BAB 7

Akaun, Laporan dan Audit

5.7.1 Menerangkan tatacara perlantikan juruaudit, hak, dan tanggungjawab seorang juruaudit.

Pengenalan

Menurut Neil D. Stein, penguaditan adalah sesuatu pemeriksaan secara bebas oleh seseorang juruaudit
yang diiktiraf ke atas penyata kewangan sesebuah organisasi bagi memastikan penyediaan penyata kewangan
tersebut adalah mematuhi setiap obligasi undang-undang yang berkaitan supaya akhirnya mengeluarkan satu
pendapat yang benar dan saksama.

Secara amnya, pengauditan boleh didefinisikan sebagai sesuatu pemeriksaan secara bebas dan kritis ke
atas penyata kewangan untuk mengetahui keterangan kerja-kerja akaun yang disediakan oleh pihak syarikat atau
perbadanan yang diaudit.

TUJUAN PENGAUDITAN

Pengauditan bertujuan:-
i) tujuan utama pengauditan adalah membolehkan juruaudit untuk melaporkan tentang kebenaran dan
kesaksamaan kedudukan kewangan tentang keuntungan atau kerugian dalam penyata kewangan.
Ini adalah untuk memastikan sesebuah syarikat itu mengikuti undang-undang yang telah disediakan
iaitu tertakluk kepada undang undang syarikat 1965. Seksyen 169 menyatakan bahawa pengarah-
pengarah setiap syarikat hendaklah pada suatu tarikh tidak lewat daripada 18 bulan selepas
penggabungan syarikat itu dan berikutnya sekali sekurang-kurang dalam setiap tahun kalender
sewaktu masa jeda tidak lebih dari 15 bulan membentangkan kepada syarikat di mesyuarat agong
tahunannya satu akaun keuntungan dan kerugian bagi tempoh semenjak akaun yang terlebih dahulu,
seperti yang dikehendaki untuk meguruskan perkara yang diliputi dalam rekod perakaunan dan
rekod-rekod lain yang diperiksa oleh mereka, memberi gambaran yang benar dan saksama tentang
perkara yang berkenanaan.

ii) Pengauditan yang lengkap dan terperinci bagi setiap urusniaga dalam perniagaan yang lebih besar
tidak boleh dicapai secara keseluruhan dan semua kesilapan dan fraud tidak pasti boleh ditemui.
Perbelanjaan bagi melaksanakan pengauditan yang terperinci dan lengkap mungkin tinggi.
Juruaudit hendaklah sentiasa berwaspada terhadap kemungkanan berlakunya kesilapan dan fraud
besar yang dirancangkan dengan baik oleh para pengarah atau oleh paihak pengurusan, berbending
dengan kemungkinan penyalahgunaan harta oleh pekerja.

iii) Laporan akhir pangauditan dapat membantu banyak pihak untuk membuat keputusan. Ia dapat
membantu pihak dalaman iaitu pengurus syarikat atau pekerja-pekerja syarikat untuk mengetahui
sejauh mana perjalanan perniagaan mereka. Ini dapat membantu mereka dalam perancangan untuk
syarikat mereka pada masa yang akan datang kepada pihak luaran pula seperti bank dalam hal
 pemberian kredit bakal-bakal pelabur sama ada dalam untuk melabur atau tidak, pemegang saham
untuk mengetahui sejauh manakah faedah yang mereka akan diterima dan lain-lain lagi.

iv) Pemgauditan juga dapat menyediakan perkhidmatan nasihat kepada pihak pengurusan bagi
memperbaiki kecekapan perniagaan. Ini termasuk memberi bantuan kepada pelanggan untuk
membaiki kawalan-kawalan perakaunan dalam sesuatu perniagaan bagi mengelakkan daripada
berlaku penipuan dan ralat pada masa hadapan.

PERLANTIKAN JURUAUDIT

Menurut Akta Syarikat seksyen 172 menjelaskan juruaudit pertama syarikat

Juruandit syarikat pertama boleh dilantik oleh Lembaga Pengarah bila-bila masa sebelum mesyaurat Agung
Tahunannya yang pertama. Mana-mana juruaudit yang dilantik sedemikian akan memegang jawatan tersebut
sehingga tamat Mesyaurat Agung pertama. Jika lembaga pengarah gagal membuat sebarang perlantikan, syarikat
boleh membuat perlantikan demikian di Mesyuarat Agung.

Perlantikan juruaudit yang berikutnya

juruaudit syarikat dilantik setiap Mesyuarat Agung Tahunan Syarikat dan mereka akan memegang jawatan tersebut
sehingga tamat mesyuarat agung tahunan berikutnya. Setiap juruaudit yang dilantik sedemikian mestilah memberi
notis pengesahan perlantikan kepada pendaftar syarikat dalam masa 30 hari penerimaan perlantikan tersebut.
Penyata rasmi rakan kongsi firma juruaudit mestilah difailkan.

Mengikut undang-undang syarikat 1965 Seksyen 9 (1) seseorang tidak boleh, atas pengetahuannya, mengizinkan
supaya dilantik, dan tidak boleh, atas pengetahuannya, bertindak, sebagai juruaudit bagi mana-mana syarikat dan
tidak boleh menyediakan, bagi atau bagi pihak sebuah syarikat, mana-mana catitan yang diwajibkan oleh akta ini,
supaya disediakan oleh seorang juruaudit syarikat yang diluluakan:

a) jika beliau bukan juruaudit syarikat yang diluluskan.

b) Jika beliau terhutang kapada syarikat atau perbadanan yang disifatkan berkaitan dengan syarikat
berkenaan mengikut seksyen 6 pada jumlah yang tidak melebihi daripada RM2500.
c) Jika beliau:
i) pengawai syarikat berkenaan
ii) seorang rakan, majikan atau pekerja bagi seorang pengawai syarikat tersebut
iii) seorang rakan kongsi atau pekerja kepada pengawai syarikat berkenaan.
iv) Pemegang saham atau suami/ isterinya merupakan rakan kongsi pemegang saham
perbadanan yang pekerjanya merupakan pegawai syarikat

d) jika beliau bertanggungjawab atau jika beliau rakan kongsi majikan atau pekerja kepada seseorang
yang bertanggungjawab untuk menyimpan dafta ahli atau pemilik debenture syarikat.
e) Megikut seklsyen 172 AS, pada setiap kali Mesyuarat Agung Tahunan syarikat berkenaan
dijalankan, ia hendaklah melantik seorang juruaudit dan beliau dikehendaki memegang jawatan
tersebut sehingga Mesyuarat Agung Tahuanan pada tahun berikutnya.
 f) Pengarh diberi kuasa untuk melantik juruaudit yang pertama jika sesebuah syarikat itu baru saja
ditubuhkan.

KELAYAKAN JURUAUDIT YANG DITETAPKAN

Dalam Malaysia, juruaudit syarikat mestilah mempunyai kelayakan yang diperlukan sebagaimanan yang
dinyatakan di dalan seksyen 15, Akta Akauntan 1967 (semakan 1967) jadual 1, bahgian I dan II.

a) MACPA- Malaysia Association Of Certified Public Accountants

b) MIA - Malaysia Institute Of Accountants.
c) CIMA - Chartered Institute Of Management Accountants.
d) ASA - The Australia Society Of Certified Practicing Accountants.
e) NZSA - The Newzealand Society Of Accountants and Other.

Selain itu, kelayakan-kelayakan lain adalah seperti berikut:

i) Beliau mestilah terlebih dahulu menjadi juruaudit syarikat yang telah diluluskan
ii) Mendapat kelulusan akademik dalam bidang perakaunan yang diiktirafkan daripada Universiti
tempatan atau luar Negara dan mempunyai pengalaman dalam firma pengauditan sekurang-
kurangnya 3 tahun.
iii) Beliau mesti mempunyai kebolehan dalam menjalankan tugas-tugas audit di bawah Akta,
berperibadi baik dan setelah menjelaskan bayaran tertentu serta telah membuat permohonan kepada
menteri kewangan.

SURAT PERLANTIKAN JURUAUDIT

Surat perlantikan juruaudit adalah merupakan sepucuk surat yang dihantar oleh pelanggan iaitu sesebuah
organisasi kepada seseorang juruaudit. Pelanggan ini ingin mengupah juruaudit untuk mengaudit akaun syarikat
bagi sesuatu tahun perakaunan.

Dalam surat perlantikan itu, pihak pelanggan akan menyampaikan hasyaratnya iaitu menyuruh juruaudit yang
dipilihnya untuk mengaudit akaun-akaunnya bagi sesuatu tahun dengan menghantar surat perlantikan juruaudit
(Application letter).

SURAT PENERIMAAN PERLANTIKAN

Juruaudit boleh menolak atau menerima perlantikan pelanggan apabila menerima surat perlantikan daripada
pelanggan. Juruaudit boleh menolak perlantikan di atas sebab-sebab tertantu.

Jika juruaudit menerima perlantikan tersebut maka juruaudit akan menghantar jawapan secara bertulis iaitu surat
penerimaan perlantikan kepada pelanggan.

Juruaudit hanya boleh menerima perlantikan pelanggan jika memenuhi seksyen 9(6) akta syarikat 1965 iaitu
menyatakan bahawa tiada syarikat atau orang boleh melantik seseorang sebagai juruaudit syarikat kecuali jika
orang yang akhir sekali disebutkan telah, sebelum perlantikan diizinkan secara bertulis untuk bertindak sebagai
juruaudit sedemikian, dan tiada syarikat atau orang yang boleh memilih sebuah firma sebagai juruaudit syarikat
kecuali jika firma tersebut telah , sebelum perlantikan diizinkan secara bertulis dibawah tandatangan sekurang-
kurangnya seorang rakan firma, untuk bertundak sebagai juruaudut sedemikian. Tanpa memenuhi syarat seorang
juruaudit tidak boleh melantik walaupun syarat lain dipenuhi.

SURAT PENGINGATAN PENGAUDITAN

Surat pengingatan pengauditan ialah sepucuk surat yang dihantar oleh juruaudit kepada pihak pelanggan untuk
memberitahunya bahawa tahun berakhirnya syarikat tersebut supaya menyiapkan semua akaun untuk diaudit.

Tujuan surat ini disediakan ialah untuk mengelakkan pelanggan daripada dikenakan denda akibat tidak dapat
menyerahkan laporan audit kepada Pendaftar Syarikat pada tarikh yang ditetapkan iaitu enam bulan selepas tahun
berakhir.

Dalam surat ini juga akan memberitahu pihak pelanggan tentang denda yang dikenakan oleh Pendaftar Syarikat
jika gagal menfailkan laporan audit kepada Pendaftar Syarikat pada tarikh yang ditetapkan dan tarikh pelanggan
harus menyerahkan penyata kewangan untuk diaudit.
SURAT PERLANTIKAN

Surat perlantikan ialah satu dokumen yang dihantar kepada pihak pelanggan untuk menerangkan tugasa yang akan
dijalankan semasa menjalankan pengauditan. Ia akan dihantar kepada pihak pelanggan tiap-tiap tahun semasa
menjalankan pengauditan.

Butir-butir yang terkandung dalam surat perlantikan adalah seperti berikut:

a) Pihak pengarah adalah bertanggungjawab untuk menyimpan rekod-rekod dengan baik, mengendalikan
satu system kawalan dalaman yang berkesan dan menyediakan penyata kewangan.
b) Tujuan pengauditan adalah bukan untuk membongkarkan rahsia atau penyelewengan syarikat.
c) Laporan pengauditan dibuat berasaskan Akta Syarikat 1965.
d) Ciri utama pemgauditan adalah pemeriksaan dan penilaian system kawalan dalaman.
e) Pemeriksaan yang dijalankan adalah tidak terhad kepada rekod perakaunan tetapi juga berhak menyoal
lain-lain pekara.
f) Juruaudit hanya memberi perkhidmatan pengauditan jika perkhidmatan lain diperlukan seperti
perakaunan dan percukaian,bayaran laian akan dikenakan.
g) Pihak pengurusan akan diberi laporan tentang kawalan dalaman sekira dikesan.

HAK JURUAUDIT
Juruaudit juga mempunyai hak yang ada padanya dan boleh digunakan jika diperlukan. Beliau mempunyai hak
untuk :
a) meminta apa-apa dokumen buku dan rekod yang berkaitan dengan kerja pengauditan. Misalnya penyata
bank dan penyata KWSP.
b) Memeriksa rekod-rekod dan buku-buku perakaunan serta baucer-baucer sesebuah syarikat pada bila-bila
masa sahaja.
c) Meminta daripada pengarah atau mana-mana pegawai tentang apa-apa maklumat dan penerangan yang
difikirkan perlu untuk membuat laporan.
d) Menerima notis mesyuarat yang akan dijalankan dan melapoirkan perkara-perkara yang berkaitan
dengan juruaudit.
 e) Melapor kepada pemegang-pemegang saham iaitu ahli-ahli syarikat tentang apa-apa penemuan di dalam
syarikat termasuk kegagalan/kelemahan pengarah atau pekerja-pekerja jika mereka gagal bekerjasama
dengan juruaudit dalam memberikan maklumat dan penerangan yang difikirkan perlu oleh juruaudit.

TANGGUNGJAWAB / KEWAJIPAN DAN KUASA JURUAUDIT

1) Perlu melaksanakan tatcara audit dengan secukupnya supaya bukti yang mencukupi dapat diperoleh bagi
memastikan bahawa penyata kewangan telah membentangkan semua perikara yamg material dengan betul.
2) Perlu memastikan bahawa fraud atau kesilapan yamg memberikan kesan material kepada penyata kewanga
tidak berlaku.
3) Kesan fraud dan kesilapan perlu digambar dengan betul di dalam penyata kewangan atau meminta pihak
pengurusan memperbetulkannya.
4) Tingkat kepastian untuk mengesan kesilapajn adalah lebih tinggi daripada mengesan fraud.
5) Risiko kerana tidak dapat mengesan salahnyata akibat fraud adalah lebih tinggi daripada risiko salahnyata
akibat kesilapan.

Salah satu fungsi juruaudit adalah untuk mengesan ketepatan akaun syarikat, untuk mengesan kesilapan dan
megesan fraud. Biasanya mengesan fraud dianggap sebagai tujuan utama. Tugas utamanya adalah untuk
memastikan bahawa kesilapan tidak dibuat, sama ada kesilapan pengiraan atau berbentuk peniggalan atau
perlakuan atau perkara-perkara yang tidak benar.

Fungsi ini dilakukan dengan membuat satu laporan kepada ahli syarikat selaras dengan seksyen 174 AS 1965 dan
dalam kes yang sesuai dengan melaporkannya kepada pengurusan syarikat atau kepada Pendaftar tentang apa-apa
perkara yang dianggap sebagai luar aturan yang dapat dikesan.

Menurut seksyen 174(1) AS1965 menyatakan bahawa seorang juruuaudit perlu melaporkan kepada ahli tentang
akaun yang dikemukakan semasa mesyuarat Agung dan juga akaun syarikat serta rekod yang lain. Dalam
laporannya, juruaudit mesti menyatakan mengikut pandangannya sama ada akaun tersebut telah disediakan dengan
wajar vyang dapat memberi gambaran yang sebenar dan adil tentang hal ehwal syarikat dan juga tentang untung
atau rugi.

Menurut seksyen 174(2)(b) AS 1965 telah menyatakan bahawa sama ada perakaunan dan rekod-rekod lain dan
buku daftar dikehendaki oleh Akta ini supaya disimpan oleh syarikat itu dan, jika ia adalah sebuah syarikat
pegangan oleh subsidiari-subsidiari selain daripada yang mana ia belum bertindak sebagai juruaudit telah, pada
pendapatnya, disimpan mengikut peruntukan-peruntukan Akta ini.

Menurut seksyen 174 (2)(e) AS 1965 menyata bahawa jika juruaudit tidak berpuas hati bahawa akaun atau rekod
dan daftar itu betul, maka beliau mesti menyatakan perkara ini dalam laporannya bersama-sama dengan alasannya.
Pihak juruaudit juga mesti memberi pendapat tentang sama ada beliau telah mendapatkan semua maklumat dan
penjelasan yang diperlukan, iaitu sama ada akaun dan rekod-rekod serta daftar syarikat telah disimpan dengan
sewajarnya selaras dengan Akta.

Menurut seksyen 174 (3) AS 1965 menyatakan bahawa adalah menjadi kewajipan seorang juruuadit syarikat untuk
membentuk satu pendapat dari hal setiap perkara yang berikut:
a) sama ada ia telah memperolehi semua maklumat dan huraian yang ia kehendaki;
b) sama ada perakaunan yang betul dan rekod-rekod lain (termasuk buku daftar) telah disimpan oleh
syarikat itu sebagai mana dikehendaki oleh Akta ini;
c) sama ada penyata yang diterima daripada pejabat-pejabat cawangan syarikat itu adalah mencukupi;
dan
d) sama ada cara-cara dan kaedah yang digunakan oleh sebuah syarikat pegangan atau sebauh
subsiadiari dalam mencapai amauan yang diambil ke dalam mana-mana akaun disatukan adalah
sesuai kepada keadaan-keadaan gabungan itu
dan ia hendaklah menyatakan dalam laporannya butiran-butiran dari hal sebarang kekurangan, kegagalan atau
ketidakpuasan berkenaan sebarang perkara yang dirujukaan dalam sub seksyen ini.

Menurut seksyen 174 (1) AS 1965 menyatakan bahawa dalam kes syarikat yang mempunyai anak syarikat,
juruaudit mesti membuat laporan kepada ahli tentang akaun yang telah disatukan. Menurut seksyen 174 (2)
(a)(i) AS 1965 pula menyatakan bahawa dalam laporannya, beliau mesti menyatakan pendapatnya sama ada
akaun yang disatukan itu memberi pandangan yang benar dan adil tentang perkara-perkara yang berkaitan
dengan akaun yang disatukan.

Menurut seksyen 174 (2)(b) AS 1965 juruaudit mesti menyatakan sama ada rekod dan daftar anak syarikat
(selain akaun yang beliau bukan merupakan juruaudit) telah disimpan dengan sewajarnya selaras dengan Akta
tersebut.

Menurut seksyen 174 (2)(c) AS 1965 menyatakan bahawa laporan juruaudit mesti menyatakan nama anak
syarikat yang tidak melantik beliau sebagai juruaudit dan pada amnya sama ada beliau berpuas hati dengan
akaun anak syarikat dan cara akaun telah disatukan.

Menurut seksyen 175 (1) As 1965 menyatakan bahawa apabila syarikat telah mengeluarkan debentur kepada
orang awam, juruaudit berkewajipan untuk menghantar salinan laporan ini kepada pemegang amanah untuk
pemegang debentur tersebut.

Seksyen 175 (2) As 1965 jika juruaudit menyedari tentang apa-apa perkara yang releven dengan pelaksanaan
tugas seorang pemegang amanah bagi pemegang debentur, maka juruuadit tersebut mesti menghantar laporan
secara bertulis tentang perkara itu kepada syarikat dan kepada pemagang amanah.

Menurut seksyen 174 (4) AS 1965 menyatakan bahawa bagi membolehkan juruaudit untuk melaksanakan
tugas statutornya, beliau mempunyai hak untuk mendapatkan pada setiap masa rekod dan daftar syarikat,
beliau juga berhak untuk mendapat apa-apa maklumat atau penjelasan yang beliau perlukan daripada pegawai
syarikat dan daripada juruaudit perbadanan yang berkaitan.

Menurut seksyen 174 (7) AS 1965 menyatakan bahawa juruaudit ejen yang telah diberikan adalah berhak
untuk menghadiri semua mesyuarat Agung syarikat itu dan menerima semua notis dan komunikasi berkaitan
dengan mesyuarat tersebut. Beliau boleh dalam mesyuarat Agung tentang perkara yang berkaitan dengannya
dalam keupayaannya sebagai seorang juruaudit.

Menurut seksyen 174 (8)(a) AS 1965 jika juruaudit itu tahu tentang apa-apa pelanggaran atau tidak mematuhi
Akta tersebut, beliau mesti malaporkan perkara itu secara bertulis kepada pihak pendaftar. Menurut seksyen
174 (8)(b) AS 1965 pula menyata bahawa beliau juga mesti melaporkan kepada pendaftar jika beliau
 merasakan terdapat perkara-perkara yang telah tidak sempurna diuruskan secara membuat komen te4rhadap
akaun atau dengan membawa perkara tersebut kepada perhatian pengarah syarikat (syarikat induk jika
syarikat tersebut merupakan anak syarikat).

Apabila seorang juruaudit mendapat tahu tentang apa-apa tindakan yang diluar aturan atau mengesyaki fraud
atau ketidakupayaan, maka beliau mempunyai suatu obligasi untuk membawa perkara itu kepada perhatian
pihak pengurusan atau secara terus kepada ahli.

Seoirang juruaudit dilindungi daripada apa-apa tindakan fitnah, maka beliau tidak bertanggungjawab jika ia
dilakukan tanpa niat jahat. Perlindungan ini membolehkan juruaudit untuk melaksanakan tugasanya tanpa
merasa bimbang tentang kemungkinan tuntutan bagi fitnah dalam keadaan juka beliau membuat laporan yang
salah.

PRINSIP-PRINSIP JURUAUDIT

Sebagaimana yang diketahui, tugas utama seseorang juruaudit adalah untuk membuat laporan dan menyatakan
sama ada perakauanan sebuah syarikat itu adalah benar dan saksama berdasarkan pemeriksaan yang telah
dilaksanakan. Oleh itu, perakaun dan juruaudit itu hendaklah boleh dipercayai.

Perakaunan dan juruaudit hanya akan dihargai dan diterima orang ramai jika mereka menaruh kepercayaan
terhadap juruaudit tersebut. Justeru itu, juruaudit tersebut harus menjaga keyakinan dan penerimaan umum
terhadap profesion pengauditan ini.

Jadi “ International Auditing Guideline 3 ( I.A.G 3 )” telah meletakkan beberapa prinsip asas yang perlu
dipatuhi oleh profesion pengauditan:
i) Kebebesan, kejujuran dan objektif
Seseorang juruaudit haruslah mempunyai prinsip ini sama ada dari segi tindakannya ataupun pemikirannya
kerana ini dapat menambahkan keyakinan orang ramai terhadap juruaudit tersebut. Beliau haruslah jujur,
berterus terang, ikhlas dalam kerja-kerja pengauditannya. Dengan lain perkataan, tindakan dan pemikirannya
adalah audit dan tidak bias.

ii) kerahsiaan
Kegiatan perniagaan pelanggan dan butir-butir akaun biasanya dianggap sulit dan rahsia. Walau
bagaimanapun, juruaudit berhak meminta pelanggan menunjukkan bukti-bukti yang mencukupi supaya beliau
boleh membuat pertimbangan yang baik. Juruaudit pula tidak boleh mendedahkan maklumat tersebut kepada
pihak ketiga atau menggunakan kepentingan dirinya sendiri kecuali mendapat kebenaran dari pelanggan atau
memang menjadi tanggungjawab perundangan unruk mendedahkannya.

iii) kemampuan
Seseorang juruaudit hendaklah mempunyai latihan yang mencukupi, pemgalaman dan pengetahuan dalan
pengauditan. Beliau seharusnya mempunyai kelayakan akademik dan pengetahuan teknikal dengan
pembelajaran dan kursus-kursus dalam peperiksaan profesional. Selain itu, kepekaan beliau terhadap
perkembangan semasa iaitu perakaunan, pengauditan dalam dunia, perniagaan adalah penting.
iv) kerja yang dibuat oleh juruaudit yang lain
Apabila seseorang juruaudit memberikan kerja kepada orang bawahannya atau membuat kerja yang telah
dilakukan oleh juruaudit yang lain, beliau haruslah berhati-hati kerana masih lagi bertanggungjawab terhadap
penyata kewangan yang diauditnya. Beliau hendaklah berhati-hati mengarah, menyelia dan menyemak kerja-
kerja yang telah dilakukan oleh pekerjanya. Beliau juga harus mendapat kepastian yang munasabah
mengenai kerja yang dilakukan oleh juruaudit lain.

v) Dokumentasi ( menfailkan/ merekodkan )

juruaudit mestilah mendokumentasikan semua perkara yang telah dilakukan olehnya untuk membekalkan
bukti-bukti yang mencukupi sebagau kehendak prisip asas pengauditan.

vi) Perancangan
Juruaudit mestilah membuat perancangan bagi kerjanya untuk membolehkannya membuat kerja dengan cekap
dan berkesan. Perancangan yang dibuat hendaklah bergantung kepada pengetahuan juruaudit tentang
perniagaan pelanggan. Beliau juga harus membina satu darjah atau tingkat kepercayaan ke atas kawalan
dalaman pelanggan dan juga koordinasi kerja yang akan dipersembahkan.

vii) Bukti audit

Sebelum seseorang juruaudit dapat menyatakan pendapatnya atau membuat keputusan terhadap sesebuah
organisasi, beliau haruslah mempunyai bukti-bukti yang kukuh dan mencukupi. Dengan menjalankan ujian-
ujian pematuhan dan penyokongan, juruaudit akan dapat membuat satu keputusan yang munasabah.

viii) Sistem perakaunan dan dalaman

Pihak pengurusan sesebuah syarikat adalah bertanggungjawab terhadap perakaunan iaitu memastikan bahawa
ianya adalah mencukupi, mematuhi GAAP dan Akta Syarikat 1965 bergantung kepada saiz dan sifat
perniagaan yang dijalankan. Juruaudit dalam hal ini hanya perlu mendapat kepastian yang munasabah.

ix) Kesimpulan audit dan laporan audit

Juruaudit mestilah memeriksa dengan teliti semua bukti yang diperolehi olenya sebelum mencapai sesuatu
keputusan atau memberi pendapatnya dalam laporan. Penyemakan ini termasuk membuat kesimpulan ke atas
keseluruhan sama ada:-
 maklumat kewangan disediakan menggunakan GAAP secara konsisten atau kekal.
 Penyata kewangan mematuhi peraturan-peraturan yang berkaitan dan juga kehendak undang-
undang.
 Maklumat yang terdapat dalam penyata kewangan secara keseluruhan adalah konsisiten dengan
pengetahuan juruaudit tentang perniagaan entity.
 Terdapat pendedahan yang sepenuhya ke atas semua perkara yang material dan berkaitan dengan
maklumat kewangan.

5.7.2 Menjelaskan tatcara penamatan perkhidmatan juruaudit syarikat

Menurut Akta Syarikat seksyen 172 menjelaskan bahawa juruandit boleh dilucutkan dari jawatannya sebelum
tamat tempoh perkhidmatannya melalui satu resolusi syarikat dalam mesyuarat agung dengan memberi notis khas
(28 hari). Setelah menerima notis resolusi demikian, syarikat mestilah menghantar satu salinan notis tersebut
kepada juruaudit yang akan bersara dan kepada Pendaftar Syarikat. Juruaudit yang akan bersara yang menerima
notis tersebut bolehlah dalan masa 7 hari membuat pengemukaan secara bertulis kepada syarikat dan meminta satu
salinan demikian dihantar oleh syarikat kepada semua pemegang saham sayrikat yang menerima notis mesyuarat.

SARAAN JURUAUDIT
Saraan juruaudit akan ditetapkan sama ada oleh pihak pendaftar, lembaga pengarah atau mesyuarat agung,
bergantung pada badan mana yang membuat perlantikan tersebut. Mesyuarat agung boleh menyerahkan fungsi ini
kepada pengarah. Apabila pengarah atau pendaftar telah cuai untuk menetapkan saraan juruaudit, maka ini boleh
dilakukan oleh mesyuarat agung.

PENGOSONGAN JAWATAN
Setelah dilantik seorang juruaudit akan terus memegang jawatannya sehingga pada akhir mesyuarat agung tahunan
yang melantiknya. Tempoh jawatan juruaudit boleh ditamatkan jika berlaku kematian, perletakkan jawatan atau
pemecatan.

Menurut seksyen 172 (14 ) Akta Syarikat 1965 memperuntukan bahawa seorang juruaudit syarikat boleh meletak
jawatan:
a) jika beliau bukan juruaudit yang tunggal bagi syarikat tersebut; atau
b) Dalam mesyuarat Agung tersebut, tetapi bukan sebaliknya.

Ini merupakan seksyen yang sukar untuk ditafsir. Adakah ini bermakna bahawa seorang juruaudit boleh
meletak jawatan jika beliau bukan juruaudityang tunggal tetapi bukan sebaliknya? Atau adakah ini bermakna
bahawa seorang juruaudit boleh meletak jawatan jika beliau bukan juruaudit tunggal, sebaliknya beliau boleh
melakukan demikian dalam mesyaurat agung tersebut? Jika ditafsir secara literal, seksyen ini memperuntukan
seperti yang berikut:
a) seorang juruaudit syarikat boleh meletak jawatan jika beliau bukan merupakan juruaudit tunggal
syarikat tersebut tetapi bukan sebaliknya;
b) seorang juruaudit syarikat boleh meletak jawatan dalam mesyuarat agung, tetapi tidak sebaliknya.

Jika tafsiran ini tepat, maka juruaudit yang tunggal bagi sesebuah syarikat mesti meneruskan perkhidmatannya
sehingga tamat tempohnya. Jika di atas apa-apa alasan belisu kehilangan kelayakan maka beliau tidak akan lagi
berfungsi sebagai juruaudit tetapi tidak boleh meletak jawatan.

Menurut seksyen 172 (15 )AS 1965 memperuntukan bahawa jika seorang juruaudit memberi notis dalan tulisan
kepada pengarah-pengarah syarikat itu bahawa ia ingin meletakkan jawatan, pengarah-pengarah itu hendaklah
memanggil satu mesyuarat am syarikat itu secepat yang boleh dipratikkan bagi tujuan melantik seorang juruaudit
sebagai ganti juruaudit yang ingin meletak jawatan dan atas perlantikan juruaudit yang lain, perletakan jawatan
hendaklah dilaksanakan.

Megikut seksyen 172 (4) AS1965 menyatakan bahawa seorang juruaudit syarikat boleh dikeluarkan dari jawatan
dengan resolusi syarikat itu di suatu mesyuarat am yang mana notis khas telah diberikan, tetapi tidak sebaliknya.
Menurut seksyen 172 (5) AS1965 pula memperuntukan bahawa dengan penerimaan notis yang mencadangkan
pemecatan juruaudit tersebut, syarikat mesti menghantar suatu salinan notis kepada juruaudit tersebut serta kepada
pihak pendaftar.
Juruaudit yang akan dipecat mempunyai hak untuk bersuara. Beliau berhak untuk menuntut syarat mengedarkan
penyataan bertulisnya dan menetapkan bahawa penyataan tersebut dibaca dalam mesyuarat. Beliau juga boleh
bersuara dalam mesyuarat. Ini akan membolehkan juruaudit untuk membela dirinya terhadap apa-apa tindakan
yang telah dibuat terhadapnya. Ini juga akan memastikan bahawa syarikat tidak boleh memecat seorang juruaudit
bagi mengelakkan skandal atau untuk melindungi suatu kesalahan.

Menurut seksyen 172 (7) AS 1965 pula memperuntukan bahawa jika resolusi untuk memecat juruaudit tersebut
diluluskan, mesyuarat tersebut boleh melantik seorang yang lain sebagai juruaudit dengan segera. Pencalonan
boleh dilakukan dalam mesyuarat itu sendiri. Reselusi untuk melantik juruaudit yang baru mesti diluluskan oleh
keputusan ¾ daripada suara majoiti.

Menurut seksyen 172 (7) (b) AS 1965 pula memperuntukan bahawa jika seorang pengganti bagi juruaudit itu
dikehendaki atau jika suara majority ¾ tidak dapat diperolehi, maka mesyaurat tersebut boleh ditangguhkan
kepada suatu tarikh paling awal 20 hari dan tidak boleh lewat daripada 30 hari dari tarikh mesyuarat dan syarikat
itu boleh, dengan resolusi biasa, melantik orang yang lain sebagai juruaudit, sekurang-kurangnya 10 hari sebelum
pelanjutan semula mesyuarat yang ditangguhkan itu diadakan.

Mengikut seksyen 172 (8) AS 1965 pula menyatakan bahawa sebuah syarikat hendaklah, dengan segera selepas
pengeluaran seorang juruaudit dari jawatan mengikut subseksyen (4), memberi dalam notis tulisan darihal keluaran
itu kepada pendaftar dan jika syarikat itu tidak melantik juruaudit lain dibawah subseksyen (7), pendaftar
hendaklah melantik seorang jruaudit.

Megikut seksyen 172 (9) AS 1965 pula memperuntukan bahawa seorang juruaudit yang dilantik untuk
menggantikan seseorang yang telah dipecat akan memegang jawatannya sehingga tamat tempoh mesyuarat agung
tahunan berikutan dengan perlantikannya.
5.7.3 membincangkan akaun untung dan rugi dan kunci kira-kira, akaun-akaun kumpulan

PENGAUDITAN AKAUN UNTUNG RUGI

Menurut 169 (4) AS 1965 memperuntukan bahawa sksun keuntungan dan kerugian dan kunc- kira-kira sebuah
hendaklah diauditkan sebelumnya ianya dibentangkan kepada syarikat itu semasa mesyuarat Agung Tahunan
sebagaimana yang dikehendaki seksyen ini, akaun dan kunci kira-kira hendaklah diaudit sebelum kedua-duanya
dibentang di mesyuarat Agung.

Menurut seksyen 174 (1) AS 1965 menyatakan bahawa setiap juruaudit hendaklah membuat laporan kepada ahli
syarikat tentang settipa kinci kira-kira dan akaun untung rugi yang dibentangkan di dalam mesyuarat Agung
Tahunan dalam masa perkhidmatan dan akan menyatakan di dalam loparannya sama ada mengikut pendapatnya
bahawa kunci kira-kira dan akauan untung rugi telah dibuat betul-betul mengikut kehendak Akta serta benar dan
saksama tentang kedudukan syarikat.

Tujuan pengauditan akaun untung rugi adalah seperti berikut:

  untuk menentukan sama ada system kawalan dalaman berkaitan dengan butir-butir akaun untung rugi
itu lrngkap atau tidak dan sama ada ia dijalankan secara memuaskan.
 Untuk kehendak Akta dipatuhi.
 Untuk mrmastikan semua butir yang material tantang pendapatan dan perbelanjaan telah dimasukkan
ke dalam akauan.
 Untuk membuar kajian yang kritis tentang hasil pendapatan bagi tahun berkenaan dan untuk
membandingkannnya dengan belanjawan tahunan lepas.

Kaedah pengauditan akaun untung rugi adalah seperti berikut:

 Butir yang material sahaja dalam akauan untung rugi akan diaudit.
 Amaun-amaun untuk butir-butir pembayaran akan diperhatikan dan diverifikasikan dengan baucer
pembayaran. Amaun-amaun untuk butir-butir pendapatan pula resit rasmi akan diperhatikan.
 Semak untuk memastikan semua pendapatan atau pembayaran yang dikelaskan ke dalam akaun hasil dan
belanja adalah betul dan berkaitan.
 Semak pengiraan dan pengeposan amaun-amaun untuk akaun hasil dan belanja.
 Menyemak baki akhir yang terdapat dalam draf akaun untuk mrmastikan baki yang betul telah diambil.

Dalam setiap pemeriksaan, kertas kerja audit hendaklah menunjukkan dengan jelas setakat mana kerja telah
dijalankan dan setiap pemeriksaan nyatakan keputusan yang telah dicapai. Jumlah tahun lepasa juga perlu
disertakan di dalam kertas kerja audit dan setiap turun naik sesuatu hasil atau belanja mesti diterangkan dengan
jelas.

Semasa menjalankan pengauditan akauan untung rugi pastikan semua jumlah yang terakru atau terdahulu dari
tahun lepas dan akhir tahun telah diambil kira dalam tahun semasa.

PENGAUDITAN JUALAN

Jualan merupalkan pendapatan yang utama bagi sesebuah syarikat. Oleh itu, ujian dijalankan untuk memastikan ia
telah direkod dengan betul dan sempurna. Tujuan pengauditan jualan dijalankan adalah untuk memastikan invois
jualan direkod dalm nombor yang berturutan, perhitungan pengiraan dalam invois jualan dan memastikan jualan
tidak termasuk aset-aset syarikat.

Jualan boleh dibahagi kepada dua jenis iaitu jualan tunai dan jualan kredit. Bagi pengauditan jualan tunai, bil tunai
akan digunakan untuk diperhatikan dan diverifikasikan. Sementara itu, untkn jualan kredit pula invois akan
digunakan.

Ujian yang dijalankan ke atas jualan adalah ujian kesempurnaan (completeness test). Tujuan ujian ini dijalankan
ialah untuk memastikan bahawa invois dan nota pesanan telah disimpan dengan baik dan direkodkan dengan
semourna serta diposkan ke lejar am dengan jumlah yang betul. Langkah-langkah audit yang dijalankan adalah
seperti berikut:
 pilih sebilangan nota pesanan atau nota serahan yang berturutan noimbor dan memperolehi penjelasan
daripada pihak pelanggan serta bukti yang cukup untuk nota pesanan yang hilang.
 Memadankan setiap nota pesanan atau nota serahan dengan invois yang berkaitan untkn memastikan
barangan yang dihantar telah diinvoiskan.
  Pilih salah sejumlah invois dari tahun kewangan dan memeriksakan buku jualan yang nombornya
direkod secara berturutan.
 Memerikasa pengiraan dan pengeposan bagi urusniaga jualan tersebut ke dalam akaun yang betul dalam
lejar am.
 Mengira jumlah peratusan verifikasi telah dibuat ke ats jualan dan menunjukkan nombor invois yang
dibatal serta nombor invois pertama dan terakhir dikeluarkan dalam tahun tersebut.
 Menunjukkan penjelasan daripada pihak syarikat tentang invois yang hilang dan kepuyuasan ujian sama
ada tercapai atau tidak.

PENGAUDITAN BELIAN

Belian adalah bahan meentah atau barang siap yang dibeli adalah bertujuan untuk mendapatkan hasi. Pengauditan
belian ialah untuk memastikan belian yang dibuat adalah disahkan, tahap inventori berkekalan dan kos yang dibeli
adalah berpatutan. Tujuan pengauditan dijalankan adalah seperti berikut:
o Memastikan barang yang dibeli adalah untuk kegunaan syarikat atau keperluan syarikat.
o Memastikan barang yang diterima adalah benar-benar barang yang ditempah.
o Memastikan barang yang dibeli adalah betul kualiti dan harganya dengan berbanding dengan nota
pesanan.

Ujian yang dijalankan semasa pengauditan belian ialah ujian atas belian. Untuk ujian ini, satu dasar akan
digariskan dan pemilihan sampel dibuat dari buku belian. Langkah-langkah yang dijalankan adalah seperti
berikut:
 Menyemak invois atau bil untuk mamstikan ia adalah beralamat pelanggan.
 Melihat bukti pemeriksaan barang seperti nota penerimaan barang.
 Pilih sebilangna invois belian yang diterima daripada pembekal dari tahun kewangan dan memeriksa ke
ats buku belian untuk memastikan belian telah direkod dalam buku akaun.
 Memeriksa pengeposan ke akaun pembekal pada lejar pemiutang dan akuan yang terlibat dalam lejar am
atau buku belian.
 Mengira peratusan verifikasi tang telah dibuat ke atas belian.
 Membuat kesimpulan sama ada tujuan ujian dicapai atau tidak.

PENGAUDITAN BELANJA OPERASI

Pengauditan Gaji
i) gaji adalah satu bayaran yang boleh diterima oleh seseorang pekerja pada setiap penghujung bulan,
setiap minggu atau seperti yang menyatakan dalam perjanjian perkerjaan. Tujuan pengauditan gaji ialah
untuk menentukan bahawa sisitem kawalan dalaman mengandungi maklumat-maklumat dan keterangan
yang lengkap serta berjalankan dengan baik seperti mana yang dirancangkan
ii) langkah-langkah yang dijalankan untuk pengauditan gaji adalah seperti berikut:
o memeriksa jumlah pembayaran gaji bersih ke buku tunai.
o Memeriksa ketepatan penggiraan senarai gaji.
o Memeriksa pengeposan gaji kasar dan potongan ke akaun-akaun yang berkaitan dalam lejer
am.
 o Memeriksa penggiraan bagi potongan statutory dan memastikan ia mematuhi undang-undang
yang terdapat dalam Akta Buruh seperti KWSP dan SOCSO.
o Membuat penggiraan ke atas peratusan KWSP bahagian majikan untuk memastikan peratus
yang dibayar tidak kurang daripada kadar minimum yang ditetapkan oleh kerajan. Ini dibuat
dengan membahagikan jumlah KWSP bahagian majikan oleh jumlah gaji kasar yang telah
daibayar.

Contoh penggiraan bagi pengauditan gaji adalah seperti berikut:

Reasonable test for EPF
EPF% = __________EPF______________________
Salary + Director Emolument With EPF
=___RM5412___________
33,633.80+RM10,800
=12.18%

Pengauditan item-item yang dikehendaki oleh Akta Syarikat dan item-item tujuan cukai. Tujuan penguuditan
item-item di atas adalah untuk menunjukkan belanja yang dibayar sam ada kaitan atau tidak dengan operasi
syarikat. Item-item ini adalah seperti berikut:
1) ganjaran atau emolument pengarah merangkumi ganjaran, bonus, gaji dan segala faedah yang
diberikan kepada pengarah. Tujuan pengauditan ialah untuk memastikan jumlah ganjaran dan
faedah lain yang telah diterima oleh pengarah. Oleh itu, suatu surat pengesahan akan dihantar
kepada pengarah tersebut. Selain itu, satu nota perlu ditunjukkan sebagai hasil pengauditan.
2) Sewa mesin atau kenderaan bermotor bertujuan untuk memastikan sewa yang dibayar kepada
pihak ketiga atau penggunaan aset tetapnya adalah betul dan benar dengna perhatikan ke atas
perjanjian sewa dan pastikan sewa bulanan. Jika terdapat sewa terakru atau terdahulu maka
pelarasan perlu dibuat. Satu nota perlu dilampirkan untuk menunjukkan jumlah sewa yang
perlu dibayar dengan mendarab sewa bulanan dengan bilangan bulan sebagai hasil pengauditan
dan sokongan kepada jumlah dalam jadual.
3) Sewa dibayar merujuk kepad sewa pejabat. Dalam kertas kerja audit hendaklah menunjukkan
butir-butir yang cukup seperti alamat bangunan disewa, pemilik bangunan dan sewa bulanan.
4) Hutang lapuk atau peruntukan hutang ragu berlaku akibat daripada sesuatu hutang tidak dapat
dikutipkan lagi selepas dipastikanoleh pihak pelanggan. Oleh itu, satu nota perlu ditunjukkan
untuk nyatakan sebab-sebab peruntukan ini dibuatdan nama-nama penghutang bersama
jumlahnya.
5) Belanja guaman dan yuran profesinoal hendaklah menunjukkan nama penerima dan tujuan
bayaran. Ini adalah untuk menunjukkan sama ada belanja ini adalah untuk tujuan perniagaan
atau untuk pengarah syarikat. Selain itu, ia juga bertujuan untuk menunjukkan sama ada
belanja ini adalah belanja modal atau belanja operasi.
6) Insuran hendaklah nyatakan jenis insuran, nama syarikat insuran, bayaran premium dan jumlah
yang diinsuran di dalam kertas kerja audit.
7) Derma yang dikeluarkan oleh syarikat mungkin mendapat pengecualian cukai. Oleh itu,
perlulah menunjukkan sama ada derma yang diberikan mendapat pengecualian cukai atau tidak
secara berasingan.

Langkah-langkah yang dijalankan untuk item-item di atas adalh seperti berikut:

  Memerhatikan k eats baucer pembayaran untuk memeriksa betul atau tidak jumlah yang
dicatatkan dalam lejer am.
 Memerhatikan ke atas resit rasmi yang diterima daripada pihak pemiutang runcit
 Membuat pemeriksaan ke atas system kawalan dalaman.
 Tentukan jumlah terakru dan terdahulu than lepas dan tahun semasa telah diambil kira dalam
akaun masing-masing dalam lejer am.
 Tentukan kehendak Akta Syarikat dan Akta Cukai telah dipatuhi.
 Memastikan pengeposan dari buku catatan pertama ke dalam akaun adalah betul.
 Item-item di atas akan diperhatikan seratus peratus supaya nota dapat ditujukkan dan yang lain
hanya akan dibuat dengan memilih secara rawak.
 Membuat kesimpulan sama ada objektif telah tercapai atau tidak.

PENDAPATAN DAN PERBELANJAAN RUNCIT

pendapatan dan perbelanjaan runcit adlah hasil atau belanja yang terlibat dalam suatu perniagaan tetapi bukan hasil
daripada operasi syarikat dijalankan. Ia adlah hasil atau belanja yang diterima daripada pelaburan dan pinjaman
yang diperolehi daripada pihak bank atau institusi kewangan yang berkenaan.

Hasil yang diterima biasanya terdiri daripada deviden yang diterima, sewa diterima, faedah simpanan tetap,
keuntungan daripada pelupusan sesuatu aset atau pelaburan dan pendapatan runcit. Untuk belanja yang dibayar
adalah segala faedah yang dikenakan iaitu pinjaman jangka panjang, overdraf, sewa beli dan luar biasa serta
kerugian daripada pelupusan sesuatu aset atau pelaburan.

Langkah-langkah yang dijalankan:

 Memerhati ke atas dokumen-dokumen yang berkaitan untuk pastikan jumlah hasil diterima atau
belanja yang dikenakan seperti perjanjian sewa beli, sijil simpanan tetap, penyata overdraf atau
pinjaman dan lain-lain.
 Memastikan jumlah yang terakru atau terdahulu telah diselaraskan dalan kertas kerja audit.
 Membuat nota untuk semua butir-butir yang terkandung dalam jadual ini.
 Membuat kesimpulan sama ada objektif telah tercapai ataupun tidak.

PENGAUDITAN KUNCI KIRA-KIRA

PENGENALAN

Menurut seksyen 169 (4) AS1965 menyatakan bahawa akaun keuntungan dan kerugian dan kunci kira-kira sebuah
syarikat hendaklah diaudit sebelum ianya dibentangkan kepada syarikat itu semasa mesyuarat Agung tahunan.

Tujuan pengauditan kunci kira-kira adalah seperti berikut:

 Untuk menentukan sama ada lengkap atau tidak system kawalan dalam berkaitan dengan aset dan
liabiliti dalam kunci kira-kira.
 Untuk menentukan semua dan liability telah dimasukkan ke dalam akaun.
 Untuk menunjukkan kedudukan kewangan syarikat selepas tahun berakhir.

PENGAUDITAN ASET TETAP

Aset tetap merupakan aset perniagaan yang digunakan dan bukan untuk tujuan jual beli tetapi digunakan dalam
kegiatan perniagaan untuk melicinkan perniagaannya. Ia terdiri daripada aset yang mempunyai nilai-nilai
kebendaan dan boleh ditunaikan untuk jangka masa yang panjang.

Tujuan pengauditan adalah seperti berikut:

 Menyemak system kawalan dalaman berkaitan dengan aset tetap.
 Menverifikasikan penjualan dan pembelian aset tetap pada tahun semasa.
 Menverifikasikan milik dan wujudnya aset tetap.
 Menverifikasikan jumlah susut nilai yang dikenakan ke atas aset5 tetap.
 Membuat pertimbangan sama ada penilaian aset tetap memberikan gambaran yang benar dan saksama.
 Untuk menentukan kehendak Akta Syarikat telah dipatuhi
Langkah-langkah semasa menjalankan pengauditan aset tetap adalah seperti berikut:
 Salinkan baki-baki awal yang dibawa ke depan dari kertas kerja atau jadual tahun lepas.
 Menverifikasikan pembelian aset tetap. Biasanya invois diterima dari pembekal akan diperhatikan.
Untuk membuktikan pembelian aset tersebut, satu salinan invois akan disimpan dalam fail audit tetap.
 Menverifikasikan penjuualan aset tetap yang sudah wujud. Bagi penjualan aset tetap, hendaklah
pastikan harga jualan aset tetap dan mengira sama ada untuk untung atau rugi dari pelupusan aset
tersebut. Kos dan peruntukan susut nilai akan dikurangkan dari jenis aset tersebut.
 Selepas kos sebenar aset telah ditetapkan, verifikasi amaun susut nilai akan dikira untuk tahun semasa
mengikut peratusan susut nilai yang telah ditetapkan. Peratus susut nilai dikira mengikut kaedah garis
lurus.
 Nilai bersih aset tetap akan ditunjukkan dengan menolak antara kos aset sekurang-kurangnya adalah
satu ringgit Malaysia. Ia perlu ditunjukkan bagi dua tahun iaitu tahun semasa dan tahun lepas untuk
tujuan perbandingan.
 Membuat pemeriksaan fizikal ke atas aset tetap syarikat untuk memastikan kewujudan aset tetap
tersebut.
 Membuat pemeriksaan ke atas sijil dan geran hak milik aset syarikat untuk menentukan nama berdaftar
sama ada atas nama syarikat atau nama pengarah syarikat. Jika aset tersebut daftar atas nama pengarah
atau pihak ketiga maka aset tersebut akan dinyatakan dalam laporan audit. Selain itu, ia juga untuk
memeriksa tentang kewujudan aset tersebut.
 Membuat kesimpulan untuk menunjukkan sama ada objektif pengauditan telah tercapai atau tidak.

PENGAUDITAN TAK KETARA

Bahi sesebuah syarikat aset tak ketara biasanya terdiri daripada muhibbah, perbelanjaan permulaan, perbelanjaan
penutup. Perbelanjaan permulaan adalah terdiri daripada segala perbelanjaan yang ditanggung oleh syarikat
walaupun operasi perniagaan masih belum dimulakan. Manakala perbelanjaan penubuhan pula adalah bayaran-
bayaran yang dikenakan semasa penubuhan syarikat tersebut yang ditanggung oleh syarikat intuk memenuhi
peruntukan Akta Syarikat 1965.

Terdapat tiga kaedah yang biasa digunakan oleh syarikat untuk menghapuskan aset tak nyata ini:
1) menghapuskan kesemuanya sebaik sahaja syarikat semula beroperasi.
2) Menghapuskan dalam satu tempoh tetentu misalnya dalam masa lima tahun.
3) Menghapuskan kesemuanya apabila syarikat mula memperolehi keuntungan.
 Langkah-langkah yang dijalankan semasaa pengauditan adalah seperti berikut:
1)membuat pertanyaan ke atas pengarah syarikat untuk kaedah penghapusan yang ingin digunakan.
2)Membuat pembetulan jurnal untuk memindah jumlah aset tak ketara sebagi belanja operasi syarikat tahun
semasa.
3)Membuat kesimpulan bahawa jumlah dalam akaun adlah berbaki kosong.

PENGAUDITAN PELABURAN

Pelaburan adalah sejumlah wang yang dilaburkan dalam sesuatu urusniaga sama ada saham atau harta tanah untuk
memperolehi keuntungan pada masa hadapan. Tujuan pengauditan pelaburan ialah untuk menentukan kawalan
dalaman bagi pelaburan adalah lengkap, menentukan kewujudan pelaburan tersebut dan hak milik syarikat serta
nilai pelaburan adalah saksama dan mematuhi kehendak Akta Syarikat semasa melabur.

Jenis –jenis pelaburan bergantung kepada status syarikat yang dilabur. Pelaburan terbahagi kepad tiga jenis iaitu :
 Pelaburan biasa iaatu nilai pegangan bagi pelaburan ini ialah dari 1% dan tidak lebih daripada 20%.
 Pelaburan dalam anak syarikat ialah peratusan nilai pegangan bagi pelaburan adalah dari 21% ke atas
hingga51 %.
 Pelaburab dalam abak syarikat subsidiary pula adalah peratusan hak nilai atas pelaburan adakah dari
51% hingga 100%

Langkah-langkah yang dijalankan semasa pengauditan pelaburan adalah seperti berikut:

a) menyalin baki-baki awal yang dibawa ke hadapan dari jadual pelaburan fail kertas kerja audit tahun lepas.
b) menverifikasi pembelian atau penjualan pelaburan syarikat dengan merujukan kepad perjanjiian yang
ditandatangani antar pihak syarikat dengan penjual dan kontrak pembelian saham untuk syarikat yang diniagakan
di Bursa Saham Malaysia atau Sendirian Berhad.
c) memeriksa peyata CDS untuk pelaburan saham-saham dalam syarikat yang diniagakan di dalam Bursa Saham
Malaysia.
d) membuat pemeriksaan fizikal ke atas sijil saham untuk pelaburan dalam syarikat Sendirian Berhad.
e) membuat satu salinan sijil saham dan peyata CDS untuk disimpan dalam fail audit tetap.
f) membuat pengiraan nilai pasaran semasa bagi saham-saham yamg dilaburkan iaitu dengan merujuk kepada
majalah atau surat khabar untuk syarikat yang diniagakan pada BSM untuk harga niaga terakhir pada tahun
berakhir manakala untuk syarikat Sendirian Berhad pula nilai pasaran diperolehi debgan membahagikan antara
aset bersih syarikat dengan jumlah saham yang telah disukan.
g) tujuan pengiraan harga pasaran semasa ialah untuk menentukan untung atau rugi dalam pelaburan ke atas
syarikat tersebut pada akhir tempoh perakaunan.
h) memeriksa sama ada teredapat saham syarikat yang dicagarkan kepada bank untuk mendapatkan kemudahan
kredit dan nama berdaftar saham-saham tersebut. Jika ada, satu nota perlu ditunjukkan dalam laporan audit.
i) membuat kesimpulan sama ada tujuan pengauditan tercapai atau tidak.

PENGAUDITAN STOK
Stok terdiri daripada semua barang-barang yang dipunyai oleh perniagaan dengan tujuan untuk dijual beli. Ia
boleh dibahagikan kepada bahan mentah, kerja dalam proses dan barang siap. Tujuan pengauditan stok adalah
seperti berikut:
 Terdapat kawalan dalaman yang lengkap bagi stok.
  Stok berkenaan benar-benar wujud.
 Segala urusan pengiraan jumlah stok adalah betul dan saksama.
 Stok berkenaan dinilaikan dengan saksama dan nilainya sewajarnya untuk stok luput dan rosak.

Langkah-langkah pengauditan stok boleh dibahagikan kepada tiga prosedur iaitu:

i) pengiraan stok merupakan salah satu aspek kawalan dalaman bagi stok. Juruaudit akan hadir ke tempat
menyimpan stok dan memerhatikan bagaimana stok sebuah syarikat itu disimpan dan sistem merekodnya.
Biasanya kegiatan pengiraan stok dijalankan setahun sekali untuk memastikan semua stok yang belum dujual
adalah wujud. Sebelum menjalakan penggiraan stok, juruaudit akan mengirim satu surat kepada pelanggan untuk
mengetahui lokasi tempat menyimpan stok sesebuah syarikat, tarikh dan masa pengiraan stok boleh dijalankan,
bilangan pembantu juruaudit yang diperlukan, syarat-syarat semasa pengiraan dan lain-lain lagi. Semasa
pengauditan stok perkara-perkara yang perlu dipastikan adalah seperti berikut:
 Jenis stok yang dimiliki oleh pelanggan melalui senarai stok. Lokasi stok disimpan dan pastikan
stok yang rosak diasingkan ketika pengiraan stok.
 Mengenal pasti item-item stok yang lembap pusing ganti.
 Pemotongan berkesan bagi stok yang diterima dan dihantar pada hari pengiraan stok.
ii) ujian kesempurnaan adalah dibuat berdasarkan pemilihan sample. Kemudian kerja-kerja audit seperti kaedah
persampelan akan digunakan untuk ujian ini di mana:
 Kesemua item yang diambil semasa pengiraan stok terdapat dalam senarai akhir stok akhir.
Memastikan kuantiti pada senarai stok yang diberikan semasa pengiraan stok adalah sama dengan
senarai stok akhir semasa kerja audit dijalankan. Memastikan kuantiti pada senarai stok akhir
adalah sama dengan stok semasa penggiraan stok. Jika berbeza, pengawai yang melakukan
penggiraan perlu memperbetulkannya dan menandatangani di atas senarai stok.
 “Stoc valuation method” dijalankan untuk memastikan stok dinilaikan pada harga terrendah sama
ada mengikut harga kos atau harga pasaran. Kaedah persampalan digunakan dalan ujian ini
berdasarkan dasar yang telah ditetapkan. Ini diikuti oleh pemerhati ke atas invois untuk
mendapatkan harga belian atau harga kos berkenaan.

PENGAUDITAN PENGHUTANG
Penghutang adalah pelanggan yang membeli barang dari syarikat secara kreadit. Tujuan pengauditan adalah
seperti berikut:
 Untuk menentukan sama ada system kawalan dalaman berkeadaan lengkap dan berjalan dengan baik.
 Untuk menentukan sama ada hutang itu sama ada benar.
 Untuk menentukan sama ada hutang boleh dikutip dan peruntukan yang sewajarnya telah dibuat untuk
hutang ragu.
 Untuk menentukan kehendak-kehendak Akta Syarikat 1965 dipatuhi.

Penghutang boleh dibahagikan kepada dua jenis iaitu penghutang runcit dan penghutang niaga. Penghutang
niaga adalah pelanggan yang berhutang hasil berurusan dengan pihak syarikat iaitu belian. Manakala penghutang
runcit adalah tidak ada kaitan dengan perjalanan perniagaan iaitu pinjaman.

Langkah-langkah yang dijalankan semasa pengauditan adalah seperti berikut:

  Menyemak baki awal setiap penghutang awalan lejer penghutang dengan jadual fail kertas kerja
audit tahun lepas.
 Memilih beberapa penghutang yang amaunnya adalah material, meningkat atau mengurang dengan
banyak pada tahun berakhir untuk menguji ketepatan perrekodan. Ini dibuat dengan memerhati ke
atas dokumen perniagaan yang telah dihantar oleh pihak pelanggan seperti invois, resit dan lain-
lain.
 Mambuat analisa mengusiakan baki penghutang untuk menunjukkan tempoh sesuatu penghutang.
Tujuan mengusiakan baki penghutang adalah untuk membuat peruntukan hutang ragu. Biasanya
tempoh hutang yang melebihi satu tahun dan pengarah syarikat telah mengesahkan bahawa adalah
sukar hutang tersebut untuk dikutip semula maka peruntukan hutang ragu akan dibuat ke atas
penghutang tersebut.
 Mengirim surat untuk pengesahan penghutang kepada sebilangan penghutang yang dipilih. Cara
pemilihan adalah seperti berikut:
 Baki penghutang adalah material.
 Baki penghutang yang berbaki kreadit.
 Pemanbahab atau pengurangan baki seseorang penghutang sangat ketara.
 Baki penghutang yang material tahun lepas menjadi sifar.
 Semasa menunggu surat pengesahan daripada pihak pelanggan, tatacara audit alternative akan
dijalankan. Ini adalah untuk mengelakkan risiko di mana penghutang tidak mengembalikan surat
pengesahan tersebut. Tatacara audit alternative lain yang dijalankan adalah seperti berikut:
 Semak urusniaga pada akaun lejer penghutang sebelum pengesajhan dengan memeriksa ke atas
dokumen-dokumen perniagaan yang telah disuratkan kepada penghutang.
 Verifikasi data sumber

Memeriksa peristiwa yang berlaku selepas tarikh imbagan tentang kutipan daripada pihak penghutang.
Ini dibuat dengan memerhati ke atas prinsip rasmi syarikat.

Apabila surat pengesahan telah diterima, keputusan perlu ditunjukkan dalam kertas kerja audit.
Keputusan ini dicatatkan seperti berikut:
 “ CB” untuk jumlah yang disahkan oleh pelanggan adalah sama atau dapat disesuaikan dengan
jumlah dalam kertas kerja audit.
 “RB” untuk jumlah baki akhir adalah berbeza antara buku penghutang pihak syarikat.
 “RPO” untuk surat pengesahan yang dihantar balik oleh pihak pejabat pos.
 “NR” untuk surat pengesahan yang tidak dikembalikan.

Membuat pemeriksaan sama ada pengrah syarikat penghutang adalah sama dengan syarikat kita. Ini
dilakukan dengan menanya kepada syarikat dan perlu tunjukkan jumlahnya dalam laporan audit.

Membuat kesimpulan sama ada objektif pengauditan penghutang telah dicapai ataupun tidak.

PENGAUDITAN BAYARAN TERDAHULU DAN DEPOSIT

Bayaran terdahlu berlaku apabila syarikat membayar lebih daripada jumlah perbelanjaan yang sebenar atau
perbelanjaan yang sepatutnya dibayar pada tahun kewangan berikutnya telah dijelaskan pada tahun semasa. Jadi ia
merupakan satu aset kepada syarikat.

Deposit pula merupakan satu jumlah wang yang dibayar sebagai cagaran. Contohnya deposit sewa. Syarikat
terpaksa membayar satu jumlah wang sebagai cagaran kepada tuan rumah. Cagaran ini sebagai jaminan bahawa
sewa akan dibayar setiap bulan, deposit adalah boleh mendapat semula sekiranya penyewa berpindah.

Untuk kedua-dua ini, langkah-langkah yang dijalankan adalah seperti berikut:

o Memeriksa baki awal antara lejer am dan kertas kerja audit tahun lepas.
o Memeriksa ke atas dokumen perniagaan jika terdapat tambahan atau pengurangan.
o Menunjukkan nota untuk pihak yang menerima dan tujuan deposit atau belanja terdahulu
dibayar.
o Membuat kesimpulan untuk menunjukkan sama ada objektif telah tercapai ataupun tidak.

PENGAUDITAN TUNAI

Tunai boleh didefinisikan sebagai aliran pengunaan wang tunai dan cek di dalam menjalankan aktiviti perniagaan.
Tujuan pengauditan tunai adalah seperti berikut:
1) untuk menyakinkan juruaudit bahawa baki-baki tunai dan bank yang ditunjukkan dalam kunci
kira-kira adalah benar-benar ada dalam bank yang berkenaan pada tarikh kunci kira-kira.
2) Menentukan bahawa swmua tunai yang sepatutnya diterima telah pun diterima.
3) Untuk memastikan bahawa persembahan baki tunai di bank dan dana-dana cair yang lain
dalam kunci kira-kira telah dibuat dan disediakan dengan cepat.

Pengauditan tunai dibahagi kepada dua bahagian iaitu tunai ditangan dan tunai dalam bank. Tunai di
tangan terdiri daripada kutipan yang belum dibankkan, wang tunai terapung dan tunai runcit. Tunai pada bank
pula merujuk kepada bank.

Tujuan pengauditan di tangan adalah seperti berikut:

1) untuk menentukan sama ada betul atau tidak terdapat tinai di tangan seperti yang direkodkan di dalam
lejar am.
2) Untuk mengesahkan yang tatcara kawalan dalam adalah mencukupi dan sedang berjalan dengan baiknya.

Langkah-langkah yang dijalankan semasa pengauditan tunai adalah seperti berikut:

 Periksa kertas kerja audit tahun lapas dan tentukan bahawa baki wang tunai yang dibawa ke hadapan
dicatatkan dengan betul di dalam lejar am.
 Memeriksa semua dokumen-dokumen perniagaan ynag diperlukan untuk direkod dalam buku tunai.
Dokumen yang digunakan seperti baucer pembayaran, resit dan lain-lain.
 Pengiraan tunai di tangan biasanya akan dilakukan sekali dengan pengiraan stok.tujuan ini dilakukan
untuk memastikan bahawa tuani yang dikira pada tarikh akhir perakaunan kewangan adalah sama
dengan baki yang akan ditunjukkan dalam buku tunai yang akan diaudit nanti.
  Bilangan wang kertas dan duit syiling akan dicatatkan bilangangnya secara berasingan dalam jadual
pengauditan tunai.
 Menyediakan satu surat pengesahan atau pengakuan dari pengarah syarikat tentang baki tunai yang ada
di tangan.
 Membuat kesimpulan untuk menunjukkan sama ada objektif telah tercapai ataupun tidak.

Tujuan mengaudit penyesuaian bank adalah seperti berikut:

 Untuk menentukan baki seperti yang terdapat di dalam peyata bank dapat disesuaikan dengan baki di
akaun bank di dalam lejar.
 Untuk menentukan system kawalan dalam lengkap dan berjalan dengan baik.

Peyata penyesuaian bank hendaklah disediakan setiap bulan oleh orang yang tidak menguruskan wang tunai
masuk dan wang tunai keluar.

Langkah-langkah yang dijalankan semasa pengauditan penyesuaian bank adalah seperti berikut:
 Daripada kertas kerja audit tahun lepas, periksa sama ada baki bank yang ditunjukkan telah dibawa ke
hadapan dengan betul dalam lejar am. Selain itu, pastikan kesemua cek yang belum dikemukan dan
deposit yang belum dikreditkan tahun lepas telah ditunjukkan dalam peyata bank bulan pertama tahun
semasa.
 Memeriksa cek-cek yang telah dikeluarkan dan slip bank untuk wang masuk untuk memastikan catatan
dalam buku tunai adalah betul dan tepat. Selain itu, ia juga untuk mengesan cek-cek dan deposit yang
masuh belum dikemukakan sehingga tahun berakhir.
 Mengirim surat pengesahan kepada pihak bank untuk mengesahkan baki tunai pada bank bagi tahun
berakhir.
 Menyediakab satu peyata penyesuaian bank untuk menyesuaikan baki akuan bank dalam buku tunai
dengan peyata bank.
 Memeriksa kepada borang pembukaan akauan bank pada buku minit mesyuarat untuk mengetahui sama
ada terdapat akaun dibuka sehingga tahun berakhir.
 Satu surat berkuasa atau surat bank perlu disediakan untuk syarikat yang pertama kali membuka akaun
bank.
 Tujuannya ialah mendapat kerjasama daripada pihak bank jika ingin tahu apa-apa maklumat tentang baki
pihak syarikat di bank sama ada overdraf, akaun semasa, akaun simpanan tetap dan lain-lain.
 Surat permintaan peyata bank akan disediakan jika pihak syrikat tidak dapat memberikan peyata bank
sepanjang tempoh perakaunan. Membuat kesimpulan sama ada objektif telah tercapai ataupun tidak.

PENGAUDITAN SIMPANAN TETAP

Simpanan tetap merupakan satu jamgka simpanan yang disimpan di dalam bank untuk satu jangka masa yang
tertentu. Deposit ini akan menerima faedah ke atas simpanannya dari bank dengan bergantung kepada tempoh
penyimpanannya.

Simpanan tetap adalah seakan-akan tunai di bank yang membezakannya adalah wang simpanan hanya boleh
dikeluarkan jika tempoh simpanan telah matang dan faedah akan dibayar oleh pihak bank.
Langkah-langkah yang dijalankan semasa pengauditan simpana tetap:
 Memerhati ke kertas kerja tahun lepas untuk periksa sama ada baki tahun telah dibawa ke hadapan
dengan betul
 Memeriksa sijil simpanan tetap untuk mengetahui baki tahun berakhir adalah seperti catatan dalam lejar
am.
 Membuat pemeriksaan fizikal ke atas sijil simpanan tetap.
 Mengirim surat pengesahan kepada pihak untuk mengesahkan jumlahya. Seperti surat yang disediakan
kepada bank untuk pengesahan baki akaun semasa.
 Jika simpanan tetap syarikat telah dicagarkan kepada bank untuk mendapat kemudahan kredit maka satu
nota akan ditunjukkan dalam laporan audit. Untuk mengetahiu jumlah terakhir dengan menelefon
pegawai bank untuk menanyanya.
 Membuat kesimpulan untuk menyatakan sama ada objektif telah atau tidak.
PENGAUDITAN HUTANG OLEH PENGARAH SYARIKAT

Hutang ini wujud disebabkan oleh pinjaman kepad pengarah atau pengunaan wang syarikat oleh pengarah untuk
tujuan peribadi dan tidak ada kaitan dengan operasi perniagaan.

Mengikut Akta Syarikat 1965, pengarah hanya boleh mendapat pinjaman atau menggunakan wang syarikat sahaja
untuk tujuan-tujuan yang mempunyai kepentingan syarikat sahaja.

Langkah-langkah yang dijalankan adalah seperti berikut:

 Mengesahkan baki awal hutang oleh pengarah dari kertas kerja audit tahun lepas.
 Memeruksa ke atas baucer pembayaran untuk jumlah pinjaman yang diberikan kepada pihak pengarah
dan belanja-belanja yang dibayar oleh pengarah dengan wang peribadi direkodkan dalam lejar am.
 Mengirim surat pengesahan kepad pihak pengarah untuk jumlah yang beliau kepada syarikat.
 Membuat kesimpulan untuk pengauditan hutang oleh pengarah.

PENGAUDITAN EKUITI PEMILIK

Modal ialah wang atau harta benda yang digunakan sebagi pangkal atau pokok berniaga untuk menghasilkan
keuntungan. Tujuan pengauditan ekuiti pemilik adalah untuk memastiklan jumlah saham yang dipegang oleh
seseorang pemegana saham dan pemegang saham pengarah dan juga modal dibenarkan dan diterbit bayar penuh.

Pemegang saham sesebuah syarikat boleh terdiri daripada secara perseorangan atau syarikat. Pengarah syarikat
mesti terdiri daripada perseorangan yang boleh mengarah dan menguruskan sesebuah syarikat.

Langkah-langkah yang dijalankan semasa pengauditan ekuiti pemilik adalah seperti berikut:
 Memeriksa pendaftar ahli untuk mengesahkan pemegang saham syarikat pada tahun berakhir.
 Memeriksa pendaftar pemegang saham pengarah untuk seseorang yang memegang saham syarikat dan
menjadi pengarah syarikat.
 Memeriksa pendaftar pengarah untuk pengarah syarikat yang dilantik atau meletak jawatan sehingga
tarikh laporan.
 Memeriksa pendaftar pindah milik saham jika terdapat pemindahan saham dalam sesuatu tahun
berakhir.
  Memeriksa tatawujud dan tataurus syarikat untuk modal dibenar, modal dibayar penuh, pengarah
syarikat dan lain-lain.
 Memeriksa peyata tahunan tahun lepas untk modal dibenar, modal dibayar penuh, nama pengarah
syarikat, senarai pemegang saham dan lain-lain.
 Memeriksa borang-borang yang disediakan oleh Pendaftar Syarikat untuk segala perubahan dalam
syarikat seperti borang 32 A, borang 44, dan sebagainya.
 Menunjukkan pengarah syarikat yang akan me4letakkan jawatan dalam Mesyuarat Agung Tahunan
mengikut seksyen 61 AS 1965.
 Menyediakan surat pengesahan pengarah untuk setiap pengarah syarikat.
 Menunjukkan ganjaran pengarah, yuran pengarah dan segala faedah yang diterima untuk seseorang
pengarah.
 Membuat kesimpulan untuk menyatakan segala maklumat adalah benar dan saksama.

PENGAUDITAN OVERDRAF BANK

Bagi sesetengah syarikat yang mempunyai akaun emasa di bank akan diberikan kemudahan untuk mengeluarkan
wang lebih dari pada bakinya. Terdapat dua jenis kemudahan overdraf yang disediakan oleh pihak bank iaitu
overdraf bercagar dan tidak bercagar.

Langkah-langkah yang dijalankan semasa pengauditan overdraf adalah seperti berikut:

 Memeriksa baki awal dalam lejar am dengan kertas kerja audit tahun lepas.
 Memerhati ke atas penyata overdraf untuk faedah overdraf dan caj bank yang dikenakan.
 Membuat penyata penyesuaian untuk semakan bagi akhir antara lejar am dan penyata overdraf.
Biasanya faedah dan caj bank akan dikenakan oleh pihak bank pihak bank setipa bulanan.
 Memeriksa ke atas perjanjian kemudahan overdraf untuk mengetahui faedah tahunan yang dikenakan,
cagaran dan penjamin untuk kemudahan overdraf.
 Mengirim surat pengesahan bank kepad pihak bank untuk mengesahkan baki pada tahun berakhir ( bank
confirmation ).
 Menyimpan satu salinan perjanjian audit tetap.
 Membuat kesimpulan selepas mengaudit.

PENGAUDITAN PINJAMAN JANGKA PANJANG

Pinjaman jangka panjang adalah pinjaman yang jangka masa bayar balik adalah lebih daripada satu tahun dan
kadar faedah adalah tetap. Tujuan pengauditan pinjaman jangka panjang adalah seperti berikut:
 Untuk menentukan system kawalan dalaman bagi liability jangka panjang lengkap dan berjalan dengan
baik.
 Untuk mengesahkan liability jangka panjang tulen dan telah direkod dengan batul dalam penyata
kewangan.
 Menverifikasi jumlah faedah yang dibayar bagi liability jangka panjang.

Langkah–langkah yang dijalankan semasa pengauditan pinjaman jangka panjang seperti berikut:
  Daripada kertas kerja audit tahun lepas, periksa sama ada baki bank yang ditunjukkan telah dibawa ke
hadapan dengan betul di dalam lejar am.
 Penyata pinjaman jangka panjang hanya akan dihantar dua kali dalam setahun iaitu bulan jun dan
Disember sahaja. Oleh itu, untuk syarikat yang tahun berakhir selain daripada dua bulan tersebut
dikehendaki meminta pihak bank mencetak baki akhir atas permintaan pengarah syarikat.
 Membuat penyesuaian ke atas baki akhir antara lejar am dengan penyata pinjaman jangka panjang
dengan mengambil kira faedah pinjaman jangka panjang, caj bank, faedah luar biasa yang dikenakan
oleh pihak bank.
 Memeriksa surat perubahan kadar faedah yang dihantar oleh pihak bank untuk mengetahui kadar faedah
semasa. Ini adalah penting untuk pengiraan peruntukan bahagian modal akan dibayar untuk pinjaman
jangka panjang tahun depan.
 Mengira bahagian modal yang akan dibayar untuk tahun hadapan untuk pinjaman jangka panjang.
Pengiraan dibuat dengan mendarab faktor dengan pokok pinjaman kemudian didarab dengan 12.
 Memeriksa ke atas perjanjian pinjaman untuk mengethui aset yang dijadikan cagaran untuk mendapat
pinjaman jangka panjang. Ia perlu ditunjukkan dalam laporan audit.
 Manghantar surat pengesahan kepada pihak bank atau institusi kewangan yang lain untuk mengesahkan
baki akhir ( bank Comfirmation ).
 Membuat kesimpulan selepas mengaudit pinjaman jangka panjang.

PENGAUDITAN PEMIUTANG

Pemiutang wujud apabila syarikat membeli barang secara kredit daripada pembekal. Tujuan pengauditan
pemiutang adalah seperti berikut:
o Untuk menentukan sama ada system kawalan dalaman bagi akaun belum bayar lengkap dan berjalan
dengan baik.
o Untuk menentukan semua liabiliti yang terkemuka yang terdapat pada tarikh imbangan telah dimasukkan
ke dalam penyata kewangan.
o Untuk mengesahkan butir-butir yang terdiri daripada akaun belum bayar itu tulen dan jumlah yang
ditunjukkan bagi akaun pemiutang di dalam penyata kewangan memeberikan gambaran yang benar dan
saksama.

Langkah –langkah yang dijalankan semasa pengauditan pemiutang adalah seperti berikut:
 Membandingkan baki awal dalam lejar am dengan kertas kerja audit tahun lepas.
 Memilih sebilangan pemiutang untuk perhatikan urusniaga-urusniaga yang telah berlaku dicatatkan
dalam lejar am. Ia akan dibuat dengan berdasarkan invois dan resit yang diterima daripada pemiutang.
 Menyediakan surat pengesahan untuk dihantar kepada sebilangan pemiutang yang dipilih berdasarkan
perkara-perkara berikut:
1) baki pemiutang yang material.
2) Baki pemiutang yang menambah atau mengurang denganketara pada tahun berahkir.
3) Baki pemiutang disebelah debit.
4) Baki pemiutang pemiutang tahun lepas yang material menjadi sifar tahun ini.
 Semasa menunggu surat pengesahan dihantar balik, tatacara audit alternative akan dijalankan dengan
membuat pemeriksaan ke atas pemiutang-pemiutang yang telah dipilih. Pemeriksaan dibuat dengan
berdasarkan invois, resit, nota debit dan kredit dan sebagainya.
  Semasa surat pengesahna diterima, keputusan akan dicatatkan seperti berikut:
1) “CB” untuk jumlah yang disahkan sama dengan jumlah dalam kertas kerja audit atau dapat
disesuaikan antara lejar am syarikat dengan pihak pelanggan.
2) “RD” untuk jumlah yang beza antara lejar am syarikat denga pihak syarikat.
3) “RPO” untuk surat pengesahan yang dipulangkan oleh pejabat pos.
4) “NR” untuk surat pengesahan yang tidak dipulangikan.
 Membuat kesimpulan selepas pengauditan pemiutang.

PENGAUDITAN BAYARAN TERAKRU

Belanja terakru berlaku apabila syarikat membayar kurang daripada perbelanjaan yang sebenar sehingga tahun
berakhir. Belanja tersebut sepatutnya dibayar tetapi tidak atas sebab-sebab tertentu.

Langkah-langkah yang dilakukan semasa pengauditan bayaran terakru adalah seperti berikut:
 Menyemak baki awal lejar am dengan kertas kerja audit tahun lepas.
 Memastikan bayaran terakru tahun lepas yang telah dibayar pada tahun semasa telah diambil kira.
 Membuat semakan ke atas belanja operasi untuk mengesan bayaran terakru yang masih belum diambil
kira dan tidak termasuk belanja terakru tahun lepas.
 Membuat pemerhatian ke atas invois dan bil-bil yang diterima dari pihak pelanggan dan lejar am tahun
hadapan.
 Menanya kepada pengarah syarikat sama ada terdapat liability syarikat yang masih belum direkodkan.
 Membuat kesimpulan selepas pengauditan bayaran terakru

PENGAUDITAN HUTANG KEPADA PENGARAH N SYARIKAT

Hutang kepada pengarah wujud apabila pengarah syarikat menjelaskan perbelanjaan syarikat dengan
menggunakan wangnya sendiri atau pinjaman kepada syarikat.

Langkah-langkah yang dijalankan adalah seperti berikut:

 Menyemak baki awal lejar am dengan kertas kerja audit tahun lepas.
 Membuat pemeriksaan ke atas baucer pembayaran untuk belanja yang dibayar oleh pengarh dengan
menggunakan wangnya sendiri.
 Membuat satu nota untuk menunjukkan pernambahan hutang kepada pengarah syarikat.
 Mengirim surat pengesahan kepada pihak pengarah untuk mengesahkan jumlahnya.
 Membuat kesimpulan selepas pengauditan hutang kepada pengarah syarikat.

PENGAUDITAN CUKAI TERTUNDA

Cukai tertunda adalah perbezaan diantara susut nilai tahunan dengan elaun modal permulaan dan elaun tahunan
bagi aset sesebuah yang tanpa pensyaratan semasa mengauditan. Tujuan pengauditan cukai tertunda adalah untuk
menyelaraskan cukai terlebih atau terkurang bayar akibat daripada susut nilai yang dikira untuk aset yang tidak
disyaratkan.

Cukai tertunda terbahagi kepada dua jenis iaitu seperti berikut:

Perbezaan tetap wujud akibat daripada ssuatu aset tetap syarikat yang tidak boleh menuntut elaun permulaan dan
tahunan. Aset tetap yang tidak dapat menuntut elaunmodal adalah aset yang disyarat dalam laporan audit jka ia
didaftarkan da bawah nama pengarah syarikat atau aset yangt sememangnya tidak berhak untuk menuntut elaun
modal daripada Lembaga Hasil Dala Negeri.

a) perbezaan semasa adalah perbezan antara susut nilai tahunan dengan elaunmaodal permulan auat tahunan yang
dituntut dalam tahun taksiran.

Cukai tertunda hanya akan diperuntukan jika syarikat memperolehi keuntungan pada tahun berakhir sahaja. Jika
syarikat mengalami kerugian cukai tertunda hanya perlu ditunjukkan sahaja dalam jadual fail kertas kerja audit.

Langkah-langkah pengiraan cukai tertunda adalah seperti berikut:

1) merujuk kepada fail audit untuk memerhatikan aset-aset syarikat yang tidak dibenar untuk menuntut
elaun modal.
2) Menunjukkan susutnilai tahunan yang telah dikira untuk set yang telah disyaratkan sebagai tertunda
tetap.
3) Mengira perbezaan antara susut nilai tahunan dan elaun modal yang dibenar ke atas aset yang tidak
disyaratkan. Jika elaun modal lebih dari susut nilai perbezaan negatif akan diperolehi atau disebaliknya.
4) Mendarabkan tertunda semasa dengan 30% untuk memperolehi cukai tertunda yang akan dipeuntukan ke
dalam akaun untung rugi.
5) Cukai tertund diperuntukan mengikut kaedah liability ke atas perbezaan masa diantara kiraan
keuntungan untuk perakaunan dan akaun-akaun kecuali di mana pelepasan dianggap akan berterusan di
masa-masa hadapan.

PENGAUDITAN PERCUKAIAN

Percukaian terlibat secara tidak langsung dalam pengauditan. Percukaian adalah satu bayaran yang wajib,
bukannya denda yang dikenakan ke atas penggunaan pendapatan, kekayaan atau asas-asas lain, tidak termasuk
untuk faedah khusus seseorang pembayar seperti bayaran lesen, tol, bayaran masuk dan tafsiran khas. Tujuan
adalah untuk faedah rakyat yang diperintah dalam sesebuah Negara yang merdeka.

Langkah-langkah untuk pengauditan percukain adalah seperti berikut:

 Memeriksa borang J (i) yang terdapat dalam fail cukai untuk cukai kena bayar tahun lepas untuk
menyelaraskan cukai yang diperuntukan tuhun lepas sama ada terlebih atau terkurang bayar. Ia akan
ditambah atau ditolak dari pendapatan bercukai akaun untung rugi tahun ini. Membuat jadual untuk
kadar elaun tahunan yang dubenarkan untuk tambahan aset untuk tahun semasa.
 Membuat pengiraan elaun permulaan dan elaun tahunan.
 Membuat pengiraan cukai kredit seksyen 108.
 Menyediakan kertas kerja untuk membuat pengiraan cukai tahun semasa.
 Menyediakan jadual tentang maklumat pemegang saham dan pengarah syarikat.
 Selepas semua jadual di atas selesai, juruaudit akan membuat satu peruntukan cukai untuk tahun semasa
dan akan ditolak dari pendapatan sebelum cukai dalam akaun untung rugi.
 Untuk syarikat yang mengalami kerugian, satu nota tentang jumlah rugi perniagaan dan elaun modal
yang tidak dapat diserap hantar hadapan perlu ditunjukkan.
Pengauditan akaun-akaun kumpulan

Akaun perkongsian

Apabila dua / lebih daripada dua orang tetapi tidak melebihi 20 orang bersama-sama menubuhkan atau
mewujudkan perniagaan dengan tujuan mendapatkan keuntungan, perniagaan itu dikenal sebagai perkongsian.

Perjanjian bertulis dikenal sebagai perjanjian perkongsian atau Akta Perkongsian. Antara butir-butir penting yang
dinyatakan dalam perjanjian termasuk
a) nama pekongs serta nama dan alamat firma.
b) Jumlah modal yang disumbangkan ole setiap pekongsi.
c) Nisbah atau kadar pembahagian untung atau rugi antara pekongsi.
d) Sama ada gaji dibayar kepada pekongsi yang menguruskan perniagaan atau tidak.
e) Sama ada faedah dibayar atas modal atau tidak.
f) Sama ada faedah dibayar atas ambilan atau tidak.

Perakaunan untuk perniagaan perkongsian ialah buku akaun seperti lejar dan buku jurnal digunakan dan
catatan oleh sebuah perniagaan perkongsian dalam buku ini adalah sama seperti catatan dalam buku peniaga
tunggal. Perbezaannya hanya cara merekodkan modal dan akaun tambahan yang perlu disediakan oleh perniagaan
perkongsian seperti berikut:
a) setiap pekongsi mempunyai akaun modal dan akaun semasa sendiri.
b) Baki akaun modal dan akaun semasa setiap pekongsi ditunjukkan secara berasingan dalam kunci kira-
kira.
c) Selepas akaun untung rugi disediakan dan untung bersih atau rugi bersih ditentukan akaun tambahan
ynag dinamakan akauan Akaun Pengasingan untng Rugi perlu disediakan.

Langkah-langkah yang dijalankan semasa pengauditan untuk akaun perkongsian adalah seperti berikut:
 Memeriksa baki awal dalam lajar am dengan kertas kerja audit tahun lepas.
 Memeriksa sama ada akaun yang berasingan dibuka bagi setiap pekongsi ataupun tidak.
 Memeriksa sama ada segala pembahagian untung, faedah atas modal, gaji pekongsi, dan apa jua yang
menjadi hak seseorang pekongsi akan dikredit dalam satu akaun baru yang dinamakan akaun semasa
ataupun tidak.
 Memeriksa sama ada akaun perdagangan dan akaun untung rugi bagi perniagaan perkongsian disediakan
dengan cara yang sama seperti bagi seorang peniaga tunggal. Akaun ini dinamakan akaun pengasingan
untung rugi dan disediakan selepas akuan untung rugi atau selepas untung aatu rugi bersih ditentukan.
 Memeriksa sama ada semua pekongsi mendapat pembahagian keuntungan pekongsi kerana ia
merupakan hasil atau ganjaran kepada pekongsi yang telah melaburkan wang dalam perniagaan
perkongsian itu.
 Memeriksa sama ada ambilan pekongsi telah didebitkan dalam akaun semasa pekongsi atau tidak.
 Memeriksa sama ada akaun semasa pekongsi didebitkan dan dikreditkan akaun pengasingan untung rugi
atas faedah yang dikenakan oleh faedah atas ambilan.
 Memriksa sama ada gaji pekongsi dibayar ataupun tidak.
 Memeriksa sama ada kunci kira-kira sebuah perkongsian telah disedikan ataupun tidak.
 Membuat kesimpulan sama ada objektif tercapai atau tidak.
PENGAUDITAN SYARIKAT BERHAD

PENGENALAN SYARiKAT BERHAD

Syarikat berhad ditubuhkan di bawah Akta Syarikat Malaysia 1965. syrikat berhad merupakan satu
badan atau entity yang terasing daripada pemiliknya, iaitu pemegang syaer syarikat. Sebagai satu badan atau entity
yang sah sebuah syarikat berhad boleh memiliki aset, membuat pinjaman, membuat perjanjian, dan mengambil
tindakan guaman terhadap pihak ketiga. Sebaliknya, tindakan mahkamah juga boleh diambil terhadapnya oleh
pihak ketiga.

Terdapat dua jenis syarikat berhad iaitu syarikat sendirian berhad dan syarikat awam berhad.

Pembentukan syarikat berhad dibentukkan berasaskan peraturan dalam Akta Syarikat 1965. tatawujud
syarikat atau memorandum syarikat ialah dokumen yang menerangkan tujuan syarikat itu ditubuhkan dan modal
yang diperlukan. Dokumen ini mengandungi butir berikut:
a) nama syarikat dengan perkataan “ Berhad ”, di akhir namanya.
b) Alamat rasmi syarikat
c) Jenis perniagaan yang hendak dijalankan
d) Tujuan pernubuhan syarikat
e) Nama, alamat, dan profesyen penaja
f) Jumlah modal berdaftar, bilangan syer, dan jenis syer
g) Penyataan bahawa pemegang syer menikmati liability berhad

Tatarusan syarikat ialah dokumen yang menghuraikan hal ehwal syarikat seperti peraturan yang
mengawal pengurusan dan pentadbiran syarikat. Dokumen ini mengandungi butir berikut:
a) prosedur perlantikan ahli lembaga pengarah
b) Tugas, hak kuasa dan tanggungjawab lembaga pengarah
c) Prosedur mengadakan mesyuarat agung tahunan syarikat dan cara mengundi
d) Cara mengaudit akaun
e) Laporan kewangan syarikat kepada pemegang syer
f) Cara pembayaran dividen
g) Bayaran pengarah

Langkah-langkah yang dijalankan semasa pengauditan untuk akaun sendirian berhad adalah seperti
berikut:
 Memeriksa baki awal dalam lejar am dengan kertas kerja audit tahun lepas.
 Memeriksa sama ada modal yang diterbitkan berlebihi modal yang dibenarkan ataupun tidak
 Memeriksa adakak setiap nilai syer dibayar harga sama dengan harga yang dinyatakan iaitu harga yang
dibayar adalah sama dengan nilai per atau nilai tara.
 Memastikan dividen yang diisytiharkan adalah dalam bentuk peratus atas nilai tara syer atau peratus
setiap unit syer dan bukan atas nilai pasaran
  Memeriksa Jika modal berdaftar sesebuah syarikat terdiri daripada syer biasa dan syer keutamaan,
dividen akan dibayar kepada kedua-dua jenis syer itu sekiranya keuntungan mencukupi ataupun tidak
 Memeriksa sama ada syarikat itu dibayar dividen Interim atau dividen akhir Dividen interim ialah
sebuah syarikat membayar dividen sekali setahun sahaja.
 Membuat kesimpulan sama ada objektif tercapai atau tidak.

PENGAUDITAN AKAUN KELAB DAN PERSATUAN

Kelab dan persatuan ialah orgaisasi yang ditubuhkan bukan untuk tujuan mendapatkan keuntungan kerana bukan
ditubuhkan untuk menjalankan perniagaan. Tujuannya adalah untuk menyediakan kemudahan dan perkhidmatan
social, kebudayaan, rekreasi, dan sukan.

Setiap kelab dan persatuan memerlukan hasil untuk membiayai segala perbelanjaan menyediakan kemudahan bagi
ahlinya.

Penerimaan modal ialah wang yang diterima bukab daripada operasi biasa kelab dan persatuan berkenaan,
manakala penerimaan hasil ialah wang yang diterima daripada kegiatan biasa kelab dab persatuan.

Langkah-langkah yang dijalankan semasa pengauditan untuk akaun kelab dan persatuan adalah seperti
berikut:
 Memeriksa baki awal dalam lejar am dengan kertas kerja audit tahun lepas
 Memeriksa sama ada kesemua wang kelab dan yuran dicatatkan ke dalam akaun
 Menyemak semua penerimaan modal dan penerimaan hasil dicatat denga betul dan tepat.
 Memeriksa kesemua perbelanjaan modal dan perbelanjaan hasil denga menggunakan resit, invois dan
baucer dan sebagainya.
 Memeriksa kesemua rekod perakaunan kelab dan persatuan adalah sama dengan akaun yang ditunjukkan
 Memeriksa akaun penerimaan dan pembayaran untuk mengetahui baki tunai permulaan dan baki akhir.
 Memeriksa akaun perdagangan untuk mengetahui sama ada keuntungan atau kerugian sesebuah syarikat.
 Mambuat kesimpulan sama ada objektif tercapai atau tidak.

KESIMPULAN

Secara kesimpulannya bagi akaun, laporan, dan audit adalah mengandungi tatacara perlantikan juruaudit, hak dan
tanggungjawab seorang juruaudit. Dalam tatacara perlantikan juruaudit terdapatnya bagaimana seseorang itu
dilantik dengan mengikutseksyen 174 AS 1965. selainitu juga terdapat kelayakan juruaudit yang ditetapkan, surat
perlantikan juruaudit, surat perlantikan dan sebagainya.

Selain itu juga terdapat hak juruandit, tenggungjawab, kewajipan dan kuasa dan prinsip-prinsip juruaudit seperti
kebebasan, kejujuran, dan objektif, kerahsiaan, kemampuan, kerja yang dibuat oleh juruaudit yang lain,
dokumentasi, perancangan, bukti audit, system perakaunan, dan kawalan dalam serta kesimpulan audit dan
laoporan audit.
Penamatan perkhidmatan juruaudit syarikat pula termasuk perlucutan juruaudit syarikat dengan memberi notis
khas ( 28 ) hari, juruaudit yang akan bersarab yang menerima notis tersebut dalam masa 7 hari dan minta satu
salinan dihantar oleh syarikat kepada semua pemegang saham.

Kesimpulan bagi akaun untung rugi dan kunci kira-kira dan akaun-akaun kumpulan adalah akaun untung rugi
termasuk pengauditan jualan, pengauditan belian, pengauditan belanja dan operasi, pendapatan dan perbelanjaan
runcit. Manakala bagi kunci kira0kira pula termasuk pengauditan aset tetap, pengauditan aset tidak ketara,
pengauditan pelaburan, pengauditan stok, pengauditan penghutang, pengauditan bayaran terdahulu dan deposit,
pengauditan tunai dan sebagainya. Bagi akaun-akaun kumpulan pula termasuk pengauditan untuk pengkongsian,
syarikat iaitu syarikat sendirian berhad dan syarikat awam berhad serta akaun persatuan dan juga akaun kelab.