Açık Derin Kazılarda Zemin Deformasyonlarının Nümerik Analizi

YILDIZ TEKNK NVERSTES
FEN BLMLER ENSTTS

AIK DERN KAZILARDA ZEMN
DEFORMASYONLARININ NMERK ANALZ

naat Mh. Oktay SEVENCAN

FBE naat Mhendislii Anabilim Dal Geoteknik Programnda
Hazrlanan

YKSEK LSANS TEZ

Tez Danman: Prof. Dr. .Kutay ZAYDIN (YT)

STANBUL, 2009

YILDIZ TEKNK NVERSTES
FEN BLMLER ENSTTS


naat Mh. Oktay SEVENCAN

FBE naat Mhendislii Anabilim Dal Geoteknik Programnda
Hazrlanan

YKSEK LSANS TEZ

Tez Danman: Prof. Dr. .Kutay ZAYDIN (YT)

STANBUL, 2009
ii

NDEKLER
SMGE LSTES ....................................................................................................................... iv
KISALTMA LSTES ............................................................................................................... vi
EKL LSTES ....................................................................................................................... vii
ZELGE LSTES .................................................................................................................. xii
NSZ .................................................................................................................................... xiv
ZET ........................................................................................................................................ xv
ABSTRACT ........................................................................................................................... xvii
1. GR ....................................................................................................................... 1
2. NCEK ALIMALAR ....................................................................................... 3
3. GENEL BLGLER ............................................................................................... 14
3.1 Destekli Kazlar ..................................................................................................... 14
3.1.1 Destekli Kaz Teknikleri ........................................................................................ 15
3.1.2 Destekli Kazlarda Gzlem .................................................................................... 21
3.1.3 Destekli Kazlara Etkiyen Yatay Toprak Basnlar .............................................. 24
3.1.4 Destekli Kazlara Etkiyen Toprak Basnlar ........................................................ 28
4. ARATIRMA ve METOD .................................................................................... 33
4.1 Otogar-Baclar H.R.S. inin stasyonu Diyafram Duvar Uygulamas .............. 34
4.2 Projenin Tanm ..................................................................................................... 34
4.2.1 Blge Jeolojisi ....................................................................................................... 34
4.3 Analiz Metodu ....................................................................................................... 53
4.3.1 Otogar-Baclar H.R.S. inin stasyonu Diyafram Duvar le Yukardan Aa
naat Modeli ......................................................................................................... 55
4.3.2 Otogar-Baclar H.R.S inin stasyonu ok Sra Ankrajl Kazkl Perde Destek
Sistemi Modeli ....................................................................................................... 78
4.3.3 Otogar-Baclar H.R.S inin stasyonu Diyafram Duvar le ten Destekli Perde
Modeli .................................................................................................................... 94
5. SONULAR ........................................................................................................ 105
KAYNAKLAR ....................................................................................................................... 119
EKLER ................................................................................................................................... 122
Ek 1 Arazi Sondaj Lokasyonu ve Mhendislik Jeolojisi Haritas .......................................... 123
iii

Ek 2 Arazi Mhendislik Jeolojisi Kesiti ................................................................................. 124
Ek 3 Arazi Sondaj Loglar SB2 .............................................................................................. 125
Ek 4 Arazi Sondaj Loglar SB3 .............................................................................................. 128
Ek 5 Arazi nklinometre ve Piyozometre Lokasyonu ............................................................ 131
Ek 6 Arazi nklinometre lm Sonular Grafikleri ............................................................ 132
Ek 7 Arazi CIN02 nklinometre lm Sonular ................................................................. 134
Ek 8 Arazi CIN05 nklinometre lm Sonular ................................................................. 136
Ek 9 Diyafram duvar ile yukardan aa inaat metodu Plaxis modeli ekil deitirme
grnm ................................................................................................................................ 138
Ek 10 ok sra ankraj destekli kazk sistemi Plaxis modeli ekil deitirme grnm ....... 139
Ek 11 Diyafram duvar ile iten destekli sistem Plaxis modeli ekil deitirme grnm ... 140
Ek 12 Zemin Numuneleri Toplu Deney Sonular ................................................................. 141
ZGEM ............................................................................................................................ 142

iv

SMGE LSTES
A Alan
C
B
Kuyu ap dzeltme faktr
c
Drenajl kohezyon
C
R
Tij uzunluu dzeltme faktr
C
S
Numune alc dzeltme faktr
c
u
Drenajsz kohezyon
D Duvar zemin ii gmlme boyu
d Kazk ap
e Boluk oran
E Elastisite modl
E
I
Drenajl elastisite modl
E
m
ahmerdan etkinlii faktr
E
u
Drenajsz elastisite modl
E
c
Beton elastisite modl
E
s
elik elastisite modl
EI Eilme rijitlii
EA Eksenel rijitlik
G
s
zgl arlk
H Kaz Derinlii
I Atalet momenti
K
0
Sknetteki toprak basnc katsays
K
A
Aktif Rankine toprak basnc katsays
K
AC
Aktif Coulomb toprak basnc katsays
K
P
Pasif Rankine toprak basnc katsays
K
PC
Pasif Coulomb toprak basnc katsays
v

LL Likit limit
N
30
Standart penatrasyon darbe says
N
60
Prosedre gre dzeltilmi SPT darbe says
sel srtnme as
PI Plastisite indeksi
PL Plastik limit
s Destekler aras mesafe
Q
a
Ankraj ngerme kuvveti
q Serbest basn direnci
w
n
Doal su muhtevas
Doal birim hacim arlk
d
Suya doygun birim hacim arlk
w
Su iin birim hacim arlk
k
Kuru birim hacim arlk
v
Dey Yer Deitirme
x
Yatay Yer Deitirme
Poisson oran
v
Dey gerilme
h
Yatay gerilme
Dey efektif gerilme
Yatay efektif gerilme

Pi sabiti
Kesme gerilmesi
(N
60
)
1
Dey efektif gerilmeye gre dzeltilmi SPT darbe says

vi

KISALTMA LSTES
FS Gvenlik Katsays
H.R.S. Hafif Rayl Sistem
SPT Standart Penatrasyon Deneyi
TS Trk Standard
ULS Ultimate Limit State

vii

EKL LSTES
Sayfa
ekil 2.1 Kaz etrafnda gzlenen dey yer deitirmeler (Yldrm, 2004) ............................. 3
ekil 2.2 Duvar hareketleri tahmini iin dizayn erileri (Clough and ORourke 1990) ............ 4
ekil 2.3 Singapore Posta Merkezi yatay yer deitirme grafii ............................................... 5
ekil 2.4 Maksimum zemin yatay yer deitirme deerine duvar yzey alannn etkisi ........... 6
ekil 2.5 Kazdan uzaklk ile zemin yz dey yer deitirme ilikisi .................................... 7
ekil 2.6 Referans zm duvar yer deitirmesi ve eilme momenti grafikleri..................... 10
ekil 2.7 Referans zm zemin dey yer deitirmesi grafii .............................................. 10
ekil 2.8 Duvar srtnmesi dey yer deitirme etkisi .......................................................... 11
ekil 2.9 Duvar srtnmesinin yer deitirme ve eilme momenti zerindeki etkisi .............. 11
ekil 3.1 Diyafram duvar makinesi kesici eitleri .................................................................. 18
ekil 3.2 Diyafram duvar panel imalat sras ........................................................................... 19
ekil 3.3 Diyafram duvar panel imalat sras ........................................................................... 19
ekil 3.4 Ara kat kazsnn yapm ........................................................................................... 20
ekil 3.5 nklinometre lm Seti ........................................................................................... 22
ekil 3.6 Rankine aktif toprak basnlar.................................................................................. 26
ekil 3.7 Rankine pasif toprak basnlar ................................................................................. 27
ekil 3.8 ten destekli esnek duvarlarda gerilme dal (Yldrm, 2004) ............................ 29
ekil 3.9 Tschebotarioff (1973) gerilme dal diyagramlar ................................................ 30
ekil 3.10 Tabakal zeminlerde destekli kaz gerilme dal (Yldrm, 2004) ...................... 31
ekil 3.11 Terzaghinin idealize edilmi P-y analizinde kullanlan iliki (Hayta, 2005) .......... 32
ekil 4.1 SB 2den elde edilen SPT deerlerinin derinlik ile deiimi .................................... 38
ekil 4.2 SB 3den elde edilen SPT deerlerinin derinlik ile deiimi .................................... 38
ekil 4.3 Plastisite indeksi-isel srtnme as ilikisi (Terzaghi, Peck and Mesri, 1996) ..... 48
ekil 4.4 Arazi genel kesiti ve zemin zellikleri ...................................................................... 53
ekil 4.5 Diyafram duvar ile yukardan aa inaat metodu kesiti ......................................... 55
ekil 4.6 Dey yer deitirmelerin dalm ........................................................................... 58
ekil 4.7 Yatay yer deitirmelerin dalm ............................................................................ 58
viii

ekil 4.8 Sol diyafram duvarda yatay yer deitirmeler .......................................................... 59
ekil 4.9 Sol diyafram duvar yanndaki dey zemin kesitinde yatay yer deitirmeler ......... 59
ekil 4.10 Sol diyafram duvar analiz sonular ile inklinometre (CN05) lmlerinin
karlatrlmas ......................................................................................................................... 60
ekil 4.11 Sol diyafram duvar yannda dey zemin kesiti analiz sonular ile inklinometre
(CN02) lmlerinin karlatrlmas ..................................................................................... 61
ekil 4.12 Sa diyafram duvar yatay yer deitirme grafii .................................................... 62
ekil 4.13 Sol taraf zemin yzeyinde dey yer deitirme deiimi ...................................... 63
ekil 4.14 Sa taraf zemin yzeyinde dey yer deitirme deiimi ..................................... 64
ekil 4.15 Kaz taban kabarmas(Referans zm) ................................................................. 64
ekil 4.16 Gmlme boyunun (D) taban kabarmasna etkisi ................................................... 65
ekil 4.17 Zemin elastisite modl deiiminin yatay yer deitirmeler zerindeki etkisi (sol
duvar) ........................................................................................................................................ 66
ekil 4.18 Zemin kayma mukavemeti as deiiminin yatay yer deitirmeler zerindeki
etkisi (sol duvar) ....................................................................................................................... 67
ekil 4.19 Zemin elastisite modl deiiminin yatay yer deitirmeler zerindeki etkisi (sa
duvar) ........................................................................................................................................ 68
etkisi (sa duvar) ...................................................................................................................... 69
ekil 4.21 Zemin elastisite modl deiiminin duvar eilme momenti zerindeki etkisi (sol
duvar) ........................................................................................................................................ 70
ekil 4.22 Zemin kayma mukavemeti as deiiminin duvar eilme momenti zerindeki
etkisi (sol duvar) ....................................................................................................................... 71
ekil 4.23 Zemin elastisite modl deiiminin duvar eilme momenti zerindeki etkisi (sa
duvar) ........................................................................................................................................ 72
etkisi (sa duvar) ...................................................................................................................... 73
ekil 4.25 Zemin elastisite modl deiimi ile dey yer deitirme ilikisi (sol taraf) ........ 74
ekil 4.26 Zemin kayma mukavemeti as deiimi ile dey yer deitirme ilikisi (sol taraf)
.................................................................................................................................................. 74
ekil 4.27 Zemin elastisite modl deiimi ile dey yer deitirme ilikisi (sa taraf) ....... 75
ix

ekil 4.28 Zemin kayma mukavemeti as deiimi ile dey yer deitirme ilikisi (sa
taraf).......................................................................................................................................... 75
ekil 4.29 Zemin elastisite modl deiimi ile kaz taban kabarma ilikisi .......................... 76
ekil 4.30 Zemin kayma mukavemeti as deiimi ile kaz taban kabarma ilikisi ............. 76
ekil 4.31 Zemin profilinde alt tabakann kil olmas halinde gmlme boyunun (D) kaz
taban kabarmasna etkisi.......................................................................................................... 77
ekil 4.32 Ankrajl kazkl perde destek sistem modeli ........................................................... 80
ekil 4.33 ok sra ankraj destekli kazkl perde sistemi dey yer deitirme dalm ........ 82
ekil 4.34 ok sra ankraj destekli kazkl perde sistemi yatay yer deitirme dalm ......... 82
ekil 4.35 ok sra ankraj destekli kazkl perde sistemi sol-sa yan kazk yatay yer
deitirme grafii ...................................................................................................................... 83
ekil 4.36 ok sra ankraj destekli kazkl perde sistemi sa yan zemin yz dey yer
deitirme grafii ...................................................................................................................... 84
ekil 4.37 ok sra ankraj destekli kazkl perde sistemi sol yan zemin yz dey yer
deitirme grafii ...................................................................................................................... 84
ekil 4.38 ok sra ankraj destekli kazkl perde sistemi kaz taban kabarma grafii ............ 85
ekil 4.39 ok sra ankraj destekli kazkl destek sistemi kazk ap deiimi ile yatay yer
deitirme ilikisi (sa kazk) ................................................................................................... 86
ekil 4.40 ok sra ankraj destekli kazkl destek sistemi ankraj ngerme kuvveti deiimi ile
yatay yer deitirme ilikisi (sa kazk) ................................................................................... 87
deitirme ilikisi (sol kazk) .................................................................................................... 88
yatay yer deitirme ilikisi (sol kazk) .................................................................................... 89
ekil 4.43 ok sra ankraj destekli kazkl destek sistemi kazk ap deiimi ile moment
deiimi ilikisi (sol-sa kazk) ................................................................................................ 90
moment deiimi ilikisi (sol-sa kazk) .................................................................................. 91
dey yer deitirme ilikisi ..................................................................................................... 92
x

ekil 4.46 ok sra ankraj destekli kazkl destek sistemi kazk ap deiimi ile dey yer
deitirme ilikisi ...................................................................................................................... 92
kaz taban kabarma ilikisi ...................................................................................................... 93
ekil 4.48 ok sra ankraj destekli kazkl destek sistemi kazk ap deiimi ile kaz taban
kabarma ilikisi ......................................................................................................................... 93
ekil 4.49 ten destekli diyafram duvar modeli ...................................................................... 95
ekil 4.50 800/15.7 elik boru destek eleman ile iten destekli tasarmda meydana gelmesi
beklenen dey yer deitirme dalm ................................................................................... 97
beklenen yatay yer deitirme dalm .................................................................................... 97
ekil 4.52 800/15.7 elik boru destek eleman ile iten destekli tasarmda sa duvar yatay
yer deitirme grafii................................................................................................................ 98
ekil 4.53 800/15.7 elik boru destek eleman ile iten destekli tasarmda sol duvar yatay yer
deitirme grafii ...................................................................................................................... 99
ekil 4.54 800/15.7 elik boru destek eleman ile iten destekli tasarmda sol zemin yz
dey yer deitirme grafii ................................................................................................... 100
ekil 4.55 800/15.7 elik boru destek eleman ile iten destekli tasarmda sa zemin yz
dey yer deitirme grafii ................................................................................................... 100
ekil 4.56 800/15.7 elik boru destek eleman ile iten destekli tasarmda kaz taban
kabarma grafii ....................................................................................................................... 101
ekil 4.57 Diyafram duvar ile iten destekli derin kaz sistemi destek eleman rijitlik deiimi
ile yatay yer deitirme deiimi ............................................................................................ 102
zemin yz dey yer deitirme deiimi (sol zemin yz) ................................................. 103
zemin yz dey yer deitirme deiimi (sa zemin yz) ................................................ 103
kaz taban zemin kabarmas deiimi .................................................................................... 104
ekil 5.1 Destek sistemine gre beklenen yatay yer deitirme ilikisi (sol taraf) ................ 107
ekil 5.2 Destek sistemine gre beklenen yatay yer deitirme ilikisi (sa taraf) ............... 108
xi

ekil 5.3 Destek sistemine gre dey elemanlarda olumas beklenen eilme momenti
dalm (sol ve sa ) .............................................................................................................. 109
ekil 5.4 Destek sistemine gre beklenen sol taraf zemin yz dey yer deitirme grafii
................................................................................................................................................ 110
ekil 5.5 Destek sistemine gre beklenen sa taraf zemin yz dey yer deitirme grafii
................................................................................................................................................ 110
ekil 5.6 Destek sistemine gre beklenen kaz taban zemin kabarmas grafii .................... 111
ekil 5.7 Destek sistemine gre beklenen efektif yatay gerilme dalmnn Terzaghi basn
dalmlar ile karlatrlmas (sol taraf) .............................................................................. 112
ekil 5.8 Destek sistemine gre beklenen efektif yatay gerilme dalmnn Tschebotarioff
dalmlar ile karlatrlmas (sol taraf) .............................................................................. 113
dalmlar ile karlatrlmas (sa taraf) .............................................................................. 114
dalmlar ile karlatrlmas (sa taraf) .............................................................................. 115
ekil 5.11 Destek elemanlarna etkiyen i kuvvetler ............................................................. 116
ekil 5.12 ok sra ankraj destekli kazkl perde zm sa taraf ankraj kuvvetleri deiimi
................................................................................................................................................ 117
ekil 5.13 ok sra ankraj destekli kazkl perde zm sol taraf ankraj kuvvetleri deiimi
................................................................................................................................................ 117

xii

ZELGE LSTES
Sayfa
izelge 3.1 Zeminler iin kullanlabilecek K
0
katsays deerleri (Yldrm, 2004) ................ 25
izelge 4.1 Aratrma sondajlar bilgileri ve y.a.s.s durumu ................................................... 37
izelge 4.2 SB 2 sondaj rneklerinde elek analizi ve zgl arlk deney sonular .............. 39
izelge 4.3 SB2 sondaj rnekleri elek analizi sonular deerlendirmesi .............................. 39
izelge 4.4 SB 2 sondaj rnekleri Atterberg Limitleri ve doal su muhtevas deney sonular
.................................................................................................................................................. 40
izelge 4.5 Kohezyonlu zeminlerin plastisite indeksine gre snflandrlmas (Chen, 1975) 41
izelge 4.6 SB2 sondaj rneklerinin plastisite indeksi PI ye gre snflandrlmas .............. 41
izelge 4.7 SB 2 sondaj rnekleri eksenli basn (UU) deneyi sonular .......................... 41
izelge 4.8 SB 3 sondaj rnekleri elek analizi ve zgl arlk deney sonular ................... 42
izelge 4.9 SB3 sondaj rnekleri elek analizi sonularnn deerlendirilmesi ....................... 42
izelge 4.10 SB 3 sondaj rnekleri Atterberg Limitleri ve doal su muhtevas deney
sonular ................................................................................................................................... 43
izelge 4.11 SB3 sondaj killi rneklerinin plastisite indeksi PI ye gre snflandrlmas ..... 43
izelge 4.12 SB3 sondaj rneklerinde eksenli kesme (UU) ve tek eksenli basn deneyi
sonular ................................................................................................................................... 44
izelge 4.13 zgl younluk deerleri (etin, 2001).............................................................. 45
izelge 4.14 Zeminler iin zgl younluk deerleri (etin, 2001) ........................................ 45
izelge 4.15 SPT N says drenajsz kohezyon ilikileri (etin, 2001) ................................... 46
izelge 4.16 Drenajsz elastisite modl - drenajsz kohezyon ilikileri (etin, 2001) .......... 46
izelge 4.17 Kuyu ap, numune alc, tij dzeltme faktrleri (Skemton, 1986) ..................... 49
izelge 4.18 SPT ahmerdan etkinlikleri (Clayton, 1990) ....................................................... 50
izelge 4.19 Kohezyonsuz zeminlerde deerleri (etin, 2001) ............................................ 51
izelge 4.20 Zeminlerin elastik parametreleri (Das, 1998)...................................................... 52
izelge 4.21 Zemin tabakalar iin seilen geoteknik parametreler ......................................... 52
izelge 4.22 Plaxis analizlerinde kullanlan diyafram duvar, deme ve radye temel
parametreleri ............................................................................................................................. 56
xiii

izelge 4.23 Ankraj kk blgesi zellikleri ............................................................................. 56
izelge 4.24 Kazklar iin Plaxis parametreleri ....................................................................... 78
izelge 4.25 Ankraj Plaxis parametreleri ................................................................................. 79
izelge 4.26 Destek elemanlar Plaxis parametreleri ............................................................... 94

xiv

NSZ
Bu tezde geoteknik mhendisliinin nemli konularndan biri olan derin kaz destekleme
yntemlerinden diyafram duvar ile yukardan aaya inaat yapm yntemi ilenmi ve kaz
sonucu oluan zemin yer deitirme deerleri arazi lmleri ile karlatrlm olup ayrca
deiik derin kaz destek sistemleri ile zmler yaplarak meydana gelmesi beklenen yer
deitirmelerin karlatrlmas yaplmtr.
Tezin yapm aamasnda bilgi ve yardmlarn esirgemeyen bata ok deerli hocam Sayn
Prof. Dr. . Kutay ZAYDINa teekkr ederim. Ayrca maddi manevi desteklerini
esirgemeyen ailem ve yardmlarndan tr ok deerli hocam Do. Dr. Mehmet
BERLGEN, arkadalarm M. Tuna DORUOLU ve ar AYDINa teekkr ederim.

stanbul, 2009

Oktay SEVENCAN

xv


Oktay SEVENCAN
naat Mhendislii, Yksek Lisans Tezi

ZET
Bu almada destekli derin kazlar evresinde olumas beklenebilecek zemin yer
deitirmeleri incelenmitir. Farkl derin kaz destek sistemleri iin evre zeminde
oluabilecek zemin yer deitirmeleri ve bunlar zerinde deiik parametrelerin etkileri
aratrlmtr.
Aratrmada stanbulda ina edilmekte olan Baclar-Otogar Hafif Rayl Sistemi kapsamnda
yer alan inin stasyonu derin kazs model olarak ele alnmtr. Derinlii 32.5m olan bu
istasyon kazs diyafram duvar ile yukardan aa inaat yntemi ile gerekletirilmitir.
stasyon yapsnn 6 kat demesi ve taban temel pla destek elemanlar olarak kullanlmtr.
Kaz srasnda diyafram duvar iine ve yaknna yerletirilen inklinometreler ile yatay zemin
yer deitirmeleri llmtr.
Tez almas kapsamnda PLAXIS isimli bir sonlu elemanlar program kullanlarak ncelikle
arazide uygulanan derin kaz ve destek sistemi modellenmi ve referans model olarak kabul
edilen sonular yerinde lm deerleri ile karlatrlmtr. Arazi zemin aratrmalar ve
laboratuar deney sonularndan yararlanlarak retilen zemin profili ve geoteknik parametreler
kullanlarak gerekletirilen saysal analizler sonucunda yerinde gzlenen davran ile uyumlu
zemin yer deitirmeleri elde edilebilecei gsterilmitir. Ayrca, analizlerde kullanlan zemin
parametrelerinin belirli aralklar iinde deimesi durumunda hesaplanan tesirler zerinde
olas etkileri aratrlmtr.
Daha sonra ayn zemin modeli kullanlarak incelenen derin kaznn uygulanandan farkl
sistemler ile desteklenmesi durumunda beklenebilecek davran aratrlmtr. Farkl destek
sistemi seenekleri olarak diyafram duvarn iten kat demeleri yerine ayn seviyelerde elik
borularla desteklenmesi ve dey destek eleman olarak diyafram duvar yerine fore kazkl
perde ve ngermeli zemin ankrajlarndan oluan bir sistem seilmitir. Gerekletirilen saysal
analizler sonucunda hesaplanan zemin yer deitirmeleri referans model sonular ve arazi
gzlemleri ile karlatrlmtr. Analizler sonucunda evre zeminde olumas beklenen yatay
zemin yer deitirmeleri, yzey dey yer deitirmeleri, kaz taban kabarmalar ve dey
destek elemanlarnda oluacak eilme momenti dalmlar elde edilmitir. Kullanlacak iten
xvi

destek elemanlarnn rijitlii, fore kazklarn ap ve ankrajlarn ngerme kuvveti gibi tasarm
parametrelerinin oluacak tesirler zerinde etkileri hesaplanmtr.
Gerekletirilen almalar sonucunda derin kazlarn desteklenmesinin deiik sistemler ile
gvenli bir ekilde salanabilecei ve davranlarn saysal analizlerle geree yakn bir
ekilde ngrlebilecei gsterilmitir. Diyafram duvar ile yukardan aa inaat yntemi
veya ayn seviyelerde iten yeterli rijitlikte elik borular ile destek salanmas durumlarnda
zemin hareketlerinin birbirine ok yakn olaca belirlenmitir. Dey destek eleman olarak
diyafram duvar yerine fore kazkl perde kullanlmas ve ok sra ngermeli zemin ankrajlar
ile geriye balanmas durumu da saysal analizlerle incelenmitir. Analiz sonular ankraj
dey aralklarnn (ve kaz kademesi saysnn) ok daha sk olmas gerekeceini, zemin yer
deitirmelerinin ankraj ngerme kuvvetlerine bal olarak deieceini ve dier sistemlere
gre daha byk olmasnn beklenebileceini gstermitir.

Anahtar Kelimeler: Derin kaz, zemin deformasyonu, diyafram duvar, elik borularla iten
destekli diyafram duvar, ankrajl fore kazk perde.

xvii

NUMERICAL ANALYSIS of SOIL DEFORMATIONS
at OPEN DEEP EXCAVATIONS

Oktay SEVENCAN
Civil Engineering, Master of Science Thesis

ABSTRACT
In this study soil displacements expected to occur around deep excavations are investigated.
The soil displacements which might develop in the vicinity of deep excavation supported by
different bracing systems and factors affecting them were studied.
In the study the deep excavation made for the inin Station located along the Baclar-
Otogar metro line which is currently under construction in Istanbul is utilized as the field case
story. The excavation of this 32.5m deep excavation is carried out with a surrounding slurry
trench wall and up-to-down construction method. The 6 slabs of the station building and the
foundation mat provided the internal bracing. Lateral soil displacements are measured with
inclinometers placed in the wall and nearby soil layers.
Within the scope of the investigation computer code PLAXIS is used to calculate first the soil
displacements around the excavation modeling the support system employed in the field. The
calculated displacement values are compared with the measured values and the solution
compatible with the field observations is denoted as reference solution. It is shown that soil
displacements values in line with the measured values can be calculated with the computer
code used using geotechnical parameters obtained from conventional field and laboratory test
results. In addition, the effects of variance in some soil parameters within excepted ranges on
the calculated displacements and wall bending moments are investigated.
Then using the same soil model, soil displacements expected to occur if some other
alternative excavation support systems were used is investigated. As alternative support
systems using steel pipes as internal bracing and a piled wall with pre-stressed tie-backs are
considered. The calculated soil displacements for different support systems are compared with
each other and the measured values. The effects of certain design parameters such as the
rigidity of internal bracing elements, the pile diameters and the pre-stressing level of tie-backs
are investigated through numerical analysis.
As a result of the studies carried out it is shown that the deep excavations can be safely
supported with different bracing systems and reliable estimates of soil displacements expected
xviii

to develop around the excavation can be made. The calculated soil displacements are shown
to be very close for the cases of internal bracing being either provided by the slabs as in the
case of up-to-down method or by regular steel bracing. For the case of a piled wall with pre-
stressed tie-backs the soil displacements are expected to be somewhat larger, their magnitude
depending on the number and pre-stressing level of the tie-backs.

Key words: Deep excavation, soil deformation, diaphragm wall, diaphragm wall with internal
bracing system using steel pipe, piled wall with pre-stressed tie-backs.

1

1. GR
20. yzyl balarndan itibaren dnya genelinde yksek yaplarn saysnda byk artlar
olmutur. Yksek yaplarn tahmin edilebilecei gibi temel seviyeleri normal yaplara gre
daha derinde olmaktadr. Bu nedenle derin kaz destekleme sistemlerine duyulan ihtiya gn
getike art gstermektedir.
Yurdumuzda yaplm olan gzlemlere gre byk kentlere olan gn son zamanlarda
nemli bir art ierisinde olduu tespit edilmi bulunmaktadr. Bunun sonucunda nfus
younluuna bal olarak artan ulam ve konut ihtiyac karlanmasnda eitli problemler
meydana gelmektedir. zellikle ulam ihtiyacnn karlanmasnda toplu tama hizmetinin
nemi her geen gn daha da n plana kmaktadr. Gnmzde gelimi lkeler trafik
younluunu azaltmak iin toplu tama aralarn yer altnda hareket eden hzl trenler
vastasyla zme kavuturmaktadrlar. Fakat bu zm iin lkemizde nemli bir engel
olarak toplu tama gzerghlarnn zerlerinde nceden yerleim alanlarnn ina edilmi
olmas karmza kmaktadr. Bu nedenle bu alanlarda inaat uygulamas yapmak olduka
skntl hale gelmi ve bu srete inaat mhendisleri bu problemin zm iin yeni
araylar ierisine girmilerdir.
Yerleimini tamamlam blgelerde yksek yaplarn yaplmas durumda derin temel ukurlar
almas civardaki mevcut yaplarda olumsuz etkiler meydana getirebilmektedir. Bu etkilerin
incelenmesi ve snrl dzeyde tutulmas yap stabilitesi iin gerekli bir zorunluluktur.
Derin kazlar srasnda meydana gelen yatay gerilme boalmas zeminlerde yatay yer
deitirmelere ve yatay yer deitirmeler nedeni ile de dey yer deitirmelere neden
olmaktadr. Bu hareketlerin incelenmesi ve minimize edilmesi iin derin kaz destekleme
sistemlerine gereksinim duyulmaktadr.
naat mhendisliinin geoteknik anabilim dal bu tr almalarda etkin rol oynamaktadr.
Zemin ierisinde yaplacak imalatlar iin zemin-yap etkileiminin sz konusu olmas
nedeniyle geoteknik mhendislii son otuz yl ierisinde byk atlmlar gerekletirerek yeni
inaat ve zemin model zmleri gelitirmitir. lkemizde derin kaz teknikleri son yllarda
metro inaatlar ve yksek yaplarda derin temel ukuru kazlarnda ska kullanlmaktadr.
Yurdumuzda derin kazlar iin kullanlan inaat metotlar arasnda kazkl ankrajl perde
sistemi, kuyu tipi betonarme perde sistemi, palplanj duvar sistemi, diyafram duvar sistemi v.b.
sistemler uygulanmaktadr.
2

Derin kaz destekleme sistemlerinde zemin hareketleri yeralt suyunun etkisi, zemin
zelikleri, jeolojik ve toporafik zellikler, kaz sresi, kaz ekli, destek sistemi gibi birok
etkenden etkilenmektedir. Bu etkilerin hepsinin birden gz nnde bulundurulmas ve uygun
zmn bulunmas geoteknik mhendislerinin uygulama alanna girmektedir.
Derin kaz destekleme sistemleri ve derin kazlar sonucu oluan zemindeki yatay ve dey yer
deitirme hareketlerinin incelenmesi ile ilgili olarak yurdumuzda ve dnyada birok
aratrma yaplmtr. Bu aratrmalarn ou zeminde meydana gelen yatay yer deitirme
(
x
) ve buna bal olarak gelien dey yer deitirme (
v
) deerlerinin snrlandrlmas ve
civardaki mevcut yaplara bu yer deitirmelerin olumsuz etkilerinin azaltlmasnn
aratrlmas ynnde olmutur.
Bu almada derin kaz destekleme sistemlerinden ksaca bahsedilmi ve Otogar-Baclar
Hafif Rayl Sistem (H.R.S) projesi inin stasyonu iin uygulanan diyafram duvar modeli
kullanlarak Plaxis program yardmyla meydana gelebilecek yer deitirmeler analiz
edilmitir. Arazide yardmc lm aletleri kullanlarak yaplan lmler ile analiz sonucunda
bulunan deerler karlatrlmtr. Ayrca sz konusu kazda uygulanandan deiik destek
sistemleri kullanlmas durumlarnda meydana gelecek hareketler ve deiik parametrelerin
bunlar zerindeki etkisi aratrlmaya allmtr.

3

2. NCEK ALIMALAR
Geoteknik mhendisliinin nemli ura alanlarndan olan derin kaz problemleri ile ilgili
olarak literatrde birok aratrma mevcuttur. Bu aratrmalarn hemen hemen hepsinde ama
ele alnan bir referans zm zerinde belirli parametrelerde deiiklikler yaplmas ve bu
deiiklikler sonucu meydana gelen yer deitirme, moment, yk dalm gibi deiimlerin
incelenmesi olarak karmza kmaktadr. Aada tezin konusu ile ilgili olarak nceden
yaplan almalar hakknda ksaca bilgi verilmeye allmtr.
Genel olarak derin kazlar zerinde Peck (1969) tarafndan yaplan almada, derin kazlarn
yatay olarak desteklenmesi incelenmi ve destekleme sisteminin zelliklerinin zemin tipine,
kaz derinliine ve yapm hzna bal olduu bildirilmitir. Ayrca palplan duvar ve ahap
gslemeli elik kazkl duvarlar zerinde zemin snf tanmlamas iin kaz derinliine
gre normalize edilmi maksimum dey yer deitirmenin (
vmax
) kazdan uzaklatka
deien deerlerini vermitir. Bu tanmlamaya gre (
vmax
)/H deeri A grup zemin
tanmlamas iin 1.0%, B grup tanmlamas iin ise >2% deerlerini bildirmitir (ekil 2.1).

ekil 2.1 Kaz etrafnda gzlenen dey yer deitirmeler (Yldrm, 2004)
Kuruolu vd. (1998) tarafndan yaplan iten destekli rijit iksa yaplarnda yatay zemin itkileri
ve deplasmanlar adl almada zmir Hafif Rayl Sistem Projesi kapsamnda istasyon
yaplarnn kazs srasnda kullanlan iten elik borularla destekli rijit diyafram duvarlarn
yer deitirme ve destek yklerinin llmesi incelenmitir. alma sonucunda destek
yklerine gelen kuvvetlerin Terzaghi&Peck kriterinin ierisinde kald bildirilmitir. Ayrca
4

kaz tabanna yakn yerlerde hesaplanan destek ykleri ile llen destek ykleri arasnda
uyumsuzluk olduu bildirilmitir.
Long (2001) tarafndan derin kazlara bal zemin hareketleri ve dayanma duvar iin
veritaban adl almada 300 adet vaka analizi gz nnde bulundurularak bir duvar ve zemin
yer deitirme veritaban sunulmutur. Zemin ve duvar hareketlerinin veri analizleri iin iki
yaklamn bulunduu bildirilmitir. Bunlardan birincisi; az sayda blgesel bir alan zerinde
gvenilir durum analizleri toplanarak yaplabileceidir. Dieri ise daha geni bir alan
ierisinde ve daha fazla sayda dnya apndaki deneyimlerin kullanlmasdr. Bu yaklamn
zayflnn ise uygulamadaki baz aksaklk etkilerinin gz ard edilmesi olduu bildirilmitir.
Bu almada fazla sayda durum analizleri gz nnde bulundurularak deerlendirme
yaplmtr. Durum analizlerinden toplanan sonularn Clough ve ORourke (1990) tarafndan
verilen ekil 2.2de gsterilen diyagram yardmyla bulunan deerler ile kyaslandrlmas
yaplmtr. Clough ve ORourke (1990) tarafndan verilen bu diyagram yardmyla sistem
rijitliine bal olarak duvar yer deitirmeleri hakknda nceden bir fikir sahibi
olunabilmektedir. Clough ve ORourke (1990) tarafndan yaplan almada zemin kat
killer/kel zeminler/kumlar ve orta kat kil olarak iki ana kategoriye ayrlm buna gre yatay
ve dey yer deitirme deerleri verilmitir. 1. kategori zeminler iin (
hmax
) 0,2%H ve
(
vmax
) 0,15%H olarak belirtilmitir. 2. kategori zeminler iin ise taban kabarmas iin
gvenlik katsaysnn ve sistem rijitliinin tanmlanmas gerekmektedir. Sistem rijitliinin
Clough ve dierleri (1990) tarafndan (EI)/(
w
s
4
) olarak hesaplanaca bildirilmitir.

ekil 2.2 Duvar hareketleri tahmini iin dizayn erileri (Clough and ORourke 1990)
5

almada 300 adet vaka analizi aadaki zelliklerde h yumuak zemin kalnlna, s destek
elemanlarnn aralna ve taban kabarmas gvenlik katsaylar gibi zellikler gz nnde
bulundurularak 4 blme ayrlm ve dey yer deitirme deerleri kaz derinlii boyunca
grafikler halinde verilmitir. Buna gre maksimum duvar yatay yer deitirme deerinin
0,05%H ile 0,25%H arasnda deitii bildirilmitir. Yatay yer deitirmeye bal olan dey
yer deitirme deerinin ise 0,1%H ile 0,2%H arasnda olduu bildirilmitir. ten destekli
sistem, ankrajl sistem veya yukardan aa inaat uygulamas ile meydana gelen hareketler
arasnda fark edilebilir farkllklar bulunmad bildirilmitir.
Poh vd. (2001) tarafndan yaplan duvar imalat ile ilgili zemin hareketleri durum analizleri
adl almada Singaporeda uygulanan 4 farkl projede oluan zemin hareketleri
incelenmitir. Arazi gzlemi iin yer deitirme deerlerini lmeye yarayan inklinometre
aletleri ve su seviyesinin llmesinde kullanlan piyozometreler yardmyla lmler
gerekletirilmitir. ekil 2.3de Singapore posta merkezi binas iin yatay yer deitirme
deerlerinin duvar imalat boyunca deiimi gsterilmektedir.

ekil 2.3 Singapore Posta Merkezi yatay yer deitirme grafii
Arazide yaplan gzlem sonular gstermitir ki zeminde meydana gelen yatay yer
deitirmeler duvarn yzey alannn artmas ile artmaktadr. Yatay yer deitirmelerin
6

minimize edilebilmesi iin duvar yzey alannn drlmesi ile gerekleebilecei
bildirilmitir (ekil 2.4).

ekil 2.4 Maksimum zemin yatay yer deitirme deerine duvar yzey alannn etkisi
Ayrca diyafram duvar imalatnda kullanlan bulamacn yksek younluklu olmas halinde
yatay yer deitirmelerin azald bildirilmektedir. Meydana gelen zemin hareketlerinin
destek sistemi, zemin zellii ve panel boyutlar gibi birok etkene bal olduu
gzlemlenmitir. Kontrolsz ve dzensiz imalatlarda hareketin ar derecede byk olaca
kansnn ortaya kt bildirilmektedir. Diyafram duvar imalat sonucunda meydana gelen
yatay ve dey yer deitirme deerlerinin zemin koullar, imalat ekipmanlar, teknii ve
kontrol, panel boyutlar, ukurun desteklenmesinde kullanlan bentonit tipi veya destekleme
iin kullanlan karm ve imalat zaman gibi birok etkene bal olduu bildirilmitir. ekil
2.5de gsterildii gibi zemin yz maksimum dey yer deitirme deeri duvar panelinden
uzaklatka azalmaktadr.
7

ekil 2.5 Kazdan uzaklk ile zemin yz dey yer deitirme ilikisi
Thorley ve Forth (2002) ylnda yapm olduklar Hong Kongda slah edilmi adada diyafram
duvar imalatna bal oturma adl almada oturmalarn meydana geli zamanlar ve diyafram
duvar imalatnn etraftaki mevcut derin temelli yaplarn altnda meydana getirdii dey yer
deitirmeler aratrlmtr. Bu deerler Davies ve Henkel (1980) tarafndan oluturulan
tablolar ile karlatrlm ve sonularn bu tablolarda verilen deerlerle rtt
bildirilmitir.
Hsieh vd. (2003) yapm olduklar derin kazlarda kaz tabannda jet grout kullanarak
iyiletirilme yaplmas ile diyafram duvar yer deitirmelerinin snrlandrlmas adl
almada; MR Residans binas inaat iin uygulanacak olan 22.3mlik diyafram duvar ile
derin kaznn sonucunda meydana gelecek yatay ve buna bal olan dey yer deitirmelerin
civardaki mevcut yakn binalarda meydana getirebilecei hasarlar azaltmak amacyla jet
grout metodunun kullanlmas vaka analizi incelenmitir. Diyafram duvar ile derin kaz
yaplmas srasnda meydana gelmesi beklenen yatay yer deitirme deerlerinin ok fazla
olmas ve buna bal olan zemin yz dey yer deitirmelerinin civardaki yaplarda
meydana gelecek hasarlarda birincil etken neden olduu bildirilmitir. Blgesel deneyimlere
gre normal koullarda derin kazda 0,3-0,5% kaz derinlii kadar yatay yer deitirmenin
8

olaca bildirilmitir. Bu yatay yer deitirmelere gre dey yer deitirmelerin 50-100%
yatay yer deitirme kadar olaca tahmin edilmekte olduu bildirilmitir. Derin kaz
srasnda meydana gelmesi beklenen dey yer deitirmelerin (3-4)H (H=kaz derinlii)
genilikte civarda etken olaca Woo ve Moh (1990) tarafndan bildirilmitir. Civardaki
binalarn derin kaz srasnda olumas beklenen yatay ve dey yer deitirmelerden hasar
grmemesi iin kaz tabannda jet grout uygulamas yaplm ve meydana gelmesi beklenen
yer deitirmelerin arazi lmleri sonucunda %40dan fazla azald tespit edilmitir.
Arslan ve ztoprak (2005) derin kazlarda ok sra ankrajl iksa sistemleri ile ankastre fore
kazk iksa sistemlerinin tasarm ve maliyet karlatrmas adl bir bildiri yaynlamlardr.
Bildiride derin kazlarda kullanlan ok sra ankrajl iksa sistemleri ile ankastre alan fore
kazk iksa sistemlerini karlatrabilmek amacyla gelitirilen Bank05 adl bilgisayar
program tantm ve iki sistemin maliyet ve tasarm kyaslamasn yapmlardr. Bildiri
kapsamnda tamamen kil ve tamamen kum zeminden oluan iki farkl zemin profili
tanmlanmtr. Bu zemin profillerinde kaz derinlii, kil zeminde 4mden 16mye, kumlu
zeminde 4mden 20mye kadar deitirilmitir. Deien kaz derinliine bal olarak konsol
fore kazk ve ok sra anrajl iksa sistemlerinin tasarm yaplm ve iki iksa sisteminin
maliyeti karlatrlmtr. Elde edilen sonulara gre killi zemin modelinde 9m kaz
derinliinde iki iksa sisteminin maliyetinin yaklak eit olduu, 4-9m aras derinliklerde fore
kazkl sistemin daha ekonomik olduu, 9-20m aras derinliklerde ise ankrajl sistemin daha
ekonomik olduu bildirilmitir. Kumlu zemin modelinde ise iksa maliyetleri 8m kaz derinlii
seviyesinde eit olduu, daha az derinliklerde konsol iksa sisteminin daha ekonomik, daha
fazla kaz derinliklerinde ise ankrajl sistemlerin daha ekonomik olduu bildirilmitir.
Bildiride Bank05 programnda kullanlan yatay ankraj yk hesaplama yntemlerinden Alan
(Tributary), Mafsal (Hinge) ve Hiperstatik Yntem zmlerinin maliyete etkisi
karlatrlmtr. Hinge ynteminin en yksek maliyete ulat, Tributary ynteminin en
dk maliyete ulat, Hiperstatik yntemin ise dier iki yntemin arasnda bir maliyete
sahip olduu bildirilmitir. Ayrca bu maliyet farklarnn tm maliyetleri %5i etkilemesinden
dolay tasarm ve maliyet asndan seilen ankraj yk ynteminin sonucu ok etkilemeyecei
bildirilmitir.
Leung ve Ng (2007) tarafndan yaplan kark zemin koullarnda yerinde dkme duvarla
destekli derin kazlarda duvar ve zemin yer deitirmeleri adl almada Hong Kongda
yaplan 14 adet vaka analizini ieren yerinde dkme betonarme duvarn yatay yer
deitirmeleri ve zemin yz dey yer deitirmeleri incelenmi ve analiz edilmitir.
9

almada kark zemin koullar dolgu, deniz at ve/veya alvyon ve ayrk zeminden
olumaktadr. Aratrmada SPT saylarna gre gruplandrma yaplarak, N
30
30 olan
zeminlere grup A, N
30
>30dan byk olan zeminlere ise B grubu zemin tanmlamas
yaplmtr. ncelenen 14 adet vaka analizinin 12 adedi yukardan aaya inaat metodu
kullanlarak ina edilmi olup 2 adedi ise aadan yukar inaat metodu kullanlarak ina
edilmitir. Analizler sonucunda yukardan aa yapm metodu ile aadan yukar yapm
metodu ile meydana gelen yer deitirmeler ile duvar hareketleri arasnda byk farkllklar
olmadnn tespit edildii bildirilmitir. Yaplan aratrma sonucunda Grup A (N
30
30)
zeminler iin duvarda meydana gelen yatay yer deitirmenin 0.19-0.29%H arasnda
gzlemlendii ortalama yatay yer deitirme deerinin 0.23%H olarak alnabilecei
bildirilmitir. Grup B (N
30
>30) iin yatay yer deitirme deerleri 0.09-0.20%H arasnda
olduu ve ortalama deerin 0.13%H olarak alnabilecei bildirilmitir. Yatay yer deitirmeye
bal olarak meydana gelen dey yer deitirme deerinin Grup A (N
30
30) iin 0.06-
0.22%H arasnda meydana geldii, ortalama deerin 0,12%H alnabilecei bildirilmitir. Grup
B (N
30
>30) iin dey yer deitirme deerlerinin 0,01-0,04%H arasnda deitii ve
ortalama deer olarak 0,02%H alnabilecei belirtilmitir. almada ayrca vaka analiz
sonular kullanlarak yatay duvar yer deitirmeleri ve buna bal olarak gelien dey yer
deitirme deerleri ile orantlar, maksimum meydana geli ve etki noktalarnn tespiti
ilenmitir.
Blackburn vd. (2007) tarafndan yaplan yumuak kil zeminde iten destekli bir kazda
boyutlu etkilerin incelenmesi adl makalede Illinoisde bulunan Ford Mhendislik Dizayn
Merkezinin kazs srasnda meydana gelen zemin yer deitirmeleri, civardaki binalarda
meydana gelen dey yer deitirme miktar, desteklere gelen yk ve desteklerin davran
biimi gibi konular incelenmitir. almada yaplan analizler ile arazide lm aletleri ile
yaplan gzlemlerin beklenen deerlerde olduu, Burland ve Worth (1975)e gre destek
sistemi sonucu oluan yer deitirmelerin yzeysel temeller iin kabul edilebilir seviyede
olduu bildirilmitir.
Schweiger (2007) derin kazlarn nmerik analizi iin modelleme adl almasnda derin
kazlar iin farkl zemin model kabullerinin ve duvar srtnmesi gibi parametrelerin nmerik
analiz sonularna etkileri incelenmitir. almada kapsaml bir referans zme bal olarak
kabullerin yer deitirme ve eilme momenti zerindeki etkileri incelenmitir. Bildiride 32m
yksekliinde bir diyafram duvar -4,80m, -9,30m ve -14,35m kotlarnda yatay aralklar
birinci sra ankarj iin 2,30m, ikinci sra ankraj iin 1,35m ve nc sra ankraj iin 1,35m
10

olan sra ankraj ile desteklenmitir. Ankrajlarn kesit alanlarnn 15cm
2
ve elastisite
modlnn 2,1E8kN/m
2
olduu bildirilmitir. Referans zmn analizi iin Plaxis program
kullanlm ve analiz sonular elde edilen duvar yer deitirme deerleri, eilme momentleri
ve zemin yz dey yer deitirmesi deerleri ekil 2.6 ve ekil 2.7deki grafiklerde
verilmitir.

ekil 2.6 Referans zm duvar yer deitirmesi ve eilme momenti grafikleri

ekil 2.7 Referans zm zemin dey yer deitirmesi grafii
11

almada duvar boyutlar, modelde kullanlan duvar ile zemin arasndaki srtnme katsays
deeri (R
inter
) ve ankrajlar iin kullanlan model kabullerinin duvar yatay yer deitirmesi,
eilme momenti ve zemin yz dey yer deitirmesi zerindeki etkileri incelenmitir (ekil
2.8 ve ekil 2.9).

ekil 2.8 Duvar srtnmesi dey yer deitirme etkisi

ekil 2.9 Duvar srtnmesinin yer deitirme ve eilme momenti zerindeki etkisi
12

Duvar ile zemin arasndaki srtnme katsaysnn deiimi ile yatay ve dey yer deitirme
deerlerinin deitii fakat eilme momenti deerlerinde bu parametrenin fazla etkisinin
olmad bildirilmitir. Ayrca analiz iin kullanlan genilik ve uzunluk parametrelerinin yer
deitirme deerleri zerinde fazla etkili olmad gibi birok deiken incelenerek alma
kapsamnda deerlendirilmitir. Ayn almadan snr limit durumu (ULS) iin Eurocode 7
yaklamlar kullanlarak nmerik analizle ilikisi incelenmitir.
ztorun (2007) tarafndan yaplan almada yukardan aaya inaat metodu anlatlmakta ve
sistemin avantaj ve dezavantajlar hakknda bilgiler verilmektedir. almada kullanlan
referans zm lkemizde yukardan aaya inaat metodunun kullanld Ankara Metrosu
Kzlay istasyonudur. Yntemin zaman bakmndan avantajl olaca fakat sert zemin
koullarnda maliyetinin yksek olaca bildirilmitir.
Goh vd. (2008) ylnda kilde destekli kazlar iin temel kabarmasnn gvenirlik
deerlendirmesi adl bir alma yapmtr. Yumuak killerde destekli kazlarn dizayn iin
potansiyel gme mekanizmas olarak kaz taban kabarmasnn dikkate alnmas gereken
etkenlerden biri olduu bildirilmitir. Kaz taban kabarmas gvenirliliinin hesaplanmas iin
ykleme, zemin zellikleri ve destek sisteminin mhendislik ve geometrik zellikleri gibi bir
ok belirsizliin bulunduu bildirilmitir. almada dar (B<H) ve geni (B>H) destekli
kazlar iin temel stabilitesi gvenirliliinin istatiksel veriler yntemi ile zm
aratrlmtr. Matematiksel denklemler, tablolar ve izelgeler yardmyla dar ve geni derin
kazlarda taban kabarmas ile gme olaslnn tahmin edilmesi salanmaya allmtr.
Ayrca almada Terzaghi (1943) ve Bjerrum ve Eide (1956) methotlar ile Wong ve Goh
(2002) modifiye Terzaghi metodu kullanlarak temel kabarmas zmlerinden bahsedilmitir.
nan (2000) tarafndan Destekli Derin Kazlarda nklinometrik Gzlem adl almada Ege
Dnya Ticaret Merkezi projesi kapsamnda yaplan destekli kaznn sonlu elemanlar program
kullanlarak analizi yaplm ve sonular arazi lmleri ile karlatrlmtr. almada arazi
lmleri ile hesap sonucu bulunan yatay yer deitirme deerlerinin birbirine yakn olduu,
farkllklarn hesaplamalarda yaplan parametre ve model kabullerinden olduu bildirilmitir.
etin (2001) tarafndan Destekli ksa Perdelerinde llen ve Tahmin Edilen
Deplasmanlarn Karlatrlmas adl almada Adana H. R. S. Projesi kapsamnda yaplm
olan destekli derin kazlarn analizi gerekletirilmitir. almada yapm koullar nedeniyle
drenajsz ve drenajl analizler yaplmtr. Analizler sonucunda drenajsz analizlerde yer
deitirmelere etki eden en nemli faktrlerin; zeminin elastisite modl ve poisson orannn
13

olduu, drenajl analizlerde ise yatay yer deitirme deerine etki eden faktrler olarak
zeminin E elastisite modl ve isel srtnme as deeri olduu bildirilmitir.
Koyuncu (2006) tarafndan Derin Kaz Problemlerinde Betonarme Perde ve Mini kazk
Analizi adl almada betonarme perde ve mini kazk analizlerine ait hesap parametreleri ve
dizayn kriterlerinin incelendii bildirilmitir. almada uygulamada kullanlacak olan en iyi
zm yntemi, moment, yatay yer deitirme ve ekonomi kriteri gz nne alnarak
deerlendirmelerde bulunulmutur.

14

3. GENEL BLGLER
Geoteknik mhendisliinin en nemli ura alanlarndan biri olan derin kaz destekleme
sistemi teknikleri son zamanlarda yaygn olarak kullanlr hale gelmitir. Yurdumuzda da son
zamanlarda derin kazlarn rneklerine ska rastlanmaktadr. Derin kaz; derinlii 6mden
daha derin kazlar olarak tariflenebilir. (Terzaghi ve Peck, 1967) Derin kazlar zemin ve evre
yaplarn durumuna bal olarak bir tr dayanma yaps yaplmasn gerektirebilir. Derin kaz
zmlerinde balca iki zm gz nnde bulundurulabilir. (Yldrm, 2004)
a- Gvenliin durayl evler oluturularak saland ak kazlar
b- Dik ya da eik evlerin i ya da d yapsal elemanlarla yatay olarak desteklendii
destekli kazlar.
Kaz ve destek sisteminin seimi ve tasarmnda zemin tr ve dayanm parametreleri, yeralt
suyu koullar, evin korunmas, kenar ve taban durayll, komu alanda oluabilecek dey
ve yatay yer deitirmeler ile bunlarn komu yaplarda yaratabilecei etki nemli etkenlerdir.
(Yldrm, 2004)
3.1 Destekli Kazlar
Destekli kazlarn yapm amac arkalarnda tadklar zeminin durayllnn salanmas ve
kaz esnasnda meydana gelecek yatay ve dey yer deitirmeler sonucu evredeki yaplarda
stabilitenin salanmasdr. Tanmas gereken zemin, doal bir arazi evi olabilecei gibi daha
sk olarak alm olan derin bir kaznn oluturmu olduu dik ev olabilir. Bu sebeple
destekli kazlar yatay toprak basnlarna, su basnlarna, tamakta olduu zemin zerindeki
srsarj yklerine ve deprem yklerine dayanml olmaldr (Birand, 2006).
Genel olarak derin kazlar, dar derin kazlar ve geni derin kazlar olmak zere iki ksma
ayrlrlar. Dar derin kazlar genilii derinliine oranla kk olan kazlardr. Bu tip kazlarda,
eitli dey elemanlar zemine aklarak kaz ilemine daha sonra balanmaktadr. Bu dey
elemanlarn kaz taban altndaki penetrasyon boylar kaz derinlii, zemin zellikleri, yer alt
su seviyesinin durumu ve kaz genilii ile ilgili olarak belirlenmelidir (nan, 2000).
Geni derin kazlar ise genilii derinliine oranla daha byk olan kazlardr. Bu tip
kazlarda ise farkl yntem zmleri ile kaz yaplmaktadr. Geni derin kazlarda iten
destek kullanlmas durumunda destek elemanlarnn kesitleri ok byk olmaktadr. Bu
nedenle de uygulamada zorluklar meydana gelmektedir. Bu olumsuzluklarn almas iin bu
15

tr kazlarda kaz snrnda kaz ncesi dey destek elemanlar oluturulur ve bunlar zemin
ankrajlar ile geriye tutturularak i destek elemanlarnn ortadan kaldrlmasna olanak
salanr. Kaz yaplacak sahann jeolojik koullar, zemin zellikleri, yerleim durumu ve
derin kaznn zellikleri gibi kriterlere gre destekleme sistemi belirlenir.
Destekli kazlarda destek sistemini belirleyen etken faktrler olarak aada sralanan
maddeler gsterilebilir.
Zemin zellikleri
Yer alt suyu durumu
Arazinin toporafyas
Arkasnda tayaca yklerin nemi ve byklkleri
Komu yaplarda oluacak etkiler
Maliyet
Yukarda belirtilen etkenler gz nnde bulundurularak aada ksaca tanmlanan ve
gnmzde sklkla kullanlmakta olan derin kaz tekniklerinden uygun olan seilerek
uygulama yaplabilir. Aada bahsi geen yntemler gnmzde sklkla kullanlan
yntemlerden sadece bazlardr.
3.1.1 Destekli Kaz Teknikleri
Derin destekli kaz uygulamalarnda stabilite problemleri, yer deitirme problemleri, su
szdrmazlk problemleri gibi birok probleme zm bulmak gerekmektedir. Gnmzde
destekli kaz uygulamalar iin birok yntem gelitirilmi olup aada en genel hatlar ile bu
yntemlerden bazlar hakknda ksaca zet bilgi verilmeye allmtr.
3.1.1.1 Palplan Duvarlar
Palplan duvarlar arkalarndaki zemin itkisini ve su itkisini karlamak amacyla yan yana sra
ile zel kesitlerdeki palplan elemanlarnn aklmasyla oluturulan geirimsiz perde
duvarlardr. Palpla perdeler genel olarak;
- Yatay zemin itkisini karlamak
- Su seviyesinin yksek olduunu yerlerde su szdrmazl salanmak ve suyu inaat
sahansndan uzaklatrmak
amacyla kullanlmaktadrlar.
16

Palplan duvar elemanlar ahap, betonarme, elik malzemeleri kullanlarak birbirine gemeli
zellikte imal edilmi olan kesitler tarafndan oluturulurlar. elik olanlar arlklarna gre
en ok mukavemete sahip olduklar ve yeniden kullanlabildikleri iin daha yaygn olarak
kullanlmaktadrlar (Yldrm, 2004).
3.1.1.2 Mini Kazkl Duvarlar
Zemin tutma yaps olarak kullanlan mini kazkl duvarlar; aplar 10cm ila 30cm arasnda
deien ve ounlukla imento erbeti enjeksiyonu ile hazrlanan betonarme kazklarn, zemin
zelliklerine gre yan yana sra ile veya birbirine kesien olarak imal edilmesi ile oluturulan
yaplardr. Mini kazkl duvarlar genellikle srtnmeye alan kazk olarak projelendirilirler.
Yani tayacaklar ykleri beton ile zemin arasnda oluan srtnme kuvvetine tatan
elemanlar olarak projelendirilirler. Donat olarak beton elii veya zel elik profiller
kullanlabilmektedir (nan, 2000).
3.1.1.3 Fore Kazkl Duvarlar
Fore kazklar byk foraj makinelerinin gelimesiyle yurdumuzda derin temel sistemi olarak
birok projede kullanlmaya balamtr. Fore kazklar derin temel sistemi olarak kullanlmas
yannda destekli kazlarda zemin itkisini tutmak amacyla da kullanlabilmektedirler. Fore
kazkl duvarlar aplar 60cm ila 120cm arasnda deien, betonarme kazklar ile
oluturulmaktadr. Fore kazklar mini kazklarda olduu gibi aralarnda boluk braklarak,
sra ile veya ift sra olarak uygulanabilmektedirler. Fore kazklar kar koyduklar ykleri
srtnme ve u direnci ile karlarlar. Fore kazkl duvarlarda kullanlacak olan kazklarn ap
ve zelliklerini jeolojik zellikler, zemin zellikleri ve yer alt su seviyesi gibi etkenler
belirlemektedir. Fore kazkl duvarlar geici veya kalc olarak imal edilebilirler. Fore kazkl
duvarlar ankrajl veya ankrajsz olarak da imal edilebilirler.
3.1.1.4 Kuyu Tipi Betonarme Perde Duvarlar
Kuyu tipi betonarme perde uygulamas yurdumuzda kullanlan bir yntem olarak karmza
kmaktadr. Kuyu tipi betonarme perde duvar uygulamasnn genel yapm ekli; 1,5-2m
geniliinde bir alma alan ierisinde insan gc kullanlarak zeminin kendini tutabildii
derinlie kadar kaz yaplmas eklindedir. Kaz yaplan blm ahap elemanlar kullanlarak
desteklenir ve kazya devam edilir. Kaz derinliine ulalmas ile betonarme perde imalat
17

gerekletirilir. Perde genilii genelde 1-3m aralnda olarak imal edilmektedirler.
Yurdumuzda bazen kaya zeminler zerinde yaplan derin kazlarda bu yntem tercih
edilmektedir.
3.1.1.5 Diyafram Duvarlar
Son yllarda geoteknik mhendislii derin kaz uygulamalarnda olduka yaygn kullanm
alan bulan diyafram duvar uygulamas dier bir adyla bulama duvar olarak anlr. lk olarak
1950 yllarnda talyada kullanlan sistem daha sonra dnyada geni kullanm alan
bulmutur (OU, 2006).
Diyafram duvarlar geici veya kalc yaplar olarak uygulanabilirler. Uygulamada istinat
duvar olarak ve geirimsiz duvar olarak kullanlabilirler. stinat duvar olarak kullanlma
amac genellikle zemindeki kazlar desteklemektir. stinat duvar olarak kullanlan diyafram
duvarlar yerinde dkme betonarme diyafram duvar, n yapml betonarme diyafram duvar ve
donatl bentonit amurlu diyafram duvar olarak sralanabilir. Geirimsiz diyafram duvarlar
genellikle temiz veya kirli yer alt suyunun veya zeminde mevcut dier akkanlarn hareket
etmesini engelleyen duvarlardr.
Diyafram duvarlar genel olarak 70-150cm kalnlnda, zel kaz makinesi ile paneller halinde
(genellikle panel genilii 250-330cm) kaz derinlii boyunca zeminin kazlmas ve kazlan
genilik ve kalnlkta geirimsiz betonarme perde duvar oluturulmas prensibine
dayanmaktadr. Panel kazs srasnda zemin kendini tutma mukavemetine sahip olmamas
durumunda panel hendei destekleyici akkan ile desteklenerek gme engellenmektedir. Bu
nedenle dier ad bulama duvar olarak anlmaktadr. Destekleyici akkan bentonit
sspansiyonu, bir polimer zelti veya kendi kendine sertleen amur olabilir. Uygulamada
destekleyici akkan malzemesi grevi iin en ok kullanlan malzeme bentonit amuru olarak
karmza kmaktadr. Yurdumuzda diyafram duvarlar ile ilgili olarak TS EN 1538 nolu
standart kullanlmaktadr.
Diyafram duvar imalatnda gelimi diyafram duvar hendek kesici makinesi ad verilen
makineler kullanlmaktadr. Diyafram duvar hendek kesici makinesi, geri dnm prensibine
gre alan bir kaz makinesidir. Alt ksma iki adet dili kutu monte edilmi olup makine
elik kafesten imal edilmitir. Kesiciler, dili kutusuna sabitlenmi olup di serileriyle
almaktadr. Ters ynlerde hareket eden bu dililer sayesinde zemin kazs gerekletirilir ve
bentonit sspansiyonunu kaz yaplan ksmn iine doldurur. Kesici ieri girdike zemin, ta
18

ve bentonit, emme kutusunun aklklarna doru tanr. Kesicilerin hemen zerinde bulunan,
santrifj pompas yardmyla, zemin ve bentonit amuru kesicinin gvdesiyle birletirilen
borularla karm nakil sistemine aktarlr. Karm nakil sisteminden de ayrtrma tesisine
giderek burada, kat zemin ve kaya paralar ile sv bentonit ayrtrlr ve hendee bentonit
amuru geri pompalanr.
Kesicinin kendi arlyla birleen ve kesici tekerlerin rettii kesme kuvveti, her trl
topra ve her trl irili ufakl kaya paralarn ya da yan panellerin betonlarn kesmek iin
yeterlidir.
Zemin koullarna gre, farkl eitlerde kesici diler kullanlabilmektedir. Daha iri daneli
zemini kesmek iin sert kesici diler, ya da kayalar krmak iin daha kuvvetli vuran diler
taklabilir. Talar krarken kesicinin dili kutusunu fazla dinamik kuvvetlerden korumak iin
kesici tekerlerin ve dili kutusunun arasna elastik ok emicileri yerletirilmitir. ekil 3.1de
eitli kesici di tiplerinden rnekler grlmektedir.

ekil 3.1 Diyafram duvar makinesi kesici eitleri
Kesicinin deylii ve hendein hizas iki ayr inklinometre cihazyla iki eksende
llmektedir. Bu ekilde diyafram duvar panelinin deylii salanm olmaktadr. Diyafram
duvarlarn tasarm, planlanmas ve uygulanmas bilgi ve tecrbe gerektirmektedir. Aada
diyafram duvar imalarnn genel yapm aamalarndan bahsedilmeye allmtr.
Diyafram duvar imalat iin ncelikli olarak belirlenen kaz alannn kaz st kotuna kadar
tesviyesi kaz makineleri kullanlarak yaplmaldr. Diyafram duvarlar belirli uzunlukta
ilerleyen srekli geirimsiz perde olarak kullanldndan ncelikle kaz makinesinin doru
hizada kaz yapabilmesi iin klavuz duvar ad verilen yardmc yaplar oluturulur. Bu yaplar
kaznn doru hizada olmas iin klavuzluk grevi stlenirler. Klavuz duvarlar betonarme
olarak ina edilirler. Klavuz duvar inasndan sonra diyafram duvar kaz makinesi panel
kazsna balar ve istenilen derinlie kadar ilerleyerek kaz tamamlanr. Kaz yapm
19

aamasnda ukurun gmemesi iin destekleyici akkan kaz ukuruna doldurularak kaznn
stabilitesi salanr. Kaz aamasn takiben darda oluturulan diyafram duvar donats kaz
alannn iine indirilerek beton dkm ilemine balanr ve diyafram duvar paneli oluturulur.
Betonlama ilemi srasnda betonun segragasyonunun engellenmesi iin tremi ad verilen
borular kullanlmaldr. Diyafram duvar imalatnda paneller birincil ve ikincil olarak nceden
planlan sralamaya gre imal edilirler. Birinci panel oluturulduktan sonra bir sra atlanarak
dier panel ayn admlar izlenerek oluturulur. Arada braklan kesim geirimsizliin
salanmas iin daha sonra imal edilir. Diyafram duvar genel imalat yntemi aadaki
diyagramda anlatlmaya allmtr.

ekil 3.2 Diyafram duvar panel imalat sras

ekil 3.3 Diyafram duvar panel imalat sras
Diyafram duvarlar kaz stabilitesinin salanmas amacyla kullanmnn yan sra ayrca
yapnn tayc eleman olarak da kullanlabilirler. Diyafram duvarlarn stabilitesinin
salanmas ve kaz sonucu yakndaki yaplarda oluabilecek yatay ve dey yer
deitirmelerin azaltlmas amacyla iten destek uygulamas veya zemin ankrajlar
kullanlabilir.
20

Yurdumuzda metro inaatlarnn istasyon yaplar iin diyafram duvar ile yukardan aaya
inaat metodu son yllarda sklkla uygulanmaya balamtr. Ankara Metrosu Kzlay
stasyonunda da uygulanan bu yntem diyafram duvar imalatn takiben i destek eleman
olarak istasyon kat demesinin imal edilmesi ve kaznn daha sonra yaplmas ilkesine
dayanmaktadr. Bu yntemde zemin-yap etkileimi problemleri dier inaat metotlarna gre
daha fazla karmza kmaktadr. Bu yntemin en byk avantaj kaznn tamamlanmas
beklenmeden inaatn su basman kotundan aaya, gerektiinde yukarya doru iki ynde de
ilerlemesine imkn salamasndan dolay inaat sresinin klasik metotlara gre daha ksa
olmasdr. Yukardan aaya inaat metodunda diyafram duvar imal edildikten sonra en st
kat demesi zemin tesviyesi yaplarak imal edilir. Deme imalat iin kullanlacak
betonarme donatlar diyafram duvar panellerinin st ksmnda kalan filizlerle birletirilerek
yapnn monolitik almas salanr. Zemin kazsnn yaplabilmesi iin deme zerinde
galeri ad verilen boluklar braklr. Bu galeri boluklarndan kaz makineleri yardmyla bir
alt kat deme seviyesine kadar kaz yaplr. Bir alt kat deme seviyesinde diyafram duvar
panel donatlar zeride braklan elik balant noktalarna deme donatlar monte edilerek
kat demesi oluturulur ve bir alt ksmn kazsna geilir. Bu ekilde yapnn kazs kaz
taban seviyesine kadar ulatrlmaktadr.

ekil 3.4 Ara kat kazsnn yapm
Diyafram duvar uygulamasnn faydalar aadaki gibi sralanmtr:
1. Dk titreim, dk ses, yksek rijitlikve dk relatif duvar yer deitirmeleri
2. Kabul edilebilir kalnlk ve duvar ykseklii
21

3. Geici yap olarak kullanlabilmesi
4. Yapnn bir paras olarak kullanlabilmesi
Diyafram duvar uygulamasnn dezavantajlar ise u ekilde sralanabilir:
1- Byk i makinesi gerektirmesi ve yksek maliyet
2- Granler zeminlerde uygulamann daha zor olmas
3.1.2 Destekli Kazlarda Gzlem
Saha incelemesindeki ok sayda belirsizlikle ilgili olarak geoteknik mhendislerinin
uramak durumunda olduu en nemli hususlardan biri, inaat srasnda yeralt koullarnn
ve zemin davrannn srekli incelenmesidir (Coduto, 2006). Geoteknik mhendisliinde
yaplan arazi almalar srasnda meydana gelen zemin yer deitirmelerinin ve yap
elemanlarnda oluan gerilmelerin llmesi byk nem arz etmektedir. Arazide yaplan
lmler; hesap doruluunun test edilmesi ve yapsal bir sorun olaslnn nceden
belirlenmesi gibi faydalar salamaktadr. Geoteknik mhendisliinde kullanlan lm
aletlerinin kullanm alanlar 4 grupta toplanabilir (Franklin, 1977):
1- ev hareketlerinin izlenmesinde kullanlan aletler
2- Yeralt suyu basnlarnn ve yeralt suyu seviyesindeki deiimlerin llmesinde
kullanlan aletler
3- Kaya ve toprak basnlarnn llmesinde kullanlan aletler
4- Zemindeki titreimlerin izlenmesinde kullanlan aletler
DiBiagio ve Myrvollaa gre bir derin kaz destekleme sisteminde yaplmas gereken
gzlemler ve yapmda ortaya kabilecek temel problemler u ekilde sralanabilir (Hatipolu,
1992):
1- Taban kabarmasna karlk gzlem dzenei taban kabarmasnn
gzlemlenmesine izin verecek ekilde yerletirilmelidir. Kaz seviyesi kritik
derinliklere (rnein bir sra ankraj gerildikten sonra bir sonraki ankraj dzeyine
kadar kaznn yapld ancak bu sradaki ankrajn gerilmedii durum) ulatka
dey yer deitirmeler ve kabarmalar gzlemlenmelidir. zellikle bu hareketlerin
hzlarna dikkat edilmelidir. Dey destekleme sisteminin alt ksmndaki yatay
hareketlerin hz da kazda stabilite bozukluluunun incelenmesinde nemli bir
parametredir.
22

2- Yatay desteklerin ar yklenme tehlikesi vardr. Bunun yol aabilecei zararlar
ortadan kaldrmak iin pratik ve ekonomik koullarn izin verdii lde yatay
destein yk gzlemlenmelidir. Destek yklerinin izin verilebilir snrlar amas
halinde zaman kaybetmeden yenileri yerletirilmelidir.
3- Yer alt su seviyesinin izin verilebilir deerden daha fazla drlmesi, geni bir
alanda ciddi konsolidasyon oturmalarna yol aabilir. Bu soruna kar alnabilecek
nlem geirgen tabakalarda boluk suyu basnlarnn llmesidir.
4- Destekleme sistemine gelen toplam yk ve bunun dalm belirsizdir. Bileke
kuvvetin etkime noktasn belirleyebilmek iin dey kesitlerde yeterli sayda
yatay destek ykleri llmelidir.
5- Taban kabarmas ve destekleme sisteminin yer deitirme yapmas sonucu oluan
zemin hareketleri, civardaki binalara ve yer alt yaplarna zarar verebilmektedir.
Bunun iin zemin yzeyine ve civardaki yaplara lm iin referans noktalar
yerletirilmelidir.
Geoteknik gzlem amal sklkla kullanlan aletlerin banda inklinometre aleti gelmektedir.
nklinometre aleti bir boru boyunca, yerekimine kar hassas bir prob yardmyla boru
eksenine dik ynde oluan yer deitirmelerin lmne yarayan alet olarak tanmlanabilir
(nan, 2000).
nklinometrelerin kullanm alanlar u ekilde sralanabilir (nan, 2000):
1- evlerde, dolgularda, v.b. yaplarda kayma zonunun belirlenmesinde.
2- Dolgu barajlarn, yumuak zemin zerinde yaplan dolgularn, kazlarn veya
tnellerin yatay hareketlerinin hznn ve miktarnn gzlemlenmesi.
3- Kazlarda veya istinat yaplarnda oluan yatay yer deitirmelerin llmesinde.
4- Yatay yer deitirmelerden yola klarak eilme momentlerinin hesabnda.

ekil 3.5 nklinometre lm Seti
23

nklinometreler, inklinometre borusu, lme yarayan prob ve okuma nitesi olarak
blmden oluurlar. nklinometre borusu Alminyum, Fiberglas veya ABS plastik olarak
retilebilir. nklinometre borusu zerinde karlkl drt adet yark bulunmaktadr. Bu yarklar
probun yerletirilmesi iin kanal olarak kullanlrlar. Borularn birleimleri genellikle
perinler kullanlarak yaplmaktadr. lkemizde yaygn olarak kullanlan inklinometre eidi
transdserli inklinometredir. Bu tip inklinometrelerde lm iin kullanlan probun ierisinde
bir transdser bulunmaktadr. Probun dey hareketi sonucu bir voltaj deiimi meydana
gelmekte ve bu deiim eimle doru orantl olmaktadr. Probun dengelenmesi iin gereken
kuvvet ile eim deerine buradan da yer deitirme deerine gei yaplabilmektedir.
nklinometre aleti ile yaplan lmler trigonometrik bantlar yardmyla yer deitirme
deerlerine dntrlrler. nklinometre aleti lm yaplacak kesiti kesecek ekilde dik
olarak yerletirilir. nklinometre borusunun etraf aletin yer deitirmeye uramamas iin
imento erbeti veya granler malzeme ile doldurulmaldr. nklinometre aleti alt ucunu sabit
alarak llmeye programlanm olduundan, bu alt ksmn hareketten etkilenecek blgenin
altna indirilmesi gerekmektedir.
nklinometre aletinin yerletirilip sabitlenmesi aamasndan sonra alnan lm referans
lm olarak kaydedilir. Daha sonra yaplan lmler bu referans lmlere gre
deerlendirilecektir. nklinometrik gzlemi etkileyen faktrler inklinometre borusunun
doruluu ve dzgnl, transdser incelii, prob tekerlei durumu ve scaklk etkisi olarak
sralanabilir.
nklinometrik verilerin deerlendirilmesi iin kullanlan trigonometrik bantlar ile
hesaplanan yer deitirme deerleri kullanlarak eitli grafikler oluturulmaktadr. En ok
kullanlan grafik toplam yer deitirmelerin gsterildii grafik olarak karmza kmaktadr.
Bu grafikte yer deitirmelerin derinlikle deiiminin gsterimi; inklinometrenin alt ucunda
oluan yer deitirmelerin sfr kabul edilerek inklinometre borusu boyunca her 0,5mde
llen deerler bir alt lm noktas yer deitirme deerleri ile toplanmas prensibine
dayanr.
Ek 6da Otogar-Baclar H.R.S. projesi inin stasyonu gzlemleri iin kullanlan
inklinometre lmleri toplam yer deitirme grafikleri verilmitir.
24

3.1.3 Destekli Kazlara Etkiyen Yatay Toprak Basnlar
Bir duvara gelen yatay itkilerin hesaplanabilmesi iin ncelikli olarak bilinen dey
gerilmelerin bir katsay ile yatay gerilmeye evrilmesi gerekmektedir. Dey gerilmelerin
yatay gerilmelere evrilmesinde kullanlan katsaylara yatay toprak basnc katsaylar ad
verilmektedir. Yatay toprak basnc katsaylar sknetteki yatay toprak basnc katsays K
0
,
aktif toprak basn katsays K
a
ve pasif toprak basnc katsays K
p
olarak tanmlanmaktadr.
Toprak basnlarnn hesaplanmasnda, plastisite teorisinden hareket eden Rankine Teorisi ve
Coulomb tarafndan kurulan ve sonradan gelitirilen Kama Teorisi kullanlmaktadr
(Kumbasar ve Kip, 1999). Sknetteki yatay toprak basnc srtnmesiz ince bir elemann
zemine sokulmas ve yer deitirme olmamas yani elemann hareket etmemesi durumunda
gz nne alnmaldr. z derinliinde yatay itki 3.1 eitlii ile hesaplanabilir.
h
=
v
/
K
0
+u (3.1)
Burada
v
z derinliinde dey efektif gerilme, u gz nne alnan noktadaki su basnc K

0

ise sknetteki toprak basnc katsaysdr. K
0
katsays deneysel olarak (Yldrm, 2004),
Granler zeminlerde K
0
=1-Sin
/
Jacky (1944) (3.2)
Normal konsolide killerde K
0nc
= 0.95- Sin
/
(3.3)
Ar konsolide killerde K
0oc
= K
0nc
(OCR)
1/2
(3.4)
ile hesaplanabilir.
Normal konsolide killerde Brooker ve Ireland tarafndan (1965) plastisite indeksine gre
K
0
=0.4+0.007(PI) 0<PI<40 (3.5)
K
0
=0.64+0.001(PI) 40<PI<80 (3.6)
bantlar verilmitir. Baz zeminler iin kullanlabilecek skunetteki toprak basnc
katsaylar izelge 3.1de verilmitir.

25

izelge 3.1 Zeminler iin kullanlabilecek K
0
katsays deerleri (Yldrm, 2004)
Zemin Tr K
0

Gevek kum 0.50
Sk kum 0.35
Sktrlm kum 1.00-1.50
Normal konsolide kil 0.50-0.70
Ar konsolide kil 1.00-4.00
Sktrlm kil 1.00-2.00

3.1.3.1 Rankine Toprak Basnc Formlleri
Rankine formllerinde, dey bir perdeye gelen yatay toprak basnlarnn hesab iin zeminin
izotrop, homojen olduu ve duvar ile zemin arasnn srtnmesiz (=0) olduu kabul
edilmitir.
Aktif Toprak Basnc;
Arkasnda zemin tutan bir eleman da doru telenir veya alt ucu etrafnda zemin dna
doru dnme gerekletirir ise zeminde dey gerilmelerde deiim olmaz iken yatay
gerilmeler giderek azalr. Yatay gerilmelerin en az deere dt yerde gme oluur. Bu
deere aktif toprak basnc ad verilir. Krlma dzlemi yatayla toplam gerilmeler iin 45+/2
efektif gerilmeler iin ise 45+
/
/2 asn yapar (Yldrm, 2004). Zemini tutan perde eleman
dey (=0), zemin st yz yatay (=0), duvar/zemin arasndaki srtnme as =0 ise bir z
derinliindeki noktaya etkiyen aktif toprak basnc p
A

Kumlu zeminlerde ekil 3.6a (=0, =0, =0; c=0; 0)
p
A
=
v
tg
2
(45-/2 ) =
v
K
A
(3.7)
Killi zeminlerde ekil 3.6b (=0, =0, =0; c0, 0)
p
A
=
v
tg
2
(45-/2)-2c tg (45-/2) =
v
K
A
-2c (K
A
)
1/2
(3.8)
p
A
aktif toprak basnc deerinin 0 olduu nokta ile zemin yz arasnda ekme gerilmeleri
etkimektedir. p
A
=0 olan z
0
derinlii
z
0
= 2c / (K
A
)
1/2
(3.9)
ile hesaplanr.
26

H
PA
PA
z
z
o
z
-2cK
A
PA
H
PA
z
H/3
=
(a) (b) (c)

ekil 3.6 Rankine aktif toprak basnlar
Zemin yznde maksimum ekme gerilmesi deeri
p
A
=-2c(K
A
)
1/2
(3.10)
olarak hesaplanr.
Suya doygun killerde ksa sreli analizlerde drenajsz krlma koullar geerli olmas ve
u
=0
yazlabilecei iin K
A
=1 deerini almaktadr.
Kumlu zeminlerde eik duvar arkas dolgusu halinde (0), zemin yzndeki aktif toprak
basnc katsays (ekil.3.6c)
p
A
=
v
cos cos
2
cos
2
cos +cos
2
cos
2
cos (3.11)
olarak hesaplanr.
Pasif Toprak Basnc;
Arkasnda zemin tutan yap (duvar) zemine doru telenir veya alt ucu zemine doru dnme
yaparsa zemindeki dey gerilmeler sabit kalrken yatay gerilmeler giderek artar. Normal
koullarda dey gerilmelerden az olan yatay gerilme deeri bu art sonucunda nce dey
gerilme deerine ular ve daha sonraki artan deerlerde belirli bir limit deerde zeminde
krlma meydana gelir. Krlma dzlemi yatayla toplam gerilmeler iin 45-(/2) efektif
27

gerilmeler iin ise 45-(
/
/2) asn yapar (Yldrm, 2004). Bu noktadaki basn katsays
deeri pasif toprak basnc katsays deeri adn alr ve
K
P
=tg
2
(45+/2) (3.12)
ile hesaplanr.
Kumlu zeminlerde ekil 3.7a (=0, =0, =0; c=0; 0)
p
P
=
v
tg
2
(45+/2 ) =
v
K
P
(3.13)
Killi zeminlerde ekil 3.7b (=0, =0, =0; c0, 0)
p
P
=
v
tg
2
(45+/2)+2c tg (45+/2) =
v
K
P
+2c (K
P
)
1/2
(3.14)
Kumlu zeminlerde eik duvar arkas dolgusu halinde (0), zemin yzndeki pasif toprak
basnc katsays (ekil.3.7c)
p
P
=
v
cos +cos
2
cos
2
cos cos
2
cos
2
cos (3.15)
ile hesaplanr.
H
Pp
z
Pp
z
2cK
p
PA
H/3
H
Pp
z
=
(a) (b) (c)

ekil 3.7 Rankine pasif toprak basnlar
28

Pasif yatay itkinin doabilmesi iin aktif itkilerden daha fazla yatay telenme gerekmektedir.
Duvar st noktasnn gevek kumda 0.006H, sk kumda 0.002H, yumuak kilde 0.04H, kat
kilde 0.02H mertebesinde yer deitirmesi gerektii belirlenmitir (Yldrm, 2004)
3.1.3.2 Coulomb Toprak Basnc Formlleri
Duvar arkasndaki koullarn Rankine Teorisi koullarndan farkl olarak olumas durumunda
Coulomb tarafndan verilen zmler kullanlmaktadr. Coulomb tarafndan kohezyonsuz
(C=0) zeminler iin kama yntemi zmyle oluturulan aktif itki katsays 3.16 eitlii ile
verilmitir.
2
(+)
2
()1+
+ ()
(+)
2
(3.16)
Ayn ekilde pasif itki iin katsay deeri 3.17 eitlii ile verilmitir.
2
()
2
(+)1
+ (+
+ (+)
2
(3.17)
3.1.4 Destekli Kazlara Etkiyen Toprak Basnlar
Derin ok sra destekli kazlarda zemin kazsnn yaplmas srasnda zemine destek oluturan
destek elemanlarna gelen ykler aktif itki hesab yntemi ile beklenen deerlerden olduka
yksektir (Yldrm, 2004). Derin destekli kazlarda kaz srasnda zeminden destek elemanna
gelecek kuvvetlerin hesab iin basn diyagramlar yntemi ve P-y yaklam yntemi olarak
iki ana yntem bulunmaktadr (Hayta, 2005).
Basn diyagramlar ynteminde belirli zemin trlerine gre nerilen yatay gerilme
dalmlar verilmitir. Pratikte en ok kullanlan dalmlar Terzaghi-Peck (1967) dalmlar
olarak karmza kmaktadr. Terzaghi&Peck tarafndan kullanlan basn diyagramlar ekil
3.8 verilmitir.
29

H
0,65' HK
A
0,75H
h
0,25H
0,5H
0,25H
0,25H
h
KUM (veya kilde kalc perde)
K =tg (45-/2)
A
2
YUMUAK - ORTA KATI KL
q = 25 - 100 kPa
u
N = (H/c )>6
u 0
= (1-(m4c /H))H> 0.25H
u h
Normal konsolide kilde m=0.4
Ar konsolide kilde m=1
KATI - SERT KL
q >100 kPa
u
N < 4
0
q = 25 - 100 kPa
Hareketler az ve ksa sreli inaatlarda
= 0.20H
h
tersi durumda
1
-

4
<
N

<
6

d
u
r
u
m
u
n
d
a

k
i
l

i
i
n

v
e
r
i
l
e
n

i
k
i

g
e
r
i
l
m
e

d
a
n
d
a
n

b
n
e

a
l
n
a
c
a
k
t
r
2
-

S
u

v
e

s
r
s
a
r
j

b
a
s
l
a
r

b
u

d
a
m
l
a
r
a

e
k
l
e
n
m
e
l
i
d
i
r
.

S
o
n

i
k
i

d
a
m

k
a
l

d
u
v
a
r
l
a
r

i
i
n

v
e
y
a
s
u

s
e
v
i
y
e
s
i
n
i
n

k
a
z

t
a
b
a
n
z
e
r
i
n
d
e

y
e
r

a
l
m
a
s

d
u
r
u
m
u
n
d
a
k
i

d
u
v
a
r
l
a
r

i
i
n

d
e
e
r
l
i

d
e
i
l
d
i
r
.
0
= 0.40H
h

ekil 3.8 ten destekli esnek duvarlarda gerilme dal (Yldrm, 2004)
Terzaghi ve Peck (1967) tarafndan verilen basn dalm deerleri baz projelerden belirli
zemin zellikleri gz nnde bulundurularak llen deerlerin zarf olarak oluturulmutur
(Yldrm, 2004).
30

Tschebotarioff (1973) Terzaghi&Peck basn diyagramlarndan farkl olarak killer iin
deiik basn dalmlar sunmutur. Tschebotarioff (1973) tarafndan verilen basn
dalmlar ekil 3.9da verilmitir.
0,7H
0,1H
0,2H
0,6H
0,4H
0,30 H
KATI KLDE
GEC DESTEK
0,75H
0,25H
H
0,375 H
ORTA KATI KLDE
SREKL DESTEK
0,50 H
YUMUAK KL
0,20 H
0.5 H
0,25 H
KUM

ekil 3.9 Tschebotarioff (1973) gerilme dal diyagramlar
Doada genelde kohezyonlu ve kohezyonsuz zeminler birlikte bulunurlar. Bu durumda toprak
basnc dalmnn hesaplanabilmesi iin edeer bir birim hacim arlk deeri ve edeer
bir serbest basn deeri seilerek ekil 3.10daki gerilme dalm kullanlarak hesap
yaplmaldr (Yldrm, 2004).
Bu gerilme dalm iin 3.18 ve 3.19 eitlikleri kullanlarak hesap yaplmaktadr.
=
1
(3.18)
=
1
(3.19)
Yukarda denklemlerde belirtilen n gelien gme katsays olarak 0.5-1.0 arasnda deien
deerler almaktadr. Ortalama olarak n=0.75 olarak alnabilir. K
s
deeri ise kum iin yatay
itki katsays olup yaklak 1 deerinin alnmas uygundur. (Yldrm, 2004)
31

0,55H
0,3H
0,15H
H- 2q
a
n
H
H
C
S
Kum
,
S S
Kil
, q
C C
H=H +H
S c

ekil 3.10 Tabakal zeminlerde destekli kaz gerilme dal (Yldrm, 2004)
Zemin tabakalarnn benzer trlerden olumas halinde tabaka kalnlklar gz nnde
bulundurularak bir ortalama birim hacim arl, isel srtnme as ve kohezyon deeri
hesaplanarak dalmn ekil3.10a benzetilmesinin uygun olaca bildirilmektedir (Yldrm,
2004).
Destek elemanlarna gelen kuvvetlerin hesabnda kullanlan basn dalm diyagramlarndan
farkl olarak dier bir yntem P-y yntemidir. Terzaghi (1948) yatay basn katsays K ile
greceli duvar yer deitirmesi /H arasnda bir elastoplastik etki modeli nermektedir. Juran
ve Elias (1991) tarafndan verilen bu iliki ekil 3.11de gsterilmitir. P-y erilerinin
difarinsiyel zmleri ile duvar hareketleri, eilme momentleri ve zemin gerilme dal
hesaplanabilir (Hayta, 2005).
32

ekil 3.11 Terzaghinin idealize edilmi P-y analizinde kullanlan iliki (Hayta, 2005)
P-y metodunda yer deitirme tabanl denklemler kullanlarak duvarn yatay ve dey yer
deitirme deerleri ile eilme momentleri hesaplanabilir. Fakat P-y metodu genel zeminler
iin verilmi olan basn dalm erileri ynteminden olduka karmak olarak karmza
kmaktadr.

33

4. ARATIRMA ve METOD
Geoteknik mhendisliinde derin kaz destekleme sistemlerinin tasarmnda yer alt su
seviyesi, zemin zellikleri, jeolojik zellikler, derin kaz destek sistemi zellikleri, kaz sresi
gibi birok etken nemli rol oynamaktadr. Bu almada Otogar-Baclar H.R.S. projesi
inin stasyonu diyafram duvar ile yukardan aa inaat uygulama projesi referans zm
olarak alnmtr. Diyafram duvar uygulamasnda diyafram duvarlar yapnn paras olarak
altrlm ve yap istasyon yaplar iin uygun olan yukardan aaya inaat yapm yntemi
sistemi kullanlarak ina edilmitir. Hesaplamalar Plaxis sonlu elemanlar program
kullanlarak yaplm ve analizler sonucunda bulunan yer deitirme deerleri arazi lmleri
ile karlatrlmtr.
Ayrca deiik derin kaz destek sistemleri ile ayn zemin koullar ve proje artlar
kullanlarak zmler yaplmtr. Bu zmler sonucunda elde edilen yatay ve dey yer
deitirme deerleri ve kabarma deerleri gibi derin kazlarda meydana gelen zemin
hareketleri karlatrlarak deiik destek elemanlarnn etkileri aratrlmtr.
alma kapsamnda referans proje olarak tanmlanan Otogar-Baclar H. R. S. inin
stasyonu projesi iin farkl modeller zerinde nmerik analizler yaplmtr. Bu amala
aadaki modeller kullanlarak zmler elde edilmitir.
a) Uygulanan diyafram duvar ve yukardan aa inaat yntemi ile demelerin destek
eleman olarak kullanlmas (referans zm)
b) Kazkl perde ve ngermeli ankrajlarla geriye balanmas
c) Diyafram duvar ve iten elik borularla destekler oluturulmas
Bu modellerden iten destekli sistem iin desteklerin rijitliinin, ankrajl sistemde ise ankraj
ngerme kuvvetlerinin kaz evresinde oluan zemin yer deitirmeleri zerindeki etkileri
aratrlmtr. Ayrca uygulanan sistemde olas kaz taban kabarmalarn incelemek amac ile,
farkl perde gmlme boyu uzunluklar ve taban zemininin kum veya kil olmas durumlar
iin zmler retilmitir.
Aada Otogar-Baclar H. R. S. inin stasyonu projesi yapsal zellikleri ile arazi
zellikleri ve zemin parametreleri tanmlanmaya allmtr.

34

4.1 Otogar-Baclar H.R.S. inin stasyonu Diyafram Duvar Uygulamas
Otogar-Baclar H.R.S. inin stasyonu kazs diyafram duvar ile yukardan aa inaat
yapm yntemi kullanlarak yaplmtr. Aada projenin tanm, blge jeolojisi, zemin
zellikleri, destek sistemi zellikleri gibi projede kullanlan veriler zetlenmitir.
4.2 Projenin Tanm
almada kullanlan Otogar-Baclar Hafif Rayl Sistem Projesi inin Deresi stasyonu
projesi; diyafram duvarlar ile yukardan aa inaat metodu kullanlarak ina edilmitir. Proje
Km:2+274.652-2+401.052 arasnda yer almaktadr. Diyafram duvar panel derinlii 44,6m,
istasyon yaps 5 kat ve tnelin getii kat olarak toplam 6 kattan olumaktadr. Kat
demeleri kalnl 40cm, tnel kat radye temel kalnl ise 120cm olarak tasarlanmtr.
Yaklak olarak zemin yzeyinden 38m aaya zemin kazs yaplmtr. Kaz evresinde
bulunan yol ve yaplar iin analizlerde srsarj yk etkisi gz nne alnmtr. Yaplar iin
40 kN/m
2
, yol iin 12,5 kN/m
2
srsarj yk hesaplarda dikkate alnmtr.

Aada blgenin
jeolojik zellikleri ve destek sistemi hesaplar iin kullanlacak olan zemin parametrelerinin
seiminde izlenen yntem zetlenmeye allmtr.
4.2.1 Blge Jeolojisi
Blge jeolojisi ve zemin zellikleri hakknda bilgiler Ayson Sondaj Aratrma ve naat A. .
firmas tarafndan Otogar-Baclar Hafif Rayl Sistem Projesi inin Deresi stasyonunun
jeolojik ve jeoteknik zelliklerinin belirlenmesi iin yaplm olan jeolojik-jeoteknik aratrma
raporundan elde edilmitir. alma alannda, 4 adet (toplam 160,15 metre olmak zere)
zemin aratrma sondaj, 2,5 metrede bir SPT (Standart Penetrasyon Deneyi) yaplm bu
sondajlardan alnan rselenmi numuneler ve 5 metrede bir shelby tp ierisinde alnan
rselenmemi numuneler zerinde laboratuar deneyleri yaplmtr.
Genel Jeoloji:
Aratrma alan, stanbul linin, Avrupa yakasnda (Boazn bat yakas) yer almaktadr.
stanbulun bat yakasnda yer alan ve baz aratrmaclar tarafndan rt Kayalar olarak
adlandrlan, jeolojik bakmdan gen jeolojik birimlerin bulunduu Senozoik yal (Tersiyer,
Kuvaterner) tortul kayalardan olumutur. Blgesel temel kayay, inceleme alannda mostra
35

vermeyen Paleozoyik (Karbonifer) yal Trakya Formasyonu oluturur. Bu formasyonun ana
litolojik birimleri niteliindeki grovak ve killi istler, derin denizel ortam koullarnda trbidit
akntlarla kelen bir amur subvansiyonu ile kaba krntlardan ekillenmitir.
Blgesel olarak ayrtlanan formasyonlar yaldan gence doru; Karbonifer yal Trakya
Formasyonu, Oligosen yal Grpnar Formasyonu, st Miyosen yal ukureme
Formasyonu, Gngren Formasyonu ve Bakrky Formasyonu kelleridir. Aada blgede
bulunan formasyonlar hakknda ksaca bilgiler verilmeye allmtr.
Trakya Formasyonu(K2):
alma alannda taban kaya olarak bulunan Trakya Formasyonu, koyu gri-yeilimsi
kahverengi eyl, sar-kahverengimsi sar trbiditik kumta ve krntl kireta ana
tabakalarndan olumutur. Formasyon ilk olarak Penck tarafndan Trakya serisi olarak
isimlendirilmitir (Penck, 1919). Daha sonra Kaya (1978) ayn birimi Trakya Formasyonu
olarak adlandrmtr.
Trakya Formasyonunun st kesimleri ileri derecede ayrm ve yer yer tamamen ayrm
rezdiel kil niteliindedir. Formasyonda hakim birim eyllerdir. eyller, siyahms koyu gri
renkli, ince tabakal ve paralel laminaldr. Bunlar iinde deiik kalnlklarda sarms
kahverengi kumta, akll kumta ve merceksel aklta ara seviyeleri vardr.
Grpnar Formasyonu (Gf):
Sarms gri, kahverengimsi gri, gri, kilta, milta, kumta ardalanmasndan oluur. Gney
Marmara sahil, Grpnar yresinde st ksmlarnda konjerya ieren kireta tabakaldr.
Grpnar Formasyonu, sarms gri, gri renkli, kahvemsi gri mikal kumta ve kumtayla
ardalanmal gri marn-kil-siltta, nadiren aklta ve linyit damarlarndan oluur. akltalar
genellikle kanal dolgusudur. akltalar ve kumtalar merceksel olup siltta/kiltta iinde
kamalanmaktadr. Kumtalar; orta tabakal olup kaba kum boyu taneli, teknemsi apraz
katmanl, mikal ve bitki izlidirler. Formasyon Grpnar evresinde ukureme tarafndan
rtlr, Hodere civarnda ise Ceylan Formasyonu zerine gelir, kuzeyde Hacmasl ky
yaknlarnda Trakya Formasyonu ile uyumsuz dokanak oluturur.

36

ukureme Formasyonu (f):
Gri, grimsi beyaz, kirli beyaz, omurgal fosilli kum ve akllardan oluur. Kum iinde yeil,
kahverengi renkli kili mercek seviyeleriyle marn seviyeleri olaandr. Birim blok, akl ve
kumdan oluur. Bu litolojiler birbiriyle anmal yzeylerle ilikili mercekler eklinde ve
byk lekli dzlemsel ya da tekne tipi apraz tabakaldr. Baz merceklerin en st
kesimlerinde ince kil tabakalar bulunmaktadr. Karasal rgl akarsu ortamnda kelmi, bu
kesimde maksimum tane boyu 35 cm.i bulan akltalar yer alr. Bu rgl akarsu
fasiyesinin kalnl ortalama 35-40 m. civarndadr. Fakat yersel olarak byk fakllklar
gzlenir.
Gngren Formasyonu (Gnf):
nceleme alannda alan sondajlarda da geilen bu birim, genellikle yeil-mavi renkli st
seviyelerinde kirli beyaz renkli maktral kireta ara seviyeli, kum cepli kil ve marnlardan
oluur. Sarms esmer-yeil renkli kil, beyaz renkli marnlar ile bunlar arasnda ince dzensiz
tabakal maktral kalker, beyaz tebeirimsi kalker seviyelerinden oluur. Killer iinde marnl
kalker topaklar vardr. Killer iinde ayrca bitki, sap ve yaprak izleri, silt ve kum mercekleri
gzlenir. Killi kiretakil ardalanm Bakrky kiretana geite oalr. Killer ince
tabakal olup laminaldr. Ayrca ilerinde kum mercekleri bulunur. Yzeye yakn yerlerde
organik madde zenginlemesiyle kahverengiye dnmektedir. Gngren Formasyonu
ayrtland kesimlerde altna gelen ukureme Formasyonu ve stne gelen Bakrky
Formasyonuyla dereceli geilidir.
Bakrky Formasyonu (Baf):
Bakrky Formasyonu; beyaz, kirli beyaz renkli, katman aralar yeil renkli ince katmanl kil
ara seviyeli, alt seviyesi kil-kireta ardal mactra fosilli kiretalarndan oluur. En iyi tip
kesiti Bakrky lesinde gzlendii iin Bakrky Formasyonu olarak adlandrlan bu
birimde ayn zamanda, ince tabakal maktral kalkerler arasnda Melanopsisli ve Helixli
kalker seviyeleri grlr. Bu formasyon, stanbulun tarihsel geliim alarndan beri ta
gereksinimini de karlamtr.
Formasyon, tabanda kil ve seyrek kirli beyaz killi kireta ardalanm ile balayan tatl su
fasiyesli; dzensiz tabakalanmal, beyaz mikritik bir kiretadr. Aralarda yer yer yeil ve
37

mavi renkli killi ve marnl dzeyler bulunur. Kireta yer yer olitik ve teberiimsidir. nceden
kalna doru deien tabakal boluklu ve bol krkldr. Bol bol fosil i kalpldr. Bakrky
Formasyonunun alt dokana, ayrtland kesimlerde Gngren Formasyonu ile yatay ve
dey geilidir.
Yapay Dolgular (Yd):
nceleme alannda, kalnlklar 1,00-1,50 m. arasnda deien, kentsel artk zellii tayan,
eitli trde malzeme ieren dolgu bulunmaktadr.
inin stasyonu Zemin zellikleri:
nceleme alan, stanbul li, Esenler lesinde yer almaktadr. nceleme alannda alan
aratrma sondajlarnda; kentsel atk zellii tayan, eitli trde malzeme ieren dolguyu
takiben Gngren Formasyonunun, yeil ve yeilimsi gri renkli, kil, siltli kil, sar-sarms
yeil-gri renkli kum, killi kum birimleri geilmitir.
alma alannda yaplan 4 adet (toplam 160,15 metre olmak zere) zemin aratrma
sondajndan, tez almasnda temel alnan Aks 17ye en yakn olan SB2 ve SB3 sondajlar
gz nne alnarak kullanlacak zemin parametreleri tespit edilmeye allmtr. SB2 sondaj
st zemin kotu +60,37m, SB3 sondaj zemin st kotu +56,45 dir. Yaplan arazi sondajlarnn
lokasyonlar Ek1de, sondaj loglar Ek3 ve Ek4de verilmitir. Sondajlardan elde edilen
bilgiler dorultusunda oluturulan mhendislik jeolojisi kesiti Ek2de verilmitir. nceleme
alannda alan SB2 ve SB3 aratrma sondajlarnda yer alt suyu seviyesi derinlii 30,00 m.
olarak belirlenmitir.
Ayrca arazide yerleim noktalar Ek5 de verilen su seviyesini lmeye yarayan
piyozometreler yardmyla yaplan lmler sonucunda yeralt su seviyesinin SPZ3 iin 22m
de SPZ4 iin 24m derinlikte olduu tespit edilmitir. Bu verilere gre yaplan
deerlendirmeler sonucunda analizlerde yeralt su seviyesinin zemin st kotu +64m den 26m
aada +38mde olduu kabul edilmitir.
izelge 4.1 Aratrma sondajlar bilgileri ve y.a.s.s durumu
Sondaj No Derinlik (m.) YASS (m.)
SB 2 41,25 30,00
SB 3 37,85 30,00
38

Arazide yaplan sondajlar esnasnda 2,5 mde bir SPT deneyi yaplmtr. Yaplan SPT deney
sonularnn derinlikle deiimi ekil 4.1 ve ekil 4.2de gsterilmitir.

ekil 4.1 SB 2den elde edilen SPT deerlerinin derinlik ile deiimi

ekil 4.2 SB 3den elde edilen SPT deerlerinin derinlik ile deiimi
Zemin aratrma sondajlarnda her 5m de alnan rselenmemi shelby numuneleri ve arazi
deneylerinden elde edilen rselenmi numuneler zerinde yaplan deney sonular aada
verilmitir. Ayrca deney sonular toplu olarak Ek12de verilmitir.
SB 2 rnekleri zerinde Yaplan Laboratuar Deneyleri:
SB2 sondajndan alnan rnekler zerinde yaplan elek analizi ve zgl arlk deney
sonular aada izelge 4.2de verilmitir.
0 10 20 30 40 50 60 70 80
0
3
5,5
8
10,5
13
15,5
18
20,5
23
25,5
28
30,5
33
35,5
38
40,5
SPT Deerleri
D
e
r
i
n
l
i
k

(
m
)
0 10 20 30 40 50 60 70 80
3
5,5
8
10,5
13
15,5
18
20,5
23
25,5
28
30,5
33
35,5
38
SPT Deerleri
D
e
r
i
n
l
i
k

(
m
)
39

izelge 4.2 SB 2 sondaj rneklerinde elek analizi ve zgl arlk deney sonular
Sondaj No Derinlik (m)
Elek Analizi
zgl Arlk
(g/cm
3
)
+No. 4 - No.200
SB 2
15,00-15,45 2,50 32,81 2,54
17,50-17,85 0,00 12,23 2,59
22,50-22,95 0,00 24,80 2,59
32,50-32,90 0,00 20,21 2,63
37,50-37,95 0,00 31,15 2,72
40,00-40,35 0,00 90,15 2,56

Yaplan elek analizi deney sonularndan yola klarak zemin profilini oluturan birimlere
ilikin tanmlamalar izelge 4.3de verilmitir.
izelge 4.3 SB2 sondaj rnekleri elek analizi sonular deerlendirmesi
Sondaj
No
Derinlik
(m.)
akl
Oran
(%)
Silt/Kil
Oran
(%)
Kum
Oran
(%)
Tanmlama
SB 2
15,00-15,45 2,50 32,81 64,69 akll, killi kum
17,50-17,85 0,00 12,23 87,77 Siltli killi kum
22,50-22,95 0,00 24,80 75,20 Siltli killi kum
32,50-32,90 0,00 20,21 79,79 Siltli killi kum
37,50-37,95 0,00 31,15 68,85 Siltli killi kum
40,00-40,35 0,00 90,15 9,85 Kumlu siltli kil

SB2 sondajndan alnan rselenmemi numuneler zerinde zeminin kvam limitlerinin
belirlenmesi iin Atterberg Limitleri tayin deneyi yaplmtr. Deney sonularndan elde
40

edilen kvam limitleri deerleri ve deneylerde llen doal su muhtevas deerleri
izelge4.4de verilmitir.
izelge 4.4 SB 2 sondaj rnekleri Atterberg Limitleri ve doal su muhtevas deney sonular
Sondaj
No
Derinlik
(m)
Atterberg
Limitleri
Snflama

Doal Su Muhtevas
W(n) %
LL
%
PL
%
PI
%
SB 2
5,00-5,50 65 18 47 CH 25,5
20,00-20,50 62 20 42 CH 28,2
22,50-22,95 NP NP NP - 24,1
40,00-40,35 27 16 11 CL 18,8

SB 2den alnan rselenmemi numuneler zerinde yaplan Atterberg Limitleri Deneyi
sonularndan, killi tabakalarn Birletirilmi Zemin Snflamasna gre zemin
snflandrmas yaplm ve bunlarn;
CH (Plastisitesi yksek inorganik kil, ien kil) ve
CL (Plastisitesi dk veya orta inorganik kil, akll kil, kumlu kil, siltli kil) snfna girdii
tespit edilmitir.
Zeminlerin plastisite indeksi PI ya gre izelge 4.5de verilmi olan snflandrma sistemi
kullanlarak tanmlamas yaplm ve sonular izelge 4.6da verilmitir.

41

izelge 4.5 Kohezyonlu zeminlerin plastisite indeksine gre snflandrlmas (Chen, 1975)
Plastisite
ndisi
(PI%)
Yuvarlandnda En Kk ap
(mm.)
Plastisite Derecesi Tanmlama
0 --- Plastik Deil Silt
1 5 6
nemsiz Derecede
Plastisiteli
Killi Silt
5 10 3 Dk Plastisiteli Silt ve Kil
10 20 1,5 Orta Plastisiteli Kil ve Silt
20 40 0,8 Yksek Plastisiteli Siltli Kil
> 40 0,4 ok Yksek Plastisiteli Kil

izelge 4.6 SB2 sondaj rneklerinin plastisite indeksi PI ye gre snflandrlmas
Sondaj No Derinlik (m.)
PI
(%)
Plastisite Derecesi Tanmlama
SB 2
5,00-5,50 47 ok Yksek Plastisiteli Siltli Kil
40,00-40,35 11 Dk Plastisiteli Siltli Kil

Ayrca SB2den 5,00-5,50 ve 20,00-20,50 m. derinliklerinden alnan rselenmemi numuneler
zerinde Eksenli Kesme (UU) deneyi yaptrlmtr. Deney sonular izelge 4.7de
verilmitir.
izelge 4.7 SB 2 sondaj rnekleri eksenli basn (UU) deneyi sonular
Sondaj No Derinlik (m.)
Doal Birim
Hacim A.(kN/m
3
)
Eksenli Kesme
c
u
(kPa)
u
()
SB 2
5,00-5,50 18,58 202 10
20,00-20,50 18,29 104 19
42

SB 3 rnekleri zerinde Yaplan Laboratuar Deneyleri:
SB3 sondajndan alnan rnekler zerinde yaplan elek analizi ve zgl arlk deney
sonular aada verilmitir.
izelge 4.8 SB 3 sondaj rnekleri elek analizi ve zgl arlk deney sonular
Sondaj No
Derinlik
(m.)
Elek Analizi zgl
Arlk
(g/cm
3
)
+No. 4 -No.200
SB 3
12,50-12,95 0,00 34,21 2,64
20,00-20,45 0,00 25,44 2,56
30,00-30,45 0,00 24,39 2,60
32,50-32,95 0,00 32,31 2,61

Yaplan elek analizi deneyi sonularna gre zemin profilini oluturan birimlere ilikin
tanmlamalar izelge 4.9da gsterilmitir.
izelge 4.9 SB3 sondaj rnekleri elek analizi sonularnn deerlendirilmesi
Sondaj
No
Derinlik
(m.)
akl
Oran
(%)
Silt/Kil
Oran
(%)
Kum
Oran
(%)
Tanmlama
SB 3
12,50-12,95 0,00 34,21 65,79 Siltli killi kum
20,00-20,45 0,00 25,44 74,56 Siltli killi kum
30,00-30,45 0,00 24,39 75,61 Siltli killi kum
32,50-32,95 0,00 32,31 67,69 Siltli killi kum

SB3 sondajndan alnan rselenmemi numuneler zerinde yaplan Atterberg Limitleri tayin
deneylerinden elde edilen ve llen doal su muhtevas deerleri izelge 4.10da verilmitir.
43

izelge 4.10 SB 3 sondaj rnekleri Atterberg Limitleri ve doal su muhtevas deney
sonular
Sondaj
No
Derinlik
(m)
Atterberg Limitleri
Doal Su Muhtevas
W(n) %
LL
%
PL
%
PI
%
SB 3
10,00-10,50 71 19 52 24,5
22,50-23,00 74 23 51 30

SB 2den alnan rselenmemi numuneler zerinde yaplan Atterberg Limitleri Deneyi
sonularndan, kil tabakalarnn Birletirilmi Zemin Snflamasna gre zemin
snflandrmas yaplm ve bunlarn;
CH (Plastisitesi yksek inorganik kil, ien kil) snfna girdii tespit edilmitir.
Zeminlerin plastisite indeksi PI ya gre izelge 4.5de verilmi olan snflandrma sistemi
kullanlarak tanmlamas yaplm ve sonular izelge 4.11de verilmitir
izelge 4.11 SB3 sondaj killi rneklerinin plastisite indeksi PI ye gre snflandrlmas
Sondaj No Derinlik m.) PI Plastisite Derecesi Tanmlama
SB 3

SB 3den 10,00-10,50 m.den alnan rselenmemi bir numune zerinde, Eksenli Kesme
(UU) ve 22,50-23,00 m.den alnan bir numune zerinde Tek Eksenli Basn deneyleri
yaptrlmtr. Deney sonular izelge 4.12de verilmitir. izelge 4.7 ve izelge 4.12de
verilen UU deney sonularnn tutarl olmad gz nne alnarak bu deerler analizlerde
kullanlmamtr.

44

izelge 4.12 SB3 sondaj rneklerinde eksenli kesme (UU) ve tek eksenli basn deneyi
sonular
Sondaj
No
Derinlik
(m)
Doal
Birim
Hacim A.
(kN/m
3
)
Eksenli
Kesme
Tek Eksenli Basn
Direnci
c
u
(kPa)
u

()
q
u

(kPa)
c
u
(kPa)
SB 3
10,00-10,50 18,67 147 22 - -
22,50-23,00 17,54 - - 294 147

Arazide yaplm olan SB2 ve SB3 sondajlar ve bu sondajlardan alnan rselenmi ve
rselenmemi numuneler zerinde yaplan deneylerden yola klarak, analizlerde kullanlmak
iin tanmlanan zemin tabakalamas ve zemin parametreleri aada sunulmutur.
Yaplan sondaj almalar ve deney sonularna gre zemin profilinin 4 ana tabakadan
olutuu gz nne alnmtr. Bu tabakalar; en stte kalnl 12.4m olan yeilimsi gri renkte
Sert Siltli Kil, bu tabakann altnda 10.50m kalnlnda sar renkli ok Sk Siltli Killi Kum,
nc tabaka olarak kalnl 3.50m olan yeilimsi gri Sert Siltli Kil ve bu tabakadan sonra
ise zeminin sar renkli ok Sk Siltli Killi Kum birimiyle devam ettii gzlenmitir. Zemin
tabakalar iin analizlerde kullanlacak olan geoteknik parametrelerin belirlenmesi iin arazi
SPT deerleri ve laboratuar deney sonularndan yararlanlmtr.
1.tabaka Sert Siltli Kil birimin geoteknik parametreleri;
SB2 ve SB3 sondajlarndan alnan rnekler zerinde yaplm olan ve izelge 4.7 ve izelge
4.12de verilen laboratuar deney sonularndan bu tabaka iin doal birim hacim arl ()
18kN/m
3
alnmtr.
izelge 4.13 ve izelge 4.14de zeminler iin verilmi olan zgl younluk deerleri (G
s
) ile
sondajlardan alnan rnekler zerinde yaplan sonular izelge 4.2 ve izelge 4.8de verilen
zgl younluk deerleri kullanlarak bu tabaka iin zgl younluk deerinin 2.65 olarak
alnmas uygun bulunmutur.
Aada Bowles (1982) ve Wilun ve Starzawski (1975) tarafndan verilen zeminler iin tipik
zgl younluk deerleri gsterilmitir.
45

izelge 4.13 zgl younluk deerleri (etin, 2001)
Zemin Tipi G
S
Deiim Aral Zemin Grubu Ort. G
s
Deeri
akl 2,65-2,68 Kohezyonsuz
2,67
Kum 2,65-2,68 Kohezyonsuz
Silt 2,65-2,68 Kohezyonlu
2,68
Kil (Yumuak) 2,58-2,65 Kohezyonlu
Kil (Sert) 2,68-2,75 Kohezyonlu

izelge 4.14 Zeminler iin zgl younluk deerleri (etin, 2001)
Zemin Tipi zgl Younluk, G
s

Kohezyonsuz
akl 2,65
Kt Dereceli Orta Sk Kum 2,65
yi Dereceli Siltli Kum 2,65
Kohezyonlu
Kumlu Kil 2,70
Kumlu Siltli Kil 2,69
Siltli Kil 2,75

Laboratuar deney sonularndan zeminin su muhtevas %25.5 ve kuru birim hacim arl
4.1e gre
k
=
1+w
(4.1)
k
=
18
1 + 0.255
= 15,00kN/m
3
olarak hesaplanr.
Buradan zeminin boluk oran (e) 4.2ye gre
e =
G
s
x
w
k
1 (4.2)
e =
2,65 x 9,81
15
1 = 0,733 olarak bulunur.
Zeminin doygun birim hacim arl ise 4.3 ve 4.4 kullanarak hesaplanabilir.
e = w
n
x G
s
(4.3)
46

e= 0.255 x 2.65 = 0,675
d
=
(G
s
w
+e
w
)
1+e
(4.4)
d
=
(2,65 x 9,81+0.675 x 9,81)
1+0,675
= 19,00 kN/m
3
olarak hesaplanr.
Bu tabaka iinde arazide yaplan SPT deneylerinden ortalama darbe says SPT
ort
=35 deeri
alnmtr. Buna gre izelge 4.15de verilen SPT darbe says ile drenajsz kayma
mukavemeti arasndaki ilikiler gz nnde bulundurularak zeminin drenajsz kayma
mukavemeti 4.5e gre
izelge 4.15 SPT N says drenajsz kohezyon ilikileri (etin, 2001)
Referans c
u
Deeri (kPa)
Leach and Thompson (1979) 5N
Stroud (1974) 4N-6N
Memanis, Arman ve Simpson (1979) 10N
Fahey ve Jevell (1974) 10N
Hara (1974) 29N
0.72

c
u
=f
1
N(Stroud, 1974) (4.5)
f
1
; yksek plastisiteli zeminlerde 4,0kN/m
2
, orta-dk plastisiteli zeminlerde 6,0kN/m
2

olarak alnabilmektedir. Buna gre f
1
=4,0kPa deeri alnarak
c
u
=140kPa olarak bulunur.
Bu tabaka iin drenajsz elastisite modl izelge 4.16da verilen drenajsz kayma
mukavemeti ile drenajsz elastisite modl arasndaki ilikilerden E
u
=250c
u
-500c
u
(Das,
1998) aralnda alnabilir;
E
u
= 400x140=56MPa olarak alnabilir.
izelge 4.16 Drenajsz elastisite modl - drenajsz kohezyon ilikileri (etin, 2001)
47

Zemin Tr E
u
Deeri
(kPa)
Referans
Normal Konsolide Kil (250-500)c
u
Bjarrum (1964)
Yksek Plastisiteli Kil (400-800)c
u
DAppolonia (1971)
Suya Doygun Kil (50-1000)c
u
DAppolonia (1971)
Normal Konsolide Hassas Kil (250-1000)c
u
Balasubraniam, Brenner (1961)
Normal Konsolide Suya Doygun Kil (250-500)c
u
Ladd (1977)
Yumuak Kil (250-750)c
u
Bowles (1977)
Kat Kil (750-1500)c
u
Bowles (1979)
Normal Konsolide Kil (250-500)c
u
Das (1998)
Ar Konsolide Kil (750-1000)c
u
Das (1998)

Buradan 4.6 kullanlarak drenajl elastisite modl E
/
deeri hesaplanr.
E
/
=
2 (1+
/
)
3
E
u
(4.6)
4.6ya gre E
/
deeri poisson oran izelge 4.20den seilerek (=0.35) 45MPa olarak
hesaplanr.
Kohezyonlu zeminlerin drenajl koullarda
/
deeri iin plastissite indeksine gre Terzaghi
v.d., (1996) tarafndan verilen ekil 4.3deki grafik kullanlacaktr. Buna gre analizlerde
kullanlacak isel srtnme as arazide yaplm sondajlardan alnan rnekler zeride
yaplan Atterberg Limitlileri deney sonular kullanlarak hesaplanacaktr. Plastisite indeksi
(PI) ortalama bu tabaka iin 45 olarak alnm ve ekil 4.3den drenajl isel srtnme as
(
/
) deeri 25
0
olarak bulunmutur. Drenajl analizlerde kullanlacak drenajl kayma
mukavemeti (c
/
) deeri iin ise pratikte deneyimlerden yola klarak 10kPa deeri alnmtr.
48

ekil 4.3 Plastisite indeksi-isel srtnme as ilikisi (Terzaghi, Peck and Mesri, 1996)
2. tabaka ok Sk Siltli Killi Kum biriminin geoteknik parametreleri;
4.1e gre zeminin kuru birim hacim arl (
k
); zeminin doal birim hacim arl
17,5kN/m
3
olarak alnrsa
k
= 14kN/m
3
olarak bulunur.
Zeminin doygun birim hacim arl ise
e= G
s
x w = 2,70x0.24 = 0,648
d
= 19kN/m
3
olarak bulunur.
Siltli killi kum tabakas iin elastisite modlnn belirlenmesinde Schemertman (1970)
tarafndan verilen 4.7 eitlii kullanlmtr
E
s
=766N
F
(4.7)
Bu tabaka iin SPT
ort
deeri 50 olarak alnmtr. Buna gre
E
s
= 38 MPa olarak hesaplanmtr.
Kohezyonsuz zeminlerin isel srtnme as deeri iin verilen 4.8 (Hatanaka ve Uchida,
1996) ve 4.9 (Wolf 1998) eitlikleri kullanlmtr.

49

I
=20N
1
+20 (4.8)
= 27.1 +0.3
1
(0.054
1
)
2
(4.9)
N
1
= Dey efektif gerilmeye gre dzeltilmi SPT says
Arazide yaplan SPT deneyi sonular zerinde baz dzeltmeler yaplarak bulunan sonular
geoteknik mhendislii hesaplarnda kullanlmaktadr. Buna gre aada SPT saylarnn
dzeltilmesi tariflenmitir.
Skemton 1986 ya gre SPT dzeltmesi 4.10da tanmlanmtr;
N
60
=E
m
C
B
C
S
C
R
N/0,60 (4.10)
Burada;
N= Arazide kaydedilen SPT N deeri
N
60
= Arazi prosedrne gre dzeltilmi SPT N deeri
E
m
= ahmerdan etkinlii (izelge 4.18)
C
B
= Kuyu ap dzeltmesi (izelge 4.17)
C
S
= Numune alc dzeltmesi (izelge 4.17)
C
R
= Tij uzunluu dzeltmesi(izelge 4.17)
izelge 4.17 Kuyu ap, numune alc, tij dzeltme faktrleri (Skemton, 1986)
Faktr Edeer Deikenler Deer
Kuyu ap faktr, C
B

65-115 mm 1,00
150mm 1,05
200mm 1,15
Numune alma yntemi faktr, C
S

Standart numune alc 1,00
Astarsz Numune alc (tavsiye
edilmez)
1,20
Tij uzunluu faktr, C
R

3-4 m 0,75
4-6 m 0,85
6-10 m 0,95
>10 m 1,00

50

izelge 4.18 SPT ahmerdan etkinlikleri (Clayton, 1990)
lke
ahmerdan
Tipi
ahmerdan brakma
mekanizmas
ahmerdan Etkinlii
E
m

Arjantin Halka Kediba 0,45
Brezilya ne Arlk Elle Drmeli 0,72
in
Otomatik Trip 0,60
Halka Elle Drmeli 0,55
Halka Kediba 0,50
Kolombiya Halka Kediba 0,50
Japonya
Halka Tombi Tetikleme 0,78-0,85
Halka
Kedibana 2 Dolama + zel
drme
0,65-0,67
ngiltere Otomatik Trip 0,73
A.B.D.
Emniyetli Kedibana 2 Dolama 0,55-0,60
Halka Kedibana 2 Dolama 0,45
Venezuela Halka Kediba 0,43

Arazi prosedrne gre yaplan dzeltmenin yan sra rt basncna gre SPT saylarnn
dzeltilmesi gerekmektedir. Buna gre 4.11de (Liao ve Whitman, 1986) rt basncna gre
SPT dzeltmesi verilmitir.
(N
1
)
60
= N
60
(100/
z
)
1/2
(4.11)
(N
1
)
60
= Arazi prosedr ve rt basncna gre dzeltilmi SPT N deeri
z
= Deney lokasyonu dey efektif gerilme
Buna gre bu siltli killi kum tabakas iin SPT
ort
darbe says 50 olarak alnrsa 4.10a gre
N
60
= 0,70 x 1 x 1 x 1 x 50 / 0,60 = 58 olarak bulunur. Buradan 4.11 e gre
51

(N
1
)
60
= 58 x (100/ 270)
1/2
=35 olarak hesaplanr. Buradan isel srtnme as deeri 4.8e
gre
/
=47
0
, 4.9a gre ise
/
=35
0
olarak bulunur. Bulunan bu deerler ile izelge 4.19da
verilen deerler karlatrlarak siltli killi kum tabakas iin drenajl isel srtnme as
deeri
/
=40
0
olarak analizlerde alnmtr.
izelge 4.19 Kohezyonsuz zeminlerde deerleri (etin, 2001)
Zemin Tr
Mccarty (1977) Tuma ve Hady (1973)
Ortalama Maksimum Gevek Sk
Kum ve akl 33-36 40-50 33-36 47-50
yi Derecelenmi Kum 32-35 40-45 30-33 40-47
Orta Sk Kum 29-32 32-35 26-30 32-38
Siltli Kum 27-32 30-33 26-30 30-35
Silt 26-30 30-35

3.tabaka Sert Siltli Kil biriminin geoteknik parametreleri;
Bu birim iin doal birim hacim arl () 18kN/m
3
olarak ve doal su muhtevas 0.245
alnarak kuru birim hacim arl 15kN/m
3
olarak hesaplanmtr. Birimin doygun birim
hacim arl ise G
s
=2.65 alnarak
d
=19kN/m
3
olarak bulunmutur.
Bu tabaka iin arazide yaplan SPT deney sonularndan N
ort
=40 olarak alnm,
f
1
=4,0kPa seilerek zeminin drenajsz kayma mukavemeti c
u
=160kPa olarak hesaplanmtr.
Birimin drenajsz elastisite modl Eu=400*140=64MPa olarak hesaplanm ve drenajl
elastisite modl E
/
=56MPa olarak bulunmutur.
ekil 4.3 kullanlarak birim iin kullanlacak drenajl isel srtnme as (
/
) deeri PI
ortalama 50 alnarak
/
=25
0
bulunmutur.
4.tabaka ok Sk Siltli Killi Kum biriminin geoteknik parametreleri;
Tabakann doal birim hacim arl 17,5kN/m
3
olarak alnarak,
k
= 14kN/m
3
ve doygun
birim hacim arl
d
= 19kN/m
3
olarak bulunmutur.
Bu tabaka iin arazide yaplan SPT deney sonularna gre N
ort
= 60 olarak alnmtr.
Elastisite modl E
s
=46MPa olarak bulunmutur.
Bu tabaka iin kullanlacak isel srtnme as deeri (
/
) 42
0
olarak bulunmutur.
52

Ayrca zeminler iin genel olarak kullanlan ve izelge 4.20de verilen deerler ile tabakalar
iin hesaplanan deerler karlatrlarak analizlerde kullanlacak parametreler seilmitir.
izelge 4.20 Zeminlerin elastik parametreleri (Das, 1998)
Zemin Cinsi Elastisite Modul , E
s
(MN/m
2
) Poisson Oran,
s

Gevek Kum 10,35-24,15 0,20-0,40
Orta Sk Kum 17,25-27,60 0,25-0,40
Sk Kum 34,50-55,20 0,30-0,45
Siltli Kum 10,35-17,25 0,20-0,40
Kum ve akl 69,00-172,50 0,15-0,35
Yumuak Kil 4,10-20,70
0,20-0,50
Orta Kat kil 20,70-41,40
Kat Kil 41,40-96,60

Sonu olarak analizlerde kullanlmak zere seilen zemin parametreleri izelge 4.21de
verilmitir.
izelge 4.21 Zemin tabakalar iin seilen geoteknik parametreler
Tabaka
n

(kN/m
3
)
N
ort

E
/

(MPa)
s
c
/
(kPa)
/
(
o
)
Yeilimsi gri sert siltli kil 18 35 45 0,35 10 23
Sar renkli ok sk siltli killi kum 19 50 35 0,30 0 40
Yeilimsi gri sert siltli kil 18 40 50 0,35 10 25
Sar renkli ok sk siltli killi kum 19 60 60 0,30 0 43

Yukarda blge jeolojisi ve zemin zellikleri ile zemin modellenmesinde kullanlacak
geoteknik parametrelerin elde edilmesinde izlenen yntem aklanmtr.
53

4.3 Analiz Metodu
Derin kaz ve iksa sistemlerinin incelendii bu almada Plaxis sonlu elemanlar program
kullanlarak analizler gerekletirilmitir. Plaxis programnda bulunan zemin modellerinden
killi tabakalar iin Mohr-Coulomb modeli, kumlu birimler iin Hardening-Soil model
kullanlmtr. Kaz ukuru iinden yer alt suyunun boaltlmasn modellemek iin yer alt
suyu ak hesab yaplmtr. Yer alt suyunun konumu iin Ek5de verilen piyozometre
lokasyonunda yaplan lm sonular kullanlmtr. Plaxis sonlu elemanlar programnda
inaat admlar sras ile modellenerek zmleme yaplmtr. Analiz sonucunda bulunan
diyafram duvar yatay yer deitirme deeri (
x
) ile bu yer deitirmelere bal olarak gelien
dey yer deitirmeler (
v
) hesaplanm grafikler halinde arazide yaplan ve lokasyonu Ek
5de verilen inklinometre lm sonular ile karlatrlmtr. Arazi genel kesiti ve zemin
zellikleri ekil 4.4de verilmitir.
E'=60MPa

ekil 4.4 Arazi genel kesiti ve zemin zellikleri
Diyafram duvar analiz sonular ile arazi lmlerinin karlatrlmas almasndan sonra
aada belirtilen ana balk altnda deiik destekli kaz sistem zmleri yaplarak analiz
sonucunda bulunan yatay ve dey yer deitirme deerleri ile kaz taban kabarmas gibi
deerlerin deiimi incelenmitir.

54

Diyafram duvar ile yukardan aaya inaat metodu (Referans zm),
ok sra ankraj destekli kazkl perde destek sistemi iin zm,
Diyafram duvar ve iten destekli derin kaz destek sistemi iin zm,
Bu ana balklar altnda referans zm iin sekiz adet farkl modelde, ankrajl kazkl perde
derin kaz sisteminde be farkl modelde ve iten destekli diyafram duvar sisteminde ise iki
farkl modelde zemin zellikleri, diyafram duvar zellikleri, ankraj zellikleri, kazk
zellikleri ve iten destek sisteminin rijitlikleri gibi parametrelerin deitirilmesi ile zmler
yaplarak, bulunan sonularn karlatrlmas gerekletirilmitir.
Aada ilk olarak referans proje olarak tanmlanan ve arazide uygulanan Otogar-Baclar
H.R.S. inin stasyonu diyafram duvar ile yukardan aa inaat modeli iin sistem kesiti,
model zmleri ve bu zmler sonucunda bulunan deerler ve arazi lmleri ile bu
deerlerin karlatrlmas grafikler halinde verilmitir.

55

4.3.1 Otogar-Baclar H.R.S. inin stasyonu Diyafram Duvar le Yukardan Aa
naat Modeli
stanbul Otogar-Baclar H.R.S. projesi inin stasyonu diyafram duvar ile yukardan aa
inaat metodu kullanlarak ina edilmi bir yapdr. Proje genel kesiti ekil 4.5de verildii
gibidir.
1
0
0
7
0
2
3
1
0
1
2
0
1
2
0
2
3
7
0
1
0
0
6
0
4460
1240

ekil 4.5 Diyafram duvar ile yukardan aa inaat metodu kesiti
56

Projede kullanlan diyafram duvar kalnl 120cm, ykseklii ise 44.60mdir. ekil 4.5de
gsterildii gibi yukardan aa inaat admlar olarak istasyon kat deme kotlar +56.6m,
+51.6m, +46.6m, +41.6m, +36.6m, +31.6m ve tnel hatt +24.0m kotu olarak tasarlanmtr.
Kat deme kalnlklar 40cm, tnel hatt radye temel kalnl 120cm olarak
projelendirilmitir. Diyafram duvar imalatnda C30 snf beton kullanlmtr. inin
stasyonu kazs +56.6m kotuna kadar evli olarak yaplm, kaznn yol ve mevcut bir bina
tarafndaki sol kesiminde evli kaz +60.30m kotundan +56.6m kotuna kadar fore kazkl
ankrajl bir destek sistemi ile tutturulmutur. Diyafram duvar analizinde kullanlan Plaxis
program verileri izelge 4.22de verilmitir;
izelge 4.22 Plaxis analizlerinde kullanlan diyafram duvar, deme ve radye temel
parametreleri
No Tanmlama
EA
[kN/m]
EI
[kNm
2
/m]
w
[kN/m/m]

[-]
Mp
[kNm/m]
Np
[kN/m]
1 Diyafram 3.6E7 4.32E6 30.0 0.2 1E15 1E15
2 Dseme 1.2E7 1.6E5 0.00 0.2 1E15 1E15
3 Radye 3.6E7 4.32E6 15.0 0.2 1E15 1E15
4 Kazk 1.508E7 6.0319E5 12.50 0.2 1E15 1E15

Diyafram duvar kazs srasnda sol taraf evde kullanlan kazkl ankraj sistemi iin
kullanlan parametreler izelge 4.23de verilmitir.
izelge 4.23 Ankraj kk blgesi zellikleri
No Tanmlama EA [kN/m] [-]
Fmax,comp
[kN]
Fmax,tens
[kN]
L spacing
[m]
1 Ankraj Kk Blgesi 86590.00 0.00 - - -
2 Ankraj Halat 28000.00 - 1E15 1E15 1.00

Plaxis programnda kullanlan zemin geoteknik parametreleri izelge 4.21de verildii
gibidir.
57

Modelde kullanlacak srsarj ykleri iin kaz yaknnda mevcut yaplarn zemine dzgn
yayl yk uygulad varsaylmtr. Buna gre binadan gelecek yklerin hesab;
Deme kalnl 12cm 0,12*25=3,0 kN/m
2

Deme kaplamas+sva 10cm 0,1*20 =2,0 kN/m
2

Kolon+kiri+blme duvar 3,0 kN/m
2

Dier l ykler + hareketli ykler 2,0 kN/m
2

olarak hesaplanmtr. Buna gre bir kat toplam arl 10,00 kN/m
2
olarak bulunmutur.
Mevcut yapnn 4 katl olmas dolaysyla bina yk olarak analizlerde 40,00 kN/m
2
lik yk
alnmtr. Yol yk iin 12,5 kN/m
2
srsarj yk uygulanmtr.
Diyafram duvar ile yukardan aaya inaat metodu ile yaplan kaz sisteminin analizi iin
inaat admlar aada verildii gibi modellenmitir.
Zemin zerindeki bina ve yol yklerinin uygulanmas,
Zeminin diyafram duvar st kotu +56.6m ye kadar kazlmas,
*

Diyafram duvar panellerinin imalat ve +56.6m kotu demesi imalat,
+56.6-+51.6m kotlar aras kaznn yaplmas,
+51.6m kotu demesinin imal edilmesi,
Yer alt suyunun +36.6mye drlmesi ve +41.6-+36.6m kotlar aras kaznn
yaplmas,
+36.6m kotu demesinin imal edilmesi
Yer alt suyunun +31.6mye drlmesi ve +36.6-+31.6m kotlar aras kaznn
yaplmas,
+31.6m kotu demenin imal edilmesi
Yer alt suyunun +24mye drlmesi ve +31.6-+24.0m kotlar aras kaznn
yaplmas,
+24.0m kotu radye temelinin imal edilmesi

*
Diyafram duvar st kotuna kadar zemin kazsnn yaplmas esnasnda sol yan evde kayma meydana gelmi ve
bu evin gvenliinin arttrlmas iin 80cm apnda ift sra ankajl kazk uygulamas yaplmtr (ekil 4.5).
Analiz sonularnn arazi lmleri ile karlatrlmas srasnda bu kazklarn yer deitirmelere deerleri
zerinde etkili olduu dnlmesi sebebiyle inaat admlar srasnda bu durum da gz nne alnmtr.
58

Yukarda aklanm olan inaat adm sralamasna uyularak, belirtilen parametreler ve zemin
modelleri kullanlarak yaplan analiz sonucunda hesaplanan dey yer deitirme ve yatay yer
deitirme dalmlar srasyla ekil 4.6 ve ekil 4.7de verilmitir.

ekil 4.6 Dey yer deitirmelerin dalm

ekil 4.7 Yatay yer deitirmelerin dalm
Sol diyafram duvar ve diyafram duvar yannda zemin iinden geen A-A dey kesitinde
hesaplanan yatay yer deitirmeler ise srasyla ekil 4.8 ve ekil 4.9da verilmitir.
59

ekil 4.8 Sol diyafram duvarda yatay yer deitirmeler

ekil 4.9 Sol diyafram duvar yanndaki dey zemin kesitinde yatay yer deitirmeler
Yaplan analiz sonucunda bulunan yatay yer deitirme deerleri ile Ek6da verilen arazi
inklinometre lm sonularnn karlatrlmas ekil 4.10 ve ekil 4.11de verilmitir.
60

ekil 4.10 Sol diyafram duvar analiz sonular ile inklinometre (CN05) lmlerinin
karlatrlmas
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
0 10 20 30 40
K
o
t

(
m
)
Yatay yer deitirme (mm)
Arazi lmleri Analiz (Relatif Yer Deitirme) Analiz
61

ekil 4.11 Sol diyafram duvar yannda dey zemin kesiti analiz sonular ile inklinometre
(CN02) lmlerinin karlatrlmas
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
0 10 20 30 40
K
o
t

(
m
)
Arazi lmleri Analiz (Relatif Yer Deitirme) Analiz
62

Sa diyafram duvarda analiz sonucunda kaz srasnda olumas beklenen yatay yer deitirme
grafii ekil 4.12de verilmitir.

ekil 4.12 Sa diyafram duvar yatay yer deitirme grafii
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
-40 -30 -20 -10 0 10
K
o
t
(
m
)
Analiz
63

ekil 4.10 ve ekil 4.11 de gsterildii zere arazide yaplan inklinometre lmleri ile
analiz sonucunda bulunan deerler birbirine yakn olarak hesaplanmtr. Yaplan analiz
sonularndan duvarn maksimum yatay yer deitirmesi 20mm olarak bulunmutur.
nklinometre lmleri ile karlatrmada inklinometrenin tabandaki sabitlendii noktaya
gre relatif hareketler dikkate alnmtr. Sonu olarak maksimum duvar yatay yer
deitirmesi duvar kesitinde 14mm olarak bulunmu arazi Cin05 inklinometresi lmlerinde
ise bu deer 11mm olarak belirtilmitir. Duvar yanndan geen dey A-A kesitinde ise
maksimum relatif yatay yer deitirme deeri 13mm olarak bulunmutur. Arazide Cin02
inklinometresi lm sonularnda ise maksimum yatay yer deitirme deeri 10mm olarak
bulunmutur.
Derin kazlarda kaz srasnda meydana gelen yatay gerilme boalmas yatay yer
deitirmelere neden olmakta ve bu yatay yer deitirmeler sonucunda zemin yzeyinde
dey yer deitirmeler meydana gelmektedir. Bu dey yer deitirme deerlerinin civardaki
mevcut yaplar iin tehlikeli seviyede olup olmayaca derin kazlarda gz nnde
bulundurulmas gereken nemli bir husustur. Referans zmde sol taraf (mevcut yaplarn
bulunduu blge) zemin yzeyi boyunca hesaplanan dey yer deitirme grafii ekil
4.13de verilmitir. Analiz sonucunda maksimum beklenen yzey dey yer deitirmesi
deerinin 18mm olaca bulunmutur.

ekil 4.13 Sol taraf zemin yzeyinde dey yer deitirme deiimi
Analiz sonucunda sa taraf zemin yzeyinde olumas beklenen dey yer deitirme grafii
ekil 4.14de verilmitir. Sa taraf zemin yznde hesaplanan maksimum dey yer
deitirme deeri 11mm mertebesindedir.
-25
-20
-15
-10
-5
0
20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100
O
t
u
r
m
a

(
m
m
)
Yatay uzaklk (m)
Analiz
64

ekil 4.14 Sa taraf zemin yzeyinde dey yer deitirme deiimi
Derin kazlar srasnda meydana gelebilecek problemlerden biri kaz taban kabarmas olarak
karmza kmaktadr. Kaz tabannda analiz bulgularndan yola karak radye temel
tamamlanmasndan sonra meydana gelmesi beklenen kabarma ekil 4.15de verilmitir.
Analiz sonucunda kaz tabannda meydana gelmesi beklenen maksimum kabarma miktar
45mm olarak bulunmutur.

ekil 4.15 Kaz taban kabarmas(Referans zm)
Kaz sonucunda meydana gelmesi beklenen taban kabarmas deeri zerinde perde elemann
zemin iine gmlme boyunun etkisinin irdelenmesi amac ile diyafram duvar gmlme
boyunun (D) %50 azaltlmas ve %50 arttrlmas durumlar iin zmler yaplm ve
sonularn referans zm ile karlatrlmas ekil 4.16da verilmitir. Kaz taban zemininin
-25
-20
-15
-10
-5
0
125 130 135 140 145 150 155 160 165 170 175 180 185 190 195 200
O
t
u
r
m
a

(
m
m
)
Yatay uzaklk (m)
Analiz
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
95 105 115 125
K
a
b
a
r
m
a

(
m
m
)
Yatay uzaklk (m)
D=12m
65

kumlu bir tabakadan olumamasndan dolay, perde gmlme boyu azaldka taban
kabarmasnn bir miktar artaca fakat incelenen aralk iinde taban kabarmalar zerinde
gmlme boyunun fazla etkili olmad gzlenmektedir.

ekil 4.16 Gmlme boyunun (D) taban kabarmasna etkisi
Zemin parametrelerinin deiimin duvar yatay yer deitirmesi ve zemin yzeyinde meydana
gelen dey yer deitirmeler zerindeki etkisinin incelenmesi amacyla zemin parametreleri
deitirilerek zmler gerekletirilmitir. Parametre deiimi olarak zeminlerin
davrannda etken elastisite modl ve isel srtnme as deerleri farkl modellerde
deitirilerek zmler yaplmtr. Elastisite modl iin 2E
ref
, 0.5E
ref
, 0.25E
ref
; isel
srtnme as iin
ref
+3,
ref
-3 ve
ref
-6 deerleri iin zmler yaplmtr. Zemin elastisite
modl ve kayma mukavemeti as deiimi ile sol diyafram duvarda meydana gelen yatay
yer deitirme deiim grafii ekil 4.17 ve ekil 4.18 verilmitir. Sa diyafram duvarda
meydana gelen deiim ekil 4.19 ve ekil 4.20de verilmitir.
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
95 105 115 125
K
a
b
a
r
m
a

(
m
m
)
Yatay uzaklk (m)
D=12m D=18m D=6m
66

ekil 4.17 Zemin elastisite modl deiiminin yatay yer deitirmeler zerindeki etkisi (sol
duvar)
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
0 10 20 30 40 50 60
K
o
t

(
m
)
E=Eref E=2Eref E=0.5Eref E=0.25Eref
67

etkisi (sol duvar)
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
0 10 20 30 40 50 60
K
o
t

(
m
)
=ref =ref+3 =ref-3 =ref-6
68

ekil 4.19 Zemin elastisite modl deiiminin yatay yer deitirmeler zerindeki etkisi (sa
duvar)
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
-40 -30 -20 -10 0 10 20 30 40
K
o
t

(
m
)
69

etkisi (sa duvar)
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
-40 -30 -20 -10 0 10 20 30 40
K
o
t

(
m
)
70

Zemin parametreleri elastisite modl ve isel srtnme as deiimi ile sol diyafram duvar
momentlerinde meydana gelen deiim ekil 4.21 ve ekil4.22de verilmitir.

ekil 4.21 Zemin elastisite modl deiiminin duvar eilme momenti zerindeki etkisi (sol
duvar)
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
-3000 -2000 -1000 0 1000 2000 3000
K
o
t

(
m
)
Eilme momenti (kNm/m)
71

etkisi (sol duvar)
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
-3000 -2000 -1000 0 1000 2000 3000
K
o
t

(
m
)
72

Sa diyafram duvar momentlerinde zemin parametrelerinin deiimi ile meydana gelen
deiim grafii ekil 4.23 ve ekil 4.24de verilmitir.

ekil 4.23 Zemin elastisite modl deiiminin duvar eilme momenti zerindeki etkisi (sa
duvar)
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
-3000 -2000 -1000 0 1000 2000 3000
K
o
t

(
m
)
73

etkisi (sa duvar)
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
-3000 -2000 -1000 0 1000 2000 3000
K
o
t

(
m
)
74

Ayn ekilde elastisite ve kayma mukavemeti as deerinin deitirilmesi ile yaplan farkl
zmler sonucunda bulunan sol taraf (mevcut yap taraf) zemin yz dey yer deitirme
deiimi ekil 4.25 ve ekil 4.26da verilmitir.

ekil 4.25 Zemin elastisite modl deiimi ile dey yer deitirme ilikisi (sol taraf)

ekil 4.26 Zemin kayma mukavemeti as deiimi ile dey yer deitirme ilikisi (sol taraf)
Zemin elastisite modl ve kayma mukavemeti as deiimi ile sa taraf zemin yz dey
yer deitirme deerlerinde meydana gelen deiim ekil 4.27 ve ekil 4.28de verilmitir.

-70
-60
-50
-40
-30
-20
-10
0
20 30 40 50 60 70 80 90 100
O
t
u
r
m
a

(
m
m
)
Yatay uzaklk (m)
-30
-25
-20
-15
-10
-5
0
20 30 40 50 60 70 80 90 100
O
t
u
r
m
a

(
m
m
)
Yatay uzaklk (m)
=ref =ref-6 =ref-3 =ref+3
75

ekil 4.27 Zemin elastisite modl deiimi ile dey yer deitirme ilikisi (sa taraf)

ekil 4.28 Zemin kayma mukavemeti as deiimi ile dey yer deitirme ilikisi (sa
taraf)
Zemin elastisite modl ve kayma mukavemeti as deiimi ile yaplan zmler sonucunda
bulunan kaz taban kabarmas deerlerinin deiim grafikleri ekil 4.29 ve ekil 4.30da
verilmitir.
-45
-40
-35
-30
-25
-20
-15
-10
-5
0
120 130 140 150 160 170 180 190 200
O
t
u
r
m
a

(
m
m
)
Yatay uzaklk (m)
-14
-12
-10
-8
-6
-4
-2
0
120 130 140 150 160 170 180 190 200
O
t
u
r
m
a

(
m
m
)
Yatay uzaklk (m)
76

ekil 4.29 Zemin elastisite modl deiimi ile kaz taban kabarma ilikisi

ekil 4.30 Zemin kayma mukavemeti as deiimi ile kaz taban kabarma ilikisi
Zemin parametrelerinden elastisite modl ve kayma mukavemeti as deerlerinin farkl
deerleri iin gerekletirilen analizlerde elastisite modlnn yatay yer deitirme, zemin
yz dey yer deitirmesi ve kaz taban kabarmas gibi deerlerde isel srtnme as
deiiminden daha etkili olduu, bunun yannda eilme momenti deerlerinde incelenen
aralklar iinde daha az farkllklar olutuu gzlemlenmitir.

-100
-50
0
50
100
150
200
95 105 115 125
K
a
b
a
r
m
a

(
m
m
)
Yatay uzaklk (m)
-20
-10
0
10
20
30
40
50
60
95 105 115 125
K
a
b
a
r
m
a
(
m
m
)
Yatay uzaklk (m)
77

Bu blmde dier bir zm olarak ekil 4.4de kesiti verilen zemin profilinde en alt
tabakann ok Sk Siltli Killi Kum yerine Yeilimsi Gri Sert Kil olarak devam etmesi hali
zmleridir. Bu zmlerde taban kabarmasnn killi zeminlerde deiiminin incelenmesi ve
perde gmlme boyu ile taban kabarmas deiiminin incelenmesi amalanmaktadr.
zmlerde en alt tabakada yer alan sar renkli ok Sk Kum biriminin yerine bir st
tabakay oluturan Yeilimsi Gri Sert Kil tabakas zellikleri alnmtr. Bu amala perde
gmlme boyu referans proje ile ayn olarak 12m alnmtr. Dier zmlerde ise gmlme
boyu %50 orannda arttrlarak 18m ve %50 azaltlarak 6m olarak alnmtr. Zemin profilinin
kil olarak devam etmesi halinde beklenen kaz taban kabarma grafii ve gmlme boyu
deiimi ile kaz taban kabarmas miktarnn deiimi ekil 4.31de verilmitir.

ekil 4.31 Zemin profilinde alt tabakann kil olmas halinde gmlme boyunun (D) kaz
taban kabarmasna etkisi
ekil 4.31de zemin alt tabakasnn kil devam etmesi halinde perde gmlme boyunun taban
kabarmasna etkisi incelenmitir. Kil zeminlerde taban kabarmasnn kum zeminlere oranla
yksek deerlerde meydana gelecei ve gmlme boyu azaldka bu kabarma deerinin
artaca gzlemlenmitir. Alt tabakann kil olarak devam etmesi halinde beklenen kaz taban
kabarma deeri 100mm olarak hesaplanmtr. Gmlme boyunun arttrlmas halinde ise
beklenen kabarma deerlerinde ok farkllklar olmad gzlemlenmitir.
-60
-40
-20
0
20
40
60
80
100
120
140
95 105 115 125
K
a
b
a
r
m
a

(
m
m
)
Yatay uzaklk (m)
D=12m D=18m D=6m
78

4.3.2 Otogar-Baclar H.R.S inin stasyonu ok Sra Ankrajl Kazkl Perde Destek
Sistemi Modeli
Bu blmde almada ikinci inaat yntemi olarak derin kaznn ok sra ankraj destekli
kazkl perde kullanlarak yaplmas hali gz nne alnmtr. Kaz ykseklii diyafram duvar
ile yukardan aaya inaat metodu ile ayn olarak tasarlanmtr. Destek sisteminde deyde
ankraj aral 2m, yatay ankraj aral ise 1m olarak seilmitir. Modelleme iin Plaxis sonlu
elemanlar program kullanlmtr. Sistem genel kesiti ekil 4.32de gsterildii gibidir.
ok sra ankrajl kazkl perde derin kaz destek sisteminde 80, 100 ve 120 olmak zere
farkl kazk ap iin analizler yaplmtr. Kazklar aras mesafe 20cm olarak tasarlanmtr.
Kazklar iin kullanlan beton snf C30 olarak seilmi ve betonun elastisite modl (E
c
)
30GPa olarak alnmtr. Analizlerde kullanlan Plaxis programnn 2 boyutlu olarak analiz
yapt gz nnde bulundurularak 1m genilik iin kazk aral gz nne alnm ve
kullanlacak eilme rijitlii ve eksenel rijitlik parametreleri iin gerekli dzeltmeler
yaplmtr. Buna gre kazklar iin kullanlacak Plaxis parametreleri izelge 4.24de
verilmitir.
izelge 4.24 Kazklar iin Plaxis parametreleri
No Tanmlama
EA
[kN/m]
EI
[kNm
2
/m]
w
[kN/m/m]

[-]
Mp
[kNm/m]
Np
[kN/m]
1 80cm Kazk 1.508E7 6.032E5 12.500 0.2 1E15 1E15
2 100cm Kazk 1.96E7 1.227E6 20.00 0.2 1E15 1E15
3 120cm Kazk 2.423E7 2.181E6 28.50 0.2 1E15 1E15

Modelde ankraj eleman olarak 3 adet halat demetinden oluan ve kk blgesinde 15cm
apnda kk oluturulacak elemanlar seilmitir. Bir halat demeti 1.5cm
2
donat iermekte ve
elastisite modl 2.0E8 kPadr. Kk blgesi iin elastisite modl 2.0E7 kPadir. Ankrajlar
iin serbest boy 26-18m aralnda, kk uzunluu ise 7m olarak alnmtr. Modelde ankrajlar
iin kullanlan Plaxis parametreleri izelge 4.25de verilmitir.

79

izelge 4.25 Ankraj Plaxis parametreleri
No Tanmlama EA [kN/m] [-]
Fmax,comp
[kN]
Fmax,tens
[kN]
L spacing
[m]
1 Ankraj Kk Blgesi 3.53E5 0.00 - - -
2 Ankraj Halat 9.0E4 - 1E15 1E15 1.00

Buna gre analizi gerekletirilen modelin genel grnm ekil 4.32de verilmitir.
Ankrajl kazkl perde zmde analizi gerekletirilen 80, 100 ve 120 aplarndaki
kazklarda kullanlan ankrajlar iin ngerme kuvveti 500kN olarak seilmitir. Modelde inaat
admlar aadaki gibi tanmlanarak analizler gerekletirilmitir.
Zemin zerindeki mevcut yol ve bina yklerinin uygulanmas,
Zeminin kaz st kotu +56.6m ye kadar kazlmas,
Kazklarn imalat
+56.6-+52m kotlar aras kaznn yaplmas
+54.0m kotu ankraj elemann yerletirilmesi ve ngerme kuvvetinin uygulanmas
+52.0-+50.0m kotlar aras kaznn yaplmas
+52.0m kotu ankraj elemann yerletirilmesi ve ngerme kuvvetinin uygulanmas
+50.0m kotu ankraj elemanlarnn yerletirilmesi ve ngerme kuvvetinin uygulanmas
+38.0-+36.0m kotlar aras kaznn yaplmas ve yer alt suyunun +36.0m kotuna
drlmesi
80

ekil 4.32 Ankrajl kazkl perde destek sistem modeli
81

drlmesi
drlmesi
drlmesi
drlmesi
drlmesi
drlmesi
+24.0m kotu radye temel imalat
Yukarda inaat admlar verilen model analizi sonucunda 100lk kazkl perde ve 500kN
ngerme ankraj kuvveti ile oluan destek sistemi iin zemin dey ve yatay yer deitirme
dalmlar Plaxis grnmleri srasyla ekil 4.33 ve ekil 4.34de verilmitir.
82

ekil 4.33 ok sra ankraj destekli kazkl perde sistemi dey yer deitirme dalm

ekil 4.34 ok sra ankraj destekli kazkl perde sistemi yatay yer deitirme dalm
83

Yaplan analiz sonucunda sa ve sol yan kazklar zerinde kaz sonu meydana gelmesi
beklenen yatay yer deitirme diyagram ekil 4.35de verilmitir. Analizler sonucunda kaz
sonras sa kazn beklenen yatay yer deitirme deerinin 38mm mertebesinde olaca
bulunmutur.

ekil 4.35 ok sra ankraj destekli kazkl perde sistemi sol-sa yan kazk yatay yer
deitirme grafii
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
0 50 100
K
o
t

(
m
)
d=100cm;Qa=500kN
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
-40 -30 -20 -10 0
K
o
t

(
m
)
d=100cm;Qa=500kN
84

Analiz sonucunda sa taraf zemin yznde meydana gelen dey yer deitirme grafii ekil
4.36da ve sol taraf (mevcut yap taraf) zemin yz dey yer deitirme grafii ekil
4.37de verilmitir. Buna gre sa zemin yznde meydana gelmesi beklenen dey yer
deitirme deeri 36mm mertebesinde, sol yan zemin yzeyinde ise dey yer deitirmenin
46mm mertebesinde olaca belirlenmitir.

ekil 4.36 ok sra ankraj destekli kazkl perde sistemi sa yan zemin yz dey yer
deitirme grafii

ekil 4.37 ok sra ankraj destekli kazkl perde sistemi sol yan zemin yz dey yer
deitirme grafii
Analiz sonucunda kaz tabannda meydana gelmesi beklenen kabarma grafii ekil 4.38de
verilmitir. Analizlerden kaz sonras beklenen kaz taban kabarmas deerinin 55mm
mertebesinde olaca tespit edilmitir.
-45
-40
-35
-30
-25
-20
-15
-10
-5
0
125 130 135 140 145 150 155 160 165 170 175 180 185 190 195 200
O
t
u
r
m
a

(
m
m
)
Yatay uzaklk (m)
d=100cm;Qa=500kN
-60
-50
-40
-30
-20
-10
0
30 40 50 60 70 80 90 100
O
t
u
r
m
a

(
m
m
)
Yatay uzaklk (m)
d=100cm;Qa=500kN
85

ekil 4.38 ok sra ankraj destekli kazkl perde sistemi kaz taban kabarma grafii
Yukarda bahsedildii zere kazk aplar olarak d=80cm, 100cm ve 120cm olarak farkl
sistem rijitliinde analizler gerekletirilmitir. Ayrca kazk ap deiiminin etkilerinin
incelenmesinin yan sra ankraj ngerme kuvvetlerinin deitirilmesi ile zmler yaplmtr.
Ankraj kuvvetleri 600kN ve 750kN olarak iki farkl zm daha gerekletirilmitir. Buna
gre kazk ap 100cm kabul edilerek ankraj ngerme kuvveti olarak Q
a
=500kN, 600kN ve
750kN deerleri analizlerde alnmtr. Plaxis modelinde kullanlacak olan zemin
parametreleri izelge 4.21 ve ankraj parametreleri izelge 4.24de verilmitir. Modelde farkl
ankraj kuvvetleri uygulanmas durumunda meydana gelmesi beklenen yatay yer deitirme,
yatay yer deitirmeler bal olan dey yer deitirmeler ve kaz taban kabarmas gibi
deerlerin karlatrlmas amalanmaktadr.
Buna gre yaplan ok sra ankrajl kazkl perde destek sistemi model zmlerinde kazk
ap deiimi ve ankraj ngerme kuvvetleri deiimi dikkate alnarak yaplan analizler
sonucunda sa yan kazk zerinde meydana gelmesi beklenen yatay yer deitirmeler ekil
4.39 ve ekil 4.40da verilmitir.
-40
-30
-20
-10
0
10
20
30
40
50
60
70
95 100 105 110 115 120 125 130
K
a
b
a
r
m
a

(
m
m
)
Yatay uzaklk (m)
d=100cm;Qa=500kN
86

deitirme ilikisi (sa kazk)
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
-40 -30 -20 -10 0
K
o
t

(
m
)
Qa=500kN
d=80cm d=100cm d=120cm
87

yatay yer deitirme ilikisi (sa kazk)
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
-40 -30 -20 -10 0 10 20 30
K
o
t

(
m
)
d=100cm
Qa=500 Qa=750 Qa=600
88

Sol kazk iin kazk ap ve ankraj ngerme kuvveti deiiminin yatay yer deitirme
deerleri zerindeki etkisi ekil 4.41 ve ekil 4.42de gsterilmitir.

deitirme ilikisi (sol kazk)
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120
K
o
t

(
m
)
Qa=500kN
89

yatay yer deitirme ilikisi (sol kazk)
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
K
o
t

(
m
)
d=100cm
Qa=500 Qa=750 Qa=600
90

Ankraj kuvvetleri ve kazk ap deiimi ile kazk momentlerinde meydana gelen deiimler
ekil 4.43 ve ekil 4.44de verilmitir.

ekil 4.43 ok sra ankraj destekli kazkl destek sistemi kazk ap deiimi ile moment
deiimi ilikisi (sol-sa kazk)
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
-2000 -1000 0 1000 2000
K
o
t

(
m
)
Qa=500kN
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
-1500 -1000 -500 0 500
K
o
t

(
m
)
Qa=500kN
91

moment deiimi ilikisi (sol-sa kazk)
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
-2000 -1000 0 1000 2000
K
o
t

(
m
)
d=100cm
Qa=750kN Qa=500kN
Qa=600kN
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
-1000 -500 0 500
K
o
t

(
m
)
d=100cm
Qa=500kN Qa=750kN
Qa=600kN
92

Analizler sonucunda sa zemin yzeyinde olumas beklenen dey yer deitirmelerin ankraj
ngerme kuvvetleri ve kazk ap deiimi ile gstermi olduklar davran ekil 4.45 ve ekil
4.46da verilmitir.

dey yer deitirme ilikisi

ekil 4.46 ok sra ankraj destekli kazkl destek sistemi kazk ap deiimi ile dey yer
deitirme ilikisi
Kaz sonrasnda meydana gelmesi beklenen taban kabarmasnn ankraj ngerme kuvvetleri ve
kazk ap deiimi ile gsterdikleri davran ekil 4.47 ve ekil 4.48de verilmitir.

-50
-40
-30
-20
-10
0
125 130 135 140 145 150 155 160 165 170 175 180 185 190 195 200
O
t
u
r
m
a

(
m
m
)
Yatay uzaklk (m)
d=100cm
Qa=500kN Qa=750kN Qa=600kN
-50
-40
-30
-20
-10
0
125 130 135 140 145 150 155 160 165 170 175 180 185 190 195 200
O
t
u
r
m
a

(
m
m
)
Yatay uzaklk (m)
Qa=500kN
93

kaz taban kabarma ilikisi

ekil 4.48 ok sra ankraj destekli kazkl destek sistemi kazk ap deiimi ile kaz taban
kabarma ilikisi
Buna gre yaplan zmlerde kazk apnn deitirildii zmlerde beklenen yatay yer
deitirme, dey yer deitirme ve kaz taban kabarmas gibi zemin hareketlerinde nemli
farkllklar gzlemlenmemitir. Kazk ap sabit ankraj kuvvetlerinin deitirildii zmlerde
ise ankraj kuvvetinin artmas ile olumas beklenen yatay yer deitirmelerde azalma olduu,
bunun yannda dey yer deitirme ve kaz taban kabarmas deerlerinde byk
farkllklarn olumad gzlemlenmitir.
-40
-20
0
20
40
60
80
95 100 105 110 115 120 125 130
K
a
b
a
r
m
a

(
m
m
)
Yatay uzaklk (m)
d=100cm
Qa=500kN Qa=750kN Qa=600kN
-40
-20
0
20
40
60
80
95 100 105 110 115 120 125 130
K
a
b
a
r
m
a

(
m
m
)
Yatay uzaklk (m)
Qa=500kN
94

4.3.3 Otogar-Baclar H.R.S inin stasyonu Diyafram Duvar le ten Destekli
Perde Modeli
almada dier bir inaat yntemi olarak diyafram duvar ile iten destekli kaz sistemi analiz
edilmitir. ten destekli kaz analizi ile yukardan aa inaat yntemi analizi sonucu
bulunan yatay ve yatay yer deitirmelere bal olan dey yer deitirme hareketleri
karlatrlmtr. Kaz ykseklii ve kaz inaat admlar diyafram duvar ile yukardan aa
inaat metodu ile ayn olarak tasarlanmtr. Tasarmda iten destek sisteminde kullanlmak
zere 630/18.4mm ve 800/15.7mm boyutlarnda elik boru elemanlar seilmitir. Ayn
boyutta destek elemanlarnn aral yatayda 4m, deyde 5m olarak tasarlanmtr. Kullanlan
destek elamanlar iin Plaxis parametreleri ise izelge 4.26da verilmitir.
izelge 4.26 Destek elemanlar Plaxis parametreleri
No Tanmlama
EA
[kN]
Fmax,comp
[kN]
Fmax,tens
[kN]
L spacing
[m]
1 elik Destek 1 7.42E6 1E15 1E15 4.00
2 elik Destek 2 8.12E6 1E15 1E15 4.00

Tasarmda kullanlan betonarme perde zellikleri diyafram duvar ile yukardan aa inaat
metodu tasarmnda kullanlan 120cm geniliinde C30 snf beton kullanlarak imal edilmi
eleman olarak alnmtr. Plaxis modelinde kullanlan zemin parametreleri iin izelge 4.21,
diyafram duvar parametreleri iin ise izelge 4.22deki deerler kullanlmtr. Diyafram
duvar ile iten destekli sistem genel kesiti ekil 4.49da verilmitir.
95

1
0
0
7
0
2
3
1
0
1
2
0
1
2
0
2
3
7
0
1
0
0
6
0
4460
1240

ekil 4.49 ten destekli diyafram duvar modeli
96

Modellemede diyafram duvar ile yukardan aa inaat metodu zmnde olduu gibi, bina
ve yol tarafnn bulunduu st kaz evinin gvenlii iin uygulanan kazkl ankrajl sistem bu
modelde de uygulanmtr. Buna gre destek sistemi olarak iten desteklerin kullanlmas
modelinin analizlerinde inaat admlar aada belirtildii gibi alnmtr.
Zemin zerindeki mevcut yol ve bina yklerinin uygulanmas,
Zeminin diyafram duvar st kotu +56.6m ye kadar kazlmas,
Diyafram duvar panellerinin imalat
+54.1m kotu destek elemannn yerletirilmesi
+49,1m kotu destek eleman yerletirilmesi
+Yer alt suyunun +31.6m ye drlmesi ve +41.6-+36.6m kotlar aras kaznn
yaplmas
+Yer alt suyunun +31.6m ye drlmesi ve 36.6-+31.6m kotlar aras kaznn
yaplmas
Yer alt suyunun +24m ye drlmesi ve 31.6-+24m kotlar aras kaznn yaplmas
+24.0m radye temelin imal edilmesi
Analiz sonucunda 800/15.7 elik boru destek eleman kullanlmas durumunda meydana
gelmesi hesaplanan dey ve yatay yer deitirme dalmlar srasyla ekil 4.50 ve ekil
4.51da verilmitir.

97

beklenen dey yer deitirme dalm

beklenen yatay yer deitirme dalm
98

Yaplan analiz sonucunda sa yan diyafram duvar zerinde meydana gelmesi beklenen yatay
yer deitirme grafii ekil 4.52de verilmitir.

ekil 4.52 800/15.7 elik boru destek eleman ile iten destekli tasarmda sa duvar yatay
yer deitirme grafii
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
-40 -30 -20 -10 0
K
o
t

(
m
)
800/15.7 elik boru destekli
99

Sol yan diyafram duvarda meydana gelmesi beklenen yatay yer deitirme grafii ekil
4.53de verilmitir.

ekil 4.53 800/15.7 elik boru destek eleman ile iten destekli tasarmda sol duvar yatay yer
deitirme grafii
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
0 10 20 30 40
K
o
t

(
m
)
100

Analizlere gre 800/15.7 elik boru destek eleman kullanlarak kaz yaplmas halinde
meydana gelmesi beklenen sa ve sol diyafram duvar iin maksimum yatay yer deitirme
deeri 23mm mertebesinde bulunmutur.
Sol taraf zemin yzeyinde meydana gelmesi beklenen zemin yz dey yer deitirme
grafii ekil 4.54de verilmitir.

ekil 4.54 800/15.7 elik boru destek eleman ile iten destekli tasarmda sol zemin yz
dey yer deitirme grafii
ekil 4.54de grld zere sol taraf zemin yznde meydana gelmesi beklenen maksimum
dey yer deitirme 17mm mertebesinde bulunmutur. Sa taraf zemin yzeyinde meydana
gelmesi beklenen dey yer deitirme grafii ekil 4.55de verilmitir.

ekil 4.55 800/15.7 elik boru destek eleman ile iten destekli tasarmda sa zemin yz
dey yer deitirme grafii
ekil 4.55de grld zere sa taraf zemin yzeyinde meydana gelmesi beklenen
maksimum dey yer deitirme 16mm mertebesindedir. ekil 4.56de 800/15.7 elik boru
-20
-15
-10
-5
0
25 35 45 55 65 75 85 95
O
t
u
r
m
a

(
m
m
)
Yatay uzaklk (m)
800/15.7 elik boru destek
-20
-15
-10
-5
0
120 130 140 150 160 170 180 190 200
O
t
u
r
m
a

(
m
m
)
Yatay uzaklk (m)
101

destek eleman kullanlmas halinde kaz tabannda meydana gelmesi beklenen kabarma
grafii verilmitir.

ekil 4.56 800/15.7 elik boru destek eleman ile iten destekli tasarmda kaz taban
kabarma grafii
ekil 4.56den grld zere 800/15.7 elik boru destek eleman ile diyafram duvar
uygulamas sonucunda meydana gelmesi beklenen kaz taban kabarmas deeri 46mm
mertebesinde bulunmutur.
ten destekli kaz tasarmnda 630/18.4 ve 800/15.7 ebatlarnda iki farkl rijitlikteki elik
destek boru eleman kullanlarak zmler gerekletirilmitir. Bu zmler sonucunda
bulunan yatay yer deitirme deiimi sa ve sol diyafram duvar iin ekil 4.57de
verilmitir.
-10
0
10
20
30
40
50
95 105 115 125
K
a
b
a
r
m
a

(
m
)
Yatay uzaklk (m)
102

ile yatay yer deitirme deiimi
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
0 10 20 30 40
K
o
t

(
m
)
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
-40 -30 -20 -10 0
K
o
t

(
m
)
103

ekil 4.58 ve ekil 4.59de srasyla analiz sonucunda bulunan sol zemin yz dey yer
deitirme ve sa zemin yz dey yer deitirme deerlerinin destek eleman rijitlii
deiimi ile ilikisi gsterilmitir.

zemin yz dey yer deitirme deiimi (sol zemin yz)

zemin yz dey yer deitirme deiimi (sa zemin yz)
ekil 4.60de iten destek elemanlarnn rijitliklerinin deimesi ile kaz taban kabarmasnda
meydana gelen deiim verilmitir.
-25
-20
-15
-10
-5
0
25 35 45 55 65 75 85 95
O
t
u
r
m
a

(
m
m
)
Yatay uzaklk (m)
800/15.7 elik boru destek 630/18.4 elik boru destek
-25
-20
-15
-10
-5
0
120 130 140 150 160 170 180 190 200
O
t
u
r
m
a

(
m
m
)
Yatay uzaklk (m)
104

kaz taban zemin kabarmas deiimi
Destek elemanlarnn rijitliklerinin deitirilmesi ile gerekletirilen analizler sonucunda
meydana gelmesi beklenen yatay yer deitirmeler, dey yer deitirmeler ve kaz taban
kabarmas gibi deerlerde nemli farkllklarn olumad gzlemlenmitir.

-20
-10
0
10
20
30
40
50
60
95 105 115 125
K
a
b
a
r
m
a

(
m
)
Yatay uzaklk (m)
105

5. SONULAR
Derin kazlarn desteklenmesi iin gelitirilmi birok farkl destek sistemimi mevcuttur.
Kullanlan destek sistemine ve zemin zelliklerine bal olarak kaz evresindeki zeminde
yatay ve dey yer deitirmeler meydana gelebilmektedir. Civar yaplarda zararl etkilere yol
almamas iin bu zemin hareketlerinin tasarm aamasnda geree yakn bir ekilde
ngrlebilmesi gerekmektedir. Ayn zamanda uygulanacak kaz destek sisteminin
boyutlandrlabilmesi iin sisteme etkiyen yklerin ve elemanlarda oluacak kesit tesirlerinin
belirlenmesi gerekmektedir. Bu almada stanbulda ina halinde olan Otogar-Baclar
H.R.S. inin stasyonu iin yaplan derin kaz rnei kullanlarak farkl kaz destek
sistemi iin saysal analizler gerekletirilmitir. ncelenen kaz destek sistemleri
elemanlarnn ve arazi zemin zelliklerinin deiik deerleri kullanlarak yaplan analizlerle
zemin yer deitirmeleri zerinde farkl parametrelerin etki dereceleri ortaya konmaya
allmtr. nceki blmlerde gerekletirilen bu analizlerin sonular verilmitir.
Bu tez almasnda incelenen derin istasyon kazsnda yerinde dkme betonarme diyafram
duvar ve yukarndan aa inaat yntemi kullanlmakta ve demelerden iten destek olarak
yararlanlmaktadr. Saysal analizlerde arazi iin oluturulan zemin modeli ve zemin verileri
kullanlarak bu sistem ayrntl olarak incelenmi ve hesaplanan zemin yer deitirmeleri arazi
lmleri ile karlatrlmtr. Yerinde lmler ile uyumlu sonularn elde edildii bu
model referans zm olarak kabul edilmi, daha sonra perde gmlme boyunun ve zemin
zelliklerinin etkileri saysal analizlerle aratrlmtr.
Ayn istasyon kazsnn ok sra ankraj destekli kazkl perde ile desteklenmesi modellenerek
kazk ap ve uygulanacak ankraj ngerme kuvvetlerinin etkileri aratrlmtr. nc bir
derin kaz destek sistemi olarak ise diyafram duvarn kat demeleri yerine iten elik
borularla desteklenmesi durumu modellenmi ve destek elemanlarnn rijitliinin zemin yer
deitirmeleri zerindeki etkisi aratrlmtr.
ncelenen farkl kaz destek sistemi analiz sonular ve aratrma konusu parametrelerin
etkileri 4.Blmde sunulmutur. Bu blmde bu sistemler iin elden edilen saysal analiz
sonularnn birbiri ile karlatrlmas yaplarak bir deerlendirme yaplmaya allmtr.
Bu karlatrmada her sistem iin tek bir model seilerek elde edilen hesap sonular birbiri
ile ve arazi lmleri ile karlatrlmtr.
Diyafram duvar ile yukardan aa inaat metodu zmnde ekil 4.5de verilen sistem gz
nne alnmtr. ok sra ankraj destekli kazkl perde modeli olarak ekil 4.32de gsterilen
106

ve kazk ap 100cm ankraj ngerme kuvvetleri 500kN olan sistem alnmtr. Diyafram duvar
ile iten elik boru destekli kaz destek modeli olarak ise ekil 4.49da gsterilen ve destek
eleman olarak 800/15.7 elik boru kullanlan sistem gz nne alnmtr.
Tez kapsamnda ele alnan model zerinde yaplan analizler sonucunda hesaplanan yatay
yer deitirme deerlerinin destek sistemi zelliklerine bal olarak deiimi modeller iin sol
taraf (mevcut bina taraf) ve sa taraf iin aada ekil 5.1 ve ekil 5.2de verilmitir. Ayrca
ekil 5.3de destek sistemine bal olarak dey perde kesitlerinde meydana gelmesi beklenen
eilme momenti grafikleri verilmitir.
Yaplan analiz sonularna gre diyafram duvar ile yukardan aa inaat metodu kullanlarak
kaz yaplmas halinde olumas beklenen sol taraftaki yatay yer deitirme deerlerinin
diyafram duvarn iten elik borularla desteklendii sistem iin hesaplanan deerlere yakn
olduu, ok sra ankrajl kazkl perde sisteminde ise bu iki sisteme gre daha byk yatay yer
deitirmelerin oluaca gzlemlenmitir. ok sra ankrajl kazkl perde modelinde ekil
4.32de grld zere arazi inaat admlarndan dolay kaznn sol kenarnda ilk sra ankraj
uygulanmas +50.0m kotunda yaplmakta ve bu aamaya kadar byk yatay yer deitirmeler
meydana gelmektedir. Sol tarafta yaplan ilk kademe evli kaz iin uygulanan kazkl perde
uygulamas nedeni ile bu seviyeye kadar ankraj uygulanamamaktadr. Sa taraf iin
hesaplanan yatay yer deitirme deerlerinin ise birbirine daha yakn olduklar, diyafram
duvar ile yukardan aa inaat metodu ve diyafram duvar ile iten elik boru destekli sistem
iin hesaplanan deerler arasnda kk farklarn olduu gzlenmektedir. Her iki tarafta da
ok sra ankraj destekli kazkl perde sisteminde oluan yatay yer deitirmeler dier iki
sisteme gre daha fazla olarak bulunmutur.
107

ekil 5.1 Destek sistemine gre beklenen yatay yer deitirme ilikisi (sol taraf)
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
K
o
t

(
m
)
Referans zm ok sra ankrajl kazk
ten destekli sistem Arazi lmleri
108

ekil 5.2 Destek sistemine gre beklenen yatay yer deitirme ilikisi (sa taraf)
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
-50 -40 -30 -20 -10 0 10 20
K
o
t

(
m
)
ten destekli sistem
109

ekil 5.3 Destek sistemine gre dey elemanlarda olumas beklenen eilme momenti
dalm (sol ve sa )
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
-3000 -2000 -1000 0 1000 2000 3000
K
o
t

(
m
)
ten destekli zm
ok sra ankrajl kazk
Referans zm
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
-3000 -2000 -1000 0 1000 2000
K
o
t

(
m
)
ten destekli zm
ok sra ankrajl kazk
Referans zm
110

ekil 5.3de grld zere analizi gerekletirilen farkl sistem iin dey perde
elemanlarnda olumas beklenen eilme momenti deerleri birbirlerine olduka yakn olarak
bulunmutur.
Aada ekil 5.4 ve ekil 5.5de srasyla mevcut yap taraf (sol taraf) ve sa tarafta farkl
destek sistemleri iin hesaplanan zemin yzeyi dey yer deitirme grafikleri verilmitir.

ekil 5.4 Destek sistemine gre beklenen sol taraf zemin yz dey yer deitirme grafii

ekil 5.5 Destek sistemine gre beklenen sa taraf zemin yz dey yer deitirme grafii
Sa taraf ve sol taraf zemin yz iin diyafram duvar ile yukardan aa inaat metodu ve
diyafram duvar ile iten elik boru destekli sistem kullanlarak kaz yaplmas durumlar iin
hesaplanan dey yer deitirme deerlerinin birbirlerine ok yakn olduklar
-60
-50
-40
-30
-20
-10
0
30 40 50 60 70 80 90 100
O
t
u
r
m
a

(
m
m
)
Yatay uzaklk (m)
Referans zm ten destekli zm ok sra ankrajl zm
-45
-40
-35
-30
-25
-20
-15
-10
-5
0
125 135 145 155 165 175 185 195 205
O
t
u
r
m
a

(
m
m
)
Yatay uzaklk (m)
Referans zm ten destekli zm ok sra ankrajl zm
111

gzlemlenmektedir. ok sra ankrajl kazkl perde destek sistemi iin ise yatay yer
deitirmelere bal olarak dey yer deitirme deerleri de dier iki sistemden daha byk
olarak karmza kmaktadr.
Aada ekil 5.6da destek sistemine gre kaz tabannda olumas beklenen zemin
kabarmas deiim grafii verilmitir.

ekil 5.6 Destek sistemine gre beklenen kaz taban zemin kabarmas grafii
Yaplan analizler sonucunda kaz tabannda olumas beklenen taban kabarmas deerlerinin
birbirine olduka yakn olduu gzlenmektedir. Referans zm olarak tanmlanan diyafram
duvar ile yukardan aaya inaat metodu ile diyafram duvar ile iten elik boru destek
elemanl sistemler iin hesaplanan deerlerin ok sra ankrajl kazkl perde sistemine gre
biraz daha kk olduu gzlenmektedir.
ekil 5.7 ve ekil5.8de srasyla sol taraf iin ekil 5.9 ve ekil 5.10 sa taraf iin destek
sistemlerine etkiyecei hesaplanan efektif yatay gerilme dalmlar Blm 3.1.4de sz
edilen Terzaghi ve Tschebotarioff yatay basn dalmlar ile karlatrlmal olarak
gsterilmitir. Terzaghi basn dalmlar olarak kum ve kat sert-kil kabulleri kullanlmtr
(ekil 3.8). Tschebotarioff basn dalmlar olarak ise kum ve orta kat kilde srekli destek
basn dalm grafikleri kullanlmtr (ekil 3.9).
Ardalanmal kil-kum tabakalarndan oluan arazi koullarnda ekil5.7, ekil5.8, ekil5.9 ve
ekil 5.10dan grlecei zere hesaplanan yatay toprak basnc dalmlar Terzaghi
tarafndan kum ve kat-sert kil iin verilen basn diyagramlarnn ierisinde kalmaktadr. Kat
-40
-30
-20
-10
0
10
20
30
40
50
60
70
95 105 115 125
K
a
b
a
r
m
a

(
m
m
)
Yatay uzaklk (m)
Referans zm ok sra ankrajl kazk ten destekli zm
112

sert kil iin verilen gerilme dalmnn bu zemin profili iin daha kullanl olaca
gzlenmektedir.

dalmlar ile karlatrlmas (sol taraf)
20
25
30
35
40
45
50
55
60
-400 -300 -200 -100 0
K
o
t

(
m
)
Efektif yatay gerilme (kN/m^2)
ten destekli zm Terzaghi (0.65HKa)
Terzaghi (0.2H) Terzaghi (0.4H)
113

dalmlar ile karlatrlmas (sol taraf)
20
25
30
35
40
45
50
55
60
-400 -300 -200 -100 0
K
o
t

(
m
)
ten destekli zm Tschebotarioff (0.25H)
Tschebotarioff (0.375H)
114

dalmlar ile karlatrlmas (sa taraf)
20
25
30
35
40
45
50
55
60
-400 -300 -200 -100 0
K
o
t

(
m
)
ten destekli zm Terzaghi (0.65HKa)
Terzaghi (0.2H) Terzaghi (0.4H)
115

dalmlar ile karlatrlmas (sa taraf)
20
25
30
35
40
45
50
55
60
-400 -300 -200 -100 0
K
o
t

(
m
)
ten destekli zm Tschebotarioff (0.25H)
Tschebotarioff (0.375H)
116

Aada ekil 5.11de diyafram duvar ile yukardan aaya inaat metodunda demelerde
olumas beklenen normal kuvvetlerin deiimi ve iten elik boru destekli diyafram duvar
modelinde desteklere gelecek normal kuvvetlerin deiimi verilmektedir. Desteklere gelecek
kuvvetlerin birbirine yakn olaca gzlenmektedir.

ekil 5.11 Destek elemanlarna etkiyen i kuvvetler
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
-2250 -1750 -1250 -750 -250
K
o
t

(
m
)
Etken destek kuvveti (kN/m)
Referans zm ten destekli zm
117

Aada ekil 5.12 ve ekil5.13de ok sra ankrajl kazkl perde zmlerinde ankraj
kuvveti deiimleri srasyla sa taraf ve sol taraf olarak verilmitir.

ekil 5.12 ok sra ankraj destekli kazkl perde zm sa taraf ankraj kuvvetleri deiimi

ekil 5.13 ok sra ankraj destekli kazkl perde zm sol taraf ankraj kuvvetleri deiimi
Hesaplanan ankraj kuvvetlerinin derinlikle az deitii ve olduka birbirine yakn (420-
500kN arasnda) olduklar gzlenmektedir.

0
10
20
30
40
50
60
450 460 470 480 490 500 510
K
o
t

(
m
)
Ankraj kuvveti (kN/m)
Ankraj kuvvetleri
0
10
20
30
40
50
60
410 420 430 440 450 460 470 480 490 500 510
K
o
t

(
m
)
Ankraj kuvveti (kN/m)
Ankraj kuvvetleri
118

Yaplan analizler sonucunda ulalan sonular aada zetlenmitir.
1- Derin kazlarn desteklenmesi deiik sistemlerle gvenli bir ekilde
salanabilmektedir.
2- Destek sistemlerinin tasarmnda ve davranlarnn saysal zmlerle
ngrlebilmesinde, seilen zemin parametrelerinin arazi koullarn geree yakn
temsil etmesi ve inaat admlarnn doru seilmesi nem tamaktadr.
3- Bu almada incelenen derin metro istasyonu kazsnda kullanlan diyafram duvar ile
yukardan aaya inaat yntemi arazide baar ile uygulanm ve sistemin saysal
olarak modellenmesi sonucu bulunan yer deitirme deerleri ile arazi gzlemleri
sonucunda bulunan yer deitirme deerleri arasnda uyumlu davran elde
edilebilmitir.
4- Ayn derin kaznn diyafram duvar ve ayn sayda dey aralkl iten elik borularla
desteklenmesi durumunda evre zemin yer deitirmeleri asndan ok benzer
davran beklenebilecei gsterilmitir.
5- Derin istasyon kazsnn ok sra ankraj destekli kazkl perde ile desteklenmesi
durumunda, dey aralklar ok daha sk ngermeli ankrajlar kullanlmas ile kaznn
gvenle gerekletirilebilecei ancak evre zemininde daha byk yer deitirmelerin
meydana gelecei saptanmtr.
6- almada yararlanlan sonlu elemanlar program ile deiik kaz destek sistemleri ve
ina admlarnn saysal olarak modellenebilecei ve arazi davrannn
ngrlebilecei sonucuna varlmtr.

119

KAYNAKLAR
Birand, A. (2006), Duvarlar, Teknik Yaynevi, Ankara

Bjerrum, L., Eide, O. (1956), Stability of Strutted Excavations in Clay, Geotechnique, 6(1),
32-47

Blackburn, J.T. ve Finno, R.J. (2007), Three-Dimensional Responses Observed in an
Internally Braced Excavation in Soft Clay, Journal of Geotechnical and Geoenviromental
Engineering , 133:11 (1364)

Burland, S. J., ve Wroth, C. P. (1975), Settlement Of Buildings and Associated Damage,
Proc. Conf. on Settlement of Structures, Pentech Press, Cambridge, 611-654

Clough, G. W., ve ORourke, T. D. (1990), Construction Induced Movements of In Situ
Walls, Proc., ASCE Conf. on Des. and Perf. of Earth Retaining Struct., Geotech Spec. Publ.
No.25, ASCE, New York, 439-470

Coduto, D. P. (2006), Geoteknik Mhendislii lkeler ve Uygulamalar, Gazi Kitap Evi,
Ankara

etin, D. (2001), Destekli ksa perdelerinde llen ve Tahmin Edilen Deplasmanlarn
Karlatrlmas, Yksek Lisans Tezi, Yldz Teknik niversitesi Fen Bilimleri Enstits,
stanbul

Das, B.M. (1999), Principles of Foundation Engineering, PWS Publishing, Pasific Grove

Davies, R. V., ve Henkel, D. J. (1980), Geotechnical Problems Associated With the
Construction for the Chater Station, Hong Kong, Proc. Conf. Mass Transportation in Asia,
Hong Kong, paper13.

Goh, A.T.C., Kulhawy, F.H. ve Wong, K.S. (2008), Reliability Assessment of Basal-Heave
Stability for Braced Excavations in Clay, Journal of Geotechnical and Geoenviromental
Engineering, 134:2 (145)

Hatipolu, B. (1992), Desteklenmi Derin Kazlarda Oluan Hareketlerin ncelenmesi,
Yksek Lisans Tezi, stanbul Teknik niversitesi Fen Bilimleri Enstits, stanbul

Hayta, . (2005), Finete Element Analysis of Tieback Wall Using Plaxis: A Case Study,
Yksek Lisans Tezi, Boazii niversitesi Fen Bilimleri Enstits, stanbul
120

Hsieh, H., Wang, C. ve Ou, C. (2003), Use of Jet Grouting to Limit Diaphragm Wall
Displacement of a Deep Excavation, Journal of Geotechnical and Geoenviromental
Engineering, 129:2 (146)

nan, . (2000), Destekli Derin Kazlarda nklinometrik Gzlem,Yksek Lisans Tezi,
Yldz Teknik niversitesi Fen Bilimleri Enstits, stanbul

Juran, I. ve Elias, V. (1991), Ground Anchors and Soil Nails in Retaing Structures,
Foundation Engineering Handbook edited by Hsai-Yang Fang

Koyuncu, S. (2006), Derin Kaz Problemlerinde Betonarme Perde ve Mini Kazk Analizi,
Yksek Lisans Tezi, Anadolu niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Eskiehir

Kumbasar, V. ve Kip, F. (1999), Zemin Mekanii Problemleri, alayan Kitapevi, stanbul

Kuruolu, ., Horoz, A. ve Erol, O. (1998), ten Destekli Rijit ksa Yaplarnda Yatay
Zemin tkileri ve Deplasmanlar, Zemin Mekanii ve Temel Mhendislii Yedinci Ulusal
Kongresi, 22-23 Ekim 1998, stanbul

Leung, E.H.Y. ve Ng, C.W.W. (2007), Wall and Ground Movements with Deep Excavations
Supported by Cast In Situ Wall in Mixed Ground Conditions, Journal of Geotechnical and
Geoenviromental Engineering, 133:2 (129)

Long, M. (2001), Database For Retaining Wall and Ground Movements Due to Deep
Excavations, Journal of Geotechnical and Geoenviromental Engineering, 128:3 (203)

OU, C.Y (2006), Deep Excavation Theory and Practice, Taylor&Francis Group, London

zaydn, . K. (2005), Zemin Mekanii, Birsen Yaynevi, stanbul

ztorun, N.K., (2007), Ankara Metrosu Kzlay stasyonu rnei ile Yukardan Aa naat
Yntemi, Zemin mekanii ve Temel Mhendislii 1. zel konulu Sempozyumu, 8-9 Kasm
2007, stanbul

Peck, R.B. (1969), Deep Excavations and Tunneling in Soft Ground, Proceedings 7
th

I.C.S.M.F.E. State of Art Volume, Mexico, pp. 225-290

Poh, T.Y., Goh, A.T.C. ve Wong, I.H. (2002), Ground Movements Associated With Wall
Construction: Case Histories, Journal of Geotechnical and Geoenviromental Engineering,
128:12 (1061)
121

Schweiger, H.F. (2007), Modeling Issues for Numerical Analalysis of Deep Excavations,
Zemin Mekanii ve Temel Mhendislii 1. zel konulu Sempozyumu, 8-9 Kasm 2007,
stanbul

Terzaghi, K. (1943), Theoretical Soil Mechanics, John Wiley, New York

Terzaghi, K., Peck, R. B. ve Mesri, G. (1996), Soil Mechanics in Engineering Practice, John
Wiley&Sons, New York

Thorley, C.B.B. ve Forth, R.A. (2002), Settlement due to Diaphragm Wall Construction in
Reclaimed Land in Hong Kong, Journal of Geotechnical and Geoenviromental Engineering,
128:6 (473)

TSE, (2001), TS EN 1538 zel Jeoteknik Uygulamalar-Diyafram Duvarlar, Trk
Standartlar Enstits, Ankara

Woo, S. M., ve Moh, Z. C. (1990), Geotechnical Characteristics of Soils in the Taipei
Basin, Proc., 10th Southeast Asian Geotech. Conf., Southeast Asian Geotechnical Society,
Taipei, Taiwan, 2, 51-65

Wood, D.M. (1999), Soil Behaviour and Critical State Soil Mechanics, Cambridge University
Press, Cambridge

Yldrm, S. (2004), Zemin ncelemesi ve Temel Tasarm, Birsen Yaynevi, stanbul

122

EKLER
Ek 1 Arazi Sondaj Lokasyonu ve Mhendislik Jeolojisi Haritas
Ek 2 Arazi Mhendislik Jeolojisi Kesiti
Ek 3 Arazi Sondaj Loglar SB2
Ek 5 nklinometre Arazi Lokasyonu
Ek 6 Arazi nklinometre lm Sonular Grafikleri
Ek 7 Arazi CIN02 nklinometre lm Sonular
Ek 9 Diyafram Duvar ile Yukardan Aa naat Metodu Plaxis Modeli ekil Deitirme
Grnm
Ek 10 ok Sra Ankraj Destekli Kazk Sistemi Plaxis Modeli ekil Deitirme Grnm
Ek 11 Diyafram Duvar ile ten Destekli Sistem Plaxis Modeli ekil Deitirme Grnm
Ek 12 Zemin Numuneleri Toplu Deney Sonular

123

Ek 1 Arazi Sondaj Lokasyonu ve Mhendislik Jeolojisi Haritas

SB 3
AIKLAMALAR
SB 3
Aratrma Sondaj Noktas
Formasyon Snr
Gngren Formasyonu (Gnf)
EK 1
YAPAN: Bilge BULGURLULAR
TARH:
NN DERES DURAI JEOLOJ ve
MHENDSLK JEOLOJS HARTASI
AYSON SONDAJ ARATIRMA
VE NAAT A..

124

Ek 2 Arazi Mhendislik Jeolojisi Kesiti

125


126

127

128


129

130

131

Ek 5 Arazi nklinometre ve Piyozometre Lokasyonu

132

Ek 6 Arazi nklinometre lm Sonular Grafikleri

133

134


135

136


137

138

Ek 9 Diyafram duvar ile yukardan aa inaat metodu Plaxis modeli ekil
deitirme grnm

139

Ek 10 ok sra ankraj destekli kazk sistemi Plaxis modeli ekil deitirme
grnm

140

Ek 11 Diyafram duvar ile iten destekli sistem Plaxis modeli ekil
deitirme grnm

141

Ek 12 Zemin Numuneleri Toplu Deney Sonular

142

ZGEM
Doum tarihi 20.03.1983
Doum yeri Trabzon
Lise 1997-200 Kanuni Lisesi
Lisans 2000-2005 Erciyes niversitesi Mhendislik Fak.
naat Mhendislii Blm
Yksek Lisans 2006-2009 Yldz Teknik niversitesi Fen Bilimleri Enst.
naat Mh. Anabilim Dal, Geoteknik Program
alt kurumlar
2005-2006 YPS Mhendislik Mimarlk Ltd. ti.
2006-2007 Rona Mhendislik Ltd. ti.
2007-Devam ediyor Zemin Yap Mimarlk Mhendislik Ltd. ti.

Açık Derin Kazılarda Zemin Deformasyonlarının Nümerik Analizi

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Açık Derin Kazılarda Zemin Deformasyonlarının Nümerik Analizi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

YILDIZ TEKNK NVERSTES

FEN BLMLER ENSTTS

Dey efektif gerilme

Yatay efektif gerilme

z derinliinde dey efektif gerilme, u gz nne alnan noktadaki su basnc K

You might also like