•

·""d~ mETALOGRAFi
BiLimi METALOGRAFI
•• •
BILIMI
(1.KISIM)
NUMUNE
HAlIRLAMA ve
DAGLAMA REAKTiFLERi
Prof. Dr. Serdar SALMAN
Dr. H. Ozkan GOLSOY
(1.KISIM) NUMUNE RAZIRlAMA
ve DAGlAMAREAKTiFlERI
 •
METALOGRAfJ
BiLiMi Mehmet H. KORKUT
009. Dr

(1.KISIM)
NUMUNE HAZIRLAMA
ve
DAGLAMA REAKTiFLERi

Prof, Dr, Mehmet H.KORKU1'

EO. Tek. Egt. Fal:.. . Mehmet H. KORKUT
Dol'. Dr

PROF. DR. SERDAR SALMAN

DR. H. OZKAN GOLSOY

.""met H. KORKUT
~.Dr
Prof. Dr. Mehme[ H.KORKlJ1'
F.O. Tell. EgL Fait. /

nobel
YAYIN DAGITIM

-~
ANKARA, EYLUl2004_=_
 Nobel Yaytn No:701
Teknik Yoymlan Dizi No:48
ISBN 975-591-686-5
eNsez
Insanligln hizmetine sunulan tOm malzemelenn mekanik, optik, elektnk-elektronik, fiziksel ve
kimyasal Clzelliklenni bu malzemelenn iy yapisl ve bilegimlen ile aylklamak mOmkOndOr.
Mevcut malzeme Clzelliklen lie ilgili belinemeler yapmak yanlnda, bu malzemelerdeki hata ve
©1. Boslm, Eylul 2004
hasanann tespitinde de malzemelenn iy yap,s'nln bilinmeslnin gerekliligi kaYlnllmazdlr.
Teknolojiye uygun malzeme geligtinlmesi iyin de malzeme iy yaplslnln iyi bilinmesi Clnemlidir.
Kullanmakta oldugumuz malzemelenn ve kullanma flrsatl bulacaglmlz malzemelenn kullana-
METALOGRAFi BiLiMi bilirliginin belinenmesi; malzemelenn iy yap,s,nl inceleyen bilim dali alan "METALOGRAFI"
Prof. Dr. Serdar Salman ile saglanlr. Metalografi bir bilim dalinda daha yak bir sanat Clzelligi gClstenr.
Dr. H. Ozkan GOlsoy
Metalografi lie ilgili Ilk aragtlrmalarda malzemelenn iy yapllan hakklndaki bllgller dOzensiz ve
yetersizdi. Yaklaglk 150 yll Clnce metalografi biliminin kurucusu Sorby taraflndan yapllan
basit ama temel olugturan yaligmalar metalografi bilimi iyin baglangly noktaslnl tegkil etmigtir.
lID Copyrighl 2004, NOBEL YAYIN DAGITIM
Bu kitobln biliUn haklan Nobel YOyln Dogilim Lld. ~li'no aitHr. Sorbyden sonra yapllan yallgmalarda hem yeni metalografik inceleme tekniklen geliglinlmig
YOYlnovinin yozlh izni olmakstzm, kitabm tUmilniln veya bir klsmlnln hem de yeni malzeme yegitlen yallgllmlgtlr. Metalografi yClntemler Ozenne dOzenlenen ilk
olaktronik, makonik yo da fotokapi yoluyla baslml, yaylrnl, o;ogolhlmosl va dagl!lml
yopl1omoz. yazill metinler birkay sayfa iken artlk bugOn bu metinler yOzlerce sayfalik kitaplar haline.
gelmigtir. GOnOmOzde, metalografik numune hazlnama tekniklen, geligmig inceleme
teknikleri, daglama reaktiften ve solOsyonlar ayn ayn kitaplar halinde yazllmaktadlr. Bilimsel
ve teknolojik geligmelere paralel olarak, malzeme bilimi Ozenne yeni geligtinlen teonler
inceleme tekniklenni; yeni Oretilen lien teknoloji malzemelen ise farkli daglama reaktiftenni
ortaya Ylkarmlg!lr.
GENEL YAYIN DANI.MANI
Prof. Dr. Hasan BACANLI
hosanbocanli@nabe/yuyin.com Hazlnanan bu kitapta metalografik numune hazlrlama tekniklen, bu tekniklenn kullanllma-
slnda kargilagllan gOylOkler ve yClzOmlen ve de pratikte slkya kullanllan bagta metal ve
alaglmlar olmak Ozere seramik malzemeler iyin geligtinlmig makro ve mikro daglama
Soyfo Tosoflm
Normin Korahon reaktiften ve solOsyonlar venlmigtir.
Kapok Tasonm Bu kitapta Teknik Egitim FakOltelennde, mOhendislik FakOltelennde ve bazl Meslek YOksek
Mahtap Bayroktor Yilrilmaz
dl.gj@nQb~ll'l'yin.tam Okullannda okutulan "Metalografi" derslen iyin Clgrencilere ve de endOstriyel uygulamalarda
Baskl ve Cilt metalografik yMtemlen kullanan aragtirmaci ve teknisyenlere kolaylik saglayacaktlr.
Nobol Boslmevi "Metalografi" konusunda daha once mevcut kitaplan bulunan Prof. Dr.Emel GEl;GINLI ve
+90312 2569762
Prof. Dr. Hikmet Ol;I:;;IK'a bu bilim dalina katkllanndan dolayl tegekkOr edenz.

Bu kitap hazlrllgl Marmara Oniversitesi, Teknik Egitim FakOltesi'nde Metalografi dersi olarak
ilk defa ders programl kapsamlna alinlp okuttugumdan ben dOgOndOgOm bir kbnuydu.
Ogrencim alan Arg.Grv. Dr. H.Ozkan GOLSOY'un bu dersime yardimci oldugu laboratuar
uygulamalan ile "Metalografi" kitablnln olugturulmasl dOgOncesinin geryage dClnOgecegi
inanclm arttl. Dr. H.Ozkan GOLSOY i1e hazlrladlglmlz bu kitabln eksiklen ve varsa hatalan ile
KOTOPHANE BllGI KARTI ilgili uyan ve gClrOglere, her zaman daha iyi ve dogruya ulagmak aylslndan saygl duyacaglz.
Solman, Sardar; GCilsoy, H.6zkon
Malologrofi Bilimi/Prof-Dr. SerdorSa/man· Dr. H. Ozkan Gii/soy Kitabl hazlrlayan yazarlann yetigtinlmesinde emegi geyenlere, rahat bir ortam saglayan aile-
1. Boskl, VII1+ 144 s, 160x2J5mm lenmize gOkranlanmlzl sunarken bOyoklenmizden ebediyete kavuganlan rahmetle anlyoruz.
Kaynaklar vor va Indaksi vor
ISBN; 975-591-6B6-5
J. Mela/ogron, 2. MClb:ema, J. MDhendis/ik
Prof. Dr. Serdar SALMAN
Dr. HOzkan GOLSOY
GENEL DAGITIM Istanbul, Ocak 2004
~"9!l~J?
.... Adakale 50kak Na: I6/2 Yenl~ehlr - ANKARA
TEL:+90312 4356131 PIIX fAK5:~90312 4344832 Malia Fenari 50kak No:38 Cagaloglu . !STAN8UL
(ttJ
yaym~au~
~ www.nabelyayln.com . nobel@nabelyayin.rom TEl;~90212 5116144 FAK5:~90212 5116149 dagI
 \lro!. Dr, Mehmet H,KORK1Jl'
.. l' O. Tek, Egt. Fall.

ic;;:iNDEKiLER

1. METALOGRAFI BILIMI , , , , , , , 1
1.1, MIKROSKOP CNCESI NliMUNE HAZIRLlKLARI ,2
1.1.1, NUMUNE SEQIMI 2
1.1.2. NUMUNEALMA.,.. , , ,.. " .., ,.. , , " ,., 2
1,1.3, KALiPLAMA.. ,.. ", " .. ,.. ,.. , , " , " , " 6
1.1,3,1. SICAK KALiPLAMA 7
1.1.3.2, SOGUK KALiPLAMA , , , , 10
1.1.3.3. VAKUMLA GOZENEKLERIN DOLDURULMASI... 12
1,1.4.NUMUNELERIN KODLANMASI ve MUHAFAZASI 12
Prof. Dr. ~\,hmet H.KORKllT 1,1,5. ZIMPARALAMA VE PARLATMA 13
F.O. Tek. Egl Fall. 1,1.5.1. ZIMPARALAMA VE PARLATMADA KULLANILAN GEREQLER 13
1.1,5,1,1. ZIMPARALAR.. , " , , ,.. , , ,.. 13
1.1.5,1,2. PARLATMADA KULLANILAN A$INDIRICILAR VE QUHALAR 14
1.1.5.1.3, ZIMPARALAMA VE PARLATMA CIHAZLARI 15
1,1.5.2. MEKANIK ZIMPARALAMA VE PARLATMA 16
1.1,5.2.1. KABAZIMPARALAMAKADEMESI 16
1.1.5.2.2. INCE ZIMPARALAMA KADEMESI. 17
1,1,5.2.3. KABAPARLATMAKADEMESI 18
1.1.5.2.4, INCE PARLATMA KADEMESI 19
1.1.5,3, OTOMATIK PARLATMA 20
1.1.5.4. ELEKTROLITIK PARLATMA 20
1.1.5,5. KIMYASAL PARLATMA : 23
1.1,6. YIKAMA , ,.. , , " , "." , , 23
1.1.7. DAGLAMA "", .. , , " " .. " ,.. 24
1.1.7.1. DAGLAMA I$LEMININ UYGULANI$I 26
1.1.7.2, ELEKTROLITIK DAGLAMA 27
1.1.7.3. MAKRO DAGLAMA 28
1,1,7.4. RENKLENDIRME DAGLAMASI 29
2. ZIMPARALAMA, PARLATMA VE DAGLAMA PROBLEMLERI. 30
2.1, ZIMPARALAMA VE PARLATMA QIZIKLERI 31
2.2. NUMUNE HAZIRLAMA SIRASINDA OLU$AN DEFORMASYON , 31
2.3, DEFORMASYON BANTLARI " ..,.. ,., ,.. , ,.",., 32
2.4. NUMUNE KENARLARININ YUVARLAKLA$MASI 33
2,5. FARKLI ORANLARDA A$INMA ,.. ", , , ,.. , ,.. "." .. 33
2.6. AYRILMA HATASI.." , " ""." , ,., .. " " .. " , 34
2.7. YARIKLAR"., , "., .. ,.. " .. """ .. ,., , ,.. ,.. , 35
2.8. QATLAKLAR .., , ,.. " .. "" .. , , " .. 35
2,9. HATALI BO$LUKLAR" .. ", , , , , " " .. ,.. ,., ,.. , " .. " .. ", 36
2.10. KUYRUKLU YILDIZ $EKLINDEKI HATALAR. 37
2.11. BULA$MA HATASI : 38
2,12.A$INDIRICI PARTIKOLLERIN GOMOLMESI 38
2.13. RENK BOZUKLUGU., ,.. , , , ,.. " , , ,.. ".39
2.14. DAGLAMA PROBLEMLERI. .. ,.., " , ", , ,.. " " ,., 39
3. MIKROSKOBIK <;ALI$MALAR 40
4.18. MANGANEZ ve ALA$IMLARI (Mn): 109
. 3.1. MEfALURJI MIKROSKOBU 40
4.19. MAGNEZYUM ve ALA$IMLARI (Mg): 109
3.1.1. OBJEKTIFLER 43
4.20. NIKEL ve ALA$IMLARI (Ni): 112
3.1.1.1. AKROMATIK OBJEKTIFLER 44
4.21. PLUTONYUM, TORYUM, URANYUM ve ALA$IMLARI (Pu,Th,U): 117
3.1.1.2. APOKRAMATIK OBJEKTIFLER 45
3.1.1.3. YARIAPOKRAMATIK OBJEKTIFLER 45 4.22. TITANYUM ve ALA$IMLARI (Ti): 120
5. ClZEL SERAMIKLERIN VE SERMEfLERIN MEfALOGRAFIK HAZIRLANMASI
3.1.1.4. OZEL OBJEKTIFLER. 45
(SERAMAGROFI) 123
3.1.2. OBJEKTIF ClZELLlKLERI 46
5.1. OKSITLER: 124
3.1.2.1. BOYOTME 46
5.2. KARBORLER: 127
3.1.2.2.NOMERIKA<;IKL.IK . : , 46
5.3. NITRORLER: 130
3.1.2.3. AYIRT EfME GUCU 47
5.4. BORORLER: 131
3.1.2.4. DERINLIGINE AYIRT ETME GOcO 49
5.5. FOSFITLER VE SOLFORLER: 132
3.1.3. OKOLER 49
5.6. SERMETLER: 132
3.1.3.1. NEGATIFTlp OKOLER 50
5.7. DEMIRDE DEMIR OKsITTABAKALARI: 134
3.1.3.2. POZITIFTlp OKOLER , 51
EKA: 135
3.1.3.3. DENGELEYlcl (KOMPANZE EDlcl, DOZENLEYICI ) Tip OKOLER 51
TEHLlKELI MALZEMELERIN KULLANILMASINDA DIKKAT EDILECEK HUSUSLAR .. 135
3.1.3.4. AMPLlFIKATClR (FOTOGRAFIK) Tip OKOLER 52
EKB: 137
3.1.4. AYDINLATMA SISTEMLERI 52
KAYNAKLAR 141
3.1.5. MERCEK KUSURLARI. 53
INDEKS _ , 143
3.3. MIKROSKOBIK INCELEME YClNTEMLERI 54
3.3.1. KARANLIK SAHA AYDINLATMASI 54
3.3.2. FAZ KONTRAST 56
3.3.3. POLARIZE I$IK 56
3.3.4. YOKSEK SICAKLIK MIKROSKOBU 57
4 MEfALOGRAFIDE KULLANILAN ClNEMLI DAGLAMA REAKTIFLERI VE
. -
SOLUSYONLAR
.
..
~

4.1. ALTIN, IRIDYUM, OSMIYUM, PALADYUM, PLATIN, RODYUM,

RUTENYUM ve ALA$IMLARI (Au,lr,Os,Pd,Pt,Rh,Ru): 58
4.2. ALOMINYUM ve ALA$IMLARI(AI): 61
43
. . BAKIR ve ALA$IMLARI(Cu): 65
0
4.4. BERILYUMveALA$IMLARI (Be): : 7
4.5. BIZMUT, ANTIMUAN ve ALA$IMLARI (BI, Sb): 72
4.6. CIVAALA$IMLARI (AMALGAMLAR) (Hg): 74
4.7. <;INKO ve ALA$IMLARI (Zn): 75
48. DEMIR <;ELlK DClKME DEMIR (Fe): 78
4:9. GERMANYUM: SELENYUM, SILISYUM, TELLOR,
AIIIBv VE AIIBv, ve ALA$IMLARI (Ge,Se,SI,Te): 86
4.10. GOMO$ ve ALA$IMLARI (Ag): 88
4.11. HAFNIYUM, ZIRKONYUM ve ALA$IMLARI (HI,Zr): 91
4.12. KADMIYUM, INDIYUM, TALYUM ve ALA$IMLARI (Cd,ln, 11): 94
4.13. KALAYveALA$IMLARI (Sn): 95
4.14. KOBALT ve ALA$IMLARI (Co): : 98
4.15. KROM, MoLlBDEN, NIYOBYUM, RENYUM, TANTAL, VANADYUM,
TUNGSTEN veALA$IMLARI (Cr,Mo,Nb,Re,Ta,V,W): 101
4.16. KUR$UN veALA$IMLARI (Pb): 105
4.17. LANTAN VE NADIR TOPRAK MEfALLERI (LANTINITLER)
(Re,Ce,Dy,Er,Gd,Ho,La,Lu,Nd,Pm,Pr,Sm,Tb,Tm,Vb): 108

ii
iii
 Prof. Dr. ~iehmet H.KORKUT
FO. 1ek. Egl Fa\<.

1. METALOGRAFi SiLiMi
GOnlOk hayallmlzda kullandlglmlz malzemeler, Isler geleneksel Isler ileri
leknoloji malzemeleri olsun. iy yapllan ile Clzelllkieri birbiri ile dogrudan
ilgilidir.Pralikte kullantlan bu malzemeler Ozerine uygulanan herhangi bir i§lem
biyimi mOhendislik Clzelllkierini degi§lirir. Malzemenin mOhendislik Clzelllkierindeki
bu degi§iklikler iy yapl gClz ClnOne altnarak aYlklanabilir. Iy yapldaki degi§iklikler
yalntzca malzeme Clzelllkierindeki bu degi§imlerin aylklanmastnda kUliantlmaz,
aynt zamanda hasarla sonuylanml§ olaylartn aylklanmastnda da iy yaptntn
incelenmesi gerekli kllar. Melal ve ala§lmlann iy yaplstnl inceleyen, iy yapl ile
Clzelllkier arastnda ili§ki kuran bu biiim dall "METALOGRAFI" olarak isimlendirilir.

Melalografinin larihyesi 19. yOzYlltn ba§lartna kadar uzansa da ilk melalografik

yall§malar 1863 Ylltnda Sheffield Oniversilesinde ProfesClr Henry Clifton SORBY
laraftndan geryekle§lirilmi§lir. Sorby taraftndan geryekle§lirilen ilk yall§malarda
oldukya ilkel melollar kullantlsa da, melalografinin lemelini olu§luran ilkeler bu
sayede aillml§llr. 19. yOzY11 sonlannda melalografik yall§malar laboraluvarlarda
klsilli imkaniarla geryekle§liriiirken, gOnomOzde oldukya ileri ve geli§mi§
melalografi leknikleri ve laboraluarlan, hem ara§llrma merkezlerinde hem de
endOslrinin biryok dallnda mevcuttur.

19. yOzYlltn ba§lannda ba§layan metalografi serOveni, bugOn yak daha geli§mi§
ve ilerlemi§lir. Bu geli§menin en bOyOk ilici gOcO, yeni ve yOksek performansll
malzemelere duyulan ihliyayllr. Yeni malzemelerin Orelilmesi ve Orelilen bu
malzemelerdeki iy yapl-Clzellik ili§kilerinin belirlenmesi bir sonraki malzeme iyin
bir basamak olu§lurmu§lur. Melalografi bilimi sadece iy yapl ve ozelllk ili§kisinin
incelenmesi ile stnlrll kalmaml§, aynt zamanda Orelim basamaklartnln
slandartla§mastnda da kullantlml§llr. Bu standartla§ma Orelimden ylkan
OrOnlerin belli normlarda olmastnl saglarhl§llr.

Sorby laraftndan geryekle§lirilen ilk yall§malarda kullantlan oplik mikroskop,

melalografinin lemel elemanlanndandlr. Ilk yall§malardan bug One yakla§lk 150
yil geymesine ragmen oplik mikroskop halen melalografide en yak kullantlan
mikroskoplur. X-I§tnlanntn ke§fi ve iy yapllann incelenmesinde kullanllmasl,
farkll eleklron mikroskobi lekniklerinin geli§lirilmesine ragmen, optik mikroskobi
en pralik ve en yak kullantlan metottur. Bununla birlikle degi§ik ekipman ve 1§lk
lekniklerinin kullantlmasl ile oplik mikroskobi de geli§imini sOrdOrmekledir.

Malzemelerin iy yaplslnl incelerken hangi yClntemin ve hangi cihaztn seyilecegine

karar verebilmek iyin, hem yapllacak mikroyapl yall§maStntn boyulu hakktnda,
hem de ybnlem ve cihazlann bu boyula duyarlillgl hakktnda bilgi sahibi olmak
gereklidir. Malzeme iyerisindeki mevcut fazlann, faz miktarlanntn, lane boyulU ve
lane dagllimlannln incelenmesinde oplik mikroskop yeterlidir; fakal
mikroyapldaki nano olyekli yokellilerin lespil edilmesinde ve gozlemlenmesinde
daha ileri cihaz ve leknikler kUliantlmalldlr. Buna benzer §ekilde farkll
incelemeler iyin farkll cihaz ve leknikler kullanllabilir, fakal her leknik iyin numune
hazlrlama a§amasl ayn larzda olacakllr.

2 Metalografi Silimi
1.1. MiKROSKOP ONCESi NUMUNE HAZIRLlKLARI
1.1.1. NUMUNE SECiMi
Incelenecek numunelerin se9iminde dikkat edilmesi gereken husus, numunenin
hakkmda ~Ir yarglya vanlacak olan par9a ya da par9alann yaplslnt yansltabilme-
s.ldlr. or~egln; sementasyon 1~leml uygulanml~ par9alarda karbonlama derinliginin
019ulecegl _numuneler, tavlanml~ gelik 9ubuklarda perlit tane bOyOklOgOnon
bellrlenecegl numuneler hakkmda bi/gi edini/ecek par9alan temsil etmek Ozere
6rnek/eme yo/u ile se9i1melidir. TOm bun/ann dl~mda kalan hasar tespiti yapi/acak
par9alarda numune hasara ugraml~ bolgeden ya da bu bolge yakmlanndan
almmalldlr. Meta/ografik inceleme hangi ama91a yaplhyorsa, numune se9imi de bu
amaca uygun o/arak se9i1melidir.
G.enel ama91i meta.lografik ince/emelerde, numune alman beige par9anm
tumundekl yaplyl ozetleyen blr bolgeden se9ilmelidir. Ornegin; bir telin
mlkroyaplsml mcelemek 19m numune tel sargmm her iki ucundan ve tel sargmm
orta klslm/anndan belirli .sa~l/arda almmalldlr. Numune saylsmm fazlaligl e/de
edllen sonu91ann guvenlhrhgml artlrlrken, ekonomik a91dan da ilave masraf
getirecektir.
Metalografi SHimi 3
Numuneler, yapmm genelini temsil edecek bir noktadan se9ilmelidir. En gergek9i
sonucu almak amaci ile belirli bir bolgeden enine ve boyuna numuneler allnmahdlr.
Enine ve boyuna alman numunelerdeki mikroyapl gorOntoleri birbirlerinde 0lduk9a
farkhhk arz eder. Ornek olarak; dovOlmO~ veya tavlanml~ malzemelerde enine kesit
Ozerine yapllan incelemelerde yOzeydenmerkeze dogru olu~an yaplsal farkhhgl
gormek mOmkOndOrDokOm malzemelerde bOton dOzlemler birbirine benzemekle
birlikte, katlla~ma yonOne paralel alman numunelerin incelenmesi tercih edilir.
Yuvarlak 9ubuk veya tel ~eklindeki numunelerdeki mikroyapl, ~ekillendirme ekseni
boyunca bOlOn dOzelemlerde yakla~lk olarak aYnldlr. Malzemelerde bazl ozelliklerin
gorOlebilmesi i9in numuneler standart olarak enine veya boyuna kesilir. Enine ve
boyuna kesit almmasl gerekli olan bazl ko~ullar a~aglda maddeler halinde verilmi~tir.
Enine kesit allnmaslnl gerektiren durumlar
1. Genel mikroyapl incelemeleri
2. Karbonla~ma derinligi ve bOlgenin i9 yaplsl
3. DekarbOrizasyon derinligi
4. Korozyon derinligi ve yaplsl

Temelde 9atlak ve klrllma bO/gelerinin Incelenmesinin amaCI olaym olu~ nedeni 5. Oksitlenme derinligi
vB. kaynagml bulmaya yenehktlr. Bu ama91a numune tespiti yaplhrken bu amaci
6. Kaplama ve kaplama kaiml@nm tesbiti
goz onunde tutarak9atlamanm veya klnlmanm ba~ladlgl noktadan hasarm
olu~tugu noktadan ve par9anm diger hasara ugramaml~ noktalarmda~ numune 7. YOzey hatalannm tesbiti
almmalldlr. Boylece hasarll bolge ile hasara ugramaml~ be/genin kar~lla~tlrll­
masl mOmkOn o/abilmektedir. 8. YOzeyden merkeze dogru yapl degi~iklikleri

Oze/ metalografik incelem~ler i9in degi~ik ~e tamamen amaca uygun tespit 9. Kalmtllann kesit alanmdaki daglhml
1~lemlen yapllmahdlr. Ornegm; haddelenml~ blr par9adan numune allrken hadde
YO~O'. dokOm bir par9ada kalip yOzeyinden merkeze dogru mikroyapl 10. Gozeneklerin yapldaki dagillmi
degl~lkllklen vegaz bo~luklan onem arz etmektedlr. Bu gibi ozel durumlarda
Incelenecek beige ozenle ve dikkat/e se9i1melidir. Boyuna kesit almmasml gerektiren durumlar

Metalografik numunelerin boyoklOgonOn tespitinde en onemli kriter mikroskop 1. Genel mikroyapl gorOnOmO
tablasl uzenne rahat9a oturtu/abllmesl ve numunenin objekt/fier altmda kolaylikla
2. ISII i~lem gormo~ yapllar
hareket2~ttlnlebllmesldJr. Bu ba~lmdan numunelerin kesit a/anlan genellikle 25-
30 .mm yl, 9aplan Ise. 25 mm yl ge9niemehdir. Bu 0190lerin 90k altmdaki ve 3. Plastik deformasyon gormO~ yapllar
Ostundekl numunelenn mcelenmes/ de mOmkOndOr.
4. 19 yap Ida meydana gelen bantla~ma
1.1.2. NUMUNE ALMA
Kesme i~lemi i9in zorunlu kahnmadlk9a ISII kesme metotlan kullanllmamahdlr. ISII
Metalografik n~muneler gerek sOre9 ve gerekse nitelik denetim/nde 90k kesme metotlan, kesme bolgesinde a~1rI Ismmaya sebep olarak kesilen bOlgenin
kullanl/lr. Kendlnden numune a/macak olan OrOn ya da par9a ko/ayllkla ele yaplslnl degi~tireceginden bu tOr metotlar terclh edilmemelidir. Bundan dolaYldlr ki
ge/ebl/ecek ve kesllebllecek durumda degilse, 0 zaman ayn ayn deney par9a/an kesme i~lemi i9in otomatik kesme cihazlan kullanllmahdlr. Kesme metodunun se9imi
es.as par9ayla blr/lkte ya da bir dekOm veya devme par9asma enceden i1i~tirilmi~ kesilecek malzemenin cinsine, bOyOklOgOne ve nasll bir inceleme yaplJacagma
blr ek par9a olarak hazlrlantr. baglldlr. BoyOk par98lar i9in el testeresi yada testere cihazlan kullanllabilir, fakat en
4· Metalografi Bilimi Metalografi Bilimi 5

uygun ve kullanl§1I kesme cihazlan doner diskli kesme cihazlandlr. Su tip doner diskli
kesme cihazlannda farkll yaplarda ve farldl ozelliklerde kesici diskler kullanJllr. Doner
diskli cihazlar yOksek devirlerde kullanJlarak uygun kesme i§lemi geryekle§tirilir. :;iekil
1'de Oy farkll tipte kesme cihazl gorOlmektedir.

$ekill. Ot;: fakh nurnune-kesme cihazl

Kesme i§leminde §u iki noktaya dikkat edilmelidir;

• Numune olarak alman paryada kesme slrasmda olu§an plastik deformasyon

yaplYI yanll§ yorumlara yol ayacak biyimde degi§tirmemelidir.

• SOrtOnmeden dolayl meydana gelen lSI, yaplda donO§omlere yol aymamall ve

kesilen yozeylerde yanma belirtileri olu§mamalldlr.

Yukanda bahsedilen iki husustan dolayl kesme i§lemi iyin a§mdinci doner diskler
geli§tirilmi§tir. Su tOr a§lndJrlcl diskler kesme esnasmda minimum lSI ve minimum
deformasyon olu§tururlar. A§mdinci kesme disklen Ozerine tutturulmu§ (AI,03), SiC,
CSN (kObik bor nitrOr) ve elmas partikOlier kesme i§lemini yaparlar. Kesici partikoller
diskler Ozenne bakalit veya metal baglaylcllarla baglanlrlar. Her iki tip a§mdJrlcl
kesme diski sert malzemelerin kesilmesinde kullanJlabilir; fakat metalik bagll
a§mdlrJcl kesme disklen seramik ve gevrek malzemelerin kesiminde, bakalit bagll Disk No Uvaulama Alan!
a§mdJrlcl kesme diskleri ise sinterlenmi§ karbOr torO malzemelerin kesiminde PlasUk ve cok vumu"ak malzemeler
kullanJllrlar. Yumu§ak malzemelerin kesiminde metalik bagll diskler kullanJllrken, sert I Demir dtst vumusak maizemeier
malzemelerin kesiminde bakalit bagll diskler kullanJlmalldlr. AI,03 tipi diskler dO§Ok· II I Cok sOnek maizemeier lTD
III Yumusak demir esaslt malzemeler
ala§lmll yelikler, paslanmaz yelikler alOminyum ve nikel ala§lmlan; SiC diskler baklr Orta vumusakllktaki demir esaslt malzemeler
ve ala§lmlan; CSN diskler yok sert demir grubu malzemeler, elmas kesici diskler ise IV
V Orta sertllkteki demir esaslt malzemeler
ultra sert (>1000 HV) malzemeler iyin kullanJllr. :;iekiI2'de farkll sertlikteki malzemeler Sert demir esasll malzemeler
VI
iyin tavsiye edilen disk seyimi belirtilmi§tir. VII I Cok sert demir esasll maizemeier
VIII Ekstra cok sert demir esaslt maizemeier
Kesme i§lemi esnasmda olu§an lSI birikimlerini azaltmak iyin sogutucu SIVI Sinterlenmls karbOrler ve sert seramlkler
IX
kullanJlmalldlr. KullanJlan sogutucu SIVI numunede korozyona yol aymayacak yag ve Mineral ve seramlkler
X
yag kan§lmlanndan olu§malldlr. Sogutucu SIVI bir taraftan olu§an ISIYI azaltlrken bir
$ekil2. Farkh sertlikteki malzemelerin se,imi i,in kullamlan disk se,lm dlyagraml
taraftan da yOzeyden kopan partikOlleri kesme bolgesinden uzakla§tJrlr.
 Metalografi Bilimi 7
6 Metalografi Bilimi
1.1.3.1. SICAK KALiPLAMA
1.1.3. KALIPLAMA
Sicak kaIJplama i§lemi i<;:in genellikle bu i§ i<;:in geli§tirilmi§ cihazlar kulianJIJr.
Metalografik incelemeye tabi tutulacak numuneler elle tutulamayacak kadar Bu cihazlar basit olmakla beraber 30MPa ve 200°C ye <;:Ikabllen clhazlardlr.
kO<;:Okse velveya dOz bir zeminde stabil halde duramayacak bir §ekle sahipse bu Son geli§melerle birlikte daha fazla otomatikle§en ve insan gOcOnO minimum
durumda bu tip numuneler kallplanJr./Temelde bu ama<;:larm dl§mda otomatik seviyeye indiren cihazlar uygulamada gorOlmektedir. $ekil 4'te tam otomatlk
parlatma Oniteleri i<;:inde belirli bOyOklOklerde kalJplama yapllabildigi gibi kallplama cihazl gorOlmektedir.
hazlrlanan numunelerin istiflenmesi ve muhafazasl i<;:inde kallplama yapllabilir..
Kallplama i§leminin zor ve masrafll oldugu durumlarda aynJ ama<;:lara uygun
§ekilde metal kelep<;:eler kullanJllr; fakat bu, kallplama i§leminden kullanl§1J
degildir. $ekil 3'te metal kelep<;:elere tutturulmu§ numuneler gorOlmektedir.

Do/gu

Numune

Numune =_1-

NumUlle $ekil 4. Tarn otomatik sicak kahplama cihazl

Sicak kalJplama yonteminde kullanJlan malzeme genellikle polimerik esasll

:fe/ciI3. KaIJplama il'in metal kelepl'e kullamml
Numune kallplamanm diger bir onemli sebebi de, zlmparalama ve parlatma
esnaslnda temizligin kolayca s~J!jIanmasldlr. Numunenin yan yOzeyleri pOrOzlO
oldugu i<;:in zlmparalama ve parlatma esnasmda a§lndlflcl tozlan tutar ve
numune, ne kadar YlkanJrsa ylkansm yine de Ozerinde bir miktar a§mdinci toz
kallr. Bu tozlar bir sonraki parlatma kademesinde dokOlerek numune yOzeyinde
derin <;:izikler meydana getirirler. Kallplanml§ numunelerde bu dezavantaj ortadan
kalkar.
plastik karakterli tozlardlr. KullanJlan tozlar termoset veya. termoplastlk. olmak
Ozere iki gruba aynllrlar ve her iki tozun kalJplanabllJrllk ozelllkl.en blrblnnden
farklldlr. Basm<;: ve slcaklJgm etkisi altmda tozlar blrblrlenne. tamamen
kayna§arak (ergime sicakilkianna yakm sicakilklarda) n~munenJn etraflnJ
sararlar. Se<;:ilen plastik malzemenin aynJ zamanda daglama esnasmoda
kullanJlacak daglama reaktiflerinden etkilenmemesl gerekmektedlr. Diger
taraftan se<;:ilen plastik malzeme katlla§ma esnasmda <;:ok. bOyOk 01<;:0
degi§ikligi (<;:ekme) gostermemeli ve kallptan kolayca <;:Ikabllmelldlr, Bu
ozelliklere sahip bir<;:ok plastik malzeme mevcut olup bunlann en <;:ok
kullanllanlan Tablo 1'de verilmi§tir.

Metalografik ama<;:1J numune kalJplama i§lemlerinde temelde iki farkll kallplama

yontemi uygulanJr:

• Sicak kallplama

• Soguk kallplama

Her iki tip kallplama metodunda da degi§ik re<;:ineler, plastikler ve sertle§tiriciler

kulianllJr. Elde edilen kalJplanml§ numuneler dOzgOn §ekle sahip olmakla beraber
iki metod un da birbirlerine gore avantaj ve dezavantajlan vardlr.
8, _ Metalografi Silimi Metalografi SHimi 9

Kallplama iyin uygun plastik malzeme seyilerek kallplama cihazlna numune ile birlikte
OJen .:.:
'N':
.!= yerle~tirilir ve yakla~lk 15 dakika iyensinde kallplama tamamlamr. Biryok kallplama
o o en B cihazl otomatik olarak yall~maktadlr. Kallplama parametreleri (basI ny, slcakllk, sOre)
E 2m "c seyilen plastik malzeme IOrOne gore degi~iklik gosterir. Ergime noktasl dO~Ok olan
~ ""
Ul "
u;.
kur~un ve kalay gibi malzemeler bu metotla kallplanmamalldlr.

Sicak kallplama i~lemi esnasmda uygun olmayan kallplama malzemesi veya

OJen
'OJ
c .:.: "c -enro
::l kallplama parametrelerinin seyiminden kaynaklanan bazl uygulama problemleri
ro
l'! "'oN=
" en N E E ile kar~lla~llabilir. Uygulamada slkya kar~lla~llan bu durumlann meydana geli~
o
2m ""E
::l ::l ::l C
E .c"
> U
:J c~ sebepleri ve yozOm yollan Tablo 2'de verilmi~tir.
I- " ~ ""
Ul
::l
>-
";:: N
" ro
Ul.c
Tabla 2. Sicak kahplama i~lemi esnasmda kar~lla~llan tipik hatalar
Hata bicimi Sebep r;:5zum
w '-

~
'§ (/) '2 r:
:::J
§ .b! KOC;Ok kallp veya keskin k5,eli Kahp boyutlan bOyOtolOr
0 .~ Q) v;. ~ ~.?:-EN bOyOk numune veya numune boyutu
8.. 16
...10

E 2: co 0 'OUlQ.),:::J kOc;OItOiOr.
"E ill ~ ~ NO ~ ffi ~ »
v ~ ~> Radval aVn"ma
~I--j--~+---+---I----+---I-----I S,cakllk dO,OrOlOr,

t=3
Kallplama malzemesinin fazla
'iii kallplama malzemesi
ca .!2 N III miktarda c;ekme gostermesi
E 7Q W \- ~::::J E kahba doldurulmadan once
roE en c: 0>'
§ c. 0 'u)' E (ij., ro ~.~.~ Jj kahp sogutulur.
"._
"§.~
F
_
aJ
>- ro
U
ro ..c:
co
:o(/)E
::c:cQ.) '" Kenar bOzOlmesi
I-
E
ro ~ -ffi ....... Kallplama malzemesinin nemli Kal1plama malzemesinin

®
c:ii OJ D...
~i:5 I- ~~ '"
E olu,u veya katlla,ma esnaslnda nemi ahnmahdlr, katlla,ma
GI--j----+---I---j----+---+------ '"
g. kallplama malzemesi ic;erisinde gaz esnasmda fasllall olarak
;;;
'.:.:
0._
Emro
,,-
~
i:!
a
-
'iii
'"
III
Ul
0
Cevresel vanlma
;6....
'lJn,"\--
hapsolmasl

K,sa sOreli katlla,ma veya yetersiz

baslnc;
baslnc; kaldlrllmahdlr.

Katlla!?ma sOresi uzatlhr,

basInc; artlinllr.
-, 1-0.. E
III
~ I-
,:;f--+-----1-----1---+---+---l-----I -
Patlama

~
'.:.:
0._ Katlla,ma slraslnda yetersiz basinC; Kallplama sOresi ve
Emro ro ve sOre baslncl arttrnhr.
,,- .c I
~ ro
1-0.. 0..

Erimeme

~
::l Yetersiz kallplama sOresi va baSlnCI Kahplama sOresi ve
.c N 'iii bas inC! arttlrll1r.
o'.:.:
._ ro C III
Em ;>, .8 ro
]i"
',."0-
.c '" E
,,-
~ ro U5,
'C
~

E ro
0..
tllJ
Pamukla"ma
1-0..
t9 o" '" '"
c.E

~
o '" Kallplama sirasmda veya hemen . Kallplama oncesinde
EE
Ill'"
sonraslnda gerilme azaimasl slcakllk azaltilir.

"E "ro
'0
'0._
OJ
1-"9-
'iii

ro"
N E ijj
N ~
'" YOzeysel c;atlama
:;;;
~
10 Metalografi SHimi Metalografi Silimi ll

1.1.3.2. SOGUK KALIPLAMA Soguk kalrplama i~leml esnasmda uygun olmayan kalrplama malzemesi veya
kallplama parametrelerinln seyiminden kaynaklanan bazl uygulama problemleri
Bu kalrplama yontemi tamamen oda slcakllgmda geryeKle~tirilir ve dl~andan
i1e kar~lla~llablliir. Uygulamada slkya kar~lla~llan bu durumlarm meydana geli~
uygulanan herhangi bir basmy yada slcaklrk soz konusu degildir. Soguk sebepleri ve yOZOm yollan Tablo 4'de verilml~tir.
kalrplama 1~leminde kallplama malzemesi Iki bile~enden olu~ur. Bunlardan birl
reyine, digeri ise sertle~tirlcldir. Her Iklsl blrlikte belirli oranlarda kan~tlnlarak SIVI Tabla 4. SDguk kahpJama i,lemi esnasmda kar,Iia,IJan tipik halalar
halde kallba dokOIOr. Soguk kalrplama 1~leminde kullanJlan reyineler; polyester, Hala Biclmi Seben I Coziim
epoksl ve akrilik olmak Ozere Oy ye~iltir. Polyester katlla~tlgl zaman saydam, Regine veya sertle9tiricinin YaV8§ karr§tlrma yapllmall
epoksl yan saydam ve akrilik ise opak goronO~IOdOr. Uygulamada slkya ",,,
:: c: !?lddetli karr!?t1rrlmasl va hava girl!?! engellenmelidir.
kullanJlan soguk kallplama malzemeleri Tablo 3'te verilmi~tir. 'i: "c:;,

Tabla 3 Farkh sDguk kahpJama malzemeleri

"'''
<II:
KabarclkJar
Malzeme Akrilik Polvester Eroksi

~
Kaliialima Uygun almayan rec;:ine- Uygun oran sec;:i1melidir.
sOres[118'(;) 15 dak. 40 dak. 8 saal serile!?tirlci oranl, hlZl1
(ekme Az YOksek ok az kaliiali ma
Filial Pahall Ucuz NOffilal
DOliOk vizkozile,
C~tlaklar

~
bzelligi Kolay ililenir Ucuza malolur dOliOk buhar baslncl, Uygun olmayan rec;:ine- Uygun oran sec;:ilmelidir,
ivi vaDIS" sertle§tirici oranl, regine rec;:inenin oksitJenmesi
Genel melalografik oksitlenmi§ engellenir
Uygulama i;ok saylda numune . Mineroloji
uvaulamalar
RenkJenme
Reyine ve sertle~tirici belirli. oranlarda kan~tJrllrp iyerlsine numune konulmu~ kalrp
~
Uygun olmayan rec;:ine- Uygun oran sec;:ilmelidir,
iyerisine dokOldOkten sonra, kan~lm oda slcakllgmda egzotermik reaksiyona
sertle§tirici aranl, homojen kanl?lmln homojenitesi
~
ugrayarak katlla~Jr. Katlla~ma, kullanJlan reyine ve sertle~tirici mlktanna baglr olarak olmayan kan!?lm saglanmahdlr
30 l dakika lie 24 saat gibl bir sOrede geryekle~lr. Bu sOreyi klsaltmak iyin numuneler
c;lO~Ok slcakllktaki bir flnnda k,sa sOrell olarak tutulabllir. Yumusama

~
Uygun olmayan rec;:ine- Uygunoran sec;:iJmeJidir,
Soguk kallplama i~leminde kallp malzemesl olarak yumu~ak lastik veya orta

®
sertle!?tirici cram, homojen kanl?lmln homojenitesi
yumu~akllktaki plastik malzemeler seyillr. Seyimde temel kriter kallplanml~ olmayan kanl?lm saglanmalldlr
humunenin kalrptan kolayllkla Ylkartllabilmesidlr. ~ekil 5'te soguk kallplama
1~ler1iinin uygulanJ~1 gorolmektedir. YaDlskan vOzev

~4Q ~
Flrlnda katrlal?madan once Havada katllal?tlrma sQresi
(a) havada yetersiz artlnlmaJldlr, finn sicaklrgi
t katllal?tlrma veya uygun dQl?QrQlmelidir ve rec;:ine-

r~1
olmayan rec;:ine-sertlel?tirici sertlel?tirici oram uygun
{ilfil <;:aliaklar oranl secilmelidir.

~~~
Rec;:ine ve sertlel?tiricinin Kanl?tlrma yaval? yapllmall
katllmasl sJraslnda l?iddetli ve karrl?lma hava giril?i
""
(b)
'<;;'
&! lEJ
Baloncuklar
kanl?tlrma onJenmelidir,

W ~o
0.
Uygun oJmayan rec;:ine-
sertlel?tirici oram veya
Uygun rec;:ine-sertlel?tirici
oram sec;:Hmeli ve oksitlenme

:Y
W
sertlel?tirici oksitlenmil? engellenmelidir,
RenkJenme

~
Numuna ~'karma
--' Uygun olmayan rec;:ine- Uygun rec;:ine-sertlel?tirici
Num\l"~ VIIrl~~lIrm~ Kal,plamil m<l1zemcslnln
sertlefi>tirici oranJ veya oranl sec;:iJmelidir ve iyi
bD~alhlma~1
, , ,I, rec;:ine-sertlel?tirici iyi karJlit",lmaIJdlr.
Sekil 5. Soguk kahplama i,lemlnin iki farkli ,ekilde uygulam,1 kanl?mamll?
Yumusak Gamme
12 _ Metalografi Bilimi
1.1.3.3. VAKUMLA GOZENEKLERiN DOLDURULMASI
Gtizeneklerdeki havanln vakumla bo§altlhp bunun yerine epoksi ile doidurulmasl
i§lemidir. Gtizenekli, gevrek ve kolayca ufalanabilen numunelerin epoksi re9ineleri ile
kahba aimmasl araclll9iyla uygulanlr. Vakum, gtizeneklerdeki ve 9allaklardaki havayl
bo§altarak epoksinin bu btilgelere dolmasml saglar. Eger i§lem ba§anh olmazsa
zlmparalama ve parlalma esnasinda numunenin bir klsml kopabilir. Gtizeneklerin
epoksi ile doldurulmasl aynl zamanda gtizenek bi9iminin korunmasml da saglar. Bu
ytintem uygulanmadlgl taklirde gtizenekli malzemelerde parlatma esnasmda
gtizenekler bOyOr ve kenarlan yuvarlakla§lr. Bunun dl§mda gtizenek ve 9atlaklar
parlatma esnasmda pariailci abrasiflerle dolarak parlalma kademesinde 9izilmelere
yol a9ar. A91k gtizenekler daglama esnasmda lekelenmelere yol a9ar.
Vakumla gtizeneklerin doldurulmasl i§lemi genelllkle loz melalu~isi OrOnO
numunelerde, seramiklerde, korozyon ve kink yOzeylerin elOdOnde uygulanlr. $ekil
6'da uygulamada slk9a kullanllan modern bir vakurnlama cihazl gtirOlmekledir.
Metalografi Bilimi 13
1.1.5. ZIMPARALAMA VE PARLATMA
Mikroskop allmda incelenecek alan numune yozeylerlnin kahplama i§leminden
sonra bellrll bJr yOzey pOrOzlOIOk degerine ula§masl gerekmekledir. Bu ama91an
harekelle numune yOzeyleri zlmparalama ve parlalma i§lemlerinden ge9ir1lir.
Zimparalama ve parlalma i§lemleri ge§illi kademeleri igerir. Her kademede bir
evvelkl kademede kullanllan a§mdJrlcllardan daha ince a§mdlrJcllar kullanllir ve
btiylece her kademenin numune yOzeyinde olu§turdugu deformasyon ve 9izik
mlklan minimum sevlyeye indirilir. Zimparalama i§leminin ilk a§amalannda (kaba
zlmparalama) yOzeydeki pOrOzlOIOk degeri yakla§lk 10-1OOflm seviyesine indirilir.
Son zlmparalama kademesinden sonra bu deger 1flm allma indirilebilir.
Zimparalama kademesini moteakip yozeyler parlalma i§lemine labi lululur ve
numune yOzeyleri daglama i§leminden tince nihai dOzgOnlOge ve' parlakllga
ula§llrJhr.
1.1.5.1 ZIMPARALAMA VE PARLATMADA KULLANILAN GERECLER

1.1.5.1.1. ZIMPARALAR

Kum ve karbondan elde edilmi§ SiC lanelerinin belirli bir kuma§ yada kagll
Ozerine yapI§llnlmasl i1e elde edilen a§mdlrJcllardlr. Zimparalar SiC den
yapllabildigi. gibi %55-75 AI 2 0 3 ve magnetil tozu ihliva eden a§mdlrJcllardan da
Imal edlleblhrler. Sadece Al z0 3 ihtiva eden zlmpara kagilian da mevcuttur.
Zimpara kagillannm tasnif edili§i Tabla 5'le verilmi§lir.
Tablo 5 ZImpara kagltlarmm tasnifi
Zimpara Uzun Yazlh§ Kisaltllml§ Tane
TaneNo $ekli $ekli Boyulu(flm)
80 4 - 210-177
150 3 - 105-88
$eld/6. Vakumla gozeneklerin kullantlmasmda kullamlan vakumlarna cihazi 180 2 - 88-74

1.1.4. NUMUNELERiN KODLANMASI ve MUHAFAZASI 240 1 - 53-45

320 0 1/0 37-31
Numune saylsmm 90k fazla oldugu 9all§malarda numunelerin l(Qdlanmasl
l(a91n1lmazdlr. Numunelerin arka veya yan yOzeyleri lilre§imli kalemle kodlanabildigi 400 00 2/0 31-27
gibi, daglama esnasmda kimyasallardan elkilenmeyecek kalemler de kullanllabilir
600 000 3/0 22-18
veya eliketlenebilir. Soguk kahplama i§lemi esnasmda numunelerin arka veya yan
yOzeylerinden okunabilecek §ekilde kahp malzemesi igerisine k090k beliTte91er 800 0000 4/0 15-11
konulabilir.
I ZI.mpara kagillannda zlmpara numarasl arttlk9a a§mdlrJcl lane boyutu da
Numunelerin saklanmasl slrasmda yOzeyde olu§acak oksit filmine kar§I' numuneler ku?ulmekledlr. 800 numaranm Ozerindeki zlmpara kagltlan 90k ince oldugundan
genellikle desikattirler igerisinde muhafaza edilir. Kullanllan desikaltirler neme kar§1 909.u zaman kullanllmazlar. Zimparalar genellikle zlmpara numarasl i1e ifade
duyarh ve vakumlanabilir larzda olmahdlr. Bunun haricinde bir90k numuneyi uzun edllirier. Farkll Ifadeler arasmdaki ili§ki $ekil Tde verilmi§lir.
sOreler muhafaza edecek saklama kabinleri mevcutlur.
14, _ Metalografi Bilimi Metalografi Bilimi _ 15
'( ')O"'~
Tabla 6. Parlatma i§leminde kullamlan a§mdlflciiar ve kullamrn alanlan
lne. 7~mll".....I"ml1 R.b "Pllrl"lmll
Knlm Znl1l'lIl".dllmn Enince Ince
Zimparalama
zimoaralama zimoaralama Kaba
Son zimparalama
Parlatma ince parlatma Kaba parlatma
oarlatma
SOnoer laSI
1/ AI~I la'll
,." SnO,
MaO
Fe2 0J

.. ,~
/ Gr,O,
Zimpara
Doaal karund

, ""
;;,. "" 1/ v<;/ J.,./'
,•,"
,""
Sentetik korund
BeO I
.E 1/ "
~
.a
un
~
1/ /
/ /
V ,
AhO,
SiG
B,G .

'v , Elmas
, '/
Parlalma esnasmda parlatma kademesine ve numune karakleristigine gore <;:adlr
bezi, sert <;:uha,llanel, naylon, poplin ve kadile gibi <;:uhalar kullanllir. Cuhalarda
/ aranan temel ozellik dok~lannm slk ve homojen olmasldlr.
'"
'"'"
"
~
//
V 1.1.5.1.3. ZIMPARALAMA VE PARLATMA CiHAZLARI

"e V Mesh _ _ _
Zimparalama ve parlalma cihazlan uzerinde genellikle bir ka<;: lane disk
1/ Zlmpnra No ------. bulunmasma ragmen lek diskli cihazlar da mevcuttur. Disk <;:aplan 200, 250, 300
fane _ _ _
~ mm dir ve amaca uygun olarak larkll <;:aplarda diskler de kullamlabilir. $ekil B'de
bir zimparalama ve parlalma cihazi gorulmekledir.
"
1I11115'
" """ .... '''' 1000tolO70IO!l(l0l0
MilU"lIll
" "
ta' • T

Seidl 7. Tane boyutu ve zimpara numaraSI arasmdaki ili§ki

1.1.5.1.2. PARLATMADA KULLANILAN A$INDIRICILAR VE 9UHALAR

Parlatma kademesinde genellikle AI,03, Cr,03, MgO, Fe,03 ve elmas lozu gibi
a~mdlncllar kullanilir. Elmas lozu macun veya sprey ~eklinde, dig:-rleri ise damllik su
ile suspansiyon ~eklinde kullamlir. Parlalilan numuneler eger su kar~lslnda
oksidasyona ugruyorsa bu durumda etilen, glikol, alkol ve gllsenn kullamlir. Parlalma
i~leminde kullamlan a~lndlflcllar ve kullamm alanIan Tablo 6'da verilmi~lir.

$ekil 8. Farkh zlmparalama ve parlalma cihazlan

16 Metalografi Silim! Metalografi Silimi 17

KUllanllan diskler korozyona karl?1 dayamkll plfln«, bronz veya alOminyum kagltlanyle zimparalama yapilir. Bu i~lem donen disk veya l?eril l?eklindeki
alal?lmlanndan imal edilirler. Disklerin donme hlzlan 500-400 dev/dak. arasmda zimpara kagilian Ozerinde yapilir. 1~lem esnasmda numunenin Ismmasma izin
degi~ir. YOksek devir kaba zimparalama ve parlalma kademesinde, dOl?Ok devir verllmez ve slk slk su lie sogululur veya akan su allmda yapilir.
ise nihai parialma kademesinde kullamllr.
1.1.5.2.2. iNCE ZIMPARALAMA KADEMESi
1.1.5.2. MEKANiK ZIMPARALAMA VE PARLATMA
Ince zimparalama kademesinln amaci kaba zimparalamada olul?an derin
Mekanik zimparalama ve parlalma i~lemi numunelerin hazlrlanmasmda onemli «iziklerin ortadan kaldlrllmasl ve olul?an deformasyon miklannm azaltllmasldlr.
bir yer lutar. Mekanik il?lem genellikle donen bir disk, lilrel?imli bir plaka veya ~eril Bu kademede 180, 240, 320,400, 500, 600 ve 800 numarall zimpara kagilian
l?eklindeki bir abrasiv Ozerinde uygulamr. Numune yOzeylerinde kesme kullamllr. Bazi ozel malzemeler i«in ise 800 numara zimparanm Ozeri olan 1000,
i~leminden dolaYI bir miklar deformasyon bulunur. Bu deformasyon zimparalama 1200 ve 2500 numarall zimpara kagilian kullamlmalldlr. Bir zimparadan digerine
ve parlalma kademelerinde minimuma indirilir. Kesme il?lemi sonrasmda numune ge«lIdigi zaman bir onceki zimpara lanelerinin kendisinden daha ince laneli
yOzeyinin l?emalik gorOnO~O $ekil 9'da verilmil?lir. zimpara kagldma ge«mesini onlemek i«in eller ve numune akan su allmda iyice
Ylkanmalldlr. Al?mdirlci lanelerin gozenek ve «allak gibi bolgelere girmesi
Kesme Sonrasl durumunda ullrasonik ylkama yapllmalldlr.
1 2 3
I I
I I Ince zimparalama kademesi islisnai durumlar dll?mda genellikle yal? yapilir.
I I Kullanllan SIVI, numunenin Ismmasml onledi~i gibi numune lie zimpara kagldl
B
I I arasmda homojen bir lemas saglar. Numune ozelliklerine bagll olarak su yerine
I I daha yOksek viskoz slvllar da kullamlabilir.

c
I
I ,
I Uygulamada her farkll zimpara kagldl kullamldlgmda numune $ekll 10'da da
gorOldOgO gibi 90' dondOrOlmeli ve numune diskin dl~ yOzeylerinden merkezine
dogru harekel etlirllmelidir.
D

Sekil9. Kesrne i~lemi sonrasmda numune yOzeyinin §ematik gorUnU§U

Zimparalama ve parlalmadaki ama« loplam deformasyona ugraml~ labakanm

ortadan kaldlrllmasldlr. Bu amaca dort kademeden ge«lIerek vanllr.

• Kaba zimparalama kademesi

• Ince zimparalama kademesi

SekilJ O. Nurnunelerin zlmparalanrnasl
• Kaba parialma kademesi
1l?lem slrasmda zimparalanan yOzey slk slk gozle konlrol edllmeli ve bir onceki
• Nihai (ince) parlalma kademesi zlmparalama kademesinde olul?an «izikler lamamen ortadan kaldlnlmalldlr.
1.1.5.2.1. KABA ZIMPARALAMA KADEMESi Zimparalama esnasmda olul?an «iziklerin derinligi ve deformasyon labakasmm
kalmllgl numunenin sertliginin yam slra zlmpara kagldmdaki a~mdirlci lane
1l?lem genellikle kallplama il?leminden once yapilir. Bu nedenden dolayl daglama boyulu ile dogrudan ilil?kilidir. $ekll 11 'de a~mdlflci lane boyulunun «izik derinligi
oncesi yOzey haZirlama il?leminin ince zlmparalama il?lemiyle bal?ladlgl lie deformasyon labakasma elkisi gorOlmekledir.
soylenebilir. Kaba zlmparalama kademesinin amaci bir sonraki zimparalama
kademeleri i«in yOzeyi hazlrlamakllr. Bu kademede numunenin keskin ko~e
kenarlan ortadan kaldlnllrken, kesme il?leminde olu~an kesme izleri yok edilir.
Keskin noktalar la~lanarak almdlklan sonra 60,80, 120 ve 150 numarall zimpara
 18 _ Metalografi BHimi Metalografi Bilimi 19
,
H"""r g6"", /"tr"k/lfhllnIJ(J; I Uygulamada bu egriye en 90k uyum saglayan a~mdlrletlar elmas lozlu

61-1 -r
D.fDtm'llItr~kas,
sospansiyonlardlr. Elmas lozlu sOspansiyonlar parlalma esnasmda ant Ineellme
htZI dO~meleri saglar. A~mdtrtellar '~amllik su veya degi~ik yaglaYlellarla

'JI~
~ ~
r--- sOspansiyon yapllarak kullantltr. Oksil esaslt a~mdlrtellar (AI 20 3, Cr203, MgO,
Fe203) damllik su ile sOspansiyon yaptl!rken, elmas a~mdtrtellar maeun veya

.{~I- ~~
sprey ~eklinde kullantltr. A~mdlrtel olarak MgO.kullantltyorsa MgO'in igerisinde

• • •
~ suda 90z0nen diger alkaliler bulunmamaltdlr. Aksi halde bu lOr alkaltler numune

,I ~
" I
-
yOzeyinde leke btraklr ve numune lie kimyasal reaksiyona girerler. Diger laraftan
MgO yava~9a su ile reaksiyona girerek zamanlamagnezyum htdroksll olu~lur~r.
Bu da havadaki veya musluk suyundaki CO2 ile birle~erek karbonal. haltne
1/
,,
C-.Ttlllmll' d'~ t.. bab

I
donO~Or ve parialma diski Ozerinde 10rlula~lr. Bu durumda parlalma kuma~t
lamamen degi~lirllmeli veya %2HCI solOsyonu ile Ylkanmalldlr.
" " 50

A~,nd"'t:, IlInelmyUlu rml~n",}

Sekil] J. A~II1dJrIcl tane boyutunun 9izik derinligi He deformasyon tabakasma etkisi
Zimparalama esnastnda baskl kuweli ve tatbik noktasl iyi ayarlanmaltdtr. Numune
yOzeyinde egik dOzlemler olu~tunulmamaltdtr. Bu gibi olumsuzluklar halall daglama ve
mlkroskop alttndaki gorOnlOnOn nileligini direkt etkilemektedir. Numune yOzeyine
uygulanan a~trt yOk, numunenin tsmmaslna sebebiyel vererek yaptntn degi~mesine
neden .alur. Sert malzemelerin zlmparalanmastnda dO~Ok zlmparalama htzlart
Se9tlmeltdtr. Buna ka~tn 90k sert olan seramik, inlermetalik ve karbOr yaptlt malzemeler
bu gene~lementn dt~tnda lululurlar. Artan ztmparalama hlzlart diger laraftan yOzey Iststnt
arllraeagtndan ISlya duyarlt malzemelerde dO~Ok ztmparalama hlzlart segilmelidir.
1.1.5.2.3. KABA PARLATMA KADEMESi
Ba~artlt bir parlatma i~leminde en onemli kademe kaba parlalma kademesidir.
Ba~artlt bir kaba parlatma kademesi inee parlalmanm daha kolay ve sagllklt sonug
altnmasmt ve de giziksiz bir yOzey elde edilmesini saglar. TOm parlalma
kademelerin~e oldugu gibi bu kademede de parlalma geregleri parlatllan YOzeyin
kaltlestnt dogrudan elktlemektedtr. Bu gereglerden en onemlileri ise parlalma guhasl
ve a~tndtrtetlardtrJKaba PiJIliJlma kademesinde' genellikle .. 9adlr .bezigilJi JOySOz
Js!Jma~liJr kullanilir. Bu kademede kullantlan a~tndlrtetlar slraslyle a-alOmina (15-
O.3I1m), r-alOmina (O.05I1m) dlr. A~tndtrtet tane boyutu kOgOldOkge numuneleri birim
zamandaki ineellme hlzt dO~mekledir. Bu ili~kiyi gosteren egri $ekiI12'de verilmi~lir.
i:' Kaba Inco Inco
~ Zlmpara/ama Zlmparnlama Par/afma
i esnasmda yOzeydeki a~mdlrtet miklart onemlidir ve bu miklar yOzeyde opak bir
~
I
. ",
1000 100 10
BOyi1kWk (mikron)
60
"
Numune, parialma 9uhast Ozerinde diskin donme yonOne lers yonde ve
merkezden gevreye ejogru harekel ettirllmelidir. Numune harekeli sonueunda
euha Ozerinde homojen bir ylpranma, a~mdlrlemtn yOzeyde homojen olarak
dagllllmaSt ve inee 90kelli bulunan numunelerde gorOlen yonlenmi~ parlalmantn
olumsuzluklartnm giderilmesi saglantr.
I<aba parialma kademesinde numune 9uha Ozerine yeleri kadar basltrtlmal.ldtr..
Uzun sOreli parlatmalardan l<a9mllmaltdlr. Gereginden fazla yapllan uzun surelt
parlalmalar sonueunda yapl igerisindeki ikinell fazlar ve grafit gibi yapllar
dokOlebilir. Numune parlalma esnasmda slk slk gozle veya 100X boyOlmede
ineelenerek konlrol edilmelidir.
1.1.5.2.4. iNeE PARLATMA KADEMESi
Kaba parlalma sonueunda en dO~Ok seviyeye inen, fakat henOz meveul olan
plaslik deformasyon bolgeleri inee parlalma lie tamamen orladan kaldlrtltr. Kaba
parlalmadaki i~lemler bu kademede de ayntdtr, fakat kullanllan parlalma
geregleri farkltltk goslerir. Bu kademede kullantlan guhalar daha inee ve k,sa
lOylO olmaltdlr. A~mdtrtet olarak ise demir ve baklr ala~tmlart igin A1 2 0 3, AI ve Mg
ala~tmlart, igin seryum oksil kullantlmaltdlr. Bunlartn dl~tnda elmas. ga.:nuru:
Cr203 ve MgO kullantlabllir. MgO'in kullantmmda daha once de bellrtlldtgt gtbl
dikkalli olunmaltdtr. Parlalma strasmda guha Ozerindeki nem miklartna dikkal
edilmelidir. En dO~Ok nem miklart, numune parlalma diskinden
uzakla~ttrtldlglnda havada 1-5 saniye igerisinde 'hemen kurumastna lekabOI
Nihal
ParfBtma
eder. Nem miklartnm az olmast numune yOzeyinde lekelenmelere yol a9ar. A~lrt
nem ise parlatma sOresini uzaltr ve yOzeyde oyukla~malara yol agar. Parlalma
labaka ~eklinde beliren yeleri miklardaki a~mdtrtel miklartdlr.
-.
Inee parialma sonrasmda numune daglanmadan once mikroskopla ineeleneeek
ise alkol ve kuru hava lie yozey lemizlenip kurululur. Inee parlalma sonrasmda
1 yOzeyde parmak izi, leke ve 9izik bulunmamaltdtr.

$ekil12. ideal parlatma egrlsi


20, _ Metalografi Bilimi
1.1.5.3. OTOMATiK PARLATMA
Elle yapllan parlatmanm zorluklanndan dolayl 1950'li Yillarda geli§tirilen bu metot
90k saylda numunenin klsa zamanda parlatllmasml saglar. Bazl ozel durumlarda
parlatma mOml<On olmaz (radyoaktil numunelerin parlatllmasl) ve bu durumda
otomatik parlatma ka9mllmazdlr. (:ok saylda numune tek bir tabla Ozerine
baglanarak aym zamanda parlatllabilir. Parlatma i§leminde numunelerin numune
tutucu tabla Ozerine baglanmasl, disk Ozerine baskl kuvveti, numunelerin disk
Ozerindeki hareket miktan ve diskin donme hlzl gibi parametreler onem arz eder.
1.1.5.4. ELEKTROLiTiK PARLATMA
A§mdJrlcllar yerine elektrolitik hOcrelerin kullamlmaslyle gergekle§tirilen bu metot
1930'da Jacquet ve Figour taralmdan bulunmu§tur. Sorby'nin 9all§malanndan
sonraki en onemli metalografik geli§medir. Elektrolitik parlatma en onemli ve en
iyi sonu9 alman parlatma yontemlerindendir. Mekanik parlatmanm zorluklanm
ortadan kaldlrmak amaci i1e geli§tirilmi§ bir parlatma metodudur. Elektrolitik
parlatma 0lduk9a basit, lakat bir 0 kadar da deneyim isteyen bir i§tir. $ekil 13'te
basit bir elektrolitik parlatma dozenegi 9ali§ma §emasl gorOlmektedir.
Tennometre
(A) (B)
r0-
r-0- ,\-
Metalografi BHimi _ 21
Elektrolitik parlatma pratikteki kolayllgl ve temizligi a91slndan end.0stride ve ara§tlrma
laboratuarlannda mekanik parlatmadan daha 90k terclh edlilr. Tum bunlann yam sira
bazl dezavantajlan vardlr. Bu avantaj ve dezavantajlar a§aglda verilmi§tir.
Avantajlar
• Mekanik parlatmadan daha dozgOn ve nitelikli yozeyler elde edilir.
• (:ok saYldaki numuneler klsa zamanda parlatllabilir.
• Mekanik parlatmanln olu§turdugu 9iziklerden otOrO, yumu§ak ala§lmlar i9 in
idealdir.
• Mekanik parlatma ile bazl duyarll yapllarda mekanik ikizler gibi istenmeyen
olu§umlar elektrolitil< parlatma ile onlenir.
• Elektrolitik parlatllml§ yOzeyler tOm mekanik etkilerden uzak ?Idugundan
dolayl halil yOklerle sertlik 0190mleri ve X-I§lnlan deneylen saglikli olarak
yapllabilir.
• Elektron mikroskobisi i9in numuneler sadece bu yontemle parlatllabilir.
Dezavantajlan
Kan§tJrfCI

• Kullamlan kimyasal gere91erin bir 90gu toksiktir.

-- _. -Katot -- -- ---
KarJ$(IrICI

- -- ;;;:- - -.- - • K090k numunelerin i§leme sokulmasl problemlidir.

-- 1.1 KaCol I -- - - ~n~( -- -
- -- A

-=- -- -
- -- - - - A - • (:atlak, bo§luk, kallntl ve 90kelti gibi bozukluklar i§lem sonrasmda larklila§lr.
-
--- - --I Anal
- - - - -- --
--
-- -
--
-
s1--
- - Elektrolitik parlatmada parlatma mekanizmasl analitik 90zonmedir.. Numune

- - - -- - -
i is '::.. yOzeyindeki pOrOzlerin ortadan kaldlnlmasl 911<lntllann tercihli 90zu.nmesi IIe.ol.ur ve
91kmtllar arasmdaki 9ukurlar anodik 90z0nmeden korunurlar. Bu bolgelenn 90zunme
. Sog!Jtma S-;nyosu '~ hlZI, 91kmtlli klslmlara klyasla daha azdlr. Bu durum $ekil14'te verilmi§tir.
W/~~
Reosta
Potansiyometre ~ Anahtar Anahtar Par/atllan Yilzey
50· ±----1
I .~
5-12 V
110V
DC

Sekill3. Basit bir eleklrolitik parialma dUzeneginin jematik g5rUnUjU

Elektrolitik hOcre igerisinde yalmzea az bir gerilim dO§mesi soz konusu olan
90zeltiler i9in potansiyometrik bir devre, 90k olanlar i9in ise yOksek aklm
yogunluguna uygun olarak bir seri devre Iwllanilir. Burada numune anod
durumundadlr. Elektrolit, elektroliz banyosu igerisine parlatllaeak numunenin
metal iyonlannm ve kompleks bile§iklerinin 90z0nebileeegi iletken 90zeltilerdir.
Elektrolit se9imi numunenin kimyasal bile§imine ve mikroyaplsma baglidlr.
Uygulamada slk9a kullamlan elektrolitler ve larkll metallerde kullanlla.n
elektrolitler parlatma reaktilleri tablolar halinde sonraki bolOmlerde verilmi§tir.
$ekiI14. Elektrolitik parlatma esnaslnda ytizeyde olu~an film tabakaSI
Numune anod durumunda oldugundan, (+) yOklO iyonlar numune yOzeyini terk
ederek katoda giderler. Numunenin bu §ekilde 90z0nmesi esnasmda numune
yOzeyinin hemen Ozerinde metal iyoniannm meydana getirdigi bir Iilm taba,ka~1
olu§ur. Bu film tabakasmm elektrik direnci, elektrolitin direneinden daha buyuktur
22 _ Metalografi Silimi
ve farkll bile~imdedir. Parlatma mekanizmasl hakkmdaki genel goro~; yOzeydeki
<;:Ikmtlll klslmlarda film tabakasl ince, metal iyonlan konsantrasyonu YOksek ve
elektrik direncinin dO~Ok oldugudur. Bu duruma gore uygulanan potansiyel
altmda pOrOzlO klslmlardaki aklm yogunlugu <;:ukur klslmlara klyasla daha fazla
olacaktlr. Eger yeterli miktarda bir potansiyel uygulanml~sa metal <;:Ikmtlll
klslmlardan <;:ukur klslmlara klyasla daha hlzll elektrolite ge<;:ecektir. Bu sOre<;:
yozeyin tamamen dOz olmasma kadar devam eder.
Ba~anll bir elektrolitik parlatma i<;:in en onemli faktor, uygulanan aklm yogunlugu
ile voltaj arasmdaki i1i~kidir. Voltajm degi~mesi halinde aklm yogunlugunda
herhangi bir degi~iklik olmamasl gerekir. Bu durum :;>ekiI15'te verilmi~tir.
0
F Avantajlar
~ IE
I... 1/
C D
5 .1-
lu
1 2 3
Voltaj (V)
!jekiIIS. Elektrolitik parlatma esnaslnda aklm yogunlugu He gerilimin degi,imi
Numune yOzeyindeki film tabakasl A-B bCilgesinde kararll degildir. Fakat voltaj
arttlk<;:a kararll bir hal allr. B noktasmda kararll durum maksimumdur ve film
te~ekkOIO tamamlanml~tlr. Filmin elektrik direnci ve Zit elektromotor kuvveti bir
miktar artar ve aklm yogunlugu dO~meye ba~lar. Voltajm artmasl ile aklm
yogunlugu C noktasma ula~lr ve bu degerde film olu~um hlzl ile elektrolitte
yaymma hlzl arasmda bir denge meydana gelir. Film metal iyonlan ile doyar, aym
zamanda numune metalm <;:ozOnme hlzmm yOksek ve voltajm smlrll bir degerine
kadar artmasl nedeniyle film Oniform olarak kalmla~lr. Kalmllktaki bu artl~ filmin
belirli bir degerine kadar elektrik direncinin orantlll olarak artmasma kar~lllk aklm
yogunlugu voltajm yOkselmesiyle sabit kallr. Bu slmr deger onceki ~ekilde 0
noktasl i1e gosterilmi~tir. Egrinin C-D bolgesi ba~anll elektrolitik parlatma
bCilgesidir. Voltajln daha fazla artlfllmasl numune yozeyinden gaz <;:Ikl~ma sebep
olur. D-E bCilgesinde voltajm artlfllmaslyla aklm yogunlugu yeniden artar. Bu
durum filmin sOrekli par<;:alanmasma neden olur. YOksek voltaj aynl zamanda
elektrolit ve numunenin Ismmasma sebep olacagmdan sakmcalldlr.
Eger elektrolitin i<;:erisine tungsten, magnezyum ve <;:inko gibi metaller i1ave
edilirse C-D bolgesi uzar. Bakl r ve kobalt i<;:eren elektrolitlerde C-D bolgesilldeki
bu uzama sadece 0.1-0.3 volt kadardlr. A-B bolgesinde voltaj arttlk<;:a aklm
yogunl~gu da artmaktadlr. Bu artl~ numune yOzeyinde kararll olmayan bir film
tabakasmm olu~umu ile ilgilidir. Bu bCilgede numune i1e elektrolit arasmdakl
kimyasal reaksiyonlardan dolaYI yOzey mat bir gorOnO~kazamr.
Metalografi Silimi 23
1.1.5.5. KiMYASAL PARLATMA
Uzun zamandlr metalografistler, Cu, Zn, Cd ve pirincin parlatllmasmda kimyasal
parlatmayl kullanmaktadlrlar. Son zamanlarda bu metot yeni parlatma solOsyonlanmn
geli~tirilmesi ve kullamlmasl i1e onemli ol<;:Ode geli~tirilmi~ ve diger metaller Ozerinde
de uygulanmaya ba~lanml~tlr. Kimyasal parlatma, metal numunelerin uygun bir
<;:ozeltiye daldlnlarak yOzeyin parlatllmasl i~lemidir. Numuneler sOrekli olarak
kan~tlfllan bir <;:ozelti i<;:erisine daldlnllr ve yOzeyin parlatllmasl saglamr. Elektrolitik
parlatmada oldugu gibi yOzeyde bir metal filmi olu~ur. Kimyasal parlatma parlatllacak
malzemenin cinsine, banyo bi<;:imine, banyo slcakllgma, numune boyutuna, on
parlatma i~lemine ve parlatma sOresine baglldlr. Kimyasal parlatmamn diger parlatma
yontemlerine gore avanlaj ve dezavanlajlan slraslyla ~oyledir:
• Parlatma dOzenegi basit ve ekonomiktir (1 numune i<;:in)
• Parlatma sOresi klsadlr. <;:ok klsa zamanda kaba deformasyon tabakasl
ortadan kalkar.
• Karma~lk ~ekilli pan,alar homojen olarak parlatilir.
• Mekanik ve elektrolitik parlatmanm zorlukla uygulanabildigi Mg, Pb ve Zn gibi
metaller kolayllkla parlatllabilir.
Dezavantaj!ar
• Hazlrlanan banyo <;:ok saylda numune i<;:in kullanllmaz.
• Yapldaki mevcut kalmtllann etrafl ve keskin ko~eler tercihli <;:ozOnmeye ugrar.
Kimyasal parlatma ozellikle <;:ekme <;:ubuklan gibi bOyOk boyutlardaki par<;:alarm par-
. latllmasl i<;:in uygundur. BOyOk numunelerin parlatllmasl diger yontemlerle hem eko-
nomik degil hem de uzun zaman allr. Slk<;:a kullamlan bazl melal ve ala~lmlann
kimyasal parlatllmasmda kullamlan solOsyonlar sonraki bolOmlerde tablolar halinde
verilmi~tir.
1.1.6. YIKAMA
Ylkama i~lemi metalografik <;:all~malarda ba~anli sonu<;:lar i<;:in ka<;:lmlmaz bir i~lem
kademesidir. Numuneler tOm hazlrllk kademelerinden soma Ylkanmalldlr. Her
zlmparalama ve parlatma kademesinden bir Ost a~amaya ge<;:meden once
numuneler ylkanmall ve yOzeye yapl~ml~ olan partikoller ve lekeler uzakla~tlnl­
malldlr. Ylkama i~lemi Illk hava Ofieyerek, kurutularak veya ultrasonik olarak yapilir.
Bu metotlann i<;:erisinde en iyi sonu<;: veren ultrasonik ylkama i~lemidir. Ultrasonik
ylkama sadece yOzeydeki temizlemeyi yapmaz aym zamanda da gozenek ve
<;:atlaklardaki kavitasyonlan da uzakla~tlflr. Ylkama i~leminden soma numuneler alkol,
benzen veya dO~Ok kaynama sicakligma sahip slvllarla hlzll bir ~ekilde silinmeli ve
24, _ Metalografi Bilimi
kurutulmalidlr. Bazl durumlarda musluk suyu kullanllabillr fakat oksidasyon
olu~umuna dikkat edilmelidir.
1.1.7. DAGLAMA
Parlatllml~ fakat henOz daglanmaml~ yOzeylerden istisnai durumlar dl~mda
mikroskop altmda gorOnlO almak olanakslzdlr. Numunelerin gok ba~anll
parlatma i~lemlerinden gegirilmesi durumlarmda daglama i~lemi yapllmakslzm
anlamll gorOnlOler almabilir. Ancak bu durum pek nadir gergekle~ir. Parlatma
sonrasmda numune yozeyi oldul<ca dOzdOr ve yOzeye dO~en 1~lk demetleri e~it
~ekilde yansldlklanndan, numuneden bu haliyle gorOnlO allnamaz. Bu nedenle
yaplda kontras olu~turulmasl gerekir. Bunun igin uygulanan yonteme "daglama"
adl verilir. Daglama i~lemi uygulanl~ bigimine gore kimyasai daglama ve fiziksel
daglama olarak iki klslmda degerlendirilir. Fiziksel daglamada belirli bir enerji
uygulanarak (lSI veya yOksek voltaj) yOzeyden atom tabakalarl atilir. Kimyasal
daglamada ise numune kimyasal maddelerle reaksiyona sokulur ve yOzeyde
kontras olu~turulur. Bu i~leme "kimyasal daglama" veya klsaca "daglama" denilir.
Daglamanm uygulama amacma bagll olarak da iki klslmda degerlendirilir. BOyOk
yapJlardaki kaba katlla~ma yapllarl, deformasyon akl~ izleri ve kaynakll yapllarln
gorOnlOsOnO glkarmak igin yapllan daglama i~lemi "makrodaglama"; tane
dagillml, faz daglliml ve faz tanlmlamalarl gibi gorOnlOleri glkarmak igin yapllan
i~leme "mikrodaglama" denir.
$ekil 16'da zlmparalanml~, parlatllml~ ve daglanml~ bir numunenin her
a~amadaki fotografl gorOlmektedir.
(a) (b) (e)
,~ekil 16. Zlmparalanml> (a), pariatIiml> (b) ve daglanml> ylizey (e) fatagraflan
$ekil 16'da da gorOldOgO gibi zlmparalanml~ fakat daglanmaml~ numune
yOzeylerindeki gorOnlO yalnlzca zlmparalama giziklerinden ibarettir. Parlatllml~ fakat
daglanmaml~ yOzeylerde ise dOz ve anlamslz bir gorOntO vardlr. Daglanml~ numune
yozeylerinde ise mikroyaplyl anlatan anlamll gorontoler vardlr. Daglama i~lemi
sonrasmda dislokasyonlarln yerlerinin belirlenmesi ve ikizlenme olu~umlarl gorOlebilir.
Metalografi Bilimi 25
Numune yOzeylerinin daglanarak gorOnlOnOn aimmasmda, hazlrlanan daglama
reaktifinin yOzeyden ig klslmlara dogru tesiri ba~arlli daglama i~lemini mOmkOn
kllar. <;:ok fazll yapllarda farkli fazlarln veya' tek fazll aia~lmiarda ve saf
maddelerde farkli yonlerde yonlenmi~ taneierin daglama reaktifi igerisindeki
gozOnme miktan farklidlr. Buna gore daglama mekanizmasl gok fazli ve saf
maddelerde farkll bigimlerde ve hlzlardadlr.
<;:ok fazll ala~lmlarda numune reaktif ile temas ettirildiginde yapl bile~enleri
(fazlar) arasmda potansiyel farkl dogar. YOksek potansiyele sahip faz dO~Ok
potansiyele sahip faza gore anodik davranlr ve daglama slrasmda gozOnmeye
ba~lar. DO~Ok potansiyele sahip faz katodik olarak davrandlgmdan daglama
esnasmda gozonmez ve herhangi bir bozunmaya ugramaz.
Anodik ve katodik fazlar arasmdaki potansiyel farkl anodik fazm genellikle
kullanllan dagiaylci reaktif igerisinde uygun hlz ve oranlarda gozOnmesi igin
yeterii bOyOklOktedir. Bundan dolayl numunenin a~1rl daglanmamasl igin dikkatli
olunmalidlr. A~ln daglama numunenin reaktif igerisinde gereginden fazla
bekletilmesi sonucunda katodik fazm anodik faz karakterinde davranmasl
sonucu olu~ur. Bu durumda a~1rl daglanml~ numune yOzeyi tekrardan nihai
parlatmaya tutulur.
Daglama i~lemi slrasmda anodik fazm gozOnmesi sonucunda belirli miktarlarda
yOzeyde gUkurla~malar ve gozOnmeyen bolgelerde dOzlOkler olu~ur. Bu durum
mikroskop altmda anlamli gorOnlOlerin almmasml saglar. <;:ok fazll yapllarda
daglama ve daglanml~ yapllardan gorOntO almmasl ~ematik olarak $ekil 17'de
gorOlmektedir.
$ekil17. <;ok faziJ yapiiarda daglama mekanizmasl
26 ---,--- Metalografi Bilimi
Tek fazll ala~lmlar ve saf maddelerin daglanmasl 90k fazll ala~lmlarm
daglanmasmdan farklidlr. Ana metal ile kalmtlve tane slnlrlan arasmdaki
potansiyel farkmm 90k dO~Ok seviyelerde olmasmdan dolayl daglama i~lemi
90910kle yapllir ve sonu9 almlr. Tek fazli yapllarda her tane parlatllfnl~
numunenin yOzeyine klyasla yonlenmesiyle iIi~kili bir hlzda 90z0nOr. Yapl tek fazll
olmasma ragmen mikroskopta baklldlgmda aYni ytindeki taneler aynl parlakllkta,
farkll yondeki taneler farkli koyulukta gorOnorler. Bu olaya "yonlenmi~ tane
parlakll9i" denilir. Atomik seviyedetane slnlrlan daima hatali bolgelerdir ve
bundan dolayI diger bolgelere gore yOksek enerjiye sphiptirler. Daglama
sonucunda yOksek enerjili tane slnlrlan 90z0nerek 9ukurlar,meydana getirirler ve
bu ise mikroskop altmda karanlik gorOIOr. Bu durum :;;ekil18!de lierilmi~tir.
Tane Smm
SeIdl 18. Tane slnJrlannda daglama sonucu vadi Qlu~umu ve mikroskoptaki gorlinlimli
1.1.7.1. DAGLAMA i$LEMiNiNUYGULANI$1
Ba~anll bir daglama i~leminin temel ~artl, malzemeye uygun daglama reaktifinin
segilmesi ve hazlrlanmasldlr. Ne kadar ba~anli bir uygulama yapllirsa yapllsln yanli~
reaktif kullanllmasl daglamayl ba~anslz kllar. Uygun daglama reaktifinin se9 11mesi
kadar uygulama bi9imi, uygulama sOresi ve uygulama slcakligl da onemlidir.
Daglama reaktifinin uygulanmasl ya numunenin reaktife daldlnlmasl ya da
reaktifin bir pamukla yozeye uygulanmasl bi9iminde yapllir. Daldlrma yonteminde
numune, daglama reaktifine yOzeyi tamamen temas edecek ~ekilde daldlrllir ve .
yOzeyde kabarclklar olu~mamasl i9in hareket ettirilir. Numunenin hareket
ettirilmesi aynca reaktifle yOzeyin temasml daha iyi saglayacaktlr. Raektifin
pamukla uygulanmasl durumunda, reaktif ile Islatllan pamuk numune yOzeyine
fazla bastlrllmadan silinir. Reaktifli pamuk ma~a lie tutulmalidlr.
Numune yozeyinin yeteri derecede daglanmasmdan soma, yOzeyin reaktifle
ili~kisi kesilir ve akan su altmda Ylkanlr. Numune yOzeyindeki olu~abilecek su
lekelerini onlemek i9in yOzey alkolle Ylkanlr ve Illk hava cereyanmda kurutulur.
Numune yaplsmm ortaya 91kartllmasmda uygun reaktif se9imi tek ba~ma ba~anli.
olamaz. Reaktifin uygulama sOresi ve slcakllgl da iyi tesbit edilmelidir.
Malzemenin cinsine ve se9ilen reaktifin igerigine gore uygulama sOresi ve
slcakllgl farkllilk gosterir. DO~Ok bOyOtmede incelenecek numunelerde yaplyl
tam olarak ortaya 91karmak i9in gerekli daglama sOresi, yOksek boyotmelerde
aynntlyl ortaya 91karmak i9in gerekli zamandan fazladlr. Fotografl gekilecek
numunelerin daglama sOresi daha k,sa tutulmalidlr.
Metalografi Bilimi 27
Daglama esnasmda numune yOzeyindeki parlakligm kaybolup ilk matla~manm
ba~ladlgl sOre daglama sOresi i9in yeterlidir. Bu sOrenin tesbiti ise, uygulaylcmm
slk slk yOzeyi kontroloyle mOmkOndOr. Daglama slcakllgl se9i1en reaktifin
igerigine gore degi~ir. Genellikle reaktifier oda slcakligmda uygulanlrlar, fakat
bazl reaktifler daha yOksek slcakliklarda uygulanlrlar. Bu uygulama slcakllklan
reaktif haZirlaylcl ve uygulaylcllar tarafmdan iyi bilinmelidir.Uygulamada slk9a
kullanllan kimyasal daglama yontemleri Tablo Tde verilmi~tir.
Tabla 7. Uygulamada k-lJllamlan kimyasal daglama yontemleri
YONTEM TANIM VE ONERiLER
Daldlrma Numune daglama reaktlfine daldlnllr
Damlalma Daglama reaktifinden blrkag damla numune yOzeyine damlalilir.
t;:ok pahall reakliflerde uygulamr.
Y,kama. Numunenin yOzeyi daglama reaklifi ile galkalamr. Genellikle
bOyOk numunelerde uygulanlr.
Alternalif Daldlrma Numune alternali! olarak iki farkll daglama reaklifi lie daglanlr.
Ikinci daglamada, birinci daglama sonucu bozulan labakalar
90zlinur.
Slime Numunenln yOzeyi daglama reaklifine daldmlml. bir pamuk veya
bezle silinir.
Temperleme Numune ISIIII,r. Faz yaplsma g5re renklenme meydana gelir.
S,eak Daglama Numune ISllllml. daglama reaktlfi Igerisine daldmllr.
t;:ifte Daglama Farkll fazlar, farkll renklere kar.1 duyarll oldugunda kullamilr.
TesbilDagiamasl Belirli fazlann laylni Igln 5zel reaktiflerin kullamimasl
Elektrolilik Numune eleklrolilik igerlsinde anal durumundadlf, daglama belirli bir
Daglama aklm yogunlugu ve voltajm uyguianmasl lie gergekle.tirilir.
1.1.7.2. ELEKTROLiTiK DAGL~MA
Elektrolitik parlatmada kullanllan mekanizmanm modifiyesi ile elektrolitik
daglama yapllir. Elektrolitik parlatmada kullanllan solOsyon elektrolitik
daglamada da kullanllir, fakat bu genel anlamda her zaman iyi sonu9
vermeyebilir. Elektrolitik daglamada parlatmada kullanllan voltajm yakla~lk 1/10
seviyesine inilir ve burada 1-3 sn tutulur. Elektrolitik daglama solosyonlan
0lduk9a basit olup asidik, bazik ve tuzlu 90zeltilerdir. Daglama i~leminde
genellikle dogru aklm kullanillr ve daglama sOresi boyunca voltaj degi~tirilerek
kontrol edilir.
 28 _ Metalografi Bilimi Metalografi Bilimi 29
1.1.7.3. MAKRO DAGLAMA
1.1.7.4. RENKLENDiRME DAGLAMASI
Ma.kro daglam,a malzemelerdeki heterejenligi ortaya ylkarmak iyin yapllan bir Metalografide kullamlan metotlardan birisi de renklendirme daglamasldlr. Bu
daglama 1~lemldlr, Makro daglamada ~u yapl ozellikleri ortaya ylkartllabilir:
metot literalOrde hafif boyama daglamasl, dekoratif daglama ve ISltma
• Tene boyutlanndaki farklila~ma renklendirmesi gibi isimlerle de amllr. Metalurji mikroskoplannda 1~lk kaynagln'
dan allnan Oy rengin (I<lfmIZI, ye~il, mavi) kan~lmlan kullamlarak farkli renklerde
• Deformasyon akl~ izleri 1~lk elde etmek mOmkOndOr, Bu ozellikten yararlanarak parlatllml~ yOzeylerin
• Kolonsal yapl farkll renklerde gorOnmesi saglanabilir. Daglama esnaslnda kullamlan farkli
reaktifler sayesinde numune yOzeyinde birbirinden farkli ince film tabakalan
• Dentritil< yapl olu~turularak yOzey renklendirilir. Yapllan bu i~leme "renklendirme daglamasl",
• Segregasyon ve kallntllar i~lemde kullanllan reaktiflere ise "renklendirme reaktifleri" denilir. Renklendirme
daglamasl diger daglama i~lemlerinden pek farkll degildir. Yanlizca kullamlan
• KarbOrler daglama reaktifleri ve uygulam~ biyimleri farkillik gosterir, Renklendirme
• Mikrosegregasyon (gobeklenme) daglamaslyla renklendirmenin birkay metodu vardlr:
• KarbOrizasyon ve dekarbOrizasyon 1, ISII proseslerle numune yOzeyinde bir film tabakaslnln yokeltilmesi (isil
• Porozite ve yatlaklar renklendirme)

• Aynk klslmlar ve katmerle~me 2, Elektrokimyasal ve kimyasal proseslerle bir film tabakaslnln yokeltilmesi

• Kaynakll yapl etOdO 3, Vakumda film yokeltilmesi

Makro daglama i~lemi iyin numune 400 numarall zlmparaya kadar zlmparalamr.
Islisnalar dl~lnda numune yOzeyinin parlatllmaslna gerek yoktur, Makro daglama
reaktlflen yok ku~vetli ve teslrlldlrler, bu yOzden yOksek zlmparalama ve parlatma
kademelenne Ihtlyay duyulmaz, Makro daglama real<tifleri genellikle HCI H SO
HNO, gibi kuvvetli asitler ihtiva ederler. Reaktif deri~ikligini kontrol etmek iyin s;;
su ve alkollOrevleri kullanilir.
Makro daglama genellikle yelik edOstrisinde kalite kontrol amaclyla dovme
endOstrisinde dovme izlerinin tesbiti ve alOminyum endOstrisinde slkya kUllanllir.
:;>ekI119'da farl<ll makro daglama ornekleri verilmi~tir.
Renklendirme reaktifleri asit, su ve alkol kan~lmlanndan olu~ur, HaZiflanan
renklendirme reaktifleri numune yOzeyinde yok ince (40-5000nm) oksit, sOlfOr,
elemental selenyum veya kromat filmi olu~turur. YOzeyde olu~an bu tabakalar
gorOnlOnOn renkli olmaslnl saglar, Renklendirme reaktiflerinin uygulam~1
genellikle numunelerin reaktif iyerisine daldmlmasl ~eklinde yapilir.
Renklendirme daglamasl konusunda biryok yall~ma yapllmaslna ragmen en
kapsamli yall~malar Beraha taraflndan yapllml~tlr. Beraha'nln geli~tirdigi
renklendirme reaktiflerinde, reaktif anodlk film olup anodik bile~enlerden olu~ur
ve renklendirme bu bolgelerde olu~ur. Katodik reaktiflerde ise film katodik
bile~enlerde olu~ur ve bu bolgeler renklenir. En yok kullamlan renl<lendirme
reaktifi. bile~enleri ~unlardlr: SodyummetabisOlfOr (NazSzOs), potasyum
metabisOlfOr (KzSzOs), sodyum thiosOlfat (NazSzO,), hidroklorOr (HCI), sodyum
molibdat (Na zMo0 4 ,2H zO), molibdil< asit (H zMo0 4 ), alkol ve arsenik asittir, En
yok kullamlan ve en popOler renklendirme daglama reaktifleri tabla halinde ekte
sunulmu~tur, .

Renklendirme daglama i~lemi diger daglama i~lemlerinde pek farkll degildir,

yalnlzca yozeyde herhangi bir yizik olu~turmamak iyin pamukla silme i~lemi
uygulanmaz, Daglama' esnaslnda yOzeyde olu~an yiziklenmeler oksit filmini
paryaladlglndan daglama i~lemi hlz kazamr. Renklendirmenin ba~ansl iyin yOzey
daha once genel amayll bir daglaYlcl i1e daglanmalldlr. Buna mOtEakip numune
(a) (b) (e) renklendirme daglama reaklifi iyerisine daldmlarak yOzey daglamr ve akan su
Seidl 19. Farkll makrodaglama ornekleri (a)Ylizeyi sertle~tirilmi-? l1umune, (b) Dovme altlnda ylkanarak kurutulur. TOm bu i~lemler yapllirken numune yOzeyine
yapll1111~ pan;adaki deformasyon bantlan, (c) <;ok pasolu kaynak bolgesi kesinlikle dokunulmamalldlr. :;>el<ll 20'de degi~ik renklendirme daglamasl
yapllml~ numunelere ait fotograflar gorOlmektedir.
3o _ Metalografi Bilimi
(a) (b) (c)
(d) (e) (1)
$ekil 20. Farkh renklendlrme daglamasl ornekleri (a) Soguk i,lem gonnli, Hfkristal ,ubuk,
65X, (b) Dliklim ile liretilmi, Zirealoy 4 alajlml, 200X, (c) Mekanik olarak blikiilmli, Hfkaymildl
par,a, 60X, (d) Kromlanml, ,elik sac levha, IOOX, (e) Slirtllnrne kaynagl ile birle,tlrilmi, ,elik
levha, 200X, (1) cryap Idaki saftltanyum, 50X, (g) Yeniden laristalle,tirilrnl, 'FOAI-4Valajlmmm
slirlinme testl sonueundaki ,adak olu,umu, IOOX, (h) Soguk i,lem gonnli, ve tavlanrnl, Alfa '
- pirlnci, IOOX, (I) Isd 1,Iem gonnli, Al bronzu, 500X
2. ZIMPARALAMA, PARLATMA VE DAGLAMA PROBLEMLERi
Mikroskop incelemeleri oncesinde yap/Ian hazlrllklarln tek amaCI, numunenin yaplslm
ifade eden gorOnlOnan uygun ~ekilde elde edilmesidir. Bundan dolayl yapllan her
i~lem kademesi kontrol edilmeli ve olabilecek yanll~ uygulamalar zamamnda bertaraf
edilmelidir. Ba~anll bir hazlrllk i9in ~u temel kurallar dikkate allnmalldlr.
Metalografi Bilimi 31
1. Eger numune ilk defa incelenmek Ozere hazlrlanlyorsa her kademede
mikroskop altlnda incelenmelidir. Yapllan bu incelemeler ei i1e yapllan
hazlrllk kademelerinde dogabilecel< hatalan minimize eder.
2. Bir sonraki a~amaya ge9meden once bir onceki a~amada olu~an hatalann
tamaml yok edilmelidir. Bu yapllmadlgl taktirde numuneler son a~amaya
kadar getirilseler bile bir miktar hata igerirler.
3. Numune haZlrllk a~amalan mOmkOn oldugu kadar klsa zamanda
yapllmalldlr, fakat gereginden klsa tutulmamalldlr. Gereginden uzun sOre
yapllan i~lemler sonucunda farkll hatalar olu~abilir.
4. TOm a~amalarda uygun gere9 ve uygulama bi9imi se9i1melidir.
Zimparalama, parlatma ve daglama a~amalannda olabilecek yanll~ ve hatall
uygulamalar ve bunlann giderilme bi9imleri slraslyla verilmi~tir.
2.1. ZIMPARALAMA VE PARLATMA CiziKLERi
Zimparalama ve parlatma kademeleri esnaslnda yozeyde meydana gelen
9iziklerdir. TOm zlmparalama ve pariatma kademelerinin klsa sOreli yapllmasl ve
a~lndirlci yOzeye numunenin' fazla bastlrllmaslndan dolayl olu~urlar. Ozellikle
kaba • ve ince zlmparalama kademeleri uygun sOrelerde kontroliO olarak
yapllmalidlr. Zimparalama kademesi ba~anll yaplldlktan sonra parlatma
kademesine ge9ilmelidir. $ekil 21 'de yanli~ yapllml~ zlmparalama ve parlatma
sonucu olu~an yOzey gorOntosO gorOlmektedir.
(a) (h)
$ekil21. Uygun yapilmayan zimparalarna ve parlatma esnasmda ylizeyde olu,an ,Izlkler
(a- Parlatrna ,izikleri 200X, b- zlmparalarna ,Izikleri 200X)
2.2. NUMUNE HAZIRLAMA SIRASINDA OLU;iAN DEFORMASYON
Elastik ve plastik olmak azere iki tip deformasyon mevcuttur. Yakleme
kaldlrlldlglnda elastik deformasyon ortadan kalkar. Plastik deformasyonda ise
yak kaldlrlldlglnda dahi ~ekil degi~imi mevcuttur. Bu anlamda zlmparalama ve
parlatma esnaslnda az da olsa numunelerde plastik deformasyon olu~ur. Olu~an
 32_ _-,- Metalografi SHimi
plastik delormasyonun bir miktan daglama i~leminden sonra dahi mevcuttur.
Delormasyon izlerinin ortadan kaldlfllmasl iyin ba~langly itibariyle numune alma
a~amaslflda uygun kesme metodu ve kesici seyilmelidir. Zira en lazla plastik
delormasyon bu a~amada geryekle~mektedir. Zimparalama ve parlatma
kademelennde malzeme ClnSlne gore uygun gereyler seyilmeli ve numune
a~lfIdlnCI disk Ozerine gereginden lazla bastlfllmamalldlr. $ekil 22'de
delormasyon iyeren Oy larkll numune gorOlmektedir.
$ekil 22.YUzey i~Jemleri esnasmda olu~an defofm3syon yizikleri
(a-kor ,izile, polarize I,ile, 500X, b- lees kin ,izileler 200X. c-klsa ,izileler IOOX)
2.3. DEFORMASYON BANTLARI
Numune yOzeylerindeki geni~ delormasyon bantlanna verilen isimdir. Uygun
seyllmeyen gereyierden ve yanil~ uygulanan zlmparalama ve parlatma
1~I.emlennden dolayl olu~ur.. Zimparalama v.e pariatma kademelerinde dO~Ok
mlktarda kUllanllan sOspanslyon ve slvllar, yOksek esneme kabiliyetine sahip
parlatma yUhalannlfl kullanlml ve yok kOyOk a~lfIdlflCI elmas taneciklerinin
kullanlml bu hatanlfl olu~maslfla yol ayar. $ekil 23'te iki larkil delormasyon bantl
gorOlmektedir.
(a)
(b)
SeMI 23. Defomlasyon bantlan
(Sunele ,eliktelei deformasyoll banllan a-15X, b-25X)
Metalografi Silimi 33
2.4. NUMUNE KENARLARININ YUVARLAKLA;lMASI
YOksek esneme kabiliyetine sahip parlatma yuhalan kullanlldlglflda hem
numune yOzeyinden hem de kenarlanndan a~lfIma olur, lakat kenarlardaki
a~lfIma daha lazla olur. Bu tip a~lfIma sonraslflda numune kenarlan daha lazla
a~lfIdl9lndan mikroskop altlfldaki gorOnlO kenarlarda net degildir. Bu tip parlatma
hatasl kailplanml~ numunelerde yok daha bariz ortaya Ylkar. Bu hatanlfl
olu~mamasl iyin kailplama kademesinde uygun kailplama maizemesi
seyilmelidir. Kailplanml~ numuneler zlmparalama ve parlatma kademelerinde slk
slk mikroskop altlflda kontrol edilmelidir. Eger parlatma kademesinde kenarlar
lazla yuvarlakla~lyorsa parlatma sOresi klsa tutulmall ve a~lfIdlnCI disk Ozerine
baskl kuvveti azaltllmalldlr. TOm bu onlemlere ragmen hata hala mevcut ise
a~lfIdlnCI sOspansiyonun uygun seyilip seyilmedigi kontrol edilmelidir. $ekil 24'te
bu tip bir hata gorOlmektedir.
(a) (b)
Seidl 24. Parlatma esnasmda kenarlanll yuvarlakla~masl
(a- yuvarlakla~ml~ kenarlar 500X, b-ideal parlatma, kenaI' yuvarlakl~masl yak 500X)
2.5. FARKLI ORANLARDA A$INMA
Malzemelerin y'!PISI iyerisinde larl<ll lazlar mevcuttur. Her lazlfl sertlik degeri ve
a~lnma davranl~lan birbirinden larklldlr. Bu ozellikle kompozit malzemelerde yok
daha yarplCI boyutlardadlr. Zimparalama ve parlatma esnaslflda sertlikleri larkll
olan lazlar ve bolgeler degi~ik oranlarda a~lfImaya maruz kailrlar Bu durum,
sertligi dO~Ok bOlgelerin daha yok a~lfIarak yUkurla~maslfla ve bunun sonucunda
bu bolgelerin net olmayan gorOntO vermesine sebep olur. Bu tip hate genellikle
parlatma a~amaslflda ortaya Ylkar. Bu hatanlfl onlenmesinde en onemli iki
parametre parlatma sOresi ve parlatma yUhaSI cinsidir. Parlatma sOresi mOmkOn
oldugu kadar klsa tutulmall ve parlatma cuhasl dO~Ok esneme kabiliyetine sahip
olmalldlr. $ekil 25'te hatail ve hataslz parlatllml~ iki larkil uygulamaya ait gorontO
verilmi~tir.
 Metalografi Bilimi 35
34 -.:.- _ Metalografi Bilimi
2.7. YARIKLAR
Numune ile kallplama malzemesi arasmda bo~luk ve yanklann olu~masldlr. Bu
tip hatalar haZirlik kadel1)elerinde I<enarlann yuvarlakla~masma, parlatma
yuhasmm pisiiklerle bula~masma, daglama problemlerine ve yOzeyln
renklenmesine yol ayar. Bu hatanm olu~mamasl iyin uygun kallplama metodu ve
uygun kallplama malzemesi seyilmeli ve kallplama bncesinde numune
yOzeylerinin daha iyi yapl~masml saglamak amaclyla numune yozeyieri
Ylkanmalldlr. $ekiI27'de bu tip bir aynlma hatasl gbrOlmel<tedir.

(b)
$ekil 25. Zlmparalama ve parlat~a esnas~l~da farkh oranlarda a-?mma g6stermi~ B4 C takviyeli
AISI kompozltme ait yiizey gortintlisti
(a-Farkh oranlarda a~mma g6stermi~ 20DX, b-farkh oranlarda a'iimma gostennemi~ 200X)

2.6. AYRILMA HATASI

Aynlma, numune yozeyinden metal partikOlierin koparak uzakla~masl ~eklinde

tanlmlanan blr hazlrllk a~amasl hatasldlr. Metal yOzeyindeki sert ve klnlgan
ta_neler veya bblgeler zlmparalama ve parlatma esnasmda plastik deformasyona
ugr~madlklan Iyin yOzeyden koparlar ve bu da bblgesel oyuklanmalara yol ayar
InkllJzyonlar matns metalden daha sert ve klnlgan olabilir ve sonuyta YOzeyde~
kopabllirler.Graflt partlkolleri.aynl ~ekilde parlatma esnasmda uzun tOylO ve
homoJen olmayan yuhalar tarafmdan yerlerinden kopartilabilirler.

Bu gibi hatalan bnlemek iyin numuneler mutlaka kallplanarak hazlrlik

a~amalanna ba~lanmalldlr. ince zlmparalama a~amasmda a~1rI basl<1 kuvvetleri
ve kaba a~mdlrlcllar kullanJimamalldlr. Par/atma kademesinde klsa tOylO ve
homoJen yaplli yuhalar ve de dO~Ok esnemec kabiliyetine sah/p yuhalar
kullanllmalldlr.. Her blr ka~emede yozeyde bu gibi hatalann olu~up olu~madl-I
kontrol edllmelJdlr. $ekll 26 da bu tip bir aynlma hatasl g6rolmelidir. 9
,.
'1;ekme gbsteren reyineler katlla~ma esnasmda tabakalar arasmda yatlak
$ekil 27. Numune ile kahplama malzemesinin aynlmasl, 1.00X
2.8. 'CATLAKLAR
Farkll fazlara sahip ve gevrek malzemelerde g6rOIen bir hata biyimidir. Genellikle
numunE! kesme a~amasmda olu~ur ve sebebi a~1rI miktarda baskl ve hlzll
kesmedir. Bu hata biyimi en yok kaliplama yapllml~ numunelerde kendisini
g6sterir. Hatanm olu~mamasl iyin uygun kesme diski, uygun besleme ve uygun
kesme )112;lan kullanllmalldlr. Numune olabill.cek titre~imlere kar~1 mengeneye
uygun ve dikkatli bir biyimde baglanmalldlr. Kolay klnlabilir ve nazik paryalann
kallplanmasmda, slcak kallplama yerine soguk kaliplama tercih edilmelidir.
Soguk kaliplama iyin dO~Ok yekme g6steren reyineler seyilmelidir; zira yOksek
olu~turabilir.$ekil28'de bu tip bir hata g6rOlmektedir.

$ekil26. Aynlma hatasl i,eren n~mune garUntUsU, 500X

 36 Metalografi Bilimi
(a) (b)
$eldI28. c,:atlak oIu,mu, bir mikroyapl Ye re,ine lie ,atiak doidurulmasl
(aMPlazmn sprey He yapIian kaplamanm nurnune kesme i§le11]i slrnsmda aynlmasl
b- yUzeyde olu~an <;atlagm rer;ine He dodurulmasl)
2.9. HATALI BO$LUKLAR
Dakme demir, termal pOskOrtme ile kaplanmlg malzemeler, seramikler ve toz metalur-
jisi(TM) OrOnO pargalar dogal olarak gazenek igerirler. Bu tip malzemeler uygun hazlrllk
Iglemlerinden gegirilmediklerinde yanllg yorumlara yol agabilecek garOntOler elde edilir.
Yumugak ve sOnek malzemeler kolay delorme olurlar. Bu yuzden gazenel<ler
klsmen kapanarak normalden daha azallr ve boyutlan kOgOlebilir. $ekil 29'da bu
durumu anlatan dart larkll sOrede parlatma yapllmlg yumugak ve sOnek
. numuneden almmlg mikroyapl lotograllan verilmigtir.
(e) (d)
$eld/29. Farkh sUrelerde parlatIian ve gozenek ir;eren s[jperala~lm mikroyapilafl, 500X
(a-5 dale ParlatIiml" b-6 dale PariatIim", e-7 dak.pariatIiml" d-8 dak. PariatIim,,)
Metalografi Bilimi 37
Sert ve gevrek malzemelerin YOzeylerinde ozellikle ilk zlmparalama kademelerinde
,atlaklar olugur. Bu ise yozeyin normal halindeki dunumu degil daha lazla ,atlak
i,eren durumunu gosterir. $ekil 30'da sert ve vevrek numunelerde larkll sOrelerdekl
parlatmalar sonrasmda olugan mikroyapl gorOntOleri verilmigtir.
(a) (b) (e)
$ekiI30. Plasma spray ile kaplanml§ Cr20J kaplamada farkil sUrelerde yapl1ao parlatma
sonrasmdaki mikroyapl gtirUntUsU
(a-Klsa sUreH parlatma, b-a'daki numune 1 dak.fazla parlatllml§, eM b'deki numune daha fazla
parlatIiml,)
Her il<i tip malzemede de bu hataYI onlemek i,in parlatma esnas', da elmas
agmdmci kullarulmalldlr. Her iki dakikada bir, yozey mikroskopta incelenmeli ve
degigim gozlenmelidir.
2.10. KUYRUKLU YILDIZ $EKLiNDEKi HATALAR
Bu tip hatalar birbirine bitigik gozenek ve inkilizyonlarda parlatma esnasmda
meydana gelir. $ekillerinden dolayl bu ismi alJrlar. Parlatma esnasmda otomatik
veya tam otomatik parlatma cihazlan kullaruldlgmda eger agmdinci disl< ile
numune yOzeyi arasmda dinamik bir temas oluguyorsa bu tip hatalar
kaglrulmazdlr. Bu yOzden dinamik temaslardan ka,mllmall ve otomatik cihazlar
kUliarulmasl durumunda uygun parametreler segilmelidir. $ekil 31'de bu tip bir
hata gorOlmektedir.
(a) (b)
$ekil3I. Uygun olmayan pariatma ,arllannda olu,an kuyruklu ylld,z hatas, (a-20X, b-200X)
38 Metalografi Bilimi
2.11. BULA~MA HATASI
Zimparalama ve parlatma esnasmda numune yOzeylerindeki birikintl ve kallntllann
yOzeye bula~masldlr Genellikle kademeler esnasmda temiz 9ail~mama ve YOzeylerin
yeten dereeede temlzlenmemeslnden kaynaklamr. BOtOn malzemelerde bu tip hatalar
gorOlebllir. gekll 32'de bu tip bir hata gOnOlmektedlr.
SeI,il32. Numune ylizeyine baklf bula~masI, 200X
2.12. A~INDIRICI PARTiKOLLERiN GOMOLMESi
Yumu~ak. malzemelerde zlmparalama veya parlatma kademeslnde a~lrIdlrlel
parllkOlienn maizemeye gomOlmesldir. A~rndlrlel tane boyutunun '90k k090k
olmasl, dO~Ok esneme kabillyetlne sahip 9uhalann kullamlmasr ve dO~Ok
vrskozrtell suspanslyon kullamml bu hatanlrl olu~masrna yol a9ar gekil 33'te bu
trp blr hata gorOlmektedir
(a) (b)
Sekit 33. Altiminyum numunede a.mdmci partikUlterin gomUlmesi, 500X
(a-3~lm luk elmas a!?mdmcJlarrn alQrpinyum yiizeye g5mU.lmesi, b- nihai parlatma
yaptlmasma ragmen· halen ehnas partiktiller mevcut'
Metalografi Bilimi 39
2.13. RENK BOZUKLUGU
Numunelerln daglama veya ylkama sonraslrlda dogal renklerlnln bozulmasrdlr
Yrkama ve daglama esnaslrlda kullamlan su, aikol ve daglama reaktifi numune
ile kallp malzemesi araslnda olu~an 9atlaklara dolar ve burada kuruyarak bu
bolgelerde renk bozukluklan meydana getlrlr Bu bolgelere mikroskopta
baklldrglrlda renk bozukluklan kolaylrkla gorOleblllr Bu hatanlrl olu~mamasl i91n
oneelikle 9atlak olu~umunu onlemek gerellir. Numuneler her kademe sonrasrnda
hrzla kurutulmalrdlr Numune yOzeylerlne basrn911 hava Ofleyerek kurutma
yapllmamalrdlr, zlra baSlrl911 hava az da olsa bir miktar yag ve su igerir. Kurutma
esnaslrlda sleak hava kullanrlmamalrdrr Sleak hava Ilrk ve soguk havaya gore
daha etkili olup daglamanrn ~iddetini arttlnr. Bu tip bir hata gekll 34'te verilmi~tlr.
(a) (b)
Sekif 34. Farkh ala.lmlarda renk bazuklugu hatasl alu.umu
(a) Zirkaltay ala>lmlnda lablama ,izikleri, 200X (b) Saftantalyum ala>lmmda son parlatma
samasllablamada alu.an ytizey, 500X
2.14. DAGLAMA PROBLEMLERi
Numuneler daglama a~amaslrla kadar ne denli Iyl hazrrlanrrsa hazlrlansrn yanil~
yapllan daglama bOton emekleri bo~a 9rkarlabilir Parlatmasonraslrlda numune
yOzeyi gayet iyl temlzlenmeli ve daglama reaktifinin homojen olarak tesiri
saglanmalldrr.
Numunenin daglama reaktlfi igerisinde gereginden fazla tululRlasl ve derl~ikligi
yOksek reaklifier kullanrlmasl sonueunda numune yOzeyleri a~ln daglanrr A~1rI
daglanml~ numune yOzeylerinden elde edilen gorOntoler anlamslz ve yoruma
kapalrdrr. A~rrr daglamayl onlemek 19in uygun deri~iklikle reaklifier ve uygun daglama
sOreleri se9l1melidir. Eger yOzey a~rn daglanmr~ ise a~rn daglamanlrl mlktanna bagil
olarak tekrardan parlatma ve de gerekiyorsa Inee zrmparalama yapllmalldrr.
Daglama kademesindeki bir dlger problem ise numune yOzeylerinin lekelenmesldir.
Bu tip bir halayl onlemek i9in daglama reaktlfi igerislne blrika9 damla Gifklns EDTA
(etilen-diamintelra-aselik asit) damlatllmalldrr Bu ~ekllde yOzeyde olu~an oksll filmi
ortadan kaldlnllr Ozellikle deformasyona ugraml~, kayma banllan igeren
numunelerin daglanmasrnda EDTA kullamml90k ba~anll sonu91ar vemrekledlr.
40 _ Metalografi Bilimi Metalografi Bilimi 41

3. MiKROSKOsiK <;:ALI$MALAR
Retina --- - -,...., Retina g6riintilsii
Mikroskop9all~malan metalografik 9all~malar igerisinde Onemli bir yere sahiptir.
Mikroskobik incelemeler Oncesinde numune hazlrlama i~lemleri ne kadar insan goziJ - -
mOkemmel yaplllrsa yapllsm eger uygun olmayan mikroskop dOzenekleri iris _
I<ullanillyorsa sonU9 ka9'n1lmaz olarak ba~anslzllktlr. Bu baklmdan mikroskop l' - - - --~f'b""'"
sistemleri iyi bilinmelidir. I -,Goz bebegi
I
I Goz mercegJ --rH+'h
Mikroskoplar temel olarak iki ana klslmda eie almlrlar: I I
I
• Elektron mikroskop/an: Taramall Elektron Mikroskobu (SEM) ve Ge9irmeli I I
Elektron Mikroskobu (TEM) olmak Ozere iki ge~ittir. Elektron ,,
I Dlyafram ' g I:-:~ Huygenian oklJleri
o
mikroskoplannm aylrt etme 9090 yakla~lk olarak 1DA mertebesinde olup
,
, ilk goriintii __ - -I~
90k yOksek bOyOtmelere 9lkabilirler. Elektron mikroskoplannm 9ail~ma '"
prensipleri optik mikroskoplardan tamamen larklldlr.
I noktasl - I fd--I--H Alan mercegi ve' !
,
I
Alan merce{Ji - - - - - I+":/'H---I-1 objektif tarafmdan'
I olu!jtU/ulan ilk I
• Oplik mikroskoplar: Optik mikroskoplar metalurjik ve biyolojik ama911 olmak I gergek gorilntii
I I
Ozere iki tiptedir. Her iki tip mikroskopta 9all~ma prensibi itibariyle birbirine ,I / / (GorlintiJ lers ve donmu§J
benzemesine ragmen kullanlm baklmmdan larklldlrlar. Metalurji I
mikroskoplannda numune yOzeylerinden yanslyan 1~lk demetlerinden
gOrOntO allnlrken, biyolojik ama911 mikroskoplarda 1~lk demetleri numune
igerisinden gegerek gOrOntO verirler.
I
I
I
I
,,1
/ /
/

I
I ,/
I
3.1. METALURJi MiKROSKOBU //
Metal ve ala~lmlann incelenmesinde kullanllan mikrosl<oplardlr. 1~lk kaynagm-
I
I
I
{,
dan alman 1~lk demetleri yansltici aynalar Ozerinden onceden hazlrlanml~
I
I .1'
numune yOzeyine dO~OrOIOr. Numune yOzeyinden larkll a911arda yanslyan 1~lk I
I
,I
demetleri, objektil ve okOlerden gegerek gOronlO olarak belirirler. $ekil 35'te basit
bir metalurji mikroslmbunun 9all~ma prensibi gOrOlmektedir.
I
I /
/ / Yans/tlcl ayna
1$lk kaynagl
~ I
""YF=::::::::::~====~w:==
Sadece mOkemmel olarak parlatllml~ numune yOzeylerinden i9yapi yorumuna
a9lk, sagllkll gOrOnlOler almak 909tOr. TOm numune yOzeyi dOz oldugundan ve
yOzeyden yanslyan 1~lk demetleri aYni a91da yanslyacagmdan gOrontO tek
:il
'"
/'l
/ Objektif \
lazdald renkten olu~ur. Daglanml~ numune yOzeylerinde ise durum bOyle
degildir. Daglanml~ yOzeyin degi~ik aynntl ve konumlanna gOre yanslmalar I ~
~ arkasmdal,1 - -
odak noktasl ...j.J.----J.\- }
\\
\
~
larl\llla~lr ve gbrOnlO anlam kazanlr. Metalurji mikroskoplannda gOrOnlOnOn
olu~umu $ekil 36'da verilmi~tir. f1 Objektit
\1~
,,
I

~ ~
, 7L' \\~
I
Objektif oniindeki .. Numunenin
I odak noktasl _ _ objektil alam ~
,,
I
~
, Numune ---
.L'- -:s..:a=n=a/~g:.:b~·ru::.:
.. n::t:.ii__::...,....---,---~
(Ters ve donmlh;)

$ekil 35. Bash bir metalurji mikroskobunun 9ah~ma prensibi

42 Metalografi SHimi Metalografi Silimi 43

G6z Marcey/ne Galen Iglk

12

A R-;..::::::,-
.........--', . 2 4 5

I
~~r."':"~~,:s,,~,.. Day/ama 9ukurlannda ·-----11
: : " DaglJml§ l§,k .

Kesit ~lp!'!IIIL 10

B ---9
\

Plan -----·---8

------7
ikl tsnell Yapmm GorOniJ§iJ
c

Sekil 36. Metalurji mikroskoplannda gtlrUnlUnUn olu~umu

Basit bir metalurji mikroskobunda O\; temel par\;a bulunur:

SeMI 37. Basit bir polarize metalurji mikroskobu kesiti ve parcalan

1, Objektifler
I)Hareketli mereek, 2) half slop, 3) A91khk diyaframl, 4) polarize prizmasl veya fillre, 5) alan
2, OkOler diyafralUI, 6) merkezleme mereegi, 7) numune, 8) objektif, 9) dengeleyiei prizma, 10) !Up
mereekler, 11) gorUnlU dtlndUrUeU, 12) Goz mereekleri
3, Aydmlatma sistemleri
3.1.1. OBJEKTiFLER
Mikroskop Ozerindeki optik sistemler i\;erisinde en bnemli par\;adrr. GbrOntonOn
$ekil '37'de basit bir polarize metaiurji mikroskobu kesiti ve par\;alan
olu§turulmasmr ve esas boyotmeyi saglar. Optik sistemlerde yetersizlik ve
.gbrOlmektedir.
eksiklik gbrontonOn yorumlanmasmr etkilemesine ragmen, optik mOkemmelligi
olan objektifteki degl§iklikler gbrOnto kalitesinde ort!Jmli bl\;Ode olumsuz
etkilenmeye yol a\;ar. Objektifler farklr bOyOtmelerde dizayn edilmi§tir ve toplam
bOyotmeye esas katkryr saglarlar. Objektifler 4 tipte smrflandrnlrrlar:
44 Metalografi Bilimi
Metalografi Bilimi 45
1. Akromatik objektifler
Akromatik objektifler sapma hatalannl bilinen olgOde dOzelttiklerinden, gorOnOr
2. Apokromatik objektifler tayfm yakla~lk orta bolgesine tekabOI eden 1~lgm dalga boyunun uygun bir
filtrelemeyle aydmlatma igin kullanlldlklanndan randlmanlan en iyi alan
3. Yan apokromatlk objektifler objektiflerdir. Eger aydmlatmada daha uzun ve daha klsa dalga boyunda 1~lk
1<Ullanlllrsa, goronto kalitesi dO~ecektir. Klrmlzl, mavi ve mar 1~lk filtreleri
4. Ozel objektifler kullanlmmdan kagmllmaildlr.
$ekil 38'de farkil tipte objektifler gorOlmektedir. 3.1.1.2. APOKRAMATiK OBJEKTiFLER

Apokramatik objektifler, optik hatalan mOkemmel ~ekilde dOzelttiklerinden dolayl

mikroskoplar igin en iyi objektifler olup, maliyetleri diger objektiflere gore daha
yOksektir. Diger objektiflerde daha az odaklama uzakl@nda odal<lanabilirler,
fakat e~deger akromatik objektiflerle klyaslandlgmda nOmerik aglkllklan daha
bOyOktor ve genelde on bOyOtmeleri daha da yOksektir. Apokromatik objektiflerde
mOkemmel optik kalite olmaslyla beraber akromatlara gore eksikligi, gorOntonon
dOz alanda olu~masldlr. Apokromatik objel<tiflerde yOksek kaliteli goronto elde
etmek igin mikroskoptaki aydmlatma ve gerekli ayarlar, tam ve yOksek derecede
hassas dOzenlemeler yapllarak kullanllmaildlr.

Apokromatik objektifler dizaynlannda daha bOyOk numarall mercek

,,,--,~
l:--? fl
:i
$ekil38. Mikroskobide kuIlanJlan farkll tipteki objektiller
3.1.1.1. AKROMATiK OBJEKTiFLER
Bu tip objektifler mikroskop objektifleri i"erisinde en yaygln kullanllan objektif tipidir.
Bu objektiflerin sapmalardan ve diger optik hatalardan relatif olarak
etkilenmemesinden dolayl maliyetleri dO~Oktor. Akromatik objektifler, gorOntO alanlnln
alia klsmlnda iyi gorOntO verdikleri halde kenarlarda net gorOntO vermezler.
Akromatik objektifler, 1,8-32 mm arasmda degi~en geni~ bir odaklanma mesafesinde
slraslyla 4X ve 97X arasmda, on bOyOtmelere bagll bi"imde metalografik olarak
kullanllabilir. Akromatil< objektiflerin optik randlmam, bunlann dO~Ok ve orta gO"
seviyelerinde Huygens ve dOzeltilmi~ okOlerle birle~tirilerek kullamldlgmda ve bunlann
yOksek gO" seviyelerinde artlk renk hatalan dOzeltmek igin ozellikie kompanze edilen
okOlerler beraber kullanlldlgmda iyidir.
elemanlannm birle~tirilmeleri nedeniyle, akromatik objektiflere klyasla 1~lk
sapmasl hatalannl daha yOksek dogrulukta dOzeltirler. Apokromatik objektifler
kOresel sapmalan yOksek derecedeki dogrulukta dOzeittiklerinden, belli miktarda
yanal kromatik hatalar devam eder. Bu artlk renk hatasl, apokromatik objektif
Huygens okOleri veya diger basit tipte okOlerle beraber kullanlldlgmda, gorOntO
alanmda az da olsa renk sagaklanna neden olur. Bununla beraber, objektif
tarafmdan olu~turulmu~ ozellikle renk gorOntolerindeki boyut degi~imini
dOzeltmek i"in dizayn edilen dengeleyici ol<Olerin kullanlmlyia mOkemmel
kalitede nihai gorOntO meydana getirilebilir. Bu nedenle, apokromatik
objektiflerde verimli bir "all~ma i"in dengeleyici ozellikte okOlerin kullanllmasl
gereklidir. Apokromatik objektifler uygun filtreleme yaplldlgmda ye~il-san veya
mavi 1~lkla aydmlatma ile, gOn 1~lgl kalitesinde 1~lk ve beyaz 1~lkla
kullanll<;llgmda verimli "all~lrlar.
3.1.1.3. YARIAPOKRAMATiK OBJEKTiFLER
Yanapoluomatik objektiflerden kastedilen flOoritierdir, yOksek kalitede akromatlar
diye de bilinirler. Sapma hatalannl dOzeltmeleri dikkate almdlgmda, akromatik
objektiflerle apokromatik objektifler arasmda alan yanapokromatik objektiflerin
optik kalitesi ve genel performansl apokromatlara yakmdlr. Bir dengeleyici
okOlerle beraber kullanlldlgmda, yOksek gO"IO yanapokromatik objektifler
apokromatik objektiflere gore daha mOkemmel gorOnto verirler.
3.1.1.4. bZEL OBJEKTiFLER
Dalla once de deginildigi gibi, mikroskop objektifleri bazl belirli mekanik boru
uzunluklanndaki okOlerle beraber kullanlldlgmda en etkili verimde gall~acak
~ekilde dizayn edilirler. Metalografik numunelerin aydmlatllmaslyla olu~an 1~lklar
 46 Metalografi Bilimi Metalografi Bilimi 47

dOzlem cam yansltlcldan gegerek distorsiyona ugrayabilirler ve olu~an nihai N.A = TjSin8
gilrOnto de tam belirgin ve net olmayabilir. Bu sakmcalJ durum kademesiz uzun
Burada N.A nOmerlk a9lklJk, Tj ortamln klnlma indisi, 8 1~lk tepe a91slmn yansldlr.
boru ile dozeitillni~ objektiflerin kuiiammlyla ortadan kaldJrllabilir. Mikroskop
ekipmanlan Oreten 909u metalografik 9alJ~malar i9in bu tip objektifler kuiiamllr. Objektifterde nOmerik a91kIJ91 artml1ak i9in kullamlan ortamm klnlma indisi arttlnlJr.
:?ekil 39'da farklJ kmlma indislerine sahip ortamlardaki nOmerik a91kIJgm degi~imi
Mikroskoptaki objektiflerin degi~tirilmeslyle ilgili sakmcalan ortadan kaldlrmak
gilrolmektedir.
i9in, bazl masa tipi metalurji mikroskoplan, dilrtlO dilner tip objektiflerle
donatllml~tlr ve e~it odaklJdlrlar. Objektlfierin e~deger klasik tipteki olanlanna;
klyasla, e~it odakll objektifier farklJ odak uzaklJklannda dizayn edilmi~lerdir ve
mekanik olarak montajlarmda mesafe e~degerdir. Bu olay, dilrtlO dilner tip
objektiflerden birinin odaklanan noktaya gevrllme avantajml saglarken, diger
objektifierde odaklamanm uzamasma neden olur.

3.1.2. OBJEKTiF OZELLiKLERi

Objektif bOyotmeleri arttlk.;:a gilrontO alam daralJr, bu nedenle yOksek bOyotmeli

(a) Kuru objektJl (b) Yagll Objektll
objektiflerle 9alJ~lrken objektifin daralan gilrOntO alanmda kalabilmesi i9in 1~lk alanmm
merkezine allnacak bi9imde yerle~tirllmesi gerekir. Aynca bOyOk objektifler
$ekil39. Kuru ve yagh objektifteki nUmerik al'lkhgm degi~imi
se9ildiginde bOyotme artarken, gilrOntO alammn k090lmesi lie birlikte derinlik de azalJr
"ve daha fazla 1~lga gereksinim duyulur. Bu nedenle boyOk objektiflerle 9alJ~lrken 0
Tepe a91s1 60 olan bir objektifte farkll ortamlar kullamldlgmda (hava Tj=1, yag Tj=1 ,5)
diyafram daha fazla a911arak numune yOzeyine daha fazla 1~lk do~UrOlmesi saglamr.
Objektifler gilrontOnOn kalitesini dogrudan etkilediginden ilzetlikleri iyi bilinmelidir. N.A degerleri
Objektiflerin temel ilzetlikleri ~unlardlr: N.A (hava)= 1. Sin 30= 0,5
N.A (ya9) =1,5. Sin30= 0,75
1. BOyotme yetenegi

2. NOmerik a91kllk KJrllma indisi degerinin yOksek olu~u N.A degerini arttlnr ve bu ise objektiflerde
aylrt etme gOcOnU artlrarak birbirine yakm nesnelerin fark edilebilmesini
3. AYlrt etme yetenegi kolayla~tJrlr.

4. Derinligine aylrt etme gOco (Alan derinligi) 3.1.2.3. AVIRT ETME GOCO

3.1.2.1. BOVOTME
Objektifler kendilerine ilzgU bUyotme oranlanna sahiptirler. Buna "iln bOyotme"
adl verilir ve objektif Uzerindeki iln bOyOtme miktan "X" ~eklinde belirtilir. On
bOyotmeler 5X, 10X, 20X, 40X, 1OOX ~eklindedirler.Mikroskoptaki toplam
bOyotme okOler ve objektifteki bUyOtme miktarlannm 9arplml ile bulunur. Objektif
boyotmesi 10X, okUler bOyOtmesi 20X olan bir mikroskobun toplam bOyUtmesi
200X olacaktlr. Toplam bUyotme her iki mercek (okUler, objektif) arasmdaki
mesafe lie dogrudan i1i~kilidir. Bir90k mikroskopta bu mesafe 160mm dir, fakat
250mm olan mikroskoplar da mevcuttur.
Objektifierdeki bu ilzellik, en yakm iki noktanm birbirinden net olarak aylrt
edllebllmesini ifade eder. Eger bir objektifte objektif a91kllgl tamamen
1~lklandlnlml~ ise maksimum aylrt etme gUco elde edilir. AYlrt etme gOco ~u
bagmtl ile bulunur;
AYlrt etme gUcU = 2 (N.A) / )"
Burada N.A nUmerik a9lkllk, )" objektiften gegen 1~lgm dalga boyudur.
AYlrt etme gOcOnden daha 90k kullamlan bir diger ifade ise "AYlrt Etme Smln"dlr.
Bu ise ~u bagmtl ile bulunur;

3.1.2.2. NOMERiK ACIKLlK AYlrt etme smJrl =1 / AYlrt etme gOcO = ),,/ 2(N.A)

NOmerik a91kllk objektifin 1~lk toplama yetenegini ifade eder. Objektif ne kadar 90k NUmerik a91kllgl (N.A)=1 ve iln bOyotmesi 100X olan bir objektif dalga boyu
1~lk toplayabllirse 0 oranda gilrunto alam artar. NOmerik a91kIJk degeri bUyUdOkge ),,=0,00053 mm olan ye~il 1~lk kUiiamldlgmda,
objektifin nesneleri aylrt etme yetenegi de artar. Objektifteki nOmerik a91kl1k ~u baglntl AYlrt etme smJrl = ),,/ 2(N.A) = 0,00053 /2 F 0,000265 mm
lie bulunur:
 48, Metalografi Bilimi
Bunun anlaml, eger iki nesne arasmdaki mesafe 0,000265 mm ve daha fazla ise
nel gorOnlOler elde edilebilir fakal 0,000265 mm den daha dar arallklaki nesneler
birbirinden aylrt edilemez. Insan gozO, 250 mm mesafedeki bir numune Ozerinde
yakla~lk olarak 0,11 mm arallklaki "izgileri aylrt edebilir. Dolaylslyla yukandaki
ornekle verilen objeklifin aylrt edebildigi 0,000265 mm arallkll "izgileri gozOn aylrt
edebilmesi i"in loplam bOyOlme (k);
0,000265 (k) = 0,11
k = 0,111 0,000265 = 415
o halde toplam bOyOlme 415X olmalldlr. Bu durumda on bOyOtmesi 1OOX olan bir
objektif kullanlldlfjlnda, okOler bOyotmesi 5X olmalldlr.
NOmerik a"lkllgm aylrt elme gOcO Ozerine elkisi $ekil 40'la verilen i"yapl
goronlOierinde daha barizdir. Burada farkil NA degerlerinde ve aynl
bOyOtmelerde almml~ i"yapl gorOnlOlerindeki fark nettir.
, OI<Oler, objektifin meydana gelirdigi i11< gorOnlOyO geni~lelen ve sanal gorOntO
(a) (il)
(e) (d)
Seidl 40. Farkh nlimerik ar;lkhklann aylrt etme glicUne etldsini gosteren mikroyapl goriintlileli, 600X
(a):Nlimerik o,lkllk 0,25, (b) Nlimerik o,lkllk 0,40, (e) NOmerik o,lldIl, 0,65, (d) NOmer!k o,lkllk 0,95
Mikroskobil< incelemelerde aylrt etme gOcOnOn artlrllmasl, alman gorOnlOnOn
kalitesini ve buna dayall yorumlanabilirligi artlrlr. AYlrt elme gOcO objektifin
nOmerik a"lkllgl nedeniyle sabittir. Bu durumda ortamm klrllma indisi veya
Metalografi Bilimi 49
kullanllan 1~lfjIn dalga boyu degi~lirilerek aylrt elme gOcO artlrllabilir. Laboraluvar
ortamlannda ye~ill~lkla (;\.,,5000 A) birlikle yag (11=1,3) kullanlldlfjlnda aylrt elme
gOcO teorik olarak 0,2f1m degerine "Ikar fakat bu pratikle ancak 1flm duro Klrllma
indisi 11>1,3 len daha fazla yaglarda mevcuttur fakal bunlann 1~lk ge"irgenligi iyi
degildir, Bu durumda aylrt elme gOcOnOn arttlrllmasmdaki en onemli etl<en 1~lk
dalga boyudur. Bu ise eleklron mikroskoplannda saglanlr (;\.=0,037 A).
3.1.2.4. DERiNLiGiNE AYIRT ETME GOCO
Daglanml~ numune yozeylerinde farkll yOksekliklerde bolgeler bulunur.
Derinligine aylrt etme gOcO, yOzeydeki farkli yOksekliklere sahip bolgelerin
gorOntO nelligi yilirilmeden birlikte gorOnlOlenmesi yetenegidir. Numune
yOzeyindeki en YOksek ve en al"ak bolgelerin birbirlerine olan dik uzakliklan ve
1/(N.A)' degeriyle derinligine aylrt etme gOcO oranlilldir. Bu baklmdan NA degen
kO"Ok, diger deyi~le bOyOtmesi kO"Ok olan bir objektifin derinligine aylrt elme
gOcO fazladlr.
Mikroskoplarda bu i~ i"in ozel haZirlanml~ objeklifler I<ullanilir. Objektifin Ozerine
yaga daldlrllml~ ince bir cam "ubukla bir damla yag damlalilir. Vag miklan fazla
lUlulmamalldlr; zira fazla yag nelle~lirme esnasmda giirOnlOnOn kaymasma
sebep olur, Bu ~ekilde sadece yag damlatllan bolgeden gorOnlO almabilir. 1~lem
sonrasmda objeklifler lemizlenmelidir,
3.1.3. OKOLER
olaral< gorOlebilir hale geliren veya ilk gorOnlOyO ger"ek gorOnlO olarak lespil
eden oplik sislemlerdir. OkOler lemel olarak bu i~levi yapmasmm yanl sira
objektif kusurlannl da klsmen dOzellirler. Bazl durumlarda, objektiflerdeki artlk
sapma hatalan i"inde dengeleyici (kompanze edici) giirev gorOrler. OkOler
genellikle 5X, 7,5X, 'lOX bOyOlmeye ve 24-30mm gorO~ alanlanna sahiptirler.
10X bOyOlmenin Ozerinde 12X, 15X, 20X, ve 25X bOyOtmeli okOlerde mevcutlur;
fakal genellikle '1 OX bOyOlmeli okOler sll<lll<la kullanilir. OkOler Ozerinde yapliacak
olan oynamalarla gorO~ alan Ian artlrllabilir. OkOler dorl farkll lipledir:
1. Negatif lipler (i"bokey mercekli veya Iraksak mercekli)
2. Pozitif lipler (DI~bOkey mercekli veya lopiaylci mercekli)
3. Dengeleyici (Kompanze edici, Dozenleyici ) Tipler
4. Amplifikaliir (Folografik) tipler
0" farkli lipleki okOlerin "all~ma prensibi $ekil 41 'de giirOlmektedir.
 5o Metalografi Bilimi Metalografi Bilimi ~ 51
Gem;ek g5rllntU Ge~kgorlJntD Ge1'gek gortJntO
geni~ gorOnlO alanr olu~tururlar ve dengelenmi~ (kompanze) okOlerden daha dOz
ObjektlfvD ohUler
tarafmdan ofU~furulen
gorOnlO alanr verirler.
ge1'geh gfJrOntQ
Huygens objektifleri alan mercekleri ba~langl<;: gorOntOsonOn meydana gelmesinde
objektife yardlmCi olur ve mikroskoba uygun odaklama lie _goronlOyO g?Z
merceklerinin odagl i<;:erisinde veya odaglnda yer almaslnl saglar. $ekll 35 te
gtisterildigi gibi adak noktaslndan biraz uzakta olu~an gtirOnlOde, insan gozO lie
beraber gtiz merceginin gorontOyo ger<;:ek bir gorOntO olarak algliama mesafesl
yakla~lk 250 mm dir.

3.1.3.2. poziriF rip OKOLER

Giiz mercetilnln
~-
_ Gilz mercegl M - - ""~=:'R
Ii
Ilk odek noktBsl Pozitif tip okOler, iki veya daha fazla mercek elemanlnln bir optik sistem
"
,
... ......:
'(\ Alan merce(jJ
A~~~
... merceklerlnln olu~turmak Ozere birle~tirilmesidir ve boylece e~deger pozitif mercekler olarak
A/an merce{jf va
=
.-1 -
/~ =>..r~_
. Dfyafn1m_
""'-n-r--b-" I/kodaknoktasl <;:all~masl esaslna gore hesaplanara" kullanrilrlar. Optik sistemin ilk pre~slbl,
objekriftarafmdan' / - ->-= adak noktaslnln alan mercekleri tinOnde yer almasl ve bu nedenle okulenn
merc~iil ~ ,__ Objektiftarafmdan
o/u!fturu1an
gerr;ek goriJntiJ
""1""-- A/an
uygun ko~ullar altlnda basit bir boyote<;: gibi kullanrlabilmesidir. Bu durum,
flercek aorllntlJ
genellikle negatif okOlerle pozitif okOler araslndaki farkl olu~turur.
- Nesne _Nesne - - - - Nesne Ramsden okOleri pozitif okOlerin en basiti ve en <;:ok kullamlanldlr. Bu okOler bir tarafl
(a) Negatff OklJler (Huygan/an) (b) Paz/tif OhUier (Ramsden) (e) FotognafJkOkUler konveks (dl~bOkey) mercek elemanlanndan olu~maktadlr. Bu mercek elemanlan goz
mercekleri ve alan mercekleridir. Bu mercekler okOlerin bulundugu govdede konveks
$ekil41. VI' farkh tipteki oktilerde gartintti olu.umu (dl~bokey) taraflan blrbirine dtinOk olacak pozisyonda yer almaktadlr. Renk

3.1.3.1. NEGAriF rip OKOLER
Negatif tip okOler Huygens okOlerinin en onemli temsHcisi olarak tammlanmaktadlr.
Huygens okOlerinin en basitlerinden alan negatif tip okOler iki akromauk olmayan
tipten biri 01 up bir tarafl konveks (dl~bOkey) mercek elemanlannln konveks tarafl
objektife dogru olacak bi<;:imde okOler borusuna monte edilmi~lerdir. $ekil 41-a' da da
gosterildigi gibi iki mercek elemam araslnda bir diyaframda tam olarak goz
merceklerinin ilk odaklama noktaslna yerie~tirilmi~lerdir. OkOlerin bu grubuna negatif
teriminin kullanllmasl uygun degildir. i;OnkO bu tip okOlerler amplifika16r okOlerde
oldugu gibi tam bir negatif mercek sistemi olarak gorev yapmaz. Bu negatif
ifadesinden anlatllmak istenen; bu tip okOlerin pozitif tip okOlerden farkll olmasl ve goz
ve alan merceklerinin kombinasyonundaki e~deger adak noktaslnln iki mercek
elemam araslnda bulunmasldlr. E~deger adak noktaslnln yeri nedeniyle, negatif tip
okOler all~llml~ bOyote<;: olarak kullanllmazlar.
Bir .Huygeris . okOleri optik dOzeltmelerdeki eksiklik nedeniyle, tamamen
distorsiyonsuz bir gorOnlO vermez. Bu nedenle bu okOlerin dO~Ok ve orta gO<;:te
akromatik objektiflerle kullanllmasl tavsiye edilmektedir. GoronlO. alanlnln di~
. kenarlannda onemsiz miktarda goronlO distorsiyonuna izin verilebilir. Negatit··
okOlerlerhiper dOzlemler ve <;:evresel dOzlemler gibi dOzlemlerde sapma
hatalannl klsmen dOzeltirler. Bu ama<;:la negatif okOlerle beraber kullanrlmasl
tavsiye edilen· objektifler, yOksek gO<;:IO akromatlar ve yanapokromat
objektiflerdir. Bu orta dOzeyde dOzeltllmi~ okOlerler Huygens okOlerlerinden daha'
sapmaslyla klyaslandlglnda, Ramsden okOleri Huygens okOlerinden daha fazla hata
verlr, fakat kOresel hata a<;:lslndan kesinlikle Ramsden okOleri daha iyl sonu<;: venr.
E~deger tin bOyotme gO<;:lerinde, Ramsden okOleri negatif tip okOlerden blraz daha
kO<;:Ok blr gorOnto alanl verir; bir<;:ok durumda bu clay saklncail degildir.
3.1.3.3.DENGELEViCi (KOMPANZE EDici, DOZENLEVici ) rip OKOLER
Dengeleyici okOlerler ozel olarak dizayn edilmi~ bir okOler grubudur. Apokromatik ve
yanapokromatik .objektiflerde mevcut artlk renk hatalanm dengelemek 1<;:ln renk
a<;:lslndan (kromatik olarak) bu okOlerlerde a~1rI dOzeltme yapilir. Dengeleylcller ya
negatif yada pozitif tipte dizayn edilir. Bunun nedeni, optik hatalan dOzeltmeye devam
etmek i<;:indir. Dengeleyici tipteki okOlerlerin tin bOyotmeleri Ramsden tipi okOlerlerden
de Huygens tipi okOlerlerden de daha yOksektir. Genellikle, daha yOksek bOyotmelr
okOlerlerin dizaynl pozitif ve dO~Ok gO<;:tekiler negatiftir.
GtirOntOnOn kalitesi a<;:lslndan kromatik hatalardan uzakla~mak mOrhkOndor:
VOksek gO<;:teki apokromatik ve yan apokromatik objektifler dengeleylci
okOlerlerle kullanrldlgrnda kromatik hatalann tamamen yak oldugu gtirOnlO elde
edilebilir. Nihai gtironto i<;:erisinde Zit kromatik (renk) etkil.eri ba~latabilecek
okOlerin a~IrI' dOzeltme ozelliginden dolayl kompanzat6rlerin dO~Ok gO<;:te
akromatik objektiflerle kulianllmasl uygun degildir.

52 _ Metalografi Bilimi
3.1.3.4. AMPLiFiKATOR (FOTOGRAFiK) Tip OKOLER
Amplifikatdr merceklerin Ampliplan ve Hamal diye adlandlfllan ornekleri vardlr,
Bu gruptaki mercekler mikroyapl fotograflan veya relatif olarak klsa mesafeli
gorunto yansltmasl amaclyla ozel olarak dizayn edilmi~ okuler olarak ifade edilir.
Amplifikator bir grup mercek elemanmdan meydana gelmi~ olup gergek bir
negatif mercek sistemi olarak gorev yaparlar.
Amplifikatorler dengeleyici (kompanze edici) okuler gibi yakla~lk aym geni~likte
sapma hatalannl duzeltlikleri i9in ozellikle apol<romatik ve yanapokromatik
objektifierle uygun bir ~ekilde kullamllrlar. Amplifikator olarak dizayn edilerek
kullanrlan objektifin on buyotme gucune sahip oldugunda, gorunto alanl ozellikle
duzle~ecektir, Amplifikator mercekleri ile gergek gorunlOyu olu~turmak i9in objektif
sisteminin bir par9asl olarak gorev yaparlar, Amplifikatdrler daima mekanik boru
boyunu azaltmakta kullanllrrlar ve bu i~lemde mikroskop sistemi igerisinde yer alan
uygun okuler adaptdru ile saglamr. Ilk gorunlO objektifie olu~tunulmadan once
gorunlOyu olu~turan 1~lnlar amplifikator igerisinden gegerler, Ilk gergek goruntu
objektif amplifikatdr kombinasyonu ile olu~turulur ve gorOnlO lie gorOnlOyo olu~turan
1~lnlar araslnda uygun bir ~ekllde yer aldlgmda gorOntolenebilir,
3.1.4. AYDINLATMA SiSTEMLERi
" Nesnelerin gorOnmesini r~lkdemetleri saglar. Nesneler Ozerine dO~en 1~lk demetleri
yanslyarak gorOnto olarak gozOmOzde anlam bulur, Mikroskopta 1~lk kaynagl
olmakslzln gorOnto elde edilemez, Kullanllan 1~lk kaynagma baglr olarak gorOnlO
kalitesi degi~ir, Metalurji mikroskoplannda gorOnlO olu~umu numune yozeyinden
yanslyan 1~lk miktanna bagll oldugundan 1~lk kaynaklan onemlidir. Bu baklmdan 1~lk
kaynagmrn kuwetli olmasl istenir, Metalurji mikroskoplarrnda tungsten fiamanll
lambalar, karbon ark lambalan, zenon lambalar, zirkonyum ark lambasl, civa buharlr
lambalar ve ultraviyole lambalar en 90k kullanllan lambalardlr,
Tungsten flamanlr lambalar genellikle dO~OI< voltaj ve yOksek aklm altlnda
9all~lrlar, Modern mikrosl<opiann genelinde bu tor lambalar homojen aydlnlatma
sagladlgr i9in slk9a kullanrllr, Tungsten lambalar tek renkte r~lk verdiklerinden
renkli I~rk elde edebilmek i9in filtre (klrmlzl, ye~il gibi) kullanillr,
Karbon ark lambalan yOksek ~iddetli 1~lk saglayan lambalardlr, Ozellikle faz
kontraslan, polarize 1~lk ve karanlll< saha 9all~malan i9in elveri~lidirler. 1~lk
olu~umu esnaslnda ark boyunun belli bir degerde tutulmamasl ve arkm boyunun
kU9ulmesi bu tor lambanln en dnemli dezavantajldlr, I~rk tayfmln gune~ 1~lglna
90k benzemesi nedeniyle fotograf gekimleri i9in olduk9a uygundurlar,
Ultraviyole lambalarda kadmiyum klvllclmlarr kullanrllr, Bu s,ayede beyaz 1~lkta
elde edllen aylrt etme gOcOnden daha fazla (2,5 kat) bir aylrt etme gOcone
ula~lllr. Kullanlm esnasmda ultraviyole radyasyon, cam mercekler tarafmdan
fazla tutuldugu i9in kuartz mercekler kullanrlrr, Bu baklmdan bu lambalar
pahalldlr ve metalografil< mikroskobik 9all~malanndaki kullanrml klsltlldlr,
Metalografi Bilimi 53
Zenon lambalann 1~lk ~iddeti yOksektir ve kararlldlr, bundan dolayI fotograf
gekimleri i9in uygundur. Fakat bu tip lambalann pahall olu~u kullanlmml
klsltlamaktadrr. Zirkonyum ark lambalan da zenon lambalarr gibi pahalr; fakat
1~lk ~iddeti yOksek ve renkli fotograf baskllan i9in uygundur.
3.1.5. MERCEK KUSURLARI
Mercekler ge~itli kusurlara sahip olabilirler ve bundan dolayl mOkemmel goronto
veremezler. Bu mercek kusurlannm saYlsl yedidir ve bunlardan be~ tanesi
monokromatik 1~lkta olu~ur. Bunlar:
1. Sferikel kusur
2, Kama
1'rot,Dr, ~\e\unet ~,~O~\lT
3, Astigmatism
1'.0, Tel<, Eg\. a
4, GorOnto alanmm kavislenmesi
5, Distorsiyon
6, Boyuna kromatik kusur (beyaz 1~lkta)
7, Enine kromatik kusur (beyaz 1~lkta)
Bu kusurlar nedeniyle optik mikroskoplarda basit mercel<lerin kullanrlmasl
saklncalldlr.
Sferikal kusurun sebebi, 1~lklann mercegin ge~itli bolumlerinden gegerek esas eksen
boyunca farkll odaklanmasldlr. Bu kusuru gidermek i9in en basit yol mercegin onOne
bir diyafram koyarak sadece mercegin el<senine yakrn gegen 1~lklardan gorontOyO
saglamaktlr, Bu yontemin tek sakmcasl gelen 1~lk miktannln azalmasl nedeniyle
gorOntO parlakllgmln kaybolmasldlr. Diyaframa alternatif bir yontem ise numuneyi
sapma olmayacak bir ~ekilde bir yere yerle~tirmektir.
Kama kusuru, numunenin mercegin esas ekseni Ozerinde yer almasl halinde
meydana gelen bir ge~it sferikal kusurdur. Mercegin degi~ik bolgelerinden gegen
1~lklar farkll bolgelerde gorontO verirler ve gorOnlOde halkalar olu~ur. Bu halkalann
9api mercekten gegen 1~lklann, mercek eksenine alan uzakllgl ile artar, GorOntOnOn
tOmO, birbiri Ozerine binmi~ ve gitlikge artan halkalardan ibaretlir, Bu kusuru gidermek
i9in diyafram kullanarak gorOntOnOn mOmkOn oldugu kadar mercegin orta
klslmlanndan gegen 1~lklardan elde edllmesi saglanmalrdlr.
Mercegin esas ekseninden uzakta bulunan bir numunenin gorontOsO mercege
teget 1~lnlardan olu~ursa bu durumda astigmatism olu~ur,
GorontonOn kavislenmesi kusurunda dOz bir cisim gorOntOsO kavisli olarak
te~ekl<OI eder, Bu kusur, mercegin klfllma indisine ve mercegin bombe
yan 9aprna bagll olup ancak mercek dizaynl lie ortadan kaldlnlabilir.
54, _ Metalografi Bilimi 55
Metalografi Bllimi
Distorsiyon, cismin optik eksenden olan uzakllgl ile bOyOtmede meydana gelen Numune
degi~medir. Eksenden olan uzaklik arttlk~a ~ayet bOyOlme ko~oIOyorsa,
Konkav yans/tlcllaT
g6rOnlOnOn dl~ klslmlan esas skalaya g6re kO~Ok cilur ve sonu~ta "fl~I" ObjektiJ {
distorsiyonu meydana gelir. Eger bunun tersi bir durum olursa "igne yasllgl"
distorsiyonu olu~ur.
TOm camlar dispersiyon 6zelligi gOsterdiklerinden, farkll dalga boyuna sahip
1~lgm klrllma indisi aYni degildir. Bunun sonucu olarak konveks merceklerde DDz yanS/tlcl
olu~an gOrOnlOde dalga boyuna bagIi olarak beyaz 1~lkla aydmlatllml~ noktanm
gorontoso, mavi nokta etrafmda klrmlzl hal.kalardan olu~ur. Buna "boyuna
kromatik kusur" adl verilir. Bu kusur, konveks merceklerin hafif konkav bir
mercekle bir arada kullanlldlgmda Onlenebilir. Benzer ~ekilde, "enine kromatik" 1~lk top/aYlel
kusur da, esas eksen dl~mda bulunan bir cisim beyaz 1~lkla aydmlatlldlgmda
gOrOnlOde merkeze dogru radyal olarak yOnlenmi~ lineer spektrum olu~masldlr.
Bunun sonucu olarak bOyOlme renkle degi~ir. Bu kusurda yine merceklerin
uygun bir ~ekilde kombinasyonu i1e Onlenebilir.
!jekif 42. Karanhk saha aydmlatmasmm 9ah~ma prensibi
3.3. MiKROSKOBiK iNCELEME YONTEMLERi
Bu yOntemle, incelenen numunenin tam yOzey dOzlemi Ozerinde bulunmayan
Malzemeler genellikle farkli boyOlmelerde ve "aydmlik saha" aydmlatllmasl ile aynntllar rahatllkla incelenebilir. Ozellikle korozyon oyuklan, ~atlaklar, gOzenekler
incelenirler. Aydmllk saha aydmlatmasmda 1~lk demetleri objektiften ge~irilerek ve tane saylmlan yapllabilir. $ekil 43'le aydmlik ve karanlik alan aydmlatmalar
numune Ozerine dO~orOIOr. Ne kadar yeterli bOyOlme saglanlrsa sagiansm bazl yapllarak ~ekilmi~ iki gOrOnlO verilmi~tir.
durumlarda bu bile yeterli olmaz ve degi~ik kontrast dOzenleri kullanilir.
Metalografik incelemelerde numunenin daglanmasl ile faz kontrastl saglanlr;
fakat daglama i1e yeterli miktarda faz kontrastl olu~turulamlyorsa. bu durumda
optik yOntemlerle faz kontrastl olu~turulur. Bu ama~la temelde be~ farkli yOntem
kullanilir. Bunlar:

1. Karanlik saha aydmlatmasl

2. Faz-kontrast

3. Polarize 1~lk
(a)
4. Interference

5. Renk aynml

3.3.1. KARANLIK SAHA AYDINLATMASI

Bu metot aydmllk saha aydmlatmasmm tam tersidir. Aydmlik saha
aydmlatmasmda aydmllk bOlgeler aydmllk, karanllk bOlgeler ise karanllk
gOrOnOrler. Karanllk saha aydmiatmasmda ise aydmllk bOlgeler karanlik, karanllk
bOlgeler ise aydmlik gOrOnOr. Bu ~ekilde gorOnlO alabilmek i~in 1~lk demetleri
objektiften ge~meden aynalar yardlmlyla direkt numune Ozerine dO~OrOIOr.
Karanllk saha aydmlatmasmm ~all~ma prensibi $ekil 42'de gOrOlmektedir. (h
!jekif 43. Aydmhk ve karanhk alan aydmlatinalar yapdarak gekilmi~ iki farkh gorUntU, 1000X
(a) Aydmhk alan aydmlatmasl, (b) Karanhk alan aydmlatmasl
56 Metalografi Bilimi Metalografi Bilimi 57

3.3.2. FAZ KONTRAST

Numune yOzeyindeki pOrozler, yanslyan 1§lkta faz farkm8 sebep olur. Faz
kontrast metodunda bu faz farkl gtizle fark edllebliecek §ekllde §Iddet farkma Giirms Mercejji
dtinO§Or. Bunun i~in 1§lk kaynagmm ve objektifin tinOne halka disk §eklinde "faz
ge~irme" haikalan konuiur. Halkaiann konumuna bagil o.larak halkadan .ge~en lik GOrDnW _
1§lk geciktirilir veya ilerietilir. Eger geclktlrme yapllml§sa yuzeydekl ~ukur bolgeler DUz/em Polarize
daha karanllk, yOksek btilgeler ise daha aydmll~. gtirOlecektlr. Bunun tersl olarak 90ziJmleyici
Gormelgml
ilerletme yapllml§sa gtirontO ters ytinde degl§ecektlr. $ekllde faz kontrast
sistemin ~11§ma prensibi gtirOlmektedir. Bu metotla .tizelilkle tane .slnirlan,
kayma bantlan, ikizlenmeler ve belirli bOyOklOkteki ~tikellilerrahatilkia gorulebilir.
$ekil 44'te O~ farkll bi~imde incelenmi§ i~yapi gtirOntolen venlml§tlr. I
_' ----a--a'" . --
i§/k
.,,,,,,..') Kayna{jI

I.I(f~\.·!~I. ~~.lll
I Polarizer Yogunlsgtlrma
Mercegi
DOzlem Polarize
II

~~"
Gelen I§tn
11
,~
{~I.~I\., ~«':';i"<'::C'
~~~,~~
."",~ ... ObJektl1

III" l~'~ Numune

It:''\\ \,:hj~;;?J?,~D,;~;5g~
\.Al,h<·~,,·<7:;"':';·%
0t;:?~,~8W~J};[~~;J;'i~':r£[t~~z
(e)
(a) (b)
$eIii144. Cu-8,9P otektik ala,lml, IOOOX
(a) AydmiIk saha aydmlatmaSi (b) Karanhk saha aydmlatmaSi (e) Faz kontrastl
3.3.3. POLARizE I$IK
Bir~ol< metal ve metal olamayan fazlar optik bzellikleri baklmmdan a~izotropik
oldugundan, polarize 1§lktan yararlanarak bunlan .kolayllkla gorebllmek
mOmkOndOr. Polarizasyon mikroskobu herhangl blr optlk mlkroskoba polanze
1§lk verebilen bir dOZenegin. eklenn:~si ile .olu§turulur. .. Polanze !§Ik,
yogunla§tlrlci mercegin bnOne blr polanzbr ve mlkroskobun g?rme mercegmln
bnOne.ve mikroskop i~erisine bir analizbr yerle§tinlerek elde edilir. i;)ekll 45'te bu
tip bir polarizasyon dO~enegi gbrOlmektedir. Anizotropik bir fazdan yansl.yan 1§lk,
~bzDmleyicinin her 90° dtinO§Onde slraslyla blr karanllk, blr aydmllk gorulecektlr:
Izotrop'lk fazlar ise bu dbndOrme sonucu gtirontOden tomden ~Ikar. Bunun sebebl
anizotropik malzemelerde optik tizelliklerin kristalografik ytin ile degi§mesidir.
$eki/45. Polarize l,lk mikroskobunun ,aiI,ma prensibi
Polarize 1§lk genellikle anizotropik fazlar, kalmtllar ve tanelerin konumlannm
belirlenmesinde .kullanlhr. Anizotropik yaplh malzemelerden Sb, Be, Cd, Mg, Sn,
TI, U, Zn, Zr glbl malzemeler polarize 1§lk altmda ba§anll blr §ekilde incelenirler.
Demir ala§lmlannda en geni§ uygulamalar dtikme demirlerdeki grafitin
Incelenmesmde gbrOIOr. <;:eliklerde ise martenzilik yaplh ~eliklerde primer osten it
lane boyutunun saptanmasmda kullanilir.
3.3.4. VUKSEK SICAKLIK MiKROSKOBU
YOksek slcakhk mikroskobu, ~ok tizel durumlar i~in geli§tirilmi§ ve genellikle
ar.a§tlrma laboratuvarlannda kullamlan bir mikroskop bi~imidir. Tane boyomesi,
~?kelme davr~nl§lan, yemden knstalle§me, faz dCinO§Omleri gibi melalu~ik olaylann
gozlemlenmesl mOmkOndOr. Bu gibi gtizlemlerin oda slcakllgmda ~all§an
mlkrosko.plarda yapllmasl. Imkanslzdlr. Vakum altmda elektrik diren~ ISltmah kO~Ok
blr flrl~. I~enslne yerle§tlnlen numunelerin yOzeyleri rahatllkla incelenebilir. Objektif
merceglnln lSI I radyasyondan dolayl bozulmamasl i~in ya su sogutmah ya da uzun
mesafell mercekler kullamhr. Mlkroskop Ozerine degi§ik eklemelerle malzemelerdeki
sertllk ve mukavemet gibi tizelliklerin slcakllkla degi§imi de gtizlenebilir.

4. METALOGRAFiOE KULLANILAN ONEMLi OAGLAMA REAKTiF-

LERi VE SOLOSYONLAR
Daglama, parlatma sonrasmda yapllan ve melalografik numune haZlrllklan
l~ensJnde en tinemli yere sahip olan bir i§lem basamagldlr. Daglama tincesindeki
1§lemler ne kadar ba§anll yaplhrsa yapllsm, iyi yapllmayan daglama sonrasmda
58, '--_ _ Metalografi Bilimi Metalografi Bilimi 59
numunelerden anlamll gorOnto almak mOmkOn degildir. Bu baklmdan numuneye Mikrodaglama:
uygun daglama reaktifi ve uygun tatbik metodu se9ilmelidir. Dag lama
a~amaslndaki ba~anslzllklar yanll~ goronto yorumlamalanna yol a9ar ki bu da Hazlrlama:
ba~anslz daglama i~leminin en koto sonueudur.
Zimparalama:
A~aglda tablolar halinde, farkll metal ve ala~lm ve de seramiklere ait daglama
reaktifleri verilmi~tir. Tablo igerisinde numune haZirlama tekniklerinin uygulam~l, a. 600 numara SiC zimpara Ozerinde Islak zimpara,dma yaplllr.Z,mpara kagldl
varsa kimyasal ve elektrolitik parlatma solOsyon ve uygulama ~artlan, makro ve balmumu lie kaplanlr. .
mikro daglama reaktilleri ve uygulama ~artlan geni~ bir spektrum igerisinde
verilmi~tir. Aynea, bazi malzemeler i9in kullamlaeak mikroskop 9all~malan i9in b. Elmas bl9ak kullanan mikrotom ile hazlrlama 1.50 HV altmdaki sertlikteki
tOm ala§lmlar i9in faydalldlr. '
onemli tavsiyeler sunulmu~tur. Tablolardan se9im yaplllrken makrodaglama i9in
"M" (FeM1, FeM2, CuM1, CoM1 ...). mikrodaglama i9in "m" (Fem1, Fem2, Cum1, Parlatma:
Com2...) indislemesine dikkat edilmelidir. EKA'da metalografik haZlrllklarda
kullamlan kimyasal maddelerin kullamlmaslnda dikkat edileeek hususlar a. AIOmina 9amuru veya elmas pasta k090k partikOI boyutuna getirmek i9 in
verilmi~tir. EKB'de metalografik 9all~malarda kullamlan kimyasallar ve bun lara ait kullamllr: C;:ok yonlu parlatma ile elektrolitik daglama i9in kullanllan
.formOlier verilmi~tir. mlkrodaglama reaklillen delormasyona ugraml§ tabakalan klsa zamanda
ortadan kaldlrlr.
4.1. ALTIN, iRiDVUM, OSMivUM, PALADVUM, PLATiN, RODVUM,
b. Elektrolitik:
RUTENVUM ve ALA$IMLARI (Au,lr,Os,Pd,Pt,Rh,Ru): No Eleklrolit Bile§imi Miktar Uygulama Uyan
1 Salsu 1000ml 2-4 dak. 7,5 V de
Bu metaller genellikle yumu~ak metallerdir. Bu metallerde deformasyon Genellikle
Potasyum siyanOr 80gr Grafit kalod Au
tabakalannln olu~umu egilimi vardlr (iridyum, osmiyum, rodyum ve rutenyum Potasyum karbonat 40gr III. Bkz. EKA
safllklanna bagll olarak larkll davram~lar gosterirler). Ala§lmlar numunelerin Allin (III) klorOr 50gr
metalografik olarak hazlrlanmaslnda zorluklar gosterir. 2 Salsu 3ml 8-12 V de Genellikle
Konsantre asetik asil 75ml paslanmaz gelik katod, 65'C Au
Makrodaglama: Krom (VI)oksit 15gr de 1 saat elektrolitin
kan'itlrllmasl
Hazlrlama: III Bkz. EK A
Makrodaglama i9in yapllan haZlrllklar mikrodaglama i9in yapllan haZlrllklarla aym e. Elektrolitik laplama:
olup a§aglda detaylandlrllml§tlr. No Elektrolit Bile§imi Miktar Uygulama Uyan
1 Sal su 820mI 2-3 dak., 1,2-1,5 Alem' dc, Pd ve Pd
Daglama: Sodyum sOlfit 50gr 150 dev/dak ala'ilmlan
No Daglama Reaktifi Miktar Uygulama $artlan Uygulama Potasyum tiyosiyanat 70gr !!l Bkz. EKA Au-Pt 90
Alanlan Amonyum klorOr 60gr ala'ilmlan
Au Hidroklorik asil (1,19) 66ml Birka9 dak. S,eek kullanln ! Au, PI ve Pd
M1 Nitrik asil (1 ,40) 34ml !I! Bkz. EKA ala§lmlan 2 Salsu 940ml 4-5 dak., 55mAlem' de Au
Au Laktik asit (%90) veya 50ml Birka9dak. Ru ve Ru Potasyum tiyosiyanat 20gr !!I Bkz. EK A
M2 Hidroklorik asit (1,19) !II Bkz. EKA ala'i1mlan Amonyum klorOr 20gr
Nitrik asit (1 ,40) 20ml Os ve Os Amonyum sOlfit 20gr
Hidroflorik asit (%40) 30ml ala'ilmlan 3 Salsu 610ml Yakla'i,k 15 dak., Pt, 70/30 ve
Rh ve Rh Hidrok!orik asit 50ml 0,5 AlO,25em' ae 50/50 Au-Pt
ala§lmlan Sodyum florOr 150gr !I! Bkz. EK A ala'ilmlan
Au Elektrolitik Birka9 dak. 6V de PI ve Pt Potasyum klorOr 100gr
M3 SodyumklororOn 80ml PI katod ala'i1mlan Potasyum nitrat 50gr
doymu'i sulu 9Qzeltisi Potasyum tiyosiyanat 40gr
Hidroklorik asit (1,19) 20ml
"60 - - - - - - - - - - - - - - - - - Metalografi Bilimi Metalografi Bilimi 61
Daglama:
No Daglama Reaktifi Miktar Uygulama SarUBn Uygulama Alanlan 4.2. ALOMiNYUM ve ALA$IMLARI(AI):
Au NitJik asit (1 AD) 40(1)ml Birkay sn. den 1 dak. kadar Sat Au ve Pd
m1 Hidroklonk asit (1 ,19) 60(10) ISltma istenebilir, hemen Au-Pt, Pd alal}lmlan ile Alominyum ve bir90k alOminyum ala~lml yumu~ak, sOnek ve deformasyon
Konsatrasyon ml kullammz %90 dan fazla degerli tabakalannln olu~umuna egilimlldir. Zimparalama ve parlatma a~lndlncllan
degi§tirilebilir III Bkz. EKA metalleri ihtiva eden kolayllkla alOminyuma gomolOrler. Anodlk tabakalar, lak tabakalan, galvanlk
ala$lmlar, Rh ala§lmlan
tabakalar, lehlm ve kaynak tabakalan daglanarak incelenmelidir.
Au 8. Safsu 100ml 30 sn.- 2 dak. Arasl Pd, Ph, Au ala~i1mlan ile
m2 Potasyum siyanOr 10gr (a)ve (b) kullanllmadan %90 dan daha az degerli
b. Salsu 100ml once 1:1 oranmda metal ihtiva eden Makrodaglama:
Amonyum 10gr kan§tlnllr. Potasyum ala§lrnlar. YOksek
persUifal siyanOr iki katl amonyum miktarda defierli rnetallerle Hazlrlama:
persOlfat Au ala§lrnlan, beyaz altln,
II! Bkz. EKA Pt va Pd ala$mlan Normalde kaba zimparalama yeterlidir. Zimparalama SiC zimparalan Ozerinde
Au Safsu 100ml Saniyeden dakikaya kadar Au-Cu-Ag ala§lmlan sulu olarak yapilir.
m3 Hidrojen peroksit (%3) 100ml
Demir (III) klorUr 32gr Daglama:
Au Safsu 30(50) 1~5 dak. Araslnda sleak Sal Pd ve Pt, Au
m4 Hidroklonk asit (1,19) ml kullamlmah ala!iilmlan,Ozellikle Na Daglama Reaktifi Miktar Uygulama :;iartlan Uygulama Alanlan
Nilnk asit(1 AD) 25(100) Amonyum hidroksitle altln parantezdeki oranlar Pt AI Sal su 100ml 5-15 dakikada, 60- AI ve A! ala~lmian
Konsantrasyon ml klorOrOn et/)keltilerini ortadan ir;:in kullamllr M1 Sodyum hldroksit 10-20 gr 70'C
de9i$tirilebilir 5(10)ml kaldlnTlak ada slcakllgmda
Au Hidro klorik asit(1,19) 100ml Saniyeden dakikaya kadar Saf Au ve Au'ca zengin daha konsatre
m5 Krom (VI) oksit 1-5gr II! Bkz. EKA ala!?lmlar,Pd ve Pt
y5zeltilerle yall§lllr
alaSlmlan AI Hidroksit asit (1.19) 75ml Saniyeden dakikaya CU,Mn,SI,Hg,Ti
Au Safsu 150ml Birkay dakika Os ve Os-W ala!?lmlan
M2 Nltrik asit (1.40) 25ml kadar hemen ihtiva eden
m6 Potasyum demir 3,59r III Bkz. EKA
siyanOr 19r Hidrafiorlk asit (%40) 5ml kullanlimall ala~lmlar.
Sodyum hidroksit MOmkOnse 25mI sal YOksek Si i,erikli
Au Safsu BOml Birkay dak. Ru'ca zengin ala§lmlar, su lie sulandlrllmall, AI d5kOm
m7 Hidroklonk asit (1,19) 20ml Au ve Au ala§lmlan slcak su He ,alkala ala~lmlan
Hidrojen peroksit (%3) 1ml !I! Bkz. EK A
Au Elektrolllik 1-2 dak., 1-5 V ac, 0,5-1,5 Pt ve Pt ala~lmlan AI Sal su 90ml 5 saniyeden 3 AI esasll
mB Safsu 100ml Nem2, Au ve Au ala!iilmlan M3 Hidroklarik asit (1.19) 15ml dakikaya kadar malzemeler. sal AI
Potasyum siyanQr 5gr Pt kalod Hidrofiorik asit (%40) 10ml I!! Bkz. EKA , Cu-AI ala~lmlan
!I! Bkz. EKA (Flick Reak!ifi)
Au Eleklrolltik 25 sn., 10Vae Rh esash ala§lmlar,
AI Sal su 20(50)ml 1-3 dakika AI esasll
m9 Safsu 65ml 1dak.,1,5Vac Pt-%10Rh ala§lmlan,
Hidroklonk asit(1,19) 20ml 1-2 Oak., 20 V ac Ir ala!iilmlan, M4 Hldroklarik asi! (1.19) 20(15)ml !I! Bkz. EK A malzemeler,
Sodyum klorOr 25g 1 dak.,6Vac saf Pt ve Pt ala~lmlan, Nitrik asit (1.40) 20(25)ml yOksek safilktaki AI
1 dak., 5-20 V ac Ru esash ala§lmlar Hidrafiarik asi! (%40) 5(10)ml malzemeler,AI-Mn,
grafit veya Pt katod (Keller Reaktifi) AI-Mg-Mn ve AI-
Au Eleklrolillk 30sn., 10 V dc, grafit katod Os esasll ala!?lmlar, Mg-Si ala~lmlan,
.l"10 Etanol(%96) 90ml saf Pd ve Pd ala!iilmlan, tane bayutunun
Hidroklorik asii(1 ,19) 10ml Pt~Au ala~lmlan, lr
belirlenmesi
Au Eleklrolltik 1-2 dak., 5 V ae Rh esasll ala!ii1mlar, AI Sal su 25ml Sanlyeden dakikaya YOksek safilktakl
m11 Hidroklonk asit (1,19) Pt katod Au ve pt, M5 Hidrokiarik asit (1.19) 45ml kadar hemen AI, Mn-AI, Si-AI,
tane farkhllgr ir;:in daglama Nitrik asit (1.40) 15ml kullamlmall Mg-AI ve Mg-Si-AI
Au Eieklrolitik 30 dak, lie 3 saat araslnda, Ir Hidrofiorik asit (%40) 15ml !I! Bkz. EK A ala~lmlan
m12 Safsu 90ml 0,1 Nem2, grafit veya Pt
5-10ml (Tucker Reaktifi)
Hidroklonk asit(1, 19) katod
Konsantrasyon AI Sal su 100ml Saniyeden dakikaya Sal AI'm yOzey
degi$tirilebilir M6 SOlfirik asit(1.64) 5.5ml kadar kusurlan iyin
Au Elektrolitik 1 saate kadar, 1-5 Vae, Pt ala§lmlan, Rh, Ir
m13 Safsu BOml 0,05-0,2 Ncm 2, grafit katod
SOlfirik asit(1 ,841 20ml
62 Metalografi Bilimi Metalografi Bilimi 63
Mikrodaglama: e. Elektrolitik parlatma:
Hazlrlama: No Elektroli! Bile§imi Miktar Uygulama Uygulama Alanl
Salsu 95ml 2-6 dak. 1-10 mN6.5 Sal AI,
Zimparalama: Alumina 9amuru 10ml cm 2 ,dc DuralOminyum,
(0.05Ilm) 5mi Her 15 sn.de kutup DO§Ok
BOO numara altmda SiC zlmparalamada sulu olarak yapllir.
SOlfirik asit (1.84) 0.59 r degi§imi miktardaki
Sodyum fiorOr Kadile yuh a Zn,Mg,Cu,Fe,Ti,
Parlatma:
Mn,SiAI
a. Elmas pasta He yaplldlgmda tane boyutu 1-Bllm mOmkOnse 0.251lm ala§lmlan
eivanndadlr. Daha sonra yumu~ak kuma~ Ozerinde 120ml sleak sal su, f. Elmas kesiei taklmla Irezeleme. MOmkOnse (b)'deki i~lemi takip eden ve
20ml sulu amonyum tartarat (%15) ve 1 gr magnezyum oksitten olu~an yalnlz sert ala~lmlar ic;:in uygulanan yaglama ve sogutma ic;:in metanol
C;:Ozelti He 1-5 dakika arasmda parlatlllr.YOzelti Hk kullanlmda liltre edilir. kullanlmJ.
Baklr ihtiva etmeyen numuneler baklr ihtiva eden numunelerle aYni
parlatma c;:uhasmda parlatllmamalidlr (koyu renkte c;:Okelti olu~abilir). Daglama:

b. Elmas pasta He yaplilr (tane boyutu Bllm). Daha sonra elektrolitik olarak: No Daglama Reaktifi Mik!ar Uygulama sarllan Uygulama Alanlan
AI Salsu 100ml 10-60sn Cok larkh tiplerde
No Elektroli! BHe§imi Mik!ar Uygulama Uyan'
m1 Hidroftorik asit (%40) 0.5ml !l! Bkz. EKA AI ve AI ala§lmlan
1 Salsu 350ml 4-6 dakika, 40'C
380mi 40-60 V de Eger gerekirse asi! Tane slnirlan va
Etanol(%96)
Foslorik asit(1.71) 400ml AI ka!od miktan 10ml'ye kadar yOksek saftlktaki
arttlnimah Al'un kayma
2 Metanol (%95) 950ml 10-60sn. I!! Bkz. EK A
Ni!rik asi! (1.40) 15ml 30-60 V de dOzelemleri
AI Salsu 190ml 10-30sn. Hemen <;:ok larkh
Perklorik asit (%60) 50ml Paslanmaz ,ellk katod
m2 Nitrik asi! (1.40) 5(10)ml kullanllma!1 tiplerdeki AI
3 Salsu 140ml 15-60sn. III Bkz. EKA
Hidrok!orik asit (1.19) 3(6)ml I!I Bkz. EKA ala§lmlan, yOksek
E!anol (%96) 800ml 30-80 V de
Hidroftorik asit (%40) 2(4)ml miktarda Si ihtiva
Perklorik asi! (%60) BOml Paslanmaz c;ellk katod
Konsatrasyon eden AI ala§lmlan
degi§tirHebilir hariy
(Dix-Keller Reaklifi)
e. Elmas pasta ile yapllir (tane boyutu Bllm).Daha sonra kimyasal olarak: AI Salsu 100ml MOmkOnse 50'C Sal Ai, CU-AI, Mg-
1 SOlfirik asi! (1.84) 25mI 30 sn. lie 2 . m3 Sodyum hidroksi! ' 1-2gr de 5-10sn. Si-AI, Mg-AI ve
Foslorik aslt (1.71) 70ml dak. arasmda 95ml sal su ile Zn-AI
Ni!rik asi! (1.40) 5mi 80'C 5ml nitrik asit ala§lmlan.Eger
2 Salsu 65-80ml 5-30 sn. yalkalanmall daglamada
Doymu§ amonyum 50-60'C 15 dak. Daglama, zaman klsa olursa
hidrojen fiorOr yozeltisi 10-20ml 10 dak. suda AI2Cu
Ni!rik asi! (1.40) 10-20ml yalkalama renklenmez.
AL Salsu 100ml Blrkay sn. He <;:ok larkh
d. 51lm He 111m alOmina c;:amuru He hlzll donen kec;:e Ozerinde yapllan m4 Sodyum hidroksi! 0.5-25gr birkay dak. tiplerdekl AI ve AI
Cinko klorOr 19r arasmda ala§lmlan
parlatmadan sonra 0.31lm alOmina c;:amuru ile pamuklu c;:uha Ozerinde parlatma
AI Salsu 75ml 40 ·sn. 70'C de <;:ok larkli lipte AI
yapilir. Nihai parlatma 0.051lm gama alOmina c;:amuru alkol He sulandlfJlir ve ipek m5 Nilrik asi! (1.40) 25mI ve AI ala§lmlan,
c;:uhada yapJllr.
ozellikle Cu ihtiva
edenler
AI Salsu 92ml 15sn., Ozellikle Cu-AI
m6 Nitrik asit (1.40) 6ml I!! Bkz. EK A ala§lmlan
Hidroftorik asit (%40) 2ml Makrodaglama
(Kroll Reak!ifi) iyinde
kullanllabilir.
64 Metalografi Bilimi Metalografi Bilimi 65

AI Salsu 80ml 30 sn. lie 30 dak. YOksek 4.3. BAKIR ve ALA$IMLARI(Cu):

m7 SOlfirik asit (1.84) 20ml arasmda 70'C de CU,Mn,Mg,Fe,Be,
uygulamr. Ti ihtiva eden AI Sal baklr 90k yumu§aktlr ve metalografik haZiflamalarda genellikle delorme olmu§
ala~lmlan. tabakalarla sonu91an Ir. llmparalama ve parlatma atlklan mikrokesitin yOzeyine
Ara lazlarm rahatllkla gomOlor. Baklr ala§lmlanflin metalografik olarak hazlrlanmasmda genellikle
larklannm
zorluklarla ka~lla§llmaz.
bulunmasmda ve
Fe,A1 i9in
Makrodaglama:
kullamllr.
AI Salsu 80ml 30 dak. AI-Mg esasll Hazlrlama:
m8 Foslorik asit (1.88 20ml ala~lmlardakl
kristalin) taneler arasl Kaba zlmparalama yeterlidir (400 numara zimparanm altmda SiC zimparalar
korozyonun ortaya Ozerinde Islak olarak yaplllr).
91karlilmasl.Koroz
yona hassas Daglama:
ala~lmlann tane
slmrlanndaki No Daglama Reaktifi Miktar Uygulama Sartlan Uygulama Alanlan
larklann tesbitL Cu Sal su veya Etanol 120(100)ml Birka9 dak. Cu ve tom pirin9
AI Salsu 80ml Daglamadan once Siraslyle Beta M1 (%96) 30(6)mi tipleri, tane larkllllgi
m9 Foslorik asit (1.88 20ml numune 100'C'ye AlaM5 veya AI,Mg, Hidroklorik asit bronzlar,AI bronzu,
10(20)gr
kristalin) kadar tavlamr ve 90keltileri, AI-Mg Demir(llI) klorOr alia ala~lmlan
yava~ca esasll ala~lmlann
sogutulur. birit"1 ~ekll Konsantrasyon
degi$lmi gosterimi degistirllebilir
AI Metanol(%95) 25(50)ml 10-60 sn. Sal AI, AI-Mg ve Cu a. Salsu 100ml (a) ve (b) eslt miktarlar- Pirin91e
m1 Hidroklorik asit (1.19) 25(30)ml III Bkz. EK A AI-Mg-Si M2 Civa(lI) nitrat 19r da kan~tlrlllr, daglama gerilmelerin
0 Nitrik asit (1.40) 25(20)ml ala~lmlan zamam numunede belirlenmesi, belirli
b. Sal su 100ml
Hidrofiorik asit (%40) 1 damla gerilmenin 92t1ak ba~- bir zaman sonra
Nitrik asit 1ml langlcma neden oldu- numunelerde
AI Sal su 60ml 2 dak. l;okeltiler, tane
m1 Sodyumhidroksit 10gr' slmrlan, AI-Si ve gu sareye kadardlr. gerilmenin 92t1ak
1 Potasyum ferrosiyanOr 5gr AI-Cu ala§lmlan !I! Bkz. EKA olu~umu tesbiti
AI Sal su 90ml 1-3 dak., 50'C Sal AI, AI-Cu, AI- Cu Salsu 90ml Birka9 dak. Cu ve tOm pirin9
m1 Foslorik asit (1.71) 10ml Elektrolitik Mg, AI-Mn, AI-Mn- M3 tipleri, taneler ve
olarak,5-10 sn., 1- Si ala~lmlan Nitrik asit 10-60ml
2 c;atlaklar
8 V dc paslanmaz
gelik katod Cu Salsu 50ml Birka9 dak. Cu ve pirin9ler,
1-2 dak.20-40 V Sal AI, AI-Zn, AI- M4 Nitrik asit 50ml tane larkllllgi
AI Elektrolitik
m1 Salsu 200ml dc, l;ozelti i~lem Mn, AI-Mg-Si, AI- Cu 'Sat su 50ml San. lie dak. araslnda TOm Cu ve Cu
3 Fluoborik asit (%35) 10ml slrasmda i~lemi Zn-Mg, AI-Mn-Mg M5 Nitrik asit 50ml uygulamr, derin ala~lmlan
(Barker Reaktifi) durdurmaymlz. ala~lmlan. AI-Cu- daglama
GOma§ nitrat 5gr
Katod ve anod Mg ala~lmlanna
yOksek safilkta uygulamasl Cu Salsu 100mi San. lie dak. arasmda Si ihtiva eden
Al,Pb veya zordur.GorOntO M6 Nitrik asit 50ml uygulanlr pirin9ler, Si
paslanmaz i9in polarize 1~lk SOlfirik asit 8ml· !!! Bkz. EK A bronzlan
gelikten kullamlmalldlr.
Amonyum klorOr 7,5gr
yapllmalldlr.
Krom (VI) oksit 40gr
Cu Safsu 100ml San. lie dak. arasmda Pirin9ler, ozellikle
M7 Amonyum persOlfat 25gr uygulamr Co ihtiva eden
pirinc;ler
66 _ Metalografi Bilimi Metalografi Bilimi 67

Mikrodaglama: e. Kimyasai:
Hazlrlama: No BHe!iimi Miktar Uygulama Uyan
1 Nitrik asit 30ml 1-2 dak., TOm Cu ve
Zimparalama: Hidroklorik asit 10ml 80'C'ye kadar Cu aia§lmlan
Foslorik asit 10ml
a. 600 numaradan kogOk SiC zimparalarda Islak zimparalama yapllir
Asitik sirke asiti 50ml
b. Mikrotom ile haZlrlamr, semen tit karbOr veya daha iyi elmas kesieHerin Konsantrasyon
kuliamml mikrotom He hazlrlik igin gerekiidir. Baklr ala§lmlan igin 150 HV degi!itirHebilir
altmdaki sertlikier hazlrlama igin daha laydalidlr. 2 Salsu 35(100)ml Parlatma Tane
Nitrik asit 40(7)ml sonrasmda smlrlan, Cu-
Pariatma: Krom (VI) oksit 25(27)gr olu§an oksit AI ala§lmlan,
Konsantrasyon tabakalan alia ve gama
a. En inee boyutun altmda aiOmina gamuru veya elmas pasta He mOmkOnse degi§tirilebilir hidrofiorik asitle lazlan
amonyum hidroksit veya baklr amonyum persOllat Havesi, bu Have daglamayl uzakla§tJrllir
slk slk eiimine eder. II! Bkz. EKA
b. (a) daki He aymdlr lakat ilaveten daglama parlatma slrasl daglama reaktifi Cu Daglama:
m6 §ekiindedir.
No Daglama Miktar Uygulama :;iartlan Uygulama Alanlan
Reaktifi
e. Elektrolitlk:
Cu m1 Salsu veya 100-120ml Sn. He dak. Cu'm tom tipleri,Cu-
No Elektrolit Miktar Uygulama Uyan etanol(%95) arasmda uygulamr, Be
Bile§imi 20-50ml
mOmkOnse Cu m4 ala§lmlan,piringler(b
1 Salsu 300mI 5-15 dak. ,1,5-2 V dc, Cu Si bronzu harig Cu ve Hidroklorik asit
5-10ml reaktifide bu reaklifi eta piringleri
Foslorik asit 700ml katod Cu ala§lmlan, Demlr(lIl) klorur takriben uygulamr renklenir), ozel
parlatmadan Sonra bronzlar, otektoit AI
Konsantrasyon
loslorik asitin %20 Iik bronzu, Alman
degi§tirilebilir
sulu gozeltisi igerisine gOmO§O
daldlfllir
Cu m2 Salsu 100ml Sn. He dak. Cu, piring,
2 Salsu 300mI 15 dak., 2 V dc, Cu katod 1 deki ile aymdJr, Sn
arasmda uygulamr, bronzlar,AI b;onzu,
Foslorik asit 670ml bronzlan iginde ""monyum 10gr
mOmkOnse ISltllir, Cu-Ni ve Cu-Ag
SOlfirik asjt 100ml kullamllr persOllal
(mOmkOnse) hemen kullamlmali, ala§lmla",Alman
3 Salsu 100ml 3-6 sn., 6 V dc, AI katod AI ve Be bronzlan Cu m1 ve Cu m2'yi gOmO§O, alia
10ml
Krom (VI) oksit 19r Hidroklorik e§it veya 3:1 bronzlarmdaki lane
asit 20gr oranmda larklillgl, Cu
Amonyum kan§tJrmali veya Cu kaynaklan,makrodag
d. Elektrolitik laplama: persOllat m1 ve Cu m2'ye lama iginde
daldJrarak daglama laydalamlir
No Elektrolit BHe§imi Miktar Uygulama Uyan yapllmali
1 .Sal su 885mI 5-7 dak., 5mA/em' YOksek safilktaki Cu, Cum3 Salsu 120ml 5-60 sn., eger Cu, alla,beta
Sodyum sOlfil 12gr 8-9 mA/0,64em' haddelenmi§ CU,80Ag- gokelti gok sert ise pirinci,ozel
20Cu ala§lml BakJr (II) 10gr
BakJr(II) nitrat 19r 10mA/0,8cm' sal su lie seyreltilir plringler,AI
amonyum
TiyoOre 2gr klorOr pirinci,kJrmlzl dokOm
bronzu,alman
yokeltilerin gOmO§O,Cu-Sn ..
gozOiebilmesi ala§lmlan
igin amonyum
hidroksit i1ave
edilir
68 Metalografi Bilimi Metalografi Bilimi 69

Cum4 Salsu BOml 3-30 sn., Pirin9ler,alla Cu m11 Salsu 25ml Sn. lie dak. Cu ve Cu
arasmda uygulanJr, ala~lmlannJn bir90k
SQlfirik aslt 5ml kullanJlmadan once bronzu,alman Amonyum 25ml
acilen 2 damla gQmQ§Q,Cu-Be,Cu- hemen kullanm, tipi, CU-Ag lehim
hidraksit
Sodyum veya 10gr hidroklorik asit Ilave 5-25ml potasyum tabakalan,
Cr,Cu-Ni,Cu-Mn,Cu-
potasyum edilmeli Hidrojen hidroksltin(%20) 1- Mn,P,Be,AI-SI
SI ala§lmlan
bikramat perakslt (%3) 5ml 90zeltisinin branzlan,alla
Havesi gerekli pirln91eri
Cu m5 Sodyum 50ml 6-8 dak. Cu tane larkilligi ve olabllecek Havesl
tlyosQllatm renklendirHmesinde
doymu~ sulu Tane slnlrlan
Az hidrajen
90zeltlsi
perokslt Tane larkliligl
Potasyum 5gr AlIa ve beta prin91eri
metablsQlfit Daha lazla
Hidrajen
Potasyum perokslt
19r 3 dak
metabisQlfit
Cu m12 Salsu 50ml Sn. He dak. Cu ve Cu ala§lmlan,
(Klemm araslnda uygulanlf plrln9 akl~ 9izgHeri
reaktlfi) Nitrik aslt 50ml
Konsantrasyon
degl~tirilebilir
Cum6 Salsu 100ml Kadile 9uha Cu ve Cu daki
Cu m13 Elektrolitik 3-6 sn., 6 V dc, AI AI branzlan, Cu-Be
Etanol(%96) 100ml Ozerinde a~rndlrJcl oksit,sQlfit
katod ala~lmlan
i1avesi He 8!?Jndlrlcr enklizyonlann hlzli Kram (VI)
Demir(lIl) 10gr parlatma Iyl parlatlimasl ve oksitin
nitrOr daglanmasl doymu~ sulu

Cu m? Sal su 30(100)ml Sn. He dak. 90zeltisl (%1)

Sn bronzlan degi~lk
Hidraklorlk arasrnda bHe~lklerl, delta lazl, Cu m14 Elektrolitik 1sn., 8-10 V dc, Cu Beta pirinci, alman
10(8)ml
aslt Cu-Ga ala§lmlan 19in katod gQmQ~Q, munel ve
10(25)gr Salsu 950ml
parantez 19indeki Cu-NI ala~lmlan,
Nltrik aslt oranlar uygulanJr Sulfirik asIt 50ml bronzlar
Cu mB Salsu 45ml 3-5 dak. Branzlann renkli Sodyum 2gr
Sodyum 5ml daglanmasl, tane hidraksit 15gr
tlyosQllatln larklillgl i91n Demir(lI) sQllat
doymu§ sulu
90zeltlsi 20gr Cu m15 Elektrolitik 5-10sn., 1-8 V dc, CU'ln tom tipleri,
Cu katod fi~ek pirinci, tombak,
Potasyum Sal su 90ml
munt metali,
metabisQlfit Foslorik asIt 10ml kolayllkla i~lenebilir
pirin91er
Cu m9 Krom (VI) 5-30 sn. Tane slnlrlan, saf Cu m16 Elektrolilik Plrln91er
oksltin Cu, plrln9ler, Sal su 480ml 30sn., 1,1 Ncm' 5
!!I Bkz. EK A
doymu~ sulu branziar, alman V cd, paslanmaz
90zeltisl gumu~Q Foslorik asIt 960ml
gelik katod
Cu m10 Salsu 100ml Birka, dak. AI branzlan Hldraflorik 15ml
iii Bkz. EKA
asit(%40)
Nltrlk asIt 13ml III Bkz. EKA
Krom(VI) okslt
Hidraflorik 6,6ml 9gr
asll(%40)
 70 Metalografi Bilimi Metalografi Bilimi _ _--'- ,.--:- 71

4.4. BERiLYUM ve ALA~IMLARI (Be): b. Ipek 9uha Ozerinde %10 luk oksalik asil iginde alOmina 9amuru ile yaprlrr.
Nihai parlalma 15-30 sn sOrer, uzun 10yl0 naylon Ozerinde yaprlrr. Nihai
Melalogralik hazrrlama srrasrnda zehirli lozlar olu~abileeegindenhazrrlama i~lemi parlalmada 100ml su ile alOmina gamuru gozellisi hazrrianrr, ayrrea 14ml
eldivenle ve kapalr bir ortamda yaprlmalrdrr. Berilyum asia leneffOs edilmemelidir loslorik asil 1 ml sOlfirik asil ve 20gr krom (VI) oksil 10 parga sal su ile
(!!! Bkz. EK A ve EK B). sulandrrrirr (II! Bkz. EK A).Hazrrlanan bu solOsyon parlalma srrasrnda
a~Jndrrrer disk Ozerine damlatrlarak ilave edilir.
Makrodaglama:
e. Eleklrolilik:
Hazrrlama:
No Elektrolit Bile~imi Miktar Uygulama Uyan
Zrmparalama: 1 Sal su 200ml 250 Nem', 70-80'G II! Bkz. EK A
Foslorik asit(1,71) 800ml paslanmaz ,elik katod
Daima 600 numaradan k090k SiC zrmpara kagrllarr Ozerinde rslak zrmparalama Sal su i,erisinde krom (VI) 240ml
yaprlrr. Bu iri laneli malzemeler igin yelerlidir. KOgOk tane boyuluna sahip oksitin doymu~ 90zelti5i
berilyum parlalrlmalrdrr. 2 Foslorikasit(1,71) 100ml 2-4 Nem', III Bkz. EK A
SOlfirOk asit(1 ,84) 30m I paslanmaz ,elik katod
Parlalma:
Propenil 30ml
Etanol(%86) 30ml
Elmas pasla (6-0,25Ilm) lereih edilir lakal alOmina paslada kullanrlabilir.Bu mikro
daglama igin gegerli bir parlatmadrr. d. Elektrolitik Laplama
No Elektrolit Bile~imi Uygulama Uyan
Daglama: 1 Etilen glikol(1 ,11) 87ml 1-1,5 A/em'
No Daglama Reaktifi Miktar Uygulama $artlan Uygulama Alanlan Hidroklorik asit(1, 18) 1ml naylon ,uha
Be Sal su 80ml Birka, dakika Be'nin teknik Nitrik asit(1 ,40) 2ml
M1 Hidroklorik asit(1, 18) 10ml Daldlrarak veya pamlkla tertipieri ozellikler
Daglama:
Amonyun klorOr 4gr silinerek bOyOk tane boyutlu
olanlar i,in No Daglama Reaktifi Miktar Uygulama $artlan Uygulama
Be Sal su 80mI Birka, dakika Be'nin teknik Alanlan
M2 Hidroklorik asit(1, 18) 10ml Daldlrarak veya pamlkla tertipleri iizellikler Be Sal su veya etanol(%86) 100ml Saniye ile dakika arasl Be ala~lmlan
Amonyun klorOr 2gr silinerek bOyOk tane boyuUu
olanlar i,in, dO~Ok m1 Hidrofiorik asit(%40) 2- II! Bkz. EK A
Pikrik asit 2gr 10ml
ala~lmll Be
Be SOlfirik asit(1 ,84) 25mi Saniyeden daklkaya Tane Slnin dagillmi Be Sal su 100ml 1-155n. Farklr tipte Be
M3 Foslorik asit(1,71) 500ml kadar, 45'G m2 ve Be
SOlfirik asit (1,84) 5ml
Krom (VI) oksit 58gr !ll Bkz. EK A ala~lmlan
MOmkOnse saf su iJe Be Salsu 50ml Saniye ile dakika Be-Ag ve Be-
kulianllrr m3 arasmda AI-Ti ala~lmlan
Amonyum hidroksit 20m I
Inee laneli Be ile makrodaglama sonueu gorOnlO almak zordur. Hemen kulianrlmalr !
Hidrojen peroksit(%30) 3ml
Mikrodaglama: Be Gliserin 25ml Yakla~lk 15 sn. HF Be ve Be
m4 miktan 15ml'ye kadar ala~lmlarr
Hidrofiorik asit(%40) 5ml
Hazrrlama: yOkseltilebilir
Nitrik asit(1.40) 5ml
Makrodaglamadaki teknik tiplerle kar,I1a,tmlarak !I! Bkz. EKA
Parlalma: Be Laktik asit(%80) 50ml Saniye ile dakika Be-U, Be-
m5 arasmda Nb,Be-Y ve
Nitrik asit(1 ,40) 50ml
a. Kadile guha Ozerinde %30 luk hidrojen peroksit i9inde konsanlre Be-Zr
II! Bkz. EK A
Hidrofiorik a5it(%40) 50ml ala~lmlan
magnezyum oksil gamuruyle yaprlrr.
72 Metalografi Bilimi MetalDgrafi Bilimi 73

Be Salsu 100ml 2 .dak., 16 dak. C;;okeltiler, tane Dagtama:

m6 kaynatlllr slnlrlan No Daglama Reaktifi Miktar Uygulama $artlan
Oksalik asit 10gr Uygulama
Alanlan
Be Sal sudaki doymu~ baklr 30 sn. C;;5keltiler
Bi a. Sal su 160ml Once (a) daki reaktil Sb-Pb, Bi-Sn
m7 (II) sOllat ~ozeltisi
M1 Nitrik asit(1 ,40) 40ml 40'C ye ,S,t,l,r. YOzey ala~lmlan
Be Elektrolltik 35ml 30-45 sn. 35'C altlnda, Be ve Be Asldik sirke aslti parlaYlncaya kadar
30ml
m8 50Vdc ala~lmlan, yeniden parlatrllr.
Etanol(%96) b. Salsu 400ml
paslanmaz ~elik katod hrzll sonu~ Asidlk slrke asiti (b) deki reaktiile 1-2
Perklorik asit(% 10) 10ml 1ml
allnlr saat yeniden daglanlr
!II Bkz. EKA
BOtii gllkol 10ml Bi a. Salsu 220ml Saniye ile dakika Teknik anlamda
M2 Nitrik asit(1 ,40) 80ml arasmda. sal Sb, kristal
Be Elektrolitik 6 dak. 30'C, 13-20 V Be ve Be
m9 dc ala~lmlan b. Salsu 300ml Kullanllmadan once dOzenlenmesi,
Etilen glikol(1, 11) 294ml (a) ve (b) e~it Sb-Bi ala~lmlan
paslanmaz ~elik katod Amonyum mollbdat 45gr
Hidroilorik asit(1, 19) 4ml oranlarda kan~trnllr.
Bi Sal su 100ml Saniye ile dakika Kristal
Nitrik asit(1 ,40) 2ml
M3 Sitrik asit 25gr arasmda uygulanlr dOzenlenmesi,
Be Elektrolltik 1 dak. 10'C, sogutulur, Betane Amonyum molibdat 10gr Sb ve Bi dokOm
m1 25 Vdc slnlrlannln hatalan
Foslorik asit(1,71) 100ml
o paslanmaz ~elik veya
daglanmasl,
Mikrodaglama:
Gliserin 30mI polarize 1~lk
Mo katod
Etanol(%96) 30ml altrnda kontrasl Hazlrlama:
arttlrmak i~in
SOlfirik asit(1 ,84) 2,5ml kullamllr. Makrodaglama ile aynJ
Daglama:
4.5. SiZMUT, ANTiMUAN ve ALA~IMLARI (Si, Sb):
No Daglama Reaktifi Mildar Uygulama $artlan Uygulama Alanlan
Makrodaglama: Bi Salsu 70ml Saniye ile dakika araslnda Sal ve teknik .
Hazlrlama: m1 Hidroklorik asit 30ml anlamda sal Sb
tlpleri i~in, dO~Ok
Hidrojen 5ml ala~lmll Sb
Zimparatama: peroksit(%30)
320 numaradan kor;:Ok SiC zrmpara Ozerlnde Istak zrmparalama yapillr, eger Bi Asetik sirke asiti 30ml Saniye ile dakika araslnda Sb ve Sb ala~lmlan
gerekiyorsa 600 numaradan kOr;:Ok zimpara kullamllr. m2 Hidrojen 10ml
peroksit(%30)
Partatma:
Bi Salsu 100ml Saniye ite dakika araslnda Sbve Sb
a. Mikrodagtama 1r;:1n hazlrlamada alOmina ite kadlfe Ozerlnde partatllir m3 Hidroklorik asit 30ml ala~rmlan, Pb-Sb,
(yakla~lk 150 dev/dak) Bi-Sn ve Bi-Cd
Demir(lIl) klorOr 2ml ala~lmlan
b. Elektrotitll<: Bi Sal su 30mI Kullanmadan once az Sb ala~rmlan, tane
No Elektrollt Bile~imi Miktar Uygulama Uyan m4 Hidroklorik aslt 15ml miktarda krom(Vl)oksit ilave larkllilkianm ortaya
1 Propenil 75ml 1-5 dak. 12V dc Bi i~in edin. Krom(Vl) oksit mildan ~rkaracak daglama
Sodyum sOlfitin sulu 50ml arttrnlabilir.
Asedik sirke asiti 12,5ml Depolamayrnlz I ozeldir 0zeltisl(%16)
Nitrik asit(1 ,40) 12,5ml !t! Bkz. EK A !II Bkz. EKA
Krom(Vl)oksitin sulu
2 Doymwi potasyum lyodOr 98ml 30sn., birka~ dela ~ozeltisi (% 10)
3ml
sulu ~ozeltisi 5-7 V dc, 0,2
Hidroklorik aslt(1 ,19) Alcm
2 Czochralski Reaktlfi
2ml
74 Metalografi Bilimi Metalografi Bilimi 75

Bi Salsu 50mi 1-10 dakika araslnda Sb,Bi ve ala§lmlan Daglama:

m5 Hidroklorik asit 50ml No Daglama Reaktifi Miktar Uygulama Uygulama Alanlan
Bi Etanol(%96) 95ml Sanlye lie dakika araslnda Bi-Sn otektigi l;iartlan
m6 Hg a. Saf su veya etanol 90ml 1-3 dak. Amalgamlann 90gu
Nitrik aslt 5ml BI-Cd aia§lmlan m1 (96)
Hidroklorik aslt 10ml Suya klsa Genelde (a) yeterlidir. .
Bi Propenil 100ml Saniye lie dakika araslnda Sb-Pb ala§lmlan b. Sal su 90ml sOreli (a) ve (b) ile iki dela ~ ~
m7 Demir (III) klorOrOn 10ml daldtrma daglama daha iyi
Nitrik asit 25ml kontras verir
sulu 90zeltisi (%5)
Asitik sirke asiti 25ml/ Hidroklorik asit 1ml
Konsatrasyon Hg Asitik slrke asiti Yakla§lk 15 Hg-Sn ve Hd-Sn-Cu
degl§ebilir m2 dak ala§lmlan
Bi
mS
Salsu 100ml Saniye lie daklka araslnda Bi Hg
m3
Amonyum hidroksit
Hidrojen peroksit(%30)
100ml San. ile dak.
arasmda
Ag-Sn-Hg ala§lmlan ••
GOmO§ nitrat 5gr 25m I
MumkOnse saf su (100)ml uygulantr
4.6. CiVA ALAl?IMLARI (AMALGAMLAR) (Hg):
Civanln ayn ayn ala~lm melallerinin daglama 90zellileri i91n sulandlnlml~
hallerinde uygundur.
Amalgamlar ISlya kar~1 hassasllrlar. Pislenmeye meyillidirler. Numune sadeee
dl~andan sogulma ile 90k dO~Ok basm91arda kullanllir. Mikroskop Ineelemesi
numune hazlrlandlklan sonra hemen yapllmalidlr. Amalgamlar zehirleyleldir. (!!! 4.7. CiNKO ve ALAl?IMLARI (Zn):
Bkz. EKA)
Cinkonun melalografik olarak hazlrlanmasl slrasmda, deformasyon labakalan
Mikrodaglama: kolayllkla olu~ur. Hll,lali mlkroyaplda kolaylikla olu~abilmekledir. Boyleee
melalografik numune hazlrlamada mekanik birim ~ekll degi~llrmeden ve 151
Hazrrlama: olu~umundan saklnllmalidlr.

Zimparalama: Makrodaglama:

SIC zimpara kagldmda Islak zimparalama yapllir (mOmkOnse zimpara kagldl Hazlrlama:
balmumu ile kaplanlr). Kullanllan zimparalar 320-600 numara arasmda olmalidlr.
Kaba zimparalama yelerlidir. MOmkOnse on parlatma 6flm lane boyullu elmas
600 numara yumu~ak'malzemelerde kullanilir.
pasta ile yapllmalldlr.
Parlatma:
Daglama:
Elmas pasta (3-0,25flln) ile yakla~lk 5-15 dak. Slrilslyle alOmlna pasta veya daha No Daglama Reaktifi Miktar Uygulama l;iartlan Uygulama Alanlan
Iyi denilebileeek kadlfe veya yumu~ak deri 9uha Ozerinde magnezya 9ainuru Zn Sal su 50ml Yakla§lk 15 sn. Saf Zn, CU'SIZ Zn
kullanlllr.Halilge baslJrllmall, hlzll harekel ettirilmemeli. Sal suda' numune M1 Hidroklorik asit 50ml Akan suda olu§acak ala§lmlan, dokOm
9alkalanlp Ylkanmall. Numune emiei kagll Ozerinde kurululmali. Soguk hava ile veya konsantre film tabakasl malzemeteri
kurululmall. MOmkOnse daglama-parlalma slrayle olmall zlmparalama ve hidroklorik asit veya temizlenir
parlatma yerlne mlkrolomla hazlrlama yapllabllir. konsantre nitrik asit
Zn Sal su 100ml San. ile dak. Cu i,eren Zn
M2 Krom (VI) oksit 20gr araslnda uygulanlr, ala§lmlan, Eger mikro
Sodyum sOllat (katl 1.5gr eger sodyum sOllat daglamada
halde) kullantltyorsa krlstal kullanlltyorsa 100ml
Palmerton reaktifi su (Na,S04 10H,O) su ile sulandlnlmall
miktannl 3,5gr
kadar arttlnlabilir
III Bkz. EKA
76 _ Metalografi Bilimi
Metalografi Bilimi 77
Mikroda{jlama: Daglama:
Hazlrlama:
Qinko polorize 1~lk altmda incelemeye uygundur.
Makrodaglamadaki tavsiyelere bakmlz. No Daglama Reaklifi Miktar Uygulama $artlan Uygulama Alanlan
Zn Safsu 100ml 2-3 dak., Cu i,eren Zn ve Zn ala~lmlan,
Zimparaiama:
m1 ala~lmlar i,in ozellikle Pb i,eren
Krom (VI) oksit 20gr
a. 600 numaradan kO<;:Ok SiC'de Islak olarak zimparalanir (zimpara sodyum sOlfalln haddelenmi~ Zn-Cu
Sodyum sOlfat 1,5gr yerine su ala~lmlan, Eger Krom
balmumu ile korunur).
kullamlmali,100mi (VI) oksit i,erigi 5grdan
saf su 20gr Krom ve sodyum sOlfal i,erigi
b. Parlatmayl elimine eden mikrotom ile hazlrlamada, sementit karbOr veya
(VI) oksitle 0,5grdan az ise daglama
elmas bl<;:ak kullanllabilir. ,alkalanmali basln,li d6kOm
ala~lmlan ve Zn
Parlatma: I!! Bkz. EKA
kaplamalarda uygulamr.
a. AIOmina <;:amuru veya elmas pasta ile parlatmayl takiben 120 ml slcak Zn Saf su, etanol, 100ml San. ile dak. Galvanizasyon
sal sulu <;:ozeltiyle parlatma, daha sonra amonyum tartaratm(%5) 20mi m2 melanol veya araslnda uygulamr, uygulanml~ ,elik veya \
anil alkol (95) daglama reaktifi 1 demir asasl!
sulu <;:ozeltisi ve 19r magnezyum oksit kan~lmlyle parlatma. Ince naylon
0,5-1ml saatten fazla malzemelerdeki Zn-Fe
veya pamukiu malzeme ile <;:ozelti filtre edilmelidir. Nitrik asil
bekletiimemelidir, tabakalan, Zn-AI ve Zn-
lekelerden Cr ala~lmlan, tane
b. Zimparaiama slrasmda olu~an deformasyon tabakasml ortadan kaldlrmak
ka,lmlmalldlr, slnlrlan
i<;:in, on parlatma laydall olabilir. AIOll)ina <;:amuruna sabun ilave edilir ve daglamadan sonra
numune bu kan~lmla yumu~ak yOnlo <;:uha Ozerinde parlatlhr. Reaktifie numune sulu kromik
parlatma daha da laydall olabilir. Burada, alOmina veya elmas pasta ile asit(%20) 90zeltisi
parlatma Zn m1 daglama reaktifinin uygulandlgl daglama ile yer degi~tirebilir. ile <;:alkalanmalldlr.
A~agldaki ~u i~lem Slrasl denenmi~ ve ba~anll olmu~tur: 4 dak. elmas pasta Zn Saf su 100ml 1-5 sn. Teknik olarak saf Zn,
(6flm) ile parlatma, 3,5 dak daglama, 6 dak. elmas pasta (3flm) ile parlatma, m3 Zn-Co ve Zn-Cu
Sodyum 10gr
1,5 dak daglama, 8 dak. elmas pasta (1flm) ile parlatma, 30sn. daglama, 10 hidroksit ala~lmlan, genelde
dak. elmas pasta (0,25flm) ile parlatma, 10 sn. daglama, alOmina <;:amuru dO~Ok aia~lmli Zn
(0,05flm) ile parlatma, 5 sn. daglama. Zn Sodyum 50ml 30 sn. Zn ve dO~Ok ala~lmli
m4 liyosOllalln sulu Zn'nun renklendirme
c. Elektrolitik: ,6zellisi daglamasl
No Elektrolil Bile~imi Miklar Uygulama Uyan Potasyum 1gr
Safsu 100ml 40-50 sn., 60 V dc, Pt metabisOifit
Krom (VI) oksit 20gr veya Zn kalod Zn Sal su veya 100ml San. ile dak. Zn ve Zn ce zen gin
!!! Bkz. EK A m5 elanol (%96) araslnda uygulamr ala~lmlar, Zn-Cu-AI
2 Foslorik asil 50ml 1 saal veya daha uzun ala~lmlan
Hidroklorik asit 1-5ml
Elanol (%96) 50ml sOreler, 4-6 V dc,
paslanmaz ,elik katod MOmkOnse su
I!! Bkz. EKA miklan
artllnlmali
d. Kimyasal: Zn Salsu 70ml San. ile dak. Demir grubu metallerde
No Eleklrolit Bile~imi Miklar Uygulama Uyan m6 araslnda uygulamr Zn ala~lmlan, Zn
Elanol (%96) 30ml
1 Safsu 100ml 30 dak., reaksiyon kaplamalar
OrOnO tabakalar su He Pikrik asit 0,3gr
Nilrik asit 5ml
Sodyum sOlfal 1,5gr ,6z0lebilir Konsantasyon
20gr !!! Bkz. EK A degi~tirilebilir
Krom (VI) oksit
78_ _~ Metalografi Bilimi Metalografi Bilimi ~ 79

Zn Salsu 1250ml San. i1e dak. Cu, Ag, Au gibi degerli Makrodaglama:
m7 arasmda uygulanlf metallerle Zn'nun
Hidroklorik asit 30ml
yaptlgl ala~lmlar Hazlrlama:
Demir (III) klorOr 4gr ,
Zn Salsu 900ml San. ile dak. Fe, Pb, Mg, Cu ve Ni- Yozey kalitesi 19m makine ile i~leme, kaba zlmparalama veya kesit alma
m8 araslnda uygulanlf, Zn ala~lmlan, Zn'ca yeterlidir. Genellikle, 400 numaradan k090k SiC zlmparalar lie Islak zlmparalama
Baktr (II) nitratln 60m!
zengin lazm koyu yeterlidir. Segregasyon belirlenmesi ve akl~ hatlan gibi 6zel durumlarda 600
doymu~ ,ozeltisl Kristallerdeki
,okeltilerin renkte olu~umu, numaradan k090k zlmparalar ile Islak zlmparalama veya 320 ile 800 numara SiC
Potasyum 122gr makrodaglama i,inde tozlan lie laplama gereklidir. Yozey kusurlannm incelenmesinde claglama
,okelmesine
hidroksit uygulanabilir. dogrudan dogruya u y g u l a n t r . '
75gr yardlmcl olur
Potasyum
6,5gr I!! Bkz. EKA Daglama:
siyanOr
Sitrik asit No Daglama Reaktifi Miktar Uygulama $artlan Uygulama Alanlan
Konsantrasyon Fe Etanol(%96) 90ml 1-5 dak., Fe ve \'8likleri i,in ,ok
degi~tirilebilir M1 Nitrik asit derinlemesine yonlO laydalldtr,
10ml
Schramm reaktifi daglama karbOrize ve
Konsantrasyon dekarbOrize olmu~
Zn Salsu 100ml San. i1e dak. EkstrOzyona tabi degi§tirilebilir tabakalar,
m9 araslnda uygulantr tutulmu~ Zn segragasyon,
Sitrik asit 19r
ala~lmlanndaki fiber mikrodaglama I,inde
Amonyum 11 gr yaplsl faydalldlr. .. .~

persOllat
Fe Salsu 50ml 10-30 dak., 80'C ye Ala~lmll ve ala~lmslz
Zn Elektrolitik 15 dak., 6 V dc, Cu Sal ve dO~Ok ala~lmll M2 kadar, akan su altmda ,eliklerde ,ok yonlO
Hidroklorik asit 50ml
m10 katod Zn film tabakaSi ortadan daglama,yOzey
Salsu 100m!
Kansantrasyon kaikar, korozyona kontrolO ve
Sodyum 25gr degi§tiriiebilir diren,li ,elikler i,ln llik segregasyon i,in
hldrokslt suya %20 lik sulu nltrik derin
Zn Elektrolitik 100ml San. i1e dak. Zn-Cu ala~lmlannda asit ,ozellisine daldlnllr daglama,porozite,sert
m11 araslnda uygulanlf, gama ve epsilon laZlnt ligin belirlenmesi,
Salsu 10gr \'8t1aklar, inkilizyonlar,
aylrt etmek i,in
12 V dc, Pt katod dentritler, akl~ hatian,
Krom (VI) oksit kullantltr
I!! Bkz. EKA lerrit
Fe Hidroklorik asit 50ml San. i1e dak. arasmda Ostenilik ve yOksek
4.8. DEMiR, l;ELiK, DOKME DEMiR (Fe): M3 uygulantr slcakllk ,elikleri, Fe-
Baktr(ll) sOlfatm 25ml
doymu~ ,ozellisi Cr-NI dokOm
Demirin, geligin ve ferro ala~lmlann haztrianmasl genellikle farkli zorluklar ala~lmlan, nitrirasyon
gostermez. Bununla beraber, bu katagorideki belirli mikroyapllann ve 6zelliklerin Marble's reaklifi derinligl
ge~itliligi farkll hamllk metotlanna gereksinim duymaktadlr. Ala~lmslz demirler Fe Safsu 100ml 5-20 dak., daglamadan DO~Ok karbonlu
ve dO~Ok karbonlu gelikler kolayllkla deforme olabilirler ve b6ylece deformasyon M4
Hidroklorik asit once 150-200'C'ye 5- nitrurasyon
120-180ml
tabakalan slk slk olu~ur. <;elikler, d6kme demirler (%2-4,5) toktan gevrege dogru 30 dakika arasmda \'8liklerinde akl~
ge9i~ g6sterirler. Sertle~tirilmi~ geliklerin mikroyapllanda d6no~ome Baktr (II) klorOr 45-90ml ISltllmall.Dag!amadan hatian, Thomas
ugrayabileceklerinden dolayl metalografik hamlama slrasmda ISltllmamalldlr. Fry reaktifi soma konsantre ,elikleri, Fe m13 deki
Buna ilaveten, malzemeler bir ~ekillendirme i~lemine maruz kaldlklannda, hidroklorik asite mikrodaglama reaktifi
daldtrllmah, suda ile kan~tlnlabillr
deformasyon y6no dikkate almmalldlr. Fiber Y6nlenmesi, tanelerin uzamaSI,
Ylkantp amonyum
bantla~ml~ yapllar ve metalik olmayan inklizyonlar uzunlamasma kesitte daha iyi
hidroksit i,ensinde
fikir verirler. notralize edilmeli
80, Metalografi Bilimi Metalografi Bilimi 81

Fe Safsu 100ml GOmOo; bromOr kagldl Fe ve Mn sUlfUr Mikrodaglama:

M5 \'6zelti ile doyurulur ve InkilizyonlaflfIJn
SUifUrik asil 5ml
hazlrlanan yOzeye daglhmlfIJn Hazlrlama:
(sUifUr-baskl testi) slklca bastlflhr.1-5 dak. belirlenmesi ve
sonra 100ml suya 6gr dOzenlenmesi,sUlfUrik Makrodaglama i'(in onerilenlerie kar:;;lla:;;tJrllabilir.
Bauman basklsl
sodyum liyosOifattan asitle kOkOrl
oluo;an \'6zeltiye reaksiyonu hidrojen Zimparalama:
daldlflhr, YlkafIJr ve sUifUrO
kurutulur oluo;turur.Daha sonra 600 numaradan kO'(Ok SiC zlmpara kagltlan Ozerinde Islak zlmparalama yapilif.
bu oluo;um fotograf Sertle:;;tirilmi:;; '(elikler i'(in ISltmadan ka'(lnllmalidlr.
kagldlfldaki gOmOo;
bromOrden gOmOo; ve Parlatma:
siyahlmsl sUifUrle
birleo;ir a. Ke'(e Ozerinde alOmina '(amuru lie yapllir. Parlatma i:;;leminin sonuna
Fe Safsu 500ml San. ile dak. araslflda c;elikler ve ozel dogru bol mikltarda su lIave edllir (mOmkOnse %0.1 lik amonyum tartarat
M6 uygulafIJr, Mikro kesit ~elikler, demirce sulu '(ozeltisi kullanllmall). Numunenin bol miktarda su ile ylkanmasl
Elanol (%96) 500ml numuneye yapl:;;an alOmina taneciklerini uzakla:;;IJrlr.
parlalilmalldlr,dagiama zengin alanlar
Hidroklorik asil 42ml dan sonra Etanol ve karanhk
hidroklorik asilin 4:1 gorOnOr,segregasyon b. yozey ozelliklerinin '(ok iizel istekleri i'(in 0.25[lm luk, diger durumlarda 6-
Demir (III) klorOr 30gr
kaflO;lmlna daldlflilf , birincil yapllar, fiber 1llm luk elmas pasta kullanilir. Elmasla parlatma; dokme demir,
Kalay (II) klorOr 0.5gr yonlenmesi dovOlebllir dokme demir ve '(ellkler gibi mikroyapl bile:;;enlerl larkli
Son olarak sertliklere sahip heterojen malzemeler i'(in ozellikle '(ok uygundur. Grafit
hidrokiorik asit olu:;;umu ve metalik olmayan inkllizyonlar daglama yapmadan elmasla
ekle parlatma sonraslnda incelenebllir.
Oberhoffer reaktifi
c. Elektrolltik:
Fe Safsu 120ml 2-10 dak. DOo;Ok karbonlu ~elik­
M7 lerde foslor No Eleklrollt Bileo;imi Miktar Uygulama Uyafl
Baklf(ll)amonyum 20gr Cu \'6keltileri su ile
segregasyonu, fiber 1 Salsu 400ml 2-6 dak., 1.5-6 V Korozyon diren~li
klorOr orladan kaldlflilf dc, Ni katod ~elikler, sal demir
yonlenmesi, kaynak SOlfirik asit 600ml
Heyn reaktifi bOlgeleri,lane 2 Safsu 830ml 2-10 dak., 1.5-9 V Korozyon diren~1i
larkllhklafl, birincil dc, Ni kalod ~elikler, yOksek
Krom (VI) oksil 620gr
yapllar a!aO;lmll ~elikler
!I! Bkz. EKA
Fe Sodyum 50ml San. ile dak. araslflda Dokme ~Iik ve
tiyosOlfalln uygulafIJr dokme demirlerde Daglama:
M8
doymuo; sulu loslor daglhml
~ozeltisi Sal demir: Fe m1 ,3,4,9, 19,20,21
Potasyum 19r Yapl '(elikler! ve ISII i:;;lem gormO:;; '(elikler: Fe m1-9, 12, 13, 14, 16, 17, 19,20,21 ,24
melabisOlfit
Konsantrasyon YOksek slcaklik '(ellkleri: Fe m1-12, 17, 18,22-25
degi§tiritebitir
Taklm '(ellkleri: Fe m1-10,14,15,18
Klemm reaktifi
Paslanmaz '(elikler: Fe m5,6, 10, 11,12,21-25
Mikrodaglama reaktifi Fe m22 makrodaglama i'(inde kullanllabilir.
82 Metalografi Bilimi Metalografi Bilimi 83

No Daglama Reaklifi Miktar Uygulama $artlan Uygulama Alanlan Fe Etanol (%96) 80ml San.. ile dak. Martenzitik
m7 arasJnda uyguianlr, mikroyapldaki tane
Fe Elanol(%95) 100mi San. lie dak. Sal demir, dO~Ok Nitrik asit 10ml
slntrlan
8fasmda uygulamr, karbonlu Hidroklorik asit !!I Bkz. EK A
m1 Nilrik asit (Nital) 1-10ml 10ml
gelikler,ala~lmli
[kaz; %10 luk Pikrik asit
Bkz. Fe m3 deki gelikler ve gri dtikme 1gr
9tizel ti
nota demirlerde en 90k MOmkOnse Islatici
a~llmamalidrr,
PallaYlcldrr ! kullanllan daglama madde lIave edilir
reaktifidir,
segregasyonlarda Fe Sal su 75ml 3-15 dak., 50'C Semenlit ile %10 Cra
dQzensiz tesir edebilir. m8 Sodyum hidroksit kadar olu~an yapllar
25gr !!I Bkz. EK A
koyu rankte g6rOnOr,
Fe Elanol veya 100ml 5-30 dak., hemen KObik ve telragonal Pikrik asit 2gr %10'dan lazla Cr renk
m2 metanol (%95) kUllanilmall, martenzitik larkliliklan, vermez, (Fe,Cr),C3,
20ml
mOmkOnse hidrojen Ni ihtiva eden Cr (Fe-Cr)23Cs, WC ve VC
Hidroklorik asit
peroksit (%30) lIave gelikleri, yOksek rankH g6rOnto vermez.
Konsantrasyon edilmeli slcakl,k gelikleri
degi~tirilebilir Fe Salsu 100ml 2-20 dak., 20;50'C, % 10 Cr dan daha
m9 lazla Cr'lu Fe 3C daha
Fe Elanol (%96) 100ml San. lie dak. Genelde demir ve ISII Potasyum veya 10gr Hemen kullanllmalil
sodyum hidroksit az Cr lu Fe3C den
m3 arasmda uyguJantf, i~lem gtirmO~
Pikrik asil 2-4gr !II Bkz. EK A daha hlZl1 koyu renkte
I!! Bkz. EKA geliklerde uygulanrr, Potasyum lerro gorOnto verir.
Konsantrasyon perlit, martenzit ve 10gr
siyanOr
degi~tirilebilir beynit, Fe m1 den (Fe,Cr),C3. (Fe,Crh3Cs
(pikral) daha dO~Ok Konsantrasyon ve demir lostil renkli
konsantrasyondadrr, degi~lirllebllir gonJnW verir.
Nital veya pikral
(Fe m1 ve Fe m3) segregasyonlarda Murakami reaktifi
kan~tlnlabilir.
dahi daha Onilorm
daglama saglar, Fe3C Fe Salsu 100ml San. lie dak Mn ile ala~lmslz Cr-Ni
a91k 'san renkte m10 arasJnda oda gelikleri, sigma lazl ve
Hidroklorik asit 100ml
g6rOnOr slcakllgl lie 500'C lerril, ala~lmll
Nilrik asit 10ml arasJnda uygulanrr geliklerde ince i9
Fe Melanol veya 100ml 'San. lie dak. Fe m1 ve Fe m3 0 yapllar
m4 etanol (%96) araslnda uygulanrr, kan~!rnn, Fe m3 Vogel'in tizel 0.3ml
Ostonde bir kontrasl reaktifi
Nitrik asit 0.2ml
geli~lirmek bazen Fe (V2A reaktifi)
Pikrik asit 0.3ml m1 'in dOzensiz
elkisini onler Fe Gliserin 45ml San. lie dak YOksek Cr igerikli
m11 araslnda uygulantr paslanmaz gelikler,
Fe Etanol (%96) 100m!- San. ile dak. Ala~lmll geliklerde Fe Nitrik asit 15ml
Cr-Ni dokme demirler
m5 araslnda uygulanrr, m2 nin etkisini arttrrrr, Hidroklorik asit !!! Bkz. EK A
Hidroklorik asi! 1-5ml 30ml
tane slnlrlannt Cr-Ni Ii geliklerde lane
Pikrik asit 1-4gr meydana 91karmak Konsanlrasyon
slnlrlanndaki
degi~tirilebilir
MOmkOnse birka9 i9in 10 dak. 300- 90keltileri gorOnOr
damla hidrojen 500'C'ye daglama hale gelirir Viella reaktifi
peroksit(%3) damla- oncesi 91kartllrr
Fe Gliserin 20-40ml San. [Ie dak YOksek Si igerikli
tlllr veya Isiailci II! Bkz. EKA m12 araslnda uygulanrr gelikler
madde kullanllrr Nitrik asit 10ml
Hidrofiorik III Bkz. EK A
Fe Etanol veya 85ml Birka9 dak. kadar ISII i~lem gormO~ 20mI
m6 melanol (%95) uygulanrr asit(%40)
!aklm geliklerindeki
II! Bkz. EKA tane slnirlan, ala!?lmll Konsantrasyon
Hidroklorik asit 1-10ml Cr gelikleri degi~tirllebilir
Nilrik asit 1-5ml
84 Metalografi Bilimi Metalografi Bilimi 85

Sal su 30mI San. ile dak. Narmalizasyan Fe Salsu 60ml 20,40sn, 50'C Sigma lazl renkli
Fe
araslnda uygulamr, lavlamasl yapllml~,
m19 gorOnOr, donO~mO~
m13 25mI Palasyum 30gr Hemen kullamlmall
Elanal veya aslenil kallnillan, lerril
daglamadan once azal ihtlva eden dO~Ok hidroksil
Metanal(%95) 40ml 30gr III Bkz. EK A san-kahverengi
150-200'C ye karbanlu <;sllklerdeki
Palasyum lerra gorOnOr
Hidroklarlk asll 5gr ISlllllr, Fe M4 delarmasyana ugraml~
siyanOr
Baklr (II) klarOr makradaglama alanlar delarmasyana
reaktifi ile kan~I"'lIr ugramaml~ bill~lk Fe Salsu 100ml 20-40 sn., verilen Ala~lmli gelikler,
Fry reaktlfi alanlardan aynlabillr, m20 slrada klmyasallar dokme demirler, sal
Sadyum t1yasOllal 24gr
dovme yapllml~ 0zOlmesl, her blr demir ve karbanlu
<;sllklerdeki akl~ hallan Sllrlk asil 3gr bile~en blr sanrakl geliklerin renkJendirme
bile~en ilave reaktifi, lerrit
Fe MOmkGnse 100ml 30-60 sn., 75-85'C YOzey sertle~llrllmi~ Kadmiyum klarOr 2-2.5gr
edllmeden lamamlyle (kahverenglnden
m14 sulandlnlml~, sulu amonyum gellkler ve Beraha reaklifi 0z0lmelidlr, en fezla menek ii8
pikrlk asllin hidroksll 90zellill lemperlenmi~
20'C de kayu rengine)karbOrler,
daymu~ sulu pamugu numune geliklerdeki aslenll
kahverengi 1~lk losfiller ve nllrOrler
90zellisi 80mgr Ozerine silerek tane slnlrlan
ge91rmez ~I~ede (parlak) araslndakl
slyah film tabakaSi
Baklr (II) klorOr 60ml depalanmall,0zeill larkllilklar
lemlzlenmell
kullamlmadan once
Islalma maddesi
fillre edllmell, 0zelti 4
Fe Fe m14 ile aynl San. lie dak Saguk sertle~lirilmi~ saat i9inde laydalidlr
m15 alup 1ml araslnda uygulanlr geliklerdekl lane
Fe Salsu 100ml San. lie dak. Sal demir, karbanlu
Sin Irian
Hldroklarik asit m21 arasmda uygu[anlr, gelikler, dO~Ok
Patasyum 10gr
ilave edllir mOmkGnse Fe m1 ala~lmll gelikler, lerril,
melablsOlfil
ile on daglama martenzit, beynit VB
Fe Salsu 25ml San. ile dak YOzey sertle~lirilml~
yapllmall sarbilln renklendirme
m16 araslnda uygulamr geliklerde aslenll lane
Elanal (%96) 75ml daglamasl, daglama
slnirlan
Daymu~ pikrik asil 20ml 9ukurlan, alt lane
(alkalde) slnirlan, ikizler,
karbOrler, nilrOrler,
Islalma maddesi lasfiller ve sOlfOrlere
14ml
Demir (II) klarOr tesir etmez
10gr
l;inka (II) klorOr Fe Salsu 100ml 5-20 sn. DO~Ok karbanlu
3gr m22 geliklerdeki lerrilin lane
Amanyum 10gr Hemen kullamlmall!
Fe Etanal (%96) 50ml San. ile dak YOzey sertle~lirilml~ persOllat larkllllgl,lranslarmalor
m17 araslnda uygulamr gelikler, temperlenml~ saci melaller, aslenillk
Islalma meddesi 10ml Makrodaglamada NI gelikleri
gelikler ve vall
Amonyum 1ml geliklerinin aslenil da kullamllr
hidraksil tane srnlrlan
1ml DO~Ok ala~lmli
Yakla~lk 2 dak.
Hldroklarlk aslt gellklerdeki karbOrler
3gr
Pikrlk aslt veya lasfiller, sadece
1gr malrlks elkilenir
Baklr (II)
amanyum klarOr
Fe Etanal (%96) 48ml San. lie dak Saguk sertle~llrilmi~ Eleklrollllk: YOksek ala~lmll Cr-Ni
m18 araslnda uygulamr gellklerdeki astenil San. ile dak. <;slikleli (donO~Om ve
Islalma meddesi 10ml 0kelme mlkroyapllan,
tane slnirlan arasmda uygulamr,
Pikrlk asll 6gr karbOrler), martenzi!
6 V dc, NI kalad
yapldaki sertle~llrilml~
Baklr (II) 1gr gelil<ler
amanyum klarOr
86, ~--------- Metalografi Bilimi Metalografi Bilimi 87

SiC, BC ve alumina 9amuruna suda lapiama (320-800 numara)

Fe Elektrofitik Saniyelerde Fe-Cr-Ni d6kOm
m23 uygulanlr, 2 V dc, ala§lmlan, sigma lazi
Salsu 100ml Parialma:
paslanmaz gelik (mavi,kJrmlzl),lerrit
Kurl?un asetat 10gr katod (koyu mavi), ostenit
a. En ince tane boyutun aitrnda alumina 9amuru veya elmas pasta
(a91k mavi), ve
karbOrler (san) kullanrlrr. Daglama ve parlatma kullanrm 9Qzeltileri (c1) veya (c2) de
fazlarrn paslanmaz va verHen kimyasal parlatmada kullanrlrr.
yOksek aia§lmll lSI
diren91i gelikler b. Eiektrolitik:

Fe 30-60 sn., 1.5-6 V YOksek ala§lmir No Elektrolit Bile§imi Miktar Uygulama Uyan
Elektrolitik
m24 dc gelikler, yalnlz Metanol (%95) 590ml 30-60 sn., 25-35 V
Amonyum dc, paslanmaz gelik
PI katod karbOrler daglanlr, Bulil 9likol 350mI
hidroksil kalod
dOz sigma lazlan Perklorik asit (%65) 60ml
konsantrasyonu
degi§mez III Bkz. EKA
Fe Elektrolitik 3-60sn., 3-6 V dc, Cr ve Cr-Ni gelikleri,
m25 Pt katod sementit hlzla
Sal su 100ml c. Kimyasal:
Iii Bkz. EKA etkilenir, ostenit daha
Krom (VI) oksit 10gr az hlzda etkilenir, No Bile§imi Miktar Uygulama Uyan
lerrit ve losfit en 1 Hidrofiorik asit (%40) 15ml 5-10 sn., Ge
yava§ elkilenlr, karbOr
Nitrik asit 25mI I!I Bkz. EKA
daglaylcldJr, korozyon
DaldJrma He diren91i d6vOIebilir Asilik sirke asiti 15ml
daglama gelikler Brom 3-4 damla
D6kme demir 2 Nitrik asit 20ml 5-10 sn. Si
Hidrofiorik asit (%40) 5ml Il! Bkz. EK A
Fe Elektrolitik 5-60 sn., 1-3 V dc, Sigma fazlnln
m26 Pt katod beJirlenmesi, once
Salsu 100ml
sandan koyu
Sodyum hidroksit 40gr kahverengiye dogru Daglama:
renk degi§ir, daha
sonra ferritin No Daglama Reaklifi Miktar Uygulama $artlan Uygulama
ba§langlcmda Alanlan
Potansiyostalik renklenme ba§lar, Ge Salsu 5(90)ml 5-20 sn. Sive Ge
at +450 mV devammda m1 ala§lmlan,
daglanmayla karbOrler Nitrik asit 25(5)ml II! Bkz. EKA
ozellikle Si i9in
at-700 mV ortaya 91kar 'Hidrofiorik asit (%40) 25(5)ml parantez ic;inde
aranlar
Yakla§lk 50'C de
4.9. GERMANYUM, SELENYUM, SiLiSYUM, TELLOR, kimyasal
parlatmada yaplirr
AmB v VE AIIB vl ve ALA§IMLARI (Ge,Se,Si,Te): Ge Etanol(%96) 100ml San. ile dak. Ag, Au-Bi,Cu
m2 araslnda uygulanJr Haveli Ge-In
Selenyum ve bile~ikleri zehirlidir. (I!i Bkz. EK A ve EK C deki toksik bilim ve emniyet Hidrofiorik asit 5ml
aia§lmlan, tane
iie ilgi!i referanslara). Pikrik asit 19r sJnlrlan
Ge Hidrofiorik asit (%40) 10ml San. iie dak. Si,Geve
MikrodagJama:
m3 arasmda uygulanlr ala§lmlan In-Sb,
Nitrik asit 10ml
Hazrr!ama: (111)
II! Bkz. EK A
duzlemindeki
llmparalama: daglama 9ukurlan
88 Metalografi Bilimi Metalografi Bilimi 89

Ge Salsu 40011 1-3 dak. SI, Ge ve Makrodaglama:

014 ala~lmlan,InAs,
Hldroflorik aslt(%40) 10011 II! Bkz. EKA Hazlrlama:
InSb,GaSb,GaAs
Hldrojen peroksit(%30) 10011 ,AISb,lnTe,CdTe
,lnP llmparalamada SiC zimpara kagilian ve sal su kullamlmalldlr. llmpara
numaralan 600 den k090klOr. llmpara kagldl balmumu ile korunur.
Ge Nitrlk asit 50011 3-25 sn., Si ve Ge
015 kuilamlmadan ala~lmlan,
Hidroflorik asit(%40) 30011 Daglama:
once karHitJrllmah GaSb,lnSb, Si'un
Asitlk slrke asiti 30011 (100) ve (111) No Daglama Reaklifi Miklar Uygulama $artlan Uygulama Alanlan
II! Bkz. EK A
dQzlemlerlndeki Ag Methanol (%95) 95011 Birka~ dakika SalAg
Bram 0.6011
dislokasyonlar M1 Nitrik asll (1.40) 10nil Az ala~lmh Ag
(CP4 ~ozeltisi)

Bromsuz Mikrodaglama:
InAs
Ge Nitrik asit San. ile dak. Ge,Te,Se,Teilenit Hazlrlama:
016 araslnda uygulanrr ler,Selenitier ve
MOmkOnse sat su He Zr silisit a. SiC Ozerinde sulu zimparalama yapilir. llmpara numaraSI 600
sulandJrllml~ ve/veya numaradan dO~OklOr (zimpara kagldl balmumu ile korunur ve sal su
hidroklorik asitle kullamllr).
kan~tJrllml~

Ge Salsu 40011 San. lie dak. Ge ve ala~lmlan, b. Mikrolom lie hazlrlamr, semenlit karbOr veya daha iyi elmas kesicilerin
017
Hldroklorik asit 50011
araslnda uygulamr tane larkllllklan, kullamml mikrolom ile hamllk i91n gereklldir. GOmO~ ala~lmlan i9in 150
makrodaglama HV allindaki sertlikler hazlrllk 19in aynca faydalldlr.
Kaynatllmall
Demir (III) klorQr 20gr i~inde kullamhr

40011 30 sn. lie 2 dak. Ge ve ala~lmlan, Parlalma:

Ge Sal su
018 araslnda uygulamr GaAs,lnAs,
Hidroklorlk asit(%40) 40011 a. Nihai tane boyuluna indirmek i9in alOmina veya elmas pasla kullamllr. Bir
AlAs, tane
I!! Bkz. EKA parlatma-daglama i~lemi wasl veya 90k yonlO parlatma, IIslede yer alan
Nltrlk asit 20011 slmrlan, (111)
dQzlemindeki bir mikrodaglamanln kUllamml, delorme olmu~ labakalann azalmaslna
GQmQ~ nitrat 2gr
dislakasyonlar yardimci olur.
Ge Salsu 100011 San. ile dak. SI, Te,Se
019 50-
araslnda uygulanrf b. Eleklrolilik:
Sodyum hidrokslt
100mi No Elektroiil Bile~imi Miktar Uygulama Uyan
1 Sal su 1000011 10 dakika !I! Bkz. EKA
Ge Elektrolitik 100mi 10-20 sn., 4-6 V Ge ve aJa;;lmlan,
dc, paslanmaz tans slnirlan Potasyum slyanQr 37gr 2.5-3 V dc
011 10gr
Salsu Potasyum karbonat
o ~elik katod 38gr Ag katod
Oksallk aslt GQmQ~ slyanQr 35gr
2 Salsu 200011 4-6 dak. Yakla~lk 40'C
4,10 GOMO$ ve ALA$IMLARI (Ag): Etanol (%96 ) 380011 2.5-3 Vdc
Foslorik aslt (1.71) 400011 AI katod
GQmQ~ olduk9a sOnek bir' metaldir. Numunelerln hamianmasl siraslnda, 3 Salsu 1000011 Yakla§lk 1 dak. I!! Bkz. EKA
kolayllkla onemli ol90de hasara ugraml~ tabakalar olu~abilir. A~lndlnCI Sodyum siyanQr 100gr 2.5Vdc
laneciklerinin yozeye gomOlmesi egiliml yOkseklir. Mekanik zimparalama ve Potasyum lerroslyanQr 100gr grafit katod
parlalma sirasinda bu durum dikkate allnmalldlr. GOmO~ suda 90z0nebllen
hidroksilier ve karbonallar olu~turdugundan dolayl musluk suyu hazlrllk
a~amaslnda kullanllmamalldlr. GOmO~ ala~lmlannln hazlrlanmasl genelilkle
lazla zor degildir. GOmO~ bile~ikleri ozellikle kuru halde paliaylci olabillr.
90' _ Metalografi BHimi Metalografi Bilimi 91

c. Eleklrolilik Laplama: Ag Safsu 25ml 1 dakikaya kadar Ag-zengin Ag-

No Eleklrolit Bile§imi Uygulama Uyan m6 hemen kullammz! Cd ala§lmlan,
Hidrojen peroksil (%3) 50ml
Safsu 1000ml 2-5 dak. Ag lehimleri,
6-8 mNcm' Amonyak suyu 25ml Ag-Cu
Sodyum tiyosOlfat 12gr
ala§lmlan
TiyoOre 2gr
Baklr(lI) nilrOr 19r Ag Safsu 100ml 5-30 saniye Ag lehlmleri
m7
Demir (111) klorOr 2gr
Ag Sodyum hldroksitin sulu 10ml 5-15 saniyede eger Ag-Mo
m8 ~ozeltisl (% 10) hlzla reaksiyona ala§lmlan
d. Kimyasal parialma:
girerse % 50 lik saf su
1 Safsu 800mI III Bkz. EK A Potasyum Ag-W
10ml He sulandlnlir
Krom(VI) oksltin suya 100ml ferrosiyanOrOn sulu ala§lmlan
~ozellisi (%30)
doymu§ ~ozellisi Ag-W
Hidroklorik asil (%10) 45ml karbOrleri
Ag Elektrolitik 15 saniyeden 1 Ag ala§lmlan
m9 daklkaya kadar 6V dc,
Safsu 10ml
Ag kalod, mOmkOnse
Daglama: Sitrik asil (limon tuzu) 10gr 2-3 damla nitrik aslt
No Daglama Reaklifi Miktar Uygulama :;JaTtlan Uygulama (1.40)damlalllir.
Alanlan

Safsu 100ml 1 dak. Qncelikle Ag 4.11. HA~NiYUM, ZiRKONYUM ve ALA$IMLARI (Hf,Zr):

Ag
ala§lmlan,
m1 SOlfirik aslt(1.1~) 2-11 ml III Bkz. EK A ozelilkle Ag-Ni Saf hafniyum ve zirkonyum yumu~akllr ve melalografik hazJrlamada genellikle
Krom(VI) oksit degl§ik 2gr ala§lmlan ve deforme olmu~ labakalarla rasllamr. Hafniyum ve zirkonyum ala~lmlannln
konsantrasyonlarda Ag-Mg-Ni melalografik olarak hazJrlanmaslnda pek gOylOkle kar~lla~llmaz.
ala§lmlan
Saf Ag ve Ag
Makrodaglama:
Ag ,sOlfirik asit (1.84) 10ml Saniyeden daklkaya
m2 kadar1:g oranlnda saf su ala§lmlan Hazlrlama:
Polasyum dikromal su 100ml
ile sulandlnlml§tlr. Ag lehimleri
He doymu§ ~ozellisi MOmkOnse sOifirik asilslz 600 numaradan kOyOk SiC zimpara Ozerinde Islak zimparalama yapilir.
Sodyum klorOr su He kullanllmalldJr. MOmkOnse zimpara kagldl balmumu ile korunur.
2ml
doymu§ ~ozellisi
Ag a. Safsu 100ml 30 saniyeden 2 Ag ve dO§Ok Daglama:
m3 dakikaya ala§lmli Ag No Daglama Reaklifi Miktar Uygulama :;JaTtlan Uygulama Alanlan
Amonyum persOlfat 10gr
kadar.Daglamadan
Hf Saf su 70ml San. ile dak. arasmda Zlrkaloy-2 ve Hf
once (a) ve (b) 1:1
M1 Nitrik asit 30mI uygulanJr
oranmda hemen
b. Safsu 100ml Hidrofiorlk asit(%40) 5ml Reaktifi temizleme
hazJrlanmalidJr
Polasyum slyanOr 10gr Iii Bkz. EKA
III Bkz. EKA
Hf Saf su 45ml San. ile dak. arasmda Zr , Hf ve ala§lmlan
Ag Amonyak suyu 100ml Birka~ saniye Saf Ag ve M2 Nitrik asil 45ml uygulamr ve bu ala§lmlann
m4 diger Reaktifi temizleme yOksek ala§lm
Potasyum siyanOr 5-10gr !I! Bkz. EKA Hidrofiorik asil(%40) 10ml
melallerle Ag bHe§imli yapllan,
kompozitleri ill Bkz. EK A
dO§Ok ala§lmli Zr ve
50ml 1 dakikaya kadar Saf Ag, Ag-Ni Hf ala§lmlannda ise
Ag Amonyak suyu
hemen kullammz! ala§lmlan, Ag- saf su yerine elanol
m5 Hldrojen peroksit (%3) 50ml (%96) kullamlir.
Pd ala§lmlan
92 Metalografi Bilimi Metalografi Bilimi 93
HI Hidrojen peroksit 45ml, San. ile dak. arasmda lr ve HI ala'i,mlan,
Daglama:
M3 (%30) 45ml uygulanlr dU'iUk ala'ilm
Nitrik asit 10ml Reaktifi temizleme eleman! i1aveli No Daglama Reaktifi Mlktar Uygulama :;lartlan
olanlar iyin Uygulama Alanlan
Hidrofiorik asit (%40) III Bkz. EK A HI Nitrik asit 15ml 3-10 sn., reaktif lr ve HI esas!l
m1 temlzlenmeli, 2 dak.
Mikrodaglama: Hldrofiorik asit (%40) 30mI ala'i,mlar, lr-Nb
dald"ma ile ala'ilmlan
Nitrik asit 30mI daglama
Hazlrlama:
ill Bkz. EK A
Zimparalama: HI Salsu 45ml 5-20 sn. Salve dU'iUk
m2
Makrodaglama ile aynldlf. Hatta sementit karbUrUn kesici olarak mikrotom igin Nitrlk asit 45ml iii Bkz. EKA ala'i1m!l HI ve lr
kullanlrken, elmasrn kullanlmmda yOzeyin pOrUzlenme riski vardlr. 'un polorize l'ilk
Hidrofiorlk 10ml altmda incelenecek
asit(%40)
Parlatma: hale gelmesi, lr-U,
lr-AI, Hf-Re
a. En ince tane boyutunun altma inmek igin alOmina gamuru ve elmas ala'i1mlan
HI Sal su 200mI 5-60 sn.
pasta kullanlllr.MUmkOnse parlatma-daglama i'ilemleri slrasrnda HI esas!l ala'ilmlar
m3
mikrodaglama reaktillerinden birinin kullanlml. Hidrofiorik asit(%40) 5ml ill Bkz. EK A
GUmU'i nltratln sulu
yQzeltisi(%5)
2ml
b. Elektrolitik: lie saf su
100ml 10-60 sn. lr esas!l ala'ilmlar
No Elektrolit Bile'iimi Miktar Uygulama Uyan HI Safsu 100ml 1-5 sn.
1 Asitlk sirke asiti 90ml 30 sn. ile 8 dak. lr, Be-lr, lr-H ve
m4
araslnda, 12-18 V dc, Hldrofiorik asit 5-10ml I!i Bkz. EKA lr-Nb ala'ilmlan,
Perklorik asit (%70) 10ml
paslanmaz yelik katod, lirkaloy
HI Nitrlk aslt 90ml Sn. ile dak.
II! Bkz. EKA lr-Tb, lr-Nb, lr-
m5 araslnda uygulanlr
2 Glikol 870mI 1-10 dak., 9-12 V dc, Hidrofiorik aslt (%40) 10ml Sn, lr-Cu, lr-SI,
Hidrofiorik aslt (%40) 43ml paslanmaz yellk katod il! Bkz. EK A lr-Ni ala'i,mlan,
Konsantrasyon
Hemen kullanllmall ! AI,Be,Fe,NI,Si
Nitrik asit 87ml degi'itlrilebillr Bile'ienlerln e'ilt ala'ilmll ala'ilmlar
Depolanmamah ! oranlardaki
Iii Bkz. EKA klslmlan
Hf Glikol 85(45)ml Sn. lie dak. lr-Mg, lr-Mo, lr-
m6 araslnda uygulan"
Nitrik asit Sn, lr-U, lr-B, lr-
c. Kimyasal: Depolanmaz I Fe, lr-Ni
Hidrofiorik asit (%40) 10(45)ml ala'i,mlan,
No Bile'iimi Miktar Uygulama Uyan III Bkz. EK A
Konsantrasyon ala'ilmlann dU'iUk
1 Saf su veya hidrojen 45ml 5-10sn. degi'itlrilebilir ala'ilm!l olanlan
perokslt (%30) tekrarlanarak 5(10)ml igin parantez
Hidrofiorik asit(%40) 10ml II! Bkz. EKA Iyindeki oranlar
Nitrik asit 45ml kullanl!lr
Hf Elektrolitik 1-10 dak., 9-12 V
m7 lr ve ala'i1mlan
Glikol 100ml dc, Pt katod
Nltrik aslt 10ml Depolanmaz I
Hidrofiorik aslt 1%40) 5ml lil Bkz. EK A
94· _ Metalografi BHimi Metalografi Bilimi 95
4.1.2 KADMivUM, iNDivUM, TALVUM ve ALA$IMLARI (Cd, In, TI): Dagiama:
Kadmiyum, indiyum, talyum ve ala§lmian yumu§ak metallerdir ve yeniden No Daglama Reaklifi Miktar Uygulama $artlan Uygulama
kritalle§me sleakilkian do§oktor. Zimparalama ve parlatma esnaslnda uygulanan Alanlan
basin" ve numune yOzeyinde lSI birikimine neden oiaeaglndan dO§Ok Cd Elanol (%96) 98ml Saniye ile dakika Cd ve Cd
tutulmalldlr, aksi halde deforme olmu§ tabakalar hatall mikroyapl gorOntoso m1 Nilrik asit araslnda ala~lmlan
2ml
olarak gOzlemlenebilir. Kadmiyum ve talyum zehirleyicidir (III Bkz. EK A).
Cd Safsu 100ml 1-10 dakika arasmda Cd ve TI
Mikrodaglama: m2 Krom (VI)oksil iyeren lehim
10gr II! Bkz. EK A
ala~lmlan
Hazlrlama: Cd Safsu 100ml Saniye lie dakika Cd-Sn ve Cd-
m3 Hidroklorik asit araslnda Zn 51eklikleri
Zimparalama: 25ml
Demir (III) klorOr 8gr
a. Hafif ve yumu§ak metaller i"in Ozel ege kullamlmalldlr.
Cd Saf su 40ml 5-10 sn. Cd,ln,TI, In-Sb
b. 600 numaradan kO"Ok SiC zlmpara kagltlannda Islak olarak m4 Hidroklorik asil(%40) ve In-As
10ml !I! Bkz. EKA
zlmparalanmalldlr. ala~lmlan
Hidrojen 10ml
peroksil(%30)
e. 25J.lm'nun altlnda kesme derinligi'i"in torna veya freze kullamlmalldlr.
Cd Elanol(%96) 100m! Saniye ile dak!ka In ve In'ce
d. Mikrotom lie numune hazlrlamada sert maden veya elmas kullamlmall, m5 Hidrok!orik asit 5ml araslnda zengin
bu durumda parlatma elimine edilmi§ olur. ala~lmlar
Pikrik asil 1gr
Parlatma:
Cd Elektrolitik 5-10 dak.,8-9 V dc Cd, Ti
a. AIOmina "amuru veya elmas. pasta lie 200-300 dev/dak disk Ozerinde m6
Safsu 100ml Cd katod
inee tane boyutunun altlna inilir. Eger yozey sOl gibi goronoyorsa 1 gr
amonyum asetat 1000ml saf su lIave edllir ve numune bu solOsyona Gliserin 200ml
daldJrlIlr. Fosforik asit 200ml

b. Elektrolitik: 4.13. KALAV ve ALA$IMLARI (Sn):

No Elektrolit Bile~iml Miklar Uygulama Uyan
1 Safsu 550ml 30 dak. 2 V dc, Ni Cd, TI KalaYIn kolay deformasyonu ve dO§Ok yeniden kristalle§me slcakllgl nedeniyle,
Fosforik asit 450ml kalod deformasyon tabakalan saf kalay ve bazl ala§lmlarlnda olu§abilir. Elle
§ekillendirme ve mekanik ikizlenme meydana gelir. Metalografik metotlann
2 Melanol 670ml 1-2 dak. 40-50 V dc, In
paslanmaz yelik kalod kullammlnda mekanik birim §ekil degi§tirme ve lSI olu§turmaz.
Nitrik aslt 330ml
Makrodaglama:

c. Kimyasal: HazJrlama:
No Elektrolil Blle~imi Miktar Uygulama Uyan SiC zlmpara Ozerinde kaba zlmparalamanln Islak olarak yapllmasl genellikle
1 Safsu 25mI 5-10 sn. Cd yeterlidir. Ozel bir ege hafif ve yumu§ak metaller iyinde kUllamlabilir. MOmkOnse
Nilrik asil 75ml 6J.lm dan kO"Ok tane boyutlu elmas parlatma yapilir.
 1
I

96 Metalografi Bilimi I Metalografi Bilimi 97

Dag[ama:
I, Daglama:
No Daglama Reaktifi Miklar Uyguiama :;;artlan Uygulama No Daglama Reaktifi Miktar Uygulama Uygulama Alanlan
Alanlan :;;artlan
Sn Amonyum 20-30 dak. Sn ve Sn esasli Etanol veya metanol Sal Sn, Sn-Cd, Sn-
Sn 100ml B[rka9 dak.
M1 po[isOifOrOn doymu~ Dag[amadan sonra ala~lmlar, lane
m1 (%95) veya sal su Fe, Sn-Pb ve Sn-Sb-
sulu 90zeltlsl pamukla silinir daglliml
H[droklorik asil Cu ala~lmlan
Sn Salsu 100ml 30 sn. lie 5 dak. Sn'ea zengin 2-5ml
M2 Hidroklorik asit 2ml yatak
Demir (III) klorOr 10gr malzemeleri ve Sn Sal su veya 100ml 10-30 sn. Sn ee zengln yatak
beyaz melaller m2 metano[(%5) (mOmkOnse 5 malzemeleri ve
5-25ml
dakikaya kadar) beyaz metaller, Sn-
Mikrodaglama: Hidrok[orik asit
10gr Cu ala~lmlan ve Bi-
Demir (III) klorOr Sn otektigi
Hazlrlama:
Sn Giiserin 25ml 1 dak. <;eiikte Sn
Makrodaglama kurallart gozden ge9lrilmeli. m3 2m[ tabakalan, Sn-Pb
Hidrofiorik asit(%40) II! Bkz. EK A
ala~lmlan
Zimparalama: Nitrik asit 1 damla
Sn Etanol (%96) 100m[ 2-3 sn., Sal Sn, Sn'ea zengin
a. 600 numaradan k090k SiC zimparalaria Islak zimparalama ylllpilir. m4 mOmkOnse Cd, Fe, Sb, Cu
Nitrik asit (nital) 1-5ml
kuvvetli nital ala~lmlan
b. Parlatmanm elimine edildigi mikrotom lie hazlrlamada sementit karbOr daglama
veya elmas bl9ak kullanilir. reaktifi (nilrik
asit miktan
e. YOksek kalayll beyaz metaller i9in geliklerde uygu[anan aynl metotlar kullanllmamali)
uygulanlr.
Sn Salsu 100ml San. lie dak. Sn tabakalan, Sn
Parlatma: m5 araslnda yatak malzemeleri
Amonyum persO[lat 5-10gr
uygulanlr
a. Elektrolitik: Sn Sodyum tiyosOllatm 50ml 60-90 sn Sal Sn ve bir90k Sn
No E[ektroiit Blle~im[ Miktar Uygu[ama Uyan m6 doymu~ sulu 90zeltisi a[a~lmlannda tane
larkllllgi (renkli)
1 Sal su 13ml Yakla~lk 10 dak., 20-30 V Potasyum metab[sOlfit
5gr
Perklorik asit(%70) 63ml dc, Sn katod
!I! Bkz. EK A Sn Etanol (%96) 100ml San. ile dak. <;eiik ve dokme
Asitik sirke asiti 300ml
m7 arasmda demirlerde Sn
2 Sal su 780ml 3-5 sn., 20-40'C, 15-17 V Pikrik asit (pikral) 4gr
uygulanlr tabakalan
F[uoborik asit (%35) 200ml dc, paslanmaz gelik kalod
!I! Bkz. EK A Sn Elektrolilik San. lie dak. SalSn
SOlfOrik as[t 20ml m8 arasmda
Salsu 80ml
uygulanlr,
b. AIOmina 9amuru veya eimas pasla (6-0.25Ilm) kullanllmall. 120ml sleak
SOlfOrik asit 20mI
sal su 96ze[tisini yumu~ak 9uha Ozerinde kullanmali, daha sonra 20ml 30 V dc, AI
tartarik asit (%5) ve 19r magnezyadan olu~an sulu 96zeitinin yumu~ak katod
9uhada kullanlml. Q6zelti kullanllmadan 6nee (inee naylon lie filtre Sn Eleklrolilik 10 dak., 20-30 Sn ve Sn'ca zengin
edilebilir) filtre edllme[i. m9 V dc, Sn katod ala~lmlar
Salsu 25mI
II! Bkz. EK A
Asilik sirke asiti 300mI
Perklorik asil(%70) 50ml
 98, _ Metalografi Bilimi Metalografi Bilimi 99
4.14. KOSAlT ve AlA$IMlARI (Co): 1 No
1
Eleklrolll Blle§lml
Melanol (%9S)
Mlklar
600ml
Uygulama
10-60 sn. 40-70 V dc,
Uyan
III Bkz. EK A .
Sal koball 10k bir malzemedir ve labakalann delorme olma egillmi vardlr. Koball paslanmaz ~elik kalod
Nllrlk asll 330m I
ala§lmlannm melalograflk olarak hazlrlanmasmda belirli zorluklar vardlr. Sieliile
2 Foslorlk asll 3-S dak., 1,S V dc,
glbi larkll ht'llerojenllklerdekl ala§lmlar fazlar arasmdaki bOyOk sertllk larklan
paslanmaz ~elik kalod
nedeniyle basm~ allmda yapl oiu§umu egilimi gaslerirler.
3 Salsu 600ml 1-1S dak.,1-2 V dc,
MakrodagJama: Foslorlk asll 400ml paslanmaz ~ellk kalod

Hazlriama: c. Kimyasal:

600 numara'zlmparadan kO~Ok SiC zimparaiarda Islak olarak zimparalamr. No Blle§imi Uygulama Uyan

1 Laklik asil(%90) 40ml Sn. lie dak. arasmda

Daglama: Hidroklorik asll 30ml

No Daglama Reaklifr Miklar Uygulama $artlan Uygulama Nilrik asil 5ml
Alanlan
Co Salsu SOml 30-60 dak. Sleak su Co-Cr ala§lmlan,
M1 Hidroklorlk asil SOml I~erislne daldlrlilr. halla Slelllte
Co Sal su 100ml Pamukla sllerek, Ilik suya Daglama:
Co-2SCr-10NI-
M2 Nilrlk asll 10ml daldlrlllr 8W, No Daglama Reaktifr Miktar Uygulama $artlan Uygulama Alanlart
Hldroklorlk asII SOml Co-21 Cr-20NI Co Melanol(%9S) 100ml Sanlye ile daklkaarasmda Sal Co, Co-Fe
Demir(liI) klorOr 10gr ve ala§lmlan,
Co-3Cr-3Mo-1 Nb m1 Nitrik asll 1-100ml II! Bkz. EKA
ala§lmlan ve WC-nC-NbC-Co
dlger steil/tier Ilpl sementil
CD Sal su 2Sml San. lie dak. Arasmda karbOrier
Co-NI-Fe esasll
M3 Hldroklorlk asll SOml ala§lmlar, Co Salsu 1Sml 5-30 sn., kullanmadan Salve dO§Ok
Nltrlk asII 2Sml yOksek sleakllk m2 once en az 1 saal beklelin ala§lmll Co, Co-B
Asltik slrke aslll 1Sml
ala§lmlan alaslmlan,
II! Bkz. EKA
Hldroklorik asit 60ml
MikrodagJama: Co-n ~la~lmlan ve
NltJik asll 1Sml Co-Mn ala§lmlan,
HaZlrlama: WC-nC-TaC-Co
Ilpl sementi!
Zimparalama: karbOrier, lane
slmrtan daglamasl
Makrodaglama ile aymdlr. Semenlil karbOrler gibi sert madenler i~in dtlkme CD Hidroklorik ,!sll 100ml Birka~ saniye, hemen A§mma dlren~1I
demir disk Ozerinde ,sal su lie hazlrlanan SiC'ler (220-800 numara) m3 kullamn! ala§lmlar, CD
kullamlmalidlr. Hldrojen peroksll Sml
esasll keslcl
(%30) I!I Bkz. EKA
laklmlarda
Parlalma: kullamlan
ala§lmlar,
a. Elmas pasla (lane boyulu 15-1 Il m) sOperala§lmlar
b. Eleklrolilik: Co Salsu 100ml Sanlye lie daklka arasmda Semenlit karbOrler
m4 uygulamr ve dlger Co esasll
Amonyum 2D-30gr
ala§lmlar
persOifal
 Metalografi Silimi Metalografi Silimi 103
102
·b. Elektrolitik: Daglama:
Daglama Reaktifi Miktar Uyguiama Uygulama Alanlan
No Elektrolit Bile~imi Miktar Uygulama Uyan No
$artlan
1 Metanol ('logS) veya sal su 87Smi 30 sn. lie 2 dak. Mo
12Sml araslnda, II! Bkz. EK A Nitrik asit 20ml S-60 sn., Cr ve Cr esasli
Sulfirik as!t Cr
6-18 V dc, ala~lmlar
m1 Hidroklorik asit 60ml Depolanmaz !
paslanmaz gelik
Nitrik asit 20ml Yakla~lk 10 sn. Cr, Nbve
katod Cr
ala~lmlan
Sulfirik asit 900ml S-10 dak., Nb, Ta m2 Hidroflorik asit (%40) 60ml III Bkz. EKA
2
Hidroflorik asit (%40) 100ml yakla~,k 40'C !II Bkz. EK A Cr,Mo,Mo-Cr
Cr a. Salsu 100ml 1S-60 ns., e~it
3 Salsu 1000ml 10-2S dak., 6V dc, W, Cr miktarda (a) ve ala~,mlan (%80'e
m3 Potasyum hidroksil 10gr
100ml grafit katod (b) hemsn kadar Cr), Mo-Fe
Sodyum hidrokslt
b. Safsu 100ml kullanntntz ! ala~lmlan, W ve W
4 Asitik sirke a5iM 900-9S0ml Sn. ile dak. Cr,V,Re esasli ala~lmlar,
Perklorik asit(%60) SO-100ml araslOda, II! Bkz. EKA Potasyum lerro 10gr MoveWi9in Mo..Re .
2S-30 V dc, siyanur sodyum hidroksit
ala~,mlarl,Re ve
ve sadyum lerro
Re esasli ala~lmlar
siyanur
kullantlabilir
e. Elektrolitik laplama: Ta,Nbve
Cr Safsu SO(SO)ml San. lie dak.
No Elektrolit Blle~lmi Miktar Uygulama Uyan arasmda ala~lmlarl, Crve Cr
m4 Nitrik asit SO(2S)ml
uygulantr sitilitler, Re sitilit,
1 Salsu 100ml 1-10 dak. aras,nda, 10-20 V W
- Hidroflorik asil (%40) SO(2S)ml W-Th ala~lmlari
2gr dc, paslanmaz gelik katod, II! Bkz. EKA
Sodyum hidroksit
kadile parlatma 9uhas, Konsantrasyon
S-10 dak., 40 V dc, Mo degi~tirilebilir
2 Alumina 9amuru ile destile 30ml
su (O,OS~m) paslanmaz gelik katod, tok Safsu SO(70)ml San. ile dak. Move Mo-Ni
Cr
Qzelilkte naylon 9uha araslnda ala~,mlan, W ve W
Potasyum lerro siyanur mS Hidrojen peroksil(%3) SO(20)ml
1gr uygulantr, ala~lmlan,

20 dak., 1-10 mAlem', Amonyum hidroksit SO(10)ml parentez i9indekl

3 Alumina 9amuru ile destile 300ml Nb 10 dak. kaynatllir
cranlar Nb
su (O,OS~m) paslanmaz gelik katod ala~,mlan i9indir
Hidrojen peroksit (%30) 10ml
Salsu SOml 10 sn. Ta ve Ta esasli
Cr
4 Melanol ('logS) S10ml 40sn., SmA/em', Nb ala~lmlar
m6 Hidroflorik asit (%40) SOml !lI Bkz. EKA
Nitrlk asit 170ml paslanmaz gelik katod
Konsantrasyon
Hidroflorik asit (%40) SOml !I! Bkz. EK A degi~tirilebilir
Sitrik asit Sgr 10(10)ml 1S-20 sn. Nb,Ta,Mo
Cr Hidroflorik asit(%40)
ala~lmlan,
m7 Nitrik asit 30(10)ml Depolanmaz I
parentez i9inde
Laktik asit (%90) 60(30)ml III Bkz. EKA olanlar Ta ve Nb
d. Kimyasal: i9indir
No Elektrolit Bile~imi Miktar Uygulama Uyan Ta esasli ala~lmlar,
Cr Asitik sirke asiti SOml 10-30sn.
1 Sulfirik asit SOml S-10 sn., Tereihen Ta ve Nb
m8 Nitrik asit 20ml !I! Bkz. EKA Nb ala~,mlan
Nitrik asit 20m 1 !II Bkz. EK A
Hidrofiorik asit (%40) 20ml Hidroflorik asit (%40) Sml
Konsantrasyon
degi~tirilebilir
104 Metalografi SHimi Metalografi Bilimi 105

Cr Safsu 100ml 30-90 sn. WveWesash Cr Elektrolitik 15sn., 30-50 V Cr ve Cr esash

m9 ala~lmlar m19 dc, paslanmaz ala~lmlar,Fe-Cr
Hldrojen peroksll (%30) 1ml Kaynatlhr Asllik slrke aslli 95ml
gelik katad veya asash alal?lmJar, V
Konsantrasyon Perklarik aslt(%60) , 5ml Pt katad
degi~lirilebllir
II! Bkz. EKA
Cr Gllserln 10-20ml 5 dak. kadar Mo,Ta,Nb,Mo-Ti
m10 a!a~lmlan, Ta-Nb
Cr Elektrolitik 10-20 sn., 50-60 WveWesash
Hldroflorik asll (%40) 10ml I/! Bkz, EKA m20 Vdc, ala~lmlar, Mo ve
ala~lmlan, safV ve Metanol (%95) 100ml
Nllrik aslt 10ml V esash a!a~lml(lf Mo esash ala~lmlar
II! Bkz. EKA
SUifirik asll 5ml
Cr Hidroklorik aslt 30ml Sn, lie dak. Cr ve Cr ala~lmlan
m11 araslnda Hldroflorik asit (%40) 1ml
Nltrik asit 15ml
uygulanlr Cr Elektrolitik 30sn., 30 V dc, Ta ve Ta esash
Gliserin 45ml m21 paslanmaz gelik ala~lmlar, Mo ve
Metanol (%95) 75ml
Cr Hidroklorik aslt 10ml Sn. lie dak. %10-70 W ihllva kalad Mo esash
SUifirik asit 10ml ala~lmlar, V ve V
m12 arasJnda edenW-Co II! Bkz. EKA
Hidrojen peroksll (%3) 10ml asash ala~lmlar
uygulanlr ala~lmlan Hldroklarik asil 25ml
Cr SafsO 100ml 15 sn. kaynatlhr (ileklik W-Co Cr Elektrolitik San. lie dak. SafNb, Mo
m13 ala~lmlan, W m22 arasrnda
Pikrik asit 2gr Safsu 65ml
blle~lklerinl slyaha uygulanlr, 12-30
Sodyum hidroksit 25gr C;8virir Nllrlk aslt 17ml V dc, PI kalad
Cr Safsu 50(10)ml Sn.lledak. Ta va Ta eSBslr Hidroflorik asit (%40) 17ml I!! Bkz. EKA
m14 araslnda ala~lmlar, Nb ve
Hldroflorik asit (%40) 20(20)ml
uygulanlr Nb esash 4.16. KUR$UN va ALA$IMLARI (Pb):
Nitrik aslt 10(20)ml ala~lmlar, Nb-Cr
I!! Bkz. EKA
ala~lmlan,Mo ve
SUifOrlk asil 15(50)ml Kur~unun dO~Ok sertligl ve dO~Ok yenlden krlstalizasyon sicakhgi nedeniyle,
Mo ela~lmlan
Konsantrasyon deformasyon tabakalarmdan ka9mmak zordur ve hatah mikroyapl olu~umlarl
degl~llrilebilir olduk9a kolaydlr. Metalografik haZirlama metotlarl",n mekanik birim ~ekil
degi~tirme ve lSI olu~turmasl terclh edilmez. Kur~unun haZirlanmasl solunum
Cr Safsu 100ml Sn Iledak. SafTa
rahalslzhgl ve mide rahatslzhgl olu~turabilir (I!! Bkz. EK A).
m15 araslnda kullanllir
Sodyum hidroksll 10gr
Makrodaglama:
Cr Elektrolltik Sn, lie dak. W ve W ala~lmlan,
m16
100ml
araslnda Ta ve ala~lmlan
Safsu Hazrrlama:
uygulanlr, 1,5-6 V
Sodyum hidroksll 10gr dc, paslanmaz
Genelde, yumu~ak ve hafif metalleri ya 6zel ege ile yada kaba zlmpara ile
gellk kalod
dOzeltmek yeterlidir. YOzey alanmda gerekli olmayan klslmlar plastik sprey lie
Cr Elektrolitik 2-5 san., 6 V dc, Mo (lane farkhllgl kaplanrr.
m17 paslanmaz gelik 19In), safV ve V
Safsu 100ml
kalod, 1 dak. esash ala~lmlar, Cr Daglama:
Oksalik aslt 10gr va Cresasl!
ala~lmlar, Re ve
Re esash ala~lmlar
No Daglama Reaktlfi Miktar Uygulama 9artlan Uygulama Alanlan
Cr Elektrolitik San. lie dak. VveVesash Safsu Tane farkllhgl,
Pb BOml 10 dak., Reaktif
m16 araslnda ala~lmlar, yOksek
Saf su veya Elanol(96) 95ml M1 Nllrlk aslt 20mI lemlzlenmelidlr kaynak dikl~lerl,
uygulanlr, 5-10V Cr 198rikli ala~lmlar, labakalar
Hidroklorlk asll 5ml dc, paslanmaz ferrovanadyum Cr Kansantrasyon
gelik kalad sillsiUeri, galvanik degl~llrilebilir
Cr tabakalan
106 ~ Metalografi Bilimi Metalografi Bilimi 107

Pb Gliserin 68ml Birka.9 dak., Tane larkilligl, Sb Daglama:

M2 Asitik sirke asiti 16ml Hemen ihtiva eden Pb
kullamlmali I No Daglama Reaktifi Miktar Uygulama Uygulama Alanlan
Nitrik asit 16ml $artlan
Mikrodaglama
i9inde laydalidlr Pb Gliserin veya Etanol 84(76) Birka9 sn., Pb, Pb-Sn, Pb-Cd, Pb-Cu
(birka9 sn.) . m1 (%96) ml MOmkOnse ala~lmlan, Cu ihliva eden
Pb a. Sal su 100ml (a) ve (b) e~lt Delorme olmu~ 800 C kur~un ve bronzlar, YOksek
Asitik sirke asiti 8(16)ml
M3 15gr oranlarda tabakalar Pb!lu beyaz metaller, lane
Amonyum molibtat Hemen
kan~tlfllir, 10-30 uzakla~tlfllir, sal ve Nitrik asit 8ml stnlrlan ve 90keltiler
b. Sal su 42ml kullamlmali I
sn., dO~Ok ala~tmli Pb Konsantrasyon
Nitrik asit 58ml
Reaktil degi~tirilebiiir
temizlenmeli,
Pb Etanol veya 100ml 1-10 dak., Pb ve Pb ala~tmlan, sert
akan suda
m2 Metanol (%95) daglamadan kur~un ve Pb beyaz metaller
temizlenmeli
sonra krsa ve matbaada kullamlan Pb
Nitrik asit
1-5ml sOre su ala~tmlan, Pb katt-90kelti
Makrodaglama altmda krislalleri koyu renkte .
i9inde kullamltr ylkanmalt daglantr
Mikrodaglama:
Pb Sal su veya Etanol 90(90) 1-10 dak. Kur~un lehimi, Pb-Sb
Hazlrlama: m3 (%96) ml ala~tmlan ve yOksek Pb Ii
beyaz metaller ve matbaada
Makrodaglama ile ilgili kurallarm incelenmesi. Hidroklorik asit 20(30)
kullamlan Pb ala~lmlan
ml
Demir (III) klorOr
Zimparalama: 0(10)ml
Konsantrasuon
a. 600 numaradan k090k SiC zlmparalar ile kuru zrmparalama yaprlir ve degi~tirilebilir
zlmpara kagldl baimumu ile korunur. Pb Salsu 80ml 14-30 dak., Kur~un lehimleri
m4 40'C
Asilik sirke asiti 15ml Pb-Sn ala~lmlarr
b. Torna ile i~lemede her pasoda 251lm den daha az derlnlige girilmeli Hemen
Nitrik asit 20ml
kullamlmall !
c. Parlatmanm elimine edildigi mikro!om ile hazlrlamada semen!i! karbOr veya
elmas bl9ak kullamimaii. Pb Asitik sirke asiti 75ml 5-15 sn. Sal Pb, Pb-Sb, Pb-Ca
m5 ala~tmlan, tane srntrlan
Hidrojen peroksit 25m I
Parla!ma: (%30)
a. Elek!roli!ik: Konsantrasyon
degi~tirilebilir
300 fnl Perklorik asi! (%60) ve 700ml asi!ik sirke asi!in! damla damla Pb Salsu 100ml San. lie dak. TOm Pb ala~tmlan, sert
karr~!lrmall, buzda sogu!mali, 15°C de 3-4 dakika, 8 V da (II! Bkz. EK A) m6 arasmda kur~un, yOksek Pb Ii beyaz
GOmO~ nilrat 5-10gr
uygulanmali metaller ve matbaada
b. AIOmina 9amuru yOzeyde bir film olu~!urmak i91n her li!reye 1 gr kullamlan Pb ala~tmlan,
;;Jaglanlp
amonyum ase!a! eklenir.Yumu~ak parla!ma 9uhasl. DO~Ok devirde disk yatak malzemeleri
9alkalanmali
hlzr (200-300 dev/dak).
Pb Elektrolitik 1-2 V dc Pb Tane larklillgl
c. Sert kur~un, kur~unca zengln beyaz me!aller ve ma!baada kUliamlan m7 veya Cu
Perklorik asit (%60) 30ml
kur~un ala~lmlarr i9in numune hazlrlama geliklerde oldugu gibidir. katod
Asitik sirke asiti 70ml
I!! Bkz. EKA
Pana!madan sonra, sal suda 9alkalanmali. Daglanacak yOzey su ile Ylkanmalidrr. Sogutmak i9in buz
i9ine damla damla
damlatllmali
108 Metalografi Bilimi Metalografi Bilimi 109

Pb Elektrolitik 10sn.,2V Pb, Pb-Sb ve Pb-Sn 4.18. MANGANEZ ve ALA;lIMLARI (Mn):

m8 dc, PI anod, ala~lmlan
Safsu 40ml
katod MikrodagJama:
Perklorlk asil (%60) 60ml numune
III Bkz. EKA Hazlrlama:

Zimparalama:
4.17. LANTAN VE NADiR TOPRAK METALLERi (LANTINITLER)
(Re,Ce,Dy,Er,Gd,Ho,La,Lu,Nd,Pm,Pr,Sm,Tb,Tm,Vb): 600 numaradan k090k SiC zimparalarda Islak zimparalama yaplhr

Seryum, Diprozyum, Erbiyum, Oropiyum, Gadolinyum, Holmiyum, Lanlan, Parlatma:

Lutesyum, Neodinyum, Promatyum, Praseodyum, Samaryum, Terbiyum,
TOlyum, Iterbiyum a. Elmas pasta (tane boyutu 6-0.25J.lm) ile veya alOmina 9amuru ile

MikrodagJama: b. Elektrolitik:
No Eleklrolit Blle~lml Mlklar Uygulama Uyan
HaZirlama:
1 Elanol (%96) 50ml 18 V dc, Mn ve Mn-Gu
Gliserin 25mI paslanmaz gelik ala~lmlan
Zimparalama:
Fosforik aslt 25mI katod
600 numaradan k090k SIC'da Islak olarak zimparalanir. Oropiyum, lantan ve !II Bkz. EK A
nadir toprak-kobalt ala~lmlan kuru olarak zimparalanir.
Daglama:
Parlatma: No Oaglama Reaktlfi Uygulama
Mlktar Uygulama $artlan
Alanlan
Kege veya kadife Ozerinde en ince tane Doyutu i9in elmas pasta ve/veya alOmina
Mn Safsu 90ml San. lie dak. araslnda Mn-SI-Ga
9amuru kullanilir.
m1 Hidrofiorik aslt (%40) 10ml uygulamr ala~lmlan
Daglama: I!! Bkz. EKA Ferromanganez
Mn Etanol (%96) 98ml San. lie dak. araslnda Mn-Fe, Mn-Ni,
No Oaglama Reaktlfi Mlktar Uygulama $artlan Uygulama Alanlan
m2 Nitrlk aslt (nllal) 2ml uygulamr Mn-Gu, Mn-Go
Re Asilik sirke asiti 75ml '5-15 sn. Re melallerinin bir- ala~lmlan
m1 Hldrojen peroksll (%30) 25ml 90gu ve ala~lmlan
Mn Gliserin 40ml 1-3 sn. Mn-Ge, Mn-SI,
Re Havada renklendlrme Oak. ile saat Re melallerinln m3 Hldrofiorik asll (%40) 30ml III Bkz. EKA Mn-Sn-Ge, Mn-
m2 lsrtmasl, ada srcaklJgl i1e araslnda uygulanlr blr90gu ve Sn-SI ala~lmlan
Hldroklorik aslt 25m I
200'G araslnda ala~lmlan
Nltrik aslt 10ml
Re Nllrik asil 15ml 10-15 sn. Oy, Er, Gd, Ho-
m)' esash ala~lmlar, Mn Asetilen aseton 200ml 2-18 dak. SafMn,
Asitlk slrke asltl 10ml
Re-Go ala~lmlan m4 Nllrlk aslt 1-2ml Eger mOmkOnse ultrasonlk Ni,Co,Fe,Ge ve
Fosforlk aslt 5ml Gu Ihtlva eden
olarak okslt filml ortadan
Laktlk asit(%90) 20ml kaldlrlhr dO~Ok ala~lmh
SOifirik asit 1ml Mn ala~lmlan
Konsantrasyon
degl~lirllebllir 4.19. MAGNEZYUM ve ALA$IMLARI (Mg):
Re Etanol (%96) 49ml 2-3 daklka araslnda Saf Gd, Re-Go
m4 30ml nitrik aslt ve ala~lmlan, lane
Magmezyumda deformasyon tabakalan sOrekli olu~maktadlr. Halla, olduk9a
Nltrik aslt 1ml
70ml gliserinden Slnlfl daglamast dO~Ok deformasyonlarda mekanik ikizlenme egilimi gosterir. A~lndinci ve
olu~an 90zeltiye parlatici maddeler magmezyum yozeyinden i9ine dogru gomOIOr. Magnezyumlu
mOmkOnseon bazl fazlar sudan etkilenir. Boylece, suyla i1gili i~lem sOresinin uzatllmaslndan
daglama yapllmasl, ka9lnilmalldlr. Magnezyum tozlan ve tala~lan yanlcldlr (!il Bkz. EK A)
90zelti sleak olmah
110 Metalografi Bilimi Metalografi Bilimi l11
Makrodaglama: c. ParlatmaYI eiimine etmek I<;:in sementit. karbOr veya daha iyisi elmas
bl<;:ak kullanarak mikrotom He hazlrlama yapllir.
Hazlrlama:
Parlatma:
SiC Ozerinde kaba zimparaiama geneliikle yeteriidir. Eger suya hassas bile~enler
mevcutsa, zimparalama kuru yapllmalidlr veya uygun havalandlrma tertibatI alan a. AIOmina pasta veya elmas pasta (tane boyutu 1-Bllm) kullanJlir. S"aslyle
ortamda alkol veya kerosen gibi yaglaYlcllar kullanJlmalidlr. 120ml slcak saf su <;:tizeltisinin yumu~ak <;:uhada kullanJml. 20 ml
amonyum tartaratm (%5) sulu <;:tizeltisi ile 1 gr MgO 'in kullal1lml. Qtizelti
kullanJlmadan tince filtre edilmeli (ince pamuklu veya naylon malzeme ile
Daglama: filtre edilir).

No Daglama Reaktifi Miktar Uygulama $artlan Uygulama Alanlan b. Elektroiitik:

No Elektrolit Bile~imi Miktar Uygulama Uyan
Mg Salsu 20ml 30 sn. ile 3 dak. Oaku!mO~ ve Salsu 2S0ml 2 dak., 2S-S0'C, 10 V dc, Mg
araslnda davUlmu~
Etanol (%96) ile SOml Etanol (%96) 300ml veya AI katod
M1 uygulamr,Slcak suda par<;alardaki akl~
pikrik asit (%64) <;akeltiler su lie hatlan Foslorik asit 400ml I!! Bkz. EKA
"azeltisi ylkamr
c. Kimyasal:
Asitik sirke asiti 20mI I!I Bkz. EKA
No Elektrolit Bile~imi Miktar Uygulama Uyan
MumkOnse yUksek
miktarda su ile 1 Nitrik asit 3 sn. periyotlarla daldlnlmali Sal Mg
kullamlmall
yakla~lk1 dak. sonra
Mg Salsu 100ml 30 sn. lie 3 dak. Oakum ingotlanndaki parlatma etkili olur
M2 arasmda uygu!amr. kusurlar,
Asitik sirke asiti 10ml Daha sonra daglama ba~lar
segregasyonlar,
Reaktil temizlenmeli davUlmu~
Daglama:
par<;alardaki akl~
izleri No Oaglama Reaktifi Miktar Uygulama $artlan Uygulama Alanlan

Mg Salsu 100ml 30 sn. ile S dak. Oakum ingotlanndaki Mg Etanol, Metanol 100ml San. ile dak. arasmda Sal Mg ve Mg un
M3 arasmda uygulamr kusurlar, M1 (%9S) veya sal su uygulamr bir<;ok ala~lmlan,
Nitrik asit 20ml segregasyonlar, dakum ve davme
Nitrik asit
davUlmu~
1-Bml i~lemlerinde ge<;mi~
par<;alardaki akl~ yapliar
izleri, Mg-Mn ve Mg- Mg Salsu 100ml 6-10 sn Sal Mg, Mg-Mn, Mg-AI,
Zr ala~lmlari Mg-AI-Zr, Mg-Th-Zr,
m2 Oksalik asit 2gr
Mg-Zn-Zr ala~lmlan,
Mikrodaglama: ekstrOzyondan ge<;mi~
tipleride uygulamr
Hazlrlama:
M9 Salsu 90ml 10 sn. lie 2 dak. arasmda Akl~ hatlan, dakOm
Zimparalama: kuru parlatllmali ! malzemelerde tane
m3 l:artarik asit 2-10gr
slmrtan, Mg-AI, Mg-Mn
Kuwetli bir daglama i<;in
a. Makrodaglama taiimatlan incelenmeiidir. ve Mg-Mn-AI-Zn
numuneyi solusyonda
ala~lmlan
<;alkalaymlz
b. BOO numaradan kO<;Ok SiC zlmparalar Ozerinde sal su He Islak
Siraslyle alkolle <;alkala-
zlmparalama (suya kar~1 hassas olmayan l1umuneler i<;:in uygun)
yip ylkayln ve soguk
hava aklmlnda kurulun
112 Metalografi Bilimi Metalografi Bilimi 113

Mg Safsu 19m1 1-30 sn. , Reaklif Mg ala~lmlannin blr\'Ok Daglama:

temizlenmeli tipleri, dekOm ve
m4 Etilen glikal 60ml
devme 1~lemlnden
S,cak 90zeltiye daldlnllp
Asllik slrke aslli 20ml ' ge9mi~ malzemeler
temlzlenmeli No Daglama Reaktlfi Mlktar Uygulama sartlan Uygulama Alanlan
Nltrik aslt 1ml
Ni Safsu SOml 20-30 dak. YOksek ala~lmh Ni,
Mg Safsu 24ml 30-60 sn arasmda Mg ala~lmlannin M1 Nitrik aslt So-100ml NI-Cu ala~lmlan
dekOgm ve ISII 1~lem (monel), NI-AI, Ni-Fe
mS Elilen glikal 7Sml Kansantrasyan
germO~ tom tlpleri, ala~lmlan, parozite
degi~lirilebilir
Nltrik aslt 1ml tane sm", daglanmasl ve akl~ haUan
Mg Safsu 90ml 3-30 sn. Teknlk alarak saf Mg, Ni Safsu SOml San. lie dak. araslnda Ni ve Ni esash
M2 Elanal (%96) SOml uygulanlr ala~lmlar, NI-Cu
m6 Mg-AI-Zn, Mg-Zn-Th-
Hldrafiarik 10ml II! Bkz. EKA ala~lmlan, NI-Cr-Fe
Zr, Mg-nadlr taprak Hidroklarik asit SOml
aslt(%40) ala~lmlan,
elemenUeri-Zr Bal"r (II) sOffat 10gr
MOmkOnse daha sOperala~lmlarda
ala~Imlan
az hldroflarik asll tane slnirlan
kullanlhr NI Safsu 10(100)ml 20-30 sn. DO~Ok ala~lmh Ni,
M3 Nilrik asll 20(100)ml yatlaklar, parozlteler
Mg Elanal (%96) 100ml 30 sn. Mgve Mg-Cu
m7 ala~lmlan, Mg basm9h Bak" (II) sOifal 10(20)gr
Sitrik aslt 2-11ml
dekOm ala~Imlan Ni Asltik slrke aslli SOml San. lie dak. araslnda <!Cr va Fe ihtiva eden
Mg Safsu 8Sml 10-30 sn. Mg-AI ala~lmlan, 1511 M4 Nilrik aslt SOml uygulan", Ni ala~lmlan,
m8 i~lem germO~ Reaktifin temlzlenmesi, kaynakll
Nilrik aslt 1Sml yOksek AI 1geren Hldroklarik aslt (7S)ml
birle~lirmeler
dekOmlerde tane Hldroklarik asil Ihmal
ala~lmlarda su mlktan
Krom (V1)aksll 12gr farkhhgl, devme i~lemi edilebllir
arttJrllmah
germO~ malzemelerde
NI Safsu 20-30ml 2 dak. NI-Cr ve Ni-Fe-Cr
!!i Bkz. EKA akl~ izleri
MS Nltdk asil 0-20ml Hemen kullanllmah I esasll Incanel tipl
Mg Elektrolilik 2-4 dak. 4 V dc, Cu AI, Zn, Cd, Bi igeren ala~lmlar, Ni-Nb, Ni-
Hidraklarik asit 20ml
m9 katad, parlatmadan kompleks Mg Ta,NI-SI, NI-Cr-Ca
Safsu 100ml Hldrojen 10ml
hemen soma ala~lmlan ala~lmlan,
Sadyum hldroksit 10gr peroksil(%30) sOperala~lmlarda
daglanmahd"
Kansanjrasyan yOksek abrazyan
Mg Elektrolitlk 1-10 dak. 10-3S V dc, Mg ve Mg esash degl~tlrilebilir 8§tnmaSI
m10 Mg katad ala~lmlar
Safsu 20ml NI Demir (III) 12Sml 5-10 dak., kaynatll" SOperala~lmlar
I!! Bkz. EKA M6 klartirtin sulu
Elanal (%96) 20ml
gezeltisl
Fasfarlk asit 40ml
Hldroklarik aslt 600ml
Nilrik aslt 18.Sml
4.20. NiKEL ve ALAl;>IMLARI (Ni):

Saf nikel taktur ve deforma5yan tabakalan stirekli alu~ur. Nikel ala~Imlan metalografik
i~lemlerde herhangi bir zarluk ge5termezler. Nikelle temas eden deride ve salunum Mikrodaglama:
5isteminde zehirlenme alabilir
Haz"lama:
Makrodaglama:
Zimparalama:
Hazrrlama:
a. 600 numaradan kO<;:Ok SiC zrmpara kagltlarl Ozerinde rslak zlmparalama
400 numaradan kO<;:Ok SiC zlmparalarla rslak zrmparalama narmalde yeterlidir. yapll".
 _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 115
114 Metalografi Bilimi Metalografi Bilimi .

b. ParlatmaYI elimine etmek igin, mikrotom He hazlrlamada sementit karbUr e. Kimyasal:

veya elmas blgak kuHanillr. Numunenin sertligi 1s0 HV den bGyUk Uygulama Uyarr
No Bile'limi Miktar
olmalldlr.
Nitrik asit 30mI 30-60 sn., 80-90'C
Parlatma:
SGifirik asit 10mi
a. 1 nolu alUmina gamuru (Sl1m) ve 1C nolu alUmina gamuru (111m) guha
Uzerinde uygulanlr. Parlatma l'iieminin bitimine dogru, yapl'ian a'irndlriCI Foslorik asit 10ml
tanelerln uzakla'itlrllmasl igin su Ilave edilir.
Asitik sirke asiti 50ml
b. Tane boyutu 6 He 111m luk elmas pasta. En yliksek kalite igin 0.2Sl1m luk
elmas pasta kullanilir. Daglama-parlatma i'ilem slrasrnda (C.2) ve (e)
gozeltHeri lie delormasyon tabakalarlnrn ortadan kaldlrllmasl saglanlr. Daglama:
Miktar Uygulama Uygulama Alanlarr
No Daglama Reaktifi
C. Elektrolitlk: $artlarr
No Elektrolit Bile'limi Miktar Uygulama Uyarl 5-6 sn. Ni-Fe,NI-Cu ve Ni-Ag
Ni Sal su veya
1 Asitik slrke asiti 700ml 1-S dak. 40-100 V dc, Ni 20-100ml ala'l,mlarr, Ni esasll
Etanol(%96) Reakti f
Perklorik aslt (%60) 300mI katod m1 sGperala'llmlar,monel
Hidrok!orik asit 2-25mi temizlenmeli
!i! Bkz. EK A
2 Salsu 400ml 2-6 dak., 1.5-6 V dc, Ni Demir (III) klorOr 5-8gr
SGlfirik asit 600ml katod Konsantrasyon
3 Metanol (%95) 660ml 10-60 sn.. 40-70 V dc, Ni degi'ltirilebilir
Nitrik asit 330mI katod 0(10)ml 5-30 sn. Tane sm"larr, yOksek
Ni m2 Salsu Ni i,erikli ala'llmlar ve
!i! Bkz. EKA Hemen
Nitrik asit 50(38)ml sal tipteki Ni'ler , Ni-Ti
kullanllmalr I ve Ni-Cu ala'llmlarl
Asitik sirke asiti 50(100)m
d. Elektrolitik Laplama: I !il Bkz. EK A
Konsantrasyon
No Elektrolit Bile'limi Miktar Uygulama Uyarl degi'ltirilebilir
1 Salsu 840mI Yakla'llk 5 dak., 1.3 20ml 5-6 sn. Niesaslr
Ni m3 Nltrik asit
2
AlOAem , ae
• sGperala'l,mlar
Potasyum tiyosiyanat 50gr Hidreklorik asit 100ml Saklanmamalrd rr
Disodyum hidrojen loslat 50gr !i! Bkz. EK A
Sodyum fiorOr 60gr San. i1e dak. Ni-Zn-Ag, Ni-Ag-Cu ve
Nim4 a. Sal su 95ml
2 Salsu 985ml 3-4 dak., 4-6 mAlO.7 Ni dokGm arasrnda Ni-AI-Mo ala'l,mlarr
em 2 Potasyum siyanGr 5gr uygulanmall
Sodyum tiyosGllat 12gr Metalik olmayan
alOmina ilaveli de b. Sal su 100ml Hemen inkilizyonlarda tesirli
Bak" (II) nltrat 19r
ilavesiz de kullanrlrr Amonyum 10gr kullanrlmall ! degildir.
TitoOre 2gr
persOllat E'lit miktarlarda
3 Salsu 100ml 0.5-1 dak., 0.05-
0.1 mAlO.08em'- Hldrojen (a) ve (b)
AIGmina ,amuru 10ml birka,
pereksit(%3) karr'lt",i"
No3(0.05 ~m) NICr10 katod damla
!i! Bkz.·EK A
Amonyum klorOr 5gr
100ml San. ile dak. Ni-AI, Mo-Ni, Ni-Ti
Potasyum nitrat 2gr Ni m5 Hidroklorik asit
arasrnda ala'llmlarl
Krem (VI) oksit 0.01-1 gr uygulanmalr
!i! Bkz. EK A
 116 Metalografi Bilimi Metalografi Bilimi 117

Nim6 Nitrik asit 80mi San. ile dak. ara- NI ve Ni esash NI Elektrolitik San. ile dak. Ni ve Ni esash
Hidroflorik asit 3ml slnda uygulan- ala.,mlar m16 arasmda ala.,mlar, Ni-Cr ve Ni-
mall, Safsu 100ml
(%40) uygulanmall Fe ala.,mlan, dokOm
NI-Cr ala.lmlan
Daglamadan Amonyum persOlfat 10gr ala.lmlan
Ni katod
once mikrokesit veya Krom (VI oksit
6gr
suda kaynatllmah III Bkz. EKA

III Bkz. EKA Ni Elektrolitik 20-60 sn., 1.5 V Ni de tane farkllhgl,

m17 dc, Pt katad
Nim7 Metanol (%95) 10mi 5 dak. Safsu 85ml Ni-Ag, Ni-AI, Ni-Cr, Ni-
WC-Moz-TiC-Ni
Depolanmaz I Cu, Ni-Fe ve Ni-Ti
Nitrik asit 10ml sementit karbOrler Nitrik asit 10ml
ala.lmlan
I!! Bkz. EK A
Nim8 Amonyum hidroksit 85ml 5-15sn., Asitik sirke asiti 5ml
Hidrojen peroksit 15ml Saklanmamahdlr Ni Elektrolitik 2-10 sn., 2-3 V
(%30) m18 dc, Ni katad
Safsu 85m I
Nim9 Safsu 50ml 5-20sn. III Bkz. EK A
NI esasll sOperala.,mlar, Gliserin 10ml
Hldroklorik asit 150ml III Bkz.EK A ozellikle HastalJoy tipi
Hldroflorik asit 5ml
ala.,mlar i,ln uygundur
Krom (VI) oksit 25gr Ni Elektrolitik 10-15 sn, 6 V Ni-Au, Ni-Mo ve Mo-Cr
Ni Hidroklorik asit 40ml San. ile dak. m19 dc, paslanmaz ala.lmlan,
Ni-Fe ve Ni-AI Safsu 100ml
m10 arasmda ,elik katod SOperala.lmlarda
Nitrik aslt 30mI ala.,mlan
uygulanmah Oksallk asit 10gr mikrohomojenlteler
Gliserin 10ml
Depolanmaz I Ni Elektrolitik 5-60 sn., 2-10 V Ni ve Ni esash
Asitik sirke asiti 20ml m20 dc, Ni katad ala.,mlar,
III Bkz.EKA Safsu 30m I
Kansantrasyon Ni-Cr, Ni-Fe ala.lmlan,
degi.tirilebilir Fosforik asit 70ml
Nimonic tipi
Ni Etanol veya MOmkOnse SOlfOrik 15ml sOperala.lmiar
40-80ml San. ile dak. Ni-Cu ala.,mlan,
m11 asit (max)
metanal (%95) arasmda
uygulanmail Ni sOperala.lmlan Ni Elektrolillk 5-30 sn., 10 V Ni esasll
Hidroklorik asit
40ml m21 dc, Pt katod sOperala.lmlar, gama
Baklr (II) kiorOr Fosforik asit 85ml
2gr ,okeltileri, Ti ve Nb
III Bkz. EKA
SOlfirik asit 5ml mikrosegregasyonlan
Ni Saf su 80mi San. ile dak. Ni silisiller Krom (VI) oksit 8gr
m12 arasJnda
Nitrik asit 10mi
uygulanmah
Hidroflorik 10ml
asit(%40) III Bkz. EKA
Ni Saf su 50ml 30-60 sn., 90-
4.21. PLUTONYUM, TORYUM, URANYUM ve ALAl?IMLARI (Pu,Th,U):
80Ni-20Cr ve
m13 1QO'C
Nitrik asit 50ml 35Ni-20Cr-45Fe Dikkatli olunmasl tavsiye ediiir. Radyoaktif malzemelerdir I (III Bkz. EK A). Eger
ala.,mlan kritik bir radyasyon limiti a§lhrsa gall§ma uygun havalandlfma, eldiven ve
Ni Elektrolitik koruyucu maske kullanlml veya "slcak hOcrelerde yapllmalldlf". Her durumda
Yakla.,k 3 dak., Ni-Cr ala.lmlanndaki
m14 6 V dc, Pt katod
Safsu 100ml karbOrler radyasyon kontrol edilmelidir. Bu malzemeler solunum yoluyle cigerlere
I!! Bkz. EK A gekilmemelidir. Bunlann kullanlmmda deneyimli, egitimli personel
Potasyum siyanOr 10gr
bulundurulmalldlr.
Ni Elektrolitik 5-15 sn., 6 V dc, NI ve Ni esasll
m15 Pt katod
Saf su 100ml ala.,mlar, Ni-Cu ve Ni-
Cr ala.,mlan,
SOlfOrik asit 2-50ml karbOr inkilizyonlan
 118, -,-_ _
Metalografi Bilimi Metalografi Bilimi 119
Makrodaglama:
Daglama:
Hazlrlama:
Uranyum polorize 1~lk allmda incelenmeye uygundur. Uranyum ve uranyum
ala~lmlarinm bir90k lipi 100-200°C sicakhklarda birka9 saal ISllilarak renkll yapl
Kaba zimparalamada 400 numaradan k090k zimpara kagldl kulJanilmall ve SiC
zimpara Isiak olarak kullanllmalidlr. ile sonu91anacak iyi g6rOni0 verir.
No Dagiama Reaktifi Miklar Uygulama $artian Uyguiama Alanlan
Daglama:
Pu Nilrik asil 30ml 5-30sn. U ve bir,ok U
No Daglama Reaklifi Miklar Uygulama $artlan Uygulama Alanlan aia~lmian
Pu Nilrlk aslt m1 Asllik sirke aslti 30mi III Bkz. EKA
1-5sn. U ve U ala~lmlan
M1 Giiserin 30ml
Pu Eleklrolilik 15 dak. kadar, 20 V
M2 U ve U'nun blr90k Pu Saf.su 100(50)ml San. lie dak. U-AI ala~lmlan,
Salsu 90ml dc, AI kalod ala~lml m2 araslnda uygulanJr UAi, (a9lk mavi),
Nilrik asll veya 38(25)ml
Foslorik asil 10ml UAh (san), UAI4
Hidroflorik asll (%40) 1(25)ml • !!I Bkz. EKA
(gri)
Konsanlrasyon
Mikrodaglama: degl~lirilebiiir

Pu Foslorik asft 70ml San. lie dak. U ala~lmlan

Hazlrlama: m3 araslnda uygulanJr
SOlfirik asil 25ml
Zimparalama: Nllrik asll 5ml
Pu Hldroflorik aslt(%40) 1ml 5-30sn. U-Be ala~lmlan,U-
600 numaradan k090k SiC zimpara kagillarl Ozerinde Isiak zimparalama yapllir. m4 boriiitler, U-Zr ve U-
Nilrik asil 30ml !II Bkz. EKA
Parlatma: . Nb ala~lmlan
Laklik asil (%90) veya 30ml
salsu
a. En ince lane boyulunun allmda alOmina 9amuru veya elmas pasta ile
parlailimali. Pu Gliserin 40ml 5-10sn. Gama faZI stabilize
m5 olmu~ U-Mo ve U-
Nilrik asit 40ml !!! Bkz. EKA
b. Elektrolilik: Zr ala~lmlan
Hidroflorik asll(%40) 10ml
Pu Hldroflorik asll (%40) 50ml Birka9 saniye Th ve Th esash
No Eleklrolil Bile~imi Miklar Uygulama m6 ala~lmlar
Uyan Nilrik asil 50ml I!! Bkz. EKA
1 Asllik slrke asili 900ml 30 sn. lie 1 dak. araslnda Ozelilkle Pu-AI Pu Laklik asil (%90) 30ml San. lie dak. U-sllisltler
Perklorlk asil (%60) 100ml uygulanlr, 12-20 V dc, ala~lmlan m7 araslnda uygulanlr
paslanmaz gelik kalod, Nltrik asil 30ml
I!! Bkz. EK A Hidroflorik asll (%40) 3 damla
2 Elanol (%96) 300mI 4-6 dak., 20-30 V dc, AI Pu Eleklrolilik
Foslorlk asit 5-15 dak., 18-20 V SalUveTh
300mI kalod .
m8 dc, paslanmaz \'BIlk
Gliserin 300ml I!! Bkz. EKA Asilik slrke asiti gOml
kalod
3 Elanol (%96) 445ml 1-5 dak., 18-20 V dc, Perklorik asll 10ml
!J! Bkz. EKA
Elilen glikol 275ml paslanmaz gelik kalod
Fosforik asil 275ml Iii Bkz. EKA Pu Eleklrolillk 2 dak., 0.05 Ncm2 , Pu ve Pu esash
mg paslanmaz \'BIlk ala~lmlar
Melanol(%95) 20ml
kalod
Eillen gllkol 50ml
Nilrik asll 5m1
120, _ Metalografi Bilimi Metalografi Bilimi 121

4.22. TiTANYUM ve ALA$IMLARI (Ti): Parlalma:

Sal tilanyum yumu§aktlr ve delormasyon labakalan kolayea olu§ur. Titanyum a. Eleklrolilik:

ala§lmlannm metalografik ineelenmesinde ozel bir problemle kar§lla§llmaz. Eleklrolit Bile~imi Mlktar Uygulama Uyarr
No
Asilik sirke asili 900ml 1-5 dak., 20-60 V dc,
Makrodaglama: Perklorik asit (%70) 60ml paslanmaz gelik
katod
Hazlrlama: III Bkz. EKA
2 Etanol (%96) 90ml 1-6 dak., 20-25 V dc,
600 numaradan k090k SiC zimpara kagldl Ozerinde Islak olarak zlmparalama
n-BOlii alkol 10ml paslanmaz gellk
yapllmalldlr. katod
AIOminyum klorOr 6gr
!II Bkz. EKA
Daglama: Cinko klorOr 28gr
No Daglama Reakllfi Miktar Uygulama :;lartlarr Uygulama Elmas pasta veya alOmina 9amuru lie inee laneli tane boyulunun allma
Alanlarr
b.
gelirilir. MOmkOnse, parlalma yukanda goslerllen eleklrolilik yonlemle
Ti Sal su 50ml 5-8 dak., 60-BO'C Ti ve Ti esasll veya daglama-parlalma §eklinde birbirini izleyen i~lem srrasl lie veya
M1 ala~lmlar, Ti-AI- bunlann birbirini lekrarlayan i§lemleriyle 90k saylda yapllmalrdlr.
Nitrik asll 40ml III Bkz. EKA
Mo ala~lmlarr
Hldrofiorik asit (%40) 10ml Kimyasal:
e.
Hldrofiorik asitin No Elektrolit Bile~imi Miktar Uygulama Uyarr
miktarr azaltllabillr
Makrodaglama reaklifi
TI Safsu 30mI Istenilen konsantrasyon Titanyum iyodOr TiM2i1e
M2 elde edilene kadar 2 Mlkrodaglama reaklifi TiM1
Hidrofiorik asit (%40) 10ml
reaktifie i~leme tabl He
Hldrojen peroksit 60ml tutulur 1Oml Yakla~lk 5-20
3 Hldrofiorlk asil (%40)
(%30)
Nitrik aslt 10ml sn.
TI Salsu 200mI San. ile dak. araslnda Kaynak diki~leri Laktik asll (%90) 30ml 1I I Bkz. EK A
M3 uygulanrr
Hidrofiorik asit(%40) 2ml
50_600
Demir (III) nilrat 10gr
II! Bkz. EKA Daglama:
Oksalik asit 35gr
Ti Salsu 50ml San. lie dak. araslnda Alfa ve bela Ti Tilanyum polarize 1§lk allmda ineelemeye uygundur.
M4 uygulanrr farklrllklarr
Hidroklorlk aslt 50ml No Daglama Reaktifi Miklar Uygulama :;lartlarr Uygulama
Alanlarr
Mikrodaglama:
Ti Salsu 100ml 3-10 sn. Birka9 Ti
hammaddeleri
Hazlrlama: m1 Hldrofiorik asik (%40) 1-3ml III Bkz. EK A i9ln, ozellikle Ti-
Nilrlk asit 2-6ml AI-V ala~lmlarr
Zimparalama:
(Kroll reaklifi)
a. Makrodaglamanm aynrsldrr. 400 numara zlmpara ile zimparalama
Safsu 85(96)ml 2-3 sn. Bir90k Ilpinde Ti
yapllrr. Zimpara kagrdl balmumu ile korunur. Ti
ve Ti ala~lmlarr,
m2 Hldrofiorlk aslt (%40) 10(2)ml 1I! Bkz. EK A Ti-Mn, TI-V-Cr-
b. Mikrolom ile numune hazrrlamada semenlil karbOr bl9ak kullanilmair. Bu AI ala~lmlarr
Nitrik asll 5(2)ml
i§lemden sonra nihayl parlalma yapllrr. Numune yOzeyini
pOrOzlendireblleeeginden elmas bl98k lie mikrotom i9irtnumune hazrrlamaya . Konsanlrasyon
uygun degildir. degl~tirllebilir
---
122 _ Metalografi Bilimi Metalografi Bilimi 123

TI Salsu 100ml San. ile dak. TI ala'limlan, miD paslanmaz ~elik ala;;lmlan,
Salsu 35mI
araslnda uygulanlr alia TI etkilenlr katod, mQmkQnse renklendirme
m3 Hidrollorlk asit(%40) 1-10ml Etanal (%96) 60ml daglamasl
e'lit mlklarlarda
Su yerine gliserln ~okeltller
Veya Laktlk asIt (%90) 10ml gliserln lie
reaksiyon hlZlni
sulandmlmall daha
SQlfOrlk asIt 1-10ml yQkseltir Foslorlk asIt 5ml soma 130 V dc, 60
!ii Bkz. EK A Sltrlk asit 5gr sn. kullanllmall
TI Salsu 78(20)ml 3-20 sn., reaktifi Ti, Ferra-TI, TI- Oksalik asit 5gr iii Bkz. EK A
pamukla numune AI-V-Sn
m4 Hldrojen perokslt 15(5)ml
yOzeyine uygulanlf ala'limlan, alia Eger daglama sirasinda birikinti olursa, hemen numune sQlfOrik asilin ('/010-30)
(%30) 12(10)ml TI etkilenlr, beta sulu "bzellisinde lemizlenmeli.
Potasyum hldroksitln Ti d6nO~Ome
sulu <;Qzeltisi ugramaz
Konsantrasyon
5. bZEL SERAMiKLERiN VE SERMETLERiN METALOGRAFiK
degi'ltlrilebilir HAZIRLANMASI (SERAMAGROFi)
TI Salsu 20m I 3-20 sn. Ti-AI-Sn ve Ti-
AI-NI Bir"ok mOhendislik seramigi ve sermel, yanslyan 1:;lk mikroskobu lie ineelenir.
m5 Gliserin 45ml reaktlfi pamukla Silikal seramikleri genelde inee kesitlerinden ge"irici 1:;lk mikroskobu kullanllarak
numune yOzeyine ineelenir. Uygun numune haZiflama ali:;llml:; melalogralik i:;lemlerden farldlilk
Nitrlk aslt 25ml
uygulanlr gbsterir, bu nedenle "seramografi" diye isimlendirilir.
Hldrofiarlk aslt (%40) 1ml
!i! Bkz. EK A
Seramik numunelerin haZiflanmaslnda gbzenek ve klnlmalar en boyOk problemdir.
su yerine 3 ml
Seramik ve metalik bile:;enler araslndaki sertlik farklillklan sermetlerin
hidroklorlk aslt
kullanllabillr hazlrlanmaslnda belli ba:;11 en bnemli problemlerdir. Ozel seramiklerin ve sermetlerin
makroskobik ineelenmesi normalde gerekli degildir. Makroskobik ineelemelerdeki
Ti Hidrofiorlk aslt(%40) 1ml 5-30sn, Tercihli alarak haZiflama metotlan mikroskobik ineelemelerle benze:;ir.
Ti'de hidrltlerl
m6 Nitrlk aslt 30ml Depolanmaz i
etkiler Seramikler genellikle gbzeneklidirler ve "allak ihtiva ederler, bu yozden
Laktik a51t(%90) 30ml !Ii Bkz. EK A
ineeleneeek numuneyi korumak i"in numuneye re"ine emdirilir. Berilyum oksiI,
Konsantrasyon uranyum oksil bile:;ikleri ve pululonyum bile:;ikleri gibi zehirli mazlemeler EK A'da
degl'ltirilebillr bnlemlerle belirtildigi gibi dikkalliee lululmalidlr. Bu bnlemlerin gerekliligi !I!
Ti Salsu 100ml 30-60sn. Ti ve Ti i:;aretleriyle gbslerilmi:;lir.
ala'limlan, tane
m7 Hldrofiorlk aslt (%40) 2ml !Ii Bkz. EK A
slnlralan Hazlrlama:
Hldrojen peroksit 5ml reaktifleri
(%30) Zimparalama:
Ti Elektrolitik 10-40 sn., 5-10'C, SalTI
a. 320 veya 600 numaradan kO"Ok SiC zlmparalar ozerinde lslak zlmparalama
30-50 V dc,
m8 Salsu 25mI yapllir.
paslanmaz ~elik
Metanol (%95) 390mI katad
b. 320 numara zlmpara ile ba:;lanlyorsa, elmas ta:;lama ile inee zlmparalama
Etllen gllkal 350m I i!i Bkz. EKA yapllir.
Perklarlk asit (%70) 35ml
e. Dbkme demir diskle 7-1 11m tane boyulunda SiC "amuru ile laplama yapilif.
TI Elektrolitlk 1-5 dak., 20-60 V SafTl ve TI
dc, paslanmaz yelik esasll alaglmlar
m9 Asitik sirke asiti 80ml Parlatma:
katod
Perklarlk asit 5ml
ii! Bkz. EK A
Ti Elektrolitlk 10 sn., 30-50 V dc, Ti ve Ti
 124 Metalografi Bilimi Metalografi Bilimi 125

a. Otomalik parlalma gihazlyle (mesela vlbrasyonlu parlalma) 1-2 gOn m6 fiorOr erglylgi ergimi~ tuz Fosforik asltie
arasmda veya daha uzun sOrede 15-1 /lm lane boyulunda elmas pasta lie galkalanmalJ
III Bkz. EKA
parlatma

b. Sert agagtan disk Ozerinde hlzlJ devirde 6-1/lm lane boyutlu elmas pasla
°
m7
Potasyum hldrojen
sOlfat ergiyigl
3-10 dak., Pt potada
erglmi~tuz, 15-25 sn.
Cr,O,.CeO,.
AI,O,
lie parlalma II! Bkz. EK A
Hidroklorik asit 3sn. He 8 dak. CaO,MgO
c. 6-1/lm lane boyullu elmas pasla ile yakla~lk 15 mm gapmda gOI
agacmdan bir gubuk ve bir ei malkabl ile parlatma yapllir. Parlalma °
m8
hlzlldlr. Parlalllml~ yozey alanl agag gubugun gapma e~il olup dOz Safsu 10ml San. ile dak. arasmda ThO,-Y,O,
degildir. Agag gubuk gomOlen malzemeye degdirilmemelidir. °
m9
Hidroklorik asit 10ml
uygulanlr kan~lml (I!!)

Kaynatllir
d. 5/lm ve 1/lm alOmlna gamuru hlzll devirde donen dOz ve saglam guha
Hidrofiorlk aslt 2 sn. ile 6 dak. BeO

e.
Ozerinde par/alilma yapllir.
°m10 (%40)
II! Bkz. EK A
(111),Zr,O,.BaO,
MgO.Ca,Zr,_,O,
Nem/endirllmi~ kadife veya kege kapli hlzll devirde donen disk Ozerinde
Safsu 10(100)ml 10-20 dak., 60-80'C
alUmina gamuru lie (0,05/lm, 140 ml %3 /Ok hidrojen peroksil igerisinde
30 gr alOmina gamuru) parlalma. Nihai par/alma yOksek basmgla
yapllmalldlr. Par/atmadan sonra numune akan su a/tmda hemen
°m11
Hidrofiorik asit 110(1)ml II! Bkz. EK A
AbO"
SIO,.SeO-UO,-
Y,O, kan~lml
(%40)
Ylkanmalidlr. (I!I)
Konsantrasyon
degi~tirilebllir
f. Eleklrik ilelkenllgi o/an seramik/erle (karbOrler) elektrolilik parlalma
Safsu 5 sn. Eu,O,
yapmak mOmkOndOr. E/eklrol/lik par/alma igin uygun daglama reaklif/eri
a~aglda lislelenmi~lir. Parlalma sOresi daglama sOresinden 6-10 defa
daha fazladlr.
°
m12
Hldroklorik asit
10ml
10ml
Saklr (II) sOlfatm 10ml
doymu~ sulu
gQzeltisl
5.1. OKsiTLER: Fosforik aslt· 1-30 dak., kaynatllJr MgO,ThO,
No Daglama Reaktifi Miktar Uygulama $artlan Uygulama
°m13 (11I).AbNi04,Pu
0, (gama
Alanlan sinterlenml~)
Atmosferik ortamda (I II)
°
m1 sleak daglama
2 saat, 1100-1500'C,
4 dak.
AI,O,.AbO,-
MgO, SnO, Y,O,-ZrO, ve
Sm,O,2rO,
Saf, kuru hidrojen
°
m2 ortamda slcak
daglama
1-3 dak., 700-1600'C,
500 torr, 3 dak.,
AI,O,.BeO (I!I)
UD,(I!I)
Safsu
kan~lmlan

II! Skz. EKA

°m14
Fosforik asit
15ml
85mI
5 dak.- 2 saat,
kaynatllir
°
m3
Kuru hldrojen
ortamda slcak
500 torr, 3-10 dak.,
1200'C
UO, (III)
Safsu MgO.UO, (I!I)
daglama
Su buhan He argon
°m15
Nitrik asit
10(100)ml
10(15)ml
3 sn. lie 5 dak.
arasmda oda
srcaklrgrnda uygulamr
°
m4
1:1 kan~lmmda
2 saat, 1250'C UO, (I!I)
Tane boyutu
Konsantarsyon
degl~tirHebHir
sleak daglama
SOlfOrik asit 1 dak. He 2 saat

°
m5
Termal daglama 1 saat, 10 torr, 1600'C UO, (III) °m16 arasmda uygulamr, 1-
2 dak, 60'C
AbO"
UO,(liI).ThO,(i1I)
AI,O,-MgO

° Potasyum hidroksit 5-10 dak., Pt potada AI,O,. AbSIOs kan~lmlan

 Metalografi Bilimi Metalografi Bilimi 127
126
ZrO,.U,Oa (II!) 0 Metanol (%95) 100ml 1 dak. MgO-AI,O,-
a Safsu 50(10)ml 1-5dak. kaynatllir
m28 SiO,-ZrO,
m17 Nd,O, igin Hidroklorik asit 3ml !I! Bkz .EKA
SOlfOrik asit 50(1)ml 1-5 dak., 30'C kan~rmlan
parantez igindeki Hidroflorik asit 0,5ml
10 sn., 30'C miktarlar (%40)

Safsu 100ml San. ile dak. arasmda ZnO 0 Elektrolitlk 10-15 V dc, 1A1cm', UO, (!ll)
0
m18 uygulanlr m29 paslanmaz gelik katod,
Asitik sirke asiti 5ml Saf su 15ml
60-90 sn. (daglama)
0 Hidroflorik asit 10(1)011 5-10 dak., 60-80'C UO, SOlfOrik asit 10ml
(!!!).Th,UyO,(! I!) 30-50 sn. (parlatma)
m19 (%40) I!! Bkz. EK A Asitik sirke asitl 20ml
PuO" d6kOm (!!!) !!I Bkz .EKA
Nltrik asit 50(30)ml 10 dak. kaynatllir Krom (VI) oksit 1gr
Konsantrasyon PuO, (gama,
30sn-1 dak., kaynatllir 0 Elektrolitik 3 sn.-60 dak., 17-20 V Nb oksiller NbO
degi'itirilebilir sinterlenmi'i) (!!!)
m30 dc, paslanmaz gelik (mavi),
Sal su 35ml
0 Safsu 20(100)ml 5-15 dak CeO" SrTiO,. katod NbO, (ye'iilimsi
AI,O,.zrO-ZrC Konsantre sulu 30ml
m20 Nitrik asit 20(90)ml II! Bkz. EKA !I! Bkz. EK A mavi),
kan'ilmlan oksalik asit
Hidroflorik asit(%40) 10(10)ml Konsantre sulu Nb,Os
30ml (klrmlzlmsl
Hidroklorlk asit 10ml 7 dak.- 2 saat BaTiO,.BaTi,O, sitrik asit
0 kahverengi)
10ml
m21 Hidroflorik 3ml I!! Bkz. EK A Laktlk asit (%90)
60ml
asit(%40) Etanol(%96)
1(1 O)ml 1-11 dak. UO,.UO,-PuP, 5ml
0 Hidrojen peroksit Fosforik asit
m22 (%30) 10(1)ml UO,-U40, 0 Elektrolitik 30-45 sn., 2-4 mAlcm', NiO
SOlfOrik asit veUO,-CeO, 6-12 V dc, paslanmaz
m31
kan'ilmlan (I!!) Safsu 60-70ml
Konsantrasyon gelik katod
Hidroflorik asit 25ml
degi'itirilebilir !I! Bkz. EKA
(%40)
9ml San. ile dak. arasmda U409 (!!I) 25mI
0 Salsu
uygulamf Asitlk sirke asiti
m23 Nitrik asit 1ml
Hidrojen 2ml 5.2. KARBORLER:
peroksit(%30)
No Daglama Reaktlfi Miktar Uygulama $artlan Uygulama
0 Sodyum sOlfOrOn 15-70sn. CaO Alanlan
m24 doymu'i sulu Atmosler ThC (!!!)
C 011 10 dak.-24 saat,20-25'C
g6zeltisi
100ml 3-5 dak., 60'C BeO (!II) Cm2 YOksek slcakllkta 20 dak.-24 saat, 20-25'C ThO, (I!!)
0 Saf su kuru Argon
m25 Amonyum hidrojen 25-50gr numune suda 6n
ISltllmalldlr C m3 Hidrojen sOlfOr 12-30 sn. KC
florGr
90ml 10 dak.-1saat, 65'C BeO (!!!) !I! Bkz. EKA
0 Laktik asit(%90)
m26 15ml I!! Bkz. EKA C m4 Termal daglama Maksimum 1O~ torr, 1200'C SiC
Nitrik asit
5ml C m5 Sodyum veya 10 dak., ergiyik tuz SiC
Hidroflorik asit(%40)
potasyum bikarbonat
80ml San. ile dak. araslnda UO,-PuO, I!! Bkz. EK A
0 Safsu ergiyigi
mn uygulamr kan'ilmlan (I!!)
Nitrik asi! 20ml Cm6 Sodyum tetraborat Birkag dakika SiC
!I! Bkz. EKA ergiyigi
Hidroflorik asit (%40) 3damla II! Bkz .EK A
Seryum (IV) nitrat 19r
130 Metalografi Bilimi Metalografi Bilimi
131

paslanmaz ~elik
5.3. NiTRORLER: Etanol(%96} 60ml
katod
No Daglama Reaktifi Miktar Uygulama $artlan Uygulama Alanlan Doymu~ Oksalik 3ml
III,skz. EK A
o asitin sulu ~ozeltisi
N m1 YOksek safllktaki kuru 5 sa at, 1600 C, Si,N.
Argon iyerislnde degi~tirtlebilir Doymu~ Sitrik asitin 3ml
sleak daglama sulu ~ozeltisi
Laktik asit (%90) 10ml
Nm2 YOksek safllktakl kuru 3 saat, 16500 C UN (III)
Hidrojen i~erisinde Foslorik asit 5ml
III Bkz. EKA
sleak daglama
N m3 Termal daglama 18 saat, 1B50'C, UN (III)
minimum 10.5 torr
Nm4 Potasyu!11 karbonat 95,4gr 1-4 dak., ergiyik tuz Si,N. 5.4. BORORLER:
Daglama Reaktifi Miktar Uygulama $artlan Uygulama
Sodyum florOr 12gr III Bkz. EK A No
Alanlan \
Nm5 Foslorik asit 5-15 dak. Kaynatlhr Si3N., UN (III) San. lie dak. arasmda ZrB,.TiB,
B m1 Laktik asit 30mI
N m6 Hidroflorik asit(%40} 10-15 dak. Si,N. uygulanJr
Nitrik asit 10ml
III Bkz. EK A Laktik asit yerine 10ml
Hidroflorik asit (%40) 10ml gliserin kullamlabilir
N m7 Sal su 10ml San. lie dak. arasmda (AI,Ti)N
uygulamr Hidroklorik asit 10ml 1-5 dak. 'l0'C buharla CrB,.MoB,
Asitik sirke asit! 10ml Bm2
daglama
Nitrik asit 10ml
Nitrik asit 10ml
Hidroklorik asit 100ml 15 sn. TiB,
Nm8 Laktik asit(%90) 10ml 30 sn. 1 dak. 30 sn. UN, UN-U,N 3 Bm3
daglamadan sonra kan~lmlan Nitrik asit 10ml
Nitrik asit 10ml
hidroflorik asitlen 7 9 sn., 30-40'C HfB,-NbB,
(I II) Bm4 Hidroklorik asit 6ml
damla eklenmeli kan~lmlan
Nitrik asit 2ml III Bkz. EK A
I!I Bkz. EKA
Hidroflorik asit (%40) 1ml
3 dak., 40'C Hidroflorik
asltsiz 10ml San. lie dak. arasmda ZrB,
Bm5 Salsu
uyguiamr
N m9 Salsu BOml 30 sn., 10'C UN (!II) Hidroflorik asit (%40) 10ml
!I! Bkz. EKA
Asitik sirke asiti BOOmI II! Bkz. EKA Nitrik asit 10ml
Krom (VI) oksit 50gr Sal su 10ml 15 sn. TiB,
BmB
Nm10 Elektrolitik 3-10 sn., 4 V dc, UN(I!I) SOlfOrik asit 1ml
paslanmaz ~ellk San. lie dak. arasmda TaB" LaB.
SOlfOrik asit 10ml B m7 Eletrolitik
katod uygulamr
Foslorik aslt 30mI Salsu 10ml
III Bkz. EKA 10-15 V dc, paslanmaz
Gliserin 30mI Sodyum hidroksit 1-2gr
~elikkatod
Nm11 Elektrolitik 4sn, 40 V dc, UN-U,N 3
18ml paslanmaz ~elik kan~lmlan
Asitik sirke asiti
katod
(! II)
Krom (VI) oksit 19r
II! Bkz. EKA
Nm12 Elektrolitik San. ile dak. arasmda NbN (san)
35mI uygulamr
Salsu Nb,N (a~lk
17-20 V dc, kJrmlzl)
 Metalografi Bilimi 133
132 Metalografi Bilimi

Ct Safsu 50(10 San. ile dak. TiN-Co, TiN-Fe, TiN-Mo,

5.5. FOSFiTLER VE SOLFORLER: araslnda uygulanlr TiN-W parantez i~indeki
)ml
m5 Nitrik asit aranlar HfC-Hf i~indir
No Daglama Reaklifi Miktar Uygulama $artlan Uygulama Alanlan
30(10 !II Bkz. EKA
Hidroflorik asit
P Laktik asit (%90) San. ile dak. araslnda PuP (!!I), PuS (II!) )ml
(%40)
m1 uygulanlr
10(10
P Saf su 10ml San. ile dak. araslnda UO (!II) )ml
m2 uygulanlr 10ml San. ile dak. US-Co, UC,-Fe, (Uzr)C-
Hidroflorlk asit(%40) 10ml Ct Safsu
II! Bkz. EK A araslnda uygulanlr Nb, (Uzr)C-Ta, (Uzr)C-W
Nitrik asit 20mI m6 Nitrik asit 10ml (!II)
Hidroflorik asitin
SulfUrik asit 20ml Asitik sirke asiii 10ml
(%40) mumkunse
P Hidroklarik asit 6-12 sn., kaynatillr, CdS birka~ damlasl
m3 buharla daglama !!I Bkz. EKA
P Hidrojen peroksit 10ml San. ile dak. araslnda US (III) San. ile dak. NbC,-NbFe-Nb
Ct Nitrik asit 10ml
m4 (%30) uygulanlr araslnda uygulanlr
1ml
m7 SUlfUrik asit 20ml
SulfUrik asit !II Bkz. EKA
Hidroflorik asit 10ml
P Saf su 30mI 1-10 dak., 60'C PbS (%40)
m5
Hidroklorik asit 10ml 50ml San. ile dak. TiC-Ni
Ct Safsu
Dimetil tiyoure 1gr araslnda uygulanlr
mB Nitrik asit 47ml
Hidroklorik asit 3ml
Ct Hidroflorik asit 50ml 1-5 sn. UO,..Nb (!II)
5.6. SERMETLER: (%40) III Bkz. EKA
m9 50ml
No Daglama Reaktifi Miktar Uygulama $artlan Uygulama Alanlan Nitrik asit
3ml
Ct YOksek safllktaki 2,5 saat, 1500'C UO,-Mo (III) Laktik asit (%90)
kuru Hidrojen SOifOrik asit 10ml San. ile dak. PuC-Pu (!I!)
m1 I!I Bkz. EKA Ctm10
i~erisinde sleak araslnda uygulanlr
daglama Laktik asit (%90) 10ml

Ct Hidrojen sUlfUr 15-30 sn., ada UO,-Cr (!II) Asitik sirke asit! 10ml
slcakhgl a. Saf su 100ml 10 sn., 50'C UO,-AI (!II)
m2 Ct m11
!II Bkz. EKA Hidroklorik asit 6ml !I! Bkz. EKA
Ct a. Safsu 100ml Kullanllmadan ZrO,-W, ThO,-W (!II) Nitrik asit 2ml
once (a) ve (b) 1:1
m3 Potasyum 10gr W,C-W, UC-Cr (!I!) Hidroflorik 5ml
oranlnda kan:;tJrlIJr,
ferrosiyanOr 100ml asit(%40)
1-4 dak. UC-Fe (!II), UC-Ni (!I!) 3 dak., 25'C once
b. Safsu b. Safsu (a) sonra (b) kullan
10gr !II Bkz. EKA UC-UFe, (!I!) 10ml
Potasyum veya Nitrik asi!
sodyum 10ml
hidroksit Ctm12 Laktik asit (%95) San. ile dak. (Y,AI)C-Y,C-Y
Kosantrasyon araslnda uygulanlr
degi:;tirilebilir Ctm13 Hidrojen peroksit 10ml San. iledak. UN-U, UN-W (!I!)
Ct Nitrik asit San. ile dak. Cr23C6- UF"" (!!I), (%30) araslnda uygulanlr
10ml
araslnda uygulanlr Amonyum hidroksit
m4 US-U (!I!), UC,-UNis (!!I)
134, _ Metalografi Bilimi Metalografi Bilimi ~_ 135

5.7. DEMiRDE DEMiR OKsiT TABAKALARI: EKA:

No Daglama Reaktifi Miktar Uygulama Uygulama
:?artlan Alanlan TEHLiKELi MALZEMELERiN KULLANILMASINOA OiKKAT
OFe m1 Salsu 10ml 15-60sn. Fe203, Fe304 va EoiLECEK HUSUSLAR
Nitrik asitin sulu 5ml Reaktil Fe'e etki etmez
lemizlenmeli Insan organizmasl i9in bir90k metal ve oksitleride igeren kimyasallar belli
90zeltlsi(% 1)
Sitrik asitin sulu derecede tehlikelidir. Bunlar deri ve gtiz glbi organlarrn dl§ ortam ile
5ml etkile§imleriyle, solunum veya sindirim sistemi yoluyle tesirli olabilirler. Esasrnda,
90zeltisi(%5)
metalografi labratuarlarrnda uygulanan uyarrlar kimya laboratuarlarrnda da
Tiyoglikolik asitin sulu bulunur, yalnrz tizel kritik yerler uyarrlar a91srndan buna dahil degiidir.
90zeltisi(%5) 5mi
OFem2 Sitrik asitin sulu 6mi 45-90sn., reaklil Fe,03 Bazl tinemli uyarrlar §unlardlr:
90zellisi(%10) temizienmeli
Fe304 e etki
Sodyum tiyosiyanatln etmez • TOm saklama kaplarr temiz bir §ekilde etiketlenmelidir.
5ml
sulu 90zeltisi(% 10)
• Mahalli atlk kullanma kurallarrnl gtizden ge9irip atmadan tinGe konsantre
OFem3 a. Salsu 15ml 5 sn., reaktil Fe304 kimyasallar sulandlrrlmalldlr.
Formik asit temizlenmeli
5ml Eger Fe,03
(a) daha soma daglandlgmda • Kritik maddeler (yanabilir, patlaylcl, zehirli veya korozi!) serin, ate§e
b. Salsu 15ml dayanrkll izoLe edilmi§ onaylanml§ kaplarda depolanmalldlr.
(b) uY9ulanir 2 OFem2'yi Iilk
Fluoborik asit 5ml sn. olarak kUllan,
daha sonra • Asitler, bazlar, peroksitler ve bazl tuzlar gibi yakici maddeler emniyet
OFem3'0 kullan goziogo, lastik eldiven, labratuar elbisesi ve onlOk gibi koruyucu giysi ile
OFem4 Tiyoglikolik asit %5) 10ml 30-60sn., FeO kullanrlmalldlr. Bu malzemelerin buharr genellikle zararlrdlr. Zehirli gazlar ve
reaktil §Ophelenilen buharlardan koruyucu gaz maskeleri kullanrlarak
Potasyum diptaiatm sulu 5ml
lemizlenmeli korunulmalldlr.
90zellisi (%5)
Amonyum sitratm sulu • SOIlOrik asit gibi etkili kimyasallarr igeren daglama reaktiflerinin
2ml
90zeltisi (%5) hazlrlanmasrnda, kimyasallara daima 9tizOcO (su, alkol, gliserin gibi) ilave
Sitrik asitin sulu 90zellisi 3ml edilmeli ve karr§tlrrlmaildlr. lSI artl§1 ozellikla hlzlr ve fazla ise harici bir
(%5) sogutma gereklidir.
OFem5 Eleklrolitik 15sn., 2-4 Fe304, Fe ve • Benzen, aseton, eter, perklorit, nitrat v.b. gibi buharla§abilen, yanabilen Ve
Tiyoglikolik asit %5) 10ml mA/em', 9 V dc, Fe,Oi e elki
paslanmaz gelik etmez
patlama riski alan maizemeler ISltllmamalr veya aleve yakrn yerlerden uzak
Potasyum diptalatln sulu 5ml katod, tutulmalrdlf.
90zeltisi (%5) kullanmadan
once sodyum • Berilyum gibi zehirli malzemelerin, radyoaktif maddelerin veya uranyum,
Amonyum sitratm sulu toryum ve plutonyum ihtiva eden ala§lmlarrn mikrokesitlerinin
2ml kromat
90zeltisi (%5)
90zellisini ekle hazlrlanmasrnda eldiven veya koruyucu slcak hOcre kullanrlmalrdlr. Ozellikle
Sodyum kromatln sulu 50ml daglama'reaklifi kompozisyonlarrnda EK B'de listelenen kimyasallar (!II)
90zellisi(%O,5) i§aretleriyle belirtilmi§tir. Bunlara ilave a91klamalar gereklidir.

• Konsantrasyondaki peroksit asit %60'1 a§tlgrnda oldu'k9a yanrci ve patiaylci

ozelliktedir. Bu tehlike organik maizemelerin veya bizmut gibi kolayca okside
olabilen metallerin varlrgrnda olduk9a artar. Plastik kaplarda yOksek
konsantrasyonda peroksit 90zeltiler asia depolanmamalrdlr; ozellikle
elektrolitik parlatmada ve daglamada bu 9tizeltilerin ISltllmasrndan ve yOksek
136 Metalografi Silimi Metalografi Silimi 137

konsantrasyondan sakrmlmalrdrr. Peroksit asit ve alkol karr$trrrldrgrnda, EK B:

yOksek patlayrcr nitelikte alkil perkloratlar olu$abilir. Perkiorik asit sabit
karr$trrma altrnda yava$9a 90zeltiye eklenmelidir. !;:ozeltinin srcaklrgr Hazrrlanan daglama reaktifieri i9in kullamlan kimyasallar ve formOlasyonlarr
35°C'den dO$Ok srcaklrklarda muhafaza edilmeli ve eger gereklrse sogutucu a~agrdaki tabloda verilmi~tir.
banyo kullamlmalrdrr. Emniyet gOzlOgO faydalIdrr, fakat 9alr$malarrn
koruyucu bir siper altrnda yaprlmasr tercih sebebidir. F : Yanabilir

• Alkol ve hldroksit asit karr$rmlarr ge$itli yollarla aidehitler, yag asitleri, I!! : Zehirlidir
patlayrcr . azot bile$lkleri v.b meydana getirmek i9in kar$rlrklr olarak E : Patlayrcldlr
reaksiyona girebilirler. Artan molekOI hacmiyle patlama egilimi artar.
Etanoldeki hidroksit asit miktarr %5'i, metanoldeki ise %35'i a$mamalrdrr. Bu L : 8rvr
karr$rmlar depolanmamalrdrr.
G : Gaz
• Alkol ve sOlfOrik asit karr$rmlarr ester olu$umu ile sonu9lanabilirler, esterin
bazrlarrda etkili sinir zehirleyicidir. Eger bu esterler deriye nOfuz eder veya C : Kristal halinde
solunum yoluyle vOcuda alrnrrsa, blr90k ki$i i9in tehlikeli olabillr.
0 : Yogunluk
• Metanol ve sOlfOrik asit karr$rmlarr dimetil sOlfat, kokusuz ve tatsrz bile$ikler
olu$tururlar. Bunlar yeterince deriye nOfuz ederse veya solunum yoluyle
alimrsa oldOrOcO olabilirler. Hatta gaz maskeleri yeterince koruyuculuk Kimyasal ismi FormUiO Ag,klay,c, bilgiler
gOrevinl yerine getlrmez. YOksek alkol miktarlarrnda sOlfatlar potanslyel Aselik asit CH,COOH !!i (yaklcl)
olarak tehlikeli degildir.
Asetilaseton C5H,O, F,L,D 0,972
• Krom (VI) oksit ve organik malzemelerin karr$rmlarr patlayrcrdlr, dikkatlice (2,3- Pentanlion, diasetilmelan) (CH,COCH,COCH,)
karr$trrrimall ve depolanmaildlr.
AIOminyum klorOr AICI, C
• Kur$un ve kur$un tuzlarr zehirlidir, ve miktarr arttrk9a zararrda artar. Amonyak NH, !!l,G,D 0,596
Kadmiyum, talyum, nikel, civa ve diger aglr metallerde kullanrlrrken
Amonyum hidroksil (amonyak NH,+H,O I!!, L,D 0,91
tavsiyelere dikkat edilmelidir. suyu)
• TOm siyanOr bile$ikleri (CN) kolayca hidrosiyonik asit (HCN) Amonyum aselal CH,COONH, C
olu$turabileceklerinden olduk9a tehlikelidir. Bunlar hlzla tesir ettiklerlnden Amonyum klorOr NH,CI C
90k dO$Ok konsantrasyonlarda bile olOme sebep olabilirler.
Amo~yum disitrik C6H"N,O, C
• Hidrofiorik asit kontrol edilmesi zor Dian bir asit olup, 90k kuvvetli deri ve (diamonyum hidrojen sitrik) (NH,),HC6H50 ,
solunuma etki eder. Bu asiti kullamrken son derece dikkatli olunmalrdrr,
Amonyum ditartarat (NH,),C,H,06 C
90nkO bu asitln sebep oldugu yaralar kolaylIkla iyile$mezler. Hidroflorik asit
cam malzemelere dahi tesir edebilir ve HF 90zeltisiyle daglanan Amonyum hidrojen florOr (NH,)HF, C
numunelerden 91kan buharlar mikroskop mercekleri onOndeki elementleri Amonyum paramolibdal (NH,)Mo,O".4H,O C
kolaylIkla tahrip edebilir. Numuneler suda ylkanmalr ve ge$itli ama91ar i9in (molibden asiii)
inceleme yapmadan once vakum desikator i9inde 1 veya 2 saat kalmalIdlr.
Amonyum peroksidisOlfal (NH,),S,O, C
• Pikrik asit anhidrit patlayrcldrr. Amonyum polisOlfOr (NH,),Sx !!!, L
Amonyum liyosOlfat (NH,)S,O, C
Argon Ar C
Brom Br, !II (buhar), L,D 3,11
138 Metalografi Bilimi Metalografi BHim! 139

I-Butanol CH,(CH,),OH F,L Nitrik asit HNO, !!I (yaklcl),L,O 1,19

Kadmiyum kiorGr CdCI,.H,O !!!,e Azot N, G
Seryum (IV) nitrat Ce(NO')4 C Oksalik asit C,H,04.2H,O !I!,C
Krom (Iii) oksi! Cr,O, C Perkiorik asi! HCI04 !Ii (yaklcl),L,E,D 1,67
Krom (V!) oksit (Kromik as!t) CrO, !!I (yaklcl),C Fosforik asit H,P04 II! (yaklcl),L,D 1,71
Sitrik asit C,H,O,.H,O C Pikrik asit C,H,N,O, I!! (yaklcl),E,C
Baklr (i!) amonyum klorGr (NH 4J,[CuCI 4].2H,O !!I,C Potasyum bikarbonat KHCO, C
Baklr amonyum persGlfat jCu(NH')4]S,O, C Potasyum karbonat K,CO, C
Baklr (II) klorGr CuCb.H,O !!!,C Potasyum klorGr KCI C
Baklr (iI) nitrat Cu(NO,),.6H,O I!!,C Potasyum siyanGr KCN !!I,C
Baklr (II) sGifat CuS04.5H,O !!I,C Potasyum dikromat K,Cr,O, II! (yaklcl),C
1,2, etandiol (dihidroksi etan, C,H,O, L,D 1,11 Potasyum ferrosiyanat K,[Fe(CN),] C
elilen glikolG, glikol)
(HOCH,CH,OH) Potasyum ferrosiyanGr K4[Fe(CN),] C
Etanetiol C,HI40, L,D 0,99 Potasyum hidrat 9Qzel!isi KOH+H,O I!! (yaklcl),L
Etanol C,H50H F,L,D 0,81-0,79 Potasyum hidrojen florGr KHF, C
Elilen glikolu (Bkz. 1,2-etandiol) Potasyum hidrojen sGlfat KHS0 4 C
Fluoborik asi! HBF4 II! (yaklcl),L,D 1,23 Potasyum hidroksit KOH I!! (yaklcl),C
Formik asit HCOOH L,D 1,22 Potasyum iodid KI C
Gliserin C,H,03 L,D 1,26 Potasyum metabisGlfit K,S,05 C
(HOCH,CHOHCH,OH) Potasyum nitrat KNO, C
Allin (ill) klorGr AuCI,.H,O C Potasyum ftala! (di-) C,H4K,04 C
Hidroklorik asit HCI I!! (yaklcl),L,D 1,19 Po!asyum tiyosiyanat KSCN !!I,C
Hidroflorik asit HF+H,O !!! (yaklcl),l,%40 GGmG~ siyanGr AgCN !!!,C
Hidrojen H, E,F,G GGmG~ nitrat AgNO, C
Hidrojen peroksit H,O, L,D 1,11 Sodyum bikarbonat NaCHO, C
Hidrojen sGlfUr H,S !!!, G Sodyum karbon at Na,CO,.10H,O C
Demir (ill) klorGr FeCb.6H,O C Sodyum klorGr NaCI C
Demir (ill) nitrat Fe(NO,),.9H,O C Sodyum kromat Na,Cr04 C
Demir (iI) sGlfa! FeS04.7H,O C Sodyum siyanGr NaCN !!!,C
Laktik asit C,H,O, L,D 1,21 Sodyum dikromat Na,Cr,O,.2H,O I!! (yaklcl),C
Kur~un asetat Pb(CH,COO), !!!,C Sodyum florGr NaF C
Magnezyum oksit (magnezya) MgO C Sodyum hidrojen fosfat Na,HP04.12H,O C
Civa (iI) nitrat Hg(NO,J,.8H,O !l!t e Sodyum hidroksit NaOH III (yaklcl),C
Metanol CH,OH !!!,L,D 0,76 Sodyum sGifat Na,SO,.10H,O C
140 Metalografi SHimi Metalografi SHimi 141

Sodyum sOlfat, susuz Na,S04 C KAYNAKLAR

Sodyum sOIfOr Na,S C
Metals Handbook, Vol 7, "Atlas of Microstructures", A.S.M., 1972
Sodyum tetraborat Na 2 B4 0 7 C
Sodyum tiyosiyanat 'NaSCN C Metals Handbook, Vol 8, "Metallography, Structures and Phase Diagrams",
AS.M., 1973
Sodyum tiyosOlfat, Na,S,O,.5H,O C
(tesbit maddesi) R.E.SMALLMAN, K.H.G. ASHBEE, "Modern Metallography", 1966
Amonyum hidrat NH,+H,O !!!,L,O 0,91
..
"Applications of Modern Metallographic Techniques", AS.M., 1969
SOlfOrik asit H,S04 !I! (yaklci),L,D 1,84
G.FVANDER, "Metallography Principles and Practice", 1984
Tartarik asit C4H606 L
Tiyoglikaiik asit HSCH,COOH L G.L.KELH, "The Principles of Metallographic Laboratory Practice", 1949
TiyaOre CS(NH,), C Special Report 80, "Metallography", The Iron and Steel Institute, 1963
1,3-dimrtil C,HaN,S C
R.H.GREAVES, H. WRINGHTON, "Practical Microscopical Metallography", 1971
2-tiyoOre (CH,NHCSNHCH,)
Klay (II) k!arOr SnCl,.2H,O !I! (yaklcl),C L.E.SAMUELS, "Metallographie Polishing by Mechanical Methods", AS.M., 1982
Vogel'in ozel reaktifi Katran ve sOlfOr asidi L G.PETZOW, "Metallographic Etching", A.S.M., 1978
kan~trnltr, kaynatlltr ve
(paslanmaz gelik daglama
filtre edilir; koruyucu E.BERAHA, B.SHPIGLER, "Color Metallography", AS.M., 1977
reaktifi)
sanayi OrOnO
Islatma maddeleri YOzey gerilimini dO~Oren S.SALMAN, "Metalografi Ders Notlan", M.O.I.E.F., 1997
katkr maddeleri
E. TEKIN, "Demir Ala§rmlannrn Uygulamalr Optik Metalografisi", S.E.G.E.M.,
Cinko klorOr ZnCl, Ii! (yaklcr),C 1982

E.GEQGINLI, "Metaiografi", I.TO., 1982

H.OQi$IK, "Metalografik Numune Hazrrlama Tekniginde Daglama ve Dagiama

Reaktifieri", I.T.O., 1981

M.TORKER, "Metalografi Ders Notlan", G.O.TE.F., 1999

G.A.CHADWICK, "Metallography of Phase Transfc·,mation", 1972

S.BRADBURY, "An Introduction to the Optical Microscope", Oxford University

Press, 1984

"Metalog Guide", Struers, 1992

W.J.HUPPMANN, K.DALAL, "Metallographic Atlas of Powder Metallurgy", 1986

 KONU iNDEKSi

A I~ E
~
akrilik, 10 elektrolitik daglama, 27, 59
akromatik objektifler, 45, 50, 51 elektrolitik parlatma, 8, 20, 21, 22, 23, 58,
amplifikator okOler, 50 101,124,135
apokromatik objektifler, 44, 45 epoksi, 10, 12
a~md",cl partikOlierin gomOlmesl, 38
a~md",cllar, 13, 14, 15, 18, 19,34
aylrt etme yetenegl, 46 .
aynlma, 34, 35
F I)
farklt oranlarda a~lnma, 34
fizlksel daglama, 24
B
~ fosfitler ve sOlfUrler, 85

bakallt, 4
boyuna kesit almmasl, 3
boyuna kromatik kusur, 54
~
lSI I kesme metollan, 3

I;
,atlaklar, 12,28,37,55,65,79,113
,elik, 2, 28, 30, 59, 62, 64, 69, 71, 72, 76,
77,80, 86, 87, 88, 92, 94, 96, 99, 100,
101,102,104,105,109,117,118,119,
121,122,127,129,130,131,134,140
D
daglama, 7, 12, 13, 16, 18, 24, 25, 26, 27,
28,29,31,32,35,39,54, 57, 58,60,65,
66,67,70,73,74,75,76,77,79,81,82,
85,86,87,89,92,93,97, 101, 108, II I,
121,123,124,127,130,131,132,135,
137, 140
daglama problemlerl, 35
daglama reaktlfi, 25, 26, 27, 29, 39, 58,
66,76,77, 82, 97, 135, 140
deformasyon banllan, 28, 32
deformasyon ,Iziklerl, 32
dengeleyici okOler, 45, 51
derinliglne aylrt etme gOcO, 49
dokme demir, 57, 78, 80, 81, 82, 83, 85,
97,98
I) I)
Ince parlatma, 18, 19
Ince zlmparalama, 15, 16,31,39,123
K I)
~ kaba parlatma, 18
kaba zimparalama, 13, 16, 17,61,79,95,
110
kabarclklar,26
kaltplama, 6, 7, 9, 10, II, 12, 13, 16,33,
35
karbOrler, 5, 85, 86, 98, 99, 100, 116, 124
kimyasal daglama, 24, 27
klmyasal parlatma, 23, 87
L II
lantan, 108
, indeks

CJ SD 5 1'.5
renk bozuklugu, 39
renklendirme daglamasl, 29, 30, 77, 85,
122
renklenme, 27, 86

sementasyon, 2
seryum, 19
sicak daglama, 100, 124, 130, 132
sicak kaliplama, 7, 8, 35
silme,29
, soguk.kallplama, 10,35

lalyum ve ala~lmlan, 94

ullrasonik Ylkama, 17, 23

yan apokromatik objekllfier, 51

Ylkama, 23, 39

z II
zlmparalama,6, 12, 13, 15, 16, 17, 18,23,
24,28,31,32,33,34,37,38,59,65,66,
70,72,74,75,79,81,88,89,91,96,
101, 106, 109, 110, 112, 113, 1t8, 120,
123