HAREKET
Çevremize baktığımızda hareket etmekte olan canlı ve
cansız pek çok varlık olduğunuz görürüz. Bitkiler,
hayvanlar ve insanlar hareket
ederler.
Hayvanlar ve insanlar yer
değiştirerek hareket ederler.
Hayvanlarda ve insanlarda koşma,
yürüme, atlama ve yüzme gibi değişik türde hareketler
görülür.
Bitkilerdeki hareket, hayvanlar ve
insanlardaki hareketler farklıdır. Bitkilerde yer
değiştirme hareketi
görülmez. Oldukları yerde güneşe doğru dönerek ya
da toprakta ihtiyaç duydukları maddelere yönelerek
hareket etmiş olurlar. Ayrıca büyüyerek de hareket
etmiş olurlar.
Bulunduğu yerde sürekli kalan yer değiştirmeyen
varlıklara hareketsiz varlıklar denir.
• Cansız varlıklara ise üzerlerine bir kuvvet etki
ettiğinde hareket edebilirler. Örneğin; masanın
üzerindeki kitabın
hareket etmesi için
dışarıdan bir kuvvet
uygulamamız gerekir.
Bildiğiniz gibi Dünya da Güneş’in etrafından
dönerek hareket etmektedir. Bu durumu mevsimlerin
ve gece gündüzün oluşumundan anlamaktayız.
Bir varlığın başka bir varlığa göre
zamanla yer değiştirmesine hareket
adı verilir.
İnsanlar, hareketlerini kolaylaştırmak için pek çok
makine ve araçtan yararlanırlar. Tekerlek
bunlardan en önemli olanıdır. Bisiklet,
otomobil, uçak, tren gibi taşıtlarda
tekerlek bulunur. Hatta sandalye, koltuk,
buzdolabı, çamaşır makinesi gibi birçok
araçta tekerlek bulunur.
HAREKET
ÇEŞİTLERİ
Çevremize baktığımızda varlıkların hızlanma,
yavaşlama, sallanma ve dönme gibi hareketler yaptığını
görürüz.
HIZLANMA
Hız, varlıkların çabukluğunu ve yavaşlığını belirten
bir kavramdır. Bir cisim yolu ne kadar kısa zamanda
alırsa o kadar hızlıdır. Hareket
eden varlığın bir yolu alma
süresi kısaldıkça hızı artar.
Motorlu taşıtlar motorsuz
taşıtlardan daha hızlı hareket
1
eder. Örneğin motosiklet bisiklete göre daha hızlıdır.
Motorlu araçlardan gücü fazla olan hızlı hareket eder.
DÖNME
Saatteki akrep ve yelkovan, yel değirmeni, lunaparktaki
Yeşil ışık yandığında otomobil hızını artırır. dönme dolap ve atlıkarınca dönme hareketi yapar.
Dolayısıyla otomobilin hızlanan hareket yaptığı
söylenebilir. Benzer şekilde perondan kalkan tren,
limandan kalkan vapur da hızlanan hareket yapar.
Belli bir zaman aralığında bir cisim ne kadar çok yol
alıyorsa o kadar hızlıdır.
Hareket eden bir cisim bir yolu ne kadar kısa
sürede alıyorsa o kadar hızlıdır.

YAVAŞLAMA Dünya, Güneş’in etrafında; Ay ise Dünya’nın etrafında

Hareket eden cismin hızının dönme hareketi yapar.
yavaş yavaş azalması
demektir. Yörüngesine Göre Hareket Çeşitleri
Doğrusal Hareket: hareket eden bir cismin hareketinin
Bir otomobilin sürücüsü doğrusal olmasıdır. Masanın üzerindeki kitap yere
kırmızı ışığa yaklaştığında düşerken doğrusal hareket yapar.
frene basar. Bu durumda Dairesel Hareket: hareketin takip ettiği yol dairesel
otomobilin yavaşlayan şekilde olmasıdır. Saatin akrep ve yelkovanı dairesel
hareket yaptığı söylenebilir. hareket yaparlar.
Benzer şekilde limana yaklaşan vapur, perona giren Eğrisel Hareket: Hareketin takip ettiği yolun eğri
tren de yavaşlayan hareket yapar. şeklinde olmasıdır.İleriye doğru fırlattığımız top, taş
Durağa yolcu almak için yaklaşan bir otobüsün hızı gibi cisimler yükselir, sonra yere düşer.Cismin takip
gittikçe azalır. Otobüs bu durumda yavaşlayan hareket ettiği yörünge eğriseldir.. Kapı ve pencerenin açılış
yapar. biçimi eğriseldir.
Düz yolda yürürken
yokuş çıkmaya başlayan bir
adam yavaşlayan hareket KUVVET
yapar. Günlük yaşantımızda
Yokuş aşağı inmeye cisimleri hareket
başlayan adam hızlanan ettirebilmek için onlara
hareket yapar. kuvvet uygularız.
Bir lokantaya gittiğimizde masaya oturmak için
sandalyeyi çekerek hareket ettiririz. Masadan
kalktığımızda iterek yerinme
SALLANMA yerleştiririz.
Çalışmakta olan bir duvar saatinin sarkacı sallanma İtme ve çekme eylemlerini yaparak
hareketi yapar. Salıncakta ya da hamakta sallanmakta varlıkları hareket ettiririz. Varlıkları itip
olan bir kişi sallanma hareketi yapar. çekerken kuvvet uygularız.

Cisimlerin hareket etmesi ve durması için

uygulanan itme ve çekmeye
kuvvet denir.

Hava cisimlere itme kuvveti uygular.

İnsanlar havanın itme özelliğinden
2
yararlanarak pek çok araç yapmıştır. Yel değirmenleri, Cevize kuvvet uygularsak kırılır. Taşa uygulanan
yelkenli gemiler havanın itme özelliğinden kuvvet yeterli olmazsa hiçbir şekil değişikliğe neden
yararlanılarak yapılan araçlardandır. olmaz. Yeterince kuvvetli vurulursa kırabiliriz.
Her cismi iterek ya da çekerek hareket ettiremeyiz. Kuvvet uygulanan cisimlerin bazıları kuvvet ortadan
Uygulanan etki küçükse cisim hareket etmez. kalktıktan sonra eski hallerine dönemezler. Böyle
Uygulanan etki artırıldıkça cisim harekete geçerek cisimlere esnek olmayan cisimler denir. Oyun hamuru,
hızlanır. Hareket halindeki bazı varlıkları durdurmak kağıt, teneke kutu, cam macunu, demir tel gibi cisimler
doğru olmaz. Hızlı hareket eden araçları veya hızlı esnek değildir.
dönen cisimleri durdurmaya çalışmak kazalara sebep
olabilir. Kuvvet Cisimleri Döndürebilir:
Kuvvet ve hareket arasında yakın bir ilişki vardır. Kuvvet uygulanan cisimler dönebilir. Kuvvetin
Duran bir cismi hareket halindeki bir cismi döndürme etkisinden yaralanılarak birçok araç yapılır.
durdurabilmek için ona bir kuvvet uygulamamız Bisikletin tekerlekleri, pedallarına kuvvet uygulanılarak
gerekir. döndürülür. Böylece bisiklet hareket eder.
Tornavidanın döndürülmesi,
KUVVETİN ETKİLERİ kapının açılıp kapanması,
Kuvvet Cisimleri Hızlandırır: pencerenin açılıp kapanması
Durmakta olan bir otomobilin sürücüsü gaza kuvvetin dönme etkisi
bastığında otomobil harekete geçerek hızlanır. Sürücü sayesinde gerçekleşir.
gaza basarak otomobile hareket yönünde kuvvet
uygulanmasına neden olur. Dolayısıyla otomobil
hızlanır.
Kuvvet Cisimlerin Yavaşlatır ya da
Durdurur:
Hareket hâlindeki bir otomobilin sürücüsü otomobili
durdurmak ya da yavaşlatmak için frene bastığında,
otomobile hareket yönüne ters yönde kuvvet
Cisimlere uygulanan kuvvet büyüdükçe, dönme
uygulanmasına neden olur. Dolayısıyla otomobil
hızlanır.
yavaşlar ya da durur.
Uygulanan her kuvvet,
Hareket halindeki bir cismi durdurmak ya da
cisimleri döndüremez.
yavaşlatmak için hareket yönünün ters yönünde bir
Örneğin direksiyonun tam
kuvvet uygulamamız gerekir.
ortasına kuvvet
uygulandığında, direksiyon
Kuvvet Cisimlerin Şeklini Değiştirir: dönmez. Ancak direksiyonun
Kuvvet cisimlerde şekil değişikliğine sebep olabilir. kenarına kuvvet
Kuvvet uygulanan cisimlerin bazıları kuvvet ortadan
kalktıktan sonra eski hallerine dönerler. Böyle
cisimlere esnek cisimler denir. Lastik, uygulandığında direksiyon döner.
sarmal yay, sünger gibi cisimler esnektir.
Esnek cisimlerin esnekliğinin bir sınırı
vardır. Örneğin, az bir kuvvet uygulanan
kalem yayı, kuvvet ortadan kalkınca eski
şekline döner. Uygulanan kuvvet yeterinden fazla
artırıldığında yay eski haline dönmez. Şekli bozulur.
Paket lastiği yeterinden fazla artırıldığında lastik Kuvvet Cisimleri;
kopar. Şekli bozulur.
◙ Hareket ettirir. ◙ Sallandırır.

3
◙ Yönünü değiştirir ◙ Hızlandırır. ◙ Yavaşlatır. ◙ Şeklini değiştirir.
◙ Döndürür. ◙ Durdurur.