SALİHA SULTAN SEBİLİ VE ÇEŞMESİ

Yaptıran:Valide saliha sultan

Yapım yılı:1732
Yeri :azapkapı çeşme meydanı,sokullu camiisinin arkasındadır
■Rokoko tarzındaki 3 pencereli bir sebil ve iki çeşmeden oluşur
■ 1910 da sebil ve çeşme onarım için sökülmeye başlanmış,ancak savaş yıllarında onarıma
ara vermek zorunda kalınmıştır.
■İkinci onarım 1952-53 arasında gercekleşmiştir.ilk onarım mimar Kemal Altan tarafından
baslanmış,ikinci onarımı Ali Saim Ülgen gercekleştirmiştir. Restorasyonu Kuveyt Türk ve
■Vakıflar Genel Müdürlüğü İşbirliği ile tamamlanan Saliha Sultan Sebil ve Çeşmesi tekrar
hizmete açıldı.
■1954 te karaköy e dogru açılan yol nedeniyle çeşme,meydan çeşmesi olma niteliğini
kaybetmiştir ve çukurda kalmıştır.Sıbyan mektebi deyol yapımı sırasında yıkılmıştır.
■Osmanlı dönemindeki İstanbul'un kimliğine tanıklık eden önemli kentsel yapılar arasında
yer alan çeşme ve sebil, uzun yıllardır bakımsızlığa terk edilmiş, bu süreç içinde de
süslemeleri çalınmıştı.
■Lale devri geleneğini sürdüren saliha sultan çeşme ve sebili mermer kaplı ve 4 cephelidir.
■Öteki meydan çeşmelerinden farklıdır. Tasarımda, kütlesel haraketlilik ve yogun bezeme
programıyla tek cepheye ağırlık verilmiş ve bu cephe egemen öge olarak sebil ile 2 yanda
birer çeşme ile çözümlenmiştir.
■Öteki 3 cepheyi bir su yolu dolanır.bu cepheler musluk tablaları ve su yolonun karsı tarafına
birer kare taş blok gelecekbiçimde düzenlenmiştir.
■Bu cephe düzenlemesiyle asimetrik çokgen bir blok oluşturmaktadır. Benzer düzenleme
gülhane parkındaki hamidiye sebilive çeşmesinde de görülür.
■Kuzeybatı cephesinde lale devrine özgü düşey ve yatay çizgilerin dengesi kurulmuştur.
■Gövdeyle sacagın bitiştiği düzeyde bezeme programı kademeli biçimlenen silme takımıyla
baslar.bunu rumilerin birleşmesiyle oluşan laleli bordür,mukarnas dizisi ve sivri kemerler
izler.
■Sivri kemerli bordür her 3 cephede haznenin yarısında dikdörtgen çerçeve
oluturur.dikdörtgen çerçevenin ardından 3 cepheyi dolanan daire uçlarında üçgenlerle oluşan
lale örgüsüyle bezeli dışbükey kabartmalı bordür gelir.
■Gövedenin alt bölümünde ‘C’ kıvrımlı rokoko kemerleri içinde değişik düzenlemeli
rozetlerle bezenen musluk tablaları dizisi vardır.hazne gövdesi köşeleri balıksırtı bezeli
sütunçelerle yumuşatılmıştır

1
■Kuzey cephesine gelince burada da kademeli silme takımı, lale bordürü,mukarnas dizisi
devam ederek tüm cepheler arasındaki ilişkiyi kurar.
■Bu düzeyden sonra kuzeybatı cephesine özgü bezeme programı gelişir.
■Çeşme düzenlemsinde kulplu saksıların içinde armut,nar gibi meyveler ve palmiye
ağaçlarıyla bezemeli bordür,burmalı sütunçe, yaprak su bordürü ve çiçekle lalelerdenoluşan
bordür düşey çizgileri oluşturur.
■Yatay bordürlerle iki dikdörtgen alan oluşur.Üstteki dikdörtgen alanı ‘S’ kıvrımlı çiçekli
dolgu bezer.Alttaki dikdörtgen alanda yazıt yer alır.
■Çeşmenin sivri kemerinin köşelikleri bitkisel bezelidir.
■Aynataşını kemer sövesi düseyinde laleli bordür ve mukarnaslı korniş iki bölüme ayırır.üst
bölüm çiçek bezelidir ,alt bölümde üç düşey bezeme alanı vardır.iki yanda dikdörtgen ve
cokgen sehpa üzerinde çiçekli vazo dizisi yer alır.
■ Ortada musluk tablası ‘C’ kıvrımlı rokoko kemer içinde rozetle bezenmiştir.Üstünde
bitkisel bezemeortasında pirinçten iri bir kabara yerleştirilmiştir.Üç düşey bezeme alanını
burmalı sütunçeler ayırır.
■çeşmedeki yatay bordürlerin düzeni sebilde de devam eder.
■Sebil mukarnas başlıklı sütunlarla 4 pencereden oluşur.
■Sebilin tunç şebekeleri taş bezemeye uygun biçimde dökülmüştür.
■Pencerelerde su dagıtımı için 5er acıklık vardır.
■Pencerelerin altı ‘C’ kıvrımlı kemer öğesiyle 5 e ayrılmıştır.
■Kalem işi bezeme geniş bi sacak cevrilidir
■Sebil_cesme üstünde sacak zikzak ve ısınsal bezenmiştir.Sacagın geri kalan bölümü baklava
ve çiçeklerle çerçevelenen dairelerle düzenlenmiştir.
■Yabancı kaynaklarda galata çeşmesi olarak anılan saliha sultan sebili ve çeşmesinin barlett
ve flandin tarafından yapılmış graviürleri vardır.bu gravürlerde çeşmenin 2 katlı ahşap
konutlarla çevrildiği gösülmektedir.
■Suyunu Topuzlu bendine baglı taksim sebekesinden almaktadır.
■ Azapkapı'da Unkapanı Köprüsü'nün ayağı yanında, Sokollu Mehmed Paşa Camii'nin
önündeki zarif çeşme ise, Saliha Sultan Çeşmesi diye anılır. Çeşmenin inşasının hoş bir
öyküsü var: IV. Mehmed'in eşi Rabia Gülnuş Valide Sultan bir gün Azapkapı taraflarından
geçerken, gözüne buradaki basit bir çeşmenin önünde ağlamakta olan küçük bir kız çocuğu
çarpar. Küçük kızı avutmak amacıyla eline biraz para sıkıştırmak isterse de, çocuk testisi
kırıldığı için değil, evine su götüremeyeceği için ağladığını söyler.
Saliha adındaki bu kızcağızın cevabından hoşlanan sultan onu sarayına alır, yıllarca özenle
büyütür, yetiştirir. Yaşı gelince de oğlu II. Mustafa ile evlendirir.

2
Saliha Sultan, yıllar önce önünde testisinin kırıldığı o basit, küçük mahalle çeşmesinin yerine
mevkiine yaraşan büyük bir çeşme yapılmasını arzu eder. Ama nedense bir türlü bu arzusunu
gerçekleştiremez. Yıllar sonra oğlu I. Mahmud tahta çıktığında annesinin bu arzusunu yerine
getirmek için harekete geçer.
Kayserili Mustafa Ağa'ya, Lale Devri üslubuna uygun olarak, o küçük mahalle çeşmesinin
yerine, büyük ve her yanı nefis taş işçiliğiyle süslü bir çeşme yaptırtır, suyunu da Topuzlu
Bendi'ne bağlı Taksim suyundan getirtir. 1732/33 yıllarında inşa edilen çeşmenin iki büyük
kubbesi ilk anda göze çarpar.