PYJET DHE SYNIMET E ZHVILLIMIT T QNDRUESHM

I. HYRJE
1. N konferencn e Kombeve t Bashkuara pr Zhvillimin e Qndrueshm n vitin 2012 (Rio
+20), Shtetet Antare nisur nj proces pr t zhvilluar nj grup t Objektivave t Zhvillimit t
Qndrueshm (SDGs), e cila duhet t jet veprimi t orientuar, t kufizuara n numr,
aspirational dhe t leht pr t komunikuar. Qllimet duhet t trajtoj n mnyr t balancuar t
tre dimensionet e zhvillimit t qndrueshm (ekonomike, sociale, mjedisore) dhe t jet
koherente me t dhe i integruar n agjendn zhvillimore t OKB-s m gjer n vitin 2015. Pr
kt qllim, Shtetet Antare vendosn t krijojn nj proces ndrqeveritar gjithprfshirs dhe
transparent n qllimet e zhvillimit t qndrueshm q do t jet e hapur pr t gjitha palt e
interesuara, dhe pr t prbjn nj Grup Punues Open (OWG) t paraqes nj propozim pr
SDGs n Sesionin e 68 t Asambles s Prgjithshme n vitin 2014.
2. Puna e grupit sht organizuar n dy faza kryesore. Faza e par, nga mars 2013 deri n shkurt
2014 u prqendrua n marrjen e aksioneve dhe mbledhjen e pikpamjeve t ekspertve, shteteve
antare dhe aktor t tjer. Antart e Grupit t diskutuar mbi temat kryesore, duke prfshir
edhe ato t identifikuara n Kornizn e dokumentit Rio +20 rezultatin pr veprim, dhe se si ata
mund t pasqyrohet n SDGs. Si pjes e fazs s dyt, nga shkurti deri n shtator 2014 Grupi ka
prgatitur nj raport pr sesionin e 68 t Asambles s Prgjithshme q prmban nj propozim
pr SDGs. Nga shtator 2014 e tutje, Asambleja e Prgjithshme do t negocioj SDGs n
kontekstin e agjends e pas-2015 zhvillimit.
3. Edhe pse diskutimet OWG do t trheq n nj t afrt nga mesi i korrikut 2014 ato jan
vetm faza e par n negociatat q do t vazhdoj n vitin 2015. Drejtimi se negociatat do t
marr dhe rezultatet prfundimtare jan n duart e shteteve antare, ndrsa organizatat
ndrkombtare dhe grupet e tjera mund t sigurojn inpute teknike si krkohet.
4. Pyjet jan diskutuar s pari nga OWG gjat Sesionin e saj t 8-t n shkurt 2014. N raportin e
progresit t OWG pas ktij Sesioni sht vrejtur se "Pyjet jan burime kryesore t drurit dhe
produkteve t tjera pyjore, furnizimet me uj, ilae, jetesn, stabilitetin e ekosistemit, ruajtjen
karbonit dhe shrbime t tjera jetike. Ata t pres m t madhe t biodiversitetit n tok. U vu re
se qeverit kan goditur shum rrall ekuilibrin e duhur n mes t mirat e jetess dhe ekonomike
t nxjerrjes e drurit dhe shndrrimin e pyjeve, nga njra an, dhe prfitimet e shumta t ruajtjes
s pyjeve, n ann tjetr. Veprimi u bri thirrje pr t br m shum n kmb pyjet e vlefshme
se prer. "

5. N fazn e tanishme t hartimit (dmth. pas seancs s 10-t t OWG), pyjet konsiderohen nn
"ekosistemeve dhe biodiversitetit" Focus Area, i cili fokusohet n mbrojtjen dhe rivendosjen
ekosistemet toksore dhe ndalimin e t gjith humbjen e biodiversitetit. Nj numr vendesh kan
shprehur shqetsimin se prfitimet m t gjera t pyjeve duke prfshir edhe ato t menaxhimit t
qndrueshm t tyre ende nuk jan reflektuar n mnyr adekuate n kt marrveshje.
II. Kontributet e PYJET me qllimet e zhvillimit t qndrueshm
5. N Objektivat e Zhvillimit t Mijvjearit (OZHM), pyjet paraqiti vetm me OZHM 7 si nj
nga treguesit pr t prmbysur humbjen e resurseve mjedisore, duke trhequr vmendjen vetm
pr pasojat negative t pyjeve humbur. Kjo u vu re n forume t ndryshme se OZHM nuk e kan
njohur t shum-funksionalitetit t pyjeve dhe kontributet e tyre t plot n t gjitha dimensionet
e zhvillimit t qndrueshm.
6. N fakt, pyjet dhe pem t kontribuoj n m, nse jo t gjitha, e OZHM-ve. Ushqime t egra
nga pyjet dhe pemt jasht pyjet kontribuoj n sigurin e ushqimit, duke siguruar shtesat
ushqimore kalori gjat gjith vitit, prfshir edhe gjat periudhave t vshtirsive. N shum
pjes t bots, woodfuel sht burimi kryesor i energjis pr gatim. Pyjet gjenerojn punsim n
zonat e largta rurale dhe jan baz e ndrmarrjeve t vogla, shum prej t cilave drejtohen nga
grat dhe t ardhura q sht investuar n prmirsimin e jetess, duke prfshir edhe edukimin e
fmijve. Wood sht nj burim t rinovueshme, dhe pyjet zbutjen e ndryshimeve klimatike,
duke kontribuar n ekonomit ult t karbonit. Pyjet ofrojn ilae dhe t kontribuoj n shndetin
e njeriut dhe nj mjedis t shndetshm. Shrbimet e tyre ekosistemit, duke prfshir rregullimin
e klims, stabilizimin e toks, rregullimin e rrjedhave t ujit dhe biodiversitetit, si dhe rolin e tyre
si nj pishin gjen pr kulturat bujqsore dhe shtpi t pollinators, luajn nj rol t rndsishm
n mbshtetje t bujqsis s qndrueshme. Menaxhimi i qndrueshm i pyjeve n bot synon t
rris t gjitha kto funksione t shumta pyjore dhe prmirsimin e ofrimit t mallrave dhe
shrbimeve.
7. Qllimet zhvillimit t qndrueshm duhet t pasqyrojn njohjen e plot t ktyre kontributeve
pozitive, n vend se trajtimin e pyjeve thjesht si nj burim natyror t krcnuar q krkon
ruajtjen. Procesi i vazhdueshm i zhvillimit t qllimeve t tilla ofron nj mundsi t madhe pr
vendet q t demonstrojn angazhimin e tyre pr realizimin e potencialit t plot t kontributeve
pyjore pr zhvillim t qndrueshm.
III. Synimet dhe treguesit PR PYJET n qllimet e zhvillimit t qndrueshm

8. Pavarsisht nga arkitektura e SDGs t ardhmen, sht e rndsishme pr t identifikuar
objektivat e arritjeve n lidhje me kontributet e ndryshme pyjet mund t bj n nj t ardhme t
qndrueshme. Secila prej ktyre objektivave duhet t shoqrohet nga nj grup i treguesve, bazuar
n kritere SMART1, pr t siguruar matjen e progresit.
9. Pylltaria sht nj sektor q prfiton nga prvoj t gjer n menaxhimin e multi-funksionale
t burimeve dhe t qndrueshmris. Gjat dekadave t fundit nj sr synime dhe tregues t
bjn me pyjet jan zhvilluar dhe rn dakord. Prve instrumenteve t bjn me pyjet, ka nj
numr t t tjerve me rndsi t pyjeve. T gjitha kto mund t prdoren si baz pr zhvillimin e
synimet dhe treguesit per pyjeve si pjes e SDGs:
Instrumentet e sektorit Forest
Objektivat globale mbi Pyjet, jo-ligjrisht Lidhja Instrumentit pr t gjitha llojet e Pyjeve
(Instrumenti Forest) dhe t shtat elemente tematike e menaxhimit t pyjeve t qndrueshm
(SFM) t miratuar nga UNFF;
Marrveshja Ndrkombtare Lnd drusore tropikale dhe Kriteret dhe indikatort (C & I) t
SFM dhe Prioriteteve Strategjike t Organizats Ndrkombtare Lnd drusore Tropical (ITTO);
C & I i Evrops Pyjeve;
Procesi Montreal dhe C &I; saj
Zero iniciativ Shpyllzimi i paligjshm i FAO-s.
UNCED dhe Rio Konventat
Agjenda 21 duke prfshir edhe parimet e saj pyjore;

Konventa mbi Diversitetin Biologjik (CBD) dhe Plani Strategjik pr Biodiversitetin 2011-2020,
duke prfshir 5 Gola dhe 20 objektivat e Aichi;
Konventa e OKB-s Korniz pr Ndryshimet Klimatike (UNFCCC), Protokolli i Kiotos, dhe
vendimet pr Redd +;
Konventa e OKB-s pr t Luftuar Shkrettirizimit (UNCCD) dhe koncepti i tij i nj bote t
toks degradimit neutral, prqafoi n Rio +20.
Ushqim, bujqsi dhe toks
Zero Uri Sfida e OKB-s;
Global Qllimet dhe Objektivat Strategjike FAO-s;
Partneriteti Global pr Forest Peisazhi Rivendosjes (GPFLR) dhe Bon Sfida e lidhur pr t
rikthyer tokn t degraduar dhe t shpyllzuar.
Tregtis dhe zhvillimi ekonomik
Konventa pr Tregtin Ndrkombtare t Specieve t Rrezikuara n (CITES);
Forest Zbatimit t Ligjit, Qeverisja dhe Tregtis (FLEGT) e Bashkimit Evropian dhe zbatimin e
ligjit Pyjeve dhe Qeverisje (FLEG) iniciativs;
Iniciativa Ekonomi Gjelbr UNEP;
Kornizn e 10-Viti i Programeve n Konsumin dhe Prodhimin e Qendrueshem miratuar n Rio
+20.
10. N baz t ktyre instrumenteve dhe objektivat, antart e Partneritetit bashkpunuese t
Pyjeve, nn udhheqjen e FAO-s, kan identifikuar nnt objektiva pyjore t lidhura pr
shqyrtim, si nj input teknike pr diskutim n pyje, nga OWG gjat saj Seanca 8. Ndrsa
objektivat jan ende t prgjithshme, dmth jo t kufizuara n koh ose t matshme, ata
megjithat pasqyrojn gamn e kontributeve t pyjeve n zhvillimin e qndrueshm. Fokusi i
par dhe i dyt objektiv n burimet pyjore vet, t menaxhimit t tyre dhe prmirsime n sasi
dhe cilsi. Objektivat e tjer i referohen ose t prfitimeve mjedisore apo socio-ekonomike nga
pyjet.
Synimet pr pyjet n SDGs propozuara nga antart e CPF
Synimi 1: T gjitha pyjet e bots arriti t qndrueshme. Ky objektiv fokusohet n afat t gjat
Qndrueshmria e burimeve pyjore dhe peisazheve. Kjo sht nj pozitiv, aspirational, veprim t
orientuar, largpamse dhe t leht pr ta komunikuar koncept q trajton, n mnyr t balancuar,
t gjitha shtyllat e zhvillimit t qndrueshm. Ai sht i zbatueshm pr t gjitha vendet.Shtetet
antare t Kombeve t Bashkuara e kan br tashm nj angazhim politik pr arritjen e SFM n
Instrumentin Forest. Palt n CBD jan t angazhuar edhe pr funksionet e SFM, n prputhje
me Planin Strategjik pr Biodiversitetin.
Synimi 2: Pyjet e bots dhe burimet pem prmirsuar. Vlera e pyjeve dhe pemve jasht pyjet si
asetet natyrore t prcaktohet nga t dy sasior (fush dhe vllimin) e tyre dhe cilsin (p.sh.
prbrjen dhe shndetin e tyre). Shtrirja dhe cilsia e pyjeve dhe pemve jasht pyjet jan
koncepte t leht pr t komunikuar. Ky objektiv mbshtet biodiversitetin, klimn, dhe t gjitha
prfitimet e tjera t shumta t pyjeve.
Synimi 3: e ndryshimit t klims lehtsuese prfiton nga pyjet rritur. Shpyllzimi dhe degradimi i
pyjeve jan nj shkak kryesor i globale emisionet e dioksidit t karbonit, por pyjet e menaxhuara
n mnyr t qndrueshme jan t rndsishme mbytet karbonit. Mbrojtjen e pyjeve,
prmirsimin e menaxhimit t pyjeve dhe krijimin e pyjeve t reja t gjith t rritur prfitimet
Klima-zbutse t pyjeve. Stoqe t karbonit n produktet e drurit korrur n prdorim gjithashtu
mund t rritet.
Synimi 4: kontributet e drejtprdrejta dhe t trthorta t pyjeve dhe pemve pr sigurin e
ushqimit dhe t ushqyerit rritur. Pyjet dhe pemve jan burimet kryesore t pasur n kalori, t
tilla si fruta, arra, l, vajra, mjalt, mish t egra dhe insektet, dhe 2,4 miliard njerz t mbshtetet
n drute e zjarrit pr gatim. Pyjet rritur prodhimin bujqsor dhe bujqsis t prfitojn nga, pr
shembull, rregullimin e klims, sigurimin e ujit t freskt, dhe duke siguruar nj habitat pr
pollinators.
Synimi 5: i varfris reduktohet nprmjet rritjes s t ardhurave dhe punsimit nga pyjet. Qindra
miliona njerz n mbar botn marrin t ardhura dhe punsim nga pyjet, sidomos n vendet n
zhvillim. Fuqizimi i grave n sektorin e pyjeve krijon punsimit dhe t biznesit mundsi t
mdha pr ta dhe ka prfitime t rndsishme t mdha sesa pr familjet dhe komunitetet n
aspektin e siguris s ushqimit, shndetit dhe arsimit.
Synimi 6: Forest lidhura biodiversitetit ruajtur dhe prmirsuar. Pyjet mbajn deri n 80 pr qind
t t gjith biodiversitetit toksor. Biodiversiteti prforcon produktivitetin e pyjeve, elasticitetin
dhe kapacitetin adaptive, dhe sht thelbsore pr ruajtjen e proceseve ekologjike t tilla si
sekuestrimit t karbonit, pllenim, far shprndarje dhe dekompozim. Biodiversiteti sht
themelore pr sigurin e ushqimit.
Qllimi 7: furnizimi me uj t freskt nga zonat pyjore prmirsuar. Pyjet jan t filtrimit dhe t
magazinimit sistemet natyrore q furnizojn me prafrsisht 75 pr qind t ujit t prdorshme n
nivel global. Pyjet nxis deprtimin e ujrave t shiut n tok dhe m pas n ujrat nntoksore,
duke siguruar furnizimin me uj n periudha t thata dhe duke ndihmuar t reduktuar majat e
prmbytjeve.
Synimi 8: Resilience e njerzve dhe pyjeve kundr ngadalshm-fillimin dhe ngjarjeve ekstreme
rritur. Pyjet dhe pem rritjen e qndrueshmris s sistemeve t ushqimit t prodhimit dhe pr
kt arsye t rritet qndrueshmria e familjeve ndaj goditjeve dhe ndryshimeve t ngadalshm-
fillimit. SFM rrit elasticitetin prmes qasjeve q vlera dhe aplikojn njohurit lokale dhe n t
ciln e menaxhimit sht t prshtatura me kalimin e kohs, bazuar n monitorimin, vlersimin
dhe t msuarit.
Synimi 9: Kontributet e pyjeve pr nj ekonomi t gjelbr sht rritur. Pyjet dhe pem do t luaj
nj rol vendimtar n lvizje drejt nj ekonomie t gjelbr, duke siguruar, pr shembull, nj burim
t qndrueshm t bioenergjis dhe biomaterials, mundsi rekreative, dhe materiale t ndryshme
gjenetike pr ushqime dhe ilae.
Synimi 10: Rritja e burimeve financiare nga t gjitha burimet pr t menaxhuar n mnyr t
qndrueshme e pyjeve. Niveli aktual i burimeve t ndara pr SFM sht i pamjaftueshm.
Veprimi sht e nevojshme n t gjitha nivelet pr t mobilizuar financim t mjaftueshm nga t
gjitha burimet pr t menaxhuar pyjet n bot t qndrueshme.
Objektivat do t duhet t jet m i rafinuar pr prfshirjen e tyre n SDGs. Pr disa nga
objektivat, treguesit e prcaktuar mir tashm ekzistojn dhe jan duke u matur, pr shembull,
me an Global Vlersimit t FAO-s resurseve pyjore ose Vjetarin FAO-s mbi Produktet Pyjore.
T tjer, veanrisht ato n lidhje me reduktimin e varfris dhe kontributet n sigurimin e
ushqimit dhe t ushqyerit, jan m t vshtira pr t matur. Sofo 2014 ka identifikuar burimet e
t dhnave pr disa treguesve, por n prgjithsi nuk do t ket nevoj pr t zhvilluar tregues t
rinj dhe t eksplorojn mjete t reja t matjes.
IV. PIKAT PR SHQYRTIM
. 12 Komiteti mund t dshirojn t rekomandoj vendet pr:
Prpjekjet rritje, duke prfshir koordinimin kombtar lidhur me OWG dhe Asambles s
Prgjithshme t OKB-s, pr t siguruar shqyrtimin adekuat dhe shikimit t pyjeve dhe
kontributin e tyre n t tri shtyllat e zhvillimit t qndrueshm n axhendn e pas-2015 t
zhvillimit;
t kontribuoj n mnyr aktive n zhvillimin e SDGs prmes Grupit Punues Hapur dhe
Asamblen e Prgjithshme t OKB-s, duke promovuar prfshirjen e synimeve dhe indikatorve
q njohin shum-funksionalitetit t pyjeve dhe kontributin e tyre t plot n tri shtyllat e
zhvillimit t qndrueshm.
. 13 Komiteti mund t dshirojn t rekomandoj FAO pr:
Mbshtetja e zhvillimit t objektivave dhe treguesve t duhura mbi pyjet n SDGs bazuar n
objektivat ekzistuese pyjore t lidhura dhe Kriteret dhe proceset Treguesi, n bashkpunim me
antart e CPF;
t punojn me partnert pr t zhvilluar tregues t prmirsuara pr prfitimet social-
ekonomike t pyjeve, veanrisht ato q lidhen me uljen e varfris dhe siguris ushqimore.