Cd Otektik Faz Diyagrarnl; 108
Zorlarna HIZI, 38

C 22, a - E grafigi, 17
C 22, aha'< - Ehak grafigi, 17
10 18, SICal, haddelenmi~, a - E grafigi, 11
1040,27
Ni' Ii <;::eIik, % 1, a - E grafigi, 17
Ni' Ii <;::elik, % 1, aha" - E'wk grafigi, 17
Ni - Cr - Mo Ala~lrnh 4340 a - E grafigi, 35

(318)