You are on page 1of 68

Universidad Nacional Autnoma de Mxico

Facultad de Estudios Superiores Acatln


Centro de Enseanza de Idiomas
Departamento de Italiano y Latn








LATN I
LECTURAS, EJERCICIOS Y VOCABULARIO




















CSAR SANTILLN



2

CL - LATN I
CONTENIDOS TEMTICOS

O B J E T I V O S:

Que el alumno adquiera un conocimiento amplio del origen, estructura y evolucin de la lengua
espaola; as como tambin se inicie en el estudio de la estructura morfosintctica del latn para
realizar de manera satisfactoria la lectura de comprensin de oraciones y textos latinos, y adems
aprenda el uso correcto de locuciones latinas empleadas en nuestra lengua.

a) que el estudiante adquiera un dominio progresivo de los fundamentos gramaticales de
la lengua latina.
b) instruir y guiar al estudiante para que lea, analice y comprenda oraciones y textos
clsicos latinos de un nivel de dificultad elemental y media.

Unidad I: Repaso de Gramtica Espaola
1.1 Las categoras gramaticales del espaol
1.2 Funciones y oficios de las categoras gramaticales
1.3 Anlisis de oraciones en espaol


Unidad II: La Lengua Latina
2.1 Introduccin a la lengua latina
2.2 Pronunciacin y acentuacin de la lengua latina
2.3 Elementos morfolgicos de las palabras


Unidad III: Flexin. Las cinco declinaciones tradicionales del sustantivo
3.1 Accidentes gramaticales del sustantivo latino
3.2 Enunciado del sustantivo latino
3.3 Las cinco declinaciones del sustantivo

Unidad IV: Introduccin a la morfologa verbal
4.1 Accidentes gramaticales del verbo latino
4.2 Enunciado del verbo latino
4.3 Las cuatro conjugaciones regulares
4.4 Conjugacin del presente, pretrito imperfecto y futuro imperfecto de indicativo
del verbo esse y posse


Unidad V: Introduccin a las principales preposiciones y conjunciones latinas
5.1 Preposiciones y sus regmenes
5.2 Conjunciones

* Recapitulacin de los temas
* Autores propuestos: Donato, Fedro, Sneca, Plinio, Catulo, J ulio Csar
* Vocabulario fundamental: 300 palabras



3
EL ALFABETO LATINO. FONOLOGA
El alfabeto latino procede, sin duda, de un alfabeto griego: el calcdico, que se utiliz en Cumas,
colonia griega de la Magna Grecia. Los romanos lo recibieron, sin embargo, a travs de los etruscos,
que fueron quienes les ensearon la escritura. En un principio los romanos escriban solamente con
letras maysculas. Las letras minsculas se formaron posteriormente, a partir de las maysculas.

maysculas minsculas nombre sonido
A a a a
B b be b
C c ce c = k
D d de d
E e e e
F f ef f
G g ge g = gu
H h ha
I i i i
L l el l
M m em m
N n en n
O o o o
P p pe p
Q q cu qu
R r er r
S s es s
T t te t
V v u u
X x ix x = cs (gs)
Y y y grcum y
Z z dseta z


4
Vcls sunt qu per s prferuntur et per s syllabam faciunt.


largas
, , , , , (y)
breves
, , , , , (y)
fuertes
a, e, o
dbiles
i, u
abiertas
a, e, o
cerradas
i, u
anteriores
e, i
centrales
a
posteriores
o, u



Diptongos

Un diptongo es un grupo de dos vocales que pertenecen a la misma slaba. En latn slo hay
estos:








clum / auris / pna



comunes
/ au /
poco usados
ei / eu / ui
5

REGLAS GENERALES DE LA ACENTUACIN LATINA

En latn no existe acento grfico. Por consiguiente hay que atender a otras reglas para
acentuar bien en la pronunciacin.

1. Los monoslabos, naturalmente, tienen su acento en su nica slaba: ars, est, aut, qu,
non, pars, sunt, per, se, cum, ut, et, his, dum, quas, fit, vel, etctera.


2. Las palabras bislabas lo tienen siempre en la primera: urbis, Rom, omnis, potest,
scribi, vocis, mut, harum, du, inter, Iuno, vates, omnes, possunt, quidem,
autem, una, novem, esse, nota, Grc, namque, unde, putant, quidam, plures,
decem, tribus, long, etctera.


3. Las palabras polislabas lo tienen en la penltima o en la antepenltima, segn sea la
cuantidad o duracin de la penltima slaba, de tal modo que:


a) Si la penltima slaba es larga, el acento prosdico recae sobre ella: articulta,
confsa, vocles, litterrum, potesttem, latn, semivocles, adspiratinis,
syllabrum, commnes, unus, etctera.

b) Si la penltima slaba es breve, el acento prosdico recae sobre la antepenltima:
grammatca, sensiblis, minma, al, consonantum, syllbam, numro,
transunt, facunt, supervac, nescunt, sequtur, credtur, remnent,
littras, admismus, altra, consnans, temprum, etctera.




6
ENUNTITI NMNIS
1



NOMINATIVO
(PRIMER
ENUNCIADO)
GENITIVO
(SEGUNDO
ENUNCIADO)
gnero MODELO DE
DECLINACIN
TERMINACIN
DEL
GENITIVO
SINGULAR
lingua lingu f.
pota pot m.
I -

numrus numr m.
humus hum f.
puer pur m.
vir vir m.
verbum verb n.
II -

homo homnis m. f.
imgo imagnis f.
tempus tempris n.
III -is

cultus cults m.
manus mans f.
cornu corns n.
IV -s

dies di m. (f.)
res re f.
V -e



1
De las terminaciones de las cinco declinaciones: Ofrecen por distintivo / todas las Declinaciones / las
varias terminaciones / del Singular Genitivo. / Diptongo la primera, / formar la segunda, / IS la
tercera fecunda, / S la cuarta, E la postrera.

7


I. Quid significant hc verba Hispanca? Respnd Latne


nominativo genitivo gnero
1) letra __________________ __________________ __________________
2) slaba __________________ __________________ __________________
3) carta __________________ __________________ __________________
4) agua __________________ __________________ __________________
5) hija __________________ __________________ __________________
6) lengua __________________ __________________ __________________
7) naturaleza __________________ __________________ __________________
8) vida __________________ __________________ __________________
9) sabidura __________________ __________________ __________________
10) pota __________________ __________________ __________________


Declina los siguientes sustantivos


singular plural singular plural
nominativo littera ______________ sapientia ______________
genitivo ______________ ______________ ______________ ______________
dativo ______________ ______________ ______________ ______________
acusativo ______________ ______________ ______________ ______________
vocativo ______________ ______________ ______________ ______________
ablativo ______________ ______________ ______________ ______________


8


II. Quid significant hc verba Hispanca? Respnd Latne


nominativo genitivo gnero
1) nmero __________________ __________________ __________________
2) nimo __________________ __________________ __________________
3) dios __________________ __________________ __________________
4) nio __________________ __________________ __________________
5) maestro __________________ __________________ __________________
6) varn __________________ __________________ __________________
7) guerra __________________ __________________ __________________
8) cielo __________________ __________________ __________________
9) destino __________________ __________________ __________________
10) palabra /verbo __________________ __________________ __________________


Declina los siguientes sustantivos


singular plural singular plural
nominativo anmus ______________ verbum ______________
genitivo ______________ ______________ ______________ ______________
dativo ______________ ______________ ______________ ______________
acusativo ______________ ______________ ______________ ______________
vocativo ______________ ______________ ______________ ______________
ablativo ______________ ______________ ______________ ______________


9



III. Quid significant hc verba Hispanca? Respnd Latne


nominativo genitivo gnero
1) ser humano / hombre __________________ __________________ __________________
2) parte __________________ __________________ __________________
3) voz __________________ __________________ __________________
4) ley __________________ __________________ __________________
5) madre __________________ __________________ __________________
6) padre __________________ __________________ __________________
7) nombre __________________ __________________ __________________
8) tiempo __________________ __________________ __________________
9) gnero __________________ __________________ __________________
10) cuerpo __________________ __________________ __________________


Declina los siguientes sustantivos


singular plural singular plural
nominativo homo ______________ tempus ______________
genitivo ______________ ______________ ______________ ______________
dativo ______________ ______________ ______________ ______________
acusativo ______________ ______________ ______________ ______________
vocativo ______________ ______________ ______________ ______________
ablativo ______________ ______________ ______________ ______________

10

Corpus humnum
Z0 0v0rivov

lingua Grca

lingua Latna significatio
0v0ro, 0v0rou , homo, homnis m. f.

o0, o0to corpus, corpris n.

xr0g, xr0g caput, captis n.

xog, xog coma, comf.

o00o, o00ou oculus, ocul m.

ou, to auris, auris f.

i, ivo nasus, nas m.

0uy, 0uyyo o iuglum, iugl n.
oto0, oto 0to s, ris n.
ooou, o oo vto dens, dentis m.
ytt0, yoo0, -g lingua, linguf.
x0oi0, x0oi 0 cor, cordis n.
y0otg, y0oto venter, ventris m.
rou, rooo ps pdis m.
ovu, ovuo unguis, unguis m.
ri, rio manus, mans f.
o0xtuo, o0xtuou digtus, digt m.
yo vu, yo v0to genu, gens n.
or0, or0to pellis, pellis f.
x00, x0gto facies, facie f.
ootrov, ootr ou s, ossis n.
r, rpo vena, venf.
0i0, 0i0to sanguis, sangunis m.
o0, o0xo caro, carnis f.
11



Cules de las siguientes palabras o frases latinas has escuchado o ledo? Cmo
las entiendes?


1) alma mater 2) curriculum vitae 3) honoris causa

4) campus 5) grosso modo 6) errare humanum est

7) mens sana in corpore sano 8) res, non verba 9) ars longa, vita brevis

10) modus vivendi 11) modus operandi 12) ius semper loquitur

13) deficit 14) superavit 15) vox populi

16) ora pro nobis 17) Vrbi et orbi 18) mea culpa

19) ad litteram 20) post mortem 21) veni, vidi, vici

22) nemo potest scire omnia 23) omnia vincit amor 24) qui scribit, bis legit

25) sursum corda

26) in vino veritas 27) sol lucet omnibus
28) Salve! 29) Vale! 30) carpe diem


12

PROVERBIVM: dicho agudo y sentencioso de uso comn



PROVERBIA LATNA PROVERBIA HISPANCA
1. in asn lanam qurre.

2. caplls pr lan dare.

3. qu tacet, consentre vidtur

4. omnium rrum magster usus

5. barba non facit philosphum

6. barb stult discit tonsor

7. mult mans onus levant

8. vulpes pilum mutat, non mors

9. lup ovem committre

10. vulpes non itrum captur laque
Quien en una piedra dos veces tropieza, merece
que se quiebre la cabeza. // Una vez engaan al
prudente, dos al inocente.
11. asnus asnum fricat

12. cum mula peprit

13. homo homn lupus

14. in vin, in ir, in pur, semper est
vertas

15. abyssus abyssum invcat

16. amor tussisque non celtur

17. Sol lucet omnbus

18. attingre clum cum digt

19. nescit vox missa revrt



20. gutta cavat lapdem non v sed spe
cadnd
La piedra es dura y la gota menuda, mas
cayendo de contino hace cavadura. Giordano
Bruno, el famoso humanista, filsofo y
matemtico italiano, complet este pensamiento
aadiendo: sic homo fit sapiens bis non, sed spe
legnd, as el hombre se hace sabio leyendo no
dos veces, sino constantemente.



13
DOBLETE: pareja de palabras con un mismo origen etimolgico, pero con distinta
evolucin fontica; por ejemplo: ctedra y cadera, del latn cathedram.


1) planum

20) fastidium

2) plenum

21) consilium

3) plagam

22) cubiclum

4) pluviam

23) integrum

5) clavem

24) rugtum

6) clamre

25) vagnam

7) plorre

26) doctum


8) computre

27) strictum

9) recuperre

28) directum

10) litigre

29) digtum

11) delictum

30) malitiam

12) solitarium

31) reglam

13) caldum

32) insignia

14) capitle

33) articlum

15) rapdum

34) vindicre

16) causam

35) coagulre

17) formam

36) limitre

18) foliam

37) pausre

19) filum 38) laudre
14

De una a cuatro lenguas

LATN espaol portugus italiano francs
mano mo mano main
ojo olho occhio oeil
pie p piede pied
cabeza cabea testa tte
dedo dedo dito doigt
corazn corao cuore cur
brazo brao braccio bras
nariz nariz naso nez
oreja ouvido orecchio oreille
boca boca bocca bouche
labio lbio labbro lvre
madre me madre mre
padre pai padre pre
tiempo tempo tempo temps
parte parte parte part
vida vida vita vie
agua gua acqua eau
tierra terra terra terre
dios deus dio dieu
cielo cu cielo ciel
mar mar mare mer
libro livro libro livre
pobreza pobreza povert pauvret
trabajo trabalho lavoro travail
can co cane chien
hijo filho figlio fils

15

De una a cuatro lenguas

LATN espaol portugus italiano francs
ser ser essere tre
poder poder potere pouvoir
decir dizer dire dire
hacer fazer fare faire
cantar cantar cantare chanter
ver ver vedere voir
haber haver avere avoir
unir unir unire unir
vivir viver vivere vivre
saber saber sapere savoir
rer rir ridere rire
escribir escrever scrivere crire
estudiar estudar studiare tudier
jugar jogar giocare jouer
beber beber bere boire
dormir dormir dormire dormir
abrir abrir aprire ouvrir
pesar pesar pesare peser
pensar pensar pensare penser
leer ler leggere lire
llamar chamar chiamare appeler
hablar falar parlare parler
dar dar dare donner
comer comer mangiare manger
escupir / esputar cuspir sputare cracher
cerrar fechar chiudere fermer

16

lius Dontus

No se conocen ni el ao ni el lugar donde naci este famoso gramtico, el gramtico de la ciudad
de Roma por antonomasia, a quien su discpulo San Jernimo llamaba con reverencia magister
meus y le sita en su apogeo en el 353 d.C. Escribi Ars grammatica (Ars minor y Ars maior), siendo
esta obra el curso antiguo de gramtica latina ms completo y que se destaca tanto por su mtodo
y fines didcticos, que fue elogiado por sus contemporneos e incluso fue el libro de texto en las
escuelas hasta la Edad Media y an con posterioridad. Otras de sus obras son Comentarioa Terencio
que nos ha llegado incompleta, y Comentarioa Virgilio.

DNT GRAMMATIC VRBIS RM,
ARS GRAMMATICA
Littera est pars minima vcis articult. Litterrum ali sunt vcls ali cnsonants.
Cnsonantium ali sunt smivcls ali mt.
Vcls sunt qu per s prferuntur et per s syllabam faciunt. Sunt autem numer
qunque a e i o u; hrum du i et u trnseunt in cnsonantium potesttem, cum aut ips
inter s geminantur aut cum alis vclibus iunguntur, ut In vts... Latn vcls
omns et prdc et corrip possunt...
Smivcls sunt qu per s quidem prferuntur sed per s syllabam nn faciunt.
Sunt autem numer septem f l m n r s x. Ex hs na duplex est, x...
Mt sunt quae nec per s prferuntur nec per s syllabam faciunt. Sunt autem
numer novem b c d g h k p q t. Ex hs supervacu quibusdam videntur k et q, qu
nesciunt quotins a sequitur, k litteram praepnendam esse, nn q; quotins u sequitur,
per q nn per k scrbendum. H interdum cnsonns interdum adsprtinis crditur nota.
Y et z remanent, qus litters propter Graeca nmina admsimus: altera namque vclis,
altera est cnsonns duplex. Vnde fit ut qudam putant Latns litters nn plrs esse
quam decem et septem, s quidem ex vgint et tribus na adsprtinis nota est, na
duplex, dusupervacu, duGraec...
Syllaba est comprehnsi litterrum vel nus vclis nntiti temporum capx.
Syllabrum ali sunt brevs, ali long, ali commns.
Don. A. G. I. 1-3
17
VOCABULARIO: ARS GRAMMATICA

a littera letra a
admittre: admsimus admitir
adsprti: adsprtinis aspiracin
ar: ar aire
alius: alis otro (de muchos)
alius...alius: aliae... aliae uno...otro (de muchos)
alter...alter: altera... altera uno...el otro (de dos)
ars: ars arte
ars grammatica el arte gramatical =gramtica
articulre: articulta, articultae articular
audre: audit or
aut o
autem pero, pues, en efecto
b littera (be) letra b
brevis: brevs breve
c littera (ce) letra c
capx: capax capaz, que contiene
commnis: commns comn
comprehendre: comprehend unir, abarcar, comprender
comprehnsi: comprehnsi unin
cnfundre: cnfsa confundir
cnsonns: cnsonns, cnsonants,
cnsonantium
consonante
corripre: corrip abreviar, arrebatar
crdre: crditur confiar, creer
cum con
cum cuando, como, aunque, mientras
d littera (de) letra d
decem diez
Dntus: Dnt Donato
duo: du dos
duplex: duplex doble
e littera letra e
nntiti: nntitio enunciacin
esse: est, sunt ser, estar, haber, existir
et y
et... et tanto... como
ex desde, (fuera) de
f littera (ef) letra f
facre: faciunt hacer
fier: fit ser hecho, hacerse, suceder
g littera (ge) letra g
geminre: geminantur doblar, duplicar
Graecus: Graeca, Graec griego
grammaticus: grammatica gramtico, gramatical
18

ars grammatica el arte gramatical =la gramtica
grammaticus: grammatic el gramtico: el que ensea la gramtica
h littera (ha) letra h
hc: hrum, hs ste
i littera letra i
in a, hacia
inter entre
interdum a veces
ipse: ips l mismo
iungre: iungntur unir, juntar, asociar
In: In J uno
K littera (ka) letra k
l littera (el) letra l
Latnus: Latn, Latns latino
lcti: lcti lectura, leccin
littera: littera, litteram, litterrum, litters,
litters
letra
longus: longae largo
m littera (em) letra m
minimus: minima muy pequeo, el ms pequeo
mtus: mtae mudo
n littera (en) letra n
namque pues
nec y no, ni
nescre: nesciunt ignorar, no saber
nmen: nmina nombre
nn no
nota: nota marca, nota
novem nueve
numerus: numer nmero, serie, rango
o littera letra o
omnis: omms, omnis todo, cada
p littera (pe) letra p
pars: pars parte
per por
plrs: plrs ms, los ms
posse: potest, possunt poder, ser poderoso; valer
potests: potesttem poder, potestad, cualidad, autoridad
praepnre: praepnendam esse anteponer
prmus: prma primero (de muchos)
prdcre: prdc alargar, producir
prferre: prferuntur llevar hacia delante, pronunciar, producir
propter por, a causa de
putre: putant (calcular) pensar, opinar
q littera (cu) letra q
quam que, como
19

qu: quae, qus, qu quien, que, el cual
qudam: qudam, quibusdam cierto, alguno
quidem ciertamente
qunque cinco
quotins cuantas veces
r littera (er) letra r
remanre: remanent quedar, permanecer
Rma: Rmae Roma
s littera (es) letra s
scrbre: scrbendum, scrb escribir
sed pero, mas
smivclis: smivcls semivocal
snsibilis: sensibilis sensible
septem siete
sequ: sequitur seguir
s si
su: s a s, se
supervacuus: supervacuae superfluo
syllaba: syllabam, syllabrum slaba
t littera (te) letra t
tempus: temprum tiempo
trnsre: trnseunt pasar
trs: tribus tres
u littera letra u
unde de donde, desde donde
nus: na, nus uno, uno solo, nico
urbs: urbis urbe =Roma
ut que, porque, para que, aunque; como
vts: vtes vate, poeta, adivino
vel o, incluso, por ejemplo
vidr: videntur parecer
vgint veinte
vclis: vcls, vclibus, vclis vocal
vx: vx, vcis voz
x littera (ix) letra x
y littera i graecum
z littera (dseta) letra dseta









20

Respnde Dont verbs

1.- Littera quid est?
R. La letra es la parte mnima de la voz articulada
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
2.- Vclis quid est?
R. Las vocales son las letras que se pronuncian por s solas y por s solas forman slaba
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

3.- Latn vocls quot sunt?
R. Son cinco en nmero: a, e, i, o, u.
__________________________________________________________________________________

4.- Cnsonns smivclis quid est?
R. Las semivocales son las (letras) que ciertamente se pronuncian por s solas, pero por s solas no forman
slaba
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

5.- Latn smivcls quot sunt?
R. Son siete en nmero: f, l, m, n, r, s, x
__________________________________________________________________________________

6.- Cnsonns mta quid est?
R. Las mudas son las (letras) que ni se pronuncian por s solas, ni por s solas forman slaba
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________



21


7.- Latn cnsonnts mt quot sunt?
R. Son nueve en nmero: b, c, d, g, h, k, p, q, t
__________________________________________________________________________________

8.- Quid crditur h littera?
R. A veces se cree que la h es una consonante; a veces, una marca de aspiracin
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

9.- Syllaba quid est?
R. La slaba es la unin de las letras, o la enunciacin de una sola vocal, que contiene tiempos
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________



vocabulario
* quid: qu
* quot: cuntos
















22


DNT GRAMMATIC VRBIS RM,
ARS GRAMMATICA

Parts rtinis sunt nmen prnmen verbum adverbium participium conincti
praepositi. Ex hs du sunt prncipls parts rtinis, nmen et verbum. Latn
articulum nn adnumerant. Mult plrs, mult paucirs parts rtinis putant. Vrum ex
omnibus trs sunt, quae sex csibus nflectuntur, nmen prnmen et participium.
Nmen est pars rtinis cum cs, corpus aut rem propri commniterve
sgnificns... Genera nminum sunt quattuor, masculnum fminnum neutrum commne...
Numer sunt duo, singulris et plrlis... Css sunt sex, nmintvus genetvus datvus
accstvus voctvus abltvus.
Prnmen est pars rtinis, qu pr nmine posita tantundem paene sgnificat
persnamque interdum recipit...
Verbum est pars rtinis cum tempore et persn sine cs, aut agere aliquid aut pat
aut neutrum sgnificns...
Adverbium est pars rtinis, quae adiecta verb sgnifictinem eius explnat atque
implet... Adverbia aut s nscuntur, ut her hodi nper, aut ab alis partibus rtinis
veniunt...
Participium est pars rtinis dicta, quod partem capiat nminis partem verb. Recipit
enim nmine genera et css, verb tempora et sgnifictins, ab utrque numerum...
Conincti est pars rtinis adnectns rdinnsque sententiam...
Praepositi est pars rtinis, quae praeposita alis partibus rtinis sgnifictinem
erum aut mtat aut complet aut minuit...

Don. A. G. II. 1-17

23




VOCABVLA: ARS GRAMMATICA


, ab prep.

de, desde, por
abltvus, a, um: abltvus ablativo
accstvus, a, um: accstvus acusativo
ad prep. hacia, a, junto a
adfectus, s m.: adfects afecto, emocin
ad|icre: adicta aadir
ad|nectre: adnectns conectar, unir
ad|numerre: adnumerant contar
adverbium, i n.: adverbium, adverbia adverbio
agre: agere empujar, tratar, dedicarse a, hacer
aliquis, aliquid pron.: aliquid alguien, algo
alius, a, ud pron.:alis otro (de muchos)
alter, era, erum pron.: altera otro (de dos)
animus, m.: anim nimo, aliento
appellre: appellantur llamar
ars, artis f.:ars arte
ars grammatica el arte gramatical =la gramtica
articulum, n.: articulum artculo
atque conj. y
aut conj. o
capre: capiat coger, tomar, capturar
csus, s m.: csibus, cs, css cada, caso, azar
commnis, e comn
commniter adv. comnmente, de manera comn
complre: complet completar
conincti, nis f.: conincti conjuncin
corpus, corporis n.:corpus cuerpo, materia
cum prep. con
datvus, a, um: datvus dativo
dcre: dicta decir, hablar
doct adv. doctamente
doctus, a, um docto, erudito, instruido
Dntus, m.: Dnt Donato
duo, ae, o: du, duo dos
enim conj. sin duda, pues, en efecto
esse: est, sunt ser, estar, haber, existir
et conj. y
ex prep. desde, (fuera) de
explnre: explnat explicar
exprimre: exprimends expresar, representar, describir
fminnus, a, um: fminnum femenino
24
genetvus, a, um: genetvus genitivo
genus, generis n.: genera gnero, clase, linaje
Graec, rum m. pl.: Graec los griegos

grammaticus, a, um: grammatica gramatical
grammaticus, m.: grammatic el gramtico
her adv. ayer
hc, haec, hoc pron.: hs ste
hodi adv. hoy
implre: implet llenar, cumplir
n|flectre: nflectuntur doblar, plegar, declinar
interdum adv. a veces, alguna vez
inter|icre: intericta interponer
intericti, nis f.: interictinem interjeccin
is, ea, id pron.: erum, eius l, ella, ello
Latn, rum m.: Latn los latinos
lcti, nis f.:lcti lectura, leccin
masculnus, a, um: masculnum masculino
minure: minuit disminuir
multus, a, um: mult mucho, numeroso
mtre: mtat cambiar, mudar, variar
nsc: nscuntur nacer, surgir
ne|uter, ne|utra, ne|utrum pron.: neutrum ni uno ni otro, neutro
nmen, minis n.: nmen, nmine, nminis,
nminum
nombre
nmintvus, a, um: nomintvus nominativo
nn adv. no
numerus, m.: numerum, numer nmero, serie, rango
nper adv. hace poco, recientemente
oblquus, a, um: oblqu oblicuo, torcido
oct ocho
omnis, omne: omnibus todo, cada
rti, nis f.: rtinis oracin, discurso
rdinre: rdinns ordenar
paene adv. casi
pars, partis f.: pars, partem, parts, partibus parte
participium, i n.: participium participio
pat: pat sufrir, soportar, tolerar
pauc, ae, a: paucirs pocos
persna, ae f.: persn, persnam, persona, personaje, mscara
plrlis, e: plrlis plural
plrs, plra: plrs ms, los ms
pnre: posita poner, dejar atrs
prae|pnre: praeposita anteponer
praepositi, nis f.:praepositi preposicin
prnciplis, e: prncipls principal
pr prep. delante de, en vez de, por
25
pr|nmen, minis n.: prnmen pronombre
propri adv. propiamente, de manera propia
putre: putant (calcular) pensar, opinar
quattuor num. cuatro

-que conj. y
qu, qu, quod pron.:quae quien, que, el cual
quod conj. porque
re|cipre: recipit recibir, admitir
rctus, a, um: rct recto, correcto
reliquus, a, um: reliqu restante
rs, f.: rem cosa, asunto, posesin
Rma, ae f.: Rmae Roma
s pron. a s, se
sententia, ae f.: sententiam pensamiento, opinion, sentencia
sex num. seis
sgnificre: sgnificat, sgnificns significar, expresar
sgnificti, nis f.:sgnifictinem,
sgnifictins
significacin, expresin
sine prep. sin
singulris, e: singulris singular, aislado
tantusdem, tantadem, tantundem pron. otro tanto, igualmente grande
tempus, temporis n.:tempora, tempore tiempo
trs, tria num. tres
urbs, urbis f.:urbis urbe =Roma
ut conj. que, porque, para que, aunque; como
uterque, utraque, utrumque pron.: utroque uno y otro, los dos
-ve conj. o
venre: veniunt venir, llegar
verbum, n.: verb, verb, verbum palabra, verbo
vrum conj. pero, no obstante
voctvus, a, um: voctvus vocativo
















26
Respnde Dont verbs

1. Qu sunt parts rtinis?
R. Nombre, pronombre, verbo, adverbio, participio, conjuncin y preposicin.
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________

2. Qu sunt prncipls parts rtinis?
R. Las partes principales de la oracin son el nombre y el verbo.
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________

3. Ex omnibus partibus rtinis, quot nflectuntur?
R. Tres. __________________________

4. Quae parts rtinis nflectuntur?
R. El nombre, el pronombre y el participio se declinan.
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________

5. Qumodo nflectuntur nmen, prnmen et participium?
R. El nombre, el pronombre y el participio se declinan por seis casos.
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________

6. Nmen quid est?
R. El nombre es la parte de la oracin con caso, que indica una cosa o un asunto de manera
propia o de manera comn.
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________


27
7. Genera nminum quot sunt?
R. Cuatro.____________________

8. Qu sunt genera nminum?
R. Los gneros de los nombres son el masculino, el femenino, el neutro y el comn.
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
9. Numer nminum quot sunt?
R. Dos. ________________

10. Qu sunt numer nminum?
R. Los nmeros de los nombres son el singular y el plural.
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________

11. Css nminum quot sunt?
R. Seis. ________________

12. Qu sunt css nminum?
R. Los casos de los nombres son el nominativo, el genitivo, el dativo, el acusativo, el vocativo
y el ablativo.
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________

13. Prnmen quid est?
R. El pronombre es la parte de la oracin que, puesta en lugar del nombre, indica casi lo
mismo y a veces recibe persona.
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________



28
14. Verbum quid est?
R. El verbo es la parte de la oracin con tiempo y persona, sin caso, que indica hacer algo, o
sufrirlo, o ninguna de las dos cosas.
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________

15. Adverbium quid est?
R. El adverbio es la parte de la oracin que, aadida al verbo, explica y completa su
significado.
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________

16. Participium quid est?
R. El participio es la parte de la oracin (as) llamada porque toma una parte del nombre y una
parte del verbo.
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________

17. Conincti quid est?
R. La conjuncin es la parte de la oracin que une y ordena el pensamiento.
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________

18. Praepositi quid est?
R. La preposicin es la parte de la oracin que, antepuesta a otras partes de la oracin, cambia
o completa o disminuye su significado.
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
29

Funciones del nombre. Casos

FUNCIN CASO


sujeto
Relacin entre
nombres y
predicado:
aquello de lo que
se habla


NOMINATIVO




predicado
nominal
Ncleo del
predicado:
nombre que se
predica del sujeto

NOMINATIVO






complemento
directo
Relacin entre un
verbo y un
nombre: persona
o cosa a quien
afecta
directamente la
accin de un
verbo transitivo.


ACUSATIVO







preposicin: A
(o ninguna)


complemento
indirecto
Persona o cosa a
que se destina la
accin, en cuyo
inters se realiza
la accin de un
verbo


DATIVO






A = PARA

complemento
circunstancial

Circunstancias en
que se realiza la
accin de un
verbo

ABLATIVO
(prep.)

ACUSATIVO
(prep.)



cualquier
preposicin

complemento
adnominal o
determinativo

Relacin entre
dos nombres:
sustantivo que
determina a otro
sustantivo


GENITIVO


DE
(generalmente)


30


EPI GRAMMATA
Senc
d qual i tte tempri s

I

mn tmps dx dpsctr, mn crpt,

mn sd mvt, nl snt ss d.

flmn dfcnt, prfgm mr ltr scct,

sbsdnt mnts t ig cls rnt.

qud tm prv lqur? mls plchrrm cl

rdbt flmms tt rpnt ss.

mn mrs psct. lx st, nn pn, prr:

hc lqu mnds tmpr nlls rt.


________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
VOCABVLA
nmen substantvum
clum, cl n.: cielo
epigrmma, epigrmmtis n.: epigrama, inscripcin
flamma, flammf.: flama, llama
flmen, flmnis n.: ro
iugum, iug n.: yugo, cresta o cima [de una montaa]
lx, legis f.: ley
ltus, ltris n.: costa, playa, litoral
mare, maris n.: mar
mls, mlis f.: masa, mole
mns, mntis m.: monte
mrs, mrtis f.: muerte
mndus, mnd m.: mundo
pna, pnf.: pena, castigo
qualts, qualittis f.: cualidad, manera de ser, estado
sds, sdis f.: sede, estancia, sitio
Senca, Sencm. nom. pr.: Sneca
tempus, tempris n.: tiempo

nmen adiectvum
celsus, celsa, celsum: alto, elevado, excelso
edx, edcis: voraz
omnis, omne: todo
parvus, parva, parvum: pequeo
profgus, profga, profgum: prfugo, que huye
pulcher, pulchra, pulchrum: bello, bella, pulcro
ttus, tta, ttum: todo entero: completo

verbum
ardre, ars, arsum: arder
carpre, carps, carptum: arrancar, tomar, asir
deficre, defc, defctum: quitar, disminuir, faltar
depsc, depscor, depstus sum: consumir, devorar
esse, sum, fu: ser, estar, haber
loqu, loquor, loctus sum: hablar
movre, mv, mtum: mover
perre, per, peri, pertum: perecer, arruinarse
poscre, popsc: pedir, exigir
rure, ru, rutum: caer, arruinarse, desmoronarse
sccre, sccv, scctum: secar
sinre, si, situm: dejar, permitir
subsidre, subsd, subsssum: quedar abajo, hundirse

pronmen
alqui, alqua, alquod pron. indef.: alguien, alguna, algn
hc, hc, hoc pron. dem.: este, esta, esto
nihil / nl pron. indef.: nada
nllus, nlla, nllum pron. indef.: ninguno, ninguna, ningn
quis, quid pron. interrogativo: quin? qu? por qu?
suus, sua, suum pron. pos.: suyo, suya, su

prpositio
d prep. abl.: de, acerca de
coniunctio
et conj. coordinante: y
adverbium
di adv. tiempo: por largo tiempo, por mucho tiempo
non adv. nfasis: no
repnt adv.modo: de repente, repentinamente
tam adv. [tamparva: cosas tan pequeas]

31
I. Escribe la declinacin a la que pertenecen y el significado de los siguientes
sustantivos latinos

flmen, flmnis n. ___________________ lx, legis f. ___________________________
mls, mlis f. _______________________ ltus, ltris n._________________________
mare, maris n. ________________________ mrs, mrtis f. ________________________
mns, mntis m. ______________________ pna, pnf. ________________________
mndus, mnd m. _____________________ sds, sdis f. _________________________


II. Escribe la conjugacin a la que pertenecen y el significado de los siguientes
verbos latinos


ardre, ars, arsum_____________________ habre, habu, habtum__________________
carpre, carps, carptum_________________

mtre, mtv, mttum________________
movre, mv, mtum__________________ tegre, tx, tctum_____________________
sccre, sccv, scctum________________ pgnre, pgnv, pgntum_____________
dcre, dx, dctum_____________________ crscre, crv, crtum__________________


III. Enuncia en latn los siguientes verbos


amar _______________________________ ser / estar ____________________________
tener________________________________ poder _______________________________
leer_________________________________ llevar (arrastrar) ______________________
hacer________________________________ ir __________________________________
or _________________________________ hablar _______________________________



32
CORPVS HVMNVM

Corpus hmnum quattuor membra habet: duo bracchia et duo crra. Bracchium membrum
est, crs membrum est. In bracci manus est, in crre ps. Dumans et duo peds in corpore
hmn sunt.
Qusunt membra corporis? Membra corporis sunt bracchia et crra. Corpus homnis duo
bracchia habet. Corpora bstirum bracchia nn habent.
In corpore num caput est, nn duo capita. In capite sunt ocul et aurs, nsus et s. Supr
caput capllus est. Capllus virrum nn tam longus est quam fminrum. Supr oculs frns
est. Infr oculs gen sunt. Post frontem cerbrum est. Qu cerbrum parvum habet, stultus
est.
Quot aurs in capte sunt? In capte du aurs sunt. Quot ra in capte sunt? In capte num
s est. In or lingua et dents insunt.
Homns oculs vident et aurbus audiunt. Hom, qu oculs bons habet, bene videt, qu
oculs mals habet, male videt.
_________________________________
EL CUERPO HUMANO
El cuerpo humano tiene cuatro extremidades: _____________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________


33
APRENDIZAJE DE VOCABULARIO


ANIMALIA


anmal significatio anmal significatio
equus, equ m. avis, avis f.
asnus, asn m. passer, passris m.
mula, mulf. pullus, pull m.
lupus, lup m. gallna, galln f.
canis, canis m. f. gallus, gall m.
feles, felis m. f. aqula, aqulf.
ovis, ovis f. hirndo, hirundnis f.
capra, caprf. bub, bubnis m. f.
lepus, lepris m. musca, muscf.
vulpes, vulpis f. apis, apis f.
bs, bovis m. f. vespa, vespf.
taurus, taur m. arana, aranf.
vacca, vaccf. serpens, serpntis m. f.
le, lenis m. formca, formc f.
tigris, tigris m. rana, ranf.
cuniclus, cunicl m. testdo, testudnis f.
barrus, barr m. crocodlus, crocodl m.
aper, apr m. piscis, piscis m.
ursus, urs m. balna, balnf.
camlus, caml m. polypus, polyp m.
porcus, porc m. cancer, cancr m.
pecus, pecris n. ostra, ostrf.




34

PHDR
FBVL SPI

Presentacin del texto

Fbla significa algo que se habla (fr): un cuento, un
relato, una obra de teatro. Sin embargo, desde la antigedad,
esta palabra muestra, en un sentido mucho ms restringido,
un gnero de relato del cual se deduce una enseanza moral
o un consejo prctico, y cuyos personajes suelen ser
animales a los cuales se hace hablar y obrar como personas.
La fbula, segn dice Quintiliano: suele atraer los nimos
especialmente los de los rsticos e imperitos, que escuchan
con agrado las cosas ficticias y se dejan seducir por ellas.
Los textos de esta lectura pertenecen a la coleccin
de fbulas en verso que hizo Fedro, a partir de los relatos
que se conocan como fbulas de Esopo. Esa coleccin
est integrada por cinco libros y un apndice de otras treinta
fbulas, que se descubrieron en el siglo XVIII. Fedro naci
probablemente en la provincia romana de Macedonia,
alrededor del ao 10 a.C.; segn parece, era un esclavo y
fue manumitido por el emperador Augusto. Muri entre los
aos 50 y 60 de la era cristiana.



d vulpe et uv
Fame cocta vulps alt in vine
uvam adpetbat summs saliens virbus;
quam tangre ut non potuit, discdens ait:
nondum matra est; nl acrbam sumre.
Qu facre qu non possunt verbs elevant,
adscribre hoc debbunt exmplum sibi.



VOCABVLA

nmen substantvum

exmplum, exmpl n. ejemplo
fams, famis f. hambre
uva, uvf. uva
verbum, verb n. palabra, verbo
vinea, vinef. via, vid
virs, virium f. pl. fuerzas
vulps, vulpis m. f. zorra

nmen adiectvum

acrbus, acrba, acrbum: duro, spero, amargo
altus, alta, altum: alto, profundo
matrus, matra, matrum: maduro, oportuno
summus, summa, summum: supremo, sumo

verbum

adpetre, -petv, -pettum: desear
adscribre, -scrps, -scrptum: atribuir, adscribir
ai, ais, ait, aiunt: decir que s, afirmar, decir
cgre, cog, coctum: obligar
debre, debu, debtum: deber
discedre, -css, -cssum: apartarse, marchar
elevre, -levv, -levtum: aligerar, rebajar
esse, sum, fu: ser, estar, haber
facre, faci, fec, factum: hacer
nlle, nl, nlu: no querer
posse, possum, potu: poder
salre, salu: saltar
sumre, sumps, sumptum: tomar, consumir
tangre, tetg, tctum: tocar

pronmen

hc, hc, hoc: este, esta, esto
qu, qu, quod: el que, la que, lo que/ quien
su, sibi, s/ ss: de s, para s, a s, se

prpositio

d prep. abl.: de, acerca de
in prep, abl.: en

coniunctio
et conj. coordinante: y
ut conj. subordinante: cuando

35

PHDR
FBVL SPI

canis per fluviumcarnemferens


amttit mert proprium qu alinum adptit.

canis per flmen carnem cum ferret natans,

lymphrum in specl vdit simulcrum suum,

aliamque prdam iam ab ali ferr putans

eripre voluit; verum decpta avidtas

et quem tenbat re dimsit cibum

nec quem petbat adeo potuit tangre.

______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________

VOCABVLA

nmen substantvum
avidtas, avidittis f. codicia, avaricia
canis, canis m. f. perro
caro, carnis f. carne
cibus, cib m. comida
flmen, flmnis n. ro, corriente
fluvium, fluvi n. agua corriente, ro, arroyo
lympha, lymphf. agua cristalina
s, ris n. boca
prda, prdf. presa
simulcrum, simulcr n. imagen
speculum, specul n. espejo

nmen adiectvum
alinus, alina, alinum: ajeno, extrao
proprius, propria, proprium: propio, particular

verbum
ad|petre, -petv, -pettum: desear
a|mittre, -ms, -mssum: perder, soltar
d|cipre, -cp, -cptum: engaar
d|mittre, -ms, -mssum: dejar, dimitir
|ripre, -ripu, -reptum: arrebatar
ferre, fero, tul, ltum: llevar, traer
natre, natv: nadar
petre, petv, pettum: buscar, pedir
posse, possum, potu: poder
putre, putv, puttum: opinar, pensar
tangre, tetg, tctum: tocar
tenre, tenu, tentum: sostener, mantener, tener
velle, vol, volu: querer
vidre, vd, vsum: ver

pronmen
alius, alia, aliud: otro, otra (de muchos)
qu, qu, quod: el que, la que, lo que/ quien
suus, sua, suum: suyo, suya, su

prpositio
a, ab prep. abl.: de, desde, por
in prep. abl.: en
per prep. acus.: por, a travs de
coniunctio
cum conj. subordinante: cuando, como, mientras
et conj. coordinante: y
nec conj. coordinante: y no, ni
-que conj. encltica: y
verum conj. coordinante: pero, no obstante

36
Presentacin del autor

Cayo Plinio Cecilio Segundo (62-113 d.C.) nos ha transmitido en sus cartas (Epistul) una imagen fiel
y grata de la buena sociedad, intelectual y culta, de la poca del emperador Trajano, contribuyendo la
resonancia alcanzada por sus cartas a la fama de sus amigos literatos, Tcito y Suetonio, y al prestigio
de las personalidades polticas y de los miembros de familias ilustres, cuyos nombres encabezan las
mismas. Repartidas en nueve libros, Plinio nos revela en ellas su carcter de hombre honrado y probo
funcionario, propenso al optimismo, cordial con los dems y filntropo en el uso de sus enormes
riquezas. Su estilo es ameno y lleno de crnicas de la vida que llevaba en Roma. Naci en Comum y
fue sobrino de Plinio el Viejo. Sabemos que Plinio era un buen orador y que public sus discursos y
que tambin escribi versos; sin embargo de sus obras solamente han llegado a nosotros el Panegrico
a Trajano, discurso con que elogia a este emperador y una coleccin de 247 cartas, en stas se refleja
la vida de la sociedad del siglo I: en ellas hay descripciones, ancdotas, recomendaciones y crtica
literaria.

C. PLNI SECVND
EPISTVLAE
C. Plnius Cornli Tacit su S.
[...] Proxim cum in patri me fu, vnit ad m saltandum mnicipis me flius praetexttus.
Huic ego Studs? inquam. Respondit: Etiam. Vbi? Medioln. Cr nn hc? Et pater
eius (erat enim n atque etiam ipse addxerat puerum): Quia nlls hc magstrs habmus.
Qur nlls? Nam vehementer intererat vestr qu patrs estis (et opportn complrs
patrs audibant) lbers vestrs hc potissimum discere. Vbi enim aut icundius morrentur
quam in patri aut pudcius continrentur quam sub oculs parentum aut minre smpt quam
dom? Quantulum est erg collt pecni condcere magstrs, quodque nunc in habittins,
in vitica, in ea quae peregr emuntur (omnia autem peregr emuntur) impenditis, adicere
mercdibus? Atque ade ego, qu nndum lbers habe, partus sum pr r pblic nostr,
quasi pr fli vel parente, tertiam partem eius quod cnferre vbs placbit dare [...] Proinde
cnsentte cnsprte miremque animum ex me smite, qu cupi esse quam plrimum,
quod dbeam cnferre. Nihil honestius praestre lbers vestrs, nihil grtius patriae potestis.
ducentur hc qu hc nscuntur, statimque ab nfanti ntle solum amre frequentre
cnsuscant. Atque utinam tam clrs magstrs indctis, ut in fnitims oppids studia hinc
petantur, utque nunc lber vestr alina in loca ita mox alin in hunc locum cnfluant!" [...]

Plnius, Epistulae IV.XIII



37
VOCABULARIO: Epistula Plini

ab prep. abl. de, desde, por
ad prep. acus. hacia, a, junto a
ad|dcere, ad|dx: addxerat (a)traer, causar
ad|icre, adici, ad|ic: adicre aadir
ade adv. tanto
alinus, -a, -um ajeno, extrao
amre, amv: amre amar
animus, anim m. nimo, aliento
atque conj. y
audre, audv: audibant or
aut conj. o
autemconj. pero, pues, en efecto
C. = Gius
clrus, a, um claro, ilustre
com|plres, com|plra varios
con|dcre, con|dx: condcere reunir, conducir, alquilar
cn|ferre, con|tul, col|ltum: collt reunir, comparer
cn|flure, cn|flx: cnfluant fluir (conjuntamente) confluir
cn|sentre, cn|sns: cnsentte pensar (sentir) unnimemente, consentir
cn|sprre, cn|sprv: cnsprte ponerse de acuerdo, conspirar
cn|suscre, cn|suv: cnsuscant acostumbrar
con|tinre, con|tinu: continrentur contener, retener
Cornlius, i m. (nmen gentle) Cornelio
cumconj. cuando, como, aunque, mientras
cupre, cupv: cupi desear
cr adv. por qu, por lo cual
dare, ded: dare dar
dbre, dbu: debeam deber
discre, didic: discere aprender
domus, s f. casa
dom locativo en casa
ducre, ducv: ducentur educar
ego pron.: ego, m yo
emre, m: emuntur comprar, tomar
enimconj. pues, en efecto
epistula, epistulf. epstola, carta
erg adv. por tanto
esse, sum, fu: est, estis, erat, esse, fu ser, estar, haber, existir
et conj. y
etiamadv. s, todava, incluso
ex prep. abl. desde, (fuera) de
flia, ae f. hija
flius, fli m. hijo
fnitimus, -a, -um vecino (de frontera), fronterizo
frequentre, frequentv: frequentre frecuentar
Gius, Gai (C.) m. (praenmen) Gayo (Cayo)
grtior, grtius adj. ms grato, ms agradable
habre, habu: habe, habmus tener
habitti, nis f. habitacin
hc adv. aqu
hc, haec, hoc pron.: huic, hunc ste
hinc adv. de(sde) aqu
38
honestior, honestius adj. ms honesto, ms honorable
im|pendre, im|pend: impenditis gastar, consumir
in prep. abl. en
in prep. acus. a, hacia
in|dcre, in|dx: indctis llevar (hacia dentro), inducir
nfantia, nfanti f. infancia
inquam: inquam digo, dije
inter|esse, inter|sum, inter|fu: intererat estar entre, interesar, tener inters en
vestra interest os interesa
ipse, ipsa, ipsumpron. l mismo
is, ea, id pron.: ea, eius, l, ella, ello
ita adv. as
icundius adv. ms agradablemente
lber, lberrum m. pl. hijos
locus, loc m. lugar
loca, rum n. pl. lugares, region
mior, mius adj. mayor, ms grande
Mediolnum, - n. nom. pr. Mediolano (hoy Miln)
Medioln (locativo) en Mediolano
mercs, mercdis f. pago
meus, mea, meumpron.: me mo, ma, mi
morr: morrentur morar, habitar
mox adv. pronto
mniceps, mnicipis m. muncipe, conciudadano
namconj. pues, en efecto
nsc: nscuntur nacer, surgir
ntlis, ntle adj. natal
nihil pron. nada
nn adv. no
nndum adv. an no
noster, nostra, nostrumpron. nostr nuestro, nuestra
nllus, a, um pron.: nllos ninguno, ninguna
nunc adv. ahora
oculus, m. ojo
omnis, omne adj. todo, cada
oppidum, n. oppids ciudad, fortaleza
opportn adv. oportunamente, a propsito
parre, parv: partus sum preparer, disponer
parns, parntis m. f. madre, padre
parents, parentum m. f. pl. padres
pars, partis f. parte
pater, patris m. padre
patria, ae f. patria
pecnia, ae f. dinero (posesin de ganado)
peregr adv. de viaje
petere, petv: petantur dirigirse, buscar, pedir, atacar
placre, placu: placbit agradar, placer
Plnius, Plni m. (nmen gentle) Plinio
plrimum adv. muchsimo
quam plrimum lo ms posible, tanto cuanto se pueda
posse, possum, potu: potestis poder, ser poderoso
potissimumadv. muy bien, sobre todo
praeceptr, praeceptris m. maestro, preceptor
prae|stre, prae|stit: praestre realizar; estar adelante, superar; dar
praetexttus, a, um adj. vestido de pretexta (toga pretexta)
39
pr prep. abl. delante de, en vez de, por
proinde conj. as que, por lo cual
proxim adv. muy cerca, muy recientemente
pblicus, a, um adj. pblico
rs pblica estado, repblica
pudcius adv. ms pdicamente
puer, puer m. nio, muchacho, esclavo
quamconj. que, como
quam plrimum lo ms posible, tanto cuanto se pueda
quantulumadv. cun poco
qure adv. por qu, por lo cual
quasi conj. como (si)
-que conj. y
qu, quae, quod pron.: quae, qui, quod que, quien, el cual
quia conj. porque
rs, r f. cosa, asunto, posesin
rs pblica estado, repblica
respondre, respond: respondit responder
S. = saltem (dcit)
sals, saltis f. bienestar, salud
saltem (dcit) (S.) (l) saluda
saltre, saltv: salutandum saludar
solum, n. suelo
statimadv. al instante, inmediatamente
studre, studu: studs esforzarse, afanarse, estudiar
studium, i n. cello, diligencia, estudio
sub prep. abl. debajo de, bajo, en
smere, smps: smite tomar, gastar
smptus, s m. gasto
suus, sua, suumpron.: su suyo, suya, su
Tacitus, m. (cognmen) Tcito
tamadv. tan, tanto
tertius, a, um tercer(o)
ubi adv. dnde, donde
na adv. conjuntamente, a una
ut conj. que, porque, para que, aunque
utinamadv. ojal
vehementer adv. con vehemencia, grandemente
vel conj. o
venre, vn: vnit venir, llegar
vester, vestra, vestrumpron. vuestro, vuestra
viticum, n. gastos de viaje, viticos
vs pron.: vbis vosotros










40

Respond Plni verbs
1. Vbi fuit Plnius?
R. Plinio estuvo en su patria
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
2. Quis vnit ad Plnium saltandum?
R.El hijo vestido de (toga) pretexta de un compatriota de Plinio vino a saludarlo
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
3. Quis addxerat puerum ad Plnium saltandum?
R. El padre del muchacho lo haba llevado a saludar a Plinio.
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
4. Nnne studet puer?
R. S, el muchacho estudia.
______________________________________________________________________________________
5. Vbi studet puer?
R. El muchacho estudia en Mediolano.
______________________________________________________________________________________
6. Qur puer nn student in patri Plni?
R. Los muchachos no estudian en la patria de Plinio porque ah no tienen maestros.
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
7. Audibantne patrs quod Plnius dcbat?
R. S, varios padres escuchaban lo que Plinio deca.
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
8. Quae peregr emuntur?
R. Todas (las cosas) se compran estando de viaje.
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________


41
9. Num Plnius habet lbers?
R. No, Plinio an no tiene hijos.
______________________________________________________________________________________
10. Qur puer in patri ducand sunt?
R. Los muchachos deben ser educados en su patria porque en ninguna parte moraran ms
agradablemente que en su patria.
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________

vocabulario:

ducre, ducv, educar num partcula interrogativa, acaso? respuesta: no
ne partcula interrogativa, acaso? resp.: s o no nusquam adv., en ninguna parte, a ninguna parte
nnne partcula interrogativa, acaso? resp.: s quis, quid pron. interrogativo, quin, qu

Conjuga en presente de indicativo, voz activa, los siguientes verbos:

appellre, appellv, appelltum
audre, audv, audtum
con| ducre, con|dx, conductum
con| flure, con|flx, con|fluxum
con|sentre, con|sens, con|sensum
con| spirre, con|spirv, con|spirtum
con|suscre, con|suv, con|sutum
con|tinre, con|tinu, con|tentum
cupre, cupio, cupv, cuptum
dbre, dbu, debitum
dare, ded, datum
discre, didic
educre, educv, eductum
emre, m, emptum
frequentre, frequentv, frequenttum
habre, habu, habitum
parre, parv, partum
petre, petv, pettum
placre, placu, placitum
prae|stre, prae|stit
respondre, respond, respnsum
salutre, salutav, saluttum
studre, studu
venre, vn, ventum
42
nmen mihi est: ______________________________________________________________

I. Cul es la cantidad de la penltima slaba de las siguientes palabras? Larga o breve?

s e n s i b i l i s v i d e n t u r p r o n o m e n a l i a e
c r e d i t u r s y l l a b a a r t i c u l a t a v e n i u n t
f a c i u n t a m a r e h a b e r e c u p e r e
a u d i r e a p p e l l a n t u r a r t i c u l u m c o n f u s a


II. Cules son los diptongos en latn? _____________________________________________


III. Clasifica los siguientes verbos (1, 2, 3 y 4 conjugacin: -re, -re, -re, -re)

a p p e l l r e f a c r e c o m p l r e l e g r e
v e n r e f r e q u e n t r e d i s c r e s c r b r e
t e n r e s c r e m u t r e r e l i n q u r e
c u p r e d c r e c a p r e v o c r e
p u t r e p l a c r e n e s c r e c r e d r e



IV. Completa la conjugacin de esse y posse en presente de indicativo


(ego) sum (ego) possum
( ) es ( ) potes
(ille, illa) ______ (ille, illa) _________
( ) sumus ( ) possumus
(vos) _______ (vos) ________
(ill, illae) ______ (ill, illae) ________


V. Escribe las desinencias verbales que hacen falta

amre habre agre facre audre

am habe ag faci audi____
am_____ hab______ agi_____ faci______ aud____
amat habe______ agi_____ faci______ audi____
am_____ habmus agi_____ faci______ aud____
amtis hab______ agi_____ faci______ aud_____
ama_____ hab______ agu_____ faciu_____ audiu____



43
VI. Completa la declinacin de los siguientes sustantivos latinos

littera, ae f. la letra syllaba, ae f. la slaba
singular plural singular plural
nom. littera litterae syllab__________ syllab__________
gen. litter________ litter__________ syllabae syllabrum
dat. litterae litters syllab__________ syllab__________
acus. litter________ litters syllabam syllab__________
voc. littera litterae syllab__________ syllab__________
abl. litter________ litter___________ syllab syllab__________


sententia, ae f. pensamiento patria, ae f. la patria
singular plural singular plural
nom. sententi______ sententi__________ patri________ patri_________
gen. sententi______ sententi__________ patri________ patri_________
dat. sententi______ sententis patri________ patri_________
acus. sententiam sententi__________ patri________ patri_________
voc. sententia sententiae patri________ patri_________
abl. sententi_______ sententi__________ patri________ patri_________


numerus, m. nmero puer, puer m. el nio
singular plural singular plural
nom. numerus numer puer puer__________
gen. numer numer__________ puer_________ puerrum
dat. numer________ numer__________ puer puers
acus. numer________ numers puerum puer__________
voc. numere numer puer puer
abl. numer numers puer__________ puer__________


vir, vir m. el varn verbum, n. palabra, verbo
singular plural singular plural
nom. vir vir_________ verbum verba
gen. vir________ virrum verb________ verb__________
dat. vir________ vir_________ verb verbs
acus. virum vir_________ verb________ verb___________
voc. vir vir verbum verba
abl. vir virs verb________ verb___________


articulum, n. artculo animus, m. nimo, aliento
singular plural singular plural
nom. articulum articul_______ animus anim__________
gen. articul______ articulrum anim_________ anim__________
dat. articul______ articul_______ anim_________ anim__________
acus. articul______ articul_______ anim_________ anim__________
voc. articulum articula anime anim__________
abl. articul articuls anim_________ anim__________
44

Presentacin del autor
El poeta Cayo Valerio Catulo naci en Verona en el ao 87 a.C. Es el escritor lrico ms vivo y original de toda
la literatura latina. Hijo de una familia notable, antes de haber cumplido los 20 aos lleg a Roma, provisto de
dinero y de ingenio, y pas a formar parte de un crculo de jvenes refinados en cuanto a gustos y cultura,
inquietos, de una escuela potica, la neotrica, que haba de tener en Catulo a su ms insigne representante. Se
trata de una poesa que reacciona frente la tradicin nacional y antigua y que tiende al individualismo, sensible a
los problemas inquietantes de la crisis republicana. Lrica y subjetiva, expresaba las pasiones con un rigor
distinto al de las composiciones helensticas.

C. VALERI CATVLL
CARMINA
Lgte, Veners Cupdinsque,
et quantum est hominum venustirum.
Passer mortuus est meae puellae,
passer, dliciae meae puellae,
quem pls illa oculs sus ambat; 5
nam melltus erat suamque nrat
ipsam tam bene quam puella mtrem,
nec ss gremi illius movbat,
sed circumsilins modo hc modo illc
ad slam dominam sque ppibat. 10
Qu nunc it per iter tenebricsum
illc, unde negant redre quemquam.
At vbs male sit, malae tenebrae
Orc, quae omnia bella dvortis;
tam bellum mihi passerem abstulistis. 15
factum male! miselle passer!
Tu nunc oper meae puellae
flend turgidol rubent ocell.
Carmen III
45

Disertissime Rmul neptum,
quot sunt quotque fure, Mrce Tull,
quotque post alis erunt in anns,
grtis tibi mxims Catullus
agit pessimus omnium pota, 5
tant pessimus omnium pota
quant t optimus omnium patrnus.
Carmen XLIX



Nll s dcit mulier mea nbere mlle
quam mihi, nn s s Iuppiter ipse petat.
Dcit sed mulier cupid quod dcit amant,
in vent et rapid scrbere oportet aqu.
Carmen LXX



d et am. Qur id faciam, fortasse requris.
Nescio, sed fier senti et excrucior.
Carmen LXXXV





46

VOCABVLA: Catll Carmna

, ab prep. abl. de, desde, por
ad prep. acus. hacia, a, junto a
agere, g, ctum empujar, dedicarse a, hacer
gratis agere dar las gracias
alius, alia, aliud pron. indef.. otro (de muchos)
amre, amv, amtum amar
annus, ann m. ao, estacin (del ao)
aqua, aquae f. agua
at conj. pero
au|ferre, au|fer, abs|tul, ab|ltum quitar
bellus, a, um lindo, bello
bene adv. modo bien
carmen, carminis n. canto, poema
Catllus, m. (cgnmen) Catulo
circum|silre saltar alrededor
Cupd, Cupdinis m. nom. pr. Cupido
Cupdins los seguidores de Cupido
cupidos, a, um deseoso, ansioso
dliciae, dlicirum f. pl. delicias, deleite
d|vorre, v, tum devorar
dcere, dx, dctum decir, hablar
disertus, a, um elocuente, diserto
domina, ae f. duea, seora
ego pron. pers. yo
esse, sum, fu ser, estar, haber, existir
et conj. y
ex|crucire, v, tum atormentar
facere, i, fc, factum hacer
factum, n. hecho, accin
fier, fi, factus sum ser hecho, hacerse, suceder
flre, flv, fltum llorar
fortasse adv. nfasis quiz
grtia, ae f. favor, gracia, reconocimiento; popularidad
gremium, i n. regazo
homo, hominis m. hombre
hc adv. lugar hacia aqu
ille, illa, illud pron. dem. aqul
illuc adv. lugar hacia all
in prep. abl. en
ipse, ipsa, ipsum pron. dem. l mismo
re, e, i, itum ir
iter, itineris n. viaje, camino
Iuppiter, Iovis m. nom. pr. Jpiter
lgre, lx, lctum afligirse, estar de luto, llorar
male adv. modo mal
mlle, ml, mlu querer ms, preferir
malus, a, um malo, funesto
47
Mrcus, m. (praenmen) Marco
mter, mtris f. madre
mximus, a, um mximo, el ms grande
melltus, a, um de miel
meus, a, um pron. pos. mo, ma, mi
misellus, a, um pobrecito
modo... modo adv. modo por un lado... por el otro
mor, morior, mortuus sum morir
mortuus, mortua, mortuum (part. perf. mor) muerto
movre, mv, mtum mover, conmover, hacer mover
mulier, mulieris f. mujer
nam conj. pues, en efecto
nec conj. y no, ni
negre, v, tum decir que no, negar
neps, neptis m. nieto
ne|scre, ne|scv, ne|scitum no saber, ignorar
nn adv. nfasis no
nnus, a, um (IX.) num. noveno
nvisse (pf. nscere, nvi, ntum) saber
nbere, nps, nuptum casarse (una mujer)
nllus, a, um pron. indef. ninguno, ninguna
nunc adv. tiempo ahora
interjeccin oh!
ocellus, m. (diminutivo de oculus) ojito
disse odiar
omnis, omne todo, cada
opera, ae f. obra, trabajo, esfuerzo
oportet, oportuit conviene, es necesario
optimus, a, um (superl. de bonus) el mejor, ptimo
Orcus, m. nom. pr. Orco
passer, passeris m. gorrin
patrnus, m. abogado, patrono, protector
per prep. acus. por
pessimus, a, um (superl. de malus) psimo, el peor
petere, petv, petitum dirigirse, pedir, buscar
ppire piar, gorjear
pls adv. cantidad ms
pota, ae m. poeta, vate
post prep. acus. y adv. de tiempo despus
puella, ae f. nia, muchacha, esposa
quadrgesimus, a, um (XL.) num. cuadragsimo
quam conj. que, como
tam quam adv. correl. tanto cuanto
quantus, quanta, quantum pron. rel. cuan grande, cuanto
qure adv. causa por qu, por lo cual
-que conj. y
qu, quae, quod pron. rel. quien, que, el cual
qunqugsimus, a, um (L.) num. quincuagsimo
quntus, a, um (V.) num. quinto
quisquam, quicquam pron. indef. alguien, algo
48
quot pron. rel. indecl. cuantos
rapidus, a, um rpido
re|d|re, re|d|e, re|d|i, re|d|itum regresar
re|qurere, re|qusv, re|qustum preguntar, investigar
Rmulus, m. nom. pr. Rmulo
rubre, rubu enrojecer
sed conj. pero, mas, sino
sentre, sns, snsum sentir, pensar
septugsimus, a, um (LXX) num. septuagsimo
s conj. si
slus, a, um solo
su, sibi, s, ss pron. reflexivo de s, a s, se
suus, sua, suum pron. pos. suyo, suya, su
tam adv. cantidad tan, tanto
tam... quam adv. correl. tanto... como
tant... quant adv. correl. tanto... cuanto
tenebrae, tenebrrum f. pl. tinieblas
tenebricsus, a, um tenebroso
tertius, a, um (III) num. tercer(o)
t pron. pers. t
Tullius, i m. (nmen gentle) Tulio
turgidolus, a, um hinchadito
tuus, tua, tuum pron. pos. tuyo, tuya, tu
unde adv. lugar de donde, desde donde
undquinqugsimus, a, um (XLIX) cuadragsimo noveno
sque adv. tiempo continuamente, siempre
ventus, m. viento
Venus, Venris f. nom. prop. Venus
Veners las seguidoras de Venus
venustus, a, um agradable
vs pron. pers. vosotros













49

Respond Catll verbs

1.- Quid mortuus est?
El gorrin de la nia de Catulo ha muerto.
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________

2. - Qur dcit Catllus passerem esse melltum?
Catulo dice que el gorrin es de miel porque l conoca a su duea como una nia a su madre, y
porque gorjeaba solamente para ella.
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________

3.- Qu it nunc passer?
El gorrin va ahora por el camino tenebroso, hacia all, de donde dicen que ninguno regresa.
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________

4.- Nnne Catllus trstis est?
S, Catulo est muy triste
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

5.- Qur Catllus trstis est?
Catulo est triste porque el gorrin de su nia ha muerto y porque los ojitos de ella se enrojecen por
el llanto.
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________


50

6. - Cu scrpsit Catllus carmen XLIX ?
Catulo escribi este carmen para Marco Tulio Cicern
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________

7.- Qu patrnus fuit Mrcus Tullius Cicer?
Marco Tulio Cicern fue el ms elocuente y el mejor de todos los abogados romanos.
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________

8.- Quid dcit Catll mulier?
La mujer de Catulo dice que ella con nadie quisiera casarse ms que con l.
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________

9.- Vbi scrbere oportet quod mulier cupid dcit amant?
Lo que dice la mujer al amante deseoso, conviene escribirlo en el viento y en el agua rauda.
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________

10. - Catllus dit et amat; s quis requrat qur pota id faciat, quid Catllus respondbit?
Si alguien pregunta por qu Catulo hace eso, el poeta responder: no s, pero siento que se hace, y
me torturo
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________
vocabulario:
qur adv. causa, por qu, por lo cual s conjuncin, si
quis, quid pronombre indefinido, alguien, alguno s quis, si alguien
qu adverbio de lugar, adnde, adonde trstis, trste, triste
sentre, sns, snsum, sentir, pensar

51

Presentacin del texto

Gaius Iulius Caesar naci en el ao 100 a.C. Sigui la carrera poltica (cursus honorum). En el ao 60
a. C. form, de manera privada, una alianza con Pompeyo (Gnaeus Pompeius Magnus) y Craso
(Marcus Licinius Crasus). Craso muri en el ao 53, y Csar y Pompeyo se enfrentaron en una guerra
civil que dur del ao 49 al 45. En este ao, Csar venci a las tropas de Pompeyo en la batalla de
Farsalia; posteriormente, Pompeyo fue asesinado en Egipto por los esbirros del rey Tolomeo. A partir
del ao 46, como dictador, comenz a promover sus ideas para el gobierno de Roma. Sin embargo, a
raz de una conspiracin republicana, en la cual participaron especialmente Casio (Gaius Cassius
Longinus) y Bruto (Marcus Iunius Brutus), fue asesinado el 15 de marzo del ao 44 a.C., en los Idus
(Idus) de marzo.
Escribi sobre muchas cosas, entre otras, sobre gramtica, astronoma, oratoria y teatro.
Desafortunadamente, slo sobreviven dos obras que tratan sobre la guerra de las Galias y sobre la
guerra Civil: los Comentarios sobre la Guerra Glica (Commentri d Bell Gallic), en siete libros,
y los Comentarios sobre la Guerra Civil (Commentri d Bell Cvl) en tres libros.

C. IVLII CAESARIS
D BELL GALLIC COMMENTRI

Gallia est omnis dvsa in parts trs, qurum nam incolunt Belg aliam Aquitn, tertiam qu
ipsrum lingu Celt nostr Gall appellantur. H omns lingu, nstitts, lgibus inter s
differunt. Galls ab Aquitns Garumna flmen, Belgs Matrona et Sequana dvidit. Hrum
omnium fortissim sunt Belg proptere quod cult atque hmnitte prvincilongissim
absunt, minimque ad es merctrs saepe commeant atque ea quae ad effminands anims
pertinent important, proximque sunt Germns, qu trns Rhnum incolunt, quibuscum
continenter bellum gerunt. Qu d caus Helveti quoque reliqus Galls virtte praecdunt,
quod fer ctidins proelis cum Germns contendunt, cum aut sus fnibus es prohibent aut
ips in erum fnibus bellum gerunt.


Cs. B.G. 1,1

52

VOCABVLA: de bell Gallic

, ab prep. abl. de, desde
ab|esse, ab|sum, |fu estar lejos, estar ausente
ad prep. acus. hacia, a, junto a
alius, a, ud pron. indef. otro (de muchos)
animus, m. nimo, aliento
appellre, v, tum llamar
Aquitn, rum m. pl los aquitanos
atque conj. y
aut conj. o
Belgae, rum m. pl. los belgas
bellum, n. guerra
Caesar, Caesaris m. (cgnmen) Csar
causa, ae f. causa
Celtae, rum m. pl. los celtas
commentarius, i m. comentario
con|tendere, tend, tentum contender, pelear
continenter adv. modo sin cesar, continuamente
cotdinus, a, um cotidiano, diario
cultus, cults m. adorno, cultivo, cultura
cum conj. cuando, como, aunque, mientras
cum prep. abl. con
d prep. abl. de (lo alto), acerca de
dif|ferre, dif|fer, dis|tul, d|ltum diferir, ser diferente
dvidere, dvs, dvsum dividir
ef|fminre, v, tum debilitar
esse, sum, fu ser, estar, haber, existir
et conj. y
fer adv. cantidad casi
fnis, fnis m. fin, lmite
fns, fnium m. pl. territorio, regin
flmen, flminis n. ro, corriente
fortis, forte valiente, fuerte
Gall, rum m. pl. los galos
Gallia, ae f. la Galia
Gallicus, a, um galo, de los galos
Garumna, ae f. el ro Garumna
gerere, gess, gestum llevar, actuar, hacer
Germn, rum m. pl. los germanos
Helveti, rum m. pl. los helvecios
hc, haec, hoc pron. dem. ste
hmnits, tis f. humanidad: dignidad humana
im|portre, v, tum traer, importer
in prep. abl. en
in prep. acus. a, hacia
in|colere, colu, cultum habitar
nstitutum, n. costumbre, institucin
inter prep. acus. entre
53
ipse, ipsa, ipsum pron. dem. l mismo, ella misma, ello mismo
is, ea, id pron. dem. l, ella, ello
lcti, lctinis f. lectura, leccin
lx, lgis f. ley
lingua, ae f. lengua
long adv. lugar lejos
Matrona, ae f. el ro Mtrona
merctor, merctris m. mercader
minim adv. cantidad lo menos posible, de ninguna manera
noster, nostra, nostrum pron. pos. nuestro, nuestra
omnis, omnes adj. todo, cada
pars, partis f. parte
per|tinre, tinu, tentum pertenecer, importar, servir
prae|cdere, cess, cessum anteceder
proelium, i n. combate, disputa
pro|hibre, u, itum impedir, prohibir, expulsar
proptere adv. por esto
proptere quod porque
prvincia, ae f. provincia
Prvincia, ae f. nom. pr.
designacin abreviada de la parte oriental de la Galia
Narbonense
proximus, a, um prximo, el ms cercano
-que conj. y
qu, quae, quod pron. rel. quien, que, el cual
quod conj. porque
quoque adv. nfasis tambin
reliquus, a, um restante
Rhnus, m. el ro Reno
saepe adv. tiempo a menudo
s, ss pron. refl. a s, se
Sequana, ae f. el ro Scuana
sextus, a, um num. sexto
suus, a, um pron. pos. suyo, suya, su
tertius, a, um num. tercer(o)
trns prep. acus. ms all, del otro lado de
trs, tria num. tres
nus, a, um uno, uno solo, nico
virts, virttis f. valor, virtud











54


Respond Caesris verbs


1. Qumod Gallia est divsa?
Toda la Galia est dividida en tres partes.
__________________________________________________________________________________

2. Qu sunt Gall?
Los belgas, los aquitanos y los celtas son galos.
__________________________________________________________________________________

3. Qu ipsrum lingu Celt, qumod nostr appellantur?
Quienes en su propia lengua se llaman celtas, en la nuestra se llaman galos.
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

4. Quibus rbus omns Gall inter s differunt?
Los galos difieren entre s en lengua, costumbres y leyes.
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

5. Quid dvidit Galls ab Aquitns atque Belgs?
El ro Garumna divide a los galos de los aquitanos, el Mtrona y el Scuana, de los belgas.
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

6. Qu sunt proxim Germns?
Los belgas son los ms cercanos a los germanos.
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________






55


7. Qur Belg omnium Gallrum fortissim sunt?
Los belgas son los ms fuertes de todos los galos porque estn muy lejos de la cultura y de la
civilizacin de la provincia, y de ninguna manera llegan a ellos los mercaderes ni importan lo que
sirve para debilitar los nimos.
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

8. Vbi incolunt Germn?
Los germanos habitan del otro lado del Reno.
__________________________________________________________________________________

9. Qur Helveti reliqus Galls virtte praecdunt?
Los helvecios aventajan en valor a los restantes galos porque contienden con los germanos en
combates casi diarios.
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

10. Quand Helveti cum Germnis contendunt?
Los helvecios contienden con los germanos o cuando los expulsan de su territorio, o cuando ellos
mismos emprenden la guerra en el territorio de ellos.
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________








56
I. Quid signficant h oratins Latn? Respnd Hispanc

1) amicita magis lcet int er qules (Cicer n)
2 adv. 704 prep. ac. 554

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

2) iustita omnum est domna et r egna vir t t um ( Cicer n)
l a j usti ci a 575 gen.pl . 821 22 rei na 379 gen. pl .

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

3) glor ia umbr a vir t t is est ( Sneca)
34 84 379 821

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

4) misr s pr udent a r elnquit ( Ovidio)
548 68 781

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

5) misr am ser vit t em fals pacem vocant ( Tcito)
548 357 adv. 329 681

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

6) mor s honst a spe vit am quoque t ur pem or nat ( Cicer n)
300 469 adv. 90 adv. 579 652

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

7) doct homni vivr e est cogit r e ( Cicer n)
458 267 799 821 609

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

8) nudus amor form non amat artificum ( Proper cio)
490 211 30 604 96

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

9) omna vincit amor (Virgil io)
575 ac. pl . 797 211

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

10) vido bar bam et pall ium, phi losphum nondum vido ( Aulo Gelio)
727 barba manto f i l sof o adv. 727

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

11) barba non facit phi losphum
804

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

12) nemo pot est per snam di fer r e ( Sneca)
V I I I ,1 822 ( mscara) adv. 823

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

13) nemo potest duobus domns ser vr e ( Vulgat a, Mat t . )
V I I I ,1 822 ( a dos) 112 ( servi r)

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

14) nemo sine crimne vivit ( Cat n)
V I I I ,1 prep. abl . 240 799

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _





57
15) qu vit a odit , homnes odit ( Plinio)
I V 200 ( odi a) 267 ( odi a)

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

16) fort es for t na adivat ( Ter encio)
564 31 631

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

17) nemo patriam amat quia magna est, sed quia sua (Sneca)
V I I I ,1 59 604 conj . 480 821 ( si no) conj . I I I

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

18) monr e et monr pr opr ium est ver amicit (Cicern)
706 706 507 821 541 2

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

19) mors est non esse (Sneca)
300 821 821

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

20) quid est somnus gel d nisi mor t is imgo? (Ovidio)
V I ,1 821 178 ( de l a gl i da) ( si no) 300 273

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

21) vita sine l ittr s mor s est . (Robertson)
90 47 300 821

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

22) vit a mor t ur um in memor i vivr um est post a. ( Cicer n)
90 51 821 776

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

23) divna nat r a dedit agrs, ar s humna dificvit ur bs. (Varrn)
457 56 614 91 213 470 600 370

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

24) amicit i mmor t ls, mort ls i ni mi cit esse debent. (Tito Livio)
2 574 574 enemi stades 821 699

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

25) sapienta ar s bene vivnd est . ( Cicer n)
74 213 799 821

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

26) omns homns nat r scr e desidr ant . ( Moer beke)
575 267 56 817 617

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

27) genus humnum quer t ur fals d nat r su. (Salust io)
264 470 851 adv. 56 I I I

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

28) fort na r r um humanr um domna est . ( Cicer n)
31 428 470 22 821

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

29) homo doct us in s semper divit s habet . ( Fedr o)
267 458 I I 21 699

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _



58
30) in princip cr evit Deus clum et t er r am. (Gen.)
165 611 110 103 82

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

31) omnis ar s nat r imit at o est . (Sneca)
575 213 56 i mi taci n 821

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

32) er rr s medicr um t er r a tegit. (mxi ma de la escuela salernitana)
errores de l os mdi cos 82 790

_ _ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ ___ _ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ _

33) cl t egt ur qu non habet ur nam. (Lucano)
103 790 I V 699 urna

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

34) non recpit st ult us ver ba pr udent . (Vulgata, Prov.)
802 el neci o 195 68

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

35) possde sapient am, quia aur mel ior est. (Vulgata, Prov.)
718 74 porque 97 444 821

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

36) dum loquor hora fugit (Ovidio)
mi entras 836 36 805

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

37) ocl sunt in amr e ducs (Proper cio)
152 821 211 248

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

38) ocls habent et non vidbunt ( Vulgat a, Psal. )
152 699 727

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

39) alina vit a in ocls habmus, in t erg nost r a sunt . (Sneca)
435 200 152 699 187 I I I 821

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

40) homnis mens discnd alt ur . (Sneca)
267 294 753 729

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

41) homnes amplius oculs quam aurbus credunt (Sen. Ep. 6, 5)
267 438 adv. 152 conj. 217 747


_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

42) arma antqua mans ungues dentesque furunt (Lucr. 5, 1283)
95 440 409 uas y dientes 821


_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _





59
43) timo homnem unus libr (frase atribuida a Santo Toms de Aquino)
725 267 VII 135


_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

44) turpe est aliud loqu, aliud sentre; sed turpus aliud scribre, aliud sentre (Sen. Ep. 24, 19)
579 821 VII 836 VII 818 conj. 579 VII 783 VII 818



_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _


45) Omnes homnes, qu sese student prstre cetrs animalbus, summ ope nit decet ne vitam

silent transant veluti pecra, qu natra prona atque ventr oboedenta finxit. (Salustio)


_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _




















60
CARMNA BVRNA
FORTVNA IMPERTRIX MVND


Fortna
velut Lna
stat variablis,
semper crescis
aut decrscis;
vita detestablis
nunc obdrat
et tunc curat
lud mentis acem,
egesttem,
potesttem
disslvit ut glacem.

Sors immnis
et innis,
rota t volublis,
status malus,
vana sals
semper dissolublis,
obumbrta
et velta
mihi quoque nitris;
nunc per ludum
dorsum nudum
fero tu scelris.

Sors saltis
et virttis
mihi nunc contraria,
est affctus
et defctus
semper in angaria,
hc in hor
sine mor
corde pulsum tangte;
quod per sortem
sternit fortem,
mecum omns plangte!



VOCABVLA
nmen substantvum
acis, acie f. agudeza, perspicacia
affctus, affcts m. afecto, pasin
cor, cordis n. corazn, el nimo
defctus, defcts m. defecto, falta, rebelin
dorsum, dors n. dorso, espalda
egsts, egsttis f. pobreza, escasez, falta
Fortna, Fortn f. la Fortuna [diosa]
glacies, glacie f. hielo
hora, horf. hora, tiempo
impertrix, impertrcis f. la que manda: emperatriz
ludus, lud m. juego, tiempo libre
Lna, Ln f. Luna
mens, mentis f. mente, inteligencia
mora, morf. tardanza, demora
mundus, mund m. mundo
potsts, potsttis f. poder, potestad
pulsus, pulss m. pulso
rota, rotf. rueda [smbolo de la inestabilidad]
sals, saltis f. salud, conservacin
scelus, scelris n. desgracia, calamidad, fechora
sors, sortis f. dado, suerte
status, stats m. situacin, estado
virts, virttis f. valor, virtud
vita, vitf. vida

nmen adiectvum
angarius, angaria, angarium: obligado, forzado
contrarius, contraria, contrarium: contrario, desfavorable
detestabilis, detestabile: detestable, abominable
dissolubilis, dissolubile: separable, divisible
fortis, forte: fuerte
immnis, immne: desmesurado, sin medida
innis, inne: vaco, vano, intil
malus, mala, malum: malvado, funesto
ndus, nda, ndum: desnudo, al descubierto
obumbrtus, obumbrta, obumbrtum: sombreado, cubierto
omnis, omne: todo
vnus, vna, vnum: vano, inconsistente
variablis, variable: variable
veltus, velta, veltum: velado, cubierto, oculto
volblis, volble: que gira, voluble

verbum
crescre, crev, cretum: crecer, desarrollarse
curre, curv, curtum: cuidar, preocuparse
de|crescre, de|crv, de|crtum: decrecer, disminuir
dissolvre, dissolv, dissoltum: disolver, deshacer
esse, sum, fu, futrus: ser, estar, haber, existir
ferre, fero, fers, tul, latum: llevar, traer
nit, nitor, nitris, nisus sum: apoyarse, esforzarse || amenazar
obdurre, obdurv, obdurtum: resistir, aguantar, perseverar
plangre, planx, planctum: lamentarse, llorar, plair
sternre, strv, strtum: hacer caer, derribar

adverbium
nunc: ahora
quoque: tambin
semper: siempre
tunc: entonces
ut: como, tal como, del modo que
velut: como, as, por ejemplo
pronmen
ego, me, mihi, m, mecum: yo, m, me, conmigo
hc, hc, hoc: este, esta, esto
t, tu, tibi, t, tecum: t, ti, te, contigo
tuus, tua, tuum: tuyo, tuya, tu
prpositio
in prep. abl.: a, hacia
per prep. acus.: por, a travs de, por medio de
sine prep. abl.: sin
coniunctio
aut: o
et: y
quod: porque
interictio
interjeccin: oh!

61
CARMNA BVRNA
TEMPVS EST IOCVNDVM

tempus est iocndum,
virgnes
modo congaudte,
vs iuvnes
, , !
ttus floro,
iam amre virginle ttus ardo!
novus, novus amor est, qu pero!

mea m confrtat
promissio,
mea m deprtat
negato.
, , !

ttus floro,
iam amre virginle ttus ardo!
novus, novus amor est, qu pero!

tempre bruml
vir patiens,
anm vernl
lasciviens
, , !

ttus floro,
iam amre virginle ttus ardo!
novus, novus amor est, qu pero!

mea mcum ludit
virgintas
mea m detrdit
simplictas
, , !

ttus floro,
iam amre virginle ttus ardo!
novus, novus amor est, qu pero!

ven, domiclla
cum gaudi,
ven, ven, pulchra
iam pero!
, , !

ttus floro,
iam amre virginle ttus ardo!
novus, novus amor est, qu pero!
VOCABVLA
NMEN SUBSTANTVUM
amor, amris m.: amor
anmus, anm m.: nimo, intencin
domiclla, domicll f.: damisela, seorita
gaudium, gaudi n.: gozo, alegra
iuvnis, iuvnis m.: joven
negatio, negatinis f.: negacin
promissio, promissinis f.: promesa
simplictas, simplicittis f.: simplicidad, sencillez
tempus, tempris n.: tiempo
vir, vir m.: varn
virgintas, virginittis f.: doncella
virgo, virgnis f.: virgen, mujer
NMEN ADIECTVUM
brumlis, brumle: invernal
iocndus, iocnda, iocndum: agradable, jocoso
lasciviens, lascivintis: que juega, que retoza
novus, nova, novum: nuevo
patiens, patintis: que soporta, que sufre, sufrido
pulcher, pulchra, pulchrum: bello, hermoso
vernlis, vernle: primaveral, de la primavera
virginlis, virginle: virginal, de una doncella
VERBUM
ardre, ars, arsum: arder, abrasarse
confortre, confortv, conforttum: confortar
congaudre, congavsus sum: gozar, regocijarse
deportre, deportv, deporttum: deportar, alejar
detrudre, detrs, detrsum: aplazar, dejar fuera
esse, sum, fu: ser, estar, haber
florre, floru: florecer, abundar, resplandecer
ludre, ls, lsum: jugar, ensayar
perre, pereo, peri, pertum: perderse, perecer
venre, vn, vntum: venir, llegar
PRONMEN
ego, me, mihi, m, mecum: yo, me, m, conmigo
meus, mea, meum pron. pos.: mo, ma, mi
qu, qu, quod pron. rel.: que, quien, el cual
ttus, tta, ttum adj. pron.: entero, completo
vos pron. pers.: vosotros

PRPOSITIO
cum prep. abl.: con

ADVERBIUM
iam adv. tiempo: ya, en este momento
modo adv. tiempo: hace poco, ahora

INTERICTIO
interjeccin: oh!


62
CARMNA BVRNA
FORTVN VVLNRA

1. Fortn plango vulnra
stillantbus oclls,
quod sua mihi munra
subtrahit reblls.



verum est, quod legtur,
fronte capillt,
sed plermque sequtur
occaso calvta.



2. in Fortn solo
sedram eltus,
prosperittis varo
flore corontus.


quidquid enim floru
felix et betus,
nunc a summ corru,
glori privtus.




3. Fortn rota volvtur:
descnd minortus.
alter in altum tolltur,
nimis exalttus.



rex sedet in vertce:
cavat runam!
nam sub axe legmus
Hecbam regnam.



Fortna, Fortn f. la Fortuna [diosa]
plangre, planx, planctum lamentarse, llorar
vulnus, vulnris n. herida
stillre, stillv, stilltum gotear, derramar
oclus, ocl m. ojo / dim.: ocllus, ocll
quod conj. causal: porque
suus, sua, suum pron. pos. suyo, suya, su
ego, me, mihi, m, mecum yo, me, mi, conmigo
munus, munris n. deber, cargo, obligacin
subtrahre, trax, tractum sustraer, quitar
rebllis, reblle adj. rebelde, desafiante

verus, vera, rerumadj. verdadero, veraz
esse, sum, fu ser, estar, haber, existir
legre, lg, lectum recoger, reunir, leer
frons, frontis f. frente
capilltus, capillta, capilltum adj. cabelludo
sed conj. sino, pero
plermque adv. a veces, ordinariamente
sequ, sequor, sectus sum seguir
occasio, occasinis f. ocasin, momento
calvtus, calvta, calvtum calvo, ralo

in prep. +abl. en
solum, soli n. trono, solio
sedre, sd, sessum sentarse, estar sentado
efferre, effero, extl, ltum llevar fuera, sacar, elevar
prospertas, prosperittis f. prosperidad, felicidad, dicha
varius, varia, varium adj. variado, colorido
flos, floris m. flor
corontus, coronta, corontum adj. coronado

quisquis, quidquid cualquiera que, todo lo que
enimadv. en efecto, en verdad, cierto
florre, floru florecer, abundar, crecer en riqueza o reputacin.
felix, felcis adj. feliz
et conj. y
betus, beta, betum adj. dichoso, beato
nunc adv. ahora
a, ab, prep. +abl. de, desde
summus, summa, summum adj. supremo, sumo, alto
corrure, corru derrumbarse, caer, fracasar
gloria, glorif. gloria, reputacin, nombrada
privtus, privta, privtum privado

rota, rotf. rueda
volvre, volv, voltum dar vueltas, girar
descendre, descnd, descnsum descender, bajar, poner abajo
minortus, minorta, minortum adj. disminuido
alter, altra, altrum otro (de dos)
in prep. +acus. a, hacia
altus, alta, altumadj. alto, profundo
tollre, sustl, subltum alzar, tomar, apartar
nimis adv. demasiado
exalttus, exaltta, exalttum adj. exaltado, altivo

rex, regis m. rey
vertex, vertcis m. cspide, cumbre
cavre, cv, cautum cuidarse, precaver(se)
runa, run f. cada, derrumbe
nam conj. pues, porque, en efecto
sub prep. +abl. bajo, debajo de
axis, axis m. eje [axis rot: el eje de una rueda]
Hecba, Hecbf. Hcuba [esposa de Pramo, rey de Troya]
regna, regn f. reina


63

CARMNA BVRNA
VR GRTVM

Ecce grtum et opttum
ver redcit gaudia.

purpurtum floret prtum
sl sernat omnia.

iamiam cedant tristia!
stas redit. nunc recdit
hiemis svitia.

iam liquscit et decrscit
grando, nix, et cetra;

bruma fugit et iam sugit
ver sttis ubra.

ill mens est misra
qu nec vivit nec lascvit
sub sttis dextr.

glorintur et ltntur
in melle dulcednis

qu conntur ut utntur
prmi Cupidnis.

simus iuss Cyprdis
glorints et ltnts
pars esse Pardis.







VOCABVLA
nmen substantvum
sts, sttis f. esto, calor
brma, brm f. bruma, niebla
Cupdo, Cupidnis m. Cupido
Cypris, Cyprdis f. Venus
dulcdo, dulcednis f. agrado, encanto
gaudium, gaudi n. gozo, alegra
grando, grandnis f. granizo
hiems, hiemis f. invierno, fro
iussus, iusss m. orden, mandato
mel, mellis n. miel, dulzura
mens, mentis f. mente, pensamiento
nix, nivis f. nieve
Paris, Pardis m. Paris
prmium, prmi n. beneficio, ganancia, premio
prtum, prt n. prado, pradera
svitia, sviti f. rigor, dureza, crueldad
svitia hiemis: el rigor del invierno
sl , slis m. sol, luz del sol
ber, bris n. ubre, pecho / fecundidad, riqueza
vr, vris n. la primavera
nmen adiectvum
cetrus, cetra, cetrum: restante, lo dems
dexter, dextra, destrum: favorable, propicio, oportuno
grtus, grta, grtum: grato, agradable
miser, misra, misrum: msero, pobre, desdichado
omnis, omne: todo
opttus, optta, opttum: deseado, esperado
par, paris: par, semejante, igual
purpurtus, purpurta, purpurtum: purpurado
tristis, triste: triste
verbum
cedre, cess, cessum: marchar, irse, ceder
conr, conor, contus sum: intentar, emprender
decrescre, decrv, decrtum: decrecer, disminuir
esse, sum fu: ser, estar, haber, existir
florre, floru: florecer, estar en flor
fugre, fugio, fg: huir
glorir, glorior: gloriarse, vanagloriarse
ltr, ltor: alegrarse, regocijarse
lascvre: holgarse, retozar, jugar
liquescre: volverse lquido, fundirse
re| cedre, re|css, re|cssum: retroceder, retirarse, alejarse
redre, redo, redi, redtum: volver, regresar
redcre, redx, redctum: hacer volver, regresar
sernre, sernv, serntum: serenar, ponerse sereno o claro
sgre, sx, suctum: chupar, sorber, succionar
t, tor, usus sum: usar + abl.
vivre, vix, victum: vivir
adverbium
ecce: he aqu, aqu est
iam: ya, en este instante
iamiam: pronto, dentro de un instante
nunc: ahora
ut: como, tal como, del modo que
pronmen
ille, illa, illud pron. dem. aquel, aquella, aquello
qu, qu, quod pron. rel. que, quien, lo que
prpositio
in prep. abl. en
sub prep. abl. bajo, debajo
coniunctio
et: y
nec: y no, ni

64

CARMNA BVRNA
IN TABERN QVANDO SVMVS


In taberna quando sumus,
non curamus quid sit humus,
sed ad ludum properamus,
cui semper insudamus.
Quid agatur in taberna 5
ubi nummus est pincerna,
hoc est opus ut queratur
si quid loquar audiatur.


Quidam ludunt, quidam bibunt,
quidam indiscrete vivunt. 10
Sed in ludo qui morantur,
ex his quidam denudantur,
quidam ibi vestiuntur,
quidam saccis induuntur.
Ibi nullus timet mortem, 15
sed pro Bacho mittunt sortem.


Primum pro nummata vini:
ex hac bibunt libertini.
Semel bibunt pro captivis,
post hec bibunt ter pro vivis, 20
quater pro christianis cunctis,
quinquies pro fidelibus defunctis,
sexies pro sororibus vanis,
septies pro militibus silvanis,
octies pro fratribus perversis, 25
novies pro monachis dispersis,
dicies pro navigantibus,
undecies pro discortantibus,
duodecies pro penitentibus,
tredecies pro iter agentibus. 30
Tam pro papa quam pro rege
bibunt omnes sine lege.






CRMINA BURANA

CUANDO ESTAMOS EN LA TABERNA


En taberna cuando estamos
en las tumbas no pensamos
en juegos nos procuramos
los queremos, disfrutamos.
Qu se hace en la taberna, 5
con dinero, pieza tierna
es cuestin de investigar:
qu pasa y puede pasar


Unos beben, otros juegan,
otros indiscretos quedan 10
en amores atrapados
unos quedan desnudados,
otros vuelven a vestirse
para mejor divertirse.
Nadie all teme la muerte 15
Baco all reparte suerte.


Por poco precio de vino
bebe cualquier libertino;
una vez por los cautivos
y tres por todos los vivos 20
y cuatro por los cristianos
y cinco por los paganos
seis por hermanas falaces
siete por levas mendaces.
Ocho por vates perversos, 25
nueve por monjes errantes
y diez por los navegantes,
once por presos dispersos,
doce por los penitentes
trece por los viajantes 30
Beben el Papa y el Rey,
beben sin tasa y sin ley.





65


Bibit hera, bibit herus,
bibit miles, bibit clerus,
bibit ille, bibit illa, 35
bibit servus cum ancilla,
bibit velox, bibit piger,
bibit albus, bibit niger,
bibit constans, bibit vagus,
bibit rudis, bibit magus, 40

Bibit pauper et egrotus,
bibit exul et ignotus,
bibit puer, bibit canus,
bibit presul et decanus,
bibit soror, bibit frater, 45
bibit anus, bibit mater,
bibit ista, bibit ille,
bibunt centum, bibunt mille.

Parum sexcente nummate
durant, cum immoderate 50
bibunt omnes sine meta
quamvis bibant mente leta.

Sic nos rodunt omnes gentes,
et sic erimus egentes.
Qui nos rodunt, confundantur 55
et cum iustis non scribantur!







Bebe la duea y el dueo,
el soldado y hasta el clero,
bebe l y bebe ella, 35
el siervo y la doncella,
bebe el blanco y bebe el negro,
el veloz y el menos diestro,
el constante y hasta el vago,
bebe el torpe, bebe el mago 40

Bebe el pobre y el enfermo,
el que va al destierro,
bebe el joven, bebe el viejo
el obispo y el decano
bebe la monja y el fraile, 45
bebe el viejo y la madre,
bebe se, bebe aqul,
beben cientos, beben mil.

Seiscientas monedas duran
muy poco, si nadie duda 50
en beber con desmesura.
Por ms que alegres bebamos.

y censuras recibamos,
necesitados quedamos.
Quienes nos critican,
confundidos sean 55
y con los justos no se cuenten.




Estrofas de ocho versos rimados de dos en
dos. Es una cancin empleada en las
tabernas y en ocasiones en que el vino
abunda.








66


CUADRO DE LAS TERMINACIONES TRADICIONALES DE LOS CASOS LATINOS



I decl.
-a-
II decl.
-o-
III decl.
--
IV decl.
-u-
V decl.
-e-
fem./(masc.) masc./fem neutro masc./fem neutro masc./fem. neutro fem. (masc.)
sing. plur. sing. plur. sing. plur. sing. plur. sing. plur. sing. plur. sing. plur. sing. plur.
nom. a us
(er, ir)
um a (s)
--
s -- a,
a
us s ua s s
gen. rum rum rum is um,
ium
is um,
ium
s uum s uum e rum
dat. s s s bus bus u ibus u() ibus e bus
acus. am s um s um a em s -- a,
a
um s ua em s
voc. a ae e
(er, ir)
um a (s)
--
s -- a,
a
us s ua s s
abl. s s s e,

bus e,

bus ibus ibus bus






67

NOMENCLATURA DE LAS FORMAS VERBALES DEL ESPAOL

forma verbal nomenclatura de
Andrs Bello
Academia 1931 Academia 1973
modo indicativo
canto presente presente presente
cant pretrito pretrito indefinido pretrito perfecto simple
cantaba copretrito pretrito imperfecto pretrito imperfecto
he cantado antepresente pretrito perfecto pretrito perfecto compuesto
hube cantado antepretrito pretrito anterior pretrito anterior
haba cantado antecopretrito pretrito pluscuamperfecto pretrito pluscuamperfecto
cantar futuro futuro imperfecto futuro
cantara pospretrito potencial simple o imperfecto condicional
habr cantado antefuturo futuro perfecto futuro perfecto
habra cantado antepospretrito potencial compuesto o perfecto condicional perfecto
modo subjuntivo
cante presente presente presente
cantara / cantase pretrito pretrito imperfecto pretrito imperfecto
haya cantado antepresente pretrito perfecto pretrito perfecto
hubiera / hubiese
cantado
antepretrito pretrito pluscuamperfecto pretrito pluscuamperfecto
cantare futuro futuro imperfecto futuro
hubiere cantado antefuturo futuro perfecto futuro perfecto
modo imperativo
canta futuro presente presente
formas no personales (nominales)
cantar infinitivo
cantado participio (aspecto perfectivo)
cantando gerundio (aspecto durativo)
haber cantado infinitivo compuesto
habiendo cantado gerundio compuesto

68

You might also like