YUNAN DEVLET NASIL KURULDU

OK KIYMETL ARKADALARIM
OSMANLIDAN CUMHURYETE DEVRMELERN NELER
YAPTIKLARINI ANLATTIM MD YKSEK
MSAADELERNZ VE BANA GSTERECENZ SABIRA
SIINARAK RUM SYANI VE YUNAN DEVLETNN NASIL
KURULDUUNDAN BALAYARAK OSMANLININ NRASIL
PARA PARA EDLDN ZET OLARAK ANLATACAIM
NEDEN AYNI TEHLKENN YAKLAMAKTA OLMASIDIR.
TARH VZYONDUR TARH GELECEMZDR.
NK GELECEKTE YAAYACAIMIZ TEHLKELERN
BTN AYRINTILARI GEMMZDE GZLDR.
OSMANLI DEVLETN PARAMPARA ETTLER.
AYNI EMPERYALST ODAKLAR BU GN DAHA GL VE
1
BAIMIZDA BR 2. MAHMUT,ABDLMECT VEYA
ABDLAZZ BLE YOK..
EER ATATRK OLMASAYDI BU GN BZLERDE YOKTUK..
MZDEK YERL BRLKLER DMANLA BRLKTE
ALIIYORLAR STEDKLER YASALAR IKIYOR
BLCLERN BAI BEBEK KATLNN KONUMASI
DEVLET YNETENLERN YARDIMIYLA MEYDANLARDA
OKUNUYOR
PKK ELN KOLUNU SALLAYARAK IKARKEN TRK
ORDUSU GNEY DOUYU TERK EDYOR
BU GRNTLER TARHTE DEFALARCA YAANMITIR
ANCAK VAHDETTN HARCNDE OSMANLI PADAHLARI
BU GNK KADAR TESLMYET OLMAMITIR
LOZAN'DA DRENDK TAM BAIMSIZ BR DEVLET
KURDUK ANCAK BZMLE MASAYA OTURANLAR
"TALEPLERMZ CEBMZE KOYUYORUZ BUNLARI BR
BR IKARACAIZ YNE MASAYA KOYACAIZ" DEDLER.
LOZAN'DA CEPLERNE KOYDUKLARINI IKARDILAR VE
BR BR GEREKLETRDLER.
OK OK DAHA LER GTTLER NE STYORLARSA
YAPIYORUZ MSTEMLEKE HALNE GELDK.
BU GN DEVLETN NE DT ACZE ZLECEK
BUUNUN ACISIYLA YANACAK BR 2. MAHMUT BLE YOK
GEMTE YAADIKLARIMIZI ZET HALNDE
ANLATACAIM NK DMAN BZ NASIL PUNDUNA
GETRP YENDYSE YNE AYNI YOLU ZLEYEREK
YENMEY DNMEKTEDR. ADIM ADIM
LERLEMEKTEDR. TEHDT VE TEHLKE BYKTR.
NDE BULUNDUUMUZ DURUM 1918 AYDINLAR
BUNALIMINA BENZEMEKTEDR. ALMANYA BTN
CEPHELERDE YENLGY KABUL ETM OSMANLI SAVAI
2
KAYBETM SAYILDII VE MONDROSU MZALAMAK
ZERE OLDUUMUZ GNLERDE
BLE "NASIL BR CHAN DEVLET KURACAIMIZ
TARTIILIYORDU" HALBUK DMAN ANADOLUYU MASA
ZERNDE PAYLAMITI BLE..
BU GN MARUZ KALDIIMIZ TEHDT VE TEHLKELER
NEREYE VARIR BLEMYORUZ BU KADAR VAHM
OLMASADA UYANIK OLMAK OK ALIMAK NCE
YAANILAN GEREKLER BLMEK SONRA BUNA GRE
YOLUMUZU ZMEK YNMZ TAYN ETMEK
MECBURYETMZ VARDIR.
TARHTE YAADIIMIZ OLAYLARI VE TARHN BTN
GEREKLERN BTN DEOLOJK SAPLANTILARIN
DIINDA TM BERRAKLIIYLA ANLATACAIM STEYEN
OKURLARIMIZA DP NOTLARI EKNDE GNDEREBLRM
EN TEN SAYGILARIMLA
RUM SYANI NASIL BALADI
ETNK ETERYA RGTNNN ALIMALARINIDA
ZLEMEYE ALMI MEYDANA GETRECE SIKINTILARI
BABIALYE BLDRMT. FAKAT DEVLET YNETMNDE
3
SZ SAHB OLAN 2. MAHMUTUN MHRDARI HALET
EFEND TEPEDELENLNN BU HABERNE NANMADI.
DURUMU ARATIRMAKLA GREVLENDRLEN DVAN
TERCMANI NKOLA MOZUR SE ZATEN ETNK
ETERYA RGTNN YESYD. TAB OLARAK
DNNDE TEPEDELENLNN ALEYHNDE RAPOR
VERD. RAPORDA RUMLARIN SUKUNET ERSNDE
DEVLETE BALI BR VAZYETTE YAADIKLARINDAN
BAHSETT. BU RAPOR ZERNE HALET EFEND PADAHI
TEPEDELENL ALEYHNE EVRD. (BAZI TARHLER
TEPEDELENLNN YUNAN DEVLETNN KENT KURMAK
PENDE OLDUUNU DDA EDERLER)
SULTAN 2. MAHMUT BR TAKIM SARAY ENTRKALARI
SONUCUNDA TEPEDELENL AL PAANIN VEZRLN VE
VALLN ELNDEN ALDI. BU DURUM AL PAANIN SYAN
ETMESNE YOL ATI. NHAYET MORA VE EGE DE
BULUNAN BRLKLER TEPEDELENLNN ZERNE
GNDERLD. TEPEDELENL SYANI BASTIRILDI ANCAK
BU TEN EN KAZANLI IKANLAR RUMLAR OLDULAR.
Etniki Eterya glendika emeller daha ak olarak ortaya
kyordu. Buna gre nce Morada bir yunan devleti
kurulacak Sonrada Orta Yunanistan, Bat Trakya Ege
adalar, Oniki ada, Girit, Bat Anadolu ve Kbrs bu
kurulan devlete katlarak, Bizans ihya edilecek ve Kuzey
Dou Anadoluda Pontus Rum devleti Yeniden
canlandrlacakt. Elbette kurulacak yeni Bizans devletinin
merkezinide stanbul oluturacakt.
Helenlerin nderliinde Yunan milletini yeniden diriltmek
lks olarak tanmlanan Megola ideay kendisine ilke
edinen Etniki Eterya yaplan youn almalar sonucunda
Rumlar toplu isyana ynetebilecek duruma geldi.
4
Baknz Ahmet Cevdet Paa Tarihi Cevdet isimli eserinde
dtmz ac durumu nasl anlatyor:
Rumlar eitli mevkilerde byk, kk alafranga ok
mektepler atlar. Bu mekteplerde Elenozlarn (Eski
Yunanllarn) vaktiyle kuvvet ve saltanat sahibi ve imdi
aciz ve aa olduklarna dair tarihler ve hristiyanla
aznlklarn zihinlerini bozacak kitap ve mucmualar,
velhasl hi bir devletin rza gsteremeyecei eyler herkesin
gz nnde okutulmakta idi.
Kiliselerde papazlarn vaaz ve nasihatleri de hep reayay
bamszla gtrecek szlerden ibaretti. Kiliselerin
durumlarn kontrol etmek din ilerine karmak demek
olacandan buna dokunulmasn diyelim. Osmanl hkmeti
Rum mekteplerinin durumunu tefti ve ders cetvellerini
kontrol edemezmiydi? Evet edebilirdi ve etmeliydi. Ama
5
bunu ne ekilde yapabilecek idi. Mslmanlar Rum ve
Avrupa dillerini bilmezler idi. O zaman taasup devri olduu
iin byle ecnebi lisanlarn renenlere dinsiz gz ile
baklrd. Devletin en nazik ve nemli olan d ileri
fenerliler elinde idi. Mekteplerinde tabiki onlara tefti
ettirmek gerekirdi. Halbuki onlarn ouda bu fesadn
iinde idiler. Rumlar Osmanl lkesinin nem tayan
yeryerinde mektep amakla yetinmeyip bir ok Rum gencini
Avrupaya gndererek renim yaptrrlard. Bunlardan
bazlar Avrupa devletlerinin kara ve deniz savalarnda
bizzat bulunarak sava hareketlerini rendikten sonra
gerektiinde kullanlmak zere elde hazr tutulurlard.
Avrupa ile sk sk temasta bulunarak Yunanllarn Felsefe
ilminde sahip bulunduklar hreti yenilemekte idiler.
Rumlarn isyan hayli uzun bir sre devam eden
hazrlklardan sonra gerekleti. Deniz Kuvvetleri tamamd.
Fransz ordusunda ve Kavalal Mehmet Ali Paann
emrinde yeteri kadar askerleri eitilmiti. Osmanlnn en
zengin snf haline gelmilerdi. Avrupann desteini
salamlard. Ruslar her ynyle onlar himaye altna
almt. Artk isyan balamal idi.
Tepedelenli Ali Paa devlete nemli hizmeleri bulunmu bir
Osmanl Paas idi. 1788 de Yanya Valisi olduktan sonra
oullar ile birlikte Mora Ve Bat Yunanistanda byk bir
nufuz kazanm ve otorite salamtr. Buradada Dalmaya
kylarna yerleen Franszlarn faaliyetlerini engelledii
gibi Rumlarn toplu halde isyana kalkmasnda nlyordu.
6
Etniki Eterya rgtnnn almalarnda izlemeye alm
meydana getirecei skntlar Babaliye bildirmiti. Fakat
devlet ynetiminde sz sahibi olan 2. Mahmutun
mhrdar Halet efendi Tepedelenlinin bu haberine
inanmad. Durumu aratrmakla grevlendirilen divan
tercman Nikola Mozuri ise zaten Etniki Eterya
rgtnn yesiydi. Tabii olarak dnnde
Tepedelenlinin aleyhinde rapor verdi. Raporda Rumlarn
sukunet ierisinde devlete bal bir vaziyette
yaadklarndan bahsetti. Bu rapor zerine Halet Efendi
Padiah Tepedelenli aleyhine evirdi. (Baz tarihiler
Tepedelenlinin Yunan devletinin kenti kurmak peinde
olduunu iddia ederler)
Sultan 2. Mahmut bir takm saray entrikalar sonucunda
Tepedelenli Ali Paann vezirliini ve Valiliini elinden ald.
Bu durum Ali Paann isyan etmesine yol at. Nihayet
Mora ve Ege de bulunan birlikler Tepedelenlinin zerine
gnderildi. Tepedelenli isyan bastrld ancak bu iten en
kazanl kanlar Rumlar oldular.
Etniki Eterya iki Osmanl ordusu kar karya geldii gn
isyann balatmt. Evet Aleksandr psilanti Rum isyann
Eflak - Bodandan balatt. Bylece bir yandan Eflak
7
Bodan halk ile balkanlardaki dier Hrstiyan unsurlar
genel bir isyana yneltmek istiyor bir yandanda Rus
yardmn salamay dnyordu. Bu gaye ile yanndaki
3.000 civarndaki askerle Prut nehrini geip halk
silahlandrmaya alarak Bkree girdi. 6 Mart 1821
Tarihi Rum isyannn balang tarihidir.
RUM SYANININ BALAMASI ZERNE 2 MAHMUT
ANADOLUDAK BTN RUMLARIN DAMINI
EMRETT!
6 NSAN 1821 GN MORADA BALAYAN SYANIN
LDERLN BAPSKOPOS POL GERMANOS EKYORDU.
SYANIN BYMES ZERNE MSLMAN HALK VE
TRKLER KALELERE SIINMAK ZORUNDA KALDILAR.
ANCAK YARDIM GELMEMES ZERNE BTN KALELER
SYANCILARIN ELNE GET. MSLMAN AHAL
KATLEDLD. AVRUPANIN EN GL TCARET FLOSU
HALNE GELM VE HER TRL MODERN SLAHLARLA
TECZ EDLM BULUNAN RUM TCARET FLOSU BR
SAVA DONANMASI HALNE GETRLEREK SYANI BTN
ADALARA YAYMAYA BALADI.
HADSE SARAYDA BOMBA ETKS YAPMITI. O GNE
KADAR 2. MAHMUTUN GVENN KAZANMI BULUNAN
8
RUM ARSTOKRASS BYK YARA ALDI. PADAH ETNK
ETERYA RGT LE LGS BULUNAN VE TEPEDELENL
HADSESNDE SARAYI YANILTAN BTN RUMLARI
GREVDEN ALDI. RUM SYANININ BALADII GNDEN
BER PADAHI YANLI YNLENDREN HALET EFEND
NCE KONYAYA SRLD SONRA DAM EDLD. 2
MAHMUT DAHADA LER GDEREK ANADOLUDAK VE
DEVLET RCALNDEK BTN RUMLARIN DAMINI
EMRETT.
LKE NFUSUNUN %15NN RUMLARDAN OLUTUU
DNLRSE BU CESUR BR KARARDIR
FAKAT SARAYIN LER GELEN DEVLET ADAMLARI
PADAHI YATITIRARAK BU KARARINDAN VAZ
GERDLER.
6 Nisan 1821 gn Morada balayan isyann liderliini
Bapiskopos Pol Germanos ekiyordu. syann bymesi
zerine mslman halk ve Trkler kalelere snmak
zorunda kaldlar. Ancak yardm gelmemesi zerine btn
9
kaleler isyanclarn eline geti. Mslman ahali katledildi.
Avrupann en gl ticaret filosu haline gelmi ve her trl
modern silahlarla teciz edilmi bulunan Rum ticaret filosu
bir sava donanmas haline getirilerek isyan btn adalara
yaymaya balad.
Hadise sarayda bomba etkisi yapmt. O gne kadar 2.
Mahmutun gvenini kazanm bulunan Rum aristokrasisi
byk yara ald. Padiah Etniki Eterya rgt ile ilgisi
bulunan ve Tepedelenli hadisesinde saray yanltan btn
Rumlar grevden ald. Rum isyannn balad gnden
beri padiah yanl ynlendiren Halet Efendi nce
Konyaya srld sonra idam edildi. 2 Mahmut dahada
ileri giderek Anadoludaki btn Rumlarn idamn emretti.
Fakat sarayn ileri gelen devlet adamlar Padiah
yattrarak bu kararndan vaz geirdiler.
6 Mart 1821 Tarihinde balayan Rum isyannn Fenerli
lideri Aleksandr psilantinin hesab tutmamt.
Fenerlilerden zaten bkm olan Romenler bu isyana kar
ktlar. Romenlerin lideri Thedor Vladimiresco, psilantiye
kar kmasnn bedelini bir Rum tarafndan ldrlerek
dedi. Yanl taktik nedeniyle l domu bulunan
psilantinin isyan Rusya ve dier Avrupa lkelerinden
gerekli destei gremedi. Nihayet 26 Haziran 1921 tarihinde
10
Osmanl kuvvetlerine yenilerek Avusturyaya kat.
2. Mahmutun Hurit Paay Moraya gnderdii gn
Ruslarda Ortodoks tebas iin garanti isteyerek Rum
isyanna mdahele edilmemesini istedi. Babali Ruslarn bu
isteini sert bir ekilde reddetti. Derhal bykelisini geri
eken Rusya, sava neticesinde kendilerine yardm etmeleri
iin ngiltere ve Avusturyaya bavurdu. Avrupa devletleri
bu isyana destek vermekten ekindiler. Bunun zerine
Rusya kendi himayesinde bir Rum devleti kurdurmak iin
bizzat faaliyete geti. Ancak Rumlar tam bamsz bir Rum
devleti kurma konusunda kararl olduklarn belirterek
Ruslara yz vermediler. Yalnz Kalan Rusya Osmanl
devleti ile sava gze alamad.
1827 DE LONDRADA YAPILAN ANLAMA LE BAIMSIZ
BR YUNAN DEVLETNN VARLIINDAN BAKA
YUNANSTAN OLARAK KABUL EDLEN BLGEDE VE
BTN ADALARDA BULUNAN TRKLER VE
MSLMANLARA AT BTN MALLARIN RUMLARA
DEVREDLMES KARARA BALANIYORDU.
11
RUSLARIN BU ANLAMAYLA GER EKLECEN SANAN
BABIAL YANILMITI. RUSLAR DOYMAK BLMYOR BR
YUNAN DEVLETNN KURULMASI N HER TRL YOLU
DENYOR, AVRUPA DEVLETLERNE SREKL BASKI
YAPIYORDU. OSMANLI PADAHI RUM DEVLETNN
KURULMAMASI N ELNDEN GELENDEN FAZLASINI BLE
YAPIYORDU. ANCAK ATILAN HER BAARILI ADIMDA
KARISINDAK DMAN OALIYORDU.
1827 DE LONDRADA YAPILAN ANLAMA LE BAIMSIZ
BR YUNAN DEVLETNN VARLIINDAN BAKA
YUNANSTAN OLARAK KABUL EDLEN BLGEDE VE
BTN ADALARDA BULUNAN TRKLER VE
MSLMANLARA AT BTN MALLARIN RUMLARA
DEVREDLMES KARARA BALANDI.
2. MAHMUT DURUMA DDETLE KARI IKTI. BZZAT
KALEME ALDII BR BEYANNAME YAYINLAYARAK
BAIMSIZ VE MERU BR HKMDARLA ONA SYAN
EDEN TEBASININ BR TUTULMASININ MMKN
OLMAYACAI AVRUPA DEVLETLERNN BU KARARINININ
SZDE ADALET VE TARAFSIZLIK KAVRAMLARININ
SAVUNUR GRNEREK BR BAKA LKENN LERNE
KARIMAKTAN BAKA BR ANLAM TAIMADIINI BU
LKELERN DAVRANILARININ FTE STANDARTTAN
BAKA BR EY OLMADIINI AIKLIYORDU.
Bu mcadeleyi bir Hristiyan Mslman sava haline
12
sokmay baaran Rumlar Avrupadan byk destek aldlar.
Lord Byron bile Rum isyannda savamak zere gnll
yazlan Avrupallar arasndayd.
Nihayet 1 Ocak 1822 tarihinde Epir yaknlarnda bir meclis
toplayarak bana Movarakonun getirildii 5 kiilik bir
hkmet ve Dimitri psilantinin bakanlnda 59 yeden
oluan bir senato oluturdular.
Yenierilerin disiplinsiz ve eitimsiz olmalar nedeniyle
isyanclarn zerine fazla gidilemiyordu. Asilerin kulland
gemilerde kk ve manevra kabiliyeti olduka fazla idi.
Osmanl donanmas bu gemilere kar olduka hareketsiz ve
yetersiz kalyordu.
Kaptan Derya Hsrev Paann 1822 ylnda, Dervi
Paann 1823 ylndaki kk gemilerden oluan
donanmalar bir ksm baarlar saladysa da netice
zerinde etkili olmad. 1824 ylnda bu arpmalar daha da
iddetlendi. Bu ekilde zm alnamayacan gren 2.
Mahmut Ordusunu Bat tekniine gre yetitirmi,
donanmasn da ayn teknie gre yenilemi bulunan Msr
Valisi Kavalal Mehmet Ali Paadan yardm istedi.
syann Akdeniz ve Ege adalarna yaylmasndan Kendi
ticaretininde zarar greceini bilen Mehmet Ali Paa
Padiahn arsna Mora ve Girit Valiliklerininde
kendisine verilmesi artyla uyacan bildirdi.
Padiah aresiz bu istekleri kabul etti. Bylece Mehmet Ali
paa 60 Gemi ve 16.000 Askerden oluan bir mrettebatla
olu brahim Paay skenderiyeden yola kard. ubat
1825 te Trk kuvvetleriyle birleen brahim Paann
kuvvetleri 2 yl ierisinde btn isyan bastrmay baard.
Artk engeller kalkt rahat bir nefes alabiliriz demeye
13
kalmadan Avrupa devletleri Rum taleplerini devletler aras
bir sorun haline getirerek Osmanl devletinin nne
koydular.
Yeni Rus ar 1. Nikalann ban ektii bu yeni
oluumdan g alan Ruslar 17 Mart 1826 da Omanl
devletine 6 hafta ierisinde 1812 de imzalanan Bkre
anlamasnn artlarna uymas iin ltimatom gnderdi.
Rusya bir diplomatik baar daha salayarak 4 Nisan 1826
tarihinde Mehmet Ali Paann glenmesinden rahatsz
olan ngiltere ile Petersburg Protokoln imzalad.
Rum isyannn neticelendirilmek zere olmas nedeniyle
diplomatik bir hata yapmak istemeyen Babali Ruslarn
ltmatomuna olumlu olarak yaklat. 7 Ekim 1826 da
imzalanan Akkerman szlemesi Ruslarn pek ok
isteklerinin diktesi olmakla birlikte Rum isyan ile ilgili bir
tek cmleyi bile iine almyordu.
Ruslarn bu anlamayla geri ekileceini sanan Babali
yanlmt. Ruslar doymak bilmiyor bir Yunan devletinin
kurulmas iin her trl yolu deniyor, Avrupa devletlerine
srekli bask yapyordu. Osmanl Padiah Rum devletinin
kurulmamas iin elinden gelenden fazlasn bile yapyordu.
Ancak atlan her baarl admda karsndaki dman
oalyordu.
1827 de Londrada yaplan anlama ile Bamsz bir
Yunan devletinin varlndan baka Yunanistan olarak
kabul edilen blgede ve btn adalarda bulunan Trkler ve
mslmanlara ait btn mallarn Rumlara devredilmesi
karara baland.
2. Mahmut duruma iddetle kar kt. Bizzat kaleme ald
bir beyanname yaynlayarak Bamsz ve meru bir
14
hkmdarla ona isyan eden tebasnn bir tutulmasnn
mmkn olmayaca Avrupa devletlerinin bu kararnnn
szde adalet ve tarafszlk kavramlarnn savunur
grnerek bir baka lkenin iilerine karmaktan baka
bir anlam tamadn bu lkelerin davranlarnn ifte
standarttan baka bir ey olmadn aklyordu. (Bu
gnde ayn ifte standart ayn dayatmay
yaamyormuyuz?)
NAVARNDE DONANMAMIZ BTNYLE
MHA EDLD
OSMANLI GEMSNN YAKLAMAMALARI N HTAR
VERMES ZERNE FRANSIZ KOMUTAN BTN
GEMLERNE ATE EMR VERD BYLECE SAAT KADAR
SREN ANCAK BYK KAYIPLAR VERDMZ NAVARN
FACASI BALAMI OLUYORDU. BU HADSENN
NETCESNDE MTTEFKLERN 1000 KAYBINA KARILIK
6000 EHT VERDK. 2 KALYON 4 FIRKATEYN 3 KORVET
BATTI. 1 KALYON 8 FIRKATEYN 15 KORVET VE 2 BRK
YANDI. MISIR DONANMASINDADA BENZER KAYIPLAR
VARDI.
SLAM ALEM N YEN BR HALI SEFERNN
BALANGICI SAYILAN BU OLAY TRK DENZCLNDE
BR DNM NOKTASI OLMUTUR. 3. SELMDEN BU YANA
BYK GAYRETLERLE YETTRLEN DENZCLERMZ
15
BU FACA LE KAYBETTK. 3 KITAYA VE AKDENZE
GL BR DONANMA LE HKMEDEN BR CHAN
DEVLET OLARAK BR ANDA DONANMASIZ KALDIK. RUM
SYANINDA SALADIIMIZ BYK PRESTJ YERN BR
ANDA BYK BR HEZMETE BIRAKMITI. ARTIK RUM
SYANCILARLA URAACAK BR DONANMAMIZDA
KALMAMITI.
2. MAHMUT ADETA KAHROLMUTU. NAVARNE
OSMANLIYA YAKIIR BR EKLDE BYK BR TEPK
GSTERD. NCE BOAZI BTN YABANCI GEMLERE
KAPATTI. SONRA BTN TEBAYI DEVLET URUNA
SLAHLANMAYA AIRDI. DAHA SONRA AVUSTURYA
ELL ARACILII LE RUSYA NGLTERE VE
FRANSAYA BRER LTMATOM EKEREK NAVARN
FACASI N ONLARI KINADI VE TAZMNAT TALEP ETT.
AYRICA RUM SYANINA KARIMAMALARI HUSUSUNDA
ONLARI UYARDI.
ngiltere, Rusya ve Fransa filolar Mora yarmadasn
kuatarak bildirideki metni zorla kabul ettirme yolunu
setiler. Daha sonra tarihimizdeki en ac ve en elim
hadiselerden birini gerekletirmek zere Navarine hareket
ettiler. Osmanl ve Msr Donanmalarnn Navarinden
ayrlmamas hususunda brahim Paa ile bir anlama
yaparak Zenta tarafna gittiler. Ancak Osmanl
donanmasnn Navarinden ayrlacan renince geri
dnerek Osmanl ate gemilerinin kendileri tarafndan
baka bir tarafa gtrleceini sylediler. Tabiki
isteklerinin kabulunn mmkn olmadn biliyorlar
gemileri Navarinden kartmadan imha etmek istiyorlard.
Osmanl gemisinin yaklamamalar iin ihtar vermesi
zerine Fransz komutan btn gemilerine ate emri verdi.
Bylece saat kadar sren ancak byk kayplar
16
verdiimiz Navarin facias balam oluyordu. Bu hadisenin
neticesinde Mttefiklerin 1000 kaybna karlk 6000 ehit
verdik. 2 Kalyon 4 Frkateyn 3 Korvet batt. 1 Kalyon 8
Frkateyn 15 Korvet ve 2 brik yand. Msr
donanmasndada benzeri kayplar vard.
slam alemi iin yeni bir Hal seferinin balangc saylan
bu olay Trk denizciliinde bir dnm noktas olmutur. 3.
Selimden bu yana byk gayretlerle yetitirilen
denizcilerimizi bu facia ile kaybettik. 3 Ktaya ve Akdenize
gl bir donanma ile hkmeden bir cihan devleti olarak
bir anda donanmasz kaldk. Rum syannda saladmz
byk prestij yerini bir anda byk bir hezimete brakmt.
Artk Rum isyanclarla uraacak bir donanmamzda
kalmamt.
2. Mahmut adeta kahrolmutu. Navarine Osmanlya
yakr bir ekilde byk bir tepki gsterdi. nce boaz
btn yabanc gemilere kapatt. Sonra btn tebay devlet
uruna silahlanmaya ard. Daha sonra Avusturya elilii
aracl ile Rusya ngiltere ve Fransaya birer ltmatom
ekerek Navarin facias iin onlar knad ve tazminat talep
etti. Ayrca Rum isyanna karmamalar hususunda onlar
uyard. Bunun zerine nota ekilen lkelerin Bykelileri
Alelacele stanbulu terkettiler. Bu durum bu lkelerin
ltmatoma kar ktklarn gsteriyordu. Osmanl
devleti bu durumu da Protesto etti. Bylece ngiltere Rusya
ve Fransa ile her trl Politik iliki kesildii gibi sava
durumu balam bulunuyordu..
Tarih ibretle dolu. Bu gnk ektiimiz ilelerin skntlarn
temelinde bir ok ac hadise yatyor.
Bu gn Demokratik Trkiye nutuklar atarak
Mozayklk tezleri reten kan bozuklarn nasl bir
17
ihanetin iinde olduklarn tarihimizi okuduka daha iyi
greceksiniz.
Biz uyuyoruz ancak dman uyumuyor. Dostluk,
kardelik, bar vesair cilal szlerin arkasnda elleri ve
dileri kanl bir canavar beklediini unutmayn. Canavarn
ellerindeki ve dilerindeki kan sizin atalarnzn kandr..
ocuklarmz yanda topran karabarna gmdmz
yiitlerin kan.. Ve bu kan hal akmaya devam ederken
nasl rahat olabiliyor, hangi vicdanla Trkiye'deki oyunlar
perdeleyen cambazlar seyrediyoruz..
YIL 1828 - 1829U GSTERYORDU. DEVLET OLARAK BU
GNK GCMZN %5NE BLE SAHP DELDK YNE
DE RUM SYANINI KARI EN UFFAK BR TAVZ VERMEDK
BU GNK GB BEBEK KATLNN BLDRSN
OKUTMADIK TM CEPHELERDE DRENE GETK H
BR SYAS DN VERMEDEN KAHRAMANCA ARPITIK
ELMZDE ORDUMUZ YOKTU DONANMAMIZ YOKTU
ANCAK YREMZ VARDI SONUNA KADAR DRENDK.
DURUMU KEYFLE ZLEYEN RUSYA NSAN 1828 DE SAVA
KARARI ALARAK BR TARAFTAN PURUTU GEEREK
RUMEL YNNDE, DER TARAFTAN DOU ANADOLU
YNNDE SALDIRIYA GET. RUSYA HIZLA OSMANLI
18
TOPRAKLARINDA LERLEMESN SRDRD. NCE
BODANI, ARKASINDANDA EFLAKI ALDI VE BKRE
GAL ETT. BRAL KUATMASINA AR 2. NKOLA BZZAT
KATILDI. SAKI, TOPU, MAN VE BRAL KALELER
BRER BRER ELE GERLD. 11 EKM 1828 DE SE VARNA
KALES DT. RUSLAR ANCAK SLSTREDE
DURDURULABLD.
OSMANLI KUVVETLERNN DREN 3000 CVARINDA
KAYBA RAMEN RUSLARI DURAKLATMAK DURUMUNDA
BIRAKTI. TE YANDAN RUS KUVVETLER ANADOLU VE
KAFKAS CEPHELERNDE DE AYNI HIZLA
LERLYORLARDI. NCE ANAPA SONRA AHISKA VE
KARADENZ SAHLLERNDEK DER KALELER ELE
GERDLER. TEMMUZ 1828 DE KARS KALESN DRP
KARSI ELE GERDLER. BU ARADA NGLTERE MISIRLA
ANLAMI KAVALALI BRAHM PAA KUVVETLER
MORADAN MISIRA GER DNMT. AYNI YILIN EKM
AYINDA FRANSIZ KUVVETLER MORA YARIMADASINI H
BR DRENLE KARILAMADAN ELE GERM,
YUNANSTANDAK OSMANLI EGEMENLNE KESNLKLE
SON VERLMT..
Navarin Facias sonras Osmanl devletinin izledii hakl
ancak fevri politika Rusyann emellerine hizmet ediyordu.
Rusya bu durumu daha da ileri gtrerek Osmanl
imparatorluundan baz isteklerde bulunmaya balad.
Arkasndanda Akkerman anlamasnn artlarna
uyulmadn ve Yunan sorununun zlmesi gerektiini
ileri srerek harekete geti.
Avusturya ngiltere ve Fransa ile yapt grmelerde
onlardan herhangi bir destek gremiyeceini anlayan Rus
ar grmeleri kesip sava karar ald. Arkasndan yapt
grmelerde Osmanl topraklarnda gz olmadn
19
belirterek bu lkelerin kacak bir savata tarafsz
kalmalarn temin etmi oldu.
Osmanl devletinde ise, Rusyaya kar zellikle Navarin
hadisesinden sonra byk bir kin olumutu. Fakat devletin
Rusya gibi byk bir lke ile savaacak hi bir imkn
bulunmamaktayd. Yenieri oca kaldrlarak Asakiri
Mansure-i Muhammediye adl yeni bir ordu kurulmutu.
Ancak bu ordu henz sayca ok yetersiz ve savaacak
eitime haiz deildi. Aslnda mantkl olan Ruslarn
isteklerini kabul edip sulh yoluna gitmekti, ancak 2.
Mahmut kar karya kald hadiseler karsnda hakl
olarak tepkisini ortaya koydu. Kaybetsekte erefimizle
kaybetmeliydik. Nitekim 2 Aralk 1827 de devlet st ricali
yapt toplantda Ruslarla her ne bahasna olursa olsun
savama karar ald.
Durumu keyifle izleyen Rusya Nisan 1828 de sava karar
alarak bir taraftan Purutu geerek Rumeli ynnde, dier
taraftan dou Anadolu ynnde saldrya geti. Rusya hzla
Osmanl topraklarnda ilerlemesini srdrd. nce
Bodan, arkasndanda Eflak ald ve Bkrei igal etti.
brail kuatmasna ar 2. Nikola bizzat katld. sak,
Topu, Main ve brail kaleleri birer birer ele geirildi. 11
Ekim 1828 de ise Varna kalesi dt. Ruslar ancak
Silistirede durdurulabildi.
Osmanl kuvvetlerinin direnii 3000 civarnda kayba
ramen Ruslar duraklatmak durumunda brakt. te
yandan Rus kuvvetleri Anadolu ve Kafkas cephelerinde de
ayn hzla ilerliyorlard. nce Anapa sonra Ahska ve
Karadeniz sahillerindeki dier kaleleri ele geirdiler.
Temmuz 1828 de Kars kalesini drp Kars ele
geirdiler. Bu arada ngiltere Msrla anlam Kavalal
20
brahim Paa kuvvetleri Moradan Msra geri dnmt.
Ayn yln Ekim aynda Fransz kuvvetleri Mora
yarmadasn hi bir direnile karlamadan ele geirmi,
Yunanistandaki Osmanl egemenliine kesinlikle son
verilmiti..
Kasm aynda aklanan Londra protokolu ile ngiltere,
Fransa ve Rusya Yunanistann kesinlikle kendi
egemenlikleri altnda olduunu hkme baladlar ve
Osmanl hkmetine dikte ettiler. Bu arada Franszlarn
destei ile Rumlar yeniden ayaklanarak isyana getiler
ancak Osmanlnn mdahele edecek kuvveti kalmam, bir
yandan Rus harbiyle urarken bir yandanda btn olan
bitenleri seyretmekle yetinir hale gelmiti.
Ruslarn glenmesinden korkan Avrupa devletleri
Londrada Avrupal elilerin katld bir toplant
dzenlediler. (22 Mart 1829) Bu konferansta Mora ve
evresi ile Kiklat adalarndan oluacak blgede bamsz bir
Yunan devleti kurulaca karara baland. Bu hususta bir
protokol bile imzaland. Bu protokol Osmanl devletine
bildirildi. Ancak Osmanl devleti iinde bulunduu gayet
mkl duruma ramen bu protokolu kabul etmediini ve
tanmadn ilan etti.
21
Mays 1829 da Ruslar yeniden saldrdlar. Ruslar ilk defa
Edirneye kadar geldiler. Dou Cephesindede Erzurum
Bayburt hatta Trabzona kadar ilerlediler. Durumun
vehametini gren Osmanl devleti Akkerman anlamasn ve
Londra protokolunu kabul edeceini bildirerek Avrupa
lkelerinden yardm istemek durumunda kald.
Rusyada daha ileri gitmesinin ve bu savatan fazlaca bir
kar salamasnn mmkn olmadn grerek bar
anlamasna evet dedi.
14 Eyll 1829 tarihinde Edirnede yaplan 16 maddelik
anlamaya gre Douda Grcistan ve Kafkasya Ruslara
braklyordu. Osmanl Devleti Balkanlarda ve Douda
kaybettii yerleri geri almt. ancak Tuna Nehrinin
azndaki adalarla Kafkaslardaki stratejik neme haiz
yerleri Ruslara kaptrm, Srplara ve Eflak Bodana bir
takm ilave haklar verilmiti Osmanl devleti 10 yldr
kavgasn verdii Yunanistan bu anlamayla kaybetmi,
demek zorunda kald ar tazminatlar zaten km
bulunan maliyesine ok ar bir darbe indirmiti.
Bu savan en kt sonucu Avrupa devletlerinin Osmanl
dnda ald bir takm kararlar Osmanlya dikte ettirdii
yeni bir dnemin balangcn oluturmasyd.
Nitekim Avusturya hkmeti Edirne anlamasn bir tarafn
dier tarafa kabul ettirdii en ar artlar ieren anlama
olarak nitelendiriyordu. Bu durumuyla Osmanl devletinin
artk bamsz devletler arasnda bile saylamyacana
iaret ediyordu. Zaten az sonra yaplacak grmelerde
Avusturya babakan Matternich Osmanl devletinin
yaayp yaamadnn bile pheli olduuna iaret
edecekti.
22
Edirne anlamasnn kabulu Osmanl asndan o kadar
vahim bir durum olduki Avrupal lkeler daha nce
Osmanl devletine baladklar Yunanistann byle bir lke
tarafndan himaye edilmesinin mmkn olmad gerekesi
ile tamamen bamsz olmas gerektiine karar verdiler.
Fransa Avusturya ve Rusya bunu kabul edince Osmanl
devletide kabul etmek zorunda kald.
Elimizde ordumuz yoktu donanmamz yoktu ancak
yreimiz vard sonuna kadar direndik.
YUNAN DEVLET KURDULAR YNETECEK ADAM
BULAMADILAR. YUNAN MEDENYET VE YUNANLILAR
TARHTE KALMILARDI BR TOPYADAN BR YUNAN
MLLET MEYDANA GETRDLER ADINA DA YUNANSTAN
DEDLER BZDE BU GN YUNANLILAR YUNANSTANDA
YAIYOR SANIYORUZ HALBUK TARH GEREKLER
FARKLIDIR
KURULAN DEVLETE 2 SENE BR KRAL BLE BULUNAMADI.
NHAYET 1832 DE BAVYERA KRALI LUDWGN OLU OTTO
YUNANSTANA KRAL OLARAK SELD. 1832 DE
YUNANSTANIN TALEPLER LE LGL ARTLAR BRAZ
23
DAHA AIRLATIRILDI VE TOPRAK TALEPLER BRAZ
DAHA ARTIRILDI VE ARESZ KALAN BAB-I ALYE
ONAYLATILDI.
BYLECE DPLOMAS YOLUYLA OSMANLI
TOPRAKLARINDA YEN BR DEVLET KURULMU
OLUYORDU. STELK BU KURULAN DEVLETN SINIRLARI
BLE EMPERYALST LKELER TARAFINDAN KDE BR
DETRLEREK GENLETLYOR BAIMSIZ VE
CHANUMUL BR DEVLET OLAN OSMANLININ
BNYESNDEN BAKA BR DEVLET DAHA ORTAYA
IKARILARAK BUNDAN SONRA YEN KURULACAK
DEVLETLERN KURULU BMDE BELRLENM
OLUYORDU.
PRENS OTTO 6 UBAT 1933DE 3500 KLK BR BAVYERA
ASKER MUHAFIZ BRL LE YUNANSTANA GELD.
ANCAK KENDS O TARHTE 17 YAINDA OLDUU N 1835
YILINA KADAR BAVYERALILARDAN OLUAN BR HEYET
TARAFINDAN DARE EDLD. (LGN DELM? DEVLET
KURULUYOR ANCAK YNETECEK ADAM YOK!)
Arkasndan ngilterenin giriimiyle Yunan devletinin
snrlarnn yeniden izilmesi hususunda Londrada bir
toplant dzenlendi. Bu konferansa Avrupa devletleri ile
birlikte Osmanl devletinde katld. Ancak toplantya katlan
devletler ilk planda istenen ve isyana konu olan topraklar
bamsz bir Yunan devleti iin yetersiz buluyor, daha geni
topraklarda mstakil ve gl bir Yunan devletinin
kurulmasnda diretiyorlard. Ayrca her lke kendi
karlar dorultusunda bir takm artlarn kabulunu
istiyordu..
Artk Osmanlnn mal hakknda kendisine sorulmadan
kararlar alnyor Biz yle uygun grdk denilerek bu
24
artlar kabul ettiriliyordu.
3 ubat 1830 da kurulan Yunan devletinin ilk kral olarak
Sachsen- Koburg hanedanndan Leopold von Sachsen -
Koburg kabul edildi. Ancak 1828den beri Yunanistann
ynetiminin Bakan sfatyla elinde bulunduran
Kapodistriasn entrikalar sonucunda Kral daha tahta
kmadan istifa etti.
Kurulan devlete 2 sene bir kral bile bulunamad. Nihayet
1832 de Bavyera Kral Ludwigin olu Otto Yunanistana
Kral olarak seildi. 1832 de Yunanistann talepleri ile ilgili
artlar biraz daha arlatrld ve toprak talepleri biraz
daha artrld ve aresiz kalan Bab- Aliye onaylatld.
Bylece diplomasi yoluyla Osmanl topraklarnda yeni bir
devlet kurulmu oluyordu. stelik bu kurulan devletin
snrlar bile emperyalist lkeler tarafndan ikide bir
deitirilerek geniletiliyor Bamsz ve Cihanumul bir
devlet olan Osmanlnn bnyesinden baka bir devlet daha
ortaya karlarak bundan sonra yeni kurulacak devletlerin
kurulu biimide belirlenmi oluyordu.
Prens Otto 6 ubat 1933de 3500 kiilik bir Bavyera askeri
muhafz birlii ile Yunanistana geldi. Ancak kendisi o
tarihte 17 yanda olduu iin 1835 ylna kadar
Bavyerallardan oluan bir heyet tarafndan idare edildi.
(lgin deilmi? Devlet kuruluyor ancak ynetecek adam
yok!)
1843 ylnda Bavyerallarn oluturduu ynetime halk
isyan ederek saray kuatt. Otto hemehrilerini
grevlerinden uzaklatrarak bir de Anayasa hazrlad.
Anayasa zerine yemin etti. Ancak 13 ubat 1962de
balayan isyanlar zerine Otto 24 Ekim 1862de Bavyeraya
25
dnd.
Byk devletler harita zerinde bamsz bir devlet
grnen Yunanistann kendi kendini idare edemeyecek
durumda olduunu bildikleri iin nce Byk Britanya
Kraliesi Viktoryann oullarndan Alfredi tercih ettilerse
de Avrupa Protokolne aykr olaca dncesiyle 13
Temmuz 1863 gn ortak bir kararla Schleswig - Holstein-
Sonderburg-Glcksburg hanedanndan Wilhelm Ferdinand
Adolf Georgeun Yunan tabiriyle 1.Yorgo ad ve Elenlerin
Kral sfatyla tahta kmasn kararlatrdlar..
te Yunanistan byle kuruldu..
Osmanlnn en imtiyazl tebas olan Rumlarn isyana
kalkarak devlet kurmalar o gnk siyasi ve sosyal yap
ierisinde anlalmas mmkn olmayan bir hadisedir.
Bu 19. Yzylda ki siyasi tablo incelendiinde akllara
26
durgunluk verecek kadar enteresan bir hadisedir. Bu ifte
standart Osmanlya uygulanm, Ruslar, ngilizler,
Franszlar bir araya gelerek Osmanly paralamlardr.
in en alacak taraf ise devlet iinde devlet kuruldu
ancak ynetecek adam bile bulunamad! Bu durum dahi
isyann bir milletin zgrlk mcadelesi deil,
Emperyalizmin Bl, parala, yut taktiinden baka bir
ey olmad grlr. en imtiyazl tebas olan Rumlarn
isyana kalkarak devlet kurmalar o gnk siyasi ve sosyal
yap ierisinde anlalmas mmkn olmayan bir hadisedir.
BU GNDE AYNI SENARYO ADIM ADIM
UYGULANMAKTADIR
TANER NAL
27