ERAT VE KADIN

1
ERAT
ve
KADIN
ERAT VE KADIN
2


LHAN ARSEL
9. BASKI STANBUL 1991
ERAT VE KADIN
3


Prof. Dr. lhan Arsel, otuz yla yakn bir sre boyunca niversite retim
yeliklerinde bulundu, Anayasa Hukuku dersleri verdi. 1960 htilalinden sonra yeni
bir Anayasa tasars, hazrlamakla grevlendirilen on kiilik STANBUL
KOMSYONUna ye oldu. Daha sonra KURUCU MECLS N TASARISIn
meydana getiren be kiilik komisyona ye seildi. 1966 ylnda Cumhurbakan
Cevdet Sunay tarafndan T.B.M.M. Senatosuna KONTENJAN SENATR olarak
atand. Tekrar niversiteye dnd. 1971 ylnda CONSTITU-TIONS OF THE
COUNTRIES OF THE WORLD (Dnya lkeleri Anayasalar) adl 14 ciltlik yayn
hazrlayan kuruluun (Inter niversity Associate) almalarna Danman ve
aratrc olarak katld ve bu yaynlarn TRKYE ile BELKA blmlerini (1971 yl
ERAT VE KADIN
4

itibariyle) hazrlad. 1977 Ylnda niversiteden istifa ederek ayrld; aratrma,
yaym ve retim faaliyetlerine devam etti.
Yirmiyi akn eitli yaynlar arasnda:
ERAT VE KADIN (stanbul 1987-1991); ARAP MLLYETL VE TRKLER
(nklap Kitabevi, stanbul 1987, 4.nc Bask);
BZ PROFESRLER 2.nci Bask, stanbul 1987,
TOPLUMSAL GERLKLERMZN SORUMLULARI; DN ADAMLAR! ve
AYDINLAR, (Birinci Kitap: DN ADAMLARI, Ankara 1977);
TEOKRATK DEVLET ANLAYIINDAN DEMOKRATK DEVLET ANLAYIINA,
(Ankara Hukuk Fakltesi yaynlar, Ankara 1975),
CIVIL LITIGATION N TURKEY, (Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi ile New
York niversitesi Hukuk Fakltesi ortak yaynlar;
Trk-Amerikan Usul hukuku kyaslamas Prof. Delmar Karlen ile birlikte, Ankara
1957) adl kitaplar vardr.












ERAT VE KADIN
5


Bu kitap kadn ahsiyetinin haysiyetini
korumak iin savaanlara ithaf olunur.






KTABIN TM GELRLER LE BAARILI
KIZ RENCLER OKUTULMAKTADIR.








ERAT VE KADIN
6

Bu kitap eriatin KADIN hakkndaki deer llerinin eletirisiyle ilgilidir.
Bunlar incelerken okuyucu muhtemelen aracak, gzlerine inanamayacak
ve yazarn abarttn ya da uydurduunu sanacaktr.
Byle bir kanya mahal brakmamak zere unu nemle belirtmekte yarar
vardr ki kitapta yer alan hkmler eriatin temel kaynaklarndan alnma olup,
Devlet kurulular ve din adamlar tarafndan eriat eitimi olarak halkmza
uhrevi ve dnyevi gda eklinde sunulmaktadr.
lk basks 1987 yllarnda yaplan bu Kitap, esas itibariyle iki amaca
ynelik olmak zere hazrlanmtr;
Birincisi, eriatin kadn gerekten aa ve hakir gren ve zgrlkten
yoksun eden emirlerini ve ynlerini ve Muhammedin eylemlerini eletirmek
ve tenkit szgecinden geirmek ve bylece kadnlarmzn, insan ahsiyetinin
haysiyeti bilinci ierisinde savam gcn pekitirmek;
kincisi de slami verilerin layuhti (hatasz, kusursuz) nitelikte eyler
olmayp, akl szgecinden gemee muhta nitelikte bulunduunu belirtmek
ve bylece bunlar Tabu olmaktan karp herkesin tartabilecei ortama
oturtma gereini yeniden sergilemektir.
eriat kesim, aklcla yabanc ve khne bir deer lsne sapl
bulunduu iindir ki, kitabda izlenen usulleri ve varlan yarglamalar Dinsizlik
ya da Dine ve Peygambere hakaret, ya da Din duygularn incitici, ya da
en azndan bilimsel tarafszla aykr nitelikte bulmaa mheyyadr. Oysaki
ada dnce insan bakmndan, din kitaplarn ve peygamber diye bilinen
kimselerin yaamlarn AKILCI deer lsne vurmak ve yarglamak kadar
doal ve gerekli bir ey yoktur.
Nitekim kitabm hakknda Ordinarys Profesr Hfz Velded Velidedeolu
gibi Trkiyenin en byk hukuk otoriteleri, eski Kltr Bakan Talat Halman
gibi bilim, din ve sanat alannn statlar, eski mft Turan Dursun gibi en
yetkili slam limleri, Uur Mumcu, Dou Perinek, lhan Seluk, Melih Cevdet
Anday, Haluk ahin, Niyazi Doru, Fatma Yazc, Hrriyet Karadeniz gibi en
parltl gazete yazarlar ve dierleri, son derece olumlu grler belli etmiler
ve kitabn bilimsel ynn ve kadn haklar davasna katksn dile
getirmilerdir.
Fakat btn bunlarla birlikte beni mutlulua srkleyen ve Karamsarlm
gideren bir olay daha vardr ki, o da okuyucularmda tank olduum
bilinlenmedir. Bunun en gzel kant olmak zere bir hanm okuyucumun u
ilgin satrlarn, nakletmekten kendimi alamyorum:
ERAT VE KADIN
7

Uzun yllardr... kafamda soru iaretleri brakan (eriat) konusunda beni aydnlattnz
iin DEL ve fakat bir SENTEZe (varmak) hususunda YREKLENDRDNZ iin
teekkrler ederim... nk kk yalarda okumaya baladm ve her dalda... krnt
bilgiler edindiim halde... o yasak blgeye ne yaklatm, ne de bilinmeze kar duyulan
merak yaadm. Bir takm hazr bilgileri depoladm... ve zaman gelince de kendimden
emin olarak kullandm. Bana yle geliyor ki, en byk neden, aldm ok lml terbiyesidir.
Ar bask, ya da tam tersi bir ilgisizlik drts ile isyana ya da aratrmaya yneltmeyen
bir lmllk... Korktuum ve sindiim zamanlarda ve isyan edip haykrdm anlarda da, o
snrn izip koruduum blgedeki kltrm (!) bana yeterli oldu. Ve hayrettir, karakterimin
en belirgin zellii olan Her trl hakszla isyan, Eitlik mcadelesi ve toplumda
zellikle kadn iin konuulmas dahi tabu saylan konulardaki inan ve farkl grlerim,
bylesi bir konuda dumura uram ve beni ok derin bir suskunluk ve karanlk iinde
brakabilmi!
Utanyorum... vndm mantmn (ve) orta halli de olsa eitilmi aklmn ve
mesleim(in)... en belirli nitelii olan hayal gcmn suskunluu iin utanyorum.
Dorusunu isterseniz ERAT VE KADIN (adl) kitabnz okuduumda en ok hissettiim
duygu buydu... Ksacas sizden rendiim (ey) UYANI oldu, aratrmaya yneli oldu...
Siz beni dorularcasna: Akl mantk sahibisin, (kr krne) inanma, yaratan sebeb-i
hikmeti olan... akl ve vicdann birletir, aratr diyorsunuz... Yazlanlarn doru olduu
konusunda pheye dmek de, inanmak lsnde bir alternatif olduu halde, eserin
yaynlanmasn engellemek ve hatta daha da ileri giderek Katli caizdir diye yazarlar
susturmaya (ynelmek), rtbas edilmek istenen gereklerin var olduu hususundaki
pheyi krkleyici bir davran. Aklen dun olan yaratklara yarar bir davran! BANA
KADIN OLMAYI SEVDRDNZ N TEEKKR EDERM.
Ad ve adresi bende mahfuz bu okuyucuma, gzel satrlar iin asl ben
teekkr etmeliyim: Kitabmn amaca ulamakta olduunu bana mjdeledii
iin.
Ancak ne var ki, ksa bir sre ierisinde aydn evrelerce ve zellikle
haysiyet duygusuna sahip kadnlarmz tarafndan ilgiyle karlanan ERAT
VE KADIN, daha ilk yaynland andan itibaren eriatlarmz telalandrr
olmutum. nk KADINn Aklen ve dinen dun olduunu, ya da iki kadnn
tanklnn bir erkein tanklna bedel bulunduunu, ya da Namaz
kateden eyler eek, kara kpek ve kadn olup Cehennemlerin
ounluunu kadnlarn oluturduu gibi ya da buna benzer daha nice eriat
hkmlerini, bizlerin farkna varamayacamz usullerle halka belletirlerken,
imdi birden bire bu hkmlerin eletiri konusu yaplp sergilenmesinin
insanlarmz uyandracan ve bunun kendi saltanatlar bakmndan byk
bir tehlike yaratacan anlamlardr.
Bu nedenle cahil ynlar kkrtmaa ve 31 Mart ortamn oluturmaa
almlardr. rnein geen yl Sayn Talat Halmann kitap lehindeki bir
yazs zerine Diyanet ileri Bakanl, sanki sz konusu eriat hkmlerini
ERAT VE KADIN
8

yaynlayan Bakanlk deilmi gibi: Dine saldr var, ya da Yeni bir din mi
aranyor? yaygaralaryla halk yersiz bir telaa sokmutur.
Daha sonra Atatrk dman bir din adam, ortaa temsilcisi Humeyniye
zenip Don Kiotvari almlarla lm fetvalar karmtr.
Btn bunlar yetmiyormu gibi, imdi bir de iktidar hkmetinin Adalet
Bakanl, muhtemelen gerici evrelerin basksna yant vermek ihtiyatiyle,
ERAT VE KADINn toplattrlmas ve yazarnn cezalandrlmas iin dava
amtr. Aarken de Trkiyeyi Uygar dnya nnde bir kez daha knanmaya
maruz brakmtr.
nk bu kitap, insan varlna ve genellikle KADIN ahsiyetine kar
hakaret niteliindeki eriat hkmlerini sergilemektedir ve bu hkmler T.C.
Devletinin Anayasal bir kuruluu olan Diyanet leri Bakanlnn resmi
yaynlarnda yer alan din adamlar marifetiyle memleket apnda uygulanan
eylerdir. Bunlar ben, Bakanln adamlarndan aynen almak suretiyle
gzler nne serdim. Sermek su deil, fakat benimsemek ve ileme
getirmek su saylacana gre davann Bakanlk aleyhine almas ve
insan haysiyetiyle badamaz bu hkmlerin ortadan kaldrlmas gerekirdi.
Fakat yle anlalyor ki, Trkiye, bugn artk bilimsel kitaplar ve bilim
adamlarn sank sandalyesine oturtabilecek noktaya gelmitir. Fikir gelimesi
tarihine aina olanlarmz, bu vesileyle Hypathiann, hani gerekleri din
verilerinde deil fakat akl rehberliinde aramak isteyen mspet bilim
temsilcisinin, 1700 yl nce din adamlar tarafndan sokaklarda srklenerek
paralatlmas ve bylece karanlk an balatlmas olaynn, Trk
eriatsnn elinde XXIinci yzyl sahnesine konmakta olduunu gryor
olmaldrlar.
Bilindii gibi Batda diri adam, srtn Devlete dayam olarak, o tarihten
itibaren nice bilgin ve dnr dinsizlik ve bilgisizlikle damgalayabilmi,
Dine ve Peygambere hakaret ya da Din duygularn rencide ediyor
bahanesiyle susturabilmitir. Bat dnyas ancak 18ind yzylda AKILCILII
hkim klmakla ve din verilerini AKIL kstasna vurmakla ve insanlarn buna
altrmakla dnce ve bilim uygarlna kavumutur.
unu artk renmi olmamz arttr ki AYDIN kiilerin grevi, akla ve
mspet ahlaka ters den emirleri ve eylemleri (velev ki bunlar Kutsal bilinen
Kitaplardan ya da Peygamber saylan kiilerden sadr olsun) mazur ve meru
gstermee almak deil fakat aksine eletirmek, yermek ve elemektir. Bat
dnyas din duygularn rencide etme endiesini yenebildii ve dini ve
peygamberleri eletirip yerebildii iindir ki AKIL AIna ynelmi ve slam
ERAT VE KADIN
9

dnyas bunu yapamad iindir ki geriliklere, ilkelliklere gmlmtr. Eer
eriat sorunlar eletirilemez der ve din duygularn incitme endiesi uruna
aklc deer llerimizi feda edersek, bu takdirde insan varln gerilikler ve
haysiyetsizlikler ierisinde tutan emirlere, insan beynini ilemez hale getiren
dzene katlanmak ve ikinci snf milletler seviyesinde kalmak ve asl akls
bunun yz kzartc sonularna katlanmak gerekecektir.
Bu kitapta baz tekrarlar yer almtr ki okuyucularmdan bir ksm
tarafndan muhtemelen tenkit konusu yaplacaktr. Fakat hemen belirtmeliyim
ki bu tekrarlarn belli bir amac vardr ve o da her eyden nce eriatin i
yzn ve akla ve manta aykr den hkmlerini vurgulamak ve bylece
bu hkmlerin varlndan ya da gerek anlamndan pek haberdar
bulunmayan ve eletirisine de alk olmayan okuyucunun dikkatini devaml
ekilde uyank tutmaktr.
unu da eklemeyim ki baz eriat hkmlerini farkl olaylar, ya da baz
olaylar farkl hkmler vesilesiyle ele almak gerei yznden tekrarlama
usul, sz konuu amac pekitirmee yaramtr.












ERAT VE KADIN
10


Giri
BRNC BLM
MUHAMMEDE GRE KADININ TANIMI VE NTELKLER
I. MUHAMMED KADIN HAKLARI AMPYONU OLARAK
TANIMLAYANLAR VE KURANIN LAN ETT KADIN HAKLARINI
HALA ERLEMEM YCELKTE SANANLAR
A- Kadn Eitlik ve zgrlk esi Saymayan slami nan
B- Kadnn Durumundaki Ktln slamn znden Deil, Fakat slamn
Kt Uygulamasndan Doduunu Savunanlar
C- eriatin Kadn Aleyhindeki Hkmlerini Meru Gsterme abalar
1- Kadnn Dun Niteliklerle Tanmn Toplum Yaamlar Bakmndan
Gerekli gren zihniyet
2- Kadn Dun Kertede Klan eriat Hkmlerinde Kltc Bir ey
Olmadn Savunan Zihniye
- Kadnn Kt Olan Durumunun Dorudan Doruya eriattan Gelme
Olduu

II. SLAM NCESNDE KADIN HAK VE ZGRLKLER
A. Cahilliyyede Arap Kadn nn zgrl
B. Eski Trklerde Kadn, Devlet Ynetebilecek Kertede Hak ve zgrlklere
Sahip ken
1- 7/8. Yzyllarda Orta Asya Trk lkelerinin ou Kadn Hkmdarlarla Ynetilmekte
2- X. Yzyl: El-Belhinin Yaptlarnda Trk Kadn nn zgrl Anlatlr.
3- XI. Yzyl: Seluk Sultan Turulun Kadna Saygs
4- XII. Yzyl: bn Cbeyr, Trk lkelerinde Kadna Gsterilen Saygy Baka Hibir
Yerde Grmediini Syler
ERAT VE KADIN
11

5- XIII. Yzyl: Marco Polo Trk Kadn nn zgrlne Tank Olur
6- Cveyni nin kaleminde Trkan Hatun ve Raziye Sultan rnekleri
7- XVI. Yzyl: bn Batutann Tanmyla Trk Kadn nn zgrl
8- eriata Gmldke kadn Aa Gren, Erkein Klesi ve ehvet
Gidericisi Bilen Ve Bu nedenle Genleen Trk Toplumu
I. MUHAMMEDE GRE KADIN: AKLEN VE DNEN DUN,
KARAKTERCE KT, EYTAN VE CEHENNEMDEKLERN
ONLUNU OLUTURAN BR YARATIKTIR
A- Kadn Yceltir Grnp Kltme Usul; Hak ve zgrle Sahip mi Gibi
Gsterip Aalama Kurnazl
B- Erkein emrine ve Hizmetine Sokabilmek iin Muhammedin Kadna Uygun
Grd Tanmlamalar
1- Muhammede Gre Kadn Aklen ve Dinen Eksik ve rade Bakmndan Zayf
yaratlmtr.
2- Muhammede Gre Kadn Ktdr. eytandr, Fitne ve Fesat Amilidir,
Uursuzdur, Hilekardr, Dzenbazdr
3- Kadnlarn yisi Olmad ve Saliha Kadnn Dahi Alaca Karga kertesinde
Bulunduu
4- eriata Gre kadn, Her eyi le Pis
5- eriata Gre Kadn Snf Kpek , Eek , At , Deve , Domuz , Karga , ve
Benzeri hayvanlara E Deerde Olup, Kadnlarn En yisi Alacakargaya ve En yararls
da Koyuna Denk Saylr
6- Muhammede Gre namaz kateden eyler: Kara Kpek, Eek, Domuz... ve Kadn
7- Ve Kadn Deve den Daha Aa, Fakat At, karga, Koyun vs... Gibi hayvanlara E
Deerdedir; Ve Dvlmesi Gerekir
8- Muhammedin Sylemesine Gre Tanrnn Muhabbet ettii Ses Horuz Sesidir,
Etmedii Ses se Eek Anrmas ve Kadnn veli Sesidir
9- Muhammede Gre Tanr Kadnlara Hitab Etmeyi gerekli Grmemitir
10- Muhammede Gre Tanr, Meleklerini, Elilerini Ve Deer Verdii Her eyi Erkek
Cinsinden yaratmtr
ERAT VE KADIN
12

A- Kadn Snfnn Kt, Hilekar, Dzenbaz vs... olduunu Syleyen
Muhammed, kendi Karlarn Bu Tr Niteliklere Srkleyici Davranlarda Bulunur

KNC BLM
DNYAYA GELMES STENMEYEN, GELDKTEN SONRA
MRLEN, LDNDE CEHENNEMLERE LAYIK GRLEN BR
YARATIK: KADIN
I. DOUTAN EVLLE: BR TALHSZLKTEN BR DERNE
A- Dnyaya Gelmesi Musibet Saylan Bir Varlk: Kz ocuk
1- Erkek ocuun Sann Bile Altun Deerinde Olduu nanc
2- Kz ocuklarnn ok Kk Yata Evlendirilmeleri Gelenei ve Bu Gelenein
Dourduu Sakncal Sonular
3- Mslman Kznn Kaderi: Bilmedii ve stemedii Bir Adama Kar Olmak
B) Muhammede Gre KADINda Gzellik, Servet, Bekaret, Soyluluk,
man, Nikah paras Az Olmak, Dl Getiren Cinsten lmek Gibi eyler Aramak
ve Buna Gre Evlenmek Gerekir
1) Kadnda Yzce ve Bedence Gzellik, tazelik ve Krpelik Aramak gerek
2) Evlenilecek Kadnda Bekaret Aramak Gerek, nk Bekaret, Erkein Mutluluunu
ve Huzurunu Salar
a) Bekaret Sorunu Erkein mutluluuna ve Huzuruna Yatkn Olduu Oranda Kadnn
karlarna (Salna, vs...) Aykr Sonular Dourur
3) Nikah Edeceiniz Kadnn Varlkl ve Mehri Az Cinsten Olmasna Dikkat Edin...
4) Sevimli ve Dl getiren kadnlarla Evlenin; Ksrl Bilinen kadna Yanamayn...
5) Bir Kadnla Asaletti (Soyluluu) iin Evlenilir...
6) Sen Dindar (Kadn) Se ki Elin Toprak Tutsun...
ERAT VE KADIN
13

I. EVLLKTE KOCA SEYYD/EFEND, KADIN SE TAB/KLE
DURUMUNDADIR
A) Muhammede Gre Tanr Kadn ve Erkei Birbirlerine Dman Olarak ve Bir
Sre Beraber Yaamak zere Yeryzne ndirmitir. Fakat Asl Dman Kadndr
B) Nikah (Kadnlar in) Bir Nevi Kleliktir... Karlarnz Sizin Elinizde
zgrlklerini Yitirmilerdir...
C) Yeryz Evliliinde Kadn, Kocasnn Gerek Anlamda Ei Deildir; Zira
Kocasnn Asl Ebedi ve Ezeli Eleri Cennetteki Kara Gzl, memeleri Yeni
Sertlemi Hurilerdir
D) yi ve Saliha Kadn, Kocasnn ehvet Gailesini Gideren Kadndr
1) Kocasnn Cinsi Mnasebet Teklifini Kabul Etmeyen kadn Dnyevi ve Uhrevi
Cezalara Mstahaktr
2) Kocasnn ehvet Gailesini kadn, Onun Dileine ve kaprislerine Gre ve Tanrnn
Emrettii Biimlerde Gidermelidir
E) Kocasnn Hizmetlerini Grmek ve ehvetini Gidermek yannda Kadna
Den Bir Dier Grev: Ona Secde Etmek ve Onu Elendirmek
F) Muhammede Gre Kadnlarla yi Geinmek ve Onlara yi Muamele Etmek
Akllarnn Noksan Olduunu Dnp Onlara Acyarak Eziyetlerine Katlanmak
Gereinden Doar
G) Evlilikte Koca, Karsn Sindirmeli, Her Dediini Geri evirmeli, Gerektiinde
Dvmelidir
H) Kadn Kapatmak, Tannmayacak Klklara Sokmak, Erkekten Ayrmak ve
Uzak tutmak, slami Emirlere Dayal Bir Gelenektir ki, Mslman Toplumlarn
geriliklerinde Rol Oynamtr; Halen de Oynar
1) Kadnn Tannmayacak Klklara Sokulmas, Eve Kapatlmas Geleneinin Gerek
Kkeni, Muhammedin Kskanlnda Aranmaldr
2) Kadnlarn Hi Tannmayacak ekilde rtnmelerini ngren Hicab Ayetleri
3) Kadn kapatmak ve Erkekten Uzak Tutmak, Kiilerin ve Toplumlarn Ahlaken ve
Fikren lkel Kalmalar Sonucunu Dourmutur
4) Kadnn Kurtuluunun araf ve Pee Kleliine Son Vermekle Salanabilecei
II. KADINI HAYSYET DUYGUSUNDAN YOKSUN KILAN, AZAP NDE
YAATAN BR SSTEM: OK KARILI EVLLK (TAADDT-LZEVCAT)
ERAT VE KADIN
14

A) nsan Haysiyetiyle Badamaz Olmasna Ramen ok Karl Evlilik, eriat
lkelerinde Kutsal bilinmi ve Bu Niteliini Gnmze Dek Srdrmtr
B) ok Karl Evlilik Kuruluunu Savunanlarn a D Gerekeleri
1) ok Kanl Evlilik Sisteminin Kadnlar iin hayrl ve yararl Olduu ddialar
2) ok Karl Evliliin, kadnlar Kocasz Kalmaktan ve Toplumu Ksr Kadn
Zararlarndan Kurtard iddialar
3) Snnetli Erkei ehvet htiyacn Karlamaya Elverili Bir Kurulu Olduu Iddias
C) ok Karl Evlilik Sistemini Muhammed, Erkein ehvet Gailesini Giderici
Bir are Olmak izere Srdrmtr
1) ehvet Gc Bakmndan stn Bulunduunu ve Gzel Kadna Dkn Olduunu
Syleyen Muhammed, ok Karl Evliliklerinin ehvet Gailesini Karlamak Amacyla
Yapmtr
2) slam Dnyas Muhammedin stn Bir ehvet Gcne Sahip Olmasn ve ok
Sayda Kadnla Evli Bulunmasn ilahiliinin Bir iareti Saymtr
) Muhammedin ok Karl Evliliklerinin Siyasal, Sosyal, ya da nsancl
Nedenlere Dayal Olduu Hakkndaki ddialardaki Geersizlik
1) ok Karl Evlilik Kuruluunu Islah Ettii ve Zor Koullara Balamak Suretiyle Bu
Kuruluun Ortadan Kalkmas Sonucunu Hazrlad ddias
2) Uzun Yllar Tek Bir Kadnla Evli Kalmas, ok Kanl Evlilie Muhalit Olmasndan
Deildir
3) Muhammedin ok Karl Evlilikler Yapmas, Sosyal, ya da Siyasal Nedenlerle
Deil, Cinsel htiya Nedeniyledir
4) Evliliklerinin Hi Birinde ehevi arzu Bulunmayp ounu nsanlk adna, ya da
Hatr in Yapt, ve Karlarnn ounun Yal, Kimsesiz, Korunmaya Muhta
olduu ddialarndaki Geersizlik
5) Hi Bir Kadnla Tanrnn izni Olmadan Cinsi Mnasebette Bulunmadn Syleyen
Muhammed, ok Kanl Evliliklerine Kutsal Bir Nitelik Yaktrmtr
D) ok Karl Evlilik sistemi Haysiyet Duygusuna Sahip Her Kadn in Utan ve
Azap Kayna Olmutur
E) Btn Olumsuzluklarna Ramen ok Karl Evlilik Sistemi Hala Kutsal Bilinir
F) ok Karl Evlilik Sistemi, Aile Yaamn Kutsallktan Uzaklatrmakla kalmaz,
Fakat huzursuzlua ve Mutsuzlua da Sokar
ERAT VE KADIN
15

G) ok Karl Evliliklerin Az Olmas, Bu Sistemin Kt Etkilerini Gidermez
IV) KADINI ERKEN SMRSNDE TUTMAYA YARARLI BR
BAKA SLAH TALAK
A) Boanm Kadn Yabanc Bir Erkekle Cinsi Mnasebete Zorlama Usul:
Hlle
B) Hlle Sistemi Ne Boanmay Gletirmeye ve ne de kadn Korumaya Yarar
C) Boanma Hakknn Sadece Kocaya Ait Bulunmasnn Kadn zgrle*
kavuturduu ddias
1) slam ncesi Dnemde Arap Kadn Kocasn Boama Hakkna Sahip ken
2) Kary Boayp Yerine Daha Gzelini Almann Bir Baka Acayip Yolu: kadnn
Kadna Mbaeret Etmesi (plak Srtmesi)
D) Mslman lkelerde Kadn, Bugn Hala Talak Sisteminin Kurbandr
V) MUHAMMED KADINI SYASAL HAKLARDAN DA YOKSUN
BIRAKMITIR
VI) KADINI CAHL TUTMAK SURETYLE SMRME KURNAZLII
VII) EKONOMK ALANDA KADINI PASF VE VERMSZ KILMANIN
YOLU
VIII) MUHAMMEDE GRE CEHENNEMDEKLERN ONLUNU
KADINLAR TEKL EDER
A) Muhammede Gre Cehennemdekilerin ounluu Kadnlar Tekil Eder,
nk Onlar Aklen ve Dinen Dun ve Taban Kt ve Hilekar ve Kfrandrlar
B) Kadnlarn Cennete Girebilmeleri Kocalarna Yararl Olmalarna ve Onlar
Kendilerinden Raz Klmalarna Baldr
C) Kocasnn zni Olmadan hi Bir Kadn Cennete Giremez
) Cennetler Sadece Erkeklerin Zevkine ve ehvetine Uygun ve Fakat Kadnlar
iin znt ve Azap, ya da En Azndan Sknt Yeri Olmak zere Dnlmtr
D) Analarn Ayaklan Altndan Cennetler Geer, u artla ki Mslman Kadn
Olarak Kocalarnn Hizmetini Grm ve ehvet Gailesini Gidermi Olsunlar
ERAT VE KADIN
16

1) Muhammed Kendi z Anas Amine in Tanrdan Mafiret Dilemez; Onu Yceltmez
ve Cennetlere Dahi Layk Grmez
2) Ayaklan Altndan Cennetler Geecek Olan Analar, Kocalarna Kul Kle Olacak
Kadar itaatkar Mslman Kadnlardr
IX) SLAM DNYASINDA KADININ HAK VE ZGRLKLERE
KAVUMASI, ANCAK HADRAMT RUHUNU CANLANDIRMAKLA VE
CANLI TUTMAKLA MMKN OLABLECEKTR


















ERAT VE KADIN
17








Bu satrlar okumaya balarken, elinizdeki kitabn n kapana ltfen bir
kez daha gz atnz. Yamur duasna km insanlarmzn bu feza anda
hala doast glerden medet uman ve teknolojinin nimetlerinden kendi
gayretleriyle yararlanacak yerde, her eyi gklerden yalvaran hali sizleri
dndrecek ve kukusuz zecektir. Fakat bu resmin sizi asl rahatsz
edecek olan yn, Trk kadnnn kara arafa tklm ve umac giysilerle
erkeklerin gerisine atlm, insanlk haysiyetinden yalnm zavall ve ackl
duruudur. Bir zamanlar erkein yannda, ona e durumda ve saygnla
sahip ve hkmet etmeye layk klnan Trk kadnnn, Atatrk devrimlerine
ramen, bugn yine eriatnn penesine dm olarak bu hazin duruma
itilmilii, muhakkak ki utan vericidir.
Fakat hemen hatrlatmak gerekir ki, kadnmz zgrlkten klelie ve
ycelikten haysiyetsizlie indiren bu geriye yneli, eriatin o adlklarna
isyan etmeyen, HAYIR diyemeyen biz aydnlarn ihanetimizden domutur.
Byk suun ve sorumluluun zellikte biz erkeklere ait bulunduunda hi
birimizin kukusu olmamaldr. KADIN erkein smrsne ve hizmetine terk
ve ehvetine ara eden eriat zihniyetini ba tac yapmak biz erkeklerin
affedilmez lgnlmzdr. Tiksinti yaratc bu bencillik ierisinde bizler, en
cahilimizden en okumuumuza kadar, srt rahatmz ve karlarmz adna
eriatin kadnlarla ilgili kltc hkmlerini ve rnein: Tanrnn kimini,
kimine stn klmasndan tr... erkekler kadnlar zerinde hakimdirler, ya
da Kadnlar; sizin (erkeklerin) elinizde zgrlklerini yitirmilerdir, ya da
Kadnlarla iyi geinmek ve akllarnn noksan olduunu dnp onlara
acyarak eziyetlerine katlanmaktr ya da Kadnlar dinen ve aklen dun
yaratklardr, ya da ki kadnn tankl bir erkein tanklna bedeldir\ ya da
Kadnlara dann fakat yaptklarnn aksini yapn, ya da Nikah kadnlar iin
kleliktir eklindeki ve bunlara eklenebilecek nice Tanr ve Peygamber
ERAT VE KADIN
18

emirlerini ciddiye alm ve daha dorusu bunlar, Tanrdan gelme eyler
sanmzdr.
Yzyllar boyunca srtmz bu hkmlere dayayp kendimizi Seyyid,
Efendi, ya da Metb mevkiinde grm, kadncazlarmz da Tabi,
Kle, Cariye diye tanmlamzdr. Daha baka bir deyimle kadn snfn
aalatan bir dzeni kutsal bilmi ve ok byk bir kurnazlkla kadnlara da o
ekilde kabul ettirmi ve bylece saltanatmz salamzdr. Aslnda su
olmak gereken bu davranmzn bizi, aydn ya da insan varl olarak,
rahatsz eden bir yn olmamtr. Kadn klten ve erkein smrsne
terk eden bu dzeni eletirmek, yermek ve deitirmek gereini hi bir zaman
aklmzdan geirmemiizdir. Kadn ezik ve haysiyet d kerteye indiren
eriata kar bakaldrmak ve savamak gibi asil bir davrana asla
zenmemiizdir. Yapabildiimiz tek ey slamn znn kadn haklarna
saygl olduunu ve kadnn durumundaki ktln slamn yanl
uygulanmasndan doduunu ve eer slamn zne dnlecek olursa her
eyin dzelmi bulunacan ne srmek olmutur. Geen yzyln sonlarna
doru kadn sorunlarna ilk kez eilen aydnlarmzn, rnein Namk Kemal,
emseddin Sami, Ahmed Rza gibi Tanzimat ve Merutiyet nllerinin
yaptklar budur. Ziya Gkalp gibi ilericilerimiz dahi kadnn kt durumunu
yaknma konusu yaparlarken bunun nedenlerinin eriatdan gelmediini ve
nk Kurann KADIN ycelttiini ve eer slam lkelerinde kadn zavall
klnm ise bunun, mutlaka Kurann yanl yorumlanm olmasndan neet
ettiini iddia etmilerdir.
Atatrkn aklc ve eriata srt eviren reformlar hari, o tarihten bu yana
deien bir ey yoktur. Bugn dahi aydn saydmz kiilerin ortaklaa
savunduklar tema udur: slamiyet kadn haklarna saygldr ve bu haklar
amzn dahi eriemedii mkemmeliyet ierisinde yerletirmi bir Dindir.
slamdan nce kadn parayla alnp satlan bir mal iken ve kz ocuklar
kurban edilirken, kadnn hak ve zgrl diye bir ey sz konusu deilken,
slamiyetle birlikte her ey deimi ve kadn hak sjesi durumuna girmi ve
ycelie erimitir. Fakat zamanla ve daha dorusu slamn yanl bir
uygulamaya sokulmasyla, kadnn durumu ktye gitmitir.
Yazarlarmz arasnda slamn erkeklere stnlk tandn ve sosyal ve
ekonomik alanlarda kadn erkee baml braktn ve bylece ataerkil
aile sistemine olanak tandn belirtenler dahi, btn bu durumlarn slam
ncesi cahiliyyet dnemine nazaran bir aama olduunu sylemekten geri
kalmazlar.
ERAT VE KADIN
19

Hemen hatrlatalm ki ksaca deindiimiz bu grler, Arap yazarlarn ne
zaman vardr ki ele aldklar ve kadn haklar konusunda slam dinini temize
karmak ve ou kez tm sorumluluu Trklerin omuzuna yklemek
amacyla sarldklar eylerdir. Her ne kadar bu yazarlar, Arap kadn nn
slam ncesi ve sonras durumu itibaryla zt grlere sahip olmakla beraber
(rnein kimisi cahiliyede Arap kadnnn durumunun iyi olduunu, kimisi ise
aksini savunur olmakla beraber) hemen hepsi Muhammedin kadna deer
verdiini, kadn haklarnn ampiyonu olduunu ve slam dininin kadn
ulalmaz yceliklere eritirdiini sylemekte birleirler. Birleir olduklar dier
bir husus, kadnn durumunun giderek ktlemesinde slamn yanl
uygulanmas kadar Arap lkelerinin Trkler tarafndan igal edilmi olmasnn
rol oynaddr.
Oysaki btn bu iddialar yalandan ibarettir; nk slam dnyasnda
kadnn zavall hale sokulmasnn, zgrlkten yoksun kalmasnn ve erkein
klesi durumunda braklmasnn gerek nedeni, ilerdeki blmlerde
sergileyeceimiz gibi, ne slam dininin yanl uygulanmasdr ve ne de
Trklerin kabahatidir; sadece ve sadece eriatin kapsad dinsel esaslardr.
Ve daha ak konumak gerekirse asl sorumluluk, bu dinin kurucusundadr.
Ve ite biz aydnlarn en byk gnahmz, en byk ihanetimiz, bu gerei
ortaya vurmam olmamzdr. Bir zamanlar, yani daha henz slama
girmeden nceki dnemlerde, KADIN bana ta yapan, devlet ve hkmet
bakanlklarna karan, erkeinin yannda ve ona e haklara layk klan bir
milletin bugne erimi kuaklar olmamza ramen, Trk kadnn ycelikten
klelie, zgrlkten tabilie indiren bir dzene kar susmuluumuz ve
stelik bu dzenin lehimize salad imtiyazlardan yararlanmamz,
suumuzu daha da arlatrmt.
Fakat bununla beraber, kadnlarmzn da bu sululukta byk pay
bulunduunu yadsmak mmkn deildir. Biz erkekleri kadna stn
imtiyazlarla donatan eriat dzenine kar mutlak bir teslimiyetle boyun een
ve hatta bu dzeni kutsal bilip ycelten kadnlarmza, Batl kadnn zgrlk
savandan rnekler verme zaman oktan gelmitir. Bu rnekler arasnda
kadn haklar ve haysiyeti uruna cann diine takp hapisleri ve hatta lm
gze alan ve kadn kltc din esaslarna meydan okuyan ve din
kurulularna kar cesaretle savaan ve sarslmaz bir inanla: Hi bir
insann Tanry grm olduuna ya da Onunla konutuuna inanmyorum;
Tanrnn Musaya vahiyler yolladna ve bu vahiylerle kadn hak ve
zgrlklerini kstladna da inanmyorum. Yeryzndeki dinlerin tm
kadn aalatmakta... Eer kadnlar, bu dinlerin kendilerine reva grd
hakszlklara HAYIR demeyecek olurlarsa onlar iin hi bir zaman kurtulu
yolu almaz eklinde konuan* nice ibret vericileri vardr.
ERAT VE KADIN
20

Fakat braknz Bat dnyasn, kendi mensup bulunduumuz Mslman
lkelerde bile, kadn haklar davasnda en az savaanlar, en az cesaret
davrannda bulunanlar, ne yazk ki bizim kendi kadnlarmz ve hem de
aydn diye tanmladklarmzda.
Kadn ve eriat konusundaki bu kitabma balarken, baka bir vesile ile
yaynladm ve insan varlnn uygarlamasnda kadnn rol sorunlarna
dokunduum baz satrlar buraya aktarmaktan kendimi alamayacam.
Hukuk Fakltesinde otuz yla yaklak hocalk hayatmn en kazanl yn,
kz rencilerim sayesinde, Trk kadnnn fikren ve ahlaken stnln
yakinen izlemek ve eer imkan yaratlm olsa, daha da stn durumlara
erieceine inanmak olmutur. Gerek snftaki tartmalar ve gerek imtihanlar
srasnda kz rencinin, erkek renciye oranla alkanl, grlerini
aklamadaki baars, dn gcne sahip olmak bakmndan yeterlilii,
eitli konulara yaklamdaki bilimsel drstl ve zgrl, sorunlara
zm bulmadaki titizlii ve hele tutuculuktan uzak kalma zellii ve genel
olarak salam nitelikteki karakteri, beni daima artm, ou kez hayran
brakm ve sapl bulunduum nyarglarla atmaya zorlamtr.
Sapl bulunduum nyarglar diyorum, nk itiraf etmek isterim ki
nispeten ilerlemi denecek bir yama gelene dek ben, evrili bulunduum
ortamn kafama yerletirdii bilinalt veriler ve deerler nedeniyle, kadn
denilen varl, uygar llere gre ele almam ve onu seks objesi dnda
bir deerlemeye oturtmamtm. Her ne kadar niversite eitimimin son
ksmn Batda yapm olmama ramen, kendimi bu nyarglardan uzun yllar
kurtaramamtm: ta ki kltrm gelitirene ve niversitede ders vermeye
balayana kadar.
Diyebilirim ki eriatin kadn aalatan hkmlerini kefettike ve rnein
Kadnlar aklen ve dinen dun yaratklardr, ya da Kadnlarla iyi geinmek,
akllarnn noksan olduunu dnp onlara acyarak eziyetlerine
katlanmaktr, ya da Nikah kadnlar in kleliktir, ya da Tanr erkekleri
kadnlara stn klmtr, Kadnlara tabi ve erkeklere de seyyid adn
vermitir ya da kadnlarn faziletlisi olmaz, kadnlar arasnda Saliha kadn,
yz tane siyah karga arasnda alaca bir karga gibidir eklindeki ya da buna
benzer daha nice eriat emrini renir olduka, bunlarn nasl bir yalan
sisteminden doar olduunu ve nasl erkek snfnn karlarn salama
amacyla uydurulduunu ben ancak kz rencilerimde Trk kadnn tanr
olduka anlamaya balammdr.

ERAT VE KADIN
21

*Elizabeth Cady Stanton, The Womens Bible, (Arno Press, New York, 1972, sh.
12). Kitabn ilk basks 1895 tarihini tar.
ada bir Yahudi kadn yazar, Yahudilerin Kutsal bildikleri kitaplarda (Tevrat ve
Talmud gibi) yer alan kadn kltc hkmler vesilesiyle Bu hkmlere tiksinti
ile bakmamak mmkn deildir der. Gerekten de bu kitaplarda KADINn ahitlik
yapamayacana, hakim olamayacana dair hususlar yannda erkein iki kpek, ya
da iki domuz ya da iki kadn arasnda ya da iki erkek arasnda bu yaratklarn yrye-
meyeceine dair olanlar vardr. Bu hususta bk. Lesley Hazleton, Israeli Women; The
Reality Behind The Myth, New York, Simon and Shusteul 1977, sh. 53, 55, 59

Hocalk yllarmn kz renciler sayesinde, bana kazandrd dier bir
gerek de, ERKEN fikirsel ve ahlaksal gelimesinin ancak KADINn
etkisiyle oluabilecei inancdr.
Biliyorum ki Bat dnyasnn byk dnrleri, kadn konusundaki dinsel
nyarglara kar savamlar ve kadn cinsi nin ktlk kayna olmak
yle dursun, fakat aksine yilik kayna olduu ve birok bakmlardan
erkekten stn bulunduu fikrini ilemiler ve stelik erkek cinsinin fikirsel ve
ahlaksal gelimesinin ancak kadnn etkisiyle salanabileceini savunmular
ve kadn aa ve kk gren zihniyete son vermeden uygarlk aamas
yaplamayacan haykrmlardr.
Bertrand Russel ki hi kukusuz amzn en byk dnrlerinin
banda gelir, erkein zeka ve karakter gelimesi zerinde kadnn oynad
rol, kendi yaam tecrbeleriyle ortaya vururken yle der: Erkeklerin ou
kadnn etkisi altnda kalmaktan korkarlar; oysaki kendi ahsi tecrbelerimin
altnda syleyebilirim ki bu pek budalaca bir korkudur. Bana yle geliyor
ki fiziki bakmdan olduu kadar fikirsel bakmdan da erkek kadna ve kadiri
erkee muhtatn Ben kendi yaamlarm asndan, sevdiim kadnlara ok
eyimi borluyumdur ve unu itiraf edebilirim ki onlar olmasayd, son derece
dar grl bir insan olabilirdim.
Geen yzyln dehalarndan saylan bir baka yazar, insanlk tarihini
konutururcasna yle der: Biraz olsun tarihten haberi olan herkesin bildii
odur ki hi bir byk sosyal deiiklik, kadn mayas olmadan oluamaz.
Sosyal gelimenin varl gzel cinsin (irkinler de dahil olmak zere)
toplumdaki yerine ve deerine baldr.
Yine geen yzyln nllerinden Lecky, her ne kadar entellektel alanlarda
erkein baarlarn sergilemekle beraber, ilek zeka asndan kadnlarn
ERAT VE KADIN
22

erkeklere takaddm ettiklerini ve hele ahlakilikte ok daha ileri bir kerteye
eritiklerini, belirtmekten usanmamtr.
Bu yukardaki grleri yanstan szlerin ve benzerlerinin beni bu konuda
fazlasyla etkilediini sylemek isterim. Fakat itiraf etmeliyim ki hi bir ey
bana, kz rencilerim sayesinde edindiim inanc salayamamtr.

(*) Autobiograhy of Bertrand Rssetl, (London 1967) sh. 205.
Ders verdiim Ankara Hukuk Fakltesi, saylar pek fazla olmayan Kentli
rencilerden ziyade genellikle Orta Anadolu Liselerinden gelme genlerle
doluydu. Bu genler, daha pek kk yalardan itibaren kz erkek ayrmna
alk olduklarndan ve kadnn rtnmesi ve erkekten ayr durmas
inanlaryla yorulmu bulunduklarndan Fakltenin ilk snfna
baladklarnda, kendilerini birdenbire kzlarla bir arada ve yan yana oturma
huzursuzluunda bulurlard. Ders ylnn ilk gnlerinde kz retilerin (ve
zellikle Kentte yetimilerin) sade fakat temiz giyinileri, nezaket ve
incelikleri, soru sorma ve tartmaya katlma hususundaki gayretleri yannda
erkek rencinin yabanilii, stne bana pek itina etmeyen hali ve kendine
nem ve deer vermezlii, laubalilii ve hele tartmalara kar ilgisizlii
dikkatimi ekerdi. Fakat aradan az zaman gemekle bu ayn erkek rencinin,
kendine eki dzen verir ve itina eder olduunu, kzlar arasna karp onlarla
akalatn, asl nemlisi, derslere muntazaman devam eder olduunu,
tartmalara katldn ve kz arkadalarnn dikkatini celbede bilmek
kurnazlyla soru sorar olduunu grrdm. Soru sorabilmek iin bir eyler
okumak ve hazrlanmak zorunluunda kaldn dnerek sevin duyardm.
Erkek rencinin bu gayretlerinin ders yl boyunca gelitiini ve gelitike
onu baarya eritirdiini izler bulduka mutluluum artard.
Hemen eklemeliyim ki erkek rencinin, drt yllk renim sresince kz
rencinin hayrl etkisi sayesinde fikren olduu kadar karakter bakmndan
da bambaka bir insan klna girdiine tank olmak bana sonsuz bir umut
salard. Ve ite erkein gelimesinde kadnn tlsml gcn izlemekle
kendimi tpk dier alanlarda olduu gibi bir de bu alanda eriat sisteminin
kararl dman saymmda Sadece eriat sistemine kar deil fakat bu
sisteme kar savamayan herkese kar ayn duyguya saplanmmdr.
eriat dininin, erkek snfna avantajlar salamak zere kadn arka plana
atan ve onu erkein hizmetinde ve smrsnde tutan hkmlerine kar
erkek neslinin ses karmamasn belki olaan sayanlar kabilir. Her ne kadar
bu davran mspet ahlak asndan utan verici bir ey olmakla beraber,
kiisel karlar nedeniyle bu yola ynelen erkein tutumunda pek alacak bir
ey olmayabilir.
ERAT VE KADIN
23

Fakat kendisini smrlmeye, svlmeye ve dvlmeye layk bir yaratk
durumuna sokan eriat esaslarna kar KADINn susmas ve hatta susmak
bir yana fakat alk tutmas, gerekten acdr. Bundan dolaydr ki
niversitedeki bayan meslektalarmn bu tr davranlarna tank olduum
her defasnda kendimi byk bir znt ierisinde hissetmi ye onlarn
suratna Suriyeli Arap airi Nizar Kabbaninin szlerini haykrmak istemiimdir.
Bu airin ad lkemizde pek bilinmez. Oysaki u son otuz yl boyunca Arap
kadnnn eriat boyunduruu altndaki zavall durumu vesilesiyle, sesini
ykseltenler arasnda Nizar Kabbaninin zel bir yeri vardr. ok gen
yalarndan itibaren yazd iirlerinde hep Arap kadnn yannda yer alm,
onu kle kertesine indiren ve smren erkek snfna ve buna olanak tanyan
topluma atmtr. lgin olan udur ki iirlerinin ounda erkein
hodgamlklarna, karclklarna ve kadna kar son bulmaz insafszlklarna
ve yalanclklarna kar besledii tiksintisini kadnlarn azyla dile getirmi ve
bu arada kadn aalatan dinsel kurulular (rnein ok karl evlilii)
yermitir. 1960 ylnda yaynlad Yeymi yyat Imree La-Mubali ya adl kitabnda
Arap kadnnn eriatdan gelme hakszlklara isyan edemeyiini knam ve
kalemini kadn azyla konuturarak erkeklere u ekilde atmtr:
Bu kitap, cahil ve budala Orta Dounun, (eriat dnyasnn) daha azn
ama frsatn vermeden sulad ve mahkum kld her kadnn-kitabdr.
Bundan dolaydr ki Orta Dou (eriat lkeleri), benim gibi kendisini kadn
klna sokup, kadn bileziklerini takp, kadn kirpiklerini ariyet alp, kadn
hakknda konuabilecek birine muhtatn Kaderin ne ac tecellisidir ki KADIN,
kendi z sesi ile konuma olanandan yoksun kalrken, ben (onun adna)
kadn sesiyle haykraym. Biz erkekler, her frsatta uygar olduumuzu iddia
ederiz, oysaki Sibiryadaki srtlanlardan da daha yabani (ve vahiyizdir).
Avrupa niversitelerine giderek renim grmzdr ama dndmzde
Mau Maulardan da daha ilkelizdir. Sevgililerimize iekler takdim ederiz ama
birisiyle sevitiini grdmz kz kardeimizin kellesini uurmay marifet
biliriz. Benim kadnlar bakmndan dilediim bir zgrlk vardr ki o da -sevme
zgrldr- (daha baka bir deyimle) bir kadnn, bir erkee -seni
seviyorum- diyebilmesi ve derken de kafasnn kesilip p tenekesine
atlmayacan bilmesidir. Bizim ihtiyacn duyduumuz ey, seks
konularndaki batl itikatlarmz ykmak ve kadn sorununu uygar ve bilimsel
adan ele almaktr. Sizleri ben -insan varl- kertesine ykselmeye (erimeye)
aryorum.
Nizar Kabbaninin bu gzel satrlar, kz rencilerine ithaf ettii yukardaki
kitabndan alnmtr*. Kadnn yznde Tanry grdn syleyecek kadar
coabilen bu air, kadn haklan davas yznden evresinin hmna uram,
din adamlarnn ve eriatlarn saldrlarna maruz kalm ve nihayet babas
tarafndan evlatlktan karlmtr.
ERAT VE KADIN
24

eitli yaynlarm ve zellikle bu kitabm vesilesiyle ayn akbete (son k
istisnasyla) urayacam ihtimallerinden uzak kalmadm belirtmek isterim.
Fakat hemen eklemeliyim ki beni rkten ey bu deildir; beni rkten ve
daima rktm olan ey, kadn kltc eriat esaslarn kadn yceltirmi
gibi gsterme kurnazlnda usta olan eriatnn meydan bo bulmasdr.
* Nizar Kabbani Yevmi yyat ImreaLa-Mubali yya, (Beyrut 1969), 50.















ERAT VE KADIN
25

BRNC BLM
MUHAMMEDE GRE KADININ TANIMI VE NTELKLER
Kadnlar aklen ve dinen dn (aa) yaratklardr...
(Muhammed)
Allahn kimini kimine stn klmasndan tr... erkekler
kadnlar zerinde hakimdirler... (Kuran: Nisa 34)
Erkeklerin (kadnlardan) bir stn dereceleri vardr... (Kuran:
Bakara 228)
ki kadnn tankl bir erkein tanklna bedeldir (Kuran:
Bakara 282)
Erkein pay, iki diinin pay kadardr... Erkee kadna nispetle
iki pay verilir (Kuran: Nisa 11,176)
Serkelik (itaatsizlik, inatlk) etmelerinden endielendiiniz
(kadnlar) dvn. (Kuran: Nisa 34)
Uursuzluk eyde vardr: karda evde ve atda...
(Muhammed)
Namaz kateden (bozan) eyler (Kara kpek), eek, domuz
ve KADINdr... (Muhammed)
Kadnlar arasnda saliha (yi, yararl) kadn yz tane karga
arasnda alaca bir karga gibidir. (Muhammed)
Benden sonra erkekler iin kadnlardan daha zararl bir fitne
brakmadm... (Muhammed)
Bana Cehennem halk gsterildi; ounluu kadnlard... Siz
kadnlarn ou Cehennem ktdr. (Muhammed)


ERAT VE KADIN
26

Trkiye Cumhuriyeti Devletinin anayasal organlarndan biri olan Diyanet
ileri Bakanlnn yaynlad 12 Ciltlik Sahih-i Buhari Muhtasar Tecrid-i
Sarih Tercemesi ve erhi adl bir yapt vardr ki yllar boyu halkmz tarafndan
kapla gelir. 1985 ylnda 9 uncu basks yaplan bu yapt Muhammedin
Kuran olmayarak syledii szleri (Hadisleri) kapsar. eitli blmlerinde
kadnlarla ilgili hkmler yer almtr. Gerek bu hkmlerden ve gerek
Kurann ayn konu ile ilgili ayetlerinden slamn kadn hakkndaki temel
deerlemesini renmek mmkndr. Hemen belirtelim ki bu deerleme
mspet dnce sahibi her insan artacak kadar olumsuzdur.
rnein sz konusu yaptn 1ci Cildinin Fihrist ksmnn Kitabi Hayz
blmndeki bir Kesimin bal aynen yledir:
Kadnn dinen ve aklen dun olduuna dair Ebu Said hadis Ayn ciltin 223
c sayfasnda yer alan bu Hadisten anlalmaktadr ki Muhammed, KADINn
tanmn yle yapmtr:
Kadnlar Aklen ve dinen dun (eksik) yaratklardr.
Yaparken de Kurann u ayetine dayanmtr:
ki kadnn tankl, bir erkein tanklna bedeldir (Kuran 2 Bakara
282)
Sadece tanklk bakmndan deil ve fakat mirastan pay alma bakmndan
da kadn erkein yars saym ve yine Kurana yerletirdii u hkmle bu
insafszln ortaya vurmutur:
... erkee iki diinin hissesi kadar vardr (Sure: 4 Nisa, Ayet 11 ve
176)
Kadnlarn niteliklerine gelince. Bunlar da genellikle;
Fitneci, kfrbaz, nankr, eytan, uursuz, kt vs...
gibi szcklerle belirtmitir. rnein Cabirin rivayetine gre Muhammed:
Kadnlar insann karsna eytan gibi karlar
demi ve Ebu Hreyrenin rivayetine gre de yle eklemitir:
:

Kadnlar arasnda Saliha kadn, yz tane siyah karga arasnda
alacakarga gibidir
ERAT VE KADIN
27

Kadnlarn kt ve slah olmaz nitelikte olduklarn dile getirmek iin
Ebu Hreyrenin rivayetine gre yle konumutur.
Kadn ee kemii gibidir; onu dorultmak istersen krarsn, onu
kendi haline brak ve eriliiyle ondan faydalanmaa bak
te yandan Mslimin, bn merden rivayetine gre;
Uursuzluk eyde vardr; KARIda, evde ve atda demi ve Usame b.
Zeydin rivayetine gre:
Benden sonra erkekler iin kadnlardan daha zararl fitne
brakmadm
diye eklemitir. Fakat kadnlara kar biraz daha incitici bir dil ile:
(Stre siz namaz klan kimsenin) nnden kpek, ya da eek, ya da
domuz ya da KADIN geerse, namaz kat edilmi (bozulmu) olur.
demekten geri kalmam (Bu nedenle namaz klann nnde harbe ya
da stre bulundurulmasn emretmi) ve daha buna benzer nice szleriyle
ve Kurana yerletirdii nice ayetlerle kadnlarn niteliklerini hep bu olumsuz
llere gre sergilemi ve nihayet Cehennemlerin; ounluunun
kadnlardan olutuunu belirterek bir de ayrca: ...siz kadnlarn ou
cehennem ktdr diye konumutur.
Btn bu hususlar ilerdeki blmlerde ele alacaz ve slamn KADINa
reva grd insafszlklar, hakszlklar ve vicdan szlatc tanmlamalar
ortaya vuracaz ve greceiz ki, eriat bakmndan KADINn bu ekilde
tanmlanmasnda kltc ve aalatc bir ey yoktur. Aksine btn bu
haysiyet ykc deerlemelere ramen eriat slam dinini, kadn haklar ve
zgrlkleri asndan aamzn henz eriemedii ycelikte bilir. Hak ve
zgrlk bilincinden bylesine yoksun bir kertededir.
1

I) MUHAMMED KADIN HAKLARI AMPYONU OLARAK
TANIMLAYANLAR VE KURANIN LAN ETT KADIN HAKLARINI HALA
ERLMEM YCELKTE SANANLAR:
slamiyet ve Kadn konusunda ada Mslman yazarlarn giderek
benimser olduklar bir gr vardr ki slam dininin znde kadn hak ve
zgrlklerinin yatt ve fakat buna ramen, baz nedenlerle, Mslman
lkelerde kadnn durumunun ktletii tezini kapsar. -
ERAT VE KADIN
28

Bu gre saplananlara gre Muhammed, KADIN en yce kertelere
ykseltmi, en geni zgrlklere eritirmi olduu halde:
a) Kadna sayg nedir bilmeyen Vahi Trklerin Arap lkelerini igal
etmeleri;
b) Kadn hor gren eski Arap geleneklerinin (Yani cahilleyyenin)
hortlamas ve
c) Kuran ayetlerinin ve hadis-snnet hkmlerinin yanl uygulanmas;
d) ve nihayet bunlara benzer nedenler sonucu slamiyet ihmale uram ve
bylece slam dnyasnda kadn ackt durumlara dmtr.
Hemen hatrlatalm ki slamn KADINa nem ve deer verir olduu ya da
Muhammedin kadn ycelttii iddialarna yazarlar, genellikle 19uncu yzyl
ortalarndan itibaren sarlr olmulardr. zamana gelinceye kadar hi
kimsenin aklndan kadn haklarn savunma fikri gememitir. Aksine slam
dnyasnn yazar ve dnrleri, eriat verilerine sarlm olarak, kadnn
aklen ve dinen eksik yaratldn, nikah denilen eyin kadn iin klelik
olduunu ve kadnn dinsel grevinin erkein hizmetini grmek ve onu
cennetlere hazrlamak bulunduunu, tek bir az eklinde syler olmulardr.
A) KADIN Eitlik ve zgrlk esi Saymayan slami nan
slam dnyasnn yzyllar boyunca en byk bilgin diye bildii ve rnein
hccet-l slam lakabyla ycelttii mam Gazali gibi dnrler, slamda
kadn-erkek eitliinin sz konusu olmadn ve erkeklerin mutlak ekilde
stn, kadnlarn ise mutlak ekilde Tabi durumunda klndklarn ve nk
kadnlarn doutan kt, fitneci, eytan, vs. tynete sahip olup Tanr
tarafndan aklen ve dinen dun yaratldklarn ve erkeklerin emrine
brakldklarn ve bu nedenle erkein efendi/seyyid, oysaki kadnn kle
rolnde olduu inancn glendirmilerdir.
Her ne kadar kadn snfn yattrmak ve uyutmak maksadyla erkeklerin
kadnlarda olan haklan kadar, kadnlarn da onlar zerinde haklar vardr, ya
da kadnlarla iyi geinmek ve onlara iyi davranmak erkekler iin grevdir
eklindeki hkmleri ne srmekle beraber, bunu yaparken, erkeklerin
kadnlar zerinde kaim bulunduklarn ve nk kadnlarn hilesi byk,
ktlkleri byk ve ekseriyetle ahlaklar bozuk ve akllar yarm yaratklar
olduunu savunmaktanken kalmamlardr.
2

ERAT VE KADIN
29

Savunurlarken de bir yandan Kurann eitli ayetlerini ve rnein: ...
erkekler kadnlar zerinde hakimdirler (K. 4:34); iki kadnn tankl bir
erkein tanklna bedeldir (K. 2:282); erkee iki diinin hissesi kadar pay
verilir (K. 4:176): Karlar tarlalarnzdr, tarlalarnza dilediiniz gibi girin (K.
2: 223) eklindeki hkmleri ve dier yandan da Muhammedin:
Akl sahipleri ierisinde aklen ve dinen (siz kadnlardan)
daha noksann grmedim... Erkekler kadnlar zerinde
hakimdirler. O sebeple ki (Allah) erkekleri kadnlara stn
klmtr... (Kadnlar) erkeklerin elinde hrriyetini terk
etmilerdir... eer erkek tepeden trnaa cerahat olsa, kadn
da dili ile yalasa, yine de erkein hakkn deyemez... Nikah
kadnlar iin bir nevi kleliktir... Tanr erkei stn yaratt,
kadn da erkein emrine verdi; (Allah) erkekler kadnlar
zerinde hakimdirler diye buyurmu ve erkee seyyid/ -
efendi adn vermitir
eklindeki, ya da bunlara benzer nice Hadislerini zikretmiler ve Arap
Peygamberinin buna uygun den yaamlarndan rnekler getirmilerdir.
3

Erkein Seyyid/efendi, kadnn ise tabi/kle durumunu simgeleyen bu
zihniyet (ki bugn dahi islamn zn oluturur), Mslman kiinin temel
inanlarn yourmutur. Daha baka bir deyimle eriatin kadn bu aalk
kerteye indiren yn, kadn haklarn ya da kadnn nsanlk haysiyetini incitir
nitelikte grlmemitir.
Bundan dolaydr ki geen yzyln ortalarndan itibaren slamn kadn
haklarna yer verdiini ve eitlik getirdiini savunmaya kalkanlar, yukardaki
zihniyeti karlarnda bulmulardr. rnein Msrl Kasm Emin, 1928 ylnda
yaynlad Tahrirul-Mere adl kitabnda slamn kadn haklarn ycelttiini
ve eriilmez noktalara getirdiini sylerken
4
kendisini kafirlikle sulayan ve
slamda kadn erkek eitliinin bulunmadna ve erkein stn yaratldna
inanan eriat zihniyeti bulmutur.
Yine ayn ekilde Tunustu bir yazar, kadna hak ve zgrlk salamann
eriata uygun dtn belirtirken eriatlarn saldrlarna maruz kalmtr.
rnein eyh bn Murad adndaki bir gerici slam dininin kadn-erkek
eitsizlii zerine bina olunduunu, evlilik yaamnda erkein mutlak
stnlne dayatldn ve bu stnln insanlk hayrna olduunu,
sylerken, kadn haklar tezini savunanlar Batnn parayla tuttuu uaklara
ve slam yok etmek isteyen Katolik papazlarna benzetmitir.
5

ERAT VE KADIN
30

B) Kadnn Durumundaki Ktln slamn znden Deil, Fakat
slamn Kt Uygulamasndan Doduunu Savunanlar:
Sylemeye gerek yoktur ki gelien dnya koullan ierisinde ve akl
ann insan haklar alannda getirdii yeni zihniyet yzlemesinde, bu
yukardaki grleri savunmak glemitir. Bundan dolaydr ki, her hususta
olduu gibi bu konuda da geri kalm olan Mslman lkelerde kadnn
klelikten ileri gemeyen durumuna kar tek tk ykselen sesleri ve zellikle
Batdan gelme tepkileri ve yermeleri nlemek amacyla, 19uncu yzyln
ortalarndan itibaren Mslman yazarlar eitli izah yollarna sapmlardr. Bir
yandan, kadn erkee nazaran aa sayan ve ona tabi hale sokan eriat
hkmlerini toplum dzeni mlahazasna dayatrlarken, dier yandan bu
hkmlerde kadn haysiyetini rencide eden ve kadn klten bir yn
bulunmadn savunmular ve genellikle u temay iler olmulardr:
Kadnn ktleen durumunun sorumluluunu slamdan uzaklama
vakasnda aramak gerekir. Kadn hak ve zgrle kavuturmak iin
yaplacak ey slamn zne dnmektir. Bu itibarla sosyal reformlara gitmeye
gerek yoktur, nk slam en son ve en mkemmel bir dindir; reforma muhta
deildir. slamn zn uygulamak suretiyle her ey dzelmi olur.
zellikle Msr, Suriye ve dier Arap lkelerinde pek rabet gren bu tez
taraftarlar arasnda Kasm Emin, Muhammed Abduh/Rait Rza, Taha
Hseyin Muhammed Heykel gibi tannm kiiler vardr.
6

Daha sonraki yeni kuaklar, bu grleri biraz daha ileyerek kadn haklar
sorununun zm forml haline getirmeye almlardr. Aralarnda kadn
yazarlarn da bulunduu gr temsilcilerine gre:
(Peygamber) Muhammed, insanln gnmze dek yetitirdii en
byk feministtir ve Kurann bundan bin drt yz yl nce ilan ettii
kadn haklar, bugn hala ulalamam yceliktedir; gelmi gemi
dinler ierisinde hi biri, islam dini kadar kadna zgrlk ve saygnlk
salamamtr. Mslman kadnnn yzyllar boyu yararland bu
imtiyazlardan Bat dnyasnn kadnlar 20nci Yzyla gelinceye kadar
yoksun kalmlardr; Batnn kadna amzda tand hak ve eitlikler,
Muhammedin Mslman kadnna bin drt yzyl nce tannm olduu
hak ve eitlikten baka bir ey deildir. nk Batda kadn haklar
davasna sarlanlar hep slamdan yararlanmak suretiyle baarya
ulamlardr; hi bir dinin kurucusu, Muhammed, kadar kadn insanlk
haysiyetine kavuturmam ve kutsallatrmamtr. slamdan nceki
cahilliyye dneminde Araplar kadn hor grrken ve smrrken ve
rnein kz ocuklarn diri diri topraa gmerlerken Muhammed bu
zihniyeti ykm ve kadn erkekten de stn durumlara getirmitir. te
yandan kendi karlarna ve cariyelerine kar iyi tutum ve davran da
kadn haklar alanndaki dncelerini eyleme sokmu olduunun en
ERAT VE KADIN
31

gzel bir kantdr. Zira insanlk adna ya da acma duygularyla ve
siyasal zorunluklarla haremine ald iki dzineye yakn kadnlarna
kar mfik, sabrl ve insancl davranlarn, insanlk tarihinde kadn
hak ve zgrlklerinin bir balangc, bir dneme noktas saymak
gerekir.
7

Yine bu yazarlara gre:
Kuranda ve hadis/snnet hkmleri arasnda kadn hak ve
zgrlkten yoksun eden ya da klten ve erkein keyfine ve emrine
terk eden hi bir ey yoktur. Aksine kadn-erkek eitlii, tarihte lk kez
hep bu hkmler sayesinde gereklemitir. O kadar ki hi bir vesika,
hatta ngilizlerin Magna Cartas bile, Kuranda yer alan kadn
haklarndan daha iyisini getirmemitir
8

Yukardaki grleri savunan yazarlar, slam ile Hristiyanlk arasnda da
kyaslama yaparak slam lehine u sonuca varrlar: Hristiyanln aksine
olarak slam, kadnn biyolojik ve ideolojik aal fikrine saplanmam ve bu
nedenle cinsiyet bakmndan eitsizlik tanmamtr.
9
Daha baka bir deyimle
kadnn, tpk erkek gibi, kendi bamszl ve sorumluluu ierisinde kendi
yaamn serbeste dzenleyebildiini, miras haklarndan istifade
edebildiini
10
, dilerse ticaretle ve dilerse bakaca herhangi bir ile megul
olabildiini ve btn bu haklarn kocasndan ayr olarak kullana bildiini
savunmulardr.
11
Kadnn yaratl itibaryla da Kutsal bir varlk olduuna ve
bu adan da eriat dininin dier dinlere stn bulunduuna temasla yle
konuanlar oktur:
Hristiyanlk kadn erkein krek kemiinden yaplm kabul ederek
kltmek ister; oysa slam, kadn ve erkein ayn hamurdan
yourulduunu, yani eit olduklarn benimser. Nitekim Kuranda: bret
alasnz diye her eyi ift yaratmzdr... (51 Zariyat 49) diye ayetler
vardr. Yine bunun gibi Hristiyanlk kadn ilk gnahkar olarak
damgalamtr ve rnein Havvay, Ademe su ileten ve bylece onu
gnaha sokan ilk kadn olarak tanmlamtr ve eytan saymtr. Oysaki
slamda byle bir ey yoktur.
12

lerdeki sayfalarda greceiz ki btn bu iddialar yanl ve genellikle
yalana dayaldr. Zira slam, tpk Hristiyanlkta ya da Yahudilikte olduu gibi,
hatta daha da insafsz ekillerde, KADIN ktlk ve fitne kayna grmekten
ve kltmekten geri kalmamtr. Ancak ne var ki Mslman yazarlar
Muhammedin kadn ycelttii fikrini yerletirmek istemiler ve bu
gayretkelii o kerteye getirmilerdir ki onun kadnlar aleyhinde sarf ettii
szleri ve kkletii hkmleri bilmezlikten gelmiler ya da farkl anlamlara
getirmilerdir. Medeni cesaret gsterip eriatin kadn atehindeki esaslarna
ERAT VE KADIN
32

seslerini ykseltmemilerdir. Ykseltmek yle dursun, kadn ezen bir
dzenin destekisi ve srdrcs olmulardr.
C) eriatin Kadn Aleyhindeki Hkmlerini Meru Gsterme abalar:
eriatin kadn aleyhindeki emirlerini ilerdeki blmlerde ele alacaz ve bu
emirler arasnda kadnlarn aklen ve dinen eksik olduklarndan tutunuz da
kt ruhlu, faziletten yoksun, slah olmaz ve hakir grlmesi ve dvlmesi
gereken yaratk olduklarna ve Cehennemdekilerin ounluunu
oluturduklarna dair ya da buna benzer nicelerini aklayacaz. Hemen
belirtelim ki Mslman yazarlar bir yandan bu esaslar toplum dzeni ve
ahlak anlay bakmndan gerekli grrlerken, dier yandan da bunlarda
kadn snfn klten bir yn bulunmadn iddia etmilerdir.
1) Kadnn Dun Niteliklerle Tanmn Toplum Yaamlar Bakmndan
Gerekli Gren Zihniyet:
lgin olan husus udur ki bu yazarlar arasnda aydn diye bilinen
tannm kadn yazarlar da vardr: Dinsel hakszlklara gz yummaktan da ileri
giderek kadn haklarna aykr din esaslarn ters yz etmeye almlardr.
Kimisi, Kurandaki miras hkmlerini, rnein kadnn erkee nispetle yar
pay olduuna dair ayeti erkein maddi ihtiyalarnn karlanmas gerekir
mlahazasyla pek yerinde bulmutur.
13
Kimisi Kurann: ki kadnn tank
l bir erkein tanklna denktir (K. 2 Bakara 282) eklindeki hkmn
Kadnlar erkeklere nazaran daha kolay etkilenirler mlazasyla pek uygun
saymtr. Yine ayn ekilde araf ve pee gibi giysileri ya da ok karl evlilii,
ya da hlleyi, ya da talak usuln, ya da kadnn erkee mutlak inkyadn
ve onun hizmetlerini grp ehvetini gidermesini, ya da eriatin buna benzer
a dlklarn kutsal niteliklerle tanmlayanlar oktur.
14

Bu kadn yazarlardan ou, kendileri gibi n salm erkek meslektalarnn
grlerine katlarak Muhammedin Kadnlar aklen ve dinen eksik
yaratlmlardr eklindeki szlerini benimsemekten geri kalmamlardr;
bundan dolaydr ki kadnn kendi bana braklmamas ve kendi aklna gre
hareket olanana sahip klnmamas gereine inanmlardr. Dndkleri o
olmutur ki eer KADIN, erkein buyruu altnda tutulmayacak olursa mutlaka
yanl hareket eder ve bakalarn da yanl harekete srkler. Ve ite bunu
nlemenin tek yolu erkei Seyyid/Efendi rolnde tutup kadn kontrol
etmekle yetkili klmaktr.
15


ERAT VE KADIN
33

2) Kadn Dun Kertede Klan eriat Hkmlerinde Kltc Bir ey
Olmadn Savunan Zihniyet.
Hemen ekleyelim ki Mslman yazarlarn yukardaki mantna gre
kadnn eriat hkmleri gereince zavall durumlara sokulmu olmas,
kocasna itaatkar klnmas, evliliin kadn bakmndan klelik saylmas,
boama hakknn sadece kocaya braklm olmas, ok karl yaam tarz ve
buna benzer hususlar kadn kltc eyler deildir. nk eriat
yazarlar Aklcla yabancdrlar: Mspet akla ve ahlaka meydan okuyan
verileri Tanr ya da Peygamber emirleri olarak kabule hazrdrlar. Tanrdan
geldiine inandklar her eyi, velev ki aklcla aykr olsun, mutlaka
uygulanmaldr ve kutsal saylmaldr diye dndklerinden dolaydr ki
kadnm kocasna klevari hizmette bulunmasnn ve onun svmelerine,
dvmelerine katlanmasnn kltc bir yn olmadn kabul ederler.
nk Tanr ve Peygamber kaynandan gelme olduunu sandklar emirler
ve rnein:
Kocasna boyun een, kocasnn hizmetlerini gren ve her an onun
ehvetini gideren kadnlar iyi kadnlardr ve ancak bu kadnlardr ki
cennete ulaacaklardr.
eklindeki hkmler onlar, bu tr bir itaat te fazilet bulunduu inancna
saplamtr.
Yine bunun gibi kadnn Eksik akll ve eksik dinli saylmasnn eriat
mant bakmndan haysiyet yitirici bir yn yoktur, nk bunun byle
olduunu syleyen Tanr ve Peygamberdir. Nitekim Muhammed:
Siz kadnlar, aklen ve dinen dun yaratklarsnz
derken Kurann ki kadnn tankl bir erkein tanklna denktir
eklindeki ayetine dayanmtr.
16

Yine ayn ekilde evliliin drde kadar kadn (ve saysz cariye) almna
olanak veren eklini, yada kocas tarafndan bo edilen kadnn (tekrar
kocasna dnebilmek iin) hlle sistemi gereince hi istemedii ve hatta
bilmedii bir adamn koynuna girme zorunluluunda braklmasn hep doal
ve kutsal sayar. nk btn bunlar, Muhammedin yerletirdii kurallara
dayal bulur. Ve yine nk Muhammed kendisi de byle yapm, haremini iki
dzineye yakn nikahl kadn ve nikahsz cariyelerle doldurmu, her sabah ve
ikindi namazndan sonra onlarla cinsel mnasebette bulunmu ve boama
tehditleriyle onlar iyi ve itaatli klmtr. Onun bu tr yaamlarn eriat
kii nsanla gzel hizmet rnekleri olarak kabul etmi ve kadna Sevgi ve
ERAT VE KADIN
34

sayg asndan hareket simgesi bulmutur
17
Bundan dolaydr ki bu tr
yaamlar izlemenin Tanr ve Peygamber iradesine uymak olduunu ve aykr
davranmann Tanrya kar gelmek bulunduunu benimsemitir.
18

te yandan Kuran kadn hak ve zgrlerinin kayna gibi grenler ve
ayetlerden rnek getirenler bu ayetlerin KADIN gerek anlamda hak
kavramna yabanc klc nitelikte olduunun farkna varamamlar ya da
varmam gibi davranmlardr. rnein Nisa Suresinin 7. ayetini mal edinme
konusunda kadn-erkek eitliine kant sayanlar
19
, ayn surenin 11. ayetindeki
Allah... erkee iki diinin hissesi kadar (pay) tavsiye eder hkmnn byle
bir eitlii kknden sprdn dnmek istememilerdir.
Yine ayn surenin: Erkeklere kazandklarndan bir pay, kadnlara da
kazandklarndan bir pay vardr (K. 4 Nisa 32) hkmn mlk edinme ve
mlkten yararlanma hakk asndan kadn-erkek eitliine rnek sayanlar, bu
ayni ayetin hemen banda yer alan: Allahn sizi birbirinizden stn kld
eyi zlemeyin eklindeki ya da erkein kadna stn klndna dair dier
hkmleri bilmezlikten gelmilerdir.
20

Yine bunun gibi Kurann ki kadnn tankl bir erkein tanklna denktir
eklindeki ayetini Kadnlar erkeklere nazaran daha kolay etkilenirler diyerek
meru klmaya alanlar, bu bavurduklar mantkszlk bir yana (nk
etkilenme bir cinsiyet sorunu olmaktan ziyade bir eitim sorunudur ve kolay
etkilenen kadnlar olduu gibi kolay etkilenen erkekler de oktur) fakat
yukardaki hkmn temelinde Muhammedin Kadnlar aklen ve fikren dun
yaratlmlardr... Bu nedenle, iki kadnn tankl bir erkein tanklna
denktir eklindeki gerekesinin yattn grmezlikten gelmilerdir.
Yine ayn ekilde Nahl Suresinin 97. ayetindeki ...Kadn, erkek inanm
olarak kim iyi i ilerse, onu temiz bir hayatla ihya eder ve yaatrz (K. 16:
97) hkmn cinsiyet eitliine kaynak edinenler
21
, bu ayetten maksadn,
esas itibariyle erkein hizmetlerinin grlmesi ve ehvetinin giderilmesi
olduundan ve kadnn ancak bu grevleri yerine getirmek suretiyle yi kadn,
Saliha kadn saylacandan ve hizmeti bylece grlen ve ehveti giderilen
erkein ibadet etmeye vakit bulup cennet hazrl yapacandan
22
nihayet
erkeini bu ekilde tatmin eden kadnlarn ancak bu takdirde ve ancak
kocalarnn izniyle cennete layk saylacaklarndan habersiz grnmlerdir.
Ya da Tevbe Suresinin 72. ayetindeki: ...Allah Mmin erkeklere ve Mmin
kadnlara... Adn cennetlerinde ho meskenler vadetmitir hkmn lm
sonras yaamlarda kadn-erkek eitliine delil bilenler, cennetlerde kadnlar
iin mutluluk deil fakat mutsuzluk bulunduunu ve nk oraya gidecek olan
ERAT VE KADIN
35

kadnlarn kendi kocalarn yakut gzl kzlarla ve ceylan gzl bakirelerle ve
baklarn erkeklerine evirmi daha nce ne insan ve ne de cinlerin
dokunmu olduu elerle ve kara gzl hurilerle sarma dola bulacaklarn
aklamamlardr. (rnein Bk. Kuran: 55 Rahman 50*57; 56 Vaka 11-40,
vs.) Bu cennetlere girebilmek iin kadnlarn yeryz yaamlar boyunca
kocalarna boyun emi olmak ve kocalarnn ehvetini karlamak gibi
koullan yerine getirmeleri gerektiini ortaya vurmamlardr.
Yine ayn ekilde Kuranda kadna kar sayg ile ve iyilikle hareket
edilmesi gereinin ngrldn iddia edenler ve bu iddialarn: ...Kadnlar
boadnzda ...onlar... gzellikle brakn.. (K. 2 Bakara 231) eklindeki ya
da benzeri ayetlere dayatanlar, boanma hakknn erkeklere mnhasr
olduunu ve talak sisteminin kadn kle durumuna soktuunu bilmezlikten
gelmilerdir.
23

Btn bunlar bir yana, fakat Muhammedin kadn eksik akll yaratk
eklinde tanmlayan ve onu erkein adeta hizmetisi rolne sokan, svlp
dvlebilecek bir zavall yapan ve nihayet hayvana ya da eytana e klan
szlerini (ki ilerde ele alacaz) kutsal saymlardr.
Mslman yazarlar Muhammedin kadn haklar ampiyonu olduuna ve
eriat dininin kadn haklar alannda yce bir dzen getirmi bulunduuna
ylesine kanmlardr ki, bu konuda herhangi bir reforma dahi gerek olmad
grne sarlmlardr. Daha ilerdeki blmlerde bu kr inann Mslman
toplumlar ne ilkel kertelerde tuttuuna deineceiz.

) Kadnn Kt Olan Durumunun Dorudan Doruya eriattan
Gelme Olduu:
slamn KADIN hak ve zgrlklere kavuturduunu iddia edenler,
Muhammed zamannda kadnlarn tpk erkekler gibi eit durumda
bulunduklarn, savalara katldklarn, siyasal iktidarn uygulanmasnda rol
oynadklarn ve Muhammedten sonra bu durumun bir sre byle uzadn,
Emeviler dneminde daha da gelitiini, Emevi halifelerinin kadna, sosyal ve
siyasal yaamlarda byk yer verdiklerini ve bu gelenein Hristiyan
Avrupaya gemesine vesile olduklarn belirtirler.
24
Bu grleri savunanlara
gre Arap kadn o dnemlerde ylesine zgrdr ki, kendi stnlnn
bilinci ierisinde ben kendi dilediim yolda yrrm, sevgililerime beni
kucaklayp pmeleri olanan veririm ve pcklerimi dilediim kiilere
gnderirim eklinde iirler yazmaktan, arklar okumaktan geri kalmamtr.
rnek olarak da Sakk nah gsterirler. Bilindii gibi Sakinah, Hseyinin kz
ERAT VE KADIN
36

ve Muhammedin torunudur; air ve arkc kadnlarn en tannmlarndan
olarak gya kadn haklarn savunmu, uygar yaantlaryla n salm, sa
modas yaratmtr.
25
Bu ayn gr taraftarlarna gre Arap kadnnn bundan
1400 yl nceleri eritii gelime, Bat lkelerinin u son yz yl ierisinde
ulat gelimelerin k stnde olmutur.
26
Fakat ne var ki slamn kt ve
cahil ellerde kalmas ve yanl uygulanmas sonucu, kadnn durumu giderek
bozulmutur.
Baz yazarlara gre Arap ordularnn rana ve Orta Asyaya yaylmasyla
saltanat ve zenginlik yerlemi, yabanc geleneklerin etkisiyle Arap kadn
serbestisini yitirmi, araf ve pee gibi giysilere ynelmitir.
Bazlarna gre ise durum Abbasiler zamannda ktye gitmitir.
27
zellikle
Mool-Trk igallerinden sonra kadn snf hak ve zgrlkten yoksun edilmi
ve aa bir yaratk haline getirilmitir.
28

Bu ktye gidite Trklerin olumsuz etkileri olduunu ileri srenler, Msrn
1517 ylnda Osmanl boyunduruu altna girmesiyle ve halifeliin Trklere
gemesiyle slami uygulamada KADINn kle haline getirildiini ve kadn
haklaryla ilgili Kuran esaslarnn yanl ve dar bir yoruma itildiini, bunun
sonucu olarak kadnlarn zgrlkten yoksun edildiklerini ve rnein o
zamana kadar kadn tek bana sokaa kabilirken, ya da i sahibi olabilirken,
kendi kaderini kendi dzenleyebilirken, Trklerin gelmesiyle birlikte btn
bunlardan yoksun edildiini sylemilerdir. Ve ite bu grleri savunan Arap
yazarlara gre Trklerin Arap lkelerini igalleri anndan Napolyonun Msra
k tarihine kadar olan dnemi, Arap kadnnn hak ve zgrlkleri
asndan kara bir dnem saymak gerekir
29

Gya Trklerin igalleriyle birliktedir ki slami yaamlarda kadn kle ve
ehvet gidericisi rolne indirilmitir.
30
Ve ite btn bu gerekelere dayal
olarak Arap yazarlar, KADINn kurtuluu iin slamn Zne dnlmesini
salk verirler. Hatta ilerinde, Mslman toplumlar bakmndan kadn haklar
sorununu zmlemenin hristiyan lkelere nazaran ok daha kolay olduunu
ve nk hiristiyanln znde kadn koruyan ve kadna hak tanyan esaslar
bulunmadn oysaki eriatn kadn lehindeki hkmlerle dolu olduunu ileri
srenler vardr.
31
rnein Msrda Kasm Emin gibi liberal dnce sahipleri
slamn zne inmeden bu alanda hibir baar salanamayacana
inanmlardr. Bu gre sarlanlar arasnda kadn yazarlar da oktur. rnein
Msrl Hda iravi, Kuran ayetlerini sralamak suretiyle kadn haklarn
aklamaya ve Hristiyanlkta kadn kltc esaslar bulunduuna iaretle
eriat dininde kadna sonsuz olanaklar tanndn kantlamaya uramtr.
ERAT VE KADIN
37

Daha nice yazarlar hep ayn temaya bavurmak suretiyle Kuran
araclyla Kadn n emsalsiz bir gelimeye mazhar olabilecei fikrini
ilemeye almlardr.
32

Oysaki btn bunlar yanlgdan ibarettir ve ilerdeki blmlerde greceimiz
gibi, ne slam ncesi Arap yaamlarnda kadn hor gren gelenekler hakim
olmutur, ne Trk igalleri nedeniyle kadnn geri plana atld dorudur; ne
slamn znde kadn hak ve zgrlkleri yatmaktadr, ne Kuranda kadnn
insanlk haysiyetine sayg diye bir ey sz konusudur ve nihayet ne de
Muhammedin kadn ycelttii iddialarnda isabet vardr.
Aksine cahilliyye diye kltlmek istenilen slam ncesi dnemde Arap
kadn, slam sonras dneme nazaran daha geni hak ve zgrlklere sahip
olmutur.
te yandan slama ballklarndan phe edilen Abbasi halifeleri
dneminde (rnein Harun Reit ve Memun, gibi halifelerin iktidarlar
zamannda) kadnn bir deer olarak bilindii ve bu geni grl halifelerin
lmlerinden sonra eriat yznden yeniden kle durumuna indii bir
gerektir.
Trk igallerine gelince, kadnn durumunun ktye gidiinde Trkleri
sorumlu tutmak kadar tarihi gereklere aykr bir ey olamaz. nk eski
Trkler kadar kadna saygl pek az millet bulunduu ve islama girmekle
Trklerin bu gzel geleneklerden uzaklatklar tarihi verilerle ortadadr...


D) SLAM NCESNDE KADIN
1
HAK VE ZGRLKLERE SAHP
KEN:
slam ncesi dnemi cahiliyye olarak tanmlayanlar, bu dnemde Arap
kadnnn kle durumunda tutulduunu, mal gibi alnp satldn, oysaki bu
durumun Muhammed ile dzeltildiini ve fakat daha sonra, yani slami
esaslarn ihmali (ve zellikle Trk igalleri sonucu) nedeniyle kadn haklarnn
yok klndn iddia ederler. Bu iddiann tarihi gereklere oturmadn ksaca
belirtmekte yarar vardr.
A) Cahilli yyede Arap Kadnnn zgrl:
Tarihi gerek odur ki slam ncesi dnemde Arap kadn, toplumun erefle
sayar olduu, siyasal ve sosyal haklarla donatt bir varlkt; mal deil aksine
ERAT VE KADIN
38

hak sjesi durumundayd. Erkeini kendi seer ve diledii takdirde bo
edebilirdi. Giyim ve kuamnda olduu gibi diledii ileri grmede (rnein
ticaret) serbestti. Bunun byle olduunu Arap kaynaklardan renmek
mmkndr. Sebe melikesi rnei, cahilliyye olarak kmsenmek istenilen
dnemlerde kadnn devlet bakanlna gelebildiinin kant olmak zere
ortadadr.
33
Kitab al-Muhabbar yazan Muhammed bn Habib (el-Badadi),
slamdan nce Arap kadnn sosyal ve ekonomik haklara sahip olduunu,
evlenecei erkei semekte ya da diledii ileri grmekte zgr bulunduunu
kantlayan nice rnekler verir.
34
Bunlara eklenebilecek en ilgin rnek, hi
kukusuz, Muhammedin ilk kars Haticedir.
35

Baz yazarlar, Cahilliyyede Arap kadnnn ahsiyet sahibi olmadn,
mal*mlk edinemediini kantlamak gayretkeliiyle Haticenin ilerinin babas
tarafndan yrtldn ve fakat babasnn bir sava esnasnda lm
zerine g durumda kalp ne yapacan bilmediini ve srf ilerini
yrtebilmek maksadyla Muhammedi ie aldn ve Muhammed sayesinde
kurtulduunu iddia ederler.
Oysaki gerek bu deildir; zira Hatice, babasnn lm zerine ticarete
balamamtr; ok daha nceden beri ticaretle megul olmutur. bn Ishak ve
bn Hiam ya da Taberi gibi en salam kaynaklarn bildirdiine gre Hatice
Kurey kadnlar arasnda neseb bakmndan stn, eref ve servet
bakmndan yksek, akl ve idrakle i gren, zeki bir kadnd. Ticaretle
urard; bakalarna mal ve para vererek ticaret eder, onlara kardan belli bir
pay ayrarak karlar paylard.
Kurey kavminden her erkein onda gz vard. Dul kald andan itibaren
her erkek onunla evlenmek iin can atar, maksadna erimek iin paralar
harcarlard. Fakat o gnlne yakn birini bulamad iin hi kimseye kulak
amazd.
Fakat Muhammedin gvenilir bir kimse olduunu iitince ona adamlarn
gndererek ama gidip al verite bulunmak zere para ve mal vereceini
ve klesi Meysereyi de kendisine yardmc katacan bildirdi. Muhammed
onun bu teklifini kabul etti. Haticeden mal alarak ve yannda Meysere de
olduu halde ama gitti. Mallan satp, paralar topladktan sonra Mekkeye
dnd. Getirdii mallar Haticeye teslim etti. Hatice bu mallar bir kat fazla
fiyata satt ve kar paylat. Hatice Meysere den bilgi istediinde Meysere
kendisine, amda bir Rahib in Muhammed hakknda Bu zat bir
peygamberdir dediini ve yolda gelirken iki melein Muhammedi
glgelediini syledi. Bunun zerine Hatice, adam gndererek kendisiyle
evlenmek istediini Muhammede bildirdi. Muhammed bunu amcalarna
ERAT VE KADIN
39

aklad. Ve amcas Hamza bin Abdlmttalib, Haticenin babasnn katna
giderek ondan Muhammed iin Haticeye talip oldu. Bylece Muhammed
Hatice ile evledi.
36

Vakidinin anlatna gre Haticenin Muhammedle evlenmesi yle
olmutur. Hatice Muhammede arac gndererek ona evlenme teklifinde
bulunur. Bu arada kendi babasna bolca arap iirterek onu sarho klar ve
sonra Muhammede, amcasyla birlikte gelmesini ister, istedii gibi olur;
Muhammed amcasyla birlikte Haticenin babas Huvayilidi ten, kzna talip
olduunu ve onu Muhammedle evlendirmesini syler. O da denileni yapar ve
kzn Muhammede verir.
37

slam ncesi dnemde Arap kadnnn kendi bana ticaretle uraabilecek,
ya da erkee evlenme teklif edebilecek kadar ak fikirli olduunu kantlayan
bu rnee benzer daha niceleri burada sralamak mmkndr. Kita-bul-
Aganide ad geen Selma bint Amr, ki sadece iirleriyle deil fakat gzelliiyle
de n salm bir kadnd, pek ok talipleri bulunmasna ramen kendi
kafasna ve gnlne uygun birini bulana kadar evlenmeme kararnda
olduundan saysz taliplerini reddetmekle tannmt. Evlenirken de, evlilik
boyunca zgrlne sahip kalacana ve diledii an kocasn boayacana
dair art komutu.
38

Yine ayn ekilde, kadn airlerden Bint Amrul -Harise bin el-arid, ki
kocaya varm ve kocalarnn hepsini de kendi semi ve boama art ile
evlenmiti, zikredilebilecek bir baka rnektir.
39

Muhammedin days Abdlmttalib b. Haimin annesi Selma binti Amr, bu
konuda verilecek nice rneklerden bir dieridir ki, Cahilliyye dneminde Arap
kadnn zgrln temsil eder, En salam Arap kaynaklarndan
renmekteyiz ki Selma, ylesine ahsiyetine ve zgrlne sahip bir
kadnd ki, evlenecei zaman kendi ilerinin kontroln kendi elinde
tutacana ve diledii zaman kocasn boayacana dair art, evlilik akdinin
art klard.
39a

Hemen hatrlatalm ki slamdan sonra Arap kadn, kocasn seme hakkn
yitirmitir. Ayn ekilde Cahilliyyede kocasn boama hakkna sahip iken,
slamdan sonra bu hakkndan da yoksun kalmtr. Zira Muhammed,
muhtemelen kendi bana gelenlerden ders alm olarak, boanma hakkn
sadece kocann hakk olarak yerletirmitir. rnein Hazrecln kz Leyla
aramzdaki akdi boz diyerek onunla ilikisini bozanlardan biridir.
40

te yandan Mta evlilik sistemi, slamdan nce Arap kadnnn
zgrlnn bir baka rneidir. Arap lgatlerine gre Zevk evlenmesi
ERAT VE KADIN
40

anlamna gelen bir tr evliliktir, ki, belli bir sre boyunca birlikte yaamak
isteyen kadn ve erkek, hi bir zel merasime gerek grmeden, aralarnda
yaplacaklar bir anlama ile evlenebilirlerdi. Evlilik akdi srasnda ne kadnn
babas ya da velisi ve ne de bakaca bir tank hazr bulunurdu. Bylece iki
tarafn serbest iradesiyle geici bir evlilik kurulmu olurdu. Her ne kadar bu
evliliin, kadna verilen bir cret karlnda yapld ve belli bir sre (rnein
gnlk bir sre) iin geerli olmak zere akd olunduu belirtilirse de, gerek
akdin serbest iradeye dayal bulunmas ve gerek surenin taraflarca istendii
gibi uzatlabilmesi nedeniyle ortada kadn bakmndan kstlayc bir durum
sz konusu deildi.
41

Kadnlarn mta suretiyle nikah edilmesi usulne Muhammed yllar boyu
ses karmamtr; aksine izin verdiini baz hadisleriyle aklamtr.
41a
Hatta
sylendiine gre kendisi bile bundan yararlanmtr. Ancak ne var ki usuln
devamna izin vermesinin nedeni, yine slam kaynaklarnn bildirilmesine
gre: Kadn ihtiyacnn iddeti ve onlarn azl ve harp ve gaza gibi
mstesna zamanlara ait bulunmasdr.
41b
Yoksa kadnn zgrlne nem
vermesinden deil. Baz kaynaklar, Hayber gn bu usul yasakladn, ve
Mekkenin fethi seferinde yeniden serbest braktn ve fakat Veda Haccnda
kesin olarak ortadan kaldrdn bildirirler. Kaldrrken de pek muhtemel
olarak mta usulnn kadnda zgrlk duygusunu canlandrlacan
dnm olmaldr.
Sylemee gerek yoktur ki boamay sadece erkeklere ait bir hak olarak
tandktan sonra geici evlilik yolu ile kadna erkekten ayrlma frsatn
yaratmamak istedii dnlebilir. Bununla beraber mta uygulamasn
yasaklamadn kabul edenler, ve hatta Kurana koyduu bir ayet ile cret
karl kadn alma olasln saladn syleyenlerde vardr
41c
.
unu da eklemek gerekir ki cahilliyye dneminde Arap kadn, szn
geiren ve erkeini etkileyebilen, haysiyetine dkn bir varlkt. Kocasn
sayd kadar kocas da karsn sayard; ocuklar baba otoritesine olduu
kadar ana otoritesine de balyd.
42

Kadn iin erkekten kamak, kapanmak diye bir ey yoktu. Kendisini gzel
yapmak ve kocasnn hayranln kazanmak iin sslenir, gzlerini kalarn
boyar, takp taktrrd.
43

slam ncesi dnemi kt gstermek iin bavurulan yalanlardan bir dieri
de eskiden Araplarn kz ocuklar ldrme geleneini srdrr olduklar ve
bu gelenein Muhammed tarafndan kaldrlddr. Oysaki gerek byle
deildir, nk kz ocuklar ldrme gelenei, Muhammedin yaad dnem
itibaryla yaygn olmayp pek nadir grlen eylerdendi. Ve bu gelenek kz
ERAT VE KADIN
41

ocuklarn uursuz grme alkanlndan da domu deildir; te yandan
Muhammed bu gelenei kadna deer verme mlahazasyla kaldrm deildir.
yle ki; Eski dnemlerde Araplarda, tpk dier baz toplumlarda olduu gibi,
yeni doan ocuklar ldrme gelenei diye kt bir uygulama olmutur. Bu
gelenein eitli nedenlerden doduu sylenir. Bir kere airetler aras
savalar yznden erkek nfusunun telefe uramas ve kadn saysnn
erkee nazaran fazla olmas nedeniyle kz ocuklar ldrmek gerekli
grlmtr denir; bylece nfus dengesi salanmak istenmitir.
44
Bundan
baka bir de yoksulluk yznden kz ocuklar beslemek bir sorun olmu ve
bu sorunu bu yoldan zmlemek kolay grlmtr. Nitekim Kuranda
Yoksulluktan tr ocuklarn ldrmeyin (6 Enam 151; 17 sra 31) diye
yazldr. (Kuranda geen ocuklarnz eklindeki szck genel olarak Kz
ocuklar anlamna alnmtr.
45
)
Fakat her ne olursa olsun u muhakkaktr ki kz ocuunu ldrme
gelenei diiye kar dmanlk duygularndan domu deildir.
Eski Araplar diiyi aa grmez aksine kutsal nitelikte grrlerdi. rnein
Tanrnn meleklerini bile dii olarak kabul ederlerdi. Nitekim Kuranda
...dorusu ahirete inanmayanlar, meleklere dii adn takarlard... (53 Necm
21, 27-28) diyerek Cahilliyye Araplarn yeren ayetler vardr. Tanrnn
meleklerini dii kabul edecek kadar kadn kutsallatran bir toplumun, kadna
dmanlk duygusu ile kz ocuklarn, ldrtmesi elbette ki dnlemez. te
yandan Muhammedin yaad dnemlerde bu gelenek, tm Arap
kavimlerine amil olmaktan kmt. Meydaninin yaptlarndan
renmekteyiz ki o tarihlerde bu gelenek sadece Temim kavminde, pek
nadiren uygulanmaktayd.
46

Bu uygulamalarn azalmas, ocuk ldrme geleneine kar bu
kavimlerde beslenen husumetin giderek artm olmasndandr. Halktan
kiilerin, ve zellikle airlerin tepkisiyledir ki, ou kavimlerde bu tr
uygulamalara son verilmitir. rnein nl air Farazdakn byk babas
aaa, Temim kavminde srdrlen bu usul durdurmak amacyla,
ldrlecek olan kz ocuklar satn alma ve bylece lmden kurtarma
yolunu amt.
47
Ve hi kukusuz bu ii insancl duygularla yapmtr..
Onun yaptklarn duyan Muhammed, kendisine iyi bir i yaptn diye
iltifatta bulunmutur.
48
Fakat bulunurken dnd ey Mslman
nfusunun azalmamasn salama amac olmutur. Daha baka bir deyimle
kz ocuklarnn ldrlmesi geleneine son verirken bunu kadna deer
verdii iin deil fakat Mslman saysnn azalmamas dncesiyle
yapmtr. Bu itibarla Kurana koyduu ocuklarnz yoksulluk nedeniyle
ERAT VE KADIN
42

ldrmeyin. Biz onlara da, size de rzk veririz...(17 sra 31) eklindeki
ayetlere bakarak kz ocuunu erkek ocuuna eit grd kansna
kaplmak doru olmaz. lerde de greceimiz gibi kadn denilen yarat,
genellikle, ocuk yetitiren ve neslin remesini salayan bir makine olarak
grmtr.
Fakat hemen ekleyelim ki bunu yaparken dahi diiyi hakir grmekten
geri kalmamtr. Gerekten de, bir yandan Kurana:
Kz ocuunu hangi sutan tr ldrld kendisine sorulduu
zaman... (K. 81 Tekvir 8-98)
ve yine
Putlara hizmet edenler, ocuklarn ldrmeleri onlara iyi
gsterilmitir. (6 Enam 137)
eklinde hkmler koymak suretiyle insancl bir davran ierisinde imi
gibi grnp , nfusu oaltma siyaseti gderken, dier yandan da
kendilerine erkek ocuklar alp kzlar da Allaha mal
ediyorlar (Allah) bundan mnezzehtir... (16 Nahi 57-62)
demek suretiyle diilerden melek olamayacan ve nk Tanrnn
diileri melek yapmaya layk bulmadn anlatmak istemitir. Oysaki eski
dnemlerde Araplar, Tanrnn meleklerini dii olarak kabul ederlerdi. (Nitekim
bunun byle olduu Necm suresinin 21,27-28 ayetlerinde yazldr).
Muhammed ise kadn snfn aa grd iin, meleklerin diilerden
olabilecei eklindeki Arap inanlarn Tanrya hakaret saym, ve bu nedenle
Kurana
...Tanr bundan mnezzehtir... (16 Nahl 57, 62)
hkmlerini yerletirmitir.
Grlyor ki, Cahilliyye diye ktlenmek istenen dnemlerde Arap kadn
hak ve zgrlkler bakmndan pek kt durumda deildi. Tanrnn melekleri
olma erefine bile erimiti. Oysa ki eriat ile birlikte tm deerini yitirmi ve
dinen ve aklen eksik bir yaratk kertesine indirilmitir. lerdeki blmlerde
bunun byle olduunu kantlayan hususlar belgeleriyle aklayacaz.

ERAT VE KADIN
43

B) Eski Trklerde KADIN, Devlet Ynetebilecek Kertede Hak ve
zgrlklere Sahip ken:
Yabanc ve Arap kaynaklarn ortaya vurduu dier tarihi gerek udur ki
slamiyet? kabul edene kadar Trklerde KADIN eit hak ve zgrlklere
sahip bir deerdi. Ve u muhakkak ki biz Trkler, eriat bataklna
saplandktan bu yana zellikle iki gzel niteliimizi yitirmiizdir ki bunlardan
biri aklclk ve dieri de kadna saygdr
49


1) 7/8 Yzyllarda Orta Asya Trk lkelerinin ou Kadn
Hkmdarlarla Ynetilmekte:
Eski Trklerde, zellikle amani dneminde, kadnl erkekli dini toplantlar
tertip edildii, ayn yerde hep birlikte ayinler dzenlendii, toplantya
katlanlarn bir daire halinde yere oturduklar, kadn ve erkeklerin mevki ve
yalarna gre sralandklar anlalmaktadr. Yakutlarda Isah denilen
ayinlerin yapld ve bu ayinlerde kadnlarn ve erkeklerin el ele tutuarak
meydana getirdikleri dairede h h diyerek raks ettikleri, hep birlikte kmz
itikleri ve dini merasimi yrttkleri tarihi kaynaklarn ortaya vurduu
gereklerdir.
50
Kadnl erkekli bu tr toplantlar, her ne kadar Mslmanln
kabulnden sonra da bir sre devam etmi ise de, giderek yok olmutur.
Buharann Arap ordular tarafndan igalini nakleden Arap kaynaklarndan
renmekteyiz ki Orta Asyadaki bir ok Trk devletlerinde kadn, devlet
bakanl sorumluluu ile grevlendirilmitir. Nitekim Buhara o tarihlerde,
yani 8. yzylda, Toksan adndaki bir Hatun Sultan tarafndan ynetilmekteydi.
te yandan (M.S.) 720 ylnda Gltekin (Kl-Tekin) iin dikilen Tonyukuk ve
734 ylnda Bilge Han adna dikilen Orhun kitabelerinden anlalmaktadr ki,
eski Trklerde kadn, siyasal, sosyal ve ekonomik alanlarda zgrle sahip
bir varlktr. Hatrlatalm ki Bilge Hatun, ki Gltekinin annesiydi, devlet
ynetiminde pek baarl iler grmtr. Gltekin Han iktidar, ei Kutlulu
Sultan ile birlikte kullanmtr.
51

Belazrinin Ftuh l-Buldannda, Arap ordularnn Buharaya yapt
saldrlara kar Buhara Melikesi Hnk Hatunun nasl kar koyduu
anlatlrken onun, son derece dirayetli ve idareci bir kiilie sahip olduu
belirtilir.
51a


ERAT VE KADIN
44

2) X. Yzyl: El-Belhinin Yaptlarnda Trk Kadnnn zgrl
Anlatlr:
Onuncu Yzyln nl corafyacs el-Belhi.
52
Kitahul-Bad ve Vet Tarih adl
yaptnn bir blmnde, o dnem itibariyle Trk lkelerindeki kadnn
zgrlne ilikin olaylar hikaye ederken* ve zellikle Muaviyenin olu
Yezid zamannda Buharada hkm sren Hatun Sultandan sz ederken Trk
kadnnn uygarl konusundaki hayranln gizleyemez.
Anmsamakta yarar vardr ki Yezidin Horasana vali olarak gnderdii
Zeyyad bin Ebihinin olu, Orta Asyada Arap ftuhatn geniletmek iin
saldrlar dzenlerken, Buharada devlet yneten Hatun Sultan, bu saldrlara
kar korunmak amacyla, bir baka Trk lkesinin hkmdar Terkandan
yardm istemi ve bu vesile ile evlenme teklif etmitir.
53


3) XI Yzyl: Seluk Sultam Turulun Kadna Saygs:
Seluk Sultan Turul, 11. Yzylda Badat igal ettikten sonra eski
halifelerin saraynda Halife El Kasm biemriliahn kz ile evlenir; evlendii
kadn byk bir sayg ile tahta oturtur. Arap tarihisi bni Halikan yle anlatr:
...Sefer aynn 15inci gn prenses, sarayda kendisini bekleyen kocasna
mlaki oldu ve altn kumalarla ssl tahta kt ve kocasn bekledi. Turul
Bey einin karsna diz kerek geldi... Ona emsalsiz hediyeler vererek
(tekrar) yeri pt ve byk bir sayg gsterisiyle ve mutluluk duyarak odasna
ekildi
54

Her ne kadar gerici evreler bu evlilii ho grmemi iseler de Turul Bey
gibi nl bir fatihin karsna kar taknd bu saygl tutumunu hayranlkla
karlamaktan kendilerini alamamlardr.
55

Yine 1 Vinci Yzyln dier tannm bir yazar olan bn Butlan
56
Trk
kadnn zarafetini, inceliini, canlln, temizliini; cesaretini ve karakter
stnln gzler nne sererken tarihi bir gerei dile getirir.




ERAT VE KADIN
45

4) XII. Yzyl: bn Cbeyr, Trk lkelerinde Kadna Gsterilen Saygy
Baka Hibir Yerde Grmediini Syler:
12. Yzyln tannm tarihilerinden bn Cbeyr, 1183-84 yllar arasnda
Grnatadan Msr, Irak, Suriye ve Yakn Dou lkelerine yapt gezilerini
anlatrken Trk kadnnn toplum yaamlarndaki nemli yerini ve deerini
aklar. Horasan Valisi Tuku ah ile birlikte Kabeyi ziyarete giden Ebul
Mukrim Tetikinin yanndaki Trk prenseslerinden sz ederken, tm Arap
lkelerini dolatn, Iraktaki Abbasi halifelerini ziyaret ettiini, Selahattin
mparatorluunu gezdiini ve fakat hibir yerde Trk lkelerinde olduu gibi
kadna deer verildiine tank olmadn syler.
57


5) XIII Yzyl: Marco Polo, Trk Kadnnn zgrlne Tank Olur:
13. yzylda Trk beldelerini dolaan Marco Polo, Amu Derya nehrinin
yukarlarnda Kuzey Douya yaylan ve Byk Trkiye diye tanmlar olduu
yerleri ziyaret ederken Trk hkmdarlarnn kzlarndan sz eder ve yle
der: (Prenses) ylesine gl ki tm lkede onunla baa kacak erkek
bulmak g. nk kim karsa hepsini alt etmektedir. Babas kendisini
evlendirmek istedii halde o buna raz olmamakta ve (kendi beendii birini
bulana kadar) hi kimse ile evlenmek niyetinde olmadn aa vurmaktadr.
Bundan dolaydr ki babas ona yazl olarak, diredii erkekle evlenebileceine
dair sz vermitir. Bunun zerinedir ki prenses, lkenin drt bir yanna haber
salarak gen delikanllar, kendisiyle g denemesine arm ve kendisiyle
baa kacak birini bulduu zaman onunla evleneceini aklamtr
58

Batl yazarlar arasnda Marco Polo gibi Trk kadnnn zgr yaamlarna,
bamszlna ve karakter olgunluuna hayran kalanlar oktur. Ricoldo di
Morte Groce bunlardan biridir. Bu nl yazardan renmekteyiz Ki Trk
lkelerinde ve rnein Seluk devletinde hakim olan gelenekler, Arap
lkelerindekinden ok farkldr ve bu farkllk, zellikle Trk kadnnn
toplumdaki stn deeri ve yeri ile ilgilidir.
59

Ksaca belirtelim ki, Trklerde kadn bu stn kertede tutulduu
dnemlerde Bat dnyas, tpk Arap dnyas gibi, kadn ikinci plana atmt.
ou yerde koca, sofrada yemek yerken, kadn ayakta bekler, ona hizmet
eder, her vesile ile kocasnn ayaklarn per ve fakat yine de haysiyet krc
muamelelere uramaktan kurtulmazd. Bu durumlarn zellikle Kolonya ve
Normandi gibi yerlerde pek yaygn olduu ve alnan tedbirlere ramen
yzyllar boyunca srp gittii anlalmaktadr.
60

ERAT VE KADIN
46

Oysa ki, Trk lkelerinde kadn, erkeine e deerdedir. Ancak ne var ki
eriat dinine girmek sonucu Trklerdeki bu gzel gelenekler yava yava yok
olurken Batda aksine ve daha dorusu aklc gelime nedeniyle kadn
haklar sorunu ele alnm, byk baarlara ynelik admlar atlmtr.
61


6) Cveyni nin Kaleminde Trkan Hatun ve Raziye Sultan rnekleri:
13. yzyln nl yazarlarndan Ata Malik Cveyni, Tarih Cihan adl
yaptnda Cengiz Han ailesinden sz ederken Trk kadnn yeteneklerini ver.
zellikle Trkan Hatunun devlet ilerindeki becerikliliini, haysiyet duygusuna
verdii yeri (ve rnein kocas Sultan Osman saygl davranmyor diye
Sultan Mehmede ikayet etmesini) nakleder ki ok ilgintir.
Yine Cveyni den renmekteyiz ki lhanllarn 13. yzylda slam kabul
etmelerinden sonra, eski Trk geleneklerinde ve zellikle kadna sayg
deerlerinde gerileme balamtr.
62
Raziye Sultan rnei bunu kantlamaya
yeterlidir. Gerekten de Raziye, 1236 Ha 1240 yllar arasnda Delhi tahtn
igal etmitir. Babas ll-Tutmu
63
, tm danmanlarnn itirazlarna ramen onu
veliahtla getirmitir. Il-Tutmuun lmnden sonra saray erkan, devletin bir
kadn tarafndan idare edilmesini istememi ve tahta ll-Tutmuun
oullarndan birini, Ruknuddin Firuzu getirmitir. Fakat bu hkmdarn kt
ynetimi yznden ihtilal patlak vermi ve halk, ordu ile birlik olup Raziye yi
tahta karmtr.
Raziye dneminde Delhi fevkalade iyi bir ynetime kavumutur. Son
derece akll ve geni grl olan Raziye, kadnlara zgrlk salamak
zere her eyden nce pee ve araf kaldrm ve kendisi ve buna rnek
olmutur. araf giymek yle dursun, fakat saltanatnn en parlak
dneminde kadn elbisesiyle deil, ou kez erkek kyafetine girerek
dolamay tercih etmitir. Bylece gerici evrelere, insan varlnn
geleneklere kle olmamas gerektii dersini vermitir.
Her ne kadar bu cesur ve zgr davran, ona pahalya patlam ve
tahtndan olmasna yol am ise de, yzyllar ierisinde yararl ve etkili bir
rnee zemin tekil etmek bakmndan zikredilmeye deer niteliini
yitirmemitir.
64


ERAT VE KADIN
47

7) XVI. Yzyl: bn Batutann Tanmyla Trk Kadnnn zgrl:
Trklerde kadnn saygn ve stn bir yeri olduu hususunu kantlayan
yaptlar arasnda bn Batutann Seyahatname si zel bir deer tar. nk
14. yzyln bu tannm gezgini, sadece Trk toplumlarnn KADIN
konusundaki deer llerini deil, fakat slami nitelikte olmayan bir gelenein,
slami geleneklere ok daha stn olabilecei tezini de ortaya vurmutur.
rnein Kuma nehri kenarndaki Trk kentlerine yapt ziyaretleri srasnda
naklettikleri bunun kantdr.
Sultan zbek Hann valilerinden biri ile birlikte Azaktan hareketle Trk
lkelerine yapt gezilerini anlatrken yle der:
Tuluktumar Emiri ile birlikte (gittiim bu kent) byk Kuma nehri
kylarndaki Trk kentlerinin en gzellerinden biri. Bu lkede tank
olduum en ilgin ey Trklerin kadn snfna kar gsterdikleri
saygdr. Diyebilirim ki Trkler, kadnlarn erkeklerinden ok daha
erefli bir kertede tutmaktadrlar. Kiram kentini terk ederken Emirin
eini arabada giderken grdm... Arabas batan aa ssl ve zengin
mavi kumalarla rtl idi; tenteleri akt. Prensessin yannda zarif
giysilere brnm drt nedime daha vard ki onlarn arabalar da
zengin eyalarla doluydu. Emirin bulunduu yere yaklalnca prenses
arabadan indi. Otuz kadar gen nedime elbisesinin eteklerini tutarak
peinden yrmeye baladlar. Prensesin eteklerinde ilmikler vard ve
her bir nedime bu ilmeklerden tutup yerden hafife yukar kaldrmak
sreliyle yrye devam ederlerken prenses muhteem bir tavrla
Emire yaklat; Emir ayaa kalkarak onu selamlad ve yanna oturttu.
Bu srada nedimeler ayakta prensesin etrafn sarm olarak
beklemekteydiler. Kmz getirildi, prenses bir su kab alarak iine bir
miktar kmz doldurduktan sonra Emire ikram etti. Bunun zerine Emir,
ayn (nezaketle) bir kaba kmz doldurdu ve prensese ikram etti. Her ikisi,
nlerine getirilen yemeklerden yediler. Daha sonra prenses (Emirin
kendisine takdim ettii hediyeleri alarak) odasna ekildi. Sadece
Sultanlarn ya da Emirlerin deil, fakat halktan kiilerin dahi kadna
kar saygl davranlarn izleyen yazar, yle ekler: Tccardan ve
avamdan kiilerin elerini de grdm (ve onlarn da ayn saygya
mazhar olduklarn izledim). rnein bu kadnlardan biri at arabasnda
hizmetileriyle birlikte gitmekteydi. Banda inci ve tavus kuu ty ile
sslenmi mahruti biimde bir apka vard. Arabasnn pencereleri ak
olup tentelerin arasnda kadnn yzn grmek mmknd. Zira Trk
kadnlar pee, tamazlar (ve kapanmazlar). Sokakta yzleri ak (ve
yalnz) dolarlar. Ara sra kendilerine kocalarnn refakat ettii grlr...

65

1331 ylnda Sultan Muhammed zbek Han ziyaret eden fon Batuta
grdklerini yle anlatr:
ERAT VE KADIN
48

...zbek Han, byk bir mparatorluun bandadr... Yeryznn en
kudretli yedi hkmdarndan biridir... Tahtna kurulmu olarak
otururken sa yannda Taytugli Hatun
66
ve onun yannda da Kebek
Hatun, sol tarafnda ise Bayalun Hatun ve yannda Urduca Hatun yer
almlard. Tahtn hemen aa basamanda hkmdarn ocuklar
oturmaktaydlar. Byk olu sada, kk olu solda ve kzlar da tam
ortada, Sultann karsnda yer almlard. Odaya giren her hatunu
Sultan ayaa kalkmak suretiyle karlyor, elinden tutarak tahta
karyordu. Ve bu merasim halkn gzleri nnde oluuyordu.
bn Batutann anlattna gre Sultann eleri ylesine serbest ve uygar
kadnlardr ki, Kuran yasaklarna
67
ramen, erkeklerin yanna kmaktan,
yabanc erkeklerle konumaktan ve hatta onlarla geziye katlmaktan, hediye
alveriinden geri kalmamaktadrlar.
Nitekim, zbekin eleri bn Batutaya hediyeler vermilerdi.
68
; ve asl
ilginci, bunlardan Bayalun Hatun (ki Bizans mparatorunun kzyd) stanbula
(o zamanlar Constantinople) babasn ziyarete giderken, bu seyahate bn
Batuta ile birlikte kmtr.
69

imdi geliniz bn Batutann yukardaki satrlarm yeniden okuyalm ve
zbek Hann eini ayaa kalkarak tahta oturtmas olayn ele alalm; ve bu
rnei, o tarihten be yz yl sonralarnn Osmanl dnemiyle, hani yzlerce
kadn, cariye ve e olarak hareme kapatan, onlar gn ndan yoksun
kleler gibi yaatan, ehvet ihtiyacn gidermek dnda onlarla bir arada
bulunmaktan kanan ve kadn denilen varl aklen ve dinen eksik sayacak
kadar yobazlaan Osmanl padiahlaryla karlatralm. Hatta braknz o
eriat delisi Osmanl dnemini, Cumhuriyet Trkiyesinin Atatrkten sonra
gerileen ortamyla kyaslayalm.
Evet dncelerimizi yle bir gerilere gtrp, yzyllar ncesi Trk
erkeinin kadnn nnde ayaa kalkan efendiliini ve asaletini, ya da kadn
devlet ynetmeye layk grecek kadar efendiliini hatrlayalm ve bir de bunu,
1970lerin ya da 1980lerin Trkiyesinde siyasi partilerin kadn kollarn
kapatma soysuzluklaryla, ya da kadn kentlerde bile peinden srkleyen
kravatl insanlarmzn baya zihniyeti ile, ya da kk olunun eline sopay
sktrp vur anana diye keyfe gelen kylmzn suratndaki ilkellikle, ya da
karlara dayak gerekir parolasn eriata dayanarak savunan ve dayaktan
gayri bir yoldan kendisini karsna saydrtamayacana inanan niversiteli
aydnlarmzn zavalll ile karlatralm. Bu kyaslamadan hi kukusuz
alacamz pek ok dersler vardr. Fakat bu kyaslamay biraz daha etkili
klabilmek iin bn Batutay okumaya devam etmemiz yararl olacaktr.
Badat ziyareti srasnda bn Batuta, Trk yneticileri arasnda kadn
unsurlara rastlamakla aknln aklamaktan kendini alamaz. O tarihlerde
ERAT VE KADIN
49

Badatta, lhanllarn son halkas saylan Ebu Said Bahadr Han hkm
srmektedir. Fakat devletin ynetimiyle ilgili btn kararlar karsyla birlikte
almaktadr. Dinleyelim imdi bn Batutay:
Trk hkmdarlarnn eleri olan hatunlarn, toplum ynetiminde ok
nemli bir yer igal ettikleri anlalmaktadr. (Zira) hkmdar ne zaman bir
emir yaynlasa, bu emirnamede mutlaka- bu emirname Sultan ile Hatun
Sultann kararyladr- eklinde bir kayt grlmektedir. Her hatun sultann
kendi egemenlii altnda kentleri ve seyahate ktklarnda kendilerine ait
tatlar, adrlar ve kamplar vardr
70

Yazar sadece Yakn Doudaki blgelerde deil, fakat Orta Asyadaki Trk
devletlerinde de ayn geleneklerin var olduunu grerek hayranln belirtir.
rnein Hindistandan deniz yolu He ulat bir Trk lkesindeki izlenimleri
vesilesiyle Urduca adndaki kadn valiyi anlatr ki, son derece ilgintir.
eriatdan uzak kalm Trklerde kadnn ne kerte zgr, akl; ve kiiliinin
haysiyetine ne derece sahip olduunun kantn bni Batutann kaleminden
okumak zevktir: Daha sonra Tevelisi lkesine ulatk. Bu lke kendi
hkmdarnn adyla anlmakta ve ...olduka geni bir sahay kapsamakta.
Hkmdar, inlilerin hkmdarna rakip durumda... lkenin erkekleri ok
yakkl ...ciltleri krmzmtrak, hepsi de cesur ve cengaver. Kadnlarna
gelince, onlarda yle, at srtndan ok atnda fevkalade ustalar ve tpk
erkekler gibi savamaktalar. Gemimizin demir att Kalukari liman, lkenin
en byk gzel beldelerinden biri. Buras (byk) hkmdarn olunun eski
ikametgah imi. Limana demir attmzda, bir mfreze asker, kaptan
ziyarete geldi. Sonra kaptan, beraberindeki hediyelerle karaya kt. ok
gemeden unu rendim ki hkmdar, bu blgenin bana getirdii olunu
baka bir yere tayin ederek buraya Urduca adndaki kzn genel vali getirmi,
Prenses, gelenek icab kaptan ve maiyetini davet ettiinde, kaptan benim de
bu davete katlmam istedi, fakat kabul etmedim, nk davet sahibi kii
Mslman deildi. stelik de bir kadnd. Bu itibarla byle bir kimsenin
davetini kabullenmem (dinsel inanlarn bakmndan) haram olurdu
71

bn Batutann bu satrlarnn burasnda ylece bir duralm ve bir an iin
dnelim: Bir kadn vali, limana demirleyen bir geminin kaptan ve tayfasn
yemee armakta ve te yandan n lkeleri am bir tarih bilgini, yani
bizim bn Batutamz, kadnlarn davetine gidilmez, mslman olmayan
kiinin yemei yenilmez eklindeki ilkel bir mantkla daveti reddetmektedir.
Mslmanl olmayan Urduca nn uygarca davrann, mslman Arap
bilginin banaz tutumuyla yle bir kyaslayp hikayemize devam edelim.
Kaptan ve tayfas, kadn valinin huzuruna ktklarnda, Urduca sorar:
Hepiniz geldiniz, deil mi? Bu soru karlnda bn Batutann gelmeyii
ERAT VE KADIN
50

nedenini renince kaptana hitaben: Derhal onu buraya getirtmek zere
adamlarna emir ver der ve kendi askerlerini de bu ie tahsis eder. Kaptan
askerleriyle birlikte gemiye dnerek bn Batutaya: Prensesin emrini yerine
getirmek zere seni almaya geldim der. Olayn bundan sonraki ksmn yine
bn Batutadan dinleyelim: Prensesin huzuruna ktmda, kendisini azametli
bir tavrla makamnda oturur buldum. Selam verdim, selamma kar bana
Trke olarak mukabil selamda bulundu ve hangi lkeden olduumu sordu.
Ona: Hindistan yolu ile geliyorum dedim. Bana Hindistan hakknda sorular
sordu ve oralarda olan bitenlerden kendisini haberdar etmemi istedi. Verdiim
bilgiler zerine: Bu lkeye mutlaka sefer amal ve oralar kazanmalym,
nk oralarn zenginlii, bereketlilii bana cazip grnmekte dedi. Kendisine,
Evet bunu yapmanz ok yerinde olacaktr diye yant verdim.
Konumalarmzn bir yerinde (Urduca) deniz seyahatine rahatlkla devam
edebilmem iin bana elbiseler hazrlanmasn emretti ve ayrca iki filin
tayabilecei miktarda pirin, iki kz, on koyun ve urup hediye etti.
Kaptanmzdan rendim ki prensesin emrindeki orduda kadn askerler, kadn
cariyeler ve hizmetiler vardr ve bu kadnlar tpk erkekler gibi
savamaktadr... Yine kaptanmz bildirdi ki prenses, dmanlarna kar
giritii savalardan birisinde, askerlerinin ricat etmesi zerine, dman
saflarn tek bana yarp (kar tarafn) hkmdarnn karargahna kadar
sokulmu ye bir kl darbesiyle onu yok etmi. Krallarnn bu ekilde
ldrldn gren dman ordusu da bir an iin dalp kam... (Bu
baardan sonra) prenses, babasnn huzuruna km, olanlar anlatm ve
babas da ona, erkek kardeinin ynetmekle olduu bu blgeyi hediye etmi.
Yine kaptanmzn sylediine gre prensesle evlenmek isteyen nice yiit
kiiler bulunmakla beraber prenses hi birine aldr etmemekte ve yle
demektedir: Ben ancak benimle boy lebilecek biriyle evlenebilirim. Fakat
ne var ki, hi kimse prensesle dvmeyi gze alamamaktadr; zira yenilgiye
urad takdirde gzden deceini dnmektedir
72
imdi bu noktada
tekrar duralm ve anlatlanlar deerlendirelim. Byk bir lkenin yneticisi
olan bir kadn, yabanc erkek misafirlerle ayn sofrada yemek yemekte,
onlarla dnya sorunlarn incelemekte, evlilik konularndan sz etmekte,
gnlne uygun bir erkek bulmad iin evlenmeyi dnmediini ve fakat
llerine yatkn birine rastlad an evleneceini bildirmektedir.
Sylemeye gerek yoktur ki evlenecei erkeini, babasnn ya da
yaknlarnn tavsiye ve telkiniyle deil, fakat kendi zgr iradesine gre
seebilen uygar bir kadn rnei, eriat zihniyetine sapl bn Batuta gibi bir
kimse iin pek anlalr bir ey deildir. Hele Kurann erkei kadna stn
bilen ya da Muhammedin kadn aklen ve dinen dun gren ve evlilik
kadnlar iin kleliktir ya da kadndan ynetici olmaz eklindeki (ve ilerde
ERAT VE KADIN
51

belirteceimiz benzeri) szlerine inanm bir mslman kii iin Urduca nn
yukardaki tutumu, hi de havsalaya sar bir ey deildir.
Bu tr zgr kadn tipine biz, daha sonraki yzyllarda da, rnein 15.
yzylda, baz Trk devletlerinde rastlamaktayz. Arapahn Timurlenk
hakknda yazm olduu kitapta Trklerin hala eski geleneklerine bal olarak
kadna deer verdikleri, toplum yaamlarnn her alannda kadn
grevlendirdikleri, askeri rgtn nemli mevkilerine getirildikleri, kadn
kapamak ya da erkekten karmak gibi bir ey bilmedikleri ve nk slami
uygulamann henz Trklerde iyice kklemedii yazldr.
73



8) eriata Gmldke Kadn aa Gren, Erkein Klesi ve ehvet
Gidericisi Bilen ve Bu Nedenle Gerileen Trk Toplumu:
slama girinceye dek KADIN zgr ve eit haklara sahip bir varlk bilen ve
devlet bakan ya da yneticisi durumunda klacak kadar ycelten Trk,
eriat bataklna saplandktan sonra onu giderek kk grmeyi, erkein
hizmetine terk etmeyi ve ehvet arac haline getirmeyi gelenek edinmitir.
Orhon kitabelerinin kantlad uygarln yaratcs bir millet iken, eriata
kandka ve Muhammed rneine sarldka bir yandan aklcln ve dier
yandan da kadn deer bilme meziyetlerini terk etmi ve ilkellemitir. Hi
kuku edilemez ki bu sonu, sosyal kanunlarn ortaya vurduu doal bir
olaydr. nk tarih unu kantlamaktadr ki her toplum, kadna verdii deere
oranla geliir ya da ilkelleir. Eski Yunandan ve Romadan bu yana durum
hep bunun byle olduunu ortaya koymutur. Tarihiler Roma uygarlnn,
belli bir adan Yunan uygarlna stnln, Romal kadnn toplumda
igal ettii stnle hamlederler. rnein Lecky yle der: Her ne kadar
Yunanllar kadn, barbarlar gibi kle saymayp erkein can yolda ve
arkada durumunda saydklar iin barbarlara nazaran stn saylmakla
beraber, Romallara nazaran aa kertede saylrlard; nk Romallarn
kadna saladklar zgrlk ve bamszlk sisteminden yoksun kalmlard.
Gerekten de Yunanl, kendi kadnn eve tkarken ve yabanclarla ayn
masada oturtmaktan kanrken, Romal, hemen her davete eiyle beraber
gider, sofrann en erefli yerine eini oturturdu.
74

Bat uygarlnn olumasnda, Batl nn KADIN deeri bilincine sahip
olmasnn etkili olduu muhakkaktr. Bu bilin daha Orta a dneminde,
rnein 12 ve 13. yzyllarda Baty yaratc gce kavuturmu ve olumlu
rnlerini asl 18. yzyldan sonra vermeye balamtr.
75

ERAT VE KADIN
52

Deerler terazisinde KADINa yer vermeyen, ya da KADINa kar deer
bilincini yitiren toplumlarda se uygarlk, canllk ve yaratclk adliyle bir ey
grlmemitir. Bunu, kantlayan rneklerin banda slam lkeleri ve zellikle
biz Trkler bulunmaktayz. Kadn erefli mevkilerde tuttuumuz ve erkee
eit hak ve zgrlklerle donattmz dnemlerde uygarlam ve bu
gelenekten uzaklatmz anda da ilkelliklere yollanmzdr.
unu bilmemiz gerekir ki Tk kadnnn zgrlne ve bamszlna
kar en byk darbeyi eriatin Tanr ve peygamber emirleri diye bizi
zorlad usullerle indirmiizdir. Gazneliler zamannda slamn tm emirlerine
bilinsizce boyun emek ve eriat zihniyetine zenmek suretiyle, kadnmza
kar en byk hakszlklar ilemiizdir. Denilebilir ki kadna kar olumsuz
davranlarmzn ilk emarelerine 10. yzyldan itibaren, Gaznelilerle
rastlamaktayz.
Hatrlatalm ki slamn kadn kltc ve ktlk kayna grc
esaslarnn Devlet organlar tarafndan benimsenmesi ve resmen
uygulanmas Nizam-l Mlk ile balar. Siyasetname adl yaptnda Nizam-l
Mlk, devlet ilerinin grlmesi konusundaki dncelerini aklarken,
hkmdara kadn snfnn aklen ve dinen eksik ve her ktln kayna
bulunduu temasn iler ve Adem ile Havva rneinden balayarak tarih
boyunca kadnn olumsuz rol oynadn anlatr ve u tte bulunurdu:
Hkmdarn emrindeki kiilerin iktidar kullanmalar caiz deildir... Bu kurar
zellikle kadnlara uygulanmaldr, nk onlar araf ve pee giyen ve aklen
gelimemi kimselerdir. Onlarn tek grevi neslin devamn salamaktr... Ne
zaman ki hkmdarn eleri devlet ilerine karr ise, o zaman iler ktye
gider, nk onlar kararlarn, erkeklerin yapt gibi, dnya ilerini gz
nnde tutarak deil, fakat bakalarnn kendilerine syledikleri ekillerde ve
bakalarnn karlarna gre alrlar. u doaldr ki onlarn verecekleri emirler,
doru olmas gerekenin tam zttr ve bundan dolaydr ki (onlarn i grd
yerde) felaketler birbirini izler; ve hkmdarn haysiyeti bundan ok zarar
grr ve halk zdrap eker, din elden gider ve devlet ker... Her devirde (ve
her yerde) hkmdar elerinin kocalarna egemen olmalar sonucu ktlkler,
zlmeler... rvetler grlmtr...
76
Bu tlerde bulunurken Nizam-l
Mlk, Arap peygamberinin kadnlar hakkndaki szlerine sarlmaktan geri
kalmaz ve zellikle u hadis zerinde dururdu: Kadnlar aklen ve dinen dun
yaratklardr; kadnlara dannz, fakat onlarn sylediklerinin aksini yapnz,
nk doru olan budur...
Bunu belirtirken de unu eklerdi: Eer kadnlar aklen ve fikren kamil
olsalard peygamberimiz bize -Kadnlarnza dann, fakat sylediklerinin
aksini yapn-; der miydi?...
ERAT VE KADIN
53

Nizam-l Mlkn kadnlar aleyhinde konumas, hi kukusuz koyu bir
eriat olmasndan ve slami esaslara banazca saplanmasndand: Fakat o
asl, kendi dneminin nl bir ahsiyeti olan Trkan Hatuna kar besledii
dmanlk ve kskanlk yzndendir ki eriatin kadn aleyhindeki
hkmlerine sarlmt.
Bilindii gibi Trkan: Hatun, Seluk sultanlarndan Melik ahn ei olmak
sfatyla eski Trk gelenekleri gereince devlet ilerinde sz sahibi olmutu.
Fevkalade zeki ve bilgili bir kadn olarak nice devlet adamm cebinden
karacak yeterlikteydi. zel katipleriyle, danmanlaryla o bal bana bir
Hkmet idi. Her ne kadar kinci ve haris ynleri bulunmakla beraber, Nizam-
l Mlke nazaran ok daha salam karakterli, ok daha mert ve cesur bir
insand. Halkn karlarn herkesten iyi dnr, zengin fakir ayrm yapmaz,
zayf ve yoksul olan hakszlklara kar korur, adalet ve eitlik ilkelerini n
planda tutard. Sadece iyi ve kudretli bir ynetici deil ve fakat ayn zamanda
ok iyi bir kumandand. Askeri meziyetleri vard ve bu alanda byk
kumandanlarla boy lebilecek aptayd. Bundan dolaydr ki Nizam-l
Mlk onu ekemez, her vesile ile yermeye urard.
77

Kendisinden her bakmdan stn byle bir kadna kar saldrabilmek
zere bulduu tek are, Muhammedin kadn kltc emirlerinden medet
ummakt. Tpk kendisinden ncekilerin yapt ve kendisinden sonrakilerin
yapaca gibi.
Konumuz vesilesiyle verilecek rneklerden bir dieri-de, biraz yukarda
szn ettiimiz Raziye Sultandr. Hatrlanaca gibi Raziye Sultann zgr
ve serbest tutumu nedeniyle softa evreler gazaba gelmi ve onu taht tan
indirmilerdir.
78

Hemen iaret edelim ki bu evreler Muhammedin kadnlar hakknda
syledii szlerle ve rnein: Devlet ilerini bir kadna brakan milletler iflah
olmaz; kadnlarn karar ile hareket eden toplumlar iin yer yznn alt
stnden daha hayrldr eklindeki tleriyle ya da buna benzer ayetleriyle
eitilen ve beyinleri bu ekilde ykanm olarak kadn deer deil fakat
dun yaratk olarak gren ynlard. Bu olumsuz zihniyet giderek glenecek
ve Trk yeryznn en geri toplumlar arasna sokacaktr.
Gerekten de o tarihlerden bu yana, eriat girdabna kaplarak ylesine bir
kadn dmanl banazlna yollanmzdr ki gerek kiiler ve gerek
toplum olarak aklszlklarmzn tm sorumluluunu kadnn ktlnde
aramak ve felaketlerimizin acsn ondan karmak yollarn semiizdir; bunu
adeta ulusal bir tabiat haline sokmuuzdur. Osmanl dnemi bunun
rnekleriyle doludur. Yeri ve gerei olmadan ve hi bir ulusal kar
ERAT VE KADIN
54

bulunmadan ve srf Kuran emridir diye kafirlere kar giritiimiz ve ou
kez yenildiimiz savalardan sonra, sanki yapacak bakaca hibir ey
yokmu gibi, kadnlarn giyim ve kuam sorunlaryla uramak Osmanl
yneticilerinin balca megalesi olmutur. Hemen her sava yenilgisi
akabinde, Padiah fermanlaryla kadnlar yermek ve giysilerini dzenlemek,
i siyasetimizin temel esaslarn tekil etmitir. zellikle 18. yzyldan sonra
ve hi kukusuz bir incir ekirdeini doldurmaz nedenlerle giritiimiz
savalarn hemen hepsi, Kurann ...hak dini(ni) din edinmeyenlerle...
boyunlarn bkp kendi elleriyle cizye verene kadar savan... (9 Tevbe 29)
eklindeki, ya da benzeri, emirlerine dayaldr. Bu kutsar grevi yerine
getirmek iindir ki ulu(!) padiahlarmz, milyonlarca insanmz hak yolunda
telef etmilerdir. Ama bunu yaparlarken ulusal karlarmz salanyor mu,
diye kendi kendilerine soru sormamlardr. nk ulusal karlar aleyhine de
olsa bu tr savalarn gereine inanmlard. Bu nedenle her yl, belli
mevsimlerde, sava hazrlna geerlerdi; hem de devletin perian, yoksul ve
zayf durumunu hi gz nnde tutmadan. rnein 1195 (Hicri) ylnda yeterli
silah ve gc olmad halde (ve stelik Kaynarca antlamasndan doma
ykmlerine ramen) Padiah, Allaha gvenip rana sava amt.
Bilindii gibi Iran seferi srasnda Rusya, Krm sorunu yznden, Osmanl
devletine kar sava hazrlna balamt.
79
Ama btn bunlar, padiah ve
yneticiler iin nemli, say m azd. nemli olan tek ey kadnlarn ssl
pabularla sokaa kma merakn yok klmakt. Nitekim devletin iinde
bulunduu btn felaketli durumlar bir yana, Padiah, 1196 (Hicri) ylnda
yaynlad bir Hatt- Hmayun le: ...Kadn taifesinin tahta pabularna
gmten kabartma ve srma taktklar yakinen malumu hmayunum
olduundan bundan byle eriate uymayan beyhude israflarn yaplmas...
irademe aykrdr diyerek bu emre aykr hareket edecek olan kadnlarn
iddetle cezalandrlmalarn hkme balamtr.
80

19. yzyln ikinci yars boyunca Ruslarla sava halinde bulunan Osmanl
Devletinin urat balca sorun, kadnlarn araflarnn incelii-kalnl
olmutur. te yandan millilik duygusu nedir bilmeyen Yenieriliyi savaa
srkleyebilmek iin padiahlarn bavurduklar tek are, bir yandan eriatin
yama ve talan ve cennet vaatlerini ve dier yandan da kadn
dmanln kkrtmakt.
Nice rnekler arasnda 1203 (Hicri) yl olaylarndan bir ikisine deinmek
yeterlidir. Bu tarihte padiah, Ruslarla savamakta olan kumandanna
Tunay geip kutsal zaferler salamasn ve dmandan almasn
emreder. Ayrca da askerleri Rus ariesine kar, kkrtmak maksadyla
unlar ekler: Moskoflar, kralie dedikleri bir eksik eteklinin gayretleri sonucu
olarak... be yz yl boyunca kafirlerin srtn yere getirmeyi gelenek edinmi
ERAT VE KADIN
55

Osmanl devletine zarar vermekte, haraplk getirmektedir... Yazk, ok yazk.!.
slamn abas ve Yenieriliin yiitlii nice oldu
81
Grlyor ki padiah,
askerlerini fedakarla ve dvmeye tevik iin, dman eksik etekli bir
kadnn ynettii g olarak tanmlamaktadr. te yandan lkenin i
huzurunu salamann yolu da yine kadnlarla urama siyasetini geerli
klmaktadr. nc Selim ve nc Osman ve Drdnc Mustafa gibi
padiahlarn yaptklar hep budur. Hicri 988 ila 1298 yllar arasnda bu
padiahlar tarafndan yaynlanan emirnameler ibretle okunmaya deer:
Hemen hepsinde kadnlarn feracelerinde deiiklik yaplmas, ince ferace
giyilmemesi, yasaa aykr ferace diken terzilerin derhal kendi dkkanlarnn
kaps nnde ipe ekilmeleri; kadnlarn kaynak dkkanlarna girmemeleri,
hibir ekilde mesire yerlerine gitmemeleri, haftada drt defadan fazla sokaa
kmamalar, sokaa ktklarnda hibir erkekle (velev ki babalar ya da
oullar olsun) yan yana yrmemeleri, arabaya binmemeleri, belirli
meydanlarda dolamamalar, ezan saatinden sonra sokakta kalmamalar
emredilmi ve aksine davrananlarn cezalandrlacaklar ilan edilmitir.
82

1809 ylnda stanbulu krp geiren veba salgm vesilesiyle devletin
bavurduu aklsz tedbirler, bu konuda verilebilecek rneklerden bir
bakasdr. Aklsz tedbirler diyoruz, nk Osmanl yneticileri, o tarihlerde,
veba salgnn nleyici salk tedbirlerini uygulayacak yerde vebann sari bir
hastalk olmadm ve nk peygamberin hadislerinde bunun byle
olduunun yazl bulunduunu ve bu nedenle salk tedbirleri almann slama
aykr deceini ilan etmilerdir; etmekle de kalmamlar fakat stelik
Hkmet, btn bu felaketlerin kadnlarn melanetinden gelme olduuna
inanm olarak Galata ve Kasmpaa semtlerindeki hanlarda yaayan
fahieleri toplatm, odalarm mhrletmi ve veba salgnnn acsn bu
zavall kadnlardan karmak suretiyle grevini yerine getirdiini
dnmtr.
83
Buna benzer daha nice rnekleri vermek mmkn. Btn
bunlar gstermektedir ki tabiat olaylarnn sorumluluunu dahi kadna
yklemek ve her eyin gnahm ondan karmak eriat devleti yneticilerinin
bir gelenei idi ve bu gelenek sadece yneticilere deil, fakat halktan kiilere
zg bir eydi. nk eriatin kul niteliinden ileri bir kerteye layk
grmedii ve bir yandan Tanrya, peygambere ve dier yandan Tanrnn
yeryz temsilcisine (halifeye) kar kle durumuna indirdii ve eziklikler
ierisinde yourduu mslman kii, bu deersizliinin ve ezikliinin ve bu
hiliinin acsn, ancak kendisinden biraz daha aa bildii karsna
hkmetmekle karma yollarn arard.
Ve bu tutum sadece kltrsz cahil snflara ve halktan kiilere zg
olmayp toplumun aydn diye bildii evrelere de olaan grnen bir eydi
Zira toplumun bilgin (ulema) diye bana ta ettii nl kiiler dahi kadn
ERAT VE KADIN
56

nemsiz ve deersiz grmek ve kltmek hususunda birbirleriyle yar
ederlerdi. Bu nedenle Osmanl aydnndan farkl bir davran beklenemezdi.
Bundan dolaydr ki 19. yzyln balarnda Osmanl airlerinin en
nllerinden saylan Fazl Bey (1759-11810)in, eitli lkelerin kadnlarn
eletiren Zenan-Name adl yaptnda, kadnlardan sz etmenin abes
olduunu belirterek okuyucusundan, byle bir kitap yazd iin zr
dilemesine amamak gerekir. nk kadn, onun indinde kitap konusu
yaplmaya layk bir varlk deildir.
Asl ilgin olan husus udur ki 1838 ylnda ta basmas olarak yaynlanan
bu kitap, Mustafa Reit Paa tarafndan kadnlarla ilgili kitap yazmak edebe
aykrdr gerekesiyle toplattrlmtr. Dnnz ki Mustafa Reit Paa, o
dnemin en gzde devlet adamlarndan ve aydnlarndan* saylrd; varn siz
bylesine ilkel kertedeki Trk toplumundan uygarlk ve gelime bekleyin.



III) MUHAMMEDE GRE KADIN AKLEN VE DNEN DUN,
KARAKTERCE KT, EYTAN VE CEHENNEMDEKLERN
ONLUNU OLUTURAN BR YARATIKTIR
Biraz nce iaret ettiimiz gibi, her ne kadar slamn kadna deer verdii
ve kadn haklarn eriilmez yceliklere ulatrd ve Arap peygamberinin
kadn haklan ampiyonu olduu ne srlrse de, bu iddialar mslman
yazarlarn yaratmaya altklar yanltmadan ve hi deilse abartmadan
baka bir ey deildir. nk ilerdeki sayfalarda etraflca sergileyeceimiz
gibi, KADIN aklen ve dinen eksik yaratlm bir varlk bilen ve her trl fitne
ve ktln kayna gibi gren ve nikah kadnlar iin kleliktir diyerek
kadn snfn erkein hizmetlerine, kaprislerine ve smrsne terk eden,
btn bunlar yetmiyormu gibi birde cehennemdekilerin ounluuna layk
kabul eden bir dzeni ve bu dzenin kurucusunu kadn haklarnn yaratcs
ya da ampiyonu saymak yanl olur.
Yine ilerdeki blmlerde eletireceimiz gibi Muhammedin getirdii
sistemde erkek Derece itibariyle kadna nazaran stn tutulmutur. rnein
aklen ve dinen kadndan stn saylm ve kadnn Efendisi klnmtr.
Miras da fazla pay almak bakmndan kadna stnl salanmtr. Evlilikte
drde kadar kadn almak ve karlarn diledii an ve diledii gibi boamak,
boadktan sonra sresi ierisinde dn yapmak bakmmdan stn
ERAT VE KADIN
57

klnmtr (kadn Kad, ya da Vali, ya da Hkmdar vs. olamaz); ganimet
ten fazla pay almak bakmndan kadna stn saylmtr tanklk bakmndan
kadndan stn tutulmutur.
Erkei kadna nazaran stn klma siyasetini izlemek suretiyle Muhammed,
kukusuz ki erkek snfn kendisine biraz daha minnettar, biraz daha itaatkar
klmak istemitir. nk getirdii dzende erkek, Tanrnn zavall bir kulu
durumundadr; Tanrya ve elisine ve daha dorusu Muhammede kr
krne boyun emekle grevli klnmtr; evinin dnda bylesine KUL olan
ve bylesine H olan erkei, evinin iinde stn yapmakla ve adeta krar
durumuna sokmakla Muhammed, mevcut durumu ona kolaylkla kabul ettirme
yolunu bulmutur.
Her ne kadar dier semavi dinlerin ve zellikle yahudiliin kadn
aalatt, ktlk kayna bildii ve zgrlkten yoksun ettii doru olmakla
beraber, denilebilir ki bakaca hi bir dinsel kurulu, bu alanda eriat
sistemini aamam onunla yaramamtr. nk baka hi bir kurulu,
eriat dininin yapt ekilde ve lde kadn aklnn eksikliinden dolay
ikinci snf bir varlk muamelesine layk klmam, ya da kpek, karga, at
koyun misali hayvanlara e tutmam ve cehennemdekilerin ounluuna
aday saymamtr. Bunun byle olduunu, Muhammedin szlerine ve
davranla* rina ve Kurana yerletirdii hkmlere, gz atmak suretiyle
anlamak mmkndr. Bu yaplacak olursa grlecektir ki eriat sistemi,
kadna hak ve zgrlk tanyormu kansn yaratp onu dun, aa ve
ezik kertede tutma siyasetini izlemitir.
nce bu hususu ksaca zetleyelim ve sonra da eriatin kadna layk
bulduu niteliklere geelim.

A) KADIN Yceltir Grnp Kltme Usul; Hak ve zgrle
Sahip imi Gibi Gsterip Aalatma Kurnazl:
eriatin Kuran ve Hadis kaynaklarndan kma emirleriyle kadnlara reva
grlen hakszlklar ve aalk durumlar, akl ve zeka sahibi olan ve insanlk
haysiyetinin ahsiyeti bilincine erimi bulunan kadnlara kabul ettirmek, hi
kukusuz mmkn deildir. Bundan dolaydr ki eriat sistemi, ilerdeki
sayfalarda da greceimiz gibi, kadnlar, bin drt yz yl boyunca
erkeklerden de daha cahil tutma siyasetini en baarl bir ekilde
uygulayagelmitir.
ERAT VE KADIN
58

Fakat bunu yaparken bir de kadn, sanki hak sahibi durumunda tutuyor ve
hatta yceltiyormu gibi grnp bunlardan yoksun klma siyasetini izlemitir.
Hem de ylesine bir kurnazlkla ki, ou kez kadn kltc emirleri sanki
onun karlarn salamak iin getirmi gibi grnmtr. yle ki:
eriatin kadnlarla ilgili hkmleri arasnda kadn hak ve zgrlklerine ve
eitlik ilkelerine yer verir gibi grnenleri vardr. rnein Ahzab Suresinde:
sabreden, oru tutan, iyi mslman kadnlara byk mkafatlar vaat
edilmitir. (K. 33 al-Ahzab 33, 35). Nisa Suresinde nanm olarak yararl i
gren kadnlarn cennete gidecekleri belirtilmitir. (4 Nisa 14); Nahl
Suresinde ...kadn, erkek inanm olarak kim iyi i ilerse, onu temiz bir
hayat ile ihya eder yaatrz diye yazlmtr. (16 Nahl 97)
te bu ya da buna benzer hkmlere baklarak slamn cinsiyetler aras
ayrm yapmayp kadn erkek eitliine yer verdii sanlr.
Yine bunun gibi Kurandaki: ...ana, babann ve yaknlarn braktklarndan
erkeklere hisse vardr... kadnlara da hisse vardr (4 Nisa 7) eklindeki
ayetlerden mlk edinme ve mlkten yararlanma bakmndan kadn-erkek
eitliinin ngrld savunulur.
lerdeki blmlerde yeri geldike dier benzerlerini belirteceimiz bu tr
hkmlere sarlarak eriat, slam dininin kadna hak ve eitlik saladn
iddia eder.
Oysa ki bu hkmlerin hemen her birinin gerisinde, kadn hak ve
zgrlkten yoksun eden, klten ve erkein hizmetine ve smrsne terk
eden gizli amalar yatar. rnein, kadnlarn ayaklar altndan Cennetler
geer eklindeki hkmlerin znde, gerek olarak kadna ne kadn olarak
ne de ana olarak hak ve deer tanyan bir anlam vardr.
nk bir kere, kadnn cennete girebilmesi, her eyden nce kocasnn
hizmetlerini en iyi bir ekilde grmesine, onu memnun etmesine, ona mutlak
ekilde itaat etmesine ve onun ehvetini, yine onun dilediine ve zevkine gre
gidermesine baldr. Btn bu ileri kusursuz denecek ekilde yapm olsa
dahi, cennete girebilmesi yine de kocasnn iznine braklmtr. te yandan
cennete alnan kadn iin mutluluk ya da huzur diye bir ey sz konusu
deildir. nk cennetler, sadece erkeklerin mutluluu ve saltanat iin
ngrlm ve bu maksada yarar ekilde hazrlanmtr. rnein Kuranda,
zellikle en Nebe, ya da el-Vaka ve ed-Dehr Surelerindeki cennet
tanmlamalar bunun byle olduunu aka gstermeye yeterlidir. en Ne-
bede ...ekinenlere bir kurtulu ve murada eri (yeri) olarak belirtilen
cennette ...memeleri yeni sertlemi yazt kzlar ve dopdolu kadeh (K. 78;
ERAT VE KADIN
59

33, 34) olduu yazldr. el-Vaka Suresinde, cennete giren mminlere kara
gzl huriler vaat edilmi ve bu hurilerin kz olan kz olarak halk edildikleri
ve cilveli ve irin szl olup elerine ak ve onlarla yat klndklar
eklenmitir, (K. 56 al-Vaka 15-38) Hatrlatalm ki bu huriler ve kara gzl
dilberler, mmin erkeklerin asl ve gerek eleridir. Bu itibarla mmin
erkeklerin yeryzndeki elerine her bakmndan stnlk ve ncelik
arzederler.
Btn bunlar gsteriyor ki yeryz kadnlarnn iyi ve inanm mslman
olarak cennete girmi olmalarnn kendilerine mutluluk ve huzur salamas
sz konusu deildir. Aksine cennete girmek onlar iin bir bakma azap
olacaktr; nk girdikleri an grecekleri ey, kocalarnn hurilerle sarma
dola seviir olduklar manzaradr.
Yine ayn ekilde eriat hkmleri arasnda analar saygnla layk imi
gibi gsterenleri vardr. rnein al-Ahkaf suresinde: ...ve biz insana, anasna
ve babasna iyilik etmesini emrettik, anas onu zahmetle tamtr ve
zahmetle dourmutur. (46 al-Ahkaf 15) eklindeki ayetler yannda Cennet
annelerin ayaklar altndadr eklindeki hadis hkmleri yer almtr. Ve
bunlara baklarak slamn kadn ana olarak ycelttii sanlr. Oysa ki bu
hkmlerin kadn, ana olarak gerek anlamda deer bilen bir yn yoktur;
sadece mslman topluluunun nfusunun oalmasna ara olmas
bakmndan nemi vardr. nk btn bu hkmler, analara kar iyi ve
saygl davranmay, anann mslman olmas artna balamtr. Mslman
olmayan ana iin byle bir sayg ngrlmemitir. Nitekim Kurann eitli
surelerinde (ve rnein et-Tevbe) farkl inantaki anaya (ya da babaya ve
yaknlara) kar yaknlk ve ballk gsterilmesi yasak edilmitir. Bundan
dolaydr ki Muhammed kendisi bile, kendi z anas Emineyi. mslman
olarak lmedi diye, kendisine yabanc saym ve ona Tanrdan mafiret
dilemekten kanmtr. Eer analk durumu kadn eref ve deere eritiren
ve evlalarnn mafiretine layk kerteye ykselten bir ey olmu olsayd,
herkesten nce Muhammedin rnek olmas ve anas Emine iin duada
bulunmas gerekirdi. Oysaki anasnn adn azna almadktan gayr (ve
rnein Kuranda sann anas Meryem adn zikrettii halde Eminenin adna
yer vermemitir.) ona mafiret dilemeyi dahi ok grm ve Tanr bana anam
iin hayr dua etmeme izni vermedi demitir.
Muhammedin kadna deer verdii yalanlarna sarlanlar, onun rk ve renk
fark dahi gzetmeden zenci bir kadnn kabri banda namaz kldn
sylerler ve Ebu Hreyrenin rivayetine dayal u hadisi rnek verirler: Bir
zenci... kadn Mescid- (i erifi)sprrd. (Gnn birinde) vefat etti
(Muhammed) ne oldu? diye sordu.- Bana vefatn haber vermeli deil
ERAT VE KADIN
60

miydiniz? (Haydin) bana kabrim gsteriniz- buyurdu. (Ondan sonra) kabrin
bana varp namaz kld
84

Hemen belirtelim ki Muhammedin, zenci bir kadnn kabri banda namaz
klmasnn nedeni, kadna deer vermi olmasndan (ya da rk ve renk ayrm
yapmamasndan) filan deildir. Kadn denilen yarat dinen ve aklen dun ve
genellikle cehennemlik gren ve stelik siyahileri kk bilen bir kimsenin,
lm bir kadnn kabri banda namaz klmay dnmesi mmkn deildir.
Yukardaki olayda zenci kadnn kabri banda namaz klmas, sadece Mescid
gibi yerlerde hizmet grmeyi tevik amacna dayaldr. Gerekten de
Buharinin sylediine gre Mescid sprmek ve temizlemek gibi hizmetler,
ufak grnse bile, gelecek dnyalarda byk mkafatlara mstahak eyler
saylmtr. Bunun da nedeni bu gibi hizmetlerin parasz ya da ok az bir
cretle karlanmasn salamak iindir. Bu tr hizmetleri grenlerin bu
ekilde taltif edilmeleri ve gelecek dnyann mkafatlarna layk grlmeleri,
elbette ki gnll ekmeye yeterlidir. te Muhammedin yapmak istedii de
bu olmutur.
Her ne kadar baz kaynaklar, zenci kadnn vefatm Muhammede haber
vermeyenlerin, bunu srf zenci kadn hakir grp onun lmn ihbara lzum
duymadklar ve Muhammedin ise namaz klmakla zenci kadn
ereflendirdii kansn yaratmak istemilerse de gayretleri boadr. nk
Beyhakinin rivayetinden anlalmaktadr ki vefat haberini Muhammede
vermeyenler, bunu vefat olaynn gece vakti vuku bulmas ve o saatlerde
Muhammedi uyandrmak istememelerinden dolay yapmlardr; yoksa zenci
kadn hakir grdklerinden deil.
te yandan yukarda sz edilen hadisin salaml da tartma konusudur.
nk kabir zerine namaz klmann caiz olup olmad hususu bugne
kadar zmlenmi deildir. Ebu Hanife ve Malik, bunu tecviz etmezler. Bu
nedenle Hanefi ve Maliki mezheplerinde kabir banda namaz klmak diye bir
ey yoktur. Caiz grenler ise
85
namazn lmden sonra ne kadar zaman
ierisinde klnmas gerektii hususunda anlaamazlar.
86

Mal edinme konusunda kadn-erkek eitliini salar grnen hkmler
bakmndan da durum byledir ve bu hkmler asndan da gerek anlamda
eitlik diye bir ey sz konusu deildir. rnein Nisa Suresinin 7. ayetinde
ana, baba ve yaknlarn braktklarnda mmin erkeklere ve kadnlara pay
olduu aklanmtr. Ayn srenin 32. ayetinde Erkeklere kadnlarndan bir
pay, kadnlara da kazandklarndan bir pay vardr diye yazlmtr. Oysa ki bu
ayn ayetin banda Allahn sizi birbirinizden stn kld eyi zlemeyin (K.
4 Nisa 32) eklindeki hkm gereince bu alanda eitlik gzetmemeye icazet
ERAT VE KADIN
61

verilmitir; nitekim ayn Surenin 11, ayetinde de diinin paynn erkeinkinin
yars olduu belirtilmitir.
Yine bunun gibi Kocalarn karlar zerinde olduu gibi kadnlarn da
kocalan zerinde haklar vardr eklindeki hkmler rnek verilerek evlilikte
kar-koca eitliine deinilir. Oysa ki Nikah kadnlar iin kleliktir eklindeki
hkmlerden tutunuz da erkein kadna stn ve seyyid adna layk
bulunduuna, kadnn ise tabi/kle kertesinde klndna ve kocasnn her
trl hizmetlerini yapmakla zorunlu bulunduuna varncaya kadar; ya da evli
kadn (sokaa kmas, komusu ile selamlamas, oru tutmas ve ibadeti
gibi), ... her iini kocasnn izni ile yapmasna kadar tm yaamlar itibariyle
zgrlkten yoksun brakan hkmlerle dolu bir dzen getirmitir.
eriat sistemi, boama hakkn mnhasran erkee brakmakla kocay
kars zerinde insafsz bir bask kurma olanana kavuturmutur.
te yandan kadnlarn yaamn adeta azap ve mutsuzluklar iinde tutan
eriat emirleri, sanki kadnlarn yararna olmak zere ve sanki onlarn
karlar salansn iin dnlm gibi gsterilmitir.
rnein kadnlarn tannmayacak ekilde rtnp kapanmalarn ve hatta
irkin giysilerle dolamalarn ngren hkmlerin temelinde bu kurnaz felsefe
yatar. Oysa ki asl neden erkein ilkel kskanln karlamak ve onu
rahatlatmaktr.
lerde kadnlarn rtnmeleri ve eve kapatlmalar ile ilgili blmde bu
hususlar ayrca greceiz. Fakat imdilik unu belirtmekle yetinelim ki
kadnlar, hi tannmayacak ekilde rtnmeye zorlayan Kuran ayetlerinden
birinde yle denmitir:
Ey Peygamber! Elerine, kzlarna ve mminlerin kadnlarna, dar
karken stlerine rt almalarn syle; bu onlarn tannmasn ve
bundan dolay NCLTLMEMELERN salar... (33 Ahzab 59).
Grlyor ki rtnme gerei kadn incitilmekten koruma nedenine
dayatlm ve bununla sanki kadn, korunmak isteniyormu havas
yaratlmtr. Oysa ki maksat kadn korumak deil, erkein kskanlna
zm bulmaktr. nk btn vatandalar gibi kadnlarn da gvence
ierisinde yaamalarn salamak ve inceltilmelerine engel olmak Devlete
den bir itir ki bu ii Devlet, toplum dzenini salamaa matuf tedbirlerle
kolaylkla yapabilir. Kadn koruyacam diye onu zindana sokmaya almak,
yani arafa tkamak ve evden dar karmamak, akla ve manta ve ahlaka
san bir ey saylamaz.
ERAT VE KADIN
62

Verilebilecek bir dier rnek bakirelik konusundadr. Bakirelik kavram,
slamn dinsel kutsallkta sayd bir eydir. nk Muhammed Bakire ile
evlenin diye konumu ve mslman kiiyi bakire ile evlenmeye zorlamtr.
87

Bundan dolaydr ki, mslman kznn eref ve haysiyeti bekaretini
korumakla kaim saylm ve yaam kaderi de adeta bununla izilmitir. Ve
sanlmtr ki Bekaretin namus simgesi olarak benimsenmesi, kadnn
karlarna ve ahlakilie uygun bir eydir. Oysa ki aslnda bekaretin ne
kadnn karlaryla ve ne de ahlakilikle ilgisi vardr. Sadece ve sadece
erkein mutluluunu, huzurunu ve rahatn salama amacyla ilgisi vardr.
Nitekim Muhammed, mslman erkeklere bakire kadnlarla evlenme gereini
ngrrken, bunun gerekesini: ...nk (bakire kzlar)... daha tatl dilli,
dudakldrlar. Aldatma (ve cinsel arzularnz erteleme) yetenekleri daha azdr.
Cinsel ilikilerde ve harcamalarda ok daha kanaatkardrlar... Cinsel organlar
daha eylemli ve daha ok haz vericidir eklinde konumutur. Bakire kzlarn
kocalarna kar daha itaatkar olacaklarn ve daha nce baka bir erkekle evli
olmadklar iin eski kocalarn dnmeyeceklerini belirtmekten de geri
kalmamtr.
88

Sylemeye gerek yoktur ki btn bunlar erkek snfnn karlar iin
dnlm eylerdir. Bylece bekaret esi sanki kadn bakmndan
meziyet ve faziletmi gibi gsterilmek suretiyle erkein karlar teminat altna
alnmak istenmitir.
Bu rnekleri oaltmak kolaydr. Fakat u bir ka rnek bile kantlamaya
yeterlidir ki slamn kadn lehine evk eder grnd hkmlerin altnda,
esas itibariyle kadn erkein emrine, hizmetine ve smrsne terk eden
niyetler yatmaktadr. lerdeki blmlerde bunun byle olduunu daha geni
ekliyle greceiz.

B) Erkein Emrine ve Hizmetine Sokabilmek iin Muhammedin
Kadna Uygun Grd Tanmlamalar:
slam dnyasnn Resul-i Ekrem ya da Resulullah gibi adlarla ycelttii
ve Peygamberlerin en sonuncusu ve Ulusu ve Tanrnn en sevgili dostu
olarak belirledii ve kadn haklar alannda en byk reformcu diye ilan ettii
Muhammed, toplum dzeninin ancak kadn erkee boyun edirmekle, onun
emrine vermekle salanabilecei grndeydi. Bundan dolaydr ki erkei
seyyid ve kadn tabi durumunda tutmann ve kadnn zgrln
ksmann gereine inanmt. Bu kstlamalar nasl ve ne gibi usullerle
ngrdn ilerdeki blmlerde ele alacaz. Fakat daha nce onun kadn
ERAT VE KADIN
63

hakkndaki deerlemelerini inceleyeceiz ve greceiz ki Muhammede gre
KADIN:
- Aklen ve dinen dun (eksik) yaratlmtr;
- Ktlk ve fitne kaynadr, dzenbazdr, nankr ve eytandr;
- Ve nihayet cehennemdekilerin ounluunu oluturan bir zavalldr.

1) Muhammede Gre Kadn Aklen ve Dinen eksik ve rade
bakmndan Zayf Yaratlmtr.
Arap kaynaklarndan renmekteyiz ki Muhammed, genel olarak kadn
snfn akl ve zeka bakmndan olduu kadar dinsel bakmdan ve manevi
adan da Dun yani eksik yaratlm olarak tanmlamtr.
Akl ve zeka bakmndan eksik yaratlm olduunu Kurann Bakara
Suresinde yer alan: ki kadnn ahadeti bir erkein ahadetine denktir, (ya
da Kadnn ahadeti erkein ahadetinin yars deerindedir) eklindeki
ayetine dayanarak yapmtr. Bilindii gibi Bakara Suresinin 282 ayeti yle
der:
iki erkei de bu muameleye tank tutunuz. ki erkek bulunmazsa...
bir erkekle iki kadn tank olsun (2 Bakara 282)
Ayette ad geen muamele szc bor yazdrma eylemidir; ve sanlr
ki bu szlerde kadn aalatan, klten her hangi bir ey yoktur. nk
eriat evreler kadnlarn, erkeklere nazaran genellikle Daha duygusal, ya
da hafza bakmndan daha zayf olduklarn ve bu nedenle tanklk ederlerken
duygularna kapldklarn ve ite buna bir are olmak zere yukardaki tedbirin
alndn iddia ederler.
89

Oysa ki, bu byle deildir ve Muhammedin eitli aklamalarndan
anlalmaktadr ki sz konusu ayet, kadnlarn sadece duygusal olmalar
nedenine deil, ve fakat esas itibariyle aklen eksik ve dinen eksik olmalar
nedenine dayanmaktadr. Ve sadece tanklk hususunda deil fakat bunun
dndaki hususlarda dahi KADINn zgrln ksmak, tm yaantlarna
ksntlar koymak ve aslnda onu ERKEN emrinde tutmak, ve erkekleri
kadnlarn Yneticisi ve gzeticisi klmak gibi amalara oturtulmutur.
rnein kocasnn ya da erkek kardeinin, ya da yaknlarndan birinin
koruyuculuu olmadan seyahate kamamas: Bnye ve iradesindeki ftri
ERAT VE KADIN
64

zaaf nedenine bal saylmtr.
89a
Velisi nin rzas olmadan evlenememesi,
evlendikten sonra kocasna itaatkar klnmas ve adeta onun Klesi
niteliinde kalmas ve kocasn boayamamas, ayn kaynaktan kma bir
nedene dayaldr. Yine bunun gibi imamlk ya da kadlk, ya da kaymakamlk
vs., ya da hele halifelik gibi grevlere layk grlmemesi hep ayn nedenledir:
slam hukukunda amme velayeti denilen devlet tekilat riyaseti
ancak ERKEK bir vatanda tarafndan temsil olunur. Bu, millet
otoritesini temsil edecek mevkie KADIN intihap edilemez. nk
kadnn ftrat bir ok cihetlerden bu ok ar vazifeyi deruhte etmee
msait deildir. Bunun iin slam hukukunda... devlet riyasetine intihab
olunabilmesi hususunda kadn iin hi bir hak kabul edilmemitir
89b

lerdeki sayfalarda da greceimiz gibi, slam hukukunda kadn iin byle
bir hakkn kabul edilmemesi nedeni, Muhammedin kadn aklen dun olarak
tanmlamasndandr.
Ebu Said rivayetine dayal olarak Buhari ve Mslim gibi slamn en salam
ve gvenilir kaynaklarnn, kadnlarn aklen ve dinen eksik olduklarna dair
Muhammed tarafndan sylenmi szler konusunda bildirdikleri udur:
Bayram gnlerinden birinde Muhammed, kadnlarn yanndan geerken
onlara hitaben: Kadnlar sadaka verin; zira bana Cehennem gsterildi, ou
sizler idiniz diye seslenir. Kadncazlar arrlar ve: Ya Resulullah neden?
diye sorarlar. Muhammed cevap verir: nk siz tekine berikine oka lanet
eder, zevlerinize kar kfran- nimet gsterirsiniz, (ne acayiptir ki kendini
zapt eden tam akll ve dinin de) hazml kimsenin akln sizin kadar eksik
akll, eksik dinli kimsenin gelebildiini grmedim.
Kadnlar biraz daha arm olarak yine sorarlar. Aklmzn, dinimizin
eksii nedir? Ya Resulullah. Bu soru zerine Muhammed onlara Kurann
Bakara Suresinin 282. ayetini hatrlatr: Kadnn ahadeti, erkein ahadeti-
nin yars deil midir? Kadnlar, Evet diye yant verirler. Onlarn bu
dorulamas zerine Muhammed tekrarlar: te bu aklnzn eksikliindendir.
Bunu syledikten sonra yine kadnlara sorar: Kadn hayz grd zaman
da namaz klmaz, oru tutmaz, deil mi?
Kadnlar buna da Evet derler. Bunun zerine Muhammed, te bu da
dininizin eksikliinden(dir)diyerek szlerini tamamlar.
90

Grlyor ki Muhammedin aklamasna gre Tanr, kadn bilhassa eksik
akll yaratmtr ve bunu kantlamak zere de kadnn ahadetinin
erkeinkinin yars deerinde olduunu anlatm ve ayet yollamtr. Daha,
ERAT VE KADIN
65

baka bir deyimle kadnlarn ahadet bakmndan erkeklere nazaran daha az
deerde saylmalar, duygusal ya da fevri filan olmalarndan deil ve fakat
dorudan doruya akllarnn eksikliindendir. Ve Tanr onlarn eksik akll
olmalarn zellikle bu bakmdan ngrmtr. Fakat Tanr, yine
Muhammedin bildirmesine gre, kadnlar sadece eksik akll yaratmakla
kalmam, fakat ayn zamanda eksik dinli yapm ve bunun kant olmak
zere ve onlar hayzl (adet grr) ekilde yaratmtm Bylece hayz
grdkleri zaman onlar namaz klmak ya da oru tutmak gibi (ye benzeri)
dinsel grevlerden yasaklamtr. Ve ite kadnlarn aklen ve dinen dun
olduklarna dair bu inan slami inan olarak Muhammedten tibaren yerlee
gelmitir.
Sylemeye gerek yoktur ki bu tr bir inanc ve bu inancn dayana olan
mant, ulu ve adil Tanr anlay ile uzlatrmak mmkn deildir; hatta
sadece ulu ve adil Tanr anlay ile deil ve fakat keyfi ve adaletsiz bir
Tanr anlay ile dahi badatrmak kolay deildir. nk bir kere, insan
denilen varl- erkek ve dii olarak yaratmakla gurur duyan ve vnen bir
Tanrnn aklllk ile ahadet arasnda balant kurmas ve bu balanty
sadece kadnlara uygulamas dnlemez; adil ve bilgi kayna olarak
tanmlanan bir Tanrnn yapabilecei bir ey deildir. Zira byle bir balanty
ngrm olsayd, bu takdirde aklen ve fikren yetersiz olabilen erkeklerin de
bulunduunu gz nnde tutarak akll bir erkein ahadeti, daha az akll iki
erkein fahadetine denktir eklinde bir eyler getirirdi.
te yandan iki kadnn ahadetini, bir erkein ahadetine denk klma
amacn, srf kadnlar eksik akll yaratm olmak iin vesile ya da bahane
klmazd.
Yine bunun gibi, eriatnn Yce Tanr diye ululatrd bir Tanrnn,
kadnlar ille de dinen eksik yaratacam diye her ay ba adet (hayz) grme
azabna mahkum etmesi ve rnein (Ayba hali) bir ezadr diye ilan etmesi
(Kuran Bakara 222) ve stelik hem hayzl yaratp ve hem de oru tutmak ve
namaz klmak gibi slamn balca farzlarndan uzak klmas da akla ye insafa
sar eylerden olmas gerektir. Bu itibarla, bu gibi hkmleri de akl cevherini
yaratt kabul edilen ve insaf sahibi olarak benimsenen Tanrdan beklemek
mmkn deildir. Her konuda olduu gibi bu konuda da insafszl yaratan
Muhammeddir. nk tabiatn bir cilvesi saylmak gereken hayzlk
durumuna kar Muhammenin, her ne hikmetse pek anlaysz bir tutumu
olmutur. Hayzl olduklar zaman pistirler, diye kadnlar, namaz klmaktan,
oru tutmaktan, mescide ayak atmaktan ya da cenaze takibinden yasaklad
ya da buna benzer haramlar yaratt halde kendisi, bu sylediklerine aldr
etmez ve hayz gren karlarnn koynuna girerek Kuran okurdu.
91
Bu itibarla
ERAT VE KADIN
66

kadnlarn hayzl yaratlm olmalarn, onlarn dun durumda bulunmalarna
hamletmesini ya da bu szleri Tanrya atfetmesini ciddiye almak doru olmaz.
te yandan Muhammed kadn, aklen ve dinen eksik yaratk olarak
tanmlamakla ve kadnn ahadetini erkeinkinin yans deerinde klmakla
kalmam, fakat iktidar ve karar alma konularnda zm tanesi beyinli
Habeten daha aa kertede saymtr. Gerekten de iktidar sahiplerine
(rnein halifeye ve yneticilere) mutlak ekilde itaat gereini ilerken,
yneticilerin yetenekleri ne kadar az olursa olsun, hatta velev ki bunlar zm
tanesi byklnde beyinli Habe olsunlar, onlarn emirlerine kr krne
boyun eme gereini dinsel bir grev yapmtr. Bundan dolaydr ki slam
tarihi boyunca mslman halklar, iktidar sahiplerine, bunlar ne kadar
yeteneksiz ve beceriksiz ve beyinsiz olurlarsa olsunlar, koyun gibi itaat
etmilerdir.
92
Meer ki iktidar sahipleri dine aykr hareket etmi olsunlar.
Hatrlatalm ki iktidar ile ilgili bu esaslar yerletirirken Muhammedin
yapt dier bir ey de, kadnlar siyasi haklarndan ve zellikle iktidara
katlmaktan ve iktidar kullanmaktan yasaklamak olmutur.
93
Bunu salamak
iin yerletirdii hadisler arasnda: Kadnn sz ile hareket eden milletler
felah bulmaz eklinde olanlar vardr. ou zaman bu tr hkmleri
tekrarlayarak, byle bir halde iktidara itaat gerekmeyip isyan gerektiini
hatrlatmtr. Bylece kadnn iktidarna boyun emenin zm tanesi kadar
kk beyinli Habee itaat etmekten daha kt olduunu anlatmak istemi
ve dolaysyla kadn fikren bu netlikteki Habein dununda tutmutur.
Kadnlarn aklen ye dinen eksik bulunduklarn ve bu nedenle erkein
kadna itaat etmemesi gerektiini anlatmak maksadyla brakt hadisler
arasnda u ekilde olanlar da oktur: Tanr erkekleri kadnlardan stn
yaratt ve kadn erkein emrine verdi. Kadnn emrine giren kimse eytana
itaat etmi olur; emir mevkiinde olan kadn deil erkektir; erkek seyyid (efendi),
kadn ise tabi dir; erkek tabi deil metbudur
Bu sylediklerini daha da pekitirmek iin: Kadnlara danmak lazm,
fakat dediklerinin tersini yapmak arttr
94
eklindeki hadisler yannda:
Kadnn sz ile hareket edenler iin yeryznn alt stnden daha
evladr
95
eklinde olanlar vardr.
96

Ksaca belirtelim ki Muhammedin, kadnlar aklen ve dinen eksik telakki
eden gr, hangi alanda olursa olsun, karar verme ilerine kadnn
katlmamas sonucunu oluturmutur. nk bu grn uygulama alanna
sokarken bir yandan kar-koca ilikilerinde ve dier yandan kamu ilerinde,
kadnn iradesine ve szne yer verilmemesini slami bir gerek bilmitir.
ERAT VE KADIN
67

Evlilik yaamlarnda kadnn grevinin, erkein isteklerine ve kararna
mutlak ekilde itaat gerei bundan doar. Kadn evi sprmek, kaplar
temizlemek, yatak sermek, yemek piirmek gibi ev ileriyle ve ocuk
emzirmek ya da kocasnn ehvetini gidermek gibi aile gaileleriyle uramak
zorunluluundan brakldndan
97
, esasen karar verme olasl dnda, yani
kocasnn kararlarna uyma durumunda braklmtr.
Evlilikte olduu gibi toplum yaamlarnda da kadnn karar alc rollerde
grnmesi, rnein halifelik, kadlk ya da imamlk gibi iler yapmas
nlenmitir. Yine bundan dolaydr ki Kurana, Tanrnn kadnlardan
peygamber gndermediini, meleklerini dahi diilerden deil erkek cinsinden
setiini ve nk eksik akll olarak yaratt kadnlar bu grevlere ve
mevkilere layk grmediini belirten hkmler koymutur.
98
Koyarken de,
ilerde deineceimiz gibi, her eyden nce kendi karlarn dnm ve
rnein kendi peygamberlii konusundaki phe ve tereddtleri gidermek
istemitir. Gerekten de olu brahimin lm zerine elerinden ehbann:
Eer Muhammed Tanr elisi olmu olsayd en sevdii olu, (Bylesine gen
yata lmezdi) demesi zerine alman Muhammed: Eer brahim lmeseydi
benden sonra peygamber olurdu eklinde konumutur. Sylemeye gerek
yoktur ki, eer Tanrnn kadnlar eksik akll yaratp, bu nedenle kadnlardan
peygamber yollamad tezine sarlmam olsayd Haticeden doma kz
ocuklar nedeniyle, peygamberliini kantlama gereini duymazd.
Hatrlatalm ki slam tarihi boyunca yazar ve bilginler (belki bn Sina ya da
bn Rt gibi bir ka hari) Muhammedin yukardaki szlerini balarna ta
etmiler ve kadn erkein emrinde ve smrsnde tutmak iin malzeme
edinmilerdir. rnein Gazali Nashitul-Mlk adl kitabnda Muhammedin
malum grlerini tekrarlamaktan usanmaz: Kamil erkein yapaca
eylerden biri de kadnlara tahamml gstermektir, nk (kadnlar) zeka
bakmndan eksiktirler. Onlarn bu eksikliine iaretle peygamberimiz yle
buyurmulardr: Kadnlar aklen ve dinen dun yaratklardr..
99

Daha baka bir deyimle Gazali, Muhammedin szlerine dayanarak erkek
snfna dinsel grevleri hatrlatrken Kamil bir erkein yapaca ey eksik
akll karsnn sylediklerine deer vermeyip onun dediklerinin zddn
uygulamaktr eklinde konumay marifet bilmektedir. nk karsnn sz
ile hareket eden erkek, karsna kulluk etmi olur, kulluk eden erkek ise helak
olur. Bu gr Gazali yle aklar. nk Allah erkekleri kadnlardan
yaratt ve kadn erkein emrine verdi. Adem, kadnn emrine girmekle hkm
deitirip eytana itaat etmi oldu. Nitekim ayet-i Celilede eytann yle
dedii haber verildi: -Allahn yaratt eyleri bozmalarn, onlara
ERAT VE KADIN
68

emredeceim...
100
Bu demektir ki erkekler iin karlarnn dediklerine uymak
ahireti dnyaya feda etmek olur
101

Yine Gazaliye gre kadnlar, tpk ocuklar gibi, henz aklen
gelimemilerdir; bu nedenle onlarla devaml temas halinde bulunanlar dahi
fikren geri kalrlar. Kadnlarla al veri eden ou meslek sahiplerinin
(rnein rgclerin, kuma tacirlerinin) aklen fazla gelimemi kimseler
olmalar bundandr.
102

Yine bundan dolaydr ki kadnlar, ev ii dnda hibir eyle megul
olmamaldrlar; zellikle kamu ileri alannda, devlet ve hkmet ilerinde
hibir rol oynamamaldrlar. Bu konuyu Gazali, Mustazhiri adl kitabnda ele
almtr. Halifelik (imamat) iin gerekli koullan sralarken. baz kimseleri,
rnein ocuklar, delileri ve kadnlar saf d klabilmek maksadyla
bulua ermi olmak, akl sahibi bulunmak (erkek cinsinden olmak vs.) gibi
esaslar ngrmtr.
103
Ayn ekilde Nasihat-l Mlk adl kitabnda Hali-
feye en nemli t olarak kadnlar korumasn sylerken bunun
nedenlerini kadnlarn aklen zayf olmalarna balamtr. Balarken de
kadnlarn ktlne, dzenlerine ve fitneciliine kar ok dikkatli
bulunmalar gereini hatrlatmtr.
Selukiler dneminin nl devlet adam Nizam-l Mlk
104
, akl ve bilgi
bakmndan kendisinden hi de aa bulunmayan Trkan Hatuna kar fikir
yolu ile savaacak yerde, en kolay are olmak zere Muhammedin yukardaki
szlerine sarlm ve kendisi iin tehlikeli bir rakip grd bu kadn ancak bu
tr usullerle yok etmeye atmtr. Siyasetname adl kitabnda Seluk
sultanlarna yle tler vermitir. Sultann emrindeki kiilere iktidar
kullanma olana tannmamaldr... Bu kuraln zellikle kadnlara uygulanmas
gerekir, nk onlar peelidir ve tam zekadan yoksundurlar. Peygamberimiz:
Kadnlara dann, fakat onlarn sylediklerinin aksini yapn, zira doru olan
budur diye buyurmutur... Eer kadnlarn akl tam olmu olsayd hi
peygamber bu ekilde konuur muydu?
105

Dier bir nl yazar, bn Haldun, ki gya sosyolojinin kurucularndan saylr,
Mukaddime adl yaptnda kadnlar, eksik akll, zayf iradeli olup, bu
nedenle erkein ynetimine braklm yaratklar eklinde tanmlar. rnein,
kitabnn Kadnlar ve ocuklar balkl blmnde mrn oturarak ve
yatarak ve atalet ierisinde geiren kiiler sorununa deinerek: Bunlar tpk
kadnlar ve ocuklar gibi evin efendisine tabidirler der. Hanedan etrafndan
bazlarn Kadnlar ve ocuklar gibi (bakalarna) baldrlar eklinde tantr
ve genel olarak kadnlarn hibir iktidara sahip olmadklarn ve tm
yaantlarnda erkei hkm altna bulunduklarn anlatr. Kentlerde mrn
ERAT VE KADIN
69

falclara fal baktrarak geiren kimselerden sz ederken de unlar ekler:
Kentlerde geimini falclkla salayanlar vardr, nk bunlar bilirler ki
insanlarn bir ksm (kendilerine bavurarak) kaderlerinin ne olduunu
renmek hevesindedirler... Gerekten de kadnlar ve ocuklar ve yar zekal
erkekler bu falclara fal baktrarak ilerinin nasl gideceini dost ve
dmandan neler geleceini ve buna benzer eyleri sorarlar
106

Hemen eklemek yerinde olacaktr ki Kuran her trl ilmin tek kayna
eklinde kabul eder grnen bn Haldun gibi karakterce zayf bir kimsenin
zndk ilan edilme pahasna, btn bu dinsel verileri bir kenara atp, aklc
yollara bavurmas ve akl yordam ile bilimsel bir sonuca ulamas ve
rnein kadnlarn Tanr tarafndan eksik akll yaratlmadklarn ve eer bir
eksiklik durumu var ise bunun nedenlerinin erkein hodgamlnda yattn
ve ba sorumluluun kadnlar eitimden ve fikirsel gelimeden yoksun klan
eriatda olduunu ve eer kadnlara eit imkanlar salanm olsa zeka ve
bilgi bakmndan kadnlarn erkeklerden hi de farkl kalmayacaklarn
savunmas beklenemezdi.
nk mrn dalkavuklukla ve bilim adamna yakmaz boyun emelerle
ve cesaretsizliklerle geiren, rnein Timurlenk karsnda bu olumsuz
karakterini hi sklmadan gzler nne seren bn Haldun gibi bir kimseden
eriat emirlerine HAYIR diyebilecek drstl ve gc beklemek elbette ki
mmkn deildir.
Maahaza bn Halduna nazaran ok daha salam karakterde saylabilecek
bilginler dahi kadnn aklen dun olduu tezine sarlmaktan kendilerini
alamamlardr. rnein bnun-Nefis 13. yzyln nl kitaplarndan saylan
En-Risaletil-Kemaliyye Fis-Siretin-Nebeviyye adl yaptnda kadnlarn
aklen eksik olduklarn ve bu nedenle boanma hakknn sadece erkeklere
tanndn belirtirken yle der: Evlilikte kar ve kocann mterek yaam
ekilmez bulmalar halinde, evliliin sona erdirilmesi gerekir. zellikle eler
arasndaki uyumazlk nedeniyle ocuk edinememe durumunda, elerden,
baka bir e edinip bu dileklerini gerekletirmeleri beklenir. Fakat evlilii
sona erdirme hakknn, daha akll olan erkee tannmas gereklidir
107

Grlyor ki bnun-Nafis, ocuk yapma olana bulunmayan eler
bakmndan evliliin sona ermesini gerekli grmekle beraber, bu sonucun
ancak erkein kararyla olumasn ngrmektedir, nk inand odur ki
boanma hakk akl sahiplerine ait olmaldr
108
Ve madem ki Muhammed
kadnlarn eksik akll olduklarn sylemitir, o halde onun szne itibar edip
kadn madur durumda brakmann mahzuru yoktur.
ERAT VE KADIN
70

Yukardaki rnekleri oaltmak kolaydr; fakat grlecek olan ey hep ayn
olacaktr. Zira btn bu nl kiiler, adeta tek bir azdan kadnn aklen ve
dinen dun bulunduuna dair eriat hkmne dayanarak kadn erkein
hizmetinde ve smrsnde tutma siyasetinin glendiricisi olarak birbiriyle
yarmlardr.
Bin drt yz yllk bu yarma, btn mslman lkelerde, bugn dahi
devam etmektedir. rnein Avrupa Ortak Pazarna girme hevesiyle yanan
Trkiye Cumhuriyeti Devleti, Anayasal bir kurulu olan Diyanet leri
Bakanlnn azyla, KADINlarn BNYE ve RADE itibariyle FITRZAF
halinde bulunduklarn ve bu nedenle yakn akrabalarndan birinin
VESAYETNE verildiklerini, Tanr ve Peygamber emirleri olarak savunur. Bir
kadnn, kocas olmadan yolculua kamayacan, yabanc bir erkekle
herhangi bir yerde beraber olamayacan ve buna benzer durumlar
sralar.
108a

1). Erkekler kadnlardan stndr, nk onlar... kadnlar, mallaryla
geindirirler, doyururlar Kandrmas:
Muhammedin anlayna gre kim kimi geindirir ve doyurursa o ondan
stndr. Erkeklerin kadnlara stn olmalar nedenlerinden biri de budur.
Nisa Suresine koyduu u ayet bunun ak delilidir:
Erkekler kadnlardan stndr, nk Allah onlar bir ok
eylerde kadnlardan stn etmitir, (ve) nk onlar, kadnlar,
mallaryla geindirirler, doyururlar (4 Nisa 34)
Sylemeye gerek yoktur ki bu ok yanl bir dnme tarzdr nk bir
kere erkein kadn mal ile geindirmesine karlk kadn da erkee, mrn
sprge edercesine hizmet etmektedir. Erkein tm hizmetlerini yapan,
yemeini hazrlayan, atn sulayan, ehvet ihtiyacn karlayan ve ayrca
ocuklara bakan hep kadndr.
108b

Fakat btn bunlar bir yana, bir de unu gz nnde tutmak gerekir ki,
eer Mallaryla geindirmek ve doyurmak bir stnlk kstas olacak olursa
bu takdirde kocalarn mallaryla geindiren ve doyuran kadnlarn erkeklerden
stn olmalar sonucuna katlanmak gerekecektir ki bu sonu her eyden
nce Muhammedi g durumda brakmaa yeterlidir. nk bilindii gibi
Muhammed, daha henz 25 yanda parasz pulsuz bir delikanl iken,
kendinden on be ya byk ve ticaretle megul zengin bir kadn olan Hatice
ile evlenmitir. Her ne kadar ilk balarda Haticenin kervanlarn uraya
buraya gtrp getirmi olmakla beraber az zaman sonra bu ii terk etmi ve
kendisini, tm geimi itibariyle tamamen Haticenin bakmna terk etmitir:
ERAT VE KADIN
71

yemesini, imesini, giyinmesini ve her eyini ona borludur. Nitekim bunun
byle olduunu kendi azyla itiraf etmitir.
108c

Hatice sayesindedir ki peygamberlik iine kalkabilmitir; Haticeye
rastlamam olsayd, pek muhtemelen obanlkta devam edecek ve ad bile
iitilmeyecekti.
Hemen belirtelim ki o dnemde karsnn mallan ve paras ile geimini
salayan erkek sadece Muhammed deildi; onun gibi daha nice erkekler
vard ki bunlar arasnda bn-i Mesd nemli bir yer igal eder.
Muhammedin brakt hadislerden renmekteyiz ki bn-i Mesd fakir
saylabilecek bir kimse olduu halde kars Zeynep, olduka varlkl bir
kadnd. Zeynepin varl sanat sahibi bir kadn olmasndand. El emeini
satar para kazanrd; kazand para ile de kocasn ve olunu geindirir,
doyururdu (infak ederdi).
bn-i Mesd ise tembel tembel oturur ve karsnn kendisini geindirmesini
beklerdi. O kadar ki kadncaz dinsel grevdir diye binlerine sadaka vermee
kalksa, bn-i Mesd buna engel olur ve: Ben ve olun sadaka verecein
kimselerden daha ziyade sadakaya mstahak (z) derdi. bn-i Mesd un bu
ekilde hak iddia etmesini Muhammedde onaylard. Nitekim bir gn Zeynep
kendisine bavurup ta kocasnn szlerini nakledince Muhammed kendisine
yle demitir:
bn-i Mesd doru sylemitir. Zevcin ve olun tasadduk
edecein(sadaka verecein) kimselerden daha ziyade sadakaya
layktr
108d

Bu rneklere benzer daha nicelerini buraya sralamak mmkndr.
Bunlardan anlalmak gereken udur ki bir kimsenin mallaryla karsn
geindirmesi stnlk sebebi saylamaz. Saylacaksa kadn da stn
yapmak gerekir.

2) Muhammede Gre Kadn Kt dr, eytandr, Fitne ve Fesat
Amilidir. Uursuzdur; Hilekardr, Dzenbazdr
KADINn ktlk kayna olduuna ve insanln bana gelen tm
felaketlerin kadndan gelme bulunduuna dair olan inan Yahudiliin getirdii
bir inantr ki: Erkekten gelme ktlk, kadndan gelme iyilikten ok daha
hayrldr kansna dayatlmtr.
109
Bu inan daha sonra Hristiyanlk
ERAT VE KADIN
72

stlenmi ve miladi 7. yzyldan itibaren de slamiyet en doruk noktasna
ulamtr.
Sylemeye gerek yoktur ki Yahudiliin ve Hristiyanln,-kadn ktlk
kayna grp aalatmas, slamn ayn yola bavurmu olmasn zrl
klmaz. slam iin baka dinlerin olumsuz ynlerini izlemek deil, fakat bunlar
gidermek eref vesilesi olurdu. Oysaki slam, bunu yapacak yerde aksine bu
olumsuzluklar esas alm ve stelik KADIN, bu baka dinlerden de daha
kt durumlara sokmutur. Bunu yaparken erkein huzurunu salamak ve
toplum dzenini korumak amacyla hareket ettiini savunmutur. yle ki:
Muhammede gre mslmanlar iin iki byk tehlike, iki azl dman
vardr ki bunlar kafirler ve kadnlardr. Kafirler, slamn emirlerini ve
peygamberini kabul etmedikleri iin savalmak gereken dmanlardr.
Kadnlara gelince, kadnlar aklen ve dinen dun olmak bir yana fakat ayn
zamanda kt ruhlu, fitneci, hilekar, dzenbaz, nankr ve eytani karakterde
yaratklardr.
Ve gya Tanr KADINn bu ynlerini her vesileyle ortaya vurmutur.
rnein Kurann Yusuf Suresine, ...Siz kadnlarn dzeni byktr (K. 12:28)
diye yazldr. Hele cinsel bakmndan erkekler iin tuzak kurmakta kadnlar
ok ustadrlar ve bu tuzaa kar erkek snfn, toplum dzeni ve huzuru
bakmndan, korumak arttr.
110
te yandan kadnn iyisi olmad gibi kadn
snfn iyi yapmak olana da yoktur.
Bu dncelerini Muhammed eitli vesile ve usullerle ortaya vurmaktan
bkmamtr. Bir yandan kadnlarn: ...hilesi byk, ktlkleri ak, boboaz
ve genellikle ahlaklar zayf olduklarn sylerken
111
, dier yandan felaket
getirici dzenlere girimekte usta olduklarna parmak basmaktan ve onlar sr
tutmazlar, kocalarnn her eyini ortaya vurmaktan kanmazlar diye
sulamaktan geri kalmamtr.
112
Bundan dolaydr ki Tanr, tabii yine
Muhammede gre, yukardaki ekilde, yani ...Ey kadnlar, dzenleriniz pek
byktr sizin diye konumu ve rnein Kurann Yusuf Suresinde yer alan
ayetleri indirmitir.
113
Tanrnn bu tr olumsuzluklar ierisinde tanmladn
syledii kadn snfn Muhammed bir de fitne ve fesat amili olarak
sulam ve uursuzluk kayna olarak damgalam ve insanln bana
gelen musibetlerin ba sorumlusu olarak tantmtr.
Nitekim bir hadisinde:
...Dnyadan ve kadnlardan saknn, zira Beni srailde ilk fitne kadn
yznden kt
114

ERAT VE KADIN
73

derken, dier bir hadisinde:
... Benden sonra erkeklere, kadnlardan daha zararl fitne ve fesat
(amili) olarak hibir ey brakmadm
115

diye eklemitir.
Bundan dolaydr ki kadn ayn zamanda uursuzluk kayna olarak ilan
etmitir. Bu grn de eitli hadislerde u ekilde dile getirmitir:
... Uursuzluk eyde: at ta, kadn da, evde hasl olur
116

... Eer eyada eamet farz olunursa at ta, Kadnda, evde ve mesken
de aran maldr.
Uursuzluun kadnda hasl olduunu ngren bu tr hkmleri cahil halk
ynlarna belleten din adamlar, bunlarn aydn snflar tarafndan bilinmesini
istemezler; bilindiini sezdikleri an o her zamanki yalan siyasetine ynelirler
ve ya inkar ederler ya da yorum yolu ile hafifletmeye urarlar.
nkar etmee alanlar, uursuzluk telakkisinin gya Cahilliyye dnemi
anlay olduunu ve slamn geliiyle kaldrldn sylerler.
116a

Oysaki Cahilliyye dedikleri dnemde kadn, uursuz saylmak yle
dursun fakat aksine ilah mertebesine layk klnmt; hem de ylesine ki
Muhammedin mensup bulunduu kabile dahil, ou kabileler kendi ilahlarnn
(rnein Lat, Uzza, Menat, vs. gibi) Tanrnn kzlar olduuna ve meleklerin
dahi diilerden yaratldna inanrlard. Kuranda bunun byle olduu
aklanmtr. (rnein Saffat 149-150; isra 40; Necm 19-20)
Yine bunun gibi uursuzluun kadnda hasl olduuna dair hkm
geersizmi gibi gsterme gayretiyle baz slamclar, uursuzluk aramann
ve batl eylerle uramann eski Arap geleneklerinden olduunu ve slamn
bu gelenei kaldrdn sylerler. Dayanak olarak da Muhammedin:
Ne safer aynda, ne kuun umasnda, ne baykuun geceleri tmesinde
ne de baka bir eyde uursuzluk vardr eklinde konutuunu ileri
srerler.
116b
Oysaki bunu yaparken hem hadisin zn deitirirler ve hem de
Muhammedin batl inanlara saplanmln gizlerler. nk bir kere hadisin
asl yle deil yledir:
Hastalk bulamas yoktur (la adva); kulu uursuzluk yoktur (La safe-
hamete) Safer aynn iyilik ktlk getirmesi de yoktur (La safere)... Daha
baka bir deyimle hadisin kendisinde Ne de baka bir eyde uursuzluk
ERAT VE KADIN
74

vardr diye bir tmce yoktur.
116c
te yandan Muhammedin, uursuzluk
anlayn, batl inanlardan sayd iin, kaldrd da yalandr, nk
Muhammed bizzat kendisi batla inanan ve batl inanlar yaatan bir kimse
olmutur. San fazlndan tutunuz da (rnein sa el ile yemek, sa admla
sokaa kmak, vs.) tek saylarn kutsallna (rnein istinca ederken tek
sayda ta kullanmak gerekir nk Tanr tektir) ya da eytanlar talamaa,
Kabedeki kara ta pp okamaa varncaya kadar nice batl inanlar
slamn temel esaslar yapmtr.
te yandan, her ne kadar baz slamclar, kadn bakmndan olduka
haysiyet krc bu hkmler vesilesiyle kadnlar teselli edici yorumlara
ynelmilerse de ve rnein bu szlerle sadece kt ve huysuz kadnlarn
kastedildiini, yoksa kadnlarn tamamnn bu tanma dahil edilmediini
belirtmilerse de bununla zr kusurundan byk denebilecek bir tutuma
saplanmlardr. nk kt ve huysuz olmak sadece kadnlarda deil ve
fakat fazlasyla erkeklerde de grlen eylerdendir. u hale gre yukardaki-
ne benzer bir tanmn sadece kadnlar iin deil, erkekler iin dahi sylenmesi
gerekirdi. Oysaki Muhammed, bu tanmlamalar zellikle kadnlara hasretmi
ve Ancak szcne parmak basarak:
Uursuzluk ANCAK eyde: atda, KADIN da, evde hasl olur
Demitir.
117
Hele kadn hayzl olduu zamanlar, uursuzluu daha da artar
saymtr. Kara ta (Hacer-i esved) ile ilgili olmak zere Muhammedin bkar-
t bir hadis vardr ki bunun byle olduunu gstermektedir.
Kara ta (Hacer-i esved) bilindii gibi Araplarn daha cahiliyet dneminde
kutsal sayp tapar olduklar bir tatr. O kadar kutsal saylr ki Muhammed bile
bu eski Arap geleneini devam ettirmi ve slamiyeti yerletirdikten sonra da
bu ta her ziyaretinde pmeye devam etmitir. Ancak ne var ki kara tan
KARALIINI kadnn uursuzluundan doma bir ey saymtr.
bn Sadn Tabakat adl kitabnda naklettii bir hadisten anlamaktayz ki bu
ta aslnda kara deilmi; beyaz imi. Adem Peygamber bu ta vaktiyle Ebu
Kubeys dana yerletirmi. Ancak ne var ki slamn geliinden gya drt yl
nce hayzl kadnlar bu taa dokunmular ve dokunduklar anda ta kara
oluvermi.
117a

Kadn uursuz imi gibi gstermek iin Muhammedin bavurduu daha
buna benzer, nice hayal mahsul eyler vardr. Kendisine rakip grd
kiileri ktlemek iin dahi kadnlarn uursuzluuna inann ne srerdi.
Museylimetl-Kezzab ile Esved Ansi hakkndaki husumetini ortaya vuran u
hadis, bu konuda verilecek rneklerden biridir.
ERAT VE KADIN
75

Hatrlatalm ki, Museylime ile Ansi adndaki iki kiiyi Muhammed bir bakma
kendisine rakip grrd. Grmesinin nedeni de bu kiilerden her birinin: Eer
Muhammed, kendisinden sonra beni halef klarsa kendisine uyarm eklinde
konumalar idi.
117b

Bu tr konumalar onlarn kendisinden sonra peygamber olmak
istemelerine veren Muhammed, fena halde hrslan irdi. Bir gn Museylime ye
yle demiti:
(Deil peygamberlikten bir pay) u dal parasn benden istersen
onu bile sana vermem... Ve ben muhakkak sanrm ki sen (ryamda)
bana gsterilen (mem) kiisin. Fakat bununla da kalmaz, yle
eklerdi: Bir kere ben uyurken ryam da iki kolumda iki altn bilezik
grdm, bunlar kadn ziyneti olduu iin bu ryam beni kederlendirdi.
Sonra ryamda bana bu bileziklere flemekliim emrolundu. Ben bu iki
bilezii benden sonra treyecek iki yalanc (Peygamber) ile tevil ettim ki,
bunun birisi Ansi (Esved)dir. brs de Mseylimedir
117c

Grlyor ki Muhammed, kadna uursuzluk yamayabilmek iin hibir
frsat karmam, ryalarn bile buna uydurmutur.
lerde ayrca belirteceimiz gibi, cehennemdekilerin ounluunun
kadnlardan olutuuna dair szlerini, bu yukardakine benzer tanmlamalarla
birlikte ele alacak olursak, KADIN, fitne ve fesat amili ve uursuz olarak
tantmaktan byk zevk ald kolaylkla anlalr.
118

Fitnecilik ve fesadclk insan karakterine zg bir eydir ki cinsiyet ile deil
ve fakat yetime tarz ile ilgilidir. Bundan dolaydr ki fitne ve fesat yaratmada
kadnlarn, erkeklere nazaran daha tehlikeli olduklar sylenemez. Hatta
aksine, tarih, erkeklerin bu alandaki Takipsizliklerini kantlayan olaylarla dolu
bulunmaktadr. Fakat her ne hikmetse Muhammed, her hususta olduu gibi
bu konuda da saplanm bulunduu nyarglar nedeniyle kadn snfn fitne
ve fesat kayna eklinde grm ve olmadk kstlamalara tabi klmtr.
Kadn mezara sokar gibi eve kapamak, ya da umac klnda dolatrmak bu
kstlamalardan sadece bir kadr.
Fakat fitne ve fesat kayna kabul ettii kadnlar Muhammed, bir de
kabir ziyaretinden yasaklam ve kabir ziyaret edenlere Allahtan lanet
yadrmtr. Byle bir yasan varln kabul etmekle glk ekenlerimiz,
kendi kendilerine muhtemelen yle soracaklardr: Fitne ve fesat unsuru ile
kabir ziyareti arasnda ne iliki olabilir? Haydi diyelim ki kadn fitne ve fesat
kaynadr. Peki, ama kabir ziyaret ederse bundan ne gibi sakncalar doar?
Acaba Muhammed, kadnlarn kabir ziyareti srasnda fitnecilik edip
mezardaki lleri birbirine katmalarndan m endie etmitir?
ERAT VE KADIN
76

Gln olduu kadar mantksz bulunan bu yasa burada ksaca ele
almak gerekir; nk her ne kadar daha sonralar kaldrd sylenirse de,
kaldrma karar kesin olmadktan gayri bir de gen yataki kadnlar kapsam
harici tutmak bakmndan ilgintir. yle ki:
slamdan nce Yahudiler ve Hristiyanlar aziz saydklar kimselerin
kabirlerini secdegah yaptklar gibi Araplar da kabirlere secde ederlerdi.
Cahilliyye dnemi diye tanmlad slam ncesinin geleneklerini
deitirmek hevesiyle Muhammed, birok yasaklar arasna kabir ziyaret etme
yasan koymutu. Hem de mantki bir sebebe dayanma gereini duymadan
ve sadece: Tanrdan bakasna ibadet edilmez diyerek. Yasa koyarken de
kadn erkek tefriki yapmam, genel olarak btn mslmanlar iin koymutur.
Fakat ok gemeden, piman olmu ve koyduu yasa kaldrmtr.
Sylendiine gre gya slamn glenmesiyle birlikte bu eski gelenein
kendi mmeti iin tehlikeli bir ey olmadn anlamtr.
118a

Ancak ne var ki, sz konusu yasa, sadece erkekler bakmndan kaldrm,
kadnlar bakmndan srdrmtr. nk brakm olduu eitli hadislerden
anlalan o dur ki kadnlara kabir ziyaretini caiz grmemitir. Nitekim Ebu
Davudun rivayetine dayal bir hadise gre yle demitir:
Allah, kabirleri ziyaret ve kabirleri secdegah ittihaz eden, kabirlere
kandil yakan kadnlara lanet etsin
118b

Ebu Hreyrenin rivayetine dayal bir baka hadisinde de yle
konumutur:
Allah, sk sk kabirleri ziyaret eden kadnlara lanet etsin
118c

Her he kadar bu hadislerin, yasak emrinin kaldrlmasndan nce geerli
olduunu syleyenler var ise de bunlar, bu sylediklerini, salam bir
kantlamaya balayamazlar; sadece bn-i Ebu Mleykenin Aye ile ilgili bir
haberini delil olarak rnek verirler. Bu habere gre gya Aye bir gn
kardeinin kabrini ziyaretten gelirken Mleyke kendisine: Resulullah kabirleri
ziyaretten nehyetmez mi idi? diye sormu ve o da: Evet, vaktiyle nehyetmiti,
fakat sonra ziyaret edilmesini emretti diye cevap vermitir.
118d

Bu yanttan sz konusu yasan kadnlar bakmndan kaldrlm olduu
sonucu kmaz. nk Muhammed, kabir ziyaretini yasaklarken, kadnlar ve
erkekler iin ayr ayr yasak koymu deildir. Tefrik yapmadan koymutur.
yle anlalyor ki bu ekilde koyduu yasa kaldrrken, bu ayn yasan
kadnlar iin devam ettiini anlatmak zere yukardaki hadisleri brakmtr.
ERAT VE KADIN
77

Fakat her ne olursa olsun, yasan tm olarak kaldrlm olduunu
syleyenler dahi, gen yataki kadnlarn bundan hari tutulduunu kabul
ederler. Dndkleri udur ki, Muhammed bu yasa kadnn fitne ve fesat
unsuru olduunu dnerek koymutur ve gen kadnlar bu alanda pek
tehlikeli bulmutur.
rnein Kurtubi Gen kadnlar, fitneden emin olmayacaklarndan,
bunlarn kabir ziyaretine gitmemeleri daha hayrldr der.
arih Ayni ise u grtedir: Zamanmzda ziyaret-i kubur, kadnlara
mekruhtur ve belki de haramdr. Hususiyle Msr kadnlar ki bunlarn ou
fitne ve fesat iin kabir aralarnda dolarlar. Halbuki kabir ziyaretine eriatte
ruhsat verilmesi ahireti dnmek, llerden ibret almak, zhdi (ileli) bir
hayat yolu tutmak iindir. Bu gaye ile bugnn rf ve grenei birbirine
tamamyla muhalif bir haldedir
118e

Hemen ekleyelim ki Muhammedin hayal mahsul olarak yaratt bir
tehlikeyle ilgili kurallar, gnmzn aydn geinen snflar tarafndan,
kadnlar zgrlkten yoksun klma vesilesi yaplmaktadr.
te yandan, kadnlar hilekarlklar, dzenbazlklar, fitnecilikleri ve
uursuzluklar yannda birde kocalarna fazlaca kfretmeyi ikinci bir tabiat
haline getirmekle ve nankrlkle damgalamt. Bununla ilgili hadislerden biri
yledir:
Kadnlar stelik kfrbazdrlar, nankrdrler ve onlar bu ktlkte
geecek bir baka yaratk yoktur
119

Bu grn bir baka hadisinde yle belirtmitir:
(Kadnlar) kfrederler... Kocalarna kar kfrederler, ihsana kar
kfrederler. Birisine dnya, dnya olduka ihsan etsen de sonradan
senden (houna gitmeyen) bir ey grse: Ben senden hi bir hayr
grmedim...der
120

Bundan dolaydr ki, cehennemliklerin ounluunun kadnlardan
olutuunu hatrlatmtr.
Fakat btn bunlardan gayri Muhammed, bir de kadn eytan eklinde
grm ve o ekilde tanmlamak istemitir. Bilindii gibi eytan, Kurandaki
anlatmyla en tehlikeli, en rezil, en hayasz yaratklarn banda gelir.
Muhammedin deyimiyle Tanr eytan: ...hayaszl ve fenal emreden bir
musibet olarak belirlemi (K. 24 Nr) ve ona en kltc szcklerle ve
lanetlerle hitap etmitir; ona kar defol, sen alan birisin, yerilmi ve
ERAT VE KADIN
78

kovulmusun oradan, defol, andolsun, insanlardan sana kim uyarsa...
hepinizi cehenneme dolduracam eklinde pek ar bir dil kullanm, (K. 7
Araf 13, 18) ve onu insanlarn dman olarak tantmtr (K. 20 Ta-Ha 117-
119).
Yine bunun gibi Tanrsal emirlere kar geldii (ve rnein Ademe itaat
etmedii) ve kendi srlarn kefetmeye alt iin iblisi yalanclkla
sulam ve hi kimsenin ona inanmamasn art klmtr.
121
Ve ite
ktln, ihanetin, fitneciliin ve her trl musibetin timsali olan eytan,
Muhammede gre, KADINn ta kendisidir. Kadn demek eytan denmektir ve
eytan, zellikle kadn-erkek ilikileri sz konusu olduunda, ya kadn
eklinde i gren, ya da kadnn dostu ve su orta gibi davranan ve her iki
halde erkei batan karp tuzaa atan ve bylece onu gnahlara sokan bir
dman gtr.
Ve ite kadn denilen bu dmana ve onun tuzaklarna kar erkei
korumak lazmdr. nk erkek, Muhammedin bildirdiine gre, Tanr
tarafndan pek aciz ve irade gc bakmndan pek zayf yaratlmtr.
122
Bu
itibarla Tanr erkee iki yol gstermitir; bu yollardan birisi Tanrya snmak
ve dua etmektir ki u ekilde olmaldr:
...Allahm kadnlarn cinsel tuzaklarn benden uzaklatr; Eer sen
onlarn tuzaklarm benden uzaklatrmayacak olursan onlara gnl verir
ve cahillerden olurum.(K. 12 Yusuf 33)
Fakat bu yeterli deildir; mslman erkeinin bir de ayrca Tanrdan cinsel
organnn errine kar teminat almas ve bunun iin Allahm...cinsel
organmn errinden sana snrm.
123
diyerek dua etmesi gerekir.
Grlyor ki Tanrnn, insan denilen varl hayvandan farkl klmak zere
ihsan ettii irade, yle pek ie yarayan bir ey deildir. radesine gvenerek
mslman erkek, kadnn tuzaklarna kar kendisini koruyamamaktadr;
kendi iradesi dndaki glerden medet ummakta ve her eyden evvel dua
usullerine bavurmaktadr.
Fakat Tanr bunu da yeterli bulmamtr. Kadnn eytanlna ve
tuzaklarna kar erkein, sadece dua ederek kendisine snmasn deil,
fakat bir de kabarm olan ehvetini hi vakit geirmeden ve bekletmeden
hemencecik gidermesini emretmitir. Tanrnn bu emrini belirtmek zere
Muhammed: Kadnlar insann karsna eytan gibi karlar... Size doru bir
kadnn geldiini grdnz zaman bilesiniz ki size yaklaan bir eytandr.
ihtarnda bulunmutur. Bundan dolaydr ki erkeklere d u olmutur:
ERAT VE KADIN
79

Sokakta giderken kadn denilen eytan grdnz an derhal eve
dnp karlarnzla seviin ve kabaran ehvetinizi giderin.
Hemen ekleyelim ki bu dn o herkesten nce kendi izlemi ve
bylece bakalarna da rnek olmaya almtr. Cabir*in rivayetine dayal bir
hadis yledir:
(Peygamber) bir kadn grd ve hemen hanm Zeynepin odasna
giderek onunla halvet oldu ve ktktan sonra Kadnlar insann
karsna eytan gibi karlar. Bir kadn grp heves ettiiniz vakit,
hemen kendi ailenize mracaat edin.. dedi.
Cneyd-i Badadi de bunu, Muhammedin;
Kadn grmekle ehveti uyanan kimse, hemen ailesiyle
mnasebette bulunsun
eklinde dier bir hadisi ile dorulamtr.
124
yle anlalyor ki Muhammed
bu szlerini, kendinden verdii rneklerle pekitirmek istemitir. rnein bir
defasnda sahabeleriyle bir arada otururken anszn kalkm ve karlarndan
birinin odasna girmi, cinsi mnasebette bulunmu ve sonra ykanm olarak
kp gelmitir. Orada bulunanlardan biri:
(Ya Allahn Resul) yoksa ykanmanz gerektiren (cinsel ilikiniz) mi
oldu? diye sorduunda yle cevap vermitir:
Evet, bulunduum yerden bir kadn geince kalbimde kadn arzusu
olutu. Oluunca da elerimden birinin yanna giderek ilikide
bulundum... Houna giden bir kadn vesilesiyle sizden birinizin kalbinde
cinsel arzu oluursa, hemen einin yanna giderek cinsel ilikide
bulunsun
124a

Gya bunu yapmak suretiyle kiileri zina ilemekten korumak istemitir.
Sylemee gerek yoktur bu verdii rnekle insan denilen varla ne kadar
az gven beslediini bir kez daha ortaya vurmutur. nk kii irade ve
karakter bakmndan ne kadar ilkel ve zayf bir yaratk olmaldr ki,
Muhammedin sand gibi, gzel bir kadn grdnde, (eer gidip karisiyle
cinsi mnasebette bulunmayacak olursa) kendisini zapt etmeyip kadna
saldrma hevesine kaplsn, ya da zinada bulunsun. ayet Muhammedin
eitmek ve yetitirmek istedii erkek tipi bu ise, bu karakterdeki bir erkein
saygnla hakk var mdr? diye dnmemiz gerekir.
te yandan kadn erkek bakmndan tehlike yaratr bir tanma sokmakla
da ayn aalatmay tekrarlama benzer. Gerekten de kadnn mahrem
ERAT VE KADIN
80

olduunu ve evinden dar kt zaman eytann onu peinden takip ettiini
ve ne zaman ki bir kadn bir erkekle bir arada bulunacak olursa, orada
mutlaka eytann yer alacan bildirmi ve:
Bir kadnla bir erkein babaa bulunduklar yerde eytan nc
kii olarak yer alr
diyerek bu gibi hallerde eytann kadn ara edinerek erkee oyunlar
oynamakla grevli olduunu bildirmitir.
125
Ve ite bu gibi halterde erkein
yapaca ey, karlarndan biriyle derhal cinsi mnasebette bulunup,
rahatlamaktr. Kabaran ehvetine kar direnmesine gerek yoktur.
Daha baka bir deyimle Muhammed, her ne kadar kiiyi ehvetine hakim
olmas ynnde tevik eder gibi grnmekle beraber, esas itibariyle ehvete
kar direnme kkna yer vermemitir. nsan hayvandan farkl klmak
amacna dayatt din yolu ile kiiyi irade gcne eritirecek yerde, aksine
igdlerine kolaylkla boyun eer durumlara zorlamtr; srf kadn kt
imi gibi tantp erkei bundan yararlandrmak iin.
Ancak ne var ki, kadn eytan ya da eytann su orta olarak tantan
Muhammed, kendi sorunlar sz konusu olunca, bu ayn eytan kendisine
dost ve yardmc gibi gstermekten kanmamtr. Hatta eytan hakknda
syledii olumsuz szleri, srf kendine zg imtiyazlar yaratmak maksadyla,
unutur grnm ve benim eytanm mslmandr diyecek kadar ileri
gitmitir. Daha baka bir deyimle hayaszlk ve ktlk timsali diye
tanmlad eytan, kendi aleyhinde konuanlara ve dmanlarna kar
kendisinin koruyucusu olarak tantmtr. rnein Kureylilere kar giritii
savalarda, kendisini zafere ulatran nedenleri aklarken yapt bu olmutur.
Bilindii gibi Kurann Enfal Suresinde Muhammedin, Bedir Savana
balarken, Tanrya: Ey Rabbim, ben senden bana vaat ettiin zaferi
kazandrman dilerim eklinde dua ettii ve Tanrnn da ona ve Sahibelerine:
Ben size birbiri peinden bir melekle yardm ederim diye sz verdii
126
ve
fakat bununla da yetinmeyip dman yanltmak zere eytanlar da seferber
ettii yazldr.
Ve ite Tanrnn bylece grevlendirdii eytan, yine Kuranda anlatlanlara
gre, Kureylileri yanltmak zere onlarn safnda imi gibi grnm ve
onlara hitaben yle konumutur: Bugn insanlardan sizi yenecek yoktur,
dorusu ben size yardmcym. Fakat bunu syleyen eytan, iki ordu kar
karya gelince geri dnp Kureylilere hitaben: Benim sizinle ilgim yok
demitir.
127

ERAT VE KADIN
81

Bu olay Muhammed, eytann dman yanltp bozguna urattnn
kant olarak deerlendirmi ve kendi taraftarlarn una inandrmtr ki
eytan, Tanr emriyle, kendisinin yardmna komutur ve Bedir Savann
kazanlmasn salamtr.
128

Hatrlatalm ki bu ayn eytan, yine Muhammedin anlattklarna gre, daha
Mekke dneminde kendisine yardmc olmu ve onun hayatn kurtarmtr.
Bununla ilgili olarak Taberinin naklettiklerinden rendiimiz udur:
Kureyliler Muhammedin baka bir ehirde taraftar ve sahabeleri
bulunduunu ve onlarla birleeceini dnerek tedbir almak zere Darun-
Nedve adn verdikleri bir mecliste toplanmay kararlatrrlar. Tayin edilen
gnn sabahnda meclise geldikleri zaman eytan yal bir ihtiyar klna
girmi olarak onlarn yolunu keser ve kendisinin Necit ahalisinden bir eyh
olduunu ve konumalar dinlemek zere geldiini syler. Onlar da buyur
ederler. Konumalar dinlemek zere Muhammedin srlmesi ya da
hapsedilmesi ve nihayet ldrlmesi teklifleri ierisinden bu sonuncu teklifin
karara balanmasn salar. Fakat karar alnr alnmaz eytan, Muhammedi
bulur ve ona durumu anlatr ve: Sen o gece, bundan nce uyuduun yatakta
yatma der. Bunun zerine Muhammed, Aliyi artarak: Sen benim
yatamda uyu, benim yeil renkli El-Hazrami hrkamla stn rt, onlarn
(Kureylilerin) sana bir zarar dokunmayacaktr der.
Daha sonra evinden ktnda, kapsnn nnde onu ldrmek zere
toplanm olanlar, onu fark etmezler, nk Tanr onlarn gzlerini perdelemi,
grmez hale getirmitir. Muhammed yerden bir avu toprak alarak
etraftakilerin balarna serper ve serperken de Kurann Ya-sin Suresindeki
u ayeti okur: Sen Tanr tarafndan gnderilen peygamberlerden birisin.
Onlarn nlerine ve arkalarna setler ve gzlerine perdeler ektiimiz iin artk
gremezler. (K. 36 Ya-sin 1 -9)
Bu ayetleri okuyup bitirinceye kadar kendisini ldrmek iin gelenlerden
her birinin bana toprak atma iini tamamlar ve sonra gidecei yere gider. Az
sonra bu topluluun yanna birisi gelerek olan biteni anlatr. Herkes elini
bann stne koyup ta toprak bulunduunu anlaynca ve stelik Alinin evde
Muhammedin yatana uzanm ve onun hrkasna sarlm uyuduunu
grnce akna dner. Hep birden: Bize o szleri syleyen adam doru
imi diye syleirler. Ve o gn bu olay vesilesiyle gya Muhammede Enfal
Suresinin u ayeti nazil olur: Hani kafirler seni hapse atmak, ldrmek veya
Mekkeden srmek zere hakknda hile kurmulard, yce Tanr hilelerinden
dolay onlar cezaya arptrd...
129

ERAT VE KADIN
82

Grlyor ki Muhammedin Tanrs, Kureylilerin ktlklerine engel olma
gcne sahip bulunduu halde, bunu yapmamtr.
130
Yapmak yle dursun
fakat onlar olduklarndan da daha kt bir yola srklemitir. nk
yukardaki olayda Kureylilerin Muhammede kar uygulanacak siyaset
konusunda birleemedikleri grlmektedir. Zira aralarnda onun hapse
atlmasna ya da ldrlmesine taraftar olanlar yannda sadece srlmesini
ya da hatta hogr ile karlanmasn isteyenler vardr. Taberinin bildirdiine
gre eer oturup serbeste tartabilseler muhtemelen hogr ynnde lml
bir karara varacaklardr. Nitekim daha nce de onun hakknda genellikle
iddet yoluna gitmekten kanmlardr. Esasen Muhammedi kkrtan onlar
deil ve fakat onlar farkl bir inanca zorlamak zere kkrtan Muhammedtir.
Buna ramen ona kar bavurduklar are saldrmak deil fakat Abu Talibe
(yani Muhammedin amcasna) ikayette bulunmak olmutur.
131
Ve ite bu kez
yine byle yapmalar ve sadece Muhammedin srlmesini salamalar
mmkn iken Tanr onlar olumsuz ekilde etkilemek zere araya eytan
koyup onlara Muhammedin ldrlmesi kararn aldrmtr. Aldrttktan
sonra da onlar, bu kararlarndan dolay, cezalandrmaktan zevk alan bir Tanr
olduunu ortaya vurmutur.
Sylemeye gerek yoktur ki Tanry bu davranlar ierisinde gsteren
bizzat Muhammedin kendisidir. eytan sadece savalarda zaferler
kazanmak ya da dmanlarnn planlarn bozdurtmak gibi hususlarda deil,
fakat kendi eleriyle ve kadnlaryla ilgili ilerde de ve rnein eleri hakknda
kartlan dedikodular nlemek iin dahi grevli durumlarda klmtr. Ifk olay
vesilesiyle yapt bu olmutur.
Bilindii gibi Beni Mstalik Gazas na karken elerinden Ayeyi
beraberinde gtrmtr. Dnte Ayenin kervannn gerisinde Safvan
adndaki gen bir delikanl ile yapayalnz kalmas nedeniyle halktan baz
kimselerin ileri geri konumaya balamalar zerine Muhammed, fena halde
fkelenmi ve bu yzden Aye ile bile ksmt. Fakat dedikodularn
giderek bydn grnce bunu nlemek iin eytandan yararlanmay
dnm ve onun insanlar saptrtan ve ktlk yaptran bir g
olduunu hatrlatmtr. Kurann Nr Suresinin 21inci ayetini bunun iin
yerletirmitir: Ey insanlar, eytana ayak uydurmayn. Kim eytann ardna
taklrsa, bilsin ki o, hayaszl ve fenal emreder.
Yine ayn ekilde eytan, kadnlarn peinden giden ve erkekleri batan
kartmak iin onlara yardmc olan bir dman gibi tanmlarken, kendisiyle
ilgili konularda bu ayn eytan, kendisine bal ve yardmc bir mslman
olarak tantmtr. rnein kocas yannda bulunmayan bir kadnla, bir erkein
bir arada bulunmasn nlemek zere:
ERAT VE KADIN
83

Kocalar harite bulunan kadnlarn yanna girmeyin, zira kan damarda
iledii gibi eytan, insann vcudunda iler. eklinde konuurken kendisine:
Senin de mi? diye soran Ashaba u yant vermitir.
Evet, benim de. Fakat Allah bana yardm etti ve eytan(m)
mslman oldu
132

Her ne kadar baz yorumcular, eytann mslman olmayacan
sylemilerse de ve rnein Sfyan b. Uyeyne, eytann (velev ki bu eytan
Muhammedin eytan olsun) mslmanlna yer vermeyerek yukardaki
hadiste geen eytan mslman oldu eklindeki szlerin anlamn, Ben
ondan selamet bulurum, yoksa eytan mslman olmaz eklinde
yorumlamaya kalkm ise de
133
bu tr yorumlarn ikna edici bir yn
olmad ve kandrmadan baka bir ey saylamayaca muhakkaktr. nk
Muhammed, sadece selamet bulmak iin deil ve fakat ayn zamanda
kendisini peygamberlerin en stn olan eklinde gstermek iin, pek ok
vesilelerle kendi eytannn mslman olduunu sylemekten kanmamtr.
rnein bn merin rivayet ettii bir hadisinde kendisinin Ademden stn
niteliklerle yaratlm olduunu belirtirken yle konumutur.
Adem Aleyhisselama iki haslette stnlm var: Birincisi Onun
kars, ona gnahta (hatada) yardmc oldu; benim zevcelerim ise bana
ibadette yardmcdrlar. kincisi, Onun eytan kafir idi. Benim eytanm
mslmandr, bana iyilik emreder
134

Fakat ne var ki Muhammedin bu mslman eytan, her ne kadar onun
dostu olmakla beraber, ara sra ona oyunlar oynamaktan onun kalbine kt
telkinlerde bulunmaktan, hatta onu putperest gibi konuturmaktan kendini
alamamtr. rnein, ilk Mekke dneminde Kureylilerle putlar konusunda
yapt ve sonradan bozduu anlama bunun kantdr. Bilindii gibi ilk Mekke
dneminin balangcnda Muhammed, kendi kavminin inanlarn deitirmek
ve kendine ekmek istemi, fakat pek baarl olamamtr. Kureyliler
kendisine ikide birde, Biz senin taptna, sen de bizim taptmza tap,
bylece birbirimize taviz vermi olalm. Eer senin taptn bizimkinden daha
iyi ise, biz ondan pay alrz; yok eer bizim taptmz seninkinden daha iyi ise
sen bir pay alrsn diye konumulardr.
135

Biraz nce de deindiimiz gibi Kureyliler, kendilerine farkl bir inan
kabul ettirmek isteyen Muhammede kar iddet usullerini deil uzlama
yolunu semilerdi. Onlara kar kendisini henz gl grmedii iindir ki
Muhammed, onlara yanamak ve ok sevdii kavmini kazanmak istemi ye
bu amala Bu putlar yksek mahalde uan turna kulardr, bunlarn efaati
beklenir eklinde konumutur. Kurey halk bu szleri iitince sevinmi ve
ERAT VE KADIN
84

ilahlarnn Muhammed tarafndan bu ekilde anlmasndan holanm ve hatta:
Muhammed bizim putlarmz and diye bayram yapmtr.
136

Ancak bu haber, daha nce Habeistana g etmi olan mslmanlara (ki
Muhacirn diye anlr) ulatnda, bunlardan bir ksm Kurey halknn
slamiyeti kabul ettii zannna kaplarak geri dnmeye kalkmtr. Ve ite o
zaman Muhammed ne byk bir hata ilediini fark ederek ii dzeltmeye
almtr. Aklna ilk gelen are eytan ara yapmak ve Tanrdan bu olayla
ilgili olarak vahiy ndiini anlatmak olmutur.
137

Bundan dolaydr ki putlarla ilgili szleri syledikten sonra Cebrailin
kendisine: Ey Muhammed sen ne yaptn? Halka benim sana Tanr tarafndan
getirmediim szleri syledin dediini ve korkuya kapldn ve fakat
Tanrnn derhal yardmna kotuunu ve eytann telkinlerini bozduunu
bildirmi ve u ayetin gnderildiini eklemitir:
Ey Muhammed, senden nce gnderdiimiz hi bir eli ve
peygamber yoktur ki, bir eyi arzulad zaman eytan onun arzusuna
vesvese kartrmam olsun. Allah eytann kartrdn giderir; sonra
Allah kendi ayetlerini tahkim eder. (K. 22 Hacc 52)

Bunun bildirmekle de kalmam ve fakat Tanrdan geldiini syledii baka
ayetlerle Kureylileri (ve dier Arap kabilelerini) inkarclardan saym ve puta
tapmann Tanrya irk komak olduunu ilan etmitir.
Grlyor ki Tanr, eytann oyunlarn Muhammed lehine bozmak ve
onun diline ve kalbine telkin edilen ktlkleri etkisiz brakmak hususunda
pek mahirdir. Fakat bu maharetini, Muhammedin anlatna gre;
dndrc bir ekilde ortaya vurmaktadr. yle ki:
Her ne kadar yukardaki ayetin yer ald Hacc Suresinde Allah, eytann
kartrdn kalplerinde hastalk bulunan ve kalpleri kaskat olan kimseleri
snamaya vesile klar eklinde bir baka ayet daha varsa da (K. 22 Hacc 53)
ve buna bakarak kendi kendimize: Pekiyi ama Muhammed kalbi hastalkl bir
kimse mi idi ki Tanr onu snamak istedi? diye sormamz mmkn ise de
bundan nce sormamz gereken soru udur: Neden acaba Tanr eytana
uymu olan Muhammedi eytann errinden kurtarr da bu ayn eytann
bakalarna ve zellikle kadnlara musallat olmas halinde kln bile
kprdatmaz ve kadncazlar felaketten kurtarmaz? Bu kadar m kadnlara
kar gaddardr Tanr?...
ERAT VE KADIN
85

Byle bir soruya verilecek yant hi kukusuz, Hayr olmaldr; zira her
eyi yapmaya kadir, her dilediini doru yola sokabilen ve ktlkten uzak
klabilen bir Tanrnn kadnlara kar bylesine ilgisiz davranmas akln ve
vicdann kavrayabilecei bir ey deildir. Fakat ne var ki Muhammed, bir
yandan Tanry snrsz bir gce sahip olarak tanmlarken, dier yandan da
eytann ktlklerini nleyemeyen ve bu ktlkleri ancak olduktan sonra
giderebilen ve bu arada kadn eytan ruhlu olarak halkeden bir G gibi
gstermek suretiyle olmadk elikilere dmekte endie duymamtr. nk
eitli yollardan ilemez hale getirdii eriat mantnn bu elikileri fark
edemeyeceini hesaplamtr. Nitekim daha ilk anlardan itibaren eriat,
KADIN denilen varl gerekten eytann kendisi diye bilmitir.
138

Yukardaki inanlar salama balamak ve kadnn ktlnn bir dou
ii olduunu anlatmak zere Muhammedin bavurduu usullerden biri de
KADIN ilk gnahkar gibi gsteren hikayeleri ilemek ve Kuran bu tr
hikayelerle sslemek olmutur. Bu hikayeler arasnda Adem ile Havva ya da
Yusuf Aleyhissalam, ya da Amine (Sleyman Peygamberin cariyesi) ile
ilgili olanlarna ksaca yer vermek gerekir. Hemen belirtelim ki bu hikayelerin
asl Ahd- Atikte yer almtr ve bunlar Muhammed, Mekke ve Medinedeki
Yahudi ile Hristiyanlardan renmi ve kendi bildiine gre bir ekle sokarak
slamn akideleri haline getirmitir.
Kuranda Adem ve Havva olay diye bilinen bir hikaye vardr ki KADIN
doutan kt ve gnahkar ve fitneci ve dzenbaz bir yaratk eklinde
gstermek ve her vesile ile onu sulu tutmak bakmndan bir balang
niteliini tar.
139

Her ne kadar Adem ve Havva olaynn Kuranda anlatl ekli ile Ahd-
Atikte anlatl arasnda nemli farklar bulunduu ve bu farkn slam lehine
olduu ve nk Yahudi ve Hristiyan inanlarna gre Havvann Ademi
gnah ilemeye zorlad, oysaki slami inanta sululuun sadece Havvaya
deil, fakat ayni zamanda Ademe de raci bulunduu ve bu bakmdan
slamiyetin kadn-erkek eitliine yer verdii iddia olunursa da
140
bu iddialarn
geree yatkn bir yn yoktur.
nk Adem-Havva hikayesini Ahd-i Atik kaynandan alan Muhammed,
bunu tpk dier hususlarda olduu gibi, kadn aleyhinde ok daha olumsuz
sonular yaratacak deiiklere sokmutur. Daha baka bir deyimle sz
konusu olay kadn-erkek eitliini ngrmek zere deil, aksine kadn
doutan kt bir yaratk eklinde tanmlayabilmek amacyla ilemitir.
ERAT VE KADIN
86

nk bir kere Ahd-i Atikte Ademin Aden bahesinde konaklad ve
meleklerin kendisine secde ettikleri ve hayvanlarn en hilekar saylan ylann
Havvay kandrd yazl iken, Muhammed ayn temaya sarlarak ylan
yerine blisi yani eytan ikame etmi ve Ademin Tanr tarafndan eytann
melanetine kar nceden uyarld halde Tanr yasaklarn dinlemediini ve
eiyle birlikte yasak aatan yediini anlatm, fakat her eye ramen suu
Ademden ziyade Havvaya yklemi ve birazdan belirteceimiz gibi asl
gnahkar olarak onu gstermitir. Hatrlatalm ki Kitab- Mukaddesle Adem-
Havva olay Musann Birinci Kitab diye bilinen Tekvinde anlatlmtr.
yle zetlenebilir: Tanr gkleri ve yeri yarattktan sonra
;
yerin toprandan
Ademi yapar ve burnuna hayat nefesini fler; bylece Adem, yaayan bir can
olur (Tekvin, Bab 2: 4-8). Bundan sonra Tanr, Douya doru bir yerde,
Adende bir bahe diker ve topraktan yaratt insan oraya yerletirir, fakat
yerletirirken de u emri verir: Bahenin her aacndan istediin gibiye, fakat
iyilik ve ktl bilme aacndan yemeyeceksin, nk yediin gn mutlaka
lrsn.(Tekvin, Bap 2:16-17).
Ancak ne var ki Tanr, Ademin yapayalnz kalmasn istemez ve ona uygun
bir yardmc yapmay tasarlar. Ademi uyutur ve onun uykuda bulunduu bir
srada kaburga kemiklerinden birini alr ve bu kemikten kadn yapar ve
Ademe verir. Adem kadn grnce: Bu benim kemiklerimden kemik, etimden
ettir der ve sevinir.
Adem ve ei gzel gzel yaayp giderlerken bir gn hayvanlarn en
hilekar saylan ylan, kadnn karsna dikilir ve yenmesi yasak aa
konusunda sorar: Tanr bahenin hibir aacndan yemeyeceksin dedi mi?
Kadn cevap verir: Bahenin aalarnn meyvesinden yiyebiliriz; fakat
bahenin ortasndaki... aacn meyvesi hakknda... ondan yemeyin ve ona
dokunmayn ki lmeyesiniz dedi.
Bunun zerine ylan, kadna: Katiyen lmezsin, nk Allah bilir ki ondan
yediiniz gn gzleriniz alacak ve iyiyi kty bilerek Allah gibi olacaksnz
der. Ylann bu szlerini pek cazip bulan kadn, aacn meyvesinden alr ve
yer; kocasna da verir, o da yer. O anda ikisinin de gzleri alr, bir de
bakarlar ki rl plaktrlar. Utanrlar ve incir yaprandan nlk yaparlar.
Fakat olan biteni Tanr duymutur; bundan dolay da ok kzmtr. Derhal
Ademi artr ve sorar: ...ondan yeme diye sana emrettiim aatan yedin
mi?
Byle bir soru karsnda drst bir insann yapaca ey, kendi
sorumluluunun bilinci ierisinde, Evet yedim, zr dilerim eklinde bir
ERAT VE KADIN
87

eyler sylemektir. Fakat Adem bunu yapmaz ve en baya bir usule
bavurarak kabahati kadna ykler ve yle der: yanma verdiin kadn o
aatan bana verdi ve yedim. Bunun zerine Tanr kadna dner ve: Bu
yaptn nedir? diye kkrer. Kadncaz da Ylan beni aldatt ve yedim der.
Tanrnn gazab daha da artar; bir yandan ylana ve dier yandan kadna
hadlerini bildirmek ister. nce ylana hitaben: Bunu yaptn iin btn
srlardan, btn kr hayvanlarndan daha lanetlisin; karnn zerinde
yryeceksin ve mrnn btn gnlerinde toprak yiyeceksin. Ve seninle
kadn arasna ve senin zrriyetinle onun zrriyeti arasna dmanlk
koyacam; O senin bana saldracak ve sen onun topuuna saldracaksn.
Sonra kadna dner ve yle der: Zahmetini ve gebeliini ziyadesiyle
oaltacam; ar ile evlat douracaksn ve arzun kocana olacak, o da sana
hakim olacaktr. Szlerini bitirdikten sonra Ademe yle der: Karnn szn
dinlediin iin, toprak senin yznden lanetli oldu; mrnn btn gnlerinde
zahmetle ondan yiyeceksin... topraa dnnceye kadar alnnn teriyle ekmek
yiyeceksin; nk ondan alndn... (Tekvin, Bap 2: 18-25; Bap 3:1-24).
Bylece Tanr, kar sz dinlemenin ne felaketler douracan ihsas
ettikten sonra Ademi karsyla birlikte Aden bahesinden karr. Adem
karsnn adn Havva olarak koyar ve ondan ocuklar edinir (Tekvin, Bap 4
ve d.) Grlyor Kitap- Mukaddesin yazdna gre Tanr, daha insan neslini
yaratmaya karar verdii andan itibaren kadna hakszlk yapmakla ie
balamtr. nk bir kere erkei topraktan yaratm ve Aden bahesine
koymu ve belli bir aaca dokunmamas iin onu uyarmtr. Daha sora onun
kaburga kemiinden kadn yapm ve fakat ona, yukardaki uyarmay
yapmamtr. Bu hatrlatmay kadna muhtemelen Adem yapm olmaldr.
te yandan kadn ayartan ve yasak meyveyi yemeye kkrtan ylandr ve
ylan bunu yalan ve dolana bavurarak yapmtr. Ve eer bu taktiini kadna
kar deil de Ademe kar uygulam olsa idi, hi kukusuz yasak meyveyi
ilk yiyecek insan erkek olmu olacakt. Eer Tanr, sylendii gibi btn
varlklarn ve mahlukatn kaderini izen g ise, ylann Adem yerine kadn
aldatm olmasnn nedenini de bu gte aramak gerekmez mi?
Yasak emri kendisine verildii halde Adem, kadnn szne uymu olmakla
sorumluluktan kurtulmu deildir.
Fakat btn bunlara ramen Tanr, esas cezay kadna layk grm, onu
arlar ierisinde ocuk dourmaya mahkum etmi ve kocasna boyun eer
durumlara itmitir. Sylemeye gerek yoktur ki btn bunlar Kitab- Mukaddesi
kaleme alan din adamlarnn hayalden uydurduklar szlerdir ve kadn
erkein emrine ve hizmetine sokmak iin dndkleri hikayelerdir.
ERAT VE KADIN
88

Ve ite Muhammed, Kitab- Mukaddeste byk bir kurnazlkla kadna
oynanan bu oyunu, daha da byk bir kurnazlkla ilemi ve Tanrdan indiini
syledii ayetlerle Kurana yerletirmitir.
Gerekten de Kurandan anlalmaktadr ki Tanr emrine riayetsizlikte asl
byk kusur Ademe ait bulunduu halde sadece Havva sulu durumda
tutulmu ve bunun sonucu olarak kocasna itaat ve hizmet zorunluluunda
braklmtr. yle ki: Kuran ve hadis hkmlerine gre Tanr, tpk Kitab-
Mukaddesin ilk kitabnda (Tekvinde) anlatld gibi, erkei balktan yaratm
ve sonra kadn ondan yapmtr. Nitekim Hicr ve Zmer surelerinde yle
yazar:
Ben, balktan ilenebilen kara topraktan bir insan yaratacam...
(K. 15 Hicr 26, 28-29).
Sizi bir tek nefisten yaratm ve sonra kadn ondan yaratmtr...
(K. 39 Zmer 6).
Buradaki sizi szc erkekler anlamnadr; nk ilerde de
greceimiz gibi Tanr sadece erkee hitaben konumay gelenek edinmitir.
Topraktan yaratt Ademi Tanr, sadece kendisine muhatap edinmekle
kalmaz, fakat ayn zamanda onu tm yarattklarna stn klmak ister ve
bunun iin meleklerini ona secde ettirir:
And olsun ki... meleklere:!Ademe, secde edin dedik. (K. 7 Araf 11;
20 Ta-ha 116).
te yandan insan nesline analk edecek olan Havva olduu halde Tanr,
bu soylarla sadece Ademin adn anarak vnmek ister:
Allah, Ademi, Nuhu, brahim ailesini, Imran ailesini -birbirinin
soyundan olarak- alemler iin tercih etti... (K. 3 Al-i Imran 33-34; ve 19
Meryem 58).
vnrken de kendi azametini ve kendi bykln kabul ettirebilmek
iin Ademi ara olarak kullanr. Ve bu ii, her eyden nce kendi melekleri
nnde yapmak ister ve onlara retmediklerini Ademe retmi grnr:
...ve (Tanr) Ademe her eyin ismini retti, sonra onlar meleklere
gsterdi (ve): Eer sznzde samimi iseniz onlarn isimlerini bana
syleyin dedi. Cevap verdiler: Sen mnezzehsin, rettiinden baka
bizim bir bilgimiz yoktur. phesiz Sen hem Bilensin, hem Hakimsin;
ERAT VE KADIN
89

Allah Ey Adem onlara isimlerini syle dedi. Adem isimlerini syleyince,
Allah: Ben gkler ve yerlerde grnmeyeni biliyorum, sizin
akladnz ve gizlemekte olduunuzu da bilirim, diye sylememi
miydim? dedi. (2 Bakara 31 -34).
Grlyor ki Tanr indinde Havvann deeri ve yeri pek yoktur. Onu
kendisine muhatap edinmedikten gayr, onun adn dahi anmak istememitir.
Nitekim Kuranda Tanr sadece Ademe hitaben ve Sen ve ein eklinde
konuur. Bundan dolaydr ki yaplmak ya da yaplmamak gereken eyleri
sadece ona hitaben konuarak bildirir. Yasak aa konusunda da byle
hareket etmitir. Nitekim Kuranda:
Ey Adem, ein ve sen Cennette kal, orada olandan istediiniz yerde bol
bol yiyin, yalnz u aaca yaklamayn; yoksa zalimlerden olursunuz. (K. 7
Araf 19; 20 Ta-Ha 117-119). diye yazldr.
141
Fakat Tanr, sadece Ademe
hitap etmekle kalmam, fakat ondan bu emre riayet edeceine dair sz
almtr:
And olsun ki daha nce Adem e ahd vermitik. (29 Ta-Ha 115).
Ve stelik onu uyarm ve eytana uymamasn ve zira eytann en byk
bir dman olduunu hatrlatmtr:
Ey Adem, dorusu bu (blis), senin ve einin dmandr. Sakn sizi
cennetten karmasn, yoksa bedbaht olursun. Dorusu cennette ne
ackrsn, ne de plak kalrsn, (ve) orada ne susarsn, ne de gnein
scanda kalrsn, dedik (20 Ta-Ha 117-119)
142

Bilindii gibi blis, Tanrya srt eviren ve onun emirlerini dinlemeyen ve
hatta Tanrnn: Ademe secde et eklindeki buyruuna kar, Ben ondan
(Ademden) stnm diyerek direnen
143
ve bylece byk bir dman
olduunu aa vuran bir musibettir.
Bylesine kt, bylesine asi ve tehlikeli bir eytan Tanr neden dolay
yaratm, ya da neden dolay onu yok etmemitir? sorusu, ayrca zerinde
durulmak gereken bir muammadr; fakat anlalan odur ki eytana uyan
Ademdir; eytann:
Ey Adem sana sonsuzluk aacn ve kmesi olmayan bir saltanat
gstereyim mi? (20 Ta-Ha 120)
eklindeki szlerine kanm ve yasaklanan aaca yaklamtr. Her ne
kadar eytann hem Havvay ve hem Ademi ayn zamanda yanltt sanlr
ise de
144
Adem ile blis arasnda geen konumalardan, asl sorumluluun
ERAT VE KADIN
90

Ademe ait bulunduu anlalmaktadr. nk Tanr, Havva ile konumu
deildir; yasak emrini ona vermi deildir. Bu itibarla tm sululuun Ademde
aranmas gerekir. Ancak ne var ki Muhammed, kadn snfnn kt yaratlm
olduuna inand iindir ki bu hikayeyi, Havvay sulu klacak ekilde
kullanmtr. Bu nedenle:
Havva anamz olmasayd kadn cinsi zevcine hyanet edip
aldatmazd
145

demitir. Belirtmek istedii ey fitneciliin ve ktln kadn neslinden
gelme olduudur. Kafasnda sabit fikir eklinde reklenen bu dnceyi o,
her vesile ve frsatta aa vurmaktan geri kalmamtr. rnein Ebu Said el-
Hudrinin rivayetine dayal bir hadisinde:
...Beni srailde ilk fitne kadn yznden kt
146
diye konumu ve Usame
b. Zeydin rivayet ettii hadisinde de:
Benden sonra erkekler iin kadnlardan zararl bir fitne brakmadm.
Diyerek
147
hep ayn dncesini dile getirmitir.
Muhammede gre Adem ile Havvann sadece cennetten kovulmalarna
deil, fakat birbirlerine dman olarak yeryzne inmelerine Havva sebep
olmutur. Nitekim Kuranda:
...birbirinize dman olarak inin, yeryznde bir mddet iin
yerleip geineceksiniz (2 Bakara 36).
diye yazldr. Bununla Muhammed, dnyann kuruluundan bu yana
kadn-erkek ilikilerindeki dmanlklarn esas itibaryla Havvann
ihanetinden doduunu belirtmek istemitir. Hatta bununla da yetinmemi,
fakat Tanrnn Ademi inayetlere mazhar klarken Havvay mafiretinden
yoksun kldn sylemitir.
Nitekim Kurana koyduu ayetlerden ve brakt hadislerden
renmekteyiz ki Adem, btn sululuk ve kstahlklarna ramen yine de
Tanrnn sevgisini ve gvenini kazanm ve Onun tarafndan kamil bir insan
olarak tanmlanmtr.
148
rnein Bakara Suresinde yle yazldr.
Adem Rabbinden emirler ald; onlar yerine getirdi. Rabbi de...
tevbesini kabul etti... (2 Bakara 37).
Fakat buna karlk zavall Havva eytan ruhlu kalmaya mahkum klnmtr.
Oysaki Adem gibi Havva da Tanrya tevbe etmiti. Nitekim Araf Suresinde
ERAT VE KADIN
91

yle der: (Adem ve Havva) her ikisi de: Rabbimiz kendimize yazk ettik; bizi
balamaz ve bize merhamet etmezsen biz kaybedenlerden oluruz-dediler.
(7 Araf 23)
Bu hkmlerden kolaylkla anlalaca zere, her sululuk Havvaya
yklenmek suretiyle kadnn erkee kar aalk duygusu ierisinde kalmas,
ona tabi tutulmas ve onun hizmetlerini grmesi durumlar hazrlanmtr.
Ve ne ilgintir ki bu durum slam dnrlerinin pek ou tarafndan,
Tanrnn ve elisinin byk buluu olarak tanmlanm ve onlarn hayranln
uyandrmtr. Muhammede peygamber olarak tapanlar, onu bu baarlar
nedeniyle ululatrmlar ve kadn snfn doutan kt ve fitneci niteliklerle
donatm olmasnda byk hikmet yattn savunmulardr. Bu yazarlar
arasnda: Hakka krler olsun; dnyann yaratlmas srasnda Onun bu
hikmeti nedeniyle KADIN fitne kayna saylmtr diyerek Tanrya ve elisine
mersiye okuyanlar kmtr.
149
Sylemeye gerek yoktur ki Adem ve Havva
olaynn bu ekilde ele alnmas ve Havvann sulu durumlarda braklmas,
bir bakma Tanrnn hakszlklar yapabilecei kansn uyandrmaya ve Tanr
fikrini zedelemeye msaittir. Fakat ne var ki eriat zihniyet, bunu nemli
grmemi ve muhtemelen fark etmemitir. Her eyi diledii gibi ekillendiren,
diledii gibi dzenleyebilen bir Tanrnn, ille de kadn kocasnn dnunda
klacam diye, bu tr bir hakszla yer vermesinin keyfilik anlamna
geleceine aldr etmemitir. nk Kurann Tanr dilediini saptr,
dilediini doru yola sokar eklindeki nice ayetlerine dayal olarak eriatnn
inanc u olmutur ki Tanrnn hakszlk ya da keyfilik yapmas doaldr ve
kimsenin buna kar syleyecei bir ey olmamaldr.
Hemen hatrlatalm ki, Mutezile snf mensuplar, daha ilk anlardan
itibaren, bu tr inanlara kar kmlar ve Tanrnn ktlk ve keyfilik
yapamayaca grn savunmulardr. Savunduklar iin de zndk
saylmlardr.
Kadn doutan kt gstermek maksadyla dnlm tek hikaye
Adem ve Havva hikayesi deildir. eriatin kadn snfna reva grd
hakszlklar sadece bu olaya inhisar ettirilmemitir. Havvadan bu yana
kadnn daima ktye ynelik kaderi, hep buna benzer hakszlk olaylar ile
yorulmutur. Bu hakszlklar ylesine insafsz noktalara ulatrlmtr ki, her
konuda ve her vesile ile erkek susuz ve kadn sulu durumlara layk
klnmtr. zellikle cinsel yaam ve ehvet sorunlar alannda Tanrnn,
erkek snfn gnahlardan ve sapk yollardan korumak iin kadn snfn
su ilemeye dorultmas pek olaan karlanmtr. Yusuf Suresinde
anlatlan Yusuf olay bunun bariz rneklerinden biridir.
ERAT VE KADIN
92

Gerekten de bir surede Tanrnn, usta bir planla, Yusufu, Msrdaki bir
kar kocann evine yerletirdii, ergenlik ana geldiinde ona hikmet ve bilgi
verdii, belirtildikten sonra Yusuf ile konuk bulunduu evin kadn arasndaki
ilikiler hikaye edilir.
150

Bu hikayeye gre bir gn kadn, kocasnn evde bulunmad srada
Yusufu kendi odasna arr, kaplar sk skya kapar ve ona gelsene der.
Bu arya kar Yusuf:
Gnah ilemekten Allaha snrm; dorusu senin kocan benim
efendimdir, bana iyi bakt, hakszlk yapanlar phesiz baarya ulaamazlar.
der ve kadnn teklifini reddeder.
151

Ve ite Yusuf un bu davran vesilesiyle Tanrnn yle konutuu grlr.
And olsun ki kadn Yusufa kar istekli idi; Rabbinden bir iaret
grmeseydi Yusuf da onu isteyecekti. te ondan ktl ve fenal
bylece engelledik. Dorusu o bizim kullarmzdandr
152

Grlyor ki Yusuf evli bir kadnn kendisiyle yatma teklifine kar isteklidir;
ve eer kendi bana karar verme durumunda kalsa, bu teklife uyarak onunla
yatmaya hazrdr. Fakat ne var ki Tanr onun kalbindeki bu kt eilimleri
okumu ve Yusufu korumutur. Ne hikmettir ki Yusufu gayri meru
isteklerden ve gnah ilemekten alkoyan bu ayn Tanr, Muhammedin
bildirmesine gre, kadnn isteklerine ve Yusufa yatma teklifinde
bulunmasna engel olmam ve onun gnah ilemesine aldrmamtr. Aksine,
dilediini saptan ve dilediini doru yola sokan Tanr, bu olaydan sonra tm
sorumluluu kadnn srtna yklemi ve onu dzen kurmakla itham etmitir.
nk Tanr, yine Muhammedin belirttiklerine gre, erkek kullarna fazlasyla
dkndr; ve en byk zevki, doutan kt olarak halk ettii eytan gibi
yaratklara ve rnein KADINa tuzaklar kurmak ve mslman erkek kullarn
da bu tuzaklardan kurtarmaktr; Yusuf olaynda yapt gibi.
Tekrarlamakta yarar vardr ki eriat zihniyet, Kurandaki Tanr dilediini
saptrr, dilediini doru yola ulatrr eklindeki ayetler gereince Tanrnn
bu ve buna benzer tm davranlarnda hikmet yattna inanmann
mslmanlk ve inanmamann da kafirlik olduunu kabul eder. Bu sonuca
da yine Kuran yolu ile gider. Yukardaki olayn devam bunun byle olduunu
dorulayan rneklerden biridir. Nitekim Yusuf, Kuranda yazlanlara gre,
kadnn teklifini red ile evden kmak zere kapya yneldiinde, kadn
arkasndan yetiip gmleini yrtar. Bunu yapt srada kocasnn eve doru
gelmekte olduunu grmtr. Kendisini masun gstermek zere suu
Yusufa ykler ve kocasndan onu cezalandrmas ister. yle der:
ERAT VE KADIN
93

Ailene fenalk etmek isteyen bir kimsenin cezas ya hapis, ya da can
yakc bir azap olmaldr.
Fakat kocas, gmlein arkadan yrtlm olduunu fark edince ii anlar ve
karsna hitaben: *
Dorusu bu senin tuzandr, siz kadnlarn dzeni byktr. der.
Sonra Yusufa: ...sen buna aldrma diyerek onu teselli eder ve karsna
dnerek: Sen de gnahnn balanmasn dile, nk sulusun di ye
azarlar.
153

Daha sonra Kentte baz kadnlar Yusufu tuzaa drmek iin birbirleriyle
yarrlar. Yusuf da Tanrdan u yalvarda bulunur:
Rabbim...eer (bu kadnlarn) tuzaklarn benden uzaklatrmazsan
onlara gnl verir ve bilmeyenlerden olurum
154

Bunun zerine Tanr onun duasn kabul eder ve kadnlarn tuzana
engel olur... Zira O (her eyi) iitir ve bilir
155
Demek oluyor ki Muhammedin
bize tanmlad Tanr, her eyi bilen, her eyi iiten, her kulunun kalbinde
yatan kefeden, sorunlarn zebilen bir Tanrdr ve fakat her nedense
btn bu bilmilii ve iitmiliiyle sadece erkek kullarnn (rnein
Yusufun) gnlndeki kt eilimlere engel olur ve onlar gnah ilemekten
korur ve fakat kadn kullarnn kt eilimlerine engel olmak ve onlar
korumak istemez.
Erkek kullarna kar ylesine dkndr ve buna karlk kadn kullarna
kar ylesine di bilemektedir ki, kadn snfnn ktlk yapmasn nlemek
yle dursun, aksine ktlk yapmasna olanak tanr. nk bunu
yapmayacak olursa, muhtemelen kadn sulandrmak ve erkei onun
tuzaklarna kar korumu olmak zevkinden yoksun kalacan
hesaplamaktadr.
Kadn snfna kar gven beslememek ve kadnlarn dzenlerine ve
hilelerine kar hazrlkl bulunmak hususunu dinsel inan ekline sokmak
iin Muhammedin yararland dier bir hikaye de Sleyman Peygamberin
Amna adndaki cariye yznden bana gelen olaylarla ilgilidir ki Kurann
Sad Suresinde geer. Her ne kadar Muhammed, bunu da Yahudi
kaynaklarndan almakla beraber hikayeyi yukardaki temel amaca oturtacak
ekle sokmutur.
Gerekten de Kitab- Mukaddesten rendiimize gre Sleyman
peygamber Sidon lkesini fethedip bata hkmdar olmak zere halkn
byk bir ksmn kltan geirdikten sonra, hkmdarn kz Jeraday tutsak
ERAT VE KADIN
94

alr ve kendisine cariye yapar. Fakat kzcaz, babasnn lmn
unutamad iin gece gndz feryad figan ederek alar. Buna bir are
bulmak ve cariyesini teselli edebilmek zere Sleyman, eytanlara emir verir
ve kzn babasnn hayalini canlandrp odasna koymalarn ister.
Bu emri yerine getirildii andan itibaren Jerada, sevgili babasnn resmi
karsnda secde etmeye balar. Durum Sleymana duyuruldukta, Sleyman
kplere biner ve derhal kzn odasna giderek resmi paralar ve kz, puta
tapt diye, cezaya koyar. Ve bununla da yetinmez. atsnn altnda puta
tapma olayna frsat yaratt iin kendi kedisini de cezalandrmak ister ve
lde bir keye ekilip yere diz ker ve alayarak Tanrdan af ve marifet
diler.
Ne var ki Tanr, Sleymana fazlasyla krlmtr: hmalkar davrand ve
ats altnda puta tapma olayna sebep oldu diye. Bu nedenle onu cezasz
brakmak istemez ve eytanlar araclyla Sleymana bir oyun tertipler.
yle ki: Sleymann her daim zerinde tar olduu devlet mhrn,
ayakyoluna gittii, ya da ykand zamanlar, cariyelerinden Amnaya teslim
etmek gibi bir adeti vardr. Ve ite mhrn ona brakt gnlerden birinde
eytan, Sleyman klna girerek ve onun suretinde grnerek Amine yi
ziyaret eder ve ondan mhr ister. Karsndakinin sahiden Sleyman
peygamber olduunu sanan Amna, hi tereddt etmeden mhr teslim eder.
Bylece devlet mhrne ve dolaysyla hkmran gce sahip olarak eytan
tahta kar ve hkmet etmeye balar. Diledii gibi kanunlar hazrlar ve
mevcut kanunlarda deiiklikler yapar.
Bu arada sahici Sleyman, hi kimsenin tanyamayaca klklarda
sokaklara dm, gnlerini halk arasnda dilencilik yapmakla geirmeye
balamtr. Bu durum bylece krk gn kadar srdkten sonra eytan,
elindeki hkmranlk mhrn denize atarak kaar. Bu ii krknc gn
yapmasnn nedeni Sleymann J erada ya bu sre boyunca babasnn
resmine tapma olanan vermi bulunmasndandr.
Denize atlan mhr bir balk yutar; bal avlayan balklar, hi farknda
olmadan onu Sleymana verirler. Sleyman baln karnn aar ve mhr
bulur ve bu suretle hkmranlna kavumu olur. Ve ilk i olarak eytann
yakalanmasn ve boynuna bir ta balanp gle atlmasn emreder. Bu olay
ona, kadna gven beslemenin ne demek olduunu retmitir.
te Sleyman peygamberin kendi kudret ve ilminin tlsm olan mhr
Amnaya teslim etmesi ve Aminann da onu Sleyman klndaki bir eytana
vermesi ve bunun sonucu olarak hkmranln yitirmesi ile ilgili hikayeyi
ERAT VE KADIN
95

Muhammed, Tanrnn azndan km gibi Kurana u ekilde koymutur:
And olsun ki Sleyman denedik, hkmranln zayf drdk, sonra eski
haline dnd. (K. 38 Sad 34,30).
Hemen belirtmek gerekir ki Tanrnn bu ekilde davrandn syleyerek bu
olay
155a
Kadna gven beslemek doru deildir inanlarna destek klmak,
Tanr fikrini yceltmez, aksine zedeler. Zira yukardaki hikaye aslnda Tanrnn
kadn kltmek ve erkei stn gstermek hususunda ki tarafgirliinin yeni
bir kantdr. nk hikayeye gre eytan Sleyman peygamber klnda
Aminann karsnda kartan ve yanltan ve bylece hkmranlk mhrnn
sahte Sleyman klndaki eytana verilmesine sebep olan Tanrdr. Zira
Tanr, Sleyman denemek arzusundadr. u hale gre Aminay sulu
saymak yanl ve hatta hak ve insaf llerini unutmak olur. Eer doruyu
aklamak gerekirse asl sorumluluk, Sleyman deneyeceim diye eytan
Sleyman klna sokan ve bu suretle zavall Aminann aldanmasna vesile
olan Tanrdr; ve Tanr bunu, Muhammedin anlatyla, srf erkek kulunu
kadn denilen eytana aldanmamay retmek iin yapmtr.
Sylemeye gerek yoktur btn bunlarn Tanr ile ilgisi yoktur; nk bunlar
sadece Tanry bu ekilde tanmlayan Muhammedin dncelerinde
ngrlmtr.
eriat zihniyetine sapl olanlar iin Tanrnn bu ekilde davranmas
doaldr, nk Kuranda Her iyiliin ya da her ktln Tanrdan gelme
olduu yazldr; ve mutlak keyfilie sahip olarak Tanr dilediini saptr ve
dilediini doru yola karr. Bu itibarla kadn snfna bu tr oyunlar oynamas
olaandr; kadn erkee itaatkar klmak iin her eyi yapmann caiz
bulunduunu bu ekilde kantlamas uygundur.
Muhammede gre KADIN, her eyi ile kt ve bu ktl ierisinde
erkekler iin tehlikeli bir yaratktr. Kadn sadece fitneci, eytan, kfran
(nankr) olarak, ya da benzeri ekillerde tanmlamakla kalmam, fakat
sesindeki cinsel ierik bakmndan da erkekler iin eytani bir tehlike
saymtr. Bundan dolaydr ki kadnlarn konuma zgrln dahi Tanr ve
peygamber yasaklaryla kstlamaya almtr. O kadar ki kadnlarn ho bir
eda ile konumalarnn ve seslerini iveli szlerle belirginletirmelerinin ve
iveli bir sese zenmelerinin caiz olmadn sylemitir. Bir hadisinde yle
emretmitir:
Yabanc bir erkekle konuurken ho bir eda ile konumayn. Yoksa
kalbinde (cinsel) hastal bulunan kimse cinsellik midine kaplr...
156

ERAT VE KADIN
96

Kadnlarn ark sylemelerini ve daha dorusu musikiyi (askeri musiki
hari) yasaklamasnn bir nedeni de budur. Nitekim Ebu Davudun naklettii
bu hadis e gre Muhammed:
Kulan zinas musikidir, musiki kalpte nifak dourur demi
157
ve erkein
ehevi duygularn uyandrr korkusu ile musiki eitlerinden pek ounu
yasaklamtr. zellikle gftesinde ikiye, sevimeye ve aka dair szler
bulunan, ya da kadn vcudunu tasvir edici olan musiki trlerini haram
saymt. Yine bunun gibi kadn-erkek bir arada ve ikili yerlerde bu ekilde
dinlenilen musikiyi, ya da arkc kadnlar tarafndan sahnede ve u veya bu
ekilde icra olunup da erkekler tarafndan dinlenen musikiyi tm olarak
yasaklamtr.
158

O kadar ki, Taberaninin rivayet ettii bir hadiste Muhammed:
engi bir kadnn engilik creti haramdr (bunun hayasz) yzne
bakmak da haramdr; enginin cretinin emen-i Kelbten fark yoktur
159

diyerek musikiye kar olan dmanln bir yandan kadna ve dier
yandan kpee kar besledii husumet ile birletirmitir. nk bilindii gibi
kelb szc. kpek karldr, ve Muhammed bir hadisinde
mslmanlar kelb bahasndan, zina kazancndan ve kehanet cretinden
nehyetmitir.
160
Yani kpek alm-satm satndan elde edilen bedeli ne kadar
haram sayd ise ark sylemen kadna salanan creti de o kadar haram
saymtr. enginin cretinin semen-i kelbden fark yoktur derken anlatmak
istedii budur.
Fakat hemen ekleyelim ki bu yasaklar sadece kadnlarn sahnede ark
sylemeleri ve erkeklerin onlar (velev ki perde arkasndan dahi olsa)
dinlemeleri hallerine inhisar etmi deildir. Gzle grlmese dahi sesinde ive
ve cinsellik bulunan bir kadn tarafndan sylenip de erkekler tarafndan
dinlenen her tr musikiye amildir.
161

Btn bu esaslar ve yasaklar, gnmzde Tanr ve peygamber emirleri
olarak mslman ynlarna belletilen eylerdir. Ne hazindir ki bu tr dinsel
emirlerle toplumsal ahlak salamaya alanlar, insan denilen varl ne ilkel
kertede tutmaya altklarnn farknda deillerdir. Uygarlk gelimesinin en
etkili arac olan musikiye dadanmakla kiiyi ta devri yarat haline
getirdiklerini dnmezler. stelik erkek snfn, kadnn iveli sesine kar
mukavemet edemeyecek kadar aciz ve zavall kabul etmenin ne kadar
haysiyet krc olduunu da hesap edemezler.
ERAT VE KADIN
97

Kadnn ktlk kayna, eytan ve fitneci, ya da boboaz olduu
ve kocasnn srlarn tutmad eklindeki (ve benzeri) tanmlamalara
Muhammed, ou kez kendi haksz davranlar sonucu bavurmutur.
rnein kadnlarn sr tutmaz oluu ya da kskanlklar konusunda
sulamalara sebep olaylardan biri cariyesi Mariya ile Hafsann odasnda cinsi
mnasebette bulunmas ve bulunurken Hafsa tarafndan yakalanmasdr.
Bilindii gibi bu vesile ile Muhammed, kendi hatal davrann rtbas etmek
zere Hafsadan, bu olay dier karlarna anlatmamasn istemi ve bir daha
Mariya ile yatmayacana dair yemin etmitir. Fakat Hafsa, kendi yatanda
baka bir kadnla yatar bulduu Muhammedin olumsuz davranndan pek
hakl olarak incindii iin, olan biteni, kendisine ok yakn bildii Ayeye
anlatm ve Ayede bunu Muhammedin dier karlarna aktarmakla, her ey
aa vurulmutur. Sylemeye gerek yoktur ki byle bir olay dolaysyla
Hafsann, srf iini boaltmak ve rahat etmek iin grdklerini Ayeye
anlatmas kadar beeri bir ey olamaz. Ayn durumda braklan her insann
yapaca ey, en azndan budur. Bu itibarla Muhammed iin, Hafsann
tutumunu kstas yapp tm kadnlara amil bir ktleme yoluna gitmek insaf
kurallar ile badamaz.
Fakat ne var ki kadnn ktlk kayna olduu inancna Muhammed
ylesine saplanmtr ki, elerine dahi bu yzden olmadk hakszlklar
yapmtr.
Her ne kadar karlar lehinde zaman zaman ho szler sylememi deildir;
rnein Adem peygambere stnln belirtmek iin: Onun kars, ona
gnahta yardmc oldu; benim zevcelerim ise bana ibadette yardmcdrlar
eklinde konutuu grlmtr.
162

Fakat denilebilir ki genellikle kadnlar aleyhindeki grlerini hep
karlarndan geldiini syledii huzursuzluklar vesilesiyle ortaya vurmutur.
Bu huzursuzluklarn domasndan karlarnn birbirleriyle ekimelerinin ve
kskanlklarnn rol olduu sylenir. Fakat hemen belirtelim ki bu
ekimelere ve zellikle bu kskanlklara herkesten nce kendisi sebebiyet
vermitir. Gerekten de haremine iki dzineye yakn birbirinden gzel kadn
katmas ve baz karlarn dier bazlarna tercih eder olmas ve rnein
Ayeyi gzde kadn yapmas ve: Ayenin dier kadnlar stnl, tirit
yemeinin dier yemeklere stnl gibidir eklinde konumas
163
bu
kskanlklarn olumasn izah bakmndan verilebilecek rneklerdendir.
Fakat ne var ki kendi sebep olduu bu kskanlklar yznden karlarnn
birbirleriyle kavgalamalar herkesten nce onu rahatsz etmi olmaldr. Bu
kavgalar nlemek maksadyla bavurduu usuller ise daha da byk
ERAT VE KADIN
98

huzursuzluklara yol amtr. Zira: Aye hakknda bana eziyet vermeyin, zira
vallahi Ayeden baka hi birinizin yorganna brnmken bana vahiy
gelmedi diye tehdit ederek
164
onlar daha da byk bir kskanla ve
dolaysyla zntye srkledii grlmtr. Yukardakine benzer nice olaylar,
ki hep Arap kaynaklarnn ortaya vurduu eylerdir, sz konusu
huzursuzluklarn sorumluluunun Muhammede ait bulunduunu izaha
yeterlidir. Ve u da bir gerektir ki kadn snfnn kt olduuna dair sapl
bulunduu inanlar, son nefesini verecei ana kadar ayn iddetle ortaya
vurmaktan geri kalmamtr. Nitekim, kendisini lme srkleyecek olan
hastala yakalandnda karlarnn gstermi olduu ihtimama ramen,
onlar ktlkle sulamas ve hatta kendisini iyiletirmek iin uyguladklar
salk tedbirleri yznden onlar cezalandrmas, bu inancnn son
tezahrlerindendir. Bu olaylar ksaca hatrlatmak yerinde olacaktr.
Hicretin 11. ylnda Muhammed, am zerine yrmek maksadyla
seferberlik hazrlna balar; fakat balad srada iddetli ba arlaryla,
mahiyeti bilinmeyen bir hastala yakalanr, Bana sarg sararak halkn
karsna kmaya alrsa da hastal artp zdrab oald iin yataa
der. Her ne kadar peygamberliini ilan ettii tarihten o ana gelinceye kadar
her daim Tanr ile temas halinde bulunduunu, Tanrnn meleklerinin
kendisine yardmc olduunu, kendisini her eyden haberdar kldn, her
trl tehlikeden kurtardn sylemi olmasna ve Onun iradyla
bakalarnn hastalna are bulduunu sylemi bulunmasna ramen, bu
kez kendisine musallat olan hastaln ne olduunu ve ne ila almak
gerektiini bir trl kefedemez ve ba arlar ve yksek ate nedeniyle
kvranr.
Hastalk atei daha da artnca etrafndakilere: zerime muhtelif yedi
kuyudan alnm yedi tulumdan su dknz, bu takdirde ahalinin yanna
karak tavsiyelerde bulunmam mit olunur diye konuur.
164a
Bu dilei
zerine onu, Hafsann leenine oturturlar ve yeter, yeter deyinceye kadar
zerine su dkerler. Biraz rahatlk hissedecek gibi olur ise de durumu giderek
arlar ve baylarak yatar kalr. Elerinden Aye ve mm-i Seleme ve
amcas Abbas bn Abdlmttalib ve kz Fatma bann ucuna toplanrlar ve
are bulmaya alrlar. Hastaln zatlcenp olduunu ve burun otu ilacnn
iyi geleceini dnrler. Abbas: Elbette ben bu ilac damlatacam diye
srar eder ve huni ile Muhammedin burnuna ilac damlatr.
Uyand zaman Muhammed yaplan tedaviye kzar ve lac kim damlatt?
Niin bu ilac damlattnz? diye sorar. Etrafndakiler Amcan Abbas damlatt
derler. Abbas da onlar teyiden: Ey Tanr Elisi, biz senin zatlcenp
hastalna tutulmu olmandan korktuk diye ekler.
ERAT VE KADIN
99

Bunun zerine Muhammed, sanki su kadnlarda imi gibi; Bu ilac
kadnlar ite u memleket tarafndan getirdiler diyerek Habeistan toprana
iaret eder ve Ben Tanr katma saygl olduum iin bana bu hastal
musallat etmez, beni bu hastalkla cezalandrmaz diye konuur.
165
Bylece
hastalnn tehisi ve tedavi usulleri konusunda karlarn ve daha dorusu
kadn snfn sulam olur. Ancak ne var ki bu szleri sylerken, vaktiyle
eytannn mslman olduuna ve kendisine daima yardmc bulunduuna
dair sylediklerini unutmutur. Hi kimse de ona: Nerede senin mslman
eytann, sana imdi yardmc olmuyor? diye sormamtr.
te yandan unutur grnd bir ey daha vardr ki o da, yine vaktiyle
hastalklar konusunda sylemi olduu szlerdir. Gerekten de veba
hastalnn, ya da karn hastalnn ya da Zatrriye cinsi hastalklarn
ahadet mesabesinde olup bu hastalklar yznden lenlerin Tanr yolunda
lm saylacaklarna ve bu tr hastalklarn Tanrya saygl olanlara musallat
olduunu syleyen kendisidir.
166

Yine ayn ekilde hastaln Tanrdan gelme olduunu ve bu itibarla
hastala are aramamak gerektiini ve hastalk atei ne kadar yksek olursa
o oranda gnahlardan kurtulmu olunacan syleyen de kendisidir. Eer
btn bu syledikleri doru ve gerekten Tanrdan gelme idiyse, bu takdirde
bu kurallara herkesten nce kendisinin uymas ve rnein tedavi usullerine
bavurmamas, ya da ateinin ykselmesi srasnda zerine su dklmesini
istememesi gerekirdi. nk bakalarna talkm verirken, kendisinin salkm
yemesi peygamberliinden beklenmezdi.
Ve eer syledikleri doru idiyse, bu takdirde veba ve Zatrriye gibi
hastalklardan hi de daha ar olmayan zatlcenp hastalna
yakalanmaktan korkmamas ve bu hastal Tanrya saygl olmayanlar iin
gnderilmi ceza olarak tanmlamamas gerekirdi.
Fakat hastalklar ve bunlarn tedavi usulleri konusunda sylemi olduu
szlerin, muhtemelen pek geerli olmadn dnd (ya da yakaland
hastaln, tpk dier hastalklar gibi. Tanrya sayg beslemek ve
beslememekle ilgisi bulunmadn ok iyi bildii) iindir ki, elimeye dme
pahasna da olsa, ateini drtme arelerini aram ve kt bir hastala
layk klnd kansn nlemek zere burun otu damlatlmasna kar
kmtr. Btn bu hususlar bir yana, bizim imdi burada belirtmek istediimiz
daha ziyade udur ki hastalnn zatlcenp olduunu sanan ve bu nedenle
burnuna burun otu damlatan kii kendi amcas Abbas olduu halde
Muhammed, hiddetini amcasndan deil, fakat zavall karlarndan karmak
istemi ve:
ERAT VE KADIN
100

Tanr beni bu hastalkla cezalandrmaz, amcam hari olmak zere
evde bulunanlarn hepsinin burnuna (burun otu) ilac damlatlacaktr
emrini vermitir
166a
. Bu emri derhal yerine getirilmi ve yukardaki olayda
hi dahli olmayan karlarnn her birinin burnuna bu ilatan damlatlmtr,
Orulu durumda bulunan Meymune dahi, Muhammed byle emretti diye, bu
cezaya arptrlm ve orulu haline baklmakszn burun otu damlasna
yatrlmtr.
167

Bylece Muhammed, kadnlarn ktlk ve fitne kayna olduklar
hususundaki deimez inancnn intikamn, gzlerini dnyaya kapad ana
kadar almaktan geri kalmamtr. Bundan dolaydr ki kadn aleyhindeki bu tr
inanlar, slamn kutsal inanlar arasnda yer alm ve Muhammedin
yaamlarn anlatanlarn ve slami esaslar yorumlayanlarn kaleminde bu
niteliini korumutur.
Nitekim bn Ishak ve bn Hiam ve Vakidi gibi nller, bu konuya ilk
eilenlerdendir.
168
Daha sonraki tarihlerde Gazali, ki kadn dmanlnn en
azllarndadr, bu inan slami bilim haline getirmitir. slam dnyasnn
Hccet-l slam diye ycelttii bu yazar, eitli kitaplarnda ve zellikle Ih-
yau ulmiD-Din adl, ya da Nasihat-l Mlk ya da Kimya- Saadet adl
yaptlarnda, kadnlarn ktlklerinin nedenlerinin hem aklen ve dinen dun
olmalarndan ve hem de eytan ruhlu olarak yaratlm bulunmalarndan
doduunu tekrarlamtr. Nahihat-l Mlk adl kitabnda, Devlet Ba-kanna
verdii en nemli t, kadn takmnn ktlne ve eytaniliine kar ok
dikkatli olmaktr
169

Buna benzer grler, o tarihten bu yana nice yzyllar ierisinde, en yetkili
kalemlerden (ve rnein bn Rt, bn Haldun, vs.) geerek gnmze dek
ilene gelmitir. 1973 ylnda Beyrutta toplanan Uluslararas bir kolokyuma,
slamn en sadk uygulaycs diye bilinen Suudi Arabistan delegesinin
sunduu bir rapor bunun en son kantlarndan biridir. Gerekten de slamda
kadnn szne ve karakterine gven beslememek gerektii tezinin resmi
aklamas niteliinde olan bu rapor insan tabiat nn nisyan He malul
bulunduuna ve zellikle tanklk srasndaki yanlmalarnn bundan
doduuna iaretle u sonuca varmaktadr:...bu konuda kadnlarn eksiklii
erkeklere oranla ok daha barizdir
170

Varrken de hi kukusuz, Muhammedin Kadnlar aklen ve dinen dun
yaratklardr eklindeki szlerini yanstmaktadr. Daha baka bir deyimle
eriatnn mant, bugn hala unu idrakten uzaktr ki aklen ve dinen
eksiklik, ya da eytanilik ve benzeri yetersizlikler, sadece kadnlara zg
ERAT VE KADIN
101

olmayp erkekler bakmndan da (hatta daha da fazlasyla) sz konusudur ve
btn bunlar yaratl sorunu olmaktan ziyade eitim ve yetime sorunudur.
yle anlalyor ki eriat, din esaslarn, akl szgecinden geirecei
zamana kadar bu gerei anlamaktan yoksun kalacaktr.
Bu vesile ile ekleyelim ki Muhammed, kadn snfn genellikle yalanc ve
hissiyatn gizleyen ve hilafm izhar eden yaratklar olarak grr ve bu
ynleriyle onlar Yusuf peygamberin ban derde sokan kadnlara benzetirdi.
Bu olumsuz grn herkesten nce kendi karlarna kar ortaya vururdu;
hem de pek yersiz ve haksz olarak. Nitekim Ayenin rivayetine dayal
hadislerden bunun byle olduunu anlamak mmkndr. rnein son
hastal srasnda halka namaz kldrma iini Ebu Bekire brakmak
istediinde, baz karlar bu iin Ebu Bekire deil, fakat mere yaptrlmasn
dilemilerdir. Bunlar arasnda en ok sevdii ei Aye de vardr. Aye, ki
bilindii gibi Ebu Bekirin kzdr, Muhammedin yanna giderek: Babam
yumuak kalplidir. O sizin yerinize geince tahamml edemez, alar deyince
Muhammed:
Siz (KADINLAR) Yusufun arkadalar olan kadnlarsnz, yani
iinizde olan dnzda sylemezsiniz
diyerek namaz Ebu Bekirin kldrmasnda srar eder. Bylece kadnlarn
samimiyetsizliklerini, ve yalanclklarn bir kez daha yzlerine vurma
frsatn bulduunu dnr.
171

Biraz nce belirttiimiz gibi Kuranda Yusufla ilgili olarak hikaye edilen
olaylarda, Yusufun Msr saraylarndaki hayat anlatlm ve gzellii
yznden Msr vezirinin karsnn ilgisini ekmesi ve onun tarafndan lgnca
sevilmesi ve fakat buna kar direnmesi ve kadnn ihtiraslarnn kurban
olarak hapislere girmesi ve btn bu ackl haberleri renen babas Yakup
peygambere krlk gelmesi, vs. aklanmtr. eriatnn ifadesine gre
btn bunlar hikaye etmekten maksat Yusufun sabrn, metanetini ve
ehvetine hakimiyetini ve ehvetengiz kadn hamlelerine ve saray
safahatlarna galebe aldn gzler nne sermekdir.
172

Ancak ne var ki Muhammed bu rnei kadn snfna ve zellikle kendi
karlarna hakszlk yaparcasna kullanmtr. rnek vermek zere Aye ve
Ebu Bekir hikayesini tekrar ele almamz gerekiyor.
Kendisini lme srkleyecek olan hastala yakaland zaman
Muhammed fevkalade bitap der ve ayakta yryemeyecek hale gelir. Bu
nedenle halka namaz kld ram ayacan anlar ve Ebu Bekire syleyin nasa
ERAT VE KADIN
102

kldrsn diye emreder. Fakat Ebu Bekirin kz Aye. babasnn bu ii deruhte
etmesini sakncal bulduu iin bunu nlemeye alr. Sakncal bulmasnn
nedeni eer Muhammed hayatta iken babas onun makamna geecek olursa
halkn bundan holanmayacan ve hatta bunu uursuzluk sayacan
dnm olmasdr. stelik babasnn hilafete geeceinin Muhammed
tarafndan daha nce ilan edilmi olmas onu bu dncelerinde daha da
hakl klmaktadr. Bundan dolaydr ki Muhammede yle der:
Ya Resulullah, Ebu Bekir zayf yreklidir. Senin makamnda durup
da halka namaz kldramaz
173

Fakat ayn zamanda Hafsa y da ikna ederek Muhammede gnderir ve
yle dedirtir
Ebu Bekir senin makamnda durursa, alamasndan okuduu
Kuran kimseye duyuramaz, mere emret de o kldrsn
174

Grlyor ki kadncazlarn yaptklarnda yalanclk ya da hilekarlk ve
hatta duygusallk gibi bir ey yoktur. Aksine doruluk ve aklclk vardr. nk
Muhammedin hasta bulunduu ve belki de lmek zere olduu bir srada
Ebu Bekirin bu ii grmesi toplum karlarna aykr olabilir, huzursuzluk
dourabilirdi. Ebu Bekirin hilafete bizzat Muhammed tarafndan yetkili
klndn bilen halk, daha Muhammed lmeden nce onu o makamda
grmekle Muhammedin lmnn yaklatna hkmederek bundan
holanmayabildi. Bu itibarla namazn bir bakas tarafndan kldrlmasn
istemekle Aye pek akllca ve pek yerinde bir i grm olmaktayd. Ancak
ne var ki Muhammed onun bu isteini geri evirerek emrinde srar eder. Aye
dileini yeniler, fakat her defasnda Muhammed emrini tekrarlar. Ve ite
Ayenin bu ekildeki srar zerinedir ki nihayet azndaki baklay karr ve
kadn snf hakkndaki olumsuz dncelerine bir yenisini katar ve

yle der:
Siz kadnlar hissiyatn gizleyip hilafm izhar etmekte, Yusuf un
karlat kadnlar gibisiniz
175

Kuran yorumcular bu benzetmeyi Yusufa ak den Zleyhann bir
davran vesilesiyle yaparlar ki o da udur: Gya Zleyha, Yusufa olan
aklnn zrn ispat iin Msr ekabirine ziyafet eker ve bylece
evresindekilere Yusuf un gzelliini tehir eder. Maksadn, ziyafet ve ikram
yolu ile saklam ve bylece Yusufa ak olmakta hakl bulunduunu anlatm
olmaktadr.
176

ERAT VE KADIN
103

Ve ite yine bu yorumcularn belirtiine gre Muhammed, Ayenin
yukardaki ekilde davranm olmasn Zleyhann hissiyatn gizlemesi
davranna benzetmi ve bundan dolaydr ki:
phesiz ki siz (kadnlar) Yusufun savahibisiniz eklinde
konumutur.
177

Yine tekrarlayalm ki Muhammedin bu benzetmesi yersiz ve yanltr.
nk Yusuf olaynda Zleyhann tutumu ile Ebu Bekir olaynda Ayenin (ve
Hafsann) tutumu arasnda byk fark vardr. Zleyha, eer anlatlanlar doru
ise, Yusufa olan ak uruna ve hissiyatn kendi karlar iin gizleyerek o ii
yapmtr. Oysa ki Aye, kendi karlar iin ya da duygusal bir nedenle
hareket etmemitir; dorudan doruya kamu huzurunu gz nnde tutarak
byle bir dilekte bulunmutur. nk gerekten de Muhammed, lmeden ok
nce Ebu Bekiri hilafete layk grm ve kendinden sonra devletin bana
onun gemesini vasiyet etmiti. Bu itibarla lmle peneletii bir annda Ebu
Bekirin o makam igal etmesi, Ayenin dnd sonular pekala
dourabilirdi. Daha baka bir deyimle Ayenin davrannda, Zleylannki gibi
kiisel duygular gizleyip hilafm izhar etmek gibi bir benzerlik yoktu. Fakat
buna ramen Muhammed, her zamanki adeti vehiyle, bu olaylar da kadn
snf aleyhine olacak ekilde deerlendirmi ye besledii dmanl izhar
iin yeni bir malzeme bilmitir.

3) Kadnlarn yisi Olmad ve Saliha Kadnn Dahi Alaca Karga
Kertesinde Bulunduu...
Kadnn ktlk kayna olduuna kanan bu eriat mant, ayn
zamanda kadnlar iinden Saliha (yani iyi, yararl, din emirlerine uyan) insan
kmayacana ve nk kadn iyi yapmann, biimlendirmenin ve
dzeltmenin mmkn bulunmadna da ayn softalkla inanmtr. Bu
inann eriat emirlerine dayatm ve bu emirler dnda baka bir gerek
olamayacan sanmtr.
Gerekten de Muhammedin Tanrdan geldiini syledii hkmlere gre
KADIN, aklen ve dinen ve ruhen ylesine kt bir hamurla yorulmutur ki
onu iyi hale getirmenin yolu yoktur. Bu itibarla kadn iyiletirmeye uramak
beyhudedir; yaplacak ey onu olduu gibi brakmak ve bu ekliyle ondan
yararlanmaktr.
Nitekim Ebu Hreyrenin rivayet ettii bir hadise gre Muhammed yle
demitir:
ERAT VE KADIN
104

Kadn ee kemii gibidir: Onu dorultmak istersen krarsn. Onu
kendi haline brak ve eriliiyle ondan faydalanmaya bak
178

Buhari ve Mslimde yer alan bu hadise dayanarak Gazali unu ekler:
Yani kadnn ahlakn istediin gibi dzeltemezsin
179
Daha baka bir deyimle
eriat mantna gre iyi sfatn kadnlara uygulamak doru deildir, nk
Muhammed bunun byle olduunu belirtmitir. Ona gre kadnlar, hi bir
zaman insan iyilie armazlar; bu nedenle onlarn errinden korkmak ve
korunmak arttr.
Kadnlar bakmndan iyi szcn, olsa olsa kocalarna en iyi ekilde
hizmet eden ve boyun een kadnlar iin kullanmak sz konusu olabilirse de,
bu takdirde dahi kadnn iyisi alaca kargadan yukar bir kerteye layk deildir.
nk Muhammed, Ebu Umamenin rivayet ettii bir hadisinde yle demitir:
Kadnlar arasnda Saliha kadn, yz tane siyah karga arasnda alaca
bir kargaya benzer
180

Bununla anlatmak istediini daha da akla kavuturabilmek iin alaca
kargaya e tuttuu kadn tipini, Yusuf Aleyhisselamn karlarndan rnek
getirmek suretiyle belirtmeye almtr. Muhammedin bu benzetmeleri
slam dnrlerinin itibar ettikleri bir kaynak olmutur. rnein Lokman
Aleyhisselam, yukardaki hadisi kendisine yaam kural bilmi ve kadnlarn
iyisinin dahi kt olduuna inanm olarak oluna u tte bulunmay
gelenek edinmiti: Olum kadnlarn errinden kork; nk onlar iyilie
armaz; iyi olanlarndan bile kendini korumaya bak
181

te yandan Muhammedin alaca kargaya e deerde tuttuu iyi kadn tipi,
kadnn insan varl olarak bizatihi temsil ettii bir deer lsne karlk
tutulmamtr. Sadece ve sadece kadnn kendisini kocasna adamas ve
smr arac haline sokmas esasna gre tanmlanmtr. Daha dorusu
kadnn iyisi kocasn efendi/seyyid bilen, ona kulluk klelik eden, ona
mutlak ekilde boyun een kadndr; kadnn iyisi, kocasn yedirip iiren,
giydiren ve onu evin pis ve zor ilerinden kurtarp ibadetiyle megul olmas
ve bylece cennetlere kavumas olanan getiren kadndr; kadnn iyisi,
nikah paras az olan kadndr
182
; kadnn iyisi rtnen, yabanc insan
grmeyen, evden uzaa gitmeyen, odasna ekilip evin kesinde kocasn
bekleyen kocas geldiinde onu elendiren ve neelendiren kadndr; kadnn
iyisi, kocasnn izni olmadan hi kimse ile konumayan, sokaa kmayan,
ktnda ban nne eip kimselere bakmayan kadndr; kocasnn maln
israf etmeyen, daima nefsinden fedakarlk eden kadndr
183
; kocasndan
boanmak istemeyen ve kazara istemi olsa bile, btn hakl durumuna
ramen hul yolunu semeden (yani karlnda mal ve para beklemeyen)
ERAT VE KADIN
105

kadndr
184
; kadnn iyisi, kskanlk nedir bilmeyen ya da kskanln
gstermeyen ve kocasnn dier karlarna ve kadnlarna kar iyi muamele
eden, bir nceki kocasndan kalm mallarn ve mirasn yeni kocas ile
blen ve yiyen ve kocasna yemekler yedirip kokular srdkten sonra onu
dier hanmlarnn yanna gnderen kadndr.
185

Evet iyi kadn ite bu tip bir kadndr ve mslman erkei, Muhammedin
alaca kargadan daha yukar bir mevkiye layk grmedii bu tr kadn tipini
kendisine ideal edinmitir. slamn en byk bilgin ve dnrleri hep bu tip
kadn makbul bilmilerdir. rnein Gazali, evlilik kuruluuna ayrd
sayfalarndan birinde, Ebul Havarinin kars Rabiay, mslman
okuyucularna ideal rnek olarak gstermeyi marifet edinmitir. Hatrlatalm
ki Rabia, zengin kocasnn lm zerine onun mirasna konmu ve daha
sonra Ebu-I- Havari ile evlenmitir ve ona hep u ekilde hitap etmektedir:
Bana kocamdan bir ok miras kald. Bu miras, salih olan dostlarnla birlikte
yemeni istedim ve bunun iin sana evlenme teklif ettim. Rabiadan son
derece memnun kalan Ebul-Havari ise buna karlk, etrafndakilere yle
derdi: Bu kadnn zerine kadn (daha) aldm; Rabia bana iyi yemekler
yedirir, gzel kokular srer ve -Haydi gle gle (dier) hanmlarnn yanna git
derdi...
186

Grlyor ki eriat zihniyet, kadn bylesine smr arac haline
getirmekte ve haysiyetsiz durumlara indirmekte herhangi bir saknca
grmemektedir. Aslnda haysiyet duygusu nedir bilmeyen bu tip kadn iyi
kadn niteliinde grmekle insan varlna kar en byk hakareti uygun
grmtr.

4) eriata Gre Kadn, Her eyi le Pis...
Muhammedin Tanrdan geldiini syledii emirlere gre KADIN, aklen ve
dinen dun olduu kadar ruhen ve bedenen de pistir.
Ruhen pis oluu, biraz yukarda grdmz gibi, ktlnden,
fitneciliinden ve eytaniliindendir. Btn bunlar onu iyz itibaryla pis
klmaya yetmitir.
Bedenen pis olmasna gelince, bunun nedeni, hayzllndan idrar
yapmasna varncaya kadar her eyi ile ve her organyla pis yaratlm
olmasndandr. Zira Muhammedin bildirmesine gre Tanr, kadnlar hayzl
(adet grr) ekilde yaratmakla hem din en eksik ve hem de bedenen pis
klmtr. Din adamlarnn aklamalarndan anlalmaktadr ki kadnlarn
ERAT VE KADIN
106

bedenen pis oluu Ayba adeti ve sair bedeni ifrazatsan dolaydr
186a

Byle olduklar iindir ki erkeklerin kendilerine yanamalar yasaklanmtr,
zira Kuranda: Ayba halinde iken kadnlardan el ekin, temizlenmelerine
kadar onlara yanamayn (2 Bakara 222) diye yazldr. Pek muhtemelen
yine bundan dolaydr ki Tanr, mkafat olarak erkek kullarna, Cennette
ebedi hayat arkada olarak, dnya kadnlarn deil ve fakat ftraten temiz,
yani ayba adetinden ve sair bedeni ifrazattan arnm, Cennet hurilerini vaat
etmitir
186b

te yandan Tanr, tabii yine Muhammedin sylemesine gre, bir de
kadnlar, hayz grdkleri srece, Kuran ele almak, ya da oru tutmak, ya
da Mescide ayak atmak, ya da Kabeyi tavaf etmek gibi dinsel davranlardan
uzak tutmutur
187
Daha baka bir deyimle kadn laf hem hayzl (adet grr
ekilde) yaratm ve hem de hayzl yaratt iin onlar ibadet gibi kutsal
sayd grevleri (rnein oru tutmak, mescide ayak atmak, Kabeyi tavaf vs.)
yerine getirmekten men etmek gibi bir insafszl uygun grmtr.
Sylemeye gerek yoktur ki dinsel grevleri yapmamak mslman kii iin
kt sonular douran bir eydir. rnein gnahlarndan kurtulmak ve
cennetlere ulamak gibi nimetlerden yoksun kalmak demektir. Ve hele bu
grev, veda tavaf gibi hayati nem tayan bir ey ise, bunun sonularna
mahkum olmak hi kukusuz korkutucudur. Ve ite bn Abbasn rivayetine
gre Muhammed, veda tavafn mslmanlar iin art klm fakat hayzl
kadnlar bundan yasaklamtr.
188

Kadnlarn, eriatya gre, bedenen pis saylmalarnn bir kant hayzl
yaratlm olmalar ise, dier bir kant da idrarlarnn, erkein idrarna oranla,
daha kirli olmasdr. Nitekim Ebu Davudun rivayetine dayal hadise gre
Muhammed, Eer birinizin zerine kadn idrar srayacak olursa o yeri
mutlaka iyice ykaynz; fakat eer erkek idrar sram ise, bu takdirde
elbiseye ya da o eyi ykamaya gerek yoktur, sadece silkelemek yeterlidir
1

eklinde konumutur.
189
te yandan kadn snfn ylesine pis kabul etmitir
ki onlar hayvanlarn genellikle en pis olanlarna e deerde tutmu ve bu
nedenle ibadeti bozan eyler arasnda domuz, kpek, eek gibi hayvanlar
sralarken kadnlar da bu listeye katmtr.
Her ne kadar katm olmasnn nedenini kadnn pis olmasndan deil fakat
erkein ehvetini uyandrma tehlikesinden doduu iddia edilebilirse de,
domuz, kpek ya da eek gibi hayvanlar itibaryla byle bir ey sz konusu
olamayacana gre, bu iddiann geerli bir yn pek yoktur. Olsa olsa
kadnlar bakmndan her iki nedenin ngrld sylenebilir ki insanlk
haysiyetini incitme asndan hafifletici bir zm salamaz.
ERAT VE KADIN
107

Her ne olursa olsun Muhammedin yerletirdii dinsel kural udur ki
kadnda ibadeti bozan bir eyler vardr ve bundan dolaydr ki namazn
bozulmamas iin stre kullanmak arttr. Biraz ilerde tekrar belirteceimiz
gibi stre denen ey Kbleye dnk olarak namaz klan kiinin nne konan
canl ya da cansz bir engeldir ki bir aa, ya da deriden yaplm bir eer,
ya da deve, ya da benzeri bir ey olabilir.
190

Ve ite Muhammedin bildirdiine gre stre sayesinde ibadetin
temizliini salamak mmkndr. Ebu Davudun bn Abbastan rivayet ettii
bir hadis yledir.
Eer iinizden biri stre siz namaz klacak olur da nnden bir ta
atm mesafeden eek, domuz, yahudi ya da KADIN geecek olursa
namaz bozulmu olur
191

Mslimin Ebu Hreyreden rivayet ettii bir baka hadisle yle denmitir:
KADIN, eek ve kpek ibadeti bozan eylerdendir; namaz klarken
nnze (deriden yaplm eer cinsi stre koyacak olursanz)
ibadetiniz temiz kalm olur
192

Bu konuda ittifak olunan bir hadis Ayenin beyanna dayal olarak yledir:
Tanr Elisi namaz bozan eyleri benim nmde tekrarlad. Bunlar:
Kpek, eek ve KADINdr
193

Yine Ayenin bildirdiine gre Muhammed, zellikle akam namazn
klarken, Kble ile kendi arasnda bir kadnn bulunmasna tahamml edemez,
onu l vcut eklinde bir engel sanrm.
194
Bunun iindir ki Aye, her ne
kadar kadn snfnn kpek, domuz, vs. gibi hayvanlara e tutulmasndan
pek holanmamakla beraber, Muhammedin yerletirdii bu dinsel kurala
uymak iin, onun namaza kalktn grdnde, engel yaratmamak
maksadyla hemen bir kenara ekilirmi.
195
ekilmeyi unuttuu zamanlarda
da Muhammed onu kenara itermi.
196

Ne ilgintir ki namaz klann nnden kadn getii takdirde tpk kpek,
domuz vs. gibi pis hayvanlar gemi gibi, namazn kirlenmi olacan
syleyen Muhammed, deve ya da kedi cinsi hayvanlarn gemesi halinde
saknca bulunmadn bildirmitir.
197
Daha baka bir deyimle deve ile kedinin,
muhtemelen kadndan daha temiz olduunu anlatmak istemitir.
te yandan kadnlarla tokalamay haram saymas ve yasaklamas da
yine yukardaki nedenlere, yani kadnn pis bir yaratk olmas gereklerine
dayanr.
ERAT VE KADIN
108

Gerekten de Arap kaynaklarndan renmekteyiz ki Muhammed, Ben
kadnlarla asla tokalamam der
198
ve el uzatarak kadnlarla grmez ve hi
bir kadnn eline elini srmek istemezdi
199

Mekkeyi fethettikten sonra kadnlar biat ettirirken, szl olarak biatlar
bitirince meri, onlara el vererek biat ettirmeye memur etmi, kendisi bu ii
yapmak istememitir. Daha baka bir deyimle, kadnlarn biatinin dorudan
doruya el tokalamas eklinde yaplmamas iin kendinden rnek
yaratmay dnmtr. Esasen bn Hmeydin bildirdiine gre
Muhammedin kadnlar biat ettirmesi, genellikle, iki ekilde olurdu: Ya nne
bir kap su getirtir ve kadnlar dahi ellerini suya sokarlar ve bundan sonra art
koulan hususlarda ona sz vermi olurlard
200
; ya da kadnlardan, art ettii
hususlar yerine getirmek zere sz aldktan sonra, onlara gidiniz, biat ediniz
der ve bakaca bir ey eklemezdi.
201

Kendisi kadnlarla tokalamad gibi bakalarnn da tokalamasna
tahamml edemezdi. Bundan dolaydr ki kadnlarla tokalaanlarn
avularnn iine ate konacam sylemek suretiyle tokalama yasan
yerletirmitir. Bu yasa koyarken dnd ey, hi kukusuz mmin
erkekleri kadnn eytaniliinden ve eheviliinden olduu kadar
pisliinden uzak klmak olmutur. Buhari ve Mslimin ve Taberaninin ve
Beyhakinin naklettikleri hadislerden bunun byle olduu anlalmaktadr:
Elin zinas, el temasdr (tokalamaktr); her kim yabanc bir kadnla
tokalarsa kyamet gnnde onun iki avucuna ate konur; Birinizin bana
demirden bir iin vurulmas, onun kendisine helal olmayan bir kadnla
tokalamasndan daha hayrldr. eklindeki hadislerden anlalmaktadr ki
tokalamay, kadnn eline dokunmakla erkein ehvete gelebilecei
mlahazasyla yasaklamtr.
Fakat bn Hanbaln Msned adl yaptnda belirtilen hadislere gre
202
bu
yasan ayn zamanda kadnlarn adet gren pis yaratklar olmalar
nedeniyle konduu ve nk Muhammedin, ara sra kadnlarla tokalarken
ellerini bir beze sard ve bu ii temizlik nedeniyle bu ekilde yapt
anlalmaktadr. Ayn eyi erkeklerle tokalatktan sonra yapmadna gre
kendisini, kadnda var sayd pislie kar korumak istedii barizdir. Btn
bunlardan gayr bir de kadnlarn uursuzluk getirdiine inanm olmasndan
dolay da tokalamay yasakladna dair hadisler vardr. rnein evde bint
Assam b. Halidin kendisine biati srasnda Muhammed: Trnaklarna hnna
sr emrini vermitir; verirken de Kadnlarda elin bereketini alan ve
uursuzluk yaratan bir hassa olduunu ve eer kadnlarn parmaklarnn
ucuna hnna srlecek olursa bu hassann yok olacan sylemitir.
203

ERAT VE KADIN
109

Yine ayn ekilde kadnlarla cinsi mnasebette bulunan erkeklere ykanma
zorunluluunu yklerken dahi Muhammed, kadnlarn pis olduklar
gerekesinden hareket etmitir. Her ne kadar kadn ve erkein ykanmasn
ngren hadisler bulunmakla beraber ve rnein Ebu Hreyrenin rivayetine
gre (Erkek) kadnn drt ubesi arasna (kollar ve bacaklar arasna) oturup
da dokundurdu mu (her ikisine) gusl vacip olur demi ise de
204
ve yine bni
merin, mer b. El-Hattabdan rivayetine gre: Her hangi biriniz abdest
aldktan sonra (can isterse) cnp iken(de) yatsn diye eklemi olmakla
beraber u muhakkak ki esas itibaryla pislik kayna olarak grd kimseler
kadnlardr. Erkekler bakmndan ykanma gereini de bundan dolay
ngrmtr. Nitekim Kurana koyduu u hkm, cinsi mnasebetten sonra
(duhul olsun veya olmasn) ykanma klfetinin erkee yklendiini
gstermektedir:
Kadnlara yaklamsanz ve bu durumda su bulamazsanz bir
topraa teyemmm edin. (K. 4 Nisa 43).
Eer mnasebetten sonra erkek tekrar ehvete gelerek kadna duhul
etmek isterse, mutlaka abdest almaldr, nk Ebu Said el-Hudrinin
rivayetine gre, Muhammed yle emretmitir:
...ayet iinizden biri karsyla cinsi mnasebette bulunduktan sonra
bu ii tekrarlamak isterse bu iki fasl arasnda abdest almaldr
205

Grlyor ki muhatap edilen kii erkektir; ykanma ve temizlenme emri
ona verilmitir. nk Muhammede gre erkein tenasl uzvu bile kadnn
rahmine nazaran daha temizdir, daha kutsaldr ve bu nedenle pislikten ve
erden korunmaldr.
206

Her ne kadar tenasl aletine sa el ile yapmay mekruh saym ise de
207
,
bunu aletin pis oluu mlahazasyla deil fakat batl itikatlara inanm
olmas nedeniyle ngrmtr; nk her eyi saa gre ayarlamak gibi bir
inanc vard.
Daha baka bir deyimle yukardaki hadis ile anlatmak istedii u olmutur ki
kadn erden ibarettir ve bu nedenle mslman erkek kendisini ve zellikle
tenasl uzvunu, bu erden korumaldr; korumak iin de cinsi mnasebetten
sonra ykanmaldr. Ve bu ii kadna duhul etmemi, ya da menisini
getirmemi olsa dahi yapmaldr; zira Buharinin Zeyd bin Halidten rivayet
ettii hadise gre: mcameat-da bulunan erkek, menisi nazil olmam olsa
dahi namaz iin abdest ald ekilde bacaklarnn arasn ykamaldr
208

ERAT VE KADIN
110

te yandan Ebu Hreyrenin rivayet ettii baka bir hadise gre eer koca,
karsnn stne yatar ona sarlacak olursa, duhul etmese dahi kalkp
ykanmaldr.
209
Esasen Muhammedin bizzat yapt da hep byle olmutur.
Nitekim Ayenin bildirdii udur: Tanr elisi benimle yatp da cnp olduu
zamanlar ykanr, sonra bana sarlp snrd
210
Grlyor ki bir kadnla
sevimek zere yataa giren erkein, sadece karsna sarlmas halinde dahi
ykanmas, ykandktan sonra yeniden sarlacak olursa tekrar kalkp
ykanmas ve bylece oyalanmas uygun bulunmutur.
Kadnlarn hayzl olmalarnn bir dier olumsuz yn de cenazeyi takip
konusunda kendisini belli eder. yle anlalmaktadr ki hayzl olduklar
zaman pis koku nerettikleri iin Muhammed byle bir yasaya gerek
grmtr. Bu vesile ile belirtmek gerekir ki kadnlarn adet grmeleri ayda bir
olan eydir; ve esasen belli bir yatan sonra da hayzdan kesilmeleri tabiat
kanunudur. Bu itibarla eer hayzl iken pis koku karyorlarsa bu takdirde
cenaze takibinden yasaklanmalar bu durumlara ve gnlere hasredilmek
gerekirdi. Ya da sadece Kadnlar hayzl olduklar zaman cenaze takip
edemezler eklinde bir yasak sz konusu olmalyd; nk bir aylk bir sre
ierisinde bir haftay gemeyen bir hayzlk durumu yznden btn kadnlar
cenaze takibinden menetmenin mantki bir yn yoktur.
te yandan, eer kadnlar srf pis koku karrlar diye hayzl iken byle
bir yasaa balamak gerekiyor ise, bu takdirde pis koku saan erkekleri de
ayn yasaa sokmak uygun olurdu.
Fakat eriat sisteminde mantk uygulamasn bir kenara brakmak gerektii
iin durum udur ki kadnlar, ister hayzl olsunlar ister olmasnlar cenazenin
arkasndan gidemezler. Zira mm Atiyyenin rivayetine dayal bir hadisten
renmekteyiz ki Muhammed kadnlarn cenazeyi takip etmelerini
yasaklamtr.
211

Bundan dolaydr ki Buhari, kadnlarn hayz igtisali srasnda koku
istimallerine dair bir Babnda, cenaze arkasndan gitme sorunu vesilesiyle
bu yukardaki szleri:
Biz kadnlar cenazeyi takip etmekten nehyolunduk suretinde tahric
etmitir.
smaili de bu szleri:
Biz kadnlar Resulullah... cenaze takibinden nehyetti eklinde tahric
etmitir.
ERAT VE KADIN
111

Her ne kadar baz bilginler: Hadisten bu nehyin kimin tarafndan vaki
olduu bildirilmemitir diyerek farkl bir sonuca varmak istemilerse de genel
gr odur ki kadnlarn cenaze peinden gitmeleri mekruhtr
212
Baz din
bilginleri hayz denilen eyin necis olmadn sylerler ve kant olarak
Muhammedin karlarndan Meymunenin szlerini naklederler. Meymune,
hayzl iken namaz klmadn ve fakat yan banda namaz klan
Muhammedin elbisesinin baz yerlerinin kendisine dokunduunu
sylemitir.
213
te onun bu szlerine dayanarak bu bilginler hayzn necis
olmad sonucuna varrlar. Sanki bunu yapmakla kadna ltufta
bulunuyorlarm gibi! Ama te yandan hayzl kadnn oru tutmayacana,
namaz klamayacana, Kabeyi tavaf edemeyeceine vs. dair hadisleri
sralamaktan geri kalmazlar ve bu suretle elimeye dtklerinin farkna
varmazlar.
214

Fakat her ne yaparlarsa yapsnlar u da bir gerektir ki Muhammed, btn
bu yukardaki durumlardan gayr ayba halinin, kadnlar iin Tanr tarafndan
uygun grlm bir eza yani bir tr ceza olduunu aklamaktan geri
kalmamtr. Kurana koyduu u ayet bunun kantdr:
... (Ayba hali) bir eza dr... (2 Bakara 222)
*
Yukardaki aklamadan anlalmaktadr ki Muhammed KADIN hayzl
yaratlmtr diye dinen dun (eksik) saym, hayzl iken oru tutmaktan,
namaz klmaktan, mescide adm atmaktan
215
, Kabeyi tavaftan, cenazeyi takip
etmekten vs. yasaklamtr.
Her ne kadar bu yasaklamalardan bazlarna sebep olarak kadndaki
eytanilii ya da ehvet tahrik edici nitelii gstermi ise de genel olarak
kadnn pis olduunu buna ek bir bahane klmaktan geri kalmamtr. Hayzl
kadnlar mescide sokmamas, namazgahdan dahi uzak tutmas
216
, ya da
yukarda sraladmz dier yasaklara muhatap tutmas bundandr.
Ancak ne var ki hayzl olmalar nedeniyle kadnlara btn bu yasaklar
ve ezalar reva grm olmasna ve stelik de onlarn bu durumlar
vesilesiyle erkekleri uyarmak zere Kurana:
Ay ba halinde iken kadnlardan el ekin, temizlenmelerine kadar
onlara yanamayn (2 Bakara 222)
eklinde ayet koymasna ramen Muhammed, hayzl kadnn memelerine
yapmay, tenini tenine dokundurmay, ya da ayn yorgan altna girip koyun-
ERAT VE KADIN
112

koyuna yatmay, ya da hatta ban koynuna dayayp Kuran okumay
mekruh (haram) saymamtr. Gerekten de Ayenin rivayeti yledir.
Ben hayz iken Nebiyy-i Mkerrem... ban kucama yaslar sonra
Kuran okurlard...
217

Kuran okumay kutsal nitelikte bir i bildiine gre, bir yandan hayzl
kadn pis koku nerediyor diye cenaze takibinden ya da dier ilerden
yasaklarken, te yandan bylesine kutsal nitelikteki bir i srasnda onu
kullanmasndaki mant anlamak kolay deildir.
Yine en salam kaynaklardan rendiimize gre Muhammed, her ne
kadar duhul yoluna gitmemekle beraber, hayzl kadnn koynuna girip
sevimekten ya da beline bir futa takp memelerine ynelmekten pek
holanrm. Aye yle demitir:
Ben adet grrken Allahn Resul bana bedeni temasta bulunurdu;
ben adetli iken benimle bir yorgan altna girerdi...
218

Muhammedin elerinden mm Seleme yle demitir:
Nebiyy-i Ekrem... le bir abaya brnerek yatyorduk. Derken
adetimi grdm. (Yavaack) svp hayza mahsus elbisemi giydim.
Adetin mi geldi? diye sordular. Evet dedim. Bunun zerine beni
ardlar. Saakl kadifenin altnda kendileriyle birlikte yattm
219

Cumeyb Umeyrin rivayetine dayal bir hadis ise yledir:
Annemle teyzem... Ayeye adet grd zaman Allahn Resulnn
nasl sevitiini sordular: u cevab verdi: -Eleri olan bizlerden biri
adet grd zaman adet gren eine genie bir altlk giymesini
emreder, sonra da onun memelerine ynelirdi...
220

Bu yukardakilere eklenebilecek dier hadisler arasnda Aye ile ayn
yorgan altnda seviirken Tanrdan vahiyler aldna dair olanlar da vardr ki
ilerdeki blmlerde yeri geldike deinilecektir.
Yine tekrarlamakta yarar vardr ki Tanrnn kadn snfn hem hayzl
yaratp hem de pistirler diye yukardaki yasaklara tabi klacan ve bu arada
Muhammede hayzl kadnlarla seviirken vahiyler gndereceini dnmek
Tanrnn ycelii fikrini zedeler. eriatin kapsad btn bu hkmleri ve
yasaklar kadna kar yersiz bir dmanlk besleyen zihniyetin
uydurmalarndan ve yalanlarndan baka bir ey olmadn kabul etmek
gerekir.
ERAT VE KADIN
113

Muhammedin sylemesine gre Tanr, sadece kadnlar pis klmak, ya da
dinen aalatmak, ya da ibadet olaslndan eksik brakmak iin deil fakat
bir de gncel yaamlarnda Ezaya uratmak iin hayzl yaratma benzer.
nk Kuranda hayz halinin kadnlar iin Eza olduu aka bildirilmitir:
Ey Muhammedi, kadnlarn ayba hali hakknda da sorarlar. Deki -O
bir ezadr (2 Bakara 222)
yle anlalyor ki Tanr bu ezay, bir de fiziki bakmdan (yani ay ba
halinde kadnlar pek huzursuz durumlara- rnein ba arlarna, ya da
asabiyet gibi hallere- drmek suretiyle) uygulamay uygun bulmutur.
Neden uygun bulmutur? ve neden bylesine insafsz bir keyfilie
ynelmitir? diye sorulacak olursa, buna mantki bir cevap bulmak elbetteki
mmkn deildir. Akl ve vicdan sahibi olup ta yce ve adil bir Tanr anlayna
ynelik kimselerin Tanry, kadnlara kar bylesine dman ve gaddar bir
davran ierisinde tasavvur etmeleri elbetteki dnlemez.

5) eriata Gre Kadn Snf Kpek, Eek, At

, Deve, Domuz,
Karga ve Benzeri Hayvanlara E Deerde Olup, Kadnlarn En yisi
Alaca Kargaya ve En Yararls da Koyuna Denk Saylr.
slami kaynaklarn bildirdiine gre Muhammed, pek eitli vesilelerle
KADIN, vahi ya da yar vahi hayvanlara e deerde saym ve
kyaslamalarn genellikle bu lye dayatmtr. rnein namaz klann
nnden kpek, eek, ya da KADIN geerse namaz bozulur eklindeki
szleri ve yine bunun gibi Uursuzluk ATta, EVde ve KADINda hasl olur,
ya da Eya da eamet farz olunursa ATda, KADINda, EVde ve
MESKENde aranmaldr
221
, ya da Kadnlar arasnda saliha kadn, yz tane
siyah karga arasnda alaca bir karga gibidir eklindeki ve daha bunlara
eklenebilecek nice hadisleri (ki yeri geldike deinmekteyiz ve deineceiz)
bunu kantlayan rneklerdendir.
Bu vesile ile her eyden nce una iaret etmek gerekir ki eriat zihniyeti
KADIN, aslnda insandan bile saymaz ve NSAN szcne pek layk
bulmaz.
Kuranda geen insanlar ya da insanolu gibi szckler, ya da SZE
eklinde kullanlan hitab tarz, ou kez erkek cinsini karlayacak ve
kapsayacak niteliktedir. Ksa bir fikir edinmek zere nice rneklerden u
ikisine deinelim:
ERAT VE KADIN
114

Kurann Maide Suresinin 3., 4. ve 5. ayetlerinde, mslmanlara haram ya
da helal klnan eyler aklanmtr. Haram klnan eyler arasnda le, kan,
domuz eti... baka bir hayvan tarafndan sslm, yrtc hayvan tarafndan
yenmi hayvanlar vardr (5 Maide 3).
Buna kar helal klnan eyler arasnda da Avc hayvanlarn tuttuu
hayvanlar ve KADINlar sralanmtr. Gerekten de yle yazldr:
Ey Muhammed, sana kendilerine neyin helal klndn soruyorlar,
de ki: -Size...avc hayvanlarn sizin iin tuttuklarn yeyin... nanan hr
ve iffetli kadnlarda... size helaldir (5 Maide 4-5).
Grlyor ki SZE szc ile Tanr erkeklere hitaben konuurken onlara
avc hayvanlarnn tuttuu hayvanlar yannda kadnlar da helal klmaktadr.
te yandan ayn dorultuda olmak zere mran Suresindeki u ayeti de
beraberce okuyalm:
KADINLARA, oullara, kantar kantar altn ve gme, gzel cins
nianl Atlara ve DEVELER (ve HAYVANLARA) ve ekinlere kar
NSANLARIN ar (arzusu) sevgisi vardr ve bu arzu (sevgi) NSANLAR
iin bezetilmi bir arzudur (sevgidir). Fakat bunlar, dnya yaayna ait
birer metadan (geimlikten) ibarettir. (3 Al -i mran 14).
Grlyor ki burada NSANLAR szc, adeta kadnlar hi hesaba
katmakszn ve zellikle ERKEKLER anlamna alnm olup KADINLAR, tpk
ATlar ve DEVELER ve genellikle HAYVANLAR srasnda olmak zere dnya
yaamlarnn nimeti ve bereket saylmlardr.
Zira insanlara gzel gsterilen eyler: Nianl atlara ve develere ve
kadnlara kar bezetilmi istektir ve btn bunlar dnya yaamlarna ait birer
metadan ibaret eylerdir. Sylemeye gerek yoktur ki Bezetilmi arzu (sevgi)
denilen ey htiyatan doma bir istektir. nk ata kar, ya da deveye,
koyuna vs... kar beslenen istek, bunlarn etine, stne, derisine, ynne vs.
kar beslenen istekten baka bir ey deildir. Ve nk bunlar dnya
yaayna ait birer metadr. te bunun gibi kadna kar da eriat, erkein
ehvet gailesini giderme ve hizmetlerini grme ihtiyacndan doma bir istek
esini ngrmtr, ki ilerdeki blmlerde yeri geldike tekrar ele alacaz.
Fakat imdilik unu tekrarlayalm ki yukardaki ayetde kadn, tpk at, deve ya
da benzeri hayvanlar gibi meta (matah) saylmtr, zira ayetde aynen yle
denilmektedir: Bunlar (yani kadn, at, deve) dnya yaayna ait birer meta
dan ibarettir.
ERAT VE KADIN
115

Yine Muhammedin, bildirdiine gre Tanr, mmin erkek kullarna bu
vaatler yannda bir de Cennetlerdeki gze kzlar hazrlamtr. Zira ayn
surenin yukardaki ayetinin hemen ardndan u gelmektedir:
Ey Muhammed, de ki -Bundan daha iyisini sizlere haber vereyim mi?
Allaha kar gelmekten saknanlara, Rablerinin katnda tertemiz eler...
vardr (K. 3 Al -i mran 15).
Hemen belirtelim ki bu ayetteki eler szc, ilerde ayrca
aklayacamz gibi huriler, ceylan gzl ve memeleri yeni sertlemi
dilberler, henz erkek eli dememi gzel bakireler karldr. Sizlere
szc ise, bir nceki ayetteki insanlara deyimine (ki erkekler
anlamndadr) atfen burada yer almtr. Kurana koyduu bu hkmler
dorultusunda olmak zere Muhammed bu szc genellikle erkekler iin
ve erkeklere hitap ekli olarak kullanmtr. rnein:
Kadnlar NSANn karsna eytan gibi karlar. Bir kadn grp
heves ettiiniz vakit, hemen kendi ailenize (yani kadnlarnza) mracaat
edin.
derken yapt budur.
222
Zira burada da muhatab sadece erkeklerdir ve
onlar NSAN ve kadnlar da EYTAN diye tanmlarken, kendinden sayd
erkek snfn byk tehlikeye kar uyarmaktadr.
Tpk Muhammed gibi dierleri de bu gelenei srdrmlerdir. rnein
Hlafe-i Raidinden mer bu ekilde konuur ve NSAN... ailesine kar
ocuk gibi, harice kar da erkek gibi olmaldr derdi; derken de nsan
szcn Erkekler karl kullanrd. merin bu szlerini nakleden
Gazali: Lokmanda ayn sz sylemi ve ayn tavsiyede bulunmutur diye
ekler
223
ve bizzat kendisi bu dncenin temsilciliini yapard. rnein Ihyau
ulu-mid-Din adl kitabnda, evliliin temel esaslarn Kurana gre aklarken
insanolu szc ile erkekleri gz nnde tutmutur. Evliliin yararlar
bal altnda yazarken yle der: Evlenmekteki drdnc -fayda, evi
sprmek, kaplan temizlemek, yatak sermek, yemek piirmek gibi ev
ilerinden kurtulmaktr. NSANOLUnun ehvet hissi olmasa da ev ileri ile
uramas ok zordur. nk bu gibi iler zamann ounu alr, ilim, amel ve
benzeri ilerine mani olur. yi bir kadn, erkein ehevi hissini tatmin ve ev
ilerini tedvir etmekle, onu (yani kocasn) huzur iinde hem dier ilerini, hem
de Allaha kar kulluk ve ibadetini yapabilmesini temin eder
224

Grlyor ki insanolu olan kii erkeklerdir. Kadn onun hizmetisi ve
adeta klesi olan zavall bir yaratk, ya da en azndan evdeki eyadandr.
Zaten onu Muhammed
M
en yararl mefruat ve deme kategorisinden
ERAT VE KADIN
116

saymtr.
225
Daha baka bir deyimle eriatin anlayna gre kadn, insan
eklinde yaratlmtr ama erkek gibi insan kertesinde deildir; Tanr onu, evi
sprmek, yemek piirmek, yatak sermek gibi zaman alc ve zahmetli ev
ileriyle ve erkein ehvetini gidermekle grevli klmtr. Bu grevleri yerine
getiren kadn insanolu kertesindeki erkeini rahatlatm ve pis ilerden
kurtarm olur ve bylece onu asil ilerle urama olanana kavuturur. Bu
asil iler arasnda ibadetle uramak bata gelir ve erkek bu sayede
cennetlere ve oradaki hurilere, ceylan gzl dilberlere ular.
te yandan Tanr, tabii yine Muhammedin sylediklerine gre, kadnlar
sadece aklen ve dinen eksik yaratmakla ya da eytan tabiatl klmakla
kalmam fakat eitli hayvanlara e tutmak suretiyle de insanolu srasna
koymamtr; daha akas hayvan kertesinde brakmtr.
Biraz nce namaz klan kiinin nnden kpek, eek ya da kadn
geecek olursa namazn bozulmu ve geersiz saylacana dair baz
hkmlere deindik. T.C. Devletinin kendi halkna din eitimi olarak sunduu
baz rnekleri belirtmekte yarar vardr.

a) Muhammede Gre Namaz Kateden eyler; Kara Kpek, Eek,
Domuz... Ve Kadn.
Buharinin SAHH inde, bn-i merin rivayetine dayal bir hadisten
anlalmaktadr ki Muhammed, namaza duraca zaman binit devesini aykr
vaziyette bulundurup ona kar namaz klarm. ayet bu srada deve
kalkacak olursa, semeri baka bir tarafa alp diker ve semerin art kana
doru namaz klmakta devam edermi.
226

Ondan mlhem olarak dierleri de ou zaman develerini Kble ynnne
alarak namaz klarlarm.
227

yle anlalmaktadr ki bu uygulama, bir aac stre ittihaz etmeyi, ya da
temiz bir hayvan, ayakta durur ekilde tutmak artyla ona kar namaza
durmay caiz klar olmutur.
228

Ancak ne var ki Muhammed, deve ve temiz hayvanlara ve hatta cansz bir
aaca bahettii bu erefi ( ya da icazeti), bata KADIN olmak zere baz
yaratklara layk grmemitir. Gerekten de eitli vesilelerle namaz
kateden ve geersiz klan eylerle ilgili olarak Tanr buyruu eklinde
yerletirdii yle hkmler vardr ki aknlk yaratc olduu kadar kadnn
insanlk haysiyetiyle de pek badar grnmemektedir.
ERAT VE KADIN
117

Nitekim Enes ya da EbuI-Ahvas gibi, ya da Hasan- Basri ya da bn-i
Abbas, ya da Ahmed bn-i Hanbel ya da benzeri dier temel kaynaklara
dayal hadislere gre namaz bozan eylerin banda kpek, eek ve
kadn gelmektedir:
...kblei musalliden kelb (kpek) , himar (eek) ve kadn geerse,
bunlarn namaz katettikleri
229

belirtilmitir. krimenin rivayetine dayal bir baka hadise gre Muhammed:
Kpek, eek, hnzr, kadn, Yahudi, Nasrani ve Mecusi gibi eylerin namaz
kat edeceini bildirmitir.
bn Abbasn ve Ahmed bni Hanbelin rivayetlerine dayal hadislerde,
namaz klann nnden kara kpek, ya da eek ya da kadn geecek olursa,
namaz kat edilmi olur diye emredilmitir.
Mslim-in senedi sahih ile Ebu Zere atfen rivayet ettii hadiste yle
demitir:
nnde deve semerinin ard ka boyunda bir stresi olmayan
kimsenin namazn, KADIN, EEK, birde KARA KPEK kat eder.
230

Dikkat edilecek olursa baz hadislerde kpek ve bazlarnda da kara
kpek diye yazlmtr. slami kaynaklarn bildirdii odur ki kara kpek
namaz kateden eylerden olduu halde krmz kpek byle deildir.
nk Muhammed, bunun byle olduunu akla kavuturmutur. Nitekim
Ebu Zer bir gn kendisine: Kara kpek namaz bozuyor da krmz kpek
neden bozmuyor? diye soran kimseye u yant vermitir: A kardeimin olu,
ben de senin sorduunu (peygambere) sordum: Kara kpek eytandr
buyurdu
231

Bundan anlalmaktadr ki Muhammede gre KADINn, tpk KARA
KPEK gibi namaz kateden eyler arasna alnmasnn ortak bir nedeni
vardr ki o da eytan cinsinden saylmasdr. nk biraz nce belirttiimiz
gibi Muhammed kadn her daim eytandan saymtr. Kara kpei de ayn
kategoriye ithal ettiine gre eytan ve kara kpek ve kadn ayn deer
leine oturtulmu olmaktadr. u duruma gre krmz kpek, ki
Muhammede gre eytandan deildir ve bu itibarla namazn kat edilmesine
sebep olmaz, KADINa nazaran daha st deerde bir hayvandr.
Daha nce de deindiimiz gibi mslman kiinin balca grevlerinden
birisi namazn korumaktr. zellikle kara kpek, eek ve KADINa kar
korumaktr. Bundan dolaydr ki Muhammed namaz klarken stre dikilmesini
ERAT VE KADIN
118

ya da duvar, direk, aa gibi bir eye tevecch edilmesini emretmitir.
232

nk eer stre dikilecek olursa, bu takdirde eek ya da kpek ya da kadn
gese de namaz etkilemez.
Bu konuda Ebu Cuhayfenin rivayetine dayal olarak Buhari:

(Peygamberin )Bathada nnde bir harbe (ksa mzrak) dikilmi

olduu halde len ile ikindi namazlarn ikier rekat kldrdm (ve
namaz iinde iken) nnden kadn da, eek de getiini
233

bildirmitir.
Daha baka bir deyimle btn keramet stre dedir; zira strenin varl
halinde namaz klan kiinin nnde kara kpek ya da eek ya da kadn gese
namaz kat edilmi olmayacak ve ibadet kabul edilmi saylacaktr.
Sylemeye gerek yoktur ki haysiyet krc bu tr bir kyaslama her kadn
iin znt kaynadr. Nitekim Muhammedin karlarndan Aye, bu yukardaki
szlerden hakl olarak alnm ve bir gn Esved b. Yezid-i Niahiye, Namaz
kateden eyler nedir? diye sormu ve o da kendisine, Kadn ve kpektir
diye yant verince yle demitir: Siz bizleri kelb (kpek) ve himar (eek) ile
bir mi tutuyorsunuz? Kasem olsun ki, (Peygamberin) yle halini bilirim ki, ben
sedirin zerinde yan yatm bulunuyordum da (peygamber) terif eder, sedirin
ta ortasna mteveccihen namaza dururdu. Ben bir ihtiya zerine kalkmak
istediimde, kblesine kar gelmekte eza vermeyeyim diye, sedirin ayaklar
tarafndan yorganmdan syrlp kar giderdim, demitir. Hatrlatalm ki bu
szlerde yukardaki durumlar hafifletici ya da geersiz klc bir ey yoktur. Ve
esasen Aye, namaz, kat etmi olmamak iin, Eza vermeyeyim diye...
yorganmdan syrlp giderdim eklinde konumakla sz konusu hadislerin
varln da kantlamaktadr.
Fakat buna ramen eriat evreler, kadnn rencide olan haysiyetini tamir
kurnazlna bavururlar ve rnein yine Ayenin rivayetine dayal baka bir
hadise sarlrlar; sarlrken yalan syleme alkanlyla elimeli bir dil
kullanrlar. ne srdkleri hadis udur:
(Tanr elisi) namaz klard. Ben de onun karsnda cenaze
vaziyetinde aykr yatardm.
233a

Ve bu szleri ele alarak, unu anlatmaa alrlar ki namaz klan kii ile
kblesi arasnda kadn geecek olursa, bunda saknca yoktur ve namaz
bozulmu saylmaz.
ERAT VE KADIN
119

Oysa ki bu hadis, hem senedi hakknda dedikodu olduu iin zayf ya da
hatta geersiz bir hadistir
233b
ve hem de Ayenin azndan yukardaki ekilde
km deildir. En salam kaynak saylan bn Sadn Tabakat adl kitabndan
anlalaca zere Ayenin syledii yledir:
Ben nnde olduum halde (Tanr elisi) namaz kld halde baka
biri (dier eleri) olunca klmazd
233c

Ve bu szleri Aye, sadece kendisini, Muhammedin dier elerine nazaran,
bir ok bakmlardan stn ve imtiyazl gstermek zere, sarf etmitir. Nitekim
Ayenin rivayetine gre Hadisin tamam yledir:
Benim, teki Peygamber hanmlarna on tane stnlm vardr:
1) Evlendii tek bakire hanm benim;
2) Ana-babas muhacir olan tek ei benim;
3) Allah benim doruluumu ilahi vahy ile ispat etmitir. (Ifk olay);
4) Cebrail benim resmimi bir kap iinde Peygambere gsterip Bununla
evlen- demitir;
5) (Peygamber) bir tek kaptaki sudan yalnz benimle ykanmtr;
6) Ben nnde olduum halde namaz kld halde baka biri (baka bir
ei) olunca klmazd;
7) Benimle birlikte olduu zamanlarda ona vahiy geldii halde dier
eleriyle olduu zaman gelmezdi);
8) Ruhunu teslim ettiinde ba benim kucamdayd;
9) En son cinsi mnasebetini benimle yapmtr;
10) (lnce) benim odamda defnedilmitir
233d

Grlyor ki Ayenin bu szlerinde, genel olarak KADINn, Kara kpek
ve Eek ve Domuz vs. gibi hayvanlara e durumda bulunduuna dair olan
Hadisleri rtmee ynelik bir anlam yoktur; sadece kendisini Muhammedin
dier elerinden farkl ve imtiyazl klma amac vardr. Zira anlatmak istedii
udur ki Muhammed, nnde kadn, eek, kpek, domuz vs. olduu takdirde
namaz klmamak geleneindedir ve bu geleneinden sadece Ayeyi hari
tutmutur. Daha ak konumak gerekirse Ayenin bu szleri KADIN
aalatr nitelikteki Hadisleri pekitirmekten baka bir ie yaramaz.
ERAT VE KADIN
120

Ama buna ramen eriatlar, biraz yukarda deindiimiz yalanlarla Aye
rneinden medet umarlar; hem de senedi hakknda dedikodu olduunu
kabul ettikleri bir rivayeti (yani Aye hadisini), Senedi muttasl nitelikte
grdkleri hadislerin (rnein Ebu Cuheyle hadisi) nne geirir
grnrcesine
234
insan haysiyetiyle badamayan ve kadn gerekten
aalatan bu tr hkmleri aklc yoldan silip atacaklarna, akla ve manta
smayan yalanlara yaatrlar.
234a

Namaz klan ve kble arasndan eek, kpek ve kadndan gayr hnzr,
Yahudi, Nasrani ve Mecusi gemesi halinde dahi, namazn kat edilmi
olacana dair hkmlerin sadece akla ve manta deil, fakat insanlk
haysiyetine ters dtn haykracak yerde haysiyet duygusunu rencide
edecek rneklerle oyalanrlar. rnein (Abdullah) b. Abbasn:
(Peygamber) Minada stresiz namaz kldrd srada dii bir
merkebe rakiben kardan geldim... Saflardan birinin nne getim.
Merkebi otlasn diye salverdim. Ondan sonra saffa girdim. Bu
(yaptma kimse ses karmad)
eklindeki szlerini, sanki kadnn incinmi duygularn tamir edermi gibi
ne srerler.
235
Dii merkebin namaz klanlar nnde otlamasn belirtmekle,
kurnazlk yaptklarn dnrler.
Ancak ne var ki bu kurnazl dahi pek beceriksizce yaparlar ve nk
yukardaki rnei verirken ayn zamanda Muhammedin binit devesini
karsna alp namaz kldna dair hadisleri sralarlar.
236

Bylece deveyi, ve dii merkebi kadndan daha stn bir haysiyete sahip
klan eriat sisteminin koruyuculuunu yapm olurlar. Gerekten de bn-i
merin (Sened-i muttasl ile) rivayet olunan szlerine dayal bir hadis
yledir:
bn-i mer (Peygamberin) devesini kblesine alarak namaz kldn
grdm, demitir
Ve yine bn-i merin rivayetine dayal baka bir hadis yledir:
(Peygamberin) binit devesini aykr (vaziyette) bulundurup ona kar
namaz kld (sened-i muttasl ile) rivayet olunur; (bn-i merden bu
hadisi rivayet eden Nafia), Ya develer ayaa kalkarsa ne yapmal
dersin? diye sorulmu, o da, (Peygamber) byle bir hal vukuunda
(semeri baka tarafa) alp diker ve semerin ard kana doru namaz
klmakta devam ederdi cevabn vermi.
ERAT VE KADIN
121

Bu hkmler
237
, daha nice benzerlerinin yannda, deveyi kadndan daha
stn klmaya yetmi olmaldr eriat indinde.
Grlyor ki Muhammed, deveyi karsna alp namaz klmak ya da deve
semerini stre ittihaz etmek suretiyle domuza, kpee ve eee ve bu arada
kadna kar ikinci bir hakareti uygun bulmu ve bu sonuncularn deve kadar
olsun itibara sahip bulunmadklarn aa vurmutur.
Haydi diyelim ki domuzu ve kpei pis hayvanlardan ve kadn da
eytandan saym ve namaz kat etiklerine karar klmtr. Pek iyi, ama deve
ile eek arasnda neden tefrik yaratmtr acaba? Deve eekten daha stn
deil, bir ok bakmlardan daha da kt bulunduuna gre (nk olduka
fkeli ve kindar bir hayvandr) ve daha da temiz olmadna gre, bu ayrm
acaba neden yapmtr? eklinde dnmeye kalkmaynz. nk
kalkacak olursanz dinsizlikle sulanmak bir yana, fakat mutlaka cinnet
getirir, hasta olursunuz.

b) Ve Kadn, Deveden Daha Aa, Fakat At, Karga, Koyun vs... Gibi
Hayvanlara E Deerdedir; Ve Dvlmesi Gerekir.
Kadn, yukarda belirttiimiz gibi, deveden aa gren ve kara kpek,
eek, domuz vs. gibi hayvanlar kertesine indiren hkmler sadece namaz
ve ibadetle ilgili olanlar deildir.
Bunlar dnda da ve farkl nedenlere dayal olarak kadnlar yrtc ve ehli
hayvanlara e tutan hkmler vardr ki eriatin temellerini oluturur. Bunlar
yle bir gzden geirilecek olursa anlalr ki Muhammed kadnlar
uursuzluk ya da yararllk gibi kstaslara gre at, karga, koyun vs.
gibi hayvanlarla bir tutmutur.
238

rnein Mslimin bn-i merden rivayet ettii bir hadis emrine gre,
Muhammed uursuzluun genellikle eyde bulunduunu sylemitir, ki
bunlar Kadn, Ev ve Attr.
239

Fakat kadn ile at arasnda ayrca zel bir balant kurmutur ki o da
karakter ve tynet ile ilgilidir. Daha baka bir deyimle kadn, yumuak ve
sert bal olmak bakmndan at ile karakter benzerlii ierisindedir. Sz
konusu hadis udur:
Uurluluk ve uursuzluk kanda, evde ve attadr. Kadnn uurlu
oluu nikah parasnn azlnda, kolaylkla nikah edilmesinde ve gzel
ahla-kndadr. Evin uurlu oluu geniliinde ve iyi komusundadr.
ERAT VE KADIN
122

Uursuzluu da darlnda ve kt komu oluundadr. Atn uuru, ba
yumuak ve ahlakl olmasndan, uursuzluu da sert bal ve ahlaksz
olmasndandr
240

Grlyor ki benzetme erkek snfnn karlarna gre yaplm ve kadnn
erkek bakmndan yararll esasna dayatlmtr.
Ve ite Muhammedin bu tanmna bakaraktr ki, Hccetl slam stadmz
Gazali, kadn tiplerini on eide ayrm ve her birini, karakter itibaryla on
hayvana e klmtr. Nasihat-l mlk adl kitabnda bu konuya zel bir yer
ayrr ve yle der: kadn snf on farkl tipten oluur ve bunlardan her birinin
karakteri, eitli hayvan gurubunun evsafna tekabl eder. Bu hayvanlar
domuz, maymun, kpek, ylan, katr, akrep, fare, gvercin, tilki ve nihayet
koyun olarak ele alnabilir
241

Dikkat edilecek olursa eitli kadn tiplerine tekabl eder gibi gsterilen
hayvanlar, mslmanlarn genellikle hor ya da pis ve uursuz grdkleri
hayvanlardr: Ylan, akrep, fare, vs. gibi. Gvercin ya da koyun gibi hor ve
kt grlmeyenler dahi kadn kltmeye yarayan ynleriyle ele alnmtr.
Gerekten de Gazali yle der:
Karakter itibariyle domuza benzeyen kadnlar oburdurlar; midelerini
doldurmay ok iyi bilirler. Fakat din, iman, ibadetle, oru tutmakla hi
ilgileri yoktur. Kocalarnn haklarna sayg gstermedikleri gibi
ocuklarnn beslenmesine, yetitirilmesine, Kuran eitiminden
geirilmesine aldr etmezler.
Maymunlarn karakter ve zelliine sahip kadnlar, renkli giysilere,
incilere, yakut ya da altn ve gm cinsi mcevherata dkndrler.
Karakterce kpee benzeyen kadnlar, kocalan konuurken szn
kesip suratna baran, hrlayan kadnlardr. Eer kocalar varlkl, altn
ve gm sahibi kimselerse yle konuurlar: Sen benim dnyamsn;
Ulu Tanrm bana senin eksikliini hissettirmesin ve dilerim ki benim
canm seninkinden nce alsn. - Fakat ne zaman ki kocalarnn mali
durumu bozulur, ite o andan itibaren az deitirirler ve kocalarna
hakaret etmeye, -Sen parasz bir sefilsin- eklinde sylenmeye
balarlar. Karakterce katra benzeyen kadnlar, hibir yerde durmak
istemeyen inat katr gibidirler.
Akrep cinsi kadnlar, komularn devaml ekilde ziyaret eden,
dedikoduyu seven ve laf toplayan tpk akrepler gibi gittikleri her yerde
zehirlerini dken kadnlardr. Fare karakterindeki kadnlar kocalarnn
cebinden para alan ve aldn komusunun evinde saklayan
kadnlardr. Gvercin karakterli kadnlar, evine girmeyen, ok gezen
kadnlardr. Bu tr kadnlar kocalarna, -Nereye gidiyorsun? Ne zaman
evde olacaksn diye sormaktan bkmazlar, iyilikle, tatllkla konumazlar.
ERAT VE KADIN
123

Tilkiye benzeyen kadnlar, kocalarn evden gnderip btn gn yatp
uyku uyurlar ve kocalar eve dnd zaman hasta numaras yaparlar, -
Beni evde hasta brakp gittin- diye yaknrlar. Koyun gibi olan kadnlar
her eyleriyle (kocalarna) yararl olan kadnlardr
242

Grlyor ki, kadn tipleri ierisinde en makbul saylan dahi koyundan
daha yukar bir deere layk bulunmamtr. Makbul saylmasnn nedeni,
koyun gibi muti ye kocasna boyun eer olmas, ayrca yararl bulunmasdr.
Nasl ki koyun, eti ile, yn ile, derisi ile, ya ile bereketli ise kadn da buna
benzer ynleriyle (yani kocasnn hizmetini grmek, ehvetini gidermek, vs.)
yararldr.
243

Hatrlatalm ki, koyuna benzeyen kadnlar hem yararl, fakat hem de
Tanrya itaatkardrlar, dindardrlar: araf ve pee giyerek rtnrler ve
eriat emirlerini yerine getirirler. Bu tr kadn pek az erkee nasiptir
244
, nk
saylar ok azdr. Bunun byle olmasn Gazali, Muhammedin szlerine
sarlarak aklamtr: Peygamberimiz yle demitir: -Kadnlar arasnda
faziletli kadn, tpk yzlerce karga arasnda alaca (karn beyaz) karga
gibidir...
245

Bu hususu bylece vurguladktan sonra u sonuca varr: Kadnlarda asl
olan ey ktlktr, aczdir. Onlarn ktlne kar tek are onlara kar sert
ve hain olmaktr. Aczlerine kar da yumuaklkla ve efkatle
davranlmaldr
246

Daha baka bir deyimle hayvanlara kar nasl sert davranmak gerekiyor
ise kadnlara da aynn yapmak uygundur. Bu konuda Gazali, yine
Muhammedin szlerine sarlarak kadnlarn atlarla ortak ynlerine deinir ve
yle der: Kadnn yularn azck salarsan, sratle senden uzaklar; yular
kuvvetli tutacak olursan, bu takdirde ona dilediin gibi sahip olursun
247

Sylemek istedii udur ki kadna yumuak davranr ve insan gibi
muamele edecek olursan o sana ihanet eder. te yandan kadn, yine tpk
hayvanlar gibi, yola getirmenin bir dier yolu vardr ki o da dayaktr. nk
Muhammed, karakterce hayvanlara e tuttuu kadn snfna bunu layk
grmtr. Ona gre her koca, karsn yola getirebilmek, adam edebilmek
ve hizmetinde tutabilmek iin bu usule muhtatr.
Bundan dolaydr ki erkeklerin kadnlara stn olduklarna dair Kurana
hkmler yerletirirken bu stnl fiilen gerekletirebilmek zere, dayak
atma hakkn dzenleyen hkmler koymay da ihmal etmemitir. rnein
Nisa Suresinin 34. ayeti yledir:
ERAT VE KADIN
124

...Erkekler kadnlar zerinde hakimdirler. yi kadnlar; gnlden
boyun eenler(dir)... Serkelik etmelerinden endielendiiniz kadnlara
t verin, yataklarnda onlar yalnz brakn, nihayet dvn. Size itaat
ediyorlarsa aleyhlerine yol aramayn (4 Nisa 34).
Tanr emridir diye ne srd bu hkm Muhammed, son nefesini
verecei ana kadar her frsatta kocalara hatrlatmaktan geri kalmamtr.
Kendisini lme srkleyecek olan hastal srasnda veda hacc vesilesiyle
son hutbesini verirken dahi onlara u tte bulunmay ihmal etmemitir:
Ey ahali... Tanr (size karlarnz) yataktan ayrmay ve... onlar
dvmeyi helal etmitir
248

Dikkat edilecek olursa dayakla ilgili yukardaki ayetin gtt ama, her
eyden nce kadn itaatkar klmaktr. yi kadnlarn gnlden boyun eer
nitelikte olduklarn hatrlattktan sonra dayak hatrlatmasn yapmaktadr.
Kadnn serkelii, itaatsizlii, huysuzluu hallerinde koca, onu, dayak atarak
hizaya getirmelidir.
249

Sylemeye gerek yoktur ki serkelik,
2493
ilgisizlik ve huysuzluk kadnlara
zg bir ey deildir. ou kez erkeklerde de grlen bir eydir. Ancak ne var
ki Muhammed, erkein serkeliinin ya da ilgisizliinin ve huysuzluunun
ceremesini dahi kadna ykler. nk byle bir halde kadn, kocasyla
anlamaya ve onu mutlaka honut etmeye almaldr. Nitekim Kurana
koyduu u ayet bunun kantdr:
Eer kadn, kocasnn serkeliinden veya aldrszlndan endie
ederse, aralarnda anlamaya almalarnda kendilerine bir engel
yoktur(4 Nisa 128)
250

Ve bunu ne iin koymutur, bilir misiniz? Srf kendi karlar in. Daha
dorusu ei Sevdenin cinsi mnasebet srasn Ayeye devretmesini
salamak iin. Nitekim bn-i Sadin Ayeye mntehi bir senedie Vakidden
rivayetine gre Aye yle demitir:
evde... ok yal idi. Nbetini bana hibe etmiti. Resul-i Ekremi
memnun etmek istiyordu Bunun zerine: -Eer bir kadn, kocasnn
yanna yaklamamasndan, yahut yz evirmesinden korkarsa, bu
kadnn, kocasyla aralarnda bir bar yolu bulup geimlerini
dzeltmelerinde bir beis yoktur- ayet-i...indi...
251

Hemen belirtelim ki Sevdenin davran yle kendiliinden olan ve srf
Muhammedi memnun etmek iin giriilen bir davran deildi. Muhammed
onu, yalanyor diye boamaya kalkmt. Ve zavall kadncaz o yal
halinde sokaa atlmamak iin ve Muhammedin Ayeye fazlasyla dkn
ERAT VE KADIN
125

olduunu bildiinden, nbetini ona devretmeyi teklif etmiti.
252
te bu teklif
zerinedir ki Muhammed, sanki Tanr bu tr davranlar gerekli grm gibi,
Kurana,
Eer bir kadn, kocasnn yanna yaklamamasndan, yahut yz
evirmesinden korkarsa, bu kadnn kocasyla aralarnda bir bar yolu
bulup geinmelerini dzeltmelerinde bir beis yoktur... (4 Nisa 128).
hkmn koymutur.
Hakszln derecesini gryor musunuz? Koca, karsnn serkeliinden
phe ettii an onu dvecek, buna karlk kadn kocasnn serkeliine tank
olduu zaman onu honut edecek.
Grlyor ki erkein kadna kar haksz bir davrannn cezasn yine
kadn ekmektedir. Sylemeye gerek yoktur ki erkek her zaman iin
serkeliin ve huysuzluun kadndan geldiini bahane ederek kendi
stnlnn avantajlarndan yararlanabilir.
Hemen iaret edelim ki yukardaki ayetde sz geen serkelik
etmelerinden endielendiiniz deyimi geni anlam tar; yle ki, sadece
kocasna itaat etmekte kusur eden kadnlar deil, fakat dinsel grevlerini
yerine getirmeyenleri de kapsar. Bylece koca, dayak yoluna bavurmak
suretiyle karsn namaz klmaya, ya da oru tutmaya zorlayabilir.
253
te
yandan dayak, sadece serkelik halinin vukuuna balanm deildir,
serkelik olayna tank olmasa dahi koca, karsnn serkelik edeceinden
kukuya dmesi halinde onu dvebilir.
Her ne kadar dayak atmadan nce karsna tte bulunmas ve eer bu
fayda vermez ise onu yatana almamas gerekirse de, kadnn yularna
hakim olmann ve onu kuzu gibi yapmann, ancak dayak ile salanacan
bilmelidir. Kuranda dayan ne ekilde atlaca ve tarz bildirilmemitir. Fakat
Muhammedin kocalara d udur ki karlarn dverlerken kemiklerini
krmadan, suratlarna vurmadan
253a
ve kanatmadan
253b
bu ii grmelidirler.
Fakat dverken iyice actmaldrlar.
254
Bunun dnda dikkat etmeleri gereken
ey, karlarn dverken cariyelerini dver gibi dvmemeleridir. nk
Muhammed yle emretmitir:
Hi biriniz karsn, cariyesini dver ekilde dvmesin ve unu
dnsn ki dayak att gnn gecesinde belki de onunla yatakta
birleecektir.
255

Cariye sanki insandan deilmi ve sanki o kemikleri krlrcasna
dvlebilirmi kansn yaratan bu hkmn aknlk uyandrdn inkar etmek
ERAT VE KADIN
126

gtr. Fakat ne var ki eriat yazarlar, Muhammedin cariyelere layk
grd bu dayak eklinin, nikahl karlara uygulanmamasn nsani nitelikte
bir davran olarak vgyle anmay marifet bilmilerdir.
256

Oysa ki dayak denilen eyin, bizatihi mahiyeti itibaryla, insan haysiyetine
ters dtn ve hele kar koca ilikileri asndan olumsuz sonular
dourduunu, karlkl sayg ve sevgiyi yok ettiini dnmemiler, daha
dorusu bunu dnebilecek kerteye erimemilerdir. Bundan dolaydr ki
dayakta ar gidilmesini yasaklad diye Muhammedi yceltmilerdir. Nitekim
20. yzylda mslman lkelerinde aydn diye bilinen snflarn yapt hala
budur karlarnz dvn, fakat cariyelerinizi dvdnz ekilde dvmeyin
eklindeki tleri verenlere hemen her yerde rastlamak mmkndr.
257

Hayvanlar bile dvmenin gayr nsani ve gayr kanuni sayld bu ada,
mslman aydnn, kadna dayak usulne bu ekilde cevaz vermesi ve
cariyelii doal kabul etmesi, hi kukusuz hem duygusuzluktan ve hem de
kltr yoksunluundan domadr. nk henz unu idrak edememitir ki,
haysiyet krc olan ey, dayan kemikleri krmadan ya da surata vurmadan
ya da kanatmadan atlm olmas deil, fakat bizatihi dayan kendisidir.
Ancak ne var ki eriat zihniyet, bunu anlayabilecek kerteye erimek yle
dursun fakat dayakta sevgi ve efkat yatt inancndan bile kendisini
kurtarm deildir. Msrl bir kadn yazarn 1978lerde yazd u satrlar
bunun ibret verici bir kantdr:
Evini ve karsn sk kontrol altnda bulundurmayan bir koca
saygya layk grlmez ve aslnda erkek olarak da telakki edilmez. Zira
kars tarafndan idare edilmekte olan bir kimse diye (kk grlr).
Oysa ki gerek erkek, karsna dayak atacak kadar sert olabilen erkektir.
Esasen (toplumda) yaygn olan kan odur ki, dayak (denilen ey)
sevgiden doma kskanln (olumlu bir) tezahr eklidir. Bu nedenle
kadnlar, kocalar tarafndan dvlmekten mteki deillerdir. (Hatta
aksine) onlar iin (kocalarnn) sevgisine mazhar olarak dvlm
olmak, kuru zm yemek gibi tatl bir eydir. Ve zaten kocadan beklenen
sertliin ve erkekliin bir nianesi olmak itibaryla, koca tarafndan
dayak yemi olmak, ya da o ekilde grnmek, kadnlar iin utanlacak
bir ey deil (vnlecek) bir eydir .
258

Mslman lkelerin en gelimilerinden saylan Msr iin geerli olan bu
izlenim, kadn hak ve haysiyeti asndan slam lkelerinin ne kadar geri
olduklarna bir baka iarettir.
Biraz yukarda belirttiimiz gibi ve zellikle Gazalinin ele ald hadislerden
anlalaca zere Muhammed, bir ok ynleriyle kadnlar hayvanlara e
deerde bilmi ve rnein namaz klan kimsenin nnden kpek, domuz,
ERAT VE KADIN
127

eek ya da kadn geecek olursa namazn kat edilmi olacan ve buna
frsat brakmamak iin stre kullanlmas gerektiini bildirmitir. Bunu
yaparken, hi kukusuz Yahudilerin buna benzer inanlarndan mlhem
olmu olmaldr. nk Yahudilikte, ki kadnn arasnda yryen erkek, iki
kpek ya da iki domuz arasnda yryormu gibidir eklinde hkmler vardr.
Fakat yine Gazalinin aklamalarndan anlalmaktadr ki eriat dini, dier
hususlarda olduu gibi bu konuda da Yahudilikten daha ileri bir adm atm
olmak iin, kadn sadece kpek, eek vs. gibi hayvanlara benzetmekle
yetinmeyip, tm hayvanlar aleminin bir uzants saym ve grdmz gibi
katr, tilki, akrep, ylan, fare, vs. gibi hayvanlarla karakter benzetmesi
yaratm ve kadnlar arasnda en faziletli olan siyah kargalar arasnda alaca
kargaya, en yararl olan da koyuna denk deerde bulmu ve kadndan
yararlanmann en etkili yolunun ona at gibi muamele etmek, yularn sk
tutmak, gerektiinde dayak atmak (krbalamak) olduunu anlatmtr.
Fakat herhalde biraz daha insafsz davranm olmak hevesiyle olacak ki,
hayvana tand hakk kadna tanmaktan kanm ve rnein atlara yaplan
muameleyi kadna uygun bulduu halde atlara salad hakk kadnlara
tanmaktan kanmtr. yle ki: Bilindii gibi sava srasnda elde edilen
ganimetin savaa katlanlar arasnda paylalmas slamn titizlikle ngrd
bir konudur. Bu gelenei Muhammed, kendisine taraftar toplayabilmek,
taraftarlarn Tanr adna savalara sokabilmek ve her halkarda kendisine
varlk salayabilmek iin yerletirmitir. Tanrdan indiini syledii ayetlerle
ganimet mallarnn bete birinin Tanrya, bete birinin kendisine ve geri
kalanlarn belli oranlarda olmak zere savaa katlanlara datlmas usuln
koymutur.
Baz hallerde kendi ailesi efradn ve kzlarndan bazlarn da bu
paylamadan yararlandrrken, savasz elde edilen eyleri de bakalaryla
paylamayp sadece kendisine mal etmeyi, yine Tanrnn emirlerinden
saymtr.
259
Kuran ve hadis emirleriyle inceden inceye esasa balanan bu
ganimet paylam, slam hukukular tarafndan yz yllar boyunca ilenmitir.
Hanefi mezhebinin tannmlarndan olan eybani, Kitabul-Asl adl
yaptnda bu hususlar uzun uzun aklar.
260
Bu hkmlerin tetkikinden
anlalmaktadr ki savaa katlm olan atlarn dahi ganimet datmndan
yararlanma haklar vardr. Hatta atlarn hakk, binicilerinden de fazladr: Atn
binicisine ganimetten bir pay ayrlrken atn kendisine iki pay verilmek
gerekir.
261

lgin fakat hazin olan udur ki atlara ganimetten paylar ayran eriat
sistemi, savaa u ya da bu ekilde katlm ve sava baarlarnda yardmc
ERAT VE KADIN
128

olmu olan kadnlara ve klelere pay datmn yasak klmtr. nk
Muhammed, bunun byle olmasn uygun bulmutur. Her ne kadar kendi
karlarna ve kzlarna (zellikle Fatimaya) ganimet malndan pay ayrmay
gelenek edinmi idiyse de genellikle kadnlarn ve klelerin paylama
katlmamasn emretmitir.
262

rnein Hayber seferine kaca sralarda kadnlardan bazlar ordu ile
birlikte buazaya katlmak, savata yarallar sarmak ve askere her hususta
yardmc olmak istemi, Muhammed de onlarn bu isteklerini kabul etmi
olduu halde, onlar ganimet datmndan yararlandrmay uygun grmemitir.
Sadaka datr gibi sadece azar azar balarda bulunmakla yetinmitir.
263

Fakat buna karlk, savaa katlan atlara, yukardaki usul gereince ganimet
paylar ayrmtr.
Tabiaten disiplin nedir bilmeyen ve bu nedenle askeri meziyetlerden
yoksun olan Arap bedevisini savaa srkleyebilmek iin Muhammedin
bulduu arelerden biri de, ganimet alnan esir kadnlar paylamakt. Bylece
slam adna savaa girenler, sadece Cennetteki hurilere kavuma evkiyle
deil, fakat Cennetlerden nce yeryz gzellerine sahip kabilmek
hevesiyle canla bala dvmeyi gze alrlard.
Muhammed, bizzat kendisi, alman esir kadnlar arasnda gzne
kestirdiklerini, stlerine hrkasn atmak suretiyle, herkesten nce kendisine
ayrrd. Nitekim, gzel karlarndan bazlarn bu ekilde elde etmitir.
Kadn esirlerin paylalmasnda bazen anlamazlk doar, ayn kadn
(gzellii nedeniyle) bazen birden fazla kimseler almak isterdi. Bu haller
bazen Muhammedin de bana gelirdi. Byle bir halde tabii onun dediine
itibar edilirdi. te yandan esir kadnlarn gzellikleri kadar asalet sahibi
olmalar da nemli bilinirdi. nk bu suretle iyi zrriyet elde edilecei
hesap edilirdi. rnein, Taif seferine katlanlarn ou Taifli kadnlardan ocuk
edinmi olma hevesine kaplmlard; nk Taifli kadnlarn ocuklarnn akll
doacana inanmlard.
264
Btn bunlar gstermektedir ki kadn, bar
zamannda olduu gibi, sava zamannda da, tpk atlar develer ve benzeri
hayvanlar, ya da mallar gibi, erkein ihtiyalarn, zevkini karlamaya ve
mutluluunu yaratmaya yararl bir ey niteliinde saylmtr.
Yukarya aldmz hkmler, slamn kadn hor ve aa grme siyasetini
nerelere kadar gtrebildii hususunda ksa bir fikir vermeye yeterlidir. Bu
esaslar, yzyllar ierisinde halk dilinde ata szleri eklinde yer etmitir. Bir
Arap yazar, Muhammed bin enes, bunlar iki cilt halinde yaynlamtr.
Konumuzla ilgili olarak birka rnek vermekle yetinecek olursak:
ERAT VE KADIN
129

Kim ban derde sokmak isterse, kendisine bir kei ile dii bir eek
edinsin; kim grltden (barp armalardan, yaknmalardan)
holanr ise, karlarnn ve kpeklerinin saylarn artrsn..
265

Grlyor ki Muhammedin kadnlar kpek kertesinde bilen szleri halk
dilinde pek itibar grmektedir. Yine bunun gibi kadnlarn eksik akll
olduklarna dair sylemi olduu szler de halkn aznda u ekli almtr:
Kadnn sz ile hareket eden pimanlk duyar; kadn szne uyanlar
cehennemliktir; kadna itaat etmek felaket dourur; kadna dan, fakat onun
sylediklerinin tersini yap...
266

Kadnlarn gvenilmez yaratk olduklarna dair Muhammedin syledikleri
de ataszleri arasna yle gemitir: Kadnlara kar (hatta onlarn en
iyisine dahi) daima mteyakkz ol
267


C) Muhammedin sylemesine gre Tanrnn muhabbet ettii ses
Horoz sesidir; etmedii ses ise eek anrmas ve kadnn iveli
sesidir.
Buhari ve Salebi, ve Kad lyaz, ve bn-i Hibban, ve Bezzar ve Davudi, ve
Ebu Msel-isfehani gibi kaynaklardan renmekteyiz ki Muhammed,
Tanrnn sese muhabbet ettiini sylemi ve bu seslerden birinin horoz
sesi olduunu bildirmitir. Dier iki ses, gya Kuran okuyan kiinin sesi ile
seher vakti Tanrya dua edenlerin sesidir. Bundan dolaydr ki, Ebu
Hreyrenin rivayetine gre yle demitir:
Horozlarn ttn iittiinizde (dileklerinizi) Allahn fazl-
kereminden isteyiniz! Zira horozlar melek grmler (de yle
tmler)dir...
267a

Yine ayni kaynaklardan renmekteyiz ki horoz sesini bylesine seven
Tanr, merkep sesinden hi holanmamaktadr; holanmamasnn sebebi de
merkeb in eytan grd zaman anrdn bilmesindendir. nk Ebu
Hreyrenin rivayetine gre Muhammed yle demitir.
Merkebin anrmasn iittiinizde eytan(n errin)den Allaha
snnz (ve: Ez billahi mineeytanir-racim deyiniz), nk merkep
eytan grm (de yle anrm)tr
267b

Bir baka kaynan bildirdiine gre unu eklemitir:
ERAT VE KADIN
130

Merkep, eytan grmedike anrmaz. Merkep anrnca siz Allah(n
adn ann), bana da salavat getiriniz
267c

Fakat Tanrnn holanmaz grnd bir ses daha vardr ki o da kadnn
edal, iveli sesidir, ark sylerken kard ses dir. nk Muhammedin
sylemesinden anladmz kadaryla Tanrnn dnd odur ki bu tr ses
de cinsel bir ierilik vardr ve bu cinsellik erkekler bakmndan tehlikelidir.
Hele bu iveli ses, bir de iveli szlerle belirginleirse, o zaman tehlike daha
da byk boyutlar bulur. Neden iveli kadn sesi tehlikelidir? diye sorulacak
olursa cevabn eriatlar u ekilde zetlemektedirler: nk erkekler
bakmndan iveli kadn sesi Kulan zinas demektir; kadnn iveli sesini
iittikleri an aka gelip batan karlar, ve bunun sonucu olarak sakncal
ilere kalkarlar, rnein zina yaparlar.
Bundan dolaydr ki Tanr kadnlar iveli, edal ekilde konumaktan
yasaklam ve Ahzab Suresinin 32ci ayetini koymutur.
Allahtan saknyorsanz edal konumayn, yoksa kalbi bozuk olan
kimse kt eyler mit eder... (33 Ahzab 32)
Grlyor ki Tanr, tabii Muhammedin sylemesine gre, srf sevgili erkek
kullarn tehlikelerden korumak maksadyla kadnlar edal, iveli sesle
konumaktan yasaklamtr. Bu yasa sadece erkeklerle konumalar
bakmndan deil ve fakat ezan ve Kuran okumalar, ya da ark sylemeleri
konusunda da koymutur...
rnein Sesinde tabii bir ive ve yorumunda belirgin bir cinsellik bulunan
bir kadn tarafndan sunulup da erkekler tarafndan cinsel zevklenme
amacyla dinlenen musikiyi haram saymtr.
267d

Bu itibarla ark syleyen kadn gibi arky dinleyen erimek de gnahkar
olur, nk Muhammedin bildirdiine gre, Musiki kalpte nifak dourur.
Nasl ki kadnla el skmak Elin zinas olur ise kadnn ark sylemesini ya
da iveli konumasn dinlemek de Kulan zinas olur.

6) Muhammede Gre Tanr Kadnlara Hitap Etmeyi Gerekli
Grmemitir.
Kuran ayetleri incelenecek olursa, grlr ki, slamn Tanrs, esas
itibariyle kendisine Muhammedi muhatap edinmitir. Ona hitaben ya da onun
araclyla konuur. Bu arada, ara sra kullarna seslenmek istediinde
ERAT VE KADIN
131

Muhammedin azyla erkeklere hitab eder. Kadn snfna hitap etmeyi zl
bilir. Bir iki rnek vermek gerekirse, Kuranda Tanrnn zellikle Muhammede
hitap ettiini gsteren saysz hkmler yer almtr:
Ey Muhammed, onlar sana indirilen kitaba da, senden nce
indirilenlere de inanrlar (2 Bakara 4).
And olsun ki Ey Muhammed de ki: Ben ancak sizi vahy ile uyaryorum
(21 Enbi ya 41-5)
Ey Muhammed, de ki: Size tek bir dm vardr... (34 Sebe 46).
eklindeki ve daha nice benzeri ayetlerle Tanr, kullarna emirler
vermektedir.
Yine Muhammedin araclyla Tanr, kendi kendisini dorular ve
inanmayanlara korku ve dehet saar:
Ey Muhammed. De ki: Allah doru syledi, doruya meyleden
brahimin dinine uyun; puta tapanlardan deildi (3 mran 95).
Ey Muhammed. De ki: Ey kendilerine kar tutumsuz davranan
kullarm... Rabbinize ynelin... Azap size gelmeden nce Ona teslim olun...
(39 Zmer 53-4).
Ey Muhammed... kyamet gnnn kendilerine anszn gelmesini mi
bekliyorlar... (47 Muhammed 16-7).
Bu arada Tanr, Muhammedi vmek ve yceltmek iin de yine onun
azyla konuur:
Ey Muhammed De ki: Allah seviyorsanz bana uyun, Allah da sizi
sevsin ve gnahlarnz balasn... De ki: Allaha ve Peygambere itaat
edin; yz evirirlerse bilsinler ki Allah inkar edenleri sevmez... (3 mran
31-2).
Fakat Tanrnn bir de kullar arasnda erkek kullarna hitap ettii grlr.
Her ne kadar, Erkek ve diiyi ift ift yarattm sylemi (K. 53 Necm 45-6)
ve ara sra inanm erkek ve kadnlar deyimine yer vermi olmakla beraber
(rnein 57 Hadid 12), esas itibaryla erkek snfnn inanmlarna hitap
tenezzlnde bulunmutur. Nimetlerini onlara gnderdiini ve Kuran- onlar
iin indirdiini ihsas etmitir. Daha ak sylemek gerekirse Tanry bu ekilde
konuur gsteren Muhammedtir. Konutururken de Ona Ey inananlar ya da
Sizler ya da inizden biri ya da Ey mmetim eklinde szckler
kullandrarak sadece erkekleri kendisine muhatap duruma sokan ve kadn
ERAT VE KADIN
132

snfn bu hitaplardan ve imtiyazlardan uzak klan Odur, yani bizzat
Muhammedtir. nk aksi takdirde Tanry kadnlara dman kabul etmek
gerekir ki byle bir dnce Tanrnn ycelii fikriyle atr.
Gerekten de Kuranda:
Ey inananlar, size... iman sahibi kadnlar geldi mi onlar snayn artk...
onlar kendinize nikahlamanzda vebal yoktur size... (K. 60 al-Mumtahina
10).
Ey inananlar, inanan (kadnlar) boadnzda... (33 Ahzab 49).
inizden kendileriyle huzura kavuacanz eler (kadnlar) yaratp
aranzda... rahmet var etmesi, Onun varlnn belgelerindendir (K. 30
Rm 21).
eklinde erkeklere hitaben pek ok ayetler vardr; fakat Tanrnn kadnlara
bu ekilde hitap ettii grlmez. Pek nadiren kadnlara hitap ediyor olduu
hallerde, ya peygamber elerini araya koyup onlarn zgrlklerini kstlam
ve rnein Ey Peygamber eleri rtnn...erkeklerle konuurken edal bir
sesle konumayn (33 Ahzab 32) eklinde hkmler koymu, ya tm olarak
kadn snfn azarlamak, aalamak zere erkek kullarn szc klm ve
rnein Yusufu: ... Siz kadnlarn dzeni byktr (12 Yusuf 28-29) diye
konuturmu, ya da korku salmak zere: Ey kadnlar, Allahtan saknn... (33
Ahzab 55) diye iddet samtr.
Ve ne ilgintir ki Muhammedin tanmlad Tanr, daha insan neslini
yaratt ilk anlardan itibaren hep erkek kullarna hitap etmeyi gelenek
edinmi ve kadn kendisine muhatap klmay kibrine yedirememitir. Nitekim
Kurann Adem ve Havva ile ilgili ayetlerinde, Tanrnn hep Ademe hitaben
konutuu, hep ona iltifatlar yadrp imtiyazlar balad grlr. rnein
Bakara Suresinde: Ey Adem, sen ve ein Cennette kat (K. 2 Bakara 35) diye
yazldr. Yani gzel mjde sadece Ademe bildirilmitir. Yine bu sureden
anlalmaktadr ki her eyin adn sadece Ademe retmi ve bu adlar
meleklere bildirmesini sadece ondan istemitir.(K. 2 Bakara 31-4). Hatta
bununla da yetinmemi, bata melekler olmak zere tm varlklarn Ademe
secde etmelerini emretmitir. (K. 2 Bakara 34). .
Btn meleklerin bu emre riayet edip iblisin byklk taslayarak secde
etmekten kanmas zerine de iblisi azarlam ve cehennem ateiyle
yldrdktan sonra (K. 7 Araf 7-18) Ademi uyarmak zere Ey Adem, dorusu
bu (blis) senin ve einin dmandr diye konumutur. (K. 20 Ta-Ha 117-9).
ERAT VE KADIN
133

Ademe layk grd bu hitaplardan ve bu uyarmalardan hibirini
Havvaya yapmamtr. Yine Bakara Suresinde Tanr, insanlara yapm olduu
iyilikleri hatrlatrken:
Size ikence eden, kadnlarnz sa brakp oullarnz boazlayan
Firavun ailesinden sizi kurtarmtk (2 Bakara 49)
demek suretiyle muhatabnn erkekler olduunu anlatmtr. Erkeklere
hitap eder ekilde davranmasnn bir nedeni de muhtemelen onlara salad
imtiyazlar aa vurmak ve kadnlar onlarn hizmetine ve smrsne terk
ettiini anlatmak iin olmaldr:
Bugn size temiz... (kadnlar) helal klnd (5 Maide 5)
Kadnlara evlenme teklif etmenizde... sorumluluk yoktur (2 Bakara 235)
Ey inananlar... size... iman sahibi kadnlar geldi mi onlar snayn... (60
Mumtahine 10)
...hounuza giden baka kadnlarla iki, ve drde kadar
evlenebilirsiniz(4 Ni sa 4)
...mmin kadnlarla evlenmeye g yetiremeyen kimse, ellerindeki
mmin cariyelerden alsn (4 Nisa 25)
Kadnlar tarlalarnzda.; tarlalarnza dilediiniz gibi girin... (2 Bakara
223)
...oru tuttuunuz gnlerin gecesi kadnlarnza yaklamanz size helal
klnd (2 Bakara 187)
Bir ein yerine bir baka ei almak isterseniz (4 Nisa 20)
Ey inananlar, inanan kadnlar... boarsanz... (33 Ahzab 49)
Ey inananlar; namaza kalktnzda yzlerinizi, ayaklarnz, ykayn.
Eer cnpseniz temizlenin, kadnlara yaklamsanz... teyemmm edin
(5 Maide 6)
Ey inananlar, eleriniz ve ocuklarnzdan size dmanlk edenler olur,
onlardan saknn (64 Tegabun 14)
Yukardaki ve daha nice benzeri ayetlerde Tanr, eitli edatlar ya da hitap
ekilleriyle hep erkeklere ynelik olarak konumaktadr; Siz ya da Ey
inananlar eklindeki szckler hep erkekler anlamnadr. Hep onlar
kendisine yakn bilmi, onlara nimetler vermitir.
ERAT VE KADIN
134

Siz ya da Ey inananlar yerine zaman zaman baka hitap ekillerine de
yer verdii olmutur. rnei Duhan Suresinde:
Allaha kar gelmekten saknm olanlar ise, gvenli bir yerde,
bahelerde ve pnar balarndadr... ince ipekten ve parlak atlastan
giyinerek... otururlar... onlar iri siyah gzllerle (hurilerle) elendiririz
(44 Duhan 52-5).
ya da Naziat Suresinde:
phe yok ki ekinenlere bir kurtulu, bir kutluluk, bir murada eri
yeri var, baheler, zmler ve memeleri yeni sertlemi yat kzlar ve
dopdolu kadeh... (79 Naziat 31-4).
Btn bu ve bunlara benzer ayetlerdeki
267e
hitaplar ve rnein defterleri
sadan verilenler ya da saknanlar ya da ekinenler eklindeki deyimler
hep erkekler anlamnadr. Tanr sadece onlar kendisine muhatap edinerek,
sadece onlarn ihtiyalarn, mutluluklarn ve ehvet duygularn dnerek
sadece onlara hitaben konumaktadr. nk memeleri yeni sertlemi
kzlarn ve gzel hurilerin, inanan kullardan sadece erkekleri
ilgilendirecei aikardr. Daha baka bir deyile Tanr, mslman erkekleri
kendinden bilmekte ve sadece onlara hitap etmektedir. Fakat bununla da
kalmamakta olduunu ve Kuran dahi onlar iin gnderdiini Bakara
Suresinin u ayeti ile ortaya vurmaktadr:
.kadnlar boadnzda, mddetleri sona ererken, onlar gzellikle
brakn... Allahn zerinize olan nimetini t vermek zere size
indirdii kitap ve hikmeti ann... (2 Bakara 231).
Grlyor ki Tanr burada, erkeklere hitaben emir vermekte ve onlara,
kadnlar boarlarken, iddet sresini beklemelerini bildirmektedir. Bunu
bildirdikten sonra da unu hatrlatmaktadr: Siz erkeklere indirdiimiz Kuran
ann,
Tanrnn yukardaki ekilde sadece erkekleri kendisine muhatap edindiini,
sadece onlara ihsan bahettiini, Kuran dahi sadece onlara nimet yadrmak
zere indirdiini ilk kez farkeden kii, Muhammedin karlarndan, mm
Seleme olmutur.
Gerekten de Sadk Hasann Husn al-Usva adl kitabnda aklad bir
hadisten anlyoruz ki mm- Seleme, Tanrnn bu taraftarlna ve
hakszlna tank olarak Muhammede unu sormutur: Neden Tanr
erkeklere hitap eder de kadnlara etmez? Kadnlarn taksiri nedir ki acep?
268

Bu soru zerine Muhammed, gya Tanrya bavurur ve mm- Selemenin
ERAT VE KADIN
135

ikayetini iletir. Bu giriimin sonucu olarak Tanrnn, inanm erkek ve
kadnlar ibaresini kapsayan u ayeti gnderdiini syler:
...inanm erkek ve kadnlar klar nlerinde olarak giderken
grdn gn onlara yle denecektir: Mjde... iinde temelli
kalacanz Cennetler sizindir... (57 hadid 12).
Ve ite mm- Selemenin gayretiyle Kurana girdii sylenen bu ve buna
benzer dier baz ayetlerdeki mmin ve mmine eklindeki hitap tarzna
bakarak eriat yazarlar, Tanrnn sadece erkekleri deil, ayn zamanda
kadnlar da muhatap edindiini savunurlar.
269

Ancak ne var ki bu iddialar ve savunmalar geerli saymak mmkn
deildir. nk bir kere Kurandaki ayetlerin yzde doksana yakn bir ksm
sadece erkeklere hitaben formle edilmi ve Kurann erkeklere gnderildii
bildirilmiken, baz ayetlerde inanm erkekler deyimi yannda inanm
kadnlar denmi olmasnn kadnlar lehine sonu vermesi dnlemez.
Yine bunun gibi inanm kadnlar deyimi btn bu ayetlerde nc ahs
eklinde kullanlmtr: nanm kadnlar, grdn gn onlara yle
denecektir... Ve bu tr ayetleri bu ekilde yollarken Tanr, Muhammed
araclyla mm- Selemeye (ve bu vesile ile tm kadnlara) her halde yeni
bir azizlikte bulunmu olmaldr ki cennetleri, sadece erkeklerin mutluluk
duyacaklar ceylan gzl yat kzlar ve memeleri yeni sertlemi hurilerle
doldurduunu aklamtr. (bk. 79 Naziat 31-4)
te yandan inanm erkekler ve inanm kadnlar diye yapt
gstermelik konumasndan hemen sonra erkeklere hitap usuln eskisinden
de daha azimli olarak srdrmtr. Buna karlk kadnlar iin dorudan
doruya hitap tarz yerine, onlar ya da kadnlar eklinde nc ahs
sigasna yer vermitir. rnein, Nisa Suresinde, kar, kocann serkeliklerini
hkme balamak zere, kadnlar iin erkekleri ikaz ederken ve:
...serkelik etmelerinden endielendiiniz kadnlara t verin...
nihayet dvn... (4 Nisa 34).
derken dorudan doruya erkeklere hitap ettii halde, erkeklerin serkelii
konusunda konuurken kadn nc ahs durumunda tutmutur:
Eer kadn, kocasnn serkeliinden endie edecek olursa bu
endie. sine hakim olup kocas ile anlamaldr (4 Nisa 128).
Grlyor ki Tanr burada, sadece kadn hitap edilemez yaratk
saymakla kalmam, fakat ayn zamanda onu her daim eitsiz kldnn bir
ERAT VE KADIN
136

kantn daha sergilemitir. nk kadnn serkelii halinde kocaya dayak
atma hakkn tand (ve en azndan kadn yatana almamay emrettii)
halde, erkein serkelii halinde kadna endiesine hakim olup kocas ile
anlamasn! emretmitir. Daha akas kadnlar kendisine erkekler gibi
yakn saymam ve erkekler iin kulland scak deyimleri kadnlara layk
bulmamtr. Siz kadnlar eklindeki szckleri kulland zamanlar dahi
bunu, kadn snfm korkutmak ya da aalatmak maksadyla yapmtr: Siz
kadnlarn dzeni byktr...(K. 12 Yusuf 28-9)
Kocalarna itaatkar ve hizmetkar olan kadnlara, bu iyiliklerinin karl
olarak Cennete girme ltfunda bulunurken bile onlara, ou kez Sizler diye
hitap etmeyi zl bilmi ve bu ihsanm kocalar araclyla aklamtr:
Siz (erkekler) ve eleriniz, arlanm olarak Cennete girin... (K. 43
Zuhruf 69-70);
...(Tanrnn ahdini yerine getiren mminlerin/erkeklerin) elerinin iyi
olanlar da oraya giderler... (12 Rad 20-4)
Birok hallerde bu hitap tarzn Tanr, sanki yabancdan sz ediyormu gibi,
onlar szcne balamtr:
...onlarla (kadnlarla)... velilerinin izniyle evlenin...(4 Nisa 25).
...onlar boadnzda, artk onlar iin size iddet saymaya lzum
yoktur...(33 Ahzab 49)
Tanry yukardaki ekilde konuur gsteren Muhammed, inanan erkekleri
kendi oullar gibi gstermi, kendi mmeti olarak benimsemitir; fakat
kadnlar iin ayn dili kullanmamtr. Nitekim Ebu Hreyrenin rivayetine
sayal bir hadisinde inanan erkeklerle ilgili olarak:
Bir baba, olu in ne ise, ben de sizin iin yleyim
270

demitir. te yandan Buhari, Mslim ve bn Mace gibi kaynaklarn bildirdii
hadislerde Muhammedin, inanan erkekleri kendisine muhatap edinerek
kadnlara kar adeta cephe ald grlr. u ilgin rnei verelim:
...Dikkat edin, hepiniz oban, hepiniz gttnden
mesulsnz...;Kiinin efrad- ailesine infak ettii, sadakadr...; Kadn,
mal, gzellii, asaleti ve dindarl yznden nikah edilir...; Sizden
biriniz ailesiyle mnasebette bulunduunuz zaman...; Artk sizin iin
en ok korktuum (ey) kadnlara uymanzdr...
271

ERAT VE KADIN
137

Saysz nice rneklerden bir ikisi olmak zere belirttiimiz bu rneklerde
yer alan Hepiniz, Sizden biriniz, Sizin vs. eklindeki szckler hep
erkeklere hitap tarzn gstermektedir. Hepsi de erkeklerin kadnlara
stnln, efendiliini vurgulamak ve erkek snfnn karlarn ve rahatn
simgelemek amacyla kullanlmtr.
mmet szc iin de durum aa yukar budur. Her ne kadar Ebu
Davudun ve bn Macenin, Aliye atfen sunduklar bir hadiste: pek ve al-tun,
mmetimin erkeklerine haram, kadnlarna helaldir* denmi ise de,
Muhammedin gerek anlamda mmet olarak benimsedii snf erkek snfdr.
nk genel olarak bu szc o erkekler iin kullanmtr. El-Cuemin
rivayet ettii bir hadis yledir:
Ey mmetim, kadnlara hayrla muamele etmenizi tavsiye ederim,
nk onlar sizin emriniz altndadrlar (sizin klelerinizdir)
272

nanan kadnlar sadece erkeklerin hizmetinde sayarak mmetim
szcnn dnda brakmakla ve kendinden uzak saymakla kalmam,
fakat cehennem azabna layk klmay da bu yabanclnn uzants yapmtr:
Cehennemi grdm, bir baktm ki halknn ekseriyetini kadnlar
tekil ediyor...
273

Gerekten de kadnlar aleyhinde yukardaki ekilde konuurken
Muhammed, hemen her frsatta Cehenneme girenlerin ounluunun
kadnlar olduunu belirtmekten geri kalmamtr. Belirtirken de aklen ve
dinen dun ve ruhen kt, kfranl (nankr) yaratklar sayldklar iin
Cehennemlik olduklarn onlarn yzne vurmutur. Daha nce vermi
olduumuz rnei hatrlatacak olursak, Ebu Said-i Hudrinin rivayetine gre
bir bayram gn kadnlarn yanndan geerken, Kadnlar... bana cehennem
halk gsterildi, ou sizler idiniz eklinde konumu ve bunun nedeni
sorulduunda kadnn tanklnn erkeinkine nazaran yar deerde olduunu
ve Kuranda bunun byle yazldn, bu nedenle kadnlarn aklen eksik
yaratlm olduklarn ve te yandan hayzl yaratldklar iin namaz klamaz,
oru tutamaz olduklarn, dolasyla dinen eksik bulunduklarn bildirmitir.
te yandan bn-i Abbas rivayetine dayal bir dier hadisinde de:
(Kadnlar) kocalarna kar kfran ederler. hsana kar kfrederler.
Birisine dnya ihsan etsen de sonra senden (houna gitmeyen) bir ey
grse -Ben senden hi bir hayr grmedim der
eklinde konumu ve cehennemdekilerin ounluunu doldurmalar
nedenini ortaya vurmutur.
274

ERAT VE KADIN
138

Grlyor ki, Muhammede gre Tanr, kadnlar Cehennemlik yapabilmek
iin areler dnm ve bu nedenle onlar aklen ve dinen dun, nankr,
kfranl, vs. olarak yaratmtr. Aklen dun, eksik olmalar iin Kurana iki
kadnn tankl bir erkein tanklna denktir eklinde ayet koymu, dinen
eksik olsunlar iin onlar hayzl yapm ve nihayet diledii kiileri iyi huylu,
hayrl klmak ve rnein kalbini ap paklamak ve doru yola sokmak
olanana sahip iken bu iktidarn kadnlar lehine kullanmamtr.

7) Muhammede Gre Tanr, Meleklerini, Elilerini ve Deer Bildii Her
eyi Erkek Cinsinden Yaratmtr:
Her dinde olduu gibi slam dininde de melekler, dinsel inanlarn nemli
bir ynn oluturur. Kuranda sk sk rastlanan bu varlklarn yerle gk
arasn doldurduu, gk halk diye arld, derecelere ayrld, Tanrnn
yardmclar durumunda olduklar, Onun adna evreni kontrol altna aldklar,
Tanrsal emirlerin (vahy in), Cebrail araclyla peygambere bildirilmesini
saladklar, bazlarnn insanlarn ruhunu alma iiyle megul olduklar
275
ve
Tanr tarafndan mminlere sava srasnda yardmc ordu olarak
kullanldklar, bazlarnn Ar tadklar
276
, bazlarnn insanlarn
davranlarn ve niyetlerini gzleyip kayda soktuklar
277
, rnein mescit ya da
cami kaplarnda bekleyip gelenlerin adn deftere yazdklar
278
, insanlar
hakknda tanklk yaptklar
279
, bazlarnn ahirette mrikleri toplayp
Cehenneme srdkleri
280
, bazlarnn Cehenneme bekilik ettikleri
281
,
bazlarnn cenneti mjdeledikleri
282
ve hepsinin de Tanry ye Muhammedi
yceltmek gibi byk grevleri olduu
283
kabul edilir. Hemen eklemek gerekir
ki Tanrnn emrinde alan ve Onun iradesinin infazcs durumunda bulanan
bu meleklerin en nemli grevi, Kurann bildirdiine gre, Muhammede
salavat getirmektir. Zira Kuranda:
Allah ve melekleri Peygamber Muhammede salat getirirler (33
Ahzab 56) der
283a

Her ne kadar halk arasnda meleklerin zarif, latif ve iyi huylu, gzel varlklar
olduu sanlr ve bu nedenle yumuak kalpli, temiz ahlakl, nur yzl kiilere
genellikle bu nitelik yaktrlr ve rnein melek gibi insan denilir ve hatta
meleklerin peri kzlar gibi gzel olduklar
284
sylenir ise de , melekleri dii
olarak kabul etmek slama gre dinsizlik saylr. Nitekim Muhammed:
Melekler Allahn kzlardr... eklinde konuan Mekkelileri, Allahla cinler
arasnda bir soy ba icad etmekle sulamtr.
285
ddias o olmutur ki Tanr
melekleri dii yaratmamtr.
ERAT VE KADIN
139

Ancak ne var ki, bunu sylerken kendi kendisiyle bir kez daha elikiye
dmtr. nk Kurana koyduu ayetlerde, Tanrnn, her varl ifter ifter,
biri erkek ve biri dii olmak zere yarattn sylemitir. Her varl bu ekilde
yaratan bir Tanrnn, melekleri neden sadece erkeklerden yaratm olduunu
bildirmemitir. Muhtemelen bunu aklamann kolay olmadn bildii iin.
slam bilginleri arasnda melekleri ne erkek ne de dii olarak tanmlamann
doru olmadn syleyenler varsa da
286
, Beyzavi gibi byk yorumcular,
Tanrnn her hususta erkek cinsini diiye tercih ettiini ve deer olarak ne
varsa her eyi (ve bu arada melekleri) erkek olarak var ettiini belirtirler.
te yandan meleklerin cinsiyetsiz olduunu ileri srenler de yok deildir.
Fakat her ne olursa olsun u muhakkak ki slamda melekleri dii kabul etmek
uygun bir ey saylmamtr. Nitekim Muhammed, kendisine muhalif kalan
Kureylileri kltmek ve Tanr dman olarak gstermek iin onlarn:
Tanr melekleri dii yaratt, kzlar tercih etti, kendisine diilerden
melekler edindi
eklinde konutuklarn ileri srerdi.
287

Daha baka bir deyimle meleklerin dii olarak yaratldna inananlar
Tanrya hakaretle sulard. Oysa ki Kureylilerin bu ekilde konumalar
diiyi kltmek ya da Tanrya hakaret iin deil , fakat aksine yceltmek
iindi. Kutsal saydklar Lat, Uzza ve Menat gibi ilahlar onlar, Tanrnn
kzlar olarak grrlerdi. te yandan tm melekleri de ayn ekilde Tanrnn
kzlar eklinde tanmladklarndan bu ilahlar meleklerle bir ayarda tutarlard.
Hatrlatmakta yarar vardr ki Muhammed, peygamberliini ilan ettikten
sonra, Kureylileri kazanmak amacyla, bir aralk bu dii ilahlar
benimsemeye devam etmi ve hatta Kurann Necm Suresini okurken:
Bana Lat, Uzza ve nc olarak Menat haber verin... Bunlar
yksek mahalden uan turna kulardr (kzlardr), bunlarn efaati
beklenir (K. 53 Necm 19-20)
demitir. te bu ekilde konumas ve ilahlarn bu ekilde anmas
Kureylileri sevindirmiti. Muhammede inanan mslmanlar da, bu yukardaki
szlerin Tanrdan geldiini sanarak vahy edileni kabul etmilerdi. Bundan
dolaydr ki Muhammed, surenin sonundaki ...artk Yaradana secde ediniz,
ibadette bulununuz ayetini okuduu zaman bu emre uyup, o nasl bu ilahlara
secde etti ise onlar da o ekilde secde etmiler ve bu ie pek memnun olan
Kureyliler: Muhammed bizim putlarmz verek gzel bir surette and diye
ERAT VE KADIN
140

adeta bayram etmilerdir. Kureyten baka urularda da mrikler, ilahlarn
bylece and iin holanmlar ve secdeye kapanmlardr.
288

Ancak ne var ki Muhammedin bu kurnazl Kureylileri kandrmaya
yetmemitir. Her ne kadar onun szlerinden memnun kaldklarn
sylemilerse de: Tanr huzurunda ilahlarmz bize efaat eder; bizim
ilahlarmza ibadet edersen, biz seninle bir oluruz diye direnmekten geri
kalmamlardr. Syle bir teklifi kabul ettii takdirde Lat, Uzza ve Menat gibi
ilahlar Tanr huzurunda efaati olarak benimsemek ve dolaysyla
peygamberlie veda etmek gerektiini dnen ve stelik Kureylileri
kendisine ekemeyeceini keden Muhammed, fikir deitirerek eytann ie
kartn ve yukardaki szleri azna tkm olduunu bildirmi
289
ve bunu
kantlamak zere Tanrdan u ayetin geldiini sylemitir:
Ey Muhammed, senden nce gnderdiimiz hi bir eli ve
peygamber yoktur ki, bir eyi arzulad zaman, eytan onun arzusuna
vesvese kartrmam olsun. Allah eytann kartrdn giderir, sonra
Allah kendi ayetlerini tahkim eder (K. 22 Hacc 52)
Grlyor ki Muhammed, Kureylileri kandracam diye kendisini
eytann oyunlarna gelebilir durumlara sokmutur. Bunu yaparken, her eyi
Tanr irad ile yapm olduuna dair syledii szlerin ya da kendi eytannn
mslman olup her daim kendisine yardmc bulunduuna dair yapt
konumalarnn muhtemelen hatrlanmayacan dnm olmaldr. Zira,
Tanr iradna gre davranan ye mslman imanna sapl bir eytana sahip
bulunan bir kimsenin eytan oyunlarna gelmeyecei aikardr. Btn bunlar
bir yana ve her eyi yapmaya ve yok etmeye kadir bir Tanrnn, Muhammedi
yanltmakta olan eytana haddini bildirmemesi ve onu tmden yok etmemesi,
ayrca zerinde durulmas gereken bir muammadr.
Fakat her ne olursa olsun olay odur ki Kureyliler, Muhammedin bu fikir
deitirmesi zerine, Muhammed bizim ilahlarmz iyilikle andna piman
oldu, bu szlerini deitirerek (imdi) baka szler sylyor diye konumaya
balamlardr.
290
te bu andan itibaren Muhammedin Kureylilere kar
tutumu sertlemi ve ilahlar vesilesiyle onlara atmaya balam, onlar
Tanrya e komakla ve diilere tapmakla sulamtr. Bunu yaparken bir
yandan Tanrnn gazabn kurcalayp Kurana: (Kureyliler) Allah brakp
diilere taparlar (Nisa 117-9) eklinde ayetler yerletirirken, dier yandan da
bu ilahlar yok etmek zere saldrlara gemi ve rnein Halid bn el- Velidi
bu ilahlar krmaya memur etmitir. Bunun zerine Kureyliler, Muhammedi
korkutmak iin, eer bu ilahlara zarar verecek olursa Tanrnn dii
meleklerinin gazabna urayacam kendisine bildirmilerdir. Buna karlk
Muhammed, yine Tanry konuturmak suretiyle, onlarn korkutmalarn etkisiz
ERAT VE KADIN
141

klmaya alm ve bunu yaparken de ayn zamanda, diilerden melek
yaratlmadn hatrlatmtr. Nitekim, Kureylilerin korkutmalarna kar
Kurana:
Ey Muhammed, Seni (Tanr dan) baka eylerle korkutuyorlar;
Allahn saptrdn doru yola koyacak yoktur (39 Zmer 36), hkmn
koymutur. Meleklerin diilerden yaratlmadn ve Tanrnn erkek cinsini her
eye tercih ettiini, diileri Tanrya yaktrmann Tanry kltmek olduunu
anlatabilmek iin Kurana u ayetleri serpitirmitir:
Rabbiniz oullar size ayrd, seti de, kendisi iin kz olarak
melekleri mi edindi? Dorusu siz (yalan) sylyorsunuz (17 Isra 40);
Ey Muhammed, putperestlere sor, kzlar senin Rabbinin de erkekler
onlarn m?... Yoksa melekleri kz olarak yarattmzda onlar hazr m
idiler?.. Allah kzlar oullara tercih etmi?.. (37 Saffat 149-153);
Demek erkekler sizin iin, diiler Allahn m?.. Dorusu ahirete
inanmayanlar, meleklere dii adn takarlar... Oysa onlarn bu hususta
bir bilgileri yoktur, sadece sanya uyarlar... (53 Necm 21, 27, 28)
Bu satrlardan anlalaca gibi Muhammed, melekleri dii sayanlara
atmakta ve Tanrnn azyla onlar paylamaktadr. zellikle Araplarn erkek
ocuklar kendilerine alkoyup tercih etmelerini ve buna karlk kz ocuklar
Allahn melekleri eklinde gstermelerini hakaret bilip onlara kar yle
barmaktadr:
Kendilerine istedikleri erkek ocuklar alp kzlar da Allaha mal
ediyorlar. (Tanr) bundan mnezzehtir... Aralarndan birine bir kz
olduu mjdelendii zaman ii gamla dolarak yz simsiyah kesilir...
Kendisine verilen kt mjde yznden, halktan gizlenmeye alr, onu
utana utana tutsun mu, yoksa topraa m gmsn... (16 Nahl 56-9).
Daha baka bir deyimle Tanr, Muhammedin bildirmesine gre, Arap
bedevisine kar: Sen kz ocuundan utanyorsun ama, utandn bir eyi
bana yaktryorsun; senin utandn bir eyi benim deerlendirdiimi
sanyorsun. Hayr, biz melekleri kzlardan, diilerden, yaratmayz eklinde
konumutur. Melekleri dii olarak yaratmann utan verici bir ey olacan
aklamtr.
Ancak ne var ki her yaratt ey ile gurur duyan ve zellikle insan varln
halk etmeyi kendi anna layk bulan Tanrnn, melekleri dii olarak yaratr
grnmekten utanacan dnmek olduka gtr. Hele Arap bedevisinin
szlerini ciddiye almasn ve rnein Tanrnn melekleri kzlardandr dedi
ERAT VE KADIN
142

diye onun kertesine inercesine ve onun diliyle yant vermeye kalkmasn
anlamak daha da g bir eydir. Btn bunlar bir yana, fakat Arap bedevisinin
kz ocuklara kar husumet duyduunu ve yukardaki ekilde konutuunu
kantlamak dahi kolay deildir. nk o dnemlerde kz ocuuna kar
olumsuz davranmas, diiyi kk grdnden deil, ekonomik
nedenlerdendir. nk eer diiyi gerekten hakir grseydi diiden meleklere
tapmazd... Fakat Muhammed, slam ncesi dnemin cahilliyye olduu
inancn yerletirmek iindir ki baz olaylar yukardaki gibi farkl ekillerde
izaha uramtr.
Meleklerin dii olmadklarn ve nk Tanrnn diiden melek yaratmay
uygun bulmadn syleyen Muhammed, bir de meleklerin kadnlara
tahamml edemediini ve kadnlardan katn belirtmi ve bu tr bir inanc
yerletirmek zere ie Haticeyi ara edinmitir. yle ki:
Tanrnn Cebrail ile kendisine vahiyler yolladn syleyen Muhammede
kars Hatice bir gn yle der:
...Cebraili ben de grmek isterim. Seni ziyaret ettii zaman bana da
haber de bileyim.
Her ne kadar Cebrail diye bir ey olmadn ok iyi bilmekle beraber
Muhammed, kendisine herkesten nce inanm grnen Haticeyi hayal
krklna uratmamak azmiyle bir plan dnr. Bu plan gereince
gnlerden bir gn karsna seslenerek, Cebrailin geldiini ve dizleri zerinde
oturduunu bildirir. Fakat Hatice, onun dizlerinde byle bir ey grmediini
syleyerek gzlerini ovuturur ve tekrar bakar. Muhammedin dizleri zerinde
oturan bir Cebrailin varlna tank olmad iin: Bir ey grmyorum diye
konuur. Bunun zerine Muhammed, Haticeye: imdi dizimden kalkt ve
merdiven eiine gitti diye cevap verir. Fakat Hatice yine Cebrail diye bir ey
grmediini tekrarlar. Banda bulunan rtnn gre engel olduunu
sanarak kaldrr; fakat kaldrd an Muhammed kendisine Cebrailin birden
bire kaybolup gittiini haber verir.
290aa
Bu nasl olmutur ve nasl Cebrail,
Haticeye grnmeden kaybolmutur? Btn bunlar mslman kiiler
bakmndan bal bana birer muammadr. Fakat muhakkak olan bir ey
varsa o da udur ki yukardaki olay, daha ilk anlardan itibaren ve daha
dorusu bn Ishak (H. 150/M. 767) ve bn Hiam (H. 218/M. 833) gibi temel
kaynaklardan Gazaliye ve bn Halduna ve benzeri kaynaklara atlayp
gnmzde Muhammed Heykel gibi ada yazarlara gelinceye dek hep,
meleklerin kadnlardan holanmad ve kat eklinde yorumlanm ve
slami bir inan eklinde savunulmutur.
ERAT VE KADIN
143

Hatrlatalm ki Haticeye oynad yukardaki oyunu Muhammed ayn
ekilde Ayeye de oynama benzer. nk Aye de, tpk Hatice gibi Cibrili
merak etmi ve ille de grmek istemi ve bu dileini belirttii gnlerden
birinde Muhammed kendisine: Ya Aie, u yanmdaki Cebraildir, sana selam
ediyor demitir.
Aye de buna kar Muhammede: Selam ve Allahn rahmeti ve
bereketleri onun zerine olsun dedikten sonra unu eklemitir: Benim
grmediim (Cibril)i sen gryorsun!
290a

Muhammedin sylemesine gre Cibril denen ey 600 kanatl ve
kanatlaryla semann etrafn yeil bir kuma halinde kaplayan bir melektir ki
insan eklinde grnr; rnein bazen Arabi klnda, bazen de Dihye
suretinde ziyarete geldii olur.
Bilindii gibi Dihye, Ashabn ulularndan olup Muhammedin ok sevdii bir
kimse idi. Usame bn-i Zeydin rivayetine dayal bir hadise gre bir gn
Muhammed, yannda elerinden mm-i Seleme bulunduu halde Dihye ile
konuurken, birden bire sorar: Bu kimdir?. mm-i Seleme: Bu Dihyedir der.
Buna karlk Muhammed bir ey sylemez. Fakat az sonra Ashaba irad ettii
hutbe sinde Cibrilin vahiy getirdiini bildirir. Bunu duyan mm-i Seleme,
Cibrilin Dihye suretinde grndne inanr.
290b
yle anlalyor ki
Muhammed, mm-i Selemeye biraz farkl bir oyun oynamak istemitir. Fakat
sanlmamaldr ki bu hikayeden, kadnn mevcudiyetine Cibrilin yada
herhangi bir melein tahamml edebilecei anlam ksn.
nk Muhammed lm deinde bile meleklerin kadnlarla ayni yerde
bulunmak istemeyeceklerini ortaya vurmutur. Gerekten de Ayenin
bildirmesine gre lecei gn, byk aclar ve sanclar ierisinde kvranrken
bir aralk iyileir gibi olur ve bu durumu grenler sevinerek ilerine giderler.
Yannda sadece kadnlar kalr. Bunun zerine Muhammed: KADINLAR
ksn, bu melek yanma girmek istiyor der. Kadnlar kar, fakat Aye kalr.
Ancak ne var ki melein kendisini grmemesi iin evin bir kesine ekilir. Bu
gelen gya lm meleidir. Muhammedin ruhunu almak iin gelmitir. Fakat
Muhammed ona: Cebrail gelinceye kadar benden uzakla der; o da
uzaklar. Kadnlar ieri alnr. Bu srada Cebrail kapya gelir. Kadnlar yine
odadan karlr. Cebrail girer ve Muhammed i teselliye alr. Muhammed
ona lm melei gelinceye kadar beklemesini syler. Bu kez kadnlarn
ieriye girmelerine izin verilir. Bu arada lm melei gelir ve selam vererek
ieri girmek iin izin ister. Muhammed izni verir ve Beni Rabbime kavutur*
der. lm melei bu ii grrken Cebrail yle konuur: Vahiy drld gibi
dnya da benim iin drlm oldu. Artk ne dnyann bende ve ne de benim
ERAT VE KADIN
144

dnyada bir ihtiyacm kalmad. Bu benim yeryzne son iniimdir Bu szler
zerine Muhammed can verir.
291

yle anlalyor ki Cebrail, artk nasl olsa bir daha yeryz ile ilikisi
kalmadn hesaplayarak son dakikada kadnlarla ayni yerde bulunmann
pek saknca yaratmayacan dnm olmaldr.
Meleklerini diiden yaratmay utan vesilesi yapan bir Tanrnn
kadnlardan eli/peygamber gndermeyecei aikardr. Bundan dolaydr ki
Kuranda, Tanrnn gya Muhammede yle dedii yazldr.
Senden evvel (Peygamber olarak yalnz erkekler gnderdik ki onlara
vahiy iniyordu...(12 Yusuf 109-110);
Senden evvel de kendilerine vahyettiimiz erler gnderdik...(21 Enbi
ye 7)
Her ne kadar bn Hazm, Fisar adl yaptnda, bu ayetlerin farkl ekilde
yorumlanmas gerektiini, nk Tanrnn baz kadnlara vahiy indirmi
bulunduunu belirterek brahim Peygamberin ei Saray ve Musann anasn
ve sann anas Meryemi rnek olarak vermi ise de slami inan bu
merkezde olmamtr. Aslnda bn Hazm bile Peygamber szcn Tanr
elisi deyiminden farkl sayarak Tanrnn kadnlardan eli gndermeyip
sadece baz kadnlara vahyettiini ve sadece bu kadnlarn peygamber
saylabileceini kabul etmitir.
Hatrlatalm ki bn Hazm, Kurandaki kadn aleyhtar hkmleri kadnlar
lehine yorumlamaya alan, kadn-erkek eitliini savunan, hatta baz
hususlarda kadnlarn stn ynlerini ortaya vuran bir dnrdr. ki kadnn
tanklnn bir erkein tanklna denk olduu konusu ile ilgili ya da benzeri
hkmlerin eitlik ilkesini zedelemeyecek ekilde uygulanmasn ngrmtr;
ngrrken de eriat esaslarn, eriat kafann pek kabul edemeyecei
yorumlara ynelmitir. Denilebilir ki onun kadn lehindeki bu grlerini
paylaan kmamtr. Fakat o dahi Tanrnn kadnlardan eli gndermedii
fikrine saplanmay marifet bilmitir. Ve hi kukusuz bu inancnda
Muhammedin rol olmutur.
Gerekten de Muhammed, nce de iaret ettiimiz gibi, slami esaslar
genellikle Kitab- Mukaddesken aktarmalar yaparak yerletirmi olmakla
beraber iine geldii ahvalde bunlar kendi dncelerine gre evirmitir.
292

Kadnlardan eli ve peygamber gnderilmediini sylerken yapt budur. Zira
Yahudilerin kutsal bildikleri kitaplarda, rnein Talmudta kadn
peygamberlerden sz edildii ve rnein Beni srailde Musadan sonra 48
ERAT VE KADIN
145

erkek peygamberden gayr 7 kadn peygamber gnderildii yazl olduu
halde, o bunlar kale almamtr. Her ne kadar Kurana Tanrnn baz
peygamber karlarna ya da analarna (rnein brahim, Musa ve Isa iin
yapt gibi) meleklerini gnderip onlarla konutuunu geirmi ise de (bk. 19
Meryem 1723), aklen ve dinen dun olarak tanmlad ve erkein yar
deerinde sayd kadnlardan peygamber kmad inann gelitirmitir.
Bunu yaparken, hem bir yandan kadn snfnn dun kertede bulunduu
ve dolaysyla kadndan peygamber kamayaca fikrini pekitirmi hem de
te yandan kendisini peygamber olarak grmeyenleri yola getireceini
hesap etmitir. Baknz nasl:
Bilindii gibi Muhammedin Haticeden, yani lk karsndan, drt kz
(Rukiye, Zeynep, Fatima ve mm- Glsm) ve bir de olu (el-Kasm),
olmutur. Her ne hikmetse kzlarnn hepsi hayatta kald halde olu ok
kk yata lmtr. Fakat daha sonraki yllarda kipti cariyesi Mariyadan
brahim adnda bir olu olmu, ancak o da fazla yaamamtr. brahime kar
Muhammed grlmemi bir sevgi duymutur. O kadar ki kendisinden sonra
mutlaka onun peygamber olacana inanmt. Nitekim bn Sad, Kitab al-
Tabakat adl yaptnda, brahimin lm zerine Muhammedin: Eer
lmeseydi Peygamber olurdu eklinde konutuunu nakleder. Bundan
dolaydr ki brahimin lm Muhammedi fevkalade zmtr; fakat onu asl
zen ey, karlarndan enbann (Amrn kz enba), u ekilde konumas
olmutur: Eer Muhammed (sahiden) peygamber olsayd en sevdii olu
lmezdi
293

Bu szlerde kendi peygamberliini pheye drecek anlamlar yattn
dnerek telaa kaplan Muhammed, sanki peygamber olduunu
kantlamaya yeterli bakaca bir are yokmu gibi, derhal enbay boamtr.
Fakat bununla da kalmam, bir de brahimin lm olayn, kendi
peygamberliinin kant niteliine sokmak zere Tanrsal iradeye balamtr.
Balarken de, kendisinin en son peygamber olmak zere yollanm olduunu
ve ite Tanrnn bunu kantlamak istediini ve brahimin cann almakla ilahi
iradesini gerekletirmi bulunduunu sylemitir. Fakat sylerken, az nce
Eer brahim lmeseydi peygamber olurdu eklinde sarf etmi olduu
szleri unutur grnmtr.
Bu olay slam dnrleri devaml ekilde ilemiler ve o tarihten bu yana
hep Muhammedin en son peygamber olduu tema sna balamlardr.
rnein bnun-Nefis, Muhammedin es-siresine dair yazd er-Risaletul-
Kamiliyye Fis-siretn-Nebeviyye adl kitabnda
294
, Arap peygamberinin
ehvetinin okluundan sz ederken, bir vesile ile Muhammedin oullarnn
ERAT VE KADIN
146

lmn yle izah eder: (el-Kasm le brahimin) kk yalarda ve
Muhammed daha hayatta iken, lmeleri doaldr, nk yaam olmalar
halinde peygamber olmalar gerekirdi. Oysa ki bu imkanszd, nk Tanr
Muhammedi peygamberlerin en sonuncusu olmak zere gndermitir. Oysa
ki kzlarnn hayatta kalm olmalar herhangi bir sorur) yaratmazd. (nk
kadnlardan peygamber olmazd)
eriatnn bu artc mantna kar bilmem ne sylenebilir? nsanlarn
ana rahmine dmelerine ve dnyaya gelmelerine sebep olan bir Tanrnn, bir
yandan Muhammedi peygamberlerin en sonuncusu olarak ilan ederken,
dier yandan ona olan ocuklar ihsan etmesi ve Muhammede halef-selef
olmasnlar diye canlarn daha kk yalarda almas, her halde pek olacak
eylerden deildir. Bunu Tanrnn, ycelii ya da mantkilii fikri ile
badatrmak gtr. Her eyi diledii gibi ekillendirir olarak bilinen ve
insanlar diledii inanca ve yola sokar diye kabul edilen insaf ve idrak sahibi
bir Tanrnn Muhammedin peygamberliini kantlamak hevesiyle onun
ocuklarnn cann almaktan baka usuller bulamayacan dnmek,
Tanrya hakaret olur. Fakat ne var ki Muhammed, kadnlardan peygamber ve
eli kamayaca grn geerli klabilmek iin, kendi erkek ocuklarnn
lmn bile yukardaki ekilde ilemekten ekinmemitir. Bunu yaparken
kendi peygamberlii konusundaki kukular gidermeye alm fakat ne var
ki btn bu gayretleri ierisinde Tanr anlayna arpk bir yn vermitir.

C) Kadn Snfnn Kt, Hilekar - Dzenbaz vs... Olduunu
Syleyen Muhammed, Kendi Karlarn Bu Tr Niteliklere Srkleyici
Davranlarda Bulunur.
Daha nceki sayfalarda belirttiimiz ve ilerde de belirteceimiz gibi
Muhammedin kadnlara uygun grd nitelikler arasnda ktlk,
hilekarlk, kfrbazlk vs. gibi eyler yer almtr. Bu tanmlamalar o
genellikle kendi yaamlar ve kendi karlaryla olan ilikileri vesilesiyle ortaya
vurmutur. eriat yazarlara gre bu ilikiler ou kez Muhammedi huzursuz
klacak kertede olmutur ve gya btn bu huzursuzluklar karlar yaratmtr.
Fakat gerek olan bu deildir. Muhammedin sk sk karlaryla ekitii,
bazen btn hepsiyle kst ve onlarla cinsi mnasebette bulunmamaya
yemin edip aradan bir sre getikten sonra yeminini bozduu dorudur.
Ancak ne var ki bu olaylara ve bu kavgalara hemen her defasnda kendi
haksz davranlaryla vesile yaratmtr. Onlar hile yollarna ya da kskanlk
atmasna srkleyen kendisi olmutur. lerdeki blmlerde ve zellikle
ok karl evlilik bahsinde ayrca greceimiz gibi, kadnlarnn bu tr
ERAT VE KADIN
147

davranlarn yermeden nce Muhammedin tutum ve davranlarna gz
atmak arttr. Ancak o zaman sululuun kimde olduunu anlamak ve
kadnlarn

sr tutmazlklarnn ya da hilekarlklarnn nedenini kavramak

kolaylaacaktr. Ve grlecektir ki Muhammed ou kez karlarna kar
drst davranmad ya da onlarn kskanlklarn tahrike alt iindir ki
karlar da ona kar benzeri usulleri uygulamlar ve hakl olarak huzursuzluk
yaratmlardr. Eer bir kadn, kendi yatanda kocasn baka bir kadnla
cinsi mnasebette bulunurken yakalayacak olursa elbette ki hrnlk yapar;
eer kocasnn kendisine kar hile yollarna saptn fark edecek olursa,
elbette ki ayn ekilde karlk vermeye kalkar. Muhammedin karlarnn
yapt da bu olmutur. Ksaca bir fikir edinebilmek iin imdilik bal erbeti
olay ile Manyat olayna gz atmak yararl olacaktr.
Bal erbeti olay udur: On bir kadnla ayn zamanda evli bulunan
Muhammed, karlarna kar gya eit davranyormu gibi grnmek iin,
onlar sraya koyar ve nbet esasna gre buluurdu. Her birini, bu sra
esasna gre ziyaret ederek, sabah ve ikindi namazlarndan sonra her
birisiyle cinsi mnasebette bulunurdu.
Fakat gstermelik olmaktan ileri gemeyen bu eitlik anlayn, fazlasyla
holand baz karlar lehine bozmak iin bir takm hilelere bavururdu.
rnein Zeynep Bint-i Cahn ya da Hafsa adl bir baka karsnn
nbetlerinde bal erbeti ier ve bu suretle onlarla daha fazla cinsi
mnasebette bulunur ve dolaysyla yanlarnda daha fazla kalm olurdu. Fa*
kat ok gemeden Aye (ki en sevdii karlarndan biri idi) durumu anlam ve
fena halde ierlemitir; almak istemitir. nk madem ki Muhammed bu
ekilde hile yolunu semitir o da benzeri hileleri denemekte saknca
grmemitir. Dinleyelim Ayeyi kendi azndan;
...Resulullah bal ve helvay severdi. kindi namazndan dnd
zaman kadnlarnn yanna girerdi... Bir kere... Hafsann yanna girmiti.
Orada her zamankinden fazla kald. Bunu ben kskandm. Ve bunun
sebebini soruturdum. Bana bildirildiine gre Hafsaya akrabasndan bir
kadn kk bir mlek bal hediye etmiti. O da bu baldan erbet yapp.
Resulullaha iirmiti.
Ben de kendi kendime Vallahi bunun iin muhakkak bir hile yaparm-
dedim. Bunun zerine... Sevdeye yle talimat verdim: -Biraz sonra sana
Resulullah gelir; yaklatnda -Ya Resulullah megafir mi yediniz? dersin.
O da sana hayr, der. Bunun zerine sen de -Ya sizden bana gelen bu koku
nedir? diye sorarsn. O da sana tabii -Hafsa bal erbeti iirmiti diye
ektir-,der. -yle ise o baln ars onu Urfud aacndan toplamtr dersin.
Bana geldiinde ben de yle diyeceim. Safiyeye -sen de byle syle
dedim...
295

ERAT VE KADIN
148

Ayenin rivayetine dayal bir baka hadise gre Muhammed ayn ii
Zeynep Bint-i Cahn odasnda yapt iin Aye bu plan Muhammedin dier
baz karlarna da aklar ve hepsinden ayn eyleri yapmalarn ister. Bylece
plan yrrle girer ve bu kadnlar, Muhammed odalarna gelip de indilerine
yaklatnda: Megafir zamk m itiniz? diye sorarlar Hayr antn alp da
gelen bu koku nedir? diye srar edince Muhammed, bal erbeti itiini itiraf
eder; bunun zerine O bal eek ars Urfud aacndan top
:
ditir derler.
Urfud aacnn zamk olan megafir fena koktuu iin Muhammed bundan
holanmazm; bu itibarla yukardaki ekilde konuulmasn istemezmi. Ve
ite bundan dolaydr ki bal erbeti imekten vazgemeyi uygun grmtr.
Nitekim nbet sras Hafsaya geldiinde Hafsann: Bal erbetinden
cenabnza iireyim mi? demesi zerine, Hayr, bana onun lzumu yoktur
diye yant vermitir. Nitekim Aye, yukardaki rivayetini u ekilde sylemitir:
...evde bana: Vallahi Resulullah biz bal erbetini haram ettik
diyordu. Ben de ona Sus dedim. Ve Hafsa hakkndaki hile ve tedbirimin
duyulmasn istemedim.
296

Grlyor ki Aye, hile yolu le de olsa Muhammedi yola getirmitir. Her ne
kadar eriat zihniyet, Ayenin ve dierlerinin yukardaki davranlarn
Kadnlk gayret ve kskanl eklinde yorumlayp Muhammedin bal erbeti
imekten vazgemesini, kadnlar memnun etmek ve aralarndaki iki hzb
halini gidermek ve aile nizamn kurma dileine balarsa da
297
, asl byk
gayretkeliin kadnlar sulu ve Muhammedi susuz imi gibi gstermek
olduunu dnmez.
298

Mariya olayna gelince, Muhammed bakmndan bu, dierinden de daha
olumsuz bir davran temsil eder. yle ki:
Evli bulunduu bir dzineye yakn karlaryla dolu haremini Muhammed, bir
de ayrca cariyelerle doldurmutu. Bunlar arasnda Mariya adndaki
cariyesine fazlasyla dknd. Onunla cinsi mnasebette bulunmaktan ok
zevk alrd. Gnlerden bir gn ona kar kabaran ehvetini nleyememi
olmaldr ki o anda Hafsann odasn bo bularak Mariyay oraya sokmu ve
cinsi mnasebete balamtr. Muhtemelen iini abuk bitireceini ve
Hafsann dnnden nce oday terk edeceini dnm olmasna
ramen evdeki hesap arya uymam ve aniden Hafsa ka gelmitir.
Kocasn kendi yatanda (ve hem de kendi nbetinde) Mariya ile seviir
bulduu iin fena halde zlmtr.
Tabii Muhammed de bu ekilde yakalanm olmaktan huzursuzlanmtr.
Fakat onu asl huzursuz klan ey, Hafsann zntsnden ziyade bu olayn
dier karlar tarafndan duyulmas ve zellikle Ayenin kulana gitmesi
ERAT VE KADIN
149

ihtimali olmutur. te bunu nlemek zere Hafsaya bu grdklerinden hi
kimseye bahsetmemesini bildirmi ve gya onu memnun etmek iin bir daha
Mariya ile yatmayacana dair yemin etmitir.
298a
Sylemeye gerek yoktur ki
Hafsann yerinde her insan, hem znt verici ve hem de haysiyet yitirici bu
gibi durumlarda derdini biriyle paylamak ister. Bundan dolaydr ki Hafsa,
kendisine ok yakn bildii Ayeye iini dkmekten kendini alamaz. Bylece
olay, Muhammedin dier karlarnn kulana ular. Ve hepsi de
Muhammede kar burukluk duyarlar. Bunu hisseden Muhammed, Hafsay
karsna alr ve srr aklad iin onu azarlar. Kadncaz ona bunu
nereden rendiini sorduunda Muhammed, her eyi Tanrdan rendiini
syler ve bu vesile ile Kurana yerletirdii ayeti okur:
Peygamber elerinden birine gizlice bir ey sylemiti. O bunu
peygamberin dier bir eine haber verince, Allah da durumu
peygambere bildirmi, o da bir ksmn yzne vurmu, bir ksmn
yzne vurmaktan geri durmutu. Eine gizlice syledii eyi
bakasna nakletmi olduunu bildirince ei: bunu sana kim haber
verdi? demi, o da: \bana her eyi bilen Allah haber verdi demitir...
(66 Tahrim 3).
Fakat Muhammed bununla kalmam karlarnn hepsine birden darlm
ve yanlarna uramamay kararlatrm ve ehvet ihtiyacn da cariyeleriyle
gidermeyi tasarlamtr. Ancak ne var ki Mariya ile yatmayacana dair yemin
etmi bulunduundan her eyden nce bu yemini bozmak gerektiini
hatrlam ve Kurana koyduu u ayet ile bunun aresini bulmutur:
...Allahn sana helal kld eyi niin kendine yasak ediyorsun?..
Allah phesiz size, yeminlerinizi kefaretle geri almanz meru
klmtr... (66 Tahrim 1-2).
te buna dayanarak yeminini geri alm ve cariyesi Mariya ile cinsel
ihtiyacn gidermeye yeniden balamtr.
298b
Fakat bir ay kadar bu ekilde
yaadktan sonra sabr tkenmi ve karlarna dnme ihtiyacyla kvranmaa
balam ve dnebilmek iin areler aram ve yine Kurana yerletirdii
hkmlerle bunu da salamtr (Tahrim, 1, 2, 4). Bunlar arasnda hem onlar,
Tanr azyla azarlayan ve hem de boama tehditleriyle korkutan hkmler
vardr.
298c
Konuyu ayrca ele alacaz, fakat burada anlatmak istediimiz odur
ki karlarn sr saklamamakla ya da huzursuzluk yaratmakla sulandran
ve cezalandran Muhammed, btn bu durumlara kendi davranlaryla sebep
olmutur. lerdeki blmlerde onun, buna benzer tutum ve davranlarla
karlarn nasl birbirine kattn ve bizzat kendi yaratt huzursuzluklara
ramen nasl onlar sorumlu kldn ve bu yzden genel olarak kadnlar
nasl hilekar, sr tutmaz, kfrbaz vs. gibi hitaplara muhatap kldn
kantlayc rnekleri sralayacaz.
ERAT VE KADIN
150

















ERAT VE KADIN
151

KNC BLM
DNYAYA GELMES STENMEYEN, GELDKTEN SONRA SMRLEN
LDNDE CEHENNEMLERE LAYIK GRLEN BR YARATIK: KADIN
Bundan nceki blmlerde belirttiimiz gibi, her ne kadar slamn KADIN
ycelttii ve kadn haklarn ulalmaz noktalara eritirdii ve ekonomik,
sosyal ve siyasal alanlarda eitlik getirdii iddia edilirse de ne yazk ki bu
iddialar gerei yanstmaktan ok uzaktr.
Hi kukusuz dier semavi dinlerde de KADINn zavall durumlara
indirildii,-hak ve zgrlkten yoksun edildii grlmekle beraber, denilebilir ki
eriat dininin bu konularda getirdii arlklara baka hibir sistemde
rastlanmaz. Hibir toplumda kadn, eriat dnyasnda olduu lde erkein
hizmetine ve smrsne terkedilmemi ve ktlk ve uursuzluk kstas
yaplmam, kara kpek, eek, domuz, at vs. gibi yaratklarla e kerteye
itilmemitir. Ve KADINn bu iler acs kaderi daha dnyaya gzlerini at
andan lm deinde kapayaca ana kadar srp gidecek eklide
ayarlanmtr. nk o, kz ocuu olarak doduu an yes ile karlanan,
ocuk yalarda eve kapatlan ve sonra bilmedii ve muhtemelen istemedii
bir kocaya aktarlan, kocasnn hizmetlerini ve ehvetini karlamaktan ileri bir
deere layk klnmayan, ana olarak (gerek anlamda) saygya muhatap
tutulmayan, mr boyunca ya kocasnn, ya babasnn ya erkek kardeinin ya
da velisinin iradesine bal olarak yaayan ve yaantlaryla ilgili her eyi
onlardan birinin araclyla yapmaya mahkum olan, yalandnda arzu
duyulmayan ve nihayet bu ileli ve (ou zaman) mutsuz yaam sona
erdiinde gnden fazla yas tutulmaya layk klnmayan
299
ve btn bunlar
yetmiyormu gibi bir de Cehennemdekilerin ounluunu oluturan, ya da
kocasnn izni ile Cennetlere girse bile, orada kocasn Cennet hurileri ile
sarma dola bulan ve stelik Kurann tarifine gre bu ceylan gzl ve
memeleri yeni sertlemi dilberlerle rekabet edecek olanaktan yoksun
braklan bir yaratktr. Gerekten de mslman lkelerde kz ocuk, birazdan
greceimiz gibi, dnyaya gelmesi istenmeyen ve geldiinde de evlat gz
ile grlmeyen bir biaredir. Evlat szcn biz, her ne kadar gnlk
konumalarmzda, kz ve erkek ocuklar karl olarak kullanmakta isek de
bu szck z itibariyle kz ocuklar kapsamaz, sadece erkek ocuklar*
anlamndadr. Zira evlat szc aslnda velet szcnn ouludur. Velet
ise erkek ocuk demektir; bu itibarla evladmz ya da evlatlarmz
dediimiz zaman erkek ocuklarmz demi oluruz. Ancak ne var ki toplum
bilinci zamanla bu szc, kz ve erkek ocuklar karl olarak
benimsemitir. te aslnda evlattan saylmayan kz ocuk, daha kck
yalardan itibaren ailenin itaatli, terbiyeli, iffetli kz olarak grnmek,
ERAT VE KADIN
152

evlenme ana geldiinde, kime verilirse ona gitmek aresizliindedir.
Kocasn kendi semedii gibi, evlilik szlemesini de kendi yapamaz; bunu
onun adna velisi kim ise o yapar ki genellikle baba, ya da erkek kardelerdir.
Mehrinin ne olacan kendisi deil velisi saptar. Evlenme akdi, onun
bakmndan, kocasnn hizmetlerini grmek, ehvetini gidermek vs. onu
Cennetteki hurilere hazr etmek ve ocuk dourup yetitirmek demektir.
ocuklar hukuken ona deil kocasna ait olup, boanma halinde kendisine
deil, kocaya, ya da kocann yaknlarna verilir. Evlilik boyunca kaderi,
kocasnn iki duda arasndan kacak bir ka sze baldr; zira boama
hakk ona tannmamtr, kocaya tannmtr. Ve koca bu hakk, hibir art ve
kaytla bal olmakszn, diledii gibi kullanmakta serbesttir.
Btn bunlar bir yana fakat slama gre kadn bir de aklen ve dinen dun
(eksik) yaratk olarak damgalanm; mirasta erkein paynn yarsna ve
tankl erkein tanklnn yar deerine layk saylmtr. Her ne kadar
kadna hak ve zgrlk tanr grnen baz hkmler var ise de bu hkmlerin
aldatc ve hatta kadn daha da acnacak durumlara sokucu olmaktan ileri bir
deeri bulunmad ilerdeki sayfalarda sergilenecektir.

I) DOUTAN EVLLE BR TALHSZLKTEN BR DERNE
A)Dnyaya Gelmesi Musibet Saylan Bir Varlk: Kz ocuk
Erkek ocuunun dnyaya geliini mutluluk ve kz ocuununkini ise
musibet imi gibi gstermek slamn kkletirdii bir gelenektir ki bin drt
yz yla yakn bir sre boyunca geerliliini koruya gelmitir; bugn dahi
byledir.
Gerekten de mslman lkelerin tmnde, olan ocuunun doumu
bayramlamalara, sevin lklarna, kurban adamalara vesile yaratt halde
kz ocuun doumu zgnlklere ve esef vesilelerine ve Bir daha sefere
inallah erkek ocuk dourursun temennilerine yol aar.
300

rnein, Pakistan ve Banglade gibi lkelerde, ailenin erkek ocuk sahibi
olduunu duyanlar, byk bir mutluluk ierisinde ana, babay kutlar ve Tanr
Byktr dualar ile lahi gce kranlarn sunarlar. Fakat kz ocuk domu
ise, byle bir eye gerek grmezler; sadece ocuun kulana Kurandan
birka cmle okumakla yetinirler.
301
randa hamile kadnn yaknlar, erkek
ocuk dourmas iin dua etmeyi grev bilirler; bu vesile ile hacca kanlar da
olur. Eer doan ocuk kz ise, umutlarnn boa kmas nedeniyle herkese
bir znt ker. Doum srasnda hazr bulunanlar, eer erkek ocuk
ERAT VE KADIN
153

domu ise ana-babay tebrik, kz ocuk domu ise teselli ederler. Kylerde
kz ocuun varl ile yokluu bir saylr; kylye, Ka ocuun var? diye
sorulduunda, kylnn verecei cevap erkek ocuklarnn saysn
belirtmekten ibarettir.
302
Trkiye gibi din ve devlet ilerini birbirinden ayrma
dnemi geirmi bir lkede dahi kylerde, erkek ocuk dourmayan kadnn
ad ktye kar; kz ocuklar ou kez nfusa bile kaydolunmaz. Ailelerin tek
tesellisi, ev ilerine yardmc olacak birinin gelmi olmasdr. Fakat her eye
ramen, ok gen yata el oluna varacaklar ve evden ayrlacaklar iin kz
ocuklar evde adeta birer misafir durumundadrlar. Bu itibarla onlarn
bakmna dahi fazla nem verilmez. Bu yukardaki rnekleri tm mslman
lkeler bakmndan aynyla oaltmak mmkndr.
Fakat ne var ki btn bu ac gereklere ramen eriat dininin kz
ocuuna gya deer ve nem verdii iddia edilir. Bu iddialara bavuranlar
slam ncesi dnem ile kyaslama yolunu denerler. Araplarn Cahilliyye de
kz ocuuna kar dmanlk beslediklerini, kz ocuun doumunu utan
verici bildiklerini ve bu nedenle kz ocuklar diri diri gmdklerini sylerler ve
Kurandan rnek verirler ve:
Aralarndan birine bir kz olduu mjdelendii zaman ii gamla dolarak
yz simsiyah kesilir, halktan gzlemeye alr, onu utana utana tutsun
mu, yoksa topraa m gmsn (16 Nahl 56-59)
Beyinsizlikleri yznden, kr krne ocuklarn ldrenler... (6
Enam 140).
Kz ocuun hangi sutan tr ldrld kendisine sorulduu
zaman... (81 Tekvir 140).
eklindeki hkmlere iaret ederler ve Muhammedin bu kt gelenei
deitirdiini ve kz ocuklar erkek ocuklar gibi ayn deerde kldn
sylerler.
303
Oysaki bu iddialar abartma olduu kadar yalandr da; nk bir
kere slam ncesi dnemde Araplarn kz ocuuna kar kt deil/fakat iyi
davrandklar tarihi aratrmalarla sabittir. Muhammedin Kurana soktuu
yukardaki hkmler, kz ocuklarn ldrme geleneini nlemek iin deildir.
Sadece ocuk olur korkusu ile evlenmekten vazgeenleri faziletsiz gstermek
amacyla konmutur. yle ki:
Cahilliyyede Araplar, kz ocuunu tpk erkek ocuk deerinde bilirlerdi. Her
ne kadar baz airetlerde (rnein Kindede) kz ocuklarn, daha doum sra-
snda topraa gmld grlmekle beraber yaygn olmayan ve esasen
Muhammed zamannda ortadan kalkm bulunan bu gelenek kz ocuunu
hor grme duygusundan deil, ekonomik nedenlerden doma idi. Yoksulluk
yznden ocuk besleyemeyeceini dnen baz aileler, ocuklarn Tanrya
ERAT VE KADIN
154

adarlard. Bu gelenek sadece kz ocuklar bakmndan deil, baz kabilelerde
olan ocuklar bakmndan da uygulanrd. Ve yine bu dnemde, olan ocu-
unun sann altn deerinde olduu inanc mevcut olmakla beraber, bunun
yannda diilerin kutsal nitelie sahip olduklar inanc da vard. Daha baka
bir deyimle diiyi hor ve aa deil, fakat aksine kutsal deerde bilirlerdi. Bu-
nun byle olduunu, dier kaynaklar yannda, zellikle bn-l-Kelbrnin Kitab
al-Tankis al-aman adl yaptndan renmek kolaydr.
304


Hem de ylesine kutsal bilirlerdi ki, daha nce de belirttiimiz gibi ilahlarna
(rnein Lat, Uzza ve Menat gibi) Tanrnn kzlar olarak taparlard.
Bunun byle olduunu Kurandan renmek mmkndr. Nitekim Nisa
Suresinde: Onlar (Kureyliler) Allah brakp diilere taparlar (4 Nisa 117119)
diye sz edilen diiler yine Kuranda Necm Suresinde belirtilen Lat, Uzza
ve Menat adndaki ilahlardr. (bk. 53 Necm 19-29).
te yandan Tanrnn meleklerinin dahi diilerden yaratldna inanrlard.
Nitekim Kuranda Isra ve Saffat surelerinde eski Araplarn, Tanr melekleri
dii yaratt, kzlar tercih etti, kendisine diilerden melekler edindi eklinde
konutuklar belirtilmitir. (17 Isra 40; ve 37 Saffat 149). Bu byle iken ve
cahilliyye Araplarnn diiye ve kz ocuuna kar bylesine olumlu bir
tutuma sahip bulunduklar ortada iken, utan yznden kz ocuunu topraa
gmmek gibi bir gelenee balanmayacaklar aikardr. Yine ayn ekilde
Kurandaki, Kz ocuu hangi sutan tr ldrld kendisine
sorulduunda...(81 Tekvir 8, 9) eklindeki ayetleri Muhammed, kz ocuunu
ldrme geleneini yok etmek in deil fakat ocuk olur korkusu ile
evlenmekten kananlar tehdit ve mslman nfusunu oaltmak amacyla
ngrmtr.
305

Bundan dolaydr ki Kurana koymu olduu ayetlerle, insan varlnn
dnyaya geliinin Tanr takdirine bal bulunduunu, ve Tanrnn bilgisi
olmadan hi bir dii nin gebe kalamayacan, douramayacan; ve bir
canlnn mrnn ksaltlp uzatlmayacan (Fatr Suresi 11); ve yine
Tanrnn dilediine kz ocuklar ve dilediine erkek ocuklar baladn, ve
dattn, ve bu itibarla fakirlik korkusu ile ocuk edinmekten kanmann, ya
da ocuklar yok klmann caiz olmadn (Isra 31) anlatmtr. Her ne kadar
baz zel haller iin azil yapmaya (yani meniyi rahim dna aktmaya) izin
vermekle beraber
305a
genel olarak korunmay yasaklamtr. Bu dorultuda
olmak zere hadisler de brakmtr.
305b
Sylendiine gre kendisi de
korunma yoluna gitmemitir.
305c

ERAT VE KADIN
155

te bu verilere dayal olaraktr ki din adamlar slam dininin ocuk
drmeye (Krtaja) cevaz vermedii grn savunurlar.
305d


1) Erkek ocuun Sann Bile Altun Deerinde Olduu nanc
Eer tarihi gerekler cesaretle ortaya vurulabilse anlalr ki kz ocuu
konusunda yer etmi bulunan olumsuz inanlarn kkeni, eski Arap
yaamlarndan ziyade, Muhammedten gelmektedir. nk Muhammed,
erkek ocuklarla ilgili olarak eski Araplar tarafndan uygulanan gelenekleri
daha da glendirirken, o dnemin diilerle ilgili olumlu inanlarn da
kknden yok etmeye almtr. rnein, erkek ocuklarn doumunu, eski
geleneklere uygun decek ekilde byk enliklere konu yaparak slami bir
uygulama haline sokmutur.
bn Hanbelin Msned inden ve Beyzavinin Ensabul-EraHndan
renmekteyiz ki Muhammed, kendi kzlar iinde en fazla sevdii Fatimann
iki erkek ocuk dourmasndan byk mutluluk duymutur; bu vesilelerle
adeta bayram yapm ve Cahilliyye dneminin gelenei olmasna ramen, bu
ocuklarn salarnn kesilmesini ve fakirlere datlmasn emretmitir.
nk bu gelenek gereince erkek ocuunun sa altn deerinde kabul
edilirdi.
306

te yandan, kz ocuunun varln znt konusu yapan da, herkesten
nce, yine o olmutur. Her ne kadar kz Fatimaya fazlasyla dkn ve onu
can gibi sever grnmekle beraber, bu sevgi, kz ocuuna kar zel bir
sevgiden doma deildi. nk olmu olsayd, Haticeden doma dier
kzlarna kar da ayn yaknl duymas gerekirdi; oysaki bu kzlarnn adn
pek anmamtr bile. Kald ki Fatimay bile, btn o sever grnrlne
ramen, Alinin (yani Fatimann kocasnn) sert ve hain muamelelerine feda
etmekten geri kalmamtr. Nitekim kocas Ali ile kavgalat her defasnda
Fatima, Muhammede gelerek iini dker, zntsn belirtir ve ondan teselli
beklerdi. Bu kavgalar, ou kez Alinin kt davranlarndan doma olmasna
ramen Muhammed, kendisine: Kocann mizacna uy; eer bir insann bir
bakasna secde etmesini emretseydim kadnlarn kocalarna secde
etmelerini sylerdim derdi; bylece Alinin uygunsuz tutumunu onaylamak
yannda kocalara bu konuda adeta ak bono vermi olurdu.
307

te yandan erkek ocua sahip olamamaktan dolay kendisini zntden
ve hatta utantan kurtaramamtr.
ERAT VE KADIN
156

Bundan dolaydr ki Haticeden doan drt kznn hayatta kalmas onu
hibir zaman tatmin edememitir. Tanrya daima bir erkek ocuk vermesi iin
yalvarp durmutur. Fakat btn bu yalvarmalarna ramen her ne hikmetse
Tanr ona bu zevki tarttrmamtr. Tattrmak yle dursun, fakat verdiklerini de
geri almtr. Nitekim Haticeden olan oullar (el-Kasm, et-Tahir, El-Tayyib
Abdullah) ve daha sonra cariyesi Mariyadan olan brahim, ok kk
yalarda iken lmlerdir.
308

te yandan erkek ocuk edinemedii iin etrafa kar utan duymutur.
Duymasnn nedeni, evresindekilerin kendisiyle erkek varis brakmadan lp
gideceini ve adnn bile silineceini syleyerek adeta alay etmeleri ve hatta
peygamberliini ciddiye almamalardr. rnein ei enba, brahimin lm
zerine Muhammed iin: Eer o gerekten Tanr elisi olsayd, en sevdii
olu lmezdi demi, bu szlerden fevkalade alnan Muhammed derhal
enbay boamtr.
309
Fakat Muhammedi bu hususta asl utandran ey e-
ahminin u szleridir: Muhammed, kendi sulbnden gelme bir varisi (erkek
ocuu) olmayan ve zrriyetsiz bir kimsedir; ldkten sonra ad
unutulacaktr.
310
Bu tr olaylara kar Muhammed, Tanrdan geldiini
syledii ayetlerle cevap vermeye alrd. rnein Kurana yerletirdii:
phesiz Biziz sana Kevseri veren (108 Kevser 1) eklindeki ayetlerle
Tanrnn kendisine, erkek ocuktan ok daha deerli ihsanlarda bulunduunu,
paye ve erefler saladn anlatrd.
311
Kevserin ne olduu sorulduunda,
bunun byk bir nehir olduunu, iindeki direklerin gkyzndeki yldzlar
kadar saysz bulunduunu ve bu nehirden su ienlerin mr boyunca
susuzluk hissetmeyeceklerini
312
, imeyenlerin ise Cennete giremeyeceklerini
aklard.
313
Aklarken de tand Hiristiyanlardan ve rnein Haticenin
Hristiyan olan ammizadesi Varakadan duyduklarn tekrarlam olurdu.
314

Daha baka bir deyimle erkek ocuktan nasipsiz kalmay, bir bakma felaket
saym, fakat bunu bakalarna hissettirmemek iin yukardaki usullere
bavurmutur. Bu vesile ile uygulad dier bir usul de, kz ocuuna sanki
nem veriyormu gibi grnmekti. Bu maksatla brakt hadisler arasnda
unlar vardr:
Her kimin kz ocuu olur ve yannda bulunduklar mddete onlara
hsn- muamelede bulunursa, mutlaka onlar, o adam Cennete gtr
315

Her kimin kz ocuu olur da onu terbiye eder ve (ona) gdasn gzel
verir(se)... o kz ocuu onun iin bereket ve Cehennemden kurtarp
Cennete girmesi iin bir kolaylk vesilesi olur...
316

Kim ki mslmanlarn arsna girer (ve) oradan bir ey alr ve eve
gelir ve bunu ocuklarna verirken... kzlar tercih ederse, Tanr o kimseye
rahmetle bakar
317

ERAT VE KADIN
157

ardan turfanda bir ey alp evine getiren kimse sadaka tam
gibidir. Eve geldiinde erkeklerden evvel kzlara versin; kadn ksmn,
sevindiren Allah korkusundan dolay alam gibidir. Allah korkusundan
alayan kimsenin bedenini Allah, Cehenneme haram eder...
318

Bu szlere bakarak slamn kz ocuuna nem ve deer verdiini
sanmak hata olur. nk bir kere btn bu lehte gibi grnen szler, kz
ocuu aleyhindeki sz ve davranlarn arln gidermeye yeterli deildir.
te yandan lml gibi grnen yukardaki szler dikkatle incelenecek olursa
grlr ki bu szlerin altnda kar salama siyaseti yatmaktadr: nk
hsn- muamele ya da (kz ocuunu) sevindirme ya da buna benzer bir
davran karlnda, ondan yararlanma (rnein cennete ulama) dncesi
vardr.
Ve nihayet lehte imi gibi grnen bu ayn szlerde, kzlar, daha doum
anndan itibaren balayarak btn bir yaam boyunca uzayacak olan
hakszlklara ve fedakarlklara hazrlama maksad yer almtr. nk eriat-
cinin taktiinde i gren temel dnce kadn erkein stnlne ve
hizmetlerine terk etmektir. Kz ocuuna hsn- muamele edilmesini ve iyi
bir ekilde gda verilmesini tavsiye eden Muhammed, deer verilmesini
ngrmemitir. Deer verilmesini istedii kimseler kz ocuklar deil fakat
olan ocuklardr. Nitekim dnya hayatnn nimetlerinden sz eden ayeti
Kurana koyarken bunlar arasnda kz ocuklarn deil fakat erkek ocuklarn
saymtr:
Kadnlara, OULLARA, kantar kantar altn ve gme, nianl atlara
ve develere, ekinlere kar ar sevgi beslemek insanlara gzel
gsterilmitir. Bunlar dnya hayatnn nimetleridir. (K. 3 Al-i mran 14).
Daha baka bir deyimle Tanrnn mslman erkekler iin ngrd
nimetler arasnda oullar, mallar ve kadnlar vardr; kz ocuklar nimet-
ten saylmamtr. Kadnn nimet kategorisine sokulmas, erkein hizmetlerini
grmesi ve ehvetini gidermesi asndan dnlmtr.
Oullar ve mallar ise baka mlahazalarla nimet anlamna alnmtr.
Mal deyimden anlalan ey, insan rahat ekilde geindirecek olan eylerdir:
Altn, gm, at, deve, ekin, bahe vs. gibi.
Gerekten de Muhammed, Tanrnn insanlara verdii ve en byk nimet
olarak bildii mardan sz ettii her yerde, buna ek olmak zere oullar
szcn de kullanmay ihmal etmemitir. rnein Kehf Suresine:
Mal ve OULLAR, dnya hayatnn ssdr (18 Kehf 46).
ERAT VE KADIN
158

ayetini koymutur. Yine bunun gibi Nuh Suresinde, Nuh peygamberin
insanlar iin Tanrdan diledii eyleri belirtirken bunlar arasna mallar,
baheleri ve oullar katmtr:
(Tanr) sizi mallar ve OULLAR LA desteklesin, sizin iin baheler
var etsin, rmaklar aktsn... (71 Nuh 12).
Mdessir Suresinin 11-14. ayetleriyle Kalem Suresinin 10-14.
ayetlerinden anlalmaktadr ki Tanrnn Mal ve oullar verdii kimseler, en
byk eref ve nimete mazhar olmu kimselerdir: Bu itibarla bu kiilerin Tanr
ve peygamber szlerine kar gelmemeleri gerekir. Nitekim Muhammede
kar direnen ve kafa tutan Mugire olu Velid, Tanr tarafndan gya, byle bir
cezaya mstahak grlmtr:
Ey Muhammed... kendisine bol bol mal... (ve) OULLAR verdiim ve
nimetleri yaydka yaydm o kimseyi Bana brak; cezasn Ben
vereyim... (74 Mdessir 11-14).
Ve yine Kalem Suresinde Tanr, mal ve oullar vererek nimetlen-
dirdii bu ayn kiinin, uygunsuz ve asi davranlara ynelmesi nedeniyle,
deerli bir insan saylmamasn bildirmitir:
Ey Muhammed, diliyle ineleyen, kovuculuk eden... ar giden, su
ileyen, daima yemin eden, alak zorbaya, btn bunlar dnda bir de
soysuzlukla damgalanm kimseye, mal ve OULLARI vardr diye
aldr etmeyesin. (68 Kalem 10-14).
Grlyor ki kendilerine mal ve oullar ihsan edilmi kimseler, deerli
saylmak gereken kimselerdir, nk Tanr onlar bu tr nimetlere mazhar
klmakla deerli bilmitir. Fakat Velid bunlara sahip bulunduu halde deerli
saylmayacaktr, nk Muhammedin dediklerini yapmamtr: Onu diliyle
inelemi ve bylece su ilemitir.
te yandan mslmanlara bellettii dua usullerini bile Tanrdan erkek
ocuk diler ekle sokmutur. rnein Kurann Nuh Suresinde Tanry yle
konuur gstermitir:
Rabbinizden mafiret dileyiniz... Ta ki zerinize ok yamur
bulutlarn salversin, size mallar ve OULLARla yardm etsin. (7 Nuh
10-12)
Daha baka bir deyimle Tanr, mslman kullarn mallar ve OULLAR
vermek suretiyle sevindirmek hevesindedir. Kz ocuk vaat etmeyi
dnmemitir. Kz ocuk vaat etmeyi adeta kfr bilmitir.
ERAT VE KADIN
159

te bu ve benzer dier ayetlerden anlalmaktadr ki Muhammedin
Tanrs, deer lleri itibaryla oullar bal bana birer nimet olarak
tanmlamtr ve kullarn da bu nimete sahip klmakla eref ve payelere
eritirdiini dnmtr. Bylece erkek ocuunu kz ocuuna stn
tuttuunu bir kez daha ortaya vurmutur. Daha baka bir deyimle kz
ocuklarna iyi davranlmasn! salk verir grnrken bunu muhtemelen yine
bir kandrma taktii yapmtr. Bir yandan Kz ocuuna iyi davrann derken
dier yandan erkek ocuunu deer itibaryla ondan stn klmas bu
taktiinin bilinli bir sonucudur.
Olan ocuunun kz ocuklara stn klan Kuran ayetleri yannda pek ok
hadisler de yer almtr.
Ayenin rivayetine gre Muhammed, yeni domu olan erkek ocuk iin
iki koyun kurban edilmesini, fakat buna mukabil yeni doan kz ocuk iin
sadece bir koyun kesilmesini emretmitir. Bylece daha doum annda olan
ocuklara kzlardan fazla deer verilmesi gerektiini belirtmitir.
319
nk
olan ocuunu o, her eyden nce Adem olunun her amelini kuaklar
boyunca srdren ve ayn zamanda babas ile Tanr arasnda araclk yapan
ve babasn Cennete aldran bir varlk olarak grmtr. Mslimin Ebu
Hreyreden rivayet olarak naklettii u hadis bunu kantlamaktadr:
Adem olunun (lm ile) her ameli kesilir, ancak eyden
kesilmez:.. kendisi iin salih olundan
320

Kz ocuklar hakknda sylenmi buna benzer bir sz yoktur.
te yandan evlenmenin faziletinin ocuk yapmak olduunu, bunun ana-
baba bakmndan yararl bulunduunu, nk Kyamette efaate erimek
gibi sonular dourduunu anlatrken esas arl yine erkek ocuuna
vermitir. Her ne kadar bn Macenin Muazdan rivayetine gre: Kk ocuk
anne ve babasn cennete eker diye konumu ve Ebu Hreyrenin
rivayetine gre de Kyamet gn (kk) ocua -Cennete gir- denir, ocuk
pr gazap Cennet kaps nnde durur ve -Ancak anne ve babamla Cennete
girerim der ve direnir. O zaman, anne ve babasn da cennete koyun- denir
diye eklemi ve bylece sanki kz ve erkek ocuk arasnda fark gzetmez gibi
grnmekle beraber ocuk anlamndaki szc ile kastettii ey hep
olan ocuktur. Nitekim:
Eer ocuk babasndan nce lecek olursa babasnn Tanr ile
tanmasna ve Cennete alnmasna nclk yapar
dedikten sonra,
ERAT VE KADIN
160

imdi ben nasl senin elbisenden tutuyorsam (erkek) ocuk da
babasnn elbisesinden tutar (ve onu Cennete sokar) di ye eklemek
suretiyle maksadnn ne olduunu akla kavuturmutur
321

Kz ocuun buna benzer bir davranna yer verir grnd ahvalde dahi
onun roln kmsemeye gayret etmitir. rnein: Her kimin iki kz ocuu
otur ve -onlara husn- muamelede bulunursa, mutlaka onlar o adam
Cennete gtrr derken, ya da ayn mealde olmak zere Herkimin kz
ocuu otur da., (ona) bolluk gsterirse, o kz ocuu onu.. Cehennemden
kurtarp Cennete girmesi iin bir kolaylk vesilesi olur diye eklerken
322
yapt
ey, kz ocuuna deer vermek deil, fakat onu bir bakma, sadaka karl
yararlanlabilen bir meta durumuna indirmektir.

2) Kz ocuklarnn ok Kk Yata Evlendirilmeleri Gelenei ve Bu
Gelenein Dourduu Sakncal Sonular:
te yandan kz ocuunu, daha ok kk yalardan itibaren eve kapatp
pek ok eylerden mahrum etmek, ezmek ve erkek ocuuna ezdirtmek ve
ahsiyetini yok etmek, eriata gre sosyal dzenin bir gereidir ki mslman
toplumlarn geriliklerinin nedenlerinden biri olmutur.
Gerekten de kz ocuk, daha bebek yanda saylacak kadar kk iken
(be alt yalarnda), erkek dnyas ile temas etmekten uzaklatrlr ve kzlar
evden kmasn, rtnsn eklindeki slami emirler gereince evin drt
duvar arasna tklr. Onun artk btn mr, bu duvarlar arasnda anasna ev
ilerinde yardm etmekle, beikteki kardeini beslemekle, babasnn ve erkek
kardelerinin hizmetini grmekle geecektir.
Erkek ocuu sokaklarda, arkadalar ile oynarken, kz ocuk evde me
:
zar
hayat geirecektir. Her ne kadar erkek ocuunun da, bu yalarda iken,
zgrlk bakmndan imrenilecek bir yn yok saylrsa da (nk babas ile
birlikte arda pazarda dolamak, camiye gitmek, kahvelerde srnmek
durumundadr), kz ocuuna oranla dahi imtiyazl durumdadr.
323

Fakat her ne olursa olsun kz ve erkek ocuunu daha bu erken yalardan
itibaren birbirlerine yabanc klan slam gelenei, toplumsal gelimeye engel
yaratm olmaktadr.
324
Zira, ilerde de belirteceimiz gibi erkein zeka
gelimesinde kadnn etkisi ylesine mutlaktr ki, cinsiyet ilikilerini yok
etmekle kadn iin olduu kadar erkek iin dahi ilkellik durumu yaratlm
olur.
325

* *
ERAT VE KADIN
161

Kz ocuklarn ok kk yalarda iken evlendirilmeleri gelenei, slam
lkelerinin ortak zelliklerinden biridir ki kz ocuk bakmndan hayat boyu
srecek olan klelik durumunun balangc saylr. Bin drt yz yl sregelen
bu uygulama sonucu kz ocuk, daha bebeklikten kurtulup dnyasn
tanmaya vakit bulamadan, rnein sekiz-dokuz yalarnda, ou kez
kendisinden ok yal bir erkekle everilmi ve onun koyununa terkedilmi
bulur kendisini. Beik nikah usul ile zaten daha nce evlendirilmi olanlar,
zaman gelince oyuncaklarn toplayp koca evine tanrlar.
slamn drt mezhebinden hi biri, kzlar iin asgari bir evlilik ya haddi
saptam deildir. Bundan dolaydr ki ana karnndaki ocuklar iin sz
kesildii grlr.
326
Fevkalade kt sonular dourur olduunu birazdan
belirteceimiz bu gelenein gnmze dek sregelmesinin sorumlusu
Muhammedtir. nk her hususta olduu gibi bu konuda da bu tr
uygulamay bizzat kendinden verdii rneklerle pekitirmitir.
Bilindii gibi Ebu Bekirin kz Aye ile nikahland zaman kendisi elli sini
akn bir yal insan, Aye ise henz alt yanda, bebek denecek kadar
kk bir ocuktu.
327
Bu kadar kk bir yata cinsi mnasebete elverili
bulunmad iindir ki yl kadar babasnn evinde kalm olan Aye, dokuz
yana bast an oyuncaklarn alarak Muhammedin evine tanm ve o
kck yanda Muhammedle yatmaya balamtr.
Elli yanm akn bir insann, dokuz yana henz basm kck bir kz
ocuu ile cinsi mnasebette bulunabilmesi, phesiz ki anlalr gibi
grnmemektedir. Pek muhtemelen bundan dolaydr ki Muhammed, Aye ile
olan evliliini Tanrnn dileine balamak istemi ve iki kez ryasnda Cibrili
grdn ve Cibrilin kendisine: (Aye) senin mstakbel zevcendir! diye
konutuunu ve bunun zerine: Eer u ryam Allah tarafndan gsterilmi
ise Allahn takdiri infaz buyurulur diyerek Aye ile evlendiini sylemitir.
327a

Her ne kadar mam- Safinin: Tihame kadnlarnn 9 yanda hayz
grdklerini iittim eklinde konutuu sylenirse de bu szlere fazla itibar
edilmedii anlalmaktadr. Nitekim 9 yandaki kz ocuklarn hayz grp
gremeyecekleri hususunda Ulema daima ihtilaf halinde bulunmutur.
Kadnlar iin hayz hali, bulu a olarak kabul edildiinden Ebu Hanife ve
bn Abbas gibi nller, kzlarda bulu yan 17 (erkeklerde ise 18 veya 19)
olarak saptamlardr.
328

Fakat her ne olursa olsun gerek udur ki Muhammed, kendisinden sonra
bu konuda yaplacak tartmalar hi kale almakszn Ayeyi o krpecik
yalarda koynuna almakta saknca bulmamtr.
ERAT VE KADIN
162

slami kaynaklarn bildirdiine gre Muhammed, ou zaman Ayenin
oyuncaklaryla oynar, onu elendirir, ya da onun kendi arkadalaryla
oynamasn seyrederdi.
329

Bu ekilde vakit geirmekten pek holanm olmaldr ki bakalarnn da
kendisi gibi yapmas iin kz ocuklarn erken yalarda evlendirilmelerinin
gerekli olduunu syler, yle derdi:
Kadn hayrl yapan eylerden biri de erken yalarda
evlendirilmeleridir.
330

Sylemeye gerek yoktur ki elli yalarnda ve byk baba denebilecek bir
adamn dokuz yandaki kck bir kzla cinsi mnasebette bulunmas pek
normal saylamaz. Scak iklimde kzlarn abuk gelitii ve erginlie eritii
ileri srlse bile yine de bunu normal saymak mmkn deildir. Hele Ayenin,
oyuncaklarndan baka bir eyi dnemeyecek bir yata Muhammedin
yanna tand gz nnde tutulacak olursa, sz konusu ilikinin ne kerte
olaan d kald kolaylkla anlalr.
Fakat ne var ki, her konuda Muhammedi kr krne savunmaya kararl
mslman yazarlar, her eye ramen, bu evlilii olaan karlarlar ve aleyhte
laf konuturmazlar. Kimisi Ayeyi, olduundan daha yal gibi gstermeye
urar
331
; kimisi de Aye ile Muhammed arasnda byk ya fark
bulunmasnn nemsiz olduunu nk o dnemde Arap kabilelerinde buna
benzer evliliklerin ok grldn ve ocuk denecek yataki kzlarn, 30-40
ya daha byk erkeklere verildiklerini ve bu tr evliliklerin bugn dahi Asya
lkelerinde grldn, hatta yakn bir tarihe gelinceye kadar Avrupada,
rnein spanya ve Portekiz gibi lkelerde, ya da Amerika B. Devletlerinin
dalk mntkalarnda yapldn belirtirler.
332
Fakat her nedense peygamber
diye kendisini kabul ettirmi olan bir kimsenin, bakalarna byle bir rnek
tekil etmemesi gerektiini sylemeye cesaret edemezler. u muhakkaktr ki
Muhammed rnei, mslman toplumlar bakmndan izlenmesi gerekli, fakat
fevkalade zararl bir gelenein kklemesine vesile yaratmtr. Nitekim daha
ilk anlarda itibaren, rnein Halife mer, yan bana ald bir dnemde,
Alinin kz mmi Glsm ile evlenmitir; mmi Glsm o tarihlerde ocuk
yata idi.
Zamanla bu tr evlilikler ylesine oalr olmutur ki mam Hanbeli gibi
mezhep kurucular, Muhammed rneinin slami bir gelenek olarak izlenmesini
gerekli kabul ederek dokuz yana basm olan kzlarla evlenme
yaplabileceini hkme balamlardr.
333

ERAT VE KADIN
163

Bu gelenek Araplardan Trklere de gemi ve zellikle Osmanl
dneminde ihtiyar erkekler iin bulunmaz bir nimet olarak benimsenmitir.
Sultan Ahmedin vezirlerinden Nasuhi Paann Padiahn yandaki kz
ile nikahlanmas bunun akl almaz rneklerinden biridir.
Durum gnmzde de pek deimi deildir. Muhammed rneini izlemek
hala bir zlemdir ve hala bu nedenle mslman lkelerde aileler iin, kzlarn
ok kk yalarda evlendirmi olmak kadar prestij salayan bir ey yoktur.
334

Baz yerlerde, rnein Cezayirde, hamile kadnlar ou kez birbirleriyle,
doacak ocuklar iin sz keserler ve Eer kz ocuk douracak olursan
onu bize sakla diye ii salama balarlar.
335

Hemen btn mslman lkelerde, zellikle kylerde, dokuz yandaki
kzlarn, elli yi am erkeklerle evlendirildiklerine ok rastlanr. rnein
Yemende, babalar ya da velileri tarafndan, ou zaman hi haberleri
olmadan, evlendirilen kz ocuklarn %62nin, on bir ile on be yalar
arasnda ve %20nin de onbe ila 20 yalar arasnda bulunduklar
anlalmaktadr.
336

Pakistanda kz ocuklarn emekleme yanda evlendirilmeleri gelenei
ngiliz ynetimi zamannda yasaklanm olduu halde 7 ila 14 yalar
arasndaki evlenmeler srp gitmi ve nihayet 1961 ylnda Askeri hkmetin
geirdii kanunlarla 16 olarak saptanmtr.
337

Gnmzde, evlenme ya haddini kanun hkmne balayan mslman
lkelerin says bir dzineyi gemez. Bunlar arasnda ya haddini en dk 12
tutanlar (rnein Lbnan ile Seylan) yannda 17 olarak en yksek tutanlar
(rnein Tunus, Suriye, vs.) vardr. Dier yerlerde ya haddi diye bir ey
yoktur.
Fakat ya haddini bu ekilde kanunlarla tespit eden lkelerde her trl
yasaa ramen dinsel gelenek hkmn srdrr.
338
Mslman lkeler
ierisinde en radikal reformlara ynelmi Trkiyede bile, ya haddinin kzlar
iin 15 olarak saptanm bulunmasna ramen, kylerde daha kk
yalardaki kzlarn evlendirildikleri ve ya haddi orannn %9,6 olduu
grlr.
339

Kz ocuklarn kk yalarda evlendirmenin fiziki ve ruhi sakncalar
yannda sosyal bakmdan kt sonular yaratt ilmen sabittir. Bulu ana
erimemi kz ocuunun cinsi mnasebette bulunmas ve ocuk dourmas
sonucu bedenen ve ruhen sarslmak yannda eitli hastalklara uramakla
nasl bir mutsuzlua mahkum olduunu Cezayirli bir kadn yazarn, Fadla
Mrabetin Franszca olarak yaynlad Les Algeriens adl kitabndan anlamak
ERAT VE KADIN
164

mmkndr.
340
Kendilerinden ok yal erkeklerle evlenen kzlarn tm
yaamlarnn trajedi eklini ald bir gerektir. Aradaki byk ya fark
yznden bu gibi kimselerin bir sre sonra dul kaldklar ve yeni bir evlenme
yapacak durumda deillerse ve kocalarndan da fazla bir ey
edinememilerse, oluk ve ocuklaryla ser sefil hale geldikleri her mslman
lkede grlen eylerdendir.
341

ok gen yata koca evine gitmenin dier sakncal bir yn de gerek
kocaya ve gerek kocann yaknlarna kar eziklik ierisinde kalmak ve bunun
kt sonularna katlanmaktr. Sylemek fuzulidir ki byle bir evliliin kar
koca arasnda sayg, sevgi ve eitlie olanak yaratmas mmkn deildir.
Nitekim mslman lkelerde genellikle grlen ey odur ki yal erkekle
alenen kz ocuk, kocasn bir baba gibi bilmekte, ona kr krne boyun
emekte ve kle gibi onun hizmetlerini grmektedir. Bu eziklii sadece
kocasna kar deil-kocasnn tm yaknlarna kar da aynyla
hissetmektedir.
342

Bu durum ocukluktan olgun aa girdikten sonra da bu ekilde srp
gitmektedir. Kendisini kadn olarak tanmaya baladktan itibaren, her
yaants itibaryla artk kurtulamayaca bir tabilik ierisinde bulunduunu
anlamaktadr.
Bu tr evliliklerin dourduu dier bir olumsuz sonu fazla sayda ocuk
doumuna ve dolaysyla nfus patlamasna yol amasdr. Yeryznde en
fazla nfus artnn mslman lkelerde grlmesinin nedenlerinden biri de
budur.

3) Mslman Kznn Kaderi: Bilmedii ve istemedii Bir Adama Kar
Olmak:
Biraz yukarda kz ocuklar lehine imi gibi grnen baz hkmlere
deindik ve bunlarn, esas itibaryla kzlara nem vermek bakmndan deil
fakat onlar daha kck yalardan itibaren maruz kalacaklar ve tm
yaamlar boyunca kurtulamayacaklar hakszlklar dzenine hazrlamak iin
ngrldne iaret ettik. Hemen ekleyelim ki kz ocuk, kendi lehine
grnen bu szlerin bo eylerden ibaret olduunu, bydke yava yava
anlamaya balar. eriatin kadn kltc nitelikteki hkmleriyle
karlatka ve rnein Kadnlar aklen ve dinen eksiktirler, ya da Kadnn
tankl erkein tanklnn yarsdr, yada Kadnn faziletlisi alaca karga
gibidir, ya da Namaz klann nnden kpek, eek, kadn geerse namaz
kat edilmi olur eklindeki ve benzeri hkmlerle burun buruna geldike ve
ERAT VE KADIN
165

bu hkmler gereince kocasnn kulu-klesi durumuna getirildiini grdke
eriatin kendisini ne kadar aalk kertelerde tuttuunu fark eder.
Fakat hi kuku edilmemelidir ki ilk byk oku, haberi olmadan, ya da
olsa bile, hibir seim olanana sahip bulunmadan, kendisini tanmad,
bilmedii ve belki de mr boyunca hi sevemeyecei bir adamn koynunda
bulduu zaman hissedecektir.
Gerekten de slamda evlilik, iki tarafn karlkl istek ve dilekleriyle, ya da
iradelerinin birlemesiyle oluan bir kurulu deildir. Sadece erkein tek tarafl
seimine ve kadnn ise babasnn (ya da velisinin) bu seim iine
katlmasyla Oluan bir eydir.
20. yzyln sona ermek zere bulunduu bu feza anda bile KADIN,
slami uygulama gereince; yzn hi grmedii, tabiatn hi bilmedii ve
kendi isteiyle semedii bir adamla evlenme zorunluundadr. Yurtta
bulunduu lkenin temel kanunlarnda kii bakmndan evlenme zgrl
(gstermelik ekilde) ngrld halde, Kuran emirleri ve peygamber szleri
gereince satlk bir cariye gibi ve baz hallerde haberi bile olmadan everilir.
Bu konuda Kuran, kadnn iradesini ylesine hie saym ve evlenmeyi
ylesine erkein tek tarafl iradesine terk etmitir ki sadece erkee hitaben
yle der:
...hounuza giden kadnlarla iki, ve drde kadar evlenebilirsiniz...
(4 Nisa 3)
Grlyor ki asi olan ey erkein holanmas ve holand kadn
almasdr. Seim hakk ona aittir ve o, bu Tanrsal hakkn diledii gibi
keyfine ve zevkine uygun decek ekilde kullanma olanana sahiptir.
Her ne kadar Kuranda, drde kadar kadnla evlenebilecei yazlm ise de,
bunun dnda diledii sayda cariye almas mmkndr, nk yine Kuranda:
Sizden, hr mmin kadnlarla evlenmeye g yetiremeyen kimse,
ellerinizdeki mmin cariyelerden alsn (4 Nisa 25)
diye yazlmtr. Erkein iradesini snrlayan tek ey haram evlenmelerden
kanmas ve namuslu kadn almas hususlarndadr ki bu da ayrca
belirtilmitir. rnein Nisa Suresinde yle der:
Babalarnzn evlendikleri kadnlarla evlenmeyin.. Sizlere analarnz,
kzlarnz, kz kardeleriniz... evli kadnlarla evlenmeniz., haram klnd
(4 Nisa 22-24).
ERAT VE KADIN
166

Btn bu ve benzeri emirlerde kadna hitap eden, kadnn iradesine,
isteine ve seimine yer veren ve hatta erkein seimi karsnda kadna sz
olana tanyan bir ey yoktur. Seim ve karar hakk erkee aittir. Seimini
yaparken o, kadnla temas etmez, konumaz ve anlamaz. Kadn
babasndan ya da erkek kardeinden ya da olundan ya da bunlar yerine i
gren velisinden (ki erkek olmas arttr) ister. nk belirttiimiz gibi
Kuranda: ...(kadnlarla) velilerinin izniyle evlenin (4 Nisa 25) diye
aklanmtr. Bu itibarla evlenmek istei kadnla konuup anlamas mmkn
deildir.
Bununla beraber kadn grme hakkna sahiptir, nk ayette evlenmek
istedii kadnn holand kadn olmas belirtilmitir
343
ve stelik de
Muhammed erkeklere yz ve bedence gzel kadnlarla evlenmelerini
emretmitir. Bu nedenle erkek, kadnn gzel olup olmadn bizzat grerek
anlam olmaldr. Buna karlk kadn iin erkei grme art diye bir ey
yoktur. Her ne kadar baz din adamlar, ada dnceye ters dmemek
iin evlenmeden nce kadnn da erkei grmesi gerektiinden sz ederlerse
de
344
aslnda byle bir ey yoktur. O kadar yoktur ki kadn, babasnn (ya da
velisinin) setii bir adama varrken, gya eklen rza gsteriyor olmak iin,
evet derken bile bu ii perde arkasndan yapar. Nitekim Muhammed, kendi
akrabalarndan ya da yaknlarndan birini evlendirecei zaman, bu
evlendirecei kadnn yanna gelir ve bir perde arkasndan: Falanca kii
seninle evlenmek istiyor... Eer istiyorsan sukut etmen arzuladn gsterir
diye konuurdu.
345
Yine bunun gibi evlenme akdine kadn deil fakat kadn
adna velisi imza atar ve kadnn iradesini velisi izhar eder.
Bu itibarla slamda evlilik kadnn rzasna dayanr eklindeki iddialar
ciddiye almak doru deildir. Her ne kadar szl izin alnmadan kadnlarn
evlendirilmesini yasaklar grnen hkmler var olmakla beraber, bu daha
ziyade dul kadnlar iin ngrlmtr; bakire kzlar iin deildir. Bakire
kzlarn perde arkasndan Evet ya da Hayr demeleri rza nn varlna ya
da yokluuna kant saylmtr. Fakat asl arlk velinin kararndadr. Velinin
izni olmadan nikahn muteber saylamayacana dair Muhammedin kesin
emri vardr.
346
Bulu ana erimemi ocuklarn evlendirilmelerinde onlarn
rza ye muvafakatleri sz konusu dahi deildir; her baba kzn, onun rzas
hilafna evlendirme hakkna sahiptir; slamn tm mezhepleri iin bu kural
esastr.
347
Baz mezhepler ve rnein Hanefi mezhebi; kz ve erkek ocuklara,
bulua eritikten sonra byle bir evlilii red hakkn tanr, u artla ki
evlendirme ilemi babadan gayr bir veli tarafndan yaplm olsun. Evlenme
akdini yapan baba ise, evlilik kzn rzas hilafna yaplm olsa dahi, geerlidir
ve bulu yandan sonra kz balayc nitelik tar. Dier mezheplerde, kzlar
iin bu kadarck dahi hak tannm deildir. slam lkelerinde, bulu ana
ERAT VE KADIN
167

erimeyen ocuklarn, velileri tarafndan, ou kez rzalar hilafna,
evlendirilmeleri gelenei srp gitmektedir. Beik nikah usul devam
etmektedir. rnein Yemen ve Afganistan gibi lkelerde bugn hala bu usul
gereince evlendirilmi kzlar sekiz dokuz yalarna geldiinde, kiminle
evlendirildiklerinden habersiz ekilde kocalarnn evine tanrlar. Durumu
rendikleri zaman fazlasyla zldkleri grlr ve fakat kadere boyun
emekten baka areleri yoktur.
348
Bulu an am kzlara gelince,
evlenme akdinin oluumu bakmndan onlar iin farkl bir durum yoktur. nk
szlemeye taraf olmak ve irade izhar etmek diye bir ey sz konusu deildir;
kocalarn semek ve holandklar ve anlaabilecekleri bir insanla evlenmek
zgrlne sahip deillerdir. Bu itibarla yapabilecekleri tek ey, kendilerini
beenip babalarndan isteyecek bir erkein kmasn beklemektir; evlenip de
bu erkein evine gidene kadar ile ekmektir.
349
Sylemeye gerek yoktur ki
bu ileleri, evlendikleri adamdan holanmamalar ve onunla anlaamamalar
halinde yaam boyu srecek olan bir azaba dnr. Bunun en ilgin rneini
Muhammedin kz Fatmann yaamlarnda bulmak mmkndr.
Gerekten de kz Fatmay Ali ile evlendirirken Muhammed bu ekilde
davranmtr. Denilebilir ki Fatma, ki Muhammedin en ok sevdii kz idi, srf
babasnn dileine uymu olmak iin Ali ile evlenmitir ve Arap kaynaklarn
bildirdiine gre bu ii hi de can gnlden yapm deildir. Bunun da nedeni,
yine Arap kaynaklarna gre, Alinin ne fiziki ve ne de mali bakmdan cazip bir
kimse olmamasdr. bn Kuteybenin Kitab-el-maarif adl yaptnda
belirtildiine gre Arap kadnlarnn o zamanlar makbul saydklar erkek tipi,
uzun boylu erkeklerdir. Oysa ki Ali, ksa boylu tknaz ve kk gzl, kt
burunlu, kel denecek kadar az sal ve akas irkin ve zekaca vasat
kertede bir adamd. stelik de mali bakmdan pek zavall bir durumda idi. O
kadar ki Fatma ile evlendikten sonra uzun yllar boyunca geimini
Muhammedin yardmlar sayesinde salayabilmitir.
Bundan dolaydr ki kadnlar Aliyi genellikle ...et paralarndan olumu
garip bir adam olarak tanmlarlard.
Btn bu ynleri nedeniyledir ki Alinin Fatmay cezbedecek bir taraf
yoktu ve srf babasnn hatrn krmamak iin onunla evlenmeyi gze almt.
Her ne kadar Fatma, kendisi de gzel denebilecek bir kadn deil idiyse
de, eer kendi dileine gre erkeini seme zgrlne sahip bulunsa idi,
Muhammedin kz olmak dolaysyla muhtemelen Aliden daha cazip biriyle
yuva kurmak isterdi.
te yandan Belazrinin Ensabul-Eref adl kitabndan renmekteyiz ki
Fatma, mutlu bir evlilik yapmadn ve Ali ile anlaamadn sk sk
ERAT VE KADIN
168

babasna hatrlatr ve ona Beni dilenci denecek kadar parasz bir zavall ile
evlendirdin diyerek yaknrd. Kznn bu ekildeki yaknmalarna kar
Muhammed, teselli maksadyla: Ali iyi bir mslmandr, asil bir ailenin
evladdr, zekidir, vs. gibi laflar ederdi. Fakat bunlar sylerken, sylediklerine
muhtemelen kendisi de inanmazd. nk Alinin pek zeki ve akll
olmadn herkesten ok o bilirdi. Nitekim kendisinden sonra halifelie
damad Aliyi deil fakat Ebu Bekiri uygun grmesi, onu aklen ve fikren
Aliye stn kabul etmesindendir. Hatrlatmak gerekir ki Alinin Muhammedi
ilgilendiren tek yn, slama girmekten kaman bir ailenin mslmanl
kabul eden ilk efradndan olmas ve kendisine bu konuda yardmda
bulunmasdr.
Fatmay Ali ile evlendirirken nasl onun dilek ve dncesine aldr
etmedi ise, halas nn kz olan Zeynepi, Zeyd ile evlendirirken de o ekilde
hareket etmitir. Sylendiine gre Zeynepe, Zeyd ile evlenmesini
sylediinde Zeynep dnp karar vermek iin kendisinden mhlet istemi
ve fakat Muhammed bu istei geri evirmitir. evirirken de gya Tanrnn
kendisine:
Allah ve Peygamberi bir eyle hkmettii zaman, inanan erkek ve
kadna artk baka yolu semek yaramaz... (33 Ahzab 36)
eklinde vahy gnderdiini sylemitir.
Bu durumda Zeynep iin artk bakaca yapacak bir ey kalmam ve Zeyd
Pe evlenmitir.
Ne ilgintir ki slam ncesi dnemlerde Arap kadn evlenme zgrlne
sahip iken ve kendi eini diledii gibi seerken slamdan sonra bu
zgrln yitirmitir. Fakat tarihi gerek byle olduu halde aksini
savunanlar oktur.
350
Oysa ki Muhammedin Hatice ile olan evlilii bile onlar
yalanlamaya yeterlidir.
lerde ok Karl Evlilik blmnde de greceimiz gibi Muhammed,
daha henz obanlk yapt sralarda Hatice adnda dul ve i sahibi zengin
bir kadnn hizmetine girmi, daha sonra onun evlenme teklifini kabul etmi ve
on be yl srecek olan bir evlilik yaamna girmitir. Bu olay Arap yazarlar
ballandra ballandra anlatmakla birbirleriyle yarrlar ve Haticenin
Muhammede nasl gz koyduunu ve Ebu Talibi (yani Muhammedin
amcasn) araya katarak onu nasl hizmetine aldn, ona nasl evlenme
teklifinde bulunduunu okuyucularna aklarlar. Fakat bunu yaparlarken
islam ncesi dnemde Arap kadnnn evlenme zgrlnden yoksun
olduunu sylemekten ve kendi kendileriyle elimeye dmekten geri
ERAT VE KADIN
169

kalmazlar. Haticenin evlenme teklifi karsnda Muhammedin arp
kaldn ve karar veremediini, vermek iin bakalarndan akl istediini
belirten bir yazar yle der: Son derece utanga bir tabiata sahip olan
Muhammed, bylesine itibarl bir kadnla evlenmek hususunda tereddde
dt. Ve ancak aile yaknlaryla yapt grmelerden sonradr ki teklifi
kabul etti
351

Bu ayn yazar, Abu Umayya b. al-Mugira kz Umm-i Selemenin Abd-ul
Esed olu Abdullah kendisine koca olarak semi olduu rneini de
eklemeyi ihmal etmez.
352

Hemen hatrlatalm ki Cahiliye dneminde Arap kadnnn evlenme
zgrln kantlayan tek rnek Hatice ya da Ummi-i Seleme rnei deildir.
Nice benzerlerini sergilemek mmkndr. Bu zgrlk zellikle evlenme
akdine rza gsterme ekliyle kendisini hissettirirdi. Bunun byle olduunu
yine Muhammedin yaamlarndan anlamak mmkndr. Nitekim Zubaa Bint
Amr ile evlenmek istedii zaman Muhammed, bu kadnn oluna bavurup
anasyla evlenme arzusunda bulunduunu syleyince ondan u yant almtr:
Teklifini anama aktarr, onun dncesini ve dileini rendikten sonra sana
durumu bildiririm. Seninle evlenmek ya da evlenmemek tamamyla onun
bilecei bir eydir
353

Kadn adna evlenmeye izin verecek olan veli, biraz nce belirttiimiz gibi,
kadnn babas ya da erkek kardei ya da olu olabilir, yeter ki erkek olsun.
Kadndan veli olamaz. Evlilii baz reformlara sokar grnen mslman
lkelerde dahi bu dinsel gerek hala deimi deildir. rnein Fas,
Uluslararas nsan Haklar Bildirisini imzalam olmasna ve Bildirinin bu
konuda kadna zgrlk tanyan 16.maddesini benimsemi bulunmasna
ramen 1955 ylnda kabul ettii Medeni Kanun hkmleriyle kadn
yurttalarna evlenme zgrln tanmamtr. nk bu kanuna gre
Evlenme akdini kadn kendisi yapamaz; ancak kendi adna yapacak olan bir
veli tayin edebilir.
Bu hkm tamamlayan dier bir madde; velinin kadndan deil erkekten
olmas gereini ngrmtr.
354

Genel olarak Veli, kadnn rza ve muvafakatim alma zorunluluunda
deildir. nk Muhammed:
Bir kadnla evlenmek isteyen erkek, o kadnn velisine bavurarak -
Beni falanca ile evlendir, der ve bunun zerine veli -Seni falanca le
evlendirdim diye cevap verir ve bylece evlenme akdi tamamlanm
olur.
ERAT VE KADIN
170

diye konumutur.
355

Hemen belirtelim ki kadn mal verir gibi birine everme geleneinin
ncln yine Muhammed yapmtr. Sehl bn-i Sadn rivayet ettii u
hadis bunu dorulayan nice tipik rneklerden biridir.
Bir gn bir kadn Muhammede gelerek her kesin nnde kendisini
zevcelie almasn ister. Muhtemelen kadn gzel bulmad ya da pek
fazla beenmedii iin olacak ki Muhammed, cevap vermez; gzlerini indirir
ve sessiz bekler. Dnr ki kadn ekilip gidecektir. Orada hazr bulunanlar
durumu seyretmektedirler. lerinden biri, ki belinde petemal ve yar plak
haliyle fakir olduu anlalmaktadr;
Ya Resulullah bu kadn bana tecviz etseniz (benim ile evlendirseniz) der.
Sylemee gerek yoktur ki byle bir durumda Muhammedten beklenen
ey kadna dnp: Bu adamla evlenmek ister misin? diye sormaktr. Eer
onun ahsiyetine ve zgrlne deer veriyor ise bunun yapmak kalar
doal ne vardr? Fakat kadnn mal gibi alnp verilebilirliine inand iin
Muhammed bu yola gitmez. Kendisinden kadn isteyen adama sorar:
(Mehir olarak dnyalk verecek) bir eyin var m? Adamcaz son derece
fakir olduu iin: Hayr der, ve Yanmda hi bir ey yoktur diye ekler.
Bunun zerine Muhammed kendisine: Haydi git aratr ve demir bir yzk
olsun (bul getir, tak) diye emreder.
Adam gider ve az sonra dnp gelir ve yle der: Hayr ya Res-hulallah,
dnyalk bir ey, demir bir halka bile bulamadm ve lakin u izarm (belimden
aada bulunan petemalim) var. Bunun yarsn verebilirim, der. Bunun
zerine Muhammed kendisine:
yi ama (petemalmla) ne i grebilirsin, neye yarar? Onu sen giyersen
kadnn stnde ondan bir ey bulunmaz, akta kalr; kadn giyerse sen
plak kalrsn der. Fakat onun mitsizlie ve zntye kapldn grnce:
Kurandan ezberinde bir ey var m? diye sorar. Adam Kurandan bir iki sure
okuyunca Muhammed memnun olur ve:
Seni bu kadna malik kldm (tezvi eyledim). der ve kadn onunla
gnderir.
355a

Grlyor ki Muhammed, geimini salamaktan yoksun bir adamla bir
kadn evlendirmek suretiyle, deil sadece kadnn rzasna aldr etmemi ve
ERAT VE KADIN
171

fakat onun bakmnn salanp salanamayaca hususunu dahi dikkat
nazarna almamtr. Daha baka bir deyimle kadnn ne zgrlne ve ne
de karlarna nem vermitir.
Msr, Tunus, Lbnan, Cezayir ve Fas gibi lkelerde yukardaki uygulama
baz deiikliklere sokulmu ve gya Kuranda zel bir ayet yoktur diye, veliye,
evlenecek olan kadnn muvafakatim alma grevi yklenmi olmakla
beraber
356
, kadnlar iin yine de zgr irade beyanyla ve diledikleri erkeklerle
evlenme olana braklmamtr.
nk velisinden gerekli izni almadan hibir kadnn hi bir ekilde
evlenme akdi yapmas mmkn deildir. te yandan veliyi izin verme
durumuna zorlayan bir ey de yoktur. Hele kadnn evlenmek istedii erkek
mslman itikadnda deilse, byle bir evlenmeye velinin izin vermesi
dnlemez bile.
Her ne kadar Kuranda:
nanmalarna kadar, puta tapan erkeklerle mmin kadnlar
evlendirmeyin (2 Bakara 221).
diye yazl ve sanki kadnlarn evlenmeleri sadece bu yasakla
snrlandrlm gibi grnrse de, mslman bir kadnn mslman olmayan
bir erkekle evlenmesi olanak d braklmtr. Fakat buna karlk mslman
bir erkein, mslman olmayan bir kadnla evlenmesi mmkndr.
357

Her ne kadar Kuranda:
...inanmalarna kadar Allaha e koan kadnlarla evlenmeyin (2
Bakara 221).
eklinde hkm varsa da Kitab ehli* olanlarla, rnein Yahudiler ve
Hristiyanlar Allaha e koanlardan saylmadklar iin, evlenmek imkansz
saylmaz. Fakat mslman kadna ayn olanak tannmaz. 1981 ylnda geen
u ilgin olay nakletmekte yarar vardr:
Denis Mazchio adndaki bir Fransz genci, 1975 ylnda Cezayirde Ze-har
adnda bir mslman kzla tanr. Deni Fasta domu ve Cezayirde
yerlemi ve orada yetimitir, fakat Hristiyandr. Sevien iki gen evlenmek
isterler. Fakat kzn ailesi evlilie kar kar nk damat olacak kimse
kafirdir. Ailenin gazabndan kurtulmak iin Deni ve Zehar gizlice Parise
kaarak orada evlenirler. Fakat kendilerini Pariste huzur ierisinde
hissetmezler. Zira Zeharn erkek kardei Mesud kendilerini devaml bir tehdit
altnda tutmaktadr. Mesud zengin bir i adamdr ve Cezayir hkmet
ERAT VE KADIN
172

evrelerinde sz geen bir kimsedir. Hristiyan bir kii ile evlenmi olan kz
kardeine ktlkte bulunabilecek yeterliktedir. Bu nedenle Deni ve Zehar
uzak bir diyara Kanadaya g edip kendilerini bu tehditlerden kurtarmaya
alrlar. 1975 Austosunda Kanadaya yerleirler ve Kanada yurttalna
geerler.
Fakat Mesud, kz kardeinin mslman olmayan biriyle evlenmi olmasn
hazmedemedii iin, 1978 ylnn Nisannda zel bir uak kiralayarak
Montreale gelir ve binbir kurnazlklarla Zehab karr ve Cezayire getirir.
Mahkemeden karar kartlarak Zeharn Denisle olan evlilii iptal ettirilir ve
kzcaz, beik nikah vardr diye Cezayirli bir profesre verilir.
Zavall Denis perian olur ve Zeharn ailesine bavurarak mslman
olacan syler ve onlardan insanlk gstermelerini ister. Fakat olumlu bir
karlk almaz. Bu arada Kanadadaki insan Haklar ile ilgili kurulular olaya
karr ve kamuoyu ile Kanada Hkmetini harekete geirmeye alr. Bu
giriim sonucu Kanada hkmeti, resmen Cezayir hkmetine bavururuz ve
san zgrl ve kadnn kendi kaderine sahip olmas gereklerini ne
srerek olaya bir zm bulunmas hususunda ibirlii teklifinde bulunur.
Fakat Cezayir hkmetinden bir ses kmaz. Btn bu olaylar cereyan
ederken Zehar, Cezayirde eve kapatlm olarak cehennem hayat srmekle
beraber gizliden gizliye Denise haberler iletmektedir. Ailesini ve kocasn
kandrp ve yolunu bulup kamak niyetinde bulunduunu ona bildirmektedir.
Nitekim planlarn buna gre hazrlar. Her eyden nce kocasna sonsuz bir
sevgi ile bal olduu kansn yerletirmek ister. O kadar ki onunla birlikte
San Fransiscoya yapt bir seyahat srasnda, kendisinden mlakat isteyen
gazeteciye Denisi artk unutmu olduunu ve yeni kocas ile yepyeni bir
hayata baladn ve ok mutlu olduunu syler. Bu ve buna benzer
yalanlarla ailesinin ve kocasnn gvenini salar. Hem de ylesine salar ki
kocas onu devaml olarak beraberinde seyahatlere gtrmeye balar. Ve ite
1981 ylnda svireye yaptklar bir seyahat srasnda Zehar, gizlice Parise
kaar ve orada Denisle buluur. Gen sevgililer, uzun yllar sonra tekrar bir
araya gelmenin mutluluu ierisinde Kanadaya uarlar. Bu kez Kanada
hkmeti, geiteki bahtszla uramamalar iin onlar polis himayesine
alr.
358

Bu olay, mutlu bir sonuca ulaan ac bir gerein yksdr ki, din emri
diye insanlara kabul ettirilmek istenen, akla ve vicdana ters den hkmlerin,
aydn evrelerin azmi karsnda ne kerte deersiz kaldn gstermeye
yeterlidir.
ERAT VE KADIN
173

B) Muhammede Gre KADINda Gzellik, Servet Bekaret
Soyluluk iman Nikah Paras Az Olmak, Dl Getiren Cinsten
Olmak Gibi eyler Aramak ve Buna Gre Evlenmek Gerekir.
Evlilik kuruluunu erkein karlarna, mutluluuna ve saltanatna yatkn
klabilmek iin uygulanacak usul, kukusuz ki bu kuruluu onun keyfine,
isteine, stnlne ve tek tarafl seimine gre oluur ekle sokmaktr.
Muhammedin yapt da olmutur. Koymu olduu eriat esaslarna gr
mslman erkek, kendisine kar olarak alaca kadn seerken fevkalade
bencil ve hodgam bir dnceyle hareket serbestisindedir. nk bir kere
Kuran ona, kadnlar ierisinden holandm
1
seme olanan salamtr.
rnein Nisa Suresinde:
...hounuza giden kadnlarla, iki, drde kadar evlenebilirsiniz (4
Nisa 3).
demek suretiyle evlenme iini erkein holanmasna ve seimine
brakmtr. Ama kadna byle bir olanak, byle bir seim hakk tanmamtr;
rnein holandnz erkeklerle evlenin, holanmadnzla evlenmeyin
eklinde bir hkm koymamtr.
te yandan erkein karlarn n plana alarak Kurana yerletirdii bu ayet
yannda Muhammed, sadece hounuza giden kadnlarla evlenin demekle
kalmam fakat hoa gidecek hususlar da tanmlamak amacyla kadnda
aranmas gereken nitelikleri teker teker sralamtr. Bu nitelikler Gzellik,
Zenginlik, Asalet (Soyluluk), Bekaret, Dl getiren cinsten olmak, Nikah
paras az olmak, ve Dindar olmak gibi eylerdir.
358a

Hemen belirtelim ki bu nitelikler ierisinde Muhammedin zellikle arad
eyler gzellik, servet, asalet ve dindarlktr. Nitekim Ebu Hreyrenin
rivayetine dayal bir hadis yledir:
Bir kadnla drt ey iin evlenilir: Serveti, gzellii, asaleti ve
dindarl
359

Ve ite erkek snfnn mutluluunu salamaya matuf bu esaslar, yzyllar
boyunca yazarlar tarafndan evlilik felsefesinin temel prensipleri olarak
mslman erkeinin kafasna nakedilmitir. Bugn dahi bu ilkeler, din
bilginlerinin ve yazarlarnn kaleminde islami birer hikmet olmak zere
yceltilir. Din bilgini diye geinen yazarlar yaynlaryla yada din adamlar
camilerde vaiz leriyle: kadnlarla paras, gzellii, asaleti iin evlenin diye
t verirler.
360

ERAT VE KADIN
174

1) Kadnda Yzce ve Bedence Gzellik, Tazelik ve Krpelik
Aramak Gerek:
Kadnn gzellii kadar Muhammedi byleyen az ey olmutur. Her ne
kadar: Bir kadnla, serveti, gzellii, asaleti ve iman iin evlenilir derken bu
eler ierisinde sanki dindar
4
* olma hususuna da yer verir grnmekle
beraber hi kuku edilmemelidir ki gzellik esini her eyin stnde
tutmutur.
O kadar ki, birbirinden gzel kadnlarla evlenirken onlarn geimini
salayp salayamayacan pek dnmezdi. Nitekim Enesin rivayetine
dayal bir hadisten anlamaktayz ki ara sra zrhn Yahudilere rehnederek
onlardan ailesini infak iin vade ile arpa alrd.
Bununla beraber gerek Arap ve gerek Yahudi kabilelerine kar giritii
saldrlar ve dier savalarda elde ettii ganimetler sayesinde ksa zamanda
varlk sahibi olmu ve bor almaktan kurtulmutur.
360a

Gzellik szc ile anlatmak istedii ey ise, sanld gibi manevi
gzellik deil fakat kadnn sandan trnana ve kokusuna varncaya kadar
fiziki gzelliidir ve gerei sylemek gerekirse asri kadnn yz gzelliidir,
sa gzelliidir, gz gzelliidir beden gzelliidir, ayak kirilerine varncaya
kadar bacak gzelliidir, genliidir, tazelii ve krpeliidir. Yine bunun gibi
kadnn gzel kokulu olmasn, vcudunda yank yada alaca illeti
bulunmamasn, ke st ayak kirilerinin gzel olmasn gerekli grrd.
361

Grclkle grevlendirdii kimselere byle hareket ve bu hususlara
dikkat etmelerini sylerdi. Fakat kadnn yz ve gz gzelliine zel bir itina
gsterirdi. Nitekim bn Hibbann bn Abbastan nakline dayal bir hadisinde:
Kadnlarn hayrls, yzde gzel olandr
Derken
362
anlatmak istedii bu olmutur. Evlenmekte gzellik aranr
formln esas itibaryla yz gzellii bakmndan ngrmtr; o kadar ki
kadnn gzlerinde kusur bulunmamasna ve rnein ince ve kk gzl
olmamasna varncaya kadar yz gzellii ile ilgili her eyi bu formln
kapsamna sokmak istemitir.
Bundan dolaydr ki:
Ensar kadnlarndan bazlarnn gzlerinde kusur vardr... Gzlerinde
grme azl vardr... ince ve kk gzl oluyorlar
eklinde ikazlaryla, ya da;
ERAT VE KADIN
175

Evleneceiniz vakit alacanz kadna bizzat kendiniz bakn...
Grmeden evlenmenin sonu elem ve kederdir.
eklindeki tleriyle mslman erkeini bilhassa bu adan uyarmaya
almtr.
363

Evliliin erkekler bakmndan ancak bu suretle cazip olacana ve iki
tarafn birbirleriyle ancak bu takdirde anlaacaklarna inanmt. Bundan
dolaydr ki, erkeklere hitaben konuurken:
Tanr sizden herhangi birinizin kalbine bir kadn ile evlenmeyi
drd vakit o kadna baksn. Zira bu sayede aralarnda daha iyi
lfet olur
demeyi gelenek edinmiti.
364

O kadna baksn derken sylemek istedii ey hi kukusuz kadnn
yzne, gzne baksn gzelini alsn idi. bn Macenin naklettii bir baka
hadisinde de erkein evlenmek istedii kadn grmesinin bu bakmdan art
olduunu belirtmitir.
365

Erkek iin kadn grmenin, sadece onun yzne, gzne ve ellerine vs.
bakmak eklinde deil fakat grnemeyen yerlerinin ve salnn tahkiki
eklinde olmas gereini de hatrlatrd, rnein kadnn vcudunda yank yeri
ya da alaca illeti, ya da tiksinti uyandracak herhangi bir hastalk olup
olmad, ya da cinsel organnda cinsel ilikiye engel bir kusur bulunup
bulunmad hususlarnn aratrlmasn gerekli klard.
366
Bu nedenle kadnn
bir illeti ve hastal var ise, bunun nceden erkek tarafna bildirilmesini
emretmitir. Evlenmeden nce bu husus kadn ya da velisi tarafndan erkek
tarafna bildirilmeyecek olursa, kocann derhal boama hakk doacan ve
kadn palas pandras evine gnderebileceini bildirmitir.
367
Nitekim kendisi
de bu koyduu kuraln ilk uygulayclarndan olmutur. Bilindii gibi Esma ile
evlendiinde, zifaf gecesi kadnn srtnda lekeler grm ve ertesi gn onu
boayarak evine gndermitir.
367a
Belirtmek gerekir ki Muhammed, her ne
kadar kadn nceden grerek evlenme usuln ngrm ve kendisi de bu
geree uyarak karlarn semi olmakla beraber, baz hallerde grmeden de
evlilikler yapt olmutur. Bunu ou kez gzellii medhedilen kadnlarla
evlenebilmek iin yapmtr. Fakat ne var ki kendisine krpe ve gzel diye
medhedilen kadnlarla evlendii anda onlarn hi de byle olmadn
grmekle hayal krklna uram ve kadnlar derhal boamtr. rnein
mm-i reyk lakabyla anlan Gaziyye ile zifafa girdiinde onun yal bir
kadn olduunu grm ve srf bu yzden derhal boamtr. Yine bunun gibi
Zubaa adndaki bir kadna talip olmak iin olu Seleme bin Hiam bin
Mugireye bavurmu ve Mugire de anasnn fikrine danm ve olumlu
ERAT VE KADIN
176

cevap alnca bunu Muhammede bildirmiti. Fakat bildirdii srada
Muhammed, o kadnn biraz gekin yata olduunu iittii iin evlenmekten
vazgemitir.
368

Elerinden evde bin-t Zemaya yapt da bu olmutur. Hatrlatalm ki
evde, Muhammedin Haticenin lmnden hemen sonra evlendii ilk
kadnlardandr. Baz rivayete gre evde ile Ayeyi ayn tarihlerde, yani
peygamberliinin onuncu ylnda nikahna almtr. Vakidinin sylemesine
gre ise evde, zevcelie setii ilk kadndr.
369
Fakat dul olarak ald bu
kadn yalanmas nedeniyle boamaya karar vermitir. Ancak ne var ki
kadncaz yalvar yakar olmu ve gnn ve gecesini (cinsi mnasebet
srasn) Ayeye terk edeceini sylemi ve bu sayede kap dar edilmekten
kurtulmutur.
370
Her ne hikmetse Muhammed, ya biraz ilerlemi ve
krpeliini yitirmi bir kadnla birlikte yaamay ve hele cinsi mnasebette
bulunmay kt bir ey olarak grmtr. Vcudu ypratan eylerin, ya
gemek zere bulunan kadnlarla cinsi mnasebette bulunmak olduunu
sylerdi.
371

Evlenmek isteyen erkee kadn bu ekilde grmek, gzelliini
deerlendirmek ve koyun alr gibi muayene etmek, saln renmek ve
cinsel organnn ileyip ilemediine varncaya kadar incelemek hakkn
tanyan Muhammed, bu ayn hakk evlenecek olan kadnlara tanmamtr.
Kadnn erkei grmek ve sal ve cinsel gc hakknda fikir edinmek vs.
gibi hususlar aratrma olana yoktur. Velisi kimi uygun grm ise onunla
evlenmek durumundadr.
Yukardaki aklamadan anlalaca gibi erkek bakmndan evlilik demek,
yzce, bedence ve salka gzel olan kadna sahip olmak demektir. nk
Muhammed bunu kendi evlilikleri vesilesiyle de kstas edinmitir. Denilebilir ki
Muhammed iin kadnn gzellii, akl ve zeka

ynlerinden daha nemlidir.

Esasen o, kadnlar aklen ve dinen eksik olarak tanmlad ve daha
akas aklsz diye kabul ettii ve hi kukusuz ehvet gailesini gidermeye
ara bildii iin, gzellii elbette ki akllla tercih etmekte hakldr. Ve ite
onun bu deerlendirmelerine uyarak mslman yazarlar ve dnrler,
kadnda gzellik aranmas gereini adeta dinsel bir zorunluk saymlar ve
aksini savunanlar yermilerdir. rnein Gazali, kadnda gzellikten ziyade
zeka esine nem veriyor diye Ahmed b. Hanbeli yermitir. Gerekten de
Hanbel, iki kz kardeten biriyle evlenmek istediinde, irkin ve gz a
olann dier kardee nazaran daha akll olduunu renmi ve bu nedenle
onu tercih etmiti. Onun bu tercihini tenkit konusu yapan Gazali yle demitir:
(Bu ekilde hareket) ehevi zevkini dnmeyenlerin geleneidir. Ama
diyaneti zerinde korkan kimse, kendisini namahremden korumak iin,
gzellii arasn ve gzel sesin. nk, mbah olanla zevklenmek, din iin bir
ERAT VE KADIN
177

kaladr. Denildi ki kadnn huyu gzel, kirpik, ka ve salar siyah, gzleri iri,
teni krmz ise, kark beyaz, kocasna bal olup, gz de darda deilse,
ite o, cennet hurisi gibidir. nk Tanr hurileri byle tavsif etmitir
372

Belirtmek gerekir ki Muhammedin bildirdiine gre kadnn gzellii
Tanry dahi ilgilendiren bir konudur, nk Tanr dahi gzel kadnlara
fazlasyla dkndr ve erkek kullarnn gzel kadnlarla evlenmelerini
istemektedir. Nitekim bundan dolaydr ki Nisa Suresinde:
... hounuza giden kadnlarla evlenin... (4 Nisa 3).
Derken ve hounuza giden szcklerini vurgularken bunu anlatmak
istemitir. Zaten gelecek dnyalarda da O, inanan erkek kullarna gzel
kadnlar vaat etmitir; cennetleri ceylan gzl, beyaz tenli, memeleri sert, vs.
dilberlerle doldurmas bundandr. Cennetlere girecek olan mmin erkeklere
hitap ederken:
Baklarn erkeklerine evirmi ceylan gzl yakut ve mercan gibi
kzlar... gzel kadnlar... (55 Rahman 56, 58, 70, 72).
EI dememi (ve) deve kuu yumurtas renginde, ceylan gzller... (37
Saffat 48-49).
memeleri yeni sertlemi yat kzlar... (78 Nee 31-34)
eklinde konumas, elbette ki gzel kadnlar sayesinde kullarna
dilediini yaptrtmak dncesinden olmaldr. Sylemeye gerek yoktur ki
Tanrnn, kadnlarda gzellik aramasna ve zellikle yz ve beden gzelliine
bylesine dkn bulunmasna ve bata Muhammed olmak zere erkek
kullarn da gzel kadnlar peinde koturmasna hi kukusuz kimsenin bir
diyecei olamaz. Madem ki byle takdir etmitir, elbette ki byle olacaktr.
Ancak ne var ki, insan yaratan ve onu diledii gibi ekillendiren ve gzel
ya da irkin kla sokabilen bir Tanrnn, tm kadnlar gzel yaratmak
varken, bu yola gitmeyip bazlarn irkin yaratmasn ve irkin yarattklarnn
hncn yine irkinlerden karmasn ve daha baka bir deyimle erkek kullarn
gzel kadnlardan yararlandrrken kadn kullarna ayn olana tanmamasn
ve tpk dier hususlarda olduu gibi bu konuda da olmadk hakszlklara ve
insafszlklara kalkmasn kabul etmek kolay deildir. Kolay olmad iindir
ki Tanrdan geldii sylenen bu tr (ve benzeri) hkmlerin yce ve adil
olduu bilinen bir Tanrdan deil fakat olsa olsa Muhammedin kafasndan
olutuunu dnmek daha uygun olacaktr. Eer Arap kaynaklarnn belirttii
gibi Muhammedin ehvet okluu bir fazilet niteliinde ise, bu takdirde
kadnda gzellik esini her niteliin nne geiren ve gzel kadnla
ERAT VE KADIN
178

yaamann ve nsiyette bulunmann ancak bu suretle mmkn olacan
dnen mutlaka o olmaldr.
Nitekim gzel kadnlarla evlenme gerei konusundaki emirlerini
Muhammed, sadece szde brakmam fakat bizzat kendisinden rnekler
vermek suretiyle daha da etkili klmtr. Arap kaynaklarndan renmekteyiz
ki tm mr boyunca gzel kadnlara hasret duymu, methini iittii her gzel
kadn almak iin uramtr. Gzel kadn uruna haram nedir tanmam,
yerleik gelenekleri dahi engel olmaktan karm, am, rnein oul
edindii Zeydin karsna ak olmu ve onun boad Zeynepi alm ve hatta
dinen ve ahlaken bakalarna caiz grmedii davranlardan kanmam ve
rnein gzellii azalan ve yalanan karlarn srf bu nedenle boamaktan
geri kalmamtr.
Her ne kadar Arap kaynaklar onun 15. kadnla evlendiini ve bunlardan
13 ile zifaf olduunu ve on bir kadn bir arada toplad vakitleri olduunu,
ld tarihte dokuz kadnla evli bulunduunu ve bir o kadar da cariyesi
olduunu syleyerek bu kadar kadnla yaam olmasn ehvet okluuna
deil fakat siyasal, sosyal ve ekonomik nedenlere dayatrlarsa da bu
iddialarn tarihi gereklere ters dt aikardr.
nk bir kere Muhammed, biraz yukarda iaret ettiimiz gibi, kadnn
gzelliine olan dknln, Tanrdan geldiini syledii hkmler ve
emirlerle ortaya vurmutur. rnein:
Dnyanzdan ey setim: Gzel kadn, gzel koku ve namaz
eklindeki szleri bunun kantlarndan biridir.
te yandan ehvetine dknln de, yine ilerde ok karl evlilik**
bahsinde aklayacamz gibi, hem szleriyle ve hem de davranlaryla
ortaya vurmutur. Tanrnn kendisine snrsz ehvet gc verdiini sylemesi
ve iki dzineye yakn kadnla yaam olmas ve bunlarn on biri ile ayn
gnde bulumas, bu hususta fikir vermeye yeterlidir. Ve gerek olan udur ki
cinsi mnasebette bulunduu kadnlarn o hep gzellikleri iin semitir.
Kadnlarnn hemen hepsi de gzellikleriyle n salm kimselerdi. Ksaca
zetlemek gerekirse: Cveyre ile evlenmesi, her ne kadar bazlarnca siyasal
nedenlere dayatlrsa da, Ayenin beyanndan anlalmaktadr ki, bu evlilikle
rol oynayan tek ey Cveyrenin gzellii olmutur.
373

Safiyeyi, Yahudilerle yaplan bir sava sonucu ve ganimet olarak alnan
esirler arasndan gzelliine kaplarak almtr.
374
Yine bir sava ganimeti
olarak Yahudilerden alnan Reyhaneye fevkalade gzellii yznden kaplm
ERAT VE KADIN
179

ve el koymutur.
375
Msr kral Mukavksnn hediye olarak gndermi
bulunduu iki kle, kz kardeten Mariyay semesi sadece gzellii iindir.
Kendisine oulluk edindii Zeydin ei Zeynepe gzellii iin tutulmu ve
bu tutkunluunu: Gnlleri deitiren Tanr kutludur diyerek aa vurmu
ve sonunda da Tanrdan geldiini syledii ayetler zikrederek onu haremine
katmtr.
te yandan kadnn yz gzellii kadar krpeliine ve tazeliine de byk
nem vermitir. Haremine soktuu kadnlarn hemen hepsi kendi kz hatta
torunu olabilecek yata kimselerdi. Alt yandaki Aye ile nianlandnda ve
yl sonra onu yatana aldnda kendisi elliyi aknd. Dier karlarn ve
cariyelerini de gen ve krpe gzeller arasndan semi ve yalanmaya
baladklar an bunlardan kurtulmay dnmtr. rnein Sevdeyi,
ihtiyarlyor diye boamaya kalktnda, bu kararndan, kadncazn cinsi
mnasebet srasn Ayeye terk etmesi artyla vazgemitir.
Gzelliiyle Arap kadnlar arasna nam yapan Dubaa bint Amra talip
olduunda, bu kadnn yalanmakta olduu haberini ald an kararn
deitirmitir.
376

Gzel kadnlarla evlenebilmek iin kendi koyduu yasaklar inemekle
kalmam fakat bu tr davranlarn Tanrdan geldiini bildirdii hkmlerle
meru ve mazur klmaya almtr, rnein kendi oulluu olan Zeydin ei
Zeynepe ak olup bu aknn Zeyd tarafndan anlalmas ve Zeydin
Zeynepi boamas zerine Zeynep ile evlenmesi ve yerleik ilkelere ters
den byle bir evliliin Tanr tarafndan onaylandn anlatmak zere
Kurana ayetler koymas (33 Ahzab 37), ya da karlarndan Hafsann
odasnda Mariya ile seviirken yakalanp kskanlklarn bylece tahrik ettii
karlaryla bozumas ve bu durumu Tanrdan indiini syledii emirlerle
zmlemesi (66 Tahrim 5, vd.) hep bunu kantlayan eylerdendir. Bundan
dolaydr ki Aye (ki karlar ierisinde en ok sevdii ve gvendii bir kadnd),
yle demekten kendini alamazd:
(Tanr Elisi) gzel bir kadn grm olmasn, hemen dileine
uygun bir ayet iniverir
Fakat hibir hususta ihtiyat elden brakmayan Muhammed, bu konuda da
kendisine laf getirmemek ve rnein Kadn srf gzellii nedeniyle seiyor
grnmemek iin kadnda iman aramak gerekir kansn yaratmtr. slamn
nl dnrleri de Muhammedi takliden, kadnn gzelliini, evliliin temel
kural kabul etmiler ve ayn kurnazlkla, yz gzelliinin iman esine
takaddm ettiini sylemilerdir.
377

ERAT VE KADIN
180

Tekrarlamaya gerek yoktur ki mslman erkek iin kadn iman sahibi
yapmak ve iman iinde tutmak kadar kolay ve ayn zamanda yararl bir ey
yoktur. nk erkein basks altndaki bir kadnn iman d kalmas diye bir
ey tasavvur edilemez; bundan dolaydr ki kadn sadece gzellii iin deil
iman iin aln eklindeki szlerin gz boyamaktan ileri giden bir yn yoktur.
Ve esasen Muhammed, dinin izin verdii eylerden yararlanmay iman
korumann balca yolu saymtr. Mmin kii gzel bir kadnla evlenir ve
onun gzelliinden zevk alacak olursa, imann korur diye dnmtr. Onun
bu dncelerine sarlan Gazali, evliliin koullarn sralarken, yle der:
(Evlenilecek kadnda) gzellik aramak arttr, nk koca kendi safiyetini
karsnn gzellii sayesinde koruyabilir. nk tabiat genellikle irkinden
holanmaz... Dinin cevaz verdii eylerden yararlanmak iman salar.
Sylemi olduu gibi -gzel kadn, iyi karakter, simsiyah gzbebei ve iri iri
gzler, beyaz bir ten, kocasna ak ve gzlerini bakalarna evirmeyen
dilberler, evet btn bunlar, cennetteki hurilerin izgisidir
378

Bu vesile ile eklemek gereken bir husus daha vardr ki o da Muhammede
gre yz gzelliinin karakter ile ilgili ve orantl bir ey saylmasdr. Zira
yzce gzellii, bir kadnn iyi huylu ve iyi ahlakl ve kocasna itaatkar
olacann teminat olarak kabul ederdi; yz gzel bir kadnn, btn bu
hassalara doal olarak sahip olacan sylerdi. Bundan dolaydr ki Kuranda
gzellik! szc ile yi huy deyimlerini hep ayn tmceler ierisinde
belirtmitir, rnein Vaka Suresinde:
... Orada iyi huylu gzel kadnlar vardr (56 Vaka 70).
diye yazldr. Buna dayanarak slam dnrleri yz gzelliini ahlaki
gzellik ile baa ba giden eyler olarak tanmlamlardr. Gazali yle der:
Gzellik esinin ortaya vurduu ey udur ki, karlkl sevgi ve iyi geim,
ancak kadnn (yzce) gzel olmas halinde sz konusudur; bundan dolaydr
ki slam dini, iyi anlamaya sebep olan hususun (yani kadnda gzellik
hususunun) koul olarak gz nnde tutulmasn emreder
379

Ve ite Muhammede gre evlenmeden nce mmin bir erkein kadn
grmesi, gzelliini beenmesi bu bakmdan nemlidir; bu nedenle ona bir
hak olarak ngrlmtr:
Ne zaman ki Tanr sizlerden birini bir kadna cezbeder, alacanz bu
kadn grmeniz gereklidir; nk anlaabilmez (onun gzelliiyle)
mmkndr... Kim ki bir kadnla evlenmek ister her eyden nce o
kadn grmelidir
380

ERAT VE KADIN
181

Bu ve benzeri hadislere dayanarak Gazali yle der: Hikmet sahibinin
syledii udur ki, daha nce yzn grmedii bir kadnla evlenen kii, en
sonunda mutlaka piman olur
381

Bu vesile ile tekrar iaret etmek gerekmektedir ki hikmet sahibinin
syledii iddia edilen yukardaki szlerde pek fazla hikmet yatmamaktadr.
nk gzel yzl olann mutlaka iyi huylu ve iyi ahlakl olmas diye bir ey
yoktur; nice irkin insandan nice yksek ahlakl ve karakterli ve huylu insanlar
kt gibi bunun aksinin de varit olduu bir gerektir. yi huy ya da iyi
karakter denilen eylerin fiziki gzellikle deil fakat eitimle ve yetitirme
usulleriyle balantl olduu kukusuzdur. te yandan insanlar diledii gibi
gzel ya da irkin ekillerde var klan bir Tanrnn iyi huyludur diyerek
gzel kadnlarla evlenme artn ileri srmesi ve buna karlk irkin
yarattklar iin irkin kadnlardan kann nk onlar kt huyludurlar ve
itaatkr olmazlar eklinde konumas da akln alaca bir ey olamaz. Yine
bunun gibi, erkek kullar bakmndan kadnn gzelliini mutluluk nedeni
sayan bir Tanrnn, kadn kullarn buna benzer bir mutluluktan yoksun
klacan dnmek de Tanrnn adaleti ve ycelii fikriyle badamaz. Yz
gzelliini iyi huy ve iyi ahlak sorunu yaparken, kadna da, tpk erkee
tand haklar salamas ve bylece kadn kullarna da holanacanz
yakkl erkeklerle evlenin demesi beklenirdi. Fakat bu, tabii eriatnn
yukardaki mantna ters den bir ey olurdu; nk bu takdirde Tanr,
ounluu itibaryla irkin yaratt kullarna kar sorumlu ya da hakszlk
yapm duruma dm olurdu.
Grlyor ki eriatnn deer llerine ve mantna ve dinsel anlayna
uyulmak gerektii her defasnda Tanrnn kutsall, ycelii ve adaleti fikri
zedelenmi olmaktadr.

2) Evlenilecek Kadnda Bekret Aramak Gerek, nk Bekret,
Erkein Mutluluunu ve Huzurunu Salar.
slam lkelerinde bekret esinin nemi tasavvur olunamayacak kadar
byktr. Kzlarn eref ve haysiyeti bu ge zerine oturtulmutur. nk
Muhammed, bakirelik denen eyi, yine erkein karlarna yontarak dinsel bir
nitelie sokmutur. Bundan dolaydr ki slam lkelerinde bakir kzlar,
toplumun en Edepli, Hayal snf olarak ve Kendi kelerine ekilmi
utanga yaratklar eklinde tanmlanrlar.
381a

ERAT VE KADIN
182

Gerekten de Ayenin rivayetine dayal bir hadise gre Muhammed, bir
gn kendisine:
Sen bir vadiye insen de orada iki nevi aa bulsan: 1) zerinde
mahsul yenilmi, 2) Mahsul yenilmemi. Deveni hangisine yayar,
otlatrsn?
eklinde soru soran sevgili Ayesine u yant vermitir:
Bakas tarafndan otlatlmayan aata
Ebu Nuaymn anlatmasna gre Aye, bu yant zerine szlerini yle
tamamlar:
(... Aye: Ben ite o aacm dedi). Aye bu sorusu ile Reslllahn
kendisinden baka bakir kz olarak kimseyi tezevv etmediini
kastediyordu...
383

Ve ite yukardaki sorusuna bir ekilde yant alan Aye Muhammedin
koynuna bakire olarak girmi olmay kendisi iin daima iftihar vesilesi saym
ve rakipleri olan dier elere kar stnlk taslamtr.
383a

Oysaki Muhammed, her ne kadar bu szleriyle Ayeyi memnun etmi ise
de, bilindii gibi haremini bakire olmayan kadnlarla doldurmaktan geri
kalmamtr.
Ak konumak gerekirse bekretin nemini o, kadn yceltme asndan
deil fakat erkek snf lehine i gryor olmak iin ngrmtr. Dnd o
olmutur ki Arap erkeini kazanmak iin onun yarar ve karlarna uygun
kurallar koymak kouldur. Bu nedenledir ki Evleneceiniz kadnn bakire
olmasn arayn eklinde konumutur. Bakire kzlarla cinsi mnasebette
bulunmann daha zevkli olduunu ve nk onlarn cinsel organlarnn daha
ok haz verici ve ehvet getirici bulunduunu ve bakire kz itaat altna
almann daha kolay olduunu ve buna benzer avantajlar sralayarak erkek
snfnn karlarn n plana almtr; maksadn gizlemek iin bu kural
ahlakilik temeline oturtuyor grnmtr. Hatta ayn zamanda bunu sanki
kadnlarn eref ve haysiyeti adna i gren bir yaam kural grntsnde
klmtr.
Hemen tekrarlayalm ki bekret esi, aslnda namus duygularn
oluturmak iin, ya da ahlakilik yaratma maksadyla ngrlmemitir. Esas
itibaryla erkek snfnn karlarn, rahatn ve huzurunu salama
dncesiyle ele atnm ve kurallara balanmtr. Balanrken de sanki
ahlakilik endiesiyle hareket ediliyormu havas yaratlmtr. yle ki:
ERAT VE KADIN
183

Evlilii her eyden nce erkein yararna gre ayarlayan Muhammed; Arap
erkeine evlilik tleri verirken, evlenecei kadnda dier artlar yannda bir
de, bekret aramasn salk verir ve yle derdi:
Bakire kadnlarla evleniniz. nk onlar dourgandrlar, daha tatl dilli,
dudakldrlar. (Kocalarn) aldatma ve (cinsel arzularn erteleme)
yetenekleri daha azdr. Cinsel ilikide ve harcamada daha kanaatkrdrlar.
Cinsel organlar daha eylemli ve daha haz vericidir...
384

Bunlar belirtirken ayn zamanda erkek tabiatnn, bikri bozulmu (yani
daha nce baka bir erkekle yatm) kadna kar daima i burukluu duyar
olduunu eklerdi.
te yandan dul kadnn, ister istemez eski kocasn hatrlayacan ve yeni
evlendii adam onunla kyaslayacan ve bu kyaslama sonucu muhtemelen
yeni kocasn daha aa greceini ve esasen ilk ak denen eyin gerek
sevgi niteliini tadn belirtirdi.
Her ne kadar kendisi, Aye hari, karlarndan hi birini bakire olarak alm
deilse de, mslman erkein kafasna ideal kadn tipi olarak baki-reyi
yerletirmitir. Evlenmek isteyen her mmin erkee, el dememi kzlarla
nikahlanma gereini adeta dinsel bir gerek olarak belletirdi. Buharinin iaret
ettii bir hadise gre Muhammed, bir gn Cabir bin Abdullah ile yolda
giderken, onun telal halini grr ve sorar: Evine dnmek iin neden bu
kadar acele ediyorsun? Cabir kendisine Evlenmemi kutlamak istiyorum da
ondan diye yant verince: Bakire bir kz ile mi yoksa dul bir kadnla m
evlendin? diye sorar. Cabirden Daha nce evli bulunan bir kadn aldm
yantn alnca yle der:
Neden bakire bir kz almadn? Bakire alsaydn, sen onu o da seni
bilirdin ve birbirinizle seviirdiniz
385

Hemen hatrlatalm ki geerli yn olmamak gereken bu t, dul bir
kadnla (ya da bakire olmayan bir kadnla) evlenmi olup da pek muhtemelen
kendisini mutlu sayan her insan huzursuz klmaya yeterli olmak bakmndan
tartlabilir. Fakat unu eklemek mmkndr ki yukardaki ekilde konuurken
Muhammed, hi kukusuz Cabirden ziyade kendi kendisine hitap etmekte ve
kadnlarnn tmn bakire olanlardan seemediine hayflanmakta idi.
Haremine katt ok saydaki kadnlar ierisinde Ayeye fazlasyla dkn
olmas ve ona zel bir mevki tanmas bundand.
386
Zira Aye, bakire olarak
koynuna giren tek kadnd. Gzellik bakmndan Aye ile kyaslanabilecek
karlarna ya da cariyelerine (rnein Zeynepe, Manyaya, Safiyeye vs.) ar
ekilde cinsel arzu duyduu halde, bu kadnlarn daha nceleri baka
ERAT VE KADIN
184

erkeklerle yatm olmalarnn onu iten ie rahatsz kld muhakkaktr. Hi
kuku edilmez ki, bakalarna verdii tlere uyarak mrn Bakirelerle
geirmeyi ve her gece el dememi krpe bir kzn bikrini gidermeyi ok
isterdi. Eer imkan ve frsat bulabilmi olsa, Ayeyi alrken yapt gibi, dokuz
yalarndaki kzlar haremine almakta kusur etmezdi. Ancak ne var ki bu
kadar ok sayda bakire bulmak kolay deildi. Bundan dolaydr ki hevesini
cennet hurilerini bakire olarak tasavvur etmekle giderirdi.
Gerekten de bekaret unsurunu erkek snfnn zevk ve ehvetini
karlamak bakmndan ylesine nemli grmtr ki kendisine taraftar
toplamak istedii Arap bedevisine, bir yandan zamannzn ounu bikri
bozuk olarak aldnz karlarnzdan ziyade bakire olarak aldnz
kadnlarnza harcayn dn verirken, dier yandan da Bakire dilberlerle
dolu Cennetleri vaat ederdi.
Bakire kzlarla evlenecek olan mminlere verdii emir uydu:
Her kim bakire bir kzla evlenecek olursa, ona yedi gnn vermeli
ve herkim dul bir kadnla evlenirse ona gnn vermelidir
387

Dikkat edilecek olursa bu hadisin kapsad ey cinsi mnasebet ile ilgilidir
ve bunu sylerken Muhammed kocalara kendi karlar arasnda bekaret
esasna dayal olarak fark gzetmemelerini hatrlatmaktadr. Bunu yaparken
de, elere eit ve adil davranmak gerektiine dair Kurana koymu olduu
hkmleri (rnein Nisa Suresinin 3. ayetini) unutmu grnmektedir.
te yandan Cennete girecek olan mmin erkeklere, eitli nimetler
yannda, bakire kzlar vaat etmitir. Kuran da bu vaatlerle doldurmutur:
Biz ceylan gzlleri, defterleri sadan verilenler iin yeniden
yaratmzdr, onlar bakire... klmzdr(56 Vaka 35-38)
(Cennetlerde) baklarn yalnz erkeklerine evirmi, daha nce ne
insan ve ne de cinlerin dokunmu olduu eler vardr (55 Rahman 56)
Cennetteki ceylan gzllerle daha nce insan da cin de dokunmamtr
(55 Rahman 72).
Bylesine ehvet kabartan bir Cennete girebilmek ve ehvet gailesini bu
tr ceylan gzl bakirelerle giderebilmek iin mslman erkei neler yapmaz
ki?
Muhammedin yerletirdii bu esaslar, yzyllar boyunca slam dnyasnn
bilginleri ve ahlakiyatlar tarafndan toplumun dinsel inanlarnn malzemesi
ERAT VE KADIN
185

haline getirilmitir. rnein mam Gazali, lhyau Ulumid-din adl yaptnn
Kadnlarda Aranan Vasflar blmnde, bekaret unsurunu ele alm ve
Muhammedin yukardaki szlerine dayal olarak bekaret felsefesine
girimitir. Bu felsefeye gre bakire kzlarla evlenmekte birok yararlar vardr.
Bir kere bakire kadn, sadece evlenmi olduu kocay bilir, yalnz onunla lfet
peyda eder. Bundan dolaydr ki Muhammed sevimli kadn al diye
emretmitir. nk insan tabiatnn ilk karlat kadn ile lfet salamaya
yatkn olduunu dnmtr. Daha nce baka bir erkekle iliki kurmu olan
bir kadnn, yeni kocasnn huylarn beenmeyebileceini ve bu nedenle ona
gerei gibi (snamayacan hatrlatmak istemitir. Bundan baka bir de unu
unutmamak gerektiini anlatmtr ki insan tabiat, yabanc eli dokunmu olan
bir mala, yani baka bir erkein koynuna girmi kadna kar tiksinti duyar. Ve
nihayet dul kadn, ister istemez ilk kocasnn hatras ile yaar, daima onu
hatrlar; nk sevgi denen eyi ilk kez onda bulmutur; cinsi mnasebetin
tadn ilk kez onunla tatmtr. Unutulmas imkansz olan ey ilk sevgi dir,
ilk gz ars dr; ilk cinsi mnasebettir, Btn bunlar yeni koca iin
kskanlk kayna olan ve mutlaka huzursuzluk yaratan eylerdir.
388

Gazalinin Muhammedten kaynaklanan bu grlerini, daha sonraki
dnemlerde, 13. yzylda nl bilgin diye kabul edilen Nasruddin (Nasrud-
Din) Tusi de benimseyerek bekaret sorununa nem verilmesi hususunda
yle demitir: Bakire kzn, bikri bozulmu olan kza tercih edilmesi arttr,
nk bakire kz daha kolaylkla itaatkar klnabilir ve kocasnn huylarna ve
dileklerine ok daha kolaylkla intibak ettirilebilir.
389
Grlyor ki eriat
zihniyete gre bekaret unsuru, sadece erkek kii bakmndan ele alnm ve
sadece onun rahat ve huzur ierisinde ve kskanlktan uzak ekilde
yaamas ve kadn kendisine itaatkar bir kle yapabilmesi iin gerekli
saylmtr.

a) Bekaret Sorunu; Erkein Mutluluuna ve Huzuruna Yatkn Olduu
Oranda Kadnn karlarna (Salna, vs.) Aykr Sonular Dourur.
eriatnn byk bir kskanlkla sarld bu bekaret sorunu, dul
kadnlarla (ya da bakire olmayan bir kadnla) evlenmi bulunan ve
muhtemelen kendisini mutlu sayan nice kocalar huzursuz klmaya yeterlidir.
Hele her alanda kadn erkek eitliine yer veren ada bir ortamda bu
olumsuzluk, aka kendisini srtr. Fakat ne olursa olsun u muhakkak ki
mslman toplumlarda bakirelik sorunu, erkek snf bakmndan kazanl
sayld oranda kadnlar iin sakncaldr ve bu saknca, zellikle kadnn ruh
ve beden sal bakmndan ykcdr. Zira evlenme olanana kavuana
kadar kzlar cinsel ihtiyac giderme olaslndan yoksun kalma
ERAT VE KADIN
186

zorunluluundadrlar. Ne hazindir ki eriat dini, bir yandan cinsel ihtiyac
gidermenin nemine parmak basarken, dier yandan bunu sadece evlenme
artna balam ve balarken de bakire ile evlenme kouluna sarlmtr. Bu
itibarla denilebilir ki cinsel ihtiyac giderme gereini esas itibaryla erkekler
asndan ngrmtr. nk erkekler iin evlenmek suretiyle ya da
evlenme yoluna gitmeden cariye edinerek ihtiya gidermek mmkndr.
Oysaki kzlar iin durum farkldr. Zira talibi kmayan bir kz evde kalmak,
bakire olarak yaamak ve cinsel ihtiya gibi hayati denebilecek bir ihtiyacn
gideremeyip bedenen ve ruhen hasta-anmak (en azndan anormal bir
yaama katlanmak) gibi kt sonulara mahkumdur. te yandan bekaret
sorunu, dinsel bir zorlama nedeniyle mslman kiiyi ylesine ad bir kafa
yapsnda klmtr ki, bekaretini evlilik; yollardan kaybeden bir kadn hor
grlmeye layk bilir. Geen yzyln bir airinin u satrlar bugn dahi
mslman lkeler aydnlarnn benimsedii bir zihniyeti yanstr: Kadn kt
ve sahtedir; btn zarafetine ramen bu ynlerinden kurtulamaz. (Fakat her
eye ramen) ben kadn, bakire olarak el dememi, ekliyle arzularm. Eer
bakire deilse, onu hor grrm. ster bikri hafife zedelenmi olsun ya da
isterse stnden bir alay insan gemi olsun, benim iin farketmez (her iki
ekilde de hor grlmeye deer)
390

Eskiden olduu gibi bugn dahi bekaret sorunu, kiileri, aileleri ve toplumu
huzursuz klan ekonomik ve sosyal bakmlardan fevkalade olumsuz sonular
douran bir eydir. Mslman inanc odur ki kzlk perdesi, kadnn
safiyetinin, temizliinin ve namusluluunun iaretidir e Tanr bunu bu amala
nemli grmtr.
Bundan dolaydr ki mslman lkelerde bu sorun, eref ve haysiyet
kavramlaryla ii iedir; ailelerin eref ve haysiyeti kzlarnn bekareti ile
kaimdir.
391

Ailenin her bir ferdi, bata baba ve erkek kardeler olmak zere, birer
bekaret jandarmas gibi i grrler ve eer bekaret kayb yznden ailenin
namusu lekelenmi ise, bu lekeyi temizlemekle grevlidirler. Bu grev ou
kez hem kzlarn ifal edenin ve hem de bikri izale edilmi olan kzcazn
(hi bir suu bulunmasa dahi) ldrlmesiyle yerine getirilmi olur. Kanunlar,
bu tr cinayeti ileyen kiileri genellikle korur niteliktedir. Ailenin namusunu bu
ekilde temize karmayan bir erkek, toplum gznde erefsiz bir
insandr.
392

te yandan bekaret denilen ey, ayn zamanda kzn bir mal, bir meta
olarak deerini tayin eden ve bir bakna ona sermaye arln salayan bir
anlam tar, Bekaretini yitirmi bir kz, evlenme ansndan yoksun ve evde
kalm demektir. Ona hibir erkek talip kmayaca iin, kendisi bakmndan
ERAT VE KADIN
187

olduu kadar ailesi bakmndan da byk kayplar sz konusudur. nk
zengin ya da mevki sahibi bir damat bulmak kzn bakire olup olmamasna
baldr.
393
slam lkelerinin en gelimii saylan Trkiyede bile evlenecek
kzn, hi erkek eli dememi cinsten olmas aranr. Bu ylesine nemlidir ki,
toplumun st tabakasn oluturan aileler, u ya da bu ekilde bekaretini
kaybetmi olan kzlarnn kzlk zarm tamir ettirmek iin doktorlara
bavururlar, byk paralar harcarlar. nk aksi takdirde kzlarn
evlendirdikleri adam, kzn bakire olmadn anlad an boama yoluna
gidecektir.
Evlilik merasiminin tamamlanmas bakmndan bekaretin varln etrafa
aklamak ylesine nemlidir ki, zifaftan sonra erkek taraf, gelini muayene
ederek durumu tespit eder ve sonucu herkesin bilecei ve grecei ekilde
etrafa yayar. Kzlk perdesinin bozulduunu kantlayan kanl amarlar
sergiler. Baz yerlerde yeni evlilerin yakn akrabalarnn, zifaf gecesi nbet
tuttuklar ve ertesi sabaha kadar bekledikleri grlr.
394

Sadece kylerde deil kentlerde bile bu usuln uygulandna tank olmak
mmkndr. Eer gelinin i amarlar (ya da yatak araf) bu ekilde
sergilenmeyecek olursa, bu takdirde gelin derhal babasnn evine iade edilir;
nk bakire kmad anlalmtr.
395

Bundan dolaydr ki her ailenin en byk endiesi ve grevi, kzlarnn
bekaretinin korunmas alanndadr. Bu grev dinsel bir nitelik tar. nk
eriat zihniyeti, mal olarak deerlendirilen kadnn, el dememi ekilde
ve yeni olarak sahibine teslim edilmesini uygun bulmutur. Bu yzdendir ki kz
ocuklar, daha pek kk yalardan itibaren titiz bir kontrata tabi tutulur;
olan ocuklarna nazaran hareket serbestileri ok daha sk bir ekilde
kstlanr. rnein, oyun oynarlarken yksek yerlerden atlamalar, aaca
trmanmalar, sert bir ey zerine oturmalar, olan arkadala ba baa
kalmalar, evden uzaklamalar kesin olarak yasaklanr.
396

Fakat i bununla da bitmez; kz ocuk biraz bymeye balaynca,
tepeden trnaa kadar tannmayacak ekilde rtnmeye, arafa sarlmaya
zorlanr. ou kez okula yollanmaz, yollansa bile bir ka yllk eitimden
sonra okuldan alnp eve tklr. Kk yalarda kocaya verilmesinin bir nedeni
budur. Okula giden kzlarn bekaret kaybna urayacaklar korkusu o
kertededir ki eitim grmemi bir kz, grm olandan daha makbul saylr ve
daha kolaylkla koca bulur. nk bekaret kavram mslman kafa iin
sadece fiziki bakmdan, yani sadece kzlk perdesinin yrtlmam olmas
asndan deil fakat manevi bakmdan da nem tar. Yani kzn psikolojik
ynden de bakire olmas (daha dorusu gznn almam olmas) gerekir.
zellikle seks konularnda hibir eyden haberi bulunmamas, hibir ey
ERAT VE KADIN
188

okumam ve duymam olmas kouldur. Mslman erkek, evlenecei kzn
ilk kez sadece kendisiyle yatm ve seksel zevki kendisiyle tanm olmasn
dilemekle kalmaz fakat onun fikren de temiz ve saf olarak koynuna girmesini
ister. Oysaki okul ve eitim kzlar bu temizlikten ve saflktan uzak Klar.
Mslman lkeler halklar arasnda yaplan bilimsel aratrmalar unu
ortaya vurmutur ki, erkeklerin byk ounluu, okul gren ve eitilen bir
kzn itaatkar bir ev kadn olamayacan, ilk frsatta kocasn aldatacan
mutlak bir inan bilirler. Bu nedenle okul grmemi kzlarla evlenmeyi tercih
ederler.
397

Ayn ekilde, ailelerin ou, kzlarn bikri bozulmasn ve gz almasn
diye eitim iini hafife alrlar ve koca ararlar.
Bylece bekaret sorunu, fikren ve karakterce birbirine denk olmayan
elerin bir at altnda mr tketmesi, nfusun yarsndan fazlasnn eitim
grmemesi ve dolayyla nfus patlamas gibi (ya da benzeri) olumsuz
sonularn domasn gerektirir. Bu sorunlara yeniden deineceiz. Fakat
imdilik burada una iaret etmekle yetinelim ki bekaret sorununun yaratt
en byk saknca, kadnn beeri duygulardan yoksun bir yaratk saylmas ve
erkein mal-mlk kertesine indirilmesi asndan kendisini hissettirir.
nk bekaret sorununu sadece erkein huzur ve rahatn salamak
amacyla ele almak demek, kadn insandan saymamak demektir. Eer kadn,
tpk erkek gibi, beeri duygulara ve ihtiyalara sahip telakki ediliyor ise, bu
takdirde onun da ayn haklara sahip klnmas, ya da erkein beyninin, bakire
ile evlenmekte avantaj bulunduu yalanlarndan arnmas arttr.

3) Nikah Edeceiniz Kadnn, Varlkl ve Mehri Az Cinsten Olmasna
Dikkat Edin
karc bir zihniyetle dnlecek olursa, nikah edilecek kadnn varlkl
ve mehrinin az olmas kadar erkein dilek ve zevkine uygun ne vardr ki?
Hele maddi bakmdan sknt ierisinde bulunmas bir erkek iin paral bir
kadnla evlenip rahata kavumak ya da nikah parasn mmkn olduu kadar
azdan hesap etmek kadar kazanl ne olabilir?
Btn bunlar kiisel yaamlar itibaryla herkesten iyi bildii iindir ki
Muhammed yle demitir:
Kadn, mal yznden nikah edlir
398

ERAT VE KADIN
189

Fakat erkekler lehine ngrd bu avantaj biraz daha cazip hale
sokabilmek iin unu eklemitir: Nikah paras az olmak kadnn
bereketindendir.
399

Sylemeye gerek yoktur ki erkein karlarna yatkn den bu forml, ters
yz edilmek kaydyla, kadn bakmndan da doru olabilir. Varlkl bir kocaya
varmak ve varaca adamdan fazlaca mehir almak kadn iin avantajldr.
Fakat ne var ki Muhammed kadnn avantaj salamasn dnmemi ve bu
nedenle kadnlar iin yukardakine benzer bir hkm getirmemi: rnein Ey
kadnlar varlkl ve fazlaca mehir veren kocaya varn dememitir. Temsil ettii
erkek snfnn karlarn ve mutluluunu ancak zengin kadnlarla evlenmek
ve az mehir vermek kknda bulmutur. Bu tlerde bulunurken, kendi
yaamlarn bakalarna adeta rnek vermitir denilebilir. nk bilindii gibi
daha ilk genlik yllarnda Mekkede obanlk ederken ve unun bunun
develerini gderken ve yoksulluk iinde kvranrken, kendisinden ok yal ve
fakat varlkl bir kadn olan Haticenin hizmetine girmi, onun ilerini grm,
kervanlarn iletmi, kara ortak girmi ve sonra da onunla evlenmi ve refaha
erimitir. Arap tarihileri Haticeyi Kurey kadnlarn eref bakmndan en
by, para bakmndan en zengini, n ve varlk sahibi bir kadn olarak
tantrlar. Ticaretle uraan, adamlar tutup baka lkelere mal satan bu
becerikli kadn, Muhammedi ie aldnda krkn aknd. ki koca eskitmi
olduu iin Muhammed gibi yirmi be yandaki gen ve yoksul bir kimseyi,
pek kolaylkla elinde evirebilecek tecrbede idi. Nitekim ie aldktan az sonra
Muhammede evlenme teklif etmiti. Zengin ve i sahibi bir kadnla
evlenmenin avantajlarn iyi hesap eden Muhammed, kendisinden on be ya
byk olan Haticenin teklifini kabul etmekte glk ekmemitir.
400
Bylece
geim skntsndan kurtulup maddi refaha kavumutur. Nitekim bir vesile ile
Ayeye syledii u szler bunun kantdr: ... bakalar bana on para
vermezken, o bana varlyla yardmda bulundu.
Fakat tabii her nimete Tanr sayesinde erimi olduu kansn
yaratabilmek amacyla bu olay Kuranda yle aklamay uygun bulmutur:
... (Tanr) seni yoksul bulup da zengin etmedi mi? (93 Duha 6-8).
Hatrlatalm ki Hatice ile evlenmek sayesinde sadece maddi refaha
ulamakla kalmam, fakat ayn zamanda onun manevi desteiyle kendisini
peygamber olarak kabul ettirmek bakmndan baarya ulamtr.
401

Bunu bizzat kendisi yle dorulard: Bakalar beni reddederken o bana
inand; bakalar beni yalanclkla sularken o benim gerekleri getirdiimi
dorulad.
402

ERAT VE KADIN
190

Sylemeye gerek yoktur ki bir kadnla parasna ve malna tamaen
evlenmenin ou erkekler iin iftihar edilecek bir yn yoktur. Aksine haysiyet
krc nitelii vardr: Ve ite bunu da ok iyi bildii iindir ki Muhammed, o
Kureylilere zg kurnazlyla:
Kadn srf mal ve gzellii dolaysyla alan kimse, malndan da
gzelliinden de mahrum olur.
diyerek temel dncesini perdelemeye almtr: Dikkat edilecek olursa
bu szlerde, bir kadn malna tamaen nikah etmenin mekruh olduuna dair
bir ey yoktur; aksine evlenme koullar arasnda sayd elerin bana
varlk szcn geirmekle ve:
Kadn, mal, gzellii, asaleti ve dindarl yznden nikah edilir
403

demekle bu yukardaki szleri unutturma taktii yatmaktadr.
403a

O kadar ki, varlkl bir kadnla evlenmeyi erkek bakmndan cazip klarken,
varlkl kadn da kocasna bakmak zorunluunda klmtr, hem de sadakasn
dahi ona tahsis ettirircesine. Ebu Said-i Hudri nin rivayetine dayal u hadis
buna verilecek rneklerden biridir:
Abdullah bn-i Mesdun ei Zeynep sanatkr ve varlkl bir kadndr. El
emeini satp para kazanmaktadr. Zeynep kazancyla hem kocasna ve hem
de oluna bakmaktadr. Ancak ne var ki bu yzden sadaka verememektedir;
veremedii iin de znt ekmektedir. nk Muhammedin sk sk yapt
konumalar dinlemi ve sadakat vermenin sevaplar konusunda fikir
edinmitir. Ve ite sadaka veremedii iin bu sevaplardan yoksun kaldn
dnmektedir. Bu nedenle bir gn kocasna ikayette bulunur ve yle der:
Seninle oluna bakmak, beni sadaka vermekten menediyor; sizinle
beraber harice sadaka vermee gcm yetimiyor.
Bunlar syledikten sonra kendisine ait ziynetleri sadaka olarak binlerine
vermee kalkar. Fakat kocas alnr. Bunun zerine Zeynep-Muhammedin
yanna kmak zere izin ister ve yle der:
Ya Nebiyyallah! Siz bu gn (Mescidkie) sadaka ile emrettiniz. Benim
yanmda kendime ait ziynetlerim vard. Bunlar (sadaka vermek) istedim.
Fakat bn-i Mesd kendisinin ve olunun, sadaka vereceim
kimselerden daha ziyade sadakaya mstahak olduklarn iddia etti. (Ne
buyurursunuz?)
Zeynepin bu szlerini dinleyen Muhammed, kadnn kocasn, almaya
ve para kazanmaya ve evinin geimine katkda bulunmaya tevik edecek
ERAT VE KADIN
191

yerde, onu adeta sapl bulunduu miskinlii ile babaa brakrcasna
Zeynepe yle emreder:
(Kocan) doru sylemitir. (Kocan) ve olun, (sadaka verecein
dier) kimselerden daha ziyade sadakaya layktr
404

Grlyor ki Muhammed, kadnn, aln teri ile kazanm olduu paralarla
kocasna ve ocuklarna bakmasn, onlar yedirip iirmesini gerekli bulmutur.
Ancak ne var ki bunu gerekli bulurken, erkeklerin kadnlara stn olduuna
dair Kurana yerletirmi olduu bir hkm temelsiz braktn unutmutur ki
o da udur:
Allahn kimini kimine stn klmasndan tr ve erkeklerin
mallarndan sarf etmelerinden dolay erkekler kadnlar zerinde
hakimdirler... (4 Nisa 34)
Sylemee gerek yoktur ki erkeklerin kadnlara stnlnn nedenini,
mallarndan sarf etmelerine balayan bu hkm, Zeynepin kocasna ve
ocuklarna kazancndan sarf etmesi olay dolaysyla ters yz edilmek gerekir.
te yandan Muhammede gre kadnn makbul olan, sadece varlkl olan
deil fakat ayn zamanda mehri az olandr. Yani nikah paras dk ve
kocasna en ucuza mal olacak olandr. Bilindii gibi mehr (mihir) denilen
ey, evlenmek iin nikah talebinde bulunan bir erkein, kadna verecei mal
veya para demektir. Kuranda: Siz erkekler, mehrlerinizle onlarn nikahlarn
talep edersiniz (4 Nisa 24) diye yazldr.
Fakat Muhammed bunu, Kadnlardan mstefid olma karl olarak
denen bir ecir, bir cret eklinde tanmlamtr. Nitekim yukardaki ayete
ekledii u satrlar bunun byle olduunu kantlamaktadr:
Kadnlardan birisiyle mstefid olmak isterseniz, onlarn ecirlerini
(mehillerini) bir fariza olarak kendilerine veriniz. (4 Nisa 24)
404a

Daha baka bir deyimle bu, bir cins alp veritir ki erkee kadndan
yararlanmak hakkn ve kadna da erkein hizmetlerini yklenmek, ehvet
gailesini gidermek ve benzeri ileri grmek zere, bir miktar cretini pein
olarak alma olanan salamaktadr. Evlilik boyunca bu ileri iyi bir ekilde
grd oranda, kocas tarafndan iae ve ibate edilmek suretiyle gnlk
crete hak kazanacak ve grmedii takdirde de, ya dayak yemeye, ya da
sorgu ve sualsiz kap dar edilmeye mahkum olacaktr.
Biraz nce belirttiimiz gibi mehr in az tutulmas halinde erkek, elbet-teki
karl bir evlilik yapm olur. Ve hele ald kadn varlkl ve ecri de az ise, bu
ERAT VE KADIN
192

al verie diyecek yoktur. Ve ite evlilii, bu bakmdan da erkekler iin cazip
ekle dntrebilmek amacyla Muhammed, varlkl kadnlara evlenme
gerei yannda bir de:
Kadnlarn hayrls, yz gzel ve NKAH PARASI (mehri) az olandr
demi ve bir baka hadisinde de:
...Nikah paras az olmak, kadnn bereketindendir diye eklemitir
405

Fakat bu ii erkekler lehine biraz daha kolaylatrm olmak kurnazlyla
Nisa Suresine u hkm sktrmay ihmal etmemitir:
Mehr tesmiye olunduktan sonra her ikinizin gnl holuuyla
yaptnz tenzil veya ibrada gnah yoktur (4 Nisa 24)
405a

Daha baka bir deyimle mehrin miktar ve cinsi hususunda kadn ve erkek
anlatktan sonra, isterlerse bu mehrin azaltlmas ya da tamamen
kaldrlmas yoluna gidebilirler. Evlilikte erkein, kadn zerindeki stnl ve
ona her hususta bask yapabilme olanaklar gz nnde tutulacak olursa,
yukardaki hkmn erkek lehine ne byk avantajlar salayacan tahmin
etmek g olmasa gerektir.
Yine slam kaynaklarndan renmekteyiz ki bu kurallar Muhammed,
herkesten nce kendi z karlarn hesap ederek koymutur. nk bir kere
ald kadnlarn ounu, son derece dk mehir karl (rnein el
deirmeni ya da ibrik ya da ileri lifle dolu deri dek, ya da on dirhemi
amayan mehirlerle) almtr.
406

Hatta bunlar dahi ok bulmu ve hi mehr vermeme kurnazlklarn aram
ve zm yolu olarak Kurana, Tanrdan geldiini syledii u ayeti
koymutur:
...Peygamber, nikahlanmay diledii takdirde -mminlerden ayr ve
srf sana mahsus olmak zere- kendisinin mehrini peygambere hibe
eden mmin kadn alman helal klmzdr (33 Ahzab 50).
Grlyor ki Muhammedin sylemesine gre Tanr, inanan kullarndan
ayr, farkl ve sadece Muhammede zg bir imtiyaz ngrm ve sevgili
peygamberine, hi mehir vermeden kadn alma olanan salamtr. Sanki
Muhammed mehr veremeyecek durumda imi, ya da sanki savalarda ald
(ve hem de Tanrnn payn kendisine ayrd) snrsz hara ve ganimetler az
geliyormu da mali bakmdan onu korumak gerekiyormu gibi.
ERAT VE KADIN
193

Sylemeye gerek yoktur ki bu tr bir dncenin, yce bir Tanr anlayyla
badar bir yn yoktur ve bu yukardaki ayet de, hi kukusuz
Muhammedin, zellikle kendi karlar adna, kendi kafasndan uydurduu bir
kuraldr. Hemen belirtelim ki bunun byle olduunu herkesten nce kefeden
Aye, bir vesile ile yle, demitir:
Ben, nefislerini Resulullah hibe eden (ve mihirsiz nikah olunan)
Peygamberin kadnlarn ayplardm. Ve kendi kendime -Hi kadn,
kadnln (mehirsiz) hibe eder mi- derdim. Vaktaki (Tanr yukardaki
ayeti indirdi), o zaman ben Resulullah -(Tanr) kadnlarnn deil, ancak
senin arzunun tahakkukuna msaraat ediyor- dedim.
406a

Musaraat szcnn En sratli ekilde bir ii yapma anlamna geldii
dnlecek olursa, bu konuda Muhammedin arzularna Tanrnn, nasl hi
vakit kaybetmeden yetitii hususunda fikir edinmek mmkn olur. te
yandan Aye, onun gzel grd her gzeli ele geirmek hususundaki
maharetini bildii iin, bir baka vesile ile de yle demitir:
O gzel bir kadn grm olmasn, hemen dileine uygun bir ayet
iniverir
406b

Hemen hatrlatalm ki Muhammed, kendi karlar iin Kurana koyduu bu
hkmden fazlasyla yararlanmasn bilmitir. ahl bn-i Sadn rivayetine
dayal olarak Buhariden naklen Diyanet ileri Bakanlnn halkmza
bellettii u hadis bunun gzel rneklerinden biridir.
Resulullah bir kadn gelerek -Ya Resulullah, ben cenabnza nefsimi
hibe etmee (ve kadnlk kymetimi mehirsiz balamaya) geldim-
demiti. Resuli Ekrem gzn kadna doru kaldrp tasvip, sonra da
indirip ban emitir
Her ne kadar Muhammed, mehirsiz kadn alma usulnn, Tanr tarafndan
kendisine bir imtiyaz olmak zere salandn belirtmekle beraber bu
kazanl usulden dier mslman erkeklerini de yararlandrmaktan geri
kalmamtr. rnein baz kimseleri, mehir yerine Kurandan baz ayetleri
ezberleme kolaylna yneltmitir. Daha nce grm olduumuz ve Sehl
bn Sadn rivayet ettii hadisi hatrlayalm: Bir kadn Muhammede gelip
kendisini zevcelie kabul etmesini teklif ediyor. Muhammed istemiyor, fakat
orada hazr bulunanlardan biri: Bu kadn bana verirseniz deyince: mehir
olarak dnyalk verecek bir eyin var m?

diye sorduunda adam hi bir

varl olmadn sylyor. Ve Muhammed ona, Kurandan ezber olarak bir
eyler okumas karlnda: Seni bu kadna malik kldm diyerek kadn ona
teslim ediyor.
406c

ERAT VE KADIN
194

Dikkat edilecek olursa bu yukardaki hkmn ve uygulamann bir yandan
kadn ve dier yandan Muhammedi klten ynleri var. Bir kere kendisine
evlenme teklif eden bir kadn, onun rza ve muvafakatini dahi almadan,
baka bir adama peke ekmekle kadnn insanlk ahsiyetini inemi
olmaktadr. te yandan yine kadna Mehir ister misin, yoksa istemez misin?
diye sormadan kadncaz varlksz bir adamla evlendirmekle biraz daha
insafsz davranm olmaktadr.
Btn bunlar bir yana fakat mehirsiz ya da az mehir karl kadn almay
bir meziyet haline getirmenin ne kendisi bakmndan ve ne de genellikle
erkekler iin iftihar edilebilecek hi bir yn olmadn dnmemitir. Hele
kadn, biraz yukardaki rnekte olduu gibi: Cenabnza nefsimi hibe etmek,
kadnlk kymetimi balamak iin geldim eklinde konuur durumlarda
brakarak bylece onu insanlk haysiyetinden yoksun klmas affedilecek bir
ey deildir. Bu alanda da bakalarna olumsuz bir rnek tekil etmesi, ok
daha yerilmek gereken bir davrantr. Nitekim halife mer, hali vakti yerinde
ve varl bol olmasna ramen, srf Muhammedi taklit edeceim diye (ve hi
kukusuz karc bir dnceyle) nikah parasn daima az tutmay ve hatta
ou zaman para dahi vermemeyi gelenek edinmi ve evliliklerini hep bu
ekilde yapmtr. Ashab arasnda bu yola gidenler ve rnein bir ekirdek
karlnda kadn alanlar ok kmtr.

4) ....Sevimli ve Dl Getiren Kadnlarla Evlenin... Ksrl Bilinen
Kadna Yanamayn
Muhammede gre kadnn dl getiren cinsten olmas arttr; ksr kadn
hayrl olmayan kadndr, bu nedenle makbul saylmamaldr ve ocuk
yapmayan kadna yanalmamaldr. Nitekim Gazalinin naklettii ve Beyha-
kfnin ve bn Hibbann rivayetlerine dayal hadis yledir:
Kadnlarnzn hayrls ocuk getiren sevimli kadnlardr... Sevimli
ve dl getiren kadnlarla evlenin... Ksrl bilinen kadna
yanamayn
407

Daha baka bir deyimle evlenmek isteyen bir kii, kadnda varlk,
gzellik gibi unsurlar yannda bir de dl getirir olma unsurunu aramal ve
eer ksr ise o kadnla asla bir araya gelmemelidir. ayet kadnn ksrl
bilinmiyorsa genliine ve shhatine bakmaldr; nk bu zellikler,
kadnn dl getiren cinsten olup olmadn ortaya vuran eylerdir.
408
Eer
kadnn ksrl belli ise, bu takdirde varlkl, gzel, dindar ve asil-soylu olmu
ERAT VE KADIN
195

olsa dahi ona yan amam aldr. bn Hibbann, Behz b. Hakimden rivayet
ettiine gre Muhammed:
Sevimli ve dl getiren kadnlarla evlenin... Dl getiren siyah kadn,
dourmayan (beyaz) ve gzel kadndan hayrldr
diye emretmitir.
409

Fakat kadnn sadece dl getiren cinsten olmasn da yeterli bulmamtr:
Ayn zamanda tez douran cinsten olmasn art klm ve:
... tez dourmak kadnn bereketindendir diye konumutur.
u durumda, evlenmek niyetinde olan bir erkek iin ksr kadndan olduu
kadar tez dourmayan kadndan da uzak durmak gerekir. Evlendii kadn
tez dourmayacak olursa onu boamak grevindedir.
Grlyor ki Muhammed, u veya bu ekilde ocuk yapamayan ve dl
getirmeyen kadn adeta cezalandrm ve onu erkeksiz kalmaya ya da aile
kurma olanandan yoksun kalmaya mahkum klmtr. Fakat btn bu
hakszlklar yetmiyormu gibi ksr kadn, bir de, hor grlmeye layk bir
yaratk saymtr. Nitekim:
Evin kesindeki bir hasr, dl getirmeyen ksr kadndan daha
hayrldr
diye konuurken yapt budur.
410
Daha baka bir deyimle ksr kadn, yere
serili ve zerinde kirli pabular temizlenen bir hasrdan daha aa grmeyi
gerekli bulmutur. Bulurken de ksrlk denen eyin, kadnn kendi
kusurundan deil fakat dorudan doruya Tanrdan gelme olduuna dair
Kuranda yer alan ayetlere aldr etmemitir. Gerekten de Kuranda:
... (Tanr) dilediini, ksr klar (42 ra 49,50)
... Diinin gebe kalmas ve dourmas ancak (Tanrnn) izniyledir... (35
Fatr 11).
eklinde.
411
ve grld gibi ksr olup olmamann Tanrnn iradesine
bal bulunduunu aklayan hkmler vardr. Bunlar yerletiren yine
kendisidir.
Ve bu yerletirdii esaslara gre Tanr dilediini dourgan ve dilediini
ksr yaratmaktadr. Fakat ne var ki ksr yaratt kadnlar hem kocasz
brakmak suretiyle cezalandrmakta ve hem de

siyahi bir kadndan ya da

hatta kap nnde serili bir hasrdan daha aa saymaktadr. Yine
ERAT VE KADIN
196

tekrarlamak gerekiyor ki bylesine keyfi ve adaletsiz bir davran, Yce ve
Adil bir Tanr anlay ile badamaz. Ancak ne var ki eriat zihniyet,
Tanrnn snrsz gce sahip olduuna ve bu snrszlk nedeniyle keyfilikler
iinde hareket edebileceine ve hakszlklar yapabileceine inanmtr; buna
inanmayanlar da kafir saymtr. Tpk vaktiyle mutezile snfn zndk sayd
gibi: O mutezile snf ki Tanrnn keyfi davranamayacan ve hakszlk
yapmayacan savunurdu.
Hatrlatmak fuzulidir ki ksrlk denen ey, tpk anadan doma sarlk ya
da dilsizlik gibi fizik kanunlarnn oluturduu bir tabiat cilvesi ya da bir
hastalk ve kaza gibi sebeplerle ortaya kan bir eydir ki kadnda olabilecei
gibi erkekte de grlebilir; hele kadnlarda yaam boyu srecek olan bir
bahtszlk nedeni olmak bakmndan byk zntdr. Bu tr talihsizlie
uram olanlara kar insafsz ve acmasz davranmak deil, aksine anlay
ve ilgi gstermek gerekir. Bu en basit bir insanlk grevidir. Bu durumda
bulanan taksirsiz kimseleri cezalandrmak ve rnein, eriatnn yapt gibi
aalatmak ve evin kaps nndeki hasra e deerde tutmak, hayrsz
saymak ve evlenme olanandan yoksun klmak vicdan szlatc bir harekettir.
Ancak ne var ki eriat, kadna ylesine insafsz ve gaddardr ki, saysz
hakszlklar yannda bir de irkinlik ya da ksrlk gibi nedenler yznden
onu ezmek ister: Sanki btn bunlar kadnn kendi suu imi gibi.
Biraz yukarda Muhammedin kadndaki yz gzelliine ne kadar nem
verdiini ve evlenen erkeklere holandktan gzel kadnlar almalar iin ne
gibi emirler getirdiini ve gzel kadn irkin kadna tercih etmeleri iin onlar
nasl tevik ettiini grmtk. Bunu yaparken irkin kadn, kocasz brakmak
suretiyle cezalandrmaktan gayr, dilediini gzel ve dilediini irkin yaratan
Tanry da g durumlara soktuuna iaret etmitik.
te ayn elimeli davrana, kadnn Ksrl konusunda koyduu
hkmlerle bir baka ekilde yneldii anlalmaktadr. nk Tanrdan
geldiini syledii emirlere gre ocuk yapmayan kadna yanalmamak
gerekmektedir ve ksrlk irkinlikten de daha tiksindirici bir eydir. O kadar ki,
esas itibaryla deer verilmemek gerektiini syledii zenci kadn, eer dl
getiriyor ise, ksr olan beyaz kadna tercih edilmelidir. Zira Muhammed yle
demitir:
Dl getiren siyah kadn, dourmayan (beyaz) ve gzel kadndan
daha hayrldr
412

Denecektir ki bu ekilde konumu olmasnn nedeni, ksrl neslin
remesini engelleyen bir kusur eklinde grmesindendir. Evlilik kuruluunu
esas itibaryla ocuk edinmek ve nesli devam ettirmek ve alemi bo
ERAT VE KADIN
197

brakmamak bakmndan nemli bildii iin dl getiren kadn tipini nemli
saymtr.
413
Diyelim ki ama mslman nfusunun artmasdr. Gzel ama bu
ama, tabiatn gadrine uram olan ksr kadna kar hakszlk yapmay ve
onu aalatmay meru klmaz kil Ksr kadn hayrsz saymak ve kocasz
brakmak, en hafif deyimiyle gaddarlktan baka bir ey deildir ve byle bir
gaddarl yce ve adil bir Tanrya izafe etmek mmkn deildir.
te yandan Muhammedin ksr kadna kar taknd bu tutum, sadece
ksrla kar duyduu alerjiden deil fakat asl kadna kar besledii
husumetten gelmedir. nk eer sadece ksrla kar husumet duymu
olsayd bu takdirde ksr kadna uygun grd kt muameleyi ksr erkee
kar da uygulard. Yani ksr kadn nasl aalatm ise ve nasl evin
kesindeki hasra benzetmi ise ve nasl uzak kalnmak gereken bir yaratk
eklinde tanmlam ise, ksr erkei de ayn hakaretlere layk grrd ve ayn
szleri onun iin sarf ederdi. Oysaki ksr erkekler iin kltc bir deyim
kullanmam ya da onlarla evlenmeyi yasaklamamtr. Aksine erkeklii
olmayanlarn evlenmelerinin mstehab olduunu bildirmitir. Nitekim onun
bu konudaki szlerine dayal olarak Gazali: ... ehveti hazrlayan sebepler
gizlidir, bilinemezler. Hatta banda ty bulunmayan kelin, Hacda usulen
bana usturay dolatrmas ve zamannda dmana kar celadetti
grnmek iin tavaf ve sayde yaplan remel ve iztiban bugn sebebi
kalmad hakte yine snnet olmas gibi, rnemsuh (burulmu) kimselerin de
evlenmeleri mstehabtr diyerek ksr erkeklerin evlenmelerinin caiz
olduunu belirtmitir.
414

Muhammedin inannda dl getiren kadnn ksr kadna stn
bulunduu konusuna eilmiken, bu vesile ile mslman lkelerde ok ocuk
yapmann sakncalarna ye nfus patlamas olayna da deinmek yerinde
olacaktr. statistiklerin gsterdii odur ki yeryznde doum orannn yksek
bulunduu lkelerin banda slam lkeleri gelmektedir. 1977 ylnn verilerine
gre bu lkelerde ortalama doum oran: %3,3dr. Pakistan, Suriye, Irak gibi
yerlerde oran en yksek (GRR: 3,6) ve Trkiye ve Hindiini gibi lkelerde en
dk (GRR: 2,9) kertededir. Oysaki genel olarak Asya lkeleri itibariyle
oran %2,6 ve Gney ve Merkez Amerika ktas iin %2,6dr. Bat Avrupa ile
kyaslandnda, dengesizlik ak olarak gze batar. nk mslman
lkelerdeki en dk oran, Avrupa lkelerindeki en yksek orandan da yksek
kalmaktadr. rnein Trkiyedeki oran %2,9 olduu halde
Yunanistanda %1,2
415
Rusyada nfusun en fazla artan blm, mslman
halklarn yaad blgelerdedir. Bunun nedeni ortadadr: Mslman kiinin
beyni, eriatin Evlenip oalnz eklindeki buyruklaryla, ya da Evlenmek,
Resl-i Ekremin sevdii yolda yrmektir... (onun) aka ifade buyurduklar
(ve) mmetinin okluu ile iftihar etmesi keyfiyetidir eklindeki hkmlerle
ERAT VE KADIN
198

artlandrlmtr.
416
Evlilikteki amacn mmkn olduu kadar ok ocuk
yapmak, mslman nfusunu arttrmak olduuna inandrlm mslman
kadn, bir biri ardna gebe kalmakla, dnyaya getirdii ocuklara bakmakla
tketir. ou kez saln yitirmesi ve gen denecek bir yata kmesi
bunlardr.
417
te yandan nfusun byk bir sratle artmas, zaten yetersiz
bulunan besi kaynaklarnn bsbtn kurumasna ve yoksulluun ve aln
artmasna neden olmak itibaryla, toplum bakmndan da olumsuz sonular .
aratr.
Nfus artnn felaket dourucu sonularndan endieye denler, slami
esaslara yorum ile zm bulmaya alrlar. ddialar odur ki slamda doum
kontroln nleyen bir engel yoktur; hatta cinsi mnasebetten kanmay
ngrmesi bakmndan slam dini nfus patlamasna olanak
brakmamaktadr.
418

Bu gibi iddialarn geerli bir yn yoktur. Her ne kadar baz mslman
lkelerde hamile kadnn tehlikeye maruz kalmas halinde ocuk aldrma
olanana sahip bulunduu kabul edilmekle beraber slamn doum
kontrolne ve ocuk drmeye yer verdiini savunmak yalan olur. Aksine
btn bunlar yasaklayan hkmler sevk ettiini sylemek mmkndr.
Gerekten de nikah nesli oaltmann yolu olarak gren ve mminlere:
Evlenin, oaln, zira doan ocuk dk de olsa kyamet gn ben
sizin okluunuzla iftihar ederim;
Meni yi kadnn rahmine deil darya aktmak, ocuk ldrmenin
bir eididir

diyen Muhammedin, doum kontrol sistemini ngrm olabileceini ileri
srmek gln olur.
419

te yandan Kuran, mslman nfusunun oalmasnn Tanr emri
olduunu ve yoksulluk iinde kalnsa bile fazla ocuk yapmann Tanr dilei
bulunduunu belirten ayetlerle doludur: rnein Isra Suresindeki:
ocuklarnz yoksulluk korkusu ile ldrmeyin (18 Isra 31)
eklindeki ayet nice rneklerden biridir. Yine bunun gibi Mlk ve Tr
Suresindeki:
O Allah ki lm de, hayat da yaratt (67 Mlk 2).
Zrriyetlerini onlara ilhak ettik, babalarnn amelinden bir eyi
eksiltmedik (52 Tr 21)
ERAT VE KADIN
199

eklindeki hkmlerle kader felsefesinin geerli klan bir sistemde nfus
planlamasnn uygulanamayaca da yadsnamaz.
Bundan dolaydr ki mslman yazarlarn ou slam dininin doum
kontrolne cevap vermediini ve cins? mnasebetten ctinab olaslna yer
verse bile bunun doum kontrol anlamna gelmediini belirtirler.
420
Bir kadn
yazar yle der: Seks ilikisindeki ama nesli retmektir... Nesli oaltma
niyetinin ocuk yapma fiili ile birlemesi olumludur... Seks ilikisi ve zevki, bu
amac salamaya ynelik bulunduu takdirde gnah olmaktan kar. Fakat
cinsi mnasebet srf zevk amacna dayal ise, gnah niteliini tar. Modern
doum kontrol usulleri ve aralar (bu bakmdan) slama aykr eylerdir
421

Her eyin Tanr iradesine ve dileine gre olutuunu kabul eden eriat
zihniyet, nfus patlamasna inanmaz. Bunun iindir ki cinsi mnasebet
srasnda korunmaya gerek duymaz. ocuk olmasn diye rahmin dna
boaltmay ya da bakaca tedbir almay slama kar bir davran sayar.
422

Daha dorusu korunmay Tanrya kar gelmek bulur ve esasen korunma
yoluna bavurulsa dahi Tanrnn izdii kadere kar gelinemeyeceini
savunur.
423

Baz yazarlar ise ekonomik ve snai gelimenin mslman lkelerde
zihniyet deiiklii yaratacan ve bylece doum kontrol bilincinin
yerleeceini sylerler. Ancak ne var ki tecrbe bu nazariyelerin pek iler
olmadn ortaya vurmutur. Nitekim Trkiye ve Cezayir, ekonomik gelime
sayesinde eit kertede bulunduklar halde doum art Trkiyede en az,
Cezayirde ise en yksek noktaya erimitir. Esasen bunun baka trl
olmasna da pek olanak yoktur; mslman halklar, sapl olduklar dinsel
inanlar ekonomik avantajlar sistemiyle deitirmekten kandklar srece
ve rnein yoksullua aldr etmeyip rzk veren Tanrdr eklindeki
inanlara sarldka farkl bir davran beklenemez. nsanlarn dnce tarzn
deitiren eyin maddi yaam artlar olduu sylenebilirse de bu nazariyenin
mslman halklar bakmndan geerli bir yn yoktur. Mslman halklar iin
yaplacak ey dogmatik kafa yapsn eitim yolu ile deitirmektir. Trkiye
rnei, doum kontrolnn ekonomik ilalarla deil fakat eitim aralaryla
salanabileceini gstermektedir. Gerekten de mslman lkeler ierisinde
doum artnn en az ve en istikrarl olduu lkeler Trkiye ile Endonezyadr.
Kadn nfusunun en fazla eitime tabi tutulduu lkeler de yine bunlardr.
Buna karlk kadnlarn eitimden uzak tutulduu mslman lkelerde doum
oran en yksek kertededir.
424


ERAT VE KADIN
200

Trkiyenin dier mslman lkelerden bu alanda da stnlk salamas,
din ve devlet ilerini birbirinden ayrp laik eitime nem vermi olmasndan
domutur.

5) ... Bir Kadnla Asaleti (Soyluluu) in Evlenilir...
ok yanl olarak slamn, insanlar arasnda soy fark gzetmedii ve
eitlik ilkesini benimsedii sanlr. Oysaki bu byle deildir ve Muhammedin
yerletirmi olduu hkmlere gre insanlar aras eitsizlik Tanrdan gelme
bir eydir. Bu eitsizlik, mslman olanlar ile olmayanlardan balayp, rk
ve soy kstasndan doma eitsizlie (brahim soyunun en stn olmas gibi),
ya da dou esasna dayal eitsizlie (rnein kle olarak yaratlanlarla kle
olmayanlar gibi) ya da cilt rengine dayal eitsizlie (rnein bozuk cildli
olanlarn kt olduklar hakkndaki hkmler gibi) ve nihayet cinsiyete dayal
eitsizlie (rnein erkein kadna stn olduu gibi) varncaya kadar eitli
nedenlere oturur.
425
Soy fark konusunda da durum ayndr. yle ki:
slamn soy fark gzetmediini syleyenler Muhammedin szlerine
sarlrlar. rnein:
nsanlar bir taran dileri gibi birbirine eittir... Takvalar dnda
hibir mslman, bir dierinden ye deildir
eklinde konutu diye rk, renk ve soy ayrl tanmadn iddia ederler.
Bunu kantlamak zere Zeyd ve Zeynep rneini gsterirler. Zeydi klelikten
kurtarp kendisine oul edindiini ve sonra halasnn kz Zeynep ile
evlendirdiini ve bunu yapmakla soyca birbirinden farkl iki insan bir at
altnda birletirdiini ve bylece o zamanlar Araplar arasnda yerleik bulunan
soy fark inanlarn giderdiini belirtirler.
Oysaki btn bunlar gerek olmaktan uzak eylerdir. nk Zeydi Zeynep
ile evlendirmesinin nedeni, soy fark inanlarn deitirmek iin deil fakat o
tarihlerde Hatice ile evli olup haremine bir baka kadn alma olanandan
yoksun bulunmasndandr. nk Zeynep, Muhammedin daha ok nceleri
gz koyduu bir akraba kz idi, fakat eitli nedenlerle ona sahip kamamt.
Hatice ile evlendikten sonra buna esasen imkan yoktu. Haticeye kar maddi
ve manevi bakmdan minnet duyduu ve esasen Haticenin ok kuvvetli bir
kiilie sahip olup baka bir kadn almasna muvafakat etmeyeceini bildii
iindir ki onun lmne kadar tek bir e ile yetinme zorunluluunda kalmtr.
ERAT VE KADIN
201

Zeydi Zeynep ile evlendirmi olmasn, soy fark gzetmediine kant
saymak yanl olur, nk Tanrdan geldiini bildirdii hkmlerle insan
yaamnn her alannda eitsizlii ngren sistemler getirmitir; nice
rneklerden:
... (insanlarn) bir ksmm, bir ksmna hizmet etsin diye bazlarn
derece bakmndan stn halk ettik (43 Zhruf 32).
Allah rzk bakmndan bir ksmnz bir ksmnzdan stn etmitir (16
Nahl 71).
Allah hibir eye gc yetmeyen ve bakasnn mal olan bir kle ile,
kendisine verdiimiz gzel nimetlerden gizlice ve aka sarf eden kimseyi
misal gsterir. Hi bunlar eit olur mu? (16 Nahl 75)
eklindeki ayetler (ve daha nice benzerleri) bu sistemin temellerini
oluturur.
Eitsizlii bylesine kutsallatran ve klelii bile doal sayan bir kimsenin
evlenmelerde eitlik ilkesine nem verdiini sylemek elbette ki isabetli olmaz.
Nitekim, nasl ki nikah olunacak kadnda gzellik varlk dl getiren cinsten
olmak vs. gibi artlar ngrm ise, bunlardan gayr bir de asalet (soyluluk)
unsurunu gerekli grmtr. Zira soylu kadnn kocasna bal ve sadk
olacan, iyi hizmet yapacan sylemitir. Bundan dolaydr ki:
Bir kadnla asaleti iin evlenilir
diye emretmitir. Her ne kadar:
Kim ki kzn kan bozuk bir erkee verirse ailevi kan safiyetini ihlal
eder
diyerek sanki erkekler bakmndan da soy esine parmak basar gibi
grnm ise de bunu daha ziyade erkein kiisel yetenekleri bakmndan
sylemitir. Nitekim zalim, fask, bidat sahibi, ikici ve kumarc erkeklere kz
verenlerin dine ihanet ve mahremlik hakkn yerine getirmemi
saylacaklarn ve kz babalarna kzlar hakknda uyank bulunmalarn
sylerken dnd ey kadnn soylu bir erkekle evlenmesi deildir. yle
olmu olsa kadnlara hitaben Bir erkekle asaleti iin evlenilir derdi.
Dnd ey esas itibaryla erkeklerin soylu ve asil aile kzlar ile
evlenmeleri idi.
426
nk diinin verasetinin ar basacan sanmtr:
Nutfenizi (dl suyunu) Temiz kaba koyun, nk kan anaya eker...
meniniz iin semesini bilmelisiniz
ERAT VE KADIN
202

eklindeki szleriyle anlatmak istedii bu olmutur. Bu arada kt aileleri
hedef edinerek:
Kt aileden doan kzla evlenmekten kann... plkte biten
glden kann... Evlatlarnz ahmak kadnlarn stleriyle beslemeyin,
zira stn etkisi vardr.
gibi tler verdii ve bylece dindar olmayan iffet ve eref sahibi
saylmayan ailelerden kanlmasn ngrd ve kt bir neslin remesine
mahal brakmak istemedii sylenebilirse de
427
btn bu hususlar ayn
zamanda erkek bakmndan da sz konusu olabileceine (ve rnein ahmak
erkein dl suyundan da ahmak ocuklar kabileceine) gre bu konuda da
erkein yararna ynelik bir dnceye sapland ortadadr.
Evlenmek isteyen mminlere soylu, asalet sahibi kadn almalarn salk
verirken, soyluluk ve asalet konusunda Arap kadnlarnn dier milletlerin
kadnlarna stn olduklarn ve Arap kadnlar ierisinde de Kureyli
kadnlarn Arabistann en makbul, en deerli kadn tipi kardn
hatrlatmaktan geri kalmazd. nk Kureyli kadn, Muhammede gre,
kocasna bal ve sadk kadn tipini temsil eder. Kocasnn mallarna
mukayettir, her yn ile fazilet sahibidir. Ebu Hreyrenin rivayetine dayal bir
hadisinde:
Kurey kadnlar deveye binen Arap kadnlarnn en hayrls (en iyi
olan)dr. ocuklarna kar efkatli, kocalarna kar saygl ve itaatli ve
onun mallarna siyanet hususunda dikkatlidir
428

diye konumutur. Tabii bunu sylerken, kadnlarn en faziletli ve hayrl
olann alacakargadan farkl bulunmad konusundaki szlerini geri alm
deildir. te yandan kendi karlarn, peygamber karlardr diye, dier btn
kadnlarn stnde saymtr: Tabii onlar kendisine bal ve itaatkar klmak
dncesiyle.
Sylemeye gerek yoktur ki insanlar asalet, soy gibi kstaslara gre
deerler terazisine oturtmak ve soylu bir aileden olmayan kzlar ve kadnlar
kt olarak damgalamak, olumlu bir zihniyete yaramaz. Zira bu zihniyet,
soy unsurunun insanlardan gayr varlklarda, rnein hayvanlarda ya da
bitkilerde nem tayabileceini ve nitekim belli bir tohuma gre yetitirilen
atlarn ya da lahanalarn iyi cinsten olabileceini, oysaki snrsz bir gelime
olananda saylan nsan beyninin, belli bir aileden gelmekle deil fakat
eitimle iyi ve faziletli olabileceini kavrayacak yeterlikten yoksundur.

ERAT VE KADIN
203

6) .... Sen Dindar (Kadn) Se ki Elin Toprak tutsun...
Muhammede gre evlenilecek kadnda aranmas gereken bir nitelik de
dindarlk tr. Ebu Hreyrenin rivayetine gre yle demitir:
Kadn, mal, gzellii, asaleti ve dindarl yznden nikah edilir.
Sen dindar olan se ki elin toprak tutsun
429

Bu szleriyle kadnn erkee helal olmas iin dinine bal olmasn ve
bal olmayan kadnla evlenmenin haram saylacan anlatmak istemitir.
zellikle irtidat eden (yani mslman iken baka bir dine geen) ya da kitap
ehli ne mensup bulunmayan (rnein ateperest, Mecusi olan, ya da
seniyye ya da zndka olan), hi bir peygambere ve kitaba inanmayan, ya
da ibahyye mezhebine bal kadnlarla nikah kylmasn mutlak olarak
yasaklamtr.
Esas itibaryla kadnn mslman dininden olmasn ngrmtr.
Mslman erkekler iin ehli kitaba dahil bir kadnla evlenmek olanan
tand halde mslman kadna, gayri mslim bir erkekle evlenme hakkn
vermemitir.
Ve bunu yaparken iki ama gtmtr. Bir yandan kadn ve erkek arasnda
gzettii eitsizlik durumlarn bu alanda da srdrmek ve dier yandan
kadn erkein hizmetlerine srklemek. Baknz nasl:
Daha ilk balarda ve henz Mekkede bulunduu dnemde Muhammed,
gerek mslman erkeine ve gerek mslman kadnna, Tanrya e
koanlarla ya da mslman olmayanlarla evlenmeyi yasaklamtr, rnein
Bakara Suresine yerletirdii 221. ayet yle der:
Ey mminler, mrik (Allaha e koan ya da gayr mslim) kadnlar
iman etmedike nikah etmeyiniz... (Ey mminler) mrik (ve gayr-i
mslim) erkeklere de onlar iman etmedike (sizden, yani Mslman bir
kz veya kadn) nikahlamaynz. (2 Bakara 221).
stelik de ayn ayet ierisinde, mslman bir cariye nin mslman
olmayan (hr) kadna mutlak ekilde tercih edilmesini emretmiti.
430

Fakat daha sonra Medineye geip de oradaki Yahudilerle iyi ilikiler
kurmaya kalkt zaman yukardaki yasa erkekler lehine olacak ekilde
deitirmitir. Daha dorusu mslman erkeine ehl-i kitaba mensup, yani
mslman olmayan kadnlarla (rnein Yahudi ve Hristiyan kadnlarla)
evlenme olanan salamt^ Nitekim Maide Suresine yerletirdii 5. ayet
yledir:
ERAT VE KADIN
204

Bugn , size... sizden nce kitap verilenlerin... kadnlar helaldir (5
Maide 5),
Grlyor ki bu izni sadece mslman erkeine vermitir. Mslman
kadna, mslman olmayan biriyle, velev ki ehl-i Kitabdan olsun evlenme
olanan tanmamtr.
Neden tanmamtr? diye sorulacak olursa bunun yantn yine
eriatnn insan haklarna meydan okuyan mantnda bulmak mmkndr.
Devlet ve resmi kurulular araclyla insanlarmza belletilen bu acayip
mantk aynen yledir:
...Aile mnasebeti tesisi, ehli kitap kzlaryla, kadnlaryla evlenmeye
inhisar edip onlarla mslman kzlarnn ve kadnlarnn evlenmelerine
msaade olunmamtr. Bu husustaki hrmet- asliye sabk vehile ibka
edilmitir. nk -erkekler kadnlar zerinde drp onlar grp
gzetirler-kavli erifine gre slam aile hukukunda aile riyaseti erkee
verilmitir. Bu cihetle mslman kadnlarnn ve kzlarnn gayr-
mslimlerle evlenerek onlarn velayeti altna girmelerine msaade
olunmayp haram klnmtr
431

Yani kadn, kocaya boyun emek durumunda bulunduundan, eer koca
mslman dininden deil ise, ona boyun emesi haramdr.
Grlyor ki evlilii ve aile hayatn eitlik ve insanilik

esaslarna
dayattn iddia eden eriat dini, semavi bir kitaba iman eden bir adamla
evlenmeyi KADINa haram klmak suretiyle bu iddiasn ne kerte yapmack
kldnn farknda deildir.
Ne hazindir ki, uygarlk ve Demokrasi iddialarndan geri kalmayan ve
Avrupa Birliine girmek iin rpnan Trkiye, Devlet araclyla bugn hala
bu yukardaki mant kendi insanlarna dinsel gda olarak vermektedir.
432

Hristiyan veya Musevi kadnlarla evlenen mslman erkekler onlar zorla
slam yapamazlar iddiasna gelince:
Biraz nce deindiimiz gibi Muhammedin yerletirdii esaslara gre
Mslman kadn, Mslman olmayan erkeklerle evlenemez. Mslman erkek
de, evlenecei kadnn imanl olup olmadn iyice incelemeli ve
Muhammedi peygamber olarak kabul etmeyen, Tanrya e koan, kafir ya da
kafir kars olan kadnlarla (meerki imana gelmi olsunlar) asla
evlenmemelidir.
nk Muhammed Kurana:
ERAT VE KADIN
205

Kafir kadnlaryla nikahlanmayn, (onlar) nikahnz altnda tutmayn"
(60 Mmtahine 10).
*Ey mminler, mrik (ve gayr-i mslim) kadnlar da iman etmedike
nikah etmeyiniz! Gayr- mslim (hr) bir kadn (hsn aniyle ve iyi haliyle)
sizi hayrette braksa bile imam etmi bir cariye her halde ondan hayrldr...
(2 Bakara 221).
eklinde ayetler koymutur.
Grlyor ki bu ayetlere gre mslman bir erkek, mslman olmayan bir
kadn nikah etmemek yannda, karsnn mrik ya da gayr-i mslim
imannda olduunu anlad takdirde onu derhal boamak durumundadr.
433

Nitekim mer bin Hattab, mslman imanna girmemi olan karlaryla
yllar boyu gzel gzel yaarken, Muhammedin bu emirlerine uymak iin iki
karsn (meyye kz Kureybe ile Cervel Huzainin kz mm-i Glsm)
boamtr.
434
Sylemeye gerek yoktur ki yukardaki hkmlerin amac
mslman imanndan olmayan kadn mslman olmaya zorlamaktr.
Her ne kadar sz konusu bu hkmlerin Kendilerine kitap verilen
mmetlerin hrre kadnlarna, yani Hristiyan ve Musevi kadnlara
uygulanmad ve Maide Suresinin 5. ayetine gre bunlar nikah etmenin
helal klnd ve islam eriatna gre bu kadnlarla evlenen mslman
erkeklerin onlar zorla slam yapamayacaklar sylenirse de, btn bunlar
aslnda bir kandrmadr.
nk bir kere Kitab Ehli olan kadnlar nikah etmenin helal olduunu
bildiren Maide Suresinin 5. ayetini Muhammed, Medineye hicret edip
Yahudilerle iyi ilikiler kurmak istedii ilk zamanlarda yerletirmitir.
Yerletirirken de sadece Kitab verilen mmetlerin kadnlarn deil; fakat
taamlarm da (yani yedikleri eyleri de) helal klmtr.
Ayet yledir:
Ey mminler! Size bugn Tayyibat -btn temiz nimetler de helal
klnd. Kendilerine kitap verilen mmetlerin taamlar da size helaldin
Sizin taamnz da onlara helaldir. Ey mminler! Sizden nce kendilerine
kitap verilen mmetlerin hrre kadnlarn da... nikah etmek bugn size
helal klnd (5 Maide 5).
Bylece onlar kendisine balamak ve mttefik yaparak glenmek ve
Mekkelilere kar zaferler salamak hevesinde idi. Az zaman sonra onlar
ERAT VE KADIN
206

Mslman yapmaya heveslenecektir. Bu nedenle ibadet ynn Yahudilerin
kutsal bildikleri yne, yani Kuds ynne evirecektir.
Bilindii gibi bu hevesinin boa kmas ve Yahudilerin kendisini
peygamber olarak dahi kabul etmemeleri zerine onlara kar dman
kesilecek ve onlar aleyhine olmak zere sylediklerini deitirecektir. badet
ynn Kudsten tekrar Mekke ynne evirecek, Mslmanlara, Yahudileri
ve Hiristiyanlar kendilerine dost edinmemelerini emredecektir.
Tekrar hatrlatalm ki Bakara Suresindeki:
Ey mminler, mrik (ve gayr-i mslim) kadnlar da iman etmedike
nikah etmeyiniz! Gayr-i mslim hr bir kadn sizi hayrette braksa bile
iman etmi bir cariye her halde ondan hayrldr (2 Bakara 221).
eklindeki ayet Umumi surette gayr-i mslim kadnlarn haram klndm
ihtar etmektedir.
434a

Mmtehlne Suresindeki:
Kafir karlaryla nikahlanmayn, onlar nikahnz altnda tutmayn
eklindeki ayet ise Hdeybiye hadisi ile ilgili olaylar srasnda, yani Hicretin
6. ylnda yerlemitir.
434b

Bu itibarla genel olarak gayr-i mslim kadnlarn haram klndna dair
ayet, Kitab ehli mmetlerin kadnlarnn helal klndn belirten Maide
Suresindeki ayet ile nesh ve tadil edilmi saylmaz.
Bir an iin sayldn kabul etsek dahi, bu demek deildir ki mslman
erkei ile evlenen Yahudi ya da Hristiyan kadnlar isterlerse dinlerini
koruyabilirler.
nk koruyabilmi olsalar slamn artlarna aykr davranmakta serbest
olabilecekler demektir. rnein Kelime-i ahadet getirmeyebilecekler, yani
Muhammedi peygamber olarak bilmeyeceklerdir; ya da namaz, haccetmek,
vs. gibi ibadet grevlerini yerine getirmeyebilecekler ya da Cumartesi ya da
Pazar gnlerine hrmet edip Cuma gnn sevmeyebilecekler ya da slamn
ou emirlerine aldr etmeyebileceklerdir. nk btn bunlar kendi
dinlerinin ngrmedii eylerdir. Siz hi tasavvur edebilir misiniz ki
Muhammed, kendisini peygamber diye kabul etmeyen ya da ibadet etmek iin
kiliseye ya da Havraya giden kadnlar mslman erkeine helal klsn? Ya da
mslman erkeine, bu tr davranlara gz yummasn emretsin?
ERAT VE KADIN
207

Siz hi dnebilir misiniz ki Kurana Allah katnda din ancak slamdr (3
mran 19), Allahn yaratt din (sadece) slamdr. (30 Rm 30, 31) eklinde
ya da buna benzer saysz ayetler yerletiren ve aslnda slamdan gayr
GEREK din kabul etmeyen ve baka bir dine ynelenlerin sapk olduklarn
syleyen, Yahudilerle ve Hristiyanlarla yaknlk ve dostluk kurulmamasn
emreden, nihayet kendi z anas Emineye bile, mslman imanna sahip
olarak lmedi diye Tanrdan mafiret dilemeyen, onu cehennemlik bilen
Muhammed, mslman erkeklerle evlenen Yahudi ve Hristiyan kadnlarna
kendi dinlerini korumalar olanan versin?
Hi olacak ey midir bu? Eer bu kadar hogrl olmu olsayd yaam
boyunca farkl inanta bulunanlar mslman yapmak iin savalara girimez,
kafalar kesmezdi.
ddia edilir ki kendi karlarndan bazlarna, rnein Safiyeye, kendi dininde,
yani Yahudilikte kalmas olanan salamtr. Yalandr. Yalan olduunu da
Diyanet Bakanlnn yaynlad Sahih-i Buhari klliyatndan anlamak
kolaydr.
Gerekten de bu klliyatn 2. cildinde yer alan bir haber yledir:
merin hilafeti srasnda Safiyenin bir cariyesi gelip:
Safiye hala sebti seviyor (Cumartesiye, yani Yahudilerin gnne
hrmeti vardr). Yahudilere de ataya (bahi vs.) vererek muvasatda
(yardmda) bulunuyor
diye fitneler. Bunun zerine mer Safiyeyi artarak bu szn doru olup
olmadn sorar. Safiyenin cevab u olur:
(Cumartesi) gnn, Allah bana onun yerine Cumay verelidenberi
sevmem. Yahudiler bahsine gelince, onlarn iinde (yaknlarm,
akrabalarm vardr. Onlara acyarak yardm ederim)
434c

Grlyor ki Safiye, kendi azyla mslman olduunu ve slamn
emirlerine gre davrandn sylemektedir.
Yine iddia edilir ki Osmanl padiahlarnn analar ve eleri Hristiyan
kadnlardan olumutur. Dorudur. Bunlar hristiyan ailelerinden ou zaman
zorla alnan kimselerdir. Fakat mslman olmulardr. Muhtemelen bazlar
gizli olarak eski dinlerine ballk duymulardr. Fakat padiah karlar ya da
analar arasnda Hristiyanln ya da Yahudiliini koruyup kendi dinlerinin
icaplarna uyan, kiliseye ya da havra ya giden grlmemitir.
ERAT VE KADIN
208

Hemen belirtelim ki evlenilecek olan kadnda dindarlk artn aramaktan
maksat, erkein karlarn salamaktr. nk dindar kadn demek
mslman kadn demektir; mslman kadn ise, slami emirler gereince,
kocasna itaatkar, boyun een ve kocasn efendi/seyyit ve kendini tabi/kle
gren kadn demektir; kocasna bu anlay ierisinde hizmet eden, onun
ehvetini gidermekte kusur etmeyen kadn demektir; bu ekilde davranmad
takdirde Cennete giremeyeceine inanm kadn demektir. Nitekim mam
Gazali bunun byle olduunu yle kantlar:
Resl-i Ekremin dindar kadn ile evlenmeyi tevik etmesi, efendisine dini
cihetten yardmc olmas bakmndandr. Kadn dindar olmazsa, efendisini
megul eder, huzurunu bozar
435
Dini duygular zayf olan kadnn kocasna
ihanet edeceini, kskanlklara ve felaketlere srkleyeceini de ekler ve
dindarln nemi zerinde srar eder. Ederken de Muhammedin szlerine
dayanarak sanki dindarl n planda tutuyormu grnr; nk biraz nce
deindiimiz gibi Muhammed:
Kadn srf mal ve gzellii iin alan kimse, malndan da
gzelliinden de mahrum olur, fakat dindarl iin kadn ile evlenen
kimseye, (Tanr) mal da gzellii de nasip eder.
eklinde konumutur.
436

Sanlmasn ki dindarl gerekten dier unsurlarn (zellikle gzellik ve
mal gibi unsurlarn) stnde saymtr. Asla; nk temenni ettii ey asl
bunlardr, yani gzellik ve varlktr. Fakat erkek bakmndan bunlardan
yararlanabilmek ancak kadnn kendisini efendi/seyyit olarak kabul
etmesiyle, kendisine gz kapal ekilde itaat etmesiyle mmkndr. Zira aksi
takdirde gzelliine gvenip kendisinden ayrlmak isteyebilir, ya da
kskanln kabartabilir; ya da varlkl bir kadn ise parasna gvenip ona
kafa tutabilir, ya da servetinin kendisini azdrmas halinde caka satabilir. Fakat
eer iyi bir mslman kadn ise, mslmanln art olan itaatkarlk ve tabilik
ierisinde, kocasn seyyid bilerek ve gzelliini ve varln dahi kaale
almayarak kocasna hizmet etmek ve onu cennetlere hazr duruma getirmek,
huzur ve rahat ierisinde tutmak zorunluluundadr.
Yukarda belirttiklerimizden anlalaca gibi nikah, erkein karlarna
uygun koullara dayatlm ve kadn bu koullarn kurban haline sokulmutur.
Kadn haklarna bal olduu sanlan slam, erkek bakmndan ngrd
eyleri ve rnein: Bir kadnla drt ey iin evlenilir: gzellii, paras, asaleti
ve dindarl eklindeki formlleri kadnlar bakmndan sz konusu
etmemitir; rnein Bir erkekle yakkll, paras, aklll, vs. iin evlenilir
-
diyerek eit bir ortam getirmemitir.
ERAT VE KADIN
209

Eer gzellik, para, asalet gibi eyler erkekleri holandran mutlu klan
eylerden ise kadnlar iin de byle olmak gerekir. Eer evlilik, kadn-erkek
eitliine dayal olarak her iki tarafn birbirlerinden holanacaklar eler
zerine kurulacak ise, erkein seimine olduu kadar kadnn da seimine yer
vermek gerekir. Eer slam, sylendii gibi, byle bir eitlie ve kadn
haklarna bal olmu olsayd, evlilii sadece erkein karlarna ve rahatna
uydurmazd; her iki tarafa da ayn olanaklar salard. Oysaki bunu
yapmamtr; aksine nikah yolu ile kadn erkein smrsne hazrlayc bir
basamak haline sokmutur.

II) EVLLKTE KOCA SEYYD/EFEND KADIN SE TAB-KLE
DURUMUNDADIR.
eriatnn kr krne sapland grlerden biri de evlilik kuruluunun
Muhammed sayesinde kutsal bir nitelie kavuturulduu, kadn-erkek
eitliine oturtulduu, karlkl sayg ve sevgi ierisinde aile mutluluunu
salama amacna dayatlddr. Bu gr kantlamak zere ne srd
hkmler arasnda:
Kocalarn kadnlarda olan haklar gibi, kadnlarn da onlarda ayn
haklar vardr (2 Bakara 228).
(Kadnlarnzla) iyi geinin, iyi muaerette bulunun (4 Nisa 19).
Yaknlara, yetimlere, yakn komuya, uzak komuya, yannzdaki arkadaa
iyilik edin...(4 Nisa 36)
437

Kadnlarnz hakknda Allah tan korkun
eklindeki Kuran ayetleri yannda hadisler de yer alr. Hele Muhammedin,
Arafat vadisinde, halka hitaben yapt bir konuma vardr ki Haccatl Veda
diye anlr ve-eriat evrelerince slam inklap tarihinin btn beeriyete hitab
eden en etkili konumas olarak kabul edilir.
438
Aslnda beeriyetle ilgili
bulunmayan
439
bu konumasnda kadn-erkek ilikilerine de deindii ve
rnein erkeklerin kadnlar ve kadnlarn erkekler zerinde haklar
bulunduunu belirttii ve ey Nas, kadnlarn haklarna riayet etmenizi tavsiye
ederim dedii sylenir. te buna ve yukarda zikrettiimiz dier benzerlerine
dayanarak yazarlar, slam dininin kadn haklarna saygl bulunduunun sz
getirmez bir gerek olduunu iddia ederler. Veda hutbesi srasnda
kadnlardan sz ettii dorudur, ancak ne var ki syledii eylerde gerek
anlamyla kadn hak ve zgrln ngren ya da eitlik ilkesini ieren bir
anlam yoktur. Aksine kadn erkein emrine ve kleliine terk eden bir anlam
yatmaktadr. Onun bu szlerini, kadn konusunda o zamana kadar
ERAT VE KADIN
210

tekrarlamaktan bkmad aalamalarla birlikte ele alacak olursak bunun
byle olduunu anlamamz kolaylar. Fakat her eyden evvel Veda
hutbesinde kadnlarla ilgili szlerine gze atalm:
Ey Nas, kadnlarn haklarna riayet etmenizi ve bu hususta Allahtan
korkmanz tavsiye ederim. Siz kadnlar Allah emaneti olarak aldnz. Ve
onlarn namuslarn ve ismetlerini Allah adna sz vererek helal
edindiniz. Sizin kadnlar zerinde hakknz, onlarn da sizin zerinizde
haklar vardr. Sizin kadnlar zerindeki hakknz, onlarn aile harimini
sizin holanmadnz hibir kimseye inetmemeleridir. Eer onlar, raz
olmadnz herhangi bir kimseyi aile yuvanza alrlarsa, onlar hafif
surette darp ve tahzir edebilirsiniz. Kadnlarn da sizin zerinizdeki
haklan, memleket greneine gre, her trl yiyim ve giyimlerini temin
etmeniz dir...
440

Dikkat edilecek olunursa Muhammed Ey Nas diye balad bu szleriyle,
her eyden nce, erkekler snfna hitab etmektedir; kadnlar kendisine
muhatap dahi edinmemitir:
Ey Nas SZ, kadnlar... emanet olarak aldnz
derken SZ szcn erkekler iin kullanmaktadr. Kullanrken de onlara
Allahtan emanet olarak, yani mal alr gibi aldklar ve zerlerinde tasarruf.
etme olanana sahip bulunduklar kadnlardan sz amaktadr.
Yerletirmi olduu bu zihniyet yzndendir ki, mslman kii,
cmertliinin kabard hallerde karsn mal hediye eder gibi bakasna
peke ekmeyi meziyet bilmitir. Sad bn-i Rebi ile Abdurrahman bn-i Avf
arasnda geen u olay bunun ibret verici rneklerinden biridir.
nce hatrlatalm ki Muhammed, Hicretin ilk ylnda bu iki taraftan
arasnda kardelik tesis etmitir. Her ikisi de Muhammed ile birlikte, eitli
savalara katlmlar ksa zamanda byk varla konmulardr.
Abdurrahmann rivayetine dayal olarak Buharinin bildirdii bir hadise gre
Sad bn-i Rebi bir gn Abdurrahmana yle der:
Ben mal cihetiyle Ensarn en zenginiyim; malmn yansn sana
ayrdm. Sonra bak! ki kadnmdan hangisini dilersen senin hisabna
talakn veririm (boarm). Iddeti geince onu tezevv edersin (kendine
kar olarak alrsn)
Fakat Abdullah, bu teklif karsnda, Sadn karsn almak yerine ondan
daha kazanl bir ey ister ve yle der:
ERAT VE KADIN
211

(Allah karn ve maln sana mbarek eylesin), benim bunlara
ihtiyacm yoktur. inde ticaret yaplan bir arnz yok mu? (ite baha o
pazar salaynz)...
440a

Grlyor ki Sad, elindeki karlarndan birini, mal hediye eder gibi
Abdurrahmana devretmee hazrdr. Ve eer Abdurrahman raz olsa, zavall
kadncaz bilmedii, istemedii bir adama gitmek zorunda kalacaktr.
unu da hatrlatalm ki Muhammed, her ne kadar yukarda sz konusu
hutbesinde: Kadnlarn haklarna riayet etmenizi tavsiye ederim demekle
beraber, kadnlar bakmndan bu haklarn Giyim ve yiyim gibi belli ve snrl
bir alana hasredildiini anlatmaktadr.
Yani kadnn besleyen ve giydiren erkek kadn haklarna riayet etmi
saylacaktr, o da tabii kadndan salad hizmetler ve yararlar karl
olarak. te yandan bu snrl alanda dahi erkei zorlayc bir meyyide ile
balamamtr. Sadece: ...Allahtan korkmanz tavsiye ederim demitir.
Tavsiye ye dayal bir usul ile kadna gya teminat salamtr.
Grlyor ki halka hitaben yapt bu son genel konumada dahi yemek
ve giyinmek sorunlar dnda kadna, insan haysiyetiyle badar bir hak
tanmam ve kadn-erkek eitliine yanamamtr. rnein Boanma hakk
kadn ve erkee aittir eklinde ya da miras eitlik zere paylalr filan diye
bir eyler sylememitir. Aksine boanma hakkn mutlak ekilde erkee
brakm, mirasta kadnn payn erkeinkinin yars klm ve evlilik
yaamlarnda erkei seyyid/efendi, kadn ise tabi/kle olarak tanmlamtr.
Btn bunlardan gayr bir de kadn, aklen ve dinen eksik yaratk
tanmndan tutunuz da namaz klann nnden kpek, eek, kadn geerse
namaz bozulmu olur (ve daha buna benzer nice) kltmelere muhatap
klmtr.
Bu vesile ile unu belirtmek yerinde olacaktr ki sz konusu Veda
hutbesinde kadnlarn beslenmek ve giydirilmek haklar bulunduunu
syleyen Muhammed, erkeklerin onlar zerindeki tasarruf hakkn anlatrken
bunu kskanlk duygularndan gelme bir itile yapmaktan geri kalmamtr. O
kadar k: Eer onlar raz olmadnz kimseyi yuvanza alrlarsa, onlar
dvebilirsiniz demekten kendisini alamamtr. Bunu sylerken muhtemelen
aklna, vaktiyle Zeynepe ak oluuyla ilgili olaylar gelmi olmaldr. Bilindii
gibi, yllar nce bir gn oulluu olan Zeydi ziyaret iin evine gittiinde kapy
Zeynep am ve onu ev kyafetiyle gren Muhammed akn mrldanm ve
sonunda Tanrnn emriyle Zeynepi Zeydten ayrtarak haremine almtr.
ERAT VE KADIN
212

Yine bunun gibi: Kadn da zevcinin evinde bir raidir (idarecidir) ve aile
yuvasnn hsn idaresinden mesuldr derken gerek anlamda bir eitlikten
deil fakat kadnn kocasna kar itaatkar durumundan sz etmektedir.
nk hadisin tamam yledir:
Sizin hepiniz raisiniz ve kendi raiyyesinden mesutsunuz: Devlet
reisibir raidir, kendi milletinden mesuldr. Er kii de bir raidir, kendi
ailesinden mesuldr. Kadn da raidir ve aile yuvasndan mesuldr
441

Rai szc Sr otlatan, yneten anlamlarna gelir. Her ne kadar
yukardaki szlere gre kadn dahi Rai saylmakla beraber bir aile
yuvasndan mesuliyet zellikle kocaya itaatkarl kapsar. Bu bakmndan
erkeklerin kadnlar zerinde olduu kadar kadnlarn da erkekler zerinde
haklar bulunduuna dair var olduu kabul edilen yukardaki hkmler aslnda
bir aldatmadan ibarettir. Kadn erkek ile eit imi gibi gsterip onu erkein
kleliine ve smrsne terk etme siyasetinin en verimli malzemesidir ki
eriatnn elinde byk bir ustalkla ve kurnazlkla i grmtr. Bu kurnaz
siyaset Muhammedin evlilik yaamlar rneine dayatlmtr. Ana hatlarn
birazdan inceleyeceimiz bu hkmler sayesinde Muhammed, evlilik denen
kuruluu, erkein rahat ve saltanatn salama amacna ynelik ve kadn
kocasnn gnlk hizmetlerini grmeye, ehvetini gidermeye, gnln
elendirmeye ve bu arada neslin retilmesi iin ocuk yapmaya zorlayan bir
kurulu haline getirmitir.
Nasl ki, yukardaki blmlerde belirttiimiz gibi, bir yandan Dnyada
faziletli kadndan daha deerli bir ey yoktur diyerek sanki kadnn
faziletlisine deer veriyormu gibi grnrken, bu sylediini tamamen inkar
edercesine Kadnn iyisi olmaz, en iyisi bile kargalar arasnda alacakarga
gibidir diye (ya da buna benzer) kltc tanmlamalara girimi ise ve
insanla kadnlardan daha byk musibet brakmadm diyerek gerek
dncelerini sergilemi ise, ayn ekilde evlilik yaamlarnda da bu taktie
bavurmu ve onu erkein klesi durumuna indirmitir. Bir yandan kadnn,
evlilik yaamnda erkee eit haklara sahip olduunu kansn yaratrken,
dier yandan onu erkei hizmetkar yapm ve erkein kadn zerindeki
haklarnn mutlak ve snrsz olduu belirtmi ve erkei efendi/seyyid ve
kadn ise tabi/kle durumunda klm ve bu dzeni kadn iin tahamml
edilir hale sokabilmek zere eitli okama usulleri yannda cennet
vaatlerinde bulunmu ve bu arada erkee de karsna kar sabrl ve iyi
olmasnn gereklerini hatrlatmtr.
Ne ilgintir ki bu hatrlatmay yaparken ve rnein Karlarnza kar sabrl
olun, onlara iyi davrann derken bile bunu, kadnlarn eksik (dun) akll
ERAT VE KADIN
213

olmalar ve evlilik yaamnda tabi/kle durumuna sokulmalar nedeniyle
sylediini aklamaktan geri kalmamtr.
Daha baka bir deyimle Muhammed, evlilik kuruluunu iki ayr insann
karlkl sevgi ve sayg duygularyla ve zgr irade beyanyla oluturduklar
ve eitlie dayal bir hayat arkadal kurma dncesiyle bir araya geldikleri
bir kurulu olarak ngrmemitir. Onun ngrd evlilikte kadn, gerek
olarak kocasnn ne hayat arkadadr, ne can yoldadr ve hatta ne de
gerek anlamda z karsdr. Sadece ve sadece bu yeryz yaamlar
boyunca kocasn rahat ettiren ve onun kendisinden koyun gibi
yararlanmasna olanak veren ve onu cennetlerdeki asl (ve z) elerine, yani
hurilere hazrlama iini gren bir kimsedir. Bundan dolaydr ki koca, koyun
cinsi hayvanlardan yukar bir deere layk grmedii kars iin, lmnden
sonra gnden fazla yas tutma klfetinden dahi azade klnmtr. Oysaki
kendisi ld zaman, karsnn 4 ay on gn yas tutmas, gzne srme
ekmemesi, boyanm kumatan elbise giymemesi
441a
ve bir yl boyunca
evden kmamas gerektii emredilmitir.
441b

Btn bu hususlar biraz ilerde zetleyeceiz. Ve bu zetleme bize,
Biz, bir meyyitin vefat zerine gnden ziyade ihdaddan (yas
tutmaktan) nehyolunurduk. Meerki meyyit (len kimse) kadnn zevci
ola. (Zev iin) drt ay, on gn yas tutardk. (Yas iinde gzlerimize)
srme ekmez, (ss iin) boyanm kuma giyinmezdik... Bk. Sahih-i
Buhari Muhtasar..., cilt I sh. 226, hadis no. 211.
Muhammed bu yasa ylesine mutlak ekilde uygulamtr ki gz
aryan ve srme ekme ihtiyacnda bulunan kadnlara bile izin vermemitir.
mm Selemenin rivayetine gre bir gn kocas len bir kadnn akrabas,
onun gzlerinin armasndan endie ederek Muhammede gelip kadnn
gzlerine srme ekmesine izin istemi fakat Muhammed bu izni vermemi
ve O kadn iddet iinde srme ekemez demitir. Bk. Sahih-i Buhari
Muhtasar..., XI, sh. 369, Hadis no. 1841.
eriat yazarlarnn: slamda evlilik kuruluu kar ve kocann karlkl sevgi
ve sayg duygular zerine bina olunmutur eklindeki iddialarnn
442
ne kerte
yalana dayal olduunu bir kez daha kantlam olacaktr.


ERAT VE KADIN
214

A) Muhammede Gre Tanr KADIN ve ERKE Birbirlerine Dman
Olarak ve Bir Sre Beraber Yaamak zere Yeryzne ndirmitir. Fakat
Asl Dman Kadndr.
Daha nceki blmlerde Muhammedin, kadn fitne ve ktlk kayna
yapmak zere, Adem ve Havva olayn ne ekilde ele aldn belirtmitik.
Hatrlanaca gibi Kurana yerletirdii hkmlerle Tanrnn Ademi yarattktan
sonra Havvay ondan var ettiini ve sonra Ademe hitaben:
Ey Adem, ein ve sen cennette kal, orada olandan istediiniz yerde
bol bol yiyin, yalnz u aaca yaklamayn...(2 Bakara 35)
diyerek onlar, belli bir yasaa uymak kaydyla, cennete yerletirdiini,
fakat bu yasa dinlemedikleri iin cennetten attn sylemitir.
Bu konuda yerletirdii dier hkmlerden anlamaktayz ki Adem ve .
Havva cennetten karldktan sonra yeryzne gnderilmilerdir; fakat her ne
hikmetse birbirlerine dman edilerek sadece bir sre beraber yaamak
zere gnderilmilerdir. Nitekim Bakara Suresinin 36. ve Araf Suresinin 24.
ayetlerinde, yekdierini tekrar eden u szler yer almtr:
... Birbirinize dman olarak inin, siz yeryznde bir mddet iin
yerleip geineceksiniz (K. 2:36; 7:24).
Eer eytana kanp yasak aatan meyve yemekle su iledilerse,
bylesine ortak bir su yznden birbirilerine dman olmalar gerekmezdi.
Fakat tabii Muhammed, kadn sulu gstermekle erkein karlarna hizmet
etmi olacan bildii iindir ki Ademi Tanr tarafndan affedilmi durumda
klm ve Kuran a:
...Adem Rabbinden emirler ald; onlar yerine getirdi. Rabbi de
bunun zerine tvbesini kabul etti. phesiz o tevbeleri daima kabul
edendir... (2 Bakara 37)
eklinde ayet koymutur. Neden Tanr sadece Ademe emirler vermi ve
onun tevbesini kabul etmitir de ayn ii Havva lehine yapmamtr? Ve yine
neden dolay Adem ile birlikte tevbe ettii anlalan Havvann suunu
balamamtr? (nk Araf Suresinin 23. ayetinde:
... Her ikisi Rabbimizi kendimize yazk ettik; bizi balamaz ve bize
merhamet etmezsen biz kaybedenlerden oluruz...
diye yazldr).
ERAT VE KADIN
215

Bu sorulara mantki bir yant bulmak mmkn deildir; fakat Muham-
medin inan haline getirdii ey udur ki; Tanr Havvay ezeli ve ebedi
sulu olarak ilan etmitir. Ebu Hreyrenin rivayetine gre yle demitir:
Havva anamz olmasayd kadn cinsi zevcine hyanet edip
aldatmazd...
443

Bununla da kalmam fakat kadn erkein dman yapabilmek iin bir
yandan;
birbirinize dman olarak inin (2 Bakara 36)
dedikten sonra:
Benden sonra erkekler iin kadnlardan zararl bir fitne brakmadm
diye eklemitir.
444

Sylemeye gerek yoktur ki bu tmcede yer alan dman olarak inin
szlerinde asl dman kadndr, nk Tanr Ademi affettii halde Havvay
etmemi ve onu fitne/ktlk kayna olarak erkek nesli iin byk tehlike ilan
etmitir. Bundan kan sonu u olmaktadr ki yeryz evlilikleri, birbirine
dman iki insann, geici olarak oluturduklar bir birliktir. Ve bu birlik
ierisinde kadnn yeri iler acs bir niteliktedir. nk bir kere kadn, her
zaman iin kocasna ihanet ve ktlk yapabilecek bir durumda gsterilmitir.
te yandan kocasnn gerek anlamda ei deildir; geici bir sre bu ii
grmek zere grevlendirilmitir. Kocasnn gerek karlar, biraz ilerde
greceimiz gibi, cennette onu hasretle bekleyen gzel bakire hurilerdir.
Kadnn grevi, bu geici sre ierisinde kocasn bu hurilere kavuturmaya
almaktr. Bu nedenle yeryz yaam boyunca nikah, kadn bakmndan
klelik olmak zere tanmlanmtr.

B) ... Nikah (Kadnlar in) Bir Nevi Kleliktir Karlarnz, Sizin
Elinizde zgrlklerini Yitirmilerdir.
Muhammedin evlilik kuruluu konusunda yerletirdii Kuran ve hadis
hkmlerini sergilerken Gazali, Ihyau ulmid-din adl yaptnda aynen
yle der: NKAH, (kadnlar bakmndan) bir nevi klelik ve esarettir. Kadn,
tamamen efendisinin emrindedir
445
Birazdan belirteceimiz gibi bu szler,
esas itibaryla, Muhammedin azndan kmadr ve :
ERAT VE KADIN
216

Karlarnz sizin elinizde zgrlklerini yitirmilerdir tmcesi ile
balantldr.
nk bir kere KADIN: Nefsimi sana baladm diyerek, yani nefsini
hibe ederek, kocasna varr ve bir mr boyu srecek olan bu klelie,
haysiyetini bir kenara atmak suretiyle balam olur. Bu gelenei pekitiren
bizzat Muhammedtir. Nikah srasnda Kadnn nefsinden syrlmasna ve
bylece manen klerek kocaya varmasna ylesine nem verirdi ki kendi
karlarn, hep onlara bu sz syleterek almaa almtr.
445a

ALIMITIR diyoruz nk baz kadnlar bylesine haysiyet krc bir
usule boyun ememilerdir. rnein Hatice bunlardan ilkidir. Hatice rneine
benzer dier bir rnek olarak Kinde Emirinin kz meyme gsterilebilir. Ebu
seydin rivayetine dayal olarak Buharinin naklettii bir hadise gre meyme,
nikahlanmak zere getirildiinde Muhammed kendisine Nefsini bana bala
demitir. Fakat bu kltc hitab karsnda meyme: Hi melike bir kadn
nefsini tebasna balar m? diyerek Muhammede olduka ar bir cevap
vermitir. Bunun zerine Muhammed onun asabiyetini yattrmak midiyle
elini uzatp bana koymak istediimde kadn: Senden Allaha snrm
diyerek onun kendisine yaklamamasn ihsas etmitir. Bunun zerine
Muhammed bylesine haysiyet sahibi bir kadnla birlikte yapamayacan
anlad iin kadn ailesine iade etmitir.
445b

te yandan slam anlay ve uygulamas asndan evlilik kuruluu
kadnlar iin ylesine bir kleliktir ki, kadn kocasnn emri ya da rzas hilafna
hibir ey yapamaz; kocasnn izni olmadan admn atamaz, sokaa kamaz,
oru tutamaz, komularyla konuamaz, eve misafir alamaz (kadn misafir
dahi olsa), anas ve babas lm deinde olsa bile onlarn yardmna
koamaz, sadaka datamaz, i yapamaz ve tek bir deyimle kocasnn haberi,
izni ya da emri olmadan nefes dahi alamaz.
Sadece bu yeryz yaamlar itibariyle deil ve fakat gelecek dnyalara
kavumak ve zellikle cennetlere alnmak bakmndan dahi yine kocasnn
iznine, rzasna muhtatr.
446
te yandan, kar-kocasnn bir arada ve ats
altnda yaar olduklar yer, yani mesken mnhasran kocaya ait saylr.
nk Muhammed:
...kadn, kocasnn meskenine, onun izni olmadka kimsenin
girmesine msaade edemez
Derken
447
mesken denilen ey in kar-koca birliine deil fakat sadece
zevce ait olduunu anlatmtr. Kar-kocann beraberce oturduklar bu yer,
farz- muhal kadnn mlkiyetine dahil bulunsa bile, yine de buras kocann
ERAT VE KADIN
217

meskeni saylr ve kadn, yukardaki hadis gereince, kocasnn izni olmadan
kendi kadn ahbaplarn eve alamaz. Ahbab bir yana ve fakat anasn dahi
kocasnn izni olmadan eve sokamaz, babas lm olsa onun cenazesine
katlamaz bu izin olmadan. Kendine ait bir evde kocasnn izni ile yaamak
zorundadr. Muhammed, her ne kadar:
Kocalarn kadnlarda olan haklar gibi, kadnlarn da onlarda haklar
vardr (K. 2 Bakara 228)
ayetiyle evlilik kuruluunu sanki hak eitlii tabanna oturtmu gibi
grnrse de aslnda tm hak ve stnlkleri kocaya tandn Tanrdan
geldiini syledii hkmlerle ve bizzat kendi yaamlaryla ortaya vurmutur.
Bu hkmleri ve onun yaamlarndan alnma rnekleri birazdan greceiz.
Fakat imdiden unu iaret edelim ki slami evlilikte kocann karsna kar her
bakmdan stnln perinlemek zere Kurana koyduu hkmler
arasnda:
Allahn kimini kimine stn klmasndan tr... erkekler kadnlar
zerinde hakimdirler. yi kadnlar gnlden boyun eendir* (4 Nisa 34).
(Ey erkekler, kadnlarla) aranzdaki stnl unutmayn... (2 Bakara
237)
... Erkeklerin onlardan (kadnlardan) bir stn dereceleri vardr (2
Bakara 228)
eklinde olanlar oktur ve bu hkmlere dayal inancn son nefesini
verinceye kadar taraftarlarna alamaktan geri kalmamtr.
Arapada ana ve baba szcklerini birlikte kapsar nitelikte bulunan
EBEVEYN szc dahi, aslnda, babann anaya stn bulunduunu ifade
eder. Zira bu szck EBin tesniye sigasdr. EB ise BABA demektir. Bylece
EBEVEYN szc taglib tarikiyle bu stnl ortaya vurmaya
yetmektedir.
448

Gerekten de kendisini lme gtrecek olan hastala yakalandnda
Veda hacc vesilesiyle syledii hutbede yle konumutur:
Ey ahali; szlerimi iyi dinleyiniz. Bu yldan sonra sizinle burada bir
daha buluacak mym bilmiyorum... Sizin kadnlarnz zerinde,
kadnlarnz nda sizin zerinizde haklar vardr. Onlardan, yatanz
kirletmemelerini ve uygunsuz davranmamalarn istemek hakknzdr.
Bunu yaptklar taktirde onlar yataklarnzdan atmanza (ayrmanza) ve
fazlaca hrpalamadan dvmenize Tanr izin vermitir; eer bu ekilde
hareket etmekten vazgeecek olurlarsa iae ve ibadeye hak kazanrlar.
Onlara iyilikle emrediniz nk onlar sizin klelerinizdir
ERAT VE KADIN
218

(mahpuslarnzda), kendi kiiliklerine sahip deillerdir. (Kendilerini idare
etme yeteneinden yoksunlardr). Tanr onlar size emanet etmitir ve
Tanr emriyle onlardan yararlanmak (onlar ehvetiniz iin kullanmak)
sizin iin helal olmutur
449

eriatnn anlatmasna gre bu stnlk, kadn korumak ya da aile
yaamlarnn ahengini salamak amacyla ve belli sorunlara mahsur kalmak
zere ngrlmtr.
450
Oysaki gerek olan bu deildir; zira bu stnlk
erkein karlarn ve rahatn salamak zere dnlmtr ve bu nedenle
kocasnn hakim ve kadnn ve tabi durumda klnd eitsiz bir dzenin
gerei olarak ngrlmtr. Daha baka bir deyimle: Kocalarn kadnlarda
olduu gibi kadnlarn da onlarda ayn haklar vardr eklinde konuurken
Muhammedin kafasnda yatan dnce hi kukusuz bu olmutur. Ve bu
dncesini o, kadnlarn srtn okar gibi davranp erkein stnln ve
seyyidliini ortaya vurmakla ve rnein:
Eer bir ferdin bir bakasna secde etmesini emretseydim kocann
kars zerindeki hakknn stnlnden dolay, kadnn kocasna
secde etmesini emrederdim
demek suretiyle akla kavuturmutur.
551
Hem de bu szleri kocalarnn
kt davranlardan yaknan kadnlar azarlayarak sylemitir.
552

Bu szlerden anlalaca gibi kocann kars zerindeki hakk, karsnn
kendisine secde etmesini gerektirecek kadar stn ve byktr. Muhammed
bu konuda secde etmek deyimlerini dahi yeterli grmemitir; yukardaki
szlerini biraz daha arlatrmak iin, bir gen kzn bir gn kendisine: Bir
kocann kars zerindeki haklar nelerdir anlatr msn? eklindeki sorusuna
yle yant vermitir:
Eer erkek tepeden trnaa cerahat olsa, kadn da dili ile yalasa,
yine de erkein halikn deyemez
453

Muhammedin bu szlerinde, evlilik kuruluunun kadnlar iin klelik ve
hizmetilik olduu havasn sezen gen kz: O halde ben evlenmeyeyim mi?
diye sorunca, ondan Evlen, zira evlenmek, hakknda daha hayrldr
karln almtr.
454
Bu yantn anlatmak istedii ey, kadnn ancak
evlenmek ve erkeinin hizmetlerini grmek ve ehvetini gidermek ve onu
rahat ettirmek suretiyle erkein hakkn deyebileceidir.
Muhammedin yukardaki ekilde verdii emirler, onun adamlar tarafndan
da ayn srarla halka alanmtr. Muaz rneini vermek gerekirse: Yemeni
ele geirme kararn verdikten sonra Muhammed, bu iin gerekletirilmesine
Muaz memur eder; ederken de kendisine, ahaliye kar fazla sert
ERAT VE KADIN
219

davranmamasn ve nk Yemen halknn kitab ehli olduunu ve onlara
Tanrdan baka mabud bulunmad gereini anlatmasn bildirir. Muaz,
verilen talimat gereince hareket eder. Fakat icraat srasnda bir kadn
kendisine: Ey Tanr elisinin yardmcs, bir koca nn kars zerindeki haklan
nelerdir? diye sorar. Bu soruya Muaz yle yant verir: Yazklar olsun sana
be kadn ki byle bir soru sorarsn. Bilmez misin ki hi bir kadn, kocasnn
kendi zerindeki hakkn deyemez. Bununla demek istemitir ki kocann
kars zerindeki hakk snrsz ve mutlaktr. nk Muhammedten duyduu
ve rendii budur.
Fakat ne var ki kadncaz Muazn bu yantn yeterli grmez ve tekrar
sorar: Eer sen hakikaten Tanr elisinin yardmcs isen, bir kocann kars
zerindeki haklarnn ne olduunu bilmelisin. Bu cretkar soru zerine Muaz
hiddetlenir ve kadna u yant verir:
ayet eve dndnde kocan, burnunda irin ve cerahat ve kan akar
ekilde bulacak olsan ve dilinle bunlar yalayarak temizlemi bulunsan,
yine de onun hakkn ve ona kar borlarn demi olamazsn
455

Grld gibi bu yant Muhammedin szlerinin tekrarndan baka bir ey
deildir.
Bu rnekten anlalmas gereken udur ki slami esaslar uygulayanlar,
kadn erkein dununda tutmak hususunda daha ilk anlardan itibaren
Muhammed ile adeta yara girimilerdir. nk o, ilerde de greceimiz gibi,
bir yandan cennet vaatleriyle i grrken ve rnein:
Kendisinden kocas raz olarak len her mmin kadn Cennete
girer
456

derken dier yandan da kocay raz etmenin ancak onun hizmetini
grmekle ve ehvetini gidermekle ve ona mutlak ekilde boyun emekle
mmkn olduunu sylemi ve bylece kadnn dnyevi ve uhrevi
yaamlarn kocann keyfine ve dileine balamtr.
457

Gerekten de yerletirmi olduu slami sistemde kadnn, ibadet etmek,
oru tutmak, namaz klmak, hac etmek, vs. gibi Tanrya kar kulluktan
doma grevleri yannda kocasna yani efendisine kar da grevleri vardr
ki bunlar da, tpk Tanrya kar olan grevleri gibi yerine getirmelidir.
Cennete girmek isteyen kadn iyi ve saliha kadn niteliinde olmaldr ve-
ola-bilmek iin Benim bir Allaha ve bir de kocama kar vazifelerim var;
ikisini de ihmal etmem szlerini azndan eksik etmemelidir. Davranlarn
da buna uydurmaldr.
458
Tanrya kar grevleri, slamn artlarn yerine
ERAT VE KADIN
220

getirmek, rnein Muhammedi peygamber bilmek ve onun emirlerini harfiyen
yerine getirmek, namaz klmak, oru tutmak, vs. gibi eylerdir.
Kocasna olan grevleri ise, ona mutlak bir ekilde boyun emek, itaat
etmek, onun arzularn yerine getirmek, ehvetini gidermek, o evde olmad
zamanlar bir kenara ekilip sukut ederek oturmak, eve geldii zaman
neelenip oynamak, onun gnlm okayc hareketlerde bulunmak ve
ksacas onu kendisinden raz klmaktr. Bunlar dinsel nitelikte grevlerdir,
nk Tanr ve peygamber tarafndan emredilmitir.
459
Daha baka bir
deyimle kocasna kar olan grevleri, Tanrya kar olan grevleri kadar,
hatta gerei sylemek gerekirse ondan da daha nemli eylerdir. nk
Tanrya kar olan grevlerini kocasnn izni olmadan yerine getiremez.
rnein ondan izin almadan oru tutamaz, camiye gidemez (bylece
cemaatle klnan namazn nimetlerinden yararlanamaz); ve getirmeyince de
cennetlere giremez.
te yandan kocasna kar olan grevlerini yapmamas, ya da aksatmas
halinde kocasn kendisinden raz etmemi olaca iin yine cennete girme
olanan bulamaz.
Ve nihayet kocasna olan grevlerini yerine getirmeyen bir kadn, yine
Muhammedin bildirdiine gre, kocasna eziyet eden kadn durumuna
decei iin, byle bir halde kocasnn gkyzndeki hurilerden olan asl
karlarnn kendisine seslendiine ve:
Allah cezan alsn (be kadn) bu adama eziyet etme; o, dnyada
senin yannda misafirindir. Yaknda senden ayrlp bize kavuacaktr
diye kendisini azarladna tank olur.
460

Daha baka bir deyimle Muhammedin getirdii evlilik anlaynda kadnn
kocasnda hakk deil fakat klelikten doma grevleri vardr. Bunun byle
olduunu Muhammedin Kurana koyduu ayetler ya da hadis-snnet
hkmleri ortaya vurmutur. rnein:
... (erkekler) kadnlar zerinde hakimdir... 4 Nisa 34; 2 Bakara 228;12
Yusuf 25, vs.)
Nikah kadnlar iin bir nevi kleliktir; nikah kadnlar iin cariyeliktir
461

eklinde emirler bunlardan sadece bir kadr.
Ve ite bu temel esaslara dayal olaraktr ki slamda evlilik, kar ve kocann
karlkl sevgi ve sayg duygularyla beslenen bir kurulu deil fakat erkein
efendi/seyyid, oysaki kadnn Tabi cariye kle, hizmeti durumlarna
ERAT VE KADIN
221

sokulduu bir iletme haline girmitir. slam kaynaklarndan ve rnein
Gazaliden bunun byle olduunu anlamak kolaydr, ihyau ulumid-din adl
yaptn bu nl yazar, yukardaki emirleri ele alarak Muhammedin erkeklere
Seyyit-Efendi ve kadnlara ise kle tabr deyimlerini layk grdn ve:
(Karlarnz) sizin elinizde zgrlklerini yitirmilerdir; onlar Allah
ile muahede ederek aldnz ve Allah ad ile onlar kendinize helal ettiniz
diyerek
462
evlilikte erkein stn ve kadnn aa durumuna deinirken
ayn zamanda bu kuruluun kadn ve erkein Tanr ile antlamas sonucu
olutuunu aklar ve unu hatrlatr: Nikah kadnlar iin klelik ve esarettir.
Kadn tamamen efendisinin emrindedir: Gnah olmayan btn emirlerine itaat
ve saygsna dair pek ok haberler vardr
463
Ve yine Gazaliden rendiimiz
odur ki itaatkarlk, kadnn klelik ve cariyelikten doma en byk grevidir.
Muhammed bu grevi, slami uygulamann temel ilkesi yapmtr; hem de
ylesine yapmtr ki kadna, bu bakmdan her eyi feda etmesini ve hatta
lm deinde yatan babasn dahi ihmal etmesini emretmitir. Bunu
kantlamak zere Gazali, Teberani ve Enes gibi kaynaklara bavurarak u
rnei verir:
Adamn biri harice giderken hanmma evin st katndan aa
inmemesini tembih etti. Ait katta olan babas hastaland. Kadn babasna
hizmet iin aa inmek istedi. Bunun iin vazi yeti Resil-i Ekreme -
haber gndererek- arz etti. Resl-i Ekrem: Kocana itaat eyle buyurdu.
Babas ld. Kadn babasnn cenazesine katlmak iin tekrar Resil-i
Ekremden msaade istedi. Resil-i Ekrem tekrar: -Kocana itaat eyle -
buyurdu. Bilahare kadna yle haber gnderdi: Efendine olan itaatinin
mkafat olarak (Tanr) baban atfetmitir...
Yine Resl-i Ekrem:
Kadn kocasna itaat ederse Rabbinin Cennetine girer,
diye buyurmutur.
464

Grlyor ki Muhammedin getirdii evlilik sisteminde kadn
,
koca, emrine
uymak iin lm deine den babasn dahi ihmal zorunluluundadr;
babasnn cenazesine bile gidememek durumundadr. Yani Muhammed,
kadnn kocaya itaat etmesi gereini, babalk duygularn yok klarcasna ve
beeri duygulara gem vururcasna mutlak bir katla sokmutur. Ve hi kuku
edilemez ki eriatya gre bu pek gerekli, doal ve olaandr.
Yukardaki rnei mantk ve vicdan szgecinden geirmeye kalkmaynz.
Kafanz: Bylesine kr ve bilinsiz bir itaatkrlk acaba kadn normal bir
ERAT VE KADIN
222

insan olmaktan karmaz m? Acaba babasna kar nsani grevlerini
bylesine insafsz bir emir gereince yerine getiremeyen bir kadn, kocasna
kar da duygusuz olmaz m? Ya da ona kar sayg beslemeyi ok bulmaz
m? diyerek hi yormaynz. nk mspet eitim grm bir kimse olarak
szlerin, eriatnn mantna akl erdirmeniz mmkn deildir. Nice saysz
rneklerden bir ikisini daha eklemek gerekirse: Ebu Hreyrenin rivayetine
dayal bir hadisten renmekteyiz ki Muhammed, kadnlarn oru tutmalarn,
sadaka vermelerini, eve misafir kabul etmelerini ve buna benzer eyleri hep
kocann iznine bal klmtr: *
Bir kadna, zevci yannda hazr (ve mukim) iken, onun rzas
olmadka oru tutmak, helal olmaz. Yine bir kadn kocasnn meskenine,
onun izni olmadka kimsenin girmesine msaade edemez...
465

Hemen iaret edelim ki yukardaki hadiste sz geen misafir szc
sadece erkek misafiri kapsamaz; zevcin gelmesini istemedii herkesi kapsar.
Binaenaleyh zevcin meskenine erkek olsun (ya da) zevcin holanmad
kadn olsun, girmesine msaade etmek hakkna kadn haiz deildir
.466

Muhammed zamannda kadn, kocasnn izni olmadan kendi z anasn
ziyaret edemez, ya da onun ziyaretini kabul edemez, ondan hediye alamaz
olmutur.
467

Nasl ki kadn, namaz klmak ya da oru tutmak gibi hususlara varncaya
kadar kocasnn iznine bal klnmak suretiyle, ibadet zgrlnden yoksun
edilmi ise seyahat zgrl bakmndan da ayn kstlamalara balanmtr.
Beraberinde kocas, ya da babas ya da erkek kardei vs... bulunmadan bir
gn ve bir gecelik mesafede seyahate kmas yasaklanmtr.
468

te yandan evlilikte itaat durumu tek tarafl olup sadece kadna tahmil
edilen bir eydir. Koca iin karsnn szn dinlemek, onun dediini yapmak
diye bir ey sz konusu deildir. nk Muhammede gre Tanr sadece
erkei Seyyid efendi olarak yaratm ve emir verme hakkn sadece ona
tanmtr; kadn tabi olarak erkein dediini yapmak zere yaratlmtr. Bu
dzen Tanrnn dileine uygundur ve Tanr bu eklin bozulmamasn ve
erkein kadna tabi olmamasn istemitir; kadna tabi olanlar da yermitir.
Zira verdii emir udur;
Onlar Allah brakp diilere taparlar ve -Elbette senin kullarndan
belli bir takm alp... (onlara) Allahn yarattn deitirmelerini
emredeceim diyen, Allahn lanet ettii eytana taparlar... (4 Nisa 119).
slam bilginlerine gre bu ayetin anlatmak istedii ey, erkein tabi deil
metb durumda bulunduu ve amir mevkiinde olann kadn deil fakat
ERAT VE KADIN
223

erkek olduudur. Eski Araplarda kadnn sz geerli ve koca iin kadnn
fikrini almak ve grlerine danmak gerekli iken Tanr bu gelenei
deitirmi, yeni bir ekil getirmi ve yukardaki ayeti de bu nedenle
indirmitir.
469

Bu itibarla kadnn szn dinlemek demek Tanrnn koyduu dzeni
deitirmek demek olur ki bu da eytana uymaktan baka bir ey olmaz.
Bundan dolaydr ki Muhammed kadnlarn szne uymay hem eytana
uymak ve hem de kadna kul olmak saym ve:
Kadna kulluk edenler (klbklar) helak olur
eklinde konumu ve bu gibi kiilerin Tanrya kar gelmi olacaklarn
hatrlatmtr.
470

Fakat Muhammed bununla da yetinmemi ve bir adm daha ileri giderek,
kadnn szne uymamay ve hatta sylediklerinin tam aksini yapmay
ngrmtr. Zira:
Kadnlara danmak lazm ve (fakat) dediklerinin aksini yapmak
lazmdr
diye buyurmu ve kadnlarn sz ile hareket edenlere yeryznn
dibinin, yeryznn stnden daha hayrl olacan ve bu gibi erkeklerin
doruca cehennemlere gireceklerini aklamtr.
471

Muhammedin bu emirlerine dayanarak Halife mer:
Kadnlara muhalefet edin, onlara muhalefette bereket vardr
demi ve bu tr szleri pek deerli bulan Gazali de unlar eklemitir:
kadnlarla istiare edin fakat dediklerini yapmayn denmitir...
nk Tanr erkekleri kadnlardan stn yaratt ve kadn erkein
emrine verdi. Adam kadnn emrine girmekle (szn dinlemekle)
hkm deitirip eytana itaat etmi oldu. Nitekim ayet-i celilede
eytann yle dedii haber verilmektedir: -Allahn yaratt ekli
bozmalarn onlara emredeceim
472

Daha baka bir deyimle Muhammedin getirdii sistemde koca iin,
karsnn szne aldr etmemek ve hatta onun dediklerinin tam aksini
yapmak dinsel bir gerektir. Nasl ki oban, koyunlarn diledii yere srkler ve
onlarn gitmek istedii ynn aksine gider ise, koca iin de durum budur.
Bundan dolaydr ki Muhammed:
ERAT VE KADIN
224

inizden her biriniz birer oban deil midir? Ve karnz ve
ocuklarnz srnz deil midir?
473

diyerek aile birliini, koca kar ve ocuklardan oluan bir koyun srs
eklinde tanmlam, kadn ise, bu evlilik yaam ierisinde koyun (ya da
at, davar) gibi hayvanlara e deerde grerek dnya hayatnn meta
olarak damgalamtr. Bunun byle olduunu da Tanrdan geldiini syledii
u ayet ile kantlamtr:
Kadn... (ve) gm yklerle atlar, davarlar... dnya hayatnn
metadr-lar (3 Al-i mran 12).
Bylece sr olarak kabul ettii ailenin sorumluluunu da:
inizden her biriniz kendi srsnden sorumludur
diye kocaya mal etmitir. Fakat bu sorumluluu, aile karlarndan ziyade
kocann karlarna yatkn koullara balamtr. Zira koca, bu sorumluluu,
karsndan yararlanma karl olarak yerine getirecektir. Nitekim Kuranda:
...(Karlarnzdan) yararlandnza karlk...(4 Nisa 24)
diye yazldr.
te yandan kadn koyun, davar gibi hayvanlara e deerde tutmas da
bundandr, nk ona gre kadn ile bu tr hayvanlar arasnda ortak ynler
vardr. Nasl ki koyunun ya da davarn her eyinden (ynnden, etinden
stnden, derisinden, vs.) yararlanmak mmkn ise kadndan da her eyi ile
yararlanmak gerekir. Bu nedenlerdir ki kadnn en makbul olan koyuna
benzeyenidir.
474


C) Yeryz Evliliinde Kadn, Kocasnn Gerek Anlamda Ei Deildir;
Zira Kocasnn Asl Ebedi ve Ezeli Eleri Cennetteki Kara Gzl,
Memeleri Yeni Sertlemi Hurilerdir.
Biraz nce iaret ettiimiz gibi Muhammedin getirdii evlilik sisteminde
KARI ve KOCA, birbirlerinin ebedi ve ezeli hayat arkada ya da can yolda
saylmazlar. Sadece bir sre iin ve daha dorusu bu yeryz yaamlar
boyunca, beraber bulunmak zere bir araya gelmilerdir. Kadn, gerek
anlamda kocasnn E deildir; ayn ekilde kocas da gerek anlamda onun
ei olmayp sadece Cennete girene kadar onun yannda misafirdir. Bu itibarla
Kuranda:
ERAT VE KADIN
225

Elerinizle arlanm olarak Cennete girin* (43 Zuhruf 69. Ayrca
bk.57 Hadid 12)
eklindeki satrlar, evlilik yaamnn Cennetlere uzayaca ve orada
devam edecei anlamna almak yanl ve aldatc olur. Bunu olsa olsa
kadnlar iin bir kandrma ya da gzda iareti saymak daha dorudur.
nk Muhammede gre mslman erkeinin Z, EZEL ve EBED
nitelikteki karlar, eleri, onu Cennetlerde hasret ve sabrszlkla bekleyen iri,
kara gzl ve memeleri yeni sertlemi
475a
hurilerdir. Kuran diliyle EI-HrI-
iyn deyimi bir mefharet deyimi bir mefharet unvandr
475
ki dilber dudakl
ve henz hibir el dememi gzel bakire kzlar karldr. Bunlar Cennet
ile yer arasndaki fezay aydnlatmaya ve mis gibi kokularla doldurmaya yeter
nefasette kzlardr.
476
Bu huriler ylesine cazip bir gzellie maliktirler ki,
insan onlara bir gz atmakla hayret iinde kalr. Gzlerinin beyaz son derece
ak, siyah da son derece karadr.
477

Muhammedin Tanrdan geldiini syledii ayetlere gre Tanr Cennete
girecek olan mslman erkekleri (ve zellikle mcahitleri) bu gzel kzlarla
nikah edeceini ve hatta iftletireceini vaat etmitir. rnein Dhan
Suresinin 52-53. ayetlerinde Allaha kar gelmekten saknm olan
mminlerin ince ipekten ve parlak atlastan giyinerek karlkl oturduklar
belirtildikten sonra;
... onlar iri siyah gzllerle elendiririz
diye sevindirdii grlr. Bu hurilere daha nce baka hibir erkek eli
demedii de Rahman Suresinde ylece belirtilmitir.
... o hurilere sahiplerinden nce insan ve cin dokunmamtr (55
Rahman 74).
Yine Kuranda, rnein Bakara Suresinde, mmin erkeklere cennette ebed
olarak hayat arkada olacak bu hurilerin tertemiz eler olduklar yazldr;
(Bk. 2 Bakara 25). Bununla anlatlmak istenen ey ftraten temiz ve dnya
kadnlar gibi ayba adetinden ve sair bedeni ifrazattan ari olduklar ve bu
ekilde yaratlmalarnn onlarn mmeyyiz vasflarndan olduudu
478

te yandan yine Muhammedin bildirdiine gre Tanr, Cennet hurilerinin
hepsini bikir kzlar klm olup hepsini lgn bir sevgi ile kocalarna bal ve
hep bir yata yapmtr. Nitekim Vaka Suresinde yle yazldr:
Biz ceylan gzlleri, defterleri sadan verilenler iin yeniden
yaratmzdr; onlar bakire, elerine dkn ve yatlar klmzdr. (56
Vaka 35-38)
479

ERAT VE KADIN
226

te yandan Tanr, yine Muhammedin sylemesine gre, bu hurileri
urada burada gezen srtk takmndan deil ve fakat evlerinde oturup
kocalarnn ilerini grmek ve ehvet gailesini gidermek gibi ilerle
grevlendirmitir.
480

)Evlilikte Kadnn Grevi, Kocasnn Hizmetlerini Grp Onu Cennetteki
z Karnlar Olan Hurilere Kavuturmaktr.
Ve ite biraz nce szn ettiimiz huriler, kara gzl bakireler, yine
Muhammedin mjdelemesine gre, yer yznden gelecek olan kocalarn
byk bir sabrszlkla beklemektedirler. Hatta beklemekle yetinmeyip
gelinceye kadar onlarn yeryz yaamlaryla ve rahatlaryla yakndan
ilgilidirler. Hem de ylesine ilgilidirler ki, yaknda kavuacaklar bu kocalarnn
dnya yzndeki geici eleriyle olan yaamlarn gzetmeyi kendilerine dert
edinmilerdir. Eer yeryznde bir kadnn, efendisine, yani kocasna iyi
hizmet etmediini, ona eziyet ektirdiini grecek olurlarsa ahiretten
seslenerek bu kadn azarlama hakkna sahiptirler. Bunun byle olduunu
Muaz b. Cebelin rivayetine dayal u hadisten anlamak mmkndr:
Dnyada bir kadn kocasna eziyet ederse, o erkein hurilerden olan
zevcesi o kadna hitap ederek -Allah cann alsn (kadn) bu adama
eziyet etme; o, dnyada senin yannda bir misafirdir. Yaknda senden
ayrlp bize kavuacaktr
481

Ve ite bu hurilere, bu dilberlere ve daha dorusu asl gerek karlarna
kavuabilmek iin erkein, yeryz yaamlar srasnda Tanr emirlerini yerine
getirmesi ve zellikle ibadet ilerini grmesi, Muhammedin emirlerine uymas
gerekmektedir. Cennete girebilmenin ve memeleri yeni sertlemi yakut
gzl dilberlere kavuabilmenin balca koulu budur. Ve ite ona btn
bunlar salayacak olan ey bu safhaya ulama olanan hazrlayan evliliktir.
nk Muhammedin sylediine gre evlilik denen ey/ erkein
yeryzndeki zor ve sfli ve vakit alc ilerden kurtulmasn, ehvetinin
doyurulmasn ve bylece hibir znt ve derde saplanmadan tm vaktini
ibadete ayrp cennetlere ve orada kendisini beklemekte olan hurilere, yani
asl z karlarna kavumasn salayan bir kurulutur, zellikle ev ileri
zaman alc zor ve pis ilerdir; erkein din hkmleriyle uramasna ve
ibadette bulunmasna engel olan eylerdir. te evlilik erkei bu gibi ilerden
ve dertlerden kurtarmaya yarar; bu bakmndan erkek iin yararl bir kurulutur.
Gazali, Ih-yau ulumid-dirt adl yaptnn Evlenmenin Faydalar balkl
blmnde yle der: Evlenmedeki drdnc fayda, evi sprmek, kaplar
temizlemek, yatak sermek, gibi ev ilerinden kurtulmaktr. nsanolunun... ev
ileriyle uramas ok zordur. nk bu gibi zaruri iler, zamannn ounu
ERAT VE KADIN
227

alr, ilim, amel ve benzeri ilere mani olur. Bu ilerin bozulup gayr muntazam
bir ekilde yrmesi, insann huzurunu karr ve geimini zorlatrr
482

Dikkat edilecek olursa Gazali, hani u slam dnyasnn Hccet-l slam
diye ycelttii ve peygamberden sonra en nemli kii olarak benimsedii
bilgin, Muhammedin yerletirdii hkmlere dayanarak kadn insan dan
bile saymamaktadr. nk yukardaki satrlarnda insanolu ya da insan
szcklerini sadece erkekler iin kullanmtr. nsandan saymad kadna da
zor, pis, zaman alc ve huzur karc ilerin yaplmas grevinin verildiini
savunmutur. Ona gre iyi kadnlara den ey ev hizmetlerini tm
gleriyle grmek, kocalarn tm zntlerden ve pis ilerden kurtarmak ve
evin kesinde sessizce oturmaktr, nk Muhammed bunun byle olmasn
buyurmutur. Kadn kocasnn hizmetisi eklinde tanmlamak zere
Muhammedin bu buyruunu dile getirirken Gazalinin verdii rneklerden biri
Esmadr. Bilindii gibi Esman Ebu Bekirin kz olup Zbeyr bn-i Avvam ile
evlenmiti. Evlendii tarihte Zbeyr varlksz bir kimseydi; Zbeyri biraz olsun
palazlandrmak maksadyla Muhammed, Beni Nazrlardan ganimet olarak
ald hurmalklarn bir ksmn ona vermitir. Buna ramen Zbeyr, karsn
hizmeti gibi kullanmaktan geri kalmam, ona ev ilerinde yardmc bile
olmamtr. Onun at seyislii edecek bir hizmeti gibi i grmesini doal
karlamtr. Zbeyrin bu hodgamlna ramen Esma, srf kocasn mutlu
klmak iin bir hizmeti gibi almaktan geri kalmamtr.
482a
Ev ilerini nasl
canla bala yaptn anlatrken yle konuurdu:
Zbeyr benimle evlendiinde yeryznde at ve devesi dnda ne
bir tek mal ve ne de klesi vard. Atn yedirmek, tmar etmek ve gerekli
her trl ileri grmek suretiyle kocam ata bakmak zahmetinden ben al
kordum. Hurma ekirdeini dver devesine yedirirdim; suyu ekerdim,
kovasn dkerdim. Hamurunu yoururdum, odunlar bamn zerinde
fersah mesafeye tardm
483

Ve ite eriat ya gre mslman kadn, evlilik yaamlar boyunca
bylesine cefakar, bylesine fedakar ve kocasna bylesine vefakar olmal ve
onu mutlu klmaldr. Fakat klabilmek iin sadece kocasn pis ve sfli
ilerden uzak tutmas yeterli deildir; ayni zamanda onun ehevi ihtiyalarn
da kusursuz olarak karlamaldr. Erkeinin ehvetini tatmin, mslman
kadnn en byk dinsel grevlerindendir, nk Muhammedin sylemesine
gre Tanr byle olmasnn istemitir ve nk Tanrnn bu dileini dile
getirirken Muhammed:
Evlenen dininin yarsn muhafaza altna almtr
ERAT VE KADIN
228

diyerek bunu anlatmak istemitir. Kadn iyi, faziletli ve dindar mslman
niteliine sokan eylerin banda, kocasn zor ve pis ev ilerinden
kurtarmak yannda bir de ehvet gailesinden kurtarmak olduunu belirtmitir.
Muhammedin bu konudaki grleri, tpk her konuda olduu gibi,
mslman eitiminin esaslarn oluturur. rnein Ebu Sleyman Darari:
yi bir kadn... erkein ehevi hissini tatmin ve ev ilerini tedvir
etmekle, onu huzur iinde hem dier ilerini ve hem de Allaha kar
kulluk ve ibadetini yapabilmesini temin eder
demi ve Gazali de evlenmenin yararl ynlerini sayarken:
Erkeklerin ehvet gailesini defetmesi bakmndan, evlenmenin
dindeki yeri mhimdir
diye eklemitir.
484


D) yi ve Saliha Kadn, Kocasnn ehvet Gailesini Gideren
Kadndr.
slam dinini kadn haklarnn kayna ve Muhammedi kadn haklar
ampiyonu gibi gstermeye alanlar, her eyden nce cahilliyye dneminde
Arap kadnnn ehvet arac sayldn ve kadnlarn sokaklarda, ke
balarnda, duvar arkalarnda aka cinsi mnasebette bulunmaktan
utanmadklarn, vey anne ile vey oul arasndaki cinsi mnasebete
kimsenin aldrmadn, babalarnn cariyeleriyle yatan ya da onlar paylaan
oullara rastlandn, fuhuun azya aldn ve ite btn bu ahlakszlklara
Muhammedin son verdiini iddia ederler.
485

Bu sylenenlerin doruluu zerinde tartlabilir. slam ncesi dnemde
olumsuz gelenekler yannda ok olumlu geleneklerin de mevcut olduu ve bu
olumlu geleneklerin slam ile birlikte olumsuzlua dnt de savunulabilir.
rnein eski Araplarda bir kimsenin, kendi oulluunun karsna ak olmas
ve onunla evlenmesi yasaklanm iken, slamiyet bu gelenei deitirmi ve
bu tr evlilikleri caiz grmtr. Nitekim Muhammed kendi oulluu Zeydin
kars Zeynepe ak olmu ve Zeydin Zeynepi boamas zerine onunla
evlenmitir. Bu hususlara yeri geldike deindik ve deineceiz. Fakat
imdilik zerinde durmak istediimiz husus ehvet giderme iinde kadnn
durumudur.
ERAT VE KADIN
229

Her ne kadar eriat, ehvet gailesini giderme bakmndan kadn ve
erkei, sanki eit imiler gibi gstermeye alrsa da
486
birazdan
belirteceimiz hkmlerden bunun byle olmad anlalacaktr. Ve
grlecektir ki kadn, tpk dier hususlarda olduu gibi, hatta fazlasyla,
cinsel yaamlar bakmndan erkein adeta para ile tutulmu klesi
durumundadr. nk bir kere kocasnn ehvet gailesini, nafaka karl
gidermekle grevli klnmtr.
487

te yandan bu grevini, yine kocasnn emri ve dilei gereince
karlamad takdirde, sadece onun deil fakat ayn zamanda Tanrnn ve
meleklerinin de lanetlemesine maruzdur. Kendisini yataa aran kocasnn
davetine uymad takdirde, sadece onun tarafndan terslenmek, ya da
dvlmek ya da bo edilmekle kalmaz fakat ayn zamanda cennetlere girme
ansn da yitirmi ve Tanrnn gazabn zerine ekmi olur.
Muhammedin, Tanrdan gelmedir diye ortaya vurduu emirler kadna,
kocasnn ehvetini doyurduu takdirde, mkafata kavuacan ve bu
grevden kand takdirde ise felaketlere urayacan aka ortaya
vurmaktadr. Ksaca bir fikir edinmek ve balang olmak zere din
adamlarmzn Muhammedin emirleri olarak halkmza sunduklar
rneklerden bazlarna deinmek yararl olacaktr.
Cennetlik kadnlarn tanmn yaparken Muhammed:
Hibir kadna, nefsini kocasna sunmadan uyumas helal deildir
derdi. Ve Kadn nefsini kocasna nasl sunar? diye soru soranlara da u
yant verirdi:
Elbisesini karr. Kocas ile beraber ayn yataa girer, tenini tenine
dokundurur. te byle yapabildii zaman nefsini sunmu olur
488

Yine bunun gibi kocasnn cinsi mnasebette bulunmak zere karsnn
davet etmesi konusuna eilerek:
(Koca) cinsel ilikide bulunmak iin karsn ard zaman kars
ocak banda yemek piirir olsa da kocasna icabet etsin. Kendisini
arzulayarak cinsi iliki arsnda bulunduu zaman (kadn)... deve
zerine binmi olsa bile kocasnn arzusuna kar direnmemelidir
eklinde ihtarlarda bulunurdu. Hatta bu ihtarlarn daha da akla
kavuturmak maksadyla:
(Kadn) deveye binmi ve semerine yerlemi iken bile kocasnn
cinsel iliki isteine kar kamaz...
ERAT VE KADIN
230

Derdi.
489
Ve ite kadn bylesine hayati bir grevi yerine getirmekle
sorumlu kldktan sonra grevi yerine getirmemekten doabilecek kt
sonular ve cezalan sralard. Bunlarn banda meleklerin gazaba geleceini
ve byle bir kadna lanetler yadracan hatrlatrd:
(ehvetini gidermek zere) kii karsn yataa ard zaman
kadn gelmekten kanr, kocas da bu sebeple ona krgn ve kzgn
olarak gecelerse, melekler sabaha kadar o kadna lanet ederler
490

Yine bunun gibi, kocasnn cinsel isteine kar direnen kadnlarn, bo
yere namaz klm olacaklarn ve oru tutmalarnn fayda salamayacan
ve nk namazlarn Tanr katna ykselip kabul olunmayacan ve
omuzlarna haram gnahn ykleneceini sylerdi.
491

Btn bunlardan gayr bir de kadnlara bu yzden yklenecek cezalar
sralard ki bunlar arasnda unlar vard: Bir kere koca, davetini kabul
etmeyen kadn dvme hakkna sahiptir. Ve karsn dvd iin hibir
sorumluluu yoktur; hibir soruturmaya maruz klnmayaca rahatl
iindedir.
492
Bundan gayr kadncaz kolundan tuttuu gibi sokaa atmak,
boamak olanana sahiptir. Ve bunu yapmak iin herhangi bir merciden,
rnein yargtan karar almak zorunluluunda deildir.
Fakat kocasnn ehvetini, onun dilei gereince gidermeyen kadn iin
asl byk ceza Tanr indinde gnah ilemi olmaktan doar ki bu da cennete
gidememektir. Hatrlatalm ki kadnn btn bu cezalara mstahak olmasn
gerektiren ey sadece kocasnn cinsel mnasebette bulunma davetini
reddetmek deildir; bu daveti ge olarak yerine getirmek ya da yataa
arld zaman geliyorum, biraz bekle eklindeki oyalamalarda bulunmak
dahi ayn korkun sonular yaratmaya yeterlidir.
Kocay ehvet asndan rahatlatmak iin ngrlen yukardaki hkmler
kadn lehine i grmez. Yani kadn, cinsel ihtiyacn gidermek maksadyla
kocasn yataa armak ve gelmedii takdirde kocasnn cennetlerden
mahrum kaldn grmek ansna sahip deildir. Olsa olsa kocasnn
iktidarszl, ya da kt bir hastal nedeniyle (ki ilerde Talak bahsinde ele
alacaz) yargtan ayrlma isteyebilir (ki bu da sadece baz mezheplere
mnhasrdr).
Evlilikte kadnn grevinin bol ocuk yapp yetitirmek ve kocasnn
hizmetlerini grmek yannda onun ehvetini gidermek olduunu syleyen
Muhammed, bu grevler ierisinde zellikle bu sonuncuyu n plana almtr.
Gerekten de akl banda kimselere verdii t udur: Zamannz e
blp bir ksmn ibadet, bir ksmn nefis muhasebesi ve bir ksmn da ahsi
ilerinizle geirin
493

ERAT VE KADIN
231

Bu konuda btn mslmanlarn kendisini rnek almasn istemitir.
494

Bilindii gibi o, zamannn byk bir ksmn her gn ve gece, sabah ve ikindi
namazlarndan sonra karlarn teker teker ziyaret edip onlarla cinsi
mnasebette bulunarak geirirdi.
Onun bu tr emirlerinde hikmet yattn kabul eden yneticiler, halk:
Zaman zaman gnlnz dinlendirin, nk gnl yorulduu zaman krleir
formlne uygun olarak yetitirmeye almlardr.
495

Hi kuku edilemez ki bu formln, kadn-erkek ayrm yaplmadan
uygulanmas halinde, isabetli yn oktur. Ancak ne var ki Muhammed, bunu
sadece erkekler bakmndan ngrmtr. nk gnl dinlendirilmek
istenilen kii kadn deil erkektir. Kadn sadece bu ii yerine getirmekle grevli
bir aratr. Nitekim ilk kadn olarak yaratlan Havvann grevinin bu olduunu
anlatmak zere Kurana u ayeti koymutur:
yle bir mabuttur ki sizi tek bir kiiden yaratt; lfet ve nsiyet
edinmesi iin (gnlnn huzura kavuaca) eini de ondan var etti (7
Araf 189).
Grlyor ki Tanr erkei yaratm ve kadn da ondan var klmtr;
klmasnn nedeni de gnlnn elenmesini salamaktr.
496

te yandan Muhammedin tekrarlar olduu bir forml daha vardr ki o da
udur:
Dnyanzdan ey sevdim: Gzel koku, kadnlar ve namaz
Bu forml o, zikir, fikir ve ibadette bulunmak gibi ilerle yorulduu
zaman gnln dinlendirmek iin iki dzineye yakn kadnlaryla sevimek
suretiyle uygulam ve bylece bakalarna rnek tekil etmitir.
497
Son
nefesini verecei srada:
Kadnlar sizin klelerinizdir.! Tanr emriyle onlardan yararlanmak,
cinsi mnasebette bulunarak gnlnz elendirmek size helal
klnmtr
diyerek bu konuya ne kadar nem verdiini anlatmak istemitir.
498

Muhammedin szlerinden ve davranlarndan anlalan udur ki gnl
elendirmenin ve bylece glenip ibadete ynelmenin yolu, cinsi
mnasebettir; ve esasen evliliin yararl olan yn de erkein ehvetinin
tatminidir.
499
nk Takva kuvvetiyle gemlenmeyen, galeyana gelmi bir
ehvet, insan sadece i grmekten ve ibadetten nlemez ve fakat ayn
zamanda fuha srkler. Gazalinin belirttiine gre Kurandaki:
ERAT VE KADIN
232

Eer onu yapmazsanz, yer yznden fitne ve fesat uyanr (8 Enfal
73)
eklindeki ayet buna iaret etmektedir.
500
Bu bakmdan, erkein ehvetinin
giderilmesi toplum dzenini salamak iin kouldur.
501
O kadar kouldur ki,
eer erkek ehvetini sndrmek iin hr bir kadn bulamayacak olursa
kalbinin huzurunu salamak ve zinay nlemek zere cariye almal, onunla
yatmaldr. nk aksi takdirde din elden gider ve toplumun huzuru bozulur.
Fakat cariye ile gnl elendirmenin sakncal bir yn vardr ki o da
doacak olan ocuun, tpk anas gibi, kle durumunda olmasdr. Bu ise
ocuun helak olmas demektir. Ancak ne var ki ocuun helak olmas,
dinin elden gitmesinden evla bulunduundan, erkein ehvetinin dindirilmesi
uruna kleliin srdrlmesi caizdir.
502
Gnl huzura kavuturan eylerin
banda ehvet bulunduuna gre Havvann grevimin ne anlama geldiini
anlamak g deildir.
te yandan kocann Tanr inayetine mazhar olabilmesi ve cennetlere
girebilmesi iin ibadette bulunmas gerekir; bulunabilmesi iin ise ehvet
gailesinden kurtulmas gerekir: te iyi ve saliha bir kadn bu hususlarda
erkein dinine yardmcdr; bundan dolaydr ki onun gnln elendirmekle
ve ehvetini gidermekle grevlidir. Ebu Sleyman Daraninin anlatyla: iyi
bir kadn dnya meta deil ahiret saadetidir. nk erkein ehevi hissini
tatmin ve ev ilerini tedvir etmekle onun huzur iinde hem dier ilerini ve
hem de Allaha kar kulluk ve ibadetini yapabilmesini temin eder. Bundan
dolaydr ki Tanr:
Onu (kocay) temiz bir hayat ile ihya eder ve yaatrz (16 Nahl 97)
demi
503
ve temiz bir hayat szleriyle erkee iyi ve saliha kadnn yarar
olduunu anlatmak istemitir.
504
Yine bundan dolaydr ki Tanr inanan
erkeklerden, bu tip bir kadna sahip olmak iin dua etmelerini ve:
Rabbimiz bize dnyada hasene ver (2 Bakara 201)
diye yalvarmalarn bildirmitir.
505
Bu ayetteki hasene szcnn iyi ve
kocasnn hizmetlerini gren, ehvetini gideren saliha kadn anlamna
geldiinde din bilginleri mttefiktirler.
506

Nitekim Muhammed erkeklere hitap ederken:
Sizler kreden kalbe, zikreden lisana ve ahiret hususunda szlere
yardmc olacak saliha mmin bir kadna sahip olmaya aln
demeyi gelenek edinmitir.
507

ERAT VE KADIN
233

Grlyor ki Tanrdan geldii kabul edilen bu hkmlere gre Tanrnn ve
peygamberinin balca megalesi, erkek kullarna saliha kadn bulma
yollarn retmek ve saliha kadn sayesinde ehvet giderip cennete girme
usullerini belletmektir. nk eriata gre toplum dzenini salamann baka
yolu yoktur!
Btn bunlara ne denir, ne denmek gerekir, kukusuz takdir g; fakat
eriatnn Tanry bu tr ilere kartrarak kadn erkein ehvet arac
yapmaya kalkmasna ve toplum dzenini salamak iin baka bir zm
yolu bulamamasna akl erdirmek mmkn deildir.
1) Kocasnn Cinsi Mnasebet Teklifini Kabul Etmeyen Kadn Dnyevi ve
Uhrevi Cezalara Mstahaktr.
Kadna kocasnn ehvet gailesini giderme grevini ykleyen
Muhammedin, bir dier azizlii de bu ii sadece kocasnn keyfine ve dileine
uygun olarak yerine getirtmek olmutur. Her ne kadar kadnn da duygularna
ve cinsi mnasebetten zevk almasna nem veriyormu gibi grnmek iin,
bu tr mnasebet srasnda erkein kadn okamas ve onun ihtilamn ve
zevkini dnmesi gereini hatrlatmakla beraber bu hayrhahln dahi
yine erkein karlarna gre ayarlam ve her halkarda da sevime iinde
kadn erkein emrine terk etmitir.
nk getirdii sistemde kocann kadn zerindeki en byk hakk onu
ehevi ihtiyalarnda kullanmak, diledii an ve diledii gibi cinsi mnasebete
zorlamaktr. Onun bu mutlak hakkna kar kadnn mutlak itaati arttr; o
kadar ki:
(Kadn bakmndan) itaatin en mutlak olduu alan, cinsi mnasebet
alandr ki evliliin balca amacnn tekil eder
508

Daha baka bir deyimle kocasnn cinsi mnasebet davetine icabet kadn
iin dinsel bir zorunluluktur. nk Muhammed, byle bir teklif karsnda
kadnn, hi tereddt etmeden kocasna teslim olmasn istemi ve bunun bir
din gerei olduunu sylemitir. bn Abbasn rivayetine dayal bir hadise gre:
Bir kadn (peygambere gelerek): Ben evlenmek istiyorum, kocann
haklar nelerdir diye sordu. (Peygamber) kendisine; Kocann kadn
zerindeki haklarndan bin udur: Ne zaman ki karsna cinsi mnasebet
teklifinde bulunacak olursa kadn bu teklifi asla reddetmeyip derhal
kendisini kocasna vermelidir
Kadn iin mazeret arama olanan da yok klmak maksadyla Muhammed,
hastalk ya da doum gibi ok istisnai durumlar olmadka kocasnn davetini
ERAT VE KADIN
234

geri eviren kadnn gnah ilemi olacan ve bu takdirde hem dnyevi ve
hem de uhrevi cezalara mstahak saylacan bildirmitir.
509
Byle bir halde
koca iin karsn a brakmak, giyim ve kuamdan yoksun tutmak, sopalamak
ve boamak gibi pek eitli imkanlar var olduunu sylemitir. Kendi
yaamlarndan da buna bizzat kendisi rnekler vermitir.
510

Hemen ekleyelim ki kocann bu hakk, eskiden olduu gibi bugn dahi en
etkili ekliyle uygulanmaktadr. slam lkeleri ierisinde gelimi diye bilinen
ve kanunlarn uygar dnyann ilkelerine gre deitiren Arap lkelerinde bile
kadn, kocasnn ehevi ihtiyalarn karlamad takdirde cezalandrlma
durumundadr.
rnein Fransz etkisiyle uygarlat sylenen Fasta, 1958 yl devrim
kanunlarna gre koca, cinsi mnasebetten kanan karsn a brakabilir,
giyim kuamdan yoksun edebilir, eve hapsedebilir. Kanunun getirdii tek
yenilik odur ki, daha nceleri koca bu hakkn kendi bana kullanabilirken,
yeni kanuna gre Yarg kararyla kullanmak zorundadr.
511

Yine tekrarlayalm ki kocasnn ehvet ihtiyacn gidermeyen kadn
bakmndan a braklmak, ya da evden atlmak, azarlanmak vs. gibi cezalar
yannda bir de cennetlere girme ansndan yoksun braklmak vardr ki asl
korkun olan da budur. Ebu Hreyrenin rivayetine dayal bir hadisten
renmekteyiz ki erkeinin yataa davetini kabul etmeyen ya da geciktiren
kadna Tanr darlr ve:
Kocas raz oluncaya kadar dargn kalr ve melekler sabaha kadar o
kadna lanet ederler
512

Byle bir durumda Tanr sadece darlmakla ya da sadece meleklerini o
kadna lanet ettirmekle yetinmez, fakat ayn zamanda onu cennetlere de
almaz. nk Tanrnn iyi, kadn diye tanmlad ve ayaklarnn altndan
cennetler geer diyerek okad kadnlar sadece ocuk yapan kadnlar
deil fakat asl kocalarnn cinsel isteklerine mutlak bir inkiyatla boyun een
kadnlardr.
513

Yukardaki esaslar ya da benzeri durumlar izleyip de eriatin getirdii
Tanr anlayn, akl szgecinden geirmek isteyenler kendilerini muhtemelen
g durumlarda bulacaklardr. nk kocasnn ehvetini gidermedi diye
kadnlara darlan, onlarla ksen bir Tanr tanmna aklc bir davranla yer
vermek kolay deildir. Ve Muhammedten baka hi kimse, hibir peygamber,
Tanrnn kar koca arasndaki ehvet ilikilerine bylesine merak sardn ve
kartn bylece ak bir dil ile bildirmemitir.
ERAT VE KADIN
235

Bunun byle olduunu, Muhammedin bu konularda getirmi olduu
esaslar biraz daha incelemekle anlamak kolaydr. Gerekten de kocasnn
ehvet gailesini gidermenin kadn bakmndan gn, saati ve yeri yoktur: Her
ne zaman, her nerede ve her ne ekilde olursa olsun ve hatta iki eli atete de
olsa gidermelidir. Yeter ki kocas aka gelmi ve istemi olsun. nk
Muhammed:
Kadn, her ne durumda olursa olsun, velev ki ocak banda
bulunsun, derhal erkein cinsi mnasebet davetine icabet etmelidir
diye emretmitir.
514
Sadece ocak banda yemek piirirken ya da buna
benzer ilerle megul iken deil fakat ibadet eder durumlarda iken (rnein
namaz klarken, ya da oruca kalkarken) dahi kadn, btn bunlardan vazgeip
kocasnn cinsi mnasebet davetine icabet etmelidir. nk Muhammed ak
olarak byle yapmasn emretmi ve bu emrini Saffan bin Muattaln karsnn
bir sorusu vesilesiyle aka belli etmitir. Bu olay bn Hanbaln rivayetine
dayal bir hadisten renmekteyiz: Gen ve ehvetine pek dkn olan
Saffan, olmadk zamanlarda karsn cinsi mnasebete zorlama geleneini
edinmiti: rnein kars namaz kld srada ya da oru tutmaya kalkt
anlarda onu ibadetinden vazgeirip kendisiyle yatmaya arrd. Bu ise
karsn pek hakl olarak rahatsz ederdi. Saffann bu tutumundan son derece
mteki kald iindir ki kadncaz durumu bir gn Muhammede anlatr ve
kendisine bir are bulmasn, kocasna tte bulunmasn ister. Bunun
zerine Muhammed, Saftan artr ve sebebini sorar; ald yant udur: Ey
Tanr elisi, ben ok gencim, ehvetim kabard iin sabredemiyorum ve oru
tuttuu zamanlar (kanma) orucunu bozdurtup bu ihtiyacm gideriyorum.
Saffann bu sylediklerini pek hakl bulan Muhammed u emri verir:
Hi bir kadn, kocasnn izni olmadan oru tutmasn
515

Grlyor ki Muhammed, kutsal nitelikte saylmak gereken bir grevi, yani
ibadeti, eer bu grevi yerine getirmek durumunda olan KADIN ise, erkein
ehveti uruna ihmal edilebilir ekle sokmu ve kadnlarn oru tutmalarn
kocalarnn iznine balamakla, koca bakmndan ehvet gailesini gidermenin
pratik bir yolunu bulmutur.
Daha baka bir deyimle erkee, ehvetini giderip ibadet edebilmesi (ve
bylece cennetlere girebilmesi) olanan hazrlarken, kadna ibadetten
vazgeip erkeinin ehvetini gidermesi ve bylece onun uruna fedakarlkta
bulunmas zorunluunu yklemitir.
te yandan erkein aka gelmesi ve ehvet ihtiyacn hissetmesi sadece
evde, rnein yatak odasnda, mutfakta filan deil, fakat darda, sokakta da
ERAT VE KADIN
236

vuku bulmu olabilir. Byle bir halde yapaca ey derhal evine dnp eline
geirdii kadnlarndan biriyle yatmaktr. Mslimin ve Trmzinin belirttikleri bir
hadis yledir:
(Tanr elisi sokakta giderken) bir kadn grd. Derhal evine koup
kars Zeynep ile cinsi mnasebette bulundu. Sonra evinden karak: -
Kadnlar insann karsna eytan gibi karlar. Bir kadn grp heves
ettiiniz vakit, hemen kendi ailenize mracaat edin dedi...
516

Eer koca sokakta giderken kendi karlarndan biri yannda ise ve ehveti
de kabarm ise bu takdirde hemen orackta bu ii grme teklifinde bulunabilir;
byle bir teklif karsnda karsnn derhal icabet edip altna yatmas gereklidir.
Velev ki devenin stnde bile olsa. nk Beyhakinin bn merden
rivayetine gre Muhammed yle demitir:
(Kadn) devenin stnde de olsa, eer kocas kendisiyle sevimek
istemi ise, derhal deveden inip erkein ehvetini giderecek ve
cennettin ayaklar altnda olduunu dnp teselli bulacaktr
517

Cennet vaatleriyle kadn kocasnn kaprislerine boyun edirmenin bir
baka yoludur bu. eriat sistemi bu tr usullerle kadn, arzulu olmad
zamanlar dahi, kocasnn ehvet ihtiyacnn giderme aresizliinde brakr.
Aslnda cennet vaadi bir kandrmadr; ve kadn bunun bir kandrma
olduunu ancak aklc bir eitim sayesinde Kurandaki Cennet tanmlarna
vakf olduka anlayabilir; Cennetlerin yakut gzl, beyaz tenli, el dememi
gzel hurilerle dolu olduunu ve cennete gittiinde kocasn bu hurilerin
kollar arasnda ve hi kukusuz kendisini unutmu olarak bulacan
rendii zaman kavrayabilir. Ve ancak o zaman eriatin bu kurnaz
usullerine kanarak kocas iin yapm olduu fedakarlklarn budalalktan
baka bir ey olmadna kanaat getirir.
*
* *
Bu vesile ile unu da ekleyelim ki Muhammed, Tanrdan geldiini syledii
vahiyler gereince kadnlara yukardaki ekilde Devenin stnde de olsanz,
ya da namaz klar durumda da bulunsanz kocanz arnca onun altna
derhal yatn, onun ehvet ihtiyacn giderin, aksi takdirde cehennemlik
olursunuz eklinde konumutur ama, buna karlk kadnn ayn nitelikteki
ihtiyacnn giderilmesi iin kocaya benzeri bir emir vermemitir. Aksine,
kocay, karsnn ehvet ihtiyacn karlayacak yerde, Cennete kavuabilmek
iin ibadet grevlerini yerine getirme olana ierisinde tutmutur.
ERAT VE KADIN
237

Abdullah bn Amr, bn el Asfnin rivayetine dayal u hadis bunun gzel
rneklerinden biridir.
Abdullah, kendi deyimiyle, babas tarafndan asaletli bir kadnla evlen-
dirilmitir. Fakat karsyla cinsi mnasebette bulunmamtr. nk hurilerle
ve yakut gzl dilber bakirelerle dolu cennete girebilmenin, bol bol Kuran
okumakla ve namaz klp oru tutmakla mmkn olduuna ylesine inanmtr
ki, vakit bulup da karsyla bir yatakta yatamamtr.
Bu durumdan kadncaz hakl olarak ikayetidir. Bir gn ikayetini
kaynpederine, yani Abdullahn babasna yanstr ve mnasip bir dil ile
kocasnn namaz klmaktan, oru tutmaktan, hatim srmekten kocalk hakkn
ifaya vakit bulamadn anlatr ve yle der:
Abdullah erkek nevi arasndan gzel (iyi) bir kocadr. Ben ona
geleli-beri aile deimize ayak basmad (benimle yatmad), rtl
eteimizi aratrp yoklamad
518

Kadnn bu szlerini dinleyen adam durumu Muhammede anlatr.
Muhammed Abdullah huzuruna getirtir ve sorar: Nasl oru tutarsn?.
Abdullah Her gn diye cevap verir. Muhammed yine sorar: Nasl hatim
edersin?. Abdullah: Her gece diye cevap verir.
Abdullahn her gn oru tutmasn ve her gece hatim etmesini biraz fazla
bulan Muhammed onunla adeta pazarla giriir: Her ayn gnnde oru
tut, her ayda bir gece de Kuran okuyup hatmeyle der. Abdullah bunu yeterli
bulmaz ve Benim bundan ouna da gcm yetiir der. Ve bu pazarlk bu
ekilde devan eder ve Abdullahn bir gn oru tutup bir gn iftar etmesi ve
yedi gecede bir Kuran okuyup hatim eylemesi eklinde sona erer. Bylece
gece okumas hafifleyen Abdullah, muhtemelen karsnn rtl eteini
aratrp yoklama frsatn bulabilecektir.
Grlyor ki Muhammedin getirdii sistemde koca, diledii gibi diledii an
ehvetini giderecek ve fakat kadn, kocasnn keyfini bekleyecektir.
Erkein ehvet gailesini gidermeyi dinsel bir sorun bilen Muhammed,
yukarda deindiimiz gibi, kadn sadece ocak banda ya da deve srtnda
bulunduu hallerde deil fakat pis diye tanmlad hayzl hallerde dahi
ehvet giderici durumda tutmaktan geri kalmamtr. u farkla ki bu
durumlarda perek sevimeyi, ya da tenasl aletini kadnn eline vermeyi
ya da buna benzer bir baka ekli uygun bulmutur. Yani kadna duhul
etmeden ehvet ihtiyacnn tatmin usullerini ngrmtr. Ne var ki bunu
yaparken Kurana yerletirdii baz hkmlerle elimeye dmtr. yle ki:
ERAT VE KADIN
238

Sk sk belirttiimiz gibi Muhammed, kadnlarn dinen eksik (dun) olduklarn
sylerken bunun nedenini, onlarn hayz grmelerine balamtr. Nitekim bu
dncesini, kadnlara hitaben syledii u szlerle aa vurmutur:
Hayz grdnz zaman namaz klmaz, oru tutmazsnz deil
mi?... te bu... dininizin eksikliindendir
519

Fakat hayzl olmay ayn zamanda kadnlarn pis olmalar durumu ile
e tutmutur. Bunun iindir ki hayzl iken kadnlar oru tutmaktan ya da hac
srasnda Kabe etrafnda dolamaktan, cami gibi yerlere ayak basmaktan,
cenaze arkasna katlmaktan yasaklamtr.
520

Bunu yaparken ayn zamanda erkeklere de hayzl olan kadnlara
yanamamalarn ngren u ayeti bildirmitir:
...Ayba halinde iken kadnlardan el ekin, temizlenmelerine kadar
onlara yanamayn. Temizlendikten sonra, Allahn size buyurduu
yoldan yaklan. ..(2 Bakara 222).
Fakat bizzat kendi yaamlarndan verdii rneklerden anlalmaktadr ki
Kurann bu yasana ramen hayzl kadnlarla koyun koyuna sarl olarak
yatmak, onlar okamak, tenlerine dokunmak suretiyle bedenlerinden
yararlanmak caizdir. mm Selemenin rivayetine dayal hadis yledir:
Tanr elisi ile bir abaya brnerek yatyorduk. Derken adetimi
grdm. (Yavaack) svp hayza mahsus elbisemi giydim. - Adetin
mi geldi? diye sordular. Evet dedim. Bunun zerine beni ardlar.
Saakl kadifenin altnda kendileriyle yattm
521

Bu konuda dier bir einin (Ayenin) bildirdii udur:
(Tanr elisi ile) birlikte her ikimiz de cnp iken bir kaptan
ykanrdk. (Adet grdmde) onun emri zerine futa balardm. Ben
hayz iken... tenini tenine dokundururdu
522

Karlar adetli iken sadece onlarn tenlerine dokunmakla kalmayp onlarla
kucaklat ya da memelerini sktrd haller bulunduunu da Ayeden
renmekteyiz:
Eleri olan bizlerden bin adet grd zaman Allahn Resul (adet
gren eine gbekle dizler arasn rten) genie bir rt rtnmesini
emreder, sonra onun memelerine ynelirdi
523

ERAT VE KADIN
239

Hatta Ebu Davdun, Abdullah b. Saidil-Ensarfden naklen yer verdii
hadise gre kadnlardan bu ekilde yararlanmay Tanrnn dahi uygun
bulduunu bildirmitir:
Gbekle dizler arasn rten rtnn yukar ksmndan, gbek st
vcut ksmlarndan yararlanman helal olundu
524

Yine Ayeden renmekteyiz ki Muhammed, hayzl kadnn kucana
yaslanp Kuran okumay, ya da sa taratmay uygun bulmutur:
Ben hayz iken Nebiyyi Mkerrem... ban kucama yaslar, sonra
Kuran okurlard... onun ban hayz iken tarardm
525

Grlyor ki kadn, hayzl iken pistir diye dinen eksik sayan, camiye
sokmayan, Kabe etrafnda dolatrtmayan ve oru tutturmayan Muhammed,
i erkein ehevi isteklerini doyurmaya gelince, bu pis durumuna ramen
kadnn gzel vcudundan yararlanmay, tenine dokunmay, memelerine
sarlmay ve nihayet kucana yaslanp Kuran okumay sakncal bulmamtr.
Hatta bununla da kalmam, bir de hayzl kadnn bedeninin her tarafndan
tutarak ve gmlek altndan da olsa el ile onu okayarak, zevk alma
olanandan yararlanmtr.
526
te yandan hayzl kadnlar da, kocalarnn
tenasl aletiyle oynamak ve bu yoldan ehvet arzularn doyurmak
zorunluluunda brakmtr. Nitekim bununla ilgili bir hadis yledir:
Koca, (hayzl durumda bulunan) karsndan, iki eliyle tenasl aletini
tutup istimna etmesini isteyebilir; onun vcudunu elbisesinin altndan
okayp zevk alabilir, yeter ki duhul etmeye...
527

Bu areyi, hayzl kadnla cinsi mnasebette bulunamayan erkein ehvet
ihtiyacn hi olmazsa bu yoldan gidermek ve srf erkein zevkini karlamak
amacyla ngrmtr.
527a
Hatrlatalm ki hayzl kadnla cinsi mnasebette
bulunma yasa, aslnda Yahudi dininin uygulad bir kuraldr ve Muhammed
bunu da onlardan almtr; u farkla ki kocaya, yukardaki ekillerde kadnn
vcudundan yararlanma olanan tanmtr. Gerekten de Yahudilerin
niddeh tabir ettikleri din yasaklarnda yer alan kural yledir: hayzl kadna
yaklap onun plaklndan yararlanmak yasaktr
528
Bu yasak, hayz halini
izleyen 7 gn boyunca srer. Bu sre yen 7 gn boyunca srer. Bu sre
ierisinde cinsi mnasebette bulunmak yle dursun fakat kadna kk
parmakla dahi dokunmak gnahtr. Bu yasaa riayet etmeyen erkee falaka
cezas uygulanr. Yine bu sre iinde erkek, kadnn elinden hibir ey
alamayaca gibi kadn da erkein elinden bir ey alamaz. Erkek kadnn
oturduu yere oturamaz, onun piirdii yemekten yiyemez, onun bardandan
su iemez (meerki kadn, onun evde olmad bir srada yemek piirmi
olsun). Hayzllktan mtevellit pislik durumunun 12 gn srd kabul
ERAT VE KADIN
240

edildiinden bu sre boyunca kadn her gn rahmini muayene ederek kan
phts kalp kalmadn aratrr. Hatta beyaz bir bezi, erkek uzvunun rahim
ierisinde gidebilecei mesafeye kadar sokup, kan izi olup olmadna
bakmaldr. Yahudi bir kadn yazar, kendi mensup bulunduu dinin bu ilkel
ynlerine deinerek: Bu tr din kanunlarmza tiksinti ile bakmamak
imkanszdr der.
529

Biraz farkl ekilde de olsa, hayzl kadna yaklama yasaklarn taklit eden
eriat esaslarn daha az tiksinti verici bulmak mmkn deildir.
eriatin uygulad usullerin daha da yerilmeye deer olan yn erkekler
bakmndan gnah saylan eyleri kadnlara yaptrmaktr. rnein el ile
istimna iini erkekler iin yasak klan Muhammed, srf erkein cinsel
ihtiyacna yatkndr diye, ayn ii kadnlara yaptrtmaktan ve rnein
kocalarnn tenasl aletini ellerine alp boalttrtmaktan geri kalmamtr.
530

te yandan adetti kadna oru tutmay yasaklad halde orulu olan erkee
kadnla sevime olanan ngrmtr. Kurana koyduu u hkm bunu
dorulamaktadr:
Orulu olduunuz gnn gecesinde kadnlarnzla bulumanz, size
helal edilmitir... Allah bildi ki nefsinizi yenemeyecek, sabredemeyecek,
bir itir ileyeceksiniz, bu yzden trenizi kabul etti, sizi balad. Gayr
(kadnlarnzla) buluun (2 Bakara 187).
Hatrlatalm ki ilk balarda, Ramazan ay boyunca cinsi mnasebetin yasak
olduu kuraln koymu olduu halde, sonradan bunun g bir ey olduunu
ve bir ay boyunca kadnsz kalmayacan anlad iin kararn deitirmi ve
yukardaki izni karmtr.
Fakat orulu bulunan erkekler iin ii biraz daha kolaylatrmak maksadyla,
iftar zamann ya da orulu gnn gecesini bekleme zorunluluunu dahi
hafifletmitir. Daha baka bir deyimle orulu erkee, kadnn vcudunun her
yerinden yararlanma olanan vermitir yeter ki duhul etmeye. Gerekten de
Ayenin ve mm Selemenin rivayetine dayal hadislerden anlamaktayz ki
Muhammed, orulu bulunduu zamanlar karlaryla seviir ve onlarn
vcutlarnn her yerini per koklar ve orulu erkeklere byle yapabilmeleri iin
kendinden rnekler verirdi.
531

Aye bu konu ile ilgili olarak:
(Peygamber) orulu iken (kadnlarn) takbil eder (per), mulamese
(temas) ve muaneka buyururdu (sarlp seviirdi...)
532

diye cevaplandrrd.
533

ERAT VE KADIN
241

Yani orulu durumda bulunan bir erkee, karsnn sadece avret yerini
haram klmt. Bunun dnda vcudunun geri kalan her noktasndan
yararlanmay helal saymt. Bununla beraber orulu iken karsnn avret
yerine giren kocalar iin dahi kolaylklar salamaktan geri kalmamtr. Byle
bir durumda kocaya kle azad etmek, eer klesi yoksa yoksul doyurmak,
eer doyuracak paras yoksa hurma datmak ve eer bu da yoksa birisinden
bir hurma alp onu bir yoksula vermek grevini yklemitir.
534
Yine Ayenin
rivayetine dayal olarak Abu Davdun naklettii bir baka hadis yledir:
Tanr elisi orutu iken beni per dilimi emerdi...
535

Yine Abu Davdun naklettii ve Ebu Hreyrenin rivayetine dayal bir
baka hadise gre Muhammed bu izni sadece yal erkeklere tanm fakat
genten kiileri bundan mahrum etmitir.
536
Muhtemelen yal kimselerin bu
gibi durumlarda nefislerine hakim olup kirlenmeyeceklerini dnm
olmaldr. Ancak ne var ki yallarn bu eit faaliyetlere tahamml edemeyip
kalpten gidebileceini hesaba katmamtr. Her ne olursa olsun, pme
srasnda karsnn dilini emen kiinin, isteyerek ya da istemeyerek onun
tkrn yutma durumunda kalaca muhakkaktr. Byle bir halde
orucunun bozulmu olmas gerekirken kaza ya da kefaret orucu tutma
zorunluluunda braklmamtr. Oysa ki orulu kadna byle bir zorunluluk
yklenmitir. Bununla ilgili hadis yledir:
(Karsnn) kocasnn veya sevdii bir kimsenin tkrn
isteyerek yutmas (kaza ve kefaret gerektiren hallerdendir)
537

te yandan bir erkein, orulu iken kadna bakarak ya da bir kadn
dnerek inzale uramasn, ya da tenasl uzvuna sv ve kat ilalar
srmesini, inzal vaki olmakszn bir kadn pmesini, orucu bozan hallerden
saymamtr.
538
Sadece perken meninin gelmesi, ya da n ve arka
mahallinden gayr bir yerine (uyluk ve karn gibi) srtmesi, ya da el ile istimna
ederek inzale uramas, arada bir zr yokken kadnn herhangi bir yerine
dokunarak menisini getirmesi hallerini orucu bozan hallerden saym ve kaza
orucunu art klmtr.
Bundan baka bir de orulu olduunu bilerek diri bir insanla, hangi yolla
olursa olsun mnasebette bulunan bir erkein hem kaza ve hem de kefaret
orucu tutmas zorunluluunu koymutur.
539

Fakat btn bunlardan gayr erkein ehvet gailesiyle ilgili olarak
Muhammedin getirdii baz hkmler daha vardr ki bunlara akl erdirmek
gerekten imkanszdr: rnein l insanla ya da hayvanlarla cinsi
mnasebette bulunma hallerinde kaza ya da kefaret orucunu ngrmesi
bunlardan biridir. Gerekten de Celaleddin es-Suytinin Feth-l Kebir adl
ERAT VE KADIN
242

yaptnda yer alan ve T. C. Devletinin Diyanet leri Bakanlnca halkmza
Tanr ve peygamber emirleri olarak anlatlan hkmlerden anlalmaktadr ki
Muhammed, l bir insanla ya da canl bir hayvanla cinsi mnasebette
bulunmay yasaklamtr. Ancak bu gibi mnasebetleri, eer inzal vuku
bulmam ise orucu bozmayan hallerden saym, yok eer bulmu ise kaza
orucu tutulmas gerektiini bildirmitir.
540

Fakat akla daha da ters den ey udur ki l ile yaplan cinsi
mnasebette inzalin vaki olmas, orucu bozup sadece kaza orucunu
gerektii halde, diri bir insanla yaplan mnasebet, hem kaza ve hem de
kefareti gerektirmektedir.
541
Daha baka bir deyimle Muhammed, o kendine
zg ve Arap ahlak anlayna yatkn zihniyetiyle, l ile yaplan cinsi
mnasebeti diri insanla yaplandan daha uygun, daha isabetli ve daha
ahlaki saym ve bundan dolaydr ki sadece kaza orucuna balamtr.
Kadnn oru tutmasn erkein iznine tabi klarken ya da kadna kocasnn
tkrn yutmasn yasaklarken, orulu erkee l ile veya hayvanla cinsi
mnasebette bulunmay caiz ve inzal vukuunda kaza orucunu gerekli klan
bir baka peygambere bilmem rastlamak mmkn olur mu? Yine ayn ekilde
hayzl iken kadn pis tir diye Tanrnn:
Ayba halinde iken kadnlardan el ekin... (2 Bakara222)
eklinde ayet gnderdiini syleyen fakat te yandan l ile ya da
hayvanla cinsi mnasebeti sadece kaza orucuna balayan bir baka Tanr
elisi gstermek bilmem kolay olur mu?

2)Kocasnn ehvet Gailesini Kadn, Onun Dileine ve Kaprislerine
Gre ve Tanrnn Emrettii Biimlerde Gidermelidir.
Cinsi mnasebetin ne ekillerde ve biimde yaplaca hususunu Kuran u
temel kurala balamtr:
(kadnlarnza)... Allahn size buyurduu yoldan yaklan... (2
Bakara 222).
Din adamlarmzn kaleminde bu ayet u ekilde yorumlanr: Nefislerinizin
tatmini iin (besmeleyi eytandan Allaha snmay ve sevimeyi) ne aln.
Allahn emirleri ve yasaklarna aykrlktan korunun. Onun huzuruna
varacanz da bilin
542

ERAT VE KADIN
243

Hemen belirtelim ki ayetteki size szc, inanan erkekler anlamnadr
ve Muhammedin bildirdiine gre Tanr, bu emri ile cinsi mnasebeti erkek
kullarnn zevkine ve keyfine fakat kendi emrine gre yaplmasn istemitir.
rnein sevime esnasnda kar ve kocann rlplak soyunmamalarn ve
bu ii grrken fazla konumamalarn, erkeklerin karlarna arka organdan
yaklamamalarn, vs. emretmitir.
Cinsi mnasebetin yapl ekline lahi iradenin bylesine karmasnn
yce bir Tanr anlay ile badap badamad ayrca tartlabilecek bir
ey olmakla beraber, Muhammedin Tanr szleri olarak indiini bildirdii
Kuran ayetlerine yle bir gz atmakla anladmz udur ki Tanr, kadnlara
arka organlarndan yaklamann caiz olmadn fakat arkalarndan yapmak
ve nden duhul etmek suretiyle cinsi mnasebette bulunma ekline izin
verdiini aklamaktadr. Gerekten de yukarya aldmz ayetin ardndan
hemen u hkm gelmektedir.
...Karlar tarlalarnzdr; tarlalarnza dilediiniz gibi girin... (2 Bakara
223)
Bu ayetdeki Tarla deyimiyle kadnn n organnn (rahimin) kastedildiini
anlatmak zere din adamlar u eviriyi tercih ederler:
Kadnlarnz sizin ekim alannz, tarlanzdr. O halde (n organ olan)
tarlanza ne ekilde isterseniz o ekilde varn...
542a

Muhammedin aklamalarna gre Tanr, bu emirleriyle unu anlatmak
istemitir ki, cinsi mnasebet erkek kullarnn arzu ve keyfine uygun tarzda
yaplabilir yeter ki kadna arka organdan deil fakat n organdan (rahimden)
duhl etmi olsunlar
Kadnlara arka organlarndan yaklamann hkmn biraz daha akla
kavuturmak amacyla Muhammed, kadna arkadan yaklap nden temas
etmenin helal olduunu ve bu ekilde hareket eden erkek kullarna Tanrnn
mjdeler yolladn bildirmi
542b
ve fakat arkadan yaklaarak arka organdan
temas etmenin haram olduunu ve bu ekilde hareket edenlere Tanrnn
lanetler yadrdn sylemitir.
542c

Her ne kadar din bilginleri, rnein Gazali, kadnlara arka organlarndan
temas yasann salk mlahazasna dayandn, ve nk arka organda
daima pislik bulunduunu sylerlerse de
543
asl gerek bu deildir. Asl gerek
Muhammedin, mslmanlar iin Yahudilerden farkl bir cinsi mnasebet ekli
getirmek istemesidir. Nitekim Buharinin ve Mslimin bn Abbastan ve
Cabirden naklettikleri hadislerden renmekteyiz ki Muhammed, Yahudilerin
gelenekleri arasnda kadna arkadan yaklama usulnn bulunduunu ve
ERAT VE KADIN
244

fakat arkadan rahime duhul etmenin yasaklandn nk Yahudi dininde
Eer bir erkek karsyla cinsi mnasebette bulunurken srtna gemi olarak
onun rahmine girecek olursa, doacak ocuk a olur eklinde kural
bulunduunu ve bundan dolaydr ki Tanrnn mslmanlar iin farkl bir ekil
uygun grerek yukardaki ayetleri indirdiini bildirmitir. Bu ayetler gereince
slamda cinsi mnasebetin, kadnn srtna gemi olarak yaplabileceini,
yeter ki duhul iinin makattan deil fakat rahimden girme suretiyle olmu
olmasnn koul bulunduunu sylemi, aksi takdirde doacak olan ocuun
a olacan
544
ve bu ekilde iftleenlerin suratna Tanrnn asla
bakmayacan eklemitir.
545

Daha baka bir deyimle Tanr, kadnn arka organndan girmemeleri
artyla erkek kullarna, diledikleri ekilde cinsi mnasebette
bulunabileceklerini sylemitir.
546
rnein erkek, kadnn drt ubesi (yani iki
kolu, iki baca) arasna yerleip dokundurmak suretiyle bu ii yapabilir
547
ya
da dilerse kadnn arka tarafna geerek (fakat makattan duhul etmeyip
rahmine girerek) ehvetini giderebilir. Ve ite btn bu durumlara kadnn
katlanmas gerekir, nk Tanr ve peygamberi byle emretmilerdir.
Fakat hangi pozisyonda olursa olsun, kadn ve erkein rlplak
soyunmadan, yani giyimli olarak cinsi mnasebette bulunmalar gerekir,
nk Muhammede gre plak halde sevimek hayvanlara yaraan bir
eydir. Nitekim bunu anlatmak zere yle demitir: Biriniz eiyle cinsi
mnasebette bulunduu zaman ei ile kendisinin arkasna bir rt assn.
Eler iki vahi eek gibi rtden bsbtn arnmasn
548

Kendisini peygamber diye tantan bir kimsenin Eler iki vahi eek gibi
rtden arnmasn eklinde kaba bir dil kullanmas bir yana, fakat siz imdi
bu satrlar okurken kendi kendinize: plak ekilde cinsi mnasebette
bulunmak neden hayvanlk olsun? madem ki nemli olan ey ehveti tahrik
etmek ve zevk almaktr, o halde elerin plak ekilde birbirlerine sarlp
sevimeleri daha iyi deil mi? diye soracaksnzdr. Fakat bunu sormadan
nce muhtemelen yle dneceksinizdir: nsanlarn giyimli ya da plak
olarak sevimelerine Tanr neden karsn?.
te yandan mminlerin hayvanlarla cinsi mnasebette bulunmalarn
yasaklamayan ve byle bir halde sadece kaza orucunu ngren bir sistemin,
plak olarak sevime eklini hayvanilik olarak tanmlamasn da aklamaya
muhta greceksinizdir.
Btn bunlar bir yana fakat plak ekilde sevime yasan koyarken
Muhammed, her hususta olduu gibi, yine elimeli durumlara sebebiyet
ERAT VE KADIN
245

vermitir. nk yatakta sevime usullerini aklarken ve rnein kadna
den grevleri anlatrken:
Hi bir kadn, nefsini kocasna sunmadan uyumak helal deildir... (Kadn
nefsini kocasna sunarken) elbisesini karr. Kocasyla ile ayn yataa girer,
tenini tenine dokundurur demitir. Bundan anlalmak gereken ey, hi
kukusuz kar ve kocann plak olarak sevimeleridir. Her ne kadar
Muhammed arkalarna rt alsnlar eklinde aklamada bulunmu ise de,
hem arkalarn rtp hem de tenlerini dokundurmalarnn pek kolay olmadn
kabul etmek gerekir. te yandan hem kadna, nefsini kocasna vermek zere:
(Kadn) elbisesini karr. Kocas ile beraber ayn yataa girer, tenini
tenine dokundurur
derken hem de rlplak mnasebette bulunmayn diye emretmesinin
de kar-kocay aknlk ierisinde bocalatmaktan fark yoktur.
549

Yine Muhammedin bu konularda yerletirdii kurallara gre mmin erkein,
cinsi mnasebete balarken, kadna birden bire ullanmayp dil akalar
yapmas, kadn pp severek ve tahrik edici szler syleyerek bu ie
girimesi gereklidir. Bunlar yapmadan ve sadece kendi iini bitirip kalkmas
acziyet ve hayvanlktr
550

Grlyor ki pp, ellemeden sevimek Muhammede gre
hayvanlara zg bir eydir. Bilmem siz hi hayvanlarn, birbirlerine kur
yapmadan, birbirlerini tahrik etmeden ve birbirlerinin etrafnda dnmeden
iftletiklerini grdnz m? yle anlalyor ki Muhammed:
inizden biriniz (mnasebette bulunaca zaman) ailesine hayvan
gibi ullanmasn, psn, ehveti tahrik edici szler sylesin
551

derken bu benzerlie atf yapmtr. Ve yine muhtemelen bundan dolaydr
ki mslman yazarlar, yukardakine benzer hkmleri slamn kadna nem
verdiinin kant saymlardr. rnein Gazali eriatn bu emirlerine
dayanarak:
Erkek kendi ehveti sona erince hemen ayrlmamal, kadnn
ehvetinin tamamlanmas iin ona mhlet vermelidir. Kadnn ehvetini
tahrik ettikten sonra, onu sona erdirmeden kendi iini bitirip ayrlan,
kadna eziyet etmi olur. nce erkek inzal olursa, nefreti mucip olur.
Ama iki ehvet birleirse, o zaman kadna gre daha zevkli olur; nk
erkek kendi zevki ile megul olurken kadn da, sklmadan kendi zevki
ile megul olur.
diye mantk yrtr.
552

ERAT VE KADIN
246

Hemen belirtmek gerekir ki yukardaki hususlar ngrrken Gazali, kadnn
deil fakat kadndan ziyade erkein keyfini hesaplamtr.
nk kadnn zevk e gelmesi, erkein ehvetini arttran bir eydir. te
yandan, ocuk edinmek iin dahi erkek menisinin kadnn menisiyle (yani
hayz suyu ile), dl yatanda yerlemesi gerekir.
553
Bu hale gre cinsi
mnasebet srasnda kadnn ve erkein ehvetlerinin birlemesi, kadn lehine
olan bir dnceden deil fakat kadnn hamile kalmasn salamak
amacndandr. Esasen kadn, istese de istemese de cinsi mnasebete rza
gstermekle ve rnein ocak banda ya da devenin srtnda bile olsa,
erkein davetini kabul edip hemen onun altna yatmakla grevlendirilmitir.
nk aksi takdirde Tanrya kar gelmi olacaktr. Bunun byle olduunu
bildiren zihniyetin, yukardaki hkmleri kadn lehine konmu gibi gstermeye
almas artcdr. Fakat daha da artc olan ey kutsallk anlayn
cinsi mnasebetin yapl ekliyle orantl klc esaslardr. Bu konuda
verilecek rnekler pek oktur; bunlar arasnda bazlarn zikretmek gerekirse:
Muhammedin bildirdiine gre Tanr, kars (ya da kadnlar) ile cinsi
mnasebette bulunacak olan erkek kuluna, bu ii kbleye ynelik olarak
yapmamasn ve kadna duhul ederken kbleyi karsna almamasn
emretmitir; aksine davrananlarn Tanrya saygszlkta bulunmu olacaklarn
hatrlatmtr.
554

te yandan cinsi mnasebete girimeden nce Kurann Besmele ve ihlas
surelerini okumasn, tekbir ve tehlil getirmesini, rnein:
Allah tektir, Allahtan byk yoktur; azim olan Allahn adyla. Allahm eer
sulbmden bir ocuum meydana gelmesini takdir etmisen, onu hayrl bir
zrriyet kl diye dua etmesini ve doacak olan ocuunu eytanlardan
korumak zere:
Allahm beni eytandan, eytan da bize takdir ettiin ocuktan uzaklatr
eklinde niyazda bulunmasn ve bu arada kadna duhul ederken onun
kulana ar ol diye seslenmesini emretmitir.
555

Ve nihayet inzal zaman yaklanca:
O Allaha hamd ederim ki sudan (nutfeden) insan yaratmtr ayetini
hatrlayp yksek sesle tekbir getirmesini sylemitir.
556
Ancak ne var ki, yine
Muhammedin sylemesine gre cinsel iliki srasnda ok konumamak
gerekir. nk ok konumadan tr elerin dilsiz ya da kekeme olmalar
yannda doacak ocuklarnn dahi yle olmalar mmkndr.
556a

ERAT VE KADIN
247

Fakat her ne olursa olsun elerin, cinsel iliki srasnda zellikle dikkat
etmeleri gereken bir ey daha vardr ki o da birbirlerinin organlarna
bakmamalardr, nk Muhammed:
Sizden biriniz cinsi mnasebette bulunduu zaman einin cinsel
organna bakmasn. Zira cinsel organa bakma krle sebep olabilir
demitir.
556b

eriatlarn Sevime ilmi niteliinde kabul ettikleri bu Kutsal! hkmleri
bellerken, yine kalkp kendi kendinize:
Sevime srasnda cinsel organa bakmak insan niye kr etsin? diye-
merak gidermeye almaynz.
Ya da:
Pek iyi ama, cinsi mnasebete balarken Kbleye ynelmek Tanrya
saygszlk oluyor da, inzalden nce ya da inzal srasnda Tanrnn adn
anmak, Tanrya niyazlarda bulunmak, Kurandan ayetler okumak ve btn
bunlar yaparken, men iyi kadnn dl yatana aktmak, neden saygszlk
olmuyor? diye sormaynz. nk eriatnn ilim diye ileri srd bu
seks kurallarnn srrn zemezsiniz. Esasen zmeye kalkmanz ve soru
sormanz Tanrya ve elisine kar bir baka saygszlk ve hatta su olur ki
sizi, dilsiz, kekeme ya da kr etmek bir yana ve fakat bir de Cehennemlerin
dibine srklemeye yeter.
Saygszl nlemek ve cennetlere gitmek istiyorsanz, kafanz hi
ypratmadan Muhammedin sylediklerini harfiyen yerine getiriniz. rnein o
size: .
inizden biriniz kadna yaklat zaman eekler gibi plak olmayn, inzal
zaman yaklatnda banz bir rt ile kapatp tekbir getirin, altnzdaki
kadna ar ol diye seslenin dediine gre, onun bu emrini gz kapal
ekilde yerine getirin. Eer karnz size: Sen nasl bir adamsn, btn bu
ileri de mi eriatn emirlerine gre yapacaksn? Senin kendi akln, izann yok
mu? Brak bu emirleri de keyfimiz nasl istiyor ise o ekilde sevielim diyecek
olursa ona: Kes sesini be kadn, yoksa boarm seni diye
homurdanverirsiniz, olur biter. te yandan cinsi mnasebetin ne zamanlar
haram ve ne zamanlar sevap olduunu, hangi gn ve hangi saatlerde
yaplmas gerektiini dnmenize de gerek kalmamtr. nk sizin adnza
peygamberiniz btn bunlar en ince noktasna kadar Tanrya danarak
ayarlamtr. Her ne kadar Tanr sizi akl ve zeka ile ibram etmise de, her
ERAT VE KADIN
248

konuda olduu gibi bu konuda da aklnz kullanmanza ve yormanza
kyamam ve bu ii de elisine yaptrtmay uygun bulmutur.
Ve ite yukardaki hususlarda Muhammedin Tanr azyla yerletirdii
esaslar odur ki cinsi mnasebet, her ayn ilk balangcna, ortasna ve sonuna
rastlayan gnler, yani ayda gn hari (nk bu gnlerin gecelerinde
eytan ie karr) dier gnlerde olmaldr.
Hayzl kadn ile mnasebetin Nass- Kuran ile haram olduunu daha
nce belirtmitik. Uygun olan ey kocann her drt gecede bir karsna
yaklamasdr nk drt kadnla evlenmi olabilir.
557

Burada aklnza: Drt kardan gayr cariyeleri varsa ne olacaktr? diye bir
soru gelecek olursa, bu takdirde cinsi mnasebetin cuma gnleri dahi
mstehab olacan dnerek hareket etmenizde saknca yoktur.
558
Yalnz
unutmaynz ki geenin ilk saatlerinde cinsi mnasebet yasaklanmtr size.
nk abdest almadan uyuyup kalmanzn mmkn olduu gz nnde
tutulmutur.
559
Bununla beraber Muhammedin, baz geceler, zellikle
karlarndan Ayenin yannda yatarken, cinsi, mnasebetten sonra
ykanmadan uyuyup kalm olduunu dnerek ve bunun bir snnet
hkm olduunu hesap ederek, ayn ekilde hareket etmenizde muhtemelen
saknca olmamaldr.
560

Btn bunlar gsteriyor ki eriatya gre, mslman erkeinin ehvet ii
Tanr tarafndan pek eitli usullerle ayarlanmtr. Ve her alanda olduu gibi
bu alanda da kadn, kocasnn kaprislerine, keyfine ve emrine tabi klnmtr.
Tanr ve peygamber emirleri olarak eriatnn uygular olduu bu
hkmleri yle bir gzden geirirken kendi kendinize: Tanr bunlarla m
megul olur? Kocasnn yatak davetini kabul etmeyen ya da geciktiren
kadnlarla m bozuur? Ya da onlar ocak banda ve deve srtnda olduklar
zaman yemek iini brakp ya da devenin srtndan inip kocalarnn altna
yatmaya m zorlar? eklinde ve buna benzer nice sorular sormak isteseniz
de sormayn. nk Tanr anlayn bylesine klten bir zihniyetten ne
Tanry yceltici ve ne de kadn haysiyet sahibi edici bir davran
bekleyebilirsiniz. Braknz byle bir davran fakat eriatnn inand odur
ki btn bu hkmler seks eitimi niteliini tar ve amzn uygar
lkelerinde yer alan sistemin Muhammed tarafndan bin drt yz yl nceleri
ortaya atlm esaslardr.
Seks sorunlarnn Batda ada bilim konusu haline getirildii dorudur;
bu yoldan yeni kuaklarn fikren, ruhen ve bedenen daha gelimi ekilde
yetitirildikleri de dorudur. Ancak ne var ki Batdaki bu sistem gkten inmi
ERAT VE KADIN
249

hkmlere deil fakat akl ve tecrbe verilerine dayal bir ilimdir. Oysa ki
eriatnn seks kurallar olmak zere uygulad eyler Tanrdan geldii iddia
olunan ve bilimsel hibir yn bulunmayan ve aslnda Tanrnn ycelii
anlay ile atan eylerdir. Siz hi Tanrnn: Ey kadnlar, mutfakta eliniz
atete olsa ya da sokakta devenin stnde bulunsanz da kocanzn cinsi
mnasebet arsna icabet etmezseniz Tanr size darlr; sizi cennete almaz;
Ey erkekler, cinsi mnasebete balarken altnzdaki kadn kble ynne
evirmeyin, fakat duhul ederken Tanrnn adn ann, inzal srasnda banza
rt atp tekbir getirin; ve yine ey erkekler l insan ya da hayvan ile cinsi
mnasebette bulunacak olursanz kaza orucu tutun eklinde ya da buna
benzer konumalar yapabileceini ve hkmler gndereceini dnebilir
misiniz? Ve btn bu yukardaki emirleri seks ilmidir diye benimseyebilir
misiniz?
Dnebilmeniz ve benimseyebilmeniz iin uygar kafa yapsn terk edip
bin drt yz yl gerilere, l Arapnn o gnlerine ve ilkel deer llerine
dnmeniz gerekmez mi? eriatnn cinsel yaam kurallar eklinde ileriye
srd yukardaki ve benzeri hkmler, seks ilmi alanna deil ve fakat olsa
olsa pornografi alanna girer ki, din anlayna hakim kutsalln dnda kalr.
Eer ehvet gcklayc bu gibi hkmleri dinsel nitelikte sayacak olursak, ya
da bunlar sergileyen din adamlarn kltrl diye saygn klarsak bu topluma
byk ktlk yapm oluruz.

E) Kocasnn Hizmetlerini Grmek ve ehvetini Gidermek Yannda
Kadna Den Bir Dier Grev: Ona Secde Etmek ve Onu Elendirmektir.
Kocasnn hizmetini grmek ve ehvetini gidermek yannda kadna den
nemli grevlerden biri de onun gnln elendirmek ve her hususta
karlarn korumak ve nihayet ona tapmaktr.
Daha baka bir deyimle kadn, her zaman iin kocasnn elinde bir oyuncak
olduunu unutmamaldr. Bundan dolaydr ki Muhammedin en ok sevdii ve
sayd kimselerden biri olan mer, ikide bir karsna:
Sen evin kesinde bir oyuncak gibisin; ihtiyacmz olduu zaman
seninle oynarz; ihtiyacmz olmad m orada durursun derdi
561

Tapmak tan maksat da kadnn, kocasn daima seyyid/efendi mevkiinde
tutmas ve secde edilmeye layk saymasdr. nk Muhammed yle
emretmitir.
ERAT VE KADIN
250

Eer bir kimsenin, bir kimse karsnda secde etmesini emretmi
olsaydm, kocann kadn zerindeki hakkna binaen kadna kocas
nnde diz kmesini, secde etmesini emrederdim.
Bunu sylerken ayn zamanda kadn, her bakmdan kocasna klevari bir
ekilde boyun emeye, ncelik vermeye, varn younu ve her eyini (hatta
z babasna varncaya kadar tm yaknlarn) feda etmeye ve kendini ona
adam bilmeye hazrlamtr.
yi ve saliha kadn tanmn yaparken aklndan geirdii kadn tipi
udur: Yer yz yaamlar boyunca yannda misafir olarak bulunduu
erkeine hizmet eden, onun cennetlere girebilmesi ve hurilerden olan
gerek karlarna kavuabilmesi iin gereken her eyi yerine getiren,
kocasyla daima iyi geinen
562
, onun kskanln krklemeyen ve ona
kar hi kskanlk gstermeyen
563
iffetli bir yaam sren, kocas evde
bulunmad zaman ilerini grp bir kenara ekilip bzlen, kocas eve
geldiinde onun gnln elendireni
564
kadn
Kadna den dier grevlere gelince, bunlardan biri kocasndan az ey
istemesi, asgari ihtiyalar dnda hibir ey dilememesi yapt hizmetlerin
karln beklemeden kt kanaat geinmesidir.
565

te yandan kocasnn izni olmadan hi kimseye (velev ki bu kimse kendi
z evlad olsun) eve ait bir ey vermemelidir.
566
Kadnn bir de kocasna kar
drst olmak grevi vardr. Her ne kadar kocas kendisine yalan syleyebilir
ve hatta kendini aldatabilirse de (nk Muhammedin brakt hadislerden
anlalmaktadr ki erkein karsna sz vermek maksadyla yalan sylemesi
mubahtr), kadnn byle bir ey yapmas asla caiz deildir.
567
Btn bu
hususlar gz nnde tutan Gazali iyi ve saliha kadn tipini, Muhammedin
dncelerine uygun decek ekilde yle belirtir: Kadn evinde oturup
ynn rmeli, ve ev ileriyle megul olmaldr. Yksek yerlere kp etraf
uzun boylu gzetmemeli, komulara, gelen ve geene bakmamaldr.
Civardaki kimselerle ve komularla konumamal ve temasa gememelidir.
Kocasnn huzurunda ve gyabnda erefini korumaldr. Her ite onun rzasn
kazanp gnln ho etmeye almaldr... (onun) msaadesi olmadan
sokaa kmamal, izin verdiinde tesettrl bir ekilde kmal, ss ve
ziynetini tehir etmeyip, efendisine saklamadr. Sokaa karken nazar
dikkati ekmeyecek bir klkta kmaldr... (sokakta) kalabala karmamal,
mmkn olduu kadar tenha ve kenardan yrmelidir. Yabanclarn kendisini
bilmesinden kanmaldr. Hatta tandklarndan da saknmal ve iine devam
etmelidir... Be vakit namaz klp orucunu tutmaldr. Kocas evde bulunmad
zaman kocasnn kskanln dnerek kapy alanlara iltifat etmemelidir.
Kocasnn akrabalarn kendi akrabalar zerine tercih etmelidir. Kocasna
kar daima saygl ve emrine amade olmaldr
568

ERAT VE KADIN
251

te her mslman erkeinin ideal edinmesi gereken kadn tipi, bylesine
kle ruhlu bir kadndr; Bundan dolaydr ki ona: Rabbimiz bize dnyada
hasene, ahirette de iyiyi ver... eklinde dua etmesi emredilmitir. Dnyada
hasebe deyimi, yukarda belirtilen iyi ve saliha kadn anlamnadr. Ahirette
iyi kadn deyimi de yakut gzl, bakire huriler den baka bir ey deildir.
569

Nitekim Trmzinin ve bn Macenin rivayetlerine dayal bir hadisinde
Muhammed hasene szcnn iyi ve saliha kadn anlamna geldiini
sylemi ve:
Sizler (siz mmin erkekler) kreden kalbe, zikreden lisana ve ahiret
hususunda sizlere yardmc olacak saliha bir kadna sahip olmaya
aln
diye eklemitir.
570

Daha baka bir deyimle: ...ahiret hususunda sizlere yardmc olacak
saliha kadna sahip olmaya aln derken evlilik kuruluunun amacn,
elerin karlkl ballnda deil fakat sadece erkein yeryz rahatnn ve
cennet hazrlklarnn salanmasnda yattn ortaya vurmutur.
Her ne kadar iyi ve saliha kadnlarn cennete gireceklerini belirtmi ve
analarn ayaklar altndan cennetler geer eklinde szler sylemi ise de
btn bunlar, kadn erkein hizmetlerini biraz daha iyi yapar hale getirmenin
ve kaderine raz etmenin taktii bilmitir. Bu hususu ilerde tekrar ele alacaz,
fakat imdilik unu hatrlatalm ki kadnn cennete girebilmesini kocasnn
kendisinden raz olmas artna balamakla yukardaki taktii geerli ekle
sokmak istemitir.
te yandan analarn ayaklar altndan cennetler geer szleri ile
yaptrtmak istedii ey kadnlarn kocalarna iyi bakmalarn ve bol ocuk
yapmalarn salamak iindir. nk kadnn mslmanl ancak bu tr
davranlaryla oluur; cennete girebilmesi iin kocasn memnun etmesi ve
onun rzasna mazhar olmas arttr. Ancak ne var ki cennetleri, kadnlarn
zevk alamayaca ve hatta znt duyaca bir yer olarak tanmlamtr.
nk cennetler, gzel bakire kzlarla dolu ve ancak erkeklerin zevkine ve
keyfine uygun bir yerdir. Kadnlarn byle bir yere gitmekle kazanacaklar bir
ey sz konusu deildir. Kocasna iyi hizmet etmek ve onu kendisinden raz
etmek suretiyle cennete girmeye hak kazansa bile kadn, orada kocasna
kavuacak deildir. Yeryz yaamlar boyunca san sprge ettii ve srf
ahirete gndermek amacyla hizmetlerini grd kocasn orada hurilerle
sarma dola bulmak hi kukusuz kadn iin azap verici bir ey olmaldr.
ERAT VE KADIN
252

Hani hi olmazsa cennette, kocas hurilerle seviirken kadn kendisine* de
sevgililer edinebilmi olsa, yine bir derece; fakat ne var ki zavall bunlardan
yoksun braklmtr.

F) Muhammede Gre Kadnlarla yi Geinmek ve Onlara yi
Muamele -Etmek Akllarnn Noksan Olduunu Dnp Onlara
Acyarak Eziyetlerine Katlanmak Gereinden Doar.
Kuran ve hadis hkmleri arasnda kocann karsna kar sabrl ve mfik
davranmasn ngren bazlar vardr ki, bunlara baklarak slamda evlilik
kuruluunun karlkl sevgi ve sayg esasna dayand ileri srlr.
571

Verilen rnekler arasnda unlar vardr:
Ve delillerimizdendir ki sizin cinsinizden eler yaratmtr size; onlarla
uzlap geinesiniz diye ve aranzda sevgi ve merhamet ihsan etmitir (30
al-Rum 21).
(Karlarnzla) iyi geinin, iyi muaerette bulunun; eer onlardan
holanmyorsanz sabredin (4 Nisa 19);
(Karlarnz) gzellikle tutun, gzellikle brakn (2 Bakara 231).
(Karlarnza) kar hakszlktan saknrsanz, bilin ki Allah, ilediklerinizden
phesiz haberdardr (4 Nisa 128).
Hadis hkmleri arasndan da unlar gsterilir:
inizden en iyi olannz, karsna en iyi davranananzdr.
572

Bir kimse karsna buzetmesin
573

Kadnlarn kusurlarn grmezden gelin, onlar idare etmesini bilin...
Kadn ksmn sevindirin... Mminlerin iman yznden en kamili... ailesine
kar en ltufkar davranandr... hayrlnz, ailesine kar iyi davranandr
574

te bu ve buna benzer hkmlerin varln ileri srenler Muhammedi
kadn haklarnn ampiyonu gibi gstermeyen alrlar. Hogry, iyilii ve
sabr denilen eyi ngren bu hkmlerin, kadna kar sevgi ve saygdan
doma eyler olduunu savunurlar.
Oysa ki bu hkmlerin gerek anlamda ne kadn haklarna ballkla ve ne
de kadn erkein eiti klmakla ve hatta zgr insan niteliinde saymakla
ilgisi vardr; sadece ve sadece kadn erkein hizmetlerine hazr hale
getirmekle ve kocasna itaat ettirmekle ilgisi vardr. Muhammedin getirdii bu
ERAT VE KADIN
253

hkmlerde ve rnein Kadnlar sevindirin, onlara buzetmeyin, onlara
merhamet ihsan edin, sabr gsterin eklindeki szlerde, kadnlara hak ve
zgrlk gibi eyleri layk gren bir davran yatmaz; bu hkmler bu amala
konmamtr. Aksine, kadnlarn hak ve zgrlkten yoksun olduklar ve bu
nedenle acnacak durumda bulunduklar iin ve bu durumu onlara belli
ettirmeden kabul ettirmek maksadyla dnlmtr. Nasl ki hayvanlara,
akl ve idrak yeteneklerinden yoksun birer zavall yaratk gzyle bakmak,
acmak ve merhamette bulunmak ve bize yararl olduklar lde onlar
beslemek ve yetitirmek gerekirse, kadnlara da akllarnn eksik olduunu
dnp acmak ve merhamet etmek gerekir.
Bundan dolaydr ki Muhammed, bir yandan yukardaki hkmleri koyarken
ve rnein:
(Kadnlarnzla) iyi geinin, iyi muaerette bulunun; bir kimse karsna
buzetmesin; Kadn ksmn sevindirin, vs. eklinde konuurken, dier
yandan da:
Kadnlar aklen ve dinen din (eksik) yaratlmlardr, bundan dolaydr
ki onlarla iyi geinmek, akllarnn noksan olduunu dnp onlara
acyarak eziyetlerine katlanmak gerekir... Kadnlarnz hakknda Allahtan
korkun. (nk) onlar sizin elinizden hrriyetlerini kaybetmilerdir,
onlar sizin klelerinizdir
eklinde szler sarf etmekten geri kalmamtr.
575
Ve yine bundan dolaydr
ki onu takliden din adamlar ye din bilginleri, bata Gazali olmak zere:
Kadnlarla iyi geinmek ve akllarnn noksan olduunu dnp
onlara acyarak eziyetlerine katlanmaktr
eklindeki formllere sarlmay marifet bilmilerdir.
576
Grlyor ki
kadnlara kar iyi sabrl ve mfik davranma gereini Muhammed, gerek
anlamda insancl duygularla, kadnn hak ve zgrlk sahibi bir varlk
olduunu kabul ederek deil, fakat yaratltan zavall olduunu dnerek ve
daha dorusu erkein karlar uruna onu bu durumlarda tutmak amacyla
ngrmtr.
te yandan kocalara hitap ederek karlarn korkutmalarn, yldrmalarn
ve her frsatta azarlamalarn, onlarn sylediklerine aldrmamalarn, hatta
sylediklerinin zddn yapmalarn, onlara dayak atmalarn ve diledikleri
zamana boamalarn emretmi olmas da, yukarda deindiimiz kadn
lehinde grnen szlerinin en kerte yapmack ya da maksatl olduunu ortaya
vurmaya yeterlidir.
ERAT VE KADIN
254

Kadna sz geirebilmek ve onu itaatli klabilmek iin sert ve hain
davranma siyasetini uygun gren, kadn aklen ve dinen eksik, eek ve
kpek vs. gibi namaz kateder nitelikte ya da uursuz ve eytan
kertesinde gren Muhammedin Karlarnza iyi davrann eklinde ki szlerini
kadn lehine saymak ve bu szlerde samimiyet bulunabileceine inanmak
ebette ki kolay deildir. Bunun byle olduunu bundan sonraki blmlerde
biraz daha iyi anlamak mmkn olacaktr. Fakat imdilik unu belirtelim ki bu
samimiyet yokluunun kantn, onun kendi karlarna kar olan
davranlarndan dahi karmak mmkndr.
Gerekten de bn Ishak, bn Hiam, bn Hanbal Taberi, Vakidi, Beyzavi ve
dier benzeri temel kaynaklardan ve Muhammedin kendi karlarnn
azndan renmekteyiz ki o, kendi karlarna kar hogrl ve saygl bir
koca gibi davranmamtr. Her ne kadar onlar hakknda iltifatkar szler sarf
eder gibi grnmekle beraber, karlarna kar iten gelme ne sevgisi ve ne de
saygs olmutur. Onlar sk sk azarlamas, olmadk nedenlerle onlara
darlmas ve kendi sebebiyet verdii kskanlk olaylarndan dolay hncn
onlardan karmas, genellikle kadn snfn kltc nitelikteki szlerini
onlar vesilesiyle sylemi olmas, bunun kantlarndandr.
Baz karlarn, dier bazlarndan daha fazla sever grnm, sevdii
bazlarna kar hi olmadk nedenlerle ilgisini yitirmi ve tm mrn, karlar
arasnda bu tr eitsizlikler yaratmakla gemitir. rnein Safiyye lehine
olmak zere karlar arasnda eitlii bozduu fakat daha sonralar Safiyyeye
kar ilgisini yitirdii yine ayn ekilde ou zaman Aye lehine, zaman zaman
Mariya ya da Zeynep lehine olmak zere eitlii bozduu haller ok
grlmtr.
577

Fakat genellikle sylenebilir ki bir dzineye yakn kadnla ayn anda evli
bulunduu sre boyunca Aye, Zeynep ve mmi Seleme hari, dier
kadnlarna fazla itibar gstermemitir, itibar gsterdiklerine de deer vermi
deildir. Onun indinde kadnn deeri tirit yemeinden, ileri gememitir.
Nitekim en fazla itibar eder olduu Aye iin yle derdi: Ayenin dier
kadnlara stnl tirit yemeinin dier yemeklere stnl gibidir.
577a
Karlarndan bazlarna kar sevgi ve yaknlk duyar grnmesi dahi bir
takm kar hesaplarna dayaldr. rnein Ayeyi el stnde tutarak onu
dier elerinden fazla seviyormu gibi grnrken ve:
Aye hakknda bana eziyet etmeyin, zira vallahi Ayeden baka
hibirinizin yorganna brnmken bana vahiy gelmemitir. derken
dnd ey gerek anlamda sevgi izhar deildi. Sadece Ayenin
gzellii ve kendisine bakire olarak gelmi olmas nedeniyle ona kar
ERAT VE KADIN
255

besledii ehevi tercihin dier eler arasnda yaratm olduu kskanlklar
ve bundan doma huzursuzluu kendi rahat adna sona erdirmek iindir.
Nitekim Aye, ona inanmaz ve Muhammedin kendisine kar besledii
zel ilginin sevgi ve saygdan deil fakat ehvet dncesinden gelme
olduunu ok iyi bilirdi. Bundan dolaydr ki Muhammede:
lmmden sonra yapacan ilk i gzel bir kadnla benimle
odamda sevimek olacaktr
derdi. Bu olay bn Sad, nl yapt olan Tabakat da yle anlatr: Bir
gn Aye ile sohbet ederken Tanr elisi ona -Eer lm olsaydn, senin iin
ylesine gzel bir cenaze merasimi tertiplerdim ki (herkesin az ak kalrd)
dedi. Daha lafn bitirmeden Aye ona u yant verdi: -Evet bilirim (ki) yle
yapacaksndr; fakat yine bilirim ki cenazemden dndn an, btn
zntn benim odamda (ve benim yatamda) dier karlarndan birinin
koynuna girmi olarak giderecek ve teselli bulacaksndr...
578
Bu vesile ile
bn Hanbaln Musnad adl yaptnda yer alan u olay da eklemekte yarar
vardr ki Ayenin bu szlerinde ne byk bir isabet bulunduunu gsterir.
Gnlerden bir gn Muhammed, Ayenin odasna girdiinde mmi Seleme
adndaki dier bir karsnn orada bulunduunu grr, fakat grmezlikten gelir.
Her ne kadar Aye, gz ve ka iaretleriyle Muhammede, mmi Selemenin
mevcudiyetine ilgi gstermesi iin bir eyler anlatmak isterse de Muhammed
aldr etmez ve mmi Selemenin varlndan habersizmi gibi davranmaya
devam eder ve Aye ile megul olur. Buna fena halde sinirlenen mmi
Seleme, dayanamaz ve Muhammede hitaben: yle hissediyorum ki senin
indinde dier karlarnn hibir nemi ve yeri yok, diye barr; hatta hrsn
alamayarak ar baz szler sarf eder. Onun bu hiddetine kar Muhammed,
yattrma yoluna bavurmakla beraber, zr filan dilemez; sadece Ayeye
dnerek: - Bu kadnn hakaretlerine sen cevap ver- diye seslenir. Aye de
mmi Selemenin hakkndan gelir. mmi Seleme odadan kar ve soluu
Muhammedin kz Fatmann yannda alr ve olanlar anlatr. nk Fatma
ve kocas Ali, Ayenin hasm ve adeta dmandrlar.
Olup bitenleri onlara anlatrken ayn zamanda Ayenin kendileri hakknda
sarf ettii kltc konumalar da nakleder. Bunlar duyan Ali kplere biner
ve kars Fatmaya, derhal gidip babasn grmesini ve Ayeyi ikayet
etmesini syler. Fatma da yle yapar ve Muhammedin yanna giderek
Ayenin yersiz tutumundan yaknr ve bu ekilde davranmaktan Ayeyi
alkoymasn ister. Fatmann szlerini dikkatle dinleyen Muhammed, adeta
Ayeyi hakl karrcasna bir tutum taknr ve Fatmaya yle der: - Aye
senin babann en tercihlisidir.
ERAT VE KADIN
256

Bunlar sylemekle ayn zamanda Ayenin Fatma ve Ali hakknda yapt
hakaretleri dahi bir bakma desteklemi olur.
579

Grlyor ki Muhammed, bir dzineye yakn nikahl karlarna kar,
herkesin dikkatini ekercesine eitlik d ve haksz davranlarda
bulunmaktan kanmamtr.
te yandan Ayeye kar ho grnmek iin, dier karlarn yukardaki
ekilde kltrken, Safiyyeye ho grnmek iin Ayeyi kk durumlara
drmekten geri kalmazd.
Hatrlatalm ki Safiyye, tpk dierleri gibi, gzel bir kadnd. Safiyyenin
gzelliini kskanan Aye, dier baz elerle birlik olup onu alaya alr ve
Yahudi asll olduu iin ona hakaret etmek frsatlar arard. Bu alaylardan ok
rahatsz olan Safiyye, durumu Muhammede ikayet ettiinde, srf onu teskin
etmek ve holandrmak maksadyla Muhammed, Ayeyi kk drtc u
yant verir:
(Senin hakknda bu ekilde konutuu zaman) Ayeye senin
babann Harun ve amcann da Musa olduunu... sylersin ve bylece
ecdadnn peygamberler slalesinden geldiini belirtirsin... Ayenin
ecdad nedir ki? Tm ile kafirlerden oluma deil mi?
580

Daha baka bir deyimle Musay ve Harunu mslman imanndan kimseler
olarak tanmlayp Safiyyenin ecdadn stn, fakat buna karlk Ayenin
ecdadn mslman deil fakat kafir imi gibi gstermeye alrd; tpk kendi
z annesi olan Emineyi, mslman olarak lmedi diye, mafiret dilemeye
demez grd gibi.
rnek verilebilecek bir dier olay da Hatice ile ilgilidir. Hatice hakknda
sonsuz bir sevgi ve sayg besledii iddialarn da ihtiyatla karlamak gerekir.
Ayeye kar ball, biraz nce deindiimiz gibi, ehvet duygusundan
doduu halde Haticeye kar bal grnmesi, daha ziyade Ayenin yersiz
vnmelerine frsat brakmamak iindi. Geekten de Aye, ou kez Hatice
hakknda kt eyler syler ve rnein O disiz ihtiyar kar diyerek
Muhammedin bu ilk karsna hakaretler yadrrd. Hatta daha da ileri gider
ve: Tanr onu (benim gibi) bir bakasyla, deitirdi diyerek Tanrnn kendisini
bakire, taze ve gzel bir kz olarak Hatice gibi ihtiyar bir kadnn yerini almak
zere verdiini belirtmek ve Muhammed indinde deerini arttrmak isterdi.
Fakat onun bu bbrlenmesini engellemek ve onu susturmak maksadyla
Muhammed yle derdi:
Hayr Tanr (Haticeyi) daha iyi bir bakasyla deitirmedi. (nk)
Bakalar beni red ettii zaman o bana inand; bakalar beni
ERAT VE KADIN
257

yalanclkla suladnda o beni gerei syleyen kii olarak grd;
yoksul olduum yllar, o benimle kendi varln paylat
581

Fakat Ayenin kendisine kar bbrlenmesini bu ekilde nlerken ve bu
maksatla Haticeyi savunurken, aslnda her eyini kendisine medyun
bulunduu Haticeye kar da vefal davranmaz ve u ayetleri okurdu:
... (Rabbin) seni ksz bulup da barndrmad m?... Seni fakir bulup
zenginletirmedi mi? (93 Duha 6,8).
Yani Haticenin servetine konmu olmay ve Haticeden grd yardmlar
Haticenin iyiliine deil fakat Tanr inayetine hamleder grnrd.
Btn varln ve hatta peygamberliini aslnda Haticeye medyun
olduu halde
582
, onun hatrasna en ufak bir sayg duymam ve yas dahi
tutmamtr. O kadar ki:
len kadnn ardndan 3 gnden fazla yas tutulmaz; eer len koca
ise, karsnn 4 ay 10 gn yas tutmas gerekir eklinde yerletirdii
kural, herkesten nce kendi lehine olmak zere uygulamtr
583

Kadncazn lmnden ok az sonra da Aye ve evde ile, yani birisi
bakire ve dieri dul iki kadnla evlenerek Haticeye kar bu ilgisizliini ortaya
vurmutur. Bu itibarla Ayenin, biraz yukarda belirttiimiz konumas, yani
Muhammede hitaben syledii: Eer ben lrsem muhakkak sen o son
gnn gecesinde kadnlarnn birisiyle gerdek olup yaayacaksn
584

eklindeki szler, Muhammedin karlarna kar ne kadar az sayg ve sevgi
beslediinin kantlarndan saylmaldr.
*
* *

Belirtmek yerinde olacaktr ki kocalarn, karlarna kar iyi davranmalar
gereini, srf kadnlarn eksik akll olduklarn dnp onlara acmak
gerektii nedenine dayatan Muhammed, byle bir dnceye yer vermek
suretiyle, kadn snfna kar yeni bir azizlikte bulunmu olmaktadr. nk
byle bir dncenin altnda kadna hakaret tohumlar ekilidir. Fakat btn
bunlar yetmiyormu gibi bir de iyi muamele gereini sfra mncer klacak bir
tutum taknmtr ki o da kocalarn kt ve hain muamelelerine kar
kadnlara tahmil ettii mutlak itaatkardr. Ve bu itaatkarl herkesten nce
kz Fatmaya verdii tlerle ortaya vurmutur.
ERAT VE KADIN
258

Gerekten de, Arap kaynaklarndan renmekteyiz ki Fatma, babasnn
kendisini zorla evlendirdii Ali ile pek iyi geinemezdi. Sk sk onunla
kavgalard. Bunun da nedeni, Alinin Fatmaya kar sert ve hain
davranlar idi. Her ne kadar Muhammed, genel olarak kocalara:
Karlarnza kar iyi davrann eklinde emirler verirse de, kocalarn kt
davranlarna kar kadnlarn susmalarn, boyun emelerini sylerdi. Ve ite
kendi kz Fatmaya syledii de daima u idi:
Kocan sana kt davransa dahi sen onun mizacna uy
Hatta bunu sylemekle dahi yetinmez ve yle eklerdi:
Eer bir nsann, bir baka insan nnde secde etmesini
emretseydim, kadnlara kocalar nnde secde etmelerini sylerdim
585

Bu tr szlerini, zaman zaman Fatmaya sert ve hain davranlarda
bulunmakla bizzat uygulam olurdu. bn Hanbaln ve Vakidinin
naklettiklerinden bunun byle olduu anlalmaktadr. rnein bir gn le
vakti Fatmann evine giden Muhammed, onu dinlenmek zere yatm bulur.
Kadncaz zaten hastalkl ve zayf bnyeli olduu iin istirahate muhtatr
Uyumakta olan Fatmay aya ile drterek uyandrr ve kocasnn ilerini geri
brakmamasn hatrlatr.
Arap kaynaklarnn bildirdiine gre bu ekilde davranmak Muhammedin
her zaman yapt eylerdendir.
586


G) (Evlilikte) Koca, Karsn Sindirmeli Her Dediini Geri evirmeli
Gerektiinde Dvmelidir.
slamn savunucular, aile kuruluunun kar ve koca arasnda sevgi ve
saygya dayal olduunu ve bu nedenle slam dininin kar koca arasnda
sevgi ve muhabbet unsuruna nem verdiini ve buna yararl esaslar
getirdiini iddia ederler. rnein Kurann:
Allah aranzda sevgi ve birbirinize rahmet ve efkat yaratt (30 Rum
21)
eklindeki hkmlerini zikrederler.
Her ne kadar Kuran ve hadis hkmleri arasnda bu ve buna benzer
olanlar bulunmakla beraber, btn bunlarn gz boyayc ve kadn kandrc
olmaktan ileri geen bir deeri yoktur. Evlilik yaamlar ierisinde kadn,
ERAT VE KADIN
259

snrsz ekilde aalatan ve zavall hale getiren, haysiyet duygusundan
yoksun eden bir sistemin kar koca arasnda sevgi ve sayg yaratt
iddiasnda bulunmas glntr.
Daha nce de belirttiimiz gibi Muhammed, evlilik birliini kadnlar
bakmndan klelik olarak tanmlam ve nikah anndan itibaren kadnn
kaderinin erkein eline getiini aklam ve kocann seyyid olarak
karsnn hakimi bulunduunu hatrlatmtr. Muhammede gre erkein,
stnl demek evlilik yaamnda her eyin onun emrine ve keyfine gre
ayarlanmas demektir. Bu stnl srdrebilmesi iin kadn sindirmesi,
gerektiinde dvmesi ve her halkarda onun dediklerini bilmezlikten gelmesi
gerekir; nk kadn denilen yaratk iyilikten, hogrden anlamaz; daha
dorusu bu gibi davranlar erkein aczine verir ve ona stnlk salamak
iin frsat edinir. Bundan dolaydr ki en byk tehlike, kocann karsn dinler
olmas, kadnn da kocasna sz geirir duruma girmesi gibi hallerdir. Kadnn
kocasna klevari ekilde hizmette bulunmasn doal sayd halde, kocann
karsna hizmette bulunmasn ya da onun szne uymasn utan verici
saymtr. Bundan dolaydr ki erkeklere hitaben yle konuurdu:
Artk sizin iin en ok korktuum ey, kadnlara uymanzdr
587

Bununla da yetinmemi, fakat kadnn szne uymay erkek iin klelik
ve sapklk olarak tanmlamtr.
Kim ki kendisini karsnn klesi yapar, o mutlaka sapktr... Tanr
kocaya karsnn zerine mutlak stnlk (hakimiyet) tanmtr; ayet
koca bu durumu ters yz edecek olursa bu takdirde eytan hakl klm
ve kendisine dost edinmi olanlardan olur
588

Daha baka bir deyimle Muhammede gre kadnn sz ile hareket etmek
demek kadnn emrine girmek, ona kle olmak demektir; oysa ki Tanr, erkei
stn yaratp, kadn erkein emrine vermi ve bu durumu Kuranda: Erkekler
kadnlara stndr (2 Bakar 228) diye aklam ve ayrca:
Aranzdaki stnl unutmayn (2 Bakara 237) diye hatrlatmada
bulunmutur. Sadece hatrlatmakla kalmam ve bu durumu deitirmeyi
yasaklam ve deitirmeye kalkanlar eytana uymakta sulamtr.
Onlar Allah brakp diilere taparlar, ve -Elbet de senin kullarndan
belli bir takm alp onlar saptracam... Allaha yarattn
deitirmelerini emredeceim diyen eytana taparlar (4 Nisa 117-119)
te Muhammed, yukardakine benzer hkmleri yerletirmek suretiyle
evlilikte kocaya den ilk iin, karsnn yularlarna hakim olmak olduunu
ERAT VE KADIN
260

syler ve bu yularlar gevettii an karsna sz geiremeyeceini ve ona
boyun ediremeyeceini belirtirdi.
589

O halde kocann yapaca ey, nikah anndan itibaren kadn ikinci planda
yaamaya altrmaktr. Kadna fazla itibar etmemek, deer vermemek ve onu
daima aa mevkilerde tutmak hususunda Muhammedin syledii szler,
Arap ata szleri eklini afm ve yzyllar boyunca kullanla gelmitir. Bu ata
szlerini kitap halinde yaynlayan bir Arap yazarnn sraladklar arasnda
unlar vardr:
Karlarnz yer seviyesinden yukarda oturmaya altrmayn Kzn
okutma ve onu taban seviyesinden yukarda oturtma
Karlarnz her daim -Hayr, olmaz szlerine altrn, nk onlarn
isteklerine uymak onlar kstah klar;
Karlarnz aa yerlerde oturtmaya zorlayn
590

Sadece kadn alt seviyelerde oturtmaya zorlamak deil, fakat ayn
zamanda sindirmek ve gerektiinde kteklemek gerekir. Kteklemek iin
kadnn herhangi kt bir davranna tank olmak gerekmez: phe etmek
bile yeterlidir. Nitekim Kuran da bu koula balamtr:
...erkekler kadnlar zerinde hakimdirler. yi kadnlar, gnlden
boyun eenler (dir).. .Serkelik etmelerinden endielendiiniz kadnlara
t verin, yataklarnda onlar yalnz brakn, nihayet dvn. Size itaat
ediyorlarsa aleyhlerinde yol aramayn (4 Nisa 34).
Grlyor ki, koca, eer karsnn serkeliinden, inatlndan,
itaatkarszlndan endie
591
edecek olursa, daha dorusu byle bir durumun
oluabileceini sezerse, yukardaki usullere bavurabilecek ve karsn
ktekleyecektir. Abdullah bn-i Zemann rivayetine dayal olarak Buharinin
naklettii bir hadisten renmekteyiz ki Muhammed kadna dayak atlrken
fazla ar davranlmamasn ve kadnn orasnn burasnn krlmamasn
ngrm ve bunun iin:
... Sizden biriniz karsn kle dver gibi dayakla dvmek ister; caiz
ki, o gnn sonunda o karsnn yatak eidir
592

eklinde hkm getirmitir. Bundan anlalmaktadr ki kii klesini istedii
gibi dvebilir, fakat karsn bu ekilde dvmemelidir. Kleyi dverken orasn
burasn krabilir, fakat karsn dverken byle yapmamaldr: nk o gnn
sonunda onunla cinsi mnasebette bulunabilecektir. Din adamlarmz, karsn
dven kocalar, yukardaki ekilde insafsz harekete zorlayan emirleri
yceltirler. Oysa ki bunda yceltici deil haysiyet krc bir nitelik yattn fark
ERAT VE KADIN
261

etmezler. Kadn kle dver gibi dvmekle insafl ekilde dvmek arasnda
fark olmadn ve her ne ekilde olursa olsun dvlen bir kadnla o gnn
sonunda yatakta bulumann kar koca ilikilerini saygnla
kavuturamayacan anlayamazlar.
Her ne olursa olsun durum udur ki koca iin nemli olan ey karsn
yldrmak, korkutmak ve kadnlarn dzenlerinin byk olduunu (12 Yusuf
28-29) dnp onlarn ktlklerine kar her eyi yapmaktr. Yaparken de
Muhammedin:
Kadna kar yumuak davranrsan ondan sana ihanet gelir. Sert
davranrsan iyilik gelir
593
eklinde ki szlerini unutmamaktr. Fakat bunlar
yaparken, yine Muhammedin tlerine uyarak kurnazca hareket etmeyi,
yani sabretmeyi ve kadnn suyuna gitmeyi ihmal etmemektir. nk
Muhammed, bu konuda da yle konumutur.
Kadn kaburga kemii gibidir, dorultmak istersen krlr
594

Bu hadisi yorumlayan Gazali yle den Erkek mkemmel bir hekim gibi
olup, her ilac vaktinde verilmesini bilmelidir. Sabretmek ve kadnlardan
gelenlere katlanmak mhimdir
595
Grlyor ki hakim olan zihniyet kadnn
doutan kt ve dzelmesine imkan olmayan bir yaratk niteliinde olduu
ve onu bu ekliyle kabul edip idare etmeye almak gerektii merkezindedir.
te yandan Muhammed, kadn snfn ylesine aklen ve zihnen eksik
saymtr ki:
Kadnlara danmak, fakat dediklerinin aksini yapmak lazm (dr)
diyerek
596
, her kocaya Makyavelce bir yol daha belletmitir: Bu yol, evlilik
yaamnda kadnn ne kadar deersiz ve nemsiz bir yer igal ettiini
gstermeye yeterlidir.
Kar koca ilikileri bakmndan Muhammedin ngrd yukardaki
tedbirleri, slam bilginleri btn yzyllar boyunca canl tutmaya ve toplumun
tm snflarnn beynini bunlarla yourmaya almlardr. rnein mam afii,
kadna her daim sert ve hain davranmak gerektiini belirtirken yle demitir:
kimse vardr ki, onlara yumuak davranrsan onlar sana ihanet
eder, sert davranrsan iyilik ederler. Bunlar da kadn, hizmetkar ve ii
dir...
597

Gazali bu yukardaki szleri biraz daha akla kavuturarak u ekle
sokmutur:
ERAT VE KADIN
262

Kadnn yularn azck salverirsen o sratle senden uzaklar;
yularn azck gevetirsen, o seni bir metre kendine eker; eer onu
kendine eker, kuvvetle tutarsan, ancak o zaman ona sahip
olabilirsin
598

Yine ayn ekilde Tusi ve Asaad gibi nl ahlakiyatlarn iledikleri tema
u olmutur ki eer koca, kars zerinde korku yaratmayacak olursa, ya da
onun szn dinlemeye kalkarsa, karsnn ua durumuna girer, bu ise
Tanrnn yaratt dzene aykrlk olur.
599

Bu bilginlerin dndkleri odur ki, eski bir Arap gelenei gereince kadn,
tabiat icab, daha ilk evlilik anndan itibaren kocasna hakim olmak, onu
elinde oynatmak ister. slam ncesi dnemde Arap kadnlarnn kzlarn
nikahlandrrlarken bu konuda tembihte bulunmalar ve rnein: Kocann
yanna ktn anda onu dene, sngsn knndan kar. Eer bir ey
sylemeyecek olursa kalkan nn zerinde et dora. Buna da ses
karmayacak olursa klc ile bir kemik kr. Buna da aldrmazsa, artk mesele
kalmad demektir; bu takdirde srtna ulu vur ve zerine bin gezin; nk
artk o senin merkebin olmu demektir
600

Ve ite yine bu ilkel zihniyetin temsilcilerine gre, eer koca karsnn
merkebi olmak istemiyor ise, her eyden nce karsn merkep haline
getirmelidir. Bunu salayabilmenin tek yolu, karsna kar fazla sevgi
gstermemek, onu seviyor olsa bile sevgisini gizlemek, her vesile ile
memnuniyetsizlik izhar etmek, en ufak bir hata ve kusur halinde bunlar
karsnn yzne vurmak, azarlamak, hatta kusur ilememi olsa dahi ara sra
ona kar fkelenmek, her frsatta onu nakzetmek ve yermek ve tabii zaman
zaman dvmektir.
601

te yandan kadn, sadece sert ve hain muamele grmeye deil, fakat her
konuda terslenmeye ve Hayr, olmaz eklindeki szleri iitmeye
altrlmaldr. Nitekim Halife merin, slami esaslara uygun olarak kocalara
verdii t udur:
Karlarnz, her daim her hususta HAYIR, OLMAZ gibi olumsuz
szlere altrn
602

nk inand odur ki kadn, kendisine hayr, olmaz demeyen ve
isteklerini yerine getiren erkekten holanmaz ve ona sayg duymaz.
Kadnlarn sayd erkek tipi, kendilerine hkmeden, emreden, hiddet ve
iddet gsteren, kendilerini ezen erkektir. Kadnn erkeine kar ball,
sayg ve itaatkarl, onun sert ve hain tutumu ile mepsuten orantldr.
ERAT VE KADIN
263

Btn bunlardan gayr koca, hibir hususta karsyla ortaklaa karar
almamal ve nemli hibir iini ona danarak yapmamal, srlarn ona
amamaldr. Ara sra karsnn fikrini almak istese dahi, bu*yola, srf karsnn
dediklerinin aksini yapm olmak iin bavurmaldr. Aksi takdirde karsnn
saygsn yitirmi olur.
Meslek hayatyla ya da mali durumu ile ilgili ilere gelince, bu konularda da
koca, karsna hibir ey sylememeli, maln, kazancn, sermayesini belli
etmemeli, gelir ve giderlerini bildirmemelidir. unu bilmelidir ki kadnlar
hileleri byk, ktlkleri byk ve ahlakilikleri zayf olup ayn zamanda bo
boaz, sr tutmayan ve kocalarnn her eyini ortaya yaymaktan kanmayan
yaratklardr. nk Muhammed bunun byle olduunu sylemitir.
603

Sylerken de kadnlara, btn bu hususlarda kocalarndan bir ey
sormamalarn ve kocalarnn gizli tuttuu eyler yznden kocalarna tarizde
bulunmamalarn, sadece sylenilen ile kanaat etmelerini ve her ey iin
kocalarna kretmelerini emretmitir. Daha baka bir deyimle kadn, tpk
evdeki kpek gibi, nne ne verilirse onu yemeli, azarlandnda ve
dvldnde kulaklarn indirmelidir. Mslman yazar ve bilginlerin
savunduklar hep budur.
Bin drt yz yl boyunca bu tr olumsuz grleri halkn beynine tkan bu
yazarlar, esas itibaryla kadnn doutan kt ruhlu, fitneci ve dzenbaz,
eksik akll, gvenilmez bir yaratk olduunu hep Muhammedten gelme birer
gerek olarak kabul etmilerdir. Bir an iin bu gerein bilimsel bir nitelii
olmayacan, btn bu yukardaki olumsuzluklarn doal deil, fakat gelenek
sonucu yerlemi inanlar olabileceini dnmemilerdir. nk kadn
aalatmak zere Muhammedin yerletirdii hkmlerin gerekten Tanr
szleri olduuna inanmlardr. rnein:
...kadnlarn dzeni byktr... akl sahipleri iinde kadnlardan daha
noksan akll olan yoktur... kadnlar kocalarna kar kfran nimet
bilirler... kadnn iyisi olmaz... kadnlar arasnda saliha kadn, siyah
kargalar arasnda alaca karga gibidir... kadnlar insann karsna eytan
gibi karlar... vs.
eklinde ya da benzeri daha nice szlerin gerekten Tanrnn azndan
km olduunu sanmlardr. Bu byle olunca Tanrnn ve elisinin bylesine
ktledii kadna kar olumlu bir davrana ynelmelerini onlardan beklemek
elbette ki mmkn deildir.
te yandan mslman kadnn beyni bu verilerle ylesine ykanmtr ki,
kocasnn kendisine yardmc ya da saygl olmasn, kendisine deer verir
bulunmasn hazmedemez hale gelmitir; byle bir kocay kmsemeyi ve
ERAT VE KADIN
264

utanlacak bir adam olarak nitelendirmeyi kadnlnn anndan bilmitir. Bu
hususta Gazalinin verdii u rnek ilgintir: Maridlerden biri bir kadnla
evlendi. Bu adam durmadan kadna hizmet eder, kadn bunun hizmetinden
bunalr ve utanr, annesine vaziyeti anlatr ve der ki Tuvalete gideceim
srada bile benden evvel davranp suyu oraya gtrr. Senelerdir bu hal byle
devam ediyor...
604
Grlyor ki bu szleri syleyen kadn, kendisine ilgi
gsteren kocasn hor grmektedir. Biraz nce dediimiz gibi kadnn bu
davran doaldr. Siz kadn, Tanr ve peygamber emirleridir diye yukardaki
ekilde yetitirir ve kocasna seyyid/efendi gzyle bakmay ve ona kle gibi
hizmette bulunmay dinsel grev saymaya altrrsanz, bu sonutan
bakasn alamazsnz..
Ancak ne var ki kadn bylesine ezik durumlara iten bir sistemin
sorumlusu ve su orta olma kans ierisinde bizler, yani aklc dn
zlemcileri, vicdan muhasebesi yaparak sesimizi ykseltmeli ve klbk
damgas yeme tehlikesine dahi aldr etmeden elerimize gerekli olandan
da daha ar bir ilgi gstermeliyiz. Bu rneklerle eriaty sindirebiliriz.

H) Kadn Kapatmak, Tannmayacak Klklara Sokmak, Erkekten
Ayrmak ve Uzak Tutmak slami Emirlere Dayal Bir Gelenektir ki,
Mslman Toplumlarn Geriliklerinde Rol Oynamtr; Halen de Oynar.
Yer yznde hibir toplum, eriat toplumlarnda olduu kadar kadn ilkel
ve irkin giysilere zorlamam, uvala tkarcasna arafa sarmam, umac
klnda dolatrmam ve mezara sokarcasna eve kapamam ve erkekle
temastan karmam tr.
Eskiden olduu gibi bugn dahi mslman lkelerde, kozmopolit kentlerin
modernlemeye ynelik blgeleri hari, kz ocuklar daha alt yanda itibaren
erek ocuklardan ayr tutulur; okul varsa ayr okullara yollanr, on bir yana
geldiinde arafa sokulur ve mrnn geri kalan ksmn da bu zevksiz ve
kendi kiiliini yok edici giysiler ierisinde yaamaya mahkum bkardr. Ve
btn bunlar erkein kskanl ve hodgaml uruna...
Trkiye gibi Atatrk sayesinde bu basklardan ve dinsel banazlktan
kendisini kurtarm bir lkede bile bugn eriatln ahlanmas nedeniyle,
bu tr adlklara dn balamtr. Trkiye gibi laiklie ynetememi
dier mslman lkelerde ise bu uygulama, gemi yzyllar hi de
aratmayacak ekilde srp gitmektedir.
ERAT VE KADIN
265

Hemen belirtelim ki bu uygulamann, sylendii gibi ekonomik
yoksulluklarla, ya da geriliklerle ilgisi yoktur; sadece eriata saplanmlkla
ilgisi vardr. Hangi lkede ki eriat dini, esas zne en uygun ekliyle
uygulanmaktadr, o lkede kadn en insafsz kapatlmalara mahkum
demektir. rnein Suudi Arabistan, ki petrol gelirleri sayesinde yeryznn en
zengin lkeleri arasnda saylr, kadn snfna dnyay zindan etmek
hususunda en ileri gidenidir. Bu lkede kzlar, alt yandan itibaren
olanlardan ayrlr, ayr okullara yollanr, niversiteye geldiklerinde erkek
rencilerden ayr snflara sokulur; erkek hocalardan ders almalar yasaktr.
Snfta dersleri televizyondan izler ve hocaya soru sormak iin snftaki
telefonlara sarlrlar. Haftada bir gn okulun kitaplndan yararlanrlar, fakat
orada bulunduklar srada erkek renciler kitapla alnmazlar.
605
Tm Suudi
Arabistanda ne tiyatro, ne sinema, ne konser yeri/ne dans yeri hibir ey
yoktur: Kadn erkek bir araya gelmesin diye... Kadnlara araba kullanmak
yasaklanmtr. Dier mslman lkelerde de durum aa yukar ayndr.
Nikah annda itibaren kadnn kaderi, evin drt duvar arasnda kapanm
olarak yaamaktr. Kocaya den dinsel grev, karsnn sokaa kmasna,
yabanclarla (hatta komularla) konumasna engel olmaktr. Sokaa
kmasna izin verdii hallerde, kadnn tannmayacak klkta ve erkeklerin
bulunmad yerlerde dolamasna mukayyet olmaktr.
Mslman yazarlar, her alanda olduu gibi, bu alanda da Muhammedi
kr krne savunmak amacyla, slam dininde kadn kapatmak, araf ve
peeye zorlamak diye bir ey olmadn, Kuranda pee, araf ya da
Barts gibi eylerle ilgili hkm bulunmadn, ve mslman
toplumlarda uygulanan bu gelenein slama yabanc kaynaklardan rnein
(ran, Bizans, Hint ve Trk yaamlarndan) gelme olduunu sylerler.
606

Onlara gre Muhammed, toplum dzeninin belli bir ahlakilikle salanabilecei
tezine dayal olarak kadn kem gzlerden korumak istemi/kadnn
rtnmesini emretmi, fakat hibir zaman makul snrlar dna kmamtr,
pee ve araf gibi giysilere zorlamamtr.
Bu tr grleri savunanlar Arap yaamlarndan rnekler vermek suretiyle
iddialarn kantlamaya alrlar Bir yazar, 17 yzylda Hama kentindeki
evlenme trenlerinde kadnlarn erkeklerle beraberce elendiklerini, kapanma
nedir bilmediklerini, ziynetlerini ve gzelliklerini sergilediklerini ve 18.
yzyldan kalma kitaplarda kadnlarn ziynet takarak ve makyaj yaparak
camiye gittiklerinin yazl olduunu syler.
607
Yazara gre bugn dahi
buralarda ayn eyleri grmek mmkndr ve Suriye snrlarndan Douya
doru gidildiinde, yani Arap rknn yaad yerlerden uzaklap da ran,
Azerbaycan, Afganistan ve Hindistan gibi blgelere gidildiinde, kadnlarn
kapandklarn, arafa sarldklarn, eve kapatldklarn izlemek mmkndr.
Kadnn tannmayacak klklara sokulmas gelenei konusunda eriatnn
ERAT VE KADIN
266

dier bir uydurmas da udur: Derler ki Bu gelenek 622 ylnda Mekkeden
Medineye g eden mslmanlarn oradaki yaamlarndan doma bir ihtiyac
karlamak zere yerlemitir. Zira Mekkede iken mslman kadnlar ayn
giysiler ierisinde dolarlard ve herkes birbirini tand iin hr kadnlara
sataan olmazd. Fakat Medineye geldiklerinde, Medinelilerin hr kadnlara
satar olduklarn grdler. Sebebini aratrdklarnda rendiler ki
Medineliler, hr kadnlar ayn giysiler ierisinde dolaan cariyelerden ayrt
edemedikleri iindir ki byle yapmaktadrlar. te bundan dolaydr ki
Muhammed kadnlarn tannmayacak klklarda dolamasn emretmitir.

1) Kadnn Tannmayacak Klklara Sokulmas, Eve Kapatlmas ve
Erkekten Uzak Tutulmas Geleneinin Gerek Kkeni, Muhammedin
Kskanlnda Aranmaldr:
Hemen belirtelim ki yukardaki iddialarn geree yatkn tek bir yn yoktur.
Gerek olan ey btn bu durumlarn Muhammedin kskanlndan kt
ve Kuran ve Hadis emirlerine dayal olarak uygulanddr. Birazdan ksaca
deineceimiz gibi Kurann zellikle Nr ve Ahzab Surelerine, ve eitli
Hadislere yle bir gz atmak bunun byle olduunu anlamaa yeter. Her ne
kadar Kuranda pee, araf ya da Barts gibi szcklerin gemedii
iddia edilirse de, kadnlarn hi tannmayacak ve bilinmeyecek ekilde
rtnmeleri ngrlmtr ki bu tr giysileri gerektirir.
Daha baka bir deyimle kadn tannmayacak ekilde rtlere tkama, eve
kapama ve erkekten uzaklatrma gelenei ne Bizanstan, randan, Hintten
ya da Trklerden gelmedir ve ne de Mekkeli mslman kadnlarn Medinede
karlatklar sylenen davranlar nleme ihtiyacndandr. nk bir kere
Bizansta, randa ya da hele Trklerde byle bir gelenek sz konusu
olmamtr. Kitabmzn ilk blmlerinde (ve dier yaynlarmzda) bunun byle
olduunu aklamtk.
608

Mslman kadnlarn Medinede karlatklar sylenen durumlara gelince,
bu iddiann da tutar taraf yoktur. Her ne kadar Mekkelilerle Medineliler
arasnda kavgalar olmam deilse de bunun nedenleri bambakadr.
609
Bir
an iin sylenenin doru olduunu kabul etsek bile, kadn satamalara kar
korumak iin zindana kapatr gibi arafa tkmak deil, satamalar nlemek
gerekirdi. Erkein hayvana yarar davranlar yznden kadna dnyay
haram etmek, herhalde Tanrnn bavuraca bir yol olamaz.
te yandan Muhammedin yerletirdii hkmler, herhangi bir satama
olay vesilesiyle konmamtr. Dorudan doruya kskanlk duygularndan
ERAT VE KADIN
267

doma bir itile konmutur. Maksat kadn erkein mal bilip baka erkeklerin
nazarndan ve temasndan uzak tutmaktr. Hatrlatmak yerinde olacaktr ki
Muhammed, kskanlk denen eyi frenlemek deil, fakat dinsel fazilet
eklinde bilmek ve bunu erkein karakterinde glendirmek ve herkesten
nce kendisinden rnek vermek suretiyle kiisel ve toplumsal yaamlara yn
izmitir. Kendisini insanlarn en kskanc bilerek vnrken Tanry da
kendisi gibi, hatta daha da kskan gsterirdi. rnein Sad b. Ubadenin, son
derece kskan bir insan olduunu rendiinde:
Sadn kskanl sizi artyor, deil mi? Hayr, artmasn,
nk Tanr ve ben, her ikimiz de ondan ok daha kskancz ve Tanr
benden de daha kskantr
Demitir.
610

Kadnlarn erkeklerle bir arada bulunmalarna ve konumalarna tahamml
etmek yle dursun, fakat birbirlerine uzaktan bakmalarna dahi gz yummaz
ve nlerdi. rnein bir gn halkla konuurken, ve Kutsal eylerden sz
ederken, kendisini dinleyenler arasnda gzelce bir kadn grr. Kadnn
yanna gen ve yakkl bir delikanlnn meldiini ve kadn gzleriyle
szdn fark eder. Derhal konumasn keser ve gencin yanna giderek
ene sakalna yapr ve ban bir baka yne evirir. Bylece ii rahatlam
olarak krssne dner ve Kutsal nitelikteki konumasna devam eder.
611

Bu tr mdahaleleri bazen mantk d boyutlara ulard. rnein erkeklik
duygusu olmayan Muhannesin irkin denecek kadar iman bir kadna
fazlasyla bakmas, onu gazaba getirmee ve adamcaz srgne
gndermee yetmitir.
611a

Kskanlklarnn tezahr baz hallerde ok daha farkl ve korkun
sonulara ulamtr. Ifk olay dolaysyla Aye ile ksmesi, ve olayda ad
geen kiilerden Hamne ile Hasan lesiye dvdrtmesi, Mstah kr etmesi
ve Safvan da savalardan birine gndererek sava alannda lmesine vesile
olmas; ya da cariyesi Mariyann sulad Hasan, hi aratrma yapmadan
ldrtmeye kalkmas
611b
ya da Mslman kadnlar aleyhinde iirler yazd diye
Kab bn-i Erefi en feci ekilde ldrtmesi, verilebilecek nice rnekler sadece
bir kadr.
612

Hi kukusuz bu ve buna benzer olaylar yzndendir ki Kurana erkeklerin
kadnlara ve kadnlarn da erkeklere bakmalarn yasaklayan hkmler
koymutur.
Ey Muhammed! Mmin erkeklere syle; gzlerini baklmas yasak
olandan evirsinler... (24 Nr30).
ERAT VE KADIN
268

Mmin kadnlara da syle: gzlerin baklmas yasak olandan
evirsinler... (24 Nr 31)
Bu snrsz kskanl nedeniyledir ki herkesten nce kendi karlarn giyim
kuam zgrlnden, bakalaryla temastan yoksun klmakla ve evin
duvarlar arasna kapamakla ie balam, ve ayni eylerin tm mslman
kadnlara uygulanmas yolunu amtr. Kurann Ahzab Suresinin 33, 53, 55
ve 59 cu ayetleriyle, Nr Suresinin 31 ci ayetleri bu konuda verilebilecek
rneklerden bazlardr.

2- Kadnlarn hi tannmayacak ekilde rtnmelerini ngren Hicab
ayetleri: (Ahzab 33, 53, 59; Nr 31)
Kadnlarn hi tannmayacak ekilde rtnmek zere yzlerini ve her
yerlerini kapamalar ve erkeklerle bir arada bulunmaktan kanmalar, ve
zaruret olmadka evden kmamalar konusunda Kuranda yer alan ayetlere
Hicab ayetleri ad verilir, ki bunlar genellikle Ahzab Suresinin 33 ve 53 59cu
ayetleriyle Nr Suresinin 30 ve 31 ci ayetleridir. Bunlara eklenebilecek dier
ayetler yannda Muhammedin vahy ile indiini syledii pek ok hadisler de
vardr.
Kadnlar, daha pek kk yalardan itibaren adeta zindan alemine
tkarcasna rtnmeye zorlayan bu hkmlere gre kadnn her eyi Avret
saylmtr. Avret szcnn lgat anlam, kadnn dince grnmesi haram
saylan yerleridir ki, sandan ayak trnana varncaya kadar vcudunun
tmn kapsar; u amala ki iyice rtnm olsunlar da hi kimse onlar
tanyamasn.
Bununla ilgili olarak Ayenin bir rivayeti yledir:
(una ant ierim ki) Resulullah... (sabah namazn) klarlard da
mminatdan kadnlar (balarn ve bedenlerini) mrtlar
612a
ile rterek
hazr bulunurlar, sonra evlerine dnerlerdi, (henz ortalk aarmam ve
kendileri iyice rtnm olduklar iin) onlar kimse tanyamazd
612b

Ahmed bn-i Hanbel ve Malik ve afii gibi slam statlar ve mezhep
kurucular, kadnn ayaklarnn dahi Avret olduunu kabul ettikleri iin:
Ayaklar plak olarak namaz klan kadn, namaz iade etmelidir
demilerdir.
612c

Bununla beraber Ebu Davudun Msnedinde rivayetine gre kadnlar, elleri
ve yzleri ak olarak namaz klabilirler, nk gya Muhammed, bir
ERAT VE KADIN
269

defasnda Esmaya: Kadn bulua erince ondan grlmesi caiz olan aza
ancak udur demi ve derken de Esmann elleriyle yzn iaret etmitir
612d

slam kaynaklarnn bildirmesine gre rtnme ile ilgili Hicab ayetleri,
gya defada ve mertebeyi natk olmak zere inmitir ki birincisi
yledir:
Ey peygamber! Elerine, kzlarna ve mminlerin kadnlarna, dar
karken stlerine rt almalarn syle; bu onlarn (tannmamalarn)...
salar (K. 33 Ahzab 59)
612e

Grlyor ki emredilen ey kadnlarn tannmayacak ekilde giyinmeleridir.
Hem de ylesine tannmayacak ekilde giyinmeleri emredilmitir ki, hem
ellerinden gayr yerleri grnmemelidir ve hem de

Vcutlarnn karaltsndan
kim olduklarnn anlalmamas gerekir
612f

te yandan bu emirler hem Peygamber elerine ve hem de tm mslman
kadnlara amildir. Bu itibarla baz kimselerin Kuranda mslman kadnlara
rtnmesi emredilmemitir ya da rtnme emirleri sadece Peygamber
eleri iin getirilmitir eklindeki iddialar temelsizdir.
kincisi kadnlarla erkekleri birbirlerinden uzak klan, her trl temastan
yasaklayan ayetlerdir ki Harem ile selaml ayrmak anlamnda olmak
zere Irha-y hicab diye anlr. Ahzab suresinin 53 c ayeti buna rnektir:
Ey inanlar!... Peygamber elerinden bir ey isteyeceinizde onu
perde arkasndan isteyin... (Fk. 33 Ahzab 53).
nc s ise kadnlarn zaruret olmadka evlerinden kmalarn ya da
bakalarna bakmalarn ya da ziynetlerini ve sslerini kendi yaknlardan gayr
kiilere gstermelerini yasaklayan ayetlerdir. rnein Nr suresinde yle
yazldr:
Mmin kadnlara da syle: gzlerini baklmas yasak olandan
evirsinler... Sslerini.... amasnlar. Ba rtlerini yakalarnn zerine
salsnlar. Sslerini kocalar veya babalar, veya kaynpederleri, veya
oullar... veya cariyeleri, veya erkeklii kalmam hizmetiler veya
kadnlarn mahrem yerlerini henz anlamayan ocuklardan bakalarna
gstermesinler...(24 Nr 31)
Ahzab suresinin 33c ayetinde de yle denmitir:
Evlerinizde oturun, eski cahiliyede olduu gibi alp salmayn (K.
33:33).
ERAT VE KADIN
270

Bu ve benzeri hkmleri Muhammed, hi kukusuz kendi kskanlk
duygularnn kabarmasna vesile olan olaylar vesilesiyle koymutur ki bu
olaylar arasnda Hicretin 5 c ylnda Zeydin ei Zeynepe ak olup onunla
evlenmesi ve daha sonra ei Ayenin Safvan bin Muattal adnda bir delikanl
ile sevitiine dair halk arasnda dedikodu yaplmas (yani Ifk olay), ve bu
arada karlarnn Kazay hacet maksadyla evlerinin dna kmalarnda
saknca bulunmas gibi olanlar vardr.
Hele Ahzab suresindeki Ey mminler... Peygamberin elerinden bir ey
isteyeceinizde onu perde arasndan isteyin (K. 33:53) eklindeki hkm
koyarken Zeyneple olan ilikilerinin altnda hareket etmitir. Bilindii gibi
oulluu olan Zeydin kars Zeynepe ak oluu Zeydi ziyaret iin evine
gittii srada vuku bulmutur. Zeyd evde olmad iin Zeynep, kapda asl
bulunan perdeyi am fakat aceleye geldii iin libasn giymeden
Muhammede grnmt; Zeynepin bu yar plak hali Muhammedin
houna gitmi ve o an ona ak dmtr. Ve ite bu tr bir olayn kendi
bana gelmesinden korktuu iindir ki yukardakine benzer hkmler
yerletirmeyi gerekli grmtr.
Fakat btn bunlar yaparken ayn zamanda mslman erkeine de hem
kendinden rnekler ve hem de tler verirdi. Nitekim inanan erkeklere, bir
yandan kskanln dinsel bir gerek olduunu belirtir ve Kskan olmayan
kimsenin kalbi terstir ya da Tanr ve ben her ikimiz de kskanc? der ve
dier yandan da unu sylerdi:
Kskan olmamak in, kadn yabanc erkeklerle temas ettirmemeli,
sokaklarda gezmesine izin vermemelidir; tepeden trnaa kadar
rtnmesine, rtnrken dahi kt-irkin giysilere brnmesine dikkat
etmelidir (nk byle giyinirlerse erkekleri cezbetmezler, erkekler de
onlara bakmaz).
Muhammedin bu szlerini kendisine iar edinen ashab- kiramdan mer
yle eklerdi.
Kadnlarnzn sokaklarda gezmesini istemiyorsanz onlara sevimli
(gzel) elbiseler giydirmeyin. nk onlar (kadnlar) gzel, sevimli
olmayan elbise ile grnmek istemezler
612g

Grlyor ki kskanlk yznden erkein huzursuz olmamas iin
Muhammedin bulduu are kadn erkein hodgamlna feda etmektir.
Bundan dolaydr ki eski Arap yaamlarnda zaten uygulana gelmekte olan
gelenei, temsilcisi bulunduu erkek snfnn mutluluunu salamak
maksadyla daha da katlatrarak uygulamak istemitir. Bylece eriat
yaamlar ierisinde bu gelenek, kadnn kiilik yitirmesi, erkek snfnn
ERAT VE KADIN
271

yabanilemesi ve iki cinsiyetin birbirleriyle temasszl yznden ruhen,
fikren ve ahlaken geri kalmas sonularn yaratmtr.
Daha baka bir deyimle slamn, kadn arafa tkmak, eve kapamak ve
erkekten uzaklatrmak iin ngrd kurallarn, sanld ve iddia olunduu
gibi kadn korumaa matuf mantki bir nedeni yoktur; rnein Medineye g
etmi mslman kadnlarn sarkntlktan korumak ya da genel olarak kadna
eref ve haysiyet kazandrmak iin konmamtr. Eski bir gelenein
Muhammed tarafndan pekitirilip duygusal artlara oturtulmas sonucu
konmutur.
Her ne kadar cahiliyye diye tanmlanan dnemde ve zellikle l
bedevisinin yaamlarnda kadnlarn yzlerini rtmeyip erkeklerle bir arada
bulunduklar gerek ise de, kentlerde durum bundan farklyd: Bir nevi
rtnme gelenei vard. Muhammedin kendi kabilesi Kureyte bu gelenek
olduka sk bir ekilde uygulanrd. Fakat yine de aileler, kzlarna damat ve
klelerine alc bulabilmek iin onlar sokaklarda yzleri ak dolatrrlard.
Kocaya vardktan sonra kadnn rtnmesi ve muhafazakar ekilde
giyinmesi gerekli olmakla beraber pee ve arafa sarlmas diye bir ey
yoktu. Daha dorusu Arap kadn, slami uygulamalardan nce yzn,
ellerini vs. rtmez ve fakat hayasz bir ekilde de dolamazd. Bu yaam
tarzn Hicretten sonra da koruduu anlalmaktadr. Nitekim Sakif halk
kadnlarnn Hicretin sekizinci ylna kadar bu ekilde dolatklarn gsterir
rnekler bulunmaktadr. Bilindii gibi Muhammed, Sakiflerin putlarnn yok
edilmesini Mugiraya emrettiinde Sakifti kadnlar, yzleri ak olarak onun
karsna kmlar ve zntlerini iirler okuyarak aa vurmulardr.
613

Tarihi gerek odur ki Muhammed, kadnn tannmayacak ekillerde
rtnmesi gereini Medineye hicret ettikten sonra yerletirmitir. Daha bata
bir deyimle, peygamberliini ilan ettii tarihten sonraki 15 yl boyunca
kadnlarn rtnmesi konusunda bir ey dnmemitir. Bunun byle
olduunu Ayenin beyanlarndan anlamak mmkndr. Zira Ayenin, daha
henz Medineye hicret tarihleri srasnda anlattklarna gre o zamana
gelinceye kadar Arap kadnlar arasnda kapanan yoktur. Gerekten de o
tarihlerde Muhammed ile birlikte Medineye gelen mslmanlar, bu ehirde
hkm srmekte olan humma hastalna yakalanmlard; onlar ziyaret
ederek hatrlarn soran ve bu arada babasnn azad etmi bulunduu kle
Bilali gren Aye yle der: O zamanlar (biz kadnlara) araf (ve pee) gibi
giysilere brnme (ve kapanma) zorunluluu yklenmemiti
614
Demek
istedii ey Muhammedin daha henz o tarihlerde Arap kadnna bu tr
giysileri emretmemi olmasyd. Neden o zamanlar emretmemiti? nk o
tarihlere gelinceye kadar buna kendi bakmndan gerek grmemiti. Hatice ile
ERAT VE KADIN
272

evli bulunduu srece esasen byle bir emir veremezdi; Haticeden ekinir ve
onun byle bir zorunlulua boyun emeyecek kadar haysiyetli olduunu
dnerek bunu teklif etmeye cesaret edemezdi.
te yandan Hatice, nispeten yal bir kadnd; onu kskanmak iin gerek de
yoktu. Fakat Haticenin lmnden sonra durum deimitir. Evlendii
kadnlar gen ve gzel kadnlardr. Kskanlk duygularn kabartacak
durumlar domutur artk. Hi kuku edilemez ki kadn tannmayacak
klklara tkan araf ve pee felaketine mahkum klan bizzat Muhammed
olmutur. Ve o bunu, her eyden nce kendi kskanlklarn tatmin iin
yapmtr. Bunun byle olduunu ve kadnn rtnmesinin Hicretin 5.ylndan
itibaren uygulanmaya balanm olmasndan anlamak kolaydr. O zamana
kadar byle bir giyim zorunluluunun bulunmadn Sakifli kadnlar
rneinden gayr Ayenin Hendek Gazasndan sonra bir vesile ile
sylediklerinden de karmak mmkndr.
615
Hatrlanaca zere Hendek
Gazas Hicretin 5. ylna rastlar. Ne ilgintir ki Muhammedin Zeynepe (yani
oulluu Zeydin eine) ak olup onunla evlenmesi de bu tarihlerdedir. Daha
nce grdmz gibi Zeydi ziyaret vesilesiyle evine gittiinde kapy Zeynep
am ve Zeynepi libasz ekilde grmek Muhammedin akln bandan
almt. Ve ite buna benzer olaylar vesilesiyle yaptklarnn muhtemelen
kendi bana gelmesini nlemek maksadyla tedbir almay dnmtr.
Bunun iindir ki eski Arap geleneini ktlemi ve o dnemlerin giyim tarzn
daha da kt gstermek iin Kurana:
(Ey kadnlar)... eski cahiliyyede olduu gibi alp salmayn... (33
Ahzab 33)
eklinde hkmler koymu ve rtnme geleneini olmadk boyutlara
ulatrmtr. Ulatrrken de bunun bir ahlak gerei olduunu, zinay
nlemenin ve toplum huzurunu salamann ancak kadn rtmekle,
tannmayacak klklarda dolatrtmakla ve erkekten uzak tutmakla mmkn
olaca kansn yerletirmitir.
Baz yazarlar Zeynep olaynn buna sebep olmadn, hatta rtnme
zorunluluunun tm mslman kadnlara deil fakat sadece peygamber
karlarna yklendiini sylerler.
616
rnein arih Ayninin Kad lyazdan
nakline gre, Kurann Ahzab Suresindeki Hicab ayeti (33:59), peygamberin
kadnlarnn el ve yz dahil hibir yerlerinin grnmeyecek ekilde
kapatlmasn ngrr; sair kadnlara gelince onlar iin bu derece kapanmak
gerekmez.
617

Bu sylenenler doru deildir; nk rtnmeyi ngren Kuran hkm
Zeynep olayn izleyen gnlerde konmu olup sadece peygamber kadnlarn
ERAT VE KADIN
273

deil fakat mminlerin kadnlarm dahi kapsayacak ekildedir ve yledir:
Ey peygamber, elerine, kzlarna ve mminlerin kadnlarna, dar karken
stlerine rt atmalarn syle; bu onlarn tannmasn ve bundan dolay
incitilmemelerini salar (33 Ahzab 59).
Zeynep olayn izleyen Ifk olaynn da bunda rol olduunu belirtmek
mmkndr.
Daha baka bir deyimle Muhammed, kadnlara rtnme zorunluunu
Zeynep olayndan (ki Hicretin 5. ylna rastlar) sonra ykleyip, bu zorunluu
Beni Mustalik gazas srasnda oluan Ifk olayndan (ki Hicretin 6. ylna
rastlar) sonra pekitirdii sylenebilir; nk bu gaza srasnda Aye
gerdanln kaybettii iin geride kalm Safvan bin Muattal onu tanm ve
devesine bindirerek Medineye getirmitir. Bu vesile ile Ayenin syledii
yledir:
Ben gerdanlm bulduktan sonra ordugaha dndm. Fakat
ordugahta ses seda yoktu... Ben uzanm bir halde bulunduum vakit
Safvan bin Muattal Sulemr yanmdan geti... benim yerde yattm
grdnde yanmda durdu. nk (o tarihlerde), Kadnlar hicab altna
alnmadan nce olduu iin yzm gryordu... O bundan sonra
devesini bana yaklatrd... O arkaya ekildi, ben deveye bindim... Biz
ancak sabah vaktinde askerin arkasndan yetiebildik
Hatrlatalm ki bu olay zerine Ayenin Safvan ile sevitiine dair halk
arasnda dedikodu kar ve bunu duyan Muhammed fena halde kzar. Bir sre
Aye ile konumaz. Fakat Ayeye zaaf bulunduundan fazla dayanamaz ve
Tanrdan ayet geldiini ve ayete gre Ayenin susuz olduunun
anlaldn syleyerek onunla barr.
617a

Grlyor ki Muhammed, kendisini Peygamber ilan ettikten sonra on be
yl boyunca rtnme zorunluu koymak diye bir ey akl etmemitir. Fakat ne
zaman ki kskanlk sorunu yaratan olaylarla karlamtr, ite o zaman
kadnlar rtmenin erkeklerin karlarna daha uygun olacan dnmtr.
Nitekim Beni mustalik gazasndan sonra kt dier seferlerinden her
birinde yanna ald karlarnn iyice rtnmelerine dikkat etmi ve rtsz
kadnlara bakmann erkekler iin gnah olduunu sylemitir.
Tebuk seferinden dnd srada bana gelen bir olay bunun gzel
kantlarndan bir dieridir. Bu sefere karken Muhammed, Safiye Bint-i
Huyeyyi yanna alr. Lihyan oullarna kar giritii Usfan savandan
dnerken, devesinin arkasna Safiyyeyi bindirir. Kafile yrrken devesinin
aya bir eye taklr, srer ve bu nedenle Muhammed ile Safiyye, her ikisi
ERAT VE KADIN
274

de birden deveden derler. Muhafzlarndan Ebu Talha hemen Muhammedin
yardmna koar. - Sen kadna ihtimam et diyerek Safiyyeyi yerden
kaldrmasn ister. Safiyye yere derken rtsn kaybettii iin Ebu Talha,
hemen elindeki Hamisa denilen rty Safiyyenin stne rter. Bylece
kadn devenin stne bindirir iken yzn grmemi olur.
617b

Kadnlarn hi tanmayacak ekilde rtnp kapanmalar zorunluu,
birazdan deineceimiz evde olaya vesilesiyle olduka gln denebilecek
raddeye getirilmitir. Zira bu olay srasnda Muhammed, biraz da merin
Israrlarna kanarak kadnlarn, vcutlarnn karaltsndan kim olduklarnn
anlalmasna imkan vermeyecek ekilde rtnmeleri gereini
ngrmtr.
617c

Nr Suresinin 30-31. ayetlerinde kadnlarn ziynetlerini gstermemeleri
belirtilirken:
.. ve rzlarn muhafaza etsinler, ziynetlerini amasnlar. Ancak zahir
olan mstesna. Ba rtlerini yakalarnn zerine atsnlar... (24 Nur 30-
31)
diye eklenmitir.
Bundan anlalmak gereken ey elleri dnda hibir yerlerini
gstermemeleridir. Nitekim Ebu Davudun Musned inde Muhammedin bir
gn Esmaya;
Ey Esma Kadn bulua erince ondan grlmesi caiz olan aza ancak
udur diyerek onun iki eline iaret ettii yazldr
617d

diyerek zahir szc ile sadece kadnn ellerini kastetmi olduunu ve
bunun dnda kadnn hibir yerinin grnmemesini istediini anlatmtr.
617e

Denilebilir ki tarih boyunca hi kimse Muhammedin giritii lde kadn
kiiliinden syracak ekilde tannmaz ve irkin klklara tkmam tr; kendini
Peygamber olarak kabul ettiren hi kimse, onun arlklar ierisinde kadn
toplum dzeni iin tehlike saymamtr.
Genellikle Ayenin rivayetine dayal hadislerden renmekteyiz ki
Muhammed, kadn denilen yaratn trnana kadar avret olduunu vs.
hibir yerinin grnmeyecek ekilde rtnmesinin art bulunduunu
sylemitir. Resulullah... (salat-) fecri klard da mminatdan kadnlar
(balarn ve bedenlerini) mrtlar ile rterek hazr bulunurlar sonra evlerine
dnerlerdi ki (henz ortalk aarmam ve kendileri iyice rtnm olduklar
iin) onlar kimse tanmazd.
618
Mrtlar deyimi bir cins futaya verilen addr ki
ERAT VE KADIN
275

aba gibi ynden ya da keten ve ynden mamul, kadnlara mahsus bir rtdr.
Bu hadis, Buhari tarafndan kadnlarn ka para Libas ile sahih
olabileceine tank olmak zere ele alnmtr. kriminin rivayetine baklrsa
Muhammed, kadnlarn balarn car ile rttkten sonra vcutlarndan hibir
ey grnmemek zere brnrlerse kldklar namazn sahih olacan
bildirmitir. bn Abbas ya da Ahmed bn-i Hanbel ve bnl-Mnzir gibi nller
kadnlarn ka para giymeleri gerektii konusunda Muhammede atfen
grler ileri srmlerdir. Malik ve afii gibi kimseler kadnn plak ayakla
namaz klmas halinde namazn iade etmesi gerektiini bildirmilerdir. Biraz
nce deindiimiz gibi Ebu Hanife gibi kademi(ayaklar) avret saymayp
plak ayakla klnan namazn iadesini gerekli grmeyenler de vardr. Fakat
ittifak olunan ey udur ki kadnlar, hi tannmayacak ve hibir yerleri
grnmeyecek ekilde rtnmelidirler. htilaf daha ziyade Sabah namaz
klmak iin kadnlar, ortaln iyice aydnlanmasndan nceki vakti mi
beklemelidirler, yoksa aydnla kadar gecikmeli midirler? gibi sorunlardadr.
te yandan hi tannmayacak ekilde rtnm olsalar dahi kadnlarn
cemaatle namaza kmalar hususunda ihtilaf vardr. Kimisi genlerin
kmasn gnah sayar, kimisi (rnein Ebu Hanife) len ve ikindi
namazlarndan maadas iin sadece kocakarlarn kabileceini syler, kimisi
de (arih-i Buhari Ayni gibi). Fesat ve fitne olur korkusu ile Muhammedin
gen ve ihtiyar tm kadnlar namaza kmaktan alkoyduunu ekler.
619

Anlalan odur ki Muhammedin istedii ey kadnn tannmaz klk ierisinde
dolamasdr, nk ancak bu suretledir ki kadndan doma fesat ve fitne
nlenebilecektir.
Kadn bu ekilde rtnmeye zorlamasnn ve tehlike saymasnn balca
nedeni erkek kullarm iradece zayf, karakterce zayf ve i gdlerine
kaplarak kadna saldrmaya hazr bir yaratk eklinde grmesindendir. nsan
varlna ve insan aklna kar besledii gvensizlik onu, eitim yolu ile
insann uygarlaabilecei ve rnein kskanlk ya da ehevilik gibi duygulara
hakim olunabilecei fikrine yabanc klmtr. Kadn kapamakla, arafa
sarmakla ve erkekten uzaklatrmakla, kiiyi uygarlatrmayacan ve
kskanlktan kurtaramayacan ve hayvandan farkl klamayacan
hesaplayamamtr. Dnd tek ey, ksa vadeli tedbirlerle, erkei (ve
herkesten nce kendisini) kskanlktan uzak tutmak ve rahata kavuturmak
olmutur. Onun bu dncelerini Gazali:
Kskan olmamak iin kadn yabanc erkeklerle temas ettirmemeli;
sokaklarda gezmesine izin vermemelidir diyerek akla
kavuturmutur.
620

ERAT VE KADIN
276

Zira Muhammedin dncelerinde yatan ey kadnlarn erkeklerle bir
arada bulunmamalar gereidir. Nitekim Ukbe bn-i Amirden rivayete gre bir
hutbesinde:
Ashabm (yannda mahremi bulunmakszn) kadnlarn yanna
girmekten saknnz
diye konuurken dinleyenlerden birinin: Ya erkek akrabasna ne dersiniz?
diye sormas zerine:
Onlarla halvet lmdr
demitir.
620a

Halvet szc: Yannda nikah gemez bir mahremi olmayan bir kadnla
bir erkein bir arada yalnz bulunmas anlamna geldiini gz nnde tutan
din statlar kimlerin buna dahil edilebilecei konusunda tartmlardr.
Genellikle kayn peder ile byk baba ve oullar dnda kalan erkek akraba
ile kadnn bir arada yalnz bana kalamayaca gr hakimdir.
620b

unu belirtmek yerinde olacaktr ki Muhammed, kendi evresindekileri ve
zellikle Sahabe yi, kendisinden de daha kskan durumlara sokmasn ve
onlarn bu konuda son derece banaz davranlarn karlamasn bilmitir.
mer bn Hattabn Hicab ayetinin inmesiyle ilgili tutumu, verilecek
rneklerden biridir.
Belirttiimiz gibi Hicab ayeti, Ahzab Suresinin 59. ayeti olarak kadnlarn
tannmayacak ekilde rtnmelerini emreden ayettir. Buhari ve Mslim
kaynaklarnda yer alan hadislerden anlalmaktadr ki kadnlarn rtnmeleri
konusunda mer b. Hattab, bir ok vesilelerle Muhammedin dikkatini
ekmeye alm ve rnein Huzuru saadetinize hayrsz kimseler giriyor,
kadnlarnza rtnmelerini emretseniz eklinde mracaatlarda bulunmutur.
Sylendiine gre onun bu devaml ikazlar sayesindedir ki Muhammed,
szn ettiimiz ayetlerin inmesini salamtr.
620c

Fakat mer, peygamberin kadnlarnn ar ve araf giymelerini kafi
bulmamtr. Onlarn, dier kadnlardan daha fazla muhadder (kapal)
olmalarn istemitir; yani glge ve karartlarn da erkeklerin grmesini asla
uygun bulmamtr. Bundan dolaydr ki onlarn hibir vesile ile evden darya
kmalarna izin verilmemesini beklemitir. Yine bundan dolaydr ki Sev-
denin hacet grmek iin evden kmasna kar itirazda bulunduu olaya
sebebiyet vermitir. Olay udur: Yukardaki ayetin nazil olmasndan sonra bir
gn Muhammedin karlarndan evde, bir lzum ve ihtiya zerine evden
ERAT VE KADIN
277

kar. O zamanlar evlerde hela olmad ve bu ihtiya darda bir yerde
grlr olduu iin, herkesin yapt gibi o da iini bitirmek istemi ve zerine
arafn giyerek kendine bir yer aram. evde iri yapl bir kadn olduundan
araf iinde bile olsa endamyla onu tanmak kolaym. Nitekim mer bn
Hattab onu grnce, evin dna kmasna itiraz etmi ve: Ya evde, iyi bil ki,
Vallahi sen bizce tannmam deilsin... ne cesaretle evinin dna
kyorsun? diyerek kadncaz daha iini grmeye vakit brakmadan, eve
dndrm. Olay anlatan Aye yle devam eder: O srada Resulullah,
benim odamda akam yemeinde idi. Elinde de etli bir kemik vard. Bu halde
iken evde girdi ve -Ya Resulullah Baz hacetim iin evimden kmtm.
mer bana yle yle syleyerek itiraz etti, diye ikayet eyledi.. Bunun
zerine (Tanr) Resl-i Ekreme vahiy gnderdi. Vahiy asari (peygamberden)
kaldrldktan sonra ve elinde tutmakta olduu et (kemik) parasn yere
koymakszn Sevdeye yle cevap verdi: -Siz kadnlarn lzum ve ihtiya
zerine (mestre olarak) evlerinden kmalarna izin verildi buyurdu.
621

Grlyor ki mer, zavall kadnlarn hacet iin dahi olsa evden dar
kmalarna izin verilmemesi taraftardr. Byle bir durumda kadnn
muhtemelen evin iinde bir yere pisliini yapmas gerekecektir ki bu da evi
oturulmaz hale sokmaya yetecektir. Bununla beraber kadnlarn evden
kmalarna esas itibaryla kardr. Bunu fark ettii iindir ki Muhammed,
rtnme gerei yannda bir dier-tedbir olarak onlarn ortalklarda fazla
grnmemelerini uygun bulmutur. Ahzab Suresine yerletirdii;
... Ey peygamberin hanmlar... edal konumayn... evlerinizde
oturun; eski Cahiliyyede olduu gibi alp salmayn...
n
(33 Ahzab 32-
33)
ayeti ile bu sorunu da halledivermi ve bylece mer gibi kiileri tatmin
etmitir. Fakat bunu da yeterli grmemitir; kadnlarn dar kma heveslerini
iyice yok etmek zere her eyi dnmtr. Bir kere kalarn inceltmelerini,
yz tylerini almalarn, ziynetlerini gstermelerini ve buna benzer eyleri
yasak etmitir. te yandan, hi bir kadnn irkin klkta kendini tehir
etmeyeceini bildii iin, kadnlarn gzel ve gz alc giysilerle dolamalarn
nlemeye almtr. Onun bu dncelerine vakf olup aklayan mer
yle der:
(Kadnlarnza), evlerinin kapsnda oturmamalar iin, yeni elbise
yaptrtmayn. nk elbiseleri (gzel ve yeni) olursa kalplerinden dar
kmak (dolamak) arzusu gelir
622

Gazali bu dnceleri daha da akla kavuturarak yle t verir
kocalara:
ERAT VE KADIN
278

Kadnlarnzn sokaklarda gezmemelerini istiyorsanz, onlara
sevimli elbise gidirmeyin
623

nk eriatya gre makbul olan kadn, sokaa kmayan, baka erkek
grmeyen ve kendi erkeinin iini bylece rahat ettiren bu tip kadnlardr. Ve
nk Muhammed, bu tip kadnlar tasvip eder olduunu pek eitli vesilelerle
ortaya vurmutur. Bir hadis yledir:
(peygamber bir gn) kz Fatmaya... buyurdu ki-Kadnlar iin ne
daha iyidir?. Dedi ki:-Hi bir erkein onlar grmemesi (Bu cevap)
Peygamber efendimizin houna gitti, kzn kucaklad ve -bazlarnn
zrriyeti bazlarndandr buyurdu...
624

Bundan dolaydr ki kocalara den dinsel grev, evlendikleri andan
itibaren karlarnn giyim ve kuamna gz kulak olmak, onlar tannmayacak
irkin klklarda dolamaya brakmak ve mmkn mertebe az dolamalar iin
yeni ve gzel giysilerden yoksun klmaktr.
625

Fakat btn bunlar yannda koca, bir de karsnn yabanc erkek
grmesine engel olmaldr.
Her ne kadar Kuranda, Nr Suresinde:
Mmin erkeklere syle harama bakmaktan gzlerini esirgesinler...
Mmin kadnlara da syle onlar da helal olmayan erkeklere bakmaktan
gzlerini saknsnlar (24 nr 30-31)
yazl ve bunu garantiye balamak iin de:
Allah yaptklarndan phesiz haberdardr
diye kayt bulunursa da
626
asl sorumluluk kadna yklenmitir. Bu
sorumluluk kadna olan gvensizliin ar bir sonucudur. Ancak ne var ki
Muhammed btn tehlikenin kadn ve erkei, iki ayr dnyann insanlar
haline getirmekten doabileceini hibir zaman anlayamamtr. Kafasnda
yer eden tek dnce kadn mezara tkar ekilde eve kapamak, erkekten
karmak ve ona baktrmamak olmutur. Sanki kadn erkee bakt an
dnyann sonu gelirmi gibi!
Ebu Hreyrenin rivayetine gre Muhammed bu hususun kocalar
tarafndan titizlikle izlenmesini emretmitir. Bu nedenlerdir ki Ashab-1 Kiram,
kendi karlarnn pencere ve kap aralklarndan dary seyretmelerini ve
erkek grmelerini nlemek zere evlerinin pencerelerini ve deliklerini sk
skya kapatrlar, u ya da bu ekilde darya bakanlara dayak atarlard.
627

Yine bunun gibi, kocasnn izni olmadan bir kadnn, herhangi bir erkei (velev
ERAT VE KADIN
279

ki bu erkek kendi akrabas olsun) eve almas, onunla grmesi kesinlikle
yasaklanmtr. nk Muhammed mslman bir erkein huzurunun
varln, karsnn baka bir erkekle grmemesine bal olduunu
sylemitir.
628
Sylerken de baka erkek gren kadnlarn, kocalarn onlarla
kyaslayacan ve belki de beenmeyip kk greceini belirtmi ve bunun
ise ne bu dnyada ve ne de gelecek dnyada hayrl sonular
dourmayacan bildirmitir.
629

Bundan dolaydr ki mslman bir kocann yapmas gereken eylerden biri
de karsn eve kapatmaktr; hem de ylesine kapatmak ki hi kimse karsnn
gzelliinden, tabiatndan haberdar olmasn ve kendisini baka erkeklerle
kyaslamasn.
Her ne kadar erkein yabanc kadnlara bakmas haram olmakla beraber,
kadna yklenen bu cehennemi kstlamalar erkek iin sz konusu deildir.
630

Grlyor ki kadn iin evlilik demek, mrn evinin drt duvar arasnda
geirmek demektir; evin taranda dolamak, balkonundan aa bakmak,
pencereden komularla konumak dahi yasaktr. Hava almak iin ya da
ahbaplarn ziyaret etmek zere kocasndan izin istemesi dahi uygun deildir.
stemi olsa dahi koca iin bu izni vermemek gereklidir. zinsiz olarak sokaa
kan kadn melekler ktleyecei gibi, evine dnnceye kadar da ona lanet
ederler; byle bir ey yapan kadn Tanr indinde itibarn yitirir ve eytan le
babaa kalr.
te yandan, kocasnn iznini alarak sokaa km olsa dahi sanki evden
hi kmam gibi davranmaldr; ban nne eip kimsenin yzne
bakmamaldr, kalabala karmamaldr, erkeklerin bulunduu yerlere
yanamamal, herkesin dolat sokaklardan uzak durmaldr ve daima
tenhalk yerlerden yrmeli ve iini bir an nce bitirip evine dnmelidir.
631

badet etmek zere camiye gitme hususunda da kadn, benzeri yasaklara
baldr. Aslnda camiye hi gitmemesi daha uygundur. yle ki: lk balarda
Muhammed, kadnlarn mescitte namaz klmalarna pek ses karmaz
grnmtr. Fakat bu i Abdullah b. merin rivayetine gre, kocalarn
iznine balamtr:
Kadnlarnz sizden (gece olsun, gndz olsun) mescide (gidip
ibadet iin) izin istediklerinde, kendilerine izin veriniz
632

Her ne kadar burada emir sigas kullanlm gibi bir hava varsa da koca
bakmndan izin verme zorunluluunun bulunmad anlalmtr.
633

ERAT VE KADIN
280

Nitekim al-Hattabn rivayetine dayal bir hadisde, kadnlar iin evde
namaz klmann, camide namaz klmaktan ok daha hayrl olduunu
sylemi ve yle kandrc bir formle balamtr:
(Kadnlar iin) evin avlusunda yaplan ibadet, camide yaplandan
daha deerlidir; evin odasnda yaplan ibadet, evin avlusunda
yaplandan daha hayrldr; ve hele evin cnhasnda yaplan ibadet, her
eyden daha hayrldr...
634

Grlyor ki srf kadnlar sokaa, darya kmaktan alkoymak ve
erkeklerden karmak iin, ibadeti bile nerede ise yatak odasnda yaptrtmak
hevesindedir. Evde namaz klmann kadnlar iin sevap saylacan
sylemek suretiyle onlar, bir evin drt duvar arasnda, tek balarna ibadete
zorlamak gibi kurnaz bir yol bulmutur. Hem de ylesine kurnaz bir yol ki:
Cemaatle klnan bir namaz, tek bana klnan 27 namaz gibidir
eklindeki emriyle erkeklere salad avantajlardan kadnlar yoksun
kldn belli etmez grnmtr.
635
Bylece camide namaz klan erkei,
evde tek bana namaz klan kadna nazaran 27 kez fazla sevap iler duruma
sokmutur. Tabii btn bunlar, kadnn saflndan yararlanarak ve hibir eyi
fark etmesine olanak brakmayarak. Kadnlar iin kocalarnn ya da
babalarnn izni ile mescitte (camide) namaz klma olanan tamamen yok
etmemekle beraber, erkeklerin gerisinde, arka saflarda namaza durmalarn
emretmitir. Emrederken de bir baka kurnazla bavurmutur ki o da udur:
Melekler, Allahn huzurunda, birinci saftan itibaren saflar tamamlayarak
dururlar. ERKEK saflarnn en hayrls, BRNC saftan itibaren balar, en az
fazilet en geriye kalr. KADIN saflarnn en hayrls ise EN GERDEN balar;
en az hayrls n safa kalr
636

Ve ite bu formle uygun olarak kadnlar camide en arkada, yani
erkeklerin geri safnda ibadete zorlam ve bu emrini daha da etkili klmak
zere kadnlar arka saflara atmak suretiyle kendinden rnekler vermitir.
Mescide giri k dahi bunu salayacak ekilde ayarlad
anlalmaktadr.
637
Nitekim Enes b. Malikin rivayetine dayal hadislerin
bildirdiine gre Muhammed, kadnlarn arka saflarda, cemaatin tamamen
arkasnda namaza durmalar, ya da iktida etmeleri (yani uymalar) hususunu
nemli bir slami kural olarak yerletirmitir.
638
Ve bu kural uygulanrken
kadnn yal ya da gen olmasna baklmaz; ihtiyar kadnlar dahi erkeklerin
arkasnda durmak ve kalmak zorunluluundadrlar.
Erkek ocuklar, dier erkeklerle birlikte n saflarda durabildikleri halde,
kadnlar, velev ki yal olsunlar, erkek ocuklarn dahi geresinde yer almak
durumundadrlar. Enes b. Malikin rivayet ettii hadis bunu aka ortaya
ERAT VE KADIN
281

vurmaktadr. Hadisten anlaldna gre bir gn Enesin byk annesi
Mleyke, Muhammedi bir yemee arr. Yemekten sonra namaz klnr:
Enes der ki -Yetim ile beraber ben de ardndan bir (saf) olduk. Kocakar da
arkamzda durdu..
639

Enesin yetim diye belirttii yetim ocuk Ebu Zumeyrenin oludur.
Kocakar diye zikrettii kimse de kendi byk annesidir. Hadisin anlatmak
istedii ey kadnlarn, namaz klarken erkeklerin arkasnda, ayr bir safta
duracaklardr. Bylece ihtiyar kadnlar bile erkek ocuunun gerisinde
durmak zorundadrlar.
640

te yandan bu konuyla ilgili olarak Kuranda u ayet yer almtr:
And olsun ki, sizden ne geenleri biliriz... Geri kalanlar da biliriz...
(15 Hicr 24).
Her ne kadar bu ayetin eitli anlamlara geldii ve rnein insanlarn
dnyaya farkl zamanlarda gelip farkl zamanlarda gitmeleriyle ilgili bulunduu,
ya da sava srasnda mslman askerlerin geride kalmayp n safta
gitmelerini salama amacna ynelik olduu sylenirse de, esas itibaryla
Muhammedin kskan tabiatyla ve Tanry da kskan imi gibi gsterme
abalaryla ilgili olduu kukusuzdur. Bunun byle olduunu Beyzaviden
renmekteyiz. Zira yukardaki ayetin yorumu vesilesiyle Beyzavi, kadnlarn
camiye gitmelerine henz ses karlmad sralarda baz erkeklerin, srf
gzel kadn seyretmek ve onlar arasnda namaz klabilmek iin camiye erken
geldiklerini, ya da camiden ge kan kadnlar grmek amacyla geride
kaldklarn ve ite bunu nlemek zere sz konusu ayetin indiini syler ki
dorudur. Bundan dolaydr ki Muhammed, kadnlarn camiye gitmelerini
yava yava nlemeye balam ve kadnlar bakmndan evde klnan
namazn camide klnandan daha hayrl olduuna dair yukarda belirttiimiz
hkmleri koymutur. Fakat onun koyduu yasaklar daha sonralar, rnein
Ashab- Kiram zamannda gevemi ve kocalarn izniyle camiye giden
kadnlarn saysnda artma grlmtr. Bu durum eriatlar rahatsz
etmeye balaynca, yukardaki yasaklarn uygulanmasna yeniden zlem
duyulur olmutur. Nitekim Aye bile:
eer (Tanr elisi) hayatta olup bu kadnlarn camiye gittiklerini
grseydi, buna mutlaka engel olurdu
demekten kendini alamaz olmutur.
641
Ayenin bu szlerini kendisine
dayanak yapan Gazali:
ERAT VE KADIN
282

kadnlar camiye ve meclislere ve erkeklerin bulunduu yerlere
gitmekten men etmek (dinsel) grevdir (farz dr). Sadece eski elbiseler
giymi ihtiyar kadnlar bundan istisna etmek gerekir
diyerek hortlayan eriat zihniyetin temsilciliini yapmtr.
642

Aradan yzyllar gemi olmasna ramen bugn hala durumda deien
bir ey yoktur. Kadnlarn ibadet etmek zere camiye gitmeleri, mslman
lkelerin hi birinde caiz grlmez. Bu vesile ile laik T.C. Devletinin resmi
organlarndan biri saylan Diyanet ileri Bakanlnn u fetvasn belirtmek
ilgin olacaktr:
Hanefiyyenin kavl-i muhtarna gre gen kadnn iydeyn ile cuma ve
sair namazlar iin mescide kmasna cevaz yoktur. htiyar kadnlarn
kmalar caiz ise de kmamalar efdaldir. Bayram namazna kanlar
Ebu Hanifeden bir rivayete gre salat- iydi klarlar, dier rivayete gre
ise klmazlar... Hayz olanlar ise musailann haricinde kalp yalnz dua
ya itirak ederler
643

Her kesin anlayamayaca bir dil ile Diyanetin sylemek istedii ey, gen
olsun ihtiyar olsun kadnlarn, mescide kmalarnn doru olmaddr.
*
* *
Camiye gitmeyi ya da sokaa kmay nleyen yukardaki yasaklar
nedeniyle mslman toplumlarda kadn, bugn hala mezarda yaar gibidir. Ve
ne hazindir ki erkein kskanlklarna zm yolu buluyorum diye kadn
bylesine zavall yaamlara mahkum eden Muhammed, btn bunlar sanki
kadnn hayrna yapyormu gibi grnmek iin:
Kocasnn izni olmadan sokaa kan kadn melekler ktler,
lanetler ve bu durum kadnn eve dnmesine kadar devam eder
eklinde konumutur. bn Abbasn rivayetine dayal bu ve benzeri
hadislerle kadnlarn evden kmamalarnn onlarn lehine bir ey olduunu,
nk byle yaptklar takdirde Tanrnn ve meleklerinin kendileriyle birlikte
olacaklarn, aksi takdirde Tanr indinde itibarlarn yitireceklerini ve eytan ile
ba-baa kalacaklarn anlatmtr. Fakat yine tekrar edelim ki bunu yaparken
onlar, cemaat ile klnan namazn nimetlerinden yoksun brakmay da
unutmamtr.
644

ERAT VE KADIN
283

3) Kadn Kapatmak ve Erkekten Uzak Tutmak, Kiilerin ve
Toplumlarn Fikren ve Ahlaken Geri ve lkel Kalmalar Sonucunu
Dourmutur.
nsanlk tarihinin ortaya vurduu gerek udur ki, kadn kapatan, erkekten
ayran ve karan sistemler, sadece kadn snfn hak ve zgrlkten yoksun
klmaya deil fakat ayn zamanda erkek snfn da fikren ve ahlaken ilkel tuk-
maya sebep olurken, kadna serbestlik tanyan toplumlar her alanda
uygarlamalardr. Eski alarn en byk uygarln yaratan Msrda
kadnlarn yzlerini gzlerini rtmeleri, erkekten gizlemeleri diye bir ey
grlmemitir. Eski Yunan uygarlnn parlad dnemlerde kadn, her ne
kadar kocasna sadakatle bal ve evinde kapal ekilde yaamakla beraber,
hibir zaman erkein smr arac haline sokulmamtr. Aristo, Yunan
toplumunun barbar toplumlara stnln ele alrken, baka yerlerde
olduu gibi kadnn erkein klesi durumuna getirilmediini, kocasnn
arkada ve yardmcs sayldn sralar. Romada kadn, evin en erefli
insan kertesindedir; sofrada ba kede yer alrd. Romal kocalar, her
gittikleri ziyafete elerini de beraberlerinde gtrrlerdi: Tarih uzmanlar, byle
bir gelenein Yunanda bulunmadn ve bundan dolaydr ki Roma
uygarlnn Yunan uygarlndan daha stn olduunu sylerler.
645

Hi kuku edilmemelidir ki Bat uygarlnn oluumunda kadn-erkek
ilikileri gelimesinin byk rol olmutur. Bat rasyonalizmi, Hristiyanln
kadn arka plana atan ve kadn ktlk kayna sayan ilkelerine kar sava
amakla ve eitim sayesinde kadn erkek eitlii zihniyetini oluturmakla ve
erkein kafa yapsn bu gelimeye altrmakla en verimli rnlerini verir
olmutur. Kadn kt ve eytan niteliinde bilen ve erkein batan
kmasna sebep kabul eden ve bu nedenle kapal tutan ve toplum
yaamlarndan uzaklatran zihniyet, bugn artk sadece geri kalm lkelerde
ve zellikle eriat lkelerinde, geerliliini koruyabilmitir. nk bu toplumlar
hala ahlakiliin ve toplum dzeninin doutan kt sanlan kadnn,
erkekten ve kem gzlerden uzak tutulmasyla, arafa sarlmasyla, eve
kapatlmasyla salanabilecei yalanlarna saplanmlardr.
646
Ancak ne var ki
bu zihniyet, erkein yabani ve kadnn ise zavall ve her iki cinsin de fikren
ve ahlaken geri kalmas ve mslman lkelerinin de yeryznn en az
gelimi lkeleri eklinde yaamalar sonucunu yaratmtr. Ne ilgintir ki bu
lkeler arasnda slam dinini en koyu ve zne en sadk ekliyle uygulayanlar
rnein Suudi Arabistan, Yemen, Pakistan, Banglade, vs. gibi lkeler,
Trkiye gibi (ya da Arnavutluk rnei) laiklik esasna ynelen ve kadn-erkek
eitliine yer veren lkelere oranla her bakmdan ok geridirler. Bunlar Msr,
Cezayir, Fas gibi Bat etkisiyle din sorunlarna lml bir zm getirmeye
alan lkelerle dahi kyaslamak bu konuda fikir edinmeye yetelidir.
647
eriat
lkelerinin toplumsal geriliklerinde kadn sorununun dahli byktr. nk
ERAT VE KADIN
284

erkein kskanln yattracam ve onu rahata kavuturacam ve gya
ahlakilie dorultacam diye toplum nfusunun yarsndan fazlasn
oluturan kadn snfn eitimden ve alma gcnden uzak tutarlar. Sosyal
ve ekonomik gerilikler ierisinde rpnmalar bundandr; ahlakilie deil fakat
ahlak yoksunluuna saplanmalar da bundandr.
te yandan bu zihniyet erkei de kltc durumlarda tutar. nk erkek
denilen varlk, karakter bakmndan ne kadar zayf ve kendisini kontrolden ne
kadar aciz ve i gdlerine srklenmede ne kadar biare olmaldr ki kadn
arafsz, peesiz grd an kendisini kaybetsin, vahilesin ve kadna
saldrsn ya da kskanlklarna kaplp kadn iin cinayetler ilesin. ayet
erkein bu ilkelliklerden ve bu seviyesizliklerden ancak kadn arafa
sokmakla kurulaca dnlyorsa, bu her eyden nce Tanrya ve ayn
zamanda insan varlnn kutsallna hakaret saylmaldr. Bylesine olumsuz
ve insan varlna kar bylesine gvensiz bir tutuma dayal bir din
kuruluunun, kiiyi fikren ve ahlaken gelitirmesi mmkn deildir. Bin drt
yz yllk eriat uygulamas unu kantlamaktadr ki kadn kapatmakla,
erkekten karmakla hibir olumlu sonuca varlamamaktadr. Bilakis, kadn
rttke kii ilkellemektedir.
648
araf ve pee nedir bilmeyen ve kadn kem
gzlerden gizlemeyen Bat lkelerinde erkek, sokakta yanndan geen yar
plak kadna satamaz, ban evirip bakmaz bile. Kskanlk yznden su
diye bir ey, hemen hemen kalmamtr. Oysa ki ahlakilii ve toplum dzenini
salama bahanesiyle kadna zindan hayat yaatan eriat lkelerinde erkek,
kadnla yan yana bulunduu an i gdlerine kaplp kadna saldrmaktan,
kskanln sndrmek iin olmadk aalklara dorulmaktan kanmaz.
Kadna kar saldr ve saygsz davranlar ve kskanlk yznden ilenen
cinayetler bakmndan eriat lkeleriyle yarabilecek bir lke bulmak kolay
deildir yeryznde.

4) Kadn in Kurtuluunun araf ve Pee Kleliine Son Vermekle
Salanabilecei.
Kahirede, evvelce El-Hadid istasyonu meydannda dikili iken sonradan
niversite avlusuna nakledilen bir heykel vardr ki bir eliyle yzndeki kara
peeyi kaldrp atan ve dier eliyle Sfenksin bana dayanan modern Msr
kadnn canlandrr. Msrl heykeltra Mahmud Muhtar n gzel anlaml bir
yaptdr bu. Heykelin tabanna akl bir plakada: Msrn Kurtuluu satrlar
yazldr. Bu heykel ve bu yaz, Msrn kalknmasnn ve gelien dnyaya
ayak uydurmasnn ancak kadn zgrle kavuturmakla, serbest klmakla,
pee ve araf kleliinden kurtarmakla mmkn olabileceini anlatmaktadr.
Bilindii gibi Sfenks, Msrn slam ncesi dnemlerdeki muhteem
ERAT VE KADIN
285

uygarln temsil eder. O dnemlerde Msrl kadn, imrenilecek bir zgrle
ve devlet ynetebilecek stnle sahip bulunduundan, sz konusu heykel,
eriat belasndan kurtulmann ve kadna deer vermenin mutlak bir koul
olduu anlamna gelmektedir.
nk eriatin zorlad giysilerden ve daha dorusu araf felaketinden
kurtulmak demek, kadn iin bir bakma kiilie ve zgrle kavumak
demektir. Kendisini tannmaz hale getiren klktan ve bu kl Tanr emridir
diye zorlayan eriat basksndan uzaklamakla hi kukusuz bamszlna
ve insanlna kavumas demektir.
Kadn kapamakla ve arafa sarmakla ne sosyal ve ne de ahlaksa!
gelime olamayacan Msrl aydn az ok anlama benzer. Nitekim
1950lerde bir Msrl yazar, Halid Muhammed Halid, olduka cesur saylacak
u satrlar yazmtr: Gerici ynlara biz unu anlatmak isteriz ki kadn
ancak haklarn kullanma olanana sahip bulunduu takdirde deer kazanr
ve kendi kendisine saygnlk besler. (zgrle ve bamszla) kavutuu
takdirde yok olacandan endie ettiiniz iffet duygusu, kadnlarnz
boyunduruk altnda tuttuunuz ve haklardan yoksun kldnz ve efendilerinin
(yani kocalarnn) oyunca olduu fikrine saplandnz takdirde zarar grr.
ffet ve namus duygusunu kadn arafa tkmakla ve evin drt duvarlar
arasna hapsetmekle deil, fakat onun ruhunda nefs duygusunu yaratmakla
ve ahsiyetinin haysiyetine saygl olmakla salayabilirsiniz
649

Fakat belirtelim ki kadn umac klklarndan karp sosyal yaamlara
sokmann bir uygarlk sorunu olduu bilincine Msr ve dier baz mslman
lkeleri, Trkiye rneiyle erimilerdir.
650
Atatrk devrimleri, bu alanda da
slam dnyasna rehberlik etmitir. lgin olan udur ki bu devrimler Trk
kadnn, eski Trk geleneklerine yneltmek amacna dayanr. Bu gelenekler
arasnda kadn kapamak ve erkekten karmak ve arafa sarmak gibi
ilkellikler yer almamtr. Muhammedin yerletirdii hkmlere ve rnein
kocas evde yokken kadnn hi kimseye (velev ki akrabas olsun) kap
amamas gerekil eklindeki emirlere karlk Dede Korkutun dile getirdii u
asil Trk gelenei bunun en gzel kantlarndan biridir: Eve bir konuk gelse
ve er adam evde olmasa, ol (kars) onu yedirir, iirir, arlar, azizler (ve)
gnderir.
651
bn Batutann Seyahatname adl yaptnda tanmlad Trk
kadnnn uygar yaam bir baka rnektir ki daha nceki blmlerde
deinilmitir.
Kadn zgrle ve eitlie sahip bir varlk eklinde deerlendiren eski
Trk gelenei, Trklerin slami kabul etmeleriyle giderek zayflam olmakla
beraber tamamen yok olmu deildir. Trk kadn arafa sokulmu olma
durumlarna kar iin iin tiksinti beslerken, zgrlne, giyim ve kuam
ERAT VE KADIN
286

uygarlna daima zlem duymutur. Eski Trk geleneklerine en fazla bal
kalabilen kurulularda ve rnein orduda (ve kentlerden uzak kylerde)
bunun byle olduu grlmtr. Atatrk devrimlerinden ok nce, daha
Osmanl dneminde Kahire, Beyrut, Badat ve am, hatta daha kk
yerlerde grevli bulunan Trk subay elerinin uygar yaamlar Arap
toplumlarn daima etkilemi kadn sorunlar konusunda uyandrmaya
balamtr.
Arap yazarlardan renmekteyiz ki bu subaylarn beyaz tenli, mavi gzl
elerinin, sigara tttrerek, kahve ierek ve modern giysilerle son derece
zarif ve efsunkar tavrlarla oluturduklar sosyetik yaamlar Arapn
gznde rya alemleri yaratrd.
652
Yine bir baka Arap yazarnn bildirdiine
gre hemen her Arap insannn gnlnde bir Trk kadn yatard.
652a

Arap lkelerinde kadn haklar iin giriilen abalarn temelinde bu etkilerin
yatt inkar edilemez. Nitekim bir Arap yazar yle der: (Trk kadnnn bu)
etkisi aslnda araf ve peeden kurtulmaya doru en byk bir adm
olmutur. Mslman kadnn kurtulu savam ile ilgili olaylarn tarihesi
anlatlrken, stanbuldan, Edirneden, zmirden... (bu Arap lkelerine) gelen
Trk subaylarnn (erkekten kanmak nedir bilmeyen ve herkesin nnde
sigara tttren ve bacak bacak stne atp kahve kprten uygar davranl)
elerine, ya da kz kardelerine ya da dier kadn akrabalarna, Arap
dnyasndaki kadn haklar davasnn ncleri olarak erefli bir mevki tanmak
gerekir.
652b

Subay eleri kadar ayn uygar yaamlara sahip Trk kadn retmenlerin
de etkisini unutmamak gerekir. Gerek Cemal Paann ve gerek Beyrut valisi
Azmi Beyin Beyruta getirttikleri kadn retmenler, Arap yaantlarna
uygarlk havas salayan rneklerdendir.
Halide Ediplerin, ya da Nigar hanmlarn ve benzerlerinin Arap lkelerine
yaptklar ziyaretler, Arap yneticileri ve Arap aydnlar zerinde unutulmaz
izler brakmtr. Bir Arap tarihisi, Muhammed Cemil Beyhum
,
Trk kadnnn
yaratt bu etkiye deinirken ayn zamanda gerici Arap evrelerin
davranlarn da sergiler. Gerek odur ki Trk dmanl ile iirilmi bu
evreler Trk kadnnn bu tr yaamlarn slama kar kfr olarak
tanmlamlardr. rnein rdn Kral Hseyin 9 Eyll 1919da yaynlad bir
bildiride, Arapn Trk ynetimine kar ayaklanmasnn nedenlerinden birinin
bu olduunu ve nk Suriye Valisi Cemal Paann kadnlar iin kongreler
tertip ettirdiini, bu kongrelerde kadnlarn erkeklerle birlikte ayn salonda
oturup konutuklarn, baz kadnlarn bu toplantlar srasnda erkekler nnde
iirler okuyup demeler verdiini ve toplantnn eref mevkiine getirildiklerini,
oysaki btn bunlarn slam dinine ve Arap geleneklerine ters davran
ERAT VE KADIN
287

ierisinde bulunduunu ve bu nedenle Trklere kar ayaklanmann dinsel bir
grev olduunu belirtmitir.
652c

te yandan araf ve pee gibi islami giysilere kar nefret, Osmanl
toplumunun en muhafazakar sanlan varlkl ve mevki sahibi ailelerin
kadnlarna da yaylmt. Ancak ne var ki koyu taassubun oluturduu korku
ierisinde bu nefret duygularn ortaya vuran grlmezdi. Bu ortamdan
uzaklap yabanc diyarlara g edebilenler ve duygularn aklama
serbestisine kavuanlar hakl olarak hnlarn karma frsatn ararlard.
Selma Ekrem adndaki bir gen kzmzn 1930 yllarnda Amerikada
yaynlad bir kitap ilgin rneklerden biridir. ocukluk dneminin anlaryla
dolu bu kitabnda kendisinden birka ya byk ablasna ilk kez araf
giydirilmesi olayn anlatrken duyduu znt nakledilmeye deer:
... Ablama giydirilen (kara) araf, ban ve kollarn (ve her tarafn)
kavrayan bir pelerin ve ayak bileklerine kadar inen bir eteklik eklinde
kaln siyah ipek kumatan yaplm bir eydi. Yzne de kaln bir pee
geirilmiti... (Onu bu halde grnce) Salonda bulunan kalabalk
gzlerimin nnden silindi ve karmda bambaka bir kla brnm
bir abla belirdi. Bana imdi tamamyla yabanc bu bohann kapkara
rtleri, beni (adeta) glge gibi sard; tpk tm hayatm penesi arasna
alp dev gibi byyen bir glgeydi bu... Hiddet ve dehet ierisinde ta
kesildiimi hissetim. Ablam kara bir araf ierisinde zindana tklm
gibi grmek istemezdim... (Diyebilirim ki) araf (korkusu) benim
yaantma ite bylece, pek zalim bir ekilde girmi oldu ve o andan
itibaren (bu olumsuz etkisiyle.) ocukluum boyunca belli edecek
ekilde zihnimin iine reklendi. Bu (tiksinti verici) dnceyi
kafamdan karmam mmkn deildi; (arafa sokulma dncesi)
ldrc bir dnce olarak o ana kadar tank olduum her trl
korkudan ok daha korkun bir nitelik tamaktayd. Milyonlarca kadn
bunu, benden nce giymiti. Gzlerimin nne, kaln kara arafa
brnm, yzleri kapal, hep bu kadnlar gelir oldu. Kara bohalar
eklindeki bu milyonlarn (bilinsiz) teslimiyeti beni nefessiz brakmaya
yeterliydi. stme byk bir frtnann ktn duyar oldum; fakat
bam azimle dolu olarak kaldrp bu frtnaya kar savamaya ve beni
saran bu glgeyi yrtmaya hazrdm. (Kara bohalara sarl) milyonlarca
insan bana glebilir, benimle alay edebilir, beni kk grebilir (beni
dinsiz bilebilirdi); fakat ben (her ne olursa olsun) bir boha haline
girmeyecektim. Ben yaamm boyunca temiz havay ve rzgar yzmde
hissetmek istiyordum. Ruh kerten bu kara al beni penesine
alamayacakt. Ne demekti dinsel emirler ya da benim byklerimin emir
denen szleri? Genliimin verdii pervaszlkla btn bunlara kar
direnecektim
652d

Ve ite Trk kadnna bu gzel zlemi gerekletirme frsatn Atatrk
devrimleri verecektir. Bu devrimleri baz mslman lkeler, rnein Afganistan
izlemek isteyecek fakat eriatnn melaneti ve tepkisiyle abuk
ERAT VE KADIN
288

vazgeecektir.
653
Bu devrimleri tek bana srdren Trk toplumu ise,
Atatrkn lmnden az sonra kafasn kaldrmaya alan yedi bal eriat
ylannn zehiriyle sendelemeye balayacak ve o eski felaket vadisine
dorulacak ve ilk i olarak kadn arafa sokma yollarn arayacaktr.

III) KADINI HAYSYET DUYSUNDAN YOKSUN KILAN, AZAP NDE
YAATAN BR SSTEM: OK KARILI EVLLK (Taaddt-l Zevcat)
Mslman erkeinin drde kadar evlenebilmesini salamak zere
Muhammed, Kurana u hkm koymutur.
Hounuza giden baka kadnlarla iki, ve drde kadar
evlenebilirsiniz (4Nisa 3).
Bu hkm daha da etkili klabilmek amacyla, fazla sayda kadnla
evlenmenin fazilet saylaca inancn yerletirmitir. Gerekten de bn
Abbasn rivayet ettii bir hadise gre, bir gn Sad bin Cubayre Muhammed:
Evli misin? diye sormu ve ondan Hayr cevabn alnca:
Evlenmeye bak; nk inananlar arasnda en makbul kii fazla
sayda kadnla evli olan kiidir
diye konumutur.
654

Fakat bununla da kalmam, bizzat kendisi iki dzineye yakn kadnla
evlenmek ve ayn anda 11 kadnla evli bulunmak ve bulumak, ayrca cari-
yelere sahip olmak suretiyle faziletli bir mslman grnmenin en kesin
rneini vermitir. Altm yanda iken ld zaman dokuz kadnla evli
bulunmaktayd.
Her ne kadar bn Sad ve ona Hiam bin Muhammedten gelen haberlere
gre Haris, Muhammedin 15 kadnla evlendiini ve 13 ile zifaf olduunu
bildirmekle beraber Taberinin belirtmesine gre Muhammedin evlendii
kadnlarn says 23 bulmaktadr. Bunlar unlardr:
1) Huveylid bin Esed bin AbduPUzzan kz Hatice;
2) Ebu Bekirin kz Aye;
3) Zama bin Kays bin Abdiems bin Abdi Vedd el-Vudd bin Nasrn kz
evde;
ERAT VE KADIN
289

4) mer bin Hattabn kz Hafza
5) Ebu meyye bin Mugirenin kz mmi Seleme;
6) Haris bin Ebu Zirarn kz Cuveyre;
7) mmi Habibe;
8) Cahs bin Ribabn kz Zeynep-,
9) Ubeyd bin Kabn kz Safiye,
10) Haris bin Hzun kz Meymune;
11) Rifaann kz Neat;
12) Amfin kz enba-,
13) Cabirin kz Gaziyye
14) Numan bin Esvedin kz Esma;
15) Beni Kurayzadan Zeydin kz Reyhane;
16) Kbt kavminden Marya (cariye olarak kullanmtr. brahim adndaki
olu bu kadndan olmutur);
17) Huzeyme kz Zeyneb;
18) Dihye bin Halife Kelbinin kz kardei erafi;
19) Zaybann kz Aliye-,
20) Kays bin Madi Kerbin kz Kutayle;
21) urayhn kz Fatma-,
22) Huzeyl bin Hubeyrenin kz Havle;
23) Hazrecin kz Leyla;
24) Yezidin kz Umre.
Btn bu kadnlar arasnda Marya ve Reyhane Muhammedin
odalklarndan saylr. Gaziyyeyi, zifaf gecesi yal bir kadn olduunu
ERAT VE KADIN
290

anlad iin, derhal boamtr. enba adndaki kadn ise, zifaf olaca
zaman hastal tuttuu iin koynuna almam ve fakat bu srada olu
brahimin lm zerine enba Muhammed Tanr elisi olsayd olu lmezdi
diye konutuu iin derhal boamtr. Esmay da, srtnda lekeler grd
iin boamtr.
655
Btn bu yukardaki evliliklerini Muhammed, 25 yanda
iken evlendii ve kendisinden 15 ya byk olan Haticenin lmnden sonra
yapmtr.
Her ne kadar eriat yazarlar onun bu evliliklerini ehvet gailesine deil
fakat siyasal ve sosyal nedenlere dayatrlarsa da bu husus, gerek d olmak
yannda, ok karl evlilik sisteminin sakncal sonular yaratmasn nlemeye
yetmemitir. Bu sistem slam lkelerinin geriliklerinde ok ykc bir rol
oynam ve bu ykcln, ok karl evliliklerin genellememi olmasna ve
toplumun tm snflarnca uygulanmam bulunmasna ramen belli etmitir.
Sadece aile birliini kmes yaamlarna dntrerek evliliin kudsi
1
yetini
yok etmek bakmndan deil ve fakat ayn zamanda erkein hodgamln
ehvet ve smr duygularn canl tutmas ve bylece kadn aalatmas,
haysiyet duygusundan uzaklatrmas, znt ve azap iinde yaatmas
bakmndan da olumsuz sonular yaratmtr. lerdeki sayfalarda bu sistemin
kt ynlerine ve kadn olduu kadar erkei de ne dk kerteye indirdiine
deineceiz. Fakat her eyden nce una iaret edelim ki btn bu
olumsuzluklarna ramen ok karl evlilik sistemi, bugn hala geri kalm lke
haklarn cezbeden bir kurulu olarak i grmektedir. Afrikada slamiyetin
tutunmasnda ve dier dinlere oranla daha yaygn bulunmasnda bu sistemin
katks olmutur.
656

Bir evin drt duvar arasna kapatlm olarak tek bir erkein tm
yaamlarn paylaan, onun ilgisini kazanmak aresizliiyle rekabet halinde
bulunan kadnlarla ve bu ortam ierisinde yetien ocuklarla oluan bir
yuvada ailenin yceldii, kudsiyeti diye bir ey olmayaca, nsani ve asil
duygularn yer alamayaca aikardr.
657

te yandan, birden fazla kadnla bir arada yaamann, bencil erkekler
bakmndan avantajlar salayan ynleri bulunduu da yadsnamaz; ehvet
gailesini eitli ekilde gidermek yannda hizmetlerinin daha iyi grlmesi
nedeniyle erkeklerin bir ou bu sisteme taraftardrlar. stelik de kadn
aalatc ve kltc ynleriyle bu sistemin, kendi mutluluklar bakmndan
bulunmaz bir ey olduunu da mdriktirler. Nitekim eski alar boyunca
hemen her toplumda, bunun byle olduu grlmtr. Yahudiler gibi Araplar
arasnda da ok eskiden beri uygulanmtr. Ve ite Muhammed, bu eski Arap
geleneini srdrmtr. Srdrmek istemesinin izah kolaydr. Zira bu
suretle Arap bedevisini slama sokma kolaylklarndan birini daha salam
olacan dnmtr.
ERAT VE KADIN
291

Hatrlatalm ki Muhammed, Arap psikolojisini herkesten iyi bilen bir
kimseydi. Arap bedevisinin ehevi ihtiyalarn en cmert ve cazip yollardan
gidermenin ve ayn zamanda kadn aalatmann, yani bir tala iki ku
vurmann ok karl evlilik sistemiyle salanabileceini bilirdi. Kadn
kltc ve erkee kle edici her sistemin (hele bu sistem ayn zamanda
ehvet arzularn da karlyor ise), Arap bedevisini mutlu klacan takdir
ederdi. Nitekim kadn dvlecek, svlecek ve hakir grlecek bir yaratk
halinde tutmaya matuf hkmlere sarlrken ayn zamanda ok karl evlilik
geleneini de iler halde tutmas bundandr. Arap bedevisinin bu
dncelerine vakf olduu iindir ki ok karl evlilii en makbul kii olmann
yolu olarak gsterir ve:
(slamda) en makbul kii (En faziletli kul), fazla sayda kadnla evli
olan kiidir
diye salk verirdi.
Fakat yine bunun gibi, ayn at altnda ve bir tek kocaya bal olarak dier
kadnlarla birlikte yaamann her kadn iin fevkalade haysiyet ykc,
aalatc ve azap verici bir ey olduunu da ok iyi bildii iindir ki
mminlere u d verirdi:
Bir kadn aalatmak istiyorsan evine (evlendiin kadnn stne)
baka bir kadn daha al
658

Bu sistemin kadn bakmndan ne kadar azap verici olduunu bildii iindir
ki can kadar sever grnd kz Fatmay bu azap tan uzak klmak istemi
ve damad Alinin, Fatmadan gayr baka bir kadnla evlenmesine izin
vermemitir. Bilindii gibi Fatma, Muhammedin ilk ei olan Haticeden olma
ve salnda hayatta kalan tek evladdr.
659
Her ne kadar dier elerinden
bakaca kz ocuklar olmu ise de, btn kzlar arasnda Fatmaya kar
zel bir ilgi duymutur:
Fatma benim bir paramdr; kim ki Fatmaya ktlk eder, tpk
bana etmi gibidir; kim ki onu honut eder; beni honut etmi olur
659a

derdi. bn Hanbaln Musnad (IV, 326) ve Belazururi Ansabul-Eraf adl
yaptlarnda bununla ilgili hususlar aklanmtr.
Bylesine dkn grnd Fatmasna varn younu vermekten ve hi
kimseye kar gstermedii cmertlikten kanmad sylenir. rnein
Hicazn zengin vahalarna sahip olduu zaman bunlarn byk bir ksmn
Fatmaya tahsis etmitir.
660

ERAT VE KADIN
292

Ve ite bu ok sevdii kzn Muhammed, yakn akrabalarndan Ali ile
evlendirmiti.
Ali bir sre boyunca Fatmaya fazlasyla bal kalm ve fakat her eye
ramen haremine yeni kadnlar katmak istemitir. nk Fatmay tek kar
olarak grmekten bkmaya balamtr. Tpk dier baka kocalar gibi o da
eitli kadnlarla yatp kalkmak arzusuna kaplmtr. Hele kaynpederi olan
Muhammedin birbirinden gzel kadnlarla keyf kardn grmekle ayn
mutlulua kendisini de pek hakl olarak layk grmtr.
te bu heves ierisinde hayaller kurarken gnlerden bir gn Ebu Cehlin
kzn gzne kestirir ve gya ondan evlenme teklifi aldn ve gnlnn
eilimlerine kapldn ileri srerek onunla evlenmeye karar verir. Ancak ne
var ki bu haberi duyan Muhammed kplere biner; nk eer Ali baka bir
kadnla evlenecek olursa, sevgili kz Fatmann buna ok zleceini ve
baka kadnlarla ayn at altnda yaamaktan dolay azap ekeceini bilir.
Derhal halk camide toplar ve Alinin bu evliliine raz olmayacan bildiren bir
hutbe irad eder ve yle der:
Ali bn Abu Talibin (kzm Fatmadan baka) bir kadn almasna izin
vermeyeceim, meer ki kzm boam olsun. Fatma benim bir par-
amdr ve onu zntye sokacak olan her ey beni de zer
661

Baz kaynaklar Muhammedin bu davrann, kzna olan sevgisine deil
ve fakat Ebu Cehle olan husumetine hamlederler ve derler ki Ebu Cehli
kendisine dman bildii iindir ki Alinin baka bir kadnla evlenmesine engel
olmutur. Oysa ki bu yanl bir deerlendirmedir, nk eer yle olmu
olsayd, daha nce Zeydi, Ebu Cehlin kzyla evlendirmezdi.
662

Fakat her ne olursa olsun olay udur ki Ali, Muhammedin direnmesine
kar fazla bir ey yapamayacan anlayarak bu evlilikten vazgeer
663
, ve
sylendiine gre Fatmann lmne kadar bir baka kadnla evlenmeyi
dnmez.
664

Bununla beraber sanlmamaldr Ki Fatma ile yetinme zorunluunda
kalmtr. Hayr ! Cariye edinmek suretiyle baka kadnlar koynuna alma
kolaylndan mr boyunca yararlanmtr.
665

Muhammed kendisi de ayni kolaylktan yararland iindir ki Alinin gzel
cariyeler edinmesine ve cariyelerle yatmasna ses karmamtr:
muhtemelen cariye yi insandan saymad iin ve yine bu nedenle cariye nin
varlnn, kz Fatmann kskanln tahrik etmeyeceini hesaplad iin.
ERAT VE KADIN
293

Bu vesileyle belirtelim ki ok karl evlilik her ne kadar eski bir Arap
gelenei olmakla beraber, akl banda ve tannm aileler indinde pek iyi
gzle grlmezdi. Bundan dolaydr ki baz kimseler, zellikle Ensar ya da
Muhammedin dier yaknlar, kzlarn ok karl adamlarla evlendirmekten
kanrlard. Nitekim Mbari er Rih Hutaymn kz Leyla, Muhammed ile
evlendikten sonra bir aralk kavminin yanna dnp de: Tanr elisi benimle
evlendi haberini verdiinde, onlar tarafndan terslenmiti. Hatta kendisine:
ok kt yapmsn, sen kskanan bir kadnsn; Tanr elisinin kadnlar var,
onun yanna gidip akdini boz dedikleri iin Leyla Muhammede giderek
Aramzdaki akdi boz deyip boanmtr.
666
Btn bunlar sylemekle
anlatmak istediimiz udur ki Muhammed, ok karl evliliin kadnlar iin
azap verici ve kltc bir sistem olduunu bildii
667
ve kendi kzn bu
azaptan kurtarmak istedii halde, baka kadnlarn (ki bunlar arasnda kendi
karlar da vardr) ayn azaba der olmalarna aldrmamtr.
Mslman erkeine drde kadar kadn alma hakkn tanrken, bu tr
yaamlar haysiyetsizlik sayacak olan kadnlarn mutsuzluu onu rahatsz
etmemitir. Rahatsz etmek yle dursun fakat Arap kaynaklarna bakacak
olursak, aksine memnun dahi etmitir. Nitekim bu memnunluunu, eitli
vesilelerle ortaya vurduu olmutur. Birbirinden gzel kadnlarla evlenirken,
haremindeki dier kadnlarna verdii znt, bunun en ak kantlarndandr.
Nice rneklerden biri olmak zere belirtelim ki oulluu Zeydin ei Zeynepe
ak dp onunla evlenirken ve bu evliliin gya Tanr tarafndan
dzenlendiine dair ayeti Ayeye okurken, sevincinden dileri
grnmekteydi. Haberi ii kanayarak dinleyen ve yeni bir rakip yznden
perian hale giren Ayenin znts, onu bu sevincinde muhtemelen daha
da mutlu etmekteydi. Bu olay vesilesiyle zavall Aye yle konumutur: Bu
ayet indikten sonra Zeynepin gzellik bakmndan bizden stn olduu
(grld) ve dier cihetten en byk ve en erefti bir hadise olmak zere
onun Tanr tarafndan peygamberle evlendirilmesi, beni her cihetten zd.
Ben kendi kendime: (Zeyneb) bu erefle bize kar vnecektir,
diyordum
668

Ayn zntye Aye, bir baka vesile ile de, yani Muhammedin mmi
Seleme ile evlenmesi srasnda da dm ve unlar sylemitir: Tanr elisi
mmi Seleme ile evlendiinde ok zldm, nk bu kadnn gzelliini ok
iitmitim
669

Haybar Gazas sonucu ele geirilen ganimetler arasnda gzelliiyle
Muhammedi cezbeden ve bylece onun haremine yerleen Safiye vesilesiyle
Ayenin zntye kaplmas ve bundan dolay Safiyeye dman kesilmesi,
dier bir rnek olarak karmzdadr.
670

ERAT VE KADIN
294

Sylemeye gerek yoktur ki Aye gibi Muhammedin haremine dahil dier
elerin ektii znt daha az olmamtr ve Muhammed, onlarn zntsne
kar da duygusuz kalmtr. Ancak ne var ki bu tutumunun cezasn huzursuz
kalmakla demitir. Bu vesile ile hatrlatalm ki ok karl evlilik yaam, kadn
bakmndan olduu kadar erkek bakmndan da sakncal olan bir sistemdir.
nk hareme dahil kadnlarn birbirlerine kar besledikleri kskanlklar (ki
doaldr) ve bu kskanlklarn yaratt dmanlklar, zellikle yalanmaya
balayan bir ein, gen rakiplerle olan ekimesi, her koca iin bal bana
bir rahatszlk sorunu olmutur. Muhammed, kendisi bile bu tr yaamn
huzursuzluklarndan ylm, karlarnn bitmek tkenmek bilmeyen
ekimelerinden bkm ve ou kez onlarla bu yzden bozumutur.
671

Tanry kendine destek yaparak tm sorunlarn onun yardm ile
zmlediini sylemi olmasna ve bununla vnmesine ramen, ok
saydaki elerinden oluan evindeki kargaalklara bir are bulamam ve
kendisini bu aresizlie srkleyen bir sistemin, Tanrnn bu dostluundan
yoksun dier kocalar bakmndan ne belalar douracan dnememitir.
Nasl ki bir kocay baka karlarla paylamann kz Fatma iin znt
kayna olabileceini gz nnde tutarken ayn yaama mahkum ettii baka
kadnlarn kaderine aldr etmemi ise, kendi keyfi iin Tanr emirlerine
balad bu sistemin, genel olarak kocalar bakmndan yaratabilecei
huzursuzluklar ve olumsuzluklar da bilmezlikten gelmitir.

A) nsan Haysiyetiyle Badamaz Olmasna Ramen ok Kartl
Evlilik Kuruluu, eriat lkelerinde Kutsal Bilinmi ve Bu Niteliini
Gnmze Dek Srdrmtn
Kadnlk haysiyetiyle ve insan haklaryla badamaz olmasna ramen ok
karl evlilik kuruluu mslman toplumlarda, resmi bir kurulu olarak
gnmze dek sregelmitir. Bu sistemin uygulanmasn yasaklayan ve
kknden yok olmasna alan tek mslman lke Trkiyedir; Trkiyeden
gayr btn mslman lkelerde ok karl sistem, Kurana dayal olarak
kutsal niteliini korumutur. Cemal Abdun-Nasr ve Sedat gibi gl
liderlerin bu zihniyete kar sava atklar Msr gibi bir lke dahi kendisini bu
beladan kurtaramanmtr.
672
Btn bunlarn balca nedeni, ada zihniyete
ve akl verilerine ters den bu eriat kuruluuna kar aydn direniinin
olmamasdr. Direni yle duun, fakat gerek olan udur ki 8. ve 9.
yzyllarda grlen mutezile tepkisi hari mslman yazar ve dnrler bu
kuruluu meru ve mazur klma hevesiyle, bin drt yz yl boyunca
birbirleriyle adeta yarmlardr.
ERAT VE KADIN
295

Mutezile tepkisi diyoruz, nk bal bulunduklar aklc tutum nedeniyle
Mutezile mensuplar, evlilik denen eyin, kadn-erkek iki tarafn karlkl
olarak ve serbest iradeleriyle oluturduklar bir kurulu eklinde
tanmlamlardr. Onlara gre byle bir kurulu ok karl deil fakat ancak tek
karl evlilik eklinde olabilirdi.
Sylemeye gerek yoktur ki slami esaslar akl temeline oturtmak isteyen
mutezile snf mensuplarnn son derece nsani bir anlayla kadn
haysiyetine deer vermeleri ve evlilii kmes yaam dnda ele almalar
doaldr, nk hareket noktalar aklclktr.
Bilindii gibi Mutezile snf, aklc davran yznden, daha ilk anlardan
itibaren banaz eriatnn saldrlarna urayacak ve Abbasi halifelerinden
bazlarnn himayesinden yoksun kalmakla, yava yava yok olacaktr. Yok
olmasyla birlikte eriat ahlanacak ve her alanda olduu gibi evlilik
kuruluu konusunda da kadn bakmndan zillet olmak gereken bu kuruluu
Tanrsal bir sistem imi gibi gstermeye devam ederek gnmze kadar
getirecektir. slamn savunucular her hususta olduu gibi ok karl evlilik
konusunda da Muhammedi yceltmekten ve onu reformcu bir peygamber
niteliinde grmekten geri kalmamlardr. Mslman lkelerin aydn saylan
snflar arasnda bugn dahi hala bu kuruluu savunanlarn says
inanlmayacak kadar oktur; savunmak iin ne drdkleri gerekeler de
inanlmayacak kadar ocuksudur. Aralarnda 1400 yl ncesinin l
felsefesine sarlarak bu sistemin gerek kadnlar ve gerek ocuklar
bakmndan insani ve ahlaki saylmas gerektiini, nk aksi takdirde
fuhuun ve benzeri gayr meru ilikilerin oalacan, ya da kadnn ksr
olmas ya da hayzdan kesilmesi hallerinde erkein kadn boamaktansa
baka bir kadn alabilmesinin aile yaamlar iin hayrl(l) ve yararl (!)
olduunu syleyen Profesrler ve Felsefe doktorlar vardr. Buna benzer
grleri benimseyen kadn bilginlere de rastlanr.
673
Bunlar arasnda ok
karl evlilikle ilgili Kuran hkmlerinin uygulanmasn akl almaz bir
tutuculukla isteyenler vardr. rnein Aye Abdurrahman adndaki bir Msrl
kadn yazar, 1970 ylnda yaynlad el-Kuran ve Tefsirl-Asri adl
kitabnda, ok karl evlilik sistemini yok etmenin ya da snrlandrmann ve
bunu yapmak iin Kuran ayetlerini yorumlamann Tanrya kar gelmek
olduunu savunmutur.
674

te yandan din adamlarnn klavuzluk ettii baz evreler, ok karl evlilii,
slam dininin insanla sunduu abidevi bir messese sayarlar ve bu sistemi
eletiren ya da tenkit edenleri kafir diye sulandrrlar.
675
ok karl evlilii
baz koullara balamak iin Msr hkmetince alnmak istenen tedbirlere
kar ayaklananlar arasnda erkek yazarlar kadar kadn yazarlar dahi
oktur.
676
Modern yazarlardan bazlar, kendi i dncelerinde, bu sistemin
ERAT VE KADIN
296

utan verici olduu bilincine erimilerdir; fakat bunu aa vuramazlar ve
dolambal yollara bavururlar. slam dininin byle bir sisteme yer vermediini,
aslnda bu kuruluun cahiliyye dnemine ait bulunduunu ve Muhammedin
bunu baz nedenlerle devam ettirmi olduunu fakat slah ettiini ve nsani bir
ekle soktuunu, rnein drt kadnla snrlandrdn; ve hatta tamamen yok
edebilmek iin kocaya eler arasnda eitlik salama zorunluluunu
yklediini oysaki eitliin salanamayacan bildiini; kendisinin ok sayda
kadnla evlenmi olmasnn siyasal ve sosyal nedenlere dayandn; bu tr
evliliklerin zamanla azalr olduunu ve Muhammedin emirlerinin izlenmesiyle
kknden yok olacan; bu nedenle toplumu tedirgin edecek ve dinsel
duygular zedeleyecek ekilde reformlara gidilmemesinin, rnein ok karl
kadnla evlenme hakknn kanunlarla kstlandrmamasnn gerektiini salk
verirler.
677

Ancak ne var ki bu miskin ve tavizci zihniyet ile ok karl evlilik sisteminin
aile birlii bakmndan olumsuz etkilerini ve zellikle kadn bakmndan
haysiyet zedeleyici verilerini yok etmenin mmkn bulunmad muhakkaktr.
Yok edebilmek iin, sistemi var klan eriat hkmlerini aklc usullerle
eletirip bunlarn ada zihniyete yatkn bir yn olmadn belirtmek ve
Muhammedin ok karl yaamlarnn sanld gibi siyasal ve sosyal
nedenlere deil fakat ehevi nedenlere dayandm ortaya vurmak gerekir.
slami uygulamay mazur gstermek amacyla mslman yazarlar, ok
karl evliliin baka dinlerde ve baka toplumlarda da benimsendiini
sylerler. rnein Babilonyada, Hintte, Yahudilikte, Farisilerde, Fenikelilerde,
Trakyallarda, eski Yunan ve Romada, Etrsklerde ve J stnyene gelinceye
kadar Hristiyanlarda var olduunu; Jstinyen ile birlikte kaldrldn fakat
kaldrlmasnda Hristiyanln rol olmadn, gelmi gemi peygamberlerin
ounun saysz kadnlarla evlendiklerini belirtirler.
678

Bu iddialarn doru olduu sylenebilir. zellikle Yahudiliin bu kurulua
yer verdii ve 16. yzyla gelinceye kadar uygulad
679
ve Yahudi
peygamberlerinin (Musa, Davud, Sleyman vs.) yzlerce kadnla evli olduklar
dinsel kaynaklarn ortaya vurduu eylerdir, te yandan Hristiyanln
gelime dnemlerinde barbar diye bilinen krallarn (rnein Charlemagne,
Da-gobert, Chilperic, Caribert, gibi) ok sayda kadnla evli olduklar
grlmtr.
Fakat ne var ki bu rneklere sarlarak slamim bu sisteme yer vermi
olmasn savunulur gstermeye almak yersizdir. Son ve en mkemmel
olduu iddia olunan bir dinin ok karl evlilik gibi olumsuz bir kurulua yer
vermemesi gerekirdi, nk sz konusu olumsuzluk ile mkemmellik
badamayan eylerdir.
ERAT VE KADIN
297

te yandan bu kuruluu uygulam olan dinlerde ve toplumlarda, sistemin
kendisine ve uygulanmasna kar tepki ve direnmeler olmutur. rnein
Yahudi hahamlar arasnda bu kuruluu, bundan bin yl nce yasaklamaya
alanlar kmtr.
680
Hristiyanlk ise bu sistemi daha ilk balarda terk
etmitir; hristiyan lkelerde usuln uygulanmas bu yasan ihlali eklinde
kendini gstermitir.
Oysaki mslman lkelerde bu kurulu, toplumun yararna olmak zere
Tanr tarafndan emredilen bir kurulu imi gibi benimsenmitir. Biraz ilerde bu
benimseyiin nedenlerini zetleyeceiz.

B) ok Karl Evlilik Kuruluunu Savunanlarn a D Gerekeleri:
ok karl evlilik sistemi vesilesiyle Muhammedi savunanlarn ortaklaa
sarldklar gerekelerin banda unlar gelir: Bu kuruluu slama sokan
Muhammed deildir; cahiliyye dneminde zaten yaygn olan ve en kt
ekliyle uygulanan bu gelenei Muhammed kknden yok etmek istemi
fakat vazgemitir. nk bir yandan toplumun tepkisinden ekinmi ve dier
yandan da sosyal, siyasal ve insancl nedenlerle bundan
vazgeilemeyeceini takdir etmi ve bu dnce ile slah etmi ve zor
koullara balamak suretiyle yava yava ortadan kalkmas sonucunu
hazrlamtr.
681

Hemen sylemek gerekir ki: Bu kt gelenei Muhammed halkn
tepkisinden ekindii iin kaldrmad iddiasn, slamn bal bulunduu Her
eye kadir Tanr fikriyle badatrmak gtr. Her ktl nlemeye, her
eyi dzeltmeye muktedir bir Tanrnn ve onun kudretli elisinin, toplum
ayaklanr mazeretini ileri srerek ok karl evlilik sistemine ses karmamas,
ya da tavizci yollarla bunu slah eder grnmesi, akln ataca bir ey deildir.
te yandan bu kuruluun, slamdan nceki dnemde Araplar arasndaki
uygulanmasnn, slamdan sonrakine nazaran daha kt olduu ve
Muhammedin bunu slah ettii iddiasnn da gereklere yatkn bir yn yoktur.
Btn bu hususlar ksaca grmeye alalm.

1) ok Kanl Evlilik Sisteminin Kadnlar in Hayrl ve Yararl Olduu
ddialar.
ok karl evliliin meru ve yararl olduunu izaha alan bir kadn
yazar yle der: Bu kurulu bize, (arap kadnn) klelie iten ve erkein zevk
ERAT VE KADIN
298

ve ehvetine ara eden bir kurulu gibi grnebilir. Oysaki gerekte erkein
omuzlarna byk bir yk ykleyen ve Arap kadnn aalklardan kurtaran
bir kurulutur
682

amz Arap yazarlarnn pek ounun paylat bu gre nazaran sz
konusu kurulu sayesinde mslman kadn modern klelikten, yani
fuhutan kurtarlmtr. nk erkein gz darda, yani baka kadnlarda
iken bu kurulu sayesinde bu nlenmitir. ehvetini elinin altndaki eitli
kadnlarla gidermek suretiyle evlilik d ilikilere kalkmaktan vazgemitir.
Oysaki tek karl sistemde, karsndan baka kadnlarla bulumak
isteyeceinden, bu ilikiler hem erkei ve hem de kadn toplum gznde
kltr. Evlilik d doan ocuklar da ayr bir sorun yaratr. Yani tek karl
sistemde kadn, kolaylkla fahie durumuna girebilir ve toplum gayr meru
ocuklardan oluur. Ve ite Muhammedin getirdii ok karl evlilik, mslman
toplumlar gya bu tehlikelerden uzak klmtr.
683

Kadnn kadnlk gururunu ve haysiyetini hie sayan bu mantk, eriatin
drde kadar kadn alma hakkn tanyan esaslarn kutsal ve ahlaki eyler
gibi gstermeye destek olmutur. Sanki ayn at altnda erkein ehvetini
paylaan kadnlarn nikah altnda bulunmalarnn ahlakilik yaratmas
gerekirmi gibi; ve sanki nikah altnda bulunmayan fakat hareme dahil
cariyelerden doma ocuklarn durumunun gayr meru olmaktan ileri bir
deeri bulunurmu gibi.
Ve asl hazin olan udur ki, bu gr savunanlara gre: Her kadn iin
nemli olan ey, holand bir erkein hayatna girmektir. Velev ki onun
hayatn baka kadnlarla paylam olacan ve kskanlk duyacan bilmi
olsun... Nitekim bir Msrl kadn profesr yle der: Kadn (bazen) tekbir
erkein tm yaamlarna sahip olmaktansa (arzulad) bir erkein hayatnn
yarsna sahip olarak (ve onu baka kadnlarla paylaarak) onunla yaamay
tercih eder...
684
Ve bu grn kantlamak zere sarld rnek Muhammed
rneidir, nk ona gre Muhammed, bu tip erkeklerden biridir, yani
kadnlarn ortaklaa sahip olmakla eref duyacaklar bir kimsedir: Kesinlikle
konumak gerekirse unu sylemek gerekir ki Muhammed, kadnlarn
koskoca bir kralla sahip olmaktansa, onun evinin kck bir kesinde ve
onun yannda yaamay tercih edecekleri nadir erkeklerden biridir
685
Ve
kadnlarn byle bir erkei aralarnda paylamaktan gurur duyacaklarn
hatrlatarak yazar yle devam eder:(Muhammedin )karlar onunla
evlenirlerken ok karl bir eve girdiklerini ve muhtemelen kendilerinden gzel
baka rakiplerle bir arada bulunacaklarn ve tek balarna ona sahip
kalamayacaklarn bilmekteydiler. rnein Meymune, Muhammed ile
evlenirken onun evinde bir dzineye yakn baka kadn olduunu bilmekteydi;
ERAT VE KADIN
299

buna ramen kendisini ona seve seve vermekten zevk ve eref duymutur.
Meymune gibi dier eler iin de durum ayndr. Eer bu kadnlar,
Muhammedin eleri olarak onunla bir at altnda ve onu paylaarak
yaamak ile, baka bir erkee, tek balarna sahip olmak kkndan birini
tercih karsnda kalm olsalard, mutlaka birinciyi tercih ederlerdi. Her ne
kadar ona tek balarna sahip olmamak nedeniyle ve gzellikte birbirlerinden
farkl bulunmak yznden aralarnda kavgalamalar; kskanlklar olmu ise
de bu dahi onlar mutlu klmaya yetmitir; nk her biri bu kavgalamalarda
aile yaamn canl tutan bir neden yattn, nk kskanlk ve bencil bir
arzu duygusu ile Muhammedi kazanmak iin aba harcayp onu mutlu
klmaya altklarn ve ite bu kavgalarn bundan ibaret olduunu
bilmekteydiler.
686

Dnnz ki bylesine artc bir dnceye sapl bu yazar niversitede
ders veren ve yarnn kuaklarn yetitiren ve evresinde deerli bilgin diye
bilinen bir kadn yazardr. Kadn snfn aklen ve dinen dun (eksik)
1
olarak
tanmlayan, ya da kt, fitneci, dzenbaz, eytan vs... gibi deyimlerle
klten ve dvlmeye layk gren zihniyetteki erkekleri: Her kadnn
haremine girmekle eref duyaca bir kimse olarak deerlendirmeyi
bilimsellik saymaktadr. ok karl bir sistemi makbul bir eymi gibi
sergilemek iin bavurduu formln, kadn bakmndan olduu kadar erkek
bakmndan dahi ne kadar kltc olduunu dnmekten aciz bulunmas
bir yana, fakat Muhammedin evlilikleri konusunda tarihi gerekleri dahi
tahriften geri kalmamtr. nk Muhammedin elerinin ok karl evlilie
can gnlden raz olduklar na ya da her trl kskanl ve znty gze
alp srf onun ei olmak maksadyla ve srf onun hayatn baka kadnlarla
paylamaktan eref duymak iin onunla evlendiklerine dair ne srd
iddialar temelsizdir. Zira Arap kaynaklarnn bildirdiine gre Muhammedin
evliliklerinden pek ou, elerinin dileine ve isteklerine dayanamamtr.
Elerinden bir ksm, aresizlik yznden, bir ksm da buna zorlandklar iin
evlenmilerdir. rnein Cveyriye, el-Muraysi gaza snda ele geirilen
esirlerden olup ganimet datm srasnda Muhammedin payna dm ve
Muhammed de onu gzellii nedeniyle almtr. Safiyye, Hayber savanda
alnan esirlerdendir; Hayber olay gnnde Muhammed esirleri gzden
geirirken, gzelliine kapld bu kadnn zerine hrkasn atm ve onu
haremine almtr. Reyhane, ganimet mal olarak Muhammede Ihsan
edilmitir. Mariya, skenderiye sahibi Mukavkis tarafndan ona hediye olarak
gnderilen bir kledir.
Sylemeye gerek yoktur ki bu evliliklerin hibiri yukarda sz edilen
kadnlarn rzalar zerine bina edilmemitir; zorlama ile olmutur.
ERAT VE KADIN
300

te yandan Aye, bilindii gibi, daha 6 yanda iken Muhammed ile
nianlandrlm ve 9 yana bastnda nikahlanm bulunduuna ve rza
gsterecek durumda olmadna gre onun hakknda da ayn eyleri
sylemek gerekir.
Zeydin kars Zeynep, daha nce deindiimiz gibi, Muhammedin
kendisine ak olduunun kocas tarafndan anlalp bo edilmesi zerine ve
Muhammedin Tanrdan geldiini syledii ayet gereince onunla evlenmitir.
O zamana kadar kocas Zeyd ile pekala geinip giderken ve hatta Zeydin
ifadesine gre mutlu bir yaam srerken, Muhammedin kendisine olan
aknn Tanr planlarna (!) uygun olduunun aklanmas sonucu kendisini
Tanr elisinin hareminde bulmutur. Muhammed, ona, Benimle evlenmek
ister misin? diye sormamtr bile. Sadece Tanrnn byle istediini bildirmi
ve Tanrdan geldiini syledii ayetleri ona okumu ve onunla evlenmitir.
Hatrlanaca gibi bu konuda Kurana koyduu hkmler arasnda:
... Sonunda Zeyd eiyle ilgisini kestiinde (Zeynepi) seninle
evlendirdik... Allah ve peygamberi bir eye hkmettii zaman, inanan
erkek ve kadna artk ilerinde baka yolu semek yaramaz (33 Ahzab
36-38)
eklinde olanlar vardr ki Zeynepin Muhammed ile evlenmesinin kadnn
rza ve muvafakati ile hibir ilgisi bulunmadn gsterir.
Cabirin kz Gaziyye, tpk dierleri gibi, rzas alnmadan Muhammed ile
evlendirilenlerdendir.
Hemen ekleyelim ki, kendisini Tanr elisi olarak kabul ettiren bir kimseye,
Hayr demek, ya da ona vardktan sonra artk ayrlmak mmkn
bulunmadndan bu evlilikler srp gitmitir.
Evlendii kadnlar arasnda onun baka kadnlar olduunu bilen ve bu tr
bir yaam gze alarak onunla evlenenler yok deildir; fakat onlar dahi gerek
anlamda zgr bir irade ile evlenmi saylmazlar. Kimisi srf peygamber ei
olarak bir takm imtiyazlara konmak iin, rnein Cennetlerde bu sfatla yer
almak hevesiyle (Sevdenin yapt gibi), kimisi tavuk kmesinden farksz ok
karl yaamn haysiyet krc bir ey olmadna kandrlm olarak, bu
evliliklere ses karmamlardr.
Bununla beraber Muhammed ile u ya da bu ekilde evlenenler arasnda
haysiyetine ve kadnlk gururuna bal olarak ok karl bir evlilie tahamml
edemeyeceini fark edip, haysiyetli bir davran seenler ve Muhammedten
ayrlanlar olmutur. rnein Cabirin kz Gazriyye bunlardan biridir.
ERAT VE KADIN
301

Muhammedi karsna alp, Seninle evlenmem hususunda benim fikrim
sorulmad, seninle evlenmektense Tanrya snrm demitir. Sylendiine
gre Muhammed, bu kadnn gzelliini ve vcudunun mkemmeliyetini
iitmi ve Saidlerden Ebu Esid Ensarinin araclyla onunla evlenmiti.
Fakat Gaziyye, kendisini hie sayan ve hareminde birok kadn tutan bir
kimse ile evli kalmann haysiyet ykc olduunu grm ve dncesini
yukardaki ekilde aklamtr.
Daha o zamanlar Muhammed, boanma hakkn erkein imtiyazlar
arasna henz almad iin istei vehile kadn ailesine iade etmek
zorunluluunda kalmtr.
687

Gaziyye gibi karakterce salam kadnlardan biri de Reame kz Safiyyedir.
Ganimet mal olarak mslmanlara esir dtkten sonra Muhammed ile
evlenmek ya da kocasna dnmek klarndan birini tercih karsnda kocasn
semek istediini sylemitir.
688

Mbarier-Rih Hutaymn kz Leylaya gelince, her ne kadar kendi isteiyle
Muhammedin ei olmu ise de, ok karl evliliin ktln idrak ettii iin
evlenme akdinin bozulmasn istemitir.
689


2) ok Karl Evliliin, Kadnlar Kocasz Kalmaktan ve Toplumu Ksr
Kadnn Zararlarndan Kurtard ddialar:
ok karl evlilik sistemini savunanlar Muhammed zamannda
mslmanlara kar her ynden saldrlar geldiini ve bu savalarda erkek
nfusunun azaldn sylerler. Bu nedenle kadnlar iin kocasz kalma
tehlikesinin belirdiini ve ite ok karl usuln buna bir are saladn
belirtirler.
Yine ayn ekilde, kadnm ksr kmas halinde ailenin ocuksuz kalm
olaca nedeniyle Tanr elisinden bu sistemin uygulanmasnn istendii
eklenir.
690

te yandan yoksul ve kimsesiz kadnlara yuva salamann ancak ok
karl evlilik yolu ile bir zm bulunaca ve nitekim Muhammedin
evliliklerinin bazlarnn bu dnceye dayand ve rnein kocamakta olan
Sevdeyi ve kimsesiz kalan Cveyreyi bu dnce ile ald ileri srlr.
691
Bu
iddialar temelsizdir ve bunlara kar verilecek yant udur:
ERAT VE KADIN
302

Bir kere Muhammed zamannda mslmanlara kar savalar ald ve
bu savalar yznden Mslman toplumunda erkek nfusunun azald, ters
yz edilmi bir gerektir. nk savalar mslmanlara kar alm deil ve
fakat genellikle Muhammed tarafndan mslman olmayanlara kar
almtr
691a
ve savalar yznden mslman toplumunun erkek nfusu fazla
azalmamtr; azalma kar tarafta ve zellikle Yahudi kavimlerinde olmutur.
Savata yenik den bu kavimlerin erkeklerinin, gerek sava meydannda
ldrlmeleri ve gerek esir alndktan sonra kesilmeleri nedeniyledir ki bu
kavimlerin kadnlar Mslman askerler arasnda paylalmtr. Nice
rneklerden biri olarak Beni Kureyza kavmine kar giriilen sava ele alacak
olursak, bu kavmi yendii zaman Muhammed, kavmin esir olarak ele geirilen
btn erkeklerini (ki sylendiine nazaran 800-900 civarndadr) bir araya
toplam ve hepsinin de kafalarn teker teker klla doratmtr.
691b
Bunlarn
karlarn ve kzlarn da, kendisi bata olmak zere, askerleri arasnda
paylamtr. Bylesine kadn bolluu karsnda kiilere ok karl evlilik
yapma olanan tanmas bundandr.
Ksrlk yznden toplum nfusunun tehlikeye dt, ve bu nedenle ok
karl evlilik sistemine yer verdii de yalandr. nk ksrlk nadir grlen bir
olaydr ve her halkarda nfus azln yaratacak bir tehlike yaratmaktan
uzaktr.
Tabiat n cilvelerinden biri de udur ki genellikle erkek nfusu, btn
savalara ya da atmalara ve her eye ramen, kadn nfusundan
genellikle ok olmaktadr. Nitekim bugn dahi dnya nfusu 5 milyar 300
milyon olup bunun 2 milyar 63 milyon kadn ve geri kalan 3 milyar 237
milyonu ise erkektir. Yani erkek nfusu kadn nfusa oranla bir milyardan
fazla fazlalk gstermektedir ve ne ilgintir ki bu fazlalk, genellikle Asya ve
Afrika ve Gney Amerika itibariyle, beslenme ve salk konusunda kadnlarn
2ci plana atlmas, ya da ocuk drmede kz ocuklarn feda edilmesi gibi
nedenlere dayaldr. Bu blgelerde her 95 kadna 100 erkek isabet etmektedir.
Buna karlk gelimi lkelerde durum aksine olup her 100 erkee karlk
106 kadn bulunmaktadr.
691c

Her ne olursa olsun u bir gerektir ki ok karl evlilik sistemi, aile
kavramnn kudsiyeti ve kadn haysiyeti fikri ile badamad iindir ki gelien
hi bir toplumda tutunamam ve uygulanan yerlerde de, uygarln
olumasna ters dt iindir ki giderek kaldrlmtr.
te yandan Muhammedin baz kadnlar kimsesizlikten ya da yoksulluktan
kurtarmak amacyla evlilikler yapt da doru deildir, nk evliliklerinin
hepsini o gzel kadnla evlenmenin Tanr emri olduu formlne uyarak ve
Tanr tarafndan stn bir ehvet gc ile donatlm bulunduunu hesaba
ERAT VE KADIN
303

katarak yapmtr. evde ile evlenmesi, yukardaki nedenle deil, fakat
Haticenin lmnden sonra bekarlktan kurtulma ihtiyacndandr, Cveyriye
ile evlenmesi nedeni ise bu kadnn gzelliinde aramak gerekir.
ok karl sistemin, ksr kadnn kusurunu bereketli kadn sayesinde
giderip aileyi ocuksuzluktan kurtarma gibi bir yn olduunu ileri srenlere
sorulacak soru ksrln kadnda deil erkekte olmas halinde kadnlara da
ok kocal evlilik olanann salanmasna raz olup olmayacaklardr. Eitlik
esasna bal olduklarn syledikleri Muhammedin ksr kadnla evlenen
erkee baka kadn alma hakkn tanrken, ksr koca ile evlenen kadna
baka koca alma hakkn tanmam olmas nedenlerini de kendi kendilerine
sormaldrlar.

3) Snnetli Erkein ehvet ihtiyacn Karlamaya Elverili Bir
Kurulu Olduu ddias.
ok karl evlilik sisteminin hayrl bir sistem olduunu savunanlara gre
Mslman erkeinin ehvet bakmndan gl oluunun ve dolaysyla kadna
fazlasyla dkn bulunuunun balca nedeni snnetli olmasndandr. Bu
itibarla ehvet gailesini bir tek kadnla gidermesine imkan yoktur. ehvetinin
okluu onu, bazen ayn anda birok kadnla cinsi mnasebette bulunmaya
zorlayabilir. Batda byle bir kurulua gerek grlmemitir. nk Batl
erkein snnet olmas sz konusu deildir. Bu nedenle ar ehvet sorunu
diye bir ey yoktur. Bu nedenle Batl erkek, bir tek kadnn bile ehvet
ihtiyacn karlayacak durumda deildir. Bundan dolaydr ki Batda kadnlar,
ehevi ihtiyalarn tatmin iin, kocalarndan gayr erkeklerle yatp kalkarlar,
Batda zina nn doal saylmas bundandr.
692

Bu gln iddiann yantlanmaya deer bir yn olmamakla beraber ksaca
hatrlatmakta yarar vardr ki snnet olmann ehveti artrc bir tlsm
olmadktan gayr, sala da yararl bulunmad baz bilimsel aratrmalarn
ortaya vurduu bir gerektir. Bu husus bir yana, fakat snnet nedir bilmeyen
dinlerde erkein ehvet gcnn, mslman kiiden daha az olmad, yine
zina bakmndan mslman lkelerin Bat lkelerinden aa kalr yeri
bulunmad da ortadadr. te andan Arap erkei gibi Arap kadnnn da
ehvet okluuna sahip olduunu ve nitekim Arap peygamberinin
kadnlardaki ar ehvete deinen hadisler braktn da unutmamak
gerekir.
693
u durumda yaplacak ey, ok karl evlilik sistemi yannda, ok
kocal evlilie de yer vermek deil midir?
ERAT VE KADIN
304

C) ok Karl Evlilik Sistemim Muhammed, Erkein ehvet Gailesini
Giderici Bir are Olmak zere Srdrmtr.
ada yazarlardan bazlar ve zellikle Bat eitiminden gemi olanlar,
ok karl evliliin kt ve kadn haysiyeti ve haklar bakmndan sakncal
bulunduu grndedirler. ddialar odur ki Muhammed, bu kt kuruluun
uygulanmasn zor koullara balamak suretiyle onu yok etme amacn
gtmtr. Ve yine iddialar udur ki Muhammed, ok karl sisteme muhalif
olmakla beraber kendisi baz siyasal, sosyal ya da insancl nedenlerle ok
sayda kadnla evlenmek durumunda kalmtr.
Btn bu iddialarn tutar bir yn olmadn anlamak iin slami kaynaklan
ve Muhammedin yaamlarn ve evliliklerini incelemek gerekir. Bu yaplacak
olursa grlecektir ki Muhammed, ne bu kuruluu zor koullar yaratmak
suretiyle yok etmeyi dnmtr ve ne de kendisi, sylendii gibi sosyal,
siyasal ya da insancl nedenler yznden ok kadnla evlenmitir. Arap
kaynaklarnn ortaya vurduu gerek odur ki Muhammed, ok karl evliliin
kadn bakmndan sakncal ve azap verici olduunu bilmekle beraber, erkein
ehvet gailesini karlamak zere bu kuruluu srdrmtr. Fazla sayda
kadnla evlenmesinin nedeni de Tanrnn kendisine verdiini syledii stn
ehvet gcn karlamaktr.

1)ehvet Gc Bakmndan stn Bulunduunu ve Gzel Kadna
Dkn Olduunu Bizzat Kendi Azyla Syleyen Muhammed, ok kanl
Evliliklerini ehvet Gailesini Karlamak Amacyla Yapmtr:
Biraz nce belirttiimiz gibi Muhammed, eski bir Arap gelenei olan ok
karl evlilik sisteminin kadnlar bakmndan azap yaratc ve haysiyet krc
olduunu bilirdi. Bundan dolaydr ki ok sevdii kz Fatmann zntsz bir
evlilik yaam srdrebilmesi iin kocas Aliye baka kadnla evlenme
olanan tanmamt. Fakat buna karlk ok karl evliliin, mslman erkek
iin ehvet gailesini gidermek asndan cazip olduunu da ok iyi
bilmekteydi. Bundan dolaydr ki bu kuruluu Kurana Tanr szleri olarak ve
ezeli ve ebedi nitelikte kalmak zere yerletirmi ve kendisi de ok sayda
kadnla evlenerek bu nitelii kkletirici bir rnek tekil etmitir. Daha baka
bir deyimle Muhammedin aklndan, sylendii gibi bu sistemi slah etmek ya
da zor koullara balayp yok etmek gibi bir fikir gememitir. Gemediini
ehvet okluu ile vnerek ve gzel kadna dkn olduunu syleyerek
ve yaam boyunca bu dncelerini davranlaryla gerekletirerek bizzat
kendisi kantlamtr.
ERAT VE KADIN
305

Bir kere ok kadnla evli olmann erkekler iin fazilet saylacan sylemi
ve:
... (inananlar) arasnda en makbul kii, fazla sayda kadnla evli
olanlardr
demitir. Bu forml, bizzat kendinden rnekler yaratmak suretiyle
dorulamtr.
te yandan gzel kadna fazlasyla dkn olduunu bizzat kendi azyla
ve pek ok vesilelerle aklamaktan geri kalmamtr.
Benim sevdiim ey vardr: (gzel) kadn, gzel koku ve gzel
yemek (ve ibadet);
Kadnlarn hayrls yzce gzel olandr eklinde ki szlerine daha nce
deinmitik. bn Hanbelin Musnact adl yaptnda (VI, 409) bununla ilgili
hadisler oktur.
Yine bunun gibi stn bir ehvete sahip olduunu saklamam ve bunun
peygamberliinin bir iareti olduunu kendi azyla aklamtr. Nitekim: Ben
cmertlikte, yiitlikte, cinsi gte ve bedeni kuvvette bu drt zellikte
insanlara stn kilidim diyerek vnmeyi gelenek edinmitir.
694

slam dnyasnn bilginleri, Muhammedin bu szlerini ve cinsel hayatn
Tanrsal bir nitelikte bulmular ve onun evrensel peygamberliinin simgesi
saymlardr. Ebu Nuaymn Hilyesinden mfessir Mcahidin szlerini
nakleden Buhariye gre Muhammede her biri yz erkek kuvvetinde olan
cennet erkeklerinden krk erkek gc verilmitir. Enesin anlattklarna gre
Muhammed geenin veya gndzn belirli bir zamannda dokuz eiyle
cinsel ilikide bulunurdu. Buhari arihi Aynfde, Muhammedin her gn sabah
namazn kldktan sonra kadnlarnn(ki saylarnn 9 veya 11 olduu kabul
edilir) birer birer hcrelerine girip, yoklamak ve onlarla cinsi mnasebette
bulunmak gibi bir gelenei olduu aklamtr.
695

Ayenin rivayetine gre ise: Resulullah... ikinci namazndan dnd
zaman kadnlarnn yanna girerdi...
696

Ve ite Tanrnn Muhammedi bylesine stn bir ehvet gc ile donatm
olmasnn nedeni, onu iman da, ibadette, ahlakta, adalette... vs. olduu gibi...
cinsellikte de en stn kii olarak mslman erkeklere rnek yapmak
istemesidir. nk, eriatnn inanna gre cinsellikte rnek olmayan bir
peygamber, evrensel ve ebedi nder olamaz
697
Btn bunlar slami
ERAT VE KADIN
306

kaynaklara gre byle iken, Muhammedin ok karl evlilii kaldrmak
istediini iddia etmek elbette ki yersiz olur.
Biraz yukarda deinmi olmakla beraber ksaca tekrarlamakta yarar vardr
ki, iki dzineye yakn kadnla yaam olmasnn balca nedeni, ehvetinin
ok fazla oluudur. unu sylemek mmkndr ki insanlk tarihi Muhammed
kadar ehvetine dkn ve ehvet uruna deer llerine kskn pek az
rnek karmtr. Gerekten de:
Dnyanzda ey sevdim: Gzel kadn, gzel koku ve gzel yemek
(ya da ibadet)...
diyerek vnen
698
ve mrn bu formle uydurarak geiren ve te yandan:
Tanrnn izni olmadan hibir kadna dokunmadm, hibir kadnla (cinsi
mnasebette bulunmadm) bulumadm mazeretine sarlan ve bylece
Tanry bu tr yaamlarnn tan yapan bir baka peygambere pek
rastlanmamtr. Hi kukusuz Muhammedin, kendi ecdadndan sayd ve
mslman olarak tanmlad peygamberler arasnda (ki brahimden saya
kadar Yahudi ve Hristiyan tm peygamberleri kapsar) ehvet gailesine ya da
azgnlna kaplanlar olmam deildir: rnein Davud, ya da Sleyman gibi
haremlerini yzlerce kadnla dolduranlar oktur.
699
Davud en yakn bir
arkadann karsna (Betabeye) ak olmu, onunla sevimi ve sonra da
kadna sahip olabilmek iin kocasn lme yollamtr.
700
Yllar geip
kocamaya balad tarihlerde ise snabilmek iin koynuna gzel kzlar
doldurmutur. Bu listeyi hi kukusuz uzatmak mmkndr. Fakat ne kadar
uzatrsak uzatalm, yine de Muhammed ile yarabilecek birini bulamamz
kolay deildir.
Bunun byle olduunu herkesten nce bizzat Muhammed kendisi,
szleriyle ve davranlaryla ortaya vurmutur. Bir kere her alanda olduu gibi
ehvet alannda rakipsiz yaratlta olduunu belirtmek zere:
Ben... cinsi gte... insanlara stn yaratldm
701

demeyi marifet bilmitir.
Her ne kadar bu stn ehvet gc ile donatlm bulunmasna ramen
ehvetine hakim oluyormu gibi grnmek iin:
Ben insanlarn en az cinsi mnasebette bulunanlarndanm. Fakat
Allah bana Kefiti verdi. Kefitten sonradr ki istediim her an kendimde
g bulurum.
702

ERAT VE KADIN
307

demi ise de bu dediklerine muhtemelen kendisi de inanm deildir.
nk geenin ve gndzn belirli zamanlarnda ve daha dorusu le ve
akam namazlarndan sonra dokuz eini ard ardna ziyaret ederek onlarla
cinsi mnasebette bulunan bir kimsenin ben insanlarn en az cinsi
mnasebette bulunanlarndanm eklinde konumas inandrc olmaktan
elbetteki uzaktr.
Kald ki bu kadar ok kadnla ve bu kadar fazla sayda cinsi mnasebette
bulunmakla dahi tatmin olmaz ve Tanrdan kendisine biraz daha fazla cinsi
g vermesi iin yalvarda bulunurdu. Nitekim Ebu Hreyrenin rivayetine
dayal bir hadisinde yle demitir.
Cebraile cinsi mnasebetteki zafiyetimden ikayet ettim. Cebrail
bana keke(Herise) yememi tavsiye etti
703

Cinsel iradesinin son derece salam olduunu syleyenler, genellikle
Ayenin rivayetine dayal u hadisi rnek verirler;
Ben adet grrken Allahn Resul bana bedeni temasta bulunurdu.
Ben adetti iken benimle bir yorgan altna girerdi. Ne var ki O sizin cinsel
arzularna en ziyade hakim olannzd...
704

Yine Ayenin bildirdiine gre Muhammed, adet gren eleriyle
sevimekten kendini alamaz ve her ne kadar duhul yoluna gitmez ise de
karlarnn memelerine sarlmaktan da geri kalmazd. Nitekim Cumey b.
Umeyrin anlatmasna gre Aye yle konumutur:
Eleri olan bizlerden biri adet grd zaman, adet gren eine
genie bir altlk giymesini emreder, sonra da onun memelerine
ynelirdi
705

Grlyor ki Muhammedin doymak bilmez bir ehvet gailesi vardr ve
kadnlaryla, onlarn adet durumlarna ramen, sevimekten kendisini
alamamaktadr.
slam bilginlerini yzyllar ierisinde en fazla megul eden bilimsel!
sorunlardan biri de Muhammedin bu stn cinsel gce Tanr tarafndan ne
zaman sahip klnddr: Bulu ana erdii dnemde mi yoksa ok karl
evlilik yaamlarn gerekletirmek zorunda (!) kald durumlarda m?
Muhammedin temiz ve masum bir genlik devresi geirmi bulunduunu
ispata alanlar stn cinsel gcn ilk Mekke dneminde verildiini ve fakat
buna ramen Muhammedin ehvetine hakim olduunu ve yirmi be yana
kadar bekar yaadn, Hatice ile evlendikten sonra yirmi sekiz yl boyunca
ERAT VE KADIN
308

ondan baka bir kadna bakmadn, haremine bakaca bir kadn
katmadn savunurlar.
Oysaki Mekke dneminde bu tr bir yaam srdrmesinin ehvete hakim
olmakla ilgili bir yn yoktur, sadece ve sadece bu ekilde yaama zorunda
kalm olmasyla ilgisi vardr. nk ilerdeki blmlerde de ayrca
greceimiz gibi ilk genlik dneminde apknlk yapabilecek bir olanaa
sahip bulunmam, Hatice ile evlendikten sonra ise
706
baka kadnlara heves
edecek cesareti gstererememitir.
707
Bu itibarla Mekke dnemi yaamlarn,
cinsi gcnn stnlne ramen nefse hakimiyet rnei olarak ve
mucizevi bir fazilet eklinde tanmlamak yanltr.
708

Muhammedin cinsel yaamlar ve evlilikleri Batl yazarlarn da ou kez
hakl olarak eletirip yerdikleri bir konudur. Genellikle slama ilgi gsteren
msterikler arasnda dahi
709
onun bu eheviliini yerenler, ya da evlilii
baka erkekler iin drde kadar snrlarken kendisini bu snrlarn dnda
tutmasn, ya da eski bir Arap geleneini hie sayarak oulluunun kars ile
evlenmesini ve bunu Tanr dilei eklinde gstermesini, ya da savalar
srasnda ald esirlerin karlarna sahip kmak iin onlar ldrtmesini ve
daha buna benzer dier nice davranlarn skandal (rezalet)eklinde
tanmlayanlar oktur.
Bu yermelere ve eletirilere kar mslman yazarlar, adeta tek bir saf
halinde tepki gstermiler ve Muhammedin tm davranlarn temize
karmak ve ahlakilie uygunmu gibi gstermek gayretkeliiyle olmadk
mantk oyunlarna bavurmulardr. Bu abalarnn banda Muhammedin
ehvet dkn bir kimse olmayp nefsine daima hakim olduunu, ok
sayda kadnla evlenmesinin ehvet azgnlndan domadn, nitekim ilk
kars Hatice ile evli kald 25 yl boyunca bakaca hibir kadnla megul
olmad, fakat onun lmnden sonra bir takm siyasal, sosyal ve insancl
nedenlerle ok karl evlilikler yaptm ileri srmek gelir, te yandan skandal
diye sylenen olaylarda (rnein Zeydin yani oulluunun karsna ak olup
onunla evlenmesi gibi) bu nitelii tayan bir ey olmad ve btn bunlarn
Batllar tarafndan uydurulan yalanlardan ibaret bulunduu eklenir.
710
Ancak
ne var ki Arap kaynaklarnn ortaya vurduu tarihi gerekler, bu gibi iddialarn
ve Muhammedi temize karma abalarnn salam bir temele dayanmadn,
ona atfolunan sulamalarda arlk bulunmadn kantlamaktadr. Gerek
daha nce yazdklarmz ve gerek daha ilerde yazacaklarmzdan
anlalacaktr ki Muhammedin ehvet insan olmad iddialarnda isabet
yoktur; aksine ehvetine ar ekilde dkn ve her an ehvetini gidermeye
hazr bir kimse olduu muhakkaktr. Bu nedenle kadn denilen yarat o,
her eyden nce seks objesi saym ve bunun dnda bir deere e
ERAT VE KADIN
309

tutmamtr. Karlar ierisinde en ok sever grnd Ayeye kar bile
cinsel ihtiyatan teye geen bir ilgisi, bir sevgisi yada deerlemesi
olmamtr.
Her ne kadar:
Ayeden baka hibirinizin yorganna brnmken bana vahiy
gelmedi
diyecek kadar, ya da kendisini lme gtrecek olan hastala yakaland
zamanlar dahi:
Beni Ayenin evine gtrn dileinde bulunacak kadar Ayeyi dier
btn elerine stn tutuunu belli etmi grnmekle beraber Ayeyi
kendisine e olarak deerlendirmi deildir. Bunun byle olduunu
herkesten nce Aye bildii iindir ki, eer Muhammedten nce lecek olursa
Muhammedin kendisini bir an iin bile dnmeyeceini, kendisi iin
zlmeyeceini ve daha ld gn dier karlarndan birinin koynuna girerek
(ve hem de bu ii kendi odasnda ve kendi yatanda yaparak) kendisini
unutacan sylerdi.
711
Ayenin bu szleri Muhammedin kadn snfna kar
ehvet dnda hibir ilgi duymadnn en gzel kantlarndan biridir.
te yandan Muhammed, ehvetini her eyin stnde tutmu ve ehvet
gc ile vnmeyi kendisine gelenek yapm ve bunu tm yaamlaryla
ortaya vurmutur.
Nitekim dnyada en ok sevdii eyden birinin kadn olduunu ilan
ederken, ya da:
ehvetimin heyecanndan (Ey Tanrm Sana) snrm
diyerek ehevi sabrszlndan Tanry haberdar ederken ve Kurana
koyduu:
nsan Tahammlsz ve zayf olarak yaratld (4 Nisa 28)
ayetini bahane edinirken, ya da
Bir kadn grmekle ehveti uyanan kimse, hemen ailesiyle halvet olsun
(cinsi mnasebette bulunsun) eklinde tlerine herkesten nce kendi uyup
holand bir kadn grdnde hemencecik ehvet giderme arelerini
dnrken
712
ve nihayet haremine soktuu kadnlar her sabah ve le
namazndan sonra sra ile elden geirirken, kadnlarnn birinden kp
dierinin koynuna girerken ve btn bunlar ehvet stnl bakmndan
ERAT VE KADIN
310

delil sayarken
713
, Muhammedi kadna deer veren ya da ehvetini frenleyen
bir kimse gibi gstermenin abeslii ortadadr.
Nasl ki kskanlk denen eyi bal bana bir meziyet bilmi ise ve
rnein:
Muhakkak ki ben kskancm, kskan olmayann kalbi terstir diyerek bu
meziyeti erkekliin anndan sanm ise, ehvet okluunu da ayn deerde
saymtr. ehvetinin okluunu Tanrdan gelme bir nimet gibi gstermek
iin kendi karakterinin zelliklerini:
Ben, cmertlikte, yiitlikte, cinsi gte ve bedeni kuvvetle, bu drt zellikte,
insanlara (stn klndm) eklinde tantmay marifet bilmitir. ehvet
gcnn fazlaln sadece kendi bakmndan deil fakat mslman erkekler
bakmndan da bylesine meziyet saylmak gereken bir ey olarak belirlemiti.
rnein damad Alinin olu olan Hasana, yani torununa, kar besledii ar
sevgiyi, ehvet bolluu asndan onu kendisiyle ayni karaktere sahip imi gibi
gsterme noktasna gtrm ve bunu vnme vesilesi edinmitir. Hasann
iki yzden fazla kadnla cinsel yaam srdrm olmas, Muhammedi bu
vnmesinde hakl karma benzer.
Bilindii gibi kz Fatmann, Aliden Haan ve Hseyin adnda iki olu
olmutur. bn Hiamn sylemesine gre Muhammed, her ne hikmetse bu iki
torunundan Hasana kar byk bir sevgi besler, Hseyine pek aldr
etmezdi. Hasana olan sevgisini aa vurmaktan ekinmez ve her vesile ile
onu karsna alp:
Suret ve siyret bakmndan bana benziyorsun demekten zevk duya
714
, ve
srf bu yzden Hasan Hseyine tercih ettiini anlatmak zere etrafndakilere:
Hasan benden, Hseyin ise Alidendir
diye eklerdi.
714a

Muhammedin bu szlerini konu olarak ele alan Gazali, Ihyau ulumid-Din
adl nl yaptnda: ehveti gaalib olan baz tabiatlar vardr ki onlar bir kadn
ile teskin olmazlar. Bunlar aralarnda meveddet, muhabbet ve kalp huzurunu
salamak mmkn olursa drde kadar evlenebilirler. Eer bunlar ile sevgi ve
dzeni salayamazsa fazla alamaz, deitirilebilirler der ve derken de rnek
olarak Hasan gsderir.
714b
Gerekten de Hasann bir anda drt Kadndan
fazla bulundurmamak artyla iki yzden fazla kadnla evlendii sylenir. Bir
anda drt kadn boayp yerine yenilerini almak suretiyle dzinelerle kadn
haremine katabilmitir.
714c
Bu cihetle kendisine Mitlak (boayc) lakab
ERAT VE KADIN
311

verilmitir. Ve ite Muhammedin Hseyin Alidendir, Hasan benden dir
demekle vnd Hasan, bu Hasandr. Bununla ilgili olarak Gazali yle der:
Denildi ki (Hasann) ok evlenmesi Resl-i Ekreme benzeyen huylarndan
biridir
714d

Dnnz ki Ali, ei Fatmann lmnden sonra yedi gn dahi
sabredemeyip, kabaran ehvetini gidermek zere evlenmi olduu halde
714e
,
Muhammed onun ehvet gcn dahi yeterli saymam ve Aliden kat, kat
fazla ehvete sahip olacan bildii Hasan, rnek erkek tipi olarak
tanmlamtr; ehvet bakmndan Hasana benzemeyi de her erkek iin iftihar
vesilesi saymtr.
714f

Esasen kim ki ehvet bakmndan azgndr ve kabaran ehvetini
zaptedemeyecek kadar sabrszdr, ite Muhammed iin en makbul erkek o
olmutur. Bu tip erkek snfnn ihtiyacn n plana almas ve cinsiyet
sorunlarn buna gre kurallara balamas bundandr. Saffan b. Muattal
adndaki gen bir adamn, bir gn kendisine gelip:
Ey Tanr elisi, ben gen ve zinde bir kimseyim, ehvetliyim ve
ehvetime kar gelememekteyim. Fakat ne var ki karm oru tutmak ya
da namaz klmak bahanesiyle benimle cinsi mnasebette bulunmaktan
ara sra kayor. Ben de ona orucunu ve namazn bozduruyorum ve onu
benimle yatmaya zorluyorum
diye ikayette bulunmas zerine Muhammedin:
Hi bir kadn, kocasnn izni olmadan oru tutamaz
eklinde bir kural Tanrdan gelmi gibi yerletirmesi, bu vesile ile
verilebilecek rneklerden bir dieridir.
715
Erkein ehvet ihtiyacn gidermek
iin kadn ibadet etmek, oru tutmak, vs. gibi dinsel grevlerinden dahi uzak
klmas dndrcdr.
Sadece szleriyle deil fakat tm yaamlaryla da baa klmaz ve
yarlmaz bir ehvet ampiyonu olduu sz gtrmez bir gerektir. Bir kere
mslman erkeini drde kadar kadn nikah ederek ve saysz cariyeyi de
nikahsz olarak alma olana ile donatm iken kendisini bu geni
snrlamadan dahi azade tutmas ve haremine iki dzine kadn katmas ve
bunlardan on biri ile ayn zamanda bulumas, konumuz bakmndan ilk
parmak baslmas gereken husustur.
Gerekten de Arap kaynaklarnn bildirdiine gre Muhammed, Haticenin
lmnden sonra 24 kadnla evlenmitir.
716
Harisin, bn Sad ve Hiam bin
Muhammedten rivayetine gre ise 15 kadnla ayn zamanda evli olup on
ERAT VE KADIN
312

ile zifaf olmutur. Bunlardan on bir kadn ayn zamanda bir araya toplad
vakitler olmutur. ld srada dokuz kadnla evli bulunmaktayd. Bunlar
dnda nikahsz tuttuu cariyeleri de vard.
Gerek Kuran ve hadis esaslarndan ve gerek bn shak, bn Hiam, Vakidi,
Taberi, Beyzavi, Gazali, vs. gibi en salam kaynaklardan rendiimiz
kadaryla Muhammed btn evliliklerini srf ehvetini doyurmak iin srf
gzelliine ve uhluuna dayanamad kadnlara sahip olmak hrsyla
yapmtr. Tm bu kaynaklarn ortaya vurduu gerek odur ki kadna olan
dknl ve ehvetinin gll bakmndan Muhammed eine ve
rneine rastlanmayan bir kimsedir. Her biri yz erkek kuvvetinde olan
Cennet erkeklerinden krk erkek gcne bedel ehveti ile haremini dolduran,
kadnlar nbete koyarak sra esasna gre bunlarla cinsi mnasebette
bulunan ve bu ii ou zaman bir saatlik zamana sktran bir insandr.
Aklandna gre bazen bu ie akamlar erken saatlerde balad ve
sraya bal olarak dolaabildii kadar dolat, yetitiremediklerini ertesi
gne brakt olurdu.
717
Bazen bununla yetinmez, ok arzulad bir eiyle
tekrar yatar ve sray bozduu iin dier kadnlaryla tekrar yatmak
durumunda kalrd. Bylece btn gece, bir einin koynundan bir dierine
atlar ve bu ii sabaha kadar srdrrd.
718

Sadece geceleri ve sabahlar deil fakat gpegndz kabaran ehvetini
gidermenin yollarn bulmutu. Hemen her gn lest, sra elerinden
hangisinde ise onu ziyaret eder, ihtiyacn giderirdi.
719

Ancak ne var ki halktan kiilerin kendisiyle grmek istemeleri nedeniyle
cinsi mnasebetini yarda brakt haller olurdu, ite bu ekilde rahatsz
edilmekten kurtulmak iin Tanrnn kendisine vahiyde bulunduunu
syleyerek Kurana unu koymutu:
Seni odalarn tesinden aranlarn ou (sana gsterilmek
gereken saygdan habersiz) kimselerdir. Eer onlar... sen yanlarna
kncaya kadar sabredebilmi olsalar, hi kukusuz onlar iin daha iyi
olurdu... (49 Hucurat 4,5).
Yukardaki durumlarda
720
ya da baka vesilelerle meni kahtna uramann
mmkn olacan dnerek ve tabii kolaylk olsun diye sadece namaz
abdestini yeterli grm ve Ebu Said-i Hudrinin rivayet ettii u hadisi
brakmt:
(Peygamber) Ensardan bir zat istedi. (O zat) ba damlaya, damlaya
geldi. (Peygamber) -Galiba seni aceleye getirdik buyurdu.-Evet, dedi.
Bunun zerine (Peygamber) buyurdu ki ayet iin aceleye gelir yahut
(meni) kahtna urarsan sana (yalnz namaz) abdesti lazm olur
721

ERAT VE KADIN
313

Denilebilir ki Muhammed, cinsi mnasebet iini, kutsal grevleri yerine
getirmek iin olduu kadar ibadeti de yapabilmenin vesilesi haline getirmitir.
Ayenin yorganna brnm ve onunla koyun koyuna yatarken Tanrnn
kendisine vahiy gnderdiini sylemesinden bu anlalmaktadr.
722
Bu
yukardaki davranlar nedeniyle Sahabe den baz kiilerin onu taklide
kalktklar ve rnein Ramazanda, orulu iken karlaryla cinsi mnasebette
bulunarak iftar ettikleri ve sonra ykanp namaz kldklar, yatsdan nce
cariyeleriyle bulumay gelenek haline getirdikleri anlalmaktadr.
723
Kutsal
diye tanmlad ve gya slam yaymak iin at savalara karken bile
Karlarndan birini ya da ikisini beraberinde gtrmeyi usul edinmiti. Ve bu
usul, eski bir Arap geleneini kendi ehevi ihtiyalarna uydurmak suretiyle
yerletirmiti. Gerekten de Vakidinin bildirdiine gre slam ncesi dnemde
Araplar, savaa giderlerken karlarn da beraberlerinde gtrrlerdi. Bylece
kadnlarda da savata nemli baz iler grm olur ve orduya yardmda
bulunurlard. te bu Arap geleneini Muhammed, kendi ihtiyalarna yatkn
bulmu ve kura ekmek suretiyle karlarndan birini (ya da bazen ikisini)
beraberine alr olmutur;
723a
her konaklad yerde onlara ayr adrlar
kurdurup cinsel ihtiyacn sra esasini bozmadan (!) gidermitir.
Sylemeye gerek yoktur ki bu usul sadece kendisi iin uygulam ve
bakalarna ayn imtiyaz tanmamtr. te yandan Muhammed iin cinsi
mnasebet, bir genlik ya da yallk sorunu olmamtr. Yaland
zamanlarda ve hatta hastalk nedeniyle ayakta duramayacak durumlara
girdii anlarda bile onu, sra esasna gre elerinin odalarna tamlardr:
Cinsi ihtiyacn gidersin diye.
724
Her ne kadar elerini sra esasna gre ziyaret
etmekle beraber, her einin odasna gittiinde, ilk ii: Yarn sra kimindir?
Kimin odasna giderek balayacam? diye sormak olurdu; sray unutmu
olduundan deil ve fakat en fazla zevk ald Ayesiyle ne zaman
buluacan renme kurnazlndan. Ya da elerini muhtemelen
kskandrma arzusundan.
Nitekim dier eleri, onun bu soruyu sormasndaki maksad anlarlar ve
yal anda onu memnun tutabilmek iin, sralarn Ayeye terk ederlerdi.
Hatrlatalm ki o daha nce de Ayeyi fazlaca ziyaret edebilmenin yolunu
bulmutu: rnein yalanmakta olan Sevdeyi boamaya kalkmas bundand.
Onu boamak suretiyle ondan bo kalacak yeri Ayeye ayrmay dnmt.
Fakat evde, kendisini boamasn diye, bilindii gibi, Muhammedin
ayaklarna kapanm, yalvar yakar olmu ve srasn Ayeye terk edeceini
sylemi, ite srf onun bu feragati zerinedir ki Muhammed boamaktan
vazgemitir. Bylece Sevdeden boalan sray Ayeye tahsis ederek cinsi
ERAT VE KADIN
314

mnasebet iini, Ayeyi dier karlarndan iki kez fazla ziyaret etmek suretiyle,
kendi arzusuna uydurmutur.
725

mrnn son gnlerinde hasta ve ayakta duramaz halde dahi, hemen her
gn ve her gece, karlaryla bu ekilde bulumak istemesi, ehvet bakmndan
doymazlnn derecesini gstermeye yeterlidir.
Bir peygamber ve bir Tanr elisi olarak ehvetine bylesine dkn oluu,
her ne kadar ho bir ey deilse de o buna aldr etmez ve hakknda
karlan dedikodulara ve sylenen szlere, adeti vehile, Tanry ara
yaparak yant verirdi. rnein baz kimseler, zellikle Yahudiler: Eer
Muhammed gerekten peygamber olsayd ehvetine bu kadar kaplmaz,
kadna bu kadar dkn olmazd; ehvet ten gayr ve daha nemli ilerle
urard diye konutuklarnda, onlara daha nceki peygamberleri rnek verir
ve bu peygamberler ierisinde ok sayda kadnlarla yaam olanlar
hatrlatrd. Hatrlatrken tabii Tanrdan geldiini syledii vahiylere sarlr ve
Kurandan ayetler okurdu:
And olsun ki senden nce nice Peygamberler gnderdik onlara
eler ve ocuklar verdik... (13 Rad 38)
Bilindii gibi bu peygamberler arasnda Musa ya da Sleyman ya da
Davud gibi saylar yzleri akn kadnlarla mr srm olanlar vardr.
Daha baka bir deyimle Muhammed, btn bu rneklere sarlrken
ehvetinin okluunu ve arln Tanrnn bir ihsan olarak gstermeyi
marifet bilirdi. Oysaki ehvet okluu mensup bulunduu Arap rknn
zelliklerinden ve daha akas l koullarnn yaratt niteliklerden,
muhtemelen babas Abdullahtan irsen olarak kendisine gemiti ve aslnda
tabiat koullarnn yaratt bir olayd. nk Arap kaynaklarnn bildirdiine
gre Abdullah, ehvetine doymayan ve bir kadnn koynundan kp bir
dierinin koyununa giren tiplerdendi. Gz hangi kadna iliirse ve gnl kimi
ekerse onunla yatmak isterdi. Amineyi hamile brakmasyla ilgili olarak
anlatlan bir olay bunu kantlayan rneklerden biridir. Sylendiine gre
evindeki kadnlardan biriyle yatmak istedii gnlerden birinde, stnn pis
olmas yznden kadn tarafndan reddedilir. stn temizlemek zere dar
ktnda Amineyi grr ve onunla yatmak iin odasna girer. Amine ile iini
bitirdikten sonra ehvetinin tatmin olunmadn hisseder ve bu kez, biraz
evvel kendisini reddetmi olan kadnn yanna giderek: Haydi bakalm, ister
misin? diye sorar. Fakat kadn istemez, nk gya Muhammedin alnndaki
benek in Amineye getiini sezmitir.
726
Abdullah gibi ehveti gl bir
babadan Muhammed gibi ehveti daha da gl bir kimsenin kmas ebetteki
doal saylmaldr.
ERAT VE KADIN
315


2) slam Dnyas Muhammedin stn Bir ehvet Gcne Sahip
Olmasn ve ok Sayda Kadnla Evli Bulunmasn lahiliinin Bir
areti Saymtr:
Her ne kadar mslman dnrler ve bilginler, yukardaki olay
Muhammedin alnndaki benein cinsi mnasebet yolu ile kaybolduuna ve
bunun dahi bal bana bir ilahilik alameti bulunduuna delil sayarlarsa da,
farknda olmadan Abdullahtaki ehvet arln ortaya vurmu olurlar. Tpk
Muhammed iin yaptklar gibi.
rnein bn Ishak, bn Hiam, bn Sad, Gazali, Tusi, bnun-Nefis ve daha
niceleri, Muhammedin ehvetinin bolluunu Tanrsal bir zellik olarak
belirtmekte birbirleriyle yar etmilerdir. bn Sad, Kitabu Tabakatul Kebir
adl yaptnda bu konuya tm bir blm ayrmtr.
727
mam Gazali, Ihyau
Ulumud-Dirt adl yaptnda sahabe nin zahidlerinden olan Abdullah b.
merin rivayeti olarak Muhammedin snrsz bir ehvet gcne sahip
olduunu belirtmek iin, orulu zamanlarnda ve genellikle akam vakti
yemekten sonra ve ou kez namazdan nce cinsi mnasebet ile iftar ettiini
sonra ykanp namaz kldn nakleder ve bunu tm mslman erkeklere
uygulanmak gereken gzel bir rnek olarak takdim eder.
728

Gazalinin bildirdiine gre Tanr esasen Arap kavmini ehvet bolluu
ierisinde yaratmtr; bundan dolaydr ki Arap kavminde ehvet galiptir;
ehvet galip olduu iindir ki ...salih olanlar da daha ok evlenme ihtiyac
duyarlar Oysaki Acemlerde ve Magrib sofularnda durum bunun aksinedir.
729

Bu byle olunca Tanrnn Arap kavminden semi olduu peygamberinin
kadna ve ehvetine bylesine dkn olmas kadar doal ne olabilir ki?
bnn Nefis, Risaletul-Amiliyye adl kitabnda, Muhammetteki ehvet
okluuna ve onun cinsel yaamndaki arlklara vgler yadrm,
haremini fazla sayda kadnlarla doldurmu olmasn ve bu kadar ok saydaki
kadn cinsel bakmdan doyurmasn ve bylesine sonsuz bir ehvet gcne
sahip bulunmasn Muhammedin peygamberliinin iareti saymtr.
730

Yzyllar boyunca Kuran yorumcular ve din adamlar ayn temay ilemiler
ve Muhammedin gece ve gndz cinsi mnasebette bulunmay gelenek
edinmesini, ou zaman bir saatlik bir sre ierisinde tm karlarn ziyaret
ederek onlarla yatmasnn Tanr elisi adna iftihar vesilesi saymlardr.
Mslman kii, daha ilk anlardan itibaren, Muhammedin ehvet ynn
sahip olunmak gereken bir nitelik eklinde grm ve erkekliin anndan
ERAT VE KADIN
316

bilmi ve byle bir g ile yaratlm olmay gzel bir talih ii telakki
etmitir.
731

Ne ac ve dndrcdr ki slam tasavvufunun en nlleri dahi
Muhammedin kadna olan dknln kutsal niteliklere brmek iin akl
ve mantk denen eyi olmadk cambazlklara zorlamlardr. Muhyiddin- Arabi
bunlardan biridir. Fuss l-Hikerrt adl kitabnda
732
Muhammedin
eheviliini kadna kar muhabbet klna sokar ve bu sz oyununu onun
Rabb-na olan delilinin ilki olmas eklindeki bir baka sz oyununa balar
ve btn bu oyunlar, Tanrnn teklii konusunda Muhammedin ortaya
koyduu Kuran ve hadis hkmlerine dayanarak aklamaya alr; zellikle
bu szleri arasndan Dnyanzdan ey sevdim: Kadn, gzel koku ve
namaz eklinde olanlar hatrlatr. zet olarak yle der: tek saylarn
balangc tr. Daha yukardaki tek saylar n teferruatndandr. u hale
gre (Muhammed Rabbna olan delilinin ilkidir. Bundan dolay ona cevam l-
kelim verilmitir (yani mahluklarn z olmutur)... u halde (Muhammed),
mantki bir kyastaki teslisde delile benze(mitir). Delil ise kendi nefsi iin
delildir. (Muhammed) hakikati kaynaktan belirtmesi dolaysyla ilk fert
olarak geldi. Bunun iin varln asl olan muhasset babnda bu kaynaa
iaretle: Sizin dnyanzdan bana ey sevdirildi buyurdu. nce kadn ve
gzel kokuyu and, sonra da namaz onun gznn klnd
733

Hemen hatrlatalm ki Muhyiddin- Arabi, tasavvuf felsefesinin statlarndan
ve dolaysyla eheviliin dmanlarndan biri olarak (tpk Mevlevi gibi) u
izah ekline sarlr: (Peygamber) kadn nce zikrederek namaz daha sonra
syledi. Bunun sebebi, kadnn ayn ilk zuhurda muhakkak erkein bir paras
olmasndandr. Nasl ki insan da Hakkn zuhurundan bir paradr. Hakise
insann asl ve ilk kaynadr.
734
Grlyor ki Arabi, vahdet-i vcud (pantheist)
felsefesinin tehlikeli girdaplar arasnda dolamakta ve Tanr-kii ayniyetine
ynelmeye almaktadr. Demek istedii udur ki kadn, insan varl olarak
erkein bir parasdr ve nasl ki insan, Hakkn, yani Tanrnn zuhurundan
bir para ise ve nasl ki Hak (yani Tanr) insann asl ve ilk kayna ise, kadn
sevmek, insan ve Tanry sevmektir. Bu itibarla Muhammedin kadna olan
sevgisi nsanla ve Tanrya kar olan bir sevgidir.
Arabinin (ve ayn gre sahip olan dierlerinin) yanlgs udur ki
Muhammedin aklndan Tanr-Kii ayniyeti gemek yle dursun (nk
Muhammed Tanry hakim ve kiiyi kul olarak grmtr) fakat kadn
insandan saymak fikri dahi gememitir. Kadna kar sevgisini dile
getirirken uhrevi bir sevgi den deil fakat ehevi bir sevgiden sz etmitir.
ERAT VE KADIN
317

Gerekten de kadn snfnn aklen ve dinen eksik (din) yaratldn, kt,
dzenbaz ve eytan olduunu, kadnda fazilet denen ey bulunmadn,
faziletli olann dahi kargadan farksz kalmadn, erkein efendi kadnn kle
sayldn, cehennemin ounluunun kadnlardan olutuunu ve daha -
buna benzer nice eyleri Tanr szleri olarak yerletiren ve mrn birbirinden
gzel kadnlarla ve devaml bir cinsi mnasebet ierisinde geiren ve
ehvetinin okluu ile vnen Muhammedin, yukarda szn ettiimiz
Tasavvuf felsefesine uygun olarak kadn insan varlndan saymasna ve
Tanrnn bir paas eklinde grmesine ihtimal vermek gtr.
ada dnyann mslman lkelerinin modern yazarlar Muhammedin
ehvet gcnn stnln ok sayda kadnlarla mr srm olmasn
onun peygamberliinin kant kabul ederler ve ehvet yn stn olmayan bir
peygamberin evrensel ve ebedi bir nder saylmayacan iddia ederler.
735

Bu nedenledir ki onun cinsel yaamlarn ve ehevi davranlarn yceltirler;
rnein oulluu Zeydin eine (Zeynepe) ak olmasn ve onunla
evlenmesini, ya da esir ald kadnlarn kocalarn, onlarn gzleri nnde
ldrtp bu kadnlarla nikahlanmasn (Safiye ile yapt gibi), ya da cariyesi
ile karlarnn birisinin odasnda cinsi mnasebette bulunurken yakalanmasn,
olayn ortaya kmas zerine btn eleriyle bozumasn, onlar sulu
durumlarda brakmasn, ya da buna benzer tutumlarn Tanr izniyle olmu ve
Tanr elisine yarar eyler olarak deerlendirmilerdir.
Tannm bir Arap yazar yle der: ...Eer (mslman halklar)
Muhammede stn nitelikleri dolaysyla hayranlk besliyor ise, ehvetinin
okluu, erkeklik gc nedeniyle ok daha fazla hayranlk duyduklar
muhakkaktr. Zira bizim mensup bulunduumuz Arap dnyasnda ehvet
bolluu, iftihar vesilesi yaplacak bir niteliktir
736

Bir baka tannm yazar, ehvet okluunun Muhammedi, tarihin byk
adamlar safna yerletirdiine inanm olarak yle der: (Tanr elisi)., hi
kukusuz kadna dkn bir kimseydi... ve muhakkak ki kendisini
baarlarnda destekleyen ve yaama zevkine eritiren becerikli ve ak saan
kadnlara sahip olmak bakmndan insanln yetitirdii byk adamlar
arasnda yer almaktadr...
737

Muhammedi ehvet insan eklinde gstermekten ekinen Msrl yazar
Muhammed Heykel bile: ...(ehvet gc)... byk bir insana hayranlk
nianesi olmak zere Muhammede yaktrlan bir ereftir demekten kendini
alamaz.
738

Yine bunun gibi Muhammedin ehevi davranlarndaki arl ilahi ve
uhrevi nedenlere dayandrmakla kalmayp insanla hizmet eklinde
ERAT VE KADIN
318

tanmlayanlar vardr. Nice rneklerden biri olarak niversite retim
yelerinden bir Doenti okuyalm: (Muhammedin) aile hayatn yakndan
bilen sahabiler, Allah Resulnn bir gecede, hatta gnn herhangi bir
saatinde btn hanmlaryla cinsi mnasebet kurabildiini belirtmektedirler...
(Muhammedin) evliliklerinin cinsiyetle en kk bir ilgisi yoktur. O evlilikler,
slam yayma ve yerletirme abalarnn, baka bir ifadeyle peygamberlik
faaliyetlerinin bir gerei ve bir uzantsdr... Ksaca O bu byk enerjiyi kendi
zevkleri iin kullanmay terk ederek, onu insanlk hayrna ynlendirmekle de
insanolu iin emsalsiz bir fedakarlk gstermitir. Onun bu tavrnn, urada
izdiimiz tabloda manalandn anlamak iin u hadisi erife bakmak
yeterlidir: Benim kadnlara ihtiyacm yoktur. Kadnlara ihtiyac olmayan bir
insan neden onbir kadnla evlenmitir? Ve neden - Dnyanzdan bana ey
sevdirildi, bunlardan biri de kadndr demitir? O yapt ve sylediinde,
kendi adna deil, insanlk adna hareket etmektedir. Syledikleri ve yaptklar
ldr. nsanlk adna l olan verir, kendi adna fedakarlk yapar.
739

Evet byle diyor bizim niversite hocalarmz. Sylemeye gerek yoktur ki
bu tr grler, ki mslman her kiinin dncesini oluturmaktadr, mspet
akl ve ahlak verileriyle atma halindedir. Ancak ne var ki eriatnn mant
ve ahlak ls, mspet alann dnda kalmtr.
Bundan dolaydr ki Muhammedin cinsel yaamlarn insanla hizmet
eklinde tanmlamaktadr. Yirmiden fazla gen ve birbirinden gzel kadn
evine tkan, oulluunu karsndan ayrtp Tanr byle emretti diyerek
kadnla nikahlanan, bylece mutlu bir yuvay ykan, esir ald kimsenin
kellesini uurttuu gnn gecesinde onun karsyla zifaf olan ve snrsz
ehvetini gidermek iin her sabah ve ikindi namazlarndan sonra on bir
karsnn koynuna giren Muhammed gibi bir kimsenin bu ve buna benzer
davranlarnda insanla ne gibi bir hizmet yattn anlamak olduka g
grnmektedir.

) Muhammedin ok Karl Evliliklerinin Si yasal, Sosyal, Ya da
nsancl Nedenlere Dayal Olduu Hakkndaki ddialardaki Geersizlik
Btn bu yukardaki gereklere ramen eriatlar, Muhammedin ok karl
evlilik sistemine kart olduunu, temel dncesinin tek karl evlilikte
yattn iddia etmiler ve yirmiden fazla kadnla yaam olmasn, bunlardan
on biri ile ayn zamanda evli bulunmasn meru ve mazur gstermek iin
olmadk yollan denemilerdir. rnein uzun yllar Haticeden baka bir kadnla
evlenmediini ve bu tutumunun tek karl evlilii tercih eder olmasnn kant
bulunduunu sylemiler ve Haticenin lmnden sonra ok sayda kadn
ERAT VE KADIN
319

alma zorunluluunda kaldn ileri srmlerdir. Bu zorunluluun da siyasal,
sosyal ve insancl nedenleri olduunu eklemilerdir: rnein Aye ile
evlenmesinin Ebu Bekirin dostluunu kazanmak iin, Safiye ile evlenmesinin
Yahudi airetleriyle ittifak kurmak iin, Zeyneple evlenmesinin baz
gelenekleri deitirmek iin, Cveyriye ile evlenmesinin baz Yahudileri
kendisine balamak iin, evde ile evlenmesinin insancl bir davranta
bulunmak iin ve dier evlenmelerinin her birisini de bunlara benzer
dncelerini uygulamak iin yaptn belirtmilerdir. Bu benzeri iddialarn
temelden yanl olduunu, yine Arap kaynaklarndan alnma malzeme ile
kantlamak mmkndr.

1) ok Kanl Evlilik Kuruluunu Islah Ettii, ve Zor Koullara
Balamak Suretiyle Bu Kuruluun Ortadan Kalkmas Sonucunu
Hazrlad ddias
ok karl evlilik sistemini mazur grmeye alanlarn ileri srdkleri udur
ki Muhammed bu evlilii drt kadnla snrlamak suretiyle slah etmi ve eler
arasnda eitlik esasna balamak suretiyle de zor koullara oturtarak
uygulanmasn gletirmi ve zamanla yok olmas sonularn hazrlamtr.
Bu iddiann yanl olduunu kantlamak kolaydr. nk bir kere evlilii drt
kadnla snrlamak, sistemin znde yatan ktl gidermi olmaz ve
reform saylmaz. Sistemin ktl, ayn at altnda ve kmes hayat srer
ekilde bir erkei paylaan kadnlarn saysnn azl ya da okluu deil
fakat haysiyet ykc nitelikteki bu yaamn bizatihi kendisidir. Kadn
bakmndan azap ve utan verici olan ey, kocasnn kendisini baka
kadnlarla birlikte kullanr olmas, onlarn koynundan kp kendisiyle yatmas
ve rakiplerini kendisine stn klmas, ya da buna benzer davranlarda
bulunmasdr. Daha baka bir deyimle, kendisiyle birlikte evlilik yaamlarn
paylaan kadnlarn saysnn iki, , drt ya da drtyz olmasnn hi nemi
yoktur; bylesine azap verici ve haysiyet incitici bir yaama drt rakiple deil
de drtyz rakiple katlanmak, kadn bakmndan hibir fark yaratmaz.
te yandan Muhammedin drt kadnla snrlar grnd bu kurulu,
aslnda bu say ile snrlam da deildir. nk Nisa Suresinin 3. ayetinde:
Hounuza giden baka kadnlarla iki, ve drde kadar evlenmek
size helal klnmtr...
dendikten sonra ayn surenin 25. ayetinde:
Sizden hr mmin kadnlarla evlenmeye g yetiremeyen kimse,
ellerinizdeki mmin cariyelerden alsn
ERAT VE KADIN
320

diye eklenmitir. Grlyor ki cariye alma hususunda snrlama
konmamtr ve kii diledii sayda cariye ile mterek yaam olanana sahip
klnmtr.
Erkein hizmetlerini grmek ve ehvetini gidermek asndan cariye ile
cariye olmayan kadn arasnda fark olmadna ve zaten e szc
Kuranda cariye, kle szcn tamamlar nitelikte olmak zere
kullanldna gre
740
ok karl sistemi drt kadnla snrlad diye
Muhammede reformcu gzyle bakmak doru olmaz.
Bu kuruluu zor koullara balayp ortadan kaldrmak istedii eklindeki
iddiann da aklc bir eletiriye dayanr yn yoktur. yle ki: Aralarnda
eyh Muhammed Abduh, Mansur Fehmi, Kasm Emin, Tahir el-Haddad,
Abdurrauf, ati gibi nl yazarlarn bulunduu savunucularn iddialar udur ki
Muhammed, bu sistemin, Kurandaki:
...ayet aralarnda adaletsizlik yatmaktan korkarsanz bir tane (kadn)
almalsnz... (4 Nisa 3)
eklindeki ayet ile uygulanmas ok zor ekle sokmutur. nk adaletle
davranmak demek hareme dahil kadnlarn her birine gerek maddi bakmdan
(rnein hediye datmak gibi) gerek cinsi mnasebet bakmndan eit
davranmak demektir ki bunu salamak mmkn deildir. Mmkn olmadn
da Kurann u ayeti ile aklamtr:
... Adil hareket etmeye ne kadar urasanz, kadnlar arasnda eitlik
yapamazsnz, bari bir tarafa kalben tamamen meyletmeyin ki brn
askdaym gibi brakm olmayasnz (4 Nisa 129)
Yani bu yazarlara gre Kuran bir yandan ok karl evlilie snrl olmak
zere izin verirken, dier yandan onu g koullara oturtmak suretiyle bu izni
geersiz klmaya almaktadr. Bir kadn yazarn syledii udur: slam dini
(ok karl evlilii) ylesine zor koullara dayatmtr ki, eer bir erkek bu
ayetleri adil ve drst bir yoruma vuracak olursa slamn bu tr bir evlilii
yasaklam olduunu anlar. Fakat yzyllar boyunca ahlak bozukluu
yznden mslman erkekleri bu sistemi smr arac haline getirmiledir
741

Dikkat edilecek olursa medeni cesaret nedir bilmeyen bu yazarlar, ok
karl evlilik sisteminin haysiyet krc bir sistem olduunu belirtmekten ve
Muhammedi yermekten kanr grnmektedirler; onlara gre Tanr bu
kurumu nlemek ve yasaklamak istemi fakat bunu yapmann g olduunu
anlam, ite bir takm dolambal usullerle belli etmeden yok etmeye
almtr.
ERAT VE KADIN
321

Bylesine zavall bir manta sarlrken bu eriat yazarlar, her eyi
yaratan ve yapan g olarak tanmladklar Tanry aciz bir duruma
drdklerini ve sanki Tanrnn yapamayaca eyler varm kansn
yarattklarn hesaplamazlar. Kendilerine Pekiyi ama Tanr insanlardan
ekindii iin midir ki bu Kurumu yekten kaldrmam ve uygulanmasn g
esaslara balamtr? arab, zinay, ya da hrszl yekten yasaklayan bir
Tanr, bunlardan hi de daha az kt olmayan bu Kurumu neden
yasaklamasn? eklinde sorulacak sorular dahi yantsz brakmann riskime
aldrmazlar.
te yandan Kurann ok karl evlilii zor koullarla balad, kocaya
karlarndan her birine eit ilgi ve sevgi gsterme zorunluluunu ykledii,
oysaki bunu salamann mmkn olmad, u duruma gre birden fazla
kadn alma olanan yok ettii iddialarnn da geerli bir yn yoktur. nk
Kurann ngrd adaletle davranma koulu, koca bakmndan yle
sanld gibi salanmas g bir ey deildir. Zira sra esasna gre
karlaryla cinsi mnasebette bulunmak, yedirip-giydirmek hususunda
aralarnda ayrm yapmamak suretiyle bu adaleti salam saylr. Bunun
dnda eitlik arama gerei yoktur: rnein karlarndan her birine ayni ilgiyi,
ayni sevgiyi gstermek zorunluunda deildir. Nitekim Kuranda, biraz nce
belirttiimiz gibi: ...kadnlar arasnda eitlik yapamazsnz (4 Nisa 129) diye
byle bir zorunluluun bulunmadn gsteren ayetler vardr. Bu ayetlerle ilgili
olarak Gazalinin gr udur: ... kalbin duygular ve ruhun eilimleri
bakmndan (karlarnza) eit muamele yapamazsnz... Tanr elisinin (kendi)
karlarna kar uygulad eitlik onlara verdii eyler ve geceler konusunda
idi. Bu nedenle o hep:
... Ey Tanrm, benim yapabileceim ey ite bu kadardr. (Kendi gcm
dnda) ve sana bal hususlarda bakaca yapabileceim bir ey yoktur derdi.
Bunu sylerken belirtmek istedii ey aki duygularda eitlik olamayaca
idi...
742

Gazalinin bu szlerine temel iini gren husus Muhammedin u
dncesidir ki ak, sevgi, arzu gibi duygular kiinin iradesine bal
eyler deildir bu nedenle eitlik salama alanna dahil edilemez. Bu itibarla
koca, karlar arasnda sevgi derecelemesi yapabilir. Nitekim Muhammed,
bizzat kendisi, karlar arasnda eitlikle davranma yolunu sememitir.
rnein Ayeyi dier elerine sevgi ve ilgi bakmndan tercih etmi ve bu
tercihini, dier karlarn huzursuz klacak ve kskandracak ekilde belli
etmitir. rnein Aye lehinde olarak syledii u szler bunun kantdr:
Vallahi Ayeden baka sizden hi bir kadnn ridas altnda
bulunduum halde bana vahiy nazil olmad
743

ERAT VE KADIN
322

Ayenin dier kadnlara stnl, tirit yemeinin dier yemeklere
stnl gibidir
744

Muhammedin uygular grnd adalet ve eitlik, sadece hediye
datm ya da karlaryla sra esasna gre cinsi mnasebette bulunmak, ve
savaa kaca zamanlar kura ekerek onlardan birini yanma almak
eklinde bir ey olmutur. Karlarn sraya koyarak ziyaret etmesi ve sray
bozar olduu hallerde, gya huzursuzluk yaratmamak iin, bir baka zaman
bunu telafiye kalkmas, eitlik salamak hususunda titizliine rnek verilir.
745

Oysaki bu hususlarda bile gerek anlamda ne eitlik ve ne de adalet
salamtr. Zira karlaryla olan cinsi mnasebetlerinde eitlik esasna
uyguluyormu gibi davranp uygulamamtr. Ve uygulamamak iin pek
kurnaz yollar bulmutur.
nk bir kere koynuna girmekten fazlasyla zevk ald kadnlaryla daha
fazla vakit geirebilmek iin bal erbeti ierdi. rnein Zeynep Bint-i Cahn
nbetinde bal erbeti ierek, kabaran ehvetini tatmin iin onun yannda ok
kald olurdu. O kadar ki bu tutumu dier elerinin dikkatini ekmi, zellikle
Aye ve Hafsa gibi karlarnn kskanln tahrik etmitir. Bu yzden ba bir
hayli derde girmitir. Zira Aye ve Hafsa, dier kadnlarla birlik olup
Muhammede ders verir ekilde oyun oynamlardr.
746

te yandan karlarn nbet srasna gre ziyaret ediyor olmakla beraber
bu sray, baz karlar lehine bozup onlarla daha fazla cinsi mnasebette
bulunabilmenin yollarn bulmutu. Bu kural Aye ile daha fazla yatabilmek
iin koymutur. Bundan dolaydr ki onun Ayeye kar zaafn bilen dier
eleri:
Ya Resulullah, her gece bir eve gitmekten yoruluyorsun ve orada da
rahat edemiyorsun. Ayenin evinde rahat ediyorsun; biz sana izin
verdik, hakkmz baladk; mademki orada daha rahat ediyorsun,
oraya buyur
demilerdir. Onlarn bu szleri zerine Muhammed: Hepiniz buna raz
msnz? diye sormu ve onlardan Evet yantn aldktan sonra, byk bir
sevinle:
O halde beni Ayenin evine gtrn
diyerek muradna nail olmutur.
747
Kendisi iin yaratt bu rnek, hi
kukusuz btn kocalar iin kolaylk yaratmtr. Grlyor ki koca iin,
karlarndan birine kar daha fazla ilgi ve arzu gsterip sra esasn bozmak,
Muhammed formlne gre, karlar arasnda adaletsizlik yaratmak anlamna
gelmez.
ERAT VE KADIN
323

te yandan karlarn ziyaret srasn kendi arzusuna ve keyfine gre
ayarlamak hususunda kocann bavurabilecei bakaca yollar da yok deildir.
rnein honutsuzluk izhar etmek ya da talak tehdidini hissettirmek, bunu
salamaya yeterlidir. Kocasn memnun etmedii takdirde cennete
gidemeyeceine inanan, ya da hi sebepsiz koca tarafndan sokaa atlma
korkusu ierisinde bulunan bir kadnn, srf gazaba uramamak iin, nbetini
bir baka ee terk etmesi doaldr. Nitekim Muhammedin elerinden
Sevdenin yapt bu olmutur. Bilindii gibi Muhammed, ya ilerlemekte olan
Sevdeyi boamaya kalkmt; nk onunla yatmaktan holanmyordu.
Fakat kadncazn yalvarmalar ve kendi srasn Ayeye terk etmeye hazr
bulunduunu aklamas zerine bu kararndan vazgemitir. Bylece Aye
ile onun nbetinde yatma olanana erimitir. Boama tehdidinin byle bir
sonu douracan hi kukusuz hesaplam olmaldr.
Grlyor ki Sevdenin, srf sokaa atlmaktan kurtulmak Cennetlere
peygamber ei olarak ulamak iin ve fakat her trl haysiyetsizlii ve
eziklii gze alarak nbetini Ayeye brakmas ve bylece Muhammedin
Aye ile daha fazla yatma olanan kazanmas, Kurandaki eitlik ilkesine
ters dmemitir. Ve asl artc olan ey peygamber diye kabul edilen bir
kimsenin bu tr bir davran adalet ve eitlie uygun olarak tanmlanmasdr.
Fakat Muhammed bununla da kalmam, karlar ile yatma srasn
bozabilmek iin bir baka usul daha yaratmtr ki o da sil batan esasna
gre kadnlarn ziyaret usuldr. Nitekim nbeti gelmeyen bir ei ile yatma
arzusuna kaplp da sray bozduu hallerde, dier btn elerini sil batan
diyerek yeniden ziyaret ederdi. Ayenin ve Enesin rivayetlerine dayal
hadislerden anlalmaktadr ki Muhammed, srf bu yzden, btn bir gece
elerini teker teker ziyaret ettikten sonra, bu ie ertesi sabah yeniden
balama durumlarnda kalmtr ou zamanlar.
slamn nl bilginleri Muhammedin bu tr davranlarn, cinsel gcnn
kantdr diye, asalet ve adalet rnekleri olarak yceltmekten geri
kalmamlardr.
748
Bu asil ve adalet rnekleriyle dolu bir yaamdan
yararlanabilmek iin Muhammedin ok karl evliliklerine tekrar gz atmamz
gerekir.

2) Uzun Yllar Tek Bir Kadnla Evli Kalmas, ok Karl Evlilie Muhalif
Olmasndan Deildir.
Muhammedin byk bir ahlaka sahip olduu, cinsi enerjiyi dizginlemek
bakmndan insanlk tarihinde dikkat ekici bir rnek tekil ettii 25 yana
ERAT VE KADIN
324

gelinceye kadar kadnlarla dp kalkmad ve kendisinden 15 ya byk
olan Hatice ile evlendikten sonra da bu karakterini koruduu, onunla evli
kald 28 yl boyunca nefsine hakim olduu, Haticenin kendisinden yal
olmasna ramen evresindeki gen ve gzel kadnlara aldrmad, ok karl
evliliklerin doal saylmasna ramen, Haticeden baka kadnla evlenmedii
sylenir.
749

Ve denir ki btn bunlar onun tek karl evlilik fikrine bal olduunu ve
ehvet arlklarndan uzak kaldn gstermeye yetmelidir! nk
ehvetine dkn olsayd, kendisine hayran nice kadn haremine alrd;
oysaki o bunu yapmamtr. ok karl evliliklere o, kendisine Peygamberlik
geldikten sonra ve siyasal, sosyal gerekler nedeniyle ynelmitir
750

Bu tr iddialara sarlanlara gre Muhammed:
...peygamberlik grevlerini yerine getirebilmek zere kadn
yardmclara muhta olmutur. Mekke dneminde iken yardmcya
ihtiyac yoktu nk o zamanlar tebli iman esasna dayanyordu. Bu
nedenle peygamberliinin ilk 13 yln tekil eden bu Mekke dneminde
haremine Haticeden baka kadn, almad. Fakat Mekkeden Medineye
geip de lahi dsturlar inmeye balaynca yardmcya gerek duydu ve
bu ihtiya ilahi dsturlar indike giderek artt. Arttka da Muhammed
elerinin saysn arttrd ve ite bu kadnlar sayesinde teblilerini
yapt
751

eriatnn bavurduu bu iddialarn geersizliini ortaya vurmak iin
sylenecek ilk ey udur ki kadnlar aklen ve dinen dun (eksik) sayan
Muhammed gibi bir kimsenin, ilahi dsturlar tebli etmek iin kendisine
kadnlardan yardmc semesi mmkn deildir. ki kadnn tankl bir
erkein tanklna denktir diyen ve kadn snfn her bakmdan aa,
gvenilmez ve kt sayan ya da kadnlarn sz ile hareket eden milletler
filah bulmaz diyen bir kimsenin kalkp da kendisine kadnlardan yardmc
edinip din grevlerini srdrmesi dnlemez.
Hatice ile evli bulunduu srece baka kadn almam olmas konusuna
gelince; her eyden nce una iaret etmek gerekir ki Hatice ile evlendii
tarihe (yani 25 yana) gelinceye kadar kadnlarla dp kalkmad
sylentilerini kantlamak mmkn deildir; nk o dnemde ok silik ve hi
kimsenin aldr etmedii bir kimse olduu iin genlik yaamlarnn
tamamyla karanlkta kald muhakkaktr. te yandan genlik yllarnn bu
dneminde herhangi bir kadn elde edebilecek durumlardan da yoksundu.
Arap yazarlarn fazlasyla abartarak belirtmeye altklarnn aksine,
Muhammedin o zamanlar ne kadnlar cezbeden bir yn, ne bir meslei ve
ne de serveti vard. Her ne kadar Mekkenin tannm bir ailesine ve Kurey
ERAT VE KADIN
325

kabilesine mensup olmakla beraber, ana-babasn kk yalarda kaybetmesi
ve byk babasnn (ve amcasnn) himayesine alnmas nedeniyle kimsesiz
saylrd. Ksaca sylemek gerekirse obanlkla megul ve hi kimsenin ilgi
gstermedii bir kimseydi. Evlenmek istedii kzlarn aileleri bile onu
reddetmekte tereddt etmezdi. Nitekim yakn akrabalarndan olan Ebu Talibin
kz mmi hani ite evlenmek istediinde, teklifi geri evrilmiti. Ayn ekilde
halasnn kz Zeynepe gz koyduu ve fakat kzn anasnn ve erkek
kardeinin muhalefeti zerine onunla evlenemedii sylenir. Bilindii gibi
Hatice ile evlendikten sonra Zeynepi, Zeyd ile (yani oulluu ile) evlendirecek,
fakat daha sonraki yllarda eski aknn kabarmasyla bu evlilii bozacak ve
Zeynepi haremine katacaktr.
Arap kaynaklarn belirttii bu yukardaki iki rnek, Muhammedin ilk genlik
yllarnda kadnsz ya da nefsine hakim olarak yaad hakkndaki iddialar
rtmeye yetmelidir.
Haticenin onu ie almas ve onunla evlenmesi, hi kukusuz yal bir
kadn olmasndandr, iki kocadan ayrldktan sonra ilerini yrtecek birine
ihtiya duymas, patronu olduu ve yoksulluktan kurtard bir delikanly koca
edinmekle yalnzlktan kurtulacan hesaplamas doaldr. Fakat
Muhammedin Hatice ile evli bulunduu srece bir baka kadnla
evlenmemesi olayn, ok karl evlilik fikrine muhalif olduu ya da nefsine
hakim bulunduu ya da eini sevdii anlamna almak yanltr. Eer Haticeye
bir baka rakip katmad se bunun nedeni, maddi ve manevi karlarnn bunu
byle gerektirmi olmasndan ve hi kukusuz Hatice gibi haysiyetine dkn
bir kadnn buna olanak brakmamasndandr. .
Unutmamak gerekir ki obanlktan ve yoksulluktan kurtulup i adam
olmas, rahata kavumas sadece Hatice sayesindedir. Kendinden ok yal
bu kadnla evlenmesinin nedeni de esasen yllar boyunca katland maddi
zorluklara bir son vermek istemesindendir. Maddi refaha ancak Kureyin en
zenginlerinden saylan byle bir kadnla evlenmek suretiyle eriebileceini iyi
bilmitir. Bundan dolaydr ki daha sonraki yllarnda mslman erkeklerine
verdii tler arasnda:
...Bir kadnla drt ey iin evlenilir: Serveti, gzellii, asaleti,
dindarla
eklindeki szleri yer almtr. Bu formle, daha nce grdmz gibi:
Kadn mal yznden nikah edilir; nikah paras az olmak
bereketindendir
ERAT VE KADIN
326

eklindeki szlerini ekleyecek ve mehri az ve dl ok kadnlarn makbul
olduklarn belirtecektir.
Hatice ile olan evlilii ite bu formllerinin bizzat kendisi tarafndan
uygulanmasndan baka bir ey deildir. Zira Hatice, yabanc lkelere ve
zellikle Suriyeye mal ihra eder, mallarn yollamak iin adamlar tutar, onlar
kara ortak yapard. O zamanki ticaret geleneklerine gre bu tr ortaklaa
ilerde sermaye sahipleri karn yarsn alr, dier yarsn da faal ortaa
brakr olduklarndan Haticenin uygulad usul de bu olmutur.
751

stelik iki koca eskitmi olmasna ve krk yan akn bulunmasna
ramen hayata doyamam bir kadnd. Muhammed gibi gen, fakat mal ve
varl olmayan bir delikanly ele geirmenin ve bylece hem kervan ilerini
onun yardmyla yrtp hem de cinsel ihtiyalarn gidermenin hi de kt bir
ey olmadn bilecek kadar tecrbeli idi. Diledii bir erkee evlenme teklif
edebilecek kadar da zgrd. Nitekim Arap kaynaklarndan rendiimize
gre Hatice, ie ald Muhammedi bir gn karsna ekip: Seninle evlilik
ba kurmak istiyorum, nk seninle kan akrabalmz olduunu, temiz ve
asil bir aileden geldiini, gvenilir ve ciddi bir insan olduunu biliyorum
diyerek bizzat kendisi talip olmutur.
Hatta bu evlilie babasn raz edebilmek iin onu sarho hale getirdii
sylenir.
753
Tecrbeli ve akll olduu kadar haysiyetine ve zgrlne
dkn bir kadn olduu muhakkaktr.
754
Bundan dolaydr ki byle bir kadna
herhangi bir erkein sz geirmemesinin ve kendi bana buyruk olmasnn
ve seyyidlik taslamasnn kolay olmad ortadadr.
Haticenin emrinde alan, onun parasyla yaamn salayan Muhammed
iin dahi durum hi kukusuz byle idi. Nitekim Haticenin servetini
paylatn sylemekle daima zevk duymutur; hatta onun lmnden sonra
karlarn buna benzer szleriyle kskandrd bir gerektir. rnein Aye ile
olan bir konumasnda Hatice benimle mslmanlk uruna btn servetini
feda etti... derken yapt budur.
755

Hemen belirtelim ki, her ne kadar bu szleriyle Haticenin servetini
Mslmanlk uruna kullandn ifade etmekte ise de, bununla gerei
yanstm olmaktan ok uzatr. nk Hatice ile birlikte yaad yllarn
Mekkede geirmitir. Bu dnemde mslmanlk uruna para harcamay
gerektiren durum pek olmamtr. Yani ne rgt kurmak ne asker beslemek ve
ne de buna benzer bir i grmek gibi durumlar yoktur. Haticenin lmnden
ve Medineye g ettikten sonradr ki Mekke kervanlarna kar saldrlar tertip
etmek iin eteler oluturmu
756
ve kendisine inananlardan mfrezeler
kurmutur... Bu vesile ile para harcayp harcamad tartlabilir, fakat u
ERAT VE KADIN
327

muhakkak ki Mekkeli tccarlarn kervanlarna kar giritii saldr ve
yamalar sayesinde gelir salama yolunu bulmutur.
757
te yandan zekat
usulleriyle kendi taraftarlarndan yoksul kiilerin beslenmesini varlkl snflara
yklemitir.
758

Bu itibarla denilebilir ki, Haticeden kalan serveti, mslmanlk uruna deil
ve fakat kendi ihtiyalar iin harcamtr.
759

te yandan Haticeye sadece maddi bakmdan deil fakat ayn zamanda
fikren ve manen de muhtatr. Peygamberlik hevesine kaplp da kendisini
Tanr elisi olarak tantmaya kalkt ilk anlarda Haticenin manevi
desteinden yararlanmtr. Bu destek olmadan hi bir i gremezdi. Ishak bn
Hiam gibi kaynaklarn bildirdii odur ki Hatice ona bu alanda ok yardmc
olmutur.
760
Nitekim Muhammed bunun byle olduunu:
... Bakalar beni red ettii zaman (Hatice) bana inand; bakalar
beni yalanclkla sulad zaman o beni gereki bildi; yoksul olduum
yllarda o varln benimle paylat...
761

diyerek ortaya koymutur. Haticeden grd manevi destek, sadece
Haticenin kendisine inanm olmas deildir. Ayn zamanda Haticenin,
Hristiyan olan yaknlarndan ve zellikle onun amizadesi (amca olu)
Verakadan ncil ve Tevrat hakknda bilgiler edinmi ve bu bilgileri, Tanrdan
kendisine inmi vahiyler eklinde deerlendirmitir. Hatrlatalm ki Veraka
762

hristiyan olup branice yaz bilir ve ncil ile ilgili konularda yazard, ve Hatice,
ara sra Muhammedi ona gtrr ve grd ryalarn ncile gre yorumunu
yaptrrd.
763
Muhammedin Kurana soktuu ayetlerin pek ou gerek Veraka
gibi hristiyan kiilerden ya da Yahudi hahamlarndan Ahd-i Atiyk ve Ahd-i
Cedide dair rendii eylerden ibarettir. Ve dediimiz gibi bir kaynaklara
Muhammed, ilk olarak Hatice sayesinde kavuabilmitir.
u durumda Haticenin stne baka bir kadn almas ya da baka
kadnlarla iliki kurmas sz konusu olamazd. nk aksi takdirde Hatice,
byle bir eye raz olmayaca iin, onu iinden ve evinden atabilirdi.
Birazdan greceiz ki Haticenin lmnden sonra kendisini serbest
hissedecek ve Aye ile Sevdeden balayarak birbiri peine gzel ve taze
kadnlarla evlenecektir.
Bu itibarla Muhammedin, Hatice ile evli bulunduu sre boyunca tek
kadnla yetinmesini ve baka kadnlarla evlenmemesini, onun asaletine ya
da tek karl evlilik sistemine ballna yada ehvetine hakim olmasna
atfetmek tamamen yanltr; bunun tek nedeni sadece ve sadece maddi ve
manevi karlarnn zorunluluundandr.
ERAT VE KADIN
328

3) Muhammedin ok Karl Evlilikler Yapmas, Sosyal ya da Siyasal
Nedenlerle Deil Cinsel htiya Nedeniyledir:
Daha nce de deindiimiz gibi mslman yazarlar, bin drt yz yl
boyunca olduu gibi bugn dahi Muhammedin iki dzineye yakn kadnla
mr srm olmasn ve bunlardan bir dzineye yakn kadnlarla ayn
zamanda evli bulunmasn, Peygamberin ehvet gcnn stnln
kantlayan bir olay olarak gurur ve iftihar vesilesi yapmlardr.
Ancak ne var ki bu tr yaamlarn pek iftihar edilecek bir yn olmadn
dnen ve fakat bunu aa vurmaktan ekinen modern yazarlar, dikkatleri
baka hususlara ekmek iin Muhammedin, sosyal ve siyasal nedenlerle ve
insancl dncelerle ve Tanrnn zorlamasyla ok sayda kadnla
evlenmek durumunda kaldn savunurlar. Daha geen yzyln ortalarndan
itibaren Reid Rza ve Muhammed Abduh gibi klasik yazarlar ve daha sonra
Muhammed Haykal gibi nl simalar ve gnmzde F. Malik, el-Akkad ya da
e-ati gibi yeni kuaklar ve daha niceleri her ayn temaya sarlm olarak
Muhammedin ehvetine dkn olmadn ispata alrlar. Eer dkn
olmu olsayd genlik yllarnda kadnlarla dp kalkm olacan, mrnn
te ikisini tek bir kadnla geirmeyi yaam kural yapan bir kimsenin, krk
beinden sonra azgnlamasnn mmkn olmadn, Haticeden sonra bir
ok kadnla evlenmi ise bunu devlet karlar uruna ve insanlk adna
yapm bulunduunu sylerler.
764

Ve unu da eklerler ki Muhammed, Uhud savandan sonra dul kalan
kadnlarn vay etim kzlarn kocasz kalmamalarn salamak zere ok karl
evlilie izin vermi ve kendisi byle yapmakla bakalarna rnek tekil etmek
istemitir. Gya evde bint Zemay ve Zeynep bin Huzeymeyi ve mmi
Selemeyi ve Asiyeyi almasnn nedeni budur.
765

te yandan yine iddia ederler ki slama muhalif kalan putperest Arap
kabilelerini ve bu arada Yahudileri kazanmak dncesiyle onlardan kadn
almay uygun grmtr. Gya mmi Habiba ile evlenmesi, bu kadnn
babas olan Ebu Sufyan ile dostluk kurmak ve bylece, el Hdeybiye
anlamasn salamak iindir. Gya Meymune ile evlenmesi el-Abbas
sayesinde Kureylileri kazanmak iindir. Cveyriye ile evlenmesi ise bu
kadnn mensup bulunduu el-Mstalklarn sempatisini salamak iindir ve
bu evlilik ayn zamanda kleliin kaldrlmas bakmndan nemli olmutur.
Zira, yine gya, sava sonucu alnan esirlerin paylalmas srasnda
Muhammed Cveyriyyenin fidyesini verip onu haremine alarak yzyllar
boyunca hi kimsenin ses karmad klelik kurumunu yok etmi ve insanlar
arasnda eitlik esasn ngrmtr
766

ERAT VE KADIN
329

Ayn yazarlara gre Muhammedin Mariyay cariye olarak kadnlar arasna
katmas, bu kz kendisine hediye olarak gnderen Mukavkisi red etmemek,
onu honut klmak iindir. Safiye ve Reyhane adndaki kadnlarla evlenmesi
Yahudi kabileleriyle ittifaklar kurabilmek ve onlar slama ekebilmek iindir.
767

Bu yazarlara gre Muhammed, sadece Yahudileri ve putperestleri
kazanabilmek iin deil fakat Kendi taraftarlar arasndaki nemli ve etkili
kiilerle olan dostluklarn glendirebilmek amacyla onlardan kz almtr:
rnein Ebu Bekirin kz Aye ile ve Zama bin Kayn kz evde ile
evlenmesi bu maksatlara dayanr.
768
Hafsa ile evlenmesi merin dostluunu
teminat altna almak iindir.
769
Dier evlilikleri de hep buna benzer nedenlerle
yapmtr.
Hemen belirtelim ki iddialarn hi birinin geree dayanan bir yn yoktur.
Muhammedin evliliklerinin hepsinin ehvet ihtiyacna gre ayarland ve
kadnlar hep gzellikleri nedeniyle ald, tarihi bir gerektir. Bunun byle
olduunu anlayabilmek iin onun evliliklerinden bazlarna ksaca gz atmak
yeterlidir. Bir kere Safiye ve Reyhane ile evlenmesini, bu kadnlarn mensup
bulunduklar Yahudi kabileleriyle ittifak kurma amacna dayatmak yanltr,
nk onlarla evlendiinde byle bir ittifak gerektiren nedenler ortadan
kalkmt.
Gerekten de Huyey bin Ahtabn kz Safiye ile evlendiinde Safiyenin
mensup bulunduu Banil Nazr adndaki Yahudi kabilesiyle ittifak gerektiren
bir durum kalmamt.
770
nk Muhammed, Hicretin 7. ylnda (Miladi 628)
bu kabileyi 1400 kiilik ordusu ile ezmi, dize getirmiti. .
Sava sonucunda Safiye ganimet alnm ve ganimet datm srasnda
Dihye b. Halifetf-Kelbi adndaki bir askerin payna dt halde, kadnn
gzelliine dayanamayan Muhammed, bedelini vermek suretiyle Safiyeyi
ondan alm ve haremine katmt.
771
Enes b. Makin rivayeti olarak
Buharinin naklettii bir hadisten rendiimiz udur: Yahudilere kar giritii
Hayber seferini kazandktan sonra Muhammed, alnan esirleri paylalmak
zere bir araya toplatr. Bu srada Dihye (b. Halifeti-Keibi) gelip: Bana
(alnan bu esirlerden) bir cariye ver der. Muhammed de kendisine Haydi git
de bir cariye al* der. Dihye esirler arasnda Safiyeyi seer alr. Fakat birisi bu
kadnn gzelliine tank olmutur; doruca Muhammede giderek Safi-yenin
methini yapar ve Safiyeyi ona verdin ama Safiye senden bakasna mnasip
olmaz der. Bunun zerine Muhammed Safiyeyi grmek ister ve onu da, onu
da arn diyerek her ikisini huzuruna getirtir. Safiyenin gzelliini grnce
ona vurulur ve Dihyeye: Esirler arasndan kendine baka bir cariye al,
Safiyeyi bana brak diye emreder ve bylece Safiye ile nikahn kyar.
772
Bir
ERAT VE KADIN
330

baka rivayete gre Safiyeye karlk Dihyeye, Safiyenin grmcesi (yani
Kinanenin kz kardeini) verir. Bylece Dihyenin rencide-dil olmasna
meydan vermemi olur
773
Bu evlilii siyasal amalara dayatanlar ve
Muhammedin Safiye ile evlenmesinde Yahudi kabilesinin dostluunu
kazanma dncesinin bulunduunu savunanlar iki bakmdan tarihi gerekleri
tahrif etmi olurlar. Bu gereklerden biri udur ki Safiye, hemen her kadnn
kskanln yaratacak gzellikte bir kadnd ve Muhammed onun bu
gzelliine kaplmt. O kadar ki Muhammedin dier karlar ve zellikle Aye
ve Hafsa, Safiyeyi bu yzden ekemezler ve onu hrpalamak iin vesile
ararlard. ou kez onu Yahudilikle sularlar ve kzdrmaya alrlard.
Onlarn bu davranndan ylm olarak Safiye Muhammede ikayette bulunur
ve Muhammed de kendisine:
Sen de -, onlara benden nasl daha hayrl olabilirsiniz ki, zevcim
Muhammed, babam Harun, amcam Musa...(dr) -,desene... diye
konuurdu.
774
Muhammedin Safiye ile olan evliliini siyasal nedenlere
dayatanlar dahi Safiyenin gzelliini ve yaratt kskanlklar belirtmek
suretiyle kendi kendileriyle elimeye derler.
774a
Bu evlilikte siyasal bir
ama bulunmadn muhtemelen bilirler fakat bilmezlikten gelirler. Bu vesile
ile hatrlatalm ki Muhammed, Medineye geip de iyice glendikten ve
Yahudileri de kendisine ekme umudunu yitirdikten sonra, onlarn en byk
dman kesilmitir. Bu andan itibaren dnd tek ey onlarn kkn
kurutmak ve zenginliklerini ele geirmek olmutur. Daha baka bir deyimle,
Yahudilerle iyi geinmek, onlarla bar antlamas akdetmek gibi bir fikre asla
ynelmemitir. Bundan dolaydr ki Yahudi kabilelerini teker teker ezme
siyasetini gtmtr. Nitekim Ben Kreyza ve daha sonra Ben Nadir
Yahudilerini yenmi ve bunlar bsbtn mahvolmak gibi bir tehlike ile
babaa brakmt. Bu iki kabileden kap kurtulabilenler, Haybere iltica
etmilerdir. Hayber Medineye doksan mil kadar mesafede ve Yahudilerle
meskun zengin bir yerdi. Eraf arasnda Kinane b. Ebil-Hukayk ve Al-i
Hukayk ve Huyey b. Ahtab gibi kimseler vard. Huyey b. Ahtab, Ben-Nadir*in
Muhammed tarafndan yok edilmesinden sonra Haybere yerlemiti. Kz
Safiye de Kinane bn Ebii-Hukayka varm ve Hayber gazas esnasnda
henz yeni gelin olmutu.
Ve ite Hicretin 7. ylnda Muhammed, Hayber Yahudileri zerine
yrmeye karar verirken iki amac gerekletirmeyi hesaplamtr ki
bunlardan biri Yahudileri imha plann srdrmek ve dieri de Hudeybiye
Antlamasnn kt etkilerini izale etmek ve taraftarlarna, elden kardklar
ganimete karlk zengin bir taviz salamak idi.
ERAT VE KADIN
331

Zengin bir lkeyi ele geirmek iin Muhammedin taraflar byk bir evkle
savaa katlmlar ve etin savalar sonucu Hayberi fethetmilerdi. Safiyenin
kocas Kinane, Muhammed ile hezimet antlamasn imza etmitir. Fakat ne
var ki Muhammed, hazinenin nerede bulunduunu aklamadklar iin
Safiyenin babasn, kocasn ve kayn biraderini, ayn zamanda idam
ettirmitir. Hem de Safiyenin gzleri nnde.
775

Ve ite Muhammedin kendisine kar olarak ald Safiye, onun babasn
ve kocasn bu ekilde ldrtm olduu bir kimsedir. Ve bu evlilii o, ne
Yahudilerle antlama imzalamak ya da onlarn dostluunu kazanmak iin ve
ne de Safiyeye acd iin yapmtr. Zira ortada Yahudilerle antlamay ya
da Safiyeye acma duygularn gerektiren bir durum yoktur. Muhammed iin
sz konusu olan ey sadece Safiyenin gzellii ve tazeliidir.
775a

Safiyeyi almakla Yahudileri memnun etmi deil, fakat aksine daha da
dman etmitir. Nitekim Safiye ile evlenip te zifafa girmek istediinde,
kadncaz onunla yatmak istememi ve sebep olarak ta Yahudilere yaknca
bir yerde olduklar iin, onlardan bir zarar gelir korkusunda bulunduunu
sylemitir.
775b

Reyhane bint Zayd ile evlenmesi de aa yukar ayn nedenlerle ve ayn
koullar iinde olmutur. Gzelliiyle bilinen bu kadn Muhammed, kadnn
mensup olduu Yahudi kabilesini yendikten ve onu ganimet olarak esir
aldktan sonra haremine katmtr.
776

Cveyriye ile evlenmesinin nedeni de ayn olmutur, yani gzellik.
Gerekten de Hicretin, 5. ylnda cereyan eden olaylar gzden geirilecek
olursa bunun byle olduu grlr. Hatrlatalm ki bu tarihlerde Muhammed,
Yahudi kabilelerinden Ben Mustalika kar bir gece baskn yapar ve onlar
gafil olduklar bir srada anszn bastrarak esir alr. Pek ounu ldrtr.
Alnan esirler arasnda pek ok kadn vardr. Bunlar, dier ganimet mallarla
birlikte paylalr. Paylama srasnda Ben Mustalikin bakan olan Haris bn
Dirarn kz Berre (ki daha sonra ad Cveyriye olacaktr) Sabit bn Kays
adndaki bir askerin payna der. Arap kaynaklarnn bildirdiine gre Haris,
kznn byle bir askere dtn duyunca Muhammede bavurur ve
Berrenin asalet ve erafettin in korunmas iin ricada bulunur ve onun
alelade bir askerin elinde braklmamasn ister; ve bu istek zerine
Muhammed, bedel-i kitabeti vermek suretiyle Berreyi bn Kaystan alr ve
nikahna katar, adn Cveyriye olarak deitirir. (Cveyriye ad cariyecik
anlamna gelir)
777

Grlyor ki btn bu saydmz evliliklerde Yahudi kabilelerinin ittifakn
salama dncesi diye bir ey sz konusu olmamtr. Mariya ile
ERAT VE KADIN
332

evlenmesini, bir yandan diplomatik nedenlere ve dier yandan Tanr emrine
uyma zorunluluuna dayatanlar vardr. Bu grleri belirtenlere gre
Muhammed, skenderiye sahibi olan ve ayn zamanda Kiptilerin lideri saylan
Mukavkisin hediyesini, yani Mariyay srf Mukavkisi red etmemi olmak iin
haremine almtr. Bunu yaparken de ayn zamanda Tanrnn:
Ey Peygamber... Allahn sana helal ettii eyi niin kendine yasak
ediyorsun? (66 Tahrim 1)
eklinde emrini yerine getirmitir.
778

Bu iddia nn da geree yatkn bir yn yoktur. nk bir kere Mariya,
Mukavkis tarafndan Muhammede e olsun iin deil fakat hizmeti olmak
zere gnderilmitir. Zira Mukavkis, gerek Mariyay ve gerek Mariyann kz
kardei irini, kendi hizmetinde kullanmaktayd. Fakat Muhammed, bu iki kz
kardeten Mariyay, gzelliine kaplarak kendisine ayrm, dierini Haan
bn Sabite vermitir.
779
Bu itibarla Mariyay haremine almad takdirde
Mukavkisi darltm olmazd.
te yandan Kurann Tahrim Suresinin yukarda zikredilen 1 ci ayetinin bu
evlilikle ilgisi bulunmadn sylemek de mmkndr, nk birazdan da
greceimiz gibi bu ayeti Muhammed, kendi oulluu olan Zeydin karsna,
yani Zeynepe ak olup onunla evlenme olanan ararken koymutur.
Koymasnn sebebi, byle bir evliliin Arap geleneine aykr dm
olmasdr. Zira bu gelenee gre oul edinenlerin, kendi oulluklarnn
karlaryla evlenmeleri haramd. Bundan dolaydr ki Muhammedin Zeynepe
ak olduunun anlalmas zerine halk arasnda dedikodular km ve bu
dedikodular Muhammedi bir aralk dndrr hatta korkutur olmutur.
Zeyde karn boama demesinin nedeni de muhtemelen buydu. Fakat her
eye ramen gz gzel Zeynepde olduu iin ne yapp yapp bu
dedikodular nlemek, ve her eyin Tanr tarafndan ayarlandn sylemek
kararndayd. Bu nedenle Ahzab Suresine:
Hani.... (Zeyde) eini ho tut... diyorduk... Sen halktan korkuyordun.
Halbuki korkulacak zat yalnz Tanr dr... (33 Ahzab 37)
eklindeki ayeti koyduktan sonra, Zeynepin kendisine Tanr tarafndan
helal edildiini ve Tanrnn helal ettii eyi kendisine yasak etmemesi
gerektiini belirtmek zere Tahrim Suresinin yukardaki 1 ci ayetini
yerletirir.
779a
Bylece sanki Zeynepi kocasndan ayrtp onunla evlenme
dncesinde deilmi sayar.
ERAT VE KADIN
333

Yahya gibi dier nller, Mariya olay vesilesiyle konduunu bildirirler ki,
Beyzevi dahi bunlara katlr. Fakat bu ayetlerin, bir de Zeynep b. Cah olay
vesilesiyle konmu olmas sz konusudur ki bana u nedenle daha uygun gibi
grnmtr: Bilindii gibi Muhammed, kendi oulluunun ei olan Zeynepe
ak olup onunla evlenmee kalktnda halk arasnda kan dedikodular
karlamak zere Kurana Ey Peygamber... Allahn sana helal ettii eyi niin
kendine yasak ediyorsun...(66 Tahrim 1)ayetini koyar. Bylece sanki Zeynepi
Zeydten ayrmak ve onunla evlenmek fikrinde pek deilmi de Tanrnn emri
gereince byle yapyormu kansn yerletirir. (Bkz. Ahzab 36-38)
Denecektir ki Tahrim Suresinin 2ci ayetinde Allah... yeminlerinizi geri
almanz meru klmtr diye yazl olduuna gre, 1 ci ayet in Bal erbeti
olayn ya da Marya/Hafsa olayn ilgilendirmesi gerekir. Mmkndr, fakat
hemen belirteyim ki Kur*an ayetleri birbirleriyle insicaml olacak ekilde
dizilmemi-tir. Aksine birbiriyle hi bir ilgisi olmayan eyler (ve olaylar) birbirini
izleyen ayetlerde ve hatta bazen ayn ayet ierisinde yer almtr.
Meymune iin durum, bir baka bakmdan ayndr. Bilindii zere
Meymune, Muhammedin amcas Abbasn baldzdr. Her ne kadar Abbasn
onu Muhammede teklif ettii ve onunla evlendirdii sylenirse de, aslnda
Meymunenin kendisini Muhammede teklif ettii ve Muhammedin de bu teklifi
sevinle karlad ve bu vesile ile Kurana u ayeti koyduu kabul edilir.
...Mminlerden ayr ve srt sana mahsus olmak zere, kendisinin
mehrini Peygambere hibe eden mmin kadn alman helal klmzdr.
(33 Ahzab 50)
780

Haris kz Hilaliye olan bu kadnla Muhammed, Mekkeyi fethettikten sonra
evlenmi bulunduundan adn mbarek anlamna gelmek zere Meymune
olarak deitirmitir.
781

Muhammedi fazilet timsali gibi gstermeye hevesli yazarlar, bu evlilii de
siyasal amalara balarlar ve Abbasn Muhammed ile iyi ilikiler kurmak iin
bu areyi dndn ve bu nedenle Meymuneyi ona teklif ettiini ve
Muhammedin de bu amala bu teklifi kabul ettiini belirtirler.
782

Bu sylenenlerin geree yakn olmad undan bellidir ki o tarihlerde
Muhammed, Mekkeyi zaten fethetmi ve Kureylileri dize getirmiti. Bu
itibarla Abbasn dostluunu kazanmaya ihtiyac yoktu, te yandan Abbas,
Meymuneyi teklif ettii tarihlerde, zaten slami kabul etmi bulunmaktayd. u
durumda ortada siyasal bir amacn gereklemesini gerekli klar nitelikte bir
ey yoktu. Bundan anlalaca gibi eer Meymune gzel bir kadn olmasayd,
Muhammed onunla evlenmeyi dnmezdi.
ERAT VE KADIN
334

eriatlarn sylemesine gre Muhammed, mm-i Habibe ile evlenirken
de baz siyasal amalar gtmtr: srf bu kadnn babas olan Ebu Sfyan
kazanmak iin. Ebu Sfyan, Kureyin en gl erafndan biridir ve slam
dman olarak bilinir ve ite Muhammed, gya Ummu-i Habibeyi almak
suretiyle Ebu Sfyan yumuatabileceini ve dolaysyla Kureylileri kandrp
mslman yapabileceini dnmtr.
Bu iddia nn ne derece geerli olduu tartlabilir, nk bir kere Ebu
Sfyan, mslman olmadlar diye Kureylilere garaz balam olan
Muhammede kar cephe almtr. Kznn Muhammed ile evlenmesi
nedeniyle etkilenip fikir deitirebilecek bir kimse deildir. Nitekim bu evlilii
duyduu zaman fevkalade fkelenmi ve: Bu (adam) burnundan ekerek
amaktan al konulmaz demitir.
782a

Umm-i Habibe is, ilk kocas ile birlikte mslmanl kabul ettii andan
782b

itibaren, mslmanlk icabdr diye, kendi z babasna kar dmanlk
beslemitir.
782c
O kadar ki Ebu Sfyan bir gn Medineye gelerek kendisini
ziyaret etmek istediinde, adamcaz, odada bulunan sedire deil fakat yere
oturtmu ve: Sen kafirsin Muhammedin oturduu bu kutsal sedire
oturamazsn demitir. Kznn bu banaz davran karsnda Ebu Sfyan
fkelenmi ve: Sen daha ilk doduun andan itibaren kaybedenlerdendir
diyerek evi terketmitir.
782d

te yandan Ebu Sfyan, Muhammed ile baa kamayacan anlad
ana (yani Mekkenin fethine) kadar, Muhammede kar olan dmanln
srdrmtr. Mekkenin fethi srasnda esir alnp ta ldrlmek korkusuna
kaplnca mslmanl kabul etmitir, iyi bir kumandan olduu iin
Muhammed ondan yararlanmak istemi ve ganimetlerden fazlaca pay vermek
suretiyle onu kendi siyasetinde kullanmtr.
Btn bunlardan dolaydr ki biraz nce dediimiz gibi sz konusu evliliin
ehvet hrsna deil fakat siyasal bir amaca dayal bulunduu hususu
tartlabilir. Fakat bir an iin bunun byle olduunu kabul etsek bile, bu
durumun Muhammed lehine sonu yaratacan sylemek yanl olur.
Kendisini Tanr elisi olarak tantan ve Tanry da imanlarn kalbini ap
mslman yapabiliriz olarak tanmlayan (rnein Enfal 125) bir kimsenin, srf
bir takm karlar salamak amacyla iki dzineye yakn kadnla evlenmesi, ve
her birini sraya koyarak gece gndz ziyaret etmesi, pek akla yatar bir ey
gibi grnmemektedir.
Daha aka sylemek gerekirse Muhammedin ok karl evliliklerini
siyasal ya da sosyal bir takm karc nedenlere dayatarak zrl ya da
ERAT VE KADIN
335

gerekli gstermee almak ne Muhammedi ve ne de Tanry yceltmek olur.
rnein Muhammedin, siyasal amalarla Yahudi ve Arap kabilelerinden
kadnlar aldn ve bu yoldan kabileleri elde etmee altn sylemek,
Tanry ve peygamberini, sanki bakaca bir ey yapmaa muktedir
deillermi gibi bir kan yaratmak ve her ikisini de kurnaz bir siyaseti
durumuna drmek olur ki hite zenilecek bir ey saylmaz. Eer
Muhammedin tanmlad Tanr, kendi elisinin SEVG ve HOGR yolu ile
insanlar ikna edemeyip ancak bu tr siyasi oyunlarla ve kurnazlklarla ve
kandrmalarla i greceine inanyor ise, bu hite gs kabartc bir durum
yaratmaz.
Ve ite Muhammedin evliliklerini Siyasal ya da sosyal vs. gibi
bahanelerle atfeden eriat yazarlarn hesap edemedikleri ey budur.
*
* *

Muhammedin Aye, evde ve Zeynep ile olan evliliklerine gelince: Bu
evliliklerin de siyasal ya da sosyal bir amaca dnk bir yn yoktur. Ayeyi
bakire olduu iin, Sevdeyi yalnzlktan kurtulmak iin, Zeynepi de yar
kalm bir akn tamamlamak iin almtr. yle ki:
Sylendiine gre Haticenin lmnden sonra Muhammed byk bir
yalnzlk duygusu ile skntl gnler geirmitir. Onun bu durumunu farkeden
Huvayla bin Hakim ki Muhammedin halalarndan biri olur, sk sk onun yanna
gelip evlenmek hususunda grn almaya alrd. Hi kukusuz bu tr
konumalardan fazlasyla honut olmu olmaldr ki Muhammed, ok
gemeden halasna: Ey Huvayla, kiminle evlenmemi dnrsn? Siz
kadnlar bu konuda ok bilgilisinizdir diyerek danr. Bunun zerine Huvayla
kendisine u cevab verir: ayet el deememi bakire biriyle evlenmek
istiyorsan, bu takdirde senin ok sevdiin bir kimsenin kz olan Aye bin Ebu
Bekir var; yok eer bakire olmayan birisini almak istersen, bu takdirde sana
inanan ve seni izleyen evde bint Zema var ki dul kalmtr
783

Bu teklifi yaparken Huvaylenin dnd ey bu ikisinden birini
Muhammede setirtmekti; yoksa her ikisini birden evlendirmek fikrine
kaplmamt. Fakat ne var ki Muhammed ok uzun yllar Hatice ile tek karl
evlilik yaam ierisinde bunalm ve ite imdi bunun acsn karma
zamannn geldiini anlamt. Hazr byle bir frsat var iken, bakire bir kz
yannda dul bir kadnn da tadn tatmak zere halasna: Git ve her ikisini de
ERAT VE KADIN
336

bana peyle, diye emir vermitir. Bunun zerine Huvayla, gerekli giriimlerde
bulunarak hem Ayenin ve hem de Sevdenin Muhammed ile evlenmelerini
salamt.
783a

Ayenin babas Ebu Bekirin, bu evlilik sayesinde, baz karlar peinde
kotuu sylenebilir. Her ne kadar Muhammedi kendisine karde bilerek bu
evlilii biraz tereddt ile karlam olmakla beraber, Muhammedin kendisini
gerek anlamda karde, deil, fakat din kardei olduuna ve byle bir
kardeliin sz konusu evlilie engel yaratmayacana inandrmas zerine,
rza Ve muvafakatim byk bir evkle vermitir.
784
nk Tanr elisi diye
kabul edilen bir kimseye kaynpeder olmaktan doabilecek avantajlar
hesaplamtr. Nitekim bu dndkleri doru km ve Muhammed kendisini,
daha sonraki yllar da, halife olmak zere vasiyet etmitir.
785

Fakat buna karlk Muhammed iin, Ayeyi almakla Ebu Bekiri kazanmak
sz konusu deildi. nk o. tarihlerde Ebu Bekir, zaten. slam kabul etmiti
ve Muhammedin peygamber olduunu ve mucizeler yarattn etrafa
yaymak suretiyle ona yardmc olmay kendine grev edinmiti. Bundan
dolaydr ki sddk nvann kazanmt.
786
Bu itibarla Muhammed iin, Ebu
Bekirin kzn almak ya da almamak, siyasi ya da ekonomik ve sosyal
bakmdan herhangi bir kar sorunu deildi.
merin kz Kavsa ile evlenmesi de mere muhta olduundan ya da onu
kendisine balamak arzusundan deil, fakat Havsaya gz koymu
bulunmasndandr. Gerekten de Hafsann Muhammedle evlenmesi yle
olmutur.
Havsa bint mer, nceleri Muhammedin Ashabndan Huneys bn Huzafe
ile evli idi. Kocasnn Uhud Sava srasnda ald bir yaradan dolay lmesi
zerine dul kalmt. Dul kalnca babas onu Osman bn Affana vermek ister.
Osmanla grr ve kzn ona teklif eder, fakat Osman, her ne kadar
Hafsay beenmekle beraber, teklifi geri evirir ve (Kznla) evlenmemek
ciheti bana hayrl grnd der.
Bunun zerine Ebu Bekire bavurarak, stersen kzm sana vereyim der.
Aslnda Ebu Bekir, Hafsay almaya hazrdr. Fakat sukut edip msbet ya da
menfi bir cevap vermez. Aradan birka gn getikten sonra Hafsann
izdivacna Muhammed talip olur. mer de kzn Muhammede nikah eder.
Bylece Muhammed, hicretin nc ylnda haremine yeni bir kadn daha
katm olur.
ERAT VE KADIN
337

Osmann ve Ebu Bekirin Hafsa ile evlenmemelerinin bir nedeni vardr ki o
da Muhammedin Hafsaya gz koyduunu bilmeleridir. Nitekim bunun byle
olduunu mer u ekilde aklamtr: (Kzm Peygambere nikah ettikten
sonra) Ebu Bekir bana bir kavutuunda: -Ey mer, yle sanyorum ki,
Hafsay bana teklif ettiinde benim bir cevap vermediime darlmsndr-
dedi. Ben de - Dorudur dedim. Ebu Bekir yle cevap verdi:-O teklifin
srasnda sana cevap vermeme hi bir mani yoktu. Ben de Resulllahn
srrn ifa etmemekle mkellef idim; Resulullah Hafsay almam olsayd ben
teklifini kabul ederdim...
787
Grlyor ki Muhammedin Hafsa ile evlenmesinin
meri kazanmakla ilgisi yoktur; Hafsaya gz koyduu iin evlenmitir.
Oysaki eriat bu evlilii siyasi bir amaca balama kurnazlyla yle der:
Hafsann kocas lnce mer, kznn, zntsne katlm ve teselli bulmak
istemitir. Bundan dolaydr ki Muhammed zntden kurtarmak iin Hafsay
almtr.
787a

Pek saf ve ocuksu bu izah ekline mslman kiileri inandrmak g
olmasa gerektir. Ancak ne var ki teselli bulmak isteyen zavall merin, nce
Muhammede bavurmayp Osmana ve Ebu Bekir* giderek kzn onlardan
biriyle evlendirmeye almasn anlamak kolay deildir.
Cahn kz Zeynep olayna gelince, pek yanl olarak sanlr ki Zeynepi,
Araplar aras kt bir gelenei deitirmek amacyla almtr; oysa ki
Zeynepi bu maksatla deil ve fakat srf gzelliine ak olduu iin almtr ve
alrken de kt bir gelenei deitirmi deil ve fakat aksine yi bir
gelenei, kendisini kaptrd bir ak uruna kt bir gelenek haline
sokmutur. yle ki: Zeynep b. Gah, Muhammedin oulluu olan Zeydin ei
dir ve kocas ile gzel gzel geinip gitmektedir. Her ne kadar Zeydin vaktiyle
kle olarak Muhammede hediye edilmi olduu ve Zeyneple olan evliliinin
dengesizlik yaratr nitelikte bulunduu ve bu nedenle Zeynepin mutsuzluk
duyduu iddia edilirse de yalandr. nk bir kere Zeyd, Muhammed
tarafndan ylesine oul edinilmitir ki ad bile Zeyd bn-i Muhammed olarak
deitirilmitir. Arap geleneinde oul edinilen kimse ile doutan oul olan
kimse arasnda fark gzetilmezdi. Esasen Muhammed dahi (hi olmazsa iine
geldii zamanlar) gya mslmanlar arasnda derece fark olmadn
sylerdi. Bu itibarla Zeynepi Zeyd ile evlendirmekle, eler arasnda
denksizlik bulunduu grlerini geersiz klm oluyordu.
te Hicretin 5ci ylnda bir gn Muhammed, oulluu Zeydi ziyaret
maksadyla evine uradnda kapy Zeynep aar. Zeynep, aceleye geldii
iin, yar plak bir vaziyette kapy amtr. Muhammed onu bu vaziyette
grnce deli gibi vurulur ve vurulduunu da mrldanmak suretiyle Zeynepe
ERAT VE KADIN
338

duyurtur. Zeynep o gece durumu kocas Zeyde anlatnca Zeyd doruca
Muhammedin yanna gider ve Zeynepi boayacan bildirir. Ve boar.
Fakat ne var ki halk arasnda: Muhammed kendi oulluunun kars ile
nasl evlenir? Olacak ey midir bu? eklinde dedikodular kar. Bu
dedikodular Muhammedi rahatsz klar; taraftarlarn kaybetme korkusuna
kaplr. Bir an iin ne yapacan arr ve Zeyde Karn ho tut diye tte
bulunuyormu gibi grnr. Oysa ki akl fikri gzel Zeyneptedir ve ona
kavumak iin her eyi yapmak niyetindedir. Aklna btn bu olaylarn Tanr
tarafnda hazrlandnn ve halk arasnda dolaan dedikodulardan korkulacak
bir ey olmadnn vahy eklinde kendisine bildirildiini syleme fikri gelir.
Ahzab Suresine u ayeti yerletirir:
Hani... Tanrnn nimet(ine)... senin de nimet ve balarna nail olan
kimseye (Zeyde) eini ho tut... diyorduk... Sen halktan korkuyordun.
Halbuki korkulacak zat yalnz Tanr dr... (33 Ahzab 37)
Fakat halktan korkulacak bir ey olmadn ve nk Zeynepe ak
dmesinin hep Tanrnn isteine dayandn ve bu olay dolaysyla ortada
haram bir ey bulunmadn, binaenaleyh Zeynep ile evlenmesinde saknca
bulunmadn, anlatmak zere bir de unu ekler:
Ey peygamber... Allahn sana helal ettii eyi niin kendine yasak
ediyorsun... (66 Tahrim 1)
787b
Bylece Muhammed Tanr emrine boyun emi
grnerek gzel Zeyneple yaamaya balar.
Btn bu hususlar bn Ishak, ya da bn-i Sad ya da Taberi gibi en
salam slam kaynaklarnda bulmak mmkndr. Vakidnin sergiledii
hadislere gre Taberi, T.C. Milli Eitim Bakanlnca Trkeye Milletler ve
Hkmdarlar Tarihi adyla evrilen yapt da olay yle anlatr:
Tanr elisi Zeyneple bu yl evlendi. (Vakidye) ulaan senetle rivayet
ettiler... Tanr elisi Zeydin evine gelir. Zeyd ancak Muhammedin olu
adyla anlrd. Tanr elisi katna gelmedii zaman -Zeyd nerede2-diye
sorard. O, Zeydin gelmedii gnlerin birinde, onun evine gitti, nerede
bulunduunu sorduunda ei.... Zeynep, Tanr elisinin karsna her
gn i vaktinde giydii giyimle kt... Tanr elisinin kapda olduu
Zeynepe haber verilmedii iin, o libasn giymeden abucak kapya
gelmi, Zeynepi bu kyafette grmek Tanr elisinin houna gitmiti.
Tanr elisi kapdan ayrldnda kalbinde bir eyler duyuyor, fakat bu
duygusunun ne olduunu az kalsn kendisi de anlayamayacakt. O
ancak: Ulu Tanry btn eksikliklerinden tenzih ederim, kalpleri
deitiren Tanr kutludur, diyebildi. Zeyd evine geldiinde ei ona Tanr
elisinin geldiini syledi...
ERAT VE KADIN
339

Bunun zerine Zeyd, Muhammedin Zeynepe ak olduunu anlar ve
Zeynepi boar ve Muhammed de Tanrdan geldiini syledii u ayeti
Kurana yerletirir:
Vakta ki Zeyd onun istediini yerine getirerek (Zeynepi) boad; biz
de seni (Ey Muhammed) onunla evlendirdik... Yce Tanrnn emri
elbetteki yerine gelecektir. (Kuran, Ahzab, ayet:37)
Ayn olay Taberi, Yunus bn Abdlalann rivayeti olarak yle nakleder: .
Tanr elisi gnn birinde Zeydi aramak zere onun evine geldi. Kapda
ynden rlm bir perde asl bulunuyordu. Rzgar perdeyi kaldrd. O
zaman Zeynep odasnda plak bir halde bulunuyordu. Tanr elisinin gz
ona iliti, gzellii houna gitti ve kalbinde bir iz brakt. Tanr elisinde bu hal
doduktan sonra... Zeyd, Tanr elisinin katna giderek, -eimi boamak
istiyorum dediinde, o: -Hakknda bir pheye mi dtn? diye sordu...Tanr
bunu u ayetinde anmaktadr: -Vaktaki Zeyd, onun istediini yerine getirerek
(Zeynepi) boad, biz de seni (Zeyneple) evlendirdik. Ta ki mminler iin
oulluklarnn eleri boandktan sonra oulluklarn eleriyle evlenmelerinde
bir beis olmasn... (Kuran, Ahzab, ayet: 37):
8u ayetin Kurana konmas zerine Aye yle konuur: .
Zeynepin gzellik bakmndan bizden stn olduu grld ve
dier cihetten de en... erefli bir hadise olmak zere onun Tanr
tarafndan peygamberle evlendirilmesi beni her bakmndan zd. Ben
kendi kendime -O bu erefle bize kar vnecektir diyordum...
Grlyor ki Arap kaynaklarna gre Muhammedin Zeyneple evlenmesi,
bylesine bir yldrm akna dayanr.
Aslnda bu olduka eski bir ak saylmaldr. nk Muhammed, daha
henz Hatice ile evlenmeden nce halasnn kz olan Zeynepe gz koymu,
fakat onu elde edememiti. Hatice ile evlendikten sonra, muhtemelen onu
gz nnde tutma dncesiyle olacak, oulluu bulunan Zeyd ile
evlendirmiti. Ve ite imdi, iin iin ileyen bu ak duygularn deerlendirme
ve kuvveden fiile karma frsatn bulmu grnmektedir.
Bununla beraber eriat yazarlar, bu olay mazur ve meru gstermek
gayretkeliiyle, Muhammedin mevcut bir Arap geleneini deitirmek
istediini ve srf bu amala Zeyneple evlendiini ve bylece Babalarn, kendi
oulluklarnn eleriyle evlenmelerinde saknca olmad inann
yerletirdiini sylerler. Sanki bir insann, kendi oulluunun kars ile
evlenmesi gelenei, evlenmemesinden daha uygun ve ahlaki imi, ya da
ERAT VE KADIN
340

sanki Tanry byle bir evlilie cevaz verir ekilde tanmlamak Tanr fikrini
yceltirmi gibi.
Cabirin kz Gaziyyeyi, Numan kz Esmay, urayhn kz Fatmay, Amir
bin aaann kz Zubayr ve dierlerini de srf gzelliklerine tama ederek
(ya da gzel olduklarn sanarak) ald inkar edilmez bir gerektir. Ksaca
hatrlatacak olursak:
Gzelliini ve vcudunun mkemmelliini iittii Gaziyye ile, Saidlerden
Ebu Ensariyi arac klarak ve fakat kadnn rza ve muvafakatim almadan
evlenmitir. Ancak ne var ki kadnn seninle evlenmem hususunda benim
fikrim alnmad demesi ve ayrlmak istemesi zerine onu ailesine iade
zorunluluunda kalmta.
788

Esmaya gelince, onun gzelliinin methim Numandan duymu ve bu
szlere kanarak kadnla evlenmitir. Fakat zifaf gecesi vcudunda beyaz
lekeler grnce ona kar tiksinti duymu ve kadn derhal ailesine geri
gndermitir.
789

tayhn kz Fatimeyi (ki mmi reyk lakabyla da anlr) gzel ve gen
sanarak alm ve fakat zifafa girdiinde yalca bir kadn olduunu grnce
derhal boamtr.
790

Gzel bir kadn olduu iin evlendii Seydeyi, daha sonraki yllarda,
yalanyor diye boamaya kalkm, fakat kadncazn yalvar yakar olmas ve
cinsi mnasebet srasn (nbetini) Aye lehine terk etmesi zerine bundan
vazgemitir.
Zuba ile evlenip daha sonra onu boamas da ayn nedenlere dayanr.
Methini bakalarndan duyduu bu kadnla evlenmeyi aklna koyduktan sonra,
kadnn olu Seleme bin Hiam bin Mugireye bavurup ondan arac olmasn
istemi, bu istek zerine Seleme, bu konuda hi bir diyecei olmadn ve
ancak anasnn buna karar verebileceini, durumu kendisine bildireceini
sylemi, anasna giderek Tanr elisi seninle evlenmek istiyor demitir.
Bu szler zerine Zuba: Sen ona ne diye cevap vermedin... Tanr elisi
talip ktktan sonra benim fikrim mi sorulur? Haydi git de beni onunla evlendir
der. Fakat bu arada Muhammed Zubann yle sylendii kadar gen ve
gzel olmadn kefeder. Bunun zerine onunla evlenmekten vazgeer.
791

Btn bu rnekler ve bunlara eklenebilecek dierleri gstermektedir ki
Muhammedin siyasal, ya da sosyal amalara dayatlmak istenilen
ERAT VE KADIN
341

evliliklerinde rol oynayan tek etken kadnlarn gzellii, tazelii ve
cazibeleridir.
Bu vesile ile unu da belirtmek yerinde olacaktr ki Muhammedin ok
saydaki evliliklerini mazur ve meru gstermek iin bunlar siyasal ve sosyal
amalara dayatanlar, aslnda bu evliliklerin sz konusu amalara ters der
olduunu da unuturlar ve peygamber diye kabul ettikleri bir kimseyi
evliliklerinin ne sonular douracan hesaplayamayacak bir kimse
durumuna drdklerini tabetmezler. Gerekten de Muhammenin
evliliklerinin pek ou, karlarnn aileleri ve onlarn farkl eilimleri ve karlar
arasnda ikilikler, atmalar yaratmtr. rnein Aye ve Havsa, her ikisi de
babalarnn tarafn tutar olduklarndan, bir bakma iktidar destekleyicisi
durumuna girmilerdir. Buna karlk mm Seleme, Mahzumun kz olarak
Fatimilere ve Ali taraftarlarna meyilli idiler ve genellikle Ebu Sufyan bn
Harbn kz olan mm Habibe ile ve bir de Meymune bint Haris ile birlik olup,
muhalefeti destekler durumda idiler. Muhammedin dier eleri de bu ikilii
krklemekteydiler. Bazen, Ayenin ve bazen da mm Selemenin yannda
yer almak suretiyle adeta iktidar ve muhalefet ortamn yaratmlardr.
792

Bu itibarla sz konusu evlikler siyasal ya da sosyal amalara dayal
deil bu amala ilgisi olmayan bir temele ehvet (kadn dknl) temeline
dayanm saylabilir.
Muhammedin evliliklerini yukardaki nedenlere dayatarak izaha alanlar
ve rnein Yahudilerle ittifak yapabilmek ya da evresindekilerin dostluunu
kazanabilmek iin onlardan kadn aldn leri srenler, bu arada onun doa
st gce sahip olduunu ve mucizeler yarattn, Tanrnn yardm
sayesinde her eyi elde edebildiini savunurlar ve bunu yaparlarken bir nce
sylediklerini cerh etmi olurlar; bu yarattklar elimeli mantk ile
Muhammedi, ehvet araclyla devlet siyasetini ayarlar duruma
soktuklarn fark etmezler. Tanrnn yardmna mazhar olan ve bylece doa
st bir gce sahip bulunan bir peygamberi sanki dmanlarla uzlama
aramak ve onlara taviz vermek iin onlardan kadn almas gerekirmi, ya da
sanki ehvet giderici yollar dnda i gremezmi durumuna drdklerini
dnmezler.
Gerekten inandklar ve bakalarn da inandrmaya uratklar ey udur
ki Muhammed, Tanrnn dostudur ve Tanrnn yardmlarndan her daim
yararlanmaktadr. Bundan dolaydr ki Kuranda: ... phesiz biz sana kafiyiz
(15 Hicr 95-96) eklinde hkmler olduunu ve Tanrnn mucizeler
oluturmak suretiyle Muhammedin yardmna kotuunu, onun dmanlarn
alt ettiini sylerler, rnekler verirler. Bu rneklerden birisi yledir:
ERAT VE KADIN
342

Kendisiyle alay eden al-Esved al-Muttalib bAsad Abu Zem iin
Muhammed: Ey Tanrm, bu adam kr et ve ona olunun lsn gster
diye bedduada bulunur ve Tanr onun bu dileini yerine getirmek zere
Cebraili grevlendirir. Cebrail bu emri yerine getirmek zere yer yzne
indiinde Muhammed onun yannda durur: Abu Zeme nlerinden geerken
Cebrail, yeil bir dal onun suratna frlatr ve adamcaz derhal kr olur. Biraz
sonra Muhammed ile alay etmi olanlardan dierleri geer; Cebrail onlarn da
suratna ayn ekilde yeil dal frlatarak hepsini teker teker yere serer ve yok
eder.
793
Bylece Tanr Muhammedin dileini yerine getirmi olur.
Hemen ekleyelim ki bu rnek, Muhammedin Tanr yardm ile nelere
muktedir bulunduunu kantlamak zere ne srlen saysz rneklerden
sadece biridir. mdi durum bu olduuna gre unu sormak gerekmez mi:
Madem ki bylesine bir gc vardr ve madem ki her hususta kendisine kafi
gelebilecek bir Tanr bulunmaktadr, o halde Ebu Bekirin ya da unun bunun
dostluunu kazanmak, ya da Yahudilerle ittifak kurmak iin neden onlardan
kadn alsn neden ehvet giderici usullere bavursun? rnein neden 6
yandaki Aye ile nianlansn ve 9 yana bastnda onunla cinsi
mnasebette bulunsun? Ya da Safiyeyi, babasn ve kocasn onun gzleri
nnde ldrttkten sonra, haremine katsn?

4) Evliliklerinin hi birinde ehevi arzu bulunmayp ounu insanlk
adna, ya da Hatr iin, yapt, ve karlarnn ounun yal,
kimsesiz, korunmaa muhta olduu iddialarndaki yalanlar:
Muhammedin ok karl evliliklerini, onun insaniliine ve ruh inceliine
ya da hatr holuu alkanlna balarlar. rnein Esma (Umeyme) ile, ya
da evde ile, ya da Zeynep bint Huzeyme ile, ya da Seleme ile, ya da Safiye
gibi kadnlaryla evlenmesinin hep bu dncede yattna inananlar ya da
evlendii kadnlarnn ounun yal ve kimsesiz olduuna kananlar oktur.
Hatta bu dnceyi daha da genelletirip Muhammedin, Hatice ve Aye ile
olan evlilii dnda, dier btn kadnlar hep hatr holuu iin haremine
kattn savunanlar vardr.
794

Oysa ki btn bu iddialar yalandan ibarettir ve srf onun insanilikle ve
hatr holuu ile ilgisi bulunmayan evliliklerini zrl klmak iin uydurulmu
eylerdir. Hele hatr holuu iin iki dzineye yakn kadn ailesi cami-asna
alm olduunu syleyenlere her eyden nce unu sormak gerekir: kimi
honut etmek iin bu evlilikleri yapmtr? Safiye ile evlenirken, kadncazn
ERAT VE KADIN
343

gzleri nnde ldrtt kocasn honut etmek iin mi? Zeynep bint Cah
ile evlenirken, onu ok seven ve fakat kendisi yznden boayarak evsiz,
barksz kalan Zeydi (ki ayn zamanda kendi oulluu idi) mutlu klmak iin mi?
Bu listeyi uzatmak kolay, fakat hemen belirtelim ki btn bu sorulara
verilecek tek cevap udur ki Muhammed btn bu evlilikleri, kadnlarn
gzelliine ve tazeliine kapld iin yapmtr, rnein Safiye, Reyhane,
Cveyriye, Zeynep bint Cah, Asiye, Meymune, Aye, Huzafa kz Zeynep,
Mariya, Hafsa, Mleyke, Seleme, vs., hep gzeller listesinin banda yer alan
kimselerdir. Hepsi de birbirinden gzel ve taze bu kadnlar ok gen denecek
bir yata kendilerini Muhammedin koynunda bulmulardr, rnein Aye 9
yana bast zaman bakire bir kz olarak Muhammedin yatana girmitir.
Safiye 17 yanda iken, Mariya 15 ya da 17 yanda iken, Hafsa 20, Mleyke
18, Zeynep bint Cah 25, Meymune 26, Huzafa kz Zeynep 30, evde 40
yalarnda iken Muhammedle yatmaya balamlardr.
te yandan, hatr holuu iin yapt kabul edilebilecek evliliklerini dahi
insancl duygularla badatrmak gtr. rnein Esma (meyme) ile srf
Esmann babasn honut etme amacyla evlendii kabul edilse dahi (ki
aslnda kabul etmek iin sebep yoktur nk kadn gzellii iin almtr), bu
evlilikte nsani bir ama aramak yersizdir nk nikah, Esmann istek ve
dileine aykr olarak kylmtr. Daha baka bir deyimle Esma,
Muhammedten hi holanmad halde onun yanna konulmutur. Nitekim
Muhammed kendisine: Nefsini bana bala dedii zaman Esma,
holanmadn adeta Muhammede hakaret edercesine izhar etmi ve
kendisini hkmran ve Muhammedi de teba durumunda klarak; Hi melike
bir kadn nefsini tebasna balar m? diye cevap vermitir. Bu cevap
zerindedir ki kendisinden holanmayan bu kadn evinde barndrmayacan
anlamtr.
794a
Bu konuda birazck daha fikir edinmek ve yukardaki iddialarn
tutarszln birazck daha iyi kavrayabilmek iin bir iki rnei sergilemekte
yarar vardr.
ddia edilir ki evde, ilk kocasnn lmnden sonra Mekkede tek bana
ve zaruret ierisinde kalnca Muhammed ona acm ve srf bu duygu itiiyle
onu alm, kendisine e yapmtr. Bu itibarla bu evliliin ehvet dknl
ile ya da Sevdenin gzelliiyle ilgisi yoktur. nk evde o tarihlerde elli
yan akn bir kadndr ve bu kadar yal bir kadnla, acma duygusundan
gayr bir dnce ile evlenmesine imkan yoktur
795

Hemen syleyelim ki Muhammedin evde ile evlenmesi olay bu ekilde
cereyan etmemitir. Daha nce de iaret ettiimiz gibi onu, Haticenin
lmnden hemen sonra ve kadnsz kalmaktan kurtulmak iin halasnn
ERAT VE KADIN
344

araclyla almtr. te yandan Sevdenin, o tarihlerde, yani Muhammed ile
evlendii sralarda hi de yle acnacak bir durumu yoktu; yal da saylmazd.
Eer yal olsayd ve Muhammed onu bu yzden acyarak alsayd, yllar
sonra yalanyor
1
diye onu boamaya kalkmazd. Gerekten de, dier gzel
ve taze elerinin arasnda Sevdeyi kocam grmeye balad an, onu
boamaya kalkmtr. Fakat daha nce de belirttiimiz gibi Sevdenin alayp
szlamas ve asl nbetini Aye lehine brakmas zerine kararndan
vazgemitir.
795a

Zeynep bint Huzeymeyi de srf acma duygusu ile ve insanlk adna
aldn ileri srenlere
796
verilecek yant aa yukar ayndr. Zira iddiay ileri
srenler, Huzeyme kz Zeynepin (ki mm Mesakin diye de anlrd) 31
yanda bir dilber olduunu, kocas Tufayl Muttalibin lmnden sonra gzel
bir dul olarak ok kiilerin evlenme teklifiyle karlatn unutmu grnrler.
Herkesi cezbeden ve tannm nice kimselerin evlenmek iin can attklar
byle bir kadn Muhammedin acma duygusu ile, ya da teselli etmek
maksadyla ve insanlk adna alm olmas manta yatkn bir izah ekli
deildir.
mm Seleme ile olan evlilii konusunda da sylenenler ayndr; denir ki
kocasn Uhud savanda kaybeden bu kadn Muhammed kocasz kald
diye ve ona iyilik olsun dncesiyle almtr.
Ancak ne var ki bunu syleyenler, mm Selemenin ok gzel bir kadn
olduunu ve Muhammedin dier elerinin, byle gzel bir kadn aralarnda
grmekle ne kerte zldklerini belirtmekten kendilerini alamazlar
797
.
Gzelliiyle n salan mm Selemenin kocasz kalmayaca ve acnacak bir
durumda bulunmad da ortadadr. Daha nce de belirttiimiz gibi,
Muhammed bu kadn da sadece gzellii nedeniyle almtr.
Safiyeyi, Hayberde ele geirilen esirler arasnda ve acnacak bir halde
bulduu iin insanlk adna ald eklindeki iddialarn
798
, dier iddialar gibi,
yalandan teye geer bir yn yoktur. nk Safiyeyi gzne ho geldii iin
almtr. O kadar ki halk dahi gzel Safiyenin Muhammede ho grndn
anlamtr.
798a

Ksaca tekrarlamak gerekir ki Muhammedin evliliklerini acma
duygularna ya da insancl gerekelere balayan iddialar, onun acma
tanmayan tabiatyla ve evlilik konusunda ortaya koyduu kurallarla
badatrmak kolay deildir. Gerekten de nikah edilecek kadnda gzellik
artn slami bir kural olarak koyan, ve Hayatta sevdiim ey vardr
diyerek gzel kadn bu eyin banda sayan ve haremini birbirinden
ERAT VE KADIN
345

gzel kadnlarla dolduran Muhammed gibi bir kimsenin, yal ya da irkin
kadnlara acyacan ve srf bu nedenle onlarla evleneceini dnmek saflk
olur. Gerek odur ki yal kadna acmak yle dursun, fakat aksine kendi
karlar ierisinde yalanmaya balayan karlarndan kurtulmaya alm
(rneim Sevdeye yapt gibi)
798b
, ya da evlenmek niyetinde bulunduu
kadnlardan yal olduunu anladklarn almaktan vazgemi (rnein Amr
bin aaann kz Zubaaya yapt gibi), ya da alp da yal olduunu
anlad an boam (rnein Gaziyeye yapt gibi), ya da kusurlu ve irkin
taraflarn bilmeden evlendii karlarn geri yollam (rnein Numan bin
Esved... bin Muaviyenin kz Esmay, zifaf gecesi rlplak soyup da
vcudunda lekeler grnce ailesine iade ettii gibi; ya da Zabyann kz Aliye
ile evlenip holanmad iin boad gibi), yada hakknda holanmad
eyleri syleyen karlarn babalarnn evine yollamtr (rnein zifaf olaca
srada hastal tutan enbay, temizlenmeden nce Eer Muhammed Tanr
elisi olsayd en sevdii olu brahim lmezdi dedi diye boad gibi.
799
te
yandan yal kadnla yatmay salk iin sakncal bulurdu. Vcudu ypratan
eyler arasnda yal kadnla cinsi mnasebette bulunmak olduunu
sylerdi.
799a

Evliliklerini sanld gibi acma duygusu le, ya da insanlk uruna ya da
siyasal-sosyal amalarla deil fakat srf kadnlarn gzelliklerine ve
tazeliklerine kaplarak yaptnn bir dier kant da Krandaki u ayettir:
Ey Muhammedi bundan sonra hi bir kadn... gzellikleri ne kadar
houna giderse gitsin, hi birini baka bir ele deitirmen helal
deildir...(33 Ahzab 52)
Beyzavi ve Zemaheri ve Celaleddin gibi nl yorumcular, bu ayeti farkl
ekillerde ele alrlar. Zemaheriye gre ayet, eskiden Araplar arasnda
mevcut bir gelenek gereince evli erkeklerin, kendi elerini birbirleriyle
deitirmelerini nlemek iin konmutur. Dier baz yorumcular bu ayetin,, o
tarihte 9 kadnla evli bulunan Muhammedin artk bakaca kadn almamas
iin indiini sylerler. Bazlar da Tanrnn, genel olarak mminlere drt kadn
alma hakkn tanrken Muhammede istisnai olarak daha fazla sayda kadnla
evlenme olanan tandn, fakat sonradan bunun dokuz ya da on bir
kadnla snrladn ve ite bunu belli etmek iin yukardaki ayeti gnderdiini
belirtirler. Bir ksm yazarlar ise Tanrnn bu ayeti gndermekle Muhammede,
len ya da boam olduu elerinin yerine artk baka kadn almamasn
bildirmek istediini sylerler.
800
Fakat her ne olursa olsun ayetde geen:
...gzellikleri ne kadar houna giderse gitsin... tmcesinden kolaylkla
anlalaca zere Kurann tanmlad Tanr bile Muhammedin evliliklerine
gzellik unsurunun egemen olduu kansnda bulunduunu ortaya
vurmutur. Ve hi kuku edilemez ki Muhammed, evlendii kadnlarn hepsini
ERAT VE KADIN
346

gzellikleri iin almtr. Eer ehvet ihtiyac bakmndan Tanr inayetiyle

her
biri yz erkek kuvvetindeki Cennet erkeklerinden krk erkek gc He donatld
ise, o halde bu niteliklere ve bu emirlere uygun olarak Muhammedin siyasal,
sosyal vs., nedenlerle deil, fakat srf gzellik nedeniyle evlenmi olduunu
kabul etmek elbetteki doal saylmak gerekmez mi?

5) Hi Bir Kadnla Tanrnn zni Olmadan Cinsi Mnasebette
Bulunmadn Syleyen Muhammed, ok Karl Evliliklerine Kutsal Bir
Nitelik Yaktrmtr.
Muhammedin ok karl evliliklerini, sadece meru deil fakat ayn
zamana kutsat gstermek zere mslman yazarlar, bu evliliklerin hepsinin
Tanr izni ve emri ile yaplm bulunduunu ileri srerler. Srerken de
Muhammedin u szlerine sarlrlar:
Ben Tanrnn izni olmadan hi bir kadna dokunmadm, hi bir
kadnla yaamadm.
Gerekten de Muhammed pek ok vesilelerle buna benzer szler sarf
etmitir. Kendisi 50 yanda gekin bir adam iken 6 yandaki Aye ile
nikahlanmasndan tutunuz da, gz koyduu gzel evli kadnlara sahip
olabilmek iin onlar kocalarndan ayrtmak (Zeynep ve Zeyd olaynda olduu
gibi) ya da bir bahane bulup kocalarn ldrtmek (Safiye olaynda olduu gibi)
usullerine varncaya kadar cinsel yaamlarnn tmn hep Tanr iznine ve
emrine balamtr. rnein 6 yanda kck bir ocuk olan Ayeyi
Tanrnn emriyle nikahladn yle anlatrd:
Ey Aye sen iki kere ryamda bana gsterildin. yle sanyorum ki
ben, bir ipekli kuma parasnda senin suretini grmtm de (Cibril
tarafndan): -Bu resmin sahibi senin mstakbel zevcendir-denilmiti.
imdi ben: Eer u ryam Allah tarafndan gsterilmi ise Allahn
takdiri infaz buyurulur-diyordum
801

Bu vesile ile verilebilecek rneklerden biri de Safiye ile olan evliliidir.
Biraz yukarda belirttiimiz gibi Hayber seferinde Yahudileri yenip liderlerini
ele geirdikten ve bu liderlerden birinin kars olan Safiyeyi (hem de kadnn
kocasn ve babasn ldrtt gnn gecesi), yatana aldktan ve sabaha
kadar onunla yattktan sonra: (Tanrdan vahiy gelmedike) kadnlarmdan
hi biri ile cinsi mnasebette bulunmadm demitir
802

ERAT VE KADIN
347

Ancak ne var ki normal bir vicdann cevaz veremeyecei ve normal bir din
anlaynn, benimseyemeyecei davranlar byle bir formle uydurmak ve
kutsal klmak, mmkn grnmemektedir. nk aksi taktirde Tanr
anlayn zedelemek ve kltmek sz konusu olur.
Eer slam? kaynaklarn bildirdii gibi Muhammed, cinsel yaamlarn
Tanrnn izni ve emri ile yapt ise, bu taktirde ya Tanr fikrini zedelediini
hesaplayamamtr, ya da hesaplam olsa bile, bakalarnn bunun farkna
varamayacan sanmtr.
Fakat bu kansnda da yanlmtr, nk: Ben Tanrnn izni ve emri ile
kadnlar alr, onlarla yatarm eklinde konutuu zamanlar Aye ona:
Tanr senin ehvet zevkini karlamak iin ne de abuk her eyi
salayabiliyor diye karlk verirdi.
803

Gerekten de Muhammedin kadnlarla olan ilikilerini gzden geirecek
olursak, bunlarn Tanr izni ve emri ile olduuna akl erdirmenin mmkn
bulunmadn anlarz. rnein, kendisine oulluk edindii Zeydin kars
Zeynepe ak olmu ve Zeydin onu boamas zerine Zeynepi haremine
katmtr. Safiyenin kocasn, onun gzleri nnde ban kestirmek suretiyle
ldrtm ve sonra infaz mahalline diktirttii bir adrda Safiye ile zifafa
girmitir
803a
Mleykenin babasn, bir sylentiye gre, kendi elleriyle
ldrdkten sonra, kadn koynuna almtr.
803b

Bu rnekleri ya da benzerlerini oaltmak mmkndr. Fakat ne var ki
Arap kaynaklarnn aklad bu vicdan szlatc olaylar okuduktan sonra,
bunlarn Tanr emri ve izni ile olmu olduunu kabul etmek Tanrnn ycelii,
iyilii ve kutsall fikrini reddetmek olur.
Denecektir ki Muhammedten nceki peygamberler de ok sayda
kadnlarla yaamlardr. rnein brahim, Yakub, Musa, Davud, Sleyman ve
dierleri, hep Tanrnn izni ve emri ile Muhammedin yaptnn aynn
yapmlardr. Musann 300, Sleymann 700 kars olduunu Yahudi
kaynaklar ortaya vurmaktadr.
Nitekim mslman yazarlar hep bu rneklere bakarak ve kyas yoluna
saparak Muhammedin davranlarn mazur ve meru gstermeye allar.
Hatta dier peygamberlerin ok karl evliliklerinin cinsel ihtiya nedenine
dayandn, oysa Muhammedin ehvet yznden deil fakat siyasal, sosyal
ve insancl nedenlerle bu yola gittiini, bu itibarla her alanda olduu gibi, bu
alanda da dier peygamberlere kar stn bulunduunu belirtirler.
804

ERAT VE KADIN
348

Sylemeye gerek yoktur ki dier peygamberler rneini l yaparak
Muhammedin yaamlarn makul imi gibi gsterme usul, mspet ahlaka
yatkn bir ey olamaz. Musann ya da Sleymann yzlerce kadnla hayat
srm olmalar, Muhammedin ok karl evliliklerini mazur klmaz. Medeni
cesarete sahip her aydna den grev bunun byle olduunu aklamak, ve
mspet akla ve ahlaka aykr davranlar knamaktr; yoksa, baka rneklere
sarlarak ahlaki imi gibi gstermek deil. Nitekim Batda bu ii yapan ve
peygamber diye bilinen kiilerin ahlak d yaamlarn hi ekinmeden
eletiren yazarlar oktur.
805
Mslman dnyasnda bu asil rneklerle
yarabilecek aydn tipine henz rastlanmamtr.
te yandan dier peygamberler Tanry kendi cinsel sorunlarna ya da
kusurlu davranlarna ara yapmamlardr; aksine bu tr durumlarda
Tanrdan zr dileyip affedilmelerini istemilerdir. rnein Davud, en yakn bir
arkadann karsn (Betabeyi) ayarttktan ve kendisine mal ettikten sonra
hatasn anlam ve Tanrdan af dilemitir. Yine Yahudi peygamberlerinden
Musann, farkl konuda olmakla beraber, benzeri davranlar vardr ki
bunlardan birine, Tevrattan aktarlm olarak Kuranda rastlamaktayz ki
yledir: Bir gn Musa birbiriyle dven iki kiiyi grr ve bunlardan Yahudi
olana yardm etmek iin dierini iterek lmne sebep olur. Dehete derek:
Bu eytann iidir, nk o apak saptran bir dmandr (28 Kasas 15) der
ve hatta bunu kendi hatas olarak kabul ederek: O ii kasten yaptmsa
sapklardan saylrm (26 uara 20-22) diye pimanlk duyar. Dman bildii
bir kimseyi ldrm olmasna ramen nedamet duyar ve bir daha byle bir
ey yapmayacana dair Tanrya sz verir:
Rabbim... sululara asla yardmc olmayacam (28 Kassas 27).
Oysa ki Muhammedin buna benzer bir tutumuna tank olmamaktayz.
Kendi oulluunun karsna ak olduktan sonra, onu elde edebilmek iin
Tanrnn kendisine ayetler indirdiini ve Zeynep ile evlenmesini emrettiini
sylemi, bylece Zeydin yuvasn ykmakla iledii sua Tanry ortak
klmtr. Safiyenin kocasnn ban kestirttikten ve yine Mleykenin babasn
ldrttkten ve bu kadnlar haremine soktuktan sonra dahi yapt bundan
farkl olmamtr.
806



D) ok Karl Evlilik Sistemi Haysiyet Duygusuna Sahip Her Kadn iin
Utan ve Azap Kayna Olmutur.
ERAT VE KADIN
349

Her ne kadar mslman yazarlar, srf Muhammedi savunmu olmak iin
ok karl evlilik sisteminin Arap kadnn klelikten ve haysiyetsizlikten
kurtardn sylerlerse de
807
inkar edilemeyecek olan gerek odur ki bin drt
yz yl boyunca bu tr yaam, haysiyet ykc bir ey olmutur. Bunun byle
olduunu bildii iindir ki Muhammed, biraz nce belirttiimiz gibi, kendi kz
Fatmann znt ve azaba katlanmasn istememi, kocas Aliye baka
kadn alma olanan vermemitir.
Muhammedin kendi eleri arasnda bile byle bir yaama tahamml
edemeyip boanmak isteyenler kmtr. Numan kz Esma ve Kaab kz
Mleyke ve Hutaymn kz Leyla, ya da Fatma bint Dehhak gibi kadnlar
verilebilecek rneklerdendir. Bunlardan Esma , ki Mleykenin, kendilerine
nazaran ok yal bulunan Muhammedten holanmadklar ve onu hi
sevmedikleri sylenir. Muhammedin kudretli durumu ve prestij sahibi bir
kimse olmas onlar pek cezbetmemitir. zellikle Esma tannm bir airete
mensuptu, Muhammedin herkes tarafndan itibar grmesine ve peygamber
olarak kabul edilmesine pek aldr etmezdi. Altm yana yaklak bir
adamla yaamaktan zevk duymazd. Rivayet odur ki ondan boanmak
istemesinin nedeni budur.
808

Mleykeye gelince, Muhammedin beenerek ald bu gzel kadn, bir
sylentiye gre babasnn Muhammed tarafndan ldrlm olmasnn
kendisine hatrlatlmas ve:... sen, baban ldrtm olan bir adamla
mnasebette bulunmaktan utanmyor musun? eklindeki tarizlere muhatap
kalmas zerine utan duymaya balam ve Muhammedten kaar olmutur.
Bunu farkeden Muhammed onu boamak zorunda kalmtr.
809

Fakat yine Arap kaynaklarndan renmekteyiz ki sz konusu bu
kadnlarn Muhammedi terk etmek istemelerinin esas nedeni ok karl evlilik
yaamndan tiksinti duymalar ve baka kadnlarla ayn at altnda bir tek
erkei paylamaktan huzursuz olmalar ve bu tr bir yaama
kazanamayacaklarn anlambulunmalardr.
810

Leyla da ayn ekilde, Muhammedle evlendikten sonra, kendi kabilesinden
kiilerin Sen kskan bir kadnsn, Muhammedin baka karlar var, onlarla
ayn at altnda yapamazsn eklindeki telkinleri zerine byle bir yaama
katlanamayacan idrak etmi ve Muhammedten boanma dileinde
bulunmutur.
811

Ne ilgintir ki ok karl evlilik sistemine kar en fazla tiksinti duyan ve
tepki gsteren Muhammedin torunlarndan Amine olmutur. Gerekten de
daha henz evlenmeden nce Amine, kendisine talip olmu bulunan bn
ERAT VE KADIN
350

mere, evlilik akdi nin bir art olarak kendisinden baka bir kadnla iliki
kurmamasn ve kurduu takdirde kendisini boam saymasn kabul
ettirmitir. Fakat bununla da kalmam, ona, ev idaresiyle ilgili her karar
kendisiyle birlikte almak ve harcamalar bakmndan kendisine hi bir suretle
karmamak zorunluunu da, evliliin bir dier art olarak kabul ettirmitir.
812

Hatrlatmak gerekir ki eski Arap geleneklerinde kadnn boanma ve
yukardakine benzer artlar ne srme hakk vard; zellikle evlenme akdine
kocasnn eve baka bir kadn sokmasn nleyici hkmler koydurabilirdi.
Eer bu gelenek sregelmi olsayd hi kukusuz ok karl evlilik sistemi
oktan tarihe karm olurdu, nk haysiyetine dkn her kadn kmes
yaam diye kabul ettii byle bir evlilie rza gstermeyecei iin sistem
kendiliinden yok olurdu. Ancak ne var ki Muhammed, srf erkein
stnln ve keyfini salayabilmek ve kadna itaatkar ve boynu eik bir
yaam tarzn kabul ettirebilmek amacyla bu eski arap geleneini
engellemitir. Bylece boama hakkn kadnlardan alm ve sadece erkein
inhisarnda klm, evlenme akdini de kadnn zgr iradesine bal olmaktan
karp babasnn ya da erkek kardeinin ya da erkek velisinin dilek ve
kararma terk etmitir.
Her ne kadar istisnai ve mahdut saylabilecek hallerde kadnn
mahkemeye bavurmas mmkn klnm ise de bunun etkili bir sonu
dourmaktan uzak olduunu ilerde Talak blmnde greceiz.
Ve ite erait dzeni bu esas zerine bina edildii iindir ki slam
dnyasnda kadnn ok karl evlilie raz olmaktan ve bu sistemin azap verici,
haysiyet yitirici, kii ahsiyetini incitici sonularna katlanmaktan baka
yapacak bir sevi kalmamtr.
Mslman kadnn bu acsna ve mutsuzluuna are bulmak isteyen pek
kmamtr; aksine bu durumlar meru ve hatta kutsal gstermek iin aydn
sanlan snflar, din adamlar ile birlik olup, kadn cahil ve her eyden
habersiz brakmak suretiyle bu dzenin srp gelmesinde rol oynamlard.
813

Pek nadiren ve o da vasat bir mslmann anlayamayaca bir ekilde ya da
yabanc dillerde yazmak suretiyle baz yazarlar, u son yz yl ierisinde, ok
karl evlilii yerer gibi olmulardr. Msrl yazar Emin, 1901 ylnda yaynlad
el-Meretl Cedide adl kitabnda bu sistemin kt olduunu ve kadna
saygszln ifadesi bulunduunu yarm azla belirtebilmi ve: Hi bir kadn,
kocasn baka bir kadnla paylamak istemez; eer koca, ikinci bir kadnla
evlenecek olursa bunu ilk karsnn duygularn ve dileklerini ineyerek
yapm olur diyebilmitir.
ERAT VE KADIN
351

Fakat bunu derken dahi, bir yandan Muhammedin ok karl yaamlarn,
dier yandan bu tr yaamlara cevaz veren Kuran ve hadis esaslarn
yceltmekten geri kalmamtr. Hintli bir yazar, Kuda Bukhsh, 1912 ylnda
ngilizce olarak yaynlad Essays Indian And Islamic adl kitabnda,
yabanc bir dilde yazmann verdii serbestlikle, ok karl evliliin aile
anlayn kutsal olmaktan karp ilkel ve ahlak d kldn, mslman
lkelerde insan ruhunu alaltan nedenlerin bu tr bir sistemde yattn, nk
byle bir evlilikte, ayn bir at altnda yaayanlarn birbirlerine saygnlk ve
hatta sevgi duyamayacaklarn belirtmitir.
814

J avali mslman bir prensesin 1911 ylnda ngilizce olarak yaynlad
Anlarm adl kitabnda, bu sistemin ktlklerini ve insan ruhunda yaratt
ykntlar dile getiren u satrlar ibret vericidir.
Hi bir zaman sevemeyeceim. nk inancm odur ki sevebilmek
iin her eyden nce sayg denen ey var olmaldr. Oysa ki ben erkek
milletine kar sayg besleyemiyorum. Evlenmi ve baba olmu ve sonra
ocuklarnn anasndan bkt iin eve baka bir kadn alm ve slama
gre bu getirdii kadnla evli saylabilen bir erkee kar ben nasl sayg
besleyebilirim ki?... slam dini erkeklere drt kadnla evlenme hakkn
tanmakta. Her ne kadar slama gre bu mbah ise de benim indimde
bir gnahtr. nk ben, insan denilen varla (hem cinslerime) azap
ektiren, mutsuzluk veren her eyi gnah sayarm. Gnah denilen ey,
insana ya da hayvana (ve her yarata) znt veren ey demektir. Siz
hi kocann... eve baka kadn (rakip) getirmesi halinde kadnn
katlanaca cehennemi znty dnebilir misiniz? (Bu yoldan)
erkek, karsn ylesine ikence iinde tutabilir ve onu ylesine kt
muamelelere maruz brakabilir ki, eer kadna zgrlk tannmayacak
olursa, kadn istedii kadar gklere derdini anlata dursun. Evet dinimiz
ve geleneklerimiz odur ki her ey erkeklere bahedilmitir ve kadnlara
hi bir ey verilmemitir...
815

ada yazarlardan air Kabbani harem zihniyetine kar kadn yle
konuturur:
Beni seviyorsun yle mi?
Bir daha bu laflar syleme (E mi?),
nk beni (Sahiden) gldryorsun,
Beni seviyorsun (yle mi?)
Tpk baka kadnlar sevdiin gibi (deil mi?)
Beni seviyorsun (yle mi?),
ERAT VE KADIN
352

Ben (senin indinde) sadece bir (gzel) yzm (deil mi?)
Tpk renkli kitabndaki nice yzler gibi,
Okuduktan sonra kenara attm solmu bir yaprak Ya da oyun
masasndaki kartlardan biri gibi,
(Hani) birer birer alp ve sonra Tekrar geri braktn (oyun kartlar gibi),
Yeni bir oyuncak bulduunda Beni krp atarsn stersin ki ben
(Sreen) hareminin duvarlar arkasna (Mezara) gmecein bir gzden
olaym,
Bana gelince,
Aramaktaym, ey smrc seni...
816


E) Btn Olumsuzluuna Ramen ok Karl Evlilik Sistemi Hala
KUTSAL Bilinir.
Kadnn haysiyetini ve zgrln savunan bu tip rneklere muhtemelen
daha bir miktar eklemek mmkndr. Fakat u muhakkak ki mslman
kadnn bin drt yz yl boyunca ektiklerini, bu snrl rneklerle dile getirmek
mmkn deildir. Aydn ya da bilgin diye geinen snflarn ihaneti
yzndendir ki insan ahsiyetinin haysiyetine kar hakaret saylmak gereken
ok karl evlilik sistemi, yirmi birinci yz yla girmekte olduumuz bu
dnemde bile eriat lkelerinin hemen hepsinde kutsal niteliini
korumaktadr. Her ne kadar baz lkeler bu kurumu resmen ilga etmiler ya
da kstlamaya tabi tutmular ise de bu zihniyetin kt etkilerini ve hatta
uygulamasn yok edememilerdir. Gerekten de saylar elliye yaklak slam
lkeleri ierisinde bu kurumu sadece drt lke resmen ilga etmitir: Trkiye,
Tunus, Arnavutluk ve Sovyet (mslman eyaletler iin).
Tamamen ilga etmemekle beraber baz kstlamalara tabi klan, rnein
birden fazla kadn almay Yarg iznine balayan, ya da kadna byle bir
durumda boama hakkn tanyan lkelerin says da pek fazla deildir: Suriye,
Fas, Irak, Pakistan.
Geri kalan mslman lkelerde bu sistem, Muhammed zamanndan kalma
usullere gre uygulanr. Bu lkeler arasnda, mslman olmayan aznlklar
dahi ok karl evlilik yaamlarna zorlayanlar vardr. rnein Tanzanya
ERAT VE KADIN
353

parlamentosu 1970 ylnda kabul ettii bir kanunla, ok karl evlilik sisteminin,
mslman halk iin olduu kadar hristiyan mezhebinden olan vatandalar
bakmndan da uygulanabilir olduunu belirtmitir; u farkla ki mslman
kocaya, bu tr evlilikler yaparken mevcut karlarnn muvafakati artn
yklemedii halde hristiyan kocaya yklemitir. Bylece hristiyan koca, yeni
bir kadnla evlenebilmek iin halen evli bulunduu karsnn rzasn almak
zorunluluunda olduu halde mslman koca iin byle bir zorunluluk yoktur.
bu kanunu Parlamentoya sunarken hkmet, bu sistemin hem mslman
ve hem de hristiyan vatandalar tarafndan benimsenmi olmasnn, her iki
cemaatin ortak yaam duygularna sahip kalabilmesi bakamndan nemli
olduunu gereke olarak belirtmitir. Bu akl almaz manta kar, Hristiyan
evreler hari, sesini karan olmamtr.
816a

ok karl evlilik sistemini resmen ilga eden ya da kstlayan lkelerde
kadnn ilesi her eye ramen sona ermi saylmaz. nk yerleik
gelenekler, kanun hkmlerinden daha ar basmaktadr. Bir iki rnek verelim:
Trkiye devleti 1926 ylnda svire Medeni Kanununu almak suretiyle bu
sistemi resmen ilga etmi, bylece bin yl boyunca Trk aite anlayn
gerileten, Trk kadnn haysiyet duygusundan eden ve Trk erkeini de
kadna sayg geleneinden yoksun klan bir zihniyete en byk darbeyi
indirmitir. nk Trklerin slam kabul etmeden nceki dnemlerde sahip
olduklar aile anlay ve kadn saygs ibret vericidir. O dnemlerde evlilik
kurumu, kar ve kocann karlkl sayg ve eitlik duygusuna bal olduklar
bir temele dayanmtr. Kadn kocas iin olduu kadar koca da kars iin en
candan, en gvenilir bir danman, bir srdatr. Fakat slamiyeti kabul ettikten
sonra Trkler, tpk dier alanlarda olduu gibi bu alanda da gzel ve asil
geleneklerini yitirmilerdir. Gaznaviler dneminden itibaren harem yaamna
gmlmlerdir.
816b
Bu nedenle kadn, kocas iin fikri alnacak, grleri
paylalacak bir can yolda olmaktan km, her eye boyun een,
efendisinin hizmetlerini gren, ehvetini gideren ve bu ileri dier elerle
birlikte yerine getiren bir yaratk haline girmitir. Kocaya gelince, o da
kendisini, kadna hkmeden, tm bencillii ile karsn smren bir durumda
bulmu ve evlilik kuruluunu, esas itibariyle cinsel ihtiyacn eitli kadnlarla
karlayabilecei bir ara saymtr. Gerek Gaznevi devletini ve gerek daha
sonra Seluk ve Osmanl imparatorluklarn ykan, ilkel brakan ve despotik
ynetime dorultan nedenler arasnda harem yaamlarnn rol oynadn
sylemek hi de yanl olmaz.
817

Her ne kadar ok karl evlilik sistemi Trk toplumunda pek fazla
yaygnlamam olmakla beraber, Trk kadnnn bylesine ykc bir yaam
tarzna layk klnmas, Trk erkeinin evlilik birlii konusundaki deer
llerini kertmi ve onu tek kadnla yaamann mutsuzluk yarataca
ERAT VE KADIN
354

inancna yneltmitir. Nitekim hemen her dnemde yazarlar bu inanc dile
getirmeye uramlardr. rnein nl air Nabi:
... Bir tek kadnla yaama zorunluluunda kalmak (ve eitli
dilberlerin zevkine -tadna- erimekten yoksun braklmak) kadar byk
bahtszlk olur mu?
eklinde iirler yazmtr. Daha sonraki dnemlerde onun bu szlerine
imrenen bir baka yazar, Fazl Bey, Osmanl ulemasnn hayran kald
Zenan Name adl yaptnda unlar yazmtr:
Gerekten anlamadm bir ey var ki o da udur: Nasl olur da baz
budalalar, evliliin tek bir kadnla snrlanmasn isteyebilirler? Kadn
kt tabiatl, kt huylu olabilir; belki de ar ekilde kskan olabilir ve
bu yzden zavall kocasn binbir zntye sokabilir. (Bundan dolaydr
ki) erkein baka bir kadn almaya hakk olmaldr...
818

Trk erkeinin kadn konusundaki deer llerinin snmesinde eriatn
ylesine ykc bir etkisi olmutur ki, Atatrk sayesinde laikliin
yerlemesinden aitmi yl gemi bulunmasna ramen bu zihniyetin etkileri
srp gitmektedir: Trk erkei kadn hala aa grmekte, hala peinden
Srklemekte, hala dvmekte ve hala ok karl evliliini srdrmektedir.
Durumu akla kavuturmak isteyen bir kadn yazarmzn gr udur:...
ok karl evlilik hala caridir. Ekonomik yaamn zirai faaliyetlere ve retime
dayak bulunduu kylerde ve kk kentlerde erkekler, Medeni Kanun
hkmlerine gre evlenmi olduklar ilk karlarnn cinsel bakmdan yetersiz
olmas ya da erkek ocuk yapmamas gibi hallerde imam nikah ile baka kar
edinmeyi gelenek bilmilerdir. Bu ekilde alacaklar kadnlarn says, sahip
bulunduklar ekonomik duruma baldr. Fakat imam nikah ile oluan bu
evlilikten doan ocuklar Medeni Kanun gayr meru saymaktadr... 1950 yl
itibaryla nesebi gayr meru sekiz milyon ocua dari kararlarla meruiyet
tannmtr ve bu Trkiye nfusunun 21 milyon civarnda bulunduu bir
dnemde vuku bulmutur. (Bugn nfus 50 milyonu bulmutur)... te yandan
ok karl evlilik sistemi, kadnlar bakmndan byk huzursuzluk ve
anlamazlk yaratmaktadr
819
Trkiye gibi ok karl sistemi lga eden dier
bir lke Tunustur. 1956 tarihinde kabul edilen bir kanunla bu kuruma son
verilmi, toplum fazla bir direni gstermeden bu deiiklii kabullenmitir.
Fakat Trkiyede olduu gibi Tunusta da bu alanda radikal bir gelenek
deiiklii grlmemitir.
Bu sistemi ilga etmemekle beraber baz koullara balayan lkelerden
Suriye, 1953 ylnda geirdii bir kanunla, birden fazla kadn ile evlenmek
isteyen erkeklere yargtan izin alma zorunluluunu yklemitir. Yarg bu izni
ERAT VE KADIN
355

erkein maddi durumuna vesaire hususlara bakarak verecektir. Ayn sistemi
Irak 1959 ylnda benimsemitir.
Fas devleti, 1958 ylnda kabul ettii bir kanunla: Kadnn adaletle ve
eitlik ierisinde muamele grmemesinden korkulduu ahvalde ok karl
evlilie izin verilmez hkmn benimsemi, fakat adalet ve eitlik
kavramlarn akla kavuturmad ve bu konudaki takdir yetkisini hakime
brakt iin olumlu bir yol tutamamtr.

F) ok Karl Evlilik Sistemi, Aile Yaamm Kutsallktan
Uzaklatrmakla Kalmaz, Fakat Huzursuzlua ve Mutsuzlua da Sokar.
Bir erkein eitli kadnlarla ayn at altnda yaamas kadnlar
bakmndan ne derece haysiyet krc ise, hane halk arasnda da o derece
huzursuzluk yaratmaya elverilidir. Bunun byle olduunu, daha ilk anlardan
itibaren Muhammedin yaamlar ortaya vurmutur. Arap kaynaklarndan
renmekteyiz ki, bir yandan eleriyle olan ilikileri ve dier yandan elerinin
kendi aralarndaki ahenksizlikleri yznden hem Muhammed, hem de eleri
olduka frtnal, kavgal ve tabii zntl gnler geirmilerdir. Ve hemen
eklemek gerekir ki bu huzursuzluklara ou kez bizzat Muhammed sebebiyet
vermitir. nk eleri arasnda eitlik gzetmedikten gayr, bir de onlar
arasnda kskanlklar ve kavgalar yaratmaya vesile olmutur. Bunun byle
olduunu Muhammedin yaamn paylaan kadnlarn azndan ve bata
Aye olmak zere dier elerinin rivayetine dayal hadislerden anlamak
mmkndr. Btn bu hususlar T.C. Devletinin Anayasal bir organ olan
Diyanet leri Bakanlnca yaynlanan 12 ciltlik Sahih-i Buhari Muhtasar...
adl yaynlarda yer almtr. Bu kaynaklar incelenecek olursa grlr ki
Muhammedin karlar, hizb halinde iki rakip gruba ayrlmt. Bunun bir
grubunda Aye, Hafsa, Safiye, evde ve dierinde mm Seleme ile dier
eleri bulunmaktayd. Fakat ayn hizb ierisinde de ekimeler ve
dmanlklar eksik olmazd, rnein Ayenin grubuna dahil olan Safiye ile
Aye arasnda bitmeyen bir husumet hkm srerdi. Ayeye olan zaaf
dolaysyla Muhammed, her iki hizbe dahil kadnlarn hie sayard. Bunu ok
bildii iindir ki Aye, kendisini dier elere nazaran ok stn grr ve
rakiplerini biraz daha kskanlk ierisinde brakmak zere, Bu stnln
dile getirir ve yle derdi:
(Peygamberin dier hanmlarna) Benim on stnlm vardr:
1) Evlendii tek bakire hanm ben oldum;
ERAT VE KADIN
356

2) Anas ve babas Medineye hicret etmi olan tek ei benim;
3) Tanr benim namusluluumu (Ifk olay vesilesiyle) vahy gndermek
suretiyle ispat etmitir;
4) Peygamberle evlenmemi Cebrail salamtr;
5) Peygamber bir tek kaptaki sudan yalnz benimle ykanmtr.
6) Peygamber namaz kld zaman benden baka hi kimseyi nnde
brakmazd;
7) Benden baka hi bir kadnyla bulunduu zaman Peygambere vahy
gelmemitir;
8) Ba benim gsmde bulunduu halde ruhunu teslim etmitir;
9) Hayatta en son cinsi mnasebette bulunduu kadn ben oldum;
10) Benim odamda defnedilmitir.
819a

Muhammedin Ayeye kar olan muhabbetini mslmanlar iyi bilirler ve
bu nedenle

ilgisini ekmek iin Ayeyi honut etmee alrlard. rnein
Muhammede bir hediye vermek steyen kimse o hediyesini Muhammedin
Ayenin hanesinde olduu zaman verir (ya da gnderirdi). Her ne kadar
Ayenin grubuna dahil bulunan kadnlar buna pek ses karmazlarsa da
mm Selemenin hizbi dedikodu yapard. O kadar ki bu hizbe dahil kadnlar
bir gn dayanamayp mm Selemeye yle derler: Var (Peygambere)
syle, halka ilan etsin ve -Her kim Resulullah...a bir hediye vermek isterse, o
kimse Resulullah kadnlarndan hangisinin odasnda bulunursa bulunsun
hediyesini orada versin-de...
mm Seleme, kadnlarn kendisine syledikleri bu szleri Muhammede
naklettiinde ondan hi bir cevap alamaz ve dner durumu kadnlara anlatr.
Bunun zerine kadnlar: Dediklerimizi Resulullah bir kez daha sylesen
derler. mm Seleme de Muhammedin nbeti ona dolap geldiinde bu
szleri tekrarlar. Fakat yine bir cevap alamaz ve yine olup biteni kadnlara
anlatr. Kadnlar yine srar ederler: Artk Resulullah sana bir cevap verinceye
kadar bu dilediimizi ona arz eyle derler. mm Seleme Muhammede, kendi
nbetinde ayn eyleri tekrarlar; bunun zerine Muhammed fkelenir ve:
Sakn Aye hakknda sylenip de bana eza verme, bana hi bir kadnn
nbetinde iken vahiy gelmez de yalnz Ayenin odasnda iken gelir diyerek
ERAT VE KADIN
357

kestirip atar. Bylece kadnlar arasnda huzur salayc bir zm yolu
arayacak yerde, aksine bu huzursuzluu arttrc bir yola bavurmu olur.
nk syledii bu szler dier elerinin zntlerini ve kskanlklarn tahrik
edecek niteliktedir. Nitekim bundan dolaydr ki kadnlar durumu
Muhammedin kz Fatmaya anlatmakta yarar umarlar. nk Muhammedin
Fatmaya kar byk bir sevgisi olduunu ve muhtemelen onu
kramayacan dnrler. Fatma onlar dinler ve hakl bulur ve onlarn
dileini babasna aktarrken yle der:
... (Senin) kadnlarn Ebu Bekirin kz hakknda Allahtan senin iin adalet
istiyorlar...
Fatmay dikkatle dinleyen Muhammed yle cevap verir:
Ey kzcazm. Benim her sevdiimi sen sevmez misin?
Fatma: Evet severim diye yant verince, Muhammed:
yle ise Ayeyi sen de sev. diye emir verir. Grlyor ki bu cevab ile
dier elerinin kskanlklarn biraz daha kkrtma yolunu tercih etmitir.
Fatma dnp kadnlara gelir ve olup biteni bildirir. Kadnlar Fatimadan bir
kez daha denemesini isterlerse de Fatma red eder. Bunun zerine kadnlar
mm Seleme grubuna dahil bulunan Zeynep Binti Cahten, ayn eyi
dilemek iin Muhammede gitmesini isterler. nk Zeynepin, hem
Muhammede olan karabetiyle (zira halasnn kzdr) ve hem de zeka ve
fetanetiyle tannm olduunu, Muhammedin yannda mevkiinin yksek
bulunduunu bildiklerinden olumlu bir sonu almay umut ederler. Bu istei
kabul eden Zeynep, Muhammedin yanna ktnda Ayenin orada olduunu
grr ve sze balar: Ya Resulullah, kadnlarn Aye hakknda Allahtan senin
iin adalet istiyorlar der. Fakat bununla da kalmaz Ayeye dnerek
konumasna devam eder ve Ayenin sylemesine gre, sesini ykselterek
Ayeye hakaret edecek kadar ileri gider. Bu durumda Muhammede den
ey, hi kukusuz tartmaya son vermek ve iki taraf teskin etmektir. Fakat
Muhammed byle yapmaz: Ayenin mukabele etmesini bekler ve gzlerini
ona diker. Bundan cesaret bulan Aye, Zeynepe karlk vermeye balar;
azn aar gzn yumar ve adeta ona saldrrcasna iindekileri dar dker.
Bundan pek holanan Muhammed: Aye Ebu Bekirin kzdr diyerek onu
destekler ve tarafgirliini bir kez daha ortaya koymu olur.
820

Sylemeye gerek yoktur ki onun bu tr tarafgirlii, evlilik yaam ierisinde
adalet ve eitlik dileyen dier kadnlar sadece zntye deil fakat ayn
zamanda haysiyetsizlik ykntsna srklemitir.
ERAT VE KADIN
358

Fakat nasl ki Aye lehine tarafgirlik yaparak dier elerini zntye sevk
eder idiyse bazen de Ayeyi kskandrmak iin Haticeyi anard. Aslnda
Haticenin, Ayeye nispetle gzellik bakmndan anlacak bir yn olmadn
bildii iin ondan grd yardmlar konu yapar ve yle anard. Bundan
dolaydr ki sk sk:
Hatice benimle mslmanlk uruna btn servetini feda etti derdi.
stelik bir de Tanrnn Haticeyi inciden tarh lnm bir kk ile
mjdelediine dair vahy indiini eklerdi.
Fakat Aye, her ne kadar kskanyormu gibi grnmekle beraber
821

genliine ve gzelliine gvenerek ve bu nedenle Muhammedin kendisine
olan zaafn bilerek altta kalmaz ve cevabn yaptrrd. Bir defasnda yle
demitir.
Ya Resulullah! (htiyarlktan dileri dklp) iki tarafndan di
etlerinin kzartsndan baka bir beyazlk kalmayan ve zamannn iinde
len ihtiyar Kurey kadnlarndan bir kocakarnn nesini anarsn? Allah
onun yerine sana, ondan daha hayrlsn vermitir...
822

Sylemeye gerek yoktur ki Sana daha hayrlsn vermitir derken
anlatmak istedii ey, Muhammedin Haticeden sonra evlendii karlarnn
gzellii ve tazeliidir.
Fakat her ne olursa olsun Muhammedin yukardaki szleri olgunlukla
karlamas beklenirken byle olmamtr. Her ne kadar Ayeyi sakin bir
ekilde dinledii ve sesini karmad sylenirse de, Ahmed bn Hanbal ve
Taberaniin rivayet tariklerinden anlalmaktadr ki Ayenin bu asabi
konumas zerine Muhammed ona gcendiini belli etmitir. Bundan
dolaydr ki Aye, az zaman gemeden onun gnln almaa alm ve
yle demitir:
Ya Resulullah seni hak Peygamber gnderen Allaha yemin ederim
ki, bundan sonra Hadice nin her zaman menkabelerini (meziyetlerini)
yad et
823

Her ne kadar Aye: (Muhammedin) kadnlarndan hibirisi hakknda ben,
Hadiceye kar kskanlm derecesinde kskan deildim eklinde
konumakla beraber, biraz nce deindiimiz gibi Haticenin, kskanlk
yaratmayacak derecede ihtiyar bir kadn olmas nedeniyle, szlerinde pek
samimi saylmazd. Onun asl kskanlk duyduu kadnlar, Zeynep bn Cah
ve Hafsa ve Safiye ve Mariya gibi gzel kadnlard. O kadar ki bu kskanlk
yznden bir defasnda kendisini ldrmek bile istemiti. Olay udur:
ERAT VE KADIN
359

Yeni bir sefere kmaa hazrland srada Muhammed, adeti gereince,
kadnlar arasnda Kura eker ve Kura ya Aye ile Hafsa isabet eder. Her
ikisini de ayr ayr develere bindirip ordu ile birlikte yola kar. Fakat Ayeye
kar meyli dolaysyla gece olunca onun mahfesine biner ve onunla
grerek yol alrd. Bu ise Hafsay zerdi; kendisini ikinci plana atlm
grmekten holanmad iin aklna bir oyun gelir ve bir gn Ayeye: Bu
gece sen benim deveme binsen, ben de senin devene binsem, sen
grmediin manazr grrsn. Ben de grmediim yerleri grm olurum der.
Aye de teklifi kabul eder; bunun zerine Hafsa o gece Ayenin devesine
binmi olur.
Ayenin devesine gidiyorum diye Muhammed, Hafsann yanna gelince
tabii geceyi onunla geirir. Nihayet bir durak yerinde indiklerinde Aye ii fark
eder ve Muhammede fena halde ierler. ylesine ki hiddetini yenemeyerek
nerede ise Muhammede kt szler sylemek ister. Fakat kendine hakim
olup iki ayan izhir otlarnn arasna sokar ki orada bulunan zehirli haerat
soksun diye: Rabbim bana akrep yahut ylan musallat et de beni soksun.
(Soksun da) Ben Resulullah bir ey sylemee muktedir olmayaym, diye
dua eder.
823a

te yandan karlar arasndaki ekimeleri krklemekten ya da karlarn
birbirlerine kar baka ekillerde kztrmaktan zevk ald olurdu. Verilecek
rneklerden biri udur: Bir gn Safiyeyi alar halde bulan Muhammed
sebebini sorar. Safiye de kendisine Aye ile Hafsann kendi aleyhinde
konuur olduklarn ve kendisini kk grdklerini syler ve yle der:
Aye ile Hafsann hakkmda sz sylediklerini ve -Biz Peygamberin
ammizadeleriyiz. Biz Safiyye den hayrlyz- dediklerini iittim de ondan
alyorum.
Bunun zerine Muhammed, Aye ile Hafsay ikaz edeceine Safiyeyi
onlarla adeta kavgalamaya tevik edercesine unlar syler:
Sen de onlara-Benden nasl daha hayrl olabilirsiniz ki, zevcem
Muhammed, babam Harun, amcam Musa...dr desene...
824

Bunu syledikten sonra Kurana u ayeti koyar: ...Kadnlar... baka
kadnlar alaya almasn, belki onlar kendilerinden daha iyidirler... (49
HucuratH)
Haremine doldurduu birbirinden gzel kadnlar arasnda, kskanlktan
doma bu tr srtmelerin kmas pek doaldr. Bu srtmeleri Birbirinizle
alay etmeyin eklindeki basmakalp szlerle nlemenin mmkn
ERAT VE KADIN
360

olamayaca da aikardr. Btn mesele, kskanla sebebiyet veren illeti,
yani ok karl evlilik sistemini yok etmek olabilirdi ki, ehvet ihtiyacn eitli
kadnlarla giderme alkanlna saplanm bir kimseden bunu beklemek
hayal olurdu.
Arap kaynaklarn bildirdiine gre Muhammed karlarnn
kskanlklarndan ok eza grmtr. Dorudur, fakat tekrarlayalm ki buna
sebebiyet veren ou kez kendisi olmutur. Bu vesile ile daha nce
deindiimiz iki olay baka ynleriyle inceleyelim.
Zeynep Bint Cah ile cinsi mnasebetten ok holanan Muhammed, onun
nbetinde bal erbeti iermi; bu suretle onun odasnda biraz daha fazla
kalrm. Bunu farkeden Aye ile Hafsa kendi aralarnda bir plan hazrlayp:
kimizden hangimizin yanma Resulullah gelirse ona -megafir mi yediniz?-
diyelim diye kararlatrrlar. Megafir denen ey yapkan fakat fe-na kokulu
bir zamk olduu iin Muhammed bundan pek holanmazm. Ve ite Hafsa,
kendi nbeti geldiinde Muhammed ile tam yataa girecei srada: Sizde
megafir kokusu duyuyorum demi; bunun zerine Muhammed: -Hayr ben
megafir yemedim. Yalnz Zeynep Binti Cahn yannda bal erbeti imitim
demi. Bununla da kalmam: Artk bir daha onu imem diye yemin etmi ve
Hafsaya: Artk yemin ettim, sakn bunu ne Ayeye ve ne de baka bir
kimseye duyurma

diye tembihlemi. Fakat bu tembihe ramen Hafsa olay

Ayeye anlatm. Dier kadnlar da bu suretle olaydan haberdar olmular.
Bundan dolay da gya Muhammed ok alnm ve Tanr da onun bu
zntsne katlarak:
Ey Peygamber, Allahn sana helal kld eyi niin haram edersin,
(bu suretle) kadnlarnn honutluunu ararsn? (Mteessir olma) Allah
gafrdur, rahimdir... (66 Tahrim 1)
diye ayet gndermi. Ve ite lahi ihtar zerine Muhammed kadnlarnn
hepsine ksm.
825

Zeynepi ziyaret ettii zamanlar artk bal erbeti imeyeceine ve bylece
onun odasna fazla kalmak gibi bir eitsizlie mahal veremeyeceine dair
yemin etmesine ramen Muhammed, bu yemininde durmamtr. Ayenin
daha nceki sayfalarda belirtiimiz rivayetini tekrar gzden geirelim:
Resulullah bal ve helvay ok severdi. kindi namazndan dnd
zaman kadnlarnn yanna girerdi. Ve kadnlarndan birisinin yanna
yaklard. Bir kere... Hafsann yanma girmiti. Orada her zamankinden
fazla kald. Bunu ben kskandm. Sebebini soruturdum. Bana
bildirdiine gre Hafsann akrabasndan bir kadn kk bir mlek bal
hediye etmiti. O da baldan erbet yapp Resulullah iirmiti. Ben de
ERAT VE KADIN
361

kendime -Vallahi bunun iin, muhakkak bir hile yaparm -dedim. Bunun
zerine... Sevdeye yle talimat verdim: Biraz sonra sana Resulullah
gelir, yaklatnda -Megafir mi yediniz? dersin, O da sana hayr der.
Bunun zerine sen de:-Ya sizden bana gelen bu koku nedir? diye
sorarsn. O da sana tabi: -Hafsa bal erbeti iirmiti- diyecektir. Sen de:
-yleyse o baln ars, onu urfud aacndan toplamtr-dersin. Bana
geldiinde ben de yle diyeceim. Safiyeye: Sen de byle syle
dedim
826

Ve ite bata Aye olmak zere yukarda ad geen kadnlar hep byle
hareket ederler. Ve bu suretle bal imeyi Muhammede haram ederler.
Nitekim Muhammed, Hafsann nbetinde iken Hafsa kendisine: Bal erbetin
1

den cenabnza iireyim mi? diye sorduunda Hayr bana onun lzumu
yoktur yantn vermitir. Ayenin sylediklerinden anlalmaktadr ki btn
bunlardan Hafsa habersiz idi. Zira Aye yle konumutur.
Hafsa hakkndaki hile ve tedbirinin duyulmasn istemedim...
827

Grlyor ki Muhammedin karlar arasndaki ekmezliklere sebebiyet
veren herkesten nce Muhammedin kendisi olmutur.
Yukardaki olay bir de unu kantlamaktadr ki kadnlarn hile yoluna
sapmalar Muhammedin onlara kar drst davranmayp eitlik salamam
olmasndandr. Karlarndan birinin odasnda, baka bir kadn ile cinsi
mnasebette bulunurken ele gemesi ve bu yzden tm karlaryla ksmesi,
bu konuda verilebilecek rneklerden bir dieridir ki Hafsa olay diye bilinir.
yledir:
Gnlerden bir gn Muhammed, Mariya adndaki cariyesiyle cinsi
mnasebette bulunmak ister. Muhtemelen aceleyle gelmi olacaktr ki
Mariyay, o an bo duran Hafsann odasna eker ve orackta iini grr.
Fakat tesadf bu ya, Mariya ile halvet olurken Hafsann kp gelesi tutar.
Kadncaz Muhammedin Mariya ile kendi odasnda ve kendi yatanda
sevimekte olduunu grnce hakl olarak zlr. Bu ani baskn Muhammedi
de tabii artr; ne yapacan bilmez. Bir yandan kendini toplarken dier
yandan da Hafsay teskin etmeye alr ve bir daha byle bir ey
yapmayacan ve hatta Mariya ile yatmayacan, onu kendisine haram
klacan syler; stelik yemin de eder. Fakat bunlar yaparken Hafsaya da
bu olay dier karlarna anlatmamas iin tembihte bulunur. Ancak ne var ki
olaydan fevkalade huzursuz olan Hafsa iini boaltmak ihtiyacndadr. Bu
nedenle, kendisine ok yakn bildii Ayeye olan bitenleri anlatr. Aye olay
dier kadnlarla aktarr. Bylece btn karlar Muhammedin bu davranna
alnrlar ve bu alnganlktan doma bir krgnlk duyarlar. Durumu farkeden
ERAT VE KADIN
362

Muhammed, Hafsay arr ve neden dolay srr muhafaza etmeyip aa
vurduunu sorar. Hafsa arr ve: ifa ettiimi sana kim bildirdi diye sorar.
Muhammed de Tanr bildirdi diyerek Kurana yerletirdii u ayeti Hafsaya
okur:
Peygamber, elerinden birine gizlice bir sz sylemiti. O, bunu
peygamberin dier bir eine haber verince, Allah da Peygambere
durumu bildirmi(ti)... Eine gizlice syledii eyi bakasna nakletmi
olduunu bildirince, ei Bunu sana kim haber verdi? demi, o da Bana
her eyi Bilen ve her eyden haberdar olan Allah haber verdi demitir...
(66 Tahrtm 3).
Karlarnn kendisine kar cephe aldn sezen Muhammed, sanki
yapacak bakaca bir ey yokmu gibi, onlarn hepsi ile ksr ve bir ay hi
birisine yaklamamak hususunda yemin eder
.828
Ve gerekten de bir ay
boyunca karlarndan hi birinin yanna gitmez ve hi biriyle yatmaz; ehvet
ihtiyacn muhtemelen cariyeleriyle tatmine alr. Fakat cariyeleri erisinde
en fazla gnl verdii Mariya ile yatmayacana dair yemin etmitir ve bu
yemini bozmaktan baka are grnmemektedir. Yaplacak ey Tanrdan bu
konuda ayet istemektir. nk Tanr her vesile ile Muhammedin yardmna
komay kendisine zevk bilmektedir. Bundan dolaydr ki (Muhammedin
sylediine gre) Mariya ile cinsi mnasebette bulunmayacana dair verdii
yemini bozabilmesi iin, u ayeti gnderir:
Allah phesiz size, yeminlerinizi kefaretle geri almanz meru
klmtr. (66 Tahrim 2).
Fakat Muhammed bunu da yeterli grmez ve Mariya ile bulumasnda hi
bir saknca olmadn daha da akla kavuturmak zere Tanrdan u
ayetin de ek olarak geldiini syler:
Ey aziz peygamber, kadnlarnn honutluunu arayarak Allahn
sana helal kld eyi niin haram klarsn? (66 Tahrim 1)
828a

Bylece Muhammed, cinsel ihtiyacn sevgili Mariyas ile ve dier
kst karlarna muhta olmadan, giderme yolunu bulmutur.
fakat ne var ki halk arasnda sylentiler balamtr; Muhammedin tm
karlarn boamaya karar verdii hakknda dedikodular kmtr.
829

O kadar ki mer b. el-Hattab durumu renmek iin Hafsann yanna
gittiinde onu alar vaziyette bulmutur. Kendisine Resulullah... sizleri tatlik
mi etti (boad m)? diye sorduunda Hafsadan Bilmiyorum yantn alnca
i daha da ciddi grnr olmutur.
ERAT VE KADIN
363

Bunun zerine mer derhal Muhammedin yanna gider ve Karlarn tatlik
mi ettin? diye sorar. Ondan Hayr karln alnca rahatlar; nk byle bir
eyin olmasn dedikodularn yaygnlamas bakmndan uygun bulmaz.
Hemen ekleyelim ki gzelliklerine fazlasyla dkn bulunduu karlarn
boamak Muhammed iin elbetteki mmkn deildir; cinsel ihtiyalarn
onlardan iyi karlayabilecek daha gzel kadn bulmak kolay olmad iin
onlarsz yapamayacan bilirdi. Dnd ey onlar boamak deil fakat
biraz korkutmak ve biraz da zntye sokmakt. Aslnda kabahatli olan
kadnlar deil fakat bizzat kendisi olduu iin, muhtemelen bu sululuk
duygusu nedeniyle karlarna biraz olsun azap vermek onu mutlu klm
olmaldr.
Ancak ne var ki aradan az zaman getikte, kadnlardan ziyade kendisi
huzursuz olmaya balar. Nitekim Muhammedin bu halini mer yle anlatr:
Resulllahn yanna girdiimde altnda kuru bir hasrdan baka bir
ey yoktu. Bann altnda ii lift dolu meinden bir yastk vard.
Ayaklarnn ucunda da debagatte kullanlan karez aacnn yapraklan
dklmt. Ba ucunda da ufak bir su krbas asl bulunuyordu.
Grdm ki vcudunun bir tarafna hasr tesir etmiti. (Vcudu yol yol
olmutu). Bunu grnce alamaya baladm. Resulullah ne. alyorsun
diye sordu. Ben de: Ya Resulullah Kisra, Kayser dnyann nimeti ve
ziyneti iinde yzyorlar. Cenabnz ise Allahn Peygamberisin... dedim.
O: Ya mer! Dnya nimeti onlarn ahiret saadeti de bizim olmasna raz
deil misin ? buyurdu...
829a

Grlyor ki, her na kadar ahirete intizar etmekle beraber iinde
bulunduu durumdan honut deildir:
Fakat ne var ki kendisini bu mutsuz ve perian durumlara drten ey,
bizzat kendisidir, nk karlar arasnda kskanlk yaratan ve hi kukusuz
drst olmayan davranlara bavuran yine kendisidir. Zeynepe giderken bal
erbeti iip onun odasnda fazla kalmas, ya da ayn eyi bir baka karsna
giderken tekrarlamas ya da cariyesi Mariya ile Hafsann odasnda ve onun
yatanda cinsi mnasebette bulunurken yakalanmas ya da buna benzer
dier davranlar, karlarn hakl olarak zm, onlar kskanlklara
srklemitir. Fakat ne var ki Muhammed, btn bu durumlara ramen ve
karlarnn hakl kskanlklarna kendisi sebebiyet verdii halde, sanki sulu
olan kadnlarm gibi davranm ve fkesini onlardan almtr. Nitekim Mariya
olayn izleyen durumlar bunun byle olduunu aka gstermektedir.
Gerekten de, karlaryla yukardaki ekilde kstkten sonra bir ay
boyunca kah Mariya ile ve kah dier cariyeleriyle cinsel ihtiyacn tatmine
alm ve fakat bu ekilde devam edemeyeceini anlamtr. lerinde Aye,
ERAT VE KADIN
364

Zeynep, Safiye ve Hafsa gibi birbirinden gzel kadnlar bulunduu elerine
dnmek ihtiyacn duymutur. in iin onlarn kendisine gelip yalvarmalarn
beklemitir. Bu olmaynca onlar, Tanrdan geldiini syledii ayetlerle
tehdide balamtr.
rnein Tahrim Suresinin o ayeti yledir:
Ey Peygamber eleri, eer o sizi boarsa, Rabbi ona, sizden daha
iyi olan... inanan, boyun een, tevbe eden, kulluk eden... dul ve bakire
eler verebilir (88 Tahrim 5).
te yandan Aye ile Hafsay yola getirmek ya da oyunbozanlk
yapmalarn nlemek iin u ayeti Kurana koymutur:
Ey Peygamberin eleri, ikiniz de tevbe ederseniz, kaym olan
kalpleriniz dzelmi olur. Eer einizin aleyhinde yardmlaarak bir ey
yapmaya kalkarsanz, bilin ki Allah onun dostu ve bundan baka Cebrail,
iyi mminler ve melekler de yardmcsdr (66 Tahrim 4).
Ve ite bu tehdit sayesinde karlarn korkutmu ve onlarn kendisiyle
barmalarn salam, ehvet ihtiyacn gidermek zere, daha nce olduu
gibi, yeniden sabah ve ikindi namazlarndan sonra onlar teker teker ziyarete
balamtr.
Ifk olay vesilesiyle Aye ile Cahn kz Zeynepin arasn amak zere
HamNenin dedikodu yaymaa almas, ok karl evlilik sisteminde
kadnlarn birbirleriyle rekabet halinde bulunmalarna verilecek rneklerden bir
dieridir.
Ifk olay na (ki ftira olay diye de bilinir) daha nce deinmi olmakla
beraber ksaca hatrlatalm ki Muhammed, herhangi bir sefere karken eleri
arasnda kura eker ve kura kime isabet ederse onlardan birini ya da ikisini
beraberinde gtrrd. ehvet gc fazla olduu iin gnlk ihtiyacn savaa
kt zamanlarda dahi bylece gidermi olurdu.
830

Beni Mstalik savana giderken de byle yapm ve Kura sonucu Ayeyi
yanna almt. Aye Mahmil (ya da Kocu) denen zel bir sepet ierisinde
devenin srtna bindirilmi olarak bu sefere katlr. Fakat dn srasnda
Medine yaknlarnda konaklanmak gerekir. Geenin bir ksm orada
geirildikten sonra g emri verilir. Tam bu srada Ayenin abdest ihtiyac
gelir; Kaza-y hacet iin orada bir yere ekilir. ini bitirdikten sonra yerine
dnecei zaman, boynundaki gerdanl kaybetmi olduunu fark eder ve
aramaa balar. Bu arada devecisi gya Ayenin sepet ierisinde
bulunduunu sanarak deveyi srer. Aye yerine dndnde bir de bakar ki
ERAT VE KADIN
365

ordugahta kimse kalmam. Yapayalnz kalm olarak beklemee balarken
Safvan bn-i Muattal adndaki bir delikanl ka gelir. Safvan, askerin
ordugahta brakt eyleri toplamakla grevli olduu iin arkadan gelmektedir.
O tarihlerde henz kadnlara rtnme zorunluu yklenmedii iin Ayeyi
tanr. Devesini yanatrr ve yanna alr. Bylece iki gen, sallana sallana yola
koyulur ve Medineye varrlar. Onlarn bu ekildeki gelii aknlk yaratr.
Etrafta Ayenin, Safvan ile sevitii sylentileri dolar. Hamne,
Muhammedin elerinden Zeynepin (ki Cahn kz Zeynep diye bilinir) kz
kardeidir. Bu iftiray ortaya atmakla Ayeyi itibardan drmek ve bylece
kz kardei Zeynep ile onun arasndaki rekabeti yok etmek ister.
Hazreclerden bazlar da iftiray krkleyince Muhammed kplere biner.
Kendisine eza edildiini syler. nk onuru inenmi ve kskanl tahrik
edilmitir. Bu nedenle Ayeye kar souk davranr. Bir yandan da onu
syletmek ve Safvan ile arasnda geenleri renmek ister. Gnlerce, urar.
Fakat Aye her defasnda alaya alaya susuz olduunu bildirir. Muhammed
inanmaz. Ayenin anasn ve babasn sktrr, kzlarn syletmelerini
onlardan bekler. Bu arada Ali ona Ayenin cariyesi Berireyi sorguya
ekmesini, tavsiye eder. Alinin tavsiyesi zerine Berireyi karsna alr ve
Hanmnda sana phe veren bir hal grdn m? diye sorar. Sonu elde
edemez. Bir de Zeynepi denemek ister ve onu karsna alarak: Ey Zeynep!
Aie hakknda ne bilirsin, ne grdn? der. Her ne kadar Aye ile rekabet
halinde bulunmakla beraber Zeynep, bana bir bela gelmesin iin: Vallahi
ben Aye hakknda hayrdan baka bir ey bilmem der.
830a

Bilinmeyen eyleri daima Tanrdan rendiini iddia etmesine ramen
Muhammed, her ne hikmetse Aye ile Safvan arasnda neler olduunu bir
trl kefedemez. Yapabildii tek ey Tanrnn bu konuda ayet gndermekte
geciktiini sylemektir.
Dedikodular asl yayan Zeynepin kz kardei Hamne olduu halde,
Muhammed btn bunlardan bn-i beyi sorumlu klmaa alr. nk ona
kar kin beslemektedir. Taraftarlarn onun aleyhinde kkrtmak iin
Mescidte bir hutbe irad eder ve yle der: Ehlim hakknda bana eza eden bir
ahs hakknda bana kim yardm eder de benim iin ondan intikam alr?
830b

Bunun zerine Evs kabilesinin reisi olan Sad bn-i Muaz ayaa kalkarak:
Ya Resulullah size ben yardm edeceim der ve dedikodu karann
boynunu vurmaa hazr bulunduunu bildirir. Onun bu szleri zerine Evs
kabilesi ile Hazrec kabilesi arasnda anlamazlk kar ve iki kabile nerede ise
silahl atmaya hazrlanr.
830c

ERAT VE KADIN
366

Bunu gren Muhammed binbir glkle onlar yattrr. Fakat aradan
gnler gemekte ve Ayeden uzak kalmann skntsn ekmektedir. Nihayet
otuzuncu gn Ayenin evine gider ve onu yeniden syletmek ister: Ey Aie,
eer bu iftiralar yalan ise Allah seni temize karr: Yok eer byle bir gnaha
yaklatnsa Allahtan tvbe dile. Allah seni afv eder eklinde konuur.
Aye ona gnahsz olduunu tekrarlar ve hatta ondan, Tanr elisi olarak
Tanr katnda aratrma yapp kendisinin sulu olup olmadn ortaya
vurmasn beklediini aklar. Bunun zerine Muhammed, artk bakaca
yapacak bir ey kalmadn anlayarak Ayeye: Ey Aie Tanr seni temize
kard, gnahsz olduunu bana anlatt der ve Kurann Nr Suresine
bununla ilgili ayetleri sralar. Bu ayetlere gre gya Tanr, Ayenin zina
ettiine dair karlan haberlerin uydurma olduunu ve nk iftirada
bulunanlarn drt tank getirmemi olduklarn, iftiraclarn
cezalandrlacaklarn, bildirmitir (Bkz. 24 Nr 4-9
;
11-25).
830d
Hemen
belirtelim ki daha nceleri, genel olarak iki tankla ispat artn ngrm
olduu halde (Bakara 282), zinann ispat iin drt grg ahidi gerekir
artn getirmitir: srf Aye ile Safvann bir arada bulunduunun ispat
mmkn olmasn diye.
Ve ite bu hkmler gereince Muhammed, aralarnda kendi zel airi
Hassan bin Sabitde olmak zere bir ok kiileri, drt ahit getirmeden
Ayeye iftirada bulundular diye, eitli cezalara arptrr.
Ancak ne var ki btn bu iler bittikten sonra Muhammed, Alinin teklifi
zerine, Safvann erkeklik gcne sahip olup olmadn aratrr ve bu
aratrma sonucu anlalr ki Safvan, cinsi mnasebette bulunma
yeteneinden yoksundur.
830e
yle anlalyor ki ne Tanrnn ve ne de
Muhammedin aklna, bu ii daha ilk balarda yapmak ve Ayenin Safvan ile
Zinada da bulunmam olduunu ortaya vurmak fikri gelmemitir. Eer
gelebilmi olsayd hi kukusuz btn bu kskanlklardan doma tatszlklar,
kavgalamalar ve atmalar nlenmi olurdu.
Grlyor Aye ile Zeynep arasndaki rekabet yznden Muhammed, o
her zamanki kskanlnn azizliine yeniden uram olarak, hem kendini
huzursuzluk ierisinde bulmu ve hem de bakalarndan intikam almak gibi
yakk almaz bir tutuma dorulmu ve stelikte taraftarlarn ve kabileleri
birbirine katmtr.
Tekrar hatrlatalm ki ok karl evlilik sistemini uygularken bu sistemin bu
cilvelerine ve eziyetlerine maruz kalmas ve haremine dahil kadnlar da
yukardaki ekilde zntye maruz brakmas ebetteki doaldr.
ERAT VE KADIN
367

Bu itibarla btn bu tatszlklar ve olumsuzluklar, Tanrdan geldiini
syledii ayetlerle deil, fakat kendi basiretiyle ve aklc tutumlaryla
zmlemesi ve tek karl sisteme ynelmesi hi kukusuz ok daha uygun,
ok daha baarl bir davran olurdu.
Sadece kendi kskanlklar nedeniyle ya da karlarnn kskanln tahrik
yolu ile deil, fakat bazen alngan tabiat yznden de karlarna ksp
gnlerce dargn kald ve yersiz yere aile ii huzursuzluklara vesile yaratt
olurdu.
rnein bir gn karlarndan Zeynep bint Caha bir hediye gnderir. Her
ne sebeptense Zeynep hediyeyi kabul etmez, geri evirir. Bunu gren dier
bir kars, pek muhtemelen Zeynepi fitnelemek maksadyla, gelir
Muhammede yle der: Grdn m? (Zeynep) sana hakaret etti!. Bu szleri
dinleyen Muhammed cevaben:
Sizin beni tahkir etmeniz, Allahn tahkir ve tezitlinden ehvendir
830f

der ve karlarnn hepsine birden darlarak bir ay boyunca yanlarna
uramaz. Oysa ki dier karlarnn hi gnah yoktur, muhtemelen olaydan
haberleri bile yoktur. Ancak ne var ki Muhammed, yersiz bir alnganlkla
Zeynepe krlm ve alnganlnn acsn dier karlarndan karmaa
almtr.

G) ok Karl Evliliklerin Az Olmas Bu Sistemin Kt Etkilerini
Gidermez.
ok karl evlilik sistemini ilga etmeyen ve edemeyen mslman lkelerde
siyaset adamlarnn ya da yazarlarn teselli kayna yapmaya altklar bir
gr vardr ki o da bu tr evliliklerin saysnn giderek azalddr. ddia
ederler ki eitli nedenlerle (rnein ekonomik zorunluluklar nedeniyle) birden
fazla kadn alma olana glemitir; te yandan modern eitimden gemi
olan gen kuaklar, tek karl evlilie nem vermektedir ve nihayet Kurann
yorumlanmasnda ok karl evliliin uygulanmasn zorlatrc ve hatta
imkanszlatrc bir yol izlenmektedir.
831

Bu iyimser gre katlmann mmkn olmadn belirtmek gerekir, nk
ok karl evliliklerin az sayda olmas, bu kt kuruluun kt etkilerini
gidermeye yeterli deildir. slam lkelerinde bu tr evlilikler esasen hi bir
zaman halkn ounluunca uygulanm deildir. Belli bir aznlk, yani varlkl
snflar ve yneticiler dnda bir kadndan baka kadn alma gelenei hi bir
zaman yaygnlamamtr. rnein Osmanl dneminde bile ok karl
ERAT VE KADIN
368

evlilikler orannn % 2yi gemedii, Bursa kaytlarndan anlalmtr.
832
Fakat
unutmayalm ki bu orann dk olmas, Osmanl toplumunda kadnn
haysiyetsiz ve mutsuz yaamlara katlanmasna engel olmamtr; tpk dier
mslman lkelerde olduu gibi.
Durum bugn de byledir; ou mslman lkelerde ok karl evlilikler
says nfusa oranla % 10nun altndadr. Fakat yine de kadn, kendisini
haysiyet duygusundan yoksun hissetmekte, kocasnn emirlerine, dileklerine
ve kaprislerine kle gibi boyun emedii takdirde, ayn at altnda bir baka
kadnn kendisine rakip olarak yer alabileceini bilmekte ve mrn bu korku
ierisinde geirmektedir. Bu sistemin resmen ilga edildii Trkiyede bile,
zellikle byk kentler dnda kalan yerlerde, kadnlarn bu tr bir korkuya ve
zavalllklara katland dnlecek olursa, dier mslman lkelerdeki
durumun ne kadar vahim olduunu anlamak kolaylar.
Bu lkelerde sk sk grlen dier bir olay udur ki, erkek ocuk
dourmad takdirde kocasnn baka bir kadnla evleneceini dnen
kadn, mtemadiyen ocuk yapmak suretiyle byle bir ihtimali nlemek
istemektedir; bu da toplumda nfus patlamas sonucunu yaratmaktadr.
833

te yandan ok karl evliliklerin az sayda olmas, bu kuruluun tamamen
ilga edilmeyip srdrlmesi iin bahane tekil etmektedir. Nitekim Msr,
bunun byle olduunu kantlayan bir rnektir. Gerekten de Msrda, ok
karl evlilik sistemine kar 1958 ylnda giriilen abalar, 1966 ylna kadar
sonu vermeyince 1966 ylnda Hkmet bir kanun tasars hazrlam ve bu
sistemin uygulanmasn zor koullara balamtr (rnein ikinci bir kadn
almak isteyen kocann lk karsna boanma hakk tanmas gibi). Ancak ne
var ki bu tasar kamuoyunda ve zellikle din evrelerinde olumsuz etkiler
yaratm ve El Ezherden gelen direnmeler zerine hkmet tasary geri
almtr.
834
1972 ylnda Msr Bakan Sedat, ok karl evlilik sistemine kar
sava am, fakat hukuken hi bir ey yapamayacan anlamtr.
835
Ve
btn bu baarszlklar, ok kanl evlilikler saysnn yksek oranda
bulunmad gerekesiyle rtbas edilmek istenmitir: Msrda ok karl evlilik
oran %05 civarnda bulunduu iin hkmet, bu kadar dk bir oran uruna,
din evrelerine kar meydan okumak istememitir
836

Bize gelince, din? nikah uygulamasnn, zellikle 1950den bu yana
hortlad ve ok karl evlilik yaamlarnn az da olsa srer bulunduu
837
ve
devlet organlarnca (rnein Diyanet leri Bakanlnca) kutsal bir kurulu
olarak tanmland lkemizde aydnlarmz, tpk dier dinsel konularda
olduu gibi, susmaktan baka bir ey yapmazlar. Bu sistemi yerer gibi
grnenler olmakla beraber bu kt kuruluun asl temel kayna olan Kuran
ve hadis hkmlerine kar gelen, bu hkmleri yeren grlmez. Yermek
ERAT VE KADIN
369

yle dursun, fakat dier mslman lkelerin bu sistemi meru gstermeye
alan yazarlarna kat lanlar oktur.
Btn bunlardan anlalmak gereken udur ki mslman lkeler, insan
haysiyetiyle badamaz kurumlan kknden kazmadka kurtulu yolu
bulunamayaca gereini henz kefedememilerdir.

IV) KADINI ERKEN SMRSNDE TUTMAYA YARARLI BR BAKA
SLAH: TALAK.
- Mslman erkein mutlak stnln, seyyitliini, efendiliini
salamak iin, fakat buna karlk mslman kadnn ona tabi, itaatkar ve
adeta kle bir hale sokmak amacyla eriatin getirdii insafsz kurulular
ierisinde talak sisteminin zel bir yeri vardr.
837a
nk eriatin kutsal
niteliklere brd bu sisteme gre boama, kocaya ait snrsz bir haktr.
Tanr gya bu hakk mnhasran erkee tanm, kadn bundan yoksun
brakmtr. Ve btn bunlar toplum dzeni sarslmasn dncesiyle
yapmtr!
Bunun byle olduunu Muhammedin Kurana koyduu ayetlerden ve
brakt hadis hkmlerinden anlamak mmkndr. rnein Nisa Suresinin
20. ayetinde yer alan:
... Karlarnzdan birinin yerine bir baka ei almak isterseniz
ya da Bakara Suresinin 226-233. ayetlerinde boanma ile ilgili olmak zere
yer alan:
... Kadnlar boadmzda... mddetleri sona ererken onlar... tutun ya
da... brakn eklindeki ve birazdan belirteceimiz dier hkmlerden
anlalmaktadr ki boama hakk erkee zg bir haktr. Karsn boamak
isteyen koca iin mahkemeye bavurmak ve kars aleyhine dava amak diye
bir ey yoktur. Boanma kararn vermek sadece ona ait olduu gibi bu karar
infaz etmek dahi ona ait bir imtiyazdr. Boamak istedii kadn kolundan tutup
ve plsn prtsn toplayp sokaa atma olanana sahiptir.
Ve ite snrsz denebilecek bu hak sayesinde koca, hi bir sebep
gstermeksizin ve kendisini hi bir eyle kaytl grmeksizin (mddetler ve
hediyelerin geri verilmesi vs. gibi baz hususlar hari), hi bir delil
getirmeksizin ve hi bir resmi merciden karar istihsal etmeksizin karsn
boayabilir; kadncazn hi bir kusuru olmasa da srf ondan bkt iin
boayabilir; irkinleti diye boayabilir; ihtiyarlad diye boayabilir; hatta
ERAT VE KADIN
370

karsndan honut bulunsa bile, karsn sevse bile, srf babas gelininden
holanmyor diye boayabilir.
838
yi hizmet etmiyor diye boayabilir; ehvetini
iyi gidermiyor diye boayabilir; srtnda beyaz leke var diye boayabilir; ya da
hi deilse Muhammed bunlara benzer bahanelerle karlarn boad diye ve
srf onu kendisine rnek edinerek boama yoluna gidebilir.
839
Kocann bu
mutlak ve insafsz hakk ve daha dorusu silah, kadnn boynunda
demoklesin klc gibi durur ve onu efendisinin yani kocasnn
despotizmine katlanma aresizliinde bulundurur.
Daha baka bir deyimle Muhammede gre Tanr, gya boanma hakkn
mnhasran kocaya tanmtr ve tanrken de istemitir ki boanma ii,
kocann karar ile ve onun azndan kacak szle, yani mahkemeye falan
bavurmadan, olsun bitsin. Neden Tanr byle istemitir? diye sorulacak
olursa bunun yantn Muhammedin mantnda bulmak kolaydr. nk bu
manta gre bir kere:
Tanr kadn aklen ve dinen dun(eksik) yaratmtr; erkei de onun
efendisi klmtr. Erkek kadndan daha aklldr.
Nitekim Muhammedin bu mantn benimseyen Arap kaynaklar ve
rnein bn al-Nafis (bnunnefis), er-Risaletul-kamiliyye ad\\ yaptnda yle
der: Boama hakk ve yetkisi, taraflar ierisinde daha akll (daha makul)
saylan kimseye tannmtr ki oda... kocadr.
840

Bu temay ileyen eriat zihniyet kadnn fitraten seriul-infial olduunu
ileri srer. nk kadn abuk teessre kaplr, abuk darlr, abuk
bozuurmu. Hele gebelik ve hayz hallerinde bu infial ve teessr daha da
ziyadeletirmi. Ve ite eer kadna boama hakk verilseymi, kadn bu
hakk hi yoktan kullanrm, zellikle gebelik, ya da ayba rahatszlklarnda
daha da kolaylkla infial ve teessre kaplaca iin suistimale kaarm.
te yandan kadnn erkee nazaran itimai durumu ok daha nazik imi.
Eer koca, boama kararn mahkemeye gtrmek durumunda kalsaym
bundan kadn mutazarrr olurmu; mstakbel hayat, namusu ve ismetiyle
tehlikeye girermi.
841

Ve te hem kadnn mstakbel hayatm korumak, hem aile yaamlarn
tehlikelerden uzak klmak ve hem de toplum dzenini salamak iin Tanr
gya boama hakkn sadece kocaya tanm ve kadn da bu haktan yoksun
klmtr. eriatnn bu mantna snarak Tanrnn KADINa byle bir
azizlikte bulunacan dnmek kolay olmasa gerektir. Akl banda hibir
insann kabul edemeyecei byle bir gerekeyi Tanrya hamletmek iin Tanr
fikrine yabanc olmak gerekir. Ve bu yabanclk eriat ya zg bir niteliktir.
ERAT VE KADIN
371

nk eriat Tanrnn KADINLARI, srf fikren ve dinen eksik klmak iin
hayzl yarattn sylemek suretiyle bu saygszln nasl ortaya vurabilir ise,
onlar ayn zamanda duygusal yaratp boama hakkndan yoksun kldn
iddia etmekle ayn saygszl ortaya vurmu olmaktadr. te yandan, erkein
klesi durumunda braklan kadnlarn boama hakkn ktye
kullanacaklarn dnmek de gariptir. Bir an iin kadna boama hakknn
verilmi olduunu kabul etsek bile, maddi ve manevi bakmdan erkein
kleliine ve hizmetine terkedilmi olan bir kadnn, kocasn boamakla daha
da kt ve yoksul durumlara deceini hesaplayarak zaten bu hakk
kullanamayacan dnmek zor olmasa gerektir.
Ve nihayet kadnn mahkeme kaplarnda srnmemesi iin, boama
hakkn, erkein dudaklar arasndan kacak bir sze brakmann Tanrsal bir
yn olamayacan sylemek, byk bir zekaya vabeste olmasa gerektir.
Fakat her ne olursa olsun Muhammedin yerletirdii inan udur ki hem
kadnn mstakbel hayatm korumak, hem aile yaamlarn tehlikelerden
uzak klmak ve hem de toplum dzenini salamak iin boama hakkm
kocaya tanmak ve kadn bu haktan yoksun brakmak arttr.
Birazdan greceiz ki bu mantk, kocaya tannan boama hakkn sadece
snrsz ve keyfi niteliklere sokmak suretiyle deil, fakat ayn zamanda bunu,
kadnn haysiyetini iner bir gerekeye dayatmak suretiyle de kadna kar
insafszl akla kavuturmutur. Bakmaynz siz Muhammedin
boanmay sanki kt bir eymi gibi gsteren ya da bunun uygulanmasn
gletirir gibi grnen szlerine. Her ne kadar boanmann iyi bir ey
olmadn ve kocalarn gelii gzel bir ekilde karlarn boamalarndan
Tanrnn holanmayacan sylemi ve rnein:
bize izin verilen eyler ierisinde Tanrnn en fazla nefret ettii ey
boanmadr... Boanma olay Tanrnn tahtn sarsar... Tanr
boayanlarla zevkine dkn olanlarn hepsine lanet eder...
"

eklindeki hadisler yannda
842
, Kurana:
Karlarnzla gzellikle geinin, onlardan holanmyorsanz sabredin
(4 . Nisa 19)
gibi ya da iki taraf uzlamaya arc ayetler (bk. 4 Nisa 35) koymu ve
sanki bu yoldan Talak insaf snrlarna sokar grnm ise de aslnda bunu
bir uyutma ve kadn bu hakszla raz etme siyaseti olarak yapmtr.
nk bir yandan kocaya snrsz bir boama hakk tanrken dier yandan
ona, yukardaki gibi afaki bir takm tlerde bulunmann anlam yoktur.
Hukuk yolu le snrlanmayan bir iktidar tlerle snrlanm olmaz. Gerek
ERAT VE KADIN
372

odur ki koca, gerek Kuran ve hadis emirlerine, gerek Muhammedin
kendinden verdii rneklere gre karsn diledii gibi boamakta serbesttir.
Nitekim Nisa Suresindeki:
...Bir ein yerine bir baka ei almak isterseniz... (4 Nisa 20)
diye balayan hkmden de anlalaca zere asi olan ey kocann
karsn deitirme dilek ve niyetidir.
Bu dilek ve niyetini koca, sadece karsnn tutum ve davranlarna (yani iyi
hizmet etmesine ya da itaatkarlna vs...) gre deil, fakat asl kendi
kaprislerine gre ortaya vurur. Kars kendisine kar son derece bal, son
derece vefakar ve fedakar olabilir; boanmay gerektirecek kusurlu hi bir
davranta bulunmam olabilir. Fakat koca, yine de ondan ayrlmak isteyebilir
ve hi bir sebep gstermeksizin, hi bir mazerete dayanmakszn boayabilir.
Nitekim Muhammed kendisi hep byle yapmtr. Kendisini seven ve
kendisine byk sadakat ve ballk gsteren baz karlarn, rnein Sevdeyi,
sekiz yllk evlilikten sonra, srf ihtiyarlyor diye boamaya kalkmtr. Daha
nce de belirttiimiz gibi Sevdenin yalvar yakar olmas ve haysiyet krc
artlara katlanmas (rnein cinsi mnasebet nbetini Aye lehine terk etmesi)
zerine bundan vazgemitir. Fakat bu tr bir haysiyetsizlie katlanmaktan
kanan bir baka eini, yani Gazziyeyi, ayn nedenle, yani yaldr diye,
boamaktan geri kalmamtr. Arap kaynaklarndan renmekteyiz ki
Muhammed, Gaziyye (ki mm reyk lakabyla da anlr) ile zifafa girdiinde
onun pek gen yata olmadn fark edince derhal boamtr.
843

Yine hatrlatalm ki Muhammed, yal kadnlarla cinsi mnasebette
bulunmay, hi deilse kendi bakmndan, sala aykr bulurdu. Vcudu
ypratan eyler arasnda yalanmaya yz tutmu kadnlarla yatmak olduunu
anlatrd.
843a

Bin drt yz yl boyunca slamn koruyucusu grevini yerine getirmekle
vnen halifeler ve yneticiler, hep Muhammedin bu ideal rneine
zenmiler ve hareme dahil karlar arasnda yalanmaya yz tutanlar
bertaraf etmeye almlardr. Nice rneklerden biri olarak Suud kral
Abdlazizi (ki Muhammedin ahfadndan saylr) zikretmek yeterlidir. Kendisini
20. yzylda slamn en sadk uygulaycs olarak ilan eden Abdlaziz (ki ayn
zamanda Suud devletinin kurucusu saylr), Arap peygamberinin yukardaki
tutumunu adeta slami bir gerek bilerek:
krk yan akn kadnn bana faydas yoktur! (hareme dahil bir
kadn) krk yana bast an onu derhal boarm
ERAT VE KADIN
373

diyerek bbrlenirdi.
844

Hatrlatalm ki Muhammed, karlarn boamak iin daha pek eitli
bahanelere bavururdu. rnein bir karsn czzamldr diye, bir dierini
srtnda lekeler var diye
845
, bir bakasn holanmad bir sz sarf etti diye
ve daha dorusu kendisi iin: Eer o Tanr elisi olmu olsayd en sevdii
olu lmezdi dedi
846
diye boamtr.
u veya bu nedenle kendisiyle cinsi mnasebette bulunmak istemeyen
karlarn da boamaktan geri kalmamtr. Mleyke rneini verelim:
Vakidinin anlattklarna ve Taberinin nakline gre Muhammed, Leys
uruundan Davudun kz Mleyke ile evlenmitir. Mleyke gen ve gzel bir
kadndr. Mekkenin fethi gn Muhammed, Mleykenin babas Davudun
kafasnn kesilmesini emreder. Kadnlarndan biri Mleykeye gelerek yle
der: Sen (Muhammed ile) evlenerek, baban ldren bir adamla
mnasebette bulunmaktan utanmyor musun?
Bu szler Mleykeyi sarsar; babasnn katili olan bir insann koynuna
giremeyeceini anlar ve o gece kendisiyle yatmak zere odasna gelen
Muhammede cinsi mnasebette bulunmayacan aklar. Muhammed onu
derhal boar.
846a
Sylemee gerek yoktur ki byle bir durumda yaplacak ey
boamak deil fakat anlay gstermektir. Muhtemelen kadncaz teskin
etmek ve zamann gemesini beklemektir. Oysaki boamakla kadncaz, bir
ikinci talihsizlie daha uratmtr ki o da mr boyu kocasz yani yalnz
brakmaktr, nk kendi koyduu kurallara gre peygamber karlarnn, her
ne sebeple olursa olsun baka erkeklerle evlenmeleri mmkn deildir. Fakat
bundan gayr nc bir talihsizlik daha vardr ki Cennete Peygamber ei
olarak girememektir.
Bir peygamber ki hi olmadk nedenlerle ve hatta vicdan szlatc
bahanelerle (rnein kadnn ihtiyarlamas ya da vcudunda lekeler
bulunmas, vs. gibi nedenlerle) karlarn boarsa, byle bir kimsenin
boanma fiilini mbahlarn en kts gibi gstermeye kalkmas ya da
Tanrnn nefret ettii eyler arasnda saymas, hi kukusuz ki inandrc
olmaz. Gerek udur ki Muhammedin yerletirmek istedii dinsel kural,
boanmay gletirmek deil, fakat g koullara balar grnerek
uygulanmasn daha da etkili klmaktr; ve bylece kocay, diledii an ve
diledii ekilde ... bir ein yerine, bir baka e... alabilir duruma sokmaktr
(yani Kurann ilgili hkmlerinden -rnein 4 Nisa 20; 2 Bakara 227-
kolaylkla yararlanabilmesini salamaktr.)
ERAT VE KADIN
374

Byle bir durumda kocaya den tek zorunluluk karsn

gzellikle
brakmak (Nisa 231) ve evvelce vermi olduklarn (velev ki ... bir yk altn
vermi olsun) geri almamak (Nisa 20), baz hallerde drt aylk sreyi
doldurmak (Nisa 226-7) ve sreler dolmu ise onlarn evlenmelerine engel
olmamaktr (Nisa 232).
Daha baka bir deyimle koca, hi bir kusuru olmayan karsn boarken,
ona kar fazla hain davranmamal, verdii hediyeleri geri almamal ve
mmkn olduu kadar gnln ho klmaya almaldr. Sanki susuz ve
gnahsz ve kendisine yllar boyu hizmet etmi olan bir kadna kar baka tr
davranmak olurmu gibi ve sanki bu kadarck insafl! davran retmek
iin Tanr ya da Peygamber olmak gerekirmi gibi? Suu olmayan bir kadn
boamann dpedz hakszlk olacan sylemek ve bunu engellemek
varken ya da boanma kararn tarafsz bir mercie (rnein yargca) aldrtmak
dururken, bunu yapmayp sadece ... boadktan sonra onlar gzellikle
brakn, verdiklerinizi geri almayn, evlenmelerine engel olmayn eklinde en
basit bir insann bile doal olarak yapabilecei eyleri Tanrdan gelmi gibi
takdim etmenin ve tlemenin takdire ayan bir yn olmasa gerektir.
847

Ama ne var ki din adamnn elinde kafalar; tlenmi insanlar, her vicdanda
mevcut olmas gereken bylesine doal bir tte bulundu diye slamn
kurucusunu yceltmekten kendilerini alamazlar. Dnemezler ki bu trl
kuru tler kocay insafa ya da nsani davranlara zorlamaz; aksine
boanma silahn daha da rahatlkla ve kolaylkla kullanma olanana
kavuturur. Daha baka bir deyimle kadn kusurlu imi gibi gsterip
yukardaki zorunluluklardan (yani verdiklerini geri almamak, vs. gibi) kurtulma
kurnazlna dorultur. nk kadnn kusurlu saylmas halinde koca hi bir
demede bulunmadan, verdiklerini dahi geri almak suretiyle karsn
boayabilir. u durumda kadn uydurma bahanelerle (rnein kskanlk
yapt diyerek) boama yoluna gitmek koca iin daha karl bir i olacaktr.
eriat sistemi kadna kar olan insafszl, her alanda olduu gibi
boanma konusunda da ylesine ar noktalara gtrmtr ki, braknz
kadnn kusurlu ya da kusursuz bulunmasn; fakat evliliin ahenkli bir temele
dayal bulunduu ve kocann hi bir ekilde karsndan ayrlmay
tasarlamad hallerde dahi kocaya, ok sevdii karsn boama
zorunluluunu yklemitir. Gerekten de eer kaynpeder gelininden memnun
deilse ve ondan holanmyor ise, koca iin karsn boamaktan baka
yapacak bir ey yoktur. nk Muhammedin yerletirdii zihniyete gre:
...(kocann babasnn) gelinden holanmas aile hukukundan nce
gelir (evveldir)
848

ERAT VE KADIN
375

Daha baka bir deyimle kar ile kocann birbirlerini sevmeleri ve mutlu bir
ekilde geinmeleri, hi nemli deildir; nemli olan ey kayn pederin
gelininden memnun olmasdr. Aksi taktirde koca, ok sevdii karsn
boamaldr. nk Muhammed bunun byle olduunu hadis yolu ile aa
vurmutur. Nitekim Trmzi'nin rivayetine gre Abdullah bn mer yle
demitir:
Ailemi seviyordum, fakat babam ailemden (karmdan) holanmyor
ve onu boamam bana emrediyordu. Vaziyeti Tanr elisine arz
ettiimde bana. Ey merin olu, aileni (karn) boa - buyurdu. (Derhal
boadm)...
Bu hadisle ilgili olarak slamn byk dnrlerinden saylan Gazalinin
vard sonu udur:
Bu vaka (slamiyette) baba hakknn nde geldiini
gstermektedir...
849

eriatnn bu akla aykr mant karsnda armamak mmkn
deildir: Pekiyi ama neden mutlu bir evlilii ykmak babann hakk olsun?
Neden kar ve koca birbirlerine sevgi ve sayg ile bal olarak ahenkli ve mutlu
bir evlilik yaam ierisindeyken, srf kocann babas gelininden holanmyor
diye, birbirlerinden ayrlsnlar? Hi Tanr byle bir eye raz olur mu? Ya da
byle bir emir verilmesine arac olur mu? diye sormak gerekir. Aslnda bu tr
bir soruyu, herkesten nce Gazali gibi dnrler ele alacak yerde aksine
yukardaki sonucu doal grmlerdir. 8u vicdan szlatc manta kar
sylenecek elbette ki ok ey vardr. Ancak ne var ki eriatnn yerletirdii
dzenin temeli bu tr esaslar zerine oturmutur ve bu esaslara kar
savaacak bir aydnlar snf yoktur.
Yukarya aldmz rnekte koca, iyi karaktere sahip ve kendisine dkn
karsn, srf babas gelininden holanmyor diye, boamak zorunda kalmtr.
8u rnein vicdan szlatan bir baka ekli de udur: Farz ediniz ki koca,
karsnn kt huylarna, rnein huysuzluuna, barmasna armasna,
aldr etmemektedir. Sabr gstermek suretiyle muhtemelen onu yola
getirmek dncesindedir. Byle bir dncesi olmasa dahi, srf aile yuvasn
korumak ve karsndan olan ocuklaryla bu yaamn srdrmek dileindedir.
te byle bir durumda dahi koca, Muhammedin emirlerine gre, karsn
boamak zorunluluundadr. nk Muhammed, her ne kadar aile yuvasn
talak ile ykmaynz, ya da kadnlarnz ancak zina thmetiyle
boayabilirsiniz der grnm ise de
850
bu sylediklerinin gstermelik
olduunu, hem kendi z davranlaryla ve hem de kt huylu kadn mutlaka
boamak gerekir eklindeki emriyle ortaya vurmutur...
ERAT VE KADIN
376

Gerekten de bn-i Cerir-inin eitli kaynaklardan rivayetine gre
Muhammed yle demitir:
snf insanlar Allah a dua eder de Allah onlarn duasna icabet
etmez: 1)bir kii ki, fena huylu bir kadna malik olur ve onun fenaln
bile bile onunla geinir de ondan ayrlmaz...
851

Grlyor ki karsnn fena huylarna bile bile raz olmak isteyen koca,
eer Tanrdan efaat bekliyor ise, karsndan ayrlmak, aile yuvasn ykmak,
muhtemelen ocuklarn anasz brakmak gibi durumlara katlanma
zorunluluundadr.
Sylemee gerek yoktur ki Muhammedin yukardaki szleri, kendini
peygamber diye tanmlayan bir kimseden beklenmeyecek nitelikte eylerdir ki
her eyden nce, ktl iyilikle karlamak gereine nanm kimseleri
aknla srkler. nk bir erkein, fena huylu olduunu bildii bir kadnla
geinmee almas (ve muhtemelen onu bu sayede iyi huylu hale sokmas)
kadar gzel ve takdire ayan ne olabilir ki? Kocann byle bir davrann
aalatmak ve onu karsn boamaa zorlamak kadar akla ters den ne
vardr ki? yle grnyor ki karsnn fena huylarna katlanmak isteyen
koca lar, Muhammedin Ktle ktlkle kar koyun felsefesinin
azizliine kurban klnmlardr.
851a

Hele iki insann, kendi dilekleri gereince ve kendi sorumluluklarn mdrik
olarak bir arada yaamalarnn bal bana bir zgrlk sorunu olduu
dnlecek olursa, buna ne Muhammedin ve ne de hatta Tanrnn bir
diyecei olmamak gerektii de ortadadr. Eer bir erkek fena huylu bir
kadnla yaamak istiyor, ve bunun sonularna katlanmay gze alyor ise, bu
bakalarn neden ilgilendirsin ve neden bakalar buna karsn?
Btn bunlar bir yana ve fakat bir de yukardaki hkmde yer alan Fena
huylu kadn szlerinden ne anlalmak gerektii belli deildir: Ne demektir
fena huyluluk? diye sormaa kalksak farkl zihniyetteki insanlarn pek farkl
ve atmal yantlaryla karlarz. rnein eriatya gre elini yzn
rtmeyen kadn fena huylu kadn saylmak gerekir. Oysaki zgrlk unsuruna
inanm kimseler iin bunun fena huylulukla ilgisi yoktur.
Biraz nce belirttiimiz gibi Muhammed, kadnlara boama hakk diye bir
ey tanmamtr. Bu nedenle kadn, en kt koullar ierisinde dahi
zgrlne kavumak ve hayat yaanmaz klan bir adamdan kurtulmak
olanana sahip deildir. Kocas kendisini dvse de, kendisine eziyet etse de
seni boadm diyerek kocasn boayamaz. Eer ortada sabr snrlarn
fazlasyla aan durumlar varsa, bu takdirde yapabilecei ey kocasna
ERAT VE KADIN
377

bavurarak fidye vermeye raz olduunu bildirmek ve ondan kendisini
boamasn istemektir. Kurandaki:
... Boanmak iin kadnn verdii fidyede, iki tarafa da gnah
yoktur... (2 Bakara 229). .
eklindeki ayet bunun iin konmutur. slam hukukunda
"
hul, diye ad
geen ey, mal karl boanmak demektir ki o da budur.
852

Fakat Ebu Hreyrenin rivayetine dayal bir hadisten renmek teyiz ki
Muhammed, bunu dahi kadnn aleyhine olacak ekle okmu ve bir hadisi
ile: Hur yolu ile boanmak isteyen kadnlar mnafktrlar 6\ye konumutur.
Grlyor ki kadn iin, ortada geerli bir mazeret bulunsa dahi, fidye
karlnda kocasndan kendisini boamasnn istemek doru deildir;
Muhammedin deyimiyle mnafklktr
853

te yandan fidye karl olarak ve belli bir mazerete dayanarak
kocasndan kendisini boamasn isteyen kadnn bu isteini kabul etmek ya
da reddetmek hususunda koca tamamen serbesttir. Mazeretin meru olup
olmadn takdir yetkisi tamamen ona aittir. Kabul ettii takdirde fidye
miktarnn ne olacan tespit dahi onun takdirine braklmtr.
853a

Her ne kadar fidyeyi yksek miktarlarda tutmamas ve karsna vermi
olduu mehilden fazlasn hesaplamamas gerekirse de
854
, genel olarak
geliri olmayan kadn iin fidye demek g ve imkanszdr. deyemeyince de
kendisini bu belal kocadan kurtarma olana yoktur. Yukarda sz konusu
ettiimiz ey kadnn mazeret nedeniyle fidye vererek kocasndan kendisini
boamasn istemesi halidir. Mazeret mevcut olmayan hallerde durum nedir?
diye sorulacak olursa yant udur:
...Mazereti olmakszn kocasndan kendisini boamasn isteyen
kadn Cennet rayihasn alamaz... Cennet ona haramdr...
855

Grlyor ki eriat sistemi kadn, evlilik yaamnda ok kt ve ekilmez
durumlarda brakmtr; o kadar ki kocasnn gaddarl ve melaneti
karsnda bile onu fidye verme zorunluluunda tutmu ve stelik kendi
kendisini satn alma hususundaki karar yetkisini, kendisine eziyet vermekte
olan kocasna brakmtr.
Koca, sadece karsn boamak bakmndan deil fakat boadktan sonra
geri alma bakmndan da imtiyazl durumdadr. nk Kuranda yle yazldr:
Boanan kadnlar, kendi kendilerine ay beklerler... Kocalan bu
arada barmak isterlerse, karlarn geri almakta ok daha hak
ERAT VE KADIN
378

sahibidirler... Erkeklerin onlardan bir stn dereceleri vardr... (2
Bakara 228.
Yukardaki ayette yer alan bu arada anlamndaki szckler, boanan
kadnlarn ayba halini beklemeleri ve hamile kalm iseler bunu
bildirmeleri iin saptanan sre ile ilgilidir. Byle bir durumda koca, isterse
hamile kadn geri alabilecek, isterse almayacaktr. Yani hamile brakm
olduu bir kadn dahi sokaa atm olabilecektir!
Denecektir ki eriat sisteminde kadnlarn pek ala boanmaya haklar
vardr; kocann cinsel kusurla malul bulunmas ve rnein innetli ya da
mecbb ya da hsali ve ekkaz olmas halinde kadn iin kocasn boama
olana bulunmaktadr.
Yine bunun gibi kocann baz hastalklara duar olmas (rnein beres,
czzam delilik, gibi) halinde de, ya da

gab ve mefkud bulunmas gibi

hallerde kadn iin ayrlma ya da boanma yoluna gitme hakk vardr.
Btn bunlar dorudur, ancak ne var ki bunlar bir bakma aldatc ve
eriatya slamda kadnlarn boanma hakk vardr iddiasna sarlma
frsatn veren eylerdir. nk bir kere btn bu saydmz (ve benzeri)
haller, istisnai saylabilecek hallerdir. rnein innet, bir tr cinsel
iktidarszlktr; innetli kii (ki innin diye arlr) dul kadnla cinsel ilikide
bulunabildii halde bakire ile bulunamaz. Ya da elerinden biri ile
bulunabildii halde dier bir eiyle bulunamaz. Byle bir halde kadnn fesh
talebiyle mahkemeye gitmesi mmkndr. Ancak ne var ki mahkeme, bu
durumda dahi kocaya bir yl tedavi sresi tanmak zorunluluundadr. Bir yl
sonra innet giderilmemi ise, ancak o zaman hakim kar ve kocay birbirinden
ayrabilir. Fakat ayrmak demek boamak demek deildir. Mahkeme iin
boama karar vermek diye bir zorunluluk yoktur.
te yandan unutmamak gerekir ki cinsel organnn snnet olunan ba
ksmn kadnn rahmine girdirebilen koca innin saylmaz. Byle bir durumda
kadncaz, kendisini tatmin edilmi bulmasa dahi fesh dileiyle mahkemeye
bavuramaz. Oysaki koca, kendisini tatmin etmeyen karsn hakimden karar
almaya bile gerek grmeden sokaa atabilir.
Cbb ya da hsa ya da ekz denilen cinsel kusurlar iin dahi durum
aa yukar byledir. Cbb denilen ey erkeklik organnn ve husyelerin
bulunmamasdr. Hsa denilen ey, erkeklik organ bulunduu halde
husyelerin (yani testislerin) olmamas nedeniyle meninin gelmemesidir.
Byle bir halde kadn iin mahkemeye mracaat hakk vardr. Fakat eer
kocasnn bir tek husyesi var ise, koca kusurlu saylmayaca iin,
ERAT VE KADIN
379

mahkemeye bavurmasnn faydas yoktur. Zira eriatin emirlerine gre tek
husyeli koca ile kanaat etmek zorunluluundadr.
ekz denilen hastala gelince, bu da erken boalma nedeniyle erkein
cinsel organnn girdirilmeden snmesidir. Byle bir durumda kadn iin
yargca bavurma hakk vardr. Fakat eer kocasnn cinsel organ rahme
girebiliyor fakat boalamyor cinsten ise, mahkemeye bavurmu olmann
bir faydas yoktur. nk byle bir durumda bulunan koca ekkaz saylmaz.
Beres ya da czzam ya da delilik ya da frengi gibi hallere gelince;
Koca iin bu kusurlar sz konusu olsa bile durum yukardakilerden farkl
deildir.
856
Grlyor ki fevkalade istisnai bu gibi hallerde kadna, sanki bir
hak tanyormu gibi durumlar yaratlmtr (ki bu da sadece baz mezheplerde
byledir. Bunu tanmayanlar da vardr). Sylemeye gerek yoktur ki btn
bunlar slamda kadna boanma hakk tannmtr eklindeki bir iddiaya
temel yapmak gln olur, istisnai saylabilen bu durumlarda dahi kadn,
diledii ekilde kocasndan ayrlamaz. Mahkemeye gitmek zorundadr. Oysaki
koca, deil sadece karsnn yukardakine benzer durumlarda bulunmas halini,
fakat hi bir kusuru bulunmad hallerde dahi: Seni boadm diyerek
boama olanana sahiptir. Kadncazn tm kaderi, kocasnn iki duda
arasndan kacak olan szcklere kalmtr. Hele bu szckler, kazara
kez boadm eklinde (yani talak- selase ile boadm diye) km ise
mesele bitmitir. Byle bir halde koca piman olsa ve aman hata ettim,
szm geri aldm filan dese bile karsyla tekrar bir araya gelemez.
Gelebilmesi iin karsnn yabanc bir erkekle evlenmesi, cinsi mnasebette
bulunmas ve sonra ondan boanmas gerekir! ancak bu artlarn yerine
gelmesiyledir ki kadnn kocasna dnmesi mmkndr. Buna slamda hlle
ad verilmitir. Ve ite imdi ksaca, Muhammedin getirmi olduu bu slami
kuruluu gzden geireceiz.

A) Boanm Kadn Yabanc Bir Erkekle Cinsi Mnasebete Zorlama
Usul: Hlle
Boanmann bir de Talak- selase adn tayan ekli vardr ki kadn
bakmndan korkulu ve utan verici sonular dourur. nk kocas
tarafndan bu ekilde boanm olan bir kadn, kocas ile tekrar beraber
yaayabilmek iin baka bir erkein koynuna girmek, onunla cinsi
mnasebette bulunmak, daha dorusu hlle denilen eriat kurumunun
azizliine kurban edilmek durumundadr. Hlle sistemi, slamn getirdii
kurumlar ierisinde kadn, en insafsz yoldan cezalandrmak ve aile birliine
ERAT VE KADIN
380

darbe vurmak bakmndan, akl verilerine en ters denlerden biridir. Kuranda
yle belirtilmitir:
...Boanma iki defadr... Bundan sonra (koca) kadn boarsa, kadn
baka biriyle evlenmedike bir daha kendisine helal olmaz. Eer ikinci
koca da onu boarsa... eski kan (ve) kocann birbirlerine dnmelerine
bir engel yoktur... (2 Bakara 229-230)
Daha baka bir deyimle, kadn, kocas tarafndan talak ile bo edilmi
ise, bir daha ona helal olmaz, meerki bir baka adamla evlenmi ve ondan
boanm olsun. Kocann talak ile karsn boamas, karsna hitaben
seni kez boadm szlerini sarf etmek suretiyle olabilir. Her ne kadar baz
bilginler bu tr boamann sadece bu szleri sarf etmekle olamayacan,
Muhammedin getirdii sistemde fiilen ayr boama durumu bulunmadan
hlle yoluna gidilemeyeceini ve yukardaki formln Halife merul-Faruk
zamannda baladn iddia ederlerse de
857
, iddialar isabetli deildir. Zira
Zbeyrin ve Ebu Seleme bn Abdurrahmann Ayeden rivayetine gre
Muhammed, talak ile boamann, kocann azndan kacak olan: Seni
kez boadm szleriyle bir anda oluacan ngrmtr. Nitekim bin
drtyz yl boyunca genellikle i gren forml, Muhammedin, talak n bir
defada verilmesini caiz gren yukardaki forml olmutur.
858

Her ne kadar memleketimizde evlilik ve boanmalar Medeni Kanun
hkmlerine tabi olmakla beraber, kanun dnda sakl olarak munakehat ve
mufarekat olaylarna yani evlilik ve ayrlmalara ok rastland bir gerektir.
Btn bu olaylarda uygulanan ey talakn bir defada verilebilmesidir.
Fakat u son 25-30 yl ierisinde Msr, rdn, Sudan, Irak ve Fas gibi baz
Mslman lkeler, srf uygar dnyaya ayak uyduruyor .grnerek, boanmay
gletirmek maksadyla fiilen ayr boama halinin mevcudiyetini art
klmlardr.
Sylemeye gerek yoktur ki nemli olan husus bir defada bir szle verilen
talak n bir talak addolunmas ya da aksine bir defada talak vermenin
haram saylmas deil fakat hllenin akla, manta ve ahlaka ters den
artlardr. yle ki:
Karsn talak ile boam olan bir koca, sonradan pimanlk duyarak
karsn geri almak

isteyebilir. Ancak alabilmek iin istemek yeterli deildir;
baz artlarn yerine gelmesi ve getirilmesi gerekir ki o da boad kadnn bir
baka erkekle evlenmesi, onun koynuna girmesi, onun balcazndan tatmas,
yani onunla cinsi mnasebette bulunmas, sonra bu ikinci koca tarafndan
boanmasdr.
ERAT VE KADIN
381

Btn bu artlar yerine geldii taktirdedir ki kadn eski kocasna dnebilir.
Bu artlar arasnda en nemli olan, yeni evlendii adamla cinsi mnasebette
bulunmas ve sonra ondan ayrlm olmasdr. Eer cinsi mnasebette
bulunmadan ayrlacak olursa eski kocasna asla dnemez. nk
Muhammed bunun byle olmasn emretmitir.
Gerekten de Buharinin SAHHinde yer alan ve Ayenin rivayetine dayal
bir hadis yledir:
Kurazi Rifaa adnda birisi, talak ile kars Temimeyi boar. Fakat
boadktan sonra piman olur. Muhtemelen kzgn bir anndayken ve hislerine
kaplarak yapt bu iten dolay ok zgndr. Temimenin kendisine
dnmesini ister. Temime de Rifaaya dnmek dileindedir; ancak ne var ki
Kurazi, Abdurrahman bn Zubeyr adnda biri ile evlenmitir. Eski kocasna
dnebilmesi iin Abdurrahman ile cinsi mnasebete bulunmas ve ondan
ayrlmas gerekmektedir. Fakat Abdurrahmann ehvet gc yetersizdir. Bu
nedenle Temime, bir zm yolu bulmak zere Muhammede mracaat eder
ve yle der:
Ya Resulallah! Rifaa beni boamt. (Ve talak ile) talak-i kat-i
klmt. Sonra ben de Kurazi Abdurrahman... ile evlenmitim. Fakat
Abdurrahmann erlii u elbise saa gibi (gevektir. (Erlik) vazifesini
gremiyor.)
Temimenin bu szlerini dinleyen Muhammed u yant verir:
Sanrm ki sen (eski zevcin) Rifaaya varmak istiyorsun. Fakat (ikinci
zevcin) Abdurrahman senin balcazndan, sen de onun balcazndan
tatmadka bu olamaz (ona varamazsn)
859

Muhammedin balaz szc ile anlatmak istedii ey cimadan, yani
cinsi birlemeden kinayedir
860

Grlyor ki Muhammed, hlle sisteminin ilemesi iin, cinsi mnasebeti
mutlak bir art klmtr. O kadar ki ikinci kocann cinsi g bakmndan
gevek bulunmas halinde dahi kadna ondan ayrlp ilk kocasna dnme
olanan vermemitir.
Bundan dolaydr ki zavall Temime, sevdii eski kocasna dnmek yle
dursun ve fakat mrn cinsi mnasebet gcnden bylesine gevek bir
adamla geirme talihsizliinde klnmtr. Hemen belirtelim ki ikinci kocas ile
cinsi mnasebette bulunma imkanna sahip olup ondan ayrlsa ve eski
kocasna dnm olsayd dahi daha mutlu bir duruma kavumu olmayacakt.
ERAT VE KADIN
382

nk sylemeye gerek yoktur ki Muhammedin ngrd cima art,
kadn bakmndan olduu kadar, aslnda, koca bakmndan da tiksinti yaratc
sonular dourur. Kadn bakmndan aalatc ve tiksinti yaratcdr, nk
srf eski kocasna dnebilmek iin baka bir erkein koynuna girip, onunla
cinsi mnasebette bulunma zorunluluu, byle bir tiksintiye kaplmadan
yerine getirilebilecek bir ey deildir. stelik de bu zorunluluk kadn,
yukardaki rnekte olduu gibi, erlik vazifesini gremeyecek bir adamla
evlenip btn mrn onunla geirme tehlikesiyle de pek ala babaa
brakabilir.
Kocann durumuna gelince: bazen hiddetini yenemeyip karsna kez
bosun diyerek
861
yaratt durumlar sonucu karsnn yabanc bir adamla
cinsi mnasebette bulunmasna gz yummas (nk aksi taktirde onu geri
alamayacaktr), ve bylece bakasnn koynundan km bir kadnla tekrar
ayn bir at altnda yaamaya devam etmesi, ayn nitelikteki tiksintilere
katlanmaktan baka bir ey deildir. Bunu yapamad takdirde de sevdii
karsna kavuamayp mutsuz olacaktr.
Daha baka bir deyimle hlle sonucu tekrar bir araya gelen eler iin,
birbirlerinin yzne bakmak muhakkak ki ok zorlam olur. Bundan dolaydr
ki talak- selase ile yklan bir yuvann tekrar kurulmas ou kez mmkn
olamamaktadr. Bu ekilde birbirlerinden ayrlm olup ta yeniden bir araya
gelmek isteyen nice eler, HLLE sisteminin gerekten utan yaratc bu
ynleri nedeniyle ayr yaamaya ve mutsuzlua mahkum kalmaktadrlar.



B) Hlle Sistemi Ne Boanmay Gletirmeye ve Ne de Kadn
Korumaya Yarar
Akla ve mspet ahlak anlayna ters der olmasna ramen, Hlle
sistemi ve bu sistemin dayal bulunduu Kuran hkm (Bakara 229) yzyllar
boyunca din bilginleri tarafndan kutsal bilinmi ve savunula gelmitir. Hem de
gya Cahiliyye dneminin ktlklerinden birini yok eden bir sistem olarak!
Denmitir ki: Cahilliyye zamannda talak bir adetle tahdid olunmamt. Erkek
karsn saysz bir surette boar, sonra dnp tekrar alr dururdu. Cahilliyye
adetine gre erkek iin sonsuz ve saysz talak ve mracaat haklan vard.
phesiz ki bu ittradsz hal ve vaziyet devaml ve mesd bir aile kurmaya
mani idi. Ayn zamanda kadn iin de bir zulm idi. Kadn mkl vaziyette
ERAT VE KADIN
383

brakyordu
862
Daha baka bir deyimle Hlle sistemini savunanlar l
mantna sarlarak bu sistemin boanmalar gletirmek ve kadn koruma
gibi bir amaca dayal olduunu iddia etmilerdir: Eer koca, karsn
boarken hllenin bu sonularn hesaplayacak olursa, boama yoluna pek
gitmez, karsn haksz ve keyfi ekilde boam ise, cezasn kendi eker
eklinde bir garip mantk yrtmlerdir.
Hemen iaret edelim ki bu sylenenler yanltr. nk bir kere Cahilliyye
dneminde boama hakk erkein tekelinde deildi. Daha nce grm
olduumuz gibi kadnn da boama hakk vard. stelik boanma halinde iki
taraf, hi bir arta bal olmakszn (yani kadn bir baka erkekle cinsi
mnasebet zorunluluunda kalmakszn) tekrar bir araya gelebilirdi; Hlle
diye bir ey yoktur. Bu itibarla boamay say ile snrlamann ve hlle
sistemine balamann kart koca bakmndan yararl bir yn yoktur. Hele
boama hakkn kocann keyfine terk etmekle evlilik birliinin korunacan
dnmek saflk olur. Kald ki hlle sistemi, boanmay zorlatrmaktan ya da
kocay cezalandrmaktan ziyade, susuz durumdaki kadn ikence azabna
sokmak gibi olumsuz sonular youran bir uygulamadr. Olaylarn ortaya
vurduu gerek udur ki erkek, ou kez fkesine yenilerek ve fevri bir
davranla, azndan kere bosun szlerini karabilmektedir. Bu
durumda kadn, bu tr haksz bir davrann kurban olarak istemedii ve
hatta bilmedii bir adama varmak, onun koynuna girip balcazn tatmak
yada eer bunlar yapmay gze almyor ise, eski kocasna dnemeyip
mutsuzlua katlanmak durumundadr.
Grlyor ki Muhammed, bu vesile ile de kadn, kocasnn kaprislerine,
igdlerine, fkelerine ve keyfiliklerine feda etmitir.


C) Boanma Hakknn Sadece Kocaya Ait Bulunmasnn Kadn
zgrle Kavuturduu ddias!
Muhammedin getirdii boama sistemi, kadn erkein istibdadna sokar
nitelikte olmasna ramen mslman savunurlarn hayranln cezbet-mitir;
bu usuln Arap yaamlarnda reform yaratan ve kar koca ilikilerinde adil
sonular douran bir ey olduunu iddia etmilerdir. Aralarnda talak
sisteminin kadnlara zgrlk, bamszlk saladn ileri srenler olmutur;
rnein yle diyenler vardr: Eer peygamber kocaya, karsn
cezalandrma hakkn tand ise, kadna da zgrln kolaylkla elde
edebilecei *talak yolunu salamtr
862a

ERAT VE KADIN
384

Bazlar kadnn, nikah srasnda evlenme akdine, boanma hakkn
mahfuz tuttuuna dair hkm koyabileceini ne srmlerdir.
863
Hemen
belirtelim ki slamda evlenme akdini yapan kadn olmad iin (nk bu ii
baba ya da erkek veli yapar) byle bir iddiann geerli bir yn yoktur.
Bazlar slam ncesi cahiliyye dneminde boanmann kadn aleyhine i
grecek ekilde dzenlediini, dier btn dinlerde de durumun bu olduunu,
oysaki Muhammedin bu sistemi slah ederek kadnlar lehine olacak ekle
dntrdn sylerler.
864
Bu iddiann da tutar taraf yoktur. Her ne kadar
eski Yunan ve Romada ya da Yahudilikte boama hakknn kocaya tannm
olduu ve Katoliklikte ise boanmann tamamen yasakland doru olmakla
beraber, bir kere bu eski rnekleri kyas lei yapmak, bylece talak
sistemini meru ve mazur klmaya almak yanltr. Kald ki kyaslanmak
istenen sistemlerin slamn getirdii sistemlerden daha kt bir yn de
yoktur. rnein, Katolik dini boanmay yasaklamtr, fakat hi olmazsa bu
yasa tek tarafl olarak deil fakat hem erkek ve hem de kadn iin koymutur.
Oysaki slamda boanma sadece kocann karlarna i grecek ekilde
ayarlanmtr.

1) slam ncesi Dnemde Arap Kadn, Kocasn Boama Hakkna
Sahip ken...
Cahiliyye diye tanmlanan slam ncesi dnemi kt gstermek iin
eriatnn bavurduu iddialardan biri de, bu dnemde Arap kadnnn, her
alanda olduu gibi, boanma alannda da her trl haktan yoksun olduu ve
ite Muhammedin Arap Kadnn bu acnacak durumlardan kurtard, daha
dorusu eski gelenei yok etmemekle beraber slah ettiidir.
865

Bu iddia nn da geree uygun bir yn yoktur. nk bir kere bu
dnemde boama hakknn sadece kocaya ait olduu doru deildir. Arap
kaynaklarnn kantlad gerek odur ki slam ncesi dnemde Arap kadnnn
zgrln salayan eylerden biri kocasn kendi dilediine gre
seebilmek olduu kadar evlendikten sonra diledii gibi onu boayabilmektir.
Evlenirken de boama hakkn mahfuz tuttuunu belirtir ve bu hakk,
zgrln salamak zere kullanmasn bilirdi. Bunu kantlayan nice
rneklerden biri olmak zere Asrn kz Selmann (ki Muhammedin byk
babas Abdlmttalibin anas olur) davrann belirtmek mmkndr. bn
shakn bildirdiine gre Selma, ylesine zgr ruhlu, ylesine haysiyetine
dkn bir kadnd ki, Abdimenaf olu Haimin kendisine talip olmas zerine
bu evlilie baz artlarla raz olacan bildirmi ve artlar arasna, kendi
ilerini ve mallarn kendi idare edeceine, diledii an kocasn
ERAT VE KADIN
385

boayabileceine dair olanlar katmtr.
866
Nitekim bu evlilikten doan ocua
eybe ad verilmi, fakat bir sre sonra Haim, Mekkeye dnmek istediini
bildirince Selma kendisiyle gelemeyeceini bildirerek olu eybe ile
Medinede kalmtr. Yine bn shakn bildirdiine gre Selmann
kaynbiraderi Muttalib, eybeyi alp Mekkeye babasnn yanna gtrmek
istemi fakat Selmann direnmesiyle karlamtr. Bu direnii krmak zere
ok yalvarm, ok dil dkm, hatta ocuun artk seyahat edebilecek bir
yaa geldiini, Mekkedeki kendi airetinin yanna dnmesi gerektiini
belirtmi fakat Selmadan izin alamamtr. Ancak eybeyi araya koyarak ve
onu anasndan ricakar yaparak bu izni salayabilmitir.
867

imdi geliniz birlikte, slami yasaklarn balamasndan nceki dnem
itibaryla Selmann bu zgr durumuna ve bir de kadnn slamn getirdii
kstlamalara bal tutumuna bakalm. Mmkn mdr ki slamdan sonraki
kstlamalar dneminde kadn, kocas baka bir yere gitmek istesin de ona
kar direnebilsin ya da ocuunu kendisine alkoyabilsin? Yukardaki rnekte
Selmann zgrl, hi kukusuz boama hakkna sahip olmaktan doma
bir eydir. Kocasnn bencil bir davrana ynelmesi halinde, ya da onunla
artk yaamak istememesi durumlarnda, bu hakkn kullanacam bilmektedir.
Koca dahi bunu bildii iindir ki kadnna hkmedememektedir.
slam ncesi dnemde Arap kadn u ya da bu nedenle kocasndan
ayrlmak istediinde: Senden ayrlmak iin Tanrya snrm szlerini kez
tekrarlayarak zgrlne kavuabilirdi. Nitekim Muhammedin baz eleri,
henz talak sisteminin ihdasndan nce, bu formle sarlarak Muhammedten
ayrlmlardr. Bunlar arasnda Muaviye Kndinin kz Esmay ya da
Mulaykay ya da Fatima bin Adhak ya da Leyla adndaki kadnlar rnek
vermek mmkndr.
Boanmak istemelerinin nedeni, Muhammedten holanmamalar, onu
kendilerine nazaran ok yal bulmalar, ya da onun dier eleriyle bir arada
bulunmaktan kanmalardr. Gzellikleriyle tannm olan ve Muhammede
nazaran ok gen yata bulunan ve stelik nl Kabilelerden gelme bu
kadnlar iin Muhammedle birlikte yaamak cazip grnmemi ve bu nedenle
her birisi ondan ayrlma yolunu aramtr. Ksa bir fikir edinmi olmak iin
Esmann (ki meyme olarak da bilinir) ayrlmak istemesini Ebu Useydin
rivayetine dayal olarak Buhariden ve ayrca bn-i Sadn ve Taberinin
azlarndan
868
dinleyelim:
Esmann odaya girmesi zerine Peygamber kapy kapad ve
perdeleri rtt. Kollarn Esmaya doru uzattnda Esma: Sana kar
Allaha snrm diye konutu. Bunun zerine Peygamber, ban
elbisesinin kollaryla rtt ve Dilediin ekilde korunmakta serbestsin
ERAT VE KADIN
386

szlerini kez tekrarlad ve (odadan karak) etrafndakilere (Esmann)
kendi airetine iade edilmesini emretti
869

Esmann neden dolay Muhammedten holanmad hususu pek
aklanmaz. Bununla beraber, tahmin edilebilir ki bu neden, her eyden
nce onun kadnlk gururuna ve haysiyet duygusuna sahip bulunmasndan
domutur.
nk hatrlatalm ki Esma (yahut meyme) Cevn oullarndan Numan
bn-i erahilin kz idi. Cevn oullar Ezd soyundan tannm bir kabile olup
Kinde merasndan idiler. Ve ite byle bir kabileye mensup bir kadn,
Muhammedin yanna konulduunda: Nefsini bana bala, hitabyla
karlanca bunu gurur ve haysiyetine yedirememiti. Kendisinden nefis
balamas isteyen bir adama kar muhtemelen saygsn yitirmi ve hatta
asabilemiti. Bundan dolaydr ki Muhammede yle cevap vermiti: Hi
melike bir kadn nefsini tebasna balar m?
869a

Bilindii gibi melike szc kadn hkmdarlara ya da hkmdar
karlarna verilen bir addr. Bylece Esma, Muhammedin Nefsini bana
bala eklindeki davrann, kendisine kar saygszlk sayarak onu teba
durumuna drmekle karlk vermi olmaktayd.
Daha ilk andan itibaren ondan soumu olmasnn nedeni, muhtemelen
budur. Dier bir neden de Muhammedin ok karl haremine dahil olmaktan
kanmas olabilir.
869b

Hazrecin kz Leylann da, yine buna benzer ekilde Muhammedten nasl
ayrlm olduunu daha nce grmtk. Eleri tarafndan bu ekilde
reddedilmi ve istenmemi olmay Muhammed byk bir znt ile karlar
ve bunu gurur sorunu sayard. Bundan dolaydr ki elerinin biri kendisinden
ayrlmak istediinde yzn elbisesinin kolu ile kapar, yukardaki ekilde
konuur ve odadan kard.
870

Ve ite btn bu durumlara bir son vermek ve bylece karlar tarafndan
terkedilmeyi nlemek iindir ki boama hakkn kadndan alp erkein imtiyaz
haline getirmitir. Baz din bilginleri, Muhammedin yerletirdii talak
sisteminin, eski Arap geleneklerinin slah edilmi ekli olduunu sylerler ve
bunu kantlamak zere u ayetleri gsterirler:
Allah elerinizi, anneleriniz gibi kendinize haram saymanz iin
yaratmamtr... (33 Ahzab 4); ... inizde karlarn annelerinin yerine
koyarak haram sayanlar bilsinler ki karlar anneleri deildir... (58
Mcadele 2)
ERAT VE KADIN
387

Hemen iaret edelim ki bu ayetleri Kurana koymakla Muhammed, ne eski
Arap geleneklerinin kt ynlerini dzeltmitir ve ne de boanma usulnde
kadn lehine reform getirmitir. Aksine eski bir gelenei daha da kt bir ekle
dntrmtr. Baknz nasl:
Arap kaynaklarndan renmekteyiz ki eskiden (yani cahiliyede) Araplar,
karlarn boamak istedikleri zaman: Sen bana anamn srt gibisin diye
konuurlar ve konutuklar an artk bir daha hi birlememecesine
karlarndan ayrlm olurlard. Bu gelenek, Muhammedin peygamberlik
iddialarna sarld tarihten sonra da devam etmitir. Tanr ile her an temas
halinde bulunduunu ve her ktl Onun irad ile gidermeye memur
bulunduunu syleyen Muhammedin aklna, uzun sre bu yukardaki
gelenei deitirmek fikri gelmemitir. Aksine hemen her frsatta mminlere
bu gelenek gereince davranmalarn bildirmitir. Ta ki Salebe kz Havle,
kendisine hatrlatana kadar.
Beyzavi ve Celaleddin gibi nl yorumcularn bildirdiklerine gre Havle,
gnlerden bir gn Muhammede bavurarak kocasnn kendisine: Sen bana
anamn srt gibisin
11
szlerini sylediini bildirir ve bu szlerin boama
anlamna gelip gelmediini sorar. Muhammed kendisine yant verirken
aralarnda yle bir konuma geer:
...(Bu szleri sylemekle kocan seni boam olmaktadr), bu
adamla birlikte yaaman artk senin iin caiz deildir (Havle cevaben
kendisine) -Evet ama kocam bana Seni boadm demedi ki; beni
sokaa da atmad. Sadece bu szleri sylemekle yetindi. Oysaki imdi
sen bana kocamla artk bir arada olmamn gayri meru bulunduunu
sylemektesin. yi ama bu durumda oluk ve ocuumla ben ne
yapabilirim ki? Yok mu bana verecein bir baka t?" der.
Fakat Muhammed, kadnn bu ok yerinde ve hakl yaknmas karsnda
insafl bir zm yolu arayacana, ilk sylediklerini tekrarlar ve mevcut olan
Arap geleneine gre artk kocasna dnmesinin imkansz bulunduunu
hatrlatr. Bu hatrlatma zerine Havle evine, ocuklarnn yanna dner ve
oturup Tanrya iini dker, dualar eder. Ve ite gya onun bu yalvarmalarna
dayanamayan Tanr, yukardaki ayetleri gnderir. Daha baka bir deyimle
btn bu durumlar daha nceden dzeltmek Tanrnn aklna gelmemitir.
Muhammedin de aklndan, Havlenin ikazna ramen, sz konusu kt
durumu dzeltmek ya da Tanrya danmak fikri gememitir. Sadece ve
sadece Havlenin oturup Tanrya yaknmas zerinedir ki yukardaki zm
bulunmutur. Fakat bulunan zm boama hakkn kocann keyfiliinden
kurtarp kadnn zavalllna deva getirmi deildir. nk yukardakilere
eklenen hkmler kadn lehine ynelik deildir ve yledir:
ERAT VE KADIN
388

Karlarn annelerinin yerine koyup haram sayarak boamak isteyip
sonra szlerinden dnenlerin, ailesiyle temas etmeden bir kle azad
etmeleri gerekir... Azad edecek kle bulamayann, ailesiyle temastan
nce iki ay birbiri peine oru tutmas gerekir. Buna gc yetmeyen
altm dkn doyurur. Bu kolaylk Allaha ve Peygamberine inanm
olmanzdan trdr...(58Mcadele, 3,4).
Grlyor ki deien pek bir ey yoktur. Boama forml kadnn lehine
olabilecek bir ekle dntrlm deildir; sadece boanmann Vazgeilmez
nitelii deitirilmitir. nk yukardaki ayette;
Karlarn annelerinin yerine koyup haram sayarak onlar boamak
isteyip sonra szlerinden dnenlerin...
eklindeki szler yer almtr. Daha baka bir deyimle koca, sznden
dnmek istemez ise boanma hali devam eder. Bu takdirde kadn iin
yaplacak ey kalmamtr; ne mahkemeye ne de baka bir mercie
bavurabilir. Pilisini prtsn alp evi terk etmesi gerekir.
Eer koca sznden dnmek isterse, bu istek yeterli deildir. Yani
szm geri aldm diyerek boanma durumuna son vermi olmaz ve kars
ile yaama olanana kavumaz. Kavuabilmek iin ayette grlen artlar
yerine getirmesi gerekir. Yani klesi var ise bir kle azad edecektir; yok ise iki
ay boyunca oru tutacaktr; buna da gc yetmez ise 60 dkn
doyuracaktr. Pekiyi ama bunu da yapamaz ise ne olacaktr? diye sormak
yersizdir. nk bu tr sorular Tanrya ve Peygamberine hakaret ve
imanszln kant saylmtr.

2-Kary boayp, yerine daha gzelini almann bir baka acayip
yolu: Kadnn kadna mbaeret etmesi (plak srtmesi):
bn-i Mesdun rivayetine gre Muhammed, iki kadnn plak tenlerini
birbirlerine srtmeleri sonucu aile felaketi doacan sylemi ve yle
demitir:
Kadn kadna mbaeret etmesin (plak srtmesin). Sonra
kocasna br kadn (kocas ona bakp gryorcasna) vasf ve tarif
eder (de bir fenala sebep olur)...
870a

slam Kaynaklarnn bildirdiklerine gre Kadnn kadna mbaereti
demek, iki kadnn bir araf, bir yorgan iinde birbirlerine tenleriyle, yani
plak olarak, dokunmalar ve srtmeleri demektir
.870b
Yine ayn kaynaklarn
sylemesine gre Muhammed bu ekildeki plak srtmeleri aile yaamlar
ERAT VE KADIN
389

bakmndan byk felaket sebebi saym ve yasaklamtr. nk
dnmtr ki, eer evli bir kadn, araf ya da yorgan iinde bir baka
kadnn plak tenine srtm ise, bu taktirde kocasna olup bitenleri
anlatrken o kadnn gzelliini tarif ve tavsif eder, ve kocas da onu dinlerken
o kadn hayalinde canlandrp ona ak olabilir, ve sonunda karsn boayp o
kadnla evlenebilir. Byle bir durum ise aile felaketine mncer olur. Ve hele
dier kadn da evli ise, bu taktirde o da kocasndan boanma arelerini
aramaya kalkar ki bu daha da byk bir aile felaketi yaratr.
870c

Btn bunlar okurken, pek muhtemelen kendi kendinize: Bu acayip
yasan sebebi, olsa olsa kadnlar arasnda sevicilii nlemektedir
diyeceksinizdir, Evet ama siz hi her hangi bir kadnn, bir baka kadna
mbaeret ettikten sonra gelip te o kadnn plak vcudunun gzelliini
kendi kocasna anlatacan dnebilir misiniz? Ve hele kocasnn kendisini
boayp nadn alabileceini hesap ederek bu riske giriebileceine hi
ihtimal verebilir misiniz? te yandan baka bir kadn almak iin, karsn
boamak zorunda deildir ki koca! Eer karsndan memnun ise, hem onu
kullanmaa devam eder ve hem de onun mbaeret sonucu kendisine
gzelliini anlatt dier kadn haremine ekler, olur biter.
Sylemee gerek yoktur ki aile felaketini yaratan ey kadnn kadna
mbaereti deil ve fakat boama hakknn snrsz ve keyfi ekilde koca ya
verilmesidir.



D) Mslman lkelerde Kadn, Bugn Hala Talak Sisteminin
Kurbandr.
Biraz nce belirttiimiz gibi talak
1
* sisteminde kadnn kaderi kocasnn iki
duda arasnda kacak olan Boadm szlerine baldr. Bunu yaparken
onun iradesini snrlayan hi bir ey yoktur. ddet sresine riayet etmek ve
aldklarn geri vermek suretiyle (ki bu da baz hallere mnhasrdr) bu insafsz
silah diledii gibi kullanr. O kadar ki karsna sinirlendii bir annda yarn
yamur yaacak olursa kendini bo olmu bil dese ve tesadfen ertesi gn
yamur yasa, karsn gerekten boam saylr. Her ne kadar bu
sylediklerinden vazgeip karsn tekrar geri alabilirse de, eer fkesine
fazlasyla kaplp azndan eni talak ile boadm szlerini karm ise,
bu takdirde pimanlk duysa dahi faydas yoktur; karsyla tekrar bir araya
ERAT VE KADIN
390

gelebilmesi iin kadncazn hlle yapmas, yani yabanc bir adamla
evlenmesi, onunla cinsi mnasebette bulunmas ve sonra onun tarafndan
bo edilmi olmas gereklidir.
Ne hazindir ki talak sistemi, bu ekliyle, bugn hala mslman lkelerde
uygulanmaktadr. Saylar krk akn bu lkelerden sadece nde resmen
ilga edilmitir. Trkiye; Arnavutluk ve Sovyet Rusyadaki mslman eyalet
devletler. Ilga etmeyen baz yerlerde (rnein Suriye, Msr, Cezayir, Fas,
Pakistan, Gney Yemen, gibi) kocaya ait bulunan boama hakkna baz
snrlamalar konmu ve kadna, baz haller iin, mahkemeden boanma
talebinde bulunma olana tannmtr. (Tunus ksmen ilga eden
devletlerdendir)
Fakat btn bunlar kadn lehine olumlu sonu yaratacak nitelikte eyler
deildir. rnein Fasta, karsn boamak isteyen kocann yapaca ey, bu
konudaki kararn noterden tasdik ettirmektir. Suriye, Msr ve Gney Yemen
gibi yerlerde bu ii Yargca yaptrtmaktr. Pakistanda, mahalli uzlatrma
kuruluna bildirmek ve bu kurulun ilemini beklemektir (ya da 90 gnn
gemesine intizar etmektir.)
Suriye (1953ten bu yana) ve Tunus (1956da kabul ettii kanunlarla) hi bir
geerli neden olmadan karsn boayan kocaya belli bir miktar tazminat
deme zorunluunu yklemilerdir. Talak usuln snrlamaya tabi klmakla
beraber tamamen kaldrmayan bu lkeler, kaldrmama nedenini,
boanmalarn az sayda bulunmas olayna dayatrlar (Suriyede boanma
nispetinin %5, Msrda %2,6 olduu ileri srlr).
871
Sylemeye gerek yoktur
ki nemli olan husus bu oranlarn dk olmas deil, fakat bylesine insafsz
ve kadn bylesine kltc ve kle haline getirici bu sistemin varldr;
kadnn her zaman iin kocas tarafndan sokaa atlma (ya da babasnn
evine yollanma) dncesi ierisinde yaar olmasdr.
Msr, Pakistan ve Banglade gibi baz lkelerde pek snrl denebilecek
hallerde kadna boanma talebinde bulunma hakk tannmtr (rnein
kocann deli olmas, ya da karsn terk edip gitmesi, saln tehlikeye
drebilecek bir hastala yakalanmas vs. gibi). Baz yerlerde kadn,
evliliin geimsizlik durumu ierisinde bulunduunu ileri srerek, bu yola
gidebilir (kocasndan edindii her eyi iade etmek ve hizmetlerinin karln
dahi istememek artyla).
872

Fakat kolaylkla anlalaca gibi btn bu tedbirlerin, kadna yararl bir
yn yoktur. ou zaman bu tedbirlerin varlndan bile haberdar deildir
kadn; olsa bile, evrenin basks yznden ya da kocasna tazminat verme
zorunluluu nedeniyle hi bir ey yapamamak durumunda kalr.
873

ERAT VE KADIN
391


V) MUHAMMED KADINI SYASAL HAKLARDAN DA YOKSUN
BIRAKMITIR.
Muhammedin kadnlara siyasal haklar salad, iktidar kullanma olana
yaratt, seme ve seilme hakk tand iddia edilir. Medine dneminde ve
Mekkenin fethi srasnda kadnlardan da biatim alm olmasnn, buna delil
saylmak gerektii sylenir. Onun zamannda devlet ilerine kadnlarn da
katld, rnein mm Selemenin ve mm Haninin (ki Ebu Talibin kzdr)
dari ve siyasi kararlarda rol oynadklar, Ayenin ya da Meymunenin ve dier
baz elerin savalara katldklar, Halife merin lmnden sonra halife
seimlerinde kadnlarn rol oynadklar ne srlr.
874

Oysaki btn bu iddialarn geerli bir yn ve gereklerle ilgisi yoktur.
Aslnda ne Muhammed kadnlara siyasal hak niteliinde bir ey tanmtr, ne
de slam tarihi boyunca byle bir hakkn kullanlmas sz konusu olmutur.
Hatta gerei aklamak gerekirse, slam ncesi dnemlerde Arap kadn
siyasi haklara sahip iken Muhammed bu eski Arap geleneini dahi kaldrmtr.
(slam devletlerinde kadn hkmdarlar grlmemi deildir. Fakat bu, slami
emirler hilafna olumu durumlardandr).
Gerekten de Arap kaynaklarnn belirttii odur ki Arabistanda, daha
Muhammedten nce (hem de 1700 yl ncelerinden itibaren), kadn
hkmdarlar grlmtr. Kuranda, Nemi Suresinde ad geen Sebe
melikesi Belks (Bilkis) bunlarn ilki saylr; islami efsane onu Gney Arabistan
hkmdarlar arasnda kabul eder. Sylendiine gre Sebede byk bir tahta
sahip bu kadn hkmdar, Sleyman Peygamber araclyla Tanrnn
mesajn alm ve Allaha teslim olmutur (K. 27 Nemi 28-44).
Her ne kadar Sebe melikesinin Araplk menei tartma konusu ise de bu
hikaye, Araplar arasnda kadnn, slam ncesi dnem itibaryla, zgrle ve
iktidara sahip olduuna delil saylr.
875

Belkstan sonra Arap tarihinde pek ok kadn hkmdara rastlanr.
876

Son kadn hkmdar olarak kabul edilen Cebele bn Ayhana gelinceye
kadar iki dzineye yakn kadn hkmdar grlmtr.
877
Bunlardan bir ksm
tek balarna, bir ksm ise kocalaryla birlikte iktidar paylaarak i
grmlerdir. te yandan kamu yaamlarnn eitli alanlarnda da kadnlarn,
nemli grevlere getirildikleri, rnein Kabe anahtarlarnn muhafazas iinin
kadnlara brakld grlmtr. bn Hiamn bildirdiine gre Muhammed,
Mekkeyi fethettiinde, Kabenin anahtarlarn, o zamanlar bu grevi ifa
ERAT VE KADIN
392

etmekte olan Osmann anasndan almtr.
878
Muhammedin kendi
akrabalarndan baz kadnlarn, rnein Abdlmttalibin kzlarnn dahi bu
ekilde nemli grevlerde bulunduklar sylenir.
879
bn Ishak gibi en salam
kaynaklar, Cahiliyye dneminde Arap kadnnn yarglk yapar olduunu
aklar.
880
Fakat ne var ki Muhammed, zellikle Medinede glenmeye
balad anlardan itibaren bu gelenei de deitirmi, kadnlarn siyasal
iktidara katlmalarnn ve karar alma durumunda bulunmalarnn caiz
olmad kuraln koymutur.
Sadece dnyevi iktidar konusunda deil fakat uhrevi iktidar alannda da
durumun bu olduunu, kadnlardan peygamber olamayaca gibi din grevlisi
(imam, kad vs.) olamayacan da hkme balamtr. Btn bu yaptklarnda
alacak bir ey olmadn hemen belirtmek yerinde olacaktr. nk kadn
ktlk kayna bilen aklen ve dinen dun gren ve bu nedenle:
Karlarnzn sz ile hareket ederseniz, yerin dibi yerin stnden
daha hayrldr size... Karlarnzn fikrini aln fakat sylediklerinin aksini
yapn...
diyen Muhammedten, kadna siyasal haklar tanmasn ve kadnlar devlet
ilerine kartrmasn beklemek saflk olurdu.
Gerekten de Muhammed, kadnlarn ister dnyevi, ister uhrevi nitelikte
olsun, iktidar denen eye sahip olamayacaklarn, devlet ve hkmet
ynetiminin hi bir blmnde yer alamayacaklarn pek ak bir dille ve u
hadisle belirtmitir:
Hkmet ve devlet ilerini kadnlara tevdi eden hi bir millet felah
bulmaz...
Bu hadisi, hicretin 6. ylnda (Miladi 630), Iran devletinin bana bir kadn
hkmdarn gemesi vesilesiyle yerletirmitir. Arap kaynaklarn belirttiine
gre o tarihlerde Muhammede, ran hkmdar Kisrann lm haberi
verildiinde Muhammed:
Onun yerine kimi getirdiler, diye sorar. Bu sorusuna: -Kz Buran
getirdiler- yantn alnca: -Devlet ilerini kadnlara brakan milletler felah
bulmaz
der.
Oysaki Buran adndaki bu kadn hkmdar, Muhammedin sylediklerini
adeta yalanlarcasna, Sasani'ler zamannda Hsrev II (Perviz)den sonra Iran
tahtna kan hkmdarlarn en baarllarndan biri olmutur.
ERAT VE KADIN
393

Kadnlar siyasal haklardan yoksun klan yukardaki hadis, Zeyd Abdul-
Azm bn Bakrann rivayeti olarak bn Akzam al-Taiden bn Kuteybeye
nakledilmitir.
"
Kitabu Uyunul-Ahbar adl yaptnn Hkmet baln
tayan blmnde bn Kuteybe, kadnlarn iktidar sahibi olmalarnn felaket
douracan Muhammede atfen belirtirken yukardaki hadisi uzun uzadya
deerlendirir.
881
Ayn tema y Gazali Ihyau Vlumid-Din adl yaptnn Kitabu
Adabn-Nikah balkl blmnde ele alm ve ayn ekilde yorumlamtr.
882

Mslman yazarlar, Muhammedin kadnlar aleyhinde syledii dier
kltc szlere, rnein kadnlarn aklen ve dinen eksik olduklarna,
eytaniliklerine, bu nedenle onlarn aklna ve szne gre hareket etmenin
felaket yaratacan ngren hadislerine de bu konuda arlk vermiler,
kadnlarn, her alanda olduu gibi siyasal hak alannda da her trl yetkiden
yoksun durumlarnn srp gitmesini salamlardr.
Bu olumsuz sonucun olumasnda Muhammedin sadece szleri deil
fakat fiileri de rol oynamtr.
Her ne kadar Muhammedin, savalara karken yanma elerinden
bazlarn ald ya da Mekkenin fethinden sonra, kadnlar da biat ettirdii
iddia edilerek bu olaylarn kadnlara hak tanm olduuna delil tekil ettii ileri
srlrse de, doru deildir.
Bir kere savaa kt zamanlar eleri arasnda kura ekerek bunlardan
bazlarn beraberinde gtrd gerek olmakla beraber bunu, sava
gcn arttrmak dncesiyle yapmamtr; cinsel ihtiyacn gidermek iin
yapmtr. rnein Beni Mstalik gazasna karken elerinden Ayeyi, bir
baka seferinde Meymuneyi yanna almtr. Fakat ne Ayenin ve ne de
Meymunenin, Tanr tarafndan Muhammede ihsan edildii sylenen ar
ehvet gailesini karlama grevinden baka bir rolleri olmamtr. Ve ne
ilgintir ki Muhammed, kendi cinsel ihtiyac iin yerletirdii bu gelenein
cilvelerine urad da olmutur. Ifk olaynda olduu gibi. Hatrlatalm ki Beni
Mstalik gazasna karken beraberinde gtrd Aye, dn srasnda
kervan karp geride kalm ve Safvan bin Muattal adndaki gen bir askerin
devesine binmi olarak ka gelmiti. Bu olay halk arasnda dedikodulara
sebep olmu ve Ayenin kasten geride kalp gen bir delikanl ile oyaland
sylentileri yaylmaya balamt. Bu sylentiler Muhammedin kulana
gelmi ve kskanln tahrik etmiti. Bu yzden de Aye ile ksm ve
hatta onu babasnn evine gndermiti. Ancak ne var ki sonunda, Ayenin
yokluuna tahamml edemeyeceini anlaynca barmak istemi, Tanrdan
vahiy indiini, bu vahiylere gre Ayenin susuz olduunu bildirmi ve
Kurana da gerekli ayetleri yerletirerek olay rtbas etmeye uramtr.
882a

ERAT VE KADIN
394

Mekke fethinden sonra kadnlar biat ettirmesi olayna gelince, bu olay,
Muhammedin kadnlara siyasal haklar tand anlamna almak yanl olur.
Zira kadnlar biat ettirdii hususlar, iktidarla ya da siyasal sorunlarla ilgili
deildir. Sadece Tanrya hi bir ey ortak katmamak, hrszlk yapmamak,
zinadan kanmak, kocalarna iftira ve bhtanda bulunmamak gibi
konulardadr.
883
Bunlarn hi birisinin siyasal haklar ve yetkilerle ilgisi
bulunmad ortadadr.
Muhammedten sonraki dnemlerde baz halifelerin becerikli baz kar-
lannn
884
ya da valide sultanlarn, devlet ynetiminde rol aldklar ve etkili
olduklar grlmemi deildir. Fakat bunlar eski alarn kadn
hkmdarlaryla kyaslamak ya da bu rneklere bakarak slamda kadnlarn
siyasal haklara sahip klndklarn iddia etmek saflk olur.
Durum Trkler iin de ayn olmutur. slam kabul tarihlerine gelinceye
kadar kadnlarn hkmdarlk ettikleri (yada kocalaryla birlikte hkmet
ilerini grdkleri) bir gerek iken slamiyeti kabulden sonra bu gelenek
giderek yok olmutur.
Muhammed, kadnlarn sadece dnyevi iktidardan deil, fakat ayn
zamanda uhrevi nitelikteki iktidarlardan da yoksun olmak zere yaratldklar
inancn yerletirmitir. Yerletirirken de Tanrya elilik yapmann, ya da
meleklerin (zellikle Cebrailin) ziyaretine mazhar olmann, mucizevi bir
imtiyaz olup sadece erkeklere layk grldn sylemi ve peygamberlerin
kadnlardan deil erkeklerden gnderildiini belirtmitir.
885
Kurana bu konuda
ayetler yerletirmitir. rnein Yusuf ve Nahl surelerine, kendisinden nce
peygamberler gnderildiini, Tanrnn bu peygamberlere Cebrail marifetiyle
vahyettiini, onlar kasabalar halkndan ve daima erkeklerden setiini
anlatan u ayeti koymutur:
Biz, senden nce de Peygamber olarak sadece kasabalar halknn
iinden setiimiz ve vahyettiimiz insanlar (erkekler) gnderdik (12 Yusuf
109);
... Ey Muhammed, dorusu senden nce de kendilerine kitaplar ve
belgeler vahyettiimiz bir takm adamlar gnderdik... (16 Nahl 43-44)
886

Bu ayetlerde yer alan insanlar ya da adamlar eklindeki szcklerin
erkekler anlamna geldii hususunda hi kimsenin kukusu yoktur. Din
bilginleri bu konuda gr birlii halindedirler. Beyzavinin Envarut-Tenzil ve
Esrarut-Tevil yaptna gz atmak yeterlidir. Kurann en iyi yorumu niteliinde
kabul edilen ve Snnilerce de mbarek diye benimsenen bu yaptnda
Beyzavi, Ali mran Suresinin 42. ayetini aklarken aynen yle der:
ERAT VE KADIN
395

Kurann Yusuf Suresinin 109. ayetindeki Biz senden nce insanlardan gayr
baka (peygamber) gndermedik szleri gereince Tanrnn (Peygamberlik
grevini) hi bir kadna tanmad hususunda gr birlii vardr
887

Bu gr sahiplerine gre Tanrnn Cebrail marifetiyle vahyettiini insanlar
kadnlar arasndan deil fakat sadece erkeklerden semesinin ilk nedeni,
kadnlar aklen ve dinen eksik (dun) yaratm olmasdr. l bedevileri
arasndan deil de, sadece kasabalar halkndan semesi nedeni de, yine
Beyzavinin bildirdiine gre, l insanlarn cahil ve duygusuz* bulmu
olmasndandr.
888
Daha baka bir deyimle Tanr, btn peygamberlerini ve
elilerini (yani Cebrail) araclyla vahyettiini ve ereflendirdii insanlar),
erkek olmak kaydyla Kasabalar halkndan semitir. Fakat denebilir ki
Muhammede gre bu kuraln bir istisnas olmutur: O da sann anas
Meryem ile, Meryemin anas Hannadr (1) Zira bunun byle olduunu
Kurana koyduu u ayetlerden anlamak mmkndr: 19 Meryem 16,18, 20,
28; 3. Ali mran 38; 4 Nisa 156,171; 5 Maide 17.
Ne ilgintir ki Tanr bu erefi Muhammedin kendi z annesi Emineye layk
grmek yle dursun, Emineyi, mslman imannda dahi yaratmam,
gnln ap mslman yapmam, stelik mslman olarak lmedi diye de
Muhammede anas Emine iin hayr-dua etme iznini vermemitir. lerdeki
sayfalarda ayrca greceiz ki btn bunlarn byle olduunu syleyen bizzat
Muhammedtir. Yine Muhammedin bildirdiine gre Tanr, vahiy indirmekle
grevlendirdii meleklerini dahi kadnlardan deil erkeklerden semitir.
Gerekten de Kuranda, Cebrail bata gelmek zere meleklerin elli bin
yllk derecelere bir gnde ykseltildikleri (70 Meari 4) ve kadir gecesi her i
iin Kuran indirdikleri (97 Kadir 4) Cebrailin Tanr emriyle Kuran
Muhammedin gnlne ve kalbine yerletirdii (2 Bakara 97; 19 Meryem 64;
75 Kyamet 16-18; 53 Necm 4-8), hem de anlalsn diye Arapa olarak
yerletirdii (26 uara 193-195) bundan dolaydr ki meleklere ve Cebraile
dman olanlarn Tanrya da dman saylacaklar (2 Bakara 97-98)
bildirilmitir.
Ve ite bu melekler diilerden deil erkeklerden yaratlmlardr.
Muhammede gre meleklerin dii olduunu dnmek ya da sylemek
Tanrya kar hakarette bulunmaktr.
te yandan Tanr ve peygamber emirlerini insanlara belletmek gibi
grevleri yerine getirme iinin de sadece erkekler tarafndan grlmesi gerekir,
nk Muhammed Kurana: Erkek, kz gibi deildir (3 Al-i mran 36) ayetini
koymakla bunu anlatmak istemitir. Suyti Celaleddin gibi yorumcular, bu
ERAT VE KADIN
396

ayete dayanarak kadnlarn din grevleri alamayacaklarn, rnein imamlk,
mftlk, kadlk vs. gibi grevlere getirilemeyeceklerini sylemilerdir.
Bilindii gibi bu ayette, mrann kars Hanna (Anna), Meryemi dourduunda
Tanr ile yle konuur:
...Ya Rabbi kz dourdum. Erkek kz gibi deildir, ben ona Meryem
adn verdim... (3Al-i mran 36).
te slam dnyasnn en nl bilginleri, yzyllar boyunca, kadnlarn
dnyevi yetkileri kullanamayacaklarn, halifelik, imamlk vs. gibi iler
yapamayacaklarn hep bu tr hkmlere dayanarak savunmulardr.
rnein bn Haldun, Mukaddime adl yaptnda, halifelik ve iktidar
konularn incelerken, kadnlarn erkekler zerinde emretme haklarna sahip
olmadklarn ve siyasal nitelikte yetkilere sahip bulunmadklarn belirtirken
yle der:... Tanr halifeyi kendisine vekil yapm ve kullarnn ilerini onun
araclyla grlmesini istemitir... (din bilginlerinin aklamalarna gre)
kadnlara byle bir yetki tannmamtr nk kadnlar iin iktidar kullanma
diye bir ey sz konusu deildir; onlarn tm davranlarna erkekler
hakimdir...
889

Bu gr savunurken bn Haldunun dayana, ayn zamanda
Muhammedin Kadnlar aklen ve dinen dun yaratlmlardr eklindeki hadisi
idi. aklen zayf olan her eyi bn Haldun kadnlara ve ocuklara zg sayar;
bundan dolaydr ki*kadnlarn halifelie getirilemeyeceklerini, imamlk, kadlk,
vs. gibi iler gremeyeceklerini savunur.
890

Gazali ayni hadise sarlarak ve ayrca bir de Kurann: "ki kadnn tankl
bir erkein tanklna bedeldir ve Erkekler kadnlar zerinde hakimdirler
eklindeki ayetlerini gz nnde bulundurarak ayn sonuca varr ve yle der:
Yarm tank durumunda saylan (kadn) nasl yarg olabilir?
891

Sadece din statlar deil fakat nl devlet adamlar ve nice yazar ve
dnrler de buna benzer grleri ilemekten geri kalmamlardr. Ni-
zaml Mlk, ki bir bakma Seluk Sultanlarnn siyasal eitimini salamtr,
kadnlarn eksik yaratldklarn ve bu nedenle onlarn iktidar ilerine
kartrmamalarn, aksi taktirde Devletin temelden keceini syler ve bu
konudaki din emirlerini sergilerdi.
892

Yzyllar boyunca benimsene gelen bu inanlar, gnmzn statlar
arasnda ayn kskanlkla paylaan ve mslman kadnn siyasi hak ve
zgrlklere sahip olmamasn savunanlar oktur.
893

ERAT VE KADIN
397

Bundan dolaydr ki Trkiye gibi laiklii kabul eden ya da Bat etkisiyle
hareket eden bir iki lke hari, hi bir mslman lkesinde kadnlara siyasal
zgrlk tannmamtr.
Trkiye gibi 1920den itibaren Ulus egemenlii ve Din ve Devlet ayrl
(Laiklik), Eitlik ve zgrlk ilkelerine sarlan ve 1934 den bu yana kadnlara
seme ve seilme hakk tanm bulunan bir lkede dahi din adamlar,
kadnlara siyasi haklar tannm olmasn, hi bir zaman hazmedememiler-dir.
Her ne kadar Atatrkn hayatta bulunduu srece seslerini karamam
iseler de, onun lmnden sonra, ilk frsatta ve giderek artan bir hzla
dmanlklarn belli etmilerdir. O kadar ki Diyanet leri Bakanl (ki Devlet
organlarndan biridir), insanln 21ci yzyla girmek zere bulunduu bu
uygarlk dneminde, hi ekinmeden u nitelikte fetvalar verebilir olmutur:
slam hukukunda amme velayeti denilen devlet tekilat riyaseti
ancak erkek bir vatanda tarafndan temsil olunur. Bu, millet otoritesini
temsil edecek mevkie kadn intihap edilemez. nk kadnn ftrat bir
ok cihetlerden bu ok ar vazifeyi deruhte etmee msait deildir.
Bunun iin slam hukukunda... devlet siyasetine intihab olunabilmesi
hususunda kadn iin hi bir hak kabul edilmemitir.
Bu gr Bakanlk, kadnlarn bnye ve irade itibariyle fitiz" ierisinde
bulunduklarna dair Muhammedin sylediklerine dayanarak ve yine onun:
Mukadderatn bir kadnn eline veren millet felah bulmaz
eklindeki szlerini hatrlatarak sergilemitir.
893a

Bu ayn Bakanlk, kadnlarn kaymakam dahi olamayacaklarn
zikrederken de Kurann:
Allahn kimini kimine stn klmas(ndan)... dolay erkekler
kadnlarn idarecisi ve gzeticisidirler (Nisa 34)
eklindeki hkmlerini ne srmtr.
893b

Ne hazindir ki btn bunlar, mslman lkeler erisinde kadnlara en
geni hak ve zgrl tanm olan ve laiklik ilkesini 70 yla yakn bir sre
boyunca tek bana en baarl ekilde uygulam olan Trkiye gibi bir lkede
vuku bulmaktadr.
Hatrlatalm ki Atatrkn laiklik konusunda yaptklarn ve zellikle
kadnlar seme ve seilme hakkna kavuturma abalarn
894
dier mslman
lkelerde taklit etmek isteyen liderler kmam deildir.
ERAT VE KADIN
398

rnein randa ah Pehlevi, Msrda Nasr ve Sedat hep bu yolu
denemilerdir. Fakat hi biri baarya ulaamamtr, nk hi biri eriat
gcne kar dikilmeyi gze atamamtr. Nitekim Msrda kadnlara seme
hakk tanyan kanun 1956 ylnda, o da byk glklerle, kabul edildii halde
o tarihten bu yana kadnlarn ounluu oy hakkn kullanmaktan ve siyasal
yaamlara katlmaktan uzak tutulmulardr. nk bir kere din kurulular,
bata El Ezher hocalar, ulemas olmak zere, fetva zerine fetva
yaynlayarak byle bir kanunun slam dinine aykr dtn ve kadnlarn
gvenilmez karakterde, abuk karar deitiren yaratklar olup oy hakkn
kullanmaya ehil bulunmadklarm ileri srerek kanununun uygulanmasn
nleyeceklerini bildirmilerdir. Dinsel gler yannda halktan kiiler de ayn
ynde direnme gstermitir. 1969 ylnda yaplan bir anketten anlalmtr ki
Kahirede her kiiden biri, kadnlarn erkeklere eit durumda olmadklarn,
grevlerinin eve kapanp i grmek bulunduunu sylemitir. Ve ite bundan
dolaydr ki Msrl kadn, seim kanunlarnn salad hakka ramen, iktidar
olayna yabanc kalmtr.
895

Kuran Anayasal kanun olarak kabul eden ve bu nedenle yeryznn
en demokratik lkesi olduunu ileri sren Kuveytte, kadnlara oy hakkn
ngren bir teklif, 1982 ylnda slama aykrdr gerekesiyle
reddedilmitir.
896
Pakistan ve Banglade gibi ka yldr atom bombas yapmak
iin uraan, sanki tm uygarlk sorunlarn zmlemi ve insanlarna insan
gibi yaama olanan salam ve atom silahndan baka yapacak ii
kalmam grnen lkelerde kadn her alanda olduu gibi siyasal haklar
alannda da acnacak durumdadr. Her ne kadar oy hakkn n gren kanunlar
bulunmakla beraber, eriat yasaklar yznden (rnein kadn-erkek
yaamlarn engelleyen) bu kanunlarn pratik bir faydas olmamaktadr.
897


VI) KADINI CAHL TUTMAK SURETYLE SMRME KURNAZLII
Muhammedin eitim sorununa nem verdii, zellikle kadnlarn talim ve
terbiyesini ngrd ve bunu salamak zere hkmler koyduu sylenir.
rnein:
Kendinizi ve ailenizi ateten koruyun (66 Tahrim 6) eklindeki ayetlerle
kocalara, karlarn ve kzlarn eitmeleri emrini verdii ileri srlr.
898
Bu
iddialar gnmzde ele alanlar Muhammedin yerletirdii esaslarn zamanla
unutulduunu ve bu yzden mslman toplumlarda kadnlarn cahil
kaldklarn sylerler.
899

ERAT VE KADIN
399

Bu iddialarn da, tpk dierleri gibi, abartma olduunu belirtmek gerekir;
nk Muhammed, ne aklc bir eitime (yani gereklere akl yolu ile gidilir
formlne) yer vermitir ne de kadnlarn mspet eitime tabi tutulmalarn
aklndan geirmitir. Her ne kadar ilmi inde de bulsan al diyerek renim
sorunlarna eildii sanlrsa da ilim szc ile aklc ilimleri deil fakat
gkten inme verileri, yani din diye bellettii eyleri ngrd dnlecek
olursa ve Kuran dnda ilim tanmad gz nnde tutulursa, insan beynini
gelitirici nitelikte bir eitime yer vermedii kolaylkla anlalabilir. Bu konuyu
dier yaynlarmzda ele aldmz iin burada fazla durmayacaz. Fakat
kadnlarn eitilmesi sorununa ksaca deinmekte yarar bulmaktayz.
900

Hemen belirtelim ki kadnlar aklen ve dinen eksik kt ve fitneci vs.
gibi deyimlerle tantan ve eytandan sayan ve kocalarna tabi klan
Muhammed gibi bir kimsenin, kadnlarn eitimine n ayak olacan
dnmek saflk olur. nk eitilen ve fikren gelitirilen bir kadnn, bu
hakszlklara ve aalamalara boyun emeyeceini, kendisini bu durumlarda
tutan ya da tanmlayana kar isyan edeceini herkesten nce o bilirdi. Erkek
snfnn mutluluunun ve kadn ona kul durumlara sokmann, ancak kadn
cahil tutmakla mmkn olacan da yine herkesten nce o dnmtr.
901

Gerei sylemek gerekirse btn bunlar, tarih boyunca tm toplumlarca
bilinen ve toplumlar pelerinden srkleyen liderlerce uygulanan eylerdir.
Bu gerei kefedebilmek iin Tanr Elisi olmaya da gerek yoktur. Bundan
dolaydr ki Muhammed, her ne kadar yukardaki ekilde konumakla beraber:
Karlarnza, kzlarnza okuma yazma retmeyin; (onlara) sadece
yn rmesini ve bir de Kurann Nur Suresini retin
eklindeki hadisler brakm
902
ve bu hkmleri herkesten nce kendisi,
kendi karlarna uygulamtr. bn Hacerden renmekteyiz ki Muhammedin
kadnlarnn bir ou okuma yazma bilmezdi ve renmelerine de
Muhammed engel olurdu; eine okuma yazma retmeye kalkan kiilere de
lanetler yadrd.
Daha sonraki dnemlerde din bilginleri Muhammedin bu szlerine ve
rneine bakarak kadnlara okuma yazma retilmemesi gerektiini slami bir
inan haline getirmilerdir. XI. yzyl nllerinden bn Kabus ve XII. yzyl
bilginlerinden Tusi ve daha niceleri, hep bir azdan olmak zere bu inanc
desteklemilerdir. bn Kabus Kabusname adl yap tnda yle der:
Kz ocuklarna, erginlik ana geldiklerinde, dinsel grevleri
belletilmelidir; fakat eer felaket dourucu sonulardan kanlmak
isteniyorsa, okuma yazma retilmemelidir...
Tusi ise ayn dorultuda olmak zere:
ERAT VE KADIN
400

...(Kadnlar ve kzlar) devaml ekilde kapal tutulmal... ve kadiri
blmnde belirttiimiz niteliklere sahip klnmaldr derken kadnlara
din bilgisi vermek fakat okuma yazma retmemek gereini
hatrlatrd.
903

Btn bunlar pek tabiidir ki Muhammedin emirlerine dayal davranlardr.
Kadnlar fazla eitmemek ve onlara fazla yz vermemek hususunda
Muhammedin syledii szler Arap ata szleri haline gelmitir. Bir Arap
yazarnn yakn yllarda kitap halinde yaynlad bu szler arasnda unlar
dikkati ekmektedir:
Kzna okuma yazma retme ve onu taban seviyesinden yukar
yerlerde oturmaya altrma.
Karlarnz yer seviyesinden yukarlarda oturmaya altrmayn ve
onlara okuma yazma belletmeyin; onlar tm isteklerinde Hayr, olmaz
karln almaya altrn, nk onlarn isteklerine uymak, onlar
kstahlatrmaya yarar.
(Karlarnz) yerde oturmaya altrn; onlara okuma yazma retmeyin,
sadece yn rmesi ve bir de Kurann Nr Suresini retin.
Ata szleri halindeki bu hadisi inceleyen bn Hacer, Muhammedin kendi
karlarna kar bu ekilde davrandn ve mminler arasnda karsna okuma
yazma retmeye kalkanlar Tanrya kar gelmekle suladn anlatr.
Yukardaki ata szlerine eklenebilecek olan bir dieri de udur:
Kadnlar en gerilerde tut, oturt, nk Tanr onlar oralara layk
grm (yerletirmi) bulunmaktadr
904

slam dnyasnn esasen cahil olan ve Muhammede zenerek okuma
yazma bilmemeyi meziyet sayan ou erkekleri iin kadn okuma yazma gibi
eylerden yoksun klmak hi kukusuz bulunmaz bir nimet saylmtr. nk
kadna okuma retmeyi yasaklayan zihniyetin gerisinde, onlar erkeklerin
hakimiyetine ve kleliine terk etme dncesinin yatt ortadadr. nk
okuma yazma bilen ve kafas biraz olsun iler hale gelen bir kadnn fikirsel
gelimeye ynelebilecei, bylece kendisini eitsizlikler, haysiyetsizlikler ve
hakszlklar ierisinde tutan bir dzene kar direnecei muhakkaktr. Byle bir
durumda erkek iin kadn hakimiyet altna almak, boynu bkk durumda
tutmak ve ona di geirmek mmkn olmayacaktr. Nitekim arap
kaynaklarndan ve rnein bn shak, bn Hiam gibi yazarlardan
renmekteyiz ki Muhammed, ilk kars Haticeye kar hi bir zaman
seyyidlik edememitir; nk Hatice: ...akl ve idrakle i gren, ahsiyeti
kuvvetli, eref ve haysiyet sahibi bir kadnd. Daha nceki blmlerde de
ERAT VE KADIN
401

belirtiimiz gibi Hatice, bakalarna mal ve para vererek ticaret eder, onlar
kara ortak yapar iini grrd. Muhammedi ie aldktan sonra ayn ekilde
davranm, onu ticaretine ortak klm ve bir sre sonra da onunla evlenmitir.
Fakat tekrar hatrlatalm ki Muhammed, bylesine becerikli ve zeki bir kadna
hkmetmenin kolay olmadn abuk anlamtr. Nitekim bundan dolaydr ki
btn yapt i Haticeden para alarak ve onun talimatna uyarak ama ve
dier yerlere mal gtrmek, mal getirmek olmutur.
Ticaret, al veri ilerinde Hatice bilgili ve tecrbeli olduu iin onun
szn dinlemekten ve onunla iyi geinmekten baka yapacak bir eyi yoktu.
Peygamberlie kalktktan sonra dahi onun tlerine uymay kendi
karlarna yatkn bulmutur. Bundan dolaydr ki Hatice ile evli kald sre
boyunca ne baka bir kadnla evlenmi ne de Haticeye hkmedebilmitir.
Fakat Haticenin lmnden sonra birden bire deimi ve kendisini
bambaka bir insan bilmi, ard ardna evliliklere girimitir. Onbir kadn bir
arada hareminde bulundurduu olmu, onlar zerinde mutlak bir hakimiyet
kurmu, ou kez onlar birbirine katm, eer tabir caiz ise Haticeye
yapamadklarnn acsn onlardan karmtr.
Sylemeye gerek yoktur ki bunu yapabilmek ve mmin erkekleri de karlar
zerinde stnle kavuturabilmek iin kadn snfn aklen ve fikren
geliemez halde tutma yollarn ak brakmtr. Bu arelerin ilki ve en
esasls olsun diye kadnlara okuma yazma renimini olanaksz klmtr.
Fakat kadnn kocasna kar grevlerini retmek zere kadnlarn talim ve
terbiyesini ngrmekten geri kalmamtr. Kurana koyduu: Kendinizi ve
ailenizi ateten koruyun (66 Tahrim 6) eklindeki ya da buna benzer
hkmler hep bunu salamak iindir. Bu ayetten maksat kocalarn karlarna
okuma yazma deil fakat sadece hayz, istihaza, namaz vs. gibi ilmihal
sorunlarn belletmelerini salamak ve Allah korkusunu kalplerine
sokmaktr.
905

Kadn iin kocasnn hizmetlerini grmek, ehvetini gidermek, ona boyun
emek ve nihayet ocuklar beslemek vs. gibi iler hep din emirlerine dayal
eyler olduu iin, kadnn talim ve terbiyesi bu emirlerin renilmesine
balanm, ite bundan dolaydr ki bu i kocaya braklmtr. Bunu yapmakla
koca, herkesten nce kendi karlarna uygun bir i grm olacaktr.
Tekrar edelim ki karsn bu ekilde talim ve terbiye etmekle grevli kld
kocaya Muhammed okuma yazma retme yetkisini vermemitir. Bylece
mmin erkein kafasn okuma yazma bilen kadn dinsel grevleri yerine
getirmez inancyla ykamtr.
906

ERAT VE KADIN
402

Bundan dolaydr ki aradan bin drtyz yl gemi olmasna ramen
mslman erkek, bugn dahi, eitim grm kadna kar doal bir alerji
duyar. Okul grm kzlardan iyi, itaatkar ve sadk ev kadn
kamayacana inanmtr. Yksek renim yapm ve kltrl saylabilecek
erkekler bile bu konuda kendilerini nyarglardan kurtaramamlardr. Eitim
kurulularnn, kzlar zerinde olumsuz etkiler yarattn, kzlarn bekaretlerini
kaybetmelerine, evlilie kar husumet beslemelerine vesile olduunu bu
yzden kocalarna kar asi olmalar ve hatta kocalarn aldatma yollarna
bavurmalar yolunu hazrladn dnmekten kurtulamamlardr. Yine
bundan dolaydr ki aileler, kzlarn eittikleri takdirde onlara koca
bulamayacaklar korkusu ierisindedirler.
907
Msr, Cezayir ve Fas gibi Bat
dnyas ile yakn ilikilerde bulunan lkelerde bile durum budur. Bir Arap
yazarn u satrlar ilgintir: Araplarn ve Berberilerin dnd odur ki
kzlar iin eitim fuzuli bir eydir ve ancak geleneksel ilikileri tehlikeye
sokmayacak lde olmaldr; (ki bu da) kadnn grevinin evde ekmek
yapmak, yemek hazrlamak, srtta ocuk tamak gibi eyler olduu gz
nnde tutularak ayarlanmaldr. Bu nedenle aileler kzlarn, akademik ya da
teknik okullara deil sadece ev ii reten okullara gndermektedirler...
908

te yandan kadnn kapatlmasn ve erkekten uzak tutulmasn dinsel gerek
olarak benimseyen eriat mant, kzlarn renim grmek zere evden kp
okula gitmelerini, hele kzl-erkekli okullarda ders grmelerini byk gnah
bilir. ou yerlerde kzlar iin ayr okullar bulunmasna ramen kzlarn okula
gnderilmeleri bal bana bir sorun tekil eder. ou kez bu sorun kzlarn
hi bir okula gnderilmemesi eklinde sonuca balanr.
909

Kadn eitmek gnah sayld iindir ki mslman lkelerde bu
sorunlara eilenler zndk gzyle grlr olmulardr. Geen yzyln ilk
yarsnda Osmanl padiahlarndan ikinci Mahmuda Gavur Padiah
damgasn yediren nedenlerden biri, kzlar iin zel okullar atrmak
istemesidir. Onun rneini Msrda Hidiv smail Paa izlemi ve onun
gayretlerini baz yazarlar desteklemitir.
910
Fakat kadnn eitilmesini Kuran
esaslarna aykr bulan evreler ve zellikle al-Azhar, btn bu giriimleri
dinsizlikle karlamtr.
Kadnlarn eitimsizlii bakmndan eriat lkeleri yer yznn en
kltrsz ve en geri lkeleri arasnda yer almlardr. Avrupaya ya da Kuzey
Amerikaya nazaran ok geri saylan dier lkelerle (rnein Gney Amerika
ya da ou Asya lkeleri gibi) kyaslandnda mslman lkeler bal bana
bir grup olarak, kadnn cahil braklmas konusunda ok zavall bir
durumdadrlar. Bu farkllk sadece kltr ve ekonomik alanlarda deil fakat
uluslar gittike yoksullatran ve aresizlie sokan konularda, rnein nfus
patlamas alannda da kendisini gsterir. statistiklerin ortaya vurduu gerek
ERAT VE KADIN
403

udur ki kadnlarn eitimine nem verildii oranda doum art
azalmaktadr.
911


VII) EKONOMK ALANDA KADINI PASF VE VERMSZ KILMANIN
YOLU
slam ncesi dnemde Arap kadn ekonomik faaliyetlerde bulunabilir,
rnein tek bana ticaret yapabilirdi. Muhammedin ilk kars Haticenin
kervanlar ilettiini, adamlar tuttuunu, bu adamlara kardan paylar dattn,
daha nceki blmlerde grmtk. Fakat Muhammed, Haticenin lmnden
sonra kadnn bu zgrln kknden yok etmitir. Getirdii sistemde kadn
ev ileriyle megul olmak, evden kmamak, erkeklerle temasta bulunmamak,
her yapaca i iin kocasndan izin almak zorunluluunda klnmtr. O
tarihten bu yana mslman lkelerde kadn (ziraat alan hari) ekonomik
faaliyetler bakmndan pasif durumda braklmtr. Ziraat alannda (yani
tarlada) almas bu alann bir bakma ev ii niteliinde saylmas ve
erkeklerle bir arada bulunmay gerektirmemesindendir.
912
Durum gnmzde
de budur. Sanayide ve hizmet sektrnde alan kadnlarn tm nfusa oran
ortalama %5i gemez. Bu oran Trkiye ve Msr gibi lkelerde biraz daha
yksektir ve daha dorusu %12 ve %18 civarndadr.
913

Kentlerde ve byk i merkezlerinde alan kadnlarn eitli meslek
ubeleri itibaryla dalm, erkeklerle temas durumuna gre deiir. Bu
temasn az olduu alanlarda, rnein kz okullarnda ya da cinsiyete gre ayr
yerlerde almay ayarlayan fabrikalarda bu oran biraz daha yksektir. ou
lkelerde sekreterlik ya da telefon memurluu gibi iler daha ziyade erkekler
tarafndan grlr.
Kadnn almas esas itibaryla erkein iznine balanmtr; koca bu izni
genellikle vermek istemez. slam lkelerinin tmnde kadnn mesleki hayata
atlmamas ve ekonomik faaliyetlere katlmamas hep ayn nedenlere
dayaldr ki o da erkein kskanln tahrik etmemek iin kadn erkekle bir
arada bulundurmamaktr.
Eitim grm kimseler dahi kendilerini bu ilkel zihniyetten
kurtaramamlardr ve kadnn (zellikle kendi elerinin) almasna
kardrlar; meer ki erkeklerden ayr yerlerde alma sz konusu olsun.
914

Kadnn kurtuluu davasnn bir ekonomik sorun olduunu, ekonomik
koullarn olumasyla bu kurtuluun kendiliinden oluacan, nk
zgrlk ve bamszlk denen eye, ekonomik akntdan kurtulmakla, i
ERAT VE KADIN
404

alanlarnn almas ve bu alanlarda i bulmakla, avantajlar salamakla
(rnein ocuk bakm kolaylklar yaratmakla) kavuacan syleyenler
oktur.
915
Ancak bunu syleyenlerin unuttuklar udur ki ekonomik gelimeyi
salamak iin mslman kiiyi eriatin kaderciliinden, insan miskinletirici
ve sefil yaamlara mahkum edici etkilerinden, bir lokma, bir hrka
felsefesinden, her rzkn Tanrdan geldii yalanlarndan ve yer yz nimetleri
yerine Cennetteki hurilere erime hayallerinden kurtarmak gerekir.
Bunu yapmadka ekonomik canlla, bollua ve refaha erime olasln
salamak mmkn olamaz. Hatrlamak gerekir ki slam lkelerinde ekonomik
sknt ve kiisel yoksulluk, cahil halk ynlarn dize getirecek ya da dinsel
klelikten kurtaracak neden deildir. Aksine sefil yaamlara katlanmann
fazilet olduuna inandran bir nedendir. Ekonomik smrye kar isyan
etmek ya da bozuk dzeni deitirip adil bir sisteme erimek ve bu maksatla
i sahalarnn almasn beklemek mslman kiinin kafasnda yer eden bir
ey deildir. nk onun kafas bol rzkn ve sermaye denen her eyin
Tanr tarafndan belli kiilere verildiini ngren hkmlerden tutunuz da Hi
bir ey insann kendi emeinin rn deildir eklindeki emirlerle (yani yet
yz refahn salamak iin alma heveslerini sndrc hkmlerle)
yorulmutur. Ekonomik sknty ikayet konusu yapmak yle dursun,
aksine nimet bilmitir din uruna, nk Muhammed ona, bu dnya
yoksullarnn varlkl olanlardan 500 yl nce Cennetlere kavuacan
mjdelemitir.
916

te yandan mslman erkek, ekonomik sknty hissetse, alktan
leceini bilse yine de kadnn ekonomik gce katlmasn ve erkeklerle bir
arada almasn istemez. stelik kadnn alma hayatna girip para
kazanp bamszlk taslamasna, sslenip pslenmesine ve karsna geip
caka satmasna hi tahamml yoktur. Kadn zerindeki basksnn ve
hakimiyetinin azalabileceini anlad an, kadn haklar davasnn en azl
dman kesilmeye hazrdr.

VIII) MUHAMMEDE GRE CEHENNEMDEKLERN ONLUNU
KADINLAR TEKL EDER.
Kadn zavall kll klma gaddarln eriat sistemi sadece bu yeryz
yaamlar itibaryla yeterli grmemitir; sadece kocasnn hizmetisi, ehvet
gidericisi kertesine indirmekle yetinmemitir; sadece hakaret edilmeye ve
dvlmeye layk bitmemitir. Btn bunlardan gayr bir de gelecek dnya
yaamlar ierisinde de mutsuzlua, yalnzla terk etmi ve genellikle
Cehennem ehli olarak nitelendirmitir. Ve btn bu insafszlklarda
ERAT VE KADIN
405

bulunurken stelik bir de kadn koruyormu ya da yceltiyormu gibi
kurnazlklara ynelmitir. Birazdan belirteceimiz gibi Muhammed, her ne
kadar kadnlarn, itaatkar ve kocalarna yararl olmalar halinde, iyi
kadnlar olarak Cennete gireceklerini mjdelemi ise de Cenneti srf
kadnlar kocalarna boyun edirtmek amacyla ve smr tuza olarak
ngrmtr. nk kadnlara asl layk grd yer cehennemlerdir; her
vesile ile ve her frsatta Cehennemlerin ounluunun kadnlardan
olutuunu sylemitir. Tanr szleridir diye bellettii Kuranda Cenneti,
mnhasran mmin erkeklerin keyfine, ehvetine, zevkine uygun ebedi
mutlulua kavuacaklar bir yer olarak tantmtr.: Tanry her an ananlarn,
ya da Tanr ve Peygamber emirlerine uyanlarn; Defterleri sadan verilmi
olanlarn ve Sabrl olanlarn vs..., Cennete gireceklerini vaat ederken bu
deyimlerle genel olarak hep erkekleri kastetmitir. Bunun-byle olduunu
kantlayc hkmlerden birkan zikretmek gerekirse:
...Allaha kar gelmekten saknanlar, phesiz Cennetlerde... ve
Rablerinin kendilerine verdikleriyle zevk duyarak nimetler iindirler...
Rableri onlar Cehennem azabndan korumutur... Onlara yle denir:
...dizi dizi tahtlara yaslanarak afiyetle yiyin iin. Onlara ceylan gzl eler
veririz. (52 Tr 17-20).
Dorusu Allaha kar gelmekten saknanlara gzel bir gelecek vardr;
kaplar onlara alm Adn Cennetleri vardr. Orada tahtlara yaslanm
olarak trl meyveler ve iecekler isterler. Yanlarnda gzlerini elerine
(kocalarna) dikmi gzeller vardr... (38 Sad 49-52).
... Allaha iten bal kullar... ite bildirilen rzk ve meyveler onlaradr.
Nimet Cennetlerinde, karlkl tahtlar zerinde kendilerine ikram olunur.
Ba ars vermeyen, sarho etmeyen... bembeyaz bir kaynaktan
doldurulmu kadehler sunulur. Yanlarnda el dememi, deve kuu
yumurtas renginde, baklarn yalnz erkeklerine evirmi ceylan gzl
(dilberler) vardr... (37 Saffat 40-49).
yilik ilemekte nde olanlar... nimet Cennetlerinin gzdeleri onlardr...
Murassa tahtlara karlkl olarak yaslanrlar, lmsz genler yanlarnda,
ba ars ve dnmesi vermeyen... ibrikler, kadehler, arzulayacaklar ku eti
ile dolarlar. lediklerine karlk olarak sedefteki inciler gibi ceylan
gzller vardr... Defterleri sadan verilenler, ne mutlu o saclara. Biz
ceylan gzlleri, defterleri sadan verilenler iin yeniden yaratmzdr...
Onlar bakire, elerine dkn ve yatlar yapmzdr. (56 Vaka 10-38).
Rabbine kar korkan kimseye iki cennet vardr. Bu Cennetlerde
baklarn yalnz erkeklerine evirmi, daha nce ne insan ve ne de
cinlerin dokunmu olduu eler vardr... Onlar yakut ve mercan gibidirler...
Oralarda iyi huylu gzel kadnlar vardr ...adrlar iinde ceylan gzller
vardr... Cennetlikler orada yeil yastklara... ilemeli deklere yaslanrlar
(55 Rahman 46-76).
ERAT VE KADIN
406

Grlyor ki Kurann cennet vaatleriyle dolu bu ayetlerinde geni bir ifade
tarz niteliinde olarak Allaha kar gelmekten saknanlar, ya da Allaha
iten bal kullar, ya da yilik ilemekte nde olanlar, ya da Defterleri
sadan verilenler anlamnda tmceler ve szckler yer almtr. Ve ite
bunlara baklarak sanlr ki cennetlerdeki nimetler kadn erkek her mmin
iin ngrlmtr.
Oysa ki bu byle deildir; nk bu tmcelerle tanmlanan mminler
sadece erkeklerdir, nk Cennetlerin nimetleri sadece erkek snfnn
zevkine, keyfine ve ehevi ihtiyalarna gre ayarlanmtr. Yukarya aldmz
ayetlerin italik iinde beyaz satrlar tekrar gzden geirilecek olursa grlr ki
Cennet sakinlerine Ceylan gzl dilberler, huriler, bakireler ve baklarn
yalnz erkeklerine evirmi, yakut gzl gzeller vaat edilmitir. Daha baka
bir deyimle Cennete gidecei belirtilen Saclar ya da defterleri sadan
verilenler ya da yilik ilemekte nde olanlar tanm Ceylan gzl dilberler,
el dememi bakireler, yakut mercan gibi kadnlar tanm ile balantldr.
Bu balantnn kadnlar lehine bir yn olmad aikardr; nk ceylan
gzl dilberlerden ve bakire kzlardan zevk alacak kadnlarn says ok
olmasa gerektir.
Hi kuku edilemez ki hurilerle, iri kara gzl dilberlerle ve bakirelerle
doldurulmu olan Cennetler hep erkekler iin dnlmtr; Muhammedin
Kurana yerletirdii hkmlerden de anlalmakladr ki Tanr, bu gzelleri
erkekleri iin ngrmtr: Biz ceylan gzlleri defterleri sadan verilenler
iin yeniden yaratmzdr... (56 Vaka 10-38). Muhammed cennetleri
ylesine mmin erkekler iin ngrmtr ki, yukardaki deyimlerden gayr bir
de erkekleri ehl-i cennet ya da cennetlikler szckleriyle anmtr. Buna
karlk kadnlara ehl-i cehennem deyimini uygun bulmutur. rnein
Kurann Rahman Suresindeki: Cennetlikler, orada (yanlarnda ceylan gzl
dilberler ve iyi huylu gzellerle).. lemeli deklere yaslanrlar (55 Rahman
76) eklindeki tmce sadece mmin erkekleri kapsamaktadr. Yine ayn
ekilde Muhammed, Ebu Hreyrenin rivayetine dayal bir hadisinde: Ehl-i
cennetten her birinin iki kadn vardr ki vcudunun letafetinden baldn
kemiinin ilii etinin stnden grnr...
917
demi ve derken de ehl-i cennet
szcn, grld gibi sadece inanan erkekler karl olarak kullanmtr.
Btn bunlara eklenebilecek daha nice benzeri hkmler sralamak kolaydr.
Fakat ne var ki inanm erkekleri cennetlere layk grrken ve ehl-i cennet
deyimiyle tanmlarken kadnlar da aksine, genel olarak, cehennemlik bilmi
ve onlar iin ehl-i cehennem szcklerini semitir. bn Abbastan
renmekteyiz ki Muhammed bu konuda srarldr. Nitekim hadislerinden
birinde yle der:
ERAT VE KADIN
407

Bana cehennem gsterildi. Bir de grdm ki ehl-i cehennemin
ekserisi kadnlardr...
918

Usamenin rivayetine dayal bir baka hadise gre Muhammed yle
konumutur:
Ben cennetin kapsnda durdum. Grdm ki cennete girenlerin ou
darlkta yaayanlardr... Bu sefer cehennemin kapsnda durdum, oraya
girenlerin ou kadnlard...
919

mran bn Hsahnn nakline gre Muhammedin bu konudaki bir baka
hadisi yledir:
Ben (Mira gecesi)... (Cehenneme baktn), Cehennemliklerin ounu
da kadnlar (tekil ettiini) grdm...
920

Ebu Saidin bildirdiine gre Muhammed, btn bu dndklerini ve
sylediklerini dorudan doruya kadnlarn yzne vurmaktan geri
kalmamtr. Nitekim bir hadisinde kadnlara hitaben yle konumutur.
...Siz kadnlarn ou cehennem ktdr
Ey kadnlar, Bana cehennem halk gsterildi, ou sizler idiniz...
921

Sylemeye gerek yoktur ki cehennemlik deyimiyle tantt bu kadnlar
mmin kadnlardr; inanan kadnlardr; inanmayanlar zaten haliyle
cehenneme gideceklerdir.
A) Muhammede Gre Cehennemdekilerin ounluunu Kadnlar
Tekil Eder, nk Onlar Aklen ve Dinen Dun, ve Taban Kt ve
Hilekar ve Kfrandrlar.
Pek yi ama mslman olduklar halde neden kadnlar Cehennemin
ounluunu tekil etmektedirler? diye sorulacak olursa bunun yantn
Muhammed genel olarak yle vermektedir: nk kadnlar doutan kt
ve dzenbaz ve hilekar yaratklardr!, ve nk kadnlar genellikle
kocalarna kar isyankar ve Kfrandrlar, ve nk kadnlar taban
erkeklerden asabi dirler, ve nk kadnlar ziynete ve dnya alayiine
meclb (tutkun) bulunmaktadr, ve nk Kadnlar aklen ve dinen dun (eksik)
yaratklardr
921a

Bu ve buna benzer grlerini, Kurana yerletirdii ayetler ve hadis
snnet eklinde brakt hkmler olarak ortaya vurmu olduuna
deinmitik. Hatrlanaca gibi bunlar arasnda: Kadnlar hilesi byk,
ERAT VE KADIN
408

ktlkleri ak, boboaz, ahlaklar zayf ve eytan ruhlu (yaratklardr)
eklinde olanlar vardr. Ya da bundan daha ar ifadelerle: Benden sonra
erkekler iin kadnlardan zararl bir fitne brakmadm diyerek kadnlarn
fitneciliini sergiledii de Varittir. Yine ayn ekilde kadnlarn kfrbaz ve
nankr olduklarn anlatmak zere Tanrnn dahi: Ey kadnlar, dzenleriniz
pek byktr sizin diye konutuuna dair hatrlatmalar yannda:
Bana Cehennem gsterildi. Birde grdm ki ehl-i Cehennemin
ekseri, kadnlardr. Onlar kfrederler... Onlar kocalarna kar kfran
ederler. hsana kar kfran ederler. Birisine dnya, dnya olduka
ihsan etsen de sonra senden (houna gitmeyen) bir ey grse Ben
senden hi bir hayr grmedim der.
eklindeki konumalar davardr.
922

Nankrdrler diye kadnlarn: yzne Siz kadnlarn ou, Cehennem
ktdr diyerek konutuu da olmutur.
922a

Sylemeye gerek yoktur ki fitnecilik ya da nankrlk kadna zg bir
ey deildir. Bilimsel bir kyaslama yaplm olsa, tarih boyunca erkeklerin,
muhtemelen kadnlardan ok daha fitneci ve nankr karaktere sahip olduklar
ortaya kacaktr.
Fakat hi kukusuz kadna kar nyarglarla dolu bulunan bir kimseden
tarafsz bir tanmlama beklemek kolay deildir. Ve ite Muhammedin bu tr
tantmalarna bakarak slam dnyasnn bilgin ve dnrleri, Cehennem
sakinlerinin ounluunun kadnlardan olumu bulunmasn hep bu
nedenlere dayal olarak ileye gelmilerdir. rnein bn Ebi Sufreye gre
kadnlarn genellikle kocalarna kar isyankar ve kfrbaz olmalar, bu
nedenlerden biridir. Kurtubi ise kadn snfnn taban erkeklerden asabi
olmalarn ziynete ve dnya alayiine meclb bulunmalarm sebep olarak
ekler.
923

Sylemeye gerek yoktur ki btn bu bilgin ve dnrler. Muhammedin
szlerini kendilerine malzeme yaparak bu sonulara varrlar. Fakat ne ilgintir
ki hi birinin aklna: Madem ki Tanr, insanlar kendi diledii gibi ekillendirir,
karakterlerini diledii gibi biimlendirir, dilediini iyi, dilediini kt yola iletir
ve btn bunlar Kuran ile belli edilmitir, o halde nasl olur da insanlar hem
saptrr ve hem de sapktr diye cehennemlere gnderir? Nasl olur da
kadnlar aklen ve dinen dun, taban kt, fitneci ve hilekar, vs... yaratr,
sonrada byle yaratlmlardr diye onlar cehennemlerin ounluundan
klar? diye sormak gelmemitir gelse de susmulardr.
ERAT VE KADIN
409

Kadnlarn cehennem sakinlerinin ounluundan olmalar nedenlerinden
bir dieri de, tabii yine Muhammede gre, aklen ve dinen dun (eksik)
yaratlm olmalardr. Nitekim: (Ey kadnlar), Bana Cehennem halk
gsterildi, ou sizler idiniz derken:
ne acayiptir ki... tam akll ve dininde hazml kimsenin akln sizin
kadar eksik akll ve eksik dinli hi kimsenin elebildiini grmedim
924

diye eklemitir.
Kadnlar kltr nitelikteki bu szleriyle Tanry elimeli bir duruma
drdn muhtemelen fark etmemi olmaldr. nk bu szlerin altnda,
srf cehennemlerin ounluunu doldurmak maksadyla Tanrnn kadnlar
eksik akll ve eksik dinli yaratm olduu sulamas yatmaktadr. Oysa ki
Yce ve adil bir Tanr fikrine bal hi kimse, Tanrnn kadnlar hem eksik
akll ve eksik dinli yaratp, hem de srf byle yaratlmlardr diye onlar
Cehenneme atmasna akl erdiremez.
Fakat her ne olursa olsun eriat dininin kadnlar Cehennem ehli olarak
tantmas, birazdan greceimiz gibi, sadece onlar aalama ihtiyacndan
deil, fakat ayn zamanda erkein hizmetine ve smrsne sokabilme
dncesindendir.

-Cehennemin ounluunun kadnlardan olutuuna dair szlerin
kadnlar ktlkten uzaklatrmaa matuf olup aalama amacn
gtmedii iddialarndaki yalanlar:
slamclar, akl d ve ocuksu bir mantkla, Cehennem ahalisinin
ounluunun kadnlardan olutuuna dair Muhammedin sylemi olduu
szlerde kadn aalatan bir ey olmadn sylerler. Gya bu szler
kadnlar iyilik yapmaa ve ktlkten uzaklatrmaa tevik maksadyla
sylenmitir.
924a

Oysa ki eer maksat bu idiyse, bu taktirde Muhammedin, sadece kadnlar
deil fakat erkekleri de muhatap edinerek konumas gerekirdi. Ne yazk ki
Muhammed: Cehennem halknn ounluunu erkekler tekil eder diye bir
ey sylememitir. ounluun kadnlarndan olutuunu sylerken sebep
olarak da kadnlarn genellikle Hayrsz, Nankr, Kocalarna Kfren eder
vs. olduklarn bildirmitir.
rnein bir hadisinde yle der:
ERAT VE KADIN
410

Cehennemin ekser ahalisini de kadnlar olarak grdm... (nk
onlar) kocalarna kar (Kfran- nimet) ederler. yilie kar (Kfran
nimet) ederler. (lerinden) birine dnya, dnya olduka iyilik etsen de
sonra senden (arzundan aykr) ufack bir ey grse (hemen): -senden
hayr grmedim ki-der
924b

Daha baka bir deyimle Muhammedin anlatmak istedii ey kadnlarn
ounun kt ruhlu ve kocalarna kar nankr olduklardr.
Oysa ki kadnlarn genellikle erkeklerden daha hayrsz, daha nankr
(daha Kfran nimet) olduklarn iddia etmek yanltr. Bilakis basit bir
muhakeme tarz ile durumun erkekler aleyhinde bulunduunu sylemek ve
erkeklerin en azndan kadnlar kadar ve hatta kadnlardan ok cehennemlere
layk olduklarn belirtmek mmkndr. Yine tekrarlayalm ki Cehennemin
ounluunun kadnlardan olutuunu sylemenin bir de Tanr fikrini kltr
bir yn vardr ki o da udur:
Muhammedin sylemesine gre nsan denilen varl iyi ya da kt
yaratan gya Tanrdr; yani Tanr, daha ana karnnda iken insann kaderini,
karakterini, iini, ecelini, rzkn vs. her eyini nceden izer. rnein:
... kimi doru yola koymak isterse onun kalbini slamiyete aar...
kimi (nin de) kalbini dar ve skntl klar (Sapttrr) (6 Enam 125);
ya da Tanrnn fitneye dmesini diledii kimseler vardr ve Tanr onlar
sapttrr. (rnein Maide 41)
Fakat byle yapt halde mslman olmayanlar ve ktleri Cehenneme
atar. Sylemee gerek yoktur ki Tanrnn insanlar bu ekilde hem kafir ya da
kt huylu yaratp sonra da byledirler diye Cehenneme atmas, Tanrnn
ycelii adaleti ile badamaz.
u hale gre eer, Muhammedin dedii gibi, Cehennemin ounluu
kadnlardan oluuyor ise ve bunun nedeni de kadnlarn nankr ve kocalarna
kar nankr olmalar ise bu taktirde Tanrnn keyfi ve adaletsiz olduunu
kabul etmek gerekir ki bu da Tanrnn ycelii fikriyle badamaz.

B). Kadnlarn Cennete Girebilmeleri Kocalarna Yararl Olmalarna
ve Onlar Kendilerinden Raz Klmalarna Baldr.
Pekiyi ama, inanan kadnlar cehennemlere gitmek iin mi yaratlmlardr?
Kadnlarn cennete gideni olmayacak mdr? diye soracaksnzdr. Evet,
ERAT VE KADIN
411

olacaktr, ancak ne var ki cennete girebilmek iin he* eyden nce kocalarnn
hizmetini iyi grmek, ehvetini iyi gidermek, kocalarna mutlak ekilde itaat
etmek ve daha dorusu kocalarn her hususta kendilerinden raz etmek gibi
artlar yerine getirmeleri gereklidir.
Hemen ekleyelim ki btn bu eziyetlerden ve ilelerden hatta haysiyet
krc boyun emelerden sonra cennete girebilseler dahi, cennet onlar iin
mutluluk yeri deil aksine azap ve bir nevi ikence ya da en azndan sknt
yeri olacaktr. Bu itibarla kadnlarn cennetlere girebileceklerini ngrr
nitelikteki hkmlerin kandrc ve gz boyayc olmaktan ileri geen bir yeri ve
deeri yoktur. Baknz neden: Dinler tarihinin rettii odur ki kendilerini Tanr
elisi olarak kabul ettiren kiiler, belli bir inanc ve yaam tarzn kabul
ettirebilmek iin bir yandan cehennem tehditleriyle insanlar korkuturken,
dier yandan da*Cennet vaatleriyle mkafatlandrmay uygun bir siyaset ve
daha dorusu kurnazlk saymlardr.
925

Her ne kadar baz mslman yazarlar, vaktiyle papalarn, safdil, banaz
fakat zengin hristiyan kiileri soymak iin trl cennetlerin anahtarlarn satp
tapularn verir olduklarn, bu sefil ticarete Mslmanln asla
bavurmadn syleyerek teselli aram ve gya slam savunur grnm
iseler de, bu tr gayretlerinin gerei rtmeye yetmedii ortadadr. nk
farkl ekiller ve usuller ile slamn yapt da bu olmutur: Cennet
arazilerinden tapu datmak suretiyle deil, fakat cennetteki ceylan gzl ve
memeleri yeni sertlemi gzel kzlar vaat ederek. Bizzat Muhammed, kendi
taraftarlarn savalara ve farkl inantakilere kar saldrlara srkleyebilmek
ya da bu yeryz eitsizliklerine raz edebilmek (rnein rzk azlna ya da
yoksulluklara katlandrmak) iin bir birinden gzel .birbirinden cazip ve
birbirinden emsalsiz cennetlerden sz etmitir: Adn cennetleri, Naim
cennetleri, Firdevs cennetleri, lliyin, Yce cennetler, vs... gibi. Hatta bir
hadisinde, cennet ehlinin ounluunun saf ve bn kiilerden olutuunu
belirterek
926
gerek dncesinin Tanr ve peygamber emirlerini kr krne
yerine getiren, bu uurda cann veren, sabreden ve yoksulluu nimet bilen
kiileri kazanmak olduunu, belki de farknda olmadan aa vurmutur.
Kuran emirlerine ve hadis hkmlerine yle bir gz etmek suretiyle bunun
byle olduunu anlamak kolaydr:
Allaha... kar gelmekten saknanlar... cennetlerde pnar balarndadr...
(15 Hicr45);
nanan ve yararl i yapanlar... ilerinde rmaklar akan cennetlere
konurlar... (14 brahim 23);
nanp iyi iler yapanlara... Adn cennetleri vardr (18 Kehf31).
ERAT VE KADIN
412

Hemen hatrlatalm ki yukarda sz geen Tanrya kar gelmekten
saknanlar ve iyi i yapanlar aslnda Kuran emirlerine ve Peygamber
szlerine uyanlardr; rnein din adna kafilerle arpan, mslman
olmayanlara kar savaa kan ve ...mrikleri nerede grrsen ldr
eklindeki Tanr emirlerine uyup insan kanna kyanlardr. (rnein Tevbe
Suresinin 5 ve 29-30. ayetlerine baknz.)
te bu tr cennet vaat leriyledir ki Muhammed, askeri hi bir meziyete
sahip bulunmayan Arap bedevisini bile savalara srkleyebilmi, kendi
emellerine ara edebilmitir. Hatta taraftarlarnn saysn mmkn olduu
kadar arttrabilmek hevesiyle hrszlk yapanlarn ya da zinada bulunanlarn
dahi srf kendisini peygamber olarak kabul etmeleri artyla, cennete
gideceklerini sylemitir.
927

slam tarihi boyunca halifeler ve mslman liderler, din kuruluunu kendi
karlarna ara yaparlarken bu cennet vaatlerini azlarndan eksik
klmamlardr. Onlar iin nemli olan ey insanlk sevgisi ya da yeryz
kardelii ya da dnya bar filan deil fakat cennetteki gzel hurilere
kavuabilmek olmutur; bu uurda her eyi, her cinayeti ve her ahlakszl
yapmaya hazr grnmlerdir. Bunun en son ve en canl rneklerinden biri
olarak, Osmanl halifesine kar isyan eden, ederken slamn, zne sadk
kaldn beyan eden Abdl Azizi gstermek mmkndr. Yzbinlerce insann
kanna giren bu Arap eyhi, slama yapt hizmetler karlnda Kuran
hkmleri gereince cennetlerdeki hurilere ve bakirelere kavuacana
inanm olarak yle derdi: Bizlere Cennette krk huri vaat edilmitir. Fakat
midim (ye tahminim) odur ki slama yaptm hizmet dolaysyla (Tanr bana)
ayrca fazladan pay (gzel huri) verecektir
928

Taraftarlarn kafirlere, yani farkl din saliklerine kar savaa
srkleyebilmek ya da mslmanlarn saysn arttrabilmek maksadyla
yapt cennet vaat lerini Muhammed, ayn zamanda kadn kocasna itaat
ettirmek, onun hizmetlerini grmeye ve ehvetini gidermeye yneltmek iin
ara bilmitir. Gerekten de kadnlarn ounluunun cehennemleri
doldurduunu aklarken Tanrnn emirlerine uyan ve Tanry ok anan, oru
tutan vs. kadnlara Tanrnn mafiret ve byk ecir hazrladn ve cennet
vaadinde bulunduunu belirtmitir. Bu maksatla. Kurana koyduu
hkmlerden bir ka rnek vermek gerekirse:
...AIIah mmin erkeklere ve mmin kadnlara... ilerinde rmaklar akan
cennetler, Adn cennetlerinde ho meskenler vaat etmitir... (9 Tevbe 72);
ERAT VE KADIN
413

Dorusu erkek ve kadn mslmanlar, boyun een erkek ve kadnlar...
oru tutan erkek ve kadnlar... Allah ok anan erkek ve kadnlar... (33
Ahzab 35);
Bunlar, ayetlerimize inanm ve kendilerini bize vermilerdir. yle
denir: Siz elerinizle arlanm olarak cennete girin... (43 Zuhrf 69);
nanm erkek, kadnlar... onlara yle denecektir: Mjde bugn
ilerinde rmaklar akan... cennetler sizindir... (57 Hadid 12).
Grlyor ki Tanrya inanan ve Onun emirlerini yerine getiren erkekler gibi
kadnlar da cennet yolculardr. te yandan kk ocuklarn, kyamet
gnnde cennete girerken beraberlerinde ana ve babalarn da oraya
sokacaklarn hatrlatmtr. rnein bn Mace, Muazdan rivayetle
Muhammedin yle dediini bildirir:
Kk ocuk anne ve babasn Cennete eker.
Nesei ise Ebu Hreyreden naklen u hadisi zikreder:
Kyamet gn (kk) ocua Cennete gir denir. ocuk pr gazap
Cennet kaps nnde durur ve Ancak anne ve babamla Cennete
girerim der ve direnir. O zaman Anne ve babasn da Cennete koyun
denir...
929

Ve nihayet Annelerin ayaklar altndan Cennetler geer eklinde ve sanki
kadn ana olarak yceltiyor ve Cennetlere layk gryor imi gibi szler sarf
etmekten de geri kalmamtr. Ve ite Muhammedin buna benzer szlerine
baklarak sanlr ki slam dini kadn Cennetlere yerletiren ve Tanrnn
marifetine eritiren bir dindir. Oysa ki gerek bundan ok farkl ve uzaktr.
nk Muhammed bu yukardaki (ya da benzeri) szleri ve hkmleri, srf
kadn mr boyunca kocasnn emri altna alabilmek, ona mutlak ekilde itaat
ve hizmet eder hale getirebilmek, daha akas erkein smrsnde
tutabilmek iin ngrlmtr. nk kadnlar iin Cennete girme olanan
kocay memnun etme ve kendinden raz etme koullarna balamtr.
Her ne kadar Beyzavi gibi baz yorumcular, kadnlarn tpk erkekler gibi,
kendi gnah ve sevaplarna gre Cennete alnacaklarn ya da
Cehenneme atlacaklarn sylemilerse de, slam dnyasnn bilginleri
genellikle bunun aksini savunmular. Kadnlarn gnah ve sevab
sorununun, kocalarna kar olan tutum ve davranlarna gre saptanacan,
Cennete girme durumunun buna gre ayarlanacan aklamlar, grlerini
hep Tanr ve Peygamber-emirlerine oturtmulardr.
930

ERAT VE KADIN
414

Gerekten de Muhammede gre Tanr, kadnlara Cennet vaadinde
bulunurken, sadece mslman imanndan olmay ya da oru tutmay ya
da namaz klmay vs... yeterli grmemitir. Btn bunlarla birlikte bir de
kocalarna itaatkar, minnettar, hizmetkar olmalarn, kocalarn memnun
ve mutlu klmalarn da art komutur. Hatta bu art slamn nemli bir art
olarak n plana alm ve kocalarna itaat etmeyen ya da kocalarn
kendilerinden memnun brakmayan kadnlarn, namaz klm olsalar ya da
oru tutsalar dahi Cennete giremeyeceklerini hatrlatmtr.
Nitekim Kuranda, inanan ve iyi yararl i yapan ve boyun een
kadnlarn Cennete alnacaklar belirtilirken (rnein 14 brahim 23; 33 Ahzab
35, vs.), bu nitelikteki kadnlardan maksadn kocalarna itaatkar ve yararl
olan, kocalarnn hizmetini yapan, ehvetini doyuran, ksacas kocalarn bu
yeryz dnyasnda rahata ve mutlulua kavuturan kadnlar olduu
anlatlmtr. Ve bunun byle olduunu da bizzat Muhammed akla
kavuturmutur. Trmzinin ve bn Macenin, mm Selemeden rivayet
ettikleri bir hadis yledir:
Herhangi bir (mslman) kadn, kocas kendinden raz olduu halde
lrse Cennete girer
931

bn Hanbaln bu konuda belirttii bir dier hadis:
Herhangi (mslman) bir kadn, be vakit namaz klar, bir ay oru
tutar iffetini korur ve kocasna itaatkar olacak olursa ona Dilediin
kapdan Cennete gir denecektir
932

Grlyor ki kadnlar, ancak kocalarn kendilerinden raz ederek ldkleri
takdirde Cennete ulaabileceklerdir. Oysaki erkekler iin byle bir art sz
konusu deildir, nk Muhammed: Karlarn kendilerinden raz eden
erkekler Cennete girer diye bir ey sylememitir. Kadn ve erkek ilikilerinde
eitlik deil fakat kadn erkee tabi klmak istemitir; bunun da en etkili
yolunu yukardaki usullerde bulmutur. Daha baka bir deyimle kadn,
kocasna kar klevari bir itaatkarla zorlamak suretiyle kocay memnun
etmenin, Cennete ulama yolu olduu inancn yerletirmitir. nk getirmi
olduu evlilik sisteminde kocaya itaat ii kadn bakmndan dinsel bir grevdir;
Cennete girebilmenin en byk art da bu grevi yerine getirmektir. Nitekim
bn Hibbann Ebu Hreyreden rivayet ettii bir hadis yledir:
Kadn kocasna itaat ederse Rabbinin Cennetine girer...
Bu hadis vesilesiyle, mam Gazalinin gr de udur:
ERAT VE KADIN
415

Grlyor ki, Resul-i Ekrem, kadnn kocasna itaat etmesini
slamn artlar arasna almtr
933

te yandan itaatkar kadn, kocasnn her istediini ve zellikle cinsel
dileklerini (ehvetini) yerine getiren kadndr. Cennete girebilmek iin bu
bakmdan da gayretli olmaldr. Hatta gerei sylemek gerekirse cennete
girebilmesi asl bu gayrete baldr. nk Muhammed, cennetlik kadnlarn
tanmn yaparken:
Devenin stnde de olsa, eer kocas kendisiyle sevimek
istemise (kadn) derhal inip erkein ehvetini giderecek... ve Cennetin
analarn ayaklar altnda olduunu dnp teselli bulacaktr
934

diye konumutur. Bu sylediklerini bir baka vesile ile tekrarlarken:
Size Cennetlik kadnlar tantaym m? Onlar... kocalar tarafndan bir
hakszla uratldklar zaman kocalarna: -Seni honut etmedike
uyumayacam- (diyen kadnlardr)
demitir. Derken de kocay honut etmenin balca yolunun, kadnn nefsini
kocasna sunmakla mmkn olduunu belirtmi ve kendisine Kadn nefsini
kocasna nasl sunar? diye soruldukta u karl vermitir:
(Kadn) elbisesini karr. Kocas ile beraber ayn yataa girer, tenini
tenine dokundurur. te byle yapabildii zaman nefsini sunmu
olur.
934a

Kadn snfna erkeklerin ehvet gailesini gidermek iin Cennet vaadinde
bulunmaktan daha etkili bir usul olmasa gerektir ki Tanr elisi byle
buyurmutur!
Kadn iin kocaya itaatkar olmak kadar nemli dier bir sorumluluk iyi ve
yararl bir e olmaktr. yi ve yararl kadn demek, evinde oturup ynn
ren, ev ilerini gren, kocasnn izni olmadan darya adm atmayan, kocas
izin verdii zaman tesettrl bir ekilde dar kan, ss ve ziynetini etrafa
gstermeyip efendisine saklayan, sokaa ktnda kalabala karmayan,
tenha ve kenar yerlerden yrmeye alan, yabancdan ve tandktan
saknan, kanan, kocasnn kskanln dnerek kapy alanlara
amayan ya da iltifatta bulunmayan, komulara ve gelen geene asla
bakmayan, kocasna yer ve dek olan, kocas bulunmad zamanlar skut
edip bir kenarda oturan, kocas geldii zaman neelenen, oynayan, kocasnn
akrabalarn kendi akrabalar zerine tercih eden, kocasnn emirlerine her an
boyun een ve ona kulluk eden kadn demektir.
935

ERAT VE KADIN
416

Yine bunun gibi iyi kadn, kocasna her zaman ve her hususta minnet
duygular besleyen, kocasndan ayr yaamay asla aklna getirmeyen kadn
demektir.
Ve ite ancak bu niteliklere sahip kadnlardr ki Cennete girebileceklerdir.
Bu nitelikler, yukarda grld gibi, kadnn namaz klmasndan ve oru
tutmasndan da daha nemlidir. nk Muhammed, kadnn kocasna kar
itaatkar ve minnettar davranmasn ibadet etmesinden daha nemli ve gerekli
bulmu yle buyurmutur:
(Kadnlar)...eer kocalarna kar kfran- nimette bulunmasalar,
namaz klanlar hemen Cennete girerdi...
936

Ve yine Trmzinin Ebu Davuttan rivayet ettii baka bir hadisinde
Muhammed yle demitir.
(Meru) mazereti olmakszn kocasndan kendisini boamasn
isteyen kadn Cennet rayihasn alamaz...
937

Hatrlatalm ki meru mazeretten maksat kocann cinsel iktidardan
yoksun oluu ya da innin ya da ekkaz gibi ya da buna benzer kusurlu
hallerde bulunmas takdirinde kadnn kocasndan kendisini boamasn
dilemesidir. Byle bir durumda dahi koca iin bu dilei geri evirmenin
mmkn olduuna yukarda deinmitik.
Ve ite byle hayati bir halde dahi kadn, kocasndan kendisini boamasn
isteyecek olursa cennete gidemez.

C) Kocasnn izni Olmadan Hibir Kadn Cennete Giremez
Biraz nce belirttiimiz gibi, Muhammedin tanmna gre iyi ve yararl
kadn demek, sadece kocas iin yaayan, mrn ona adayan, ona kul. kle
olan yaratk demektir; ancak bu nitelikle bir yaratk olmak artyla Cennete
girme hakkna sahip olabilir.
Dikkat edilirse olur deil olabilir diyoruz. nk bu hakka gerekten
sahip olabilmesi, kendi gayretinden ziyade kocasnn keyfine ve takdirine
bal bir eydir. nk kocasnn izni olmadan Cennete girmesine imkan
yoktur. Daha baka bir deyimle kadnn Cennete girebilmek hususunda
kaderini izen, Tanrdan nce kocadr; koca pek eitli ekillerde karsn
Cennete erimekten engelleyebilir ve daha dorusu bu engelleme yolu ile onu
kendisine kul kle durumunda klabilir.
ERAT VE KADIN
417

Bir kere karsnn kendisine iyi hizmet etmediini syleyerek ya da buna
benzer bahanelerle Cenneti onun yzne kapayabilir. Baknz nasl; bilindii
gibi slamn artlar arasnda namaz klmak, oru tutmak vs. gibi ibadet
usulleri vardr ve bunlar yerine getirmeyen kii cennetlik olamaz. Kadnlarn
bu tr ibadeti yerine getirebilmeleri ise kocalarnn iznine balanmtr.
Nitekim bn Hanbaln rivayetine dayal bir hadisinde Muhammed, yle
demitir:
Kocasnn iznini almadan hi bir kadn oru tutamaz
938

Ve bunu derken dnd ey kadn erkee itaat ettirmek ve zellikle
ehvet arac haline getirmek olmutur. Gerekten de yukardaki hadisin
yerlemesine vesile olan olay yledir: Saffan b. Muattaln kars bir gn
Muhammede giderek kocasndan ikayeti olduunu syler ve yle der:
Ey Tanr elisi, ibadet etmek istediim zamanlar kocam beni yataa
aryor (ve benimle cinsi mnasebette bulunmak istiyor); oru
tutuum sralarda da (ayn maksatla) bana orucumu bozdurup yemek
yedirtiyor...
Bunun zerine Muhammed derhal Saffan artr ve bu tr
davranlarnn nedenini sorar: Saffan u yant verir:
Ey Tanr elisi, karm ibadet etmek, oru tutmak istiyor. Fakat ben
ok gencim, (kabaran ehvetim yznden) sabredemiyorum ve (bu
yzden) karma oru tutma ve ibadette bulunma olanan
tanmyorum...
Saffann bu sylediklerini ok hakl bulan Muhammed, tm msl-
manlara unu emreder:
Bu andan itibaren hi bir kadn, kocasnn izni olmadan oru
tutmasn (ibadette bulunmasn)...
939

Grlyor ki Muhammed, kadnlar bakmndan kocann ehvetini tatmin
etme grevini, Tanrya kar ibadet grevinden de ne alm ve Cennete
ulama artn yine buna gre ayarlamtr.
te yandan annelerin cennete girecekleri hususunda ne srlen
hkmleri de Kocann izni olmadan kadn cennete gidemez bal altnda
incelemek gerekir. nk Muhammed:
Annelerin ayaklar altndan Cennetler geer... Kk ocuk anne ve
babasn Cennete eker...
940

ERAT VE KADIN
418

eklindeki hadisleri, kadn ana olarak grd ve mkafatlandrmak
istedii iin sylememitir. Yine bunun gibi:
... ecirlerini yaptklarndan daha gzeli ile deyeceiz... Ona ho bir
hayat yatacaz... Ona diledii kapdan cennete gir diyeceiz (16 Nahl
97; 13 Rad24, vs.).
eklindeki Kuran ayetleriyle ya da benzeri nitelikteki hadislerle
kadnlardan bazlarn cennete gireceklerini haber verirken Muhammed, btn
bunlar kadn haklarna saygl olduu iin ya da kadnlar erkeklere eit ya da
kadnn analk hakkn tanm olmak maksadyla yapmamtr. Eer anneleri
anne olarak (yani ocuk dourup byten ve snrsz fedakarlklara katlanan
bir varlk olarak) cennetlere layk grm olsayd, herkesten nce kendi z
annesini cennetlik bilirdi, ona mafiret diler hayr dua ederdi. Oysaki kendi
anas Amineyi cennetlik deil muhtemelen cehennemlik bilmi olmaldr ki
onun mezar banda dua etmekten kanm ve anas iin Tanrdan mafiret
dilemeyi su saymtr. Bu hususu birazdan ele alacaz fakat imdilik
belirtmek istediimiz udur ki Muhammed, mslman analarnn cennete
girmelerini ana olma niteliinden nce kocaya yararl olma artlarna
balamtr.
941
Annelerin ya da iyi i yapan kadnlarn cennete girecekleri
mjdesini verirken bunu sadece ve sadece kadn kocasnn hizmetinde
tutabilmek ve yeryz yaamlar boyunca kocasna yararl klabilmek
amacyla yapmtr. Yaparken de onu, bir yandan:
Kocasna itaatkar olan, kocasn memnun klan, kendisinden raz
brakan kadnlar cennete girerler
eklindeki vaatlerle umutlandrm, bylece her trl fedakarla
hazrlam ve dier yandan da cennete girmeyi kocann iznine balamak
suretiyle bu fedakarl zorunluluk haline sokmutur.
Fakat btn bu fedakarlklar yaptktan ve kocasn kendinden raz etmek
iin btn bu kulluklara ve klmelere katlandktan sonra cennete girebilmi
olsa dahi kadn, sadece erkeklerin zevk alabilecekleri bir yer olmak zere
hazrlanan bu cennetlerde, mutluluk deil fakat znt ve keder duyacak, en
azndan skntdan patlayacaktr. nk cennet denilen yerler, kadnlarn deil
fakat sadece erkeklerin keyfine, zevkine ve ihtiyalarna uygun decek
ekilde dnlmtr. Zira ceylan gzl dilberlerle ,erkek eli dememi
bakirelerle ve iri siyah gzl hurilerle doldurulmutur. Ve orada erkekler
ipek yastklara ve deklere yaslanm olarak bu gzellere ve hurilere sahip
olacaklardr.
Eer kadn, yeryz dnyasnda hi evlenmemi ise ve cennete girmi ise,
bu takdirde de skntdan ne yapacan bilemeyecektir, nk kendisine
ERAT VE KADIN
419

orada kocalar ya da sevgililer (rnein yaz delikanllar) bulmas sz
konusu edilmemitir.

) Cennetler Sadece Erkeklerin Zevkine ve ehvetine Uygun ve Fakat
Kadnlar in znt ve Azap, Ya Da En Azndan Sknt Yeri Olmak zere
Dnlmtr.
Kurandaki cennet anlatmlar kadar mslman erkeini byleyen bir
baka ey yoktur: Yeil rmaklar, Koyu glgelikler, Nar ve hurma aalar,
Her trl meyveler ve nce ipek ve parlak atlastan yataklar, vs. Fakat
btn bunlardan gayr asl cezbeden ey emsalsiz gzellikte ve Memeleri
yeni sertlemi tozlar, Baklarm yalnz erkeklerine evirmi ceylan gzl
hatunlar, daha nce ne insan ve ne de cinlerin dokunmad bakire yaratk-
lar, Elinde kaseler ve kadehler ve ku etleriyle dolaan ve kulanda kpe
tayan lmsz delikanllar, vs... (55 Rahman 46-78; 38 Sad 49-52, vs.) gibi
ehvet kabartc vaat lerdir.
El-Ksainin bn Abbastan bildirdiine gre Muhammed bu cennetlerin
saysnn alt olduunu ve bunlarn en muhteeminin yedinci kat gklerde
bulunan ve saknanlarn, mal ve can ile Tanr yolunda savaanlarn,
namazlarn klanlarn ve sabrl olanlarn girecekleri lliyn cenneti olduunu
sylemitir. Dierlerinin de Tanr tarafndan Adn Cenneti, Naim Cenneti,
Firdevs Cenneti, Yce Cennet, vs. diye adlandrlm olduunu bildirmitir.
Bu cennetlerin her birisi, ehvetine ve midesine dkn her mslman
erkeinin ban dndrecek ve azndan sular getirtecek emsalsizliktedir.
942

rnein Rahman Suresinin 46-78. ayetlerinde, Tanrdan ekinen kimselere,
ikierden iki ift cennet vaat edilmitir ki yledir:
Bu iki cennet tr aalarla doludur... Bu cennetlerde akan iki
kaynak vardr... Her trl meyveden ifti ift vardr... Orada rtleri
parlak atlastan yataklara yaslanrlar... ki cennetin meyvelerini de
kolayca toplarlar... Orada baklarn yalnz erkeklerine evirmi, daha
nce ne insan ve ne de cinlerin dokunmu olduu eler vardr... Onlar
yakut ve mercan gibidirler... Bu iki cennetten baka iki cennet daha
vardr... Renkleri yemyeildir... kisinde de fkran iki kaynak vardr...
kisinde de trl meyveler, hurmalklar ve nar aalan vardr... Oralarda
iyi huylu gzel kadnlar vardr... adrlar iinde ceylan gzller vardr...
Onlara daha nce insan ya da cin de dokunmamtr... Cennetlikler
orada yeil yastklara ve harikulade ilemeli deklere yaslanrlar..." (55
Rahman 46-78).
ERAT VE KADIN
420

Sylemeye gerek yoktur ki bu ilemeli deklere yaslananlar ve ceylan
gzl kzlara ve dilber hurilere sarlm olarak cennetin tadn karanlar
mmin erkeklerdir. Onlar iin cennet, bir kurtulu, bir murada eri yeridir.
Orada onlara memeleri yeni sertlemi, gsleri yeni tomurcuklanm
yat kzlar ve dolu dolu kadehler sunulacaktr. Bu gzel haberi Muhammed
Kurann Nebe Suresi ile mmin erkeklere yle vermitir:
...phe yok ki ekinenlere bir kurtulu, bir kutluluk ve murada eri
var, baheler ve zmler ve memeleri yeni sertlemi yat kzlar ve
dopdolu kadeh. Ne bo bir sz duyarlar orada, ne birbirlerini
yalanlama... (78 Nebe 31-36)
943

Kurann dier surelerini de, cennetlerin bu gzel dilberlerini en cazip bir
ekilde anlatan ayetlerle sslemitir. rnein Sad Suresindeki u satrlar
okuyalm:
...Allaha kar gelmekten saknanlara gzel bir gelecek var, kaplar
onlara alm Adn cennetleri vardr; orada tahtlara yaslanm olarak
trl meyveler ve iecekler isterler; yanlarnda, gzlerini elerine dikmi
ekik gzl yat gzeller (huriler) vardr
,944

Saffat Suresine de el dememi, st gibi beyaz tenli ve ceylan gzl
gzellerden sz eden u ayetleri yerletirmitir:
...ite bildirilen rzk ve meyveler onlaradr. Nimet cennetlerinde,
karlkl tahtlar zerinde kendilerine ikram olunur... Ba ars
vermeyen, sarho etmeyen, ienlere zevk baheden, bembeyaz bir
kaynaktan doldurulmu kadehler sunulur... Yanlarnda el dememi,
devekuu yumurtas renginde, baklarn yalnz erkeklerine evirmi
ceylan gzller vardr... (37 Saffat 39-49).
Duhan Suresine, mmin erkekleri bekleyen iri siyah gzl beyaz hurileri
vaat eden u ayetleri eklemitir:
...Allaha kar gelmekten saknm olanlar ise... bahelerde ve pnar
balarndadr... nce ipekten ve parlak atlastan giyinerek karlkl
otururlar... Onlar iri siyah gzl beyaz hurilerle elendiririz... orada...
her yemii isteyebilirler... (Duhan 51 -56).
Vaka Suresinde de mmin erkeklerin Nimet cennetlerinin gzdeleri
olduklarna ve cennet sokaklarnda ceylan gzl dilberlerle sarma dola
dolar olduklarna dair u ayetleri serpitirmitir:
...Murassa tahtlara karlkl olarak yaslanrlar... ilediklerine karlk
olarak sedefteki inciler gibi ceylan gzller vardn.. Biz ceylan gzlleri
ERAT VE KADIN
421

defterleri sadan verilenler iin yeniden yaratmzdr... Onlar bakire
elerine dkn ve yatlar klmzdr...(56 Vaka 35-38).
Sureden anlalmaktadr ki buras Naim cennetleridir, altnlarla,
mcevherlerle donatlm ve kara gzl hurilerle doldurulmutur:
...Onlardr mabutlarna yaklatrlanlar... Naim cennetlerinde...
Altnlarla, mcevherlerle bezenmi tahtlarda otururlar. Onlara
yaslanrlar birbirlerine kar... ihtiyarlamayan delikanl hizmetiler
dolar etraflarnda... kaynandan doldurulmu araplarla dolu taslarla
ve ibriklerle ve kadehlerle... o araptan balar da armaz ve sarho da
olmazlar.,. Beendikleri meyvelerden..., istedikleri ku etlerinden
sunulur onlara... Ve onlara kara gzl huriler de vardr ki... sanki
haznelerde saklanm inciler... dikensiz sedir aalaryla... ve meyveleri
birbirlerine yaslanp istiflenmi muz aalaryla dolu bir yerdedir onlar...
ve uzayp giden bir glgelik... ve alaya alaya akan sular... Ve birok
meyveler... ne biter, zamanlan geer, ne yiyene yeme denir, yeter... ve
yksek dekler... phe yok ki Biz onlarn elerini de yeniden yarattk...
onlar, kz olan kz olarak halk ettik... cilveli, irin szl, elerine ak
ve onlarla yat kldk... (56 Vaka, 11-38).
Grlyor ki bu cennette, ceylan gzl dilberler ve kara gzl huri-ler
yannda bir de lmsz delikanllar ve kpeli olanlar (glman lar)
bulunmaktadr ki ellerinde iki dolu kaseler, ibrikler, kadehler ile dolamakta
ve mmin erkeklere meyveler ve arzulayacaklar ku etleri sunmaktadrlar
(Bk. 56 Vaka 17-21).
Cennet konularyla ilgili olarak Kurana koyduu bu hususlar yannda
Muhammed bir de hadis kaynan kullanmtr. Saysz rneklerden biri
olarak Ebu Hreyreden rivayet olunan u hadisi okuyalm:
... Ehl-i cennetten her birinin iki kadn vardr ki vcudunun
letafetinden iki (baldr kemiinin) ilii etinin stnden grnr...
945

Beyzavi ve Gazali gibi slam bilirlerinin yorumlarna gre yukardaki
hkmlerde sz geen huriler, gznn ak son derece ak, karas son
derece siyah ve geni gzl dilberlerdir.
946
Yine bu hkmlerde geen:
...Yksek dekler zerinde oturanlar eklindeki deyimler de mmin
erkekler iin kullanlm olup Tanrnn ...yumuak dekler zerinde Bizim
yarattmz ceylan gzllerden yararlanrlar eklindeki szlerine
muhataptrlar.
Ayetde geen lmsz genler szlerine gelince, bunun da cennete
giren mmin erkeklerin etrafnda i grecek olan kpeli olanlar (yani
glmanlar) anlamna alnmas gerekmektedir.
947

ERAT VE KADIN
422

Btn bunlar gstermektedir ki cennet denilen yerler, mslman erkeinin
ve zellikle l bedevisinin, Arap fellahnn gelecek dnyada mutluluunu
yaratacak tarzda dnlmtr. Kzgn llerde a ve susuz yaayan, ehvet
azgnl ierisinde kvranan Arapn hayalini yeil rmaklar, glgelikler, atlas
yataklar, eitli meyveler, araplar, hele gzel ve bakire kzlar kadar
cezbedecek ne vardr ki? Ve mslman erkei, memeleri yeni sertlemi,
baldrnn ilii etinin stnden grnen beyaz tenli kara gzl yakut ve
mercan bakl, gzlerini erkeine evirmi bakireler ve gzel hurilerle dolu
bylesine harikulade bir cennete gitmek iin neler yapmaz ki?
Ve nihayet sadece erkeklerin zevkine, keyfine ve ehvetine uygun byle bir
cennette mslman kadnn azap ya da sknt duymaktan baka yapaca ne
vardr ki?
Kuran daki cennet aklamalarn okuduktan sonra unu inkar mmkn
deildir ki KADIN, ister ana olarak, ister iyi ve yararl bir kar olarak, ya da
ister evde kalm kz olarak cennete girmi olsun kendi bakmndan
cennetin cazip ve mutluluk salayabilecek hi bir ynn bulamayacaktr.
nk cennet, biraz nce grdmz gibi, beyaz tenli, mis kokulu,
memeleri yeni sertlemi, yakut gzl, vs... ve el dememi bakire hurilerle
doldurulmu olarak erkekleri beklemektedir.
Mmin erkekler orada, emsali grlmemi bu gzel bakirelerle ebedi
mutlulua erieceklerdir. Her birinin her gece yzlerce dilberle cinsi
mnasebette bulunaca ve her bir cinsi mnasebetin yetmi yl uzayaca
Muhammed tarafndan onlara esasen aklanmtr.
Daha baka bir deyimle cennete giren erkekler, orada eski karlarn (yani
btn bir mr boyunca beraber yaadklar elerini) bulacak ve bu karlaryla
yaayacak deillerdir. Her ne kadar Kuranda: Siz ve eleriniz, arlanm
olarak cennete giriniz... (43 Zuhruf 69-70) diye yazl se de, bununla kar ve
kocann cennette buluup beraberce yaayacaklar anlatlmak istenmemitir.
nk aksi taktirde erkeklere yaplan yukardaki vaatlerin (ceylan gzl kzlar,
huriler, vs.) anlam kalmazd.
Yine bunun gibi Kurann Ya-Sin Suresindeki:
Dorusu bugn, cennetlikler elenceyle meguldrler. Onlar ve
eleri glgeliklerde, tahtlar zerine yaslanmlardr. Orada meyveler ve
her istedikleri onlarndr (36 Ya-Sin 55-57).
Ayetlere bakarak kar ve kocann cennetlerde babaa kalacaklarn
dnmek de yanltr. nk bu ayetlerde sz edilen eler, kocalarn yer-
ERAT VE KADIN
423

yzndeki eleri deildir. Bu eler, cennette kendilerine ayrlm olan ceylan
gzl hurilerdir ki, Muhammedin sylemesine gre Tanr onlar bu hurilerle
Bizzat kendisi evlendirmitir.
Yeyin iin, afiyetler olsun, yaptnz eylere karlk; saf-saf dizilmi
tahtlara dayanarak ve ONLARI, R GZL HURLERLE EVLENDRRZ
(52 Tr 19-20).
Ebu Hreyrenin rivayetine dayal olarak Muhammed bunlar yle
belirtmitir:
Ehl-i cennetten her birinin iki kadn vardr ki vcudunun
letafetinden iki baldr (kemiinin) ilii etinin stnden grnr
948

Hatrlatalm ki cennet ehli olan erkeklerin sahip olacaklar hurilerin says
snrlanm deildir. Yukardaki iki rakam muhtemelen asgariyi
gstermektedir.
Btn bunlar bir yana fakat stelik de Muhammed, cennete giren erkekleri,
yeryzndeki aile yaamlar korkusundan da uzak klmtr. Nitekim Kurana
yerletirdii u ayetlerle bunu salamaya almtr:
Onlara (cennet ehli erkeklere), ceylan gzl eler veririz... Sedefteki
inciler gibi genler yanlarnda dolarlar. Birbirlerine dnp
sorutururlar: Dorusu bundan nce ailemizin yannda bile korku
iindeydik; Allah ltfedip bizi kavurucu azaptan korudu... (52 tr 19- 24,
26-28)
949

te yandan kadnlara, yukardaki hkmler dorultusunda eyler
sylenmemitir; rnein Ey kadnlar, cennette gzel, yakkl, siyah gzl
erkeklerle sarma dola ebedi bir mutlulua kavuacaksnz eklinde bir ey
vaat edilmemitir. Ya da Kocalarnzla cennette mutlu bir hayat devam
ettireceksiniz eklinde bir ey denmemitir. Denmek yle dursun, aksine,
gerek anlamda e olmadklar hatrlatlm ve kocalarnn asl gerek
elerinin cennetteki ceylan gzl huriler olduu anlatlmtr. Nitekim nl
Kuran yorumcusu Beyzavi'nin Enzarut-Tenziladl yaptnda belirttii gibi
huriler, cennetlerin ezeli ve ebedi sakinleridir. Tanr onlar mmin erkeklerin
asl ve gerek eleri olmak zere zel bir ekilde yaratmtr. Her ne kadar
yeryz kadnlarndan cennete davet edilenler genletirilmi olarak oraya
gireceklerse de (nk cennetlerde ihtiyar insan olmayacaktr), bu kadnlar,
cennetin esas sakinleri olan hurilerden ayr ve farkl bir snf olarak
kalacaklardr.
950

ERAT VE KADIN
424

Zira bu hurileri Tanr zel bir amala yaratmtr ve bu ama, Tanrya ve
Muhammede boyun een mmin erkekleri ebediyetler boyunca mutlu
klmaktr.
Yeryz kadnlar ise, geici bir sre boyunca kocalarnn hizmetini grmek
ve ehvetini gidermek zere halk-edilmilerdir. Dnya yaam ile snrl olan
bu sre boyunca koca, karsnn sadece misafiridir. Kadnn grevi onu,
misafir olarak rahat ettirmek, cennetlere ve oradaki hurilere hazr bir hale
getirmektir. nk erkein cennete girebilmesi, dnya yaam srasnda
ibadette bulunmasna baldr; badette bulunabilmesi ise zamana ve rahata
sahip olmasyla mmkndr ki bunu ancak eleri sayesinde elde edebilir. Ve
ite bylece yeryz yaamn bitirip ahiret yaamlarna getikte, orada
kendisini sabrszlkla bekleyen gerek karlarna, yani memeleri yeni
tomurcuklanm hurilere kavuur.
Bundan dolaydr ki huriler mmin erkeklerin yeryz yaamlaryla her
daim ilgilenmeyi, onlar kollamay grev bilmilerdir. Mmin bir erkein, dnya
yaam srasnda kars tarafndan kt bir muameleye maruz kaldn
grdkleri an, derhal gkyznden aaya seslenip:
Allah cann alsn (kar) bu adama eziyet etme. (nk) o, dnyada
senin yannda bir misafirdir. Yaknda senden ayrlp bize kavuacaktr
diye azarlamaktan geri kalmazlar.951
Daha baka bir deyimle mmin erkeklerin asl ve z karlar, onlar
cennetlerde drt gzle bekleyen bu ceylan gzl dilberlerdir. Hi kuku
edilemez ki sevgili kocalarna kavutuklar an, kocalarnn dnyevi karlarm
kmseyecek ve muhtemelen onlara aman verdirtmeyeceklerdir. zellikle
cinsi mnasebet tekelini ellerinde tutacaklar iin ve gece gndz sevime
halinde bulunacaklar iin, ister istemez onlara znt kayna yaratacaklardr.
te yandan bu huriler, yine Muhammedin bildirdiine gre, yz ve beden
gzellii bakmndan olduu kadar ruh incelii bakmndan da farkl
yaratlmlardr. rnein yeryz kadnlar, erkein krek kemiinden
yaratldklar halde (tabii Adem ve Havvann uzantl kua olarak),
cennetteki hurilerin hamuru ok daha iyi malzemeden yourulmutur. bn
Mesudun Ahvalul-Kyamei adl yaptnda yer alan hadislerden
anlaldna gre bu huriler, ayak parmaklarndan dizlerine kadar
safrandan, diz kapandan memelerine kadar miskten, memelerden
boyun ksmlarna kadar kehribardan ve boyundan ba ksmlarna kadar da
kefurdan yaplmlardr; tenleri ylesine beyaz ve effaftr ki, zerlerine 70
kat elbise giyseler bile kemiklerindeki iliklerini grmek mmkndr. Her birinin
ERAT VE KADIN
425

smbilden yaplm 70 yata ve binden ziyade hizmetisi vardr. Her birinin
gsnde Tanrnn yce adlarndan biri ve ayrca kocalarnn ad yazldr.
Yine Muhammedin bildirdiine gre bu huriler ebediyen bakire kalmak
zere yaratlmlardr; eleriyle ne kadar ok cinsi mnasebette bulunurlarsa
bulunsunlar, her defasnda bikirlerini korurlar. Bu nedenle adet grmezler,
hastalk nedir bilmezler, ksrmezler, aksrmazlar, tkrmezler,
hiddetlenmezler, kt laf etmezler ve hi bir ekilde erkeklerini rahatsz
etmezler. Kocalarna sadece ii ac eyler sylerler ve yle derler:
Biz ebediyetler boyunca yaarz; hi bir zaman lmeyiz, asla zdrap
ekmez ve ektirmeyiz; hastalk nedir bilmeyiz; mutlak ekilde itaat eder,
her zaman iin her eyden honutluk besler ve hi bir zaman
asabilemeyiz...
952

Hurilerin bu vefakarlklar ve kocalarna ballklar konusunda bn Mesud,
Muhammedin u hikayeyi anlattn syler:
Tanr cenneti tamamladktan sonra Cebrail i arp Git de mmin
kullarm iin neler yarattm gr\ der, Cebrail cennetlerin kapsna
gider ve ieriye baktnda gzleri hurilerden birinin dilerine taklr. Bu
dilerden salan klarn aydnl yznden gzleri ylesine kamar
ki yere der baylr... (Bir) huri kendisine Ey Tanr elisi ban kaldr
diye seslenir. Cebrail ban kaldrr ve karsnda arz- endam eden
huri 'ye Seni yaratan Tanrya ycelikler olsun der. Huri de kendisine
Kimin iin yaratldm biliyor musun? diye sorar: Cebrail Hayr
bilmiyorum, deyince huri ona: Ben kendisinden ziyade Tanry
dnen mmin erkekler iin yaratldm yantn verir...
953

Sylemeye gerek yoktur ki bu hikayeyi anlatrken Muhammed, mslman
kiileri Tanrya ve dolaysyla eli olarak kendisine kul olurcasna itaat
eder hale getirmenin yollarn aramtr. Hurileri bylesine gzel ve cazip
gstermek suretiyle bu taktiinde baarl olduu muhakkaktr. Bundan
dolaydr ki tanmlamay daha da abartmada yarar bulmutur. Nitekim yine
onun bildirdiine gre cennete erien her mmin erkek, geceleri en azndan
yz huri ile koyun koyuna yatacaktr. Her mslman erkeinin ehvet gc,
tek bir gecede yzlerce huri ile cinsi mnasebette bulunmaya yetecektir.
954

Her erkein bir ay ierisinde bin huri ile evlenmesi mmkndr ve bunlarla
yataa girdii her defasnda, bakire bir kzla sevimi olacaktr. Bu hurilerden
her birisiyle yapaca cinsi mnasebet 70 yllk bir sreye denk olacaktr. Her
cinsi mnasebet sonunda, koynundaki huri bir keye ekilecek ve orada
erkeini sabrla bekleyecektir; kocasnn izni olmadan asla bu keden
kmayacaktr. Hi bir zaman kskanlk yapmayacak, kocasna ikayette
bulunmayacak Neden dolay beni beklettin? diye sormayacak ve hi bir
ekilde onu huzursuz klmayacaktr.
ERAT VE KADIN
426

Cennetlik mmin, huriler olan her bir kars ile iki iecek fakat ne kadar
ierse isin asla sarho olmayacaktr. Cennette uyku uyumak diye bir ey
olmad iin mmin kii, hi bitmeyecek olan mrn, sevgili hurileriyle cinsi
mnasebet yaparak geirecektir.
te yandan huriler bakmndan gebe kalmak diye bir gaile de sz konusu
deildir; fakat eer kocalar ocuk yapmak isterlerse, bir saatlik bir sre
ierisinde ocuk dourmalar da mmkndr.
955

Btn bunlar gstermektedir ki cennetler mmin kadnlarn zevkine ve
ihtiyacna gre ayarlanmamtr; kadnlar iin cennete girmek ne bir mutluluk
ve ne de bir mkafat olacaktr. Aksine azap olacaktr; cennete giden kadn
orada, yeryznde ekmi olduu azabn belki de ok daha fazlasna
katlanmak zorunda kalacaktr, nk kocasn, evvelki rakiplerinden (yani
hareme dahil dier kadnlardan) ok daha gzel ve ok daha fazla saydaki
kadnlarla koyun koyuna yatar bulacak ve hi kukusuz znt duyacaktr.
nk yeryz dnyasnda kocasna drde kadar kadn alma izni verildii
halde bu say cennetlerde kat be kat artm olacaktr. Muhammedin
sylemesine gre cennetlik erkeklere, dereceleri orannda kadn verilecektir.
En alt dereceli olanna dahi en azndan yetmi iki kadn decektir. Derecesi
artnca bu say da artm olacaktr. Bu kadnlardan her biri ile giriecei cinsi
mnasebet yetmi yl srecektir.
956

Bylece zavall kadn, dnya yaam boyunca urunda san sprge
ettii, mrn tkettii ve rahat ettirmek iin gecesini gndz ettii kocasn,
Cennet bahelerinde Cevherlerle rtl tahtlara yaslanm olarak memeleri
yeni sertlemi
956a
ve Yanaklar krmzlkta yakut gibi ve vcutlar berraklk
ve beyazlkta mercan benzeri ve kemiinin ilii etinin stnden grnen
956b

ri siyah gzl
956c
ve her biri bakire ve her cinsi mnasebetten sonra yeniden
bakire olan
956d
ve Baklarn yalnz elerine ynelten ve elerini baka
dilberlere bakmayacak kadar cazibeli
956e
, dilberlerle kadeh tokuturur ekilde,
ya da yetmi yllk cinsi mnasebete girimi halde bulmakla elbetteki
kahrolacak ve Cennete girmi olduuna elbetteki hayflanacaktr.
Bu vesile ile unu da hatrlatalm ki, hemen her dnem itibaryla slam
dnrlerini en ziyade megul eden sorunlar arasnda kadnlarn cennetteki
durumlar nemli bir yer igal etmitir. rnein cennete giren kadnlarn orada
kocalaryla buluup bulumayacaklar hususu, bir hayli gr ayrlklarna
sebebiyet vermitir. Buluacaklarn kabul edenler iin zm ok g olan
bir sorun daha vardr ki o da kocalarndan hangisi ile orada buluacaklardr.
Sylemeye gerek yoktur ki bu sorun dnya yaamlar srasnda birden fazla
koca ile evlenmi kadnlar iin sz konusudur: Dul kalp ta yeniden evlenen
kadnlar bu kategoriye sokulabilir. te slam bilginleri bin drt yz yl boyunca
ERAT VE KADIN
427

bu nemli sorunu kesin bir sonuca balayamamlardr. Kimisi kadnn tercih
hakkna sahip olduunu, kimisi en son kocasyla buluacan ve kimisi de
kocalarndan en iyisi ile bir araya geleceini sylemitir. bnul-Arabinin
hatrlatmasna gre Muhammed bu konuda kadna tercih hakk tanm ve
diledii kocasyla beraber olmasn uygun bulmutur. bn Alimann naklettii
bir hadise greyse Muhammed Bir kadn yeryznde en son olarak hangi
kocasyla evli idiyse cennette de onun yannda olur demitir. Bundan dolaydr
ki bn Aliman kendi karsna, ikide bir: Eer cennette benimle beraber olmak
istiyorsan, bu takdirde benim lmmden sonra baka hi bir erkekle
evlenmemelisin diyerek hodgamln tatmine alrd.
Hi kukusuz bu forml erkein kskanlna are bulacak nitelikte bir
bulutur. nk bu suretle karsnn, kendinden sonra baka bir erkekle
evlenmeyeceini dnerek rahat edebilir.
Ve nihayet arabinin Muhtasar Tazhirat adl yaptnda yer alan ve
mm Habibann rivayetine dayal bir Hadis vardr ki, farkl bir zm
getirmitir ve yledir:
mm Habiba bir gn Muhammede sorar:
Eer bir kadn yeryznde iki kocaya varm ise ve lmden sonra her
de cennete davet edilmilerse, bunlardan hangisine ait olacaktr?
lk evli olduu kocasna m yoksa en son evli bulunduu kocasna m?
Bu ok dndrc soru zerine Muhammedin verdii yant udur:
Yeryz yaam srasnda hangi kocas kendisine daha iyi davrand
ise kadn cennette onunla buluur
957

Dikkat edilecek olursa bu yant Peki ama her iki kocas da ayn ekilde iyi
davranm se ne olacaktr? eklinde ki bir soruyu karlamaya yetersizdir.
Fakat her ne olursa olsun bu yukardaki zm yollarndan hi birisinin
kadn bakmndan i ac ve rahatlatc bir yn yoktur. nk kocalarndan
hangisi le buluursa bulusun, bu bulutuu kocann cennet hurileriyle ba-
baa kaldn grmekle azap ve mutsuzluktan kurtulacak deildir; ve esasen
kocasnn cennette kendisiyle bir arada bulunmak isteyeceinden de emin
olmasna imkan yoktur; byk bir ihtimal ile istemeyecei muhakkaktr.
Nitekim Muhammed bile, kendi elerine pek mutsuz bir cennet yaam
ngrm ve onlardan hi birisiyle cennette beraber olmak istemediini
belirtmitir. Zira Ayeden renmekteyiz ki Muhammed, lm deinde
gzlerini hayata kapatrken son sz olarak: ...hayr, hayr, cennetin ulu
ERAT VE KADIN
428

refakatilerini tercih ederim...diye konumutur. Bu ekilde konuurken ve
cennetin ulu refakatilerini tercih ederim derken anlatmak istedii ey
seim hakkm cennetteki huriler lehine kullanacan ihsastr. Nitekim
Muhammedin bu szlerini byk bir znt ile dinleyen Aye, kendi kendisine
unlar sylemitir:
Demek ki biz karlarn tercih etmiyor; biliyorum ki bu szleriyle
Tanr elisi, her zaman sylemekten geri kalmad bir eyi tekrarlamak
istemitir ki o da Tanrnn, hi bir peygamberi, seim hakkna sahip
klmadan armaddr...
958

Btn bunlar gsteriyor ki kendisini peygamber olarak kabul ettiren
Muhammed, yeryz yaamlar srasnda beraberce yaad kadnlarn
deil fakat cennet hurilerini tercih etmektedir ve bunu anlatmak zere
syledii yukardaki szleriyle mslman erkeine kendinden rnek yaratmak
istemitir.
Bununla birlikte byle bir rnek yaratmam olsayd bile mmin erkekler
iin farkl bir seim yoluna gitmenin esasen sz konusu olmayacan
sylemek hata olmayacaktr. Zira Muhammedin tanmlad cennetlere
ulaan bir mslman erkeinin, yeryzndeki karlar iinden en fazla
sevdiini bile, cennetteki gzel dilberlere feda edeceinden kuku etmek iin
insann deli olmas gerekmez mi?

D) Analarn Ayaklar Altndan Cennetler Geer; u artla ki
Mslman Kadn Olarak Kocalarnn Hizmetini Grm ve ehvet
Gailesini Gidermi Olsunlar.
Muhammedin ana ve baba lar iin yceltici szler syledii* ana ve
babaya sayg, sevgi ve iyilii ngrd, Kurandaki u ayetleri azndan
eksik etmedii belirtilir:
... ve Biz insana, anasna babasna iyilik etmesini emrettik; annesi onu
zahmetle tamtr ve zahmetle dourmutur; gebelik mddetiyle stten
kesilme mddeti otuz ay tutar...(46 Ahkaf 15);
...Allah ana babaya iyilik etmeyi buyurmutur. Eer her ikisinden biri
veya her ikisi, senin yannda iken ihtiyarlayacak olursa, onlara kar f bile
demeyesin. Onlar azarlamayasn, ikisine de hep tatl sz syleyesin...
Onlara acyarak alak gnlllk kanatlarn ger ve Rabbim kkken beni
yetitirdikleri iin sen de onlara merhamet et de...(17 Isra 23-24).
ERAT VE KADIN
429

Bu ve benzeri ayetler yannda analar cennetlerin ba kelerine layk
grd ve rnein: Annelerin ayaklar altndan cennetler geer eklinde
hadisler brakt bildirilir ve bu itibarla analar saygnla ve lahi mkafatlara
kavuturan ilk ve son peygamber olduu iddia edilir.
Oysa ki bu iddialar, tpk dier benzerleri gibi, yanltcdr; nk
Muhammed, ana-babalar lehinde yceltici szler syleyen ilk ve son
peygamber olmadktan baka, sylemi olduu szler, aslnda analar, soyut
anlamda ve genel olarak kutsallatrmak iin sylenmemitir.
nk bir kere gelmi ve gemi btn peygamberler, genel olarak, ana ve
babay yceltir nitelikte szler sylemilerdir: brahimden saya kadar hepsi,
yukardakilere benzer yceltmelerde bulunmulardr.
Muhammedten binsekizyz yl nce yaad kabul edilen Budha, ok
daha samimi ve ok daha veciz bir ekilde ana-baba sevgisini dile getirmi,
kz ocuunu erkek ocuuna eit bilmi ve kadn stn kertelere
getirmitir.
959
Ve te yandan Muhammedten binyz yl sonra Ben Tanrym
diyerek ortaya kan ve A.B.D.deki yzbinlerce zenciyi mslman (Black
Muslims) yapan VVallace Fardn ve daha sonra onun peygamberi olarak
grnen Eljah Muhammedin yaptklar da bu olmutur.
Bu itibarla Muhammedi, analar hakknda yceltici szler syleyen ne ilk ve
ne de son peygamber olarak tanmlamak doru olur.
te yandan ana ve babaya sevgi ve sayg beslemeyi tlemek iin
peygamber olmaya da gerek yoktur. nsan denilen varl akl ve vicdan ile
donatan tabiat, ona zaten bu duygular alamtr.
Fakat hemen ekleyelim ki Muhammed, ana ve baba konusunda syler
grnd gzel szlere ramen tabiatn insan gnlne cmerte yerletirmi
olduu bu duygulara da, kendi yaamlar bakmndan yabanc kalmtr.
nk kendi z anas Aminenin adn azna pek almadktan baka ona
Tanrdan marifet dahi dilememitir. Babas Abdullah iin yapt da bundan
farkl olmamtr. Kurana, baka peygamberlerin analarn ve babalarn ya da
yaknlarn yceltici hkmler yerletirdii halde kendi ana ve babas iin buna
benzer bir ey yapmamtr. sann ya da Musann analarna Tanrnn
nimetler yadrdn sylemi, Firavunun kars Asiyenin ya da Sebe
melikesi Belkisin kalplerinin Tanr emriyle mslmanla aldn bildirmi
fakat kendi anas iin byle bir ereften sz etmemitir. Aksine anas iin
mafiret dilemekten Tanr emriyle yasaklandn ne srmtr.
ERAT VE KADIN
430

Arap kaynaklarnn aklamasna gre bu tr davranlarnn nedeni
anasnn Yahudi asll ve babasnn putperest olarak lm olmalardr.
Kendisine bir ana ve baba kadar emei dokunanlara, rnein st annesine ya
da byk babas Amdlmttalibe ve amcas Ebu Talibe kar da ayn
nedenlerle dua etmekten kanmtr. Her ne kadar bu konuyu baka bir
kitabmzda ele almakla beraber burada ksaca bir iki hususu belirtmekte
yarar olacaktr.



1) Muhammed, Kendi z Anas Amine in Tanrdan Mafiret Dilemez;
Onu Yceltmez ve Cennetlere Dahi Layk Grmez.
Bata Mslim ile Snen-i Erbaa sahiplerinin ortaya vurduklar hadisler ve
ayrca bn Sadn Kitabu t-Tabakat ya da Beyzavinin Envart-Tenzif ve
Esararut-Tevil adl nl yaptlar olmak zere temel Arap kaynaklarndan
renmekteyiz i Muhammed, Mekkeyi fethettikten sonra anas Aminenin
kabrini ziyaret etmi ve fakat ona Tanrdan mafiret dilememi-tir. Sebep
olarak da Tanrnn kendisine zellikle bu izni vermediini sylemi ve bu
vesile ile Kurana u ayeti yerletirmitir:
...Akraba bile olsalar mrikler lehine mafiret dilemek Peygambere
ve mminlere yaramaz. (9 Tevbe 113).
Her ne kadar baz eriat evreler, bu ayetin, Muhammedin amucas Ebu
Talib vesilesiyle indiine deinirlerse de
959a
, birazdan belirteceimiz gibi
Beyzavi gibi en salam Kuran yorumcularnn sylemelerine gre Amine iin
inmitir.
959b

Hatrlatalm ki Mafiret dilemek demek, Tanrdan kullarnn gnahlarn
balayarak onlar Cennetlere almasn dilemek demektir; ve ite
Muhammedin sylemesine gre Tanr, Amine lehine byle bir dilekte
bulunma iznini kendisine vermemi ve daha baka bir deyimle Aminenin
Cennete girmesini istememitir.
Bylece Muhammed, nasl ki kendi z babas Abdullah iin: Benim babam
da... Cehennemdedir dedi ise, yukardaki szleriyle ayni eyi anas iin de
sarf etmi grnmektedir.
959c

ERAT VE KADIN
431

Gerekten de bn-i Sadn Kitabut-Tabakat adl kitabnda yle yazldr:
(Tanr elisi) anasnn viran mezarn ziyaret etti. Halk etrafnda
toplanmt. Alayarak onlara unu syledi -Bu benim anamn mezardr.
(Bu mezar ziyaret etmek iin) Tanrdan izin istedim. Tanr bana bu izni
verdi. Fakat anam iin mafiret dilemek zere izin istediimde Tanr
bana bu izni vermedi (redetti)-...
959d

Yine bunun gibi Mslimin, Ebu Hreyreden bildirmesine gre Muhammed,
annesinin kabrini ziyarete gittiinde aynen yle demitir:
Valideme istigfar etmek iin Rabbimden izin diledim. Msaade
buyurulmad. Kabrini ziyaret etmek iin (dilekte bulundum), buna
msaade edildi. Artk siz de kabirleri ziyaret ediniz. Kabir ziyareti lm
hatrlatr
959e

Bu satrlar okurken hi kukusuz aracak ve muhtemelen kendi
kendinize soracaksnzdr:
Hi olur mu byle ey? Analarn ayaklar altndan cennetler getiini
syleyen ve Analara hayr-dua etmeyi mslman kiilere Tanr emri olarak
bildiren bir Peygamber, hi kendi z anasna mafiret dilemez mi? Mafiret
dileyerek bakalarna rnek olmak istemez mi? Hem zaten neden Tanr, en
son ve en sevgili bildii peygamberine bu ekilde davransn? Neden dolay
dier peygamberlerinin analarn (rnein sann anas Meryemi) yceltirken
ve mafirete layk grrken, Muhammedin annesine bunu ok grsn?
Neden onu, Amineye hayr-dua etmekten yasaklasn?
Bu sorulara mantki bir yant bulmanz mmkn deildir. Meer ki slamda
hogrszln ne demek olduunu bilesiniz ve Tanrnn Muhammede, srf
mslman imannda lmemitir diye anas iin mafiret dileme iznini
vermeyebileceini kabuldesiniz, ki bu taktirde ne slama ve ne de Tanrya
kar olumlu bir tutuma sahip saylmazsnz. Baknz nasl:
Bilindii gibi Muhammedin babas Abdullah, daha Muhammed ana
karnnda iken, annesi Amine ise Muhammed alt yanda iken dnyaya
gzlerini kapamlardr.
Bu itibarla her ikisi de slamn geliine tank olamamlar ve Muhammedin
yerletirdii inanlardan yoksun olarak br dnyaya g etmilerdir.
959f

eriat evreler bu gereklerin ortaya vurulmasna kardrlar ve bu
nedenle bu konuda her eyi gizlemeye alrlar ve skut ve tevakkuf etmek
gerektiini hatrlatrlar. Fecr-i Mnir adl yaptn nl yazar Tacddin-i
ERAT VE KADIN
432

Fakihani: Resul-i Ekremin ebeveyninin halini Allah bilir diyerek iin iinden
syrlmak ister. Dier bazlar: Hi bir mslman iin (peygamberin)
ebeveyninin kfr ve imanndan muazzeb olup olmadklarndan bahsetmek
muvafk deildir diye eklerler. Biraz daha tehdit yoluna gitmek isteyenler ise
Muhammedin ana ve babasnn imanndan phe edenleri kafir sayarlar ve
Mevakib adl yaptn yazar Hulvani ile birlikte yle derler: Peygamberin
ebeveyninin kfrlerine hkmetmek akldan sudur eden ar bir zelledir.
Byle bir hkmn azdan karlmas kfre kadar varr. nk byle bir sz
sarf etmek (Peygambere) eza vermektir
Bu ekilde konumakla kalmazlar fakat baka Celalddin Syti olmak
zere pek ou, Muhammedin ana ve babasnn Ehl-i nar (Cehennemlik)
olmayp Ehl-i necat (Cennetlik) olduklarn sylerler. Bu gayretkeliklerini
kantlamak zere yalana dayal usullere giderler. rnein, Mekkelilerin kadn
erkek edyan(dinler) ile ilgili bulunmadklarn, putperest Araplarn dahi
(kendi geleneklerine bal olmak nedeniyle) baka bir dini merak etmediklerini
ve esasen yahudi dininin Medineden Mekkeye sirayet etmediini eklerler.
Aminenin Yahudilerin yaad Medineye gitmediini ve hatta evinden bile
kmayan bir kadn olduunu, Abdullahn ise hurma toplamak zere bir ka
gnlne Medineye gittiini ve orada gen yata ldn naklederler. O
dnemde Mekke halknn Ehl-i fetret olarak ksmda toplandn,
bunlardan bir ksmnn Tanr birlii fikrine bal, bir ksmnn irk kabul edip
putperestlie sapl, ve nihayet bir ksmnn da gaflete dalm olduunu, ve
Muhammedin ana ve babasnn ise Kafir olmadklarn belirtirler.
960
Ve
anlatmak isterler ki Amine ve Abdullah, Yahudilerle ve Hiristiyanlarla temas
etmemi, baka bir dine girmemilerdir.
Bu sylediklerini biraz daha pekitirmek iin putperestliin ya da bir baka
dinin necis (pis) olduunu, oysa ki Muhammedin: Ben mtemadiyen temiz
babalarn sulbnden, temiz analarn rahmine naklonula geldim dediini
bildirirler.
961

Btn bu yukardaki iddalarn yanl ve uydurma olduunu kantlamak ve
hele Aminenin Medineye hi gitmedii yalanlarn ortaya vurmak kolaydr.
Ksaca zetlemek gerekirse: bir kere Aminenin Medineye sk sk seyahatler
yapt kesindir. O kadar ki Muhammedi dourduktan sonra her yl onu alr ve
Medineye gider, ve Ben Neccar yurdunda kocas Abdullahn teyze ve
daylar yannda misafir kalrd.
961a
Yine bu ziyaretlerinden birinden Mekkeye
dnerkendir ki yolda Abva mevkiinde lmtr. O tarihte Muhammed henz
alt yandadr. Muhammedin babas Abdullah dahi, 25 yanda iken
Medinede hastalanarak lmtr.
ERAT VE KADIN
433

te yandan o dnemde Medinede olduu gibi Mekkede de (daha az
sayda olmakla beraber) Yahudiler ve Hiristiyanlar bulunurdu, ve Araplar
onlarla yan yana yaarlard. Bu itibarla Muhammedin anasnn Yahudi olmas,
hite imkansz saylmazd. Nitekim daha nce de iaret ettiimiz gibi Arap
kaynaklar, rnein Envart-Tenzit ve Esrarut-Tevil yazan Beyzavi, Kurann
Tevbe Suresinin 113. ayetini
961b
aklarken, Mekke fethinde sonra
Muhammedin, bir aralk Aminenin mezar bana giderek, Tanrdan anas
iin dua etmek zere izin istediini ve fakat bu iznin verilmediini, ve
verilmemesi nedenini m de anasnn yahudi asll oluundan olduunu syler.
Bunun byle olduunu dorulayan kaynaklar oktur. Abul Gazi Bahadrn
Tarih adl yaptnda yle yazldr: (Muhammedin) babas putperest olup
Abdullah adyla arlrd. Anas ise Yahudi asll olup Amine adn tard.
962

Beyzavi, yine ayn yaptnda, Muhammedin annesi ile brahim
peygamberin babas arasnda Tanr dmanl bakmndan benzerlik arar ve
Tevbe Suresinin 114. ayetini rnek verir. Bu ayete gre brahimin Tanrdan
babas iin Mafiret dilediini ve fakat babasnn Tanr dman olduunu
anlad iin ondan uzaklatn bildirir. Bylece Tanr dmandr diye
babasndan uzaklaan brahim peygamber ile anasna Tanrdan mafiret
dilemeyen Muhammedin davranlar arasndaki benzerlii vurgulam olur.
Muhammedin babasnn putperest olmad iddialarna gelince bu da yanltr.
Braknz basasm fakat Muhammed kendisi bile genliinde putperest idi.
Araplarn kutsal bildii Uzza ve Lat adl putlar saygyla anard. O kadar ki
peygamberliini ilan ettikten sonra dahi, gya Tanrnn melekleriyle
uzlaabilmek ve bylece Kureylileri kazanabilmek zere bir aralk Uzza ve
Lat ve Menat gibi putlarn Tanry temsil ettiklerini kabul etmiti. Az sonra
yapt iin kendi aleyhine olduunu anlaynca bundan vazgeecektir. Btn
bu hususlar Beyzavinin sz konusu yaptnda ya da Taberi'nin Milletler ve
Hkmdarlar adl kitabnda ve dier Arap kaynaklarnda bulmak kolaydr.
te yandan Muhammed bizzat kendisi Annemin mezar banda
Tanrdan mafiret dilemek iin izin istedim, izin verilmedi diye konumutur,
Eer annesi yahudi ya da putperest deil idiyse Tanr niye bu izni vermesin?
Ne ilgintir ki Muhammed, ne anas Amineyi ve ne de babas Abdullah
kutsal kimselerden sayp adlarn anlmaya layk bulmamtr. Kuranda sann
anas Meryemi, Tanrnn inayetine erimi gibi gsterdii halde, ya da
Musann ana ve babasn, kz kardeini ayn kutsallkta olmak zere zikrettii
ve hatta Sebe melikesi Belks and, ya da Firavunun kars Asiyeyi fazilet
misali ald, ya da brahim peygamberin anas ve babas iin ayn saygl dili
ERAT VE KADIN
434

kulland halde, kendi ana ve babasndan sz etmemitir. Kurann hi bir
yerinde Amine ya da Abdullah adna rastlanmaz.
Gerekten de Kuranda Tanrnn ereflerine eritirdii drt kadndan sz
edilir ki bunlar Musann anas, Musann kz kardei, Firavunun kars ve
sann anasdr. Kasas ve Ta-Ha surelerinde Musann anasna hitaben
Tanrnn yle konutuu belirtilir:
...ocuu (Musay) emzir, bana gelecekten korktuun zaman onu
bir sanda koy da suya brak; su onu kyya atar. Bana da ona da
dman olan biri onu alr, korkma zlme. Biz phesiz onu sana
dndreceiz ve peygamber yapacaz...(28 Kasas 7; ve 20 Ta-Ha 36-
39).
Kurandaki hikayeye gre Musann anas bu emir gereince hareket eder
ve ocuunu suya brakr. Firavunun adamlar onu sudan alrlar ve
boazlamak zereyken Firavunun ei Asiye buna engel olur. Olunun akbeti
konusunda endie ierisinde bulunan kadn, nerede ise Firavuna gidip "Bu
ocuk benim ocuumdur diyecek iken Tanr onun kalbini hemencecik
pekitirir ve onu inananlardan yapar. Kasas Suresinde yle yazldr:
...Musann annesi gnl bombo sabah etti. nananlardan olmas
iin kalbini pekitirmeseydik, neredeyse saraya alman ocuun kendi
olu olduunu aa vuracakt... (26 kasas 10-11).
Musann anasnn hi bir zntye kaplmamas iin Tanr onu st anne
klnda saraya aldrtr ve yle konuur:
...Bylece annen zlmesin, sevinsin diye seni ona iade etmitik.
(20 Ta-Ha 40).
Grlyor ki Kurana gre Tanr Musann anasna zel bir ilgi gstermi,
inayetler indirmitir. Sadece anasna deil fakat babasna, kardelerine ve
ona yakn kim varsa herkese nimetler bahetmitir.
Fakat ne akl almaz eydir ki Musaya bu inayetleri yadran Tanr,
Muhammedin ana ve babas iin buna benzer bir ey yapmamtr. Musann
anasnn kalbini pekitirmi, onu inananlardan yapm (28 Kasas 10-11), fakat
Muhammedin anasn imana sokmamtr. Musann anasn analarn en ulu
kadn klm ve ona vahiyler yollam (28 Kasas 7; 20 Ta-Ha 36-39), fakat
Muhammedin anasna byle bir ltufta bulunmamtr. Musann anasna
ocuunu emzirebilmesi iin bol st vermi ve Musay baka birisinin stn
emmekten nlemi (28 Kasas 11-12 ve Ta-Ha 39-40), fakat Muhammedin
anasnn stn kesmi ve Muhammedi st analarnn eline terk etmitir.
ERAT VE KADIN
435

Yine Kuranda Firavunun kars olarak tanmlanan Asiyenin Tanr
tarafndan mkafatlara kavuturulduu ve cennetlere alnd yazldr.
(rnein 66Tahrim 12, vs.)
Yine Kuranda Sebe melikesi Belksn kalbinin Tanr tarafndan pekitirildii
ve imana ald hikaye edilmitir (Bk. 27 Nemi 28-44).
sann anas Meryeme gelince: Kurann koca bir Suresi onun adyla
anld gibi dier pek ok surelerinde onu gerekten yceltici ayetler yer
almtr. Biri kere Meryem Suresinin 16. ayetinde Tanrnn, Muhammede
hitaben u emri verdii grlr:
Ey Muhammed, ...Meryemi de an...(19 Meryem 16).
Bylece Tanr Muhammede sann anasn ereflendirmesini syler. Fakat
buna benzer bir emri Amine lehine olacak ekilde vermez. Aksine, yukarda
iaret ettiimiz gibi, Amine iin mafiret dilemesini bile istemez; daha dorusu
yasaklar.
te yandan Kuranda sann anas Meryem, fazilet rnei olarak
tanmlanan dier kadnlarn da stnde ve kutsal nitelikte tutulmutur. mran,
Tahrim ve Enbiya surelerinde Tanrnn Meryem hakknda yle konutuu
yazldr:
Meryeme ruhumuzdan flemi, onu ve olunu alemler iin bir
mucize klmtk... (3 mran 35,42; ve 21. sure Enbiya 91; ve 66. sure
Tahrim 12).
Dier bir ok ayetlerde Meryemin Tanr tarafndan zel bir muameleye tabi
klnd anlatlr. Bu ayetlere gre Tanr, gya Meryem ile daha anasnn
kamnda iken ilgilenmeye balam, bu ilgisini onun ana ve babasna dahi
gstermi, ailesini alemlere tercih ettiini ilan etmitir. (mran Suresinin 36,
37,45 vs. ayetlerine baknz). Meryem iin;
... (Meryem i) insanlar iin mucize klacaz. (19 Meryem 17-28)
dedii ve Meryeme ruhundan fledii (66 Tahrim 12), onu ve olunu (yani
say) kendisine delil yapt (23 al-Mmina 59) grlr. Kafirlere kar kendi
azametiyle vnrken bile Tanr, Meryem adn kullanm ve rnein
Muhammede yle demitir:
De ki Allah Meryem olu Mesihi, anasn ve yeryznde olanlarn
hepsini yok etmek isterse, kim Ona kar koyabilir(5 Maide 17).
ERAT VE KADIN
436

Bunu yaparken Meryeme hitaben de yle konutuu olmutur:
Ey Meryem, Allah seni seip temizledi, dnyalarn kadnlarndan en
stn seti...(3 mran 42)
Fakat bununla da yetinmemi ve Meryemi biraz daha ereflendirmi olmak
iin Muhammede onu anmasn emretmitir:
Ey Muhammed, Kitapda Meryemi de an. (19 Meryem 16.
Bu rnekleri oaltmak kolaydr. Fakat anlatmak istediimiz udur ki btn
bunlar yapan, bu yukarda saydnz kadnlar kutsallatran ve Muhammede
onlar fazilet rnekleri olarak anmas iin emirler veren Tanr, Muhammedin
anas iin byle bir dnceye ynelmemitir. Ynelmek yle dursun fakat
onu dua edilmeye layk bulmamtr.
Eer Kuran gerekten Tanr szleri ise, bu takdirde Tanrnn,
Muhammedin ana ve babasna kar zel bir husumeti olduunu dnmek
gerekir.
Yok eer bu ayetler Muhammedin kendi szleri ise bu taktirde de benzeri
bir husumetin Muhammed tarafndan gsterildiini kabul etmek gerekir. Fakat
her ne olursa olsun her iki kta da varacamz sonu slam lehine deil
aleyhine olacaktr.
Ne hazindir ki her vesile ile ve her ihtiyac iin Tandan vahiyler getirten
Muhammed, anas ya da babas lehine ve onlar ereflendirmek maksadyla
byle bir yola gitmeyi dnmemitir.
te yandan sz konusu durum sadece Kurana mnhasr deildir. Yani
daha baka bir deyimle Muhammed, ana ve babasnn adn sadece Kuranda
anmamakla kalmam fakat hadislerinde de ele almamtr. Her ne kadar baz
eriat evreler Ayenin rivayetine dayal olarak Muhammedin gya:
Annemin kabrine gittim. Cenab- Haktan annemi ihya buyurmasn
diledim. Kabul buyurup annemi diriltti ve bana iman ettikten sonra
ebedi haline red ve iade buyurdu.
eklinde konutuunu ileri srerse de bu hadisin salam olmadn kabul
ederler.
962a
Salam olan hadisler yukardaki szlerin:
Annemin mezarna gittim, Mafiret dilemek iin Tanrdan izin
istedim Bu izin verilmedi
eklinde olduunu gstermektedir.
ERAT VE KADIN
437

Kuran ayetleri gibi hadisler de incelenecek olursa grlecektir ki
Muhammed, sann anas Meryem gibi, Firavnn kadn Asiye*yi de, kadlk
aleminin en yksek fazilet ahikalarna ykseltmitir. Sylediklerine baklrsa
erkeklerden ou kemale ermi olduu halde kadnlar arasnda bu iki
kadndan baka hi kimse kemale ermemitir.
962b

Kendi kavminin kadnlarna gelince, onlar arasndan da Hatice (Hadice) ile
Ayeyi fazilet sahibi olarak gstermitir.
Ali bn-i Talibin rivayetine dayal bir hadisinde:
Zamanndaki dnya kadnlarnn hayrls mran kz Meryem dir. Bu
mmetin kadnlarnn hayrls da Hadicedir
962c

demitir. Ebu Msel-Earinin rivayetine dayal bir baka hadisinde de:
Erkeklerden ou (fazilette) kemale erdi. Halbuki kadnlardan yalnz
Firavnn kadnn Asiye ile mrann kz Meryem den baka hi biri
kemale eriemedi. (mmetimin kadnlarna kar) Aienin fazileti de
tiridin, baka yemeklere kar fazileti gibidir
963

Her ne kadar insan varlnn fazileti ile Tirid yemeinin fazileti arasnda
fark gzetilmek gerekirken Muhammed bu kyaslamaya neden bavurmutur
bilinmez, fakat sylemek istediimiz udur ki baka mmetlerin kadnlar
arasnda Meryem ile Asiyeyi Kemale ermi olarak gsterdii ve kendi
mmetinin kadnlar arasnda da Hatice ile Ayeye paye verdii halde kendi
z anasnn adn bu vesile ile azna bile almamtr. Onu fazilet rnei
olarak zikre ayan bulmamtr.
Ayenin faziletini Tirid yemeinin baka yemeklere olan stnlne e
tuttuu halde, kendisini dnyaya getiren ve byk zahmetler ve fedakarlklarla
yetitiren anasnn deerini Tirid yemeiyle kyaslamak bile aklna
gelmemitir.
Btn bunlar bir yana fakat kz Fatimay dahi cennet kadnlarnn efendisi
olarak ilan ettii ve lm deinde son nefesini verirken onun kulana
unlar fsldad sylenir: Ben Allaha dua ettim, Ehl-i beytimden ilk olarak
seni bana ulatrmasn ve seni benimle bir arada bulundurmasn istedim
964

Oysa ki, biraz yukarda iaret ettiimiz gibi, anas iin Tanrdan istifar
etmek istediini ve fakat Tanrnn buna izin vermediini bildirmitir.

ERAT VE KADIN
438

*
* *
Hatrlatmakta yarar vardr ki Meryem ve Asiye gibi baka mmetlerin
kadnlarn Kemale ermi gibi ve fazilet timsali kadnlar olarak gsterirken
bunu, farkl din ve inanta olanlara kar hogr ierisinde davranyormu
olmak iin yapmamtr. nk Muhammed bu kadnlar, Hristiyan ya da
Yahudi olarak kabul etmi deil, sadece mslman olarak grmtr: Nasl ki
brahim Peygamberden Musaya ve saya gelinceye kadar gelmi gemi
btn peygamberleri mslman kabul etmi olduu gibi.
965

Belki bilenimiz azdr ama Muhammed, her mmete kendi iinden
peygamberler ve kendi dilinden Kitap verildiini sylerken bununla farkl
dinleri kastetmek ve rnein Yahudilerin ya da Hiristiyanlarn kendilerine zg
dinleri olduunu anlatmak istememitir. nk onun anlaynda Yahudi dini
ya da Hristiyan dini diye bir ey yoktur. Var olan tek ey Mslmanlktr.
Mslmanln Tanrdan gelen tek din olduunu syleyen Muhammed,
brahimi ilk mslman peygamber olarak tanmlar ve brahimden bu yana
btn Yahudi peygamberlerini (bata Musa olmak zere) mslman olarak
tantr ve nihayet say da mslman olarak karmza karr.
Bir yandan kendisini brahimin evlad ve sann kardei grrken dier
yandan da Meryemin ryas olarak grrd.
Ben, babam brahimin duas, kardeim sann mjdecisi ve annemin
ryasym derken bunu kastederdi. Burada kulland annemin szcnn
Amine ile ilgisi yoktur. nk brahimi mslman imi gibi gsterip baba ve
say ayn imandan olarak karde diye tanmlad bu hadisinde yer alan
annem szcn dnyalarn kadnlarndan en stn olarak mran
Suresinde mslmanlara rnek verdii Meryem ana iin kullanmtr.
Kullanrken de Meryemi tpk brahim gibi, tpk Musa ve Isa gibi, mslman
imi gibi gstermeye almtr. (Kurann mran Suresinin 42. ayetine
baknz).
Fakat her ne hikmetse kendi z anasn, yani Amine'yi, ne mslman
olarak grmtr ne de faziletli kadnlar arasnda gstermitir. Tanrnn
vaktiyle Musann ve sann analarn mslman yapmak iin onlarn kalblerini
pekitirdiini ve bylece onlar kutsal bildiini syledii halde kendi anas iin
Tanrdan buna benzer bir dilekte dahi bulunmamtr. Musann ve sann
analarn kadnlarn en stn olarak ilan ettii halde kendi z anasna
Tanrdan marifet dilemeyi bile ok bulmutur.
ERAT VE KADIN
439

Grlyor ki Muhammede gre marifete layk olmak ve cennetlere
girebilmek, ANA olmakla deil fakat MSLMAN olmakla mmkndr.
Mslman imannda olmayan kiiler ve zellikle mrikler iin, velev ki,
Akraba olsunlar, marifet dilemek, ya da onlarn llerine namaz klmak
doru deildir.
965a

Denecektir ki Neden acaba Muhammed, kendi z anas (ve babas)
lehine mafiret dilemeyi ngrmemi, ve Tanrnn kendisine bu izni
vermediini sylemitir?
Bu sorunun cevabn vermek kolaydr; nk evresindekileri mslman
yapabilmek iin Muhammed, eitli usullerden (rnein lm tehditleriyle
korkutmak, savamak, ganimet datmak, Cennet vaatlerinde bulunmak gibi),
gayr bir de bu Mafiretten yoksun klmak gibi bask usulne yer vermek
istemitir. Eer mrikler, mslmanl kabul etmedikleri taktirde kendi yakn
akrabalarnn (rnein ocuklarnn, ya da ana babalarnn, vs.) ha-yr-
duasna mazhar olmayacaklarn ve bu yzden Cennete ulaamayacaklarn
bilecek olurlarsa, yani byle bir bask altnda kalrlarsa, mslmanl kabul
ederler diye dnmtr.
Ve her hususta olduu gibi bu konuda da onlara kendisinden rnek
yaratabilmek zere Kurana u ayet-i koymutur:
...Akraba bile olsalar, mrikler iin mafiret dilemek, Peygambere
ve mminlere yaramaz (9 Tevbe 113).
Ve yaratmak istedii rnek ile biraz daha etkili olabilmek iin de kendi z
anasn, mafiret dilemee layk saymamtr.
imdi yine denecektir ki. Neden dolay lehine mafiret dilemek iin
Tanrnn izin vermediini sylemitir de anasnn kabrini ziyaret iin izin
aldn bildirmi ve mslmanlara da - Artk siz de kabirleri ziyaret edin. Kabir
ziyareti lm hatrlatr -demitir? Kabir .ziyareti hayr-dua etmek gibi bir ey,
ya da sayg ve sevgi gsterisi demek deil midir?.
Bunun da cevab kolay olmak gerekir: nk dikkat edilecei gibi
yukardaki szlerinde u tmce yer almtr: Kabir ziyareti lm hatrlatr.
Daha baka bir deyimle kabirleri ziyaret, Muhammede gre, lye kar bir
sayg ve sevgi ifadesi olarak deil ve fakat ziyaret eden kii iin bu fani
/

dnyann geiciliini hatrlatmak bakmndan nemlidir: Er veya ge leceini
dnsn de Muhammedin emirlerine sarlsn ve ona kr krne balansn
diye.
ERAT VE KADIN
440

nk eer kabir ziyareti sevgi ve sayg izhar anlamna gelse idi, bu
takdirde buna layk bir kimsenin mafiretten yoksun klnmamas gerekirdi.

2) Ayaklar Altndan Cennetler Geecek Olan Analar Kocalarna Kul
kle Olacak Kadar taatkar Mslman Kadnlardr.
Muhammedin analar lehinde grnen szlerinin altndaki maksad akla
kavuturmak iin, tekrar bahasna da olsa, belirtelim ki: Analarn, ayaklar
altndan geer eklindeki hadis, genel olarak tm analar deil fakat
kocalarna hizmet ve itaatte kusur etmeyen mslman analar hedef
edinmitir. Yani mslman olmayan, slami inanca bal bulunmayan ya da
mslman olsa dahi kocalarna iyi hizmet etmeyen kadnlar bu tanmlamann
dnda braklmtr. Bundan dolaydr ki kendi z anasna, mslman
imannda lmedi diye, Tanrdan mafiret bile dilememitir. Bakalarna t
vermek iin Kurana: ...(ana babaya) acyarak... Rabbim, kkken
yetitirdikleri iin sen de. onlara merhamet et de... eklinde ayetler koyarken
bu dn kendi izlememi ve Amine iin Tanrdan byle bir ey
istememitir. Aksine Tanr bana anam iin mafiret dileme izni vermedi
deyip iin iinden syrlmtr.
te yandan mslman analarn ayaklar altna cennetleri yerletirir
grnrken dnd ey, hi kukusuz KADIN slami emirlere uyun
decek ekilde kocasna itaatkar klmak olmutur. Ona gre kadn, ana
olarak deil fakat slami emirlere (ki bu emirler kocaya hizmeti, boyun emeyi,
vs... ngren eylerdir) itaat eden kii olarak cennetlere aday saylr. Daha
baka bir deyimle kadn, fedakar bir ana olmak itibaryla (yani ocuunu
zahmetle tayan, kahrna katlanan bir insan olarak) cennetlere layk grm
deildir. Tanrya, peygambere ve kocaya kr krne boyun een bir kimse
olarak grmtr; bu nitelikte olmayan bir kadn, velev ki fedakar bir ana
olsun velev ki dnyaya dzinelerle ocuk getirmi bulunsun, hayrla anlmaya
ve cennetlere alnmaya layk saymamtr. Bunun byle olduunu Kurana
koyduu u hkmlerle ortaya vurmutur:
phesiz olarak cehennem ehli olduklar, kendilerince bilindikten sonra
akraba (yani ana, baba, vs...) bile olsalar peygamberin ve inananlarn,
mriklerin yarglanmalarna dua etmeleri yakmaz... (9 Tevbe 113).
Daha baka bir deyimle mrik olan ya da Tanrya ve Muhammede
inanmayan bir kii, velev ki ana olsun, velev ki mrn ocuklarna adasn,
hatta velev ki peygamber anas olsun, cennetlere giremez, dnya dolusu al-
tun verse de giremez; onun hakk, yukardaki ayet gereince ac bir azap tr.
ERAT VE KADIN
441

Byle bir kadna mminlerin Tanrdan mafiret dilemeleri, dua etmeleri
yasaktr. Nitekim Muhammed, bu ayet gereince, anas Amine iin mafiret
dilemediini, nk Tanrnn kendisine bu izni vermediini bildirmitir.
Muhammed bu ayn eyi babasna da yapm ve bu tutumunu meru klmak
iin Kurann Tevbe Suresine u ayeti koymutur:
...Ey inananlar, babalarnz, kardelerinizi, kfr imana tercih
ediyorlarsa, dost edinmeyin; sizden onlar kim dost edinirse, dorusu
kendine yazk etmi olur (9 Tevbe 23).
Bu surede yukardaki hkm pekitiren bir dier ayet vardr ki biraz yukarda
belirttiimiz gibi marifet dilemeyi yasaklar. (9 Tevbe 113).
Grlyor ki cennete girmenin art ANA (ya da BABA) olmak deil fakat
her eyden nce Mslman olmak, Tanrya ve Muhammede boyun emek,
onlarn her emrine (velev ki bu emirler akla ve vicdana aykr olsa da)
uymaktr. Kadnlar bakmndan bu emirler, kocalarna hizmet etmek ve
bylece Kendilerini kocalarndan raz etmek anlamna geldiine gre, her
mslman kadn iin cennete girmek ANNE olmakla deil, fakat bu art
yerine getirmekle mmkndr. Bundan dolaydr ki Annelerin ayaklar altndan
cennetler geer szlerinde kadn, ANA olarak yceltme dncesinden nce
kadn olarak smrme ve kocasnn karlarna ara etme siyaseti yatar.
Eer Muhammed analk kavramn soyut olarak yceltmek isteseydi,
herkesten nce kendi z anasn yceltir ve cennetlerin ba kelerine
yerletirmek iin Tanrdan mafiret dilerdi.
Eer analara sayg ve sevgi gerektiine gerekten inansayd ve kendi
anasna dkn olsayd, Tanrnn kendisine Amine iin mafiret dileme izni
vermediine tank olduu zaman, hi deilse merak saikiyle bu iznin
verilmeme sebebini renmek isterdi. Ve rnein diyebilirdi ki Ey Tanrm,
senin emrin u idi ki Cenab- Hakdan bir haber gelmedike Allah hi kimseye
azap etmez; peygamber gndermedike hi bir mmete azap etmez. Anam
Amine, henz Araplara peygamber gnderilmedii bir tarihte vefat etti. Bu
itibarla mslman imannda lmesi mmkn deildi. Bu byle olunca acaba
neden dolay bana anam iin hayr dua etme izin vermezsin?
Hatrlatalm ki Muhammed her vesile ile ve en olmadk hususlarda
Tanrdan dileklerde bulunma geleneini edinmiti. En basit iler iin dahi
Tanrya yalvarr ve bu ilerinin kendi karlarna uygun ekilde grlmesine
alrd. stelik bakalar iin de Tanrdan efaatkar olacan hatrlatrd.
Sylemeye gerek yoktur ki bu durumdaki bir kimseden, kendi z anas iin
Tanr nezdinde arac olmas ve efaat dilemesi beklenirdi.
ERAT VE KADIN
442

Oysa ki Muhammed, anas iin mafiret dilemek ya da Tanr nezdinde
yukardaki ekilde efaatilie girimek yle dursun, fakat onu cehennemlere
layk grm ve cehennem atelerine terk etmitir. Nice baka kiilerin
karlarn ve analarn cennette grdne dair olmadk kurnazlklara
bavurduu halde kendi z anas hakknda masum bir yalan uydurmay dahi
gereksiz bilmitir. rnein Ebu Talhann kars mm-i Slyem iin: Bana
cennet gsterileli Orada Ebu Talhann karsn grdm. Sonra nmde ayak
sesi duydum. O da Bilal idi eklinde konutuu halde anas hakknda byle
bir eyler sylemek istememitir.
965b

Sylemek yle dursun, akln ve mantn pek kavrayamayaca bir
davranla anasnn mezar banda: Tanr bana anam iin marifet
dilememe izin vermedi demeyi iftihar vesilesi bilmitir.
Akln ve mantn kavrayamayaca bir davranla diyoruz, nk, biraz
yukarda belirttiimiz gibi ana ve babasnn lm tarihlerinde kendisi ok
kk bir yata idi. Henz peygamberliini ilan ve Araplara slamiyeti tebir
etmemiti. Etmedii iindir ki onlar, imanszlklarnn sorumluluu ierisinde
brakmamak amacyla durumlarna uygun bir zm yolu bulmutu. Fakat ne
var ki bu zm yolunu dahi anasna (ve babasna) uygulamaktan kanmtr.
Gerekten de Muhammed Tanrnn hi bir mmeti, kendilerine peygamber
gndermedike azap etmeyeceini bildirmi ve bununla ilgili olarak Kurana
pek ok ayetler yerletirmitir. rnein Isra Suresinde:
Biz, hi bir mmeti kendilerine peygamber gndermedike azap etmeyiz
diye yazldr. Enam Suresinde: Rabbin Teala, Allah duygusundan mahrum
bir lke halkn, peygamber gnderip ikaz etmedike, helak ve azap etmez
diye yazldr. Kassas Suresinde Habibim, Rabbin teala irk ile alde bir
karye halkn... onlarn ulularna ayatmz okuyup anlatan bir peygamber
gndermedike helak eder olmad diye yazldr. Enam Suresinde: ...Yine
biz bu Kuran..., Mekke mrikleri, -bizden evvel Yehd ve Nasaraya Tevrat
ve ncil inzal olunmutu. Fakat biz -kendi dilimizde olmayan- bu ikinci kitab
okumaktan gafil ve aciz idik-, derler diye gnderdik diye yazldr.
Yine ayn ekilde uara Suresinde: Biz hi bir cemiyyeti, kendilerine irk
ve masiyetten tahzir edecek peygamber gndermedike helak ve azap
etmedik ve etmeyiz denmitir. Fatr Suresinde de: Biz sizi akl banda... bir
kimsenin avakb-i umuru dnp idrak edebilecei bir aa kadar
yaatmadk m? Ve size nezir bir peygamber de gelmedi mi? eklinde
hkmler vardr.
965c

ERAT VE KADIN
443

Biraz nce dediimiz gibi btn bu hkmleri Muhammed, kendisinin
peygamber olarak gnderilmesinden nceki dnem Araplarnn, imana girmek
artyla, gnahkar saylamayacaklarn anlatmak iin koymutur. Bylece
onlara gya anlatmak istemitir ki Fetret zamannda len kimse: Ey Tanr,
benim yaadm srada Mslmanl bana belletecek bir peygamber
gelmemitir ki, onun ahkamn renip ona muti ve munkad olaym diyebilir
ve cehennemden af olunmay isteyebilir.
Ancak ne var ki her ne hikmetse btn bunlar kendi anas (ve babas) iin
geerli saymam ve onlar bu haktan yararlandrmaktan saknmtr.
Yine ayn ekilde bir yandan: Ana ve babay cennete sokan ocuklardr
eklinde hkmler koyarken ve bylece bakalarna talkm datrken, bu ayn
kural kendi ana ve babas lehine uygulamay gereksiz bulmutur: Mslman
imannda lmediler diye.
Ve btn bunlar yapan bir kimseyi Mslman dnyas Analar ycelten
peygamber diye kutsallatrr!

IX) SLAM DNYASINDA KADININ HAK VE ZGRLE KAVUMASI,
ANCAK HADRAMT RUHUNU CANLANDIRMAKLA VE CANLI
TUTMAKLA MMKN OLABLECEKTR.
Bu kitap boyunca grdk ki, Arap kaynaklarnn verilerine gre Muhammed,
kadn erkein emrine ve egemenliine terk ve hizmet arac etme sanatnn
en baarl mimarlarndan biri olmutur. Kadnlar aleyhinde sylemi olduu
szler ve brakt emirler gz nnde tutulacak olursa (ve rnein: Kadnlar
aklen ve dinen eksik yaratlmlardr
1
, Kfrbazdrlar Kadnlar arasnda
Saliha kadn, yz tane siyah karga arasnda alaca karga gibidir; Namaz
bozan eyler kpek, eek ve kadndr, vs...) denilebilir ki kadn snfn arka
plana atma ve hatta aalatma alannda olduka ileri gitmitir. Btn bunlara
dinsel bir dnceyle mi, yoksa toplum dzenini koruma endiesiyle mi ya da
kiisel igdlerle mi gerek grdn tartmak mmkndr. Ancak ne var ki
tarih boyunca kendilerini Peygamber olarak tantm olan ve KADIN buna
benzer durumlara (daha az lde de olsa) layk bulan kimseler arasnda ba
yeri igal ettii muhakkaktr. Fakat bu alanda onu rakipsiz klan ey, kadn
aalama usullerini, pek fazla sezdirmeden ve hatta sanki kadna deer
veriyormu havasn yaratarak yapm olmasdr.
Bu ustaln o, zellikle Arap kadnn slam ncesi dnemde zavall bir
durumda iken, slamiyetle birlikte zgrle kavuturmu gibi gstermekle
ERAT VE KADIN
444

kantlamaya almtr. rnein cahiliyye diye tanmlad bu dnemde
Arap kadnnn hayasz ve iffetsiz bir yaam srdn anlatmak zere
Kurana koyduu: ...eski Cahiliyyede olduu gibi alp salmayn (33
Ahzab 33) ya da fazla sayda kadnla evlenme geleneini deitirmi ve
snrlam gibi grnmek zere:...hounuza giden baka kadnlarla iki, ve
drde kadar evlenebilirsiniz... (4 Nisa 3) ya da eskiden kz ocuklar diri diri
gmme gelenei var iken bu kt gelenee son verdiini belirtiyormu gibi:
...Aralarndan birine bir kz olduu mjdelendii zaman ii gamla dolarak
yz simsiyah kesilir; kendisine verilen kt mjde yznden halktan
gizlenmeye alr, onu utana utana tutsun mu yoksa topraa m gmsn?
(16 Nalh 58-59) eklindeki ya da benzeri hkmlerle kendisini reformcu gibi
tantmtr. Oysa ki slam ncesi dnemde Arap kadnnn durumu,
Muhammedin syledii gibi kt olmayp bir ok bakmlardan kendi getirdii
sisteme nazaran ok daha iyi idi ve bunun byle olduunu Arap kaynaklarna
inmek suretiyle renmek mmkndr. bnl-Esirin El Kamil Fit-Tarih adl
yapt
966
, ya da bn Adb Rabbihinin El Ikdul-Ferid adl kitab
967
, ya da Ebui-
Ferecin Kiiabul-Aganisi
968
, ya da al-Farazdak ve Cerir gibi nllerin
iirleri
969
bu konuda verilebilecek rneklerden sadece bir kadr. Bu
kaynaklar iyice incelenecek olursa grlr ki slam ncesi dnemde Arap
kadn, toplumun erefle sayar olduu, sosyal ve siyasal haklarla donatt ve
eit kld bir varlktr; evlenecei erkeini kendi seebilen ya da boayabilen
ve kiiliinin haysiyetine sahip olabilen bir insandr. Ancak ne var ki
Muhammed ile birlikte bu niteliklerinden uzaklam ve bu kitapta aklamaya
altmz gibi eriat sistemi ierisinde pek zavall durumlara sokulmutur.
Her ne kadar bu insafszlklara boyun emekle beraber Arap kadn, daha o
tarihlerde, kendi hak ve zgrlkleri bakmndan, slam ncesi dneme zlem
duyar olmu fakat kar kamad basklar yznden yapacak bir ey
bulamamtr. Muhammedin lm zerine eski dnemin geri gelecei ve
eski imtiyazlarnn yeerecei inancyla sevinen Hadramt kadnlarndan
bazlarnn yedikleri ar darbe, bunu kantlayan rneklerden biridir ve ksaca
burada belirtilmelidir. El-Badadinin Kitabul-Muhabbar adl yaptnn bir
blmnde, Arap peygamberinin lmn izleyen gnlerde, bu habere
sevinen ve bunu adeta bir bayram vesilesi edinen bir grup Arap kadnyla ilgili
bir olay vardr ki Hadramt olay diye bilinir. slamda kadn haklar konusuna
el atan her aratr bakmndan ilgin olmas gereken bu olay yledir:
Aden krfezinin dousunda (Yemenin dou blgesinde) Hazramt diye
anlan bir dari blge vaktiyle Hadramt adn tard.
969a
Hicretin onbirinci
ylndaki olaylar ve zellikle Muhammedin hastaln nakleden Arap
kaynaklar, bu blgede yaayan ve Kinde kabilesine mensup bulunan
kadnlarn, Muhammedin lmn sabrszlkla beklediini ve lm haberini
aldklarnda trnaklarna kna srp tambur almaya, gbek atmaya
ERAT VE KADIN
445

baladklarn ve Hadramut kylerinden yirmiye yakn kadnn da onlara
katldklarn bildirmektedir.
970

Bu kadnlarn bu ekilde sevinmelerinin ve bayram etmelerinin nedeni,
Muhammedin lm olayndan ziyade, kadn hak ve zgrln yok edip
kadn aaladna ve aldattna inandklar bir sistemin sona erecei
midine kaplm olmalardr. nk dndklerin odur ki: bu sistemin
yelemesinden nce Arap kadn eit haklara ve zgrlklere sahip iken
serbeste sokaa kabilir, diledii gibi giyinebilirken, kendi bana ticaret
yapabilirken, Muhammed bu zgrlklere ve eitliklere son vermi ve kadn
erkein klesi haline getirmitir. Getirmek iin de Tanrdan geldiini syledii:
...erkekler kadnlar zerinde hakimdirler (3 Nizs 34); ...iki kadnn tankl
bir erkein tanklna denktir (2 Bakara 282), Kadnlar aklen ve dinen
eksiktir. Kadnlar erkeklerin elinde zgrlklerini yitirmilerdir, evlilikte kadn
kledir, gibi ve daha nice buna benzer hkmleri yerletirmitir.
Hemen belirtelim ki bu tr bir dnce sadece Hadramtlu kadnlara deil
fakat daha sonraki yllarda Arap peygamberinin torunlarna bile hakim
olmutur. Nitekim el sbahaniden renmekteyiz ki Muhammedin en kk
torunlarndan olan Emine, ki ak grll ile tannmt, bu konuda hi
susmaz ve evresinde bulunanlara, slam ncesi dnem itibaryla Arap
kadnn ok daha zgr ve ok mutlu bir .yaam olduunu hatrlatrd.
Kendisine: Neden sen bu kadar canl, tatl, konukan, gle yzl bir kzsn
da senin kz kardein Fatima, aksine somurtkan, aksi, nemrut yzl bir
insandr? diye soranlara: nk onun ad byk annesine izafetle verildi
971
;
benim adm ise slamn geliinden nce len bykannemin annesine
izafetle seild
972
diyerek yukardaki grlerini kantlamak isterdi. Bu
szleriyle hi kukusuz Arap kadnnn cahiliyye diye ktlenmek istenen
dnemdeki haysiyetli durumuna zlem beslediini anlatm olurdu.
973

Fakat her ne olursa olsun, olaymza dnecek olursak, Hadramtlu
kadnlarn sevinci, biraz nce belirttiimiz gibi, zlem duyar olduklar
bamszlk ve zgrlk gnlerine yeniden kavuabilecekleri ihtimaline
kaplm olmalarndand. Ancak ne var ki bu sevinleri fazla srmedi. nk
olaya tank olan iki mmin, vakit geirmeden durumu Halife Ebu Bekire
bildirmi ve bildirirken de bu kadnlar fahie ve arkc kadnlar eklinde
belirtmilerdir.
Bunu duyan Ebu Bekir hiddet ve gazaba kaplr, derhal Yemen valisi
Muhacir bn Ebi meyyeye u emri verir:
Tebaamzdan iki Tanr kulu, tarafma bavurarak Yemen halkndan
baz kadnlarn, Peygamberimizin lmne intizar ettiklerini ve bunlara
ERAT VE KADIN
446

Hadramtlu dier baz fahielerin, Kindeli arkc kzlarn katldn,
parmaklarna kna yakp tambur aldklarn, gbek attklarn, bylece
Tanrya ve Elisine kar su ilediklerini, gnaha girdiklerini bildirdiler.
Bu satrlarm sana ulatnda derhal atna atla ve adamlarnla birlikte
bu kaltaklarn zerine yr ve hepsinin teker teker bileklerini kes. Eer
onlar korumaya ya da seninle onlar arasna girmeye kalkan olursa,
kendilerine ok byk bir gnah ilemekte olduklarn anlat ve yola
getirmeye ura. ayet pimanlk duyacak olurlarsa, pimanlklarn
kabul et ve canlarn kendilerine bala; eer olmayacak olurlarsa
kendileriyle konumay kes ve saldrya ge. Tanr hainleri korumaz.
Fakat kanm ve inancm odur ki hi bir erkek kul bu kadnlarn kt
davranlarn savunmayacak ve bu kaltaklar, tpk haaratn kanatlarn
yolar gibi, slam dininden skp atma grevinden seni
alkoyamayacaktr
974

Ve bu insafsz emrinin uygulanmasn teminata balamak zere Ebu Bekir
unu ekler: Ey bn Ebi meyye Tanr adna sylerim ki bu ii ben kendim
dahi pekala yapabilecekken, seni bu kutsal greve atadm, nk sana kar
byk bir dostluk duymaktaym. Bunu yapmakla sana, Tanr dan byk
mkafat dilemekteyim. unu iyi bil ki ayet Tanr bu ii (yani Hadramtlu
kadnlarn bileklerinin kesilmesi ve ldrlmeleri iini) senin elinle grecek
olursa sana tm inayetlerini indirecektir. Rabbimiz, bizi ve seni gl klsn ve
gelecek dnyay bu yer yz dnyasndan daha iyi yapsn, amin...
975

Grlyor ki Ebu Bekirin hogrden uzak bu taktii Muhammedin
gelenek haline getirdii taktikten baka bir ey deildir. Nitekim Muhammed,
bizzat kendisi, buna benzer emirler vermi ve kendi hakknda ineleyici szler
sarf eden kiileri ldrtmekte kusur etmemiti. Yukardaki sayfalarda deinmi
olduumuz rneklerden bir dieri olarak hatrlatalm ki, Bedir savandan
sonra kendi aleyhinde iirler yazan Mervan kz Esmay
975a
ldrtmek zere
beni bu kadndan kim kurtarr? diye gnll aram ve bu ii yapacak olan
kimsenin Tanr inayetine kavuacan mjdelemiti. Umayra adnda biri bu
cinayeti seve seve ilemeye hazr olduunu bildirmi, Muhammedten,
cennetlere gideceine dair sz alr almaz, Esmay baklayarak ldrmtr.
Olaydan sonra halk camide toplayan Muhammed, herkesin nnde
Umayraya Mervan kz Esmay ldrdn m? diye sormu ve ondan Evet
ldrdm yantn alnca onu faziletli bir mmin olarak ilan etmi, te
Tanrya ve Peygambere hizmet eden bir kul diye vmtr.
Hadramt olay vesilesiyle benzeri bir sahneye tank olmaktayz. Ebu
Bekirden ald cennet vaatleri zerine Muhacir bn Ebi meyye, derhal olay
yerine giderek sz konusu kadnlarn bileklerini kestirmi, dilerini sktrtm,
bu kadnlardan yana olan kiileri kltan geirtmi ve bylece fazilet rnei
bir kii olarak bilinmitir.
ERAT VE KADIN
447

Vahet rnei saylmak gereken bu davran, Ebu Bekir gibi adil ve
hogr insan diye bilinen bir halifeden sadr olmutur ki slam tarihini
ssleyen tyler rpertici nice olaylardan sadece biridir ve tarihi bir gerek
olarak gzlerimizin nndedir.
Hemen hatrlatalm ki bu kadnlarn fahie olduklar ileri srlm ve
bunlarn Muhammede kar honutsuzluk izhar etmi olmalarnn yle ciddiye
alnacak bir yn olmad iddia edilmitir. El-Badadinin bu kadnlar
hakknda verdii bilgilerden anlamaktayz ki bu iddiann da gereklerle ilgisi
yoktur. nk kadnlardan pek ounun erafa mensup olduu, bazlarnn
Yemendeki nl ailelerden geldii, ilerinde yan ban alm analar, byk
analar ve kzlar bulunduu, hi birisinin fahielikle ya da hafif mereplikle ve
kt hretle ilgisi olmad anlalmaktadr.
976

Bu vesileyle una iaret etmekte yarar vardr ki, bir kimsenin lm
haberini sevinle karlamak, hi kukusuz imrenilecek bir ey deildir. Ve
eer olaymzda Hadramtlu kadnlarn tutumu srf Muhammedin kiiliiyle
ilgili bulunsayd, bunu ho karlamak elbette ki sz konusu olmazd. Her ne
kadar Muhammed, kendisine, dman bildii kimselerin ya da
sevmediklerinin lmn her zaman sevin vesilesi saymsa da, o dnemde
ve o toplumda bu tr igdlerden uzak kalabilenler olmutur. Hadramtlu
kadnlar da bunlardandr; sevinip bayram etmelerinin nedeni, yukarda
dediimiz gibi, Arap kadnn slam ncesi deerler lsnden yoksun klan
ve erkein klesi yapan bir zihniyetten (yani Muhammedin getirdii
sistemden) kurtulma umuduna dayal idi.
Ne hazindir ki bu umut, Arap kadnn temsilen Hadramtlu kadnlar ne
kadar sevindirdi ise Arap erkeini de o kadar mutsuz klmtr. Nitekim olayn
iki erkek tank tarafndan pek iirilmi bir ekilde Ebu Bekire aksettirilmesi,
Ebu Bekirin de yersiz bir iddetle tepki gstermesi ve bir ka kadnn bu tr
davrann sanki ayaklanma olmu, sanki devlet kermi gibi ar bir usul
ile cezalandrmas, bunun kantdr. Denilebilir ki Muhammedin ve onu
takliden Ebu Bekirin (ve tabii onu takiben dierlerinin) bylesine insafsz
yldrmalar ve o tarihten bu yana mslman erkeinin kadn sindirme ve
kendisine kle etme bencillii nedeniyle Hadramt olay, slamda KADINn
zgrlk adna giritii ilk ve son kprdanma olmutur.
Her ne kadar mslman lkelerde, zellikle 19. yzyldan itibaren (o da
Batnn etkisiyle) kadn haklar sorunlar ele alnmakla beraber, bu
davranlar birer direni ya da kprdanma eklinde kabul etmek mmkn
deildir. nk bu uralar, kadn hak ve zgrlklerini ineyen eriat
zihniyetine ve dzenine kar olmamtr. Aksine slam dininin kadn haklarna
ERAT VE KADIN
448

yer verdii fakat slamn znn iyi uygulanmamas nedeniyle bu haklarn
gerekletirilemedii tezine dayanmtr. Oysa ki Hadramt olaynda rol
oynayan dnce, Muhammedin kadn hak ve haysiyetini yok ettii ve bu
nedenle. slam ncesi dnemin zgrlklerine ynelmek gerektii fikrine
dayaldr. O tarihten bu yana bu fikri benimseyen ve aka savunmaya
yeltenen pek kmamtr.
yle anlalyor ki slam dnyasnn AYDIN saylan snflarna bu
BLGSZLK, bu LGSZLK ve bu CESARETSZLK hakim olduu sre
boyunca Hadramt olay, kadn haklar adna giriilen ilk ve son savam
olarak kalacaktr.
Ve yine hi kuku edilmemelidir ki hak ve zgrle zlem duyan
Hadramt kadnlarnn isyankar ruhunu canlandrmadan ve canl tutmadan
slam dnyasnda kadnn, ada llere yatkn ekilde, zgrle ve
ahsiyet bilincine erimesi mmkn olamayacaktr.

















ERAT VE KADIN
449











1
Diyanet leri Bakanl, yukarda bir ka rnek olarak aldmz din emirlerini
halka belletirken ve rnein Kadnlar aklen ve dinen dun yaratklardr derken, ya da
kadn eek, kpek, domuz kertesinde gsterirken bu sylediklerini unuturcasna
Kuran Kerimin 14 asr nce ilan ettii KADIN HAKLARI hala ulalamam bir
yceliktedir diyerek insan akl ve zekasyla adeta alay etmektedir.
Bakanln bu beyan vaktiyle bir gazetede KADIN ve ERAT adl yazma
karlk olmak zere Tercman gazetesinin 7 Haziran 1973 tarihli nshasnda
kmtr.

2
imam Gazali, Ihyau Ulumid-din Tercmesi (eviren: A. Serdarolu, Bedir
Yaynevi, stanbul 1975, Cild II, sh.60-170).
3 Ibid, 59-156.
Btn bu ve buna benzer olarak kitabmzda zikredilecek olan Hadisleri T.C.
Diyanet leri Bakanlnn yaynlad Sahih-i Buhari Muhtasar Tecrid-i Sarih
Tercemesi adl 12 ciltlik seride bulmak mmkndr. Buhari ve Mslimin toplad
Hadisler Begavinin nl yapt olan Meabihul-Sunnede vardr.
Muhammed B. Abdullah al-Hatib al-TJBRlZi tarafndan miladi 1336 ylnda
Mukatuf-Mesabih adyla telif edilmitir. Buharnin ve Mslimin toplad hadisleri
kapsayan bu yaptn el-Hac Fazlul Kerim tarafndan ve ayrca John Robson
tarafndan yaplm evirileri iin bk: Abdallah el-Hatib Mishkat al-Masabih
(Miskatul-Mesabih) (Translation by John Robson, Published by Muhammad Ashraf,
Lahore-Pakistan 1960); ve al-Hadis of al-Masabih; by Al haj M. Fazlul Karim (Calcutta
1938-1939). .
Bu kitabmzda geecek olan tm hadislerin Arapa asllar iin u kaynaklara
baknz: el-Buhari, Sahih (Cild l-lll, Ed, L. Krehl, Leyden 1862*68. ve Cild IV, Ed. Th. W.
Juynbll, Leyden (1907/08); Mslim, Sahih (Kahire 1283; ve en Nevevilin
yorumlarn kapsayan cilt iin, (Bulak); al-Trmzi, Sahih, (Kahire 1282); bn Maca, Ed.
Sunan (Muhammad bn Abd Allahn yorumlaryla; Lucknovv 1315 ve ayrca
ERAT VE KADIN
450

Muhammad bn Abdul-Hadi el-Haneffi el-Sindinin Haiyeli basks, Kahire 1313);
Ahmed bn Hanbel, Msned (Kahire 1313). Ayrca bk. Ebu Davud, Snen (Kahire
1292); Ayrca bk. al-Darimi, Musned (bn Teymiyyenin ai-Muntakamin Akbar el-
Mustafa , 1337 erhi ile).
4 Kasm Emin Tahriri-Mere (Kahire 1928, sh. 9; Kitabn lk basks 1985
tarihlidir)
5 Fatima Mernissi, Beynod the Veil; Male-Female Dynamics in a Modern Mslim
Society (Cambridge, Massachucettes, 1975, XI!).
6 slamn ngrd kadn haklarnn eriilmez nitelikte olduunu ve Tanr
emriyle, beliren bu durumun dnya kanunlaryla deitirilemeyeceini ve. slamda
reform diye bir eyin sz konusu yaplamayacan savunanlar yannda slami
esaslarn kt bir uygulamas sonucu olarak kadnn durumunun ktye gittiini ve
slamn zne dnmek suretiyle her eyin dzenleneceini ileri srenler arasnda
Muhammed Abduh ve Kasm Emin gibi nl yazarlarn etkisi byk olmutur.
Kasm Emin, 1985 ylnda yaynlad Tahrirl-Mere (Kadnn Kurtuluu) adl
kitabnda kadnlarn, tpk erkekler gibi, eit haklara sahip olmalar ve eitilmeleri
gerektiine ve 1901 ylnda yaynlad El-Meretl-Cedide (Yeni Kadn) (Kahire
1901ve mteakip basks 1920) adl kitabnda benzeri grleri savunmutur.
Muhammed Abduh ve Muhammed Heykel hep onun etkisi altnda kalacaklardr.
7 Bu gr savunan kadn yazarlar arasnda Necla zzettin, Emine el-Said El-
ari gibi adlan zikretmek mmkndr.
8 Salih Saniyenin u yazlarna baknz.
Sani ye Saleh, Women in slam; Theif Status in Religious and Traditional
Culture (International Journal of Socilogy of the Famil y, 1972), 2 (1), 35-42; ve 2 (2)
193-201;
Fida Husayn Malik, Wives of the Prophet (Lahore 1977) 167; Muhammad
Picktal, The Cultural Side of slam (Lahore 1969) 140-150; evket Ali Pervin (Sha-
ukat Ali Perveen), Statu of VVomen in the Moslem World; A study in the feminist
movement in Turkey, Egypt, Iran and Pakistan, (Lahore 1972)1.
9 Fatma Mernissi, Beyond the Veil; Male-Female Dynamycs in a Moslem
Society (Cambridge, Mass., 1975) XVI. -
10 Muhammad Abdul-Rauf, The Islamic View of Women and the Famil y
(New York 1977) 129-130.
11 Ibid, 130; Picktal, age IX, 141.
12 Marcal Boissard, LHumanisme de lslam (Paris 1979) 108.
13 Bk. Middle Eastern Moslem VVomen Speaks, (Austin 1977) 376.
14 Muhammed bin Salim al-Bayhani Ustad El-Mere (Kahire 1973); ve bk.Y.
Haddad -J.Smith, VVomen in the Afterlife- The Islamic View Seen From Ouran and
Tradition (Journal of American Academy of Religion; 1975) Vol. 43: 39-50, 70; Bk.
Mithat Yalgn, al-Baytu! Islami, (Kahire 1972) 77.
15 Yalgn, age, 163; Haddad, age, 70; bk. al-Kuuli, al-lslam va-Kadaya al-
Muarah,(Kuvayt 1970) 130.
ERAT VE KADIN
451

16 Sahih-i..., 1,223.
17 Malik, age, 167; Yaar N. ztrk, Kendi Dilinden son peygamber (krk hadis
erhi) stanbul, 1984 Sh. 59 ve d.
18 Maryam Jameellah (Cemile Meryem) slam and Modernism (Lahore 1968)
134.
19 M. Abdul-Rauf, age.22
20 Ibid, 23.
21 Ibid, 22.
22 Gazali, age, II, 83-4.
23 Abdul-Rauf, age, 24.
24 Boissard, age, 104. ,
25 H. I. Katibah, The New Spirit in Arab World, (New York 1940) 204.
26 Necla zzettin, The Arab World (Chicago 1953) 297 ve d.; D. Recai efik
(Ragai Sahafik, Doris) La Femme.et le Proit Religieux de lEgypt (Paris 1940) 136 \/e
d.
27
Boissard, age, 104; zzettin, age, 299.
28. zzettin, age, 302; Ayrca bk. John L. Espesito, Womens Rights in Is* lam
(Islamic Studies; Journal of the Islamic Institute; Pakistan, Islamabad), 1975,.
VolXIV.no. 2,99-114).
29. Women (1977), 40; Pickta, age, 147.
30. Kasm Emin bu grleri gerek Tahrirl-Mere ve gerek El MeretH Cedide
adl kitaplarnda savunmutur. Ayrca bk. Meryem Cemile; age, (1968) 136-8.
31. Memissi, age, (1975); Katibah, age, 204-9; Boissard, age, (1979) 106, 110.
32. Afganistanda geirdii retmenlik yllarnn anlarn 1980 ylnda
yaynlad kitabnda anlatan bir Fransz kadn yazar, Simone B. Lajoinie, yle der;
Toutes les femmes revolutionnair que jai rencontre, ne suhaitaient dabord quune
chose; que la consititution Conform aux lois de lslam soient respectee. Les
femmes en seraient bien mieux traitees.... Bk. Simone B. Lajoinie, Conditilons de
Femmes en Afganistan, (Paris 1980) 137.

33 zzettin, age, (1953) 29.
Kuranda Sebe Melikesi diye ad geen Belks, ilk Arap kadn hkmdar saylr.
Gya eytana kanm ve Allah brakmtr. Hdhd kuu bunu Sleyman
peygambere bildirmi ve o da Sebe melikesine mektup yazarak muhteem kkne
davet etmi ve bunun zerine Sebe Melikesi: Rabbim, phesiz ben kendime yazk
etmiim. Sleymanla beraber alemlerin Rabbi olan Allaha teslim oldum. (Kuran, 27
Nemi 20-45). Diyerek inananlardan olmutur.
34 Bu hususlar Eyyamul-Arabda aklanmtr. Ayrca bk. Us Liechtenstadter
VVomen in the Ai yyam al-Arab (London 1935) 11 -28.
ERAT VE KADIN
452

35 Arap kadnnn slam ncesi zgrl konusunda bavurulabilecek Arap
kaynaklar arasnda unlar zikredelim:
bn Abd Rabbihi, Ikudul el-Ferid, (Kahire 1361 Hicri): 860-940 yllar arasnda
yaayan yazarn 25 kitaptan oluan bu yaptnda kadn konusundaki blmler iin
Ey-yamul-Arab balna baknz. Bu blmlerin Franszca evirisi iin bk.
TOURNEL, Lettres Sur lHistoire des Arabes Avant llslamisme (Paris 1836-1838).
ngilizce eviriler iin bk. lse Liechtenstadter, age: Ayrca bk. bnl Esir, Macd al-Din
Abul Saadat al-Mubarak B. Muhammad, El Kamil Fit-Tarih, (Edition Tornberg,
Leiden 1867-74); Ayrca bk. bn HAM, Kitabu Resulillah (bn Ishakm Siyer adi
kitabn tadil ve slah etmitin Kitabn ngilizce evirisi iin bk. The Life of
Muhammed; translation of bn lshaqs Siretu Resulillah by. A. Guillaume, Printed in
Karachi, Published by Oxford Univerity Press, 1980); Ayrca bk. bn ISHAK, Kitab
alimabdava Ksasul-Enbiya; bn ISHAK, Kitabul-magazi (bn Hiam tarafndan tadil
ve slah edilmitir) Muhammedin ilk eLHatice hakkndaki bilgileri bu kitapta bulmak
mmkndr. Abul Farac B. al-Husayn al-IBAHAN (al-lfahani), kitab-al Agani
(Butak 1285).
Btn bunlardan gayr 7 ve 8.. yzyln nl Arap ozanlarndan, Arap kadnnn
slam ncesi yaamlarndaki zgrln renmek mmkndr. zellikle FARAZ-
DAK (ya da Ferezdek), Hammam B. Galip AAa (640-733), ki Emeviler dneminin
nllerinden olup hicivleriyle tanrr ve bedevi Araplarn yaamlarn dile getirmitir.
Ayn ekilde Cerir B. Atiya B. al-HATAFA ((?-733), Nakad adl yaptnda bu konulara
eilir.
36 Taberi, Milletler ve Hkmdarlar Tarihi (Milli Eitim Bakanl Yaynlar,
stanbul 1966; 2 cilt; Yukardaki hususlar iin bk. II. 68-71).
37 Ibid. 70.
38 Agani, XIII ve XVI. 124. bn Hiam, age, 83. Ayrca bk. W. Robertson Smith,
Kinship and Marriage in Earl y Arabia (London 1903) 85.
39 R. Fernea-E. Fernea, Middle Eastern Mslim VVomen Speak (Austin
Uni versity,Texas 1977, sh. 3).
39a Bk. Sahih-i..., \. sh. 49; Ayrca bk. Sahih-i..., VIII, sh. 410; Ibn-i Ishak, age,
sh. 59.
Bu aklama tarz iin bk. Abdlbaki Glpnarl, Kuran Kerim ve Meali (Is tanbul
1958), LXXIX.
40. Taberi, age, Jl, 847. 41. Agani, VII, 18.
41a. Ali bn-i Ebu Talibden Buharinin rivayeti iin bkz. Sahih-i..., X, 272, hadis
no. 1613.
Ayrca Cabir bn-i Abdullah ve Seleme bn-i Ekvan rivayetleri iin bkz. Sahihi...,
XI, 291-2.
41b . krimann sorduu soruya Muhammedin verdii yant iin bkz. Sahih-i...,
XI , 291.
41c. Nisa Suresinin 24 c ayetinde: (Evli kadnlardan ve cariyeler den)
bakasn... mallarnzla istemeniz size helal klnd diye yazldr. Bundan dolaydr
ki iiler arasnda hala mta ile nikah usul geerlidir. O kadar ki 1990 ylnda Iran
ERAT VE KADIN
453

Devleti bu usul destekler nitelikte kararnameler yaynlamtr. (Bkz. Hrriyet
gazetesi, 3 Aralk 1990).
Snnilerin dahi, mta ile nikah usuln red etmi olmakla beraber, bu ayn
usul baka bir ekil altnda srdrdkleri, sylenir
42 Lichtestadter, age, (1935), 65-83.
43 A. Perron, Femme Arabes Avant et Depuis lIslamisme (Paris 1958; 7,
48,305,34).
44. Agani, XII. 150; Smth, age. 291.
45. Bu aklama tarz iin bk. Abdulbaki Glpnarl, Kur'an Kerim ve Meali (s-
tanbul
1958), LXXIX.
46. Smith, age, 292.
47. Ibid., 292.
48. Ibid.,292.
49. lhan Arsel, Teokratik Devlet Anlayndan Demokratik Devlet anlama;
eriat Devletinden Laik Cumhuriyet*c. (Ankara 1975).
lhan Arsel, Arap Milliyetilii ve Trkler (stanbul 1977); lhan Arsel; Biz Profe-
srler,
(stanbul 1987). ,
50. Bk. Ahmed Yaar Ocak, Bektai Menakbnamelerintie slam ncesi Motifler
(Enderun Kitabevi, stanbul 1933) 125.
51. Arsel, age, (1975), 97; Gnseli zkaya Tutsaklktan zgrle, Kadnlarn
Sava (stanbul 1970), 157-8.
51a. Bk. Dr. Zekeriya Kitap, Mslman Arap Ordularnda arpan ilk
Trkler", (Diyanet Dergisi, cilt, XII, say 4, sh. 239-244).
52. Ebu zayd Ahmed B. Sehl Belhi 934 ylnda olmutur. KitabuM-Bed' Ve't-
Tarih adl kitabnn Franszca evirisi iin bk. Le Livre de la Creation et de l'Histoire
de Motahhar ben Tahir al-Maqdisi, Attribue a Abou Zeid Ahmed Ben Sahlel-
Balkhi (Traduit par.M. Cl. Huart, Paris 1919) Tome VI.

53. bid. VI, 16.

54 bn Haltikan, Vefayatul-Ayan ve Enbau Ebna Elzaman (Karai 1967) Cild V,
102.5
55 Bu konuda bk. G. Le Starange Baghdad During the Abbasid Caliphate,
(Oxford 1900). -
56 Abul Haan... bn Butlan, Takvim uV Shha adl yaptn nl yazardr.
Kitabnn bir yerinde Trk Kadnn yle tantr: Trk kadnnn cildi fevkalade
ERAT VE KADIN
454

beyaz ve zarafeti takdire ayandr. Gzleri kk fakat ok ekicidir. Genellikle ksa
boyludurlar... ocuk dourmada bereketli saylrlar, fakat dourduklar ocuklar pek
nadiren irkin olur. Ata binmede ustadrlar. Son derece cmert, temiz ve iyi
ahdrlar.
Yukardaki hususlar ayrca 5k. G.E. Vori Grunebaume, Mediaval slam (2 nd> ed.
New York/1953), 209. .
57 bn Cbeyr Seyahatname adl kitabn yazardr. Kitabn ngilizce evirisi bk.
bn Jubayr, The Travels of bn Jubayr, (TransI, by J. C. Broadhurst, London 1952)
190-2.
58 Mareo Polo, The Adventures Of Marco Polo, (New York, 1948) 179,181.
59 Claude Cohen, Pre-Ottoman Turkey, 1076-1330, (New York 1968), 153.
60 L T. Hobhouse, Morales in Evolution, (London 1951); ayrca Pollock and
Maitland, History of Engiish Law, II, 437.
61 Hobhouse, age 219; Pollock-Matiland, age, 437.
62 Cveyninin yukardaki kitab ngilizceye The History of the Word Conquie-
ror (Manchester University Press 1958), olarak evrilmitir. Yukardaki hususlar iin
bk. Vol. I, 465 ve d.
63 ams al-Din l Tutmu (1210-1236) Badat halifesi Mustansir Billah
tarafndan resmen tannan Hindistann ilk mslman hkmdardr.
64 Softa zihniyet temsilcisi olan ou Emirler onun tahttan indirilmesinde rol
oynamlardr. Bk. Seyyid Feyyaz Mahmud, A. Short History of slam, (Oxford Uni-, ver.
Press, Pakistan B/anch, 1960) 265. \
65. bn Batuta'nn yapt Trkeye evrilmi fakat mslman almayan Trk top-
lumu ile ilgili blmler alnmamtr. Bk. bh Batuta, Seyahatnamesinden Semeler
(stanbul 1971); yukardaki alntlar iin bk. sh. 70 ve d.
66 Taytugil Hatun, Sultan zbekin nc ei olup Bizans mparatorunun
kzyd.
67 lerde greceimiz gibi Kuran kadnlarn rtnmelerini, yabanc erkeklerle
grmemelerini, sokakta grnmemelerini emreder.
68 yle der bn Batuta: Sultann drdnc ei, uzaktan gemekte iken, Kente
yeni bir misafir gelmi olduuna iaret saylan bayra adrmn nnde grnce,
uaklarn yollayarak bana selamlarn ve iyi dileklerini iletti... kendisine... hediyeler
yolladm. Hediyeleri mbarek bilip kabul etti ve adamlarna emir vererek beni
himayesine aldn bildirdi ve sonra yoluna devam etti. bn Batuta, age, 148.
69 Bayalun Hatun o tarihlerde hamile idi. Doum iinin stanbulda, babasnn
yannda olmasn istemiti. Seyahat bu nedenle tertiplenmiti. Yukardaki olay ayn
zamanda Trk erkeinin uygarln ortaya vurmaktadr. nk Sultan zbek, Kuran
yasaklarna ramen ei Bayaluna, yabanc bir erkein (yani bn Batutann) refakat
etmesi olanan salamtr. Bu konuda bk. bn Batuta, age, 151.
70 Ibid., 101.
71 Yukarda ad geen Urduca adnn Ai jaruc olmas htimalinden sz edilir,
bn Batuta, age, 368, not 9.
ERAT VE KADIN
455

72 Ibid. 280-1.
73 Arapahn Timurlenk hakkndaki kitab iin bk. Tamerlan or Timur The Gerat
Amir (Tranl. by J. H. Saunders, London 1936) 321. Ayrca bk. A. Pallis n The Days of
Janissaries, (London 1951), 192.
74 VVilliam E. H. Lecky, History of European Moraies (London 1899) Vol. II, 301.
75 Edson Lyman Clark, The Arabs and The Turks; Their Origin and History;
their Religion, Their Impertial Greatness in the Past and Their Condition at the
Present Time, with Chapter on the Other Non-Christian Tribes of Western Asi a
(Boston 1870) 67, 249-257.
76 Nizam l-Mlk, The Book of Goverment, or Rules for Kings- The
Si yasetname of Si yar al-Mlk (TransI, from Persian by. Hubert Darke, London 1960)
188.
77 bn Hallikan, age, III, 153: Ayrca bk. M. C. Defremery Regre du Sultan
Seldijoukide Barkatiarok (Journal Asiatique, 1853.1. 425-474 ve II, 217-322).
78 Seyyid Feyyaz Mahmud, age, 265 - .
79 Bu hususlar iin bk. Cevdet Paa Tarihinden Semeler (Dzenleyenler: S.
Irmak ve B. K. alar, stanbul 1873), II, 76, 122. Ayrca bk. Arsel age, (1975) 698, 700-
759. 80. Cevdet Paa Tarihinden..., II, 122.
81 Ibid, I, 327-8; Arsel, age (1975) 683.
82 zkaya, age, (1970), 348.
83 Arsel, age (1975), 627 ve d.
83a. Bakara Suresi'nin 228ci ayetinde erkein kadna derece ile stn olduu-
nu belirten hkm konusu ile ilgili olarak Islam dnyasnn en yetkili Kur'an yorum-
cularndan saylan Fahruddin Razfnn Vt-Tefsiru'i Kebir", adl yaptnda ya da Ja-
berTnin "Camiul BeyarTnda yer alan bu hususlar iin bkz. Turan Dursun. 'Tabu Can
ekiiyor: Din Bu'* (Kaynak yaynlar 1990,3. Bask, sh. 250-1).

84 Sahih-i Buhari Muhtasar Tecrid-i Sarih..., cilt II, sh. 399 Hadis no. 286.
85 Aralarnda Ahmed bn-i Hanbel, afii gibiler vardr.
86. "Bir aya kadar zaman ierisinde klnabilir" diyenler yannda ceset rme-
dike klnmaz diyenler vardr. Bk. Sahih-i Buhari Muhtasar Tecrid-i Sarih, Tercemesi
II, 399 ve d.

87. Bata Diyanet ileri Bakanl olmak zere tm din adamlar, halkmz bu
tr hkmlerle eitirler. rnek olarak bk. Ali Rza Demircan, slam'a Gre Cinsel Ha-
yat (Eymen Yaynlar, stanbul 1986), 1,114.

88. ibid., I, 114.
89 ki kadnn tanklnn bir erkein tanklna bedel olduu konusunda bk.
Sahih-i Buhari Muhtasar Tecrid-i Sarih, Tercemesi c. VI, sh. 39, ve ayrca cilt VIII, sh.
64;
ERAT VE KADIN
456

89a. bn-i Abbasn sylediine gre Muhammed, halka kar yapt bir
konumasnda: Bir kadn, yannda mehareminden birisi bulunmadka sefer etmesin
demitir. Evzainin ya da Malikin (ki afiinin mezhebidir) rivayetine gre Bir gnden
zi yade bir mesafeye kadn, ancak zevci veya muhariminden birisi ile gidebilir
demitir. Ebu Davudun rivayetine gre ise Hi bir kadn, mahremsiz gnlk bud
mesafede bir mahalle sefer etmesin diye emretmitir. Ebu Hanife, ve Ebu Yusuf
gibilerine gre kadnn gnlk ve daha ziyade mesafeye mahremsiz yolculuk
etme hakk yoktur. Bu konuda bkz. Sahih-i IV, sh. 219-220 te yandan hafzasndaki
zayflk, noksanlk nedeniyle kadnn bey akdi (satn alma akdi) dahi yapamayaca
ileri srlr. Bkz. Sahih-i..., VI, 482.
89b. Bkz. Sahih-i..., X, 449-450, Hadis no. 1660; Ayrca bkz. Sahih-i..., IV,
219-220; Ayrca bkz. Sahih-i..., VII, 300.

90. Sahih-i Buhari Muhtasar Tecrid-i Tercemesi (1970), l; 222, Hadis no. 209.

91. Aye'nin ve Ummu Atiyye'nin rivayetlerine dayal hadisler iin bk. Sahih-i
Buhari Muhtasar Tecrd-i Sarih, Tercemesi e. I. sh. 225-226, Hadis no. 210-ve
211 . Bu konuya ileride ayrca dneceiz.
92 Arsel, age. (1975), 180-250.
93 Ibid.
94 Gazali, Kimya-y Saadet (Bedir Yaynevi, stanbul 1979), 178-9.
95. Gazali, ae, (19/5) II, 117 ve d.
96 Muhammedi takliden Halife mer dahi: Kadnlara muhalefet edin, onlara
muhatefette bereket vardr der ve her vesile ile Onlarla istiare edin ve fakat dediklerini
yapmayn dnde bulunurdu. Bu konuda bk. Gazali age, (1975), II, 116.
97 Ibid, 83.
98 Kuran, 12 Yusuf 109-110; ve Kuran 16 Nahi 43-44.
99 Gazali, age, (1975), II sh. 77; Gazali, age (1964), sh: 171.
100. Gazali, age. (1975). II sh: 116-7.
101 Ibid. 89.
102 Ibid. 76.
103 Gazali, el-Mustazhiri (Leiden 1916) 180-1.
104 Nizaml Mlk, Siyatsetname (Franszca eviri iin bk. sh. 154).
105 Ibid. 185.
106 bn Haldun, Mukaddime (Beyrut 1967 basks); Arapadan ngilizceye
eviri iin bk. Khaldun, The Muqaddima; Art Introduction to History, Trans): F.
Rosenttal, in 3 Vol. New York W(1958), 1, 345, 403; il, 20.
107 Ve ayn zamanda gya evliliin mali ykn omuzlarnda tayan erkektir.
ERAT VE KADIN
457

108 bnul-Nefis (bnnnefis) Er-risaletl-Kamili ye, Fiss-Sirrefin -Nebeviyye; (st.
ktphanesi Ahir Efendi 1306) eviri iin bk. bn al-Nafis, The Treatise Relating to
Kamil, on the Life-History of the Prophet The Teologus Audidactus of bn al-Nafis
(Edited by M. Meyerhof and J. Schacht, Oxford, Caren-don Press, 1968).
Yukardaki hususlar iin bkz. Arapa metinde sh. 35. eviride sh. 62. Bununla
beraber bn al-Nafis, kadnn bu haktan tamamen yoksun klnmasna pek raz
deildir. Ona gre ayet koca karsn geindirecek durumda deilse, kadnn ayrlk
istemeye hakk olmaldr.
108a. Sahih-i..., IV, Sh. 219-220.
108b. Ev hizmetlerini grmek ve kocasn her turlu pis ilerden kurtarmak ba-
kmndan Ebu Bekir'in kz Esma'nn syledikleri iin bkz. Gazali, age. (1975), II, 156.
108c. Kurana koyduu ayet bunu anlatr: Seni fakir bulup zenginletirmedi
mi?193 Duha 8). Nitekim bir gn Ayeye Haticeden sz ederken bu ekilde
konumu ve Hatice sayesinde yoksulluktan kurtulduunu aklamtr.
108d. Ebu Said-i Hudrinin rivayeti iin bkz. Sahih-i..., V, 237-241; hadis no.724

109 Lecky, age, (1869), II, 337-8.
110 Din adamlarnzn gr iin bk. Demircan, age, 1, 56.


111 Gazali, age, (1975), II, 117.
112 XV nci yzylda slam dnyasnn eh nemli yaptlarndan saylan Ahlak-J
Celali iin bk. Fakir Muhammed Asaad; The akhktak-i Jalaly (TransI, by W. F.
Thompson, London 1938), 269.
113 Kuran, 12 Yusuf 28,
114 Ri yazus Salihin Tercemesi (Diyanet leri Bakanl Yaynlar, Ankara, 4
nc bask), 1,105.
115. Ibid. 327; Kadnlarn fitne kayna olduu hususunda Buhari, Muslim, Tr-
mzi, Ibn Maca, ibn Hanbal kaynandaki hadisleri ilerde greceiz.
Usame Ibn-rZeyd'in rivayetine dayal Buharideki bu hadis iin bk; Sahih-i Ba-
hari Tecrid, 267, XI, Hadis no. 1795.

116 Abdullah bn-i merin ve ayrca Selh bn-i Sadn rivayetlerine dayal
olarak Buharfnin naklettii bu hadisler iin bk. Sahih-i Buhari Tecrid VIII, 312, Hadis
no. 1211 ve XI, 267-8, Hadis no. 1795.
116a. Uursuzluun kadn 'da hasl olduuna dair Ebu Hreyrenin rivayetine
dayal hadis hakknda Ayeye sorulmu ve o da gya Muhammedin byle bir ey
sylemediini bildirmi. (Bkz. Diyanetin Cevabi Yazs, ve ayrca bkz. Sahih-i..., VIII,
313)
Oysaki yanlmaz bir hafzaya sahip olduu slam fakihlerince msellem olan
Ebu Hreyrenin rivayetinin (Bkz. Sahih-i..., I, sh. 13-14; ve Tecrid Tercmesi, Cit I, sh.
ERAT VE KADIN
458

117) yine ayni fakihlerce zayf hafzal diye kabul edilen kadnlarn (rnein
Aye'nin), szleriyle geersiz klnamayaca ortadr.
116b. Diyanet'in Devlet Bakanlna yollad 7 Kasm 1989 ve 10/027/1317 say-
l yazsna baknz.

116c. Bu konuda byk din bilgini Turan Dursun'un "2000'e Doru" (1 Nisan
1990) adl dergide kan Diyanetin Yalanlan ve Kadn Aalamalar adl yazsna ba-
knz.

117. Diyanet leri Bakanlnn yorumlar iin bk. Sahih-i Buhari..., VII, 312-3
ve XI, 268.

117a. ibn Sa'd, Tabakat Al -Kabir, (Engl, Trans. S..M. Hak ve H. K. Gazanfar, Ka-
rai, 1967, Cild, sh. 22. *

117b. Sahih-i Buhari Muhtasar Tecrid-i Sarih Tercemesi, cilt X, sh. 377.

117c. Sahih-i Buhari Muhtasar Tecrid-i Sarih Tercemesi, X, 377, Hadis no.1648.
118 Baz evreler bu szlerin Araplar arasnda cahiliyet dneminde sylenir
olduunu ve bu itibarla eamet iddiasnn Cahili yet adetine mstenid olduunu
ileri srerler. Oysaki Muhammed bu inanlar slami inan eklinde srdrm ve
kadnlar hakkndaki buna benzer dier tanmlamalarna destek yapmtr.
118a. Bk. Sahih-i Buhari Muhtasar Tecrid-i Sarih Tercemesi, cilt. IV. sh.374.
118b. Sahih-i Buhari..., cilt IV sh. 373.

118c. Sahih-i Buhari..., cilt IV, 372.

118d. Sahih-i Buhari..., cilt IV, 374.
118e. Sanih-i Buhari..., cilt IV, 375.
119. Asaad, age, 269.

120. Sahih-i Buhari Muhtasar Tecrid-SarTh Tercemesi, cilt I, sh. 41.

121. Faridu'd-Din Attar, Tezkiret-ul Evli ya, (Lahore 1961); Ksaltlm evirisi
iin bk. "Memoires ofSaintsf* (Transl. by Bankey Behari); Ayrca bk. Attar, Mantk al-
tayr.
122. Kur'an'da insann zayf iradeli olduuna dair ok ayet vardr.
123. Demircan, age. 1, 57.
ERAT VE KADIN
459

124. Gazali, age. (1975), II, 78.
124a. Muslim'de yer alan hadis'ler iin bkz. Ahmed Oavudolu'nun: MSahih-i
Muslim Tercmesi ve erhi, VII, 220; Demircan, age, 1,274 ve d.
125. Gazali, age, (1975) I. Sh. 151.
126. K.8Enfa!9.
127. K. 8 Enfal, 48.
128. Taberi, age, (1966), II, 254.
129. K. Enfal 30-32; Taberi, age (1966), II, 193-198.

130. Kuran'da Tanrnn diledii kimseleri doru yola ve dilediini sapkla
sevk ettii, dilediini mslman yapp dilediini yapmad hususunda pey ok ayet-
ler vardr. rnein Kehf suresinde: "...Allah'n doru yola eritirdii kimse hak yol -
dadr; Kimi de saptrrsa artk ona doru yola gtrecek bir rehber bulamazsn..." (18
Kehf 17); ve Yunus suresinde: "...Allah dileseydi yeryznde bulunanlarn hepsi
inanrd... Allah'n izni olmadan hi kimse inanamaz" (10 Yunus 99). diye yazldr.
131. Taberi, age. 142.
132. Gazali, age. (1975). II, 79.
133. Ibid, 79.
134. Ibid, 79.
134. Ibid, 84.
135. ibn Ishak, age, (1980) 165-6; Taberi, age, (1966), II, 152 ve d.
136. bn Ishak, Ibid, 165; Taberi, Ibid, 152,
137. Taberi, age, (1966) !, 152. K. 53 Necm 19-27.
138 Kuranda Hacc Suresinde: ...Ey Muhammed... Allah eytann kartrdn
giderir... (22 Hacc 52) diye yazldr. Bu ayeti, Muhammed kendi hatasn gidermek
iin koymutur. Dediimiz gibi Kureylileri kazanmak iin bir aralk onlarn putlarn
benimser grnm ve fakat bu hareketinin olumsuz sonular yaratacan
anladktan sonra yukardaki ayeti yerletirmitir. Ancak bunu yaparken, ayn sureye
bir baka vesile ile koyduu:. Allah eytann kartrdn, kalplerinde hastalk
bulunan ve kalpleri kaskat olan kimseleri snamaya vesile klar (22 Hacc 53)
eklindeki hkmn kendisine uygulanmas halinde kendi kendisini kalbinde
hastalk bulunan ve kalbi kaskat olan kii durumuna drdn fark etmemitir.


139 K. 2 Bakara 31-38; K. 7 Araf 11-27; K. 20 Ta-Ha 117-120. Bkz. Sahih-i..., IX,
81 Hadis no: 1369.

140 Charis VVaddy, Women n Mslim History, (New York 1980).
ERAT VE KADIN
460

141 Ayrca bk. K. 2. Bakara30-38; K. 7 Araf 10-19 ve Sahih-i Buhari Muhtasar
Tecrid-i Sarih Tercemesi, IX, 74-76.
142 K. 2 Bakara 35; K. 7 Araf 19.
143 K. 7 Araf 12.
144.K. 7 Araf 20-22; K. 2 Bakara 36.

145. Sahih-i Buhari Muhtasar Tecrid-i Sarih Tercemesi IX, 81, Hadis no. 1369.

146. Ri yazu's..., (1972), 1,105.
147. Ibid, 105.


148 Aziz al-Din Nasafi, Mecmla-t rasall mashur bikitab al-insan al kamil, (Ed.
M.Mole, Tahran 1962) sh. 252.
149 Fazl Bey, Le Livre des Femmes (Trad. par J. A. Decourdemanche, Paris
1875) sh. 7.
150 Kuran, 12 Yusuf 21-22.

151 Ibid, 23.
152. fbid, 24.
153. Ibid, 29-29.
154. Ibid, 33.
155. Ibid, 34.
155a. Btn bu olaylar Beyzavi'nin ve Abu'l Fidann yorumlarnda ve zellikle
Sleyman Peygamberden sz eden Sa'd ve Nemi ve Sebe sureleriyle ilgili aklama-
larnda bulmak mmkndr.

156. Bu konudaki hadisler iin bkz. Demircan, age, II, 92 ve d. Hatrlatalm ki bu
tr hadislerin kayna, Muhammed'in Kuran'a koyduu u ayet dir.
"Ey Peygamberin hanmlar!... Allah'tan saknyorsanz edal konumayn, yok-
sa kalbi bozuk olan kimse kotu eyler mit eder..." (33 Ahzab 32).

157. Demircan, age, II, 90 ve d.

158. ibid., II, 92.

159. Sahih-i Buhari..., VI, 542.
ERAT VE KADIN
461


160. Sahih-i Buhari..., VI, 451, Hadis no. 1022.
161. bid.
162. Gazali, age, (1975) II, 84.
163. Gazali, age, (1975), II, 43.

164. Ibid, II, 114.
164a. Sahih-i..., II, 630.
165. Taberi, age, (1966), II, 888: ishak, age, (1960), sh. 678-683; Sahih-i...,
XI, Sh. 14-23.

166. Sahih-i.II, 630; Sahih- VIII, 293, H. No: 1195 VIN, 1195; Arsel, Toplumsal
Geriliklerimizin sorumlular: Din Adamlar, (Ankara 1977) 57-8.

166a. slamclar, Muhammed'in hastalnn "zatu'i-cenb" olmayp humma ol-
duunu ve burun otunun kadnlar tarafndan verildiini sylerler ve Aye'nin rivaye-
tini one srerler. nk gya Aye'nin sylemesine gre Muhammed, hastalnn
" zatu'i- cenb" olmadn ve kendisine verilmek istenen "ud-i hindi" ilacnn veril-
memesini istemi ve fakat baygnlk geirdii bir srada kadnlar azna bu ilac
koymulardr. Bunun zerine Muhammed, aylp da bu ilacn verildiini anlaynca
"Ev iinde bulunan herkes istisnasz bu ilatan alacaktr... Yalnz Abbas baka. n-
k o, beni ilalamakta sizinle bulunmad" demitir. (Bkz. Sahih-i..., XI, sh. 23, Hadis
no. 1669). Oysaki ilacn verilmesi srasnda baygn bulunduu iin Abbas'n orada
bulunup bulunmadn bilmesine imkan yoktur. Bu itibarla Aye'nin rivayetini ciddi-
ye almak doru olmaz. Esasen Taberi ve Ibn Ishak gibi salam kaynaklara gre bu-
run otunun damlatlmasn kararlatran Abbas'tr. Bkz. Taberi, age,(1966), II, 888; Ibn
Ishak, age (1975), 678-683.

167. Taberi, age, (1966), II, 869-90; Ibn Ishak, age, (1980) 678-83.
168. Ibn Ishak, age 166; Ibn Hiam, age (1937), II 257-8.
169. Nasihat-ui Mulk, 154.

170. Colloque de Ryad, de Paris, du Vatican, de Geneve et de Starasbourg Sur
le Dogme Musulman et les Droits de l'Homme en Islam Entre Juristes de l' Arabie
Soudite et TEminents Juristes et Intelectues Europeens, Beyrout, (1973),

171. Bk. Gazali, age, (1975); IV, sh. Ayrca bk. Sahih-i Buhari Muhtasar... Cild
IX, sh. 141; ayrca Cild 11, sh. 629.

172. Sahih-i..., il 629 ve d.
ERAT VE KADIN
462


173. Ibid, 1X140.
174. ibid, IX, 140-1.
175. Ibid. IX, 141.

176. Ibid, II, 633.
177. Ibid, II, 633.
178. slami inana gre Tanr, Ademi topraktan yaratp ona ruh verir ve melek-
lerini de taptrtr. Adem'i uykuda bulunduu bir srada onun gsnn sol tarafnda-
ki eri kemiklerden birinden de Havva'y yaratr. Bu husus Kuran'n Nisa suresinin
ilk ayetinde dolayl olarak belirtilmitir.

179. Gazali, age, (1975), II, 119.

180. Ibid, 119-120.
181. Ibid. 119-120.
182. Ibid, 105-6.

183. Ibid, 123, 155

184. Ibid, 143.

185. Ibid, 152.
186. Ibid, 152.
186a. Bkz. Sahih-i..., IX, sh. 40.

186b. rnein Bakara Suresi'nin 25 ci ayetinde yer alan: "(inanan erkek kulla-
rna Cennetde) tertemiz eler vardr** tmcesinden anlalmak gereken ey, msl-
man erkeklere " Cennet'de ebed hayat yolda olacak hurilerin ftraten temiz ve
dnya kadnlar gibi ayba detinden ve sair beden ifrazattan n kadnlar olduu-
dur. (Bu hususta din adamlarnn beyan iin bkz. Sahih-i..., IX, sh. 40).

187. Ebu Said'in rivayetine dayal Hadis iin bk. Sahih-i Buhari Muhtasar Tec-
rid-i Sarih Tercemesi (1970), I, 224-5, Hadis no.209.

188. Sahih-i Buhari Muhtasar Tecrid-i Sarih Tercemesi, VI, 168-9, Hadis no.
840; Ibn Abbas'n rivayetine gre Muhammed, nceleri hayzl kadnlar iin veda ta-
ERAT VE KADIN
463

vafn vacip grm olduu halde sonradan fikir deitirmi ve bunu yasaklamtr.
Bu hususta bk. Sahih-i Buhari Muhtasar Tecrid-i Sarih Tercemesi, VI, 168-9.

189. Ebu Dav'ud'un rivayet ettii ve Mikat el-Meabih'de yer alan bu Hadis iin
bk. Mishkat... (1960), Bolum II, Kitab III, 100.

190. Buhari Sahih; Kitabul-Salat, 93-104; Muslim, Sahih-i Kitabul-Salat, 241-8.

191. Kendisine dman bildii Yahudileri de tpk "kpek, domuz" gibi pis ve
mendebur telakki ettii iindir ki namaz bozan eyler arasna onlar da katmtr. Bk.
Sahih-i Buhari Muhtasar..., II, 311,447; ayrca bk. ai-Hadis..., III, 244-5.

192. al-Hadis..., li, 242.

193. Ibid, 82; Ayrca bk. Mishkat..., (1960), IX, Kesim 16,292.

194. al-Hadis..., III, 292.

195. Muhammed, kpek ve eek vs. gibi hayvanlardan gayr kadnlarn da na-
maz bozan eyler olduunu syleyince Aye dayanamam "Bizi bu hayvanlara e
tutuyorsun" demek sureti yle zntsn belirtmitir. Bir defasnda da "biz kadnlar
kpek ve eeklere benzetmek doru deildir" diye yaknmtr. Fakat buna ramen
Muhammed onu, namaz kld sralarda daima kenara itmitir. Aye yle der: "Ger-
ekten de namaz srasnda Tanr elisiyle Kble arasnda yattm srada o beni kena-
ra iterdi." Bu hususta bk. Sahih-i Buhari Muhtasar Tecrid-i SarihJI, 446 ve d.; Ayrca
bk. Mishkat..., (1960), IX, 292, 294.

196. Namaz kateden hadisler iin ayrca bk. Trmzi, Sahih, Mevakit alarat,
136.

197. Kedinin namaz bozmad hususundaki hadisler iin bk. Ibn Maca, I, 32;
Devenin "sutra" iini grecei hususunda bk. Sahih-i Buhar Muhtasar Tecrid-i Sa-
rih, II, 446 ve d.; Muslim, Kitab-u Salat, 241-2,244-8.

198. Trmz'nn Refika kz Ummeyye'den rivayet ettii hadisler.

199. Muhammed'in karlarnn (zellikle Aye, Esma, evde gibi) beyanlarna
dayal olarak Buhari, Muslim, Ibn Maca, Trmzi, Ibn Hanbel gibi kaynaklarda yer alan
hadislerden anlalmaktadr ki Muhammed el uzatarak kadnlarla grmez, hi bir
ERAT VE KADIN
464

kadnn eline dokunmaz ve hi bir kadnn kendisine el uzatmasn istemezdi. Bu ko-
nuda bk. Ibn Ishak, age, (1980) 553, Taberi age, (1966)- II, 684-5.

200. Ibn Ishak, age, 533, Sahih-i..., X, sh. 315-6, Sahjh-i..., VI, 435-6.

201. Taberi, age. (1966), II, 684-5. Daha henz Mekke dnemine tesadf eden
yllarda KADINLAR BAT diye bilinen bir olay vardr ki Birinci Akabe biati diye de
bilinir. Medine'deki Ensar'dan 12 kii Mekke'ye gelerek Muhammed ile El-Akabe'de
bulumu ve ona biat etmilerdir. Bu olaya KADINLAR BAT adnn verilmesinin ne-
deni, kadnlarn biat etmi olmalarndan deildir. nk biat'a katlan kadn olmam-
tr. Sadece CHAD farz edilmeden nce yapld iindir ki bu adla anlmtr. (Bu hu-
susta bk. Taberi, age, II, sh. 175).

202. Ibn Hanbel, Musned, 408, 21.

203. Ibn S a* d, Taba kat, 5,23,25; bu konuda ayrca bk. Gertrude H. Stern Mu-
hammad's Bond with the Women (Bulletin of the School of Oriental and African Stu-
dies; University of London, 1939), VoLX, 96-7.

204. Sahih-i Buhari Muhtasar..., XII, 193.

205. el-Katib, Mikat... (1960), II, Kitab III, 88.

206. Sahih-i Buhari Muhtasar..., (1973), XII, 193.

207. Ibid, 207.

208. Ibid, (1970), 1,155 Hadis no. 138.

209. Mikat..., II, Kitab III, 88.
210. Ibid, II, Kitab ill, 93.
211. Sahih-i Buhari Muhtasar..., IV, 360-1

212. Ebu Hanife: '"kadnlara cenaze tabi ki mnasip deildir" demitir. Zahiri mez-
hebinden gayr mezhepler bu yasa lml ekilde ele almlardr. rnein mam Ma-
lik bu hususta yal kadnlara ruhsat vermi, fakat gen kzlar iin vermemitir. Zahi-
ri mezhebi ise, Ibn Hazm'n bildirdiine gre: "kadnlar cenazeye itirakten men edi-
lemezler. nk men'e dair olan eserler sahih deildir" eklindeki bir gre mey-
letmitir. Bu konuda bk. Sahih-i Buhari Muhtasar..., IV, 361 ve d. Hadis no. 633 Ayr-
ca bkz. Sahih-i..., IV, 276.
ERAT VE KADIN
465

213. Sahih-i Buhari Muhtasar..., I, 239.
214. Ibid, 1,230 ve d.; 231-239 ve 890.
215. Ummu Atiyye'nin rivayetine dayal bir hadisten anlalmaktadr ki Muham-
med hayzllarn "mecalis-i hayr'da" ve mu'minlertn duasnda hazr bulunmalarna
izin vermi ve fakat "namazgahtan uzak durmalarn" emretmitir. Sahih-i Buhari
Muhtasar...,!, 236, hadis no. 217.

216. Ibid, 1,236.

217. Ibid, I, 220, Hadis no. 205.: Ibn Said, Tabakat, 8,165.

218. Sahih-i Buhari Muhtasar, I, 21, Hadis no. 207; Ayrca bk. Ahmed Ibn-u
Hanbel, Musned, (Beyrut 1969) c. 1123.

219. Sahih-i Buhari Muhtasar..., I, 221, hadis no. 206.
220. Ibid, I, 222; Ayrca bk. Demircan, age, 1,218-220, II, 223 ve d.
221. "Uursuzluk ancak eyde; atta, kadnda, evde hasl olur" ya da "Eer
eyada eamet farz olunursa atta, kadnda, evde ve meskende aran malidir" eklin-
deki hadisler iin bk. Sahih-i Buhari Muhtasar..., VIII, 312 ve XI, 267-8.

222. Gazali, age, (1975), II, 79.
223. Ibid, 115 .
224. Ibid, 83.

225. bn. Hanbel, age, II, 168.

226. Sahih-L., cilt II, sh. 445, Hadis no. 308.
227. Sahih-i cilt II, sh. 377, Hadis no. 271.
228. Diyanet leri Bakanlnn bildirdiine gre: "Harbe, asa gibi eyleri, s-
tvaneyi, ekli helal ve tahir bir hayvan, kaimen durdurarak deve semeri gibi bir eyi
sutre ittihaz etmek meru olduuna kyasen ecar (aalar)da sutre ittihaz etmek
bitarik'l-evla caizdir" bk. Sahih-i..., cilt II, sh. 445 not. 1.

229. Sahih-i Buhari Muhtasar..., II, 440.

230. Ibid, 441.
231. Ibid, 449.
232, Ibid, 440.
ERAT VE KADIN
466

233. Ibid, 440.
233a. Sahlh-i..., II sh. 440.

233b. Bu Hadis'teki "Cenaze vaziyetinde aykr yatardm" szlerine bazlar
"haiz olduum halde" szlerinin de eklendiini bildirirler. Yine bunun gibi Ebu Said-i
Hudri Sunen-'ninde: "namaz hi bir ey kat etmez. Maahaza elinizden geldii kadar
geeni menetmee alnz. nk o eytandan baka bir ey deildir" eklinde bir
hadis bulunduu sylenir, fakat bunun da senedi hakknda dedikodu olduu belirti-
ler. Bkz. Sahih-i..., II, sh. 440.

233c. Ibn Sa'd, Tabakat, 8/65.
233d. Ibn Sa'd, Tabakat, 8/65.
234. Diyanet ileri Bakanl, yukardaki hadisleri kapsayan Buhari klliyatnn
bir yerinde Aye'nin bu szleri dolaysyla yle der: "kadnn musalinin kblesine
uzanmas namaz kat 'etmezse murur ekmekle kat 'etmemesi evleviyette kafir.** Fa-
kat gze pek arpmasn diye metne deil notlar ksmna sktrd bu satrlarn, ka-
dnn kpek ya da eek gibi namaz kateder eylerden olduuna dair en salam kay-
naklarda yer alm olan yukardaki hadisleri ortadan yok edemeyeceini bilir Bk. Sa-
hih-i Buhari Muhtasar..., II, 446.

234 a.Sahih-i..., II, sh. 440; ayrca Sahih-i..., kulliyatnda 6, 143, 249,303 sayl
Hadis'lere baknz. .

235. Sahih-i Buhari Muhtasar..., I, 80, hadis no. 445.
236. Ibid., I, 377, hadis no. 271 ve 445, hadis no. 308.
237. Ibd., II, 377 ve 445, hadis no. 271 ve 308.

238. Bu hadisleri, Buhari, Muslim, Trmzi gibi kaynaklardan gayr Ibn Hibban'n
Zu'a'fa'snda, Nesei'nin Sunen-i Kubra'snda ve Taberani'nin Kebir-i Haraiti'sinde ve
al-Darekutinin; Kitab, al-Afrad'nda bulmak mmkndr.
239. Sahih-i Buhari Muhtasari..., VIII, 312 ve XI, 267-8.
240. Gazali, age, (1975), II, 537-8.
241. Gazali, age, (1964), 165.
242. Ibid, 165-61.

243. Ibid., 165-6.
244. Ibid., 166.

245. Ibid., 75.
ERAT VE KADIN
467


246. Ibid.

247. Gazali, age, (1975), II, 117; Buhari, Kitab- Cihad, 47; Kitab- Nikah,
17.Kitab- Tbb,43, 54; Muslim, Kitab- Selam, 115,116-119.

248. Taberi, age, (1966), II, 819; Ibn Ishak, age, (1980), 651.

249. Sahih-i Buhari Muhtasar..., cilt XI, sh. 218.

249a. Trkeye "Serkelik" diye evrilen szck ayetteki "nuuz" szcne
karlktr: Kafa tutma", "bakaldrma", yani itaatsiz olma gibi anlamlara gelir. Bu
konuda bkz. Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor: Din Bu; (Kaynak Yaynlar) 3 cu '
bask, 1990, sh. 252.

250. Byle bir durumda erkein akrabasndan bir hakem, kadnn akrabasndan
da bir hakem, iki tarafn aralarn dzeltmeye almaldr., (4 Nisa 35). Bu hususta
ayrca bkz. Sahih-i Buhari Muhtasar..., XI, 337.

251. fbn-i Sad, Tabakat, c. 8, sh. 37 ve Sahih-i Buhari Muhtasar..., V. sh, 165 ve
cilt. VIII, 33.

252. Sahih-i Buhari Muhtasar..., cilt. V, 163,165.
253. Gazali, age, (1975), II, 128.
253b . Bazlarna gre Kur'an, kadnn "incitmeden" dvlmesini art klmtr.
Oysaki "incitmeden" dvme diye bir art sz konusu olamayaca gibi, Kuran'da da
byle bir art yoktur. (Bkz. Dursun, Din Bu..., sh. 252) ve esasen Muhammed kadn-
lar dverken "iyice actmaldr" eklinde de konumaktan geri kalmamtr. Nitekim
Gazalinin, EbU Davud ve Nesei'den naklettii hadislere gre Muhammed yle de-
mitir: "Koca karsna dayak atarken yzne vurmaz, ancak yaralamayacak ekilde
dver" . Bkz. Gazali, age (1975), II, sh. 128.

253a. Ebu Hureyrenin rivayetine gre Muhammed, dayak atlrken yze vurul-
mamasn emretmi ve yle demitir: "Sizden biriniz kadn dvdnde yzne
vurmaktan (kann)". Bkz. Sahih-i..., VII, 465, Hadis 1121. Ayrca bkz. Gazali, age
(1975), II, 128. Gya "yz", insann en erefli uzvu olduu iin byle sylemitir. Oy-
saki sebep bu deildir, nk eer "eref sorunu sz konusu olmu olsayd daya
tmyle yasak klard, zira insann erefli olan uzvu surat deil tmdr. Yze vu-
rulmasn istemeyiinin nedeni, muhtemelen kadnn gzellii bozulur da erkein
keyfi kaar, ve zevkle seviemez diyedir.

ERAT VE KADIN
468

254. Muhammed Emin, The Sayings of Prophet Muhammad, (Lahore 1961) 52.

255. lgili hadisler iin bk. Buhar', Kitabu'n-N'kah 79-80, Kitabu'l-Adab 43;
Muslim, Kitabu'r-Rada' 60-3 ve Kitabul-Cenne, 50 veTrmzi, Kitabut-Talak, 12.

256. Muhammed Ali, age, 52-3.
257. ibid.
258. Women..., (1978), 538.
259. rnein Hayber gazasnda alnan ganimetin 1/5'ni Tanr'ya 1/5'ni kendisi-
ne, bir ksmn yetim ve fakire ayrm, ayrca kz Fatima'ya da pay vermitir. Bk. Ta-
beri, age, (1966) II, 620; Ibn Ishak, (1980), 521-2. Bundan baka Fedek diye bilinen
kenti, at ve deve saldrs yolu ile deil fakat kendiliinden ele geti diye Muhammed,
bakalaryla paylamakszn kendi mlkiyetine geirmitir. Bk. Ibn Ishak, age, 523.

260. Arsel, Teokratik Devlet,.., 314 ve d.

261. Buhari, Kitabu'l-Cihad, 51: Kitab- Magaz 28; Muslim, Kitabul-Cihad, Tr-
mzi, Kitab- Siyar, 6.
262. Buhari, Kitabu'l-Kadef, 137-9: Trmzi, Siyar, 6.
263. Ibn Ishak, age, (1980), 513; Taben, ae (1966), II, 614.

264. Ibn Ishak, age, (1980), 590.

265. Muhammed bin eneb (Chneb), Proverbes Arabes de TAigerie et du Wag-
reb, (Paris 190), I. 73.

266. Ibid., il, 27, 66, 246.
267. Ibid., II, 27, 66, 246.
267a. Buhari kayna iin bkz. Sahih-i..., IX, 67 ve d; Ayrca bn-i Hibbann
Sahih adl yapt ile Ebu Mse-Isfehaninin Tergib adl kitaplarna baknz.
267b. Sahih-i..., IX, sh. 66, Hadis no. 1363 267c. Sahih-i.., IX, sh. 67-68.
267c. Sahih-i.., IX, sh. 67-68.
267 d. Gazalinin hya-u Ulumi'd-Din adl yaptndan ve Ebu Davud ve Ibn Mace
gibi kaynaklardan alnma hadisler iin bkz. Demircan age. II, 92 ve d.

267e. Hemen belirtelim ki sadece Kuran'da deil hadislerde de buna benzer ni-
ce hkmler bulunur. Gazali'nin Ihyau'ul-umid'd-Din... ya da Taberaninin Mekarm-
Ahlak adl yaptlarnda ve dierlerinde bunlar bulmak mmkn. rnein Gazali'de,
E ne s b. Malik'in ve Cabir'in rivayetine dayal hadislerde unutulmu borcu deyenle-
ERAT VE KADIN
469

rin ya da her namazdan sonra IHLAS okuyanlarn Cennet'e girecekleri ve kendilerine
istedikleri kadar HURlerden verilecei bildirilmitir. Bk. Gazali, age, (1975), III, sh.
410 ve d.

268. Arapa olarak yle hitab ederdi: i'Fema lena la nuzkeru Fi'l-Kur*an Kema
tuzkeru'r-Ricalu: (Nasl oluyor da kur'an'da, erkeklerden sz edildii gibi sz edilmi-
yor bizden.)" Bu hususlar iin Sadk Hasan'n Husn al-Usva adl yaptna baknz.
269. Genellikle gen yazarlar buna heveslidirler.
270. al-Katib, Mikat, (1960), 74.

271 . Cemil Sena, Hz. Muhammed'in Felsefesi (stanbul 197O), 444.

272. Ri yazu's-Salihin..., (1972), I, 320-1.

273. bn Abbas'n rivayetine dayal bu hadis'ler iin bk. Sahih-i Buhari Muhta-
sar..., I, 41, 224, Hadis no. 27 ve 207; Ayrca bk. Gazali, age, (1975), II, 149 ve d

274. Gazali, age, (1975), II, 149. Ayrca bk. Sahih-i Buhari Muhtasar, I, 220, Ha-
dis no. 209: ve cilt XI, 314-5 Hadis no.18,9.

275. Kuran: Kadir suresi 4; Secde 11, Nisa.95; Nah! 28, 32; Muhammed 27; En-
fal 51; En'am 61 ,93 .

276. Zumer suresi 73,

277., Kur'an: Infitar, 10-12; Mutaffifin, 18-21, Enam 61; Yunus 22.

278. K. Yunus.22.
279. K. Necm 26; Enbi ya 27.
280. K. Yasin, 22-24; K. Yusuf 51 -2; K. Sebe, 40-1.

281. K. Mudessir, 25-31.

282. K. Secde, 30-1.

283. K. Enbi ya, 19-20; Ahzab, 56; Nisa, 165.

ERAT VE KADIN
470

283a. Dikkat edilecek olursa Muhammed, byk bir vnme hrsyla, Tanry
bile kendisine salavat getiriyormu gibi tanmlamtr.

284. Kur*an Yusuf suresinde, Yusufun gzellii nedeniyle kadnlarn kendisi-
ne: "Bu insan deil., melektir" dedikleri yazldr. K. Yusuf 31.

285. Mekke'liler, slam ncesi inanlara bal olarak melekleri Allah'n kzlar
olarak grrlerken bir yandan Tanr'y ve dier yandan da kadn ululatrm saylr-
lard.
"Meleklerin analar cinlerin ulularnn kzlardr" eklinde konutuklar sylenir-
se de bunun Tanr'y kltc bir yn yoktu. Fakat Muhammed onlar Tanr arac-
lyla kendisine itaat ettirmek ve nanlarn deitirmek iin "Melekler dii olamaz"
deyip kmtr. Meleklerin dii olduuna inanmay da cehennemlik bilmitir. Bunu
salamak zere Kur'an'n Saffat suresine (53: 27-8) hkmler koymutur. Ayrca bk.
Sahih-i Buhari Muhtasar..., IX, 63.
286. Sena, age, 82.
287. Kur'an, Saffat suresi, 140-150 ve Isra suresi 40.
288. Taberi, age, (1966), II, 149,
289. Taberi, age, (1966), II, 153 ve d.
290. Ibid., II, 154 ve d.
290aa. Yukardaki hususlar iin bk. Taberi, age, II, sh. 99 ve d.; Ibn Ishak, age,
(1980)sh. 107.
290a. Sahih-i..., fX, sh. 26-7, H. no. 1329.
290b. Sahih-i..., IX, 313-5, H. no. 1480.
291. Gazali, age, (1975), IV, sh. 844-6.
292. Muhammed, Kur'an'n daha nce gelen peygamberlere de indirildiini sy-
lemi ve bu sylediini kantlamak zere Kuran'a hkmler koymutur: ''Biz srailo-
ullarna Kitab, hkm ve peygamberlik verdik..." (2 Bakara 47; ayrca bk. K. 45 Ca-
siye 16); "brahim'e ve Ishaka, Yakupa ve torunlarna, saya, Eyyuba Yunus'a, Ha-
run'a ve Sleymana vahyettiimiz gibi...M (4 nisa 163); "Ey Musa, verdiklerimle ve
szmle seni insanlar arasndan setim..." (7 A'raf 144).

293. Taberi, age, (1966), II, 844.

294. Jbnu'n-Nefis, 13'rcu yzylda un yapm tp bilginlerinden saylr

295. Sahih-i Buhari Muhtasar..., XI, sh. 208, H. no. 1751 ve sh. 361, H. no. E35.
296. Ibid., XI, sh. 208, 363.
297. Ibid., XI, 209, H. 1761.

ERAT VE KADIN
471

298. Di yanet ileri Bakanlnn yorumlar in bk. Sahih-i Buhar Muhtasar...,
XI, sh. 209 ve d.

298a. Taberi, Camiu'l Beyan 28/102, Ibn Sa'd, Tabakat III, Dursun, age, (1990)36.

298b. Tahrim suresi'nin ici ve 2ci ayetlerinin "Hafsa/Mariya olay vesilesiyle
konduunu syleyenler yannda "Bal erbeti olay vesilesiyle konduunu syle-
yenler de vardr. rnein Celaleddin ve Yahya gibi nller birinci grs, Al-
Zemaheri ve Beyzevi gibi nller ise kinci grs benimsemilerdir. (Bu konudaki
eitli grler iin bkz. A. Glpnarl, "Kur*an- Kerim ve Meali", stanbul 1958, sh.
CX). Fakat btn bunlardan gayr bu ayetlerin bir de Zeyneb b. Cah olay nedeniyle
konduu sz konusudur ki ilerdeki sayfalarda ele alnacaktr.

298c- Tahrim Suresinde, dier elerle birlikte zellikle Hafsa'y ve Aye'yi (srr
ifa ettiler diye) hedef edinen u hkmler yer almtr:
Ey Peygamberin eleri! Eer ikiniz de Allah'a tevbe ederseniz, kaym olan
kalpleriniz dzelmi olur. Eer einizin aleyhinde yardmlaarak bir ey yapmaa
kalkarsanz, bilin ki Tanr onun dostu.. Cebrail, iyi mminler ve meleklerde yardmc-
sdr... Eer o sizi boarsa, Rabbi ona, sizden daha iyi olan... dul ve bakire eler ve-
rir." (66 Tahrim 4-5)

299. Ummu Ati yye'ni n sylemesine gre Muhammed, len bir kadn iin 3 gn-
den fazla yas tutmay yasaklamtr. Fakat len erkek ise, bu takdirde karsnn 4 ay.
10 gn yas tutmasn ve yas iinde iken gzlerine srme ekmemesini sus iin bo-
yanm kumatan elbise giymemesini emretmitir.

300. Bk. Women (1978), 314. .

301. Ibid., 97.

302. Ibid., 217.
303. Sahih-i Buhari Muhtasar..., VII, 301.
304 Kahire 1914 tarihli Ahmet Zeki Paa tarafndan yaynlanmtr. Franszca
evirisi hakknda bk.: M.S. Marmardji Les Dieux du Paganisme Arabe dApres
fbnul-Kelbi (Dans: Revue Biblique Paris 1926, Tome XXXV, 397 ve d.)
305 Muhammed dneminde Araplarn, ocuk olmasn diye cinsi mnasebet s-
rasnda harice boalttklar (yani azlettikleri) ve ite bunu nlemek zere Muham-
med'in: " ocuk olur korkusu ile evlenmeyi terk eden bizden deildir" dedii ve "azil"
konusunda da: "O, gizli bir ocuk ldrmektir*' diye ekledii ve sonra: "O, diri diri
mezara gmlen kz ocuunun, niin oldurulduu sorulacak..?" eklindeki Kur'an
ayetini (81 Tekvir 8,9) okuduu ve bylece "azli", ocuk yapmamak iin giriilmi bir
"katil hatta "irk" olay sayd anlalmaktadr. Ibn Abbas'n bunu dorulayan ve
ERAT VE KADIN
472

Gazali'nin "azli haram deil fakat "mekruh" sayan grleri iin bk. Gazali, age,
(1975), II, 135-7.

305a. Baz savalar srasnda askerlerin esir aldklar kadnlarla rahata cinsi
mnasebette bulunabilmeleri iin bu izni verdii olmutur.

305b. Muslim'in " Kitab- Nikah B, Humkil-i-Azir; Musnet 3/82; Demircan, age, 1,
200.

305c. Demircan, age, I, sh. 203.

305d. Muslim ve Buhari ve Kurtubi gibi kaynaklar iin bkz. Demircan, age, I.
211.

306. Ibn Hanbel; Musned, VI, 390. Erkek ocuun saclarnn altn deerinde ol-
duuna dair Arap gelenei iin bk.: I. Goldziher. Le Sacrifice, de Chevelure Chez les
Anciens Arabes (Dans " Revue Historique et Religieuse" , XIV, 49-51).

307. Bk. Ibn Hanbel, Musned, VI, 457; Ayrca bk.Cahiz, Kitabui-Maharin (Leiden
1898), 349; Vakidi, el-Magazt (Ed. Keremer), 366.

308 Muhammedin Haticeden olan erkek ocuklarnn says ve adlar kesin
olarak bilinmez. Diyanet leri Bakanlnn yaynlad Sahih-i Buhari
Muhtasar...,nn 4 ve 10uncu ciltlerinde Muhammedin Haticeden 3 olu olduu,
adlarnn Kasm, Tayyib ve Tahir olduu yazldr. (Cild, IV, sh. 432 ve Cild X, sh 31).
Buna Karlk VI, cildin 431 sayfasnda (bk. Not 1) drt erkek ocuundan (Kasm,
Tayyib, Fahir, Abdullah) sz edilir; ayrca bkz. Fbn Ishak, age, (1980) 180.
309. Taberi, age, (1966), II, 844.

310. Ibn Ishak, age, (1980), 180,

311. KEVSER suresinin ilk ayetindeki "Kevser" szc Diyanet leri Bakan-
lmn evirisinde "nimet" olarak belirtilmitir: "Ey Muhammed sana pek ok nimet
vermiizdir (108 Kevser 1). Bu evirinin yanl olduunu ve szcn "Kevser"
eklinde kalmas gerektiini Buhari ve Ksai'nin naklettikleri hadislerden anlamak
mmkndr.
Ksai'nin Ibn Abbas'tan rivayetine gre Tanr bu nehri Muhammed'e tahsis ettii
iindir ki "kevser" szcn yukardaki ekilde kullanmtr. Bu konuda bk. Buhari,
Teyrid Kitabu Tefsir-i Kuran, (sh. 120).
ERAT VE KADIN
473


312. Ibn Ishak, age, (1980), 180.

313. Buharinin ve Ksai'nin verilerine uygun olarak Begevi'nin yorumu da by-
ledir.
314. Gerekten de Yuhanna'ya gre ncilin 4'ncu Bab'nn 14'ncu hkm yle-
dir:
"Fakat kendisine benim vereceim sudan kim erse ebediyen susamaz, fakat
vereceim su kendisinde ebediyen hayat iin fkran su kayna olur..."
315. Ibn Mace ve Hakim rivayet etmilerdir. Bk. Gazali, age, (1975), II, 138.
316. Ibn Mesudtan rivayet edilen bu hadis iin bk. Gazali, Ibid, 138.
317. Haraitinin rivayetine dayal hadis in bk. Gazali, ibid, 138.
318. Ibid, 138.
319. Dabbi Selman Ibn-i Amir*in rivayetine gre Muhammed "Erkek ocuun
doumu ile beraber Akika vardr. Onun namna Akika kan dokunuz ve ocuktan
ezay gideriniz" diye emretmitir. "Akika var" demek kurban kesiniz demektir. Haan
Basri ile Katade: "Kz ocuu namna akika yoktur demilerdir. Bununla beraber
Aye'nin rivayetine dayal bir hadise gre erkek ocuk iin iki koyun (ikisi birden
kesilmek zere) ve kz ocuu iin de bir koyun kesilmesini emretmitir. Bk. Sahih-i
Buhar Muhtasar..., Cild XI, 400 ve d,
320. Gazali, age, (1975), l, 62-3.
321. ibid, 72; Ayrca bk. Gazali, age, (1951), 16-22,

322. Gazali, age, (1975), H, 138.

323. C. Makhiouf, Changing Veils; Women and Modernization in Yemen
(University of Texas Press, Austin 1979), 24; ayrca bk. Women..., (1978), 517.

324. Bu hususta ayn gr savunan bir yazarmz iin bk. Sena, age, (1979),
438.

325. Eski Trk geleneinde kz ocuk ile erkek ocuk arasnda ayrm yaplma-
d ve bu gelenein, Trklerce, Islam dinini kabul etmelerinden sonra ve eriat bas-
ksn ramen az ok srdrld konusunda bk.: Ganem, age, (1901), II, 5. 326.
M'rabet, age, (1967) Bolum I.

ERAT VE KADIN
474

327. Bu hususlar iin bk. Ibn Hanbel, age, (1895), VI, 33, 57, 84. Buhari'nin nak-
lettii bir hadise gre Aye yle anlatyor: "Ben 6 yanda bir kz iken Nebi... beni
akd ve nikah eylemiti. ( sene sonra) Medine'ye hareket ettik... Bu kere ben, arka-
dalarmla beraber salncakta oynarken annem Ummu Ruman, bana doru geldi ve
beni ard. Ben de annemin yanna geldim. Beni ne edeceini bilmiyordum.
Annem elimi tuttu. Ta evin kaps nnde beni durdurdu. Ben de yorgunluktan
kaba kaba soluyordum. Nihayet soluum biraz yatt. Sonra annem biraz su ald,
onunla yzm, bam svazlad. Sonra beni eve koydu. Evde Ensar'dan birtakm
kadnlar bulunuyordu. Bunlar bana - 'Hayr ve bereket zere geldin... - Annem beni
bu kadnlara teslim etti. Bunlar da benim klm, kyafetimi dzlediler ve beni Re-
sul'lah'a teslim ettiler... Ensar kadnlar beni... (teslim) ettiklerinde ben 9 yanda bir
kzdm." (Bk. Sahih-i Buhari Muhtasar..., X, sh. 78. Hadis no. 1553).

327 a. Aye'den rivayete gre: bkz. Sahih-i..., :X, sh. 79-80, Hadis no. 1554.

328. Sahih-i Buhar Muhtasar..., VIII, sh.b 105.

329. Gazali'de yer alan bir Hadise gre Aye yle konumutur: "Resul-i Ek-
rem'in yannda iken oyuncak bebeklerle oynardm. Emsallerim (ve arkadalarm) oy-
namak iin bana geldiklerinde Resul-i Ekrem'den ekinirlerdi, fakat Resul-i Ekrem,
bana geldikleri iin sevinirdi... Bir gn ResOl-i Ekrem bana; -'Bunlar (oyuncaklar)
nedir? - di ye sordu. Ben: -'Bunlar benim kz ocuklarmdr' -dedim..." Bk. Gazali, Ih-
yau'u..., (1975), II, 693. Muhammed ile yatmaa balad tarihlerde Aye ylesine
oyuncaklarna dkn bir ocuk idi ki Muhammed ou zaman ona kk kz ocuk-
larn beraberce oynasnlar diye gnderirdi. Bazen Muhammed eve geldiinde Ay-
e'nin arkadalar olan ocuklarn arasna karr, onlara latife ederdi; bazen ocuk-
lar saklanrlar ve sonra kp yine oyuna devam ederlerdi. Aye yle der: "Benim
kzlardan bir takm ahbab'larm vard. Onlarla kzlara ait oyun oynardk. Biz oyun oy-
narken (Muhammed) eve gelirse oyun arkadalarm saklanrlard. ok defa Resul-i
Ekrem bu kz arkadalar benimle oynasnlar diye gnderirdi."
Aye'nin ve Enes Ibn-i Malik'in rivayetlerine dayal hadis'ler iin bkz. Sahih-i...,
XII, 152-3, Hadis no. 2003; Ayrca bkz. Sahih-i..., III; 160; ye Sahih-i..,, VIII; 1.05, ve
Sahih-i..., X 78; Ayrca bkz. Gazali, age. (1975), II, 693.
330. Gazali, age, (1975), II, 63. ve d.
331. M. Ali, age, (1970), 7-11.

332. al-Shati (ati), age, (1971), 62.

333. Sahih-... X, 78; Sahih-i...ll, 940 ve d. Sahih-i... 104 ve d.

334. Women..., (1977), 81.
335. M'rabetln Les Algeriens..., Paris (1967) adl kitabna baknz.
ERAT VE KADIN
475

336 Makhlouf, age, (1979), 39-41, 82.
337 Women..., (1977), 99.
338 Women..., (1978), 39.
339 Kadn nfusunun %79nn 19 yandan kk evlenmeler yapt ve bunun
dnda %70inin 15 ila 19 yalar arasndaki kzlar tarafndan oluturulduu ve 19
yandan byk kzlarn evlenme orannn %20.4 olduu anlalmaktadr. Bu konuda
bk. Erten, age, (1978), 116.
Ya haddini saptayan dier Mslman lkelerde kzlarn genellikle %45inin 15
ila 19 yalar arasnda evlendirildikleri, Libya ve Pakistan gibi lkelerde her 4 Kzdan
nn bu yalarda evlendirildikleri, Cezayirde 15 yanda evlenen kzlarn
orannn %10 olduu, olan ocuklar iin bu orann %1e dt grlmtr. Bu
konularda bk. Mrabet, age, (1967), 321.
340 Mrabet, age, (1967), 321.
341 Makhlouf, age, (1977), 82.
342. Women..., (1977), 99.
343. Kuran'da: "Hounuza giden... kadnlarla iki, ve drde kadar evlenebi-
lirsiniz" (4 Nisa 3) diye yazldr.

344. Bunu sylerken grme" iini "raz olma" iiyle kartrrlar. rnein s-
lama Gre Cinsel Hayat kitabnn yazan bir din adam: "Kadnn erkei grmesi"
bal altnda "Onay alnmakszn kadn evlendirilmez" derken sanki onay almak
erkei grmekle kaim imi gibi bir sonuca varr. Bk. Demircan, age, (1986), 1,128.

345. ibid., 1,129.

346. Sahih-i Buhari Muhtasar..., XI, 300. Ayrca Bk. Sahih-i..., XI, 298, hadis no.
1807 ve sh. 299. H. no. 1808.
347. Women..., (1978), 39.
348. Makhlouf, age, (1979), 39-41.

349. Bk. Trk Toplumunda Kadn, (stanbul. 1979 ) 128. Bu vesile ile unu ek-
lemek gerekir ki Trkiye gibi laiklii kabul eden ve svire Medeni Kanununa gre
evlenmeleri ayarlayan bir lkede dahi evlilikler genellikle ana ve baba tarafndan d-
zenlenir.
Resmi yaynlara gre kadnlarn sadece %13u ailelerinin onayn almak kaydy-
la kendi dilediklerine gre evlenmektedirler; erkekler bakmndan bu oran %50 civa-
rndadr.
350. Malik, age, (1977), 20.
351. ibid.,91.
352. ibid., 136
ERAT VE KADIN
476

353 Taberi, age, (1966), II, 847 ve ayrca bk. bn Sad, age, (1958), III, 153.
Yukardaki olaylar Cahilli yyenin geleneklerini henz deitirmedii zamana rastlar.
354 Mernissi, age, X.
355 Bk, al-Bokhari (1908) li, 571; Sahih-i..., XI, 300.

355a. Buharnin Sahih'inde yer alan bu hadis iin bkz. Sahih-i...,XI, 292, Hadis
no. 1803.
Veli'sinin izniyle kadn evlendirme konusunda ibn-i Malik, ve Ebhu Hanife'nin
ve dierlerinin grleri iin bkz. Sahh-i..., XI, Hadis no: 1805,1806,1807.

356. Women..., (1978), 39.

357. Cariyelerin evlendirilmeleri sz konusu olduunda kstlama daha da key-
filie yneliktir. Zira Kur'an'da: " ... cariyelerinizden iyi olanlar evlendirin..." (Nur su-
resi, 32) diye yazl olduu zere, veli, kendi kansna gre "iyi olmayan" cariyesini
evlendirmeyebilir.

358. Bkz. "The New York Tirtes" 4 March 1981.

358a. Gazalinin sylemesine gre baz kimseler, evlilikte kadnn kocasna iyi
hizmet etmesi ve bu sayede geimin salanmas iin erkee nazaran drt bakmdan
aa olmasn gerekli grmlerdir ki bu drt ey kadnn ya, boy, mal ve asalet
bakmndan erkee nazaran dk bulunmasdr. Aksi taktirde gya kadn erkei hor
ve hakir grr; buna karlk kadnn erkee nazaran gzellik, terbiye, "gzel ahlak"
bakmndan stn olmas gerekir. Bylece erkek elindeki "malnn" tadn karm
olacaktr. Bkz. Gazali, age. (1975), III, sh. 231
Biraz ilerde greceiz ki Muhammed, erkein karlarn salamak zere daha
kurnaz bir yol bulmu ve kadnda "Servet, gzellik, asalet" gibi unsurlarn varln
ngrrken, bu niteliklere sahip kadnn stn durumu salamamas iin gerekeni
yapmtr.

359. Gazali, age, (1975), H, 100; ayrca bk. Sahih-i..., cilt XI, 264 -6, H. 1793.

360. Amin, age, (1961), 51.

360a. Bk. Sahih-i..., VI, 366-8, H. no. 966.

361. Ibn Macc ve Ahmed b. Hanbel gibi kaynaklardan renildiine gre evle-
necek erkeklere "kadnn vcudunu kokla ve ke st ayak kirilerine bak" diye
emir verir ve "sizden biriniz bir kadnla evlenmek istedii zaman onun yz gzelli-
ERAT VE KADIN
477

inden sorduu gibi sacndan da sorsun, zira saclar iki gzellikten biridir" diye ek-
lerdi. Bu konuda bk. Demircan, age, (1986), 1,120.

362. Gazali, age, (1975), II, 105.

363. Ibid., 103; ayrca bk. Demircan, age, 1,120.

364. Gazali, age, (1975), II, 103.

365. ibn Mace, Kitabu'n-Nikah, (H. N. 1866), H. 1864: Demircan, age, (1966),
1,118-9.

366. Demircan, age, 1,123.

367. Ibid, l, 123.

367a. Et-Tac ve M. Zevaid'ten naklen, Demircan, age, I, sh. 124. 369.

368. Taberi, age, (1966), tl, 846-48.

369. Vakidi'nin beyanna gre ibn Sa'd'n Tabakat nda yer alan bu hadis'ler
in bk. Sahih-i..., V. 165.

370. Sevde'nin kendi srasn Aye'ye terk etmesiyle ilgili hadis iin bk. Sahih-i
Buhar Muhtasar..., VIII, 32, H. no. 1136.

371. Bu konudaki hadisler iin bk. Gazali, Nasihat-ul Muluk (Sinan Yayn Evi, s-
tanbul, 1966), sh. 135
372. Gazali, age, (1975), II, 104;
373. bn Sa'd, age, (1968), III, 117.

374. ibid., 120-3
375. Ibid., 120, 123,129,1153.
376. Ibid., 153; Ayrca bk. Taberi age, (1966), II, 104.

377. Gazali, age, (1951), 58-9. Gazali, age (1975), II, 101 Md.
378. Gazali, age (1951)., 58-62.
ERAT VE KADIN
478

379. Ibid., 62.

380. Ibid., 59, 62, 93.
381. ibid., 59, 93.
381a. Enes bn-i Malik'in rivayetine gre Buhari'den gelen hadis iin bk. Sahih-
i... IX, sh. 276, H. no. 1459.

382. Sahih-i Buhari Muhtasar..., XI, 257, H. no. 1789.

383. Ibid.,

383a. Kendisinin dier elere nazaran stnlklerini sayarken: " (Peygamberin)
evlendii tek bakire hanm benim derdi. Bkz. bn Sa'd, Tabakat, 8/65

384. Feyzul-Kadir, erhul Camius-Sagir; Bu hususlar iin bk. Demircan,
age,1,114.

385. Bk. Sahih-i Buhari Muhtasar..., VI, 401, H. no. 976; Ayrca bk. Gazali, age,
(1975), l, 106-107; Ayrca bk. al-Bokhari, (1908), III, 549.

386. Ayeye kar olan zaafn dier karlar bilir ve bu nedenle hakl olarak hu-
zursuzluk yaratrlard. Onlarn bu tutumuna kar Muhammed "Aye hakknda bana
eziyet etmeyin, zira vallahi Aye'den gayr hi birinizin yorganna brnmken ba-
na vahiy gelmedi1 diyerek onlardan adeta hn alrd. Bu konuda bk. Gazali, age,
(1975), 11,114.

387. al-Bokhari, (1908), li, 598; Enes bn-i Malik'in rivayetine dayal bu hadisin
yrrlkten kaldrld sylenirse de tartmaldr. Bu hususta bk. Sahih-i Buhar...,
XI, 316, H. no. 1921. Bakire'ye yedi gnn vermelidir" derken sylemek istedii
ey, dier karlarnn srasna bakmadan onunla yedi gn cinsi mnasebette buluna-
bileceidir. Bkz. Sahih-i..., XI- 316 Hadis no. 1821.

388. Gazali, age, (1975), II, 106-7.

389. Tusi, age, (1964), 162.

390. Fazl Bey , age, 20

391. women..., (1978), 454, 618.
ERAT VE KADIN
479


392. Ibid., 618.
393. Ibid., 454.
394. Ibid., 126.

395. M'rabet, age, (1976), Bolum I.

396. Women..., (1978), 217, 618.

397. Ibid., 119.

398. Ebu Horeyre'nin rivayetine dayal bu hadis iin bk. Gazali, age, (1975),
II,100.

399. mam Ahmed ve Beyhaki'nin rivayetine dayal bu hadis iin bk. Gazali,
age, (1975), l, 105.

400. Aye Abdurrahman (Bint ati)'nin ngilizceye evrilen kitab iin bk. Aisha
Abd al-Rahman (Bint al-ati) The Wives of the Prophet (Lahore 1971) 39 ve d.; Ayrca
b. Isti'ab IV, 1823, 92.

401. Taberi age, (1966), II, 68-160. bn Ishak, age, (1980), 82 ve d.; ibn Hlam,
age, (1971), 116-7.

402. Isti'ab, IV, 1823. Ayrca bk. ai-Shati, age, 39.

403. Ebu Hureyre'nin rivayetine dayal ve Buhari ve Muslim tarafndan nakledi-
len dahis iin bk. Gazali, age, (1975), il, 100.

403a. Sufyan- Sevri: "Bir erkek, alaca kadnn servetinden neyi olup olmad-
n sorarsa o bir ekiya ve bir canavardr' derken hi kukusuz ok daha drst bir
davran ierisindendir. Sevrinin bu szleri iin bk. Gazali, age, (1975), II, 100.

404. Sahih-i..., V, sh. 237 ve d., hadis no. 724; ayrca bkz. Sahih-i..., V, sh. 249-
251 . Hadis no. 727.

404a. Bu hususlar iin bk. Sahih-i Buhari Muhtasar..., XI, 280.

ERAT VE KADIN
480

405. Gazali age, (1975), II, 105. Ayrca bk. Gazali, Kimya- Saadet, (1979),
405a. Bu eviri iin bk. Sahih-i Buhari Muhtasar..., XI, 280.
406. Gazali, age, (1975), II, 105.

406a. Sahih-i Buhar* Muhtasar..., XI, 296, Hadis no. 1804.
406b. Sahih-i Buhari Muhtasar..., XI, 292, Hadis no. 1803.
406c. Bu hadis iin bkz. Sahih-i..., XI, 292, Hadis no. 1803.ok varlkl kiilerin
dahi az mehir vermelerine fazla bir ey demezdi. rnein Ensar'dan Abdurrahman
bn-i Avf, ki Mediney'ye hicret ettikten sonra ya ve peynir ticareti yaparak az zaman
zarfnda fevkalade zengin olmu bir kimsedir, evlenirken "Bir ekirdek arlnda
altun mihir verir. Bunu duyan Muhammed, mihrin azlna ses karmaz fakat: "Bir
koyun (Kesmek suretiyle) olsun velime (dn ziyafeti) yap" der. Bk. Sahih-i..., VI,
sh. 341-4, H. no. 958.

407.Gazali, age, (1975), II, 106.

408. Ibid.

409. bn Hibban'n Behz b. Hakim'den rivayetine gre Muhammed: "Dl getiren
siyah kadn, dourmayan (beyaz) gzel kadndan hayrldr, * diye konumutur. Gazali,
age, (1975), II, 71. mam Ahmed ve Beyhaki'nin Aye'den rivayetine dayal bir hadis
de yledir:
"Tez evlenmek, tez dourmak ve nikah paras az olmak kadnn bereketindendir.
Bk. Gazali, age, (1975), II, 106.

410. Gazali, Ibid., 71.

411." ... Allah, dilediine kz ocuk verir, dilediine de erkek ocuk verir. Yahut hem
kz; hem de erkek ocuk verir. Dilediini de ksr klar14 (K. 42 ura 49 59): "... Allah sizi
iftler halinde var etmitir; dii nin gebe kalmas ve dourmas, ancak Onun bilgisiyle-
dir..."(K. 35 Fatr 11).

412. Gazali, age, (1975), II, 106.
413. Ibid., 67-75.
414. Gazali, age, (1975). II, 70-1.

415. Women..., (1977), 70.

416. Gazali, age,.(1975), II, 70 ve d*
ERAT VE KADIN
481

417. Women..., 115.
418. Ibid., 115 ve d.

419. Gazali, age (1975) II, 59, 61, 68.

420. Women..., 87-8.

421. Jameelah (Cemile), age, (1968), 161; yukardaki konularda din adamlarm-
zn halka verdikleri bilgiler iin bk. Demircan, age, (1986),!, 194 ve d.

422. Demircan, age, lf 194-8 ve d.

423. Ibid., 1,198.
424. Women..., (1977), 72, 73.
425. Arsel, Teokratik Devlet..., 254 ve d.
426. Gazali, age, (1975), II, 108.

427. DarekutnFnin el-Hudri'den ve bn Mace'nin Aye'den rivayet ettikleri bu
hadisler iin bk. Gazali, age, (1975), II, 66 107.

428. Sahih-i..., (1971), IX, 169, Hadis no. 1396.
429. Gazali, age (1975), II, 97, 99-100.
430. Kur'an'n Bakara suresi'nin 221'nci ayetinin Trke anlam iin bk. Sahih-i
Buhar Muhtasar..., XI sh. 281.
431. Diyanet'in bu satrlar iin bkz. Sahih-i..., XI, 283.

432. Diyanet ileri Bakanl'nn resmi yaynlarna yle bir gz atmak bunun
byle olduunu anlamak iin yeterlidir. Yukardaki hususlar iin bk. Sahih-i Buhari
Muhtasar..., XI, sh. 281 ve d.

433. Ayetteki " Gayr- muslim" szc Diyanet leri Bakanlnn yaynlad
Sahih-i Buhari Muhtasar kulliyatnda aynen byle yazldr. Bk. Sahih-i Buhari Muh-
tasardit XI, sh. 282. Hatrlatalm ki bu ayeti Muhammed, Hicret'in 6. ylnda imzalad-
Hudaybiye antlamasn bozduu zaman koymutur. Antlamaya gre Kurey-
li'lerden kendisine snmak iin hicret edecek kimseleri iade etmek zere sz ver-
mi olduu halde Ummu Glsm adnda bir kadnn kendisine mslman olarak ka-
tlmas zerine ahdini bozmu ve kadn iade etmemitir. Bk. Taberi, age, (1966), II-
562-3.
ERAT VE KADIN
482


434. Bk. Sahih-i Buhari Muhtasar..., VIII, 173; Ayrca bk. Taberi, age, (1966). II,
572.

434a. Diyanet leri Bakanl'nn bu aklamas iin bk. Sahih-i Buhari Muhta-
sar..., XI, 282.
434b. Sahih-i Buhari Muhtasar.., VIII, 180.
434c. Sahih-i Buhari Muhtasar..., II, 307.

435. Gazali, age, (1975), II, 99-100,

436. Enes'in rivayet ettii bu hadisi Taberani, Evsat adl yaptnda bn Hibban
ise Zu'afa'da zikretmitir. Bk. Gazali, ibid., 101.

437. Bu ayet yledir: "... Ana, babaya, yaknlara, yetimlere... yakn komuya, ya-
nnzdaki arkadaa, yolcuya ve elinizin altndaki kimseye iyilik edin... {4 Nisa 36). * Gaza-
li, burada geen arkada szcnn kadn anlamna geldiini syler. Bk. Gazali,
age, (1975), II, 111.

438. Sahih-i Buhari Muhtasar..., X, 396.

439. "Beeriyetle ilgili bulunmayan..." diyoruz, nk bu konumasnda Mu-
hammed insanlar aras sevgiden sz etmemi, aksine "mslmanlar aras karde-
likken" ve kafirlere kar dmanlktan sz etmi ve slamdan gayr bir dine yne-
lenleri : _man bilmitir.

440. Sahih-i Buhari Muhtasar..., X, 398.

440a. Sahih-i..., VI, sh. 341 -2 H. no. 958.


441. Abdullah bn-i merin rivayetine dayal bu hadis iin b. Sahih-i Buhari
Muhtasar. VII, 306-7.

441a. Ummu Atiyyenin rivayetine dayal olarak Buharinin naklettii hadis
yledir:
"Biz, bir meyyitin vefat zerine gnden ziyade ihdad'dan (yas tutmaktan) nehyo-
lunurduk. Meer ki meyyit (len kimse) kadnn zevci ola. (Zevc iin) drt ay, on gn yas
ERAT VE KADIN
483

tutardk. (Yas iinde gzlerimize) srme ekmez, (sus iin) boyanm kuma giyinmez-
dik..."&k. Sahih-i Buhari Muhtasar..., cilt I sh. 226, hadis no. 211.
Muhammed bu yasa ylesine mutlak ekilde uygulamtr ki gz aryan ve
srme ekme ihtiyacnda bulunan kadnlara bile izin vermemitir. Ummu Seleme'nin
rivayetine gre bir gn kocas len bir kadnn akrabas, onun gzlerinin armasn-
dan endie ederek Muhammed'e gelip kadnn gzlerine srme ekmesine izin iste-
mi fakat Muhammed bu izni vermemi ve "O kadn iddet inde srme ekemez" de-
mitir. Bk. Sahih-i Buhari Muhtasar..., XI, sh. 369, Hadis no. 1841.

441b. Muhammed bu izni reddederken, bahane olarak, cahili yet dnemini em-
sal gstermi ve daha dorusu eski dnemi ktlemek frsatn ihmal etmemi ve
yle demitir. "Sizden biriniz (in kocas ldnde) en kt elbisesi iinde ve evi -
nin en fena bir tarafnda bir sene beklerdi. Bir sene tamam olup da yanndan bir k-
pek geip gittii srada kadn yerden bir deve tezei (alp omuzundan arkaya) atard
(ve bu suretle mateminden kard)..." Ummu Seleme'nin bu rivayeti iin bk. Sahih-i
Buhari Muhtasar..., XI, 369. H. no. 1841. Hatrlatalm ki bu gelenek kadnn iddet
hayatn bir deve pislii kadar nemsiz geirdiine alamet saylrd. Ve Muhammed
bu vesile ile de abartma geleneinden kurtulamamtr. nk aslnda bir yl bekle-
me suresini deitirmi deildir. Aksine Bakara suresine koyduu 239. ayet ile bu
gelenei srdrmtr. nk bu ayet ile kocalara, ldkleri zaman elerinin bir yl
boyunca evden kmamalarn temin iin geim salayc ey brakmalarn emret-
mitir. Daha baka bir deyimle cahiliyet geleneini bir baka ekle sokarak srdr-
mtr.

442. Bk. Abdul-Rauf, age, 51977), 22-25; Ayrca Diyanet leri Bk.'nn yaynla-
d Hutbeler, 65 ve d.-

443. Sahih-i Buhari Muhtasar..., IX, 81.
444. Ibid., 81.
445. Gazali age, (1975), II, 108,147.

445a. Haris-i Hilal'n kz Meymune, ki HLALLYE nesebi ile yad olunur, nefsini
Muhammede hibe ederek varmtr. Bylesine tannm nesebe dahil bir kadn, ne-
fis hibe ettirerek almak, muhtemelen Muhammed'in pek houna gitmi olmaldr. Bu
hususta bk. Sahih-i..., Cilt V, sh. 300.

445b. Sahih-i..., Cilt XI, sh. 342-343. Hadis no. 1932 ve 1833.

446. Kocasnn izni olmadan kadnn namaz klamayacana, eve misafir ala-
mayacana, sadaka dalamayacana dair hadisler D. I. Bakanlnn yaynlad
Sahih-i Buhari Muhtasar'nda bulunur. Bk. Sahih-i Buhar Muhtasar..., XI, 313.
447. Sahih-i..., XI. 313 ve 324.
ERAT VE KADIN
484

448. Taglib bir edebi sanattr ki "herkese bilinen iki eyden birini brsne
stn klarak zikretmektir. rnein gnele ay'a KAMEREYN dendii gibi... Bu hu-
susta bk. Sahih-i Buhari Muhtasar..., cilt XI., sh. 381.

449. bn Ishak, age, (1980), 651; Taberi, age, II, 819 (1966),

450. ou Mslman yazarlar bu hkmleri hep kadnlarn lehine imi gibi
gsterirler.
Onlara gre erkek sadece ailenin geimini salamak ve aileyi idare etmek du-
rumundadr.

451. Ebu Hureyre'nin ve Ayenin rivayetine dayal bu hadis iin bk. Riyazus...,
1972), I, 325; bn Hanbal, Musnad, III. 159. bn Sa'd, Tabakat, VIII, 16,182, Gazali, age,
(1975), II, 150-1.

452. Muhammed'in kzlarndan Fatma ve Hukiye byle sylerlerdi. Bu konuda
bk. bn Sa'd, Tabakat, VIII182-3.

453. Aye'nin rivayet ettii bu hadise gre: "Gen bir kadn Resl-i Ekrem'e ge-
lerek, -... ben gen bir kzm, talihlerim geliyor: Fakat evlenmek istemiyorum. Bir ko-
cann karsndaki haklar nelerdir, anlatr msn?-diye sorar. Muhammed de yukardaki
yant verir... Bk. Gazali, age, (1975), II, 149.

454. Ebu Hureyre ile Hakim'in, rivayetlerine dayal bu hadis iin bk. Gazali,
IbkJ., 149.

455. bn Ishak, age, (1980), 644.

456. bn Hanbal, Musnad, 1,191.

457. Beyhaki'nin bn Abbas ve bn merden rivayet ettii bir hadise gre
Has'am kabilesinden bir kadn Muhammed'e sorar: "ben evlenmek istiyorum. Koca-
nn kars zerindeki hakk nedir?" Buna kar Muhammed yle der: "Kocann kar-
sndaki haklarndan bazlar unlardr: Koca hanmn cinsi mnasebete ard zaman
deve zerinde de olsa, davete icabet etmek... msaadesi olmadan, nafile oru tutmamak...
evden kmamak..." bu konuda bk. Gazali, age, 159. (1975).

458. Gazali, Ibid., 155.

459. Ibid.
ERAT VE KADIN
485

460. Trmznin ve bn Mace'nin naklettikleri bu hadisler iin bk. Gazali, Ibid.

461. Ebu mer et-Tevkani bu hadisi Muaeretu'l Ehleyn adl kitabnda Aye ve
Enes'ten rivayet eder. Bk. Gazali Iba., 108, bn Macenin, bn Selemeden rivayet et-
tii ayn hadis iin bk.; bn Ishak, age (1980), 651; Taberi, age, (1966), II, 819; Gazali,
age, (1975), II, 108,117.

462. Gazali, age (1975), II, 117.
463. Ibid., 147.
464. Ibid., 147-8.
465. Sahih-i Buhari Muhtasar.., XI, 313 (7nci bask).
466. Sahih-i..., XI, 313 Hadis no. 1818.

467. EbU Bekir'in kz Esma, kendisini ziyaret iin (ve kuru uzum ve ya ve he-
diye etmek zere) Mekke'den kalkp gelen anas Kuteyle'yi eve koymak istemez. Mu-
hammed'e danr. Muhammed de ona "Evet anana sla ve iltifat eyle" der. Bk. Sahih-
i Buhari Muhtasar..., VIII, sh. 47, H. 1141.
Hatrlatalm ki Kuteyle, her ne kadar Ebu Bekir'in kars olmakla beraber Mek-
ke'li "mriklerden" saylrd. Sz konusu i " Muhammed, muhtemelen Ebu Bekir'in
hatrna vermi olmaldr. Fakat vermek iin bir bahane yaratmtr. Bu bahaneyi de,
mslmanlarn Mekke'den karlmalarna ebeb olmayanlarla mslmanlara saJ-
drm ay anlar a kar "Ihsan ve adalette bulunmak" eklinde Kur*an*a geirmitir.
Kur'an'n MUMTEHNE suresinin 8'nci ve 9'ncu ayetlerini bu vesile ile yerletirmitir.

468. Muhammed'in bu konudaki yasaklaryla ilgili hadisler iin bk. Sahih-i Bu-
hari Muhtasar..., cilt II, sh. 378. H. no. 565; cilt VI, sh. 223, H. 877; cilt VII, sh. 382, H.
1260.
469. Gazali, age, (1975) II, 117.
470,. Ibid., 117. Ayrca bk. Haddad, age, (1980), 63.

471. Gazali, Kimya-..., (1979), 178.

472. Gazali, ihyay..., (1975), 11,116-117.
473. Ibid., 85.77
474. Gazali, age, (1964), 164-6.

475. " El-Huru'l-Iyn szc Trkeye "kara ve iri gzl" kadn olarak evrilir.
Kur'an'da mu'minlerin cennetteki karlarna verilmi bir mefharet unvan olarak kul-
lanlmtr. Bu szcn Buhari Sahihindeki lugavi mediulu iin bk. Sahih-i Buhari
Muhtasar..., VIII, 263 ve d.
ERAT VE KADIN
486

475a. Kur'an: 78 Neb'e 31-36.
476. Cennetteki bu gzel hurilerin tanm iin Kur'an'n Vaka ve al-Nabave al-
Dahr surelerine baknz. lerdeki sayfalarmzda buna dair ayrca bilgi verilecektir.
Yukarda geen " el Huri'l-lyn" ile ilgili olarak Enes, bn Malik'in rivayetine dayal bir
hadis'te Muhammed yle demitir: "Cennet hurilerinden bir kadn yer halkna bak-
sa hi phesiz o cennetle yer arasnda ki fezay aydnlatr. Ve oray gzel koku dol-
durur." Bkz. Sahih-i..., VIII, 263, Hadis no. 264.

477. Sahih-i Buhari Muhtasar.., VIII- 264.

478. Ibid., IX, 40.

479. Ibid.-, 40.

480. Trmzi ve bn Mace'nin rivayet ettikleri bu hadis iin bk. Gazali, age,
(1975), II, 155.

481. Trmrf ve bn Mace'nn rivayet ettikleri bu hadis in bk. Gazali age, (1975),
H, 155.
482. Gazali, Ibid., 83.
482a. Kz Esma'nn bu halini gren Ebu Bekr, onun ykn biraz olsun hafifle-
tir diye kendisine bir cariye hediye eder. Bu vesile ile Esma yle demitir: "Bu aile
ykn (babam) Ebu Bekr, at seyislii edecek bir hizmeti gnderinceye kadar ektim. Ba-
bam (hizmeti gndermekle) sanki beni cariyelikten azatlamtr. Bu Hadis iin bkz. Sa-
hih-i..., XI, 320 ve d. Hadis no. 1824.

483. Buhari ve Muslim'den gelme bu hadis iin bkz. Gazali, age, (1975), II, 158.
Ayrca bkz. Sahih-i..., XI, 320, Hadis no. 1824.

484. Gazali, age, (1975), II, 76.

485. Malik, age, (1977), I, 7 ve d.

486. Demircan , age, (1986), I, sh. 111, ve d.

487. Din adamnn elinde halkmz bu tr verilerle eitilir. Cinsi yet konusunda
kendisin otorite sanan bir din adamnn bu konuda syledii udur: ''Kadnlk gre-
vinden kanan (yani) kocasnn cinsel ihtiyacn, onun emrine ve dileine gre kar-
lamayan kadn) suludur. nk... nafaka almasnn sebebi olan cinsel grevlerini
yerine getirmeyerek kocasnn hakkna tecavz etmektedir." Bk. Demircan, age,
ERAT VE KADIN
487

(1986), 1,238,239. Grlyor ki bu din adam kadn, kocas tarafndan adeta parayla
tutulmu kadnlara e deerde saymaktadr

488. EI-Metalibul-Alyetu'den alnan bu hadis iin bk. Demircan, age, 1,235.

489. Buhari ve Muslim'den alnma bu hadis in bk. Demircan, age, 1,236.-

490. Demircan; ayrca bkz. Sahih-j..., IX, 35-6.238.

491. Demircan age, 1,238.

492. Ibid., I, 239.

492. Ibid., I, 239.

493. bn Hibban'n Ebu Zer'den rivayet ettii hadis yledir: "Akll insan, ancak
ey iin harekete geer; ahiret, dnya maieti ve haram olmamak artyla zevk
almak iin..." Bk. Gazali, age, (1975), llv 82.492. Ibid., i, 239.

494. Taberaninin Abdullah B. merden rivayet ettii hadis yledir: Her al-
ann da bir yorgunluu ve istirahate ihtiyac vardr. O, yorgunluunu benim snne-
tim zere geirenler hidayete ermilerdir." Gazali, 1bid., !l, 82.

495. Gazali, Ibid., 81.

496. Bu. ayetin Glpnarl tarafndan yaplan evirisi yledir:" yle bir mabuttur
ki sizi tek bir kiiden yaratt, ulfet ve unsiyet edinmesi iin ondan eini yaratt... (K. 7,
A' raf 189).

497. Bununla beraber baz kiilerin, gnllerini dinlendirmek iin kadnlarla elen-
mekten ziyade akar sulara ve yeilliklere bakmaktan zevk aldklarn ekler. Bk. Gazali, age,
II, 83.

498. bn Ishak, age, (1930), 651; Taberi, age, (1966), II 819.

499. Gazali, age, (1975) II, 16,81,; Beyhani, age, (1973), 23

ERAT VE KADIN
488

500. Enfal Suresinin Gazali tarafndan yorumlanan bu hkm, Diyanet leri Bakan-
lnn evirisinde yledir: "... Eer siz aranzda dost olmazsanz, yeryznde kargaalk,
fitne ve byk bozgun kar." (8 Enfal 73).

501. Mernissi. age.

502. Gazali, age, *1975), II, 79.

503. Diyanet leri Bakanlnn evirisinde yledir: "Kadn, erkek, inanm
olarak kim iyi i ilerse, ona ho bir hayat yaatacaz...". Bu eviri yanltr. Asl
Gazali'nin syledii gibidir.
504. Gazali, age, II, 84.
505. D. I. Bakanlnn evirisi yledir: " Rabbimiz, bize dnyada iyiyi, ahiret-
te de iyiyi ver

506. Gazali, age, II, 83.

507. Ibid., 84.508. Beyhani, age, (1973), 23.

508. bn Ishak, age, (1980), 651; Taberi, age. (1966), II, 819.

509. Bu hadisler iin bk. Buhari, Kitabu'n-Nikh, Bab 85; Muslim, Ktabu't- Ta-
lak, 10-2; Abu Oavud, Kitabu-Nikh, 32; Hanbel, Musned, II, 255, 348, 439,
468, 480, 519; Gazali, age, (1975), II, 106.

510.Bu hadisler iin bk. Buhari, Kitab Mankib al-Ansar, Bab 3 ve
Kitbu'lerba, Bab 30; bn Mace, KitabuVTalk, II, bn Sa'd, Tabakat, VIII, 101,103.

511. 1958 tarihli bu kanunun 123. maddesi aynen yledir: "Hamile olmad
halde kocasnn cinsi mnasebet teklifini reddeden kadna yarg, kocasyla yatmas
emrini verebilir. Bu emre riayet etmeyen kadn kocas iae ve ibate'den yoksun kla-
bilir"

512. Sahih-i Buhari Muhtasar..., X, sh. 35-6, Hadis no. 1337.

513. Enes ve EbU Hureyre'nin riayetlerine dayal bu hadislere gre Muham-
med; kocay "efendi1" ve kadn kle" olarak tantm ve kadn iin cennete girme-
nin tek yolunun, kocasnn cinsel isteklerini karlamak olduunu aklamtr. Bu
konuda da bk. Gazali age, (1975), II, 147-8.
ERAT VE KADIN
489


514. Ebu Ali Talik b. Ali'den rivayet olunan bu hadis iin bk. Ri yazus-Salihin,
1,325. Ayrca bk. Demircan, age, 1,237.

515. bn Hanbel, age, III, 80; Haddad, age, 45.

516. Gazali, age, (1975), II, 78-9; Mernissi, age, 11.

517. Camilerimizde halka belletilen bu tr hadisler iin bk. Kadnlara Hitap Ha-
disi erifler (Derleyen, Tekirda Mfts Ali Arslan, stanbul, 1971, sh. 30); Ayrca
bk. Aytun Altndal, Trkiye'de Kadn, sh. 79; Ayrca bk. Gazali, age, (1975), II, 150;
Ayrca bk. Demircan, age, 1,236 ve d.
518. Sahit-i Buhar Muhtasar..., XI, sh. 244 ve d. Hadis no. 1782
519. Sahih-i Buhari Muhtasar..., (1970), i, 224-5; Ayrca bk. Bokhari (Houdas),
1903,1,113-119.

520. Aye'nin rivayetine dayal bu hadise gre Muhammed, hac eden kadnlarn
hayz grdkleri srada Kabe etrafnda dolamalarna izin vermemi, fakat farz olan
dier ileri grebileceklerini bildirmitir. Bokhari (Houdas), 1903,1,113.

521. Sahih-i Buhari Muhtasar..., I, (1970), 221, Hadis no. 206.

522. Gazali, yukardaki hkmlere dayanarak, hayzl kadnn bedeninden fay-
dalanmann, onunla yatp kalkmann, onu pmenin caiz olduunu syler. Muham-
medin emirlerini gz nnde tutarak hayzl kadnn gbek ksmndan diz kapana
kadar futa kullanmasn gerekli bulur. Bk. Gazali age, II, 131. Hanefilere gre hayzl
kadnn gbekten aa olan plak bedeninden faydalanmak doru deildir. Fakat
gbek stnden faydalanmadan saknca yoktur. Nitekim Muhammed byle yapar ve
kadnn memelerine sarlmann uygun olduunu sylerdi.

523. Sahih-i..., I, 222, Hadis no. 208; Ayrca bkz. Demircan, age, (1986). I, 218-
220.

524. S. Ebu DavUd, K. Tahareti, B. 83 (Hn. 212); bu hususta bkz. Demircan, age,
I, 220.
525. Sahih-i Buhari Muhtasar..., (1970), 1,219-220.
526. Bu tr Hadisleri "cinsel eitim" olarak halkmza belleten din adamlarm-
zn yaynlarndan bir rnek verelim: "Cumey'b Umeyr anlatyor: "Annemle teyzem Hz
Aye adet grd zaman Allah'n Resulu'nun nasl sevitiini sordular; u cevab
verdi: 'eleri olan bizlerden biri adet grd zaman, adet gren eine genie bir
altlk giymesini emreder, sonra da onun memelerine ynelirdi..."
ERAT VE KADIN
490

Bu Hadis iin bk. Demircan, age, (1986), 216 ve d.
Bir baka rnek udur:
"Abdullah b. Sa'dil (Muhammed) yle anlatyor...: 'Adet grrken karmdan
yararlanmama bana helal olur?' Allah Resul yle buyurdu: Gbekle dizler arasn
rten rtnn yukar ksmndan, gbek st vcud ksmlarndan yararlanman helal
olur..." Bk. Demircan; age, I, 216 ve d.; Ayrca bk. Gazali, age, (1975), II, 131.

527. Gazali, age, (1951), 50,87 ve Mernisi, age, 22.

527a. Din ulemasndan renmekteyiz ki kadn, sadece hayzl olduu zaman
deil, fakat olmad zaman dahi kocasnn tenasl aletini eline alp onun "boalma-
sn" salamakla grevlidir. Bylece kocasn rahatlatmaldr. Kadnn dahi kocasnn
yardmyla boalmasnn "helal" olduu anlalmaktadr.
Gazali ve bn-i Abidln gibi kaynaklardan kma hadisler iin bkz. Demircan,
age, II, 53.

528. Hayzl kadnla cinsi mnasebette bulunma yasan Muhammed, Yahudi-
leri takliden koymu, fakat onlardan farkl olarak erkee kadnn vcudundan yukar-
daki ekilde yararlanma olanan tanmtr. Gerekten de Yahudilerin "Niddah" ta-
bir ettikleri kurallarda "Hayzl kadna yaklap onun plaklndan yararlanamaya-
caksn eklinde hkm olduu halde (bk. Levitcus, 18,19), Muhammed byle bir
halde dahi kadndan yararlanmay ihmal etmemitir.

529. Hazleton, age, 53-59.

530. E ile istimnann gnah olduunu bn Abbas, Muhammede atfen bildirir.
Gerekten de Muhammed, kendisine bavuran bir gencin: " Zina'dan korunmak iin
el ile istimna ediyorum, bunda gnah var mdr" sorusuna: "Yazklar olsun sana, bu
bir irkin harekettir. Geri zinadan ehvendir... ehveti gaalib gelen bekrlar u kt-
lk arasnda tereddt ederler, Bunlarn en ehveni cariye nikahlamak, ki burada do-
an ocuun kle olmas vardr, bundan ar el ile istimna, en ar da zin etmektir'
eklinde yant vermitir. Bk. Gazali age, (1975),. II, 80.

531. Bu konudaki hadisler, iin bk. Sahih-i Buhar Muhtasar..., VI, sh. 272 ve d.
Hadis no. 915-916. Ayrca bk. Bokhari, (Houdas, 1903), 1,119.

532. Sahih-i Buhar Muhtasar..., VI, sh. 273, H. 916.

533. Sahih-i Buhar Muhtasar..., VI, sh. 273.

534. Sahih-i Buhari Muhtasar.., VI, sh. 275 ve d. H. 918.
ERAT VE KADIN
491


535 al-Katib (Khatib), age, (1960), Bolum VII, 427.

536. fbrd.

537. Hadis yledir: "Karsnn, kocasnn veya sevdii bir kimsenin tkr-
n isteyerek yutmas (kaza ve kefareti gerektiren hallerdendir)-.." . Bu ve benzeri ha-
disler iin bk. Diyanet Gazetesi, 1 Kasm 1970, No. 3, sh. 14.

538. Celaleddin e-SuyutTnin Feth-ul Kebi rinde yer alan bu Hadis-i erifler, Di-
yanet ileri Bakanlnn resmi yaynlar halinde halkmza sunulur. Bk. Di yanet
Dergisi 1972, cilt XI, say 6, sh. 338-42. Ayrca bk. Diyanet Gazetesi, Kasm 1970, say
3, sh. 14.

539. Bu Hadis-i erifler iin bk. Diyanet Dergisi 1972, XII, say 6, sh. 338
342, Diyanet Gazetesi 'Ankara 1970, say 3, sh. 14).

540. Di yanet Dergisi (1972), X, 6, sh. 338-342; Di yanet Gazetesi (1970), 3, sh. 14.

541. Diyanet leri Bakanlnn resmi yaynlarnda Muhammed'in szleri ola-
rak aynen yle denmektedir: "Orucu bozup kazay gerektiren eyler; l ile ve hayvanla
yaplan mnasebette inzalin vaki olmas. Kaza ve kefareti gerektiren haller; orulu olduu-
nu bilerek diri bir insanla hangi yoldan olursa olsun mnasebette bulunmak (inzal vaki ol-
sun veya olmasn, fark yoktur Bu satrlar iin bk. Diyanet Gazetesi (1970), say 3, sh.
14.
542. Demircan, age, (1986), I, 227.
542a. Ayet'in geri akalan ksmn da yle evirirler: "Nefisleriniz(in tatmini) iin
(besmeleyi, eytandan Allah'a snmay ve sevimeyi) one aln. Allah(n emirlerine ve ya-
saklarna aykrlksan korunun... (Ey Peygamber! Adet hali) temas ve ters yol ilikisi gibi
haramlardan kanan) mminleri mjdele.
bn-u Kesilin MTefsirul-Ku^'anil-Azim, adl yaptnda yer alan bu hadisler iin
Bkz. Demircan, age., 1,182,218,227 ve d.

542b. Bkz. Demircan, age, 1,182,218i 228 " Adet ve lohusalk" halleri dnda da
temas yasa olduunu hatrlatalm. .

542c. rnein yle demitir:
"Karsna arka organndan temas eden kii mel'undur; Allah'n rahmetine er-
mekten uzaktr1';
ERAT VE KADIN
492

"Karsna ters yoldan temas eden kiiye Allah rahmet nazariyle bakmaz" . Bkz.
Demircan , age, 1,229.

543. Gazali, age, (1975), II, 131.

544. el-Katib (Khatib), age, (1961), II, 6870-78; al-Hacc Kerim, age, (1938), II, K.
XXVII, 672.

545. al-Hacc Kerim, age, 672.

546. nl yazarlar Kur'an'daki bu yasaa byk nem verirler. rnein Gazali,
hayzl kadnla cinsi mnasebeti makat'dan duhul usulne oranla daha hafif gnah
eklinde grr. Bk. Gazali, age, (1975), II, 131, 87.

547. Ebu Hureyre'nin rivayetine dayal bu hadis yledir: Erkek kadnn drt
ubesi arasnda oturup ta dokundurdu mu her ikisine gusl vacip olur." Bk. Sahihim i
970), l, 212, Hadis no. 201.

548. Muhammed'e gre cini plak sevimek eeklere mahsustur. Buhari'de yer
alan bu hadis iin bk. Demircan, age, (1986), 1,189. rt alnmayacak olursa ie ey-
tan karacan belirten Muhammed doacak ocuun zerinde "eytanlarn ortak-
l olur" diye eklemitir. Darekudni ve Taberani'den alnma bu hadisler iin bk. De-
mircan, age, 1,189.

549. Muhammed 'in bu tr szlerini halkmza lahi birer gerek!11 eklinde
belleten din adamlarmzn yaynlarndan rnek olarak bk. Demircan, age, (1986), i,
234 ve d.

550. Gazali, age, (1975), II, 129-131. EbU Mansur ed-Deylemi'nin rivayetine da-
yal bir Hadise gre Muhammed: "Konuup akalamadan, pp ellemeden,
hemen ailesiyle mnasebette bulunup kadnn zevkini tamamlamadan, yalnz kendi
iini bitirip kalkan" erkein davrann "acziyet" olarak damgalamtr.

551. EbU ed-Deylemi'nin El-Musnedu'l-Firdevs adl yaptnda Enesten rivayet
ettii bu Hadis iin bk. Gazali, age, (1975), 1,129-130.

552. Ibid.

553. Gazali, age, (1975), 133.

ERAT VE KADIN
493

554. Gazali, age, (1975), II, 129.

555. Eer cinsi mnasebete balarken eytan'dan Tanr'ya snmayacak olur-
sa doacak ocuun bana ok belalar gelecei anlamamaktadr. Bu konuda Fey-
zul-Kadir'de yer alan hadislere gre Tanr, besmeleli ve dual ocuu byk gnah-
lardan korur ve iledii gnahlardan tr tevbesine engel olmaz ve ocuu iman-
dan saptrp materyalizme dremez!" Bu hususlar iin bkz. GazaS, age, (1975), II,
128; Ayrca bkz. Sahih-i..., XI, 303; ayrca bkz. al-Hacc, age, (1938), 82; ayrca bkz.
Demircan, age, 1,173-4.

556. Gazali, age, (1975), II-129;

556a. " Feyzul-Kadir" 'de gecen bu hadisin aklamasnda kullanlan bn-i Asakir
hadisi iin bkz. Demircan, age., I, 193. Her ne kadar bu hadisin zayf olduu syle-
nirse de, syleyenler dahi bunu kendilerine malzeme yapmaktan geri kalmazlar. Bkz.
Demircan, age, 1,193.

556b. " Feyzul-Kadir (1/326) kaynandan alnma bu hadis iin bkz. Demircan,
age, 1,190.

557. Gazali, age, (1951), sh. 86,131.
Bir yazarmzn, 28 ubat 1988 tarihli Cumhuriyet gazetesinde, Erzurumlu b-
rahim Hakk Efendi'nn Maarifetname adl kitabndan okuyucusuna sunmu olduu
u slami bilgiler, halkmzn seks eitiminin ne merkezde bulunduunu gstermek
bakmndan ilgintir:
" Muharremin 1-2-3'ncu geceleri (hilal gecesi) cima edilirse ocuk gzel olur.
leden evvel cima yaplrsa ocuk hikmet ve ilim sahibi olur. Eer Arabi aynn ilk
gecesi, 15. gecesi ve son gecesi cima edersen velet deli olur. Eer pazar gecesi ci-
ma edersen velet yol kesen, ekiya olur. Eer aramba gecesi edersen velet katil
olur. Eer gndzn leden sonra yaparsan veledin gz a olur... Eer cima es-
nasnda fecre bakarsan velet ama olur... Meyve aac altnda cima edersen velet za-
lim olur... Taharetsiz yaparsan velet cimri olur... Eer cuma gecesi cima edersen ve-
let hem sofu ve hem de bilgi olur. Eer cuma gn namazdan evvel edersen velet
mesut olur, lm gelince ehit olur. Bk. "Uygarla Alma Korkusu" , Melih Cevdet
Anday, Cumhuriyet Gazetesi, 28 ubat 1938, sh. 2. Bu hususlarda sunulan yaynlar-
dan rnek olarak bk. Zeynep Atasoy Y. Kavac, Din Bu Deil, stanbul, 1991 Sh. 124
ve d.

558. " Cuma gn ykanan ve ailesini ykatana Allah rahmet etsin' eklindeki
hadisin bu anlam tad kabul edin. Bk. Gazali, age, (1975), I, 491 ve II, 130.

559. Gazali, age, (1951), 87. Sylemeye gerek yoktur ki bu yasa salk d-
ncesiyle koymu deildir.
ERAT VE KADIN
494

560. Aye'nin rivayetine dayal bu hadis iin bk. Gazali, age, (1951), 88.
561. Ve bu szleri, ou zaman, karsn susturmak iin sylerdi. Bk. Gazali,
age, (1975). II, sh. 118-119.

562. Muhammed'e gre " Cuma yoksullarn haccdr. Kadn n cihad ise kocas
ile iyi geinmektir Bk. Gazali, age, (1975), VII, 248. Grlyor ki kadn kocasnn em-
rinde tutabilmek iin Muhammed iyi geinme zorunluunu dahi kadna yklemekte-
dir.

563. Ebu'l Havari, kars Rabiann iyiliinden sz ederken yle derdi: "Bu ka-
dnn zerine kadn aldm, o bana iyi yemekler yedirir, gzel kokular srer ve
'Haydi gle gle hanmlarnn yanna git*derdi." BK. Gazali age, (1975), II-152.
564. Gazali, age, II-155.
565. Bu bakmdan cimri olmasn ister. Bk. Gazali, age. II, 110 ved.

566. fbn Abbas'n naklettii bir hadise gre kadn, kendi bana ve takdirini kul-
lanarak hi kimseye, velev ki kendi z evlad olsun, eve ait bir eyi vermemelidir. Bk.
Gazali, Ibid., 106.

567. Muhammed'e gre halde yalan meru ve caizdir: "1) ki erkei bartr-
mak iin sylenen yalan; 2) Sava vesilesiyle bir erkein sz vermesi ya da tehdit,
savurmas vesilesiyle syledii yalan; 3) Bir erkein karsna sz vermek maksadyla
syledii yalan."

568. Gazali, age, (1975), II, 154.
569. Gazali, age, (1951), 34.
570. Muhammed bir baka hadisinde yle demitir: ''iinizden her biriniz
eye sahip olsun: minnettar bir kalp; her daim Tanr'y anan bir dil; ve... (Cen-
netlere) kavumanzda size yardmc (yararl) olacak faziletli bir mu'min bir kadn..."
Bk. Gazali, age, (1951), 34

571. Ibn Maca, age, (1953), II, 1207.

572, Hutbeler, 67.

572. Hutbeler, 67.

574. Gazali, Ibid., 91 ve 115,138; ayrca bk. Muhammed Pickthall, The Culturai
Side of slam (Lahore 1969), 138.
ERAT VE KADIN
495


575. Gazali, age, (1975), II, 56,111.
576. Ibid., 111.

577. Bu hususlar iin bk. Ibn Sa'd Tabakat (1905-10), VIII, sh. 49, 81, 117,
122,141.
577a. Gazali, age, (1975) II, 4

578. Ibn Sa'd, age, II, 24 ve ayrca bk. 1,25. Ayrca bk. Sahih-i Buhari Muhtasa-
r..., XII sh. 69 Hadis no. 1915.
579. Ibn. Hanbel, Musnad, VI- 30, Muslim, Sahih..., II, 35.
580. Malik, age, (1977), 158.

581. Ibn Hacerul Askalan, elnsabe R Temyizi'! Sahabe (Kahire 1323-1325), IV,
546; bn Hanbal, age, VI, 17,154.

582. nk eer Hatice gibi zengin ve bilgili bir kadna rastlamasayd Peygam-
berlik iddialarn dahi geerli klamazd.

583. Ummu Aiiyye'nin rivayetine dayal bir hadise gre Muhammed len kad-
nn ardndan 3 gnden fazla yas tutmay yasaklamtr. Koca olduu zaman kadnla-
rn 4 ay 10 gn yas tutmalarn emretmi, ve gzlerine srme ekmelerini, boyanm
kumatan elbise giymelerini yasak klmtr. Bk. Sahih-i Buhari muhtasar..., i, sh.
226, H. 211.

584. Sahih-i Buhari Muhtasar..., XVI, sh. 69, H. 1915.
585. ibn Hanbal, age, III, 159,
586. Ibn Hanbal, age, VI, 457; Vakidi, Kitab al-Magazi (Ed. Keremer) 336: Cahiz,
Kitabu'l-Mahasin (Leiden 1898), 349.
587. Sena, age, (1979), sh: 444
588. Gazali, age, (1975) II, 118.

589. Gazali, Kimyac Saadet.., (1979), 178.

590. Muhammed ben eneb (Cheneb), Proverbes Arabes de LAlgerie et du
Magreb (Paris 1906), II, 27, 248.

ERAT VE KADIN
496

591. Diyanet'in evirisinde "endie" olarak yer alan szck, Glpnarl eviri-
sinde "korkunca" eklindedir.

592. Sahih-i Buhari Muhtasar..., (7'nci bask), XI, 218.

593. Gazali, age (1975) il, 117.
594. Gazali, Kimya.., ((1979), 178.
595. Ibid.

596.. Gazali, Kimya... Sh. 177-8.

597. Gazali, age, (1975), II, 117.

598. ibid., 117.

599. Ibid., 111-123; Ayrca bk. Tusiage, (1964), 162*4.
600. Gazali, (1951), 77.
601. fbid., 116-7; Tusi, age, 164.

602. Gazali, (1951), 77.
603. Asaad, age, 269; Tusi, age, 165
604. Gazali, age, (1975), III, 231.
605. S. Grav. Bevond The Veil, (New York 1983), 27, 221, 322
606.1985 ylnda Suud'lu kadnlar hakknda rportaj yapan bir yazar, Suad e'd-
Dabbah adndaki Su'ud'lu bir tannm i kadnn u szlerini nakleder: Kadnlarn
pee kullanmalar ve araf giymeleri gelenei slami bir kural deildir; Trklerden
gelme bir gelenektir." Bk. " Saudi Women Start to Peek From Behind the Veil , by
Elaine Sciolino, The New York Times, April 13,1985.
607. H. I. Katibah, The New Spirit in Arab Lands (New York 1940), 203-4.
608. Eski Trklerde kadn kapatma ya da erkekten karma diye bir ey olma-
d tarihi bir gerektir, ibn Batutann Seyahatname'si en salam kantlarndan biri-
dir bu konuda.
Eski Trkler de, zellikle amani dnemde, kadnl erkekli dini toplantlar ter-
tip edildii, ayn mahalde hep birlikte ayinler dzenlendii, toplantya katlanlarn bir
daire halinde yere oturduklar, kadn ve erkeklerin mevki ve yalarna gre sralan-
dklar anlalmaktadr. Yakutlarda Is-ah denilen bir ayin yapld ve bu ayin sra-
snda kadn erkek bir yerde toplanp birbirlerinin ellerini tutarak ve "hu hu" diyerek
raks ettikleri, hep birlikte kmz itikleri ve dini merasimi yrttkleri bu kaynaklarn
ortaya vurduu bir gerektir. Kadnl ve erkekli dini ayin ve merasimlerin, mslman-
ERAT VE KADIN
497

l kabulden sonra dahi (zellikle gebe Trkler arasnda) devam ettii grlm-
tr. Bu konuda bk. Ahmed Yaar Ocak, Bektai Menakibnamelerinde slam ncesi
nan Motifleri (stanbul 1983) 125 ve d.

609. 8u nedenler, Muhammed'in Medine'lileri kendisine boyun edirtmek iste-
mesi ve fakat direnme grmesi ile ilgilidir ki Islam tarihinden haberi olanlarca bilinir.

610. Bu hadisler iin bk. Gazali, age, (1975), II, 120, Sahih-i..., XI, 287.

611. Buna benzer olaylar Gazali ya da bn shak ve bn Hiam kaynaklarnda
bulmak kolaydr.

611a. Muhannes, iki elini ve iki ayan knaya boyayp hal ve tavr kadna ben-
zeyen ve kadnlara temayul edecek erlik hissi bulunmayan bir kimse idi. Bu cihetle
kadnlarn olduu yere girmesinde bir saknca grlmezdi. Sylendiine gre bir
gn Umm-i Seleme'nin erkek kardeine: Tanr yarn size Tif'in fethini myesser k-
larsa sana gereken Gayln'n (iman) kzn yakalamaktr.
O kz ki (semizlikten kam) drt bklm karlar, sekiz bklmle de arkaya d-
ner." demitir.
Bu szlerden anlalan o'dur ki Muhannes bu kza iyice bakm ve onun ekli
emailini aklnda tutmutur. te bu szler Muhammed'e nakledildiinde Muhammed
fena halde kzar ve derhal onu huzuruna artarak: Ey Allah'n dman! O kzca-
za bu derece baktn ha? Di yerek azarlar ve onu tenha bir yere " nefyeder*', srer. Bk.
Sahih-i.., X, sh. 332 ve d., H. no. 1630.
611b. Bu konularda bk. Taberi, age, II, sh. 528 ve d., al-ati, age, sh. 89 ve d.

612. Ka'b ldrtmesinin asl nedeni, bu unlu airin kendisini hicveder ekilde
iirler yazm olmasdr. Fakat Muhammed, bir yandan Ka'b'n Mekkelileri kendi
aleyhinde kkrttn sylerken dier yandan mslman kadnlara laf att bahane-
sine yer vermitir, Ifk olayna ayrca deineceiz.

612a. "Mrt" szcnn baa rtlp btn vcudu kaplayan, ynden, tiftik-
ten, kldan vs. yaplm ve kadnlara mahsus bir rtnn ad olarak kullanld bildi-
rilmekte. bkz. Sahih-i..., 11,311-2.

612b. Sahih-i..., II, 311, hadis no. 242.

612c. Her ne kadar Ebu Hanife le Sevriye'nin: "Eer kadn, ayaklar plak ol-
duu hakte namaz kld ise namazn iadesi gerekmez!' eklinde konutuklar syle-
nirse de, Ebu Hanife'den olan rivayet'in ikili olduu, ve bir rivayetinden "Namazn
iadesi gerekir" eklinde bulunduu anlalmaktadr. Ikrime ve Ibn-i Abbas ve dier
ERAT VE KADIN
498

temel kaynaklarn bildirmelerine gre kadnn vcudunun hi bir yerinin grnme-
mek zere rtnmesi gerekir.

612d. Hanefi mezhebinin inanna gre kadn tanklk yaparken ya da nikahta
yzn aabilir, eline kna srebilir, yzk takabilir. Bkz. Sahih-i..., VI, 56.

612e. Diyanet leri Bakanlmn evirisinde "Bu onlarn tannmasn ve bun-
dan dolay nceltilmemelerini salar." eklindedir. Glpnarl evirisinde de yle-
dir:" Bu onlarn tannp incinmemelerini daha iyi salar".

612f. Bk. Sahih- i..., I sh. 140 ve d.; Ayrca bk. Sahih-i..., VI, 156 ve Sahih-
i...,11,312.

612g. Gazali, age, (1975), II, 122.
613. bn Ishak, age, (1980), 616.

614. Ibid., 280.458
615. Ibid.,457.
616. Muhammed H. Haykal, Hayatu Muhammed (Kahire, 1965) sh. 350.

617. Sahih-i Buhar Muhtasar..., XI, 158.

617a. Taberi, age, il, sh. 530 ve d.; Ibn shak, age; 457,494. Sahih-i..., VI, Hadis
no. 910, 922, 929

617b. Enes Ibn-i Malik'in rivayetine dayal bu hadis iin bk. Sahih-i..., VIII, sh.
429 ve d. Hadis no. 1286.

617c. Sahih-i.., XI, sh. 155 ve d.: Ayrca bk. Sahih-i..., I, sh. 140-1.

617d. Sahih-i..., VI, 56.

617e. Nur suresi'nin 30-31 ci ayetlerinde gecen "Hmr" szc ,,oriu,, anla-
mnda olup "barts" eklinde de evrilebilir. nk maksat kadnn tannmaya-
cak tarzda rtnmesidir.

618. Sahih-i..., II, 311, Hadis no. 242.
ERAT VE KADIN
499

619. Ibd., II, 318 ve d.
620. Gazali, age, (1975), II, 121.

620a. Sahih-i..., XI, 323-5, hadis no. 1826.

620b. Hadis metninde yer alan "Hamiv" szcnn hangi yakn akrabay kap-
sad hususundaki tartmalar iin bkz. Sahih-i..., XI, sh. 324.325

620c. Bundan dolaydr ki evlenme umidi kalmayan, ihtiyarlayp oturan kadnla-
r "tannmayacak" ekilde rtnme zorunluundan muaf klmtr. D esvaplarn
karmalar halinde onlara sorumluluk yklenmeyeceini, fakat karmamalarnn
daha iyi olacan, ancak her hlkrda sslerini aa vurmamalarn bildirmi,
Kuran'a ayetler koymutur. rnein Bk. 24 Nur 31 ve 60; 33 Ahzab 33 ve 59.

621. Sahih-i Buhari Muhtasar..., XI, 155, H. no. 1723.

622. Gazali, Kimya-i..., (1979), 178.

623. Gazali, Ihyau..., (1975), II, 122.

624. Gazali, Kimya-..., (1979), 178.

625. Gazali, Ihyau..., (1975), II, 123; Tusi, age, 163.

626. Kadn ve erkein bir arada bulunmamalar ve birbirlerine bakmamalar ko-
nusunda bk. Sahih-i Buhari Muhtasar..., VI, sh. 55-6; ayrca bk. cilt, Vl, 381. H.1260;
ayrca bk. cilt XII, 170-1.

627. Gazali, Ihyau..., sh. 122.

628. Ri yazu's..., (1972), I, 324.

629. Gazali, age, (1964), 168; Tusi, age, 163-4.

630. Gazali, age, (1964), 168.
631. Gazali, age, (1975), !If 120; Tusi, age, 164.
ERAT VE KADIN
500

632. Abdullah bn merin rivayetine dayal bu hadis iin bk. Sahih-i Buhari
Muhtasar..., II, sh. 944, H. 477. Bu iznin gerek mescide ve gerek dier bir yere gitmek
iin olduuna iaret edilmitir.

633. Bu husus iin bk. Sahih-i Buhari Muhtasar..., II, sh. 945, not 1.

634. Buhari Kjtbu'n-Nikh, Bab 116; ayrca bk. Muslim, Kitbu's-Salat, 134-140.

635. Gazali, Kimya..., (1979), 105.

636. Bu hadisler iin bk. Diyanet Gazetesi, Mart 1966, sh. 17; Ayrca bk. Riyazu's-
Salihin, cilt 2, Hadis no. 1062.

637. Ummu Seleme'nin ve Nesi'nin rivayetlerine dayal hadislerden anlalmak-
tadr ki Muhammed, kadnlarn Mescid'te namaz klmalarna engel olmad zaman-
lar, namazn bitirince ayaa kalkmadan nce biraz beklermi, kendisiyle birlikte di-
er btn erkekleri de bekletirmi; kadnlar nceden kp gitsinler diye. Bk. Sahih- i
Buhar Muhtasar..., II, sh. 891, H. 463.

638. Kadnlarn arka saflarda namaz klmalaryla ilgili hadisler iin bk. Sahih-i
Buhar Muhtasar..., II, sh. 944 ve d. Ayrca Sahih-i Buhari Muhtasar..., serisinde
87.209,217, 242 ve 338. hadislere baknz.

639. Sahih-i Buhari Muhtasar..., 11, 325, H. no. 248.
640. Ibid., II, 326, H. no. 248; ve 327 not, 1.
641. Gazali, Kimya-, (1979), 178, badet srasnda kadnlarn erkeklerin arkasna
gemelerini ngren hadisler iin bk. Buhari Kitabul-Ezan 164, Muslim Kitabul Salat
132, Trmzi Mevakitul-Salat 59.

642. Gazali, Ibid.
643. Sahih-i..., I, sh. 224-5.

644. Gazali, Kimya..., (1979), 105.

645. Lecky, age, II, 301; ayrca bk. Ranneville, Le Femme Dans l'Antiquit6 (Pa-
ris 1865), 144

646. Ali, age, 904,1126-7; Buksh, age, 1912, 253-9.

ERAT VE KADIN
501

647. Mslman lkeler arasnda Trkiyeden sonra pee, araf ve ok karl
evlilik sistemini kaldran tek lke Arnavutluk olmutur. 1829 tarihli Anayasa, 4 mf-
tden oluan bir kurula geni yetkiler vermi ve bu kurul sz konusu deiiklikleri
yapmtr. Bu konuda bk. VVayne S. Vucunich, "slam in the Balkans" (n "Reliion in
the Middle East", Ed. by. A. J. Arberry, Cambride. England 1969), 243.
648. Sena, age, (1979), 434 ve d.

649. Halid M. Halid, age, (1950), 159, Halid M. Halid'in Arapadan ngilizce'ye
evirisi iin bk. From Here We Start (1953), 159.
650. Katibah, age, (1940), 208-9

651. Trk Dili Dergisi (1974), say 268, sh. 326.

652. Arsel, Arap Milliyetilii., ve Trkler (1977), 190 ve d.

652a. Katibah, age, 209.
652b. Ibid, 210.
652c. Arsel age, (1977), 191, not 187.
652d. Selma Ekrem, Unveiled; The Autobiography of a Turkish Girl, (New York
1930), 178-180.

653. Afganistan kral 1927 ylnda, Atatrk takliden pee ve araf yasakla-
mtr. Kraliyet ailesine mensup baz prensesler, halka rnek olmak iin sokaa ar-
afsz ve peesiz kmaya balamlar, fakat din adamlar bu davran "gavurluk"
ilan ederek halk isyana armlardr.
654. Bokhari (Houdas), age, LXVII, Ch. IV. 546.

655. Bu hususlar iin bk. Taberi age, (1966), II, sh. 834-848. Evli bulunduu kar-
larnn says hakknda ayrca bk. Sahih-i Buhari Muhtasar..., XI, sh. 284-289.

656. Geoffrey Parrinder, Religion in Africa (New York 1969), 218 ve d.
657. Buksh, age (1912), 257; Lecky, age (1869), 278.
658. Buhari Kitabul Cami, 428 ve ayrca bk. Kitabu'n-Nikh, Bab, 31.

659. Dier ocuklar kendi hayatta iken lmlerdir. lmnden sonra hayatta
kalan tek kz Fatima'dr.

ERAT VE KADIN
502

659a. Muhammed kendi z anasna Tanr'dan "marifet" dilemez ve onu Cen-
netlere layk grmez iken Fatma iin: "Cennetteki kadnlarn seyyidesidir" derdi.
Bkz. Ibn Sa'd, Tabakat ve ayrca Sahih-i..., VI, 397.

660. Bu hususlar iin bk. Balazuri, Feth-u al-Buldan (Ed. de Goeje), 30; bn Hi-
am, Sirat al-Re'sul (Ed. VVustenfeld) 776; Ibn Sa'd, Tabakat (Ed. Sauccha), Vul, 17;
Ya'kubi, Tarihu al-Ya'kub (ai-Yaqoubi, Historia; Ed M. Th. Houstma), II, 142; ibn'u!
Esir, Ust al-Gaba (Kahire basks tarihsizdir), V, 521; Ibn Maca Sun'a, I, 644; Hamia,
Tarihul-Hamis (Diyarbakr, tarihsizdir) I, 464.
Ibn Hanbel'in Musned'inde "Fatima benim iin ok sevgilidir" eklinde bir ha-
dis bulunur. (Bk. III, 332). Ibn Sa'd'n Tabakalnda Muhammedin Useme Ibn Zeydi en
fazla tercih ettii kiiler arasnda belirtirken: "Fatima hari" szlerini sarf ettiine
dair, bir hadis vardr. (Bk. Tabakat II, 42-6). Ayrca bk. Lammens, H. Fatima et les Filles
de Mahomet, (Rome 1912), 140 Buhari'nin ve Muslim'in naklettikleri hadislere gre
Muhammed: "ayet Peygamber kz Ftma hrszlk yapm olsa, onun bile bileinin ke-
silmesini emrederdim" eklinde konumutur. Bk. Buhar Sahih (1327), II, 42, ayrca bk.
Lammens, age, 105.

Bu hadisler, Mekke'nin unlu bir ailesine mensup bir kadnn bu cezaya mah-
kum edilmesi zerine Kureyli'lerin efaat dilemeleri vesilesiyle yerlemitir. Ku-
reylilerin dileini reddetmek iin Muhammed, hrszlk yapann Fatima olmas ha-
linde dahi af karar vermeyeceini aa vurmu kabul edilir.

661. Suhari, Kitabul al-Cami, 453 ve Kitabu'n-Nikh, Bab 109; ayrca bk. Sahih- i
Buhar..., IX 378-9.

662. Bu hususlar iin bk. Ibn Hanba, Musned, IV, 326. Ayrca bk. Belazuri, An-
sabul- Eraf, 259.

663. Buhari, Sahih, (Msr, 1296), IV, 197 ve ayrca cilt II, 248. Ayrca bk. Es* ke-
lani, Fethl-bari, (Bulak 1301), VII, 63.

664. Her ne kadar Alinin, Muhammed hayatta bulunduu surece, Fatimadan
bakasyla evlenmedii sylenirse 'de Muhammed'in bir gn Ali'ye ipek kumatan
urbalar hedi ye ederek: " Bunlar kadnlarnn arasnda paylatr* dedii bildirilir. Bk,
Muslim, Sahh... (Kahire 1327), II, 205. Ayrca bk. Lammens, age, 72. Bununla beraber
Ali'nin ipekli kumatan bir elbisesini, "Kadnlarm arasnda taksim ettim' diye konutu-
una dair bir hadisi vardr ki burada sz gecen kadnlarn karlar olmay}: akraba
kadnlar olduu ve rnein bunlar arasnda kendi anas ve Hamza'nn kz Fatma'nn
bulunduu anlalmaktadr. Bu hususta bk. Sahih-i Buhr Muhtasar... VIII, sh. 41-42,
Hadis no. 1139. Fakat bir an iin Ali'nin bakaca kadnlar olduu kabul edilse bile,
hatrlatmak gerekir .ki, Muhammed'in Fatima'ya olan dknl mrnn sonuna
kadar surmu deildir. Medine'ye hicret edip de fetihlere giritii andan itibaren, Fa-
tima'ya kar eski ilgisini yitirmitir. te yandan damad Ali'ye kar da zamanla, o ilk
ERAT VE KADIN
503

anlardaki ball kalmamtr. Sylendiine gre balarda Ali'yi, Fatima'dan sonra
en ok sevdii kiiler arasnda sayarken (Bk. Hanbal, age, III, 332), daha sonra
Ali'nin beceriksizliklerini ve iyi bir asker olmadn anladka, ya da bu inanca sap-
landka, ondan soumaa balam ve Ebu Bekir'i ona tercih eder olmutur.
te yandan Aye'ye olan sevgisinin artmasyla da Aye'nin babas olan Ebu
Bekir'e yaklatn ve dolaysyla damad Ali'ye ve kz Fatima'ya olan sevgisinin
azaldn kabul etmek yanl olmayacaktr. Bu itibarla daha sonraki yllarda Ali'nin
bu durumdan yararlanarak, haremine baka kadnlar katmas muhtemeldir. Muham-
medin Fatima'ya kar giderek azalan balln, bylece kendisi bakmndan baha-
ne yapm olmaldr (Bu hususlar iin bk. Ibn'ul Esir, Usd'l-Gabe, IV, 52).

665. Bu hususlar iin bk. Sahih-i Buhari Muhtasar..., cilt X, sh. 353, H. 1641.

666.Taberi, (1966), II, 847,

667. Muhammed'i her yapt ey iin ven bir kadn yazar yle diyor: "yle
anlalyor ki Muhammed, baka elerle bir tek kocay paylamann her kadn iin azab
verici bir ey olduunu bilmekteydi." Bk. Mernissi, age, 31.

668. Taberi, age (1966), II, 463; Ibn Sa'd, age, VIII, 81.

669. Ibn Sa'd, age, VIII, 66; ayrca bk. fabah, age, IV, 888.

670. Taberi, age, II, 610 ve d.: Ibn Ishak age* (1980), 510-19; Malik, age (1977),
158.

671. Ibn Sa'd, age, VIII- 31, 80; Hanbal, age, VI, 68; Iabah, IV, 668.

672. Ameer (Amir), age, 232.

673. Khoirallah (Hayrullah), Islam and the Arabian Proverbes, (New York 1938),
158; Jameelah (Cemile), age, 138,

674. Aie Abd al-Rahman, al-Kur'an ve al-Tafsir al-Asr, (Kahire 1970), 57-8.

675. Halk eittiine inanan bir din adammz yle diyor: Taadud-i zevcat
Kur'an'la sabittir. Bu kurumu gereksiz ve gayr-l medeni grmek Allaha acz Isnad etmektir
ki bu Isnad Mslman kafirlerden klar... Taaddud-i zevcat... Islam dininin insanla sun-
duu abidevi bir muessesedir" Bk. Demircan, age, (1986), l- 186. Orta Ca kafal bu
zihniyetle savamak her aydnn grevi olmaldr.
ERAT VE KADIN
504

676. Shaltut, age, (1964), 201-3.
677. Ameer (Amir Ali), The Sprit of slam (London 1922), sh. 222.

678. rnein Msrl yazar Amir Ali, 1922 ylnda yaynlad bir kitabnda ok
karl evliliin kaldrlmasnda Hristiyan dininin rol oynamadn, bunda sadece Jus-
tinler'in danmanlarnn etkili olduunu ve danmanlarn Tanrsz kimseler olduu-
nu syler. Ahlaka aykr bulduu bu sistemin kaldrlmasndaki erefi Tanrsz diye
tanmlad kiilere atfetmekle gurur duyar, srf Hiristiyanlara iftihar pay kalmasn
di ye.

679. Dou'da yaayan Yahudilerin bu gelenei gnmze dek srdrdkleri
grlr. Bk. Hazleton, age, (1977), 45.
680. Goitein gibi tannm yazarlar bu konuyu ilerler. Bk. age, (1975), 218.

681. Ameer (Emir Al i), age, (1935), 222, 241; Perveen, age, (1975), 71; Malik,
age, (1977), 3,7, 90, 135, Abdul Rauf, age, 119.
682. ai-ati (Shati), age, (1971), 14.
683. Ibid, 14.

684. Ibid, 14.
685. Ibid, 15.

686. Ibid, 14-5.

687. Taberi, age, (1966), II, 844.

688. bid, 848.
689. Ibid, 847.

690. Ameer, age, (1935), 222;.Malik, age, (1977), 1,3,135.

691. Ameer, age, 198; Malik, age, 108,145.

691a. Ki bu saldrlar 45 ete saldrs ve 29 sava eklinde olumutur.
691b. Taberi, age (1966), l, sh. 500 ve d.

ERAT VE KADIN
505

691 c. Bkz. " The World's Women 1970-1990" , (the United Nations Publications,
Newyork 1991).

692. Women..., (1977), 568.
693. Gazafi, age, (1975), II, 77.

694. Feyzu-Kadir ve M. Zevaid kaynaklarndan alnma bu szler iin bk. Demir-
can, ae, (1986), 1,223.

695. fbid, I, 222 ve d. Ayrca bk. Sahih-i..., cilt I, sh. 208*9.

696. Sahih-i Buhar Muhtasar..., XI, 362. Hadis no: 1835.

697. Yaar Nuri ztrk, Kendi Dilinden Son Peygamber (Krk Hadis erhi)r s-
tanbul, 1984. sh. 59-65. Ayrca bk. Demircan, age, I, 224 ve d. .

698. Nesei'nin Enes'ten rivayetine dayaldr. Bk. Gazali age, (1975), II, 83. Buna
benzer bir dier hadisi Nesei ve Hakim "snad Ceyyed" ile Enes'den rivayet eder.
Hadis yledir: "Dnyanzdan ey sevdim, gzel koku, kadn ve namaz". Ayrca bk.
Hanbal, Musned, VI, 409.

699. Ahd-i Atik'de Sleyman peygamberin 700, Musa peygamberin ise 300 ka-
dnla harem hayat yaadklar yazldr. Bu konuda daha geni bilgi iin bk. Lloyd
Garaham, Deceptions and Myths of the Bi ble (New York 1979), 221.

700.Lloyd M. Graham, Deceptions and Myths of the Bible, (New York 1975), sh.
215.

701. Feyzul-Kadir'den alnma hadisler iin bk. Demircan, age, II, 223.

702. "Kefit" szcnn cinsel g ya da cinsel gc salayan ve iinde et bu-
lunan bir kab olduu sylenir. Bu hususta bk. M. K. Ummall, 6/415; El-Hasafisuf-
Kubra 1/174; Demircan, age,. II, 325.
703. GazaJI, age, (1975), II, 82.
704. Hanbal, Mu sn cd, 1,1243; Demircan, age, II, 226.

705. Sahih-i Buhari Muhtasar..., c. sh. 221, Hadis no: 207; Demircan, age, I, sh.
219, ayrca bk. ibn Sinan b. Dinar En-Nesai,Sunennun-Nesai, 1/189.

ERAT VE KADIN
506

706. Hatice ile evlendiinde 25 yanda olduu sylenir.

707. lk ei Hatice'nin sal boyunca bakaca kadnlarla ilgilenmemesi, gei-
mini Hatice' ye borlu bulunmasndan ve ondan ekinir olmasndadr.

708. Demircan, age, II, 222-3 ve d.

709. rnein Washington Irving ve Lammens ve Muir ve Dermengham gibi ya-
zarlar.

710. Muhammed Haykal, age, (1965), (Bu kitabn ngilizce evirisi iin bk. Life
of Mohamed, 318); ayrca bk. el-Akkad Abbas, Ei Mere fi al-Kuran (Kahire 1959), 93-
119. (Yabanc kitaplklarda yazarn ad "ad Aqcad'' olarak yazldr); ayrca bk. alati
(Shati), age, 14.

711. Bk. Sahih-i Buhari Muhtasar..., XII, 69. Ayrca bk. bn Ishak, age, 678- 9;
ibn Sa'd, age, II.24; Lammens, age, (1912), 122.

712. Cabihn rivayetine gre Muhammedi"... bir kadn grd ve hemen hanm
Zeyneb'in odasna giderek onunla halvet olduktan sonra: 'Kadnlar insann karsna
eytan gibi karlar. Bir kadn grp, heves ettiiniz vakit, hemen kendi ailenize m-
racaat edin'..."diye konumutur. Bu konuda bk. Gazali, age, II, 78.
713. ehvetinin gc konusunda syledii szler iin bk. ibn Sa'd, age, I, II, 96;
Gazali, age, II, 83.

714. Buhari ile Muslim'in Bera'dan rivayet ettikleri bu hadis'ler iin bkz. Gazali,
age, II, 80-1

714a. Gazalinin bildirmesine gre bu hadis'i Ahmed, Mikdad b. Ma'di Kerib'den,
" Sened-i ceyyid (salam senet ile) rivayet etmitir. Bkz. Gazali, age, II, 81.

714b. Gazali, age, II, 80.

714c. Gazali, age, II, 80,

714d. Gazali, age, II, 81. Bu vesile ile hatrlatalm ki Muhammed'in yukardaki
ekilde konutuu tarihlerde Haan henz kk bir ocuk idi. yle anlalyor ki
Muhammed, ehvet bolluu bakmndan Hasan'n kendisine benzeyeceini ve yu-
karda belirtiimiz marifetlere girieceini hep Tanrdan renmitir. eriatlar iin
bunda alacak bir ey olmamak gerekir, nk inandklar o'dur ki kendisini Tanr
ERAT VE KADIN
507

ile her daim temas halinde gren Muhammed , gizli ve bilinmeyen eyleri bilir, gele-
cekten haberler verir. rnein kaybolan devesinin yerini Tanr'dan renmitir! Te-
buk seferinden dnerken kendisini Mescid'e davet edenlerin kotu niyetli olduklarma
dair Tanr'dan haber edindiini sylemi ve teklifi kabul etmemitir (Bkz. Tevbe 107-
108). Bu arada frtna kacan bildirmi ve gya frtna kmtr. Hicret'in 6c yln-
da Hudeybiye seferi srasnda, ryasnda Mekke'ye girilip umre edileceini grd-
n syleyerek i grmtr. Mekke seferi hazrlna dair gizli haberleri Mekkelile-
re gtren kadn, Tanr'dan ald iaret zerine yakalattn sylemitir. Mekke'nin
fethi gn kendi aleyhinde gizlice konuma yapanlar yine gya Tanr ona bildirmi-
tir. Taif kuatmas srasnda sonucun ne olacann rya ile kendisine haber verildi-
ini bildirmi kuatmay kaldrmtr. Kz Fatima'nn, Cennet kadnlarnn seyyidesi
olacan haber vermitir. (Sahih-i..., VI, 397). Buna benzer nice rneklere inanan e-
riatlarn, Haan ile ilgili yukardaki kehaneti ciddiye almalar gerekmez mi?
Fatma'nn "Seyyide" olacan ngren Muhammedin, Hasan'n bol ehvetli
olacan bildirerek vnmesi kadar doal ne olabilir ki?

714e. Gazali, age (1975), II, 80.

714f. Nitekim Hasan'n uygulad usullere heveslenerek ou kiilerin ok sa-
yda kadnla evlendikleri sylenir. Gazalinin verdii rneklerden biri Mugiyre b. u
be'adnda biridir ki Hasan'n taktiini izleyerek, yani bir anda drt kadn boayp
yerine hemen drt kadn alarak, seksen kadn ile evlenmitir. (Bkz. Gazali , age, II,
81). O tarihten bu yana uygulanagelen bu usul, Yirminci yzyln sona ermek zere
bulunduu bu dnemde dahi ou Arap eyhleri arasnda, rabettedir. rnein Ku-
veyt eyhi'nin bu ekilde 40 kadnla evlilikler yapt, ve bu sayede her hafta koynu-
na bakire kzlar ald aklanmtr.

715. Hanbel, age, III, 80; Haddad, age, (1975), 45.
716. Hatice'nin lmnden sonra Muhammed'in evlendii kadnlar iin bk. Ta-
beri, age, II, 834 ve d.

717. bn Sa'd, age, II.; Gazali, age, II, 79.

718. bn Sa'd, Ibid.: Gazalinin Nasihat-ul Mulk adl kitabnn Bagley tarafndan
evirisi iin bk. " Councel for Kings" (1964), 33.
719. Gazali. aae. f19751. II- 79.

720. Bunun byle olduunu BeyzaVI bildirmektedir. lerde buna benzer dier
rnekler vereceiz.

721. Eb Saidi'l-Hudri 'nin rivayet ettii hadisi bkz. Sahih-i Buhari Muhtasar...,
(1970),. 1,156, Hadis no. 139.
ERAT VE KADIN
508


722. Buhari kaynakl bir hadise gre Muhammed yle konumutur: "Aye*
hakknda bana eziyet etmeyin, zira vallahi, Ayeden baka hibirinizin yorganna
brnmken bana vahiy gelmedi* Bk. Gazaf, age, (1975), II, 114.

723. Sahabe'nin en- "zahid'lerinden" saylan Abdullah b. merden byle riva-
yet edilmitir. Bkz. Gazali, age (1975), II, 79.

723a. Sahih-i Buhari Muhtasar..., XI- 315 No. 1820.

724. Ibid., XI, Sh. 13; ve cilt IV, Sh: 601. Hadis no: 683.
725. ibid V, 165.
726. Ibn Hiam, age, (1971), 98-9.
727. Ibn Sa'd, age, II, 2 ve d.
728. Gazali, age, llf 79.

729. Ibid, 79.

730. Ibnu'n al-Nafis, age, (1306), 21; ve Ibnu'n al-Nafis, age, (1968) 52.

731. Hatrlatalm ki, Arap toplumu Muhammed'in ok sayda kadna yatmasn
erkekliinin gcne verir ve Arap geleneklerine uygun bir davran olarak alklard.
Halkn yadrgad ey, ehvetini yenemeyip oulluu Zeyd'in karsna ak olmas
ve onunla evlenmesi idi. Fakat ilerde greceimiz gibi o, bu durumlara are bulmu-
tu:
"Hibir kadna Tanr'nn izni olmadan dokunmadm ve hibir kadnla Onun ica-
zeti olmadan iliki kurmadm diyerek ve halk da buna inandrarak dedikodular n-
lemitir.

732. Muhyiddin-i Arabi, Fusus Ul-Hikem (stanbul 1981), 5'inci bask, 226 ve d.

733. Ibid, 226.
734. Ibid, 226.
735. Bu grlere bizim din adamlarmz da katlr. Bk. Demircan, age, (1986), II.
224.

736. Makluf (Maklouf), age, 443.

ERAT VE KADIN
509

737. Abbott (Nabia),. Aisha The Beloved of Muhammad, (Chicago, 1942), VIII,
738. Haykal, age, 318

739. Y. N. ztrk, Kendi Dilinden Son Peygamber (Krk Hadis erhi), stanbul
(1984), 62 ve d.

740. rnein Kur'an'da: "Onlar, eleri, cariyeleri dnda, mahrem yerlerini herkes-
ten korurlar" (23 Muminun 6); "Eleri ve cariyeleri dnda mahrem yerlerini herkesten
gizleyenler; dorusu bunlryerilemezler*(70 Mearic 29-30) diye yazldr.

741. Baz Batl yazarlar da bu gre sarlrlar. Bk. Jean Paul Charney, Islamic
Culture and Socio-Economic Change (Leiden, 1971), 66-68.

742. Gazali, ae, (1951), 82.

743. Sahih-i Buhari Muhtasar, IX, 407.

744. Gazali, age, (1975), II, 43.
745. Ibid, 81.
746, Sahfh-i Buhari Muhtasar..., II- 348 ve VIII, 22 ve XI, 362.

747, Gazali (1975), II, 126; Ibn Sa'd Tabakat adl kitabnda ve Buhari ve Mus-
lim'in topladklar Hadislerde Muhammedin hemen her gece "yarn sra kimde?" di-
ye sorduu ve karlarndan birinin onun maksadn anlayarak: "Btn renmek is-
tedii ey Aye'nin nbetinin ne zaman geleceidir" deyince btn elerin yukardaki
ekilde konuarak sralarn hep birlikte Aye'ye terk ettiklerini sylerler. Bu konuda
ayrca bk. Sahih-i Buhari Muhtasar, II, 630 ve IV, 683 Hadis no. 683.


748. Gazali, age, (1951), 83.

749. Haykal, age, (1965). 310-18; Malik, age, (1977), 4.
750. Demircan, age, II, 226-7; ztrk, age, 62 ve d.

751 .Demircan, age, II, 218 ve d.

752. Malik, age, 90; Ibn Ishak, age, 82;

ERAT VE KADIN
510


753. Taberi, age, (1966), II, 68-72; ten Ishak, age, 82; Malik, age, (1977), 91.

754. Taberi, Ibid, 68-72.

755. Bu hadis iin bk. Sahih-i Buhari Muhtasar..., XI, sh. 289.

756. Peygamber olarak gnderildiini iddia etmeye balad tarihten itibaren
yl boyunca faaliyetlerini gizli tutmaya almtr. Bundan dolaydr ki sahabele-
riyle namaz klmak zere da aralarna girip kimseye grnmeden namaz klard.
Mriklerden baz kimselerin kendilerine mdahale etmeleri sonucu kavgalar olma-
m deildir. Fakat bunlar askeri atma eklinde anlamak doru olmaz. 757. Vaki-
dinin rivayetine dayal olarak Ibn Sa'd'n bildirdii udur ki Muhammed, daha Medi-
ne'ye getikten hemen sonra Kurey kervanlarna kars saldrlara, yamalara ba-
lamtr. Bk. Taberi, age, (1966), II, 234 ve d.

758. Zekat usuln yoksullara yardm olsun diye deil, fakat aslnda kendisine
inanan varlksz snflara geim salamak iin uygulamtr.

759. Hatice, Medine'ye hicret tarihinden 3 yl nce olmutur. Serveti Muham-
mede kalmtr. C tarihlerde Muhammed henz etecilik usulleriyle ganimet topla-
maya balamad iin yegane gelir kayna olarak Hatice'den kalan bu mallarla ge-
inirdi.

760.lbn Ishak yle der: "Hatice... grevini yerine getirebilmesi hususunda ona
yardmc oldu. (Hatice) sayesinde Tanr, Muhammed'in ykn hafifletti. Halk tara-
fndan yalanclkla suland zamanlar Tanr onu Hatice araclyla huzura kavu-
turdu. Hatice ona g salad; onun iini kolaylatrd... Ona kar gelenlerin gcn
ykt.0 Bk. Ibn Ishak, age,(1980) sh. 155 ve d.

761. Ibn Hacer, El Isabe, IV, 541, Ibn Hanbel, age, VI, 17-154.

762. Varaka bin Navfel bin. Esed hakknda bk. Taberi, age, (1966), II, 98 ve d.
Sahih-i Buhari Muhtasar..., cilt I, sh. 12 ve cilt V, sh. 545.
763. Sahih-i Buhari Muhtasar... Cild I, sh. 12.

764. Akkad, age, (1942), 93-119; al-lbraT, age, 277-280; Haykal, age (1965), 316-
321; M. Ali, age, (1970), 11; Malik, age, (1977), 177. ztrk, age, 62 ve d.

ERAT VE KADIN
511

765. Haykal, age, 319-320; Ameer, age, 238; Rida, Tefsir al-Mansur, (Kahire
1305), IV, 370.

766. Sahih-i Buhar! Muhtasar..., VII- 454. Oysaki klelii kaldrm deil aksine
Kurana ayet koymak suretiyle hi kalkmasn istemitir. (Nah! 75).

767. Malik, age, 164-177; Memissi, age, 21; M. Ali, age, 7-11; Haykal, age, 280-5;
Sena, age, 20; Charney, age, 66.

768. Hatice'nin lmnden sonra ilk nce Aye ile mi yoksa evde ile mi ev-
lendii ihtilafldr. Fakat evde ile evlendii zaman Aye'nin henz 6 yanda olduu
ve cinsi mnasebete msait bulunmad sylenir Bk. Taberi, age, II, 825.

769. Haykal, age, 285.

770. Yukarda belirttiimiz gibi Hayber olay gnnde Muhammed, Dihye'nin
esir alnan kadnlar ierisinden setii Safiye'yi gzelliine kaplarak, kendisine al-
koymu ve Dihye'ye, Safiye'nin amcasnn kzn vermitir. Bk. Taberi.., age, 843,

771. Ibn Sa'd, age, 120-3; Mernissi, age, 21.

772. Sahih-i Buhari Muhtasar... 11,301.

773. Ibd, 307-8.

774. Ibid, 300.

774a. Malik, age, 158.

775. islamclar bu kiilerin sava esnasnda olduunu sylerler. Yalandr; Safi-
ye'nin kocas ve dierleri esir alndktan sonra Muhammed'in emriyle ldrlmler-
dir.

775a. u bakmdan ki biraz nce deindiimiz gibi, Hayber seferi Hicret'in 7ci
ylnda olmutur. Oysaki Muhammed, daha Hicret'in ikinci ylndan itibaren Yahudile-
re kar dmanlk siyasetine gemi ve onlar imha planlarnn uygulamaa ynel-
miti. Hayber seferine giritii tarihte artk Yahudilerin kokunu iyice kurutmak ze-
reydi. Banu Kaynuka ve Benu Kureyza ve Benu Nadir gibi, Medine'nin balca unlu
Yahudilerini yok etmi ya da surmu ve sra Hayber Yahudilerine gelmiti. Kafasnda
kararlatrd ey bu son yahudi kabilesini de ortadan kaldrmakt. Onlarla anlama
ERAT VE KADIN
512

yapmas ya da onlar honut etmesi diye bir ey sz konusu bile deildi. Nitekim
775b. Sahih-i..., 11,309-310.
776. ibn Sa'd'a gre bu kadnla evlenip evlenmedii phelidir; baz sylentile-
re gre Reyhana'y cariye olarak kullanmtr.

777. Sahih-i Buhari Muhtasar..., VII, 453, Hadis no. 1117.

778. Tahrim Suresi'nin 1-2 ayetlerinin hangi olay nedeniyle konduu hususun-
da da Islam dnyasnn "tefsir", hadis ve kelam" bilginleri arasnda 1400 yl boyunca
sregelen bir gr ayrl vardr. rnein al-zemaheri, zellikle al-Kaaf adl ya-
ptnda, sz konusu ayetlerin "Bal erbeti" olay vesilesiyle, ve fakat Celaleddin ve
Yahya gibi dier nller, Mariya olay vesilesiyle konduunu bildirirler ki, Beyzevi
dahi bunlara katlr. Fakat bu ayetlerin, bir de Zeyneb b. Cah olay vesilesiyle kon-
mu olmas sz konusudur ki bana u nedenle daha uygun gibi grnmtr: Bilin-
dii gibi Muhammed, kendi oulluunun ei olan Zeyneb'e ak olup onunla evlen-
mee kalktnda halk arasnda kan dedikodular karlamak zere Kur'an'a "Ey
Peygamber... Allahn sana helal ettii eyi niin kendine yasak ediyorsun...(66 Tahrim
1)ayetini koyar. Bylece sanki Zeynepi Zeyd'den ayrmak ve onunla evlenmek fik-
rinde pek deilmi de Tanr'nn emri gereince byle yapyormu kansn yerletirir.
(Bkz. Ahzab 36-38) Denecektir ki Tahrim Suresi'nin 2ci ayetinde " Allah... yeminlerini-
zi geri almanz meru klmtr" diye yazl olduuna gre, 1 ci ayet'in "Bal erbeti"
olayn ya da "Marya/Hafsa" olayn ilgilendirmesi gerekir. Mmkndr, fakat hemen
belirteyim ki Kuran ayetleri birbirleriyle insicaml olacak ekilde dizilmemitir. Aksi-
ne birbiriyle hi bir ilgisi olmayan eyler (ve olaylar) birbirini izleyen ayetlerde ve
hatta bazen ayn ayet ierisinde yer almtr.

779. Bu konuda bk. Taberi, age, M, 621.

779a. Daha nce de deindiimiz gibi tefsir, hadis ve kelam bilginleri arasnda,
Tahrim Suresi'nin 1 ci ve 2ci ayetlerinin "Bal erbeti olay" vesilesiyle konduunu
syleyenler (rnein al-Zemaheri ve Beyzevi gibi) yannda, "Hafsa/Mariya olay"
dolaysyla konduunu syleyenler de vardr (rnein Cealeddin ve Yahya gibi). Fa-
kat btn bunlardan gayr Tahrim Suresinin 1ci ayetinin Zeyneb b. Cah olay vesi-
lesiyle konmu olmas da sz konusudur. Nitekim Zeyneb'e ak oluu ile ilgili olay-
lar ve bu olaylar karlayan ayetler (rnein Ahzab 36, 37, 38) gzden geirilecek
olursa bunun byle olduu anlalr. Fakat her ne olursa olsun nemli olan ey Tah-
rim suresi'nin 1ci ayetinin hangi olay vesilesiyle konmu olmas deildir; nemli
olan ey, hangi olayla ilgili olarak konursa konsun Muhammed'in Tanr'y, her vesile
iin olduu gibi, kendi karlaryla olan ilikilerinde de kendi karlar dorultusunda
i gryormu gibi tanmlamasdr.

780. Ibn Ham, age, IV, 296; al-ati (Shat), age, 223.

ERAT VE KADIN
513

781. Sahih-i Buhari Muhtasar..., I, 114-5; ve II, 744, 938; ve M 195; ibn Ham,
age, IV, 296; al-ati, age, 197; Haykal, age, 401; Iti'ab, IV, 1918.

782. Haykal, age, 40.

782a. Ebu Sufyan'n kulland deyin aslnda ok daha ar bir kfrdr. Bkz.
Taberi, age (1966), II, 595.

782b. Umm-i Habibe, kocas Cah olu Ubeydullah ile birlikte Habeistan'a hic-
ret eden ikinci kafileye katlmtr. Her ne kadar eriatlar kocasnn Hiristiyanl
kabul ettiini ve Umm-i Habibe'nin bu yzden ondan ayrldn ve ite onu yalnzlk-
tan kurtarmak iin Muhammed'in onunla evlendiini sylerlerse de yalandr (Bkz.
Sahih-..., II, 368). Umm-i Habibe kocasndan ayrlmam ve fakat kocasnn olumu
nedeni yle yalnz kalmtr.

782c. Zira Muhammed'in koyduu hkmler arasnda: Ey inananlar! Babalarn-
z, kardelerinizi -kfr imana tercih ediyorlarsa- dost edinmeyin. Sizden onlar kim dost
edinirse kendine yazk etmi olur (9 Tevbe 23) eklinde olanlar vardr.

782d. Taberi, age, (1966), II, 595.

783. Taberi, Tarih (Annals), I, 1768; Ibn Hacer, el Iabe (1873), IV, 691; bn Sad,
age, V III, 113, Ibn Hanbel, age, (1313)- VI, 210.

783a. evde iri yapl, ar canl bir kadnd, Aye ise henz bulua ermemi k-
ck bir kzd. Bk. Sahlh-i..., VI, 142.

784. Ebu Bekir, sadece slami kabul etmekle kalmam ve fakat Muhammedi
kendisine karde bilmiti. O kadar bilmitir ki, Muhammed'in Aye'ye talip olmas
zerine: J,Biz seninle karde deil miyiz? en kardeinin kz ile nasl evlenirsin?"
eklinde konumaktan kendisini alamamt. Bunun zerine, Muhammed, onu, "Evet
biz kardeiz fakat sadece iman kardeiyiz. Bu itibarla .kzn almamda saknca
.yoktur" diye ikna etmitir.

785. Abbott, age,.; Suyuti, Tarlhulhulafa, ffrarisl. bv H. S. Jarret Galcutta IO81),
6.

786. aKHasan'n naklettii bir alaya gre Muhammed bir gece Cebrail ile birlik-
te Kudse utuunu ye orada brahim, Musa vejsa ile bulutuunu ve onlara imam-
lk yaptn ve sabah olunca Mekke'ye donduunu syler ve olay. Kurey'lilere an-
latr. Fakat Kureyliler bunun yalan olduunu, kervan: ile bir ay sren bir seyahatin
ERAT VE KADIN
514

bir tek gecede yaplamayacan sylerler, hatta bunun yalan olduuna inanan baz
kiiler, mslman olmu iken, mslmanlktan karlar. Bazlar da Ebu Bekir'den
bunun yalan olup olmadn sorar. Ebu Bekir, Muhammed'e bavurarak durumu
aratrr ve ald cevabn doru olduuna kanarak etrafndakileri de buna inandrr.
Bunun zerine Muhammed ona "Sddk" (yani gerc^i.dorulayar^ adn takar. Bk. Ibn
Ishak, age, (1980), 183. .
787. Tabefi, age, (1966), I- 462 ve d. Ayrca bk. Sahih-i Buhari Muhtasar.., cilt XI,
sh. 295-6.

787a. Hafsa Zeka ve fetanetiyle tannm bir kadnd. Bk. Sahih-i..., VIII- sh. 22.
ve Sahih-i..., XI, 295

787b Tahrim SUrd'sinin bu ayetiyle ilgili olarak (777a) sayl dipnota baknz.

788. Taberi age, (1966), II, 844* Ayrca bk. Sahih-i Buhar Muhtasar..., XI. sh! 295-
6. - !

789. Taberi, age, (1966); fi. 845.

790. lbid,846.

791. Ibid, 847-8.

792. Buhari, Sahilr (Kerhl, 1862-1908) r#, 126, 132.-Ayrca bk. Abbot, age,
(1942), 15-8.


793. Ibn Ishak, age, 187.

794. Malik, age, sh. 4. Ayrca bk. Sahih-i Buhari Muhtasar.., XI, 433-4; 1883 sayl
Hadisin yorumuna baknz.

794a. Ebu Useyd'in rivayetine dayal ve Buhari'nin naklettii hadis iin bk. Sa-
hih-i Buhari Muhtasar, XI, 343-4, Hadis no: 1833.

795. Malik, age, 108.

795a. Fazaii, age, (1975), II, 126; Sahih-i..., V 165. Sahih-i..., VII1112.
ERAT VE KADIN
515


796. Malik, age, 134.

797. ibid, 137.

798. fbid, 156.

798a. Taberi, Tarih-i Taberi Tercemesi; (stanbul, 1981 Can Kitabevi cilt II, sh. 451.

798b. Bir ok vesilelerle grdmz gibi evde, kendisini boamasn iin
gnlerce Muhammed'e yalvarm ve ancak cinsi mnasebet srasn Aye lehine terk
edeceine dair sz verdikten sonra sokaa atlmaktan kurtulmutur. Sahih-i...,. V ,
165 ve Sahih-i ...V III112,141.

799. Bu hususlar iin bkz. Taberi, age, (1966), II, 844-8.

799a. Hadis iin Bkz. Gazali, Devlet Babakanlarna-Nasihat-l Mlk (Sinan Ya-
yn evi, stanbul 1969 sh. 135..

800. Sale, Koran, bk. 410 not. 2.

801. Bk. Sahih-i Buhar Muhtasar..., X, 79, Hadis no: 1554. Aye'nin 6 yanda
iken Muhammed'e nikah olduuna dair hadisler iin bk. Sahih-i Buhari Muhtasar.., X,
77-79, Hadis no:1553

802. Sahih-i Buhari Muhtasar.., II, 311.

803. Ibn Sa'd, Tabakat (1905-40), V ili, 112-141; ayrca bk. bn Hanbel Musned,
(1895-1936), VI, 158. Ayrca bk. Sahih-i Buhar Muhtasar.., II, 311 ve cilt XI, 151, Hadis
1721.

803a. Baz kaynaklara gre bu ii Haybar'den 6 mil kadar bir yere gelindikte
yapm, bazlarna gre ise Medine'ye 40 mil mesafede bir yerde yapmtr. Bk. Sa-
hih- i, ll, 309-310

803b. Vakdi'nin ve dier Arap kaynaklarnn bildirdiine gre Muhammed Mu-
leyke'nin babasn Mekke'nin fethi gnnde oldurmutur. Ayn kaynaklar Muleyke'nin
gen ve gzel bir kadn olduunu bildirirler. Bylece Muhammed babasn oldurmu
olduu bu gzel kadnla evlenmitir. Fakat ne var ki Muhammed'in karlarndan biri,
ERAT VE KADIN
516

Muleyke'ye "Sen baban ldren bir adamla cinsi mnasebette bulunmaktan utan-
myor musun?" dediinde Muleyke, artk Muhammedden kanr olmutur. Bunun
zerinedir ki onu boamtr. Bu hususlar iin bk. Taberi, age, (1966), II, 689.


804. Haykal, age, 316-8; M. Ali, age, 7-11; Malik age, (1988), 117,

805. 18'inci yzyl yazarlarndan Thomas Pain'in Age of Reason adl kitabna
benzer nice yaptlar rnek vermek mmkndr. Fakat biz imdilik okuyucularmza
u kitaplar salk verelim: M. Graham, Deceptions and Myths of the Bible (New York,
1979), Leonard Levy, The Treason Against God (New York, 1981). Ayrca Bertrand
Russel'in unlu kitab olan Why I am not A Christian, her aydnmz tarafndan okunma-
ldr.

806. Bu konuda yukardaki blmlere baknz.

807. al-ati (Shati), age, (1907), 13-4.

808. Esma'nn ve Muleyke'nin Muhammed, hakknda dndkleri iin bk. Bu-
har, Kitabu-Camius-Sahih, (Leiden 1868), 459.

809. Taberi, age, (1966), II, 688-9.

810. Ibn Sa'd, age, 145; Mernissi, age, 20

811. Ibn Sa'd, age, 337; Mernissi, age, 20,

812. al-lbahani (1909). XV

813. Islam ncesi Arap geleneklerine gre kadn, nikah anlamasna koyaca
hkmle kocasnn baka kadn almasn nleyebilirdi; tpk Yahudi'lerde olduu gi-
bi. Ne ilgintir ki Yahudiler, bu eski gelenei srdrmek suretiyle ok karl evlilik
sistemini yok edebilmilerdir. Bu konuda bk. S. D. Goitein, "Juifs et Arabs, (Paris
1957) 218-9. Oysa ki slamda kadn, bu eski dnemdeki haklarn dahi kullanamaz
durumda brakld iin bu kotu uygulamadan kurtulmamtr.

814. Bukhsh, age, (1912), 259.


ERAT VE KADIN
517

815.8u satrlarn yazar Javal bir prensestir. Anlarm ve aclarn Hollanda eli-
si J. H. Abendanon'a gnderdii mektuplarnda aklamtr. Bu mektuplar iin bk. J.
H. Abendanon, Letters of A Javanese Princess (New York, 1920), 17.

816. Nizar Kabbani adndaki Suriyeli bu Arap yazar 1923'de am'da domutur.
Arap milliyetiliinin unlu savunucularndan birinin oludur. slam'n kadna kar
reva grd hakszlklara kar yazd iirleriyle tannmtr. Bu iirleri yznden
evresinin husumetine maruz kald ve hatta babas tarafndan evlatlktan karld.
Kadnlar savunan iirlerine 21 yanda iken balamtr. Kadn o, lahi yceliklere
karr ve: "Kadnn yznden ulu Tanry grdm" oerd\. Bundan dolaydr ki kadn
kle durumuna indiren dzene kar dmanln gizlemezdi. Arap toplumunun ka-
dn klten zihniyetine ve zellikle ok karl evlilik sistemine kar isyan ederdi:
Kadn aa gren erkekleri lanetler ve kadnn zgrln isterdi. Bk. Nizar Kab-
bani,
Yavmi yat Imraa la-Muba li yya, (Beyrut 1869), 50. Kabbani'nin 1961 ylnda Ha-
bibati balyla yaynlad ve baz ksmlarn yukardaki metne aldmz iirlerinin
ngilizce evirisi iin bk. Arileh Loya, "Poetry As A Social Document The Social Posi-
tion of the Arab Women as Reflected in the Poetry of Nizar Qabbani" (in The Muslim
World, January 1973).


816a. Tanzanya 13 milyon nfuslu bir Afrika lkesidir. Nfusun % 25'i hristiyan
ve %31'i mslmandr. Hkmet teklifinin gerekesinde, ok karl evlilik sisteminin
iki cemaat yaamlarna uygulanmas halinde ulusal duygularn ortak bir temele da-
yanaca ve bylece glenecei one srlmt. Parlamento hkmet grn
benimsemiti. Fakat buna kar bir yandan kilise ye dier yandan hristiyan kadn
kurulular ayaklanmlardr. Her ne kadar Hiristiyanlar bakmndan kadnn, kocas-
nn baka bir kadnla evlenmek istemesi halinde bu evlilie muvafakat art ng-
rlm ise de, eitli basklar sonucu kadn iin direnme olanann bulunmayaca
ve bu* nedenle sistemin nlenmesi istenmitir. (The New York Times, March
30,1970).

816b. slam'dan nce meri byk bir serbestiye sahip olan Trk kadn hareme
kapatld an zindana girmi gibi d dnya ile ilikisini yitirmitir. O kadar ki hasta-
lk halinde dahi doktor tedavisinden yoksun klnmtr. Bu konuda bk. Beyhaki, Ta-
rih-i Mes'udi (K. Gani ve A. A. Fayyad derlemesi, Tahran 1945) 271, 282, 394. Ayrca
Gaznevi'lerde kadnn durumu iin bk. Bosvvorth, The Ghaznevids.., 139.

817. Ganem, age, II, 3-6.

818. Fazl Bey, age, 122.

819. Fatma Mansur*un yazs iin bk. Women..., 127-8.
ERAT VE KADIN
518


819a. Ibn Sa'd, Tabakat, 8)65.

820. Btn bu yukardaki hususlar iin bkz. Sahih-i Buhari Muhtasar..., V iti, 18,
Hadis no: 1129.

821. Aye'nin yle konutuu bildiriliyor: "Peygamberin kadnlar arasnda
Hatice'ye kar kskanlm kadar hi bir kadna gayret beslemedim. nk (Pey-
gamber) Hatice'yi ok anard ve ok verdi..." Bu hadis iin bk. Sahih-i Buhari Muh-
tasar.., XI, 288-289.

822.Sahih-i Buhari Muhtasar..., X, 32-33. Hadis no: 1538

823. Sahih-i Buhari Muhtasar..., X, 33.

823a: Sahih-i..., XI, sh. 315-6, Hadis no. 1820.


824. Ibid, XI, 211.

825. Ibid, XI, 208, H. 1751.


826. Ibid, XI, 301, H. 1835.

827. Ibid, XI, 361,

828. Ibid, XI, 50; Ayrca bk. Buhar arihi Ayni, II, 321.

828a. Celaleddin ve Beyzavi gibi baz yorumculara gre bu ayet, Muhammed'in
Mariya ile Hafsa'nn odasnda cinsi mnasebette bulunurken yakalanmas olay so-
nucu inmitir. Sylendiine gre Muhammed, strf Hafsa'y teskin etmek ve olan bi-
tenleri sr olarak saklamasn ondan istemek karlnda Mariya ile yatmayacana
dair yemin etmi ve fakat olayn dier eleri tarafndan renilmesi zerine karlar-
na kusmu ve tekrar Mariya ile yatabilmek iin yeminini bozmak zere yukardaki
ayeti'i koymutur. Ayrca yukardaki 298b. sayl nota bkz.

829. Sahih-i..., 1, 91, Hadis no: 78.
ERAT VE KADIN
519


829a. Ibid, XI, 211.

830. Taberi, age. (1966) 529, Sahih-I..., II, 351

830a. Sahih-i.... VIII. sh.91

830b. Sahih-i..., VIII, sh. 85, Hadis no: 1151.

830c. Sahih-i..., VIII, sh. 87, Ayrca bk Taberi, age, sh. 533 ve d.

830d. Btn bu hususlar iin bk. Sahih-i..., VIII, sh. 73-95, Hadis no: 1151.

830e. Aye'nin bu rivayeti iin bkz. Taberi, age, (1966) II, 540.


830f. Buhari ve Muslim'de merin rivayet ettii bu hadis iin bkz. Gazali, age,
(1975), II, 128; ayrca Ibn Cevzinin "Vefa" adl yaptna baknz.

831. Women..., (1977), 263.

832. Ibid, 58,162.

833. Ibid, 127-8.

834. Bu konuda ayrca bk. Harry Hopkins, Egypt, The Crucible; the Unfinished
Revolution in the Arab World, (Boston 1959), 375.

835. Mahmud, age, 105.

836. Women..., 105.

837. Abadan Unat N., Trk Toplumunda Kadn, sh. 23-4.

837a. " Talak" usul, Kur'an'n ok karl evlilik konusunda getirdii snrlamay
geersiz klma bakmndan da i grmtr. nk bu usul sayesinde mslman
ERAT VE KADIN
520

erkek, drtten fazla kadnla evlenme olaslna kavumutur. Bugn dahi ou Arap
lkelerinde bu uygulamann srmekte olduu grlr. rnein Kuveyt emiri eyh
Cabir al-Ahmed al-Sabah krk kadnla yaar, bunlardan birini boayp dierini almak
suretiyle kar saysnn ayn zamanda drtten fazla olmamasn salar. Bylece
Kur'an hkmne uymu olur. Bu kadnlardan 70 ocuu olmutur. Msrl gazeteci
Yusuf brahim'in bu konudaki yazs in bkz. "The Exiled Emir" , (The New York Ti-
mes" , September 26,1990, Sh. A.9)

838. nk Arap peygamberi byle emretmitir.

839. Muhammed kendi karlarndan bazlarn rnein Sevde'yi srf ihtiyarlyor
diye boamak istemitir.

840. al-Nafis, age, (1306) 35; al-Nafis, age (1968) 62.

841. Bu akl almaz gerekeler iin bk. Sahih-i Buhari Muhtasar..., XI, sh. 329.

842. Sena, age, (1979) 442. Buna benzer bir hadis: "Aile yuvasn talak ile yk-
maynz" ve bir dieri de: "Kadnlarnz ancak zina thmetiyle boayabilirsiniz eklin-
dedir. Bk. Sahih-i Buhari Muhtasar..., XI, 328.
Fakat Muhammed, bu hkmlerin gstermelik olduunu bizzat kendinden ver-
dii rneklerle kantlamtr. Zira srtnda beni var diye, ya da kendisini tenkit etti di-
ye karlarn boam, ihtiyarlyor diye Sevde'yi boamaya kalktnda kadncazn
nbetini Ayeye devretmesi zerine bundan vazgemitir.

843. Taberi, age, (1966), II, 846.

843a. Bununla ilgili hadis iin bkz. Gazali, Devlet Bakanlarna Nasihat-ul-
Mulk, (Sinan Yaynevi, stanbul 1969), sh. 135.

844. Robert Lacy, The Kingdom: Arabia, The House of Sa'ud (New York 1983),
90.

845. "Bundan sonra Tanr Elisi Numan bin Evsad... bin Muaviye Kindi'nin kz
ile evlenmiti... onun vcudunda beyaz lekeler grnce... onu ailesine iade etti." Bk.
Taberi, age, (1966) II, 844*5.

846. Arap peygamberi Gitarlardan Amr'n kz enba ile evlendiinde onunla zi-
fafa girecei gece kadnn hastal tutar. Temizlenmeden nce de Muhammedin o-
lu olur. Bu olay vesilesiyle enba, Muhammed iin: "O Tanr elisi olsayd en sevdii
ERAT VE KADIN
521

olu lmezdi" diye konuur. Bu szlere fena halde ierleyen Muhammed, kadnca-
z derhal boar. Bk. Taberi, age, (1966), II, 844.
846a. Taberi, age (1966), II, 688-9.

847. Baz Kurban yorumcular Nisa suresinin 34. ayetini: "Eer dzelir ve size
itaat ederlerse artk onlara kusur arayp durmayn (ayrlmak iin hile ve areler pe-
inde komayn)" eklinde de ele alrlar. (rnein Gazali, age, 1975) II, 142.
Fakat bir an iin bu yorumu kabul etsek bile bunun keyfilii nleyecek bir du-
rum yaratmad ortadadr; kald ki yukardaki ayet, aslnda, kocaya, serkeliinden
endie ettii karlarna kar dayak atmay emretmektedir.

848. Gazali, age, il, 142.

849. Gazali bu yorumdan sonra yle ekler: "Fakat baba da Hz. mer gibi ol-
mal, gelini istememesi lzumsuz ve aslsz eyler yznden olmamaldr. Kocasna
eziyet edip, kocasnn yaknlarn tahkir eden kadn, cinayet ilemi saylr. Ahlak
bozuk ve dini zayf olan kadn byledir." Bk. Gazali age, (1975), II, 143. Gzel, ama
baba gelinini bu nedenlerle istemiyorsa ve fakat koca, karsn her eye ramen se-
viyor ve boamak istemiyorsa ne olacak? eriat kafaya gre her eye ramen bo-
ayacaktr.

850. Sahih-i Buhar Muhtasar..., XI, 328.

851. Hadis'e gre' Tanrnn dualarn kabul etmeyecei dier iki snf insanlar
maln "sefihe" verenlerle, birisine borland zaman borcuna ahit tutmayanlardr.
Bu Hadis iin bkz. Sahih-i..., VII, 299.

851a. Her ne kadar Muhammed'in ktle iyilikle kar koymay emrettii, ve
rnein "Kim affeder ve barrsa onun ecri Allah'a aittir..." (ura 40) diye hkm getir-
dii one srlrse de, gsz bulunduu dnemde iken koyduu bu tur hkmlerin,
glendikten sonra koyduu ve her birisi intikam alma duygularn karlayc nitelik-
te bulunan hkmlerle karlatrlmasndan, farkl bir sonuca varmak gerektii ai-
kardr, Gerekten de gerek Kur'an'a doldurduu nice ayetlerden (rnein: Ey ina-
nanlar... size ksas farz klnd... Ey akl sahipleri ksas'ta sizin iin hayat vardr* (Bakara
178-179 ya da "Onlardan len olursa namazn sakn klma... * Nur 11; vs.) ve gerek
kendi yaam boyunca bu ynde verdii rneklerden genel olarak ktle ktlk-
le kar koymay ngrd anlalmaktadr.

852. Bu fidye para ya da mal olabilir. bn Abbas rivayetine gre Sabit b. Kayz'n
kars Muhammed'e bavurup da, "Kocama kar sadakatsizlik sucu ilemek istemi-
yorum" dedii zaman Muhammed kendisine, "Bahesini kendisine iade edecek mi-
sin?* eklinde soru sormu ve "Evet, edeceim" yant zerine Muhammed, kocaya
donup: "Baheyi kabul et ve kadn boa" diye emretmitir. Nesei'nin Ebu Hurey-
ERAT VE KADIN
522

reden rivayet ettii bu hadis iin bk. al - Kati b, Miskatul-Meabih, Lahore, 1960; sh.
695; ayrca bk. Gazali, age, (1975) II, 143.

853. Bir ok bakmlardan olduka liberal davranl Hanefi mezhebi mensuplar
dahi kocann kotu davranlar karsnda kadnn boyun emesini ve hibir suretle
kocasndan kendisini boamasn istememesini gerekli grrler.

853a. Trmzi'nin hasen olduunu syledii ve bn Mace'nin bn. Hibba'nn Sev-
ban'dan rivayet ettikleri bu hadis iin bk. Gazali, age, II, 144.

854. "Erkein kadna verdii paradan fazlasn almas mekruhtur." Bk. Gazali,
age, 143.

855. lerde greceiz ki kocas kendisinden raz olmadan len kadn Cennet'e
giremez. Mazeretsiz olarak kocasndan kendisini boamasn isteyen kadn ayn aki-
bete urar. Fakat koca iin boama konusunda mazeret arama gerei yoktur.
856. Demircan, age; I, 293-5. 298, 301. Bk. Sahih-i Buhari..., XI, 349^361.
857. Mahmud, age (1972) 263.^

858. Buharinin SAHH'inde " talakn bir defada verilmesini caiz grenlerin beya-
n balkl bir blm vardr ki karsn bir defada ve bir szle " kere bosun" diye-
rek boayan kimsenin bu talakn tecviz edenlerle etmeyenlerin grleri belirtilmi-
tir. Bu grler iin bk. Sahih-i Buhari Muhtasar..., cilt II, sh. 347-354; ayrca bk. XI,
349-361.

859; Sahih-i Buhari Muhtasar..., cud XI, sh. 346-7, Hadis No: 1834. Ayrca bk.
Gazali, age, (1975), II, sh. 144. Ayrca bk. al-katib, age, sh. 633-4.
860. Sahih-i Buhari Muhtasar..., cilt XI, sh. 347.
861. Buhari'nin SAHH adl yaptnn "Gazab halinde ika edilen talakn hkm"
baln tayan bir blmnden anlalmaktadr ki "uuru kasd ve iradeyi selb
ederek cinnet derecesinde bulunan gazab ve asabiyet halinde ika edilen talak" a iti-
bar edilip edilmeyecei tartmaldr. Byle bir durumda bulunan kocann talak kara-
rn dahi geerli grenler daha oktur. Nitekim Buhari, Aye'nin rivayetine dayal
olan ve " hai-i gazabda ika edilen talaka ve kle azadna itibar olunmaz" eklindeki
bir hadisi, "rivayet artn haiz olmad iin sahihine ithal etmemitir." Daha baka
bir deyimle Muhammed'in, ngrd udur ki koca "gazab" halinde ve kzgnlkla
karsn boam olsa dahi talak muteberdir, meer ki "uuru selbeden ve azndan
kan szn mahiyetini idrak edemeyecek derecede asabiyet halinde" bulunmu ol-
sun. Bu hususlar iin bk. Sahih-i Buhari Muhtasar..., cilt XI, sh. 357-360.

862. Diyanet leri Bakanlnn bu mant iin bk. Sahih-i Buhari Muhtasar...,
cilt XI, sh. 350.
ERAT VE KADIN
523


862a. Seyyid Amir Ali (Syed Ameer Ali), 'The Caliphate and the Islamic Renai
ssance" (The Edinburg Review, Jan. 1923, vol. 1,241).

863. Abdul -Rauf M. The Islamic View of Women and Familv. fNew York 1977),
121.

864. S. Ali, age, (1923), 24.

865. Ameer, The Spirit of Islam (Londan 1935), 44-5.
866. bn shak, age, 59; Taberi, age, (1966), II, 16-27.

867. Bir baka rivayete gre Muttalib, Medine'ye geldiinde kardeinin olu
olan eybe'yi Mekke'ye gtrmek istediinde etraftan kendisini "evet bu ocuk se-
nin kardeinin oludur, gtrmek istersen anas duymadan gtr. nk anas du-
yarsa onu hibir zaman sana vermez" diye ikaz edenler olmu. Bunun zerine o o-
cuu yanna arm, kendisini Mekke'ye, kavminin yanna gtrmek istediini sy-
lemi ve ocuun bu teklifi kabul etmesi zerine devesine bindirerek Medine'den
ayrlmtr. Selma durumdan geceleyin haberdar olmu ve olunun hasretiyle ba-
rmaya balamtr. Bk. Taberi, age, II, 16.
868. bn Sa'd, age,141-145.
869. bn Sa'd. age, 141-145. Taberi, age, (1966), II, 845 Sahih-i..., XI, 343.

869a. Ebu seydin rivayetine gre Buharinin naklettii hadis yle-
dir: ...meyme Resulllahn yanma konuldu... Nebi:-Nefsini bana balaynz diye taltif
buyurdu. meyme: -Hi melike bir kadn nefsini tebasna balar m?- diye karlad...
Bunun zerine (Muhammed_ kadnn asabiyetini yattrmak iin elini uzatp bana
koymak istediinde meyme: -Senden Allaha snrm- dedi. Bunun zerine
Muhammed onu ailesine iade ettirir. Bk. Sahih-i..., XI, 343, Hadis no: 1833.
869b. Muhammedin Esma tarafndan red edilmi olmasn kmsemek
maksadyla eriat yazarlar yukardaki olay Ayenin bir tertiplemesi eklinde
gsterirler. bn-i Sadin, Hiamdan rivayetine gre gya Esmann nikah
kesinleince Aye gayrete gelerek Esmaya Resulllahn yanna girdiinde: -Senden
Allaha snrm- dersen Peygamber bu szlerden memnun olur demi ve ite bu
nedenle Esma byle konumutur. Bk. Sahih-i Buhari Muhtasar..., XI, sh. 344. Ve
nihayet bir baka ihtimal de Muhammedin Esmay srtnda beyaz lekeler grd
iin boam olmas ve yukardaki hikayelerin bu davran rtbas etmek, iin
uydurulmu olmasdr.

870 bn Sad, age, 141.

870a. Sahih-i..., XI, 325, Hadis no. 1827
ERAT VE KADIN
524


870b. Ragp ve Buhari yorumcularnn sylemesine gre byledir. Bkz. Sahi-
hi..., XI, 325-6.

870c. T.C. Diyanet leri Bakanl'nn yaynlarna gre Kabusi'nin aklamas
yledir: "Eer kadn zevcine, temas ettii kadnn gzelliini ta'rif ve tavsif ederse, zevci
o kadnn husnu anna aldanarak kendisini boayp onu almas, hatta evli ise kocasndan
boanmak arelerini taramas umulur ki, btn bunlar kadnn kadna mubaeretinin evlid
ettii aile felaketleridir" Bkz. Sahih-i..., XI, 326.

871 Bk, VVomen, (1978), 58, 62.
872 Ibid. 41.
873 Ibid, 100.
874 al-Haddadn gr iin bk. VVomen in Contemporary Mslim Societi-s
(Ed. J. i. Smith, New Jersey, 1980) 631; Gnseli zkaya, Tutsaklktan zgrle,
Kadnlarn Sava (stanbul 1970), 180.

875 Nabia Abbott, Pre-lslamic Arap Queens
"
(The American Journal of Se-
mitic Language and Literatre , vol. 58, Jan, 1941 PP. 1-22); Nejla izzettin, The Arab
VVorld (Chicago, 1953), 290-299. .
876 Kitab al-Aghani (Agani), II, 22, 131-5; XIX, 141, 167; Ayrca bk. Meyda-ni,
MecmanI Emsal (Bulak 1867), I, 204.
877. Kur'an'da bunlara atf yoktur. nk Muhammed bunlardan habersizdir.
Kitab- Mukaddesde sadece Sebe Melikesinin ad getii iin onun adn "Bifks"
olarak zikretmi ve slami efsane onu Arabistan hkmdarlarndan biri saymtr.

878 bn Hiam, Srat al-Nabyy (ed. M.M. Abd. al-Hamid, Kahire 1356) 821; bn
Ishak, age, 578-83.
879 bn Hiam, age, (1356), 68, 428-430.
880 bn shak, age. 196

881 Genellikle el-Kutaybi ya da el-Ktabi diye bilinir. 828 ylnda Kfede
domu olan bu Arap yazarnn en nemli yapt Kitab Uyun al-Ahbardr. On
kitaptan oluan bu yaptn Hkmet balkl ilk ksmnda, iktidar sahibinin
Devletteki yeri, ynetim kurallar vs... ele alnmtr. Kitabn hemen her satrnda,
Muhammedin szlerine atfen kadnlarn iktidara sahip olmalarnn olumsuzluu dile
getirilmi ve Hadisler zikredilmitir. Yukardaki Hadis, randa Sasani dneminde,
Sasani Melikesi Brann iktidara getirilmesiyle ilgilidir. bn Kuteybenin kitabnn bu
blmleri Brockelman tarafndan Almancaya ve Joseph Horovitz tarafndan
ngilizceye evrilmitir.
ERAT VE KADIN
525

Yukardaki Hadis iin bk. bn Oteibas Uyun al-Akhbar, (Islamic Culture, The
Hydarabad Quarterl y Review,.1939, vol. IV, PP. 171-184), Sahih-i..., X, 449. Hadis no:
1660.

882. Gazali, age, (1975), II, 59-170.
882a. Bk. Kur'an 24 Nur 11-12,23-24.

883. Birinci Akabe biati diye bir biat vardr ki, Muhammed'in el-Akabe'de An-
saldan 12 kiiyle bulumas ile olumutur. slam'da buna "Kadnlar biati" ad verilir.
Bu adn verilmesi, biat'n kadnlar tarafndan yaplm olmasndan deil, fakat sava
farz edilmeden nce yaplm olmasndandr. bn Humey'in belirttiine gre, bu
biat'a katlanlar Tanr'ya hibir ey ortak katmamak, iftira etmemek, hrszlk yapma-
mak ve zinada bulunmamak, ocuklarn ldrmemek iin biat etmiler, Muhammed
de onlara cennetleri va'd etmitir. Bu konuda bk. Taberi, age, (1966), II, 178 ve d. Ay-
rca bk. Sahih-i..., IV, 411-2; v e X, 31?-6, ve XI, 198.

884. Abu Bak*Ahmad, b. Ali, b. Tabit (al-Hatib), ki XI. yzyln tannm tarihi-
lerindendir (M. 1002-1071). Badat Tarihi adl kitabnda Abbasi'ler dneminin Un ya-
pan ve Devlet yaamnda rol oynayan kadnlarndan sz eder.
Bu konuda Badat niversitesince 1952 ylnda yaynlanan ve Meliha Rahme-
tullah tarafndan kaleme alnan u kitaba bk. Maleeha Rahmatallah. The Women of
Baghdat in the 9th and 10th Centuries As Revealed in the History of al-Hatib, (Ba-
dat 1952).

885. Hemen belirtelim ki Muhammed bu ve benzeri hkmleri Ahd- Ayk ve
Ahd-i Cedid'ten aynen ya da deitirerek aktarm ve fakat bu kaynaklarda Tanr'nn
kadn peygamberler gnderdiine dair yer alan esaslardan habersiz kald iin pey-
gamberlerin sadece erkeklerden gnderildii kansn yerletirmitir.

886. Glpnarl evirisi yledir: "Andolsun ki senden nce de gnderdiimiz ve
kendilerine vahyettiimiz kimseler, insand..." (K. 16 Nahl 43).

887. el-Beyzavi (lm 1291) kendi ann en nl Kur'an yorumcularndan
saylr. Envarut-Tenzil ve Esrarul-Tevil adl yaptnn Bulak 1865-66 ve Lipsiak 1846-
48 basklar D.S. Margoliouth tarafndan ngilizceye evrilmitir. Bk. Chrestomathia
Baidawiana; The Comentary of el-Baidawi on Sura III, (London 1894). Yukardaki hu-
suslar iin bk. sh. 33 ve d.
888 Beyzavi, yukarda sz konusu yaptnda Ali mran Suresinin 42 ve Yusuf
Suresinin 109. ayetlerini yorumlarken, bunun byle olduunu belirtir.
889 bn Haldun, age, Vol. 1,402.
890 Ibid, 1,345 ve li, 20.
ERAT VE KADIN
526

891 Gazali, Min Huna Nalam (Kahire, tarihsiz) adl yaptnda Bakara Suresinin
282. ayetine dayanarak: Ya tank durumunda saylan bir kimse (yani kadn) nasl
yarg olabilir? der. Bk. Sh. 204.
892 Nizam l-Mlk, Siyasetname (London, 1960), sh. 185, 188 (Kahire 1972).
893 M. Yalgn, al-Baytui-islam, sh. 76; ayrca bk. al-Akkad, Hadhihi, (Kahire
tarihsiz) sh. 145.
893a. Bkz. Sahih-i..., X, sh. 449-451, hadis no. 1660

893b. Adana millet vekili Cneyt Canver'in Soru nergesine kar Bakanln,
Devlet Bakanlna sunduu Cevabi Yazsna baknz.

894. 1934 ylnda Anayasa'da yaplan bir deiiklikle Trk kadnna seme ve
seilme hakk tannmtr. O tarihten itibaren kadn semenlerin saysnda devaml
art grlmtr. 1973 ylnda bu say tm semen saysnn %46'sn bulmutur
(7.858.209).
Parlamentoya seilen kadnlarn says ise%4.51 ila%0.6 arasnda deimitir.

895 Bk. Women..., (1977). 67.

896. Nfusu 1.300.000 civarnda olan Kuveyt'te oy hakk "birinci snf yurttala-
ra" (erkeklerden oluur) tannmtr. 1982 tarihi itibariyle oy hakkna sahip olanlarn
says 43.000 civarnda idi. Ocak 1982 tarihinde Kuveyt Parlamentosu (ki 77 erkek
yeden oluur) kadnlara oy hakkn reddetmitir, (bk. The New York Times, January
20,1982.
897 Women..., (1977), 120.

898. Gazali, age, (1975), II, 125.

899. Women in the Moslem World (Ed. by. L. Beck, N. Keddie, Harward Univer-
sity, 1978).

900. Arsel, age, (1975), 396.

901. Bu konuyu bir Fransz yazar bundan 200 yl kadar nce ele alm ve ka-
dnlarn eitilmeleri halinde erkeklerin bana ne geleceini alayl bir dil ile anlatm-
tr. Bk. S. Marechal, Il ne faut pas Que les Femmes Sachent Lire (Paris 1803).

902. Suyuti'nin toplad bu Hadisler iin bk. Muhammed Ben Cheneb, Prover-
bes Arabes de l' Algerie et du Magreb (Paris 1906) II, 27, 66, 246, 247.

ERAT VE KADIN
527

903. Keyka'us b. Iskandar b. Kabus b. Vamgir Unsur al-Ma'uPrrin onbirinci
yzylda yaynlad Kab'us-nama, slam dnyasnn vnd terbiyevi kitaplarn
en nemlilerinden saylr. Esas itibariyle ahlaka ve ev ve aile idaresine ayrlm b-
lmleri kapsar. A. Ouerry tarafndan yaplm Franszca evirisi iin bk. Le Cabus
Name, (Paris, 1886). Kzlara okuma-Yazma retilmemesi iin Muhammedin yerle-
tirdii hadisler konusunda bk. R. Levy, A Mirror For Prince; The Cabus-Name (in
Asiatic Revievv Januayr) 1951, sh. 72. Tusi'nin yukardaki grleri iin bk. Tusi, age,
(1964), 173.
904. Cheneb, age, II, 27, 246-7.

905. Gazali, age, (1975), II, 124-5, Gazali, age, (1979), 179.

906. Gazali, age, (1975), II, 125. Gazali, age, (1979), 179.

907. Her ne kadar Batda eitim grm erkekler evlenecekleri kzn okumu
olmasn tercih ederlerse de evlendikleri an karlarnn almasna ve erkeklerle i
yerinde bulunmasna izin vermezler. Bk. Women... (1977), 54,92,102.

908. Ibid, 119.
909. Ibid, 54.

910. brahim Amin Ghali, L'Egygt Nationaliste et Liberale-De Moustapha Kemal-
A-Saad Zagloul (1892-1927) La Haye (1969), 30.

911. United Nations Economic and Social Council's Women and Planning
(1960 yaynlar) 59. . . ,

912. Women..., (1977), 57.

913. Msr'da mesleki ilerde alanlarn sadece %8.1'inin kadnlardan olutu-
u, Banglade'te kadn nfusunun sadece %10'unun ekonomik bakmdan faal bu-
lunduu ve tm i gcnn %5.2'sini oluturduu anlalmaktadr. Bk. Women...,
(1978), 56,110.

914. Women (1978), 57, 92,121,140:

915. Mernisi, age, 97;ayrca bk. Fahmy N., - Remzi N., " Women's Role in Social
Development, (Cario 1974), 42.

ERAT VE KADIN
528

916. Arsel, Toplumsal Geriliklerimizin Sorumlular: Din Adamlar (1977), 175-
201.

917. Sahih-i..., (1971), IX, 42-3.

918. Ibd, 1,41; ayrca bk. Sahih-i Buhari Muhtasar... IX, 40, Hadis no: 1340.

919. Riyazu's... (1972) 1,299. Ayrca bk. Sahih-i Buhari Muhtasar..., XI, sh. 314.
Hadis no: 1819.

920. Sahih-i Buhari Muhtasar..., IX, 40.
921. Sahih-i Buhari Muhtasar..., t, sh. 224 ve cilt III, sh. 183.

921a. bn-i Ebi Sufre'nin ve Kurtubi'nin grleri, ve mran bn-i Husayn'dan
Buhari'nin rivayeti iin bkz. Sahih-i..., I, 224; Sahih-i..., fil, 183; Sahih-i..., VIII, 3000
Sahih-i..., IX, 40 ve d., H. 1340.

922. ibn-i Abbas'n rivayetine dayal bu hadis iin bk. Sahih-i Buhari Muhtasa-
r..., 1,41, Hadis no: 27; mran bn-i Husayn'n rivayetine dayal bir baka hadisinde
de yle der: "Ben Cennete baktm da ehl-i Cennetin ounun fakirler olduunu grdm.
Cehennem'e de baktm. Cehennemdekilerin ounu da kadnlar (tekil ettiini) grdm.
Bk. Sahih-i Buhari..., IX 40-41, Hadis no: 1340.
922a. Bk. Sahih-i Buhari Muhtasar..., III, 183.

923. Bu grleri Diyanet leri Bakanl'nn yaynlad Sahih-i Buhari Muh-
tasar..., kulliyesinde bulabilirsiniz, zellikle bk. Sahih-i Buhari Muhtasar..., IX, 40 ve
d.
924.lbid, 1,222 ve 235
924a. Adana Milletvekili Cneyt Canver'in, Diyanet leri Bakanlnn yaynla-
rnda kadn aalatan hkmler bulunduu hususu ile ilgili soru nergesine kar
Bakanln, Devlet Bakanlna hitaben hazrlad 7 Kasm 1989 tarih ve 10/027/
1317 sayl "Cevabi Yazsna baknz

924b. Sahih-i..., I, sh. 41, Hadis no. 27; ve ayrca bkz. Sahih-i..M III, sh. 338- 341,
Hadis no. 551.

925. Muhammed her vesile ile Cennet vaatlerinde bulunmay gelenek edinmiti.
Kendisine tehlikeli grd kimseleri ldrtmek istedii zaman gnll arar ve
onlara Cennetleri sunard. rnein Ka'b' ve Mervan kz Esma'y bu ekilde yok et-
miti.
ERAT VE KADIN
529


926. Sena, age, 121, 122.

927. Ebu Zerin bildirdiine gre Muhammed bir gn: "Tanr'dan baka Tanr
yoktur*' diyerek birlik inanc ierisinde herkesin Cennet'e gireceini sylerken din-
leyenlerden birisi: " Byle bir insan zina etse de, hrszlk etse de (Cennet'e girer
mi?)M diye sormu ve Muhammed de srarla ona, "Evet, zina da etse, hrszlk da
etse Cennet'e girer" diye yant vermitir. Bunu sylerken hi kukusuz Kur'an'daki
"man edip saknrlarsa Tanr onlarn ktlklerini rter ve ...Cennet'e sokulur" ek-
lindeki ayeti izlemitir. Bu konuda Gazali, age, '1975) IV, 99.

928. Lacey, age, 91.
929. Gazali, age, (1975) II, 72-4.
930. Envaru't-Tenzil..., 585.

931. Riyazu's Salihin..., I, 326. Ummu Seleme'den rivayet olunan hadisler iin
bk. Gazali, age, (1975) II, 147.
932. bn Hanbal, age, (1986).

933. Gazali, age, II, 148.

934. Ali Arslan, Kadnlara Hitap-Hadis-i erifler (Arapadan derleyen: Tekirda
Mfts A. Arslan, Ankara 1971), 301.

934a. bn-u Hacer el-askalani'nin El-Metalibul-Aliye'den alnma bu hadisler iin
bkz. Demircan, age, I, 234- ve d.

935. Gazait, (1975) II, 155-6.

936. Ibid, II, 148.
937. Ibid, II, 148.

938. Sahih-i Buhari Muhtasar..., XI, 313, H. no: 1818.
939. Sahih-i Buhari Muhtasar..., XI, 244, Ayrca bk. Riyazu's..., 1,324
940. Bir yandan bunu derken dier yandan da: "imdi ben nasl senin elbisen-
den tutuyorsam, ocuk da babasnn elbisesinden tutar (ve Cennete sokar)" di yerek
ve Kurana d a : hrriyetlerini onlara lhak ettik, babalarnn amelinden bir eyi eksik
etmedik" (K. 52 Tur 21) eklinde hkm koyarak kyamette ocuklarn efaatinin
anaya deil, fakat babaya kar olacan anlatmtr.
ERAT VE KADIN
530


941. Her ne kadar kocalan daha nce olmu olan kadnlarn Cennet'e girebil-
mek iin btn skntlara katlanarak namus ve iffetlerini korumalarn, ocuklarnn
ban bekleyip bytmelerini ve her turlu fedakrl gstermelerini art bilmi ise
de, (Bk. Gazali, age, II, 154), bu art kocay "kendinden raz etme" artndan sonra
gelir.

942. Tanr gya iki yan inciden kaplarla dolu Kevser rman zel olarak Mu-
hammed'e vermi ve u ayeti gndermi: "phe yok ki biziz sana Kevseri veren (K.
108 al-Kevser 1). Bu konuda Buhari'nin yorumu iin bk. Tecrid, II, Kitabu Tefsiri'l-
Kur'an, 120.

943. Prof. Glpnarl'nn "Kur'an ve meali'ne baknz. Diyanet leri Bakanl-
nn evirisinde bu ayet yledir: "...balar, baheler, gsleri yeni tomurcuklanm
kzlar" (K. 78: 31 -34).
944. Kur'an 38; Sad 49-52.

945. Sahih-i Buhar Muhtasar..., IX, 42-43.

946. Gazali, age, (1975), II, 105.
947. Sena, age, 120-1.

948. Sahih-i Buhari Muhtasar..., XI, sh. 42-3, Hadis no:1342.

949. Bk. D.I.B.'nin yaynlad "kuran' Kerim ve Trke Anlam". Glpnarl'nn
evirisine aile" anlamndaki szck geni tutulmu ve "karkoca yaam" da dahil
olmak zere dnya yaamlar anlamna getirilmitir; yle yazldr: "Onlar iri gzl
hurilerle evlendiririz... Ve ylesine gen hizmetiler etraflarnda dner durur ki sanki
onlar, haznelerde saklanm inciler. Ve birbirlerine donup sorarlar... - Gerekten de
daha nce ehlimizin iinde, ilimizde, yurdumuzda, korku iindeydik biz; derken Allah
ltfetti bize ve korudu bizi..." (52: 20-28).

950. Beyzavi Envaru't-tenzil, 585, Haddad age, 45-6.
951. Gazali, age, (1975) II, 155,
952.Taberini'nin Evsafnda rivayet olunan bu hadisler iin bkz. Gazali, age
(1975) IV, 982 ve d.
953. bn Mes'Od, age, (1872), III.

954. al-Katib, age, II, 624; ve ayrca bk. Husn ai-Asva, 219.

ERAT VE KADIN
531

955. Husn af-Asva, 210.

956 Bkz. I. Kesirin " Tefsirul-kur'anil-Azim" adl yaptndan naklen Demircan,
age. II, 288.

956a. Kur'an'da " Keva'ib" di ye geer.

956b. Kur'an'da "Beyzun ve meknun" diye tanmlanr.
956c. Kur'anda n" diye geer.

956c. Kuran'da n diye geer.

956d. Kuranda " Ebkar" di ye geer.

956e. Kur'an'da "Kasratut- Tart" diye tanmlanr.
957. Sa'rabi (Sha'ran) Muhtasar ai-Tazkirat, (Kahire 1304), 105.

958. bn Ishak, age, 680, 682.
959. Horner, I. B. Women Under Primitive Budhism, (Delhi, 1975), sh. 8 ve d.

959a. Bu cevreler Zeccac'n Meani'l-Kur'an adl yaptnda yazlanlara dayal ola-
rak Vahidi'nin iddiasna sarlrlar. Bk. Sahih-i..., IV, sh. 535.

959b. Aslnda ister Ebu Talib iin, ister Amine iin inmi olsun, pek farketmez.
nk Ebu Talib ok kck yalarda yetim kalan Muhammed'i tpk bir "ana-baba"
gibi yetitirmi, onu lmlerden kurtarmtr. Fakat yaamnn son gnne gelinceye
kadar mslman olmay red'etmi ve "Mrik" olarak gzlerini kapamtr. Bundan
dolaydr ki Muhammed, kendi z anasndan ve babasndan ok daha yaknlk gr-
d amcas lehine Tanrdan mafiret dilemeyeceini bildirmitir. Bu konuda Mu-
seyyeb bn-i Hazn'nn rivayetine dayal hadis iin bk. Sahih-i..., IV, sh. 533, Hadis
no:665.

959c. Muslim'in Enes bn-i Malikten rivayetine gre bir gn adamn biri Mu-
hammede sormu: "Ya Reslallah! Babam neredir? Cennette mi, yoksa Cehennem-
de mi?" Adamn babas mriklerden olduu in Muhammed kendisine "Cehen-
nemdedir" diye cevap vermi ve hemen arkasndan eklemi: "Benim babam da, senin
baban de mrik olarak ldkleri iin Cehennemliktirler. Her ne kadar eriat baz cev-
reler bu hadisi rtmeye alrlarsa da, bn-i Malik gibi salam bir kayna inkar
edemeyecekleri iin, zikretmekten geri kalmazlar. Bu hususta bk. Sahih-i..., IV, sh.
537.
ERAT VE KADIN
532


959d. Sahih-i..., IV, sh. 536.

959e. Abu Haan Malik bn. smail en Nahd'nin rivayeti yledir: "Peygamber...
anasnn mezarn ziyaret etmek zere Tanr'dan izin istedi. Bu izin kendisine verildi.
Fakat anas iin dua etmek, mafiret dilemek stediinde bu ona yasakland."
Bu konuda Kitbu'-Tabakat'n Pakistan Tarih Kurumu tarafndan ngilizce evirisi
iin bk. bn Sad, Kitabut Tabakatul-Kahir, (S. M. Hak ve H. K. Gazanfer tarafndan ngi-
lizce eviri, cilt I, Karasi 1967, sh. 129-130). Ayrca bk. Sahih-i..., IV, 536.

959f. Her ne kadar Muhammed kendisinden nce brahim Peygamberin ilk
mslman peygamber olarak gnderildiini ve brahim'den sonra sa'ya kadar hep
mslman peygamberler (rnein smail, Musa, vs.) yollandn ve Tevrat ve ncilin
Kur'andan nce slami emirleri kapsayan kitaplar olarak indirildiini ve hatta bunun
sonucu olmak zere hanif dininden sz etmi ise de her ne hikmetse ana ve babas-
n hanif dahi kabul etmeyerek Tanr'nn onlar iin mafiret dilemeyi gerekli grmedi-
ini sylemitir.

960. Sahih-i Buhari Muhtasar..., IV, 539 ve d.

961. Sahih-i Buhari Muhtasar..., V, 546.

961a. slam kaynaklarnn bildirdiine gre BenU'n-Neccar, Abd- Menaf ile,
Meccaf erden Amr b. Zeyd'in kz Selma ile evlenmitir. Bu konuda bn Hiam ve bn
Sa'd kaynaklarndan gayr, Sahih-i ..., Cilt II, 373; ve Cilt IV, 543-5, Cilt VIII, 340.

961b.Ayet yledir: "phesiz olarak cehennem ehli olduklar kendilerince bi-
lindikten sonra akraba bile olsalar peygamberin ve inananlarn, mriklerin yarg-
lanmalarna dua etmeleri yakmaz" (9 Tevbe 113).

962. Bu hususlar iin BeyzaVTnin Envarut-tenzil ve Esrarut-te'vil adl yaptnda
Kur'an'n 113 ve 114'uncu ayetlerinin aklanmasyla ilgili kesime baknz. Ayrca Mu-
hammed Kadai'n bu yaptla ilgili u kitabna bk. Mohammad Kadal, Chrestonnathia
Baidawian, (Glasgow, 1957). Abul-Gazi Bahadr Han, edebiyat ve tarih alannda un
yapm olup Arab Muhammed Han'n oludur. Havarizm Ozbek hanlarnn torunla-
rndandr. 1659'da yaynlad ecere-i Terakime adl kitab 1663'de yaynlad e-
cer-i Trk, adl yapt ile tannr. Bu sonuncu, Baron Desmaison tarafndan Histoire
des Mongols et des Tatars par Abouighaz Bahadr khan adyla Franszcaya evril-
mi olarak yaynlanmtr.

962a. bn-i ahin'in ve Hatib4 Badad'nn ve dierlerinin yaptlarnda yer alan
bu szler iin bk. Sahih-i Buhar Muhtasar..., tV, 547 ve d.
ERAT VE KADIN
533


962b. Ebu Muse'l-Eari'nin rivayetine dayal bu hadis in bk. Sahih-..., IX, sh.
148, Hadis no: 1391.

962c. Sahih-i..., IX, sh. Hadis no: 1395.

963. Sahih-i..., IX, sh. 148-9. Dikkat edilecei gibi Muhammed, bu hadiste sz
gecen Meryem'i mrann kz Meryem olarak tanmlamtr. Aslnda sann anas
Meryem'den sz etmek istedii halde mrann kz Meryem'i, yani Musann kz kar-
deini, onunla kartrmtr. Oysa ki her iki Meryem'in yaad dnemler arasnda
yzlerce yl fark vardr.

964. Bk. Gazali, age, IV, sh. 367, 845.

965. Kuran'da, brahim'den saya kadar gelmi gemi btn Peygamberlerin
Mslman olduklarna dair ayetler sralanmtr. rnein Nisa 163 ve 171, Hadid 26,
A' raf 114, vs. gibi.

965a. Tevbe Sure'sinin 84 ve 113. ayetlerine gre Mriklerin ve mnafklarn
llerine namaz klmamak gerektii hususu iin bk. Sahih-i..., IV, sh. 535.

965b. Sahih-i Mslim'de Cahit'in rivayetine dayal bu hadis iin bk. Sahih-i Buhari
Muhtasar..., IV, 429.

965c. Bu hususlar iin bk. Sahih-i Buhar Muhtasar..., IV, sh. (539-544).

966. Tornberg basks, Leiden 1867-74.

967. Kahire 1316 basks.

968. Bulak 1285 basks. Abu'l Farac (Ebulferec)in 20 cilltten oluan bu unlu
yapt, Arap kltr tarihinin en nemli kaynaklarndan saylr. Islam ncesi Arap ya-
amlarn orada bulmak mmkndr.

969. al-Farazdak (Ferazdak)'n asl ad Hammam B. Galib B. a'aa'dr. iirleri
hakknda Kitabul-Agani'de bilgi vardr. Bk. Agani X!, 1 -61. Carir (Cerir) B' Ati ya B'al-
Hafafa, bilindii gibi Emeviler dneminin en unlu airlerindendir, 1313 ylnda Kahi-
re'de baslan Divannda eski Arap yaamlarnda kadnn yerini belirtir.

ERAT VE KADIN
534

969a. Bu ad " Hadramut ,, " Hazramut ya da " Hazramavt" ekillerinde telaffuz
edilmektedir.

970. Muhammed bn Habib al-Badadi, Kitab al-Muhabbar (Haydarabad 1942),
148, (Kitabn Beetson tarafndan yaplan ngilizce evirisinde sh. 16).

971. Muhammed'in Haticeden olan kz Fatimaya izafetle verildiini anlatmak
ister.
972. Muhammed'in annesinin Mslman iman dnda olduunu grmtk.

973. Bk. Abu'l Farac al-lbahani, Kitab al-Agani Leiden 1886). Yukardaki husus-
larda kitabn 1909 basksnn Vol. XVI, 102 baknz. Ayrca bk. Mernissi, age, 32.

974. Badadi, age, 148 (ngilizce eviride sh. 18).
975. Ibid.
975a. Mervan kz Esma Medine'de yerleik Beni Evs kabilesine mensup, ve
salam kiiliiyle zgrlk duygularn dile getiren kadn airlerdendir. Muham-
med'in bask ve yldrma siyasetini iirleriyle yermektedir. Hele onun, air Ebu Afak,
srf hicveden iirler yazd diye, ldrtmesi olayndan sonra fevkalade zlm ve
Muhammed aleyhinde daha da iddetli yazar olmutur. te onu susturmak, ve ayni
zamanda etrafa dehet samak zere Muhammed: Kim beni bu kadndan kurtarrsa
Cennet onun olur" eklinde konumu, ve Umeyr b. Adi Hatmi adndaki kii bu ii
grmtr. Esma'nn bu ekilde olduruluu etrafta korku yaratm ve bir ok kabile-
ler Islam olmulardr, Bkz. bn Ishak, age, (1980), 676. Ayrca Vakidi'nin yaptlarnda
bu konu geni ekilde ilenmitir.
976. Badadi, age, 148-9; ve Mernissi, age, 34.

ERAT VE KADIN
535










ERAT VE KADIN
536











47; -Veli tarafndan evlendirilir, 15; -evlilikte kle
219, 249;- Kocaya itaat 208, 210;
Tannmayacak ekilde rtnme zorunluu, 45,
256 ve d; -Ev e kapatlmas 269, 274; -Mescid'e
gitmesi 271-73; -Kadn'n iveli sesi, horoz sesi,
eek sesi, 80,115-6; Yarm tankl 8,40-46 ve.
d.; -eytan, kotu, fitneci, uursuz, hilekar, dzenbaz
d., 56 vd, 94, 107, 132, 138- Saliha-, 88-9.
216, 220, 240; -eytani tehlike 224; -n namaz
bozar olmas 91 vc d., 101 ve d.; -Kopek, merkep,
domuz vs. gibi hayvanlara e deerde 92,
106;-At ve Deve 99-100, 106, 143
-ve Karga 108; -ve mallar 143; -Kocaya kar kfrandr
123; -Cehennemin ounluu 122, 404 ve
d., 431; -Gzellik, Servet, 160 ve d.; -Bekaret,
Soyluluk, man 160 ve d.; (Nikah paras az olmak,
160 vd.; -Dol'lu olmak, 160, 182; Hayzl-,
90, 95, 96-8, 226-230; -Tarla 233; Hayzl iken
cenaze takip edemez, Oru tutamaz 96;
-pis, 90, 91; -'a dayak 109-112, 121, 249; -
peygamber olamayaca 123 ve d.);- Kurtuluu
276; -Siyasal haklar 388;
-Cahil tutma siyaseti 397
Kafir kadnlarla nikah 187-188
Kara Kopek 102
Karata (Hacer-i Esrved), 59
Kble, 102
Klbklk.211
Krmz Kopek, 102
Ksr kadn 182 ve d., 293
Kz ocuk 139 ve d, 145;
(Erken yata evlendirilmeleri, 146,150
Koca (-Seyyid) 196;
(-nn gerek karlar huriler 212)
(-'nn ehvet gailesi, 216)
(-Boama hakk 365 ve d.;)
Kulan zinas, 80
Kureyliler 65, 66,68
ERAT VE KADIN
537

Lat, 125, 139
Leyla (Mubari er Rih Hu tay m kz-) 284,344
Leyla (Hazrec'in kz-) 384
Mariye (Kpti-) 280, 285, 322,325-6,352,356
Mariya/Hafsa olay 358 ve d.
Mecbub, 375
Megafir, 357
Mehir, 176
Menat125, 139
Meryem 435-6,
Meymune 322,327
Muhammed,
(-Kadnlar 280); -ehvet gailesi, 295 ve d., 298; -
Aye'ye dknl 300, 314-6, 341, 352-354; -
Kadnlarla tokalamaz, 93) - ve eytan, 126; -'in
eytan mslmandr, 67-8; -Sevdeyi boamak
nedeni 111; -ve bal erbeti olay 132; -Gzel ve
gen-taze kadn'a dknl, 114, 164, 167,
181, 219, 245, 296, 309, 369; -Karlaryla kavgalar,
133; -Huzursuzluu 352, 355; -Mariya/
Hafsa olay, 134; -Sokakta kadn grmekle 224;
-Alt yandaki Aye ile evlenir 146 ve d.; -
Mehirsiz kadn alma olana, 181; -Veda hacc,
205; - Hayzl karlaryla sevimesi) 230;
Anasna mafiret dilemez 429 ve d.
Muhammed Heykel, 310
Muhyeddin-i Arabi, 308-9
Mukavkis, 322!, 326
Musa, 342
Mutezile 286,
Muleyke, 344, 370
Mut'a evlilik, 23
Namaz bozan eyler, 101 ve d.
Nikah,
(-Kadn iin klelik 208; -Kadn grerek
-168; -'ta bekaret aramak, 169; -Varl ok,
mehri kadnla-176); - Asalet gesi 187; 7Soylu
kadnla-187-8; - Dindar kadnla-190
Nizam-ul Mulk 36, 37, 52
Nfus patlamas, 364
Orhon Kitabeleri 35
Orulu iken sevimek 229
Osman bin Affan 331
Osmanl (Kadn), 19,26
mer b. el-Hattab, 94, 149, 268 '
Raziye Sultan, 29
Reyhane bin Zayd, 280, 322, 325
Safiye bint Huyey b. Ahtab 246-7, 265, 285,
341, 352, 356, 321, 322, 325, 339
Safvan bin Muattal, 67, 264,361, 303
Selma (Asr'n kz-) 382
Selma Ekrem 276
evde bint Zem'a, 110, 306, 321, 330
Su'ud eyhi AbdulAziz 411
Sevimek (Kadn hayz'l iken), 218,225,232 ve d
Sleyman peygamber 78-79, 342
Snnetlinin ehvet gc, 294-5
ERAT VE KADIN
538

Sutre, 101 ve d.
ehvet gailesi 216-221
ehvet giderme 235 ve d; (Orulu iken-), 229-
232
ekkaz, 375-6
eytan (Kadn), 67,224
Taadud-ul Zevcat 152, 279 ve d.;
Taif'li kadnlar, 114
Talak, 365 ve d.
Tanr (-ve kadn)

{Erkek Kullarna Cennet gzellerini
va'd eder 119)
(-Kadna hitap etmez 116-120)
(-Meleklerden kadn yaratmad 124-5
)
{-Muhammed'e salavat getirir 124)
Tokalamak, 93
Toplum dzeni, 221
Trk Subay Eleri, 277,
Turkan Hatun, 29, 37
Trkler (ve Kadn), 5,19-40, 350
Uzza, 125, 139
Umm-i Glsm, 149
Umm- Habiba 322, 328
Umm-i Seleme, 246, 285,338
Veda hacc 205
Veraka b. Nahvei b. Esed, 320
Yusuf (ve Zuleyha), 87
Zenci kadn, 43
Zeyd b. Harise 155, 216, 292, 326, 332-333
Zeyneb bint Cah 155,216,285,292,326,332-333
Zeyneb bin Huzeyme 321,338,







ERAT VE KADIN
539








ERAT VE KADIN
540








ERAT VE KADIN
541







ERAT VE KADIN
542









ERAT VE KADIN
543








ERAT VE KADIN
544





ERAT VE KADIN
545








ERAT VE KADIN
546









ERAT VE KADIN
547

ERAT VE KADIN ve yazar hakknda kan yazlardan baz alntlar:
...imdi birtakm odaklar eriat istiyor, dolaysyla laik cumhuriyeti ykmak istiyor... Bana beyaz sark
geiren her yobazn bakas hakknda lm fetvas vermesine kap amak istiyorlar. Nitekim bunun bir rneini...
bir hocann Prof. Ihan Arsel hakknda tmyle slam kaynaklarna dayal alntlar ieren eriat ve Kadn adl
kitab dolaysyla vermi olduu lm kkrtmasnda gryoruz...
(Prof. Dr. Hfz Veldet Velidedeolu; Cumhuri yet, 19 Mart 1989)
...(eriatn kadnlar hakknda sevk ettii hkmleri) yeni ve gl bir eser gzlerimizin nne seriyor: Prof.
Dr. Ihan Arselin ERAT VE KADIN balkl 470 sayfalk aratrmas... Dostum Ihan Arsel, memleketimizin
yetitirdii en deerli hukuk profesrlerinden biridir. Daha nce Arap Milliyetilii ve Trkler, Teokratik Devlet
Anlayndan Demokratik Devlet Anlayna, Toplumsal Geriliklerimizin Sorumlular: Din Adamlar ve Aydnlar,
Biz Profesrler balkl kitaplarnda bir ok sorunlarmz yaman bir tahlil ve tehisle gzler nne sermiti.
eriatn kadn haklar konusunda ne kadar yanldn Prof. Arselin kitab, kimsenin rtemeyecei bir ekilde
ispat edi yor. rtlemez, nk ortaya koyduu tez dorudan doruya Kurana, hadislere, eriata ve itimat
edilen ulemaya dayanyor. Dindar ve laik herkesin bu nemli eseri batan sona okumasn salk veririm. rtica ya
da gericilik denen davrann ne kadar a d olduu bu kitaptan apak anlalyor. Son yllarn en gl
birka aratrmasndan biridir,
(Talat Halman; Milli yet Gazetesi, 15 ubat 1988)
Ankara Hukuk Fakltesi Anayasa Hukuku emekli retim yelerinden Prof. Arsel, daha nce yazd Arap
Milliyetilii ve Trkler balkl kitab nedeniyle eriat evrelerin boy hedefi olmutu. Prof. Arsel bu ilgin
kitabnda, Arap milliyetiliinin Trk dmanlna dayandn, zgn belgelerle ortaya koymutu. Prof. Arsel, o
gn bugndr, eriatlarn en byk hedefleri arasndadr. lhan Arsel, bir bilim adam titizlii ile hazrlad
Arap Milliyetilii ve Trkler kitabndan sonra eriat dzeninde kadnn yerini konu alan bir baka kitap daha
kard, kitabn ad eriat ve Kadn. Prof. Arsel bu kitabnda da zgn kaynaklara, Kuran Kerime, hadislere ve
ayetlere ve slam kaynaklarna dayanarak, bu kaynaklara yollama yaparak eriat dzeninde kadnn nasl kle
durumuna sokulduunu anlatyor. Ve Prof. Arsel bu yzden imekleri zerine ekiyor. Prof. lhan Arsel,
kitaplarnda bu Arap milliyetilii ile eriat dzeninin i yzn belgeledii iin eriatlarn lm listelerine
alnyor..
(Uur Mumcu, Cumhuri yet Gazetesi 6 Nisan 1989)
Gazeteler bu haftann banda bir lm fetvas haberine yer verdiler... Hakknda fetva verilen... Anayasa
profesr ilhan Arsel, Fetvann nedeni, Arselin eriat ve Kadn balkl kitab yazm olmas. lhan Arsel, din
sorunlarn, din kitaplarnn incelenmesini ve eletirilmesini bir uygarlk ls olarak kabul etti. Ortadou
uygarln, Musevi, Hristiyan ve slam kaynaklarn inceledi: Denilebilir ki hayatn bu konulardaki bilimsel
aratrmalara adad, rnler verdi. Daha nemlisi... Arselin medeni ve fikri cesaretidir...
(Dou Perinek, 2000/kibine Doru, 12 Mart 1989}
Arselin yazd kitaplarn hangisi olursa olsun... hele eriat ve Kadn gerekten amzn kitaplardr... Bu
sonuncu kitabn didik didik okudum. Gerekten bir mr ister, ylesine bir kitab yapp meydana getirmek iin...
imdi benim burada herkese, zellikle aydnlara bir arm var. eriat ve Kadn adl kitap alnp okunmal,
okutulmal, yazarlar bu kitab tantmal. Nice kara seslere, bunlarn yarattklar ya da srdrdkleri karanla en
gzel karlk bu olacaktr.
Arselin kitab, imdiye dek yazd kitaplar gibi son derece deerli, titiz bir inceleme, aratrma rn.
Salam, drst bir bilim adamnn deerlendirmesi olarak, ele alnanlarn hepsi salam kaynaklara dayal.
Yrekli, daha gzel bir dnya kurulmasna ynelik, k tutucu rnek bir alma. Kitap yzylmzn kitab olacak
nitelikte Kadn haklar ynnden zellikle...
(Turan Dursun, 2000/kibine Doru, 19 Mart 1989 ve 11 Haziran 1989 saylar)
Trki yede eriat dzeni kurma almalar, en ok kadnlar tedirgin ediyor... Endiede de pek haksz
saylmazlar. Trk kadn, bir daha kara araf altna girmek istemiyor. Trk kadn kendisine ikinci snf insan
ilemi yaplmasn, sokaa ktnda giyimine kuamna karlmasn istemiyor... Trk kadn, lkeye bir gn
eriat dzeni gelirse, en fazla kayba urayann kendisi olacan ok iyi biliyor. Biliyor ki laiklii koruma
mcadelesi, kadnlk onurunu koruma mcadelesinden ayrlamaz. Kadnn eriat altndaki durumunu merak
ERAT VE KADIN
548

edenlere, Prof. Dr. lhan Arselin eriat ve Kadn adl kitabn bulup okumalarn salk veririm. Bu kitabn
sayfalarn evirirken gzleri falta gibi alacaktr...
(Haluk ahin, Gazete 4 ubat 1989)
...yi bir trbanc olabilmeniz iin Prof. lhan Arselin eriat ve Kadn adl kitabn alnz. Prof. Arselin Di yanet
leri Bakanlnn yaynlad 12 ciltlik Sahih-i Buhari Muhtasar...adl yapttan aktarmalar yaparak yazd
eriat ve Kadn adl kitabn iyice okuyunuz. Bu kitapta yer alan ve Muhammedin kadnlar hakkndaki dier
gr ve tespitlerini de doru buluyorsanz siz iyi bir trbanc saylabilirsiniz... .
(Necati Doru, Milli yet, 13 Mart 1989)
...ok yararl, dolgun, ierikli; gncel deeri ayrca vurgulanmal... Kukusuz bilim evrelerince yeterli ilgiyi
grecektir...
(lhan Seluk, 29 Ekim 1987^