21.

YZYIL
[75]
Aralk 10 Say: 24
Tarihilere dnrlerin felsefi doktrinleri yol gstermektedir. 19.yy filozoflarndan Wil-
helm Hegel, tarihin birbirleriyle atan ideolojilerin rekabeti ile ortaya ktn ne srmektedir
ve Hegelci tarihiler, diyalektik idealizm kuram dorultusunda, tarihi, tezler ve antitezler ekse-
ninde yorumlarlar. Karl Marks ise tarihin birbirinden farkl ekonomik karlara sahip sosyal s-
nflar arasndaki mcadele ile ekillendiini ne srmektedir ve Marksist tarihiler, diyalektik
materyalizm kuram dorultusunda, tarihi, snfsal rekabet nda aydnlatmaya almaktadr.
Tarihilerin kulland bir dier yntem ise byk adamlar tarihi olarak bilinir. Bu sistematik
erevesinde tarih, liderlerin ve tarihi kiiliklerin siyasi tercihleri ve ahsiyetleriyle olaylarn
aknda oynadklar roller erevesinde incelenir.
1
Hi phesiz liderler, tarihi olaylarn akn tek balarna tayin etmezler. Ancak, nemli d-
nm noktalarnda liderlerin kiiliklerinden izler bulmak da rastlant deildir. rnein, kinci
Dnya Sava sonrasnda Milletler Cemiyetinin kurulmasnda, dnya bar iin ortaklaa g-
venlik prensibine inanan ABD Bakan Woodrow Wilsonun pay byktr.
2
Ayn ekilde, Sov-
yet lider Joseph Stalinin SSCB ve Dou Avrupadaki Komnist rejimler haricindeki btn ulus-
lar tekiletiren d politika anlaynn Souk Savan iki merkezli ve iki kutuplu bir yaplan-
ma ierisinde balamasnda rol byktr.
3
Mustafa Kemalin ulus devlete ve siyasi hrriyete
olan inancnn Trkiye Cumhuriyetinin ulusal bilince ve seme-seilme zgrlne dayal bir
yapda domasna olan etkisi tartlmazdr.
Bu alma, Kbrs Tarihini Rum liderlerin siyasi referanslarnda yorumlamay ve tarihe iz
brakan Rum liderlerin politik vasflarn incelemeyi amalamaktadr. Bu nedenle, byk adam-
lar tarihi olarak bilinen yntem kullanlacaktr. Makarios, Grivas, Papayannu, Yorgacis, Samp-
son, Lissaridis, Kiprianu, Vasiliu, Kleridis, Papadopulos, Hristofyas, gnmz parti liderleri ve
Rum liderlerin uzlamazlndaki temel sebebe ksaca deinilecektir.
III. Makarios
Muskos, 1950 ylnda II. Makariosun lmnden sonra Bapiskopos olarak Rum toplumu-
nun dini ve siyasi liderlii grevini stlenerek selefinin de lakab olan ve dingin anlamna ge-
len Makarios ismini almtr. Siyasi kariyerine Enosis giriimleri ile balamtr. 1960lardan
* Keele niversitesi Uluslararas likiler Doktora rencisi
1 Robin George Collington, The Idea of History, Clarendon Press., Oxford: 1946
2 Tim Dunne, Liberalism, John Baylis, Steve Smith, Patricia Owens (der). Globalization of World Politics: an Intro-
duction to International Relations, Oxford., Oxford University Press : 2008 s.110-113.
3 Oral Sander, Siyasi Tarih 1918-1994 Cilt II. Ankara., mge Yaynlar : 2007 s. 370-375.
Kbrs Tarihine z Brakan
Rum Liderler
evki KIRALP*
evki Kralp
21. YZYIL
[76]
Aralk 10 Say: 24
itibaren SSCBnin yan sra, nc
Dnya ile yakn siyasi ilikiler gelitir-
mitir. Batllarca Kzl Papaz olarak
anlr.
4
Kbrs Sorununun Birlemi Mil-
letler bnyesine tanmas bizzat Ma-
kariosun projesidir. Bu dnemde
Trklere aznlk haklar tannmasn ya
da Enosisi BM onay ile merulaacak
bir Self-Determinasyon oylamas talep
eder. Bu gereklemeyince Yunan
Cuntas ile iktidar savana girerek
dorudan Enosis yerine Kbrsl Trk-
lerin siyasi haklarn snrlandrma ve
aznlk durumuna geriletme stratejisini
benimser.
5
Kbrs Trklerinin iradesini dikkate
almama eilimi tayan Makarios,
1964 ylnda balayan grmelerde,
toplumlararas eitlie ynelik her
neriyi reddederken, hem demokratik
hem de askeri Yunan hkmetlerinin
Enosis tekliflerini geri evirmitir. Bu-
na ramen, Trk tarafnn Enosisin
anayasa yoluyla yasaklanmas nerisi-
ni de kabul etmemitir. Kendisinden sonra ardllar tarafndan da uygulanan, daha fazlasn elde
edebilmek iin mevcut metinleri reddederek zamana oynama stratejisinin mimar olmutur.
6
Yorgios Grivas (Digenis)
Grivas, Yunanistanda eitim alm bir subaydr. Siyasi kariyeri, koloni dneminde ngilte-
reye, koloni sonras dnemde ise Kbrs Trkleri ve Makariosa kar yrtt gerilla savala-
r ile ekillenmitir. Yasad faaliyetlerinden tr kamuflaj amacyla Digenis takma adn
kullanan Grivas, EOKA(Kbrs Ulusal Mcadeleciler Tekilat) ve EOKAB rgtlerinin lideri-
dir.
7
1960larda Trklere ynelik silahl eylemler dzenlemi, 1967de onlarca sivil Trkn kat-
ledilmesi sonrasnda Makarios ve Trkiyenin giriimleri ile Kbrstan uzaklatrlmtr.
1970lerde, Yunan Cuntas tarafndan, bu kez Makariosu ortadan kaldrmak zere geri gnderil-
mitir.
8
mrn Enosise ve Yunan Milliyetiliine adayan Grivas, EOKAB bnyesinde dzen-
ledii silahl eylemlere ilaveten, zellikle Bapiskopos Makariosun koltuunda gz olan pis-
4 Makarios Druotis, Karanlk Yn EOKA, eviri: ztrk Yldrmbora, Galeri Kltr Yay., Lefkoa : 2005 s. 40-41;
.Mehmet Hasgler. Kbrsta Enosis ve Taksim Politikalarnn Sonu, Alfa Yaynlar., stanbul: 2007 s. 103-110.
5 Niyazi Kzlyrek, Daha nceleri Neredeydiniz? letiim Yaynlar., stanbul: 2009 s. 21-24.
6 Kzlyrek, a.g.e 2009 s. 32.
7 Makarios Druotis, a.g.e
8 Melek Frat, 1960-1980: Greli zerklik 3; Yunanistanla likiler, Baskn Oran (der.) Trk D Politikas Cilt I:
1919-1980, letiim Yay., stanbul: 2004. s. 736-740.
Kbrs Tarihine z Brakan Rum Liderler
21. YZYIL
[77]
Aralk 10 Say: 24
koposlar ile ibirlii yaparak siyasi muhalefete de liderlik etmi
9
1974 ylnda, darbeden ksa bir
sre nce lmtr.
Ezekias Papayannu
AKELin (alan Halkn lerici Partisi) en uzun soluklu genel sekreteri olan Papayannu, ay-
n zamanda Stalinden Gorbaova kadar btn Souk Sava dnemi boyunca Komnist bir par-
tiyi yneten tek liderdir.
10
1960larda Makariosun dorudan Enosis yerine adadaki Trk ege-
menliini snrlandrma stratejisini benimsemitir. Makariosun en gl ve en yakn yerel mt-
tefiki olmutur. Arkasndaki geni kitle desteine ramen hibir zaman devlet bakanlna aday
olmamtr.
11
Makarios-Papayannu ikilisi, Cuntaya kar srdrdkle-
ri g savanda, amac NATO birliini sarsmak olan
12
Sov-
yetlerin karlar dorultusunda kkrtlm ve kullanlmtr.
Papayannu, Yunanistann yeniden NATOnun askeri kana-
dna katld dnemde ise Atinaya yakn politikalar uygula-
yan Kiprianu ve partisi DKO ile yol ayrmna dmt.
13
Buradan Papayannunun koyu bir Sovyet yanda olduu an-
lalabilir.
Papayannunun gz ard edilmemesi gereken bir dier zellii ise, Yunan Milliyetiliinin
u unsurlar tarafndan hain olarak sulanmasdr. 1950lerde btn Rum liderler Makarios ve
Enosis etrafnda birletikleri zaman Papayannu da bu saflardayd. Ancak, Papayannu ve partisi-
nin o dnemde EOKAya ihanet ederek ngilizler ile ibirlii iinde olduu iddia edilmi ve pek
ok AKEL yesi katledilmiti. Papayannunun 1960 ve 70lere ynelik karlat ihanet sula-
mas ise, Ruslar ile ibirlii yaparak Enosis aleyhtar bir kamuoyu yaratmasna dayanr.
14
Polikarpos Yorgacis (Akritas)
Yorgacis, 1950lerde giritii EOKA seferberliinde ve dier yasad silahl eylemlerinde
deifre olmamak iin Akritas takma adn kullanmtr. 1960ta kurulan ilk hkmette Maka-
riosun iileri bakanln yapmtr. Stratejik yerleim alanlarndaki Trklerin kuatlarak etki-
siz hale getirilmesi, direnile karlalrsa kanl atmalara girmek pahasna hkimiyet salan-
mas ve Enosise gidecek siyasi zeminin salanmasn ngren mehur Akritas Plann hazrla-
m, yaanan kanl atmalarda nemli bir rol oynamtr.
15
ileri Bakanl dneminde polis gc zerinde mutlak bir nfuza sahip olan Yorgacis, Ma-
kariosu bile ekincelere sevk eden bir otoriteye sahipti. Belki bunun da etkisi ile Makarios,
Cunta ile arasn dzeltebilmek adna sadrazam durumundaki Yorgacisi grevden almt. Bu
9 Kyriakos Markydes, The Rise and Fall of The Cyprus Republic,. Yale., Yale University Press: 1977 s. 86-114.
10 Ahmet An, AKELdeki Perestroyka Mcadelesi ve ADSOKun Hazin Sonu, Masis Krkgil (der) Kbrs Dn ve
Bugn, thaki Yaynlar., stanbul: 2003 s.257-261.
11 Niyazi Kzlyrek, Birleik Kbrs Cumhuriyeti: Domam Bir Devletin Tarihi, letiim Yaynlar., stanbul: 2005.
12 Thomas W. Adams & Alvin J. Cotrell, Cyprus Between East and West, The John Hopkins University Press., Balti-
more 1968 s.29-30 (akt.) Hasgler a.g.e 2007 s. 178de atf.
13 Papayannu ile ittifak fes eden Kiprianu idi. Ancak bu AKELin Kiprianu ve Papandreu ikilisini NATOculuk ile
sulamasndan kaynaklanmt. Kzlyrek a.g.e 2005 s. 174.
14 Spiros Papageorgiu. , . [Dier Yunan Komnist Partisi AKEL] Ekdosis G. Ladias., Atina: 1984.
15 Makarios Druotis, lk Blnme : Kbrs 1963-1964, eviri: Ali akrolu, Galeri Kltr Yay., Lefkoa : 2008.s 85-
98.
Tarih bazen ideolojiler,
bazen sosyal snflar,
bazen ise tarihi kiilikler
ve liderler ekseninde
aratrlr.
Td no/iikd koppdd oqv Knpo oov 20
o
Aiovd,
evki Kralp
21. YZYIL
[78]
Aralk 10 Say: 24
olay Yorgacisi muhalefetin saflarna iterken 1970 ylnda Makariosa bir suikast dzenlenmi,
Makarios son anda lmden kurtulmu ve Yorgacis bu suikastn ardndaki isim olarak alglana-
rak gz hapsine alnmt. Baarsz suikasttan bir hafta sonra, Yorgacis faili mehul bir cinayete
kurban gitmiti.
16
Nikos Sampson
Sampson, 20li yalarnda olmasna ramen, ngiliz idaresine kar yrtlen EOKAseferber-
liinde ad Grivas ve Yorgacis ile anlmaktayd. Sk bir Enosis taraftar olan Sampson, 1960lar-
da lerici Parti ile seimlere girmi fakat baarl olamamtr. Trklere kar ok sayda silahl ey-
lem ynetmi, teslim ald kylerden indirdii Trk bayraklar ile resimler ektirip kitaplarda boy
gstermitir. Makariosa deil Grivasa yaknd ve daha sonra EOKAB rgtne katlp Makari-
osa ak bir muhalefet gstermiti. 1974 ylnda ise, Grivas ve Yorgacis hayatta olmad iin Ma-
kariosu devirmek kendisine dmt. Daha sonra sadece Trk kamuoyu deil, Rumlar tarafn-
dan da yasad ve kanl eylemlerinden dolay ar eletiri ve ithamlara tabi tutuldu.
17
Vasos Lissaridis
Makariosun zel doktoru olan Lissaridis, EDEKin (Birleik Demokratik Merkez Birlii)
kurucusudur. Sosyalist bir izgiye sahiptir. Makariosun mttefikidir ve Cuntaya ak ekilde
meydan okuyan dier bir isimdir.
18
Makarios sonrasnda Kiprianu ile hareket ederek uzlamaz-
lar safnda yer alm, 1988de Kiprianu seimlerin ilk turunu kaybedince Kleridise kar Vasi-
liuyu desteklemitir. Bu hamleyi sadece Kleridesi engellemek iin yaptn ise Vasiliu-Denk-
ta grmelerine ynelttii ar ithamlarla ortaya koymutur.
19
1969da kurduu partisine
1990lara kadar bakanlk etmitir.
Spiros Kiprianu
Kiprianu, Makarios hkmetlerinde Adalet ve Dileri bakanl yapmtr. DKOnun (De-
mokrat Parti) kurucusudur. Makariosun lm sonrasnda uzlamazlk izgisini devralmtr.
1976 ve 1983 bakanlk seimlerini AKELin destei ile kazanmtr. Her iki seimde de halk
Kleridisi hedef gstererek maniple etmi, rakibini federatif tezi benimsemesi nedeniyle tesli-
miyeti davranacan iddia ederek yenmitir. KKTCnin kurulu evresinde BM Genel Sekrete-
ri Perez de Cuellarn zm nerilerine kat bir dille eletirerek reddetmitir. 2000li yllara ka-
dar liderlik ettii DKOyu lm deinde iken Tasos Papadopulosa brakmtr.
20
Yorgos Vasiliu
Liberal-Demokrat bir altyapdan gelen ve olduka uzlac bir zihniyete sahip olan Vasiliu,
1988 ylnda bamsz aday olarak katld bakanlk seimlerini AKELin destei ile kazanm-
tr.
21
Ar milliyeti sylemleri ve bilindik yntemleri tamamen reddederek Rum semenin kar-
16 Markydes a.g.e 1977 s. 90-93.
17 Thomas Adams. AKEL: The Communist Party of Cyprus,Hoover Institution Press., California: 1972 s.147-149 ;
Markydes, a.g.e 1977; Druotis a.g.e 2005.
18 Markydes, a.g.e 1977 s.49.
19 Kzlyrek, a.g.e 2005 s. 169-170.
20 Kzlyrek, a.g.e 2005 s. 157-180.
21 Sula Zavou, [20. Yyda Kbrstaki siyasi partiler] Ekdosis
Kastanioti., Atina: 2002 s. 433-438.
Kbrs Tarihine z Brakan Rum Liderler
21. YZYIL
[79]
Aralk 10 Say: 24
sna makul ve zme dnk vaatlerle km, bu tutumunu Denkta ile srdrd mzake-
relere de yanstmtr. Kleridis nderliindeki muhalefet tarafndan srekli olarak baltalanarak
1993 seimlerinde kl pay malup edilmitir.
22
Kendisinden sonra, Rum siyasetinde meydan ye-
niden poplist sylemlere kalmtr.
Glafkos Kleridis
Kleridis, Makarios tarafndan Mzakere Temsilcisi ve Adalet Bakan mevkilerine atanm,
1974 sonrasnda ise Makarios ile yollar ayrlmtr. 1976da DSyi (Demokratik Seferberlik)
kuran Kleridis, 1993 ve 1998 yllarnda devlet bakan seilmitir. Dier liderler tarafndan Ma-
kariosun iktidarna gz dikmekle ve EOKAB yelerini partisine almakla sulanmaktadr. Ayr-
ca federasyon tezini makul karlad iin teslimiyeti
olarak anlmaktadr.
23
Dier liderlerin, taviz verecei ynndeki pheleri ve
kendisine olan gvensizlii nedeniyle uzun yllar iktidar ola-
mayan Kleridis, zme en ok yaklalan dnemelerden
birinde Denkta-Vasiliu grmelerine seim ihtiraslarndan
dolay ta koymutur.
24
Vasiliuya muhalefet ederek EDEK
ve DKOyu kendi saflarna katm, bu vesileyle seimleri
kazanarak devlet bakan olmutur. 2000li yllarda Denkta
ile srdrd grmelerde, Vasiliuya kurduu tuzaa Papadopulos tarafndan bu kez kendisi
drlm ve aktif siyaseti noktalanmtr.
25
Tasos Papadopulos
Papadopulos, Yorgacisin sa koludur. Makarios hkmetinde alma Bakan olan ve ad
EOKAelitleri arasnda anlan bir dier isimdir. Yorgacisten fark Makariosa silah ekmeme-
sidir. ne kavumas 2000lerin banda DKO bakan olmas ve AKELin destei ile devlet
bakan seilmesiyle gereklemitir.
26
Annan Plannn grld dnemde, metnin federatif
yapsn Taksim eklinde yanstm, devleti teslim etmem sylemleri ile Rum toplumunun
referandumda hayr oyu vermesinde en etkili isim olmutur. Makariosu uzlamazlk gelene-
inin en nemli temsilcilerindendir.
27
Dimitris Hristofyas
AKELin Papayannu sonrasndaki lideri olan Hristofyas, Rum toplumunun u anki lideridir.
Partiyi 1980lerin sonunda devralmtr. AKELi yeniden Makariosu cepheye dhil etmi, kar-
lnda 2001 ylnda Meclis Bakan,
28
2008de Devlet Bakan olmutur. Annan Plan dne-
minde Trk toplumunda yaratt hayal krkl ile ne kavumutur. Federasyon tezine uygun
22 Kzlyrek, a.g.e 2009 s. 77-89.
23 Kzlyrek, a.g.e 2005 s. 157-168.
24 Cankat eriba Pilter, Rauf Raif Denktan Bir Devletin Douunda Liderlerle lgili Anlar. Sivil Savunma Te-
kilat Bakanl Yaynlar., Lefkoa: 2009 s.21-22.
25 Kzlyrek a.g.e 2005 s. 198-209.
26 Kzlyrek a.g.e 2005 s. 209-214.
27 Themos Dimitriu ve Sotiris Vlahos, hanete Uram Ayaklanma, eviri Sibel Babacan, Arkada Yay., Ankara:2009,
28 Kzlyrek a.g.e 2005 s. 203-205.
Makarios, mzakere
metinlerinin
ngrdnden daha
fazlasn elde etmek
stratejisine dayal
uzlamazln mimardr.
evki Kralp
21. YZYIL
[80]
Aralk 10 Say: 24
bir metin olan Annan Plann, emperyalist komplo olarak deerlendiren Hristofyas,
29
bu a-
dan poplist sylemlerde hkmet orta Papadopulosu aratmaz. Sonu olarak Papadopulos-
Hristofyas ikilisinin el birliiyle karalad metin, referandumda tarihe gmlmtr. Hristofyas,
EDEK ve DKO ile ittifaknn bedelini, KKTC ikinci ve nc Cumhurbakanlar (Mehmet Ali
Talat ve Dervi Erolu) ile srdrd mzakerelere ynelik ar eletirilere maruz kalarak de-
mektedir.
Gnmzdeki Parti Liderleri
Hristofyas seimleri kazannca, yirmi yla yakn bir sre liderlik ettii partideki yerini Andros
Kiprianuya brakmtr. Yeni genel sekreterin de sol grl Trk sendikalar ve partileri (zel-
likle Devrimci i Sendikas, Cumhuriyeti Trk Partisi) ile diyalogu gldr. EDEKin im-
diki lideri Yannakis Omirudur. Omiru, Annan Plannn bir dier muhalifi olup, Hristofyas D-
neminde mzakerelerde verilen tavizlerin ok byk olduunu ne srerek partisini hkmet-
ten ekmitir.
DKOnun u anki bakan, ayn zamanda meclis bakan olan Ermeni kkenli Marios Karo-
yandr.
30
Karoyan, Hristofyas mzakere srecinin Rumlar asndan olumlu gelimedii ve
kendisinin bunun aksi bir izlenim yaratmaktan kanmas ynnde uyarmaktadr. DS ise dne
kadar Dervi Erolu ve UBP ile diyalog ierisindeyken ve makul davranlarak federatif zme
ulalmasn savunurken, bugn Hristofyas dier partilerin isteklerini dikkate almamakla sula-
yarak bir anlamda seimlere oynayan
31
Nikos Anastasiadis tarafndan ynetilmektedir. Bu stra-
teji, Vasiliunun devirmesiyle sonulanan Kleridis hamlesini artrmaktadr.
29 Kzlyrek a.g.e 2005 s. 348.
30 Karoyann bir dier zellii, szde Ermeni Soykrm iddialar ile uluslararas kamuoyunu Trkiye aleyhine et-
kin bir biimde ynlendirmeye almasdr.
31 Kbrs Gazetesi, Hristofyasa Sert Eletiriler, 5-08-2010, eriim: http://www.kibrisgazetesi.com/in-
dex.php/cat/3/news/99187/PageName/Guney_Kibris
Kbrs Tarihine z Brakan Rum Liderler
21. YZYIL
[81]
Aralk 10 Say: 24
Rum Liderlerin Uzlamazlndaki Temel Sebep
Makarios 1963te yaanan hkmet krizi sonrasnda BMden Self Determinasyon hakk ta-
lep ederek Kbrs Sorununu Uluslararas Hukuk mekanizmalarn Rumlar lehine ynlendirerek
zme giriimlerinde bulunmutu.
32
Bu taktik baarya ulaamamt nk Kbrs Sorunu o
dnemde henz gnmzdeki kresel nitelie erimemiti ve Moskovann mdahalelerine
ramen NATOnun i meselesi durumundayd. Yine de, Makarios 1964ten itibaren taraflara
sunulan btn nerileri Rumlar adna daha fazlasn elde etmek amacyla reddederek zamana
oynad.
Makarios sonrasnda toplumun lideri olan Kiprianu, Yunan babakan Papandreu ile ortak
stratejisi dorultusunda NATO diplomasisinden destek bulmaya alt. Kiprianu-Papandreu iki-
lisi Trk birliklerinin adadan karlmasn talep ederken G-
ney Kbrsn havalimanlar NATO devletlerinden bazlarna
(doal olarak Trkiye hari) serbest braklmt. Dnemin
ABD Bakan Ronald Reagan ise Kenan Evreni Kbrs So-
rununda yapc admlar atmas konusunda sktryordu.
Bylece, Cuellar Paketine gre daha hzl ve daha etkin bir
Trk tasfiyesi peinde olan Kiprianu, grme metinlerini
kabul etmedi.
33
lerleyen srete NATOdan midi kesen Rum liderler
bu kez Trkiyenin ye olmad baka bir uluslararas rgte yneldiler. 2004 ylnda ABye tam
ye olan Gney Kbrs Rum Ynetiminin lideri Papadopulos, AB hukuku ve diplomasisinin An-
nan Plannn vereceinden ok daha fazlasn vaat ettiini ne srerek nemli bir kamuoyu ya-
ratt
34
ve Rumlar bir metni daha bu kez AB kozunu oynamak zere reddettiler.
35
Gnmzde Rum liderler mlkiyet sorununa ve Kuzey Kbrsa uygulanan siyasi ve eko-
nomik ambargoda, Avrupa Birliinin hukuk ve diplomasi unsurlarn Rum tezi lehine yn-
lendirme abalar ierisindedir. Ayrca, Trkiye limanlarnn Rum gemilerine alabilmesi iin
temaslar yrtmektedir. Bu adan, Rum liderler, Makariostan bu yana adadaki iki toplumun
siyasi eitliini n gren mzakere metinlerini deil, kendi hukuki ve diplomatik kanallar
ile Rum toplumuna belirli stnlkler salayacak stratejileri esas almaktadr. Trk toplumu-
nun hassasiyetlerini ve mzakere metinlerinin ieriklerini balayc olarak kabul etmeyen
Rum liderlerin bu yaklamnn toplumlar aras uzla kltrn olumsuz etkiledii sylene-
bilir.
Sonular
Byk Adamlar Tarihi analizi erevesinde Rum liderlerin vasflarnda, ngiliz idaresine kar-
yrtlen mcadeleye ve Makarios Dnemine baktmz zaman terrn ve iddetin hkm
srd bir atmosfere tanklk ederiz. Grivas, Sampson ve Yorgacis gibi ahslarn siyasi kiilik-
lerinin yan sra yasad zelliklerini de gzlemleriz. Liderlerinin bile kelle koltukta siyaset yap-
t bir adann tarihinde, iddete ve ykma rastlamak artc deildir. Rum demokrasisinin sa-
32 Kzlyrek, a.g.e 2009 s. 21-28.
33 Kzlyrek, a.g.e 2005 s. 174; Melek Frat. 1990-2001; Kreselleme Ekseninde Trkiye: Yunanistanla likiler.
Baskn Oran (der.) Trk D Politikas Cilt II: 1980-2001 letiim Yaynlar, stanbul: 2009
34 Kzlyrek a.g.e 2005 s. 340.
35 Trk Diplomasisi 1980 ve 90larda hi kukusuz zor artlar altndayd. Ancak, NATO yesi olarak Yunanistann as-
keri kanada, Garantr lke olarak da Kbrsn ABne katlmn veto etme kozuna sahipti ve bu koz Rum-Yunan iki-
lisini makul bir zme ikna etmek iin daha etkin bir biimde kullanlabilirdi.
1974 ylnda, silahl
eylem liderlerinden
Grivas ve Yorgacis
hayatta olmad iin
Makarios'u gen yataki
Sampson devirir.
evki Kralp
21. YZYIL
[82]
Aralk 10 Say: 24
lkl bir zemine oturtulmasnda, 1974 Bar Harektnn si-
lahl terre son vermesinin de dorudan etkili olmas tarihin
ilgin bir cilvesidir.
Makarios sonras dnemde, Vasiliu haricindeki btn li-
derlerin i politikada rakiplerini teslimiyetilik ile sula-
mak yntemine bavurduunu anlarz. Ayrca, yine Vasiliu
hari btn liderlerin partilerini yaklak yirmier yl ynet-
tikten sonra yerlerini bakalarna devrettiklerini grrz.
Rum demokrasisinin ayn isimler, ayn sylemler ve ayn
yntemler etrafnda ekillenmesi ve toplumun bu ynde maniple edilmesinin i siyasette ksr
bir dngye sebep olduu sylenebilir.
Kbrs Sorunu almlarna baktmz zaman, teslimiyetilik sulamasnn seim stratejisin-
den ibaret olduunu anlarz. nk liderlerin ounun diplomasi ve hukuk unsurlarn Rumlar
lehine ynlendirerek mzakere metinlerinin vaatlerinden fazlasn elde etme amacnda olduklar
grlr. Bu unsurlarn gnmzdeki somut ekli Avrupa Birliidir. Sonu olarak, byk adam-
lar tarihi analizinin Makarios ve sonrasna ilikin balca tespiti, Rum liderlerin i politikada
teslimiyetilik sylemlerinin, Kbrs Sorununda ise metinlerden daha fazlasn elde edecekleri y-
nndeki inanlarnn zmszlkle zdeleen Kbrs Sorununun tarihinde etkin bir rol oyna-
ddr. 21. YZYIL
Rum liderler, mzakere
metinlerinden ok kendi
hukuki ve diplomatik
kanallarn kullanarak
Rum karlarn gelitirme
abas ierisindedir.