12

N
C
E
L
rfat bali
Erich Auerbach ansna
dzenlenen toplantda
sunduum 1933-1945: On iki
Zor Yln Hikyesi balkl
tebliin konusu, 1933-1945
yllar arasnda stanbulda
yaayan Trk Yahudilerinin
kar karya kaldklar
toplumsal ve kltrel
atmosferin bir tasviriydi.
Bu on iki yl zarfnda
stanbullu Yahudilerin
ba etmek zorunda
kaldklar en
byk zorluk, basnn
kendilerine ynelttii,
umumi yerlerde en ksa
srede przsz bir ekilde
Trke konumalar
talebiydi. Trk basn, Trk
genlii ve Trk siyasi
ve kltrel sekinlerinin
Trke konumayan Trk
Yahudilerine ynelttikleri
tenkit genel olarak yle
zetlenebilir: Bizler 430 yl
nce spanyadan kovulan
atalarnza kollarmz aarak
onlar buraya kabul ettik.
Ancak sizler nankrsnz
zira bizim bu hogrmze
kar Trke renmemek
ve konumamakta direnerek
karlk verdiniz. Baka bir dil
renmeye karar verdiinizde
de Trke reneceinize
Alyans okullarna gidip
Franszca renmeyi tercih
ettiniz.
1923 ylndan itibaren, bata
stanbul olmak zere Trk
Yahudilerine yneltilen
bu tenkitler Nasyonal
Sosyalistlerin 1933 ylnda
Almanyada iktidara
gelmeleriyle birlikte ekil
deitirdi. Bu kez Trk
sekinleri, Alman kltrne ve
diline tamamen asimile olmu
Alman Yahudilerinin Nazi
rejimi altnda kar karya
kaldklar antisemit siyaseti
rnek ve referans gsterip,
Trk Yahudilerini artk tehdit
tonlar da tayan bir
slupla tenkit etmeye
baladlar.
Umumi yerlerde Trke
konumama meselesinin
yan sra Trk Yahudilerinin
kar karya kaldklar
bir ikinci mesele de gelir
farkllnn ve hayat tarznn
Trk toplumu nezdinde
yaratt kskanlk ve
hasetti. Bu kskanlk ve
haset stanbullu Yahudilerin
grnr olmalarndan
ileri gelmekteydi. Grnr
olmaktan kastedilen,
umumi yerlerde yksek sesle
Franszca veya spanyolca
konumak, ayl balolara
katlmak, Beyolu, yaz
aylarnda Adalar veya
Boaz sahillerindeki
ayhane, pastane ve
lokantalarda yemek yemek
veya hoa vakit
geirmekti. Bu lks ve
gsterili hayat tarz,
stanbulun ounluunu
tekil eden muhafazakr halk
tarafndan byk bir tepkiyle
karlanmaktayd. Dnemin
basn, Yahudilerin gsterili
hayat tarzn ve Trke
konumamalarn eletiren
yazlarla, Akbaba, Karikatr
gibi popler mizah dergileri
de stanbullu ortalama bir
Yahudi kar kocay temsil
eden Salamon ve Rebeka adl
iftin karikatrleriyle doluydu.
Bu karikatrlerde Salamon
cimri, kirli, ykanmaktan
korkan, sadece menfaatini
dnen, Trkiyeye kar
ballk hissetmeyen bir tccar
veya seyyar satc olarak
resmedilmiti. lgin olan, bu
karikatrlerin ayn dnemde
Almanyada rastlanan
antisemit karikatrlerle byk
bir benzerlik tamasyd.
Cumhuriyetin ilanndan
sonra balayan ve esasnda
Trk Yahudilerinin ekonomik
hayatta kayda deer arlk
ve mevcudiyetlerinden
kaynaklanan bu gerilim, ilki
1934 ylnda Trakyada
yaayan Yahudi cemaatlerine
kar gerekleen yama,
ikincisi ise 1942 ylnn kasm
aynda kabul edilen Varlk
Vergisi Kanununun ayrmc ve
keyfi uygulamasyla
infilak edecekti. Varlk Vergisi
Kanununun aznlklar
hedef alan keyfi ve
ayrmc uygulamas sadece
aznlklar ekonomik adan
mahvetmekle kalmayacak,
Kemalist sekinlerin Osmanl
dneminde tebaa ve zimmi
konumunda bulunan
gayrimslimleri birer yurttaa
dntrmeyi hedefleyen
toplumsal mhendislik
tasarsnn iflasn da ilan
edecekti.
istanbulda yaayan trk yahudileri iin
on iki zor yln hikyesi
Alman Yahudisi olan edebiyat bilimci Erich Auerbach, Marburg niversitesi
Roman dilleri blmnde profesr olarak ders vermiti. Nazilerin iktidarndan
sonra Almanyadan ayrlmak zorunda kalan Auerbach Trkiyeye gelerek
stanbul niversitesinde ders vermeye balad. Alman Kltr Merkezi,
Almanya Bakonsolosluu ve Yeditepe niversitesinin katklaryla Erich Auerbach
ansna bir sempozyum dzenlendi. Ana bal, Erich Auerbach stanbulda:
Filoloji-Tarih-Anlamak olan toplantlar, 14-15 Aralk gnlerinde Almanya
Bakonsolosluunun stanbul Beyolundaki binasnda gerekletirildi. Gncel
sayfalarmzda, bu toplantda 1933-1945: On iki Zor Yln Hikyesi balkl bir
tebli sunan Rfat Balinin konumasnn zetini sunuyoruz.