Oksijen ve Karbondioksit

Taşınması

Yrd.Doç.Dr.Seyit Ankaralı
Zonguldak KAraelmas Üniversitesi
Tıp Fakültesi
Fizyoloji Ana Bilim Dalı
Oksijenin Pulmoner Kan Yoluyla
Alınması

Pulmoner arterde PO2 düşük. Gaz değişimi kanın PO2 sini artırır
•
Egzersiz O2 alışverişini nasıl etkiler?
•
Kan PO2 Değişiklikleri
O2 in Periferik Kapillerlerden
Doku Sıvısına Difüzyonu
 Kan Akımının ve Doku Metabolizma
Hızının İnterstisiyel Sıvı PO2 sine etkisi

Doku PO2 artışı

O2 nin Kapillerlerden Hücrelere
Difüzyonu
 CO2 Hareketleri

• !!! CO2 nin difüzyon hızı O2 den 20 kat fazla

CO2 in Alveollere Verilmesi
 Kan Akımının ve Doku Metabolizma
Hızının İnterstisiyel Sıvı PCO2 sine etkisi

Kan akımı
azlığı

Kan akımı
artışı
 Kanda Oksijenin Taşınması
• %3 plazmada çözünmüş
• % 97 si eritrositlerde Hb ile
• Yüksek PO2 de O2 Hb ile bağlanır
• Düşük PO2 de Hb den ayrılır.
Kanda O2 in taşınması
Arteryel kan PO2 si

Venöz kan PO2 si

Kan Hb’i ile Birleşen O2 Miktarı

• 100 ml kanda 15 gr Hb
• 1 gram Hb 1.34 ml O2 bağlayabilir.
• 100 ml kanda Hb % 100 doygunluğa
ulaştığında 20 ml O2 taşıyabilir. (%20 Hacim)
• Fizyolojik değer: Hb’in %97 O2
doygunluğunda 19.4 ml).
• Doku kapillerlerinde ortalama 14.4 ml olur.
(40 mmHg PO2 ve %75 doymuş Hb).
• Dağıtılan O2 → 5 ml O2/100ml kan
Yararlanma Katsayısı: Doku Kapillerlerinden
geçerken oksijenini bırakan kan yüzdesi.
Normal değeri % 25 tir.
 Hb’nin dokularda sabit PO2 korumadaki
rolü, O2’nin Hb den disosiyasyonu

• Bazal metabolizmada doku O2 ihtiyacı 5 ml.

• 5 ml O2’nin dokulara salınması için PO2 nin 95
mmHg’dan 40 mmHg’a düşmesi gerekir.
• Ağır egzersizde artmış O2 ihtiyacı parsiyel
basınçtaki küçük bir değişimle O2’in Hb’den
kolaylıkla serbestlenmesi ile sağlanır.
• Doku PO2 si 40-15 mmHg arasında değişir.
Bir dokunun oksijenlenmesi nelere
bağlıdır?
– Akciğerlere giren O2 miktarına?
– A.C de gaz değişiminin yeterli olup
olmadığına?
– Dokunun kanlanmasına?
– Kandaki O2 taşıma kapasitesine?
– Hepsine?
 Anemik bir kişinin kanında O2
içeriği nasıldır?
• Hb miktarı 7,5 gr/dl olursa kandaki O2
miktarı kaç ml/dl olur?
• PO2 düşer mi?
• Hb içerisindeki O2 PO2 yi etkiler mi?
Atmosfer havası içindeki PO2 değişimi doku O2
konsantrasyonunu çok fazla etkilemez.
 Çift yönlü reaksiyon
Hb + O2 ↔ HbO2
deoksihemoglobin oksihemoglobin

• Hb e bir O2 bağlanması sonraki O2 lerin

bağlanmasını kolaylaştırır.
Hb-O2 saturasyon eğrisini etkileyen
faktörler
• CO2 + H2O ↔ H2CO3 ↔ H + HCO3
• Karbondioksitin ve H’nin O2
serbestlenmesi üzerine etkisi (Bohr
etkisi)
Bohr etkisi
• A.C de CO2 atılması Hb in O2 ile saturasyonunu artırır
Gaz Alış-Verişi – O Taşınması 2
• Dokularda CO2 artışı Hb in O2 ile saturasyonunu azaltır
• pH düşmesi eğriyi sağa kaydırır. O2 dokulara
daha kolay bırakılır.
Gaz Alış-Verişi – O2 Taşınması
• Sıcaklığın etkisi : aktif kaslarda faydalı
Gaz Alış-Verişi – O2 Taşınması
 (Difosfogliserat) DPG’nin Etkisi
• Eritrositlerde ATP üretilirken oluşur.
• Arteriyel kanda Hb doygunluğu kronik olarak azaldıkça
(hipoksi) kırmızı kan hücrelerinin BPG üretimi de gittikçe
artar
• Yükseklere çıkma, T3, T4, GH, epinefrin, androjenler, pH
artışı, anemi DPG artışına neden olur.
• Yaşlı eritrositlerde DPG seviyesi azalır.
• Artmış DPG O2-Hb eğrisini sağa kaydırarak O2’nin Hb’den
serbestleşmesini kolaylaştırır. (Hb-β zinciri üzerinden)
• Aşırı DPG varlığında A.C de O2’nin Hb’e bağlanması da
güçleşir!!!
• 2-3 Difosfogliserat’ın etkisi (Hb-β zinciri üzerinden)
Gaz Alış-Verişi – O2 Taşınması
O2-Hb Disosiyasyon Eğrisini Etkileyen Faktörler
 Gaz Alış-Verişi – O2 Taşınması
• Plazmada çözünmüş O2 taşınması (~% 1-3)
– Arteriyel kanda 0,29 ml/dl
– Venöz kanda 0,12 ml/dl
• Taşınan miktar = 0,17 ml/dl
– Yoğun O2 soluma → çözünmüş O2 artışı → oksijen
zehirlenmesi
• CO zehirlenmesi
• Hb’de O2 ile aynı yere bağlanmak üzere yarışır
• Hb’e ilgisi 250 kat daha fazladır
• CO zehirlenmesinde kan PO2 si ne olur?
• Kişi neden ventilasyonunu artırmaz?

Tedavisinde:
• saf oksijen
solutulur
•CO2 verilerek
solunum
merkezleri
uyarılır
 CO2’in Kanda Taşınması

• Kanın her desilitresinde ortalama 4 ml CO2

dokulardan akciğere taşınır.
• CO2’in %7 si (0.3 ml/dl) kanda çözünmüş olarak
taşınır.
• CO2’in %23’ü Hb ile bağlanarak taşınır.
– CO2 Hb molekülünün hem kısmına bağlanan O2 nin aksine
Hb nin globin kısmına bağlanır
– İndirgenmiş hemoglobin CO2 için HbO2 den daha büyük
bir afiniteye sahiptir.
• CO2’in %70’i ise bikarbonat iyonları şeklinde taşınır.
– HCO3- kanda CO2 den daha fazla çözünebilir
•Asetazolamid (K.A. İnhibitörü) → doku PCO2’sinde aşırı
artış (45 → 80 mmHg)
 Klor kaymasının etkisi ne olabilir?

•Arteriyel kanla venöz kandaki Cl miktarı aynı mıdır?

•Arteriyel kandaki eritrosit içi iyon konsantrasyonu
(osmalarite) ile venöz kandaki aynı mıdır?
•Arteriyel kandaki Hct ile venöz kandaki Hct aynı
mıdır?

•Venöz kan pH sı nasıldır?

Haldane Etkisi: O2’nin Hb ile bağlanması CO2’i
kandan uzaklaştırma eğilimi yapar.
• Haldane etkisi ile
akciğerlerde Hb ile
birleşen O2 Hb’i güçlü bir
asit haline getirir.
• 1.daha yüksek derecede
asidik olan Hb CO2 ile
birleşme eğilimi azalır
• 2. Hb’in artan asiditesi ile
hidrojen iyon salınımı
artar ve bu iyonlar
bikarbonat iyonları ile
birleşerek karbonik asit
oluşturur.
• Daha sonra bu asit su ve
CO2’e ayrılır ve CO2
alveollere geçer.