C

A
N
T
A
R
E
S

G
A
L
L
E
G
O
S
E D I C I N F A C S I MI L A R
Z
CANTARES
GALLEGOS
a Z
a
Este facsmile de Cantares gallegos foi realizado a partir
dun exemplar da primeira edicin da obra, que viu a luz
en Vigo no ano 1863 na imprenta de Juan Compael e que
se conserva na Biblioteca Pblica Nodal de Pontevedra.
Compltase coa incorporacin, na parte fnal, dos
catro poemas engadidos na segunda edicin, de 1872,
reproducidos do volume pertencente ao Consello da
Cultura Galega.
Coeditan:
Xunta de Galicia
Parlamento de Galicia
Consello da Cultura Galega
Depsito legal:
C 424-2013
Impreso en Trculo Artes Grfcas, en marzo de 2013.
Z
Limiar a Z
Z
Limiar a Z
VII
Z
Cantares gallegos apareceu hai 150 anos para li-
berar os moldes da lrica e abrilos expresin po-
pular. Aos seus vinte e seis anos, Rosala dballe un
lugar no mis selecto da cultura voz herdada,
palabra decantada colectivamente durante sculos
e que soubo facer sa. Agora, 150 anos despois, as
pxinas da sa obra ofrcennos unha lectura nova
coa mesma forza universal en emocins e pensa-
mentos. As imaxes claras para falar de Galicia, alma
enteira do seu libro, das difcultades e das inxustizas
dun tempo, das vivencias colectivas contadas s ve-
ces con dor e outras con irona, a ritmo de muieira
vella, seguen gaando espazo no noso universo lite-
rario compartido.
Galicia non a mesma que a que coeceu a autora e
a lectura dos seus versos tamn nos pon diante dos
ollos a nosa transformacin social, os logros con-
quistados, a forza que gaamos coa nosa capacidade
de abrir camios novos. Non temos dbida de que
as palabras de Rosala foron alento para esa con-
quista. Cantares gallegos transmitiunos amor pola
natureza que nos envolve, admiracin polos que
nos precederon e polos que nos acompaan, aprezo
e respecto pola nosa lingua, valenta para romper
coa tradicin do que non xusto ou do que manca.
Nese sentido, a publicacin de Cantares gallegos un
fto na nosa cultura e na nosa historia. O ano 1863,
o que se est a considerar da primeira edicin, mar-
ca un antes e un despois para o noso universo sim-
VIII
a
Cantares gallegos. Edicin facsimilar
blico. Marca un principio de grande atrevemento
ao que as galegas e os galegos decidiron sumarse.
Porque esta publicacin, que hoxe celebramos con
esta edicin facsimilar, foise completando ao longo
dos anos, fundamentalmente coa segunda edicin,
onde Rosala engade algns poemas mis, includos
tamn na edicin que se presenta. Pero o enrique-
cemento principal non est s no acto da escrita do
texto; o enriquecemente est tamn na lectura, na
mirada dos que ao longo do tempo fomos bebendo
deses versos, alimentando a nosa sensibilidade e a
nosa forma de ver e de sentir a vida. Coa reedicin
do poemario tamn manifestamos o noso devezo
de continuidade desta lectura colectiva. Longa vida
para estes Cantares.
Alberto Nez Feijo
Presidente da Xunta de Galicia
IX
Z
Para quen ten a honra de asinar estas lias, igual
que para a inmensa maiora dos coecedores da sa
obra, Rosala foi a voz mis fonda da lrica galega,
nun tempo en que a nosa lingua non tia nin a sona
nin a entidade sufciente para prestixiar a ningun
como escritor. E non digamos se esa voz era a dunha
muller. Mais Rosala, como dixo Ramn Pieiro,
identifcouse con Galicia: Identifcouse afervoa-
damente, total e case misticamente. Identifcouse
moralmente co seu pobo e sentimentalmente co seu
pas. Hai, de certo, unha Galicia rosali, unha ima-
xe rosali de Galicia. Despois de Rosala, propios e
alleos viron a Galicia de maneira distinta a como
a viran antes. O seu esprito, o realizar a sntese, a
unidade de terra e pobo, incorporouse de manei-
ra aitiva e perene conxunto da realidade galega e
fxose sustanza sa.
Rosala , pois, unha fgura indispensable na literatu-
ra do sculo XIX, en galego, pero tamn en casteln.
Cando se achegaba o centenario da publicacin de
Cantares gallegos, Francisco Fernndez del Riego
propxolle Real Academia Galega a instauracin
do Da das Letras Galegas, co convencemento de
que este humilde librio fose o inicio do rexurdi-
mento da lingua propia de Galicia.
Hoxe, medio sculo despois, queremos seguir avan-
zando por eses camios de loanza da obra rosaliana e
sementando o amor nosa lingua que ela profesaba.
Cantares gallegos. Edicin facsimilar X
a
Rosala, morrendo, pediulle sa flla Alejandra
que abrise a festra, xa que quera ver un mar ine-
xistente.
Ao impulsar a impresin deste facsmile de Cantares
gallegos, 150 anos despois da sa primeira edicin,
queremos abrirlles as portas desta terra nosa aos lec-
tores que a descoezan. E tamn que medren no seu
amor a ela os que xa tian a sorte de coecer esta
obra cume da mis universal das poetas galegas.
Pilar Rojo Noguera
Presidenta do Parlamento de Galicia
XI
Z
O ethos romntico gustaba moito do rescate dos
valores culturais dos pobos europeos, estivesen cons-
titudos ou non en estados polticos, porque o que
importaba era realmente asentar a dimensin cultu-
ral das nacins. Descubrir a terra propia, cantar as
belezas da patria ou converter en lingua literaria a
fala popular foron algunhas das apostas desta ancha
xeracin de autores do romanticismo. No caso de
Galicia houbo ilustres pioneiros, pero ningn autor
tivo o grande atrevemento de que fxo gala Rosa-
la de Castro, cando decidiu escribir e dar a lume
en 1863 Cantares gallegos, colocando, deste modo, a
primeira pedra angular do Rexurdimento cultural da
Galicia contempornea.
Rosala de Castro (1837-1885), escritora vocacio-
nal, intelixente e culta, sensible fronte inxustiza, de
esprito libre e crtico, aberta defensora da igualda-
de, estaba construndo hai cento cincuenta anos os
alicerces literarios e culturais de Galicia como unha
nacin-cultura. A poeta deu pasos decisivos para o
rescate e a reivindicacin da lingua na sa expresin
popular mis prstina, para a defensa e a reivindica-
cin da Galicia, a mia infeliz patria, que nos anos
centrosos do sculo XIX comezaba a ser conscien-
te da sa situacin. Nese tempo histrico apareceu
Cantares gallegos, imprentado na cidade de Vigo por
Juan Compael. Constite unha defensa da digni-
fcacin da lingua e da patria galega, que foi, en pa-
labras da propia autora, o mvil principal que me
impeleu a pubricar este libro. Que se trataba dunha
Cantares gallegos. Edicin facsimilar XII
a
obra auroral era patente para Rosala e para o seu
home, Manuel Murgua. Pero se Murgua quixo
fundamentar a identidade de Galicia nas sas ra-
ces tnicas, a obra de Rosala foi anda mis audaz,
ao entender que cos seus versos estaba a transformar
as vellas parolas e tertulias dos textos literarios do
prerrexurdimento nunha obra singular e culta, pero
con races populares. Como ela mesma anota, tivo o
maior coidado en reprodusir o verdadeiro esprito do
noso pobo. Esta a mensaxe central dunha fgura
tamn central da cultura literaria galega contempo-
rnea, que escriba na ignorancia da brillante poesa
medieval galaico-portuguesa.
Agora, pasado sculo e medio, presentamos esta
edicin facsimilar de Cantares gallegos para que es-
tes versos poidan ser, se cabe, mis coecidos e no-
vamente lidos, cantados e reinterpretados luz dos
problemas de hoxe. A estatura histrica de Rosala
foi xa grande en vida e foise agrandando co paso do
tempo. As sas cinzas, anda algo quentes no cemi-
terio da Adina, foron trasladadas a Compostela en
1891 como fto inicial do que, algo inxustamente
para ela, se chamou panten de galegos ilustres.
Nos tempos de hoxe podemos dicir que temos nesta
poeta a verdadeira nai fundadora da Galicia contem-
pornea. E o libro Cantares gallegos abondara de pe-
destal para soster esta inmensa estatua.
Ramn Villares
Presidente do Consello da Cultura Galega
Poemas engadidos na segunda edicin