KÜRESEL ORTAM :

BÖLGELER VE ÜLKELER

10.
ölü m KITALARIN KEÞFÝ VE KÜÇÜLEN
B DÜNYA

Konular
OÐRAFÝ KEÞÝFLER
O DÜNYA’NIN KEÞFÝ: C
O Önemli Keþi
fler
AS I ET KÝ LE ÞÝ M D E TEKNOLOJÝNÝN ROLÜ
O BÖLGELER
VE ÜLKELER AR
OÝletiþimTarihi
O Teknolojinin
Önemi
R BÝ R ÝN E BA Ð LAYA N AÐLAR: ULAÞIM
O DÜNYAYI BÝ

O Ulaþým
O Deniz Yolu

O Demir Yolu

O Kara Yolu

O Hava Yolu

Temel Kavramlar
O Coðrafi keþifler O Ulaþým
O Ticaret O Ýletiþim
O Lokasyon
 K ITALARIN KEÞFÝ VE KÜÇÜLEN DÜNYA

DÜNYA’NIN KEÞFÝ: COÐRAFÝ KEÞÝFLER

1. Coðrafi keþifler hakkýnda bilgi toplayarak sýnýf ortamýna getiriniz.

2. Tarih boyunca Akdeniz’e hâkim olmanýn önemini nedenleriyle açýklayýnýz.

Ticaretle uðraþan bir tüccar olduðunuzu düþünün. Kitabýnýzýn sonundaki “Dünya dilsiz haritasý”ný
kullanarak kendinize yeni yollar keþfedin. Hangi ürünleri satmak isterdiniz ve hangi yollarý kul-
lanýrdýnýz? Harita üzerinde gösteriniz.
* Bu yollarý neden tercih ettiniz?
* Sizce coðrafi keþifler hangi amaçlarla yapýlmýþtýr?

1 1400’lü yýllarda Batlamyus tarafýndan çizilmiþ “Dünya Haritasý”

* Yukarýdaki harita 1400’lü yýllarda Batlamyus tarafýndan çizilmiþtir. Bu haritayý incelediðinizde

günümüzdeki þekline en yakýn olan kýta hangisidir?
* Hangi kýta günümüzdeki þekline benzemiyor? Bunun nedeni sizce ne olabilir?

184
 Dört ya da beþ yüzyýl önce Avrupalýlar, kendilerini Asya ve Afrika’nýn fakir komþusu olarak görü-
yordu. Bu kýtalarda bulunan altýn, çeþitli mücevherler, ipekler, halýlar, resimli duvar örtüleri, baharat
ve porselen Avrupalýlarýn gözünde bolluk ve zenginlik demekti. Ýþte Avrupalýlarýn ilk keþif seyahatle
rine Asya ve Afrika’nýn sahip olduðu bu zenginlikler esin kaynaðý olmuþtur.

Ýpek Yolu

2 Ýpek Yolu haritasý

Günümüzde Ýpek Yolu üzerinde yer alan þehirleri bularak harita üzerine iþaretleyiniz.

Doðunun ipeði ile baharatýnýn kervanlarla batýya taþýnmasý, Çin’den Avrupa’ya ulaþan ticaret yol-
larýný oluþturmuþtur. Orta Çaðda ticaret kervanlarý, Çin’in Xian (Yan) kentinden hareket ederek Öz-
bekistan’ýn Kaþgar kentine gelirlerdi. Burada ikiye ayrýlan yollardan biriyle Afganistan ovalarýndan
Hazar Denizi’ne; diðeri ile de Karakurum Daðlarýný aþarak Ýran üzerinden Anadolu’ya ulaþýrlardý.
Anadolu’dan deniz yoluyla veya Trakya üzerinden kara yolu ile Avrupa’ya giderlerdi.
Yoðun bir þekilde ipek, porselen, kâðýt, baharat ve deðerli taþlarýn taþýnmasýnýn yaný sýra kýtalar
arasýndaki kültür alýþveriþine de imkân saðlayan binlerce kilometre uzunluðundaki bu yol zaman için-
de “Ýpek Yolu” olarak adlandýrýlmýþtýr.
Ýpek Yolu, Asya’yý Avrupa’ya baðlayan bir ticaret yolu olmasýnýn ötesinde 2000 yýldan beri böl-
gede yaþayan kültürlerin, dinlerin, ýrklarýn da izlerini taþýmakta, olaðanüstü bir tarihî ve kültürel zen-
ginlik sunmaktadýr.

185
 Baharat Yolu

3
Baharat yolu haritasý

Avrupa’nýn kendi ürünlerini zamanla geliþtirmesiyle ipek ticaretinin önemi azaldý. Ancak
Asya’daki baharatýn yerine Avrupa'nýn koyabileceði bir baharatý yoktu. Ýlk zamanlarda baharat, Batý
Asya’dan Karadeniz’e ve Yakýn Doðu ülkelerine kara yoluyla iletiliyordu. Moðol Ýmparatorluðu’nun
daðýlmasýyla bu yol çok tehlikeli bir hâle geldi. Bunun üzerine 1400’lü yýllara kadar Arap ve Hintli tüc-
carlar, baharatý deniz yoluyla Kýzýldeniz’deki limanlara taþýdýlar. Buraya gelen baharat, karadan Mýsýr
ve Suriye'nin Akdeniz’deki limanlarýna taþýnýyor buradan da Avrupa’ya gönderiliyordu.

4 Ticaret yollarý ve coðrafi keþifler

Haritadan ve metinlerden faydalanarak aþaðýdaki sorularýn cevaplarýný defterinize yazýnýz.

* Ýpek Yolu neden önemliydi?
* Ýpek Yolu hangi bölgeler için önem taþýyordu?
* Ýpek Yolu önemini ne zaman kaybetti?
* Baharat ticareti, hangi yollarýn önemini artýrdý?
* Coðrafi keþifler, dünyada ne gibi deðiþikliklere neden olmuþtur?

186
 Önemli Keþifler

Keþifler, 15. yüzyýlýn sonlarýnda baþlayýp 16. yüzyýlýn sonlarýna kadar devam eden, Avrupalýlarýn
dünyayý keþfetme ve yeni yerler bulma giriþimine verilen addýr. Keþifler, sonuçlarýyla tüm insan-
lýk tarihini etkilemiþtir.
Mevcut ticaret yollarý ile Hindistan ve Çin'den gelen eþyalar (ipek, baharat gibi), Müslüman ve
Türk devletleri üzerinden Avrupa'ya ulaþtýrýlýyordu. Bu durum Avrupalýlarý kendi kontrollerinde olan
daha ucuz ticaret yollarý bulmaya sevk etti. Pusulanýn icadý ve gemicilik tekniklerindeki geliþmeler
keþifleri baþlattý. Keþifler öncelikli olarak coðrafi konumlarýndan dolayý Portekiz ve Ýspanya'nýn kon-
trolünde geliþti.

Afrika'nýn güneyinden Ümit Burnu'nu geçerek Hindistan ve Çin'e ulaþmak, keþifler için yapýlan
ilk denemelerdi. Ümit Burnu'na ilk kez Barthelemy Diaz (Bartelmi Diyaz) ulaþtý (1487). Ancak
Hindis-tan' a ilk ulaþan denizci Vasco de Gama'dýr (Vasko dö Gama 1497).
Ümit Burnu’nun keþfi Hint Okyanusu’nu yine önemli bir ticaret bölgesi hâline getirdi. Bu þe-
kilde Avrupalýlar Hindistan'a ilk kez alternatif bir yoldan ulaþmýþ oldu. Bu sýralarda Dünya’nýn yu-
varlak olduðuna inanan Colomb (Kolomb) da sürekli batýya giderek Çin'e ve Hindistan'a ulaþabile-
ceðini beklerken farkýnda olmadan Amerika Kýtasý’na ulaþan ilk denizci oldu. Ancak buranýn yeni
bir kýta olduðu, daha sonraki dönemlerde anlaþýlmýþtýr. Yine daha sonraki dönemlerde Macellan
(Macellan) Dünya’yý dolaþan ilk denizci olmuþtur. 1521'de Amerika' yý geçerek Filipin Adalarýna
ulaþmýþtýr. Keþfedilen deniz yollarý, Baharat ve Ýpek yollarýnýn önemini azaltmýþtýr.

5 Bazý kâþiflerin Dünya’yý dolaþýrken izledikleri yollar.

187
 Daha sonraki yýllarda açýlan Panama ve Süveyþ kanallarý ticaret yollarýný yeniden deðiþtirmiþtir.
Panama Kanalý, günümüzde Atlas ve Büyük Okyanusu birbirine baðlayan en kýsa ticaret yoludur.
Süveyþ Kanalý ise tüm Afrika Kýtasý’ný dolaþarak Ümit Burnu'nu geçip Hint Okyanusu’na ulaþan yolu
kýsaltmýþtýr. Bu kanalýn açýlmasý ile Akdeniz tekrar önemli bir ticaret denizi hâline gelmiþtir.
Yukarýdaki metinden yararlanarak hangi kýtalarýn, okyanuslarýn ve yollarýn önem kazandýðýný söy-
leyiniz. Buna göre aþaðýdaki tabloyu doldurunuz.

Aþaðýdaki tabloyu oluþturmak için “Dünya siyasi haritasý”ndan yararlanýnýz.

Ticaret Yollarý Önemi Azalan Önemi Artan

Süveyþ Kanalý’nýn Açýlmasý Hint Okyanusu Akdeniz

Ýpek Yolu

Baharat Yolu

Ümit Burnu’nun Keþfi

Panama Kanalý’nýn Açýlmasý

Günümüzde Çin, Hindistan, Japonya gibi ülkelerde üretilen mallar, dünya pazarlarýna hangi yol-
larla ulaþtýrýlmaktadýr? Araþtýrýnýz. Bu bilgileri kitabýnýzýn sonundaki “Dünya dilsiz haritasý”ndan
yararlanarak hazýrladýðýnýz bir harita üzerine yerleþtiriniz.

188
 BÖLGELER VE ÜLKELER ARASI ETKÝLEÞÝMDE
TEKNOLOJÝNÝN ROLÜ

1. Dünyada sadece bir gün bütün haberleþme ve ulaþým sisteminin aksadýðýný düþünün. Ne
tür sosyal ve ekonomik sýkýntýlar yaþanýrdý? Sýnýf ortamýnda tartýþýnýz.
2. Günlük yaþantýnýzda kullandýðýnýz teknolojik ürünlerin hangi ülkelerde üretildiðini öðreniniz.
Bunlarý hangi amaçla kullanýyorsunuz?

Bir gazete bayisine gittiðinizde dergi ve gazetelerin sayýsýnýn ne kadar çok olduðunu gör-
müþsünüzdür. Televizyonu açtýðýmýzda ise ne kadar çok kanal var deðil mi?

Alex - Kanada Darhan-Kazakistan

6 Dünya siyasi haritasý

Alex ve Darhan üniversitede okuyorlar. Bundan 9 yýl önce Türkiye'de 23 Nisan Ulusal Egemenlik
ve Çocuk Bayramý kutlamalarýnda tanýþtýlar ve arkadaþ oldular. Dostluklarýný geliþtirmek amacýy-
la birbirlerine adreslerini verdiler.
Buna göre aþaðýdaki sorularý cevaplandýrýnýz.
* Günümüzde Alex ve Darhan hangi iletiþim araçlarýyla haberleþebilirler?
* Her ikisi de birbirinin ülkesi hakkýndaki haberleri hangi kaynaklardan alabilir?
* Bundan 200 yýl önce Alex'in, Darhan'ýn ülkesine gitmesi sizce ne kadar zaman alýrdý? Günümüz-
de yaklaþýk ne kadar zamanda gidebilir?
* Darhan, ülkesi ile ilgili çektiði fotoðraflarý, Alex'e hangi iletiþim araçlarýyla gönderebilir?

189
 Yuklarýdaki haber köþesine göre Ýkinci Dünya Savaþý, Vietnam, Birinci ve Ýkinci Körfez Savaþlarý
arasýnda habercilik hýzý bakýmýndan hangi farklarý görüyorsunuz? Bu fark nelere baðlý olarak oluþ-
muþtur? Sýnýfýnýzda tartýþýnýz.

Daha önceleri savaþ muhabirleri haberleri günler sonra gazetelere ulaþtýrabiliyordu. Bugün
uydularýn saðladýðý teknolojik olanaklar sayesinde radyo ve televizyon haberciliði hýzlanmýþtýr.
Taþýnabilir küçük uydu antenleriyle haberler, dünyanýn her tarafýndaki stüdyolara iletilebilir ve canlý
olarak yayýnlanabilir hâle gelmiþtir. Bu sayede dünyanýn her yerinden naklen “uydu yayýný” yapa-
bilmek mümkün olmuþtur.ABD’de 11 Eylül saldýrýlarýnda ikinci uçak kulelere çarparken televizyonlar
naklen yayýn yapmýþ ve tüm dünya bu saldýrýlarý anýnda izlemiþtir.

Nasýl Teknoloji Devi Oldular?

Ýlk teknolojik geliþmelerin baþladýðý 1868’den 1912 yýlýna kadar Batý’nýn mallarý Japonya’ya gir-
miþ, özellikle askerî alanda teknoloji geliþtirilmiþtir. Bu dönemde, Japon denizaltýlarý ve gemilerinin
kalitesi büyük geliþmeler kaydetmiþtir. Birinci Dünya Savaþý’nda Ýngiltere'nin yanýnda yer alan
Japonya savaþý kazanmýþ, Asya'da güçlü bir orduya sahip devlet konumuna gelmiþtir. Ýkinci
Dünya Savaþý’na kadar yine askerî alandaki geliþme devam etmiþ, Japonlar gemi ve denizaltý
teknolojilerinde saðladýklarý geliþmeyi, nükleer silah ve uçaklarda da göstermiþlerdi. Ýkinci Dünya
Savaþý’nda bu uçaklar Amerikalýlarýn korkulu rüyasý hâline gelmiþtir.
Japonya'nýn bugünkü sivil teknolojik geliþmesinin temelleri, Ýkinci Dünya Savaþý sýrasýnda atýl-
mýþtýr. Ýkinci Dünya Savaþý’ný kaybeden Japonya için ordu kurmak ve silahlanmak, Amerika tara-
fýndan yasaklanmýþtýr. Zaten taþ üstünde taþ kalmayan ülkede bu askerî teknoloji, sivil hayata
taþýnmýþ ve sivil þirketler, eski Japon ordu düzeninde örgütlenmeye baþlamýþtýr. Günümüzdeki
Japonya'nýn teknolojik yapýsýný iþte bu þirketler oluþturmuþtur. Örneðin; bugünkü ünlü bir motor
üreticisi, aslýnda Japon donanmasýna gemi yapan bir kurum iken sivilleþmeyle birlikte teknolojisi-
ni geliþtirip satan bir þirket konumuna gelmiþtir.

190
 Benzer bir örnek olan ünlü bir fotoðraf makinesi üreticisi de aslýnda Japon ordusuna dürbün,
denizaltý periskoplarýný ve benzer teçhizatý saðlamaktaydý. Temelini askerî endüstriden alan ve
bugün karþýmýza marka olarak çýkan daha birçok Japon þirketi vardýr.
Japonya'daki eski köyler bizim köylere benzer. Halk arasýnda büyük birlik ve dayanýþma vardýr.
Kalkýnma sürecinde olan Japonya'da köylerin durumu içler acýsýydý. Askerî alanda geliþen tek-
noloji, sivil halka ve köylere bir katký saðlamadýðýndan ilkel aletlerle ziraat yapýlýyordu. Ýþte Japon
endüstrisi bu iþ yerlerinde dünyaya gözlerini açtý. Japonlar büyük endüstri ülkelerinin ürünlerini it-
hal edip bunlarý parçalarýna ayýrarak nasýl yapýldýðýna baktýlar ve benzerlerini asýllarýndan çok da-
ha fazla emek harcayarak meydana getirdiler.
Japonlar yeni karþýlaþtýklarý ve öðrendikleri makine endüstrisini üretmeye dört elle sarýldýlar. Ký-
sa bir zamanda bu ilkel endüstri yuvalarýnda yapýlan mallar, sýrf el emeðinin ucuzluðu ve kârýn
azlýðý yüzünden birçok ileri sanayi ülkesinde damping piyasasý yaratmayý baþardý. O yýllarda
Avrupa ve Amerika pazarlarýnda Japon malý bisikletler, oyuncaklar, türlü aletler akýl durduracak
ucuzlukta satýlýyordu. Bu dönemde birçok Asya ülkesi sömürgeyken Japonya kendisi için çalýþan
bir ülke hâline gelmiþtir. Bu durum Japonya’yý diðer Asya ülkelerinden ayýran en önemli özelliktir.
Köyden kalkýnan Japon endüstrisi, kýsa sürede bütün dünyada tanýnan markalar hâline gel-
miþtir.

Ýletiþim Tarihi
Ýnsan iletiþimi diðer canlýlardan farklý olarak belli baþlangýç ve bunu izleyen bir geliþme süreci içe-
rir. Ýnsanlar ilk olarak konuþmayý baþarmýþlardýr. Böylece sözlü iletiþim doðmuþtur. Sözlü kültürde bil-
gi ve haber aktarýmý kulaktan kulaðaydý. Yani sözlü kültürde iþitme önemliydi. Anlatýlanlar zamanla
doðruluðundan sapabiliyor, masallaþýyor hatta efsaneleþebiliyordu.
Yazýnýn icat edilmesi ile yazýlý kültür doðdu. Yazýlý kültürde çok sayýda bilgi, hafýzada tutulmak ye-
rine yazýya geçirildi. Böylece insan zihni yeni alanlara yöneldi. Yazýlý iletiþimde görerek akýlla nesnel-
leþtirme gerçekleþti.
Yazýyý bilen ve kullanan toplumlar bilim ve teknoloji yönünden öne geçmeye baþladýlar. Bunun te-
mel nedeni, bilgilerin doðru þekilde iletilmesi ve bilgiler üzerine daha çok bilgi eklenmesiydi.

8 Sümer hiyeroglifi

7 Mýsýr hiyeroglifi

191
 MÖ-6000 Yazý Sümerler tarafýndan kullanýldý.
105 Çinliler kâðýdý kullandý.

1473 Matbaa icat edildi.

1826 Ýlk fotoðraf denemeleri sonuç verdi.

1837 Ýlk fotoðraf makinesi yapýldý.

1861 Telefon icat edildi.

1877 Ses kayýt makinesi icat edildi.

1895 Ýlk sinema filmi yapýldý.

1900 Fotoðraf makinesi yaygýnlaþtý.

1913 Telefon kablosu üzerinden gönderi yapabilen faks geliþtirildi.

1915 Kýtalar arasý ilk telefon görüþmesi yapýldý.

1925 Radyo istasyonlarý kuruldu.

1926 Ýlk televizyon dünyaya tanýtýldý.

1928 Renkli televizyon üretildi.

1936 Ýngiltere'de halka ilk televizyon yayýný yapýldý.

1962 Uydu aracýlýðý ile okyanus ötesi yayýn yapýldý.

1977 Kiþisel bilgisayar üretildi.

Teknoloji geliþiminin tarihsel seyrini birlikte inceleyelim.

* Sizce bunlardan en önemlisi hangisidir?
* Sizce ileride ne gibi teknolojik geliþmeler olabilir? Bunun insanlar arasý etkileþimde rolü ne olacaktýr?
* Bulduðunuz farklý geliþmeleri liste hâline getirerek sýnýf panosunda sergileyiniz.

192
 Nüfusun kalabalýklaþmasýyla
-
köyler ve þehirler kurulmaya baþ
m uza klar la hab erle þ-
ladý. Bu duru
a
me teknik ve yöntemlerini bulm
ihtiy acýn ý doð urdu . Böy lece du-
manla haberleþme, Afrika yerlile-
rinde olduðu gibi davullarla haber-
leþme vb. yöntemler ortaya çýktý.

Mýsýrlýlar, haberleþmede ilk

olarak posta güvercinleri kul-
landýlar. Bu yöntem yüzyýllar
boyunca kullanýldý. Güvercin-
ler, askerî yazýþmalarda ve
devlet yazýþmalarýnda çok
önemli görevler üstlendiler.
Haberleþmesi daha iyi olan bir
toplum savaþlarda her zaman
daha hazýrlýklý olabiliyordu.

Matbaanýn bulunmasý ile basýlý kültür doðdu. Kitap ve gazeteler fazla sayýda basýlarak geniþ
kitlelere ulaþtýrýldý. Basýlý kültür ile eðitim tüm toplum düzeyine yaygýnlaþtýrýldý. Baský makinelerinin
geliþmesi ile kitap pahalý olmaktan çýktý ve her yerde, her zaman okunabilir hâle geldi.

193
 Günlük bir gazeteyi alýp iki pano çalýþmasý ya-
pýnýz.
Birinci panoya diðer ülkelere ait haberleri
kesip yapýþtýrýnýz.
Ýkinci panoya ise ülkemize ait haberleri kesip
yapýþtýrýnýz. Ne tür haberler olduðunu karþýlaþ-
týrýnýz.

1844'te ilk telgraf hattý kuruldu. Böylece elektronik iletiþim baþlamýþ, iletiþim kâðýt ve mürekkep-
ten baþka boyuta taþýnmýþ oldu. Telgraf ile baþlayan elektronik iletiþim bugün bilgisayar teknolojisine
kadar ulaþmýþtýr.
Sadece 120 yýl önce, Amerika'daki biriyle baðlantý kurmak için mektup yazmanýz ve cevabý için
haftalarca beklemeniz gerekirdi. Þimdi parkta yürüyüþ yaparken bile Amerika'ya telefon açabiliyor-
sunuz.
Telgraf ve Millî Mücadele
Ýstanbul'da bulunan Telgraf Merkezi de
Ýngilizlerin eline geçmiþti. Bu durum Mus-
tafa Kemal Paþa önderliðinde Anadolu’da
baþlatýlan Kurtuluþ Savaþý’nýn baþarýsý için
millî güçlerin kotrolünde olan yeni bir
haberleþme örgütünün kurulmasýný zorun-
lu kýldý. Haberleþmesiz bir Millî Direniþ Ha-
reketi’nin baþarýlý olunamayacaðý bilindiði
için merkezi Ankara'da bulunan bir "Posta
ve Telgraf Bürosu" kurulmasý kararlaþtýrýl-
dý.
Millî Hükûmetin ve ordularýnýn irtibatýný
saðlamak üzere telgraf hatlarý çekildi. An-
cak eldeki malzeme eski ve yetersizdi. Bu-
na raðmen telgraf haberleþmesinin
aksamadan sürdürülmesi için hurda ve
bozuk makineler bile tamir edilerek hiz-
mete verildi.

9 Atatürk Kurtuluþ Savaþý’nda

telgraf baþýnda çalýþýrken
Kurtuluþ Savaþý’nýn kazanýlmasý ve cumhuriyetin kurulmasýndan sonra Atatürk, 1927'de Türki-
ye Büyük Millet Meclisi’nde okuduðu Büyük Nutuk'ta; Kurtuluþ Savaþý’nýn kazanýlmasýnda telgraf-
çýlarýmýzýn büyük görevler üstlendiðini belirtti ve bu büyük baþarýlarýndan dolayý kendilerine teþek-
kür etti.

Uydularýn geliþmesi ile dijital televizyon ve radyo yayýncýlýðý baþlamýþtýr. Taþýnabilir küçük uydu
antenleriyle haberler dünyanýn her tarafýndaki stüdyoya iletilebilir ve canlý yayýna sokulabilir hâle
gelmiþtir. Bu sayede dünyanýn her yerinden naklen ''uydu'' yayýný yapabilmek mümkün olmuþtur.
20. yüzyýlda bilgisayar yaþamýmýza girdi. Böylece bilgi depolama ve bilgiyi iþleme hýzlandý.
Ülkeler binlerce kilometrelik mesafelere ulaþan Ýnternet aðý ile birbirine baðlandý. Ýnternet’le sýnýr-
lar ortadan kalktý. Belli bir ülke içinde bulunmaksýzýn o ülke içindeki bilgi kaynaklarýna veya insan-
lara ulaþmak kolaylaþtý.

194
 Ýnternet’in Kullaným Alanlarý

Elektronik Posta
Bilgi Transferi

Forum

Bilgi toplama ve bilgi

kaynaklarýna ulaþma

Ýnternet ile artýk insanlar iþlerini evlerinde de takip edebilme imkânýna kavuþtular. Bir iþ yeri,
kendi iþi ile ilgili forum ve gruplarý takip ederek dünya ölçüsünde geliþmelerden (fuarlar, yeni
teknolojiler, pazar imkânlarý) haberdar oldu. Fiyatlarý daha rahat takip edebilir duruma geldi.

Bir ilgi alanýnýz ve hobiniz varsa dünyanýn

her yerinden ayný hobiye ilgi duyan insanla-
ra nasýl ulaþýr ve onlarla deneyimlerinizi na-
sýl paylaþýrsýnýz?

10
Kelebek koleksiyonu

Teknolojinin Önemi
"Türkiye'nin çocuklarý, Batý'nýn teknolojisinin haraçgüzarý olarak deðil, kendi icat ettikleri
tekniklerle deðerlerimizi yeryüzüne çýkarmalý, dünyaya duyurmalýdýr."
M.Kemal ATATÜRK

Atatürk'ün yukarýdaki sözleri baðlamýnda asla unutulmamalýdýr ki, kalýcý bir teknoloji performansý
kazanýlmasýnda ithal teknoloji, hiçbir þekilde, ülkenin, saðlam bir bilim temeli ile belirli bir yenilik kap-
asitesine sahip bulunmasýnýn yerini tutamaz. Teknolojiyi kullanmaktan yani tüketmekten çok üretmek
önemlidir. Önem verilmesi gereken husus, yaparak ve araþtýrarak öðrenme metodunun özümsen-
mesiyle bilimsel ve teknolojik üretimin ve bununla baðlantýlý olarak toplumsal kalkýnmanýn saðlan-
masýdýr.
Ülkelerin gücü, sahip olduðu zengin ham maddeye baðlý olduðu kadar bu ham maddeyi iþleye-
bilecek teknolojiye de baðlýdýr. Eðer böyle bir teknoloji yoksa ham maddenin ülkeye verdiði güç en
asgari düzeydedir. Kitle iletiþim araçlarý doðru kullanýlmasý toplum bilincini geliþtirir ve kültür düzeyi-
ni artýrýr. Bilim ve teknolojiyi geliþtirip yeni uygulama alanlarýna sokabilen toplumlar giderek güçlü bir
toplum hâline gelirler. Sanayi toplumunda bilgiyi üretip kullanan toplumlar, kýsa sürede bilgi çaðýna
girmiþ ve teknolojiyi üretmiþlerdir. Diðer toplumlar ise tarým toplumu ile sanayi toplumu arasýnda
bocalama sürecini bir türlü aþamamýþtýr.

195
 DÜNYAYI BÝRBÝRÝNE BAÐLAYAN AÐLAR: ULAÞIM

1. Ýnsanlar yüksek daðlarý aþmak ve uzun mesafeleri kýsaltmak için hangi çözüm
yollarýný geliþtirmiþlerdir?
2. Ulaþým planlamasý nedir? Bu konuda bilgi toplayarak sýnýfýnýzda okuyunuz.

Ulaþým
Ulaþým veya ulaþtýrma insanýn, mal ve hizmetlerin çeþitli ulaþým araçlarý ile ülke içinde, ülke-
ler arasýnda ya da bir kýtadan baþka bir kýtaya naklini kapsamaktadýr. Ýlk çaðlarda insanlar kervan-
larla ve kara yolu aracýlýðý ile bir yerden bir yere gidebiliyorlardý. Yeni Çaðýn baþlarýndan itibaren
kara yoluna, deniz yolu ulaþýmý eklenmiþtir. 1800’lü yýllarýn sonundan itibaren buharlý iþleyen gemi
ve trenlerin devreye girmesiyle ulaþýmda büyük ilerlemeler katedilmiþtir. Ýkinci Dünya Savaþý’ndan
sonra ise hýzý 1000 km/saat’i aþan jet uçaklarýnýn icadýyla 3-4 saat içinde bir kýtadan baþka bir
kýtaya gitmek mümkün olmuþtur. Böylece bilim, sanat ve kültürün yayýlmasý da ayný hýzla gerçek-
leþebilmiþtir.
Deniz Yolu

Sýnýf içinde dört gruba ayrýlarak her grubu ticaretle uðraþan iþ adamlarý olarak düþünün.

Gerekli malze
meler:
Dünya haritas
ý
Asetat kalem
i
Asetat

10 dakika hazýrlanma süreniz var.

Birinci Grup: Avrupa ve Güney Amerika’nýn doðu kýyýlarýna deniz taþýmacýlýðý yapacak.
Ýkinci Grup: Avrupa ve Kuzey Amerika’nýn doðu kýyýlarýna deniz taþýmacýlýðý yapacak.
Üçüncü Grup: Avrupa ve Amerika Kýtasý’nýn batý kýyýlarýna taþýmacýlýk yapacak.
Dördüncü Grup: Basra Körfezi’nden Avrupa ve Afrika kýtalarýna, Pakistan ve Hindis-
tan'a petrol taþýmacýlýðý yapacak.

“Dünya dilsiz haritasý” hazýrlayarak güzergâhlarýnýzý belirleyiniz. Neden böyle bir güzergâh
seçtiðinizi açýklayýnýz.

196
 Sizin de belirlediðiniz güzergâhlar gibi dünya üzerinde ticaretin yapýldýðý önemli ulaþým yollarý
bulunmaktadýr. Dünya ölçeðinde bakýldýðýnda bazý alanlarda deniz ulaþýmýnýn yoðunlaþtýðý görü-
lür. Bunlarý birlikte inceleyelim.

11 Dünyanýn baþlýca deniz yolu güzergâhlarý

Kuzey Atlantik Yolu

Dünyanýn en yoðun deniz yolu trafiði Kuzeybatý Avrupa limanlarý ile Kuzey ve Güney Amerika
arasýndadýr. Dünyada deniz yoluyla taþýnan mallarýn yarýsý bu güzergâh üzerinden gerçekleþtirilir.
1. Grup: Hollanda'dan Güney Amerika'ya gitmek için hangi yolu izlerdiniz? Harita üzerinde anla-
týnýz.
- Güney Amerika’nýn ekonomisini düþünerek Güney Amerika'ya ne satar, buradan ne alýrdýnýz
(mamul madde, yarý mamul madde, ham madde)? Bu iliþki hem size hem de ticaret yaptýðýnýz ül-
kelere hangi faydalarý saðlardý?
- Örnek bir ülke olarak Brezilya ekonomisini inceleyiniz.
2. Grup: Hollanda'dan Kuzey Amerika'ya gitmek için hangi yolu izlerdiniz? Harita üzerinde anla-
týnýz.
- Kuzey Amerika’nýn ekonomisini düþünerek Kuzey Amerika'ya ne satar, buradan ne alýrdýnýz
(mamul madde, yarý mamul madde, ham madde)? Bu iliþki hem size hem de ticaret yaptýðýnýz
ülkelere hangi faydalarý saðlardý?
Her iki grup: Mallarýnýzý uçakla taþýsanýz daha uygun fiyata gelir mi?
Atlas Okyanusu’nun Pasifik Okyanusu’na açýlan penceresi: Panama Kanalý
3.Grup: Macellan Boðazý’ný bulup iþaretleyiniz. Panama Kanalý’nýn denizciler açýsýndan önemini
sýnýfa aktarýnýz. Harita üzerinde anlatabilirsiniz ya da kartona çizebilirsiniz.
4. Grup: Avrupa'dan Afrika'nýn batý kýyýlarýna ulaþmak için nasýl bir yol izlerdiniz? Harita üzerinde
anlatýnýz.
- Afrika'nýn doðu kýyýlarýna yük taþýmak için hangi yolu izlerdiniz? Alternatif baþka güzergâhýnýz
var mý? Hangisini tercih edersiniz? Neden? Harita üzerinde anlatýnýz.
- Afrika'dan neler alýr, buraya neler satardýnýz (mamul madde, yarý mamul madde, ham madde)?
Bu iliþki hem size hem de ticaret yaptýðýnýz ülkelere hangi faydalarý saðlardý?
- Hindistan'a gitmek için hangi yolu izlerdiniz? Harita üzerinde anlatýnýz.
Malaka Boðazý hangi ülkeler arasýnda yer alýr? “Dünya siyasi haritasý”ndan yararlanarak bulunuz.

197
 12 Panama’nýn lokasyonu

Panama Kanalý’ný Tanýyalým

* Panama Kanalý’nýn yapýmý Fransýz ve ABD iþbirliðiyle 1880’de baþlamýþ 1914’de tamamlanmýþtýr.
* Panama Kanalý, Orta Amerika’nýn dar bir kesiminde Pasifik ile Atlantik okyanuslarýný deniz
ulaþýmý açýsýndan birbirine baðlar. Bu kanal açýlmadan önce gemiler Güney Amerika Kýtasý’ný
dolaþmakta, Atlas Okyanusu’ndan Büyük Okyanus’a geçmek için Macellan Boðazý’ný kullan-
maktaydýlar.
* Kanalýn açýlmasý dünya ticaretine çok büyük katkýlar saðlamýþtýr. Panama Kanalý her alanda
büyük kolaylýklar getirmiþtir.
* Dünya ticaretinin % 5 kadarý bu kanal üzerinden yapýlmaktadýr.
* Yýlda 13-14 bin gemi geçmektedir.
* Gemilerin kýlavuz kaptan almalarý zorunludur. Meydana gelebilecek bir kazada geminin kap-
taný sorumlu olmaz; sorumluluk kýlavuz kaptana ve dolayýsýyla ilgili limana ait olur.
* Panama Kanalý’nýn uzunluðu 80 km'dir. Bir gemi kanalý yaklaþýk 8-10 saatte geçmektedir.
* Panama Kanalý’nda çalýþan personel sayýsý 9000'dir.
* Panama Kanalý dünyanýn mühendislik harikasýdýr ve en pahalý kanalýdýr. Kanal, bölgenin
sosyoekonomik koþullarýný geliþtirmiþtir. Panama Kanalý ile Panama halkýnýn refah seviyesi
yükselmiþtir. Kanal ülkenin geliþimine önemli katkýlar saðlamýþtýr.
* Panama Kanalý deniz seviyesinden 28 metre yukardadýr. Sývýlarýn dengesi kanunundan
faydalanarak gemiler kanal içinde yavaþ yavaþ yükseltilir ve ayný metotla diðer tarafa doðru
indirilir. Þekil 12’de A-B kesitinde bu durumu inceleyiniz.

Okuma metninden yararlanarak

aþaðýdaki sorularý cevaplayalým.
* Panama Kanalý’nýn bölgeye getirdiði
kazanýmlar nelerdir?
* Kanalýn deniz ulaþýmýna katkýlarý
nelerdir?
* Panama Kanalý’nýn iki yýl trafiðe
kapandýðýný düþünün. Ne
13
gibi sýkýntýlar yaþanýrdý?
Panama
Kanalý’ndan
bir görünüm
198
 Süveyþ Kanalý’ný Tanýyalým
* Uluslararasý ulaþýma 17 Kasým 1869'da açýl-
mýþtýr. Süveyþ krizleri sýrasýnda ve daha son-
raki savaþlarda kanal büyük ölçüde hasar
görmüþ ve 1967 yýlýndan sonra yýllarca iþletile
memiþtir. 5 Haziran 1975 yýlýnda kanal yeniden
açýlmýþ ve o zamandan bugüne geliþtirilmiþtir.
* Mýsýr topraklarýnda bulunan ve Akdeniz ile
Kýzýldeniz'i birleþtiren 161 km uzunluðunda
yapay su yoludur. Kanalýn geniþliði 70-125 m
arasýnda deðiþmektedir.
* Süveyþ Kanalý Hint Okyanusu ve ötesine
baðlantýyý saðladýðý gibi karadan da Afrika ile
Asya'yý birbirine baðlar.
* Dünyada kapaklarý olmayan en uzun kanal-
dýr.
* Diðer su yollarý ile karþýlaþtýrýldýðýnda kaza
14 Süveyþ Kanalý’nýn uydu fotoðrafý oraný neredeyse sýfýrdýr. Gece ve gündüz
geçiþ yapýlabilir.
* Sefer yapan büyük tankerler için barýnma imkânýna sahiptir.
* Kanaldan geçerken kýlavuz kaptan almak ve geçiþ ücreti ödemek zorunludur.
* Gemi Trafik Yönetim Sistemi mevcuttur. Elektronik sistem ve radar aðý hizmeti vardýr.
* Suudi Arabistan'ýn Cidde Limaný ile Karadeniz’deki Köstence Limaný arasýndaki mesafe Ümit
Burnu üzerinden 11.771 mildir. Süveyþ Kanalý üzerinden ise 1698 mildir. Böylece mesafe %86
oranýnda kýsalýr.
* Ümit Burnu’na göre Süveyþ Kanalý, Hollanda'nýn Rotterdam Limaný’ndan Japonya'nýn Tokyo Li-
maný’na giden geminin mesafesini zaman açýsýndan %23 oranýnda kýsaltýr.
* 2005 yýlýnda Süveyþ Kanalý'ndan toplam 4 milyar 800 milyon dolar net kazanç saðlanmýþtýr.
* Süveyþ Kanalý’nýn rekabet gücünün artýrýlmasý amacýyla özellikle hacimli ve aðýr gemilerin ge-
çiþinin saðlanabilmesi için geniþliði ve derinliðinin artýrýlmasý yönünde çalýþmalar vardýr.

Okuma metninden yararlanarak aþaðýdaki sorularý cevaplayalým.

* Süveyþ Kanalý’nýn Mýsýr ekonomisine getirdiði kazanýmlarý tespit ediniz.
* Kanalýn küresel açýdan (diðer ülkeler ve kýtalar açýsýndan) önemi nedir?
* Süveyþ Kanalý’nýn kapatýldýðýný düþünün. Sizce bu, dünyayý nasýl etkilerdi?

Hürmüz Boðazý: Hürmüz Boðazý, Basra Körfezi’ne

kýyýsý olan ülkeler ve petrol sevkiyatý için önemlidir.
Dünyanýn en önemli su yollarýndan biridir. Ýran’ý
(Basra Körfezi) Umman Denizi kanalýyla dünyanýn
serbest sularýna baðlar. Saatte 5 petrol gemisinin
geçtiði bu boðazýn ana su yolu derinliðinin 115
metre, geniþliðinin ise en dar yerde 56 km olmasý
büyük okyanus gemilerinin boðazdan geçmesine
imkan tanýmaktadýr.

199
 Gemilerde korsanlýk ve silahlý soygunun en
fazla olduðu noktalardan biri Malaka Boðazý'dýr.
Sumatra Yarýmadasý’ndan Hong Kong'a uzanan
deniz yolu boyunca modern zaman korsanlarý
hâlâ gemilere saldýrmaktadýr. Ancak modern dö-
nem korsanlarýnýn atalarý gibi kara sakallý
olmadýklarý görülmektedir. Sürat motorlarýyla
ticari deniz yollarýnda gezinen modern korsanlar,
genellikle gemilere yanaþarak tehdit ve silahlý
gasp ile soygun yapmaktadýr. Boðazdan geçen
gemilerin güvenliðini saðlamakla görevli devlet-
Süveyþ Kanalý’ndan geçen gemiler, lerin yetkilileri, korsan teknelerinin daha hýzlý
de býrak-
Hindistan ve Pakistan kýyýlarýný geri olduðunu belirtmektedirler.
ný geç ip
týktan sonra Malaka Boðazý’
ve
Singapur, Endonezya, Yeni Zelanda
Avustralya'ya ulaþýr.

Ýstanbul Boðazý’ný Tanýyalým

Ýstanbul ve Çanakkale boðazlarý, tümüyle Türkiye topraklarýnda yer alýr. Cebelitarýk ve Malaka Boða-
zý gibi iki farklý ülke arasýnda deðildir.
Ýstanbul Boðazý dünyanýn en iþlek su yollarýndan biri olup Panama Kanalý'nýn 4 katý, Süveyþ Kana-
lý'nýn ise 3 katý daha fazla trafiðe sahne olmaktadýr.
Karadeniz’in Akdeniz’e açýlmasýný saðlar. Karadeniz'e kýyýsý olan ülkeler, ürettikleri mallarýn büyük
kýsmýný dünya pazarlarýna sunmak için Türkiye boðazlarýndan geçmek zorundadýrlar. Yine, dünyanýn
her bölgesinden Karadeniz'e mal taþýyan gemiler Ýstanbul ve Çanakkale boðazlarýndan geçerler.
Ýstanbul Boðazý keskin dönüþleri olan bir su yolu olup oldukça dardýr.
Büyük gemilerin Boðaz'dan geçmesi, 2 saatten fazla sürmektedir.
Boðazlardan geçiþ sayýsýnýn 1938’de yýllýk 4500’den 1998'de 50.000'e yükseldiði görülmektedir
Ayrýca Rusya Federasyonu’nun Avrupa Birliði ülkeleriyle yapmýþ olduðu “nükleer atýklarýn Rusya
Federasyonu’nda depolanmasý” ile ilgili antlaþma, Boðazlarýn güvenliðini ciddi þekilde tehdit etmektedir.
Boðazlarýn güvenliðini tehlikeye sokan en önemli konu ise petrol tankerlerinin ve nükleer atýk taþýyan
gemilerin kontrolsüz olarak geçiþidir. Avrupa ülkeleri ve Rusya Federasyonu’nun baþlatmýþ olduklarý
projeyle, 10 yýl içinde 20 bin ton nükleer atýðýn 20 milyar dolar karþýlýðýnda Boðazlardan geçirilerek
Rusya'ya götürülmesi öngörülmektedir.
Orta Asya'daki ham petrolün Avrupa ülkelerine taþýnmasý nedeniyle Boðazlardan petrol tankeri
geçiþini daha da artýracaðý tahmin edilmektedir.
Yýllýk geçiþlerin yüzde 10-15'ini tehlikeli yükler oluþturmakta olup bu oran, günde ortalama 14 gemiye
karþýlýk gelmektedir. Böylelikle Boðazlardan yýlda 60 milyon ton ham petrol ve petrol ürünü geçmektedir.
Güçlü güney rüzgârlarý, güçlü bir ters akýntýya neden olmaktadýr. Ters akýntý gemilerin manevra
kabiliyetlerini olumsuz etkilemektedir.
Boðazlar bölgesinde görüþ sis, yaðmur ve kar nedeniyle engellenebilmektedir.
Boðazlardan geçiþ yapmakta olan gemilerin yarýsýnýn limanlara uðramadýðý ve kýlavuz kaptan
almadýðý görülmektedir.
Her gün yaklaþýk bir buçuk milyon kiþi boðazýn iki yakasýna geçmek için deniz yolu ulaþýmýndan yarar-
lanmaktadýr.
Yapýlan araþtýrmalar sonucunda kazaya karýþan gemilerin % 85'inde kýlavuz kaptan olmadýðý ortaya
çýkmýþtýr. Bu durum Ýstanbul Boðazý'ndaki kazalarýn seyir hatalarýndan kaynaklandýðýný göstermektedir.
Boðaz yolunu kullanan yabancý ülkeler ve denizcilik kuruluþlarý, Montreaux (Montrö) Boðazlar
Sözleþmesi ’nin I ve II. maddesine dayanarak “mutlak bir serbest geçiþ” haklarý olduðunu ifade etmekte-
dirler. Boðazlarda, teknik gerekçelerle yapýlan her düzenlemeye diðer ülkeler, siyasi gerekçelerle ve
Montreaux Sözleþmesi’ni öne sürerek karþý çýkmaktadýr. Bu karþý çýkýþlarýn haklý ve adil olmadýðý,
geçmiþte Boðazlarda yaþanan kazalardan anlaþýlmaktadýr. Ayný antlaþma ile geçen gemilerden alýnan
vergiler de gerçek deðerinin çok altýndadýr.

200
 Okuma metninden yararlanarak aþaðýdaki
sorularý cevaplayýnýz.
* Ýstanbul Boðazý’nda meydana gelebilecek kaza-
larýn çevreye etkileri neler olabilir?
* Ýstanbul'un tarihini göz önünde bulundurarak
meydana gelebilecek kazalarýn tarihî eserlere
verebileceði zararlarýn neler olabileceðini söyle-
yiniz.
* Ýstanbul Boðazý’nýn kaza riski en yüksek su
yollarýndan biri olmasýnýn nedenleri nelerdir?
Bu konuda neler yapýlabilir?
* “Montreaux Sözleþmesi”nin zamanla deðiþen
koþullara göre yeniden düzenlenmemesi, günü-
müzde Boðaz trafiðini nasýl etkilemiþtir?
* Ýstanbul Boðazý’nýn güvenli hâle gelmesi dünya
15 Ýstanbul Boðazý’ndan bir görünüm ticaretini nasýl etkiler?

Boþ býrakýlan yerlere boðaz ya da kanallarýn isimlerini yazýnýz.

201
 Demir Yolu
Demir yollarý ile düþük maliyette yolcu ve mal taþýnabildiði için orta uzaklýktaki mesafelerde
idealdir. Kara yoluna göre çok daha ekonomiktir. Teknolojinin ilerlemesi ile birlikte tren yolculuðu da
çok hýzlý ve konforlu hâle gelmeye baþlamýþtýr. Deniz yolu ile karþýlaþtýrdýðýmýzda ise demir yollarý
çok daha az yük taþýyabilmekte ve daha pahalý olmaktadýr.

1. Kuzey Amerika Demir Yollarý

ABD ve Kanada demir yolu aðý yönünden geliþmiþ ülkeleridir.

2. Avrupa Demir Yollarý

Kuzeybatý Avrupa’daki demir yolu aðý oldukça yoðundur. Ovalarý takip ederek Urallara kadar
uzanýp Alplerde seyrekleþmektedir. Alpleri kat eden tünellerden geçerek Avrupa’nýn kuzeyi ile
güneyi arasýndaki ulaþýmý saðlar.

3. Asya Demir Yollarý

Asya çok büyük bir kýta olmasýna raðmen demir yolu aðý, öteki kýtalara nazaran çok
geliþmemiþtir. Hindistan, Asya’da demir yolu aðýnýn yoðun geçtiði bir ülkedir.
4. Afrika Demir Yollarý
Demir yollarý az geliþmiþtir. Fransýzlarýn desteði ile yapýlmýþtýr. Kuzey Afrika kesiminde doðu-
batý yönünde uzanýr. Fas, Tunus ve Cezayir limanlarý ile iç kýsýmlardaki baðlantýyý saðlayan hatlar
vardýr. Güney Afrika'da demir yollarý genelde maden bölgelerini limanlara baðlar.

202
 Kara Yolu

Kara yollarý dünyanýn en eski ulaþým sistemidir. Kara yollarý, deniz ve demir yoluna kýyasla daha
pahalýdýr. Kara yollarý, mal ve eþya taþýmacýlýðý açýsýndan deniz ve demir yolarý ile bütünleþmek-
tedir.
ABD gerek yol kalitesi gerekse uzunluðu bakýmýndan önde gelir. En yüksek yol yoðunluðu ise
Japonya ve Batý Avrupa ülkelerindedir. Asya'da Çin, Pakistan'ýn doðu kesimi ve Güney Hindistan
yoðun kara yoluna sahiptir. Asya'da en önemli kavþak Türkiye'dir ve Asya ile Avrupa'dan gelen yol-
lar birbirine baðlanýr.

Haritayý inceleyerek aþaðýdaki sorularý cevaplayýnýz.

* 1, 2 ve 4 numaralý bölgelerde kara yolu neden seyrektir?
* 3 numaralý bölgede kara yolu aðý komþularýna göre neden daha yoðundur?
* 5 numaralý bölgede neden kara yolu komþularýna göre yoðundur? Bu bölgenin ismi nedir?
* Kara yolu aðýnýn yoðun olduðu bölgeleri ve nedenlerini söyleyiniz.

2
5

203
 Hava Yolu
Hava ulaþýmý diðer ulaþým sektörlerine göre geç baþlayan ve son derece hýzla geliþen bir sek-
tördür. Hava yollarý ulaþýmý, deniz yolu ulaþýmýnda olduðu gibi belli hatlarda yoðunlaþmýþtýr.
Haritayý incelediðimizde Avrupa’nýn önemli havalimanlarýnýn kýtanýn merkezi ve batý kesiminde
yoðunlaþtýðý görülür. Ayrýca Avrupa havalimanlarý, Amerika, Uzak Doðu, Orta Doðu'ya giden uçak-
larýn uðrak yeridir. Dünya yolcu trafiðinin 1/4’ü, yük trafiðinin 1/3’ü bu kýtadan yapýlýr.
Amerika Birleþik Devletleri, dünyada hava ulaþýmýnýn en yaygýn ve en geliþmiþ olduðu ülkedir.
Kuzey Amerika'da 11.000’den fazla havaalaný vardýr. Hava ulaþýmýndaki dünya trafiðinin 1/3’ü ABD
sýnýrlarý içinde geçmektedir. Uluslararasý bir havalimaný olan Kennedy’e bazý günler saatte 85 uçak
iniþ kalkýþ yapmaktadýr.

16 Dünyadaki hava yolu trafiðinin yoðun olduðu güzergâhlar

Yukarýdaki haritayý inceleyerek dünyadaki önemli hava yollarýnýn hangi bölgeler arasýnda ol-
duðunu söyleyiniz.

204
BULMACA

Aþaðýdaki tanýmlardan hareketle bulmacayý doldurunuz.

1. Akdeniz'i Atlas Okyanusu’na baðlayan boðazýn ismi.
2. Basra Körfezi’ni Hint Okyanusu’na baðlayan boðaz.
3. Akdeniz’i, Kýzýldeniz'e oradan da Hint Okyanusu’na baðlayan kanalýn ismi.
4. Dünya'yý dolaþan ilk denizci.
5. Orta Amerika'da bulunan Büyük Okyanus’u Atlas Okyanusu’na baðlayan kanalýn ismi.
6. Süveyþ Kanalý’ndan gelen gemiler Hindistan ve Pakistan'ý geçtikten sonra Endonezya,
Avustralya'ya ulaþmak için geçtiði boðaz.
7. Uzak Doðu’nun ipek ve baharatlarýný batýya taþýyan tarihi yol.

Aþaðýdaki sorularý cevaplayýnýz.

1. Coðrafi keþifler sonucunda hangi kýta ve okyanuslarýn önemi artmýþtýr?

2. Günümüzde Çin, Hindistan, Japonya gibi ülkelerde üretilen mallar dünya pazarlarýna hangi
yollarla ulaþtýrýlmaktadýr?
3. Panama Kanalý, Süveyþ Kanalý, Cebelitarýk Boðazý, Ýstanbul ve Çanakkale boðazlarý
olmasaydý dünya ticaret yollarý nasýl bir deðiþim gösterirdi?
4. Afrika’nýn güney kesimlerindeki demir yollarý daha çok hangi amaçlarla kullanýlmaktadýr?
Demir yollarý maden bölgelerini neden limanlara baðlar?
5. Hindistan'da neden hem kara yolu hem demir yollarýndan oluþan sýk bir ulaþým aðý vardýr?
Aþaðýdaki boþluklarý uygun kelimelerle tamamlayýnýz.

1. Akdeniz'i Kýzýldeniz'e ………………. Kanal’ý baðlar.

2. Uzun mesafelerdeki yük ve yolcu taþýmacýlýðýnda en ekonomik yol………….
3. …………..ve ………………Boðazlarý Karadeniz’i, Akdeniz’e baðlar.
4. Orta Doðu petrollerinin taþýnmasýnda .................. Boðaz’ý önemlidir.

205