21.

YZYIL
[19]
Nisan 10 Say: 16
* Cumhuriyet gazetesi diplomasi muhabiri ve 21. Yzyl dergisi yayn kurulu yesi
Trkiyenin uzun yllardr d politika gndeminin st sralarna tamad,
ancak 10 Ekim 2009'da svire'de imzalanan iki ayr protokolle normalleme s-
recine giren Trkiye-Ermenistan ilikileri, ABD Temsilciler Meclisi D liki-
ler Komitesinden ve svire parlamentosundan geen szde soykrm tasarlar
ile birlikte yeniden ciddi bir skntyla kar karya kald. Bu skntnn alabil-
mesi iin, Trkiye'nin retorikte birbirinden ayr olarak tanmlad ancak diplo-
masi pratii iinde birbiri ile yakndan ilikili ayr srecin kilidinin almas
gerekiyor.
Dileri Bakanl, bu srelerden ilkini, ABD Temsilciler Meclisindeki -
henz genel kurula inmemi olan- szde soykrm tasars ile birlikte Barack
Obama ynetiminin Ermeni politikas ve bu politikaya bal ataca admlara
ilikin gelimeler olarak deerlendiriyor.
kinci sreci ise protokollerin imzalanmasndan sonra Ermenistan i hukuku
gerei parlamento onayndan nce gndermi olduu Anayasa Mahkemesi ka-
rar balamndaki olas gelimeler oluturuyor. Ermenistan Anayasa Mahkeme-
si, protokollerin Ermenistan Anayasas'na uygun olduu saptamasn yapmasna
karn, protokollerin zne nemli lde aykrlk tayan gerekeler ortaya
koymutu. Bunun zerine Ankara ABD ve svire nezdinde gerekli temaslar
yaptktan sonra beklemeye gemiti.
nc sre olarak ise Trkiye-Ermenistan ilikilerinin normallemesi ba-
lamnda kritik nemi haiz, Karaba konusundaki gelimeler gsteriliyor. Trki-
ye, 1993 ylnda Ermenistan'n Kelbecer'i igal etmesinden sonra siyasal bir ta-
vr ortaya koymu, Azerbaycan'a destek iin Alican snr kapsn kapatmt.
Dileri Bakanl, birbiri ile yakndan ilikili olan, birbirini etkileyen ve hat-
ta birbiri ile neden sonu ilikisi iinde bulunan bu ayr sreci, bamsz s-
reler olarak deerlendirme abas iinde. Dileri Bakanl'nn kl krk yaran
deneyimli diplomatlar retorikte bunu gl biimde savunuyor olsa da, gerek
Minsk Grubu iindeki gelimeler, gerek Trkiye'nin -szde soykrm iddialar
Ayr Srece Kilitlenen
Ermeni Sorununu Amaya
alan Ankara
Bahadr Selim DLEK*
Bahadr Selim Dilek
21. YZYIL
[20]
Nisan 10 Say: 16
balamnda- nc lkelerle olan ilikileri, gerekse Ankara-Bak hattndaki k-
rlgan eksen, diplomasinin pratik uygulamalar balamnda bu srelerin kilitle-
rinin ayr ayr almasn zorlatryor.
Szn z, son aylarda belirginleen bu ayr sre, Trkiye-Ermenistan
ilikilerinin normalletirilmesi abalarnn nne set ekti.
Dileri Bakanl ise bu ayr srecin kilidinin almas iin umudunu Eri-
van ve Washingtondan gelecek sinyallere balam durumda. Obama ynetimi-
nin szde soykrma ilikin taknaca tutum ya da benimseyecei yaklam, Eri-
van'n gerek Anayasa Mahkemesi karar gerekse Karaba'a ilikin verecei me-
sajlar, bu kilitlerin almasnda belirleyici olacak.
Siyasi Taahht Bekleniyor
Dileri Bakanl yetkililerinin, normalleme sreci lmedi, normalleme
sreci kendi doal srecini yaamaktadr deerlendirmesini yapyor olmalarna
karn, zellikle Erivan ynetiminin yaklamlarndaki belirsizlikler, iki lke
ilikilerinin normallemesi abalarn mulak bir grnt iinde brakyor. Tr-
kiye, bir yandan Erivan'a, 88 yl sonra Trkiye ile Ermenistan arasnda imzalan
protokollere sahip klmal arsn yinelerken, Washington ynetimine de
protokollerin onaylanmas iin hibir baskya boyun emeyiz mesajn gn-
demde tutuyor.
1
Bu ayr srecin ayrntlarna gemeden nce, ksa bir ayrala Dileri Ba-
kanl yetkililerinin grlerini aktarmakta yarar var. Bal bulunduu hkme-
tin aksine, bakanln gelimeleri kuyumcu terazisi ile tartan brokrasisi, Trki-
yenin bu noktada bu sreci birbiri ile ilikilendiren bir pazarlk iine girme-
sinin sz konusu olmayaca grnde. Ayn yetkililere gre ilikilerin normal-
letirilmesinin parametrelerinin belli ancak bunlar Trkiye deil, Ermenistan
yok sayyor. Bu nedenle, nc lkelerin Trkiye'yi deil, Ermenistan' ikna et-
mesi gerekiyor.
Szn z, Ermenistan Anayasa Mahkemesinin gerekeli kararyla, 10
Ekim'de imzalanan protokollerle - igal altndaki Azeri topraklarnn boaltlma-
s koulu dnda- kurulmu olan denklem bozulmu durumda. Bu nedenle An-
kara, normalleme srecinde, gerekeli karardan nceki duruma (status quo an-
te) dnlmesi iin, sz konusu gerekeli kararn protokollerin lafzna ve ruhuna
aykr olmadna ilikin yazl bir garanti ya da st dzeyde gl bir siyasi dek-
larasyon bekliyor. Ancak, Ermenistan imdiye kadar ne yazl ne de szl olarak
byle bir taahht vermeye yanamad.
2
1 Duygu Gven; Ankara'dan ifte uyar, 12.03.2010
2 Servet Yanatma; Washington, Ankara'nn protokol endiesine mesafeli, Zaman, 29.01.2010
Ayr Srece Kilitlenen Ermeni Sorununu Amaya alan Ankara
21. YZYIL
[21]
Nisan 10 Say: 16
Byle bir taahht verilmesi durumunda, status quo ante'ye dnlecek ve Tr-
kiye protokollerin i hukuka uygunluu asndan gereinin yaplmas iin sre-
ci hareketlendirecek. Yani, protokollerin TBMM'deki onay sreci balatlacak.
Ermenistan Karaba konusunda adm atmadan, bu srecin de kilidi almaya-
cak gibi grnyor.
Bu noktada 26 Ocakta aklamalarda bulunan Ermeni Devrimci Federasyo-
nu
3
yesi milletvekili, Meclis Ulusal Gvenlik ve ileri Daimi Komisyonu
Bakan Hrayr Karapetyan, Karaba sorununun, Ermeni-Trk ilikilerinin tesi-
siyle artlandrlamayacan sylemesine ve Ermenistan Anayasa Mahkemesi
kararnn sadece hukuki olduu ynnde kukular olduunu belirtip, Bunun
Ermenistann bu konuda hala temkinli olduunu gsteren siyasi bir belge oldu-
unu zannediyorum. Karaba meselesindeki temkinlilik yanl hareket etmeye
izin vermez demesine de ayrca dikkat ekmek gerekiyor.
Trkiye, Ermenistan Anayasa Mahkemesi'nin gerekeli kararn aklamasn-
dan sonra, st dzey diplomatlarn hem ABD'ye hem de gizli grmelere ara-
buluculuk yapan svire'ye gndermiti. Bu diplomatlarn grevi hem sz konu-
su Anayasa Mahkemesi kararna ilikin bu lkelerin nabzn tutmak, uygun ko-
3 Tanakstyun
Bahadr Selim Dilek
21. YZYIL
[22]
Nisan 10 Say: 16
ullar iinde de her iki lkenin Ermenistan' bu kararn geri ekmeye ikna et-
mesini salamakt. Ancak, evde hesap arya uymad. Gerek ABD, gerekse s-
vire bu konuda ok istekli davranmad. Washington ynetimi siyasal bir yakla-
m benimserken, svireliler konunun teknik bir ayrnt olduunu vurgulamak-
la yetindiler.
Dier yandan Karaba kilidinin almasnda Misk Grubunun hazrlad gn-
cellenmi Madrid belgesi de byk nem tayor. Azerbaycan daha nce gncel-
lenmi Madrid belgesine itiraz etmediini aklamt. Ermenistan ise sz konu-
su belgeye ilikin grlerini, grubun e bakan Fransaya iletti. Bu gelimenin
Rusya Dileri Bakan Lavrov'un Ermeni meslekta Nalbantyan ile grmesi-
nin ardndan gereklemi olmas ise dikkat ekti. Ermenistann gncellenmi
Madrid belgesine ilikin nasl bir yaklam iine
girdii henz tam olarak bilinmiyor.
Bu iki kilidin almas srecinde, ABDdeki Er-
meni tasarsna ilikin gelimelerin Trkiye lehine
bir tablo iine girmesi gerekiyor. Ankara, bu nok-
tada yaplacak mdahalelerin, dier iki sreci de
olumsuz etkilediine inanrken, protokollerin ya-
amas iin aba gsteriyor.
Karaba'da zm Uzak...
Karaba sorununun zm iin 2007 ylnda
hazrlanan ilk Madrid Belgesi'nin ardndan sunulan en kapsaml belge nitelii ta-
yan belgenin gncellenmi versiyonu, Ermenistan'n igal ettii 5 blgeden
hemen ekilmesini ngryor. Ermenistan, Karaban evresindeki Azerbay-
cana ait 7 blgeyi 1993 ylnda igal etmiti.
Gncellenmi Madrid belgesinde Ermenistann bu 7 blgenin 5inden yani,
Agdam, Fuzuli, Cebrail, Zengilan ve Kubatldan kaytsz, koulsuz ve hemen e-
kilmesi isteniyor. Belgeye gre, dier iki blge yani Lain ve Kelbecerden e-
kilme ise en erken 5 yl sonra balayacak. Ermenilerin ekilecei ilk be blge-
ye, Azeri kaknlar, yani 1993'ten sonra evlerini brakp kaanlar belli bir takvim
erevesinde geri dnecek. ekilmenin yaplmayaca iki blge konusunda ise
mzakereler srecek.
Bir dier nemli konu ise Lain koridoru. Aslnda Lain koridoru, Ermenis-
tan' Karaba'a balayan bir karayolundan ibaret. Ancak, Karaba ile balantnn
kesilmemesi ve koridorun gvenliinin salanmas iin Ermenistan byk bir
hassasiyet gsteriyor. Azerbaycan ilke olarak Ermenistan Karabaa balaya-
cak bu yola evet dedi. Yolun her iki yannda oluturulacak tampon blgenin
genilii, denetimi ve egemenliinin kullanm konusunda youn bir pazarlk ya-
plyor. rnein Ermenistan, yolun iki yanna belli bir derinlie kadar uzun men-
Dileri Bakanl, bu
srelerden ilkini, ABD
Temsilciler Meclisindeki -
henz genel kurula inme-
mi olan- szde soykrm
tasars ile birlikte Barack
Obama ynetiminin Ermeni
politikas ve bu politikaya
bal ataca admlara
ilikin gelimeler olarak
deerlendiriyor.
Ayr Srece Kilitlenen Ermeni Sorununu Amaya alan Ankara
21. YZYIL
[23]
Nisan 10 Say: 16
zilli silah konulandrlmasna kar kyor. Azeriler, sadece bir yol geniliinde
mesafeyi Ermenistana brakmak isterken, Ermeniler daha geni bir blgenin
denetimini talep ediyor.
Gncellenmi Madrid belgesi, Ermeni glerinin ekilmesinin ardndan Azer-
baycan ile Ermenistan arasndaki olas bir atma ortamna zemin hazrlamamak
iin szkonusu blgelere uluslararas g konulandrlmasn ngryor.
Gncellenmi Madrid belgesinin bu maddelerine ilikin skntlarn alabile-
cek bir nitelik tamasna karn, en kritik madde Karaba'n stats olarak ne
kyor. Belge Karaban stats konusunu daha sonra balatlacak mzakerele-
re brakyor. Ermeniler ise Karabada referandum yaplmasn istiyor.
Bu noktada, Ermenistan Cumhurbakan Serj Sarkisyan'n Suriye'de El Vatan
gazetesine yapt aklamada, igalleri altndaki Yukar Karaba'a kendi kaderi-
ni tayin hakk verilmesi karlnda baz Azeri topraklarn iade edebileceklerini
sylemi olmasna da dikkat ekmek gerekiyor. Sarkisyann mart aynn son
haftasnda verdii bu demecinde, Kendi kaderini tayin hakk ve gvenlik me-
kanizmas saland zaman, Yukar Karaba ile Ermenistan' balayan koridor
hari, Karaba evresindeki blgelerin iadesini dnebiliriz
4
demi olmas,
Erivan ynetiminin bir taraftan pazarlk denklemini nasl kurduunu, dier yan-
dan da zm iin koullarn ortaya koymas olarak deerlendirilebilir
Azerbaycan da Karaban statsn Azerbaycan Anayasasndaki mevcut
statsnde dzenleme yaparak zmeyi amalyor. Buna gre Bak ynetimi,
Karaba'n Azerbaycan topra olmasndan vazgemiyor, sadece anayasasndaki
hukuki statsnn, zerk blgeden, zerk cumhuriyete upgrade edilmesini
yani ynetsel zerkliinin dzeyinin ykseltilmesini istiyor. Bak ynetimi,
Nahvan rneinde olduu gibi; Karaban Azerbaycan Anayasas'nda u anki
resmi stats zerk blge olan dzeyini, zerk cumhuriyet haline getirme-
yi neriyor. Eski SSCB sisteminden miras kalan uygulamaya gre zerk blge-
ler iinde bulunduu lkenin politikasna mdahil olamyorlar. Sadece i ilerin-
de grece bamsz hareket edebiliyorlar. Ancak zerk cumhuriyetler, iinde bu-
lunduklar lkenin kurucu unsuru olarak kabul ediliyorlar ve ynetimde sz sa-
hibi olabiliyorlar.
Bak'de Rzgar Sert Esiyor
Bu noktada, ksa bir ayrala zellikle protokollerin imzalanmasna giden s-
recin ayrntlarna bakmak gerekir. Bu srecin ayrntlar, aslnda AKP hkmeti-
nin ve Ahmet Davutolu'nun direksiyonunda bulunduu Vekaleti Hariciye'nin
nasl kendi kendini kmaza srklediini gstermektedir.
4 Akam, Baz Azeri topraklarn iade edebiliriz 24.03.2010
Bahadr Selim Dilek
21. YZYIL
[24]
Nisan 10 Say: 16
Bu kmazn yansra, Trkiye'de bata Babakan Recep Tayyip Erdoan ol-
mak zere, siyasi liderlerin Karaba'da zm olmadan, protokoller
TBMM'den gemez yaklam, Ermenistan' adm atmaya zorluyor gibi grn-
se de, aslnda bata Washington olmak zere, Batl lkelerin ounda, Trkiye
gerekeni yapmyor algsnn ortaya kmasna neden olmu durumda. AKP'nin,
bir yandan protokollerin yaama geirilmesi iin aba gstermesi, dier yandan
bunu Karaba kouluna balamas ve Erivan ynetiminin bu konuda adm atma-
sn beklemesi ve bunun iin Minsk grubunu hareketlendirmek istemesi; sreci
iinden klmaz bir duruma soktuu gibi, Ankara-Bak arasnda souk rzgar-
larn esmesine de neden oldu. nk, Bak ynetimi, Trkiye'nin Ermenistan
ile yrtt gizli grmeler konusunda Azerbaycan' yeterli dzeyde bilgilen-
dirmediine inanyordu. stelik, gizli grmelerden szan bilgiler iinde Tr-
kiye'nin Karaba n koulundan vazgetii ynnde bir iddiann bulunmas, An-
kara-Bak arasnda iplerin biranda gerilmesine neden olmutu.
Bu noktada, ipler neden biranda gerildi sorusunun yantn vermek gereki-
yor. Ermenistanla grmelerin daha balangcnda, Trkiye, Azerbaycana
Karaba sorununun zm ve Ermenilerin igal ettikleri Azerbaycan toprak-
larndan kmasna ilikin mzakere sreci ile Trkiye-Ermenistan ilikilerinin
normalletirilmesi ve snrn almasna ilikin mzakere sreci birbirine paralel
ekilde yrtlecek ve e zamanl olarak sonulanacak iki sretir. Bu itibarla
Karaba sorunu halledilmeden snrlarn almas sz konusu deildir gvence-
si vermiti. Azerbaycan da kendisine verilen bu gvenceye inanmt.
Ancak, 22 Nisan 2009'da Vekaleti Hariciye'nin yapt bir aklama, Bak'de
adeta souk du etkisi yapt. Bu aklamada, Trkiye ile Ermenistann mzake-
Ayr Srece Kilitlenen Ermeni Sorununu Amaya alan Ankara
21. YZYIL
[25]
Nisan 10 Say: 16
reler sonucunda ikili ilikilerinin her iki taraf da tatmin edecek ekilde norma-
lizasyonu iin kapsaml bir ereve ve yol haritas zerinde mutabk kaldklar
belirtiliyordu fakat yol haritasnda eksik olan bir husus vard. Aklamada, Ka-
raba ve igal altndaki Azeri topraklarna ilikin herhangi bir paragraf yer alm-
yordu.
Bu, u demekti:
Trkiye, Ermenistan ile ilikilerini normalletirmeye karar vermi, bunun
iin de bir yol haritas zerinde mutabk kalnmt.
Azerbaycan'da adeta yer yerinden oynad. Aze-
ri halk Trkiyeye kar byk bir infial iine gir-
di. Azeri gazeteleri, Trkiyenin Azerbaycan sat-
t yolunda manetler atyor, iinde ihanet keli-
mesinin bolca kullanld makaleler yaynlyorlar-
d.
Cumhurbakan Abdullah Gl'n Azeri mevki-
da lham Aliyev'i telefonla arayp gvence ver-
mesi, gerginliin ortadan kaldrlmasn salama-
ynca, Babakan Recep Tayyip Erdoan 14 Mays
2009'da Bak'ye gitmi, Azerbaycan Cumhurba-
kan lham Aliyev'le grm ve ilk elden Trki-
ye'nin gvencesini ortaya koymutu.
Grme sonrasnda dzenlenen basn toplant-
snda ve Azerbaycan Milli Meclisi'nde yapt konumada gal ortadan kalk-
madktan sonra Ermenistan ile kaplarn almas mmkn deil demiti. Ba-
bakan Erdoan, Azerbaycan Mill Meclisinde yapt konumada da unlar sy-
lemiti:
Ermenistanla snrlarmz ne iin kapattk? Ermenistan, Karaba igal et-
tii iin. Bu itibarla Ermenistan igal ettii tm topraklardan kmadan ve Ka-
raba sorunu zlmeden Trkiye snrlarn amayacaktr
5
Trkiye'nin giriimleri, Bak ynetiminin ve Azeri halknn AKP hkmeti-
ne kar duyduu gvensizlii bir lde ortadan kaldrm olsa da 10 Ekim
2009'da protokollerin imzalanmas iki lke ilikilerini adeta kopma noktasna
getirdi. Azeri ynetimi, artk iyiden iyiye aldatldna inanmaktayd. Hatta bu
dnemde, Azerbaycan Cumhurbakan lham Aliyev, Trkiye'ye kar doalgaz
kartn amaktan bile ekinmedi.
6
5 Hrriyet, AA; Erdoan Azeri Meclisi'nde konutu, 14.05.2009
6 CNNTurk, Aliyev'den AKP'ye doal gaz tepkisi, 18.10.2009
Bu iki kilidin almas
srecinde, ABDdeki
Ermeni tasarsna ilikin
gelimelerin Trkiye
lehine bir tablo iine
girmesi gerekiyor.
Ankara, bu noktada
yaplacak mdahalelerin,
dier iki sreci de
olumsuz etkilediine
inanrken, protokollerin
yaamas iin aba
gsteriyor.
Bahadr Selim Dilek
21. YZYIL
[26]
Nisan 10 Say: 16
Protokollerin, Trkiye Byk Millet Meclisine onay iin ancak Karaba so-
rununun zmnden sonra getirilecei yolunda verilen gvenceye karn, pro-
tokollerin Meclise sevk edilmesi, Bak ynetimindeki kayglar daha da arttrd.
Azerbaycan tepkisinin dozunu yle trmandrd ki; Bak'deki ehitlikte yer
alan Trk bayraklarn bile indirdi.
Gerginlik daha sonra yumuama eilime de girse, Ankara-Bak arasndaki
soukluk tam olarak giderilemedi.
Ankara'nn Yapamad...
2009 yl bandan buyana ekillenen bu tablo ve kmaza giren bu ayr s-
rece ilikin, Ankara'nn protokolleri nasl ekillendirmesi gerekiyordu? Neyi,
neden yapamad? Bunun sonucu ne oldu? gibi sorularn yantn da vermek ge-
rekiyor.
Bu konuda diplomasi deneyimi ile Trkiye'nin dpolitika uygulamalar ko-
nusunda nemli saptamalar yapan emekli Bykeli kr Elekda'n,
TBMM'de yapt konumada gndeme getirdii u saptamalara dikkat ekmek-
te yarar var:
7
Ermenistanla imzalanan protokoller de ulusal karlarmz asndan ok
ciddi sakncalar tayor. Sayn Bakanmza gre Trkiyeyle Ermenistan snrlar-
n ayrntl bir ekilde izen Kars Anlamasnn geerliliinin protokollerde be-
lirtilmemi olmasnn bir mahzuru yoktur. Ancak bu yaklam hataldr. Zira, s-
tiklal Savanda dou snrlarmz izen bir sava sonunda Trkiye Byk Mil-
let Meclisinde imzalanan Kars Anlamasnn metinde zikredilmemesi Trki-
yeye ciddi hukuki zemin kaybettirir nk Sovyetler Birliinin 1991de dal-
masyla bamszln kazanan Ermenistan devletinin yapt ilk ey Kars Anla-
masn tanmadn aklamak olmutur.
Peki, bugn Ermenistan bu tutumunu deitirmi midir? Hayr.
nk Erivann Trk topraklarna ynelik talepleri Ermenistan devletinin
kurucu belgelerinde hl aka yer alyor. Nitekim Ermenistan Parlamentosu ta-
rafndan kabul edilen Bamszlk Bildirgesinde Dou Anadolunun bat Erme-
nistan olarak adlandrlmas suretiyle Trkiyenin toprak btnlnn tannma-
d vurgulanyor. stelik anlan bildiriye Ermenistan Anayasasnn dibacesi de
atfta bulunuyor. Ayrca Ar Dann Ermenistann resm devlet armas olduu-
nun Ermenistan Anayasasnn 13nc maddesinde tescil edilmesi de Ermenis-
tann Trkiyeye ynelik emellerinin derin ve silinmez niteliini kantlyor.
7 CHP stanbul Milletvekili kr Elekda; TBMM Tutanak Dergisi, 9. Birleim. 21 Ekim
2009
Ayr Srece Kilitlenen Ermeni Sorununu Amaya alan Ankara
21. YZYIL
[27]
Nisan 10 Say: 16
Ermenistan, Bamszlk Bildirgesini ve Anayasasn deitirerek Trki-
yeden toprak talebinde bulunan ifadeleri deitirecek mi? Ben bunun yantn
vereyim. Kesinlikle hayr, Erivann byle bir niyeti yok. imdi bu durum, bu
sylediklerim Kars Anlamasna protokolde yer verilmemesinin sakncalarn
arpc biimde ortaya koyuyor. Kars Anlamasnn geerliliinin protokolde
belirtilmemesinin yarataca ilave bir saknca var. Bu da Trkiyenin Nahivan
zerindeki hak ve sorumluluklarndan feragat etmesi meselesinin ortaya kma-
s. Trkiyenin Nahivan zerindeki hak ve sorumluluklar 16 Mart 1921 tarihli
Moskova Anlamasnn 3nc maddesinden kaynaklanyor. Deerli milletve-
killeri, bu hususlar iyi dinleyin. Moskova Anlamasnn 3nc maddesi Trki-
ye ile Rusyaya Nahivan zerinde bir tr ortak
garantrlk hakk veriyor. Bu maddenin Trki-
yeye Nahivann statsn belirlemek amacyla
yaplacak her trl anlamaya taraf olarak katlma
ve Trkiyenin kabul etmedii bir statnn Nahi-
vana uygulanmasn engelleme hakkn verdii
tartma gtrmez. Bu itibarla, bu hkm Kars
Anlamasnn imzaclar iin de geerlidir. Bu iti-
barla, Kars Anlamasnn geerliliinin bu proto-
kollerde belirtilmemi olmas Trkiyenin bu hak
ve sorumluluundan feragat ettii gibi bir sonucu
douruyor.
... Deerli arkadalarm, bu protokollerin yapl-
masnn merkezi, skleti, en nemli noktas Tarih
Komisyonunun kurulmasdr, nk Ermenis-
tanla ilikilerimizi zehirleyen esas nokta Ermenistan tarafnn soykrm saplan-
tsna taklmasdr. Eer iki taraf acl tarihlerine ortak bir perspektiften bakama-
dklar takdirde bu kan davas nesilden nesile intikal edip srp gidecektir. De-
mek ki byle bir Tarih Komisyonu kurmak ve bunu iletmek son derece nem-
li Trkiye bakmndan. Fakat ne yaplmtr biliyor musunuz bu protokollerde?
Bu protokollerde kurulacak olan Tarih Alt Komisyonunun grev tanm maale-
sef son derece mulak braklmtr. Burada, bu Alt Komisyonun esas, temel g-
revinin 1915 olaylarn gn na karmak olduu belirtilmemitir ve imdi bu
boluktan, daha imdiden, maalesef Ermeni liderleri de yararlanyorlar.
Nafile Diplomasi...
Emekli Bykeli Elekda'n saptamalar ve getirdii eletiriler, komularla
sfr sorun politikas yaklam ile stratejik hatalara imza atan Dileri Bakan
Ahmet Davutolu tarafndan dikkate alnr m bilinmez ama, Ermeni sorunu ol-
duka uzun bir sre daha, Trkiye'nin d politikadaki en nemli gndem mad-
delerinden biri olacak gibi grnyor.
Gncellenmi Madrid
belgesi, Ermeni
glerinin ekilmesinin
ardndan Azerbaycan
ile Ermenistan
arasndaki olas bir
atma ortamna zemin
hazrlamamak iin
szkonusu blgelere
uluslararas g
konulandrlmasn
ngryor.
Bahadr Selim Dilek
21. YZYIL
[28]
Nisan 10 Say: 16
Konunun sadece siyasal dzlemde zlmesi abas, Ermeni sorununa ilikin
gerek ikili zeminde gerek uluslararas alandaki srelerin kilitlenmesine neden
olduu gibi, kilitlerin almas konusunda inisiyatifi de kar tarafa brakyor. Bu
da srelerin Trkiye'nin beklentileri dorultusunda sonulanmas olasln ne-
redeyse sfra indiriyor. Aslnda AKP hkmeti, uygulad d politikayla kendi
amazlarn yine kendi yaratyor. Hkmet, Trkiye'nin d politikadaki ulusal
refleksleri yerine, genel anlamda Washington ynetiminin ve ok uluslu irket-
lerin karlarn koruyup kollayan kresel ve blgesel yaklamlar ne karnca,
Ermeni sorunu gibi kritik balklar, hem zmden uzaklayor hem de Trki-
ye'ye uluslararas alanda zemin kaybettiriyor.
Ancak grnen o ki; hkmet zellikle Ermeni politikasnda Trkiye'yi ade-
ta kska iine alan bu yaklamdan ksa dnem iinde vazgemeyecek. Bir ta-
raftan Obama ynetiminin tatmin edilmesi araylar dier yandan AB ve kre-
sel odaklarn beklentilerinin karlanmas iin hkmetin nafile diplomasinin la-
birentlerinde dolamas kanlmaz olacak. 21. YZYIL