1

PERSPEKTIVA E SEKTORIT PYJOR EVROPIAN

(EUROPEAN FOREST SECTOR OUTLOOK)

RAPORTI KRYESOR (FAO/ECE, 2005-2020)
PRMBLEDHJE EKZEKUTIVE
Ky sht studimi i gjasht n serin e studimeve evropiane.Qllimi i studimit sht t ofrojn
vendimmarrsve n sektorin pyjor me informacione dhe analiza rreth trendeve afatgjata aderimi
sektorit dhe parashikimet e zhvillimeve t ardhshme. N veanti, studimi fokusohet n
ndrveprimet ndrmjet sektorit pyjor dhe shoqris dhe prpjekjet pr t prshkruar se si kto po
ndryshojn me kalimin e kohs.
Studimi mbulon 38 vende, duke prfshir t gjitha vendet kryesore evropiane dhe shtat t
vendeve nga ish-BRSS-s (t tre shtetet baltike - Estonia, Letonia dhe Lituania - plusBelarus,
Republika e Moldavis, Federata Ruse dhe Ukraina). Me qllim t analizs nn-rajonal, vendet
jan t grupuara n Evropn Perndimore, Evropn Lindore dhe CIS nn-rajone (shih figurn 1
n faqen 3). Shumica e rezultateve t analizs historike jan paraqitur pr periudhn 1961-2000,
ndrsa parashikimet jan paraqitur pr periudhn 2000 deri n 2020.
Sektori i pyjeve sht prcaktuar pr t mbuluar resurset pyjore dhe t prodhimit, tregtimit dhe
Konsumi i produkteve pyjore dhe shrbimeve. Pr shkak t kufizimeve t t dhnave t
disponueshme, m shum q t Analiza fokusohet n tregjet pr produktet e drurit, por prparime
jan br edhe n Analiza e mposhtme: resurseve pyjore; politikat q ndikojn n sektorin e
pyjeve; pyjore jo-dru produkteve; dhe shrbimet pyjore.
Informatat e statistikave dhe t prdorura n studim kan ardhur nga FAO dhe ECE bazat e t
dhnave, plotsohet me informacion shtes t ofruara nga korrespondentt kombtare. kombtar
Korrespondentt dhe ekspertt e studimit Outlook ishin gjithashtu t prfshir n projektimin,
zbatimin dhe vlersimit nga kolegt e nn-komponentve t ndryshme t analizs. Studimet dhe
analizat mbshtetse jan prodhuar n temat e mposhtme: Trendt historike n burimet pyjore;
Trendt historike n tregjet e produkteve pyjore; perspektiva pr punsimin n sektorin e
pyjeve;Parashikimi pr sektorin e pyjeve ruse; politikat q ndikojn n sektorin e pyjeve;
parashikimet e rritjes ekonomike n Evrop; parashikimet e furnizimit forestproduct, krkesa dhe
tregtis; dhe e ardhmja e resurseve pyjore. Kto studime jan prodhuar vemas si FAO-ECE
materialet pr diskutim.
Pas prezantimit, studim sht i ndar n katr pjes kryesore. Seksioni 2 paraqet Analiza e
tendencave historike n sektorin e pyjeve Evropian. Ky seksion paraqet nj t gjer dhe analiz
gjithprfshirse e shum aspekte t ndryshme t sektorit, duke filluar me burimet pyjore dhe
menaxhimi, e ndjekur nga tendencat e tregut pr produkte pyjore dhe duke prfunduar me nj
analiz t shkurtr t tendencave n disa nga lidhjet n mes t sektorit pyjor dhe shoqris. Neni
3 shqyrton "Forcat shtytse" ose faktor t jashtm q ndikojn n sektorin dhe paraqet
deklaratat cilsore dhe sasiore n lidhje me ndryshimet e mundshme t ardhshme n shum prej
2

ktyre variablave. Neni 4 paraqet opinionin pr sektorin e pyjeve Evropian dhe Neni 5 paraqet
nj prmbledhje t rezultateve t mdha dhe konkluzionet e studimit, duke prfshir implikimet
kryesore t rezultateve pr t gjitha palt e interesuara.
Trendet dhe statusi aktual
Deri koht e fundit, tendencat afatgjata n shumicn e aspekteve t sektorit pyjor Evropian kan
beengenerally qndrueshme. Megjithat, n dekadn e fundit, ka pasur disa ndryshime t
rndsishme. Shumica e tyre kan qen pr shkak t reformave politike dhe ekonomike n
Evropn Lindore dhe nn-rajonit CIS. Megjithat, ndryshimet e shpejta t tjera kan ndodhur
koht e fundit edhe pr shkak t efekteve t globalizimit n rritje, ndryshimeve teknologjike dhe
ndryshimet n politikat brenda dhe jasht sektorit.
Burimet pyjore. Tendencat afatgjata n burimet pyjore kan qen prgjithsisht t qndrueshme
dhe t tregojn se zona pyjore, t aksioneve n rritje dhe rritje jan rritur n mnyr t
vazhdueshme n Europ gjat dekadave t fundit. Pr m tepr, ky zgjerim i burimeve pyjore
mund t vrehet n nivel evropian dhe nn-rajonale (dhe edhe n shumicn e vendeve).
Pr shembull, zona e prgjithshme e pyjeve dhe toks tjetr pyllzuar sht rritur me tre pr qind
q nga 1980 (ose rreth 36 milion ha) dhe zona e pyjeve n dispozicion pr furnizim me dru ka
n mnyr t ngjashme zgjeruar n shumicn e vendeve. Pr vendet e Evrops ku tendencat
historike afatgjata jan dispozicion, t aksioneve n rritje sht rritur me 17 pr qind dhe t
ardhura vjetore sht rritur me 33 pr qind n total q nga viti 1950 (shih seksionin 2.1 n faqen
13).
Nj pik tjetr i dukshm sht q pyjet e Evrops po rritet m shpejt se sa niveli vjetor i fellings
dhe se ky hendek midis fellings dhe ardhura sht rritur q nga viti 1960 (shih Tabeln 9 n
faqen 21). Aktualisht fellings pr rritje raporti sht rreth 75 pr qind n Evropn Lindore dhe 70
pr qind n Evropn Perndimore, por vetm 25 pr qind n Federatn Ruse (me nj mesatare
prej rreth 45 percentfor Evropn n trsi).
sht e vshtir t matet aspektet cilsore t pyjeve t Evrops, por pak informacion q ekziston
sugjeron se cilsia e burimeve pyjore dhe menaxhimit t pyjeve n Evrop ka qen ndoshta mjaft
e qndrueshme dhe mund t jan rritur n disa aspekte. Megjithat, probleme t rndsishme
ende ekzistojn n shum vende (p.sh. heqje e gjetheve, zjarret n pyje dhe shprthimet e
smundjeve dhe dmtuesve). Kohet e fundit eshte rritur shqetsimin pr veprimtari t paligjshme
n sektorin e, por nuk sht aktualisht e mundur t vlersohet n mnyr t besueshme shkalln e
ktij problemi apo ndikimi i saj n burimet pyjore.
sht gjithashtu me vler duke vn n dukje se menaxhimi i pyjeve n Evrop ka ndjekur nj
prirje graduale dhe afatgjat n drejtim t menaxhimit pr objektivat tjera prve prodhimit t
drurit (shih seksionin 2.2 n faqen 21). Kjo mund t ket uar n prmirsimin e "cilsis" t
menaxhimit t pyjeve, por ajo i ka uar edhe n pritjet m t larta t performancs nga sektori.
3

Prkufizimi i sektorit pyjor si n studimet e mparshme, sektori pyjor sht prcaktuar pr t
mbuluar dy resurset pyjore dhe tregtis prodhimi dhe konsumi i produkteve pyjore dhe
shrbimeve. Analiza e burimeve pyjore prfshin nj analiz t variablave biologjike (p.sh. zona
pyjore, aksioneve n rritje, ardhura, fellings dhe largimeve), si dhe nj analiz t menaxhimit t
pyjeve dhe variablave t politikave t lidhura. Analiza e produkteve pyjore dhe shrbimeve t
fokusohet kryesisht n tendencat e tregut, edhe pse ndryshimet n teknologji dhe disa variabla t
politikave t lidhura gjithashtu jan shqyrtuar.
Produktet pyjore prfshijn t gjitha produktet kryesore t drurit t prodhuara n prpunimin e
pyjeve Sektori (sawnwood, panele druri me baz, letr dhe karton) dhe inputet kryesore ose
pjesrisht produktet e prpunuara t prdorura n sektorin e (roundwood, pulp druri, mbetje
druri dhe letr mbuluara).
Mesme ose vlera e shtuar e produkteve pyjore (t tilla si dyer druri, korniza veja dhe mobilje)
nuk jan t mbuluar, edhe pse tendencat n kto tregje jan marr n konsiderat. Prve ksaj,
prdorimi i drurit pr energji sht e mbuluar pjesrisht n analiz, por analiza ka qen i kufizuar
pr shkak t cilsis s dobt t t dhnave ekzistuese.
Produkteve pyjore jodrusore (NWFPs) dhe shrbimet pyjore jan prfshir gjithashtu n studim,
por Analiza sht i kufizuar nga mungesa e statistikave sasiore mbi prodhimin dhe konsumin e
kto rezultate gjat nj periudhe t gjat.
Forcat drejtuese
N nivel m t gjer, forcat lvizse q do t formsojn sektorin pyjor Evropian n t ardhmen
mund t ndahen n dy grupe. S pari, jan faktor t jashtm q do t przn sektorin n nj
drejtim apo n nj tjetr (p.sh. trendet socio-ekonomike dhe mjedisore). E lidhur me kto jan
ndryshimet e ardhshme n krkesat e vendosura mbi sektorin q mund t pritet n prgjigje t
ktyre trendeve (shih nenet 3,1 dhe 3,2 n faqet 127-140). S dyti, ka ndryshime n politikat dhe
kornizat e tregut t cilat mund t zbatohen nga ata q punojn n sektorin e n nj prpjekje q t
drejtoj sektorin n nj drejtim t caktuar.
Kto jan hetuar duke krijuar nj numr t skenarve alternativ pr zhvillimet e ardhshme dhe
shqyrton se far ndikimi q mund t ket n sektorin (shih neneve 3.3 dhe 3.4 n faqet 141-
151).
Skenart alternativ e ardhshme pr sektorin e analiza e politikave q ndikojn n sektorin e
prfshir nj vlersim t trendeve historike n politikat dhe nj hetim t mendimit t ekspertit
mbi tendencat e ardhshme t politikave dhe ndikimin e tyre mundshme n variabla t
rndsishme t tilla si: siprfaqes pyjore; prodhimit; tregtar; dhe konsumi. Kjo rezultoi n
prpunimin e nj numri t skenarve t mundshme n t ardhmen, nga t cilat tre skenart e
mposhtme jan hulumtohen n analiz.
4

Skenari baz: Skenari baz supozon se marrdhniet afatgjata historike n tregjet e produkteve
pyjore do t mbetet e njjt n t ardhmen. N drejtim t burimeve pyjore, ajo supozon q
zhvillimet e ardhshme n karakteristikat bio-fizike t pyjeve t Europs do t prcaktohet
kryesisht nga statusi ekzistues t resurseve pyjore. mimet e vazhdueshme dhe parashikimet
niveli baz t rritjes ekonomike jan prdorur pr t prodhuar parashikimet e pyllit t tregut t
produktit nn kt skenar.
Skenari Conservation: skenari ruajtjes supozon se do t ket nj ndryshim i prshpejtuar n
drejtim t prmirsimit t mjedisit dhe ruajtjen e burimeve pyjore n t ardhmen. Kjo do t jet
nxitur nga nj rritje n ndrgjegjsimin e publikut e dhe krkess pr prfitime mjedisore dhe do
t mbshtetet nga politika q do t lvizin shoqris n kt drejtim. Sipas ktij skenari, ka qen
supozuar se mimet e produktet e pyjeve mund t rritet pak dhe se rritja ekonomike do t jet pak
m ngadal n t ardhmen.
Skenari Integrimi: ky skenar supozon se do t ket integrim m t shpejt ekonomik dhe
liberalizimi i tregut n t gjith Evropn. Kjo do t rezultoj n rritjen m t lart ekonomike,
kshtu q parashikimet m t larta t rritjes ekonomike jan prdorur pr t prodhuar pyjore
parashikime t tregut t produktit nn kt skenar. Kto do t priren pr t ushtruar presion n
rnie mbi mimet e pyjeve, kshtu q nj supozim i nj rnie e vogl e mimeve t produkteve
pyjore ka qen gjithashtu prdoret pr t prodhuar parashikime t tregut.
Shtrirja gjeografike
Rajoni UNECE prfshin 55 vende antare nga Evropa (duke prfshir Turqis dhe Izraelit),
Amerika e Veriut (SHBA dhe Kanada) dhe ish-BRSS. Ky studim mbulon 38 nga kto vende
(shih figurn 1), duke prfshir t gjitha vendet kryesore evropiane (duke prfshir Turqin, por
duke prjashtuar Izraelit) dhe shtat nga vendet e ish-Bashkimit Sovjetik (t tre shtetet Baltike -
Estonia, Letonia dhe Lituania - plus Bjellorusia, Republika e Moldavis, Federata Ruse dhe
Ukraina).
Vendet e tjera nga ish-BRSS-s u prjashtuan nga studimi, pr shkak t mungess s t dhnave
dhe pr shkak se kto vende jan gjeografikisht m afr Azis se sa ata jan n Evrop. Prve
ksaj, ata do t mbulohen n nj studim t veant pr pamjen Perndimit dhe Azin Qendrore, e
cila FAO sapo ka filluar pr t prgatitur.
Disa nga vendet shum t vogla n Evrop jan t prjashtuar nga studimi pr shkak se ata kan
shum t Burimet disa pyjeve dhe tregjet e vogla dhe UNECE dhe FAO kan disa statistika pr
kto
vende. Prjashtimi i tyre nuk ka gjasa t heq nga analizat pr rajonin n trsi.
Pr qllime t analizs nn-rajonal, vendet jan grupuar si m posht:
5


Islanda; Irlanda; Itali; Luksemburg; Holand; Norvegji; Portugal; Spanj; Suedi; Zvicr; dhe
Mbretria e Bashkuar (18 vende);
Hungari; Letonia; Lituania; Polonia; Rumani; Serbia dhe Mali i Zi; Sllovakia; Sllovenia; Ish
Republika J
nn-rajon: Bjellorusi; Republika e Moldavis; Federata Ruse; dhe Ukraina
(4 vende).
Aspekte t politiks pyjore q kan mbetur mjaft t qndrueshme
Informacion mbi politikat pyjore n Evrop gjat dy dekadave t fundit sht n dispozicion n
botime t tilla si FAO (1988), Peck dhe Descargues (1997), Schmithsen (2000), Bauer et al
(2004) dhe t OKB-s (2001a), si dhe FRA FRA 1990 dhe 2000 (t OKB-s, 1993 dhe 2000).
Nj prmbledhje e ktyre Publikimet e zbulon se ka disa aspekte t politiks pyjore europiane q
kan mbetur t shum stabile n t kaluarn.
Jo-n rnie zon pyjore. Nj nga shtyllat kryesore t politiks pyjore n shumicn e vendeve
evropiane sht parimi se zona pyjore nuk duhet t bjer. Pr shembull, nj shqyrtim i kohve t
fundit i pyjeve
Legjislacioni n Evrop (Bauer et al, 2004) tregon se shum vende evropiane kan specifike
ligjore
Masat q mbshtesin kt objektiv duke siguruar se pyjet jan mbjell tokn pas vjeljes.
Rishikimi gjithashtu tregon se shumica e vendeve tjera kan rregulla apo rregullore pr t
kontrolluar menaxhimin e pyjeve dhe korrje q kan tendenc pr t njjtin qllim. Prve ksaj,
konvertimin e qllimshme e pyjeve n prdorime t tjera t toks n prgjithsi sht mjaft e
vshtir n shumicn e vendeve evropiane.
Dshmi e suksesit t ktyre politikave sht dhn nga zona pyjore statistikave t FRA 2000 dhe
vlersimet e mparshme t burimeve pyjore, t cilat tregojn se zona pyjore n Evrop sht
rritur n mnyr t vazhdueshme n t pothuajse t gjitha vendet n Evrop n t kaluarn e afrt
(shih, pr shembull, neni 2.1).
Pr m tepr, rezultatet e inventareve kombtare t pyjeve nga 50 vitet e fundit sugjeron se ky
Objektivi i politiks pyjore n Evrop ka qen n vend (dhe sht arritur) pr nj periudh shum
m t gjat kohore (shih seksionin 2.1.2). Duke pasur parasysh interesi i tanishm n marrjen e
toks nga t bujqsis (sidomos n Evropn Perndimore), duket se politika pyjore n Evrop do
t vazhdoj pr t theksuar dhe pr t arritur kt objektiv.
6

Menaxhimit t pyjeve shum qllime. Nj aspekt i dyt i politiks pyjore n shum vendeve
Evropiane vendeve sht parimi q pyjet duhet t menaxhohet pr t prodhuar nj gam t gjer
t prfitimeve t shoqris. Prsri, ekziston nj tradit e gjat e menaxhimit t pyjeve shum
qllime apo "multi-funksionalitetit" n shum vende evropiane, mbshtetur nga politika q nxisin
qasjen e publikut n pyje, ligjore mbrojtja e nj numri t funksioneve t rndsishme pyjore apo
shrbimeve dhe masave pr t mbshtetur prodhimin rritjen e prfitimeve t veanta jo-tregut
nga pyjet. Dshmi pr rndsin e multi-funksionalitetit sht dhn nga statistikat n pjest e
mparshme t ktij raporti, t cilat tregojn se Pyjet evropiane menaxhohen pr nj numr t
objektivave t ndryshme dhe se prodhimi i produkteve nonwood pyjore dhe shrbimeve mbetet i
rndsishm n shum vende.
Mbshtetje pr pyllzimit dhe menaxhimin e pyjeve.
Nj tipar i tret i politikave pyjore n Evrop sht niveli i mbshtetjes publike t dhn pr
sektorin.
Nj numr i vendeve evropiane kan ofruar forma t shprblimit pr pyjet pr shum vite (pr
shembull, shih FAO (1988) pr detajet e skemave nxitse pyjore n nj numr vendesh
evropiane, n fund t viteve 1980). Stimuj Pylltari kan prfshir: trajtimi i prshtatshm i
taksave t t ardhurave nga operacionet pyjore; subvencionet pr t mbuluar nj pjes t
shpenzimeve t pyllzimit, menaxhimi i pyjeve apo aktivitete t veanta pyjore; dhe, s fundi,
pagesa e kompensimit pr t mbuluar humbjen e t ardhurave nga pyllzimit t toks bujqsore.
. Niveli i motivimit pr t pylltaris n Evrop sht mjaft e lart, si sht treguar n figurn 75
Kjo tregon nivelin e prgjithshm t stimujve pylltaris paguar 1990-1999 n vendet e
njmbdhjet t Evrops (Belgjika, Finlanda, Franca, Gjermania, Holanda, Portugalia, Zvicra ,
Republika eke, Estonia, Polonia, dhe Sllovenia). Ai prfshin skemat kombtare t granteve,
kostot e trajtimit t favorshme tatimore, subvencionet e tjera kombtare dhe disa, por jo t gjitha,
mbshtetjen e BE pr sektorin. Niveli mesatar vjetor gjithsej t stimujve pr sektorin sht rreth
6 miliard euro (n 2000 mimet dhe kursin e kmbimit). Pr krahasim, vlera e prgjithshme e
prodhimit t drurit n kto njmbdhjet vende n mes t viteve 1990 ishte rreth 7 miliard euro
(n 2000 mimet dhe kursin e kmbimit).
Kto nivele t mbshtetjes t duket shum m i lart se shifrat e cituara n FAO (1988). Prve
ksaj, BE-ja ka filluar gjithashtu pr t ofruar sasi t konsiderueshme t stimujve pyjore q n
fillim t viteve 1990. Deri n vitin 1992, KE-ja ka ofruar mbshtetje pr aktivitete t caktuara
pyjore n vetm disa vende, por, me zbatimin e Rregullores s Kshillit (EEC) Nr 2080/92 n
vitin 1992, KE ka rritur fushn gjeografike dhe nivelin e mbshtetjes financiare n mnyr t
konsiderueshme (Lawson et al, 1998).
Objektivi i KE-s pr mbshtetjen e pyjeve ka qen pr t promovuar pyllzimin si nj
prdorim alternativ t toks bujqsore. Ajo ka prfshir: pagesa pr t mbuluar nj pjes t
shpenzimeve t pyllzimit dhe menaxhimin e pyjeve; pagesat pr t kompensuar humbjen e t
7

ardhurave nga konvertimin e toks bujqsore t pyjeve; dhe pagesat pr t mbuluar nj pjes t
shpenzimeve t investimeve t veanta n prmirsim pyjore.
Totali mbshtetje KE n baz t Rregullores 2080/92 sht vlersuar n 1,519 milion euro gjat
periudhs 1993-1999, ose rreth 217 milion euro n vit (SEOANE, 2002). Mbshtetje e
mtejshme sht planifikuar n baz t Rregullores s Kshillit (KE) Nr 1257/99 pr periudhn
2000 me vitin 2006. KE totale t planifikuara Kontributi pr kt periudh vlersohet n 4.738
milion euro ose rreth 677 milion euro n vit.
Duhet t theksohet se kto shuma jan vetm kontribut nga KE pr pyjet kombtare Skemat
stimuluese. N shumicn e vendeve, skema nxitse pyjore t prfshij sasi t konsiderueshme
shtes t financimit nga burimet e brendshme t qeveris, prve fondeve n dispozicion nga KE
(p.sh. burimet kombtare e financimit prbjn rreth 93 pr qind t totalit treguar n figurn 75).
Ajo duhet gjithashtu t theksohet se mbshtetja financiare publike pr pyjet nuk sht i kufizuar
n vendet n BE. Pr shembull, n nj prmbledhje t ndrmarrjeve pyjore shtetrore n 11
vende t Evrops Lindore, SIMULA (2003) tregon se katr vende t shpenzojn m shum se ata
fitojn nga pyjet, katr t bj nj fitim shum modeste dhe vetm tre kan nj nivel t t
ardhurave q sht m e shum se 10 pr qind m e lart se nivelin e tyre t shpenzimeve. Shum
nga kto vende kan ndrmarr reforma pr t rritur efikasitetin e ndrmarrjeve pyjore shtetrore,
por kto shifra tregojn se ata ende kan rrug pr t br pr t krijuar ndrmarrjeve
ekonomikisht t qndrueshme t pyjeve.
Ndryshimet e fundit n politikn e pylltaris

N kontrast me stabilitetin e tre aspekteve kryesore t politiks pyjore t prshkruar m lart, ka
pasur edhe nj numr t ndryshimeve t fundit n politikn e pyjeve n vendet evropiane. N
veanti, dy ndryshimet e mposhtme t politikave duket se kan ndodhur n shum n mos
shumica e vendeve dhe kan filluar t ken ndikim n kt sektor.
Pjesmarrja e publikut. Nj prirje drejt prfshirjes m t madhe t publikut n hartimin e
politikave sht vrejtur n t gjith botn n shum fusha t ndryshme t politiks s qeveris.
Ky trend sht prshkruar n mnyr t prmbledhur nga Fraser (2004), i cili thekson se: "ka nj
tendenc t mendojn pr politikn si nj shtje pr qeverit, por ajo sht tani m i vlersuar
gjersisht q t gjith aksionart n sektorin e pyjeve kan nj interes legjitim n t dy objektivat
e politiks dhe mjetet q do t prdoren pr zbatimin e tij ".
Ky trend n sektorin e pyjeve sht pjes e nj trendi m t gjer n qeverisje q ka shfaqur n
shum vendet me masa t tilla si decentralizimi i hartimit t politikave t qeveris dhe politiks
zbatimin dhe Bartja e pushtetit t organeve publike rajonale, shtetrore dhe lokale.
8

Nj shqyrtim i kohve t fundit i politikave pyjore n Evrop (UN, 2001a) thekson se
pjesmarrja e publikut n Politika Pylltaria sht n rritje n shumicn e vendeve evropiane dhe
ofron nj numr t shembujve t
ndryshimet n politikat dhe legjislacionin pr t mbshtetur kt deklarat. Nj tjetr studim
(ILO, 2000) ofron shembuj t tjer se si kto politika jan duke u zbatuar n terren n nj
shumllojshmri t mnyra t ndryshme. N baz t raporteve t tilla si kto, duket se ka pasur
nj tendenc drejt Pjesmarrja m e madhe publike n sektorin dhe se ky trend do t vazhdoj n
t ardhmen. nj avantazh i rndsishm i pjesmarrjes publike sht jo vetm se ajo ndihmon pr
t gjetur zgjidhje t pranueshme pr konfliktet pr shtjet e pylltaris vlerat me baz, por
ndihmon pr t ndrtuar ura pr shtjet e "jo-pyjore" dhe vlerat. Programet kombtare pyjore, t
cilat jan par gjithnj si nj nga mjetet kryesore t politiks, n Evrop si kudo, jan n thelb
mekanizmat pr pjesmarrje t strukturuar publik me nj theks t veant n dimensionin ndr-
sektoriale Pronsia publike dhe menaxhimi i pyjeve.FRA 2000 dhe FRA 1990 informacione t
pranishme n lidhje me shprndarjen e zogjt midis pronsis publike dhe private. Pr fat t keq,
kjo nuk sht e t jet e mundur pr t prodhuar vlersime t besueshme numerike t ktyre
ndryshimeve, pr shkak t dallimeve n matjes dhe gam t gjer t periudhave t referencs t
prdorura pr t hartuar kto statistika. Megjithat, sht e mundur pr t vlersuar ndryshimet e
gjera gjat dy dekadave t fundit t ndryshimeve t raportuara nga vendet.
Gjat dy dekadave t fundit n Evropn Perndimore, prqindja e shpendve t pronsis publike
ka rn n 10 nga 18 vende, ka mbetur pothuajse i njjt n katr vende dhe u rrit n katr shtete.
Katr vendet ku prqindja e pronsis publike duket t jet rritur jan relativisht t vogla (p.sh.
Luksemburg dhe Holand) dhe n t paktn nj rast - Mbretria e Bashkuar - ka t ngjar q
ndryshimi sht pr shkak t dallimeve n matjen e zogjt t prgjithshm zona midis dy
periudhave t referencs, n vend se nj ndryshim t vrtet n strukturn e pronsis s pyjeve.
Kjo prirje drejt gradualisht m t pronsis private t pyjeve n Evropn Perndimore sht
nxitur nga dy forcat. N disa vende (sidomos Suedia dhe Mbretria e Bashkuar) nj pjes t
pasuris pyjore publike sht privatizuar gjat 20 viteve t fundit. Megjithat, kontributi i ksaj
me ndryshimin e prgjithshm n nivel nn-rajonal sht mjaft i vogl. Nj faktor shum m e
rndsishme ka qen rritje t konsiderueshme n zonn private zogjt n vitet e fundit pr shkak
t pyllzimit t toks zhveshur. Kjo sht rritur n pothuajse t gjitha vendet e Evrops
Perndimore gjat dy dekadave t fundit, n nj shkall shum t prafrt prej rreth 1 milion ha
n vit.
Struktura e pronsis t pyjeve n Evropn Lindore ka ndryshuar edhe gjat dekads s fundit,
me nnt nga 16 vende raportimit nj rnie n prqindjen e shpendve t pronsis publike, katr
raportimit nuk ka ndryshim e tre raportimit nj rritje. T tre vendet ku pronsis publike duket se
ka rritur jan t gjitha vendet e ish-Jugosllavis, ku krahasimi ka sht br n mes t nivelit t
pronsis publike raportuar n FRA 2000 dhe nivelin e publikut Pronsia raportuar pr
Jugosllavin n FRA 1990. N realitet, pronsia publike nuk mund t jan rritur n t vrtet n
9

kto vende. N Evropn Lindore, ndryshimi n pronsi publike sht nxitur kryesisht nga
kthimin e pyjet publike t ish-pronarve t tyre t pyjeve private. Shtetet baltike, Hungaria,
Republika eke dhe Sllovakia t gjith t tregojn rritje t pasuris private e pyjeve q jan t
krahasohen nga nj rnie n fushn e s shpendve t pronsis publike. Kjo ka rezultuar n
krijimin e nj numri t madh t pronarve t pyjeve private, shum nga t cilt tani posedojn
vende relativisht t vogla t pyllit. Prve ksaj, n disa vende, zona pyjore private aktualisht
sht rritur prtej fushat e transferuara si pjes e procesit t kthimit. Kjo sht me sa duket pr
shkak t riprtritjes natyrore t toks s braktisur bujqsore dhe, n disa raste, t pyllzimit t
qllimshm t toks zhveshur.
Nn-rajon CIS sht nj pjes e Evrops q nuk e ka ndjekur kt prirje drejt reduktuar pronsis
publike t jen: zogj. N kt nn-rajon, 100 prqind e zons s shpendve mbetet n publik
pronsis.
Roli Ndryshimi i organizatave t pyjeve shtetrore
Prve tendencave n pronsi publike e raportuar m lart, ka edhe dshmi e nj ndryshimi n
politikn e n disa vende n lidhje me menaxhimin e pyjeve q mbeten n pronsi publike. Pr
shembull, shum vende evropiane, duke prfshir, n shkall t ndryshme, dhe kundr t
ndryshme prejardhje ligjore dhe sociale, Austria, Finlanda, Suedia, Irlanda, Polonia, Letonia,
kan riorganizuar organizatat e tyre t menaxhimit t pyjeve shtetrore, t funksionojn si kuazi-
kompani private, me t prcaktuara qart objektivat komerciale dhe liri shum m tepr se sa
operacionale strukturn e mparshme e cila ishte m e administrative n shpirt. Kto kompani n
pronsi shtetrore jan br m efikase (q on n mnyr t veant pr t reduktuar
punsimin), me nj frym m shum siprmarrse (p.sh. q veprojn jasht vendit si kompani
konsulenc menaxheriale), dhe kan insistuar pr nj prkufizim m t qart t cilin mallrat dhe
shrbimet q duhet t furnizimit dhe n publik far kushte, pasi ajo sht m e mundur thjesht
pr t absorbuar ofrimin e shrbimeve publike brenda nj ndrmarrje t ardhurat kryesore e t
cilit vjen nga shitjet druri. N shum raste, kto role t menaxhimit jan t ndara n mnyr t
qart nga funksionet mbikqyrse dhe t politikave t administrats pyjore publike.
A jan pyjet evropiane t qndrueshme n afat t gjat?
N fund t fundit, pyetja e madhe e cila EFSOS, ashtu si paraardhsit e tij, sht projektuar pr
t'iu prgjigjur sht: "far jan krcnime pr zhvillimin afatgjat t qndrueshm t pyjeve
evropiane dhe far mund t bhet pr zvoglimin e tyre?" Cili sht kontributi i krkuar i
menaxhimit t pyjeve pr zhvillimin e qndrueshm t resurseve pyjore n Evrop dhe se si
duhet Evropa t lidhet me krkesat globale pr zhvillim t qndrueshm t resurseve pyjore?
Skenart e vendosura m sipr, edhe pse i fokusuar n prdorimin e drurit, dhe n kt mnyr
nn-theksuar aspektet jo-druri, e prshkruajn nj numr t ardhmes alternative, t cilat duket t
jen t qndrueshme, s paku gjat 20 viteve t ardhshme dhe nga perspektiva e furnizimit
roundwood. Megjithat, kjo nuk duhet t oj n vetknaqsi: ka disa zhvillime q, n qoft se
10

pakontrolluar, mund t krcnojn menaxhimin e qndrueshm t pyjeve n nivel evropian. Kto
jan aspekte q duhet t monitorohen dhe t jet n fokus t shqetsimit gjat viteve t ardhshme.
Nj list paraprake e krcnimeve t menaxhimit t qndrueshm t pyjeve n Evrop do t
prfshij (t renditura nga tri shtyllat e zhvillimit t qndrueshm):
shtylla ekonomike

kostove n rritje dhe mimet ndnjur pr roundwood.
pyjore rajone t tjera dhe pr t
materialeve konkurruese,
prmes t reduktuar konkurrencn dhe marketingut t dobt dhe zhvillimin e produkteve,
krcnuese
industria pyjore Evropian dhe pronart e pyjeve.
ftsin e qeveris pr t luftuar problemet e
qndrueshmrin ekonomike t prmendura m lart.
-rajonit, dobsia e shum institucioneve dhe problemet e qeverisjes q
rezultojn
q mund t parandaluar kto vende arrijn potencialin e tyre t plot ekonomik.
shtylla social

t kryer
detyrat e nevojshme n mnyr efektive dhe efikase. Ekziston nevoja pr t zvogluar numrin e
t trajnuar dhe rekrutimin e stafit t ri.
pjesmarrje: kjo
mund t oj n politikat dhe vendimet q nuk duhet t marr n konsiderat disa aspekte t
Zhvillimi i pylltaris.
vende.
punsimit n sektorin e pyjeve, pyjet
mund t mos
11

kontribuojn si duhet n zhvillimin rural.

paligjshme" sht nj
problem serioz, q on n erozion t autoritetit shtetror, humbjen e t ardhurave dhe t
konkurrencs s pandershme.
shtyllat).
shtylla e Mjedisit
Rrjeti i pyjeve t mbrojtura dhe mbrojtse nuk prfunduar ende. Mbetur pasiguria pr
sa sht dhe duhet t "mbrojtur" dhe n far mnyre.
Nevoja pr t mbrojtur llojet e rrezikuara pyjore (edhe n fusha pjellore, t prdorura).
Nevoja pr t prmirsuar mbrojtjen e biodiversitetit n pyjet e menaxhuara.
dmtimet lokale nga ndotja, dmtuesve dhe loj etj
Rekomandimet politike
Ky seksion paraqet, n prgjegjsin e sekretariatit, disa rekomandime pr politikn, n baz t
analizs EFSOS, si dhe dokumente t tjera t rndsishme, t tilla si raportet e Lnd drusore
Komiteti Komisioni Evropian Pylltaris dhe MCPFE. do prfundim tregon n mnyr t qart
t cilit i adresohet (n kllapa pas titullin). Sugjerohet q kto duhet t diskutohen nga t gjith
grupet e interesit n nivel evropian si nj veprim vijim t ktij studimi.
Nevoja pr politika pr t stimuluar prdorimin e shndosh e drurit (qeverit, industrit pyjore,
pronart e pyjeve)
Druri sht nj material ekologjikisht miqsore dhe t rinovueshme t para. Qeverit dhe
institucionet e BE
duhet t zhvillojn nj politik dhe korniz legjislative pr t mbshtetur dhe nxitur prdorimin
shndosh t drurit si nj pjes integrale e zhvillimit t prgjithshm t qndrueshm duke marr
parasysh zhvillimin afatgjat t qndrueshm t resurseve pyjore. T gjith aktort kryesor t
sektorit t pyjeve duhet t identifikojn dhe zbatimi i mekanizmave t rinj financiar pr t
mbshtetur kto veprime.
Kjo sht veanrisht e domosdoshme n ato vende ku "kultura dru" sht i dobt, q sht rasti
n shum vende t Evrops Lindore pr momentin (ku ndryshimet n traditat historike n
12

sektorin e ndrtimit prej druri shtpi dhe prdorimin e drurit pr prodhimin e energjis do t
mund t kontribuoj n mnyr t konsiderueshme pr t kjo shtje).

Politikat dhe burimet duhet t jen t prkushtuar pr t stimuluar dhe lehtsuar krijimin e
partneriteteve shum aktorve pr t nxitur prdorimin shndosh t drurit. prokurimit dru
politikat q nxisin menaxhimin e qndrueshm t pyjeve, pa krijuar barriera t tregtis, duhet t
zhvillohet. Qeverit duhet t sigurojn informacion mbi, dhe pr t nxitur prdorimin e, miqsore
me mjedisin. Produkteve t konsumit, furnizimi me energji, dhe produkteve t ndrtimit pr
ndrtimin dhe sistemet e dala nga burimet pyjore dhe t inkurajojn krkime n tingujt dhe
prdorimin inovativ t drurit (p.sh. inventarit ciklit t jets dhe analiza) dhe t marr kt
informacion n konsiderat kur formulimin e politiks.
Nevoj urgjente pr t adresuar krcnimet ndaj qndrueshmris n Evropn jug-lindore dhe n
CIS nn-rajoni (qeverit, donatort) . Ndrsa ka disa probleme urgjente q krcnojn
qndrueshmrin e menaxhimit t pyjeve n m t
vendet e Evrops perndimore, qendrore dhe veriore, ky nuk sht rasti n disa nga vendet e
rajonit t Ballkanit, CIS perndimore, Kaukazi dhe Azia qendrore. Edhe pse situata n kto
vende nuk sht kuptuar mir nga bashksia ndrkombtare (n t vrtet disa prej tyre nuk jan
t mbuluara n mnyr sasiore n studim, pr shkak t mungess s t dhnave), sht e qart se
varfria, trazira civile apo luft, me institucionet e dobta, e kan vn kto vende n nj situat
jo t qndrueshme me zjarret n pyje t teprta, duke rritur krkesn druri, sidomos pr dru
zjarri, mbikullotja, prerjet ilegale t on n sosje e pyjeve, mungesave t produkteve pyjore,
erozionit dhe shpyllzimit, madje edhe shkrettirzimit. Nj problem i veant ka t bj me
menaxhimin e pyjeve t ndotura me radioaktivitet, veanrisht, por jo ekskluzivisht, si rezultat i
katastrofs s ernobilit.
Prve ktyre krcnimeve t ngutshme n pyll, disa vende (p.sh. ata me burime t mdha
pyjore) nuk jan duke prdorur potencialin e sektorit t pyjeve pr t kontribuar n zhvillimin e
tyre. Prvoja n vendet e Balltikut dhe t tjer n Evropn Lindore ka treguar se n far mase
sektori mund t kontribuoj n zhvillimin ekonomik.
Vet vendet duhet t japin prioritet t mjaftueshm politik pr shtjet e pylltaris n e tyre
programet e zhvillimit dhe bashksia ndrkombtare duhet t ndihmoj ata. Hapi i par do t
ishte pr t kuptuar shtjet m mir dhe pr t sjell kto vende n kontakt m t ngusht me
bashksin ndrkombtare n mnyr q programet e mundshme pyjore kombtare jan zhvilluar
dhe pastaj t zbatohen.FAO dhe strukturat e UNECE mund t luaj nj rol t madh n kt
prpjekje.
13

Nevoja pr t kushtojn vmendje politikave pr pasojat e zhvillimeve dinamike n Evropa
Lindore dhe nn-rajoni CIS (qeverit)
Zhvillimet e mundshme t prshkruara m lart pr Evropn Lindore dhe n nn-rajon CIS do t
ket nj
ndikim t rndsishm n produkteve pyjore tregtis dhe prodhimit n Evropn Perndimore dhe
tregjet aziatike.
Thellsia dhe kohzgjatja e ktyre zhvillimeve do t varet nga niveli i investimeve n sektorin e
pyjeve. Analiza e mtejshme Politika sht i nevojshm pr pasojat e ktyre tendencave, dhe
dialogu n mes t Lindjes dhe Perndimit duhet t intensifikohen, n mnyr q t ndihmoj me
zhvillimin e qndrueshm t sektorit t pyjeve dhe pr t shmangur ndonj rezultate t
padshirueshme. Qeverit dhe palt e tjera n Evropn Lindore dhe n nn-rajon CIS duhet t
jet i prfshir n mnyr adekuate n dialogun ndrkombtar dhe global t politiks. Mundsit
e ndrsjella ekonomike dhe sfidat duhet t analizohen m n mnyr t vazhdueshme, n mnyr
q t sigurojm nj baz pr t besueshme vendim-marrje strategjike.
Prmirsimi i qndrueshmris ekonomike t menaxhimit t pyjeve n Evrop (qeverive,
pyjeve industri, komuniteti krkimore)
Analiza EFSOS konfirmon perceptimin se ekziston nj krcnim i rndsishm strukturore t
Qndrueshmria ekonomike e menaxhimit t pyjeve, q rrjedhin nga t ardhurat n rnie nga
shitja e drurit, vazhdimisht n rritje shpenzimet e menaxhimit dhe t pamundsis pr t
transformuar shrbimet e shumta dhe mallrave jo-druri ofruara nga pylli n rrjedhat sigurta
ardhurave. Kjo tani sht e njohur gjersisht dhe n konferencn e Ministrave n Vjen ministrat
e angazhuar pr t zbatuar nj sr masash, duke prfshir pr:

q inkurajojn
investimeve dhe aktivitetit ekonomik n sektorin e pyjeve;
promovimin e prdorimit t drurit nga pyjet e menaxhuara n mnyr t qndrueshme;
t punojn drejt qasjeve t prbashkta n zbatimin praktik t vlersimit t plot
Gama e mallrave dhe shrbimeve t ofruara nga pyjet;
rritjen e aftsis konkurruese n sektorin pyjor me promovimin e inovacionit dhe
ndrmarrsis n mesin e t gjitha palve t interesuara;
Hulumtimi mbshtetje, si dhe mekanizmat pr shprndarjen e njohurive t krijuara,
14

rritjen e cilsis s arsimit, trajnimit, zgjerimit dhe aftsit;
t forcoj mbshtetjen e institucioneve q merren me sigurin e forcs s puns dhe arsimit si
edhe
hulumtim t lidhur;
rritjen e ndr-sektorial koordinim dhe bashkpunim, t nxitur prfshirjen e
menaxhimin e qndrueshm t pyjeve n politikat dhe strategjit e zhvillimit rural;
t nxitur prdorimin e instrumenteve t reja ekonomike pr arritjen e qllimeve t pyjeve t
lidhura dhe objektivat, inkurajojn vullnetar bashkpunimi i pronarve t pyjeve n mnyr t
veant e shkall t vogl pronat pyjore; dhe
t promovojn zhvillimin e dhe pr t inkurajuar pjesmarrjen n shoqatat e pronarve t
pyjeve, t fuqis puntore t pyjeve dhe t siprmarrsve t pyjeve, veanrisht n vendet e
Europs Qndrore dhe Lindore.
Qeverit duhet t japim prparsi t mjaftueshm politik pr t zbatuar angazhimet e bra n
Vjen.
Zbatimi i politikave t ekuilibruar t energjis druri (qeverit)
Duke pasur parasysh politikat e mundshme pr t promovuar energjit e rinovueshme dhe
dshirn e zhvillimit t ri tregjet pr roundwood, qeverit duhet t nxisin prodhimin e energjis
dru dhe e prdorin sidomos duke vepruar pr t rritur mimet pr energjive fosile, duke marr
parasysh nj kontekst m t gjer t prgjithshm t qndrueshme zhvillimit. Qeverit duhet t
financuar krkimin dhe zhvillimin n energjit e drurit dhe pr t krijuar infrastruktura e
nevojshme pr nj sektor modern dhe konkurrues t energjis drurit (teknike dhe Masat
ekonomike, t tilla si standardet, informacion transparent tregut, kontratat standarde, bimt
demonstruese).
N kto rrethana, PULPWOOD prdorur industrit dhe furnizuesit e tyre ndoshta do t shohim
nj rritjen n shpenzimet e tyre lnd t par, por do t ket nj mundsi t madhe komerciale,
pr t transformuar veten n furnizuesve t energjis drurit (prve aktivitetet e tyre
tradicionale). Kto politika duhet t zhvillohen nprmjet konsultimit t gjer t t gjitha palve
t interesuara pr t maksimizuar kontributin e energjis dru-s pr ekonomin e energjis duke
minimizuar dmtimin e industrive ekzistuese ose t biodiversitetit (p.sh. prmes plantacioneve t
energjis). shtjet e energjis duhet dhn rndsi t madhe n zhvillimin e strategjive
sektoriale dhe politikave pyjore dhe ndrveprimet e mundshme shqyrtohen n thellsi.
Pyjet dhe ndryshimet klimatike (qeverit, institucionet krkimore)
15

Duke pasur parasysh kompleksitetin e debatit politik ndryshimet klimatike, dhe potencialin pr
ndryshim t rndsishm n sektorin e, institucionet e sektorit t pyjeve duhet t jet proaktive n
analizimin e pasojave t vendimeve t politiks e ndryshimit t klims pr sektorin, dhe
urgjentisht t marrin masa pr t pajtuar dispozitat e klims dhe t energjis politikat, strategjit
dhe angazhimet me programet kombtare t pyjeve dhe dokumenteve t tjera t planifikimit t
sektorit pyjor. Kto duhet t mbuloj jo vetm dispozita t Protokollit t Kiotos pr ndryshimin e
prdorimit t toks i prdorimit t toks dhe pyjeve dhe mundsin pr kompensimin e
emisioneve t karbonit nga masa n kt fush, por edhe rolin e produkteve t drurit si nj dyqan
t karbonit, si dhe mundsin pr zbutjen e pasojave t ekosistemet pyjore evropiane t
ndryshimeve klimatike, t tilla si temperatura t larta mesatare, m pak reshje, m shum
"ngjarjeve ekstreme" (p.sh. stuhit, prmbytjet) t parashikuara nga modelet globale t
ndryshimeve klimatike.
Pyjet, zbatimi i ligjit dhe qeverisja (qeverit, t gjitha palt e interesuara)
Zbatimit t keq t ligjit dhe qeverisja e prbjn nj krcnim pr pyjet. Ajo ka nj ndikim
negativ n zhvillimin ekonomik, pasi taksat nuk jan dhn pr buxhetet publike. Qeverit duhet
t punojn s bashku, s pari pr t siguruar q zbatimi i ligjit t pyjeve e brendshme dhe
qeverisja jan n nivel t pranueshm, dhe pastaj t t ndihmoj vendet e tjera, brenda dhe jasht
rajonit, pr t prmirsuar situatn n kt aspekt.
Nj qllim tjetr ktu nuk sht pr t humbur konkurrencn n tregjet e orientuara pr mjedisin
dru. ajo
Duhet theksuar se menaxhimi i qndrueshm i pyjeve n t gjitha vendet sht e krcnuar nga i
keq
qeverisja n disa, pr shkak t dmit q i sht br imazhit t drurit dhe produkteve pyjore (t
cilat mund t korrigjohen vetm pjesrisht me masa certifikimit), si dhe presion n rnie mbi
mimet dhe qndrueshmrin ekonomike t reduktuar si rezultat i konkurrencs nga druri dhe n
mnyr t paligjshme Anglisht produktet e saj, n tregjet n t gjith botn.
Ndryshimi institucional n vendet n tranzicion (qeverit, institucionet ndrkombtare) Ka pasur
ndryshime t thella dhe t shpejta n institucionet e sektorit t pyjeve e shum vendeve t
prparuara pr reforma n Europn Lindore, t cilat kan ln ata shum m mir t pajisura se
n
e kaluara pr t'u prballur me sfidat e s ardhmes. Shembuj t zonave ku ka pasur ndryshime t
thella jan: kthimi dhe privatizimi i pyjeve; t ndihmoj pr t pronarve t rinj t pyjeve private;
dhe zbatimit efektiv t ligjit. Megjithat shum vende jan vetm vetm duke filluar n proceset
komplekse, dhe do t mund t prfitojn nga prvoja e akumuluar deri m tani. Ka gjithashtu
interes t konsiderueshm n monitorimin e progresit n kto zhvillime politike dhe
institucionale, si u dshmua n pjesmarrjen n ekipin e FAO-UNECE e specialistve q
16

punojn n kt fush. Nj rrjet fokusuar n shtje t tranzicionit mund t jet krijuar pr t
shkmbyer mendime dhe prvoj n institucionet e sektorit t pyjeve n Evrop dhe monitoruar
ndryshimet, ndoshta bazuar n punn e mparshme FAO-UNECE.
Monitorimi prfitimet mjedisore dhe sociale nga pyjet dhe pyjore (qeverive, organizatat
ndrkombtare, institucionet krkimore) Edhe pse rndsia e prfitimeve mjedisore dhe sociale
t pyllit n Evrop sht gjersisht i njohur, ka ende mjaft pak t dhna t besueshme sasiore dhe
politikave prkatse n dispozicion t politikbrsve. Situata n kt drejtim sht prmirsuar
dukshm gjat viteve t fundit, veanrisht q nga vendosja e kritereve dhe treguesve t
menaxhimit t qndrueshm t pyjeve n nivel kombtar dhe ndrkombtar, por ende nuk sht e
knaqshme.
N qoft se tendencat jan t monitorohet dhe vendimet merren sakt, ka nevoj pr nj t
vazhdueshme Rrjeti i monitorimit pr kto aspekte, t nj cilsie t krahasueshme me at t drurit
dhe produkteve pyjore, integruar me q pr sektor t tjer t lidhura, dhe mundsisht gjeneruar
informacion ndrkombtarisht t krahasueshme, t gjitha n nj kosto t pranueshme.
Shum organizata jan duke punuar n kto shtje, por ka nevoj pr vullnet politik dhe burime,
gjat nj periudhe t prshtatshme, pr t siguruar nj instrument t knaqshme pr diskutime t
informuara mir t politikave, dhe pr koordinim t kujdesshm t prpjekjeve dhe komunikim t
mir mes t gjith aktorve. Nj qllim i ndrmjetm n fushn e monitorimit duhet t
prmirsohet raportimi n Konferencn Ministrore t Varshavs n vitin 2007, n krahasim me
raportin n Konferencn e Vjens n vitin 2003, vet nj prmirsim t rndsishm n raportet e
mparshme.
Domosdoshmria e nj qasje ndr-sektoriale (qeverit, t gjitha palt e interesuara)
Aktort e sektorit Forest duhet t intensifikojn dialogun e politikave, n mnyr proaktive duke
trhequr vmendjen e fusha t tjera t politikave t tilla si bujqsia, tregtia, mjedisin dhe
energjin pr t social dhe prfitimet mjedisore t menaxhimit t qndrueshm t pyjeve, si nj
komponent t prgjithshm zhvillimin e qndrueshm t shoqris. Komiteti Lnd drusore,
Komisioni Evropian Pyjeve, MCPFE dhe organet e tjera kombtare dhe ndrkombtare t
politiks sektorit pyjor, aktive n rajon, mund t lehtsuar kt dialog ndjeshm. Qllimi sht q
t forcoj pozitn e sektorit pyjor n skenn e politiks kombtare dhe ndrkombtare dhe pr t
rritur peshn e saj t politiks dhe ndikimin.
Dialogu Politika ndrmjet sektorit pyjor dhe pjes t tjera t shoqris duhet t forcohet duke
organizuar forume t ndryshme (p.sh., "tryeza t rrumbullakta") me prfaqsues t t gjitha
palve t interesuara, ndikimi i t cilve sht i lidhur me zhvillimin e sektorit pyjor
Evropian.UNECE, me strukturn e saj unike sektoriale, sht nj forum i prshtatshm pr kt
pun, me kusht q bashkpunimi i UNECE organit varts kryesor mund t merren dhe burimet e
nevojshme jan n dispozicion.
17

Nse ka t jet nj diskutim racional t shtjeve t politiks q ndikojn pyjet, institucione,
brenda dhe
jasht sektorit pyjor, duhet t modifikohet n mnyr q qasja ndr sektoriale sht e prfshir
nga fillimi, dhe se rezultatet jan t transmetohen n proceset e tjera t politiks. Ka pasur
progres i konsiderueshm n kt drejtim, vuri n dukje nga rezoluta e Vjens, por mbetet shum
pr t br sa i prket masave konkrete, si prshtatjet institucionale, dhe ndryshim n
mentaliteteve t krijuesit e politikave dhe ekspertt t cilt kshillojn ata.
Nevoja pr t kontrolluar zjarreve t pyjeve, dhe pr intensifikimin e bashkpunimit
ndrkombtar n kt fush (qeverit, pronart e pyjeve) Autoritetet m t larta politike t
Evrops jugore dhe Federats Ruse duhet t bashkangjitni prparsi e mjaftueshme pr t
kontrolluar zjarreve t pyjeve dhe pr t krijuar mekanizmat e nevojshm dhe Institucionet, me
burime t mjaftueshme, pr t arritur qllimet e dshiruara.
Ka nj rezervuar t thell e njohurive dhe prvojs q mund t arrihen nprmjet ndrkombtar
Bashkpunimi (p.sh. FAO, UNECE, Global Qendrn dhe t tjert Monitorimi zjarri), si dhe
potencial t ndajn burimet e shtrenjta (sulmuesit uji, ekipet trajnuar zjarri) midis vendeve.
Kshtu, strategji kombtare pr kontrollin e zjarrit t pyjeve duhet t adresoj bashkpunimin
ndrkombtar.
Punsimi dhe forca e puns (qeverit, pundhnsit, sindikatat)
Rnia vazhdoi n punsim n sektorin do t ul m tej dukshmrin e sektorit dhe pjesrisht
prfitimet e saj t drejtprdrejta n shoqri. Mjetet e jetess rurale do t jet m i prekur pasi
humbjet jan
prqendruar n pylltari dhe n firmat e vogla n nn-sektort tjer. Nse industria pyjore sht q
t kontribuoj n zhvillimin rural n Evrop, modelet e rritjes duhet t rishikohet dhe t
ndryshohet.
Zhvillimi i ndrmarrjeve t vogla, duke prfshir edhe kontraktuesit e pyjore, duke ndjekur nj
strategji t cilsis dhe vler t shtuar prve ofrimin dhe tregtimin e mallrave dhe shrbimeve
jo-tradicionale do t jen elemente t rndsishme t do strategjie pr t zbutur trheqjen e
sektorit t pyjeve nga zonat rurale dhe ndryshim vazhdoi t kapitalit intensive mnyrat e
prodhimit. Aktor kryesor n sektorin pyjor (n veanti nga vendet nordike) jan duke vepruar
gjithnj e m shum n nivel global, duke zhvendosur kapacitetet drejt Europs Lindore pr
shkak t kostove m t ulta t prodhimit dhe rritje t pritshme n krkesn e produkteve pyjore.
Ky proces varet nga stabilizimin e mtejshm n kuadr t politikave, si dhe n rritjen
ekonomike n kto vende. Kjo do t ket nj ndikim shtes n punsim n vendet tradicionale t
prodhimit.
18

Prkundr rnies n vllime t punsimit, sektori ka t ngjar t prballet me vshtirsi n gjetjen
e punonjsve t prshtatshme me kualifikimet prkatse n t ardhmen, jo pak pr shkak t
prirjeve demografike n Evrop. Kto mungesa mund t bjn vetm paaftsin pr t trhequr t
reja
hyrje me kualifikime t mira dhe potencial, apo mund t prkthehet n mungesa absolute. N
disa vende t mdha prodhuese, kto jan t pritet pr t kufizuar potencialin pr rritje t
prodhimit. Kjo shtje do t duket pr t merituar nj shqyrtim m t ngusht n nivel kombtar
dhe lokal. Prmirsimet n cilsin e punsimit t tilla si pagat, trajnimin dhe perspektivat e
karriers, si dhe ambientit t puns dhe t siguris, do t jet kritik pr t ruajtur nivele adekuate
t puntorve t rinj, n veanti femrave.
Zhvillimi avantazhet krahasuese t rajonit (industrit pyjore, qeverit)
N tregjet gjithnj e m konkurruese globale, shpesh t dominuar nga kosto jashtzakonisht
efikas t ult, prodhuesit n shkall t madhe, industria Evropian dhe furnizuesit e tij materiale t
paprpunuara, pronart e pyjeve e Evrop, jan vn n mbrojtje n shum fusha, pjesrisht me
an t nj strukture t kostos s lart dhe pjesrisht prmes mungess s fleksibilitetit dhe
pamundsis pr t ndrmarr masa radikale t domosdoshme pr t ruajtur dhe prmirsuar nj
avantazh konkurrues. Ekziston nevoja pr t identifikuar, rajoni nga rajoni, cilat jan fushat e
prparsis krahasuese dhe disavantazh n fushn e pyjeve / drurit t Evrops, dhe se si ato duhet
t zhvillohen. Shembuj t avantazhe jan infrastruktura e mir dhe afrsin me tregjet, me cilsi
t lart t produkteve dhe proceseve, qasja n kapital, aftsia pr t zgjedh proceset pr t
zvogluar shpenzimet, aftsi t mira n hartimin dhe marketing. Shembuj t metat jan kostot e
larta, rritja e ngadalt ekonomike, kushte relativisht jo t favorshme n rritje, munges
fleksibiliteti i furnizimit me dru dhe institucionet.
Kompanit duhet t zhvillojn strategjit e tyre konkurruese, por sht pothuajse e
pashmangshme q
qeverit duhet t prfshihen, duke pasur parasysh natyrn afatgjat i vendimeve dhe fakti se
shum miliona hektar pyje jan n pronsi dhe / ose t menaxhuar nga agjencit publike.
Sektori pyjor Evropian n kontekstin global (t gjitha palt e interesuara)
N nj periudh t globalizimit t prgjithshm t kompanive, OJQ-t, ekonomike, sociale dhe
mjedisore
marrveshjet dhe proceset, nj nga pyetjet kryesore sht: Si mund t bhen politikat pyjore -
ende
fokusuar n nivel kombtar - prgjigjet n mjedis globale n ndryshim? Aktort e sektorit t
pyjeve evropiane duhet t forcojn prpjekjet e tyre n nj nivel ndrkombtar. Prvojat
evropiane n menaxhimin e qndrueshm t pyjeve ka nevoj t promovohet n mnyr m
19

aktive n nivel global (p.sh. n diskutimet dhe aktivitetet q kan t bjn certifikimin e pyjeve
dhe produkteve pyjore).

UNECE/FAO Timber Branch
UNEconomic Commission for Europe
Palais des Nations
CH-1211 Geneva 10, Switzerland
Fax: +41 22 917 0041
E-mail: info.timber@unece.org
http://www.unece.org/trade/timber