YALOVA NVERSTES

MHENDSLK FAKLTES
POLMER MHENDSL BLM




- BTRME TEZ -


EVRE KRLLNN AZALTILMASINDA
KULLANILAN POLMERLER



Emre Cabaz
Sekin imek





Bitirme Tezi Danman: Yrd. Do. Dr. Mithat ELEB



YALOVA, 2014
iii


iv




NDEKLER
KISALTMA LSTES .............................................................................................................. vii
EKL LSTES ........................................................................................................................ ix
ZELGE LSTES ................................................................................................................... xi
1. GR ..................................................................................................................... 15
2. GENEL BLGLER ............................................................................................... 16
2.1 Suda Doal Safszlklar ......................................................................................... 16
2.1.1 znm organik bileikler ................................................................................. 16
2.1.2 zlemeyen safszlklar ....................................................................................... 19
2.1.3 znr inorganik maddeler ................................................................................. 19
2.2 Koaglasyon ve Floklasyon Mekanizmalar ....................................................... 19
2.2.1 Elektrostatik etkileim ........................................................................................... 20
2.2.2 Hidrojen ba ......................................................................................................... 20
2.2.3 yon kprs balanmas ....................................................................................... 21
2.2.4 Yk ntralizasyonuyla koaglasyon ...................................................................... 21
2.2.5 Polimer kprs ..................................................................................................... 23
2.2.6 Kinetik adan incelenmesi .................................................................................... 24
3. POLELEKTROLTLER ...................................................................................... 25
3.1 Katyonik Polielektrolitler ...................................................................................... 25
3.1.1 Kuarterner Dimetilaminoetil Akrilat veya Metakrilat Kopolimeri ........................ 25
3.1.2 Dialildimetilamonyum klorr polimerleri ............................................................. 26
3.1.3 Epiklorohidrin tretilen polielektrolitler................................................................ 27
3.1.4 Polietilenimin ......................................................................................................... 28
3.1.5 yonenler ................................................................................................................ 29
3.1.6 Poliakrilamidden mannich reaksiyon rnleri ....................................................... 29
3.1.7 Polistiren trevleri ................................................................................................. 30
3.1.8 Kuaternize polivinilpiridinler ................................................................................ 31
3.1.9 Polivinilamin ......................................................................................................... 31
3.1.10 eitli poliaminler ve kuaterner amonyum polimerler .......................................... 32
3.1.11 Slfonyum polimerler ............................................................................................ 33
3.1.12 Doal polimerler .................................................................................................... 33
3.2 Anyonik Polielektrolitler ....................................................................................... 35
3.2.1 Karboksilik asit polimerleri ................................................................................... 36
3.2.2 Slfonik asit polimerleri ........................................................................................ 37
3.2.3 Fosfonik asit polimerler ......................................................................................... 38
3.2.4 Doal anyonik polimerler ...................................................................................... 39
3.3 Non-yonik Polimerler ........................................................................................... 40
v

3.3.1 Poliakrilamid.......................................................................................................... 40
3.3.2 Doal non-iyonik polimerler ................................................................................. 40
3.3.3 Poli etilen oksit ...................................................................................................... 40
3.4 Amfoter polielektrolitler ........................................................................................ 41
3.4.1 Amfoterik kopolimerler ......................................................................................... 41
3.4.2 Zwitter iyon ieren polimerler ............................................................................... 42
4. POLMERLERN ME SUYU ARITMA UYGULAMALARINDA
KULLANIMI ......................................................................................................... 43
4.1 Koaglasyon Prosesinin me Suyu Artmasnda Kullanlmas ............................ 43
4.1.1 Konveksiyonel kelme ve filtrasyon ................................................................... 43
4.1.2 Dorudan filtrasyon ............................................................................................... 44
4.1.3 znm hava flotasyonu .................................................................................... 45
4.2 Koaglasyona Yardmc Ajan Olarak Kullanlan Polimerler ................................ 45
4.3 Filtre Geri Ykama Sularnn Dnm ............................................................... 45
4.4 amur Younlatrma ............................................................................................ 47
5. POLELEKTROLT KULLANIMINDA DKKAT EDLECEK KONULAR .... 48
5.1 Polimer Seimi....................................................................................................... 49
5.2 Grntleme Sistemleri ......................................................................................... 49
5.3 Polimer Toksisitesi ................................................................................................ 50
5.4 Artk Polimer ......................................................................................................... 51
5.5 Polimer Bozunmas ................................................................................................ 52
5.6 Yan rnlerin Dezenfeksiyonu ............................................................................. 53
5.7 Kullanlan Polielektrotlarn Maliyeti ..................................................................... 55
6. POLMER KULLANMANIN AVANTAJ VE DEZAVANTAJLARI ................ 56
7. MEMBRAN PROSESLERNN EVRE KRLLNN AZALTILMASINDA
KULLANIMI ......................................................................................................... 57
7.1 Membranlarn zellikleri ...................................................................................... 57
7.2 Membranlarn Snflandrlmas ............................................................................ 58
7.2.1 Basn uygulamasyla membran ilemler .............................................................. 58
7.2.1.1 Mikrofiltrasyon ...................................................................................................... 58
7.2.1.2 Ultrafiltrasyon ........................................................................................................ 58
7.2.1.3 Nanofiltrasyon ....................................................................................................... 58
7.2.1.4 Ters osmoz ............................................................................................................. 58
7.2.2 Elektrik potansiyeli uygulanarak uygulanan membran prosesleri ......................... 59
7.3 Membran Yapmnda Kullanlan Materyaller ....................................................... 59
7.3.1 Su artmnda kullanlan membran modlleri ........................................................ 61
7.4 MBR (Membran biyoreaktrler)............................................................................ 61
7.5 Membran Biyoreaktrlerin (MBR) Avantajlar ve Dezavantajlar ........................ 63
7.6 Hava temizleme de kullanlan membranlar ........................................................... 63
7.7 Sv membranlar..................................................................................................... 65
7.7.1 mmobilize polimer destekli sv membranlar ....................................................... 65
7.7.1.1 Sv membranlarn mekanizmas ve uygulama alanlar ......................................... 66
7.7.2 Emlsiyon tipi sv membranlar............................................................................. 66
vi

7.7.3 Gaz ayrma ............................................................................................................. 67
8. TOPRAK KRLLNN AZALTILMASINDA POLMERLERN
KULLANIMI ......................................................................................................... 69
9. RADYASYON NLEMEDE KULLANILAN POLMERLER .......................... 69
10. DENEYSEL ALIMA ........................................................................................ 70
10.1 Deneyin Amac ...................................................................................................... 70
10.2 Teori ....................................................................................................................... 70
10.3 Kullanlan ara gereler ......................................................................................... 70
10.4 Kullanlan Kimyasallar .......................................................................................... 72
10.5 Deneyin Yapl .................................................................................................... 72
10.6 Hesaplamalar ve sonular ...................................................................................... 73
11. GENEL SONULAR VE NERLER ................................................................ 74
KAYNAKLAR ......................................................................................................................... 76




vii
KISALTMA LSTES
APAM Anyonikpoliakrilamid
CA Sellozasetat
CNMR Karbon nkleer manyetik rezonans
CPAM Katyonikpoliakrilamid
DADMAC Dialdimetilamonyumklorr
DMA Dimetilamin
DBP Dibtilftalat
ECH Epiklorahidrin
EPI Epiklorahidrin
EDA Etilendiamin
HAA Haloasetik asit
MF Mikrofiltrasyon
MBR Membran biyoreaksiyonlar
NTU Nefelometrik bulanklk birimi
NDMA Nitrozodimetilamin
NF Nanofiltrasyon
PSS Polistirenslfanat
PEDOT Poli (etilendioksitiyofen)
PAM Poliakrilamid
PDADMAC Polidialdimetilamonyumklorr
PVA Polivinil Asetat
pKa zoelektrik noktas
PAN Poliakrilonitril
PA Poliamid
PES Polieterslfon
PTFE Politetrafloroetilen
PVDF Polivinilidenflorr
PE Polietilen
PP Polipropilen
PHB Polihidroksibtrat

viii
REACH

SEC
Kimyasallarn Kayd, Deerlendirilmesi, Yetkilendirilmesi ve
Snrlanmas
Molekler ayrma kromatografisi
THM Trihalometan
UF Ultrafiltrasyon
VOC Uucu organik bileen

























ix
EKL LSTES
ekil 2.1 Hmik asidin kimyasal gsterimi [2] ........................................................................ 17
ekil 2.2 Fulvik asidin yaps [1] .............................................................................................. 18
ekil 2.3 Metal iyonlar hmik maddeler zerine tutunmas (Bolto,1995 ) ............................. 19
ekil 2.4 Adsorbe polimer zinciri modeli ................................................................................. 20
ekil 2.5 Negatif yklerin pozitif polielektrolitlerle flokulasyonunda elektrostatik yama
modeli (Bolto ve Gregory, 2007) ..................................................................... 22
ekil 2.6 Partikller zerinde anyonik polimerlerin katyonik yamalarla adsorpsiyon ve
flokulasyon mekanizmas.................................................................................. 23
ekil 2.7 a) Kpr flokulasyonu b) Adsorplanm polimer zincirlerinin yeniden
stabilizasyonunun ematik gsterimi ................................................................ 23
ekil 2.8 Partikllerin polimerlere tutunarak adsorplanmas ................................................... 24
ekil 2.9 Polimerlerin adsorpsiyonda davran [3] ................................................................. 25
ekil 3.1 Kuarterner Dimetilaminoetil akrilat veya metakrilat kopolimeri (Bolto,1995) ........ 26
ekil 3.2 PoliDADMAC [4] .................................................................................................... 27
ekil 3.3 Epiklorhidrin esasl polimer ...................................................................................... 28
ekil 3.4 Dallanm Polietilenimin ........................................................................................... 29
ekil 3.5 yonenlerin genel yaps ............................................................................................ 29
ekil 3.6 Poliakrilamidin mannich reaksiyonu ......................................................................... 30
ekil 3.7 Polistiren trevi kuarterner amonyum polimeri ........................................................ 30
ekil 3.8 Poli (1-metil-4-vinilpiridin) katyonu ......................................................................... 31
ekil 3.9 Polivinilamin ............................................................................................................. 32
ekil 3.10 Poli imidazol ........................................................................................................... 33
ekil 3.11 N, N'-dialkil etilendiamin ........................................................................................ 33
ekil 3.12 Sodyum polistiren slfonat ...................................................................................... 33
ekil 3.13 Kitinin yaps [7] .................................................................................................... 34
ekil 3.14 Kitosan [8] ............................................................................................................ 34
ekil 3.15 Niasta ..................................................................................................................... 35
ekil 3.16 Akrilamid-akrilik asit kopolimeri ............................................................................ 36
ekil 3.17 Akrilamido alkanat esasl anyonik kopolimer ......................................................... 37
ekil 3.18 Poli (vinilslfonik asit) ............................................................................................ 37
ekil 3.19 Poli(sodyum stiren slfonat) ................................................................................... 38
ekil 3.20 Poli (vinilfosfonik asit) ........................................................................................... 38
ekil 3.21 Poli (izopropenil fosfonik asit) ................................................................................ 39

x
ekil 3.22 Heparinin genel yaps (9) ....................................................................................... 39
ekil 3.23 Lignin slfonat yaps (10) ...................................................................................... 39
ekil 3.24 Poliakrilamid (11) .................................................................................................. 40
ekil 3.25 Poli etilen oksit ........................................................................................................ 41
ekil 3.26 Amfoterik polimerin kimyasal yaps ...................................................................... 41
ekil 3.27 Poli(diallildimetilamonyum klorr) (Saray,2007) ................................................ 42
ekil 3.28 ki farkl yke sahip molekl yaps genel yaps ................................................... 42
ekil 3.29 Poli(amido amin) ................................................................................................... 42
ekil 3.30 Polivinil betain ........................................................................................................ 43
ekil 7.1 Ak ynlerine gre filtrasyon ilemleri (elebi, 2013) ............................................ 57
ekil 7.2 Szlen madde, gzenek ap ve membran prosesleri arasndaki iliki.................... 59
ekil 7.3 Tipik MBR prosesi .................................................................................................... 62
ekil 7.4 Konvansiyonel sistemle mbr sisteminin ematik karlatrlmas .......................... 62
ekil 7.5 Havadan uucu organik bileikleri ayrmada kullanlan teknikler (Bodzek,2000) ... 64
ekil 7.6 mmobilize polimer destekli sv membranlar (Acar ve Malko,2002) .................... 66
ekil 7.7 Emlsiyon sv membranlar (Acar ve Malko,2002) ................................................ 66
ekil 7.8 Tanm mekanizmalar ............................................................................................. 67
ekil 8.1 Jar test dzenei ........................................................................................................ 70
ekil 8.2 Jar test dzenei ........................................................................................................ 71
ekil 8.3 Beherglas ................................................................................................................... 71
ekil 8.4 UV-VIS Spektrofotometre ........................................................................................ 72



xi
ZELGE LSTES
izelge 2.1. Fulvik ve hmik asidin karlatrlmas ( Bolto, 1995 ) ...................................... 18
izelge 3.1. Baz katyonik polielektrolitler iin yk younluu (Bolto ve Gregory, 2007) .... 35
izelge 4.1 Su artm alanlarnda amur konsantrasyonlar (Bolto ve Gregory, 2007) ........... 48
izelge 7.1 MF VE UF membran retimi iin kullanlan materyaller ..................................... 60
izelge 7.2 Su artmnda kullanlan baz RO ve NF membranlar ve zellikleri. (Li, Fane, Ho
ve Matsuura,2008 ) ........................................................................................... 61
izelge 7.3 Hava bileimi (13) ................................................................................................. 63
izelge 7.4 Hava saflatrlmasnda kullanlan membran prosesler (Bodzek,2000) ................ 65
izelge 7.5 Baz polimer membranlarn CO
2
ve metan geirgenlii (Bodzek,2000) .............. 68
izelge 7.6 Baz esnek ve cams polimerlerin oksijen ve azot geirgenlikleri (Bodzek,2000) 68
izelge 10.1 Numune bileimleri ............................................................................................. 73
izelge 10.2 NBB boyasnn 618 nmde ilem grmeden nce ilem grdkten sonraki
absorsiyon deerleri .......................................................................................... 74

xii
NSZ
Bu bitirme tezinin hazrlanmasnda bandan sonuna kadar desteini esirgemeyen, tez
danmanlmz yrten sayn hocamz Yrd. Do. Dr. Mithat elebiye, bugne kadar bilgi
birikimlerini bizlerle paylaan tm hocalarmza ve bizlere sarfettikleri emek iin ailelerimize
kranlarmz bor biliriz.
evre kirliliinin azaltlmas konusunda hem yetkililerin ve hem de tm toplumun
bilinlenmesini diliyor ve bu almann gelecekte bu konu zerinde alacak
arkadalarmza yardmc olmasn mit ediyoruz.

xiii
ZET
Ulam, sanayi, retim ve tketim art ve doal kaynaklarn bilinsiz kullanm evreye zarar
vermektedir. evre kirliliiyle mcadele etmede genel olarak fiziksel, kimyasal,
fizikokimyasal ve biyolojik yntemler kullanlmaktadr. Bu yntemlerde kullanlan
kimyasallarn birou polimer esasldr. evre kirliliinin azaltlmasnda kimyasal
yntemlerde zellikle flokulasyon ve koaglasyon ilemlerinde yksek verim salayan
polielektrolitler kullanlr. Ayrca artma ilemlerinde polimerik membranlar da
kullanlmaktadr. Bu almada zellikle, endstriyel kaynakl atklarla kirlenen sularn
artmnda kullanlan polieletrolitler ve membranlar aratrlmtr. Ayrca hava, toprak ve
radyasyon kirliliinin azaltlmas iin yaplan aratrmalardan da ksaca bahsedilmitir. Teorik
aratrmalara ilaveten doal bir katyonik biyopolimer olan kitosan ve bir adet katyonik
polielektrolit ile anyonik karakterde hazrlanan boya zeltisinin renginin giderilmesi
almalar yaplmtr. Polimerler Naftol Blue Black boyasnn renk gideriminde etkili bir
ekilde kullanlmtr.
Anahtar kelimeler: polielektrolit, endstriyel atk su artm, ime su artm, koaglasyon,
floklasyon, kitosan

xiv
ABSTRACT
Increasing of transportation, industry, production, consumption and careless usage of natural
sources became harmful for natural environment. There are physical, chemical,
physicochemical and biological methods which are used for challenging with environmental
pollution. These chemicals which are used for waste water treatment are generally polymer
based. Especially, the chemical methods of decreasing environmental pollution, there is used
high efficient polyelectrolide in flocculation and cougulation transaction. Also, there is used
polymeric-membrane for treating processes. In this study, polyelectrolides and membranes
researched which are used in water treating process that polluted with industrial sludges. In
addition, the study mentions that the researches which is researched for decreasing air, soil
and radiation pollution. In addition to theorical studies in this study, Naphtol Blue Black
dyestuff was decolorized by using chitosan which is natural cationic biopolymer and cationic
polyelectrolyde. Polymers were used effectively for decolorization of Naphtol Blue Black
dyestuff.
Key words: polyelectrolite, industrial waste water treatment, dirinking water treatment,
coagulation, floculation, chitosan














15
GR 1.
Polimerler yaygn endstriyel uygulamalarnn yannda evre kirliinin azaltlmasnda da
kullanlmaktadrlar. Kimyasal artma ajan olarak polielektrolit polimerler kullanlmaktadr.
Polielektrolitler doal ve sentetik olmak zere ikiye ayrlmaktadrlar. Doal polielektrolitler
biyolojik kaynakldrlar. Sentetik polielektrolitler ise yk durumlarna gre genel olarak
anyonik, katyonik ve non-iyonik olarak adlandrlrlar.
Polielektrolitler endstriyel atk sularn artlmasnda partikller arasndaki balar bytrler
ve byk floklar olumasn salarlar. ki veya daha fazla partikl polielektrolit balarna
tutunarak kpr olutururlar. Bylece floklar irileir ve kelme ileminde daha kolay
giderilirler. Kimyasal yntem ile atk su artma tesislerinde polimer kullanm zellikle son
yllarda nemli boyutlara ulamtr.
Polielektrolit kovalent balarla bir araya gelmi birbirini tekrar eden kimyasal niteler
(monomer niteler) serisinden oluan bir kimyasal yapya sahiptir. Pozitif ykl katyonik
polimerler dorudan koaglant olarak veya koaglant yardmcs (floklant) olarak
kullanlabilir. Bu tip polielektrolitler ayn zamanda filtrasyon yardmc malzemesi ve amurun
suyunun giderilmesinde kimyasal artlandrc olarak kullanlr. Yksz olan non-iyonik ve
negatif ykl olan anyonik polimerler koaglant yardmcs, filtrasyon yardmcs ve amurun
suyunun giderilmesinde kullanlr (Bolto, 1995).
Evsel veya endstriyel kaynakl dk kaliteli sulardan ime suyu retimi iin biyolojik
yntemler kullanlmasnn yan sra fizikokimyasal yntemlerde kullanlmaktadr. Artma
karbonlu bileiklerin biyobozunmas temel alr ancak inorganik maddelerin varl nedeniyle
fizikokimyasal prosedrlerin de uygulanmasna gereksinim vardr. Fizikokimyasal prosesler,
askda kalan kat ve kolloidlerin koaglasyon ve floklasyonu, kat zerindeki znebilir
maddelerin adsorpsiyonu ilemlerini iermektedir. Fizikokimyasal proseslere aktif karbon
ilemi, iyon deitirici reineler, organik kirliliklerin oksidasyon ile yok edilmesi ve membran
teknolojileri rnek olarak verilebilir. Hafif kirli sularda sedimantasyon safhas ihmal
edilebilir. Flotasyon (yzdrme) zellikle yosunlu sular iin sedimentasyon yerine
kullanlabilen bir seenektir. amurlar belirli ayrma proseslerinden elde edilir, yksek su
ieriine sahip olduklarndan dolay daha yksek oranda polimer kullanlmaktadr.
Son krk ylda polimerler, suyun artm iin floklasyon ve koaglasyon proseslerinde
aada sralanan zellikleri nedeni ile kullanlmaktadr.
Dk koaglant doz gereksinimi
Daha kk amur hacmi
Artlm suyun iyonik yknde daha az bir art


16
Artlm suda daha az alminyum oran
% 25-30 maliyet azalmas (Bolto ve Gregory, 2007).
Polimerler zellikle dk scaklk koaglasyonlarnda topaklarn yava kme problemiyle
baa kmada veya yumuak renkli sularn artmnda daha kullanldr.
Artma tesisinin kapasitesi daha byk ve gl topaklarla iki kattan fazla olduunda, kat ve
suyu ayrma hz nemli lde artar ve dier kimyasallarn oran azalr. Ayrca ilenebilir su
aral geniler, fakat yksek maliyet, belirli durumlar ve evresel etkiler gibi baz
dezavantajlar vardr. Yanl dozlarda kimyasal kullanmnda baz durumlarda bulanklk ve
organik bileiklerin uzaklatrlmamas sonucu ortaya kabilir. Birka bilgi dnda polimer
yaps ve artma performans arasnda bir iliki yoktur, genel olarak suda zlebilen ve
atklarla topak oluturan koagle edici polimerler kimyasal artmada kullanlmaktr (Bolto ve
Gregory, 2007).
GENEL BLGLER 2.
Suda Doal Safszlklar 2.1
Safszlk kayna su iinde znm olan tuzlar veya kil gibi kolloidal tanecikler halinde
asl kalan maddeler (silika, kil, mikrobiyal hcreler veya algler) olabilmektedir. Daha yaygn
olarak doal organik bileenler; zooplankton, fitoplankton, bakteriler, virs, kil hmik asit
kompleksleri, hmik asitler, proteinler, polisakkaritler, fulvik asitler, ve bu yal asitler,
karbonhidratlar, amino asitler, ve hidrokarbonlar veya ok kk trevleri, doal olarak
inorganik tuzlarda znm halde bulunmaktadrlar (Bolto ve Gregory, 2007).
2.1.1 znm organik bileikler
zlm organik bileikler 0.45 mm boyutunda gzeneklere sahip membrandan geen
znm organik karbon (DOC) miktaryla llr. 0. 1115 mg/L arasnda deerler alabilir
ve genel ortalama 5, 75 mg/L dir. DOC deerleri su artma endstrisi iin problemlerden
birisidir. Suyun dezenfeksiyonu iin kullanlan klorun kanserojen etkisi ve dezenfeksiyon
sonras oluan yan rn problemi (DBPs)-klorun hidrokarbonlarla bileik oluturmas-renk,
tat ve koku estetik olmadnda salk problemlerine neden olabilir. Ayrca DOC
mikrobiyolojik bozunmay tetikler ve bunlar membranlarn kirlenmesine ve su datm
sistemlerinde korozyona neden olur. Aktif karbon filtrelerinin gzeneklerini tkayarak,
organik atklarn adsorpsiyonu engellenerek tat ve kokuda deiiklik oluturabilir. Hmik
maddeler pKalar 3.0 ve 5.0 arasnda deien ve byk molekl arlndaki maddelerdir ve
asiditeyi etkilemektedirler (daha ok fenolik ve karboksilik asit trevleri, ama ayn zamanda


17
alkol, kinon, eter, ester ve keton gruplar). Bu maddeler normal pH deerlerinde ve sahip
olduklar yzey aktif zelliklerinde negatif ykl kolloidler ve anyonik polielektrolitler gibi
davranarak hidrofobik aromatik veya alifatik blgeleriyle, polar olmayan atklarla rnein
pestisit veya poliklorlu bifeniller gibi bileiklerle etkileime girebilirler. Hmik maddelerin
genellikle metallerle kararl kompleksleri vardr. Eer kk ve ykl molekller iyon
deiimiyle ham sudan uzaklatrlrsa, bir sonraki suyun berraklatrlmas aamas kolaylar
ve byk topaklar kat daha hzl oluturulur. Ayrca geleneksel ynteme gre sadece % 25
aluma (ap) ihtiya vardr (Bolto ve Gregory, 2007).
Flvik asit, hmik asitler binlerce yllk sreler sonucunda olumaktadr ve doada tek
bana bulunmamaktadr. Tm bileik grubu fulvik asit olarak tanmlanr ve bu yzden tek bir
kimyasal forml bulunmaz. Bulunduu ortam zelliklerine gre kolayca deitiinden kolay
kompleks oluturur [1].

ekil 2.1 Hmik asidin kimyasal gsterimi [2]




18

ekil 2.2 Fulvik asidin yaps [1]

izelge 2.1 Fulvik ve hmik asidin karlatrlmas (Bolto, 1995 )

zellik Fulvik Asit Hmik
Asit
Elemental analiz

C
45.7 56.2
H
5.4 4.7
O
44.8 35.5
N
2.1 3.2
S
1.9 0.8
Tipik gruplar
(meq/g)




Tm asitler
10.3 6.7
RCOOH
8.2 3.6
Fenolik OH
3.0 3.9
Alifatik OH
6.1 2.6
Kuinon, Keton
2.7 2.9
OCH
3

0.8 0.6
Molekl
arlklar
300-10000 700-30000


19
2.1.2 zlemeyen safszlklar
Asl halde bulunan kolloidal tanecikler tm doal sularda bulunan nemli bileiklerdir,
boyutlar 10 mm veya daha altnda bulunabilir. Bu halde bulunan taneciklerin uzaklatrlmas
gerekir, nk mikrobiyal olabilecekleri gibi mikroplar zerine de toplayabilir. Bunu
engellemek iin dezenfeksiyon kimyasallar kullanlr. Tipik askda bulunan katlar iin 2200
mg/L sel ya da nehir sularnda bu deer 50000 mg/L olabilir. Bu maddeler nemli lde
biyolojik ve organik ierie sahiptir (1-20%) ama genellikle inorganik bileikler (silika,
alminyum silikat, demir ve manganez oksit) bileenleri bulunur. Bunlarn yk doal
organik maddenin adsorbe ettii katman, tuzluluk ve su iinde bulunan iki deerlikli
katyonlarn kontrolyle belirlenir. Hmik maddeler partiklleri yzey metal katyonlaryla
adsorbe edebilir. Partikllerin yzey potansiyeli adsorpsiyon ve koaglasyonu etkileyen en
nemli parametredir. Su ierisindeki tuzluluk koaglasyon hzn ve gerekli koaglant
miktarn etkiler ve dk tuz orannda koaglasyon yavalar (Bolto ve Gregory, 2007).

ekil 2.3 Metal iyonlar hmik maddeler zerine tutunmas (Bolto,1995 )
2.1.3 znr inorganik maddeler
Doada madencilik, sondaj, tarm atklarnn trafikasyonu vb nedenlerden tr su ortamna
amonyum, nitrat ve fosfat bileikleri karr ve su ekosistemini almaz hale getirebilir. Bu
ortamlar fizikokimyasal proseslerle (ar metallerin ktrlmesi, ya da iyonik ykl
yaplarn adsorbe edilmesi) artlmaktadr (Bolto ve Gregory, 2007).
Koaglasyon ve Floklasyon Mekanizmalar 2.2
Bu prosesler bulankl ve asl halde bulunan maddelerin giderilmesi ilemini gerekletirir.
lk adm olarak, rnein; negatif ykl safszlk de stabilize edilerek koagle edilir, bunun
iin ierie pozitif ykl ve uygun miktarda madde eklenir. Daha sonra byk kmeler
(yumaklar) oluturulur. Polimer segmentleri ve bir partikl yzeyi arasnda bir afinite var ise,
o zaman polimer zincirlerinin adsorpsiyonu oluabilir. Bu adsorpsiyon entropi kaybyla
balantldr. Adsorbe olmu zincir serbest zelti iindeki herhangi bir zincirden daha snrl
bir konfigrasyona sahiptir. Adsorpsiyon zincir boyunca olmaz belirli blgelerde balanma
gerekleir ve bu balanma tersinmezdir. Genel olarak aadaki gibi balanrlar.


20

ekil 2.4 Adsorbe polimer zinciri modeli
Buna gre polimer segmentleri ayr kategoride olduu varsaylr.
Yzeye bal zincirler (zincir ksm)
zelti iine uzanan kuyruklar
Yzeye bal zincir ksmlar arasnda kalan halkalar
Bu bir denge dzenlemesi olduu belirtilir, buna gre ilk temastan sonra biraz zaman alabilir.
Uzun zincirli polimerler iin birka saniyede tamamlanmas makuldr. Uzun zincirlerin
balanmasnda flokulasyon kinetii iin ok nemli bir faktrdr.
Kuyruk ve dnglerin kapsam dolaysyla adsorbe edilen polimerin kalnl, zc (su) ve
yzey ile polimer segmentlerinin etkileiminde dorudan etkilidir. Genellikle etkileimler
olduka zayftr ve zincirler zc ierisinde uzanrlar bu noktada polielektrolitler nemli bir
iyonik kuvvet etkisi olabilir. Birka nemli adsorpsiyon etkisi vardr (Bolto ve Gregory,
2007).
2.2.1 Elektrostatik etkileim
Polielektrolitler zt ykl bir yzeyle karlatklarnda ekim daha gl olacaktr. Basit bir
ifadeyle zt ykler arasnda ekim daha gldr. Hatta dk molekl arl polielektrolit
adsorpsiyonu tamamen bitebilir, yzeyin yk ntralize edilmitir. Zt ykl polielektrolitler,
kuyruk ve halkalar (loops) olmadan daha dz bir konfigrasyonda bulunurlar. zellikle
yksek yk younluu polimerler iin. Burada tuz etkisi de nemlidir. rnein selloz
zerinde adsorbe edilmi katyonik polielektrolit tuz ierisinde ayrlma gsterebilir.
2.2.2 Hidrojen ba
rnein PAM ve polietilen oksit yzeylere uygun H bayla balanabilir. rnein oksitler,


21
silika hidroksi gruplaryla poliakrilamid ierisindeki amid gruplarna balanabilir.
2.2.3 yon kprs balanmas
Birok durumda, elektrostatik itmeye ramen anyonik polielektrolitler negatif ykl
yzeylere tutunabilir. Bunun olmas iin ortamda yeteri miktarda metal iyonu konsantrasyonu
vardr. Bylesi bir durumda ortamdaki rnein Ca
+2
iyonlar iki negatif blge arasnda kpr
grevi grr. Ancak iki deerlikli bir katyon yoksa floklasyon gereklemez yalnzca yksek
iyonik kuvvetler olumu olur. Molekl arl dalmda floklasyonu etkiler, kk
molekl arl nce difze olur hzl hareket eder ve abuk tutunur.
2.2.4 Yk ntralizasyonuyla koaglasyon
Hidrolize olabilen metal tuzlarnn koaglasyon mekanizmalarnda kullanlmas iin uzun
sredir allmaktadr. Yk ntralizasyonu, alminyum veya demir tuzlarnn znebilir
katyonlarnn ve metal hidroksi ktlelerinin alt pH deerinde ksmi miktarlarda
katlmasyla meydana gelir. Alminyum rneinde, monomer cinsi hidroksi trleri [AlOH
+2
,
Al(OH)
+
2
, Al(OH)
-
4
] hemen oluturulur. AlOH
3
yaklak bir saniyede kelmeye balar ve
yle devam eder. Dimer yap Al
2
(OH)
2
4+

bir saniye ierisinde retilir ve sonrasnda polimerik
yapda bileikler olumaya balar. Al
13
(OH)
34
+5
gibi byk makro molekller oluabilir.
Alminyum ile hmik maddelerin ve bulanklk oluturan dier maddeler koaglasyonu iin
eitli mekanizmalar ne srlmtr. pH 4-5 deerlerinde ve organik asitlerin en az % 50si
iyonize olduunda, alminyum humat iin stokiyometrik reaksiyon aada gsterilmitir.
2RCOO
-
+ AlOH
2+
(RCOO)
2
AlOH (2)
pH 5 -6 olduunda, ok ekirdekli alminyum trlerinde bu reaksiyon devam eder. Bundan
daha byk pH deerleri iin, organiklerin alminyum hidroksitlerin zerine adsorpsiyonu
meydana gelir. Bu durum iin ligand deiim reaksiyonu nerilmektedir.
RCOO- + OH-Al< + RCOO-Al< + OH-
Ayrca ayn reaksiyon, alminyum katyonlarnn mono veya poli ekirdekli hidroksi
formlarndan (2 denklem kullanlarak da oluturulabilir. Normal olarak pH seviyesi 5. 5
olduunda alminyum ve demir tuzlar iin daha dktr. Son rn olarak da alminyum
hmikler ve bulank partikllerle ykl hidroksi ktleleri oluur. Kullanlan polielektrolit
miktar % 30 dan az olmad srece kalnt tuz miktar byk oranda ve hzla azalacaktr.
Yk ntralizasyonu iin polimerler iyi bir yardmcdr. norganik polimer trleri asl kalan kil
ve doal organik madde partikllerinin gideriminde daha etkilidir ve daha byk pozitif yke
sahiptir. Souk su ve yksek seviyede organik partikl ieren sularda daha etkili bir


22
performans salamaktadr. Aluma gre daha pahaldr ancak daha geni bir pH aralnda
kullanlabilir. Birok aratrmada grlmtr ki, polielektrot iin optimum dozaj deeri, yk
ntralizasyonuna imkan salayan veya zeta potansiyelinin sfra yakn yada eit olduu
deerdir. Ayrca yksek yk younluu deerine sahip polielektrolitlerin daha etkili olduu
sylenebilir. Basit bir ifadeyle daha ykl bir yzeye sahiptir. Aslnda dk molekl arl
ve yksek yk younluu deerine sahip polimerler rnein poli-DADMAC, daha efektiftir,
daha abuk flok oluturur. Baz katklar baz durumlarda koaglant olarak bilinir ve floklarn
phtlamasn salarlar ancak bulanklk yaratr ve bu literatrde kabul grmemitir. Yksek
yk younluuna sahip polielektrolitler negatif ykl partikllerin zerine zayf ykl
blgelerinde tutunur ancak burada baka bir tanm ortaya kar elektrostatik yama Kasper
(1971) ve Gregory (1973) tarafndan birbirinden bamsz ekilde nerilmitir. Basite her
ykl yzey polimer segmenti tarafndan ntralize edilir ancak bu fiziksel olarak imkanszdr.
Bunun nedeni ykl blgeler ile polimer segmentleri arasndaki mesafenin farkl olmasdr,
pratik olarak bu ok nadir olabilecek bir durumdur (Bolto ve Gregory, 2007).

ekil 2.5 Negatif yklerin pozitif polielektrolitlerle flokulasyonunda elektrostatik yama
modeli (Bolto ve Gregory, 2007)
Metal tuzlar flokulasyon mekanizmasnda, polielektrolit dozaj aralnn belirlenmesinde
nemlidir. Zayf iyonik etkileimler, elektrostatik yama etkisini ve flokulasyon hzn
arttracak ve dozaj araln olduka dar olmasna yol aacaktr. Artan tuz konsantrasyonu doz
araln geniletecek ve flokulasyon araln daha dk yapacaktr. Muhtemelen kpr
flokulasyonu oluacaktr. Dk molekl arl ve yksek yk younluu polielektrolit ile
yksek molekl arl anyonik partikl gl bir flokulasyon verebilir.


23

ekil 2.6 Partikller zerinde anyonik polimerlerin katyonik yamalarla adsorpsiyon ve
flokulasyon mekanizmas
2.2.5 Polimer kprs
Gaz, buhar ya da sv faznda veya herhangi bir zeltide bulunan znm maddelere ait
molekl, atom veya iyonlarn kat bir maddenin yzeyinde tutunmas olayna adsorpsiyon ad
verilmektedir (Demirba, 2006). Bu bakma uzun polimer zincirleri maddeler zerinde tutunur
ve sarkan dallar araclyla etkileimler meydana gelir bu aradaki elektrostatik ekim veya
vander wals balarn etkileimiyle partikller birbirine yaklar daha sonra tutunurlar. Mikro
mekanik bir yaklamla bu partikller metal tuzlar ise daha gl bir flok yap oluur. Bu
partikller birka nN uygulanarak koparlabilir rnek vermek gerekirse tekli C-C ban
koparmak iin gereken kuvvet 1-10 nN arasndadr. Bunun nedeni polimer zincirlerinin esnek
olmasndan kaynaklanr, esnek zincir gelen kuvveti bertaraf edebilir ancak gerilmeye izin
verilirse kopmalar gzlenir. deal bir flokulasyon iin % 30 anyonik grup optimum deerdir
ve yk younluu deeri % 15 yada daha aada olabilir. tme ykl iki partikl arasndaki
iyonik gce baldr.

ekil 2.7 a) Kpr flokulasyonu b) Adsorplanm polimer zincirlerinin yeniden
stabilizasyonunun ematik gsterimi
zetle, kpr floklasyonu hakknda u yorumlar yaplabilir
Yksek molekl arl, lineer polimerler en etkili;


24
Polielektrolitlerin, optimum bir yk younluu vardr; metal iyonlarnn varl iyonik
kuvvet asndan nemlidir.
ok gl floklar kpr oluturabilir ancak yumaklarn krlmas halinde kolayca yeniden
byme olmayabilir (Bolto ve Gregory, 2007).
2.2.6 Kinetik adan incelenmesi
Polimer flokulantlar partikllerin bulunduu zeltiye dozajlandnda, eitli ilemlerle
balatlr. Aadaki ekildeki gibi ilerler.

ekil 2.8 Partikllerin polimerlere tutunarak adsorplanmas
A) Kartrma: En bata bulunan ve sre asndan nemli bir ilemdir. Polimer belli bir
oranda konsantre olarak dozajlanr. Belirli bir hzda kartrmaya zen gsterilir aksi takdirde
dzenli olmayan bir tutunma gerekleir ve partikller birden fazla polimerle tutunup yeniden
stabilize olur. Nedeni kt kartrma olarak belirtilebilir. Yksek bir trblans derecesi
istenir, ancak bu polimer zincirlerinde kesme etkisi yaratabilir. Flokulasyonun belirleyici
etkeninin kartrma etkisi olduu kabul edilir. Kartrma etkileri konsantre sspansiyonlar
iin daha nemlidir. Kt kartrma bulanklatrmaya neden olmaktadr.
B) Adsorpsiyon: Kat partikl oran arttka polimer dozajda artacaktr. Ancak kartrmayla
adsorpsiyon arasnda da belirli bir ilgi mevcuttur. Yksek molekl arlkl polimer zincirli
polielektrolitler kesmeye maruza kalaca iin ve kartrma hznn molekler arpmay
etkiledii gz nne alndnda bu iki adm birbirine bamldr. Yksek konsantrasyonlu
zeltilerde adsorpsiyon bir saniyede bile tamamlanabilir.
C) Zincirlerin yeniden dzenlenmesi : Karma ve adsorpsiyon ilemi gerekletikten sonra
topaklarn zerine tutunan polimer zincirleri oluan kesme aklar, kartrma etkisi gibi
nedenlerle yeniden dzenlenmeye balar ayrca sarkan dallarnn etkisiyle yeni bir
konformasyona brnr.
D) Flokulasyon: Tutunma ileminden sonra floklarn olumas iin elektrostatik ekim ve
kpr mekanizmalarnn yardmyla gerekleen ve konsantrasyon miktarnca deien bir


25
prosestir. Yksek kat konsantrasyonunda daha youn topaklama gzlenecektir. Tm
flokulasyon mekanizmalarnda reaktr iine kesme ak uygulanr nedeni ise topaklar
arasndaki arpmalarn artrlarak daha hzl tutunma salamaktr, tutunma bu bakmdan hz
belirleyici aamadr.
Yukarda belirtilen doal organik madde molekl arl geni olan 50,000 ve daha zerine
kabilen polimer benzeri hmik maddeleride iermektedir. Bu maddeler yaplar gerei
hidrofilik ve hidrofobik etkileimler kurabilir. Ayrca bunlar pH deerlerine etki edebildii
gibi tadklar anyonik yklerle katyonik polielektrolitler arasnda etkileim meydana
getirebilirler. Yksek molekl arlkl polielektrolitler ile giderilmesi ayrca hidrofobik doal
organik madde materyallerinin sudan artm daha kolay olmaktadr (Bolto ve Gregory,2007 ).

ekil 2.9 Polimerlerin adsorpsiyonda davran [3]
POLELEKTROLTLER 3.
Katyonik Polielektrolitler 3.1
ok eitli molekler yaplar bulunduran ve dierlerinden daha fazla yesi bulunan katyonik
ailesi genellikle kuarterner amonyum gruplar ierir, pozitif ykl bu bileenlerin ayrca
slfonyum ve fosfonyum ierenleri de mevcuttur. Zayf elektrolitler asit ortam ierisinde
katyonik zellik gsterir bunlar birincil, ikincil, ncl poliamin veya hepsinin karmnda
elde edilirler. Zincir byme, kondenzasyon, zelti, emlsiyon veya modifikasyonla
polimerize olurlar (Bolto ve Gregory, 2007).
3.1.1 Kuarterner Dimetilaminoetil Akrilat veya Metakrilat Kopolimeri
Akrilamid ve akriloksietiltrimetilamonyum klorr rastgele kopolimerleri, metil klorr ile
dimetilaminoetil akrilat kuaternizasyonla oluturulur ve su artmnda yaygn olarak
kullanlmaktadr. Kopolimerlerin katyonik ierii mol yzdesi 10-100 arasnda olabilir.


26

ekil 3.1 Kuarterner Dimetilaminoetil akrilat veya metakrilat kopolimeri (Bolto,1995)
Kuarternize aminoakrilat kopolimerlerinin yk younluu % 30 civarndadr. Alkalin
koullarda hidroliz art pH ve yk younluu ye bal olarak deikenlik gsterir. Yaplan
almalarda pH 6 da polimer % 24 yk younluuna sahipken baz degredasyonlar meydana
gelmi buna gre pH 7 iken yar mr 24 saat, pH 8. 5 iken 15 dakikadr. pH 4 iken stabil
haldedir. pH 8. 5 iken, Akrilamid birimleri iin hidroliz emaresi gzlenmez. Bunun zerine
yaplan daha yeni bir almada ntr pH 7 seviyesinde % 6 yk younluuna sahip az iyonik
polimer ester hidrolizinde 22 aylk yar mr vermesi ngrlmtr. % 30 yk younluu
deerine sahip katyonik bir homopolimer iin zellikle saf zeltilerde proses ok yavasa
nedeni ise zor degredasyona uramasdr.
Zincir konformasyonu deitirilmi, ba uzunluklar azalan karboksilatlar iin, kil
floklasyonunda polimer verimlilii azalmtr. mid subsitientlerin retimi apraz
balanmay arttrr ve polimer znrln azaltr.
Benzer ekilde hazrlanan analog amid kopolimerlerinin avantaj katyonik amidin daha reaktif
bir monomer olmas ve hidrolitik kararlla sahip olmasdr (Bolto, 1995).
3.1.2 Dialildimetilamonyum klorr polimerleri
Monomerin ift ilevli olmasna ramen dialildimetilamonyum klorrn polimerizasyonuyla
suda znr bir polimer retilebilir. Serbest-radikal polimerizasyonu be yeli bir halka
retmek iin siklizasyon mekanizmas ierir. Polimer dk orta molekl arlkldr ve
pirolidinyum monomerlerinden oluur. Yaygn olarak, poliDADMAC olarak bilinir ve su


27
sektrnde genie bir kullanm alan vardr. Polimerizasyon ya iinde su eklindeki ters
mikro sspansiyonlarda gerekleir. Akrilamitle yksek molekl arl kopolimerler
yapabilir. Rastgele kopolimerinin pratik uygulamas amur artlarnda uygulanr. %l-10 mol
akrilik asidin 3-kloro-1, 2-propandiol ile esterletirilmesiyle elde edilen DADMACa,
zellikle art drt deerli seryum iyonlar varlnda Akrilamid monomerleri alanr. Dier
yksek molekl arlkl eldeler kopolimerizasyon yaklamlar; 3,4-dihidroksi sikloheksil
metil akrilatla yksek molekl arl arlkl kopolimer elde edilmesi, DADMAC ve
diallilamin hidroklorr ile polivinilaminin epiklorhidrinle balanmasyla, apraz balayc
ajanlar metilen-bis-akrilamid ya da glisidil akrilat gibi monomerlerin DADMAC la
polimerizasyonuyla elde edilebilir (Bolto, 1995).

ekil 3.2 PoliDADMAC [4]
DADMAC ve slfr dioksidin alternatif kopolimerizasyonuyla orta-dk molekl arlkl
yaplar elde edilebilir. Sklkla kil floklasyonunda test edilirler. Dietil ve slfr dioksidin
zayf bazl versiyonlarnn kopolimerizasyonu, bir veya iki metil grubunun hidrojenle yer
deitirmesiyle hazrlanr.
Dodektil trevlerinin homopolimerleri veya DADMAC veya akrilamidle hazrlanan
kopolimeri alg veya bakteri bymesini engellemektedir. Oktil trevlerinde ikinci metil
gruplar hidrojenle yer deitir Benzer ncl amino trevleri desil ve heksadesil gruplar
iermektedir. 3-kloro-2-hidroksipropil diallilamin hidroklorr ve DADMAC kopolimerleri
virsidal zelliklere sahiptir (Bolto, 1995).
3.1.3 Epiklorohidrin tretilen polielektrolitler
ECH amonyak ve primer-sekonder aminlerle hazrlanrlar. Reaksiyon dimetilamin gibi bir
ikincil amin ile epiklorohidrin ECH ile gsterilen dk molekl arl dorusal polimer
elde edilir. Amonyakla oluturulan polimer ksa dall polimerler olup dk molekl arl


28
deerinden dolay ticari adan ok kullanl deillerdir. Primer aminlerle hazrlanan rnein
metilamin, yksek molekl arl zayf bazik yaplar elde edilmesinde kullanlr ve bundan
dolay kat ayrm yapmak amacyla mineral endstrisinde, btilamine ve siklohekzaminin
kullanlarak hazrlanan polimer trleri hmik madde keltmesinde, ikincil aminler genellikle
primer aminlerle kartrlarak rnein, N, N-dimetil-1,3 propilendiamin veya dietilentriamin
benzeri yaplarak elde edilerek ECH ile kuarternize edilerek kloro gruplarnn tersiyer
aminlerle nkleofilik yer deitirmeleri sonucu polieter polimer omurgas elde edilir ve
yksek molekl arl salanr (Bolto, 1995).

ekil 3.3 Epiklorhidrin esasl polimer
3.1.4 Polietilenimin
Dall polietilenimin bilinen en eski koaglantlardan biridir. Katyonik balatclar eliinde
etileninimin halka almas polimerizasyonuyla elde edilir. Orta molekl arl, primer
sekonder ve tersiyer amino gruplarnn genellikle 1:2:1 orannda karmn ierir. Bu yzden
katyonik karakteri pH ile bamldr. % 40 amino gruplaryla protonlandnda pH 6, % 60 ile
protonlandnda pH 4 civarndadr. Lineer polietilenimin kristalindir ve scak suda
znrken souk suda znmezler. 2-oksazolin ile bor triflluridin halka almasnn
ardndan alkalin hidroliziyle elde edilirler. Bu polimer dk molekl arlkldr ancak, 2-
fenil 2-oksazolin ve asidik artlarla poli (N-benzoylethyleneimine) hidroliziyle orta molekl
arl polimerler elde edilir (Bolto, 1995).


29

ekil 3.4 Dallanm Polietilenimin
3.1.5 yonenler
Polimer ana zincirinde iyonize grup bulunan, rnein kuarterner amonyum polimerleridir.
Reaktif iki halo bileii ve tersiyer amin kullanlarak hazrlanrlar yada tersiyer aminin w-halo
grubu iermesiyle elde edilirler. Aada genel yaplar gsterilmitir. x ve y 3 den az
olmamak kouluyla elde edilirler. x=y=3 olduunda 3,3 iyonen oluur ve yksek yk
younluuna sahip bir polimer elde edilir. yonenler her bir polimer birimi ierisinde yke
sahiptir ve yk younluu meq/g olarak ifade edilir. Dk molekl arlkl polimerleri,
bakteriostatik zelliklere sahip olup, kil sspansiyonu almalarnda flokulant olarak
kullanlrlar (Bolto, 1995).
.
ekil 3.5 yonenlerin genel yaps
Orta molekl arl deerine sahip iyonenler yksek yk younluu deerine sahiptir ve
flokulasyon verimlilii st seviyededir.
3.1.6 Poliakrilamidden mannich reaksiyon rnleri
Mannich reaksiyonu amonyak, primer amin veya sekonder aminin hidroklorr ile
formaldehit ve en az bir aktif hidrojen atomu ieren bileiklerin kondenzasyonundan meydana
gelir. Reaksiyonun temel zellii, bir aminometil veya sbstitye aminometil grubu ile aktif
hidrojen atomunun yer deitirmesidir [5].
Poliakrilamid, formaldehit ve bir ikincil aminin rnein dimetilamin tepkimesinin ardndan


30
kuarternizasyon safhasyla elde edilen flokulasyonda kullanlan rnlerdir. Kuarternizasyon
epiklorhidrinle veya dimetilslfatla uygulanr.


ekil 3.6 Poliakrilamidin mannich reaksiyonu
3.1.7 Polistiren trevleri
Polivinilbenzil klorr, polistirene klorometil eklemeyle, vinilbenzen klorrn
polimerizasyonuyla ya da polimetilstirenin klorlanmasyla elde edilir. Trimetilamininle
aminasyona uratlarak poli (vinilbenzentrimetilamonyumklorat) retilebilir. Yksek yk
younluu ancak dk molekl arl kuarterner amonyum yaps elde edilebilir .

ekil 3.7 Polistiren trevi kuarterner amonyum polimeri


31
Byle bir yapda mol yzdesi bakmnda 80-85 olan yksek yk younluu deerine sahip, %
2-7 arasnda tepkimeye girmemi klorometil gruplar ve % 10-13 hidrolize olmu gruplar
ierir. Alifatik aminler kullanlmasyla alkil gruplar 4 karbona kadar balanrlar ve en etkili
rnlerini verirler. Heterosiklik yapdakilere gre daha verimli yap elde edilir. Aminasyon %
60 aminasyonla elde edilen yksek yk younluu deeri kil floklasyonunda mkemmel
zellikler gsterir. Dier bir konu ise aminasyonda hidroksialkil tersiyer amin kullanmyla
kuarterner amonyum polimerleri ile azot zerinde bir veya iki hidroksi alkil elde edilir (Bolto,
1995).
3.1.8 Kuaternize polivinilpiridinler
1-vinil 2 veya 4-vinil, 2-metil 5- vinil trevleri kullanlarak elde edilen ve flokulasyon
amacyla kullanlan ilk polimerlerden olan, kuarternize monomer veya polimerin
kuarternizasyonuyla elde edilen polimerlerdir. Dk molekl arl ve yksek yk
younluu deerine sahip yaplar kat atk ieren atk su artmnda, yksek molekl arl
ve yksek yk younluu deerindekiler doal ve atk su artmnda flokulant olarak kullanlr
(Bolto, 1995).

ekil 3.8 Poli (1-metil-4-vinilpiridin) katyonu
3.1.9 Polivinilamin
Polivinilformamidin elde edilerek hidroliz edilmesi polivinilamin oluturma metotlarndan
birisidir alkali ortamda neredeyse (% 100) orannda dnm salanr, asitli ortamda ise
dnm % 65 de kalr nedeni zincir zerinde yk birikmesinden ileri gelmektedir. Elde
etmek iin dier bir yaklamda PAM ve sodyum hipoklorit kullanlarak yrtlen Hoffman
tepkimeleridir. Gl bir alkali ve dk scaklkta gerekletirilen bu tepkimelerde % 90
orannda dnm salanr (Bolto, 1995).


32

ekil 3.9 Polivinilamin
3.1.10 eitli poliaminler ve kuaterner amonyum polimerler
Azot ierikli polimer sentezine dair birok yaklam bulunmaktadr. Tiyoasetamid
katalizrlnde poliakrilonitril ve etilendiaminin reaksiyona sokulup poliimidazol elde edilir
ve su artmnda kullanlr. Yksek molekl arl ve yksek yk younluu deerine sahip
bu yaplar protonlandktan ve tersiyer azot kuartenizasyonundan sonra ticari uygulamalarda
flokulant olarak kullanlr. Benzer bir uygulama olarak N,N dimetilpropilendiaminin alt yeli
halkal yapsnda retilmesiyle amurun susuzlatrlmas uygulamasnda kullanlr. Dier bir
yaklama gre de poliakrilonitril ile disiyanoamid arasnda gerekleir bunun sonucunda
melamin birimleri ieren analog flokulantlar elde edildii gibi, ayrca karboksilik asit, amid
ve nitril gibi fonksiyonaliteler kazanm bir yap oluturulur.
PVA ve formaldehid veya melamin kullanlarak elde edilen bir dier polimerde melamin
birimleri ieren ana zincire eter balaryla balanarak da flokulant elde edilebilir. Disiyano
amid, formaldehid ve hekzametilentetramin reaksiyonu sonucu elde edilen flokulantta ise kat
giderme ve byk topak oluumu (%13) gzlenmektedir. Byk topak oluturma ve kat
gidermedeki stnlkleri zelliinden dolay tekstilde atk su giderme ve akarsularn
temizlenmesi gibi ilemlerde grev alrlar.
Kuarterner merkezli olarak elde edilen daha birok rnek bulunmaktadr Bunlarn kullanm
alanlar tekstil endstrisinde renk giderimi, petrol endstrisinde atk su giderimi ilemleridir.
Poli (amido-aminler) polimer snfnn mineral endstrisinde kullanlan dier yeleridir.
Dk pH derecelerinde daha iyi alrlar. Piperidinin bis-akrilamidi ve N, N'
dialkiletilenediaminden elde edilen rn formunda R:metil ya da hidroksietildir (Bolto, 1995).



33

ekil 3.10 Poli imidazol

ekil 3.11 N, N'-dialkil etilendiamin
3.1.11 Slfonyum polimerler
Yukarda bahsedilen polimerlerden farkl zellie sahip olmayan ok benzer yaplardr.
Akriloiloksi etil dimetil slfonyum metoslfat homopolimeri ve akrilamitle hazrlanan
kopolimerleri, aseton zc olarak kullanlrlar. Ksmi flokulant yapdadrlar (Bolto, 1995).

ekil 3.12 Sodyum polistiren slfonat
3.1.12 Doal polimerler
Doal olarak bulunan polimerler birka modifikasyonla ya da doasnda bulunmasyla
katyonik yke sahip olabilir. En bilineni kitosan gibi, ksmen deasetillenmi kitin bir N -
asetil- -D- glukozamin ve -D-glucosamine 1:4 random kopolimeridir. Doal organik madde
kaldrcdr. pH ntral seviyede iken az ykldr (% 17) bunun dnda zayf bazik bir polimer


34
hidrojen balaryla serbest amino gruplar veya doal organik madde zerindeki amino
hidroksil gruplaryla etkileime girerek zellikle boya benzeri madde karmada yarar salar.
Ayrca metal iyonunu kaldrma, gda ileme artmlar, amur artlandrma gibi proseslerde
kullanlr. molekl arl etkisi ve deasetilasyon derecesi, bentonit sspansiyonlarnn
koaglasyon ve floklasyonunda etkilidir (Bolto, 1995).

ekil 3.13 Kitinin yaps [7]

ekil 3.14 Kitosan [8]
Niasta, D-glukoz birimlerinden oluan bir polimerdir ve alkalin ortamda N- (3-kloro-2-
hidroksipropil) trimetilamonyum klorr ile niastann birincil OH grubu etkileir ve polimer
zincirine bir eter bayla katyonik grup eklenir. Orta molekl arl ve Orta dk yk
younluu sahip olabilir. Orta molekl arl polimerle yaplan testlerde kilin
berraklatrlmas, atk lam- sspansiyonlarnda, yal sularda emlsiyon engelleyici olarak
kullanlabilir (Bolto, 1995).


35

ekil 3.15 Niasta
Polisakkaritler olduka uzun zincirli, PAM'larn aksine kararl kesme aklar vardr. biyolojik
olarak paralanabilir. Ancak, dk verimlilikleri yzden yksek konsantrasyonlarda
kullanlmas gerekir. alama sentetik amilopektin, guar zamk ve niasta zerine yaplmtr.
ok sayda lignin tabanl floklantdan da bahsedilmektedir. Katyonik karakter eklemesi
yaplr. Mannich reaksiyonuyla kuarterner amonyum trevi, klorometilasyon ve aminasyonla
retilir. Kat hamuru yapmnda ve renkli su artmnda kullanlr (Bolto, 1995).
izelge 3.1Baz katyonik polielektrolitler iin yk younluu (Bolto ve Gregory, 2007)
POLMER MOLEKL FORMUL CD (mol %) CD (meq/g)
PDADMAC C
8
H
16
NCl 100 6.2
ECH/DMA C
5
H
12
ONCl 100 7.3
CPAM C
8
H
16
O
2
NCl 100 5.2
CPAM (C
8
H
16
O
2
NCl)
0.5
(C
3
H
5
ON)
0.5
50 3.8
CPAM (C
8
H
16
O
2
NCl)
0.25
(C
3
H
5
ON)
0.75
25 2.5
CPAM (C
8
H
16
O
2
NCl)
0.1
(C3H5ON)
0.9
10 1.2
Kitosan C
6
H
11
O
4
N.HCI 100 5.2
Anyonik Polielektrolitler 3.2
Anyonik gruplar ieren polimerler en iyi kendi fonksiyonalitelerine gre kategorize edilirler.
Zayf asidik karboksilik asit gruplar ieren polielektrolitlerin yk younluu pH deerine
baldr. Gl asidik gruplar (slfonik asit) tamamen iyonize olurlar ve normal pH
seviyelerinde uygulanrlar. Ayrca fosfor analoglarda kullanlmaktadr.


36
3.2.1 Karboksilik asit polimerleri
Yksek molekl arl canl poliakrilamid esasl flokulant ajanlar olarak su, tekstil, petrol
endstrisi gibi endstrilerde kullanlrlar. Genellikle dk yk younluunda yksek
performans gsterirler. stisna olarak kzl amur olarak bilinen alminyum oksit ierikli
yapda yksek yk younluklu polimerlerin performanslar daha iyidir. Uygun dozda
poliakrilatla kaplanm alminyum oksit elektrostatik ve sterik olarak agregat oluturmaya
kar korunurlar. Akrilamid ve asidik asit veya onun tuzlarndan kopolimer hazrlanabilir veya
akrilamidin polimerizasyonunun ardndan ksmi hidrolize uratlarak elde edilirler(Bolto,
1995).

ekil 3.16 Akrilamid-akrilik asit kopolimeri
Bu tr polimerleri elde etmede eski yntem emlsiyon polimerizasyonudur. ABA tipi blok
kopolimer surfaktan kullanlmasyla yksek polimerizasyon hz ve yksek molekl arl
elde edilir. Yk younluu deeri potantiometrik yntemle belirlenebilir. Verilen bir pH
deerinde yk younluu artyla, kopolimerizasyon art veya iyonik g art bulunabilir.
pKa (izoelektronik nokta) konsantrasyon ve akrilatn mol fraksiyonun bir sonucudur.
ok dk molekl arlkl polimerler, yksek yk younluu deerine sahiptirler;
keleklerin dalmasn nlerler. Akrilik asit veya metakrilik asidin homopolimerizasyonla
ya da youn asit n-gruplarnn hidroliziyle sentezlenirler. Akrilatlar genellikle soutma
kulelerinde metakrilatlar ise kaynama kazanlarnda keltme iin kullanlrlar
Maleik asit polimerleri, maleik anhidritin homo veya kopolimerlerinin hidrolize edilmesiyle
oluturulur. Silikalarn ayrlmasn nlemede yararlanlr.
Polivinil halojenr ve polibtadienin elektrokimyasal karboksilasyonuyla akrilik asit elde
edilebilir. x=6-11 aras ticari amal kullanlan flokulantlarda en iyi verimi salamaktadr.
ok dk yk younluu deerinde sahip polimerler % 3. 4 karboksilat ierir (mol% )
Ayrca baryum titanat kullanlarak yaplan bir deneyde blok kopolimerler rastgele
kopolimerlerde 3 kat daha fazla kat partikl adsorplamlardr (Bolto, 1995).


37

ekil 3.17 Akrilamido alkanat esasl anyonik kopolimer
3.2.2 Slfonik asit polimerleri
Poli (vinilslfonik asit), tam iyonize kuvvetli elektrolit polimer ailesinin en basit rneidir.

ekil 3.18 Poli (vinilslfonik asit)
Homopolimer metakrilik asit, allilsulfonik asit ve fumarik asit gibi kopolimerleri kelme
kontrolnde yararldr. Poli (stirenslfonik asit) iyon balanma zellikleri de incelenmitir.
Dk molekl arlkl hidrolize olmu kopolimerlerle maleik anhidritle birlikte flokulant
olarak kullanlr. Genellikle polistirenin slfotlanmasyla edilir olsalar da bu aamada azami
dikkat nemlidir, nk apraz balanma en az seviyede olmaldr ki suda znmeyen bir jel
elde edilmesi istenmeyen bir durumdur (Bolto, 1995).
Slfonat gruplar ieren birok akrilat veya akrilamid polimerleri yksek molekl arl
flokulant ve dk molekl arl kelme kontrol amal ajanlar olarak kullanlrlar.
rnein, Sodyum 2-metakril oksietil slfonat ve sodyum 2-akrilamido-2-metil propil slfonat
homopolimerleri veya bunlarn akrilamid veya akrilik asitle kopolimerleri nemlidir.


38

ekil 3.19 Poli(sodyum stiren slfonat)
Yksek molekl arlkl % 5-75 mol% materyalin kopolimer kompozisyonu C-NMR da
incelenmi ve 20. molekl iin kaolin kil zerine adsorpsiyonu
14
C etiketli akrilamid
kopolimerleri iin pH ve scakln bir fonksiyonu olarak belirlenmitir (Bolto, 1995).
3.2.3 Fosfonik asit polimerler
Fosfor ieren polimerlerin, basit yelerinden poli (vinilfosfonik asit) yaps olarak
gsterilmitir. Onun polielektrolit davran incelenmitir. Gl bir dibazik asit olduundan
ok yksek bir yk younluu yeteneine sahiptir. Polimerik fosfonatlar arlkl olarak
kelme kontrol ve ayrc maddeler olarak kullanlr nk kendine kenetleyici bir yaps
vardr. R=metil grubu iin poli (izopropenil fosfonik asit) yaps gsterilmitir. Yksek
basnl endstriyel kaynatclarda demir kelmesinin kontrolnde yararlanlr (Bolto, 1995).

ekil 3.20 Poli (vinilfosfonik asit)



39

ekil 3.21 Poli (izopropenil fosfonik asit)
3.2.4 Doal anyonik polimerler
Pek ok slfatl polisakkaritler, doada mevcuttur. Biyopolimerler veya bunlarn trevleri,
baz rnekler arasnda heparin, dekstran slfat, mannan slfat ve kondroitin slfat, ancak
doal anyonik polimerlerin balca uygulamalar medikaldir. Su endstrisinde kullanm iin
nerilenlerden birisi, dk molekl arlkl Kraft am lignine slfonlanm yani modifiye
edilmi doal polimer lignin slfonattr. Bu polimerlerin performans amurunun suyunun
giderilmesi hususunda katyonik PAMlara edeerdir (Bolto, 1995).

ekil 3.22 Heparinin genel yaps (9)

ekil 3.23 Lignin slfonat yaps (10)


40
Non-yonik Polimerler 3.3
PAM gibi sentetik polimerler, su endstrisinde krk yldr kullanlmaktadr ancak doal baz
polimerlerin kullanm ok daha eskiye dayanmaktadr.
3.3.1 Poliakrilamid
Sentetik polimerler, genellikle non-iyonik olarak tarif edilebilir, aslnda baz anyonik gruplar
% 1-3 orannda ierir. Monomer konsantrasyonu, pH, scaklk, kullanlarak balatc ve bir
redoks tipi tercih edildiinde PAM % 1 den az hidroliz olur (Bolto, 1995).

ekil 3.24 Poliakrilamid (11)
3.3.2 Doal non-iyonik polimerler
Bu grupta niastalar, galaktomannanlar, selloz trevleri, mikrobik polisakaritler, jelatinler,
ve yaptrclar bulunmaktadr. Bunlar da kat-sv ayrmnda floklasyon iin
kullanlmaktadr. molekl arl, kimyasal yaps, znme artlar ve biyobozunurluuna
gre deiiklik gsterirler. salk artlarna uygunluk ve biyobozunur yaplar avantajlardr.
Amilopektin, niasta, guar zamk zerine PAM alanmasyla polimerlerin efektiflii arttrlr.
PAM-amilopektin kopolimerinin kaolin sspansiyonlarnda daha iyi floklasyon yapt
biliniyor. Suda znen polisakkaritlerin daha az dallanr ve amilopektinden daha dk
molekl arl sahiptir (Bolto ve Gregory, 2007).
3.3.3 Poli etilen oksit
En basit yapda olan suda znen polimerdir. Yaygn kullanm zellii nedeniyle en ok
zerinde bilimsel amal almalar yaplm suda znen polimerdir denilebilir. Oligomer
yapsnda, ksa zincir uzunluna sahip bir polimerdir. Dkten yksee molekl
arlklarnda bulunabilen madencilikte flotasyonda ya da boru iinde kayma azalmas
amacyla kullanlrlar. (elikkan,2003)


41

ekil 3.25 Poli etilen oksit
Amfoter polielektrolitler 3.4
Amfoterik polielektrolitler veya poliamfolitler, ayn polimer zinciri zerinde anyonik ve
katyonik blgelere sahiptirler. Bu kart blgeleri gl ya da zayf olabilir, sitelerin oran
istee gre ayarlanabilir. Eit sayda anyonik ve katyonik yapda gruplara sahip olan zwitter
iyonik yaplar bir monomerik birim zerinde karlatrlabilir, betaine benzeri yaplardr.
1:1 eklindeki yaplar viskozite azalrken bile iyonik kuvveti artarak anti-polielektrolit zellii
gsterirler. Bu zelliinden dolay petrol karmnda byk yarar salarlar. Ayrca suyun
saflatrlmas, boya ve metal iyonlarnn giderimi gibi kullanm alanlar vardr (Bolto, 1995).
3.4.1 Amfoterik kopolimerler
Gl bazik katyonik monomerlerin (metakrilamidopropiltrimetilamonyum klorid veya 2 -
(akrilamido) -2-metil propil tri metil amonyum klorid ) ile gl asidik anyonik monomerlerin
(sodyum 2-akrilamido-2-metil propil slfonat) kopolimerizasyonu sonunda elde edilen yap
aadaki gibidir.

ekil 3.26 Amfoterik polimerin kimyasal yaps

Serbest radikal veya redoks balatclar etkin grev alrlar. Yksek molekl arl iin ters
mikrosspansiyon etkili bir yoldur. Kopolimer kompozisyonunu belirlemede C-NMR dan
yararlanlr. Dengeli bir stokiyometrik de tuz eklenmesiyle poliamfolitin suda znrl ve
viskozite art olduu gzlemlenir (Bolto, 1995).
Ayn tr bir yap DADMAC ve zayf asidik anyonikle kopolimeri oluturduunda aadaki
yapya benzer bir form elde edilir.


42

ekil 3.27 Poli(diallildimetilamonyum klorr) (Saray,2007)

3.4.2 Zwitter iyon ieren polimerler
Genellikle Piperidin bis akrilamidinin aminoasitlerle tepkimesinden elde edilen poli(amido
amin) genel yaps aadaki gibidir.
Piperidin bis akrilamidinin NH
2
(CH
2
) xCOOH, eklindeki yaplardr. X=1,3,5 gibi deerler
alr.

ekil 3.28 ki farkl yke sahip molekl yaps genel yaps
zellikle bakr iyonlarna balanrlar, asidik fonsiyonalite gstermezler buradaki R: metil
yada hidroksietil olabilir. Bu gruplar mineral floklar olutururlar.

ekil 3.29 Poli(amido amin)
Son zamanlar polivinilbetain zerine almalarda yaplmtr. buradaki zwitter iyon ilevi pH
seviyesine gre deikenlik gsterir. Ortama tuz eklendiinde viskozite art gzlenir,
zellikle metal iyonlarnn flokulasyonunda grev almakla beraber korozyon nleme
uygulamalar da kullanm alanlardr (Bolto, 1995).


43


ekil 3.30 Polivinil betain

POLMERLERN ME SUYU ARITMA UYGULAMALARINDA KULLANIMI 4.
Koaglasyon Prosesinin me Suyu Artmasnda Kullanlmas 4.1
4.1.1 Konveksiyonel kelme ve filtrasyon
me suyu retiminde, katyonik polielektrolit yksek yk younluu ve orta molekl arlkl
bir PDADMAC gibi metal tuzu yerine birincil phtlatrc olarak kullanlabilir. Ayrca ECH
ve DMA polimerleri de bu ilem iin etkili alternatiflerdir. Optimum artlar iin yk
younluu molekl arlndan daha nemlidir.Kartrma hz, ilk yumak oluumu ve
yumak bykl asndan nemlidir. Konvensiyonel yntemlerde polimerler sadece
koaglant olarak kullanlmaktadr (Bolto ve Gregory, 2007).
Kombine bir bileim, 7mg/L alum 0. 26 mg/L yksek yk younluu katyonik polimer
EGH/DMA ve 0. 01 mg/L ntr PAM filtre yardmcsyla suyun bulankl 21-28 NTU
arasndadr. Konu zerine aratrma baz aratrmaclar bulanklk limitlerini tartmlardr.
Yksek bulanklk ieren sularda (5-200 NTU) ap koaglant grevi stlenmitir. Alum
tozunun etkili bir filtrasyon ve koaglasyon iin st limitin 12-15 mg/L olarak gzlenmitir.
EGH/DMA polimerine baka bir rnekte uzun zincirli polimer daha etkili ilenmemi bir su
younluuna sahiptir. % (0.4-1) polialminyumklorr kullanldnda % 50-80 tasarruf
salanr. Organikler giderimi iin verimlilii artmtr (Bolto ve Gregory, 2007).
Polielektrolit eklenmesiyle artrlan szme ilemi inorganik koaglentle ynetebilir. Aktaki
% 25lik bir art 0.3 mg/L katyonik polimer elde edilir.Filtre dnm zamanndaki % 67lik
bir art su kalitesinde geliim salamtr. Dier bir anyonik polimer kullanm sonucunda


44
ortaya kan benzer sonulardan biride filtrenin dnm noktasna yakn bir sonu elde
etmitir. Polimerin maliyeti inorganik koaglantn azalmasyla tamamen telafi edilebilir.
Yetersiz geri ykama uzun ve ar dozda koagle kimyasal polimer eklenmesi, amur
toplarnn bozulmasna sebep olabilir (Bolto ve Gregory, 2007).
Hmik madde ayrlmasnda en etkili yntem ters osmozdur ve PDADMAC gibi inorganik
koagle ve katyonik polimerlerle yaplr.
Deneysel almalarda yksek yk younluu ve molekl arlndaki kuarterner amonyum
polimerleri doal suyu partikllerine ayrabilir. Kaoline PDADMAC eklendiinde % 16 daha
fazla ayrma gzkr. Doal organik madde karldnda kk bir UV absorbe edilir.
Yaygn ekilde uygulanan yntem ise ap ve polimer karmn birlikte kullanmaktr. Alum
iinde ki optimum doza ulamak iin PDADMAC kullanlr (Bolto ve Gregory, 2007).
Katyonik polimerin doal organik madde giderimi iin kullanlan ilemlerde molekl arl
yksek PDADMAC bulunur. Ayrca ticari polimerlerde ok etkili bir ekilde bulunur.
PDADMACn etkisi molekl arl azaldka azalr. Bu koullarda CPAMn daha iyi
altn grlmektedir. kiye katlanan doal organik maddenin ve yk younluu drlen
polimerlerde CPAM daha etkilidir. Dk yk younluu ve molekl arlnn az olmasna
karlk farkl bir mekanizma gelitirilmitir. Su iin aratrlan sonularda Alum % (86-100)
arasnda benzer sonular vermitir (Bolto ve Gregory, 2007).
4.1.2 Dorudan filtrasyon
Normal ekilde alan konveksiyonel sistem kinetik olarak verimli olmamtr. Optimum
boyuta ulamak iin baz zamanlar yumak bymesine izin verilir. Maliyeti azaltmak iin
sedimasyon aamas yoktur. Katyonik polielektrotlar metal tuzlarna gre avantaja sahiptir.
nk kat eklenmesi olmadan doallatrma srecini etkileyebilir. norganik koaglenti
yumaklatrmak daha fazla yer kaplar. Hzlca bask uygulanmas yerin azalmasna yol aar.
Polimerler filtre olanlar hari yumaklanma avantaj salar. Geri ykama blgesindeki atk
miktar azalr. Polimer molekl arlnda ana deiken olarak gsterilemezler. Eklenen
karmn younluu ve zaman etkileyen parametreleri yumak formatnn partikl boyutu
filtrelemeden nce belirlenir. Eer dorudan yumak filtrasyon kullanlsayd katyonik
polimerle birlikte byk miktarda hmik madde ierecekti bu da humik maddenin giderimi
iin ek ilem yaplmas gerektirir bunun iin ekonomik deildir. nk metal iyonlar
mmkn olduu kadar az miktarda kullanlmaldr. PDADMAClar doallatrma srecinde
daha fazla kullanlr (Bolto ve Gregory, 2007).


45
1-10 mg/L saf su algleri ile katyonik polimerler koagle edilebilir. yi hcrenin kaldrlmas
mmknken katyonik polimerlerin gerektiinden fazla ise dorudan filtreleme ilemi ile
dengeleme salanr. Yksek yk younluklu polimer tercih edilir. Bu amala inorganik
koaglentler kullanlrsa hcre membran ve bileenleri rahatsz ederek rnn kokusunun ve
tadnn deimesine sebep olur. Mavi-yeil algler toksin retir, bunlar sala zararldr. Aktif
karbon yntemiyle adsorpsiyon veya oksidasyon kullanlarak giderilir (Bolto ve Gregory,
2007).
4.1.3 znm hava flotasyonu
Hava filtrasyonundan geen su bir basnla hava doygunluu salanarak geri dnm
salanmtr. Uygun polimer paracklar havann gcyle dzeltilebilir (Bolto ve Gregory,
2007).
Koaglasyona Yardmc Ajan Olarak Kullanlan Polimerler 4.2
Alminyum ve metal tuzu koagle edildiinde organik polimerler atk su artmnda yardmc
koaglentler gibi koagle partiklleri arasnda kpr grevi stlenir. Uygun bir polielektrot
yuman boyutunu artrabilir (Bolto ve Gregory, 2007).
Gl yumaklarda dzenli ekil tercih edilir. Byk agregatlar daha hzl yerleir. norganik
tuz ile retilen tanecikler genellikle biraz pozitif veya negatif olmas koagle artlar altndaki
metal tozuna baldr. Yuman biraz pozitif olmas APAMn dk veya orta yk
younluu ve yksek molekl arl gsterir. Bu ekilde alum dozunun % 40-60
drlmesi mmkndr. Bylelikle 5 mg/L hmik asit giderilir. Ama iyonik olmayan
polimerle birlikte 10gr/L alum kullanlrsa % 95lik azalma gzlenir. Bununla beraber sadece
alumla yksek miktarda doal organik madde giderilir. Ar miktarda polimer kirliliin
yeniden dispersiyon olmasna sebep olur. Koagle olan katlar biraz negatif yklenir buda
byk yumaklar oluturur (Bolto ve Gregory, 2007).
Proses gelimi koagle sistemlerde organik giderimi ile optimimize edilir. Yani retimdeki
zararl maddeler dezenfeksiyonla en aza edilir. Burada asl ama paracklarn mmkn olan
en yksek lde patojenik organizmalardan uzaklatrmaktr. Bu ilem iin topaklatrc
polimer, en uygun polimer, optimum konsantrasyon oran ve optimum proses artlarn
gerektirir (Bolto ve Gregory, 2007).
Filtre Geri Ykama Sularnn Dnm 4.3
Kurak blgelerde, su kaynaklarnn korunmas filtre geri ykama ile salanmaktadr. Baka


46
blgelerde ise bu ekonomik gerekliliktir. Bu su kaynaklarnn yle bir sorunu vardr. Dier
sularla daha kirlidir nk ierisinden Cryptosporidium paracklar kmaktadr. Pilot bir
tesiste yaplan aratrma sonucu artmann getiimiz gnlerde tamamland gzlenmitir.
Cryptosporidium maddesi 9-33 MCell/100L olduunda bu seviyenin yksek olduu
gzlenmitir. 34 aratrma sonucu filtre geri ykama sularnda saf suya kyasla 61 kat
Cryptosporidium ve 16 kat daha fazla Gardiaya rastlanmtr. ngilterede 1 tank geri ykama
suyunda 1M/100L ve keltme tankndan 100,000Cell/100L Cryptosporidium boaltld
kaydedildi. Son almalarda geri ykama sularnda protozaoa seviyesi saf suya gre 21 kat
Cryptosporidium ve 16 kat Gardia fazla iermektedir. Doal organik madde ve dier
kirlilikler iin benzer eilimler gzlenmitir (Bolto ve Gregory, 2007).
Yaplan 335 adet aratrmada geri dnm sularnda harcanan kaynaklar % 2,5 filtre geri
ykanmaya harcandn gstermektedir. Geri kullanm suyu birimden birime deiebilir.
Sedimantasyon eitleri; koaglant olmadan, znm hava flotasyonu, polimersiz,
oksidasyon, sradan filtrasyon ve membran filtrasyonudur. Pilot almalarda uygun
stratejileri kurmak iin 0. 5 gr/L CPAMla bulankln % 99.4 giderilmitir. ki katyonik
polimer seiminde en iyi yol jar testi olarak belirlenmitir. 3 anyonik ve 3 non-iyonik polimer
benzer performans gstermitir. 15-20 mg/L demir klorr ile birlikte ama kararl durum elde
edilince iyileme etkisini kaybetmektedir. Demir (III) klorr ve CPAM kombinasyonu uzun
artma sreci iermektedir. Bunun iin sadece CPAM kullanmak yeterlidir. Demir (III) klorr
doal organik madde karmak iin iyi bir alternatif olarak grlmektedir. Genel olarak tedavi
sedimantasyon ve znm hava flatasyonuna polimer eklenerek elde edilen sonu benzer
performans gstermitir. znm hava flatasyonunda tedavi yksek derecede olumlu
olmutur. Ama maliyeti fazladr. Artlan suyun bulankl 1 NTU orijinal geri ykama suyu
kullanldnda ise 50 NTU olmutur. Kimyasal gereksinimlerin dk olduu birincil
koagle olmayan ve dk dozda polimer katldnda (0. 1-0. 5 mg/L) yumaklatrma iin
uygun bir alternatifdir (Bolto ve Gregory, 2007).
Btn testlerde polimer eklemenin etkileyici bir ekilde yan akm sedimantasyonu oluturur.
Polimer eklemek yaklak olarak bulankl % 50 azaltmtr ve bunu 0.1mg/L polimer
katarak bozabiliriz. Bir dizi ilem iin sermaye maliyetleri belirlenmitir. Sedimasyon +
polimer 133.000-161.000 US dolar M/olay ancak ham su konsantrasyonunda en az oosit
seviyesine dnmek iin znm hava flotayonu + polimer gereklidir. Buda 164.000-194.
000 L/S dolar M/olay sermaye gerektirir (Bolto ve Gregory, 2007).
Artma sreci geri dnm su zerinde etkisi olabilir. Metal tuz veya organik polimer


47
eitliliinde herhangi bir koaglenti eklenmeden nceki polimer kalnts mg/L grlecektir.
Bulank suda bir toprak yapya rastlanr. Bu son yuman yapsna etki edebilir (Bolto ve
Gregory, 2007).
amur Younlatrma 4.4
amur zellikleri kullanlan katk maddelerinin zelliklerine ok baldr. zellikle inorganik
koagle miktarna baldr. Gelimekte olan teknoloji ile birlikte amur hacminde azalma
salanabilir (Bolto ve Gregory, 2007).
Konsantrasyon amur tama maliyetini azaltmak iin geerlidir. Bu uygulama dier su artma
alanlarndan daha fazla polielektrot tketir. Statik yerletirmede glendirilmi topaklar daha
fazla yer kaplar. Ama srekli kalnlatrclar krk olmayan sktrlm olabilir. Bunlar daha
kaln materyallerdir. Santrifjleme ve filtreleme srasnda polimerlerin su alma zellikleri
iyiletirilebilir. Tipik bir satrifjde kuru kat ton bana 1. 5-3 ton kullanlr. Bu yksekkayma
kuvvetleri srasnda santrifj polimerlerden yararlanr (Bolto ve Gregory, 2007).
amurun azaltlmas iin genellikle orta veya dk yk younluu ve yksek molekl
arl katyonik veya anyonik PAMlar amur kkenine veya ykne gre en iyi sonucu
verir. Bu tedavide bitki amurlar yksek dozda alum veya katyonik polimer iermektedir. Bu
amur paralar genelde pozitif ykldr. Bu yzden anyonik polimer uygun olmasna
ramen ntr polimer kullanlr. rnein PAM gibi. Tipik bir arlk filtrede gnde 25kg/m
alum bulunur ve alta % 1. 5-2 kullanlmam polimer ve % 3-4 APAM ierir. Alum dozunun
kil dispersiyonunda etkili olduu son zamanlarda tespit edilmitir. Karlatrrsak kadizasyon
artma amurunda aktif bitki amurlar vardr. Bu yzden katyonik polimer daha iyi
performans gsterir (Bolto ve Gregory, 2007).
Kartrma ve amurun pompalanmas sonucunda su giydirme zorlamtr (makaslama
duyarllndan dolay). Orta yk younluklu ve yksek molekl arlkl APAM ile alum
amuru zerinde alldnda su giderme, kartrma ve makaslamaya bamldr. Polimer
gereksinimleri uzun kartrma sresi ve yksek makaslamay artrr. Bunun nedeni amurun
ayrmasdr. Yeni ynlama iin yksek polimer dozu gerekir (Bolto ve Gregory, 2007).
Son zamanlarda yksek molekl arl CPAMn apraz balanabilmesi gelitirilmitir.
Daha deforme olabilen polimer bir para yzeyine yaylamaz. Bu para ntr edilemez.
Polimere esiz bir su giderme karakteristii vermek iin kalan ykler topaklar veya yeniden
topaklar. Yumak yaps sabit bir duruma gelir ve dengeye ular. Yumak boyutu % 30dan
byk olabilir. Makaslama kuvvetinde % 90 yerine % 10 uygulanrsa apraz bal polimer


48
yerine tercih edilir. Yeniden topaklanma sabit bir topak retiminde yer alabilir. apraz bal
polimerle su giderme ileminde santrifj ile ok baarldr. Maliyeti azaltrken yksek kat
topa kullanlr. Dier uygulama su giderme santrifj ve yksek kesme tabi amurlarn
sedimantasyonudur. Dier avantaj yksek dozlar amurun yeniden stabile olmasna sebep
olmaz. Santrifjde yksek kat ve temiz merkezler elde edilir (Bolto ve Gregory, 2007).
izelge 4.41 Su artm alanlarnda amur konsantrasyonlar (Bolto ve Gregory, 2007)
yiletirme metodu
Konsantrasyondaki kat
miktar (%)
konsantrasyon dndaki kat
miktar (%)
Tek seferde alnan
kelti
0.03-0.2 1-3
Polimersiz srekli
koyulatrma
0.03-
0.2
2-3
Polimerle srekli
koyulatrma
0.03-0.2 5-10
Santrifjleme 1-5 12-17
Szme presiyle

1-10 20-25

POLELEKTROLT KULLANIMINDA DKKAT EDLECEK KONULAR 5.
Su artmak iin polielektrolit kullanm srasnda dikkat edilmesi gereken ok sayda konu
vardr. Polimeri depolama, besleme ve kartrma gibi amalar iin ekipmanlar tasarlanrken
polimerin fiziksel karakteristii de dikkate alnmaldr. Kat polimer olmas durumunda
karma polimerin slatma ksmnda yksek enerjiyle balamann byk nemi vardr.
zellikle yksek molekl arlna sahip polimerler, reaksiyon etabnda yksek oranl
polimer dalm iin fakat bu lde bir kuvvet polimer krnmna neden olmaz. Burada
dnlen polimerin seimiyle kontrol ve dozajn grntlenmesidir. Maliyetinden ziyade,
evresel etkileri ve su yaamna zararlar polielektrotlarla alakal ana konulardr. Bu durum
polimerin toksin ligiyle alakal, hedef sudaki polimer artklarnn analizinde, su artm
ileminden kalan artklarda ve polimer bozulmasyla alakal aratrmalar arttrmtr. u an,
artk polimer ve dezenfektanlardan DBP retimi zerine younlalmtr (Bolto ve Gregory,


49
2007).
Polimer Seimi 5.1
Molekl arl, atallanma, polimer yaps, doz, karm koullar, katn tipi ve miktar,
organik maddeler gibi zelliklerin kark karlkl ilikileri vardr. Katyonik polimerlerde
apraz ynlenme ve molekl arl, emme orann etkilerken, arj ntralizasyon
mekanizmas stn geldiinde apraz ynlenme optimum dozajn saptanmasnda katklar
tarafndan emilen pozitif ykler dikkate alnmakszn nem kazanr. Yksek molekl
arlklar, reaksiyonlar kprlme mekanizmasyla olurken nemlidir (Bolto ve Gregory,
2007).
Polimerin trn ve miktarn seerken en iyi yol jar testidir. Ayn yntem alminyum ve
demir tuzlar gibi inorganik kelticiler iin de kullanlr. me suyu iin, birincil keltici
olarak kullanlan polimer dozaj 1-10 mg/L dir, fakat 0,1-0,2 mg/L kelme yardmc olarak
polimer kullanlabilir. st snr, salk limitleriyle veya maliyet olarak belirlenebilir. Eer
polimer miktar optimumun altndaysa, uzun zamanl amur topu oluumu, geri ykama
esnasnda yetersiz para ayrmas gibi konular dikkate alnmaldr (Bolto ve Gregory, 2007).
Grntleme Sistemleri 5.2
Gerekenin altnda veya stnde dozajlamann nemli zararl etkileri olabilir. Az dozajlama,
son seviyedeki suda yksek bulanklk ve renk seviyesine neden olur, fazla dozajlama,
katklarn tekrar dalmnn ve polimerin artma nitesinden filtre nitesine tanmasna
neden olabilir. Filtrede karm dolaysyla geri ykama frekansnda art olmakta, bu da dk
su elde si getirmektedir. Fazla dozajdan kama, oluan sulu amur formunu azaltr. Sonu
olarak atk alan maliyetini azaltr. Buradan, su artma ilemi srasnda polimer beslemesinin
grntlenmesine byk nem verilmelidir (Bolto ve Gregory, 2007).
Polimer kullanmn kontrol etmedeki en baarl yntem (yk younluu) aknt
detektrdr. Kart iyonlarn kesme dzlemi zerinde detektr iinde hareketi aknt iddetini
arttrr yonlar tayan akkan hareketi, kapal bir silindir iindeki rnek akkanla temas
halindeki pistonu geri altrr. Yk younluundaki kt zeta potansiyeli veya kat
paracklarn elektroforetik hareketliliiyle alakaldr. Bu nedenle direk olarak suyun iindeki
parack yzeyindeki negatif arj azalmasn takip ederek, arjn ntralize olduu optimum
dozaj seilmelidir. me suyu retimi iin otomatik kontrol polimerin birincil keltici olduu
zaman baarl olur. Bu teknik ayrca sulu amur koularnda da baaryla uygulanmakta,
optimum sulu amur kelmesi ntr ak koullarnda elde edilmektedir. zellikle kat


50
birikintilere mineral endstrisinde reolojik zellikleri de srmektedir. Bu gibi amurlu sular
tekrar sulamak kayda deer ilgi kazanmtr (Bolto ve Gregory, 2007).
Bir dier umut verici metot, younluk dalgalanmasn, sspansiyon akndaki k
geirgenliiyle lme temeline dayanr. Baz durumlarda, topak boyutu zerine kantitatif bilgi
tretilebilir, fakat tekniin ana kullanm alan, toplanma durumunun hassas
grntlenmesidir. Fiber optik bir topaklanma sensr de tasarlanabilir ve lazer k dalm
metoduyla, topaklayc gereksinimini optimum hale getirmesini takiben topak boyutu dalm
savunulmutur (Bolto ve Gregory, 2007).
Bir arj titrasyon nitesi, negatif iyon tayan ham su ile katyonik polimerin otomatik olarak
titre edilmesi iin tasarlanmtr. nite manuel titrasyona gre, gereken keltici dozajn daha
hzl ve kesin olarak saptama yeteneine sahiptir. Dozaj otomatik olarak saptanr ve hattan
dozaj pompasna iletilir (Bolto ve Gregory, 2007).
Polimer Toksisitesi 5.3
Normal olarak kullanlan anyonik ve iyonik olmayan polimerler genellikle dk zehirlilie
sahiptirler fakat katyonik tipleri genelde, zellikle suda yaayan canllar daha toksindir.
Kirleticilere kar endieler, Japonya ve svirede polielektrolitlerin kullanlmasn
yasaklatrken, Almanya ve Fransa sk limitler koymulardr. Sala etki etmesi muhtemel
kirleticilere detayda baklmtr. Monomerler, polimerlerden daha toksindir. zellikle
akrilamid rnlerde monomer seviyesindeki snrlar titizlikle kontrol edilmeliyken,
maksimum izin verilen serbest akrilamid seviyesi 0. 025% olmaldr ve sudaki artk 0. 5 g/L
olarak snrlandrlmtr. PDADMAC iin monomer kontent limiti Avrupada 0. 5% ve
Amerikada 2% dir. me suyu retimi iin, ulusal temizlik ileri kurumu sklkla
Amerikadaki ticari polimerin maksimum dozajda kullanlmasn tavsiye eder. Limitler
genellikle, <50 mg/L PDADMAC iin, <20 mg/L ECH/DMA polimerleri iin ve <1 mg/L
PAM arj tipine baklmakszn, PAM iin. PDADMAC n rn sudaki maksimum tama
oran 50 g/L dir (Bolto ve Gregory, 2007).
Polimerlerin sulu ortamlardaki zehirliliini saptamak iin, polimerik olmayan katklara farkl
parametreleri vardr. Sentetik polimerler organizmalar tarafndan hazr olarak emilme
eiliminde deildirler ve toksinlikleri anahtar sucul komponentlerle gerekten deitirilebilir.
Katyonik trleri balklara zararldr. Solungalarn bloke ederek boulmalarna sebep olurlar.
Bu durum normal olarak suda ve sedimentlerde eitli formlarda olan kil gibi katlarn
atlmasyla byk lde azalr. Bunlar katyonik polielektrolitleri gl bir ekilde emebilir.


51
Hmik asitlerde toksisiteye hmik asit seviyesine gre mg/L seviyesinde etki ederler (Bolto
ve Gregory, 2007).
eitli molekl arl ve apraz ynlenmedeki CPAM larda su piresi ve golyan balyla
yaplan toksisite almasnda grlen, zincir uzunluundan bamsz olarak apraz
ynlenmesi yksek polimer de toksinlik en yksektir. Dk apraz dallanma ve yksek
molekl arlklna sahip polimer su piresinde daha zehirlidir fakat gerek toksin seviyesi 0.
2 mg/L benzer final rn sudaki konsantrasyonun stndedir. Golyan balklar iin toksin
seviyesi 10 kat fazladr. APAM lar iin en zehirliler daha uzun zincire sahip olanlardr fakat
katyonik versiyonlarna gre 100 kat daha az zararldrlar. Katyonik polimerler maya
hcrelerini 70 mg/L dozunda sert bir biimde paralamaktayken, anyonik veya iyonik
olmayanlar yapmamaktadrlar. Polikatyonun hidrofobisi arttka paralama da bymektedir.
Polimerlerin taze su organizmalarna toksin liginin zeti gstermektedir ki, balklar katyonik
polimerlere kar ok hassastr fakat algler, metal katyonlarn besinlere kenetlenmesinden
polimerlere kar hassastr. Bu etki Ca
++
iyonu eklenerek denkletirilebilir. Hmik maddeler
ve killer belirgin ekilde biyo eitlilii buradan azaltabilir (Bolto ve Gregory, 2007).
Artk Polimer 5.4
Artma ileminde kullanlan polimerlerin ve orijinal polimerin iinde bulunan katklarn st
limitlerini bilmek, retilen sudaki ve geri dnm yaplan ykama suyundaki katklarn
miktarn renmek iin nemlidir. Problem uzun yllar nce grlmtr. Polimer ve
monomer halindeki ince tabaka kromatografiyi kullanrken, dier pislikler rn suyunda
grld gnn CPAMnda grlmtr. Dk kimyasal bamllk ve yksek molekl
arlndaki APAM analizinde byklklerine gre eleyerek kromatografi ve fla prolizle
paralama ve devamnda gaz kromatografisi ve ktle spektrumlar allmtr.
Byklklerine gre eleme kromatografisi ayrca alum amurun iindeki iyonik olmayan artk
PAMlarda da kullanlmtr. Kimyasal rnlerle artma ilemi gren suda yabanc madde
says akrilamid, sodyum akrilat ve ayrca hidroksi propiyonitril ve balatcdan isobtilnitril
kalntlar dk seviyelerdeydi. Duyarllk 10-20 g/L arasndayd (Bolto ve Gregory, 2007).
Sonrasndaki kalnt polimerlere eitli yaklamlar allmtr. Bunu onaylamak iin, Btn
polimerlerin nceden kullanlan sudaki partikllere bal kalmas, polimer artklarnn analizi
iin nemlidir. Bu ilem polielektrota zt arjdaki koloit titrasyonuyla yaplabilir. Boyalar ve
floresan bileikler indikatrler kullanlabilir. Metot 05-1 mg/L dk seviyesinde zellikle
duyarl deildir. Bu temadaki bir varyasyon, polimeri keltmek iin tanik asit


52
kullanldnda, katyonik topaklayclarda bulanklk takip etmektir. Benzer bir metot,
polimere reaksiyon esnasnda yardmc olan standart o,odihidroksiyaz zeltisinin, eklenmesi
sonras 680 nm k emilimini lmektir (Bolto ve Gregory, 2007).
Metotlarn tekrarlanmasnda, CPAMn saptanmas uygundur. Floresan spektrokopi en
gvenilir analitik metot olarak seilmitir. Daha ileri metot gelitirmeleri istenilen 50 g/L
saptama snrn gemeyi baarmak iin gereklidir. Grlen o ki polimer reticileri daha
uygun yntemler gelitirmek iin daha fazla aba harcamaldrlar. Ayrca boyuta gre ayrm
kromatografisi de dnlmelidir. Fakat durgun fazdaki polimer adsorbsiyonu belirsizlikler
getirmektedir. Dier bir yaklam ok nceleri gelitirilen standart kil testini baz almaktadr,
burada polimerin kalibrasyon erisi ve bulanklk, sspansiyondan rnek test edildii zaman
kalnt polimer ieriini lmek iin kullanlabilir. Fakat duyarllk ok yksek deildir. Petrol
endstrisinde kullanlan PAMlarn saptanmasnda kullanlan 17 grup metot yaynlanmtr.
Polimerler iin en dk alglama snr SEC ve floresan spektrometrisinde ayr ayr 10 ve 20
g/L ayr ayrdr (Bolto ve Gregory, 2007).
iler,
14
C zel sentezlenen polimerlerle topaklanma kurslarn takip ediyorlar. Bu
almalardan zlmemi organik maddelerin bulanklk yapan maddelerden daha nce
polimerler reaksiyon verdii grlmtr, ve PAMn bu hidrolitik bozunmas normal iletim
koullarnda gz ard edilir. Partikler artma prosesinde kullanlan polimerlerin son hedefi
kat paracklar olma ynnde gsterilmitir. Floresanla iaretlenmi CPAM, kolin iererek
PAM zerinde Hoffman reaksiyonudur (Bolto ve Gregory, 2007).
Daha gncel PDADMAClar % 1-2 amin fonksiyonel monomerlerden yaplmtr. Bu
kopolimerler floroporla reaksiyona girmi dolaysyla floresan iaretleme polimer yapsnda
olumutur. Artk PDADMAC florometrik olarak 100 g/Lnin altndaki konsantrasyonlarda
saptanabilir. llebilir seviyelerdeki kalnt polimer her zaman artlm suda bulunurdu,
zellikle de optimum stnde ya da altnda dozlarda. bulanklk yapan paracklar veya alum
kmeleri bu seviyeleri indirirdi (Bolto ve Gregory, 2007).
Polimer Bozunmas 5.5
CPAMlarda ester balarnn hidrolizi pH ve yk younluu bamllk olarak bilinir, daha
nce bahsedildii zere, pH arttrldnda daha da kolaydr. Trimetilamin oluumunda, bu
polimerler amurlu su artmasnda kullanldnda alkalin koullar gibi biyobozunur
gerektirdii de grlmtr. Amit gruplar genelde daha fazla dengelidir. Dezenfekte etme
koullar altnda polimer oksidatif bozunma aada tartlmtr (Bolto ve Gregory, 2007).


53
Pek ok sentetik polimer yaps biyobozunmaya kar dayankldr. Genellikle bozunma ok
yava gerekleir. Amit gruplar zayf noktalardr, son ksmi blnme hem aerobik hem de
anaerobik koullar altnda teyit edilmitir. Oluan poli akrilik asit doal olarak paralanabilir,
fakat sadece dk molekl arlndaki malzemelerin etkilendii grlmtr (Bolto ve
Gregory, 2007).
Doal polimerler polisakkarit ve protein bazldrlar. Srasyla eter ve amit taraflarndan
bozunmaya hazrlardr. Sentetik modifikasyonlu doal polimerin bozunumu kolaydr. rnek
olarak poli aspartik asit ve polisakkaritlerde akrilik asit naklinde biyobozunma lm
kontrolnde gelecei vardr (Bolto ve Gregory, 2007).
Yan rnlerin Dezenfeksiyonu 5.6
PDADMAC ve ECH/DMA gibi katyonik polimerler su endstrisinde yaygn olarak kullanlr.
Genelde klorrden kk saylarda retilirken, normal seviyelerde su artm iin kullanlan
polimerde klorlama ncesi aa kan klor ticari boyutlardadr. Bu yaklam gnmzde
daha az kullanlmaktadr. Fakat yrtlmektedir. rnek olarak mangan ieren sularn n
oksidasyonu verilebilir. Fakat kayda deer trihalometan (THM), CPAM durumunda
olumaktadr. Geri balangta 20 mg/L klora maruz kalmaktadr. CPAMlarla daha fazla i
garantilenmitir. zellikle kimyasal bamlln fonksiyonu olarak bu polimerlerin
hidroliziyle ve hidroliz rnlerin klor zerindeki reaktivitesidir. ECH/DMA iin THMler
klorlama ileminde daha eitlidir, fakat nemsiz seviyededir. Bir kayg, retilen dier klorlu
organik bileiklerin yksek seviyede PDADMAC iin 192 g/L kar 12 g/L bu durum
ECH/DMA dan retilen bir ok klor ieren birok bileiin saptanmadn gsterir (Bolto ve
Gregory, 2007).
yonik olmayan ve anyonik tipteki dier PAM'larn daha az problem kardyla nemsiz
seviyelerde DBP oluumu doal organik madde un rettii byklkle karlatrlmtr. Bu
polimerler u anda retilen monomerlere denk katkda bulunmutur. Akrilamid monomeri ok
gl bir ncsdr. Sk dzenleyici kontrol, monomer ve dolaysyla kirlilik ierii
ayarlanmaldr (Bolto ve Gregory, 2007).
Ciddi bir kayg N-nitrosdimetilamid (NDMA) oluumu raporlanmtr. Balangta
PDADMAC ve klor kullanlan artlm suda saptanmtr. NDMA, THMden 1000 kez daha
fazla potansiyeli olduu bilinen bir hayvan kanserojendir. Ayrntl olarak keif deneylerde,
yazarlar, 10 ng / L tespit limiti reaktifler, normal olarak ime suyu artmada kullanlan
konsantrasyonlarda mevcut olduu zaman meydana gelmediini gstermilerdir. Konu


54
tekrarlanmtr. Testlerde geni mekanistik almalar ile filtrasyon basamaklar olmamtr
gstermitir ki, bir dimetilamino ya da -N (CH
3
)
2
grubu ihtiva eden polimerler, NDMA
oluumu iin olas nclerdir, bunlarn bazlar muhtemelen imalattan kalma, dimetilamin
ihtiva etmektedir. NH- veya N gruplarn ihtiva eden fakat N (CH
3
)
2
iermeyen polietilen
amin klorin iinde nemli lde NDMA retmiyor. Benzer sonular PAM ve polietilen
poliamin gibi N (CH
3
)
2
grubu iermeyen polimerlerde de grlmtr. PDADMAC veya
klorin konsantrasyonundaki artma NDMA retimini de EPI/DMA polimerlerindeki gibi
arttryor. Dorulayan, polimerler NDMA kayna olmutur. EPI / DMA-ko-etilendiamin
polimerler (EPI / DMA-ko-ED) daha yksek verimler verdi. Sadece PDADMAC, EPI/DMA
ve EPI/DMA-co-ED, 3 polimer standart testlerde NDMA retimi verdi. Her numune de
polimer ve klorin konsantrasyonu 0,1 mM olduunda, srasyla 6. 2, 10. 1 ve 29. 8 ng/L
NDMA saptanmtr (Bolto ve Gregory, 2007).
PDADMAC testinde farkl dozlardaki kloramin NDMA retimine ciddi bir etki yapmamtr.
Fakat benzer dozaj artlarnda artan getiri EPI/DMA polimerlerinde saptanmtr. Polimerin
verim artyla polimerin stok zmn arttrmtr. Ndma retimi asidik pH seviyelerinde en
yksek seviyededir. Bu yzden artlm su mmkn olduunca ntr pH seviyesinde
tutulmaldr (Bolto ve Gregory, 2007).
Ozonun polimerlerle yksek dozajda etkileimi ok ykc olmasna ramen, temel olarak
formaldehit retir. Su artmn karlayacak seviyede, polimer seviyesi 10 mg/L iken,
PDADMAC seviyesi 36 g/L ve ECH/DMA iin 62 g/L dir. . Formik asit ve daha dk
seviyelerde dier aldehitler retilir. APAM iin polimerin btnyle imhas zorlanm
koullarda baarlmaldr. Normal doz 49 g/L formaldehitle birlikte dier rnlerin
retimiyle sonulanr. Oluan bileiklerin saptanmas iin daha fazla i karlmaldr.
Mutasyon testleri ozonlatrlm APAM da negatif kmtr (Bolto ve Gregory, 2007).
Ozon artmas yapldktan sonra, dk molekl arlkl malzeme yer deitirmemitir. Yan
rn olarak bol miktarda klora neden olabilir. Bu nedenle 435 g/L yksek seviyede klorlu
organik bileik olumutur. Hi kukusuz, iki tarafta takip eden ar reaktiflerdir. Ana rn
kloropikrin, (197 g/L), fakat kloroform diklorasetik asit ve formaldehit ayr ayr 50 g/L nin
zerinde retilirken birok daha kk miktarlarda ketoasitler ve klorlu trler kmtr. Biyo
bozunma basamanda biyolojik aktif karbon final klorlama ilemi iin nemlidir (Bolto ve
Gregory, 2007).
Permanganat polimer bozunumunda derin etkilere sahiptir. PDADMAC tan gelen sonularn
kyaslanmasnda, kimyasal bamllk azalmas ve zincir ksalmalar ak gstergelerdir.


55
Polimer ve permanganat arasndaki reaksiyon DBP oluumuna katk salayabilir. Burada
Haloasetik asit (HAAs) ve Haloasetonitrillerin tek bana klorla reaksiyonu, THM
oluumundan daha nemlidir. Benzer sonular permanganat mevcutken de grnebilir.
Yaygn olarak kullanlan polimerlerin daha geni bir aralk zerinde yaplan testlere ihtiya
vardr (Bolto ve Gregory, 2007).
Gne na maruz kalma ciddi etkilere sebebiyet verebilir. Polimerlerin klor ve
permanganatla ayr ayr veya ikisiyle birlikte reaksiyona girmesi ve gne yla
nlanmamas veya gne na maruz kalmas bir saat veya 254 nm 30 dakika bir polimer
deneyinde gsterilmitir. Klorlu bileiklerin oluumu ve polimer performanslar llmtr.
Takip eden n artmada 0,5 mg/L ntr veya anyonik (5 mg/L) klorlu PAM veya (0,8 mg/L)
permanganat bir saat gne na maruz kalm ve kalmam DBPler, ayrca bir artma 10
mg/L klor ve karanlkta 7 gnden sonra llmtr. Permanganat ve klorin le gne nn
kombinasyonu, toplam THM ve HAA oluum potansiyellerinde APAM iin arta neden
olmutur. PAM n tek bir oksidanta maruz kalmas veya oksidanla, gne na maruz
kalmas DBP oluum potansiyelini arttrmtr (Bolto ve Gregory, 2007).
izelge 5.61 eitli dezenfeksiyon prosedrlerinin ardndan performans parametreleri (Bolto
ve Gregory, 2007)
Ekstra
artma
Optimum polimer dozu
(mg/L)
Optimum deerde
bulanklk
100 mL szlme
zaman (dk)
Yok 0.04 0.16 670
Cl
2
0.04 0.22 490
KMnO
4
0.04 0.39 530
UV 0.10 0.47 450
UV+Cl
2
0.10 0.64 400
Kullanlan Polielektrotlarn Maliyeti 5.7
Teksastaki bulank sularn artlmas iin kullanacak olan filtrelerin yklerini azaltmak iin
23 farkl organik polimerler zerine, performans ve ekonomik amal bir deerlendirme
yaplmtr. Artan bulanklk filtrenin alma sresi artrlarak ortadan kaldrlabilir. Filtre
geri ykama tasarruf durumunun polimer maliyetinin daha iyi olduu aranmtr. Filtre
alma sresinin 5.4 saat artmas, geri ykama iin gerekli su hacminin % 18 azalmasna eit


56
olur. Buda US$0. 12/KL tasarruf salar. Polimerlerin maliyeti ve performansna bal olarak
0.4 mg/L dozajda kullanlmas US$ 0. 07-0. 09$/KL arasnda bir tasarruf salad
grlmtr. Bu iki efektif polimer o kadarda ucuz deildir. Sralamada 6. ve 7. srada yer
alrlar (Bolto ve Gregory, 2007).
Gney Afrikada yaplan bir aratrma alumdan polimerik koaglanta dnmde birim
bana maliyetin 3 yllk periyotta her birim iin enflasyon orann yaklak % 10 olmasna
ramen, % 30 azald gsterir. ABDdeki kimyasallar 87-88 ylnda 0. 19 US$/KL alum ve
sodyum hidroksit maliyeti 89-90da ise 0. 15 US$/KL oran vardr. Her birim alum iin
polimer dozunun g maliyetinde yaklak % 10-20 arasnda bir azalma gzlemlenmitir.
Bunun nedeni daha kk dozlarda gereken gc azaltarak salanyor. Organik polimer bir
dier avantajda bakm maliyetlerini azaltmas ve inorganikten daha az atak olmasdr (Bolto
ve Gregory, 2007).
POLMER KULLANMANIN AVANTAJ VE DEZAVANTAJLARI 6.
Polimer kullanmnn temelde iki avantaj getirdii sylenebilir; kat partikl ayrmnda yksek
hz ve daha byk flok oluturma ve amurun koyulatrlmas (sv faz ekilmesi)
proseslerinde hacim azalmas gzlemlenir (Bolto ve Gregory, 2007).
Polielektrolitlerin balca avantajlar
Kat-sv ayrma hz arttrlr.
norganik re ajanlarn dozunun yalnzca % 10 u arlkta kullanlmas
Daha kk hacimde bir amur
Geni bir filtre elde edilebilir
Byk apta su artmnda kullanlr olmas
pH deerlerine daha az bal kalmas
Farkl ve ok sayda kimyasaln ilevini grmesi
znm tuz varlnn son rnde az olmas

Bu yararl zelliklerine karn baz dezavantajlar da beraberinde getirir.
Maliyetlidir
Kanserojen ve atk kalan monomerler zehirleyici etkiler tar
Suyun ierdii partikl cinsine zg polimer kullanmak gerekebilir
Depolandnda biyobozunmaya maruz kalabilir.



57

MEMBRAN PROSESLERNN EVRE KRLLNN AZALTILMASINDA 7.
KULLANIMI
Membran ayrma ve saflatrma ilemleri iin kullanlan, iki fazl bir sistemde faz ayrm
salayan ara fazdr. Genel olarak molekl byklne gre ayrma ilemi yapar, ayn
zamanda ykl paracklarn geiini de dzenler ve bu ekilde bir elektrik potansiyeli
olumas salanr. Herhangi bir fazn geii iin itici bir g gereklidir, kimyasal potansiyel
veya elektrik potansiyeli deiimiyle bu gei salanabilir. Kimyasal potansiyel deiimi;
basn veya konsantrasyon deiimiyle gerekletirilebilir. Membranla ayrma ilemlerinin
temel prensibi membran yzeyine tanan ve farkl byklkte bileikler ieren zelti
bileenlerinin membrandan geirilerek ayrlmasdr. Bu ekilde besleme akm membrandan
geerek szlen filtrat zeltisi ve membrandan geemeyerek kalan deriik zelti (retant)
olarak ikiye ayrlr. Klasik filtrasyonda besleme zeltisinin ak yn membran yzeyine
diktir. zeltinin bu ekilde membrana gnderilmesi sonucunda, bir sre sonra membrandan
geemeyen partikllerin yzeyde birikmesi ile oluan kek tabakas filtrasyon hznn
dmesine neden olur. apraz ak filtrasyonunda ise zelti, membran yzeyine paralel
gnderilerek partikllerin yzeyde birikimi ve kek tabakas oluumu en az seviyeye indirilir
ve apraz akn etkisiyle, membrandan geemeyen partikller membran yzeyinden
uzaklatrlr. (Kiti ve Yiit, 2009)

ekil 7.1 Ak ynlerine gre filtrasyon ilemleri (elebi, 2013)
Membranlarn zellikleri 7.1
Yksek porozite
Esneklik, kimyasallara diren


58
Sk por dalm
Dk maliyet
Sabit hidrofilik karakter
Geni pH aralnda kullanlabilmesi
Balca uygulama alanlar:
Su ve atk su artm
tuzlu sulardan tuz giderimi salanarak ime suyu eldesi
Suyun kirleticilerden arndrlmas
Endstriyel proses suyu eldesi
Membranlarn Snflandrlmas 7.2
Membranlar uygulanan itici gce gre snflandrlmaya tabi tutulmulardr. Buna gre basn
uygulanarak ve elektrik akm - tahrik mekanizmasyla salanr.
7.2.1 Basn uygulamasyla membran ilemler
7.2.1.1 Mikrofiltrasyon
Por bykl dierlerine gre byk olan, uzaklatrlan partikl boyutu 0,1-1 mikron
arasnda deien membranlardr. Uygulanan basn 0,7 bardr.
7.2.1.2 Ultrafiltrasyon
10-1000 A
O
boyutunda ayrm salayan membranlardr. znm tuzlar ve kk
molekller membrandan geer. Kolloid, protein, mikro kirleticiler byk makro molekller
uzaklatrlm olur. Uygulanan basn. 1-7 bardr.
7.2.1.3 Nanofiltrasyon
Yaklak 1 nm boyutundaki partikller uzaklatrr. Molekl arl 200-400den byk
organik moleklleri, znm tuzlarn % 20-98 arasnda uzaklatran daha seici bir
ilemdir. Yzey sularnda renk giderme, kuyu suyundan sertlik ve radyum giderilmesi, ayrca
atk su uygulamalarnda organik maddelerin inorganik maddelerden ayrlmasnda yararlanlr.
Uygulanan basn 3,5-16 bar arasndadr.
7.2.1.4 Ters osmoz
En yksek mertebeden szme ilemi burada gerekleir. Tm znm tuzlara ve molekl
arl 100 den fazla olan partikllere bariyer olarak davranr, su moleklleri rahatlkla
geerek rn ksmn oluturur. ok yksek oranda (% 95-99) aras znm tuz artm


59
salayarak, suyun saflatrlmas gerekletirilir. 14-69 bar arasnda basn uygulamas
yaplr. Evsel ve endstriyel suyun saflatrlmas, deniz suyundan ime suyu eldesi gibi
ilemlerde yararlanlr (Kiti ve Yiit, 2009).
7.2.2 Elektrik potansiyeli uygulanarak uygulanan membran prosesleri
Burada kullanlan membran suyu geirmeyen ancak znm iyonlarn ayrmn salayan
membran kullanlr. Anyonlar geiren membran ve katyonlar geiren membran arasnda
kalan rn elektrik potansiyeli uygulanarak kutuplamas salanr bu ekilde besleme suyu
seyreltilmi ve su tuzdan arndrlm olur (Kiti ve Yiit, 2009).

ekil 7.2 Szlen madde, gzenek ap ve membran prosesleri arasndaki iliki
Membran Yapmnda Kullanlan Materyaller 7.3
Mikrofiltrasyon (MF) ve ultrafiltrasyon (UF) membranlar organik polimerler ya da inorganik
materyallerden (seramik, cam ve metallerden) retilir. MF ve UF yapmnda kullanlan
organik polimerler ve inorganik materyaller aadaki izelge gsterilmitir (Kiti ve Yiit,
2009).






60
izelge 7.31 MF VE UF membran retimi iin kullanlan materyaller
(Li, N., Fane, A.,Ho, W.S., Matsuura, T, 2008)
Membran MF UF
Organikler
Akrilonitril polimeri


Selloz asetat

Selloz nitrat

Selloz ester karmlar


Rejenere selloz


Naylon


Poliamid


Poliakrilonitril (PAN)


Polislfon


Hidrofilik polislfon


Polielektrolit kompleksler


Poliester


Polieter slfon (PES)


Polikarbonat


Polietilen teraftalat (PET)


Poliimit


Polietilen


Polipropilen


Politetrafloroetilen (PTFE)


Poliviniliden florr (PVDF)


Teflon


Polivinil klorr (PVC)


norganikler
Alminyum

Alminyum oksit

Zirkonyum (ZrO2) karbon

Zirkonyum (ZrO2) -poliakrilik asit

Titanyum

Seryum dioksit (CeO2)

Cam (SiO2)

Paslanmaz elik

Paladyum ve alamlar





61
Sentetik polimerik membranlar hidrofilik ve hidrofobik olmasna gre iki snfta incelenir.,
hidrofilik membranlar rnein selloz ve trevleri, MF ve UF membran retiminde yaygn
kullanlrlar. Buna karn selloz asetat ; asit, alkalin, scaklk ve biyolojik degredasyona kar
duyarldr. Polislfon ve polieterslfon (PES) hidrofiliktir, ters osmoz kompozit membranlar
desteklemek amacyla kullanlrlar. Hidrofobik membranlar rnein, PTFE, PVDF, PE,
izotaktik PP vb, genellikle MF membranlarda hidrofiliklerle kartrlarak edilerek, membran
kirlenmesini azaltmak amacyla kullanlrlar (Kiti ve Yiit, 2009).
izelge 7.32 Su artmnda kullanlan baz RO ve NF membranlar ve zellikleri. (Li, Fane,
Ho ve Matsuura,2008)
PROSES BARYER KOMPOZSYONU MEMBRANIN FORMU
Ters osmoz (RO)
Selloz Asetat (CA)
CA Blend
Selloz Triasetat
Alifatik Poliamid Kompozit
Aromatik Poliamid Kompozit
Aromatik Poliamid Asimetrik
Asimetrik, Dz tabakal
Asimetrik, Dz tabakal
Asimetrik, Hollow fiber
Dz tabakal
Dz tabakal
Hollow Fine Fiber
Nanofiltrasyon
(NF)
Aromatik Poliamid
Polypiperazid
Polivinil Alkol Trevleri
Polieterslfon
Kompozit Dz tabakal
Kompozit, Dz tabakal
Kompozit, Dz tabakal
Kompozit, Dz tabakal
7.3.1 Su artmnda kullanlan membran modlleri
1-Tp eklindeki (tubular) modller
2-Hollow fiber modller
3-Plaka ve ereve modller
4-Spiral sarm szcler olmak zere drt geometride incelenir.
MBR (Membran biyoreaktrler) 7.4
Suyun biyolojik artmyla membran prosesinin birleik sistemidir. Biyoktlenin sudan
ayrlmas salanr. UF ve MF kullanlr.


62


ekil 7.3 Tipik MBR prosesi

Tipik bir MBR prosesi ekilde gsterildii gibidir. Buna gre ilk nce zgaraya gelen su
byk apl materyallerin (bez, kat, plastik vs) tutulduu yerdir. Su ok askda kalm
partikl ieriyorsa n keltim aamas uygulanr, ayet yle deilse opsiyonel olarak anoksik
blmde denitrifikasyon uygulanabilir. Yine opsiyonel olarak fosfor giderimi isteniyorsa
tankn giri blmne anaerobik blm eklenebilir. Burada metal eklenmesi flokulasyon
koaglasyon iindir ve o da istee bal olarak gerekletirilir. Tm bu zellikleri iermesi ne
kadar esnek bir proses olduunu gstermektedir. Elde edilen amur proses edilebildii gibi,
tarm uygulamalarnda da kullanlabilir (Kiti ve Yiit, 2009) .

ekil 7.4 Konvansiyonel sistemle mbr sisteminin ematik karlatrlmas
(Michael Lyko, 2012)


63
Membran Biyoreaktrlerin (MBR) Avantajlar ve Dezavantajlar 7.5
Avantajlar
Konvansiyonel sistemlere gre, artma sresi daha ksa
kme havuzu ihtiyacn ortadan kaldrr.
MBR sistemlerinde konvansiyel sistemlere gre daha az yatrm maliyeti
Fiziksel bir filtrasyon yapldndan daha kesin ve baarl sonular elde edilmektedir.
Dezavantajlar
Membranlarn temizlenip bakm yaplmas, yenilenmesi maliyeti, sistem otomasyona uygun
olsa da yine de tm proses bir havuzda iinde gemektedir.
Hava temizleme de kullanlan membranlar 7.6
Hava, byk ksmn azot ve oksijenden olumasnn yannda ierisinde argon, neon, helyum
su buhar ve karbondioksit gibi gazlar ihtiva eden bir karmdr [12] . Hava bileimi
aadaki izelgede gsterilmitir.

izelge 7.63 Hava bileimi [13]
smi Kimyasal forml Bulunma yzdesi
Azot N
2
% 78. 1
Oksijen O
2
% 20. 9
Argon Ar % 0. 9
Karbon dioksit CO
2
% 0. 03
Su buhar H
2
O (g) % 0. 02
Neon Ne % 0. 002
Helyum He % 0. 0005
Metan CH
4
% 0. 0002
Kripton Kr % 0. 0001
Hidrojen H
2
% 0. 00005
Ksenon Xe % 0. 000009


64
Bu gazlar ierisinde en kararsz olanlar su buhar ve karbondioksittir. Emisyon, atmosfere
kirletici maddelerin verilmesidir. Bu kirleticiler havann doal yapsn bozarak canl
yaamna zarar vermektedir. Ulam aralarnn evreye verdii gazlar, endstriyel ve evsel
atklarn doaya braklmas, tarmsal atklar ve zellikle fosil kaynakl enerji santrallerinin
atklar bu kirleticilerin kaynan oluturmaktadr.
zellikle asit gazlar (SO
2
, NO
x
), uucu organik bileikler, zellikle halojenli hidrokarbonlar
ve aromatik bileikler atmosfere salndnda ozon tabakasna zarar verir ve sera etkisi
olutururlar. Uucu organik bileiklerin (VOC), giderilmesi ekonomik ve teknik anlamda
nemli bir noktadr (Bodzek, 2000) .

ekil 7.5 Havadan uucu organik bileikleri ayrmada kullanlan teknikler (Bodzek,2000)
1980li yllardan sonra zararl gazlarn ayrlmas iin endstriyel lekli polimerik membran
uygulamalar gelitirilmitir. Aadaki izelgede belirtilen uygulamalarla havann
saflatrlmas salanmaktadr.






65
izelge 7.64 Hava saflatrlmasnda kullanlan membran prosesler (Bodzek, 2000)
Kirlilik tr Membran prosesi
Organik bileiklerin buharlar
(halojen trevli ve aromatik bileikler)
Buharn membranlardan geirilmesi
Yanma rnleri (SO
2
, NO
X
, CO
2
) Sv membranlar, membran kontaktor
NH
3
Sv membranlar, membran kontaktor
H
2
S Gaz ayrm, sv membranlar, membran kontaktr
Membran biyoreaktr)
CH
4
, CO
2
Gaz ayrm

Sv membranlar 7.7
7.7.1 mmobilize polimer destekli sv membranlar
Gaz / Sv Membran / Gaz
Gaz / Sv Membran / Sv
Sv / Sv Membran / Gaz
Sv / Sv Membran / Sv fazlarn ayrlmasn ilemlerinde olmak zere ayrma ilemlerinde
kullanlr
Boluklarna sv film sabitlenen membranlardr. ekil de gsterildii gibi, destekli sv
membranlar olarak da tanmlanan bu tip membranlar uygun bir organik zcnn hidrofobik
boluklu bir membrana yerletirilmesiyle hazrlanr (Bodzek,2000) .Boluklu membran sv
film iin sadece destekleyici bir tabakadr. Bu tip membranlar yksek porozite, kk boluk
ap, ince tabaka, hidrofobik materyal, dayankl kimyasal polimer zelliklere sahip olmaldr
(Acar ve Malko,2002)


66
7.7.1.1 Sv membranlarn mekanizmas ve uygulama alanlar

ekil 7.6 mmobilize polimer destekli sv membranlar (Acar ve Malko,2002)
7.7.2 Emlsiyon tipi sv membranlar
Birbirine karmayan iki svnn emlsiyon hale getirilmesi ve bu fazn nc bir fazda
(srekli faz) datlmasyla oluturulurlar. Emlsiyon sv membranlar oluturan fazlar;
Besleme faz
Rejenere faz

ekil 7.7 Emlsiyon sv membranlar (Acar ve Malko,2002)

Besleme faz giderilmesi veya ayrlmas istenilen maddeleri ierir. Rejenere faz ise srekli
fazda bulunan giderilmesi istenen maddenin yapsna gre farkl reaktiflerin olduu bir fazdr.
rnein anyon giderilecekse bazik, katyon giderilecekse asidik karaktere sahip olmaldr.


67
7.7.3 Gaz ayrma
Kolay tanm mekanizmas ile gaz ayrma ilemleri, sv membran teknii ile
gerekletirilebilmektedir. Kolay tanm ksaca, membran znm spesifik bir tayc (X)
maddenin dzenli olarak fazlar arasnda gelir gider. Srekli faz- membran faz ara yzeyinde
bir kompleks oluturur ve bu yap membran yzeyinde gidip gelme srasnda difze edilir.
Daha sonra AX kompleksi rejenere faz zerinde ayrlr ve X yeni A maddesi iin geri dner,
bu esnada A rejenere faza geerek AB yapsn oluturur.

ekil 7.8 Tanm mekanizmalar
Bu membranlar kullanlarak havann zararl gazlardan giderilmesi salanmaktr. Uygun
prosesin belirlenmesinde en nemli parametre geirgenliktir. Geirgenlik, seilen polimerin
yapsal zelliklerine gre zellikle kristalinite ve cams gei scaklna bal olarak deiir.
P = D S (7.1)
P: geirgenlik D:difzyon katsays S:znrlk indeksi
Membran seicilii : :P

/P
J
P
: gaznn
geirgenlii, p
j
: j gaznn geirgenlii
1 Barrer = 10-10 cm
3
(of normal conditions) cm cm
-2
s
-1
(cmHg)
-1
.
Esnek polimerlerin geirgenlii, cams polimerlerden daha fazladr. Bunun nedeni polimer
zincirinin hareketliliidir. Aadaki izelgede baz polimerlerin CO
2
geirgenlii
gsterilmitir.
Daha ncede belirtildii gibi membranlarn geirgenlii imal edildii polimerlerin
karakteristik zelliklerine baldr. Aadaki izelgede polimerlerin Tg (cams gei
scakl) deerleri oksijen ve azot gaz geirgenlikleri gsterilmitir (Bodzek,2000).
Membran araclyla gaz ayrma mekanizmas esas olarak znme ve difzyona baldr.
Gazlar, svlarla karlatrldklarnda ok daha dk afiniteye sahiptirler. Afinite artyla
birlikte gazlarn znrl de art gsterir. rnein CO
2
znrl hidrofilik polimerde
daha yksektir (Bodzek,2000).



68
izelge 7.75 Baz polimer membranlarn CO
2
ve metan geirgenlii (Bodzek, 2000)
Polimer ad P
CO2
(Barrer) P
CO2
/P
CH4

Silikon kauuk 3200 3. 4
Doal kauuk 130 4. 6
Polistiren 11 8. 5
Poliamid (naylon 6) 0. 16 11. 2
Polivinil klorr 0. 16 15. 1
Polikarbonat (Lexan) 10. 0 26. 8
Polislfon 4. 4 28
Polieterslfon 7. 4 32
Selloz asetat 6 31
Polieter imid 1. 5 45
Poliimit (kapton) 0. 2 64

izelge 7.76 Baz esnek ve cams polimerlerin oksijen ve azot geirgenlikleri (Bodzek, 2000)
Polimer Cams gei scakl P
O2
P
N2
P
O2
/P
N2

Polipropilen oksit 210 16. 8 3. 8 4. 4
Etil selloz 43 11. 2 3. 3 1. 5
Polimetilo penten 29 37. 2 8. 9 4. 2
polipropilen -10 1. 6 0. 3 5. 4
polikloropren -73 4 1. 2 3. 3
LDPE -73 2. 9 1 2. 9
HDPE -23 0. 4 0. 14 2. 9




69
Gaz geirgenliini etkileyen dier faktr difzyon katsaydr, prensip olarak gaz
partikllerinin boyutu ve polimer tipine baldr. Bunun sonucunda ap uzun olan
partikllerin difzyon katsays dk olacaktr.
Gaz ayrmnda kullanlan membranlarn karakteristik parametreleri aadaki gibidir :
membran: kompozit veya asimetrik katman ieren esnek ya da cams polimer
membran kalnl : aktif katman kalnl 0. 1 m az olmamaldr.
por boyutu : porsuz membran veya ( < 0. 1 m )
Src g : 10 Mpa kadar basn veya szme blgesinden vakum
ayrma mekanizmas: znme ve difzyon
membran materyali: yukarda bahsedildii gibi (polimetilo penten, polimetiloksisilan
poliimit, polislfon vb ) (Bodzek,2000).

TOPRAK KRLLNN AZALTILMASINDA POLMERLERN KULLANIMI 8.
Toprak stabil yapsnn korunumuna ve erozyona kar direnli hale getirmek amacyla son
yllarda uygulanan yntemlerden biri de sentetik yapay polimerlerin kullanmdr.
Topraktakiller zerinde polimerlerin adsorpsiyonu ile suya dayankllk salanmakta, adesif
zellikleri srdren znemez kompleksler medyana gelmektedir.
PAM, PVA yaplan aratrmalar sonucunda toprak zerine etkileri; yzey ak zelliklerinin
iyiletirdii ve erozyona kar daha direnli bir agregat oluumu salad yaplan
aratrmalarda kantlanmtr (Ylmaz ve Uysal, 2009).
Toprak kirliliinin byk ksmnn sentetik polimerlerden kaynaklanmaktadr. Doada
bozunmalar uzun zaman alan ve evre sorunlarna yol aan plastiklerin geri dnm yoluyla
geri kazanm ve doaya daha az vermesi salanabilmektedir.
Bu sorunun bir sonucu olarak, kendi kendine paralanan polihidroksi btirat (PHB) gibi
polimerler kullanmn giderek artmaktadr.

RADYASYON NLEMEDE KULLANILAN POLMERLER 9.
Srekli olarak radyasyonun etkisine maruz kalndnda vcudumuza ciddi zararlar verdii
bilinmektedir. Bu amala radyasyon etkisini azaltc almalar yaplmaktadr. letken
polimerler polipirol, polyaniline, poli (3,4-etilendioksitiyofen) poli (stiren slfonat) (PEDOT:
PSS) bata olmak zere eitli almalarda metal veya iletken paracklarn yerini alarak
radyasyon etkisini azaltmak amalanmaktadr (Al-Shabib, Lachowicz ve Bass, 2013).


70
DENEYSEL ALIMA 10.
Deneyin Amac 10.1
Doal yzeysel sulardaki sspanse madde veya rengin giderilmesi iin kullanlan phtlatrc
maddelerden olan polielektrolit, kitosan ve demir(III) klorrn etkinliini deiik miktarlarda
ve eit kartrma sresinde kavanoz deneyi (jar test) ile tespit etmektir.
Teori 10.2
Koaglasyon (phtlatrma) ve floklasyon (yumaklatrma) birbirine bal, s, bulanklk,
renk, pH, alkalilik, kartrma iddeti ve sresi ve kullanlan kimyasal reaktif zellikleri gibi
pek ok faktre baldr. Bu nedenle en uygun phtlatrma dozu dozaj deneyleri ile
bulunabilir. Bu deneylere jar test denir.
Bu ilem suya kimyasal madde ilave edilerek suda bulunan askda ve znm kat
maddelerin sudan uzaklatrlmasn amalar. Phtlatrma ve yumaklatrma ilemi esas
olarak kolloid haldeki maddelerin giderilmesini amalar. Kolloid haldeki maddeler birbirleri
ile ve su ile eitli etkileimleri nedeniyle bir araya gelemez ve birleemezler. Yumaklatrma
ilemi ise phtlam taneciklerin birletirilerek sudan keltme ile ayrlabilir yapdan
yumaklar haline getirilmesidir. Yumaklatrma ilemi iin suya yava kartrma yaplr.
Kullanlan ara gereler 10.3
1. Jar test dzenei

ekil 10.1 Jar test dzenei


71

ekil 10.2 Jar test dzenei
2.Cam beher(1L veya 500 ml)


ekil 10.3 Beherglas
3. UV-VIS Spektrofotometre (Shimadzu Uv-1800 )


72

ekil 10.4 UV-VIS Spektrofotometre
4.1 adet dereceli silindir
5. 6 adet 1000 mLlik beher
6. Hassas terazi
7. Puar, pipet, kvet
8. CompactStar CS4, santrifj cihaz
Kullanlan Kimyasallar 10.4
Kitosan, katyonik polielektrolit 5480 SR, Fe (III) klorr, Naftol Blue Black (NBB mavi boya)
Deneyin Yapl 10.5
Sentetik olarak hazrlanan atk su zeltisinin rengikitosan, katyonik polielektrolit ve FeCl
3
varlnda aadaki sra takip edilerek giderildi.
1000 mLlik beherlere 500 mL su konulduktan sonra tm beherlere 3 mL NBB mavi
boya (stok: 2 mg/mL) eklenir.
2) Aadaki izelgedeki miktarlarda bileimler hazrlanr.





73
izelge 10.51 Numune bileimleri
Bileim No Bileim
1 Kitosan (100 mg)
2 Katyonik polielektrolit (100 mg)
3 Kitosan (50 mg) + katyonik polielektrolit (50 mg)
4 FeCl
3
(10 mg)
5 FeCl
3
(10 mg) + kitosan (50 mg)
6 FeCl
3
(10 mg) + katyonik polielektrolit 50 mg)

3) Tp ierine konan numuneler 15 dakika 3000 devirle santrifj edilir.
4) Hazrlanan boyal sularn UV-Vis. spektrofotometresinde Naftol Blue Black (NBB)
boyasnn maksimum dalga boyunda (618 nm) absorbsiyon deerleri llr.
5) izelge 10.5.1de belirtilen miktarlarda karmlar beherlere eklenir. Dozlamadan sonra
numunelere 100 devir/dakika (rpm) hzla 1 dakika boyunca hzl kartrma yaplr. Daha
sonra numuneler 30-40 rpmde 20-30 dk yava kartrlr.
6) Yumaklama ileminden sonra pedallar karlr ve beherler 30 dk kelmeye braklr.
7) kelme tamamlandktan sonra tekrar UV-Vis. deerlerine baklarak ne kadar boya
gidermenin olduu hesaplanr.

Hesaplamalar ve sonular 10.6

)

)
)

)

Abs (i): boyann maksimum dalga boyunda gsterdii absorbans deeri

Abs (t): boyann Jar testi uygulandktan sonra maksimum dalga boyundaki absorbans deeri.










74
izelge 10.62 NBB boyasnn 618 nmde ilem grmeden nce ilem grdkten
sonraki absorsiyon deerleri
Sra no lk deer (abs) Son deer (abs) Sonu
1 0.145
0.042 % 71.03
2 0.145
0.026 % 82.06
3 0.139
0.074 % 46.76
4 0.140
0.054 % 61.42
5 0.146
0.057 % 60.95
6 0.144
0.062 % 56.94

Deney sonulara gre, koaglant madde ilave edilmeden nceki absorplanan k deeriyle
kaoglant eklendikten sonraki absorplanan k deeri arasndaki fark ak ekilde
grlmektedir.
Negatif yke sahip boya maddesinin su ierisinde datlarak koaglant yardmyla
ktrmeye dayanan deney dzeneine gre, kaoglant miktarlar dnda deiken parametre
kullanlmamasnn nedeni verimliliinin hesaplanmas iindir.
Buna gre polimer yapdaki koaglantlar kullanlan rneklerde en yksek boya giderimi
salanmtr. Polimer esasl bileiklerin kullanlmad 3 nolu beherde ise en az verim
gzlenmitir.
GENEL SONULAR VE NERLER 11.
Bu almada zellikle endstriyel boyutta su artm iin uygun olan polielektrolit ve
membran trleri incelenmitir. Buna ek olarak hava ve toprak kirliliinde yine polielektrolit
ve membran kullanm rneklendirilmi ayn ilevi gren dier kimyasallara gre etkinlii
deneysel almayla gsterilmitir.
alma sonucunda, polimerlerin yaps gerei ok farkl eitlerde retilebilecek, bu
karmlarn dezavantajlar olarak bahsedilen yanlarnn; maliyetli olmas, monomer
kalntsnda kanserojen etkisi ve depolanma sresinin ksal zmlenmesi gereken temel
sorunlardr. Bu sorunlarn zm iin eitli almalar yaplmaktadr. zellikle canl
yaamn tehdit eden kanserojen riskini en aza indirmek iin ticari olarak retilen


75
poliakrilamidlerin, belirli periyotlarla reaksiyona girmemi monomer saysnn tespit edilmesi
gerekmektedir. REACH ynetmeliine gre izne tabi maddeler listesinde bulunan akrilamid
kullanm kontrol altnda tutulmaktadr.
Salk tehdidi gz nne alndnda, su artmnda etkili performans gsteren poliakrilamidin
kullanmna alternatif olarak dier polielektrolitler miktar yksek tutularak kullanlmaktadr.
Maliyet problemine getirilmeye allan zm, enzimatik proseslerin kullanm olarak
ngrlmektedir. Dier taraftan membran teknolojisi her geen gn ilerleme kaydetmekte ve
yaplan almalarda birinci ama maliyeti azaltma ynnde olmaktadr.






















76
KAYNAKLAR
Acar, F.N. ve Malko, E.,(2002), Sv Membranlarn Mekanizmas Ve Uygulama Alanlar,Pamukkale
niversitesi,Mhendislik Fakltesi, Mhendislik Bilimleri Dergisi, Cilt 8, Say 2, Syf 255-263.
Akn, Banu.,(2010), eker Endstrisi Atk Sularnn Kimyasal Koaglasyon Yntemiyle Artlabilirliinin
ncelenmesi Ve Optimum letim Koullarnn Belirlenmesi, Yksek Lisans Tezi, Ankara niversitesi Fen
Bilimleri Enstits, Ankara.
Al-Shabib, W.,Lachowicz, Stefan W., ve Bass Octavian, (2013), Intrinsic Conducting Polymer for Wi-Fi
Electromagnetic Radiation and Environment Pollution Reduction, Avustrulya.
Bodzek, M.,(2000), Membrane Techniques in Air Cleaning, Polish Journal of Environmental Studies Vol. 9,
No. 1, Polonya.
Bolto,B.,(1995), Soluble Polymers In Water Purification Prog. Polym. Sci., Vol. 20, 987-1041, Elsevier
Science Ltd Printed in Great Britain, Avustralya.
Bolto, B

ve Gregory J., (2007), Organic polyelectrolytes in water treatment,Water Rese Arch 41 (2007) 2301
2324.
elebi, M., (2013), Biyoteknolojide Polimerler Ders notu, Yalova niversitesi, Yalova.
elikkan,H., (2003), Suda znen Polimerler , Polimer Teknolojisi Yksek Lisans Dersi devi, Ankara.
Demirba,., (2006), Kil Mineralleri Yzeyine Baz Biyomolekllerin mmobilizasyonu ve Elektrokinetik
zellikleri, Doktora Tezi, Balkesir.
Karahan, M.,Tulu, S. ve Akdeste Z., (2013), Polielektrolitler ve Biyolojik zellikleri, Derleme Makalesi,
Sigma Mhendislik ve Fen Bilimleri Dergisi 31, Syf 85-106, stanbul.
Klavuz, A.H., (2005), Atksularn Artlmasnda Farkl Polielektrolit Ve Adsorbanlarn Fizikokimyasal
Davranlarnn ncelenmesi, Doktora tezi. Balkesir niversitesi, Balkesir
Kiti, M. ve Yiit,N.., (2009), Su ve Atk su Artmnda leri Artma Teknolojileri- Artlm Atk sularn Geri
Kullanm Ders Notu, Isparta.
Li, N., Fane, A.,Ho, W.S., Matsuura, T,(2008), Advanced Membran Technology and Applications,John Wiley
and Sons, USA.
Lyko,M., (2012), Endstriyel Su Artmna Uyarlanms zmler, stanbul.
Samsunlu,A., (2011), evre Mhendislii Kimyas, Birsen Yaynlar, stanbul.
Ylmaz, G. Ve Uysal H., (2010), Pva ve Pam Uygulamalarnn Yzey Ak ve Toprak Kayb zerine Etkileri,
Aratrma Makalesi,zmir.
[1] http://www.teknoprom.com.tr/?p=61 Eriim Tarihi: 15 Nisan 2014
[2] http://en.wikipedia.org/wiki/Humic_acid#mediaviewer/File:Humic_acid.svg Eriim Tarihi: 15 Nisan 2014
[3] http://www.filtronics.com/blog/category/flocculation/ Eriim Tarihi: 15 Mays 2014
[4] http://www.luyuechemical.com/html_info/PolyDADMAC-Manufacturer-37.html Eriim Tarihi :16 Mays


77
2014
[5] http://web.itu.edu.tr/~unlucu/Mannich.htm Eriim Tarihi: 16 Mays 2014
[6] http://www.google.com/patents/EP0574607A1?cl=en Eriim Tarihi: 15 Mays 2014
[7] http://www.google.com/patents/WO2003013435A2?cl=en eriim tarihi 21 nisan 2014
[8]http://tr.wikipedia.org/wiki/Dosya:Kitosan.jpg Eriim Tarihi : 15 Mays 2014
[9]http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Heparin_General_Structure_V.1.svg Eriim Tarihi : 16 Mays 2014
[10]http://www.mpbio.com/product.php?pid=05218045&country=215 Eriim Tarihi : 16 Mays 2014
[11] http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Polyacrylamide.png Eriim Tarihi: 17 Mays 2014
[12] http://www. cevreonline.com/emisyon/hava_emisyon. htm1 Eriim Tarihi: 16 Mays 2014
[13] (http://www. chemicalformula.org/air) Eriim Tarihi: 15 Mays 2014