Siyasi-Tarihi, Kültürel-Dini

Bağlamında Arnavutluk
Üzerine Kısa Bir Söyleşi
 Arnavutluk Kısa Bilgileri

 Coğrafi konumu: 41 00 Kuzey enlemi, 20 00 Doğu

boylamı
 Haritadaki konumu: Avrupa
 Yüzölçümü: toplam: 28,748 km²
 Sınır komşuları: Yunanistan 282 km, Makedonya
151 km, Karadağ 172 km, Kosova 115 km
 Nüfusu: 3,581,655 (2006 Temmuz ayı tahmini)
Nüfusun %50 si kırsal alanda ikame eder.
 Nüfusun etnik dağılımı: %95 Arnavut, %3 Yunan,
diğerleri %2 2 (Roman, Sırp, Ulah, Bulgar).
 Dinler: %70 Müslüman, %20 Arnavut Ortodoks,
%10 Katolik.
 Dil: Resmi dil Arnavutçadır
M. Ö.
Arnavutların
İlk yerleşim
bölgeleri ve
ataları:
İliryalılar
Din: Paganizm

Octavian Augustos
tarafından (Roma)
fethedilmiştir.

Roma-İlirya arasında
üç büyük savaş
yapılmıştır.
Birincisi: M. Ö.229-228
İkincisi: M.Ö. 219-219
Üçüncüsü:M.Ö.170-
167
M. Ö. Arnavutluğundaki
Büyük olaylar ve simalar
Roma ile üç büyük savaşın
yapılması.
“Via Egnatia” yolu ve Dyrrah
şehrinin parlaması
Lisus, Amantia, Apollonia gibi
şehirlerin gelişmesi (tarihçi
Cicero’nun tahsilinin bir kısmını
Apollonia’da yapması)
Arnavut asıllı I. Justinian tarafından
Arnavutluk papalığa bağlanmıştır
Hıristiyanlığın yayılışı
57 yılında Pavlus Apollonia’ya
uğramıştır (Rom. 15:18, Res. İşl. 17:1)
Hıristiyanlığın yayılış nedeni olarak
Roma ordusunda yer alan İliryalı
askerler veya bu bölgenin devamlı
olarak Romaya giden yol olarak
kullanılması
La Vulgata’nın ilk tercümesini
Hieronymus adı Arnavut birisi
tarafından yapılmıştır
Slav İstilasının Etkileri ve
Kilisenin Ayrılışı (1054)
 Roma ve Bizans eyaletinden
(praefectura) sonra büyüklük olarak
İlirya eyaleti gelirdi
 Romadaki Papalığa bağlı olan Arnavutluk
Kral Leon III. tarafından Doğudaki
kiliseye bağlanmıştır (732 yılında)
 Arnavut Ortodoks kilisesi 867-886 yılları
arasında Kirillos ve Methodios
tarafından kurulmuştur
 VI. asırda Slavların gelişiyle İliryanın
Bizansla ilişkileri kopmuş, Arnavutlar
yine papalığa uymuş

1054-1389 yılları arasındaki
gelişmeler
Slav-arnavut etkileşimi
Haçlı seferler
IV. Haçlı (1204) seferiyle birlikte
Fransız papazların gelişiyle
oluşturulan Misyonerlik
merkezleri
Büyük ailelerin güçlenmesi (Topia,
Muzaka, Balshaj, Kastrioti) ve
Osmalılara karşı savaşlar
İslam’ın yayılışı
El İdrisi ve İbn Hakval’ın
Arnavutluktan bahsetmesi
(717-718) yıllarında Mesleme
ordusunun Selanik’e kadar
uzanışı
İskenderbeyin (1405-1468) 25
yıllık direnişinden sonra
Arnavutluk 1912’ye kadar
Osmanlıya geçmiştir (200 bin
Arnavutun İtalyaya göçmesi)

Kruja’da İskenderbey
heykeli
İslam’ın Kabullenmesinin
nedenleri
Görev yapan papazların yeterli
olmayışı (formasyon, okuma-
yazma)
Zayıf inanç ve cizye, haraç gibi
şeylerden kurtulması
Zenginlerin İslamı seçmesi
İslamdaki “adalet” kavramı herkes
için işliyordu
Kendi insanlardan yönetiliyordu
Hoşgörü (engizisyon, aforoz yoktu)
Pax Otomana
İşkodra’da Fatih Camii
Kruja kalesi içinde yer alan yıkık camii minaresi
Yeni dinin yayılması ve
kültür
XVI. Asırda Durres %100, Elbasan
% 79, Kruja % 63, Berat %60,
Dibra %51, Tepelena % 50
İslam’a geçmiştir
Papalık iyi hazırlanmış papazlarla
cevap veriyor Pjeter Budi, Pjeter
Bogdani, Frank Bardhi, Gjon
Buzuku (1555 ilk Arnavutça yazı)
Yahudi göçleri
Arnavut rönesansı (İslam)
Camilerin yaygınlaşması.
Dini hayattaki Alevi-Bektaşi
nüanslar
“Bejtexhi” edebiyatı
Tekkelerin yaygınlaşması
Mekteplerin açılması (VI. asır)
XVIII. Maçizade, Beratlı Nazimi (v.
1760), Beratlı Sülejman Naibi (v.
1771) kaside, divanları.
Prizren Kongresi (1878) vs.
Alevi-Bektaşi unsurları ve
estetiğini taşıyan bir camii
(Kruje)
Aynı camii
Aynı yer
Arnavut rönesansı
(Hıristiyanlık)
Ortodoks kilisesi 1767 yılında Fener
Patrikhanesine bağlanmıştır
Voskopoja’da 20 kilise, kütüphane,
matbaa ve “akademia e re” adlı
okulu mevcuttur
Yunancadan İncilin tercümesi Grigor
Gjirokastriti ve daha sonra
Kostandin kristoforidhi
II. Joakim 1860-1863, 1873-1878
yıllarında Ekümenik patriklik
yapmış arnavut asıllı
Manastır
Katolikler ve Protestanlar
 Arnavut asıllı papa XI. Klement emriyle
Roma’da 1717 yılında Arnavutça dil
enstitüsü açılmıştır.
 Edebiyat alanında Jeronim de Rada, Zef
Jubani
 Roma’da papazların yetiştirilmesi
 1800 yıllarında Protestan misyonerlerin
gelmesi (18 ekim 1873 Berd, Xhen ve
Mr. Marsh Manastır şehrine gelmiştir).
 23 ekim 1891 Gjerasim ve Sevasti
Qiriazi ilk arnavut okulunu açmış ve
1892 yılında “vellazeria ungjillore”
Osmanlı döneminde Arnavutluğun siyasi
ve demografik yapısı
 İşkodra, Janine, Kosova ve Manastır
eyaletlerinden oluşan Arnavutluk 1910
yılında şöyle bir tablo gösteriyordu:
 Arnavut Müslüman: 1.576.675=%51,08
 Arnavut Ortodoks: 250. 798=%8.13
 Arnavut Katolik : 113.550 =%3.68
 Makedon : 396.052=%12.83
 Sırp : 243.036=%7.87
 Türk : 96.363=%3:12
 Yunan : 176.741=%5.73
 Ulah, Romen : 201.710=%6.54
 Diğer : 31.882=%1.03
1900-1945 yılları arasında
siyası ve dini gelişmeler
1912 bağımsızlık
1913 Berlin konferansı ve
Arnavutluk topraklarının
3/2’sinin alınması
1914-1918 I. dünya savaşı
1924-1939 yılları arasında
cumhuriyet ve krallık dönemi
1939-1944 II. dünya savaşı
1945 Komünizm rejimi
1913’de Arnavutluk’tan koparılan
topraklar
1900-1945 yılları arasında dini gelişmeler

 1921 yılındaki istatistiki dini durum

 Arnavutluk toplam nüfusu: 831.877=%
100
 Müslüman nüfus: 584.675=%71
 Ortodoks: 158.215=%19
 Katolik: 88.987=%10
 1922 Bektaşiler kendilerini bağımsız ilan
ediyor
 1923 Müslümanların kendilerini bağımsız
ilan ediyor
 1934 yılında Arnavutlukta cami sayısı 560
olmuştur
1930’larda Arnavutlukta bir
camii
Arnavutluk ve başkent Tiran
sembollerinin başında yer alan Et’hem
Bey camii
Et’hem bey camii
Hıristiyanlar
 Ortodokslar rahip Fan Noli ile
Amerika’da örgütleniyor
 1922 yılında yapılan genel kongrede
Fener patrikhanesinden ayrılmışlardır
ama patrikhane bunu kabul
etmeyecektir ve 1929 yılında
Ortodokslar ikinci kongreyi
yapmışlardır
 Katolikler Cizvit ve Fransiskenler olarak
“Leka”, “drita” dergileriyle ve şair
Gjergj Fishta ile faaliyetler
gösteriyorlardı.
 Diğer önemli bir husus da İtalya’nın
Arnavutlukta Komünizm
Dönemi
1945’te Arnavutluk komünizm ile
tanışacaktır ve 45 sene boyunca
dünyanın en sert rejimi olacaktır.
Enver Hoxha’nın yönetiminde
Arnavutluk bütün dünyadan
uzak, kapalı ve habersiz
kalacaktır.
1967’de din yasaklanacaktır
1985’te Enver Hoxha ölecektir ve
1990 yılında Arnavutluk
demokrasiye geçecektir
Enver Hoxha
Enver
Hoxha’nın
Arnavutluk
ve
Arnavutlara
Mirası:
Ateizm ve
“Bunker”
1990 sonrası siyasi
gelişmeler
1991 yılında ilk demokratik seçimler
yapılmıştır ve 1992 Arnavutluk
Demokrat Partisi “Partia
Demokratike e Shqiperise” iktidara
gelmiştir.
Ekonomik sıkıntılardan ve
yoksulluktan 1991 yılından
başlayan ve günümüze kadar da
devam eden Avrupa ülkelerine göç
İktidarın yanlış ekonomik politikaları
1997 iç savaşı
1990 sonrası dini durum
(İslam)
 İlktoplu namaz 1991 yılında İşkodranın Kurşunlu
camii’de kılınmıştır (rivayetlere göre 50000 kişi
katılmış ve Müslüman olmayanlar bile katılmış)
 14 şubat 1991 yılında ilk İslami kongre yapılmış
ve Arnavutluk İslam Birliği (A.İ.B.) kurulmuştur.
 1993 yılında İslam Konferansı Örgütüne (İ.K.Ö)
kabul edilmiştir
 1999’da ülke genelinde toplam 370 camii olup
yaklaşık 560 hizmet veren personel
bulunmaktadır.
 Eğitim açısından 7 tane medrese, 1100 öğrenci ve
150 öğretmenle hizmet verilmektedir. 8.
medrese de açılmaktadır
 1990’ların başında Müslümanlar nüfusun % 70
oluştururken bugün nasıl bir oran gösterdiği ile
A.İ.B ilk başkanı Hafız Sabri
Koçi
İşkodra’da kurşunlu camii
“Mahmut Dashi” medresesi-
Tiran
İslami faaliyetler
1993-1999 yılları arasında Arap
Hayır kurumların Faaliyetleri
1999- Türk cemaatlerin
faaliyetleri
Diğer cemaatler
İran menşeli cemaatlerin
faaliyetleri
İslami cemaatlerin kültürel ve
siyasi faaliyetleri

Dini başkanlar
İşkodra Ebu Bekir camii
Fier şehrinde yapılan yeni
camii
A.İ.B’nin sorunları
Vakıf ve tapuların geri alma sorunu
Propaganda konusunda eksiklikler
var
Eğitimde ders programı, teknik
malzeme ve kadro konusunda
eksiklikler var. Dini ilköğretim
yoktur. Yüksek öğretim yoktur.
Camii ve camii personeli vardır.
Maaşlar yetersizdir.
Yaz kursları ve Kur’an kursları yoktur
Yurt dışında okuyan öğrencilerin
1990 sonrası Ortodoksluk
1967 verilerine göre Ortodokslar
toplam nüfusunun %20’sini teşkil
ediyordu
Genel olarak Arnavutluğun
güneyinde yoğunluk
göstermektedirler
Başpiskoposluğu Yunan asıllı
Yanullatos adında bir papaz
yapmaktadır.
Yunan devlet politikası Arnavutluk
Ortodoks kilisesinde çok etkilidir.
Tiran katedrali
Korça katedrali
Ortodoks din adamları
Ortodoksların dini
faaliyetleri
 1992 yılında ilk okul açılmıştır
 1999 yılında “Ngjallja” (Diriliş) adı
altında fakülte açılmıştır
 70 yeni kilise inşa edilmiştir, 65 tane
restore edilmiştir ve 120 bina daha
hizmete sunulmuştur. 8 şehirde gençlik
merkezleri
 Radyo “Ngjallja” (Diriliş), “Predikimi”
(Vaaz) dergisi, “Ngjallja” gazetesi,
“Predikimi” kütüphanesi, “Gezohu”
(Sevin) çocuk dergisi ve “News from
Ortodoxy in Albania” bulteni.

Teolojik akademi
Saint Mary manastırı
Ayin
Arnavutluğun başkenti Tiran’ın
merkezinde Ortodoksların yapmakla
oldukları kilisenin projesi
1990 sonrası Katolik
mezhebi
Arnavut nüfusunun %10’nunu
teşkil ediyor ve genel olarak
ülkenin kuzeyinde daha
yaygındırlar.
25 Nisan 1993 yılında Papa II.
John Paul Arnavutluğu ziyaret
etmiş.
Vatikan’ın toplumun her
kesiminde uyguladığı faaliyetler
Rahibe Teresa
Tiran katedrali
Kilise
Rahibe Teresa
Katolik mezhebinin
faaliyetleri
“Dinler Arası Diyalog” adı altında
misyonerlik faaliyetleri
Radyo, dergi, yaz kursların
yapılması
Hastaneler, üniversite
Kızıl haç

“Zoja e Keshillit te Mire”
üniversitesi
Misyonerler
Protestan cemaatleri
 İlkProtestan misyonerlerin gelişi
1990’ların başına tekabül etmektedir
 Genelde şehirlerde faaliyet gösterirler
 Dil, çalgı kursları düzenleyerek
misyonerlik yaparlar
 Yehova Şahitleri, Mormonlar,
Adventistler, Baptistler bunların
sadece bir kaçıdır
 Devletin yaptığı araştırmalara göre
Arnavutlukta halen 245 dini
organizasyon faaliyet göstermektedir
 Sadece 2004 yılında 1084 misyoner
Çeşitli Protestan cemaatlerin
faaliyetlerinden fotoğraflar
Sonuç olarak:
Balkanlarda din-ırk kimlik
tartışması ve bu bağlamda
Arnavutluğun önemi (Arnavutluk
ve Arnavutlar)
Bize düşen görevler…..







 Sabırla dinlediğiniz için

Teşekkür ederim


 Eduart CAKA


 Nisan 2009