Agn dagml

Kurt halk
siyasi, askeri, ekonomik ve topluffisal sonw;lan
BIItnc:/ Bula1 Tlmmuz 2000
o Copyrishl haIdu yuara IllUr.
Kapak dlzgtsl:
TIna Look
Baslldl!ll yer,
LIBROPRESS s.r.l - VIa Sileo 24
31033 Castelfranco Veneto ('IV) - Italya
Yaymevi:
Zambon Verlag
Leipzigerstr. 24, D-60487 Frankfurt / M
ISBN 3-88975-072-9

-.,
....... -
"W''lIIIIIo.i, ..>.iJr
""j'll'lY'IJ"'lf
Agn dag1O.1
KUrt halk
siyasi, asked, ekonomik ve
toplumsal
Selahattin
:,..-
"\.I,"li

- Yazann 11
- Klsaltmalar 13
1 KURT SORUNUNUN TARtHl;:ESt """""""."."""""""""",17
- Kurt sorununda fakt6r "'''''''''' ". """""" """.""""" "" , 26
Bu 15-U-Io.f all/.mmm 6zgurlUk ve demokrasi - Kurclistan'da toplumsal yap,daki ve
bunun siyasal alana yanSlmasl "",,,,,,,,,,,,,,,,"...,,, .. ",,,,,,,,,, 29
IlIINIIfllanna ad.yorum,
:.I PKK'NtN DOGU$U VE DONEMtNDE
ULUSAL KURTIJUJ$ MUCADEIJ!St ",,,,,,,,,,,, ..... ,,,,,,,,,,,,,,, 37
- Kurt politlkasmda Abdullah C)calan faktOrii """""."""", 37
- PKK kuruluyor """""""""''''''''''',,'''''''''''''''''',,'''''''''''''''' 40
- PKK taktillini ile smlyor """""""""""""""'"'''''''' 42
- bcalan'm """",,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,.,,,,.,,,,,,,45
3 15 AGUSTOS ATIIJMININ HAZIRLIKLAIU,
EYLIlMLER VE SONUl;IAlU (1980-1984) """""""""",," 47
- Atlhm oncesi siyasal """"",,,,,.,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, 47
- Kurtlar sofrasmda PKK """",,""",,""",,"""'''''''''''''''''''''' 47
- Orgiitlerin durumu """""""""""""""""""",,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,50
- ,Agn Dall"ru """"""""""""""""""""""""""'''' 53
- ve silahh propaganda hazlfhklan """""""""""'" 64
- Erken gelen Olum: Mehmet Karasungur alap """"""."'" 67
- Silahh propagandaya hazlfhk """"""""""""""""",,",,"" 68
- Turk ardu """",,"""""""""""",,",,""""""""""""" 69
- Halk eylem istlyar """""""""""""",,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,71
- Tarihi karar """""""""""",,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,:,,,,,,,,,,,,,72
- Atlhm duzenienmesi """"""""",""""""""'"'''''''''''''''''''' 73
- Silahh propaganda birimleri """""""""",,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,76
- 14 Temmuz SP Takmu (Eruh Baskm Grubu) """""""'"'' 76
- 21 Mart SP Taklm' ($emclinii BaskIn Grubu) ,""""""""" 82
- 18 Mayls SP Tak'ml Baskm Grubu) """"""""""" 85
- Zamanslz baskm ""'''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''' 87
5
-
1
- Daglan sarsan yemin
- Eruh'a baskm diizenlenmesi
- "Kader degitiren kurun" (Eruh basklm)
- baskml ve baskm komutamrun aklbeti
- <;atak baskilli ve baskm komutanmm aklbeti
- Eylemin
- Turk Devletinin tepkisi
- Tiirk Genelkurmayl duruma el koyuyor
- Turk Ordusu ilk hamlesinde yenildi
- Turk Devletinin ()zel sava stratejisi
4 TAKTIKLER
- tahribatl
- Ser verip S1r vermeyen devrimci
- IKP ile
- Turk devleti, lran ve Irak'l anlamaya zorluyor
- Kamuoyunu ozel savaa alet etmek
- ERNK'nin kuruluu ve ERNK hikayesi
- PKK'nin karl atagl
- Siviller savam hedefi oluyor
- Dev'in olumu '"
- Halk kahramamm anlatma zorlugu
- Konferansta Agit
- Dlkeye yonelimin onderi Agit
- Atthffiln ondisii Agit
- Agit, Kiirdistan ve halka alktl
- 15 Agustos auhmmm komutaru Agit
- Agit'in eylem anlaytl
- OliiIIl1e "dans"
- Agit'e laylk olmak
- PKK 3. Kongresi ve gerilla ordusuna
- PKK'de kuvvet aynffil ilkeletiriliyor
- "Koyluler iktidara" '
- Kanh yll, PKK'nin sava usrunlugu ve Halil Kaya olayl
- PKK'nin zor ylh
- Almanya'da PKK davaSI ve bir itirafpmn anatomisi
- Bir daha .
- soyklnm
6

88
90
91
92
95
98
102
104
105
107
115
116
119
119
120
121
122
123
124
124
125
127
128
128
129
130
130
132
134
135
136
138
.. 140
144
145
149
153
I ,',J_ ", ,;, '""
."
I 1 .'
- lran, Kurt muhaliflere yoneliyor: KasseIIl10
ve Mykonos olaylan 154
_ Turk devleti flrsatl degerlendirmek istiyor 158
- PKK-YNK ittifakl , 159
_ Bir devrimcinin hazin sonu: $ahin olayl 160
_ Patlamalann habercisi olaylar 163
_ Serhildan 165
- tkj taktik: demokrasi ve iddet 167
_ KuruIIl1ama kongresi ve Mehmet olayr 169
_ K6rfez Savamda Turk devletinin politikasl 174
_ kalan ulusal birlik giriimi 174
_ Balk gtidiniin iktidara urmanll 175
_ ARGK hareketli saval deniyor ., 177
_ ABD Giiney Kurdistan'a yerleiyor 178
- Denge yth: 1992 179
_ deneysizlik ciddi bir zaafa donuuyor 180
_ Askeri kllada MGK toplantlsl 183
_ Ulusal Karde kavgasl 184
_Turk devlet belgelerinden Gtiney savalllin nedenleri '" 190
_ Kiirdistan Ulusal Meclisi (KUM) 191
- Bir aynhk daha: Selim C;uriikkaya olayl 194
_ Atekes 195
_ Ozel birim ,. 203
_Almanya'da PKK yasagl 205
_ Yasaklar ylh 207
Ocalan'm demokrasi ve federasyon plant 208 _
_ Sava Giiney Kurdistan'a ka'pyor 209
_"Kurt devletinin kurulmasl!" nasll onlendi? 212
_ PKK bayrak degitiriyor 213
_ Kiirdistan Siirgun Parlamentosu 214
_Bir daha Giiney Kiirdistan igali 216
_Tampon bolge ve Tiirkiye-lsrail ilikileri 219
_Tiirk devletinin beinci kolu: Turkmenler 223
_Dublin anlamasl 224
_Kime yaradlgl belli olmayan 226
_HADEP'in 227
_PKK'nin ikinci atekesi 231
_Guney Kiirdistan'da yeni oyun 233
7
,- ',,'
''!I!!\IiV'' , J8!7
"'"" -J' " ','
; "-, ',,'
- PKK gazardl ffiI ,
- Devletin toparlamna manevras" Susurluk olay,
5 SAVA$IN ASKEId BlLANI;OSU (1984-1999)
PKK kaynaklanrun verileri
Turk devletinin verileri
Askeri sonul1ar
6 SAVA$IN KlJIlT TOPLUMUNA ETIdLERt
- Tanm
Hayvanahk
- Sanayi
Kurdistan'a aynlan .on1arl"
- Yallnrnaya yaunm yasak
Ambargo
- Egitim
Sagbk
Hukuk
- Siyasal ve sivil haklar (demokratik haklar) alaru
YIl<lffiln sosyal ve kulrurel alana yanslmalan
Ylktmia yarallian altematif: i;:eteler
7 SAVA$IN 1'URIdYE CEPHESINDEId ETIdLERt
Ekonomlk fatura
lobisi
Faturanm halka maliyeti
ekonomik itibar ve komularla ticaret
- Kurdistan'daki talanda gerileme
j' . Turizm
'I, siyasal yaplya etkileri
.,lIvam toplumsal yaplya etkileri
INMIN DI$ BOYUTIJ
'ntn uluslararasl alanda Kurt politikasmda
.1
, "latinin
237
240
243
244
251
255
265
267
268
270
271
273
274
278
279
281
282
284
285
........... 289
289
296
298
299
301
302
304
311
317
317
324
alanda Kurt halkma sul1ar .. ". 329
Oridch dengelerinde Kurdistan ve PKK 344
9 D1RENt$tN KlJIlT TOPLUMUNDA
YOLAI;TIGI DEGt$1KLtKLER 353
Kayliiluk 354
Kadmlar 357
- 361
Diger kesinIler 364
- Aydmlar 368
Kiilrurde atlbm ve 370
Sivil itaatsizlik ve bireydeki 373
Ulusal birlik 374
10 PKK'N1N tl; SORUNLARI 379
11 ABDULLAH 6cALAN OIAYI 399
Sonun ffiI? Saktk olayl 399
Oyunun ilk adlffil: Ocalan'l SUriye'den 409
130 gunluk rotarun duraklan 412
Nairobi'deki gunler 422
Ocalan operasyonunda kimler var? 426
- Turk devletinin Kurt aVI 428
Kurtler mu? 430
Ocalan'm zaaft 431
Intikam mahkemesl 436
- Turk Genelkurmayrrun stratejisi 438
PKK'nin tutumu 440
Mahkeme 442
- A.'"katlar 446
Ocalan'tn sa",nmasl 449
29 Haziran 462
- PKK'yi tasfiye plaru 463
Guney Kurdistan girdabmda diretme 473
12 SONUl;LAR
477
495
13 EKLER
1. HRK bildirisi OS Agustos 1984)
495
2. Turk ordu ve kontrgerilla sivillere
katliamianndan amekler 498
9
8
3. Nerveh (Tadelen) Taburn Baskml 05.05.1992) 504
4. bealan'a yonelik operasyonu protesto amaelyla
kendini yakanlar ve intihar eylemi yapanlar , 506
5, Paris PDK-YNK Antlamasl (1522,06,1994) "'''''''''''''' 510
6, Ankara PDK-YNK Antiamas, (30-31.10.19%) ""."."". 511
7. Washington PDK-YNK Antlamasl (17.09.1999) """"" 513
8. PKK Bakanbk Konseyi'nin silah blrakma
(5.08.1999) .""""""""",,,.,,,,.,,,,,,.,,,,,,,,,.,.,,,,.,,,,.,,,,.,,,,, 516
9. PKK Geniletllml, 2. MK Toplanusl'nm
(7,081999) """"""."""",,,.,.,,,,,,,,,,,,,,,,,,.,,,.,,.,,,,,,,,,,,,,. 518
10, Abdullah Qcalan'm grup teslimine ilikin
5 Eyliill999 tarthlt mektubu """"'"'''''''''''''''''''''''''''' 520
11, bealan'm PKK 7, Kongresl'ne gonderdij!i
4 AJahk 1999 tarthll mektubu """'"'''''''''''''''''''''''''''' 523
12, 2-23 Ocak ZOOO tarthll PKK 7. Kongrest'nin
kararlan "." "",."" .. , 528
13. PKK'n1n Ban, Projesl " """".. """".""..".".. "."". 529
14 ItAYNASUa ".....""...."..""""""""",, """""" """. """. 533
l' -- ,,,,,,,,,,,,,,,,.,,.,,,,.,,,,,,,,,,,,,,.,,,,,,,,,.,,,,,,,,,,,,,,,,,.,,,,,,,,,,, 539
10
;-,r

Bu KUn halkmm TUrk devloone karl direniini konu
almaktadIT, Bu baklmdan Oznem, Kuzey KUrdistan ve PKK'dir,
PKK'nin tarihine ve yaplsma da geni yer veril-
mekle birlikte, esas olarak KUrt halloyla TUrk devleti arasmdakj
sava ve bu savam siyasi, asker!, ekonomik ve toplumsal
larm' incelemekte ve dej!erlendinnekteyim.
Kitap, Kurt halklmn guncel direniini konu almakla birlikte,
okuyucuya yard,mCl olmak ilin kitabm bama, Kiin sorununun
de koydum.
Araunnada; PKK'nin siIaWI direnie baIadlj!1 15 ABustos 1984
tarihini aldlm. Bu nedenle Afrika kokenli iinlii de\TimCi
Fanon'un kOIe halklann somUrgeCilij!e kar1 Ozgiir1Uk bakaldmsl
ilin kullanchBI sozlerden eSinienerek, kitabm adlm "Kader DeBiti-
ren Kurun" koymak istedim; ama daha yerli olan bir isim
"ABn Daj!lm Talmak".
Konuyu, 1994'te 6zgur Gundem gazetesi dizi haline getir-
dim. Bu dizi Almaneaya terc(ime edilerek 1995'te kitap olarak ba-
slid" Aneal< kitap, elinizdeki ara!lnnamn kapsarrundan uzak-
U. Bu diziden hareketle konuyu kitaplalunnap planladlTfi. AratIT-
mayt 1996 sonunda bitirdim. Fakat aksilikler birblrini izledi: 18
Eyliil 1996 tarihinde polisi, benim de Briiksel
yak,nlanndaki KUrt televizyonu Med 1Vhin bUrolanm basil ve bit-
mil haldeki bu dahiI, rum malzemelerJme el koydu.
Malzemelerimi aneak bir ytl sorna alabildim. Mylece pllmam en
az bir yll engelleTlTfii oldu.
Ama olaylar dur-<1urak biImed!. Bu nedenle 1996 y'-
llyla SlOlTJamayt hedeflemi olmama ragmen, 1999'a kadar onemli
gelimeleri ilave etmek zorunlulugu duydum. l;iinkii, PKK'nin si-
Iahlt direniinin en onde gelen isimlerfnden Saklk
1998'de, PKK lideri Abdullah bealan da, aylar sUren bir kovala-
macadan sonra 1999'da Turk devletinin eline Bu olaylan,
ozellikle PKK tarihinde bir dOnUm olan bealan olayml
iIave etmemem imkanSlzdl; bu olay Kurt sornnunda ve

11
PKK'nin mucadelesinde ,ok ciddi ve bunye-
sinde barmdtrmaktawr, Haliyle Ocalan olayl bir daha
batan sona gtlzden geprmeme yolaeu. Yine de bu olaydan tlnce-
kl degerlenelirmelerlmde c!deli yapmadlm.
C;:ahmanun konusu Kuzey Kurdistan olmasma ragmen, diger
Kurclistan parcalanndakl de ilemek zorunda kaldlrn.
Bu zorunlulugu iki nedenle duydum. Birlndsi: Olaylar blrblrlni et-
kiliyordu. Kuzey'de bir olay Guney'de bitiyor, Ki1rt soru-
nunu olaylara global bakmak gerekiyordu. lkindsl: Ki1r-
distan'm bolunmesi 80 Y1h bulmasma ragmen, ne Kurt halla, bii-
Wnmeyi kabul ne de Kurdistan'l denetimlerinde IUtan
devleller, bu biili1nmeyle slmrhyorlard, kenelilerlni.
1975 Y1hndan berl Kurt ulusal mucadelesinin ipnde oldugum-
dan, yazdddanm gozlemlerlme dayanmaktawr; ama bu
bir aru kitabI degilelir. ikl taraf,run kaynaklanna
dum, burclan pkardlglm verl ve sonuelan, gozlemlerlmle
dim.
Emperyalist ve somurged gueterln ve yaratltklan boWn-
meyi kabul etmeeligirnden, Kurelistan parcalan ilin Kuzey Kurdis-
tan (Turkiye Kurdistaru), Dogu Kurdistan (Iran Kurelistaru), Guney
Ki1rdtstan Orak Kurelistam) ve Guney-Balt Kurelistan (Surlye Kur-
dlstaru) adlarml kullanwm. C;:unku bunlar, Kurt halkmm kullandlg.
adlarcbr.
. 'Mhk 1999
':"4,' I,' I :)1;,
'I' 'l'lO (: .: '
, . ,i.:l:'
I ,I.,itl;n......, (,
,:,,-,-
'l\'.
"
Ktsaltmalar
ADYOD
Ankara Demokratik Ytikse! Ogrenim Dernegi
Amnesty International (Uluslararas. AI Orgiltti)
ai
AlHM
Avrupa Insan Haldan Mahkemesl
ANAP
Anavatan Partisi, Tiirkiye
AP
Adalet Partlsi, TUrkiye
Rizgar!ya Netewa Kurdistan (KUrdtstan Halk Kur-
ARGK
Ordusu)
Central Treaty Organisation (BOlgesel Gtivenlik
CENTO

CEWQED
Ulusal Yurtsever bemokratlk Cephe, Irak KUrdistam
CHP Cumhurlyet Halk Partlsi, Ttirkiye
Central Intelligence Agency (ABD MerkeZi Haberalma Or-
CIA
gtitti)
Yurtsever Demokratlk Cephe, Irak Ktirdistam
CUD
DDKD
Devrimcl Demokratik Ktihtir Dernegi
DDKO
Devrimci Dogu Ktilttir ocaklan
Drug Enforcement Agency ile Mticadele
DEA
Ajansl), ABD
Dev-Sol
Devrlmci Sol, Ttirkiye
Dev-Yol Devrimci Yol, Ttirkiye
DGM
Devlet Gtivenlik Mahkemesi, TUrkiye
DIE
Devlet Istatistik Ensltittisii, Ttirkiye
DIsK
Devrimci Sendikalara Konfederasyonu, Ttirkiye
DSP
Demokratik Sol Parti. Ttirklye
DTSO DlyarbakIr Ticaret ve Sanayi adaSl
DTP
Demokrat Tiirkiye Partlsi
DYF Dogru Yo! Partisi, Tiirkiye
FKBDC
Cephesl
FP Fazilet Partis!; Ttirkiye
GAP Giineydogu Anadolu Prolesl
GATA
Gtilhane Askeri TIp Akademisl, TUrkiye
GSMH
Gayrl Safi Milli Has.la (ulusal gelir)
12
13
GONslAD
HADEP
HlK
HP
HRK
HUNERKOM
IKP
INC
IHD
I-KDP
]trEM
KESK
KHK
KKP
KNK
Komela
KUK
KUM
MDP
MGK
MHP
MIT
MKE
MKM
MOSSAD
MTP
ORAL
OHD
OKK
OZDEP
PAK
PASOK
Guneydogu Sanayici 4adamlan Dernegi
Balkm Demokrasi Partisi
Harekata Islama Kurdistan (Kurdistan Islam Hareket!)
Halkl'l Parti, Turkiye
Rizgariya Kurdistan (Kurdistan Birlig!)
Yekitiya Hunermendrn Kurdistan (Kur-
distan Sanatl'liar Birligi)
Irak KomOni.t Partisi
Iraq National Congress CIrak UlliSal Kongres!)
insan Haldan Dernegi, TUrkiye
Partlya Demokratf Kurdistan-lran (Iran KUrdistam De-
moklllt Partial)
]andarrna Istihballlt TerOrle MUcadele Birimi, TUrkiye
Kamu Sendlkalan Konfederasyonu, TUrkiye
Kanun HOkmOnde Kalllrname
KOrdistan KomOnlst Partls!
Kurdistan National Kongress (KOrdlstan UlliSal Kong-
resO
Komela Kurdlstan (Kurdlstan Emekl'i-
ler Birligi)
KUrdistan UlliSal
KUrdistan UlliSal Meclisi
Milliyet>i Demokrasi Partisi, Turkiye
Milli GUvenlik Konseyi, TUrkiye
Milliyetl'i Haraket Partisi, Turkiye
Milli Istihbarat TUrkiye
Makina Kimya EndUstrlsi, TUrkiye
Mezopotamya KU!tUr Merkezi
Israil Istihbarat Orgtitu
Milli TUrkmen Partisi
OlaganUslU Hal Belgesi
Ozel Harp Dairesi, TUrkiye
Ozel Kuvvetler Komutanhgl, TOrkiye
Ozgurluk ve Demokrasi Partisi
Partiya Azadiya Kurdistan (KUrdistan OzgUrlUk Partis!)
KUrt Sosyalist Partisi-Guney KUrdistan (Kuzey Irak)
PDK
PGDK
PIK
PKDW
I
."",
-
-

PKK
PPKK
PRK

PRNK
PSK
PSK-I
RNK
RP
SAPO
SAVAK
SAVAMA
SHP
SIPRI
S-KDP
SKP
SODEP
SP
SSDP
SVP
TA]K
TDP
TBMM
TEP
THKP-C
l1B
TIP
Parti Demokrati Kurdistan-Irak (lrak KUrdistam Demok-
1
rat Partisi, PDK-D
Parttya Gele Demokrati Kurdistan (Kiirdistan Demokratik
Halk Partisi-Irak)
Kl1rdistan !slam Partisi
Parlamenta Kurdistane Ii Derveye Welat (KOrdistan SOr-
gun Parlamenlosu)
Partiya Karkeren Kurdistan (KUrdistan 41'i Partis!)
KOrdistan Oncli Partisi
Partiya Rizgariya Kurdistan (KUrdistan Partis!)
Partiya Rizgarlya Netewa Kurdistan (Kurdistan Ulusal
Partis!)
Partiya Sosyallsta Kurdistan (KUrdistan Sosyalisl Partis!)
Partlya Sosyallsta Kurdistan (KUrdistan Sosyalist Partisi-
Irak)
KUrdistan Ulusal
Refah Partisi, TUrkiye
Siikerhetspolisen (lsvel' GUvenlik OrgUIU)
Iran'da deneminin iSlihbarat ergUtU
tran lslami rejiminin istihbarat orgOtli
Sosyal Demokrat Halkl'l Parti, TiJrkiye
Stocholm International Peace Research Institute (Sroe-
holm Uluslararasl Enstittisu)
Suriye Kl1rdistan Demo'krat Partisi
Suriye Komtinist Partisi
Sosyal Demokrat Parti, TiJrkiye
Silahli Propaganda
Savunma Sanayi Destekleme Fonu, TOrkiye
Sosyalist Vatan Partisi, Ti..i.rkiye
Tewgera Azadiya linen Kurdistan (KiJrdistan OzgOr Ka-
dIrt Harekerj)
Tl1rkiye Denim Partisi
TUrkiye BUyuk Millet Meclisi
TiJrkiye Emek Partisi
Turkiye Halk Partisi-Cephe
Toplumla Turkiye
TUrkiye Partisi
15
"i.
TIT
T-KDP
TKBP
TKP
TKP-B
TSlp
TSK
UDG
UNDeP
YA]K
YCK
YDH
HK
Y]WK
YNK
YRJ(
YXWK
"
TUrk Intikam Tuga)'l
TOrkiye KOrdistan Demokrat Partlsi
TOrkiye KomOn/st Bmek Partisl
rorklye KomOnlst Partisi
TOrkiye Kom(lnJst Panlsl-Blrlik
TOrkiye Partisi
Tevgera SosyaJrSta Kurd!stan (Kilrdistan Sosyalist Hareketi)
Ulusal Demokratlk
Internatiol)a1 DruS Control Programme, UN (8M Uluslara-
raS! UYllfturucu !Control Program,)
Yekrtfya A1adlya ]In!n Kurdistan (KUrdistan OzgUr Kadm
BlrUgO
Yekflfya C1Vlln!n KUrdfslan (KUrdistan Gen<;lik 8irligO
Yenl Ilemokrasl Hareketl, TUrkiye
Yekrtfya Hukukzan!n Kurdistan (KUrdistan Hukuk<;ular
BlrllgO
Yekftfya linen Kurdfstan (KUrdistan Yurtse-
ver Kadmlar BlrHIlD
Yekrtiya Nitiman! Kurdlstan (KUrdlstan YUl1Severler Birll-
iii, Yekiti)
Yeldt!ya Kurdtstan (KUrdlstan Gazeteciler
Birllg!)
Yekftlya Xorten Kurdfstan (KUrellstan Yun-
sever Gen<;lik BirllllO

1
KUrt sorununun
KUrder Ortadogu'nun otokton halklanndandtr. 500 bin kilometre
karenin Ostiinde yiiz1\I0ime sahip Kurdistan'tn bugiinku nUfusu
35 milyonun ustiindedir. Kuzey Kurdistan (TUrklye) 20, Dogu
KUrellstan (Iran) 10, GUney KOrdistan crrak) 5, GUn")Bau KOrdls-
tan (Surlye) 1.5-2 milyon nofusa sahiptir. Ancak ve slyasal-
ekonomik nedenlerle KUrt nUfusunun 1\nemli kesimi, neredeyse
yan yanya TOrkiye, Iran, lrak ve Sunye metropollenne etml
r
tir. Ban Avrupa ulkelennde de 700 binin ustiinde Kurt bulunrnak-
tadtr. Aynca Ennenlstan (Kurtler tanhsel olarak burada bulunmak-
tadtrlar), Gurcistan ve LUbnan'da onemU Kurt nufusu bulunmakta-
chr. Boylece eger nufus 0101 ahnacaksa; Kurtler, dOnyada ozgtirlii-
BUnden yoksun mahkum en bUyuk halk olelU-
gini koromaktadlr beUriemesinl yapmak olma)'acakttr. Tan-
hi 0101 almacaksa; Kurt soronu, tadhin en uzun ulusal so-
runlanndan blddir.
Kurtlerin bulundugu Ortadogu bOlgesi, sade"" bugun degil, lIk-
ben cografi ,'e ekonomik nedenlerden dolaY', ilgal "e sa-
vallara sahne oldu. 11k (antik ve kolea dllnemde) zaman
zaman Persler gibi komju halklarla lttifaklar yaparak bu
kattlan Kurtler, bagtn1S1l ve yan bag,mslz beylikler ha-
Unde girellier. Kurdistan, once Islami Arap ordulanrun (700-950),
archndan Mollollar (lOoo-llOO) ve SeI9'klulann (950-1200)
ve yl1amtna sahne oldu. haldekl KUrt beylikleri, Sel-
Anadolu'ya yaytlma ve bunun Blzanshlar'la
yapttklan Sel9'klulann yanmda yeralchlar. Turklere, Ana-
dolu'yu olanagml saglayan Malalglrt Cl071) KOrt-
ler, 15 bin ath He Sel9'klulann yarunda yeralddar.
Kurellstan, 16. ve 17.yy'larda Osmanb (TUrk) ve Safevi (Fars) fe-
imparatorluklan arasmdaki egemenlik savalanrun ar
17

chnOOn (151'-1639), bu iki gu, arasmda pay1allch. Iki devlet ara-
smda imzallnan KlISr-. (1639) ile ortaya "kan
durum, Kiirdlatln'm ilk statiikosu sa},labilir. Halen Tiirk ve Fars
(Iran) devletleri, aralarmdaki bu smm korumaktadlrlar.
Kiirtler, Osmanll Imparatorlullunun (1299-1918) egemenlilli al-
tmda 19. yy'a kadar geni bir bzerklikle yaadllar. Buna karlllk
Imparatorlullun Dollu slmrlanm korudular ve biiyiik vergilerle
Osmanll biit,esine "katklda!" bulundular. Ancak 18. yy'm ortala-
nndan itibaren bu Slatiiko bozulmaya balad!. Ingiltere ve Fransa
gibi kapitalist devletler larafmdan zorlanan, gittik,e bu devletlerin
mali kIskaana giren ve Balkanlar'da toprak kaybetmeye balayan
Osmanll Imparatorluau, sOmilrgeci egemenlillini siirdiirmek i,in
devlet yap,smda Idatl ve askerl reformlara gUti. Devletin daha
merkezi hale gelmesl anlanuna gelen bu diizenleme, Kiirtlere
olumsuz yanslch. Tilrlder, Kilrt beyliklerinin otoritesini kI-
sltlachlar, vergileri atlltchlar ve Kilttleri diizenli askerlille zorladllar.
Bunun ICin IzledJkleri yOntern Ugtn: Geleneksel Kurt beylilderi-
ne karl, yeni beyUkler yaratblar ve bOylece Kurtler arasmda \"'U-
rna Clkararak planlanru hayata geprdiler. Kilrt beyleri, otoriteleri-
nin kIs,lmas,ru kabul etmediler; Kilrdlstan'OO 1806'dan balamak
iizere rum yilzyll, kapsayan Isyanlar gelitl. Bunlardan bnemllleri:
- 1806: Silleymaniye bblgesinde Baban ayaldanmas!.
- 1808-1836: Merkezi Silleymaniye olan Revanduz ayaldanmas!.
Ayaldanmarun bnderi Ahmet Paa 30 bin kiilik ordu kurdu. Ye-
nilen Ahmet Paa, 1837'de Osmanll sarapnda zehirlendi.
- 1815: Beyazit, Van, Erivan (Iran), Nahclvan (Iran) ve Hoy
(Iran) ayaklanmalan.
- 1820: Zaza Kilrtlerin ayaldanmas!.
- 1828: BeyaZlt, Mu, Botan ve Hakkari direnileri.
- 1830: Sincar bblgesinde (bugiln Irak s'mrlan i,inde) Yezidi
Kiirtler'in ayaklanmas!.
- 1934: Bitlis'te Ahmet Han ayaklanma51.
- 1839: Bugunkil Siirt, Batman ve Bitlis il snurlanmn kesime
bblgesinde bulunan Garzan ayaklanmas!.
- 1839-1847: Bedirxan Bey ayaklanmas!. Bu, dbnemin en bilyilk
Kilrt ayaklanmasldlr. Ayaklanma Botan, Garzan, Hakkari ve bu-
18
giin Irak slmrlan i(inde olan Behdinan bblgesini kapsad!. Ayak-
lanmanm bnderi Bedirxan Bey, para basmaktan idari uygulama-
lara kadar ,eidi milli giriimlerde bulundu. Osmanlllar, Kiirtleri
i,ten bblerek bu ayaklanmayt basurchlar. Esir alman Bedirxan
Bey, 1868'de SiirgOn'de bldii. Bedirxan Bey'in ,ocuklan,
yerletikleri Ortadollu ve Avrupa ulkelerinde sonraki nesiilere
bnemli miras blfakular. 11k Kiirt alfabesi ve ilk Kilrt gazetesi
Kurdfstan (1898) bunlar larafmdan "kanld!.
_ 1855: BOlan bblgesinde Yezdan ayaklanmasl.
_ 1880-1881: Ubeydullah Ayaklanmas!. Bu ayaklanma Hak-
kari bOlgesinde balach, Gilney Kilrdistan ve Iran egemenlillin-
deki Kiirdistan bblgelerine de yaydd..
Kilrt ayaklanmalanrun bnemli bir bzellilli udur: Bata beyler ya
00 airet reisleri direnilere bndililk yaparken, 1880'den itibaren
din adarnlartflln rolii bne ge,ti. Egemen deYletlerin Kilrt beyleri-
nin otoriresini klsmasl ve bir yerde ortadan kalchnnaslYla kU0i
k
airetler iizerinde geleneksel bir otorite olururan beyliklerin orta-
dan kalkmasma, neticede alt airetler araSI ,elikiler ye kavgalann
artmasma, bir yerde kargaarun dollmasl yol aCJfia51 ve Kiirdis-
tan'a dolan Batlh hiristiyan misyonerlerin hlristiyan aztnltklara
destelli ve onlan klklftmasma duyulan tepki din adarnlanrun oto-
rite olarak yilkselmelerine yol a,an bnernli nedenlerdi. Ama bn-
derlikte olan bu delliime rallmen, ayaklanmalar, aralannda mer-
kezi bir biirunliille ulaamamalan, ekonomik ye toplumsal gerilik,
siyasal birlik dene}inin yokluBu ve asker! donarurrun ilkellilli gibi
nedenler sonucu, Osman111ar'm Batlh askeri uzmanlar tarafmdan
eBitilmi iistiin ordulan karlsmda yenildiler.
Kilrt sorunu, 1878 yllmda yapllan Berlin Konferansl'nda ilk defa
uluslararasl gilndeme geldl. Ancak Konferans, Kilrtlerin durumun-
dan ,ok, Enneni sorunu ve dbnemin emperyalist gO,lerinin bblge
emelleri i,in toplanmllJ. Konferans'ta Osmanll temsilcileri, "Enne-
nileri, Xiirt eklyalann' saldtnlanndan korumak" gibi kumaz bir
y6nternle, KGrtlerin olumsuz bir konumOO toplanlJda ele ahnmasl-
ru salliamaya ,abaladllar. Bu tarihle birlikte, bugilne kadar devam
eden ve gelenekselleen bir politika ortaya ,lku: Bauh biiyilk dey-
letler, Tilrk devletini bblge Clkarlan i,in kullamyor, buna karlhk
devletin toprak biltiinliillunii koruyorlard!. Yani gerektillinde ulu-
19
sal sorunlart kalyor, ya cia destekJer gOzOl1,..., lIIlliIlIIIlIlr'cIefutn-
da en sonunda Tiirk devletini destekliyorlardl. Bu ...........n kur-
banlanndan biri Kiirtler oldu. OSll1anblar, Kart direnlfllltnl butlr-
mak bu destekten fazlaslyla
Osmanhlar, Balkanlar'da Hlristiyan halklann OZgilrl6klerint ka-
zamp imparatorluktan aynlmalan uzerine, olmasa MOsWman
halklan denetiminde tutmak yeni politikalar geHtirdi. Sultan
Abdulhamit doneminde (1876-1909), Kiirt airetlerini rnerkezi yO-
netime baglamak i(:Ut, 1892 ylhndan balayarak airet reislerinin
tstanbul. ve Bagdat'ta kurulan Zadegan Okul/an nda
(airet okullan) okutuldu. Kiirt toplumunu yonlendirebile-
cek bu kesimi denedm altmda tutmak ve Osmanh-Turk "terbtye-
sil" He Bu parelel olarak Kiirt airetle-
rinden Suva'; Alaylan kuruldu. Asker mevcudu 52 bine
varan ve 36 alaydan oluan Hamtdiye Stlvari ya cia Airet Alayla-
", Osmanltlar'sn sava orgutii Mahsusa tarafmdan
Ermeni katllarrunda ve Birinci Diinya SavaI'nda Rus Cephesi'nde
en on sana kullaruldtlar. Bu birlikler, ayru zamarida Kurt halklru
ipenden b61me ilevi gordii.
Alkerl-feodal Osmanh devleti, her tiirlii yeni gelimeye kapah
olduAunclan, Kiirtler, bu egemeolik alttnda geri uretim ilikileri
kendi kapah ve bOlilnmii bir toplum olarak kaldt.
Bu nedenle imparatorlugun zaysfladlAI dOnemde, Balkan Olkele-
rlnde oldugu gibi Kiirdistan'da burjuvazi ya da aydlnlar ono1lii-
AOnde herhangi bir orglidenme ve direni gelimedi, pinkii bu SI-
ruflar heniiz yoktu.
!ttihat ve Terakki (Birlik ve tIerleme Pardsi; 1903-1918), 1908'de
iktfdar olduguncla, ktsa siirett ktsmi 116zgt2r/akl" ortarru dog-
du. Bunu ftrsat bilen feodal kokettli aristokrat Kiirt aydlnlan, ciddi
bir girdHer; imparatorlugun banyesindeki diger halkla-
nn aydtnlartnm kurduklan orgiitlere l>zenerek, Kart Teali Cemiye-
tini (Kiirt tlerleme Demegn kurdular, Kart dili okul
gazete Ancak bu lstanbul'da oldugundan
KOrdistan'a etkisi az oldu ve ktsa omiirlii oldular. lttihat
fie Terakki yonetimi (1908-1918), tUm bu kurumlan kapattl, Kurt
aychnlanm hapsetti ve takibe aldt. Daha cia Heri gitti; devlet me-
murtyetini egitimden gepne bagladl, subaylar i9n
Islam dininden olma koulunu getirdi. 0 zamana kadar Kiirtlerin
20
i, ., ;1' I _ _ .,:' H -, Jr ,
/. 1.:'
iilkesi kullarulan Kiirdistan eyaleti yerine "Dogu AnadoluU
telemesini kullanmaya baladt.
1914-1918 Emperyalist Paylalm SavaI'nda Kiirdistan'tn biiyOk
bir kesimi, tngiliz ve Franslz ordulart taraftndan igal edildi. 0 ta-
rihe kadar iki olan Kiirdistan dort bolundii. En bii-
yiik (Kuzey Kiirdistan) Tiirkiye Cumhuriyeti, ikincisi (Dogu
Kiirdistan) tran, (Giiney Kiirdistan) tngiltere, dordiincii-
sii (Giineybatt Kiirdistan) Fransa'mn egemenliginde kaldl.
SavaI'nm galip devletleri arasmda imzalanan 10 Agustos 1920
tarihli Sevr AnlQ.mast'na gore; tngiltere ve Fransa, Wilson Prensip-
len'nden hareketle, "mandater bir Kiirdistan'm oluturulmasl" yO-
niinde karar aldtlar: Kiirt halkmm hakim oldugu Flrat'm dogu-
sunda ve Ermenistan'm dah.a sonra belirlenecek olan giiney SI01-
nnda, Tiirkiye-Suriye-Irak slrunrun kuzeyinde buluhan bolgelerin-
de otonomi plaru hazlrlanacaktlr" (62. madde), "Kiirt halkt, yani
bolgelerde oturan halk Tiirkiye'den tamahlen aynla-
rak baglmslz olmak arzusunu ortaya koyar ve Milletlet Cemiye-
ti'ne bavurursa, ayet Cemiyet de bu bavuruyu kabul ederse,
Tiirkiye, bunu aynen taahhiit eder. (64. madde)"l Osmanll padia-
In da "Kiirtlerin aynlma isteklerinin olmamasma ragmen, eger ay-
nlma arzulanru ortaya koyarlarsa, Kiirt halklrun bulundugu bolge-
lerde yerel Dzerkligi kabul edecegini apklarrut1r. "2 Ancak ne Kurt
halkl 0 zaman bulundugu koullar geregi bir ekilde
ulusal iradesini ortaya koyabHdi, ne de anlamayt imzalayanlar bu
kararlanm hayata ipn tek bir adtm attllar. Aksine, Kurt
halktna kar1 Tiirk devletiyle anlamalar imzaladtlar.
Fransa, 20 Ekim 1921 tarihli Ankara TOrkiye iize-
rindeki ekonomik ayncahklanru korodu. Buna kaI'lhk Kiirdistan
statiikosu iizerinde anlat1. Fransa igal b6lgesinden
sava da dahil olmak iizere, elindeki aglr sHahlan Tiirk
ordusuna blraktt. Tiirk ordusu bu silahlan, oldu-
gu Yunanhlara kar1 kullandt. Ege adalannda gozii olan ltalya,
statUko iizerine gOrUmelerde Kemalist devletten yana tutum aldl.
24 Temmuz 1923 tarihinde imzalanan Lozan Konferanst'nda
Kiirdistan'm dort statiikosu kayst altma ahndt. Fransa ve
tngHtere, Kemalist Tiirk yonetiminin katliamcl ve inkarcl Kiirdis-
tan politikasma onay verdiler. Lozan'da Kiirtler'in soro-
nu giindeme ciddi olarak GOrUmeler boyunca Tiirk He-
21
"
.a
yeti'nin Bakam lsmet ln6nu
J
Turkler ve KiirtJer", "TUrk ve
Kurtlerin htikumeti", ,TUrk ve KurtIer!n yurdu" deyimJerini kuIlan-
G6riimeler siirerken, Turk hiikumeti, Tiirkiye Millet Medi-
si'ndeki KUrt miIletvekiIleri adma "TUrkiye'den aynlmak isteme-
dikleri'ne dair telgraflar Ingiltere ve Tiirkiye arasmda
Musul sorunu (Giiney Kurdistan) iizerinde ylirUrulen tartlmalar
ise, tamamen bolge petrolilnun paylaIffiUla yonelikti. Lozan Kon-
feransl'nda Tiirk heyetine bakanllk yapan Ismet InonU, gOrUme-
ler sonunda Ankara'ya ,Lozan'da zafer elde ettik.
Anadolu'dakl Yunan .orunu halledildi. Enneni sorunu tanhe g6-
mUidU. KUrt sorunu Ise stlzkonusu olmam" apldamaslru yaptl.
lngiltere ve Fransa'mn des"'!!i He baka halldann iizerinde
elde edilen "zajerf"
Turk devleti, uluslararasl alanda KUrt sorununu "balletttktenl"
sonra y6rJelcll. CUnJci.t Kilrdlstan'da kaba bit igal varch. 6rgUt-
silz KUrt halla hUl:Ursuzdu. Imbat"" TeraRArt Pants..nin kanh ikti-
darUldan ders pkaran kim! Kiln aydmlan KUrdlstan'a donmU, or-
gutJenmeye balaffillardl. Tiirk Anayasasl, bir kalemde KurtIen ve
iiIkeler!nl yok saynn, TUrk Han etmiti. Bu Inkara kar1 Kiirtlerin
ilk tepkisl Erzlncan ve S,vas bolgeIerine yayJ.1an airetin-
den geld!. Bolgenin ilen gelenleri, 1921 }'lbnda TUrk hUkUrnetine
istelderini 5 maddeHk bir bilditge verdHer. Kun liderler, Se-
w Anlamasl'na atlf yaparak) o(onomi verilmesini,
KUn bolgelennin TUrk memurlardan annmaslm, bOigesine
gondenlen Turk birIiklennin baskdann durdurulmaSl-
ru ve Elazlg" Malatya J Slvas ve Erzincan b61gelenndeki cezaevJe-
nnde bulunan butiin KiirtJerin sabverilmesini istiyorlarch."3
Kernalist ordu, Kurdistan'daki ilk vah6tini yaptl. Iz-
mit'! yalap, sivil Yunan hallam EylUl 1922'de denize clOken Nuret-
tin Paa ve Karadeniz boIgesinde Rum hallana kar1 katli-
amIarla tanman, aym zamanda Mustafa Kemal'ln MubajlZ Birli-
8J'nin komutam olan Topal Osman (Laz Osman)'a
bu vahetierini de yenilediler; 132 kllyli yaktllar, Y1ktl-
lar, yUzlerce KUrdU kuruna dizdiler. 5 Man 1921 tarihinde bala-
yan dl",nif, 17 Haziran 1921'de yenildl.
13 $ubat 1925'te donemin en bUylik KUn ayaklarunas, geliti.
Onceki ayaklanmalar g!b; bu ayaklanma da, yeterli hazrrhk olma-
dan, Kemalist ordunun provokasyonu Sonueu baladl. Diyarbalm,
22
Mu, Bingol ve Elazlg bolgelenni kapsayan Said Ayaklanma-
SIO, basurrnak TUrk ordusu, FranSlzlarla yap!lan anlarnaya
dayanarak FranslZ igal bolgesinden gegerek KUrt gU9lerini kUlat-
t1. Aynl eki!de Ingiliz ordusu ayakianma boyunca igalindeki bOl-
genin situntu tuttu, boylece lid direnilerinin birlemesi-
nl onledi. Bu destekten de yararlanan TUrk ordusu, ustiin sUah
gUciine dayanarak 25 Nisan 1925 tarihlnde ayaldanrnayt bastlrd!.
Ingiltere, TUrk devletinin Kurt ayaklanrnasma karll bulun-
dugu stklnu!an kullanarak aralannda ihtilaf konusu olan Musul
sorununu 1926 }'lhnda imzalanan Bagdat Anl"masiyla da
bolge Ingilizlerin, dolaytslyla lrak Kralhgl'mn denetiminde kaldl.
AyaklanmanUl onderi Said (29 Haziran 1925) balta olmak
Uzere onlarca KUrt onden idam edildi. KemalistIer,
ftrsat bilerek ayaklanrna inde yeralmayan aydlnlan bile idam et-
tiler. Daha vahi olan uygulama U: Idam ed!len KUrtIer'den
rinin mezan belli degildlr. Bunun iki yorumu vardlf: Ya cesetler!
yakdd, ya da belirsiZ yerlere gruplar hallnde gornGldUler. BugUne
kadar da herhangi bir iz ya da beige bulunmu Bu ayaklan-
rna dolayIslyla KemaHst deviet, Istiklal Mabkemeleri (925) adrnda
mahkemeler kurdu, Takrir-i Sukun Yasas, (Huzur Ya-
sasl; 3 Mart 1925) adlyla yasalar ,,",arch. Takrir-i SU-
kun Yasas, 1927'ye, Istiklal Mabkemeleri Yasas' 1949'a kadar }ii-
rUrlUkte kaldl. 19 Hazlran 1927 tarill ve 1097 sayIh kanunla pkan-
Ian Mecburi Iskan Yasas, blrlikte direnen Kiln bolgeleri bOlalllldl.
Alleler BU}iik allelerin mallarma el konuldu. Boylece
Ktirdistan'da sermaye birikimi, ekonomik ve siyasal aristokrasinin
gelimesi, dolaY1slYla siyasal birikim onlendi. BOlaltllan bolgelere
TUrk nufUsu yerleltirerek KUrtier aleyhine biiyUk demografik de-
giim yapdd!. 26 Hazlran 1927 tanhH ve 1164 saytil Umumf Majet-
Tekilatl Kanunu ile Kurdistan be askeri bolgeye bolUndU.
Her bolgeye, 0 boIgenin "krah" saydan, tek yasa "e }iirUtme guru
olan asker! valiler atand!.
Said AyaldanmaSltu, ZiLan-Agn DIrenii 0926-1930) izledi.
1500 kadar KUn sava\,sma kar1 TUrk ordusu, 66 bin asker ve
100 sava upg, kullandl, yiizlerce koyli haritadan sildi. Bu savata
hayatlnt kaybeden KUrtlenn say,sl 15 bini atl. Turk devleti, dire-
nili bastlrmak lran'm baVUrdu. Turkiye, iki devlet
arasmda ihtilafll bolgesini Iran'a bltakmca, bunun kar-
23
lhgtnda tran da Kiirt Dogu Kiirdistan'la ilikisini
kesti. Boylece direniin aklbeti belli oldu.
Agn Direniini Sason Direnii izledi. Ancak burada direniten zi-
yade Kemalist devletin zorIa dayattlgl bir uygulamaya karl yine
zorunlu, ama onurIu bit direni soz konusudur. Tiirk hii-
kiimeti, 1925 ylhnda Kilrdistan'da bir bolgede balattlgl "Ya-
sak Bolge" uygulamasma 16 Temmuz 1936 tarihinde Sason bolge-
sini dahil etmi, bOJge sIlUrIan bulunan Beiri ve Garzan
bOlgelerinden 2400 kadm, ve yahlardan oIuan Kiirt niifu-
su babya (Tiirkiye'nin baa nakledilmiti. Buna parelel
olarak 23 Kaslm 1936'da bOlaeye yonelik biiyiik bir askeri harekat
("Temizleme Harekau-) batlatalnu,tJ, kitlesel klyunla pa-
relel yiiriitiilmilf, sadece Suon'da 155 kii c;ldiinllmiitii.
Bu 1937-1", Detaim Direnl,i izIedi. Tiirk hiikiimeti bu
direnii de 1armaIc '. DerIbrI Y4I adlyl. c;zel bir yasa pkardl.
Airet reislerinin hemea te. olmua ve a,lretlerin sHahlanO! he-
men teslim eIIDIIini "lIeU. Bu dayarma, ukeri i,gal bir pro-
vokasyondu. Aftretler dayatmaya kabul etmeyip direnie baladl-
lar. nerafm Direnl'i de Onceldler glbi, hatta onlardan daha
kanlt ve vahti bir ,ekUele basnnlch. O}"le ki Kurt kadtnlan, Turk
aakerlertnin eline diye kendilerini ucurumlardan atl-
yorillda. Direnl,in c;nderi Seyid RJza idam edildi.
BOy1ece 1940 yllma gelindiginde, Tiirk ordusu biiyiik bir katli-
am yapnu, olarak Kiirdistan'a egemen olmutu. Esir ahnml Kiirt
balka, TUrk anayasastna gore artlk "Tiirkletirilebilirdi!"
Oiler Kardistan da Kuzey Kiirdistan'dakine parelel
olarak ayaklanma ve direniler bagosterdi. Tiirkler, Ruslar, hatta
lngiUZler'le ba,anh diplomatik ilikiler kuran airetinin reisi
Simko Osman Aaa), 1918 yllmdan balayarak Dogu Kiirdistan'ntn
biiyiik lusmmda otoritesini tran'a kabul ettirdi. Sadece tran'a de-
gil, Van'a ,kadar olan Kuzey Kiirdistan ve tngiliZlerin egemenligin-
deki GOney Kurdistan onemli kesiminde otoritesini
kurdu. A.ncak lran devleti, tngilizler'in verdigi destekle merkezi
yaplsUll 1923 ylltnda direnii klrdl. lrak'a ge-
Simko, 1926 yllmda geri donerek tekrar ayaklandl. Ancak or-
giitlenmi Tahran ordusuna karl baanh olamadl. Tekrar Irak'a
gitti. !ran yonetimi, 1929 y1lmda valilik teklifiyle Simko'yu geri
glrdl. Geri dc;ndiikten giin sonra Simko, !ran generalleriyle
yapt1g1 ban goriimelerinden pkarken, !ran askerIerinin kurdu"
pusuda oldiiriildii. Bundan sonra tran, Tiirk devletinin ki kacta
katl olmasa da, benzer yontemlerIe egemenligini tesise baladl.
Burada yeri gelmiken unu belirteyim: !ran yonetiminin muO.-
liflerini, ozel1ikle Kiirt liderIeri komployla oldiirmesi gelenektir.
,,1906'da Simko'nun agabeyi Cafer Aga, !ran veliahu tarafmdan
Tebriz'e davet edilir ve haince oldiiriiliir. 1918'de Tebriz Valisi
Muharrem el-Miilk, modem teknolojiye bavurarak Simko'ya bir
eker kutusu gonlniimiinde bombah paket gonderir. Bombarun
patlamasl ile Simko'nun bir erkek kardei ve saylda hizmetp-
si oliir. Simko yara almadan kurtulur."4 tran, giiniimiize kadar bu
gelenegi siirdiirmektedir. Ozellikle de 1980-90'Iarda onlarca mu-
halifi bu yolla oldiirttii. Bunlan kitabm akll ipnde aktaracaglffi.
Fransa'run denetimindeki Kiirdistan Kuzey'den
Kiirtlerin slgmagl haline geldi. Buradaki Kiirtler, kaderlerini
Kuzey'deki direnie bagladlklanndan ve Franslz yonetiminden
}} medet" umduklanndan, aYrlca direni gelitirmediler. Ancak
Kiirtlerin beklentileri boa pkt1. Franslzlar, 1936 yllmda Suriye'nin
baglffislzhgml tarudllar. Kiirtlere hak verilmedi. Fransa, 1945
yllmda tiim askerlerini SUriye'den Kiirtler, yonetimi-
nin insaflyla babaa kaldllar. 1960 yllmda yiizlerce Kiirt tutuklan-
dl, ylllarca cezae\'inde kaldllar. Kiirtler iizerindeki baskl 1963'te
darbe ile iktidan alan Baas rejimi altmda da devam etti. 1968'de
baa Hafiz Esat, Kiirtleri iktidanrun bir kalduaCl olarak kul-
landl. Bu nedenle Kiirtlere smull bazl kiiltiirel haklar tarundl.
tngilizlerin igalindeki Giiney Kiirdistan'daki direni ise en uzun
siireli Kiirt direnif oldu. 1918 ydmda Kiirtler, Mahmut'un
onderliginde ayaklandl. Kendini Kiirdistan'm krah ilan eden
Mahmut, tngiliz egemenligini tammakla birlikte, Bagdat kralhgl
kadar hak istiyordu. tngilizler, Kiirt bolgesini sava He
bombaladl. Buna ragmen ayaklanma 1930 yllma kadar devam etti.
Bu yllla birlikte Mustafa Barzani, Mahmut'tan onderligi dev-
raldl. Bu donemde Bagdat'taki Arap yonetimi heniiz zaylfu.
Araplar tek baIanna Kiirtleri yenecek durumda degildi. Ama tngi-
!izler aglfhklanru Araplar'dan yana koydular. 1932 yllmda Bagdat
Arap Kralhgl'm kurdular, orgiitlenmesini sagladllar, Arap ordusu
kurup silahlandlrdllar. tngilizler ve denetimlerindeki Arap ordusu"
Kiirt direniini ancak 1945 ydmda kJIIIlayl baardl. Teslim olma-
24
25
yan Mustafa Barzanf, airetinden olan
birlikte DoAu Kiirdistan'. gel1i.
lkinci Dunya Sava1 IUre.fnde Kiirdistan'la ilgili en onemli geli-
me Dogu oldu, Sovyet ordusunun Azerbeycan ve Kiir-
elistan'da bulunmaslfll lIral bilen Kiirt aydmlan ve alret reisleri,
ama 6nemli oranda ,",oyvet ordusunun desteglyle, 22 Ocak
1946'da Mahabad Kart, OIImhuriyetl'ni kurdular, Ancak 2, Diinya
Sava1 sona erip, IlIlukosu uzerinde SSCB, Ingiltere ve
ABD anlamaya vard1klllJ IOnra, SO\yet ordusu Kiirdistan ve Iran
Azerbeycan'mdan da heniiz yeterince orgiitlenemeyen
Kiirt yonetiminin 'onlllW ..lJrdL ABD ve Ingiltere'nin de.teilini
alan Tahran yonetiml, ""'Illn iizerine ordu gondereli, 17 Arahk
1946'da Kiirt yilnetiml lI'IIuIdI. Cumhuriyetin lideri Qazi MUham-
med, 30 Mart 1947'de .... -eIIldi. Kiirtler, bir daha biiyiik gOlier
tarafindan bellrlenen IlIiIIlonun kurbam
Boylece Kuzey 1940'ta ve 1970'e kadar
devam eden karanllK dOnem, Dol'> Kiirdistan'da 1947'den 1979'a,
Giiney Kiirdl'lan'cIa 1941'J1n lSlS8'e kadar devam etll.
Kiiedlstan'm blllllnm/lf ..lllKDlunu aym zamanda
devanu flin bloklae cia kurdWar. 1937'de TlIrkfye, Iran ve leak ara-
smda kurulan Sadabad PtIIIh \OW 1955'te BatJdat Pa/tt1 (25 Mart
1959'da leak'm aynlma.mdan sonra Bo/gese/Jjb/r/IIJ/ GavmUk An-
/Cljmas, (Centra! Treaty Orgemualion, CENTO), bu niteltkte blok-
lae oldulae, Bu paktlae once IngUtere, 1950 ile bielikte de ABD'nln
desteglyle ayakta kalell, Bllige de1.'letlerinin bu pakllarla giitlugu
en temel bolgede .Ime!ann degimemesi ve Kiirdistan'm
parph statiikosunun devam elllrilmesiydL
Kfirt sorununda faktOr
Kurt somnu, bie b61ge sorunu, aynI zamanda ulusIararasl bie 50-
rundue, Soguk Sava doneminde sorunun bu boyutu daha da bii-
yOdii, Ortadogu, diinya dogan siyasal kutuplamamn en
onemli alanlanndan biel haline geleli, Kiirt halla bolgedeki siyasal
pkar kavgaslmn en biiyiik kurbartlanndan blri oldu, <;:iinkii Kiirt
halk' bie devlete sahip degildi, onu destekleyen devletlee yoktu ve
tiim haklan gaspedilmi oldugundan .avunmas,z durumdaydt.
ABD ve mutteRgi eliger biiyUk devletler, TUrk devletini Ortado-
gu'da NATO'nun olarak kulland'lar; karlhgmda siyasi
destek verdiler, silahla donatt,lar, somUegeci smIClanm korudular,
Iran, NATO iiyesi olmamasma ragmen 1979 ytlmdaki Islami devri-
me kadar ABD ve miitteftklerinden benzer desteAl aldt. 1960'lann
bamdan itibaren lrak yonetimi, SSCB'den biiyOk askeri ve siyasi
destek aldt.
Emperyalist devletlerin bamdan beri KUrt politikalan vardlf: In-
giltere ve Fransa gibi devletlerin .Kiirelistan Buro"lan varellr, Bun-
lara NATO donemiyle birUkte ABD ve etkinlik Alman-
ya da eklendL Bunlann Kiirt politikasma b6lgedeki I1karlan ya da
b6lgedeki ayaklan olan devlellerin pkan yon vermektedir, Yani
bu devletler Kurt sorununa hep TUrkfye, Iran ve lrak'm gozuyle
bakular. Bazen bolge devletleriyle diimelerine raAmen,
bu durum Kurt sorununda aralannda farkh bir politikalan oldullu
ya da Ktirt halkmm ulusal haklanm savunduklan anlamma gelme-
mektedir, Aksine bOlge devletleriyle pkar diitiikleei
an, sorunu ka,dtlar ya da Kiirt haklanndan bahsetmeye balad'-
lar, Boylece Kiirt sorunu, dunya poUtikasml belirleyen ilin
gerektiAinde suistimal edilebilen bir sOrun olarak kaldt.
B61ge devletlerinin politikasma gelince; Ortad0!lu'da devletlerin
demokratik bir temeli ve geleneAi olmadl. Bolge halklanmn da ta-
rihin onemli bir kesitine yaplan demokratik miicadele ve kazarum
geleneAi de yoktur, Bolge devletlerinin tiimii basklcl, anti-demok-
ratik ve somurgeci yap,da devletlerdir. Bilhasa Kiirdistan', somiir-
geletiren devletler bu yapldaellrlar, EAer Turkiye, Iran, lrak'm ve
Suriye'nin (aradaki niiansa raAmen) Kurt politikastnl cilm-
lede ozetlersem; Kiirt sorununu aralanndakf kullam-
yor, ama hangi olursa olsun baanya ulamas'rtl onlemek
(aralanndaki ne kadar buyOk olursa olsun) uzla,-
yoclar. Yani taktikte Kiirt sorununu kullanlyor, birbiriyle
diiebiliyorlar, fakat stratejide KUrtlere kar1 birleiyorlar,
Niians diyorum: OmeAin Tiirk devleti ilin ne Kiirt denen bir
halk, ne de Kiirdistan denen bir iilke meveuttur; Kiirtler, iddetle
ve asimilasyonla Turk toplumuna entegre eelilecek bir nesnedir,
lran, Kurt dilini ve bazl kiiltiirel haklanru reddetmiyor, ama sade-
ce bu boyutta sorunu kabulleniyori sorun, siyasal nitelik ahnca
iddetle iizerine gidiyor, tran, Kurtlerle olan tarihsel ve uksal ball-
26 27
lanm da Kilrtlere kar1 kullamyor. Irak, devlet olarak oluum silre-
cinde Kilrtlerin bilyilk dlreniine sahne killtilrel
IIzerkliklerinl kabul edlyor ve ball idari kurumlan Kilrtlere veri-
yor, ancak yandan sorunun siyasaJ boyutunu iddetle redde-
diyor ve asimilasyon paUlikaslm butiin sertligiyle yiiriitiiyor. lrak,
her direnl ve sav'4tn ardtndan demogralik yaplYI katliam diize-
yindekl fizikl tedblrlerle dejli,lirmeye iUna gtisteriyor. Suriye'nin
durumu daha farkh baJllkler Suriye en kii\iik Kiir-
distan pareasma hilkmelmektedJr, ama bu parea Suriye'nin petrol
ve tanmda en verlmlJ bIlIaeslcllr. Dola}'ls!yla bu Kiirdistan parcos!
neredeyse SUriye y.._1 bnemdedir. SUriye'nin komu dev-
letlerle ve iete de yatamaal'.orunlan devletlere
gOre Kurtlere "t6/e,.""'" dawaruyor; "J,endine kaT'' olmamak!"
kouluyla killtOrel 8bz yumuyor. Ancak bu devlet
de, Kiirtleri slyasaJ baJcJan olin blr halk olarak kabul etmiyor ve
bu iilkedeld Kilrtlerill llnemJj bIr keslml halen vatanda
Suriye rejlml de, bafU1II,I olmuula mamen Kiirt btilgelerinl Arap-
laurma poUtllcll8llll 8UIm'I,. 1Sl61 ylhnda ve bu-
giine kadar devun elllJdill A..-x",.".ProjBSI denen uygulamay-
Ja Kilrt bblgeslnde NIp Idl,tIri kwmu, ve demogralik yap!}'l de-
planllll yilrt1tmelllldlr., ,.
Kilrt halla bu statiikoyu ka!luli........lne, buna kar1 siirekli
direnroesine ve Kilrt sorunu bIp., aImulna rajlmen, lillen bir
Kilrdistan statiikosu yarallldi, SiyillliIIrIlaYl bu-
na uygun Kiirt polilikasltu da o......lIr. Gerek KOrdlstan ie or-
tamlmn iiriinii, gerekse bu dit nlarden kaynaklanan neden-
lede direniler KiIrt ,ttpuaJ llnda'Ukleri slatOkoyu te-
mel alan siyasal istekler bne silnJ117e bqlaclaJar. KOrdlstan'l ege-
menJiklerinde tutan devlederin.1yuU IIllerine tabl bu Kiirt poli-
tikaSl, kendi icinde de oldu, Bu duNm onlan daha da kul-
laruhr hale getirdi. Neticede sadece Kilrdl.lan'a hilkmeden devlet-
ler btilgeye ilgisi alan her KOrdistan'da kendine
h orgiit oluturma yoluna gllll, ya da oJanian kendlne Bu
yap! Kiirdlstan'da artlk karde kavgasmm ve
ulusal kurulamamasllltn en bnemU nedenlerindendir.
Sadece ge\lllite giinilmozde de Kilrt ulusal kurtulu mii-
cadelesinin en biiyiik sorunu yabanalann CIkanna tabi bu taktik
tinderlikler / tirgiitlerdir. r;:iinkil bunlar ulusal olanuyor, ulusal dii-
iinemiyor ve somiirged slnulan korumada neredeyse somiirgeci
devletlerden daha eok istekli davramyorlar. 1978'Ie birlikte
Kiirdistan'da Iran-KDP (!-KDP) halk direnii
bu smavli karllat! ve baarth olamadt. 1961-1975 doneminde
Giiney Kiirdistan'da Mustafa Barzani direni, ABD
ve Iran tarafmdan kullaruldi. Yine Giiney Kiirdistan'da 1980-1988
direnli, ayru ekllde Iran ve lrak tarafmdan kullaruldJ ve bu iki
devletin anlamaya gitrnesi sonucu yenlldi. 1991 y!hnda bu pare
a
-
da kurulan Federal Kurt Y6netimi de ayn! akibete
PKK'nin durumu eok daha olmakla birllkte ayru tuzakla
yiizyiize bulunmaktadir ve son birkae }'lId" ayru akibete
kavgas! veriyor.
Kiirt sorunu, 1970'li }'lllara btiyle sarktt. Kiirt halla miicadelesi
f
'J '4.
ve karuyla SOrununu gtindeme getirince, ancak sorunundan bah-
sedildi. Ama i1gi, izah polilikalar kaldi. Bura-
dan C'kanlmasl gereken iki tinemli sonue var. .

'I
....
j
Birindsi: Kiirt halkmm bugtinkii ktitii durumundan Kiirdistan'!
egemenlikleri aillna alan beige devletleri kadar, emper-
f yaHst devletler de sorumludurlar. Kiirt sorunu sadece bOlge dev-
letleriyle emperyalist devletler de
;.- liili tarallardir ve etiziim icin aym diizeyde sorumluluklan vardlf.
-:t -!;L Ikincisi: Kiirt uiusal hareketi ya da tirgiitleri, '!!,.iicadele ederken
sadece stimlirged devletleri degH, emperyalist giielerin de liili
kir! gticiinii tilii almak zorundadular. Bu durumda Kiirt ulusal
J
':t hareketi larumlamaya caIihgtrn taktik araa olma konumunu a-
madikea semiirged statiikoyu parealayamaz ve Kiirt ulusal soru-
-Sl nunu
Kiirdlstan'da toplumsal yapldakl ve
bunun slyasal alana yansunasl
Kiirdistan'da poHtik tirgiit 1908'de kurulan Kurt Teall Ce-
miyeti He baladt. Kemalist burjuvazinln basklsmdan "umutl" ke-
sen Kurt aydmlan, liberal bir atrnosferin FranslZ igal bOI-
gesindeki Beyrut ve Halep'te, 1927 yilinda Hoybun
orgtittinii kurdular. Ancak bu orglitlenmenin Kiirdistan'daki dire-
nilere bliyiik bir etkisi olmadt. Yine de Hoybun tirgiitiintin
28
29
iinemli iki aldu. Birincisi: Ermeni iirgutleriyle (Tanak
Partis!) dayan.ma ilikisine girdi. Hoybun iinderlerinden Ihsan
NUri, Kurdistan'a diindu ve askeri kamutan alarak Agn direnl!n-
de yer aldl.
Hoybun iirgutlenmesinde yeralan, Ingilizlerin denetimindeki
Guney Kurdistan'dan alan aydmlar, ulkelerine diinerek IIrgiltlen-
diler. Bunlardan R/:qfari (Kurtulu, 1940), (Devrlm, 1940),
fe-Kaf (Kamela Jiyanewey Kurd1stan; Kun Dirili Orgiitil, 1943)
iirgiitlerinin 16 AjluStoS 1946'da birlemesi sanucu Partl D6mollra-
tf Kurdistan-Irak (PDK-I [KDP), Irak Kurdistam Demakrat PartlsO
kuruldu.
E zamanh alarak Dallu Kilrdistan'da Partf Demokralt Kurdts-
tan-iran (Iran KilrdlstalU Demokrat Partisi, I-KDP, AllUStoS 1945)
kuruldu. Baanslz Mababad CUmburlyeti deneyine bu partlllncil-
luk ettl.
Bu orgiltlenmelerfn tilmilniln ortak IIzellilli uydu: 0 dllnem
ekanamlk ve taplumsal airet allalanlUn denetlmlndeydl ve
orgiitlenen aydllliar da bu kiikenden gellyordu. Bu nedenle IIr-
guder, aflret allalanna dayamyar ve ulusal balllmslzhk deliO, 11"_
rtklert dellifik almakla birlikte atanaml IItiyarlardl. Kilrdlstan'lIl a
zaman ki koullan henuz bu yap.y. aan bir iirgiitlenmeye el
mlyordu. =-
Guney ve Dagu Kurdistan'da bu h.zh palilik gellfmeler Ylf
alUr
-
ken, Kuzel' Kurdistan'da ulusal palitik selimeler hemen hemen
durdu. Kal! bir denetim kuran Turk devleti, Kurdistan'. henilz ka-
pitalist gelimelere Turk devleti, askerf denetlmlnl
sallladlktan sanra, asimilasyan amaclyla akullara alllfhk verdi;
dort bir yamnda aplan yatdl beige akullanna daldurulan Kurt /.
cuklan, Turklqtirilmek adeta kabay alarak kullamldllar. /4
Turk devletinin Kurdistan'l ekanamik gelimeye
I950'lerdedir. Turk devleti, NATO'ya girtnce luzla kapitalist geli-
meye yiineldi. Petrol, demir gibi maden ve diller enerji
kaynaklan Kurdistan'daydl. Boylece Kilrdistan'da devlet kapitalist
Iletmeleri hlzla Bu gelime sasyal ve demagrafik yap.ya
yans.ch. Kiiylerin kapalilill' allch; kiiyliller ehirlere akl!. Yerel gu-
cii elinde bulunduran feodaller, kapitalist iletmelere yiineldiler.
Ancak bunlar yatmmCl bUrjuvalar dellildi; varhklan Turk devleti-
nin himayesine ballhydl. Bu nedenle Turk burjuvasinin Kurdis-
..
...

'--
'1"'!!I,
"
tan'daki temsilcileri haline geldiler. Aydmlann bilelminde ciI .
iinemli delli1m aldu. kokenli aydmlar, arislOkrat aychnla"
ra gore daha etkin duruma geldiler. Diller iinemli bir gelime de
devlet iletmelerinde Kurt s!mfmm dallmas!ydl.
Ancak Turk dev!eti, tedbiri elden blfakmadl. Kau askert deneli-
mini surdurdu. Kurt aychnlanm Turk dilinin ve Kemalist yaarrun
araCI alarak kullandl. Siyasi partilere ancak kabul
./
edenler alindl. Ki Kurdistan'da yerel iktidan elinde tutanlann milll
duygulan zaylf!arru, gelimelerini Turk devletiyle ibirlillinde
gortiyarlard. ancak devlet denetlmindeki sendikalarda iir-
gutlenebiliyarlardl. Ulusa! duygulan kadar sm!fsal duygulan da
geriydi. Ama ne alursa alsun, eskinin sasyal yap.s. dall.lllllu.
Kuzey'de yeni bir siyasal surecin habercisi bu delliimler alur- .'
,
ken; ekanamik yapmm daha geri aldugu Dallu ve Guney Kurdis-
tan'da, feodal uretim ve kapah airet yap!st karundu. Iran ve Irak
devletleri, petral gibi dallal kaynaklan' bakillllndan Turkiye'den
daha zengin almalanna rallmen, bu iinceliklerini kapitalist
gelimeye yansllamachlar.
Kuzel' Kurdistan'da Kurt ayd.nlannm or2utlenrne ca-
basI TuiKTstihbaraliiun kam JOsiJYTa orilendi. 22 Eyltil 1959'da 50

Kurt aydml tu an I. Bu alay Kurt politik tarihine 49'/ar O/ay.
(aralanndan biri, Emin Batun oldulltinden) olarak gepl. 49 Kurt
"
ayd.ru arasmda 1992 ydmda Turk kontrgerillas! tarafmdan katledi-
t'
len Kurt Musa Anter de vardl. Anter anllannda
olaya geni yer vermekte, "tutuklanma karanrun donemin Devlet
Bakam Cela! Bayar, Babakan Adnan Menderes, D!ileri Bakam
Fatih Rutii Zorlu, Ikinci Genelkunnay Bakaru Cevdet Sunay ve
Devlet Bakam Tevfik !leri tarafmdan almd1lltru ve daha saY'da
ayd.mn tutuklanmasmm planland!ll.m, amacm uyam alan
Kurt aydmlanna karl bir kiyun aldugunu"5 yaz-
maktadlr. Kurt aydmlan, 27 MaY'S 1960 darbesinden sama
serbest buaklldl1ar, hem de yargl1anmaya tabi tutulmadan.
Kurt aydmlan, baskidan dalayl bir tiirlu orgiitlenrneye cesaret
edemiyarlard1. Aralannda fark! da bu}iiktii. Bir kesimi, Tur-
kiye'de yeni kurulmaya balaran Turk sol partileri yer alip
Kurt sarununu bu ekilde gtindeme getirmeyi hedellerken; diller
kesimi, PDK-I'Yl iimek alarak ayn iirgtitlenmeyi savandular. Birin-
ciler, TUrklye it;; Partis; (DP, 13 1961) yerahrken,
31 30
ikinciler 1%5 y.hnda TUrkiye Ktlrdisfan Demokraf Pamsfni (T-
KDP) kurdular. Ancak lki kesim de, "Kiirdistan'a okul, su, vol, ya-
tmm" gibi, heniiz ulusal ohnaktan uzak talep!eri ileri siiriiyor,
heniiz Klirdistan kelimesinin bile kullamnaya cesaret edemiyor,
verine "Dogu" teriminI kullamyorlarch. Ote yandan T-KDP lJeleri
y" Fail< Bucak'm oldiin1!mesi (4 Temmuz 1967, Siverek), T-KDP'nin
onUnil kestl.
np legal bir parti olduAundan, buradaki daha biiyilk

oldu. TlP'in Kilrt yapull' ve Kilrt slyasal tarihine Dogu ...
t mlfingleri olarak ge911n IOplanulara binlerce insan kauldi, bu top- I
l lanularda aulan sloganlar TlP, 1965 }'lhnda yaptlan se- S
'" \irnlerde Ttl,*"", BtZyrlk M/l18t Mecltsfne (TBMM) 15 parlamenter
soktu. Bu etlds!yle TIP, KiIrtlerin halk olarak demok-
ratik haklanndan bahlettl,C29 Ekhn 1970'teki 4. li,ongre ka.r.an) Ye '
J
Kilrtler ISIn ,ana dllde ellitim hakkl" maddesirti koy-
- U. Bu rnaaae, TIP'ln 1971'de kapallimasmm yapddi. 4}
J Kiirt aydinlan henilz lItanbul, Ankara, Izmir gibi Tiirkiye'rtin
biiyilk Ancak saydan ve
'.Y deAIm!f, emek\i kuJ.mcIen Belen 0Arend aydmlar 01-
mutu, Aynca bu d!lnem dilnyadakl ulusal hareketleri ve
\, Ball Avrupa'da ba,Jayan 0Arend hareket1 0%8), Turkiye'de urti-
versite 0Arendlerlnl etkiUyor, sUahll milcadeleyi ve emekl'i devri-
\
. , minI savunan radikal OrgUtler kuruluyordu, Bu Kurt oll-
t rencilerinI de et1dledi. Kurt i1niverslte Ojlrendlerinin bir kesiml en-
\ temasyonalist duygularla radikal Tilrk1ye sol 6rgutlerinde yer ahr-
\. Iken, bir kesimi np ile !l'inde llzerk Orgiltlerini kunnaya
\t laduar, Bu en 6neml1 lonucu oldu: Kurt sorunu,
y ulusal Sorun olarak giindeme geldl, Devr/mci Dogu Ktl/tar Ocak-
Ian (DDKO) adlyla orgutlenen Kilrt Ojlrendlerinin sallladlll'
meier, Kiirdistan'a yanSld, ve Kilrdlltan'm bUyiik bu
demekler kuruldu. DDKO, ulusal sorunu henuz refonnist
rin arkasmda gizleyerek giindeme getlrebiliyordu.
Bu donemde Kuzey Kilrtleri'n!n Ik! ilham kaynalll yard!: Biri
Giiney Kiirdistan'daki diAer! Turkiye'deki sol hareket.
1958'de lrak'a dOnem Mustafa Barzani, PDK'}'l tekrar
lrak'ta Abdulkerim Kasun, kralhlla son Barzani-Kaslm
diyalog yd siinnii, KUrtlerin hakkmm verilmemesl
i1zerine, PDK, 1961 }'lhnda silahh karan 1968'de
32
}.r
f/
J
j
darbe He iktldm alan Arap Sosyalisf Dirill Partisi (Baas), yenlden
r Kurtler'le 11 Mart 1970'te Baas yonetlmi,
"Kiirtlerin ulusal haldart dahil, ellitim ve Kurtlerin kendi
bolgelerini yonetme hakkmm tamndigml" alldarm, ancak petrol
L.._I__ ...1__ _ __ I ..... _ .1
Ud.A.lUJ1UU411 VI;; Keikiik boh!:elerlni otonomi slOlIlan-
ria" dahil etmemiiti. Baas yonetimInin oyala)11Ct politikaSl, Barza-
ni'yi kabul edip etmeme konusunda kararsll k.lml, sa-
destek ihtiyaCt duymulU. Devreye AID? girdi ve gii-
vence verdi. Bu giivence ile_ Barzani rekraf silaha sanldJ KArt di-
ltye, natta FiIistinIiiskerlerin yer aldigl Btrleik Arap Ordusunu
buldular. lrak, SSCB ile askeri anlamaSl imzaladl ve boy-./iL.
lece Va7}"ova Pakf.'mn silah ve askeri uzmardart da lrak'a akll. or-
Kurt ikJ SUper gueun lXllgedekJ i1stilnluk
araCt haline geldi. Kurtlerin Iran'm da hesabma
gelmlyordu. <;:unkii Iran, Barzanl'rtin olmas. durumunda
,,kendi" Kurtlerinln de aym taleplerle ayaklanacallml biliyordu. "Ki
1974 y.hnda ka1eme CIA raporlartnda da Iran'm otonom
bir Kiirt devletlnln kurulmasml lstemedilli belirtilmekte ve 'Blz;m
de ferclh effif!imiz 8tbi Iran da, Kilrtlerin yan ofonomiyi kabul er-
memeIeri ile kiliflenecek olan krizi fercih efmekfedir' denmektey-
di. "6 Yanl politlka uydu: Kurtler, 6lmeyecek, ayn. zamanda kaza-
namayacak, ama lrak'. za}'lflatacak kadar desteklenmeliydi.
Sadece Iran delli!, Turk devle'i de ifn Turkiye,
ABD'nin muttefiki oldullundan, bir yandan SSCB ile ittlfak yapan
lrak'm kazanmas.m istemiyor, diger yandan Kiirtlerin
olmamasl i0n heqeyi yaplyordu Sadece bunlar dellil, Ataplarla
i0nde olan Israil dahi oyunun kallhyor, Kurdistan'a as-
ked uzmanlar g6nderiyor, Kiirtlere sHah veriyar, egitiyordu.
Kiirtler, kendi i(1erinde de boliindiiler. Celal Talabani'ye ballh
grup Mustafa Barzani'ye ta"r aldi, kopmaya doniitil. Ta-
labani once Iran'a 1966'da Balldat yonetimiyle
da lrak'a dondii. Bu boliinme Kiirt bii-
yiik darbe oldullu Sibi, bugilne kadar devam eden kavga-
S1mn da balanglcl oldu. Bu faktorlerin yamslra,
faktOrierin rolii biiyiiktilr. Kilrt bohnek, Kiirtlerle
savapn ve bolgedeki olaylarda parmalll olan biitiin devletlerin
politikasl Kiirdistan'da airet allalarma dayah politika ve

33
-
PDK'nin demokratik gelimeye kapah yaplS' onemli Bu donemde T-KDP de aynhklar T-KDP yoneticlle-
nedenleri olmakla blrlikle, tUm nedenler arasmda one
rinden bir kesimi Barzani direniirtln desteklenmesiyle yetJnilme-
kan Iiderler arasmdaki ,bionci" olma kavgaslydL
sini savunurken; diger kesinti bununla yetinmeyerek, Turk devle-
Bu kadar gurun oyunlanna maruz kalan Kurt direnii uzun tine kar, dirertlin orgtitlenmesi gerektigini ileri siirtiyordu. Bun-
omurlti olamadL boyullanmasl bOlgertln somtirged dev. lar, tarumalanru Mustafa Barzani'ye yans.lltlar. Olaya Tiirk istih-
letlerinln tUmtinti korkuttu. ABD ve SSCB'rtln onay vermesi tizeo- barall miidahale ett!. dontitU. T-KDP'nin iki
ne Iran ile lrak, 6 Mart 1975'le imzaladlklan Cezaytr ile kanad'run onderleri Sait Elli ve Sail Kl!ffilzlloprak (Doktor
Ktirt direniinin alobetini belli ettiler. Ktirt direnii askeri olarak ile yonetici daha 1971'de hayatlanm kaybettiler. Bu kay'p-
oldugu bir donernde yenHdi. Irak, bu anlama ile larla T-KDP btiytik darbe yedi.
Arap Su Yolu tizerindeki haldanndan lrak, Ktirt dirertli- ate yandan Barzani direniinin yenilgisi, Ktirdistan'da yeni bir
rtI basurmak i>Jn verdlll! bu tavizi 1980 y'hnda geri almak istedi siyasal balang,cl oldu. KDP (PDK) yetersiz 01-
ve bu hamle, ikl devlet arasmda 8 plhk savam balanglo oldu. dugu tarUdmaya balandL Buna gore "otononti degil, bag.ms.z.
Direnii kmlan Mustafa Barzani, Iran'a Sadece 0 degil,
hk" iSlenmeliydi, "Ktirt sorunu bir degil, tUm
binlerce Ktirt !rak ordusu, Kurt bolgesine salduarak en az ortak sorunuydu", ,Kurt ulusal hareketine airet manllg. lie onru-
4 bin koyti harlladan sUdi. Barzanl, ABD'nin "kaUeltgini" unutma- ltik edilemezdi", ,Ktirt ulusal hareketJ demokratik olmak ve
<h. Kendislne destek soZO veren ABD Dlilerl Bakam Henry Kis- <hta Herici insanhkla ittifak yapmak, airet federasyonu yerine
singer ve Devlel Bakam Richard Nlxon'a ac,ld, mekruplar yazdI. halkm ulusal duygularla demokralik birligi zorunluydu." Bu taro-
Ktirtlerln y(IZOstii brak,lmas. ABD Kongresl'nde de tart.malara malar sonunda Celal Talabani, 1975 ydmda Yekftfya
neden oldu. Konuyla Hgill kurulan Komisyon'da konuan Kissin- Kurdfstan', kurdu (YNK, Ktirdistan Yurtseverler Birligi, k.saca
ger, ,Kurtler'in y(IztistU bualolmalan konusunda 'Kanun dl' faa- "Yekiti"). PDK'dan arta kalanlar, ayn, programla 1975 },hnda Sami
l/yetler tie misyonerlerin rallmalannr birbirlne karltlrmamak ge- Abdurrahman'm onderliginde PDK-Q;yada Muwaqaf. (Gel'ici Ko-
rekir'diye edepsiZ bir ekilde cevap veriyordU."7 ntite) kurdular ,'e Tiirkiye-Irak smmnda konumlandtlar.
Barzanl direnii doneminde diger Ktirdistan da Suriye denetimindeki Ktirdislan SUrlye Kurdistan
onemli gelimeler oldu. Bu direni tUm Ktirdistan i>Jn umultu ve Demakrat Partisi (S-KDP), kendi il'inde bOltindii; bir kesinti PDK
tUm Ktirdistan'dan yardim ve sava\'l ahyordu. Ama sadece Ttirki- gelenegine dayamrken, diller kesim YNK izledi.
ye ve Iran degH, Barzani de, dirertlin bu iki ulkeye yans.mas.m Dogu Ktirdistan'da l-KDP'den kopanlar, Kamela (Kamela Zab-
istentiyordu. Boyle bir durumda, iki devletin Ktirt dirertlini kua- eKurdfstan - Kurdistan Birligi, 1969) ad'yla
tacaldanndan ve sald.racaklanndan korkuyordu. Bu tarihi bir p_ orgtitlendiler. Kamela Ideoljide devrimd olmasma ragmen, prog-
mlglydl. <;:tinkti Turkiye ve Iran, Ktirt dirertli kendi smulanna ramda Olonomi talebini ama<h. Silahh radikal bir grup olarak kal-
yans,masa bHe, baan elde etmesini istemiyordu ve <h. 1980'de I-KDP ile girdi. 1983'le Iran'm iki muhalif
bunun ilin her eyi yap.yorlardL
grubuyla birleerek iran Kamunist Partisl'nl kurdular. Kamela, bu
1947'de yenilen I-KDP'nin yoneticileri ise Bagdal'a S1gmm.ll. partinin Ktirdistan seksiyonunu olururdu. Ancak Iran gruplanrun
Buniann Iran rejintine kar. direniine, lran'm kendilerlne "yard.- oven rurumlanlll prolesto edenler bu birlikten aynl<hlar. Kamela
min'" olumsuz etkileyebilecegi endiesiyle Barzani de imkan ver- etkinlillini yitJrdi ve marjinal bir grup haline geldi.
medi. Boylece Ktirt orgtitlerl, egemen devletler kar, karlya Daha btiytik ve onemli gelimeler Kuzey Kiirdistan'da oldu. T-
geliyordu. PDK-I ve I-KDP arasmdaki husumet ve KDP ikiye bOltindii; bir kesirni PDK'nm eski gelenelline ballh ka-
1979'da da gtindeme geldi ve PDK, I-KDP'nin elindeki bol- luken, diller kesim Kamite He birlikte harekel etliler.
gey; silah gtieuyle alarak Iran ordusunun denetJntine verdi. Bu sonuncular kendilerine Kurdistan Ulusal
34
35
,,\1:
(KUK) aduu verdiler. T-KDP'nin oldiiriilen onderlerinden Sait Ku-
IlUzltoprak'm ilkelerine baglt kalanlar Devrimci Demokratik Kultar
Derne!!i (DDKD, 1974) achyla orgiitlendiler ve daha sonci Kurdis-
tan 6ncu Partisfni (PPKK) kurdular. PDK gelenegine yakm
klmi Kurt aydmJan Rlzgarf (Kurtuluj, 1976) adt altmda orgutlendi.
Gemla savajmda t;:lo yOntemini benimseyenler Kawa ach alunda
orgiitlendi. Kurt anmn onemli bir kes' . de 6 . rlUil Yolu
(975) adl a tmda Ilrgilllen . Bunlara, daha soora ParNya arke- _
- ron uratstan (PKK,ledidlstan tiCi Partisi-1978) admt itan "Kur-
distan Devrimc
Her fugut, ayn blr cler81 pkanyordu. Kiirdistan'da politik yaztm
ve tantma stirecl b.,lanu,tl, Bu tartJimalar bazen SlOlrlm ailyor,
silahlt blei-m a4yOr ve aaYlda Kurt militanm hayanna mal olu-
yordu. Merkezl Killdiltan olan bu tartJjma ve argiitlenrnenin daha
anemli bit yam vadi; Tarklye tlrgiltlert lei-nde yeralan Kurrler Cki
baimda oldllAU glb! bu,on de TIlrk sol Ilrgutlerinln cogu yOnetici
ve militanlan hep KlIrt'tar), KlIrdistan'a dtlnilyordu. iff-
SaydlAlRI 6rSlItlerin tt1mll de liniversite genc!igine
dayanlYOrdu, Bu nedenl. Org(lllenmeye lIniversttelerin yogunlaitl-
III Istanbul, Ankara ve Izmlr glb! oehlrlerde bailamak gelenek 01-
mUIN, Aralannda ,entem..yonallzm" lie ,mlIUyetpllk", ,silahll
mlleadele", ,legal-illegal tlrglltlenme", ,mllcadeleye Tilrklye'den
mi, yoksa KGrdistan'dan rru bailamak gerekir?", ,TIIrk solu'yla bir-
Ilkte mi, yoksa ayn rru argutlerunek gereldr?", ,mlleadelede eWr
ya da ktr aneelligi", ,miicadelede 55CB, yoksa t;:lo e1zglsi mi?",
,PDK He mi, yoksa YNK He mi ittifak, ya da onlardan bagtmslz ar-
giitlenmek" ve benzeri konullarda aynltklar varch. Bu ayrthklar
grupl"maya yolaClyor ve her bit grupl"ma klsa siirede farldl bir
orgiitun doguuna yol aClyordu. Ama wmiinlin de ana temaSl
iuydu: ,Kiirdistan samiirgedir. Kiirtler blr ulustur. Sazkonusu olan
Kiirt halklmn ulusal haklandu. Silahlt mileadele merudur." *'
HenGz cocukluk donemini yajayan ve """Iannda bGyDk bit ya-
nsa Qiren Kiirt orgiitlerinden bir tanesi CUgerlerioden anemli fark-
lar ta 1m la I. Bu PKK idi. Bu farlan neler oldugu bVanlamda
kita m ana konusu ur.
o
36

. '" "" 'i '
2
AfPKK'nin dogu!?u ve 1975-1980 done-
minde ulusal mucadelesi
Tiirkiye'de 12 Mart 1971'de yapdan askeri darbe toplumsal hare-
kello aniinii kesti. Aneak ulusal ve topIumsal dlnarIlikler baskl al-
unda da olsa gticlendiler. Kiirt ulusal sorunu arttk bu
lemel agesl haline gelrIliti. 1973 yI1mda tekrar parlamenter rejime
0 zamana kadar gizli plriitiilen siyasi
dergi ve demeklerde ifadesini bularak legal zerIline yansl<h. Ji'f
Kiirt polltikasmda Abdullah Ocalan faktOrii
PKK adl, bir anlamda PKK'nin yaratlosl Abdullah Oealan'la 6z-
deitir. Grup donemindeki cahimalanna aWt olmu, bit Iasnunda-
yeralmt ve onu yakmdan tamyan biri olarak, bealan'm kil1igi ve
bahsederek konuyu
Urfa'run Halfeti ilcesine ballh bmerli kayiinde yoksul bir Ciftci
ailesloin en biiyDk erkek cocullu olarak 1949'da dogdu. t;:ocukluk
ve genpillinde dini inana allu basll. 1969'da Ankara'da Tapu Ka-
dastra Okulu'nu bitirdi. Bir yd Diyarbaktr'da tapu memuru olarak
Callitl, Ttirkiye'de devrimei Gniversile genpigi eyleminin
1970-71'de Istanbul Hukuk FakUltesl'ne kaychru yapttrdl. Buradan
1971-n'de Ankara Siyasal Bilimler Fakiiltesi'ne geCti. 0llrenei
genc!ik hareketinden etkilendl ve ulusal soruna i1gi duymaya
ladl. Ondaki bu doniiiiim cok htzh oldu! 12 Mart 1971 askeri dar-
besl'nin archndan, 7 Nisan 19n'de bildiri dailltmak eylemlerinden
tutuklandl, Ankara Mamak Askeri Cezaevi'nde 7 ay kalrnL,."
'/' 37
bealan, 1974'te bir grup Turk devrimcisiyle birlikte Ankara De-
mokratik Yaksel 6grenim Demegfni (ADYbD) kurdu. Bu danem-
de henuz enternasyanalist ilkeleri ande tutuyardu. Ama lusa sure-
de ulusal Sarun kanusunda duerek dernekten aynldl.
Etrafma tapladtgl arkadalanyla birJikte grup alarak hareket etme-
ye baladl. Grubun ileri surdugu ilkeler unlardl: "Kurdistan sa-
murgedir", ,argutlenmede Turkiye degil, Kurdistan temel altnmalt-
dlr", "argutlenme legal degil. illegal almahdlr, legal bir
devrim argUtii devletin istihbarat ve polis gUgeri tarafmdan he-
men ezilirdi", "silahh mueadele teme! yantem almaheltr." Grup,
1975'ten itibaren Kurdlstan (Kurdistan Devrimcileri)
adlm kuJlanmaya, bu 1slmle braur basmaya, bildiri dagltmaya

Ocalan ve arkadalan, Turkiye sol "ulusal socunda. Ke-
malist davranmakla", diger Kurt gruplanm da "milliyet\ilik"le
ladl. Boyleee hem KemaJizmi, hem de KDP'lerde ifadesini bulan
Kurt milliyetl'!\ljlini sert eletiriye tabi tuttu. Turkiye'de merkezleri-
ni kuran ve legal Kurt gruplanm da eletirdi ve legal mu-
yontemlerini reddetti. ;if:.
Bu elet1riler, zaman zaman varan tarumalar ve reka-
bet nedeniyle Ocalan ve grubu, diger Turk ve Kurt sol gUgeri ta-
rafmdan dttalanmak istendi. Gruba "Apoeular" ismi taklldl; grup,
"maceraa", "goist" l hatta "Turk istihbaraunm orgiirii" sucIamalan-
na maruz kaldl. Bu son Ugur Mumcu gibi tamnnu Turk
yazarlanmn arannnalanna kanu aldu. bealan'm k'mdisi bile
sanrald ylliarda bu ilikin kez "MITin
ta grubu denetim alnna almak istedigini, kendisinin bunun bilin-
cinde aldugunu, gruba slzdmlan bazl kiileri bildigini ve MITin
ayurllanm amak burllann \'arltgma bir muddet tahammUi et-
tigini" apklamaktadlr.
MlT deneysiz orgutler ajarllanm slzdmyar, arala-
nnda pkararak, genel aIarak geJimenin anu nloyar,
azel alarak hedef aldlgl grup ve anderlerinJ daha ayaklan uzerine
durnmadan imha ediyardu. bealan ve arkadalan, bu tehlikey!
defalarca yaadllar. Grup, argutleninee, 1976 ylhyla birlikte
yoniinu Kiirdistan'a bealan, arkadalarlnt Kurdistan ehir-
lerine yerleUrdi. Kurdistan'm tiim biiytik ehirlerinde taplannlar
yaptl. Bu taplanttlara parele! alarak kadra egitimine aglThk verdi. -W----
bealan, silahll mueadele taktigini daha ilk gunden hayata gel'!r-
di. Kardistan Devrimeileri, bHD'nin paramiliter ITkp argiitii MilIl-
yet,t Haraket Partisfnin (MHP) Kurdistan'daki orgutlenmesine
saleltrdl. Antep, Urfa, Mara, Elazlg ve Bingal gibi ehirlerde
saylda silahh eylem yapn. Taprak agaltgmm aldugu Urfa'd.
devlet alanaklanyla ytiriitiilen MHP kurumlamaSlnt ve "balgeyi
MHP'nin denetimine verme" planlnt baa \'Ikardl. Bu eylemier,
bealan ve arkada!annt Turk istihbaratmm hedefi haline getlrdl.
Ancak Kardistan Devrimcileri'nin aldugu sadece
MHP degildi, Kurdistan'da argiitlii Halkm Balkm Yalu
gibi TUrkiye sol orgiit!eriyle de girdi. Bunlara TUrk dev-
letirtin Kurdistan'daki ayaklan feodal-kampradar ,eteler ile diger
Kurt argutleri de eklendi. 4:::::
bcalan ve arkadalan, arnk Turk istihbaranmn imha hedefleri
arasmdaydl. Ama 1978'e gehndiginde grup buytimu, Kurdistan'm
leWr ve orgiitlenmi, ogrenci ve ililer arasmda kitle-
sellemiti.
bte yandan ve. Turk istihbaratmln takibi, grubu
-:7kamplalarla ytizyUze bITaklyar, ciddi kapplara yalapyordu. Kar-
distan Devrimeilen'nin ilk kaybt, 18 MaylS 1977 tarihinde aldu.
bealan'In yalon arkadalarmdan ve Tiirk kakenli alan Haki Karer,
Antep'te Olduriildu. Karer'! katledenler, Ennenistan'daki KultIen
de kasdederek, Kurdistan'm bel bir somurge aIdu unu id-
dia ettiklerin n, Parr;aCl ar a ara adlandtnltyarlarelt. Kilrdis-
tan Devrimcileri, bu grubun Turk istihbaratl tarafmda'n kurulup
yorllendirildigini iddia ediyardu. Karer'in aldUriilmesi ve izleyen
alaylar bu iddiaya yaptldl. c;:unkti. Karer'in alduriilmesi:
nin ardmdan Xfin:listan Devrimcileri gru6undan ciddi kopmalar
aldu. Aynlanlar kendilerine adlnt verdiler.
.- Oealan, Be. Pars:aellar gibi TekoSln In de argudenmesine aman
\'ennedi, fizlki saldlTlIaria bu grubu da tasfive ettl.
Ama Karaistan Devrimcilen'nin kaytplan amy-ardu: 18 Maps
1978 tarihinde Urfa'nm Hilvan Halil c;:avgun isimli dev-
rimci olduriildti. brgtitler arasmdaki da hayatml kay-
--tJedenler Aynea yakalanmalar aluyar ve bata Dagu Perin-
denetimindeki Aydmltk gibi kimi sol basm arganlan da da-
hil ahnak lizere Turk basml, bealan ve arkadallaTl aleyhine bti-
ytik bir karalama ve hedef gastenne kampanyaSl balatmlt1.
.------ --------------
39

38
PKK kuruluyor
PKK'de daha grup dOneminde ba,layan bir gelenek vard" "Bir ka-
ytP bu eylemle, yani allhmla allmahydl". Turkiye le-
hirlerine bile yansl1"'n I"'llimalar, devlelin izleme ve propaganda-
SUll, olulan kadro ve klde gucilnu (>calan,
ilkelerinJ olulturdugu 6rgOtOnu partileltirmeye karar kl1d,.
PKK'nin kurulul loplanllsl, KaSlm 1978 sonlannda Diyarbaku'lO
Lice baSh Fis kliyilnde yapdd\. Ki bu k6y sonradan Turk
ordusu taralindan YtkddI. Ve toplantIYa ev yapm'l olan
Zogurlu ailesinden Seyfettln (Uludere, 1987) ve Alaaltin
(Di1"'rbaklr, 1988) kardeller PKK gerillaS! ikeri hayal-
lanru kaybeltller, Diger ik! kardelleri, Zana ,'e Lokman Zogurlu,
DiJl'lTbaklf'da kontrgerilla tarafmdan kapnlarak 6Idumldiiler (9
kim 1993).
PKK Kurulul Kongresi'ne kaulanlardan isimleri tespit edilenler,
J
Abdullah ('lealan, Cemil Baflk (halen PKK-MK uyesi),
D6nmez (tutukland., itirafp oldu,. PKK taraflndan oldlirUldu),-:/
Mehmet Hayrl Durmul (PKK-MK uyesl, 1982'de cezaevinde haya-
{
l1fU kaybetti)",Mehmet Thran (Agrul, PKK taralindan 6Idiirtildu),
Mehmet eahit (ytllarca cezaevinde kald\. Cezaevinden (lk-
uletan soora orgiltOyle dOltO, PKK tarahndan oldiiriildu), 0
Ferzende (flilarca cezaevinde kald\. Halen yal'Yor, polilika-
fl terketti" Ali Haydar Kaylan (halen PKK-MK liyesO, Mazlum

Dogan (pKK-MK liyes;, 1982'de cezaevinde kendini yakarak 61-
_du), Sakine Canslz (ytllarca cezaevinde kaldl, halen PKK-MK liye-
sO, HQseyin TOPilider 1980-87 aIilsmda cezaevinde kaldl
Ocalan olayindan sonra PKK'den GiindOz

(yillarca cezaevinde kald', ltirafp oIdu, halen yaltyor), Kesire Y1I-

dlnm C1988'de PKK'den aynldl, halen yallyor), Duran
Kalkan (halen PKK-MK liyesO, Ali Cetiner CI98Tde PKK'den aynl-
dI. Almanya'da tutuklandl, ilirafp oldu. Halen bu iilkede ya,tyor),
Farok Ozdemir (Antepll, 1980'de tutuklandt, halen cezae,;nde), /"
Abas Gokta, (aklbeti billnm!yor), Abdullah Kumral (Urfah,
1982'de LObnan'da IsraU saldlOslOda hayauru kaybetti), Seyfettln
ve Alaatlin
Toplantlda Abdullah Ocalan Genet sekreter, Cemil Baytk Genel
Sekreter Yardlmclsl, Mehmet Hayri Durrnu, Dbnmez ve

"'1
Baki Karer Orglitleme Komi'es! liyeHgine, Siverek-Hl\van blllge-
sinde yuriitiilen silahh savala komutanllk yapan ve kangrede ha-
zu bulunmayan Mehmet Karasungur Askeri Sorumluluga, Mazlum
Dogan Basm-Yafln Sorumluluguna Ancak daha bir yll
bu g6rev dagtlHTII tutuklanmalar ve Ocalan'm
yeterll gibi nedenlerden yerine bakalan

Bu toplanumn san gunii alan 27 KaslfO 1978 tarihi parti
tarihi oldu ve partinin adl Partiya Kame,*" Kurriistan (PKK, Kur-
dlstan Partis!) oldu. PKK'nin progranunda temel ilkeleri
belirleniyardu,
"Kurdlstan s6murgeOO, Kilrt halkmm temel sorunu ulusal kurtu-
IUltur, t"f-'1Ir /frI+'-. 11 .i.l.IJ-
"Klirdislan devriminin mllli ve der60kratlk olmak uzere ild ka-
rakteri vardlT: Milli Kurt hallayla Turk devleti ve arkasm-
dakJ emperyalis, arasmdaki Demokratlk
ki: Kilrt hallayla, feodal dlizen ve gele1iekler arasmdakl ,eUlld-
00. Bu ik! biOOcil olam rnilli
"Klirdistan devrimi, temelinde devrimci gen,lik, ve yoksul
koyliilerin oldugu halk devrimidir, Kurdlstan devrimi, bu blok
etrahndan tiim yunsever halk kesimlerinin yer ald.gl cephesei
biT devrimdir.
"Kiirdistan devrimi, uzun siireli halk sav3Jdu. Savunma
1
denge
ve saldm d6nemlerinden olUlan halk s""llrun temel miicadele
yomemi silahh milcadeledir, TOrk s6miirgecUllli, ardmdaki em-
peryalis' gil,ler Ve Kurdlstan'daki rere! silahh mu-
cadelenini hedefidir.
"Kiirt sorunu, bir sorunu olmaytp, dart parcanm azgur
ve blrlik olInas! sorunudur. Bu nedenle Kuzey Kurdistan devrl-
minin temel lttifakl, diger Kurdistan pa",.Ia" ve buralardaki
kurtulul
,KOrd!stan'a hiikmeden iilkelerdeki devrimcl hareketler
olmak uzere, Ortadogu ve dun}..dald tiim ulusal kurtulul, i"i
Slntn haraketleri ve sosyalist gUlj'-leri, Kurt devrlminin ternel rnut-
tefikleridir."
PKK'nJn bu ilkeleline, 0 talihi kOlullarda sol egemen
olan dOnya genellndeki ulusal soylem egemendir,
41 40
PKK, Kiirdis,an tanhinde ulusal kurtulu hedefini ve silahh miica-
deleyi bu kadar ne' ifade eden ve Tiirk devletine meydan okuyan
ilk Kiirt politik orgiitUydii. Bu, tarihsel ve bir 0 kadar da riskli bir
kararoL i;:unku bu karann ardmdan Turk devletinin tUm giicUnii
kullanarak PKK'nin iistUne gideeegi muhakkaktl. Halbuki PKK
heniiz yeteri kadar 6rgiitlu degildl, yeteri kadar deneyi de yoktu.
Tiirk devleti, sadece PKK degil, heniiz giifsiiz ve hazlChks,z da 01-
salar diAer Kurt oTgiitlerinin de uzerine gidecekti.
PKK, KDP'leroe ifadesini bulan otonomist ,izgiye sert bie ekil-
de kar[ ployorou. Ama POK ve YNK'nin tUm Kiirdistan'da gele-
neksel giicU Yard! ve PKK d!lmdaki Kiirt orgutleri u ya da bu e-
kilde bu iki orgiitten birine yakm duruyorlardL
PKK, S5CB ,izgisini de eletiriyor, sosyalisl 6gretide bloklardan
uzak baj!lmslz blr vol tutuyordu. Bu tutum onu, SSCB'nin bOlge-
deki ayaklan olan komiinist partilerin hedefi haline getiriyordu.
PKK, an yumagma Donarumslz, deneyimsiz
ve ancak bir ka, ydhk olan orgiit, bu kadar diiman ve gii,le nas[l
baa pkaeaku?
PKK programnu uyguluyor
PKK kurululunun ardmdan kadrolaruu pam komiteleri eklinde
orgiitlemeye baladI. Ama kitlesel gelime orgutlenmenin hlZlm
ve diizeyini a!yordu. UIIIsal kurtulu sloganlar! k,sa siirede halkta
yank[ bulmutu. Belli bir 6rgiitlenmeden soma PKK, kuruluunu
eyiemlerie a"klad!. 26 Temmuz 1979 tarihinde Salih Kandal y6ne-
timindeki PKK grubu, Ada/ef Pa71isi (AP) milletvekili ve aym za-
manda Siverek'in en etkill feodai aga" Mehmet Celal Bueak'm
bulunduj!u eV1 basl1 (M. Celal Bueak, Dogru Yol Partisi (OYP)
milletveklli Bdlp Sedat Bueak'm amcas,). Hilvan b6lgesinde KIrba-
k<lyilne yapllan bu baskm slCasmda PKK'den Salih Kandal ve
Bueak'rn ,ok ,aytda silahlt adarm hayatlanm kaybetti. Bu tarihle
birlikte PKK ile Mehmet Celal Bueak yonetimindeki silahh feteler
arastnda ,al1malar, 12 Eyhil 1980 darbesine kadar de-
yam ettl. PKK, silahh pUlmalan gerilla mueadeleslnl gelltlrmek
I,in degerlendirieken; Tiirk devlerl ise fal1lmalan PKK'yi bu alana
slkrll1rma ve bugmak IfIn kulJanlyordu. C;:at1lmalar giderek
PKK'nin kontrolunden pkarak koylii savalma d6nutU. PKK'nin
onlarea kadro ve savaps[run hayal1m kaybettlgi Siverek fal1ma-
lan, PKK rarihinde olumiu ve olumsuz 6zellikleriyle ,ok onemli
yer tutrnaktadlC.
PKK ehirlerden kITa a"hrken, koyleri denetimlerinde tutan feo-
dal aj!alarla savamak durumunda kald!. Siverek ve Hilvan b6lge-
lerinde feodal ,e,elerle farp,malar, Mardin ve Ba,man'a
da yansldl. PKK, artlk k6ylerde de
PKK, 1 Mayls g6sterilerine kirIesiyle kallhyor, Batman'da Turk
devletinin en bGyiik petroi Illetmesinln CTiirkiye Petrolleri), Cey-
lanpmar'da yine Turk devletinin en btiyiik tanm iletmesinin
(Devle' Uretme C;:iftlij!i) ililerinl 6rgiitluyor, sendika se,imierini
kazamyor, bag,mstz Kurt sendikaClllgm' deruyor-
duo PKK, petrol merkez! Batman ve Urfa'run Hilvan ilfesinde be-
lediye kazannuti. Bu iki mevzinin anlam, biiyiik-
til. Batman belediyesini devie' istihbara, gii,lerinin denetirnindeki
feodal ,eteler ellerinde tutuyordu. Urfa biilgesinde ise roprak aj!a-
egemendi ve toprak emekflIeri iizerindeki somGrii en fok bu
bolgede belirglndi, oyle ki binleree koylu k61elik kOlullannda ya-
'yorou. Toprak agalan geleneksel olarak Turkiye'nin en muhafa-
zakar partilerini destekliyor ve denetimlerinde silahl! ,eteleri sG-
rekli mevcuttu. PKK'nin elde ettij!i mevzi, Men bUyiik ,ahmala-
nn haberdsiydi. Niteklm ard, arkas' kesilmeyen okuJ boykotJan,
ehirlerde grevlerinl, koylerde toprak igalleri izledi.
Ytgmsallaan Kiirt ulusal hareke'i, tilm zayIlhklanna raj!men
TGrk devletin; oldukf" zorluyor, devletin "bitirdimf" dedigi Kurt
sorununu tekrar, hem de ,ok daha gGI'!G ve farkl, blr ekilde gun- .
deme geliyordu. Devlet bu gelilmenin iinGnG kesmek i,in prova-
kasyonlara ve katlamlara balad!, Maral'ta MHP'lileri halka saldu-
l11dt, 300 kadar Alevi Kurt katledildi (23-24 Arahk 1978), Turk or-
dusu, Hakkari'de temsili dGman giiflere KGr' k[yafetleri giydiril-
mi.l yerel Kurt ayaklanmaJanm bastlrma tatbikall yaptl. Kiirt
Ierinde 'ek 'ek s[k!y6netim ilan edildi. Batman Belediye
Edip SOlmaz, ardmdan daha bir ay gefIDeden TUrk
kontrgerillasl tarafmdan oldGriildii (12 KaSlm 1979).
PKK, fok y6nlG pllma i,inde kald!. Bir yandan devler gGfleri,
ve KGrdistan'da da yere! feodal ,eteler, dlger yandan kimi sol 6r-
gutleri ve baslrun propagandaSJ. Bu fallmalara 1979'da bir yenisl
42
43
eklendi; KUrt sol orgiitlerinden Ozgurluk Yolu (PSK, Partiya Sos-
yal1sta Kurdlstan [Kiirdistan Sosyalist Partisi]), DDKD ve KUK, Ulu-
sal Demokratik Gur;blrli{!l'ni (UDG) kurdular, tahrlk ve
gerginlik sonueu UDG i1e PKK arasmda siiahI!
UDG, Turkiye eephesinden Turkiye Komard.t Partlsl (TKP) ve
muttefiki TUrlziye Parttsi (TIP), TUrkiye Sosyaltst Parttsl
(Tslp) tarahndan, Kiirt eephesinde de PDK-Ger;ici Komite tarahn- ';r
dan desteklendi, Ge,lcI Komite, KUK'a agtr silahlar verdi, PKK ile I,
KUK arasmda aylarea siiren silahh iki taraftan on[ar- v
ca militan hayatlIll kaybetti. PKK 1981 ydmda yapttgl I.
51' nda bu mahkum etti. _
_ <;:attmalar Tilrk devletine yanyord.!!.;, Birden giirunii
bir iline giren PKK Wrk istihbarattrun izlemesi
sonucu aralannda MK uyesi Mazlum Dogan, Mehmet Hayri Dur-
ve Kemal Plr'ln de o[dugu saJllda PKK kadrosu bu do-
nemde tutuklandl. Tutuklanmaiar ve olumler, artan kitle gueune
ragmen PKK'nln brgtidenme ve mueadelesinde zaaflar yarattyor;
fugiil, silahll ve )'lgm eylemi uzerindeki kontroliinii kay-
bediyordu. Orgiit, yaratllgl Ylgm ey[eminin gueune uialamlYor,
yon veremiyor, bbyleee araga kalkan ytgmlann gUru dejlerlendi-. \,
rllemedigl gibi, )'lglnlar buyiik leMkelerIe yuz:yiize geliyordu. '-"f"
Bu dbnemde sadeee PKK degu, Ozgtlrluk Yolu, DDKD ve KUK
glb! Kurt orgiiUerl de be[ediye, sendlka gib; birr;ok mevziyi ka-
OZgUrluk Yolu, Diyarbaktr (Mehdl Zana) ,.., Agn (Ur-
fan Alflas[an) belediye Bu mevziler
Kurt haikmlll kazanmilanyc!l ,.., orgiiUer arasmdaki sorunlara rag-
men aym devam ederse birlik olacakll.
Sadece Kuzey Kurdlstan degil, diger Kiirdistan da
uiusai kurtulu rnOcadeleslnln geltmesi Turk devletlnl korkutu-
yordu, 1 Subat 1979 tarlhlnde lran'da SahJ.lk Rejimi'nln ytkllmasl
Dogu Kiirdistan'da sllahh ayaklanmanm oniinU a\'Oll, bu Kurdis-
tan bir anda Iran askerlerinden anndmlmltt. 22 EylUl
1980'de Iran-lrak savatnm parelel olarak, GUney
Kurdistan'da Irak rejimine KUrt direnii birkal' ay
il'inde bo[ge[er !rak ardusundan
Kurdistan topyektin dogru yol ahyordu. Eger onUne ge-
fllme"", parfadaki Klirt dtrenilerl araslOda iltifak ,.., birlik ka-
fll1dmaz olabilirdi. bu TUrk Gene[kurmaJll yoneti-
44
,---- lIlili'I,.'__

me el koymaya hazlrlaruyordu. Donemin Genelkurm.y
Kenan Evren, Diyarbaklf'a gidiyor, Klirdistan'daki ordu komulan-
Ianyla toplantJIar yaptyor ve darbenin son hazlfhklanm yaplyor-
du, ardlOdan Irak'a gitmiti, Darbe, ABD ve NATO il'in de kaprul-
mazdt, lran'daki Islami devrimden sonra, Afganistan'dan tobnan'a
kadar ABD karltt bir cephe onaya Bu, ABD'nin bolge
II'In ongilrdUgii ve ABD'ye bagh anti-komuntst oIuan
YBII KUjakln buyiik darbe almasl demekti. ,
()ca!an'm dtifiindiiklerl
Bu donemde gizlenerek, TUrk istihbarattrun izlemesini ve komp-
[o[anm Ocalan ise fugul lizerindeki kontroIUnU hemen he-
men tiimu de i9nde olan birl'ok bolge or
gtitiiyle baglan kopmutu. Ka},pJar ve tutuk[amalar, orgiltii yak
olma noktasma getirebilirdi. Ocalan'lO yaklO olan
PKK-MK Dyes; sahin Doomez, tutuklanffil, klsa sUrede saf
itiraflanyla brgu[(l I'0k zor duruma
Tehlikeyi goren OeaIan, orgUni toparlama ,.., profesyonelletir-
me karanna Ancak 0 kadar I'attma il'inde ve izleme aittn-
da, Ustelik darbe ir;in gun sa)'lldtgl bir donemde Klirdistan'da bu-
nu yapamayacag,na kanaat getiren Oealan, PKK kadrosu Ethem
Akfan'la birlikl!;. Temmuz 1979'da once Surlye'ye ve oradan da
r tobnan'a giderek, Filistin direni brglitlerlyle ilikiye gel'll. A)'1lt
zamanda Dogu ve GUney KUrdistan'a gruplar gbnderdi. Suriye'nin
bolge POlitikaSI b6yle bir ilikiye el verlyordu. KI Surlye bolgenin
,.., dUnyamn sirasal ragmenl998'e kadar PKK
politikas.rt1 a}111 ekilde sUrdiirdii. TUrk devletine ge1ien
Kurt direnii uzun siirede Surlye de tehlikeler yaratsa bile,
Wrk devletinin tehditi altmda olan Surlye il'in en iyi savuoma bi-
I'irniydt. Oealan-Suriye Hikisinln boyle hassas I'!karlar uzerlnde
Bu sadeee Tiirkiye He Surlye araslOda mevcut
"FIrat nehrinin suyunun sorunu"na endekslemek son
derece dar blr degerlendirme alur. Tiirkiye'ye (ama
herhangi bir direni) Surlye neredeyse stralejik bir onemdey-
di, Bu hassas ilikiyi beri san dereee dikkate alan 6ea-
[an, SUrlye'nin egemenligindeki Kiirtlerin ulusal talepIerini ,kal-
45
mak"tan Bu da Suriye'nln PKK'yi himaye ennesi
ka bir Ocalan da, elde ettigl bu son derece onemli
ve destegi orgut muhaliflerine ve yeri geldigin-
de diger Kurt orgiitlerine etkin bir kullandt. Bu
destek, Ocalan'm PKK'yi y6nettigi y!llar bOYUl)ca ustUn geimeSini
saglayan on onemli avantajt ya da kozu oidu. J,b
Buracla Ocalan'm kiililli hakkmda bilgiyl vermeyi gerekli go-
riiyoruffi: Ocalan, duunce, orgutlenme ve yonetimde bamdan
beri PKK'nin beynl ve motaru oldu. Yapacaklanna onceden du-
iince olarak hakim olmakta, pratijli kafasmda en inee aynntlIan-
na kadar sonra hayata Bu ozelli-
Bi klsa zamanda arasmdaki mesafeyi ve yone-
thnle ilgili konular tamamen onun tasarrufunda kaldl. Tespitlerin-
de isabelli olup olmamjll bir yana, sonuna kadar iddiaQ davran-
maktadtr. Bu ozellijlini mutlak otoriteyle birleince du-
ve karar oncelil!inde de hakim oldu ve bu hakimiyet,
resinln degimesiyle blrlikte bir kurumlamaya
Ocalan'm zorluklara inatp, ama kavgaQ bir yapisl
vardtr. En azmdan olaylan bu tarzda yanstnna ve be-
nlmsenne ozelligi vardtr. Ama tarihteki tiim benzerleri gibi kaza-
nacajlmdan emin oldUjlU konularda bu kavgaCl ozellijli
Otoriteyi bakast ile paylamak istemeyen ocalan, kendisine mut-
lak bajllmltlljll ve bunu neye mal olursa olsun
resine hakim ktlmaktamr. Bu nedertle argiit Orgut
muhaJifierine karl acrrnastZ olmutur. Atn hassasiyeti olan 6ca-
. lan'm bu ozellljli, zaman kukuculukla Has-
saslyet ve orgiit kavraffil ve Orgut birlijlinln
yaparak ldeolojik ve siyasal olarak Bu nedertle ar-
gut ve orgiit blrlijli, adeta onun olmutur.
Turk devleti son derece vahi ve Orgut daglnnakta "usIa!" bir
devlete PKK'yi yaatmak becerislnl gostennenin belki de en
onemli ozellik ve strlanndan biri bodur.
6calan'm bu ozelllklerine mucadele ll'lnde da eklene-
cektir. Kitabm lctnde bunlan Ama Ocalan ve PKK,
onemli bir ayrun noktasma gelmltl. Bu tarlhi onemdeki Kurt diri-
lii, kaltCllatmlabilecek m1ydi, yoksa onceki Kurt ayaklanmalan-
run aldbetinl mi izleyecekti?
3
15 Agustos Attltnuntn haztthklart,
eylemler ve (1980-1984)
Atllun oncesi siyasal
Kurdistan ve Turkiye halklannm kaderini etkileyen en onernll
olaylardan biri 12 Eyliil 1980 askeri darbesidir. Darbe, iki toplu-
mu, Ozellikle de Kurt toplumunu ezip Turkiye'de onceki
darbelerin aksine, 1980 darbesi dOjlrudan Kurdistan halktru hedef-

Henuz donemini Kurt orgiitlerinin, askeri
cunta ile doBrudan "e olanaklan yoktu. Saldl" ve
imhamn hedeflerinden birini PKK, kadrosunu

Cunta uzerinde dejlerlendirmeler de birhirini tutmuyordu. Silah-
It eylemlerinden dolay! PKK'yi cuntaya davetiye >lkannakla
yanlar az deBildl. Hem cunta, hem de kimi sol bu saldl-
nlar PKK'nin yaayabilecejline ihtimal ,..renler az-
m.
Kurt1ar sofrastnda PKK
PICK darbeden soma neler yaptt? Mucadele nitel uru
nuyse; mucadelede gelime ise yerinde karar ve flfSatlan dejler-
lendinne sorunuydu. Bu da giie1u kadrolar demekti ve PKK'nln
bonlar vard\. PKK, oneeden darbenin olabilecejlini
uzun surell bir lein orgutii zorunlu-
lul!U karanna bu plamnm Uk arurm olarak daha darbe 01-
madan, kadrolanm gruplar halinde Kurdistan ve
bunlan geriHa orgiitlenmesi geri
1m
46
47
PKK, klrsal alanl temeli haline getirmeyi, bundan
sonraki miicadelesl zorunlu goriiyordu. Bu karar ve
tun bir amao da daha fazla kadro kaybma Sive-
rek-Hilvan MIgesindeki son vermekti.
Liibnan'daki Filistin kamplannda egitim goriip Kiirdistan'a dO-
nen bu ancii gruplar ipnde olan PKK-MK Dyesi Kemal Pir'in bir
yakalanmasl gibi olay, PKK'nin bu hamlesini Bu
nedenle kadrolantu arbk biiyiik bir ilinayla geri
Tiirk kakenli olan Kemal Pir'in efsanevi bi.':. seriiyeni var.
Yakmdan tatudtgun Kemal Pir, 1977 bifiiirmda Ankara'da Dlkime-
vi Semli'nde poUsln planh aramasl sonucu yakalandl. Pir, buradan
Tiirkiye'nin Karadeniz illerinden Ordu Gezaevi'ne naldedildi, ora-
dan ka",nldt. Ancak bu, Pir'in tek ve cezaevinden ka,l-
degildi. Am talalan polis saYIs! da
duo 1978 ythnda Kilrdlstan'da Pazarak bolgesinde tekrar yakalan-
dl. Adana Asker! Cezaevi, oradanda Urfa CelOevi'ne naldedilen
Pir, buradan da baardt. CelOevIer! Pir'in dinamizmine
dayanrruyordu, Ama arnk ,ok degimi, darbe olmuru
ve darbenin en biiyiik biri, Pir ye arkadalanm ele
geprmektl,
Plr, 12 Eyliil 1980 askeri darbesinden bir hafta sonra Bat-
man'dan Sason Migesine ge>erken iincii kez yolda yakalandt.
Pir'ln yatunda PKK'nin efsanevi gerilla komutam ve ARGK'nin
manevi ltder! Mahsum KorkInaz (Agit!Yigit) ve Mehmet Can Yiice
vard!, --.----
gruplar Adlyaman, SiYerek, Pazarclk, Dersim ve Mardin
Mlgeleflne de Bu miidahale gruplan,
Ian ipnde begulan kadrolan lara >ekecek, lara dayah silahll mii-
cadele >eklrdekler! kuracak, silahll miicadeleyi profesyonelletire-
ceklerdi. Ancak Plr'ln grubu Sason'a Mahsum Kork-
mal'm kullandtgl yolda asker! kontrole rastlar.
luzla yol ahrken, Ipndekiler yol
kendilerini alarlar, Yagmurlu karanhk gecede birbirini
kaybederler. Pir, slrasmda baYlhr. Askerler onu baygm hal-
de yakalarlar. Melunel Can Yiice de yakalamnlbr. Atlama slrasm-
da Mahsum Korkmaz'tn OffiUZ kemigi lardlr. Duydugu aglr aClya
ragmen arar ama bulamal. Onlann da kurruldugunu
Kendini bir koye alar. Ancak sabahleyin Pir ve Yiice'nin

yakalandtgml ogrenir. Onlan kunarmak I,in sarfeder, ama
arok ,ok Mahsum Korkmal ylllarca omulundan aCI ,ekti
ve bu yakalamnada kusuru olmamasma ragmen, olaytn iiziintiisii-
nii hep yaadt. Tiim ragmen ilk giin
maolar, Pir'in kimligini ogrenemel. Ancak bakasmm lehisi so-
nucu Pir'in kimligi ortaya ",kar. Cuntamn bir "zaJert"e ihli-
yaCI var. Pir'in yakalandtgl giinlerce cunta a",klamalannda yer al-
maktadlr. Cunla, olayl baansmm kamll olarak biiyiik bir propa-
ganda mallemesi olarak kullandt.
o donem Ortadogu iki kamph diinyaya gore kendi i,inde ku-
Fillslin, Liibnan, Suriye, Yemen'den, Kiirdistan, Iran
ve Afganistan'a kadar olan cephe, blr anlamda sosyalisl kampta
yer allrken, 1srail, MIslr, Tiirkiye ve Suudi Arabistan gibi iilkeler
ise Ballhlann bolge ayaldanmn olururdugu cepheydi.
Gerl'! PKK, yerini sosyalilm cephesinde gariiyor, ama bagunsll
bir hal ruruyor, bolge devrimi ve sosyalilme olgiil yorumlar geli-
riyor; SSCB'nin yanlllanm ye onun bolge ayaklan olan komiinisl
partilerin ,oportiinisl" olarak degerlendirdigi politikasml ,ok serl
eleliriyordu.
Kiirdlstan'tun geleneksel orgiitleri de dahil olmak iilere bolge-
nin poUlik yenilere flrSal1 larurruyordu. Bolge
komiinist pamleri, olellikle de lrak Komiinisl Partisfnln (IKP)
durumu buydu. Bunun karde parlileri TUrltiye Komunist Partisi
(TKF) ve Suriye Komunist Partisi (SKF) ldi. Onlann denetiminde
olmadtn ml sosyalisl degildin; aynca bolgedeki kapI da yii-
ziiniile kapamr<h. Yonlemleri ilginl'1i; Dogu Avrupa iilkele-
rinde kiillk ogrenci kontenjamyla orgiil avhyorlardt. Kiirt
argiitlerinin bu tulOga Fillstin orgiitleri il'!n nere-
deyse tek ol vardt, ,Sadece Filislin'de Filistin dev-
rimi oldu mu bolge demeklir!"
PDK ve YNK ise, Kiirt orgiitlerinin hamiligini yaplyor, bu yolla
onlan bir >eit denelimlerine ahyorlardt. Daha yeni orgiitlenme
siirecinde olan ve ciddi orgiilsel-poUlik deneyleri elmayan KUley
Kiirdislan orgiitleri il'!n bu ayakta kalmak zordu.
Ki, bu bagmdlhk girmeklen
lardl. PKK ise risk; gOle alarak baglmsll polilika giilmege
bakasma bagunhhgl varhgmm inkan olarak degerlendi-
riyordu.
49
..-
48
---,--
Orgtiderln durumu
PKK geri I'E'kilmeyi "manevra, gilliil saldm ilin toparlama,
amator!ilkten kurtulup sureci olarak degerlen-
diriyordu. 0 donem PKK yonetiminin onernli bir kesimi cezaevin-
de oJdugundan onlann silrece degerlendirmeleri bil-
yiik onem Diyarbalar Askeri Cezaevi'nden yazl gonde-
ren Mazlum Dogan, "Haztrhk silrednin en az iki yll devam etmesi
gerektigini" oneriyordu. defa Dogan'l cezaevinden
olduysa da Bir defasmda kutusu-
nun ilinde Dogan bile ancak, durumu farkeden
askerler tekrar
Dogrusu PKK kadrolannm 0 donem ilinde Dollan'm on-
gordilllil gibi Onlar, ayhk askeri .., siyasi
ellitimden sOllra gert donilp gerilla savalm orgtitlemenin milm-
kiln oldugunu dililnilyorlardJ. Bu bir yamlglydl; yantlgl oldullunu
net gosterecektl.
G
PKK planh hazltliklara diller Kilrt ve Ttirkiye 6rgiltleri
zor llindeydiler. Ocalan ise onlara, "Cunta rumil-
milzi! ayru hizaya getlrdi. Bu bir at benzer. lyi topla-
yan .., hamle yapan alip goruriir" dlyordu.
Kilrt orgiltleri kararslZchlar. Halbuki rumilniln de yurtdll deney-
lert PKK'den daha fazlaydl. Ala R/zgarf, KUK, DDKD ve P5K ikiye
bolilndtiler. Ala R/zgarf gibi bazl orgiltler bolilnmelde de kalma-
yarak kendilerinl tasfiye ettiler. Kawa'mn benimseyen ka-
nadl Kawa Red, 12 Atahk 1980 tarthinde saylda onder kadro-
sunu Tilrk kontrgerillaslmn saldmsmda kaybettikten sorna bir da-
ha toparlanamadl. S6zkonusu olayda Tilrk askeli timleri Slnm ge-
Suriye'nin hakimiyetindeki Gilneyball Kilrdistan'm Kaoulo
ehrtnde Kawa militanlanmn kaldllll evi bastdar. E.in bombalan-.:::
chill baskmda Hilseyin Atslan, Mehmet Emin Mutlu, Neda Baksi, -
Mehmet Dursun, MilsJ(im YddlZ, Hasan Ate ve Ramazan
Isimll Ka".. ilyeleri ve ev hallandan Azad, Ab-
dulkertm, Emine ve Hanlfe Ramazan, Ferhan ve Ka.....
Kertm olduler. Rizgari ve Denge Kawa (Ka..... Dunya-
Cllar) gibl orgiltler ise tamamen ortadan kaybolmutu.
Kilrt orgtitleri sadece aym zamanda iline girdik-
leri moral bozukluguyla gUlierini Avrupa'ya 1981 yt-
hnda KUK, Ala Rizgarf, TKSP, Peeng ve Tekofn'in aralarmda
kurduldan Tevger isimli ittifaklan lasa silreli oldullu gibi, or-
gtitlerdeki dagdmayl da onleyemedi. Ore yandan orgiltler arasm-
daki gerginlik halen devam ediyor, PKK'ye olan bu orgiltler,
halk arasmda yaptlldan propagandada euntamn ve 1980
oncesi orgiltler arasmdaki sorumlulugunu bil-
yiik PKK'ye yiiklilyor, bunun ozeletirt vermesini da-
yatlyor ve bunu birlillin koulu yaplyorlarch.
Tilrkiye sol orgiltlerinin durumu da hemen hemen aymydl. En
avantajh durumda olan KurtulU, rum lider kadrosunu kurtarmasl-
na rallmen silred dellerlendiremedi. Orgilt yonetimi onlarca kad-
rosunu ruketerek orgilru hemen hemen dagllll.
1980 oncesi Ttirkiye'nin en bilyiik kitle ve kadro sahibi orgilru
Devrimci Yofun (Dev-Yol) bama bilyiik bir anslzhk gelmi, or-
gtirun lider kadrosundan Orgilt bir anlamda
Taner Akcam'a kalmltl. Dev-Yol yoneticilerinden bili
..--- o[up, Tilrkiye'de cezaevinden ve Ahnanya'ya yerlemiti.
sadece orgilruniln siyasal ve taktik hatalanm, yanlllanm
eletirmiyor, aksine sol orgiltlere egemen ihtilalci sosyalist orgilt-
lenme ve milcadele lizgisine karl sadece Dev-Yol'a de-
gi!, tiim Tilrkiye ve Kilrdistan soluna sosyal demokrat orgiltlenrne
ve milcadeleyi oneriyordu. sonraki ytllarda Almanya'mn
Hamburg bir vakfm Ttirkiye bolilmil. oldu --
Ttirklye'ye de gidip-gelme haklam elde etti!
Devrimci Sofun da (Dev-Sol) bama Dev-Yol'da oldullu gibi bir
anslzhk gelmi, orgiltiin yonetimi Pala Gilven'e kaloutl. Gilven, .-/
Taner akslne ihtilalden dem vuruyor, ancak orgiltii maf-
ya yontemleriyle yonetiyor, bu Sit dolu "glzll" pratiglyle herkesi
ilrktiruyordu. Paa Gilven sornadan bu pratillinin kurbam oldu.
Fransa'da eski arkadalan tarafmdan oldilriildil.
Ortadollu'da kalan Tarlziye Komunist Emek Partisi (TKEP), Tar-
kiye Komunist Partisi-Birlik (TKP-B) ve TiJrkiye Halk Kurtulu
Partisi-Cepbe (THKF-C I Acildler) glb! orgiltler ise silredn yiikti-
nil talyacak durumda dellillerdl. Nitekim ortlar da
boliinrnelere suriiklendiler. Ortadollu'daki hareketlerin
Sovyet olmalda suliayan Halkm KurtuluU ve Partizan
gibi orgiltler ise, Avrupa'da kalrru, Ortadogu'ya itibar etmemiler-
di.
50
51
Bu stire\1e akun netlerniti: Birincisi TKP lizglsiydi. Bunlar
Ttirkiye'de sosyal-demokrat hareketle ittifak peindeydiler. Turki-
ye'de sosyal-demokrasinln Halk", Parti (HP,
Sosyal Demokrat Parti (SODEP) ve en son Sosyal Demokrat Halk-
'" Part/ (SHP; 1995'te CHP ile birletO yap,yordu. TKP
gtlre sol "SHP ile ittlfak yaparak" belki ytllarca silreoek bir
milcadeleyle 1982 f3izan anayasasm.
lar. Bu yolla faizmin ve Tiirkiye'ye demokrasi gelece-
inaruyorlardl.
Bu ama9a 1984 }1lmda TKP, TIP, TSlp, TKEP, TKSP ve Pejeng
(DDKD'nin Avrupa'da aJd')l. islm), Sol-BM/k adt altmda cephe
kurduJar. Cephe, PKK'nin 15 a!lUstos eylemlerinden hemen sonra
kurulmutu. Bu oepheyi kuranlann bir l<lSrnt belki de kendilerini
PKK'ye ve eylernlerine kart gostererek, sosyal demokratlann go-
iiinde daha fazla deger kazanacaklanm duunmu olmahydtlar.
Sol-B/rllktl: ifadesinl bulan bu "bala}1", 1988 }1lmda TKP yanetiCi:J
lerinin Turkiye'ye donuleri ve teslimiyetleriyle son
lkincisi Dev-Yol lizgisiydi. Bu bekleme Onlara gore
direnJin koullan yoktu. Beklemek ve toparlanmak gerekirdi. Bu-
nun tarihl ve nasd Bu tasfiyedlik
lizgisi devrirn ve silahh diren.ii de reddetrniyordu.
Turk ve KUrt, orgill direniten yana gozukmelerine
men, yaadtklan reallte buydu. i'>rguderin
devrimci niteUklerini kaybetti. brgutler darahp marjinal hale gelir-
ken, ander kadrolan gu" getirebilirlerse ya diikkan ya da lokanta
bazllan Turkiye'ye geri dondiiler.
Uliincilsil PKK PKK, cuntanm kaho duzen
panilerinin peine takdarak demokrasinin dire-
nilmesi gerektigini, Kiln sorunu demokrasi gelmeye-
cellini, direnmek tlrgiitsel ve iltlfalan zorunlu oldu-
halkm devrimcileti koullann direni i<;ln son
derece uygun vurguluyor; buna kar. >lkan argulleri ar-
gllderl bir dille eletiriyordu. Bu durum PKK ile eletirdigi bu
tlrgUder arastodaki ilikileti gerginlige sUrilkledi. (Ad, gefon TUrk
"" Kart sol 6rgutluri baJzkmda daba genq bi/g/ ifin /ndex'e bkz. S.
529).
,,AAn daguu ta11D.ak"
Yah bir Kurt kaylUsunun Muradiye depremi slfasmda 0977,
Van) Ktirdistan devrimini tanunlayan sozlerini PKK'nin cabalanna
benzetiyorum. PKK, sarsmt, talmaya kalk.m.tl.
Ama PKK'nin astl becerisi de hangi koullarda bunu
Zaten Kun koyliisilnun bilge sazlerinin sm da buradaych.
PKK 1982 yazlOa kadar ancak 300 kadrosunu dtan
ti. Kadrolann bolgeler ve kadrolann nitelikleri konusun-
da onemli farkldtk1ar vardl. Mardin, Batman, Bingol, Antep, De,-
sim ve Urfa kadrolan Kars, Diyarbaktr, MU gi-
bi bOlgelerden daha az kadro vardt. Hakkari ve Botan kadrolan
ise hemen hemen yoktu. Mardin kadrolan koylu karakterliy-
ken; Batman ,-e Urfa kadrolan yan-kaylii, yan aydln-prolete
r
; Bin-
gal Dersim aydm; Antep aydtn, yan-proleter,
hirlt ozelltkleri bastyordu. PKK kadrolanrun slmf kokenleri
apsmdan kokenli aydin, koyW "e ogrend 'emeline
oturan bir bileirni vardt. Bu dagtllm ve bileim, PKK'run 1980 on-
cesi orgiitlenme ve miicadele haritaslfil yanslt1yordu, Aynt zaman-
da bu, PKK'deki ane,nli bir toplurnsal nedeniydi.
Geri isabetsizlikler olmutu. PKK Genel Sekreteri'nin
kendilerine tallmall bolge yonelicisi kavrayama-
ml, "onlerine gelenleri" gondermilerdi. Teorik birikim azelt.
bnemll bir kesim parti programml yeni okuyordu. Halk sava.
sazle ifade edilmesine bunun ne bilinmi-
yordu. PKK bu durumu 1980 ancesi yogun pratlkten dolayl e)liti-
mi ihmal euneye bagIlyor, donemi "amaWrluk" olarak tammhyor-
duo
PKK, LUbnan'da Temmuz 1981'de I. Konferans.'m yapll. Bu top-
lanll bir anlamda PKK'nin kurulu toplanllsldlr. Aynca top-
lanll tamamen bcalan'm sagladtg. olanaklarla toplamyordu ve bu
nedenle o,guttteki hakirniyetinin yiiksel1 toplanllStydl. Abdullah
bealan'm sundugu tezler, Politik Rapor lsrniyle kitaplallnldt. Bu
tezler aym zamanda PKK'nin sonraki temeJlerini olu-
!Urdu. Halk saval, orgiitlenme, cephe ve kadro sorunu, bu rapor-
da formiile edlliyordu. Konferansta serxwebun ga-
zetesi de planlaruyor, 1 Ocak 1982 tarihlnden itibaren ayhk olarak
serxwebun gazetesi, kitabm tarl
l
'\
"

........
52

"i?1 he kadar diizenli Ilklyordu. Ser.'<webun, bu ozelligi aym zamanda'1
(jiirdistan tarihinin en uzun siireli ve .::;l-
"\) tirajlyla en biiyiik Kiirt gazetesi iinvanma sahiptir.
Konferans'tan soma PKK, ilk defa Avrupa'ya biiyiik orgiitsel
0 donem PKK, yonetiminde olan Baki Ka-
rer, Resul tmo, i Haydar Kaytan, Kesire YIldtnm ve
(Semir) ve daha kadrosunu Avrupa'ya gonderdl.
Oealan'm insiyatifiyle sagladlgl olanaklarla bu go-
rev boliimii, resmi bir yoruma kazandtnlmanusa bile u anlama
geliyordu: PKK, one Ilkan ilk yoneticilerini, bilhasa ideolojik-siya-
sal ve orgiitsel pratikleriyle one Ilkanlan, "stratejik onderlik" ya
da MK 'nin ilinde temel teorik tezleri ve politikalan iireteeek tarz-
da iboliimune ugratmak istiyordu. Aneak bu gorevlendinneden
hemen soma, gtirevlendirilen kiilerden baZIlanrun allga vunna-
malanna ragmen Oealan'm tek yoneticilik konumunun yiikselii-
ne duyduklan tepki, PKK'de btiliinme tehlikesi yaratllklan
bundan vazgelildi. Kitabm alu1 ilinde aktaracag,m gibi stratejik
'(Q!ik gittik,e yalmz Oealan'm denetiminde ve yetki alarunda
kald
dtm slraladtklanmdan Baki Karer, 1982 ylhnda PKK-MK iiyeli-
gini kaybetti ve 1984 y1lmda Giiney Kiirdistan'm LoJan bolgesin-
deki PKK kampmdan ka\Oll. PDK ve lKP'nin yardlnuyla git-
ti ve burada PKK aleyhine adamalarda bulundu. PKK'nin iik yo-
neticilerinden ve aym zamanda ilk ehitlerinden olan Haki Ka-
rer'in kardei Baki Karer halen yaamaktadlr.
1980'lerin bamda PKK-MK iiyes; olan Resul A1tmok 1983 yllm-
dan itibaren bu konumunu }itirdi. PKK tarafmdan, ileriki sayfalar-
da okuyaeaglruz "Semir Provokasyonu"na ortak olmakla
Resul A1tmok'un akibeti belli olmamakla birlikte 1984 Ylhnda PKK
tarafmdan oldiirtildiigii samhyor.
PKK-MK iiyesi olan Ali Haydar Kaytan, 1988-1994 doneminde
Almanya'da tutuklu kaldt. Kitabm baslldtgl tarihte halen PKK-MK
iiyesiydi.
Fatma takma ismiyle bilinen Kesire YIldtnm, 1986 yllma kadar
PKK yllnetiminde yeraldt. Aym zamanda Abdullah Ocalan'm ei
clan y,ldlflffi, Yunanistan'dayken 1988 },hnda Ocalan'a kar1 eep-
he aid.. Giriiminde baanh olmayan Kesire YIldmm halen Is-

1981-1983 doneminde PKK Avrupa Yonetimi'nde yeralan
Giingor'iin (Semir), Oealan'la arasl 1983 ydmda iyiee Giin-
gor, Oealan'a karl taVlf ahp, gortilerini az yazlh hale getiren
ilk kiidir. 1985 ydmda silahil saldmda oldiirtildu. It ,+=4-
Konferans'm ardmdan PKK hlzh bir haZlfhga giriti. Kadrolanm
sIlo ve sistemli bir egitti. 1982 yazma kadar U1usal Kur-
Cepbesi Program Taslagl, Kurdistan U1usal Proble-
mi ve Yolu, Kurdistan'da Halk ve Zor,
Ka", Direni Cepbesi glbi temel yazdan hazlrladt. Ve bu
dogrultuda cephelemek Turk ve Kiirt sol orgiitleriyle yogun
gortimelere baladl. Tiim bu yazIlar orgiitiin resmi olarak
Agustos 1982 a}1 yaprlan PKK 2. Kongresi'nde onaylandl.
Bunlar, PKK'nin sorunsuz oldugu ve zorluklarla karIlamadlgl
anlanuna ge1miyordu. Yonetici konumunda olan kii direni
sloganlan atlyor, aneak, orgiitii Avrupa'ya talmak ve reformist bir
lizgiye ,ekmek ilin yiirtitiiyorlard,. Avrupa'ya gonderilen-
ler birbirine diimii, 2. Kongre'de oneeden hazlrlannu ve onay
bekleyen orgiitiin temel miicadele tezleri yerine, aralanndaki so-
runlan ve henuz ismini koymasalar da Oealan'm tek liderlik ko-
numunu giindem yaplp istiyorlardl. Birbirine diiman gi-
bi goziiken Baki Karer ve Giingor, aralarmda heniiz orgut-
sel bir biitiinliik olmasa da PKK'yi kendi gundemlerlne
llin ayru ideolojik-politik zemin iizerinde hareket ediyorlardt.
Giingor, PKK'de tinderlik sorununu giindemletinnek ve
tartlllnnak istiyordu. Amaam netletinnese de, ,yonetimde de-
mokratiklemeyi!" telafuz etmeye Aneak yamlgllan
vardt: heniiz boyle bir tarllmaya haw degildi. Orgiit de-
neyi allsmdan kadrolar da buna hazlf degildi. Kiirdistan'da orgiit
Matmarun dt baglantdan/dayanaklan zorunlu Iuldtglru diiiinen,
bunlan yaratan, batan beri bu olanaklan denetiminde tutan, usta-
ea kullanan ve Iyi degerlendiren Oealan, ekilde bu tartl-
maiara tahammtil etmiyordu. ,Erken olan bu tartlmalar, PKK du-
manlanm, ve orgiit kararslz ve za}1flan harekete gelirebi-
lir, orgiitii boler, Netlemi bir da birlememi
olsalar da Gungor, yoneliminde Ali Haydar Kaytan ve Ibrahim Ay-
dtn isimli PKK yonetieilerinl de etkilemitl. Gungor'iin 2. Kon-
gre'de sarfettigi, ,Paran var ama, binme ozgiirliigiin yok!"
sozled, kalan bakaldmrun ifadesi oluyordu. Bu sozler
54 55
,-
ayru zamanda PKK'de bitmeyen ve gittik\,<, dramatik bir ,
kavganm belki de ana fikriydi. ,
tbrahim AydIn, PKK'nin ilk kadrolanndandI. PKK 1. Konferan-
s,'nda MK'ne girdi. AydIn, 2. Kongre'deki tutumu nedeniyle bea-
lan'm dikkatlerini iizerine \,<,kti. 1983'te Avrupa'ya yollaneh. "Se-
mir provakasyonuna karl miieadelede zayu kalehSI"
1984'te gerl bir gorevle Kiirdistan'a gonderildi. 1985 yIlmda Gii-
ney Kiirdistan'dayden PKK'den ve PDK'ya S!llmdI. tran istih-
baratt taraflOdan sorgulandI. Surlye iizerlnden tsve.'e gel'ti.
istihbarau taraflOdan \Xlk zorlandl. AydlO, PKK'ye herhangi
bir faaliyet il'ine glrmedi.
Burada yeri gelmlken ,PKK'de rouhalefet sorunu"nu is-
tiyorum. Dlkkat edilJrse PKK'de aynWdar, bamdan beri
hep diSerled He Abdullah ()calan arasmda gelijmekte, ra da
,PKK deSil, sadece <>calan eletiriliyor' jOklinde yanslttlmaktadlr.
Gungor'den giinumiize kadar nitelikleri farkh olan
ya da oldullu iler! siiriilebilecek PKK i.indeki aynW<, tepki,
tutum ya da mubalefetin, neden bu ekilde sorulabilir.
,bcalan, PKK ile biitiinlejtiSi il'in, onu hallettikten
sonra onlerinde engel kahnayacaS'" diiiineesiyle hareket ettikleri
iled siiriilebllir. Ya da bcalan'm kendJsine olan eletirileri ,kendl-
sini PKK lIe butiinletirerek ancak gogiisleyebildilli ve bunun
Ocalan'm blr taktiSI oldullU" ileri siiriilebilir. Daha da
SallIlabilecek bu tarzlan iizetinde dunna yerine sonul'1an
1'Ikmt bazl katulan aktannayl daha uygun gOriiyorum.
TUrk solunda gUnUmiize kadar devam eden bir gelenek var: Bir
orgiit geUinee hemen bQliiniiyor. Boliinme her nekadar
eletlri ozgilrliiSii ve demokrasl ach alunda mejrulalInlsa da, ge-
rek devletin ajanlan, gerekse aychn hastahklaTl bunda daba biiyiik
TOI oynamaktachr. brgiitler bQliiniince devlete karl ve alter-
natif olma anslanru yitinnektedlrler.
argilt geleneSi olmayan Kfuclistan'da bu hastahk daha amych.
HaUyie PKK'nin birliSI konusunda Ocalan'm ve orgiit kadrolarlOm
ba,tan aln hassas davranmalaTl ve bazl eller kesilse de orgiit birli-
kan dokmekten kapntlmazdI. orgiit
olmadan Kiirdislan'da direnij olamazdI. 0 halde ,orgilt herjeyin
iistilndeydi". aealan gittik\," PKK'de birliSIn sembolii oldu. Halk
bunu bbyle bildl ve boyle algllach. BOylece halk, bealan'a olan
her saldmyl, PKK'ye ve dola}'lslyla direni ansma olan salehn ola-
rak alg,ladl. Niteklm, PKK, 1982 yJlmdaki aynhklan eSer diSer
Tiirk ve Kurt sol orgiitled karlIasaydl, boliintirdii. BoW-
nen PKK elireni yaratamazdl. Direni olma}'lnea da kimln hakh,
kimin hakslz olduSu anlal,1amazch. kitleye yanSlmll, kitle-
ye malolmuj bir direni ve bunun kadrolan yoklU. Kiirt halkl
PKK'nin birlik konusunda goSterdllli hassasiyeti kavradl ve birlik
miieadelesine destek vereli. Kiirdistan'da her aile Turk dev-
lelinden zarar gormiitiir. Buna karll koyan tek PKK'dir.
PKK'nin dlrenii ve PKK'de birlik, Kiirt halla ifin ilsltin-
deelir. Bu nedenle halk, eletiri <e tepkilerin hakll ya da hakslz 01-
dulluyla pek ilgilenmemektedir. Ama bu halkm bir yerde
mahkum oidullu deSlellinin dellerlendlrilmesinde fok ltinah dav-
ramlmaSl ve sUistimalinden kapmlmaS! gerektiSi zaruretini orta-
dan kaldlrmamaklachr. Aksi durumda btiyiik tehlikeler dollar.
Ama ote yandan PKK'deki ilk aynhllm en alm deSeriendinneyle
ve ieldete varchnlarak "alImaS!!" toplumsal faturaS! fok
biiyiiyen kolti bJr gelenek baJattl. Bu siired ve olaylaTl
biri olarak kesin bir iOOa olarak ilerl siirmesem de, hogorii ilin-
de sorunlan alma yonteminin izlenmesl, beraberinde baka so-
runlar getirse bile, Kiirdisran halkl ve PKK il'in daha olurniu bir
gelenek olulUrabilirdi. Demek ki ,teWikel" baka tiirlti
nuydl? sorusunu sonnak gerekir. Bu d.enenmedigi, giintimtize ka-
dar olan aycllk ya da tepkilerin iizerine hep ayru jOkilde giclildllli
;0n, ayru zamanda teWikeli bir gelenek yaratllrrul oluyordu.
Siirel' il'inde jU teWikeli uygulama dolldu. Hakl. eletiri ile or-
gurun birlilline yonelen saldtnlar arasmdaki 0zgi kayboldu. Tii-
miinii (aralanndaki farki'hklarm fok biiyiik hassaslyetle deSerlen-
elirilrnesi gerektiSi ilkesi bir yana b!rakllarak) orgiit birliSine yone-
len saldIruar olarak balan mahkum etme, daha kolay yol olarak
goriildu. belirtme olanalll oImadlllmdan, uygulama
tUm yaplya kolay benimsetilc1i!
PKK bir orgiitken belki bunun saklOcasl yoktu ama, PKK
milyonlara hiikmeder duruma gelinee bunun tahmin eclilemeye-
eek kadar biiyiik tehlikeler doSuraeaS1ru tahmln etmek lOr dell!!.
fugii' kiil'iikken aynhk, ,eplo ve kar1 pkllar "orgiit bii-
rucliiSiine kart! olardar ve olanlar", "dJreniten yana olanlar
ve olmayanlar" lasnif edilebllirdi. Ama, milyonlann ku-
57 56
caklanclIgl ve sesliligin kapnllmaz aldugu tepki ve
(bundan sanraki i?n aldugu halde)
hep bu kahplann sakularak izah edilmesi; her
man ayunu", her uygulamay! "halkm yarannadu", her
"ajan ve ajan almayanlann "karkak alanlarla almayan-
lann gibi tanunlamak ve bunu 20 }'ll bayunea tekrarla-
mak, artlk dagru alamazd!. Boyle hir izah toplumsal tarihe tersllr
ve Kiirt halkma yaptlan bir hakslzhkur, <;:iinkii kendi biinyesinde
tepki ve gliciinii yaratmayan bir taplum (dalaylStyla oneii
orglitii) zaylf bir toplumdur. Ki Kiirt taplumu,ve PKK bu du-
rumda degildir, almamasl gerekir. karar veren ve 20 YII-
du direnen, binleree kurban veren bir halk ve parti, bir
halk ve partidir. PKK'nin kendi biiyiik bir
ve geregi alarak dinamizmi
PKK'nin biiyiik en onemli strlanndan biri budur.
PKK i?ndeki aynhk, ya da tepkilerle ilgili izlenen resmi
yontemde sergilenen bir diger ise yapan, tepkide
bulunan ya da aynhk yaratmak isteyenlerin bilinmemekte-
dir. Ki bilinmesi durumunda belki halk tarafmdan daha erken
mahkum edileeekken; anlann anlarla alanlar
tarafmdan izah ve bu yarumlar halka akra-
Yerine ve bu demakrallk tarzda yii-
riitiilmesinin zentininin aldugu toplumlarda paneller, basm \'e te-
levizyan yaluyla taraflar, ve Buna gore
taraflann halk tarafmdan bilinerek deger gaM, bir taraf
mahkum alue ya da almaz. Kiirdistan taplumunun ka-
boyles! pallllk uygun degildir. Sert
taraflan en uclara ve yontemlere ittigi dagrudur,
Kendini izah edemeyen ya da grup, ya kanallanru
kullanmaya yeltenmekte, ya da Kiirt halkmm ve PKK'nin
Ian tarafindan kullantlmaktadu. Bu beri mahkum edilmesi
gereken \'e halkm da mahkum etllgi bir durum. Ama tehlikeli
alan halkm duygulanm denellmlerinde tutanlann, bulu-
nanlann kendi zemininde izah etme alanagtm, hem
de kullanarak (ki kendi ozgiiree ve
rna tiiziik karan almasma ragmen) artadan kald!rrnalan, bel-
ki de tehlikeli almayan mahkum etmeleri ve sa-
hiplerinin kueagma gitmelerini Bu
/' durumda PKK yonetintinin, hallan destegini zaman zaman suisti- \
/ mal ettigini ve bunun hallo yaralaclIglm \urgulamak gerekir. <;:iin- ]
U
ii halen PKK ve Tiirk devlet olanaklan '
izah edeeegi bir platform ve ara\'lar yaktur. Iki de
b6yle platfarmian tahrip etmekte, kayltSlz-prtslz kendisiyle
hareket etmeye zorlamaktadlf, ' ---::: r -
C
Tekrar PKK 2. Kangresine donersek; bu toplanuda yukarda
bahsettigim bealan'a \'Ikan ekibin tiimii bir te-
kine bile yonetimde gorev Kongreden sama bealan
bir karar daha MK'y! ge?d olarak MK yerine
, "Yiiriiune Kantitesi" varclI, Bu ashnda bcalan ve yardtmelsl duru-
munda alan Duran Kalkan'dan ekipti.
PKK'nin oncii kadrolanndan ve Tiirk kokenli alan Duran Kal-
kan (Abas), 1980'den once Diyarbaku'm Ergani ugraclIgt
silahh saiciinda baeagmdan yaralandt. 1988-1994 donemlnde AI-
manya'da eezaevinde kalclI, 198O'le birlikte bealan'm en yakm
alan Kalkan, aym zamanda idealajik alarak ve or-
glitsel planlamada en yetkin, aym zamanda PKK'nin silahh direni-
en biiyiik payt alan PKK yoneticilerindendir, Kalkan halen
PKK-MK ii}-esidir.
(lealan ve Kalkan ve heniiz MK iiyesi almayan y6neti-
eiler, aym zamanda MK adaylan durumundaydtlar ve bunlann sa-
}'lSI aldukp fazlaydt. Pratik, MK'yi anaya pkaraeak; ve
"Ia}'lk alanlar" bu gareve geleeekti. Bu karar, PKK yonetiminde
onlemeye" yonellkll! <;:iinkii 1980 oncesinin ge-
riligi i?ndeil gelen egitimsiZ kadralar, taplumun geleneksel geri
ozelliklerinden de kaynaklanan 1980 oneesinin yone-
tidlerine bagunh alma yatkmclIlar. Ki de
bolgesel ozellikleri ve kullanarak,
zeminini hazrrhyardu, Bu gorevlendirrne PKK'de MK olmadlgl an-
lafilna gelmiyardu, Pratikte bu gorevi laylklyla }iiriiten sa}'l-
da kadro vardt. Aneak iyi gibi gelen bu uygulama
tehlikeleri de artaya Yeni MK'nin aziin-
de sadeee bealan'm yetki alanmda btrakthyar, aym zamanda bea-
lan'a istemediklerini devre buakma alanagmt \'eriyardu. bte
yandan kendilerini ve tapun agzmda goren eskl yone-
tidier, daha \-e tepkiei aluyar, bu da "kapmlmaz!" sonla-
nm Nitekim, bealan'm "Tasflyed-Kamplocu Ekip"

58
59
-------------_._-_..
olarak niteledigi .<;:etin GungOr-Baki Karer Ekibi" bu arada tasfiye
bile!
Geri slrasmda olan duzensizUkten yararlamp bireysel
saglamak isteyenier de vardl. 1980 oncesi mucade-
leye ya da bu oranda destek ya da aile,
kendini gordiikleri zarar orgUnen \'1-
kar bekliyor, rnirasyedlciligi dayanyorlardt. Aynca iilke
bulunmak kadrolar apsmdan pSikolojik, ailesel ve benzeri }lg1nla
sorun yaranyordu. Bir orgiitte muhalefet etmek isteyenler en
tehlikeli yapnklan baskiyla
kalma olanaklan kalmaYlp aynlanlara degil, bireysel
aynlanlar ya da sorun \'1karanlara el atmak ve onlardan me-
det ummaktt. Ocalan'a muhalefet niyetiyle ortaya pkan <;:etin
Giingor, taraftar toplamak bu yonteme itibar etti ve bu da
onun daha erken tasfiyesine
1981 bahannda PKK, Liibnan'da ilk kayblm verdi. 2 Mayls 1981
tarihinde bir grup PKK'Unin bindigi askeri Israil yanl1S1 Liib-
nanlt falst rnilislerin atngl topla isabet Abdulkadir
adlndaki Batmanh PKK kadrosu hayatml Bu olay ve-
silesiyle Beyrut'taki cenaze tOrenine kattlan Ocalan, kadrolanyla
yapttgt ve benim de hazlr bulundugum toplannda "kendilerine ait
bir kamplanrun olacagml" miljdeledi. Boylece Helve Kampl'mn
temell aUhnl oldu. PKK, Liibnan'm Suriye huddutuna yakin bit
koyiin adtm alan bu kampi 1982 yilt sonuna kadar kullandt. 1985
sonlannda kampa tekrar yerleen PKK, 1986'da burada Mabsum
KOrimlaz Askert Allademisfni kurdu. Helve, 1980'lerin sonuna ka-
dar Kiirdistan'da direnie onciilUk eden kadrolann
kamp olarak Kurdistan ulusal tarihi bir rol oynadl.
PKK, Filistin direnilnde yerahrken, diger orgutler-
den farkh olarak baZl artlar ,Filistin ve Liibnan orgilt-
leri arasmdaki kanlmayacak, Israil tarafmdan bir saldln
olursa bulunulan kamplarda direnecekti". Buna ragmen Mayls
1982'de Israil ordusunun Liibnan'l slrasmda Veli r;:akmak, Is-
met Ozkan, Kemal r;:elik, Mehmet Atmaca, Abdullah Kumral, lrfan
Ay, Kurt, Emin Mustafa Marangoz ve Aras
isimli 10 PKK kadrosu hayaum kaybetti, bir 0 kadan da esir
Iii. Esirler, ancak 1984 }1hnda geri donebildiler. Israil, PKK'U esir-
leri Turk devletine tesUm etmemekle birUkte, PKK kamplannda
60
'-.,
ele dokiimanlar konusunda Tiirk istihbaraUm bilgilendir-
di. Bu, iki devlet arasmda PKK'ye geliecek ve tehli-
keli alacak ilk onemli pratigi saytlabilir.
Diyarbakir Askeri Cezaevi, PKK'yi etkileyen bir diger faktOrdu.
Cezaevi Kurdlsran ve Tiirkiye'de yeni bir gelenek
yordu. Aralannda Mazlum Dogan, M. Hayri Kemal Pir gi-
bi PKK-MK kadrolannm hayatlanm kaybetmesi pahasma, PKK bu
gelenege damgasltu vuruyordu. Mazlum Dogan, Imbaya doniien
basktlan ve teslimiyeti protesto etmek ve direnie yolapnak ilin
21 Mart 1982'de kendini onun bu eylemi dire-
nie bu eylemle Dogan, Kawa" unvamru
n. PKK'li tutsaklar 14 Temmuz 1982'de oliim orucuna
dl. Bu alUm orucunda Kemal Pir 7 EylUl 1982, Hayri 12
EylUl 1982'de hayatttu kaybeni. Cezaevi'ndeki 1984'e ka-
dar PKK damgaslm vurdu, hazlrhklan
gerekli glda oldu. Bu kamuoyuna maledilmesinde Liib-
nan ve Batl Avrupa Ulkelerinde yiiriitulen PKK
anemli bir roW olmakla birlikte, astl yiik esirlerinin omu-
zundaydt. r;:ilnkU tutsaklar, biiyiik sergilerken uzun
bir sure orgutle baglan Onlann
biiyiiklugtinun bir diger slm budur. Ozellikle anneler, tut-
saklar diinya ile tek htibat kanahydl. anneler ve ba-
balar bu zor donemde her hakarete ve manevi baskiya dayanarak
bu gorevi y(.irutmu., ama sadece bununla yetinmerni, Dersim
(Tuncel!) gibi bolgelerde tecrit kalan onlarca kadronun Liibnan'a,
orgiite araclhk
Ama sonraki }1llarda polltik nedeniyle
bu anne ve babalardan PKK tarafmdan ,mahkum!" edil-
di. Son derece zor hayatlanm riske atarak, Kilrt halkl-
tun onemli katkllar sunan bu insanlann, bu
run ve isimlerinin iizerine siyah lizgi Kurdlsran halk di-
bir yarattlgl gibi, Kiirt halk tarihine yap.lan
biiyiik bit hakslzltkur. Tarih nesneldir.
olumsuzluga diyalektigin yasalanna uy-
gundur. Ama olumlu yamm olumsuz yamy!a izah etmek di-
yalektige ve toplumsal rarihe tersttir. Ne act ki soylu Kiirt halk di-
reniine bu olumsuzluklar da "olumluluk" olarak zorla
ve resmi halk olarak Bu durum,
61
politik endieler ve kavgalardan kaynakland.gl gibi, aym zamanda
Kiirt halk larihJndekl olumsuzluklann Kiirt polillk orgulleri iizerin-
deki etkisinin de hir gOslergesldir.
Ole yandan cezaevl dlrenii korkaklan olumsuz yande elkiliyor-
duo Halla tesllrniyeli ilkelellrmek isteyenler vard.. Diyarbalm As-
keri Cezaevl'nden sorurnlu ve lUlsaklan leslim almak il'in egltilen
kontrgeriUa efi Esal Oklay Y,ld,ran, ve kontr-
geriUa argii!iiniin temeUerini eezaevlnde allyordu. YIldtran, Klb-
ns'tan Diyarbaktr Askeri Cezaevl'ne gonderilen OHD kadrosuydu.
Bu sadistin temel yonternl, lkence etmek ve insan onuruyla oy-
namakll. Tutsaklar onun ll'ln kobayd.. Onun danernlnde en az 50
pOlitik tulsagm ikenee tie Oldiiriildiigii, tutsaklara sidikli suyla
banyo yaptlnld,g., diikiinleenlerin, dlgerlerinin gozii aniinde
zorla dnsel lllkiye saylersem, nasll bir sadisl ve eani
oldugunu goz!erinizln tlniine getirebilirsiniz.
Yiizba, Y,ld'ran, PKK-MK iiyesi iken tutuklanan ve sorguda
ihanel eden ve ltirafl" olan Donmez ve Y,ldmm Merkil tln-
derliginde "Genr; Kemaltstler Birltgi" adh argii!ii 1982 ylhnda ee-
zaevlnde kurmutu ve bunlar arae,bglyla leslimiyeti dlanya da
yaymak faaUyel tlrgiitiiiyordu.
Aneak heqeyln bir bedeU vard,. PKK unulmadl;
hln Danmez, 1991 ISlanbul'da, Yddmm Merkil Roman-
ya'da silahil saldtrdarda aldiinlldii. Esal Oklay Y,ld,ran da yapllk-
lanmn karlhg.m almada gedkmedi; binba1 riilbesindeyken, 16
Ekim 1988'de Istanbul'un Oskiidar semtinde bizzat ikenee yaptlg,
tutsaklann yardlrmyla PKK mililani an tarafmdan tlldiiriildu.
PKK'nin aniinde daha da baka ciddi sorunlar yard!. PKK'nin
direnmesine oluffisuz bakan kimi Kurt 6rgutleri, bunun ic;in
PKK'den ka\'llart levik ediyor, insan kal'lrmak il'in akll almaz
yollara bavuruyorlard.. En fazla bavurduklan yomem uyduo
PKK'den eebine pasaport kOplp Ball Avrupa iilkelerine
gldilerine yardlma oluyorlard.. Aneak ya da kal'lrdamn
bir koulu yerine getirmesi, "PKK'de demokrasi olmad,g" dikta-
ltlrliik oldugu, aynlanlann alduriildugu, PKK'nin yolunun yanll
oldugu" eklinde yazlh apklamalarda bulunmalan gerekirdi. Bura-
da dogru ile yanh bir aradayd.. 0 danem fiklr aynhg. ya da "de-
mokrasi" sorunu nedeniyle PKK'den aynlanlar hemen hemen hi,
yoktll. Aksine dlrenilen duyulan korku gidenlerin or-
lak duygusuydu. PKK kll olanaklanyla biiyuk paralar hareaylp,
Avrupa'dan Kiirt binbir zorlukla kazamp, egillp ve Kur-
dislan'a direnie yollarken; larurnlad'll,m pratillin olan ar-
giitier, direnilen insan kal"rtmak ve Avrupa'ya aktarmak il'in bu-
yiik paralar harctyorlard.. Para hareamakla kalmlyor, onlara Slg,-
nan "PKK'J.i]er"den aldlklan abarllb raporlan daha da abartarak
Avrupab siyasi veriyor, PKK'yi "lerar argii!ii", "Kurt halkl-
na zarar ver"n argiil", "einayel ileyen argiil" ve benzeri ekiller-
de lanse ediyorlard.. TKP ve parelelindeki argiitler, sislemli bir e-
kilde Moskova'ya verdikleri rapo.rlannda PKK'yi sUl'lamayl ihmal
etmiyorlard.. PKK'nin dlla aleyhine yarattlan bu havayl dallllmasl
ve amasl ylllan alacak bir yiiriilmesi gerekecekti.
Bu giil'lerden daha ileri gidenleri de yard!. Israil'in Liibnan iga-
lini ftfsal bilen bazdan saldmlanm komplolara kadar vardtrddar,
Liibnan'm bakenti Beyrut'ta mahsur kalan PKK yanetidlerinden
Cemil Baylk ve yarundaki blrkal' arkada1 kal"nldllar. Durumdan
haberi olan Filislinlilerin Bapk'm bulundugu evi kualmasl ve ka-
I'tranlann belki de riskini goze alamamalart nedenleriyle olapn ci-
nayete varmaSl son anda onlenmiti.
Halbuki PKK, 1981 ve 1982 ylllannda diller Kurt argiilleriyle
olumlu bir diyalog gelitirmek ve ortak direni eephesi kurmak
Il'in elinden geleni yaplYor, tartlma platformlart dayatlyordu.
1981 ylhnda Suriye'nin egemenllilindeki Kurdistan par"smda
boylesi birl'ok loplanll yapdrm, ama 0 zaman argutler arasmdaki
gerginlik, kar,hkll kuku ve argiitierin kendi II' zorluklart neden-
leri }iiziinden olumlu bir elde edilernlyordu.
PKK, sadeee Kiirt argutieriyle olumlu iliki kurmak istemiyordu;
komu halklartn, ozellikle de Tiirk halklrun sol giil'lerinin daya-
ruma ve' direniine bii}iik rol alfediyordu. PKK'nin programmda
Turkiye'nin devrimci-demokral giil'leri stratejik miiltefikleri arasm-
dayd.. PKK, sanki ylllar soma dogaeak tehlikeleri gariiyor gibi IS-
rarla Turk sol giil'lerini dayamma ve ittifaka I'ekmek istiyordu.
Danem bu !iir bir iltifak il'in uygundu. PKK'nin bii}iik azverilerde
bulurtarak }iiriil!iigii SOrtUCU 1 Hazlran 1982 tarihinde Fa-
,izme Birleik Diren4 Cephesi (FKBDC) kuruldu. Cepheye
PKK, Dev-Yol, Sosyalist Vatan Parttst (SVP), TUrkiye Emek Partisi
(YEP), TUrkiye Komiinist Emek Parrisi (TKEP), THKPC-Actlciler ve
Devrimci Sava gibi pani ve gruplar kattldl.
62
63
Dev-Sol, 0 giinler orgiitsel nedeniy-
Ie bu I"'I,*maya uzak durdu. Partizan, cephenin loplantlst-
na gozlemci olarak kat.t.lmasma ideolojik aynhklan gerek-
goslererek yer almad.. Orgiilsel koruyan KUt1u-
Itq, ve nedeniyle eephe
malanna katllmadI. PKK'nin cephe il'in ileri istekler, bu-
giinkii siyasal durum gozoniine ahrunca ongoriilii istek-
lerdi. Bu iSlekler ,geni bir demokralik itlifakl, miicadele yontem-
lerini ve hedeflerinl, iki halkm birlikle miieadele ve kurtuluunu
ve geleceklerinl birllkle orgiideme anlaytlru'
FKBDC'nin ternel 1kl giicii PKK ve Dev-yoltlu. Batl Avrupa iiI-
kelerinde kurulan Birl/Ia Kom/tes/ (Bir-Kom), yine bu iki orgiitiin
oluturulrnutu. Aneak 1983 ythna Dev-
Yol, tasfiyeci yolu PKK'ye de dayaltl ve eepheden aynldI.
TKEP, dayatmalara dayanamayarak 1984 ythnda FKBDC'den
aynlarak Sol-B/rl/lae girdi. Cephede yeralan orgiitlerin
marjinaldi. Ktsa siirede polilik yaamdan sillndiler. SVP
gibi orgiitler, olmalanna sonuna kadar PKK'ye ve
PKK ahsmda Kiirt halkmm direniiyle dayammaslru siirdiirdii.
FKBDC olayl ashnda Tiirklye'de sol ottaya
koyan mihenkta, bir olaydIr. Tiirkiye'de sol, devlele
gizli anlaffilna gelen ovenizmin etkisinden kurtulaml-
yor, ilkesel ve orgiitsel tutarhhkla harekel edemiyordu. Bu tutat-
slzhk, iki halka ve Tiirkiye sol de pahahya maloldu.
Aradan ytllara ve bu ylilann aet deneylerine Tiirki-
ye sol ayru sorunlan haJen mevcultur.
DOnut ve silahh propaganda haztrhkIan
PKK, d6niif olarak Kiirdistan'a donii karan-
ru 1982'de 2. Kongresi'nde aldI ve biiyiik
gruplar hallnde Kiirdislan'a aklard.. PKK, Bolan bOige-
sinin yeri onemliydi. Halk savalnt buradan gelilirmeye karar
vennlll. ve hallon durumu buna uygundu. Irak, Suri-
ye, Tiirkiye yeralan Botan, SHopi, Eruh, Pervari
ve klsmen SUrt ve Cizre'yi kapsayan bolgenin adldlf. PKK takti-
ise BOlan, bu bolgeyi ve Hakkari'yi kapsamakladIr.
64
Aneak zorluydu. Tiirk ordu birliklerinin yamslra, PKK'nin
alana yerlemesini iSlemeyen giiciin engeller var-
dI. PKK kadrolanndan Siileyman Cizre'de Tiirk ordu birlik-
lerinin pusuda hayallru kaybelti (13 1982). Ur-
fa'nUl Bozova koyiinde bir komplo sonucu
yakalana,\ PKK kadrosu Adnan Zindrloran ikencede oldiiriildli
C9 Eyliil 1982). 21 KaSlm 1982'de Hezil suyunu pusuya
diiiiriilen 10 kiilik PKK grubundan Ktlavuz, Cahil Dayan,
Fual Ertlirk, Veysi Veysi Hama, Hasan Oztiirk, Musa Ilk
ve Beir Aksoy ile 3 PDK pemergesi Oidii. 7 Mart 1983'le Cizre
yaklnlannda Slrun bir PKK grubundan Ferhan Il ve
Cevdel Giinerhan hayalUll kaybelti.
Balangll1a PKK'nin donanum azd.. kad-
rolanrun saytsl 300'ii Cunlarun halk korku-
yordu. Hakkari ve Botan gibi bazl bolgelerde halk PKK'n1n ismini
duymakla birlikle, PKK'lileri yeni goriiyordu. bazl Kiirt or-
giitlerinin halkta blfakllklan inliba de i}; Cizre gibi
bolgelerde halkl paraya ahtlnru, belli bir yozlama yaralffillardl.
Mills olarak orgiitledikleri insanlara bol para ve silah veriyorlardl.
HaikUl bir kesimi, ozellikle Jirkiler gibi aireder (Hakkari'nin Bey-
tiiebap bolgesinde ikamel eden airet), PKK'ye de boylesi bek-
lentilerle yaklalyordu. Bu orgiillerin devlete karl bir eylemleri
de yoktu. Haliyle ordu da bunlann iizerine gillniyordu.
PKK tiim bu aleyhle faklorlere, ve kif koullan-
run zorluklanna dayanmak ve amak zorundaydI. gizli
davranan kadrolar, sadeee gece harekel ediyor,
yiikle bir iki ay siiren yol ahyorlard.. kez ve sert kl
koullan ciddi engeller yarallyordu. Abdulaziz Kanal isintii Mar-
dinli kadro, 1984 Iomda Hakkari'de kar altlnda kalml, donmu
eesedi aneak 3 ay sonra, karlar eridiklen sonra pkanlabilrnili.
Kadrolar, kurUu peynir yemek zorunda kahyor, engin al-
yor, talon sulara vuruyor, halkm lepkisini almamak aln so-
ve kar altlnda geeeleri billeniyor, yamah elbiseler-
Ie aylarea idare ediyorlard.. Elbise ve donamm
kamplardan, biri gilli mi yeni elbiseyi ve varolan sHahl
ona ve1'ffiek gelenek olmutu.
Giiney Kiirdislan'daki kamplarda da aynl zorluklar vard.. PKK,
1982 yllmda PDK ile dayanlma illifakl imzalayarak bolgede
\
65
kamplar kurrnutu. AIDa dayaruma protokolUne ragmen puriizler
PDK, PKK'nin stkmttlanm suistimal ediyordu. Halbuki Ab-
dullah Ocalan ile Mesut Barzani tarafmdan imzalanan dayaruma
protokolUnde "karlltkh yardlmlama, karl olma ve
birbirinin kanmama" gibi ilkeler yerahyordu. Dayam-
rna ittifakt iki tarafm da 0 donemki orgutsel pkarlanna uyuyordu.
PKK kadrolanm Filistin direnii egitrnesine ragmen, dogru-
dan savaa sokmak istemiyordu. Guney Kurdistan'daki mevzilen-
me ve buradan attlacak adlffilar, kadrolanna gerekli pratik deneyi
kazandlrabilirdi. PKK, PDK'yt "iyi" taruyordu ve hakktnda ideolo-
jik-siyasal tespitleri yard!. Yani PKK, ulusal baglmslzhgl hedef alan
sava PDK'nm tutarh davranamayacagml, birlikte yiirii-
meyecegini bamdan hesap etrniti. Yine de PKK, ititfakml boz-
mak isterniyordu, rtku ihtiyaci yard!.
PDK'nm ise ittifaktan baka hesaplan yard!. 1975 yenilgisi ve
1978 bahannda yiizlerce YNK savapsmm olduriilmesi nedenle-
rinden halktn bUyiik tepkisini alrrut1. PDK, ya da bUyiik-
lUkleri bir yana, pek Kurt orgutiinun siyasal tecriti altmdayd!.
Aynca PDK'run, Kuzey Kurdistan'daki ayagl T-KDP de hemen he-
men dagtlrrut1. PDK, PKK'ye yaptlgl ittifakla hem bu tecriti amak
ve politik haraket alanml geniletrnek, hem Kuzey Kurdistan aya-
glru oluturrnak, hem de gerektiginde Turk devletine kar1 kozla-
nm gibi guduyordu. PDK, PKK'nin iddia
ettigi direnii gelitirebilecegine ihtimal vermiyor, kendi feodal or-
gut deneyine dayanarak, PKK'yi kendine baglmh ktlabilecegine
inaruyordu.
Yine de PKK'nin ideolojik-siyasal tespitleri, bu tespitlerdeki
DKP tamrru ve PKK'nin direnii kendi tarzmda gelitirrnedeki ka-
rarhhgl PDK'yt urkutiiyordu. <;:urtku neredeyse tiiccar orgute do-
numu PDK'run, bu haliyle Turk devletini urki.itecek yam
olmadlgl gibi, bakalannm da urkutrnesini isterniyordu. Sadece
PDK degil, PDK ve IKP'nin yarunda kalan Kuzey Kurdistanll diger
orgiitlerin de durumu aagl yukan buydu. Tumu de devleti rahat-
SIZ edece konumdan pkml, "huzur!" yaamak istiyorlar,
bu nedenle de onlann bu huzurunu "bozacak!" PKK'nin direni
slizlerinden urkuyorlard!.
66
Erken gelen (Hum: Mehmet Karasungur olay1
PKK bu komplo kokan pOlitik koullar ve ortam kadrolan-
run bir klsmml Guney Kurdistan'a aktarrnlt1.,Ama
kendini bu alandaki buldu.
Irak'a karl ulusal cephe kurrnasl gereken Kurt orgutleri birbiri-
ne kar1 cephelemilerdi. PDK, IKP, Partfya Sosyalista Kurdfs-
tan-Irak (PSK-I, Irak Kurdistaru Sosyalist Partisi) ve Kurt Sosyalist
Partisi (PASOK), Yurtsever Demokratik Cepbe'yi (CUD, 28 Kaslm
1980), buna karlhk YNK, kuk bir Arap orgiituyle Ulusal
Yurtsever Demokratik cepbffyi (CEWQED, Arahk 1980) kurrnutu.
1982 ythnda iki cephe, ozellikle YNK, PDK-IKP bloku ile
ya balad!. <;:aumalar 1983 ylhnda geni alanlara yaytld!. <;:at1ma-
larda zorlanan YNK, PDK ile dayarumaya gittigi PKK'ye de
iyi gozle bakmlyordu. <;:unku PDK, bu ittifakl siyasal alanda
YNK'ye karl kullamyordu.
2 Mayls 1983 gecesi Guney Kurdistan'm Soran bolgesinde Kan-
dil Dagl yaktmnda YNK pemergelerinin kurdugu pusuya dUen
PKK grubundan Mehmet Karasungur ve lbrahim Bilgin yaamlan-
m yitirdiler.
Olay onemliydi; nki.i aym zamanda PKK-MK uyesi olan
Karasungur, ulusal birlik rnisyonunu yerine getiriyordu. Bingol
dogurrnlu, evli ve bir babasl olan Karasungur, lise ogretme-
ni olup, PKK yoneticileri arasmda en yah olamyd!. Daha
ginde ulusal duunceleri edindiginden buyiik bir devrimci deney
sahibi olmu ve orgut ayn bir saygmhgl yard!. bir or-
gut ve askeri komutan olan Karasungur, 1980'den once Siverek
bolgesindeki PKK'nin silahh orgutlenmesini yonetmiti. 1980-82
doneminde LUbnan'da yoneticilik yaprru, yaklaan sava tehlike-
sini sezinlemi, Kurdistan'da direnii gelitirrnek kadrolann
aktanlmasl elinden geleni yapml, Kurdistan'a donen ilk
gruplar yeralmlt1. PKK 1. Konferansl'nda bulunmu, ancak
Guney Kurdistan'da oldugu II. Kongre'ye kaulamamlt1.
Karasungur, orgutii tarafmdan kendisine verilen gorev olmasl-
nm yamslra, ulusal, birlik ozellikle rol almak istiyor,
ulusal birlige bii}iik rol atfediyordu. Tum Kurt orgutleri onun
bu ozelligini biliyorlard!. Karasungur'un amaCl orgut liderleriyle
goriimekti. PDK Bakam Mesut Barzani'yle goriimu, soma YNK
........_._ III
67
Lideri Celal Talabani'yi goriimek istiyordu. lte bu slrada kendini
buldu. Yarunda 7 kiiden oluan PKK grubu
vardt. Geceyi YNK taraftan olan bir koyde konakla-
ffi1lardl. Koyde IKP grubu da vardlr. YNK pemergeleri koyii ku-
atlr1ar. Durumun tehlikeli bir hal aldlgml goren Karasungur, ara-
ya girer, yiiksek sesle adtm ve PKK'li olduklanm soyler. YNK gru-
bu bilerek ve taruyarak PKK grubuna ate eder, Karasungur ve
Bilgin'i oldiiriir; oldiinnekle kalmazlar, Karasungur'un iizerindeki
tabancasml ve ayakkablsml bile ahrlar. YNK'liler, ertesi giin bi-
bir ozUr dilemek ve cenaze toreni yapmak suretiyle
nm ortmek isterler. Belki bazl okuyucular, Kiirtlerin imajlru kotii
gosterdigimi diiiinerek bunlan yazmanu olmanu tercih edebilir-
ler. Fakat olay aynen anlattlglffi gibidir. Olmu bir olayl, gizleme-
nin tarih apsmdan sorumsuzluk olacaglru diiiimlyorum. Ki poli-
tik orgiitlerin olumsuzluklan halklara pahahya mal olsa bile, halk-
lara mal edilemez.
Bu olaym zamanlamasl onemliydi. \=iinIru PKK, kadrolanru
Kuzey Kiirdistan'a yeni gonderiyordu. Buciddi kaylp, biiyiik mo-
ral bozuklugu yaratmltl. Ama ote yandan PKK'nin, dayaruma
ipnde olsa bile PDK ile YNK konusunda duyarh olmasl,
komplolara hazrrhklt olmasl, kendisinin de onlara yol
masl, Kiirt olmamn birlik ve direni yetmedigini batan he-
saplamasl gerektigini ortaya pkanyordu.
snahlt propagandaya haztthk
PKK 1982 yazmdan 1983 bahanna kadar olan donemi keif ve
kadrolanm iilkeye talnna siireci olarak degerlendirdi. Astl silahh
propagandaya haZlrhk 1983 baharmda balattl.
PKK kaynaklannda silahh propaganda, "silahh birimlerle yiirii-
tiilen siyasal-orgiitsel olarak tarumlanmaktadlr. Bu birim-
lerin siyasal askeri Ondedir. Gizliligi te-
mel alan bu birimler, gerilla iis temin etme, gerilla hedeflerini
beHrleme, kitle yerine dar orgiit kitleden
onrn nitelikte olanlan aylklama yiiriitmektedirler. Askeri
eylemlere ise yalruzca zorunlu durumlarda bavunnaktadrrlar. As-

keri eylemler daha halk tehir olmu ajan ve iken-
cecilere karl yaptlmakta; silahh propaganda birimleri, zorun-
lu olmadl ml Tiirk askeri birlikleriyle ginnekten kapn-
mak zorundaydtlar.
TUrk ordu
Mehmet Karasungur'un oldiiriildiigii giinlerde Tiirk ordusu,
PKK'nin niteligini tam bilmedigi auhmlru onlemek harekete
Mayls 1983'iin ilk giinlerinde Uludere, \=ukurca, Yiiksekova
ve Slmrma ylgdl. Askerler Uludere bolgesinde, smlr
hattl iizerinde, ama Slmnn kuzey tarafmda kar
Uludere'nin Hedri koyiinden yahlar da dahil saylda koyliiyii
bu koymu, saatlerce 0 halde tutmutu. Koyliiler de ta-
mamen kendi insiyatifleriyle bir askeri birligi pusuya diiiirmii,
biri subay altl askeri oldiinniilerdi. Bu olayl bahane eden Tiirk
ordusu, 10 maYIsta Giiney Kiirdistan'a girdi.
Tiirk ordusu slrurdan en 10 km giriyordu. Ordu komu-
tanlan PDK'ya "smlrdan ve PKK'yi banndtrmamayl" ke-
sin bildiriyordu. Operasyon srrasmda meydana gelen
biri asker, digeri IKP kamplannda kalan bir olan
iki kii oldii.
Ordu ylgmagl ve saldln, PKK'nin silahh propaganda hazlrhk
gruplanru slrurdan Kuzey Kiirdistan'a yollamasl ve yaymasl done-
mine rasthyordu. Ashnda giinler bile Bu tesa-
diif degildi. Tiirk ajanlan, PDK ve Giineyli diger gevek
yerleim ve hareket tarzlarmdan yararlanarak istihbarat toplamada
PDK'run sorumlusu \=ukurca ve Ulu-
dere gibi oturuyor ve ticaretle ugralyordu. Bu baglmhhk
nedeniyle de PDK yonetimi, Tiirk ordusunun tehditinden korka-
rak smrrdaki kamplanm Bu, onlarla birlikte yiizlerce
pemerge ailesinin de yer degitirmesi demekti.
Bolgede Habur su)'unun iki iilke slrunm slflr noktasmda
ama smtnn giineyinde PDK'nm Lak-l'i bulunuyordu. Lak'lar, Mer-
kez Komite iiyelerinin yonettigi ana karargahlardl. Lak-l'in yoneti-
\
cisi Dr. Cercis'ti. Alandaki PKK yoneticisi, Dr. gOriierek,
olsa bile karlhk verilmesini ister. Dr. Cercis, Mustafa Bar-
68
69
zani'ye mal ettigi u sozleri soyler: "Tiirk ordusuna mermi slkan
bizim de diimammlzdlr!" lgalin yaptldlgl gunlerden bir gece
PDK milisleri, PKK'lilerin bulundugu kampl uzaktan silahla tarar-
lar. AmaC Turk ordusunun tepkilerini cekmemek iCin PKK'yi bol-
geden uzaklatlrmaktlr. Burada PDK'mn tutarslzhgmm bir omegi-
ni aktannak istiyorum: Smtrdaki Ore kampmda Turk ordu yetkili-
leriyle gori.ien PDK heyetinin icine bir PKK'li yerletirilir. Turk
komutam ile PDK komutam arasmda U konuma gecer:
Turk komutan: "Ein cocugun var ml?"
- Pemerge: "Var."
Turk komutan: "Benimkiler sag donmemi bekliyor ve ben de
sag donmek istiyorum."
- Pemerge: "Benimkiler de sag donmemi bekliyor."
Turk komutan: "Ama siz 10 km geri cekilin ve smtrdaki kampla-
rl kaldmn. Biz bunu saglamaya kararhylz. Eger oyle yapmasamz
ikimizden biri eve sag donmeyebilir. Ama oyle yaparsamz, iki-
miz de ailemizin yanma sag donebiliriz."
Pemerge komutam, "burasl benim vatamm. Vatamm camm,
eim ve cocuklanmdan daha onemlidir, hodri meydan" diyemez
ve PDK, tek kurUn slkmadan hem de adeta kacarcasma istenen
derinlikte geri Cekilir.
Operasyon PKK'nin lehine sonuclar venniti. Giineyli guclerin
slmrdan cekilmeleri sonucu bolge bir anlamda PKK gruplanna
kalnu, hareket alanlan genilemiti. Turk ordusu, PKK hakkmda
yapllan onyarglh degerlendinnelerden hareket ediyor, buyiik Ca-
tlmalara girecegini tahmin ediyordu. PKK ise, alana heniiz yerle-
tiginden ve kadrolanm Kuzey'e dagltmaya yeni baladlgmdan, er-
ken catlmalara taraftar degildi. Nitekim tiim gruplanm tek bir ka-
yIp vermeden Kuzey'e gondermeyi baannltl. Halkm dikkatleri
Turk ordu igaline cekildiginden, gruplar cok onemli bir propa-
ganda ftrsatl yakalaffi1lardl.
PKK Hakkari, yukurca, Yuksekova, Uludere, Beytu-
ebap, Silopi, Eruh, Cizre, Stirt, Pen'ari, yatak, Sa-
son, Mu, Silvan, Midyat, Nusaybin, ldil, Derik, Viranehir, Mar-
din, Diyarbaklr, yennik, Bingol, Dersim, Elazlg, Erzurum, Kars,
Agn, Van ve Bakale'ye silahh propaganda hazlrhk birimleri yer-
letirdi. Aynca Diyarbaklr, Batman, Van, Ankara, lzmir, lstanbul
70
ve Adana gibi buyiik ehirlere kadrolanm gonderdi. Saylsal bile-
imleri heniiz kiiCiik de olsa, tiimii.de oldukca iyi egitilmi pro-
fesyonel kadrolardan oluan bu birimler, gittikleri bolgelere yer-
letiler ve orgiitsel cahmada olaganiistii baan gosterdiler. lte 15
agustosu doguran bu birimlerin olaganiistii cahmalanydl.
Tiirk ordu ve istihbarat birimleri durumu izlemelerine ragmen,
bu cahmanm boyutlanm farketmekten cok uzakttlar. Aynca Ke-
nan Evren'in bamda oldugu Tiirk askeri yonetirni giiciine c
ok
gUveniyordu. Halkl ve sol giiCleri ezip gecmiti. Her tarafa sessiz-
Uk hakimdi. Cunta, bir daha kimsenin meydan okumaya cesaret
edemeyecegine kanaat getiriyordu.
Halk eylem istiyor
Halk ozellikle ikencecilere ve ajanlara karl bireyler yapllmasml
iddetle dayatlyordu. yiinkii baskl ve riivetten halk beli biikill-
mti durumdaydl. Sonradan cogu korucubal olan airet ileri ge-
lenleri 0 donem dogrudan PKK'ye karl pkmlyorlardl. yiinkii
Cunta, siyasi partileri kapattlgl iCin feodaller devre dll kalffi1, c
o
-
gu yerel ayncahklanm yitirmiti. Aynca karakollara baglt sonradan
bitme ajanlar iin kaymagml yiyorlardl. Darbe oncesinin r
erel
egemenleri, bu sonradan tiirerne ajanlan kendilerine rakip gOrii-
yor ve onlara karl birerler yaptlmasml istiyorlardl. Hatta balan-
glC
ta
bircogu PKK'nin cahmasma karl "tarafslz" gibi davrandtlar.
Ama bu tarafslzhk cok klsa stirdii.
1983 ytlt icinde ve 15 Agustos 1984 tarihine kadar bircok askeri
eylern oldu. Bunlann tiimii de devlet ajam olarak nitelenen kiile-
re karl gercekletirildi. Biryanll Ahmet (saldlnda bir kar-
dei oldii. Bolgede halkm en cok nefret ettigi bu ajan, iki karde-
iyle birlikte 1988'de Cizre ehir rnerkezinde saldlnda oldiiriildii),
Silvan'da Fethullah (oldiiriildii), Batman'da Faxro Aga ve Sait Ye-
il (yarah), yukurca'da Yusuf Demir (yarah), Uludere'de Dervee
Xelo (oldtiriildti), Abdulkerime Mahmut (oldtiriildii) ve Hiise-
yine Ahrnet (oldtiriildti) ve birkac eylem daha yaplhr. \
Bu donemde Askerlere karl ise sadece iiC eylem kay'dl var.
nak'ta halkm bama bela olan ve kendini "Kara Bela" olarak tam-
71
1_,......... " .....,.. _'_"' .e.'
tan bir yiizbal boynundan vurulur; olmez, ancak terket-
mek zorunda kaldl. Eruh'ta tesaduf kartlama sonueu meydana
gelen bir asker olur ve Diyarbaklr'da yine ayru durum-
da bir subay yaralarur ve iki asker olur. Buna karlhk PKK'nin
Agustos 1982'den 15 Agustos 1984 tarihine kadar 16 kadar kadro-
su hayatml kaybetmiti.
Tarihi karar
PKK yonetimi 1984 ktIDI kamplarda Kamplarda uzun
sure kalmanm tepkisi olan kadtolar, silaWI propagandanm
biran once balattlmasml istiyordu. silahlt propagandayl silahh
mucadele olarak kavrayan halk da ayro dayatmada bulunuyordu.
PKK Genel Sekreteri Gcalan, ulke pratigi yoneten birime gon-
derdigi talimatlarda kalmayl "tarihle oynama" eklinde tantrn-
layarak, 'aglr eletirilerde bulunuyordu. C;unku 1983 haztrhk
masmda elde edilen veriler mukemmeldi. Halk ikna olmutu.
C;e\Teler toparlannu, hemen hemen tum alanlann "devrimci" ke-
fi tamamlannut1.
Agit (Mahsum Korkmaz), 1984 Botan ve Sason'da
miti. Buyiik bir umut Bolgelerden kamplara saylda
kadro ve adaYI Sadece kamplarda ve Ulke
de pratik faaliyettte olanlann saYIsI 500'e van'I11tl.
Siyasal koullar da uygundu. Turkiye'de 12 EylUl rejimi, anaya-
saslru oluturmu, ordunun denetiminde orgutlenen parti ara-
smda 1983 ylhnda yaptlml, Anavatan Partisi (ANAP)
kazanrrut1. Devlet bUyiik bir guven i9ndeydi. Bu guvenle
tedbiri ihmal etmiti. PKK'nin hazlrhklanna oranla ordu
ve istihbarat bUyiik bir yetmezlik Diger Kurt sol orgtit-
leri hemen hemen tamamen dagtlmlt1. PKK'nin atlhml rumunu
toparlayabilirdi. Bolge koullan da son derece uygundu. Guney
Kurdistan'daki ortam PKK ustlenmesine son derece uygundu. Do-
gu Kurdistan'da kaybetmesine ragmen yine de Kurt halk dire-
nii varhgml surduruyordu. Filistin direnii darbe alml, Kurdis-
tan'da direniin devreye girmesi zorunlu hale gelmiti. Turk ordu-
sunun tehditleri, Iran ve SUriye gibi komularml surtiklU-
yordu. Iran-Irak saval ve bu savata Turkiye'nin Irak'm tarat'1nt
apk olarak tutmasl lran'm tepkisini ahyordu. PKK, bu ftrsatlan
mutlaka degerlendirmeliydi.
1984 baharmdan balayarak silahll propaganda birimleri, bu de-
fa daha ve tecrtibeli olarak Kurdistan'm rum bolgelerine
gonderildi. Beklenen karar halen almmamt1. Kadrolar tatmin 01-
mamtl. Ama rumii beklenti PKK'nin Ulke yonetimi,
boyle bir tarihi karan almada zorlantyor, topu her defasmda oldu-
gu gibi Gcalan'a attyor, ancak onun kesin direktiflerinden sonra
karann kavnyordu.
Biiyiik bir SabtrSIZhkla beklenen karar, nihayet 22 Temmuz
1984 tarihinde almdl. Giiney Kiirdistan'm Kuzey ve Dogu Kurdis-
tan smmndaki Lolan bolgesinde, Lolan iizerinde yaptlan top-
lanttda karar, Abas (Duran Kalkan), Fuat (Ali Haydar Ka}tan), Fat-
rna (Kesire ytldtnm), Ebubekir (Halil Cuma (Cemil Baytk)
ve Selim (Selahattin C;elik) tarafmdan oybirligiyle ahndl. Bu tarihi
karar toplantlsmda bulunanlarm rumu halen hayattadlrlar.
Attlun diizenlenmesi
Kararda silahh propaganda taklmrun kurulmasl kararlat1nl-
mtl. Bunlar Hakkari, Van ve Botan bolgelerinde konumlanacak-
lardl. Saptanan bu temel alandan Hakkari'nin siyasi sorumlusu
Ebubekir (Halil Van'm Hasan (Sabri Ok), Botan'm Cemal
(Halil Kaya) olacaktl. Arahk 1984'te PKK-MK iiyesi olan Sabri Ok,
1985 klmda Hiirmuz koyiinde Remoye isimli aja-
run komplosu sonucu yarah olarak devlet eline
Gmiir boytl hapis cezaSI aldl. Halen cezaevindedir.
Oluturulan silahh propaganda taklmmdan 14 Temmuz Si-
lahlt Propaganda Taktmt: Uludere, Silopi, Pervari, Eruh,
Cizre, Siirt; 18 Mayts Silahlt Propaganda Taktmt: C;atak, Gurpmar,
Van, Bakale, Muradiye; 21 Mart Silahlt Propaganda Taktmt:
Yiiksekova, C;ukurca, Hakkari'de faaliyet yiirtitecekti.
Her taklm birlikten oluuyordu. Her birlik, taklmm sorumlu
oldugu bolgenin bir ya da iki yerel alanmdan sorumluydu. Her
birlikte bir askeri komutan ve bir siyasi sorumlu vardl. Bunlann
toplaml taklm yonetimini oluturuyordu. Yani her taktrnm yoneti-
lJ
-
72
73
mi bir komutan, askeri yarchmcl ve bir siyasal yardlmcl olmak
iizere be kiiden oluuyordu. Astl yetki askeri komutandaydt. Ta-
kim komutanlan ilke olarak Silahh Propaganda (SP) Askeri Yone-
timinin iiyesiydiler, ayru zamanda ya MK iiyesiydiler ya da MK
hazlrhk biriminde yer ahyorlarch. Yardlmcllan durumunda olan si-
yasi komiserler ise MK yedek iiyesi saythyor ve MK'ne hazlrlam-
yorlardt.
PKK birimleri bu kadarla slmrh degildi. Taklmlann etkinlik bol-
gelerinde orgiit birimleri vardt. Her yerel bolgeye (omegin Botan
bir bolge ise Eruh-Cizre, Eruh-Pervari gibi yerel bol-
geleri oluyordu) kiiden oluan bir orgiit birimi baktyordu.
Bunlann gorevi kitle Bunlann birim sorumlulan bol-
ge yonetim birimini oluturuyor. Bu iist birimin sorumlusu, SP ta-
kun sorumlusu ve yedekleri, eyalete doniiecek bolgenin yonetim
komitesini oluturuyorlardt.
SP bolgenin temel diger bolgelerin ihmal edil-
mesi anlamma gelmiyordu. Sason-Mu-Bitlis, Mardin, Adlyaman,
Diyarbakrr, Dersim-Elazlg ve Kars-Agn haztrlanan diger bolgeler-
di. Buralara da SP birimleri ve orgiit birimleri yerletiriliyordu. Bu
bolgelerde SP gruplanmn taklm esasma 15 Agustos 1984
eylemlerinin sonrasma blraktlffilu.
Eylemler i0n PKK'nin neden 15 agustos tarihini dair
ozel bir PKK yaym organlannda yok. Bu tarihin
si tamamen bir tesadiif olmasa da ozel bir anlaffil yok. Done-
min siyasal ozellikleri ve iklim koullanna bagh olarak orgiitiin
bu donemde yogunlamasl agustos ayml zorunlu
ktlffil olabilir.
Yonetim, eylemlere "Atllun" adlm verdi ve auhm talimatlar
hazrrladt. apklayan bir bildiri, SP birimleri yonet-
melik, geni kapsamll bir taslagl ve yemin metni hazlrlan-
dt. Kiirdistan davasma, ehitlerine, halka, sosyalizm, PKK ve on-
derligine (Abdullah Ocalan'a) oliimiine baghhk bu yeminin oziinii
oluturuyordu. (HRK'nin 15 Agustos 1984 bildirisi ek 1 'e bkz,
s.495).
Slra SP birimlerinin adtna gelmiti. Hezen Rizgariya Kurdfstan
(HRK, Kiirdistan Kurtulu BirligO adl uygun gOriildii. Bu ismin Vo
Nguyen Giap'm Vietnam'da orgiitledigi ilk silahll propaganda bir-
ligi olan Vietnam Kurtulzq Birligi run ismini biliniyor.
74
Dogaldtj zira herey bir anlamda yeni bahyordu ve PKK, Viet-
nam deneyine biiyiik deger <;iinkii, Vietnam halkl
da stflrdan balaffilj Vietnam devrimci-yurtsever bir
sava gelitirmi, bu sava tiim diinya halklarmm sempatisini ka-
zanffil ve diinyamn dort bir yanmdaki ulusal kurtulu savalanna
ilham kaynagl olmutu.. Tabii bu sempatiyi Ho Chi Minh'in
goniilliiliigiinden ve Giap'm biiyiik askeri komutanhgmdan ayn
diiiinmek olanakslzdt.
Silahh sancak gerekirdi. 0 da saptanmltt. eklin-
de olan sancak, ulusal renkler olan san, klrmlzl, yeilden oluu-
yor, san-yeil zemin iizerine kurtulu ideolojisinin gostergesi olan
ktzll ytldlZ oturtuluyordu. Silahh Propaganda birlikleri iinifor-
rna hazrrlandlgl halde, bunlar seyrek kullamldt. <;iinkii pratik,
heniiz biiyiik gizliligi gerektiriyordu. Resmi iiniforma, Silahh Pro-
paganda birimlerini erken apga pkarrrdt. 22 temmuz toplantlsm-
da alman bir diger karar da Pemerge dergisinin silahh direniin
orgam olarak gelitirilmesiydi. 1983 ylhnda dag koullannda tek-
sirle pkanlan Pemerge dergisi kitabm bastldtgl tarihe kadar pk-
maktaydl.
Atthm eylemlerle olacaktl: biiyiik eylem yaptlacakj Eruh,
ve <;atak basllacaktt. Her Silahh Propaganda takt-
ffil basktnlanndan sonra bir de karakol basacaktt. Diger bOl-
gelerdeki Silahll Propaganda birimleri ise 15 agustos tarihinden
balayarak daha askeri hedeflere ve ajan olarak belirlenen
kiilere karl eylemler yapacaktt. Bunlann hangi hedeflere yonele-
cekleri silahh gruplann insiyatifine blraktlmltl. Orgiit birimleri ise
hazlrlanan binlerce bildiriyi halka dagltacak, aym giinden bala-
mak iizere koy toplantllanyla biiyiik bir propaganda faaliyetine
girieceklerdi.
Baskm neden ozellikle bu sorulabilir? PKK
askeri direni stratejisinde Hakkari, Siirt ve Van bolgeleri temel al-
dlgmdan, her bolgede baskm uygun bir akla
gelen en biiyiik olaslhk. Yoksa, Tiirk ordusunun bulundu-
gu tedbirsiz durumunun da lehte bir faktor olarak degerlendiril-
mesiyle, PKK'nin 0 donem daha fazla basma giiru vardt.
Basktnlarda siyasi hedefm onde tutulmasl ve basklnlann baanslz-
hk ihtitnalinin de olmasl, hedeflerin bata dar tutulmasma neden
olmu olabilir.
I
-
,

75
\
\i
I
\
Kararlar Mihriban Sanhan (Azime) isimli kadm gerilla tarafmpan
Ocalan'a iletilmiti. Mu'un Varto ve ogretmen olan
Azime, bu tarihten itibaren pratik surekli yiikseldi ve ya-
am surecinin ktsa oldugu direnite 11 ytl kalma becerisini
gostererek, PKK'nin onder kadm kadrolanndan biri haline .'geldi.
AZime, 1995'te Guney Kurdistan'm Haftanin bolgesinde
hayatlill kaybetti.
Zaten kahndlgmdan dolayl eletiriler yapan Ocalan, alman
kararlan hemen onaylamlt1. Ancak Ocalan'm bir eletirisi daha
vardl: Ulusal cephenin kurulmasl gecikmiti. Ocalan, ulusal kurtu-
lu cephesinin de aynl atlhmla birlikte ya da hemen sonrasmda
kurulmasmt istiyordu.
Eylemleri kimin yonetecegi Sorunu vardl. 1982-1984 pratigi bazl
yarulgl1ara ragmen komutanlann ve militanlarm ortaya
kanrutl. Atlhm Agit'siz olamazdl. Eruh basktruru 0 yapacaku.
Sllahh propaganda birimlerl
14 Temmuz SP Taktnu Basktn Gmbu)
Komutan:
Mahsum Korkmaz (Agit). 28 Mart 1986'da Gabar da-
gmda hayauru kaybetti.
Siyasi yardlmclsl:
Mustafa (:imen (Teyfik). Hilvanh. 1984 Ylhrun sonlannda yarah
halde Turk ordusunun eline itirafp oldu. Verdigi bilgilerIe
bUyiik tahribat yarattl. 1990'Iann bamda cezaevinden pkttktan
sonra PKK militanlan tarafmdan olduriildu.
1. askeri yardtrnclsl:
Mustafa Y6ndem (Erda)). Antepli. Yondem, bir askeri ey-
lemci ve militandl. Lubnan PKK kamplannda egitim gordu.
PKK'de bolUcl11uk yaratmak isteyenlere karl sertti ve PKK
ve disiplininin en ortodoks PKK 1. Kon-
feransl'nda yeraldl. 1982 yazmda Kuzey Kurdistan iizerinden
, 111ft
,
Giiney Kurdistan'a 1983 ytlmdan itibaren hep Agit'le bir-
likte oldu. 1984 ktlru onunla Botan ve Sason'da Giiney
K\irdistan'da Batufe nahiyesindeki Irak askeri birligine olan sal-
dlnda ve 15 agustos eylemleri oncesi Uludere'de ajanlara karl
yapllan eylemlerde ve auhm sonrasmda Gundike Mele
(MillO koyO karakoluna yapllan basktnda yeraldl. 1985'te C;atak
basklruna katlldl. Hakkari'de bir koy grubuna kar-
l imha He saldlnyl Komur
Ocaklan baskmmda yeraldl. C;ukurca-Uludere slmnnda seyyar
bir Turk ordu birliginin imhasml saldlnyl yonetti.
1985 ktmda Mustafa C;imen Turk ordusunun eline
olunca, bolgede orgutiin yonetimini ustlendi. 1986 ytlmda bol-
genin komutanl ve Askeri Konsey uyesi oldu. Bu yll ve
ozellikle Uludere'de koy koruculanna karl ve
bir ktsml toplu olumlerle biten eylemleri yonetti. Gosterdigi ba-
anlardan sonra PKK-MK uyesi Han edildi. 1986 y1lmda
Uludere bOlgesinde hayatlru kaybetti.
II. askeri yardlmcl:
Mehmet Sevgat (Bedran), Hilvanh. Sevgat, 1970'lerde Tunceli
(Dersim) Ogretmen Okulunda ogrenciyken PKK ile tarutl. Hil-
van-Siverek sHahll mucadelesinde yeraldl ve komutanllk ozellik-
leri edindi. Askeri darbenin ardmdan dlan kadrolar ara-
smda yeraldl. PKK 1. Konferansl'na katlld1. 1982 sonlannda Gu-
ney Kurdistan'a 1984'te Mahsum Korkmaz'ln biriminde
yeraldl. Eruh basktru ardmdan
genindeki eylemlerin komutanhk yapu. Beytiiebap'ta
aralannda bir bolUk komutarumnda oldugu bir askeri aracm im-
haslyla saldlnyl Baanb komutanhgl
ve kaynamasl, koylu gerillaya kattlmasl-
ill 1985 bahannda Gabar Dagl'nda kaymaka-
ffilrun da aralarmda bulundugu Turk askeri-siyasi birimini imha
etti. 1986'da Uludere'de Turk ordu birliklerine yonelik buyiik
bir saldln Bu PKK'nin 0 tarihe kadar yapugl en
bUyiik eylemdi. HRK, ARGK'ye donutiiriilunce, Sevgat, ARGK
komutam oldu. 28 Nisan 1987 tarihinde
hayauru kaybetti.

77
76
III. askeri yardtmct:
Kazzm Kulu Dersimli. 1962 dogumlu olan
kauldtgmda henuz genpi. Askeri darbenin ardmdan Wb-
nan'a gittiginde btytgt, sakab yeni pktyordu. Burada bir
smavla kartlatl. 1982'de Israil'in Lubnan't igali suasmda
yar'm yeraldtgt PKK grubu Guney Lubnan'da igal bolge-
sinde kalffi1u. Yanmdaki arkadalanndan Mustafa Marangoz ha-
yattru kaybetmi, digerlerinden kopmu, birlikte oldugu Filistinli
savaplar silahlanru atffi1, ve arkadat Mu-
hammed Kara silahlanru .alffi1 ve gunlerce Israil as-
kerlerinin olUm kuatmast altmda kalmtlardl. Kendilerini gu-
venlik bolgesine u1aurdtklannda gunlerce kalmtlardl.
yar'm verdigi bu smav, onun ileride buyiik bir
ve komutan olacagmm iareti olmutu. Agit, tereddut etmeden
Eruh baskmmda bir grubun yoneticiligini diger arkadalanndan
olmasma ragmen venniti. bu go-
revi laytktyla yerine getinniti. 1985 ythnda Mardin bolgesine as-
keri komutan olarak atandl. Bolgeye ilk gittiginde, Kerboran
yakmlannda dumarun kuatmastyla kartlau.
<;arplmada one ftrlayarak duman birliginin komutaruru oldu-
ren bolgenin siyasal sorumlusu Huseyin Altmta (Mehmet) ayru
hayatmt kaybedince, elindeki BKC otomatik si-
lahtyla Turk birliginin saldtnsmt puskurtiir.
PKK 3. Kongresi'nde yeralan komutan olarak Botan'da
gorev aldl. 1990'da PKK-MK'ne girdi ve ARGK Askeri Konsey
uyesi oldu. Dersim'de savau. Guney Kurdistan'a yapar-
ken, 12 Ekim 1992'de Cizre bolgesinde Turk ordu birlikleriyle
girdigi hayaun1 kaybetti.
Nizamettin Ta (Botan). Vartolu. 14 ytldu surekli sava cephe-
sinde olan Ta, PKK-MK uyesi oldu. Sonradan ARGK Askeri
Konsey uyesi olan Ta, Ocalan olaymdan soma PKK Bakanbk
Konseyi'ne
Ibrahim Durmaz (Hact). 1 Temmuz 1985'te Mutki'de
hayattm kaybetti.
Fuat Aslan (Azad). Agnb. 20 Agustos 1985'te Agn Dagt'nda
umada hayattru kaybetti.
,I
Vzettin Evcil (Serdar). Batmanh. PKK'nin ilk donem kadrolann-
c\an. -Hilvan-Siverek silahh pratiginde yeraldl. Lubnan'da askeri-
s!yasi egitim gordu. 1982 ythnda Kuzey Kurdistan'a giri yaptt
ve Botan bolgesinde 1984 sonlannda Silahlt Propaganda
ters davramlan ileri surulerek birligi tarafmdan
olUmle cezalandtnldl. Sonraki ytllarda benzer durumda olan bir-
kiinin itiban iade edildi. Evcil'in durumu bunlar kadar agtr
olmamasma ragmen, halen itibannm iade edilmemi olmast bir
gibi durmaktadtr. Ayru zamanda PKK'deki tarihsel unut-
kanhk hastahgmt yansttmaktadrr.
Muslum Durgun (Doktor Baran). Dersimli. Aslen inaat
olan Durgun, Libya'da PKK ile tamu. Libya'dan Al-
manya'ya Burada PKK'ye kattlmaya karar verdi. Lub-
nan'da PKK kamplannda egitim gordu. Burada iliberkUloz has-
tahgma tutuldu. Israil igali strasmda kuatma altmdaki bOlgede
hastanede mahsur kaldl. Imam Huseyin Bilgin isimli PKK kad-
rosu olUmu goze alarak Durgun'u hastaneden aldt. Tedavisi St-
rasmda ttbba merak salan Durgun, hastahgmt yendi. Guney-Batt
Kurdistan'da Kurt bir doktorun yanmda ilk yardtm dersleri aldt
ve ogrendiklerini brour haline getirdi. 1984 bahannda Guney
Kurdistan'a Kuzey'den gelen halkm ve Guneyli multecile-
rin talepleri uzerine ilk yardun mudahalesinde bulundu. Yaruk,
kink, kurun yarast gibi hastahklara mudahale etti ve baanh 01-
duo Adt Doktor Baran olarak bolgede yaytldt. Hastalara
vermeye baladl. Hakkari, Zaxo ve Mu-
sul'daki eczaneler kabul ettiler. Ancak Turk komutanlar, diplo-
malt doktor olmadtgmt ogrendiklerinde veril-
mesini yasakladtlar. Eruh baskmmdan soma askeri yetenekleri
ortaya pkmaya baladl. Halkp ozellikleri olan Doktor Baran,
Kurdistan't terketmeden sava ve bileginin gu-
cUyle yiikseldi. PKK-MK ve ARGK Askeri Konsey uyesi oldu.
1994'te Dersim'de intihar etti. Durumu PKK 5. Kongresi'nde
ozel gundem maddesi olarak ele altndt ve ehit ilan edildi. "Ver-
digi sozleri yerine getirmedigi duydugu sorumlulug
un
ya-
ratttgt bunahm", intihann gosterildi. Evli olan Dr. Ba-
ran'm bir oglu da birlikte Cizre'de hayatmt
kaybetmiti.
78
79
--
I
\
/
\
j
Nuri As/an Derikli. Baskmm 25 Temmpz
:ydar Midyatlt. 1984 sonlannda PKK'den Akl-
1985'te Bestler rruntlkasmda Turk askerlerinin kurdvgu
eti bilinmiyor.
pusuda hayatml kaybetti. Cesaret ve smtr tanyna-
il (Ferhan, Eruh'un Zivinga koyiinden.
yan AsIan hayattnl kaybettiginde Turk gazeteleri "Apo'nuI} ro-
8 Eyliil 1988'de Uludere'de hayatml kaybetti.
olduriildu" eklinde manet atttlar. Nuri AsIan,
Kemal Emlik (Bozan, Eruh'un Gu};na ko}iinden. 1987
hayattru kaybeden PKK-MK uyesi Mehmet Emin Aslan'm ;yege-
ylhnda Turk ordusuna teslim oldu. oldu. Kontrgerilla bi-
niydi.
I,
Sabin Binici (BijO, 1985 ylhnda Turk ordusuna esir
dutU. Omur boyu hapis cezaSl aldt. Halen yalyor.
Abdurrabman Tokdemir (Cengo), Batmanh. 1985 ytlmda Turk
ordusunun eline oldu. Halen yalyor.
getin Akkurt (Musa), Nusaybinli. BasKmda karnas silahlyla sui-
olarak yeraldt. 24 Ekim 1984 tarihinde Gundike
Melle Karakolu basklrunda hayatlru kaybetti.
Dtlzgun Can (KaZlm), Dersimli. 1985 ytlmda PKK'den 23
1993 tarihinde ElaZlg'da kontrgerilla tarafmdan
katledilen avukat ve Elazlg tHD Bakant Metin Can'm
kardei olan Diizgiin Can, halen Ahnanya'da yalyor.
Burban Iltk (Fikret). Midyath. 1988 ythnda gerilla saflanndan
Yunanistan'a Turk gUvenlik teslim edildi.
Cezaevinde olmayl reddetti.
Cuma (ked isim). Hilvanlt. 1985 ytlmda Guney Kiirdistan
orgutlerine slgmdt. Aklbeti bilinmiyor.
FeyZi Aydtn (Selim). Emh'un Guyina koyiinden.
PKK'nin bolgeye yerlemesinde biiyiik katktlan oldu. Bolgede
yurtseverligiyle bilinen yerel bir onderdi. onlarca
gerillaya kattt. Bu nedenle atthmdan sonra ilk ytktlan
koy GUyina oldu. Ayru zamanda Tiirk ordusu komplo oyunlan-
ru oncelikle bu koye uyguladt. Engin bir baghhk ve eylemci
ozellikleri olan Aydtn, bolgede kaldlgl siirede' Turk askerlerinin
korkulu riiyasl oldu. Aydm'm bir oglu kU9ik yalarda gerillaya
kattldt. Ancak yaanu anslz bir ekilde PKK tarafm-
dan olduriildii. Aychn, halen yalyor ve PKK saflannda.
Kerim (ked isim). Antepli. Turk sol gruplanndan Emegin Birli-
gihden dayarumaa olarak gerilla saflannda yeraldt. 1985 ytlm-
da kendi istegiyle gerilladan aynldt. Halen yalyor.
80
'.
olan ve kendisi gibi olan Saniye Ala-
ta isimli kadmla evlenen Emlik halen yalyor.
Omer(kod isim, savap). Midyath. Eylemden sonra aklbe-
ti bilinmiyor.
Sore (kod isim, savap). Cizreli. 1987 ytlmda Emh'ta
hayatlru kaybetti.
Fadtl (Halil, savap). Eruh'un Zivinga koyiinden.
30 Temmuz 1985'te Eruh'ta hayattru kaybetti.
Resul (Haki, milis). Deta Lalo ko}iinden. 1984
sonlannda Turk guvenlik eline tdam cezaSl al-
dt. Pimanllk Yasasl'ndan yararlandt. 1989'da cezaevinden pktt.
1990'da bir daha tutuklandl, 1991 'de serbest blraktldt. 4 Mart
1994 tarihinde bir kardeiyle birlikte Cizre'de kontrgerilla tara-
fmdan katledildi.
Ali Gun (Cuma, milis). Berkevir ko}iinden. 1984 son-
lannda Tiirk giivenlik eline Aglr ikence gordii.
Idam cezaSl aldt. Aktbeti bilinmiyor.
lbrabim Kaya (Salih, milis). Eruh'un Guyina ko}iin-
den. 1985 },lmda gerilla saflanndan Turk ordusuna tesllm
oldu. ltirafp oldu. Aklbeti bilinmiyor.
Nuri (Kele, milis). Uludere'nin Guyi airetinden. Korucu oldu.
Aklbeti bilinmiyor.
Sabin Ctbrahim, mills). Bacrit ko}iinden. Olaydan son-
ra Guney Kiirdistan'a Halen orada yalyor.
Ali (milis). Avyan (Dereler) ko}iinden. 1985 klmda
bolgesinde Turk ordu birliginin pususunda hayatlnt kay-
betti.
81
I
21 Mart SP Talwnt Basktn Grubu) /
/
Sait Cuma Tak ve Salih Kandal mangalan. /
Komutan:
Abdullah Ekinci (Gozliiklii Ali). Bingollu. 1986 Ylhnda intihar
etti. PKK 4. Kongresi'nde itiban iade edildi.
Siyasi yardlmcl:
Mahmut BiUci (Mehmet Ali ). Arabanh. Aklbeti bilinmiyor. An-
cak yaamadlgl tahmin ediliyor.
Askeri yardlmcl:
Mustafa Omurcan (San Omer). Antepli. PKK'nin 1980 oncesi
kadrolanndan. Askeri darbeden sonra Lubnan'daki PKK kamp-
lannda egitim gordu. 1982 yaZlnda Kuzey Kurdistan uzerinden
Guney Kurdistan'a 1983-1984 doneminde Hakkari'de
htt. 1985'te Adlyaman bolgesine Askeri komutan ve ey-
lemci ozellikleri olan San Omer, PKK 3. Kongresi'nde ye-
raldt. 1987 bahannda askeri komutan olarak bir grup arkadaIY-
la birlikte Adlyaman-Antep bolgesine gitti. <;ok grup
komploya maruz kaldt. Meydana gelen San Omer ve
dart arkada1 hayatml kaybetti.
Askeri Yardlmcl:
Cangir Hazzr (San Baran). Dersimli. 1990'da yaptlan PKK 4.
Kongresi'nde MK uyesi oldu ve ARGK Askeri Konsey Bakam
Ancak bir yll sonra yetkileri elinden ahnarak, uygulama-
ya ahndt. Ocalan'a tavlr alarak PKK'den aynldt. Kendisi gibi ay-
nlan Mehmet birlikte Vejfn (Yeniden Dogu) grubunu
kurdu. 1994 ve 1995'te Guney Kurdistan'm Duhok ehrinde si-
lahh saldmya ugradt. 11k saldmda gogsunden aglr, ikincisinde
ayaklan ve gogsunden hafif yaralandt. tki saldlnyl da
tiren ve Guney Kurdistanh olan kii, PDK tarafmdan yakala-
mp sorgulandtlar. Saldtrganlar para karlhgmda yaptlklanru itiraf
ettiler. PKK safmdaki kardei tsmet Hazlr'da (Seyfi) 1990 yazm-
da kaybeden Cangir Hazlr, 1998'de iltica etti
ve halen bu Ulkede yaamaktadlr.
82
"
\
Askeri Yardlmcl:
$ehmus Yigit (Harun). Diyarbaklrh. PKK'nin 1980 oncesi kadro-
olan Yigit, Lubnan'da egitim gordu. PKK 2. Kongre-
si'ne katlldt. 1985 bahannda IKP pususunda kolundan yaralan-
dt. Yarah halde Diyarbaklr bolgesine gitti. Bolgede baanh
askeri eylemler yaptt. Ozellikle pusu eylemlerinde aralannda
subaylann da oldugu saylda askeri safdl1 etti. Bu pusu ey-
lemlerinin Turk ordusunda yarattlgl zaaf ve tepki Genelkunna-
ym gerillalann ellerine talimatlanna bile yansldt. ARGK
Askeri Konsey Dyeligine kadar ylikselen Yigit, 1987 Ylhnda
tlmada hayatlru kaybetti.
Mehmet Agaslan (Nasir). Urfah. kokenli olan Agaslan, Lub-
nan'da egitim gordu. 1982 ylhnda Guney Kurdistan'a
baskrrundan sorna Hakkari bolgesinde SP biriminin so-
rumlusu oldu. 1985 baharmda Hakkari'de zlrhh olu-
an Turk askeri konvoyuna pusu kurdu. Kimsenin canh kalma-
dlgma kanaat getiren Agaslan, devrilen komutan aracmm uzeri-
ne gitti. Yarah halde aracm Ylkmttsl altma gizlenen bir askerin
ateine maruz kaldt. Asker olduriiliirken, Agaslan da aldlgl yara-
lar sonucu hayatml kaybetti.
Mehmet Emin TQtan (Zeki). Adlyamanh. PKK'nin 1980 oncesi
kadrolanndan olan Tatan, 1. Konferans'ta yeraldt.
baskmmdan sonra Adlyaman bolgesine gitti. Bolgede kaldlgl
sure boyunca baanh eylemler yaptt ve bolgeden gerilla saflan-
na buylik kauhm sagladt. Agustos 1988 yllmda haya-
tml kaybetti.
YQar Kahraman (Cuma). Arabanh. Lubnan'da egitim gordu.
1982'de Guney Kurdistan'a Hakkari bolgesinde 13-
17 Temmuz 1985'te hayattnl kaybetti.
HaUl ... (Celal). Diyarbaktrh. kokenli olan Halil,
baskmmda buylik baan gosterdi. Savaphgl, dag koullanna
yatklnllgl ve cesareti, onu klsa surede arkadalan arasmda sem-
bol haline getirdi. 13-17 Temmuz 1985'te
hayatml kaybetti. Bu be gerilla hayatlru kaybetti. Ha-
lil, duenlerin en sonuncusu oldu. Yamnda arkadalanrun du-
ulerini gordu. Beler'in bu direnii bir efsane niteligindedir.

,..
83
--
/
Bozan Oktay (Tekin). Urfall. 13-17 Temmuz 1985'te
hayatlm kaybetti. I'
Abdulmecit Ytlmaz (savap). 13-17 Temmuz
hayatlru kaybetti. ,
Haydar DUndar (\Velat). Bingollii. Avrupa'dan PKK'ye J91ttldt.
Liibnan'da egitim gordii. 1984 ktmda Kiirdistan'a giri yaptl. 1
Temmuz 1985'te Mutki'de hayatlnt kaybetti.
Enver Ansan (Cerna}). Pazarclkh. Avrupa'dan PKK'ye kattldl.
Hakkari'de Baskmdan sorna Dersim bolgesine gitti. Ka-
Slm 1985'te hayatlru kaybettL
Mehmet Yuce (Xalit). DersimlL Libya'da PKK'ye katlldl.
Liibnan'da egitim gordii. Proleterligi ve insiyatif kullanma gu-
ciiyle tarunan Yiice, 1985 bahannda IKP pususunu sag olarak
atl. Daha iist gorev alarak Dersim bolgesine gittL 1987 ylhnda
hayatlnt kaybetti.
Harun Aras Igdtr'm Panix (Ozdemir) koyiinden. 1988'de
<;ukurca bOlgesinde hayatlm kaybettL Panix koyii
sonradan gerillaya onlarca verdi. Bunlardan en az onu
hayatml kaybetmi ve bir 0 kadan da tutuklanffil-
tl. Panix ulusal mucadeleye bu destegi nedeniyle Turk ordusu-
nun hedefi haline geldi. 25 Mayls 1995 gecesi koyii basan Turk
ordu birlikleri Harun Aras'm cezaevinde bulunan kardei Meh-
met Aras'm ei Birgiil ve dort (Dinar, Cuneyt, Ergiil,
Ferdi) hunharca oldiirdukten sorna, evi bombalarla
Umran 6zkurt (Faysal, Deli}). Viraehirli. 1988 yllmda Turk or-
dusuna esir dutU. Halen cezaevindedir.
Htlseyin Tilki. Antepli. 1985 ythnda Turk ordusuna esir dutii.
ttirafp oldu. Halen yalyor. Soyadl degiik olmasma ragmen iti-
rafp Ali Ozansoy'un kardeidir.
SeJeri Ytlmaz (mills), Eylemden sorna Giiney Kiirdis-
tan'a Akibeti bilinmiyor.
baskmma 15'i kadro, 4'u milis 19 savap kattlmltl.
Ancak srraladlklanffilzm isimlerini tespit edebildim.
84

III
-
\
.
1\8 Mayls SP Taktnu basktn Grubu)
Komutan:
Ali Omurcan (Terzi Cema/). Antepli. 1985'te PKK-MK uyesi 01-
duo 3. Kongre'de bu konumunu kaybetti. 1993 ythnda PKK tara-
fmdan yargllandl. Olumle cezalandlnldlgl tahmin ediliyor. Ali
Omurcan, terzilik mesleginden geldigi "Terzi Cemal" denili-
yordu.
Siyasi yardlmcl:
Veli Teyhani (Kemal). Dersimli. PKK'nin 1980 oncesi ileri kad-
rolanndan. Lubnan'da egitim gordu. 1. Konferans ve 2. Kon-
gre'ye kattldl. 1982'de Kiirdistan'a dondii. Hakkari bolgesinin ilk
sorumlusu oldu. Atthmdan sorna Hakkari ve Botan bolgelerinde
gorev aldt. 1988 yazmda Dersim bolgesine giderken Hani bOl-
gesinde Turk ordu birliklerinin pususuyla karI1atl. Meydana
gelen Teylani ve 7 arkadalyla birlikte hayatlru kay-
betti.
Askeri yardlmcl:
Mehmet Erturk (Mehmet Ali). Urfah. PKK'nin 1980 oncesi kad-
rolanndan. Cezaevinden kapnldl. Lubnan'da egitim gordu. 2.
Kongre'ye katlldt. 1982'de Kurdistan'a Hakkari bolgesinde
1984 sonlannda Agn-Kars bolgesinin sorumluluguna
atandl. 20 Agustos 1985'te Agn Dagl'nda hayatml
kaybetti.
Mehmet 6zgul. Dersimli. Lubnan'da egitim gordu. 1982'de Kur-
distan'a dondu. Hakkari bolgesinde Atthmdan sorna Der-
sim bolgesine gitti. 1988 ylhnda hayatlru kaybettL
Emin Dal (Hasan). Hilvanh. PKK'nin 1980 oncesi kadrolanndan.
Hilvan-Siverek silahh mucadelesinde yer aldl. Lubnan'da egitim
gordu. 1982'de Kurdistan'a dondu. Hakkari, <;atak,
Botan ve Uludere'de 11 Mayls 1986'da Uludere'de
mada hayatml kaybetti.
Ahmet (tsa). Urfall. PKK'nin 1980 oncesf kadrolann-
dan. Lubnan'da egitim gordu. 1982'de Kurdistan'a dondu. Hak-
kari bolgesinde gorev aldl. 1985'te Hakkari bOlgesinde
da hayatlm kaybetti.
,.
85
Selim Sank. Batmanh. 1987'de PKK'den aynldt. Halen Almart-
ya'da yalyor.
Sabri .... Mardinli. Aklbeti belli degil.
Mustafa (Musa). Dersimli. 6gretmen. Kawa davaslqdan
tutukluyken, 1980'de Van Cezaevi'nden PKK'ye kattldt.
1985'te PKK'den Halen Avusturya'da yalyor.
Salman ... (savap). Hakkarili. JtTEM'in gerillaya slzdlrdtgl Per-
vari'nin HoI koyilnden Karker isimli bir ajan tarafmdan 1986'da
<;atak bolgesinde katledildi.
Bu taktm diger taktmlara gore saylca daha azdl. <;atak basktru
diger iki baskm diizeyinde isim tespitin-
de itinah davranamadlm. Baskmlan adl slralananlar
mekle birlikte, katktda bulunanlar bunlarla slrurh degildi. BOlge-
lerde gorevli orgiit birimlerinin basktnlara dogrudan destegi vardl.
Hedeflerin tespiti, erzak temini, geri ve hareket giizergah-
lannm tespiti, bu birimlerin iiriiniiydii. Bu nedenle
basktnlann kahramanlan ve ehitleri slralamrken, adlanm slralaya-
madlglm orgiit birimlerinin isimsiz kahramanlan ve onlara bagh
milisler de arulmahdlr.
Baskm planlanm Abas Selim (Eruh) ve Ebubekir
(<;atak) iletecek; baskmlan taklm sorumlulanyla birlikte planlaya-
cak, ancak baskmdan once bu siyasi sorumlu smrr otesine p-
kacaktl. Karann bu yaru herhangi bir terslik durumuna karl on-
lem olarak diiiiniilmiitii.
Zamana karl yan balaffiltl. Agustos ayma giriliyordu. Dagl-
mk durumdaki gruplan biraraya getirmek sadece iki hafta
vardt. Biiyilk bir beklenti olan birimler karan he-
niiz bilmiyorlardl. Ama tiimii de sablrslzhk bekliyordu.
PKK'deki yogun trafik Tiirk ordusunun dikkatini Fakat
ne olup bittigini tam olarak kestirmekten heniiz uzaktl.
Eylemlerin yapllacagl kesindi. Ancak <;atak konusunda endie-
ler vardl. Bu bolgedeki heniiz yerine oturmaffilu. Terzi
Cemal konusunda kukular vardl. Eruh bOlgesinde PKK faaliyetle:
ri oturmasma ragmen, hakkmda bilgi yok gibiydi. En iyi bili-
nen Ancak bu Tiirk askeri birligi
liiydii; en az 400 asker vardl. Halbuki Eruh ve <;atak'm her birin-
de ancak 40-50 asker bulunduran birer bOliik vardl.
86

Agit, baskma ilikin talimau Pervari'nin Omyanus koyil Clvann-
daki ormanda aldlgmda agustosun ikisiydi. Agit, talimatl okumu,
gerilmi, yilziinii ciddiyet kaplaffil, arkasmdan adeta biitiin hiic-
relerini saran bir kaplamlu. Zaman vakti degil-
di. Agit, ve Pervari'deki birimleri toparlar ve talimata gore
tasnif ederken, grubun diger iiyeleri Eruh'a baskm ge-
rekli hazlrhklan yapacaktl. Aym anda yakm Zeren
(Altmsu) koyil yaklnlannda Abas ayn! eyi yaplyordu. Hakkari
iizerinden <;atak'a sarkan Ebubekir, Terzi Cemal'i bulmakta
zorlanmltl. Ebubekir, 14 agustosta Omyanus ormamnda Selim
Hoca, Cemal ve Hasan'la bulutugunda, Terzi Cemal'in baskml
yapabilecegi konusunda karamsardllar. '
Pervari'den Eruh'a arasmda olan en-
gin Herekol ve arasmda bulunan <;lrav Dagt'm amak
gerekiyordu. bolgelere aktanm biiyilk bir ustahk ve gizlilik
i9
nde
Ancak halen zorluklar ve aksilikler vardl.
ZamanstZ basktn
Aksiliklerden biri Eruh kefinde pkmlu. Keif grubuna klavuzluk
eden Eruh'un Aval (Tiinekpmar) koyilnden Feki Resul isimli yah
koylii, yolda grubu yalruz blrakml, koye dondiigiinde, "grubun
kendini oldiirmek istedigi" yalaruru yayml, grubun koyler-
de bilinmesine Bu yah koylii, 1980'lerin bamdan beri
mahkumdu; kasti degil, bu davrama ba"urmu-
tu. Eruh'taki Tiirk ordu boliigiiniin komutam da Aval koyii yakm-
larmda bir silahh grubun varhgml haber alffil, koyiln muhtarml
ifadesini almltl. Muhtar, "Suriye'ye diyerek
komutam bamdan savffiltl.
tkinci terslik Siirt'in olmutu. merkezi
noktasmda yeraldlgl Bitlis-Sason-Mu hattma belki de PKK'nin en
birimi yerletirilmiti. Ramazan Kaplan (Celal Hoca), Ali
Ugur (Cihan), Ahmet tbin (Cahit), Saklk (Zeki), Veli Yaar
(DeliO, Numan BagcI (Kaslm), Hamit Dagtekin (Hasan), Abdulka-
dir ve Abdulkadir (HacI) gibi son derece yetkin
PKK kadrolan bu birimin
.,..
87
-
I
PKK Bitlis-Sason bolgesine bUyiik bir Planlamaya
gore, 1985 ythyla birlikte bu bolge Botan, Van ve Hakkari duze-
yinde merkezi bir alan haline getirilecekti. c;unku bu bolge Diyar-
baklr, Dersim ve Bingol'e alantydl. Eger gerilla bu bolgede
konumlanabilirse Siirt, Batman, Bitlis, Silvan, Mu gibi merkezlere
hUkmedebilecek, aynt zamanda Botan ile Diyarbaktr, dolaytslyla
Adlyaman-Mara ve Bingol-Dersim bolgeleri arasmda silahh mu-
cadele baglanttsl kurulmu olacaktl.
Turk ordusu da bolgeye e duzeyde onem arzediyordu. Bu ne-
denle 1985 ylhnda en bu bolgeye saldlrdl. gerillayl bu-
rada konumlandlrmamak ve PKK'nin silahh mucadelesini Botan'la
slnlrlamaktl.
t
Basktnlar 15 agustos akaml gun batlffilyla birlikte
lecekti. Ancak birimi, saptanan zamarun 14-15 agustos ya
da 15-16 agustos akaffilndan hangisi olduguna tam kanaat getire-
memiti. Bir gun dogal olarak gece saat 12.00'de bala}1p diger
gecenin 12.00'ne kadar devam ederdi. Talimatl okuyan Ramazan
Kaplan (Celal Hoca) zaman hesaplamasmda yanllhk yapffil, 14'u
15 baglayan akam, yanmdaki arkadalyla birlikte
dalffil, merkezinde sloganlar atffil, bolii-
gunu otomatik silahlarla taraffil, kahvelerde halkl toplayarak, 15
agustos bildirisini okumu ve halkl direnie Turk ordu-
sunun istihbaratt kendine atn gUvenden kaynaklanan 0 kadar ye-
tersiz ve buyiik zaaf ki, bu basklnt ve nedenini deger-
lendirememiti. Kim bilir degerlendirebilseydi, eylemlerin kaderini
etkileyebilir miydi? c;unku bU}iik basktnlara daha tam 20 saat var-
dI.
DagIan sarsan yemin
12 Agit, taklmlnl c;lrav Dagl'nda topladl. c;lrav'm topla-
rulan tepesi Aval (Tunekpmar) koyiinun usrundeydi ve buradan
Suriye Kurdistant'nm llklan gortilebiliyor. c;trav Dagl engindir.
yeralan stratejik genilik ve yaplda-
du. karayoluna kadar geniliyor, uzunlamaslna
Eruh'un ustune kadar gidiyor. Derin vadilerle kesiliyor, Pervari
yonunden Piran Dagl'na, yonunden ise Gabar Dagl'na ba-
88
klyor. Aval, 300 haneli buyiik bir koydu. c;lrav'm etegine yerle-
mi yeillikler ve meyve serpilmi adalara benze-
yen 7 koye Welate Bukat deniyor. Welate Bukat koyliileri, yigitti-
ler, Batuyan ve Derev airetlerinin agalanna kafa tutmakla ovti-
nuyorlardl. Silahh eylemlerle edeger gordukleri silahh propagan-
daya balanmaslru en da onlar istiyordu.
Kimse ne olacaglnl tam bilmiyordu. flstldamalar kapntl-
mazdl, ama karar henuz resmen apklanmamltt. Akam olmutu.
Agit komutan tavn talimatt okudu ve HRK'nin kuruluunu
Ortahgl sloganlar kapladl. Koylii milisler de oradaydl.
Sloganlara onlar da kattldllar. Sloganlar 0 kadar gur pktt ki, etraf-
taki daglarda yanktlandl. Heybetliydi. Bir halkm kaderini degiti-
recek bir olaym militant olma erefini talma heyecanm verdigi
heybet.
Komutan Agit, taklffilnt yeniden gruplandlrdl. Gonullu olup 01-
madlklannt sordu. Zorlama kesinlikle yoktu. Bu buyiik olay irade
ve gonulliiluk isterdi. Herkesten kabul cevabl gelince, HRK yemi-
ni yaplldl. Tek tek yemin edildi. Taktmm sancagl tek tek opiildu.
Ve sua basktntn plantna gelmiti. Baskm karanllk olmadan ak-
amleyin gun bitiminde yaptlacaktl. jandarma boliigu, kayma-
kamllk, postahane ve maliye binalanna saldtnlacaktt. Askerler si-
lahslzlandlnlacaktl. Direnilmedigi ve giriilmedigi tak-
dirde kan doktilmeyecekti. Eylemin siyasal yonu one ahnacaktt.
Kahvelerde halkla toplantl yaptlacak, pankart aSllacak, halka eyle-
min amaCI apklanacak, ulusal kurtulu direniinin baladlgl muj-
delenecekti.
Komutan Agit, Eruh'un maketini topraga gruplann ala-
cagl yeri iaret etti. Hata istemiyordu. Savaplanna u uyanYI yap-
tt: "Eylem esnasmda izinsiz olarak planlama dlma pkllmayacak,
mevziler terkedilmeyecektir. At1lar isabetli ve olacakttr.
Gereksiz ekilde menni harcanmayacak, arkadalar birbirini ve si-
villeri \<urmamaya atn ozen gostereceklerdir. c;apula giriilmeye-
cek, geri kademeli ve sa\unmah olacakttr. Dikkati
bu hususlarla birlikte plantn aamalan taklm uyelerine topluca
kavrattlacakttr. Her grup kendi gorevi uzerinde kez yo-
gunlaarak tartlacaktlr."I
14 agustos gunu Eruh baskm taklml hareket etti. Aksilikler pkl-
yordu. Hazlrladlklan molotof kokteyllerinin benzini slcaktan
.,.
I
-
WI
89
mutu. Durumdan kukulanan bir milisin babasl, oglunun pein-
7- Yol kesme grubu:
den gitmiti. Komutan Agit, eylemini bir aksilik yiiziinden boza-
a- Siirt-Eruh yolunu kesme grubu:
cak kri degildi. Biiyiik tecriibesi vardl. Adami Eruh onlerine ka-
HaCI (tbrahim Durmaz), Halil (Fadtl Salih (tbrahim Ka-
dar yanmda tuttu. Baskmdan sonra karayolu iizerinde
ya).
bulunan Torkiz (Sandalh) Jandanna Karakoluna baskm yapllmasl
planlanffi1t1. Ancak baskmdan sonra ordunun alacagl biiyiik on-
b- yolunu kesme grubu:
lemlerden sonra bu baskmm ihtimalinin az Ali, Cuma (Ali Giin), Haki (Resul
oldugu bamdan tahmin ediliyordu.
"Kader Eruh baskuu
Eruh'a basktn diizenlenmesi
Tak.1mm yaptlan diizen yerlerini almaya alf1
1- Saldm grubu: dikkat gostennilerdi. c;iinkii bir halkm tarihine yon verecek bir
eyleme imzalanru atlyorlardl.
I
Erdal (Mustafa Yondem), Selim (Feyzi Aydm), (Kazlm Ku-
Komutan Agit, 15 agustos akaml saat 19.30'da Eruh'a en yak.1n
lu) Fikret (Burhan tlik), Musa (c;etin Akkurt), Haydar, Azad (Fu-
tepenin iistiindeydi. Az sonra Eruh silah sesleriyle sarstldl. Bolii-
at AsIan), Ferhan.
giin kaplsmdaki kar1 koymaya hayatln1 ilk kay-
2- RBC roketatar grubu atl grubu:
beden 0 olmutu. Boliikteki askerler sorun pkarmaml, hemen
Haim (Nuri AsIan), Baran (Miisliim Durgun), Kele.
teslim olmulardl. Yaptlklan en akllh davramtl bu. c;iinkii, geril-
3- Savunma grubu: lalar onlara silahlanna davranma olanagl tammadlklan gibi, deney
apsmdan gerillalarla durumda da degillerdi.
KaZlm (Diizgiin Can), tbrahim
Boliigiin karlsmda komutamn evi bulunuyordu. Komutan, 0
4- Komuta:
giin Eruh'ta yoktu. Evi, boliik deposundan daha doluydu. Baskma
Agit (Mahsum Korkmaz) ve yanmda Serdar (tzettin
katllan gerillalar, komutamn halkl soyup sogana soylii-
Evci!).
yorlardl. Komutamn evinde bir subay vardl. Baskln1 farkeder et-
5- Boliik avlusunda bulunan gazino ve komutan lojmanlanm mez de tabancasml atelemi, kurun savap
baskm grubu: Ferhan'm parmagma degmi, zedelemiti. Bu baskmda Tiirk ordu-
sunun slktlgl tek kurundu. PKK'nin tek kaybl da buydu; bir sa-
Bedran (Mehmet Sevgat), Biji Bilki), Kerim.
parmagmdan kopan bir subaym iize-
6- Propaganda, yaym dagltlm, pankart, banka soygunu gruplan:
rine birden yonelen yak1alk on gerilla namlusu, subaYI yere ser-
a- Camide hitap grubu:
miti.
Tevfik (Mustafa c;imen), Orner, Klsa siirede Eruh'u denetimlerine alan gerillalar, bir an zafer
b- Bildiri, pankart ve soygun grubu:
sarholuguna kaplhrlar, ama erken toparlarurlar. kahvele-
ri tek tek dolalr, pankartlan asar, hiikiimet konagml bombalarlar.
Botan (Nizamettin Ta), Cengo (Abdurrahman Tokdemir), Ba-
Mustafa c;imen, cami hoporloriinden 15 agustos bildirisini okur.
zan (Kemal Emlik).
Uzerinde PKK'nin cezaevi ehitleri Hayri Durmu, Kemal Pir ve
Mehmet Karasungur'un resimleri bulunan ve "Biji PKK", "Biji
90
91
.,.,
--
HRK" yazlh pankartlar astIn. Baskm slrasmda 551 kaleinkof mer-
misi, bir adet BKe roketi ve 7 adet el bombasl kullanan gerillalar,
Tiirk birliginin binasmda bulunan 60 tiifek, 9 tabanca, 4623 mer-
mi, 3 av tiifegi, diirbiin, telsiz ve matara gibi eyalara el koyar ve
gecenin ilerlemi saatlerinde
Ama bu kadar silah nastI tamacaktlr? Gerillalar, Devlet Su lle-
ri'ne (DS!) ait bir kamyona el koyarlar. Yl11ardlr araba siirmemi
Hacl (Ibrahim Durmaz) direksiyonun bama <;lrav Dagt'nm
oluturdugu bogaza kadar arabayla giderler. Buradan itibaren ge-
rilla birligi yoniinii Pervari mmttkasma Hot ko}u iizerin-
den Herekol Dagl'ru aar.
Dag ta asker dolar. Adeta oynanmaktadlr. Gerillanm
yoldan 5 dakika sonra asker Ancak asker ne
aradlglru bilememektedir! Aglr postalll ve dag savammm acemisi
askerler, biiyiik bir korku Ama masum koyliilere yo-
nelecek kadar da "cesurdular!"
baslwu ve baskm komutarun aktbeti
Eruh basktru bu ekilde tam bir baan ile
li'de de ayru elde ediliyordu. yakm Zeren koyii-
niin bitiiginde Mehriye ormarunda hazlrhklan yapllan ve bu koy-
den milislerin kattldlgl basktru, daha dakik ve klsa
siireli diizenlenmiti. Taktm komutaru Ali (Abdullah Ekinci), aske-
ri alanda biiyiik deney sahibiydi. askeri birligin giiciinii
dikkate alarak uzun girmeme}i planlamasma almltl. 11-
keif San Orner (Mustafa Omiircan) ve Nasir
(Mehmet Agaslan) yiiriitmii, bunun defa girip
pkffi1lardl.
Basktn zor olacaktl. Baskm noktalan kapsamhydl. <;iinkii
Slrur Jandarma Taburu, yazhk subay gazinosu ve karakol vardl.
Aynca bir grup asker de siirekli de\;Tiye geziyordu. Gerilla-
lar astI tabur ve yarundaki subay gazinosuna aytrtrlar. B-
7 roketi ve tam-otomatik diktiryof talyan 7 kiilik grup, bu nokta-
lara saldmyla gorevlendirilir. 3 kii karakolu ate alttnda tutacak-
tn. 3 kii de hem yol kesme gorevini yiiriitecek, hem de gezici
devriyeyi ate altmda alacaktlr.
92
Geriye kalan altt gerilladan ikisi bomba bagh ve iizerinde Maz-
lum Dogan fotografl ve sloganlar bulunan pankartlan asacak, dor-
dii de halka yonelik propaganda ve bildiri dagltma gorevi-
ni }uriitecekti.
21 Mart Silahh Propaganda Taklml saat 21.00'de girer. 27
dakikada planlandlgl gibi tiim gruplar hedeflerinin karlsma yerle-
irler. Giinliik hareketi olan Tiirk askeri giicii du-
rumun farktnda degildir. bilmeyen dakikadan sonra
gerillalar, nihayet saat 21.30'da tabur ve karakolu kurun yagmu-
runa tutmu, atttklan B-7 roketini subaylann oturdugu bOliimiin
pencerinden isabet ettirmilerdi. <;ogu subay olmak iizere
8 askerin yaralandlgl resmi haber biiltenlerinde apklanml, olii
saYlsl gizli tutulmutu. HRK kaynaklanna gore; "1 yiizbal, 2 iis-
tegmen, 2 uzatmah ve bir asker olmii, ya da yaralan-
ffi1tl. Dzerinde Mazlum Dogan'm posteri olan BerxwedanJiyane
(Direnmek Yaamaktlr) yaztIl pankart ve daha bir pankart il-
muhtelif yerlerine astIffi1, HRK taklml kaylp vermeden
den "2 giri, baskm ve geri iki saat
taklm saat 23.()()'te tespit ettigi giivenlik nokta-
smda toplanmltl.
Tarihe ya da anlamlt olaylara damgasml vuran kiilerin
kez sz,r dolu olaylarla oliime gittikleri tarihte az rastlarur olaylar
degildir. basktru komutaru da boylesi sir dolu bir oliimle
yaamma son verdi. 1980 oncesi pratikte Siverek silahh direniin-
de yeralan, bir donem tutuklu kalan ve ikenceden Abdul-
lah Ekinci, PKK 1. Konferansl'nda kurulan askeri yonetim birimin-
de yeraldl. Ekinci, 0 tarihlerden beri siirekli kendini geri
direni ve tehlikeli gorevlerden halde, kendisinden
beklenen yoneticilik gorevini kabul etmiyor, kendi kapah bir
portre
Kiirdistan'a ilk giden giuplann 1983-84 doneminde
Hakkari bolgesinde PKK biriminin yoneticiligini yaptt.
basklru komutanhgma atandlgmda tereddiitii olmadl ve bu gorevi
baanyla yerine getirdi. Eminim ki onun basklru
dakikligi ve kaYlp vermemesi diimanml bile klskandlrmltl.
Ama bu direni gorevlerini fiilen yiiriittiigii halde, yine de siyasi
yoneticilik sorumlulugunu israrla almak istemiyordu. Arahk
1985'te HRK Askeri Yonetim Birimi'ne Ayru zamanda MK
93
.,.
yedegi saylltyordu. Sorumluluk bolgesi Bitlis-Sason'du. Ancak 0
bolgeye gidene kadar buradaki kadrolann imha olmutu.
Ekinci, bolgede kaldlgl siire onemli askeri eylemler
yaptl; bolgede halkm nefret ettigi ve PKK kadrosunun olii-
miine neden olmu saylda ajam cezalandlrdl.
PKK 3. Kongresi hazlrhklar yaptldlgmda, Kiirdistan'daki di-
reniin kariyerini en fazla talyanlardan biri oydu. Eger birincisi
Mahsum Korkmaz ise ikincisi Abdullah Ekinci idi. Ancak biiyiik
gorevler ona 0 uzaklalyor, daha zorlamyordu.
1986 balannda birlikte SUriye'ye Bu arada onu iizen
olaylar olmutu. Resul Altmok'a tepki gosteriyordu. Altmok, PKK-
MK iiyesi iken akh dengesini kaybetrne noktasma gelmiti. Ali'nin
ona tepkisinde 0 duruma diimesini azru etmedigi de ortaya
yordu. Diimana itirafp olan Hidayet Bozyigit'le samimi ar-
kadatl, ayru bolgedendi. Bingol ve Siverek'te birlikte savaml,
Liibnan'da birlikte egitim gormii, Israil igaline ahit olmulardl.
Ali, Bozyigit'in askeri yeteneklerine rol atfediyordu. Ihanetine
tepki duyuyordu ama vardlgl sonu kavramada zorlamyordu.
Bu arada Ali'yi etkileyen bir olay daha oldu. Tiirk radyolan
Mahsum Korkmaz'm oliim haberini verdiginde birlikteydik. Agzm-
dan sadece "daha ne kaldl kil" kelimeleri pktl.
Ali, Helve kampmm yonetimindeydi. Ama bir tiirlii oniine ko-
nulan siyasi sorumlulugu iistlenmek istemiyordu. Bu durumu
Ocalan'm dikkatini kendisini konumu, "isterse
Avrupa'ya gidebilecegini" soylemiti. Ama Ali gururluydu;
olene kadar silah ve eylemi terketmeyecek bir yapldaydl. Kampta
samimi oluyor, bir ikisini yaruna ahp saatlerce miica-
deleyi konuabiliyor, ama bir tiirlii sorumlu olmak istemiyordu.
Romanlara merak Salmltl. Tiimiimiiz arasmda roman
okuyorduk. Atrnosfer aglfdl. 1982-1986 doneminin degerlendirme-
si yapllacaktl. <;ogumuz yargtlanacak, hesap verecektik. Ama u
kesindi; en az eletiriye ugrayacak ve en iist goreve laytk
goriilecek olan Ali'ydi. Elinde en son iki kitap vardl. Biri " Ve geli-
De Su verildi ': digeri "Berlin n. Ve geliDe Su Verildi, devrimde bir-
uvzunu kaybeden Bolevik Nicola Ostrovski'nin yaamlm an-
latlyordu. Ostrovski sakat kalmayl kendine yediremiyor, yaamma
son vermeyi planhyor. Ama sonunda bu ikilemini yenerek, 0 ha-
liyle devrimciligini devam ettirmeye karar veriyor ve iiretime katl-
94
k
hyordu. Ama bununla yetinmemi, duygulanru, yaamml ve dire-
niini kitap haline getinniti. Berlin kitabl, yenen bir Bolevik su-
bayla, yenilen burjuva-demokrat bir Alman (Hitler) subaylnm
dostluk ve kavgasml anlauyordu. Bolevik subay, saval kazanan
taraf oldugu halde, yenilen Alman subayml Berlin'in Amerikan
bolgesinin smmna gotiirerek, oteye saghyor. Yazar bu-
nunla "yenenin ashnda yenildigi" mesajml veriyordu.
Bu kitaplann karanru etkiledigi, act sonuna etki ettigi kesindi.
1986 Agustosu ogleden sonraydt. Aniden Ali'nin intihar ettigi ha-
beri geldi. Olay yeri bulundugum yere metre otedeydi. Ta-
banca sesini duymaffi1uk. Olay yerine once yetien Terzi Cemal,
iizerine gitmeye cesaret edemiyordu. Uzerine gittim. On odada
yar (Kazun Kulu) hareketsiz duruyordu. Rengi gitrniti. Ne oldu-
gunu heniiz kavrayamamltl. odada Ali yatagm iizerine otur-
mu, duvara dayanml, kafasl onune diimu, giiriiltiilii nefes abp
veriyordu. Kafasl ve yiizii kan gozleri imi moraffi1tu.
tabancayl dayaffil, kurun kafayl delmi, arkasmdan ka-
plyt delmi, kitap okuyan hemen usttinden duvara saplan-
ffiltl. Meslegi hemerilik olan bir kadm arkadalffilz ilk miidahale-
de bulundu. Hemen arabaya bindirip hastaneye gotiiriildii. Ama
kurtulmasma olanak yoktu. Az sonra Olum haberi geldi.
Aramlzda olaym yorumu yaptldl. Askeri Wren yapllmasma karar
verildi. Askeri toren yaplldl, fakat ehit Han edilmedi. Neticede
Abdullah Ekinci'nin ehit ilan edilmesi PKK 4. Kongresi'ne kaldt.
Gecikmeli bu karar, bir tarihi hakstzbgm duzeltilmesi anlamma
gelmektedir. Abdullah Ekinci, Kurt halkmm tarihini degitiren 15
agustos eylemlerinde en fazla rolii olan komutanlardan biridir.
<:atak baskmt ve basktn komutarun aktbeti
<;atak basklnl konusundaki endieler hakh pkml, baskm
letirilememiti. Hazlrhklarm yeterli olmaYI1 bir olmakla
birlikte, basklmn Terzi Cemal'in kararslz
tutumu belirleyici nedendi. <;ii nkii, <;atak baskml diger iki baskma
gore en kolay olamydl. yerleim mahallele-
rini b:i.len dereler ve gerillanm istedigi noktaya rahatbk-
la yaklamasml olanakh klhyordu. Kaldl ki baskmda
95
da askeri siyasal hedeflenmiti. Ki Kamutan
Agit bir ytl sonra, 14 Temmuz 1985'te, Diyarbaktr Askeri Cezae-
vi'nde 1982 ylhnda vukubulan oliim orucunun ytldoniimiiIiele, iis-
telik Tiirk ordusunun yogun tedbirler aldlgl koullarda c;atak'a
baskm yaptt, hem de kaylp vermeden.
Bu, miicadelenin onemli bir ilkesini gosteriyordu: Bir dava ne
kadar hakh ve kutsal da olsa, kendini buna adaffil insanlann ada-
ffilhk diizeyleri birbirinden farkh olabiliyordu. Komutan-
hk ve tarihe hakkml verme ufkuna sahip olma ozellikleri
onemliydi. Baskmlar orgiitsel hazlrhklann iiriinii olmalanna rag-
men, komutanlann birliklerini yonetme yetkinlikleri, eylemlerin
sonucunu belirlemede tayin edici faktordii. Bir savap ve siyasal
kadrodan hemen bir komutarun karar ufku beklenemez. Biiyiik
olaylarda karar ve yonetim onemliydi. lkisi de komutarun insiyatif
alarundaydt. Bu insiyatifi yerinde, cesurca ve yetkince kulIanmak,
risklerini goze almak, eylemlerin baan diizeyinin olsiiydii. Ko-
mutaru korkak ya da kararslz bir birligin savaplan ne kadar ce-
sur da olsalar eylem baanh olamaz. Tarihe uygun karar ve yet-
kinlik, komutaru yiiceltirken; kararslzhk ya da korkakllk ise mah-
kum eder. Bu 15 agustos basktnlanrun komutanlarmm
tarihinde de aynen tekerriir etti.
Burada Terzi Cemal'in (Ali Omiircan) kiiliginden ve aCI sonun-
dan bahsetmek istiyorum: Kendisi ve ileriki boliimlerde bahsede-
cegim Ali c;etiner, Tiirkiye sol orgiitlerinden Halktn Kurtuluu
grubundan PKK'ye katllffillardl. Ali c;etiner, PKK'de hep daha iist
gorevde bulunmasma ragmen, Terzi Cemal'in etkinligi daha faz-
laydl ve eger gerekiyorsa c;etiner ona bagh hareket ediyordu.
Terzi Cemal, PKK 2. Kongresi'nde MK Hazlrllk Birimi'ne
mi, Arahk 1984'te de MK iiyesi olmutu. PKK'de kalabahk yakm
vardl. Kardei Salman Omiircan, yegeni Mustafa Omiircan
ve klZ kardei (uzun ytllar cezaevinde kaldl), enitesi Ali Ozan-
soy, Ozansoy'un kardei Hiiseyin Tilki ve daha Ancak
I"
olaylar Terzi Cemal'i sarsacak ekilde gelitL Ali Ozansoy ve Hii-
seyin Tilki itirafp olmu, Mustafa Omiircan hayattru
kaybetmiti. Salman Ori1iircan, PKK tarafmdan oldiiriilmii, ardm-
dan itiban iade edilmiti. Terzi Cemal'in baglantt goriildiigii
PKK-MK iiyesi Ali c;etiner itirafp olmutu. Terzi'nin bol-
gesinden, kendisinin one aldlgl kii diimana gitmi, itirafp
96
olmutu. Bu aCI olaylann bir insaru etkilememesi miimkiin degil.
Ote yandan tekrar MK iiyesi 3. Kongre"nin hemen ardm-
dan bu gorevinden ahnrnt, ikence gormiitii.. Tiimiinun otesin-
de kurnaz ve kararslz tutumu vardt. Buyiik olaylar karlsmda zor-
laruyor, geri adlm atlyor, kumazhga bavuruyordu. c;atak basktru-
ru yapamaffiltt. 1985 ylhnda Diyarbaklr bolgesinde sorumlulu-
gunda buyuk tahribat olmutu. Hidayet Boz)';git'in ihanet edece-
gine dair tutumlan apga pkmasma ragmen onlem almaffiltt. Ar-
dmdan pratigi en aglr olan Antep-Mara-Adlyaman bolgesine so-
rumlu olarak gonderilmiti.
Terzi Cemal yaadlklanrun esiri oldu. Kendisine yaptlanlara
bunlan biriktirdi, bu yontemlerle bu yontemleri kullan-
dtgml duundugu PKK bazl kiilere karl "gizli bir sava"
Tabii bu, yanll ve tehlikeli bir tepkiydi. c;unku kime
tepki duyduysa uygulamalanyla ona ulamasl mumkiin degildi.
Olan kadro ve oluyordu. lnsan harcamamn en
kolay yolu, onlan ideolojik nitelemelerle mahkum etmekti. Aksi
durumda Mara'm Engizek Daglan'nda "Vejin'ci" (Mehmet Cahit
taraftarlan) aramarun ve "bulunca da!" cezalandlrmamn, bu
yonlu talimatlar verilmise bile, olamazdt.
Bu Pol niteleme onlarca gencin yaaffilna mal oldu. Terzi
Cemal bu uygulamalan yaparken hangi karllaacagml
bilmeyecek kadar aptal biri degildi. Belki de bu sona ulamak
acele ediyordu.
Bu siire Terzi Cemal, Turk ordusuyla ilikiye miy-
di? Bu iddia belgelerle ispatlanmadtgl surece anlamslz ve kaslth
bir olarak kalmaktadlr. Ama Terzi Cemal'i taruyan biri,
ajan olmadan yaadlgl olaylann etkisiyle boyle hareket edebilece-
gini ortaya pkarabilir. Ki bir insarun uygulamasma gore sap-
tanrr. Bir ajan bile belli koullarda hafif cezalar ahrken, agtr sava
ileyen bir komutan en agtr cezaya
Terzi Cemal onceden mi ajandl? Bunun dogrulugu ya da yanh-
hgl bir yana, iddia duzeyinde ahnsa bile PKK'ye agtr bir darbedir
ve hakarettir. lira Terzi Cemal, 1977 ylhndan beri PKK
1982 ylhndan itibaren fiilen MK iiyeligi gorevini yUrUtuyordu.
Eger bir ajan bu kadar uzun sure PKK'nin en ust yonetim birimin-
de kendinimuhafaza edebiliyorsa, bu PKK bir zaaf ve bir
.\ Ama bence PKK bu muhatabl degil. c;unku Terzi
97
-
Cemal ajan ajan blrakahm ytllarea, ay bile
PKK'nin bannamaz.
Terzi Cemal, Mara bolgesinde kadrolara karl
kanh dolayl 1993 ylhnda yargllandl. PKK tarafmdan
"ajan" olarak nitelendi. Aklbeti PKK tarafmdan resmi olarak apk-
lanmamakla birlikte olumle herkes biliyor. Orta-
da U sorular kaldt: Terzi Cemal, kanh sergilerken aeaba
bunlan yapmasl kendisine talimat verilmi miydi? Ya da ne-
den oneeden onlem ahnamadl?
Eylemin
15 eylemlerine gelen ilk tepkiler birbirinden fark-
hydl. henuz eylemlerin boyutlanrun
gosteriyordu.
Turk radyolan ve televizyonu akam ana bultenlerinde olayl yo-
rumsuz verdiler. Belki de PKK ile savamda Turk devletinin verdi-
tek haber buydu.
Ardmdan gelen devletin resmi yorumlan oyleydi: "Eski Kurt
ayaklanmalanmn artlklan", "Turkiye'nin demokrasiye
hazmedemeyen dl oyunu" vb. Resmi apklamalarda ey-
lemlerin PDK tarafmdan orgtitlenip yorumlan bile
yaplhyordu. Resmi koe yazarlanna gore ise "PKK he-
saplama vardl. yanllsl olan terorist grup etkinlik kazanmak
bu eylemleri yapmltl." Yani devletin resmi yorumunda te-
rna vardt: "Eylemler dl oyunuydu", "KDP (PDK) klklrt-
ffi1t1", "eylemleri PKK terorist hizip yapffi1tl." Bu tepki-
ler, Genelkurmay istihbarat1nm eylemleri henuz tam tahlil edeme-
gosteriyordu.
Sol de yorumlan Kurt sol orgutlerinin de-
gerlendirmeleri olumsuzdu. Kurt sol orgutleri, eylemleri "maeera
eylemleri" eklinde niteliyorlardl. Onlara gore olaylar, "PKK'nin
sorumsuz eylemlerindendi." Kurt orgutleri eylemleri, PKK
kavgaya baghyorlardl. Eylemlerin sonucunu ise u ekilde yorum-
luyorlardl: "Eylemler zamanSlZ ve hazlrhkslz yaptlmlt1. Halk ey-
lemlerin arkasmda Eylemler, cuntamn halka yonelmesine
ve katliamlar yapmasma zemin hazlrlamlt1. Eylemler, Turk ordu-
98
sunun Guney Kurdistan'a girmesi yaptlan provakasyon ey-
lemleriydi. "
TKP, Tslp ve TKSP gibi Turkiye sol partileri, eylemleri "tero-
rizm" eklinde Bu eepheden yaptlan bir
uydu: "PKK, onune ve
Semir C<;etin Gungor) ekibine ustiinltik bu eylemle-
ri yapmlt1."
Eylemleri olumlu de vardl: Kwtlctm, TKEP,
Dev-sol gibi. Aneak Dev-Sol'u temsil ileri suren dergilerde
pkan bir yandan eylemler desteklenirken, di-
yandan yeterli eletirisi yaplhyordu.
Dev-Solun eylemlerden hemen sonra gerillaya
eletirisi yanslttyordu. Eylemleri destekler goziiken Parli-
zan, PKK'yi boyleee dar / sub-
jektif orgutsel baktlyla mahkum etmi oluyordu.
Eylemler, dunya basmma da yanSlffi1t1. Alman, Franslz, lngiliz
ve lskandinav iilkelerinin basml, baskm eylemlerini Kurdistan so-
rununun birletirerek verdiler. Yorumlar farkh 01-
makla birlikte, olay bir defa basma yanslmltl, arkasmdan pOlitika-
Cl ve hukumetlerin ilgisinin kesindi. Nitekim oyle oldu.
Daha 1984 ylh dolmadan bata Alman parlamentosu olmak uzere
Batt Avrupa parlamentosu, Kurdistan'daki gelimelerle ilgili
ozel oturumlar yapttlar.
Eylemleri olumsuz gorenlerin yansltmlyor-
duo PKK'de, ileri suriilen ve bu eylemlerin nedeni olabileeek du-
zeyde bir sorun yoktu. PKK daha 2. Kongresi'nde direniin
onunde engel kanaat kiileri gorevden alml,
etkisiz kl1ffi1tl. PKK, kadrolanru 1984 ktl boyunea "orgut duma-
ru" olarak "Semir Provakasyonu ve Tasfiyecilik" olarak
konularda bir Eylemler-
Ie bu sorunun tamamen gomiilmesi duuniilmu olsa bile, bu,
tum orgutun gundeminde olan bir konu Hele konuyu
gundemletirenlerin duzeyde ve eylemlerin ana
olabileeek bir konu
Eylemlerin PDK ya da herhangi bir dl de ilikisi yoktu.
PKK'nin politikasl ozgundu ve bir anlamda Belki de Tur-
kiye wma pkan orgutler dl destek almayan ve baka bir
gticiin politikasma hareket etmeyen tek PKK idi.
.,
99
eylemlerin Suriye ve tran'm hesabma geldigi ileri si.itiilebilir. An-
eak buradan hareketle eylemlerin arkasmda onlann izini gormek
en azmdan 0 donem abartl saytlmahdlr. Neticede her iliki ve
ititfak karlhkh pkarlan yansltlrdl.
PKK'nin eylemlerinin Guney Kurdistan'l Turk ordusunun
etmesine vesile yarauigi ise tamamen Zaten PDK ve
YNK, kendilerinden btkffil, halkl da blktlrmllardl.
PDK, oneeden Turk karakol komutanlannm talimatlanru dinlel1lek
zorunda kahyordu. PKK eylemleriyle PDK klymetlenmi, Turk or-
dusunun tehditlerine karl koyaeak bir duvar olumutu. Yani ey-
lemler Guney'in direniinin lehine olmutu. Aneak PDK bu duru-
mun bilincinde olsa bile, PKK'ye destek verme yerine, PKK'yi koz
olarak kullarup Turk devletiyle uzlamaya PDK, PKK'den
boyle bir beklemiyordu. PDK'run eylemlere ilk tepkisi, a-
kmltk ve beklentilerinin boa pkmasmdan kaynaklanan hayal kl-
nkhgl oldu. Vine de PDK, diger Kurt orgutlerine gore daha
pOlitik davrandt. Eylemleri mahkum etmedi. Eski bir orgut olma-
run deneylerinden yararlandl. Kitlesini ve kadrolannt PKK'ye karl
politikletirmeye baladl. Diger yandan da PKK ile imzaladlgl itti-
fakt bozmak yaratmaya baladl.
PDK, aym zamanda Turk devletiyle gizli gOriimeler yaplyordu.
Goriimelerden biri Eyliil 1984'te Dogu Kurdistan'da, Urmiye (RI-
zaiye) ehrindeki Turk Konsoloslugunda oldu. Toplantlya PDK
adma Dr. Cercis kattldl. Turk devleti, PDK'den PKK ile olan ittifa-
kml bozmaslru ve PKK'nin Guney Kurdistan'da uslenmesinin on-
lenmesini istiyordu. Turk devleti, !ran'l da devreye sokarak pDK
uzerindeki basklslru artlnyordu. Bu giriimlerle e zamanb olarak
Ekim 1984'te PDK ile PKK yetkilileri arasmda Dogu Kurdistao'm
Raean koyiinde toplantl yaptldl. Toplantlya PDK'den tdris Barzani
ve MK uyesi, PKK'den de Cemil BaYlk, Selim (S. C;elik) ve
Hamit Avel katlldl. PDK, PKK'den Hakkari, ve Uludere gibi
Guney'e slrur bOlgelerde eylem yapmamaslru ve Guney'in Kuzey
smmna yaktn bOlgesindeki kamplan kapatmasml istedi. PKK he-
yeti, "kabul" anlaffilna gelen herhangi bir eevap vermedi. Sadeee,
Turk devletinin Kurt direnii karlsmda oluturdugu tehditi, 15
aAustos eylemlerinin anlaffilnt ve Kurt orgutleri arasmdaki daya-
rumarun onemini apkladl. Aneak PDK'nm istekleri iki orgut ara-
smda kopriilerin ylktlmaya dogru gittigini gosteriyordu.
Zorlama artlnea PKK, bOlgeyi ekilde boaltmamakla bir-
likte yerleiminde degiiklikler yaptl. Cunta Lideri Kenan Evren,
Milliyet gazetesinde yaytnlanan ve yine bu gazete tarafmdan ki-
taplatrrtlan antlannda ,,!ran vasltaslyla PDK'run, PKK kamplarUlI
kapatmasml sagladlklanru" yazlyordu.
Turk devleti, PKK'nin Kuzey-Guney smlr hattlnt boaltmaStnl
neden istiyordu? Silopi'ye kadar uzanan bolge, hem
eografyasl, hem de halkm silaWI oluu ve duman denetimine bir
yerde kapah ozellikleriyle son dereee stratejikti, hem eografik ola-
rak Kurdistan'in ve hem de Kurt direnilerinin kalbiydi. Bolgeye
egemen olan bir anlamda Kurdistan'a da egemen olurdu. Turk
devleti ve diger somurgeci devletlerin, PKK'nin burada bannma-
maslru talep etmeleri onlar hayati onemde bir talepti. Ama bir
Kurt orgiitiinun, bir digerinden "burada bannma ve burada diren-
me" talebinde bulunmasl, ulusalhk adma urkutiicii ve verici
bir talepti ve bu talep, "Kurdistan savama anlamma" geliyor-
duo Bu talep Kurdistan gozardl ediyordu. Halbuki Ku-
zey'in destegi olmadan Guney'de bir olamazdl. Aradan ge-
16 ytl ve yaanan olaylar, riskine ragmen PKK'nin bu bOlgeyi
boaltmamasmm ne kadar hayati onemde bir tespit oldugunu
gosterdi.
PKK'nin eylemlere hazlrbkslz giritigi de dogru degildi. PKK'nin
iki ytlda yaptlgl teorik, siyasal ve orgutsel dunyada 001-
ki de bir ulusal kurtulu hareketinin yapmadtgml soylemek
abartma olmayaeakttr. Avrupa'dan Ortadogu'ya, Dogu ve Guney
Kurdistan'a ve Kuzey Kurdistan'm rum bOlgelerinde tam iki ytl su-
ren bir yaptlffiltt.
Eylemlerin Turkiye'de demokrasinin inaslru onlemeye yonelik
oldugu iddiasl, Turkiye'deki siyasal ekilde
uyumayan temelsiz bir degerlendirmeydi. Turkiye'de demokrasi
falan yoktu. Askeri darbe olmu, generaller iddetle herkesi sin-
dirmi, muhalif orgutleri tasfiye etmi, faizan nitelikte bir bask!
ve yasaklar anayasasl hazlrlaffiltt. Ordunun denetiminde olutu-
rulan baskt rejiminin fonksiyonlan olan siyasi partiler ise demok-
rasicilik oynuyorlardl.
PKK'nin hemen ortadan kaldlrtlaeagl ise propagan-
da C;unku PKK ayaklanmaya bavurmamltt. PKK
da bir hareketti ve gerilla savama, uzun bir halk savama hazlr-
..

101
lanffil, donantm ve konumlanmasmt buna gore yapmttt. PKK'nin
bir yonetimi vardl. PKK, her zaman savaa siirdiigu ka-
dar giim yedekte tutuyor ve haztrhyordu. Diger bir onemli faktor
vardt: Kiirt halkt 1920'lerin halkt degildi. Kiirt halkt
aydmlanmt, smtf bileimi degimi, gelimelerden haberi
olan, dta aplan ve arttk ulusal kimliginden yoksun yaamak iste-
meyen bir halk durumuna gelmiti.
neydi? Ortada Kiirt halkmm ulusal ve demokratik talep-
leri vardl. Devlet bunun inkan iizerinde bir sistem kurmutu. Tiir-
kiye'de bUrjuva partilerinden sol Ikadar, hatta Kiirdistanh
bu yarulgmm farkh niianslanm oluturuyorlardl. PKK bu
hakstzhga neter vurmutu. neteri, halk herkesi
aCltffiltt. Eylemlere yarulgtlt ve inkarct yaklatffiln nedeni buydu.
Ne yapmak gerekiyordu? yani Kiirt halktrun varhgmt
ve ulusal-demokratik haklanru kabul etmek gerekirdi. Bu durum-
da giiniimiize kadar siiren ve iki halkm da insan ve ekonomik
kaynaklanru tiiketen kanh sava yaanmayabilir, iki halk
oZgiir bir gelecek orgiitleyebilirdi. Savaa bunca ytldtr giden kay-
naklar, iki iilkenin inasma harcanabilirdi. Ancak biliyoruz ki ni-
yet baka, bakadtr. Tarih niyetlerle belirlenemiyor. tnsan-
lar ve politik olaylara strufsal pkarlan dogrultusunda yak-
latyorlar. Bazen bu yaklatm, yUzbinlerin hayatma da mal olsa,
toplum ters diitiiklerini ve eninde sonunda tarihi ger-
yenileceklerini bile bile bencil pkarlarmt onde tutmada tS-
rar edebiliyorlar.
TUrk devletinin tepkisi
Eylemlere en iddetli tepki Kenan Evren'den geldi. Tepkisinde bir
anlamda "hakhydt" da! 12 Eyliil'iin, 12 Eyliil onun iiriiniiydii.
Kendini vatan kurtaran asIan, hatta 2'nci Atatiirk olarak lanse edi-
yordu. Eylemler onun kanla ordiigii atosunu sarsmt, onlem alm-
mazsa ytkabilirdi de. Yanma Konsey'in diger dart generalini alan
Evren, Van, Yiiksekova, Eruh, Tatvan, Mu, Kars, Kagtz-
man ve Erzurum'u kapsayan 5 giinliik geziye pku.
Evren, gezisini bitirdigi giin "aksilikle" kartlatl. 21
Mart SP Taktmma bagh Ferhat Kurtay Grubu, 1-2 Ekim 1984
102
gecesi, Evren'in korumalanmn da bulundugu bir askeri ara-
Ct yaktnlannda pusuya diiiirdii. ytkan gerilla-
lar; 1 yUzbat, 1 astsubay ve 1 eri oldiirdiiler. Gerillalar,
askeri aract yakarken, 2 adet G-3, 1 adet MP-5, mermi ve jarjorleri
ile degiik askeri malzemeye el koydular.
Bu bir ey olmutu. Yiizbat tercih
ederken, astsubay gerillalann ayaklanna kapanmt, af dilemiti.
HRK komutaru oldiirmekten ancak eylemi yapan HRK
grubunda bulunan, Tiirk ordusunda askerken 8 Eyliil 1984'te
Yiiksekova'nm Sewe karakolundan silahtyla birlikte firar etmi
olan Kiirt astlh bir asker atik davranarak "kendisine ikence yaptl-
dtgt ve ailesine agtr hakaretlerde bulunuldugu" mii-
dahaleye fusat vermeden astsubayt kurunlarla delik deik etmiti.
Bu olaym hemen ardmdan Mu'a giden Evren, burada yapttgt
"mehur" konumasmda cezaevinde tutulan devrimcileri kasdede-
rek, "asmayahm da besleyelim mi?" tehditini savurdu.
Kiirdistan'a giden sadece Evren degildi. Babakan Turgut Ozal
da Eruh'a gidiyor, burada yapttgt konumada, "Tiirkiye Cumhuri-
yeti, uraya gelip de kurun stkan be on tane baldtn pp-
lak kartsmda ffil kalamayacak?" tehditini yaptyor, "PKK'hlar
yavrusu gibi dagtldtlar" diyordu. Zavallt merhum Ozal, tOm ulusal
kurtulu devrimleri baldtn pplaklann ii degil miydi? Zenginlik
ulusal kurtulu savat veren halk var ffilydt?
Ozal't, Demokrasi Partisi (MDP) lideri Turgut Sunalp
ve Halkp Parti (HP) lideri Necdet Calp'm gezileri izledi. tkisi de,
muhalefette olmamn geregi olacak daha objektif davrantyor,
"Olaylarm boyutu anlauldtgt kadar degil, ciddi ve tehli-
keli gelimelerle kart kartyaytz", "Eylemler, basit bir ekiyahk
olayt degil, bir gerilla miicadelesi veriliyor, Babakan ise olayt e-
kiyahk gostererek ciddi tedbirler alffilyor"3 apklamala-
nyla, bir yerde Evren ve Ozal'm konumlanndan ileri gelen sozleri-
nin tersini soyliiyorlardl.
Gazetelerin bahklan daha degiikti: Tiirk ordusunun "Gii-
ne" ve "Huzur Harekau" adtyla yapttgt askeri operasyonlan poh-
pohluyor, "Diinya bastru, Eruh ve basan ekiya-
yt zavalh olarak tantmhyor" (Tercuman, 7 Eyliil), "Ordu operasyo-
nuyla halktan tecrit edilen ekiya savunmastz insanlara saldtnyor"
(!f'lliyet, 4 Eyliil) ve benzeri bahklan auyorlardl. En kullan-
"='
103
dlklan bahk: "Ekiya kuattldt", "yakalandtlar" ve "yakalanmalan
an meselesi" eklindeydi. Bas1O, komplolara da alet oluyordu. Or-
du operasyonlannda yilzlerce koylu gozaltma ahmyor, ikence-
den gepriliyordu. Pervari'nin Omyanus koyiinden gozaltma ahn-
rru ve hayat10da ehir gormemi, arabaya binmemi bir kad1O,
DSt'ye ait bir kamyona bindiriliyor, fotografl gazeteler,
"tte Eruh'u basan dii terorist" bahg1Ol atlyordu. Halbuki Eruh
baskm10a tek bir kadlO gerilla bile kaulmamltl ve bunu artlk ba-
sm da biliyordu. Tum operasyonlarda yakalananlar ise basklOa
kattlan milisti sadece.
Bas1O, eylemlerle birlikte Kurt sorununu da kefetmiti! Ancak
sorunun adl daha "Dogu ve Guneydogu Sorunu"ydu. Askeri heli-
kopterle gezdirilen Teoman Erel, Nazh Ihcak, Hasan Pulur gibi ta-
runrru Turk koe yazarlan ipn sorun "ekonomikti", "bolgenin kal-
klOma sorunlan ihmal edilmiti."
TUrk Genelkurmayt duruma el koyuyor
Ordu ne yaplyordu? Turk Genelkurmayl, 16 agustos gunu duruma
el koydu. Genelkurmay Bakam Necdet Drug ve ]andarma Genel
Komutaru Orgeneral Mehmet Buyruk, Diyarbaklr'a gittiler. Binler-
ce askerle balaulan "Gune" ve "Huzur" operasyonu adl verilen
harekatlan yonettiler. Harekatlar, slklyonetim komutanhklan hare-
katlan eklinde gosterilmesine ragmen, planlanmasl ve pratigi ap-
slOdan dort dortluk Genelkurmaym eylemleriydi.
Dag ta asker doldurulmutu denebilir. Askerlerin ne yapttglru
kavramak zordu. <;ok saylda koy baslhyor, koyliiler tehdit edili-
yor, tutuklamyor, ikence yaplhyor, olduriilenler oluyordu. Asker-
ler gerilla sava1Oda deneysizdi. Donarumlanndan yilrii)'iilerine
kadar dag saval ve koullanna yabanclydtlar. Ordunun
gibi goziiken eyleminde ashnda planh ve net bir
ortaya pklyordu: Ordu, eylemleri henuz tam yorumlayamlyor,
ayaklanmadan korkuyordu. tte harekatlO amaCI; mumkun oldugu
asker ylgarak, halktn goziinu korkutmak ve bir ayak-
lanmanlO onune ama, aym zamanda da ozel tedbirler
zaman kazanmaktt.
,.
TUrk ordusu ilk hamlesinde yenlldi
15 Agustos 1984 tarihinden 1984 ylh sonuna kadar olan
lar, ordu aps10dan hezimet anlarruna geldi. HRK'nin 2 ekimdeki
pusu eylemi dllnda, 22 agustos gunu Yuksekova'da
meydana gelen biri iki komando eri hayattm kay-
betti. 17 eyliilde HRK'nin Cuma Tak grubu, Hakkari'nin BO-
ye koyilnde ajan Nevzat <;iftPi 19 eyliilde HRK'nin Sait gru-
bu, <;ukurca merkezinde ajan Asker Ba isimli kiileri oldurdu.
Eruh orgut birimi, HRK gerillalan ve ona bagh milisler, 23 eyliil
gecesi Spivyan (Karagept) koyilnde ajan olarak nitele-
dilderi koy muhtan Mele Omer'in evine saldtrdtlar. Olayda dort
ve be kadlO da hayattm kaybetti. tki karakolun bulundugu
koyde meydana gelen iddetli saytda asker olur
ve yaralarurken, Sait Toprak isimli bir HRK savapsl hayatlru kay-
betti. Sait Toprak'lO kimligi uzun sure Turk devleti taraflOdan tes-
pit edilemedi. Botan bolgesinde koyliilerin askere git-
mesin diye nufusa kaydetmiyorlardl. Ancak 15 Agustos 1984'ten
sonra devlet, koyliileri nufusa kaydetmeye zorlayabildi.
Spivyan eylemi, PKK'nin eylemlerinde kadm ve ha-
yatlanru kaybettigi ilk olaydl. Sozkonusu koyde muhtarhk da ya-
pan Mele Orner, 22 Eyliil 1984 tarihinde koye ugrayan bir PKK
grubuna ate etmi, Kerim Baytar (CemiD isimli bir PKK kadrosu
hayattm kaybetmiti. Mukabil atete kendisi de yaralanrnt sakat
kalrrutt. Mele Orner isimli devlet ajaru bu haliyle televizyona
kanlrru, Kenan Evren taraflOdan kendisine madalya verilmiti.
9 ekimde 21 Mart SP Taklrru'run iki grubu <;ukurca'run
karakol devriyesini teslim aldt. Teslim ahnan 7 asker olduriilmez-
ken, silah ve mermi gibi malzemelerine el konulmutu. 9 Ekimde
14 Temmuz S.P. Taklml'na bagh Mehmet Sevgat komutas1Odaki
Salih Kandal Grubu, Beytiiebap yolunda boWk komutaruru
pusuya duurdu. Pusuda askeri yakthrken, 1 yilzbal ve ya-
rundaki 1 asker oldu.
9 ekimde Hakkari-<;ukurca aras10da 21 Mart SP Taktrru'na bagh
koylu milisler 8 askeri oldurdiiler. 24 ekim akarru 14 Temmuz SP
Taktrruna bagh Salih Kandal ve Ahmet Kurt gruplan,
bagh Gundike Melle (MillO karakoluna saldlrdtlar.
nak'tan takviye gelen askerlerle gerillar aras1Oda, saatler suren

104 105
uma meydana geldi. Bu, PKK gerillalannm 0 zamana kadar ki en
buyiik asker oldu, bir asker gerillalara
esir dutU. Gerillalar silah ele Karakol basktnm-
da bir olayda uydu: Turk askerleri komutanlan
gecelikle dikenler arasmda gizlenmeyi tercih etmiti.
Bu baskmda gerilladan Akkurt hayaum kaybetti, Ahmet
(Rapo) ise aglr yaralandl. Pervari'nin Omyanus koyiinden olan
Rapo Ahmet, silahl tuttugu kolundan yaralanml, kurun kolu bo-
yuna aarak omuzu oradan agzma degmi, dilerin
0 donem gerilla gruplarmda henuz doktor
olmadlgmdan, Rapo askeri kuatma alunda kaur slrtmda ve
gunlukla arkadalan tarafmdan sutta tamarak Guney Kurdis-
tan'daki kamplara gotiiriihnu, olecek gozuyle baklhrken, 0 gun-
lerce yaraslyla direnmi ve yaaml kazanmlu. Koylu ozellikleri,
cesareti ve gozu kapah one auhl nedeniyle arkadalan ona "Ra-
po" adlm vermilerdi.
Pervari'de Reo Aga isimli ve iki adaml yaptlan basktn-
da oldUler. Bu sonradan itirafp olan Mustafa
isimli gerilla yarah ele Gerillalar, Eruh'un Aval koyiinde
Xuro isimli kiiyi ajanllk yaptlgl oldurdu.
son hattmda ustlenen Abdulkadir Grubu, Siirt ehir
merkezinde Mehmet Ali Orek isimli kiiyi ajanhk yaptlgl
siyle oldurdu. Bu eylemi donemin en uretken ve cesur kadrolann-
dan olan, ayru zamanda SP hazlrhk damgaslm vuran
oneu kadrolar arasmda olan Ali Ugur'un yonetimindeki birim yap-
tl. Bu grup, Eruh yolu uzerinde polis arama noktasma saldlrdl; bir
polis olurken, biri yaralandl. Ardmdan Kurtalan'da banka soydu,
karl koyan banka mudurunu oldurdu; gosteri yapu.
Diger bolgelerdede aym buyiiklUkte olmasa da eylem 01-
mutu. 4 ay gibi ktsa surede aktnllk ordunun kaylplan
buyiik olurken, PKK'nin kaytplan 8 HRK savapsl ve iki koy-
lu milisti. Bunlar: Kerim Baytar (22 EylUl'84, Eruh), Faik Alagoz ve
Ali Rlza Soylemez (9 Ekim'84, Adlyaman), Sait Toprak (9 Ka-
slffi'84, Eruh), Akkurt (15 Ekim'84, KaZlffi Demirta
ve Ercan (15 Ekim'84, Ziyattin Ozer (Ka-
slffi'84, Kerboran Orner Aydar (milis, 10 Kaslm'84, Per-
vari-Hot koyii, ikence sonucu), Ebubekir (milis,
Tahlo koyii, ikence sonucu).
106
TUrk devletinin ozel stratejisi
Turk Genelkurmayl 1985 bahanndan balayarak Ozel Harp Daire-
si'nin (OHD) "ozel sava (Duuk Yogunluktaki Sava)" stratejisini
hayata baladl. Askeri ve siyasi uygulamalar butunu
olan stratejinin ozu udur: "lnkar et ve ez." Askeri yontemlerle
mutlak ustiinlUk saglamayl, yani ulusal direnii iddetle ezmeyi
hedefleyen bu aamah stratejiyle, iddet ve caydumayla halkln
ulusal kurttdu mucadelesinin destegi olmaktan pkanlmasl ve tes-
lim ahnmasl hedeflenmektedir. Uygulama, "bahgl yakalamak
suyun mecrasml degitirme, bu yaptlarruyorsa suyu kurutma" ek-
linde tammlanmaktadu. Bata koylerle smuh bu taktik, 1990'la
birlikte ehirlere de uygulandl. bombalamalan, yasaklar ve
kontrgerilla cinayetleri bu taktigin uriinudur.
OHD'nin sava taktigi, ABD'nin ulusal kurtulu savalanna karl
gelitirdigi taktiktir. Bu, gerilla mucadelesini dagltmayl ve gerillayl
destekleyen siyasal ile halkt sindirmeyi, teslim almayl, so-
ustiin gelmesi planlanan ozel sava aygluru rejim-
ler) siyasal, ekonomik ve sosyal olarak kurumlaurmayt
yan, ozetle "once ez, sonra reform yap" eumlesinde ifadesini bu-
lan taktiktir. ABD, Hitler Almanyasl'nm Gestapo deneyine ve Yu-
goslavya karl gelitirilen ozel sava taktikleri ve
kendi ordusunun Kore ve Vietnam deneylerine dayanarak, lkinci
Dunya Savamdan sorna "Diiiik Yo/Sunluktaki SavQ" ("Low In-
tensity Conflict") taktigini gelitirmiti. Ozel birimler ve politikalar-
la yiiriitUlen bu savam ozel birimlerine kontrgerilla birimleri, sa-
valanna da ,genel tamrruyla kontrgerilla saval denmektedir. Kar-
l-gerilla anlarruna gelen kontrgerilla, bir orgutlenme ve bir taktigi
ifade etmektedir. Kontrgerilla, askeri olanaklan smlrS1Z olan, ozel
fonlan bulunan, yasalan istedigi gibi kullanan, ama yasa ustii olan
birimlerdir.
Duuk yogunluktaki savam orgutlenmesi sadece askeri orgut-
lenmeyle smrrh degildir; politik, yasal, ekonomik, kUlturel ve psi-
kolojik onlem ve orgiitlenmeleri Ozel yasalar, psiko-
lojik sava birimleri, ozel mahkemeler (DGM'ler gibO, siyasi parti-
ler arasmda ortak -politika (milli politika) ve para-militer siyasi or-
gutlenmeleri

107
Diiiik yogunluktaki sava (ozel sava) aamahdrr:

"1. Mukavemet bareketi (Unconventional Waifare): Mukavemet
tekilat1na mensup unsurlar arasmda azami gizlilik mu-
hafaza edilmekte ve emniyet Personel birbirini ta-
mmamaktadtr. Hareketin balanglcmda tekilat unsurlan mes-
lekleri ile ugralan birbirleri ile gizli haberleme teknikle-
ri kullanarak istihbarat, sabotaj, pasif mukavemet ve propagan-
da konulannda gorevlerini yerine getirmektedirler. Hareketin
ileri safhalannda tekilat unsurlan arasmda gizlilik kalkmakta ve
faaliyetler daha apk bir miicadele, ehir gerillasl
harekatt ile siirdiiriilmektedir."
Bu aamada ordu, istihbarat ve polis orgiitii ile para-militer or-
giider kontrgerilla taktigiyle savamaktadlr. Adam kaprma, sa-
botaj, diiman arasmda boliinme yaratma, eylemler yaplp
diimana maletme, kitle pasiftkasyonu ile halkl
aytrma ve bu faaliyetin siyasal uzanttlarml yaratma, bu evrenin
uygulamalandlr.
"2. lstikrar Harekatt (Stabilisation Operation): Silahh kuvvede-
rin fiilen devreye girdigi, katliamlar, alan boaltmalar, kidesel
siirgiinler, ehir bombalamalan gibi uygulamalann oldugu dO-
nemdir.
,,3. Psikolojik Harp (Psycologic Waifare): ve kontrgerilla
taktikleriyle kazandlgl farzedilen dost tarafm, reform gibi uygu-
lamalan devreye soktugu, daha dogrusu durumun fiilen halka
kabul ettirildigi ve bu YlklCI propagandamn yaplldlgl
aamadrr."4
Bu stratejinin askeri, yasa ve psikolojik onlemleri ve orgiideri:
1. OHD'ye bagh askeri kontrgerilla birlikleri. 1990 ylhnda Tiirk
-Genelkurmaymda yaptlan brifingte varhklan itiraf edilen ve
Ozel Kuvveder Komutanllgma (OKK, Avrupa'daki Gladio skan-
dalinden sonra Tiirk Gladiosu OHD kullamlan isim) bagh
gosterilen birimlerdir. OKK'nin ozel birimleri, merkez olarak
kullarulan Kirazhdere (Ankara), (1zmir), Kayseri, Bolu, Eg-
ridir (1sparta) ve Yeilyurt (Kuzey Klbns) gibi yerlerde bulunan
komando okullannda dagclhk, kayak, paraiit, esir diime, kur-
108
tulma, istihbarat, sorgulama, infaz, suikast, sabotaj egitiminden
subaylardan olumaktadlr. Bunlara "A Birimleri" den-
mektedir. A Birimlerine Kiirder ahnmamaktadlr. Bunlann saYlsl
her alayt 280-300 kiiden oluan alaydan, yani yaklalk 1000
kiiden olutugu tahmin edilmektedir. Paraiitlii indirme ve
benzeri ekillerde tasnif edilen bu birliklerden paraiitlii olanlar,
1974 ytlmda OHD'deki riitbesi yarbay olan Korkut Eken komu-
tasmda Klbns igalinde yeraldllar. Sonradan bunlara "B Birimle-
ri" (subay ve goniilliilerden oluan) ve "C Birimleri" (koy koru-
cuIan ve Pimanhk Yasasmdan yararlananlann da ahndlgl birim-
ler) eklendi. Son ytllarda bu birimlere ahnanlann MHP'li olmasl-
na ozen gosterildi. Bu birimler, ABD gibi iilkelerde egitim gor-
diikleri gibi, ABD uzmanlan Tiirkiye'deki ozel sava okullannda
bunlara ders vermektedirler. ABD Human Rights Watch'a bizzat
ABD'li yetkililerin yaptlgl apklamalara gore "aralannda ABD de-
niz Kuvvetlerine bagh SEAL'lerin de bulundugu ABD ozel hare-
kat birliklerinin Tiirk meslektalanyla bilgi ahveriinde bulun-
mak maksadlyla ayhk aralarla Tiirkiye'ye geldiklerini soyledi-
ler. Ozel Harekat Birimleri'nin de bu egitimden yararlananlar
arasmda oldugu samhyor."5
2. pTEM Oandarma tstihbarat Orgiitii). En etkili ozel sava orgii-
tiidiir. Ayru zamanda en insiyatifli orgiittiir. Dogrudan Genel-
kurmaya bagh orgiit, tiim ordu birimlerini ve devlet olanaklanm
kullanmaktadlr. Astl karargahlan jandarma birlikleridir. Asil et-
kinlik alam kusal alan olmakla birlikte ehirlerde de faaliyet
gostermektedir. ]1TEM sorgulan, hemen hemen mudak oliimle
bitmektedir. Gozaltmda kaylp olaylanrun (ozellikle ktrsal alanda
olanlann) sorumlusu bu orgiittiir. ]1TEM, itirafplan ey-
lemlerde ilk kullanan orgiittiir. ]tTEM'in itirafplardan kurdugu
birimleri vardlr. Bunlara "YtldiZ Birimleri" denmektedir.
3. Komando birlikleri. Kayseri, Bolu Komando Tugaylan'mdan
getirilen bu birlikler, her ytl tekrarlanan biiyiik oPerasyonlarda
kullarulmaktadlrlar. Ozellikle bu harekadar slrasmda koyliilere
yonelik toplu cinayetler olmaktadrr. 19 Temmuz 1987'de OHAL
YasaSI He birlikti merkezi Diyarbaktr'da olan Asayi ]andarma
Kolordusu oluturuldu. Kolordu ]tTEM karargahldlr. Koy yak-
rna, toplu infaz ve gozalt1nda kaylp olaylanru bu kolordu ger-
109

Bu kolordu biinyesindeki lITEM subaylan,
oluturduklan ozel birimlere Turk lntikam Tugayt (TIT) gibi
isimler vererek, koyliilere yonelik kontrgerilla cinayetlerini yap-
maktadlrlar.
4. Ozel timler (Ozel Harekat Timleri). 1985'te kurulan bu kuv-
vet, 1993'te DYF-SHP hiikiimeti doneminde sayllan 4-5 binden
10 bine pkanldl. Bu tarihle birlikte ozel time MHP'liler doldu-
ruldu. Bu nedenle ozel time MHP'nin militaristlemi orgiitii de
denebilir. Ozel Harekat Birimleri olarak da adlandlnlan ozel
timler, 1993'e kadar ehirlerde konumlandtnhr ve ktrda ise sa-
dece nokta operasyonlara kanhrken, yeni diizenlemeleriyle krr-
da daha fazla kullarulmaktadrrlar. Halk gosterilerine karl katli-
am yapan bu timler, kontrgerilla cinayetleri ve gozaltmda kaytp
olaylanndaki payt artffi1tlr. Ozel timler, kontrgerilla bi-
rimleri arasmda uyuturucu, fidye ve diger mayfa ilerine en
fazla bulaan birimdir. Bunlar da Tiirkiye dlmda (ozellikle ABD
ve Almanya'da) egitilmektedir. 3 KaSlffi 19%'da meydana gelen
Susurluk olaymdan sonra tutuklanan ozel tim komutaru Ibrahim
mahkemedeki ifadesinde ABD ve Almanya'da egitim gor-
diigiinii "gururla" anlattl.
6
5. Koy koruculan. 26 Mart 1985 tarihinde Koy Kanunu'nda ya-
ptlan yasal duzenlemeden sonra oluturuldu. 1996 ylhnda koy
koruculanrun saYIsI 65 bine vardl. Koy koruculanrun %95'i Kiir-
distan'dadtr. Geriye kalan %5'lik sayl Kiirdistan'a komu Tiirkiye
bolgelerinden. Bu para-militer orgurun amaCI, hem Kiirdistan
ulusal kurtulu miicadelesine karl koymak, hem de Kurt halkl-
ru bc;lerek saval yerelletirmek ve bu ekilde ulusal birli-
gin c;nune Agtrhkh boliimii airet agalanna dayah
oluturulan bu orgiit bir yere kadar, Kiirdistan'm ulusal inkarcI
egemen slmftrun pkarlanru da ifade etmektedir. 1891-
1918 arasmda kurulan Hamidiye Alaylan ve 1923'te kurulan
Kuvvayi Milliye (Milli Kuvvetler) silahll milis orgiitlenmesine da-
yanan kc;y koruculanrun Kiirdistan'daki tahribatt biiyiiktiir.
6. Anti-Teror $ubesi (Siyasi Polis). Siyasi polis yaygm adlyla bili-
nen bu kuvvetin adl, Nisan 1993'te pkanlan Anti-Teror Yasast
He birlikte Terorle Mucadele Dairesi eklinde degitirildi. Emni-
yet Genel Miidiirliigii IStihbarat Dairesi'ne bagh siyasi polis,
110

I
kontrgerilla birimleri arasmda en deneyimli ve profesyonel ola-
rudtr. Bilhasa ehirlerde sorguda oliim ve gozaltmda kaylp olay-
lannda siyasi polisin hanesi, diger birimlerinkini katlaffi1ttr.
7. <;evik Kuvvet. 1980 oncesinin toplum polisi olan bu kuvvet,
sozde toplumsal olaylara karl kurulmu olmasma ragmen, Kiir-
distan'da kontrgerilla eylemlerinde slk slk adl
1983-1991 ANAP hiikiimetleri doneminde lrkp-dinci kadrolarla
doldurulan <;evik Kuvvet'in Kiirdistan karargahlan, Hizbullah
adlyla bilinen kontrgerilla orgiitii elemanlanmn egitim ve lojistik
merkezleri oldu. merkezlerinde konumlanan <;evik Kuv-
vet, 1991-1995 DYP-SHP koalisyon hiikiimetleri doneminde
MHP'li kadrolarla dolduruldu.
8. MIT (Milli Istihbarat Tekilan, 1964). Astl ilevi istihbarat alan
orgiit, Kiirdistan ve Tiirkiye'de operasyonlara da kattlmaktadlr.
1983, 1986 ve 1994'te MIT biinyesinde ozel eylem gruplan olu-
turuldu. Bu birimler, ve yurtdlmda eylem yaptl.
MIT, bu birimler araclhglyla aym zamanda uyuturucu, fidye,
karapara ve diger mafya ilerinde de yer almaktadlr.
9. Hizbullah. 1990 ylhnda ehirlerde ulusal kurtulu orgiitlen-
mesine karl devreye sokulan para-militer orgiit. Dini ideolojiyi
motif yapan bu orgiit, ehirlerdeki legal-demokratik orgiitlen-
mede onde goziiken sendikacI, politikacI, ogretmen, din adamI,
gazeteci, doktor gibi Kiirt aydmlanna saldlrtlldl. 1990-1994 do-
neminde yiizlerce cinayet ileyen bu orgiit, ilevini goriince
1995 Ylhyla birlikte geriye ahndl. Ocalan tutuklamp PKK onemli
oranda kontrol altma ahndlktan sonra, 2000 ytlmda Tiirk devleti
Hizbullah'a karl orgiitii bitirme operasyonlan yapn. Devlet bu
operasyonlarla aklbeti belirlenmemi faili cinayetleri ve
kaylp olaylanru da bu orgiite yiikleyerek kendini aklamayt he-
defledi.
10. 5 Haziran 1985'te TBMM tarafmdan kabul edilen
3216 saYlh yasa He yiiriirliige giren Yasast'mn iiriinii
kiiler. Yasa, "samimi" itiraflarda bulunan, yani arkadalannm
yerini soyleyen, orgiitiin malzemelerini ve halk destek-
ele"teren orgiit militanlanmn cezalannda 1/4 kadar indi-
rime gitmeyi ongoriiyor. Yasadan yararlananlar cezaevlerinde

111
ozel tutuluyor, cezaevinden soma i verili-
yor ve kimlik estetik ameliyat yapttnh-
yor. Bata yasarun suresi 2 ytlla slrurlandmlrnttl. 1995'e kadar
surdiiriilen Yasa, 1999'da tekrar sokuldu. Ancak gu-
niimiize kadar vasa yiiriirliiktedir ve yasadan yararlananlara uy-
gulanan ceza indirimi arttmldl. Bata operasyonlarda kullarulan
itirafplar, sonra ]lTEM timlerine olarak ahndtlar. 1993 Yl-
hyla birlikte polis kadrosu verildi ve ozel harekat timlerine de
ahndllar. Yasadan yararlananlar ve bazen giinlerce
cezaevlerine donmemektedirler. bilhasa faili
cinayetlerde, fidye, adam kaprma ve uyuturucu ilerin-
de kullamlmaktadlrlar.
11. MHP Hareket Partisi). 1970'lerde Turkiye demok-
rasi ve sosyalist hareketine karl kullamlan para-militer cinayet
orgiitii. 1982 ytlmda MHP militanlan MtT biinyesinde kuruIan
ozel birimlere ahndtlar. 1984'ten sonra Kurt ulusal direniine
karl kullaruldtlar. 1991 phyla birlikte MHP, bir devlet kurumu
gibi OHD'nin emrine almdl ve OHD'nin sokak orgutii olarak
gelitirildi. Ozel tim, polis ve cinayet ozel birimlere
MHP'liler dolduruldu. MHP dnayet, fidye ve uyuturucu orgiitii
haline ge1di.
12. Ozelorgut (Ozel Bum). 1993 yllmda MGK'nin karanyla Em-
niyet Genel biinyesinde Mehmet ve Korkut
Eken'e kurulan birim. Bu birim, Susurluk olayl ile birlikte
kamuoyunun gundemine "ozel orgiit" ismiyle oturdu. MHP'liler,
itirafplar, ozel tim elemanlan ve koy koruculanndan oluan bu
birlik, uyuturucu, kumar ve karapara iini tek elde mer-
keziletirmek, Kurt iadamlanru ayru zamanda tant-
nan Kurt aydmlarml ve etkin yurtseverlerini oldurmek ve sindir-
mek, ve Kurt kurumlanru b9mbalamak gibi kurul-
duo (Ozel 6rgut hakkznda daha bUgi ifin, s. 203 ve
240'a bkz).
13. Yasa duzenlemeleri. OHD, 1984'ten balayarak ozel sava
ve birimlerinin onunii vasal diizenlemeler yaptl.
1983 tarihli Polis Selahiyet Yasast, sorguda oliimler, faili
ve kaYlp olaylan giivenlik hakkmda yii-
riltiilmesini imkanslz hale getirdi. 1985 tarihli Pimanltk Yasast
112
ve Koy Kornculan Yasast, bu iki kuruma dayah ve
para-militer silahll oriitlenmenin yolunu 19 Temmuz 1987
tarihli Olaganiistil Hal Yasast, OHAL valisine koy boaltma, siir-
gun, sansur, iten atma, grey ve loka\'t, gosteri ve toplantl gibi
her tiirlii toplumsal etkinlikler ve ticari mallara yasaklama yetki-
sini getirdi. 1990 tarihli 424 Saytlt Kanun Hukmunde Karama-
me haliyle 430 saylh KHK), bastn He demok-
ratik kurumlann kapattlmaslru ve siirgiinii keyfi bir uygulama
haline getirdi. Nisan 1991 tarihli Anti-Teror Yasast, tiim demok-
ratik ve kitlesel orgutlenme ve eylemin yasaklanmaStnl adeta
yasal duruma getirirken, giivenlik oldiirme dahil her
konuda biiyiik bir serbestlik
14. Psikolojik savQ dilzenlemeleri. Bu alanda iki merke-
zi kurum vardlr. Birincisi MtT bunyesindeki 5. Daire'dir. Bu dai-
re basmdaki, cinayet, operasyon, artlandlrma gibi saldlnlara
yonelik giinliik operasyonlan diizenler. tkincisi 1983 ylhnda ku-
rulan Toplumla BQkanltgt'drr (l1B). Beyazlt ve
Teoman Koman gibi OHD'li generallerin ve
resmi yaZ1malarda MGK biinyesinde gosterilen l1B'in emrinde,
ogretim gorevlileri ve OHD kadrosu subaylar vardu. Bu kurum
tUm medya organlanru denetlemekte ve yonetmenliklerle yon-
lendirmektedir. Ozel sava yas3:lan bu birim tarafmdan hazlrlan-
maktadrr. sokak gosterilerinde ve MHP'yi sokak guru ha-
line gelmesinde bu birimin rolii biiyiiktiir.
15. OHD'nin siyasi partilerdeki lobileri: OHD, siyasi partiler
lobilerle hiikiimeti ve TBMM'ni denetlemekte-
dir. Kiirt sorununda Tiirk siyasi partileri ortak hareket etmekle
birlikte, 1988 ylhna kadar aralannda bazl piiriizler pktl. 1988'de
TBMM oluturulan "Milli Politika"yla siyasi partilerin taktikte bi-
le Kiirdistan'daki sava konusunda birlikte hareket etmeleri
landt. tlke olarak kararlar OHD'den MGK'ne getirilmekte, ora-
dan da Hiikiimet ve siyasi partilerde-
ki OHD lobileri vasltaslyla her karar istenen zamanda yasa du-
rumuna getirilmektedir. Oyleki askerler ve politikactlar birbirin-
den sadece birinin uniforma talmasryla aynlmaktadlrlar.
16. Bastn lobisi: Aym duzenleme basm de vardlr. Tiim
gazeteler ve televizyon kanallannda OHD'ye bagh koe yazarla-
113
iii
n, yorumcular, haber muhabirleri ve programcl1ar vardlr. Gaze-
teler ve televizyon kanallan, bu hizmet buyiik te-
vikler almakta, onlar da yorumcu ve koe yazarlanru dolgun uc-
retler ve irketlerdeki hisse senetleriyle beslemektedirler.
1 7. 1 dunyasz lobisi: l dunyasl da "milli" ozel sava politikasma
dahil edilmitir. Kontrgerilla yoluyla ihalelerle palazla-
nan iadamlan, irket yonetimlerinde yer vererek hizmetlerine
aldlklan emekli generaller, sava ve ovenizmin propagandasry-
la politikacllar, gazeteciler ve rantla olu-
an sava lobisi, ozel sava bir
4
Taktikler saval (1984-1998)
PKK yiiz silahh insanla 15 attltmml balatmlt1.
Eminim ki Turk devlet ve ordu yetkilileri, eylemlerin bugunku ge-
limeyi hesaplamamllardt. Turk Genelkurmayl
ilk akmhktan sorna 1985 bahanndan balayarak PKK'ye karl
imha ya da ozel sava stratejisini hayata ge-
baladt.
11k harekete kuvvet, ordu Ozel Birimler oldu.
Korkut Eken'e bu birim 1984'te Siirt'e yerleti. Bu birimlerin
Yuzbal Abmet Cern Ersever'e J1TEM'in kuruluuna

MHP Jandarma lstihbarat subayl olan Ahmet Cern Erse-
ver, Siirt Jandarma Tugayml us olarak kullamyordu. Buradaki sor-
gularda ikence ile unlendi. ]1TEM'in bu sorgu
deneyinin buyiik etkisi vardt. C;unku gerilla saflanndan ilk itirafp-
lar bu sorgulardan pktt. Ardmdan Koy Koruculan, Ozel Tim dev-
reye sokuldu. Ozel timleri devreye sokarken Turk Genelkurmaylj
"PKK bir grup, halktan destek alamaz, klsa surede profes-
yonel birimlerle safdll edebilirim" duuncesindeydi. Ama klsa su-
rede bu hesabmda ortaya pktt.
Koyliiler kolay kabul etmediler. Ordu,
Van ve Hakkari gibi bolgelere bu}iik Sa-
va yaptt. Kanun olan airet bireyleri
affedildi. Airet reislerine buyiik vaadedildi. Her koy
muhtannm 10 kiiyi korucu yapmasl mecburiyeti getirildi. Koyler
baslhp koyliiler toplu dayaktan Basit bir go-
zaltma ahnanlara koruculuk dayatl1dt. Bu ekilde koruculuk yay-
gmlattnldt.
Turk Genelkurmaymm 1985 aamah oldu: Birinci aa-
mada atn Botan nehrini slrur belirleyen Turk ordusu,
Hakkari, Van ve Siirt'in Botan bolgesini hedef alan operasyonlarla
115
114


PKK'nin taktigini hayata onlemeyi hedefledi. tkinci
aamada kontrolu saglama, aamada imha taktigini izledi.
tkinci adlmda ozel birimlere 'Ie koruculara, adlmda itiraf-
ozel rol
tahribatt
11k aamada PKK birimleri akmhk 15 Agustos eylemleri
sonrastnda butUn birimleri uzerinde etkin bir denetim kuramayan
PKK, 1985 kll 'Ie bahannda ciddi kaytplar verdi. PKK'nin en bu-
yiik kaytplan merkezi denetim 'Ie yardlma uzak olan Diyarbaktr,
Sason 'Ie Bitlis bolgelerinde meydana geldi. Ama astl tahribat Pi-
manhk Yasasl'mn iletilmesinde ortaya pktt. Teslim olanlar az
olmalanna ragmen, bunlardan Mu-Bitlis bolgesinin siyasi sorum-
lusu Ali Ozansoy, Diyarbaktr 'Ie Bingol'de Hidayet Bozyigit,
tak'ta Muslum OztUrk, Botan'da Mustafa bUyiik tahribat
yapttlar.
Pervari'de bir yarah yakalanan Mustafa Botan
bolgesindeki PKK'nin uslenmesi 'Ie hareket tarzl uzerine Turk or-
dusuna onemli bilgiler verdi. teslim olan Muslum Oztiirk,
ordu operasyonlannda yeraldl 'Ie PKK'nin imajtnl bozmak
koylUlere karl psikolojik baskt uygulamalannda kullaruld.. Oz-
tUrk, halen memleketi olan Urfa'run Birecik polis kimli-
giyle kalmakta 'Ie kontrgerilla faaliyetinde yeralmaktadlr.
Ali Ozansoy, 1985 ktmda Kozluk'un Tumox koyiinde Turk as-
kerlerine teslim oldu. Sonradan kuruIan Kurdistan Dindarlar Bir-
ligz'nin manevi bakam olacak olan Mele Abdullah isimli, bolgede
tamnmt din adammm evinde meydana gelen olan bu olay srra-
smda Ozansoy'un yamnda Ahmet tbin 'Ie Adife Saklk isimli geril-
lalar bulunuyordu. Ozansoy'un aniden Turk askerlerine dogru gi-
derek teslim olmasl uzerine, Saktk 'Ie tbin hayatlanm zor kurtar-
ffi1lardl. Adife Saklk sonradan unlu bir gerilla komutam olacak
Saktk'm klzkardeiydi 'Ie gerillaya henuz yeni kattlmltt.
Ozansoy, Turk ordusuna degerli bilgiler vermiti. Bu bilgi-
ler llgmda Turk ordusu isabetli operasyonlar yaptt. Bolge
masmm belkemigi Ahmet tbin 'Ie yamndaki arkadalan Mehmet
Gunduz, Adife Saklk, Murat Seyrek, Ahmet Ali Demir, Enver
DuvarCI, Huseyin Yllmaz 'Ie Adnan, 9 Mart 1985'te Kozluk bolge-
sinde hayatmt kaybetti. gerillalar, Turk askerlerine reh-
berlik yaparak yerlerini gosteren muhbirden baka, ikisi astsubay
olan saytda askeri oldurduler.
1985 bahanna vanldlgmda Batman, Silvan, Mu, Kozluk, Sason
'Ie Kulp alanlanndan sorumlu Sason grubundan sadece
Saklk, Hamit Dagtekin, Numan Bagcl, Ahmet Ergin 'Ie Yusuf Onat
hayatta kalffi1tt. Bunlardan Ahmet Ergin 3 Mart 1986'da Kozluk-
Dodan'da, Hamit Dagtekin 10 1988'de Kozluk'ta, PKK-MK
uyesi. Numan Bagcl 12 Temmuz 1988'de Bismil'de
hayatml kaybetti. Yusuf Onat, 1985 ytlmda komplo sonucu tutuk-
land.. Buradaki parmagmdan yaralandlgl "Par-
makslz Zeki" lakabml alan Saklk'tn aCI aklbetini sonraki
bolumde olaylann tarih aktl ele alacaglm.
Ali Ozansoy'un tahribatl Sasonve Kozluk'la smlrh kalmadl, Bit-
lis bolge$ine kadar geniledi. Bolgeye muhahale amaayla giden 6
kiilik PKK grubu, 7 1985'te Hurmuz koyiinde ku-
attld.. Saatler suren kuatma 'Ie ragmen gerillalan ele
ozel harekat timleri, binamn etrafma maym
doeyerek Gociik altmda kalan Ekrem Gunduz, Ahmet
Aydm 'Ie Ali isimli gerillalar hayatlanm kaybederken, PKK-MK
uyesi Sabri Ok ile Sadrettin Aydmhk yarah yakalandtlar.
Bitlis bolgesinde konumlanan Abdulkadir SP
Grubu'ndan Medeni Keleoglu 28 Mart 1985'te, Mehmet Sait Ylldl-
nm 'Ie tsmail Bozku 5 May,s 1985'te hayatlanm
kaybettiler. Aym gruptan yarah yakalanan Abdulkadir Si-
irt'te ]tTEM Ahmet Cern Ersever tarafmdan ikenceye ahndl, 1
Mayls 1985'te hayatml kaybetti.
Bolge belkemigi kadrolardan Ali Ugur, 30 Nisan
1985'te Mutki'de bacaglndan yaralandl. Yamnda Abdul-
kadir (Hacl) 'Ie Veli Yaar (DeliO isimli gerillalar 'lard.. Ali
Ugur aldlgl yaradan dolayl hareket edecek dq{Umda olmayacagl-
na karar vererek iki arkadalmn uzaklamaStnl ister. Uzerine ge-
len asker ve koruculann ustune el bombasml atar, 6 asker yarala-
mr. saYlda kurun alan Ugur yerinde hayattm kaybe-
der. Uzaklaan iki arkadal derin bir vadide kuatthrlar. Yaklalk
bin asker 'Ie koy koruculan kuatmaya katthr. Delil, askeri taktik
ustaslyd.. Turk ordu komutam, Mardinli Kurt bir askeri one pka-
11-
116 117
rarak iki gerillaya hitap eder, teslim olmalannt ister. Geril-
lalar, "kitaplannda teslimiyet olmadlgl, yigitse askeri degil, kendi-
sinin one pkmasml" komutandan isterler. Turk komutanmm hesa-
bl, konuturarak gerillalann yerini tespit etmek ve gun llyana ka-
dar izlerini kaybetmemektir. tki gerilla, komutantn taktigini anlar-
lar ve susarlar, cevap vermezler. Ay gecenin ilerleyen sa-
atlerinde ytikselir ve vadinin bir kesimini aydmlatlr. Tehlikenin
farkma iki gerilla, yer degitirmeye karar verirler. Askerler,
50 metrelik yer degiikliginin farkma varmaymca, HaCI ve Delil
kuatmayl yarabileceklerine kanaat getirirler. Turk askeri birligini
komutanlannm bulundugu noktadan kuattrlar. askeri bir-
liginin komutaru dahil iki subay, iki er ve bir olur, silahlan
ve telsizleri iki gerillarun eline
Delil ve HacI, kuatmaYI yardlklannda sadece 15 mermileri kal-
ffiltlr, Haa bir parmagmdan hafif ekilde yaralantr. Yuzde ytiz
Olumle dans olan bu buytik Delil, arkadalarma hep
buytik bir mutevazilikle anlattrdl. Delil, 1 Nisan 1988'de Mardin
bOlgesinde tdil-Nusaybin arasmdaki Bagok Dagi'nda meydana ge-
len ve Turk ordusunun kimyasal silah kullandlgl, saatler suren
21 savapslyla birlikte hayatml kaybetti. HacI, 2i Ma-
YIS 1986'da dagmdaki hayatlru kaybetti.
Bu kadar buytik tahribatm sahibi Ali Ozansoy, once ]1TEM son-
ra Emniyet Genel Mudurlugu tstihbarat Dairesi'ne bagh
Kimlikteki ismi degitirilen Ozansoy, halen bu gorevi yUrutuyor. 1
Diyarbaktr ve Bingol bOlgelerinin sorumlusu olan Hidayet Boz-
yigit'in teslim olup, Turk ordusuna verdigi bilgiler sonucu yapdan
operasyonlarda saytda gerilla hayatml kaybetti. Bozyigit, iti-
rafp olduktan soma kontrgerilla birimleri faaliyet ytirutru.
saYlda .cinayet olaymda yer alan Bozyigit, kontrgerillanm de-
netiminde uyuturucu ve fidye olaylannda da yer aId!. Nitekim,
1995 ythnda tstanbul'da uyuturucudan kaynaklanan alacak-vere-
cek sorunu nedeniyle fidye ahrken emekli bir polis tarafmdan 01-
duruldu.
tfadeleriyle Botan bOlgesinde buyuk tahribat yapan Mustafa
men ise cezavinden klsa bir sure soma, 1990 bamda
PKK tarafmdan Olduruldu.
Ser verip Slr vermeyen devrlmci
Bitlis-Sason bolgesinin sorumlusu olan Ramazan Kaplan (Celal
Hoca), 1 Mayls 1985'te Mutki bolgesinde yarah yaka-
lantr. Bitlis Emniyet Amirligi'nde tkenceye ahnrr. Konuamadlgl
kaglt-kalem uzatlhr, Celal Hoca "Bouna ugramaYln
bilgi vermeyecegim" dimlesini yazar ve sadece "kod adlm Celal
Hoca" der. Celal Hoca ismini de, aynt bOlgede teslim olan Murat
(Mucahir isimli PKK'linin sonunda verir. Celal
Hoca asJ.1 kimligini "Mustafa Altuncu, Pervari Bove koyti" eklinde
verir. Bir haftahk aglr ikenceden sonra, 7 mayts gunu hayatlnt
kaybeder. 8 maYIsta cesedi belediyeye teslim edilir. Annesi sonra-
dan cesedi almaya gider. Donemin belediye bakam "0 bizim e-
hidimiz. Bitlis'te olmasmdan onur duyuyoruz" diyerek cesedi ver-
mez. Ailesi de raZI olur. Celal Hoca'run Bitlis Mezarhgmdaki
mezanrun ustunde Oldiikten soma bile ikencecilere karl inat ve
direnii simgeleyen "Mustafa Altuncu" ismi halen duruyor.
IKP lle
15 Agustos eylemlerinden urkUntuye kapJ.1an PDK, PKK'ye karl
engellemelere balamltl. PDK, PKK-IKP gerginligini kullamyordu.
tki tarafmdan iyi hesaplanmyan karlhkll propagandasl
zemin yaratlyordu. Bu gerginlik sonucu PDK destekli
IKP militanlan, Mahsum Korkmaz'm (Agit) yonetimindeki PKK ge-
riUa birimine pusu attllar. 1985 bahannda Guney Kiirdistan'm Ke-
an bOlgesinde olan bu saldlnda be arkadaml kaybeden Agit,
buytik bir ans eseri, ama daha ustaltk ve cesaretinin urunu
olarak olum yarml, kurun yagmuru altmda
alanmdaki stratejik tepeyi aldlgl gibi, iki arkadaml da kurtarmltl.
PKK'nin 8 ve IKP'nin de en az bu kadar saVapSln1 kaybettigi
bu PDK'nlIi amaCI, hem PKK'nin bahar hamlestni on-
lemek ve hem de PKK ile imzalaffil oldugu ittifakl bozmak
bahaneler yaratmaktl.
diger nedenleri unlardt: PKK'nin IKP dahil olmak
uzere, bolge komunist partilerine yonelik tespitleri vard!. Onlan
"Kurt sorununda ovenist, devrimci savata reformist, entemasyo-
119
""" .
nizmde somuriidi" olarak goruyordu. IKP, Kurt orgutleri
arasmda olumsuz rol oynuyordu. IKP, PKK'yi sevrniyor, PDK-PKK
olumsuz baklyordu. Aynca Kuzey Kurdistan'da
PKK ile olan orgutlere yakm duruyor, baztlanm
dogrudan destekliyordu. Bu karlhkh propaganda ile
bir taraftn ki.ik bir hatasl ya da bir ba-
hane yeterli
Bu PKK'nin bolgedeki yonetiminin ciddi yanhlan
bulunmaktaydl. IKP'ye karl dozajl artan propaganda onu
ahnmadtgmdan iddete egilim gosteriyordu, hatta iki taraf
da onune bir yana tahrik ediyorlardl. PKK yonetirni, yak-
tehlikeyi gormesine ragmen onune
gerekli onlemleri Halbuki onleyebiUrdi ve
onlemek zorundaydl da. \=unkU PKK'ye zararh olmu,
PKK'nin 1985 bahar auhmmda dddi zaaflar Son derece
sert kl koullan ve Turk ordusunun saldtnlan, bu
PKK yonetirni, yeni planlamasma gore duzen-
Ierne olanagl bulamarru, Kuzey'deki birimleri son derece buyiik
zorluklarla yiizyiize PKK, 3. Kongresi'nde bu
Ian mahkum etti.
Tiirk devled, Iran ve Irak't anlamaya zorluyor
Turk devleti, ordusunun son derece vaht operasyonlanna parelel
olarak Irak ve lran'a temsilciler yolladl. Irak'Ia anlama imzaladl.
Buna gore iki devlet birbirinin slmrlan 10 km derinlige ka-
dar askeri operasyon yapabileceklerdi. 1985 Ylhyla birlikte ozellik-
Ie Turk ordusu, bu anlamaya dayanarak Guney Kurdistan'a yo-
nelik operasyonlan surekli yaptl.
I
Turk devleti, tran'l da boyle bir anlamaya zorladl. tki devlet
yetkilileri yaptlan gorumelerin sonunda statiiko uzerinde aym fi-
kirde olduklanm apkladtlar. Ancak tran, 0 donem bulun-
duau koullar ve Turk devletiyle olan nedeniyle Irak
benzeri taktik bir anlama imzalamayl reddetti. \=unku, lran-Irak
savamda Turk devleti bariz bir Irak'm tarafml tutu-
yor, Turkiye'deki lran rejim muhaliflerine goz yumuyordu. Ama
buna ragmen Turk devleti, dogrudan temaslarla ve lran'l zorlaya-
120
rak PDK'YI etkiledi ve bu yolla PKK'ye dddi engeller yarat-
maSlm
zamanh olarak Turk basmmda SUriye'ye buyiik bir karalama
kampanyasl Turk devleti, aym zamanda NATO uyesi
muttefiklerini Misak-t Milli CUlusal And) smulannm korunmasl
gUvence vermeye zorladl. ABD, Turkiye'nin toprak butunli.i-
giinun NATO giivencesi alunda oldugunu apkladl. Kurdistan'da
yaptlan NATO tatbikatlanna ABD ve Almanya'dan paraut bir-
likler katlldl.
Kamuoyunu ozel savaa alet etmek
Turk baslmnda PKK'ye buyiik bir karalama kampanyasl
latllrruu. Kurt halklmn ulusal ve demokratik haklanndan bir tek
kelimeyle bile bahsedilmezken, "PKK'nin, Turkiye'nin kalklnmasl-
m ve demokrasiye istemeyen dl oyuncagl 01-
dugu temaSI" OHD, dini ve bilimsel besle-
nen psikolojik propaganday1. birlikte yiiruttU. OHD'ye bagh nB'in
hazlrladtgl ve Kurdistan'm tUm birimlerine astlan
ve aulan bildirilerde, "PKK'lilerin hlristiyan ve Ermeni
olduklan, sunnetsiz olduklan" iddia edilirken, kimi ve bildiri-
lerde de cesetler gosterilerek halk tehdit ediliyor,
PKK kadrolanmn fotograflan duvarlara astlarak, yerlerini bildiren-
ler ve yakalatanlar miikafat vaad ediliyordu. Kurdistan'm dort
bir yamna dagtlan sozde bilim adaml ve ozel sava uzmanlan,
verdikleri konferanslarda "Kurtlerin nasl1 oz Turkler oldugunu!" is-
patlamaya
PKK'ye saldrran sadece devlet degildi. Birkap Turk ve
Kurt sol orgutleri ideolojik-politik TKP,
np, TStP, TKEP, PSK ve arasmdaki Sol-Birlik bu donem-
de kuruldu. Sol-Birlik, reddediyor, demokratik
temel ahyordu. Hedefleri, ve yontemlerinde PKK'den tama-
men aYTlhyordu. bu arasmda ideolojik-politik ger-
ginlik artarak vanyordu. Ozellikle Batl Avrupa i.ilkele-
rinde olan ve 1988'e kadar devam eden boylesi he-
men hemen tiimu de PKK orgiitlerden olmak uzere sa-
ytda Kurt ve Turk politik insam hayatlm kaybetti.
.}ii
121
1
\
Ancak iki tarafm da hesabmda yamldlgl ortaya pk-
tl. Politik orgutler arasmdaki silahh hal etme-
nin insanhk dll bir yontem oldugu ortaya pktlgl gibi, PKK'ye
karl durarak devletten hogoru bekleyenlerin de bu politikalany-
la Turkiye'de demokrasi hareketine zarar verdikleri yl1
de aCl deneylerle anlal1dl. PSK Sol-Birlik'te yeralan Turki-
yeli partilerin yoneticilerinin Turkiye'ye dondUler, pOlitik
olarak tamamen etkisizletiler.
ERNK kuruluu ve ERNK bayragtrun hikayesi
PKK, bu saldmlan cephe ilam ve eylemlerle cevapladl. 21 Mart
1985 tarihinde Enfya Rizgariya Netewa Kurdfstan (ERNK, Kurdis-
tan Ulusal Kurtulu Cephesi) ilan edildi. Ocalan, ulusal kurtulu
cephesinin 1984 ylhnda ilarum istiyordu. Ancak 15 agustos eylem-
lerinden sorna yaanan yogun sureci bunu onlemiti. PKK
yonetimi, Arahk 1984'te yaptlgl MK toplantlsmda ERNK'nin kuru-
luunu karar altlna alffil ve tlpkl 15 agustos eylemlerinde oldugu
gibi, cephenin kuruluUnun da eylemlerle 21 martta apklanmasl
kararlatlnlffiltl. Ancak 1985 klmdaki kaytplar ve sert kl koul-
Ian bunu onlemiti. Aynca itiraflar ve tutuklanmalar nedeniyle
Turk ordusu planlamadan haberdar olmutu. Bu nedenle
planh eylemler maYls ayma Sarkffiltl.
ERNK'nin bayragl da bu hazlrlandl. 15 agustos eylemle-
rinden sonra bayragm nasl1 olacagl tart1l1dl. Ulusal renkler san,
klrmlzl ve yeil olacaktl. San yeralu zenginliklerinin, yeil doga
guzelliklerinin, klrnuZl kurtulu ugruna dokUlen karun ifadesiydi.
Ancak bunlar yeterli degildi. Bayrak PDK'lann bayragl olarak ka-
bul edilen gune etrafmdaki ulusal renklerden farkh olmahydl.
PKK sosyalist bir hareket oldugundan klZl1 yl1dlZ da olmahydl.
Ancak bayraklar Kuba dahil, Asya ve Afrika Ulkesi
bayraglyla ulusal motifi San-klrffilZl-
yeil ve klZl1 bayraktl. Bayragm bir ozelligi de kolay 01-
maslydl. Neticede mevcut bayraklardan farkh klZl1 yl1dlZh
bayrak Aralannda yeil daire san zemin uzerinde kl-
zl1 bayrakh olam tercih edildi. Ama asl1 onaYl Ocalan verecekti.
Abas (D. Kalkan) ve Selim (S. tarafmdan hazlflanan bayrak
122
motifleri, aym zamanda ressam ve ozan olan Sefkan'a (Ercan Er-
can) Ocalan da onay verince bugun ki ERNK bayragl
ortaya pktl. Once Arahk 1984 PKK-MK toplantlsmda, sonra 3.
Kongre'de onaylanarak karar resmileti.
Sefkan, Nisan 1985 a},nda Guney Kurdistan'm Zaxo bolgesinde,
IKP'nin pususunda hayatml kaybetti. Hayatml kaybeden diger ar-
kadalanyla birlikte Zaxo'nun Batufe yakmlannda gomUldu.
PKK'nin karl atag.
HRK planll eylemlerine ehir merkezindeki Tugay'a saldm
ile baladl. Midyat, Uludere ve daha
devletin askeri ve idari kurumlanna saldlnlar yaptl. 1985 ythnda
Hakkari, Siirt, Botan ve Mardin'de yogunlaan, ama Mu, Diyarba-
kir, Bitlis, Agn ve Adlyaman'a kadar yayl1an PKK, 90
kadar kadro ve kaybetti. PKK'nin kaylplanmn bu ka-
dar buytik oluunun nedeni vardl:
Birincisi; Turk ordusu ilk eylemlerin yaratugl aklnhgl aml,
ozellikle itirafplardan aldlgl isabetli bilgilerle karl ataga
Turk ordusu henuz PKK yeni planlamasml hayata ve
eylemlerin yarattlgl kabarma orgutsel nitelige burunmeden "ii bi-
tinnek" istiyordu.
lkincisi; ilk eylemlerin ardmdan gelen kabarmayl PKK zamamn-
da degerlendirememiti. Degerlendirme toplanusl Arahk 1984
aymda yapl1ml, bu surede yonetimle alt birimlerin ilikisinde ko-
pukluk meydana gelmi, bolgelerdeki ve kalan birimler,
Turk ordusunun silah ve saYl olarak ustun ve ust uste gelen
saldmlanru karl1amakta yetersiz kalmllardlr.
yeni duzenlemede gerillaya gucu olan silahh
propaganda birimlerinin yamslfa, saylca az orgut birimltrinin
oluturulmasma gidilmi, ancak bu birimler kefedilerek im-
ha edilmiti. Halbuki bu birimlerin silahh propaganda birimleriyle
birletirilerek dogrudan daha gerilla gruplan haline getiril-
meleri gerekirdi. 1985 yazmda bu durumun farkma vanlml, an-
cak kahnmlu.
Buna ragmen Turk ordusunun kaylplan PKK'nin kaylplanmn
katl oldu. PKK, Kurdistan dlmdaki Kurt ylgmlan arasmda
123
.. .. .. .,_.
en etkin siyasal durumuna geldi. Bu gelime, Kurdistan tari-
hinde yeni bir oge idi. Boylece hem savaa' lojistik destek, sava-
p-kadro destegi ve uluslararasl siyasal bir kay-
nak ve oluturulmu oluyordu. 15 agustos eylemlerinin uriin-
lerini tam degerlendirmekten henuz uzak olmasma ragmen, PKK,
bu ilk ciddi deneyinde onemli bir smaVI verdigi gibi, imha gi-
bi en ciddi tehlikeyi de at1. C;unku, ilk defa boyle buyiik bir ordu
guciiyle karl karlya geliyor; yeni yeni deniyordu. Ayn-
ca halkm Turk ordunun buyiik yonelmesinden urkerek, di-
renie omuz vermeme ihtimali zaylf olsa da vardl.
Siviller sava1l1 hedefi oluyor
Turk devleti, 1986 yumda ozel sava orgutlerini yetkinletirmeyle
ugralrken; PKK, bir yandan isabetli darbelerle ordu taktigini boa
pkarmaya ugralyor, diger yandan da 3. Kongresi haZlrhklar
yaplyordu. Bu nedenle 1986 yUI PKK apsmdan toparlanma ve 15
agustos eylemlerini degerlendirme, bunu ilerletmek gerekli
taktikler ve orgutler oluturma Ylhdlr.
PKK, 1986 ylhnda savaa daha az surmesine ragmen, sava-
m askeri 1985 ylhna gore daha buyiik oldu. PKK,
daha az kaylpla daha buyuk baanlar elde etti. Bu durum gerilla-
lara ve halka buyiik guven verdi.
Ancak savam boyutlanmaslyla birlikte siviller daha
hedef haline geldiler. Ama, Turk devleti, bamdan beri
sivillere yoneliyordu.
PKK'nin eylemlerinde de Olen sivillerin saYlsl 1986'yla birlikte
artmaya baladl. Bunlar genellikle koy koruculannm aileleri ve
yaktnlanydl.
"Dev"in oliimii
28 Mart 1986 gecesi Gabar Dagl'nda meydana gelen bir
PKK-MK uyesi ve HRK komutam Mahsum Korkmaz ha-
yattm kaybetti. Bu 1986 ythnda PKK'nin en buyiik kayblydl. Bu
olaym sadece gerillayl degil halkl da sarsttgl muhakkaktl.
124
,
Halk kahramaruru. anlatma zorlugu
Adl ve mucadelesiyle efsaneleen Mahsum Korkmaz nasu biriydi?
Kurt halkmln degerli bu yigit evladlm, halk kahramanml ve
ARGK'nin bakomutanml anlatmak zor. Ama yine de birlikte
yillardaki gozlem ve anuanma dayanarak elden geldi-
gince anlatmaya
Astl adl Mahsum Korkmaz, ama ben halkm onu tamdlgl, arttk
ismi olmu, kiiligine de en fazla uyan Agit (Yigit) ismiyle
anaYlm. Ailesi Silvanh olan Agit, Batman'da buyiidu. Kalabahk ve
varhkh saytlabilecek yurtsever bir ailesi vardl. PKK'li olmaya karar
verdiginde lise ogrencisiydi. Kim uygun gordu bilinmez ama,
Agit'ten daha ana yaklan bir isim olamazdl. C;unku 0, her e-
yiyle Agit'ti. Mazlum Dogan'm ilk ogrencisi, hem de en baanh
ogrencisiydi. llikileri dava arkadahgl ilikisi olmasma ragmen,
Mazlum'a ayn bir sayglsl vardl.
Agit, orta boyluydu. Biraz da dolgun saYlhrdl. Yaktlkh ve ahm-
hydl. Folklorii ve tiirkiiler soylemeyi severdi. Yaplsl
sakin ve olgundu. Aile ozelligi olacak, gururluydu. Daha profes-
yonellige adlm atarken iki aCI birden yaadt. Once bu}iik agabe-
yi, soma ktzkardei yaamlanna klydtlar. "Abim neyse aClsma ah-
ttm, ama kardeim, neden?" derdi. Anlam veremezdi, klZ-
kardei yalnm ragmen, Batman'da devrimcilige
adlm atan ilk kadmlardandl. Agit, onun i}i bir devrimci olacagma
inaruyor, bu nedenle erken oliimune uziiluyordu. 1984 ytlma ge-
lindiginde anne ve babaslru kaybetti.
Agit, hem asker, hem de siyasi kadroydu. lki ozelligi de bunye-
sinde butunletirmiti. Ama onda militanhk hep ondeydi. Batan
devrimciligi profesyonellikle ozde kavraml ve boyle hareket et-
miti. Ha.ttrlattlmasl gereken onemli ozelliklerinden biri uydu:
Devrimcilik oncesi ozelliklerden hlZh SI}TUffi1tl ve devrimci
yaammda, sanki yillardir bu yaamm gibi hareket etti.
Daha profesyonel girmeden once de arkadalan arasm-
da yonlendirici etkisi vardl. Devrimci yaammda bu ozelligi mili-
tanhk ve kararhglyla birleince, onderlik konumu tartttlmaz bir
ekilde one 9ktl.
Batman'da 1978-1980 donemindeki gelimeleri Agit'in kiiligin-
den ve mucadelesinden avn gormek olanakslz. Batman'da Faxro
125
,----.. _---
Aga (Fahrettin 6zdemir) reisligindeki Ramanhlar feodal
'Ie ehirdeki ajanlara karl silahh mucadelenin onderligini yaptl. 0
donem PKK silahh mucadelesinin bulundugu amatorluk
gozonune ahnmca, Agit'in yetkin eylem guci.i onemle vurgulan-
mahdlr. Bu mucadele basit degildi. C;unku sozkonusu feodal-ajan
yiizytllardlr bolgede otoriteydi 'Ie onlara darbe "urulabilece-
gine inanan azd!.
Agit, 1979 ylhnda PKK'nin yurtdlma pkan ilk grubu ye-
raldl. 1980 yazmda Kurdistan'a geri dondu. Gorev alam Sason'du.
Ancak on bolumde aktardlglm gibi yolda kartlatlklan bir ans-
slzhk sonucu Kemal Pir 'Ie Mehmet Can Yuce'nin'nin Turk ordu-
sunun eline esir dumesi bu misyonunu yerine getinnesini onledi.
Ama tamamen degil. 0, tek bama kalsa da, omuz kemigi kmlsa
da gorevini yerine getirmek kararhhg10daydl 'Ie bunu yaptl da.
Dersim, Mu 'Ie Bingol'den kadrolar, Sason 'Ie Midyat
bolgeleri uzerinden Guney-Batl Kiirdistan'a gerekli
olan orgutlenmeyi yaptl. Aynca Mehmet Gunduz (l985'te
Kozluk'ta hayatml kaybettO 'Ie Hamit AVCI'nm (l985'te Guney
Kurdistan'da komplo sonucu hayatlru kaybettO da aralar10da bu-
lundugu bir grubu, Guney Kurdistan'a gonderdi. Bu grubun yol
izlenimleri 'Ie Guney Kurdistan'daki bu bolgede son-
raki PKK zemin oluturdu.
Agit artlk geri Grup grup_ kadrolar geri
kiliyordu. Kolay degildi. C;unku bolge karan tam kavraya-
maffiltl. Bir da isabetsiz kadro gonderiyordu. Ba-
Zl bolgelerdeki geri Tiirk guvenlik onlemi, tu-
tuklananlann saYlsl hayli fazla olmutu. Bunlara cunta basklsma
dayanamayan korkaklan da katmak gerekirdi.
Agit, Mardin bolgesinde kahyor, saghyordu. Yamnda
Seyfettin Zogurlu 'Ie Hamit AVCI 'lard!. 0 kadar insana yiyecek 'Ie
bannak saglamak, kaylp vermeden maYlnll huduttan
saglamak, ustelik ihanet 'Ie korkaklarla miicadele etmek, dayat-
malanru boa pkarmak, de kolay gorevler degildi. Ama Agit,
bu gorevi buyiik bir beceri, sablr, kararhhk 'Ie disiplinle yerine
getirdi.
Agit'in disiplini sertlige 'Ie korku yaratmaya dayanmlyordu. On-
da iki kelimenin de zerresi yoktu. Ciddiydi, guvenlige onem veri-
yordu, bunlar buyruk venne.kten Beceriyordu.
126
,'
Ii
lte bu ozelligi insanlara gUven veriyordu. Korkak, sulu 'Ie zaafh
insanlann ondan soylemeliyim. C;unku 0, boylele-
rinden nefret ediyordu. Sakm okuyucunun akl10a Agit'in oldiirme-
yi sevdigi gelmesin. Aksine; dumaruyla savalrken amaCI kuku-
suz oldiirmekti, ama yarundaki insana sonuna kadar olanak veri-
yordu. Ama bazl tespitlere vardlgmda da tavn netti.
Konferansta Agit
PKK tarihinde toparlanma, aym zamanda ilk en ciddi toplantl
olan 1. Konferans'a faaliyet raporunu en ciddi sunanlar arasmda
Agit vardl. Neden? C;unkii, 0 donem yonetimde olan kii
yorulmu, gozlerini Avrupa'ya dikmi, boluci.i kad-
rolar arasmda aynhk yaratlyorlard!. Hatta, eger
PKK'yi bolmeleri iten bile degildi, tlpkt diger Kurt orgutleri gibi.
Ama Agit, yonunu direnie Toplantlda en az eletirilen
kiiydi.
Toplantldan sonra oluturulan askeri birim Agit 'lard!.
C;ok grup geride kahrken, onun yetkinligi aglr bastl. 15
agustos atlhmma damgaslru 'luran kadrolann egitiminde buyiik
rolu varrnr. Agit yetkin bir askeri ogretmendi, yak10
do\-iiu iyi bilirdi. Daha Kurdistan'a donu olmadan Agit ko-
mutan olmutu. Ama atama komutaru degil, sevgiden 'Ie yetkin-
likten dogan bir komutand!.
Onun ne kadar cesur oldugunu 'Ie tehlikelerle birlikte yaadlgl-
ru gostermek yaadlgl tehlikeli bir oiaYI aktannak istiyorum:
o donem egitim grubunun Devrimci Sava isimli ku0lk bir
Turk sol grubundan gelme, Antep Cezaevi'nden ve bu
olaydan soma PKK'ye kattlffil, lrfan kod adh dengesiz bir tip 'lar-
d!. Kadrolann oniinde Agit'i tahrik eder: "Ben pimi bom-
bayl sana atacaglm, sen havada yakalaylp hedefe atacaksm." Bu
tehlikeli oyunda oliim-yaam s10m 4-6 saniye kadardl. Yumurta-
dan az buyiik bombayl havada yakalamamak de-
mekti. Agit, kendisi aps10dan tehlikeli bu oyunu kabul eder 'Ie
becerir. Anlatmasl istendiginde ise anlatmaya deger gormez, Slra-
dan bir olayml gibi giiliimser
127
Ulkeye yonelimin onderl Agit
Agit 1983 bahannda Kuzey Kurdistan uzerinden Guney Kurdis-
tan'a Ardmdan Mehmet Karasungur gitti. Ancak PKK'nin iil-
keye yonelimi, direnie kar1 olanlan urkutmu, bunlar-
dan kimi kapru, kimi de bolunme yaratma ginniler-
di. Bunlar, yerel ozelliklere hitap ediyorlardl. Agit, bunlara kar1
da bir setti. Onda yerel ozelliklerin zerresi yoktu. PKK yonetimin-
de yeralan ve PKK'yi direniten geri isteyen bazllan onle-
rine gelen herkesi etkilemeye halde, Agit sozkonusu
oldugunda aglzlanm cesaretini gos.teremiyor, ondan uzak
duruyorlardl. Sadece ondan degil; Agit, geri ko-
numalara imkan vermiyor, duriistluk ve kararhhgl boylelerini ko-
til emellerinden ahkoyuyordu.
Agit, Giiney Kiirdistan'a gider gitmez kadrolan hantallattran
konumlanmaya tavtr ahr. lmkanslzhktan ve uygun bir uretkenlik
sergileyememin sonucu olarak alana ilk giden kadrolar, IKP, PDK,
I-KSP gibi Guney Kurdistan orgutlerinin dag1tllffi1lardl. Bu
Liibnan'daki izlenen diizenlemenin taklitinden- baka bir
ey degildi. Agit, bu duzenlemeyi bozar. Kuzey, Guney ve Dogu
Kiirdistan bolgede Lolan Kampl'mn temelini atar.
Hakkari ve Agn bolgelerine oncii gruplar gonderir. C;ukurca, Bey-
tiiebap, Uludere ve Botan'm bolgelerinde devrimci
balattr. Kadrolan Slmnn giineyinde, bu kefe gore konumlandmr.
Bu kadrolan canlandlnr. 0 bunlan yaparken, ondan daha
yetkili gorevliler vardlr. Ama 0 partisinin taktigine uygun oldugu-
na inandlg1 duzenlemede diretir ve ustii bile olsa onunde dura-
mazlar. PKK'de bu ozelligi ilk sergileyen kii Agit'tir.
Atdlmm onciisii Agit
1983 bahannda Turk ordusunun Guney'e yonelik operasyonu ve
Mehmet Karasungur'un hayatml kaybettigi gunlerde PDK milisleri,
Agit'in kaldlg1 kampl korku yaratmak amaclyla tararlar. Agit, olan-
Ian hlZh kavrar. Yamna arkadalm ahp Botan'a dalar.
Yaz ortalanna kadar oracia kalrr. Agit, Botan'm tartlmaslz devrim-
ci kaifidir.
128
Ajan ve muhbirlere kar1 ilk eylemler onun damgasml talmak-
tadrr. 11k eylemler deyip gerekir. lk kurun her zaman
en zorudur, en fazla huner ve cesaret ister. Burada Agit'in bir
ozelligini daha vurgulayaylm. Halk yigiti tamr. Botan halkl, Agit'i
erken tamdl ve ozelliklerini kavradl. Agit'in ozellikleri
rin gerillaya kattlma istemini kampladl. 0 gunler daha
olan, sonradan gerillaya kattlan kiinin, kararlan uzerinde
Agit'e duyduklan hayranltgm belirleyici oldugunu soylediklerini
hatrrhyorum. Agit'i sadece Kuzey halkt sevrniyordu; Guney hallam
ve orgutlerini de etkilemiti. Pemergeler ona hayranhk duyuyor,
PDK yoneticileri bile saygl gostenne zorunlulugu duyuyorlardl.
o donem PKK'nin halkta buyiik etki brrakmasl uzerine; PDK,
"PKK'ltlar yetkin, ama asker degiller, sadece okumular" eklinde
propaganda gelitiriyordu. Agit bu propagandaya karlltk, PDK
pemergeleri ile birlikte Zaxo'ya bagh Batufa nahiyesindeki lrak
ordu birliklerine karl saldm duzenlemi, Irak askerlerinden en az
onu olmu, bu basktnda pemergeler yetersiz kalnu ve PDK
bir daha boylesi bir propagandaya cesaret edememiti. Ama "ne-
dense!" bu eylem PI(J\:'nin kayttlanna propagandasl
yapllmaffi1, Kongre ve MK toplanusl gibi onemli platfonnlarda
degerlendirme konusu olmarnttl!
Agit, Kiirdistan ve halka a,iktt
Oyle ki Kurdistan ve halktan biran bile olsun aynlmak istemiyor-
duo Tum zamarum partisinin sava taktigini uygulamak ve pratik
ge1ime yaratmakla Bunu yanmdakilere de egemen
ktltyordu. Bu nedenle yanmdakiler, ya uymak ya da gitmek zo-
runda kaltyorlardt. Ama Agit'in yonetim tarzmdan dolayt yanmdan
tek kii gosterilemez. 0 grubunda ayak uyduramayan birini
gordu mu yanmda tutmaz, gen yollardt.
Agit, 1984 kllnt Botan, Siirt ve Sason'da Sason'dayken
Slrtlru engin daglara vererek elinde silahlyla fotograf Bu-
giin bu fotograf yiizbinlerce Kurdun evinin ba koesine astlffi1
bir simge durumundad1r. Baharda yarunda Mustafa Yondem'le Za-
xo bolgesindeki Haftanin kampma geri dondugunde, arttk 15
agustos atlhmmm gunlen saylhydt.

i
129
I
Agit sevmedi mi? Sevdi, 0 yaamm ve savamanm sevgiden
biliyordu; 1982 Ylhydl; bir yoldaml sevdi, en sevdahlan-
na bile ornek gosterilebilecek bir olgunlukla. Ama tercihe geldi
mi; tilke ve halka akl aglr bash. Hem de bu tercihi yaparken
bir tereddut gostermedi.
15 agustos atthnurun komutaru Agit
15 agustos eylemlerinin yarattlgl buyilk sarsmhda Agit'tin azim ve
buyilk komutanhgmm etkisi bUyilktiir. Ne 15, agustos Agit'siz an-
latllabilir, ne de Agit 15 Agustos'suz. Onun buyilk komutanhgl sa-
dece Eruh baskmml kaylp vermeden baanyla yonetmesinde
yatmamaktaydt. Baskmdan sonra Botan, Hakkari ve Mardin asker
doldu. Agit, aSll komutanhgml bu gosterdi. Gun-
dike Mele (MillO karakolunu bash, gelen takviye birlik-
lerle saatlerce suren girdi. Bc::ytiiebap boWk komuta-
runa karl baat1h pusu eylemi E zamanh olarak
birliginin bir diger kolu Spivyan koyilnde, iki karakolun
korumasmda olan saldlrdt. Adeta her saati ge-
1984'un son aylannda Agit, onlarca Turk askeri ve koy'koru-
cusunu safdll ederken, sadece iki savapslru kaybetmiti.
Agit'in eyleOl anlaYll
Agit, halk saval eylemcisiydi. Eyleminde muazzam taktiksel geli-
me vardt. Plansal hareket ederdi. Ayru zamanda atak ve
hareketliydi. Ornegin uzun sureli saptanan taktige gore hemen
eylemler yapardt. Onun bu ozellikleri
onemliydi. \=unku eylemci, ehir eyleminin dar hedefe yo-
nelik ve az insanla yapllan eylem tarzml aamlyordu. Agit'te tam
tersiydi. Eylemi, siyasal yamyla butiin ahyordu. Askeri eylem ka-
dar siyasal gosteri ve koy toplantllanna aglrhk verirdi. Ornegin
birligi ile buyilk bir koye girip, bayrakh toren yapar, halkm onun-
de halk ordusu birliklerinin gucunu sergilerdi. Bu tilr eylemleri
defa, askeri eylemden daha buyilk yankl yapardt. Bu tiir ey-
lemin propagandactlan koyltiler olurdu.
130
.. ...
_.
Agit'in eylem anlaytmda surekli, kabarma ve ayaklanma yarat-
rna amaCl vardt. Bir noktada vurur, orada beklemez; hlZh bir
tarzda birligini hareket ettirir, ilk noktanm uzagmda bir daha
vurur, bu vuru tarzl gunde yerde olurdu. Bu hare-
ket ve vuru tarzl karlsmda duman, hem gerillaYl izleyemez,
hem de bir anda sanki butun birliklerine her an gelebilecek saldt-
nlann psikolojisi girerdi.
Eyleminde halka guven verme temel bir faktOrdu. Turk askerleri
bir koye baskm ffi1 yapml, halkl korkutmu ve zarar vermilerse;
Agit mutlaka intikam ahrdt. Orgut birimlerine de hantallama an-
Sl tammazdt. Onlan silahh grupla birlikte hareketlendirir, ortak
gorevlere koardt.
1 Mayls 1985'te ehir merkezindeki TugaYl roketledi. Bu-
radan Gabar, \=lrav ve Herekol Daglan uzerinden geni bir yay
zerek Eruh ve Pervari'de gozilkerek) ve saylda goste-
ri yaparak \=atak'a sarkh. 14 temmuzda \=atak bastt. Bolge-
yi terketmeden gerillarun kamna giren on kiilik bir
imhaslyla baskml ustaca orgutledi. Eyltil aymda
vadilerinde askeri yol dozeri Xlrbike Beste ve Omyanus koy-
leri arasmda yakarak, askerlere pusu kurdu. Askerler yah, kadtn
ve siper yaparak olay yerine geldilet. Helikopterle indir-
me yapttlar. Gunduz ortasmda oldu. Altl asker oWr-
ken, gerillamn kaybl olmadt. Agit birligiyle Cizre, Eruh
genindeki Gabar Dagl'na kaydt. Derev koyilndeki karakola sal-
dlrmaya kalklh. Ancak Turk ordusunun atn tedbirleri nedeniyle
baskmdan Basklm yapmada diretmek bouna zaman
kaybl, belki de kardan zarar anlamma gelen can kaybma yo-
Buradan Cudi Dagl'na kaydt. Komur Ocaklan t-
letmesi ve buradaki karakolu bastt. Birliginin bir diger kolu
nak'a hukmeden korucubal Alixan Tatar ve saldlrarak
buyilk darbe vurdu. Agit, Cudi Dagl uzerinden Uludere'ye kaydt.
Birligi Hakkari'de gorev yilrUten SP taklmlyla gUcUnu birletirerek
\=ukurca'nm stratejik Betkar Bogazl'ncra konumlanan seyyar kara-
kola saldrrarak imha etti ve karakolun tiim eyalanna el koydu.
Hangi duman dort ay bu kadar geni alanda buyilk bir
viklikle hareket eden ve hergun bir yerde gozukup vuran birlige
karl durabilir?
131
Oliimle "dans"
Agit'in sava yaarrunda alum hep ikiz kardei gibi oldu. Girdigi
her Olum riski vardl. 1985 bahannda PDK destekli IKP
pususunda alumle burun buruna geldl. 1985 Haziran'mda <;a-
tak'm Kato Dagl'nda dumanla yakm yaadl. Best-
lerinde (ormanla kaph ve saytdaki vadilerle yanlrru bolgeye
Bestler denmektedir) yaadl, Gundike Mele Karakolu
baskmmda yaadl, Komur Ocagl lletrnesi'nin baskmmda yaadl.
Ve daha nice olum tehlikesini yaadl. Ama 0, bu tehli-
kelerden urkmedi, de bahsetmezdi. Bu alum tehlikesini
gerillaahgm ve halk dogal bir geregi olarak gOriir-
du.
Ama Kurdistan'da devrimcinin omrU klsaydl; olum Kurdistanh
devrimcinin yavuklusuydu. Hele Agit <;unkii Agit destan 01-
mutu. Hem PKK hem halk arasmda, hem de Turk ordusu
Bu nedenle Turk ordusunun komplo planlarmda en bu-
ylik hedefin Agit oldugunu tahmin etmek zor degildi. Turk ordu-
su, bazl ailelerini ve koyluleri komplolara yapmak
ipn olaganustii sarfediyordu. Agit, yansltmamasma ragmen
bu tehlikelerin bilindndeydi. Ama oyle biri, Olumu nastl duun-
sun kit Ashnda tedbir ahyordu. Partisi ve halk taldlgl onemin
bilincindeydi. Ama 0 astl tedbiri yine sava alarunda, yine pratikte
gOriiyordu. Ne kadar eylem yapsa, dumaruna ne kadar dar-
be vursa, ne kadar savap pkanrsa, 0 kadar tedbir alrru olu-
yordu. 0, tedbiri toplumsal ve ulusal duunuyordu.
PKK 3. Kongresi Guneybatt Kurdistan (Suriye Kurdistam)
Ama once ve Eruh birimlerinde du-
zenlemeler yapacaktl. 1986 ktlydl; son mektubuydu, umutsuz de-
gildi. Dumarun Eruh'ta gediklerden bahsediyordu.
Basa bagh Haruna rrunttkaslrun koylerinde
Turk ordusunun koruculuk dayatmalan vardt. Agit, bu dayatmaya
yoneldi. Gabar Dagt'nda bir koylin koruculanru silahslzlandlrdl.
Eruh'ta silah alan bir grubunu imha etti. Findik bucagl yaktn-
lannda askerlere pusu kurarak darbe vurdu.
Turk ordusu kokuyu alrrutl. Pusu uzerine pusu kurdu. Belki
binlerce asker ve birliklerini Gabar'a Ylgdt. Agit yarundaki
arkadalanyla pusuya rastladl. Birinci pusuyu at1. Derken ikincisi
132
I
geldi. Agit vurulmutu. Olii fotograflan gazetelerde pktl. CanSlZ
yUzii bile heybetliydi. .. ...--
\--e-gun, Siirt bata 'olmak uzere bolgedeki Turk ordu birlikleri,
belki de hayatlarmm en fazla kurununu havaya slkml ve "zafer-
lerini!" kutlamllardl. Pusu muydu, ihanet miydi! Artlk .bu
onemli degildl. Kurt halkl en degerli evlatlanndan birini, yeniden
diriliin askeri komutaruru yitirmiti.
??: Tarihi kiiliklerin olum tarzlan hep tartllhr. Agit vurulduktan
sonra, ancak adli sablkah olabilecek..birinin fotografl Turk gazete-
lerinin (in sayfasmda yaymland!. Ozel timden oldugunu dia
eden bu kiinin fotograflrun altma "ben vurdum" sozleri yaZllml-
tt. Turk ordusu bir elemaruru neden bu tarzda deifre etsin? ,
Agit vuruldugunda yanmda olanlardan Eruhlu Zivinga
koylinden Ferhat kod adh bir savap, PKK 3. Kon-
gresi'nden hemen soma (hem de en deger verilen 01-
masma ragmen) bir kaya yangmda kaleinkov sHarum
otomatikte dayayarak kafasml etmiti. Bu sir dolu in-
tihar, Agit'in vurulmasmda bir ihanetin varhgml tekrar gundeme
getirdi. Ferhat ile ben de kalmlt1m ve atakhgma ve cesaretine de
ahit olmutum. Koyluydu. Kayiinden saylda birlikte
ani bir ekilde daga pkmltl. Diiman hemen bu koye yonelmi,
tutukladlgl kiilere aglr cezalar vermi, bir ktsrrum da ajanlattr-
rru, komplo gorevleri vermiti. Evli olan Ferhat'm birden dunyasl
degimi, ailesi, koyii ve gerillaclhk arasmda kalrrutt. En de-
ger gordugu bir anda Intihar etrnesi, ancak iledigi buy-uk bir
\'icdarum zorlamasmm sonucu olabilirdi. Slmyla birlikte git-
ti ve aradan ytllara ragmen bu sir <: _
Ama Agit'in bu ekilde, yani komplo sonucu vuruldugu kesin
degildi. Kesin olan Agit'in Turk ordusunun pususu slrasmda vu-
rulduguydu. Kesin olan Agit'in Kurt halkl yaptlklanydl ve olu-
munun Kurt halkl yaratttgi kaYlptl.
/', Cesedi, Siirt'e gotiiriildu. Batman'dan kardei tehise gotiiriildu.
- Onun gozlemine gore "arkadan viicuduna kurun degmiti":
Vucudunun yan tarafmda da bir yamk. Ya jarjurler isabet alarak
yanrru, ya da yaklruna duen bir el bombasmm degmi-
ti. Ailesi cesedi almaya Ama Turk devleti, Kurt
onderlerden cesedini ailesine vermedigi gibi, bilinme-
yen yerlere gommu ya da imha etmiti. Bu durumda Agit'in cese-
133
dini vennezlerdi. Agit'i 0 donem hayatml kaybeden onlarca yol-
dal gibi, Siirt ehir attldlgl Kasaplar Deresihe gom-
di.iler. Kopeklerin gerilla cesetlerinin suruklemesi uze-
rine bu vahi uygulama kamuoyuna yansldl. 1988 ytlmda Siirt be-
lediyesinin yapt1g1 kazlda saylda gerilla
cesedi ortaya pkt1. "Belediye yetkilileri tarafmdan yaptlan apkla-
mada 73 gerillarun bu ekilde gomuldugu apklandl".2
Agit'e laytk olmak
Agit, tartlmaYl severdi, ama partisinin ilkelerini, taktigini ve ka-
rarlannl tartltlnnaz ve buna izin vermezdi. lte baghhgm OZU
ve pratik
Sabtrhydl ve insanlan hereye ragmen yi.irutmek isterdi; ama ka-
rarlara saglam vanyordu, karar verildikten sonra korkak ve karar-
slzlara aman vermiyordu. lte ihanetin tahribat1ru azaltmarun en
net izaru.
Kollektifti, yarundakileri ve ttim birligini kararlara mutlaka dahil
ederdi. Bu onda yaam ilkesiydi. Onun pratigini baanh ktlan en
onemli yan buydu. \=unku, insanlar iradeleriyle dahil olduklan ka-
rar ve planlara en iyi sanhrlar. Ama karar almdlktan sonra yi.irut-
mek bir kararslzhga meydan vermezdi.
Agit, omuzundan yarahydl, zaman zaman azan i.ilseri vardl.
Ama zaman bunlan sorun yapmadl ve hatta tedavi bile 01-
madl. Ailesi ile ilgili aCl olaylar yaamltl. Ama bu sorunlar,
onu ekilde geri ve bu olaylann pratigi uzerinde
zerre kadar olumsuz bir etkisinin oldugunu kimse soyleyemez.
Agit'te bolgecilik denen bir kavram yoktu. Onda ayncahk da yok-
tu. birlikte yer, ve ayru koullarda yatardl. Onu,
savaplannm gozunde daha da buyi.ik yapan ozelliklerinden bi-
riydi bu.
Dlus ve smlf bilinci oyle mutlaktl ki onda, pratiginde bunu hep
yanslt1rdl. Halkpydl, bir yah ve bir saatlerce sohbet ede-
bilirdi. Duygusaldl, duygu ve sevgiye buyiik onem verirdi.
duen biri ardmdan genellikle olumluluklan soylenir. \=un-
ku mazlum bir halk halkm davasl ehadet en bu-
yi.ik fedakarhktlr. Demek ki olumluluklan soyleme ve ovme do-
134
,j

gal. Ama Agit soylediklerimin bir tek kelimesinde bile abart-
rna yoktur. Keke zaaf ve eksiklikleri olsaydl da slralasaydlm. 0
zaman belki bizlere daha benzerdi. ise ustun ozellikle-
riyle aramlza epey mesafe giriyor. Agit bir insan, bizden biri. Ara-
ffilzdan ve slraladlglm ozellikleri edindi. Adma Akademi apl-
dt. Binlerce savacl ve siyasi kadro, okulunda egitim gordu. Adma
destanlar, ttirkUler bestelendi. Fotograflan binlerce evin duvarla-
nnda, kolyelerde. Agit ismini yeni bir nesle verdi. Belki de bugun
Kurdistan'da en fazla Agit ismi var. 0, bir donemin uri.inuydu,
kahramanllk doneminin kahramaruydl. 0, Kurdistan'l kurtarma-
run, Kurt halkml ozgur ktlmarun militaruydl. 0 mazlum bir halkm
uyanmm en guzel uri.inuydu.
PKK 3. Kongresi ve gerilla ordusuna
PKK Ekim 1986'da 3. Kongresi'ni yaptl. Kongre PKK'nin mucadele
tarihinde bir donum yaratt1. HRK, Rizgariya Gele Kurdfs-
tan'a (ARGK, Kurdistan Halk Kurtulu Ordusu) donuturi.ildu. As-
keri orgutlenmede eyalet sistemine gerilla birlikleri bu-
yi.ittiluyordu. Bu tarihle PKK'nin ilk askeri-siyasi akademisi olan
Mabsum Korkmaz Akademisi kuruldu. ERNK'nin farkll toplumsal
katmanlar arasmda orgutlenmesi karara baglandl, yurtsever kadm,
ve aydm birlikleri kurulmasl kararlat1nldl. Toplant1da
alman kararlardan biri, PKK'nin 0 doneme kadar ancak ideolojik
olarak ifade ettigi Kurdistan onderlik rolunu, politik ve
pratik ilke durumuna getinnesiydi. Yani PKK artlk diger Kurdistan
da ulusal orgutlenmeye gitmeyi onune hedef olarak
koyuyordu. PKK'nin Guney Kurdistan'daki varhglru ve iddialan-
nm temelinde bahsettigim ilkedeki bu donuumu gonnek gerekir.
Bu kongrede PKK'nin att1g1 en onemli adlm yaplslru
dirmesi ve resmi bir ileyii oturtmaslydl. Yargl, ceza, vergi ve
mecburi askerlik gibi kararlar, bu kongrede ahndl. Bunlar, buyiik
Slkmt1lara ragmen surekli ileyecek bir mekanizmaya ulamak de-
mekti. PKK'deki unlu eletiri-ozeletiri mekanizmasl bu kongrede
gelitirildi. Kongrede partinin ideolojik-politik tezleri ve program
ilkeleri degimemekle birlikte zengin pratik nedeniyle
PKK'nin karar, yapllanmasl ve soylemine ulusal motif daha ege-
135
111
men oldu. Bu, bir yerde ideolojik entemasyonalizmden ulusalhga
ulusal ve toplumsal uygunluk saglamak anla-
rruna gelmekteydi. Bundan boyle artlk dunya devrim deneylerin-
den hareketle Kurdistan devrim mucadelesine yaklatlrruyor, veri-
len mucadelenin deneyleri, sonraki gelime ve kararlara zemin
yaplhyordu.
Adeta son bireyine kadar orgutsuzluge itilmi, otorite olana bo-
yun eger duruma getirilmi Kurt toplumunun onciisunden bala-
yarak kendini yeniden birey yargtlandlgl halde
davaslru terketmemesi, duman otoritesi yerine kendi ulusal otori-
tesini gelitirmesi, boyun egme yerine ve gonullUluge daya-
nan baglmllhgl her biri, devnm niteligindeki geli-
melerdi. Ancak bu gelimeler saglaOlrken ipin ucunun zaman za-
man kapnldlgl, onemli degerlerin kimi uygulamalarda tahrip
edildigi, soyut ideolojik ve otorite gosterilerinin
cana mal oldugu Bunlar, suredn baanlanna yapllk ve
ondan aynlmaz kanll lekelerdi.
PKK'de kuvvet aynnu ilkeletiriliyor
Kongre'deki diger onemli bir karar PKK Genel Sekreterlik kuru-
munda yapllan degiiklikti. Bu konuda PKK tiizi.igunde bir degi-
iklik yapllmamaslOa ve bu yonlu bariz bir karar bulunmamaslOa
ragmen, kongre ile birlikte Genel Sekreterlik yerine "Parti Onder-
ligi" kavrarru kullarulmaya balandl. Bu uygulama ile PKK onderli-
ginde, stratejik onderlik ve taktik onderlik birbirinden avnldl. Kur-
distan'da saval yUrutebilmenin ve sava orgiltilnun birligini su-
rekli ktlabilmenin zorunlu koulu gorulen bu gorev bolUmu, ote
yandan bir yoruma neden olmaktaydl:
Stratejik onderlik PKK'nin temel karar mekanizmaslOa hukme-
den organdl, taktik onderlik ise pratik }iirutme ile ilgilenen karar
orgaOlydl. Taktik onderlik PKK-MK'si taraflOdan yUrUtUlurken,
stratejik onderlik kararlanna MK uyeleri kaulmakla birlikte, son
soz ve karar hakkl Abdullah Ocalan'a aitti. Ancak bu kongreden
onceki de PKK'nin kararlan uzerinde ve geliiminde Oca-
lan'lO rolu belirleyiciydi. Ama 3. Kongre ile bu belirleyicilik mut-
lak ilke ve yetki haline getirildi. PKK'deki bu kuvvet aynml, diger
136
yonetim organlanruOln karar ve ileriye yonelik politik araYIlarda-
ki paYlru azaltlrken, Ocalan'lO paYI Ba-
anlarru yeteri kadar kavranmayan bu kuvvet aynrrunlO ge-
reklililigine koullar ve Ocalan'tn yetkinligi gosterilse bi-
le, sonraki yillarda PKK'de ciddi zaaflar yarattt. C;unku yetkinlik
kollektif oldugu anlam kazanabilirdi. Yetkinligi tekletir-
mek ve bir yerde tekelletirmek, aglrlaan mucadele gorevleri kar-
ISlOda kimsenin bu gorevlere cesaret edememesine ve Kurt ulu-
sunun gelecegi potansiyel ve deneyleri onemli olan in-
sanlarlO bu heba olmaslOa yol Dstelik Kurt so-
rununun uluslararasl platformlara girdigi ve ulusal orgutlenmenin
bir devlet orgiltlenmesine yaklaugl koullarda, tekli kararlar ve
"yetkinlikle!" ileri gotiirmek, gotiirmeye tekli yonetim-
lerin atldlgl ve teknolojinin kollektivizmi zorunlu hale getirdigi
bir halen tekli yonetimde diretmeyi anlamak ve anlatmak
zordu.
Ote yandan bir tek insanlO zihni ne kadar yetkin olsa bile, yet-
kin kararlar kadar yanhlara da mahkum oldugundan, bu}iik ve
ulusu ilgilendiren gorevler karlslOda verilen kararlarda
de yanlllar egemen olmaya baladlglOda, bunlan duzeltme meka-
nizmalan oluturulmadlglOdan tahrip edici ortaya pk-
maktadtr. Ashnda PKK elindeki gucu ve potansiyeli kaprmltl. Bu
durum kimi Avrupahlann soyledigi "Kilrtler iyi ate ediyorlar ama, ,/
(
hep kendi ayaklanru vuruyorlar" sozi.ine uygun dumekteydi. ",
PKK'de stratejik onderligin taktik onderlikten aynlmaslOlO bir
diger olumsuz sonucu u oldu: Uygulama ile birlikte teorik-politik
kararlann ve uygulamaOln sorumlulugu birbirinden aynldl. Sava
koullannlO aglrhglOdan dolay! uygulamaya hukmeden taktik on-
derligin elemanlan, hep hesap verme durumunda kahrken ve ba-
wan bunun itibarlanOl, hatta canlanOl kaybederken, kararla-
nyla pratigi ve yaplOlO tiimunu koullandlran stratejik onderlik
hesap vermekten ve yargtlanmaktan muaf tutuldu. Bu muafiyet
"gelenek" haline geldi. Bu durum tarihi bir yaOllglyl ortaya
ve bu yaOllgl halen devam ediyor. Ashnda olan, tUm manttk ku-
rallanna ve toplum bilim yasalanna tersti. C;ilnku kararlar uygula-
malanyla, ya da pratik, palitik kararlanyla degerlendirilirse anlam
kazanabilir. C;ilnkii bir ordunun pratiginden uygulaylcl kadar ka-
rar orgaOl da sorumludur.
137
".
..
I
Yonetimde kuvvet ayr1ffil, PKK'de yeni bir kastlamanm da ze-
minini ve gelenegini oluturdu. Stratejik onderlik alarurun bUyiik
ayncahgl, insanlarda bu ayncahktan yararlanma he-
vesinin dogmasma yol Bunun da yolu "yaranmak, methet-
mek, her soyleneni yapmak"tl. Stratejik onderlik alanmda zaman
zaman kan ve bolge bagma dayanan aristokratlama egilimleri
dogarken, taktik onderlik de hereyin yaratlcIsI, asil olen
kesim oldugu halde otoritesiz kaldl!

"Koyliiler iktidara"
Somurge devrimleri koyll1 devrimleriydi. Kurdistan somurgeydi ve
PKK koylu potansiyeline dayanmayl; gerilla savalm bu sur-
durmeyi prograrrurun ana ilkesi yapmlt1. Bu yerinde bir tespitti. f'd
<;unkii Kurt halkmm bUyiik koylerde yalyor ve koyll1-
ler de sefilleri yalyordu. Koylerin yolu yoktu. Elektrik ve ehir
gormeyen, hayatmda bir araca binmemi koyll1ler halen
c>zellikle Botan bolgesinin durumu buydu. Koyll1ler airet agalan-
run ve Tiirk ordu komutanlannm baskl ve somiiriisii altmdaydilar.
Okuma yazma oram ancak %20 idi. Bu oran Botan, Hakkari gibi
bolgelerde %S'e kadar iniyordu. PKK, ite bu koyliilerle, bu yok-
sullar Ylglruyla ilikiye ve onlan ayaga kaldlrmayl baar-
rrut1
iktidara" PKK 3. Kongresi'nin onemli bir slogam 01-
mutu. Bu slogan, kaylii oniinii yetkin olanla-
nru ilst hazlrlamak, "aydm engelini amak!", koyll1 sa-
vaplan motive etmek ve PKK orgiitlenmesini hedeflenen slmf
zeminine oturtmak gibi ama0arla
Slogan, savaplan motive etmi, duygularml ok-
arru, kendilerinin de olabilecegini hayal olmaktan pkar-
mltl. Onlar da aychnlarla olan yan1 kazanmak ellerine koca-
man kitaplan ahyor, enteJlektilel tartlmalara giriyor, ama hemen
arkasmdan sinirlerine hakim olamlyor, klZlyor, tepki gosteriyor,
koylii olduklarml "hatlrhyorlardl!"
tyi ama, koyll1 bu onurlandlrma ve "entellektiiel tar-
t1malarla" kendilerinden bahsettigim kuvvet aynml bu
kesimin oylanna dayanarak Olsun, "kararslz ve
138

onlan aydmlara kar1 yiikselme yolunu smlfla-
nrun kurtulu yolunu stratejik onderlik degil miydi!"
Koylii savaplann kahramanhgl ve PKK'ye baghhklan mutlaktl.
Savam yiikiinii onlardl. Sava bir yerde onlann savalydl.
Ama yine de koylii kokenli olmalannm verdigi ozellikler vardl:
Otorite olarak kiiye baglanma egilimleri aglr baslyor, tepkici olu-
yorlardi. Savalannda onii almamadi ml, koylii ya da airet sava-
kaylyorlardl. Korucularla birlikte ailelerine de yonelme ve
bunun ortaya 1987 Ylhmn kanh sivil bu
ozelliklerin biiyiik etkisi vardl.
"Koyluler iktidara" slogam bir baka amaca da hizmet ediyordu.
Yaratdan aydm dumanhgl yapaydl. <;iinkii PKK'de aglr yiik halen
aydlnlann omuzlanndaydl. Ki aydinlann hemen hemen tilmii koy-
Iii ve kokenliydiler. Ama, "masum" sloganla destekleri guven-
ceye alman "oy" giiciiyle, istenmeyen aydm yonetici
susturuldu ve yanh kararlara kar1 bir tek kelime soyleme hakkl
ellerinden ahndl.
ASII tehlike sloganm kapdml koyll1 bir-
den yonetici yapllmaslydl. Savata, ,iistiin baan ve yararhhk gos-
terenin terfisini artlrmak gelenektir. Ama bir birden general
yapuamaz. Omuzuna takilan terfllerin sorumluluk ve yiikii altmda
ezilir ya da bir diktator olur. Siyasi otorite altmda olduk-
baanh olan koylu kadro, siyasi otoriteyle donatlldlkla-
nnda bocaladilar. Kahramanhklar sergilediler, ama aCi sonlanna
da teslim olmaktan kurtulamadilar.
PKK-MK'ne kadar yiikselmi, Mardinli Mehmet Emin AsIan en-
gin bir askeri komutanllk ve eylemci yetenegi olan, eylemleriyle
Turk ordusunun korkulu riiyaslydl. Yine Mardinli Gani Erkan ve
Abdurrahman Motor, PKK'nin bu nitelikteki ve tarumladiglm sure-
cin iiriinu olan, halk savalrun degerli komutanlan olan kadrola-
nydl. Bunlar, PKK 3. Kongresinden soma, 1987 Ylhnda Mardin ve
Botan bolgelerinde Turk ordusu birliklerine ve koy koruculanna
bUyiik darbeler vurdular. Bu halk kahramaru da
hayatlm kaybetti. tIeriki boliimlerde pratikleri ve aklbetleri uzerin-
de duracaglm Mardinli PKK-MKuyesi Halil Kaya ve Bo-
tanh PKK-MK uyesi yine koylu kokenli kad-
rolardi.
139
I
I,
Iii
1,1
I
lil
'II,
Iii
,I"
'I;
II
I
II
I
Ii
[
I
Kanh ytl, PKK'nin sava tistiinliigii ve Halll Kaya
olayt
PKK'nin kongre kararlarml hayata 1987 ytlmda, ozellikIe
koy koruculan boy hedefi oldu. Mardin, Siin, Van ve Hak-
kari bolgelerinde koy koruculanna yonelik biiyiik eylemler oldu.
Bu eylemlerde korucu yakml sivillerden de yaamml kaybedenler
oldu. Tiirk devletinin PKK aleyhine kullanmaya biiyiik faba sar-
fettigi bu oliimler, koruculann sava hukuku apsmdan konumlan-
run tarunuru giindeme getirdi.
Mardin, Hakkari ve Slirt gibi bolgelerde ailecilik ve airetfilik
giifliiydii. Aileler, koruculugu tasvip etmemesine ragmen silah
alan bireylerini koruyordu. Koy koruculan silahh bir Sava
yasalanna gore askeri giidin karargahl olur, korucular ise eylem
yapttktan sorna ailelerinin yaruna slgmlyorlardl, boylece misilleme
eylemlerinde sivil aile bireylerinin oliimiine neden oluyorlardl.
1987 ythnda alam Diyarbaku, Adtyaman, Dersim, Kars
ve Agn bolgelerine ya}1.1dt. Uludere ve gerillalar ilk
defa biiyiik ordu birlikIerine saldudtlar ve saatler siiren uzun
pImalara girdiler. c;arplmalar 0 denli arttt ve 0 kadar can aldl ki,
ANAP hiikiimeti ve Genelkurmaym biinyesinde ciddi
pktl.
PKK, Giiney-Batt Kiirdistan, Liibnan ve Avrupa'da bulunan Kiirt
halk kitlelerini kazanmltt. Diinyanm dort bir yamna dagtlnu Kiirt
kitlelerinden PKK'ye savap ve maddi yardlm aktyordu. PKK, Av-
rupa'daki Kiirt kitlesi ERNK'nin alt orgiitleri olan
lik, kadm ve aydtn birliklerini kurdu. Bu yeni orgiitlerime kitlenin
politikIemesi anlamma geliyordu. PKK, atttgi bu adlnun yararlan-
ru sonraki ytllarda gordii ve PKK'ye yonelik tUm saldmlar bundan
boyle kitlenin direniiyle boa pkanldl. PKK, baka halklardan
dayamma gruplanrun orgiitlenmesine ve Batt Avrupa iilkelerinin
kamuoyuna yonelik bilgelendirme verdi.
Uluslararasl alanda profesyonel bir fahmaya girien PKK, Tiirk
devletinin oluturdugu yanyordu. Yanyordu diyorum
0inkii, uluslararasl alanda PKK aleyhine biiyiik bir kampanya var-
dt. PKK'ye karl pkan Tiirkiye ve Kiirdistan'm bir klslm sol
ri, Avrupa'mn iilkesindeki kamuoyunu, "eger PKK'nin ey-
lemleri olmasa Tiirkiye'de demokrasinin yolu iddiasma
inandunulardl. PKK ile diger orgiitler arasmdaki
iirken Avrupah sol ve sosyal-demokrat giieleri, bu iddialan ciddi-
ye ahyorlardl.
Tiirkiye'de siyasal iktidar (ANAP hUkiimeti) ve 000 karargahl
tam bir pkmaZl yalyordu. Turk sava ilk defa slrun aa-
rak, 15 Agustos 1986 tarihinde PKK kamplan oldugu iddiaslyla
Gl1ney Kl1rdistan'l bombaladl. Ordu, Israil'e Qzenmiti. Bu saldtn-
lar slkIau. Guney Kiirdistan, tlpkt Kuzey gibi Turk ordu-
sunun operasyon alaru girdi.
PKK'nin koylerden ehirleri zorlamasl uzerine Turk devleti daha
sert onlerrtlere bavurdu. 19 Ternrnuz 1987 tarihinde OlaRanilstU
Hal B61ge Vali1iRi (ORAL) kuruldu ve ORAL B61ge Yasast et
kanl
-
dt. Hayri Kozaketoglu vali atandt. Kurdistan uzrnam
olan 000 kadrosuydu. 1960'tan balayarak aguhkIl Kurdistan 01-
mak uzere bOlgede kaymakamltk ve valilik yapnutt. 1970-
1978 arasmda Tl1rkiye Bakanltgl bunyesinde toplumsal
olaylara karl uzmanlabnlnu, tngiltere'de Scotland Yard'ta egitim
gorml1, Istanbul Emniyet Mudurlugu, Erzurum, Adana ve Diyar-
baktr valiligi gibi onemli gorevlerde bulunmutu. ORAL
Kozakpoglu'nun atanmasl, Kurdistan'da yeni bir surecin balaul-
masl anlanuna geliyordu. c;unkii, bu tarihle birlikte Kurdistan'la il-
gili haberlerin resmi kanallardan almmasl gibi baskl uygulamalan-
mn yamsua, ehir kitlelerine karl kontrgerilla orgutlenmesine
balandl; ORAL olanaklan ozel tim, itirafplar-
dan oluan olUm timleri ve Hizbullah isirrtli para-militer kontrge-
rilla orgtitiiniin temelleri atlldt.
ORAL YasaSI He birlikte Jandarma Asayi Kolordusu kuruldu.
Komandolardan oluturulan bu birlikler, toplu katilamlar, koy
yakmalar ve koylerdeki kaYlp olaylanndan sorumluydu. Kolor-
du'nun ilk komutaru olan Korgeneral Hulusi Saym, emekli olduk-
tan sorna 1990'larda Dev-Sol tarafmdan oldtiriildu.
Uluslararasl alanda Turk devletl NATO'lu miittefiklerini zorladl.
Devlet Bakam Kenan Evren konumalannda Almanya ve Fransa
gibi iilkelerin adlm vererek bu yonetirrtleri sueladl ve onlardan
"iilkelerindeki Kurtlere terorist muamelesi yapmalanru" talep etti.
OHD'nin psikolojik sava birimleri ve MIT kururrtlann adtm
kullanarak Avrupa iilkelerinde bireok dilde, PKK'yi karalaytci bro-
140
141
urler dagltt1; sol orgutler adma bildiriler dagltarak orgutler arasm-
da koriikledi. Turk devleti, 28 1986 gecesi Stok-
holm'da olduriilen ban semboW Olof Palme cinayetine PKK'yi
bulatlrmaya Basml ve diplomatlanyla bUylik bir propagan-
daya girien Turk devletinin bu da kaldl.
1986 ve 1987'de ancak 40 Clvannda kadro ve savapslm kaybe-
den PKK, buna karlhk TUrk ordusuna bUylik kaylplar verdirmi,
devleti sarsffi1tl. 1987 yill PKK apsmdan baarul ve Turk devleti-
ne karl taktik ustlinluk sagladlgl yil olmasma ragmen, bu, ciddi
hatalann ilenmedigi anlaffi1na gelmemekteydi. Eletiri-ozeletiri
uygulamaslm yanh ve abaruh ileten PKK'nin saval yoneten biri-
mi Yonetim) buylik ka}'1plara
Ozeletirilerin sonucu ylk1Clydl. "Olumsuzluklardan annma" il-
kesi adma insanlar insanlar kendilerini horluyor,
yapmadtklan eyi yapar gOzlikuyor, uygulama inanClm
sarstyordu. Uygulama}'1 kaldlramayan kadro bir kts-
ffi1 da hayattndan oldu. PKK sonraki kongresinde iti-
barml iade etmesine ragmen, bu,.oWyli diriltmeye yetmiyordu.
3. Kongre kararlanndan biri "zorunlu askerlik"ti. Hemen hemen
biitiin iilkelerde askerlik gorevi zorunludur. Kurtler ise, dumanla-
nolan ordularda zorunlu askerlik yaplyorlardt. Bu nedenle ulusal
kurtulu orgutli olan PKK'nin Kurtler i9n zorunlu askerligi yasa-

laUrmasl dogal gibi goriinuyordu. Ama sorunun diger yam vardl.
Kurtler henuz ozgur degildi. Kurtlerin tumu henuz ulusal kurtulu

mucadelesini desteklemiyordu. Onlan henuz ikna etmek gereki-
yordu. Savaa katlhmlanmn ve desteklerinin gonullu olmaSI gere-
kirdi. PKK, devletlerin yapugl gibi yasalanm zor giiciiyle hayata
ve giiciine sahip degildi. Gerillanm
'f
\
yerde "gonulluWk" yerine "zor"u tercih etmeleri sonucu, saflan
ve goniilsuz adaylarla iti. Bunlardan bir klSffi1
Turk ordusuna yem oldular ve bUylik tahribatlara neden oldular.
PKK onlem almaya tahribatm boyutu bUylimutii.
Bu iki uygulama 0 kadar gelitirildi ve abartildl ki, olumsuz so-
birine fatura etmek gerekti. Bu pratikten dolaYI hesap
sorulanlardan, ya da "gunah biri MK Oyesi
Halil Kaya idi. Mardin'e bagh Midyat Selhe kOylinde do-
gan Kaya, PKK'nin 1980 oncesi kadrolanndandl. PKK 1. Konfe-
ransl, 2. ve 3. Kongreleri'ne kaulffi1, Arahk 1984'te MK'ne atan-
.,
mltl. 1982 yilmda Kurdistan'a ilk gonderilen gruplar yera-
Ian Kaya, koylUlUk arasmda son derece yetkindi ve si-
lahh propaganda Botan bolgesine yerlemesinde
onemli paYI vardlr. Baanh pratiginden dolayl PKK 3. Kongre-
si'nde sadece MK'ne aym zamanda Ulke pratigi yo-
neten birimin en inisiyatifli uyesi oldu.
"KoylUler iktidara" slogamnm ondisu yapilan Kaya, bu ani ylik-
selie ayak uyduramadl. Ozeletiriler ve zorunluaskerlik yasasm-
daki yanlllann sebep oldugu kaplar ve cezalandlrmalann yol
tepki ve tahribattn onune fatura ona pkanldl.
Ancak Ocak-Nisan 1987 gibi ayhk pratigin sahibi olan Kaya,
Mayls 1987'de tutuklanarak ozeletiriye ahmr. Pratigini uslUp hata-
Sl izah eden bir rapor yazar. "Onderligi kendi ah-
slmda oldurdum" der. MK uyeligi dondurularak
Hakkari'nin <;ukurca bolgesine gorevli gonderilir.
:Ama talih ibresi Kaya'nm aleyhine donuyordu. Ekim 1987'de
tekrar uygulamaya almlT. Kaya, sert uygulamaYI meta-
netle karilar ama istenen resmi talep dogrultusunda ken-
dini "onderligi boa kii olarak" Bir ayhk sorgu ve
ozeletiri uygulamasmdan soma, idama mahkum edilir. Ancak ce-
za infaz edilmez, parti uyeliginden pkanlarak, bu defa da serbest
blrakthr.
Ozeletirinin sonucu Ocalan'a ulaml, yeterli gormemitir. Ka-
ya, Mart 1988'de bir daha tutuklamr. Bu defa ki tutuklanma
ciddidir. Sonunun yaklaugml goren Kaya, umutsuzca Fa-
kat zincir ayaklanm uyuturdugundan uzaklaamaz ve tekrar ya-
kalanlr. Mayls 1988'de kuruna dizilerek infaz edilir. Kaya, bir
devrimci bu en kotii sonuca giderken, geriye zor donemlerin
gonullii ulusal olma miraslm blraktl.
PKK, kitle orgutlerinin kurulmasmda da, ozellikle Avrupa'da
ciddi hatalar yaptl. 1980'lerde Bat! Avrupa ulkelerinde Kurtlerin
nUfusu artml, 1990'larda yanm milyonu Kurtler,
gunlugu Almanya olmak uzere, Hollanda, Fransa, tngiltere, Avus-
turya, ve ttalya'ya dagllmllardl. Kurtlerin bir kesi-
mi, 1960'larda ekonomik nedenlerle etmilerdi. 1980'lerdeki
dalgasmm nedeni politikti. Bunlar ikence ve hapisten kap-
yorlarch. Kurt kitlesinin bileimindeki bu donuum, bUylik bir po-
litik aktiviteye neden olmutu. PKK, ite bu kitleyi orgutlenmesine
142
143
zemin yaptl ve klsa siirede kitleyi buy-uk bir politik haline ge-
tirdi. bir ulusal kurtulu hareketi, iilkesi chlnclaki kitlesini bu
kadar yetkinlikte politik guce ve eyleme kavuturamamltl.
Ancak, PKK'nin Avrupa yonetimi kez yasal bir devlet ku-
rumuymu gibi hareket etti. Bu da Ktirtlere zaten kinli Avrupa yo-
netimleriyle yeni bir dogmasma
PKK, kart ERNK'ye baglt birliklere tiyeligi gelitirmeye
Ulusal demokrasinin gelirnesinin zemini olacak kurumla-
nn emirlerle yonetilmesi burokratik tarZl yaranlch. Avrupa yone-
timlerinin karl saldtnlan geldiginde, pratik ve yasal zemini olma-
yan, devrimd bir orgtit ipn fazla btirokratik bu yapl de,
devletlerin istihbarat orgtitlerinin eline koz verdi.
PKK'nin dagdayrnt gibi, A\TUpa iilkelerinde de ayru yontemler-
Ie eletiri-Ozeletiri mekanizmasml gelitinneye Bu amapa
ve orgiit gUvenligi isabetsiz bir orgiitlenmeye ve atamaya git-
ti. DIa karl kurulmasl gereken bu orgtitlenmenin yonii argiit
ne Bu ozel orgiit ya da "giivenlik birimi"ne atanan kadro-
lann yetkileri, MK iiyeleririkini atl. Etraflanna korku bu in-
sanlar, soyut ideolojik-politik belirlemelerle insam "hain"
ilan ettiler, ka0lara ve intiharlara neden oldular. Bu orgutlenme-
de yeralanlann bir klSffil hayaum kaybederken, di-
gerlerinin aklbeti de kotii oldu. Her zaman oldugu gibi boyle
bir argtitlenmeye karar verenOer) hesap verme durumunda kal-
mazken, uygulamacdar yaptlan ve yaptlklan tahribattan dolayl
"giinah kurtulamachlar. Sadece onlar degil, on-
lann pratiginden dolayt Avrupa'daki PKK yonetidsi de bu
olaylarla ilikileri olmachgl halde hesap verdiler. Bu tahribat kitle-
sel gelimenin daha biiytik olmasml onledigi gibi, Almanya
gibi ulkelerin istihbarat orgiitlerinin PKK aleyhine dava
da kolaylallrdl. .
PKK'nin zor y1h
1988 ytlt PKK en aglr ytllardan biri oldu. Tiirk devleti
PKK'ye karl 1985 ythnkinden de biiytik bir imha harekatl balatu.
Harekat siyasi, askeri ve psikolojik anlemler biitiinliigiinden olu-
uyordu. Mardin'in Bagok ve Diyarbaktr'm Hani bolgelerinde PKK
gerillalanna karl ilk defa kimyasal sHah kullantldt. 2 nisan tarihin-
de Bagok dagmda meydana gelen ve gun siiren
Turk sava helikopteri gerillalar tarafmdan vuruldu. Onlarca
askerin aldiigii Bagok'ta 22, Hani'de 8 geriUa yaa-
mml yitirdi. Ordu, ozel tim ve kay koruculanmn sivillere yonelik
cinayetlerinde buytik bir art1 oldu. Artan kay boaltmalar ve di-
ger insan haklan ihlalleri, Uluslararasl Af Orgiitii gibi kurululann
listelerini doldurmaya baladl.
Almanya'da PKK davas! ve bir anatomisi
PKK bu ytllarda Kurt sorununu uluslararasl alana talyor ve sorun-
da Kurt tarafmda en etkili oge haline geliyordu. Bu gelime Tiirk
devletini zorluyordu. Uluslararasl alanda bir giidin, Tiirk dev-
leU adma ya da ona yarchmcl olarak bu ge1imeyi durdurmasl, ya-
ni kar1 durmasl gerekirdi. Ki Tiirk devleti, Kiirdistan'da siirdiirdii-
gu saldtnSlm dtta da siirdiiriiyordu. 1986 ythndan beri Alman ve
Ttirk istihbarat argiitleri, PKK'nin uluslararasl alanda artan etkinli-
gini ktrmak ortak bir }iitiitiiyor, tki iilkenin savclhkla-
n ve polis argiitleri, PKK hakkmdaki dosyalan birbirine veriyor-
lardl.
Bu 1988'de ve bu tarihten 1993'e kadar
devam edecek PKK davasl a0ldl. Diisseldorf ehrinde gariilen ve
70 milyon Alman Markma mal olan bu davada yargllanan 18
PKK'liden ikisi omur boyu hapis cezasl aldt. Ancak dava, iki dev-
letin istedigi politik vermedi. Tutuklu Kiirtlerin yapugl
savunma ve Kiirt hallnmn dava boyunca sergiledigi daya-
mma direnii, Kiirtler lehine biiytik bir kamuoyu yarattl, basm ve
politik davanm Tiirk devleti adma a0ldlgl kamsl ege-
men oldu ve bundan dolayl Alman yonetimi sert e1etiriler ald!.
Mahkeme, Dogu Bloku'nun ytktlmaslmn ayak seslerinin iitildigi
bir danemde a01dl. Ki Dogu blokunun ylktlmasl, Almanya'ya bir-
avantaj saglaffil, yaydma isteklerini koriiklemiti. Aym bek-
lenti Tiirkiye'de de olmu, Tiirk devleti, Kafkaslar ve Ortaasya
Cumhuriyetleri uzerinde ekonomik ve siyasal pkarlar elde etmeyi
tki devletin, gelecege yanelik bu "hedeflerinin" bir
yerde biitiinluk oluturdugunu gormek miimkiin. <;iinkii, Alman-
,
.....
144
145
---
ya, sozkonusu bolgeler uzerinde ekonomik yayilma saglarken,
Turk devletini taaron olarak kullanmak istiyordu. Sonraki Yillarda
bu tiir ortak projelere girdiler.
Dusseldorf davasmm aplmasmm belirleyici siyasal nedenleri
bunlardl. Ama eletiri-ozeletiri adl altmda ve diger orgutlerle
likilerde ortaya pkan bir taklm sorumsuz eylemler, davanm hu-
kuki oluturdu. Nitekim bu davaya dayanarak Turk
devleti, diger Batl Avrupa hukumetlerini PKK'ye basklya yonelt-
mek istedi. Yani Almanya, uluslararasl alanda PKK'nin ahsmda
Kurt halkma karl hukuki ortu altmda siyasal bir saldm yaplyor,
sorunun gelimesinin onunde engel olmak istiyordu.
Turk devleti gibi Alman yonetimi de, PKK davasmda itirafplan
kullandl. "Kronzuege" denilen Almanya'nm itirafphk yasasl, ge-
nellikle uyuturucu ve benzeri adli PKK
davasl aplmca bu yasa siyasi davalarda da uygulanmaya balandt.
Bu yasadan yararlananlann cezaSI 2/3 orarunda azalttlmaktadu.
Kurtler denektal Uygulamayt kamuoyunda merulat1r-
mak isteyen Almanyonetimi, bu ekilde, kendi mu-
haliflerine karl da bu yasaYI kullanmanm yolunu apyordu.
Alman yonetimi, hukuk basmm ve kamuoyunun
tepkisini onlemek PKK ve tutuklu Kurtler aleyhine buyiik bir
kampanya yiiriittii. Yargllamadan terorist muamelesi yapu. Her bir
tutukluyu ayn cezaevinde tuttu. Onlan pimanllga itmek psi-
kolojik baskl uygulamalan gelitirdi. Yargllama Dusseldorf
ehrinde, zeminin altmda Hitler slgmaklanm (bunker) anduan
penceresiz bir mahkeme salonu ve hucreler ina etti. _----.--
Batan kendini Kurtlere karl artlandlran Alman yonetimi, Turk
istihbaratmm verdigi raporlar dogrultusunda ve kendi de-
neylerine gUvenerek, tutsaklan rahatllkla birbirine karl kullanaca-
gma ve itirafpltga zorlayacagma inamyordu. Bu tutsaklar
uzerinde psikolojik baskl oluturdu. Tutuklu Kurtlerin bu oyuna
gelmemesi uzerine, Alman savclhgl itirafpdan vararlandt. Bun-
lar Hasan Do an, Nusret Asian ve Ali C;:etiner idi.
Hasan ogan, PKK'nin Avrupa lma annda alt duzeyde yer
alffil biriydi. Marah olan Dogan, onune konulan Kurdistan'a do-
nu gorevinden urkmu, kararslzltk ve korkakltgl ortaya pkmasl-
na ragmen, halen bu gorevin dayattlmasmdan urkmu ve Alman
polisine savclhgtn istemi dogrultusunda yalan ve abartth
bilgiler vermiti. Savclhk, Dogan,m iddialanna dayanarak sa-
ytda Kurt
Ancak Dogan'm verdigi bilgilerin yalan oldugunun ortaya pk-
masl uzerine savclhk ikinci itirafp aramaya baladl. Bu kii Nusret
Aslan'dl. Urfa'run Halfeti olan AsIan, Libya'da
1985 ylhnda PKK'ye kattlffiltt. PKK'nin Liibnan'daki kamplanna
giden Asian, 3. Kongre'ye kattlml, Ocalan'la akrabaltk baglan ne-
deniyle, haketmedigi bir konuma getirilmiti. Kongre ardmdan Ur-
fa bolgesine gonderilen Asian, silahlru atarak Almanya'daki
yaklnlanm devreye sokarak bu iilkeye gider. PKK, uyesi oldugu
Aslan'dan kapmtn sorar. Bunu fusat bilen
polise slgmlr ve itirafp olur. Konumunu abarttr ve savclltga
abartlh bilgiler verir, ikinci bir tutuklama furyasma neden olur..
Aslan'm verdigi bilgileri yeterli gormeyen Alman savclltgl up1n-
ell itirafp aramaya balar. Bunu da Guvenlik Orgutii, Saker-
betspolisen (SAPO) Almanlara sunar. Ki Olof Palme cinayetinden
dolayl, SAPO, Alman Federal Kriminal Dairesi BKA (Bundeskrimi-
nalamt) ve Turk istihbarat orgutii MtT slkl bir girmiler-
di. Bu ibirliginin ortaya pkardlgl bir uriin PKK-MK uyesi, jtirafp
Ali C;:etiner'di. . b
) Neden ve SAPO? PKK'den slgm-
ffilt1. Bunlar, PKK'nin kendilerini tehdit ettigini ileri suriiyor ve
PKK aleyhine raporlar veriyorlardt. PKK'yle olan
saYlda Kurt de, makamlanm PKK'ye karl artlandtrffil-
n. Ote yandan PKK'den aynlanlardan Enver Ata (1 KaSlm 1984)
ve C;:etin Gungor'un (985) olduriilmesi, bu iilkec;leki poli-
tik atmosferi PKK'nin aleyhine sertletirmiti.
Ote yandan SAPO Hans Holmer, "Olof Palme'nin PKK tara-
ftndan olduriildugunu" ileri suriiyordu. Bu tez basm ve politik
PKK'nin hedef haline getirilmesine yol tte bu
koullarda Ali C;:etiner, SAPO'nun eline
Marah olan C;:etiner, 1970'lerin ikinci yansmda Antep'te Halkm
grubundan PKK'ye katllffiltl. C;:etiner, PKK 1. Konfe-
ransl, 2. ve 3. Kongresi'ne kattlml, 1981'le birlikte fiilen MK uye-
ligi gorevini yiiriitiiyordu. 2. Kongre'den sonra A'rupa'ya gonderi-
len C;:etiner, "C;:etin Gungor (Semir)'e karl yeterli mucadele ver-
medigi" eletirilir ve Kurdistan'a gonderilir. Bundan sonra hep
aul ve kararslz bir tutum sergiler. Eyliil 1985'te Mardin bOlgesine
146
147
ganderilir. Burada bir grup askerle yaparak
grubu terkeder, silahlru atarak Antep'e
gider. Burada tutunamaytnca Ankara'ya, oradan da tstanbul'a ge-
\'=tkl yolu bulamaymca Avrupa'daki PKK birimiyle iltkiye ge-
ve onlann yardlfiuyla Almanya, oradan da Liibnan'a
Yargtlanmayt bekleyen \,=etiner, 3. Kongre'de hatta
neredeyse "kahramanl" ilan edilir. tnano \'=etiner'in kendi-
si bile bu duruma amr. Halbuki geriUa tiiziigiine gare "silaruru
atlp cezasl alUmdii". Bu su01 ileyen MK iiyesi ise ceza
daha kesindir. Ki PKK tarihinde MK iiyesi olarak bu tavra giren
dlmda yoktur. Yargtlanmasl gereken onurlan-
dmlmasl, kongrede yargtlanan bazl yoneticilere uygulanan
ilemin baanslzhga ugramasl endiesinden kaynaklamyordu.
Yoksa iradeleriyle hareket eden delegelerin, birini MK'ne
atamalan ekilde sozkonusu olamazdl.
Kongreden soma 1987 balannda yanetici olarak Avru-
pa'ya ganderilir. Ama aradan ay "silahlO1 attp
MK iiyeligi kaldmhr. Bu kongre iradesinin
ayaklar altma ahnmaslydt. \,=etiner'in ve bu ekilde ile-
digi yeni ortaya pkmlyordu kif Rapor yazmasl denetim altma
alman bir daha orgutten Ancak bir daha geri doner.
6n sayfalarda bahsettigim, atanan, herkesi korkutan ve yetkileri
neredeyse MK iiyelerinkini aan "giiven1ik birimi"nin sivri zeka/t,
amatOrleri, \'=etiner'i gonderirler. Gorevi: "PKK'den
numaraslyla siyasi sl,!lmma isteyecek, ardmdan RKK'den
arasma kanarak onlar hakkmda bilgi verecekti."
girer ginnez tutuklarur ve hemen SAPO
Hans Holmer, ikna eder ve .PKK'nin Pal-
me'yi oldiirdiigiinii ispatlayacagml" soyler. Holmer'in \,=etiner'e
verdigi kod "Kaynak A"dlr. Holmer, komplo iddiaslru "dogrulama-
Sl yaytncl Ebbe Karlsson isimli hafiyeyi gorevlendirir. Holmer
ve Karlsson, 1987 ythnda birlikte tstanbul'a MtT inensupla7
n ile Planda Eral Simavi'nin Hurriyet gazetesine
ozel bir rol verilir, Mehmet Ali Yula isimli Tiirk gazeteci yalan ha-
berleri yaymakla gorevlendirilir. Bunlar olurken ASEA fir-
maSI, Istanbul metrosunun ihalesini ahyordu.
Holmer, kadm Adalet Bakam Anna Greta Leijon'u plam-
na ikna eder. PKK yanhsl Kiirt dernegi ve Kiir-
diin ev ve iyerinin telefonlanna dinleme aletleri tddia
astlSlZ pkmea parlamento ve basmda Adalet Bakaru ve Hans Hol-
mer hedef yaplhr. Adalet Bakam gorevinden olur, Holmer de
emekliye sevkedilir. Bu kirli "Hans
Holmer He Ebbe Karlsson arasmda homoseksiiel bulundu-
ortaya pkar.
Komplo bozulmutu. Yine de herkesin yeri saglamdlr, biri dlm-
da: Kiirt uak Ali \,=etiner ortada kahr. Devreye Tiirk istihbarau gi-
rer. Tiirkiye'ye teslimi sozkonusu olur. Boyle bir teslim,
demokrasisi ornek gosterilen zorlar. imdadma Al-
man savclhgl Almanya'ya teslim edilmesi PKK
davaslru zOrlanan Alman savclhgml rahatlatacaku.
ilk "itirafphk" dayatmasmda kararslz kahr. ko-
kendisini de zorunda kalacaktl. Bu arada Al-
man polisi PKK'li bir tutsagm yazdtgl bir mektubu Kiirt evlerine
yapugl baslanlardan birinde ele gerir. Mektupta "Berlin'de
nen bir aliim olaytrun emrlnin kendi isteksizligine ragmen\,=etiner
tarafmdan verildigi" belirtilmekteydi. Bu gelime, zaten
hazlr olan oniinu savctllktan korunma, kimlik ve
maa talep eder. Bu istekleri yerine getirilince itiraf ve if-
tiralara balar. Mahkeme binasma Stkl koruma alunda ve helikop-
terle getirilen mahkeme salonunda Zlrhh yelek ve
polisler tarafmdan korunur. izleyen Kurtlerin ihaneti
lanetleyen sloganlan altmda itiraflanna devam eden \,=etiner, ytl-
larea birlikte kaldtgl ve evlerinde yattlgl Kiirtler hak-
kmda bile ifadeler verir. Kiirt halla itiraf0lann nastl seftl-
letirdigini, itirafp kiide kiilik ve insan onurunun zerresinin kal-
madlglm, bir itirafprun, tasmaSl bakaslrun elinde bir roOOttan far-
la olmadlgml kiiliginde bir daha gordii.
Ali Nusret AsIan ve Hasan Dogan isimli itiraf0lar halen
polis korumasl altmda Almanya'da yaamaktadlrlar.
Bir daha
PKK Diisseldorf davasl ve Kiirdistan'da Turk ordusunun saldmla-
nyla e zamanh olarak, PKK yeni bir geliti. Bu,
PKK'nin 0 zamana kadar karllaugl en onemli sorundu.
149
,,,il
III
II
I
I, 1'1
I,
'I
;:
'I[
I
t!
I
6
148



"
,"
'-t-
. i'"
A.
1982'de PKK'de aynhk yaratmak isteyenlerin saYISI daha 01-
masma ve orgLitte daha etkili konumda olmalanna rag-
men, aralannda orgiltlenememilerdi. Ama 1988'deki boyle degil-
di. Kesire Yddmm (Fatma) ve Hilseyin Yddlflm'm balru
ve PKK'nin Avrupa orgLirunden yoneticinin de oldu-
gu grup, orgiitlenme i0ne girmiti. yerleen Kesire
YI1dmm, PKK'nin 1983-1985 doneminde pkardlgl teorik yaym
dergisi Sore a Kurdfstan'l (Kiirdistan Devrimi) devam ettirmeye
kalklffil, ancak bu kalffilU. yoneticisi
tutuklanan ve da ararur duruma diien PKK, Avrupa'da
ortaya pkan bu kar1 kitlesini harekete ve
ay "komplocu olarak niteledigi" kiileri eleyerek birligi sag-
lad!. Hiiseyin Yddmm, Hollanda'da bir silahlt saldmda yaraland!.
Bu nedenleri c;iinkii, bu defa Oca-
lan'a dilman olan ve Ocalan'm da dilman olarak niteledigi kii,
ei Kesire Yddmm'di. Politik ilkeler ve aynhklar, evlilik baglanru
dinlemiyorduj ama bu kesin kopua yol neydi?
Bu konuda en Ocalan degerlendirme yapmltlf. Ocalan,
KeSire Yddinm'la evliligini "M1T'in takibinden kurtulmak ve ilk or-
giltlenme siirecinde M1T'i kullanmak eklinde" apkhyordu. Kesire
YI1dlflm, Ankara Basm Yaym Yuksek Okulu mezunuydu. PKK'nin
grup donemi kadrolannclandt. Resmi gorevi olmasa bile bamdan
beri MK iiyesi yetkisinde olmutu. 1982 yI1mda MK'ne
Ama PKK 3. Kongresi'nde birden biitiin yetkileri elinden ahnd!.
Yapdan resmi "Ocalan'a komplo kurmaktl". Komplo teo-
risi Ocalan'm apklamalanna dayaruyordu. 0 cia, bunu "Kesire'nin
bir kadro ile yaptlgl bir konumaya" dayandlflyordu. Ki Urfa'nm
Halfeti baglt Cibin koyiinden olan Ferhan kod isimli bu
kadro, bu olaylann 1986 iizerinden daha bir yd
hayattru kaybetti. '- _
Neticede Kesire Ylldmm, Bizans saraylanndaki komplocu saray
kadmlanyla layaslandt. Diinyada ne kaclar iinlii komplocu kadm
varsa neredeyse listesi pkanldt. Ama Kesire kadar usta
olmadlgl" degerlendirmesi yaptldt. Kesire'nin "su01!" aglrdl.
Bu rur yargilamalarda eski dosyalan gelenekti. Kesire'nin
babasl 1938 Dersim isyam slrasmda Tilrk ordusuyla ibirligi yap-
mlU. Bu durumda Kesire de M1T'le iliki i0nde olmahyd!. Netice-
de Ocalan-Ytldmm nikahl fiilen bitti.
Ocalan, ozel sorununu, evlilik sorununu politik motife biiriln-
diirdii. Bu son derece rahatSlz olan ya da evliligin poli-
tik bir motife biirilndiirillerek bitirilmesini hazmedemeyen Kesire
Ytldmm, bu tarihle pusuya yatt! ve 0 da kiisel sorununu politik
motife bilrilndurmeye yoneldi. Neticede Kesire Ytldmm, eylemiy-
Ie kendini PKK'niri karlsmda buldu. Niyeti ne olursa olsun 0 ar-
uk "PKK onderligini devinneye bir iblisti!"
Olaym ikinci kahramam olan Hiiseyin Yddmm, Dersimli bir
avukattl. Aynm yapmadan politik nedenlerle tutuklanan butiin
Kiirtlerin davalanna girerdi. Bu nedenle Turk polisi ona karl kin-
Iiydi. 12 Eylill 1980 askeri darbesinden soma, PKK'li tutsaklann
avukathgml iistlendi. C;ok bir komplo sonucu tutuklan-
dl ve aglr ikence gordii. 1982 ylltnda cezaevinden pkmca, PKK
tarafmdan yurtdlma pkanldl. Yildrruo, cezaevlerirlde ahit oldu-
gu basktyl ve PKK'li tutsaklann direniini Kurdistan Halkmm Di-
Mucadelesi - Diyarbakzr Zindanz (1985) adlyla kitaplat!rd!.
Bat! Avrupa Ulkelerinde PKK'nin diplomasi faaliyetlerinde gorev
aId!. Yal ve mesleki kariyeri nedeniyle sayglnllk gor-
du.
Ancak Ytldlflm, PKK ile ideolojik olarak biitilnlememiti ve
PKK'nin orgiitsel hiyerarisi hareket etmek istemiyor ve
zorlamyordu. Ozellikle orgiit i\;i kavgalara, konumu ve duygusalh-
gl nedeniyle uzakt!. Halbuki "ERNK temsilcisi" olarak lanse
ediliyordu. Ocalan'm yonetim tarzml ka\Tamayan ve yaklalmm-
dan rahatslz olan Ytldmm, Ocalan'm kendisiyle konumalanndan,
kendisinin "tasfiye edilmek istenen PKK iist yoneticilerine kar1
kullamldlgl" izlenimini edindi ve buna tepki duydu. Ancak bu so-
iyi hesaplanmaml bir tepkiydi. C;iinkii, Ocalan'l yenmek
onun giiciinii aard!.
Olaym bo}utu vardl: PKK'nin 1980-1986 pratigine dam-
gaslru vuran yoneticilerinden Dusseldorf davasmda yargl-
lamyor, da Alman polisi tarafmdan arandtklanndan Avru-
pa'YI terketmek zorunda kalmllard!. Bu durum halkm moralini
bozmu, PKK'nin Avrupa ciddi gedikler
Tiirk Genelkunnayl bu durumu izliyor ve alt birimlerine gonder-
digi talimmatta "Almanya'daki tutuklamalar nedeniyle orgiltiin
moral girdigi ve bu durumu hlzla degerlendirmele-
rini" istiyordu.
<;!
151
150
Ama madalyonun diger yonii vardl. Halkm yoneticiler
olarak kabul ettigi bu kiilerin PKK 3. Kongresi'nde gorev-
den altnmt, yerlerine kadrolar atanmltl. Ama bu kadrolar,
eskilere itibar gostermi, halkm yaklalffil ve deney aglr basffiltt.
Fakat yoneticiler rahat btraktlmaffil, eskiler aleyhine talimat-
lar verilmiti. Ocalan'm yonetim tarzma yabanci bu kadrolar,
"kendilerinin yanh bir takun uygulamalann merkezine konulduk-
Ian" diitincesine kapllffillardl. Tutuklamalar balaymca, eskilenn
deneylerinden mahrum kalan yeniler, Ocalan'a ani ve sert tepki
gostermilerdi. Hollanda'da toplantl yapml, "Ocalan'slz PKK" for-
miiltinti benimsemi"Ocalan'a ve onu destekleyenlere karl Zora
bavurrna" karan bile alffillardl. Ama bu karar
alyordu. Nitekirn daha masada aralarmda boliindiiler ve klsa su-
rede etkisizletirildiler.
Kimbilir, tutuklananlar belki de "ke//eyi kurtannl/ardzl" <;iinkii
bu yonlu komplolar arasmda "hain" olarak damgalanmaktan
kurtulmulardJ. Halk onlara sahip pkmt, cezaevinden konumlan-
ru daha
Aslmda bu tilr niyet ne olursa olsun siyasal koullar,
Kurt sorununun boyutlan ve PKK'de bu sorunlara getirilen yorum
nedeniyle neticede PKK'yi hedeflemek zorundaydJ.
Bu bireyler talep eden killerin astl niyetlerini aan bir
On boliimlerde de izah etmeye PKK'nin birligi
her Kurt yurtseveri varolmarun ve direnebilmenin tek koulu.
Bu blrligin sembollerinin durumu ne olursa olsun, bunlara saldm,
karlsmda Kurt halk dinamizmini bulmaktadlr. Kurt halkt, ba kal-
dJranlann ideolojik niyet ve eletirilerinde hakh olup olmadJkla-
nyla ilgilenmemektedir. Bu nedenden dolayl halkt kazanma ans-
Ian olmadJgmdan, her defasmda ezilmeleri kaprulmaz olmaktadJr.
Ote yandan eZilmeleri slrasmda yihiitiilen ajitasyon ve alman or-
giitsel onlemler, her defasmda PKK'deki orgiitsel birligi ve PKK
onderliginin konumunu daha da Ama aym za-
manda her karl koyu ezilirken, halktn bildigi (ama atttgl)
nedeniyle halktn ve vicdarunda zor kapatlltr bo-
lugun meydana geldigi de kesindi.
Kesire YtldJnm, gerek Ocalan'm, gerekse Tiirk baslrunm koru
nitelemelen ve tahriklerine ragmen, aradan 11 ytla ragmen,
tek bir defa olsun bile basma tek bir bulunmadl. Kesi-
152
,,; -
re Ytldmm, halen yaamaktadlr. Soyadmm benzerligine
ragmen, Kesire Ylldmm'la akrabaltgl olmayan Huseyin YII-
dmm da yaamaktadlr.
1}
soylanm
Kuzey Kurdistan'da Turk devletiyle PKK arasmdaki sava, en kan-
It boyutIamrken, tran-Irak savamm akibeti de belli 01-
maya balamltl. tran, savata iistiinliik saglamasma ragmen, ABD
ve SSCB'nin lrak'a destegi nedeniyle sonuca gidemiyordu. Siiper
statukonun degimesini istemiyordu. Zaten
ulaffillardl. Benimsemedikleri tran rejimi ylktlmaffil, ama bolge-
ye onlenmiti. tki iilke de ytkmtt kalml ve sava
sonraSI ina ii siiper devletlerin tekellerine kalffiltl. sJ1
vam durrnaslru ve ihale pazanrun aplmaSffil istiyordu.
Arada Kiirt halkl kalmltl. Sava Kiirdistan'da yaplltyordu. Kurt
orgutleri 8 ytlltk saval degerlendirememi, baglmslz bir yonetim
kuramaffillardl. Mayls 1988'de Guney'in Kurt orgiitIeri Kur-
distani Cepbe adl altmda birlemilerdi, ama artlk tran,
PDK ve YNK eliyle Giiney Kiirdistan'a yerlemi, buna karlltk
Irak sava ve toplarla Kiirt bolgesini bombahyordu. Irak,
16 Mart 1988'de tran Slmnna yakm kasabasma kimyasal
silah attt. 5 bin sivil oldii. Bu ABD'nin ]aponya'ya atom bombasl
atmasmdan sonraki en bUyiik soykmmdl. Irak da ABD'ye ozen-
mi, bu darbe ile saval bitirrneyi hedeflemiti. Kurban KiirtIerdi.
18 Temmuz 1988 tarihinde Irak, BM Giivenlik Konseyi'nin 598
saYl1t atekes karanm kabul etti. 20 temmuzda tran da karan ka-
bul edince iki devlet arasmdaki sava fiilen bitti. Kiirtler bir daha
aldattlffiltl. Irak ordusu, rum giiciiyle Kurdistan'a yoneldi, intikam
eylemlerine baladl. tslam'm temel kitabl Kur'an'm bir ayetinden
esinlenerek "En/a/" adl verdigi harekatIa Soran bolgesinde 80 bin
Kiirdii yerinden etti. Bu barbar uygulamamn ve
henuz tam aydmlattlml degil. Ama imha edil-
digi saruhyor. Bu olaya iIikin belgeler Korfez savamdan sonra
ABD'li uzmanlann eline ve ABD'ye tamdl, ama heniiz ka-
muoyuna aplml degil. 200 bin Kurt tran'a, 60 bin de Turkiye'ye
slgmdt. PDK ve YNK ile diger Kurt orgutIeri bolgeyi boaltttlar.
153
"
',,'

iran, Kurt muhaliflere Yonellyor: Kassemlo ve
Mykonos olaylan
hak'la anlamaya varan han, artlk dumanlara" yonelebilirdi.
han en bUylik duman Kurtler ve Iran devrimci muhlafetiy-
di. 1980'lerin ortalanna vanldlgmda Tahran yonetimi,
kanh bir sonra Iran Komunist Partisi (Tudeh), Halkm
Fedai/eri ve Halkm Mucahidlen'nden oluan muhalefeti bastlr-
maYI baarmltl. Geriye Kurtler kalffiltl.
lran'da 1979'da Islami devrim olunca Kurdistan'da da halk ayak-
larunasl olmutu. Islami Tahran yonetimi, zorluklarmdan dolayl
bata Kurtlere esnek davranml, I-KDP He otonomi gOriimelerine
oturmutu. Ama arkasmdan bilinen klasik Iran politikasl devreye
girmi, Iran ordusu, l-KDP ve Komela ya karl kanh operasyonIara
balaffiltl. Aralannda durumunda olan bu iki orgut, birle-
ememi, yenilmi, ancak Slrur alanIannda, Guney Kur-
distan'da ve Irak'ta tutmulardt. han yonetimi, Kurt direniini ta-
mamen bastlrmak tarihsel taktiklerine bavurdu. PDK ve 1-
KDP'yi ve I-KDP yoneticilerine yoneldi. Islami Tahran
yonetimi, rejiminin kanII istihbarat orgutu SAVAK yerine,
SAVAMA'YI kurmutu. SAVAMA'ya han Informasyon ve Guvenlik
Bakaru Ali Fallahyan baklyordu. Iran'm istihbarat ve eylem ama-
clyla kurdugu orgut sadece SAVAMA degildi. Kiiltiir Bakanhgl'na
bagh ve mollalara dogrudan bagh Imamet denen orgutlerde,
din kisvesi altmda bu gorevi yliriitiiyorlardl. DIileri BakanIIgI,
bu orgutlerin tiimune diplomatik temsilcilerinin tum olanaklannl
zorundaydl. Bu kadar degil: Islam Devrimi Muhajzzlan
(Pastaran), iki boliimden oluuyordu. ve dl. DI klslm, Lubnan
bata olmak uzere iilkedeki Hizbullah militanIanm egitiyor,
dl iilkelerde, ozellikle Avrupa'da eylemlerle gorevlendiriyordu.
Aynca Iran Askeri IStihbarat 6rgutu 02), Avrupa ulkelerinde
Iranlt/ar Birligi, Iran Yuksekokul 6gretmenleri Dernegi ve !ran
denetimindeki daha Islami orgut de bu dogrultusun-
da aktiftirler.
Humeyni, daha 1979'da l-KDP yoneticileri 9
kan
yordu.
Ama Tahran yonetimi uygun fmat 1988'e kadar beklemiti.
28-29 Ocak 1988'de Viyana'da YNK Lideri Celal Talabani'nin ara-
buluculuguyla, Tahran ve l-KDP heyetleri biraraya geldiler. Top-
lantlnm moderat6rii yakmhgm nereden geldigini
okuyucu merak ederse sadece U kadanm hatlrlataY1Ill: 1984 ytlm-
da YNK He Bagdat yonetimi arasmdaki otonomi goriimelerine
Kassemlo araclhk yapmlt1.
Viyana toplantlsmda l-KDP'nin taleplerini Tahran yonetimi
prensipte kabul ettigini 20 Ocak 1989'da bHdirir. Ancak 6 ay son-
ra bir daha gorume taleplerini iletir. Gorume 12 Temmuz
1989'da yine Viyana'da yaplhr. Tahran delegasyonu Mohammad
]afer Sahraroudi ve Hadji Moustafawi'den olumaktadlr. Yanlann-
da koruma olarak SAVAMA uyesi oldugundan uphe duyulmayan
Amir Mansur Bozorgian vardlr. Kurt heyeti ise l-KDP Bakam Ab-
durrahman Kassernlo, MK uyesi Abdullah Ghaderi Azar ve mode-
rator olarak Irak'ta universite profesorii olan Fadhtl Rassoul'den
olumaktadlr. llk gun gOriimeler normal ikinci gun
j
Iran delegasyonu Kurt delgasyonunu kurun yagmuruna tutar.


Astl hedef olan Kassemlo, yakmdan 3 kurun, Azar 11 kurun,
Rassoul 5 kurun ahr ve de hemen hayatml kaybeder. Saldlr-

ganlardan Hadji Moustafawi baanr. Hafif yaralanan Mo-
;:; hammad ]afer Sahraroudi, hastaneye kaldmhr. Diplomatik pasa-
)
portu oldugundan tedavisi yaptldlktan sonra serbest blraklhr. Go-
zaltma ahnan Amir Mansur Bozorgian ise 24 saat sonra serbest bl-
r rakthr ve Tahran'a gitmek uzere bindirilir.
J KaSlm 1989'da Avusturya mahkemesi, cinayetten dolaYI dava

ve katili Tahran'dan istedi. Ama artlk Yaptlan
( sanki bir oyundu, Avusturya makamlan katillleri elleriyle
'''\
bindirmiti. Tahran amacma ulaml, Kurt liderler canlann-
1
dan olmutu. Demokratik hukuk devleti olan Avusturya, da-

vaya ragmen bu cinayetteki sorurnlulugun utanclru halen uzerin-
de talmaktadlr.
A\TUpa yonetirnlerinden bu kadar hogorii goren Tahran cina-
yet hlZlm kaybedecek degHdi. 17 Eyliil 1992'de Berlin'de Myko-
nos isimli resturantta kurun yagmuruna tutulan l-KDP Bakam
Dr. Mohammed Sadlk l-KDP MK uyeleri Fattah Abdoli
ve Homayoun Ardalan He !ranh bir muhalif, SAVAMA ajanlan ta-
rafmdan olduriilduler. Kurt politikactlar Berlin'de yaptlmakta olan
Sosyalist Entemasyonal toplantllarma katlhyorlardl.
Cinayetin Iran tarafmdan yonlendirHdigi belli olmasma ragmen,
Kasem Darabi, Yusuf Amin, Abas Rhayel ve Ebu Cafer isimli dort
155
154
kiiyi tutuklarru olmasma ragmen, Alman makamlan soruturmaYI
ylizeysel ele aldllar, politik yaruru gizli tutmaya Ancak
Yeiller Partisi'nin basklsl sonucu Berlin Eyalet Parlamentosu 27
Mayls 1993 tarihinde olayla ilgili bir komisyon kurdu. Suikast ola- /
yt 18 Ekim 1993'te Eyalet Parlamentosu'nda goriilmeye balanch.
Goriimeler sonunda Mykonos Kornisyonu'nun kabul 0:1.-
edildi ve Komisyon, 10 Haziran 1995'te baladt. Eyhll J.
1995'te Komisyon raporunu Parlamento'ya sundu. Parlamento, I:-'
Eyalet Senatorii Dieter Heckelman'l, "onceden gerekli gu-
venlik 6nlemi almamaktan ve davayl buldu",
fakat istifayl gerektirmedigine karar verdi. Ancak bu geli.!- 7J
melerden sonra 22 Ekim 1993'ten beri Berlin Agu Ceza
si'nde gorulen davamn onO apldt. '
Alman Federal Basavcl Kay Nehm, lran Devlet Bakam Ali Fal-
lahyan hakkmda tutuklama karan lran eski Cumhurbaka-
m Abolhassan Bani Sadr ve Almanya'run istihbarattan sorumlu
Devlet Bakam Bernd Schimdtbauer'i ahit olarak mahkemeye ifa-
de verdiler. Schimdtbauer, ifadesinde; "Fallahyan'm Ekim 1993'te
Bonn'u ziyareti slrasmda davanm durdurulmaslm istedigini ", Bani
Sadr da; "cinayetin Tahran tarafmdan orgutlendirildigini" soyledi.
Soruturma cinayetin arkasmda duran Tahran'da-
kilerin figOrleri Ozerindeki golge silinmeye baladt. Suikast emri
Ali Fallahyan'dan pklyor ve eyleme "Bozorg Alawi" (Buyuk Alavi)
ismi veriliyor.
Plam, Tahran'dan kod adlm kullanan Seyit Abdulerif Be-
nihaimi isimli SAYAMA ajanl Almanya'ya gotOrmOtO. Aym za-
manda lran'da belediye bakam olan Benihaimi, Wbnan pasa-
portuyla Almanya'ya girmi, olum emrini Darabi'ye vermiti. Beni-
haimi'nin bizzat eyleme katlldlgl ileri sOriildOyse de, tutuklana-
madtgl mahkemede bunu ortaya pkaramadl.
Eylernin pianiaylcisl ve tutuklu Kasem Darabi, lran vatandal,
1980'den beri Almanya'da ve lnin'm dolayh denetledigi Avrupa ls-
lam bgrendleri Birligi'ne uye. Darabi, 1987-89 arasmda Tahran'm
Bonn Bakonsoloslugu'nda gorevli ve aym zamanda SAVAMA'nm
Almanya sorumlu olan Hasan Djavady'le sOrekli
iliki Tehlikeli biri olduguna dair diger lngiliz istihbarat or-
gutOnden giden bilgilere ragmen, Alman istihbaratlnm onlem al-
madtgl Oarabi, Berlin'deki lmam Sadlk Cafer Camisini kontak yeri
--
'-
I'
'I
.
olarak kullamr. Cinayetten sonra Cami'de yapdan aramada diger
iki katil Abas Rhayel ve Yusuf Amin'in yerletirildigi evin anahtan
bulunur.
Tutuklu Abas Rhayel, Wbnan vatandal, lran'da egitim gormu
Hizbullah uyesi ve 1991'den beri Darabi ile iliki Kurban-
lara ilk merrnileri slkan kii.
Tutuklu ve asll adl Muhammed Sait Amin olan Yusuf Amin,
Liibnan v3tandal, Hizbullah uyesi ve 1990'dan beri Darabi ile ya-
km iliki lpnde. Egitim ipn 1992'de Wbnan'a gidiyor, tekrar Al-
manya'ya gonderlliyor. Suikastte kurbanlann uzerine gidlp son
kurunlan Slkarak ii bitiren kli.
Oava bu apga pkmaslyla surerken, ABD, lran'a am-
bargo uygulanmasl Mart 1995'te yaptl. Avrupa Birligi ise
ambargo yerine "Eletirisel Diyalog" stratejisi izledi. Bu politikamn
liderligini yapan Bonn'un DIileri Bakam Klaus Kinkel, 8 Eyltil
1995'te Madrid'te goriitOgu lran heyetine eletirilerini iletir. Al-
manya'nn bu tutumunun arkasmda lran'la olan ticareti yatmaktay-
cit. 1982-1989 arasmda Almanya lran'a 400 Milyon Alman Markl
(OM) degerinde askeri elektronik malzeme, 250 milyon DM'lik
oteki malzemeleri yasal izinle satrrutl. 1989'dan sonra 3 milyar
297 rnilyon DM'lik malzeme izin verilmedigi halde satllrru. 1982-
1988 arasmda 500 milyonu bilgisayar elektronik malzemesi ve 200
rnilyonu telekomunikasyon malzemesi olan 1 rnilyar 149 rnilyon
DM degerinde malzeme satrru. 1989-1995 arasmda da 3 rnilyar
241 milyon DM'lik bilgisayar, elektronik ve telekomunikasyon
malzemesi satllrru. Aym donemlerde gosterilen saulardan her bi-
ri satl yasasmm farkll maddelerine gore yapl1rruur.
4
Mart 19%'da Berlin Aglr Ceza Dairesi, Fallahyan hakkmda tu-
tuklama karan pkardl. lran karara buyOk tepki gosterdi, Klaus
Kinkel'in Tahran'a yapl1masl planlanan gezisine izin vermedi.
Mykonos davaSI 11 Nisan 1997'de ve mahkeme, d-
nayetten dolaYl lran devletini sorumlu gordu. A"rupa Birligi Ulke-
leri olarak Tahran'dan Ama bu karar ve
uygulama adiliyet anlarruna gelrniyordu. Kurt politikaol1ar olduriil-
mutO. lran ise aym bask! politikasml ve cinayetlerini surduriiyor-
duo Kurdistan'da 150 bin asker bulunduran lran, 1979-1996 arasm-
da Guney Kurdistan, Irak ve Turkiye'de olmak uzere
150 muhalifi bu ekilde katletrniti.
156
157
TUrk devleti ftrsatt degedendirmek istiyor
PKK Guney Kurdistan'da tek bama kalmltl. tte Turk devleti bu
durumu da flrsat bilerek PKK'ye astl darbeyi vurrnak istiyordu.
Ama savam bir diger boyutu one pklyordu:
Savam ekonornik ve toplumsal yliku devlet apsmdan tama-
maz bir noktaya gelmiti. PKK'nin mucadelesi ehirlere dayanffi1,
de ses verrneye balaffi1tl. <;:iinkU PKK, gerek eylem,
gerek kitlesellik, gerekse de orgutsel saglamhglyla yapllan saldtn-
Ian affi1 ve daha da Bilhassa iiniversite
gelimeye duydugu ilgi artrnttl. Kiirdistan'daki gelimeler, bunlar
arasmda tarnlhyor ve Turkiye'ye yaYlhyordu.
PKK 1988 ytlmda Turkiye'nin tiim bUylik ehirlerine kadrolannl
gonderrni; bunlann umn verrni, orgutlii gruplar, hem
siyasal, hem de askeri eylem yapacak duruma geIrnilerdi. Bu etki
medya alaruna yanSlffi1, Tiirkiye'de ayhk Kiirt siyasi yaytn dergisi
Toplumsal pkmaya balaffi1tl. Dergi ancak altt sayt pkabil-
di, devlet tarafmdan kapattldl. Ancak Toplumsal yarattlgl
etki bUylik oldu ve Kurdistan ulusal kurtulu mucadelesinin bu
alana adun atrnasmm balanglcml oluturdu. 1988 sonunda tstan-
bul, Ankara, Adana ve tZrnir gibi ehirlerde saYlda PKK kad-
rosu tutuklandlgl halde, anlan maya tutmu, PKK artlk Tiirkiye'de
politik gundem belirleyen en onemli age durumuna gelmiti.
Gelimenin bir diger onemli ve yeni boyutu vardl: Kiirt aydmla-
nnm da yeraldlgl partilerde ovenist politikaya karl sesler yliksel-
meye baladl. Ozellikle SHP'de yeralan Kurt aydmlanrun
Ian yogun bir hal aldl ve bu partinin Kiirdistan'daki orgutlerinde
ciddi bagosterdi. OHD, Kiirt aydtnlan arasmdaki klplr-
danmadan korktu ve hemen harekete OHD'nin tepkisi uze-
rine SHP yonetimi kaslffi aymda Kiirdistan'daki tekiIatlm
daglttl ve Tiirk istihbaratlrun "mimledigi" saYlda Kiirt aydlmm
partiden etti.
Turkiye'nin Kiirt sorunu uluslararasl bO}L1t kazanlyordu. Biiyuk
devletler olaylan izliyor, Tiirk devletinin iddialannm tersine,
PKK'nin kitleselletigini gomyor ve Turk devletinin artan sava
masraflan ve sivillere yonelik insan haklan ihlallerinden duyduk-
Ian endieyi arttk dla vuruyorlardl.
PKK - YNK ittifakt
1 Mayls 1988 tarihinde PKK Genel Sekreteri Abdullah Ocalan ile
YNK Bakam Celal Talabani, aralannda dayanlma protokolU im-
zaladtlar. Ancak Talabani'nin tutumu nedeniyle, ittifak }iimyup
yOriimeyecegi denenmeden daha kaglt iizerindeyken dagtldl. Ta-
labani, Ocalan'la gOriitiikten soma ABD'nin bakenti Washing-
ton'a gitti ve burada verdigi "PKK'nin silahh miicade-
lesini durdurabiIecegini" Heri siirdu. YNK liderinin politik tutarslZ-
yansltan bu davram, iki parti arasmdaki dayanlma anla-
maslrun bozulmasl anlamma geldi. Yine de dayamma belgesi,
PKK'nin Kuzey Kiirdistan slrurlanru alp Kurdistan genelinde bir
ittifak giicii haline geldigini gosteriyordu. <;:unku PKK'nin kitlesel
giiru ve uluslararasl etkinligi, PDK ve YNK'nin bu alanlardaki gu-
runu amltl.
tte Turk devletinin biitiin olanaklanm kullanarak 1988 ylhnl
imha yth olarak nedenleri bu gelimelerdi. Ancak 1988
bittiginde Tiirk devleti, artlk imha amapnm imkanslz oldugunu
kabul etrnek zorunda kaldl. <;:iinkii, 1989'a girildiginde bU}iik
kaytplar pahasma PKK ve uluslararasl alanda komplolan ve
ordunun imha operasyonlanm amltl. Dstelik bu kadar deneyden
PKK, daha ve halka daha fazla guven verir duru-
rna gelrniti. Aynca PDK ve YNK'nin sava alanml terketmeleri
PKK'yi Kiirdistan'da silahh savalm veren tek orgiit durumuna ge-
tirrniti. SSCB'deki dagtlma, Tiirkiye ve Kurdistan sol orgiitlerine
olumsuz yanslml, bu alanda da PKK tek umut olarak kalmltl.
Tiirk sava karargaru unu da dikkate alffi1 olmahydl:
Kurdistan'da savamak isteyen devrimci bir orgutiin geni
manevra alam ve beslenme kaynaklan vardl. Smlrlardaki engelle-
re ragmen diger Kiirdistan geni bir manevra ve lojistik
destek alamydl, dunyamn dart bir yamna dagtlffi1, ama
daha fazla ulusal hareket eden Kiirt halk kitleleri vardl.
Bolgenin gucu Tiirk devletiyle olan sorunlan nedeniyle,
taktik da olsa Kuzey Kiirdistan'daki direnie steak bakl-
yor, bu da bOlgede PKK'ye geni bir politik hareket alam yaratl-
yordu.
158
159
Bir devrimcinin hazin sonu: olayl
PKK 1982 sonlannda Kiirdistan'a yoneldiginde Botan'l stratejik
bolge Bolge Kiirtliik bilind apsmdan ileri olmasma
ragmen, toplumsal olarak geriydi. Ozellikle okuma yazma bi-
lenler Pilrmakla saytlacak kadar azdl. Aydlnlar ise (daha oku-
ma yazmasl olanlar) PKK'nin ilk orgiitlenme adlffil i9
n
zomnlu
ogelerdi. BOlgede bu nitelikte olanlar tek tiiktii. PKK birimleri
giinlerce bunlan arardl. Koyliiler bunlann isimlerini verir, birimler
ilikiye iknaya iknaya da gerek kalmazdl.
yurtseverdi.
Ama ismi hemen verilen biri vardl:
Gabar Dagt'run en dorugunda kurulan Deta Lalo (Ktrkkuyu) ko-
yiindendi. Deta Lalo, 500 hane ile bolgenin en biiyiik koylerin-
dendi. Yoksul olan koyliiler yurtseverdi. Batuyan ve Derev ai-
retlerinin agalanna karl direniyor; agalar bu koye di
yordu. 12 Eyliil 1980 askeri darbesinden sorna ilk toplu direnii
koydii.
yata evlenmi, bir yard!. li-
seyi okumu, Bolgenin yerel hakimi Tatar feodal ailesinden
lerle hep kavgalt olmutu. 1970'li ytllarda Kawa orgiitiiniin sem-
patizam olmu, aS11 miicadelesini vermek PKK'nin bOlgeye
gelmesini beklemesi gerekmiti.
Kendisiyle ilk once Cemal CHalil Kaya) kartlalr. PKK'nin mii-
cadele aZmini ogrenen hemen karanm verir. Karar vermek-
Ie kalmaz, miicadeleye katar. BOlgeyi tam-
ma avantajl da olan silaWI propaganda hazlrltk birimlerinin
oturmasmda biiyiik pay sahibidir.
Biiyiik miicadele azmine sahip siirekli tehlikelerle karlla-
tr. 1984 yazmda yllan sokar. 0 halde kendini en yakm koye ye-
titir. Koyliiler, bulamaytnca, Cizre'de askeri doktor-
dan ahrlar. Doktor, elbette kimin verdigini bilmemekte-
dir.
Eruh basklruna amcaSI Resul katlltr ve eylem ar-
dmdan tutuklamr. Baskmlardan sorna Tiirk ordusunun onemli he-
deflerinden biri Deta Lalo koyii ve ailesi olur. Ni-
san 1985'te aralannda kaymakaml ve doktorun da oldugu
bir grup asker-polis koye giderek eini zorla mua-
yane ederler. Bu ahlakslz uygulamarun amaCI koye gidip
gitmedigini tespit etmektir. Uygulama koyliilerde biiyiik tepki ya-
ratlr. diiman konvoyu, donerken pusuya
diiiiriiliir. Mehmet Sevgat (Bedran) yonetimindeki gerilla grubun-
da sornadan itirafp olan ve kontrgerilla timlerinde yapan
Kemal Emlik (Bozan) ve Adil Timurta da vardtr. Araan ipndeki-
lerden tiimii oliirken, olenlerin kamru iizerine siirerek olii numa-
raSI yapan kaymakam sag kurtulur.
Edindigi devrimd deneyle orgiitsel kariyeri artan
ni miicadeleye katmaya devam eder. Bunlann arasmda sornadan
hayatlm kaybeden iki kardei de vardlr. 1988 ytlinda
bacagmdan yaralarur. Tedavi olanagl olmaymca Giiney-Bat!
Kiirdistan'a
Mahsum Korkmaz Akademisi'ne giden kendini zor gorev-
lerin bulur. Otoriteye dayalt hiikmetme duygusu
geliir. Akademi'de Doktor Baran (Miisliim Durgun), San Baran
(Cangir Hazlr) ve Mehmet Cahit gibi sonlan aa biten PKK
yoneticileri ile halen PKK-MK iiyesi olan Cemal (Murat Karaytlan)
de vardlr. oniine "Akad.emiye slzml ajanlan!" tespit etme
gorevi konur. 0 da dayatllan anlaYI dogrultusunda ikence dahil,
zor yontemleriyle "ajan!" ortaya pkanr. Saytlan 0 kadar
artar ki "ajanlarm itiraflanm!" degerlendirmeye tabi tutmadan
yaYlnlayan Serxwebun gazetesini, Kiirt yurtseverleri biiyiik bir iir-
kiintiiyle okurlar. Eger bu kadar ajan slzffilsa, PKK mahvolmu
demekti! Tabi ajanlann ortaya pkanlmasl mezarlarda ar-
tar. Neyseki PKK'nin mahvolmadlgl ortaya pkar ve Kiirt yurtse-
verleri rahat nefes alir. ajan olarak nitelenenlerin
Kiirdistan'a donmii, ve Kiirdistan canlarml vermi-
lerdi. ve ajan olarak nitelenip kuruna dizilme gibi birbi-
rinden net aynlabilen bu iki nastl oluyor da bu kadar ra-
hat ve birbirine kantmlabiliyordu?
Slra her zamanki gibi giinah gelmiti. En uygunu
Koylii ozelliklerinden, ama daha diiriistliigiinden kay-
naklanacak, iktidar kavgaslrun hilelerini bilmiyor, bu nedenle tep-
kid oluyor, provakasyonlara erken geliyordu. Dayatllan, ama bi-
rey gormesine ragmen gordiigiinii soyleyemedigi (soylemesi du-
rumunda oyuna gelecegini bildigi) ayak kaydlrma oyunlarma tep-
ki duydu. Miicadelenin soylulugu ile yaptlanlann kl-
160
161
yasladl, irkildi, tiksindi. yorumu bitmeyecek, ama anlaml
bir eyleme bavurdu? Ocak 1990'un son giinlerinde askeri
tatbikatta Ocalan'm koyliisii ve arkadal Hasan Bindal'l
(Hamza) vurur! lki grup halinde yapilan tatbikatl yonetmek-
tedir. Bir grubun bamda San Baran ve Hamza vardlr. Tatbikat
bittiginde toplanma slkugl kurun Hamza'YI bulur.
Bata kaza ihtimall aglrhk kazarur. Ama Ocalan kukuluydu. "Ka-
za degil, bir kurun oldugunu" diiiiniiyordu. Bu arada
"ajan olarak nitelenip kuruna dizilenlerin sorunu" koku vermi,
Akademi yonetiminde soruturma konusu olmutu.
Tam 0 slrada bir savap, nian alarak ate ettigini" ileri
siirer. Yaraulan bu fiili iizerine, "oyle kabul edilse
bile olaym kaza oldugunu, herkesin bunu bildigini, ama mutlaka
yargllanmasl gerekirse bir olaydan ziyade, kazaya neden
olan bir sava olarak yargllanmak istedigini" one surduyse
de, aruk bir anlaml yoktu! Kurulan gerilla mahkemesinde
bulunur ve kuruna dizilir. Sonuca itiraz etmedi. Belki
de bir an once bu sona ulamak istiyordu. OlUm, dayatilan ve
devrimci bir kiinin asIa talyamayacagl 0 pis kariyer kavgasmdan
bin kere daha iyiydi. Halbuki hangi ideallerle ulusal kurtu-
lu miicadeleslne katilffilu!
ACI bir ekilde hayaum kaybedenlerden digeri olan Hasan Bin-
dal ise ogretmendi. Orta yah, son derece olgun ve insansever
ozellikleri vardl. Sempatizanhgirun ardmdan miicadele etme ola-
nagl bulmadan askeri darbe ile karilaffil, bir anlamda koesinde
kalmltl. Ama dayanamaml, orgiitle ilikiye Mahsum
Korkmaz Akadernisi'ne gitrniti. Ozgiir olsaydl, kimseyi incitmek
istemeyen insanClI ozellikleriyle zaten onemli gorevler bece-
recek kiilikteydi. Ama hemen talyamayacagl bir otoritenin hima-
yesini iizerinde buldu. Bu onu rahatslz etti. Gordugu himaye
resinin de ona karl davramlanna yansldl. 0 artlk Hasan Bindal
degil, "Bakan'm arkadalydl." Benimsemedigi bir kav-
garun itildi. Kendini hayal iiriinii komplolann buldu.
Kiirdistan'da savama ansml yakalayamadan hayatml kaybetti.
Adma destanlar bestelendi, dershaneler apldi.
Ya direni biiyiiyen, tiim savaa sunan, bunlar-
dan aralannda kardeleri Abdullah 0993, Mara, sonucu)
ve Mustafa 0993, Adlyaman, sonucu), amcalan Re-

lui ve tsmail 0994, Cizre, kontrgerilla saldmSI sonucu) dahil
olmak iizere kaybeden, iki kardeini daha (Osman Ba-
halen gerillada ve Kamuran ulusal kurtulu direniine
veren, bacagmda yilan zehiriyle yaz slcagmda olUmle
ve bu hallyle kilometrelerce yol alan, Mahsum Korkmaz'm sava-
ogrencisi Peki h\lni onun dershanesi, hani onun
destam?
Yaam bir butiindiir: Her olaY'n, her tarihin ayn bir anlaml ve
degerlendirmesi vardlr. Olaylar ve tarihler arasmdaki diyalektik
baglanu bir Ama bir olaym olumsuzlugu, diger olaylann
olumlulugunu ortadan kaldlrmaz. Eger kaldlOyor dense bu diya-
lektige ve toplumsal tarihe terstir. itirafp olmaml, dumaOl-
na bilgi slzdirmariu ve duman saflanna Aristokrat
blr konum peinde de olmamlur. Devrlmlerin yemesi
kural degildir ve kural olmamahdlr. Ozellikle de Kurdistan'da.
Patlamalann haberdsi olaylar
1988'deki plam boa pkan Tiirk devleti, 1989 yilmda yoneldigi
hedefleri geniletti. Tiirk ordu ve kontrgerilla birlikleri sivillere yo-
neldi, kitle klylmlan yapt!. Hakkari'ye bagh <;:ukurca
Yoncah koyunde 18 temmuzda askerler tarafmdan olduriilen 4
koylu yakildl. 17 eyliilde, bagh Silopi Derebal
koyiinde 6 koylU kuruna dizildi. Kontrgerilla, 10 haziranda
nak'a bagh Basa Gere (<;:e'vTimli) koyunde
27, 23 kaslmda da Hakkari'ye bagh Yiiksekova'nm Site (tkiyaka)
koyiinde 28 koylUyii katletti. (TUrk ordu ve kontrgerilla
katliamlan ek 2'ye bkz, s. 498).
Ote yandan gerillalarla Turk ordu birlikleri arasmda onceki yil-
lara gore daha daha buyiik kaylplara
meydana geldi. ARGK saflanna olan biiyiik katillffiln da etkisiyle
Giiney'deki egitim kamplannm bir klsmml Kuzey'e kaydlrmlt1.
Bu kamplardan biri Beytiiebap-<;:ukurca arasmda kalan ve Ko-
mata denen sarp ve derin vadilerle yanlml bolgedeydi. Bol-
gede yerleik Kauri airetine mensup koy koruculan yoluyla is-
tihbarat toplayan TUrk ordusu, ]irki ve Kauri airetlerine mensup
koy koruculanyla takviyeli olarak kampl kuatu. <;:ogu yeni katil-
162
163
ml ve egitimsiz oluan 32 ARGK geriUasl hayaurn
kaybetti. ortada bir katliam vardt.
C;:unku, gerillalann esir dUtiikten sonra kuruna dizilmiler-
di. Esirleri kuruna dizme ii ]irki blrak1lmlt1. Bunlar-
dan, BeytUebap'm Kitere koyiinden Ebubekir isimli yap-
ozellikle vurgulamayt gerekli gOriiyorum: Bu kii suda },ka-
nan ve silahslz 8 geriUayt kuruna dizer. bu duzeye var-
dlrmaslrnn onemli nedeni uydu: Katliamda ahit kalmaslrn iste-
miyordu.
1989 Kurdistan'da kitle eylemlerinin ortaya pkUgl ytl oldu. Koy-
luler, bask! ve karl lmak ehir merkezine yiiriidu.
Silopi'de kaymakamltk onunde 2 binden fazla insan Derebal kat-
liamml protesto etti. Koylerden gelen dalgasl ehirlerin slrnf-
sal bileirnini ve dinarnizm getirmiti. Olaylar ve kay-
namaya balayan ehirlerdeki birikim, kitlesel bakaldtnlann ayak
sesleriydi.
Kurt sorunu, Turk siyasi partileri uzerindeki zorIamaslrn surdur-
du. Turk devletinin siviUere yonelik insan haklan ihlallerine karl
Kurdistan ehirlerinde insan haklan dernekleri kuruldu. Kurt ay-
dmlanmn Turk devleti ve siyasi partilerinden kitlesel kopuu ve
politik araYllan buyuk boyudara ulau. Ancak aydmlar, henuz
devlete karl bir politik pk1l goze alamlyorlardt. Bu, onlann
tarihsel konumlarmdan ve Turkiye'deki siyasal sisteme bakllann-
daki yanlltan ileri geliyordu. .
Gelimeleri dikkatle izleyen PKK, surece uygun siyasal taktik ve
apltma baladt. Ocalan, Turkiye siyasal ortamma daha fazla mu-
dahale etmeye baladt. Ocalan, Turk basm mensuplanna yaptlgl
apklamalarda Turk halkma, aydmlanna ve siyasi partilerine dost-
luk mesajl vermeye Turk halkma yonelik mesajlannda
"Turkiye'yi bolme olmadlgml, Kurt halktnm ulusal ve
demokratik haklannm verilmesi temelinde birlikte yaamaktan ya-
na olduklanrn" koyarken, siyasi partiler ve hiikiimete yapugl
nlarda ise ,,iddet politikaslrn terketmelerini ve siyasal goriimeler
i0n yolun talep ediyordu.
Kurt sorunu, uluslararasl alam zorIamaya devam etti. Turk dev-
Ietinin insan haklan ihlalleri kurulu tarafmdan gundemle-
tirilmesi, Turk devletine destek olan huktimetleri zorIadl ve istek-
siz de olsa bunlann Ankara'Yl eletirmelerine Paris'te, 14-
15 Ekim 1989 tarihlerinde "Kurtler, lnsan Haklan ve Kultiirel Kim-
Uk" isimli konferans toplandt. Konferansa, Turk siyasi partileri
yeralan Kurt milletvekilinin yamsIra Turk rnilletve-
killeri de kauldt. OHD, sorunun bu boyutu kazanmasmdan duy-
dugu urktintiiyle bu milletvekillerinin ustiine sert gitti. Turk Ge-
nelkurmaYl yapugl apklamayla milletvekillerinin toplanuya kaul-
mamalanm istedi. SHP Genel Bakam Erdal lnonu, "toplanuya ka-
ulacaklan partiden atma tehditini" yaptt. tnonu tehditinde durdu
da, MGK karanna uyarak konferansa kattlan Kurt millet....e-
killerini partiden attt. Bu olav Kurt aydtnlanrnn tavulanm belirle-
melerine MU'ta toplanu yapan SHP'den aulan rnilletvekil-
lerinin de dahil oldugu Kurt aydmlan, ayn bir politik parti
hareket etme karan aldllar. AIDa sonuca giden adtmt atmalan
halkm eylemi gerekti.
Serbildan
13 Mart 199O'da Mardin'in Savur bolgesindeki bir Kurdis-
tan'da yeni bir donerniri balanglcl oldu. C;:at1mada 13 genUa ha-
yaunt kaybetti. Olen gerillalardan Mesut Dundar'm 20 martta Nu-
saybin'de yapllan cenaze toreninde halk ayaklandl. Ozel tim ve
askerIer halka ate iki kii oldu. AIDa Turk devleti artlk
kalmtU, Nusaybin'deki kitle eylerni patlamaya ham potansiyelin
uzerini ve bu eylem, 1994'e kadar surecek kitle bakaldtn-
Sl gelenegini balattt.
Ayaklanma Nusaybin'den Cizre'ye swradt. Buradan da Kerbo-
ran, lmak, Klzlltepe, Batman, Diyarbaklf, Kulp, Lice, Van, Yukse-
kova, Digor, Bingol, Dersim, Tatvan ve Mu'a yaytldt. Kide ayak-
lanmasl kendine yakllr isim de buldu: Serhildan.
CO
)
CO) Nusaybin halk ayaklanmaSI oldugunda Almanya'da cezaevinden yeni
Ayaklanma vesilesiyle BerxWedan gazetesinin DZel bir sa-
YLSml kararlatJrffiltJk. Halk eylemine ne isim verecegimiZ aramlZda
tartJma konusu oldu. Eylemler sivil itaatsizlik eyiemleriydi. 1988'de Filistin'de
balayan halk eylemine Intifada deniyordu. Bu deneyden yararlanarak. Kur-
distan'a uyarlaruru bir diziyi 1988'de Berxwedan ve Tiirkiye'de <;:tkan Toplum-
sal Dirili{de yaymlaffilum. Bundan hareketle Kurt halk ayakianmasl
nI
Serbil-
dan olarak adlandlfchk.
...
164
165
Bir yllda yiizbinlerce insamn kauldlgl gosteriler, Kiirt halktmn
tercihlerinde kesinlige Milyonlarca insan, hem de her smlf
ve katmandan, ozgiirliik, demokrasi taleplerini net one siiriiyor,
PKK'ye baghhk ve giivenlerini dile getiriyorlardt. PKK, ERNK bay-
raklan ve hayatml kaybeden ARGK gerillalannm
posterleri, gosteri yapan kitlenin elinden eksik olmayan semboller
haline geliyordu. Eger halktn tercihi soruluyorsa; tercihi netti. Bu
gelime, heniiz ideal bir diizeye ulamasa da her toplumsal kesim
arasmda orgiitlenmeye
Gelime devletin kay boaltma ve politikasmm iflasl
anlarruna geliyordu. <;iinkii bu uygulamanm amaCJ PKK'yi temel
olan koyliilerden yoksun blrakmaktl. ise koyliile-
rin destegi ehirlere tamml oluyordu. Ayaklanmalann motoru
koylerinden kovulan, ikenceye tabi tutulan, yaktnlan oldiiriilen,
koy korucusu olmaya zorlanan koyliilerdi ve halk ayaklanmalan,
koy kadar ehri de PKK'nin aldlgl kaynak haline getirmiti.
GeriUa, 1984-1988 gibi zorlu dart yill kapsayan sava1 kazanml
ve ardt arkasl gelmeyen imha operasyonlan ve politikalanm a-
rrutl. Gerilla miicadelesi ytgmsal bir karakter almltl. ge-
riUarun giinliik eylem alaru haline gelmi, geriUa birimlerinin sayt-
Sl katlanml: Malatya, Dersim, Bitlis, Kars ve Agn bolgelerinde de
gerilla etkin olmaya balaJll1, geriUarun girmedigi ve eylem yap-
madtgl Kiirdistan topragl kalmarrutl.
Kitle eylerni gerilla hayati onemdeydi. <;iinku koyler boal-
ml, gerilla ciddi zorluklarla yiizyiize kalml, donarum ve kaynak
gibi sorunlan bUyiimii, soyutlanma teWikesi yaaJll1tl.
bu tehlike alhyordu. Bu baklmdan halk ayaklanmasl, tamamen
gerilla eyleminin ve bir yerde iradi ve sabnnm uriinuydu.
GeriUa arttk tUm bolgelerde sadece bir askeri degil, ehirler-
deki halktn da ekonOrnik, toplumsal ve hukuki sorunlanm
bir siyasal ve idari otorite haline gelmiti.
Halk eylerni aydmlar uzerindeki etkisini gostermeye baladt. Za-
ten araYIlan belli bir smlra dayanan Kurt aydmlan artlk karar
aru gelrniti. Kendileri onciiliik etmeleri gerekirken, yoksul halk
onlara onciiluk etrniti. Kurt aydlnlan ve yurtsever politikacilan, 7
Haziran 1990'da Halktn Emek Partisihi (HEP) kurdular. Bu adlm
aydmlar tarihi onemdeydi ve yeniden dogu anlarruna geli-
yordu. <;iinku Turk egemenligi altmdaki Kurdistan'da ilk defa
Kurt sorunu ve demokrasiyi temel edinen bir legal
parti kuruluyordu.
Gelime HEP'le smldl kalmadl; Kurt halkmm sorunlanru ifade
eden basm Haftaltk Halk Gerfegi gazetesi yayma ba-
ladl. lnsan Haklan Dernekleri (tHD) kadar yayild!. Kurt
kiilturiinu aratlrma amaclyla enstitiiler kuruldu.
Kurt halktndaki bu devrimci-demokratik gelime onemli iki ola-
nak yarattl. Birincisi: Halkm tercihi kesin ortaya pkugma gore ar-
tlk ordu ve hiikumetlerin iddetten gerekirdi. tkincisi:
Kurt halkt yaratttgi demokratik mucadele ve siyasal orgutlenme-
siyle hem Turkiye halklyla birlikteligin kopriilerini oluturmu,
hem de eger kan dokulmeden siyasal gOriimelerle sorun
mek isteniyorsa bunun da oluturmutu.
Uluslararasl alanda da durum bir anda degirniti. Dunya, Kurt
intifadasl Serhildan'la tamlyordu. Kitle bakaldmsl bir anda Bau
Avrupa gazete ve televizyon ekiplerini, insan haklan kurululan-
run heyetlerini ve onlar kadar da diplomatlan Kurdistan'a ylgdl.
Ayaklanan, ozgurluk talep eden, PKK'ye baghhgml ifade eden
haIkU. Bu ytgmlan "terorist!" olarak nitelemenin bir ola-
mazdl. Dstelik ayaklanmalar Kurt halklrun kendini daha rahat du-
yuracagl kanallan da oluturmutu.
tki taktik: Demokrasi ve iddet
Kurt sorunu fiilen kendini kabul ettirmi, Turkiye gunderninde bi-
rinci sorun haline gelmiti. PKK ban ve siyasal
yaplyordu. Ancak Turk siyasi partileri, aydmlan ve Turkiye'nin
kaderiyle ilgilenmesi gereken kurumlar korkak davramyor, insiya-
tifi ele ciddi bir bulunmuyorlard!. Ordu ha-
len Turkiye'de hereye egemendi. Parlamentoyu igal eden parti-
ler arasmdaki farkhhklar ortadan kalklyor, Turk siyasi partilerinin
politikasl tekleiyor, en fazla Irkphk yapmak ve orduyu en fazla
ovmek en iyi parti olmanm oluyordu.
Burada iki giiciin taktiklerini oyle izah etmek mumkiin. PKK,
1990 Ylhyla birlikte demokrasi talebini ve Turk halktm ikna etme-
yi one aId!. <;unku demokrasi Kurt halkmm pkarlanna hizmet
ediyordu. Kurdistan'da demokratik kurumlar kurulmu, halk YI-
.....-..... .. ----- ... . .
,
166
167
gmlarl bu miicadeleyi ogrenmiti. Artlk demokratik kurumlar,
Tiirk devleti 'Ie yerel eliyle Kiirt ulusal taleplerini
frenlemek 'Ie yozlatlrmak kullamlamazdl. Bu aamadan son-
ra demokrasi, Kiirt halk demokratik eyleminin 'Ie ku-
rumlamasmm siirekliliginin giivence altma almmasml saglardl.
Bu niteligiyle demokrasi, Tiirk devletinin giittiigii
yordu.
PKK'nin demokrasi taktigine karl, Tiirk devleti iddet taktigini
temel aldt. Bunun de "demokratik kurum 'Ie arapan dinamit-
lemek, ortadan kaldtrmak, ortada sadece iddet blrak-
mak, bu ekilde PKK'yi de iddete itrnek gerekirdi". "Tiirk ordusu
silah 'Ie orgiitlenme olarak daha iistiin oldugundan 'Ie miittefikJeri
taraftndan siirekJi donattldtgmdan, nastlsa PKK fazla dayanamaz-
dt". Aynca bu ekilde Tiirk devletinin, "PKK'yi uluslararasl kamu-
oyuna terorist olarak lanse etmesi daha kolaydt!" AIDa devletin bu
politikasml hayata ipn once demokratik gosterileri dur-
durmasl, demokratik kurumlan kapatmasl, onderlerini oldiirmesi,
sindirmesi 'Ie cezaevlerini doldurmasl gerekirdi. Bunu yaparken
de miittefikJerini ikna etrnesi, destekJerinin devarntm giivenceye
almasl 'Ie insan haklan kurumlannm tepkilerini gogiislemesi gere-
kirdi.
Tiirk devleti, bir yandan yasal orgiitleri, gerilla miicadelesini le-
gal zemine yozlaurmak ve tasfiye etrnek kullanmaya
diger yandan genel olarak halka, ozelde ehir kitleleri-
ne yonelik yeni iddet yasalannt yiiriirliige soktu. Nisan 1990'da
kamuoyunda "Sansiir 'Ie Siirgiin (SS) Kararnamesi" olarak bilinen
424 Saytlt Kanun Hukmunde Kararname'yi pkardt. Vasa, degi-
iklikJerle Arahk 1990'da 430 saytlt KHK adlyla kanunlatt.
Tiirk devleti, kontrgerillanm bagml hemen hemen tiim
kitle eylemlerine ate Tiirk hiikiimeti, 23 Agustos 1990 tari-
hinde Avrupa Konseyi'ne yapttgl baVUruda "Giineydogu" olarak
tabir ettigi Kiirdistan'da sava oldugunu ileri siirerek insan hakla-
nna uymayacaglnt bildirdi. Helsinki G6z1em Grubu, Uluslararast
AI6rgutu (ai) 'Ie daha kurulu 'Ie hiikiimet, Tiirk devletini
insan haklanna uymasl uyanr 'Ie eletirirken, Tiirk yonetimi
ttnrntyordu. Nusaybin, Midyat 'Ie Ktzlltepe'de balayan kontrgeril-
la cinayetleri, Batman, Silvan, Cizre, Diyarbaklr, Ergani 'Ie Bin-
gOl'e yaytlrnttl.
kongresi ve Mehmet olayt
PKK, halk ayakJanmalan deneyine dayanarak 1990 Arahk sonu-
1991 Ocak ayt bamda 4. Kongresini yapt!. Bu Kongre birincisin-
den sonra Kiirdistan'da toplanan ilk kongreydi. Kongrede halk
ayaklanmaSlntn siirekliligi, kurtanlnu bolge, savam yayglnlaunl-
maSI, halkm topyekiin orgiitlenmesi 'Ie ordulamasl, sava hiikii-
meti, Kiirdistan genelinde ulusal cephe 'Ie ulusal kongre gibi ka-
rarlar ahndt.
Kongrede "enternasyonali Kiirdistan'da toplama" gibi iitopik ba-
Zl kararlar almrntsa da, diger kararlar PKK'nin gelimelerin geri-
slnde kalmamak ip,n titiz davrandlgl 'Ie zamantnda-planh
hazlrlandlgml yansltrnaktadtr. PKK tarihinde bu toplanu "Gerilla
Kongresi" olarak da adlandmlmaktadtr.
Ancak kongreden hemen sonra PKK yonetiminde aynhklar pk-
u. Bu defaki aynhgm balnt Mehmet Batman'm
Giresira koyiinden olan PKK'nin ilk kadrolanndandl 'Ie
PKK Kurulu Kongresine kaulrntu. 1980 yth balannda tutuklan-
ml, cezae,i direnilerinde yer alml, 1989'da ozgiirliigiine kavu-
mutu. <;:ok saylda kardei bulunan aile bireyleri de
PKK'nin Ancak bunlardan bir kesimi geri or-
giite tavlr alml, iltica etmilerdi. ise cezaevinden p-
kar pkmaz solugu PKK'nin yanmda almltt.
cezaevinde kaldlgl uzun ylllar olgulan aratlran,
bunlan tartlan, tezlerini savunmada
Inatp 'Ie Heri ikna giicii gibi ozellikler edinmiti. olayt geli-
tiSlnde Mahsum Korkmaz Akademisfndedir. Buradaki uy-
gulamalarve genel parti sorunlan iizerinde derin bir gi-
rer. Bazl ters uygulamalara miidahale eder. Ters gordiigii eylerin
.bcalan'da odaklaugl" sonucuna vanr. Bunu klsmen
tartltr. Ancak, PKK'deki doniiiimii algtlamada zorlantyor, bu ne-
denle Ocalan'm tek liderlik konumunu kabul edemiyordu.
cezaevinden beri yakmdan izleyen Ocalan da ona karl kukular
slraladtglm ozellikleri 'Ie teorik birikimiyle imsekJeri daha
iizerine Bu karlhkh kukunun apk diimanhga
d6niimesi
Ylne de Ocalan, 4. Kongre'de en biiyiik gorevi Cemil Baytk'la
blrlikte Mehmet verir. Bunlann getirdigi talimatta Ocalan,

168
169
"MK'nin feshedilmesini ve Kongre'ye kadar Hamllk Birimi'nin go-
rev yiiriitmesini" istemektedir. Oluturulan MK HaZlrhk Birimi'nde
Abdullah Ocalan, Mehmet Cemil Baylk (Cuma), Halil
(Ebubekir), Murat Karaytlan (CemaD, Osman Ocalan (Ferhat),
Saktk (Zeki) ve Guney Kurdistan'h Lokman vardlr.
Kongrede ozellikle giriimiyle; "mucadeleye onderlik
eden patti MK'si stratejik onderliktir", "Akademi, Suriye ve 1ran fa-
aliyetleri hakkmda soruturma aplmasl", "parti girdisi
pktlSI hakkmdaki bilgilerin MK'ne devredilmesi", "(dogrudan
Ocalan'a bagh) istihbarat olaylrun Iagvedilerek, yerine rapor ve
talimat sistemi ve gerektiginde MK karanyla muffetilik sisteminin
oluturulmasl", cezalandumalar hakkmda soruturma
hakslz yere cezalandmlanlann itibanmn iade edilmesi ve
bu tUr cezalandlrmalann MK karanna baglanmasl", "sivillere yone-
lik toplu cinayetlerin mahkum edilmesi", "Korfez krizi nedeniyle
oluan durumu halk lehinde degerlendirmek Guney Kurdis-
tan politik ilikiye ortak iktidar, ya da bu ya-
pllamlyorsa, kendilerine ve destek verilerek iktidar olmalanna
yardlma olunmasl", "gerilladaki ttkanmarun onune
savam Botan'dan diger bolgelere yaYllmasl" ve benzeri daha bir-
konu tarttlhr ve bir ktsml karar haline getirilir. Oluturulan
25 kiilik MK, askeri ve siyasi olmak uzere iki ana gorevlendirme-
ye gore bolUnmu, siyasi bolumun bama Askeri Konsey
Bakanhgl'na da Cangir HaZlr atanmltl.
Ancak bu kararlann tumumun de uygulanma alam Ocalan'm
denetimindeydi. Ozellikle stratejik onderlik, patti Guney
Kurdistan'la iliki tam ve guvenlik orgiitU, MK'deki gorev bolUmu
alanlanna ilikin kararlann Ocalan'm tepkisini alacagl muhakkak-
tl. <;unku, parti guvenlik orgutU kongre karan dogrultusunda
daglttlmasma ragmen, 1991'de Hezen Parastina Partt (HPP) is-
miyle kurulan ve bama Abdurrahman Kaylkp (Faik), Xebat ve
Terzi Cemal (Ali Omiircan) isimli kadrolardan oluan birimin
atandlgl Parti Guvenlik OrgUtU yine Ocalan'm denetimindeydi.
Nitekim kararlar Ocalan'a ulatmldlgmda biiyuk tepki gosterir,
"bunlar Kongreyi ele sizin haberiniz yok" der ve Meh-
met ve Cangir HaZlr hakkmda mudahale karan ahr. Oca-
lan'm talimatl ARGK Ana Karargahl'na ulatmldlgmda, MK'nin 7
uyesi hazlrdlr. Bunlann yapugl toplanttda; KaZlm Kulu ve
Mervan'm red oyuna karlhk, 5 oyla ve HaZlr hakkmda so-
ruturma aplmasl karan ahmr ve ozeletiri surecine ahmr.
Olaylann oldugu 1991 bahannda Guney'deki halk Saddam Hu-
seyin kaprak smlra YIgtilr. Turk ordusu slmrdaki
PKK kamplanna saldtnr. Zap vadisinde bulunan Cemil Baytk'm
yonetimindeki egitim kampmda tutukludur. Turk ordusu-
nun saldmsl iizerine Baytk, serbest blraklr. Saldm boyunca
250 gerilla adaytyla birlikte geri cephede banmr. Bu arada
ARGK Selanis ve Batufe bolgelerinde Irak birliklerine sal-
dtnp, 39'unu oldurmu, 42'sini esir alffillardt.
Ama muhalefet denince hereye karl pkmak yanllma
duer. bazl arkadalanna yazdlgl mektuplar Ocalan'm eline
PKK'nin Giiney Kurdistan'da 1991'deki anti-Saddamci
ayaklanmaya kattlmamasml da eletirir. Halbuki Guney Kurdistan
tuzagma PKK'yi zararlan zor giderilir bir stratejik yanhtt. '"
Belki de bu durumu goren Ocalan, "Guney'deki ortam
Saddam yine duruma egemen olacak. Bu apdan Saddam
ne yonelik saldmlarm hemen durdurulmasml" ister. Ama mahkum
ettigi yanha, sonraki yl1larda PKK'nin kendisi dutU.
Tekrar soruturmaya alman bu defa ajan yapl-
hr. Baka kalmayan Ocalan tarafmdan soruturma
yapmakla gorevlendirilen ve 0 da cezaevinden pkffil olan Ab-
durrahman Kaylkp ve Cangir HaZlr (San Baran) birlikte
Bunlar, Vejin (Yeniden Dirili) adlm verirler. PKK'nin
mucadele taktiklerine karl neler getirdikleri "slr!" olan grup hak-
ktnda Ocalan'm yaptlgl degerlendirmeler, l1TEM efi A. Cern Erse-
ver'in Urgendeki Tezgab (1993) kitabmda yeralan bir
mektubu ve tabi ki dedikodular dtmda, kimse birey bilemedi.
Ancak Vejtn orgiitlenmesi yeralanlar sonra yapabil-
dikleri apklamalara gore "Baglmslz Demokratik Birleik
Kiirdistan ianna bagh olarak PKK ruhunu yeertmek"ti, "emek ve
kanla yarattlan degerler ciddi risk alttndaydl", "Ocalan'm gelitirdi-
Si tasfiyelerle orgUt boa pkanlffil, bir tarikata donutUriilmutU.
Boyle bir yaplyla baanya ulamak murnkun degildi."
PKK'de baanh olma ansl az olan gizli muhalefet
hareketini orgiitlemeye kalklu. grubunun oncekilerden
onemli bir aynhgl uydu: Tum oncekiler Avrupa'da geliirken, Ve-
jin Grnbu sava alarunda orgUtienmeye kalktffiltt. Nitekim klsa
171
it
170
siired.e de oncekiler gibi dogrudan Ocalan'l hed.ef aldl. Ki
Ocalan, grubu bamdan beri mahkum, etmi ve aktbetini belirle-
miti. Ocalan, "Turgut Ozahn PKK'yi legal zemine
ve ]tTEM Ersever'in PKK onderligini eylemlerle tasfiye etme
plarunm olarak"5 niteledi ve tasfiyeyi hedefledi.
Batman, Diyarbaklr, tstanbul, tZmir ve daha ehir-
de baglanttlar kunnu, Avrupa'da Ocalan'la ters diien PKK'liler-
den bazdanyla ilikiye SUriye denetimindeki Kiirdistan
grup kunna girmiti. Ama bu, baan anlaffil-
na gelmiyordu. Devletle PKK arasmda yaratmak, ya-
atmak ve goriilerini kamuoyuna aktarabilmek,
olmanm da otesinde neredeyse imkanslz hale gelmiti. Nitekim
Ocalan ezecegi aru keyifle bekliyordu.
Bu an da bir grup arkadalyla SUriye'nin egemenligin-
deki Kiirdistan Kamilo ehrindeyken gelir.
yanmdaki arkadalanndan Abdurrahman Kaylkp ihanet eder:
Ocalan'l arar ve .Beni affederseniz yerini gosteririm" der.
Eylem PKK'nin Kamilo'da sorumlusu olan Mahmut
ve komutasmdaki kod isimleri Orhan (Liibnanh Kiirt), Azat (Ka-
ffillolu) ve Muhyettin (Suriye'nin Derik kasabasmdan) kii go-
revlendirilir. Onlara: .Ne SUriye, ne halk, ne de PKK zarar gore-
cek. Eger baannasaOlz yargtlarurslruz" denir. 1 Kaslm 1991 gecesi
ve arkadalan uykudayken yaptlan saldmda, ve ya-
rundaki kad!nlardan DiIan (kod isim) hayauru kaybetti.
oliimline sebebiyet veren Kaytkp, olaydan sonra Tlirki-
ye'ye .KaYlk9, Mustafa Bayrak (asu ad! Faysal Esen) isimli
kiiyle birlikte 27 Kaslm 1996 tarihinde tzmit Gebze'de polisin
iiphe iizerine durdurdugu 34 FBM 44 plakah otomobilde yaka-
landl. telsiz, tabanca, mermi ve bulunur. Kaytkp,
palise 'Emniyet IStihbarat Daire Bakanhgl'nda gorevli Hanifi AVCl
ve tstanbul Emniyet Miidiir Muavini Reat'a bagh gorev yapuklan-
nt, kimlik ve malzemelerin AVCl tarafmdan verildigini' soyler. Du-
rum Ankara'ya tstihbarat Daire Bakanllgma bildirilir. Buradan a-
htslann herhangi bir resmi ilem yaptlmadan hemen blrakllmasl
talimau ahntr ve talimat uygulantr." Bu bilgiyi tekilattan aynld!k-
tan Sonra ABD'ye yerleen MtT eski yoneticilerinden Mehmet Ey-
mih kendi internet sitesinde (www.atin.org) vermektedir. Buna
gore KaYlk9'Oln oliimiinden sonra polise kesin-
Eymiir, KaYlkp'nm 1979-1990'daki tutuklulugunda
poUsle baladlgml ileri surmesine ragmen, bu iddia ke-
.In degiIdir.
Saldmyl orgutleyen Mahmut olaydan dolayl SUriye'de tutuklan-
dl. Orhan gerilla iken 1994'te Agn bolgesinde hayatml
kaybetti, PKK bu olaydan sonra Vejin hareketini yaparak
orgut bir temizlik hareketi gelitirdi. Herkes kolayca
Vejfnci damgaSlnt yiyiyordu. Masum gendn bu basunna hare-
ketl slrasmda hayattnt kaybettigi halk tarihimize kara bir leke ola-
rak kaztlan bir slrdlr! Ama mutlaka ayd!nlattlmasl gereken bir sIr!
Tekrar Kongre kararlanna donersek: PKK 4. Kongresi'nde Gli-
ney Kiirdistan'a iIikin aiman kararlar ne olursa olsun, kongre
sonraSI uygulamada PKK, daha 3. Kongresi'nde devrimini Kuzey
Kiirdistan'la smrrlayan program ilkesinde degiiklik yapml, on-
derlik alamna tiim Klirdistan'l dahil etmi ve bunun uygulamasma
bahyordu. Karar riskliydi. Gliney Klirdistan'da
t1malar ve komplolarda pimi PDK ve YNK yard!. Bunlann de-
netiminde binlerce silahlt pemerge ve arkalannda da onlan rahat
kullanan dl Yard!. En tehlikelisi burasl komplo alamydl.
PKK'nin Gliney Kiirdistan'a ilikin iki uygulamasl onemliydi: Bi-
rindsi; Botan-Behdinan Sava HukUmeti'ydi. Bu karar istemde bi-
le biiyiik bir devrimd meycian okuyu, ama aym zamanda
yeni saldlOyt gogiislemenin karar Tiirk dev-
leti kadar lrak ve tran'l da urkiltiiyordu. Ustelik varhk ve gelecek-
lerini bolge statiikosuna endeksleyen PDK ve YNK, bu oluumla
ittifak yapacak durumcia degillerdi. PKK'nin bu durumu ne kadar
hesapladlgl biUnmez ama, PKK'nin bu amaClna ulamasl PDK
ve YNK'yi iddetle amayt da hesaplamasl gerektigi aradan
zaman, aCl olaylarla da olsa apk gosterdi.
tkincisi; PKK desteginde Gilney Kiirdistan'da kurulan Parliya
Azadiya Kurdistan'dt (PAK, Kilrdistan OZgiirliik Partisi). PAK'm
taban bulmaslrun siyasal koullan varsa da, pratikte buna ulama-
Sl zordu. dinamizmiyle kurulmaffiltl. Aynca PDK ve
YNK egemenlik alanlannda muhalif bir Kurt orgiitiinii yaatma-
makta ustaydtlar. Komplo ve iddetle muhaliflerini ortadan
kaldtnyorlardl. Nitekim PAK ancak bir ytl omiirlii olabildi. Bu ne-
denle PKK, 1993'le Giiney Kilrdistan'daki gelimelerde dogrudan
kendi adtyla yeralmaya baladt.
173
172
Korfez TUrk devletinin politikasl
1990 Yllt sonlannda Irak ordusunun Kuveyt'i igali, Batl'mn Kor-
fezdeki petrol pkarlanm tehlikeye diiurdu. ABD ve muttefiklerin-
den oluan uluslu ordu, 1991 klmda Irak ordulanm yenerek
Kuveyt'ten attl.
Korfez Saval, Kurdistan'l bir anda politik gelimelerin ve sava-
lfi odagl haline getirmiti. Savata ABD'nin yamnda yeralan Turk
devleti, bolgedeki surecinden yararlanarak etkisini Guney
Kurdistan'a kadar yaymak istedi. Ama Kiirt sorunu ve ulusal mu-
cadele bu hedefin onundeki en buyl1k engellerden biriydi. Bu ne-
denle Cumhurbakanl Turgut azal, Kurtleri yumuatmak "fe-
derasyon da dahil tiim tartJ.l1abilir" diyordu. Ama ordu-
nun surdurdiigu iddet uygulamalan nedeniyle bu sozlerin anlaffil
kalffilyordu. Vine de azal'm Tiirk devlet politikasmda Kurt soru-
nuyla ilgili yarattlgl bu degiiklikler uzun Ylllar gundemde kaldl.
azal'm apklamalan farkh tarzda yorurnlara Bu yorum-
lardan en u gorii aglrhk kazandl: 1991 Korfez Savalfida,
Turkiye'nin ABD'nin yamnda yeralmasl karlhgmda ABD, Tiirki-
ye'ye Musul-Kerkuk petrollerinden pay, ya da buradaki Kurt bol-
gesinin denetirni soztinu vermiti. Turk baslmnda hergiin yaymla-
nan Musul-KerkUk'u igal senaryolan, Tiirk devletinin boyle bir
plan ve amacmm oldugunu gosteriyordu. Bunun yamslra bu olay-
lar srrasmda bUyiik devletlerin mudahalesiyle ortaya muhtemel bir
Kiirt pkmamasl de onlernler ahyordu.
Turk devleti, bir yandan yumuak Kiirt halkml aldat-
maya ve diinya kamuoyunu yamltmaya diger yandan
Korfez Savaml bahane ederek Kuzey Kurdistan'm smrr bolgeleri-
ne binlerce asker ve zlrhh Ylgdl. Tiirk ordusu, Irak'a karl sa-
vamak yerine Botan bolgesini boaltu, adeta insanslzlaurdl.
kalan ulusal birlik
Korfez savamm bolgedeki dengeleri etkileyecegini goren PKK,
PDK, YNK ve l-KDP, 1991'de ulusal birlik Haz,rl,k Ko-
mitesi kurdular ve onemli siyasal pkmaYI
Ancak sozti tam yansltmamakta-
du, bir ay sonra Giiney Kiirdistan'da halk ayaklanmalan
ba,laymca, PDK ve YNK ulusal birlige daha fazla sanlma yerine,
g1rl,lmden aynldllar. Boylece Kiirt halkl adma tarihi bir flrsat kap-
rllml' oldu. Bu flrsatm kapnlmasl Kiirt halklna pahahya maloldu.
C;:unku, sonraki Ylllarda PDK-YNK ve PKK-PDK arasmda meydana
gelen binlerce insan hayaum kaybetti. <;:at1malar
Kurt sorununun geciktirdigi gibi, halkln ulusal kurtulu
ve umuduna biiyiik darbe vurdu. Halbuki bu birlik giriimi,
en kotu haliyle bir kururnlamaya vardtnlabilir ve en azmdan Kiirt
orgutleri arasmdaki onlenebilirdi. PDK ve YNK'yi de-
Aerlenlendirirken, ulusal birlik sergiledikleri bu
olumsuz tuturnlan hep gozoniinde tutulmaltdlr.
Kendiliginden ayaklanmalann iizerine otunnak isteyen PDK ve
YNK, Irak ordusu saldmnca halkl kaderiyle babaa blraktl1ar.
Yuzblnlerce insan perian halde Tiirkiye ve lran'a Slg11ldt. Yiik yi-
ne Kuzey Kiirdistan ve PKK'nin iizerinde kaldt.
Balk giiciiniin iktidara
Korfez saval ve Guney Kurtlerinin draml, Kiirt halkmm ulusal bi-
ve eylemini kampladl. Kitle eyleminin oniine
TUrk devleti, HEP'in girmesine izin vermek zorunda
kaldl. 1991 ylltnda yapl1an genel HEP, Kiirdistan'da bi-
rind parti haline gelerek 22 milletvekili pkardl. Tiirkiye meclisi,
HEP'ln katllmaSlm onlemek erkene almlu. HEP, bu
tasfiye engelini amak SHP ile ittifak yapmak zorunda kalffil-
tI. Genelkurmayhk SHP'ye, "HEP'i denetleme ve deneysizliginden
yararlanarak biinyesine alarak tasfiye etme" gorevi vermiti. HEP'i
sokarak "gerillaYl legal zemine tasfiye etme ama-
Cl" da hedeflemiti. Tiirk devletinin tiim bu sinsi planlanmn yam-
sua, azal ve sorunun banpl denemek
amaClm giittiigii, zaytf bir varsaylm da olsa soylenebilir.
Ancak toplumsal-ulusal ve siyasal bu tasfiye
plamm boa pkardl. Hereye ragmen kitlenin demokratik eylemi
ve HEP'in TBMM'ne girmesi, Tiirkiye Cumhuriyeti tarihinde Kiirt
sorununun ilk defa banpl yolla olanaklanm yarattl.
Parlamento, HEP'in varhgml bu ekilde degerlendinne olanagml
175
174
Aym zamanda Tiirkiye'de siyasal partiler, iilke yoneti-
minde ve temel sorunlarda birincil soz hald<l giicii olma olanag!m
elde etmilerdi. Tiirk siyasi partilerinin siyasal sorumluluklanna
sahip pkmaS! durumunda bunlar sozkonusu olabilirdi. Ama parla-
mento bu degerlendirmek istemedi. Meclisin yeni donem
giiniinde halklann iizerine yemin eden leyla Za-
na ve diger HEP milletvekilleri saldmya ugrachlar. SHP yonetimi,
Genelkurmaym tepki ve uyarak Leyla Zana ve Hatip
Dicle'ye disiplin cezaSl verdi, sonra partiden attt.
Gerilla ve kitle eylemiyle inisiyatifi elinde tutan PKK, 1991 Ylhn-
da koy koruculan sHaWannl brrakma af pkard1. Bu
uyan yiizlerce korucu silah brraktt. PKK, ulusal
maya aglrhk verdi. Tiirkiye'de haftahk Yeni Olke gazetesi 0990-
1993) bu kabarma ve iiriinii olarak yayma
d1. halk ulusal komiteler etrafmda hlzla orgiitlendi.
Tiirk siyasi partileri, belediyeleri ve adalet mekanizmasma altema-
tif olarak halk organlan Halk, arttk karakoUara ve
mahkemelere gitmiyor, sorunlanm Ulusal Halk Komiteleri ve ge-
riUa birliklerinin yanmda Gyle ki Cizre, Nusaybin,
nak ve daha devletin mahkemeleri ve karakoUan
duruma geldiler. Devlete vergi verilmiyor, PKK'nin .go-
niillii vergi" ve .askerlik sistemi" daha iyi
Turk devleti yeni bir bask! yasasma Nisan 1991'de
3713 say! lie unlu Anti-Teror Yasas,'nt Bu yasa ile sadece
PKK'liler degil, onlan destekleyen herkes terorist Han ediliyor ve
hedef haline getiriliyordu. Bu yasa ile birlikte, grevi ve yiirii-
kanlanlar, kepenk kapatanlar, hayatlm kay-
bedenlerin mezanru ziyaret edenler, Kurdistan'daki olaylan basm-
da dile getirenler, rapor haline getiren insan haklan
temsildleri, sendikactlar ve mecliste dUe getiren HEP'liler hedef
haline getirildi. Kay ve rumu hedefti. 7 Temmuz 1991'de
Kurt politikac! ve Diyarbaktr tnsan Haklan Demegi Vedat
Aychn'm kapnhp katledilmesi ve kontrgerilla cinayetlerinin bir
onceki ytla gore ikiye katlanarak iki yiizu bulmasl bu politikaOln
iiriinuydu. 28 haziranda Uludere'nin Segirka Taburunda
Hilal Belediye Yakup Kara ve yamndaki dort koylusu
dizildi. Hemen hemen tiim kitle gosterilerine
kural haline geldi. 10 Temmuz 1991'de Diyarbaklr'da Vedat Ay-
chn'm cenaze toreninde ozel timin ate etmesi sonucu 10 kii ha-
yat!m kaybetti. 24-25 Arabk 1991 gunleri lice ve Kulp'ta cenaze
torenine kattlan kitlenin uzerine apldl, 10 oldii. Turk or-
dusu, Guney Kiirdistan'a bir daha saldlrdl. PKK bu saldm-
yt Tiirk ordusu, PKK'yi artlk bu alandan askeri
operasyonlarla sokemeyecegini (Ad, gefen olaylar ve
6lenler ifin ek 2ye bkz, s. 498).
3 Arahk 1991'de tdil'de Mikail Bayru isimJi Asuri'yi oldiiren Hiz-
bullah, kontrgerillamn yeni orgiitii olarak cinayetlerine
duo Elemanlan polis ve ozel tim karargahlarmda egitilen \"e dini
maske giydirilen bu orgiitle cina}'etler kamuoyuna "PKK-Hizbul-
lah iiriinu" eklinde yanslt1byor, devlet, bu ekilde ci-
nayetlerin sorumlulugunu iizerinden atmaYl hedetliyordu. 1991-
1995 doneminde yiizlerce Kiirt aydm! ve yurtseveri Hizbullah rni-
litanlannca katledildi. Hedef tiimii de kurum temsilci-
leri ve yerel halk onderleriydiler. Olaym bu devletin
amaCIT11 net gosteriyordu: kitlelerinin 11lusal talep ve orgiit-
lenmelerinin online ipn onderler ortadan kaldmhyordu.
ARGK hareketli. saval deniyor
PKK askeri binlerce gerillaya sahip olmu, Kiirdistan'm
dort bir yanma yerlemiti. Diyarbaklr, Dersim, Mara, Serhat
(Kars-Agn), Bitlis, Mardin ve Botan gibi b61gelerde egitim kampla-
n kurmutu. Gerilla Kiirdistan'da iktidar gucii olmu, halkla tam
bir Etkili silahlarla ve sava
taktiginde ustalaffi1 geriUalar, gunler siiren girebili-
yor, bolgede geni alanlan tutma operasyonlarrnl He
yiiriituyorlard1. ARGK hareketli taktigine yapmlt1.
1991 ytlmda bolgesinde Tal ve Avyan (Dereler) koylerinde
bulunan Turk ordu birliklerine yapilan ve onlarca askerin oldiigii
baskmlar, bu taktigin baanh eylemJerindendi.
Gerilladaki bu gelime ARGK i9n taktik bir ve tarihi bir
adlm olmakla birlikte, beraberinde kaybl da getirdi. Geril-
lamn ytgmlamasl beraberinde lojistik, egitim ve uslenme sorunla-
nm getiriyordu. Durmadan taktik yenileyen Turk ordusu istihbara-
tim ve uriin altyordu. 1991 ve 1992 kltnda, ozellik-
177

: I"':,,
in

ilM

lili
'f
,H

I!'
Ii
"i'
:1'1
I,:,
176
Ie Diyarbaklr, Bingol ve Mara bolgelerinde ARGK'nin us-
lenme noktasl ve egitim kampl, Turk ordusu tarafindan kefedildi
ve sert kl koullanndan dolayt gerilla bUyiik kaYlplar verdi.
Bunlann henuz sava koullanna hazlr olmayan ve
yeni katllan gerilla adaylanydl.
ADD Giiney Kiirdistan'a yerleiyor
lrak ordusunun Korfez sava1 ardmdan Guney Kurdistan'a saldlf-
masl ve Kurt yaanmasl uzerine ABD, bolgeye mudahale
ederek 36. enlemin kuzeyini guvenlik bolgesi ilan etti. Ancak
Kurtler hayati onemi olan Kerkuk petrol bolgesi de dahil bir-
cok bolge Irak'm denetimine brraktlffi1t1. ABD, Kurt bolgesini Or-
tadogu planlan bir tahtasl olarak kullanmaYI planlt-
yordu. Ama ne olursa olsun Kurtler, onemli bir frrsat yakala-
ffi1lardt. Aynca bu yeni statiiko ile Kuzey ve Guney'deki olaylarm
birbirini etkilemesi daha fazla arttl; bu iki neredeyse siyasal
olaylar apsmdan butunleti.
19 Mayls 1991'de yaptlan Federal Kurt Y6netimi ku-
ruldu. Eger iyi degerlendiriseydi, Kurtler apsmdan onemli bir
gelimeydi. 15 milyon kiinin oy kullandtgl u parti ve or-
gutler kattldl: YNK, PDK, Zabmetke$en Kurdistan
Sosyalist Partisi-Irak (PSK-I), Kurt Sosyalist Partisi (PASOK), Kur-
distan Demokratik Halk Partisi (PGDK), Irak Komunist Partisi-
Kurdistan Seksiyonu, (IKP), Hizb-i lslami (lsIami Parti), Fillebe
Kurdtstana YekbUyi (Kurdistan'daki Hiristiyanlar BirligO, Fillebe
Demokrat (Demokrat Hiristiyanlar), Hereke Demokrate Asuri
(Asuri Demokrat Hareketi), Kildane Asuriye Demokrat (Demokrat
Asuri Ktldanileri). partiler %7'lik barajl aamadlklanndan
105 milletvekilligi %46 oy alan PDK ve 0/044 oy alan YNK arasmda
%50-%50 olarak paylatldt. PDK ve YNK, geri toplumsal yapl ve
aynmlara dayantyordu. Varltklarml bolgedeki egemen si-
yasal guclere tabi ktlan bu iki orgut arasmdaki rekabet ve
malar artlk geleneksellemiti. Kurt Yonetimi kurulmu olmasma
Zaxo'da ustlenmi r;ekir; Gur; yonetim uzerinde etkiliydi.
ABD, Kurtlere bu "iyiligil" yaparken Zlttlnt da hazlrlamlt1. Kurt
ekonomik olarak Turkiye'ye baglmll klhndl. Turkiye,
Kurtlerin tek pkl kapisl haline getirildi. Boylece Turk devleti,
1991 pIma kadar lran'a baglt hareket eden PDK ve YNK'yi deneti-
mine ahyor, aynt zamanda bUyiik slkmttlan olan ve siyasi olarak
tutarslz Kurt orgiitlerinden oluan Kurt yonetimini PKK'ye kar1
kullanma flrsatlnt yakalaffi1 oluyordu. Ama 6te yandan Turk dev-
leU, PDK ve YNK iizerindeki denetimle Kurt y6netiminin kurum-
lamaya gitmesini onlemenin olanaklannt da elde etmiti. han ve
Irak'm ABD'yle ilikileri son derece gergin oldugundan, bu degi-
Olklik ABD'nin de hesabma geliyordu. ABD plant haraket
eden Turk devleti, engellemeyi onlarla ragmen aym
zamanda lran ve lrak adma da yaplyordu.
Denge yth: 1992
1992, PKK apsmdan karar ve kader ytlt oldu denebilir. Askeri ola-
rak bolge kurtarma taktigini deneyen PKK, bununla gerilla saval-
nm daha ust bir aamasma gelmi oluyordu. Turk ordusunun bu-
y(lk birliklerini imha ederek alandan 0karmayt ve alan kurtarmayt
hedefleyen bu taktigin en yetkin eylemi 15 maytsta Uludere bol-
aesinde yaptldt. 200'den fazla gerilladan oluan ARGK birligi, Ner-
wh (Tadelen) k6yiindeki Turk askeri bolugune saldlrdt. \=arpl-
malar,S km'lik alanda 18 saat surdu. Turk ordusu bUyiik birlikler,
tlnklar, sava 'lie helikopterlerle kattldt.
.len baskmt ir;in ek 3'e bkz, s. 504). Bu buyiik Kur-
cIi.tan'm dort bir yanmdaki eylemler elik etti. baskmlan ve
Idtlesel gosterilerde bUyiik artl oldu. Eylemler Turkiye'ye yansldl.
ttlrk turizm tesisleri gerillalann hedefl haline geldi 'lie buyiik dar-
be
"Ii
aldt. Kurdistan'daki 300 bin mevcudunu aan Turk ordu birlik-
ve yardimci kuvvetleri savaa surl1lmutii. PKK, fHlen bu guce
karOl koyuyordu. Turk ordusunun kaytplan doruga pku:
PKK sadece Kurdistan'da degil, dunyarun dort bir yanma dagtl-
IN, Kurtleri etrafmda toplamayt becerrniti. Almanya'nm Bochum
flhrinde yaptlan Birinci Kurdistan Uluslararast Kultur Festiva-
Itnde 100 binden fazla insan bir araya geldi. PKK'yi destekleyen
Ye her birine binlerce insamn kattldtgl mitingler birbirini izledi.
'rork ordusunun yapugl her katliama kar1 binlerce Kurdun pro-
lII.to gt>sterileri yapmasl artlk gelenek haline gelmiti. Uluslararasl
178 179
alanda bu defa kuatmaya alman Turk devletiydi. Dostlanmn
ziinde bile Turk devleti, surekli insan haklan ihlalleri yapan,
mokrasiyi ortadan kaldrran sablkah bir devlet durumuna gelmi1:i.
Kurt halkl legal zemininin tiim alanlannda ulusal kururnlann te-
melini attl. PKK, devletin iddette dayatmasl ve demokrasi yolunu
kesin kapatmasl uzerine altematif ulusal orgiitleri hlzla kurmaya
balam. TLlrk ve kontrgerilla birliklerinin iddetine rag-
men PKK, ulusal yargl, egitim, kendi kendini yonetim ve vergi
sistemlerini oluturmada biiyiik baan sagladl. Sadece Kiirdis-
tan'da degil, Tiirkiye'de de baSin tarihinde iz blrakan ve ayru za-
manda Kiirdistan'm ilk giinlLlk gazetesi 6zgur eundem (30 Mayts
1992-14 Nisan 1994) baladl. Kurdistan'daki uyarum sesi
olan 6zgur eundem klsa surede uluslararasl alanda otorite ve
Kiirdistan'daki gelimelerin en dogru ekilde ogrenilebilecegi ba-
Sin orgam durumuna geldi.
DYF-SHP 0991-1995) koalisyon hLlkiimetinin guttiigu kanh po-
litika nedeniyle SHP listelerinden parlamentoya giren HEP millet-
vekilleri istifa ederek, Ozgur[uk ve Demokrasi Partist'ne (OZDEP)
girdiler, 4 Temmuz 1992'de de HEP'e geri dondiiler. Kiirt parla-'
menterlerin bu kararhhgl, savam keskinliginin parlamentoya yan-
sldlgml gosteriyordu.
deneysiz1ik ciddi bir zaafa
Bir insan de, bir siyasal parti de, bir halk de
kural vardlri yaamadan deney sahibi olunamaz ve risk goze ahn-
madan gelime saglanamaz. Bu baklmdan PKK'nin bu
pratigi degerlendirilirken, ylglnla taktik ve orgiitlenmeyi denedigi
ve mutlaka baarma azmi He savatlgl ahnmahdlr.
Ancak bu ilkeye slgmarak, yaptlan ciddi hata ve yanhlar gozar-
dl edilemez. <;unkii PKK bu ciddi hatalar yaptt. PKK ideo-
lojik degerlendirmelerdeki tutarhhga ragmen pratikte legal zemine
ve konurnlanrun otesinde rol atfetti. Legal kurum-
lann gosteriine kanan PKK ve aymnlar, devlet kururnlan ve i
diinyasmda etkili konumda bulunan Kurt yurtseverlerinin siyasal
kimliginin apga pkmasina Boylece zaten bunlan tasfiye
etrnek isteyen MGK'ye bir anlamda "yardlmo" oldular. Aydlnlar,
gerllla eyleminin birikime dayanarak ihtiyae duyulan le-
gal siyasal mucadeleyi ve kurumlamaslm yaratacaklanna ve bunu
bir gelenek haline getirmek phacaklanna, gerillanm slogan-
lanru awlar. Halbuki geriUarun slogarum atan zaten vard..
Aydml bu durumu Kiirdistan tarihindeki geleneksellemi
ann
ve orgiitsiizliikleriyle bir ozellikti. Aynca
hereyi gerlUaron ve buna asIa ters diiulmemesi gerekti-
de dogruydu. Ama bu dogrulara ragmen aydlnlar kendi gele-
neklerini yaratrnak zorundaydllar. Bu zorunlul
uk
donemin gorev-
leri kadar, gelecek apsmdan da onemliydi. <;iink'ii bir orgiit
ulusal kurtUlua onciiliik etse bile, halka ulaml demokratik gele-
nek ve kurumlann taIYIC1S1 ve kanaUan aydlnlardl. Neticede Kiirt
aydlnlanmn bu zaaflanm da kuUanan kontrgerilla, oldurme, iten
atma, maddi olarak cokertrne ve diger psikolojik yonternlerle, ak-
tif aydml , devlet kurumlan icinde Kurt halk miicadelesine sem-
ar
pati duyan biirokratlan ve iadarnlanru tasfiye etti. Bu tasfiyenin
aCISI 1994 ve sonraki ytUarda goriildu.
Birden bire toplum
u
yonetme konumuna gelen gerilla, kitleye
aphrken apk verdi. Saflanndaki nicel ikinligi, askeri yetkin-
leme ve orgiitsel saglamhga doniitiiremedi. Toplumun ilgisi ayro
duyarhhkla degerlendiremedi. Sozde illegal olan cephe orgiitlen-
nin
mesi, hantal bir yaplda ve sald1fllara apk oldu. Kitle eylemi sii-
rekli olmaSlTIl yol ve yonternleri bulunamadl.
Yerel iktidar giicii haline gelen geriUa, deneysizligin iiriinii ola-
rak halka karl ciddi hatalar yaptt. GerlUa, insan haklan i-
leyen bir devlete karl savatlgmdan, kendisinin de insan haklan
ileyebilecegini ve bu ihlaUerini halk adma sorgulayabilecek
mekanizmal oluturulmasl gerektigini hie diiunmedi. Kendisi-
ann
nin yaranCISI oldugu slgmarak, donem son
derece onemli ve zorunlu legal siyasal kururnlamaya a1fl dere-
cede miidahale etti; adeta bundan zevk aId.. Bu kururrtlar, gerilla-
ron lojistik ve taktik ihtiyaclanm goren arac
lar
olarak ilev gordii-
ler. Halbuki bu kurumlar olmahydl1ar. GeriUada izah edile-
meyen bir tutuculuk ve klskancbk geliti. "Reformist anlaYllar ge-
limesin" diye ve denetim adma, tamamen degiik ileyileri ve
Cahma tarzlan olan (iistelik devletin siirekli istihbarat izlemesi,
komplo ve saldmlan alunda olan) siyasal kurumlar ve aydlnlar,
uygun olmayan atamalar ve direktiflerle yonetilmeye ..
181
180
Bu ilkesel hatalar aydmlann zaaflanyla birleince, devletih saldl-
n 'Ie komplolarml kolaylat1rdt. Halbuki oturmu legal siyasal
Itma, gerillarun iini kolaylatlracaktl. Dstelik bu, gerillarun
temel bir amaclydt. Legal siyasal sadece ideolojik tespit-
lerle yiiriimezdi; bu kendi kadrolan, tam 'Ie onderleri
olmahydt. Gerilla miicadelesi 'Ie legal birlikteligi 'Ie
birbirini etkilemesi zorunlu bir de, baglmslz tarZlnt 'Ie
kadrosunu yaratrnayan legal siyasal ulusal kurtuluun bir
ayagmm kmk olmasl ve gerillanm yiikiiniin artrnasl demekti.
Bu donemde yapllan ciddi bir ilkesel yanh da uydu: Kabarma-
run cokusuna kaptlan PKK onderligi, PKK yonetim kademelerin-
de yatay luz verdi. Halbuki "abas yolcular" en bu do-
nemde ortaya pluyordu. Ayru cokuya aydmlar da kaptlmca, bir-
hafta once "korkak" 'Ie hatta "feodal" 'Ie da-
ha ileri nitelemelerle tantrnlanan kiiler birden, bir PKK yoneticisi-
nin ytllarca siiren miicadele 'Ie fedakarhgma ragmen elde edeme-
digi yetkiyi elde ettiler. Daha dogrusu gaspettiler ya da kendileri-
ne "bahedildi." Halbuki diiniin atama 'Ie bah-
etmeyle bir giinde "proleter" olamazdl! Ki bata bu yetki liitfun-
den zevk alan kimi aydtnlar, koullar zorlamca kendi eski ko-
nurnlanna donmek istediklerinde ya donemediler ya da tekrar es-
ki nitelemelere maruz kaldtlar.
Bu yatay ileriki PKK'nin bama ciddi sorunlar
'Ie halen Kimi aydmlara bu yetki liitfuriun onlara
duyulan giivenle alakasl yoktu. Ortada bir ideolojik tutarslzltk 'Ie
yetkinin keyfi dagltlffil 'lard!. <;::iinkii bu yanlta e zamanlt olarak,
erken kurtulu iimidine kapllan PKK yonetiminde, PDK'dakini ge-
ride blrakan aristokratlama egilimleri geliti. Halbuki PKK'nin
Kiirdistan politikasmda yarattlgl 'Ie PKK'nin halk tarafmdan be-
nimsenmesinin en onemli nedenlerinden bir tanesi, feodal onder-
liklere tavrr almasl 'Ie siyasal yonetimde halkm demokratik giidi-
nii savunmaslydl. Kendi aralanndan kiilerin, kendi
lanrun yonetici 'Ie komutan oldugunu goren koyliiler 'Ie
aydmlar bu davaya sanldtlar. Ama 1992'de olan slraladlglm yanlt
uygulamalar, hallun bu duygusuna tersti. Neyse ki, bu uygulama-
lar hallun bilinci He baanslzhga ugramaktadlr!
182

Asker! MGK toplantts1
MGK toplantlsl, Agustos 1992 tarihinde Diyarbaklr'da yaplldl.
Toplantl sava tamtamlanntn daha hlzlt anlaffilna geli-
yordu. <;::iinkii ilk defa boyle bir ey yaplltyordu. MGK'nin Ankara
dlmdaki bir ehirde toplanmaslrun ornegi yoktu. AIDa bu defa 1s-
tanbul ya da 1zmir'de degil, Kiirtlerin bakenti olarak bilinen Di-
yarbalur'da toplaruyordu. Kiirtlere kar1 govde gosterisi ya-
plhyor, katliam mesajl veriliyordu. Ordu iddet istiyordu 'Ie tiim
siyasi partiler buna uyacaktt. Saptanan strateji iki yonliiydii. Birin-
cisi: Yasaklar, baskl, iddet 'Ie cinayetlerle, demokratik organlar
'Ie bunlarm yoneticileri safdl1 edilecek, kurumlar kapatllacak,
halk sindirilecekti. 1kincisi: Giiney Kiirdistan'da Federal Kurt Y6-
netimi'nin bazl karllanmasl karlltgmda, PDK 'Ie
YNK, PKK'ye saldlrttlacaku.
Bombalama 'Ie oldiirme serbestti. Kontrgerillanm bagl
ken, halk ise iddet 'Ie baskl yasalanyla baglandl. HEP'li, insan
haklan savunucusu, doktor, avukat, sendikacI, 6gretmen, din ada-
ffil gibi Kiirt hallurun legal 6nderlerine kar1 cinayetler birbirini iz-
ledi. byle ki bir yllda kontrgerilla saldtnlannda hayatlnl kaybe-
denlerin saYlsl 500'ii atl. Tiirk devleti, en biiyiik insanltk
iliyordu. Masum insanlar koe balannda 6ldiiriiliiyordu. Cinayet-
ler faili olmaktan pkmltl. Ordu 'Ie polis binasmdan
herkes, cinayet iliyor, elini kolunu sallayarak geri d6niiyordu.
Tiirkiye'de ise dayarumacllar, aglr hapis cezalan 'Ie 6liim tehdi-
tiyle korkutuluyor, sindiriliyordu. Kiirdistan'da Tiirk oldugu
bir tek fert saldtnya ugramazken 'Ie Kiirt halk tarihinde bile bu-
nun omegi hemen hemen yokken, Tiirkiye'nin ehrinde
kontrgerilla, fanatik Tiirk kitlelerini Kiirtlere saldlrttl.
K6y 'Ie ehirlere gelince yerle bir edilecekti. Sadece Nu-
saybin 'Ie Cizre'de Newroz g6sterileri slrasmda 70'in iistiinde Kiirt
oldiiriildii. Aralannda Cizre 'Ie Yiiksekova'ntn oldugu on-
larca ehir 'Ie kasaba bombalarla yerle bir edildi. Komutanlar 6n-
lerine gelen bombaltyor, koyliiler toplu kuruna diziliyor,
k6yler yaklltyor, binlerce insan yerlerinden siiriiliiyordu.
Mete Sayar, Tatvan'da Korkmaz Tagma, Hakkari'de Altay Tokat
gibi generaller koylerde teror estiriyorlard!. soyk1flmdl. (Ek
2ye bkz. s. 498).
183
Ulusal kavgasl
ZlTlandlgl kuzuyla oynamasmdan baka birey degildi. Ama bu
anlallmasl yine Kurt kanmm akmasl gerekiyordu.
PKK 1990 kongresinde aldlgl Hukumeti karan dogrultusun-
ABD'nin Turkiye'yi bolgenin tek pkl kaplsl haline getirmesi
da luzlandlTdl. Hukumett; Kuzey Kurdistan'm
PDK ve YNK'nin Turk devletine baglmhhgml daha da artmyordu.
Botan olarak adlandmlan Hakkari, Van, Siirt, ve Mardin
C;unku, Kurt yonetimine lazlm olan rum malzemeler Silopi Smlr
bOlgeleri ile Behdinan olarak adlandmlan ve Guney Kurdistan'm
Kaplsmdan giriyordu. Uluslararasl yardlm kurululanrun da bolge-
Suriye smtrmdaki Zaxo'dan fran slrunndaki Lolan'a kadar uzanan
ye girileri ancak bu kapldan olabiliyordu. Turk devleti, altyapl
Sinath, Haftanin, Menna, Bervari ve Zap bolgelerini kapslyor, bu
malzemelerinin giriini yasakhyor ancak, gunluk yaaml surdure-
nedenle Botan-Behdinan Sava Hukumeti deniyordu. Ancak Ku-
cek yiyecek, ve elbise gibi malzemelere izin veriyor, bu ekil-
zey'de PKK yerelde fiili iktidar ortagl olmasma ragmen, sava hu-
de hem Federal Kurt Y6netimihe darbe vuruyor, hem de Kurtlere
kumetinin merkezi kurumlamasl Guney'de, Behdinan bolgesinde
akan paralara fiilen el koymu oluyordu. Bu ilikinin son derece
yogunlalyordu. Egitim kamplan, yarahlann tedavi yerleri, basm
tehlikeli bir sonucu daha vardi; ozellikle PDK yonetimi ti-
ve diger PKK'nin aS11 yonetim gum buradaydl. Bu
caretle palazlanan ajanlar oluturuluyordu. Bu sava agalan, Ku-
nedenle Turk devleti, 1992'de PKK'ye yonelik irnha saldmlannm
zey'den bolgeye Kurt yurtseverlerini yakalaylp Turk istih-
ikindsini bu bolgede yogunlat1rdl. PKK, YNK ve PDK arasmda
baratma teslim ediyor, bunlara ve bolgede PKK'ye yakm duran ki-
ftilen bir arada olmanm dogurabilecegi ulusal birlik de Turk dev-
ilere karl yapilan cinayetlerde yer ahyorlardl. 1992'de Zaxo bOl-
letini korkutuyordu. Ama PDK-YNK ile PKK arasmdaki bir sava,
gesinde tanmffi1 pemerge komutaru Sadike Emer'i olduren bu
1978-1979'da Siverek'te oldugu gibi PKK'yi bu alana baglayabilir
Sadike Emer, ber! direnite yeralml,
ve bogabilirdi. TUrk devleti, PDK-YNK hukiimetinin kurumlama
PKD'da komutanhga kadar yiikselmi bir Kurt savapslydi ve ulu-
baanh olmasl durumunda bunun ileride bir Kurt
sal birlige bUyiik onem veriyordu. Bu nedenle PKK ile ittifak ya-
devletinin kurulmasma zemin ohtbileceginden de korkuyordu, bu
pilmasl gerekigini savunuyordu. Onun olduriilmesi bir anlamda
nedenle de bir an once balatmak istiyordu.
PKK'yle balama iareti olmutu.
Kurt yonetimi lehine gerek Kurdistan genelinde, gerekse de
Talabani ile Barzani neredeyse Turk devletinin talimatlanyla ha-
uluslararasl alanda oluan sempati, Turk ordusunun saldmlanru
reket eder kadar baglmIl hale gelmilerdi. Vedat Aydm'm cenaze-
kolaylat1nyordu. Kurtte U anla}1 vardl: "Uluslara-
sinin kaldlTildlgl ve katliam yapddlgl 11 Temmuz 1991 gunu Di-
raSI koruma altmda da olsa bir Kurt yonetimi ilk defa kuruluyor-
yarbaklr'a giden Talabani, Turk demokrasisini oven ve-
duo PKK dahil herkes bu yonetimin yaamasma ans tarumahydl. n
riyordu. Okuyucuya kanh nedenlerini gosterrnek
Kurdistan bilen birinin, ozellikle orgiitlerin, bu gOrii-
Talabani'nin tutumundan bir omek daha aktaracaglm. Kurt yone-
un yanll oldugunu ispatlamalan kolaydl. Ama yine de 0 do-
timinin politikasml anlatrnak degiik ulkelere giden Talaba-
nem geni kesimler, iyimserlikten kaynaklanan bu yarulgl
ni'nin en onemli duragl Ankara olur. Ama tum istemine ragmen
PDK ve YNK, nPKK'nin bolgedeki varhgl, Turk dev-
Talabani'yi hukiimet yetkilileri degil, MtT mensuplan karilar. 26
letinin saldmlannm derken, Turk devleti, PDK ve
Haziran 1992'de Ankara'run Balgat semtindeki Turk DIileri Ba-
YNK'ye "PKK'yi bolgeden kovarsaruz, yaamaruza ans tanmm"
kanhgl binasmda yapilan toplantlda Turk taraflru DIileri Bakanh-
diyerek, bu yandglyl saldmlanrun yapmltl bile.
gl tstihbarat Arat1rrna Dairesi Bakaru Cenk Duatepe
Ankara'da PDK ve YNK burolan kurulmu, iki orgutun yonetici-
ve DIileri mensuplan Burhan Ant ile Turkekul Kurttekin, Kurt
lerine pasaport kolayhgl tarunffi1t1. Turkiye Curnhurbakaru Tur-
taraflm Talabani ve Ankara'daki temsilcisi Kazzaz temsil et-
gut Ozal, Talabani ve Barzani'yi <;ankaya'da aglrlaffi1tl. Bu goriin-
mektedir. Turk gazeteci Tuncay Ozkan, MtT'i anlatan Bir Gizli
ruler kiiyi aldatrnlt1. Halbuki gOriinruler kurdun yemeye ha-
Servisin Tarihi isimIi kitabmda, konumaYI oyle aktarrnaktadlr:
-..
184
185
"Talabani: Ziyaretimin ikinci nedeni PKK ile ilgili baZI yeni ge-
Iimeler konusundaki fikirlerirni sunmak olacak. PKK u anda
Iran ve Ermenistan'l iis olarak kullamyor. ate yandan bu orgii-
tUn SUriye taraflOdan dtlanffil oldugu konusunda tereddiitle-
rim var. SUriyeliler oyunlannlO bir olarak belki imdilik
bu rolii oynuyorlar ancak, PKK'nin bu iilkeden pktlglOa inan-
mak Bir diger izlenim Tiirkiye'deki etkisinin gi-
derek kaybolmasldlr. Buna Abdullah Ocalan'lO deliliklerinin de
biiyiik katklda bulundugunu soylemeliyim. Kurtler Abdullah
Ocalan'lO davalanna zarar vercligini kabul etmeye baladllar. Bu
hem sizin, hem de bizim olumlu bir gelime [' ..J Diyecegim
o ki, Ocalan'l Tiirkiye'de serbest blraksanlz Kurtler ondan bir an
evvel kurtulmarun ararlar. PKf('ye yaklalm konusunda
ararmzda bir fark var. Ben bir devleti de temsil et-
miyorum. Benim PKK ile kavgam siyasi duzeyde olur. Ben
PKK'yt Kurt milletinin gozunde afie etmek caniligini, bar-
barltglOl, Kiirt rnilletine verdigi zaran, Saddam'la yaptlgl ibirligi-
ni herkese apklayan siyasi bir kampanya siirdiiriirum ama,
onunla savamam. Sizi de anlaytla karlhyorum. Siz bir devlet-
siniz ve PKK'ye karl yumuak davranamazslmz. Ama hereyin
silaWa halledilecegine inanmak zor.
"Ben PKK'ya daha farkh yaklaabiliyorum. c;unku, ben Kurdum
ve onlann anlayabilecegi lisan ve uslupla duunuyorum. HEP'li-
lerle yapuglm g6riimelerde hata yaptlk1anm soyliiyorum. On-
celeri bana inanmlyorlardt. ise ne kadar hak1l oldugumu
teslim ediyorlar. Onlara SHP'den aynlmalanmn hata oldugunu
soyledim. bana hak veriyorlar [.. .] Diger tarahan PKK'nlO
iledigi cinayetlere ilikin olarak hazlrlanan kasetler de fay-
dah, bunlann televizyonlardan yaymlanmasl halk! etkiliyor. Biz
Kuzey lrak'ta bunu yaplYoruz ve netke ahyoruz.
"Kurttekin: Avntpa gazetelerine verdiginiz tutumu-
nuzda dalgalanmalar oldugu izlenimi doguyor (Talabani'ye
ltalyan 'La Republica' gazetesine verdigi demeci okunuyor).
"Talabani: Her eyden once benim lrak'ta sadece Kurt ve Arap-
lann yaadlgl gibi bir fikir one siirmem imkanslz. Ben, Tiirk-
menlerin talebi iizerine onlann da yaplyorum. Bu-
nu Turkmenlere sorabilirsiniz. Kurdistan'lO baglmslzhgl konusu-
na gelincej cumleyi tam olarak okursanlz benim, 'eger bir gun
'Iar birleirse Kurdistan bu Ulkenin bir olmayacak-
"dedigimi g6receksiniz. Samimi olarak ifade edeyim ki, imdi
lrak'lO bolUnmesi en musait vakit. Buna ragmen Irak'Jn bii-
'jtUnl0Aiinun korunmasma taraftz.
wDuatepe: Musul Vi/ayet Konseyi ile ilgili giriimin arkasmda ki-
mtn oldugunu biliyor musunuz?
Ta/abani: Biz bunun Turk askeri taraflOdan destek-
lendiSi izlenimi edindik. Projenin hukuki temelini hazulaml
olan Mr. Keller bana, projeyi ust duzeyde bazl askeri makamla-
nnlzla soyledi. Turkiye taraflOdan desteklendigini
de karl pkmadlk. Dogru soylemek gere-
kirse bunu Turkiye'nin kara kal, kara gozu degn, bizim ii-
mize de geIdigi destekledik. Musul, Tiirkiye ile birleirse bu
bizim de Turkiye ile birlemerniz bir on adlm tekil eder.
Bakm size samimi olarak fikirlerimi soylemek istiyorum. Biz
Baglmslzhk peinde degiIiz. Eger bir iiIke bizimle
birlikte yaamak istiyorsa bunun Turkiye olmasml istiyoruz. Mu-
sui, Tiirkiye'ye Tiirkiye'nin petrol sorunu kalmaz. Biz
de Tiirkiye ile birleirsek, PKK sorunu da ortadan kalkar.
"Ant: Kuzey Irak'a mal sevkiyatl BM Yapttnmlar Komite-
si'nin mtlsaadesi gerekli. Eger s6z konusu sigara kagztlan
bu mtlsaade verilmemi ise Kuzey Irak 'a gitmesini saglamamrz
s6z konusu olamaz.
"Talabani: Yaptmm Komitesi'nin kararlan zaten iWal edilrniyor
mu? Kuzey lrak'tan getirilen dl1 mazota goz yumulmu-
yor mu?
,,Ant: Bunu bizden herkes talep etti tie BM istedi.
"Talabani: 0 halde bize yardlmcl olmayacakslOlz. Biz de bu
malzemeyi lran uzerinden "6
MlT yazannm Kurt liderini duuriicii bir anlaum tarztm
kasltll olarak ya da Talabani'nin dengesini ve
rin karakterini goz6nunde tutarak "politik kumazhk!" yapngl Heri
suriilebilir. Ancak abartl ve "politik kumazhga" ragmen, kirni Kurt
politikactlann slk slk bu durumlara dutuklerinin ve halk temsilci-
si bir politikacl gibi degil de, iistlerine rapor veren bir istihbarat
elemanl gibi davrandlklannm ornekleri maalesef Okuyu-
CU, "PKK-lran" ve "PKK-Irak" ilikilerini (ki olup olmadlgl ayn bir
187
186
konu) konusunda olan Talabani'nin, Korfez Savamdan
hemen sonra Saddam Huseyin'i yanaklarmdan optiigunti, 1996'da
lran'dan silah aldlgml ve 1997'de lrak rejimi ile apk ilikilere Sir-
digini bilmelidir. Burada ibret verici olan diger nokta u: Talabani,
"baDtmslZltk istemiyoruz" diyerek yemin ediyor ve bolgeyi igal
Turkiye'ye adeta davetiye pkanyor. Dstelik Turkiye, Talaba-
ni'nin tUm yalvarmalanna ragmen sigara kagldl bile vermiyor,
hem de paraslyla.
Talabani'nin bu konumasmdan pkanlmasl gereken bir
da u: PDK ve YNK yetkilileri, Kurtlerin dumaru konumundaki
devletlerle ilikilerinde, rakip Kurt orgutleri hakkmda bu tiir bilgi-
leri verebiliyorlar. Talabani'nin PKK ve onderi hakkmda
ileri surduklerinin dogru ya da yanllhgl bir yana, duman bir
devletin yetkililerine rapor tarzmda aktarmasl verici.
Bu politikarun tiikenie gidecegini ve karde kavgasma
caglru tahmin etmek zor degildi. Politik olarak zemini ha-
Zlrlandlgma gore, gerisi arttk askeri uzmanlann sorunuydu. Onu
da ]andarma Genel Komutaru Orgeneral Eref Bitlis ve ]lTEM efi
Alunet Cern Ersever planhyordu. Onlarca Kurt aydlrurun
Binba1 Cern Ersever, ekibiyle birlikte istedigi zaman Mesut Barza-
ni ve Celal Talabani'yi ziyaret ediyordu. Bitlis, Silopi'deki kararga-
hmda iki orgutiin yetkilileriyle saldm plant hazlrlaffi1u. PDK ve
YNK temsildleri, silah talep ediyorlardl. Bu silaWann nastl aktanl-
dlgtnm hikayesi de TUrk basmma yansldt: "MKE (Makina
Kimya Endustrisi - Ankara) yetkililerinin eline mesaj ilgin:
100 bin adet silahm uzerindeki seri numaralanrun gizli ylirii-
tiilecek bir ilemle silinmesi isteniyordu. Emir ikinci defa tekrarla-
runca guvenilir 9 kii dort gecede seri numaralan silindi.
Kendini ]1TEM komutaru olanak tanltan bir subay elindeki emirle,
silahlan 11 kamyona yukleyip MKE'den aynldl. lrak slntnnda
PKK'ye kar1 yaptlan operasyon olarak durdurularak sevki-
yaun saghkh yaptlmasl saglandt."7
Tiirk basmlrun bu haberi de uphe ile kartlanabilir. Ancak Tiirk
askeri Giiney'e silah taldlklarml halk bile gozlemledi
ve Tiirk televizyon kanallan da dahil olmak iizere, iilkenin
gazete ve televizyonlan tarafmdan goriintiilendi.
Beklenen saldtn 30 Eyliil 1992 tarihinde baladl. PKK ongoriilii
olmayan degerlendirmelerinin iiriinii olarak hazuhkslZ yakalan-
mlu. Saldlran tarann insan ve malzeme apsmdan klyaslanmaya-
cak bir iistiinliigii vardl. Halk, Tiirk ordusuna kar1 olmakla birlik-
te, eline yonetim olma nrsaunt degerlendirmek istiyordu.
C;ogunun pemergeydi. Halk, maddi olarak PDK ve
YNK'ye baglmllydl. PKK'nin bolgedeki orgutii PAK marjinal bir
orgiit konumunu aamamlU. PKK'nin, yarah, egitim adayt ve bas-
kldan kitle gibi savaamayacak vardt. Aynca uzun
siireli bir sava lojistik ve yiyecek sorunu vardt. Bunlara ek
olarak kimi ARGK komutanlan alan savunmasma arala-
nnda kopukluk dogmutu. Komutanlar farkll askeri taktik izlediler
ve farkh siyasal kararlar aldtlar. Gerillarun ustiin diiman gii-
ciine kar1 alan savunmasma sava man-
ttgl yoktu. Ama bu taktik yarulgldan siyasal yarulgl
belirleyid oldu: PKK, bolgenin hassas konumunu yeterli duyarh-
hkla degerlendirmemiti. PDK ve YNK'yi taruyan, Kiirt yonetimi-
nin zorluklannt ve halkm durumunu iyi degerlendiren siyasi bir
orgiitiin, davul zurna ilan ettigi hedeflerine uygun bir
askeri ve uslenme olmasl gerekiyordu.
Sava, 9 KaSlm 1992'de sona erdi. askeri vuru-
lursa PKK apsmdan yenilgiydi. 40 giinliik savata PKK kaYlplan
orgiite gore 210, rakam ise 163'ii Zaxo'nun Haftanin bol-
sesinde olmak iizere toplam 350 gerillaydl. 250 dolaymda gerilla
da ptlmalann yol moral bozuklugu nedeniyle gerilladan
PDK, YNK ve Tiirk devleti kaylplanru apklamamak-
la birlikte, PDK ve YNK 250 savapSlnt kaybetmiti. Tiirkiye
leri Bakam lsmet Sezgin, 22 Arahk 1992 tarihinde yaptlgl yaZlIt
kaytplanru 28 olii ve 125 yarah olarak verdi. Bakan,
GOney Kiirdistan harekatma 18 tabur, tank, zlrhlt sava
ve helikopterleri ile 1000 koy korucusunu kauldtgml, sa-
va 900 sorti, helikopterlerin 70 sorti yapugml hareka-
tin maliyetinin 400 milyar Lirarun iistiinde oldugunu apkladl.
Yaptlan anlamaya gore PKK, PDK-YNK yonetiminin otoritesini
ve kamplanrun yerini degitirme}i kabul etti. PDK sava siirecin-
den yararlanarak aralannda PAK iiyeleri de olmak iizere, muhalif-
leri tasfiye etti. Ama aS11 yenilgi Kiirt halklmndl. Kiirdistan
topraklannda Kurt halkmm diimanlan yiiriitiilen bir savam
dalma tek sonucu vardlr: Kazanan diiman, kaybeden Kiirt halklY-
UI. Iki taraftan da olen Kiirt savaplanydt.
'Ii
188 189
Ancak bir sa'lam sonucu zaman sa'lam hemen ardmdan
almmaz. Bir sa'lam sonucu hem askeri, hem de siyasidir. Siyasal
ortaya Tiirk de'lletinin diger da netle-
meye baladl, PDK 'le YNK'nin de kazanan degil, kaybeden taraf
oldugu ortaya pktl. Tiirk de'lleti, iki orgiitii iyice denetime
aldl ve PDK'ya slrur hatu boyunca 70 karakol oluturdu. Her kara-
kola 70-100 arasl pemerge yerletirildi. Karakollarm silah 'le erza-
gl, Tiirk de'lleti tarafmdan karllandl. Her silahh kiiye Tiirk de'l-
leti tarafmdan 270 Irak Dinan ayhk 'lerildi. Bu karakollar, slrur
bolgesinde PKK'nin hareket, yerleim 'le buradan Tiirk ordusuna
yaptlgl saldmlan onleyeceklerdi. Bu, koy koruculugunun Giiney
Kiirdistan'a yaygmlaunlmasl demekti. Mesut Barzani'nin sa'lam
ardmdan Tiirk baslruna yapugl "PKK, Zaxo'clan Harkurk'a kadar
300 kilometrelik alanda 300 koye niifus ediyordu. Kiirdistan hii-
kiimetine alternatif bir otorite olmak istiyorlardl."8 apklamasl,
PDK'mn slrurda Tiirk de'lleti "gii'lenlik bolgesi" oluturma an-
lamaslm imzaladlgml gosteriyordu.
TUrk devlet belgelerinden Gooey
nedenlerl
Sozkonusu belge ,,26 Temmuz 1995" tarihli ve aym tarihte TUrk
GenelkurmaYl'nda 'lerilen brifingte basm mensuplanna dagltlldl.
Yani kamuoyuna bir belge. Metnin Giiney SavaI'na ilikin
bOliimiinde unlar yazllmaktadlr:
"1991 Yllmda katlllfnlann hedeflenenden daha fazla olmasl
sonucu orgiit (PKK-y.n.), miiteakip yillar hedefle-
rini, 1992 Ylh Newrozunda elde edecek ekilde one alml 'le yay-
gm kitlesel eylemlerle, stratejik savunma safhaslOdan stratejik
denge safhasma yaklaarak, iilkemizin birlik 'le biitiinliigiinii teh-
dit eder hale gelmitir.
"Bu durum iizerine Tiirk Silahh Kuvvetleri'nce tehdite birinci
onciiliik 'lerilmi, daha once nizami kuvvetlere kar1 harekat
'le egitilen kuvvetlerin, bir donemini miiteakip, her
yonii ile yeni miicadele ekline adaptasyonu saglanmlt1r.
"BOlgeye bu se'lkedilmesi sonucu, bariz bir ekilde du-
rum iistiinliigii saglanml 'le 1992 yaz aylanndan itibaren orgiitiin
durdurulmu, Ekim 1992'de yapllan Kuzey Irak harekatl
lie orgiit ini siirecine sokulmutur. Boylece 1992 ylll
6rgut, bazl bolgeler olmak uzere 'Stratejik Savunma' safhasl-
nm orta yogunluktaki teror donemine geri itilmitir [00 .J"
Durum biraz abartl11 izah ediliyorsa da, "PKK'nin 1992 yill
de stratejik denge aamasma ulatlgl 'le Turk ordusunun PDK 'le
YNK sayesinde PKK'yi stratejik savunmaya ittigi" 'lurgulanmakta-
dlr. PDK 'le YNK, Kiirt halklmn eline belki de ender
lecek, ulusal direni 'le kanm uriinu bir ansm yok edilme-
II Kiirt halk1run dumanlan adma PKK'ye saldlrml; Turk de'l-
let! Kurt karu dokmulerdi.
Sa'la onemli bazl daha ortaya pkardl. Birincisi:
PKK'ye kar1 askeri iistiinliik saglansa bile, imha etmek olanakslz-
dl. Kurt halkmm kaynaklan seferber olmutu, glo-
balleen Kiirt sorunu bir sorunu olmaktan pkrrutl. tkin-
clsl: PKK artlk sadece Kuzey Kiirdistan degil, Guney Kiirdistan'm
da giicii olmutu. PKK, YNK ve ozellikle de PDK'ya
gu'lenemezdi.
Bir sa'lata yenmek kaclar yenilgiden ders pkarmak cia onemli-
dlr. PDK 'le YNK Kiirdistan realitesinin iiriinu olmakla birlikte,
PKK bundan boyle onlarla hangi koullarda birlikte yiiriinebilece-
Sini dogru hesaplamak zorundaydl. Hesapta her yarulgl yeni bir
demekti, ama ayru zamancla Giiney'deki kuyuya mahkum
olma 'le geleneksellemi klasik gucii haline gel-
mek demekti. Dordunciisii: Giiney sa'lamda PKK'yi tehlikeli
askeri kurtaran Kuzey'deki canh halk direnii oldu.
Bu da u apga pkardl: PKK, ancak Kuzey'i kazanarak ve
buradaki direniini canh tutarak, Guney'de iistiinluk saglayabilir-
dl. Kuzey'deki direniteki her i'lme kaybl, PKK'nin Giiney'deki
konumuna olumsuz yanslrdl.
Kiirdistan Ulusal Meclisi (KUM)
PKK'nin Sava Hiikiimetinin en onemli orgam Kurdistan Ulusal
Meclisi olacaktl. Tiirk de'lletinin demokratik Kiirt kurumlanm tah-
rip etme pratigi boyutlanmca, PKK bu hlzlandlrdl.
ERNK, 1992'de halk yonetimi dar gitt!. Av-
190 191
rupa'ciaki Kiirt kitleleri ieinde ae1k ve kitlesel yaplhrken, Kiirdis.
tan'da orgiitlii kurum ve eevreler, dar toplanularcia kendi temsild-
lerini seetiler. 1993'te bu temsilciler, Giiney Kiirdistan'da Ulusal
Meclis iein bir araya geldiler.
Ancak bu aamacia PKK, eok ciddi hatalar yapmaya baladl.
Temsilciler kitle kabarmasmm alealmaya baladlgl dOnemde seeil-
rniti; iizerlerinde direni psikolojisi degil, aksine baskl ve
rgerilla cinayetlerinin yaratugl psikolojik eokiintii vardl. Aynca se.
Cimler isabetli yapl1marru, amaelanan hedefe yonelik kiiler seCi-
lemerni, bireok kurum oniine geleni secrruti. Hedeflenen kuru-
mun gorevleri de PKK iein net degil& Ulusal Meclis halk direnii-
ne ve direniin kurumlamasma onciiliik edecek kurum demekti.
Boyle olunca bu kurumun PKK'nin de iistiinde yasama orgam 01-
maSI gerekiyordu. Avrupa'cia bu duyguyla hareket bireok temsild,
halk direniinin onderlerinden eok, son derece biirokratik bir me-
kanizmamn yonetidleri yaklalffil iCinde oldular. Bu cahmaya on-
ciiliik eden PKK'liler, temsild seeimlerini demek seeimleri derece-
sine diiiirdiiler, baskin bir ekilde kendilerini sectirdiler. Slkiuk-
lannda da gerilla otoritesine slgmdl1ar. Halbuki geriUa sadece or-
giitlii gUciin degil, tiim halkin mahydl.
KUM'un asl1 drarru, Guney Kurdistan'cia oldu. Burada, see
ilrni

temsilciler de facto bir durumla karl1aular. Asl1 yeteneklerinin
konuacagl alan ve cevreden koptuklan iCin yeteneksizletiler, ye-
teneksizletirildiler ve bu durumlan onlara karl kullamldl, horlan-
dllar, alay edildiler. Bazllanna ham olmadlklan halde gerillacia di-
reni gorevi dayauhrken, digerlerinin oniine ivme kaybeden halk
direniini yiikseltme gibi, onlarm boyunu eok eok aan gorevler
kondu. Bunlarcian bir klSrru imkanslzhgma inandlklan halde bu
goreve koarken, bir klsml da kendini kurtarma yoluna sapti. Du-
rumu izleyen Turk istihbarau, tespit ettiklerinden bir tekini bile
mahkemeye sevketmeden kontrgerilla yontemleriyle katletti. Meh-
met (26 Mart 1994, Nizip), Necati Aydm (9 Nisan 1994, Diyar-
baklr), lkram Mihyaz (5 Temmuz 1994, tzmir), Faik Candan (13
Arahk 1994, Ankara), bu ekilde katledilen KUM iiyelerinden sa-
dece birkapydl.
KUM deneyi eok onemliydi: Bu deneydeki yanlllar, aym dO-
nemde PKK'nin diger yanhlanyla birlikte degerlendirildiginde,
PKK'nin heniiz kitlesel bir karar mekanizmasl ve demokrasiye gue
11,1
getiremedigi, buna haZlr olmadtgl ortaya cOOyordu. Aynca orgiitlii
ve her eyin yarauclsl orgiitle, onun sayesinde varolan, heniiz ye-
ni yiiriimeye balayan ama onlarslz cia ulusal direniin diiiiniile-
meyecegi aydtnlan karl karlya getirmek son derece tehlikeliydi.
KUM deneyi ve siirecin onemli bir dersi de uydu: Gerilla silahh
sava orgutiidiir. Aydtnlar ise kurumlamanm ve demokratik kitle-
sel eylernin giiciidiirler. Ancak bu gorevleri yiiriitiirken, onlann
cia gerilla kaciar inane ve militanllkta olmalan ve onlar kaciar riski
gozoniine almalan gerekir. Aksi durumcia ne ne de
demokrasi gelenegi olur. <;:iinkii demokrasi bir giie sorunudur,
uyuabilen eatimah giielerin birlikte yiiriimesinibilmelerinden
demokrasi omya etkar. 1992 kitle eylerni, kurum deneyi ve 1993
KUM deneyi iki tarafm cia buncian uzak oldugu omya etkarch.
Eger daha geni duiinuliirse; 1990'la balayan ve 1994'e kadar
devam eden siirecin, ozellikle de 1992 ve 1993 ytllanrun Kiirt hal-
ki iein tarihi onem ve anlamcia oldugu ortaya etkar. Halk eylernin-
deki kitlesellik, kurumlama, ulusal yasalar, yargl organlan ve
KUM giriirni gozoniine ahrursa PKK'nin bu siirecteki hedeflerinin
dogru oldugu ve siireCi isabetli degerlendirmeye cahUgl ortaya
etkar. Eger baanh olsaydl neler olurdu? Sivil itaatsizlik siirekli
olur, altematif ulusal kurumlar yan legal ekilde varhklanru siirdil-
riir, bir devletin gerekcesi olan ulusal orgiltlenme saglannu olur-
duo Belediyeler, sendikalar ve diger kitlesel kurumlar ulusal yurt-
sever gilelerin elinde olur, yerel halk onderleri etkar, okullardan i
yerlerine, camilere ve mahallelere kadar halk orgiltlenmesi sag-
lanrru olurdu. Kontrgerilla salchnlan can alsa ve tutuklamalann
arkasl gelmese bile, bu kurumlamamn siirekliligi korunurdu.
Aydlnlar ve siirece onciiliik edenler, bunun ne kadar bilindnde
oldular? Cevap yanm kalan bu gorevi tamamlamak iein eok
onemliydi. Ama cevap ne olursa olsun Kiirt halkl bu siireci yaa-
dt. Siirecin deneylerinden isabetli dersler pkarmak, izleyen siiree-
teki ulusal kurumlama gorevlerini yerine getinnek apsmdan zo-
runluydu. <;:iinkii Kiirt ulusal kurumlamasma vurulan darbenin
sonuelan hemen ortaya pkmadl. Insanlar oldiigii iein hep bu yan
one etku. Aydmlann iirkmesinin, sinmesinin ve kitle eyleminin iv-
me kaybetmesinin ytklCI sonuelan birkae ytl sonra ortaya etkacak-
u. Ulusal direni kendini parlamento, siyasal parti, basm ve de-
mokratik kitle eyleminde temsil etmede zorlanacak, zamarunda
193
192
degerlendirilmeyen olanaklann asd onemi aCl sonuslanyla 0 za-
man anladacaku.
Turk Genelkurmaymm 1992'yi .PKK'nin denge Yilt" olarak nite-
lemesinin nedeni buydu. Bu nedenle Turk devleti, tsrail ve Gu-
ney Afrika lrkp yonetimlerinin kullandtgl iddeti aan bir id-
detle Kurt halkmm ulusal kurumlanna saldlrd1. Guney savamm
nedeni izah ettigim halk kurumlamasmm onune Turk
devleti, bu sonucu kendisi apsmdan baan olarak gostermesi tam
dogruyu yansltmasa da, iddet 'Ie yasaklarla ge9-d bir suskunluk
yarauruu. bu tarihle birlikte sava ibresi, ozellikle de
Guney Kurdistan'da, PKK'nin aleyhine donuyordu. Ama Turk
devleti gUttiigu politika 'Ie uygulamalarla sorunu uluslararasl ala-
na da tauarak, fazla boyutlanmasma da bir
Bir ayrthk daha: Selim <:iiriikkaya olayt
KUM deneyi baanslz olmutu. Bunda Turk devletinin saldmlan
'Ie kitle eyleminin ivme kaybetmesi belirleyici nedenlerdi. Ama
ote yandan PKK'nin hatalan 'Ie yanlllan, baanslzltgm diger yaru-
ru oluturuyordu. Partiler de isabetsiz kararlar alabilir 'Ie yanltlar
yapabilir. Onemli olan bunu kabul etmekti.
Bingollu olan Selim <;:uriikkaya, PKK'nin kurulu surecinde ye-
ralan grup donemi kadrolanndandl. 12 Eyliil 1980 askeri darbe-
sinden once tutuklanml (1980) 'Ie muebbet hapis cezaSl alffilu.
Sadece kendisi degil, 0 da PKK kadrosu olan ei Aysel Ozrurk de
tutuklanffilu (979). tkisi de cezaevi direnilerinin tiimunde yeral-
ml, ozellikle <;:uriikkaya, direniin onderlerinden biri olmutu.
Aysel 1985'te, Selim 1991'de cezaevinden pkffil, pkuklan gibi or-
gute komulard1.
Ama <;:uriikkaya'nm ytldtZl Ocalan'la bir tiirlu banmadl. Cezae-
vinden pkanlann Ocalan'm artan atn otoritesini "kavraya-
ffilyorlardl". Ocalan da onlarm cezaevinde yapugl kariyerin kendi
onderligiyle biliyordu. 1992 Ylhnda yapdan .Cezaevi
Konferansl"nda, .ozgur" olmu tutsaklann otoritesi geriye
mi, Ocalan'm otoritesi alunda ezilmilerdi. Direnen <;:uriikkaya
Isonunda teslim olmutu. Ama bu kavgarun birind raunduydu sa-
.ece.
Kltle otoritesi olan <;:uriikkaya, KUM deneyinde barolii
oynuyorj bununla, Ocalan'm otoritesini dengeleyebilecegini duu-
nUyordu. Ocalan da bunun farkma varffil, KUM'u bir anlamda
daAltml, .KUM'un Babakaru" gozuyle bakdan <;:uriikkaya'yt oze-
It,tlrlye (yargtlamaya) alffilu. KUM'un bu ekilde etkisizletirildi-
line phit olan "milletvekili" (KUM'un uyesi),
Ia,malardan geri
Yargtlanmayt, olarak yorumlayan <;:Oriikkaya, Lub-
Nn'daki PKK kampmdan 'Ie onceden iltica ettigi Alman-
ya'ya gitti. <;:uriikkaya, cevizdi, hemen pes etmiyordu. Gar-
dUklerini, bamdan 'Ie duuncelerini PKK ve ApO Dikta-
1994) ismiyle kitaplatudt. Kitap 1996 ythnda al-
mancaya Kitabm yaytnlanmasl <;:uriikkaya ile PKK arasm-
c1ak1 tiim baglan kopardt. PKK ona karl bUyiik bir karalama kam-
,anyasl balatt1. Gerginlik yer yer iddete donutii. Alman polisi
, olaylara mudahale etti. <;:uriikkaya illegal yaamaya mahkum 01-
du, <;:uriikkaya, 1999'da ikind kitabl GUverr::ini de Vurur/arl bash.
Ju arada kardei PKK gerillaslydt. Bunlardan ikisi; Hasan <;:u-
JOkkaya (Kaslm 1991, Bingol) 'Ie Orner <;:uriikkaya 0997, Dersim)
fltlmalarda oldiiler. <;:uriikkaya'nm einin ktzkardei Ayten Oz-
(!lUrk, kontrgerilla tarafmdan kapnhp feci ekilde katledildi (27
temmuz 1992, Dersirn [Tunceli)).
tl
rt haraketindeki kabarmaya parele! olarak, hem Kurt sorunu-
lun yaptlan artml, hem de Kurt or-
tleri arasmdaki ulusal birlik diyalogu artmlu. Abdullah Ocalan,
,Celal Talabani 'Ie PSK Lideri Kemal Burkay'la yaptlgl goriimele-
nn ardtndan 17 Mart 1993'te Lubnan'da yapUgl basm top?nusmda
.k tarafll atekes kararml apkladl.
Basm toplanusmda Ocalan, "Hemen TOrkiye'den aynlma-kop-
rna diye bir sorunumuz yok. Siyasi-askeri eitlik temelinde karde-
Uk lllkileri bir arada yaamaktan yanaytz. Bunun yeni bir
anayasa temelinde giivenceye kavuturulmasl durumunda mOca-
delemizi siyasi platforma talyabiliriz"9 apklamasl, TOrkiye Devlet
Turgut Ozal'm "federasyon da tart1tlabilir" apklamaslyla
1194
195
l
A
':1
:!
I"
birlikte duunuldugunde, KOrt sorununun goriimelerle, yani s
sf diyalogla e
o
zl1mu ipn umut yarattl. Ama aym zamanda bie
masm oldugunu gosteriyordu. Talabani, Ankara'da Ozat
gOrUmesinin ardtndan ucmutu.
Ocalan, TOrkiye'ye kaetnldtktan sonra TOrk savcllara verdigi I
desinde Ozal'm atekes ipn ald1gull aet
kladl
."
cak gercekte 6calan, durumu abartlyordU. Sonradan aydtnlan-.111
detaylara gore atekes olayt oyle geUmiti: TOrk gazeted ve
vlzyon programasl Can DOndar'a gore.Talabani, Arap gazetest.ll
Hayafta eallan Kurt gazeteci Kamuran Karadagi'yi gorevlen"
tir. "lO KOrt yazar Faik Bulut'un notlanna gore de .Karadagi, YOrki!
gazetedler Cengfz ve tsmet tmset Londra'da biraraya gfl.l\i
lir."ll CengiZ Turgut Ozal'a sfyasi darumanllk yapmaktai'J
tsmet tmset ise Sl1leyman Demirel'e yaklOdlr. Bu toplantJYl'l
Ocalan'm tek taraflt atekes Ham izler. DOndar'm ak1"l:
tard1gJna gore, Liibnan'da Ocalan ve atekesin Han edildigi basm :i
l
toplanttslnl izleyen gazetedler arasmda yeralan ve trnset;
arastnda yapdan toplantlda u konumala olur: 'Ben bu ;1
konumayt OZal'a iletecegim. tsmet de Demirel'e nakledecek. Bid l
Cumhurbakaru, digerl Babakan. Yalruz, unu bil. Benim adtm
Cengiz onun adl tsmet tmset. Ozal ve Demirel He
kere ediyor degUsin. Bizle konuuyorsun. Biz sadece soylediklerf...;
ni harflyen bu isimlere nakledecegiZ.' Apo, sonunda u somutJ'
teklifl getirdi: 'Gtlneydogu'da bUyUk temizlik operasyonlarr_ 11
na gefmeseniz, ben de uzmem kimseyi. gun sonra Newroz r
geliyor. Size taahhitt ediyorum ki yaprak klmlldamayacak. Sa.Y'ni
i
:
CumhuroQkam'na da, Saym BQbakan'a da bunu
niz. M12 1993 Newroz'unda dddi olaylar olmaz.
Atekes, TOrkiye'de hOkOmet, meclis ve sivil siyasal so-
runda insiyatif ele almalan bir lrsat yaratmltl, ama en onemli
etkisini Kiirt ie politikasmda yaratnll, onemli gelimelere yolae-
ffilt1: 1992 savalrun aalanna ragmen PKK He YNK dayamma ip-
ne girdiler. Bu adlffi, GOney Kiirdistan ipn de Onemliydi.
eger taraflar ittifaklanna bagh kalsalar, TOrk devletinin bu Kiirdis-
tan pareasmdaki oyunlannl onlemenin imkanlan yarahhyor ve
ulusal birligin yolu aetlffil oluyordu. PKK, PSK, Parlfya Demokra-
te Kurdfstan-Birlik (Hevgirtin-PDK), Yekbun (Birlik), Kurdistan
Ulusal (RNK), Kurdistan Sosyalist Hareketi (TSK),
t:4rrJistan KUrlulU Parlisi (PRK-Rizgarl), Kawa, Kurdistan Komu-
"1st Parlisi (KKP), Kurdistan Ulusal KUrlulU Parlisi (PRNK), Kur-
.tan Islam Hareketi (plK) ve Tekofn-Sosyalist (Miicadele-Sosya-
li.t) parti ve orgiitleri, Eyliil 1993'te yapuklan toplantlda ulusal
ClIphe prensip karan aldllar.
Atekes, Tiirk devletinin tarafml tutan ABD ve Almanya gibi
.vletlerin, sorunun banC11 ipn insiyatiflerini kullanma-
Ian bir ve zorlama anlaffilna da geliyordu. Aynt zaman-
cia Kiirt sorununun eoziimO uluslararasl alanda etkili ban in-
.Iyatifinin dogmasma
Atekes dlardan nasll degerlendirildi? Ocalan'm ba-
.10 toplantlsmda kravat takmasma iaret ederek, bunu PKK'de
.kravat donemi', .diplomasi donemine eklinde degerlendi.
Bazllan, .PKK'nin arttk yoruldugunu, bu yUzden silahlan blrak-
mak ipn vesile aradlglru" iddia etti. Baztlan da orgiitler arasmda
aaglanan birlik nedeniyle Kiirdistan genelinde ulusal birligin yakm
oldugu ve bunun ktsa siirede uluslarasl alanda olumlu etki yarata-
cagt umudu ipnde oldu.
Tiirk devleti durumu nasll degerlendiriyordu? Bunun ipn iki or-
nek aktaracaglm, Bunlar Emniyet Genel Mi.idi.irliigii lstihbarat Dai-
resl'nin raporu ve atekes donemine ilikin veriler.
2 Nisan 1993 tarihli Emniyet lstihbarat Raporu'nda atekes ve
Kurt orgutleri arasmdaki ittifaka ilikin unlar yazdi:
.PKK-PSK protokolii incelendiginde;
.1. 'Kitrdistan'm aym ve degiik pa'rfalannda yurlsever orgutler
birbirlerlnin varlzgma saygz gOsterecek' denilerek, yillardlr blr-
birleriyle sOrtiime olan bu orgiitler, bundan sonra
Kiirdistan olarak adlandlrdlklan bolgenin her tek bir
stratejinin gibi hareket edeceklerini kabul etmilerdir.
,,2. 'PKK ve PSK, Kuzey KitrrJistan yurlsever orgutlerl ile arala- ...
nnda ilikilerln ve giderek orlak bir cephenin
turnlmasz gostermelidir' maddesi TOrkiye'deki
unsurlann oniimiizdeki donemde muhtemel hareket tarzml or-
taya koymaktadtr.
,,3. 'Kurl ulusu da her onurlu ulus gibi ozgitr kendi ge-
lecel1iyle ilgili serbest karar verme, zulum ve baskzya ka1'z diren-
me hakkma sahiptir' maddesiyle her iki orgOtun yeni bir olu-
-.-
196
197
;
I
,
um durumunda kolayca taVlr gidebilecekleri y&!
niinde bir anJam yiiklendigi anJaIIrnaktadu.
,Bu maddeye ek olarak, her iki orgiitiin Tiirkiye CUmhuriye.. !,
ti'nden neler talep ettigi dokuz maddede slralanffilttr. Soz kQO.,:,
nusu taleplerde dUe getirilen hususlann, hepsinin, degil bir I
ay oncesine kadar PKK tarafindan iddetle eletirilen reformist,;;!
CO istekler oldugu dikkat 'Genel aj', '/(14".1:
egitim basm-yaym' gibi istekleri bir tarafa btrakahm,
'federasyon' kelimesi daW, PKK yonetimince ihanetle'
eanJamh olarak kullarulmaktaydl.
"Stratejileri, taktik ve gayeleri itibanyla birbirinden fark-
hlIk arzeden, giiniimiize birbiriyle siirekli ha-
linde bulunan ve blrbirine diiman gortiniimiinii
veren PKK ile PSK'run bir araya gelerek, bir anlama protokolii
imzalamalan devletimiz dikkat ve sag-
hkh tahlil edilmesi gereken bir durumdur.L..)
"Ortadogu'da 'Yeni Diinya Diizeni'ni kurumlatlrmak isteyen
bir kopriibal vazifesi gonnek iizere diiiiniilen Kuzey
Irak'taki Kiirt oluumunun, Saddam rejimine alternatif olarak
degil, gerektiginde Ban'run bolgedeki muhalefet ede-
bilecek iilkelere (bata Tiirkiye) karl 6nemli bir koz olmak
iizere son derece kontrollii ve amacma uygun kullarulmasmm
hedeflendigi degerlendirilmektedir.
"Dolaytslyla PKK'run Kuzey lrak'i basamak olarak kullanmasma
miisaade edilmeyip, burarun etkin Kiirt 6rgiitleriyle uzlannla-
rak, bu Tiirkiye kesimindeki uzantlsml PSK gibi esas
itibariyle iilkemizde siyasi miicadeleyi benimsemi bir orgiitiin
ittifakIyla, tamamlaylCl bir misyon yiiklenmesi ongortilmektedir.
,PKK, 1992 ylll alffil oldugu aglr darbeler neticesinde
girdigi askeri ve siyasi kriz nedeniyle bu konuda ko-
layhkla ikna edilmitir. 11k etapta PSK ile ittifaka giren PKK'mn,
oniimiizdeki donem itibariyle iilkemizde faaliyet gosteren diger
Kiirt0i unsurlarla da anlamaya vannaSl dogrultusunda emareler
gOriilmektedir.
,PKK'run silahh teror eylemleri sonucu oluturulan ve ka-
muoyunun yaruslra, aynl ekilde gelien ve hazlr durumda bek-
leyen ve dI destek gruplannca sozde demokratik usuller kul-
lamlarak neticeye Vaffi1aSl hedeflenmektedir.
Yeni diizenlemede, Kuzey Irak'taki oluumu destekleyerek ko-
Nma altma alan ABD ve Avrupa'run, Celal Talabani ve Kemal
Burkay'l devreye sokmak suretiyle ortak taVlf alma dhetine git-
tikleri degerlendirilmektedir. PKK ve Abdullah Ocalan, ABD ve
Avrupa gibi iki biiyiik siiper gelen Kiirt sorununa yeni
blr (goriiniim) veffi1e giriimine, uzun yillar kendisine
destek veren Suriye ve lran gibi iilkelere giivenerek kar1
maffilttr. Bu tavnrun alttnda yatan nedenlerin bamda, Batt ile
l1Ikilerini bozmak istemeyen ve iizerindeki terorizme destek
veren iilke imajml ortadan kaldlrmayt Suriye'nin,
PKK'yt tek bama kontrol aluna alma imkanslzlIgl He lran'm da
BatllI zaten lslam devriminden bu yana giderek artan
Ozerindeki baskIlara tahammiil edemeyii gosterilebiIir.
.Yine, Mart 1993 aytnm bamda PKK ile Hizbullah orgiitleri ara-
Imda saglanan atekesin ise tam bu gelimeler oncesinde cere-
yan eden durumu farkeden lran'm Kiirt kozunu tamamen bauya
kapttffi1amak maksadIyla girimi oldugu bir operasyon olarak
degerlendiffi1esi miimkiindiir.
.Netice itibariyle Abdullah Ocalan'In, once Celal Talabani, ar-
dIndan da Kemal Burkay giidiimlii ve zorunlu bir anlama yap-
mak zorunda kaldlgl soylenebilir.'13
Emniyet istihbaraurun bu degerlendirmesinin devletin resmi gO-
rt.IO olmadlgl ileri siiriilebilir. Ancak atekesten sonraki
devlet uygulamalan (ki bunlan kitabm akll aktarmaya
,acaglm), bu raporun devletin goriilerini yansltugml gostermek-
tedir. Raporun onemli netletirilirse: ,1. PKK-PSK ittifakI
ABD ve Batt'run yeni Kiirt senaryosunun iiriiniidiir. 2. Guney Kur-
distan'daki giivenlik bolgesi, Batl'run Tiirkiye'ye kar1
oluturulmutur. 3. PKK dutiigii atekese baVUrmu-
tur. 4. PKK demokratik YOllan kullanacakur [PKK bunlan kullana-
cagma gore, Turk devleti bunlann uzerine gitmelidir -b.n.). 5. PKK
ve Hizbullah'm atekes anlamasl lran'mn eseridir."
Bu sonuncusunu Kurdistan'da dnayet ile-
yen Hizbu/lab uzerinde lran'm etkisinin oldugu ve bu orgiitiin
saytda iiyesinin lran'da egitim gordiigii Ancak Htzbul-
lab esas olarak J1TEM'in denetimindeydi. lran da bunu farketmi,
destegini frenleme ihtiyaCl duymutu. Mart aymdaki aym
199
198
,i
:11
I
I
,I
I
I
'i
lran'da PKK ve Hizbu//ah arasmda resmi goriiniim
(,
meyen gOriimeler olmu, bunun ardmdan Hizbu//ah orgiim
ciler ve Menzilciler eklinde iki kanata boliinmii, MenZilciler
Umalara karl pkarken, l/imciler cinayetlerine devam etmiti.II'
,II
lstihbarat raporunda atekese ilikin yapIlan uzun
melerden sonra devlete unlar onerilmektedir: S
GiiverIlik kuvvetlerimizce hazlfhklan en son aamaya gelen
'Bahar Operasyonu'nun, teroristIeri kokten temizlemese bile,
Kuzey lrak harekaunda oldugu gibi kamuoyu iizerinde olutu-
racagl ov' neticesi, boliiciiliige temayiilii (egiIimi) olan kit-
leleri yllgmhga dercederek, boliiciiliigii bir aUnllgm iitop-
yasmdan oteye gotiirmeyecek olmasma ragmen, ABD ve bau
Avrupa iilkelerinin bOlgedeki pkarlanna ters diiecegi
gereksiz oldugu imajmm yaraularak, engel olunmak istenmesi
hususlannt mesned olarak gosterebilir. [...J
Giiniimiizde bir siireci bulunan Kiirtpj faaliyet-
lerin, en azmdan ktsa siirede marjinalletirilmesi eski
Slnt terkedip yeni yaplsml heniiz oluturamadlgl bu donemde
iizerine ciddiyetle gitmenin uygun olacagl degerlendirilmekte-
dir. Bu maksadla ilk etapta Kiirtpj unsurlann toparlanmaslna,
manevra yapmasma flrsat tanmmadan, mutlaka 'Bahar Operas-
yonu' ile darbelenmesi gerekmektedir.
.Boliicii mihraklann elde edebilecegi yeni demokratik mevzileri
ele hedef kitleye yonelik olarak, yogun ve sis-
temli bir ekilde kiiltiirel aglrhkll faaliyetleri
yogunlaunlmah, en azmdan sozkonusu mevzilerin denetim
unda olumasl saglanmahdlr.
"A.lmanya haricindeki bazl Avrupa ve ABD'ce giindemi
belirlendigi degerlendirilen bu operasyondan karll
Kiirt sorununun oniimiizdeki giinlerde iilkemizin bama tekrar
problem olarak pkmasma meydan verilmemelidir. Bu meyanda,
iilkemizde faaliyet yiiriiten boliicii orgiitlerin Kuzey leak Kiirtle-
riyle biitiinlemeleri engellenmeli, iilke iist oluum-
Ian (cephelemeler) ve bu konudaki tedbirler aci-
len hayata "14
PKK, atekese bir ayhk SUre ancak Tiirk devletinden
olumlu bir cevap gelmedigi halde maYls sonlanna kadar uzauldl.
Ancak sonradan Tiirk baslntna yanslyan bilgilere gore atekesin
200
Ima51 yine Ozal'm istemi dogrultusunda olmutu. Gazeteci
DOndar'm olayla ilgili aktardlklan oyle: .Ozal, 'PKK'yi dag-
Indirme plant'nt hayata zamana duyu-
. devreye sokar. Talabani'yi arayarak 'soyle
'ya, tekrar artslz ve siiresiz uzatsm atekesi. Bu konumarun
ndan once Talabani, sonra HEP milletvekilleri Koke pkarlar.
P heyetinde yeralan Milletvekili Slm Saktk goriimeyi oyle an-
_yor. 6zal: 'gidip atekes suresini uzatmahslntz. Tepki
Itz, Size saldlrabilirler, ama bana da saldlracaklar. Hep birlikte
taunu gogiislemek zorundaytz. bu sorun el yaktyor. Bazl
, lAyaalIer Kiirt sorunu diye korkabilirler, ama gorebildigim
II aakerlerin bir kanadt da arnk benim gibi diiiiniiyor. Ben
NZdaylffi,' Bundan sonra Talabani, arayarak 'Ocalan'la
Hemen bir basm toplanusl yaparak atekesi artslz ve
Itlresiz uzatacak. Bunu Cumhurbakant'na bildirebiIirsiniz.
.15 Nisan 1993'te Ozal, Azerbeycan gezisinden donmektedir.
Yanmda DIileri Bakam Hikmet oturmaktadtr. yerini
Candar'a verir. Ozal'a 'Apo, yann basin toplanttsl yaplp
atekesi uzatngml apklayacak' der. Bunun iizerine Ozal, 'bu i
bOyle devam edemez. Eger oniimiizdeki bir ay zarfmda da bu ii
bir taVtr ortaya konmasa teror geri donebilir ve korkanm
lei eski donemi arayacaglffilz iddete geri donebiliriz. Ashnda ka-
nun hiikmiinde bir karamameyle hemen kademeIi bir af pkanla-
bilir ve PKK dagdan indirilebilir. Yoneticileri de 5 sene sonra le-
gal siyasi hayatm ama imdi ben bu oneriyi ge-
tirsem Siileyman Bey, hem asker korkusundan, hem de bu ii
erefi bana maledilmesin diye engeller. 0 halde korkuyu
temelinden yarar var. Once askeri ikna etmek gerekir.
Eger bu bir ay zarfinda hiikiimet adtm atmazsa her eyi gO-
ze alarak ortaya pkacaglm ve formiiliinii ilan edecegim.
Bu benim Cumhurbakam olarak biimn halktma kar1 sorumlulu-
Aumdur."15
Dogrularla eksikliklerin bir arada oldugu bu uzun ahnudaki
pltmalan diizeltmek istiyorum. Tiirkiye'de belli donemlerde belli
kavramlar tabudur. Ornegin Tiirk devleti, Kiirtlerle ilgili ve daha
soruna yaklalfken, hep kendi istemlerinin mutIak
gii soyleminden hareket etmektedir. Bunu baslna ve politikactlara
da benimsetmektedir. Bu bakundan ahnuYI aldlglm gazeteci
201
y
dar'm ve gelimeleri ona aktaran <;:andar'm boyle onemli bir 5001-
nu izah ederken sorunun temeline "PKK'yi dagdan indirme"yi
koymalan devletin olgulan resmi izah tarzl, ama eksik izaht ola-
rak goriilmelidir. Ozal'm atekese yaklalmmda gudulen temel
bu kadarla slrurlt olmasa gerek, 1993'un koullannda
PKK'nin istemlerini bununla slmrlayaeagml duunebilmek bile
mumkiin degildir. Olaylan izleyen herkes gundemdeki ana konu-
nun "demokrasi ve Kurt halklrun ulusal haklan" oldugunu bilmek-
tedir ve PKK'nin atekes ilarunda da one bu hedeflerdir.
Ocalan, 16 Nisan 1993'te atekesi bir daha uzattl, ama
bu defa sure vermiti: 1 ay. Ve bilinen olaylar geliti: Hukumetin
propagandasl, Turk ordusunun saldmlan ve ARGK'nin 24
Mayts 1993'te Bingol'de 33 askeri oldurmesi atekesin sonunu ge-
tirdi. Ozellikle bu son olay atekesin sona ermesinin resmi gerek-
oldu. Ve bunu kanlt artan bir izledi.
Aym ytl Ozal oldu. Olaylar ust uste eklendiginde Ozal'm olumu
ve 33 askerin olduriilmesi olaylannda kuku talmak hakb gerek-
dayanmaktadlr. Ocalan'm sonradan 33 askerin olumunden
Saktk'l sorumlu gormesi ve kaslt aramaSl da bu kukulann sonucu
olsa gerek.
83 gun devam eden atekes suresinde son 33'u aneak bir-
asker 6lurken, 112 geriUa ve 32 sivil hayattru kaybetti. 32 koy
boalttldt. Atekesin hemen ardtndan 24 mayts - 30 haziran tarih-
leri arasmda ARGK geriUalanrun saldtnlan sonucu 362 asker ve 52
korucu olurken, 138 geriUa hayattru kaybetti. Demek ki atekes
PKK'nin dumesinden kaynaklanmlyordu. <;:unku,
1993 ytbnda PKK'nin eylemlerinde onceki ytla gore ikiye katlan-
ffil, olenlerin saytsmda bUyiik artt olmutur. PKK, 1993 ytbnda
Turkiye turizmi ve ekonomik hedeflerine yonelik eylemlerini de
arttrdt. Devlet istihbarat raporlanndan da net anlalldtgl gibi,
PKK, demokrasi ve siyasi gOriimeler istiyor, devlet ise demokra-
siyi reddediyor, iddet, inkar ve Ylklm politikasmda diretiyordu.
PKK siyasal ve kitle gueuyle devleti zorlamaya devam etti. Al-
manya'nm Bonn ehrinde yaptlan mitingte 100 binden fazla Kur-
distanb bir araya geldi. Mitingin bir ozelligi de uydu: 11k defa bu-
tun Kuzey Kurdistan'lO tiim orgutleri biraraya geliyordu. Kurt or-
gutlerinin ulusal cephe bir araya gelmeleri, Turk devletinin
elindeki kozlann baztlanyla oynama olanaglOl abyordu. Turk dev-
"ti, arttk "PKK yalntz" ya da "Kurt halklnt temsil etmiyor" iddiala-
nnda bulunamazdl.
PKK slyasal ataklanru surdurdu. 4 Eylul 1993'te Almanya'mn
Prankfurt ehrinde yaptlan lkinci Kurdistan Festiva/inde 150 bin-
.n fazla Kurdistanh biraraya geldi. Eyliil'de PKK'nin balatttgl
ulusal seferberlige binleree insan uydu. Guney Kurdistan'da da
PKK aleyhine oluturulan statiiko klsa surede boa Turk
devletlnden silah alan koyluler, PKK'ye kar1 savamak istemedi-
ler. Tiirk devletinin bu bolgeye yapttgl ardt arkaS1 kesilmeyen ka-
ra ve hava saldtnlan her defasmda daha fazla can ald1 ve onlarca
boald1. T1pk1 lsrail'in Giiney Liibnan'a saldmsl gibi, Turk
devleti de Giiney Kiirdistan'l arka ilan etti. Bir daha orta-
ya ki diimanlO ekmegi ve silahlyla devlet olunamazdl. PKK,
k1sa siirede 1992 savalOdan oneeki konumundan daha bir
te
kilde
Guney Kiirdistan'a yerleti.
6zel birlm
Zorlanan DYP-SHP hiikumeti, orduya; ordu da, kontrgerillaya
yaslandl. Tepedeki bu pkmazm uriinii olarak da komplolar birbi-
rini izledi. Kiirdistan'daki ozel savalO yiiriitiiciilerinden Orgeneral
Eref Bitlis, 17 1993'de Ankara'da esrarengiz bir kazasl
sonucu Oldii. ]1TEM eft Ahmet Cern Ersever, 1993'te gorevinden
abndt, 5 Kastrn 1993'te Ankara yaklOlannda kafasmdan kurUnlan-
ffil halde bulundu. Bu cinayetleri, 22 Ekim 1993'te general Bahti-
yar Aydm'm Liee'de oldiiriilmesi izledi. PKK, bu eylemi iistlenme-
di. Ama Turk Ordusu bu olayt yaparak Liee'yi bombalarla
ytkt1. Turgut Ozal, 17 Nisan 1993'de iipheli bir ekilde oldu.
Oliim sebebi kalp krizi gosterildi. suleyman Demirel, Cumhurba-
kant, Tansu <;:iller de Babakan oldu. Bu ekibi Genelkurmay Ba-
kant Dogan Giine ve Emniyet Genel Miidiirii Mehmet Agar tama-
byordu. Nitekim, 1992'de dozaj1 doruga pkarttlan PKK'yi
me operasyonu, 1993'te yasaklar ve cinayetlerle devam etti. Tem-
muz 1993'te Tansu <;:iller, Ozel Timin sayts1ru ve yetkilerini arttn-
larak, MHP'nin militarist orgiitii haline getirildi.
Temmuz 1993'te HEP kapattldt. Ban kelimesini talyor diye 4
eyliilde Diyarbalm ve Batman'da yaptlmasl planlanan festivaller
203
202
yasaklandl ve ban bildirisini imzalayan 16 demokratik kundu
temsildsi hakkmda tutuklama karan 7 Maps 1993'te ku-
rulan Demokrasi Partisihe (DEP) 16 belediye bakaru hak-
kmda 13 Ekim 1993'te DGM'de dava Bu belediye bakanla-
nmn bazdanrun il ve bombaland1. Oldiiriilenler arasma
milletvekili de kattlmlu. Cumhurbakam Siileyman Demirel'in,
TBMM'de yapttal konumasmda DEP'i hedef g6stermesinin ardm-
dan daha gun ki, kontrgerilla 4 eyliilde Batman'da
DEP milletvekillerine saldtrdl, Mardin Milletvekili Mehmet Sincar
hayattru kaybetti.
Bununla yetinmeyen OHD, kontrgerilla orgiitlerini daha yetkin
hale getirmeye ve eylem alaruru geniletmeye baladl. Bu, oliim
timlerinin cinayetlerine Tiirkiye'deki Kiirtlerin, iadamlanmn, Kiirt
kurumlan ve yonetidlerinin dahil edilmesi demekti. Bu
Devlet Bakaru Siileyman Demirel'in bakanhk MGK'nin ka-
ranyla .ozel biiro" denilen ozel bir birim kuruldu. Donemin Emni-
yet Genel Miidiirii Mehmet Aaar'a baah bu birimin bakanl1ama
OHD'de yarbay riitbesiyle gorev yapan Korkut Eken atandt. Biri-
me Alaattin Kanat gibi Mahmut Yddtnm (Yeil)
gibi ]lTEM elemanlan, Abdullah <;atlt gibi MHP'liler ve ozel tim
elemanlan da altndt. Birimin bir ayaaml da DYF milletvekili ve
mafya efi durumundaki Edip Sedat Bucak'a baah koy koruculan
meydana getiriyordu.
Aslmda ozel orgiitler, yani oliim timleri (kontrgerilla timleri) on-
ceden de var olmakla birlikte, alman karann kapsanu daha bii-
yiiktii. Bununla kontrgerilla birimleri ve faaliyeti daha merkezi bir
yaplya kavuturuluyor ve koordinesi Korkut Eken'e veriliyordu.
Korkut Eken, Emniyet Genel Miidiiriiniin mustearhama getirildi-
ainden, 1993'e kadar kontrgerilla birimleri arasmda )1TEM'de olan
insiyatif onciiliiAii, bu tarihle birlikte Emniyet Genel Miidiirliigii-
ne, dolaYiSlyla Ahmet Cern Ersever'den Mehmet Aaar ve Korkut
Eken'e 6HD bu birimin oniinii ozel talimatlar
"18 Haziran 1993" tarihli, "B050HiDO000073/30 saytlt 3
nolu" ve OYP-SHP hukilinetinin Bakaru B. Mehmet Gazi-
oAlu imzab, "Aydtnlanma Faaliyetleri Uygulama Emri' isimli ge-
nelge bu nitelikte bir talimattt. nB tarafmdan hazlrlanan, MGK ta-
raflndan onaylanan ve hiikumet tarafmdan tiim ilgili kurum ve
bakanbklara gonderilen genelgede Kiirt politikacllar, iadamlan
kurumlan isim verilerek hedef olarak gosteriliyordu. Bunu 4
1993 akanu istanbul'da Holiday Inn'in konferans salonun-
lalbakan Tansu C;iller'in "PKK'nin ald
1
al iadamlan ve
isimlerini biliyoruz. Hesap soracaa
1Z
"16 iz-
'Ie sonra istanbul ve Ankara'da saytda Ktirt iadam
1
ve
veri katledildi. Fidye, kumar, uyuturucu ve ihale alamna da
atan bu birim, klsa siirede devletin alamna hukmeden
haline geidL
. 'rork devleti'nin PKK'yi marjinalletirme plamrun bir cephesi de
Avrupa, ozellikle Almanya'ydl. Dst bOliimde aktardta
1m
gibi Tijrk
lItihbaratt, Kiirt soronunu .kalyan" dl gtigeri stralarken, Alman-
ya'yt dtta tutuyordu. Once ABO ve ardmdan Almanya'ya giden
Ttlrkiye Babakaru Tansu C;i1ler, en yakm miittefiklerinden sure is-
tedi. C;iller'in Almanya Babakaru Helmut Kohl ve Dllleri Bakaru
Klaus Kinkel ile gOrUmesinin .ardmdan Alman yonetimi, 26 Ka-
11m 1993 tarihinde PKK'yi yasakladt ve PKK'yle baglannlt gordtigil
Kurt demeklerini kapatu.
yonetimi PKK yasaa1ru planlamasma ragmen, bu
plamru hayata bahane anyordu. Alman yonetimi, Li-
ce bombalaruoaslrun ardtndan Kurt kitlelerinin yapua
1
eylemleri, yasak Jusat' olarak deaerlendirmiti. 22 Ekim 1993
tarihinde Lice topa tutan Tiirk ordusu, harabeye
virtni, en az 30 kii 6Imtitii. Avrupa'daki Kiirtler, bu ve dia
er
katliamlara dikkat amaclyla bulunduklan her iilkede g6s-
teriler yapnulard1. Bu gosterilerden Almanya'da olanlan bu-
yUk olmu, binlerce Kurt, Alman devletinin silah yarthmlanru pro-
testa etmek amaayla otobanlan igal etmi, polisin sert miidaha-
lesi uzerine Kurt protesto amaayla kendilerini yal<mtlardl.
Aradan stireden sonra bu belirleme arUk yaptlabilir: Kurt
halk! tepkisinde hakhydl, ama Alman yonetiminin pusuda bekle-
digini ve bahane peinde olduaunu hesaplamaltydt. Bu baklmdan
Avrupa'daki PKK yonetltninin yeterli politik duyarhhkla hareket
etmedigi soylenebilir. AIDa PKK yasag101 bu yanh ve hatalara
baa
lamak
son derece yanllnr. Bunlar, buz daa1run sadece gorii-
205
204
nen yamydt. <;unkii yasak konusunda Turk ve Alman yonetimi
arasmda anlama vardl. Bu anlama Kurt halkmm ulusal baglmslz-
hk mucadelesine karl yapllffiltl. Nasl1 Alman yonetimi, Turk dev-
letinin PKK'yi ezme planma ekonomik, askeri ve siyasal destek
veriyorsa; yasak da bu planm devaffil ve bir parc;aslydt. Turk dev-
leti butiin giici.inu ortaya koymu, legal partileri yasakhyor, legal
kurumlarm onderlerini Olduriiyor, koyleri ve ehirleri bombahyor,
insanlar sokak ortasmda kurunlamyordu. Tum bunlann amao,
PKK'yi legal kurumlann ve kitle eyleminin desteginden yoksun
blrakmaktt. Almanya'nm PKK yasagl bu plam tamamllyordu. Al-
manya ve ABD, bu donemde Kurt soyklnffilndan haberdardtlar,
Turk devletinin ne yaptlgml bilerek ona destek veriyorlardl.
PKK yasagl ne getirdi, ne goturdu? Yasak, Kurt kitlelerinin
PKK'ye destegini azaltmadlgl aksine arttlgl, Alman istihbarat ra-
porlanrun teslim ettigi bir sonuc;. Nitekim Kurtlerin direnmesi so-
nucu derneklerin tiimu baka isimle de olsa tekrar ac;l1dt. Kurt kit-
lesinin direnii hukuki alanda da baan kazandl; Temmuz 1994'te
Alman Yuksek ldare Mahkemesi demeklerin kapatllmaSI karanru
bozdu. Konunun uzmanlanrun goriiune gore nyasak uluslararasl
haklar hukukuna" tersti. Ama bu iki sonuca ragmen yasak,
PKK'nin faaliyetlerine c;ok ciddi ktsltlamalar getirdi. Alman yoneti-
mi, PKK'yi belli olc;iide denetleme ve gerektiginde ball isteklerini
kabul ettirme olanaklanru elde etti. Yasak, Turk devletine psikolo-
jik moral ve propaganda malzemesi verdi. PKK bu yasakla onlar-
ca taraftanrun yarglland1g1 davalara maruz kaldl. Kurt halk! krimi-
nalize edildi ve PKK c;ok buyiik maddi kaylplara ugradl.
Yasakla birlikte Almanya'da yeni bir cehre alan Kurt problemi,
yeni sorunlar ve gerc;eklerin ortaya pkmaslna yolac;tl. Almanya,
sorunun kendi slmrlanmn ic;ine yanslmasml onlemek istiyordu.
Ancak aradan gec;en ytllar bunun imkanslz oldugunu, Kurdistan
ve Turkiye'deki her rahatslzhgm etkisini Almanya'da hemen gos-
terecegini ortaya pkardt. Almanya'run kendini sorundan dltala-
maSI da olanakslzdt. <;unku, Turkiye ile c;ok yonlu baglant1lan bu-
lunmaktaydt ve bu baglant1lannm c;irkin yonleri, iC; politikada su-
rekli kullanlllyordu. Bu gerc;eklerle yasagm ardmdan gec;en yl1lar
Kurt sorununa ilikin yeni Alman politikaslrun gerekliligini ortaya
pkardl.
a
Yasaldar yth
2 Mart 1994'te DEP'li milletvekillerinin dokunulmazhklan kaldml-
dl ve aym gun milletvekillerinden Orhan Dogan, Hatip Dic1e, Ley-
la Zana, Srrn Saktk ve Ahmet Turk kuatma altmdaki meclisin ka-
plsmdan polisler tarafmdan suriiklenerek tutuklandllar. Turk Mec-
lisi, Anayasa Mahkemesi'nin DEP hakkmda aldlgl kapatma karan-
ru 16 Haziran 1994'te onayladt. Tutuklanan DEP milletvekilleri
Hatip Dicle (15 yl1), Leyla Zana (15), Ahmet Turk (15), Orhan Da-
gan (15), Selim Sadak (15), Sedat Yurtda (7 yll 6 ay), Slm Saklk
C3 yl1 6 ay), Mahmut Allnak (baglmslz milletvekili, 3 ytl 6 ay) ceza
aldtlar. Ceza alan diger DEP milletvekilleri BaU Avrupa iilkelerine
pkarak tutuklanmaktan kurtuldular. Tutuklanan milletvekillerin-
den Yurtda, Turk ve Saklk, cezalan 1995'te Yargltay taraflndan
bozulup serbest blraklhrken, digerlerinin cezaSI onand1.
6zgur Gundem gazetesi 14 Nisan 1994'te kapauldl. Mayls
1994'te 6zgur (J[ke gazetesi pkmaya baladl. 30 KaSlm 1994'te
Babakan Tansu <;il1er'in ozel birime gonderdigi ve "6zgur (J[ke
gazetesinin susturulmasml"17 emrettigi talimatmdan uC; giin soma,
3 Arahk 1994'te gazetenin lstanbul merkez ve Ankara burosu
bombalandt. Gazete binasmm tamamen tahrip oldugu saldlnda
Ersin Aydm isimli bir gazeteci oldu, on gazeteci de yaralandl.
Turk devleti, Kurt halklyla dayammaslru ifade eden ve devlet
politikaSlnl eletiren Turk aydlnlanru cezaevine attl. Kurdistan'da
iddet altmda hileli sec;imler yaptt. 27 Mart 1994'te yapllan yerel
seC;imlerde, ancak faist ulkelerde olabilecek bir uygulamayla kay
koruculan, itirafp tetikc;iler, MHP'liler gibi kontrgerilla ve kontrge-
rilladan icazet alan kiiler sec;ildi. Terorii bir amac; olarak kullanan
devlet, kontrgerillayl siyasal guce donutiirmeye balad1'
PKK hileli ve Kurt halklrun iradesini yansltamadlgl 27 Mart 1994
sec;imini boykot etti. ragmen, halkln 0/050'ye yaklm bu
c;agnya uydu. Sec;im gunu Turk sava uc;aklan ve Uludere
koylerini bombaladt. 50 koylu oldu. 50 bin kiilik ozel ordu guci.i
Guney Kurdistan'a bir daha saldlrdt.
Sava fonu ic;in toplumu zamlara bogan hukumet, kamuyonu-
nun dikkatlerini baka yonlere c;ekmek ic;in oyunlara bavurdu. 28
Ocak 1994'te Turk sava uc;aklan Guney Kurdistan'm Zele bolge-
sini bombaladl. Hukumet ve orduya gore zafer elde edilmiti.
207
206
Olenler sadece dfut iki kadm ve 6 gerillaych. oliim-
ler abnsa bile ordu ve hiikiimet hezimetti. Ordu-
nun nisan ve maYIS operasyonlan sonucu, Hakkari, (,:u-
kurca ve olarak Uludere bolgelerinden en az 20
bin k6ylu Giiney Kiirdistan'a Bu toplu devletin ytllar-
du zoraki politikasml uluslararasl kurum ve
rin gundemine getirdi. Ordunun savatan dolayl
uluslararasl alanda Turkiye'nin karl karlya sorunlann art-
maSI ve savam yUkunun tamamaz duruma gelmesi, devletin iist
kademelerinde dddi sarsmtllara
Oealan'm demokrasi ve federasyon plam
Oliim-kalun savama girien PKK, 1994 ytlmda onemli
malar yu.riittii. ARGK, letta kadar eylem yaptl.
(,:aumalar 0 kadar buyu.k ve insan kaybl 0 kadar oldu ki,
Turk ordusu terhisleri durdurma karan alch. Savam kanh
boyut nedeniyle iilke Tiirkiye'yi turizm giivensiz
iilke ilan etti. PKK, resmi hedefinin 30 bin gerilla
apklach.
PKK uluslararasl alanda da onemli adunlar attl. 12-13 martta
Briiksel'de Uluslararast Kilrdistan Konferanst toplandl. Toplanu-
ya Abdullah Ocalan'm paketi, uluslararasl alanda
Tiirk devletinin hakslz konumunu daha da netletirdi. Ocalan
onerilerinde, .aynlma taleplerinin net olarak koydu;
.iddetten ve Kiirt halletrun ulusal ve demokratik ta-
leplerinin kabulu siyasal goriime yolunun aplmasl" istemini
tekrarladl. Mart 1993'te resmen onerilen federasyon talebini yeni-
leyen Ocalan, .uluslararasl tarafslz araCllIk insiyatiflerini
kabul apklach. Bu konferansm ardmdan Bau iiI-
kesinde ban ve sfyasal kampanyalar balatlldl. PKK,
Almanya'run Prankfurt ve Hannover kentlerinde binlerce insanm
dey fki gosteri yapu. Hollanda'run Maastrich ehrinde ya-
pdan .3. Kurdistan Pestivali"ne 100 binden fazla insan kaulch.
PKK'nin kitle giieu. ve siyasal uluslararasl alanda
devleti, Kiirt politikalannl bir daha zorladl.
PKK'nfn askeri eylemleri devam ederken, 1994 ytlmda siyasal ola-
"
rak hallet korumaYI one ald!. Newrozu halkm dlanda evle-
rinde kutlamasml istedi.
Kitle eyleminde ivrne kaybl bie da olsa, bu, iddet alunda
IUskunluk kitlenin duygulannda PKK aleyhine bir
deAfimin oldugu anlarruna gelmiyordu. aliim tehditi altmda bile
aydmlar ve kitleler ellerindeki demokratik kurumlan korumaya
Bombalamanm ardmdan ve chta 6zgur Olke gazete-
.f etrafmda biiyu.k bir dayaruma olutu. DEP'in kapatll-
masl, bu onernli Kiirt mevziine biiyu.k bir darbe de olsa, bu kuru-
ma kaynak olan potansiyelde ve kurum kurma bir
gerileme olmadl. DEP'in yerine Halkm Demokrasi Parlisi (HA-
DEP) kuruldu (ll Mayts 1994).
Savq Gooey Kiirdistan'a kaytyor
Savam Giiney Kiirdistan'a kaymasma nedenler taraflar
apsmdan farkbydl. PKK apsmdan: PKK bir gerilla hareketiydi.
Gerillaya ve iislenme alam gerekirdi. Ylllarca bu
Liibnan'l kullanmlu. Ama sava1O boyutu ve bolgedeki siyasal
degiiklikler, Giiney Kiirdistan'l hale getirmitl. Ayn-
ca sl1urlann bir anlamda kalkmt olmasl bu zorunlulugu daha da
arunyordu. PKK Kuzey'deki iislenmesinde buyu.k darbeler almlU.
Tiirk ordusunun vahi salchnlan ve bunun sonucu Kuzey'den Gii-
ney'e alan kitle de Giiney'in onemini artmyordu. Aynca
Tiirkiye sfyasal ortarrurun Kiirtlere kapaulmak istenmesi ve biiyu.k
de kapaulrru olmasl, PKK'nin Tiirkiye'deki ittifaklannda
dddi bir gelime olmamasl ve legal Kiirt miicadelesinin oniine
kanlan dddi engeller, PKK'nin dikkatlerini Giiney'e bie di-
ger onernli etmendi. Tiimiiniin otesinde Giiney, Kiirdistan'm bie
hem genel olarak Kiirt siyasal arasmda, ozel
olarak da PKK'nin ulusal birHk stratejisi ve taktiginde bu
onemli rolii yard!.
PKK 1986'daki 2. Kongresi'nde .Kiirdistan genelinde 6nc\.iliik
roliinii" ilkeletirmi ve 199O'la birlikte buna gore orgiitlenmeye
gitmi, Giiney Kiirdistan'm biiy(ik bir bOlgesini de alacak e-
kilde HukUmeti kurmutu. Aynca, Kuzey'deki miicadeleye
ragmen uluslararasl platformlarda hala en Kiirdistan'm Giiney
208
209
tarl:1ma konusu oluyor, lsrarla bu tine ahmyor, bu
sornnu diger mucadelelere karl kullaml..
mak isteniyordu. Bu nedenle, PKK'yi bu btilgeye itmek isteyen ve
bu yolla bolge politikasmda etkili olmak isteyen Ortadogu gUgerl
olsa bile, PKK de bu one alan olmak is-
tiyordu.
Tiirk devleti ise; Kurtler arasmda olabilecek ulusal itti-
fakt bozmak, Kurt yonetirninin ete kernige biiriinmesini onlemek,
Kendi Kiirt sorununu degn de dltaYffil gibi gostermek ve sa-
val smrrlanmn dlmda yiiriitmek Giiney Kurdistan onemliy-
di. Tiirk devletinin bolgeye olan bir diger ilgisi petroldii. Kerkiik-
Yumurtahk petrol boru hau Ktirfez Savamdan bu yana kapahydt.
Bornlarda 12 milyon ton petrol vardl. Bu, Turkiye'nin neredeyse
bir ytlhk petrol ihtiyacma denk duuyordu. lrak pazan kapandl-
gmdan, Tiirkiye 20 milyar dolarltk kayba ugramlu. Petrol born
hau, PDK bolgesinden ge0yor, ama ARGK gerlllalanrun tehditi al-
unda bulunuyordu. Aynca Irak'm petrol saul PDK bolgesi
iizerinden oluyor, bu petroW Tiirkiye ileyip pazarhyordu. Bu
Iii vurgun ayrn zamanda aralanndaki ragmen, zorunlu
bir ibirligi alaruydt. Saddam'm oglu Uday'a baglt Asya ve PDK'ya
bagh Ninova petrol irketleri, gunde 8 milyon litre mazotu Tiirki-
ye'ye satlyor, saum giimriigiinii PDK ahyordu. Bu sat1m Tiirki-
ye'deki ayagt Silopi Anonim $irketfydi. Tiirkiye'den Irak'a olan si-
gara ticareti ise PDK-Politbiiro uyesi Barzani'nin denetle-
digi Kant isimli irketin tekelindeydi. Guney'de halk
deyken PDK, illegal yolla Turkiye'ye 100 bin ton tahll satffilu. Bu
tahllm tonu Kiirt 60-70 Dolara almlrken, Tiirkiye'ye 140-
150 Dolara sauhyordu. Bu "ticari!" ilikiler, istihbarat ilikileri ve
siyasal komplolarla birlikte yiiriiyordu. Tiirk devletinin saval Gu-
ney'e kaydumasmm en onemli nedenlerinden biri, araurmanm
ileriki btiliimlerinde iizerinde duracaglffilz ABO gtilgesin-
deki Tiirkiye-lsrail ittifaklydl. Bu ittifakm yeri Giiney Kiir-
distan'dl.
1992 savamdan sonra Turk istihbarau bolgeye iyice yerlemi,
Zaxo ve Duhok'ta MlT biirolan kurnlmutu. MlT, Tiirkmenleri or-
gutlemeye ve silaWandrrmaya baladl. MIT ve ]ITEM'in faaliyetleri
o kadar artu ve apk bir hal aldl ki, MIT mensuplan da silahlt sal-
dmya ugradtlar. Bunlardan biri ,,19 Ocak 1994'te Erbil'de oldiirii-
len ve Turk Klzdayl mensubu Can Cemal kimligini talyan Cenan
Kocahakimogl
u
isimli MiT yonetidsiydi. Kocahakimoglu'nun ce-
nazesi Ankara'da Maltepe Carnisi'nde MiT yoneticilerinin tiimu-
nun kauldlgl devlet toreniyle kaldmlmlu."18 brnek, Klzday'm
MIT'in bolg
edeki
ytinetim yuvasl oldugunu, PDK ve YNK'nin bu-
nu bildigini ve topraklannda MITin goz yumduklan-
ru gOsteriyordu. Ancak PDK goz yumm
ak
kelimesi yetersiz
kalmaktaydt. 1992 ythna kadar Turk askeri ve istihbarat elrmanla-
n ancak hareket edebilirken, 1992 savamdan
sonra bolgedeki konumlanmalan degiti ve hareket etmeye
baladtlar. 1995'te ]lTEM ve MiT, Zaxo, Hewler (Erbil) ve Du-
hok'ta resmi burolar kurdu. Ordu ise 1995'e kadar operasyonlar
vesilesiyle girip Ancak bu tariWe birlikte kaholamaya
baladl ve 1997'de bunu tamamladl, motorize birlikler konumlan-
dtrdt. Bu PDK birlikte arama ve pusu eylemlerine
kaulmakta, termal kameralar daml gelikin kullanmaktadrr.
Buyiik operasyonlar srrasmda istedigi zaman takviye birlikleri bol-
geye girmektedir. PDK sayesinde Guney Kurdistan Tur-
kiye'nin bir iline d6numiitii. Silopi'den bir panzer Turkiye
e
iizerinden hareket ediyormu gibi tek bama ve bir engell
kartlamadan Zaxo iizerinden Amadiye'ye kadar gidebilmektedir.
Turkiye'den tek farkl, PDK lie vanlan anlama geregi Turk asked
birlikleri ve ! hirlere girmiyorlardl. lleriki ytllarda PDK ve
YNK bolgel
erinin
ayrtlmasmdan sonra, aradaki Slmnn (Yeil Hat)
denetlenmesi oluturulan birimler de Tiirk subaylannm dene-
timindeydi. PDK ve Turk ordusu ortak koordinasyon merkezi
oluturmutu ve PDK'yi Turk ordusu denetliyordu. PDK'nin ic;:inde
ekonomik nedenlerle saytda yonetici Tiirk ordusuna ajanhk
baglanyla baglanrruu.
Bu Kiirtlerin aCI dramlydl. Demek ki PKK'ye saldtrtlannm ardm-
dan buzura! kavuacaklanna inanan PDK ve YNK yoneticileri ya-
rulffilu. Tiirk devleti iki orgutun yoneticilerinin iplerini eline ge-
9t , istedigi yone istedigi gibi Tiirk yet-
rni
kililer, ABO, Fransa ve lngiltere'nin Ankara'daki
goriierek, "Kurt devletinin kurulmasma karl olduklanru, lrak'm
toprak biitiinlugiinun korunmasmda lsrarh olduklanru ve bolgede
PKK'nin banndmlmamasml" istedi. Tiirk devlet yetkililerinin
lamalanna gore, "adl devletlerin bu isteklere olumlu
211
210

, 'i
cevap vennilerdi." Ki zaten bu devlededn, Kurt devleti kurma gi.
bi bir politikalan zaman oIrnadl.
Dururnu acilen Turk Genelkurmayt tepktstntn
Turk devleti, Kurt yonetimi aleyhine bu Cahrnalan yOriitiirken, < apklanmasml hukumete blraktl. Turk Dlileri Bakam Mumtaz
PDK ve YNK, Nisan 1994'te Catlrnalara baIadtIar. 36.5 miIyon
Dolar oldugu tahmin edilen giimriik gelid yaptlan s:atImalar
Soysal, yabancl yardlffi kurulularmm mensuplannm Guney'e ge-
ipn "vize mecburiyeti" koydu ve bolgeye yardtm malzerne-
agus[OS ayma kadar devarn etti. lki taraftan yiizlerce savaS:l haya- ',I lerinin gidi onJenmeye baladl. Bu geHmeler ardmdan Babakan
tJru kaybetti. Kurt cehpesi ikiye boll1ndu; her orgiit kendi hOlgesi- Tansu <;iller, "Kuzey lrak'ta Kurt devletinin kuruluunu onJedik"
nin egerneni oIdu. Yonetimin kurumIamaSl tarihe kant1. Halle, yapt! ve bunu "en bUyiik baanlanndan bin" olarak
ozelIikIe aydmlar zorlandt, binlerce insan bu defa Kurt Or.
gutlerinden
PDK ve YNK'nin btrakahm Kurt devletini kurmala-
nru; Turk devlet yetkililerinin gelimeye tepkisi ve
Daha korkuncu uyduj iki parti arasmdaki "baT1 melegiJ" Turk hangi olursa olsun Kurt halkl lehine en kuk bir kazaru-
devletiydi. MaYls 1994 Sonlannda Silopi Tank Taburu'nda PDK ve rna bile tahammiil etmedigini ve bu kazaruou ortadan kald!rmak
YNK ternsiIdleri, Turk subaylanrun komutasmda biraraya geldiler.
Turk subaylan iki taraft PKK'nin yararlanmamast"
tein surekli komplolar gostennektedir,
ipn uyarcWar. Turk devletinin 1992 saval ardmdan vermeyi taah-
hUt ettigi 13.5 milyon Dolarhk yardlffi ise tadhe kanoutI. HaZi-
ran 1994 balannda SiIopi'de bir toplantl daha yaplldl. ToplantIya
PKK bayrak deAiftiriyor
Jandarma Gene] Komutam Orgeneral Aydm liter, Jandarma Asayi
Bolge Kornutaru KorgeneraI Hasan Kundakp, DliIeri Bakanltgl
lStihbarat Daire Bakaru Cenk Duatepe ve Ortadogu Masasl
Turkekul Kurtteldn iJe PDK Lideri Mesut Barzani ve YNK Uderi
Celal Talabani katIldtlar. Turk tarafl, Kurt lieter/ere! "Irak'm toprak
butUnJugunde lsrarh ve PKK'nin boIgede hareket etmesi-
ne her hareketin karlsmda olunacagml aktardl. "19
PKK'de kongreler dort Yllda bir yaplltr. Buna gore 1994 sonlann-
da PKK 5. Kongresi'nin yaptlmasl gerekirdi. Ancak birkae ay ge-
dkmeyle 1995 balannda Guney Kurdistan'da yaplldt. Kongrede 0
zamana kadar parti sembolu olan kaldmldl,
verine ktrffilZl zemin uzerine san eritli klZl1 ytldtz ipnde meale
benimsendi. Kimi yorumcular bununla PKK'nin "sosyalizme el1l'e-
da dedigi" eklinde yorumladtlar. PKK ise "sosyalizmden
vazgecme degil, reel sosyalizmdeki yozlamadan dolayt, bunun
"Kiirt devletinin kuruImasl!" nas.d onIendi ?
sembolti olan bayrag! eklinde
Toplantmm bir diger karan, 3. Kongrede "Parti Onderligi" ola-
16-22 Haziran 1994'te YNK ve PDK temsiJdJeri Paris'te biraraya
geldiJer. Fransa'run etkisinde yapl1an bu toplantlda PDK ve YNK
gelecek apsmdan onemIi olan bir taslak uzerinde
lar. Bir devlet taSaTJffilru beIgenin maddeleri daha
ney Kurdistan'a ul3madan, olaydan Turk istihbaratmm haberi 01-
du! Dernek ki toplanuya kattIanJardan bazdan, kendiIerini Kurt
halkmdan once Turk devletlne karl sorumIu gormulerdi. YNK
y6neticiIerinden ve aynl zamanda Kurt yonetiminin bakanJanndan
Said Ahmede Pire'ye gore, toplanu kararlanru PDK'hlar Turk istih-
baratma aktaTffiltI. (Paris Antltlfmasl ifin ek 5'e bkz, s. 510).
212
rak adlandtnlan Genel Sekreterinin "Parti Bakam" olarak adlandl-
nlmaslyd1. Yani Ocalan, 1986'ya kadar "Genel Sekreter", 1986-
1995 arasmda "Parti 1995'ten sonra "Parti Bakam" idi.
Kide orgutlenmesi, kitle eylemleri, silahl! miicadele ve iislenme,
Tiirkiye'deki Kurt kidelerinin siyasal mucadelesi ve
run gelitirilmesi gibi kararlar, onceki toplantllarda ahnanlann bir
anlamda tekranydl.
Kongrede alman bir onetnli karar "Ulusal Meclis" ve "Dev-
rim HiikUmeti" karanydl. Ulusal Meclis, 1986'dan bed PKK kon-
gre kararlan arasmdaydt. "Devrim 1990'da alman
tan-Behdinan Hiikiimeti" karannm belki de "geriye cekil-
mesi ve belirsizletirilmi" haliydi. .
213
Onemli bir Giiney Kiirdistan'a ilikin politikadaydl;
PKK artlk Giiney Kiirdistan "demokratik federasyon" istiyor-
duo Bu, PKK'nin Giiney'de "kahcl ve sava giicii oldugunu" kabul
ettigi anlanuna geliyordu. Bu, cesur ama bir 0 kadar riskli
bir karardt. <;iinkii, PKK iradesi dtmda bile olsa
giicii haline gelebilirdi. Ki Giiney Kiirdistan'daki "statiiI.:o" her an,
ABD ve bolge devletlerinin anlamalan durumunda giin
ipnde degiebilirdi. Giiney'i sava cephesi Tiirk devletinin
burayt da sava alanma dahil etme plaruru kabul etmek olurdu. Ki
zaten bamdan beri bu, Tiirk devletinin de istemiydi. <;iinkii, sa-
Val slrurlan dtmda }iiriitmii olacaktI. PKK'nin, "uluslararasl plat-
fOnnlarda Giiney Kiirdistan SOrunu onde bu yolla
kendini platfonnlara dayatmayt ileri siiriilurse de, bu
ne kadar olabilirdi?
Karann bir diger riski uyduj aibe de olsa bu yeni adlnun ar-
dtnda, PDK ve YNK'nin iplerini ellerinden SUriye ve fran
gibi kimi bolge devletlerinin izlenimi dogabilirdi. Bu
durum, PKK'yi bolgedeki kutuplamada, Batldan tecrit edecek bir
kampa itmi olmayacak nuydt? PKK, tercihinin boyle bir duruma
yol gostennek, aynca fran ve Irak'tan gelebilecek
siyasal komplolan ve askeri tehditleri de goze almak zorundaydt.
Kiirdistan Siirgiin Parlamentosu
Kiirdistan Siirgiin Parlamentosu, Parlamenta KUrdfstane Ii Derveye
We/at (PKDW) 12 Nisan 1995 tarihinde Hollanda'nm Den Haag
ehrinde yapttgl toplanttda kuruldu. Tiirkiye'de HEP ve DEP'in
kapatllmasl, HADEP'in orgiitlenmesinin oniine CJkanlan engeller,
legal alarun Kiirtlere kapatl1masl, aydmlara yonelik basktlar sonu-
cu saytda aydlrun Kiirdistan ve Tiirkiye'yi terketmeleri neden-
lerlyle Kurt Parlamentosu, Avrupa'da kurulmutu. Bu bir zaytfhk
olarak gOriilse de Kiirt parlamentosunun kurulmasl, Tiirk devleti,
run legal Kilrt partilerine karl imha saldtnlanna karl
yerlnde bir cevaptl. Tiirk devleti, PKDW'nin kuruluunu engelle-
mek biiyiik bir diplomasl faaliyetine giriti, fakat baanI.r ola-
madt.
PKDW, aym zamanda ulusal birlik taleplerinin bir dl>-
ftlmde toplanffiltl. Bu aC1dan ulusal birlik onemli
btr adlm ve aamayd.. PKDW'nin bileim ve yonetiminde eski
DEP milletvekilleri ve kapatllan diger legal Kiirt kurumlarmdan
Iydmlar etkin olsalar da, PKK'nin insiyatifiyle kurulmutu. Bu, bir
yerde zorunluluk da olsa ileride zaafa doniiecekti. Parlamento,
OEP'lilerden baka, ERNK, Kurdistan is/am Hareketi, Yezidiler
Btrligi, Kurdistan A/eviler Birligi, Asuri azm/tk, Kurdistan Kadm
Btrligi (YA]K) gibi, Bau Avrupa iilkelerindeki Kiirt kitlelerin YllVn
temsilcilerinden oluuyor, Kiirdistan Rus-
ya ve Kafkas iilkelerindeki Kiirtlerden de temsilciler bulunuyordu.
Parlamentonun bu bileimi, PKK'nin KUM deneyinden "ders p-
kardlgl!" imajlm yaratmaktaydl. <;iinkii, atama yerine kurumlar
temsilcilerini
PKDW, Kiirdistan'da ulusal birlik ve meclisin sadece bir
bir yerde koullann zorlamaslrun iiriiniiydii. Kukusuz demokratik
ulusal siyasal kurumlamarun tek bipmi degildi. Kiirdistan'da ide-
al meclis, PKK, PDK, YNK ve t-KDP'nin ortak insiyatifiyle demok-
ratik bir tarzda oluturulacak meclisti. Bu nedenle PKDW'yi ulusal
parlamentonun tek almak yanlltl. <;iinkii, Guney Kurdis-
tan'da problemli de olsa bir parlamento vard.. Aynca
yeni meclisteki PKK etkisini, PKK'nin yaklalffilru ve parlamento-
nun oluum ve ileyi tarzml tasvip etmeyen PSK gibi Ku-
zey Kiirdistan'm orgiitii parlamemoda yer almamltl.
Yine de PKDW, olumlu ve yeni bir geIimeydi. Kurt diplomasi-
sine dinamizm getirmiti. Uluslararasl alanda etkili politik
yapu ve afie edilmese de Bauh hukiimetler ve uluslararasl ku-
rumlarla iliki kurmayl baardt. PKDW'nin diplomasi
run geliemeler ve Rusya, Avusturya ve ltalya'daki konfe-
ranslan, Tiirkiye ile bu ulkeler arasmda ciddi diplomatik krize ne-
den oldu.
Ote yandan Avrupa iilkesi hiikiimetinin, DEP'in kapaul-
maSl ve Kurt milletvekillerinin tutuklanarak aglr cezalara
ml olmalan Kurt parlamentosu konusunda
demokrasiye yakllr bir smav verdikleri soylenemez. par-
lamentoyu "PKK'nin kurumu" eklinde gostererek, etkisini kJrma
giritiler. Rusya ve halya hukiimetleri, Kurt parlamento-
su'nun toplanulanna baanh ev yaparken, demokrasi
215

214
uzerine nutuklarda mangalda kill btrakmayan Avusturya hiikiimeti
engellemede bulundu.
Kurt kitlelerinin siyasal, sosyal ve kultiirel sorunlanyla ilgili
hmalar yapan PKDW'nin onune koydugu biri de,
tUm orgut ve ulusal kurumlan temsil eden bir parlamentonun top-
lanmaslych. Bu baklmdan kuruluUndan beri PKDW, gorevleri ve
gelime slntrlan apsmdan kendini belli bir doneme endekslemi
bir kurumdu. Buna ragmen PKD\V'nin yaamasl Kurt demokrasisi
apsmdan zorunluluktu. Aynca gerek PKDW'yi oluturan aydmla-
nn, gerekse PKK'nin demokraside sergileyecegi performans,
hem bu kurumun geleceginin, hem de benzeri kitlesel kurumlar-
da demokratik gelenegi oturtmarun onemli biri ola-
caktl.
Bir daha Giiney Kiirdistan igali
Turk ordusu arttk geleneksellemi bahar operasyonlanna 1995'te
erken baladl. Bu operasyonlann onemli bir amaCl askeri eylem
sezonunda PKK birimleri daha ataga hareket tarzlanru
bozmak ve insiyatifi ele C;iinkii sert kt koUllan geril-
larun eylemlerini etkiledigi gibi, Turk ordusunu da etkiliyordu.
Bahar aylan her iki eylem ve operasyon sezonunun
balamasl anlamma geliyordu.
Turk ordusu, bu defa PKK'nin kongre kararlanru da hesaba ka."
tlyordu. Kararlann pratige onlemek aeele ediyomQ.
PKK, Guney ongordugu "demokratik federasyon" formi.ilii,
Kurtlerin ulusal birligini ve ulusal eepheyi PDK ve
YNK kadar, lrak ve Iran'l da ilgilendiriyordu. Nitekim Turk Genel-
kunnayt, "PKK'nin bu talebinin ardmda Iran ya da Irak desteginin
olabilecegini" varsaytyordu. Bu nedenle Turk ordusu, hem muhte-
mel PKK-PDK-YNK ittifaktru onlemek, hem de Iran ve Irak'a goz-
dagl vermek erken harekete Turk devleti, Israil'le
gelitirdigi askeri ve istihbarat ibirliginden sonra, Israil deneyin-
den omek alarak Guney'de "tampon bolge" olutunnak istiyordu.
Bunlar, Turk ordusunun igal hazlrhgmda one nedenlerdi.
PDK ve YNK c
a
t1malarla birbirini tiiketirken, Tiirk ordusu ade-
ta davul zuma eliginde Guney Kurdistan smtnna binlerce asker
216
-..--
ile zlrhh arac ytgdl. Smlnn Uludere, C;ukurca ve mmtlka-
lanna dag komandolan ve koy koruculanm yerletirdi. Bir igal
durumunda Kurt yonetiminin tepki gostermesi neredeyse olanak-
slzdl. C;unkii, PDK He YNK arasmdaki "geri donulemez"
bir noktaya gelmiti. 27 1995'de gilndiiz OrtaSl Zaxo'nun ka-
labahk, Dolar patlaytcl dolu bir infilak etmesi
sonucu 100'e yakm insan olmii, bir a kadan da yaralanmltl.
PDK patlamanm sorumlulugunu hemen YNK'ye yiiklerken; Turk
basm ve televizyonlan ise giinler oneesinden balayarak, "bu car-
ldan PKK'ye silah temin edildigi" propagandasml yaplyordu. Ote
yandan "Kemal Muhammed Hac" isimli bir PDK pemergesi ise,
kendisini tutuklayan ARGK gerillalanna, "patlamayl PDK'run Zaxo
sorumlusu Ebu Antar'm (Haim Ramazan Abdullah) enuiyle, ken-
disi gibi pemerge alan arkadalyla birlikte yapnglru, Ebu An-
tar'm slk slk Zaxo'ya gelen bir Turk istihbarat yetkilisinden talimat
aldlglru"() apkhyordu. Neden ne olursa olsun, iki orgilt arasmdaki
koriikleyenin Tiirk istihbaratl oldugu kesindi.
Ortamm bulamkllgmm istenen ktvama geldigine kanaat getiren
Tiirk ordusu, Mart 1995 ortalanndan itibaren Guney Kiirdistan'da
igal harekatl balattl. Tiirk Genelkurmaylrun resmi aCiklamalanna
gore harekata 35 bin asker katllffiltl. Onceden haber vererek ba-
lattlklan bir igal harekatmda PKK'ye darbe vurabilirler miydi? Us-
telik PKK, 1992 savamdan dersler ve Giiney'deki ko-
numlanmasml giiclendirmiti. <;atlma alan PDK
ve YNK'nin birlikte PKK'ye saldlrmalan da sozkonusu olamazdl.
tran ve Irak'm da oneeki operasyonlann aksine bu kadar askerle
Tiirk ordusunun Giiney'e giriine sleak bakmadlklan kesindi.
<;iinkil operasyon tsrail-Tiirkiye askeri ibirliginden sonra yapd-
ffilt1. Ustelik MtT kaynaklanndan basma. Slzan haberlere gore,
"Genelkurmay, MtT'in PKK'nin kongre yaptlgl alamn askeri timler
tarafmdan bastlmasl onerisini bu tilr eylemi yapaeak yeterli saylda
eleman olmadlgl gerekcesiyle reddetmiti."2O
C) Ach ifadelerinin gortintu kaseti Med TV'de mevcuttur.
Med 7iJde programcl Cahit Mervan, r-.faylS 1997'de Hollanda'da Ebu Antar ile
Ebu Antar, "olaym oldugu tarihte zaxo'da olmachg1lll" soyledi ve ey-
lemin sorumlulugunu YNK'ye yi.ikledi.
217
Demek ki Tiirk ordu harekatmm temel hedefi PKK'ye darl
;
ve
vurmak olmakla birlikte, bolgesel planda Kiirt orgiitlerinin yeni
tifaklara ulamasml onleme ve bolge statiikosuna ilikin "yeni h$:j
saplara" da yonelikti.
Harekatln bamda aralannda Cumhurbakaru Siileyman Deminttl,':
de olmak iizere Tiirk devletinin yetkilisi, igalin kahCl 01' {
dugunu apkladtlar. yoromcu, igali 1990-1991 Korfez
val doneminde ABD He ortak saptanan "Kuzey Irak'l (Giiney
Kurdistan) Tiirkiye'nin himayesine verme plarurun bir
eklinde degerlendirdi. ABD igale taraf gozukiirken, Almanya ve
Fransa tepki gosterdiler. Tepkilerini sert eletirilerle ifade ederek,
kamuoyuna da yanSltt:.llar. Almanya, Tiirkiye'ye olan silah akt101
olarak durdurdu. Ancak Tiirk ordusunun igal hareketine
bu farkh yaklalm, igali eletiren devletlerin Kiirt ulusal soronuna
steak bakttklan anlamma gelmiyordu. Almanya ve Fransa, slO1rlan
degitirecek ve ABD'nin Tiirkiye iizerindeki etkisini aleyhlerine
artlracak eylemlere karlydtlar.
YNK igali eletirmi, PDK pasif tutumla "benimsemedigini!"
gostermiti. 1gal siiresinde Tiirk ordusunun sergiledigi kanlt pra-
tik Giiney halktrun biiyiik tepkisini 1galden dolayt onlarca
koy boaldt. Tiirk askerleri Amadiye bolgesinde 8 kulak-
lanru, cinsel organlanru ve diger uzuvlan01 keserek hunharca kat-
letti. Bu vahet bile PDK yonetidlerinde tepki yaratmazken, halk,
Ktzllay ortiisiine biiriinmii Tiirk istihbarat timine saldtrdl: Orhan
Bulut, Yaar Mutlu ve Mithat Okan isimli M1T ajanlarml oldurdu.
Bu vahetine ragmen Tiirk ordusu, "PKK'ye darbe vurma"
"PKK'ye karl giivenlik bolgesi oluturma" gibi ulaa-
madan geriUa direnii ve dl basktlar sonucu Mayls 1995 ayt
de geri Tiirk Genelkurmayl, 1 Temmuz 1995'teki basm
brifinginde geri ilikin olarak, "PKK'nin 5. Kongre ka-
rarlanru hayata onlemek amaclyla operasyonu yapuk-
lanm ve bu ulaarak geri apklamasml
yaptt. 1ddia ne olursa olsun PKK'nin ciddi kaylplar vermeden
Tiirk ordu igali ve PKK bolgedeki konumunu koro-
mutu. Ama Tiirk devleti de hemen pes edecek degildi.
Tampon bolge ve Tiirkiye-lsrall
DOnyarun ulkesinde tampon bolgel
er
vardlr. ABD'nin Mek-
.lka smtnnda karl; Kuzey ve Guney Kore arasmda
d.a soguk savam uriinu boyle bir bolge vardlr. 1kisini de ABD fi-
nanse ediyor. Diger ve konuyla baglanusl a9
smdan
, astl uzerinde
duracaglm 1srail ve Lubnan arasmdaki tampon bolgedir. Tampon
Lubnan 1srail adma Lubnanh falanjist milisler
yiiriitiiyor. Lubnan'daki dinsel, toplumsal farkhhklar ve
1srail'e beinci kol oluturma olanagml veriyor. Tam-
pon bolgenin 1srail klSffil ise maytn, gece gorii ve termal
radarlarla donaulffil. Bu guvenlik engeli saytda Filistinlinin
yaamma mal olduysa da, Filistinli gerillalarm 1srail'e SlZlp eylem
yapmaSlO1 onleyememektedir. Bu onlemin varhk-yokluk saval
veren 1srail i9
n
stratejik onemde oldugu ve maddi kiilfetinin bu-
yiiklug
une
ragmen "zoronlu!" oldugu ileri siiriilebilir.
AIDa Guney Kurdistan'daki durom daha farkhdlr. Herey-
den once iki bolge arasmda iklim ve topografya a9smdan Turki-
ye'nin projesini batan boa pkaracak farkhhklar vardlr. Bolge
son derece daghktlr. BaZl yerler maytnlama ve yerletirilmesi-
ni imkanslz ktlmaktadtr. Aylarca duran kar ve don her yll maym-
lann yenilenmesini zoronlu kllacakur.
Guvenlik bolgesinin zoronlu bir ogesi milislerdir. 1992 sonunda
Turk ordusu, PDK'ye boyle bir rol yiikledi ama klsa surede boa
<;:unkii pemergeler Turk devletine milislik yapmak isteme-
di. Guvenlik bolgesinin Kuzey klsmml koromalan planlanan Hak-
kari bolgesindeki koy koroculan ise ekonomik, ulusal ve saYllan-
run yetrnedigi gibi nedenlerden boyle bir gorevi yerine getirmek-
ten uzakurlar.
Guvenlik bolgesiyle ilgili bir diger onemli engel siyasidir. Irak,
egemenlik alamnda tampon bolge kabul etmemektedir. Ashnda
1983 ylhndan beri Turkiye ve Irak arasmda, smlrda Kurtlere karl
operasyon yapma anlamasl mevcuttur. Ama Turkiye bu defa,
Irak'la degil, ABD ve 1srail'in destegiyle bunu yapmak istemekte-
dir. Bu duromda sadece Irak degil, tiim Arap devletleri karl pka-
cak ve imdiden karl 9kmaktadlrlar. brnegin Arap ulkelerinin
basklslyla Avrupa Birligi Dlileri Bakanlan, 8 Eylul 1995'te 1rlan-
da'da yapuklan toplanuda, Turkiye'nin tampon bolge planml kl-
219
-.. .. . .....
218
',)/
1/
I
220
I
I
I
1,1
I
nadllar. Avrupa Birligi Ulkeleri, han, Irak ve diger Arap ul-
keleriyle olan ekonOmik nedeniyle slmrlann degimesini
istemiyorlar. Hatta, bu dogrultuda adlm attlmasl durumunda MlStr
gibi ulkeler, "sorunu, Irak'm toprak bUtiinlugune saldtn oldugu ve
bolgesel gUvenligi tehlikeye duurecegi BM Guvenlik
Konseyi'ne getirmeye" kalklttlar. Kuveyt bile tampon bolgeye
kar1 Rusya ise balOdan beri kar1.
2l
Tampon bolge ipn baka bir yol, Tiirkmenlerin SIIllra yerletiril-
mesidir. Mil/iyet gazetesine konu ile ilgili bulunan
Prof. Dr. Hasan KOni, Surkmenlerin SlIllra yerletirilmesinin rnali-
yetinin 100-200 milyon Dolar 0IacaglI11"22 Bu durumda
da Turk devletinin hem Irak'l "ikna" etmesi ya da tepkisini
mesi, hem de PDK'YJ n ilma" etmesi gerekiyor. Ki PDK'YJ tek bal-
na ikna etmek de yetmiyor, YNK, han ve SUriye faktOriinu hesaba
katmak gerekiyor. Aynca Turkmenlerin bu goreve istek gosterme-
leri gerekir. Tiirkmenlerin bir kesimi ajanlattnlmasma ragmen,
niifuslanyla bOyle bir maceraya haZlr olmadtklan biIin-
mektedir. Ki soyktnmlann rahat yiiriitiildugii bOigede, Tiirk-
menlerin bu tehlikeyi duunmeyecekleri soylenemez.
PDK'nm kabul edecegi varsaydsa bile, bu gorevin devarnt ipn
1srail tiirii bir devlet oluumuna gerekir. Ama adl ne
olursa olsun muhtemel bir Kurt devletinin oluumunu engelle-
mek, zaten batndan beri Turkiye'nin en biiyiik hedefidir.
Turkiye'nin ekonOmik kaynaklan da boyle bir projeye yetme-
mektedir, MilIiyet gazetesinde pkan yorumlara gore "projenin ma-
liyetine 1 milyar Dolar deger "23 Ancak bu bataki tah-
min. Bu durumda zaten mevcut savaa kaynak yetitiremeyen
Turkiye'nin bir de boyle bir projeye kalklmasl durumunda, sava-
m giderlerinin oluturdugu yiikii daha amracakur.
Turkiye'nin teknik olanaklan da boyle bir projeye yetmemekte-
dir. Turk devletinin askeri elektronik irketi Aselsan,
goro" adl verilen uydu ile denetleme uretmektedir, Ama
astl olarak Turkiye, tsrail'in destegine gUvenmektedir.
Kaslm 1993 balannda 1srail'e giden Turkiye Dlileri Bakam
Hikmet "gezisinin bahca amaCl PKK'ye karl mucadelede
Israil'in destegini almakt1. "24 Ocak 1994'te 1srail Devlet Bakanl
Ezer Weizmann'm Turkiye ziyareti Slrasmda da aym konu gunde-
me geldi. Weizmann bu istek karlsmda, "Tiirkiye'ye terorle mii-
i
,r.,,:'
cadele ipn, egitim, bilgi al1-verii ve istihbarat alarunda yarduncl
olacaklanm" Kaslm 1994'te 1srail'e giden Babakan Tan-
su ayru isteklerde bulundu. Bu goriimeler olurken yabancl
ajanslar, .50 kiilik 1srail askeri uzman heyetinin Turkiye'ye gittigi
ve Kurt gerillalarma kar1 mucadelede darumanllk gorevinde bu-
haberini Bu gelimelerden biri de Turk ordu-
Bunun elindeki Cobra helikopterlerine gece gorii sisteminin taktl-
maSl ipn 1srail'in Tamam Precision Instrnments irketiyle 1994 yl-
bnda 11.6 milyon Dolarhk anlamarun imzalanmaslydt.
26
Bu an-
lamadan soma bu helikopterler Dersim bOlgesinde koy ve or-
man yakmada kullaruldtlar. Ve bu arada Israil uzmanlan, Turk or-
dusunun Giiney Kurdistan'daki operasyonlarma ve daruman
olarak destekte bulunmaya baladtlar.
27
1996 ve 1997'deki anlamalarla, Turkiye ile 1srail arasmdaki as-
keri ibirligi pekitirildi. 1srail'le ilgili degerlendirrnelere hep
itinah yaklatlglm ve yaklatlmasl gerektigine inandtglm halde; 1s-
rail'in, Turkiye'ye ileri teknoloji verdiSi ve Guney'deki operasyon-
lara destek arttk kesindir. TUrk devlet sozciileri ve
denetimlerindeki gazeteciler, biri bin yaparak bu ilikiyi abart-
makta, i1ikiye rol atfetmekte, bununla Tiirk devletinin du-
manlanmn gozunii korkutmaya cahmaktadlrlar. Ama tum bu
abartl1ann otesinde, 1srail'in aruk Kurt halkl ve ulusal kurtulu
miicadelesine karl konumu kesindir ve 1srail yetkilileri de bu ko-
numlanm gizleme geregi duymuyorlar.
1srail Babakam Benjamin Netanyahu'nun gazeteci ve tele"iz-
yon programclsl Mehmet Ali Birand'm sorulanna verdigi cevaplar,
Kurt halktna dumanca mesajlarla doludur: "Tiirkiye, PKK teroriz-
minin saldlOStna ugradt. Bize yonelik olan terorii de ayru ekilde
degerlendiriyoruz. Aralannda fark gorrnuyoruz. 1te bu
baglmslz bir Kiirt devleti kurulmasml desteklemiyoruz.
Dost bir Ulkeye yonelik teror konusunda bilgi edindigimiz anda
hemen yolluyoruz. Turkiye ile bu altverii daha da arttlracaglz.
Bu, iki ulkenin istihbarat senislerinin iidir."28 Netanyahu,
PKK'yi degil, yontemlerini "terorist" olarak degerlendiriyor, ama
bu, Israil'in Kurtler konusunda geleneksel politik yaklalrntnm
at1dlglru gosteriyordu.
1stihbarat ilikileri ve ozel operasyonlar alam, Turkiye-1srail ili-
kilerinin belki de en onemli boyutudur. 1stihbarat i1ikisi 1960'lara
221
:_.7... ,7
"
.lnde ,,6 Mayls 1996 tarihinde evinin onunde bir araca
yilklii patlaylclrun infilak ettirildigini" soyledi ve bu olaydan dola-
yl Edip Sedat Bucak'l sorumlu gosterdi. Bucak, Agar'm ozel biri-
minde yer ahyordu.
Bu durumda tsrail'in, binlerce masum Kurdu olduren Turk
kontrgerilla birimlerinin ilham ve silah kaynagl oldugu kesinlik
kazamyordu. Oyle ki ortak operasyon bile yaplyorlar. Eger suikast
Ocalan'a yonelik yapllnusa, istihbarat, operasyon teknigi ve mal-
zemeleri verenin Mossad oldugu uphe gotiirmemektedir.
Turkiye-tsrail ibirligi, tampon bolge ve operasyonlan aan, bol-
geye yonelik stratejik da gutmektedir. Bu durumda Turk
ordusunun Guney Kurdistan'daki operasyonlarml ve Kurt orgutle-
ri arasmdaki degerlendirirken, Turk-tsrail ittifalaru, bu-
na ABD emsiyesini ve bolge planlanru, ve aynl zamanda bundan
rahatslz olan bolgenin diger devletlerinin farkll stratejik ve taktik
politika ve tavulanru gozonunde bulundurmak gerekir.
Tampon bolge planmm baanslzhgl bUyiik oranda PKK'nin gos-
terecegi sava gucii ve alabetine baghydl. PKK eger askeri olarak
Kuzey'den Guney'de etkin olmayl surduriirse, 0 zaman etkili
silahlarla donanrru, PDK ve koy koruculan destekli Turk birlikleri
karlsmda zorlanabilir. Nitekim son iki ylldlr PKK boylesi sal-
dmlarda aglr darbeler aldl. Ama PKK temsil ettigi Kurt halk ger-
iyi hesaplar, bunun asd guciinun Kuzey'de oldugu, 01-
mak zorunda oldugunun bilinciyle Kuzey'i tekrar asd sava alam
haline getirebilirse, Turk devletinin Guney'e yapttgl her operas-
yon, PKK'nin guciinu Guney'e de yaymasma Aynca
Turk devletinin slrurlan degitirme anlarruna gelen plam, bolgede
PKK'ye daha fazla muttefik yaratmak gibi da verecegini
de tahmin etmek zor degil. Bu nedenlerle tampon bolge plam git-
tali bir amaca donutii.
TUrk devletinin beinci kolu: TUrkmenler
Turk ordusu, Osmanlllar'dan gelen gelenekle igale zemin yarat-
mak ve kahcI lalmak ya da yerel kullanmakta, birbiri-
ne duurerek kendine durumda blrakmakta, beinci kol
yaratmaktadlr. PDK-YNK bu politikanm uriinudur. Ni-
223
dayanmasma ragmen, on bolumlerde bahsettigim Turk
la orgutu Ozel Birim'e tsrail'in sundugu destege dikkat is-l;l
tiyorum. lsrail'in Filistinlilere ozel operasyonlar alarunda uzman,,'
hatta dunyada birinci oldugu bilinmektedir. Turk devleti, bu de..
neyden yararlanmak istedi. lsrail yardtnu esirgemedi. Bu ..
birligi, Turkiye'deki Susurluk olaymdan sonra, Turk hukumetleri..
nin istihbarat birimleri kaynakll raporlanna bile yansldt. Bu rapor-
lardan biri, ANAP-DSP-DTP hiikumetinin gorevlendirdigi Muffet1
Kutlu Sava'm haZlrladlgl Susurluk Raporu (Ocak 1998). SOzkonu-
su raporda iliki oyle apklanmaktadlr:
Turkiye Emniyet Genel Mudurliigu, ki 0 donem bamda Meh-
met Agar vardtr, Tmar isimli Turk vatandama tngiltere'de
frrma kurmasl destek verir. Tinar "Hospro" isimli bir firma ku-
rar. Firmarun gorevi lsrail'den, ozel operasyon birimleri silah
ahnuna araclhk etmek ve Mossad'la Turk ozel operasyon birimi
arasmdaki ibirligini kamufle etmektir. Raporda "Hospro firmasl-
nm lsrail'den aldlgl silaWara iki omek verilmektedir: Birincisi 28.
ubat 1994 tariWi, bedeli 1 milyar 211 milyon 214 bin Dolar. tkin-
cisi 18.06.1994 tariWi ve bedeli 1 milyar 9 milyon Dolar. Ahmlarda
Emniyet Genel Mudurii Mehmet Agar'm imzasl var."
Ayru firma yoluyla tsrail'den "hibe!" silahlar da ahnmttlr. Sava,
"herhangi bir 'hibe'nin sozkonusu olmadlglru, alman silahlann ka-
yttlannm tutulmadlglru, ozel birim elemanlanna daglttldlglru, Su-
surluk'taki kaza aracmda pkan susturucunun bunlardan oldugu-
nu, 'hibe' ile Emniyet ile Mossad arasmdaki ilikilerin ve Ocalan'a
karl yapl1acak operasyonu kamufle etmeye yonelik oldugunu"
yazmaktadlr. Rapordan ogreniyoruz ki, "Mossad Bakam, M1T'i
dltalayarak, Emniyet Genel Mudurlugu'nu ziyaret etmekte ve Or-
tak eylemler planlamaktadtr. Sadece Mossad degil, CIA de Slla bir
arkadal."
Sava, Agar'a bagh ozel biriminin eylemi
buna karlhk M1T'in bir defasmda denedigini ve bir daha hazlrhk
girdigini yazmaktadlr. Sava'a gore "MtT, Ocalan'm
kaldlgl kampI bombalaml, bu slrada telefon goriimesi yapan
Ocalan kurtulmu, olay mahallini ablukaya alan SUriye yonetimi,
eylemi CIA ve Mossad'a mal etmiti. "29
Ocalan da "kendisine karl bombah saldm yapddlglru" dogrula-
ml ve Turkiye'ye kapnldtktan sonra Turk savalara verdigi ifade-
222
tekim oyle bir boyut aldl ki ABD mUdahale etti, ama
Turk devleti kanahyla. PDK ve YNK temsilcileri defa Anka-
ra'ya "aralanndaki (sozde) son vermeleri"
istendi. Ama her defasmda Kurt "liderler", Turk devletinin yeni bir
istemi ile kartlattlar. Bu defaki istem Turkmenler'di.
1723 ve 1805'te tran ve Kafkasya'dan bolgeye yerletirilen Turk-
menler'in Irak ve Kurdistan'daki saytlanrun 300 bin tahmin edil-
mektedir. Kerkiik bolgesinde yaayan Turkmenler'in
geleeegi Kurt halkmm geleeegine baghdlr. Ancak Turk devleti,
Turkmenleri kullanmaya baladJ.. Ankara'da Milli Turkmen Partisi
(MTP) kuruldu. Bu partinin bama getirilen Muzaffer Arslan, MtT
ajarudlr. Derken Tiirkmen partilerinin saytsl bee ekonomik
yardun yaptldl, pasaport kolayl1g1 tarundl, Tugayt ve daha
askeri kurumda Turkmen militanlar egitildi. Kurtler, yok-
sulluk Yardlm alabilmek ve pasaport altp yurtdlma
kapnak ipn kendilerini Turkmen olarak kaydediyorlardJ.. Boylece
binlerce Kurt, bir anda "Turkmen" olmutu. Bu planll oyun muh-
temel bir saytmda Turkmenlerin saytslnI yGkseltmek
Turkmenlere degil, Oyunu duzenleyen Turk devletine yarayacaktl.
TUrk devleti, Ankara'daki gOrUmelerde PDK ve YNK temsildle-
rine "Turkmenler'i politik olarak tarumayt dayatu. Onlar da
dddi bir direni gostermeden kabul ettiler. Bu, "Otonom Yoneti-
me Turkmenler'i ortak etmek" demekti. Turk devleti daha da ileri
gittij "Aaustos 1995 balannda be Turkmen partisini Mill; Turk-
men Cephesi adl alunda
Turk devletinin ama9an y6nluydu. Eger ABD, Kurt yoneti-
mini yaatmak ileri giderse, bu yeni gelimede Turkmen
kozuyla yer alacaku. Turk devleli, ABD'nin yeni giriimleri
yeralmak baslru vasltaslyla lrak diktatorii aleyhine buyuk bir
kampanya balattl; "dost" lrak, yine "duman" olmutu. Irak da
tepki olarak Musul'daki TUrk konsoloslugunu kapatu.
DubUn
11 Agustos 1995 tarihinde trlanda'run Bakenti Dublin'de PDK ve
YNK temsilcileri biraraya geldiler. ABD'li temsildnin bakanhk et-
tigi toplanttya Turk heyeti de ahndl. Turk heyetinde MtT yonetici-
lerinden Mehmet Eymur de bulunuyordu. Eymiir, MtT'in Kontr-te-
r6r Dairesi'nin bakaruydJ. ve aym zamanda Babakan Tansu 9il-
ler'in istihbarat dantmanhglru yaplyordu. Eymiir, PKK yoneticile-
rine karl Turkiye dlmda eylem yapmak uzere kuruldugu apkla-
nan birimin de yoneticisiydi. Kurt iadamlanna y6nelik cinayetleri
6rgutleyenler arasmdaydl. Uyuturucu ve fidye olaylarmda adl slk
Eymiir'iin goriimelerine kattlmaslrun tek amaa vardl: PKK.
Dublin'de vartlan anlaffiaya gore; YNK'nin denetimindeki Erbil
ehri silahslzlandmlacak, gumriik gelirleri iki orgiit arasmda pay-
latlacaku. AnlamaYI denetlemekle gorevli 1200 kii1ik ara-
smda Tiirkmenler de olacaku. Anlamanm bu son noktasl Tiirk
devletinin dayatmaslydl. Tiirkmenlerin denetim giieii, ashnda
Turk askeri istihbaraurun varhgl demekti.
Anlamanm bir maddesinde; Tiirkiye'nin slrur giivenligi,
"Turkiye'nin bu konudaki endieleri gozoniinde bulundurulacak-
Ur" eklinde formiile ediliyordu. Anlamadan soma Tiirk baslrun-
da haberlere gore; "PDK, Tiirkiye slrunrun korunmasl i9n
PKK'ye karl 20 bin korucu yapmaYl kabul etmiti."31 Dogrulugu
ve detayt tam saptanamayan anlamarun bu maddesinin varhgml
toplanuya kaulan YNK temsilcileri de ancak konuya
ilikin yapuklan ifai konumalarda "kendi orgiitlerinin bunu ka-
bul etmedigini, PDK ve Tiirk heyetlerinin a}TI bir g6riimede bu-
nu karar aluna aldlklanru" Heri siiriiyorlardl. tki orgiitiin bilinen
tutumlan gozoniine ahrunca, YNK'nin boyle bir dayatma kaqlsm-
da sessiz ve oportiinist bir tutum soylenebilir.
Dublin anlamasl, PDK'run lehine olmutu. Ama iki orgiit de an-
lamaYl kabul eder goziikUiler. Eyliil aytnda ikinci anlama yaptl-
dJ., fakat caumalar kesilmedi.
Tiirkiye anlamadan iki onemli almasma ragmen, yine de
memnun aynlmamlu. Sorunun uluslararasl giindeme gelmesi, tn-
giltere'nin toplanulara kaulmasl ve Franslzlann da kaulma istemi,
Turkiye'yi rahatslz ediyordu. Ashnda Tiirkiye boyle bir konferansl
istemiyordu. 9iinkii kaulanlar olursa ve bu tiir toplanblar
tekrarlarursa, sorun uluslararasl bir boyut kazanabi-
lir, uluslararasl kamuoyu etkili bir olarak ortaya pkabilirdi.
Sadece Tiirkiye degil, Irak, tran ve Suriye de gelimelerden son
derece rahatslzdl. Bunlann rahatslzhgl yonlii idij hem Tiirkiye
gibi sorunun uluslararaSI platfonnlara yanslmaslru istemiyor, hem
224
225

kendileri dttalaruiken Turkiye'nin temsiline hem
ABD denetimindeki bir kendi leWerine olamayacagl
batan emindiler. Tiirkiye ikili oynuyor, ABD'den yana gozi.ikU
ken, tran ve Irak'la birlikte sorunu kendi aralannda, ama kend"
yontemleriyle", gotiimeler
Iii,
Kime yarachg,. belli olmayan
Bu gelimeler olurken PKK, Dublin Anlamasmm kendine karl
olan maddelerini yaparak, 26 1995'te 26 noktada
PDK'ya karl silahll saIdln baIattt. PKK bu saIdmslyIa, PDK'mn
muhtemel bir saIdmslru onlemek istedigini" Ama
ne olursa olsun, PKK uluslararasl alanda Kurt sorunuyla ilgili gun-
deme gelebilecek her gelimenin olmak istedigi ve kendini
dltalayan formiilleri kabul edemeyecegini ima ettigi kesindi. Ger-
ABD'nin plarunda PKK'ye yer yoktu, zaten Turk devletinin
toplanttlardaki misyonunun anlaffil buydu.
Saldm ile ilgili diger bir uydu: PKK ve PDK heyetleri
gotiiiirken saldm yapllffilu. Goriimede PKK heyetine MK Dyesi
Cemil Baylk, PDK heyetine MK Dyesi Fransuva Heriri bakanhk
yapmaktaydt. Goriimenin ilk gununde taraflar genel prensipler
iizerinde anlalrlar. Mevcut bazl piiriizlerin giderilmesi ikind
toplantlya devam karart altrlar. Ama bu toplanu
geceleyin PKK saldmsl yaplhnltl.
PKK, saldmsma lkinci 15 Agustos Attltmt adml verdi. Ancak u
soru Kiirdiin kafaslru kurcalamadt degilj 15 Agustos Atlh-
ffil, TUrk devletine karl yaptlffiltl ve Kurdistan'da tarih yaratan
bu eylemler, Kurtlerin tarafmdan benimsendi ve bu
eylemler Kiirt halk tarihindeki anlamll yerini buldu. Halbuki "ikin-
cisi" bir Kurt orgiitiine karl yaplhyordu. Bu, tarihi bir eylemin ve
olaym anlaffilnm ammasl anlamma gelmiyor muydu?
PDK ve YNK'nin politikasl ortadaydl; ulusal birlik duygusundan
yoksun liderlerin suitaSI altmdalar. Uiusal birlik belki bu iki orgii-
to iddetle aarak, ya da iddeti zaman zaman olarak kulla-
narak da sagianabilirdi. Mustafa Barzani de direnie baIadlgl za-
man kendisine karl koyan airet agalanrun kaslrlanru Csaraylanru)
yakmakla ie balaffiltl. Bu ornek lngiltere'de Kromwell ve Al-
226
manya'da Bismark deneyinde de vardlr. Boyle bir hareket unlu
Kiirt air Ahmede Xane'nin (1591-1652) ulusal
,.Kurt Kral" umuduna da denk dumektedir. AIDa 1995'teki koul-
lar ve bolgedeki dengesi bunu yapmaya elvermiyordu.
PDK'mn Turk istihbarattmn denetimi altlna ama,
PDK ve YNK, toplumsal temelleri ve olan, tilm olumsuz-
luklanna ragmen ulusal birligin zorunlu ogeleri olan
Mevcut ilikileri gozonune ahndlgmda bunlan iddetle hemen
amak imkanslZdl. Bu gormeden iddeti dayatmak, sa-
dece Kurt orgilderine ve halkma zarar verirdi.
yatlmalarda PKK kendi resmi apklamal
anna
gore 150
te 450-500), PDK de 200-250 savapslm kaybetti. lki taraftan bu
kadar da yarah oldu. Bu 300 dolaymda sivil hayattm
kaybetti. Sivillerin saYIslmn bu kadar fazla olmaSl Bu da
hedef gostermektedir. Taraflar orgut milisi olabilecekle-
rinden harekede sivillere yoneliyorlardt. Bu maylnla-
nn sivil halka karl da kullandlgml ozellikle vurgulamak gerekir.
Kurt orgutleri arasmdaki kural ilemedigi gibi,
orgutlerin uluslararasl konumlan ve tammlan apsmdan; sava ya-
salan, hiimaniter ve diger ilgili kurumlann ve denetimlerine
tabi degillerdi. Boylece sivillere karl her tilrlu ilenebiliyordu.
yatlmalar 14 Arahk 1995'e kadar siirdu. lin ilginci u: Kutsal
kavramlarla izah edilmeye bu anlarnslz savam sona er-
mesini sicili bozuk biri saglaml ve iki taraf da buna can
simidi gibi sanlffi1tl. Bu kadar kaylp gozonune ahmnca
nn kapmlmaz olup olmadtgl sorusunu sormak gerekiyor. AIDa ne
"kilde OIUIsa olsun atekesin salilanmasl Kurt hallamn istedil\l bir
Eger PKK ve PDK gereken dersi pkanrlarsa, Tiirk devleti
ya da baka, bir devlet birbirine saldlrmaktan ve
ulusal birlik adlm atarlarsa olumlu verirdi, aksi du-
rumda yeni
HADEP'in
Turk devleti, Guney Kurdistan'da bu oyunlan oynarken, diger
yandan Batl Avrupa'da gericUik kartlyla aldatmaya devam etti. Al-
1
datma tehditlere kadar vardt. DYP-SHP hukumeti (1991- 995),
227
dinci Refah Pa71isihin (RP) oniine i9
n
Tiirkiye'nin Gii
::!
n
riik Birligi'ne girmesini dayattt. B'aa Avrupa yonetimleri ve Avru
ParIamentosu'ndaki parti gruplan da bu tehditi "yuttular", da
dogrusu yutar goziiktiiler. Aralannda sosyalist ve sosyal-demo --"i'
milletvekillerinin de bulundugu saytda Avrupah parlamenter4;1
ler, "Tiirkiye'nin Avrupa Birligi iiyeligi yolunun RP'n.h11,
iktidara gelmesinin onlenebilecegini, demokratik adtmlann
SI010 yolunun ileri siirmii ve Tiirkiye'nin Avrupa:/
Giimriik BirIigi'ne giriinin yolunu
Batt'run bu jesti Kiirt sorununun ve demokratiklemeyeil
katkJ yapmadlgl gibi, Tiirkiye'yi daha da lmarttl. Giimriik"
Birligine girmenin on koulu olarak Tiirkiye'nin oniine konulan)
OEP'Ii milletvekillerinin brraktlmasl ve Anti-Teror YasasZh10 S'nd
maddesinin kaldmlmasl Yasada sadece
bir degiiklik yaptldl, verilen hapis cezaSI iki ytldan bir yda
di. Genel yaytn yonetmenleri ve yaytnedara verilen hapis cezalan
para cezasma doniitiiriildii, ama diiiineenin eezalandtnlmasl
lemi devam ettirildi. Maddedeki degiiklikle
luk yasanm Tnei maddesi ve Turk Ceza Kanunu'nun (TCK) ,,312.
Maddesi" ile tamamlanmaktadlr. Sozkonusu madde Kiirt ulusal
haklan He ilgili yaZl, talep ve yorumda bulunanlan, "anayasaya
ayktn olarak halk, slruf, Irk farklthgl yapmakla" aglr
para ve hapis eezalanna ek olarak, kamu hizmetlerinden yoksun
kdabilmektedir. Sava hareamalan ve rejimdeki yozlama, RP'yi
durmadan Gte yandan devlet PKK He ugralrkelr, RP
bu durumdan yararlandt ve giiciinii arttrdl.
PKK'ye karl iistiinliik sagladtgma kanaat getiren TUrk devleti,
25 Arahk 1995'te yapdan genel se9mlere HADEP'in girmesine iZin
verdi. Tiirk devleti, HEP ve OEP kapattldtktan, onlarea iiyeleri 01-
diiriildiikten ve eezaevine attldtktan sonra, halkm HADEP'e oy
vermeyeeegine inaruyordu. Aynca HADEP'i sokarak dev-
let, bir anlamda 0 zamana kadar giittiigii politikarun baansl i9
bir yoklama yaprru olaeaktt. Aym zamanda da "demokrasi var"
denerek, dl kamuoyu aldattlacaktt. Tiirkiye ehirlerinde
olan gelimeler devleti korkutuyordu. Tiirkiye'ye siiriilen Kiirt kit-
lelerinin demokratik eylem ve tepkileri yeni ve etkili bir mueadele
ogesi olarak ortaya Istanbul bata olmak iizere biiyiik
Turkiye ehirleri Kiirtlerin kitlesel eylemlerine sahne oldu. Bu so-
228
IIIm"tUUl'!!!I"!',m"!'Mn'"'i'mrrrr:rr:rmr rrr,.'77''M'rr:!'=rU-W!BMP"..,,....'"'.... .. __,_,_
bir yerde Kurdistan'l ytkan Turk devleti, kendi
.ltlru da oymu oluyordu. Kiirdistan'da ylktrrun yarattlgl, yoksullu-
Aa ve proleterlige kitlesel kayl, ve ulusal mueadelenin kitlelerde
Turkiye'ye de yeni miieadele dinamikleri kazandt-
nyordu.
HADEP oldukca aleyhie koullarda kattlmastna rag-
men biiyiik bir baan elde etti. Diyarbaklr ve Van'da deY miting-
ler yaptt, orgiitiiniin heniiz yeni kuruldugu Igdtr gibi bolgelerde
bile birinci parti oldu, Kl1rdistan'da en O}U aldl. Ancak %5'lik
oyuyla, %10'luk se9m barajlru aamadlgl i9n parlamentoya tern
sUd sokamadt. HADEP'in aldlgl yiiksek oy oraru, kitleyi sindirdi-
Aini sanan Turk devleti bir yeniIgi anlarruna geldi. Se9m so-
nU9an kitlelere cesaret adadlj demokratik zeminde
Kiirt aydlnlan ve halk bl1yiik bir hareketlenme i9ne girdiler.
HADEP, Kiirdistan'da birinci parti oldugu halde, Tl1rkiye'de
Kurt kitlelerinin pOlitik apdan sergiledikleri dinamizme ragmen
duuk oy alrrutt. HADEP, Turk sol orgutleriyle ittifak yaprru, an-
cak bu orgiitler marjinal konumlan nedeniyle duuk oy
alrrulardt. Zoraki g0ge ehirlere dolan koylulerin kiitiik-
lerine kaytth olmamasl da bu etkendi. Ama bu oge kadar,
HADEP'in kurumlamarru olmasl, oldiirmeler ve tutuklamalar ne-
deniyle kadrolardaki nitelik azalmasl, devletin koldan kitle-
ler iizerinde estirdigi iddetin yarattlgl ytlglnllk ve saytda ku- .
rum vasltaslyla entegrasyon gibi fakt6rler,
HADEP'e olumsuz yanslrrutl.
OYF-SHP hiikiimeti buyiik oy kaybederken, SHP
(CHP), zor bela meelise temsilci sokabildi. en bUyiik
parti olarak RP pktt. Bu Tiirkiye siyasal ve toplumsal de-
mografisinde koklu degiim ve yeni habercisi oldu.
Kemalizm, temel giicii ordu olan laik zemine dayaruyordu.
ise RP, Kurdistan sorununda temel devlet politikaslOdan farkh bir
programa sahip olmamasma ragmen, Tiirkiye'nin sermaye kesim-
leri, toplumsal bileenleri ve kiiltiiriinde degimeler meydana geti-
reeegi kesindi. Bu, hem devlet ve siyasi partiler hem de
toplumda varaeak yeni habercisiydi. Aynea
RP, Turk devletini hep desteklemi olan Batt devletleriyle yeni so-
runlar yarataeaktt, devletler ekonomik dolayt ne ka-
dar "musamahah" davransalar bile, dini muhafazakarhk konusun-
229
da artlanffi1 Batl kamuoyu, Ttirkiye'deki degimeleri daha yakm-
dan izleyecek ve tepkileri artacaku.
25 Arahk 1995 bir diger sonucu 1990-1994 arasm-
daki kanh savaa damgasml vuran kadrolann TBMM'ne girmesiy-
eli: Genelkurmay Bakanhgmdan emekli Dogan Gtire, ORAL esld
Valisi Unal Erkan, Emniyet Genel Mtidiirti Mehmet Agar, ORAL
eski valisi Hayri Kozakpoglu, lstanbul Emniyet Miidiirti Necdet
Menzir ve daha ozel sava yoneticisi DYF'den milletvekili
oldular. Bu diizenlemenin iki onemli anIami vardl: Bu kiiler,
kenelilerini "savam galipleri" dolaytslyla "vatant kurtaran kiiler"
olarak gortiyorlardl. Ozel sava partisine doniien DYF, iktidar
olarak devlete yeni bir diizenleme getirmeyi hedefliyordu. Ordu,
polis ve kontrgerilla birimlerine hiikmeden bu yapl iktidara otura-
rak, devleti daha da baskici bir ekilde kurumlaurmak niyetin-
deyeli. Bu nedenle bunlar mutlaka iktidarda olmahydl. ikti-
darm nimetlerinden yoksun bu yapl, oturmu bir siyasal yapl 01-
madtgmdan, oniine koydugu hedeflerine varamazdl. Ancak DYF
apsmdan eksiklik uydu: Birinci parti haline gelmedigi gibi, kanll
ilerinde kullandlgl taaronu MHP meclise girememiti.
Tiirk devleti, bu defa RP tehelitini kullanarak ve dl kamuoyu-
nu aldatmaya 7 Mart 19%'da kurulan ANAP-DYF hiikiimeti
ancak 6 Haziran 19%'ya kadar yaayabildi. Siyasi partiler arasm-
daki dengesi, hiikiimetin bozulmaslntn bir onemli nedeni de
olsa, astl neden yine Kiirt sorunuydu.
Tiirk devleti siyasal dengeleri gozoniine alarak 28 Haziran
19% tarihinde RP-DYF hiikiimetini formiile etti. DYF'nin ANAP
yerine RP'yi tercih etmesinin nedenleri arasmda ozel sava grupla-
n arasmda gizli yiirtitiilen "it dalal" onemli bir etmeneli. ve
etrafindaki ozel sava kurmaylan, Susurluk kazaslyla birlikte pat-
layan olaylann sinyalini onceden alml, ellerindeki iktidar olana-
gml kaybetmek istemiyorlardl. Ama Genelkurmaym onayt olma-
dan, ttimii de ozel sava kurmayl olan kiileri biinyesine alan ve
bamda ordunun bir sekreteri gibi Tansu oldugu
DYF'nin, RP ile birlikte hiikiimet kurmasl asIa sozkonusu olamaz-
dt. Genelkurmayhk, bu yolla RP'yi ytpratmaYI ve toplumu "laiklik-
gericilik" ana sorunlardan uzaklaurmayl he-
defliyorsa da, ana biri de bOlgesel ittifaklan zorlayan
Kiirt ulusal miicadelesinin bu gelimesinin oniine Nite-
230
"
kim RP-DYP hiikiimeti kurulur kurulmaz ilk ii, ordunun imhaci
ve inkam politikasl dogrultusunda lran, Suriye ve Irak'a yonelik
diplomatik atak oldu.
Ancak bolgesel uyumayan bu politika iirtin verme-
eli, devreye ABD ve lsrail girdi. Tiirk ordusu, RP'yi destekledikleri
i9n Libya ve lran gibi devletlerle ilikilerini daha gerginletir-
eli. Tiirkiye-lsrail ibirligi, lsrail'le politik miicadele i9nde olan
Afap devletlerinin tepkisini aldt. TiIrk ordusu, her nekadar RP-
DYP hiikiimeti doneminde devlet politikasmdaki aglrhgml daha
fazla artlrdlysa da, RP umulantn otesinde kitle giiciinii korudu.
Ortadogu'daki ABD ve lsrail yanllsl saldlrgan pOlitika, RP-ordu
likisi ve Tiirkiye'deki siyasal kanatlar arasmdaki belirsizliklerle
dolu Tiirk devletini, hem halk arasmda, hem bolgede,
hem de Avrupah miittefikleri nezdinde biiyiik sorunlarla yiiz-
yUze blraku.
PKK'nin ikinci
HADEP'in gostereligi baan, Tiirkiye ile Kiirdistan ehir-
lerine ylgtlan kitlelerin sergiledigi ulusal kurtulu ve demokrasi di-
namizmi, PKK'nin dikkatlerini tekrar Tiirkiye'ye ve
demokratik yontemleri one almasma
PKK Tiirkiye'de demokratik miicadelenin oniinii ve hii-
kiimetler iizerinde siyasal baskl oluturarak i9n adtm atur- .
mak amaClyla, 15 Arahk 1995'te ikinci atekesini Ancak
Tiirkiye siyasal ortaml ozel sava ayglt1na 0 denli baglanmlu ki,
smrrh saytdaki aydm ve kurum dtmda ban Ttirkiye'de
yankl bulmadt. baskl ayglt1, basm, televizyonlar, siyasi
partiler, sokaga dokiilen MHP'liler ve daha kurum ve
yoluyla, bu tiir halka kavumasml onlendi ve halkm
duygulanntn eyleme doniimesine engel oldu. PKK'nin, ANAP-
DYP koalisyon hiikiimetinin C7 Mart - 6 Haziran 1996) Babakant
Mesut Ytlmaz'a ve RP-DYP koalisyon hiikiimeti doneminde (28
Haziran 1996-18 Haziran 1997) RP'ye yonelik yapugl da
cevap bulmadl. RP'nin, yaklhp zorlanan koylerin yeniden
kurulmasl gibi konularda yapugl apklamalar da bu dogrultuda tek
bir adtm attlmadlgmdan bo sozlerin otesine
231
genel siyasal anIarw bir yana btrakthrsa, pratik koul..
Ian olmamasma ragmen PKK atekese neden bavurmutu? PKK
apstndan iki neden slTalanabilir: Giiney Kiirdistan'daki
ttmalarda kan ve imaj kaybetmiti. Atekes HADEP'in
lere kattlmasl gerekIiydi. Minimum ban koullanndan bUe
HADEP propaganda yararlanabilecekti. or-
du her firsatl kullanarak ortarw dinamitliyor, bu kattJan
diger partUerin de hesabma geHyordu. Zira engeIIenen her BA-
DEP oyu onlara gidiyordu. tktidarda heniiz DYP vardt. Asker, po-
lis, hiikiimet tUm iddetiyle saldmdaydt.
Sonraki ytllarda bu atekese ilikin baZI detaylar aydtnJandl. Fa-
ik BuJut, gazeteci Enis BerberogJu'nun ,,30 Eyliil 1996 tarihIi Hur-
riyefte yaymlanan makalesine auf yaparak "Tansu "Celal
Talabani vasltaslyla atekes talebinde bulundugunu"32 iIeri sl1r-
mektedir. Ama nedenleri ne olursa olsun Tiirk GenelkurmaYI,
PKK'nin dddiye almadt, birinci atekeste oldugu gibi
ikinci atekesi de "PKK'nin kaybetmesine" bagladl ve operas-
yonlarl1ll eskisinden de daha bir ekilde surdiirdu.
Tiirk devleti, PKK'nin Turkiye ortarwnda artan etkisinin Oniine
HADEP'e yonelik yeni komplolara bavurdu. 23 Ha-
ziran 1996'da Ankara'da yaptlmakta olan BADEP Kongresi'nde
TUrk bayragmm indirilmesini bahane ederek tUm Tiirkiye'de bay-
rakh bir oven histeri ve saldlrganhk balattl. Kogre'den donen
HADEP'in Mara delegelerinin bulundugu araCm onii 24
haziranda Kayseri'nin Pmarbal yaklnIannda polis destekli
MHP militanlan tarafindan kesildi, bulunanlardan Hulusi
Kul, Mehmet Kaya ve tbrahim Akar katlediidi. DGM savctlan BA-
DEP hakkmda kapatma davasl Aralannda Genel BakanJan
Murat Bozlak olmak iizere HADEP yoneticilerinin biiyl1k
gu tutukIandl. Ocalan ise Turkiye'deki tepki ve saldlnlardan dola-
yt HADEP kongresinde fotografmtn gosterilmesine tepki gosterdi,
"Turk bayragma saygt11 oldugu" apklamasul1 yaptl ve kapnldlktan
sonra Turk savctlara olayla Hgili verdigi ifadede fotograf olayml
"HADEP'in gafl" olarak niteledi.
Turk Genelkurmayt, 1996'ya bu SorunlarIa, ama kanh bir pratik-
Ie girdi, 15 ocakta Basa bolgesinde 11
koyliiyii oldiirdiikten Sonra bulundukJan birlikte
yaktl. 24 eyliilde de Diyarbaktr E Tipi Cezaevi'nde 10 PKK'li tut-
232
sak darbeleri ve kurunJanarak katlediIdi, onJarcasl da ya-
ralandt. (6JenJerin isimJeri ifin ek 2ye bkz, s. 498). Anlarru alnan
atekes ve ban talebi yerini 1996'da daha kanJI bir savaa blraku.
Giiney Klirdistan'da yent oyun
Turk devleti, PKK'yi sistern marjinalletlrmek ve
Guney Kiirdistan olanagmdan mahtum blrakmak, ama aym za-
manda Guney'deki gelimelerin oniine tekrar PDK
ve YNK arasmdaki yararlanma ve bu ko-
riikIeme yoluna bavurdu. Bu defa Turkiye'nin planma Irak da
dahildi. BM'lerin Irak iizerindeki ambargoyu aralamasl ve Kerkiik-
Yumurtahk boru hattlmn aplmasl, TUrk devletinin lehine bolgede
"istikrar" saglanmasl araytlanm arttlrdl.
Oyuna aracllar laZlmdlj ortak yonetimi tarihe gomen PDK ve
YNK, birbirini mezanru kazmak kendUerini ucuza lrak,
Turkiye ve tran'a pazarladdar!
Mayls 1996'da PDK He YNK arasmda balayan agus-
tos aymda topyekiin kanJI bir savaa doniitU. YNK'nin etkinligin-
deki SorCJ,n bolgesinde binJerce insan evlerini terkederek, tran'a
slgmdt. YNK'ye olUm darbesi vurmak PDK, Turk devletinden
sHah istedi. Turkiye'de giden PDK-Polit Buro Dyesi ve veliaht Ne-
Barzani etdris Barzani'nin oglu), Turk yetkililere verdigi ta-
lep listesinde 14 adet 120'lik top, 120 MG-3 65 bin kalein-
kov mermisi, havan, bazuka, PRG roketleri, 200 adet M-16 ve di-
ger sHah ve muhimmat yard!. Turk tarafi 120'Iik toplar ve
MG-3'ler dlmdaki talebi, "bunlann PKK'ye karl kullarnlmasl ko-
uluyla verebilecegi" kabul eder. Barzani, amcaSI Mesut
Barzani'yi arayarak, durumu Hetir. Mesut Barzani, "YNK He
rna halinde olduklanm" soyleyerek, "yaptlklan ustiin hlzmetler
karlhgmda bu kadar dmri davramlmasma" tepki gostererek, Ye-
rilmek istenenleri de almaz. Turkiye'nin sHah tesliminden
mesinin onemli bir nedeni ABD'nin muhtemel tepkisi. se-
naryonun lrak da vardl.
PDK, bu arada Bagdat yonetimi ile siirdiirdiigii gorU-
meleri Mart 1996'da sonuca baglamaya karar veriyordu. 29 nisan-
':i;;>l,

\'!Ijl
,?:\,it1'
',);1',,'
. 'WE .. 7 '7",,7 rrf..
233
I


,
da Musul'da Barzani ve Saddam Hiiseyin'in oglu Uday
arasmda gorlimeden soma, Bagdat yonetimi, <;:e-
de izin alarak Barzani bolgesine 7 kiilik bir heyet
gonderir.
Zorlanan YNK, temmuz aylllda 3 kiilik bir heyeti Tahran'a gon-
derir. Vanlan anlama sonucu tran ordusu, bolgede 1-KDP kamp-
lanmn varhgml bahane ederek Guney Kurdistan'a 25 km girer ve
ele silahlann bir kesimini YNK'ye verir.
2 Agustosta Barzani, Musul'da bu defa Bagdat hiikU-
metinin bir bakall1yla gorliur, 18 da Bagdat'a gider. 23
agustosa kadar devam eden g6r11meler sonucunda iki taraf,
,1971 Otonornisi"nden daha geni bir statl1nun uzerinde anlau-
lar. Buna gore "Kurt bolgesi ve yonetirni Bagdat merkezi yoneti-
rninin yeralacak, ama i0lerinden Kurtler sorumlu olacak,
pemerge ordusu merkezi hiikiimetin denetirninde olacak, petrol
satllanndan elde edilecek gelirinden oluturulacak fon bolgenin
iman ve yeniden yaptlanmasma harcanacak, buna karlhk PDK,
ABD ve Avrupa Ulkeleriyle olan ilikilerini Irak'm pkarlan teme-
Hnde yeniden dl1zenleyecek."
Gorlimede Saddam Hl1seyin, PDK'mn "Celal Talabani'yi devre-
den pkarma" onerisini kabul eder, 70 tank ve 40 bin askerle PDK
saldmslru destekler.
Agustosun son gI1nu Irak ordusu, YNK'nin kalesi Erbil'e daya-
mr. PDK ve Irak asked istihbarat birimleri, ehre dalar.
PDK'hlar, YNK'lileri avlarkenj Irak ajanlan, frak Ulusal Kongresi
(INC) binalarml basar, onlarca yonetici ve iiyesini ya yerinde 01-
dl1rlir ve kapnr. PDK'nlll I1stiin karlsmda tutunamayan
YNK, denetim bolgesinin bUyiik ktsmml terkederek han Slmnna

Guney'de bu dram olurken, Turk ordusu Slmra Ylgar.
PKK'nin muhtemel bir hareketini ve Guney'den Kuzey'e go on-
lemek ve savatan avlamaktt. Irak ordusunun saldlllsmm
hemen ardllldan Tl1rkiye DIileri Bakam Tansu <;:iller, "Irak'tn
toprak bl1tl1nll1gune yonelik bu harekatJ. destekledikleri"
masml yapar. Ancak ABD'nin sert tepkisi ve Irak ordusunun geri
uzerine, Tl1rkiye tutum "degitirir."
Fakat olan olmutu; ABD, Zaxo'daki merkezini Tl1r-
kiye'ye aktardl. Uluslararasl yard1m kurululan bolgeden
234
ler. Irak muhalif orgutleri tasfiye edilmiti. Binlerce Kl1rt evlerlnl
bir daha terketmiti. ABD'nin basklslyla Bagdat'la olan anlama-
smdan geri ad1m aunak zorunda kalan PDK, kazandl goziikmesi-
ne ragmen ashnda kaybetmiti! PDK, YNK'yi vurarak ashnda ken-
dini VUrffiUtu. <;:unkl1 iki orgl1t de, bir askeri savataki I1stUnll1kle
tasfiye edilecek orgl1tler Ustl1nluk kavgasl, Kurt davasl-
na destek veren yabanCllan da bezdirmiti. Bakasmm silahlyla
sl1rdl1rlilen Ustl1nluk saval, arttk geri donl1lemez bir
kazandrrffi1tl.
Bir anda etkinlik bolgesini kaybeden YNK'nin Lideri Talabani,
denize duenin ytlana sanlmasl misali Ankara'ya Halbuki
TUrk devleti, bir Irakh komutamn gore "batan bed
yonetimi ve PDK anlamasl ve YNK Lided Kurt
yetkililerle gOrUurken, Turk askerleri 29 mayts-l haziran tarihle-
rinde Hakkari'nin Gunyazl koyiinun Tekeli
ve Masiro (Bahkh) mezralan arasmda Guney Kurdistanll 14
koylUyii, 19 Ekimde yine Hakkari'de Yuksekova smtnnda ele ge-
60 YNK milisinden 34'unu kuruna diziyordu. (Olenlerln
isimlerl ifin ek 2'ye bkz, s. 498). .
Adeta tUm taraflann Kurt orgl1t1erine uydu; "saktn bir

araya gelmeyin, herhangi bir devleile stratejik anlama da imzala-

maytn, birbirinizle savalp durun!" !in aCtSl, PDK ve YNK'nin bu
dayatmayt kabul eder bir pratik sergilemeleriydi.
1ran slmnna kadar surulen YNK, etkinlik bolgesini kabul etme-
di. Tahran'tn destegini alarak ve daha etkin silahlanarak geri don-
du. YNK de yeniden orglitlemiti. t0
nde
Partfya Sosya-
lfsta Kurdfstan, Partfya Parezgerane Kurdfstan gibi orgutlerin
yer ve Hezen Hewpeymanen Demoqratfkf (Demokratik 1tti-
fak ismini verdigi silahh ve Barzani'nin
karargarumn oldugu Selahaddin kenti yakmlarmda bulunan Sefin
Dagl'nda konumlamr. Bu suleymaniye'yi, Hewler (Erbil)
hemen hemen eski etkinlik alanlanm denetimlerine ahr.
<;:aumal
arda
1ran ve Irak yonlendirmesinden emin alan ABD,
PDK ve YNK heyetlerini once Silopi'de biraraya getirdi. Arkasm-
dan Ankara'da biraraya ge1en PDK, YNK ve Tl1rkmen Cephesi he-
yetleri, ABD, 1ngiltere ve Turkiye temsilcilerinin gozetiminde 30-
31 Ekim 1996 tarihinde durdurmak uzere anlamaya
varrriar ve bildirgesi yaytnlarlar. (Ankara anlamas
z
ek

235
I
6ya bkz, s. 511). durmaml, ABD PDK'yi
Bagdat'tan ve YNK'yi de Tahran'dan uzaklaunIl1, ama asd karh
p,kan Tiirk devleti olmutu. bu tariWe birlikte Tiirk ordu
birlikleri ve istihbarat birimleri Guney Kiirdistan'da biiyiik aynca-
11k kazanddar, bolgede (:ekif GUf'te olan insiyatif Turk ordusu-
nun eline Tiirk devleti, Tiirkmenleri de iin katma ba-
anslm gostermi, PKK'ye kar1 (madde 20) ve Atru
kampl1un boalblmasl ipn (madde 21) kararlar aldinIl1tl.
Anlamaya ragmen iki parti de pozisyonunu terketmi-
yordu. Giiney Kiirdistan iki boliinmiitii. PDK Kaslm
1996'da, YNK'de 26 Ocak 1997'de bakenti Siileymaniye olan hii-
kiimetini kurdu. Garamorlerin denetiminde 31 Aral1k 1996 ve 13
Ocak 1997'de Ankara'da PDK ve YNK heyetleri biraraya gelmesi-
ne ragmen Plbmaya gebe Ortam aI1amlyordu. Tiirk ordusunun
aktif destegini arkasma alan PDK tek tarafh egemenligini yaYIyor-
duo Niketim PDK ve YNK ani verdikleri artlk gelenekselleen
umalanna Mart 1997'de tekrar baladilar. Ama asd Ni-
san 1997, YNK ile KUrdistan Islam Partisi (Ktp) arasmda olmak-
taydi. YNK kIsa siirede di destekli KtP'in giiciinii klrar. Bu defa
devreye PDK girer. Nitekim PDK, Ekim 1997'de Sefin Dagl'nda
konumlanmI olan YNK saldinr. Sefin olarak kar-
de kavgasl tarihine bu sava kanll olur. Tiirk sava
giinlerce dagt bombaladIlar. YNK, 300'ii Tiirk sava uPlk-
Ian tarafmdan olmak iizere 600 olii vermiti.
durmaymca ABD miidahale eder. ABD, han ve
Irak'm yaruStra Imank miittefiki Tiirkiye'nin de Plumalan kOriik-
ledigini biliyordu. Bu nedenle dogrudan devreye girdi. ABD'nin
Ortadogu Masasl sorumlu yardunClsl C. David Falsh 15 Temmuz
1998'de Giiney Kiirdistan'a gitti ve iki partinin Iiderini ABD'ye
gIrdi. 17 Eyliil 1998 tarihinde ABD'Ii temsildlerin denetiminde Me-
sut Barzani ve Celal Talabani, imzaladl-
lar. Antlama'ya gore: Durum normalleene kadar alman kararlan
hayata geprmekten gorevli Yuksek Koordinasyon Kurulu CYKK),
1 Ocak 1999'dan olmak iizere eski meclisin iiyelerinden
oluan bir meclis ve karma hiikiimet kurulur, 1 Temmuz
1999'da sepmler kararlaunltr. Bu tarihe kadar evle-
rine donmesi, PDK, YNK, Asuri ve Tiirkmenlerden oluan dene-
tim giiciinun oluturullllsi ve gelirlerin adil dagIllmt Vergi-
236
lendirme Bakanhgl'run kurulmasl ahnan kararlar arasmda. Tiirkiye
toplanuya kaulmamasma ragmen antlamaya "PKK'ye. kar1 onlem
ahnmasl" maddesi konur. Hatta Tiirkiye'nin pkarlan ozellikle ko-
runuyordu. Tiirkiye onceden kar1 pktlgl birleik ordu kurul-
muyor,sadece polisle yetiniliyor. Kiirt yonetiminin onceden he-
defledigi "pemerge bakanllgl" bile oluturulmuyordu. Bu durum-
da bir devlet nasd olabilir, ya da lrak'm saldinlanndan kendini na-
sd koruyabilir? Hatta anlamaya "Tiirk hiikiimeti ile miiterek
birligine Kaslm 1998 tarihi belirlenir." Kastm aym-
da YNK ve PDK Iiderleri Ankara'da biraraya gelirler ve Tiirk dev-
letinin istemleri dogrultusunda Waington Antlamasl biraZ daha
budandi. (Washington ek tye bkz, S. 513).
ABD amacma ulamt, PDK ve YNK'nin Bagdat ve tran rejimiy-
Ie flortlerine son vermiti, ama aradan aylar gepnesine ragmen,
biiyiik Plumalar olmamasma ragmen anlama maddeleri bir tiirlii
uygulannuyordu. Sadece 9 Ocak 1999 tarihinde Mesut Barzani ve
Celal Talabani bakanhgmda iki partinin heyetleri biraraya geldi-
ler; "PDK'nm Siileymaniye'de, YNK'nin de Erbil'de temsilcilik
masl, esirlerin karlhkh serbest btrakIlmasl, evlerine
donmesi, PKK'ye kar1 alman onlemlerin hayata geprilmesi" gibi
kararlar yenilendi. Kiirt liderlerin ellerine flrsau degerlen-
dirmek fazla bir aceleleri yoktu. Boylece Giiney Kiirdistan
umud olacakken, umutsuzluk alanma doniitU. Ama aym zaman-
da bir kuyuya da doniimiitU: Hem Kiirt orgiitleri, hem de ozel-
likle Tiirk devleti bata olmak iizere sorunun tarafi diger komu
devletler Kim bilir, belki de Kiirdistan ipn global bir
olanakh ktlacak gelimelere gebe bir kuyu!
PKK gozard! nu edllmiljti ?
siirecinde tarafslz davranan PKK'nin tutumunda yine
de goriiniir degimeler oldu. PDK-YNK i1ikisinde hep YNK'ye
yakm duran PKK, telal Tabalani'nin Ankara'daki gOrUmelerinden
sonra PDK'ya kayan bir tlltuma girdi, hatta Erbil'e PDK'ya heyet
gonderdi.
Ocalan, Giiney Kiirdistan ipn onerdigi demokratik federasyon
talebini, bolgenin bazl ve belki de bazl devletlerini de da-
237
hil ederek geni bir federasyon talebine varchrdt. Aneak Oealan,
bu defaki plansal miittefiklerinin kim oldugunu apklamlyordu.
Ama ismi federasyon da olsa, bu, bir bolgesel ittifak talebi anlanu-
na geliyordu.
Miimkiin miiydii? PDK ve YNK bir daha bir araya gelebilirler
miydi? Bir araya gelseler bile PKK'yi bolge somnunun
dahil etmeyi kabul edebilirler miydi? Etseler bile Saddam Hiiseyin
gibi bir celladm bamda oldugu lrak'la federasyon miimkiin olabi-
lir miydi? Suriye-lrak yakmlamast ktsa baZl olanaklar ya-
ratsa bile, Kiirtlere yarar saglar mtydt? Tiirkiye-Israil ittifaktnm ya-
ratugt tepki, Kiirdistan iizerine hep varolan Tiirkiye-lrak-Iran stra-
tejik uyumunun nuych? ABD'nin bol-
gedeki varltgtndan ne kadar rahatstz olsa bile Iran, Giiney Kiirdis-
tan'da demokratik bir yaptlanmayt (hele lrak egilimliyse) oyle ko-
lay kabul eder miydi? Kurt direnii, bOlgede stratejik bir
muttefik haline gelmi miydi? Yoksa halen taktik olarak nu
gorulOyordu? Plan ve programda ohnasa bile pratik zomnluluklar-
dan kaynaklanan nedenlerden Giiney Kiirdistan'a ytgtlma ve buna
dayalt iiretrne PKK'ye ne kadar yarar getirirdi?
Getirmeyeeegi ortaya pktt. PKK one siirdiigti ge-
ne! hedeflerin arasmda ozel bir hedefi varch: tarafstz
kalma pozisyonunu kullanarak ulusal hiikt1meti kurmak istiyordu.
Bu hiikt1met Behdinan-Botan HllkUmetfnin baka adlanchnlma-
Stydl. Kllrdistan Slltgun Parlamentosu 10 Nisan 1997 tarihinde
yapugt toplantlda Olkeye donii karan ahyor ve uyesini
Guney Kurdistan'a gonderiyordu. PKK bOlgedeki aydmlan ve
saytda orgiitii de yamna Ulusal Parlamentoyu bu-
rada toplamayt planhyor, bunu Behdinan-Botan HukUmeh"nin bir
kalkaru olarak kullanmayt planltyordu. Zap vadisinde
yogunlaugl Sava Hukl1meti'ne "Zap HllkUmeti" de deniyor,
PKK yaytn organlan ve MED TVde propagandasl yaptltyordu.
Bu haZlrltklar ve propaganda hem PDK, hem de Turk devletini
korkutuyordu. PDK tarafmdan zorlanan ve Turk ordusunun
PDK'ye verdigi destekten son derece rahatstz olan YNK, PDK'};
dengeleyeeek bu gelimeye sleak bakmasa da onunde dura-
cak dummda degildi. DsteIik hda "PKK'nin
alanda banndtnlmamast, Surkiye'nin stmrlanrun korunmast" ve
kamptrun boaluhnasl" kararlan varch. Ve bu kararlar dog-
.,
238
mltusunda Turk devleti hem PDK'yt zorluyor, hem de PDK He or-
tak harekata haZirlamyordu.
Beklenen harekat 5 Mayts 1997'de balach ve Turk birlikleri ve
PDK pemergel
eri
14 Mayts 1997'ta Zap vadisine girdiler. PKK,
1992'deki stkmuya dumemek yer degitirmi, savunrna
onlemlert almlU. PKK gerillalan 4 Haziran 1997'de Zap vadisinde
in
roketle bir Turk Skorsky helikopterini duurdu. Helikopterin iC -
de olan yiiksek riitbeli Mesut Kum (Kurmay binbal), Huse-
yin Guverdn (Kurmay binbat), Nazmi Elmas (ToplrU yiizbal),
Taner Alkap (Hava pilot-iistegmen), Selirn (Hava pilot-
ustegmen), sedat Pelit (Kara pilot-ustegmen), Konuralp ozean
(Kara pilot-ustegmen), Giirbuz Bagel (Hava muharebe
lsa Yava (teknisyen Batug'dan (er / terciiman)
oluan 10 kiiIik personelin tiimu eesetleri bile tamnamayaeak
tarzda yannu ve Tiirk devleti resmi torenle bayra-
ga sanlnu bo tabutlan kalchrch. Torende Turkiye BabakaIll, Ge-
nelkurmay Bakaru ve diger yiiksek erkan aghyordu. Olav Kiirt
hallunda biiyiik gUven yaratrnl, PKK'nin kitlesi arasmda
seferberlik balatllnut1. Olaydan sonra MED TVye apklamada bu-
lunan ARGK Komutam Saklk, "Artlk gokyiizii de kontro-
liimiiz alunda. Vumlanlar operasyonun beyniydi" diyordu.
Skorsky'in diiiiriilmesi gerillalann elindeki fuzeleri ve kaynagl-
III giindeme getirdi. Turkiye'ye gore Suriye, lrak, Iran, Yunanis-
tan, tiimii PKK'ye vermi olabilirdi. FUze Rus yaplsl SA-7B tipiydi
ve Atina'da silah tUeearlan iizerinden Strbistan'dan ahndlgl ktsa
siirede Sir olmaktan pku. oealan'da savctltktaki ifadesinde
bunu gizleme geregi duymadl. Sava kanll ve aClmaSlZ ge9-
yordu. Savatan nasibini alan Vine siviller ve diger magdur-
lard!. 16 Mayts 1997'de PDK pemergel
eri
Erbil Valisi ve PDK-MK
uyesi Fransuva Heriri'nin emriyle Heyva Sor'a ait Erbil'deki Dez-
gayJiyan uAwedan Kurdfstana (Kiirdistan Yaam ve lfia Hasta-
nesi) salchrch ve teda,,; goren 9 PKK'li hastayt katletti. ,FKK resmi
actklamasma gore bunlarla birlikte toplam 23 ka}1p vermiti. Bu-
na karlltk Tiirk ordusuna 141 ka}1p verdinni, 4 helikopter dii-
iirmutii. Turk devleti ise kendi kaylplartnl 13 subay, 3 astsubay,
62 er-erba, 21 komeu olmak iizere toplam 99 olii olarak verdi."33
Bu arada ArtU kampl, Nisan 1997'de kapauldl ve Mu-
sul'a yalun yeni bir kampa tatndtlar.
239
PKK belki biiyiik kaY1plar vennemiti, ama hareket alamnda bii-
yiik degiiklik olmu, PDK ile bir daha durmas1 Zor bir
rna ortamtna girmiti.
Devletin toparlanma manevras1: Susw-Iuk oJa-y1
3 Kas1m 1996 tarihinde Tiirkiye'nin Ege bolgesindeki S\.isurluk
yakmlannda meydana gelen bir tarfik kazas1, pratigi
bilinen "ozel orgiit"u pkardl. Kazada, Ernniyet Amiri
yin Kocadag ve Interpol biilteniyle aranan MHP'li Abdullah
oldii. DYP Milletvekili Edip Sedat Bucak ise ag1r yaraland1.
Bu olaydan sonra kontrgerilla Tiirkiye'nin giindemine oturdu.
Basm zaman gOriilmeyen cesaretIe olaym iizerine gitti.
TBMM'de Susurluk SOnl.tunna Komisyonu kuruldu. Hiikiimet ve
siyasi partiler de kOmisyonlar kurup raporlar haZ1rladtlar. Gazete-
lerde Susurluk (kontgerilla) dizileri birbirini izledi, ozel ekler ha-
Z1rladtlar. Konu iizerine yaztlan kitaplar birbirini izledi. Ag 0 ka-
dar geniti ki polisler, istihbarat elemanlan, generaller, iadamlan,
ses dahil her kesimden uzanttlan ortaya pkll. Turkiye
demokrasinin bahanru m1 ya1yordu? Aneak bir terslik vardt: On-
larea cinayetten sorumlu olanlar, uyuturucu ticareti yapllg1 onaya
listeler halinde gazetelerde yaytnland1g1 halde tu-
tuklanrntyor, tutklansalar bile ay ipnde serbest b1rak1hyor-
lardt. Kontrgeiillanm Kiirdistan kaynakh oldugu ve burada binler-
ce cinayeti iledigi hiikiimet raporlanyla itiraf edilmesine ragmen,
gazetelerin, mahkemelerin bu alana el atmas1 nedense tabu oldu.
Olay ve tart1malar, Mehmet Agar ve diger kiiyle smlrh k1-
lmarak 1997 ortalannda birden durduruldu. Basmm, MecIisin, si-
yasi partilerin giindemi degiti, kontrgerillarun yerini "irtica!" aldt.
Ne olmutu? Susurluk tan1malanm balatan, belki de kazamn
arkasmda olan amacma ulamca tart1malan durdunnutu.
Bu MGK, yani Tiirk Genelkurmay idi. Genelkunnay neden
buna gerek duymutu? Kontrgerilla cinayetleri toplumu sarsm1,
devleti biiyiik tohmet alllnda b1rakrnttl. Sadece toplumda degil,
uluslararas1 alanda da Tiirkiye Zor durumdaydt. cinayetler
uluslararas1 kurumlara giin giin iletiliyordu. Kontrgerilla uyuturu-
cu tiearetine el atm1t1. Bu konucia Tiirk devletinin miittefiki Bat1
240

Avrupa iilkerinin istihbarat orgiitlerinin elinde bilgi vardt ve
bunu Tiirkiye'ye hisettiriyorlardl. Kontrgerilla ise Kiirdistan'daki
pratikten ald1g1 Tiirkiye'ye donmiitii. Bankalara, ihallelere,
eglence alanma, kumarhanelere, turizme, ithalat-ihracata, para
olan her alana el atm1tl. Aym zamanda siyasi olmak istiyor
ya da siyasi partiler birbirine kar1 iistiinliik asglamak ipn kont-
rgerillayrJrullamyor, bu cia devlet ciddi gruplamalara yola-
Yani kontrgerilla kendini yaratan devletin bogazma yap1-
tr duruma gelmiti. lte bu nedenlerle Genelkurmay devletin
imaj1m diizeltme hamlesini balattt. Susurluk devlette reorganizas-
yonun iareti oldu. Ama ideoloji ve politikas1 degime-
yen, sadece goriintiide yaptlan reorganizasyon.
Sadece bu kadar mt? Haytr, Genelkurmay PKK'yi ve ytgmlan
denetim altlna aldtgma ve sava1 Tiirkiye s1mrlan dtma ittigine
inamyordu. Bu iddia, iddianm otesinde, Susurluk surecinin en
onemli nedeniydi.
MGK toplanuIanncia giindemin birinci maddesi arttk PKK degil-
di. Dinci hareket birind plana Bu tercihe bagh olarak
RP-DYF koalisyon hiikiimeti boroluyor (18 Haziran 1997), bunu
ipn askerler Babakan Necmettin Erbakan'a silah
bile cekip tehdit ediyor, RP kapat1hp yoneticisi siyasetten
menediliyor, yerine uysal partilerden ANAP-DSP-DTP hiikumeti
kuruluyordu (30 Haziran 1997-25 KaSlffi 1998). Siyasi paniler Ge-
nelkurmaym dama talanna ve emir kullanna donmiitii. Ordu-
nun bu tercihi sendikalan, siyasi partileri ve ytgmlan cia etkiliyor,
onlan peinden siiriikliiyordu. Durumdan son derece memnun
olan MGK, yine de tedbiri elden b1rakmtyor, Ocak 1997'de Krlz
Masast oluturuyordu. Buna gore olagamlstii durumlarda bu birim
gorevli k1hmyor, birimin iiyeleri MGK tarafmdan belirleniyor,
MGK ve hiikiimet uyelerinden oluuyordu.
Kriz MasaS1'mn ilk uygulamas1, Kurt basm1 ve televizyonu
MElle kar1 yeni bask! kararlan almasl, yasaklara gitmesi ve he-
men uygulamaya balamas1Ych. Bu yasaklar, RP-DYF hiikiimetinin
Bakaru Meral Akener imzastyla genelge haline getirilip il-
gili tiim devlet kurumlanna gonderildi. Genelgeyi yasaklar ve sal-
dtnlar izledi. Sokaga MHP'li fanatikler egemen oldu. Ordu, toplu-
mu son derece fanatik, saldtrgan ve polis gozU oniinde yapar
hale gelitirmiti. Belki de sonradan devleti edecek bir oven
241
i
histeri. Ortahkta kimse kalmadlgl HADEP'liler ve Kiirdis-
tan'daki drama parmak basan bir Tiirk aydtOl hedef yaplh-
5
yor, fattJrayt bUnlar Odiiyordu.
SaV3.ln askeri (1984-1999)
1997 ve 1998'deki ban etkinlikleri bu yasaklar ve saldtnlar ne-
deniyle yaptlamadl. Ban kelimesi Kiirtlerle ilintiliyse yasaktt. "
Kontrgerilla tarafindan katlediIen Kiirt yazar ve gazeted Musa An-
ter adlyla diizenlenen "Ba1 Treni" (1 Eyliil 1997) etkinliklerine
katJlan Avrupah, Kiirt ve Tiirk herkes saldtnya ugradt, saytda
insan tutuklandt. Tiirk aydlOlan Raglp Duran, Eber Yagmurdereli
ve Haluk Gerger 1998'de tutuklanarak onemli susturuldu-
pkanrken zorlandtm. <;Linkii taraflarlO verdigi ra-
lar. Gerger ve Duran serbest kaldtktan sonra Tiirkiye'yi terketmek
kamlar birbirini tutmuyor. Sava1O iki tarafl da
zorunda kaldtlar. Unlii yazar Yaar Kemal, saldtnlar iizerine bir
propagandayt onde tutuyor ve karl taraflO kaytplan konusunda
donem Tiirkiye'yi terketmek zorunda kaldl ve susturuldu. 1HD
verdikleri rakamlan abarttyorlar.
Genel Bakaru AkIn Birdal 12 Mayts 1998 sabahl Ankara'daki ma-
konusunda ilk ytllarda daha dogru yapan
kam odaslOda Kerem Deretarba ve Bahri Eken isimli MHP mili-
PKK de, ytllar psikolojik propagandayt onde tutmaya
tanlanrun saldmslOda agtr yaralandt. Suikastin arkaslOda Turk lnti-
baladl. PKK'nin Tiirk devletinin kaytplanna ilikin verdigi rakam-
kam Tugay, (T11') isimli konrtgerilla orgiitii, astsubay Cengiz Erse-
larda abartlya ragmen kendi kaylplan konusunda daha duyarlt
ver ve M1T Operasyon Dairesi yonetidlerin Yawz pktt. davranmaktadtr. Bu nedenle hayatlOl kaybeden gerillalann saytsl-
Tiirk Genelkurmayt sonuca ulamak istiyordu. Askeri operas-
ru daha emin olarak veriyorum. Buna karlhk Tiirk devleti
yonlanna ara vermeden devam etti. Operasyonlar sadece Ku-
malarda hayatlru kaybeden elemanlannlO saytslru dogru vermiyor,
zeY'de degil, arahkslz Giiney Kiirdistan'da da yaplhyordu. hatta kez vermiyor.
PKK ne yaplyordu? PKK, Susurluk siirecini algtlayamadt. Algtla-
Sivil halktan kaytplara gelince: PKK'nin bunlara ilikin verdigi
mak istemedi. Devletin denetiminde tuttugu olaylar ve tarttmala-
rakamlar, diizensiz ve eksik. Devlet giiperinin oldiirdiigii
nyla restarasyonu anlayamadl. Kendim Devlet"
au sivil "PKK'Ii" hanesine kaytt edildiginden, devlet kayttlannda
(1997) isimli aratlrmamda bu yonlii uyanlar yapmama ragmen,
oldiiriilen PKK'lilerin saytsl artmakta, buna karlhk sivillere
bu uyanlar dikkate bile ahnmadl. PKK, devletin oyununa iIikin rakamlar saytnlO alunda gosterilmektedir. FaiIi
umut bagladl, bunu abarttl. Kendisinin de degien koulIara olarak kayltlara sivillere yonelik cinayetler devletin
bagh olarak orgiitlemede, yonetimde, taktikte, kitle politikaslOda, kontrgerilla tarafindan yapl1dtgl kesin oldugundan bunlan
ittifaklarda ve eylemde reorganizasyonla yiizyiize oldugunu kav- devletin sorumluluk hanesine yazdtrn. <;iinkii 1996 ythnda Tiirk
rayamad1. Bunun yerine kendini tekrarlaytp durdu. Devletin oyu- baslOlOda "MIT 1997'de hazrrlanan "TBMM Susur-
nunun peinde siiriiklenip durdu. Ta ki devlet, tekrar haztrlaOlp
luk Komisyonu Raporu" ve ANAP-DSP-DTP hiikiimetinin Miifettii
oliim darbesini wrana kadar.
Kutlu Sava taraflOdan hazlrlanan ve Ocak 1998'de yaytnlanan
"Susurluk Raporu 'hda isim verilerek, faili cinayetlerin
devletin istihbarat, asker ve polis taraflOdan kurulan ozel birimler
taraflOdan yaptldtglOl itiraf etmektedir.
Taraflar diizensiz yaptlglOdan buna uymak ve aralann-
da bile olsa taraflann farkh kurumlanrun verdigi rakamlan
almak zorunda kaldtm. Ama verilerdeki tiim ve abarttlara
ragmen, en diiiik sayt bile allOsa ortaya
242
243
,
..
PKK kaynaklannm verileri
15 Agustos 1984 - 15 Agustos 1988
Ey/em saytst: 2050.::
'. 11
I,
0100 ve 50'nin iistUnde ehir-kasaba igali, 5()0 salcb;",l
fl, 300 pusu, 100 Clvannda sabotaj).:!"
TUrk dev/etinin kaytp/an: 5204 alii.
(2 albay, 1 yarbay, 6 binbal, 220 subay olmak iizere 3900
ker, 232 azel tim, 1004 kay korueusu ve ajan, 58 polis).
Dev/etin maddi kaytp/an: 14 helikopter darbe alml ya da
mii, 80 askeri 12 petrol tankeri, 10 grayder ve 1 teknisyen'
araCl, 200 traktar, 18 kamyan, 2 minibiis, 3 jeep, 1 ambulans, 23
karakol ve 2 adliye binasl, 2 odun deposu, 2 kaprii, 2 demiryo_
lu hato, 1 telsiz radar iis'ii, 20'ye yakm oto, 14 PIT ve diger
devlet kurumlanna ait 1 sondaj kulesi, 1 termik santral, 1
betan kIncl, 1 jenarator, 2 kaynak makinasl, 1 kar temizleme
makinasl, 2 parti ve 1 hiikiimet binasl, 2 yatakhane, 2 benzin is-
tasyonu, 2 adet maden ve yiikIeme araCl, Mardin Hava
Radar US'ii, Tiirkiye-lrak petrol boru hato, 1 adet petrol pomba-
lama tesisi ve Ceylanpmar Devlet Uretme i maki-
nalan tamamen ya da biiyiik Olpjde tahrip edilmitir.
Geri//a/ann e/ koydugu ma/zeme/er: 551 adet degiik ve mar-
kada tUfek, 120 tabanca, 12320 adet mermi, 600 jarjiir, 36 adet
21 adet el ve 1 adet Sift telsizi vd.
PKf('nin kayrp/an: 279 alii.
15 Agustos 1988 - 15 Agustos 1989
Ey/em saytst: 358.
025'i saldm, 95'i pusu, 50'si degiik
52 sabotaj, 7 yol kesme, 24 maymlama, 18 il ve merkeZini
igal, gasteri ve toplantl eylemi, 1200 kay toplanttsl.)
Geri//a saflanna kattlan saytst: 700.
Dev/etin kaytp/an: 1068 alii.
(2 binbal, 1 yiizbal, 15 subay ve 45 azel tim elemanl olmak
244
'"
-'-
i.lzere 750 asker, 2 M1T garevlisi, 21 polis, 295 korueu ve alan-
muhbir).
SUahtnt gen veren kay korucusu saytst: 1000.
Gert//a/ann e/ koydugu ma/zeme/er: 570 tUfek, 31 tabanca, 700
adet jarjiir, 7 diirbiin, 13 adet pusula, 24 telsiz vd.
Dev/etn mOOdi kaytp/an: 9 helikopter isabet alffi1, 15 cemse, 30
adet degiik tipte diger askeri 1 panzer, 10 adet polis ve
M1Te ait 4 dozer, askeri kullarulan 6 TIR, 1 adet as-
keri tanker, 2 mazot ve 1 su tankl, 20 adet talma araCl, 9 trak-
tar, 1 tugay cephaneligi, 5 banka ubesi, 1 telefon santrali, 1 ha-
vagazl boru hattl, 1 trafo, 33 komprasar, 1 su motoru, ina ha-
lindeki 1 kaprii vd. ve tesis tahrip edilmitir.
PKK'nin kaytp/an: 65 alii..
15 Agustos 1989 - 15 Agustos 1990
Ey/em saytst: 289.
(36 sabotaj, 71 baskm, 122 33 pusu, 10 ehir basklru, 17
kitle bakaldmsl).
Dev/etin kaytp/an: 1497 alii.
(44 subay 763 asker, 572 polis-azel tim, 173 kay korucusu, 49
ajan).
Dev/etin maddi kaytp/an: 30 4 tren, 9 helikopter, 20'den faz-
la jeep ve panzer gibi askeri 21 okul, 45 lojman, benzinlik,
emniyet binasl.
PKK'nin kaytp/an: 126 alii.
15 Agustos 1990 - 15 Agustos 1991
Ey/em saytst: 914.
(586 77 pusu, 24 sabotaj, 53 maym daeme).
Dev/etin kaytp/an: 2572 alii.
0940 asker, 204 ozel tim-polis, 255 kay korucusu, 12 digerleri).
PKK'nin kaytp/an: 194 alii.
245
1990'OOn itibaren PKK'nin eylemlerinde dikkat oge ehiri..
baskmlanchr. Bu siirede yapdan 184 baskmmm 43'ii
Van, Mu, Bingol, Dersim (Tunceli) ve Siitt'in de oldugu ehir :.1
ve kasaba basktrudlr.
1990'nm bir diger ozelligi koylerde yaptlan kitle eylemleridir.j.
Toren ve yiiriiyiiler ekIinde yaptlan bu eylemlerin vardlgt bii. I,
yiik rakam, bu ytl PKK'run ktrsal niifusu biiyiik kazandl-
glnt gostermektedir. 15 Agustos 1990 - 15 Agustos 1991 tarihleri
arasmda 194 kitle eylemi olmutur. Bunlar grevi, kepenk
kapatma, PKK ehitlerinin cenaze torenleri, yiiriiyii ve gosteri
gibi eylemlerdir. Bu eylemler siyasal literatUre Serhtldan oIarak
Bu gosterilere 1 milyonun iistUnde insarun kaulchgl tah-
min edilmektedir.
15 Agustos 1991 - 1 Ocak 1993
Eylem sayts.: 1367.
Devlettn kayJj>lan: 1870 alii.
(937 asker, 389 ozel tim-polis, 544 koy korueusu).
PKJ('ntn kaYJPlan: 832 olii.
(Bunlardan 21l'i PKK ile PDK-YNK arasmda 4 Ekim-14
Kasun 1992 doneminde meydana ve Guney Saval olarak bili-
nen hayatlanru kaybedenlerdir.)
1992'de Serhildan farda aulun olmu, bu nitelikte 779 eylem tes-
pit edilmitir. Devlet kitle gosterilerine ate
sonueu 120 sivil oldii.
1 Ocak 1993 - 1 Ocak 1994
Eylem sayJSJ: 3173,
Dev/ettn kayJj>/an: 6378 olii.
(4456 asker, 866 ozel tim, polis ve ajan, 1056 kay korucusu).
PKJ('ntn kaytplan: 808 olii.
(Bunlardan 12'si yarah yakalanrru, ikencede oldiiriilmiitUr).
Gerl//a/ann e/ koydugu malzeme/er: 10 adet 70 aglf ve
otta otomatik He 982 uzun namlulu silah, 57 adet lay roketatar,
246
;;
9 adet havan topu, 3 adet suikast tiifegi, 165 adet tabanca,
147289 merrni, 1996 jarjur, 106 adet el bombasl, 145 maym, 150
kg dinamit lokumu, 167 raket mermisi, 105 adet diirbun, 4.5
milyar Turk LiraSl Yd.
Der)/etin maddi kayplan: 2 sava 38 helikopter, 145 tank
ve panzer, askeri ve devletin kurumlanna ait 864 araf isa-
bet alffi1, tahrip olmutur. 34 askeri gamizon boalulffi1,
147 okul ve garnizon gerillalar ve rnilisler tarafmdan yaktlffi1ur.
Silah b'rakan My kornculan: 178 koyden 2138 kii.
1993 ydl ipnde kitle eylemlerinin saytsl ise bin
clvannda olmutur. Ancak bir onceki ytla gore devletin uygula-
chgt bUyiik iddet nedeniyle kitle gosterilerinde dume olmu-
tur.
1 Ocak 1994 - 1 Arahk 1995
Bylem saytSl: 6286.
Devletin kaYlplan: 15821 oHi.
(1 albay olan 25 subay, 11 astsubay, 9 uzman 12786 as-
ker, 763 polis-ozeI tim, ajan, 2227 koy korucusu).
Stlah bJrakan kay kornculan: B00-1000 araSl.
PKK'ntn kaYlplan: 2477 alii.
(Bunlardan 155'i, 26 Agustos 1995 - 1 Araltk 1995 tarihleri ara-
smda PKK ve PDK arasmda olan hayaum kaybe-
denler. PKK kaynaklannda bu faumalarda 1879 PDK'ltnm 01-
dugt1 ileri siiriilmesine ragmen bu sayts abartth oIup
sayt 500 clvanndadlr. Ancak siviller ve yarahlan da ekleyince ra-
kam daha biiytikmektedir).
Devletin maddi kaYlplan: 12 panzer, 44 askeri korucular ve
devlet ibirlik91erine ait 20 devlete ait feitli i makinalan-
run da ipnde bulundugu 83 ve 2 lokomotif tamamen imha
edilrni, Keban Barajl'nda bir feribot baunlffi1ur. 5 helikopter, 3
tank, 1 kariyer, 7 panzer ve 30 askeri He ibirlik9lere ail 19
araf tahrip edilerek kullarulamaz hale getirilrnitir. 6 TV vericisi,
3 fabrika, 2 antiye ve devlet giivenlik tarafmdan karar-
gah olarak kullamlan 6 bina, ktsmen veya tamamen tahrip edil-
mitir. Kerkuk-Yumurtaltk Petrol Boru Hatu'na 8 kez sabotaj du-
247
zenlenip patlatllffil, petral pkaran 3 kuyu havaya uplrulmu-
tur. 14 elektrik hattt, 1 elektrik santrali ve 2 su ebekesine sabo- i
taj dl1zenlenmi, 1 telefon santrali, 14 trafo tahrip edilmi, 4 rad- (I
yolink istasyonu, 3 koprl1, 11 petrol kuyusu yalolffiltlr.
PKK'nin eline gefen malzemeler: 5 adet sHam ve 1650
mennisi, 5 adet 145 mm'lik mermi, 9 adet 60 mm'lik havan topu
ve 85 roketi, 1 adet 82 mm'lik havan topu ve 70 adet mermisi, 1
adet A4 sHahl, 24 adet yan otomotik tiifek ve 3 adet yedek
namlusu, 1 adet dl1rbl1nll1 niancl 432 adet piyade tiifeAi,
bu silahlara ait 240 arjor ve 11635 mermi, 12 adet tabanca, 28'i
B-7 olan 30 adet roketatar sHam He 346 adet raketi, 16 adet lay
roketatar sHam, 1 adet llldak tabanca, 90 adet el bombasl, 18
adet gl1ndl1z ve 11 adet gece dl1rbl1nl1, 13 adet bl1yiik He 22
adet kiipik telsiz dhaZl, 1 adet telefon cihaZl, 33 adet
maylO, 1 askeri harita He saytda askeri radyo, teyp,
Slrt ve benzeri askeri malzemeler. (Bu malzemelerden
bir klSffil PDK ele
15 Arahk 1995 - 30 Temmuz 1996
Eylem:
Devletin kayrplan: 626 0111.
(553 asker, 58 koy korueusu, 15 polis-ozel tim).
PKK'nin kaY1J>lan: 143 0111.
(Bu rakamlar atekesin 7.5 ayhk 1-15 Arahk 1995
verileri eksiktir).
15 Agustos 1996 - 15 Agustos 1997
PKK eylemi: 1934.
TUrk ordu operasyonlan: 306 kara operasyonu ve 332 hava saldl-
ns!.
Devletin kayplan: 4465 0111.
(74'11 subay, astsubay, uzman 3650 er-erba, 105 ozel
tim, pOlis, 636 koy korueusu. 1885 asker ve 1618 koy korucusu
yaralandl).
248
tJ

PKK'nin kayzplan: 8100111 ve 320 yarah.
Devletin maddi kayzplan: 199 tank, panzer ve cemse gibi askeri
imha edilmi, 4 helikopter dul1riilml1tl1r. Bunlardan Sl1per
Cobra ve Couger olan ikisi Gl1ney Kl1rdistan'daki operasyonlar
srrasmda fUze He dl1l1riilmutiir.
PKK'nin eline gefen malzemeler. 10 9 havan, 27 MG-3
orta makinah tiifek, 49 BGC Ofta makinah tiifek, 228 kaleinkof
tiifek, 187 G-3 10 Kamas suikast 3 Diktiryof oto-
matik 43 B-7 roketatar sHahl olmak I1zere 566 adet
ik sHah.
(PKK bu donemde PDK ile 1118 PDK'hrun oldli-
Heri slirmektedir).
15 Agustos 1998 - 9 Agustos 1999
Bylem saytSt: 1904.
(369 pusu, 132 Slzma, 239 saldlO ve baslon, 311 maylnlama, 16
suikast, 455 64 sabotaj, 96 yol kesme, 222 tadz saldlO-
Sl). Bu eylemlerin onemli bir kesimi PDK'ye yonelik yapllanlan-
dlr. Toplam eylemlerin Gliney Klirdistan'da olmu-
tur.
Devletin kayzplart: 2458 oW.
(J7 subay, 1832 er-erba, 76 ozel tim, polis ve ajan, 473 koy ko-
rucusu).
PKK'nin kayzplan: 937 olli.
Devletin maddi kaytplan: 1 sava 1 tren, 18 helikopter, 23
tanker, 9 tank, 18 panzer ve 476 askeri olmak lizere
546 imha edilmitir. Bunlann 52'si PDK'ya aittir.
PKK'nin eline gefen malzemeler. 28 18 havan, 6 MG-3,
66 BKC, 74 B-7, 2 lay roketatar, 39 tabanca, 48 av 639
kaleinkof, 109 G-3 olmak lizere 1029 silah ve bunlara
ait mlihimat.
(PKK, PDK'dan 2254 kiiyi oldligl1nli iddia etmektedir. Ancak
PDK'mn diger kaylplanna mkin verilen diger ramaklar gibi bu
da abartlhdlr).
249
,
15 Agustos 1984 - 9 Agustos 1999 toplaml
ARGK ey/emi: 18338 (eksik olanlarla yaklalk 19 bin).
(Saldlfl, pusu, sabotaj, maymlama, tesadiifi karllama ve benze- I
ti ekillerde olan ve kitleletin si-
yasal eylemleti ve koy toplantllan gibi eyiemler bu saytya dahil
1 Kasun 1995-30 Ternmuz 1996 donemi ey-
lemleri ve PDK tIe olan eylemler dahil degildir).
Dev/etin kayzp/an: 41959 olii.
PKK'nin kaY'P1an: 6711 olii.
(Kayltlara isimleri heniiz oldugundan PKK'nin ka-
ytplanOl 8 binin iisrunde kabul etmek gerekiyor.)
SiVi/ler: 9000-10000 arasl.
Sivillerle ilgili olarak Isim isim ytIlardlr siirdiirdiigiim yapuglm
arattrmada 6 bininin isimini tespit edebildim. Buolara saytlan
600'ii aan kaytplan da eklemek gerekir. Aynca kayttlara
meyen yiizlerce, hatta bin ve taratlann karl tarann or-
giitlii militant goSterdigi yiizlerce sivil kurban vardtr. Bu bakun-
dan olen sivillerin saYlStnl 910 bin arasmda kabul etmek gere-
kir.
PKK verilerine gore 12 ytlltk savata hayatml kaybedeoler 58
bin Clvannda.
Bu saytya Giiney Kiirdistan'da PKK ile PDK arasmdaki
larda hayatlnt kaybeden PDK'ltlar ve siviller dahil degildir. Bu
sayt01n 2 bin ctvarmda oldugu tahmin edilmektedir
Yarahlar dahil edilmemitir. Hem Tiirk devletinin,
hem de PKK'nin binlerce sakau vardlr. Ayak, kol, el ya da goz-
lerini kaybetmi bu insaolarla ilgili sagltkh bir arattrma yoktur.
Aynca savaan taratlann kendi ip,nde oliimIe .cezalandlrdtkla_
n!", ama isimletine kayltlarda rastlanmayan ve kasltlt olarak ka-
yttlara insanlan da bu rakamlara eklemek gerekir.
Bunlara ilikin rakam vermek Zor da olsa, iki taraftan 2 bin ova-
rlOda oldugunu gozlem ve deneyimlerime dayanarak emin ola-
rak ileri siirebiIiyorum.
'iI
TUrk devletinin verllerl
Tiirk devletinin degiik birimlerl kaylplan konusunda degiik dO-
nernlerde yapuklan apklamalarda birbiriyle saytlar vermi-
lerdir. OHAL Valiligi, Bakanhgl, Babakanltk ve Genelkur-
may Bakanhgt'ndan donem donem yaptlan apklamalar vardtr.
Buolardan kesin saytntn ne kadar oldugunu pkarmak miimkiin
olmamakla birlikte, yakm bir saytya varmak ip,n bu kay-
naklar taraftndan vetilen tUm saytlan aktarmayt zoruolu gordiim.
OHAL Valisi Unal Erkan:
Tenunuz 1994, Cizre. 1984-1994 doneminin (10 ytltn)
Hayattnt kaybeden sivi/ saytst: 4000.
Yaralanan sivi/ sa)J2St: 6000.
O/en PKK geri/la/anntn saytst: 9000.
Dev/et gU9/erinin kayrp/an: Belirtilmedi.
Erkan, bu sonra u apklamayl yaptt: .Act giioler ge-
tide kaldl. Herkes iizerine diieni yapsm. Teror tlrmarursa dev-
let onun kafastnl kopanr. Giinde 80 ile 150 terotist ele
yor. Teslim olmayanlann sonu oliimdiir."
Burada hemen u yapmak gerekir. Erkan'tn verdigi
saytlardan anlalltyor ki; Tiirk giiveolik giiperi ve kontrgerilla
bitimleri tarafmdan oldiiriilen her sivil, "terorist ve PKK'li" ola-
rak listelere geprilirken, PKK'nin "koy korucusu
ve ajan-muhbir" olarak sivil olarak gosterilmektedir.
Bakam Nahit Mentee, 1994:
19 Temmuz 1987 - 8 KaSlm 1993 donemi
Devletin kaytplan: 2093 olii.
0540 asker, 126 polis, 327 koy korucusu).
PKK'nin kayxplan: 1362 olii.
Sivil/er. 2748 olii.
250
251

Turk Bakanltgmdan verilen bu rakamlar dar bir dane__....",
kapsadtgt halde, devlet yetkilileri tarafindan yaptlan enll
Y
akm af'lklama. Ii!!
Y'/I!
.
'1',1
Zaman gazetesi, 29 Temmuz 1994: "ll ,::;:
(Turk devletinin istihbarat argutlerinin kaynaklan
beslendiginden rakamlar anem tatmaktadtr):
PKK'nin eylemleri (1984 - 1994): 10315.
1984 (75), 1984 (238), 1986 (96), 1987 (317), 1988 (315), 1989
(802), 1990 (801), 1991 (650), 1992 (457), 1993 (3 3),
18
1994'iin ilk 6 aYt (5766). Resmi kaynaklara gare PKK'nin
1994'iin ilk 6 aymda yapttg1 eylem, 9 Y1hn daha
fazla ve her 24 saate 35 eylem duuyor.
PKK'nin kayrplan: 5805 alii.
Tutuklanan PKK'/i sayzst: 2455 (193'ii yarah olarak).
Devletin kayrplan: 2429 alii.
Devletin yaraitlan: 4597.
Olen sivil sayzst: 3168.
Olenlerin toplam saytst: 11402.1
Emin HUrriyet, 5 Temmuz 1995:
Tiirk Genelkurmaymm kaynaklanna dayanarak haz1r1anan 15
Agustos 1984 - 23 Haziran 1995 daneminin
Toplam eylem: 21310.
O/en subay. 188.
Olen astsubay. 187.
Olen asker. 2510.
OlenPOlis: 216.
Olen k6y komcusu: 724.
Olen siviller. 4727.
Olen PKK'ltlar. 11008.
Olenlerin toplamt: 19560.

Zaman gazetesi, 11-12 Ekim 1995:
1 Ocak 1994-30 KaSlffi 1994
Olay saytSt: 4254.
Devletin kaytplan: 1084 alii ve 2405 yarah.
PKK'nin kaytplan: 4229 blii ve 87 yarah (aynca 1592 tutuklama).
CHen siviller: 946 (aynca 1439 yarah).
6lenlerin top/am saytSt: 6255.3
Savam vardtgt boyutu bir ekilde yansltan bu rakamlan
veren Zaman gazetesi, 1974'te Tiirk ordusunun Klbns adastnl
igali strasmdaki kay1planna gbnderrne yaptyor, "bu kaybm 700
yaZ1Y0r. Gazetenin rakamlar bir an tam dog-
ru kabul edilirse; 1994'iin 11 aymda sava nedeniyle Kurdis-
tan'da hayattnl kaybeden insan saytsl, 1974'te Klbns igali sua-
smda Tiirk ordu kaytplanrun 9 kat!. Tiirk ordusunun kaybl Klb-
ns'ta kaybm neredeyse iki katl.
Her ythn 15 Agustos'unda savaan iki tarafm verrnesi
artlk gelenek haline gelmitir. Tiirk Genelkurrnaymm 15 Agustos
1984-30 Temmuz 1996 danemi verileri ayle:
O/ay saytSt: 25500.
PKK'nin kaytplan: 14000 alii (aynca 1740'1 teslim olmu).
Devletin kaytplan: 4400 blii.
Sivi/: 4900 blii.
4
Humyet, 27 Kaslm 1996:
PKK'nin kaytp/an: 13000 alii.
Dev/etin kaytplan: 4136 alii.
(2696 er, 188 astsubay, 166 uzman 131 polis, 847 kay
korucusu.)
Sivi/: 4956 blii.
5
252
253
Necati Bilican, GHAL Valisi:
1987-1997
PKK'nin kaytplan: 20680 Olii.
Devletin kaytplan: 4204 olii ve 9125 yarah.
SimI. 4245 olii ve 5047 yarah.
Toplam: 29000 01ii.6
1984-1997
PKK'nin kaytplan: 20822 olii.
Devletin kayzplan: 4239 olii.
Simi: 4276 olii.
Toplam: 31837 olii.7
HUrrlyet, 17 1999
19 Temmuz 1987-30 Arahk 1998
PKK'nin kayzplan: belirtilmedi.
Devletin kaytplan: 4802 olii.
(208 subay, 379 astsubay, 2892 erba-er, 180 polis, 1143 koy
korucusu), 10343 yarah (494 subay, 936 astsubay, 6563 erba-er,
1741 koy korucusu).
Simi: 4438 olii ve 5289 yarah.8
Tiirk devletinin verileri ahmrsa; 1984-1996 donemini kap-
sayan 12 yllda hayatlm kaybeden insanlarm sapsl 24 bin. Bun-
lardan 5 bini devletin kay1plan, 5 bini siviI, 14 bini PKK'li. Bir
pI sonra bu saYl 32 bine devletin kay"lplan ve siviIlerin
saylsmda az bir yiikselme gOziikiirken, olen PKK'lilerin sa-
YlS1 20 bine pkanhyor. Ocalan kapnldlktan sonra DGM savClla-
rmm yaptlgl verilen rakam 30 bin olii. Ama iki tara-
fm verdigi rakarnlardan en alt limit ahnsa bile 1998 phnl kadar
en az 35 bin kadar insan hayatml kaybetmi ve binlerce insan
da sakat kalffiltlr.
254
Asked
PKK verilerine gore 1990 Ylhyla birlikte onceki yJ.llara
gore ikiye katlanrru. Devletin imhayl segi, ote yanda PKK'nin
atekes ilan ettigi 1993 yllmda PKK'nin eylemlerinde biiyiik bir ar-
tl olmu, 3 bin rakamml affil; 1994 yJ.lmda 2 bin rakaffilnm altl-
na inmi; Tiirk devletinin 1992-1995 donemi imha pla-
mmn son yJ.ll olan 1995 yJ.lmda tekrar ivme gostermi 4 bin raka-
mma yaklaffil, 1996'da inie ancak yine de 1996, 1997
ve 1998 yJ.llannda 2 binden aagl diimemitir. Bu sayJ.lar PKK ve-
rileri ahnarak orana vurulursa:
"Toplam eylemlerin %l1'i 1984-1988 doneminde, 1988-1991'de
%8.5'i, 1991-1993'te %7.5'i, 1993-1994'te %l7'si, 1994-1995'te
%28,8'i, 1995-1996'da %5Si, 1996-1997'de %10Si, 1997-1998'de
%lO.4'ii Ancak 1996-1998 donemindeki PKK
eyleminlerinin Giiney Kiirdistan'da olup, bunlann da
aglrhgml PDK ile olan oluturmaktadlr.
Devlet verileri ahmrsa: 1993 phnda eylernler 3 bin saYlslm
alyor. 1994 phmn ilk altl aymda bu saYl ikiye katlamyor. Tem-
muz 1995 ve Temmuz 1996 arasmda, neredeyse onceki 11 yllm
toplaffil kadar olay kaydl var.
PKK verilerine gore kaylplann pIlar itibariyle oranlan:
"Devletin kapplan: 1984-1988 %13, 1988-1991 %12, 1991-1993
%5, 1993-1994 %15, 1994-1995 %33, 1995-1996 %5, 1996-1997
%11, 1997-19980/06.
"PKK'nin kaylplan: 1984-1988 %4, 1988-1991 %6, 1991-1993
%12, 1993-1994 %12, 1994-1995 %33, 1995-1996 %7, 1996-1997
%12, 1997-1998 %14."10
Bu verilerden yola u sonuca vanlabilir: Devletin iddi-
alarmm tersine, PKK'nin sava giicii artl gostermitir.
PKK verilerine gore hayatlm kaybedenlerin aylara
gore ortalamasl: 1984-1990 doneminde PKK 10, devlet 130; 1990-
1993'te PKK 50, devlet 185; 1994-1996'da PKK 70, devlet 475;
1996-1998'de PKK 73, devlet 288 kii kaybediyor. Buna gore dev-
letin kaYlplan, PKK'nin kapplannm altl kat!..
Devlet veriIerine gore: ,,1984-1990 doneminde olen her askere
karl 2, 1990-1994'te 4, 1994-1996'da 12, 1997'de 23 PKK'li safdll
255
edilmi. Turk Genelkurmaymm veri ve iddialanna gore, 1996 yiJt;,!
ltyla birlikte genlla eylemIennde azalma olmu, 1997'de bu azal)"
rna 1996'ya gore %35 olmutur. l1 ;
PKK verilenne gore: 1984-1990 doneminde iki taraftan her ax',!
140, 1990-1993'te 240, 1994-1996'00 550, 1996-1998'de 360 ki.l
hayat1ru kaybediyor. Siviller de giinde ortalama l()"i
12 kii sava nedeniyle hayatml kaybediyor demektir. Bu say,c;ii
devlet verilerine gore 6 kii'
j
1984-1995 arasmOO Tiirk GenelkurmaYl kaYlplarml 3500 clVann-;j
da verirken, 1984-1996 arasmda 4400 olarak veriliyor. Aradaki !i
fark olan 900 rakarru son bir yIlm kaYlplan olup savam ne kaclar '
gostermektedir.
1984-1990 arasmda PKK He Turk ordusu arasmdaki sava, klrsal
alanlar, burada da belli bOlgelerle slrurhydl. 1990 ylhyla birlikte
ehirlere de PKK halk hareketi kazandl. PKK eyle-
minde koy kadar ehiri de temel aldl. Bu tariWe birlikte PKK ey-
lemlerinde Ylgmsal siyasal eylemin paYl askeri eyiemlerin paYlru
at1. Bu gelimeye parelel olarak devletin askeri ve para-militer
0 zamana kadar PKK ve aktif destekpleriyle
iddetini, halkln tiimiine yaydl. Devletin iddet politikasmdaki bu
iiriinii, cinayetlerin koylerden ehirlere ve
sivillerin oldiiriilmesinin artmasl eklinde oldu. 1990-1996 done-
minde her yd en az 500 sivil devlet tarafmdan oldiiriildii.
1997-1998 doneminde 250-300 saylsma indi.
1990 Ylltna kadar PKK'nin sHaWl orgiitlenmesi klrsal bolgelerl
e
smlrh olup genUa birliklen eklindeydi. Baskm,
pusu, gizlilik ve hareketli yer degitirmenin one ahndlgl bu taktik,
1990 ylltyla birlikte yerini OOha biiyiik birliklerle alan tutmaYl
c.alan oZgiirletirmeyi"), biiyiik girmeyi, eyalet ola-
rak saptanan asken bolgeler egitim ve yonetim iislenmesini
saglamaYl hedefleyen blfakt1.
Buna karlhk Turk ordusu 1984-1990 doneminde belli aylarOO
ve her birine binlerce askerin operasyonlannl
1990 Ylhyla birlikte dort mevsime yaydl. 1992 yl1mda Turk Genel-
kurmaYl, harekatlarma ve bunlara katdan birimlere yeni bir duzen
verdi. Tiirk ordunun Kiirdistan'daki mevcudiyeti,300 bini at1.
Amerikan Insan Haklan G6zlem Grubu'nun (Human Rights
Watch Arms Project) raporlanna gore; "Kiirdistan'OOki Turk gii-
256
venlik guciiniin 140-150 bini orduya, 40-50 bini jandarmaya, 10
bini hava kuvvetlerine, 40 bini polise, 67 bini koy koruculanna
ail. "12
PKK'nin sHaWl giicii ise u geliimi izledi: 1984'te 300-500 ara-
smda olan gerilla saYlsl 1991'de 2200, 1993'te 14000'e ulat1. 1996-
1997'de 4 bine indio Ocalan olaymdan soma 1999'da 8 bine ulat1.
Bu durumOO gerillalanrun saYlsl zaman 15 bini aamadl.
Ancak PKK istediginde siyasi orgiitii ve cephe orgiitiinden yiizler-
ce kiiyi genUa saflanna kanalize edebHmektedir.
1993'te PKK'nin kitlesel eylemleri inie ragmen, as-
keri arasmdaki daha etkili ve kanh bir al-
dl. Taraflar imhayl ve alan tutmaYl hedefleyen daha profesyonel
bir savaa yoneldiler. SavalO alansal geniligi arttl. PKK askeri
havan ve roketatarlarla donatlr, birliklerinin
telsiz aglru kurup, geni alanda koordineli eylemler 6rgiitlerken;
Turk ordusu, Cobra, Seorsky, Cougar helikopterleri ve F-16 sava
takviyeli temizlik harekatlanna baladl. Tiirk ordusu
ozellikle S101r bOlgelerinde termal lSI ve geee gon1ntii sistemlerini
gelitirdi ve belli karargahlarda bekleyen "adl operasyon birlikle-
ri" isimli yeni ozel birliklen devreye soktu. Savam vardlgl bu bo-
yut, askeri ve cografik genilik kadar, savam siyasal bo-
yutunu da art1rdl.
Kitle eyleminin inie birlikte savalO agrrhkh sahala-
nnda da degimeler oldu ve Giiney Kurdistan'a kayw. Burasl da
Turk ordusunun operasyon ve bombalama alaru haline geldl. Bu-
nun sonucu olarak PKK'nin kaYlplan arasmda bu sahadaki kaYlP-
larm paYl biiyiik bir art1 gosterdi. Bu durum, PKK'nin giiperinin
onemli bir boliimiinii Guney Kiirdistan'da tutmak zorunda kalma-
SlOm ve Giiney'de rol oynamak istemesinin sonucu oldugu gibi,
Turk ordusunun sava1 slrurlan wlOa siirme de sonucu-
duro Bu baklmdan bu durumu bir yere kadar Turk devletinirl tak-
tik bir "baanst!" olarak gOriilebilir. Burada koy koruculanrun rolii
PDK yerine getinnektedir. Bolge, PDK'run alam oldugundan Tiirk
ordusu istihbarat almada zorlanmlyor, boyleee PKK kamplanna
isabetli saldlOlar yapabiliyor. Bilindigi gibi savata gerillarun taktik
sabit rerinin olmaYlI, hareketli oluu ve ne zaman ne-
rede belli olmamasmdan kaynaklanmaktadlr. PKK
kendini Guney Kurdistan'a hapsetmekle bu taktik iistiinliigii Turk
l
257
'''O';!,!_I. till it
ordusuna vermi oluyordu. Bu defa PKK sabit,
Turk ordusuydu!!;
Yeni durumun PKK apsmdan u olumsuz sonucu oldu:
ri asker cesetleri Turkiye'ye gidiyor ve Turk halkml
,
Uluslararasl basm ve kurumlar da durumdan haberdar oluyor, S
vam bu boyutu degerlendinne konusu oluyordu. Ama bu de.
sava, olUlerin kaydedilme ansmm bile insan ya
run "ucuzl" oldugu ve dunyada kimsenin pek de ilgilenmedigi
alanda kaylplar oluyordu. Kurt orgutIeri arasmdaki
olen her Kurt, siyasal orgutler arasmdaki kan davasml
digi gibi, kaybeden Kurt kitlele.U
arasma yeni bir kin ogesi ekiliyordu.
Taktikler klyaslarursaj PKK 1990 ythna kadar askeri taktik ustiin:.ij
liigu elinde tuttu. PKK'nin silahh birimleri, daha daha
reketli ve daha ustiin bir perfonnans sergiledi. KitIe
kabarmaslrun sonucu gerillaya olan a1fl akmdan dogan ikinlik,i
gerillanm slrufsal bileirninde 6nemli degiiklik meydana getirdi. '!j
Ani art1 nedeniyle ideolojik ve askeri egitimde duuler oldu, ge-]
rillada g6zle g6riilur nitelik kaybl meydana geldL Buna karlhk;
TUrk ordusu daha profesyonel birimleri 6ne surdu, birim-
I
!
lerinin gueu apdan gerillayt gibi
geriletti. li
Turk ordusu aSll darbeyi bu 6zel birimleri (kontrgerilla ve para- ,.
rniliter 6rgiitleri dahiI) ile vururkenj PKK bu saldmlan dengeleye-
medi. Turk ordusu PKK'nin sava alanmda PKK'ye darbe vurur-
ken, PKK Turk devletinin sava alarunda askeri eylemler orgutle-
yemedi. Halbuki 1992 ylhyla birlikte PKK'nin Turkiye'deki askeri
6rgiitIenmesi etkili bir haline gelrni, askeri eylemlerinde ani
yiikseli olmutu. Bu eylemlilik 1993'e kadar art1 gosterirken,
1994 ve 1995'te inie ve PKK'nin aleyhine bir so-
nuea C;:unkU Turkiye'de Kurt kitlelerinin saYlsl ve poli-
tik eylerni artarken, orgutlu askeri eylemlerde azalma oldu. Boyle-
ee devletinin en zaytf karru Turkiye adeta PKK'nin askeri sava
alarumn dtmda kaldt. Bunda iki tarafm siyasal ama9an arasmda-
ki ahlaki davraru onemli bir etken de olsa, PKK'run bu
cinayetleri karllayamamasl buyiik olumsuz
Boyleee Turk devleti alanmda kendini guvende gordu. Bu durum
Turk devletine onemli bir avantaj kontrgerillayl da-
ha rahat cinayet ilemeye itti. Netieede kontrgerilla buyiik bir fizi-
kl tahribat ve psikolojik korku yaratmayl baardL Kitle eyleminin
ivme kaybetmesine ulusal kurumlann nitelikli kadrolara
kavumaslnt 6nledi ve ozellikle aydm ile kesimlerinden
k6riikledi.
Turk devleti 1996'dan itibaren PKK'ye karl askeri ustiinlugU ve
bunun da otesinde askeri kontrolii inanarak duzen-
lemeye yoneldi. PKK devletin ve ordunun duzenlemesini tiim bo-
yutlanyla algllayamadL Buna 1996'yla birlikte intihar ey-
lemlerine y6neldi. Turk devletinde buyiik panik yaratan bu ey-
lemler surekli yapllmasma ragmen askeri apdan amaana
ulamadl; fedai gerillalar hedeflerine ulamadan bom-
balanyla hayatlanru kaybettiler. PKK, Turkiye'yi sava alam haline
getirmek yogun ideolojik, politik, orgutsel oldu-
gu, ashnda bagdan ziyade butiinsellik Devnmci
Halk Partisi (DHP) ve soma TUrkiye Devrim Partisi'yle (TDP)
Anadolu (Slvas), Karadeniz, Akdeniz (Toroslar ve Amanoslar) b6l-
gelerine kadar yaytldl ve devlette panik yaratan eylemler yaptt.
Alevi halk, aZlnllklar, sol argutler ve baanh olursa Turkiye'deki
sol muhalefeti harakete ge9rmeyi bu mudahale 6ca-
lan'm tutuklanmasma kadar halen devam etrnesine ragmen iste-
nen gelimeyi yaratmaktan uzakU.
Turk devleti, ozel savam askeri, siyasi, ekonornik ve psikolojik
ogelerini koordineli ve ahcl bir ekilde kullamrken; PKK
ozel saval erken ve yerinde tahlil etmesine ulusal
direniin askeri, ekonornik ve psikolojik koordineli bir
ekilde yiiriitemedi. Ki gunumuron sava taktigi sava eephesini
ortadan kaldlran taktiktir. Omek vermek gerekirsej ulusla-
raraSl etken olsa da Guney Afrika rrkp rejirni esas olarak si-
yah halkm grevleri, bitmeyen gosterileri ve silahll eylerni nedeniy-
Ie yenilrni, ban masasma oturmutu. 1srail, 1982'de Filistin Kur-
OrgUtu'nu (FKO) askeri olarak yenilgiye ugratu. Ama
1988'de sivil itaatsizlik eylemi (Intifada) balaymea, adeta her Fi-
listinli bir savap, her Filistinli'nin yer bir sava alam
oldu. Tankm ve silah namlusunun 61umu gaze alarak ta atan
karl baan ansl olamazdl. Halktan birinin beline
bombayl patlatmasma karl en ordulann bile onlerni ola-
mazdL PKK'nin elinde ayaklanml halk potansiyeli olmasma ve
259
258
'< \
\,
-,0,11,
f
.
,I

boyle bit ans seyrek ele ragmen, bu potansiyeliri"l')
tammlanan tarzda eylemci bir giiee doniitiiriilemedi.
Savalarcia ekonomik kaytp, kez askeri kaytplardan daha '(\
etkili sonupar dogurmaktadtr. Bu, ozellikle Tiirkiye gibi
si hasta bir iilke daha PKK'nin Tiirk
ekonomik hedeflerine vurdugu darbelerin yaratugl kaytplar
biiyiik olmasma ragmen, bu darbelerini siirekli kdamadl.
Onemli bir faktor eylemlerin zamanlamasldlr. Koy ytkunlan ve
falli einayetler olurken, misilleme hakkl uluslarasl alanda
bile anlayt gorebilirdi. En azmdan misilleme hakklm izah edeeek '
varch. Ama bunlann tiimiiyle olmasa bile klsmen addl-
gl bir donemde yapl1acak eylemler ayru anlaytl gormezdi. PKK
tamamen olmasa bile zamanlama apsmdan bu .&rsau onemli
de kapfffiltl.
PKK Tiirk devletinin eylem ve askeri istihbarat
agtm cia yeteri kadar degerlendiremedi. Tiirk ordusu, kendi biitiin
birimlerinin hareket tarzlan ortak bir istihbarat aglyla yonlendirdi-
gi gibi, gerillarun hareket tarzma karl cia istihbarat agl orgiitlemi-
tiro PKK'nin birind atekesini "bozdugu" iddia edilen Bingol-Mu
eyleminden sonra Tiirk askeri ve siyasal yiiriitiilen
tartlmalar, Tiirk ordusunun bOyle bir ag orgiitledigini ortaya koy-
mutur. Ornegin, bu istihbarat una ciayandlnlmaktadlr: A bolge-
sinde ne kadar gerilla vardrr? Komutanlan kimdir? Ozellikleri ne-
dir? Bileim ve silahlan nedir? Hareket tarzlan nedir? Muhtemel
eylem hedefleri nedir? Buna ragmen eger gerilla eylem yapffilsa,
.iistler astlardan istihbaratm hangi noktasmda zaafa
dair raper istemekte ve sonucun yargdanmaslm ve onlem ahnma-
sml bu noktadan balayarak yapmaktadlrlar.
Buna kar1hk PKK Turk devletine yonelik istihbarat aym yetkin-
likle orgiitleyemedi. Halbuki PKK'nin olanaklan fazlaydl.
Devlet kurumlannda etkili konumda olan Kurtlerin deifre olmasl
ve elenmesi, sivil Kiirt kurumlanrun kapatllmasl, PKK'nin istihba-
rat olanaklanm azalttl. Turkiye sol enternasyonalist
duygu ve nitel uzaklamalan PKK'ye olumsuz yansldl.
PKK'nin Giiney Kiirdistan'da sava partisi haline gelmesi, buradan
PKK'ye olan destege olumsuz yansldl. Uluslararasl alanda PKK'de-
ki siyasal taktik ve ideolojik degiiklikleri "tutarslzhk" olarak de-
gerlendiren kimi entemasyonalist desteklerini slmrla-
260
malan, PKK'ye olumsuz yansldl PKK saflanndaki donem donem
ani ime ve keyfi atamalarla olan yatay PKK'nin disiplin-
Ii orgiitsel yaplSlm gevetti, Turk devletinin PKK'ye yonelik istih-
barat faaliyetlerini kolaylat1rch. PKK'nin istihbarau iktidan ko-
ruma duunmesi ve bu nedenle hep yonelik
yapmaSl, dla yonelik onlemlerini zaylflauyordu. Tumunun otesin-
de istihbarat sadeee bir gizli eylem faaliyeti degil, aym zamanda
politik bir faaliyettir de. Bilgiden ideolojik ve pOlitik onlemler
kar. PKK soronlanyla ugralrken, verdi, bir an-
lamda gelenekseUeen bu neredeyse Turk ordusunun en
buyiik istihbarat oluturdu. 6zel Kuvvetler KomutanlJ-
gJ ha (OKK) elemanlar basma slzdrrdlk1an bilgilerde, "Turk
Silahh Kuvvetlerinin ARGK'ye ilikin istihbaraunln %70-80'ni
ARGK telsizlerinden aldlklanm"13 Heri surmulerdir. Rakamda
abarttll olabilir, ama bata Emniyet Genel lstihbarat
Dairesi Bakan YardlmClSl Hanefi Avel olmak uzere (997) Turk
istihbarat yetkilileri televizyon programmda, "Oealan'ln te-
lefon konumalanm dinlemede soronlanmn olmadlglm" ileri sur-
diiler.
PKK askeri kurmaYlm da kurumlauramadl. Askeri yonetieUerin
slk slk degitirilmesi, ozeletirilerle ve bunun kimi
geriUa komutanlannda yaratugl korku ve daha etmen geril-
la yonetiminin kuromlamaslnda buyuk bir boluk yarattt. Halbu-
ki sava, geriUa ve kitle iizerinde etkisi olan komutanlarla yiiriir.
Bir orgutte bir siyasal yoneticinin yetkinIik ve yaran ne olursa 01-
sun, bir gerilla komutam kadar sava ve kitleler uzerinde etkili
olamaz. Bir siyasal yonetici iyi bir yonetici olabilir, ama bir
kahraman olamazj kahraman sava alammn uriinudur. PKK
ytUann deneyinin birikimi olan bu komutanlann ve
kurumlaunlmasl flrsatIDl heba etti.
PKK'nin geriUa saval sava doneminin urunudur. PKK
bu saval orgutlerken, bir zaman aktif bir olmamaslna
ragmen, sosyalist dolayh de guvendi. Klasik
i:il
geriUa saval stratejisinin koulu olarak ktrsal kesime, yani koylu-
ii,
luge dayandl. Aneak gerek Turk devletinin askeri gerekse '\11
de siyasal ve toplumsal surecin uriinu olarak Kurdistan toplumsal
ve demografik yaplsmda ciddi degimel
er
oldu. Klrsal alan
boalulchgmdan nufus ehirlere birikti. Bu ytUar ahnea farkh
261
bir toplumsal yaptlanma ortaya Ortadogu dahi1 dunyantn
':;
tiimii de mutlaka kOffiU bir devlette iislenmi ve ya da aktif bir
bolgesindeki gerilla direnileri gerek kavuma1an,
ekilde desteklenmitir. Suriye, Iran ve lrak kasdedilerek PKK'nin
gerekse de tasfiye olmalan sonucu devredll ka1ffillardt, PKK bu
de boyle bir desteginin oldugu ileri siiriiliiyorsa da, bu "destegi"
surece ve gerillanm temeli olan toplumsa1 yapldaki bu degiiklige
alarak PKK'nin silahh direniini vurrnak a1T1 abaruya
uygun olarak silahh direniini donuume ugratmayt beceremedi.
olur. Olsa olsa bu devletlerin tUmii degil, baztlanrun tak-
Eger, bu donuumu kavrayabilir ya da buna uygun bir
tik slrurh bazl faaliyetlere goz yumduklanndan bahsedi-
plbada olsaydt, mutlaka daha once SilaWl direniin aktbeti konu-
lebilir.
sunda ya siyasi kararlar alabilir ya da ehirlerde siyasal miicadele-
Demek ki geriUa savalmn belli bolgeleTe ve ayru taktige sapla-
ye gore daha tali, ama onu gelitirmeyi,
mp kalmasl, savaID Giiney Kiirdistan'a kaymasl ve bunun da ote-
silahh direni doniiiimiine ve orgiitlenmesine varabilirdi.
sinde burada ve bu ekilde PKK'nin kaytplanrun
Demek ki Turk devletinin siyasi bag1anttlan ve ekonOmik-askeri
biiyiimesi, PKK'nin artan istihbarat apgl, Tiirk devletinin
gUdi ile PKK'nin gucii arasmdaki bUyiik dengesiz1ik ileri suriile-
profesyonel birimleri devreye sokmasl, kontrgeriUantn ar-
rek bu \=unkii, bu farkt bam-
tan tahribau, 1990'daki kitle kabarmasmm tekrarlanamamasl, ge-
dan beri meveuttu ve savaa karar veren bu dengesizligi bile-
limemesi ve toplumsal degiime bagh olarak silahh orgiitlenme-
rek halkl savaa ikna eder. Savata isabetli almamn bir ko-
de ona uygun degiime gidilememesi gibi nedenler, PKK'nin si-
u1u, karl taraftn olanaklanm ve taktiklerini iyi tespit etmektir.
lahh miicadelesini pkmaza siiriikledi.
Turk devletinin biitun gucu ve olanaklanna karID, Kiirdistan u1u-
Yine de Tiirk devletinin biitiin iddialanna ve zorlamalanna rag-
sal kurtulu miicadelesinin de bUyiik olanaklan vardtr. Her ey-
men askeri sonucu alamadlgl, elde ettigi sonucun sa-
den once halk savaa ikna olmutur. Gerillanm Kuzey Kurdis-
val sona erdirmeye yetmedigi, aksine savalTI askeri, ozellikle de
tan'la smlrh olmayan bir hareket a1am vardlr. Bu nedenle fiziki
siyasi, ekonomik ve toplumsal boyutunun artlrtlgl ortaya
imha olanakslzdtr. Kiirt ha1kmm ulusal kurtulu savalru kaldrrabi-
pkmaktadrr.
lecek ekonomik potansiyeli ve gerillaya destegi vardlr. Kurt halkt,
Ote yandan verilerle gozoniinde olan savam tablosu, askeri
gerillantn u1us1ararasl iIiki kanallanm oluturmutur. Kurdistan
iddette diretmenin gosteriyor. AIDa bu as-
u1usal kurtulu mucadelesinin onemli bir aVantajl da (ki ulusal
keri taktigin taliletigi anlaffilna gelmiyor; aksine iki taraf da sonu-
kurtulu saval veren halkm sahip olmadlgl bir avantajdtr)
ca gitmek her zamankinden askeri orgiitlenmeye ve bu
udur: Kurt halkt, Tiirkiye'ye dagdffil ve saylda mevzi}i tUm
yolla almaya aglrhk veriyorlar. Askeri sonuca git-
basktlara ragmen elinde tutmaktadtr. Sorun PKK'nin taktik ve sa-
mek heniiz iki taraf de onemli. Ancak bu onemin iki ta-
val giidinii gosterip gostermemesi sorunuydu.
raf apsmdan izaht degiik. Devlet askeri aracm surekliligi
Askeri durumu degerlendirirken PKK'nin kendisinden kaynak-
ziimsiizliiktiir. \=iinkii savam bilinen beylik abc kurahna dahi
lanmayan u zor1uklanm da iyi gormek gerekir: PKK Ortadogu'da
vurulursa; diizenli bir ordu bu diizeyde uzun bir sava pk-
muha1if silaWI mucadelelerin tek tek yok oldugu ve tasfiye edildi-
mazdlr, girdapur. Turk devletinin seferber ettigi askeri ve
gi bir donemde gelimitir ve silahh direniinin varhglru siirdur-
maddi kaynaklar ve bunun devlet apsmdan yaratttgi ekonomik,
mutUr. Yani PKK direnirken, Iran, lrak, SUriye ve Turkiye'de Kurt
siyasal, toplumsal ve uluslararasl sorunlar gozoniine ahrunca Turk
hareketleri dtmda devrimd biT silahb direni sozkonusu degildir.
ordusunun baan grafigi sIDlrlanmaktadrr. Aynca PKK'nin dayan-
Neredeyse diinyada bile (devrimci) gerilla hareketlerinin tasfiye
dtg1 toplumsal ve ulusal kaynak, geni politik ve cografi
oldugu bir donemde PKK direnmi ve bu direnite muttefiksiz,
manevra alamyla birlikte duuniildiigiinde, Turk devletinin
If1 hatta tek bama ka1ffiltlr. PKK'nn silaWI miicadeledeki baanStnl

daha fazla aktarmasmm ve daha etkili silahlar devreye sok-
bu apdan da degerlendirmek gerekir. Klasik genlla hareketlerinin
t
maslrunm savataki mevcut denge ve ilikisini Turk devleti-
262

263
nin hedefledigi tarzda fazla degitirmeyecegini gostermektedir. Sa.
valO siyasal ve toplumsal boyudanru arttuan ve sava1 di-
ger Kurdistan yayan, hatta komu iilkeleri de
noktasma getiren, Turk devletinin alamayacagl belli
olan askeri yontemlerde diretmesidir. 1998'e gelindiginde u ger.
ortaya Ulusal savam askeri boyutu bi.
Ie siyasal boyutu artlyordu. Bu, Kiirt devriminin en onemli
SlTlanndan biridir.
Ki 1998 yUlOda Saklk, 1999 y!hnda da AbdUllah Oca-
lan'a yonelik kornplolar dogrudan sava1O bu boyutuyla ilgilidir.
Tiirk devleti rnuttefiklerinin tUm askeri destegine, ordusunun ard
arda yaptlgl ve bUyiik birIiklerin katddlgl harekadara, en etkiIi si-
lam denemesine ve PDK'Y1 devreye sokarak PKK ile
ipne ragmen sava1 sona erdirecek alamadl.
Aksine savalO artan askeri ve siyasi boyutu nedeniyle bOlgede
daha biiyiik askeri ve siyasi, bunun yanslmasl olarak uluslararasl
alanda da daha biiyiik siyasal tehIikelerle yiizyiize geldi. tte bu-
nun ABD ve tsrail'in, dolaY1slyla NATO'nun, destegini alarak
aha siyasal operasyonlan aske-
ri sava1 bitiren de Turk ordusunun askeri sava yetenegi degil,
aksine bu siyasal operasyonlar oldu.
PKK apsmdan ise silahh miicadeleninin zorunlulugu oyle izah
edilebilir: Kurt halklOlO sHahIl ve siyasal mucadelesinin doruga
ulat1gl 1992 ytilOdan itibaren PKK'nin askeri yontemle savatan
istedigi sonucu alamayacagl ortaya pktl. Ki zaten PKK 1993 Y1hyla
birlikte surekli demokrasi ve siyasi p'jziim talep etti. Bu apdan bu
tarihle birlikte PKK askeri yontem, sorunu siyasallatlrmanlO,
y!glOla
t1
rmarun, Turkiye'ye yayarak devleti ve toplumu zorlama-
run, bOlge sorunu haline getirmenin ve ulusiararasl alana talrma-
run araCl olarak anlam taldI. PKK verdigi buyiik kay!plara rag-
men bu amaclOa onemli ulaugl soylenebilir. Bu
PKK'nin Ocalan'lO Tiirkiye'ye kapnlmasmdan sonra yUzyuze kal-
dlgl politik sorunlan askeri direniten karanru, askeri
yontemin baanslzhglOa baglamak isabetli bir degerlendirme 01-
mayacaktlr.
II
264
6
SaV311l Kurt toplumuna etkileri
Turk devleti, Kiirdistan "Dogu", "Giineydogu Ana-
dolu Bolgesi" deyimini kullaruyor. Konu slk sIk Tiirk devlet
kaynaklanndan aktarma yaptJg1ffidan, bazen bu deyimi de kullan-
mak zorunda kaldIm.
Kiirdistan'lO Turkiye'ye gore ekonomik ve toplumsal olarak geri
kaldIgl bir Ancak amaclm bu farkl incelemek degildir.
Turk devletinin savata PKK ve Kurt halklOa ustiin gelmek ipn
yiiriittiigii planh ekonomik, sosyal, kiiltiirel politikalar ve bunlann
tahrip edici resmini
Bata u savdaki tersligi gidermeye Tiirk devlet yetki-
lileri her vesileyle sIk slk "teror nedeniyle Dogu ve Guneydogu'ya
hizmet gotiiremiyoruz", "teroristler yat1r1ffi yapmamlZl onliiyor" gi-
bi apklamalarda bulunuyorlar. Buna kar1 okuyuculann U sorulu
cevaplarmlO haZlr oldugunu biliyorum: "Teror dediginiz PKK'nin
silahll miicadelesi, 1984'te, daha gerilere gidilirse 1978'de baladt.
Peki, neden bu tarihten once bolge yine biiyiik gerilik
Demek ki, 1984'e kadar olan Kiirdistan'lO ekonomik manzaraSI-
ru klsa da olsa zorunlu.
Dogu ve Giineydogu bolgesinin yani Tiirkiye'nin igali altmdaki
Kiirdistan buyiikliigii, Tiirkiye %27.8'ni
oluturuyor ve 216.820 km2'dir (bazl kaynaklarda 232 bin km2).
Niifusu ise %14.28-%16.4 araslOda kabul edilmektedir. Bu da 9.3-
11 milyon araslOdadIr (ancak Turkiye'de yaayan milyonlarca Kurt
bu saY1ya daWl degildir). Diyarbaklr Ticaret ve Sanayi Odasl'nlO
(DTSO) 1995 Raporu'nda, Turkiye'deki konuyla ilgili kurumlann
kaynaklanna dayanarak aktanlan verilere gore b61genin Tiirkiye
tanmlOdaki paYI, %35-42, sanayide %7.1-8.11 (bazl kaynaklarda
%1l), madendlik %10.16, enerji %10.79 (bazl kaynaklarda %14),
hayvanClhkta %35. Milli gelirdeki pay! ayn kaynaga gore %7.5,
%9.9 ve %13.91. Ancak uzerinde mutablk olunan rakam: %7.5,1
265
,
bakalIm: Kiirdistan tanmsal iirun olarak
ne yeterli bir iilke. olmayan Ortadogu iilkesinden biri.
Tiirkiye'nin en biiyiik tanm ve hayvan Kiirdistan'da
(Ceylanpmar, Mu, rgdlr). Kiirdistan, Ortadogu ve Tiirkiye'nin
hayvancllik deposu. Tiirkiye'nin hidroelektrik enerjisinin yansl da
Kiirdistan nehirlerinden. Tiirkiye'nin nehir havzalanna gore ytllJk
su miktan 186 milyar m3. Bunun %28.5'i, yani 53 milyar m3'ii
Dicle ve FIrat nehirlerinden elde ediliyor. Sadece Firat iizerindeki
Karakaya barajmm ytlltk elektrik enerjisi iiretim kapasitesi 9 mil-
yar kw/saat. Bunun 1995 verileri itibariyle para olarak degeri 27
trilyon Lira. Sadece Karakaya ve Atatiirk barajlan, Tiirkiye'nin top-
lam enerjisi iiretimi olan 31 milyar kw/saat'in yansmt iiretiyorlar.
Sadece diyorum, 0inkii GAP projesi 22 baraj ve 19 hidroelektrik
santralinden oluan diinya bir konsept ve 2 Hollanda bii-
yiikliigiinde bir alaru kapstyor. Tiirkiye gol alanIannm Kiir-
distan'da. Tiirkiye'nin petroliiniin tamaffi1 Kiirdistan'da. Petrol iire-
timi, ilenmesi ve aktanlmast Shell ve Mobil gibi yabanci
irket dtmda, devletin tekelinde. Demir, asfaltit, kurun,
baklr, fosfat, amyant gibi madenIer Kiirdistan'da ve bunIar iletili-
yor. Kiirdistan, geri iiretim siirecine ragmen, sebze ve meyve
slOdan kendi kendine yeterli bir iilke.
Demek ki ortada bir geri blraktilma, Kiirdistan'm zengin-
liklerini talan etrne ve buradan saglanan geliri, planIl bir politikay-
la bauya aktarmaktan sozedilebilir.
Hemen hemen tiim devlet verilerinde ve araurmaclrun
varchgl rakamlarda u iddia Heri Siiruliiyor: veriyor, az ahyo-
ruz." Iddia tamamen Kiirdistan'dan ahnarun
diizenIi bir istatistigi yapdamamaktachr. Devlet tekelleri bata 01-
mak iizere, Kiirdistan'da iiretim yapan irketlerin hemen hemen
tiimiiniin merkezleri Tiirkiye ehirlerindedir. Bu nedenIe bunlar
Kiirdistan'dan almakta, ama vergilerini Tiirkiye'de vermektedirler.
Boylece "harcamalarmdan daha az aldlklan" ileri siirulebiliyor.
Aynca ekilde Kiirdistan'da sermayenin birikmesine ve bii-
}iik yatlTlmlara giriilmesine imkan verilmemektedir.
1984'ten 1999'a kadar 15 yI!lIk devletin
Kiirdistan'l ne hale getirdigine bakarsak:
'"
266
Tanm.
Tiirkiye'de niifusun tanma baglmhhgl %16.8 iken, Kiirdistan'da bu
rakam %40 kadar.
2
Bu, Kiirdistan ekonomisinin tanma dayah 01-
dugunu gostermektedir. Halkm neredeyse o/oSO'ni, bu alanda istih-
dam ediyor. Devlet, 12 yilda 0984-1996) 3 bin Clvannda koy ve
mezra ytku; 1 Temmuz 1995 tarihIi Tiirk Genelkurmayt'run verile-
rine gore 1.73l'i tamamen, digerleri klsmen olmak iizere 2421
koy ve mezra boaltllffi1. OHAL Valiligi'nin kaynaklanna gore ise
753 koy ve 1535 mezra tamamen, 235 koy ve 141 mezra klsmen
boalulffi1. 19 Temmuz 1987 tarihinde p,kanlan OHAL Yasast ve
onu izleyen olaganiistii yasalann tiimii "giivenlik
koy ytkmayt yasal bir uygulama haline getirdi. insan
saY'sl 3-5 milyon arasmda. Bu yaklalk 500 bin ailenin geleneksel
iiretim alanlanndan kopanlmasl demek. Koy ytkimlannlO bir tek
temel nedeni vardlr: "Kayltiliigii PKK'yi destekleme konumundan
fiziki olarak pkarmak". Bunda sadece koyliilerin PKK'yi
destekleyip desteklemedikleri degil, destekleyebilecekleri varsayl-
ffi1 da ytkiffi1n yapillyor. Oze! sava taktiginde uygula-
rna: "Bahgl yakalamak ipn, denizi kurutmak ya da suyun mecrasl-
ru degitirmek"3 eklinde nitelendiriliyor. Burada kukusuz "bahk"
gerilla, "deniz" ise halkttr.
Tiirkiye Ziraat91ar Dernegi'nin verilerine gore; "kaylerin boal-
ulmasl ve ekili alan ve ormanlann yaktlmasl neticesinde 12-13 tril-
yon Lirahk kaytp meydana geldL Sadece Mardin ilinde 371492
hektarhk tarun arazisi, koyler boauldlgl ipn ilenemez duruma
diitii. 115447 hektar ve merahk alan kullaOim dl1 kaldl.
Hububat ekili alanlann 70 bin hektan yaklldl. 120 bin agacm
meyvesi toplanamadl. Hayvancillkta %31.2 oranmda diiii mey-
dana geldL"4 Mardin, kayleri en az boalt1lan Kiirt illeri arasmda.
Bu baklmdan diger illerin durumunun daha katii oldugunu
kabul etmek gerekiyor.
Koy ytklm politikaslOm bir diger amaCl da kayliileri Tiirkiye'ye
siirerek entegrasyon siirecine almak. Baylece bir insanhk
ilenmekte, uluslararasl hukuk literatiiriinde soyktnm olarak
tammlananj bir halka ait ytgmlann ulusal olarak bakalaunlmasl
hedeflenmektedir. Demek ki ga0in tahripkar ekonomik,
toplumsal ve kiiltiirel alana dogrudan yanslmaktadlr.

267
Devletin ytl<lm politikas1yla birlikte sadece tanm degil,
lik, hayvanahk, hahcI.hk gibi iiretim alaolan da bii}uk darbe aldl.
<;:iinkii sadece koyler boaltdmamakta, tahrip edilmekte,
ormaolar yakdmaktadu. 1994 y1hyla birlikte tarlada ekioler yaktl-
maya ve hayvanlar Oldiiriilmeye balandl. Gazetelere yans1dlg1 ka-
danyla sadece 1994 Agustos'u 14 bin hektar yeillik alan
yaktldl. lsim verilmemekle birlikte bu alamn ordu operasyonu Sl-
raslOda Dersim bolgesinde yakdan ormanlar olduguna kuku
yok.
5
Koylere yapdan basklO, ya da yakllma slraslOda, ozellikle
halklO ekonomik olarak ozen gosterilmektedir.
Durumu kavramak apslOdan baz1 gazetelerden konuyla ilgili
baz1 ahntdar aktarmak istiyorum: 18 Temmuz 1993 tarihli HUrriyet
gazetesinde durum, .Giineydogu'da tanm oliiyor' bahg1yla yans1-
dl.
6
14 Kas1m 1993 taribli 6zgur Gundem gazetesi Erzurum Koy
Hizmederi Araurma Enstitiisii Miidiirii Dr. Ferzan Avar'lO
malanna dayanarak konuya ilikin verdigi haber oyle: .Kusal
alanda isizlik %70 oramna vardl."
Maymlama ve baskllar nedeniyle, koylerde bile do-
gal iiretimde biiyiik diiii oldu. Koyliilerden silah
almak zorundalar. Silah alanlann %90'1 koy iiretimini terketmi
durumda. Neticede koylii-toprak geleneksel ilikisi bozulmu,
iiretici olan koylii birden tiiketici durumuna diimiitiir. Bu
koyliiliigii bag1ffi11 duruma diiiiriirken, dogurdugu sosyal ve siya-
sal da fecidir. 6yle ki tanm ve hayvanahk zengini koy-
ler, bugiin ey iiretemeyen ve korucu maalna hale
gelmilerdir. Bu zoruolulugu planh bir politikayla yaratan devlet,
boylece koyliiler ilzerinde istedigi tasanufu yapmakta, oolan iste-
digi yone siiriiklemektedir.
Hayvancilik
1991 verilerine gore Kiirdistan 2.7 milyon saYls1yla Tiirkiye'nin
11.3 milyon biiyilkba hayvan varhg1mn %24'iinii, kiikba hay-
van varhglOlO da o/o4O'lOa sahiptU Aym kaynaklara gore 1984-
1989 doneminde hayvanlann 0166 art1 olur-
ken; 1989-1991 doneminde %5.7'lik azalma olmu. 1984-1989 do-
neminde biiyiikba havyanlann saYlslOda %15'lik art1 olurken,
268
Ii 1989-1991 doneminde daha bilyilk diiii 0luyor.
8
Eger saYlya vu-
rulursa; 1984-1991 doneminde hayvanlarda 4, biiyiik-
balarda 1 milyon azalma oldu. Tiirkiye Odalar ve Borsalar Birli-
gi'nin raporuna gore, Tiirkiye'nin toplam ihracaatmda canh hay-
vanlann paY1 %3.1 iken, 1992'de bu saY1 %1.8'e iniyor. Yani
%58'lik azalma. Caol1 et ihracaaunda da raporda dikkat u
onem1i: 1984-1993 araslOda Tiirkiye genelinde nii-
fus %20 artarken, et tiiketimi ancak %3 artlyor. Bundan pkanla-
cak U olmah: Demek ki ihracaataki azalma, tilketim aru-
lOdan kaynaklanrruyor. D1ardan et ahrrunm ucuz oldugu ve bu-
na baZl gozapk neticede devletin hayvana-
hg1 tevik etmekten vazgegi ileri siiriilse de; bu tek balOa ge-
udur: Kiirdistan'daki koy yUo.m-
lan, baskl ve yaylalara yasag1, hayvan iiretiminde biiyiik bir
gerilemeye neden oldu.
Diyarbaklr Ticaret ve Sanayi Odasl'mn 1995 "Dogu Ekonomisi"
raporundaki veriler bu konuyu ciddi oranda aydlOlatmaktadu:
.1984'e gore 1991 yl1lOda Bingol'de biiyiikba hayvan varhg1 0/043,
Elaz1g'da %40, Van'da %30, Erzincan'da %33, Adlyaman'da %27,
Agn'da %26, Diyarbak1r'da %16 azaldl. 1989 Ylhnda 70.478 aile
hayvanc1hkla temin ederken, 1991'de bu saYl 58.011'e
diitii. Yani 12.467 aile Mardin iIi daha detayh yapd-
rru Tiirkiye Ziraatplar Dernegi'nin verllerine gore .1992'de bOlge-
de 55.000 olan Slgu saYIs1 12.000'e, 468.000 olan koyun saY1sI
200.000'e diitii".lO Bu durumda Mardin'deki diiii 0/060 kadar. Bu
durum gon bir boyutunun apk resmi durumunda. Ancak bu
veriler bile eksik ve 1991 ve 1992 Ylllanna ait. Ara-
dan 7-8 Yll ge. Havyanahk deposu olan Hakkari'de 140, Siirt'te
160, 290, Bingol'de 120 koyiin boaluldlg1 ve bOlgenin
adeta insans1zlaunldlgl gozoniine ahmrsa faciaOln boyutu anlal-
labilir.
<;:eidi kurumlann verllerinden aktard1g1m rakamlar iirkiitiicii 01-
salar bile, yine de faciamn boyudanmn ancak aZlnt yans1t-
maktad1rlar. 6rnegin Hakkari, Van ve iizerinden yapl1an
hayvan ihracaau, verilen rakamlara dahil. degildir. Bu ticaretin
%90'1 yerli halkm elindeydi ve dogrudan koylii ekonomisinin bir
ama aym zamanda belkemigiydi. bu hayvan varhg1
ve ticaretinin yerinde yeller esiyor!
269
Sanayi
Kiirdistan'da petrol ve madencilige yonelik iletmeler ve biiyiik
tanm rumii devletin tekelinde olup, devlet, bu alan-
lardaki iiretimi kendi zorunlu olarak siirdiirmekte_
dir. Devlet lstatistik Enstirusii'niin 1998 istatistiklerine gore; Tiirki-
ye'de 358 devlet iletmesi bulunuyor. Bunlann ancak 52'si
(%14.5), Kiirdistan'dadJr. Tiirkiye genelindeki 9.863 olan ozel i-
letmenin 294'ii (%3), bu iletmelerde 1023963 kiiden an-
cak 38192'si, yani ancak o/oO.3'ii Kiirdistan'dadlr. Ki Kiirdistan'daki
iletmelerin 257'si, 29 bini Adlyaman, Antep, Kahra-
man Mara ve Slvas gibi, Tiirkiye'nin slrunnda olan ve kiiItiirel-
toplumsal emegrasyonun ileri oldugu ve bu nedenle devletin yatl-
nmda ayncaltk tarudlgl illerde. bulunmaktadtr. Bu durumda Kiir-
distan'da devlet ve ozel sektore ait olan iletme saytsl ancak 350
kadardtr. Sadece lstanbul'da 4 bin iletme bulunmaktadtr ve 281
bin kii Ki Kiirdistan'daki iletmelerin 172'si ancak
25 ve daha fazla saytda
DTSO'run raporuna gore; Kiirdistan'daki mercimek fabrikalan-
run rumii, Siirt ve MU'taki meyan kokii fabrikalan, Erzurum'da
yem ve 7 glda fabrikasl, Dersim'de siit, yem, iplik ve un fabrikasl,
Elazlg, Mardin v! :t Siirt'te giibre fabrikalan, Diyarbaklr'da sigara
fabrikasl, Agn'da iplik fabrikasl Kars, Van, Erzurum ve
Erzincan ozel et kombinalan, Malatya, Diyarbalm, BingOl ozel siit
fabrikalan, ya ya da %30 kapasite ile Aralik
1993 itibariyle Siirt'te iyerlerinin %90'1 kapaltydt. Bu rakam Bat-
man'da %70; apk olanlar da %30 kapasite ile Emsal
gosterilen Kiirdistan'm en gelimi ehri Antep'in durumu bundan
farkll degildi. c;eitIi gazete ve kurum raporlanna yansldlgl kada-
nyla 1994 ydl itibariyle ,,3 bin halt atolyesinden 2 bin 900'ii, 46
sentetik fabrikasmdan 41'i, 30 iplik fabrikasmdan 20'si kapahydt.
isizlerin saytsl 100 bini affiltt. "13 Giineydogu Sa-
nayici ladamlan Demegi (GUNS!AD) Bakaru Miicahit Can'a go-
re, yattnm teviki verilmemesi nedeniyle 1996 ydl itibanyla 136
fabrika halinde kaderine terkedilmiti.
14
..
270
Kiirdistan'a aynlan "fonlar!"
Turk hukiimet yetkililerinin apklamalan izlenirse, ozelIikle huku-
metIer yeni kuruldugunda, ya da bir bakan Kiirdistan'l ziyaret etti-
ginde; "Giineydogu'ya aynlan trilyonluk fonlardan" bahsederler.
Omegin Temmuz 1993 balannda Hakkari'de donemin Babakam
Tansu c;ilIer, ehirde halka yapugl konumada, "Giiney-Dogu
2.4 trilyon Liraltk yattnm fonu aytrdlklanru" apkladl. Babakan ya-
Ian soyler mil GUNSIAD Genel Sekreteri Mustafa Nesim
"Babakan'dan 2.4 trilyonluk yattnmlann fakslanmasml rica ettik.
Pararun 96 milyarhk klsml bOlgeye hayvanahk destek primi ola-
rak ooenmesi aynlmlu. Bolgede hayvan kalmadlgl bu
paraYl alamadtk. Paramn geri kalan klsml ise ve Hakkari'de
iki yault okul, kamu dairelerinin tamir ve onanml, ehir
yollarmm yapdmasl, Hakkari Haltclltk Fabrikasl ve Komiir
lletmeleri'nin faaliyete aynlmt. Ancak listede ye-
ralmasma ragmen iki iletme de faaliyete
c;iller'den hemen sonra, Babakanltgml yapttgl DYP-SHP hiikii-
metin SHP'li Baymdlrhk ve lskan Bakam Onur Kumbaraclbal,
"Bolgede teror yatmm yapllamayacagl"16
yaptt. Birbiriyle iki Diyelim ki Babakan dogru
soyliiyordu. Hakkari konumasmdan ay sonra, ,,11 Ekim 1993
tarihinde Babakan c;iIler mm kamu kurulularma gonderdigi ge-
nelgede; 'her tur/u makine, techizat, gayri-men-
ku/ altmt ile bUyilk onanm/an' durdurmalan emrediyor, aplanlar
dahil, tum ihaleleri durduruluyordu. Aynca bo bulunanmemur
kadrolanna atamalar da durdurularak ahffilna son veril-
mesi isteniyordu."17 Burada iletmelerin neden se-
bebleri ortaya pkmakta: Bankalann kredi vermemesi, sermayenin
isteksiz olmasl bir yana, rumiinii koullandlran ve engelleyen as-
ker ve yasa guciiylu uygulanan hukiimet karan var.
Apklamalardaki "aynldt" denen fonlann bakarsak:
Bu alanda da verilen rakamlar birbirini tutmamaktadlr. Ornegin
DTSO'nm 1995 raporuna gore: "Tiirkiye genelinde yaptlan kamu
yatmmlannda bOlgenin payma diien 1991'de %15.7, 1992 %12.8,
1993'te %17.8." ladaml Saklp Sabanc1, ,,1992-1993 doneminde da-
glttlan kamu yatmmlan fonunun 511.5 trilyon Lira oldugunu, bu-
nun 81.9 trilyonunun Dogu ve Guneydogu'ya verildigini"18 iddia
;"'l
271
ediyor. Boyle olsa bile toplam yatlOmlann ancak yedide biri bol-
geye verilmi oluyordu. Baka bir izahla "Turkiye gelirinin ancak
%10.2'si Dogu ve Guneydogu'ya veriliyordu. "19
Ancak bu rakamlar tam izah etmemektedir. C;:unku, be-
Iirtilen paylO ipne "KaUa.nmada Oncelikli lIIer"in tiimu dahildir.
Bu iller kapsamma birfok Tiirkiye ehri de girmekte. Eger bunlar
pkanhrsa, Kurdistan'a aynlan pay diimektedir. Konunun
bir diger boyutu da varchr: Kurt illerine aynldlgl gosterilen fonun
fOgu diinyarun saylll tanmsal projelerinden olan GUneydogu Ana-
do/u Projesihe (GAP) harcanmaktadtr. Verilen kredilerle ilgili di-
ger ooemli bir nokta: Yerel idari ve askeri birimlerin harcamalan
da bu kapsama girmektedir. Hepsinden oteye bolgeye verildigi
ileri siiriilen fonlar "Act! Destek Program," veriliyor.
Bu programm koordinasyonu Milli Savunma Bakanltgt'na verilmi.
Yani kuzular kurda teslim edilmitir. C;:ok b61geye aynlan pa-
ra Kurtleri oldurmek ve ulkesinden surmek ipn asker ve kontrge-
riIla timlerine aktanltyor, ya da askeri bina ve yol yaplhyor.
Banka krediIeri ahrursa; 1994'te bankalann verdigi toplam
789 trilyon Lira kredinin Kurt illerinin de dahiI oldugu kalkmmada
oncelikli 25 il'e duen miktan 13.1 trilyon, yani %1.6. 1994'te da-
glttlan tanmsal krediden bolgeye duen pay ancak %5. Ziraat
Bankast'run tanmsal krediIerinin ise ancak %9'u bolgeye verilmi.
Resmi kaynak kabul edilecek olan Turkiye Kalkmma Banka-
sl'run verilerine gore baZi Kurt illerine verilen tevikler: "Mardin:
47 milyar lira (1989-1992)+22.3 milyar (1993-94); Urfa: 13 milyar
(1989-92)+99 milyar (1993-94); Batman: 77+0; Adlyaman: 143+13;
Siirt: 51+2.6; 35+0; Diyarbaku: 93+27; Hakkari: 50+0. "20
Diger bir kaynaga gore; 4 ytlda verilip verilmedigi belli olma-
yan, 8 beige ipn aynlan yatlnm tevik miktan 672.9 milyar Lira!
Ylllara gore bolgenin teviklerden aldlgl pay ise oyle: 1989
(0/08.2), 1990 (%22.7), 1992 (%1.5). 1994'te bu oran daha da azal-
nll. "22 Kurt iIine (Adtyaman, Agn, Ardahan, Batman, Bingol, Bit-
lis, Diyarbaktr, Erzincan, Hakkari, Igdu, Kars, Mardin, Mu, Siirt,
Tunceli, Van, Elazlg, Erzurum, Mara ve Malat-
ya) 1993-1994 yth ipn planlanan tevik miktan: 403 milyar 460
milyon Lira. Rakamlar apklanmaslna ragmen, teviklerin
verilmiyor. Omegin Agustos 1994'te buakahm 1994 tevikIerini,
daha 1993 tevikIeri bile verilmemiti. "21
272 ..
t
Rakamlann ve bunlardaki bazen birbirine Zit gibi
goziiken farkhhklann okuyucuda bazl kukular yaratacaglru, en
azmdan durumu kavramada zorluk ?karacagml dUiinmedim de-
gil. Farkh kaynaklardan arzu ettikIerimi degil, en yaktnla-
nru tespite Ama aradaki farkhhkIara ve tiim
ragmen (hatta en "iyi niyetli!" degerlendirmeler bile olfii almusa)
durumun gizlenememektedir.
Yat1nmclya yat1nm yasak
BeIirttigim politika ve uygulamalar nedeniyle yatlOmctlar hlzla
Kiirdistan'dan ka?yor. Bunun en anemli nedenleri; devletin te-
vik vermemesi, bankalann kredi lstanbul ve diger batt
tiiccanrun da pein para almadan mal vermemesidir.
Daha da onemli neden Kiirt iadamlanna yonelik kontrgerilla
cinayetleri, uygulamasl, devlet askeri giiflerinin ehir-
leri bombalamasl ve iyerlerini tahrip etmesiydi. Bir iveren iilke-
sini sevse bile, yatlOm giivenligi ve kar ister. Devlet, bu ola-
nagl ortadan kaldtrnuttr. Kiirdistan'da yatlnmlan ve personel ah-
roml durduran babakanhk talimatmdan baka, Kiirt iadamlanna
yonelik ihale yasagl listeleri ?kanldt.
On beliimlerde "Ozel Birim" (s. 206) bahg alunda aktardtglm
gibi "15 Temmuz 1993" tarihli ve lpleri Bakaru Mehmet Gazioglu
irnzah MGK (TlB) "Gizli Emir" talimatlrun "4-e" maddesinde: "Kiirt
iadamlan hedef yaplhyor,"22, donemin Babakaru Tansu C;:iller de
4 KaSlm 1993 tarihinde yapttgl apkIamada "sakmcah Kiirt iadam-
larmm listesinden"23 bahsediyordu. Bunlardan sorna Kiirt iadam-
lanmn tiimii haraca baglandl; baZilan milyarlarca lira verdi,
baZilan ihalelerden men edildi, birfogu da oldiiriildii.
1990-1993 doneminde Kiirdistan'da 20 kadar ehir ve kasaba
bombalandl. Yiiksekova ve Lice omekIerinde oldugu gibi
harabe hale getirildi. Tahribattan sorna ozellikle
ozel tim polisleri, asker ve koy koruculan, diikkan ve iyerlerini
talan ettikler. Her olaydan sorna babakan ve diger devlet yetkili-
leri, zarar kartlanacak vermesine ragmen, giivenlik
yolafugl zarardan dolayt ehre tek kuru para
verilmi degil.
273
''9
In"
'I
bombalamalanmn ozellikle 1990-1993 doneminde yaptl-
masmm nedenleri de onemlidir. Kitabm yerinde dikkat
gibi; bu donem Kiirt halkmm YlgmsaI terdhini
orgiitlenmeye doniitiirdiigii ve demokratik siyasal alana
yansltl:1g1 donemdir. bombalamalan l:1pkt koy boaltmalar gi-
bi, hedef ehirleri boaltmaya, oradaki ulusal potansiyeli
sindirrneye ve nitelik degitirrneye yonelikti. Omegin Kiir-
distan'da yurtsever bilincin ylgmsal eylemle en fazla ifade edildigi
ehirdi. Cizre ve Nusaybin'in de durumu ayruydl. Bu ehirdeki
kitle direnileri, Kiirt halkl oncii ve sembol niteligi talyordu.
Once 1992 Newroz'unda katliam yaptldl, sonra ehirler bomba-
landl ve halk zorlandl. Kaldl ki Cizre ve Nusaybin smtr e-
hirleri olup, niifus ticaretle Zengin olmasl gereken
bu ehirler, belirtilen uygulamalar nedeniyle yoksulluk
yiizmektedirler.
Bombalanan ehirlerden lice, Diyarbaklr bolgesinde en varltklt
ailelerin banndlgl yerdi. Bu aileler, milli ozellikler arzediyor ve
bolgelerine yal:1nm yapmaYI tercih ediyorlardl. 1992 ytltnda ORAl
Valisi Unal Erkan'm temel atma toreninde bulundugu Lice Merrner
Farbrikasl, aym Yl1 daha inaat halindeyken, kontrgerilla tarafm-
dan tahrip edildi. Halbuki fabrikada 900 ip Hedef se-
plen ehirlerden Yiiksekova ve Dogu Bayazlt, 1ran kaptlan olup,
ticaret zengini ehirlerdi. Bu iki ehir de bombalamalar nedeniyle
bu ayncaltklanm kaybetti.
Bu durum gozoniine altnarak diiiiniildiigiinde: Doktoru, iada-
ffil, ogretmeni, avukatl, din adami, gazetecesi, sendikaclsl oldiirii-
len bir toplumda kim yal:1nm yapmaya cesaret edebiIir! Giinliik
yaaml kurtarrnanm temel sorun haline geldigi iilkede, kimde ya-
tlnm yapma azmi kaltr!
Ambargo
Tiirk ordusu, Dersim, Hakkari, Batman, Bitlis, Bingol, Agn, Kars,
Ardahan, Igdlr ve Diyarbaktr (ozellikle Kulp ve Lice'de) bolgel -
e
rinde koylere uyguladlgl erzak ambargosu, 1996 Ylltnda yogunla-
l:1 ve uygulama kitabm yaztldlgl tarihe kadar devam etmekteydi.
Aym ekilde Tiirkiye tiiccan ve bankaclsl da ambargo uygulamak-
274
II!'
taydt. Ornegin CHP Kollan'nm Dersim (Tunceli) bolgesini
gezerek haZlrladtklan raporda bu vahim durum u ekilde vurgu-
lanmaktadtr: "Tunceli'nin yansl bo, insanlann yansl Glda
ambargosu 8 kiilik aileye 500 gram 2.5 kg SIV1
yag veriliyor. "24 Yollarda kurulu askeri barikatlarda iist iiste yapl-
Ian aramalan amak miimkiin olmamaktadtr. Yasaga uymayanlar,
"terorist" muamalesi gordiigiinden, kalan koyliiye dlmda
yol kalmamaktadlr. (
Ancak ambargo bunu aan kapsamdadlr. Ornegin "Tiirk
bankalan, bolgede gosterilen gayrimenkulleri teminat olarak ka-
bul etmediklerinden kredi venniyorlar. Bankalar, bOlge halkmdan
topladtklanrun ancak %7'sini kredi olarak verrnektedirler."25 Saktp
Sabancl'nm Dogu Anadolu Raporu hda bu oran oyle verilmekte:
,,1993 ytlmda Giineydogu'nun bankalardaki mevdua1l %1.1 iken,
aldlgl kredi 0/00.5."26 Onlann bu eylemi, devletin yarat1lg1 fiili du-
rumun bir sonucu. c;iinkii Kiirdistan tiiccan zor durumundan do-
layt borcunu Odeme giivencesinden yoksun hale getirilmitir.
5 KaSlffi 1993 tarihIi HUrriyet gazetesinin baltga pkardlgl "Gii-
neydogu'ya mal sau1 durdu" haberi asltnda durumu izaha yet-
mektedir. Gazetelerin haberine gore ay once bir giinde 1s-
tanbul'dan bolgeye 22 kamyon mal giderken; bu sayt, Eyliil 1993
aytnda 12'ye diitii. Bolgeye giden kamyonlar, 1 milyar Liraya si-
gortalamyor."27 Temel yol giizergahlan akam saatIe-
riyle birlikte kapalt. Bir ornek altrursa: "Diyarbaklr, Bingol, Erzu-
rum, Mardin yonlerine giden yollarda sefer akamla birlikte vali-
likler tarafmdan yasaklaruyor."28 Demiryollan daha kotii durumda:
Kiirdistan'da iki temel demiryolu hatmdan biri olan "Haydarpaa-
Kurtalan hatumn Diyarbaklr'dan sonra, ikincisi olan Elazlg-Tatvan
hat1l ise 1993'te durum buydu. Sonraki
ytllarda da bir diizelmeden sozedilemez, "Haziran 1996'da
bile Mu demiryolu ham halen kapaltydl."30 Burada yol agmm
actklt durumunu da rakamla gostermek istiyorum: "Tiirkiye
yol aglrun ancak %22'si bolgede. Tiirkiye genelinde yolu yaptlma-
yan koyler %16 iken, bolgede %30'un iistiinde. Bolgede sadece
110 bin bulunuyor. Bu 10 bin kiiye 100 demek."31
Gelir dagtllmmdaki gelince; 1995'te kii bama ytlltk
gelir: "Agn'da 514 Dolar C1996'da 667 Dolar), Siirt'te 1176
C1996'da 1.342), Hakkari'de 816 (863), Mardin'de 1.023 (1338),
275
Van'da 805 (997), Detsim'de 1237 (1614), Igdlr'da 771 (1108),
Kars'ta 831 (1096), Bingol'de 691 (915), MU'ta 554 (654), Bitlis'te
662 (813), Adlyaman'da 1042 (1223), Antep'te 1649 (2128), Ur-
fa'da 1172 (1361), Diyarbaklr'da 1485 (1744), Batman'da 965
(1297), Ardahan'da 663 (1186), Erzurum'da 1029 (1348), ElaZlg'da
1850 (2268), Malatya'da 1647 (1979), Slvas'ta 1185 (1615),
nak'ta 800 (972). Kiirdisran ehirlerinde kii batna milli gelir bin
Dolann alttnda kahrken, Tiirkiye ehirlerinde ortalama 3 bin 00-
lara yaklalyor Cki 1995'te Kiirdistan dahil Tiirkiye'de kii bama
milli gelir 1995'te 2685, 1996'da 2888 Dolar). Tiirkiye'de kii bal-
na milli gelir Kiirdistan'dakini 11 defa katllyor. 1994 yl1mda Dogu
Anadolu'nun yaunmlardan aldlgl pay %2, Giineydogu'nun %2.9,
buna karm Marmara bolgesinin 0/042.8. 1stanbul'da kii batna ya-
Unm 176 milyar Lirayken; Igdlr, Siirt ve Ardahan'da 1 milyon Lira-
Y1 bile bulmuyor. Mannara bOlgesinde kii bama bankalardaki
mevduat 18.2 milyarken, bolgede 1.5 milyon 01-
E'nin 1994 verilerine gore ise "bolgelerin Tiirkiye'nin milli gelirin-
den aldlklan paylar yiizde olarak oyle: Mannara 38.6, Ege 19.3,
Akdeniz 11.0, Karadeniz 10.9, Anadolu 15.4, Dogu 'Anadolu
5.7, Giineydogu Anadolu
Riski ve engeller nedeniyle iadamlanmn yaunm yapmaslmn
neredeyse imkanslz oldugu ortaya pkmaktadlr: Hiikiimetlerin
yapugJ. biitiin abamh propagandaya ragmen 1993 ortalarmda bOl-
genin teviklerden aldlgl pay uydu: "Hazine ve Dl Ticaret Mii-
tearhgl (HDM1) Tevik Uygulama Miidiirliigii'niin Agustos 1993
verilerine dayanarak verdigi rakamlarda; 1366 tevik belgesinin
sadece 85'i Dogu ve Giineydogu'ya ait. 70 trilyonluk tevikin sa-
dece 3.3 triIyon lirahk bOliimii Dogu ve Giineydogu'ya ait. Yani
Tiirkiye yiizdesinin ancak 4.3'ii kadar. Ki bu sadece iddia diize-
yinde bir saptama. \=iinkii verilmedigi biliniyor. Verilmi olsa bile
Tiirkiye geneli apsmdan devede kulak. adanuna Kiirdis-
tan'da yatlnm yapma deniyor.
-Batman ve Diyarbaklr bolgelerinde miiteahhitlik finnalarmm
gu kredi verilmemesi, iadamlanna uygulanan yasaklar ve baskl1ar
nedeniyle ii blrakular. Teviklerin kesilmesi nedeniyle Batman
Malabadi Barajl gibi tesislerin yaplnu tamamen durdu (1993). Sa-
dece Batman'da 5 bin tanker devre dll. "Petrol tankerleri PKK'ye
veriyor" Irak'tan tankerlerle petrol talmaahgl
276
I-I
durduruldu. Bu karar hem talmaClhgl oldiirdii, hem de Cizre, Nu-
saybin, 1dil, Midyat, Batman, AnteP ve Urfa'da binlerce kiinin i
kapl1anru kaybetmesi sonucunu dogurdu. Kararm Giiney Kiirdis-
tan'a da yanslmasl olumsuz oldu, Federal Kurt Y6neti-
mihin ve halktn en onemli gelirlerinden biri tankerlerle yapl1an
petrol sauldlr. Ancak petrol talmaClhgl PDK ve Tiirk devietinin
denetledigi bir ekle sokulduktan sonra izin verildi. Ki on boliim-
lerde aktardlglmlz gibi siirgiindeki Irak muhalefet orgiitii Irak
Ulusal Kongresihin (INC) apklamasma gore bu yolla giinde 8
milyon litre (yaklalk 50 bin varil) Irak petrolii Tiirkiye iizerinden
pazarlaruyor.
Kiirdistan'da esnafm hemen hemen tiimiiniin senetleri
protesto olmu durumda. Sadece Batman'da 4300 esnaf, Arahk
1993 itibariyle 25 milyar 787 milyon karlhglyla bu durumdaydl.
Bu ehrin esnaflrun durumu tiim Kiirdistan esnafi. hat-
ta tiimii bir ol.
Kiirdistan'da sigortaahk da olmii durumda. Sigorta irketlerine
gore sigortac111k bolgede aruk olan sava hii-
kiimleri. Bu nedenle iyerleri ve motorlu paket
taleplerini kabul etrniyorlar. 1 makinalan, ait yaplya yonelik mal-
zemeler de sigorta kapsanu dlmda blrakl1nu. Koruculugun ilk
ytllannda sigorta irketleri yiizlerce korucuyu sigortalayarak iyi i
yapttklarml diiiindiiler. Siiren savata korucularm ardarda olmesi,
sigortaCllann koruculan da listelerinden pkanna karan almalanna
yangm sigortasl yapmaya balad1lar. Ancak halk-
tan boyle bir talep zaten gelmiyor. yakanlar devletin resmi
Milli Reassiirans sigorta irketlerine gonderdigi
bir bildiri fiiliyatta sigortamn olamayacagml gostenneye
yetiyor: "Terorle Miicadele Yasaslrun birinci maddesinde tarif edi-
len teror olaylan, harp istisna klavuzundaki istisna niteligindedir.
Harp teminat dll olduguna gore teror de teminat d1ldlr." Bu
ciimlelerin anlanu U: Tiirk Silahh Kuvvetleri He PKK arasmda sii-
ren sava nedeniyle bolgede amk sigorta yapllmayacak.
Sava zaten slrurh olan bOige turizmini de oldiirdii. Ozel tim, as-
ker ve polisin yaratttgl goriintiiler, 1994 Mart'mda oldugu gibi go-
zaluna alma, taciz etme, belli bolgelere girii yasaklama gibi uy-
gulamalarla Avrupahlara zorluklar, Kiirdistan'l yabanctla-
ra kapattl. Oteller, %10 kapasite ile
;rrfM_ifflfiY'-ifflfi,,-ilil,
277
'r; .I
Aktardlgmllz uygulamalar ve yetmiyormu gibi Kurt
kokenli memurlar iten atlhyor. 1993 Ylh ozellikle mudur,
ube mudurii ve ef pozisyonunda olan Kurtler duuncelerine ba-
kllarak GenelkurmaylO hazlfladlgl "sakmcah" listelerine gore iten
at1l1yor. "PKK'li gosterilip valilikler tarafmdan iten aulan Kurt yo-
netidlerin illere gore dagtl1ffil: "Elazlg 39, Bingol 107, Van 9, Mu
131, Bitlis 402, Agn 56, Igdlr 22, Erzurum 33, Kars 103, Ardahan
29, Erzincan 9, toplam: 940."35 Diyarbaktr, Siirt, Mardin ve
Hakkari ehirlerinde attlanlar bu saYlya dahil degil.
Eiitim
Bolge egitim fed bir durumda bulunuyor. Kurt
ve hatta toplumun tiimune kendi dilini ve
tarihIerini inkann dayauldlgl yabanci bir kiiItiir ve dilin ogretildigi,
bunun tahrip edici degerlendirilmesini bir yana blfa-
klyorum. Turk devletinin asimile amaclyla Kurdistan'da en
fazla onem verdigi alamn egitim kurumlamasl oldugunun bilindi-
gini var saYlyorum. Buna ragmen, iki iiIkedeki okullama orana
vurulursa, Turkiye genellinde %40 iken, Kiirdistan'da %20 kadar.
36
Kurdistan'da egitim sistemi denen birey kalmamltlr dersek
abartm1 olmaYlz. koylerle birlikte okullar da Ylktlmakta-
d.1r. Baskl ve kotii ekonomik durum nedeniyle okuyama-
makta. 1993 yazmda OHAt'in uzatllmaslmn ardmdan apklama ya-
pan donemin Ipleri Bakam Nahit Mentee, Kurdistan'daki kapah
okul saYls101 4 bin 319 olarak verdi (Agustos 1997 rakamlanna go-
re halen 3 bin 223 okul kapahyd.1). BunlarlO bir boliimii dl1
kullamldlgl ARGK gerillalan taraflOdan yaklhrken,
bUyiik devlet taraf'tndan boalttld1. bir manuk
yiiriitelim; "koy olmadlglOa gore okula da gerek yoktur." Evet
Turk devletinin, Kurdistan'daki egitime bakt1 tamamen boyledir.
Okullann onemli bir kesimi askeri kullamlmaktadm
Acaba imdi bin Kurt ilk okula bile gitme olanaglO-
dan yoksun? Turkiye'nin halen tam kabul etmedigi Evrrmsel 90-
cuk Haklan Bildirgesi iicretsiz ilkogretim hakklm, va-
tandahk hakktm, ozel olarak korunmas101 zorunlu gOriir. Ama
Turk devleti, Kurt bu hakklar101 tamamen gaspetmi-
278
tir. 50'den fazla ogretmen devlete bagh kurunlanyla can
vermitir. Bir 0 kadar ogretmen de saldmlarda yaralanmltlr (dev-
let kaynaklan iki taraf'tn saldmlan sonueu olen ogretmen saYls101
156 olarak vermektedir). HakklOda dava aplan, siiriilen, tutukla-
nan ve meslekten menedilen ogretmenlerin saYlsl ise
dan dolayl bilinmemektedir.
Saghk
Sava, halkm saghgml da tehlikeye sokmutur. Koylerden siiriilen
yiizbinlerce insan Van, Siirt, Batman, Diyarbaktr, Urfa ve Antep
gibi buyiik ehirlere slglnmakta ya da Tiirkiye'ye
Kurdistan ehirlerinin nufusunun ozellikle 1990'h Ylllarla birlikte
ikiye katlanmaslOm nedeni budur. ehirlerin alt yaplsl yoktur.
Elektrik, su, hastane, okul, kanalizasyon, yakacak, besin, bannak
ve i olanaklan, %lO'unun ihtiyac101 bile kartlamak-
tan uzakur. ve sermayesiz halk ehirlerin kenanndaki gece-
kondu bile saYilamayacak naylon ve oluan ban-
naklarda barlOlyoriar. Yetersiz beslenme ve pislik, bulalcl hasta-
hklara Bu ekilde yuzbinlerce insam banndlran,
tiim temel altyapl hizmetlerinden yoksun semt ya da ehirler olu-
mutur. Buralar hastahk yuvasldlr. Bir ya da odada bazen
aile kahyor. yiyecek topluyor.
Bu manzaramn yarattlgl saghk problemlerini tahmin etmek zor
degil. Doktorlara yonelik cinayetler nedeniyle tiim saghk tesisle-
rinde buyiik apk vardlr. Sadece 1992-1994 ytllan ipnde 16 doktor
ve saghk memuru oldiiriilmutiir. Tiim cinayetler, devletin kontro-
Iii altlOdaki kontrgeril1la taraflOdan ilenmitir. Yurtsever doktor
ve saghkplar, eger olduriilmemilerse ya siirgiin ediliyor yada tu-
tuklamyor. Doktorlara yonelik cinayetler ve sava nedeniyle tayini
pkan doktorlar Kurdistan'a gitmiyor.
Saghk alamna yonelik ciddi araurmalar yapl1amamaktad.1r. Ya-
pl1anlar da veri yetersizliginden felaketin ancak kuk bir bo-
yutunu yansltabilmektedir. ozel doktorlar hastahk bildirimi
yapmamakta, saghk ocaklanna olan bildirimler ise aksa-
maktad.1r. Hepsinden oteye devlet araurma yapmaYi onlemekte-
dir, kendisi yapursa bile apklamamaktadlr.
279
Diyarbaklr Saghk-Sendikast hm haztrlachgl Agustos 1993 tarihli
ve Diyarbalar'l temel alan raporuna gore; Ocak-Agustos 1993 do-
neminde sadece Diyarbaktr'da saghk kurululanna 9.823 Ishai,
4.246 tifo, 1.665 dizanteri, 556 klzamlk, 325 tiiberkiiloz ve 7510
sltma olayl intikal etmi. Tiirk Tabipler Birligi'nin yine Diyarbaklr'l
temel alan 1995 YIll raporuna gore .1994'te ishal vakalan 15-20 bi-
ne Tifo ikinci salgm hastahk ve 1994'te 5 bini akm vaka
goriilmiitiir. U0incii hastahk amipli dizanteridir. 199O'da bin va-
ka goriiliirken, bu saYl 1994'te 3 bine Yani 1994'e gelindi-
ginde saydar 1990'a gore katiaOID1t1r. Sindirim sistemi hasta-
bklan aym ekilde yaygmlamaktadrr. Hastahklann %80 ehir i0 -
n
de goriilmiitiir. Bu da dogrudan baglantdl bir Belir-
tilen hastallklann %78'i, 0-4 y3. grubunda gOriilmektedir. Kiirdis-
tan'da 0-5 ya grubu ipn oliimleri Tiirkiye'dekinin iki ka-
tl. '37 Ki Diyarbakrr, Kiirdistan'da saghk apsmdan en ileri alt yapl-
om oldugu ehir. Diyarbalar'da durum bu olduguna gore diger
bolgelerin durumu gozoniine getlrilmeye Sag/tk-Sen1n
1993 verilerine gore; Diyarbaktr'da 92, 37, Batman'da 72
ve Siirt'te 54 doktor var. Diyarbalar'da 6 bin kiiye 1 doktor dii-
erken, bu saYi Batman'da 4.870. Doktorlann uzman olma-
YIP pratisyen. Petrol kenti Batman'da 1993 Ylhnda sadece 1
doktoru vllrdl. Halbuki sadece Ocak-Haziran 1993 donemi
Batman'da saghk kurululanna 28579 Sltma olaYl yanslffil.
Diyarbaklr Dicle Universitesi tarafmdan yapdan bir araUrmaya
gore bolge kentleripde her 10.000 kiiye 10 yatak, 4.625 kiiye bir
doktor, ise her 8.786 kiiye bir saghk Ocagl diimekte-
dir. "38 Kalch ki Kiirt niifus saghk sigortasmdan hemen hemen ta-
mamen yoksundur. .Ornegin Sosyal Sigortalar Kurumu'na (SSK)
kaYlth kii saYlsl; Dersim'de 2.696, BitIis'te 3.692, Hakkari'de 2.938
Cbunlann sadece bei kadrrchr), Igchr'da 3.450, Bitlis'te 3.692, Si-
irt'te 3.695 ve Agn'da 4.027'dir. "39 Saydan ehirlerin her birinin
niifusunun yiizbini gozoniine ahrursa, saghk sigortasma
kaYltll insan saYlslrun devede kulak oldugu goriiliir.
Goriildiigii gibi Koylerin durumu daha Tiirk basl-
runda verilen rakamlara gore .koylerdeki saghk Ocagl ve saghkev-
lerinden 160'1 kapanch. "40 Tiirk gazetelerinde zaman zaman OHAL
Valiligi ve orduya ait helikopterle hasta taldlklanrun fotograflan
pklyor. Tamamen yalan ve propagandaya yonelik bu gosteriler,
280
"
.'." ... ,
"oliiye goziin aydm" anlamlOa geliyor. Hasta bir Kiirdii tedavi
eden askeri doktorun, once PKK'hlann yerini sord].lgu, eger olum-
lu cevap ahrsa tedavi ettigi, yoksa hastaYl Oliime terkettiginin yUz-
lerce omegi var ve bu omeklerin kenPim ahit oldum.
Slrurlt verilerle haZlrlanan raporlardan gereken so-
u: Halkm durumu uluslararasl yarchm kurululanrun miida-
hale etmesini gerektiren felaket slrurlanna dayaOID1 durumda.
Hukuk.
Kiirdistan'da hukuk ve adalet sistemi de Tiirkiye'dekinden baka-
laffilt1r. 1980'den beri askeri yasalar vardtr. PKK'nin silahh dire-
niine e zamanh olarak OHAL Yasast, Anti-Ter6r Yasast gibi ozel
yasalar pkanlch. Yasalar sert ve keyfidir. Kiirdistan'da olaga-
niistii mahkemeler uygulamadadlr. Malatya, Erzincan ve Diyarba-
lar'daki Devlet Guvenlik Mahkemeleri (DGM), Kiirt hallana karl
rrkp uygulamalarla Cezaevleri ukllrO ukhm dolu-
duro .Kaslm 1997 itibariyle Tiirkiye cezaevlerindeki tutuklu ve hii-
kiimlii saYlSl 60, bunun 9 bini devletin 'teror' dedigi poli-
tik tutuklu."41 Politik tutuklulann neredeyse %99'u Kiirt. Kiirdis-
tan'm ehrinde ozel tip cezaevleri varchr. Buralar tutsagm si-
yasi diiiincesini degitirmesi ve itirafp olmasl i0n akla gelebile-
cek her tiirlii zulmiin ve insanhkdll rrkp egitimin yaptldlgl yerler-
dir. Tutuklamak ipn hukuki bir ol0ide yoktur. Her giivenlik biri-
mi istedigi tarzda insan tutuklamakta ve aylarca mahsur tutmakta-
chr. Okul ve Devlet Su lleri (DS!) gibi devletin sozde egitim ve
kamu kurululan gerektiginde cezaevi olarak kullarulmaktachrlar.
Kiirdistan'da durmadan yeni cezaevleri ve askeri tesisler ina
edilmektedir. lin ilginci buralara harcanan paralar, hiikiimet
programlannda ve apklamalannda, ayru ekilde kurumun
raporlannda .Dogu ve Giineydogu'ya harcanml fon" eklinde
kaydedilmektedir.
Tutuklamada uygar hukuki olmadlglOdan ve siyasi
yapllchgmdan, insanlar yere }"lllarca cezae"inde tu-
tuluyor. Kiirdistan ve Tiirkiye'de gozaltl siiresi birbirinden farkh-
chr. lkenceden sakat kalan binlerce insan vardlr ve tedavi ola-
naklan yoktur. Diyarbalar Sagltk Sendikast hm eski Bakam Neca-
281
ti AydlO'lO 4 Nisan 1994'te Diyarbaklf'da, Nusaybinli iki koylii "
olan Bayram ve Hamit Bal'tn 16 AralIk 1994'te Mardin'de mahke-
me salonundan ahnarak kuruna dizilmesi olaylannda gibi
DGM kaptstndan, cezaevinden tutuklu oldiirrnek garipse-
nen olaylar olmaktan Boylesi bir duromun
bir iilkede, hukuktan ve adaletten, avukatlann sa"unrna
dan nastl bahsedilebilir?
Kaytplann duromu en kotiisiidiir. tnsaolar, hem de yakmlanmn Ii
gozleri onilnde, resmi devlet tarafmdan gozaltma ahnrnak-
ta, ordu yada polis binalanna sokulmakta, saytda insanla bir-
likte gozalttnda tutulduklan tespit edilmekte, ama bir daha haber
altnamamaktadtr. 1990'la yaygtnlattnlan gazalttnda kaybetrneler,
1993'te biiyiik artt gastermi, 1994 ve 1995'te sayt daha
Ur. Bu ekilde kaytplann saytsl 600'il arruttr. ceset
bulunursa faili olmakta, yok bulunarruyorsa kaylp olarak
kalmaktadlr. Polis Selahiyet (YetkiJ YasasJ ve azel yasalar
nedeniyle gozalttna alanlar hakkmda ilem yapllamamaktadtr.
Savctlann ilem yiiriitrnesi ildeki en yiiksek mUlki amirin, yani ey-
lemi yapanlann iznine tabidir. Savctlar bazen kaytp yaklolannlO
usUlen almakta ama ileme soktuklanmn bir tek or-
negi bile gariilmemitir.
Siyasal ve sivll haklar (demokratik haklar) alam
Devletin Kiirdistan'da gilttiigii bir tek politika vardtr ve bu politi-
ka Tilrk siyasi partilerinin tilmiiniin program ve pratigine egemen
klltnnuur. parti, pkanlan yasalan, sava harca-
malannt, ordunun uygulamalanm, kay boaltrnalan, gazalttnda
kaytplan ve aynlan foolann nereye harcandlgl vb. eletiremez ve
bu konularda farklt politika gildemez. Ama daha katiisiij siyasi
partiler bu politika ve uygulamalan benimsiyor ve ganiillii destek-
liyorlar,
Kiirdistan'da tiim siyasal ve demokratik haklar azel yasalann
basktsl altmdadtr ve buolarla yaolendirilmektedir. Kiirt halktmn
sesini legal platforrnda ve demokratik ifade edebilecegi
ve platforrnlar yasakttr ve bu yanlii yaratanlar iddetli
saldtnlara ugramaktadlrlar. 6megin Kiirt soronun banpl
282
ipn tarihi bir ans, aym zamanda Kiirt ve Tiirk toplumu de-
mokratik gelenek zengioligi olan HEP (7 Haziran 1990-Temmuz
1993) ve DEP (7 Maps 1993-16 Haziran 1994) kapattldl, yanetlcl-
leri tutuklandtlar, iiyelerinden l00'den fazlasl kontrgerilla saldtnla-
n sonucu yaamlanru yitirdi. HADEP de (11 Mayls 1994 - ...) oz-
giirliik ve karde1ik ve bu alanda HEP ile DEP'in yarat-
Ugl geleneklere bagh kahnca, bu partiye kart da devletin kanh
saldtnlan ve baskuan hlZ1ndan birey kaybetmeden devam etti ve
HADEP haklonda iist iiste kapatrna davalan aplmaktadrr.
Baglmslz bir kurolu olan Insan Haklan Demegi'nin de (tHD)
duromu aymdtr; saytda iiyesi oldiiriilmii ve ubeleri iist uste
kapattlrruttr. Bununla Kiirdistan'daki kaytplan, faili dna-
yetleri ve diger insan haklan takip edecek ve kaytt ede-
cek kurumun btraktlmamasl hedeflenmi ve basktyl uygulayanlar,
bu anemli alde ulaID1lardtr.
Kiirdistan'da ulusal ve demokratik basm yasakttr. Kilrdistan'a
Kilrdistan devletin resmi goriiune uygun olmayan tarz-
da yansttan gazeteler girerniyor. Gazeteler Kiirdistan'la ilgili ha-
berleri OHAL Valiliginin apklamalanna dayanarak verrnek zoron-
dadlrlar, Bu nedenle bu kuralla Kiirt halklrun sesi olan
ozgur Gundem (31 Mayts 1992-14 Nisan 1994), ozgur Olke (27
Nisan 1994-3 1995), Yeni Politika (13 Nisan 1995-17 Agus-
tos 1995) ve Demokrasi (12 Arahk 1995-3 Mayts 1997) gazeteleri
ardarda kapattldl, saytda gazeted kontrgerilla saldmlannda
can verdi. Stralanan gazetelerin miraspsl olarak 18 Nisan 1998 ta-
rihinde yaytna balayan giinliik gazete Ozgur da aym baskt-
larla yiizyiize kalrruttr.
Sendikal kurululann duromu da slraladlglm digerleri gibidir.
Yasaklar ve baskl1ar nedeniyle, sendikactltk Kiirdistan'da tama-
men sus duromuna gelmitir. ahmlannda Kurdistan'daki sen-
dika ubelerinin rolii kalmamtt1r. Kamu kuroluu niteligindeki
Tiirkiye Petrolleri, Ceylanpmar Dretme C;:iftligi gibi biiyuk iletme-
lere koroma adl alttnda faist-ajan milisler yerletirilmitir. Konfe-
derasyonlar karar alsalar bile Kiirdistan'daki ubelerinin, burada
karamamelerdeki yasaklar ve basktlar nedeniyle grey yap-
maSl yasakttr. Basktlar ve sendikal alana getirilen taeron uygula-
masl nedeniyle sendikal sapSt Kiirdistan'da azalmltlf.
Omegin Batrnan'daki Tilrkiye Petrolleri i alaOlnda orgiitlii Petrol-

283
1 Batman 1980'de 5 bin sendikah ipsi varken, bUgiitl.1ii,
sayt 2700'e inmitir. Mesleki hak arama eylemlerine bile izin veril-,:
meyen sendikalann, Kiirdistan'daki dramla ilgili herhangi bir de.. '
mokratik talepte bulunmalan ve eyleme bavurmalan da yasaktlr.
4 Eyliil 1993 tarihinde Diyarbaku ve Batman'da Ban FestivaU
yapmayt amaelachklan ve bu amaeh, kirli sava1 eletiren bir
riye imza attlklan eok saylda Kiirt sendikaCl hakkmda dava
aetldt ve tutuklandt. Diger kitle kurululanrun yoneticileri
bi, ip sendikalannm da bircok y6neticisi saldmya ugraffi1 ve ha-
yat.mt kaybetmitir.
Kurdistan'da sadece grey degil; yiiriiyii ve toplantt, hatta kitle- "
sel dugiin bile slkl bir yasak tehditi alundadtr. Aile arasmda yapl-
Ian dugunlerde Kiirtce tiirkiilere ve taman renklere bile miidaha-
Ie edilmektedir. Kiirtee tiirkii soyledigi iCin salchnya ugrayan, ha-
yattru kaybeden ve diigiinlerde San-klflI11Z1-yeil renkli semboller
taldtklan ipn tutuklananlarm saytst
Ylkmun sosyal ve kiiltiirel alana yansunalart
Yiiriitiilen politikalann en bilyiik tahribatt sosyal ve ki1ltiirel alan-
dadtr. Dogal yaamlarmdan kopanlan milyonlar, birden, yabanc1St
olduklan ehir yaamma suriikleniyorlar. Niifusun cogunlugu Kilr-
distan ehirlerinde diretirken, yiizbinlercesi de Tiirkiye !hirlerine
g091yor. Bu yaam, i, saghk, konut ve a problemleriyle birlein-
ce; yozlama, sue ve tiikeni kapntlmaz olmaktadtr. Ki devletin
uygulamastrun amact budur. Ancak devlet bu aamada da halkl
rahat btrakmamaktadlr. Gocedenler iizerinde baskt, bu defa cok
degiik bipmleriyle siirdiiriilmektedir ve kontrgerilla cinayetleri-
nin saytsl belirsizdir. Ozellikle gozalunda kaytp olaylan goceden
kitleye y6nelik gercekletirihnektedir.
Gocedenlere uygulananan politika sadece baskt degildir. Koru-
cu olmayt kabul eden koyliilerin bir kesimi, biiyiik bir denetim al-
tmda koylerine donmelerine izin verilmektedlr. Halktn yoksullugu
ve ortammdan kopUu suistlmal edilerek ozellikle gencler
ve yoz yaama tevik edilmektedirler. Spor, miizik ve dini
egitim, bu amaeh kullarulan araclardlr. Kurtce muzigi yasaklayan
devlet, Hakkari'de ve diger Kurt ehirlerinde boynunda Tiirk bay-
284
iizerinde komando elbisell Tiirk pop sanat91
a
nrun konserle-
rlni duzenliyor. OHD'nin denetimindeki cok saytda dini vaktf,
yardtm ach altlOda, goceden halk araslOda bu yonlii eahlyor. Er-
zak .temini!" ve dini telkinlerle halkln durumuna iikretmesl ve
ulusal kurtulu diiuncesinden uzaklamast dayatthyor. ozellikle
RP'nin denetimindeki cok saytdaki dini vaklf, yoksulluk ve savu-
maSlZ durumlanndan yararlanarak Kurt kitlelerini entegre etme
eok tehlikeli bir tarzda yiiriitiiyor.
Tiirkiye'ye gocedenler iizerinde tehdit ve oyunlar daha fazladtr.
Miilksuz ve savunmaSlZ bir ekilde Tiirkiye ehirlerine siiriilen
yUzbinlerce insan, 1992 ve 1993 ytllannda Ege ve Akdeniz bolge-
lerinin bire
ok
!hrinde, arkasmda devletin gizli giiclerinin oldugu
MHP'li fanatik Turklerin saldmsma ugradl, ev ve i yerleri
yaktldt, hayatlnt kaybedenler oldu. Her yer Kurtlere hakaret eden
sloganlarla dolu. Boylesi gosteriler birbirini izliyor. Olen askerle-
rin cenaze torenleri, Kiirtlere hakaret eden oven ve saldlrgan
gosterilere doniitiiriiluyor. lzmir gibi biiyiik ehirlerin beledlyele-
ri, goce
denler
iein pasaport uygulamasmt bile onerdiler. Hem en-
tegre tuzaklan, hem de artan kontrgerilla saldtnlan ve gozalunda
kaylp olaylan, Tiirkiye'ye goC etmi olan Kurt kitlelerin giinluk
yaaffilntn bir parcast haline gelmi durumda.
Baskt, yoksulluk, oldiirme ve olaylan ve bunlann yarat-
Ogl yozlama, birey-aile diizeyinde incelendiginde, bu belki de
somiirgeci tahribaon ve iilkeden kopuun nasll bir felaket oldugu-
nu yansltacak en aCI ve en etkileyici anlaum olur. Kurt halklrun
ulusal bilinci ve bunun da etkisiyle artan geleneksel dayaruma
nedeniyle, ehirler henuz Latin Amerika !hirleri durumuna gel-
memise bile; devlet politlka ve uygulamalanmn toplumu luzla bu
noktaya ittigini gormek zor degil.
Y1lwnla yarat:1lan alternatif: <:eteler
Turk devleti, bu ytktmt yarattrken kendine baglt altematifi de or-
gutluyor. Slrur ticareti ve ihaleler, kay korucu ve ajan kii-
lere verilmektedir. Belediyeler ve siyasi parti temsilcilikleri bunla-
ra teslim ediliyor. Bu haydutlar halklO tiim ekonomik yaaffilnt
,liiiliiiiiiiiiIliiiiiiliiliiiiiiilililfMiIilllIl"".1171
285
denetliyorlar. kontrgerillamn denetiminde kiiliksiz ye-
ni zenginler ruremitir. Kontrgerillaya .vermeden ihale al-
mak, i yapmak imkanslzdlr. Bu kesimler, kontrgerilla cinayetleri
ve fidye olaylarlnda taeronluk yapmaktan, ihalelere, ahmma,
nakliyat0hk ve nihayet uyuturucu ticaretine kadar her ile ugra-
maktadrrlar. Tiirk devletinin Kiirdistan'da temel dayanagl olan koy
koruculanmn flJPUgl DYP-PR hiikiimetinde Bakam
olan DYP'li Meral A.kener'in apklamasmdan aktanyorum: ,,1985-
1997 donemini kapsayan 12 yl1hk siirede koy koruculan 530
ilediler. Bu siire zarfmda 296 kiiyi oldiirdiiler [oldiiriilen gerilla
ve gerilla yanhs1 halktan insanlar bu saYlya dahil degil -b.n.]. 77
kadm 84 korucu uyuturucu 69'u da silah
ve miihimmat yakalandl." Bu "miitevazi!" ra-
kam bile koy koruculugunun nasl1 bir orgiitiine doniirugiinii
gostermeye yetrJlektedir. .
Kiirdistan'da Ordu generallerinin denetimindeki
milletvekilleri, belediye bakanlan, istihbarat elemanlan, itiraf0 te-
vardlr. omegin Cizre ve Silopi'de Kamil Atak Bu
belediyeyi elinde tutuyor, Slmr ticaretini denetliyor. MHP'li
]1TEM elemanlafl ve itirafplarm yonettigi bu Cizre ve Silo-
pi'de onlarca yurtseveri katletti.
airetsel bir aile olan Tatar durumu boyledir.
Koy korucusu olan bu belediyesini denetirninde tutu-
yor. 18 Nisan 1999 il merkezinde HADEP en fazla
oyu almasma ragmen, yaratl1an fiili durumdan aday gosteremedi.
hem miiletvekili var, hem de komiir iletmesini, 51-
mr ticaretini, ehirdeki devlet ihallelerini ve silah ticaretini denetli-
yor. Tatar bizzat valisi ve tugay komutam tarafmdan
yonetiliyor.
Urfa'nm Siverek Bucak konumu daha
amdlr. Yiizlerce silahh adaffil olan bu reisi Edip Sedat
Bucak, aym zamanda DYP milletvekilidir. Siverek belediye-
sini denetliyor. 18 Nisan 1999 il merkezinde
oldugu gibi, Siverek merkezinde de HADEP en fazla oyu al-
masma ragmen, tehditlerinden dolayl HADEP aday koya-
madl. Sadece Siverek'te degil, Urfa'nm diger de etkin
dogrudan orduya dayamyor. Uyuturucu ticareti yapan bu
bolgede Turk devletinin temel dayanagl durumundadlr. Ka-
pnlan insan Bucak'a ait koylerde aylarca tutuluyor, sorguya
fidye ahnlyor, gerektiginde kuruna dizilerek cesedi
kaybediliyor. Gazeteci Nazlm Babaoglu (11 Mart 1994) Bucak
telerinin kurbanlanndan sadece biri. Bu ekilde onlarca kii kap-
nlml ve kaybedilmitir. etkinligi 0 kadar arttl ki Tiirki-
ye'deki ihale, fidye, banka kredileri, kumar ve cinayetlere
de el attl. Edip Sedat Bucak'm denetimindeki koylerin,
karargaru ve aym zamanda Tiirkiye dlmda yapl1an operasyonla-
nn tezgaWandlgl bir merkez oldugu Susurluk kazasmdan sonra
hazlrlanan hiikiimet ve istihbarat raporlanna bile yansldl.
Hakkari'nin Yiiksekova Zeydanlar belediyeyi
(18 Nisan 1999'a kadar), ihaleleri ve smlr ticaretini elinde tutuyor.
efi Mustafa Zeydan, DYP milletvekilidir. Mustafa Zey-
dan'm oglu Necmi Zeydan, Temmuz 1995'te Yiiksekova'da yaka-
Ianan 80 kilo eroinle baglantlh goriilerek tutuklandl. Mehmet
Agar'm devreye girmesiyle serbest brrakl1dl. 27 Ocak 199Tte Yiik-
sekova'mn Yeni Koprii mevkiinde 84 kilo eroin ele Bu-
nun temsilcisi ve 1995-1999 doneminde Belediye
Bakam olan Ali lhsan Zeydan ve bagh Biiyiik Bele-
diye Bakam Hasan Tael'e ait oldugu ortaya 0ku. Ali lhsan Zey-
dan, uyuturucunun yamslra, saYlda oldiirme ve fidye olaYlna
kanu, aleni olmasmdan dolaYl 1997'de bir siire tutuk-
landl ve bir yargl1anmadan J1TEM'in denetimin-
de olan Zeydan sadece Yiiksekova'da degil, Hakkari ve
Van'a da hiikmediyor. Zeydan aym zamanda bu bolgeden
yapl1an uyuturucu ticaretini elinde tutuyor. Fidye olaylan ve
uyuturucu ticaretindeki rolleri nedeniyle elemam tutuk-
lanmasma ragmen, bu devlete dayah etkinligini korumakta
ve cinayetlerini siirdiirmektedir.
Hakkari'nin Hakkl Tore, koy koruculannm
efidir. Slmr ve uyuturucu ticaretini denetlemektedir. Hak-
k1 Tore'nin oglu Tayar, 25 Eyliil 1995 tarihinde Van'da 50 kilo
eroinle yakalandl. Devreye "devlet bii)'iiklerinin" girmesi iizerine
170 bin Alman Markl kefaletle serbest blrakl1dl. 1999 Genel Se-
asker saylsmm neredeyse sivillerden fazla oldugu
dinli halk HADEP adayml belediye bakam
'milletvekilligi HADEP'in Tiirkiye barajml (%10) aamamaSl
nedeniyle Hakkl Tore, DYP'den milletvekili oldu.
286
287
1mak'm Uludere Babatlar ve Beytuebap
koy korucusu Jirki agalan, Midyat'ta C;:elebiJer durumu
budur. C;:etenin efi DYP milletvekilidir. Sadece ad1 ehirler
degil, daha bir ehir koy koruculanndan oluan i-
galindedir.
TammladtglID yap1, Kurdistan ve Turkiye'de siyasal, ekonomik
ve toplumsal yaamm yeni bir olgusu ve orgiitlenmesidir. Bu yap1
binlerce cinayet ilediler, ekonomiye hukmediyor-
lar, siJahhdtrlar, adeta kanun denetiminde degillerdir, mahkemele-
re ve diger tiim devlet dairelerine hukmediyorlar. Tabii ipleri ordu
generalleri ve istihbarat elemanlanmn elindedir ve iin kaymagml
onlar yiyor. Yozluk, keyfilik, diikiinliik ve ahlaks1zl1gm egemen
oldugu yap1, kan ve uyuturucudan beslenmektedir. Ozel savaffi
iiriinii olan bu yap1, Turk devletinin Kiirdistan'da dayanmak iste-
digi yap1dtr.
Turk devletinin bundaki hedeflerinden bir digeri de Kurt halk1m
bu yap1yla ugraunnaktadrr. Arahk 1995 ve Nisan 1999 se-
hallon bu yapmlfi bilincinde oldugu ve olanak
buldugunda bu yap1yt ezip belli etmekle birliktej ekono-
mik gucU eline siJahh ve siyasi entrikalarda ustalaID1 bu
yap1mn Kurt hallom ileride epey ugratlracag1 kesirldir.
Eger durumu bahk altmda toparlarsam: Tiirk devleti,
PKK'ye kar1 usrunluk saglamak i9n halka yoneldi. halkt
korkutmak, sindirmek ve direnebilecek konumdan pkarmaku.
Ekonomik, sosyal ve kiiltiirel y1lom, Tiirk devleti tarafmdan sap-
tannu politikamn iiriinii olarak planh bir ekilde yaptlmaktadtr.
Koy ve bombalamalan ferdi bir hareket ve ozel bir durumun
sonucu degil, bahsettigim politikamn sonucudur. Ozel sava stra-
tejisinde "once ez, sorna refonn yap" deyiminde ifadesini bulan
politika}'1 TUrk devleti, 1992 ve 1993 ytllannda en a1n noktaya
vard1rdt. Bu tarihten sonra kazand1gm1 sanan devlet, "hem ez,
hem de reform yap" politikasm1 tart1maya balad1. Ancak bu po-
litikayt zaman hayata c;:unkii yarattlan ytkmu,
herhangi bir reform ile atlabilecek diize)'i aID1t1r ve
dogrudan Tiirk ekonomisi, politikas1 ve sosyal yap1s1m tehdit et-
mektedir. Bu durumu yaratan Tiirk devletidir. Eger bir diizelme
sozkonusu olacaksaj bu, dogrudan mevcut devletin siyasal ve sos-
yal karakterinin degimesini zorunlu ktlmaktadtr.
7
Tiirkiye cephesindeki etklleri
Ekonomik fatura
Tiirkiye'nin sava nedeniyle en bUyiik kayb1 silaha yatlrd1g1 kay-
naklard1r. Ger9 Tiirkiye bolgedeki hassas konumunu, Yunanistan
ve diger komulanyla gergin ilikilerini bahane ederek silahlam-
yor. Ama Kiirdistan'daki savatan dolayt ozel askeri harcamalan
var. Bu harcamalar devlet giderleri arasmda en buyiik payt igal
ediyor ve Tiirk ekonomisini yiyiyor.
Silahlanma ile Ugili araunnalar konusunda en otoriter kurum
olan Stockholm Uluslararas1 Ban Araurmalan Enstitiisii'niin (SIP-
RI) raporlanna gore Tiirkiye'nin 1984-1995 donemi silahlan-
maya ay1rd1g1 meblagm milyon Dolar olarak pllara gore tasnifi
oyle: 1984: 3.312, 1985: 3.540, 1986: 4.532, 1987: 4.316, 1988:
4.683, 1989: 4.898, 1990: 5.537, 1991: 5.463, 1992: 5.747, 1993:
6.355, 1994: 6.213, 1995: 5.336, 1996: 1.066; toplam: 60 milyar 998
milyon Dolar. Bu rakamlar silahlanma ve savaa harcanan paramn
tiimii degil, ithal ediJen silahlara aynlan paramn uluslararasl ku-
rumlann kaptlanna yans1yan boliimudur. Degiik kaynaklar ara-
smdaki farkl1hklara ragmen, rakamlar daha biiyiiktiir. SIPRI
raporlanna gore Tiirkiye 1994'te diinyanm en buyiik silah ithalat-
pS1, 1995'te ikinci, 1996'da ise yedinci iilke durumundaydt.
Bu giderin dogrudan Kiirdistan'daki savala baglantis1 vardlf.
Bunun baZl omeklerini s1ralarsamj 22 Arahk 1992 tarihinde done-
min Bakam Nahit Mentee, Jandarma Genel Komutanh-
g1'mn verilerine dayanarak Ekim-Kas1m 1992 aylannda Turk ordu-
sunun Kuzey lrak'a (Giiney Kiirdistan) kar1 yapug1 harekatm top-
lam maliyetinin 400 milyar lira oldugunu apklad1. apkla-
masmda "sava tipine gore bir sortinin fiyati ise 80-120
milyon lira" olduguna da yer verdi. 28 ocak 1994 tarihinde Tiirk
sava Giiney Kiirdistan'm Zele bolgesini bombaladt. Sal-
289
EEiilliiilnniin, "ij,i,\juii iiiiiiia iiliiiiii'W""iim"""'iiiii "" II i I
288
dtrlO1n maddi faturasl tabi ki apklanmadl. Donemin Babakan
Yardlmclsl ve SHP Gene! Bakanl Murat Samsun'da ,
yapugl mitingte yapugl konumada agzmdan "lele fatura-
Sl 1 trilyon Turk Lirasma mal olmutur."1 1993 Ylltnm verilerine
gore bir hava harekaunm ortalama maliyeti 30 trilyon Ura. Ytlda
hava harekatlO1n yaptldlgl gozonune alt01rsa bu rakam bir-
yiiz trilyon Liraya pkmaktadlr. Haziran 1994 tarihi itibariyle
sava bir sortisi 500 milyon Lira, helikopterin ise 350 mil-
yon Uraydt. 28 Temmuz 1994 tariWi Hitrriyet gazetesinde
roportajmda donemin Genelkurmay Baka01 Dogan Gure, heli-
kopter saytsml 20'ye pkarmakla ovlinuyordu. Ama bir helikopte-
rin fiyau01n en az 6 milyar 750 milyon Lira ve bir sortisinin de 350
milyon Ura oldugunu goze alarntyordu.
Rakamlar kaba da olsa bir sonuca varmak yeterlidir. Bu durum-
da oyle bir duunelim: 1984 ytltndan beri Turk ordusu surekli
operasyon yaplyor. 1990'la birlikte binlerce asker ve onlarca sava
kattldtgl harekatlar yaptlmaktadlr. Ayru ekilde her ytl
defa Guney Kurdistan'l sava bombalamak ve
dogru kara operasyonlan yapmak neredeyse gelenekleti.
Ekim ve Kaslm 1993 aylanndaki savaa binlerce Turk askeri kattl-
dt. Mart ve Nisan 1995 aylarmdaki igal harekauna 50 bin asker
kauldt. Sava glinlerce bombalama yapu. 1996, 14 Mayls
1997, 1998 ve Mart 1996'da operasyonlar tekrarlandl. Turk ordu-
su, Mayts 1997 ortalannda bUyiik birliklerle tekrar Guney Kurdis-
tan'a girdi. Turk Genelkurmayl, operasyon DYP-RP hUkUme-
tinden 50 trilyon Lira Odenek istedi. Bu rakarntn, ordu tarafmdan
PR'yi hukumetten duurmek i0n abartugl ileri surlilse bile,
ordunun hedefledigi guvenlik bolgesi ve harekata kaulan ordu
bUyiiklUgu gozonune almdlgmda, talep edilen rakam
abartl1l gelmemektedir. Bu durumda ordu operasyonlanna trilyon-
lann degil, katrilyonlann harcandlgl gorulmektedir.
Sava harcamalan sadece bu kadar degil. Durmadan cezaevi,
karakol, lojman, helikopter pisti ve diger askeri tesisler yaplltyor.
Kurdistan'da sadece ,,1991-1992 ytllan yaptlan 7 bin 195
polis lojma01, 55 cezaevi, 353 jandarma karakolu ve 697 jandarma
lojmaOlrun maliyeti 30 trilyon Ura."2
Sava bolgesi kabul edilen OIiAl Bolgesindeki personele ek
Odenek adt alunda sava tazminau Odenmektedir. Bu ekilde 1992
290
ytlt itibariyle "OHAL Bolgesi gorev yapan kamu gorevlileri-
ne Odenen ve "Apo Tazminat." olarak da bilinen tazminat 3.6 tril-
yon lira, askeri ve adli personel He MtT mensuplanna ortlilu Ode-
nekten odenen tazminat 6.5 trHyon Lira."3
Korucu ordusuna aynlan meblag da az degil. 1985 ytlmda bir-
bin olan koy koruculan01n saytsl, 198Tde 6 bin, 1993'te 50
bin, 1994'te 56 bin, 1995'te 65 bin, 1996'da 67 bine pkanldl. 1993
ytltnda korucu maal 4-5 milyon Lira iken, 1995'te 6-7 milyon,
1996'da 11 milyon Liraya pku.
4
Koy koruculanna "1987 ytltnda 5
milyar, 1988'de 28, 1989'da 51, 1990'da 147, 1991'de 403, 1992'de
777, 1993'te 1 trilyon, 1994'te 1 trilyon 200 milyar,"5 yani toplam 5
trilyon Lira ucret odendi. 17 1994 tariWi Milliyet gazetesinin
verdigi rakam daha buyiik; ,,1993 Yilt yeni altnan silah-
lar, personel egitimi ve kadrolan arunlan korucular i0n yaptlan
harcama 200 trilyon Lira ki, bu rakam 1994 ytlt Turkiye
hemen hemen yansl kadar."6
Gene! giderler savaa giden fonlann oraruna ilikin
veriler ise oyle: 1992 ytlmda 779 trilyon 500 milyar Lira olan
GSMH CUlusal gelir yada gayri safi milli hastla) i0nde devlet har-
camalan 318 trilyon, harcamalan 207 trilyon, yatmm harca-
malan 73 trilyon iken, sava harcamalan 105 trilyon; 1993'te milli
gelir 1.9 katrilyon, sava giderleri 150-200 trilyon; 1994'te GSMH 2
katrHyon 135 trilyona pkarken, devlet harcamalan 996 trilyon,
harcamalan 819 trilyon, yatmm harcamalan 208 trilyonken,
sava harcamalan 400 trilyon; 1995'te 850 trilyon Lira. Demek ki
sava harcamalan yanslO1, yaunmlarm ise iki kau01, ya
da milli gelirin o/06-Tsini tutuyor.
Ocak 1994'te orcluda terhisler durduruldu. DYP-SHP hukumeti-
nin Milli Savunma Baka01 Mehmet Golhan, 1994 yIll itibariyle 250
bin yoklama bulundugunu Yine meselenin pa-
ra boyutuna bakahm: ayltk terhisin Turk ekonomisine maliye-
ti 1.5 trilyon TI"7
Savaa giden para sadece bu kadar degil. Her ytl Babakanhga
verilen raporlarda PKK eylemlerinin ekonomide kaytplar
slrala01yor. "Teror Orgutli PKK'nin Ekonomik Hedeflere Yonelik
Saldmlan" baltgml talyan bir rapora gore: "PKK, 1993 ytll
enerji hatU, trafo, okul, i makinasl, PTT ve role istasyonlan, loko-
motif ve devlete ait binalara karl 1870 baskm, sabotaj ve bombalt
291
!
tanlanmn ortalama bir giinde 1 milyon 250 bin Dolar harcaruyor"
saldtn Verilen maddi zarar ise 9 trilyon 650 milyar
apklamasl da rakamdaki bu arttl yanSlt1yor. Apklamaya devamla
Lira. Sayt olarak 86 enerjl ve trafo hattl, 409 kamuya ait yaktl-
,,Kara Kuvvetleri Komutanhgmca giinde 400 bin, Jandarma Genel
ffi1 ya da tahrip edilmi, degeri 2 trilyon lira olarak saptanan 683
Komutanhgmca 800 bin, Hava Kuvvetleri Komutanhgmca 50 bin
okul yaktlnu, 353 i makinast imha edilmi, 14 koprii, 11
Dolar harcanmaktadlr. Buna kileri Bakanhgl olmak iizere diger
ve 90 role istasyonu, 35 PIT santrali, 10 lokomotif ve
ilgili kurumlara aynlan Odenekler de daWl edildiginde maliyet
79 el telsizi kullarulmaz hale getirilmi."8 Bu veriler 1993'e
kat artmakta, yani giinde terore toplam 393 milyar n (3 milyon
ait. 19M'ten 1999'a kadar olan bu ekilde meydana gelen
750 bin Dolar) harcanmaktachr."l2
kaytplar gozonune abnmca ulusal blr servetin tahrip oldugu orta-
Peki Tiirkiye bu kadar gideri nereden karlhyor? ayn-
ya
Ian ,asIan paYl", yani vergi ve zamlarla halktan alman n
sava
hara-
Straladtglnuz sava harcamalan resmi yollarla yaptlan harcama-
a", vaklf, ozel fonlar ve gizli Odenekten elde edilen gelirler. Or-
lar. Bir de dll harcanan ve gizli odenekten aktanlan meb-
negin "Guvenlik ve Ter6rle Mucadele Fo-
lag var. Hurriyet gazetesine gore 1994 ylbnda giden
nu" bu Ozel sava propagandasl yapllarak, iadamla-
chl harcama miktan 800 trilyon Lira."9 C;ogu bakanhgm Kurdis-
nndan, hatta suadan halktan ahnmaktadlr.
tan'daki yattnmlanrun Savunma Bakanltgl kanaltyla yaptldlW- bili-
Ama bu gelir dilimleri vine de savam giderlerini kartlamaktan
niyor. Bu durumda harcama sanki kamu harcamaslytlU gi-
uzak. lte bu nedenle OHD, gayri-meru gelir alanlanna ye-
bi aktanltyor ve kaydediliyor. Eger bu hileler giderilir ve
neliyor. OHD'ye bagh fidye, ihale, kumarhane ve
rakamlar ortaya konursa savaln faturaslrun daha buyiik oldu-
fuhu-turizm ranu, uyuturucu ve sHah ticaretinden elde ettigi ge-
gu gomlecektir.
lirler, sava giderlerine, ozellikle de kontrgerilla birimlerinin faall-
Miktan gizli tutulan gizli odenekler vardu. OHD'nin saptachgt ve
yederine aynhyor. Bu alan 0 kadar biiyiik gellr getiriyor ki, devle-
babakanm yetkisinde olan gizli Odenekler daha ozel orgiitle-
tin en onemli alanlanndan biri durumuna geldL Kontrgerilla bi-
re ve oze! operasyonlara, yani kontrgerilla birimlerine harcanmak-
rlmleri, devlet ihalelerini, banka kredilerini, uyuturucu .
tachr.
ve eglence diinyaslm denetlemekte, biiyiik vurgunlar vurmakta-
Eger bir ytlda savaa harcanan toplam kaynak ortalama bir ra-
dtrlar. Bu alanlardaki vurgunlar, zaman zaman kontrgerilla grupla-
kama vurulursa: Yeni Demokrasi Hareketi (YDH) Lideri cem Boy-
n arasmda ve kanll CelikHere neden olmaktadtr. Kamuoyu olay-
ner'e 1994 yth itibariyle en az 7 milyar Dolar"10 oldugunu apklach.
dan ancak boylesi durumlarda haberdar olmaktadu. Kamuoyu, ki-
"ABD'de yaptlan Turk-Amerikan Demekleri Birligi'nin 19. ytlhk
tabm on boliimlerinde bahsettigim 2 Kasun 1996 tarihinde meyda-
toplanttlanna kattlan Turkiye Dlileri Bakanhgl lkili llikiler Siyasi
na gelen Susurluk olayml izleyen gelimelerle birlikte "ordu, po-
llerden Sorumlu Mutear Yardlmclsl Oziilken,
lis, politikact, mafya baglanusl" ve denetlmlerindeki dev-
Amerika'mn Sesi Radyosu'nun sorulanna verdigi cevapta, Turki-
leti sarchgml dehetle ogrendi. Bunlar bahsettigirn Susurluk ve is-
ye'nin PKK He rnucadele son 14 ytlda 0984-1998) harcachgl
tihbarat orgiitlerinin raporlarma yansldl ve bu konuda saytda
paramn 86 milyar Dolara ulauglru, bunun Tiirkiye'nin dl borcu
kitap yazlldl. Ben de "Olum Makinas. TUrk Kontrgerillas, (995)"
olan 92 milyar Dolara yaklauglm soyledi."tl ,,14 KaSlm 1998" ta-
ve "yete Devlet (997)" araurmalanmda bu konulan temel aldun.
rihli Hurriyet gazetesi, Vine Oziilken'e dayanarak bu rakaml 96
Bu apdan devlet devlete yon verecek kadar
milyar Dolar olarak verdi. Buna gore savaa ydda 6.140-6.857 mil-
gini vurgulamakla yetinecegim.
yar Dolar harcanmaktadtr. Diger kaynak bu rakanu 8 mil-
1993 yllmda lstanbul valiligi makanu donemin ORAL Valisl
yar Dolann iistiinde vermektedir. RP lstanbul Milletvekili Azmi
Dnal Erkan He lstanbul Valisi Hayri (ORAL eski vali-
Ate'in sorusu uzerine RP-DYP hiikiimetinin Milli Savunma Baka-
sO arasmda lstanbul Valiligini, dolaylslyla lstanbul mafya, yaunm
m Turan Tayan'ln ,,1996 ythnda terorle miicadeleye kuvvet komu-
293
,
292
' .." .I ..
ve sermaye alanlannm denetim nedenleriyle meydana gelen ka-
pImada, Kozakpoglu'nun Giiney Kiirdistan'dan
BM ve diger uluslararasl kurululann oluturdugu yardun fonunu,
ORAL Valiligi masraflan (kontrgerillanm masraflan kul-
landlgl ve bu arada 2 milyar Lirayl lstanbul Vaklflar Bankasl'ndaki
hesabma yaurmak suretiyle zimmetine ortaya pktl. Dev-
let Bakam Demirel'in araya girmesiyle olay ortbas edildi,13
1994 yl1mda M1T ve lstanbul Emniyeti arasmda kapImarnn so-
nucu ortaya pkan ve merkezinde iilkiicii Alaattin
a'nm oldugu ve Ozal ailesine kadar yanslyan bu 6rgiitiin bir
koluydu.
Haziran 1996'dan itibaren basma yanslyan ve mahkemelere inti-
kal eden "Soylemezler (Jetisi" ve "Bucaklar (Jetesi" arasmdaki
tlmalar, farklt kontrgerilla gruplanna dayanan rant kav-
gasmdan baka birey degildi. Bunlan izleyen "Kocaeli (Jetesi" )1-
TEM, MlT ve polisle ilikiler Cinayetleri ile iinlii "Yukse-
!?ova (Jetesi", )11EM'in cinayet, fidye ve uyuturucu orgiitiiydii.
1996'da Abdullah ve daha ve mafya
elemamnm Bakam Mehmet Agar, OHD yarbayl Korkut
Eken ve Ozel Tim komutam lbrahim bagh oldugu ortaya

1998'de ve mafya efi Sedat Peker'in ordu genera-
Ii VeIi bagh ve milyonlann dondiigii (Dolar ola-
rak) ihale piyaslrn yonettigi ortaya pku.
1998'de Tiirkiye'de cezaevinden sonra Bulgaristan'da
tutuklanan ve mafya babasl Kiirat Yilmaz'm Devlet
Bakarn Demirel'e kadar uzanan ilikileri ortaya pktl.
1998 ortalannda Fransa'da tutuklanan Alaattin M1T
yoneticisi Yavuz bagh aralannda bakanlann da 01-
dugu politikacllar, film ve ses sanatplan, Tiirkiye'nin en biiyiik
futbol kuliiplerinin yoneticileri ve Tiirkiye'nin en biiyiik iadamla-
nyla ilikileri ortaya pktl. Ortaya pkan suadan bir iliki degildi;
adt kiiler devletin verdigi ayncahkll klrmtZl pasaport tal-
yor, devlet adma operasyon yaplyor, silah yatmmlan daWI devlet
ihalelerinin ve banka kredilerinin kime verilecegini tespit ediyor,
devletin onemli kurumlanna olan atamalara hiikmediyorlardl.
lstihbarat elemanlan ve ordu generallerine bagh gruplan ve
oldiirmeyle 0 kadar olaylan ortaya ki, baSin
ve toplum bunlan izlemede neredeyse artlk "kamksar!" duruma
geldi.
Bu "dl" alandan elde edilen geliri kaba bir hesapla savaa har-
canan meblagl
a
ktyaslarsak: Konunun uzmanlanntn apklamalan-
na gore, "Tiirkiye iizerinden yapllan uyuturucu ticaretinden ytlda
25 milyar Dolar Tiirkiye bu ii yapanlarda kahyor. Bu ra-
kam 1996'da Tiirkiye bete biri."14 Marmara Dniversite-
si ogretim iiyesi Prof. Osman gore "Tiirkiye'nin GSMH'run
%55'i kaylt dl1 ekonomiden geliyor, bunun %15'i karapara."15
Tiirkiye'nin tamnrru iktisatplanndan Prof. Dr. lzzettin Onder'e
gore; "savaa kaynak saglamak her yll 8-9 milyar Dolarhk
kaynak eroin ticaretinden saglaruyor."16 BM biinyesinde yer alan
Uluslararas Uyuturucu Kontrol Prograrru (UN International Drug
l
Control Programme - UNDCP) ve ABD'nin Uyuturucu Enformas-
yon AjanSI olan DEA'rnn (Drug Enforcement Agency) 1997 verile-
rine gore; uyuturucudan bir ytlda elde edilen para 500-600 mil-
yar Dolar. Maliye Bakanhgl Tefti Kurulu Hesap Uzmant
Aydemir'e gore Tiirkiye'nin bu rakamdaki paYI 60 milyar Dolar.
ANAP Genel Bakaru Mesut Yllmaz'tn, ANAP-DSP-DTP koalisyon
hiikiimetine babakanllk donemde "Eyliil 1998'de
gore; "Tiirkiye'de yakalanan uyuturucu diinyada ya-
kalananm %38'i, Avrupa'da yakalananm %60. Ancak yakalanan
uyuturucu %20'si. 1997 ylhnda Tiirkiye'de yakalanan
uyutUrucu 21 ton olduguna gore kapnlan 100 ton. Bir ton uyu-
turucun Almanya'daki saU fiyau 1 milyon Alman Mark!. Buna
un
gore Tiirkiye iizerinden ytlda 70 milyar Dolarllk uyuturucu diin-
ya piyasasma, ozellikle Batl Avrupa iilkelerine pazarlaruyor (1994
itibariyle Avrupa'ya giden uyuturucu bedelinin 50 milyar Dolar
kadar) ve bu kadar karapara Tiirkiye'de dolatyor. Yanslrun Tiir-
kiye dtmda ileri siiriilse bile yafts
l
Tiirkiye'de kahyor.
Merkez BankaS\'nda 21 milyar ve oze! bankalarda 15 milyar dolar
gosterilen doviz rezervinin bu para var saytlmaktadu."17
Sava fonunun en kaynaklanndan biri durumuna gelen
"karaparanm Tiirkiye'de dolaan miktar, lstanbul eski Mali
Miidiirii Salih Giingor'e gore; 100 milyar Dolann iistiinde. Sadece
ytkama ileminden ytlda 5-6 milyar Dolar elde ediliyor"18
Sava fonu ve karapara aklamanm onemli bir kaynagl kumarha-
neler. 1991'den 1996'a gelindiginde Tiirkiye'de liiks otellerde bu-
295
/
294
lunan casino (kumarhane) saytsl 10'dan 76'ya yard!. 56 tane de
beklenmektedir. Susurluk olaYlndan soma kumarhanele-
re smu getirilmesine halen Tiirkiye kumarhaneler cenneti
konumundadu. "Kumarhaneler akladlklan paralar %25-30
orarunda kornisyon ahrken, her bir casinonun ortalama giinliik
gelirinin bir rnilyon Dolar Clvannda varsaytlmaktadu. Sa-
dece tstanbul'da bu metodla Yllda 8.5 milyar dolar kar
ve Tiirkiye genelinde ise ytlhk gelirin 24-25 milyar Dolar diizeyin-
de tahmin edilmektedir. "19 Kumarhanelerin gelirinin
%25'inin kontrgerillaya bunun otesinde kontrgerillarun
casinolann miilkiyetine ortak ve Las Vegas gibi casino
bOlgeleri kurmaYl Susurluk olaYlyla ortaya Ome-
29 Temmuz 1996 tarihinde tstanbul'da oldiiriilen Tiirkiye'nin
en biiyiik casino patronu Orner Liitfii Topal'm ortaklan arasmda
Ali Feyzi Bir ve Sarni Hotan var. Hotan, Abdullah <;:atb ve Edip
Sedat Bucak'la ortak, dolaYlslyla Mehmet ve Korkut Eken'le.
Demek ki neredeyse savaa harcanan rniktar kadar para uyuturu-
cu, kumarhaneler ve fidye olaylanndan elde ediliyor. Bu gelirin
onemli bir miktannm tarafmdan varsaYlIsa
bile, yine de U sonuca vanlabilir: Tiirk devleti, merkezi olarak
gayri-resmi ileri yonetiyor ve bu alandan elde gelirle sava
yiiriitiiyor.
lobisi
Toplumun, ozellikle siyasi partiler ve baslrun, bu giderlere ve bu
duruma neden ses sorulabilir?
Ozel savam yiiriitiiciisii ve ordunun yonetim OHD,
MGK'yle kendini maskeleyerek kararlarla Tiirkiye siyasal ve
sosyal yaamma yon veriyor. Ancak bunu yaparken tek bama
hareket etmiyor. Tiirkiye'de OHD kararlanndan memnun, hatta
kararlara tevik eden ve kirH savatan yaran olan bir sava lobisi
var. Sermaye bu kesim biiyiik vurgun vuruyor. Bunlar si-
lah ticareti ve yabancl firmalarm yaplyor, ya da on-
lann lisanslyla ortak olarak sHah iiretiyorlar. grubu, Emek
Holding, Baak Holding, NUROL, Hema Holding, Hisar Holding,
tbrahim Ors, Kavala Grubu, Giiri Holding, Kutluta, Kalekahp, si-
lah ticaretinde ad1 en onde olan irketler. Bunlar aym zamanda
Tiirkiye'nin en biiyiik sermaye gruplan. Bu kast, ordu ile
Emekli generaller bu irketlerin yonetim kurullanna giriyor. Siyasi
partileri de denetliyorlar. Siyasi partiler, OHD'nin talimatlan mm-
da amm atmlyor. Sava kastmm denetiminde giinliik gazete ve te-
levizyon kanallan var. Bu nedenle basm oven propagaridanm
balm "Mebmetfige YardJm KampanyasJ", sa-
vata yaralananlar ve ruhi bunahm kurulan rehabi-
litasyon merkezi yapllan yarmm kampanyalan gibi foolan en
destekleyen ve bu amapa halka yonelik oven propaganda
yapan basmdu.
Savaa olarak Tiirkiye egemen slrufmda onemli
oldu. Bir klSffil tarlf tarzda silah iiretimi ve ticaretine yone-
lirken, bir kesirni de duruma geldL ey iiretmeyen,
devlet ihaleleri ve barika kredileriyle palazlanan bu kesim, kont-
rgerilla birlmleri, mafyasl, poHtikaCllar ve medya tekel-
leriyle Basma kadanyla "bu kesim ban-
kalardaki 14.7 katrilyon LiraYl denetliyor ki, Tiirkiye'nin milli geli-
rinin %16.2'si."20 Kanh ve kirH savam devam etmesi tiim
lerlni harcayan bu kesimlerln tek slogan "iilkenin Mliin-
ve "vatanseverlik"tirl Bu kesimler, oniine en-
geller ya da ban araYllan sozkonusu ii
havale ediyor, siyasal komplolar ve cinayetlerden geri
durmuyorlar. Adeta her iadaffil grubunun kendisine
varmr ve olmadan Tiirkiye'de ihale almak, i piyasa-
smda i yiiriitmek irrikanslz duruma gelrnitir.
Bu Istanbul Tiearet OaasJ (tTO) Bakaru Mehmet Yl1dl-
nm U sozlerle itiraf etrnitir: "lhalelerde, reislerinden bakan-
lara kadar uzanan bir mafya zinciri bulunmaktamr. Bu i devletin
damarlanna ilernitir. Bata karayollan, baYlndlrhk ve enerji 01-
mak iizere devlet ihalelerinde son som mafya soyliiyor. lhale
teleriyle ihaled kurumlardaki memurlar ortak <;:ete tehdit
ediyor. Adam korkup girmiyor. Diyelim atmlz, bu kez
rideki ekip devreye giriyor. Hangi mall verseniz 'uygun diye
reddediliyor. lhale yasalannda boluklar var. <;:iinkii ihale artna-
mesini bu kesimler oluturuyor. Ordu ihalelerinde bile kaYlrma
var."21
297
,,,,,,,,"or.r.,"Mi,hi."iiA4iiiiii. '2"
296
Faturarun halka maHyeti
Sava giderlerinin halka nastl baZl omeklerle __ ,
mek istiyomm: TBMM GUneydogu Komisyonu hun Aratuma
pom'na gore; ,,1994 ytlmda terorle miicadele harcanan para)
GSMH'nm %5'i. On ytlda (1984-1994) terorle miicadeleye
miktar 135 trilyon 500 milyar Lira. "22 Tiirkiye'nin en biiyiik proje&B!:
GAP bir giinde harcanan para 40 milyar Lira. Savaa bir
de harcanan, bunun 5-6 kau, yani 240 milyar Lira, saatte 10 milyatC!1
Lira. Baka tiirlii ifade edersek; sendika
nun yapt:lgl aratlrmaya gore 1994 ylll i9nde savaa harcanan pa.ii
ra He 155 milyon insan bir ay beslenir, yada Tiirkiye'deki 7 mil- :1
yon isize asgari iicret iizerinden 26 ay iicret Odenebilirdi. .1:1
1 Kaslm 1993 tarihinden olmak iizere Katma Deger Ver.
gisi (KDV) 4 puan art:lnlarak 20 trilyonluk kaynak saglan. "
m. Bu ek kaynak, 1992 verileriyle savam ancak 75 giiniiniin g1-,
derini kartlayabiliyor. Milli Piyango biIetlerinden elde edilen geli.
rin %5'i Savunma Sanayi Destekleme Fonu ha (SSDF) aktanhyor,
ki bu fonun 1993 itibariyle yllhk geliri 9 trilyon Lirayd!. Bu miktar
Sagllk Bakanhgl'nlOki diger 14 bakanhk her bi-
rinden daha fazla. Hiikiimet, dlmdan sava giderlerine kay.
nak yaratmak oluturulan "Terr5rle Mucadele Fonu 'ha sadece
MiIIi Piyango degil, ticari plaka gelirlerinin %5'i, Kamu tktisadi Te.
ekiilleri'nin (IdD yI! sonu karlanrun %3'ii, trafik cezalan-
run %lO'u, silah ruhsatlan, trafik siiriidi, tescil ve ikametgah bel-
gesi He pasaport ilemlerinden allOan ve ithal edilen si- I
\ lahlann gelirlerinin %lO'u, at yaf1lanndan elde edilen gelir kesin-
tHeri, bedelli askerlik yapanlardan allOan paradan yapllan kesinti
ve bagl adl alunda toplananlarla birlikte, yine 1992'de 164 milyar
Lirahk bir ek gelir fonu oluturdu.
baZl rakarnlar verirsem: Temmuz 1993 tarihi itibariyle
51 trilyon 270 milyar Lira idi. Tiirk parasmm ruzlt de-
ger kaybediinden dolayt bu rakam, her ytl katlanmaktaqlf.
Ocak-Temmuz 1993'ii kapsayan 7 ayhk donem itibariyle devletin
dl ticaret 7 milyar 826 Dolardl. Ayru tarih itibariyle Tiirki-
ye'nin ulusal gelin 774 trilyon 300 milyar Lira iken, ve m
lann toplaffil 762 trilyon 500 milyar Lira. Kii bama ulusal gelir 13
milyon 217 bin Lirayken (1200 Dolar), kii bama 13 milyon
298
15 bin Lira (1183 Dolar). Yani Tiirkiye ulusal gelirinin %98'ni ve
m Odiiyor. Ki yapI!an develiisyonlarla ulusal ge-
liri affi1 durumda. Tiirkiye arttk faizlerini bile ode-
yemiyor ve her bebek, Ekim 1993 tarihi itibariyle 12 milyon 306
bin Lira (1224 Dolar) doguyordu. MaYls 1997'de "sadece
4 katrilyon Lirayl 03 milyar Dolar)"23 amlu. 1998'de
ve dl faizleri daha rakarnlara vardl: "1995 yI!mda
Tiirkiye'nin ve ch faizleri 558 trilyon Lira, 1996'da 1 katril-
yon 497 triIyon, 1997'de 2 katriIyon 277 triIyon 917 miIyar,
1998'de (ilk 9 ay) 5 katrilyon 187 trilyon 400 milyar Liraya Yard!.
1998 itibariyle devlet, her ay 576 trilyon, her giin 19 trilyon, her
saat 800 milyar, her dakika 13 milyar, her saniye 222 milyar Lira
ve dl faizi Odiiyor demektir. Baka bir deyirnle 1998'in ilk
dokuz aytnda her Tiirk vatanda1 82 milyon 510 bin lira Ode-
mi oluyordu. "24 Nereden bakI!lrsa baktlslO olen de, savalO eko-
nomik faturas101 6deyen de halkt:l.
ekonomik itibar ve ticaret
Sava giderleri, TUrk ekonomisini bat:lrdlgl gibi, hem hem de
chta devletin kredisini olumsuz etkilemektedir. 1980'de aske-
ri darbenin ardmdan, uluslararasl finans kurululan Tiirkiye'yi ge-
limekte olan iilkeler "model" olarak gostermilerdi. Ama
bat 1994 aytnda Davos kentinde yaptlan Diinya Ekono-
mi Formu'nda Devlet Bakam Siileyman Demirel'e artlk Tiirki-
ye'nin model olmadlgl belirtildj,25 Tiirkiye'nin hemen hemen tica-
ret yapt:lgl tiim iilkelerle m ticaret apgl var. Tiirkiye faizleri-
ni bile odeyemiyor. Bunlar 1993 ythnda Babakan Tansu <;:iller'in
sozleri: "Borca gittigimiz faiz yiikii 24 trilyondan 222 trilyona
(TL) Daha fazla alarak nereye gidebiliriz? Faiz Ode-
mek i9n ahyoruz. "26
Tiirkiye sava nedeniyle uluslararasl sermaye kurululannm go-
ronde saklOcah iilke durumunda. YI!hk haZlrlamrken di-
ger cari harcamalar kalemi yerahr. "1994 Tiirkiye bu
kalem 66 trilyon Lirayd!. Bunun 45 trilyonu savunmaya harcam-
yor. Doviz kurunun (Dolarm) 17 bin Liradan 30 bin Liraya fIrla-
maSI, saVUnma harcamalannda 20 trilyon lirahk artta neden 01-
299
/:
il
duo Bu da Tiirk hiikiimetinin IMF'ye verdigi dengelerini aUI)1
i:
rust etti. "27 Araurrnayt tamamIad1guJl.1Z 1996 sonJannda 1 Dolal111
400 bin Liradan ilem goriiyordu, yani 1994'teki degerin 14-15 ka.,l;1
tl. Durumu hrsllt bilen IMP, istikrar j>aketi ad1 altlnda durrnadanll
yeni zamlar dayatlyorl Hiikiimet istikrar paketi adt altlnda :;
yiikiinii emekp1ere bindiriyor. Tiirkiye, 1993 ylll devalas-; !I
yonda Latin Amerika iiIkelerini Dolar karlsmda parasl en/
il
fazla deger }?itiren iilkeler arasmda BrezUya'nm ardmdan ikind sl<f
radaydl. Union Bank ve daha uluslararasl serrnaye ill
raporlannda Tiirkiye, kredi giivenilmez iiI...
keler arasmda gosterilmektedir. 1994 ytlt itibariyle Tiirkiye'nin dt,:l
,,11
70 milyar Dolar clvanndaydl. Diinya Bankasmm Nisan:l:;
1997 verilerine gore Tiirkiye 1990-1995 doneminde %75'lik enflas_
l
yonJa fiyat istikran yoniindel'\ diinyamn en koru iilkesi, 1995'te
73.5 miIyar Dolarla diinyamn en 8'nci iilkesiydi."28
muz 1996'da dt 73.3, MaytS 1997'de 79.8 milyar"29, Ekim
1998'de 92 milyar Dolara
Savam yarattJgl istikrarslzllk, ve dl ve yiiksek
yon, Susurluk olayt ardtndan apga pkan birleince,
Tiirkiye'nin uluslararasl alandaki kredisi daha da ylprandl. <;iinkii
Tiirk devletinin uyuturucu ticaretiyle ugraugl ve karapara
dtgl, Avrupa'mn iilkesinin mahkeme kararlanna bile yansl-
dt. Bu durum Tiirkiye'nin Avrupa iilkeleriyie ilikilerini zedeledigi
gibi, Avrupa Birligi'ne tam giri yapllan haztrhk
darbe vurdu. Karapara ulaunmda onemli bir halka oldukIan
ga Tiirk bankalanrun uluslararasl alandaki giivenleri biiyiik
sarsmu 1995'te Hollanda ve 1997 Almanya'da (Valafbank)
Tiirk bankasma bu iilke mali polisinin yapugl
Tiirk bankalannm sablkalt hale geldiginin omekIeriydi.
Sava, Tiirkiye'nin onemIi bolgesel projelere girmesini de
olumsuz etkiIemektedir. Bunlardan biri Azerbeycan petroliinii Ak-
deniz'e aktarrna projesiydi. Proje iIe iIgiIi gOriimelerin yaptId1gl
1993 ytImda Tiirk gazeteleri "<;etin'den aCl itirat" bahglyla, done-
min Dlileri Bakam Hikmet <;etin'in u sozlerini verdiler: "BakU _
Ceyhan petrol hattmm u anda hayata miimkUn gor-
miiyorum. Teror nedeniyle batllt irketler buna yanamaz."jO
Nitekim oyle oldu: 1995 ylhnda Azerbeycan petroliiniin
la aktanlmasl projesi karara baglandl, Tiirkiye dttalandt. bu
300
Rusya'ntn aguhglnt kullanmasl ve diger bir tabm ulusla-
rarasl faktorler beIirleyici oldu ama, Hikmet <;etin'in itiraf ettigi gi-
bi, Kiirdistan'daki savam yaratugl istikrarslzltgm Tiirkiye aleyhine
olumsuz rol oynadlgma kuku yoktu. 1996'yla birlikte PKK'nin,
gerilla faaliyetlerini Karadeniz bolgesine de yaymasl, Tiirkiye'nin
Akdeniz yerine Karadeniz altematifini degerlendirme plamm da
ciddi olCilde tehdit etmektedir. 1998'e gelindiginde Tiirkiye, proje-
den halen pay alamamlt1.
Savam yogunlatlgl ve Tiirkiye'nin komulanyla problemlerinin
1990'h ytllardaki bu durum, Tiirkiye'nin dl ticaretine
olumsuz yansldt. Omegin Tiirkiye'nin lslam iilkelerine yapUgl ih-
racaat Kasun 1993 itibariyle 1992'ye gore %20'den %ITye diitii.
Korfez saval slrasmda kapattlan Kerkiik-Yumurtahk petrol boru
hattmdaki 12 mUyon varil petrol BM Giivenlik konseyi yasagmdan
dolayt. uzun ytllar 1996 yllmda BM Giivenlik Konseyi,
Irak yonetimine koUllu ve ancak belli miktarda petrol satma izni
verdi. Ama bu defa rrak yonetimi, izin verilen petroWn tiimiinii
Tiirkiye iizerinden aktarmayt kabul etmedi, Suriye iizerinden Ak-
deniz'e ulaan hatu devreye soktu. Kaldt ki Ocalan'm yakalanma-
sma ve PKK gerillalanrun eylem yapmamasma ragmen, Giiney
Kiirdistan'daki istikrarslzhk ve ABD engeli nedenleriyle Kerkiik-
Yumurtahk petrol hatu tehdit altmdad1r. Aynca Tiirk ordusunun
lsrail'le askeri ibirligi, komu halklan tehdit eden silahlanma ve
askeri operasyonlan, mevcut ticari ilikilerin (6zellikle Arap iilke-
leriyle olanm) Turkiye aleyhine ileyecegini gosteriyor.
Kiirdlstan'daki talanda gerl1eme
Savam Kurt halklrun iiretimini ve ahm giiciinii duurmesi, sadece
Kurt halklm etkilememekte, aym zamanda dogrudan Tiirkiye eko-
nomisi ve sosyal ortamtm da etkiliyor. Kiirdistan, yonelik iire-
tim yapan Turk sermayesi biiyiik pazar. Kurt halklrun altm
giiciiniin tiikenmesiyle bu pazann biiyiik darbe aldt. Turkiye hay-
vanctllk ve tanmsal iiriinlerinin ihracaaundaki azalma, dogrudan
Kurdistan'da bu alanlarda iiretim gerilemesiyle ilikilidir. Uretim
gerilemesi ve sava, SlnU ticaretine de darbe vurdu. Aym ey si-
gortaclhk, talmaclhk, turizm ve bankaClhk de
301
Omegin koyler ele ahrursa: Ylktlan koylerin yeniden kurulmasl
blrakaltm devletin, uluslararasl de katktlanru gerektiren
biiyiik maddi masraft gerektinnektedir. altmdaki devlet,
se bile bu masrafi kartlayacak durumda degildir. Buna ragmen
her yeni kurulan hiikiimet, koye geri doniilerin balatdacagl mu;-
delenmekte, ama doniiun ekonomik faturasl ve kaynaglO nere-
den bulunacagl bir tiirlu En az maliyetle bile
olsa Turk baSlOlOda ve hukumet dayanarak ya-
pllan hesaplamaya gore boaltdan 2421 koy ve mezradaki (809
koy ve 1612 mezra) 43 bin hanede yaayan/ann donuu, evlerin
onamru ve asgari gepm ipn aile balOa asgari 650 milyon
Ura gerekiyor. Geri donuun asgari faturasl 30 trilyon Lira hesap
ediliyor.31
Sava, uluslararasl irketlerin yeni yatlOmlanru onledigi gibi,
mevcut irket de, "terorii" ve ortanun guvensiZligini gerek-
gostererek faaliyetlerini durduruyor. Omegin Mobil irketi,
1993 ytllOda petrol arama ve faaliyetlerini durdurdu. Tiir-
kiye'nin Kurdistan'da yaptlgl petrol uretimi 1993 Ylhnda %11 aza-
larak 2 milyon 935 bin tonai baka bir izahIa 27 bin varil olan
gUn/uk uretim 23 bin varile dUtii.
Turlzm
Tiirk turizmi, birinci darbeyi Korfez Saval'nda aId!. Turkiye kara-
yollarlOda meydana gelen kazalarda olenler araslOda turistlerin
paYlrun artmasl, turistlere yonelik tadz saldmlan ve ben-
zeri nedenler, Turk turizmine olumsuz etkileyen faktorler oImakia
birlikte, asd ve kaha darbeyi Kurdistan'daki sava nedeniyle ah-
yor. Bunda turistik tesislere zaman zaman yapllan saldlOlar ve
uluslararasl alanda PKK'nin yiiriitrugu kampanya etkili
oluyor. Ama Avrupalt saylda insan sadece tehIikesinden de-
gil, kirH bir savaa paralanyla destek olmamak Tiirkiye'ye git-
mek istemiyor. Turk baslOl, televizyonlan ve konsolosluklann bu-
yiik paralar harcayarak yaptlklan reklam ve yaptlgl hiilyah propa-
gandalar yetmiyor. Omegin Mart 1994 aYlnda Berlin'deyaptlan
turizm fuanna Bakan Abdulkadir Ate kattldl. Bakana gore fuarda
.Turizmin degil, DEP konuulmutu."32
302
Avrupa yonetimleri insan/anOl Tiirkiye'de kendilerini bekleyen
teWikeler konusunda uyanyorlar. 1992'de Turkiye turizmde 7 mil-
yon saYl ile 5 milyar Dolar gelir beklerken, bu saytya ulaama-
dt. 1992'de turizm geliri 3.7 milyar Dolarda kaltrken, 1993'de bu
rakam daha azaldl. Bu durumu Turk baslrundan altnttlarsak:
.Yapuklan zarar nedeniyle turistik tesisler KalklOma BankaslOa
olan Odeyemiyor. 1993 ytlt itibariyle bu ekilde Tiirkiye
Kalktnma Bankasl'nlO 77 milyon Dolarhk zarara girdi."33 1993'te
"turist yerine sinek avlayan Ege'deki tesislerden 46'Sl sat1
muteri aradlgl baslOa yanslyan bu sektordeki krizin bir baka or-
negi."3't Dolaylt ve dolayslz olarak yaklalk 5 milyon kiinin tu-
rizmden gozonline ahmrsa, Turkiye'nin bu alandaki Sl-
ktnuslOlO ciddiyeti daha iyi an/alhr.
Turk devletinin askeri operasyonlan turizme darbe vuran bir di-
ger faktor. Bahar ve yaz aylannda gelenekselleen ordu operas-
yonlan ve Gliney Kiirdistan'a yapdan operasyonlar dogrudan tu-
rizme yanslmakta, Avrupa iilkelerinde aynlan rezervasyonlan
olumsuz etkilemektedir.
Turizm karaparamn en fazla yatmldlgl alan. Son yddtr
Tiirkiye'nin bir de bu yonlu mercek altlOa almmasl, Turk turizm
tesislerine ve acentalanna dogrudan yaosldl. 1995 ve 1996 ytllann-
da turistik alanlarda olav olmamasl nedeniyle Turkiye'nin turizm
gelirlerinde artl goziiliirken, 1997 ve 1998'de tekrar buyuk
ini oldu. "21 Temmuz 1998" tariWi Htlrriyet gazetesinde verilen
ve Turkiye giden Alman turistleri denek alan bir istatistige gore:
,,1998'in ilk altt aytnda bir onceki yda gore 142 bin daha az Alman
turist gitti. Ki Turkiye'ye giden Alman turistlerin yllhk miktan 2
milyon hesaplaruyor. 1998 ythnda Avusturya, Danimarka, Fin/an-
diva, ve Turkiye'ye giden turist saytslOda
% 6 ile 0/044 araslOda azalma 0Idu."35
Tiirkiye, Ocalan olaylyla birlikte yeni bir turizm oku yaadl.
Ocalan gerginliginin balamaslyla birlikte, Tiirkiye'de bagosteren
intihar eylernleri ve Ocalan'lO Turkiye'ye sonra
Turk devletinin sergiledigi son derece oven tutum, olumsuz etki-
sini en ve en dogru ekilde-turizm sektorii iizerinde gosterdi.
Ocalan'l elleri ve gozleri baglt halde Turk bayragl oniinde goriin-
ruleyen ve bu goriintiileri, giiciiniin gostergesi olarak dunyaya ya-
ytnlayan Tiirk devleti, bUyiik tepki alnuu. Tiirkiye adlOa Avrupa
303
1"
iilkelerinde turizm yapanlann feryach, turizmi bataga
ri.iklenmekten kurtaramadl. Bu konuda ytp Turizm tcra KUNkI'
Dyesi Ceylan bas1l1a u bulundu; "son
ayda yalO1zca 5 ytldlZh otellerde 125 bin geceleme iptal
Tiirkiye'nin bu iptallerden kayblmn 50 milyon dolar oldugunufl\
tahmin ediyorum. PKK'nin Tiirkiye'yi sava alam ilan etmesi, MaVl'\l
<;:ar1 yang101 sonraslOdaki Valilik ve tpleri Bakanbgl'nm uyat'l'ij
demel;lerinin ch basmda yankl uyanchrmasl iptallere neden
du."36 Avrupa iilkelerinden yaptlan resepsiyonlann yansl iptall/:
edildi. Buna gore Tiirkiye'nin 1999 ytl1l1daki turizm kaybl 7-8 mi'"
yar Dolar aras1l1da.
Tiirk devleti sava1 esnetmemekte ve ban olumlui
cevap vermemektedir. Ocalan'm tutuklanamasl ve PKK'nin silahltl
miicadeleye son vererek siyasal-demokratik mucadeleyi esas al-
maSl nedeniyle Tiirkiye turizm tesisleri iizerindeki PKK tehditinilt
kalkffi1 oldugu soylenebilir. Bundan sonra Tiirk devletinin soru-
nu ve demokratikleme ipn adtm atmasl beklenirken, us-
telik bu sadece Kiirt halkmm degil uluslararasl alanda da devletler
dahil geni kesirnlerin beklentisiyken, Tiirk devletinin Kiirt soru-
nundaki inkara ve anti-demokratik politikaSlnt siirdiirmesi, turiz-
mini Kiirt sorununa daha da endeksli duruma getirmektedir.
siyasal yaptya etkilerl
Tiirkiye'de siyaset savaa endekslenmi ve bunun sonucu olarak
siyaset tekletirmitir. <;:ok saytda siyasal parti olmasma ragmen
gerl;ekte Tiirkiye'de tek bir siyaset vardtr: Devlet siyaseti, tek bir
parti vardtr: Ordu partisi.
Kiirdistan'da sava balamadan once Tiirk burjuvazisi
kamplaffi1, ti.imii ayru s1l11f temeline dayansalar da aralanndaki
yapay aynmlarla politika yaplyorlarch. Sosyal demokrat olmamasl-
na ragmen oyle dini suistimal ederek dind oldugunu
one siiren, milliyetpligi vardtran ve buna ragmen Irkp 01-
madtgml one siiren partiler, halkl pOlitik oyunlarma alet ediyorlar-
ch. 1970'lerde siyasi parti temsilcileri, ip tulumu giyerek oy top-
larlardl, imdi ise orduyu overek ve asker elbisesi giyerek'oy top-
luyorlar. Sirnak ylktbrken, Lice topa tutulurken ses
304
kontrgerilla konusunda araurma yapmaktan korkanj "konuursak
bizim de sonumuz oyle olur" diyen; soyledigi sozU askerler oksii-
ri.ince geri alan; yazar ve bilirn adarnlannm cezaevlerine doldurul-
masma ve ikenced polislerin meclisi basmasma ses pkannayan;
oolardan da atak davranarak DEP'lUere saldmp saat
dokunulmazhklanru kaldlran, HEP ve DEP'i kapatarak, asker siin-
giisu alunda gitmeyi siyasi ahlaklanna slgdtran, boyle ha-
reket etmekleiki halkm sorunlanru demokratik yontemlerle
bilmesinin ftrsat ve elleriyle bombalayan siyasi partUerin
pozitif bir ilevlerinin olabileceginden sozedilebilir mi? Turk siyasi
partileri savaa, silahlanmaya, anti-demokratik yasalara, rantpbga,
devlet kurumlanrun yozlamaslOa, koy ytktml
anna
, kontrgerilla d-
nayetlerine kar1 basm demokrasi-
den, Kiirt sorununun yana olmadtklan ve bunlar
savalm vermeyi aSll ugralan yapmachklan ipn sorun bugiin-
ki.i diizeye geldi.
Tiirk siyasi partilerinin Kiirdistan'daki varbgl orduya dayanmak-
tadtr. <;:ogu ildeki parti orgiitlerini askeri komutanlar ve valiler
yoolendirmektedir. Parti orgiitleri, koy koruculan ve kontrgerilla
eflerinin denetimindedir ve onlar milletvekili yaptlmaktadtr.
RP'nin (1998'den itibaren Fazilet PaTtist) Kurdistan'daki temel bir
dayanagl Hizbullab isimli kontrgerilla orgiitiidiir. MHP, )tTEM,
ozel tim ve tetikp eliyle orgutlenmektedir.
Ancak siyasi partiler toplumsal sorunlan ipndir. Eger si-
yasi partiler ilevsel kurumlar durumuna gelmeyi ilke edinirlerse,
kukusuz sorunlan Tiirk siyasi partileri, araunnarun
yerinde dikkat gibi sorunlan ve top-
lumda otorite olabilme guciinu yakaladtlar. Kurt halk miicadelesi
oolara bu olanagl verdi. AIDa onlar sadece ordunun zorlamaslyla
degil, onun kadar kendi ideoloji ve politikalan geregi bu ansl
kendi elleriyle dinamitlediler. Siyasi partilerin bu tutumu tarihsel
etmeolere dayaruyorsa da aabilirlerdi; ama amak ipn
ba sarfeunediler. Bu nedenle kaoll savatan oolar da en az ordu
kadar sorumludur.
Partilerin durumu, Tiirkiye siyaset-devlet ya da siyasi-ordu i\iki-
sinin Kiirt ulusal direnii sadece gori.inti.iyii ytktt, ger-
ortaya Bunun orneklerini vennek kitaplan doldurur.
Eminim ki giin giin bu ornekler yaztlacak, ki yazmak hem Kiirt
305
I'
hem de Turk aydmlan bir gorev, ve her bir amek, Turk Siyast::!
P
artilerinin tarihine kara birer leke olarak kaztlacakttr. 1:
'j
CUmhurbakaru SUleyman Demirel kanll savata adeta orkestTa, I;;:
efligi yapmaktadlr. Kanll ayglt nerede patlak verse Demirel oraya'l
yetimektedir. Demirel'in cinayetlerden ve gizli planlardan haber... !
dar ileri siirmek bUyiik safllk olur. Demirel, Kurt gaze.';,
tedler aldiiriilurken, "bunlar gazeteci miUtan" diyebilen bir )'
devlet adamtdlr. Demirel, ozel cinayet biriminin ku-
ruluunu onaylayan MGK'na bakanltk yapan kiidir.
37
Demirel,
DEP'1i milIetvekilJerini kontrgerillaya hedef gosteren politikacldlr.
Turk ordusunun 1995 bahannda Guney Kurdistan'l igalini, tUm
uygar dunyanm tepkilerine "ordu orada kahadtr" diyerek
igali savunan ve ozendiren kiidir. Tiirkiye'nin Avrupa Giimriik
girmesi art koulan Anti-Teror Yasasmm 8'nd mad-
desindeki degiiklige karl ve insanlann diiuncelerin_
den dolayt cezaevine sokulmasml sa"unan kii olmasma
Demirel, halen Turkiye'de "demokratik rejimin simgesi!" olarak
gosterilebiliniyor,
DYP Genel Bakam, 1993-1995 doneminde Babakanhk, RP-
DYP hiikumetinde DIileri Bakanllgl ve Babakan Yardtmclhgl
yapan Tansu politik kariyerini kanh saval hararetle destek-
leyerek ve ordunun bir memuru gibi edindi. bir
bUrjuva kadtmdlr, ABD'de egitim gormiitiir, zengindir. Ordu-
nun emrine girdikten sonra daha da zenginleti. 22 Ekim 1993 ta-
rihinde Lice TUrk bombalanyla yerle bir edilirken, iI-
gitmek istemi ancak, ordu izin vermemitij hem de
babakan olmasma ragmen. Lice'de blrakalun hayatlru kaybeden
onlarca yetikini, olen ve daha konuma ve yiiriime varma-
dan kor yaamaya mahkum Yard!. Kendisi iki
annnesi olan 28 Ocak 1994 tarihinde Turk sava
nm Giiney Kiirdistan'm Zele bOlgesine saldlTlsmdan,
olarak haberi bile olmadtgl halde, bombalamaYI Turk SilaWl Kuv-
vetlen gibi zaferi eklinde degerlendirdi. Halbuki "zajerl" olarak
niteledigi bebegin bombalarla edilmesiydi.
emriyle Ozgur Olke gazetesi binasl bombalandl, Ersin Aydtn isimJi
gazeteci hayatlnl kaybetti. 30 Kaslm 1994 tarihli ve 02438 nolu
Babakan Tansu Bakanhgl, Dlileri Bakanhgl,
MGK Genel Sekreterligi, Babakanhk Askeri Danlmanltgl ve Ba-
306
bakanhk Basm Yaytn Enformasyon Genel Miidiirlugii'ne gonderi-
len gizli talimatlnda, "Bata Ozgur Olke olmak iizere boliicii ve yl-
kla orgtitlere destek veren organlann susturulmasl etkin yon-
temlerin derhal tespit edilmesi ve siiratle yiiriirliige konmasl" em-
rediliyordu. Talimat tarihinden giin sonra gazete binasl bomba-
land!.38 Susurluk olayl sonraSl gelimeler, bu olayda ve
Agar'm rolunii ve emir veren kiiler oldugunu kesin olarak ortaya
pkardl. Patlamarun oldugu donemde tstanbul Emniyet Amiri Nec-
det Menzir idi. Patlamadan sonra "Menzir, Mehmet Agar'a telefon
edip, 'benim sornm/u/uk a/ammda adam/anm kul/anma' demi,
buna gore Ozgur Gundem'i Mehmet Agar'm adamlan bombala-
mttl. "39 Babakanhgl doneminde ve onun talimatlanyla
Emniyet Genel Miidiirii olan Mehmet Agar ve Korkut
Eken'e bagh birimin Kurt iadamlanna yonelik oldurme olaylanm
Slf olmaktan pktl.
40
Kurt iadamlanna yonelik ci-
nayetlerin oniinii talimatt imzalayan ve basma apklayan
ler, 25 Arahk 1995 genel birlikte DYP'yi ozel sava
efleriyle doldurdu, bununla devlete ve topluma yon veren ku-
rumlan ozel savaa gore orgiitlemeyi
ANAP iktidar oldugu 1983-1991 doneminde tiim oze! sava ya-
salanm pkaran partidir. ANAP, 1995 ytlmda ordu ve sermaye ip,n-
de bazl kesimlerin saval seslerine kulak vermek
istedi! Ancak ANAP'm genel olarak partilerin rejim
konumlan ve ANAP'm giriimlerindeki cesaretsizlik ve
muglakhk, bu adlmlan onledi. ANAP'm olumlu
olarak nitelenen baZl pkllan, yapllanmasl gozoniine ahrunca ha-
vada kalmaktadlr. ANAP kurmaylannm MHP'lidir.
Bu vesileyle Unu da vurgulamak gerekir: Tiirkiye'de devlet, Kiirt
sorununda adlm atsa bile bunun kendi denetiminde olmaslm art
kouyor. Blrakahm PKK'yi, Kurt kesimlere, korucu efleri-
ne ve Tiirk siyasi partileri 'Kurt/erine' bile ans tammtyor.
CHP (onceki ismiyle SHP), 1991-1995 doneminde DYP'nin ikti-
dar ortaglydt. Kanll pratik ve oze! bask! yasalanndan sorumludur.
Erdal tnonii'den sonraki SHP Bakam olan ve hukiimette Baba-
kan Yardlmasl olan Murat Karayalpn, avukat Faik Candan'tn An-
kara Emniyet Amirligi'nde gozaltmdayken (Arahk 1993), Ankara
dtma gotiiriiltip kuruna diziImesini bilip,buna ragmen Baba-
kan Yardtmclsl olarak kalmayl insanllk, parlamenterlik ve demok-
307
)
rasi onuruna Stgdtrabilen Turk politikactstdtr. Me.
Agar'a baglt ozel birimin kurulmasma onay veren ve onlarca
yetin onunu MGK toplanttsmda da bUlunuyordU.
41
CHP'I
Karayalpn'dan sonraki lideri Deniz Baykal, onlarca cinayete.
devlet koy ile ehir bombalamasma bizzat ahit old
SHP, DEP'li milletvekiIlerinin dokunulmazltgt kaldtrtltrken co...!
uyesini mecIise yollamayarak uygulamaya dolaylt destek
Deniz Baykal'm bakanltgmda CHP, ordunun Meclis ve
Id 'Ozdisu dummuna geldi. l!mekfilere yakm populist POlitikasuul
terkeden ve Kurt sorununda oven, Oportiinist bir politika gUdCO;i
CHP, Turkiye ve Kurt halkt tarafmdan cezalandtnldr,,'
1995 sepmlerinde %10 barajmt Zor bela aabilirken, 1999 sepmle-:
rinde %8.5 oyu He Turkiye CumhUriyeti'nin tarihinde ilk defa par-
lamentoya giremedi.
Demokratik Sol Partt (DSP) Genel Bakant Bulent Ecevit, KUrt !
halkma karl en azgm dumanllgl kOriikleyen politikaCllann ba- 'II
mda gelmektedir. Ecevit, Kurt ulusal davasma dUydugu kinden
dolayt lrak diktat6rii Saddam Huseyin'i bile desteklemekten
kinmemektedir. Ecevit, Turk ordusuna Guney Kurdistan'l igalini
alenen onermektedir. Politik sahneden silinme noktasma gelen
Ecevit'i tekrar yiikselten en onemli etmen Kurt dumanltgldtr.
Kendine Sol" diyen DSP, boylece Turk usulu bir rur sol
maskeli lrkphgm ifadesi haline gelmitir. Ordu taeronlugu olan
ECevit'in bu politikaSt Genelkurmayltk tarafmdan tevik edilmi ve
onu DSP, 30 Haziran 1997-25 Kaslm 1998 tarihleri ara-
smda ANAP ve DTP ile koalisyon hiikiimeti kurdu. 11 Ocak-28
Mayts 1999 tarihleri arasmda aztnllk hukumet kuran DSP, kendi
iktidar doneminde Oealan'm Turkiye'ye kapnlmasmm Turk hal-
kmda yarattlgl oven histeriden en fazla yararlanan pard oldu ve
Nisan 1999 birind pard olarak
RP, OsmanllClltk ve Pan-tslamist prog
ra
lJl1yla imparatorluk ha-
yali Bu prog
ra
lJl1, ordunun savap ve yaytlmacl politi-
kastyla birleiyor. Aynca dini kurumlamantn Turkiye'deki tarihi
ve biPmlenmesi, bu orgiitlenmenin rejime zaman alternatif
olmadlglnt gostermektedir. Sava ve ona elik eden baskt ve yok-
sulluk, ytgmlan bu partiye itmektedir. 1995 ytlmda Turkiye'nin en
bUyiik Ylgm pardsi haline gelen ve dinci soylemleriyle Batl dun-
yasml korkutan RP'nin Kurt politikasl digerlenyle aynldlr. Tek far-
308
kl udur: RP, dini soylemleri kullanmaktadtr. RP'nin Kurt politika..;sl
udur: "lslamiyet egemen olursa farklar ortadan kalkacak, dola}>' _
slyla sorun RP, Turk ordusunun ytktm politikaSIT\...l
ekmek yardlml, djtli telkinler ve kurum vasltaslyla
gu entegre tamamlamaktadrr. Belki bu parti
dl politikasl ipn lJir sorun, hatta Turkiye'de catlmalara bile
toplumsal Ama, Kurt politikasmda
ve gerid lJmdlT.
RP'nin kiiliginde islami muhalefet, devlet politikasl (ordu),
mokrasi ve Kurt sorunu ogeleri bir daha karl karlya geliyor.
hnda Osmanhlantl s?n .do,nemlerinden .beri bu vardl:t.
Ama her defasmda Turklye de demokrasl cephesi zaytf ve
tin golgesinde du(dugu Kurt hareketi bu potansiyelin ittU,\_
ktndan yoksun kaldl. Demokrasi dini hareket-ordu
kisinde ordunun tafaftm glbl, devlet (ordu)-Kurt
de yine devletin tataftm tuttu. Ayru ekilde dini hareket de, "Tiit'_
kiye demokrasi hat'eketi" kadar olmasa da tercihi kapmlmaz olul)_
ca devletten (orduoan) yana yapmaktadtr.
RP geliimini onemli Kurt hareketine RP
netidleri kendi slk slk bu itir<tf
ediyorlar. <;unkii, J'urt hareketlyle ugraan devlet RP'nin geliirnt_
ni gozardl etti. HJ\,OEP'in barajl aamamasl
Kurdistan'da RP'ye kaymaktadtr. 1996'da RP
parlamentosunun en gerici ve militarist partisi olan DYF ile
lisyon yaptl; resmi devlet politikasl ve demokrasi-Kurt sorunu
dbi ile kar1 karlya kaldt. lktidan kaybetmemek RP, ordu
DYF'ye taviz verdi Bu korkakhgma ragmen RP-DYF
1997 ortalannda ordunun apk mudahalesiyle bozuldu ve
balannda RP yasaldandl. Aralannda Turkiye politik dini
nin lideri olan RP Genel Bakam Necmettin Erbakan da dahil ok
mak uzere bu pattinin yonetidsi 5 yll siyaset
cezasl aldtlar.
RP'nin devatnl olarak kurulan Fazi/et Partisi (FP), 1999
rinden patti olarak pktl. Bu ordunun bu
tepkisi, dini soylemlerin kitlelerde kaybetmesi
FP'nin Kurt sorunt.lOda soylediklerinden yapmamasl
bu konuda diger partilerden farkll olmadlgl etmenleri belirleyiei
oldu.
30
9
Tiirkiye'de en tehlikeli siyasal aklm olan MHP, mecliste olsun
ya da olmasm hiikiimetlerin ortagl durumundadlr. Devletin
kurumu bu partiye teslim edilmitir. Ozel ordu ve polis orgiitiiniin
birimi, ve uyuturucu mafyasl bu partinin deneti-
mindedir. Devletin kontrgerilla birimleri MHP'li militanlarla dolu-
duro MHP militanlan resmi merasimlerde ordu birliklerinin arka-
smdan katllabilmektedir. MHP'yi bu ekilde gelitiren ozellikle
1991'Ie DYP oldu. MHP lideri Alpaslan Tiirke, oldiigii tarihe ka-
dar (Nisan 1997) Tansu akll hocasl durumundaydl.
degerlendirmede MHP geleneksel siyasal partiler gibi
goruliiyor. Evet, MHP bir partidir ama, ayru zamanda da parti de-
gildir. MHP devletin sokak orgiitlenmesi ve Tiirk ovenizminin
giiniimiizde varc:hgl noktanm politik izahldlr. Bu nedenle MHP'nin
giicii sepmlerde aldlgl oyla ollmemelidir. MHP, her durumda
kendini biitiin partiler ipnde ifade edebiliyor ya da slraladlglm
partilerden herhangi bir politik tutumuyla MHP'lileebiliyor. Fut-
bol taklnllk, sokaklarda ve asker cenazelerinde oven
histeri, kontrgerilla birimlerinde yer ahp masum Kiirtleri oldiirme,
ozel tim ve polis yerabp ylglnlara saldlrmanm adl
MHP'lilik olmutur. Bu geHmenin tiimii MHP'nin degil,
ODH'nin kurdugu orgiitlerle olmaktadlr.
Orgiitlenmesi ve silahll giiciiyle tehlikeli bir konumda
olan MHP'nin militanlan, 1997-1999 doneminde Tiirkiye'de
Kiirt olmak iizere, en az 20 kiiyi katlettiler. Ordunun, polisin ve
hiikiimetlerin verdigi destekle palazlanan MHP, kontrgerilla yon-
temleriyle ciddi bir maddi varhk ve kitle kazandl. MHP bu destek
sayesinde 1999 %18 oyu ile ikind parti durumuna
gelerek, DSP ve ANAP ile hiikiimet kurdu. Katillerin partisi olan
MHP ile Tiirkiye daha oven, daha militarist ve daha kanll bir ge-
lecege siiriiklenmitir.
Siyasal partiler, Susurluk olayl ile onemli bir demokrasi smaVlY-
la karllatllar. U}'Uturucu, cinayet ve fidye olaylanndaki
ispatll Susurluk arkasmda Mehmet Edip Sedat Bu-
cak, Unal Erkan, Dogan Giire gibilerinden sadece Agar ve Bucak
hakkmda mahkemeler ilem yapabilmektedir. Ama bu da, onlan
yargllamak ipn degil, toplumu susturmak yapllmaktadlr ve
yiiliitiilii tarzma baklhrsa bir vermesi beklenmemektedir.
Siyasi partilerin oluturdugu 1BMM Susurluk SOnlturma Komis-
yonu (Arahk 1996), bir traji-komediye doniitii, Kiirdistan'daki ci-
nayetlerden bir tekini bile giindeme getirmeye cesaret edemedi,
izleri iiste dayarunca, MGK'den gelen emirle Komisyon,
amalanm durdurdu ve tiim partiler, bu emre itaat ettiler. Netice-
de kamuoyunun duyarhhk ve destegine ragmen, TBMM ayagma
gelen tarihi anSI kaprdl.
Tiirk siyasal sisteminin bu pkmazl, Kiirt halk karlsm-
daki inkara konumdan kaynaklanmaktadJr. Yalan, inkar ve baskl-
ya dayah Kemalist politikarun vardlgl zorunlu nokta budur. Ara-
tlrmamn yerinde dikkat gibi siyasi partiler, bu
noktaya varmaYI onleyebilirlerdi, ama onlar kendilerini
mek kendilerini adeta yantl1ar. Siyasi partiler
otoritesizlikleri ve sorumsuzluklanyla sorunun kititlenmesinin en
biiyiik nedenlerinden biri oldular.
toplumsal yaptya etklleri
Sava giderleri yoksul halka bindirilir; askerlik yapanlar, olenler,
sakat kalanlar, halkm olurken, general ve pOliti-
kacllann bir elleri balda, diger elleri yagda yalyor. Sa-
vata hayanru kaybeden Tiirk saYlsl on bini a-
n. Binlerce sakat var. Olii ve sakatlanyla savam kurbanlan, Tiirk
toplumunun biiyiik bir draml. Sakat ve ruhsal bunahm ipndeki
askerler Ankara'daki Gil/bane Askeri Ttp Akademisi (GATA)
biinyesinde kurulan rehabilitasyon merkezi, bu dramm sadece bir
gostergesi.
42
Savatan donen kii de toplumla uyum saglayamlyor ve
eylemlerine katlhyor. "Kilrdistan Sendromu 'hdan bahset-
mek gerekir. Devlet, maa, madalya, gosterili cenaze torenleri,
kahramanhk ve ehitlik nutuklanyla ailelerin acllanm gidermek is-
tiyor. Asker saylsmdaki biiyiik artl ve ailelerin
cuklarmm Kiirdistan'da askerlik yapmamasl ipn rUvetle sakat ra-
poru almalan gibi yollara bavurmasl gozoniine ahnmca, madalya
ve nutuklann acllan dindirgemeye yetmedigi goriilmektedir.
Toplumla uyum saglayamayanlar sadece askerler degil; Kiirdis-
tan'da gorev yiiriiten polisler, ozel timler ve ozel birimlerde yera-
Ian ordu subaylan, Tiirkiye'ye dondiikten sonra, "ayncahklanm"
310
311
surdunnek istiyorlar. Ayncahk dedim: <;:unkii, bunlar Kurdistan'da
gorev yiiriitl1rken istedikleri gibi hareket ediyor, sorguluyor, i- '
kence yaplyor, oldurl1yor, riivet, ve uyuturucudan
bUyiik vurgun vuruyorlar. Tiirkiye'de bu kiiler, bir anda kendile-
rini ya dltalanu goriiyor, ya da burada da ayru pratiklerini sur-
diiriiyorlar. Bu elemanlar, dnayetler ve diger kirH ilerinde kullan-
dlklan da beraberlerinde gotiiriiyorlar,
Turkiye'nin hemen hemen her ehrinde polis, ozel tim ele-
manlan, subaylar ve itiraf01ann oldugu omya pkanl-
mltIr. ANAP-DSP-DTP hiikumeti adlna gorevlendirilen
Kutlu Sava haZlrlachgl "Susurluk Raporn 'hda bu
Guneydogu'da {Kurdistan-b.n.] dogup Turkiye'ye yayl1dl"43 sozle-
riyle itiraf etmektedir.
Sorunun bir de ahlaki boyutu var ve olmasl gerekir. Sava1 Turk
devleti apsmdan hakslz bir sava goren Turk halkmdan insanlann
saYiSI de az degil. Ceset koy yakma ve ehir bom-
balamalan, Turk halkma da yanslyor. Hepsinden oteye evlerinden
kovulan milyonlarca Kiirdiin perian ama baskt ve Y1kuna ragmen
onurlu direnileri gozlerinin oniinde. Kurt halklru ezen Turk dev-
leti, onlan da eziyor ve demokratik haklanm klslthyor.
Ancak Turk devletinin Turk halktru kirlettigi ve ylglnlan tamm-
lamaya ragmen savaa alet edebildigi somut
bir realitedir. OHD'nin psikolojik sava birimleri, MHP ve diger si-
yaSi partiler, basm ve daha kurum eliyle halkl zehirHyor.
Bu propagandaya ozellikIe alet olabilmektedir.
Turk devletinin hedeflerinden biri Kurt halk Tiirki-
ye halkl emek01erini etkilemeSini onlemektir. Bu yiizden
tehlikeIi bir iki halk arasmda dumanltgl koriikIuyor. Kurt
ve Turk emekp kesimler arasmda kaynama olmamasl sendi-
kalar tutuculatmbyor. Devlet onemH oranda bu amacma ulaffi1-
tIr. Sag-liberal egilimli TUriliye Sendikalar Konfederasyonu (Turk-
I), sol egilimli Devrimci /fi Sendikalara Konfederasyonu (DISK)
ve dinci Hak-/ gibi bUyiik sendika konfederasyonu oven bir
politika guduyorlar. Devletin yonlendirmesiyle yurtsever ve de-
mokrat olan Kurt sendikacllanru tasfiye ediyorlar. 1990-
1992 arasmdaki smull bir chmda Turkiye sendika konfede-
rasyonlan Kiirdistan'daki ylklmla ilgilenmedikleri gibi, Kurdis-
tan'daki ubelerinin akibetiyle de ilgilenmemektedirler. Kurdistan
yakthp Ylkthrken, DIsK Genel Bakam Rtdvan Budak Avrupa'da
Turkiye'nin Giimriik Birligi'ne girmesi lobi faaliyeti yUriitiiyor-
duo Halbuki aym donemde PKK'nin atekes ve demokratik a0hm
vardl. Atekes, ban ve demokrasi istemi Tiirkiye sendika-
cdarml ilgilendirmiyordu!
101erin pasifliginin altmda baka bir 6ge de yatmaktadlr: Tiirki-
ye'ye .milyonlarca Kurt siiriilmutI1r. Bunlar evsiz, isiz ve gelecek-
sizdir. Turk emek01eri slrufsal olarak s6murulmelerine ve demok-
ratik haklan gaspedilmi olmasma ragmen, Kiirtleri g6rup "AI-
lah'a ukUr" diyorlar. Bu onlara aristokrat bir davraru veriyor.
Ama pasifliklerinin ve oven politikaya alet olmalannm astl nede-
ni bu degildir. Turk sendikalan aldatlyor. Sava giderleri-
nin ktsllmasl i0n ses 0karmayan sendikalar, laiklik slogaru ardma
gizlenerek b61uyor ve ordunun peine taklyorlar. Susurluk
olayl bile sendikalan uyandlrmaya yetmedi. "Temiz toplum"
kampanya yozlamanm ve kaynagl olan Kurdis-
tan'daki hakslz savala ilikilendirilmedi. Sendika efleri, duyarh
ve sokaklara d6kiilmeye yatkm i0 kitlelerini ordunun RP'ye karl
laiklik g6sterilerine kanaHze ettiler ve Genelkunnaym yeni komp-
lolanrun yedegi haline getirdiler. bizzat y6neticileri eliyle
kendi dumanlannm yedekligine koulmalan gibi bir
belki de ancak Tiirkiye'de rastlanabilecek bir Bu sendika
konfederasyonlan OHD'nin denetiminde oldugunu g6stermekte-
dir. Yani sendikalann atdhgl sadece basktlarla izah edilemez. Sen-
dikalar, ideoloji ve politikalan geregi oven bir politika giitmekte-
dirler. Durum sendikalann devletin provakasyonlanna rahatllkla
alet olabilecekleri tehlikeli noktasma gelip dayaruruur. Bu
iIikinin dlma pkmak isteyen Kamu Emekfileri Sendikalan Kon-
federasyonu (KESK) gibi sendikalar, basktya ugramakta, y6netid-
leri tutuklanmakta ve komplolara maruz kalmaktadtrlar.
Turk halkmm savam tahribatl konusunda duyarslz ve bununda
otesinde rahathkla saldlrgan oven histeriye kaptlabilecek noktaya
gelmesinde; politikaalar, basm, sendika gibi kitle 6rgutlerinin ya-
ruslra, kimi "demokratik!" ve "sol de rolii vardlr. <;:unku
demokratik ve sol g6revlerini yapamadlklan kitleleri
etkilemekten ve y6n1endirmekten uzaklattlar, marjinalletiler. Ka-
lan baZllan da Kurt kitlelerini degiik tarzda diizene
entegre etme yiiriituyorlar. Ozellikle Tiirkiye'nin biiyiik
312
313
ehirlerinde Kurtlerden oluan gecekondu semtierinde Turkiye sol
pratigi budur.
Halbuki Kurt ulusal mucadelesi, Turkiye sol orgut-,
lenme, direnme ve ittifak yolunu 1984 eylemleri ciddi bir
1990 halk eylemi sured gorevi dayaUCI bir aama 01-
duo Vine de degerlendirilemedi. HEP ve DEP deneyine eger omuz
verilseydi, bu partiler Kurt ve Turk aydmlan ve YI-
gmsal partisine donuebiIirdi. Bir aydm dlmda
korktular, ovenizmin esiri oldular, toplumsal sorumlulukla-
nna sahip pkmadl1ar, Kurt halkmm acllanna gozlerini kapadlIar.
Bu durumdan yararlanan devlet daha rahat saldlrdl, lIEP, DEP ve
HADEP, Kurt partisi olarak daha rahat damgalacL. tsmail
Akm Birdal, Haluk Gerger, Fikret Bakaya, Eber Yagmurdereli,
Raglp Duran gibi, direnen bir Turk aydlIu da cezaevlerine
konuldular.
Peki aydm neydi? Ucunda olum olsa bile bir aydmm tutumunun
ne olmasl gerektigini unlu fizik alimi Einstein'in ABD'de Mc.
Carthycilik doneminde kuruIan Sorutunna Komisyonuna
bir Amerikah aycLn dostuna gonderdigi mektubundan aktanna ya-
parak omeklemek istiyorum: "Bu ulkenin aydmlanrun karl karl-
ya b1rakl1d1gl Sorun onemlidir. Gerid politikalar, bir dl
tehlike umaclsl yaratarak butiin Ulke aydmlanru zan altmda blrak-
oulardtr. ogretim ozgiirlUgiinii ktsltIamaya ve iIerine gel-
meyen her kiiyi iinden atmaya Bu duruma
karl ne yaplIabilir? soylemek gerekirse, Gandi bir
karl kOyutan, yani oniarla ibirligi yapmaYl reddetmekten yana-
ytm. Soruturma Komitelerinden herhangi birine aydm
sorguyu reddetmelidir. TutukIanmayt, mesieginden oimayl, maddi
iflasl, klsa donem gaze aimalt, boylece Ulkenin kUItiirei ytkl-
ourun oniine Yeteri kadar aydm bu direnii
tirebiIirse baanya uIalr. Aksi halde bu Ulkenin aydmlan kOlelik-
ten baka bir eye Iaylk degiI."
Tiirkiye'deki durum daha vahimdir. Binierce insan oidurii-
liiyor, demokratik hakiann tiimii rafa kaldmIou, topiumun tiim
kaynaklan savaa gidiyor, topium kontrgerillarun tehditi alunda ve
iki toplum arasmdaki aphyor. Bu durumda slOld1
saytdaki aydm cLmda, hangi Tiirk aycLm onurumu koruyorum
diyebilir? Bu kadar korkan ve bu denli oven davranan bir Ulke-
nin aydml lrkp ve katliam degerlendinnesi uy-
gundur.
Kurt toplumunda demokrat ve entemasyonalist duygular daha
etkin ve egemenken, buna karlhk Turkiye toplumunda htzla bir
deger yozIamasl, tutuOlluga siiriiklenme ve 1rkp-kanh bir savaa
alet olma one pkmlttr. Tiirkiye'de Kiirtlere kar1 gelien
olaylan, oven gosteriler ve devletin resmi politikasmm giinlUk
yans1malan gibi iddiaoun binlerce omegi var. Bunlan s1ralamak
yerine Tiirkierin yaptig1 bir kamuoyu yoklamasmm ak-
tarrnayt daha gordum. Prof. Kemal Gormez'in POLAR (an-
ket firrnas1) HADEP yapttgl anketin "HADEP
uyeleri/yandalan arasmda kendini veya 'dindar' goren
kimse yok. Buna kar1hk kendini 'sosyalist' kimlikle taOlmlayanIa-
nn oram %50, 'demokrat' olarak niteleyenlerin oram da %50. "44
TUrk siyasal partileri durum tam tersidir.
partilerin ana g1das1cLr. Hatta devletin "engeli!" olmasa, IrklararaSI
yana olan buyiik bir potansiyeIin mevOlt oldugunu
vurgularsam, bunun Turk halkma guvensizlik anlaouna gelmeme-
si gerekir. Bu, Turkiye toplumunun tehlikeIi bir noktaya var-
dtgml gosteriyor. Halklann tarihinde halklann egemenlerin yon-
lendirrnesiyle vahi esiri oidugu anIann oldugu-
nun omekleri boldur.
Ancak olumsuz ogelere ragmen eger degerlendiriIirse, mevcut
durumun olumlu ogeleri de oluturdugu gOriilebilir. Kurt top-
Iumu, Turkiye siyasal ve toplumsal ortamma hiimanizmi, demok-
ratizmi ve haklan direnmeyi talouttr ve halen talmaktadlr.
Adeta eyi oimayan Kurt halk1, 15 yllhk ytktm savamdan
ytlmaou ve halen direniyorsa; Turk halkl da pekala bunu yapabi-
lir. <;:unku Kurt halkl, slf1rdan bile balanarak direnilebilecegini
gostermitir, gosterrnekle de kalmaou devleti zaytflatm1-
ur. Hem Kurdistan'daki direni hem de Turkiye'ye akan milyon-
larca insan, TUrkiye halkl bUyiik bir potansiyel, bU}iik bir itti-
fak giicudiir. Eger bu ogeler olumlu degrlendirilirse, iki halktn oz-
gur gelecegi beraber orgiitlenebilir. Ki Turkiye'de, eger
degerlendirilirse devletin gerid poIitikalanOln kar1sma pkanlabi-
lecek onemli demografik, toplumsal, halksal ve kUltiirel (dinse})
potansiyeller var. Goriildu ki eger amm attlmaya cesaret edilirse
ban ozIemi dini ve bUyiik iadamlanru bile etkilemekte-
315
314
_
d1r. fRer tUm bunlar, (jzellikle Ocalan olayl He birlikte Kiirdis-
tan'dan yiikselen ban ve kardelik sesleriyle birletirilebilir ve
uluslararasl alanda da iki halktn birlikte demokraSiyi ina etme is-
temlerine gosterilen ilgi degerlendirilirse devlet geriletilebilir. Bu
pekala miimkiindiir ki, baka yolu da yoktur. Tabii tarihin yanugl-
Ian alhrsa, tarihten ders Aychnlara, basma, politikaal
ra, sol politik ve nihayet ban ve kardelikten yana olan
a
her Turk insanma duen gorevler varcbr. Aksi durumda, Turk dev-
leti iki toplumu da geri donulmez bir akmtlya siiriikleyecek, gidi-
in de ne Tiirk, ne de Kurt toplumunun yaran olacaktlr.
316
8
Atthmm boyutu
PKK'nin uluslararasl alanda KUrt poUtikasmda
yaratttAt
PKK'nin sHaWl eylemlere baladlgl 15 Agustos 1984 tarihine kadar
uluslararasl alanda Kuzey Kurdistan sorunu pek bilinmiyordu.
Kiirt sorunu denince Guney Kiirdistan, Kurt orgiitieri denince
POK ve YNK akla geliyordu. Tiirkiye'ye karl uluslararasl alanda
dogan tepki sadece askeri darbelerden dolaylydt. Tiirkiye'nin 50-
runu demokrasi sorunu olarak goriiliiyor, ama Kiirt sorunu
konmuyor, ya da demokrasinin Kurt sorununun bagh I
endeksli oldugu goriilmuyor, g6riilmek istenmiyordu. 12 EylUl
1980 askeri darbesinin yaratugl tepkilere ragmen askeri rejimle
ekonomik olarak uzlaan devletIer, eletirilerini geri
Oemokratik tepkHeri ise 0 donem henuz nisbi bir
luk i0nde olan ve PKK'yle olan Turk ve Kurt sol 6r-
gutierinden yanaydl. Oiinya siyasi olarak henuz iki kutuplu, ve
Ortadogtl'da ABO He muttefikIerinin balnt aglrtan saylda di-
reni oldugundan, TUrk devletinin rolii onemliydi ve bu yiizden
istedigi gibi lmankltklar yapabiliyordu.
PKK, uluslararasl alanda belki de ulusal kurtulu hareketi-
nin beceremedigi uzun bir maratona ve soylenebilir
ki, Eger .Irnrah batagl" olmasaydt, PKK buyiik bir baan noktasl-
na gelmiti. Bunu verilere dayandtnrsak: Italya, Ispanya,
Finlandiya ve Yunanistan'da ERNK'nin resrni temsiIdlikleri kurul-
mutur. Almanya, Ingiltere, Fransa, Hollanda, Oanimarka,
Bulgaristan, Finlandiya, Avusturya, Avusturalya,
ABO, Kanada, Klbns ve Rusya'da Kiirdistan Komite, Kiirdistan
Oayantma Kornitesi ya da Kurdistan Informasyon Biirolan adl al-
tmda Kiirt halkmm politik temsil kurumlan kurulmutur. ERNK,
\
317
cografik olarak bOtOn kltalarda temsiIini saglamltlr. HukOmetier
ve siyasi partiIer, adl ne olursa olsun, bu kurumIan KOrt halkmm
politik temsilcilikieri kabul etmekte ve bu temelde ilikiye
mektedir. KOrtierin politik temsil kurumlan sadece bu kadar de-
gildir. Yalruz Almanya'da kiilttir, sosyal dayamma ve uzmanhk
alanlanna mahsus 40'10 usttinde dernek ve kurum vardlr.
PKK ve ERNK'nin programIannda uluslararaSI dayarumaya bu-
yiik rol atfediliyor, halklararasl dayanlma bUyiik onemde goriilu-
yor, bu ilikide devletlerin himayesinden ziyade, tarafslz kurum-
lar, humanist ve demokrat-devrimd dayammasl temeI
ahruyor. Bu nokta Kurt halktrun uluslararasl diplomaside temsili
onemIidir ve belki de PKK'nin uluslararasl alanda
Kurt halklru temsilde yaratttklan en buyiik degiikIikIerden biri
budur. onceleri ABD, Almanya, lngiltere 'Ie Fransa'nm hi-
mayesi olmadan bir ey yaptlamayacagma inaruhyordu ve kapi
eiklerinde yalvararak poIitika yapma anlaytl egemendi. 6zg0ce
ve kitle guctine giiven yoktu. Buna gosterilen yukanda
tarumIamaya Kiirdistan stattikosu ve biiyiik devletierin
bu stattikodaki yerleriydi. PKK bu politikayl reddetti. Avrupa, son
16 yddlr KiirtIerin miting, yiiriiyii, grevi, protesto, igal ve
imza toplama eylemi, biIgilendirme toplantlsl, afi, biIdiri, broiir
dagltmadan kendini yakma eylemIerine kadar, tehditten yd-
mayan direniine ahit oldu. Kurt halklrun son ytllarda uluslararasl
alanda vardlgl gelimeden bahsedilirse; en onemli gelime budur.
Bu gelimeyi yaratan elit aydtnlar ve 0 "mehur" politikalan degil;
aksine Kiirt kadlnlan, ve namuslu aydmlandlr.
Baka sozctiklerle ifade edersem: Kiirt halkl, her halk gibi meru
haklanrun oldugunun bilincine vafffil 'Ie bunlan kimseye
meme kararhhgml ediniyordu. Gerekirse bu haklan i0n savalr,
direnir ve olurdii. Bunun diger Olkelerin yasalanna saygl ya da
sayglslzhkla alakasl yoktu, ya da Kurt kitielerinin eylemIeri ikilem
degerlendirilemez. Kiilere ve haikiara ait bazl hakiann do-
kunulmazhgl, herhangi bir devletin yasalaria olutu-
racak duruma gelirse, tercih devlet yasalanndan degil, her zaman
halkm dokunulmaz haklarmdan yana olmahdtr. Ki bu hak sadece
Kurtler degil, rum haikiar
PKK, uluslararasl alanda diger halklarm aydm, demokrat ve hu-
manist gOcu artan ve kitiesel bir nitelik ka-
I
zanan bir dayaruma hareketi yarattl. Ezilmi bir halk olarak Kurt
halklrum davasmm destek olmayl bir insanhk gorevi
olarak goren bu Avrupa iilkesinde, ozeIIikIe Batl
Avrupa Oikelerinde vardlr. HukOmetler uzerinde etki yaratarak si-
lah ambargosu karan almaya zorlamaktan, toplantl, imza ve bagl
kampanyalan, KOrdistan'a gozlem gezileri, turizm boykotu
kampanyalar ve uluslararasl konferanslar toplamaya kadar olduk-
etkin eahmalar ieinde bulunan dayarumacl eevreler, bilim
adanu, hu
kuk
0l, doktor, din adanu, sendikacl, yazar, insan hakla-
n savunucusu, gazeteci gibi etkin toplumsal kesimIerdendirler.
Okuyucu bu tek tarafh izamma bakarak "uluslararasl alanda Kurt
halktna yeterince ilgi var" fikrini verme eabasl ieinde oldugumu
sanmasm. 11k planda KOrt sorununun sUlr noktasmdan hangi aa-
maya vardtgml gostermek istiyorum.
Uluslararasl AI 6rgiitii Cai), Helsinki Gozlem Grubu, Medico In-
ternational, Uluslararasl PEN, Slrur Tammayan Gazeteciler gibi in-
san haklanyla i1giIi uluslararasl kurululann hemen hemen ttimu-
nun sue Iistelerinin bamda TUrk devleti yerahyor. Humanist
malan geregi politika yapmayan bu kurumIar, yine de her vesiley-
Ie sorunun Kurt halktrun Qzgurluk sorunu oldugunu ifade etmek-
ten geri durmuyorlar. Her uluslararasl kurum meslektalanna olan
saldmlar ve kontrgerilla dnayetierinden dolayl Turk hukiimetini
protesto ediyor. Ai, 1996 ),hnda Tiirkiye'yi insan haklan ihlaIlerin-
den dolayl Iiste bama aldl 'Ie Turk devleti aleyhine biiyiik bir
kampanya balattl. Ai'nin hazlrladtgl goriintii filmi diinyamn dort
bir yarunda televizyonlarda gosterildi. Bu nedenle Turk devleti bu
kurumIara diiman kurumIar goziiyle baktyor. Tiirk devletinin bu
kurumlann belgeleriyle insanhga blraktlgl miras, sadece vahet 'Ie
barbarhktlr.
Daha baglaytci kurumlardan Avrupa lnsan Hakian Mahkeme-
si'nin CAtHM) giindemini son ytIIarda Turk devletinin ihIaIIeri i-
gal ediyor. 1997 ytlmda TUrk devleti aleyhine AtHM'de aplan da-
va saytsl 1700'e vardl. 1998 ylhnda AtHM'nin DGM kararlanmn
hukuki apdan geeerli olmadlgma karar vermesiyle birlikte, bavu-
rularda biiyiik bir artl olmasl kapmlmazdtr. kadar 300'e
yakm dosya karar aamasma gelmi. Belki kararlar baglaylQ 01-
mayacak, ama Turk devleti aleyhine sonuelanan davalar, Yeil)urt
Davasmda oldugu gibi kitappk haline getiriIip, dunyarun dort bir
319
\\
318
yarundaki iiniversite ve kiitiiphanelerine Tiirk devletinin insanhga
"hediyesi!" olarak dagll:dmaktadlr:
15 Ocak 1989 tarihinde Cizre'nin Cinibir (Yeilyurt) koyiinde,
Binba1 Cafer Tayyar koyliilere zarla insan d1k1s1 yedir- 'I'
miti. Olay, 10 Mayls 1989'da Strasburg'taki A1HM'ne gotiiriilmii
dava, taraflann uzlamaslyla
20 Haziran 1993 tarihinde Mardin'in Derik TUrk giivenlik
tarafmdan tecaviize ugrayan Aydm isimli Kiirt kadlru-
om davasl A1HM'ne gotiiriihnii, mahkeme 25.09.1997 tarihli kara-
nnda Tiirk devletini gorerek, Tiirk hiikiimetini Ay-
dm'a 25 bin SterHn (7 milyar Tiirk Lirasl) Odemeye mahkum et-
mitir.
A1HM'nin giindeminde faili cinayetler, gozaltlnda kaYiP-
lar, kapalllan siyasi partiler, gazeteler ve diger kurumlar, tecaviiz,
ikence, koy yakma, yerleim yerlerinin bombalanmasl olaylan ve
bu olaylar slfasmda meydana gelen oliim, yaralanmalar ve mala
zarar vakalan yeralmaktadlr. Ki ,,1995 ylll sonu itibanyla DGM'lere
havale edilen faili cinayet saYlsl 13665'e varrru, bunlann
11699'u Diyarbaklr DGM'de ilem goriiyordu. Bunlardan ancak
1900 dosya ele ahrurken, 9799 dosya sonraki Yillara devredi1mi-
ti."1 Gerp bunlann tiimii, A1HM'nin kapsamml
amaktadlr. Ornegin boallllan ve yakllan 3 bin Clvann9a koy ve
mezra var. A1HM'nin bu kadar davaya bakamayacagl soylenebilir
ama, mevcut duzey bile Turk devletinin bu alanda karl karlya
oldugu slkmtllan gostermeye yetmektedir. Yine de mahkemeye
yanslyan bir saYirun sonu0an irdelendiginde Kiirt halkma
kar1 ilenen planh bir soyklfunm varhglru ve diizeyini ortaya p-
kacakttr. Ki konunun boyutu soyklnmdlr ve bunun aS11
goriime alam da Lahey Adalet Divaru ve BM olmahdlr.
Avrupa Konseyi ve Parlamentosu'nun toplantllanrun giindem
konularmdan biri de Kiirt sorunudur. DEP'in kapaulmasl ve mil-
letvekillerinin tutuklanmasl ve cinayetler, bu kurumlann tepkisini
doruga pkardl. Bu dava da A1HM'de aamasmdadlr. Bu ku-
rumlara gore, "Tiirk yonetimi sadece Kiirtlere degil, aluna imza at-
ugl Avrupa Sozlemeleri, demokratik kurum ve geleneklerine de
hakaret ediyor. Tiirkiye'nin demokrasiye sayglsl yok ve demokra-
siyi bilmiyor." Mayls 1994'te Avrupa Konseyi, bir taklm
odaklann ve belki de Turkiye'nin gizH kapllar ardlnda verdigi bu-
yiik tavizlerin karlhgmda Tiirk temsilcilerin iiyeHklerini diiiir-
mekten son anda ama olarak. Haziran 1994'te Vi-
yana'da yapdan Avrupa Guvenlik ve KonjeransJ (AGtK)
Parlamenterler Meclisi'nin Turkiye'ye gozlemci gondermesi, ABD
ve Almanya'mn miidahalesiyle onlendi. kararlanna ABD,
Almanya, Fransa ve tngiltere'nin tavrlyla "Tiirkiye'nin toprak bii-
tiinlugti" ibaresi son anda konuldu. Merkezi Londra'da bulunan
UluslararasJ Stratejik Enstitusu, "Diinyadaki Askeri
Dengeler" raporunda PKK'yi muhalif olarak nitelendirerek, Tiirki-
ye'nin "terorist" iddialanna darbe vurdu. Avrupa Parlamentosu,
1995'te Tiirkiye'den PKK'yi taraf kabul ederek, sorunun banpl
goriimelere balamaslru talep etti. Avrupa Birligi de,
1996 Yihnda "Tiirkiye'nin iiyeligi ipn Kurt sorununa iddet dl1 bir
bulunmasl ve Kiirtlere kimlik hakkl tarunmaslru"2 talep et-
ti. Demek ki bu devletler, istedikleri zaman Tiirkiye'nin toprak
biitiinliigiinii tart1abiliyorlardl. Bu durumda TUrkiye istedigi ka-
dar "toprak biitiinliigtim ve Kurt sorunu sorunum desin!" Anka-
ra'run iplerini ellerinde tutan merkezler, farkh diiiinebilecekleri-
nin sinyallerini Tiirkiye'ye veriyorlardl.
ABD Senatosu ve Batl Avrupa ulke parlamentolanmn hemen
hemen tiimiinde Kiirt sorunu goriiiilmekte ve Tiirkiye'den soru-
nun talep eden hiikiimet ve siyasi partilerin saYisl
galmaktadlf. Almanya, tngiltere, ttalya, Hollanda ve daha
iilkenin parlamentosunda ve siyasi partide Kiirt hal-
klyla dayaruma gruplan vardlr. Komiinistler, sosyalistler ve Yeil-
ler gibi toplumcu ve partiler, sorunu insan haklan sorunu
olarak degil, Kiirt halklrun kaderini tayin hakkl olarak goriiyorlar.
Sosyal-demokrat partilerin tutumlan iilkelere gore degimekle bir-
likte, Kiirt halklrun dil, kiiltiir, ozerk yonetim gibi temel haklann-
dan yana egilimleri aglr baslyor. Muhafazakarlar soruna heniiz in-
san haklan sorunu olarak bakmalanna" ragmen, "Tiirkiye'nin de-
netimindeki bir aZlnllga istedigi gibi davranma hakk1na sahip 01-
madlgl uyanSml" yapmak zorunda kahyorlar.
Hiikiimetlerin tutumu da Tiirkiye'yi rahatslz edici boyut-
larda. ve Kiirt poHtikasmdan dolaYi silah satmama-
ya karar verdiler. Finlandiya'da yonetimin Turkiye'ye verdigi baZI
kar askeri kullaruldlgl ortaya pkmca, Fin yO-
netimine karl biiyiik bir tepki dogdu. ciddiyeti tart1Il-
320 321
makla birlikte sHah saumda klSmtlya gitti, Mart 1995'te de silah
sat:1lru durdurdu. Turk devletinin en yakm Alman yo-
netimi bile 1992, 1994 ve 1995'te olmak iizere defa silah
ambargosu karan almak zorunda kaldl. Turkiye apsmdan astl ok
edici olan ABD'nin tutumu. ABD, 1994'te Tiirkiye'ye yaptlgl silah
yardtrnlannda 350 milyon Dolarhk klSmtlya gittigi gibi, yardlma
guvenlikte kullamlmama" koulunu ekledi! Bu, silahlar konu-
sunda 1960'larda Klbns olaylan nedeniyle veriIen iiItimatomdan
Sonra Turk yonetimine iIetilen en sert karar olarak nitelendirildi.
Ankara'nm Atina'yla gerginligine Kurt sorunundan dolay! yenisi
eklendi. Ankara, zaten ytllard!r Ankara Kurt
sorununun bolge ve ittifaklanna girmesinden rahatslz.
Bu rahatslzltk 0 kadar ileri ki Turk Genelkurmaymm sava strateji-
lerinden biri "tkibu01k sava plamdtr." Bununla Yunanistan, Suri-
ye ve Kurtier (PKK) kasdedilmektedir. Ocalan'm SUriye'den pka-
nlmasl, Tiirkiye ile Suriye arasmda imzalanan smlr giivenligine
iIikin anlamaya ve Yunanistan'm da Ocalan'm Turkiye'ye teslim
edilmesinde rol almasl, Kiirtlerden dolayl Ankara, Atina
likisini tamamen gidermi degil. Ankara ve Tahran, Kurt sorunu
iizerinde stratejide uyum olmalanna ragmen, taktikte bii-
yiik Tiirkiye'nin Ortadogu komulanyla Kurt
sorunundaki Guney ve Dogu Kurdistan'la smlrltydl. Bu
iki tran ve lrak egemenliginde oldugundan, Tiirkiye avan-
tajh durumdaydl. Ama imdi Tiirkiye'nin zaylf karru ortaya pkmt-
tlr. Bu durum Kurt hareketine hareket alam yaratlyor.
PKK'nin Kurt hareketine yarattlgl yeni bir hareket alanI da Rus-
ya. Tiirk devletinin Kafkasya provokasyonlan, Moskova'run Kurt
sorununa daha slcak bakmasma bir etmen oldu. Mosko-
va, bu rahatslzhglru ve elindeki Kurt kozunu Turk tarafma yanslt-
maktan da geri durmadl. Mart 1995'te MtT'in davetlisi olarak An-
kara'ya giden Rusya Federal Karl tstihbarat Sergei Stepain
ve Dl lStihbarat Servisi Bakam Yevgeni Primakov'un "Turkiye ile
PKK arasmdaki miicadeleyi de arumsattlarak" Cumhurbakam Sii-
leyman Demirel'e Turk kontrgerillaslrun Kafkasya operasyonlann-
dan duyduklan endieyi ve eIIerindeki "kozu"3 aktardlgl basma
yansldl. Rusya'da etkin politikactiardan ciddi bir Kiirt lobisi olu-
mutur. Kurdistan Surgun Parlamentosu, 1996 ylhndaki Genel
Kurul toplantllanndan biri Moskova'da toplandl, bu durum Turk
hukiimetinin protestosuna Rusya'daki Kurt nufusu ve en-
tellektiiellerinin son ytllardaki Rus politik
Kiirt hareketine ilgi gosterilmesini gerektiren onemli bir etmen
durumuna geIdL Rusya'nm Turkiye iIe olan sorunlanna, Tiirki-
ye'nin Kurt sorununa endeksli bOlge politikasma duyulan tepki de
eklendi. Donemin Turkiye D!ileri Bakam Tansu C;:iller, 1996 son-
larmda Moskova'ya yapttgl ziyarette Rus tarafma "PKK'ye destek
verilmemesi karlhgmda Rusya'nm NATO uyeligine destek" gibi,
Tiirkiye'nin boyunu aan ve politik "gUlumse-
meyle" kartlanan vaadIerde bulunmutu.
Demek ki Rusya Kurt sorunu halen bir taktik Ocalan
olaymda bu apk ortaya pktl: DUMA'mn aldlgl karara
ragmen, Rus hiikiimeti Ocalan'a iltica hakkt vermedi ve smudll
etti. Ekonomik sorunlan ve siyasal yozlama nedeniyle Rusya, bii-
yiik devlet olmanm getirdigi ahlaki ol0ilerden rahat taviz ve-
riyor. Bir yandan Turk devletinin kendi etkinlik alamna miidaha-
lelerinden ciddi endie duyarken, diger yandan ekonomik slkmu-
Ian nedeniyle Tiirkiye'ye silah satmaktan geri durmuyor. Sualadl-
glm paradoksa ragmen, Rusya'nm bolge iizerindeki etkinlik kav-
gasl goz oniinde tutuldugunda Kiirt hareketinin onemli bir hare-
ket alam daha buldugunu kabul etmek gerekir. Ama ayru zaman-
da risk dolu bir hareket alamo
Balkan devletIeri sorunlanna ragmen Tiirk devletinin iiIkele-
rindeki Tiirk aZlnllklan kuIIanarak miidahalesinden son
derece rahatslzlar ve bu iilkelerde Kurt hareketine karl onemli
bir sempati bulunmaktadtr.
Ankara'mn bolgede sadece tsrail ve Bagdat'la ilikileri slcak.
Irak'm bulundugu zor durum nedeniyle Turk devleti, Kurt
sorununda noktada Irak adma da hareket ediyor. Ancak
Ankara'nm Irak'a karl ABD planlan hareket etmesi, Bagdat
rejimi tarafmdan "not" ediliyor. Yine de imdilik Bagdat ve Anka-
ra'mn bu iliki ve her yonuyle Kiirtiere karl.
Toparlarsam: PKK, Kuzey Kiirdistan sorununu uluslararasl plat-
forma taldl, Kurt sorununu KDP'lerin tekelinde olmaktan pkardl,
ozgiice ve Ylgm giiciine dayalt Kurt politikaslru oluturdu. Ulusla-
raraSI alanda Kiirdistan adma en insiyatifli haline geldL Soru-
nu uluslararasl taktik araCI olmaktan pkaracak politika ve
bunun kurumlanm, yontemini ve miicadele oluturdu.
322
323
PKK ile birlikte Tiirkiye'nin uluslarasl ekonomik, askeri ve si'
ilikileri Kurt sorununa endekslendi. Biiyilk devletler Ortad
politikalanru olutururken, artlk Kiirt sorununu age olarak hesai
katmak durumundadlrlar, Bu durumda Tiirkiye'nin uluslara ,,'
alanda Kurt sorunundan kaynaklanan ciddi bir diploma
palilik baskl altmda oldugu, Ocalan yakalanmaslyla birlikte
rumda Turkiye lehine onernli bir degime olmasma ragmen
baskt devam etmektedir. Kurt sorunu halen direnii, ytklffi1 ve
slyla uluslararasl giindemdeki yerini korumaktadtr.
TUrk devletinin karl-diplomatlk
'il};,
I
Turk devleli, Kurdistan'daki gibi Avrupa'da da PKK ve Kurt kidei'l,
lerine karl askeri, ekonomik, siyasi, islihbarat ve eylemsel alanla-A
n kapsayan bir politika konsepti oluturdu. Bu politika ve orgiit
J
:'
lenme, MGK tarafindan oluturulmu, ozel
yarusrra konsolosluklan, dini, kiiltilrel ve ticari kururnlan kapsa-
maktadrr.
On bolurnlerde tarurnladlglffi1Z OHD (MGK)'ye bagh Toplumla
IIikiler (l1B) bu konseptte en onemli yilril-
tilyor. Bu orgutiln kadrolan, Batl Avrupa ulkelerinde faist ve din-
ci kururnlan ve bunlann istihbaran orgiitlediler. Tiirk Dli-
leri Bakanllgl, Diyanet 1leri Bakanhgl ve Turk Tarutma Vakfl ta-
rafmdan fmanse edilen UB, faaliyetini diplomatik, tieari ve kultil-
rel-sportif goriintiller alnnda yilriittilgunden ve Ban Avrupa iilke
yonetirnleri de gozyumduklanndan, yll i9nde bu-
yilk ve 0 derecede tehlikeli bir muhbir, istihbarat ve cinayet orgii-
til oluturdu.
TlB'in hazlrladlgl brourler ve bildirilerde, PKK cinayet
orgutil olarak gosterilmekte; PKK'nin uyuturueu ticareti yapngl
yapllmaktadlr. Abartlh ve yanll bilgilerle dolu bu bro-
urler, ismi olan kendisi olmayan kururnlar adma degiik dillerde
bastlmakta ve daglnlmaktadlr. Bunlan konsolosluklann hazlrladlgl
basngl benzer nitelikteki bultenler ve Tiirk basmmm gunliik pro-
pagandasl izlemektedir. Turk konsolosluklan bu bilgileri veri ka-
bul ederek, Ban Avrupa ulkelerinin giivenlik Kurtlere
karl saldtnlara ve davalar zorlamaktadlrlar. 1985'ten gu-
numuze kadar Almanya, 1ngiltere, Fransa, ve
boylesi dava olmutur.
Avrupa ulkelerinde yaymlanan giinliik Turk gazetelerinin tilmu
Turk devletinin ozel sava haberlerini yaymlamakla sorurnludur-
lar. Hurriyet, MiIliyet, TUrlziye, Zaman ve Sabab gibi gunluk gaze-
telerin psikolojik sava uzmam koe yazarlan vardlr. TlB ve
M1T'in ve psikolojik sava uzmanlan tarafindan haZlflanan haber-
ler ve diziler, bir ahlaki ve yasal denetime tabi tutulmadan bu
gazetelerde yaymlanmaktadlr. Bu nedenle bu gazetelerde PKK'nin
uyuturueu ticareti yapngma dair diziler, cinayet ileyen kontrge-
rilla birirnlerini oven yaztlar ve orduyu kampanyala-
nru slk gormek miimkiin.
Basmda psikolojik saval TlB ve M1T'in sagladtglru ve bunun
planll-orgiitlu yaplldlgml bir ornekle gostermek istiyorum. MGK-
TlB birimi tarafindan hazlrlanan 18.06.1993 tarihli "Aydmlatma Fa-
aliyetleri Uygulama Emri No: 4" isirnli Bakanllgl talimattrun
,,3-a/2'nci" maddesinde "Pimanllk Yasasl'run teroriste sagladlgl
imkanlan haber ve programlann Amerikarun Sesi, Al-
manyarun Sesi, BBC gibi yaym yapan ozel radyolarda ya-
ymlanmasmm saglanmasl" ongorilluyor ve bu gorevle "Genelkur-
may Bakanhgl, 191eri Bakanhgl, Adalet Bakanhgl, M1T Mustear-
hgl, TRT Genel Mudiirliigii, BaSlll Yaym Enformasyon Genel Mii-
diirlugil ile Anadolu Ajansl Genel Miidurlugu"4 sorurnlu klhruyor.
Konsolosluklar ve denetirnlerindeki yan orgiitler, Avrupa basm
organlanru etkileme yilriltmekte, oluturulan lobi grub-
lanyla bazl basm organlan kullarulmaktadlr. 1990'la birlikte Tiirk
devleti, Avrupa'daki Turkiyeli bir "sol" ve "demokrat" orgut
ve kitleyi de politikasmm i9ne alacak yilrilttil. Konso-
loslar, pasaport, maddi pkar saglama ve ideolojik-politik
sonueu bu etkiledi. Bu baztlan dogrudan
konsolosluklarla bag Kurt diirnanllgl yaparken, bazl
de "entemasyonalizm" gibi sloganlann ar-
kasma slgmarak Kurt ulusal hareketine taVlf aldtlar.
Turk devleti, A1HM ve benzeri kururnlarda Tiirkiye aleyhine ka-
rarlan onlemek buyilk bir yuriltmekte, yabana uz-
manlar tutmakta, biiyilk paralar harcamaktadlr. Tiim bunlar yetmi-
yorsa yonetirnlere biiyilk ekonomik ayncahklar taruyan tavizler
324
325
vererek durumu kendi lehine istemektedir.
pa iilkesi yonetimi de bu oyunlara bilerek gelmekte, TUrkiye'nin:i
Kiirt sorunundaki kullanarak (hatta bunu zaman zaman'i\
antaj nesnesi gibi kullanarak), Tilrkiye'den bilyilk tavizler almak-']
;',1
tadlflar. Bunun ahlakslzhk oldugunu soyleyecektir okuyucu. Dog- if
ruj ama, zaten silah ticaretinden elde edilen kar ahlakslzhk degil!i:
midir!
Kontrgerilla, slraladlglm kururnlar yerletirdigi ajanlanyla
eylem gruplan da oluturmutur. Bu ajanlar gerektiginde Tilrk kit-
lelerini sokaklara dokerek saldlfgan hale getirebilmektedirler.
Tilrk ajanlar sadece Kilrtlere saldlfffilyor, provakasyon ey-
lemi yaparak Kilrtlerin ilzerine atmaktadlrlar. Almanya'da 1988-
1996 arasmda meydana gelen, Tilrk iyerlerine yonelik sal-
dlOnm bOyledir. Ki OHD'nin dlarda boyle bir orgilt agl
yarattlgl ortaya 1988 yl1mda Almanya'da konsolosluk
personeli adl altmda diplomatik pasaportla faaliyeti yilrilten
saytda MtT mensubu ortaya pkanlml ve yasadll faaliyetleri ne-
deniyle smlrdll edilmilerdi.
1993 ythnda Avrupa'nm bir illkesinde Tilrk konsolosluklan
ve kontrgerillasmm yonlendirdigi fanatik Tilrklerin ovenizm hay-
klran gosterileri birbirini izledi. Aym ytl Genelkurmay Bakam
Dogan Gilre, kontrgerilla cinayetlerini Avrupa'ya talrma tehdi-
tinde bulundu ve hemen 10 Ekim 1993 tarihli Hiiniyet gazetesi,
bu tehditi Gilre'in apklamasma dayanarak "Tarihi Karar" bahgl
altlnda verdi. Bu haberle MGK toplanusmda "Suriye, han, Lilb-
nan, lrak, Fransa ve Almanya dahil illkedeki PKK yonetici-
lerinin oldilrillmesi karanrun ahndlgl" harita ve PKK yoneticileri-
nin isirnleri de verilerek, oven Tilrk kitlelerine "miljdelendi!" Tabi
haberde bunun baka bir illkenin siyasi dokunulmazhk haklanna
saldlO anlamma geldigini dair yorum yoktu.
Tehdit sozle de kalmadl, Arahk 1993'iin son gilnlerinde
ka'run bakenti Brilksel'de, arkasmda Tilrk konsolosunun oldugu-
nun ortaya pktlgl bir provakasyonla onlarca Kilrt aydlm yakl1arak
oldiirillmek istendi. jandarmasmm zamarunda mildahale-
siyle olay onlendi. 20 Mart 1994'te Klbns'ta Kilrt dostu Rum, Te-
ophilos Georgiadis oldilrilldil, Yunanistan'da orman yanglnlan p-
kanldl j Tilrk kontrgerillasmm cinayet birimlerinde yeralan "MHP
militanlanndan Haluk KlrcI, Arahk 1996 aYI Tilrk televiz-
yonlanna ormanlan kendilerinin yaktlgl apklamasmda bulundu."S
Tilrkiye dlmda Mossad tilril eylernler yapacak, Mehmet Eymiir'e
ozel bir birimin kuruldugu Haziran 1994 aymda
1996 ylh sonlannda Tilrkiye'de meydana gelen gelimeler MHP
mUitanlannm, hem kontrgerilla cinayetlerinde, hem de uyuturucu
ticaretinde kullaruldlklanru belgelere dayah olarak ortaya pkardl.
Arahk 1996'da 1BMM Komisyonu ha ifade veren MtT
Miltear Yardimcisl Mehmet Eymiir ve "ozel birim" (kontrgerilla
birimi) komutam Korkut Eken, MHP militaru Abdullah <;atll 'nm
1994 ythnda Almanya'da PKK'ye karl istihbarat orgiit-
lemek gorevlendirildigini ve daha MHP'li militamna
MtT tarafmdan gorev verildigini itiraf etti. Bu bilgiler, ANAP-DSP-
DTP hilkiimetinin gorevlendirdigi miifetti Kutlu Sava tarafmdan
hazlrlanan ve Ocak 1998'de kamuoyuna apklanan Susurluk Rapo-
rn'nda da yeralmakta, MtT'in Batl Avrupa illkelerinde yapugl ve
Ermenilere yonelik, saylda silahll saldlO ve bom-
balama eylemi slralanmaktadlr.
MtT, 2 Mart 1994 tarihinde dokunulmazhklan kaldlOlan ve tu-
tuklanmamak Tiirkiye'yi terkeden DEP milletvekillerine karl
da saldln yapmayt planladl. 7'si milletvekili olmak ilzere, 20 Clva-
nnda DEP yoneticisi, bakenti Brilksel'de DEP bilrosu
kurmu, Siirgiin Parlamentosu'nun kuruluunda yeral-
fru ve bu Avrupa'da onemli yankl yaplyordu. Bu
malar Tilrk devletini rahatslz eder ve onilne ister. tzlenen
yontem yine provokasyon ve iddettir. Bu ile Avrupa'da bulunan
Alaattin <;aklcl, Osman Nuri Van ile Tilrkiye'de bulunan Nurullah
Teyfik Agansoy isimli MtT hesabma MHP'liler gorevlendi-
rilir. Susurluk olaymdan sorna Tilrk basmma yanslyan bilgilere
gore Agansoy, MtT Operasyon Dairesi sorumlulanndan Yavuz
tarafmdan "1994 Temmuz-Agustos'unda Ankara'da bir ay bo-
yunca bomba egitimden Bombalar ve dokilmanlarla bir-
likte 11 Agustos 1994 gecesi tstanbul Atatilrk Havalam ytp sala-
nunda gorevli Ahmet isminde bir polisin yardlfruyla,klrmlzl pasa-
portIa Brilksel'e Orada kendisini Alaattin <;akici ve Osman
Nuri Van isirnli kiiler kartlar. Hedef, 12 Agustos 1994 tarihinde
saat 12.00'de basm toplantlsl yapacak DEP milletvekillerine saldlr-
maktlr. Ancak toplantl Brilksel'de degil, Hollanda'da olunca ey-
lem Agansoy, bu tarihten dort giin sorna Tilr-
\
326
327
kiye'ye doner. "7 Patlay1Cllarla yapdmasl planlanan bu saldlfl go
taciz saldmsl yaplhr. 1994 Temmuz'unda 0_.
milletvekilleri Briiksel'de Belpka Parlamento'sunun oniinde
toplantlsl ve gosteri yaparlar. Onlan bata meslektalad
destekler. Basm ve televizyonlar gosteriyi goriintiller. Aym
akarru Briiksel'in Avenue Louise 129/A adresinde bulunan
burosuna bir grup Turk Irk9s1 ta ve sopalarla saldmr. Bina
den Portekiz Elpliginin burosu olarak kullamldlgmdan, kapdari':
saglamdrr. bulanan milletvekilleri tedbir alir, polise habei:i
verirler. Neticede saldlrganlar girmeyi beceremezler, ama bii:':/,\
roya dlardan zarar verirler. Olayda ismi Nurullah:!:;
Teyfik Agansoy, dolayl 28 Agustos 1996'da"':l
",I
tstanbul'da, Osman Nuri Van da 27 Arahk 1997'de 01-!
duriildu. tki cinayetten de sorumlu goriilen Alaattin c;aklc1, 17
Agustos 1998'de Fransa'mn Nice ehrinde luks bir otelde yakalan-
dI ve halen Fransa'da tutukludur. MHP'li militanlar, Almanya ve
Hollanda'da 1996 ve 1999 ydlannda Kiirtlere kar1 cinayetler ile-
diler, yine Almanya, ve Fransa'da Kiirt kitlelerine kar1 ya-
ralamalarla biten kitlesel provakasyonlar duzenlediler. Ozellikle
Ocalan, olayt stiresinde tilm Bat1 Avrupa ulkelerinde MGK'nin ta-
limauyla konsolosluklann orgutledigi MHP'lilerin yonlendirdigi
1rk9 kitlesel gosteriler birbirini izledi.
Turk devletinin Kafkaslar, Balkanlar ve Ortadogu ulkelerinde de
bu tilr orgutleri vard1r. Ama MtT, en BaU Avrupa iilkelerinde,
ozellikle de Almanya'da orgutlenmitir. Bu rahatllgl doguran da
burada Tiirk kitlesinin fazla olmasl ve muhalif Tiirkiyeli
etkin bir varhk gosterememelerinin yams1ra, Alman yonetiminin
sagladIgl kolayhklardIr. Ama bu kolayhklara ragmen Turk devleti
baanh olamarrutlr. Avrupa'run iilkesinde Turk devlet go-
revlileri, bilhasa MHP'liler uyuturucu ile yakalanmIlardlr. 1996
yllmda Turkiye'deki kontrgerilla ile ilgili gelimeler, bunlann Av-
rupa'daki baglantllanm da ortaya pkarm1, bakan, ordu ge-
neralleri ve istihbarat elemanlannm denetimindeki birimlerin, Or-
taasya'dan Avrupa'ya kadar olan uyuturueu ticaretine yon verdik-
leri, buradan saglanan paralann Kiirdistan'daki savaa fon olarak
aktanIdlgl, Tiirk ticari irketinin uyuturucu ticareti yaptlk-
lan, bankarun da karapara akladlgl a9ga 9km1tlr (s. 240'
bkz). Bu Tiirk devletinin insan haklanm rafa kaldlran poli-
tlkasl ve uygulamalan ve bu konularda verdigi sozu yerine
getirmemesi de eklenince, Tiirk devleti uluslararasl alanda bUyiik
blr baskI altlnda kaldI.
Buraya kadar Kiirtler a9smdan vard1g1 olumlu ogeleri slralama-
ya Burada konuyla ilgili iki ogeyi daha onemli
goriiyorum. Bunlar; uluslararas1 alanda Kurt halkma kar1 ilenen
ve Kiirt sorununun bolge ittifaklan yeridir. c;iinkii,
uluslararasl alanda Kiirt halk1 ipn yapilaniardan Kurt halkIna
kar1 ileniyor.
UluslararaSl alanda Kurt halluna

Kurt sorununda aglrhklan olan ABO, tngiltere, Fransa ve Alman-
ya, bu rollerini olumlu yonde kullanrruyorlar, aksine Tiirk devleti-
ne destek vererek Kurt halkIrun daha fazla magdur olmasma yola-
bu ekilde halklar hukukunu ve insan haklanru
Bunlar Tiirkiye'nin silahlanmasmm o/o8O'ini saghyor, Turkiye'deki
%20'lik iiretime lisans vererek katlhyorlar. ABO, Turkiye'ye satllan
silahlarm %64'nu karlhyor. Bunu %20 ile Almanya; Almanya'YI
Fransa, Hollanda, tngiltere ve digerleri izliyor. Bu silahlann sade-
ce gerillara kar1 degil, sivil yerleim yerlerine kar1 da kuliaruldIgl
defalarca belgelendi. Bu belgeler uluslararasl kuruluun ra-
porlarma yans1dl ve iilkede hiikiimetler aleyhine davalar
apld1. brnegin Alman panzerleriyle ve Cizre bata olmak
uzeri Kiirt ehri bombalandI. ABO helikopterleri, F-16'lan
ve maylnlan, binlerce Kurdun oliimiine neden oldu. Kamuoyu-
nun tepkisine, sava yaanan iilkelere silah satllrun yasak 01-
masma, silahlann sivil Kiirt halkIna kar1 kullamldIgmm bilinmesi-
ne ragmen, Turkiye'ye silah ihracatI tilm hIzlyla siiriiyor.
BM yasalan halklann kaderini tayin etme hakklm ongoriiyor;
devletlere, azmhklanm koruma ve onlara kiiltilrel kimliklerini oz-
giirce gelitirme hakkImn tarunmaslru zorunlu klhyor. Eger devlet-
ler bu koullan yerine getirmez, aZInllklanna baskl yapar ve hak-
lanm gaspederse, azmhklara aynlma hakkml taruyor. Halklar hu-
kuku azmhklara ve ezilen halklara kar1 iddetf mahkum ederken,
328 329

;'
ezilen halklann basklya karl direnilerini, yani silahla karl k
yulanm meru goriiyor. Bu haklar gayet nettir. Ancak buyii
devletler, sozkonusu Kurtler oldu mu, bu haklan duymak bile is11
temiyorlar. Turk devleti, 1980'den beri Kurdistan'l askeri yasalarla:!;
ve 1987 ydmdan beri ozel karamamelerle yonetiyor. Turk devlet!1
teroriinun Zaman zaman Turkiye eletiril..i
mesine ragmen, ABO ve Almanya Turk devleti halen bir hu-',
kuk devletidir. Bu karm meru bir ulusal kurtulu hareketi olanl,
PKK "teror orgutii" nitelemesini yapmaktan geri durmuyorlar.' I)
Bu nitelemeye ragmen, zamam geldiginde "teroristleri"yle masa :il
bama oturup ban an1amalan irnzalayabiliyorlar. Bundan
rist" nitelemesinin hafife ahnmasl gerektigi aniami pkanlmasm. 'il
Aksine, niteleme bir ulusal kurtulu orgutii ve destekleyenlerini
tohmet alnnda blraklyor, aynca yeni saldmlann ve yasaklamalann
yolunu Ornegin nasl1 Turk hukumeti, Kurtlerin herhangi
bir etkinligini "arkasmda PKK oldugu" yasaklayabili-
yor ve koguturma Almanya da aym
Kurtlerin toplann, yiiriiyii, konferans, bagl toplama gibi etkinlik-
lerini yasaklayabiliyor.
Turk devleti, Kurt milletvekillerini tutuklaYlP aglr ceza-
lara Banh yonetimler, pratik bir yannffil olmayan bazl
protestolann otesine gitmediler. HEP ve OEP'in kapatl1masl ve
HADEP yoneticilerinin tutuklanmasl olaylannda da aym pasif tu-
tum almdl. Ban, ustelik Turkiye'yi odullendirdi; 1995 yl1mda Avru-
pa Gumriik Birligi'ne aldl. Bu yaparken hedefledigi
varamadl; ne RP'nin iktidara gelmesini onledi, ne OEP
milletvekilleri serbest blrakl1dl, ne de Anti-Teror Yasasl'run 8'nci
maddesi kaldlnldl. Batlrun bu Kurt politikasl, Batlh yonetimlenn
demokrasi ve insan haklan konusundaki ikiyiizluluklerini sergile-
yen bir mihenk tal durumundadlr. Bauh yonetimler ve
parlamenterinin Turkiye'nin halklar hukuku ve insan haklan ko-
nulanndaki ihlallenni gormezlikten gelmeleri karlhgmda, Turki-
ye'den riivet aldlklanru tahmin etmek zor degil.
Batlrun Kurtler konusundaki iki yiizliilugu en apk olarak Oca-
Ian olaymda ortaya pktl. Mazlum bir halkm, bir direni hareketi-
nin onden, tiim NATO iilkeleri tarafmdan jstenmeyen adam ilan
edildi. Bu devletler, Turk devletinin Kurt halklrun zor
durumuna, insan hakkl ihlallerine gozlerini kapadl1ar. Sadece on-
lar degil, Avrupa Birligi, Avrupa Parlamentosu ve ai gibi kurumlar
da bu konuda gostermediler. Ocalan, bunun sonucun-
da Turk devletine teslim edildi. Onun kimginde Kurt halkl ve
mucadelesi kurban edilmek istendi. Belki de son yanm aSlrdlr,
Batl'nm insan haklan, demokrasi ve haklar hukuku alarunda iki
yiizliilugunu ve donekligini ortaya koyan bundan daha buyiik ve
omek yoktur. Halbuki Kosova omeginde oldugu gibi, Bau
istediginde daha bir ulusal ya da aZlnllk sorununa sa-
hip pkabilmekte, onderlerini ve kutsayabilmekte,
devlet toreniyle karl1ayabilmektedir.
Turk sava Yllda defa Guney Kurdistan'da sivil
yerleirn yerlerini bombahyor ve siviller vahice olduriiluyor. Bu
bolge ABO ve muttefiklerinin sozde korumasl altmda. Bolgede
saylda uluslararasl kurumun temsilcileri var. Bunlar, rapor tu-
tuyor ve hukumetlerine veriyorlar. Yani Banh yonetimler durum-
dan tamamen haberdar. Yine ses pkarmlyorlar. Ses pkarmak bir
yana, destek de sunuyorlar. Guney Kurdistan'da ustlenen
Turk ordusuna saldm hedeflerinin belirlenmesi konusun-
da bilgi verdigi, Turk basmma bile yansldl. 1992 yl1mda
helikopterlerine Turk subaylanrun gozlemci olarak binmesi
mecburiyeti bu destegin sadece bir omegidir.
Almanya, Kaslm 1993'te PKK'yi yasakladl. Yasak, Turk devleti-
nin Kurt halklna karl yiiriittiigu savam uluslararasl alana taml-
maslydl. Yasakla birlikte Kurt halkl hem maddi, hem de manevi
apdan buyiik darbe aldl. Bu yasakla birlikte Almanya-Turkiye ti-
caret hacminde bUyiik bir artl oldu; Almanya lehine 1.8 milyar
Markhk fazlahk dogdu. Bunu, PKK yasagl karlhgmda Alman yO-
netimine verilen rUvet, masum Kurt insanlarmm kamyla elde edi-
len olarak gormek gerekir. Almanya, PKK'ye karl 1988 Yl-
hnda Turkiye'deki Pimanhk Yasasthm benzen "Kronzeuge" ya-
saSlru uygulamaya koymutu. Kurtlere karl aplan politik davalar-
da itirafp yaratllmadan durumalara balanmamaktadlr. Almanya,
Bosna-Hersek gibi yerler yardlm toplarken, her Yll Kurt halkl-
nm bagl olarak topladlgl yiizbinlerce marka el koymaktadlr. Ha-
len Almanya'da Kurt dernekleri ve diger kurumlanndan el konu-
Ian binlerce kitap tutukludur! Kitaplan hapis ve hangarlarda
yen yazarlar arasmda tsmail Yaar Kemal, Bertol Brecht
gibi yazarlar da vardlr. Almanya, iddet, koguturma, tutuklama,
330
331
,Il
\;
gasp ve smlfdll tehdit ve uygulamalanyla Kiirtlerin siyasal ..!ii,
malannm oniinde engeller yaratmaktadlr. Alman silahlanyla katl"l
dilen Kiirtlerin ve ytkllan koylerin sorumlulugu, insani 6lCiile"
vuruldugunda ortaya nastl bir uluslararasl suCUn degerlendirilmestlj.
ise sozkonusu olmamaktadtr.
Alman yonetimi, ortarrum etkileyen PKK
smlrlamak 1995 ythnda isthbarat orgiitii yoluyla PKK ile
latl. Bu anlamaya gore PKK, Almanya'da iddet eylemleri
mayacak, Alman yasalanna gore ileyenler itiraf ede-ll,.
cekti. Buna karlhk mahkemeler sadece hakkmda ilem yaptlan it
PKK'lileri yargtlayacak, bu davalarda PKK aleyhine .teror
yapllmayaeaktl. PKK yasagml kaldtrmamasma ragmen
anlama PKK ile Alman yonetimi arasmda belli bir yumuama ya-
rattt. Ama ne Alman yonetiminin Kiirtler ve PKK politi-
kaSl degiti, ne de PKK gerekli gordiigiinde muhaliflerine yo-
nelmekten vazge.
Fransa, Tiirkiye'nin Kiirt politikasma sagladlgl destek karlhgm-
da Tiirkiye'nin elektronik piyasasmda en biiyiik payt aldl, Tiirki-
ye'ye 20 Cougar sava helikopteri sattt, Tiirksat uydusunu uzaya
ftrlattt.
Almanya ve Fransa'dan geri kalmak istemeyen tngiltere, ihale
donemi yaklattgmda PKK'liyi gozalttna almayl gelenek ha-
line getirmitir. Yani emperyalist yonetimler, Kiirtlerin iradesi dl-
mda gerektiginde Kiirtleri kobay olarak kullaruyorlar.
Avrupa'run en demokratik iilkesi goriilen Hollanda, 1995 Eyliil
aytnda Rotterdam kentinde yapllmasl planlanan kiiltiirel nitelikli
Kurdistan Festivali'ne Turk devletinin tehditleri sonucu izin ver-
medi. Ama yine de Kiirtler konusunda en lhmll tutum alan iilke-
nin Hollanda oldugunu vurgulamak istiyorum. Tiim bu uygulama-
lara yonetimler ulusal gerekce gosteriyorlar. Belli bura-
da ulusal tieari endeksli.
Franslz yonetiminin uydulanndan kanal vermemesi uzerine
1995 ytlmda yayma balaml olan Kiirtlerin tek televizyon kanah
Med Tv'nin yaylru, Haziran 1996'da durduroldu. Bu eylem, Kurt
halkma hakaret ve haklanrun gasplydt,Basm ve fikir ozgiirliigiinii
sistemlerinin temeli sayan bu devletler, Kurt hallorun elinden ko-
numa hakkIru da ahyorlar. Dikkat edilirse, bunu yapan sadece
Tiirk devleti degildir; Tiirk devleti ve bir yerde Almanya'nm giri-
Ilmleriyle Fransa ve tngiltere yaplyor. Halbuki Tiirk devleti, en az
6 kanalla Avrupa'da yaytn yaplyor. Bu kanallann tiimii de
yuvasl, sava propagandasl yaplyorlar ve bunlara karl sozkonusu
devletlerin bugune kadar herhangi bir tepkisi olmadl.
Kurtlerin politik gosterdigi biiyiik toleransa
ka jandarmastrun 18 Eyliil 1996'da Med Tv'nin Denderleeuw kasa-
basmdaki stiidyolanna yapttgl baskIn daha ibret veriddir. Televiz-
yon irketinin mali ilemlerinde eksiklikler ve usulsiizliikler oldu-
Aunu ileri siiren jandarmasl, ozel timleri ve polisleriyle
baskIn yaptl. tddia ol ahmrsa, gerekli belgelere el konulur,
mahkeme karan varsa bina miihiirlenir, tutuklanrnalar yaplhrsa bi-
le dava mahkemeye intikal ettirilirdi. Ama makamlan ter-
sini yaptt. Biiyiik bir gosteri ile binayt basttlar, bulunan
herkesi tutukladtlar, insan onuroyla davramlar-
da bulundular. Tumii de gazeted ve televizyon onlarea
kii elleri ayru anda kamera ile goriintiilenerek
sorguya gotiiriildiiler. Zlfhh dogrulamayacak ekilde
ac ve elleri tutulan televizyon sabJkah ki-
i1er gibi parmak izleri ahndl, fotograflan Bu buyiik goste-
riye ragmen sorgusu bile yaptlmadan serbest blrakIldt.
Tutuklanan dort televizyon yoneticisi ise ithamlann ispatla-
namadtgl iki ay serbest blraktldllar. Basklm
ren jandarma, binlerce gotiintii kaseti, saytda bilgisayar, ariv
belgeleri, ahsi eyalan gibi, binada ne bulduysa el
koydu. Ayru saatlerde Kurdistan surgun Parlamentosu ve Kurdis-
tan Komite'nin Btiiksel'deki biirolan ve Kiirtlere ait iyeri
ve ev bastlarak, buralarda da benzer malzemelere el konuldu.
Belli ki operasyona neden gosterilen .mali usulsiizler' sadece bir
Operasyon siyasiydi ve Kiirt halkl ve ulusal kurtulu ,
mucadelesine yonelikti. Baskmdan hemen sonraki giinler
basmmm verid haber tarZl, kapsamh bir plarun oldugu-
nu gostermekteydi.
Plan basitti: yonetimi, Almanya, Fransa ve tngiltere
deneyini izlemi, Kurtleri pazarlamak istemiti. Kiirt halklntn unut-
mamaSl gereken bu saldmyt, Batth yonetimlerln
en kutsal degerleri bile nastl ra:hathkla pazarladtklanm gostermek
ve bu durum sadece Kurtleri ilgilendirmedigi istiyo-
rum:
332
333
t'
Turkiye Ernniyeti Mali Polis Mudurii Salih Gungor
la Med Tv baskmmdan ay once bir rapor hazlrlandl. Bu
porun Alman ve istihbarat kaynaklannm katktslyla
landlgma kuku yoktu. Sozkonusu raporda Med Tv
hakkmda geni bilgiler haliyle) yer ahyordu. Rapor,!:
baskm oncesi istihbaratma iletilmi ve operasyon ge",\,
yapllnut1. '1
Televizyon basklmndan onceki bir iki ay Guney Kiirdis-I
tan'da Kurt orgutleri arasmda iddetli oldu. Ardmdan'
lrak ordusu Erbil'e girdi. Bu onemli bir gelimeydi. <;:iinku,
Korfez Saval'ndan bu yana Irak, ilk defa ABD'ye karl bu denli
. diklenmi oluyordu. Oyun apku: Turkiye'nin destegiyle Irak bit
oldu-bitti durumu yaratacaku. Hesap tutmadl. ABD tepki gosterdi.
Irak'ta hedef ABD ordusunun roketli saldrrlsma maruz kal-
dl. Arkasmdan Ankara'da ABD, Tiirk devleti ve PDK yetkilileri
arasmda goriimeler baladl. Bu gOriimelerde ABD taraftm Dli-
leri Bakan Yardtmclsl, Turk taraflm Dlileri Bakam Tansu <;:iller
temsil etti. Turkiye, ABD plamna yatacaku. Ama istekleri vardl; bu
isteklerden biri de Med Tlfnin susturulmaslydl. Turk hiikiimeti ve
istihbarat kaynaklarma yakmhglyla bilinen gazeteci ve televizyon
yorumculanndan Guneri Clvaoglu, televizyon basklmndan iki giin
once Kanal D isimli Turk televizyonundaki yorumunda Med
Tlfnin susturulmasl uzerine anlamaya vanldlglm soyledi. Baskm-
dan iki giin sonra da yorumcu Mehmet Barlas, TGRT isimli baka
bir Turk televizyonunda aym sozleri soyledi. Bu yorumculann iki-
si de devlet istihbarat kaynaklanna rahat ulaan tamnml iki gaze-
ted. 25 Eyliil 1996'da, yani Med Tv burolan baslldtktanbir hafta
sonra, Turkiye'nin guney sahilinde Mersin'e bagh Mezitli
bulunan Bakanhgl Tesisleri'nde basma yanslmayan, gizli
tutulan bir toplantl yaplldt. Bakanllgl Egitim Semineri" ko-
nulu toplanuya Turkiye'nin degiik iilkelerdeki temsilcileri,
askeri ve istihbarat yetkilileri kaulmlu. AmaCln Kiirt halkma
karl verilen mucadeleyi dlla koordineli yiiriitmek tartlmak
ve ortak taktikler belirlemek" olarak belirtildigi toplanuda yeralan
Dlileri Bakanllgl Turel Ozkarol'un konuma-
smdan bir boliim oyle: "Son olarak yaptlan onemli
hmalar, aym zamanda Med Tv ile ilgili sarfedilen gayretler ve mii-
cadele devam ediyor. Mucadele onemli mesafeler kaydetmitir ve
Med Tv yakm bir zamanda yaYlmna son vermek sorunda ka-
lacaktrr."
Demek ki Med Tlfnin bama gelenler dogrudan Turk devletinin
baglantlhydl. Daha somutu: Donemin DYP'li Turkiye
Bakam Mehmet Agar, 17 Ekim 1996 tarihli Hurriyet gaze-
tesinde pkan demecinde, "Med Tlfye yonelik ay
polisinin yaptlgl operasyonun Turk polisiyle muterek bir operas-
yon saytlabilir" diyordu. Sadece Kurt ve Turk kamuoyu degil, Av-
rupa kamuoyu ve hukumetleri de artlk Mehmet Agar'm kontrge-
rilla ve uluslararasl uyuturucu ticaretiyle baglantlh oldugunu bil-
mektedir. Demek ki yonetimi bir uyuturucu tiiccan ve ci-
nayet onlarca defa yargtlanrnasl gereken bir sadistle
ortakhgl yapmltl. Agar'm apklamasl dogruyu yansluyorduj
baskmdan once bir araya gelen Turkiye Emniyet Amiri Alaattin
Yiiksel ve Jandarma Komutam Willy Deridder arasmda
anlama imzalanffi1U. Televizyon binasma yapllan baskm Slrasm-
da bir polis, bir televizyon gayet apk ve iistelik
tekrarlayarak unlan soylemitir: "Turk istihbarat uzmanlan basktn
oncesi yamrrnza gelip PKK konusunda iki hafta egitim verdiler."C")
Med Tlfye yonelik bu basktlan, Ocalan'l Turkiye'ye kapnlma-
smdan sonra lngiltere noktaladt. Nisan 1999'da lngiltere'nin lisans
irketi lCD, Med Tlfnin lisansml iptal etti. Kiirtlerin yonlu bas-
klyla yiizyUze oldugu ve ulusal direnilerinin imha edilmek
her taraftan saldlrmm yaptldlgml bir donemde Kiirtleri kendilerini
ifade eden tek tv kanahndan mahrum blrakan lngiltere'nin bu tu-
tumu, siyasi bir tercihti ve bununla lngiltere, Turk devletirlin imha
plamna destek vermi oluyordu.
Co) Bu operasyon slrasmda bilgiyasar ve bask! makinaSI, 60 disket, beige
dolu 60 klas6r, gazete ciltleri, s:ok saylda kitap ve tiimii de Kiirdistan'daki sa-
kurbanlan sivillere ait ve belgelerden ve benzeri
malzemelerime el konuldu. Bunlan geri almak is:in s:abada
Bels:ika demokratik s:evrelerinden ve ilgili basin gereken des-
g6rmedim. Hatta jandarmadan korktuklarll1l ve iirktiiklerini g6z1eml
edim
.
En radikali bile bir telefon ya da bir bildiri ile
Halbuki aym olay geri bir iilkede olsaydl, ya da bir Avrupall yazarm malzeme-
lerine el konuisaydt, neler yapmazlardl kit ;..talzemelerimi 1997 yilinm sonun-
da ancak alabildim. AIDa <;ok Disketler ve dosyalanm kay-
bilgisayanm
334
335
Uluslararas1 yasalarda soykmm oyle tammlanmaktadm
"Topluluk iiyelerini oldiirmek; ag1r bedensel ve zihinsel zarara yo-
topluluga, biitiiniiyle ya da klsmen yok olmasma yol
cak yaam koullanm kas1th olarak dayatmak, topluluk do-
gumlan engellemeye yonelik onlemler almak; topluluga bagh
cuklan baka bir topluluk yaamaya zorIamak soykmm su-
pldur. Soykmm zaman amuruna ugramaz. Soyklnma
lik temp, tahrik, teebbiis ve ibirligi de cezaY1 gerektirir. SOyk1-
nm ileyenler ister anayasaya gore sorumlu devlet yonetidsi,
ister kamu gorevlileri, ya da ozel kiiler olsun cezalandmhr." Bu
tarurn1 Tiirk devletinin 3 bin kadar koy yakmas1, 30 ehir ve kasa-
ba bombalamas1, koyliilere yonelik toplu cinayetler, binlerce
kontrgerilla dnayeti, 6OO'ii aan kaYlplar, yakla1k 4 rnilyon kii-
nin gocettirilmesi ve dahil toplumun tiimiine zorIa daya-
ulan asirnilasyon eylerniyle klyaslayahm: Bunlardan hangisi SOyk1-
nm deaildir? Bu tiimii planl1 ve yapl1makta-
dlr. Bu konuda onlarca beIge ve ahit mevcuttur. Sorumlulan bel-
lidir.
On boliimde Siileyman Dernirel, Tansu C;:i1ler, Mehmet Agar,
Dnal Erkan, Hayri Kozakpoglu, Dogan Giire ve daha
katliamlarda sorumluluklan bulundugunu somut omekleriyle gos-
termeye Bunlann yonettigi MGK toplanusmda ,,6zel Bi-
rim" olarak adlandlnlan dnayet org4tiiniin kuruldugunu ve bu-
nun Kiirt iadamlan bata olmak iizere yiizlerce Kiirdiin oliimiin-
den sorumlu oldugu sabittir.
1992 y1hnda bombalayan ve onlarca Kiirdii kuruna di-
zen General Mete Sayar, once Moskova Tiirk Biiyiikelciliginde as-
keri ataelikle Odiillendirildi, imdi ise serbest dolamaktad1r!
1984-1986 donerninde Tuggeneral olarak Siirt'te Tugay Komu-
tanl1a1 yapan General Hasan Kundakp'rUn: pratigi daha
tur: Bu siirede caumalarda hayaum kaybeden ve ikencede oldii-
riilen gerillalan Siirt ehir bulundugu Kasaplar Dere-
sI'ne rastgele kaZ1lrru gruplar halinde gomiilmesi onun
emriyle oldu. Ki onun bu uygulamas1 1988 yl1ma kadar devam et-
tirildi. Kundakp, bu sadist uygulamasmdan dolaY1 tem aldl, 1986
Ylhnda OHD Bakanl1gma atand1. 1992 Yllmda korgeneral olarak
Klbns'taki Tiirk ordusunun komutanl1gm1 yapu. 1993-1995 arasm-
da Diyarbaklr'daki Jandarma Asayi Kolordu Komutanl1g1 yapt1.
Bu donemde bolge kan ve afet bolgesine doniitii. 1994 y1lmda
Dersim ve Diyarbaklf'da onlarca koyii yerle bir etti. Koyliiler
gl'Uplar halinde kuruna dizildiler ve yiizlerce kaYlP olaYl meyda-
na geldi. Kundakp, Ali thsan Dagh gibi Kiirt yurtseverinin
I,kenceli sorgulanna ve kuruna dizilmesine kauldl. Ali lhsan
Dagh, 14 Nisan 1995 tarihinde Silvan'm Eme (Heybelikonak) ko-
yiinii basan askeri birlik tarafmdan, kolundan yarah bir halde ya-
kaland1. Olay yerine ABD yapum Huey nakliye helikopteriyle gi-
den Jandamia Asayi Kolordusu Komutarn General Hasan Kun-
dakp, bizzat ikenceye kauldl. lkencedeki hali B.G. adh saghkp
bir asker tarafmdan fotograflandl ve fotograflar, Evrensel gazetesi-
nin 30 ve 31 Ekim 1995 tarihli saYllannda yay1nlandl. 12-13 Hazi-
ran 1995 tarihlerinde lstanbul'da Human Rights Watch heyetiyle
yUzyiize goriien B.G. isimli asker tarngm verdigi bilgiye gore:
.Daha sonra gelen telsiz emri iizerine helikopterle ]1TEM iissii
olarak faaliyet gosteren Silvan Jandarma Komutanhgl'na gotiiriil-
dii. Korgeneral Hasan Kundakp komutasmdaki Yarbay Sabri Do-
gan'm emriyle kuruna dizildi.
8
Yarbay Sabri Dogan, bu cinayet-
ten sonra Tiirkiye'nin Polonya Askeri Ataeligi'ne atand1. Bu kanlt
pratigin sahibi Hasan Kundakp, 1996 y1hnda tekrar Klbns'taki
Tiirk ordu kuvvetlerinin komutanhgma atand1. Ve bu Ylltn Agus-
tos aYlnda iki toplumu aYlran Yeil Hat'a yakln bolgede gosteri
yapan silahs1z Rum halkma Tiirk tarafmdan ate ve bir Rum
genci oldii. "Kundakp bu olay nedeniyle bir miiddet Interpol'un
klrrruZ1 biilteniyle arand1."9 1998'de emekli olan Kundakp, Giire,
Agar, Erkan ve Kozakpoglu gibi DYP'ye girdi. Kimse Kundak-
p'rnn Kiirdistan'da iledigi cinayet ve diger ciiriimlerini giindeme
bile getirmedi.
Gazeteci Ferhat Tepe (6zgur Gundem, 8 Agustos 1993, Bitlis,
Sivrice / ve daha onlarca Kiirt aydln ve yurtseverini katle-
den, 61 yamdaki din adanu Kaplan'1 bizzat kendi elleriyle
infaz eden (5 Eyliil 1993, Hizan / Bitlis), 1992 ve 1993 yl1lannda
Tatvan Tugay Komutarn General Korkmaz Tagma, bu kanh prati-
ginden dolaYl yargdanma yerine terti ald1.
1986-1990 donerninde Hakkari Tugay Komutanhgm1 yapan Tug-
general Altay Tokat, 13 Agustos 1989 tarihinde airet agalanyla
yapug1 toplanuda yapug1 konumada "Benim sistemimle olsa
klsa siirede bunlan yok edebiliriz. Kendi sistemim uyguland1g1
336
337
",'

takdirde insan, ot bile bitmez. Biz imdiye kadar en hafif si-
laWanrruzl kullandlk. Guney'deki komumuz [Irak -b.n.], 50 yll
kendisine karl savaan insanlann hepsini bir harekatla yok etti.
Biz istesek, onlan aym ekilde yok edebiliriz" tehditinde bulundu.
Nitekim Tokat'm doneminde Hakkari'de ylizlerce koy boaltlldl,
ylizlercemasum insan kuruna dizildi. Tokat, mukafat olarak on-
ce orduda ve aym zamanda OHD'de en etkili gorevlerden biri
olan Kara Kuvvetleri Harekat Dairesi
ardmdan terfi edip, 1995 tarihinde Diyar-
baklr'daki Jandarma Asayi Kolordusu'nun atandl.
Altay Tokat, burada Devlet Guvenlik Mahkemesi'ne (DGM) mu-
dahale ederek cinayetleri pkan ordu subaylanrun yarguan-
maslru ve ceza almaslru onledi.
15 1993 tarihinde Hakkari Komando TugaYI Ko-
mutam Osman Milliyet gazetesinde
pkan demeci aym sertlikte: "Devletin askerlerine ve birliklerine
ate yamt verilecektir. Aruk onlara ve yardlmctlanna
aman verilmeyecektir. Her bir mermiye be mermiyle karulk ve-
Bu sonra Hakkari'de sivillere yonelik cinayet-
lerde bUylik artl oldu.
24 EylUl 1996 tarihinde Diyarbaktr E Tipi Cezaevi'nde 10 PKK'li
tutsak, ozel tim, asker ve gardiyanlarm dovmesi ve kurunlamasl
sonucu hayatlanm kaybetti. SavunmaSlZ tutsaklann
yaktlmasl sonucu bunlardan bir klSffil oldu.
Olayda saytda tutsak da yaralandl (Olen tutsaklann isim-
leri ifin ek 2'ye bkz, s. 498). Bu olay cezaevlerinde meydana ge-
len olumlerden sadece biriydi. RP-DYP hukumetinin RP'li Adalet
Bakam Kazan, tepkileri bir soruturma He oyaladt.
SOTUturmadan bir pkmadt. Ve yaanan ylizlerce
den sonra bir vermesi de beklenmemektedir. Halbuki sa-
vata taraflann insan haklanna uymasl belli uluslararasl yli-
kumlUlukler bulunmaktadrr. 12 1949 tariWi ve hukGmleri
iki devlet arasmdaki savalar Cenevre Sozlemesi'ne,
bu tarihten sonra devletler arasmdaki savalar azalmasl, ihtilaf-
lar ve ulusal kurtulu savalannda buylik artlm olmasl ve gerilla
ile sivil halka karl insanllk ilenmesi nedenleriyle,
1977 ythnda iki ek protokol eklendi. Bunlar Kzzzlhaf Sozlemele-
ri tlir. Sozleme hukumlerine gore:
338
1. Tutsaklar sava esiridir. Baskl ve kotli muammel
e
yaptlamaz;
2. Sava esirleri propaganda malzemesi yapllamaz;
3. Tutsaklara duuncelerini baskl yapllamaz;
4. Sava esirlerinin temel karllanmak zorundadrr;
5. Sava esirleri, vasltaslyla aileleriyle goriitliriilUrler;
6. Taraflar, savata sivil yerleim yerlerine saldlramazlar;
7. Tutsaklar orglitlenebilir ve temsilcilerini
8. Tum bu yiikiimliiluklerin yerine getirilip goz-
lemlemek denetleme hakkl vardlr. Ve taraflar bu
kolayhk Yani tarafmdan de-
netlenmektedirler.
BM'lere iiye devletlerin sozlemeyi imzalamalan sonucu, sozle-
me uluslararasl giivence altma girdi. Tiirkiye, bu sozlemeleri
1954'te onayladl. 1977 ylhnda iki protokolden biri, ilgili iilkenin
itirazma sozkonusu olay yerine bir "Yerinde tzleme Heye-
ti (fact finding mission)" gonderme ve taruklarla gOrUme imkaru-
ru Fakat bu iki protokol Tiirkiye tarafmdan onay-
lanmadl. Dolaytslyla Cenevre Sozlemesi'nin "Yerinde tzleme He-
yeti" bu ilemler Tiirkiye sozkonusu oldu-
Ama sadece bu madde
Tiirk ordusu sazlemenin tumiine uymamaktadlr. Her operasyon-
da koyler yakllmakta, masum insanlar kuruna dizilmektedir. Ge-
rillalar ya da yarah yakalandlklannda ya yerinde infaz edil-
mekte, ya da ikence sonucu katledilmektedirler. Kafasl
kesilen, viicudu gerillalar, ve 0 haldeki gerilla cesetle-
rine basarak poz veren askerleri gosteren yiizlerce gaze-
telerde yaytnlandl. Bu hemen hemen tUm insan hakla-
n kurululannda vardlr. Bunlann en barizi 1996 ylhrun balannda
The European gazetesinin yaylnlandl. Nisan ya da Ma-
yts 1995 aytnda Hakkari balgesinde olmu bir olayl yansluyordu.
<;atlmada hayattm kaybeden 5 gerillarun kafalan vUcutlanndan
ayruffil, askerler kesik kafalan ellerine alffi1 ayle
milerdi.
10 Nisan 1994 giinii saat 11 stralannda Zelal (21), Bermal (23)
ve Abdurrahman (30) isimli gerillalar, ikenceden yan alii haldey-
ken, bindirildikleri Cobra helikopterinden Lice-Kulp arasmda Yol-
kayii clvannda atlldtlar. Bu vahi olaytn gerillalarla bir-
likte helikoptere bindirilen Lice'nin Akro mezrasmdan TP. (33)
339
II

11 1
1
..
isimli koylii. T.P., bu bilgileri tstanbul'da 10 Haziran 1995'te go-
riitiigii Human Rights Watch heyetine apkladl.
lO
15 Ekim 1995 tarihinde Hakkari'ye bagh Dziimlii Karakoluna
gerillalann yapttgl basktndan sonra bolgede yapl1an operasyonlar-
da gozaluna alman Beir Saym, Yusuf Erta, Mehmet Emin ve
Haydar Yl1maz isimli \;obanlar, Yiiksekova Dag Komando Taburu
Komutam Binbal Mehmet Emin Yurdakul'un emriyle Kahraman
isimli itiraf\;mlO ve subaylann da i\;inde bulundugu tim tara-
flOdan kuruna dizildiler. 1996 ylhnda Yiiksekova olaylan nede-
niyle Jandarmamn kurdugu soruturma biriminde yer alan Jandar-
rna tstihbarat Astsubayt Hiiseyin oguz bu olaym devamuu oyle
anlatmaktadtr: "Aym operasyonda "yakalanan biri Suriyeli [Giiney-
batt Ki.i.rdistanh-b.n.l, digeri Mardinli iki bayan gerilla yakalandt.
Banyo yaptmp Kahraman Bilgi\;'e teslim edildiler. tkisinin de 1fZl-
na ge\;ti, sonra oldiirdiiler."11 Kahraman Bilgi\;'in 26 Eyliil 1996 ta-
rihli sorgusunu yapan timde bulunan oguz, basma yapugl apkla-
malarda ve TBMM Susurluk Komisyonu'da verdigi bilgilerde 'bu
anlatttkianm iddia falan degil, biliyorum. Bunlann silahlan imdi
tugayda'dedi.
Aktardlglm ve tiimii birbirinden vahi ve sadist cinayetler, bu
tiirdeki binlerce olaydan sadece birka\;ldu. Bunlar sava de-
gil midir? Bauh yonetimler bu su\;lan gonnek istemedikleri gibi,
kamuoylanndan da gizlemek i\;in \;aba sarfetmektedirler. Omegin
1995 yazmda kafasl kesilen gerillalann fotograflan gazetelerde ya-
ytnlanlr, biiyiik tepki yaratlr ve Tiirk ordusunun Giiney Kiirdis-
tan'a Mart-Nisan 1995 aylannda yaptlgl operasyonda Amadiye
bolgesinde askerlerin,Oldiirdiikten sonra viicutlanm
ettigi 7 \;obanm bu goriintiileri Bauh bir \;ok televizyonun elin-
deyken, ABD Genelkunnay Bakam John ShalikshViIi, Tiirkiye'ye
silah akllmn devaml ipn 21 Haziran 1995'te ABD Kongresine
gonderdigi mektubunda, Tiirkiye'nin askerlerini insan haklan ko-
nusunda egittigini, bu nedenle "ABD'li vasa koyuculann insan
haklan kamesinden atiirii Tiirkiye'ye askeri yardtffil kesmemeleri-
ni istedi."12
Battl1 yanetimler, kendi destekleriyle ilenen bu soykmm su\;la-
nmn kamuoyuna yanslmamasl ipn, Kiirt sorununda hem medya
ara\;lanm, hem de hiikiimetdtl/baglmslz (NGO) orgiitleri etkile-
mektedirler. ate yandan NGO'lann gorevlerini yeterince yapama-
dlklan/yapmadtklanm belirtmeliyim. Tiirkiye ile ilgili degerlendir-
meIer tam yansltrnamaktadtr. Gerp Tiirkiye'de ikence 01-
dugunu, gozaltmda kaYlp olaylannda guvenlik gu\;lerinin rolleri-
nin oldugunu belirtiyor, koy ytklmlan gibi uygulamalan iliyor ve
eletiriyorlar. Ancak durum bu raporlarda dile getirilenin \;ok \;ok
otesindedir. Tamk, beIge ve olaylara dayanarak soylonm, ikence,
bir hallon tiim degerlerinin inkar ve tahrip edildigi ispatlanabilir.
Kurumlar bunu iyi biliyorlar. Bu nedenle tepkileri yeter-
sizdir. Bu yetersizlik, bilgi azhgmdan ve bu kurumlann rollerinin
kaynaklanmlyor. Aksine, hiikumetlerin bu ku-
rumlar uzerindeki siyasi etkisi temel etrnendir. Hukiimetler kaplyt
apnea bu kurumlar \;ok cesaretlenmekte, kapl kapamnca da Tiirk
devletinin uygulamalanm gormek istemiyorlar. Kurdistan soru-
nunda aldlklan tavlr bu orgutlerin ilevi i\;in onemli bir
C;unku, gunumiizde en buyiik insanllk dramlanndan biri ve insa-
na hakaretin her tiirlusu Kurdistan'da yaamyor.
Halbuki Turkiye'ye askeri ambargo uygulanabilir, siyasi baskl
yaptlabilir, uluslararasl mekanizmalar harekete iledi-
gi su\;lardan dolayt dltalanabilir, spor miisabakalanna, kiiltiirel
etkinliklere ahnmayabilir, kapsamll turizm boykotu uygulanabilir,
soykmm dava ve ismi tespitli su\;lular Tiirk
devletinden istenebilir, Kurt sorununun \;oziimu ipn uluslararasl
alanda ortak insiyatif gelitirilebilirCdi). Bunlar yaptlabilseydi, du-
rum imdi \;ok daha baka olacaktt. Ve yapllmadlgl siirece de Ba-
uh yonetimler ve etkilerinde kalan insan haklanyla ilgili uluslara-
raSl kurumlar tohmetten kurtulamayacakttr.
Buyiik devletler, Kurdistan'l Ortadogu'daki pkarlan kurban
etmek istiyorlar. ABD, Ortadogu'ya bi\;tigi yeni duzenini tsrail ve
Tiirkiye'ye dayandtnyor, zaman zaman Turk de,:,letini eletirmesi-
ne ragmen, halen Tiirkiye'nin goziiyle Kurt sorununa baklyor.
Kiirtleri koruma adl altmda Guney Kurdistan'l iistlenme noktasl
yapan ABD, pkanna geldigi Kurt sorununu giindemde tu-
tuyor. ABD'nin "yeni" Ortadogu plam ya da "yeni Ortadogu diize-
ni", mevcut durumuyla Kurtler i\;in sadece olum, kan, aCl ve a\;hk
getirmektedir. Bu Tennessee Technological Dniversitesi
Siyasal Bilgiler ogretim Dyesi ABD'li uzman Prof. Micheal M.
Gunter'in, lrak, Turkiye ve BM'lerin (dolayh olarak ABD) empoze
ettigi ambargonun sonucu Giiney Kurdistan'da meydana gelen a\;-
340
341
hgm benzerini yaayan temeli sagIam Ban Demokrasisi bo:
artlar altmda varhgml surduremezdi"13 sozlerinden daha
izah etmek mumkiin degildir. Ki Guney Kurdistan'daki siyasi be;.I,'i'
lirsizligin ve kanh en onemli nedenlerinden biri bui
i
duro
ABD, Tiirkiye-1srail blokuyla oyun iizerine oyun denerkenj AI;.
manya, Tahran, Bagdat ve Ankara He ilikiler
Eger ABD engeli olmasa, AImanya, Bagdat rejiminin karakterinlil
ve Kurtlere yapngml almadan Irak pazanna dalaeagml iled
surmek zor degil. c;:unkii kimyasal materyal dahil, lrak rejimine en
silah satan Ulkelerin bamda AImanya geliyordu. Bugiin AVIU-
pa iilkeleri arasmda Tahran rejimi ile en fazla tiearet yapan Ulke
Almanya'dlr. 1994 yth itibariyle 2 milyar Dolarla 1ran'm ticaret
yaptlgl iilkeler slralamasmda AImanya birinciydi. 1994 ytlmda 14.8'
milyar Alman Markl He !ran, AImanya ile en fazla tiearet yapan iiI-
keler listesinde dorduncii slradaydl. Almanya ve ]aponya 1993 yt-
hnda 1ran'la bu tarihe kadar devletle imzalamadtklan
erteleme anlamasl imzaladl1ar. 1993 ytlmda 1ran 3.3 milyar Mark
ooedi. Bunlarla Alman yonetimi ve bankalan nezdinde gli-
venlikli veren iilke durumuna geldi. Almanya, Alman firma-
lanna tran'la tiearet Hermes (devlet) guveneesi veriyol. Bu
ilikilerin uriinu olaeak ki, Alman yonetimi Eyliil 1992 ytlmda Ber-
lin'de 1ran ajanlan tarafindan Olduriilen t-KDP yonetieileriyle Hgili
Berlin'de goriilen Mykonos DavaSI'mn Nisan
1997'ye kadar geciktirdi! Almanya bu davada bile Kurt sorununu,
1ran uzerinde kendisi ve diger super gliperin emperyalist
baskl yaratmak amaClyla kulland1.
Almanya'mn Turkiye'deki yannmlan ayn bir ineeleme konusu.
byle ki Turk turizmi ve ekonomisi neredeyse Almanya'mn deste-
giyle yalyor. 1998 ythnda iki ulke arasmdaki ytlhk tiearet haemi
14 milyar Dolan (23 milyar Mark) atl. Boyle olunea Almanya,
bolgenin bakentinin goziiyle Kurt sorununa baklyor ve mev-
cut statilkonun degimezligini temel ahyol. Alman yonetiminin za-
man zaman Kurtler kiiltilrel oierklik talebini telafuz
ragmen, "samimiyeti!" konusunda ciddi kukular doguyor. Bunun
hem Kurt sorununa duyarh yaklaan Alman kamuoyunu, hem de
Kiirt halkml aldatmaya yonelik bir taktik olarak degerlendirilmesi
daha bir yorum olaeaknr.
Ortadogu ile tarihsel baglan olan Fransa, Irak'l en onemli pazar-
lanndan biri goriiyor ve gerektiginde bu alam kaybetmemek
ABD ile bile duebiliyor. ihale ve silah saulann-
da Tiirkiye pazannda iddiah Fransa, Kurdistan politikasmda AI-
manya'ya yakm bir politika guduyor. Tarihsel olarak Kurt soru-
nunda en fazla rolu olan tngiltere, ABD'ye yakm duruyor ama, AI-
manya ve Fransa'dan ileri de tek adlm atmak istemiyor. Ama ke-
sin tereihe gelinee tabi ki bunu ABD'den yana yaplyor.
Bu devletlerin mevcut politikalan ve gizli pazar kavgalan Turk
devletine geni hareket alam yaratlyor, faturayt Kurt halkl oduyor.
Bu devletler, aynl zamanda Kurt arasmda da aynhklar ya-
rauyorlar. Kurt sorunu globalletigi ve dart Kurt sorunu
halde buyiik devletler, lsrarla sadeee Irak egemenligi
altmdaki parpYl gozonune ahyorlar. C;:unku suistimale en apk or-
gutlerin insiyatifli oldugu Kurdistan buras!. PDK ve
YNK'nin ulusal birlik yanamamasmm onemli bir
nedeni, dlardan bunlara devlet slmrlanm temel alan politikalann
dayaulmasld1r. Guney'de kurulan Kurt yonetimine yeterli ekono-
mik ve siyasi destegi vermeyerek, ayaklan uzerinde duramaz hale
getiren ve bir yerde nedenini hazrrlayan yine aym
dayatmalardlr.
Buyiik devletler, PKK'nin atekes da olumlu bir rol
oynamad1lar. "Nezaketten dinleme" dlmda bu konuda bir cid-
di bir olmad!. Buyiik devletlerin Kurt politikalanndan or-
taya pkan tek var; Kiirt sorununu henuz global alarruyorlar,
heniiz ortak bir forrnulleri yok ve blrakahm Kiirt halkmm
kaderini tayin etme hakklm, Kurtlerin henuz insan haklanna bile
yeteri kadar ilgi duymuyorlar. Bu ilgisizliklerine pare1e! olarak
Turk devletinin yiiriittiigu kanh savatan yana olduklan anlarruna
gelen askeri ve siyasi destegi sunmaya devam ediyorlar. Bu ne-
denle bazl Avrupa yonetimlerinin ban bazl ad1mlan atar gO-
ziikmeleri inandlfiCl olmad1gl gibi, batan beri uygulanan sinsi bir
plam yansltmaktadlf. C;:unku bu devletler, Turk devletinin 1992-
1994 arasmdaki imha konseptinden haberdarddar ve bu konsept
uygularurken si"illerin oiduriileeegini, legal Kurt partileri ve diger
kurumlannm kapaulaeagml, koylerin boalulaeagml, ehirlerin
bombalanaeagml, kitle gosterilerinin kanla bastrruaeaglru biliyor-
lard!. Tum bunlardaki PKK'yi sistem ya da
342
343
stratejik bir alternatif olmaktan pkarmaktt. Ve bu ula-
ttklanna inanmaktachrlar. Bu nedenle Tiirk devletine adeta diyor-
lar ki, "amacma ulatm, arttk Kiirt devletinin kurulmasl, Tiirki-
ye'nin boliinmesi tehlikesi yok. Arttk insan haklan ve kiiltiirel
haklar konusunda baZl achmlar at!" Ancak bu aamada bile Tiirk
devleti halen birey vermeye yanamaymca tepki gosteriyorlar.
Ama sadece bu kadar!
Ortadogu dengelerlnde Kiirdistan ve PKK
Biinyesinde saYlda ulusal ve toplumsal ba-
nndlran diinyanm en hassas bolgelerinden biri olan Ortadogu'da,
Kiirt sorunu aglrhkll bir yer igal ediyor. Durum bu olunca, bol-
geyle ilgili her politika Kiirtlere yanslchgl gibi, Kiirdistan'daki her
gelime de bir anda Kiirtleri denetimlerinde tutan dort iilkenin ve
siiper sorunu haline gelebilmektedir.
Diinya iki kutupluyken, bu politikanm Ortadogu'ya yanslmasl-
nm faturasml Kiirt halkl aglr odiiyordu. SSCB'nin ylkl1maslyla
bloklar da dagl1ch; tek kutuplu siirecin bolgeye yanklsl kanh oldu,
Kiirt halkmm odedigi fatura daha da biiyiidii, hem de karlhgmda
dddi bir elde etmeden. Korfez Saval'run faturasml binler-
ce Kiirt hayatlnl kaybederek ooedi. Korfez Saval boyunca diinya
gozlerini Tiirk devletinin Kiirdistan'da yaptlklanna kapattt. Kiirt
halkl taktik bir ve oyle de kalmasl dayattldl ve halen dayatl-
hyor.
1990'la bOlgede dddi degimeler oldu. Tiirk devleti, SSCB'nin
dagdmasmdan yararlanarak Kafkaslar ve Balkanlar'da is-
tedi. Ancak Rusya buna meydan vermedi. Kafkaslar ve'Ortaas-
ya'nm eski Sovyet Cumhuriyetleri, yeniden Rusya'ya baglmll bir
ekilde Balkanlar, Yugoslavya'daki sava sona er-
mesiyle birlikte, burasl Avrupa'nm sorunu oldugundan bir istik-
rara kavumasl gibi goziikiiyor.
Geriye biiyiik sorunlanyla Ortadogu kalch. Tiirkiye ve Yunanis-
tan arasmdaki Klbns sorunu ve diger sorunlar da, onemli oranda
Ortadogu sorunlanyla biitiinlemi durumda. Filistin sorununun
belli bir kavumasl, bolgedeki gerginlikleri tam gidereme-
di. tran-Tiirkiye, SUriye-Tiirkiye, SUriye-tsrail arasmdaki problem-
ler devam ediyor. lrak rejimi halen bolgenin en biiyiik problemle-
ri arasmda.
Bu sorunlar ister istemez yeni bloklamalara neden oluyor.
Bloklamalarda ABD'nin dayatt:1gl "yeni bolge diizeninin" biiyiik
etkisi var. ABD, bolgedeki varllglru Tiirkiye-tsrail ittifakma en-
desklemi durumda. ABD Kiirt sorunu Giiney Kiirdistan'la Sl-
rurh ve bolge planlan bir Yani sorun tam gere-
ken bir ulusal sorun olarak goriilmiiyor. Eger bu plam
yiiriirse, ikind slrada Dogu Kiirdistan sorununun oldugu sir degil.
Kuzey Kiirdistan ise Tiirkiye'den dolaYl ABD'nin planmda Giiney
ve Dogu Kiirdistan diizeyinde bir siyasal sorun ya da ulusal sorun
olarak goriilmiiyor, aksine Tiirkiye ortamma entegre olmu, belki
kiiltiirel diizeyde bazl haklann verilmesiyle slrurh bir sorun olarak
goriiliiyor. Onemi apsmdan ABD'ye dayah Tiirkiye-tsrail ittifakl
ve bolgede yaratttgi degiiklikler ve Kiirt halkma yanslmasl konu-
larml daha fazla istiyorum.
Bolgede !ran tarihsel bir Tiirkiye'de oyle. Aralarmdaki so-
runlara ragmen Arap iilkeleri bolgenin bir diger giiru. 1948'le bir-
likte tsrail bolgenin dordiincii odagl oldu. 0 giinden bu yana ts-
rail, Araplarla hep sava oldu. Mlslr-tsrail, Urdiin-tsrail, Fi-
listin-tsrail anlamalanna ragmen, bu sava bitmi degil. Tiirki-
ye'nin bu tsrail'den yana tutum almasl, tutumun da ote-
sinde askeri ibirligine gitmesi, tsrail'le Arap iilkeleri arasmdaki
politik statiikoyu tsrail lehine degitiriyor. <;iinkii, bu ibirligi her
ne kadar Tiirkiye apsmdan onemli oranda Kiirt sorununa endeks-
lenmise de, bunu alyor ve tiim bolgeye yonelik hesaplan
yor. 1958 yl1mdan itibaren Tiirkiye ile tsrail arasmda askeri ve is-
tihbarat ilikileri olmasma ragmen, 1990'lara kadar bu ilikisi hep
inili pklh oldu. tlikilerdeki asl1 patlama 31 Arahk 1991'de iki iil-
kenin politik temsilciliklerini diizeyine pkarmalanyla
oldu. Konuyla ilgilenen tiim uzmanlar, Tiirk tarafmm ilgisinin
onemli bir yeri PKK'ye karl tsrail'in destegini alma noktasmda
toplanchgmda birleiyorlar. Ardmdan bu ilgi iki iilkenin askeri, is-
tihbarat ve diplomatik yetkililerinin karlhkll gezi ve goriime tra-
figiyle yogunlatt: Dlileri Bakam Hikmet <;etin (Kaslm 1993),
Babakan Tansu <;iller (Kaslm 1994), Devlet Bakaru Siileyman
Demirel, Genelkurmay Bakaru thsan Karadayl (Nisan 1997), Sa-
wnma Bakam Turhan Tayan (30 Nisan 1997), Genelkurmay tkin-
344 345
ci Bakaru Orgeneral c;evik Bir'in (3-6 Mayls 1997) Israil'i ziyaret-
leri, bu onernli aamalanydt. Bu ilikiler sonunda iki iilke
arasmda ,,Askeri ve Uyurn Anlamasl" imzalandt. Ekono-
mik, siyasi, istihbarat, teknik ve askeri bu
jik ittifakm askeri ibirligi olutunnaktadtr. Anlamaya
gore, Israil sahasl yetersiz (dar) oldugundan Turkiye hava
sahasmdan yararlanmaktadtr. Turkiye taraft NATO tahsis
edilen Konya bolgesinde tsrail pilotlanrun izin
verildigini ileri sunnelerine ileri teknoloji ile donattlrru
Israil casus ve sava Kurdistan sahasl uzerinden lran
smmna kadar tran'l gozetleyecek ekilde yapttklan sir degil.
Anlama "F-4'lere monte edilen 200 km hedeflerini a-
trmadlklan belirtilen Arrow fuzeleri, F-4 ve F-5 sava ile
M-60 tanklannm modemazisyonu, yeni tank envanterinin ortakla-
a uretimi, ABD lisansh sava helikopterleri,"14 gece gorii
n, radarlar ve daha askeri ve istihbarat
tedir. Iki taraf bu ibirligini, "Ortadogu NATO'sunun Kalkaru" ola-
rak c;iller'in 1994'teki Israil gezisi slrasmda
soyledigi "tsrail ile Turkiye arasmdaki ibirligini stratejik bir iliki
olarak goriiyoruz. lkili ilikiler bOlgesel ibirligi bir aamadlr,
fakat burada Turkiye ile Israil 01utunnahdtr"15 sozleri,
donernin tsrail DIileri Bakanl Perez'in Turkiye'ye yaptlgl
"bir Ortadogu Guvenlik ve Ibirligi Konferansl kurulmasl insi-
yatif almasl"16 uyumaktadtr.
Bu ibirliginde Kurtlere de rol ozellikle Guney
Kurdistan'da PDK'run bu plan hareket etmesi hedeflen-
mektedir. Bu, Kurtlere dayatdan bir tuzak. ABD planlanna "bahk-
lama" sanlan ve ozel konumundan ve Barzani ailesiyle
ilikilerinden dolaYI Israil modeli ve politikasma oldukH "slcak"
bakan kimi Kurt tsrail-Turkiye ibirliginln dog-
rudan Kurt ulusal kurtulu mucadelesine karl oldugunu gonnele-
ri gerekir. Blrakahm anlamamn ve yorumunu, Turkiye'nin
bu ilikiye ginnesinin temel nedeni Kurt sorunudur. Benjamin Ne-
tanyahu'nun 1995 ythnda yaymlanan "Terorizmle Mucadele" kita-
bmda "Kuzey lrak'l terorizmin en odaklanndan biri ola-
rak" nitelemesi ve bu durumu bizzat yaratanlar arasmda Turkiye
ve ABD'nin oldugu gozonune almmca tsrail'in "Guney Kurdistan
akl"mn bittigi gOriilUr. tsrail'in Kurt halkma karl bu
olumsuz politikasl, Kurt halklrun bugiinkO durumunun
benzerini, hatta daha bOyiik aCllan yaaml Yahudi halkmm tarihi

Ocalan'm kapnlmasmda MOSSAD'm muhtemel roIU ve Ber-
lin'de 4 KurdOn tsrail konsolosluk elemanlan tarafmdan olduriil-
mesi, tsrail kamuyounda Kurt sorunu konusunda onemli bir has-
sasiyet yarattt. Mayts 1999'da Partisi'nin iktidar olmaslyla bir-
likte tsrail yetkilileri, Tiirkiye ile ittifakla yetinmeyecekleri, bolge
demokratik ittifaklardan yana olacaklanm apkladtlar. An-
cak bu hassasiyet ve apklamalara ragmen, Israil'in Kurtlere karl
politikasmda ve ittifak konumlanmasmda klsa surede ciddi bir de-
olacagl beklenmemektedir.
Bloklama, TOrkiye-tsrail blokuna karl lran-Suriye ittifaktm ya-
rattyor ve aYm zamanda ttimOnOn de Kurt sorununa daha fazla
egilmelerine -ama 0 oranda da "kullanmak istemelerine"- yolap-
yor. Tiirkiye ile ciddi sorunlan olan Yunanistan, dogal olarak TOr-
kiye karlt1 bloklamaya slcak baklyor. Turkiye'nin Kafkas planla-
nru boa Rusya, Turk devletinin niyetlerine karl
duyarh davramyor. Toparlanan Rusya, tekrar bolgede etkinligini
duyurmak istiyor. c;unkii, Ortadogu'nun ulkesi halen Rus-
ya onernli silah ve ticaret pazan.
ABD, Guney Kurdistan denetiminde tutma politikasm-
da lsrar ederken, PKK'yi lsrarla karl bloka itiyorlar. Atekes
lanna cevap verilmemesi, Turkiye verilen destek, Kurt orgutleri
arasmda pkanlan aynhklar ve tehditle ulusal birlik on-
lenmesi, bu politikayt yansltan omeklerdir.
ABD ve muttefiklerinin bolgeye dayatuklan planda tam birlik
olmadlklan bilinmektedir. lrak konusunda Fransa ile ABD
arasmda mevcut gibi.
Ote yandan Kurdistan'l denetirnlerinde tutan bolge devletleri,
Kurt sorununda emperyalist plan ve bloklamayla bu-
lunmaktadlr. Ornegin tsrail'le ittifakma "stratejik" onem arzeden
TOrk devleti, ABD'nin leak plam hareket ederken, ote yan-
dan lrak ve lran'la birlikte geleneksel Kurt politikaslm surdunnek
istemektedir. Turkiye'nin pkmazl buradadlr. c;unku Kurt hareketi,
Turkiye'nin bu yararlanabilir. Berlin'de goriilmekte
olan Mykonos davaslmn Nisan 1997 aymda tum
AET ulkelerinin yamslra Avusturya ve Yeni Zelanda gibi devletler
I'
Iii'
347
346
",r
},
de Tahran'daki Turkiye Batt'run bu poli-j
tik tutumuna uymadl. Neden ise Kurt sorunu. ABD'nin bolge pIa-"
rundan rahatstz tran ve lrak, aralanndaki ragmen Kurtli
sorununda birlikte hareket etmektedirler. tki devletin Guney'deki'!,:
Kurt orgiitlerini kullanmalan klasik politikalandtr. Her taraftan'ii
zorlanan Suriye, yeni yeni elindeki Kurt kozunu PKK vasttastyla i'
kullanmaya kalktmaktadtr. Turkiye'nin Guney Kurdistan'a arka':,
haline getirmeyi hedefleyen politikast ve operasyonlan,!,
Irak, tran ve Suriye arasmdaki yakmlamamn bir diger
BOlgedeki bu ve kaba bloklamarun gelecekte hangi
alabilecegini kestirmek zor. <;unku bOlgede izlenen poli..
tikalann yerine oturmast yaanan henuz ara bir Bu po-
litikalann hangi alacagt onemli oranda bOlge halklanrun
mucadelesine baglt. Ancak bolgede demokrasi ve devrim
nin zaytf olmast, halklan resrni devlet politikalanna bagtmlt ktlt-
yor. Hatta, zaten zaytf olan sosyalist duunce ve demokrasi muca-
delesinin daha da gerilemesi, rnilliyet aynrruru temel alan ve halk-
Ian kart kartya getirmeyi hedefleyen tehlikeli kampla-
malan kolaylaunyor. tslarni tepkiciligin de yaanuyla
cek ustelik kanlt ve oven gelimesi,
bolge halklanm birbirine yaklaurmadtgt gibi, dunya kamuoyunda
korku yaratmakta ve buyiik devletlerin bolgeye dayattlklan gerici
bloklamayt kolaylatlrmaktadtr. Ki bolgedeki resrni devlet politi-
kalarmm muhafazakar, dini ve baskt rejimleri oldugu bilinmekte-
dir. Bu durumda kirnse, Irak rejirninin ABD'ye kart tutumunu
sosyalist ideolojinin arkasma stgmarak anti-emperyalist politika
olarak goremez. lrak rejimi, ftrsat buldugunda Kurt halkma kart
daha dun yapugt soyktnmlanm tekrarlamaktan geri durmayaca-
gmdan kimsenin kukusunun olmamast gerekiyor. Sadece Kurtle-
rin degil, Arap halktn da tUm demokratik haklanm.dinden almt
ve bolge istikranm tehdit eden tehlikeli bir rejimdir.
Ayru ekilde tran'm ABD'ye kart tutumu da anti-emperyalistlik-
Ie izah edilemez. tran'da demokratik haklann zerresi yok, bu dev-
let de Kurtlerin temel haklarmt ellerinden alnu ve hergun yeni si-
yasal cinayetler iliyor. Tersi durumda ABD ve muttefiklerinin bu
rejimlere kart politikast da, demokrasi hareketi olarak selamlana-
maz. <;unku bu politikamn oro bolgedeki emperyalist pkarlardtr
ve bu politikanm bolge ayaklan Turkiye gibi basktct rejimlerdir.
348
Emperyalist ve somurgeci pkarlann yon verdigi ve agzma kadar
silahlanmt bolgenin kalbinde yeralan, ustelik bloklamalann
onemli hedeflerinden biri olan Kurt halkmm bu bloklamadaki
yeri nedir? Ya da bloklama Kurt halktru nastl etkiliyor?
Kurt halkt, tercih etmedigi ve iradesiyle yarattlmamt bir kamp-
lamarun zorla itiliyor. Yine de Kurtler ilk defa bolge blok-
lamastru etkilemektedirler, daha dogrusu etkileyebilme ansmt
ele Kurtler, Ortadogu politikasma daha bagtrnstz giri-
yorlar, ya da bagtmstz politika gutme anstru yakaladtlar. Bunda
PKK'nin onemli ve hatta belirleyici olmasma ragmen halen
bOlge PKl<. dahil tUm Kurt orgutlerini taktik gorme
politikalanndan degillerdir. Ancak Kurdistan
ve ulusal mucadelesi, onlann bu niyetini aan ve boa pkaran bo-
yutlardadtr. PKK'nin, PDK ve YNK'ye yonelik zorlamalan ve hatta
da en onemli nedeni budur. <;unkU bu iki orgiit de
klasik politikalanru giitmek istiyorlar. Halbuki Kurtlerin yegane
anst birlik halinde bagunstz politikalanm dayatmalandtr. ButUn
aleyhte faktorlere ve zorluklara ragmen, 1990'la birlikte birlik po-
litikastm oluturmarun koullan vardtr. Kurt orgutleri bunu deger-
lendiremedikleri Kurt halktrun aleyhine Wedi.
Kurtlerin kendilerini bolgedeki kutuplamarun dtmda tutama-
yacaklan olmakla birlikte, kendilerini bloklara mahkum
edemezler. Bolgedeki (onerni ne olursa olsun) Kurtler
stratejik muttefik degil. tran, Irak, Turkiye ve Suriye,
daki ragmen, dordu de basktct ve somurgeci rejimler-
dir. Taktik ragmen Kurtlere kart stratejide birlikte
politika giiduyorlar. Tek orgiit apsmdan baktldtgmda birinin one-
mi artabilir. Ornegin PKK Suriye ve tran onemli; PDK
Irak ve Turkiye; YNK tran. Ama eger bu temel anlayt
yaplltrsa, Kurt orgiitleri taktik olmaktan kurtulamazlar. Kurt
halktnm ve Kurt orgutlerinin zorluklan vardrr. Bu zorluklar nede-
niyle Kurt politik orgutlerinin, somurgeci de olsalar bOlge devlet-
leriyle Chalklann komu ve olmalanndan da kaynaklanan
nedenlerden) zorunlu ilikileri olabilir ve bir yerde bu ilikiler ka-
Ama her defasmda Kurt orgutlerini taktik 01-
maya donutUren ve aralannda savalara surukleyen ite bu
zorluklan almadtr, abartmadtr ya da zorluklann
esiri olmadtr. Tersi durumda ABD ve muttefiklerinin planlanna
349
r
,
yatma da taktik olmadm oteki ucudur. \=unku bolgesel
, '.'
malann her defasmda oldugu gibi Kurtlere ozgurluk getirmediJl,i'
gorlilmurur.
Tarihsel olarak Kurt orgutleri hep kullaruldlklanndan ve bolgcl!
devletlerinin bu konudaki sicilleri koru ve kanh oldugundan;iJ
,<I
herhangi bir Kurt orgurunun komu bir devletle ilikisi hemetfl!1
"kullarulma" olarak algl1anmaktadlr. Kurt halkl apsmdan ilikilere.r
bu bakl hakh bir baklt1r. Ama, ulusal pkarlardan taviz verme.l
yen, baglmslz Kurt politikasmm zorunlu ilikileri degerlendirilir-
ken daha itidalli davrarulmahdlr. Kurt orgiitlerinin bu "zorunlul"
ilikilerde kullarulma durumunu amalannm tek koulu, defalarca
vurguladlglm gibi, -ve arttk her Kurdun soyledigi gibi- ya birlik
halinde harekettir, orgutlerin aralannda rumunun uyacagl ulusal
pkarlan temel alan bir centilmenlik anlamasl imzamalan ve bunu
denetleyecek organlan oluturmalandlr. Ya da Kurt hareketinin
oldugu bir aamada -bolgenin daha da degien koulla-
nrun urlinu olarak-, bazl devletler kendi varhklanrun idamesi ip,n
Kurt hareketini stratejik muttefik gormek durumunda kalabilirler.
Ama bugun bu koullar olmadlgl gibi, devlet de bu du-
rumda degildir.
Federasyon talebi de genel politika dogru olsa bile, bu
dogruluk; kiminle federasyon? Nasl1 bir federasyon? Koullan var
ffildlr? sorulannm cevabma bagh. Ki bugun bu sorulara olum-
lu cevap vermek zor. Aym ekilde ulusal sorunun
kaba ayn devlet modelinde kahplatlrmak belki bugun
Kurt ulusal bolge ve Kurt halklnm p-
karlanna uymamaktadlr.
Kurtlerin bolgedeki merkezi konumu ve Kurdistan'daki Ciina-
mizm, eger isabetli degerlendirilirse bOlge bir anstlr. Bu ne-
denle istikrarslzhk istikrarh bir bolge ans olarak da gOrlilme-
lidir. Kurt halkl bolgeye demokratizm ve dinamizm yaymaktadlr.
Bolgedeki baskl rejimlerinin gldalanru Kurdistan'dan ahyor-
lar. Avrupa benzeri slrurlann amdlgl, halkm yerel ekonomik ve
idari insiyatifinin oldugu, ulusal ve kUlrurel rum haklann kullaml-
dlgl ve buna bagh olarak al1dlgl bolgesel bir fede-
rasyon hem Kurt halkl, hem de diger bolge halldan anstlr,
ama yl1lan alacak bir ans. Avrupa, 1850'lerde
bu tezi ortaya attl. lki buyiik sava yaadl ve halen de hedefledigi
350
birligi saglaml degil. Uzakdogu Asya iilkelerinde bile iil-
kede halklar arasmda boyle bir birlige kavumak kurulmu
pOlitik aklmlar ve yapl1an eylemler var. Eger birgun Ortadogu ha-
ritasl buna gore dort iilke arasmda koprli olan Kurt
halkmm durumu daha iyi olacaktlr. ldari organlanru kuran,
kiilrurel haklan verilen, iilkesinde demokratik koullarda yaayan,
slyasi haklan ve guvenligi anayasal ve kurumsal giivence altma
ahnffil olan Kurt halkl amacma ulaffil olacaktlr. Ki bu, bolge
halklanrun da lehine olacaktlr. Bolgenin sorunlanrun girmi
oldugu, halklann kaynatlgl ve bolge kaynaklannm ortaklaa kul-
lamlmasl gerektigi Kurt sorununda bu en man-
t1kh yol oldugunu gosteriyor.
Ama bugun bu statukonun koullan ve Kurtlerin muhatabl
boylesi yoktur. En azmdan Kurt orgiitlerinin bulun-
dugu durum boyle bir talebi boa pkarmaktadlr. \=unku, kendi
aralannda birlik olmayan, birligin siyasal ilkelerini oluturmaktan
korkan Kurt orgutleri, baka halklarla nasl1 birlik kurabilirler ki?
Kurt orgutleri silahh ya da siyasi, rum araarla kendi ulusal
haklanm, bolgeye dayatllan politikalann onune dikme hakkma
sahiptirler. Bunu ne kadar birlik halinde ve ne kadar isabetli yap-
maYl becerebilirlerse 0 kadar erken kazanacaklardlr. Kurt halkl,
neye malolursa olsun koleligi uzerinde kurulacak bir "banl!"
bir koulda kabul etmeyecegini herkese gosterme hakkma sahip-
tiro Ki Kurt sorununun vardlgl siyasal ve kitlesel mucadele boyutu,
Kurt halklrun bolgede igal ettigi cografik ve siyasal konum, bu
sorun Ortadogu banlru imkanslz kl1maktadlr. Yani
Kurt sorunu Ortadogu'ya dayat1lan plarun ba-
an ansl olamaz. Eger yiirlirulmeye bunun daha fazla
can kaybma malolacagl ve yeni sorunlar yaratacaglru tahmin et-
mek zor degil.
Kurt orgutlerinin birlik kadar, politika yapmada da yonlu
olmalan gerekir. Kurtlerin yonlii politika yapma ansl vardlr.
Ortak politikalanru bolge dayatma ve bazl1anyla taktik
ittifaklar yapmalan zorunlu oldugu gibi, emperyalist devletlerin
politikalanyla da temasta olmalan ve onlan Kurt sorununda ortak
bir politika oluturmaya zorlamalan gerekir. Aym ekilde Ortado-
gu ve dunyarun diger bolgelerdeki, ozellikle Avrupa'da, humanist
iliki ve onlarm destegini saglama zorunludur. Kurtlerin
351
diinyaya dagtllmlan ve her kltada sagladlklan politik temsil, bu
yonlii politikayt miimkiin ktlmaktadtr.
Kiirt orgiitleri, aralanndaki sorunlar ne kadar biiyiik olursa 01-
sun kapnmak ve ana ilke olarak al.
mak zorundadrrlar. Nedeni ne olursa olsun her Kiirt hal.
klOlO diimanlanna yaraffiltlr ve yaramaktadlr. PDK-YNK, PKK-
PDK budur. <;atlmalardan
orgiit karlt pkmaffilt1r. Bugiinkii politik boliinmiiliigiin nedeni
bu <;atlmalar, Kiirt orgiitlerinin diinyadaki giiveni-
lirliligine golge diiiirmii, Kiirt halklOa verilen destekte bUyiik
azalma olmutur. PKK, PDK ve YNK gibi orgiitler toplumsal yapl-
run iiriinii oldugundan birbirini imha edemezler, ama
kazanabilirler. orgiit ekilde
meru gosteremez. orgiit, komu bir devletin silahlanyla di-
ger bir Kiirt orgiitiine karl savamayt hakh gosteremez. Kurdis-
tan'da bazl kavramlar kirletiImitir. Bu kavramlann temizlenmesi
gerekir. Her halk i9n olan kurallar, Kiirt halkt de ge-
olmahchr. Diimarun silahlyla kardeine saldllmak ihanettir.
Kiirt orgiitlerinin birbirine iistiinluk saglamak diimanlanyla
ittifakIar kunnalan ulusal ihanettir. zorluk ve
bir Kiirt orgiitiiniin diger bir Kurt orgutiine karl diiman ordusu-
na kIavuzluk yapmaslOl hakIl gosteremez.
Kiirt politik orgiitleri, ulusal sorunun somiirgeci Sl-
rurlar hapsetmemelidir. Somut koullar ve halklarlO ortak p_
kan herhangi bir iilkede demokratiklemeyi, ya cia ulusal sorunun
federasyon, ozerklik gibi one pkarmasl
miimkiin ktlabilir. Ama bu, sorunun genel sadece bir
olur. Kiirt sorunu globallemitir. Bolge devletleri Soruna
boyle baklyorIar, emperyalist devletler boyle baklyorlar, ki zaten
tiim oniine dikilmelerinin nedeni budur. Bu
durumda PDK ve YNK gibi Kiirt orgiitlerinin lsrarIa kendilerini ve
halklO direni potansiyelini mahkum ederek tiiketmelerini
anlamak ve bakaslOa anlatmak Eger slmrlan aan
dayantma ve birligin koullan varsa ve bazl Kurt orgutleri
rna pahasma bu tarihsel anslO oniinde duruyorlarsa, bununla sa-
dece Kiirt halkma darbe vurmu olurlar ve Kiirt tarihi bu tutumla
birey kazarulmachglrun aCl dersleriyle doludur.
9
Direniin Kiirt toplumunda
degiiklikler
Bir halkm objektif koullan devrimlere ne kadar uygun da olsa,
degiikligi yaratmak miidahale gerekir. Bu fikri, siyasi ve ey-
lemsel miidahaledir. 15 agustos olaylannlO Kurt halktna boyle bir
etkisi oldu, Kurt halktnlO yeniden siirecini balattl.
Toplumu her apdan yaplsal degiiklige ugratan bu halen
devam ediyor.
Bu binlerce insan hayatml kaybetti, Kurdistan cografya-
Sl, kiiltiirii ve tarihsel zenginlikleri buyiik tahbirat ge9rdi ve halen
ge9riyor. Eger olumler ve tahribat ahnacaksa, hakh olarak
"boyle bir hamle gerekir miydi?" diye sorulabilir. Sorunun cevabl-
ru "ozgurlugiin bedeli kandlr" beylik cumlesi ile yarutlamak iste-
miyorum. Ama ne kadar kana mal olursa olsun 15 agustos eylem-
leri ve onunla Kurt halkma dayatllan ozgiirluk mucadelesi gerek-
liydi ve gerekliligin otesinde yaamsal bir karardl. <;unku bir halk
ulusal bilinci, kultiirii, silahh giiru ve siyasi orgutlenmesiyle varo-
labilir. Gerisi onun tercihiydi, aynhrdt ya da baka bir halkla bir-
likte yaardl. Kurt halkt, 15 agustos eylemleriyle bu iddiada bu-
lundu ve bu terdhi yapma hakktm elde etti.
15 Agustos 1984 eylemleri oncesinde Kurt halkl ne durumdaydt?
Toplum adeta teslimiyeti kabul etmi bir noktadaydl. Koyluliik1
baskl ve yoksulluk bezginiydi. korku smlfl
orgiitlu oldugu bile Turkiye sendikaclglOa tabi olmutu.
Aydmlar ulus kimliklerini yaamlyordu. Asimilasyon alml balm
gitmiti. Kurdistan'da politika, Kurt kimligini inkar eden Turk siya-
sal partilerinin denetimindeydi. Bu partiler yeralan Kiirtler
de, Turk baskl ve inkar sisteminin siyasal temsilciligini yapmak
durumundaydtlar.
353
352
15 Agustos atthnu, Kiirt realitesini diinyaya ve Tiirk devletine milyonlarea koyliiniin ekonomik, kiiltiirel, egitim, saghk ve siyasal
ilen kabul ettirdi. Kiirt toplumundai politikada, kiiltiirde, sos sorunlanyla baa pkamaz. Tiirk devleti koyliiliiliige uygulad1g1
ilikilerde, yani toplumsal yaarrun her alarunda devrimsel nite' politikayla ashnda devrimi yaydl. 1984-1990 donemindeki bask1
te koklii degiiklikler yarattl. ve koy boaltmalar,
..I_iirk devleti, ehirlere y1g11an koy-
liileir-dilli "l{olay"-denetleyeeegine inandl. Ama koyliiler, ulusal
Koyliiliik
kurtulu diiiineesi ve aktivitesini ehirlere yayd1, ehirlerde korku
bulunan ylg1nlara eesaret atladt. 1990'la birlikte ehirlerde
Koyliiliik, 15 agustos eylemleri balarken PKK'nin temel ald1g1, fll:;
gelien halk eylemlerinin temel.Riieii ko1erindeo kmmlan
lardif. Koyluliik sadeee Kiirdistan ulusal kurtulu miieadelesinin
dakarhk ve en fazla giivendigi kesim oldu. PKK, b
tetne1 giicii degil, ayru zamanda devindirici giiciidiir de.
degerlendirmesinde yantlmadl. 1984 y1hndan bugiine kadar ko'
Tiirk devleti, koyliileri ytgm halinde Tiirkiye ehirlerine siirdii.
liiliik, en fazla bask1 ve zaran gore kesim olmasma ragmen, ulus ,
Y1gmlar bu defa da Tiirkiye'ye dinamizm getirdiler, devleti baka
ve toplumsal miieadelenin en fedakar ve ogesi
yiizyiize btraktllar Bugiin bu ytg1nlar, kar1 kar1ya bu-
Tiirk devleti, koyliiliigii ulusal kurtulu diiiineesinden
lunduklan rum baskt ve pOlitik oyunlara ragmen, Tiirkiye'deki he-
mek ve bu miieadelenin fiziki giicii olmaktan ozel1
men hemen tUm demokratik ve radikal sol giieiin temel dayanag1,
savam en sert uygulamalanru denedi. Ama tiim bu uygulamalat!
ama aym zamanda ilerici doniiiimlerin en biiyiik potansiyeli du-
koyliileri yetmedi. Oliimii karde gibi
yarunda ta1yan, evi ytktlan, eezaevlerine doldurulan, ekonomileri rumundadtr.
PKK'nin de koyliiliik konusunda ciddi sorunlan ve gorevler var-
tahrip edilen, koruculuk dayat1lan, gruplar halinde
kuruna dizilen, ikeneeden hemen hemen her ailenin
d1r. Kiirdistan koyliisii, ... ... .. ...
biliyor. Siyasal taleple-
kurban verdigi bu insanlar, 15 ytldtr bu yiikii nastl ta1yor? Bu su-
rine saitlIDasi";""Dunuif"I0riner ttirlu feaakarhga katlanmas1 bu ne-
ale tek cevap toplumsal gerilik ve basktdan
111111'
ulusal ve toplumsal devrinlle kurtulaeaglOa, medeniyeti art1k tiirk-
denledir. Ama bu, ve .=ko!}S!!!!!;k
.-)
g1 .. &elm1YO[ Bi....neaeriIe Kiirdistan'daki her ulu-
lemede degil, kendi ulus kimligiyle yakaiayacagma
sal taleplerin yarus1ra, koyliiliigiin toplumsal ve ekonomik sorun-
Ote yandan Kiirt koyliiliigiiniin perian halde bulundugu sade:
de zorundadrr. Bu zorunluluk, siireci
ee bir tespit degil, herkesin iizerinde birletigi bir K!ill!!s-
yonlendiren iradelerini aan bir realitedir. Eger bu
tan koyliiliigiiniin fiziki konumunda son 16 Y1ldtr koklii
siyasal bir birlikte koyliiliigiin toplumsal so-
likler oldu. S'avim-neden oldugu lOsan kaybmm dorte bu
rununu da iddetli bir ekilde taraflara dayataeag1ru tahmin
'kesimden. Dilleri ve kiiltiirleri tehdit alttnda, yoksulluk s1runrun
etmek zor degil. Bu Kiirdistan ulusal kurtulu miieadelesi-
altlOda ya1yorlar. Eger ulusal kurtulu miieadelesine onciiliik
nin her zamankinden sosyal muhteva ve hedeflere sahip 01-
edenler ciddi stratejik yanl1lar yapmasalar, bu y1glOlann ulusal
masm1 zorunlu k1hyor. .-------
I
kurtulu diiiineesi ve eyleminden diiiiniilemez. III I! I
Illi:\ ,I
Demek ki koyliiliigiiniin ulusal talepleri kadar, toplumsal talep-
...9nlan daha da Tiirk
II'
'1'1\
lerini de gozoniinde bulundurulmak zorunludur. Hatta oyle bir
devletinin herhangi bir fiziki ve ekonomik tedbirle bu durumun
donem gelebilir ki toplumsal talep ulusal talebin oniine bile
oniine 0lanag1 hemen hemen yoktur.
bilir. Zaman zaman Tiirk televizyonlanrun ekranlanna da yans1yan
Kiirt koyliisiiniin perian durumu Tiirk devletinin planh yaratttg1
manzaralan abart1 degildir ve yiyeeek toplarken
bir olmasma ragmen, bu ayru zamanda Tiirk devleti-
meydana gelen patlamalarda hayattru kaybeden, ya da sakat ka-
nin en biiyiik Tiirk devleti askeri olarak alsa bile,
355
354
Ian saytst de az degildir. Toplumsal sorunlann
agtrlattgt bir donemde koylii ytgtnlan, ulusal ve toplumsal
kiden birini tercih etmek durumunda kalabilir. PKK koyliiliikteki
degiimi dikkate almak, ona gore siyasal, orgiitsel ve miicadele
onlemleri almak zorundadtr. Koyliiliik 1984'ten onceki ,koyliiliik
degildir. Demografik yapt degimitir. Koyliiliik arttk koylerde de-
gil, ehirlerdedir. 1984-1990 doneminde doganlar, bugiin arttk
ve ailede insiyatif kazanan bunlardrr. Bunlar koyde de-
gil, daha farkh bir kiiltiirel-sosyal ortamda biiyiimektedirler.
Ote yandan biiyiik bir sosyal ve kiiltiirel yozlama yaanmakta-
dtr. Hem orgiitlii, hem de Kiirt bireyinde ademi sorumlulugu ge-
litirerek, bu ytgmlann giinliik katktda bulunmak, yal-
mz olmadtklannt gostermek, bunun ve gelitir-
mek hem bir insani gorey, hem de bu ytgmlan Tiirk devleti ve
kurumlannm entegrasyon uygulamalanndan kurtarmak zo-
runludur.
Koyliiliigiin korucularla yaptsaldrr. Herhangi bir siyasal
belki yumuatacakttr, ama ekilde ortadan
kaldtrmayacakttr: Bir taraf siiriilmeyi, olmeyi ve ekonomik olarak
yokoluu goze almt, diger taraf ise halk diimanltgtnl. Tiirk dev-
leti koruculan kurumlattrarak, yerel ekonomik" bir yerde askeri
ve siyasal giicii bunlann elinde yogunlattrarak, bunlarla koyliiler
arasmda atlmast zor yarattl. Bu durumda herhangi
bir siyasal sihirli bir degnek olmayacak, aksine yeni
kilerin oniinii Hatta koullardaki herhangi bir degime
bu dahil, daha iddetlenmi ekliyle one
mesine Bu PKK'nin biinyesinde koyiiliiliigiin
gozetleyen toplumsal-ideolojik onlemleri almasmt zo-
runlu ktlmaktadtr. Ama eger PKK bu onlemleri almayt beceremez
ve koyliiliik iizerindeki etkisini kaybederse, 0 zaman bu kesim
devletin dolaytstyla devletin kontroliindeki -dini ve trkp olanlan
da dahil- siyasal partilerin oyun alaru haline gelir ki, bu durum
koylii sorununu daha karmatk hale getirir.
Koyliiliikle ilgi aktardtgtrn son derece ozverili tarumtna ragmen,
Ocalan tutuklandtktan sonra PKK'nin izledigi tavizci ve tasfiyeci
hat koyliiliigiin kaderini belirsizlige siiriiklemitir. <;iinkii demok-
rasi ve bantan sozedilirken, buna koyliiliikle ilgili tek bir somut
talep eklenmedigi gibi, bu kavramtn kapsamtnda koyliiliik iizerin-
deki basktlar da azalmamt, ekonomik koullan degimemitir. Bu
nedenle de koyliiliik sorunu halen Kiirt sorununun en temel ve
en agtr ogesidir.
Kachnlar
Konumunda koklii degiiklikler olan bir kesim de kadmlardtr. Bir
toplumda kadtnm ozgiirliigii, 0 toplumun demokrasi bilinci ve
ozgiirliigiiniin Devrim oncesi Kiirdistan'da kadm ka-
ranltklar geri aile yaptstnm ve dinsel-feodal anlaytlann
esiriydi. Bir kadmm daga pkmast, hele gozalttna ahnmast ailesi
fe1aketti. tam tersi sozkonusudur. Dagdaki gerillalann
onemli bir kesimi kadtndtr. Ulusal kurtulu miicadelesinde orgiitlii
yeralan kadtnlann saytSt 5 binden aagt degildir. Yiizlerce kadm
ulus ve kadtn olarak kurtuluu i9n hayattnt kaybetmitir. Cezaev-
leri demokrasi ve ozgiirliik savaan kadtnlarla doludur. Kiirt
kadtm, zaman zaman onuruna hakaret edilmesine, ytgtnla tecaviiz
olayt, Bienk Amk ve Ayten Oztiirk orneklerinde gorulen ve
oliimle saldtnlara maruz kalmasma ragmen, bunlan
ozgiirliik miicadelesinin bedeli olarak kabul ediyor.
bir Kiirt ktZ1 olan Bitmk Aruk (17), 21 Mart 1992 Newroz gosteri-
leri strasmda polis tarafmdan gozaltma ahnmt, Emniyet
AmirUgi'nde ikencede dogranarak katledilmiti. Bienk. Aruk, Ser-
hildan'la ivme kazanan Kiirt kadtmrun uyant ve direniinin sem-
boliidiir. Ayten Oztiirk (32), 27 Temmuz 1992 tarihinde gerillaya
kattlma oyunuyla kiilik kontrgerilla timi tarafmdan Dersim'in
Mazgirt bagh Paxnik (Kepektat) koyiinden 11
Agustos 1992 tarihinde gozleri oyulmu ve kulaklan kesilmi hal-
deki cesedi, Elaztg'da mezarhkta gomiilii olarak bulunmutu.
Kiirt kadtntrun ulusal kurtulu miicadelesine kattltrnt, duygusal
bir katthm degildir; ulusal ve smtfsal bilincin iiriiniidiir. Kadm,
ulusal kurtuluta iizerine diien sorumlulugun bilincinde oldugu
ve ancak demokratik toplumsal devrimle oZgiirliigiine kavuaca-
gma inandtgt devrime katthyor.
Kiirt kadtntrun devrime kattht pasif bir katthm degildir; insiya-
tifli ve aktiftir. <;ogu toplumsal eylemin devindirici giicii kadmdrr.
199O'la balayan Serhtldan'lann en militan kesimi kadmlar olmu-
357
II
Ii
II
I
I
I:.II!!
I III!
I
I'"

I .
I
356
tur. grevleri, yliriiyliler, gosteriler, alUm gibi rum
toplumsal eylemlerin aglrhkh gucu kadlOlar olmutur. Burada son
derece onemli ve aCl bir durum ortaya pktyor: Kurt kadml gun
gun, saat saat ozel savalO Ylklm politikaslOm aClslru Ce-
zaevindeki kaybedilen ya da kontrgerilla saldln-
lannda olduriilen gosteri yap<ln, saga sola bavuran,
didinen, eylem yapan, yaklruru arayan, geride kalan
bakan ve bakmakla ylikiimlu olan kadmdu. Kurt kadml, bu yliku
talmanm faturaslru da aglr Oduyor. Sadece 1992-1994 doneminde
kitle gosterilerine Turk asker ve polisinin ate sonucu en az
100 Kurt kadlru hayatml kaybetti. Cezaevlerindeki kadmlann du-
rumu ayn bir dramdrr. Ulusal kimliklerinden ve mucadelelerinden
dolayl tutuklanan binlerce kadm, salt bu nedenle agu cezalara
omurlerinin en verimli ve donemini cezaevle-
rinde mahkum klhnffillardrr. Ne bUylik ki, Kurt
kadlnlannm bu draml, ne uluslararasl humaniter kurumlann, ne
de ilgili kadm kurululannm dikatini
Kurt kadlrunm Kurdistan ulusal kurtulu mucadelesine onemli
bir katklsl da, belli onciiluk eden eylemlere damgaslru
vurmasldlr. Zekiye Alkan (21 Mart 1990, Diyarbaktr), Rahan De-
mirel (21 Mart 1992, tZmir), Bedriye Ta (Ronahi) ve Nilgun ytldl-
nm (Berivan) (21 Mart 1994, Mannheim-Almanya) isimli Kurt ka-
dmlan bedenlerini yakarak, kendilerini ozgurluk ve demokrasi
mucadelesine adadtlar. Ocalan olaYlyla birlikte kendini yakan ka-
dmlarm saylsmda bUyiik bir artl oldu. (Ek 4'e bkz, s.506).
tnsarun kendini yakmasl, genellikle aClma ile kanlk bir tepki,
daha dogrusu anlam verememe duygusu yaraUr. <;atlma ve gos-
teri gibi eylemlerle gelen olumler bir yerde normal goriilurken,
kendini yakma olaganustU bir eylem olarak gOriilmektedir. Ancak
halklann tarihinde bu rur eylemler ve bu eylem sahipleri,
ulusal kahramanlar olarak arulmaktadlrlar. Eylemlerin Newroz'da
olmasmm Kurtler ve eylemi yapanlar ozel anlaffil vardlr. <;un-
ku 2500 yllllk mitolojik tarihi olan Newroz, Kurtler kahraman-
hk ve fedakarhgm en ust duzeyde sergilendigi ve sergilenmesi ge-
reken ulusal direni, dayaOlma ve birlik gunudur. Newrozun sim-
gesi atetir. Kendini yakan rum kadmlar, ulusal direni ateine
sonmeyecek tarzda birer klvtlclm olmak istemilerdir. kurt halkl,
ozgiirluk mucadelesinde meale ve simge olan bu eylemlerin an-
laffilOl, kahramanlannm duygu ve mesajlanOl iyi algtlamakta
ve bunlarm birer hazine degerinde oldugunu bilmektedir.
Bu gelenek, Zeynep Kmacl (ZHan, 2 Temmuz 1996, Dersim)
isimli kadm gerillanm eylemiyle doruga ulat1. Bu Kurt kadml,
Turk askerlerinin dalarak vUcuduna bagladlgl bombalan infi-
lak ettirdi. <;ok saylda askerin oldugii ve Turk devletinde buyiik
korku yaratan ve Kurt halk direniinde yeni bir surecin balanglcl
anlaffilna gelen eylemi, Leyla Kaplan (Rewen, 1996-Adana) ve
GUIer (Bermal, 29 Ekim 1996-Slvas) isimli gerilla kadmlar
surdurdu (Diger intihar eylemleri ek 4'e bkz, s. 506).
Kurt kadlrurun uyaOll ve eylemleri bir bilincin,
sizligin ya da sadece tepkinin uriinu degildir. Aksine, Kurt kadml
orgutlenme ve mucadeleyle kurtuluunun kazanacagma inaruyor.
Kurt kadmmm bu uyaOllna PKK damgasml vurdu. Kadmlar,
1987'de Yekitiya linen Welatparezen Kurdfstan (YjWK, Kurdistan
Yurtsever Kadlnlar Birligi) adlyla kendi orgutlerini kurdular.
1994'te kadm orgurunun adl Tewgera Azadfya linen Kurdfstan
(TAJK, Kurdistan Ozgiir Kadm Hareketi), sorna da Yekftfya Aza-
dfyalinen Kurdfstan (YAJK, Kurdistan Ozgur Kadm Birligi) ola-
rak degitirildi. Kurt kadmlarmm kendi sorunlanru ileyen lina
Serbilind (Ozgur Kadm) isimli yaym orgaru vardlr.
Ulusal kurtulu orgutlenmesinin askeri, siyasi, kulrurel, baslO,
eylem gibi tUm alanlannda nicelik ve nitelik olarak geni bir insi-
yatifle yeralan kadmlann Kurdistan'da katettigi bu mesafenin bol-
gesel ozel onemi vardlr. <;unkii dini taassubun, anti-demok-
ratik rejimlerin egemen oldugu, kadmm geri planda tu-
tuldugu Ortadogu'da Kurt kadlOlrun katettigi ve de-
mokratik ylgmsal mucadele aamasl, bolge bir yeniliktir ve
kendi bama bir devrimdir. Ancak Kurt kadmmm kurtuluunda
sagladlgl bu gelimeler, kadlO sorununun tamamen an-
laffilna gelmemektedir.
Kurt sorununun tUm boyutlannda oldugu gibi bata kadlO kuru-
lulan olmak uzere, konuyla ilgili uluslararasl kurulular, Kurt ka-
dlruna karl ilenen yeteri kadar ilgilenmiyorlar. Aynl e-
kilde Kurt kadlrurun bulundugu uyaOl hamlesini degerlen-
diremiyor, romantik yaklalyorlar. Bir misyoner belki
bundan fazlaslru yapamaz. Ama insan haklan, kadlO sorunu, halk-
lar hukuku alanlannda ya da bu degerlere onem ve-
359
i I
rl
358
"
.. '
f:.
renlerln soruna bu diizeyde yaklamalan biiyiik bir eksiklik. C;iin-
Kiirt kadtru yoktur. Boylelerinin saYIsI fazla oldugu halde, en-
kii tarif ettigim uyanl, aruk tamamaz ve dayarulamaz bir noktaya ",
gellenmesine karl kadtn ses Kurt kadlru ken-
gelen kanh bir sava ortammdan, bir halkm koleliginden, feodal
dini tamtamamakta, savunamamakta, anlatamamaktadlr. Kauldtgl
taassuptan, insan olarak horlanmaktan, keyfi cinayetlerlerden ve
platformlarda Slra kadmm kadtn olarak hakkma ve sorunlanna
kurtulmak ..
geldi mi, burun klVlfmakta, erkek kesilmektedir.
Kiirdistan'la ilgilenen yabana aratlrmaa, Kiirt kadmlrun
Ama toplumunu taruyan, bir ktzkardeini (bir yoldalru) ve daha
uyanlma duyduklan hayranhgl gizlememekle birlikte, bunun
onlarcaslru ehit vermi biri olarak, 1984'ten bugiine kadm soru-
"ulusal kurtulu savalannda gomlen tipik bir durum oldugu, astl
nunda Kurt toplumunun bu kadar biiyiik bir demokratik doni.iu-
sorunun belli bir siyasal sonra ortaya eklin-
me ugrayacagml zaman duiinemezdim. Hatta baZI eyleri
de olan kUkulanru da dile getirmekten geri durmuyorlar. Ben bu
telaffuz etmek bile olanakslZdl. Bu nedenle karutlara dayanarak
kukunun kadln sorunu hep giindemde tutulmasmdan
ve emin bir ekilde unu ileri surebiliyorum: Gerek Kiirt toplumu-
yanaytm. Kadmlann Sorunu savaa endeksli oldugu
nun kazanchgl demokratik hogorii bilinci, gerekse kad1nlann ka-
olmakla birlikte, herhangi bir siyasal kadlrun kurtuluunu
zandtgl sorunlanru devrimci bir tarzda giindeme getinne ve
tam saglaml olmayacak; olsa olsa sorunun kolaylau-
bunun verdikleri mucadele gozoniine ahrunca, Kurt toplumu-
racak, demokratik yolunu Bu nedenle
nun art1k her koulda kadmm ozgiirli.igii konusunda iddiah bir
kadlrun kendi sorunlan temelinde haklanm her ko-
toplum olacagl ileri siiriilebilir. Eger Kiirt kadml, kendi bireysel
ulda savunabilmesi aynca onem kazanmaktadlr.
kadm haklanna da sahip 9kmayt ogrenir ve orgiitlenmesine bu
Kadm sorunu ulusal miicadelenin, yani PKK'nin ve erkeklerin
karakteri de hakim ktlarsa (ki bunun koullan vardlr) devrimini
de sorunu olmakla birlikte, bunun otesinde olan bir sorundur.
ikiye katlayacakttr. Kiirdistan kadtrunm kazandlgl devrimci ve de-
PKK, oteye giden sorunun kadlnlara yolu apnltlr.
mokratik ve eylemi, ona bundan boyle ilerlemesi gereken
Otesi kadtrun kendi sorunu etrafmda orgiitlenmesi ve kendine bi-
yolun karakterini de gostermektedir.
bir tarzda sahip bunu pratigine yansltmasl
sorunudur. Ama yarattlan objektif gelimeye ragmen, PKK
bile kadm heniiz bu diizeyden uzaktadlr. Halen sorunlanru
erkekJer gundeme getiriyor, halen belirleyici zeminlerde kadtn
adma erkekler konuuyor, halen kadlru yiiceltme ve diiiirme, ka-
dma atlama hakktru erkekler tekellerinde tutuyor, halen bir Kurdistan ulusal kurtulu miicadelesinin temel gucu olan
sevgi olayl bile feodal deger yargtlanndan daha gerici olp1lere ta-
1987 ylhnda Yekftfya Xorten Welatparezen Kurdfstan
bi tutulabiliyor. Bir nevi sosyalist-burokratik tutuculuk kadlru bo-
(YX\VK, Kurdistan Yurtsever BirligO adlyla orgiitlendi.
guyor ve bunu degerlendirme hakkull da yine erkek elinde tutu-
Adml Yekftfya Civanen Kurdfstan (YCK,J(iirdistan Birli-
yor. Bir anlamda kadlrun ozgiirliik ortanum erkekler, yeni go olarak degitiren birligin, Sterka Civan. YtldlZI) isimli
bir tutuculugun olp1lerini oluturuyor. Bunun, kadm ve toplum
yaym orgaru vardlr.
bir tehlike oldugunu tahrnin etmek zor degil. Omegin Kiirt
C;ok dagmlk olan 0 kadar da sorunlan vardlr. Turk
kadlru, Ortadogu'nun en biiyiik miicadele hazinesine sahip, ama
devletinin oze! sava uygulamalanrun dogrudan hedefi ,I
bu miicadele dile getirilemiyor. Kadm kurumlamasmda siireklilik
Dersim gibi bazl bolgelerde iilkesinden uzak-
,II
olmasma ragmen, bu bipmde kalmakta, gelenegin zenginletiril- latlnlmaktadlr, bazl bolgelerde korucu yaptlmaktachr, Batman,
11
: ,
mesi anlanunda siireklilik yoktur. Biiyiik ve saygm bir potansiyel Nusaybin, Diyarbaklr gibi ehirlerde Hizbullah ve diger kontrge-
olmasma ragmen, halen uluslararasl alanda tanman, otorite olan
rilla orgiitlerinin dogrudan hedefi Okullann kapatllmaSI
360
361
'p'
vurmu, Universitelere giren Kurt saytsl
aZalmlt1r. pop muzik ve futbol, ozel savam psikolojik
haline getirilerek karl kullamlmaktadlr.
gin onemli bir kesimi orgutlerinin malzemesi haline gelmitir.
Pimanlzk Yasast ozellikle yoneliktir. slmf ka-
rakterinden kaynaklanan sarslnttlan, kararslz bir taklm
uzerinde bu yasarun uygulanmaslru kolaylat1rmaktadrr.
Kurt draml ve sorunlan bu kadarla da bitmiyor. Kurt
diger ulkelerin normal koullarda elde ettigi
haklan duunecek durumda degildir. Dogrudan onlan hedefleyen
baskl ve zorunlu askerlik nedeniyle bu kapl Turkiye
ile slrurh kalmamakta, ozellikle Balkan ve Batl Avrupa i.ilkelerine
ytgmlar halinde Bu i.ilkelerin polis ve iltica dai-
relerinin dosyalan Kurt actkh ve dehet verici hi-
kayeleriyle doludur. Baka bir i.ilke gencininin egitim ve uretimle
ytllan, Kurt Gittigi ul-
kelerde ytllarca yasal statU elde etme peinde ugramakta, top-
lumda en altta bir yaama mahkum edilmektedir. Bu pkmaz
de, saytda kii ve orgiitlerine olmaktadlr. Bal-
kan i.ilkelerindeki Kurt yiizlercesi bu tuzaga dumu-
tUr. Savam kurbaru olmalanna ragmen politik iltica bavurulan
reddedilen Kurt bu defa degiik ekillerde ve
degiik bulunduklan i.ilkelerin polislerinin tuzagma du-
mektedirler. PKK, mudahalesiyle ve kontroluyle bu potansiyelin
dcmumesini buyiik olde onluyor, yoksa daha kotU
bir manzara ortaya pkard1. Nedeni ne olursa olsun iltica ve
kriminal kaynagl, Turk devletinin Kurdistan'daki baskl
sistemidir, cinayetleridir, zoraki zorunlu askerlik uygula-
masldlr.
Ote yandan daglara, zindanlara, Turkiye ehirlerine, Ortadogu
ve Avrupa ulkelerine dagtlml Kurdistan butUn sorunlan-
na ragmen dogal ve zorunlu bir degiim her alanda ulu-
sal kurtulu mucadelesinin en duyarh ve en dinamik kesimi hali-
ne gelmitir. Ancak bu sorunlanmn isabetli
degerlendirildigi anlamma gelmemektedir. Kurdistan toplumunda-
ki degiim iyice gozlenirse, bu degiimin en kesimin-
de oldugu, bu degiime uygun orgutlenme ve mucadele yapIslmn
da zorluklarma ragmen en iyi dayah olarak yiikselti-
362
lebilecegi goriilebilir. Ancak bunlann yeterince yapllmadlgl,
lige ilikin araunna ve bunlara dayah orgutlenmelerin
uymayan bir gerilik Ulusal kurtulu mucade-
lesindeki kurumlama, daha ylgmsal kucaklanmasl ola-
nagml yaratmaktadrr. Ancak ozgu talepleri gozardl edil-
diginden, ya da bu talepleri uzerinde yeterli duyarhhkla durulma-
dlgmdan, sorunlanm kavraytC1 yapllmadlgmdan, dolaYI-
slyla sorunlan ve yollan onlara kavratllmadlgmdan ve ka-
ba ulusal kurtulu ajitasyonuyla yaklalldlgmdan, yeterli
ytgmsalhkla kucaklanamamakta, potansiyeli yeterince degerlendi-
rilememektedir.
Kurt ilgili bir diger teWike udur: Umudunu ulusal
kurtulua baglayan bu kesim bu nedenle egitimini, meslegini ter-
ketmi ya da bunlan temin etme olanaglru bulmaffil ya da ihtiya-
cml duymaffil, binlercesi ulkesini terketmitir. Yine ulusal kurtu-
lu umuduyla gittikleri ulkelerde de dil, meslek, i olanaklanna
itibar etmemilerdir. yaklnlanndan kaYlp vermitir.
GeriUa ve bir yerde Ocalan umutlan olmutur. Onun herey-
lerini venneyi goze alan bu dinamik kesim, umudunu kaybetme
noktasma gelirse tehlikeli bir potansiyel haline gelebilir, yanll
politik anlaYI ve aktmlar tarafmdan yonlendirilebilir. Yozlaabilir,
kriminalize olabilir, eylemlerine itilebilir. Hatta orgiit
malarda bile kullarulabilir. Ancak, koullardaki degimenin bu ke-
simi nasll etkileyebilecegi ve onlem ahnmazs
a

ortaya pkaracagl goriilememektedir.
Ozellikle Ocalan'm tutuklanmasl ve PKK'nin silahh direnii ter-
ketmesinden soma bu teWike dogmutur. En buyiik umut ktnkllgl
yaayan kesim olmutur. ideolojik tabu ve kahra-
manllk ile kriminalize olma en atn yonelme bolunmu bir
iki ucudur. Umutsuzluk digerine donuumu kapmlmaz
ktlar. Ulkesinin ozgurlugu savamaya hazulanan bu
defa PKK bile yanll politik terciWer ve ard niyetlililer tara-
fmdan muhalif Kurt aydm ve politikacllanna karl kullarul-
ffillardlr. Bu apdan Kurt umutsuz sarsmulardan koru-
yacak pOlitik, orgutsel onlemler almak en bata PKK'nin olmak
uzere tUm Kurt politik en onemli gorevlerinden biri 01-
mahdrr.
363
!II"
..-.. - . -

DiAer kesimler
Kiirdistan ulusal devriminin temel bir ozelligi toplumsal bileimin-
den kaynaklanan demokratik hedefidir. Demokratik sadece
siyasi hedefe varmakla saglanan bir degildir, aksine miica-
dele ipnde edinilir. Ne zaman ki demokratik ve davram,
bireyin diiiincesine ve davramma sinerse, 0 zaman koklii de-
mokrasi bilinci ve geleneginden sozedilebilir. 15 agustosun Kiirt
toplumuna kazandtrdlgl en onemli kazarumlardan biri budur. Ulu-
sal kurtulu miicadelesinin tiim orgiitlen-i:
mesine olanak yaratnu, onlerini ve teVik etmitir. Bu tiir
orgiitlenmelerden biri Hareketa lslama Kurdfstan tilr (HtK, Kiir-
distan islam Hareketi, 1993). Baveri isimli yaym orgaruru
birlik, Kiirt toplumunun miicadelesinde yeralan farkll top-
lumsal kesimlerin uyumuna katkl saglamltlr. Tiirk devletinin,
Kiirt din adamlanna saldtrmasl ve onlarcasml katletmesi bu ne-
denledir. <;iinkii Tiirk devleti, dini katliama kullaruyor.
Burada Kiirdistan'da dini orgiitlenmeyle ilgili bazl endieler ve
eletirileri yararh goriiyorum.
1880-1940 donemindeki Kiirt halk direnilerinde onemli rol oy-
nayan din adamlan, bu rollerini kaybett1ter. Kiirt din
adamlan, sadece Tiirk devletinin degil, iran ve Irak'm da lslam di-
nini Kiirt halkma kar1 kullanmaslrun oniinde set olamadllar. Hat-
ta Kiirt direniinin balatllmasmda ve gelitirilmesinde din
adamlannm onemli bir rolii olmad1. Daglruk olmalan, merkezi bir
yapldan ve yakm donemde direni geleneklerinin olma-
maslrun bunda rolii biiyiiktiir.
Konuyla ilgili bir husus da u: Kiirdistan'l baskl altmda tutan
devletlerin tiimii de islam inanaru "rehber!" ahyorlar. Halkl miis-
liiman olan devletlerin temsil edildigi ytlhk konferanslar var. Ama
imdige kadar bi tekinde bile Kiirtlere yapllanlar mahkum edilmi
degil. soykmnu bile bu devletlerin Kiirtlerin durumuna
egilmelerine vol Yani islam ogretisi, basklCI ve somiirge-
ci kullarulmaktadlr. Bu baklmdan HiK'in kurulmasl
son derece onemlidir. Kiirdistan'da islam'm celladlann elinde bir
silah olmaktan hedeflenmesinin son derece biiyiik
onemi vardlr. Ancak HiK, bu gorevi verine getirmekten heniiz
uzaktlr. .
Tiirkiye'de ve Avrupa'da politik Ortadogu'nun bir-
iilkesinde sergilenen islami tutucuktan hareketle, Kiirdis-
tan'daki islami orgiitlenmeyi tutuculukla ve muhafazakarhkla e-
deger tutan degerlendirrneler yapmaktadlrlar. Bu erken bir yargl-
dlr. <;iinkii, Kiirdistan'da islami inana yaam tarzlanna egemen
kllmak isteyen milyonlarca insan vardu. islam inanCI bir kiiltiir
olarak, Kiirdistan'm demokratik yaplsma katkl yapmayt ana
olarak benimsedigi Kiirt halkl tarafmdan benimsenecektir.
Ancak islami hareket siyasal tutuculugu hedeflerse, Kiirt halklna
zarar verecektir ve halk tarafmdan reddedilecektir. <;iinkii, ulusal
direnii bugiine kadar getirenler koyliiler, kadlnlar, aydm-
lar, her meslekten ve dini yoksul Kiirt insanlardtr. Ulusal
hareketin bu ilk toplumsal bipmlenmesi, demokratik niteligini be-
lirlemi ve bu, aym zamanda hem Kiirt halklrun gelecekteki terci-
hidir, hem de Kiirt halklrun en uygun toplumsal tercihtir.
H1K online koydugu heniiz uzakta, hatta ciddi
bir gerilik Kiirdistan'm tiim toplumsal kesimleri gibi, di-
ni kesimler iizerinde de somiirgecilikten kaynaklanan gerilikler
vardlr, ama dini kesimler ozellikle geridir. Din toplumsal bir ilim-
dir. Ekonomiye, siyasete, toplumsal tarihe uygulanmaktadlr. Kiirt
halklna hiikmeden devletler, dini bu ekliyle kullanarak hiikrnet-
mektedirler. Kiirt din adamlan ise halen kaba islami ideolojinin
ilk devresinin sloganlanyla bunlara kar1 durmaya
lar. Yeterli gelimeyi saglayamamalanmn en onemli nedenlerin-
denbiri budur.
HtK baglmslz olmak, daha dogrusu ulusal olmak
zorundadu. Toplumlar dinamiktir ve degimektedir. Din de bu
degiime uymak zorundadtr, kahplara saplanml islam dini
bu degiim ozellikle daha zorunludur. Bunun soriliirgeci
am 9
arla
kullarulan islami ideolojiye eletirisel yaklamasl gere-
a
kir. Bu yaklalm gelimesi zorunludur. iran ya da Suudi Ara-
bistan'a bagh, onlar tarafindan finanse edilen dini orgiitlerin Kiir-
distan'da yer edinmesine flrsat verilmemelidir. <;iinkii boylesi dini
orgiitler tehlikeli bir gelenek oturtmaya Ama
Kiirdistan'daki mevcut dini orgiitlenmelerin ozellikle Giiney
Kiirdistan'da olanlan, Suudi Arabistan ve iran tarafindan finanse
edilmekte ve onlar tarafindan yonlendirilmektedir. Brrakahm onla-
n, Tiirk istihbaraurun yonlendirmesi altmda olan Zaman ve TUrki-
364
365
l
"
"
},
,,,,,r
ye gibi basm tekellerine bagh vaktflar da, bu Kurdistan
daki yoksulluk ve politik tutars1zhgmdan yararlanarak
cuklardan balayarak tehlikeli dini orgiitler yaratmaktadtrlar,
Kurdistan'da tslami hareketin orgutlenmesinde ulusal kurtulu
mucadelesinin ve 1990 y1hnda balayan halk ayaklanmalanmn
dogrudan rolii olmasma dini hareketin denetlenmesi gibi
karma1k bir sorun ortaya Bu sorun demokratik-Iaik top-
lumlarda da var. Bu apdan dozunu kaprmadan, ulusalc1 dini po-
tansiyelin korelmesine bir denetim ve miidahale,
gelecekte toplumun laik-demokratik i9n zorunlu-
dur. Kiirdistan'da ulusalet dini hareketin bu mudahaleden urkme-
mesi gerekir. Ancak dini hareket bir demek duzeyinde goriilur ya
da geliiminden urkUntii duyularak sadece ad1 olan bir kurum du-
zeyinde duuni.ilurse, bu inanca daha fazla sanlan ya da bu inanet
rehber alarak ulusal kurtulu mucadelesine destekte bulunmak is-
teyen kesimler d1talanm1 olur. tslami hareket-ulusal kurtulu or-
gutlenmesi ilikisinde bu duzey henuz oturtulmadtg1 gibi, Kurdis-
tan tslami hareketin gUci.inden kaynaklanmasa da, dini tutuculuk-
tan duyulan urkuntiiyle, bir kukunun varhgmdan sozedilebilir.
Hereye ragmen, Kurdistan'daki islami dikkate ahnmak zo-
runda gibi, bu potansiyelin dini tutuculuga yonelmesinin
onunde durmak da zorunludur. Bunun guvencesi toplumun ka-
zand1g1 demokratik ve toplumsal kesimlerin birbirine ta-
hammi.ilu olacaktlr.
bazmdaki orgutlenme, sadece musluman din adamlan
arasmda 0Imam1, Yezidiler ve Aleviler de, 1993 ytlt birlik-
lerini kurarak orgiitlu bir ekilde bu mucadelede yerlerini almaya
balaffi1lard1r. Yezidi/er Birligfnin La/e, Kurdistan A/evi/er Bir/i-
gfnin ZiU/ikdr isimli yaym organlan vard1r. Bu iki dinsel
grubunun orgutlenmesi ozel onem ta1maktad1r. <;:unkU Yezidiler,
Kurtlerin milli dinleri olan Zerdutluk'e en yakm duran
Somiirgeciler, tarih boyunca Yezidileri katliamlarla ortadan kaldrr-
maya, dini ve Kiirdistan'dan siirmeye hep
agtrhk vermilerdir. Nitekim Kuzey Kurdistan'daki Yezidiler'in
%90'm yerlerini terketmi ve bUyLik Batt Avrupa Ulke-
lerinde, ozellikle Almanya'da yaamaktad1r. Kiirt kUltiirel degerle-
rine s1k1 stk1ya bagh olan bir kitleler, demokratik Kurdis-
tan toplumunun temel ogelerindendirler.
,ew.'
Keza Alevilerin durumu da benzerdir. Tarihsel olarak horlanm1
Aleviler, geregi demokratik laiklige en yatkm kesimdir.
Turk devleti tarafmdan d1talanan Aleviler, aym zarnanda Tiirk
burjuva partilerinin uzerinde en fazla politik oyun oynadtg1 ke-
simdir. Alevilik, Turkiye'de de en az 20 milyon insamn inanc1.
Turk devleti ve siyasi partileri, Aleviligin bu yaygmhgmdan yarar-
lanarak, Kurt Alevilerini Kurdistan ulusal kurtul
u
mucadelesinden
koparmak i9
n
oyun uzerine oyun denemektedir. Alevi kitlesinin
aS11 ulusal bask1ntn 01madtg1 demokratik bir toplumdad1r.
tki halktan da AlevUerin 01rnas1, iki halkm demokratik mucadele-
sinin birletirilrnesi iyi bir f1rsat ve zemin. Kurdistan ulusal
kurtulU mucadelesi, Alevi kitlesine ve argiitlenmesine boyle ba-
k1yor. Bu nedenle Kurdistan Aleviler Birligfnin kurulmas1 olduk-
anlaml1 ve anernli bir gelimedir. <;:unkU AlevUer, Turk devleti-
nin oyun ve katliam sahasmdan kurtulma ans1nt ele ge9
rmi
olu-
yodar. Alevi kitle bu anslanmn bUinciyle hareket eder, ate
yandan Kiirt alevilerinin ulusal kurutulu mucadelesine kanalize
edilmelerinin kururnlamasma ciddi yakla1hrsa, Kurt ulusal rnuca-
delesi ile Turkiye demokrasi rniicadelesinin temaS1 bir
koprii olabilirler.
Asuri-Suryani azmhg1 da Kurt ulusal kururnlamas1yla dayam-
rna i9 orgutlenmitir. Sami 1rkmdan ve Ortadogu'nun en eski
nde
halklanndan olan, 11k ve bolgede bir medeniyete
damgas1U1 vuran Asuriler, katliarnlann etkisiyle aZ1nl1-
ga dumu, ancak dinleri olan H1ristiyan kiliseleri sayesinde var-
hklanm koruyabilmi, Ulkelerinden buyLik
Bugiin Turkiye ve Kuzey Kurdistan'da say11an 65 bine inmi Asu-
ri-Suryaniler, son y11larda ciddi bir kultiirel ve siyasal rnucade1e
i9 girmilerdir. Asuri-Suryani azmhgm hem Federal Kurt Parla-
ne
mentosu'nda hem de Kurdistan Ulusal Kongresfnde (KNK) tern-
silcileri bulunmaktad1r. <;:ok say1da partileri bulunan azmhgm siya-
sal ve kiiltiirel bir yaym orgam vard1r. Medya Tilde kiiltiirel
prograrnlar yapmaktad1rlar ve Kurdistan'da sembolik de olsa si-
lahh vard1r. Bu azmhgm orgutlenmesi, Kurt ulusal hareke-
tinin demokratik niteligini anlarnl1 bir ogedir.
Ancak ozgurlugu ve gruplanmn orgiitlenmesi, her ne ka-
dar ulusal kurtulu mucadelesinin ytgmsall
a
mas1mn ve demokra-
tik karakterinin bir zorunlulugu da olsa, beraberinde soru-
366
367
IIf
nu da getinnektedir. Bu alanlan ve birlikleri talimatlarla yonet-
III'
f
mekle yetinmek onlan giidiik kucaklamalan
etki alanlanmn dJ.mda blrakabilir. Ote yandan bu grup-
lann orgiitlenmelerin kurumlamalan dogal olarak ipnde
orgilt aristokrasinin yolap.r. Bilgi ve yonetim erkini te-
kellerinde tutan bu aristokrasi, elde ettigi ayncahklanndan vaz-
istemeyecek, siyasal koullann degimesi durumunda Cl-
kanna uyan siyasal kombinazonlar ginneyi politika yapacak-
or. Bu durumda ilkesellik ortadan kalkacak, Clkan yerine
aristokrat erkin temel ahnacaktlr. Bu zaaflan ve tehlikeleri
gidermenin sihirli bir formi.ilii olmamakla birlikte, tiim
ulusal kurtulu bilindyle birbirine demokratik tahammiilleri en et-
kili formi.ildiir.
Aydmlar
Kurt aydJ.nlannm biiyiik 15 agustostan once kultiirel
ve siyasal asimilasyonun Aydlnlann ipn siya-
set, Tiirk burjuva partileri yeralmakj devrimdlik, Turk sol
ipnde yeralmak; ulusalahk, ya PDK ve YNK'den birini sa-
vunmak, ya da bir zaman devlete kar1 altematif olamama an-
lanuna gelen reformculuk olarak algtlamyordu. 15 agustos eylem-
leri ve kitle eylemi, Kiirt aydmm konumunda koklu degi-
iklik yapu. Dlus yaamayan, halkm yamnda olmayan,
ytgmm kaderini paylamayan aydlrun aydm olmadlgl ve olamaya-
cagl taruffilru yerletirdi. HEP, DEP ve HADEP deneyi, inkara ve
reformist aydtrun oliimii anlanuna gelmektedir. Dunyanm az
i.ilkesinde aydmlar, ytl gibi ktsa bir sure ipnde Kurt aydlru
karlar hem doniiiime ugraffil, hem de bu kadar kurban ver-
mitir. Aydmm odedigi bedel agtr da olsa, halka ve tarihe kar1
kendini aklaml ve tarihsel nitelik alan bir gelenek blrakffilt1r.
Kurt aydlru sadece politikada devrimci doniiiim yapmadl, sanat
ve kiiltiirde de bu hamle girdi. Romaru, iiri, resmi ve tiyat-
rosunun konusu amk halk ve ulusal kurtulu milcadelesidir. Aydl-
run bu geliimi kurumlamaya da yanslmlt1r. AydIn, sadece ka-
lemle savatlmayacagl kavranu, eger ehirde ve legal
koullarda zemini yoksa, dagda bir ozgiirliik olarak ya-
368
/
i
\
amaYI ve mucadele etmeyi, ortamnda sanat, kiiltilr gibi fa-
anyetini devam etQrmeyi geldnek halint getiren aydmlann saYlsl
I
Slmf karakterind.. n dOla
Y
l,*ir tehlike ..arlsmda kendini en on-
ce giivenceye alan, bir baka izahla bir dummunda yurtdt-
ma ilk pkan, ket).dini en 0 de komnmsl gereken deger olarak
goren aydtn imajli Kiirdista 'da yoniinii Kiirdistan'a
virmeyen aydtnm: aydm oturmutur.
20 Eyliill992 ta . inde Diy rbaktr'da Tiit oliim timleri tarafmdan
k.t1edilen Mus.tter (74), bugiin Kilrt pdmmm simgesl ve on-
disiidiir. Birikimipi adayan ve p'nun oldiiriilen An-
ter, Kiirwstan'daIbar1 ve .zgurliik misyou ve sembohi olmu,
KUrt aydtnlarmal hangi yol tutmalan gostermitir. 5
I
Temmuz 1991 tarihinde Di arbaku'da katledilen Vedat
Aydm, poUtik aydtm n simgesidir. bnlar ve daha onlarca
sadece amlanyla deg , miicadeleleri}e Kurt aydlmna aydtn
olmamn net gOSitdiler.
Kiirt aydlnlan,; 1987 ylhn Aydmlar Bir;ltfnin kumluuyla ulu-
sal ilk ciddi atular. Gerp var-
hklan verilen tp.iicadeleye, agh olmasma halen eski ko-
leligi ve baguI1hbgl sergile 'en ve Kurdistandusal kurtulu miica.-
delesinin flrsa bilerek kendini Jlzara pkaran "aydm-
lar" a$a 15 agust su yeniden dogu tarihleri olarak alan
aydlnlar lr.
bu yi slruf ve ktmanlardaki benzer
ge1ime ile bP-.Ilkte deller ndlnnek gereklr. lirdistan'da
lar, proleter meydana devletin id-
det ve ytkm!l politikaSI drilyonlan tilmiimiin or-
tak "kaderi'! haline geleh yoksulluk ve duyp adeta
ulusu Bu dumm ozgiirluk ve
demokrasi hakh ve halk teme i
tiro Silahb iicadelenin ve koyliiye h
politika anlaytl da yerle bi! 01 , dagdan olitika-
ya, ki.iltilr?en sanata kadar aym militanhkla ucadele ed halk
ol0ileri ortaya
Ancak Jydtnlarlar hakktnda bu tabloyu kendi
homojen bir biitiinliik oluturamadlklanm ve basklrun
durylnden dol.yt keslminde bckapsamhnar,K
\ 369
I
\
\
j
\
\
I
tamm yapl1dlglm belirunl1ll gerekiyPr. ile Turk dev-
leti ar.asmdaki savam ildeti, bir klsnu orta bUrjuva, zengin bii-
rokrat, tiiccar, muteahhitavukat, ve daha
kesimden insanlan saf tuunaya itmitir. Aslmda
bu kesimlerin tiimu ama el-
lerinden ahnmasml Bunlar', koruduklan smlf
gudiilerini savam I?un ya da sitasal koullardaki
herhangi bir degime dcumunda, tektar palazla\1mak isteyecekle-
ri kapnl1maz bir durum Hatta bu keslmler iki tarafma da
bu koullann olumaSllldayatabilirlehyani koutlardaki
yumuama ve mutak da olsa ba ve demokrasi taleplerine
en bu kesimler snlmaktadlr. ii 0 zaman tekrar tiearet
yapabilir, kaybettikleriDiirokratik mevl'lerini elcte edebilir, ulusal
mucadele ugruna yapklan "fedakarl lann" kar$lhgmda elde et-
tikleri parti temsilciligj belediye baka , 19l vb. mevkilerden yarar-
lanabilirlerdi. Bu aarada bunlann YIgtnlann pkanndan
aynlmasl kapnl1mazet. olaymdan sonra Eiffide-
me gelen muglak "bn" ve en bu ke-
simlerde yankl bulmtur. Ki 1990'la balayan PKK'nin ytgmla-
maSI ve 6zellikle kurmlamasmda bunlar etkili olmu ve
-tabi P:K'nin de onceddn aktardlgl1'Il yatay
keyfiligi nedeniyle- ;temleri dolayh olsa PKK'rlin karar giicii
iizerinde 6nemli bir:tki oluturmu ve f:layaunada qaanh olmu-
lardu. PKK belki b etkiyi g6rmu, zaman!, urkup tepki
ama lir zaman onlem baaramanutlr. On-
lem almak bir yan,PKK, yeni politikastru yiiriiunek\ en
bu kesimlere ihtiya duymakta ve kendicl artlk ancak,bu kesimle-
re dayanarak ifade debilmektedir. :,
KiiltiirZdeatilio.\ve
15 agus sun Kurt kmda yarattlgl 6nemH bir degiim 'kiiltiir, sa-
nat aratl alar alanlannda oldu.Ulusal ve halk
kahyimanhgl roma tiyatro ve tiirkiilere konu oluyor.
orylarca roman yazl l. Kurt aydmlan Kurt diliyle tarili, 4iir ve ro-
ant gelitirme esi 1983'ten beri ve aym
/zamanda Kurdistam en uzun tarihli Kurt kiiltiir kurumq Yekitfya
I '
/
/
/
/
370
\
Hunermenden Welatparezen Kurdistan (Hunerkom - Kiirdistan
Sanatplar Birligi) yamslra Aydmlar Birligi (1987), Mezopotamya
KultUr Merkezi (MKM, 1991), Berlin Kurt Bilim ve Artltlrma Ens-
tilUsu (1994) ve Akademiya Kurdi (Kurt Akademisi, 1993), bu
hmarun 6nciiliigiinu yapIYorlar. Turk y6netiminin MKM'nin
malanmn 6nune pkardlgl engellere ragmen, Kurt tarihi, kiiltiirii,
tiyatrosu ve folklorii alanlannda 6nemli gelimeler, katetmitir.
Berlin Kurt Enstittlsu, dil ve tarih konulannda ulusal ve uluslara-
raSI nitelikte saylda bilimsel ve akademik konferanslar duzen-
lemi, Lekolin isimIi yaytn orgamru pkarmaktadlr. Ulusal kurum-
lamada 6nemIi bir adlm olan Berlin Kurt EnstilUsu, Kurt an-
siklopedisi dahil, kapsamll projeyi siirdurmektedir.
Kiiltiir alanmda asl1 atlhnu Hunerkom yapnu, tamamen direnii
temel alan onlarca ses ve goriintii kasetini Bir okula
d6niien Hunerkom'un onlarca ubesi bulunup, bunlarda yiizler-
ce folklor, tiyatro ve muzik yiiriitiiyor. Hunerkom,
halktan kopuk, elit, bir eli yagda bir eli balda, halkm duygulanm
s6miiren sanatp kavranuru yerle bir etmi, gerektiginde sanatprun
da halkm Qzgiirluk mucadelesinin en sert alanm neferi olmaslrun
ollerini ortaya pkarnutlr. Celal Ercan (Sefkan), Gurbet AydIn
(Mizgin), Dljwar, Xebat, Sipan ve bunlar gibi daha
ulusal kurtulu ehidi, Hunerkom'un biinyesinden
Kurt halklrun mucadeleyle yaratllgl kurumlama bu kadarla da
slrurh kalmaml, Tutuklu ve $ehit Ailelerlyle Dayanlma Dernegi
Q-Iev-Kom, 1990) ve Heyv a Sor (Kiirt KlZllayl) kurulmutur. Sava
magdurlanna yardlm amaayla kurulan Heyv a Sor, bu insani da-
vada bile Turk devletinin buyiik engellemeleriyle karllamakta-
dlr. Yine de Kurt KlZllayt, uluslararasl yardlm kuruluu ta-
rafmdan tarunmJ ve sava magdurlanna yiyecek, giyecek, para,
ve diger saghk malzemelerini ulatlrmada biiyiik gorevler be-
cermektedir. Aneak savam tahribatl, Heyv a Sorun
aan boyutlardadlr. Sadece sava sakatlan ve baklma
saylsmdaki kabankhk ahnsa bile, durum, ulus-
lararasl projelerin hayata zorunlu kllmaktadlr.
Bu orgutlenmeleri Kurt Qgreunenleri, gazetecileri (1995, Yekiti-
ya Rojnemavanen Kurdistan, YRK, Kiirdistan Gazeteciler BirligO,
(1996, Yekftfya Ht1quqzanen Kurdistane, YHK - Kur-
distan resamlan gibi meslek gruplan izlemi-
371
tiro Tum bu orgutlerin Kurdistan dlmda kurulmasl bir zaaf ve
liki gibi goriilse de bunun nedenleri arattrmamn kapsaffil
etrafhca izah edilmeye Yine de bu kurumlann Ku
tan dImda kurulmu olmalan, kendini korumaya almak isteytrt"
bir kesimin duygulanna da denk dumektedir. Bunlar bu
hklanm kaybetmemek i0n, kurumlamamn bu niteligini siireldt'i!
kilmak isteyebilirler. Kurulan kurumlann kapsamalan gereken ke-.1:
simleri tam kapsayamadIklan ve yeterince verimli olamadIklan
eklenebilir. Ama buna ragmen kurumlama ulusal kurtulu mucaol':l'
delesinin ytgmlasallamaslm ve gUgenmesini yansltmaktadlr. ",11
Kurdistan halkl, 16 ytlhk miicadelesiyle ulusal kurtulu
veren halklann ender yaratabildigi zengin bir yazm orgutle-'!:
mesi gelitirmitir. tngilizce, Almanca,
Franslzca, Yunanca, ve daha dUde gazete ve enfor-
masyon brourleri pkanlmaktadIr. Politik, kultUr, sanat ve tarih
aratumalan 20'nin usrunde sistematik organ pkarabi-
lecek duruma gelen Kurdistan ulusal kurtulu mucadelesinin ula-
ugl bu zengin bilgi ve propaganda formasyonu, aym zamanda
Turkdevletinin psikolojik sava propagandasml etkisiz kilan etkin
bir sHah durumundadIr. Turkiye'de bile Kurt dili uzerindeki baskl-
lar ve yasaklar, 15 agustos direniinin uriinu olarak aralanrntur. "
Ancak bu aralanma bask! ve yasagm alldlgl anmahna gelmemek-
tedir. Turk anayasastnda Kurt dili resmi olarak yasaklanmamma
ragmen, devletin resmi dili belirtilmi ve iletiim
ve devlet kurumlannda baka dilin kullanllmas. ya,sak-
lanrntt1r. Bu yasaklar nedeniyle Kurt dilinin gazete ve radyo gibi
iletiim kullantlmasl hep yasak oldu. 1982 Anayasa-
sl'nm 2932 sayth yasaslyla Kurt diU isim verilerek yasaklandl.
19BTde bu yasak kalkmasma ragmen, fiiliyatta yasak devam etti-
rilmektedir. bir saytda gazete ve dergi bu de-
fa "boliiciiluk yapuklan" siirekli bask! alunda tutul-
dular ve kapauldllar. televizyon ve radyolarda kullamffil
halen yasakur.
Kurt halkmm sahip oldugu kurumlardan biri de 1995 ytltnda.
kurulan MED Televizyonu'dur. Bir ulusal kurtulu hareketi tarihte
ilk defa bir televizyona sahip olmutur. Kurt halk!mn yaratugl bu
kurum bakalalan tarafmdan kendine bahedilmemi, bakalarmtn
taktik araet olmak i0n kurulmaffil, tamamen Kurt halk!nm maddi
olanaklan ve kadro gucuyle kurulmutur. Her alanda oldugu gibi
televizyonculuk alamnda da Kurt halk!mn karlsma ytgmla engel
ve zorluk pkanlmaktadlr. Bu saldrrllar sonucu Med Tv, 1999 ba-
lannda kapaulmasma ragmen, 1999 ortalanndan balayarak Med-
ya Tv ile yaymma devam etmesi, Kurt halklmn bu alam gelitir-
mekten ve yaatabilecegini gostermitir.
Sivll itaatsizllk ve bireydeld degiim
Kurt halkl diinya halklanna miicedelesiyle ortaya pkardlgl Serbil-
dan'l hediye etmitir. 1990-1994 doneminde gelien grevi,
yiiriiyii, kepenk kapatma, koyden ehre yiiriiyii, vergi vermeme,
mahkemeleri protesto gibi pasif ve aktif kitle eylemleriyle sivil ita-
atsizlik eylemlerinin uzerine kurun slktlffil, panzerler suriilmu,
halk yiizlerce kurban vermi, buna ragmen eylemlere milyonlarca
insan kaulffilur.
Eylemler Kurdistan'la slmrh kalmaml, Tiirkiye'ye ve Kurt Ylgtn-
larmtn oldugu Avrupa iilkelerine de yanslffilt1r. Kiirt halkl bu ey-
lemleriyle ozguce giiven duygusunu kazanrntur. Kurtler, kitle
harekete ey elde edememi, bugune
kadar ne kazanmlsa kitle eylemi ve fedakarhgl sayesinde kazan-
ffillardlr. Kurtlerin savata ve diplomaside baanlanrun guvencesi
kitle gucii ve kitle eylemidir. Kitle eylemi aym zamanda ulusal
kurtulu sorumlulugunun kitleye yaymakta ve bireyin,
uriinune sahip saglamaktadIr. Turk ordusunun katliam-
larma karl, dunyamn neresinde olursa olsun eger Kurtler sokak-
lara dokiilmezse, miting ve kutlamalarda binlerce Kiirt toplanmaz-
sa, emperyalist hiikiimetlerin komplolanna karl ytgtnsal bir ekil-
de durulmazsa, Kurt halkl kendini ve kazammlanm nastl koruya-
bilir? Ylgmlann bu eylemliligi, hiikiimetlerin rag-
men, diinya halklannda buyiik bir sempati yarattlgl gibi, hiikii-
metlerin kararlan I1zerinde de dogrudan etkili olmaktadlr.
Gte yandan ulusal kurtulu miicadelesi halkm ulusal ve
ilikilerinde de bUyiik degimeler yaratm1trr; korkan, sinik ve ur-
kek bireyin yerine, kendine guvenen Kurt bireyi Birey
kazandlgl bu guvenle, kollektif eylemi yaratt1; yoksul ytgmlann
eylemi aydmlan uyardI ve arkalanndan suriikledi.
372
373
Bireydeki bu degime, toplumsal bir olgu oldu. Kiirdistan'
ve dini taassup ve halen de Anta
ulusal kurtulu direniinde yaanan ideolojik ve toplumsal altilst
olu, airet otoritesini geriye itti. Ulusal kurtulu halk arasmda \
yeni toplumsal ilikiler yarattl; eskinin tepkici ve kavgacI ilikileri-
nin yerine, fedakarhk, u)'um, saygl ve dayamma egemen olmu-
tur. Eger koy ylktmlan, ve ehir bombalamalan daha bii-
yiik felaketlere yol eger Latin Amerika iilkelerinde 01-
dugu gibi Kiirt ehirleri sokaklarda dilenen kimsesiz
dolu degilse, bu, halkm kIt olanaklanm ortaklaa kullanmasmdan,
birbirine destek olmasmdan kaynaklanrruar.
Ulusal birlik
15 agustosun beigi Kuzey Kiirdistan'dtr. Ancak etkisi burayla Sl-
mrll kalmaml, diger Kiirdistan ve diinyamn dort bir ya-
mndaki Kiirtlere yanslml, onlan da degiim siirecine almlar.
Dagda savaan gerillalann saflannda diger Kiirdistan
dan, Liibnan, Ermenistan, Giircistan, Kazakistan, Baa Avrupa iil-
keleri gibi diinyanm farkh iilkelerindeki Kiirtlerden yiizlerce sa-
vap vardtr. Bu insanlan birletiren ozgiir ve demokratik bir iilke
ozlemidir. Eger ulusal direni olmasaydt, hangi bunlan birara-
ya getirebilirdi? insan, Kiirt olduklanmn bilincine ulusal
miicadele sayesinde varrru ve buradan edindikleri sorumlulukla
oZgiirliik savamalan gerektigi ularrulardtr.
Kiirtlerin bayramlanna yeni bayramlar eklenmitir. Dini bayram-
lann yamslra 15 agustos ve 21 mart (Newroz) giinleri ulusal bay-
ram olarak kutlanmaktadtr. Yeni dogan hayaam kaybe-
den gerillalann isimleri verilmektedir. Hemen hemen her Kiirt
evinde ehit resimleri vardlr. Gerilla ulusal bagl kampanyala-
nna diinyanm dort bir yamndaki Kiirtler kaalmaktadtr.
Suriye'nin egemenligindeki Kiirdistan adeta yeniden, 15
agustos gore ehidi ya da savapsl 01-
mayan aile, kendini ve ezik hissetrnektedir. Ulusal kurtu-
kiiltiir, orgiitlenme ve sosyal ilikiler, toplumun adeta tiim
yaamma yon vermektedir. Benzer etki aym diizeyde olmasa da,
bu iki ozgii koullanmn yarattgl engellere ragmen, Dogu
ve Giiney Kiirdistan da gelimektedir. PDK ve
YNK'nin kar1 onlemlerine ve PKK-PDK halkta yarat-
tlgl tahribata ragmen, niifusun onemli bir kesimi ulusal
diiiincelerin etkisine girmi, ylgmlar otonomi politikaslyla bir ye-
re vanlamayacagml gormiilerdir. DIa baglmll ve anti-de-
mokratik, yonetimde ylglnlann insiyatifi ve pkanm temel almayan
otonomi politikasl, Kiirt halktm perian etmi, halka pahahya
mal olmutur. Giiney'de Kiirt halkl son ylllarda teslimiyet ve dire-
niinj uzlalclhk ve ulusal onuru korumamn net gor-
miitiir. Giiney Kiirdistan'daki [jili durum halktn bu gozleminin
pOlitik-orgiitsel yaplya yanslmasma heniiz olanak vermemesine
ragmen, bunun kapmlmaz olmutur.
Gte yandan halktn ulusal talepte vardlgl ilerleme, tarihsel olarak
PKK iistiinliigii anlarruna geliyorsa da, PDK ve YNK'nin
orgiitsel olarak tasfiye anlarruna gelmemektedir. c;iinkii bu orgiit-
ler heniiz toplumsal temelleri ve kitlesi olan, tarihsel ve halen bii-
yiik destek aldtklan dl faktorlerin etkisiyle Kiirdistan politikasm-
da etkisi biiyiik olan Vurgulamak istedigim iistiinliik
ideolojik-politik dogruluktur. Bu dogrulugun pratikte iistiinliik
saglamasl iin daha zor ve belki de belirleyici yamdtr. c;iinkii bu
aamada dl faktorler devreye girmekte ve etkili olmakta-
dlrlar. Bu nedenle Kiirt politik orgiitleri, yaanan deneylerden
ders pkararak halkm taleplerine tabi olmak zorunluluguyla yiiz-
yiizedirler. Onlar bu zorunlulugu kabul ya kendi zaaf-
Ian ya da dl miidahalesiyle u ya da bu ekilde aralann-
daki siirecegini tahmin etrnek zor degildir.
Vanlan aama, 1970'lerde Kiirdistan'da siyasal yapldaki aktmlar
arasmda bir miicadeleyi ammsatmakta ve bir anlamda bu miica-
delenin sonucudur. 1970'lerde Kiirdistan'da egemen pOlitik an-
laYItan sozedilebilirdi: Birincisi: Otonomi isteyen ve PDK'larda
temsil olunan anlaYI. tkincisi: Reformist talepler
miicadele eden aydm, anlaYI.
PKK'nin temsil ettigi ozgiirliik ve ulusun kaderini tayin etrne hak-
ktm savunan ,anlayl. 1978-1980 doneminde Kuzey Kiirdistan'da
Kiirt orgiitleri arasmda ideolojik ve politik miicadelede 1984'te
PKK iistiinliik sagladl, 1990'da iistiinliigiinii pekitirdi. 1990'la
PKK, bu defa Kiirdistan genelinde ideolojik-politik hattml egemen
ktlma miicadelesine giriti. Haliyle bu iistiinliik kavgasl Giiney
374 375
,,"r
Kiirdistan'da yogunlatl. Siired ve orgiitler arasmdaki
kadar varan miicadeleyi, diger nedenlerinin yamslra, tamrnlamaya
farkh politik hedeflerin iistiinliik miicadelesi olarak da
gorrnek gerekiyor.
Ancak mevcut siyasal-pratik durum izalurnla gibi gozii-
kebilir. Bolge ittifaklan farkh yeralmaya itilen Kiirt
orgiitlerinden bazdan, ittifak yapuklan destegiyle iis-
tiinliik saglaml gibi gOziikebilirler. Omegin 1992'de PDK-YNK
blokunun PKK'ye, 1996'da PDK'mn YNK'ye ve PKK'ye
karl sagladlgl askeri iistiinliik gibi. Ama Kiirdistan bi-
len herkesin bu iistiinliiglln goreceli oldugu, orgiitiin, top-
lumsal temeli olan diger bir orgiitii ortadan kalduamayacagml
gorrnesi zor degil.
PKK, 1993 yl1mda Kuzey Kiirdistan'm diger orgiitleriyle yakm
bir dayamma girdi. Ulusal cepheyi orgiitlemeye yonelik bu
dayanlma, de facto halen siirrnektedir. Ancak umut edildigi gibi
orgiitler arasmda cephe olumadl. Mayls 1999'da PKK'nin girii-
miyle Avrupa'da dort Kiirt aydlnlanm kapsayan Kurdis-
tan Ulusal Kongresi (KNK) kurulmu olmasma ragmen, bu amm
da orgiitler arasmda ozlenen birlik anlamma gelmemektedir. Bu-
nun nedeni slfalanabilir: PKK dlmdaki orgiitler kii-
Kiirdistan'da halk dddi yoktur. Bu orgiit-
lerden silahh giicii yoktur. Hemen hemen tiimii Kiirdis-
tan dlmda konurnlanffillarmr. Orgiitlerin PKK'yi aan ilkeleri de
yoktur. Esasmda PKK'den daha radikal eylemcilik ve ylgmsal mii-
cadele mmda aruk orgiitiin Kiirdistan'da aruk gelime an-
Sl da yoktur. <;iinkii halk pratik istiyor, ideolojik
re itibar etrniyor. Tiirk devletinin Kiirdistan'da yaratugl manzara
karlsmda pratikte PKK'den farkh soylernleri de olmamasma rag-
men, orgiitler arasmda bir ulusal ittifakm olmamasl tabi ki alrtl-
clmr. PKK'nin iistiin giicii karlsmda duyduklan
kingenlik ve iirkiintii, PKK'nin soylem ve pratiginde iistiinliik da-
yatrnasl ve birliklerde tahakkiimcii yonetim tarzl gibi etmenler on-
Ian cephe gorevlerinden uzaklat1ran diger nedenlerdir. Ama bu
orgiitler, PKK'nin tabanda sagladlgl toplumsal zenginlik ve
saytda kuruma desteklerini sunarak marjinal dururnlanm aabilir-
lerdi. Boyle bir yaklalffi onlar PKK'yi iist bir orgiit durumu-
na getirebilirdi. Kukusuz sadece bunlann degil, PKK'nin de niist"
376
orgiit olmayt kabul etmesi gerekirdi. Ancak mevcut ulusal
ve tarihsel sorumluluk apsmdan olumsuzdur.
Kiirdistan'da orgiitlerin mevcut durumu ve ulusal birligin bu
arasmda biiyiik bir vardlr. <;ogu toplumsal kesim
kendilerini ERNK ya da ulusal meslek kurumlannda
!fade ediyorlar. Savaan gerillalar apsmdan tamm nettir. <;ok farkh
toplumsal kesim ve dini insanlar geriUa saflanndadlr. Yl-
glnla aymn, aralanndaki ideolojik farkhhklara ragmen ku-
rumda giiciinii birletirrni ve katklslm sunuyor. Kukusuz, bu,
ulusal birlik ve cephenin etkili bir Orgiitlerin sorurnlu
davramp tabandaki bu birleme ve dayatmalara uymalan gerekir.
Cephenin bu tam Kiirdistan'a ozgiidiir. Anti-faist ve ulusal kurtu-
miicadeleden iilkelerin hemen hemen tiimiinde cep-
heler partilerin ittifakmdan Kiirdistan'da tersi olmu,
PKK'nin onciiliigiiyle ytglnlama tabanda olmutur.
Giiniimiizde sadece bir degil Kiirdistan'm tiimiinde si-
yasal koullar, potansiyellerinin ve orgiitlerin birbiriyle itti-
fakmm zorunlulugunu ortaya pkarrnaktadlr. <;iinkii cephe ve ulu-
sal birligin en onemli boyutu, Kiirdistan ve orgiitlerinin
birbiriyle ilikileri ve dayammalandlr. Kiirt sorunu bir
sorunu degildir. Bolge tiim Kiirdistan'a karl savamakta-
dlrlar. Halk yapay smrrlarla aynlffi1ur. Bir bir olay ko-
layhkla diger halkm kaderini dddi ekilde etkilemekte-
dir. Hepsinden oteye Kiirt halkl, hangi olursa olsun geli-
en olaylara ve miicadeleye derin ilgi duywaktadlr.
Giiney Kiirdistan'da PDK ve YNK, 1963 ydmdan beri birbiriyle
savamaktadlrlar. Kuzey Kiirdistan'da 1970'lerin sonlarmda bu
umalar yaandl. 1970 ve 1980'lerde Giiney'de Kiirt orgiitleri ara-
smdaki dolaYl direni heba oldu. 1992 ile PKK de
bu girdi. her darbe alan,
umudu kinlan halk oldu, orgiit pkmadl. Eger daha
net soylenirse, Kiirt orgiitleri arasmdaki tek sonucu
vardu: Kazanan Kiirt halkmm diimanlan, kaybeden ise Kiirt hal-
kldu. Halbuki 1987 ve 1991'de PDK-YNK, 1990'da PKK, PDK,
YNK ve t-KDP, 1993'te PKK ile PSK arasmda birlik ve dayamma
oldugunda Kiirt halklm biiyiik umut girmi, Kiirt hal-
kmm diimanlan iirkiintiiye kapdffi1lardl. Buna ragmen Kiirt or-
giitlerinin ulusal pkarlar etrafinda birlememesi biiyiik bir sorum-
\
377
I" ",
suzluktur ve bUyilk bir politik zaafur. Aradan ytllar Kurt
halkma pahahya mal oldu. Orgutlerin bu act olay-
lardan ders pkannalan gerekir. Kurt sorunu agtr bir sorundur. Oz-
guce guvenilmek ve guper birletirilmek zorundadtr. Orgutler,
birbirinin varhglIll Kurdistan realitesinin uriinu olarak kabul etme.
leri gerekir. Bir taktm ideolojik ya da pOlitik tespitleri ileri surerek
ve iddetle bu realite degitirilemez. Ama orgut bu realite-
nin arkasma stgmarak ulusal birlik gorevlerinden ve bu
baltalayamaz. Meveut durumda ulusal birlik ve organ-
lanru olutunnak gerekli her koul vardtr. siyasal ge-
bu kurumlamarun engeli kabul edilemez. Hangi
dayandmhrsa dayandmlsm orgiitler arast soml1rgeci
devletlerle kurulan ittifaklar ve Kiirdistan genelindeki dayantma-
Ian dttalayan fonniiller, Kurt halkmm yaranna degildir. Halk tara-
fmdan tasvip edilmeyen ve edilmeyecek olan bu fonnulleri tarih
mahkum etmektedir.
378
10
PKK.'nin sorunlarl
Kiirt halkmm ulusal direni bilinci ve kurumlamasmda katettigi
mesafe tarihi onemdedir. Kurumlama, kanla ve miicadele ile ya-
ra1lIffi11lr. Kurumlama, bir statU kazanmak i9n ve-
rilen miicadelede gosterilen ve seba1ln ifadesidir. Her ku-
rum, biiyilk bir emek, ozveri ve mucadelenin uriiniidur. Kiirt hal-
kt vermi oldugu binlerce kurbana karthk, Ortadogu'nun en mu-
cadeleci halkt durumuna gelmitir. Bu baktmdan Kurt halktrun oz-
giirliik istemini iddetle bastlnnaya bir ugra
olacakttr. Ancak Kiirt orgiitlerinin ve halktn daha yaptlacak
eyleri vardrr. Kurumlamanm kesin surekliligi siyasal bir
endeksli de olsa, Kurt halktrun vardtgt ulusal aamast ve
bulundugu dinamizmin siyasal, kulturel ya da sosyal
leriyle kurumsal orgiitlenmelerde ifadesini bulmaYl zorunlu ktl-
maktadtr. Bu kaydedilecek isabet, siyasal siirecini
ktsaltan en teme! etmen olacak1lr. Bu baktmdan hem kurumla-
malan ilerletmek, hem de yaptlan yanltlardan ders pkannak ve
bunlan amak politikalar olutunnak, yol yontemler bulmak
zorunlu gorevlerdir. Bu konuda hem aydmlara, hem de halka bu-
yiik gorevler dumekle birlikte, yine de gorevin bUyiikliigu Kurt
politik orgutlerine, ozelikle de konumun oznesi olan PKK'ye dl1-
mektedir.
Demokrasi mucadelesi ve kurumlamada politik orgutlere bu
kadar rol atfetrnek dogru mudur? Bu ekilde bir kaytt koymakla
daha batan ytgtnlann ve bireyin insiyatifi ktsttlanmt olmuyor
mu? Demokrasi merkezi denetime havale edilmi olmuyor mu? Bu
sorulann cevabt, Kiirtlerin durumu ve agtr koullan" gecikmi ulu-
sallamalan ve heniiz ulusal devletlerine kavumamalan, daha
dogrusu kaderleri uzerinde heniiz soz sahibi olmamalanyla dog-
379
rudan baglantlhchr. c;iinkil halk ancak devlet olduktan soma
devlet orgiitii vasltaslyla; ulusal ideoloji, duygu, dili ve kiiltiirii ge-
litirmi ve ulusallamalanm tamamlaffilken, Kiirtler ulusal dev-
letleri olmadan ulus niteligi alan halklardan biridir. Hem de
uzun ytllardan beri. Bu nedenle Kiirtler ulusal ogeleri
olutururken politik orgiitlerin roW one pkmaktadlr. Bunlar ara-
smda da PKK'nin roW onemlidir. c;iinkil PKK, Kiirt orgiitleri ara-
smda Kiirdistan'daki aydmlanma ve kurumlamada en bii-
yiik payt olan ve bu iiriin vermi olan orgiittiir. Ama aym
zamanda halkm en fazla destek verdigi orgiittiir. Bu baktmdan
sorunlardan bahsederken, degerlendirmelerimin muhatabl daha '
PKK olacaktlr.
Dogal olarak ileri siiriilecektir ki; deneyi olmayan bir orgiit,
iistelik son derece aleyhte faktorlere karl ulusal orgiitlenmeyi
saglarken yanhlar yapacaktlr. Benim dikkat bu hata ve
yanlllardan ziyade kronikleen, yani bir politika durumuna geti-
rilmek istenen ve politika yaptlan yanhlarchr. Bunlann saytda
nedeni olmakla birlikte, en onemli olanlanm slralamayl uygun go-
riiyorum:
Birincisi: Tarihsel ve toplumsal nedenlerdir. Kiirt halkmm ku-
rumlama deneyi yoktur. Kiirt ayaklanmalan da kurumla-
rna gelenegini yaratamach. Sadece Giiney Kiirdistan'da smrrh bir
kurumlama oldu. Bu da somiirgeci denetim alunda oldugundan
ulusal yam hep zaafu oldu. Buradaki mevcut kurumlama da yine
dl ozellikle ABD ve Tiirkiye'nin denetiminde ve izin
verdikleri oldugundan, lekeli ve zaaflarla dolu bir geli-
medir.
lkincisi: Sava koullan ve giincel siyasal nedenlerdir. PKK ku-
rumlamaya diiman saldmsl ve kuatmasl altmda gitmektedir.
Sert sava koUllan, Kiirtlere karl pkanlan yasakp yasalar ve bas-
kl uygulamalan, kurumlarm siirekliligini onlemektedir. Ki aratlr-
rna boyunca omeklerini bolca verdigim gibi Tiirk devleti en
Kiirt kurumlamasma saldlrmaktadtr. Kurulan bir kurum daha
ayaklan iizerinde duramadan kapatllmakta, kurum malzemelerine
el konulmakta, yoneticileri tutuklanmakta ya da oldiiriilmektedir.
Kiirdistan ve Tiirkiye'de kurumlama olanagl bulamayan PKK, zo-
runlu olarak Kiirdistan dlmda kurumlamaya gitmektedir ki, bu
da beraberinde zaafl getiriyor.
Kurumlamamn onciileri ve kadrolan olan aydmlann
durumudur. bir gelenek oluturamayan ve yaratl-
Ian kesintili birikimin bile yeterli bir degerlendirmesini yapama-
yan aydmlar, bu konuda ciddi zaaflar Aydlnlann
yaratllan degerlerin halk miicadelesinin iiriinii oldugu gormeleri
ve bunu bir anlamda hereyin almalan
onemlidir. Toplumsal degiimin her yoniiyle incelenmesi, irdelen-
mesi, 9kanlmasl aym diizeyde onemlidir. Kiirt toplumu
15 yll oncesinin toplumu degildir. Diiniin zenginleri bugiin yok-
suI, diiniin koyliileri bugiin ehirlidir. Diin Kiirdistan'da olanlar,
siirgiinler ve baskl sonucu bugiin Tiirkiye'de yaamaktadlrlar. De-
giim, dile, kiiltiire, sosyal ilikilere ve ahkanllklara yanslffilur.
Bunlan irdelemek, pkarmak ve ulusal kurtuluun hizme-
tine sunmak, aydlnlann gorevidir. Bu ivedi ve siirekli gorev u
apdan da zorunludur: Tiirk devleti de kurumuyla siirekli
bir ekilde araurmalar yaplyor ve bunlardan pkardlgl
Kiirtlerin ulusal ogelerinin kurumlamaslm onlemek politika
ve uygulamalanm oluturmada kullamyor.
1990-1994 doneminde Tiirk devletinin biiyiik oniinii
kestigi Ylglnlama ve orgiitlenme tekrar nastl saglanabilir? Yaa-
nan deneyin onemi ve eksiklikleri nelerdi? Baka halklann tarihin-
de bir gosteri bile kez yeni bir tarihin olabiliyor.
Kiirdistan'da her biri tarih yaratan onlarca ayaklanma oldu. Tiirk
devletinin Kiirdistan'daki tahribatlmn ayn bir degerlen-
dirme konusudur. Ya dagda, cezevinde her tiirlii sadizme gogiis
gererek kendini halka feda eden binlerce insan! Bir klsffilnm isim-
leri dahi kayttlarda yoktur. Ya direnileri! Ya cesedi bulunamayan-
lar! Tiim bu yapabilmek ulusalclhgm da otesinde, bir
insanhk gorevidir.
15 agustosun hedefi kitleselleme yaratmaktl. Bu amacma ulau.
Toplumda degiim yaratmayt hedefledi, bu amacma da ulat1. Ku-
rumlama var diyerek mevcut aamayla yetinen, aydm erdemlerini
yarattlan degerlerin oniine alan, politikaclhgt "elit" yapan, ytgm
eyleminden kopuk yapmaya kii ve anlaYllar, 15 agustos-
ta yogunlaan, onu yaratan degerleri lekelemi olurlar. Aym
durum atlhml yaratanlar adma hareket edenler de
Yani bunlar da "degerleri biz temsil ediyoruz" diyerek monoton
bir soylemi, tarzl ve aristokratik bir yaplYl merulatrramazlar.
380 381
Dorduncusit: Kurumlamamn politik oncusu olan PKK'den kay-
naklanan hata ve yanhlardlr. Gelecege ait ciddi kukular ve
runlar yaratan, de kuk olmayan ve bir yerde PKK'nin bUgiirl
vardlgl aCl sonda belirleyici olan bu yanhlan sualamayl ve onlara
kaynakhk eden anlaytl uygun goriiyorum.
Kurdistan'daki hemen hemen rum gelimeler ve kurum-
lama hamlesi politik orgutlerin uriinu olmakla birlikte, yine de
bu orgutlere ulusal olan hereye olsuz hiikmetme hakkl-
ru tarumamaktadtr. Halkm inana ve destegi politik orgutlerin yt_
gmlamaya vannalannm temel slmdtr. Bu destek orgutlere onemli
sorumluluk yiiklemektedir. Kurumlar ve cephesel mucadele farkh
smlflann ortak uzlaugl, birbirine destek verdigi ve de-
mokratizmin viieut bulacagl yerlerdir. Bu degerlere atn hassasi-
yet gosterilmesi gerekmektedir. Ama aSll bu guce ulama done-
minde, bu gucii yonetme kapasitesini gosterip gostermemede or-
gutlerin politik zaaflan ortaya pkmaktadrr. 1990-1994 deneyinde
bu zeminin orgutlenmesinde PKK ve aydmlar karlhkh ciddi
yanlllar yapular. Bu gozler onune getirilirse, PKK, Kurt ay-
dtnlan ve halkm, ulusal kurtulu orgiitlenmesi ve kurumlamasm-
da tarihi bir aama katettigi, bu donemin halk ve onciisu
onernli derslerle dolu oldugu goriilecektir. Protipi onceden Kur-
distan dlmdaki kuruIan orgutler bu defa aSll alanmda, slcak mu-
cadele hem de ytgmsal olarak kuruldu. Turk devleti imha
plarum bu gelimeye karl oluturdu. <;unku kurumlamasml sag-
laffil bir halk, tabanda kurtuluunu saglaffil demektir. Eger bir
halk yaamm her alanmda kurumlamaslru oluturur ve toplumsal
kesimler bunu benimserse, iddet ve yasaklarla bu gelimenin
onune Yasak altmda bile kurumlama kendisini uretir.
ilgili u sorulabilir: Turk devleti, Kurt halk kurumlama-
smm uzerine iddetle gitmeseydi, Turkiye de daha yararh so-
9
k
maz ffilydl? Elbette yararh pkardt. En uretici
olduriilmesini ve cezaevlerine doldurulup uretimden ko-
panlmaslru, insanlann uretmek yerine sag kalabilme kavgasl ver-
melerinin daha yararh bir durum oldugunu kim savunabilir? De-
mokratik bir yapllanma kiilrur, i yaaml, egitim, saghk, in-
san haklan, siyasi orgutlenmenin ilerletilmesi hem Kurt, hem de
Turk halklrun yararma olurdu. tte Turk devletinin Kurt kurumla-
maSlm iddetle imha etmekle iledigi en bUyiik budur.
382
Turk devletinin iddetle bir derec ye kadar bu orgutlenmeyi
onlemi oldugu Ancak bu onueun degerlendirilmesin-
de dikkatli olllnmaSl gerek ktedir. Bir halkm meru ve
demokratik kurumlafljlaslrun iddetl daglttlmaslm, ya da daglttl-
mak istenmesini baan olarak goste lemez. Durumu bir bendin
arkasmda biriken ve bir kayna tan beslenen akarsuya ben-
zetebiliriz. Bent ne kadar saglam 01 rsa olsun, su akacak yonu
bulacakttr. Kurt halkl affil ve olgunluga ulaffilur, Sl-
ra olgunlugun zorunlu ktldtgl kuru n oluturmaya ve buna uy-
gun siyasal oluturmaya lmitir. Sorun, Kurt politik
aydtnlanmn, hatta halktn, aanan deneylerden dersler
pkanp 9karmadlgldtr.
Peki, bu PKK ve aydlnlar rpllerini tam oynadtlar ffil? Ya
da bu yeteri kadar ders ffil? Sonraki
kurumlamada yaptlan yanhlara bu derslerin yete-
rince pkanlmadlgl ve yaraulan menin buyiikliigunun yeteri
kadar kavranmadlgl goriiliir. 1990-1 94 surecindeki kurumlama-
da oncii (PKK) bir yandan tek tip " dayattrken, diger yandan
bir ktslm aydmlar da astl uzmanlama yerine oncii-
nun sloganlanru tekrarlama gibi kolayclhga sapttlar. Halbuki bir
ulusal kurtulu hareketinin reformist bi-
le olume giden, gelenekselleen bidaydm hareketinin oldugu ta-
rih kayltlannda bolca vardlr. III
Oncii ile aydtn arasmdaki bu uyulnazhk ve mucadele, bir yer-
de guvensizligi yanslttyor. durum kurumlann ayaklan-
run havada olmasma yolapyor ve f",turayl kurumlamaya umut
baglayan, bunun her rurlu maddi ','e manevi destekte bulunan
ytglnlar oduyor. .
iilkenin tarihinde bu kadar klsa surede oluturulmu bu
kadar kurum yoktur. Kukusuz bu) bir yanlyla olumlu bir ge-
limedir. Ama ote yanda gunde yonetimleri, tarzla-
n, degien, bir kararla kurulan ve yine bir kararla dagltt-
Ian kurumlann Kurt halktna yaran oldJgunu ileri surmek zordur.
Bu nedenle kurumlann kurulup ve
da halktn insiyatifi zorunludur. Bu zorunluluga uyulursa, ancak 0
zaman kurumlamalarm kahclhgl giivenceye ahnabilecektir.
Aynl ekilde Kurt halktyla ilgili ban, atElkes, siyasi iIke degiik-
likleri, diger bir Kurt orgiltuyle ya da ittifak, hatta onemli

:''-;... '>!F.''""
383
ap.klamalar ve kararlara cia u hassasiyetla halkm ka-
"
Uhmmm sagianmasl zorunl dur. C;unku bunlar rum halkm soru-
nudur. Halk bil rek vermekte :ve verirken ola-
caklanru da bilmektedir. Ha evlerinin yJ.1dlacagml, tutuklanacak-
lanru, kontrgerilla saldmla a maruz kalacaklanru, ettirele-
ceklerini bile bile destek su uyor. 0 zaman oolan ilgilendiren ka-
rarlara onlann cia katllmasl mekanizmalanrun zo-
ruoludur. ya cia on .. nun halkln pkanm temsil ediyor 01-
maSI bu mekanizm an zoruolulugunun onune
engel olarak dikilemez. Ege dikilirse, 0 zaman ileride ciddi
soruolar ortaya p.kar ve Ku toplumunun yeniden
ne olumsuz ogeler olarak n 'fus eder, ki toplumcla gortil-
dugu gibi bu olumsuz ogele . toplumlann bunyesinden sokUp at-
mak neredeyse bir omur mu adeleyi gerektirmektir.
bu nn en tipik omegini Kurt parlamen-
tolanrun durumu ve akibeti r. Kurt parlamentolan diyorum, p1n-
ku yakln ytllarda iki parla nto kuruIdu. Birincisi 1991 YIhnda
Guney Kurdistan'da kurula Federal Kurt Parlamentosu, digeri
1995 yllmcla Hollanda'cIa ku Ian Kurdistan Surgun Parlamento-
su aur (PKD\V). Birincisi iki orgiirun (PDK ve YNK) ortakhglyla
ve uiusiararasl himaye aluncIaj kurulurken, ikincisi PKK'nin inisiya-
tifiyle, ama uiusiararasl guvnce olmadan kuruldu. Birincisi bir
temsil ederken, ikinJsi olarak daha ulusal nitelik-
te oldu. Birincisi PDK-YNK ve faktorlerin mudahale-
siyle etkisiz bir araca iki bolUnurken; ikindsi
aleyhteki uiusiararasl faktorIeri ama ozellikle yetmez-
liklerinin ve zaaflannm oldu.
Kendim, PKDW'nin topianusmi izledim. Kurt ku-
rumu uluslararaSI alanda tiu kadar ilgi Toplantl
salonunda sayida parlamenter vardl.
televizyon toplanh}'l izledi ve oiayl rum dunyaya duyur-
dular. Kurt parlamentosun).m topraklannda toplanmasma izin ve-
ren Hollancla hUkumeti ile TUrkiye arasmda ciddi diplomatik
kriz dogdu. Turkiye, HolI,ancla'p ambargo uygulamakla tehdit etti.
Bu tehdit, Hollanda'nm dulyarlarca dolarhk ve yatmmlan-
run tehlike altma girmesL demekti. Hollanda gibi bir devletin Kurt
parlamentosunun toplarimasma izin verirken buolan hesaplamadl-
gi soylenemez.
384
Ama ate yandan PKDW uluslararasl alanda Kurt politikasma
onemli dinamizm getirdi ve onemli Aynca
PKDW'de ERNK (PKK) kontejamnclan gireolerin zaafa yol
ciddi "aydm hastahklan" cia PKDW'nin ku-
izleyen basm mensubu ve yabancl gozlemci,
PKDW'nin surekli olup olamayacagma ve demokrasiyi
konusuncla sorular sordular. Belli ki Kiirt politik
orgiitlerini iyi tamyan bu uzmanlann endiesi vardl. Aradan iki se-
ne bu biiyiik Olp1de dogrulandl. Se\;imini ye-
nilemesi gerekirken bu yapllmadt. Atamayla parlamento
rna yoluna gidildi. Bu uygulamalar PKDW'yi iiyele-
rinin insiyatifini ktslt1adl. Parlamento uyelerinin tiizel
haklan oimadi. Parlamento, tutuklanan ya da bir soruola
uyesine / uyelerine sahip p.kamadl. Parlamentonun biinyesin-
de, halkln soruolan nedeniyle bir mekanizma
turulamadl. PKK'nin onayt olmadan PKDW zaman kendi
karar alamadl. Hep "ustten!" gelen kararlan onaylamak zo-
runda kaldl. PKDW oniine belli gorevler (ulusal
meclis) koyarak, kendine bu goreve endeksli siire Heniiz
bu gorev yerine olmadlgl halde ve ulusal kongrenin ge-
nel degil, ozel olumadlgl halde 1997'de "Ulkeye donuf
kutsal kavrarntrun arkasma slglrularak bu kurum dumura ugratll-
mak istendi. Ki ulusal kongrede PKDW'nin biiyiik rolii 01-
makla birlikte, ulusal kongreyi kurabilmesi zordu. C;iinkii ulu-
sal kongre, PKK, PDK, YNK ve l-KDP'nin Ya cia KDP'ler ve
YNK'nin ve egemen olduklan cia tlpkl Kuzey
Kurdistan gibi PKK'nin otoritesinin oldugu PKK'nin
tek insiyatifiyle kurulabilirdi. Ama bugun boylesi bir du-
rum yoktur. PKDW'nin durumu, Kiirt demokrasisi hakklncla olum-
suz bir puan ve gelecek apsmdan ciddi gunde-
me getiriyordu.
Nitekim dogru pktl. PKK Konseyi'nin "21
Agustos 1999 tarihli" emriyle PKDW 26 Eyliil 1999 tarihinde ken-
dini feshetme ve Kurdistan Ulusal Kongresihe (KNK) kattlma ka-
ran aldl. PKDW varltglru ulusal kongrenin toplanmasma havale
etmesine ragmen, KNK'nin zaafu ve bu karann 6calan
olaymclan sonrasma rastlamasl, kararcla dolayh olarak Tiirk devle-
tinin de rolUniin olabilecegini giindeme getirmektedir.
385
PKK'nin onciiliik etme adt altmda aydmlann ve kurumlann
oniine kahplar koymast neredeyse gelenek olmutur. Kahplar tek
tip aydm, onun da otesinde halk aydmt degil, "orgiit aydlru" tipi
yarat1yor. Tek tip aydm ol0ilerini "ulusal kurtulu01 aydm" taru-
rntrun arkasma gizlenerek apklamarun, hakh gostermenin, ulusal
ve toplumsal bedeli daha agtrdlr. Bunu dayatanlann ve boyle
hareket etmeyi onurlarma yedirenlerin, Musa Anter ya da Vedat
Aydm't omek gostermeleri, ashnda bunlara hakarettir. Bu durum
onemli oranda koullardan ve iki tarafm birbirine yaklatrnlannda-
ki giivensizlik ve birlikte deneysizliklerinden kaynak-
lansa da, bir diger nedeni bolgesel boyuttadlr. Ortadogu iilkeleri-
nin rumiinde kurum ve aydmlara resmi O10iler egemendir. Kiir-
distan da bir Ortadogu iilkesidir, sergilenenler bolgenin bu karak-
terinden ayn degildir. Bu durumun mazereti olarak biigunkii Kiir-
distan'm olaganiistii koullan gosterilebilir ama, koullann degiti-
gine kim, ne zaman ve nastl karar verecektir?
Kahplar dayatma, aydtrun zorluklan, stmf konumu ve tarihsel
zaytfhklanyla (ama kirni aydmm kiilik sorunuyla) birleince orta-
ya sahte tipCler) pkmakta ve bu tipGer), topluma "mode!!"
olarak sunulmaktadlr. Basmda, romanda, iirde, tiirkiide, politika-
da Kiirdistan'da bu tipler iiriiyor. Halkm bunlara yaktt1rdtgl "yiiz-
de ikiyiiz PKK'li" sozii durumun ne kadar aCl bir hal aldtgtru gos-
termeye yetiyor. Omegin "tsmarlama yazarlar", "roportaj yazarhgl"
belki de Kiirdistan'a ozgiidiir. Bir roportajdan edebi ve
arattrma kitaplan pkaran ve iistelik bu tiir iinlii olan
yazarlar ama, bir monologu kitaplat1ran ve iistelik bu
hmalanm halkm paraslyla, bundan da oteye ,,ehitlerin kamyla"
kitaplattran ve almak istemedikleri halde ulusal kurtulua bagh-
hklanndan dolayt almak "durumunda" kalan halka sokuturan
"yazar" tipi belki de Kiirdistan'a oZgiidiir. Eletiri ve sevginin ana
motiflerden biri olmadtgt roman ya da tarih yaztru olabilir mi? Bu
temalan ana motif yaparak yazanlar, hemen orgiitlerin aforozu ile
kartlamakta, haketmedikleri nitelemelere maruz kalmaktadrrlar.
Hemen hemen tiim Kiirt orgiitleri, ama ozellikle PDK ve PKK
gibi biiyiik olanlan, kendi egemenlik alarunda, "olurnlu bile olsa"
eleti yapan aydtna tahammiil edememektedir. Btrakahm tahamii-
Iii, boylesi aydtnlar, "iblis" olarak nitelenmekte, iiretimden yoksun
kthnmakta ve hatta yaarnlan tehlike altma girmektedir.
PKK aydlnlara daha fazla olanak Kiirt orgiitii olmasma rag-
men, ol0iler konusundaki aydtn politikasl digerlerinden daha
farkh degildir, farkh olmak bir yana hatta daha dayattct, daha
katt ve tek ol0iciidiir. PKK eletirisel bir harekettir. PKK toplumu
ve tarihini eletirerek gelimitir. PKK bu yenilik ve devinirnle sa-
dece Kiirdistan'da degil, bolgede devrimci yenilikler yarat-
mtttr. Bu nedenle eletirinin olmadlgl yazm ve bu yazmm sahip-
lerinin ulusal kurtulu alanlannda at oynatmalan, PKK'nin varhk
ve geliim felsefesine terstir.
Sanat ve kiiltiirde de bu "tipGer)" yarattlmaktadlr. Bu rur dayat-
malar, toplumsal dinamizm ve bireysel yarat1clhgl yok ederek, "fa-
re" doguruyor. <;iinkii sanat ve kiiltiiriin ulusal yam kadar evren-
sel boyutu da vardtr. Evrensel boyutunu yok ederek ve sadece
ulusal boyutu 010i alarak (hem de orgiit ol0ileriyle) bunu sanat-
pmn, aydmm, yazann oniine koymak, iiriinleri evrenselletiren
bu alanlan koreltir. Diinya Kiirt denince sadece "politik Kiirt'ii" ta-
ruyor. Heniiz evrenselligi, hatta bolgesel boyutta evrenselligi ya-
kalayan Kiirt aydtn, yazar ve sanatplannm saytsl parmakla saytla-
cak kadar azdrr. Olmamasmm tarihsel ve toplumsal nedenleri 01-
makla birlikte, 010i dayatmalarla olmasmm anSI da ortadan kal-
dmhyor. Ama daha tehlikeli olan, yarattlan tek 010i tiplerinin top-
luma model "arattrmacI", "yazar" olarak sunulmastdlr.
Kiirt orgiitleri, "ulusal aydm" ve "orgiit aydtru" kavrarnlanru bir-
birine kanttrrntlardlr. Bir ulusal aydm (halk aydml) bir politik
orgiitiin iiyesi olabilir, ama her "orgiit aydlru", ulusal aydm ola-
maz. Durumun nastl vehametli bir hal aldtgt orgiitler arasmdaki
arttgmda ve vardlgmda ortaya pkmaktadlr.
Boylesi donernlerde toparlaytct olmasl gereken aydlnlar, bagh 01-
duklan orgiitlerin safmda yer tutmakta, her kamp kendini "ulusal-
Ct", digerini "hain" ilan etmektedir. Boylece aydmm baglmslz bir
tutum almasmm zemini ortadan kaldtnlmaktadlr. Orgiitlerin ay-
dlnlara dayatttgt bu korelme ve bedavaclhk statiisii rantp aydm
kesirnini yarattyor. Bu "aydmlar" iiretmek yagclhk, ulusalclhk
ise her tiirlii kagltp hiineri sergileyerek bulundugu kurumdaki
bedavaci konumunu korumaktlr. Dogal olarak bu kiiler yiiksel-
mek her tiirlii diikiinliigii meru gormektedirler.
"Aydm!" neden bu ol0ileri kabul ediyor? Kiirt aydmt tarihinde
zaylftlr. Somiirgecilik, insiyatif kazanmasma ve yarat1CI olmasma
386 387
ftrsat vennemitir. Kurdistan'da herey (ama herey) politik orgiit-
lenmeyle mumkiin olmaktamr. Boyle olunca aydm insiyatifine po-
litik orgiitlenmenin onciiluk etmesi bir yerde kapmlmaz
mr. Aydm eline flrsatlan da olumlu degerlendirmemekte,
tarihindeki zaYlfhklarml amak yerine, bunlan adeta "erdem" ya-
parak kolayahga sapmakt3:mr. ZaYlfllklan nedeniyle kendine da-
yat1lan olp1leri eletirerek beraber olmaYl becerememektedir. Ya
tiimuyle reddederek halkm mucadelesinden uzaklamaktamr, ya
da eletirmeden hereyi kabul etmekte, kul-kole olmaktadlr.
Aymmn entellektiiel uretim ve maddi zorluklan varmr. Bir ay-
mn, bir ipnin fabrikada emek giiciinu satmaSl gibi bir politik
gute Ama bunun tiim ilkelerinden taviz vermesi,
gerekmez. 0 zaman aymn niteligini kaybetmi,
aymn onurunu zedelemi, aym zamanda Kurt halklOa kotii bir ge.
lenek brrakml olur. Ote yandan kurumlarda aydlOlann ekonomik
zorluklan oolara karl kullamhyor. Ozellikle PKK'de, aydlOlara
olurler" yaklaU01 egemendir, ya da ay-
mnlara "htrSlZ" aolaYllyla yaklal1maktadlrlar. Halbuki ku-
rumda "orgutlu", ama beceriksiz bir takim kiilerin deger
kaybl, bir aydma verilenden fazlamr.
Kurt kurumlamasmdaki nicelik buyiiklugune ragmen, nUelik
olarak kiip1kluk vardtr. Kurumlarda sureklilik, kurumlann yerine
otunnu bir gelenegi, politikasl ve kadrosu yoktur. Ku-
rumlardaki demokrasi yannki Kurdistan'daki demokrasinin
olacakttr. Bu da her kurumun ozerk sisteminin olmaslm
gerektinnektedir. Kurtlerin mucadele alaolannda gerilladan sonra
ikinci slraya oturan Kurt televizyonu Med Tvhin durumu bu
dan son derece egiticidir. Kuruluuyla birlikte iki sene arahkslz
biri olarak, halkin, kurum ve bu
destek veren Kurt aydlolanmn, nasl1 buyiik bir evkle ie giritik-
lerini ve yoktan bir gelecek yaratuklanm gozlemledim. Bu buyiik
giriim ve Kurt halk1nm her kurumlamaYl becerecek
oldugunu gosterdi. Dunyanm en basklcl rejimlerinde bile televiz-
yonun bir politikasl ve bunu belirleyen bir yonetim orgam varmr.
Omegin rejimini faizan olarak niteledigimiz Turkiye'de bile 12
kiilik bir televizyon ust yonetimi vardlr. Ama Kurt televizyonu
bundan mahrumdur ve mahrum kl1lOmaktamr. Atl1lm aamasma
gelen ve gelimeye gebe televizyonun onunu yerine, diger
388
kurumlardaki yontem denendi. Becerikli Kurt insanlan birden
"beceriksizletirildi," ideolojik talimatlarla araslOda ayn-
hklar koriiklendi, kuku ortaffil yarauldl, Abdullah Ocalan'lO bir
telefonuyla onlarca iten aulm. Bunun adma da "kurumu
kurtardlm" dendi, atama ile beceriksiz insan-
lar dolduruldu. Med Tv kapauldlktan sonra 1999'da yerine Medya
Tv kuruldu. Bu, bir baan da olsa yeni televizyon artlk eskisi gibi
degildi. kuruluu Ocalan'm Turk devletinin eline
sinden sonra olmu, bu surede PKK degimi, artlk "Demokratik
Cumhuriyet" dedigi Turk GenelkunnaYl konseptiyle uyumutu.
Medya Tv de Turk devletini incitmeyen yaylO politikaslyla Turk
televizyoolanmn beceriksiz bir taklidi haline gelmiti.
Benzer durum basm alam ve diger kurumlar de
Kurtlerde orgut baslm mlOda orgutlere baglmslz bir konumda
duran aydm baslm olmadlgmdan ve hem Turk devleti, hem de
PKK buna kesinlikle imkan tammamglOdan, basmdaki aymnlara
orgiit bakll hakim olmakta ya da aydlolar istemeseler bile oyle
hareket etmek zorunda kalmaktadlrlar. Kurtler bugun ezildikleri
tam farkma vanlamayan bu durum, "resmi aymn",
yani "devlet aydlOlan", ya da "devlet gazetecileri"
baka bir ey degildir.
Uluslararasl camiamn buyiik ilgisini goren ve etraflOda onemli
bir uluslararasl dayamma oluan Ozgur Gundem ve Oz-
gur Olkemn varisi Ozgur Politika gibi gazeteler, slogana ve "ttr-
(yaga) "koe yazarlan!" nedeniyle bu}iik tiraj ve imaj kay-
bma ugramaktadlr. Aydm tutumunu zedeleyen bu bedavacdar ta-
klffil, koyleri Ylkllan, kaybeden, ulusal kurtulu muca-
delesine destek ve azimleri nedeniyle kardauklan baskl yiiziin-
den evlerini terketmek zorunda kalan ve buna ragmen direnen,
direnme bilincinden bir ey kaybetmeyen halka "akil venne!" cii-
retini bile kendilerinde bulabiliyorlar.
Turk devletine karl Kurt halkmlO sesi olma iddiaslyla ortaya
kan bu gazete, orgutsel gundeme geldiginden, rakip ya
da hedef Kurt orgiitii ve kendi bireyine karl birden tutum
degitirmekte, Turk basmmdan daha saldlrgan dil kullanmaktamr-
(*) Tlr1iIkc;:i: Feodal agalarm kaplSmda bekleyen, tasmaSI aganm elinde olan
ic;:in halkm kullandigl bir degim.

389
lar. Hedef yalan bilgilerle deifre ve kriminalize et-
mekte, hatta kanh saldmlara neden olmaktadtrlar. Politik patro-
nun emir vermesi uzerine orgutiin sosyal fonundan ge9nen beda-
vacI "koe yazarlan" taklml hedefin uzerine lee abanan Y11t10
hayvanlar gibi saldtrmaktadlr. <;ok slk rastlanan bu durumlarda
basm ahlakml kirletmede Kurt "gazetedleril" de, OHD kalemorU
Turk meslektalanyla adeta yanmaktadlrlar.
Kendim 17 Agustos 1999 tarihinde Almanya'run Koln ehrinde
olum bir saldlTlya ugradlm ve yaralandlm. Olayt Kurt or-
gutleri dahil saYlda politik orgut ve aydm protesto ederken,
politik kaygtlarla hareket eden 6zgur Politika gazetesi, saldrrgan-
lann pOlitik kimligi konusunda kimseyi olmama rag-
men, saldlTlyl savunan yazllar yazdI, beni ve daha Kurt ay-
dtnml yeni saldlTllar hedef gosterdi. Turkiye ve Kurdistan'da
kontrgerilla tarafmdan katledilen Kurt gazetecilerinin mirasl uzeri-
ne kurulan Kurdistan Gazeteciler Birligi ve Kurt aydmlanrun mi-
rasl uzerine kurulan Kurdistan Aydlnlar Birligi, beslendikleri sos-
yal fonun anahtanru elinde tutan PKK'nin nafakalan keseceginden
korktuklan bu ve benzeri bir olayda orah bile olmadtlar.
Ocalan olayt vuku buldugunda aydm-politik orgut ilikisinin bu
ve ayru zamanda aCI bir goriildu.
Kurt aydmlanrun buyiik goriilerini apklamasl ya-
saklarurken (bir kesimi slraladtglm zaaflan nedeniyle kendi kendi-
lerini sansur uyguluyordu), Kurt gazeteleri onurunu sosyol fondan
aldtklan kmntllar karlhgmda kiralayan Kurt, Turk "taaron yazar-
lar" tarafmdan yonlendiriliyordu. Zavalh aydmlar Ezopu bile
geride blrakan tarzda, kumazhkla, ancak dar
dikleri goriilerini uste iletilir korkusuyla hemen be dakika sonra
yine kendileri tekzip ederken, aCldrr ki, onlann adma onlann
sorunu, hem de Kurt basmmda somurgeci yazarlar tarafmdan dil-
lendiriliyor ve Kurt halkl bunlan okumak ve izlemek zorunda bl-
raktllyordu.
<;agda toplumlarda haklarml arayabilecegi sendika,
demek gibi mekanizmalar vardtr. Meslek orgutleri
haklanru korumak i9n kurulur. Ulusal kurtulu sured ve zorlukla-
n yapllarak onlarca insan Kurt kurumlan bu
haktan yoksundur. Omegin Kurt aydmlanrun, Kurt yazarlanrun,
Kurt gazetecilerinin birliklerinin onemli gorevlerinden biri uyeleri-
390
nin sorunlanyla ugramakken, uyelerinden biri bagh oldugu poli-
Uk orgutle dutiigunde, yaptlklan ilk i ustten gelen tali-
matlarla 0 "haylaz!" uyeyi afaroz etmek ve uyelikten atmak 01-
maktadlr. Birlikler, kendi uye ve yonetimlerinin iradesine bavu-
rulmadan bakanlanrun politik orgut tarafmdan talimatla atanma-
sml ve ayru ekilde iten el sindirebiliyorlar.
Omegin 1997 ytlmda MED 1Vden onlarca sorgusuz sual-
siz "kapI dtan" edilirken, blrakahm bunlann hakklru savunmaYI,
"slrada ben de olabilirim" korkusuyla ve kovulmama ayncahgl ye-
tinen onlarca aydm ses onurlanna yedirebildiler.
Kurt orgutleri daha iktidar olmadan "san sendikaclhgl" ogreniyor-
lar, hem de en bi9mleriyle. Bu dort-dortluk emek9 klytffi1
yaptllrken, emege saygmm Kurtler de oldugu kimse-
nin akhna gelmedi! lin ilginci bu klytm ve yanh uygulamalar,
Kurdistan Gazeteciler Birligi, Kurdistan Aydtnlar Birligi ve
PKDW'ye konu bile olmadl!
Gorevlerinden en onemlisi Kurt bireylerinin insan haklanru ko-
ruma olan Kurdistan Birligi, birey orgut tarafmdan
dltalandlgl, horlandlgl ve hatta olum saldmya ugradlgl
halde, orgutiin sosyal fonundan otlandlgl bu ihlallere "es" ge-
9yor ve bunu hukuk01 olma "onuruna" slgdtrabiliyor.
Ulusal uyumun zemini olmasl gereken kurumlarda "orgutlu"
olanlarla, "orgiitsuz" (aydlnlar) olanlar arasmda ciddi
ler yaratllmaktadrr. Kimi aydmlar korkuyor, kimi "yagclhk" yapl-
yor, kimi de maddi slkmttlan nedeniyle emek guciinu sauyor.
Yagclhk yapmayanlar ise ediliyor, hem de meslektalan tara-
fmdan. Kurumlarda ve uretim uzerine kurulu olmasl gere-
ken orgiitlu olanlarla olmayanlann ilikisinde para gucii, korku ve
kukunun rolii artmaktadtr. Aydm uretkenligiyle yiiksek-
me yerine, her duydugunu biri bin yaparak orgutluye (patronuna)
aktararak bir yer kapmayl meslek haline getiren "aydtn!" sapsl az
degil. Neredeyse illegal "Yurtsever Yagctlar Birligi" ve "Yurtsever
Muhbirler Birligi" mevcuttur. PKK'nin etrafmda rapor ve
muhbirlikle saytlan de az olmayan rapor mafyasl
mevcuttur. Halbuki "bakalanru korkutan ve korkuyla baghhk ya-
ratmak isteyenler, ashnda bakalanndan daha fazla korkuyorlar".
KUku ve korkuyla birliktelik yarattlamaz. <;unku kuku ve korku,
bir tip yaratlr: Uakllk ve her an oluabilecek tehlikeli tepki.
..
391
Sadece kimi Kiirt aydmlan degil, giiya Kiirtlere "entemasyona-
list ciayarumada!" bulunan Avrupah aydmlar arasmcia da bu ekil-
de hareket edenlerin saylSlrun de az olmachgma ahit oldum.
Bag1ms1z yaymc1 ya da kurum temsilcisi olduklan halde, PKK ta
rafmdan aforoz edilen Kiirt ayd1nlanrun yazl1anru dergilerine vur-
mad1klanm, kitaplarm1 basmad1klanm, platformlannda konutur-
machklanru; isimleri hukukpl, insan haklan uzmam oldugu halde
orgiit tarafincian horlanan Kiirt bireyine sahip pkmadlklanru, aksi-
ne d1talad1klanm, dogru ve ilkeli olancian yana degil, olan-
dan yana tutum ald1klanm ve eger bilgi vermeleri gerekiyorsa
mesleki kariyerlerine bakmadan (enternasyonalist ciayaruma
degil) gerekli yerlere ustaca" ulaurd1klanna bizzat ahit 01-
dum ve bizzat yaadlffi. Bu yoz tutumlan sozkonusu oldugunda
cia "Kiirtletik!" eklinde izah ediyorlar. Ancak ulusal bag1ms1zhg.
i0
n
yiizy111archr direnen Kiirt halkmm erdemleri kotii yanlanndan
ciaha fazlad1r. Bu nedenle entemasyonalizmi indir-
geyen bu tutum sahiplerinin sefil tutumlan onlara ait bir ozellik
olup, bir halkm sefaleti ve aolanru politik arao yapmaktan
ve bunun baka bir anlam talmamaktachr.
Orgiitler ozellikle de PKK, halkm destek ve inanoru rahat
suistimal edebiliyorlar. Halbuki en fazla bu degerler hakkmcia soz
soyleniyor. Yapl1an her yanl1 uygulama ehit karunm arkasma Sl-
glrularak yap1hyor. Peki ama ehitler, tiim Kiirt halk1run degil mi-
dir? Insanlar kardelerini daglara, oliime, zindana
hem de goniillii gondermeselerdi, ortada ehit mi olurdu? Sagken
hakaretin en agmna ugrayan birey hayaum kaybedince politik
yiiceltiliyor. Eger hayatm1 kaybedenin yak1ru orgiitte iyi
bir yerdeyse giinlerce orgiit paras1yla tam sayfa oliim ilam verile-
biliyor. Yok eger orgiit tarafmcian "sakmcah" goriilen birinin yak1-
ru hayauru kaybetmise brrakahm oliim ilamm, ismini bile ehit
listelerinde bulmak neredeyse imkans1z olmaktad1r. Bu yanh uy-
gulamalar ve anlaY1lar nedeniyle halkm ulusal kurtulu ehitleri-
ne verdigi deger zedeleniyor. Demek ki kimsenin bu degerlerin
arkasma slgmarak bunlan, degerlerin asl1 sahiplerine karl kullan-
rna hakk1 yoktur. Bu baklmdan halkm, bu durumlarda kimin ken-
di degerlerine zarar verdigini, kimin degerlerin
oldugunu degerlendirebilecegi ve bu konularda kendisinin hii-
kiim mekanizmalann 01uturulmas1 da ivedidir.
PKK ulusal kurtulu orgiitii olmasma ragmen ekonomik olarak
yoksul degildir. Bu durum halkm ulusal kurtulua inancmm iirii-
niidiir. Ama bu destek kez suistimal ediliyor. Ismarlama ya-
zarlara, olii kurumlara harcanan fonlar, heba edilen degerlerdir.
Halk, bu kiiliksizlere harcansm diye yard1m etmiyor. Kiirt halkl-
mn Vietnam tiirii bir devrimden ziyade, Filistin tiirii ara
Ie, daha dogrusu kurumlamayla kurtulua gidecegini artlk ortaya
gore, halkm ekmeginden keserek verdikleriyle dogan
servetin, halk lehine fonlara doniitiiriilmesi, uluslararas1 giivence
altmda gelitirilme yollanrun bulunmas1, kurumlamaya kavutu-
rulmas1 ve bunun halkm denetimine olmas1 gerekir.
PKK'nin bir politika da u: Karl karlya bulundugu so-
runlan ya cia yetersiz kald1g1 zaman, yO-
neliyor, sorunlanru biiyiitiiyor, denetledigi kitlelere kendi yarat-
Ug1 yapay konulan ve diimam" hedef gosteriyor. Bazen bu
hedef gosterme 0 kaciar abaruhyor ve biiyiitiiliiyor ki, canavarca
bir histeriye doniiebiliyor. Sol literatiiriin en olumsuz soylem ve
kavramlan kullarularak ideolojik nitelemelerle birey(ler) hak et-
medigi halde "hain" ilan edilebiliyor, hatta hayaum kaybedebili-
yor. Yani PKK sorunlarm1 ve diimanlanna karl goste-
remedigi cesareti zor durumda b1rakug1 Kiirt bireylerine karl
gosterebiliyor. PKK boyle davranmakla adeta Kiirtler soyle-
nen "iyi ate ediyorlar, ama slk slk ayaklanna ate ediyorlar" soz-
lerine uygun hareket ediyor.
Bu yanl1 yaklalffilar bireye sayg1Y1 zedelemektedir. Birey, bir
giinde "hain" Han edilmekte, ertesi giin tekrar "onurlandmlmakta-
chr". Insan onurunun, itibannm biiyiik bir degeri vard1r. Ipsancian
itibanm almak ya da bahetmek, bir baka insana ait bir hak de-
gildir. Kiirt toplumunun geleneklerinden bahsedilirse; diger top-
lumlar gibi en iyi gelenegi insanlar arasmciaki baghhkur.
PKK'nin bu baglan ulusal kurtulu inano ve sosyalist ogretiyle da-
ha da varsayl1mahchr. Halbuki tam tersi olmaktadrr.
lnsanlar birbirini pOlitik bir varhk olarak kabul etmemekte, y111ar-
ca olan beraberlik bir giinde kotii nitelemelerle sona ermek-
tedir. 5, 10, 20 ya cia 25 yl1m1 ulusal kurtulua veren insan, politik
bir insandu. Oyle gormek insana sayg1run geregidir. Ama tersi ya-
pl1makta, en kotii nitelemelerle insanlar mahkum edilmekte ve
yok edilmek istenmektedir. Hem de kiiye kendini savun-
392 393
rna ve anlatma hakkl tamnmadan. Hem de kiinin en fazla katIel-
da bulundugu degerlerin arkasma gizlenerek bunlar yaptlabiliyor.
Burada "Kurdun Kurde karl kini"nden bahsetmek gerekir, Bil
miyorum ama baka halklann tarihinde boylesi bir kin var fIll
dlr? Kinler smlfsal ya da ulusal olur. Ama tiim Kurt orgutleri ip.n
de olacak tarzda mevcut olan kin, ne slrufsalhk ne de ulu-
salhkla izah edilebilir. Birey ve orgiit zamarunm ve olanaklanmn
hedefledigi bireyi ve orgutii altetmeye, mahvetmeye har-
ayor. Hem de atn bir huner sergileyerek. Eger bu huneri orgut
birligi, orgutler arasmdaki ulusal birlik ve dumamru yenmek
harcasalardl mutlaka baartll olurlardt. Bu kinin kaynagm-!
da devlet olamamarun, ve dumanlann oluunun
etkisi kukusuz vardlr. Ama yine de boylesi bir kini kavrayabil-
mek ve izah edebilmek ama zor. Bir Kurdu parayla ve i-
kenceyle, belki de bireysel zaaflarml kullanarak elde etmek mum-
kun olabilir. Ama astl belirleyid olan kindir. Her zaman duma-
ru bu kinden yararlanarak Kurt bireyini kazanfIll, ajanlltlrffi1, or-
gutleri b6Imii, birbiriyle savatlrffi1tlr. i
l
Kurtlerin ve orgiitlerinin en onemli sorunlanndan biri demok-
rasidir. Demokrasi bir siyasi kararla edihilmez. Demokrasi; de-
mokrasi bilinci, tahammiil, saygl ve haklann birbirine karl korun-
masldu. Eger Kurtler bu hakkl birbirinden esirgiyorlarsa, nastl
bakasmdan demokrasi talep edebilirler? Demokrasinin temel il-
kesi giivendir, ama onun otesinde denetimdir. Halkm denetleye-
medigi bir ya da kurum, baanslzhga mahkumdur. Bu ne-
denle biz Kurtler, kurtuluu hedeflerken birbirimize karl da de-
mokratik denetim agml oluturrnak zorundaytz. Biz, insan haklan-
ru hep Turk, Iran ve Irak devletlerinden bekliyoruz, Ya bizim bir-
birimize karl iledigimiz insan haklan ihlallerini kim denetleye-
cek? Bu mekanizma olmadtgl onun yerine dedikodu
Dedikodunun, bir istihbarat, denetim ve iliki mekanizmasl olarak
bizde bu denli baanh iletilmesinin dunyada ornegi yoktur. Le-
nin, buna etkileme" diyordu. Ama bizde "etkileme" yol-
"mahvetmeye" doniimii, bu noktada da Lenin "derinleti-
rilmitir!" Demokrasinin bir diger koulu eletiridir. Eletiri duun-
ce zenginligidir. Duiince zenginligi, gelimenin motorudur. Bun-
dan iirken bir yapl, hangi gelimenin saghkh oldugundan bahse-
debilir? Daha tam bizim diyebilecegimiz bir iilkemiz yok, iddia
edebilecegimiz bir hukukumuz da yok. Bu nedenle "birey huku-
ku" diye yazdlgtrnda, okuyucu hemen giilecektir! "Ylgm kur-
tulmadan bireyin kurtulmasl sozkonusu degildir" beylik cI1mlesi
lIeri suriilecektir. Ama milyonlara hukmeden bir orgut, onlarca
kurum, milyonlann birbiriyle sosyal-siyasal ilikileri, orta bir dev-
let ulusal fonlar, gerilla ordusu ve siyasi kadrolar var.
Bu nedenle daha cesur yazlyorum: Bireyin hakkt yendi mi, onu
savunacak hangi mekanizma var? mekanizma yok. Bireyin
haklanm klsltlayan bir politika, ytgmm haklan konusundaki du-
yarhhgml da yitirrneye balar. <;:unku ylgm bireylerden oluur.
<;:unku orgut ylgm bir anlamda soyuttur, orgutle dogrudan
dogruya yiizyiize gelen bireydir.
Bu durumj "devlet mi (orgut mu), yoksa birey mi?" tercihi im-
diden giindeme getiriyor. Mevcut durum tUm Ortadogu iilkeleri
ip.n olan "devletin kutsalhgl ve bireyin hi9igi" durumunu
yansltmaktadlr. Ortadogu'da baskl rejimlerinin en bUyiik korkusu
orgutsliz insandtr. Bu yiizden devletin denetiminde binbir isim al-
tlnda orgiitler kurulur. Bu orgutlerin gorevi bireyi devlet politikasl
dogrultusunda denetlemektir. Istendiginde halk sokaklara doku-
lur, slogan attlnhr. Henuz bu duzeyde degilse bile Kurt bireyinin
(ozellikle aydtrunm), Kurt halkmm ve uygulama sahibi
orgutlerin aglr yara almasma yol bu durum, bir yonuyle dev-
letin kutsalhgml ve bu kutsalhk karlsmda bireyin ilke
alan anlaYll yansltmaktadlr. Bir halkm devleti varsa da, yoksa da,
eger devlet ya da orgut denetimindeki bireyi bu kadar
tiimuyle ulusal p.tlere hapsederse, bu, bunyesinde "ulusalaitkla"
maskelenmi bir ovenizmi ve "orgutii koruma" mas-
kelenmi bir diktatOrlUgu ifade etmekten, orgut yonetim kastlrun,
orgut aristokrasisinin pkanru yansltmaktan baka birey degildir.
PKK ulus halk ip.n talep ettigi uluslararasl haklan, kendi-
siyle denetimdeki bireylere yasaklamaktadlr. Orne-
gin kiililirii, sosyal baglan, uretimi ve gep.m ara9anyla, tiim yaa-
roml orgutle bir birey, bir hakslzhga ugradtgmda (hem de
bazen can guvenligine kasdedilmesine ragmen) ba\Uracagl yer
bulamamaktadlr. Eletirme hakkl, yazl yazma hakkl, hatta
zaman yaam elinden alman birey, koulda Ulusla-
raraSl Af Orgutii ya da benzeri bir kururna bavuramaz. <;:unkii 0
zaman "dumanla ibirligi yapmakla", "ulusal degerlere ihanet et-

394
395
mekle" Halbuki PKK Kurt halkma karl yapllan hakslzhk.,
lan, gun gun ve hakh olarak bu kurumlara iletmektedirler. Bu
durumu yaayan Kurt bireyinin bir Kurt orgutiinden (ideole>-
jisinden taviz vermeden bile) yardlm istemesi daha bUyiik .
Hele yabanci demokratik durumu aktarmaslmn bedeli
daha Durumunu yaztll olarak kamuoyuna "su-
diizeyi daha artmaktadtr. Orgiitler pOlitik varhklanm
koruma hassasiyetini burada alyor, bu hassasiyet, rapor ve muh-
bir mafyaslIun da etkisiyle kuku ve korku kayboluyor, bit
anda evrensel degerle ve bu tamma-
rna durumuna gelebiliyorlar.
"Kurt sorununun Kurt politikactlann en slk tekrar.
sozlerden biri olmasma bunun ne anlama geldigini
anlayamamakta ya da anlasalar bile buna uygun hareket etme- '
mektedirler. Globallik, sadeee dort Kurdistan sorun-
lann birbiriyle, hatta bunlann bolgenin sorunla-
nyla butiinlemesi degildir; ayru zamanda farkll alanlar ve kurum-
lardaki butiinluk arzetmesi, birbirine olmasl ve
birbirine karl sorumluluk duymasl anlamma da gelmektedir. Or-
gerillamn bir eylemi, Kiirtlerin Avrupa'daki ban ..
nru etkileyebilmektedir. Aym ekilde ulusal
bir kurumun herhangi bir Avrupa ulkesindeki bir etkinligi, gerilla-
yt etkilemektedir. Durum bu gore kararlar verilir, etkin-
Hkler duzenlenirken, biitiiniin pkarlan ve biitiiniin politikasl go-
zonune ahnmak zorundadlr. Ayru ey ulusal kurtulu adtna yapl-
Ian apklamalar ve basma verilen de Ama
sergilenen pratik bOyle bir duyarhhgm gostermekte veil
her defasmda bu pkl ya da apklamalar, bir kurumun
mas1IU boa pkarmaktachr. Bu en onemli
nedeni PKK'nin tepesindeki tekli yonetim tarzl ve bunun en alt
birime kadar yanslmasl, kurumlar arasmda demokratik bir iliki ve
eletiri mekanizmaslrun ve kurumlann kendi ozel ileyilerinin 01-
mamasldu. Kurumlar sadeee dinliyor ve rapor veriyorlar! Halbuki
kurumlann birbirine karl duzenleyen kurallar 01-
malt ve herkes bu kurallara karl kendi sorumlu hissetmelidir.
Bu yanlllar rruchr? Yoksa PKK de ulusal kurtu-
lu hareketinin akibete mu yol ahyor, yani ikti-
dara ya da bazl siyasal hedeflere temel ilkelerinden ta-
viz mi veriyor, yoksa zorluklardan ve bunyesine .yabanCl"
etkilenip yozlalyor mu? Ya da PKK
tehdit alttnda ml? Bu sorulann tiimunde payt bulunabi-
lir. On sayfalarda apklamaya gibi tarihsel koullar, dO-
nemin koullan, aydtnlar gibi katmanlann zaaflan ve
payt onemlidir. Hatta tarihsel ve toplumsal nedenlerin ileri
siiriilerek gOriilebilir! Omeklerin, yeniden yaptlanma sure-
einde olan bir toplumda ve partide, ozellikle de olUm-kaltm sava-
l olan bir parti ve halkta goriilen "tipik" bir durum
soylenebilir. Ama yine de bunlar yeniden Kiirt toplu-
munun zorluklan, zaytfltklan ve "zaaflan" olmasma atl-
malan zorunludur. Kurt hallo bunlan gidereeek ve duyarlt-
hktadlr. kimse bu zaaflan halkm geriliklerine baglayarak ma-
zur gosteremez.
PKK deneyerek bir orguttiir. Bu apdan hatalar ve
yanhlar kapmlmazdrr. Ama anlatmaya kronikleen ve
anlayt durumuna getirilen yanhlardtr. PKK urkuyor; hem aydm-
lardan, hem ytgmdan, hem de kendi kadrolanndan. Bu urkiintiisu
nedeniyle adeta lttihat ve Terakkt Partist gibi davraruyor. Hatlrla-
nacakttr, Osmanh toplumunda lttihat ve Terakkt Partist, 1908'de
iktidar oldugu halde, 1912'ye kadar Osmanh Meclisini ve devletini
illegal yonetmiti. lttihat ve Terakkt legallemeye karar
1912 ythnda Osmanh Meelisini tiim siyasal partileri ka-
pal1ru, diktatorliik ilan etmiti. PKK'nin iirkiintii de su-
reklilik kazamp anlayt durumuna kaprulmaz olarak
kuku duydugu hedefleri de bUyiimekte, oyle ki kendi yarattlkla-
nna, kendi kurumlanna, silahh mucadesine ve orgiitlenmesine za-
rar vermekte ve 6niinii alamadtgmdan, alma
den bu zarann Kiirt hallona faturasl bUyiimektedir.
Bu durumda diretmek daha ciddi ve
da. c;iinkii ortada bir devlet 6rgiitlenmesi ya da en azmdan
ozerklik diizeyinde bile bir idari iktidar tepki, dedi-
kodu, slrlann sorumsuzea etrafa saplmasl ve yozlama ekHnde
gelimektedir. Eger onlemi almamazsa PKK'nin niteligini bile de-
kaprulmazdu.
Yatay haklan halde kurumlara abanan "be.
davael takmu" tehlikesini de slralamak gerekmektedir. Ki slralach-
politika yaptlan yanlllar bu taklrru yarattt ve daha da yaratl-

396
397
----
----
yor. Bunlar PKK'yi beyninden kemirdiklerinden, orgut farkma bile
varmadan bulunduklan Ortanu yozlatmyor, 0iriiruyorlar.
Bugiin PKK daha bUyiik smavla karl karlyadlr. Kendi tu-
tuculugunu, kendi anti-demokratligini, suni duman yaratma
mantlgInl amak, yeni kurumlamamn kadrolanm yaratmak, kendi
insanlan ve kadrolan demokrasiyi oturtmak, en onemlisi
de yan-devlet anlanuna gelen bu karmalk mekanizmanm karar,
yonetim ve yiiriitme organlanm kollektifletirmek zorundadlr.
Eger halen bunlar yapllaffilyor denirse bu, Kurt halkma, Kiirt insa-
runa, Kiirt aydmlanna, daglarda ve cezaevlerinde en biiyiik yet-
kinlik ve kahramanllgl sergileyen PKK kadro ve gii_
vensizlik anlanuna gelecektir. Karar mekanizmaslru aristokrat ku-
rumlamadan kurtanp, kollektifletiren PKK'nin onderlik kurumu
daha saygm olacaktu. Bu gelime kurumlara olumlu yanslyacaktlr.
Ki aksi durumda bir gelimeden soz edilemeyecegi gibi, varolan
saygmltgm amacagml tahmin etmek zor degil. c;iinkii,
Klirt insaru da degiiyor. Salt kahramanhklanrun ajitasyo-
nunu yaparak, iistelik silahh mlicadeleye veda edildikten soma,
yeni kuagm ulusal kurtulu talepleri karllanamaz. bir ko-
ulda unutulmamahdtr: 15 Agustos AWlffi1ru yaratanlar, Kiirt halkl-
ru ozgiir ktlmak, Kiirt yoksullanru sefaletten kurtarmak, Klirt hal-
kInl demokrasiye ve laik bir yaama ka"uturmak savattlar.
Ocalan olayt giindeme geldiginde PKK yumak haline gelrni bu
sorunlarla yiizyiizeydi. Sorunlann kaynagmda biiyiik Oca-
lan'm yonetim. yetenegi ve tarzl bulundugu gibi, bunlann allrnasl
da ayru yine ona endekslenmiti.
398
11
Abdullah Ocalan olayt
Sonun balangtct nu? Salak olayt
PKK'de orglit liste dogru ttrmananlardan aklbeti-
nin neden hep kotii oldugu okuyucunun dikkatinden
sarunm. Baztlan intihar etmi, bazllan diimana teslim olmu, ba-
ztlan orgiitten orgiit tarafmdan olarak damgalan-
nu, baZllan da gOriilerek oliimle cezalandmlrnl. Kalan-
lardan kimi de orglit sindirilmi, etkisizletirilmi, itibarslz-
lat1nlml. <;at1malarda hayatml kaybedenler de eklendiginde
PKK'de eski yoneticiyi -ve varsalar bile-, eski konumlannda bul-
mak nadir olmaktadlr. Bu kukusuz tarihsel ve top-
lumsal nedenler etkendir. Ama savaIn am fiziki zorluklan, kii-
nin ozellikleri, bazen oniine zaaflan ve orgiit
yanh yakla1ffilar daha belirleyici nedenlerdir. Saklk ola-
ytm bu etmenler llgmda apklamaya
Mu dogumlu olan Saklk, zengin bir feodalin
evli babasmm saytda olmutu. ayru anneden
olan iki kardei ve annesiyle birlikte dltalannuu ve ailenin zen-
ginligini de livey kardeleri kullamyordu. Bu nedenle ba-
basma ve iivey kardelerine karl kinliydi. Babaslyla si-
lahh kadar varmltl. ,,3 Eyliil 1998" tarihinde
Diyarbaktr DGM'ne verilmek iizere yazdlgl ifadesinde babaslyla
olan bu "daga pkmarun ve PKK'ye kaulmak zorunda
kalmasmm temel olarak gosterir.
Daha PKK ile tarumadan Kiirt benimseyen
din'deki tepkicilik, onu daha da PKK'nin yamna iter. 12 Eyhil
399
1980 askeri darbesinden sonra PKK'yle ilikisi kesilir. 1ki .
lyla birlikte bir }1.ldan fazla daglarda kahr. Sonra orgiitiiyle Uiki
kurar ve Liibnan'a 1983'te Mu-Sason bolgesine gonderiUr.
Bolgeyi tanldlgmdan verimli bir yiiriitiir. Klzkardei dahil
olmak iizere gend geriUaya katar. Ama bolge-
de yogun sonucunda kardei ve iki yaklm dahil
arkada11l1 kaybeder, kendisi de yaralarur.
bundan sonraki baan grafigi siirekli artar. Kiirdis-
tan'da savamadlgl bolge kalmaz. Botan, Diyarbaku, Dersim,
Kars-Agn ve Giiney Kiirdistan'da "Eyalet Komutanhgl" yapar. 1990
PKK 4. Kongresi'nde MK ve ARGK Askeri Konseyi'ne
1990'da Kiirdistan'da gelien kitle kabarmasmda onemli rol oynar.
bu donemde Diyarbaktr bolgesinde bulunuyordu ve bu
bOlge kitle kabarmaslrun balru Biiyiik bir askeri tecri.i-
be edinen aynl anda sa}1.da yerde Tiirk ordu birlikle-
rine saldlran, giin boyu siiren ve yiizlerce geriUarun kauldlgl hare-
katlann komutanhgml yapar.
klsa siirede geriUa savamm simgesi haline gelir. Hal-
km goziinde efsaneleir. Halk, ona klsaca "Komutan der.
Adl askerleri korkutuyordu. Tiirk ordusuna falan bolge-
de" eklinde istihbarat gittiginde, 0 bolgeye binlerce askerin kauI-
dlgl operasyonlar yaplhyor, sava bolgeyi bombahyordu.
Bunu Tiirk generaUeri de dogrulamaktadlrlar. 1993-1995 done-
minde Diyarbaklr'da ]andarma Kolordu Komutam olan ve yapugl
toplu cinayetlerle tanman Korgeneral Hasan Kundakp, basma
yapugl ,,12 Ma}1.s 1986 tarihinde Siirt'in Yassldag bol-
gesinde Saklk'la girdigini"l ileri siirdii.
baa Tiirk ordusu, yakmlanna yonelir.
Kontrgerilla Antep'te HEP'li agabeyi Abdulsamet Saklk'l
oldiiriir (2 Kaslm 1992). Mu'a bagh Zengok'ii basan Tiirk ordu
birligi, yaklnlanj Slddlk, M. Selirn, Aye ve Hanefl Tok-
ta'l yakarak oldiiriir (22 Ekim 1993).
otoritesini kuUananlar da vardl. iinlii olduk-
tan sonra 0 zamana kadar oldugu iivey kardei Slm
Saklk, 1991 HaJkm Emek Partisi (HEP) listesinden
parlamentoya girer. babasma kininde "baanh" olmu,
babasmm otoritesini yerle bir etmi, adl yanmda babaslrun adm-
dan bahsedilmez olmutu. Bu duygular, gizli feodal
despotlugu ortaya pkanyor, uygulamasma egemen oluyor-
duo Daha 1987-88 donemindeki pratiginde bu kitle politikasmda
sert, savap ve kadrolara karl sekter ozellikleri one Bu ne-
denle 1990 Kongresi'nden hemen once yapl1an PKK 2. Ulusal
Konferans'ta ozeletiriye ahnmasl karan ahrur. Bu donem Mahsum
Korkmaz Akademisi'nde olan Ocalan tarafmdan himaye
goriir, 1989'da Diyarbaklr bolgesine atarur ve asl1 kariyerini bura-
da edinir.
artan iinii sadece Tiirk ordusunu korkutmuyordu,
PKK ipnde de ona karl rahatslzhk duyanlar vardl. bu ka-
dar otorite kazanmak, "gelenege!" tersti. ya ozeletiri ile
kendine yonelecek, belki de kendini ya da 0 za-
mana kadar olmii olmahydl. Ama gelenegi bozmutuj ne
ne olmii, ne de ihanet etmiti.
Bir geriUa komutamrun aleyhine kuUamlacak her za-
man mevcuttur. sorumlulugunda olenler, yanh eylemler
ve keyfi kararlar her zaman bulunabilir. degil asker olan
keyfi kararlara daha Artan otoritesi buna daha
yol
Tiirk ordusunun vahetine ragmen, yapl1mamasl gere-
ken bazl eylemlere damgasml vurmutu. PKK'nin ilk atekesi dO-
neminde, 24 Mayls 1993'te Bingol-ElaZlg karayolunda 33 asker,
geriUalar tarafmdan esir ahnml, ancak siiren ordu operasyonu
nedeniyle askerler oldiiriilmiitii. Bolge sorumluluk ala-
ruydl. Olay atekesin bozulma yapl1ffi1t1.
PKK tarafmdan 1996'yla birlikte "klzaga!" ahrur. Aktif
olamayacagl bolgelere verilir. Verdigi ozeletiriler, Ocalan'l ikna
etmez. Araya gUvensizlik girmiti. kazandlgl otorite ise
bir tiirlii al1amlyordu. 1ntihan diiiindiigii bir ihtimal. Ama
arkadal Doktor Baran'm bu eyleminin yaratugl ortadaydl.
PKK kalmarun olanaklan tiikenrniti. Kal-
masl durumunda hlrpalanma siirecinin devam edecegini ve diren-
mesi durumunda tasfiyesinin giindeme gelecegini biliyordu.
din, 15 Mart 1998 tarihinde Giiney Kiirdistan'da gozetim altmda
tutuldugu PKK kampmdan PDK'ya slglrur. PDK onun ter-
cihi degildi. 1ran ve Suriye onun riskliydi. Ama PDK da
riskliydi. PKK ile PDK sava nedeni
ne olursa olsun PDK'ya slglnmakla halk nezdindeki itibanna dar-
400 401
be vurmu, iradesi dahilinde ya da dlmda Turk devletiyle tema-
sm yolunu da oluyordu. <;:unku PDK'nm uzerinde Turk
devletinin denetimi vardl. Denetimin otesinde PDK yonetiminde \1:
Turk devletine ajanhk yapanlar Bu nedenle gibi bi-
rini PDK banndlrmayacagl gibi, "ayagma gelen yemi" en iyi ekil-
de "degerlendirmege muhakkaktl.
arasmda kalffiltl. Turk devleti, "onu mutlaka
tiyordu". PDK, "boyle bir belayl bamdan savmak" amaandaydl.
PKK'nin, ozellikle de Ocalan'm endie1eri ise bakaydl. PDK eger
banndmrsa, bu omegi izleyenler olabilirdi. Bu da son
derece hassas olan bir donemde orgiit birligine bUyi.ik zarar verir-
di. <;:unki.i PDK'ya slgmml enaz 400 ve esir duerek tutuklanml
100 clvannda PKK'li vardl. PDK, bunlan orgutluyordu. Bunlardan
bir klsffilrun da Turk ordu birlikleri tarafmdan operasyonlarda kul-
laruhyordu.
ilk gi.inlerinde kendini bolukta hissetmekte-
dir. Ocalan hakkmda duunceleri net olmasma ragmen ona yi.ik-
lenmek istememektedir. Amacl MK'nin yaptlgl eletirileri cevapla-
maktlr. Yani orgut dlma pkmasma ragmen halen orgutu yaa-
maktadrr. Uzun ve zor miicadeleden Ylprafiffil, ozel yaam tutku-
su gelimiti. AIDa halkm beklentileri nedeniyle mucadale etmek
istemektedir. Bu ikilem tercihini daha yapmamlken, PKK
ona karl biiyi.ik bir karalama kampanyasl balatlr. Tiirk basl-
ru "PKK'nin ikinci adaffil eklinde propagandalarla halkm
. moralini bozmaya ve PKK'de aynbk yaratmaYI hedeflerken,
PKK ise PDK'YI tehdit eder. "diimana slglnmakla" ve
"onceden Tiirk devletiyle ilikiye "iti-
rafp", "atekes suredni bozan kii", "silahslz 33 askerin katili" ola-
rak lanse eder. Sonuncu onemliydi. <;:iinkU, askerler
oldiiriildiigiinde PKK olaya apk tepki gostermemi, aksine eylemi
ustlenmiti. Bu normaldi! <;:iinki.i savata taraflar baanYI "oldiir-
meyle" endekslerler. Ama bu defa asker oldiirmek "mahkum edi-
liyordu!" Ozellikle Ocalan'm Med TUde yaptlgl ve de
takip edebildigi konumalannda onu ve ailesini diiiiren ve
ajanhkla konumalanndan sonra, olan
sayfahk basm apklamasl yapar. Avrupa'da basm
organlarmm eline Saklk'm bu apklamasmdan bazl boliim-
ler:
"PKK'den kopuumdan bu yana (15 Mart-1 Nisan 1998, y.n.) ge-
sure herhangi bir basm-yaym kuruluuna veya ka-
muoyuna apklamalarda bulunmadlm. Konumum ve koullanm
ltlbariyle bunun olanaklanna kavuamadlm. Bu apdan ahslma
mal edilerek yaptlan apklamalar bana ait olmaylp, Turk somurge-
ct basmmm kendi uydurmasl, olaYlffil giriiminin bir par-
'Turk istihbarat birimlerince sorgulandlglffia' dair haberler,
sergilenen yalan haberciligin bir diger omegidir. Bir noktanm
bilinmesini istiyorum: Yanma geldigim (PDK) dahil,
tarafmdan sorgulanmadlm. LooJ
,,1989-1993 doneminde Amed (Diyarbaklr)-Bingol-Mu bolgele-
rinde, 1994-1996 doneminde Erzurum-Dersim ve Serhad (Kars-Ag-
n) bolgelerinde birinci derecede sorumlu gorev yi.iriittiim. Bu ta-
rihler arasmda sorumluluk alanlanmda kadm, ve halka yO-
nelik tek bir eylem olmaffiltrr. [oo.)
,,33 askerin oldiiriilmesi eylemi bizzat Apo tarafmdan giindeme
getirildi. Bu eylemin sorumlulugundan Ancak bir
noktamn da iyi anlallmaslru istiyorum: 0 tarihlerde Turgut Oz-
al'm tavsiyesiyle suren atekes siireci, yogun diiman saldlnlanmn
gelitigi bir donem oldu. Bingol olaYlndan bir giin once Kulp, Sa-
son, Silvan ve alanlannda saldmlarda 18 gerilla
oldu. Bu peryodik saldmlar sadece gerillaYl hedeflemiyordu.
Atekesi bir zaaf olarak algtlayan Tiirk ordusu saldmlanm sivil
halka da yoneltmiti. Koy yakmalar, hlzlandmlarak
psikolojik ustiinliik ele ge9rilmeye Tek tarafu ate-
kes siireci fiiliyatta zaten bitmiti. Bu durumda siirekli kan kaybe-
den taraf bizdik. Ya kan kayblffilza seyirci kalacak ya da misille-
melerle bu gidiata 'dur' diyecektik. Ben halk savaphgmm, ko-
mutanllgmm ve yurtseverliginin geregine uyarak misilleme hakkl-
nt Zaten bu gelien saldlnlara karl Apo'nun gon-
derdigi: 'Misilleme hakklru kullanabilirsiniz' talimatlyla dUiincele-
rimiz parallelik arzediyordu. Ve misillemeye talimatlm
verdim. Eylem, bu talimattan sonra Olen askerler si-
lahbydl degildi tartlmasma girecek degilim. Sadece, a)-TIl olayda
iki gerillaffilzm ehit diitiigiinii belirterek yorumu kamuoyuna bl-
raklyorum. Ben, halk savalmn bir komutam olarak diiunerek ta-
limat verdigim bir eylemi iistlenirim. Diimana yaranmak ve diin-
ya kamuoyunu yarultmak yaptlklanma 'yapmadlm' demem.
.,
402
403
"Ben bir halk savapslytm. tsteyerek ve bilerek mucadeleye ka- ':
tlldlm. TUm guctimu ozgtir, baglmslz ve demokratik bir Kurdistaft;\ii
ip.n harcadlm. Komutanhk yaptlglm buttin alanlarda ortaya
gelimelerle bunu kamtladtglm inanclOdaYlm. Kurdistan halklOal:,
kaybetttiren degil, kazandtran oldum. Yirmi ytlhk sava pratigim..;1
de elbette hata ve zaaflanm olmutur. Bundan dolayt yargtlanma,
ya hazlflffi. Ancak bugune kadar iledigim en buytik ApO'YUi
tannlatlrarak, ona tapmak ve binlerce Kurt gencinin aym yamlgt-
yt yaamaslm saglamaktrr. Eger tarih bizi yargtlayacaksa bunun
ip.n yargtlayacaktlr. 01.04.1998"
Ancak bu apklamaslmn ardtndan PDK radyosuna pktp
bcalan aleyhine konumak ve "PDK'mn misafirperverligini" ov-
mek hataslOa da duuyordu.
Ne yapacaglOa karar veremeyen ve koullan tartmaya
etraflOdaki tamamen daralffiltl. Turk istihba-
ratl ile PDK araslOdaki gortimelerin gizliligi kalmaffiltl. bcalan,
MED Tude yaptlgl konumalarda "Turk ordusunun bolgede
ABD'den soma en gU9u hava indirme gticti ve olanaglOa sahip
oldugunu, 33 askerini olduren Saklk'l neden bu yolla ya-
kalamadlglm" soruyordu. Derken ,,14 Nisan 1998" tarihli Turk ga- ,
zeteleri bahgl atttlar: Saktk, 13 Nisan 1998 gunu Turk
Genelkurmaytna bagh A Timleri taraflOdan 'Yarasa' adl verilen bir
operasyonla yakalanmltl."2
boyle miydi? PKK'ye gore; baSlOdan beri Turk
istihbaratlyla iliki hareket ediyordu." Turk devletine gore
operasyon sonucu ele gep.rilmiti. PDK ise "Turk ordusunun 'ope- .
rasyonunu?' sozde protesto ediyor, bu ite parmagl olmadlglOl"l
ap.khyordu. Ama PDK'nm yaptlgl sahtekarhktan baka birey de-
gildi. <;unku PDK, olaym balanglClnda teslim etmeyece-
gini ap.klaffiltl. Turkiye'nin de sured uzatmasl bu dogrultudaydt.
Ostelik teslimi PKK'den PDK'ya kap.l durduracak, so-
PDK ile ip.nde olan PKK'ye yanyacaktl. Bu duun-
celer ve PDK'nin verdigi sozler gevetir. Ve bilinen olay
geliir.
Kurt gazeteci Faysal Dagh, birlikte yakalanan kardei
Arif Saklk'lO Diyarbaktr E Tipi Cezaevi'nden yaptlgl ap.klamalara
dayanarak, Avrupa'da yaytnlanan gunltik Kurt gazetesi 6zgur Po-
litikada ,,13.05.1998" tarihli makalesinde olayla ilgili unlan yazdt:
ve kardei Arif, sabah saatlerinde evlerine gelen iki
PDK pemergesi taraflOdan Duhok Emniyet Arnirligi'ne davet edi-
lir. Pemergeler Saktklarla tamlyor. Asayi mudurti onlarla gorti-
mek istemektedir. Cipleriyle onlan Duhok'a gotureceklerdir. Saklk
kardeler yanlannda iki pemerge ile birlikte ciple Duhok'a dogru
yola p.kar. Herey normaldir. Saklklar pemergelerle sohbet et-
mektedir. Bir sure gittikten soma stirticti araCln bozuldugunu soy-
leyerek yolda durur. Suriicti pemerge Arif Saklk'la birlikte
tan inerek kaputu ve anza ile ilgilenmeye balar. Bu slrada
diger pemerge tamirinin uzayabilecegini soyleyerek
Saklk'l etrafta dolamaya davet eder.
tarlalann yamndan bozuk bir yolda durmutur. Et-
rafta tepecikler vardu. yamndaki pemerge ile tar-
lada dolamaktadlf. Ancak aniden ortaya pkan iki duzine kadar
pemerge usttine Silarum baaramaz. Ya-
kalaOffiltlr. Bunlar olurken, ote yandan anzaSI ile Hgilenen
diger pemerge de sHarum Arif Saktk'lO balOa dayaffil
ve onu teslim alffiltlr. Saktklar yakalanma esnaslOda doviilur. tki-
si de kollarlOa enjekte edilerek uyutulur.
.olay bir paket teslimi! PDK, Saktklann ellerini kollanm bagla-
ffil, Turk generallerine teslim etrnitir. Bu durumda gizli kalan
yan, Saklklann fiyatl. Olaytn iki yakaslOda dolaan ve Turk baslm-
na da yanslyan haberlere gore, teslimin karlhgl iki milyon Dolar.
Elbette hereyin bir bedeli var. Kurdistan'l satanlar neden Saktk'l
satmaslOlar?"3
Dagh'nlO aktardlglOa gore, Turk timlerinin operasyon yaptlgl ta-
mamen yalandt. PDK'mn protestosu ve Turk baslmmn yalan ope-
rasyona dair haberleri tamamen duzmece oyunun
Selahaddin ehrine davet edilmi,
Barzani'nin kendisiyle siyasal konularda konuacagl soylenrnitir.
Halbuki teslim olaytmn gelitigi gun Barzani Ankara'da-
dlr. biri ofOr iki pemergeyle gottiriilmektedir. Bu
gevek bir guvenlik onlemidir. Guvenlik onlemlerinden dolaYI sa-
bah Tden once Duhok'tan aynlmalarlO izin verilmezken,
gottiren araclO 6.30'da hareket etmesine izin veriliyor.
Ostelik arkalanndan iki jeep daha hareket ediyor, bunlara da mu-
dahele edilmiyor. Neticede PDK usta bir manevrayla tes-
lim etmiti. taraf da amaClOa ulaffiltl.
404
405
ilgili Tiirk hiikiirneti devreden pkanldl. Sorgulamayl
Genelkurmayhk uzmanlan yapt!. mahkemeye
baslnla goriitiiriilmedL Genelkurmayltk malettigi ifade-
leri "itiraP' eklinde basma daglttl. Buna gOre "Olof Palme, PKK
taraftndan vurulmutu"4, "tHD Genel Bakaru Akm Birdal, PKK'ye
hizmet ediyordu" ve benzeri.
Saktk, 3 Eyliil 1998 tarrninde Diyarbakrr DGM'ye pkanl-
dl. Ama PKK ve Tiirk baslru "itirafp" Han etmiti.
Avukatlar da davasml almakta zorlamyordu. Kimisi "iti-
rafp" olabilecegi varsaytnll ile riske girmek istemezken,
gu PKK ve Tiirk devletinden korkuyordu, Hk giinlerde
savunmaslru iistlenenler de yaptlan tehditlerden dolayl geri
milerdi. tHD'nin gOrUme istemine de izin verilmemiti.
"silahslz asker katili" olarak damgalandtgmdan, uluslararasl hiima-
niter kurulular da durumuyla ilgilenmediler. Sadece Uluslararasl
Af Orgiitii'niin (ai) Almanya Seksiyonu, "Saklk duru-
mundan duydugu endieye" ilikin bir apklama yapt! (15 Nisan
1998). Bu nedenlerle avukatslz olarak mahkemeye pkan
savunmaslID kendisi yapu. Basmda kendisine maledHen ifadeleri
reddetti, DGM'ye sundugu yazlsmdaj "PDK tarafmdan Tiirk ordu-
suna teslim edildigini, 8 giin gozleri kapah halde Silopi'de iken-
cede tutuldugunu, gozlerinin bozuldugunu, kafatasmm zedelendi-
gini, bu nedenle hareket etme ozelligini kaybettigini ve
okumadan, bilmeden oniine konulan 105 sayfaltk yazlyl
imzaladlglru" yazmaktadrr.
Ama bu arada olanlar oldu. ait olmayan ifadeleri basl-
na dagltan OHD, bunlar dogrultusunda harekete Kamuo-
yunda basm yoluyla tehir ettigi tHD Genel Bakaru Akm Birdal,
12 Mayts 1998 giinii tHD'nin Ankara'daki Genel Merkez binasmda
iki kii taraftndan dokuz yerinden kurunlandt. Birdal, biiyiik bir
ans eseri oliimden kurtuldu. Bu saldtnyla Tiirkiye'de insan hakla-
n savunuculanrun tiimiine gozdagl veriliyordu. 2 Arahk 1999 ta-
rihli Sabah gazetesinde Cengiz <;:andar, aym gazete yazan Can
Atakh'ya dayanarak, "Emekli bir generalin Saktk'm ifadesi-
ne kendi yazdlgl bir metni Have ederek Cengiz <;:andar, M. Ali Bi-
rand'l rve daha gazeteci ve aydmlJ bu metni
yaymlamadtgl takdirde gazeteyi batlrmakla tehdit ettigini, bu ge-
neralin <;:evik Bir 0ldugunu"5 ileri siirdii.
PKK'nin ileri siirdiigii gibi "ajan nuydl?", "zayilllklanrun
ya da ihtirasmm kurbam nu olmutu?", "PKK tarafmdan bir
bu sona ml itilmiti?" ya da Ocalan'a olan tepki-
sinden dolayl Tiirk ordusuna teslim mi olmutu?" Bunlardan,
"ajan" iddiasl dtmdaki diger faktorlerin bHekesinin sonucu ola-
rak olaytnm meydana geldigini soylemek mumkun.
olayl He Hgili baka yorumlar da yaplldl. Bunlardan biri-
ne gore "Ocalan, ban giriiminde samimi oldugunu gostermek
'ABD'nin talep ettigi' jesti yerine getirmiti." Bir diger yoruma
gore; "Tiirk Genelkurmaymm ban olumlu cevap ver-
mesi dolayh olarak Ocalan'dan, Turk kamuoyunda bUyiik
tepki toplayan 33 askerin olumuyle ilgili bir sorumlunun teslim
edilmesini istemiti." Ancak sonraki gelimeler gozoniine ahrunca
bu yorumlardaki iddialar havada kalmaktadtr.
"3 Eyliil 1998" tarihli yaZ1Slyla hem sordugumuz sorula-
ra, hem de !leri siiriilen varsaytmlara cevap olacak apklamalar
yapmakta; "onceden Turk ordusuyla bir ilikisinin sozkonusu 01-
madtgml" apk bir ekHde yazmaktadtr. Ama klsa surede
Ok edict olaylann etkisiyle de olacak once "uzlama" yo-
lunu "Turkiye Cumhuriyeti'ne karl olmadtgml, Kiirtlerin
kiiltiirel haklanmn verilmesinin yeterli oldugunu, savam anlanum
yetirdigini, 1993 ythndan itibaren bunun biHncine vardlglru ve bu
ytldan itibaren PKK'den aynlnu saytlacagml" soyler. SHahll savaa
karl ve sivH orgutlerin insiyatifini temel alan istemleri one siiren
yamhyordu, Turk devletinin ordusu, parlamentosu
ve diger kurumlarmda bu istemleri savunanlar yoktu. bu
planll yoklamadan sonra, sanki yonlendiriliyor gibi, Turk devleti-
nin egilimini dikkate alarak Abdullah Ocalan ve Suriye'ye saldtrdt.
Bu noktada Tiirk devletinin Suriye'ye ve PKK'ye karl saldtnlan-
ru kolaylaurdl, oyle ki Yillarca kaldtgl "Suriye'ye karl on
safta hazlr oldugunu soyledi. Bu baktmdan si-
lahh miicadele kazandlgl misyonuna ve sonra
yapugl ters bir politik tutum sergiliyor, Turk mahke-
mesinde, onceden Kurt halkma soylediklerinin tersini soyliiyordu.
Pimanltk YasasJ'ndan yararlanmak istiyor, ama bu defa
Turk devleti kabul etmiyordu. <;:unku itirafp olmadan adlm adlm
gerilemesi, Turk devletinin hesabma daha geliyordu. Ama bir
insamn onurunu klrarak kazamlamazdl. Baskl, ikence ve insanllk
406
407
il!
dJ.1 psikolojik yontemlerle zavalhlat1nlan birine soyletilen
sozlerle, ne Kurt halkl ne de hakh davasl inkar edile."\
il
bilir. Bu durum gibi biri vericiydi, duma,,:\,
runm elinde maa olmak ve misyonunu en kotii ekilde bitirmek};
demekti. Tarihi donemlerin sembolu olan kiiler, kendilerini risk-)'
lerin dlmda tutamaz, bireysel tutkulannm esiri olamaz,
nyla hareket edemezler, misyon ve sorumluluklan onlara bu hak- 'i:
kl vermezi tersi hareket durumunda kaybeden kii olmaktadlrlar. ':
olaymda bu aa bir daha apk goriilmutiir.
iradesini ele sorgucular, itiraflan karlhgmda
Yasasl'ndan yararlanacagl, idam karan almayacagl, hat-
ta daha ileri sozler vermilerdi. Bu sozlerin bir anlaffilrun 01.
madJ.glnl hemen anlamak ARGK komutaru olmak gerekmiyor-
duo Turk devletinin tarihini ve uygulamalanm bilen en slradan
Kurt bile, Turk devletinin kuUandtktan sonra en sadJ.k maalanru
bile salt Kurt olduklan oldurdugunu bilmektedir. Bu kanh ve
kale tarih olaymda da tekerriir etti. "20 Mayts 1999 tari-
hinde Diyarbaklr 1 nolu DGM, Saklk hakkmda Turk Ceza
Kanunun 125. maddesine gore olum karan aldl."6
olayt Kurtler tarihi onemde "ibretlik" bir olaydlr.
alay uzerinde bu kadar uzun durmamm onemli bir nedeni ite
bu "ibretlik" yarudlr. PDK, Kurt bir gerilla komutaruru Kurtlerin
dumam bir devlete teslim etmitir. olsa bile teslim
edilmemesi gerekirdi. Yargllanmasl gerekirse PDK bunu yapma-
hydJ.. alanagl yoksa uluslararasl kurumlara teslim edebilirdi. Hak-
kmda olum karan olan birini devlet, teslim etmez. alay,
PDK'da ulusal onur ve orgut ciddiyetinin kalmadJ.gm gostermekte-
dir. Bu durumda olan bir orgut Kurt halkml nasll kurtarabilir?
PKK'nin bu olaydaki durumu da son derece olumsuzdur.
din olmadan hain olmadan "hain" ilan edilmitir.
ve Ocalan'm birbirine karl sergiledikleri tutum Kurt hal-
kml zor duruma sokmutur. lkisi de birbirini "33 askerin katili 01-
makla" Biri Turk mahkemesinde yaparken,
digeri "ozgur" ortamda yaplyordu (ki kapnldlktan soma da bu
defa Turk savctlara karl yaptt). Aradaki tek fark bu zemin farklY-
dl. Neden Kurt geriUalan olduren askerler katil olmuyor da, asker
olduren geriUalar ya da emir veren katil oluyordu? Turk devleti
amacma ulaffilt1. PKK liderini ve geriUa komutamru, birbirine
-.
laldlrtarak ve ihbarCI duruma duurerek, kamuoyundaki imajlan-
na darbe vurmutu.
Kimi Kurt aydJ.nlan olayl yargtlayarak yorum getireceklerine, ka-
lemlerini satarak ve onurlanru gunlerce ha-
In oldugunu" yazdtlar. Tumu de yazdlklanmn dogrulugundan
emin olmadan yazlyorlardl. Emin olmadan bir insana "hain", "iti-
rafp" damgasml vurmak nastl bir vicdan sahibi olmak gereki-
yordu! Kimi Kurt aydlrurun sergiledigi bu olumsuz tutum, ancak
onlann tarihi zavalhltklan ile izah edilebilirdi. alay, aym zamanda
Kurtlerin, ulusal degerlerine karl henuz duyarslz yaklat1glrun da
bir omegidir. Dun kahraman dedigine, yann "hain!" demesindeki
belki de ancak Kurt halkmm rastlanabilirdi.
Devrim bir evladJ.ru daha yemiti, ama "kendini zehirleyerek."
olayt, son derece hassas bir donemin, aglr Kurt realitesi-
nin bir uriinudur. lhanet ve kahramanhk, bu olaym ozgiilunde
kaba son derece hassas bir aynma kayrntt1. Yer,
zaman ve koullar faktorii, kiiyi kahraman yaptlgl gibi,
yordu da. Ama olay bu kadarla bitmiyordu. Bu komployu baka-
lannm izleyecegi muhakkaku. Ama kimse bu defaki kurbamn
Ocalan'm olacagml hesaplamlyordu. Ocalan'm kendisi de bu ya-
rulgl olanlara dahildi. Yoksa, Turk bayragmm onune zorla
oturtulup fotografl salt bu nedenle, ha-
in ilan eder miydi?
Oyunun Uk adtnu: Ocalan't Surlye'den
Turk devleti, Eyliil 1998 tarihinden balayarak Suriye karl propa-
ganda savalru urmandmnca, herkes bunu 1984 ylhndan beri ya-
pllan ve donem donem iddetlenen propagandanm oncekiler gibi
bir seanSI sandI. Ancak 1 Ekim 1998 tarihinde Cumhurba-
kam Suleyman Demirel'in "Suriye'ye karl mukabele hakklmlzl
sakh tuttugumuzu, sabnmlZln tamak uzere oldugunu dunyaya
ilan ediyorum" ve 3-6 Ekim 1998 tarihlerinde Turk or-
dusunun Suriye huddutuna birlikler ve zuhh ylgmasl izle-
yince durumun son derece ciddi oldugu anlatldl.
"Bolge konjokturii uygun degil, iran, Rusya, Yunanistan ve Arap
devletleri Suriye'yi yalmz blrakmaz" denirken, Suriye bir anda yal-
408
409
ruz bama kalrnt, adt devletler bir apklamayla bile olsa
riye'ye destek sunmaktan
Durumun son derece ciddilemesi iizerine MISlr Devlet Bak
Hiisnii Miibarek once am'da Suriye Devlet Bakam Hafiz Esad'!;
arkasmdan Ankara'da Siileyman Dernirel'e gOriierek, "Suriye'
Ocalan'l iilkesinden giivencesini veriyor, Dernirel
bu hizmetlerinin karlhgl Miibarek'in yakasma Tiirkiye'nin en
yiik niaru olan "Devlet niaru"m taktyordu. Nitekim 9 ekimde A-i
kara'da Cumhurbakanhgl Kokii'nde Siileyman Dernirel
gmda Babakan Mesut Ytlmaz, Genelkurmay Bakam Orgener4
Hiiseyin Ktvnkoglu, Babakan Yardtmctlan Biilent Ecevit ve Isme(l
Sezgin, DIileri Bakaru Ismail Cern ve daha yoneti-:I
cinin kattldtgl ve "D'/. Gelimeler" adl alttnda yaptlan tOP-;:1
lanttrun konusu tamamen Ocalan olup, SUriye'den pkmasl kesin-'I\'
leen Ocalan'm yakalanmasl strateji saptaruyordu.
Suriye yoneticileri Ocalan'a "ya sava pkar, ya seni Tiirkiye'ye tes
i
;
lim ederiz. Bamm bak" derniti. Onceden de benzeril
"I,
dururnlarla kartlaan Ocalan, Liibnan arka tehlikenin"
kadar kullamyordu. Ama bu defaki durum farkhydl.
"Liibnan'da da kalamayacaktt". Ocalan istemeyerek de olsa oyle
yaptl, 19 ytlhk rnisafirligi sona vererek, 9 Ekim 1998 tarihinde Su
riye'yi terketmek zorunda kaldt.
Suriye, bu "b,eladan" kurtulmutu. Kurtuldugunu belli etmek
de sanki bir yerlere mesaj veriyormu gibi "Ocalan'm aynldl-
glru" hiikiimet apklamalanyla ozellikle duyurdu.
Bu alaym ardmdan 20 Ekim 1999 tarihinde iki devlet arasmda
konusu tamamen PKK olan "Adana Antltlmast" imzalandt. Tiirk
devleti adma Dlileri Bakanhgi Sekreteri ve Ugur Zi- ,I
yal, Suriye devleti adtna General Adnan Badr Al-Hassan'm imzala-
dlgl anlamadaj "Suriye'nin topraklannda PKK faaliyetlerine ve
PKK mensuplanrun topraklan iizerinden bir iilkeye
lerine izin vermeyecegi, bu slrurda giivenlik onlernlerinin
artmlacagl" slfalamyor, "Ocalan'm Suriye'yi terkettigi, iilkelerinde-
ki PKK'lilerin tutuklanarak mahkemeye sevkedildikleri ve Tiirki-
ye'nin aradlklanmn teslim edilecegi" belirtiyordu.
Ancak Suriye PKK'lileri teslim etmedi. Ki Tiirkiye'nin ilgilendigi
sadece Ocalan'dl ve bu amacma da ulamltl. Aynca Suriye'nin
egemenligindeki Kiirdistan PKK orgiitliiydii ve etkinli-
Iini ktrmak zordu. Bu nedenle "Suriye yonetiminin Kiirtleri
aattlgl ya da Ocalan'l pazarladlgml" ileri siirmek abartt saytlmah-
dtr. Suriye gerek kaynak, gerekse askeri olarak Tiirkiye ile sa-
vaabilecek durumda degildi, hem Kiirtler neden savaa gir-
sin ki! Bolge ve diinya konjoktiirii de degirni, SSCB dagtldtktan
sonra Rusya'run destegi yok olmasa bile fazla bir anlarnt kalma-
ml, bOlgede ABD karltl cephe olmutu. Suriye, Tiir-
klye saldmslrun ABD ve Israil destekli oldugunu biliyor, muhte-
mel bir savata NATO'nun rahathkla Tiirkiye'nin yarunda yerala-
cagml ve diktator ilan edilecek HaflZ Esad'a karl medya yoluyla
diinya kamuoyunun da rahathkla etkilenecegini biliyordu. Aynca
Ocalan yiikii Suriye'nin kaldlramayacagl kadar aglrdt ve "rnisafirli-
Si" bir 0 kadar uzun siirmiitii. u ya da bu ekilde Kiirtlerin bu
durumu onceden gorerek onlem almalan gerekirdi.
Durumun son derece ciddi oldugunu anlayan Ocalan, Avrupa
ve Rusya'daki orgiitiinii harekete iilke onu kabul
etmiyordu. Suriye devreden pktlgma gore ilk akla gelen Yunanis-
tan'dt. Yunanistan'a giri davetiye gerekirdi. Bunu da iktidar-
daki PASOK milletvekili Kostas Badouvas halleder. am'a giden
Badouvas durumun ciddi oldugunu, ancak Yunanistan'a giri-
ini saglayabilecegini, ama daha sonraSI giiciiniin yetmedigi-
ni" soyler.
Ocalan altematif araYlml da siirdiiriir. 7 Ekim 1998 tarihinde
Moskova'daki temsilcisi Mahir Welat'l (Numan arayarak,
"Suriye'de durumun son derece ciddi oldugunu, iki devletin ken-
disini yiiziinden sava durumuna geldigini, aynlmamasl durumun-
da teslim edilecegini, 10-15 gun sonraSl hazlrhk yapmasml"
ister. Ocalan'm 10-15 giinle kasdettigi muhtelemen Yunanistan
duraglydt. Ocalan, bu surede Yunanistan'da kalarak durumu daha
saghkh degerlendirecegini ummaktadtr. .
M. Welat bu konumadan sonra hareke Rusya Liberal
Demokrat Partisi Bakaru Vladimir Jirinovski'den yardlm ister. Bu
bu partinin DUMA'daki temsilcisi ve aym zamanda Parla-
mento ]eopolitik Komitesi Bakanl Mitrevanov'la goriiiir. Mitreva-
nov, Ocalan'l onceden ziyaret eden ve onunla iyi anlaan bir Rus
politikacldtr. Bu nedenle elinden gelen yardtrnt yapacagml soyler.
8 Ekim 1998 tarihinde M. Welat, Aleksey Mitrevanov'la birlikte
Jirinovski'yle gOrUur. Jironovski de elinden geleni yapacagml
-
410 411
1:
soyler ve bu dogrultuda harekete Ocalan Babakan
Primikov, D1ileri Bakam ve KG B nezdinde geriimlerde bulu-
nur, telefon eder, yere de yaz111 bavuru yapar. Bu mektupla-::,
nnda Ocalan'l "Kiirtlerin Yaser Arafat'l" olarak tarutrr.
9 Ekim 1998 giinii M. Welat, Jirinovski ile olan temas1ru siirdii-
rur. Ancak Jirinovski, giriimlerinde baan elde etmemi ki, M.
Welat'a "Ocalan'm sizde kalma durumu ortaya 0kabilir" der. We-
lat, bunun iizerine Jirinovski'den Ocalan i0n vize talep eder.
Ocalan'm sonu feci biten nefes kesid yolculuguna baka-
hm:
130 giinliik rotanm duraklan
- 9 Ekim 1998.
Ocalan, Suriye'den Atina iizerinden giden normal tarifeli
bir aynhr ve Yunanistan duragmda iner. Sozde yolculuk
gizli yapl1maktad1r. Ancak istihbarat orgiitlerinin haberi 01-
mutur. Nitekim Ocalan Atina havalarunda 'dostlanm' beklerken
onu istihbarat yetkilileri karl1ar. Yunanh yetkililer, "Interpol'un
krrrlliz1 biilteniyle arand1gm1, bu nedenle hemen aynlmas1 gerekti-
gini, ancak akam 6.00'ya kadar kalmasma izin verebileceklerini"
soylerler. Oniine oraya gittigi ya gitme ya da Su-
riye'ye geri donme alternatiflerini koyarlar. Utica talebi de kabul
edilmez. Ocalan, 0 zamana kadar kendisine iyi davranan ve
destek som veren Yunanhlann bu davrarul iizerine hayal kmkl1-
gma ugrar. gitmeyi dener. Bunun "yatay paye
verdigi Kiirt kimlikli, ama kiilikleri amffil, bir tak1In kii (kiile-
rin) abartl1rm olanaklanna ve sozlerine giivenir. Ancak,
gitme durumunda hemen Tiirkiye'ye teslim edileceginin ortaya
pkmas1 iizerine bu ihtimal devre dll b1rak1hr.
Ocalan, saat 17.4S'te M. Welat'l arayarak; "haZlrhk yap, size geli-
yorum" der. M. Welat hemen DUMA'ya gider. Jirinovski, konfe-
ransm1 keser. M. Welat, ondan Ocalan ev, araba ve giivenlik
talep eder. Ev ve araba parasm1 PKK saglayacak, giivenlik
PKK'ye, d1 gUvenlik ise Ruslara ait olacaktrr. Giivenlik
siyle Jirinovski'nin evinde karar k1larlar. Bu arada Ocalan'm Rusya
vizesi sorunu Jirinovski'nin davetiyesi Atina'daki Rus
Konsolosluguna fakslarur. Yunanhlar klsa siirede Rusya vize-
.lni ahrlar. Ozel Yunan D1ileri Bakanhg1 tarafmdan ayarla-
Olr. Yunanll1ar, Ocalan'l balanndan atm1lard1, ama onu zorla
yolcularken yine de "kendisini yalmz b1rakrnayacaklan" soziinii
vermeyi unutmazlar!
- 9 Ekim 1998.
Moskova'ya van. Giivenlik nedeniyle Ocalan ve yarundaki 3 refa-
katps1ru ile iki Suriyeli'yi talyan Moskova birind uluslarara-
51 havaalamna degil, daha olan ikincisine indirilir. Ocalan'l
havaalamnda Jirinovski, Mitrevanov ve M. Welat karl1ar.
Burada iki Suriyeli, "Bakarumz emin ellerde" diyerek kafileden
aynhrlar. Bu iki Suriyeli'den biri Arap digeri Kiirttiir. Aga
lsimli Arap olaru, Ocalan'la Suriye devleti arasmda arabuluculuk
yapmaktadu. Orner ise Kiirt'tiir ve Aga'run terciimaru roliindedir.
sorun yoktur. Ama gerek izleme sonucu, gerekse de Oca-
lan'm ozel telefon merak1 nedeniyle olay duyulur. Ocalan en son
telefon etmesi, hatta etmemesi gereken "dostu"na
durumu hakklnda adeta "rapor vermeyi", ilk gorev bilir! Olay git-
koku vermeye balaymca devreye KGB girer. Aralarmda ne-
fes kesen bir miicadele balar. Jirinovski, hiikiimet ve KGB tara-
fmdan partisinin kapatllmas1yla tehdit edilir, neticede devreden 0-
kanllr. Ocalan, bu baskllar nedeniyle Jirinovski'nin evini terkeder
ve kiralanan bir vilaya yerleir. Bu arada Jirinovski Tiirkiye'ye da-
vet edilir. Bu davet ve Rusya'da her kap1y1 paramn Jirinovs-
ki'nin devreden pkanlmasmda roW olup 01madlg1 heniiz bir Slr.
Rusya'daki PKK'lilere gore "irnkans1zd1" ve Jirinovski sonuna ka-
dar elinden gelen yard1ffil yapm1tl. Ama Jirinovski, Tiirkiye'den
dondiikten soma birden balar ve olaym d1mda kal-
maya Rus D1ileri Bakanl1g1 da devreden pkar. Geriye ka-
la kala KGB kahr.
M. Welat, yine de parlamento onde tutar ve
sm1 bu mevzide yogunlatmr. Ocalan iltica talebinde bulunur.
DUMA, bir oya karlhk 298 oyla iltica talebini kabul
eder. Ancak Moskova yonetimi para muslugunu elinde tutan
ABD'nin baskls1 altlndad1r. Nitekim Ocalan 01aym1 bildigi halde
bata ses pkarmayan Babakan Yevgeni Primikov ile Devlet Ba-
kam Borris Yeltsin geri ad1m atar ve iltica talebini reddederler.
413
412
I
Gelimelerin olan Tiirkiye Babakam Mesut Yllmaz, "Rusil!
ya'run Ocalan'l banndlrmayacagma soz verdigini" apklar. Nitekin1\i
KGB sertlemektedir. Rusya'da 33 giin kalan Ocalan art1k,l'
bezmitir. Yunanistan'a gitrnek ister, ancak M. Welat Yunanhlant
giivenmemektedir, bu nedenle karl pkar. Bunun iizerine Ocalan,
Ban Avrupa iilkelerinden birine gitrnek yollar arannr. Der
ken halyan milletvekillerinin daveti flrsat gOriiliir. ltalyanlar bata,
"eger Almanya, Anlamasma gore Ocalan'l isterse veririz
artml one koarlar. Ocalan da, Almanya'da tutuklanabilecegini
kabul edince gidi haZlThklan yaplllr. Ocalan'm bu iilkeye gidii.. ,
nin kamufle edilmesi kasltll olarak Yunanistan, Klbns, Erme
nistan ve Azerbeycan'dan birine gidecegi yaylllr. Hatta alrtmayt
daha inandlncl kllmak Ermenistan ve Azerbeycan'a gitrnek
iizere kiralanan iki ozel havaalarunda hazlr bekletilir. Ancak
normal tarifeli yolcu terdh edilir. Ama unutulan bir- :
ey vardl: Operasyonun biiyiik patronu CIA, bu numaralan yuta-
cak degildir.
- 2 Kaslm 1998.
Roma'ya van. Roma'da iyi karllanacagml bekleyen Ocalan, go-
zaltma ahrur. Once hastaneye, soma da Roma'da slkl giivenlik al-
nnda bir eve konur. Ocalan iltica talebinde bulunur, ancak bavu-
rusu siiriimcemede blTaklhr.
halya, Tiirk devleti ve ABD tarafmdan yonlii bask! altma
ahrur. Tiirkiye'de Kiirtlere yonelik oven histeri ltalyanlara da yo-
neltilir. halyan mallan boykot edilir, magazalan saldmya ugrar,
bayraklan yaklllT. Tiirk hiikiimeti, 15 KaSlm 1998 tarihinde ekono-
mik boykot karan alarak, halya ile olan i anlamalanm fesheder.
Bu karan Tiirk iadarnlanrun boykotu izler. ,,1talyan 11 Giomiale
gazetesinde yaytnlanan ve halya Dl Ticaret Enstitiisii'ne ait oldu-
gu bildirilen verilere gore Ocalan'dan dolayl Tiirkiye'nin yarattlgl
gerginlik ve ekonomik boykot sonucu halya 600 milyar Liretlik
(120 trilyon Lira) kayba ugradl. Buna gore 92 trilyon ihale kaybl,
23 trilyon iptal edilen sipari, 6 trilyon Libya'ya ooenen ve Oca-
lan'm korunmasl 792 milyar liret."7
ltalya'ya baskl yapan sadece Tiirkiye degildi. halya parlamento-
sunda az oy sahip hiikiimet, muhalefet ve ser-
maye tarafmdan zorlamyordu. Ki devlete egemen olanlar heniiz
bu kesimlerdi. halya Ocalan'l teslim etmeyi reddeder, bir
Olkede yer bulmak ya da Avrupa Birligi iilkeleriyle ortak bir
zOrn aramak giriir. Babakan Massimo D'Alema, hakkm-
da dava bulunan Ocalan'l Anlamasma gore istemesi ge-
reken Almanya dahil, lngiltere, Fransa ve lskandinav iilkeleri nez-
dinde yaptlgl giriimlerinde baan elde edemez. Roma hiikiimeti-
nin Avrupa dlmdaki bir iilkede Ocalan'a yer bulma giriirnleri de
ABD tarafmdan onlenir. Hatta Litvanya omeginde oldugu gibi ltal-
ya devlet gelenegi apsmdan zor durumlarda kahr. ltalyanlann
talebine karlhk Litvanyahlar, "Sizler G-Tler arasmdasmlz. Sizler
banndlTarruyorsaruz, biz nasll banndlrahm" cevabml vermilerdi.
PKK'nin de benzer giriirnleri vermez. Almanya, PKK ko-
nusunda en fazla soz soylemesi gereken iilkeyken, Tiirkiye'nin gi-
riirnleri ve ekonomik-siyasi nedeniyle SPD - Die Griinen
(Yeiller) Koalisyon Hiikiimeti sorunun dlmda kalmaya
Dlileri Bakam Joschka Fischer olaym balanglcmda "Kiirt soru-
nun Ortadogu Konferansl'run toplanmasl gerektigi"ni
soyler. Bu gorii Yeiller'in parti goriiii olmasma ragmen, belli
yerlerden aldlgl uyanlardan sonra Fischer blrakahm konferansl,
Kiirt sorunu iizerine tek kelime etmez olur. Alman hiikiimeti
olumsuz tutumunda daha da ileri gider, Savclhgm Ocalan hakkm-
da tutuklama karan olmasma ragmen 27 KaSlm 1998 tarihinde
Babakan Gerhard Schroder "Ocalan'l iilkelerine istemedikleri"
apklamasml yapar. halya yalmz kalrrutlr. D'Alema hakh olarak
,,Avrupa Birligi iiyelerinin terorizme karl anlamalara uymadlklan
ve taviz verdiklerini" sozleriyle miittefiklerine sitemde bulunur.
Durumun son derece ciddi oldugunu goren Ocalan, Mosko-
va'daki M. Welat'l yamna Ocalan, halya'daki PKK orgiitii-
niin kendisine tam yansltmadlgl ve goriimeleri abarta-
rak, ama kaslth olumlu aktardlklan goriiiindedir.
PKK'nin tutumu konusunda tam bir kaos vardlr. geni
hareket alarum kaybeden ve Avrupa sahasmdaki politikada de-
neysiz olan Ocalan, tam bir akmhgl yaamaktadlr. Mantlglru bol-
genin klasik adeta kilitlemi olan Ocalan, Yunanistan
ve Rusya dlmda bir ey diiiinememektedir. Durumun
son derece ciddiyetine ragmen, yine de partisinin yonetimi kesi-
minin goriilerine almamakta, kiisel karar almakta, bu kararlar da
giinliik olarak degimekte, kaosu daha da arnrmaktadlr. Dl poli-
414 415
tika alamnda deneyli PKK elemanlan tutuklanma pahasma bile 01-
sa Ocalan'm ltalya'da kalmasml istemektedirler. Halbuki Ocalan
ve M. WeIat tutuklanmaya karl pkmaktadlr. Arahk 1998 ortalann-
da Roma'ya giden M. Welat da Ocalan'm sonucu hlzlandlran ku-
kulanna kauhr.
Bu arada 20-21 Arahk 1998 tarihinde Milano'da onemli bir go-
riime olur. M. Welat, Alman hiikiimetinin temsilcisi ile biraraya
gelir. Alman temsilci, hukumetinin Ocalan'l kesinlikle almayacagl-
ru soyler. Goriime sona heniiz ermiken Ocalan, M. Welat'l ara-
yarak Jtalyanlann kendisini Hrrvatistan'a gondermek iizere
hazlrladlglru" soyler ve "Almanlann mudahalesini" ister. M. WeIat,
Almanlarla bir daha goriiiir. Alman temsilci, bunu onleyecekleri-
ni, ama Yunanistan ve ltalyan birey demeyeceklerini
belirtmekle birlikte, Ocalan'l Avrupa iilkesinde istemedikle-
rine dair tutumlanm gizlemez. Ancak Hlrvatistan
te ciddi degildi. Hlrvatistanll bir generalin giindeme getirdigi
bir ve ltalyanlar Ocalan'l bu konuda fazla zorlamanu-
larm. Yine de Ocalan'a her kapi kaparuyordu. Bu
M. Welat'l tekrar Rusya degerlendirmek iizere geri
gonderir.
AB iilkeleriyle ortak ulama baanslz kalan
ve Ocalan yiiziinden flkdmakla yiizyiize gelen halyan hiikiimeti,
Ocalan'l Tiirkiye'ye teslim etmek i0n zorlamamakla birlikte, adeta
takUgiyle zorlamaya balar. Hukuki siireci giindeme
getirirler. Hukuki ilemlerin nasd konusunda kesin
birey soylenemezse de, Ocalan'm Tiirkiye'ye teslim edilmeyecegi
ama tutuklanmaslrun gundeme gelebilecegi bekleniyordu. Ancak
bu ihtimal bile Ocalan tarafmdan kabul edilmez.
Ocalan'm Vatikan nezdindeki giriimleri ve ban da 50-
vermez. Ocalan 6 Ocak 1999 tarihinde Avrupa'run Tiirkiye'ye
bask! yapmasl i0n reddi zor u onerileri yapar: "1- 1 Eyliil 1998
atekes siirecinin her alanda tam sorumluluk altmda siirduriilmesi.
2- Devletin af bata olmak iizere ban alacagl tedbirler teme-
linde silahh kahCl olarak son verilmesi. 3- 1990'h yd-
lardan itibaren bazl saptamalara ragmen, Kiirtlerin ifade ozgiirlii-
giine de apk hale gelen demokratik cumhuriyet sisteminin, giiven
vermesiyle birlikte tiim sorunlann banpl zemini olarak
goriilmesi. 4- Bu koullar altmda PKK'nin kendini demokratik sis-
tern yasallamaya hazlrlamaSI, 5- En azmdan devletin tavn-
m yeni parlamentoya ve hukiimet kuruluunda goriinceye kadar
aktif bir toplumsal ban, af, kardelik slogaru altmda bir siyasal
eylem benimsenmesi ve kararhca uygulanmasl, 6- Tum
uluslararasl ban, insan haklan kurululan, hiikumet ve parlamen-
tolarmm bu temelde destek sunmaSI, 7- Eger on goriildugii gibi
bu dogrultuda bir uygulama geliirse, BM, AB, Avrupa Konseyi ve
AG1T'in siirece gozlemci olarak katl1masl, 8- Turkiye'de ilgili tiim
kamu, ozel, pamler, basm-yafln ve tiim sivil toplum
kurululannca; gelimelerin taranmca ozde bu temelde oldugunu
bilerek iilkemize ve demokratik sisteme katkllanrun hayati onem
taldlgmm bilinmesi."
Ocalan, bu onerileri bir sohbette avukatlanrun "uslUbu bi-
raz yumuatma" talebi uzerine, hem de her defasmda oldugu gibi
MK iiyesi arkadalanndan bir tekine bile darumadan yapnut1, yi-
ne de Ocalan'm Avrupa'ya gidii Kurt sorununu giindemletirmi,
Batl Avrupa bakentlerinde hareketlenmeye Avrupa
Birligi'nin bir mutlaka olumlu sonupar verecekti.
Ama haflr. lkiyiizluydiiler. Kiirt katlianuna ses pkarmafru, DEP'in
kapatdmasma ses pkarmanu, bu defa ban taleplerini gormeye-
cek, yine ses pkarmayacaklardl.
Ocalan, ltalya'da 66 giin kahr. ltalya, Ocalan'l Slk! denetim altm-
da tutmasma ragmen, hergun kalabahk heyetleri kabul etmesine
ve orgutiinii yonlendirmesine ses pkarmaz. Ocalan sonunu goriir
gibi orgiitiinii, ozellikle yonetim kademesini yeniden bi0mlendi-
rir. Bakanllk Konseyi atar.
Tum tiikenince Ocalan'm aklma yine Yunanistan gelir.
Ama Yunanistan Parlamentosu Bakan YarmmClsl Panayotis Sigo-
uridis ve EYP Yarbafl Savvas Kalederidis Roma'da onunla gorii-
urler ve Sigoudiris unlan soyler: "Ben Yunanistan Hiikiimeti adl-
na buradaflm. kadar size hiikiimet ve devlet adma kimler
bir taklffi sozler verdiyseler bu onlann sorunudur. Onlardan orgiit
olarak hesap sorma hakkmlz var. Hiikiimetimiz Yunanistan'a ke-
sinlikle gelmeminizi ve ltalya'dan aynlmammlZl soyledi. halya sizi
banndlranuyorsa daha bir devlet olan Yunanistan nasd ba-
nndlrabilir! Biz ancak bu iilkede kalmaruz halya hiikiimetiyle
ibirligi yapabiliriz, destek olabiliriz. Hiikumetimize ileteceginiz
ne varsa benim iizerimden

416
417
Baka kalmadlgl sonucuna varan Ocalan
yine Rusya altematifini degerlendirir. Bunun Moskova'ya don- ,
mti olan M. Welat'm yaptlgl haZlrhklar vardIr. M. Welat, Ocalan'a
Ruslann ancak 15 gtin izni verdiklerini soyler. Ama KGB ile
baglanusl olan bazl Ktirtler bu stirenin bir aya
ikna ederler. Ocalan'm Roma'dan aynlmaya zorla razt olmast tize-
rine ltalyanlar cia yardImCl olurlar. KGB'nin havaalanml denetim
aluna aldlgl iki gtinden birinde Moskova'ya hareket edilecektir.
Belli ki Rusya htiktimetinin durumdan haberi yoktur. Ocalan bu
son derece gevek gtivencelerle yontinti Rusya'ya
- 16 Ocak 1999.
Ocalan Moskova yaklnlanndaki Gorki Havaalanma iner. Ancak ilk;
gtinden Rus istihbaraumn pkardlg1 sorunlarla kardalr. Rus istih-
barau verilen stirenin dolmasml bile istememektedir. Ocalan'a "ar-
kadalarmm durumu abartuglm" soyler ve havaalamncla sIkI dene-
tim altmda bekletirler. Ruslar, Ocalan'l zorla geri gonderil-
mek isterler. Bu giriim M. Welat ve onlara yardlmCl olan Rus po-
Iitikacilann giriimleri tizerine son anda onlenir.
Bunun tizerine Ocalan ve M. Welat, nihayet Ktirdistan'a
fIkrini degerlendirirler ve bunun hazlrhk yaparlar. Bata Rus-
lar cia bu kabul eder goztiktirler. Plan Karabag tizerin-
den Dogu (lran) Ktirdistan'a ve oraclan Gtiney Ktirdistan'a (Kuzey
Irak) giri yapmaktIr. Bu amaQa kiralamr, Ocalan'a refakat
edecek Ktirtler hazirlamr, kimlik, silah, elbise, erzak temin ediIir.
Ama aym giinlerde Moskova tizerindeki ABD basklsl iyid artar.
ABD ve lsrail yetkilileri arka arkaya Moskova'yl ziyaret ederler.
ABD DIileri Bakam Madeleine Albright Moskova'dadlr. Azerbey-
can askeri tatbikata NATO'cian gozlemcileri davet etmitir. Rus-
ya'nm Klbns Rum Yonetimi'ne fUze saul gerginligi halen gtin-
demdedir. ABD bu sorunlar nedeniyle Rusya'ya verecegi kredileri
tehdit olarak kullanmaktadir. Bu kadar sorunu olan Rusya bir de
Ocalan sorununu bama bela etmek istememektedir. Nitekim Rus-
ya'mn Ankara Aleksandr Lebedev, Ttirk Dlileri Ba-
kam lsmail Cern makaffilnda ziyaret ederek "Ocalan'a Sl-
glnma hakkImn tanmmayacagml" sayler. Rus istihbarau Ocalan'l
tilkelerinden kovmak mafya tehditini kullamr, "mafyamn
Ttirklerden para aldlglm ve kendisini oldtirebilecegini" bile soyler.
lte bu geIimelerden sonra Ruslar, Karabag redde-
derek Ocalan'l 20 ocakta zorla Tacikistan'a gotiirtirler. Ocalan bu-
rada KGB'ye ait tesislerde, Rusya'dan aynlmasmm kesinletigi 28
ocak tarihine kadar tutulur.
Ruslar, Ocalan'm ontine sadece Suriye ve Yunanistan'a
gini koyar ve ancak bu iki tilkeye telefon etmesine izin verirlar.
Suriye "geIirsen Ttirkiye'ye vermek zorunda kahnz" cevabml ve-
rince, tek kapi Yunanistan kahr.
Ocalan'm Rusya'dan aynlacagmm kesin oldugunu bilen MGK
28 Ocak 1999'da yapugl toplantmm ardmclan "Apo'yu komu bir
tilkenini kabul etmesi durumunda bunu sava kabul
edecegiz" apklamasl yapar.
Bu arada M. WeIat, PKK Avrupa orgiitiiyle stirekli iIikidedir.
<;aresizlik ortaya her felakete yol
da bir yolu olarak degerlendirilmektedir. Bu gtinlerde
PKK Avrupa temsilcilerinden Kani Yilmaz (Faysal DunlaYICl), Ati-
na'dadlr. Ydmaz, PASOK miIletvekili Kostas Badouvas'la gortitir.
Badouvas, "yasal giriin mtimktin olmadIglm, ancak gizli yolla gi-
rebilecegini" soyler. Yilmaz cia "Bakamffilz tehlikede. Bu nedenle
gizli girii goze alacaglz" der. Ve bu gortimeden sonra, M. We-
lat'l arayarak "eger Yunanistan'a girmeyi baanrsa gerisini ayarIa-
yabiliriz" gtivencesini verir. "Baarmak" Yunanistan htiktimetinin
onaYIna karm illegal olarak giri demekti: "Gerisinin ayarlanmasl"
belirsizIikten baka birey degildi. Yoksa Ocalan'm Yunanistan'a
girmesi durumunda, sonraSl hazlr1anml bir olanak yoktu ve
kimse boyle bir soz de vermemiti.
K. Ydmaz, bu gortimelerden hemen sorna Ktirdistan'a gidince,
Yunanistan ytikti ilk Rusya duragmda Ocalan'a refakat eden Roze-
rin (Ayfer Kaya) isimli PKK kadrosunun omuzlanna binmitir. M.
Welat, Rozerin'i arayarak hemen harekete ister. Falcon
tipi ozel bir kiralamr.
28 ocakta Ocalan'l Tacikistan'dan gotiiren KGB St. Peters-
burg havaalamna iner. 29 ocakta da Rozerin ve Yunanh emekli
deniz amirali olan Andonis Naksakis'in bindigi Falcon hava-
alanma iner. Burada Yunanistan'daki tehlikeler Ocalan'a aktanhr.
Ocalan anlatIlanlara kardIk tereddtit gostermeden "hemen gide-
lim" der. Ashnda Ocalan sadece degitirir ve gidebilecegi
son yer olan Yunanistan'a yoneIir.
418 419
- 29 Ocak 1999.
Yunanistan'a ini. Bu, Yunan hiikiimetinin izni dahilinde yapllm .. ,
ffiltl. Olayt duyan Yunanistan Babakaru Kostas Simitis bayg-t."
ve kendine geldiginde tepkisi biiyiik olur. Havaalarun
alman Ocalan, Yunanh bayan yazar Voula Damianakou'nm
evine gotiirUliir. Ocalan burada yazara "Yunan yetkililerinin
disini pazarlaytp pazarlanmayacagml" sorar. Yunanh
gOrUme talep eder. Dlileri Bakaru gOrUecegini soyler, ama
mez, yerine EYP yonetidsi Charalambos Stavrakakis'i gorevlende..!!,
rir. Ancak EYF Bakaru yerine Tiimgeneral Roubis, Ocalan'la gBf:/!
rUiir. Bu gOrUme sonunda Yunanistan'da kalamayacagl,
baka bir iilke iizerinden Hollanda'ya gepine yardlfficl
nna ikna ederler. Ama sorun ikna sorunu olmaktan pkmlUr. t
Kimse bu ateten topa elini siirmek bir yana yaklamak bile iste,:" 1,
memektedir. Atina Havaalanma gotiiriilen Ocalan'l orada EYP il!i
Bakaru karl1ar ve 0 da aym eyleri sayler. Minsk iizerinden
landa'ya gitme hazrrhklan yaprnr. Bu, "belayl bamdan savmak-!J
tan" baka bir ey degildir.
J
- 30 Ocak 1999.
Saat 18.00: Beyaz Rusya'run Minsk havaalaru. Ocalan'm yarunda
Hollandah avukatl da vardlr. Ancak Yunanldarm soziinii verdikleri
Hollanda'ya gotiirecek ikind bir tiirlii gelmez. Miiretebata
"yolculan blfaklp geri donmeleri talimatl" verilmitir. Ocalan
inmeye zorlarur. Yeltsin ve Primakov, Beyaz Rusya Dev-
let Bakaru Ocalan'l almamasl uyanrlar. Primikov
ayru giin, Rusya topluluguna mensup iilkelere kabul edilemeyece-
gi karanru pkartlr. Tiirkiye Hiikiimeti de ayru zamanda Beyaz
Rusya'ya baskl yapmaktadlr. Ocalan'm Hollanda'ya gelecegi ihti-
maline karl Lahey'e havaalaruna Kiirtler Ylgdlr. 1Igili olmamasma
ragmen Belpka da onlem ahr. Sanki NATO niikleer saldlnya ugra-
maktadrr. mecburen tekrar Yunanistan rotasl tutulur.
- 1 ubat 1999.
Saat 03.00'te zorunlu Atina'ya donii. Burada Ocalan'l EYF Baka-
ru kardar. Klsa bir gOrUme yaplhr. Kendisinden "Yunanistan'a
oldugunun bilinmemesini" isterler. Ocalan ancak bir gece arka-
dalanyla kalabiliyor. Arkadalan, "durumun basma ve kamuoyu-
na apklanmasml, zaten istihbarat orgiitlerinin burada oldugunu
blldigini, muhtemel bir komploya karl en iyi giivencenin basm
ve kamuoyu" oldugu teklifini yaparlar. Ama iyice bunalffil Oca-
lan'da umutsuzluk da artffiltlr. "Size artlk giivenmiyorum. Yunanh
dostlara daha giiveniyorum" diyerek arkadalannm onerisini
her defasmda oldugu gibi yine reddeder ve Yunan istlhbaratlrun
olaym gizli kalmasl" dayatmasma uyar.
Ocalan havaalanmdan Korfu adasma gonderilir. Artlk arkadala-
n yamnda degildir. Burada Dlileri Bakam Theodoros Panga-
los'un mesajl iletilir. Mesajl telefonla ileten istihbarat efi Savraka-
kis: "Ho geldiniz. Sizi gormekten, kabul etmekten halklm adlna
memnunum. Sizinle direkt gOrUecegim. Hukuki alanda ne
yapl1masl gerekiyorsa bundan sonra yapacaglm" der.
31 ocakta deniz yoluyla ltalya'ya gonderme plaru yaplhr. Yunan
Istihbaratl bu ltalya'ya elemanlar gonderir. 2.5 saatte ltalya
klydarma ulaabilecek siirat teknesi ayarlarur. Ancak ister telefon-
lann dinlenmesi sonucu, ister dogrudan verilen bilgi sonucu 01-
sun CIA ve Tiirk istlhbaratl plandan haberdar olur ve basma yan-
SlUr. ltalya onlem alrr, plan yatar.
1 ubana Yunanistan'm Tiirkiye Dimitros Nezeritis
iki defa TUrk D1ileri Bakanllgma Elp "Ocalan'm Yuna-
nistan'da olmadlgl!" apklamasml yapar.
Aym giin ABD Dlileri Bakanhgl sozciisii James Rubin:
,,Apo'yu oradan oraya havada talyan pilota aClyorum. Eger Oca-
Ian Atina'ya inmise bile u anda orada degil. Yunan hiikiimeti de
diger iilkeler gibi Ocalan'm orada kalmasma izin vermeyecektir"
apklamasml yapar.
Yunan istihbarat elemam Kalenderidis'e gore, devreye ABD'nin
Atina Nicolas Bums girer ve "Tiirk belasmdan kurtul-
mak ve Tiirk-Yunan savalru onlemek Ocalan'm Kenya'ya
gonderilmesini" onerir. Bu oneri Andonis Naksakis'in evinde yapl-
Ian uzun toplantlda EYP Bakaru Charalambos Stavrakakis tarafm-
dan aphr, ancak iizerinde fazla durulmaz. Bir iddiaya gore ise
"Yunan Dlileri Bakaru Pangalos, Bums'u bilgilendirmitir."
Bu arada EYF Bakaru, Ocalan'm yarundaki EYP Binbalsl Ka-
lenderidis'i arayarak, "Ocalan'm.ilk aamada bir Afrika iilkesine
gonderilecegini, orada Yunan devletinin resmi giivencesi altlnda
olacagl, Giiney Afrika'dan slglnma hakkl ahnca oraya gonderile-

420 421
cegini, bu Ocalan'a baskl yaparak hareket plaruru
etmesini" saglamasml ister. Ocalan soylenenleri dinledikten sonnei
kUkularla dolu, ama zorunlu olarak hareket plaruru kabul eder.
Hazlrlanan FALCON 900, Colsign 9 M-BAB tipi Malezya bayragl./
ru talyan 1 ubatta Korfu Adasl'ndan havalanacakken, telaf
yi.iziinden Ocalan ve yarundakilerini talyan askeri aracm
yaklalrken nedeniyle hasar gOri.ir. Ocalan ve ya-
rundakiler Mora yanmadasmda bir askeri us'ten (muhtemelen Pat-
ras'tan ) Fransadan kiralanmt Lear Jet'i ile havalarurlar. Bu geli-
melerden haberi olacak ki Turk Genelkurmayt Harekat Daire Ba-
kanl Kongeneral Yaar BUyi.ikarut'la gOri.ien Biilent Ecevit: "Muh-
temel yolIar da ukandl. Apo aruk tiikendi" apklamasml yapar.
- 2 ubat 1999.
Kenya'run bakenti Nairobi'ye ini. Ancak Ocalan tam ne- I
reye gidecegi bilmiyor, Sadece "bir Afrika iilkesi" deniliyor. Bildigi \1
tek ey kendisine devlet guvencesinin verilmi oldugu ve Guney
Afrika altematifinin degerlendirmeye Ocalan ve ya-
nmdaki biri erkek u kadm dort Kurt ve onlara refakat eden Yu-
nan tstihbarat Yarbayl Savvas Kalenderidis Nairobi'deki Yunan EI-
0 lik binasma yerletirilirler.
Nairobi'deki giinler
2-15 ubat 1999.
Kenya Batt etkisinin en fazla oldugu Afrika iilkesi. Tabi istihbarat
orgiitlerinin de rahat drit attlklan iilke. Burasl Ozellikle CIA
ve MOSSAD'm Afrika'daki yuvasl saythr. Agustos 1998'de ABD
karl yapllan ve 200 kiinin oldugu kanll saldm-
dan sonra Nairobi ABD askeri istihbarat elemanlanyla dolmu,
bunlar ulkenin giri ve bile denetliyordu. CIA, MaSSAD
ve MtT'in Ocalan'l adtm adlm izledigi ve diger NATO ulkeleri is-
tihbarat orgutlerinin de konuyla ilgili elde ettikleri bilgileri bunla-
ra aktardtklan sir olmadlgmdan kaprma i0n Nairobi'nin
nin tesaduf olmadlgl varsaylm olmaktan pkmaktadlr. Kenya hu-
kumeti mi? Hukumetin haberi olmadan bakan arasmda boliiu-
len 5 milyon Dolar yetecekti, bu oyuna alet olmalan
422
3 ubatta MtT Mustean enkal Atasagun, MtT ve Genelkurmay-
hk kaynaklanndan beslenen gazeteciler; Sedat Ergin, Emin <;::ola-
an ve Yavuz Donat'l oglen yemegine davet ederek "Ocalan'l
adlm adtm izliyoruz. Yakalanacakttr. Yunan yonetimi ve istihbara-
u guvence verdi. Operasyon kadar yaztlara dikkat
edilmesini ve hedef alrtmaSlnl" ister. bun tarihten
Ocalan'm kapnlmasma kadar Turk basml, istihbarat, hukiimet ve
askeri yetkilileri hedef aIrt1CI apklamalar yapttlar ve Ocalan'm
Rusya'da olabilecegi temaSI ilediler.
3 ubatta EYF'ten Kalenderidis'e "bir daha Ocalan hakkmda ya-
zlh olarak rapor iletmemesi" talimatt verilir.
4 ubatta Yunanistan Kenya DIileri Bakanhgt'na
Kenya'run The Nation gazetesi gosterilir. Ga-
zetede, "Bu adamt tantyor musunuz?" bahgl altmda Ocalan'm fo-
tograflrun yaruslra, 2 ubat tarihinde Yunanistan'dan aynldlgl ya-
zllmttlf. Boylece Ocalan Nairobi'de oldugu, en azmdan istihbarat
orgutleri sir olmaktan pkar. Ayru gun EYF Yarbayl ve Oca-
lan'm refakatpsl Kalenderidis Guney Afrika'ya gitmek amaclyla
Nairobi havalanma gider. Kalenderis'in kendi apklamasma gore,
Yunan hukumetinin soz verdigi uzere orada yer hazlrla-
makttr". Ancak Kalenderidis'in Ocalan'l yalruz blrakmak Ken-
ya'dan uzaklaunlmasmm da planlanml olabilecegi de akla gel-
mektedir. Kalenderidis, havaalamnda kapnncaya kadar
Kenya istihbaratt tarafmdan ahkonur. Demek ki Kenya istihbaratt
EYF subaytrun kimligini bilmektedir ve Ocalan'm Kenya'dan aynl-
maslru istememektedir. Ocalan, savahk ifadesinde Guney Afrika
ihtimalini tngiltere'nin onledigini apklamaktadlf.
Bunlar olurken ubatm ilk haftaSI Daved Ivry Bakanhgmdaki
tsrail Ulusal Guvenlik Konseyi, Turk Genelkurmayt Harekat Dai-
resi, MtT ve DIileri Bakanhgl yetkilileriyle biraraya gelir. Toplan-
urun amaCI Irak'taki gelimeler ve benzeri rutin konular olarak
apklanmasma ragmen, astl konunun Ocalan'm olmasl
buyi.ik ihtimaldir.
5 ubatta ABD'nin Kenya gorevli bir istihba-
rat elemant, Yunan gorevlileriyle gOri.ierek, nele-
rin olup bittigini"9 sorar.
Bundan sonraslru Yunanistan'm Nairobi Georgios
Kostoulos'tan aktaraytm:

423
"Biz Nairobi olarak Ocalan'm gonderildigini
yorduk. Ocalan ve yarnndakileri onemli bir iadarru grubu olarak;
bildirdiler ve onlan oyle karl1adlk. Ancak
kim oldugunu ogrendim. Atina basktsl 5 baladl. Panga.,'!
los'un yardtmcisl Vasilis Papayuannu aradl ve 'Buyitkanne' kod'iJ
ad! verilen Apo'nun baytltthp sanlarak bir otele blrakl!ma"'l'11
smlrnn istendigini soyledi. 'Biz ona yardtm ediyornz diye bumu-
muzdan getirmesin. ulusal topraklanmtzt hemen
sin. Nereye giderse gitsin. Isterse sajariye gitsin' dedi. Ocalan
mak istemedi. Giivence istedi. Bir kaglda siyasi iltica talebinde
bulunmak istedigini yazdi ve kagldl verdi.
"12 Kenya DIileri Bakanhgl nota verdi. Bakan beni
gonnek istedi. Apo'ya refakat eden istihbarat gorevlisi Kalenderi-
dis'i Atina'daki merkezden aradlIar. Ocalan'l derhal attnamlz
di. Onu Seyel adalanna gondennek iadaml Aristidu ile
Ii.itUm. Daha sonra Aristidu arad!. Senel'in Apo'yu kabul ettigini
soyledi. Ocalan bu kez de normal pasaport almadan
bildirdi. Nairobi metropoliti ile goriitiim. Ocalan'm
adtm venneden misaftrimizi Ortodoks Kilisesi'nin aglrlaylp aglrla-
yamayacagml sordum. Kabul etti ama Ocalan yine reddetti. Kadm
korumasl ve diger iki kad!n 'Ocalan't pkarttrsamz
kendimizi yakanz' diyorlarch. soma silahml ,Vurnrnm '
dedi. Ardmdan bir odaya girdi ve kendini kilitledi. 15 mil-
yon Dolar odeyip kiralamarruzl, can giivenligi giivence
ve benim Seyel'e kadar 6calan'a refakat etmemi istiyordu.
,,13 Ocalan'm avukatl Kranidiotis geldi. EYP Bakam Ka-
lenderidis'i arad!. 'Gerekirse zoria d1an atm, ama atm' diye ba-
gudl. Kalenderidis 'Yapamam' deyince, kiifretti. Ardmdan
EYP'ten bu kez Vasili Covaras aradl ve 'Yammda 3 bakan ve EYP
Bakam var. Onlann bUlUn hayatt senin elinde. Ocalan't at' de-
di. Kalenderidis yine 'yapamam'deyip telefonu kapattl. (14 u-
batta Ocalan Yunan "Size daha jazla yak olmak is-
temiyorum. Tarihin bu bOlumunun burada kapandtgmt hissedi-
yornm"lO diyordu).
"Teodoros Pangalos 14 ubatta u talimau verdi: 'Ocalan't baytl-
tm. r;;araja koyun. Bir otele btrakm. Yanma para koyun.' Ati-
na'dan bu i dort istihbaratp gonderdiler. Ocalan'm yarnnda
patlaytci dolu oldugundan iiphelendim. havaya
korktuk. Bu yiizden Apo'yu bayl1tmaktan korktuk,
(Ancak olayl burada eksik anlauyor, Ati-
na'dan gelenler Ocalan'l zorIa dlan atmaya ancak gerek
Ocalan'm yanmdakiler, gerekse refakat eden Yunan istihbarat su-
bayl Kalenderidis silahla mukabele ederek bunu onliiyorlar).
"15 ubatta saat 08.00'de Kenya DIileri Bakam
11.00'de DIileri Bakanllgma gittim. Bakan iiltimatom verdi: 'Ya
Ocalan't teslim edersiniz ya da basanz. Akam 5.30'a .
kadar size sure veriyornm' dedi. Ocalan'l istedigi iilkeye gitmesi
tahsis etmeye hazlr olduklanrn soyledi. Ocalan'l gizledi-
gimizi de apklamayacaklanrn ilave etti.
"Oglen Ocalan, Hollanda, Almanya ya da Finlandiya'ya gitmek
giivence istedi. Kenyahlara sorduk. Kenyahlar 'istedigi yere gi-
debilir' cevablm verdi. (Ancak "Pangalos'un 6calan'l arayarak
bir Avrupa iilkesine gitmeye -muhtemelen Hollanda- ikna ettigi-
ni"l1 unutuyor ya da devlet pkarlanndan dolayl bu onemli
son detay basma yanslulrruyor. Aynca "Kenya DIileri ve tstihba-
rat elemanlan, Yunan binasmda fo-
tograflan gosteriyorlar. Siyah-beyaz olan fotograflarda Ocalan'm
varhgl goriiliiyor."12).
"Saat 17.00'de Kenyah bir polisi geldi. Ocalan'l alacakla-
nrn soyledi. Ocalan'l havaalarnna arabamla gotiinnek istedigimi
soyledim ancak kabul etmediler. Polis, 6calan'a araba gondere-
ceklerini bildirdi. Tart1ma KenyaWar tipi konusunda
bilgi vermiyorlardl. Ocalan'a gittim, durumu anlattlm. Ocalan 'da-
ha jazla direnirsem daha kOlU olacak' dedi. Her birinde iki g6-
revli siyah olan 5 otomobil kaplya geldi. Sabahtan itibaren
gin tUm telefonlan kesilmiti. Bina etrafmda da biiyiik gUvenlik
onlemleri ahnmtu. Ocalan'l ortadaki Toyota Land Curiser'e bin-
dirdiler. ve Ocalan'm refakatplanmn, Ocalan'm bin-
dirildigi araca binmek lsrarh dayatmalanna ragmen kabul et-
mediler. Beni, Kalenderidis ve kadlrn baka otomobile aldl1ar.
Ocalan'm araCl birden konvoydan aynldl. Biz havaalarnna geldik.
Kenyahlar giivenlik Ocalan'm otomobilinin baka yerden ge-
tirilecegini soylediler. Beklemeye baladlk. 20.30'da Ocalan hala
ortada yoktu. Atina'yt arad!m. Geri donmemi soylediler."13
Havaalarnnda polise tahsis edilen kapldan digerlerin-
den aynlan Ocalan'm bindirildigi 20.30'da Nairobi Jumbu
424
425
Uluslararasl Havaalanmda bekleyen TUrk bindirilir.
21.00'de havalarur. 16 ubatta 03-04.00 arasmda tstanbul Atatiirk
Havaalam'na iner. Oradan Banduma'ya ve oradan da gemiyle
Marmara Denizinde bulunan tmrah adasmdaki cezaevine ulaunr.
Ocalan operasyonunda kimler var?
Tiirkiye'nin giicii tek bama boyle bir olaytru
meye yeter miydi? Elbette haylr. Rusya, ltalya gibi iilkeler geri
kilmiti. Hatta Almanya, tngiltere ve Fransa da. Batl Avrupa kor-
kuyordu. Ama kimden? Tiirkiye'nin giicii bunlara yetmezdi. Oca-
Ian kabul edilmeyecek kadar biri miydi? Ocalan soykmm
yapmarru, hakkmda bu yonlii bir itham da yoktur. Ocalan, bir
ulusal kurtulu miicadelesinin onderlerindendir. Subjektif anlam-
da, ozellikle partisi i9nde oldugu bile objek-
tif konumu budur. Bu baklmdan Ocalan'a sahip pkmak, slgmma
vermek, hem halklar hukuku, demokrasi, insan haklan, hem de
uygar devlet gelenekleri apsmdan zorunlulukken, bu yaptlmadl.
Demek ki hukuk devleti ilkelerinden, demokrasiden ciddi ta-
vizIer verilmiti ve veriliyordu.
Peki bunlar kimden korkmutu? ABD. ABD sozkonusu devletle-
rin tiimiinii uyarmt, tehdit etmi, NATO'dan karar pkartml, Rus-
ya gibilerini kredi ile hizaya getirmi, kimine de riivet vermi,
onurlannt satm almltl. Tiirkiye bamdan beri ABD'nin siyasi ve
operasyonal destegini reddetmedi. Tuncay Ozkan, "Operasyon"
kitabmda bu ibirligini MtT'e dayanarak vermektedir: ,,4
1999 tarihinde Ankara'da iki CIA gorevlisi ile MtT Miistean
kal Atasagun arasmda 'Ocalan'm sag olarak ele mahke-
mede adil bir ekilde yargllanmasl karlhgmda, operasyonu MtT
ve CIA ekipleri birlikte anlamasl imzalandt".t
4
ABD'nin rolii tabi ki bu tarihte balamlyor, Ocalan'm Suriye'den
pkanlmasmdan itibaren operasyonda temel bir rol oynuyordu.
Ocalan operasyonu Tiirk devletinin tepesinde hazlrlanml ve
yiiriitiiliiyordu. Operasyonu bamdan beri Cumhurbakam Siiley-
man Demirel, Babakan Biilent Ecevit, Devlet Bakaru ve Baba-
kan Yardimcisl Hiisamettin Ozkan, DIileri Bakam tsmail Cern
Dtileri Bakanltgl Miistean Korkmaz Haktarur, Genelkur-
may Bakaru Hiiseyin Klvnkoglu, Genelkurmay Harekat Dairesi
Bakam Orgeneral Rasim Betir, Genelkurmay tstihbarat Dairesi
Bakanl General Fevzi Tiirkeri ve MtT Miistean Atasagun
biliyor ve adtm adtrn izliyor, askeri, istihbarat ya da diplomasi ala-
runda hangisi gerekliyse, 0 devreye giriyordu.
Tiirkiye, "Ocalan'l Kenya'dan iadarru ve eski milletvekili Cavit
ait Falcon tipi ozel kaprdlklanm" ileri siirdii.
Operasyon timi, bir tuggeneral ve bir albaytn komutanltk yaptlgl
10 kiilik Ozel Kuvvetler Komutanltg, COKK) timinden oluuyor-
duo OKK Komutaru Tiimgeneral Engin Asian ise plam Tiirkiye'den
idare ediyordu. Tiirkiye'nin apklamasma gore ,,4 ubat tarihiyle
birlikte CIA-MtT ve MOSSAD hazlrltklara giriirler. Kapnlma ola-
ytnda kullarulacak uzun ekilde
hazlrlanarak 10 ubatta Antalya'dan Etopya'ya gonderilir." Ama yi-
ne de 7 saat siirekli uygun olmadtgmdan bir iil-
kede, omegin Tiirklerin ileri siirdiigii gibi, MIslr'da (tsrail ya da
aradaki baka bir iilkede) yaklt ikmali yaprru olmasl gerekir.
Alman gazetesi Frankfu rt Allgemeine Zeitungun 20 Mart 1999
tarihli saytsmda gazeteci Rainer Hermann, olayla ilgili u bilgileri
vermektedir: "Ocalan'm kapnldlgl giinlerde bazl MIsuh gorgii ta-
ntklan, Nairobi havaalamnda tsrail istihbarat elemanlanm tespit
etmiler. Bilgilere gore Nairobi'de Ocalan, iadaml Cavit
bindirilmedi. Belki, Ocalan, tsrail'de, askeri bir havaala-
runda Cavit bindirildi. Nitekim Ocalan'm kapnl-
dlgl giinlerde Nairobi havaalaruna Malezya havayollanna ait
larm renginde bir upk iniyor. Malezya yetkilileri, bunun kendile-
rine ait olmadtglru Muhtemelen Malezya
nrun rengine boyanrru. Olaydan sonra MOSSAD eft, Ocalan'm
kapnlmasmda rolleri olmadlglru apkladt ve bu MOSSAD tari-
hinde ilk defa olan bir tarz."15 Gazete haberindeki bariz yanhhk-
lara ragmen, yine de olaylar arasmdaki bazl baglantllan ele veri-
yor. Yunanhlar, Ocalan'l once Malezya bayragl talyan Fal-
con tipi bir Nairobi'ye gondermeyi planhyorlar. Kapnlma
olaymda kullamlan upgmda Falcon tipi olmasl ve Malezya hava-
yollannm rengine boyanml olmasl tesadiif olmasa gerek.
Yunanistan oyunda yeralrru mlydl? Yunanll yetkililere baklhrsa
haYlr! Bu "haytr"lara ve Yunanistan Devlet Bakaru Kostis Stefano-
pulos'un, "Boyle bir namusuzluk i9n Yunanistan bir iilke"
..
426
427
sozlerine ragmen, Yunanhlar kaprma olaymda rol oynaffiltl, hem
de Klbns adasmm 1974'te igaline karar veren :riirk hiikiimetinin
Babakaru Biilent Ecevit'le ibirligi yapacak kadar.
Nitekim olay Yunanistan'da biiyiik yankl yaptl. Yunan
mentosu olayla ilgili soruturma Yunan Babakaru .
Kostas Simitis koltugunu korurken Dlileri Bakam Theodoros
Pangalos, Bakam Alekos Papandopulos ve Kamu Diizeni
Bakam Filippos Petsalnikos 18 1999 tarihinde gorevlerinden
ahndtlar. Elenen ekip, "Amerikancl ekibin darbesi
n
diyordu. Ger-
ash vardl. Bamdan beri Ocalan'm Yunanistan'daki varhgma
karl olan Babakan Simitis, Ocalan ikinci defa Atina 'ya inince
hereyi goze alffil ve ABD'yle slkl bir ibirligine girrniti. Ocalan'r
koruyan, rahat giinlerin 'cesur!' politikaclsl Pangalos ve digerleri
koltuklan tehlikeye diitiigiinde korkak kesilrni, kendilerine Slgl-
nan, iistelik destek sozii verdikleri ve Kenya'ya devlet giivencesiy-
Ie gonderdikleri bir halkm onderini balanndan savrru, pazarla-
maya kalktffil, belki de npazarlamllardt". Ama bu son prplrula-
n onlan da kurtarmaya yetrnernii apklamalan ve politik tutumuy-
la, ozellikle SUriye ve Slrbistan ilikileri konularmda ABD'yi rahat-
SlZ eden, PKK kozunu kullanarak ve Yunan oka-
yarak pOlitik arenada iistiinliik elde eden Pangalos gorevinden 01-
mu, yerine Dlileri Bakanllgma, ABD'ye daha yaktn Yorgo Pa-
pandreu getirilrniti. fmat rakiplerinin eline ve yeni-
lenlerin goziiniin yama bakffilyorlardt. Ama sadece koltuk kurtar-
rna operasyonu muydu?
Yunanistan'm Ocalan karlhgmda Klbns ve Ege'de Tiirkiye'den
taviz almadtgl hemen hemen kesindi. 0 halde neler alffiltl? Yok-
sa yukarda almtl aldlglffilz Alman gazetecinin FranSlZ kaynaklan-
na dayanarak ileri siirdiigiine gibi "Yunanistan ABD'den Make-
donya tezine destek soziinii mii alffiltl." ABD konseptinin slrlan
zaman ortaya pkacaktl.
TUrk devletinin KUrt avt
Tiirk devleti, Ocalan'l e1e oven ytgmlan sokaga
siirdii. Azgm gosteriler Kiirtleri eylemlerine doniitii.
de Tiirk bayraklanyla sokaklara dokiilen fanatik kitleler, Batl Av-
rupa iilkeleri konsolosluklanru protesto ediyor, bayrak yaklyor,
ozellikle HADEP binalanna saldmyordu.
Nazilerin Kristal Gecesi'ni andlran bu saldmlar planll ve devlet
kontroliinde yaplhyordu. HADEP binalannda yaptlan grevle-
rini "Ocalan'l destekleme oldugunu" ileri siiren DGM Ba-
saVC1Sl, 18 Kaslm 1998 tarihinde arama emri pkanr ve ardtndan
tiim HADEP binalan baslhr. 270 parti iiye ve yoneticisi olmak
iizere 3125 kii gozaltma almlr. Gozaltma ahnanlar hem polis,
hem de lrkp kalabahk taraftndan doviiliir, edilirler. Ayru giin
Diyarbaklr HADEP binasml basan polis, Harnit c;akrr (18) isimli
HADEP'liyi doverek oldiiriir. Olayt goriintiiye alan televizyon ka-
meramanlan da polis tarafmdan feci bir ekilde doviiliirler. 19 Ka-
Slm 1998 giinii Kocaeli'ndeki HADEP binaslm basan polis binada-
kileri joplarla doverek sokakta bekleyen azgm kalabahga teslim
eder. Polisin gozleri oniinde edilenlerden Metin Yurtsever ha-
yattru kaybeder. Bu olay televizyoncular tarafmdan kameraya ah-
rur ve tiim diinya bu vaheti izler.
Basklnlar slrasmda HADEP gene1 merkezi dahil olmak iizere,
biirolanndaki resrni evrak, bilgisayar, telefon, televizyon, gazete,
kitap, resim gibi malzemelere el konur. HADEP Mu il binasl 24
KaSlffi 1998 tarihinde yaklhr. Malatya il binasl 19 KaSlm 1998 tari-
hinde kurunlanrr. Antalya il binasma TtB imzah tehdit mektubu
gonderilir. Osmaniye, lzrnir'in Karlyaka ve lstanbul'un Gazios-
manpaa, Omraniye, Sultanbeyli, Oskiidar, Kadlkoy, Zeytinbumu,
c;ekmece, Avalar, Bagctlar, Giingoren, Pen-
dik, Fatih il ve binalan sivil faistlerin saldmlan slrasmda tah-
rip edilir. 6-8 Arahk 1998 tarihlerinde HADEP'in Batman, Mu, Ar-
dahan, Agn, Siirt, Tekirdag, lstanbul, lzmir, Malatya, Mu, Van,
Kars, Mersin, Kocaeli, Bingol ve Hakkari tekilatlan bastlarak 458
kii gozaltma ahrur. Arivlerine el konur, herey daglttlrr. Polis ta-
raftndan boaltl1an parti binalanna MHP ve Tiirk bayraklan aSlhr.
Ama astl gosteri ve saldtnlar Ocalan kapnldlktan sonra olur.
Tiirk devleti, Saktk'tan sonra Ocalan'l e1e "zafer"
elde etrniti! Bunu kutlamah, ne kadar "biiyiik" oldugunu diinyaya
gostermeliydi! Zafer enliklerini MGK yonetiyor, gazeteler, televiz-
yonlar, politikactlar yan halinde halkl tahrik ediyorlardl. Tiim
Tiirkiye'de bayrakh gosteriler diizenlenir. Devlet erkaru ve siyasi
parti temsilcileri birbirini kutlarlar. Entrika ve parayla bir ulusal
..
428 429
kurtulu liderinin adl "zafer!" olmutu. Sokaklarda
Ocalan ve PKK bayraklanru yakan, ellerinde idam ipi
ve attlklan kan kokan sloganlarla kendinden lrkp kitleler
Ocalan'm akibetini belli etmiti! Ya katliamlar, ytktlan bin-
lerce koy, yUzlerce kaytp ve faili saldlOlarm binlerce kur-
barurun sorumlusu kimdi? Soykmmci devlet gitmi, yerine "ma-
sum devlet" gehniti!
Kiirtler mu?
Tarihte, ozellikle Kurtlerin tarihinde bu rur komplolar Ama
yaktn tarihte boylesi bir komplonun benzeri yoktur. Kurt sorunu
dunyada adaletsizligin en fazla sergilendigi Sorun olmasma, Kiirt-
ler, bariz bir soyktnrru yaamalanna ve hakll direnilerinde yalruz
blrakdrru olmalanna ragmen, hem de sadece Turk devletinin de-
gil, NATO'lu miittefiklerinin saldlftlanna ragmen, Ocalan olaytnda
yaratan bir direni sergilediler. Onlarca kii Tiirkiye'de,
Kurdistan'da, Rusya'da, Yunanistan'da, Batl Avrupa Ulkelerinde
kendilerini yaklJ., Turkiye ve Kiirdistan'da intihar eylemleri yaptl-
lar. (Kendini yakanlar ve intihar eylemleri ifin ek 4 'e bkz, s. 506).
Ocalan olayml duymayan kalmadt. Kurtlerin gosterileri birbirini
izledi. Roma'da binlerce Kiirt Ocalan ipn nobet tuttu. Tiirk devle-
tinin vahetini goren her Kurt goreve kotu. Ozellikle Ocalan Tur-
kiye'ye sonra Kurtlerin gosterilerinde alJ.hm oldu.
Kurt diimaOi Ocalan'dan sonra umutsuzluk ve dagtlma
beklerken, tam tersi oldu. Kurtler Batl Avrupa Ulkelerindeki Yuna-
Distan, tsrail ve Kenya diplomatik temsilciliklerine karl gosteriler
duzenlediler.
Berlin'de 17 1999 tarihinde tsrail Konsoloslugu onunde
duzenlenen gosteride binadaki MaSSAD ajanlanOin hedef alarak
ate sonucu Serna Alp (I8), Ahmet (24), Mustafa Kurt
(28) ve Sinan Karaku yaarruru yitirdi, lO'dan fazla Kiirt de yara-
landl. Yapllan apk bir katliamdl. Alman hukiimeti ve savcdan
aleyhine hemen ilem yapmasl gerekirken, Kiirtleri
dl, "silahh olduklanOl, tsrail konsolosluk mensuplanOin kendileri-
ni korumak zorunlu ate ettiklerini" Haftahk Alman
dergisi Der Spiegel ,,31 Mayts 1999" tarihli ve ,,22 nolu" saylsmda
(s. 22-26) olaym videodan almml fotograflanOi yaytnladl ve ahit-
lerin ifadelerine yer verdi. Buna gore Kiirtler kapi onunde YIgd-
dtklan bir anda konsolosluk yetkilileri herhangi bir hayati
teWike sozkonusu olmadtgl halde ate ve oldiirmiilerdi.
Buna ragmen Kiirtler yine ilan edildi. Kiirtler
kobaydl. .
Kiirtler sadece Berlin'de aldiirGlmediler, Dogu Kiirdistan'da
Oran) Urmiye'deki (Rlzaiye) Tiirk Konsoloslugu oniinde yapdan
gosteride tran askerlerinin ate etmesi sonucu 12 kii aldii. Ama
bu kanh olaylar gosterileri durduramadt; Urmiye'den baka Ker-
manah'a kadar Dogu Kiirdistan'm ehrinde, Giiney Kur-
distan'da (Irak) Siileymaniye'de, Suriye'de ve Kiirdistan
bOlgesinde binlerce Kiirt gosteri yaptl. Ocalan olayt Kurtlerin bir-
lemesi bir ok, bir olmutu.
Ocalan uluslararasl bir oyuna kurban gitmiti. Kiirtler bunu kav-
raml, onlemek olUm pahasma, aylarca durmadan hem de
kitlesel ekilde direnmi, tUm maddi ve manevi seferber
etmi, onlarca kii hayatlOi kaybetmi, binlerce kii tutuklannu,
bavurabilecekleri her yere bavurmu, rum devletlerden ve halk-
lardan yardlm istemi, ama yalnlz blraktlmllar ve fadayl onleye-
memilerdi. Ama tUm bunlar Kurtlerin, ozellikle de PKK ve Oca-
lan'm kusurunun olmadtglOi gostermemekteydi.
Ocalan'l1l zaafi
PKK ve Ocalan gorGnen oyunu neden onleyemedi? Bunun
nedeni sualanabilir, ama en onde goriinen nedeni: PKK, Tiirk
devletinin Ocalan aleyhine uluslararasl alanda yaratttgi imajl ytka-
madl. Tiirk devleti planh bir ekilde, iistelik ydlarca suren bir
hmayla, hem de ara vermeden Ocalan'm "terorist" oldugunu
iddia etti. Devletlere bu konuda ylgmla sahte beIge sundu. NATO
devletlerine bavurdu. Ocalan hakkmda dava sagladl.
Basmda Ocalan aleyhine yazdar yaylnlattl. Oyleki Ocalan Suri-
ye'yi terkettiginde neredeyse devletin iledigi cinayetler arka plan-
da kalml, Ocalan ve cinayetler ozde bir hale gelmiti.
Tiirk devleti onceden hazlrbkllydl. Ocalan daha ttalya'ya yeni
ulamltl ki, Italyan hukumetine Ocalan aleyhinde hazlrlanml

430
431
dosyalar verdi. Dosyadaki bilgiler abarultydl, Turk kontrgerillasl-
run oldurdugu yiizlerce masum, PKK'nin hanesine yaztlffilo. Turk
devleti bu kadarla da kalmaffil, PDK'ya da rapor haZlrlatffil ve
bu da ltalyan savctlara ulaonlffilo. PDK'nin durumu veri-
ciydi. Turk devleti bir Kurt partisi ve onderi hakktnda yalan
ve duzmece bilgilere dayalt ikayet raporu hazlrlaffilo. Turk or-
dusu Guney Kurdistan'da yapugl sistematik bombalama ve igal
operasyonlannda onlarca koy yakmt ve belgelerle ispatlt yiizler-
ce cinayet ilemiti. PDK'nm Adalet Bakaru Kader ]abbary imza-
slyla ltalya ve diger Avrupa Birligi iilkelerinin Adalet Bakanhklan-
na gonderilen .11 Arahk 1998" tarihli raporda Turk ordusunun
yapugl cinayetlerin buyiik bir kesimini de PKK'ye mal ediyordu.
PKK neredeyse devlet duzeyinde bir orgiitlenmeye sahip olma-
sma, elindeki ytglOla belgeye, olaylarm binlerce tarugl ve magdu-
runa ragmen bOyle bir raper haZlrlayamaffilo. Tehlike kaplya ge-
lip dayandlgmda hamlamaya kalklffil, haZlrlaffil, ama
kalrntu. PKDW'nin onciilugunde, hukuk uzman ve yazar-
dan ve benim de Turk devletinin soyktnm sU9an" bolu-
muyle yeraldlglm bir komisyon tarafindan haZlrlanan kapsamll ra-
por, 1999'da bitmi, ingilizce ve italyancaya terciime edil-
miti. Uluslararasl alanda Kurt davasml temsil bir koz
olan bu raporun baslffil, Ocalan'm Imrah savunma metniyle
sonradan PKK tarafmdan engellendi.
Saklk olayl oncesi ve sonraslOdaki bir ylglO geUme
Ocalan'a yonelik bir komplonun sozkonusu olabilecegini ortaya
pkarmasma ragmen, boylesi bir tehlike sadece propaganda duze-
yinde degerlendirilmi, boyutlanyla baktlmaffil, bu neden-
Ie onlemler de ahnmamlu.
Gerek Turk devletinin yapogl propagandanm etkisi, gerekse de
nedenlerden dolayt PKK Ocalan'a yonelik sessiz bir mu-
halefet geUmi ve bu, kapnlma olayt surecinde tutum farklthgma
yol Bir kesim (Kurdistan Komite kadrolan), Ocalan'm Su-
riye'den pktlru, ozellikle ltalya'ya geliini PKK'deki donuum
olumlu bir olarak degerlendirirken, bir kesimi de "Oca-
lan'l Bau anlaYlma getirme dayatmasl ve komplo" olarak gorn-
yordu. Bolunme kesin orgutsel slrurlara kavumasa da degerlen-
dirme farkhhklanna yol pratikte ortak bir tutuma ulamaYl
onlemiti.
Turk devleti, NATO duzeyinde baglanttlan ve giriimleriyle
Ocalan'lO yakalanmasl karar pkanrken, PKK poUtik
baglanolanna ragmen bunu tam gorememiti. Bu da PKK'nin dl
pOlitik faaliyetinin zaaflru ve dl baglanttlannm zaytfhglru yanslt-
maktaydt. PKK, dl baglanttlara sahip olmasma ve
dt politika orgutiinun yal 15 ytlt ragmen, bu alanda
kurumlamaffilu. Kurumlar var olmu ama ikide bir yaptlan degi-
iklikler ve yersiz mudahalelerle kurumlama onlenmi, bu alana
bu iten anlamayan kiiler atanffiltl. Ocalan ltalya'ya gittigin-
de bu dagmlk, insiyatifsiz ve her birinden ayn ses pkan yaplyla
kartlao. 0 da kendi bama buyruk, duzensiz ve hergiin birbiriy-
Ie karar ve uygulamalanyla bu yaplyt adeta kornkledi.
Ocalan'a dt baglano olarak sunulanlann bir kesirni marjinallemi
politikaalar, kariyerist ve para yiyici avukatlar, toplumda
etkileri olmayan, etiketleri abarttlan bir ytgm slradan Avrupaltydl.
Aralannda olan baZl saygldeger ve Kurt halktrun ulusal davasma
omuz verenleri ise Kurtlerin yanll yaklalffilan nede-
niyle zaten devre dll brraktlffillardl.
PKK'nin sergiledigi bir yetersizlik de dogrudan Ocalan'dan kay-
naklamyordu. Orgiirunu, olanaklanm ve dumamru iyi taru-
yan Ocalan, kendisini bekleyen tehlikeye karl onceden onlem
alabilmeliydi. Ya gerillarun ya herhangi bir Bao Avrupa iil-
kesinde ya da diger bir iilkede bannmaslrun koullanru zorlaya-
bilmeliydi. Ger9 zaman zaman denedi. Ama bunun gerekleri olan
siyasal ve orgutsel duzenlemeyi yapmayt goze alamadtgmdan cid-
di giriimler olmaktan uzak kaldtlar. Bunu yapma yerine Suri-
ye'de diretti. Bu da yukarda bahsettigim olumsuz yorumlann or-
guru bile yaytlmasma yolaetl.
Ocalan, kimi apklama, yorum ve uygulamalanyla Turk devleti-
nin onun aleyhine yapogl propagandaYI kolaylaurdl. ate-
kes ilanlan, ltalya'da tavizci bir diiunceyle hazlrlaOffil "demokra-
tik paketi" gibi adlmlar atmlo, ama bunlar kotii imajl de-
gitirmeye yetmemi, aksine "taktik" olarak da degerlendirilmiti.
Ocalan onceden de kendisine yonelik "komplolan" ve saldlOlan
apklaffilo. de baztlan yapllmlo. Ama kamuoyuna ve
kendi kitlesine komplolann somut verilerini sunmadl, sunamadl.
Her "komplo"dan sonra halk karlsmda Ocalan'l gordii, hem de
daha diri bir ekilde. Bu durum saldlOlarm yaplltp ya-
432 433
pllmachgl konusunda kuku yaratlr, PKK bile saylda
kadro bunlann Ocalan'm otoritesini art1rmaya yonelik oyunlar 01-
dugu yarglsma vanrken, komplo kaplya dayanchgmda bu-
nu da digerleri gibi gorenler
Ocalan, karizmasl, kendine mutlak itaat isteyen yonetim
tam, hesabma gelmeyen bile subjektif yorum ve zorla
uygulaYl tam, sert ve kIncl usliibiiyle sadece houna gideni ve
istedigini soyleyen bir yapl yaratm1t1. lstedigi yere istedigi kiiyi
atlyor, kiiler de haliyle mevkilerini Ocalan'a gOriiyordu.
Bu da, bir klslm insanda bagunhhgl yerine pkar baglmhhgl-
ru one Bunlar Ocalan'a degil, onun istedik-
lerini soyIiiyorlardl. Bunlara sadece Kiirtler degil, PKK'yle baglan-
tJ.h TUrk ve Avrupah saylda pkafCI da dahildi. ltaIya'ya gitti-
ginde Ocalan'm etrafml bunlar sardl. 0 da bunlara deger verdi.
yakIn arkadalanndan hemen hemen kimse
yoktu. Kiirt basml ve televizyonunda bu yagcllar boy gosteriyor,
diplomasiyi de bunlar yiiriitiiyordu. Yeri pislik olmasl gereken bu
sefiller, PKK kadrolanrun ve halk ylgmlarmm oniine
yor, Ocalan'l yarultlyor, 0 da oniarla bu yarulglYi yalyordu.
Ocalan kendi sonunu getiren nedenlerirl bamda gelen bu du-
rumdan ozellikle sorumludur. Suriye'de; Avrupah politikacllar,
Kiirt politikacllar, Hlristiyan din adamlan, Yunanh generaller, Kiirt
airet agalan, Avrupah ve Tiirk gazeteciler, karlsma hep hazlrola
durdular. Tiimii de ona ne kadar biiyiik oldugunu anlatular. Bazl-
Ian daha ileri gittiler, peygamber ilan ettiler, lsa'yla, Muham-
med'le, Sokrates'le klyaslachlar, hatta daha biiyiik oldugunu soyle-
diler. PKK yonetimirlde bazllan da bunun teorisini yapu. Gerekti-
ginde "yolda", ya da "peygamber" yapl1dl. Bu tarz hiyerarik ola-
rak PKK'ye ve halka yansltl1dl. Ocalan da bundan zevk alch, onla-
n methiye dizmeye tevik etti. Her bir methiyeyi hali-
ne getirdi. Yagalar, ramplar methiyelerini Kiirt karu pahasma ya-
raulan olanaklarla kitap halirle getirdiler, isimleri "Bakan'm dos-
tu", "Biiyiik yazar" oldu. Ocalan, Roma'da dostlanm belki
aradl, ama yagcl1ann korumadaki hiinerleri nedeniyle
onlan aarak ona ulamak, uIasalar bile soylemek im-
kanslzdl.
YagcI, politik karakteri olarak pkanru her tiirlii kutsal degerirl
iistiinde tutan kiidir, bu nedenle ikili oynamasl kapmlmazdlr.
Ocalan'm yiiziine methiyeler dizerken arkasmdan kiifiir ettikleri
ve ayru ekilde diimana dogrudan olmasa bile, etraflanna sorum-
suzca bilgi slzdrrdlklan kesindi. Boylece Ocalan'm izlenebilmesi
bir istihbarat orgiitiiniin ashnda gelikin teknolojiye ve
miittefiklere de ihtiyaci yoktu. Yagcl1ar yeterdi.
Ki bazl1an bu engellere aarak ona soylediyse de
Ocalan ipn fazla anlam talmach. Bayan Danielle Mitterrand Oca-
lan'la goriimesinde "Bir devrimci her zorluga katlanandrr" diye-
rek hereye ragmen Roma'Y1 terketmemesini onerdi. Giiney Kur-
distanll deneyimli politikaCl Mahmud Osman da "Mustafa Barza-
ni'ye Amerika'ya gitrne dedim. Gitti geri donmedi. Kassemlo'ya
goriimeye gitrne dedim. Gitti geri donmedi. Bu iki omekten ders
sakm Roma'YI terketme" tarihi uyar1Slru yaptl. Ama nafile.
Ocalan bireysel tutku ve kararlanrun kurbam oldu.
Ocalan kendisini bekleyen tehlikeyi gormesi, PKK yonetim erki-
ni arkadalan arasmda paylamasl gerekirdi. Yani kendisinde mer-
kezilen yonetim guciinu PKK-MK'ne ve kurumlanna yaymahydl.
Eger zamarunda bunu yapabilseydi kendisi saldmlann merkezin-
de olmaz, olsa bile PKK ve Kurt halk! bu kadar feci
olmazch. Ama bunu yapmadl. Kurt halkmm kaderini kendi kaderi-
ne bagladl. Roma'ebyken bile partisi ve Kurt halkl hakkmdaki en
onemli kararlan tek bama alch. Aklbetinin Kurt halklru dogrudan
etkileyecegini bildigi haide arkadalanrun kollektif karanyla hare-
ket etmeyi zaman diiiinmedi. Roma'dan ayrl1mak iizerey-
ken isteksiz de olsa belki yapmaya ama artlk Ds-
telik kendi yaratt1g1 iktidar erki lekeliydi, hesabma
gelmeyen PKK yoneticisini tasfiye etmi, kimini de kanll iktidar
oyunlanna alet etmi, kendi istedigi ve sindirdigi kiilerden bir
yonetim oluturmutu. Bunlar Ocalan'm aristokratlaych. Ocalan'm
DGM savCllanna verdigi ifadede bu yoneticileri kasdederek "em-
rimden ?kamazlar" demekle kasdettigi ite bu aristokrat yaplYch.
Bu durumu Ocalan'm fedekarhgma bagiayanlar olabilir. Bunlar
"Ocalan kendisini hedef halirle getirerek arkadalanm korudu" di-
yebilirler. Ancak bu sa,rm yansltt1glru ileri siirmek zor.
yukarda uzunca aktardlglm gibi hep mutlak egemenlik is-
tedi ve bunu ekilde bakasl ile paylamak istemedi. Ro-
ma'dayken bile Med 1Vye yaptlgl a?klamada, "aynlrrsa ya da ser-
best blrakrrsa yonetimin kendi arasmda boliinecegini" tekrarladl.
-
434
435
f r
Halbuki Oealan'm yakalanmasmm iizerinden aylar rag-
men, hem de kendisinin yonetimde yarattl.gl zaaflara ragmen PKK
boliinmedi, boliinme bir yana ciddi bir aynhk bile bagostermedi
ve halk yeni yonetime tam giivenini sundu. Bu belirleyid
en onemli faktorlerden biri Tiirk devletinin ve bu ger-
PKK ve Kiirt halkt tarafmdan iyi bilinmesiydi. Kiirtler
orgiitiin hereyin temeli oldugunu biliyorlardl. Kaldl ki yl1lardlr
PKK'nin oniindeki en biiyiik sorun yonetimi kollektifletirmekti.
kollektiflemi bi!," yonetim, kurumlarm da kiilik kazan-
masma yol
Oealan Roma'ya vardtgmda, eger karlsma bu kiilikte kurumlar
ve temsilcileri ?ksaydt, belki de zoraki yolculugunun Tiirkiye'de
noktalanmasl onlenebilirdi. tin daha korkuncu Oealan kapnldtk-
tan sonra hatta daha ttalya'dayken, PKK'de, ozellikle Avrupa or-
giitiinde yapl1an "temizlik" operasyonunda tasfiye edilenler yagCl-
lar, degil, PKK'deki doniiiimii savunanlar oldu.
PKK doniiiime karar verdiginde yonetim kademelerinde kalanlar
sadece "dinazorlardl" ve bunlann kendilerine bagh oluturdugu
saytlan de az olmayan rantplardl.
Ama tiimiine ragmen Kiirt halkmm diimanlan ABD
frilen devreye girmi, NATO devletleri, Tiirk devletine tam destek
vermiti.
fntikam mahkemesi
Militarizm, ovenizm ve Kiirt diimanhgmda plgmhk noktasma
ulaan Tiirk devleti en biiyiik aVl ele hem de korsanca
yontemlerle. Boyle bir devletin Oealan'a insani davranmasl, adil
yargllamasl ve en de olsa savunma hakkt vermesi diiiinii-
lemezdi. Ne devletin ideolojik-siyasal ne de oven his-
teri ve saldtrganhk olan toplumun durumu buna el ver-
mekteydi.
Tiirk devleti bundan sonra o)-un oynayaeaktl. Ocalan'a ragmen
PKK'yi tasfiye planml bu defa Ocalan'l yamna alarak yapacaktt.
"Oealan'm nastl terorist oldugunu", "devletin nasd masum oldugu-
nu", "Kiirt sorunu diye bireyin olmadtgml, dt oyunu 01-
dugunu", "Devletin aynmCl olmadtgl, Kiirtlerin devletin ash ogesi
436
oldugunu", "Tiirk ordusunun demokrasi oldugunu", "Tiir-
kiye'nin iyi yolda oldugunu" ve "Teme1 sorunun Kiirt ulusal hak-
Ian degil, Dogu ve Giineydogu'da aga-eyh diizeninin aumasl 01-
dugunu" diinyaya anlataeaktt, hem de Ocalan'm agzmdan.
Tiirk devleti Ocalan'm Tiirkiye'ye ulatlnlmasmdan itibaren bu
oyuna baladl. Uyuturucu igneyle kendinden Oealan'a
aytlttldlgmda "iilkene ho geldin!" dendi ve "bana iyi davramldl,
olanak verilirse Tiirkiye'nin hizmetindeyim" dedirtildi. Ocalan ipn
tmrah adasmdaki eezaevi hazlflandt. Ada, etrafl ve en yakm sahil
bolgeleri yasak bolge ilan edildi. Adadaki mahkumlar, mahkumla-
nn yetitirdigi kiimes hayvanlanyla birlikte tahliye edildi. Ocalan
videoyla siirekli izlenen hiicreye kondu. Maskeli OHD (OKK)
uzmam yamnda siirekli hazlf bulunuyordu. Parele1 olarak DGM
savCllan iddianameyi hazlrladt. Aslmda hamdt. tddianame olarak
sunulan 139 sayfahk belgesi, "PKK'nin teror orgiitii oldu-
gu ve cinayet iledigi" temasma dayandmhyordu. tddianamede
Kiirt sorunu ve devletin Kiirt halkma karl tek keli-
meyle bile olsa bahsedilmiyordu.
Senaryo daha tam degildi. Magdurlar bulunmahydt. TtB
Anne1eri" hareketini orgiitlemiti. MHP'nin denetimindeki
bu orgiit, Oldiiriilen asker ve polis ailelerinden oluuyordu. Dava-
Cl bunlar olaeaktt. Koyleri yaktlanlar, Oldiiriilenler, kaytplar ve sa-
kat binleree Kiirt kurban "magdur" degildi. Magdur olmak bir ya-
na bunlardan bahsetmek bile yasaktl..
Anne1eri" tmrah'ya en yaktn sahil kasabasl olan Mudan-
ya'da karargah kurdu. Bayraklarla donattlan bu plglnlar kalabahgl
gosteri iizeri gosteri yaplyor, en usta tiyatroculara ta pkarur e-
kilde rol yaplyor, aghyor, doviiniiyor, kana kan diye bagmyor, ya-
banel televizyon ekiplerini kendilerini goriintiileme1eri zorlu-
yor, hatta tehdit ediyor, "nerede Avrupa'mn insan haklan" diye
bagifuhyor, Oealan'm "kellesini" istiyor, Tiirk basml ve televizyon-
Ian da giinleree bu histeriyi kamuoyunu en iddetli ekilde etkile-
yeeek tarzda veriyordu.
Magdurlan ya MtT baglanuh, ya da MHP'li avukatlar savu-
nuyordu. Bunlardan Needet Can Oz-
bay ve Atilla Ardah'ydt.
1971'de tstanbul'da kontrgerilla iissii olan Ziver-
bey Kokii'nde ikeneelere bizzat kaulan MtT ajaruydt. Daha son-
.-. ....
437
ra avukat oldu ve MlT'le baglantlh Uyuturucu ticaretinde yeraldl.
1983 sonlarmda Emniyet Amiri Bala denetiminde MlT ajan-
lanyla Briiksel Sherlton'da yapllan toplanuya katddl. Bu toplantlda
bir donem uyuturucu ticareti olan Hiiseyin Baybain de
katddl. Baybain 1984 Ylhnda lngiltere'de tutuklandl ve 13 Yll ceza
aldl. MlT Baybain'in avukathgma Kiiplktakmer'l atadl ve 1988
Yllmda lngiltere'ye giderek Baybain'le goriitii. Baybain, Tiirk is-
tihbaraunm devreye girmesiyle 7 Arahk 1988'de miibadele sonucu
Tiirkiye'ye teslim edildi ve havaalarunda onu Kiiplktakmer karl-
ladl ve daha ylllarca Baybain'in avukathglru yaptl. KiiplktakI-
ner'in ikence seanslanna kanldlgl ve M1T ajaru oldugu konusun-
da Tiirkiye'de kimsenin kukusu yoktur. C;iinkii ikence goren
kurbanlar basma apklamada bulundular, dava ve olay tele-
vizyon programlanna ve kitaplara konu oldu.
MHP egilimli Can OZbay, daha 1970'lerin bamda hukuk
ogrenciligi slrasmda MlT adma baladl, 1980'lerde MHP
ana davasmda avukathk yapn ve halen MHP'1i katilin avu-
kathgml yapmaktadlr.
1989-1990'da lstanbuI'da Emniyet Amiri olan Hamdi Ardah'nm
oglu olan Atilla Ardah da MlT'le baglannh uyuturucu ve or-
giiru mensuplanrun davalanru alan bir avukatnr.
TUrk Genelkurmayuun stratejisi
Ocalan esir, rehin, hatta kobaydl. Giiniimuzde ikence yontemleri
gelikin ve Kaba ikencenin yerini pSikolojik yon-
temler alffiltl. Bunlarla tutsagl ideolojik olarak etkilemek miim-
kundu. Kii bu uygulamalar sonucu kendi aleyhine bile konuabi-
lirdi, ya da iradesiz blfakIlarak bir kobay haline getirilebilirdi.
Ocalan, 5 ayhk bir ikence yaaffiltl. iiIke dolaffil kim-
se slgmma hakkl vermemi, en gUvendikleri bile ona ihanet
etmiti. Orguru iyi durumda degildi. 1995 Ylhndan beri iler
kotuye gidiyordu. Sorunlar adma yerine iyice birikmiti. Baglffi-
slzhktan kiilrurel ozerklige donu anlamma gelen ban ve demok-
rasi bile dikkate ahnmaffilu. Bu ok olaylann radikal ka-
rarlara ve kesin donulere yatkm Ocalan'da ideolojik-politik sar-
smu yaratmasl
Genelkurmay uzmanlanrun Ocalan'm iizerine dikkatli ve in-
ce yontemlerle gittiginden kuku yoktur. Ocalan, grup donemi de
dahil edildiginde 24 Ylldlf PKK'nin iplerini elinde tutuyordu. Kiirt
halkI ona inamyordu. 0 halde Ocalan'l etkilemek, PKK ve halkl
etkilemek demekti. Devletin elinde Ocalan aleyhine kullanacagl 0
kadar malzeme vardl ki: Talimatlan, telefon konumalan, vi-
deo kasetleri, itirafplar, yalan ifadeler ve belki de onu rencide et-
meyi ifadeler ve goriintiiler. Ote yandan, Ocalan'a g6-
riintiide deger vermek, "banl kurtarabilecegi misyonunu" oynat-
mak daha etkili yontem olamaz ffilydl? Bu ekilde hem mahkeme-
nin "adiliyeti", hem devlet tezlerinin "dogrulugu" ispatlanffil olur,
hem de kotii duruma duuriilebilecegi endiesi olan Oca-
lan'a da kendini kurtarma, Kiirt kamuoyundaki imajlru koruma
olanagl verilmi olurdu. Bu tarzda PKK ve Kurt halkmm da ani
tepkisi onlenmi ve yava yava Turk devlet tezlerinin
mi olurdu. Ama Ocalan'm imajlru daha ilk adlmda bozmak dev-
let istenmeyen yaratabilir, PKK, okun etkisinden
kurtularak daha baglmslz bir ekilde kendini yenileyebilirdi.
Kuku yoktur, Ocalan lmrah'daki ilk aYlnda Genelkurmaym bu
sorgusundan Ocalan'm iradesiyle, ya da iradesine karm
Genelkurmayhk istedigi sonucu aldl. Ocalan, Turk devletinin res-
mi tezlerine tabi kIhndl. Sorgulamarun bu boliimii basma yan-
slmadl. 4 Temmuz 1999 tarihinden itibaren bu ifadelerin ancak
bir boliimu, sansurden ve Kurt halkmm moralini
bozacak tarzda diizenlerek, Htlmyet gazetesinde yaylnlanmaya
baladl.
lkinci aama savahk sorgusu oldu. Bu slradan bir ilemdi, ya da
hukuki oyun. Zaten savcdann eline iddianame denen hazlr
rna belgesi verilmiti. Savcdar, Ocalan'm mahkemede nasd davra-
nacagml konutular. Buna gore Ocalan istedigi avukatlan tutacak,
aile bireyleriye gOriiebilecek, hatta orgutiine mesaj i1etebilecek,
"savunma olanagl verilecek", gazete verilecek, gazetecilerin yazlh
sorulanm cevaplayabilecekti.
Ocalan'm fazla bir tercih hakkl yoktu. Slradan bir diimamn
elinde degildi. Kendisi de slradan bir tutuklu degildi. Dumam is-
tese ydlarca mahkemeye pkarmaz, intihar etti diyerek oldiirebilir,
ikence yontemleriyle kotii bir durumda mahke-
meye pkarabilirdi.
438
439
Turk devleti amacma ulatlgma emin olacak ki, birden sokak
gosterilerini ve basmdaki Ocalan'l kuk duuren yaymlar azaldl.
Azalmak bir yana durdu. Basm, sanki ozgur bir iilkede olu-
yormu gibi "savCllann (iddianame)" ve "Ocalan'm sa-
vunma stratejisini" yaymladi. Ocalan'm neredeyse gun-
luk olarak Kurt basmmda yer ahyordu. byle ki Ocalan diarday-
ken ve talimatlan orgutiine ve kamuoyuna bu hlZhhkta
ulaffi1yordu. Bu alfl "ozgilrluk comertligi" devlet kalemorii Turk
gazetedlerinin tepkisine bile neden oldu. c;unkii onceki yillar salt
Ocalan'm yaymladlklan gazeteler kaplt!lffi1, ro-
portaj yapuklan gazeteciler tutuklanffi1 ve hapis cezalan
alffi1lardl.
Turk devleti oyununun hukuki goriintiisunu i9n
Avrupa Konseyi heyetinin Ocalan'l ziyaretine izin verdi. Heyet de
"gorevini" yapu: "Ocalan'm saghgl ve koullan yargilamaya uy-
gundu." Davadan sorumlu Ankara 2 nolu DGM Bakanhgma de-
mokrat goriinumlu bir Kemalis hakimi, Mehmet Turgut Okyay'l
atadl. Daha da ileri giderek DGM'lerdeki askeri hakimlerin varhgl-
na davarun ortasmda TBMM karanyla son verdi. Dunya Turk hu-
kukunun nasil "adil" oldugunu artik gorebilirdi. Ama PKK, Kurt
halkl ve dunya kamuoyu bu oyunu kabullenecek miydi?
PKK'nin tutumu
Turk Genelkurmaymm asil hesabl PKK idi. PKK'yi tasfiye etmek
istiyordu. Onceden zorla denemi, ama bu .defa zora gerek olma-
dan eline kozla mutlaka baarmak istiyordu. Ocalan'm ya-
kalanmasmm orgutte panik yaratacaglru hesap ediyordu. Bu ne-
denle Babakan Biilent Ecevit hemen pimanhk yasaslru gundeme
getirdi. Paralel olarak Turk ordusunun Kuzey ve Guney Kurdis-
tan'daki operasyonlan arttl. Turk basmma gore Ocalan'm kapnl-
digl 15 ubat 1999 tarihinden mahkemenin bittigi 29 Haziran
1999'a kadar 51 Turk guvenlik gorevlisi olmu, SO'i
de yaralanffi1, en az bu kadar PKK'li de hayatlru kaybetmiti.
PKK Bakanllk Konseyi, Ocalan'nm kapnlmaslrun hemen ardm-
dan yaptlgl apklamada, "Parti Onderligi'nin (Ocalan) halkla ve
partiyle dogrudan iliki i9nde yapugl her apklama ve soyledigi
her ey bizim bir emirdir, bir talimattlr. Parti ve halkla ilikile-
ri kesilirse Bakan Apo adma soylenecek soz bizi ve On-
derligimizi baglamaz ve baglayamayacaktlr"16 degerlendirmesini
yapt!. Bu sozlerin anlaffi1 uydu: "lmrah davasl, ilk slrada Kurt hal-
kl, ikind srrada PKK, uncii slrada ise Ocalan davasl olacaku."
Genelkurmaym oyununu bozan bu apklama Kurt kamuoyunda
ve konuyu izleyen gozlemcilerde olumlu yankl buldu. Kimse
Turk adaletine guvenmiyordu. Kurt halklrun inkan ve suregelen
SOyklflffi1 uzerinde nasl1 adalet olabilirdi ki! Ama Turk Genelkur-
may! Ocalan kozunu, PKK Bakanhk Konseyi'nin korkakllgmdan
da yararlanarak baanh kullaruyordu. Ocalan'a PKK'ye istek-
ler dikte etmesini dayauyordu. PKK zorda kalmlt!. Ocalan'l
reddetmek zor, hatta belki irnkanslzdi. c;unkii Ocalan, orgu-
tiin ve halkin gozeneklerine SIZffi1U. Bunu birden amak mum-
kun degildi. Orgutte ciddi boluk yaraur, bu bolugu amak
mumkiin olmayabilirdi. Ocalan'l reddetmek ve bulundugu
geregi yalruz blrakmak ahlaki bir davram da olmazdi.
Ama PKK, Ocalan'a sahip en iyi yolunun direni9 hatu-
na ve Kurt halkmm tarihsel tezlerine sahip Bakanhk
Konseyi'ni kararda belirleyici otorite almakla mumkun oldugu
uymak yerine, ilk davrarumdan geri adlm atU, Turk
devletinin resmi tezleri olan savunma metnine sahip ve PKK
apsmdan muhatabm lmrah'da yatan Ocalan oldugunu apkladi.
Bu gerileyiin anlaffi1 uydu: lmrah davasl slralamasmda, en one
Ocalan PKK ve Kurdistan artlk Ocalan'a tabi
kilmlyordu.
PKK belki en dogruyu degil, en pratik ama riskli ve en
kolay yolu insiyatifi yine "Bakan Apo"ya blrakffiltl. Ama
bu defaki comertlik tehlikeliydi. c;unkii "Bakan Apo"nun in-
siyatifi artlk yoktu ve Turk Genelkurmaymm yonlendirmesine ve
konseptine bagh olmutu.
Ashnda PKK'nin bu tutumu Ocalan'a verilen bir ans, PKK ve
Kurt halkirun buyiik fedekarhglydi. Yoksa Turk devletinin resmi
tezlerinin ifadesi olan sa"unmarun Kurt halkirun ve PKK'nin
lanyla zerre kadar bir alakasl yoktu. Hatta PKK'nin ideolojik-poli-
tik tezlerinin inkanydi.
PKK'nin tutumu bu tezleri kabul ettigi anlaffi1na gel-
memesine, sadece bakanlanna saygl ve sahiplenme anlaffi1na ge-
..
440 441
liyorsa da, bu tarihsel zaaf ve sorumsuzlugunun arkasmdaki tuza-
gl gormeyerek, gormek istemeyerek sonunu kendi eliyle hazlrh-
yordu. Tarim flrsatlara uygun tutum almak onemliydi. PKK bu flr-
satt kaprmltt. Kendi basiretsizliginin ve korkakhgmm kurbaru 01-
mutu. Flrsatl degerlendirmemesinin ve iplerini lmrah'ya, dolaYl-
slyla Turk GenelkurmaYlna kapttrmaslrun faturaslru aglr ode-
yecekti. PKK gibi bir direni orgutiinun elindeki muazzam olanak-
lara ragmen kendini tasfiye etme politikaslru kabul etmesi son de-
rece vericiydi. lpini kendi eliyle PKK milyonlara
hukmeden bir ylgm orgutii oldugundan Kurt halklrun yiizyiize 01-
dugu felaketlerin birbirini izleyecegini gormek politik uzman
olmaya gerek yoktu.
Mahkeme
Ocalan davasl 31 MaYls 1999 tarihinde mahkeme salonu, tiim ada
ile alman buyiik guvenlik onlemleri alttnda baladl.
Ada bolgesi yasak alan ilan edildi. Mahkeme salonunda
Ocalan, kurun cam bOlme tutuldu. Salona avu-
katlar, bir grup yabancl gozlemci, devlet gazetecileri ve devletin
resrni televizyonu TRT ekibi almdl. Ama mahkemede buyiik yeri
magdur olarak sunulan bayraklan, haykmlan ve sloganlanyla
Anneleri" igal ediyordu.
Turk devletinin 'yargllama stratejisi ya da hukuk oyunu u
lerden oluuyordu: 1- Dava siyasi degil, teror davasldlr. 2- Oca-
lan'm siyasi kimligi yoktur, vatana ihanet eden bir kii ve teror or-
gutiinun baldlr. 3- PKK'nin mucadelesi Kurtlerin mucadelesi de-
gildir, Kurtlere karl bir mucadeledir. 4- Sorun Turk devletinden
kaynaklanmlyor, aksine d1 tarafmdan sahneye konulmu-
tur. 5- Tiirkiye demokratik gelime yoluna girmitir. 6- Devlet ta-
rafmdan olduriilen Kurtler, terore bavurduklan olduriilmJ}-
lerdir ve bu sonu hak etrnilerdir. Bu nedenle mahkemeye konu
edilmelerine gerek yoktur. 7- Asl1 PKK tarafmdan oldu-
mIen ve sakat asker, polis, koy koruculan ve yaklnlandu.
Ocalan, bu atmosfer mahkemeye pkanldl. C;:lkanhr pka-
nlmaz sozde magdurlann sloganlan ve karl1atl.
Butun gozler dumandl. Olanak verilse yabancllar, Ocalan'm aile
bireyleri ve avukatlan dlmdakiler, gazetecisi de daml salondakl-
ler Ocalan'l orada edeceklerdi. Durum 1925 Ylhndaki
Said ve Kurt mahkemeslne benziyordu. Hat-
ta ayruslydl, sadece kuak 1925'te Diyarbaklr'da
lstiklal Mahkemesi'nde goriilen davada mahkeme salonunu dol-
durulan asker ve polis yakmlan, ikenceden bitkin tutsak Kiirtleri
yuhahyor, tiikiiriiyor, tartakhyor, etmeye kalkllyor, "idam,
idam" sloganlanyla hakimleri tahrik ediyor, verilen ldam kararlan-
ru sloganlarla kutluyorlardl.
Ocalan da karlsmda bu manzaraYl buldu. Kimi slogan
atlyor, kimi olen yaklrunm gosteriyor, kimi protes aya-
eline alffil idam diye haykmyor, kimi de bayglnllk numarala-
nyla mahkeme heyeti de bu "acI" manzaraya da-
yanffilyor, basm ve televizyoncular da aClkll manzaralan
tiim Turkiye'ye duyurarak histerisini pkanyorlardl.
Ocalan'm muhatabl mahkeme heyeti, politikacl1ar ve generaller
olmaffil, olmutu. Ocalan ne yapsm ki? Olen Kiirtleri
hattrlatsa susturulacak ve belki edilecek. Belki dayatmanm
sonucu belki bu manzaradan ya da etkisizletirmek
belki de ondan boyle "emt ailelerinin de aClSl-
ru paylalyor, bundan soma banm
soz veriyorum"17 apklamaslm yaptt. Ama bu apklama da
durlar"m durdurmadl, pinkii onlara daha vardl.
Ocalan'm mahkemedeki ilk sozleri: giinden bu
giine kadar ikence, kotii muamele ve herhangi bir kotii soze mu-
hatap olmadlm. Bundan soma ban ve kardelik
lOa, Tiirkiye Cumhuriyeti'ne de bu hizmet be-
lirtmek istiyorum. Ban ve kardelik yaamam dii-
unuyorum. Bu kamn durmasl ve ban soz veri-
yorum"l8 oldu. Ocalan'm ikenceye ilikin bu sozleri,
giindem beri "ikence" giin saYlsl ile veren 6zgur Politi-
ka gazetesine darbe oldu. Ve ayru giin gazete bu
tirdi. Halbuki gazete yamhyordu, Ocalan'm sozlerine ger-
baskl altlndaydl, dayattlan, ama arttk kendisinin de be-
sozleri soyliiyordu. Turk devleti hileyle, zorla ve Kiirtle-
rin zaafmdan yararlanarak raundlan kazanmaya devam ediyordu.
Ocalan, kendisine yonelik operasyonun her aamasmda bulu-
nan, hatta operasyon gibl savunma konseptini bile yonlendiren
442
443
ABD He istihbarat ve teknigiyle yeralan 1srail'i sU0 zken, hatta
ama
tek kelime bile bahsetmezken, Kurt politikasmdan dolayt 1ngilte-
re'yi ve kendisine slgmma hakkl vermedikleri 1talya, Yunanis-
tan ve Rusya'yl 1ran, Guney Klbns, Libya ve Hollanda'nm
PKK himaye ettigini soyledi.l9 Bu konulan fazla
mamasma ragmen bu kadan Genelkurmayhk ve denetimdeki ba-
sma yetmiti. Kurt davasma sempatiyle bakan halklara ve muttefiki
olsa da hukumetlerine karl bUyiik bir karalama kampanya bala-
tl1dl. netti: Kurt sorunu uluslararasl alana gelmiti. Bu on-
lenmeliydi. Propagandanm ardmdan Turk devletinin, adl
nezdinde giriimde bUlunacagl, degiik platfOrmlarda bu
ifadeleri ve gizli tutulan diger ifadeleri kUllanacagl kesindi. Ama
Ocalan yamhyordu. "PKK'yi destekliyor" diye mahkemede adml
straladlgl Avrupa devletleri ve partilerinden bir teki bile
eger PKK'yi desteklemi olsaym, Ocalan'm Kurt halkmm bama
felaket getiren sonunun Onlenecegi kesindi.
6nceden dikte ettirilmi olarak hakim, sava ve ozellikle muda-
hil avukatlann sorulan uzerine Ocalan, Medico International ve
yoneticisi Hans Branscheidt, Bayan Danielle Mitterrand, 1ngiliz
Lord Avebury, Alman politikaa Heinrich Lummer, Hollandah ka-
dm aVUkatl Beritta BOhler, NGO orgutleri, Turkiye'de 1HD, Kamu
Sendikalan Komederasyonu (KESK), HADEP, MKM,
Kurt gazeteleri ve daha kurum ve kii hakkInda bilgi verdi,
ashnda bilgiden ziyade isimlerini andl. Sanki anmaSl isteniyormu
gibi mudavil avukatlar sormasma ragmen, bir tekini bile
cevapslz blrakmam. Ocalan, bUnlan hedef haline getirecek
bilgi vermemiti, veremezdi de, ilikide bOyle bir yan ve gizlilik
yoktu. Ama devletin amacl bakaydl; hedef arus ve kurumlan
mahkeme tutanaklanna ve basm vasltaslyla propaganda
malzemesi yaparak, onlan kamuoyunda tehir edebilir, haklannda
dava Akm Birdal orneginde oldugu gibi silahh saldm he-
defi haline getirebilir, digerleri de tehir edildiklerinden dolayt ur-
kutmeleri saglanabilir ve Kurtlere destekleri onlenebilirdi.
Ocalan .Yaaffilffil iki kelimeye bagll olarak devam ettirmek iSti-
yorum; demokrasi, ban ve kardeligin tam
hizmet etmek istiyorum. Devletin de duyarl111gmm bu yonde 01-
duguna inaruyorum. Aynca PKK'nin de silahh mucadeleyi blrak-
maSlru istiyorum ve bu istiyorum. PKK'nin devle-
te karl olmamaslru ve yasal bir konuma girmesini istiyorum. Bir
af yasasl, bir izin gibi eyler duunuyorum"20 diyerek PKK'ye si-
lahh direniten yaptl.
Ocalan "Turkiye'de insan haklan konusunda onernli gelimeler
vardu. Bundan sonra isyanlar yanhtlr. Bunu belirtiyorum, mesele
yoluna girmittr. tsyanlan durdurmak gerekir. Asia tasvip
etmiyorum"21 diyerek hem Kurt ulusal direniini "isyan"a indirgi-
yor, devlet ve toplumun hangi oven plgmhk noktasma geldigini
gormek istemiyor, hem de Kurt ulusal haklanru hasrr altl ediyor-
duo "Demokratik Cumhuriyet iiniter devlet yapls1
sinde demokrasinin gelimesiyle sorunun soyleye-
rek, Kiirt halkmm inkan ve karu uzerinde oluturulan Misak-l Milli
slrurlanru kutsuyordu.
"Kurt toplumunda halen en ciddi problem demokrasi problemi-
dir. Kurtlerle devlet arasmda aga, eyh, airet bir bent
oluturmutur. Bu, bireyin ozgur yurtda, toplumun da ozgiir top-
lum olmasml engellemitir. Bu Cumhuriyetin yarasldrr. Bunun kal-
dmlmaslru istiyorum. Bu kaldmldlgmda Kurt bireyi Cumhuriyetle
kucaklaacaktlr. Bu nedenle demokratik cumhuriyet diyorum. Bu
ekilde birligi saglayacaglz, aynca taze kan verecek, Cumhuriyet
diyerek Turk ulusal baskl ve inkar sistemini gO-
zardl ediyor, tUm varhgl devlete endeksli ku-
rurnlara indirgiyordu.
Ocalan, "ifadelerim serbest irademin mahsuludur. Kendi serbest
iradernle bu ifademi verdim. Agu koullar ve yorgunluk nedeniyle
bazl kopukluklar olabilir, onun dlmda genel hatlanyla alman ifa-
dem dogrudur"24 diyerek, devletin oyununu tamarnllyordu.
31 MaYls-8 Haziran 1999'u kapsayan ve tutanaklan 68 sayfa tu-
tan toplam 6 oturum yapl1dl. Onceden de Ankara'da Ocalan'm
ham bulunmamgl iki oturum yapl1mltl. Bir haftada tarihi bir da-
va bitirilmiti. Ocalan'm savunmaSl ve a\-ukatlarmm sozii
mmda "magdur" avukatlanrun istihbarattan ahnrru ya da hakim-
lerin sormamasl gereken provakatif apklamalan ve sorulanyla
durumalar. Ocalan binlerce insanm olumunden sorurnlu
kIhnmasma ragmen tek bir olaytn bile detayma girilmemi, olay-
larda genel sorurnlulugunu vurgulamasl yeterli goriilmutU. Soru-
nun temelinde yatan Kiirt sorunu gundeme bile getirilmemiti.
Ama oyun planlandlgl gibi yiiriitiilmu, savclhk Turk Ceza Kanu-
--.
445
444
,,,,,.,
nU'nun 125. maddesine gore Ocalan idam cezasl talep etme-
sine yetmiti. Mahkeme heyeti Ocalan'm avukatlannm savunma
haztrhklan 15 gun ara vermiti.
Avukatlar
Savunma metninin 'Ie Ocalan'm mahkemedeki sozleri, her
soruya cevap verme comert1igi, Kurt sorunu 'Ie devletin uygula-
malannl giindeme getirmemesi, getirmeyecegini bazl
avukatlannm tepkisini Ahmet Zeki "Kurt Sorunu-
nu ileyen 'Ie devletin Kiirdistan'daki cinayetlerini de giindemle-
tiren savunma onerisini Ocalan'm reddettigini, batndan beri plan-
h olan Genelkurmaym yargtlama planl hareket etmeyi ka-
bul ettigini, uzlatlgull, bu yiizden Ocalan'm avukathgmdan
digini" apkIadt. bu iddiasml ozel1ikle Ocalan'la
U konumaya dayandtrdl:
,,11k giinden itibaren Abdullah Ocalan'la gOrUmelerimizin bata
gelen konusunu savunma meselesi oluturdu. GOtUmelerimizde
her vesile ile som bu konuya getirmeye Kendisine
empoze edilmek istenen 'po1itik savunma yapmazsan idam edil-
mezsin' gOtUiiniin bir aldatmaca oldugunu soyleyerek bu kirli
oyunu anlatmaya Up:.incii gOrUmemizde Ocalan'a, 'Aksi-
ne yaamantz ipn tek ans politik savunma yapmanlzdtr. Halk ar-
kanlzda. Siyasi sa"unma yapmaruzl engelleyerek sizi halkm go-
mnde diiiirmek istiyorlar. Politik sa"unma yaparsaruz halkm go-
mnde daha biiyiirsiinuz. Halktn destegini alan bir lideri idam et-
meyi kolay kolay goze alamazlar. Halktn destegini yitirseniz sizi
asmalan kolaylalr' dedikten sonra kendisine Said'in haZin
oykiisiinu anlattlm.
lstiklal Mahkemesi hakimlerinden Ali Saib Ursavar,
Said'i yakalandtktan SOnra koydukIan cezaevi hiicresinde ziyaret
eder. AmaCl mahkemedeki savunmasmda Kiirtlerin inkar
edilen hakIan degil, islam! nedenlerle ayaklandtklannt soyle-
meye ikna etmektir. Eger bu dogrultuda savunma yaparsa,
kendisine verilecek idam cezaSI miiebbed hapis cezasma
cek, daha sonra Edime'ye siirgun edilecek, iki ytl sonra
cak 'afft umumi' He serbest blrakllacaktl. Ali Saib bununla da kal-
446
maz, serbest kaldlktan sonra birIikte kuzu yemek uzere
Hlrus'taki evinde ziyaret edecegini de vaad eder. Aslen
KerkukIu bir Kiirt olan Ali Saib'e inanan onun istedigi dog-
rultuda ifade venneyi kabul eder.
mahkemede Ali Saib'le anlattklan gibi, hareketin Kiirt-
liikle bir i1ikisinin bulunmadlgml, isyani islami nedenlerle ger-
soyler. Ancak buna ragmen mahkeme verdigi
idam cezaslru muebbede kalmaz, 0 gunlerde Millet
Meclisi'nin yiiriirluge koydugu 'idam cezasmm infazl karann
temyiz mahkemesi tarafmdan tasdik edilmesi' artlru, 'Ie ar-
kadalan ile smtrh olarak yiiriirlukten kaldlran kanuna dayanarak,
verdigi bu idam cezalanru kararla birlikte kesinletirerek ayru gun
infazma da karar verir. 30.06.1925 tarihli Cumhuriyet gazetesinde
Dogan imzaslyla yaYlnlanan Said 'Ie arkadalan 'siyasetgaha'
gOtiiriiliirken yaanan hazin oykuyii u sattrlarla dile getirir:
"L..J Saat 12.00'de muhaftz boWk kumandaru Nazif Bey'in ince
fakat sert sesi:
,,- Haydi bakahm, bir bir 0ktruZ.
"Kapmm oniinde boliik zincirlenrniti. Hafif Ihk bir riizgar esi-
yor. Daglruk bulutlardan slynlan ay, bir lUks lambasmtn yardlrru
He siyasetgaha gidenleri tanltlyordu. Hepsi birbirine yaslanrru,
once Hasan Fakih tesadiif etmiti (goriinmutii). Aralannda mera-
sim kalkmltt. Said araya baglanmlt1. Hanili Salih mertIik
tasfiye ediyordu. Mustafa'run oglu Mahmut helalIalyordu. Diyar-
bekir'in kohne surlan ustunden bakarak, bu diyarda adaletin,
hakkm ilk defa tezahuriine ahit olan ay giilumsuyor gibiydi. Kafi-
Ie yol almaya balarken biitiin Diyarbekir halklrun aina oldugu
munis bir ses duyuluyordu.
Said:
,,- Etme, etme.
"Saib bey:
,,- Said nerede?
Said bu sesi tarudl.
,,- Saib bey, hani ya bu dogrnyu soylersem kurtaracaktm?
"Saib bey dudaklanrun ucundan pek nadir aynlan tebessum be-
lirdi.
,,- Ne yapahm efendi, senlnle Hlnts'ta kuzu yiyemedik. L..J
447
"Saib beyin birden tebessiimii kesildi, munis sesi giirleti, vakur
ve miistehzi:
,,- Bu kadar Tiirk karurun dokiilmesine ve oeaklann sonmesine
sebep oldun, eezaru dedi.
Said bie miiddet diiiindii balru egdi:
,,- Fena yapttk. Bundan sonra iyi olur inallah ': dedi ve bu son
sOzii oldu.
"Sehpal adaletin gomlegini giydirdiler. Sessiz yiiriidii. Sesini p_
karrnadan asl1dl. Son nefesini verinee etrafi alkllarla pnladl, ka-
dmlar goniilden kopan bir sesle;
"Kahrol, diye haykrrdllar. L..J
"Yiiziiniin ifadesinden anlattlglm oykiiniin Oealan'm houna git-
medigi belliydi.
,,- Ne ilikisi var? dedi.
"Olsun, yine de akhruzm bir koesinde bulunsun, dedim.
"Bir sonraki gidiimde klzgtrl11kla bana sunlan soyledi:
,,- $eyh Said'le ilgili anlatttkiann yukardakilerin hOuna gitme-
mi. Seni uyanyomm bundan sonra konzqmalanna dikkat et.
"Ben bu oykiiyii yukardakilerin houna gitsin diye anlatmadlm.
Holanna gitmemesi anlattlglm oykiiniin yerinde oldugunu goste-
riyor. Benim durumumdaki birinin bunlan anlatmasl riskli bir ey,
Dogru bildigim eyleri soylemek zorundaylm. Anlattlklanm yine
de akhruzm bir koesinde bulunsun demekle yetindim. L..J
"Biitiin engellemelere ragmen Oealan'm herhangi bir telkin ve
zorlamarun etkisinde kalmadan savunma yapmaya ikna etmek ve
bu temelde her tiirlii riski goz oniine alarak onunla birlikte Kiirt-
lerin inkar edilen haklanru mahkemede dile getirmek bam-
dan itibaren bir iki avukatln gosterdigi eansiperane Oea-
lan'm "Devletin ve BClbakanltk Egudum Merkezi'nin
savunma yapacagtm. Kimse benden bClka bir savun-
ma yapmamt beklemesin. Sizlerden de bu savunma
yapmanzzt istiyomm" sozleriyle ne yazlk ki biitiiniiyle
"L ..J Bu satlrlann yazlldlgl 25.05.1999 tarihine kadar Abdullah
Oealan'm avukatlan olarak bamdan itibaren dile getirdigimiz
'adil yargllama hakklrun tarunmasl' ve 'savunma oniindeki engel-
lerin kaldlnlmasl' talepleri, ne mahkeme, ne de yonetim nezdinde
her zamanki gibi bir olumlu yarut bulmadl. Bu durumda yapl-
lacak iki ey vardl: Birincisi, ileri siiriilen koullardan da-
yatllan koullan kabul etmek ve her eye ragmen davaya devam
etmek; ikincisi, hukukun olmazsa olmaz artlan olan 'adil yargl'
ve 'savunma hakkl' lie ilgili ileri siirdiigiimiiz taleplerde israr ede-
rek davadan Ben tereih ettim. "25
Ahmet Zeki sonra, Hasip Kaplan ve aym zaman-
da lHD Istanbul yonetidsi olan Ercan Kanar ilk durumadan
lerek tepkilerini gosterdiler. Ocalan'l avukatt oldugu ve
siyasi savunma dayattlgt donemde, Tiirk basml onun aleyhine 00-
yiik bir karalama kampanyasl yiiriitiir ve yaktnlan saldmya ugrar-
ken, 0 savunrnadan sonra, gorevleri resmi kuryelik
olan, bu gorevleri Tiirk devleti tarafmdan da kabul edilen ve Oca-
lan'm mahkemesi boyunea saVUnmaSln1 iistlenen avukatlara karl
tehdit potansiyeli varolmasma ragmen, herhangi bir saldm yapl1-
madl.
Ocalan'lO. savunm.asl
I
I
'II
I
I
III
1
1\1.,
I'
Ocalan, mahkemeye 81 sayfahk "savunma!" sundu. olan
devlet, olaym bamda davaya ilgili bilgileri kamuoyuna sunan
avukatlar hakktnda "orgiit kuryeligi" dava
birden bu tutumunu degitirdi ve savunma metninin kamuoyuna
ulamaSln1 engellemedi, aksine ulamasl adeta elinden gelen
yardlrru esirgemedi! Hatta Tiirk baSln1 bile savunma metnine geni
yer verdi. Devletin bu atn "demokrat tavn" bouna degildi. Oca-
lan'm mahkemede okudugu savunmasmda neler diyordu:
"Ortak devlet ve vatan kavraml yerde Kiirt ve Tiirkler ara-
smdaki kadar yaanmadl." (s.10).
"Kiirt-Tiirk ilikileri Yavuz Sultan Selim donemiyle birlikte
19.yy'm balanna kadar biiyiik bir gelime saghyor. L..J Bugiin bi-
le ders ahnaeak yonlii zengin bir yonetim deneyi yaaruyor."
(s.10). II
"Bu iliki diizenin 19.yy'dan itibaren bozulmaya balamasmda;
imparatorlugun Batl kapitalizmi karlsmda gerilemesi, bolgeye 11:l
l
!!
Qzellikle Britanya Imparatorlugunun SlzmaSI, merkezi otoritenin
I!I
artan vergi ve askerlik talebi rol oynar ve giiniimiize kadar gele-
Ii
eek bir isyan siiredne [1syan, Tiirk Genelkurmaymm Kiirt
449
448
,
,
}
kullandlgl resmi bir deyim. Ocalan savunmasmda
bunu ozellikle tekrarhyor -b.n.]. lsyanlar bUyiik olmasma
ragmen gitrnemelerindeki temel etmen bunyedeki ortak
vatan ve devlet buyiik rol oynuyor. lsyan edenlerin bir
kolu her zaman zaten devletin yanmda. Temelde kopma felsefesi
ve siyaseti yok. Daha pkar, taviz koparma hesabl var. L..J Bu
isyanlan ileri, geri veya siyasi, milli saymak bile abartlhdlr. Yalm
aga, bey, reis, pkan, daha hanedan aile pkarlanmn
yonlendirdigi, degil giden ozelliklere sahip-
tirler." (s. 10-11).
.(Turkiye) Cumhuriyetinin zaferini iki halk tarihi, ortak bir
vatan ve devlet olarak degerlendinnek en dogru Ata-
tiirk de [Ocalan savunmasmda Mustafa Kemal adtru kullanma-
dt -b.n,] ne ozel bir demokrasi ne de Kurt aleyhtarhgl
sozkonusudur. llerlemeden yana ve beklentisi vardtr." (s. 14).
"Kurt toplumundan, dagmlk, orgutsuz aga, reis kurahna
gore yiiriiyen bir toplumsal kesimden daha ileri bir
pkmamasmm hep Cumhuriyete ve Atatiirk'e ytkmak bu-
yiik bir hakslzhk ve kadar, beraberinde
hataslfil getiriyor, degerlendinnelere gotiiriiyor." (s. 14).
"Turk siyasi ve milli iilkenin butiinliigu ve cumhuriyet-
ten kopulamayacaglru bilimsel ve inandtncl izah edebilse, ta Ata-
tiirk doneminde bu yontem tutturulsa ashnda durum tersine yani
bed demokratik cumhuriyete dogru gosterir-
di. Ashnda burada da astl sorumlulugu ust tabakaya,
aga, reisi duzeninde aramak gerekir. Bu slruf ozu iti-
banyla gerid aynhkp ve anti-demokratik olmasl soru-
nun itibaren onemli ragmen, pkmaza go-
tiinnesine ve agrr trajedilere, kaylplara Bu durumun
sebebini Kurt aydlnlan hep cumhuriyette goriirler, aslmda tabi Sl-
ruf bir sonucu da olsa bundaki temel rollerini sorgula-
yamamalan Kurt sorununun pktlmaz hale gelmesinin astl
nedenidir. ve dddi sag-sol mucadelesine rag-
men bu donemde sorunun dogru bile
lememesi PKK'nin ortaya etkisini gosterecektir." (s. 16).
"PKK, Cumhuriyetin 50 ytlhk alt ve ust yaplslrun ortaya pkardlgl
objektif temel uzerinde dunyadaki flrtmalt devrim ve
450

min teorik-pratik incelemesini utopik ve teorik bir grubun once-
likle 1970-1980 araSl ideolojik isyan hareketi, 1980-1990 arasmda
da siyasi ve eylemsel hareketi olarak dogup
son buyiik Kurt isyan hareketidir. Siyaset ve sanatlru
tinnede ileri adlrnlar benzeri olmayan, Kurt olsa da
ozde bolgesel bir ozgurluk hareketidir. Kurt sorununu klasik yak-
ortaya toplumsal taban, ve taktikle-
ri itibariyle de modem, demokratik yaru aglr basan bir Kurt soru-
nu hareketi, yani sorunu' kadar ilk defa
toplum kesirnlerinin demokratik tarzml ozellikle-
rine sahiptir. Sorunu ve de ileri dtizeyde
imkan dahiline sokmada klasik hanedan onderliklerin ya tam
dayah, ya da bu olmazsa hemen teslim tarzlru
ozgtice, kahclhga sahip esasta oZgUr birey ve top-
luma dayanan bu yonleriyle hem modem, hem de ger-
bir toplumsal gticii olarak tarih sahnesinde yerini bul-
1990'lara kadar sorunu Turkiye ve dunyaya kamtlama ve
isteme, 1990'larda gtindeme sokmada da olurnlu
ve ilerleme temelindedir. 1990 yakalayamama-
Sl, hazuhk yetersizligi, hatalar ve tecriibe yoksunlugundan ileri
gelirken, 1993'ten sonrasl, zorlama, sanctll yillardir. Ashnda kendi-
ni gereken yillar da bu 1990'h yillardir.
Ozellikle 1993'ten sonra dontime, dunya
gorerek konusunda yarattahglru gosterememesi bir nok-
sanhk olarak goriilebilir. Kendini bu ytllarda
Dolaytslyla problemin da yol Burada
hesiz tarzmm her iki tarafta raydan pkmaslrun da
rolu onernlidir. Talihsizlikler de eklenince sorunda
oldu. 2000'e dayarurken PKK'nin hem kendini hem de soru-
nu tekrar yoneltme gibi konumu-
Ij,1111
11 nu tarihi roliinti olacakttr. Bir devrimd orgtitten
1
'1:
1:,1'
demokrat orgtite donuerek bunu (s. 17).
\
"Neden sorunsuz ve ozgtir bir dinamigi, demokratik
ogesi olarak tarurup, Cumhuriyetin gticiinti ozgtir demokratik gu-
cii haline getirmeyelim. Astl kurucu oge olmanm, de-
mokratik katthrnll bir ogesi haline gelmesi neden anayasa ve ya-
salara ayktn olsun? Varsa olan temel cumhuriyet esaslanna
ayktn olan bu anayasa ve yasalardu. gereken olgu
451
'I!
onu yeterince ve ifade edemeyen yasalardu. Soru-
nun agulamasmda yasalann bu niteligi aglr rol oynaffiltlr.
Ashnda bu durum Cumhuriyetin kururu meclisinde ve kururuluk
doneminin Atatiirk'iinde yoktur. PKK, burada amatorlii-
gii, iitopikligi ve eylem yontemlerindeki yanlllan ne kadar eleti-
rllse de tarihi ve toplumsal olarak rumhuriyet 'sana siirekli
ayak bagl olan sorunu gor ve demekle bir hizmeti
yapffiltlr. [...] Kiirtler PKK ile verdikleri isyanla unu kamtlaffil-
lardlr: Bizi ozgiir tammazsan ve isyan hep giindemde
olur. Ya seninle ozgiir birleirim ya oliiriim, demeye ge-
tirmilerdir. Bundan ikimiz de biiyiik aCl demilerdir. tsya-
run soylemi budur. Bu PKK'de ozgiir birliktelige en yakm olgun- ,
lugu yakalaffiltlr. [...] PKK tarihi Kiirtlerin bastlOlffil, kor-
kutulmU, cahillikle tarunmaz hale gelmi birlik olu-
namayacaglru, boyle bir ytglOlO Cumhuriyet aydmhglyla
ni, eger Cumhuriyet aydlOhk ve oZgiirliikse asll kururu iiyesi
de oyle olmas101O ve ozgiir irade hareketidir [, ..] PKK ayn
bir Kiirt devletinden ziyade, demokratik rumhuriyetin
ve kururu giiciidiir demek en dogrusudur. Tarih bunu belki
yazmaz, ama er yazacaktlr. PKK ile tarih hem
yor, hem diizeltiliyor, hem de kavuturuluyor. Kiirtler na-
sll ulusal kurtuluun bir Kuvayi Milliye giicii olma roliinii 1920'ler-
de oynadllarsa giiniimiizde 2000'li ylllara dogru da temelde bir
kuvvayi demokrasiye roliinii PKK ile dogrusu ve yanhl, aClSl ve
tathsl ile oynamllardu. Bu boliiciiliik degil, belki Tiirkiye ve
Tiirkler ile en biiyiik birlik olma, olma, yeniden Ortado-
gU'dan Kafkasya'ya, Balkanlara onder olma hareketidir." (5. 19).
.SSCB'inin dagllmasl ve Korfez saval sonraSl Tiirkiye'yi yakm-
dan ilgilendiren gelimeler, Kiirt meselesinin hayati kl-
hyor, bunun yolu da gedkmi temel olan kap-
samh bir demokratiklemeden PKK burada direndi.
Kendini gelitirmeden ziyade alO tekrarlayarak direndi. Tek
yi bunda goriiyordu. Halbuki reel-sosyalizrnin de-
mokratik tamru Uluslann kaderini tayin
etme hakkl ilkesinin artlk yitirdigini, bilimsel-teknik
degiffienin ashnda 17. yy'dan beri gelimenin iiriinii olan ulus-
devlet anlaytlOl ayru slOlrlar dahilinde, smrrlara
dokunmadan, demokrasiyi gelitirerek bir daha
452
oldugunu gormeliydi. 1970'ler programlru blraklp hem 1990'larda
yaadlgl gelimeyi de goz oniine getirerek yeniden
programlru bu yeni gelimelere dayanmrmahydl. [, ..] PKK .
ten biiyiik bir yol aynffilnda; ya klasik daha katllalp
sertleip, geni ve dl olanaklara dayanarak varhglOl siirdiire-
cek, ya da diinya ve Tiirkiye realitesini dogru degerlendirip, silah-
h miicadele aamasml belli yasal giivenceler temelinde temel tak-
tik olarak brraklp yine programma Tiirkiye biitiinselligini esas ahp
genel bir demokrasi programlyla daha da aynntlh ilenmi bir
Kiirt toplumunun doniiiim prograffilO1 ve siyasal-yasal eylem ve
orgiit bipmini esas alan bir yaplya kendini doniitiirecektir. Tarihi
aama genellikle budur. Bu doniiiim asIa bir doneklik ve tasfiye-
cilik olarak goriilmek Urada kalslO, bir devrimci doniiiim
olarak algllanmahdlr. Tersi, yani ve yaplda beklenen donii-
iimii alO tuturuluk, giderek tasfiyedlik ola-
rak rol oynayacaktlr. Veya benzeri orgiitler gibi mezhepsel olarak
katllamaktan kendini ahkoyamayacaktlr.' (5. 23-24).
.(Binlerce insarun oldiigii) sava dar terorist nitelemesi ile
izah edilemez. Bir ozgiir sava veya isyan olarak degerlendirip
nasll oniine ortaya koymak daha bilimsel yakla-
lm kadar, en uygun de ancak boyle vanlabilecektir. [...]
PKK sava tamyla Kiirt isyan geleneginde kapsam ve siire itiba-
riyle bir farkl ortaya koymu, klasik anlamda bir airet, eyh, u
veya bu esas olarak ayakta kalabilecegini
gostermi, ama prograffilO1n noktasl olarak ifade ettigi siyasi
oluuma ulamarun olmamak kadar gerekmedigi de orta-
ya Devlet da savam vardlgl koullarda artlk
Kiirt dilini, kiiltiiriinii inkar etmenin anlamslzhgl fiiH
ve hatta yasal kabul gormii ve demokratik gelime yolunda bir
raZl olunma noktasma gelinmitir." (5. 27-28).
.Kiirt sorunu oziinde dil ve kiiltiir ozgiirliigii sorununa indirge-
nebiHr." (5. 37).
.Dogal asimilasyon yiizytllardan beri Kiirt-Tiirk'ii yaklnla-
tlrffi1 iken, inkara, zoraki olana gerek yoktu. Kaldl ki resmi dil
olarak kabulii ve geliimi dogaldl. Tiirkler Tiirkiye
uluslamasmm kokeniydi, buna itiraz olunamazdl. Herkesin bu
uluslamada yerini almasl, Atatiirk'iin 'Ne Mutlu Tiirkiim' demesi-
453
nin de tarihi anlaml buydu. [...J Atarurk Irk, koken
olmadtgl, esaslOda tarihten siizi.ilen bir kiiltiir ulusp.1-
lugunu esas aldlgl halde bu ulusp.11uktan sapma, karl bir milH-
zemin hazlrhyor." (s. 43).
"Ayn bir devlet hem maddi temeli hem de fayda
anlanunda bir yolu olmadlgl, iddiasl olsa bile pratik dege-
rinin en zaytf yol oldugu goriilecektir. L..J Federasyon, otonomi
gibi klsmi bir uygulama ozelligine sahiptir. L..J Kiirt
problemine en ideal yaklalm (demokratik demokratik
kuram ve zengin pratignde gormek ideale en yakm
iiretmek miimkiindii." (s. 45-46).
"PKK onderliginde her ne kadar 'sosyalist devletten' bahsedilse
de bunlar iitopik olmaktan oteye gitmeyen mezhep diizeyindeki
anlaytlardt. PKK kitleselleerek bunu klsmen atlgmda da ozellik-
Ie doksanlt ytllarla birlikte girilen ve ahsen yogun degerlen-
dirmelerle seslendirmeye 'ozgiir birliktelik' demokratik
birlik araytlydl. Utopyalar de olsa politikada baan ancak
doniite miimkiin olabilirdi, ki olsa bunu yapma-
ya (s. 48).
"Hem Tiirkiye, hem PKK ipn 1995-1996'larda MGK'de seslendi-
rilen ve ordunun yeni yaklalm olduguna inandtglm ve bi-
ze kadar da dolayh yoldan ulatlnlan konsept, devletin yaadlgl
degiimi PKK'nin de gozoniine getirmesi ve kendisinden bekle-
nen degiime yarut vermesiydi. Erkenden ve olumlu yaklamaya
bana gore ordunun denetiminde batl tipi bir demokratik
gelime dogrultusunda ortak vatan ve baglmslz devleti tartImak.
slzm arama perspektifiydi. (s. 49).
"En iyi, anlamll ve miimkiin olan ozgiirliik ve baglmslzhk, bu
yer Kiirdistan da olsa ancak Tiirkiye'nin genel Misak-I Milli smtrla-
n miimkiindiir. Bilimsel olarak da kamtlamak Zor degildir.
Aynlnu bir Kiirdistan bitmi veya bir giirun kuklasl, ibirlik\;ileri-
nin malikanesi olmaktan oteye gidemeyecek bir Kiirdistan'dtr. Ay-
nl1Il1 bir Kiirdistan halkm degil, yabancIlar ve iblrlik\;ilerinin ola-
bilir ki bu aglrhkh olarak hayaldir, ancak pkar gii\;lerinin oyunu
olarak slk slk tekrarlanrr. Tarih bu rur oyunlann isyanlarda nasIl
oynandlglm, asIl felaketlerin halkm yaadtgml \;ok iyi ortaya koy-
maktadtr." (s. 51).
454

"1920'lerdeki bir aynltk vatanlanru kaybetmek anlamlOa gelece-
gini klsa tarih bilgisi olanlar bilirler. Kiirt ve Tiirklerin 0 donemde
aynlmalan ya da yutulmalan, ya da ufak azmhklar halinde kalma-
Ian demekti. Ortak hareket ve bunda Atarurk'iin kurucu rolii bu-
giinkii vatamn esas nedenidir. Buna hep mi-
nettanz. Bunu tartImak bile tarihe sayglslzhkur. Kendini tamma-
maktlr. Kaldl ki ortak cografyalar giiniimiiziin siiriikleyici bir akI-
nudlr. Bilimsel teknik ilerlemeler, dar etoik aynlmayt degn ulusla-
riisru birlikleri yararh kIlmaktadtr. Dogdugu ana topraklarda ozgiir
ve baglmslzhgm dogru ifadesine boyle ulaUglffilZ apkur." (s. 51-
52).
"Devlet ve toplum daha affedid ve demokratik yakla-
Irlarsa, dil ve kiilrur ozgiirliigii aglrhkh bazl yaklalmlan gelitirir-
se ger\;ekten tarihi bir aama yakalamr. BOige halkImn [Kiirt halkl
-b.n.] devleti demokratik iradesiyle taruYlp birlemeyle arttk kor-
ku, endie kalkar. Devlete yabancdama donemi sona erer, benim
devletim anlaytl geliir. [.. .J Gerisi ekonomik, sosyal planll
malardtr ki GAP'la zaten biiyiik bir hamle ipne girilmitir. (s. 57).
"Yaadlglffi1Z gecikmeli de olsa PKK apsmdan yine smrrh
da olsa ban olanaklanm zorlayarak, iddette yogunlama ve lSrar
yerine, devletten karlhk dolayh da olsa diyalog ve yu-
kanda temelinde yeni aamasmm temelinde hazlrlan-
mahdtr. Eger pratik imkanlar, ozellikle devlet boyutunda ortaya
pkarsa yeni bir 'Ban Konferansl ve Kongresiyle' buna hazrrhkh
olmahdlr. L..J Demokratik Birlik Cumhuriyetin yeni tarihsel
adlffildlr." (s. 58). L..J Demokrasimizi birlikte kurmah ve gelitir-
meliyiz. Cumhuriyetin kurulu ve korunmasmda emegi rum
ehitleri ehitlerimiz bilmek, kurucusunu minettarhk ve sayglyla
anmak, bayragml gururla selamlamak bunun esastlr." (s.
60).26
Ocalan'm savunmasmtn ozii: "Kiirtler Tiirkiye'nin asli ogesidir.
Kiirtlerle Tiirkler kaynaffi1tlr. Kiirtlerin ulusal direnileri isyandrr.
Kiirtler aynlmak ve ayn devlet kurmak ipn degil, aksine asli oge-
lik haklanm almak isyan etmilerdir. Mustafa Kemal'de Kiirt
diimanhgl yoktur: C;:aglmlzda ulusal kurtulu miicadeleleri atl-
ffi1tlr. PKK'nin direnii son Kiirt isyarudtr. Ayn devlet imkanslz 01-
dugu gibi Kiirtlerin pkanna degildir. Federasyon da de-
455
ii' Ocalan, savclhk ifadelerinde orgiit cezalandtrmalan
gildir. Otonomi yapmm yoneticilerinin pkanna denk
,,1990 ylhndan beri PKK olan kanatlar kavgasl"na bagla-
mektedir. Kiirt sorununun kiiltiirel ve demokratik hakl_!
makta, ama nedense bunlann neden hep kendi "zaferiyle"
nrun verilmesinden Bu haklar verilirse PKK diizen"
landlgml ve rakiplerinin neden ya oldiiriildiigiinii ya da kotii bir
entegre olmah, silahh miicadeleyi blrakmahdtr.".1
ekilde yaam boyu oliim tehditi altmda mahkum edil-
Sa"unmarun iskeletini Tiirk devletinin resmi tezlerinin
digini unutuyor. Ocalan, bu sonuca nedenlerin bamda
dugunu gormek zor degil. Savunma, Kiirt realitesi ustaca
demokrasinin birind koulu olan eletiriye -blrakahm eletiriyi,
pltm1, uzman bir soylem ve demokrasi gibi kutsal kavramlann yi-
zerresine bile- tahammiil etmedigini, kendisine yonelik eleti-
ne ustaca kullamlmaslyla (ama kirletilerek ve
rileri blrakahm, bir uyan ve onerinin bile yasak oldugunu
rak), PKK ve Kiirt halklm etkileyecek ve hareketsiz btrakacak
nedense haurlamak istememektedir. Ocalan, geriUamn yapttgl,
tarzda haZlrlanrrut1r.
ozellikle korucu yakmlanna yonelik baZl eylemleri yaama-
Soylenenler, PKK'nin ideoloji ve politikasma terstir. Bizzat Oca- I
yan, biri de cezaevinde olan "Dortlii <;ete" dedigi arkadalanna
lan'm kendisi, cezaevlerinde ytllarca kalffil baZl arkadalanru sa-
yiiklemekten kapnmamaktadtr. 1990-1995 siirednde geriUada klS-
dece bir tek defa tek tip elbise giydikleri pimanhk yasasm.
mi yozlama oldugu ve kontrolden pkan baZl geriUa komutanlan-
dan yararlanmak verip ayru giin halde,
run sivillere yonelik cinayetlere bavurduklan olmastna
ya da bir defaya mahsus Tiirk milli marlru (0 da zor alunda) oku-
ragmen, olaytn izahl Ocalan'm koydugu tarzda degildir. Ocalan,
duklan mahkum etmi, konu iizerine kitaplar dolusu
PKK cezalandlrmalar sozkonusu oldugunda rahathkla
lemeler yapffil, bu insanlardan bir daha toparlanamaffil,
iistlenirken, askerlere yonelik baZl toplu eylemlerin sorumlulug
u
-
PKK ve toplum sablkah bir yaama mahkum olmu,
nu yiiklenmekten lsrarla kapnmaktadlr. Burada Ocalan'm Kiirt
hatta salt bu nedenle yaamlanru yitirmilerdir.
kavraffilna baktl da ortaya pkmakta, Kiirtleri adeta her tiirlii ta-
Ocalan, savunmasmda en kullandlgl kelime "demokrasi" 01-
sarrufunda gormektedir.
masma, "demokratik PKK"den bahsetmesine ragmen, nedense or-
PKK cezalandlrmalar belki kaldlgl bu top-
giitii yonettigi 24 ytl boyunca orgiit bu kelimenin adeta ya-
lumsal yararun sanhnasl gerekirken, Ocalan, bu olaylardan dolayl
sak oldugunu, demokrasi kelimesini onderligine karl olmakla e-
zaman Kiirt anne ve babalanndan ozUr dilemedigi ve oziir
deger hale getirdigini unutmaktadlr. Hatta ftkir ozgiirliigiiniin ze-
dilemeyi akhna getirmedigi gibi, binlerce sivil kiirdii hunharca
minini ortadan kaldtrdlgmdan, de tehlikeli olmamasl gereken
katleden kontrgerUla elemanlan, asker ve polislerin ailelerinden
diiiinceler ve sahipleri damgalanarak en atn uca itilmi,
oziir dilemitir, hem de Kiirt kurbanlann yaktnlanrun ona bu hak-
nun aktbeti fed olmutur. PKK asgari bile degil, en ciizi in-
kt verip vermediklerini gozoniine almadan. Halbuki Ocalan'm
sani demokratik talepleri ileri siirenler, ozellikle karar merciinde
Tiirk devletine verecek hesabl yoktur. AIDa genelde PKK,
koUektivizmi savunanlar, "Ocalan'a karl olmakla", "Batt'run aja-
ozelde Ocalan'm Kiirt halktna karl verecek hesabl vardrr. Daha
ru", olmakla" damgalanffil, sindirilmi,
yiizlerce aile geriUa olan yaklnlanrun akibetini bilmemektedir. Ya
kez de kotii bir ekilde tasfiye edilmilerdir.
iktidar hrrsma kurban giden onlarca devrimci!
Ocalan'm Tiirk rejimi ve ozellikle Kemalizm iizerine yapttgl
Ocalan neden boyle hareket etti? Baka tiirlii hareket etmesinin
ziimlemeleri emir olarak algtlayan saytda PKK kadrosu tutuk-
olanaglrun olmadtgl fieri siiriilebilir. Ya da dayattlanlan soyleme-
landlgmda bu dogrultuda sa"unma yapml, zerre
nin orgiitii tarafmcian zaten algtlanacagml, bunun bir anlamlrun
kadar taviz vermemi, aralannda Mazlum Dogan, Mehmet Hayri
olmadlgml, arada verecegi mesajlarla bu son derece aleyhindeki
Durmu, Kemal Pir gibi MK iiyelerinin de oldugu salt bu
platformu kullanabilecek kadar kullanmayt diiiindiigii ileri siirii-
nedenle yaaffilru yitirmi, digerleri aglr bapis cezalanna mahkum
lebilir. Yok, eger Ocalan ozgiir iradesiyle savunmayt hazlrladlysa,
olmutur.
457

456
ki oyle gozukiiyor, bu durumda onun, PKK'nin ve genel olarak
Kiirt aydmlannlO yaachgl U slralamak gerekmektedir.
Ocalan yoksul bir koylii Aristokrat bir aileden gel-
memitir. Sosyal diirtiisiinii bu yoksul kokeninden, egitimini Tiirk
okullannda alm!tlr. Ancak bu egitimini ne Tiirkiye'de, ne de
PKK'ye ve dolaytsIYla muazzam olanaklara hiikmettigi 20 yil bo-
yunca zaman burjuva anlamda olsa bile ileri bir diizeye
ulattramayt beceremedi. Belki de bu onun hep ozlemi oldu. An-
cak kendini yenilemek yerine kazandlgl otorite ile gidermeye, da-
ha dogrusu gizlemeye plhtl. Bilgisi, sosyal da"Ta01! ve iliki tar-
zlyla yetitigi toplumsal yaP1010 ozelliklerini fazlas!yla yanslttl ve
biinyesinde gizlemeye ama biimn davramlannda dla
vurdugu burjuva aychn olmak isteme kompleksini korudu. Kendi-
si bu durumunu, tutuklanchktan sonra davaslyla ilgili olarak Yar-
gltay'a yazchgl mektubunda ifade ettigi "hep ehirli olma ozlemini
sozleriyle apk bir ekilde ifade etmektedir.
Onun ve onun gibi aristokrat kokenli olmayan Kiirt aydmlan
otorite kazandtklan zaman gelitikleri ortam geregi feodal
otoriteyi kullanmaya egilimli olmalan ragmen, ilk poli-
tik pktlarlOda somiirgeci egemenlige Zlthktan Kiir-
distan'da giin giin yiiz yiize olduklan dini ve egemen ya-
am ve yaplya tepkileri vardtr. Dogal olarak bu ilk pkt, feodal-
yaplmn devlete bagmulhgmdan, ktsa zamanda devlet kar-
lthgma doniimektedir. PKK'nin pklmda, ideolojisinde ve za-
man zaman aJn tepkid ve sert pratiginde bunu gormek miim-
kiindiir. PKK balOdan beri marla Kiirdistan'da egemen
feodal, dini yaplY! ve buna dayalt otonomi gibi dar poli-
tikaclhgl mahkum etmitir. Ocalan'm da savunmasmda net
koydugu ve benim de arattrma boyunca omekleriyle izah etme-
ye gibi, PKK yoksul ylglnlann politiklemesini, orgiit-
lenmesini, kadrolamaslOi ve eylemini yaratmaYl becerdi. Bu ba-
an Ocalan'tn kiiliginden aynlmadtgl gibi, Ortadogu bir
ayncahkttr. PKK'nin ilk sosyalist ogreti ve politikanm et-
kisiyle cografik ve milliyetsel olarak uluslu, yani entemasyo-
nalist kurtulu hedefi vardtr. Bu ozellik balOdan beri PKK'yi Tiir-
kiye'de iddiah olmaya gomrmiitiir. Ama ote yandan Kiirt kimli-
ginden dolayt Kiirt orgiim olmu, diger Kiirdistan ve
miicadelelerine ilgi duymu ve iddiah olmutur. 1980 askeri dar-
besinden sonra, ozellikle 1986'yla birlikte PKK'nin bu yonelirnini
net gormek miimkiindiir. PKK 1990'la bu iki egilirnini birlikte
gotiirmii, siyasal koullara gore egilinllerden biri agrr basmlttr.
Ocalan'tn 1993'ten beri yapttgl bu egilinller net
goriilmektedir. Netsizlik gibi goriilen bu durum, Kiirtlerin tarihsel
ve mevcut siyasal realitelerini yansltmaktadtr.
Ocalan Tiirk devletinin eline olarak korudu-
gu Tiirkiye'ye yonelik egilirninin apga pkttgl, giigendigi, umut-
suzlukla birletigi, hatta bu egilirnine tesIim oldugu, dlardayken
Kemalizm konusundaki binlerce sayfa tutan mahkum edici yaZlla-
nna ragmen biinyesinde ve iradesinde bunu yapamadlgl ortaya
pkmaktadrr. Devlet uzmanlan da buna siyasal oluturarak
savunma adt alttnda siyasal bir belgeye doniitiirmede zorlanma-
dilar.
Turk Genelkurmaytntn uzmanlan Ocalan'l bu noktaya gOriiriir-
ken, onun ideolojik yaplsmdan yararlandilar. Ocalan'l
iyi tamyorlardl. Kariyere diikiin oldugunu ve PKK'yi
adeta ideolojisiz blrakttglm biliyorlardt. Ocalan 1986'dan, ozellikle
1988'den itibaren evrensel ideolojilerin yerine kirnine gore "yerel-
ulusal", ama bireysel ideolojiyi Tabii ki bireysel
ideoloji denen birey olamazdt. Sosyalist sistemin 1980'lerin so-
nunda Ocalan'm bu egilirnini hlzlandtrdt. Bu tarihle PKK
kadrolan sadece Ocalan'm denen konumalanm
okudular. Ocalan'm her konuda; askeri, orgiitsel, kiiltiir, egitim,
din, politika, akla gelebilecek ne varsa 0 konuda konuuyordu.
Konumalan kasete ahmyor, kitap ve talimat haIine getiriliyor,
olaganiistii bir beceri, orgiitliiluk ve hlzhhk tiim parti, cep-
he ve cephe baglanuh orgiit birimlerine yaythyordu. Herkes bun-
Ian okumak pkarmak, gazete yaZISl, faaliyet raporuna yan-
sltrnak ve diAer faaliyetlerinde ahnttlarla baghhgtnl gostermek zo-
rundaydt. Bir nesil sadece bunlan okudu: Ocalan'l yaamtnl, kii-
I'
I'
annesini, kardelerini, yakmlanm okudu. Ocalan'm
arkadalanyla oynamasl, kulara ta atmasl, anne ve
babaslyla kavgasl bile; iiniversite mezunu, kariyer sahibi Kiirtlerin
bile okumasl gereken, sadece okumasl gereken degil, oziimseme-
si gereken ernirler oldu. Nesil Ocalan'tn agZlndan pkanlarla yon-
lendirilir hale getirlldiAinden, diger PKK yoneticilerine diien ko-
numalan tekrarlamaktt. Yetkinlik tekrann becerisinde yatmaktay-
459
458
dl. Ocalan'm bu kimsenin onunla
yanmasl, hatta smtnna yaklamasl mumkun bir
insarun kafasmlO icindekini bilmek imkanslzdlr.
Turk devletinin uzmanlan PKK ve Ocalan'lO zorluklanOl cok iyi
biliyordu. Ocalan'm 1990'dan beri ban ve demokrasi
Kurt ulusal kurtulu potansiyelini ve orgiitlenmesini Tur-
kiye'de legal siyasal zernine talmak bilinmekteydi. Ama
.banf, demokrasi" ve "taraf kabul edilme" Turk devletin-
de yankl bulmuyordu. Ocalan, ozellikle 1993'ten beri PKK'nin
ideolojik, poUtik, orgiitsel ve mucadele yontemleri apsmdan do-
nuiime gebe biliyordu. Kendisinin .savunmasmda" iti-
raf .1993'ten sorna orgiit kendi kendini tekrarhyordu" sozle-
rin baka bir anlarru olamazdl. Ocalan, kendisinin bu donuume
engel bu engelin orgutte ve gerillada zaaf
donuumu engelledikce ilerin gittikce daha kotiiye de
biliyordu. Gerilla gittikce Guney Kurdistan'a slktlyordu.
guC getirilemeyince gelenek uzere Ocalan ice yoneliyor,
bu da giinah kecilerinin ve kurbanlann saYlsl gittikce arnyordu.
Ttkanma, sefahat, keyfilik ve kanm, Ocalan'da siyasal yozlama
yaratmasl kaC1rulmazdt. Yuk artlk onun karizmasl ve nYonetim ye-
teknikleriyle" kadar artm1tl. Yonteminde
her diretmesi yiiku I yiikunu daha art1nyordu. ve sorumlulu-
bakaslOa yiiklemesinin de bir anlarru yoktu. hUSI yii-
ziinden herey kendisine buaktlrru, yiikiin ve Oca-
lan'm tarzmdan duyulan urkiintii nedeniyle kimse buna ortak 01-
mak isterniyordu.
Ocalan, bu yiikiin altmda iyice ezilmi ve buziilmu olarak
Turk devletinin eline ge. Ocalan PKK ve Kurt halktnlO ellerini
imdi de Turk devleti onun ellerini PKK ve
Kurt halklrun Ocalan'm mahkeme savunmasma ve tutumuna mah-
kumiyetinin nedeni buydu. Koullandmlml -ama ayru zamanda
bilinCli bir inancla bir kitle klsa surede bu etkiden kur-
tulamazdt. Soylenenleri eletiri ve ileminden ge-
cirme (Ocalan'm soylediklerinden bir tek
harfini bile eletiri konusu yapmak, karl olmakla" e-
PKK'nin bu durumu amasl cok zor ve uzun sure ahrdl.
Ocalan gibi ozgur iradesiyle bu savunmayt yaz-
dtysa, bu onun iCin, PKK ve Kurt halkl iCin cok korkunc bir du-
iumdur. Turk Genelkurmayl memuru olmaktan baka bir
anlam talmamaktadtr. Hem de slradan bir memur Kurt hal-
ktrun ve PKK'nin tiim direni kazarumlanOl dinernitleyen bir me-
mur. a zaman PKK'nin, Kurt orgiitlerinin ve aydtnlann, git-
tikce Kurt halklOm net tutum almasl gerekir. ulusal direni-
e ve ulusal tarihe karl yapllan irtkar ve saldtnyt sessiz ve taVlrSlZ
kartlamak en buyiik tarihsel sorumsuzluk ve sue
Ocalan'm tutumuyla ilgili ileri suriilebilecek bir say da U: Kurt-
lerle ve Turkler birbirine mahkum Ocalan devletin
butiin dayatmalanru kabul ederek, yiikii devlete yiiklemekte; "al
sana, bu yiiku medeni bir devlet gibi talmayt becer, yoksa blra-
kabm dunyaYI kendi insanlanna bile artlk birey anlatamazsm.
teslim edilen kurban milyonlarca insan. Oevlet kendi insa-
ru ilan bu insan gibi davranmak, demokratik ve
kiiltiirel haklanru vermek zorundadtr." Ocalan'm bununla yasal-
larru Kurt hareketinm en asgaride tarunacak demokratik
bir ortamda guciinu parlamentaya ve devletin butiin kurum ve
politikalanna yansltmasmm kaprulmaz duunmu olabile-
de ileri siiriilebilir. Ancak KUrt ulusal kabul edilmedi-
bu say da havada kalmaktadrr.
Bir iddiaya gore operasyonun buyiik patronu ABO boyle istedi.
lddia bir yere kadar dogruydu. Ancak hiCbir siyasal yorumcu bu
kadar olguyu tiimden boyle bir i1ikiye dayandrramaz. ABO, olsa
olsa Ocalan'l teslim etme "idam edilmemesi giivencesi
alrrut1r", ama bir yere kadar. ABO kurbaru teslim etrnitir, Turkiye

uzerindeki etkisi ne kadar buyiik olsa bile kurbanm yenme taro-
IIIIII'
na kanacak Bu i1i1dnin, operasyonun ve savunmarun
ortaya sonuC, ulusal kimlik hakkmdan kopanlffi1 dar
Iii
"I
kiiltiirel taleplerden baka bir ey li!I'
Kaldl ki Ocalan'a soyletilen ya da onun ileri .kiiltiirel III
haklar", "genel at" ve .demokratik vatandabk haklan gibi c
ok
ciizi istekler, dunyanm iilkesinde Coziimlenmi,
toplumsal ge1iim aamasma gore artlk atlml haklardlr. Oca-
lan'm iradesi dahilinde ya da iradesine devlet, bu yiikle
bu tarzda yiizyiize kalrrut1r. Ama goriinen odur ki devletin plaru
bu iyi niyet uzerine kurulmamltlr. Avrupa girme iddia-
smda olan Turk devleti bu cuzi istekleri bile yerine getirmes
e
buakallm Kurtleri ve dUilya kamuoyunu, imdilik korkunc bir ge-
461
CI
460
ricilik girdabmda yiizse bile ileride kendi toplumu dahi
ciddi sorunlarla yiizyiize kalmasl kaprulmazdtr.
29Haziran
DGM Ocalan hakkmdaki karar herhangi bir tarihi degil, 29
Haziran'l 29 Haziran'm Kurt halkl i9n aCl bir anla-
rot vardtr. Said ve arkadalan 29 Haziran 1925 tarihinde astl-
rottt. TUrk devleti bu olayl hattrlatarak Kurt halkma gozdagl veri-
yor, iki aCl birden yaatmayt hedefliyordu. Mahkeme heyeti bek-
lendigi gibi idam karan verdi. Ankara 2 No'lu DGM Bakam Meh-
met Turgut Okyay tarafmdan okunan karar oyle: "Samk Abdullah
Ocalan'm kurdugu silahh teror orgum PKK'yt aldlgl kararlar ve
verdigi emir ve talimatlarla sevk ve idare ederek, devletin hakimi-
yeti altmda bulunan topraklardan bir klsmml devletin idaresinden
aYlrmaya matuf eylernleri sabit goriildugunden,
eylemine uyan Turk Ceza Kanunu'nun 125. madclesine gore olum
cezasl cezalandmlrnasma karar verilrnitir."
Ocalan bu karara karl katili" reddederek,
"Vatana ihanet etmedim. Demokratik Cumhuriyet mucadele
ettigime inaruyorum. Ulkenin geleceginin savatan degil, baTltan
inantyorum. Herkesi selamhyorum" sozleriyle salonu
terketti.
Karar Turkiye'de talon gosterilerle kutlanrrken, beklenen karar
olmasma ragmen Kurt halloru yasa bogdu. Karar uygulansa bile
Yargttay ve Parlamento prosediirilnii izleyecekti. Bu, en azmdan
aylar demekti. Dava ayru zamanda Avrupa tnsan Haklan Mahke-
mesi'ne gidecekti. Avrupa Birligi ulkelerinde idam cezaSl olmadl-
gmdan idarot onlemek i0n TUrk devletine baslo yapmalan bekle-
niyordu. tdam karanrun PKK'nin ve Kiirt halklrun direniine en-
deksli oldugunu gormek zor degildi. Bunu iyi bilen TUrk dev-
letinin elindeki kozu PKK'ye karl daha iddetli ve daha 9rkince
kullanacagl kesindi. Turk devleti idarru surekli gundemde tutarak
Kurt hallo, PKK He Ocalan arasmda duygusal bagl, PKK ve Kiirt
halkma karl santaj olarak kullaruyordu. Bu nedenle PKK ciddi bir
smavla yilzyUzeydi: Hem direnite kazandlgl mevlileri yitirme-
mek, hem devletin idam tehditiyle PKK'yi atLl blrakma ve tasfiye
taktigini, hem de devletin yeni benzer operasyonlanm boa pkar-
marun yamslra, ozelikle uluslarasl alanda Kilrt sorununa duyulan
ilgide olan artll isabetli degerlendirmek, ama ayru zamanda tmra-
h'dan Ocalan'a yaptlOlan tahribatt amak zorundaydt.
PKK'yi tasfiye plant
Turk Genelkurmayt plaruru dakik olarak hayata He-
def PKK'yi tasfiye etmek ve Kurdistan ulusal kurtulu mucadelesi-
nin potansiyelini denetim alttna almakn. Bunun oluturulan
strateji aamahydl:
Birincisi: PKK'yi Ocalan'a dolaytslyla Turk Genelkurmaymm ta-
limatlanna baglamak. Bu ekilde PKK adtm adtm, ideo-
lojisinden, tarihinden kopanlabilir, resmi devlet tezlerine bagh 10-
hnrrdt. Hata bu yolla PKK, yonlendirilebilirdi. Bu ta-
marnlandlgl tarihlerde bu aama bilyilk katedHmiti.
Jkincisi: PKK'yi bolmek ve Bu ekilde tasfiye
:1
sured htzlandlOlml olurdu. Ama sadece PKK'yi PKK'yle degil;
PKK, surece eletirisel yaklaan Kurt aydlnlan He diger orgutlerle
de PKK'nin bulundugu gerginlik ve duman
I
1
.,
111'1
yaratma psikolojisi bu yeter ve artardt bile. Eger
I
"
yetmiyorsa, c1evletin provakosyonlarla "yardmuru" esirgemeyecegi
de yaanan aCl deneylerden biliniyordu.
Upl.ncusu: PKK'yi PDK'yla savatrrmak. Bu eltilde hem iki or-
gUrun de sava gucii darbelenmi, hem de Guney Kurdistan'daki II
gelimeler dinamitlenmi olurdu.
de bu plarun uygulamalanna bakahm:

Ocalan, savunmasmda ozeIIikle vurguladlgl "sHahh mucadele
'(111
doneminin ve PKK'nin kendisini demokratik bir partiye !,
donutiinnesi gerektigi" onerisinin, onerinin de otesinde diktesi-
":'1
"'f
I
nin, hayata ie balandt.
Ocalan, 2 Agustos 1999 tarihinde PKK'ye "silahh mucadeleye
son" yaptt. Ocalan, una dayandlrdt:
"Turkiye'de ve iddet ortamt, insan haklan ve demokra-
tik gelimenin onunde engel tekil etmektedir. Aglrhkh olarak
Kurt sorunundan kaynaklanan iddet, bunda temel rol oynamak-
tadrr. <;:lkmazl amak ve sorunlarm yo[u, iddete son ver-
463
462

meyi gerektirmektedir. Bu nedenle, PKK'YI 1 Eylul 1998'den beri
tek tarath yiiriitmeye atekes siirecinden, 1 Eyliil 1999'dan
itibaren silaWI mucadeleye son venneye ve giiperini, ban
smlrlarm dlma Boylece, demokratik
rom yolunda yeni bir diyalog ve uzlama aamasmm geliecegine
olan inanClIDl belirtiyorum. Devlet ve toplumun tiim ilgili kurum
ve yetkililerini, bu ban ve kardelik surednin baansl duyarb
ve destek olmaya, ulusal ve uluslararasl hukumet ve kurululan
da olumlu temelde "27
PKK Bakanhk Konseyi 5 Agustos 1999 tarihinde Ocalan'm .si-
lahh mucadeleye son verin ve giiperinizi barl smudlma
kin" onerisini kabul ettigini 6 Agustos 1999 tarihinde
ARGK ve ERNK de aym karan payl3t1klanru apkladl. 8 Agustos
1999 tarihinde de PKK 2. Geniletilmi MK toplannsUlln kararlan
apklandl. Bu kararlar arasmda .AIm'nin Ortadogu'da oluturdugu
yeni dunya duzeni hareket edilmesi, silahh mucadelenin
blrakdmasl, Turk devletine karl tehir edict propagandarun terke-
dilmesi, Turkiye'nin Avrupa Birligi'ne ginnesi ve 1
Eyliil 1999 tarihinden olmak uzere PDK ile son
verilmesi tek tarafu atekes ilan edilmesi"29 bulunmaktaydl.
(PKK BakaniJk Konseyi'nin silah b'rakma ek 8'e, s.
516; PKK Geniletilmi 2. MK Toplanttst'mn ek 9'a
bkz, s. 518)
PKK-MK'nin tarih apsmdan vardl. MK
toplantlSI 23-29 Temmuz 1999 tarihinde bu top-
lantlda sHah blrakma ve gerillalann Guney Kurdistan'a
kararlan ahndlgl halde, bunlann 5 Agustos 1999 tarih-
li Bakanbk Konseyi'nin apklamasmdan sonraya blrakdmlt1. Bu
da gosteriyor ki, sHah blrakma ve PKK'yi Guney Kurdistan'a
me onerisi onceden PKK'ye aktanlffil, once reddedilmi, ya da
tereddut gosterilmi, belki de uzun muzakerelerden sonra, ama
sonul kabul edilmiti.
PKK neden bu kadar kolay silaWI mucadeleye veda etmiti.
Halbuki silahh mucadele PKK'yi yaratan temel etmendi ve Ocalan
dlardayken son ana kadar da gerillaYl temel alffil, onu sadece
Turk devletine karl degil, muhaUtlerine kafl da oIarak
kullanffiltl. SilaWI mucadelenin tasfiyesini dUiinmek bile son ana
kadar PKK ve Kurt halkl ipnde bUyiik ihanetti.
464
Ocalan, savunmasmda PKK'den "ban kongresi" talep ederek
silahh miicadelenin aklbetini belirlemiti, ama PKK kabul etmek
zorunda degildi. Daglarda binlerce silahh gerilla yard!. Kitlesi ve
orgiitleri duruyordu. Kaptmlan sadece Ocalan olmutu. Bu du-
rumda PKK yonetimi, Kurt halkma ve tarihe asIa hesablru vereme-
yecegi yanll bir karar alffiltl.
PKK mu zordaydl? Evet, zorluklan Son y1l1arda
malarda olen gerillalar askerlere gore katlaOffilt1. Gerilla mucade-
lesi kilitlenmi, Guney Kurdistan'da yogunlaarak karde kavgasl-
na donumutU. Ama sorun gerillamn daglt1lmaSI degil, dunyarun,
b61genin ve Kurdistan'm degien gore yeniden du-
zenlemekti. Dstelik PKK, yakm tarihin en uzun sureli gerilla sava-
lru verme onuru ve deneyine sahipti. Yakln tarihin en kahraman
ve Eedakar mucadelesini yaratm1tl. Gerilla ve onunla ozdeleen
PKK, ulusal kurtulu ugruna hefeylerlni kaybetmi milyonlarca
Kurdun umudu ve umudun da otesinde yaam Blra-
kahm Kiirdistan'l bolge ilham alan gerillaYl belki de bir
ugruna dagltmamn hesabl aglrdl.
gizli goriimeler ve taahhutler mi vardl? Gerillayt tasfi-
ye plammn karlhgmda demokrasi ve bar1 gelecek
miydi? Demokrasi ve ban talebi yeni bir ey degildi. Bunlar geril-
la mucadelesinin ana amaa cia olsa, Kurt ulusal so-
rununun ve en azmdan yolunun
clan Kaldl ki PKK ve Kurt halkl y1Ilardrr demokrasi
ve ban istemi, bunun binlerce insan hayatml kaybetmiti. Ki
PKK'nin silahh mucadeleyt blrakmaYl koul olarak; taraE kabul
edilmesini, Kurt ulusal varhgmm kabul edilmesini, buna gore ana-
yasal degiikliklerin yapllmasUll ve bunlann uluslararasl guvence
altlnda olmaSlru lIerl silrdugu bilinmektedir. Halbuki bu koullar-
dan bir teki bile yerine getlrllmemiti. Getirilmemeleri bir yana bu
yonlu iaretler bile yoktu. Bu nedenle ban ve demokrasi kavram-
larmm arkasma slgmarak ulusal haklann giivencesi olan gerillayt
tasfiye etmenin tzabt olamazdl. Vietnam, Guney Af-
rika, Filistin, Salvador ve daha ulusal ve toplumsal sorunu-
nun once goriimeler olmu, bunlann bir klsnu gizli
yapdffiltlr. Ama tiim\l de uluslararasl gozlemcilerin denetiminde
ve artlar uzerlnde yapdmlt1r. Bu nedenle resmi Turk
devlet tezlerine entegre olmarun arona "ban ve demokrasi", Kurt
465
IlI'i
,i
ii)
1
'"I, I
,il I I'll i
'1";"11'
1'1111:11'"
III ,
I""
/
1 111:
I'1'1"I't
lilill
1
il '
i "'I'
i
'1:"l '
'!I'II!
l
::It' :1
1
':1'1 ;
Iii;
"I
,If "
"1 '
"I
I
I
1,1
..:s... '. .,.'
ulusal mucadelesini tasfiye etmenin adma da denemezdL
Olsa olsa teslim olmak denirdi. Teslim olmaYI da olmayan "gizli
gorl1melerle" Kurt halklOl ve dunyaYl bununla
aldatmak, devekuu ahmakhglydl. Esir ve iradesi denetim altma
ahnffil, yonlendirildigi kesin olan ve bunu kabul eden bcalan'm,
Turk devletine karl taraf konumunda oldugunu ileri surebilmek
imkanslZdl.
Tasfiye planmlO ikinci adlffil af yasasl ve pimanhk yasasldlr.
bcalan'm savunmaslyla birlikte Kurt toplumu, devletin bazl adlffi-
lar atacagl beklentisi girdi. Bu da genel bir afu.
toplumsal hogoriinun en anlamh adUtll bu olacaku. byle ya eger
demokratik yontemler one ahnacaksa, eger savam yaralan sanl-
mak isteniyorsa, oncelikle Kurt davasmdan dolaYl cezaevinde
olan binlerce insarun sahverilmesi, dagdaki gerillalar ve Kurdis-
tan'l politik nedenlerle terketmi binlerce insarun ozgur bir ekil-
de evlerine donmelerinin yolunun aplmasl gerekirdi. Bunun da
otesinde PKK yonetimi, Kurt halklOl af ve izleyen bir taklm aa-
malardan sonra legal bir siyasal paTti plaruna haZlrhyordu.
Toplum ve PKK bu beklenti i0ndeyken, DSP-MHP-ANAP hUkU-
metinin haZlrladlgl, ktsmi bir af yasasl, 29 Agustos 1999 tarihinde
TBMM tarafmdan onaylandl. Ayru giln 6 ay olmak uzere
Pimanbk Yasasl da ytirlUluge girdi. KtSmiAjYasasl, "devlete kar-
l Atatiirk aleyhine ilenen terode mucadele kap-
samma giren ve devlete karl ilenen kapsamma gi-
ren asker ve polise karl yapl1an yaralama ve oldurme olaylanna
ilikin af kapsaml dlmda"30 tutmaktaydl. Bu durumda sa-
dece PKK'nin uyeleri ve gerillalar degil, bunlara yardlmla
nan insanlar, terorle baglanuh faillerden dolayl tutuklanan duun-
ce yasa kapsaml dlmda kalmaktaydl. Pimanhk Yasasl
ise "PKK yonetidlerini, gerilla komutanlanOl ve silahll eylemlere
kaUlanlan yasa kapsaml dlmda tutmaktadlr. Yasadan yararlan-
mak sHahll eyleme kaulmayanlann sHah ve malzemeleriyle
birlikte teslim olmalan, verecekleri bilgi ve belgelerle ilen-
mesine engel olmalan artl getirilmekte ve buna uyanlar olUm
cezaSI yerine 9 yl1dan, muebbet hapis cezaSI yerine 6 yl1dan az 01-
mamak uzere aglr hapis cezalan ongorl1lmektedir."3
1
Turk devleti,
PKK'yi kapsayan genel bir af ya da pimanllk yasaslOdan yana de-
gildi. <;:unkU bu, cezaevindeki, dagdaki ve Avrupa Ulkelerindeki
politik mUltecilerle birlikte en az 30 bin politik insanm topluma
kanmasl demekti. Bu devletin hesabma gelmiyordu. Onun yerine
tek tarath PKK'yi dagltmak daha uygundu. byle de yapl1dl.
Bu iki yasayla Kurt kanryla beslenen Turk mensuplan af
kapsaffilna ahOlrken, aS11 magdurlar olan Kurtler af kapsarruna
ahnffilyordu. Korucular, ozel tim, ORAL Yasasl, Anti-Teror Yasasl
gibi baskl yasalan, militer ve para-militer ozel orgiitler yerinde du-
ruyordu. Tek ulus uzerine kurulu Turk anayasasl oldugu gibi du-
ruyordu. Faili dnayetlerin dOSyaSI kapatllffiltl.
len koylUlerin yerlerine donuleriyle ilgili tek bir giriim, hatta bu
yonlu bir talep bile yoktu. Bu durumda PKK ve Kurt halkl hangi
kazarumdan bahsedebilirdi?
Af yasaslrun PKK ve ozellikle de toplumda yarattlgl hayal kmk-
hgl ve bu hayal kmkhgmm PKK'yi tepkiye itebilecegi, boylece
tasfiye plaOlOln suya yatabilecegi endiesinden dolayl Turkiye
cumhurbakaru SUleyman Demirel, af yasasml TBMM'ne, dolaYI-
slyla hukUmete geri yolladl.
Ama bu arada Turk GenelkurmaYl bo durmadl. "PKK'nin ban
[kendini tasfiye -b.n.) sured i0-n daha inandlnci adlmlar atmahydl.
Devletin kukulanru gidermek gerilladan bir grup silahlanyla
gelip teslim olmahydl." 5 Eylul 1999 tarihli ve PKK-MK'ne hitaben
yazllffil mektubunda bcalan aynen bunlan yaZlyordu. Sadece bu
kadar degil, hukUmetin resmi a?klanmasmda ad! Yasa-
Sl olmasma ragmen, bcalan, bu ismi "basmlO yaklUrmasl" olarak
gorl1yor, "silahlar buaklldlgmdan, "aruk bu yasadan korkulmamasl
gerektigini", "PKK Merkez Komitesinin, Ban Kongresi'nde karar
haline getirilecek beklentilerin de yazl1dlgl mektuplan Cumhur-
bakaOl, Babakan, Genelkurmay BakaOl ve TBMM Bakanma
iletmek uzere teslim olacak grupla gondermelerini, kongreden
sonra tiimuyle ban siirecine katllmaya haZlrlanmalanru (teslim 01-
maya -b.n.) ve Avrupa'da Turk devletiyle diyalog siyasal
mucadele ytiriitmelerini"32 istiyordu. bcalan, eger plan ytiriirse
"2000 yl1lrun balOa kadar suredn tamamlanacaglru" Heri suriiyor-
duo Bu saVIn anlaffil uydu: 2000 ylhrun bama kadar PKK, kendi-
ni tasfiye etmi olmah, kalan kurumlan da bulunduklan alanlarda
demokratik cumhuriyetin, yani Turk devlet politikasmlO hizmetine
sunmu olmahydl. (Ocalan'm 5 Eytal 1999 taribli mektubu
ek 10'a bkz, s.520).
467


,'I
ii'l
\1
466
1
Ocalan, "Ban ve demokrasi grubu" olarak adlandlrdlgl gerilla-
lann 20 Eylul 1999 tarihinde teslim OlmaSlnl istiyordu. PKK Ba-
kanltk Konseyi'nin "Ban el\;i.leri" olarak degerlendirdigi 8 kiilik
gerilla grubunun bamda ise bir donem PKK'nin Avrupa Temsild-
si olan Ali Sapan vard.. lIeri siirdiigiiniin tersine grubun teslim 01-
maSI ses getirrnedi. Turk devleti grubun resmi Sll1lr kapllanndan
giriini yasakladl, basm mensuplanrun ve poltikaolann olayla ilgi-
lenmeleri onledi, ayni giinler Turk ordusu Guney Kurdistan'a
operasyon yapti. Grup, 1 Ekim 1999 tarihinde Hakkari'nin
dinli bolgesinde bir slrur karakoluna teslim oldu.
Tiirk Geneikurrnayi giiven duymanu olacak ki, Oealan'a bir
mektup daha yazdmidi. 3 Ekim 1999 tarihli mektubunda Ocalan,
PKK Bakanhk Konseyi'nden Unlan istiyordu: "Daha kalabahk bir
grup 29 Ekim'de, bir grup da 2000'nin bamda kattltm gosterebilir
[teslim olabilir -b.n.]. PKK teslim olmarun koulu olarak "tatminkar
bir ban afft" talebini ileri surrnemelidir. Bu meseleyi kilider. Bu-
nun yerine gruplar teslirn olduktan sonra cezarun rnakul bir diize-
ye getirilmesi talep edilebilir. Sizlerin BM gibi uluslararasl kurulu-
larla arabuluculuk istemleriniz bile tepkiye neden oluyor. Ozellik-
Ie yabano iin kant1nlmasl istenmiyor. L..] Muhte-
mel bir rehabilite, yani sosyal ortama uyma denetim alt1nda
kalma reddedilemez. Bu hem ruh, hem adaptasyon, bu-
nun egitim, hem de yeni yaama bir meslek temelinde haZlf-
lanrnak bir siire toplu ve gruplar halinde uygun ortamlarda
kahnabilir. Bu, giiven sorununu da halledebilir. Omegin Giiney-
dogu'da [Oealan tutuklandtktan sonra Kiirdistan hep "Giiney-
dogu" terimini itinayla kullandt -b.n.] bir tlik yeni kay
kurululannda belediyelerde projelerde yeralma
de oneriler gelitirilebilir."33
Nitekim, 29 Ekim 1999 tarihinde ERNK Avrupa Orgiitiinden 8
kii Tiirkiye'ye gidip teslim oldu. Grubu Istanbul'da karllayan po-
lis, onlan Anti-teror gotiirdii. Orada onlara "ne banl?
Bakaruruz devletimizle dendi. Oradan da Istanbul Kar-
tal Cezaevi'ndeki hiierelere. Iki grup da Yasasl'ndan
yararianmayi kabul etmedi ve Ocalan'm direktifi dogrultusunda
"ceza indirim yasasl"ru beklemeye koyuldu. Arna once "2000'nin
balnda daha yiizlerce gerillarun teslim olmasl gerekirdi." Anlal-
Ian toplu teslim olmalar bile, eeza indirimi kesin bir
giivenee degildi. Genelkurmay, eeza indirimine gidilse bile teslim
olanlan hemen oyle toplum katrna niyetinde degildi. Oca-
lan'a yazdtnlan tarzIyla daha yillarea "sakmeah vatanda" konu-
munda tutulaeaklard..
PKK'nin yapugl tarihte benzeri olmayan bir korkakllk, teslimiyet
ve kendini tasfiye etrnekti. Yapilan ban ve demokrasi gibi kav-
ramlann arkasma gizlenerek merulatlnlamaz. Ban ve demokra-
si adalet iizerine kurulur. Inkar iizerine demokrasi olamaz. Bir ta-
rann inkan, ve kendini demokrasi
olamaz. Irnralt PKK'nin mezanydt. PKK'nin oniinde tersini yapma
olanagl oldugu halde kendi korkakligi nedeniyle kendi ayaklany-
la mezara gitti. Ve bir ulusu da arkasmdan mezara siiriikliiyor.
Oealan'l yonlendirenlere uyan PKK Bakanhk Konseyi, yiiriittii-
gu politikaya karl PKK ve Kiirt toplumunda yiikselen tep-
kinin oniine karalama, tasfiye ve fiziki saldtn kam-
panyasl balaru. PKK Bakanhk Konseyi, tasfiye planml kabul et-
meyenleri ya da eletirenleri, "ban ve demokrasi diimaru", "ilkel
milliyet\;i.", "sosyal-oven", "rant9", "ajan" ve benzeri nitelemelerle
.. PKK'de eletiri ortarnt olmadtgt ve bu politikaya kar1
olanlann mutlak aliim riski nedeniyle baka yollan
yoktu. Tek muhalefet televizyonu Medya Tv, Avrupa ve Tiirki-
ye'de tek muhalif giinliik gazeteler 6zgilr Politika ve 6zgilr Ba-
kI, tasfiye plarum tiim savunuyordu. Eletiri yapan ay-
dlnlann bu organlara yaZI yazmasi yasaktl. Aym ekilde onlarea
aydlrun televizyon programlanna, hatta toplanulara bile kaulmasl
yasaklandt. PKK basiru ve televizyonu sadeee taaron, rant9, yag-
el yazar ve politikaeuara a9k oldu. Eger eletiri yapanlar baka
gazetelere yazl yazIyorlarsa, yukardaki yapulyor, hedef
haline getiriliyorlardi. Diiuncelerini yaZUI olarak Bakanltk Kon-
seyi'ne sunan aydtnlar, "kiistah" ve "ukalahkla"
Aneak yasak, baskl ve yalan propagandayla eletiriler anlene-
mezdi. Devletler egeinenlik alanlannda bunu yapabiliyordu. Arna
PKK tiim giieune ve olanaklanna ragmen heniiz devlet degildi.
PKK'nin kendisi kendi ilkelerine ve Kurt davasma ihanet ediyor-
duo Binleree insan bu hayatlm kaybetrniti. Zindanlar
doluydu ve binleree insan politik durumuna gelmiti.
Bunlart aneak dogru politika susturabilirdi, baskIyla susturmak
mumkun degildi.
469
11
11
'1.
II;
i;IIII II I
III '
:1;
'I
It
;1;1 ; jll
j
468
Kurt halkl ve PKK'nin bu bilindigi i0n, Ocalan'l yo-
lendirenler ona yeni bir talimat dayatttlar: "Ban ve demokrasi
projesine karl olanIar" ve "siIah blrakmayanlar ve geri
yenler etkisizletirilmeliydi. "34 Bu talimatm PKK-MK'si tek bir
anlamt vardl: Fiziki tasfiyeler gundeme gelecekti. Gerilladaki tasfi-
yeleri kamuoyunun takip ettne olanagl yoktu. Nitekim beklenen
saldm geldi: Goriilerim ve bu yaptlarak 17
Agtlstos 1999 tarihinde evimde agtr bir saldtnya ugradtm. Alman
basm kurumlanntn, KUrt orgiitlerinin ve aydlnIanrun tepkisi uzeri-
ne ERNK olayt kmayan bir apkIama yaptl, ama Kurt halkt
yaptlgl propagandayla saldtnyt ustlendi.
Almanya'da politik multeCi olan Kurt poIitikacI Nejdet Buldan'm
evine 17 Ekim 1999 tarihinde giden PKK'li iki kii, Buldan'l "Sela-
hattin ve Gulmu iIe iIikini kes. Yasakladtgunlz plat-
formlara kattlma. Yoksa Selahattin yapttglrntz senin de ba-
ma gelir. Bir oglunun geriUa oldugtlnu unuttna" tehditini yapttlar.
Nejdet Buldan, DEP'ten Yuksekova belediye bakaru iken 1994
ythnda DEP'in kapattlmasl uzerine gorevinden ahnmt, arantr du-
ruma dumu, Turkiye'yi terkettnek zorunda kalrnttt. Kardei Sa-
va Buldan 1994 ythnda kontrgerilla taraftndan olduriilmuru. Ka-
labahk ve yurtsever olan Buldan aiIesinin bireyi ulusal kur-
tulu direnii i0
n
de yer ahyordu. Nejdet Buldan, Avrupa'da da
PDKW yer alarak politik faaliyetini aktif olarak surduriiyor-
duo Ocalan olayt vuku buldugunda Buldan, duuncelerini yaztll
olarak PKK'ye iIetmi, bu nedenle saIdtn hedefi haline gelmiti.
Redef Kurt politikaa Mahmut Cemil Gundo-
gan ve avukat Ahmet Zeki eklendi ve en koru nitele-
melerle tehir ediIdiIer. REP ve DEP'ten milletvekili olan
ve PKDW uyesi olan bir Kurt aydlru ve pOlitikaSlydl. Gun-
dogan Omriinun 15 ythru cezaevinde ge0
re
n bir Kurt aydtruydl.
ise Ocalan'tn Kurt hakIanru savunmamasl uzerine avu-
katllgmdan i0n saldtn hedefi yaplhyordu.
PKK BakanIlk Konseyi, PKK Avrupa Orgiirune gonderdigi 21
Agtlstos 1999 tarihIi talimattnda beni, Kurt yazar-politikacI
Gulmii ve Mehmet Can Yiice'yi hedef gosterdi.
GUlmu, 1980-1990 doneminde Tiirkiye'de cezaevinde
kalmt, aglr ikence gormu, ikencede bir kardeini de kaybet-
miti. Giilmu, cezaevinden pkttktan sonra agtr ikencenin etki-
siyle hastalanrnt ve politik ilticaCI oldugu Almanya'da cigeri de-
gitirilerek hayatl kurtartlffiltt.
Mehmet Can Yiice, 1980 ytltndan beri Turkiye'de cezaevindeydi
ve PKK'li tutsaklann cezaevi direnilerinin rumunde yer alrnttt.
PKK BakanIlk Konseyi, ihanete ortak olmayan 25 yllhk
lere bir prplda "hain", "donek" damgaslru yaplttnyordu.
PKK Bakanhk Konseyi'nin bu saldmlanndan sonra aralarmda
Mehmet Can Yuce ve Meral Kldtr ile daha PKK'li tutsak,
tasfiye politikasma orgutsel olarak tavtr aldllar ve bu tutumlanm
26 Eyliil 1999 tarihinde "PKK Devrlmci (:izgi Sava{:zlan" ismi al-
ttnda bir biIdiri iIe kamuoyuna a0kladtlar.
PKK BakanIlk Konseyi bu politikastyla Turk devletinin istedigi
rotaya geliyor, aS11 dumanlanyla ugrama yerine yoneliyor,
bolunmeyi derinletiriyordu. Bolunmeyi yaratan eletirenler degil,
aksine PKK BakanIlk Konseyi'nin yanh politikasl, kendi eleman-
Ian ve Kurt aydmlanna karl yapttgl provakasyonlardt. Nitekim
BakanIlk Konseyi denetimindeki basm ve orgutler yoluyla, salt
eletiri hakktm kuUandtklan i0n cezaevindeki tutsaklan saldtn he-
defi yaptl ve cezaevinde onceden de meydana gelen kanII prova-
kasyonlara davetiye pkardl.
"PKK BakanIlk Konseyi, 9 Agtlstos 1999 tarihinde eski PKK-MK
uyesi Mahir Welat'l, 10 Agustos 1999'da da Medya rUde BakanIlk
Konseyi uyesi Duran Kalkan'm yapttgl konumayla Kurt gazeteci
ve yazan Gunay Aslan'l ajan ilan etti ve Ocalan komplosunda yer
aImakla "35
Mahir Welat, 1976 ytlmdan beri Kurt ulusal direnii i0nde yera-
hyordu ve rum ailesini de mucadeleye katmttt. 1986 ylhndan beri
de PKK-MK uyesi idi. Ocalan Suriye'yi terkettikten sonra en fazla
giivendigi M. Welat'tl. byle ki ltalya'dayken bile kendisiyle ilgili
en onemli gOriimelere M. Welat'l gondermiti. Ocalan, Turki-
ye'ye ka0nldtktan sonra PKK yonetiminin gunah ke0si aramaSI
uzerine M. Welat orgutten tte bu eylemi BakanIlk Konse-
yi'nin onu "ajan" Han etmesine yetmiti.
Gunay AsIan ise PKK uyesi degildi. Bir Kurt gazetecisi, aydtru
ve yazandlr. 1988 ythnda Siirt'te Kasaplar Deresihdeki toplu me-
zarlann ortaya pkanlmasmda buyiik payt olmu, bu nedenle dev-
letin hedefi olmutu. Nitekim tutuklanrnt ve daha sonra Turki-
ye'yi terketmek zorunda kalmltt. Halen Almanya'da politik slgm-
471
I
II I
iIII I
I
II
I
II
I
",
........
470
macl olan ve gazetecilik-yazarltk burada yiiriiten As.
lan, (kalan olayt vuku buldugunda Kilrt aydtrundan daha
cesur davramp olaya ve silrece ilikin dililncelerini ve eletirileri-
ni ulusal sorumlulukla Aslan'm takdir edilmesi ve di-
ger aydmlara omek gosterilmesi gereken bu tutumu, PKK'nin
sabma gelmemi olacak ki "ajan" olarak nitelemesine yetmiti.
Halbuki Tilrk devleti Ocalan vasltaslyla, PKK'ye, Kilrt aydtnlan-
na ve bir ulusa suskunluk, teslimiyet ve ajanllk dayatlyordu.
kil somilrgeci egemenlik sistemini merulatlrmak ve Kilrt ulusu-
nun her halk gibi hakkl olan kaderini tayin etme
hakkml killtiirel ozerklige indirgemenin adl olsa olsa ajanhktl. Bu-
na karl isej yurtsever olmanm, aydm olmarun kriteriydi.
Bu durumda PKK Bakanllk Konseyi'nin "ajan" nitelemesi ashnda
bir Kilrt aydtru ve POlitikaCISI saytlmahydt.
Eger Bakanhk Konseyi'nin yetmiyorsa, Ocalan devreye
giriyor, PKK baslrunda da yeralan neredeyse "giinlilk talimatlany-
la" saldtn hedeflerini arttrtyor, daha netletiriyordu. 11-
Ocalan bile adt hedeflerin "ajan olabilir"
diyor, cezaevinden oldugu ve idam cezaSI aldtgl halde hedef
lenlerin baZllanru "Avrupa taraftndan yerine hazlrlanmakla"
yordu. Belli ki TUrk devleti, Kurt toplumu ve ozellikle aydtnlarda
gelien tepkiyi izliyor, korkuyor ve onlemek Ocalan'a gilnlilk
olarak talimatlar dikte ettiriyordu.
Bu konuda PKK Bakanhk Konseyi'nden baka Ocalan'm tm
bilyiik yardlmalan gorevleri kuryeligi affil olan avukatla-
nydl. Avukatlar hemen hemen gilnlilk olarak tmralt'ya gidiyor,
bilyiik bir "ozgiirlilk" Ocalan'm gilnlilk talimatlanru ahyor-
lardl. BaZllan bunlarla HADEP'i yonlendirirken, digerleri de daha
biri turunu bitirmeden yeni bir Avrupa turuna Oyle ki
PKK yonetidleri bile avukatlardan korkuyor, durumu "Ocalan ve
avukatlanru ayn bir orgilt" olarak nitelendiriyorlardt. Bu ekilde
Ocalan, gerektiginde orgiltii devreden pkararak istedigi yonetici
ya da baka bir iliki ile baglantl kuruyor ve onlan "gizli
yonlendirebiliyordu. Tabii Tilrk istihbaratlrun tiim bunlardan
haberi yoktu!
tnsan onuruna bu kadar yaptlan hakaretin, insanlan
kriminalize etmenin, saldtrt hedefi haline getirmenin ve bu yanh
ve tehlikeli politikada diretmenin PKK'den aynlmalan
htzlandtrmasl, PKK'yi bolmesi, PKK ve Kilrt halklru
bile varabilecek teWikeli kamplara bolmesi Bu, tm-
rall'dan dayatllan provakasyondu. Teslimiyet silrecine karl olan-
Ian "hain", taraf olanlan "vatansever" ilan eden bir politika kap-
mlmaz olarak tasfiye olma ve tehlikesine yol
Giiney Kiirdistan girdabmda diretme
Silahh milcadeleyi durduran PKK'nin, neden baka bir
yere degil de Gilney Kilrdistan'a muammadtr! PKK'nin
kefidini Kilrdistan partisi gordilgii ve somilrgeci slrurlan tarumadt-
gl silrece burada konumlanmaslrun hakh vardt. Ama
Ocalan'm Misak-l Milli smlrlanru tarumasl ve PKK'nin de bunu ka-
bul etmesinden soma, artlk PKK'nin Gilney Kilrdistan'daki varhgl
endieli yorumlara gebe hale geldi. Teslim olmaYI kabul etmeyen,
ama Kuzey Kilrdistan'dan silahh kabul eden
PKK'nin elinde muhafaza edecegi alamn bulunmadlgl
ileri silriilebilir. Ancak, Turk devletine karl 1500 km'lik
alandan PKK'nin, tiim olumsuz konumuna ragmen PDK'ya
karl 80-100 km anlamhydt. Aym ekilde Tilrk ordusu
geri koulu olarak bile atekesi kabul etmedigi halde,
PKK'nin Gilney'de kendini taraf kabul ederek PDK'ya atekes
yapmasl ayn bir
ki Kuzey'den PKK, Gilney'de bilyiik tehlikelerle
yiiZ}iize gelecektir. Uretimsiz gerillanlO bunahma girmesi kaprul-
mazdlr. Sert kl koullan, kitlesizlik ve cografik tecritlik bilyiik so-
runlar yaratacakttr. tran ve Suriye'nin de onlem almasl kaprulmaz-
dlr. Ki Suriye'den soma tran'da slntr gilvenligi Tilrkiye ile
Agustos 1999 balannda anlama imzaladl. Bu anlamada; "PKK,
t-KDP, HalklO Milcahidleri ve yanlilanna karl ortak milcadele
edilmesi, smuda ortak operasyonlar yaptlmasl, egu-
dilmlil yiiriitiilmesi yiiksek riitbeli subaylardan oluan ortak
bir birimin kurulmasl" gibi maddeler vardlr. Tarihte iki devlet ara-
slOda silrekli benzer anlamalann imzalandtgl ama pratikte uyul-
madlgl bilinmesine ragmen, PKK'nin artlk eskisi gibi siyasi ve
cografi manevra olanaklanna sahip olmadtgl ve bunun beraberin-
de bilyiik tehlikeler getirecegi kesindir.
472
473
Guney'e sllaml gerillamn, komplo ve cinayetler alamna donii-
en bolgede beladan kurtulmayacagml gormek kahin olmaya
gerek yoktur. En biiyiik tehlike PKK-PDK Ki kan da-
vasma donuen bu koullan her zaman vardlr.
PDK'nin ipleri Turk devletinin elindedir ve PKK'ye karl Son dere-
ce kinlidir. Imrah surecinden beri PKK'nin de siyasal yonunu ne-
redeyse Turk devleti belirlemektedir. Ki Ocalan, Cumhurbakaru
Siileyman Demirel'e hitaben yazdlgl 20 Haziran 1999 tarihli mek-
tubunda Turk devletini adeta bu davet etmektedir:
"lrak, Kuzey lrak her eyden once Turkiye'nin zaytf kann boI-
gesidir. Darbe er veya oradan vurulmaya Bunu
gizli planlann sonueundan ziyade diyalektik bir gelime ola-
rak gormek gerekir. tbirlikp Kurt oluumu [PDK kasdediliyor _
b.n.] her ne kadar Turkiye'nin denetiminde de olsa bu haliyle er
veya Turkiye'nin aleyhinde en onemli rolu oynayacakttr. <;:un-
ku kullamlmaya musaittir. Bu oluUmun bu doksan-
lar sonrasmda oluumu; dunya dengeleri Sovyetlerin
liiunden Soma Turkiye'nin kaprulmaz olarak yiikselecek konu-
munu, bolgedeki etkirtligini frertlemek, hatta kendine baglamak
yonlu gelitirildiginden kuku duymamak gerekir.
1925'lerde bu durum slmrh yaandt. dunyada uzun bir ge-
lecege ya}'llarak kapsamh kullandacaktir. ozeIlikle beni
ve PKK'yi kullanma tarzma bakarsak nastl oynamak isteyecekleri
ve nelere yol apktlr. Kullanmak isteyecek odaklan
ve slk slk ittifak degitirebileceklerdir. Araplar -buna lrak reji-
mi de dahil- Turkiye ile tarihi ve guncel nedenlerle bu oIuumu
ittifaklan ile birlikte kullanacaktlr. Iran ve ittifaklan daha yogun
yapacakur. Rusya blrakmak istemeyecek ve Kosova'da goril-
lenden daha zahmetsiz ama ahcl olarak kullanacakur. Olu-
umun miman tngiltere ve ABD biiyiik olarak en az tsrail ka-
dar etkili kullanmak isteyeceklerdir. Avrupa mutlaka bir yolunu
bulup soz sahibi olmak isteyecektir. Yani bolgede kim etkili 01-
mak isterse ona karl kullanacaklardir.
"GOrilldugu gibi oyun biIinmeyerili bir denklem ve de-
giken akt6rlerle oynanmaya musait bir konum arz ediyor. Nere-
den baklhrsa bakllsm eger rum bUnlan boa pkaracak politika ve
hamle gUciine Turkiye kavumazsa hedef olmaktan kurtulamaz.
PKK'yi bu temel fakt6rleri iyi goz onune getir-
mek laZlm. Bana gore ozellikle son 10 ylldlr takip edilen ve gide-
rek adeta bir strateji haline getirilen nokta Turkiye'yi PKK ile, da-
ha soma da benimle yogun ugrat1np alttan alta daha kaltCI alt ya-
plyt bata ibirlikp Kurt oluUmu saglaytp, boylece birinci aama-
ya ulauktan sonra ikinci aamayt apk oynamak olacakur. Bunun
bilgilerine de yok. <;:iinku kendiliginden ve apk geHyor.
Bu aamada Turkiye'nin aleyhine gelimesi olan
olaylara, bu oluumun kendisine Turkiye mudahale bu se-
fer lrak'm, Yugoslavya'mn, benzer yerin bama gelen Tur-
kiye'nin bama gelecektir. Yine bana gore birincisi tamamlanmak
uzere. Bunda uphesiz PKK ve beni goriinur hedef olarak kullan-
mak ve Turkiye'nin 1993'lerden beri kilitlenmesi onemli rol oyna-
dl. Bunda bana gore Tiirkiye'nin politik ve askeri yaplsmda
hem de dtta bazl devlet duzeyinde olsun baka duzeyde olsun
ve kiiler kullamldl, oyunu bilerek veya bilmeyerek aleyhte
oynadtlar. Ben slrurh da olsa kendimi ve PKK'yi
Ama hem bilinen kukulu ve duygusal ortam, hem devletteki
umah durum, tecriibesizligimiz bizi istenen sonuca gitmekten alt-
koydu. Ama Turkiye temel bir poHtikadan yoksundu.
Baanslzhgm oziinii burada aramak gerekir. "36
Turk devletinin istihbarat orgutlerinin raporunu yansltan bu
mektubunda Ocalan, Guney Kurdistan'daki oluumu Kurt halkl-
run uzun kolelik tarihinden, Turkiye'nin bu tarihteki olumsuz ro-
lunden, buradaki insanlann kendi ukdalan oldugu
soyutluyor ve Tiirkiye'ye karl olmakla ve tabi ki muda-
haleye mahkum ediyor. Halbuki inceledigimiz tarihten biliniyor
ki, dunyarun neresinde olursa olsun Kurt halkl adma olan her ileri
adlm, Turk devlet karltltgml talmak zorundadtr.
Bunu iyi bilen ve bilmesi gereken Ocalan daha da Heri gidi-
yor, PKK-MK'ne hitaben yazdffi1 5 Eyliil 1999 tarihli taHmatmda
onlardan "TUrkiye'nin bu bolgedeki Kurt sorununda kendi
munii guvenle oluturabilmesi ve uygulayabilmesi yardimci
olmalanru" istiyordu.
Ocalan 3 Ekim 1999 tarihli mektubunda ise PKK'ye Guney'de
sava gueG olarak kalmayl dayauyordu: .[lrak'taJ yapllmasl gere-
ken genel muhalefet olmak kadar, Kurt muhalefeti
de ve hatta rejimle diyalogda da demokrasi pozisyonundan vaz-
kadar, ya bazl orgutlerle birleilir ya da bir cephe ola-
475
474
rak baglmslzca, ama marjinallemeden yer tutmak, uslenmenin
sagladlgl gucu politize etrnektir. 0 kadar halktan ehidiniz var.
Barzani ve digerleri bilmeli, ehidi ile, halktyla ve gUctiyle bir alan
gurunuz. lktidar olma hakktruz vardlr. Esnek uzlamalar kadar,
zorlarlarsa en uygun ve baanb karlhklan verebilecek konumda-
smlZ. [...J Turkiye, bazl ve dlta ktktrtrnaslyla kendi-
sini siyasi kuatrnaya aIdlglrntz hissine kaplhyor. Bunu dogru an-
Iamab, kuatma degil, gitmede dostIuklann dogru ele ah-
narak ytirUtUlen bir olduguna giivenebiImelidir. "37
Turk devletinin kendini bu kadar sunan bir guru,
PDK ile geri durrnayacagml, bunu PKK'yi tasfiye
surednin onemli bir fusatl olarak degerlendirecegini ve Kuzey
Kurdistan dosyasml kapatuglOa inanarak bundan sonra Guney
Kurdistan'daki kazarumlan dinamitiemeye gormek
zor degn.
12

Kurt halktrun avantajh ve dezavantajh durumunu izah etrneye
h1:lm. Kurt sorunu gerek Kurt halktrun uiusal mucadele ve
orgutlenmesinin urtinu olarak, gerekse sorunun insan kaybl ve
ekonomik, toplumsal, kUltUrel ve diger tahribauyla tUm agrrhglyia
bolgenin ve uluslararasl alarun giindemindedir. Hatta bOlgenin en
temel sorunu durumundadtr. Sorunun ivediligine rag-
men arat1rma boyunca ap,klamaya sorunun bOlgesel
boyutunda yaanan ve buna bagb olarak KfutIerin yaadlgl aglr
problemler, gedktirrnektedir. Bu da Kurt halklrun odedi-
gi fatura buytitrnekte ve bOige istikranru daha fazia olum-
suz etkilemektedir. Bunun, uzerinde birleilen olduguna
inaruyorum. Bu nedenle ara1:lrrnarntn sorunun
mune katkt bulunacaglOa inandlglm U baltklar alunda topladlm:
1. Kurt sorunu tarihsel olarak bolge sorunudur. Bu ozelligi guncel
olarak daha belirgindir. Yani Kurt sorunu bolgenin tUmunu ilgi-
lendirrnektedir, ama ayru zamanda bolgenin sorunlan Kurt soru-
nuyla kaynamlUr. Daha net ekilde vurgularsam: Kurt sorunu
bolge hUZUf bulamaz ve bolgede ban ina edilemez.
Bolgede Kurt halktrun varhglru inkar eden devlet politikalan ge-
kaybetrnitlr. I\iirdistan'l denetiminde tutan devletlerden
Kurt halklrun inkan anlamma gelen slOrrlan meru goste-
remez. Bu baktmdan inkar uzerine ytikselen uluslararasl ve bolge-
sel anIamaiann Kiirtler dahil tUm bolge halklanrun ulusal varhk
ve haklanru guvenceye alacak ekilde yeniden duzenlenmesi zo-
runludur. Bolgesel ya da uluslararasl konferanslar olur, ama bu
duzeniemeleri hedefleyen her platforrnda Kurt halkl da temsil
edilmek zorundadtr. B5lgenin zorunlu olan bu yeni duzenlenmesi
bolge devietierinin denetlmine blraktlamaz. <;:unku bu devletler
Kurt sorununun sorunlan oldugunu iddia etrnekte ve bu ekil-
477

476
de sOrun iizerine aralannda vardlklan anlamalarda hem Kiirt hal-
kmm, hem de uluslararasl insiyatiflerin temsilini onlemektedirler.
2. Kiirt sorununun mevcut aamasl ve Kiirt halkmm karl karlya
bulundugu tehlikeler, uluslararasl insiyatiflerin acil olarak hareke-
te gerektirrnektedir. Bunun diinya sorunlanrun glo-
balIetigi, ekonomik entegrasyonun, teknolojik ileriemelerin ve
insan haklan, halklar hukuku, demokrasi, silahlanma, kir-
lenmesi ve benzeri konulann halklan birbirine bagladlgl, birbirine
karl sorumlu kddlgl ve bu uluslararasl baglay1C1 denetim
mekaniziamalanrun olutugu slralamayl fazlahk gOrii-
yorum. Aym ekilde tngiltere, Fransa, ABO gibi biiyiik devietierin
Kiirt sorununun diger yaratlalan oldugu bilinmektedir. Bu
dan bunlann sorunun Kiirt halkl ve bolgenin diger halklan lehine
ortak insiyatif gelitirrneleri gerekir. Boyle bir insiya-
tHin klsa siirede vermesi miimkiindiir. <;:iinkii adl
devietierin destegi olmadan bolge devietierinden mevcut
politikalanru siirdiiremez. Bunlan silahlandlran ve bask! politika-
lanna destek sunan ABO ve miittefikleridir. Ancak biiyiik devlet-
lerin pkara dayah ve bunun bolgeye yanslmasl, bolge
devletlerini inkar ve basklya dayanan politikalanru siirdiirmede
cesaretlendiriyor. Bolgeyi biiyiik savalann eigine getiren neden-
lerin bamda emperyalist devletlerin bu politikalan gelmektedir.
Ancak bu politikalann baanh olmadlgl ortadadlr. Siirdiirmekte
inadm insan kaybml, ekonomik, kiiltiirel ve toplumsal tahribatl
artlracagl gibi, savalann bolgesel boyutIar kazanarak milyonlarca
insarun yaaffilru tehdit eder hale getirecegini ve getirdigini gor-
mek zor degil. <;:iinkii bolge devletleri agzma kadar silahlldlr.
biri dt baglantllan nedeniyle hemen pes etme niyetinde de degil.
Biiyiik devletler, silahlandlrarak, gerid politikalara destek olarak
ve bolge devletlerini bloklat1rarak adeta bu gidii koriikliiyoriar.
Bu gidi bir tarafa iistiinliikler kazandtnrsa bile, bata Kiirt
sorunu olmak iizere bolgenin diger temel sorunlarml ga-
rantisi yoktur, aksine Korfez Saval'mn oldugu gibi
durumu daha da aglrIat1rabilir.
Bu nedenle biiyiik devletlerin sagduyulu politika ile adl hare-
ketleri zorunludur. Kukusuz onlardan sag duyulu hareket etme-
leri yapmamn tek bama yetmedigini tarihten ve giincel
omeklerden bilmekteyiz. Bolgesel ban insiyatifinin za-
ytf oldugu Bu baklmdan uluslararasl ban in-
siyatif kullanmalan onemlidir. Ciddi ve
baskl biiyiik devletler iizerinde etkili olabilir. Silah sevkiyatl, blok-
lama ve saval tahriki yerine silahslzlanma, demokratik hogorii,
biitiin bolge devletlerinin demokratik temel norrnlara uymalan,
bata Kiirt sorunu olmak iizere temel bolge sorunlanmn
nii bolgesel ibirligi ve giivenligin koulu kabul etmelerinin sag-
lanmasl bu aktivite ve bask! zorunludur.
Kiirt sorunu aruk gizlenemeyecegine gore kapmlmaz-
dlr. Ama slralayacaglm kavramlar biitiinlemi olmasma ragmen,
sorun oncelikle ulusal, sonra demokrasi ve insan haklan sorunu
olarak goriilmelidir. Bolgenin siyasal haritasl gozonune ahndlgm-
da sihirli bir forrnUliiniin olmadlgl soylenebilir. Ama
yine de mutlaka zorundadtr. Sorunun ulusal oldugunun
kabuluyle balanacak aamah bir hem Kiirt
sorununu hem de bolgenin diger sorunlanmn
katklda bulunacaktlr. Ama her adlffimm anayasal giivence ve ulu-
salarasl denetim guvencesi altmda olmasl gerekmektedir. Oemok-
ratik hogorii ve Kurt bolgelerindeki ekonomik tahribattn onlen-
mesi reformlar, bunun uluslarasl fonlardan yardlm ve bu
yardlffiln kullamlmasl denetim zorunludur. Eger boyle bir su-
yaamrsa, ki zorunludur, bu dlnamizm kazaruru
ve ulusal haklan guvence altma ahnml olan Kurt toplumunun, i-
gal ettigi cograflk konum nedeniyle komu halklar arasmda eko-
nomik ve demokratik hogorii ve ibirliglnin kopriisii oluturaca-
glm tahmin etrnek zor degildir. Bolgesel sorunlann baka bir
ziim yolu yoktur.
3. Kurt sorununun nereden baklhrsa bakllsm Turk
devleti kilit devlet durumundadtr. Bunun nedeni slralana-
bilir: Tiirkiye tiim ragmen Batl sistemiyle en fazla en-
tegrasyonu saglaffil olan Ortadogu Ulkesidir. NATO tarafmdan
her apdan desteklenmekte ve diger bolge devietierine gore onde
tutulmaktadlr. Hatta NATO'nun askeri ve NATO Ulkelerinin bolge-
ye yonelik ekonomik planlannda Turkiye koprii olarak kullaml-
maktadlr. Turkiye, Kiirtleri denetimleri altmda bulunduran Ulkeler
arasmda en buyiik askeri ve endustriyel giice sahip olamdlr. Tiim
479
478
ragmen demokrasi apsmdan tran, lrak ve SUriye'ye
gore daha ileridir. Zoraki ve somilrgeci da olsa iki top-
lumun birbirine entegrasyonu en bu Ulkede ileridir. Ama ulu- (
sal baskl ve inkar sisteminin devam eunesi nedeniyle de
zarara ugrayan Ulke durumundadlr. boyunca defalarca I
dikkat gibi, Tiirkiye ekonomisi, siyasal yaplsl ve ulusla-
raraSI ilikileri Kiirt sorununa endekslenmitir. Kiirtlerin ulusal de-
mokratik miicadelesi bu Ulkede gelimitir. Tiirk devlet yet-
kililerinin de defalarca itiraf ettigi gibi Kiirt realitesi pratikte kendi.
ni kabul ettirrnitir. Ve aruk gizlememin, blrakmamn
olanagl yoktur.
Bu durumda Tiirk devletinin davranmak zorundadu.
Tiirkiye'de demokrasi; halksal, demografik ve kiiltiirel ogelerin
birbiriyle uzlamasmdan Tiirkiye temel olarak iki
halk, Tiirk ve Kiirt halkl bulunmaktadlr. Dinsel olarak Alevi ve
Sunil halk bulunmaktadlr. Dini inanci yogun yaayan milyonlar
oldugu gibi, laikligi benimseyen milyonlarca insan varQlr. Bata
Kiirt ulusal kimligi olmak iizere, tiim bu kiimelerin demokratik bir
sistem uzlamalannm demokratik-Iaik bir anayasa degiikli-
ginde ifadesini bulmasl gerekir. Tiirk devleti bunun on adlmlan
olarak genel am 9karmasl, baskl yasalanru kaldlrmasl, adl cina-
yetlerle ozdeleen militer ve para-militer ozel orgiitleri dagltrnasl,
faili ve kaytplann aklbetinin aydmlaulmasl yasal
olanaklan ve kitle insiyatifinin oniinii sonuna kadar yoo-
Ian koyler ve genel olarak Kiirdistan'daki ekonomik geriligin all-
maSI ulusal fon oluturmasl ve seferberlik gelitirmesi
gerekir.
Tiirk devleti, Kiirt siyasal-demokratik ve kiiltiirel orgiitlenmesi
ve kurumlamasl anayasal degiiklikle glivence saglamak zo-
rundadlr. Ozellikle Kuzey Kiirtleri ve politik orgiitlerinin diger
Kiirdistan siyasal, ekonomik ve kiiltiirel iliki, daya-
ruma ve bu amapa gelitirecekleri onlememesi, bunun Kiirtlerin
dogal hakkl oldugunu kabul eunesi, eunenin de otesinde bunu
bolgenin demokratik, ekonomik entegrasyonu en isabetli ve
zorunlu oldugunu gorerek tevik eunesi gerekir.
Bu tarzda hareket olacak Tiirk devletinin, dl yanslsmm
da olumlu bir alacaglru ve komulanyla olan sorunlanm de-
mokratik yontemlerle gormek zor degil. Yani Kiirt so-
rununu Tiirkiye, komulan askeri ve yayllmacl bir
tehdit araCl olmasl zor olacakur.
Tiirkiye'nin mevcut sosyal, siyasal ve ekonomik or-
dunun Tiirkiye'deki belirleyici yeri, Tiirk devletinin, blrakahm
Kiirtler kendi halkl bile tarihte zaman dddi bir de-
mokrasi konsepti olmadlgl, hep yonetenlerin ekonomik-siyasal
karlan 0 da dltan dayatma sonucu demokrasiyi olarak
kullandlgl gibi nedenlerden dolayt, bu degiimi yapamayacagl ile-
ri siiriilebilir. Ancak sorunun mevcut boyutlan bu mec-
bur kllmaktadlr. Bu nedenle ordunun, siyasal partilerin ve diger
toplumsal kurum ve gruplann, Kiirt sorununu adiliyet temelinde
yana kesin politik tutum girmeleri gerekir. lte
bu aamada ABD ve Tiirkiye'nin NATO'lu diger miittefikleri ile
uluslararasl inisiyatiflerin destek ve zorlamalanrun onemli ro-
Iii ortaya pkacakur.
4. Kiirt sorunu bir sorunu olmaktan pkrrut1r. Kiirt soru-
nu dort kapsayacak tarzda biitiinlemitir. Bu gO-
re hareket etmeyen Kiirt orgiitleri, donemin siyasal koullanm
kavramaffi1 olurlar, ki bu kavray! kahCl baan
sozkonusu degildir. Bu nedenle Kiirt politik orglitlerinin dort Kiir-
distan kapsayan ortak bir ulusal konseptlerinin olmasl
gerekmektedir. Bunun on koulu ulusal sorumluluktur ve
koulda birbiriyle Uluslararasl ve bolgesel koullar
ve koullarmm farkhhgl, sorunlann
miinii ve apsmdan birbirinden farkll kl1abilir. Ama bu
durum bile koulda ortak konseptin varhglru, yani genel
ulusal sorumlulugu ortadankaldlrmamahdlr.
Zaman zaman uygun ftrsatlar yakaladlgl halde Kilrt politik
orgiitlerinin kahCl varamamalanrun temel nedeni boyle
bir ortak konsept oluturmaffi1 olmalandlr. Eger bir ulusal kon-
sept olmu olsaydl ve bunun gerektirdigi ulusal sorumlulukla ha-
reket etrni olsalardl, aralannda kahCl ittifaklar ve cepheler olur,
yerine ulusal dayaruma giiciinii yanlannda bulurlardl.
Kiirt orgiitleri, ulusal inkar ve baskl sisteminin uzun tarihinde
boyle bir konsepte varmamalan hep tuzaga diiiiriildiiler. Or-
glitler bu tuzagm bilindnde olduklan halde bo-
liindiiler ve birbiriyle birbirine diiman durumuna geldi-
481

480
--
ler. Birbirine karl iistiinliik saglamak tuzagl kuranlara dayan-
dllar. Onlarla bloklatllar. Bloklar birbirine meydan okuduklann-
da, Kiirt orgiitleri birbirinin karlsmda bloklann yedeginde saf tut-
tular. Yeraldlklan blokun Kiirt halkmm pkan daha iyi oldugu
propagandasml yaptllar. Orgiitleri orgiit aydmlan izledi. Orgiitler
denetledikleri halk ylgmlanru bu aldatmamn Netice-
de ulusal duygulann en oldugu bulundugumuz do-
nemde bile Kiirt orgiitleri, aydmlan ve halkl halen bOliinmii du-
rumdadlr. Orgiitlerin bu durumu Kiirdistan ve Kiirt halk
giyle Kiirdistan tarihi boyunca bu durumu ya-
adl. devlet Kiirtler savamaz. Devletler ancak kendile-
ri savalr. Bu nedenle Kiirt orgiitiiniin herhangi bir
devlete yedekligini .stratejik miitteHk" gibi gostermesi hakkl yok-
tur, boyle bir iddia kendini ve Kiirt halkml aldatmaktan baka bir
anlam talmaz.
Halen ortak bir ulusal konsept Kiirt halkmm, Kiirt aydlnlarmm
ve Kiirt orgiitlerinin en temel sorunudur. Boyle bir konsept: Birbi-
rine karl siyasal-askeri bloklara girmemeyi, kiiltiirel, ekonomik,
siyasal ve askeri alanlarda dayarumaYl, bOlgesel ve uluslararasl
platformlarda birbirine katklYl, ya da ortak hareketi gerektirir. Ge-
rektirmenin otesinde ortak kurumlan zorunlu kllar. Bir ulusal
kongre ya da tiim orgiitlerin tabi olacaklan saygm aydmlardan
oluan bir platform, baanslz olmu deneylerden de ders pkara-
rak adlm olabilir. Bu kurum ya da platform ortak ulusal pkarlann
prensiplerini oluturabilir. deneylerde oldugu gibi bir par-
ya da kahcI herhangi bir ya da biiyiik dev-
letlerin dayatmasl ulusal konseptten yol
5. Mevcut aamada dort da Kiirt sorunu ivedi
kllan aamaya ulamasma ragmen, ortak ve ayn ayn sorunlan ve
gorevleri vardlr. Giiney Kiirdistan'daki Federal Kurt Yonetimfnin
en biiyiik sorunu PDK ve YNK arasmdaki allmasldu.
Buna bagh olarak yonetimin halk kitlelerinin insiyatiHni artlran
onlemler almasl ve bunu varhglrun temel koulu haline getirmesi
gerekir. c;atlmalan onleyecek tek silah budur. Halkm ulusal ve
demokratik bilinciyle yonetim olmasl, bolge aynmlanrun kalkmasl
ve aydlnlann insiyatif kazanmasl, kurumlann kiilik kazanmaslru,
gon, ozellikle de aydln goniin durmaslru saglayacaktlr.

PDK'mn, PKK'yle olan kesin gere-
kir. PDK'mn, PKK dahil Kiirdistan'm diger politik
sorundaki goriilerini dltalamamasl, itibar etmesi ve
oluturulacak ortak ulusal yiikiimliiliiklere karl kendini sorumlu
gormesinin zamam gelmi ve bile. PDK ya da YNK'nin
Dogu Kiirdistan politik orgiitleriyle olan ve donem donem
malara varan sorunlarma da ayru duyarllllkla son vermeleri gerek-
mektedir.
Federal Kurt Yonetimfnin, ylllardu savam tahribatlndan harabe
haline gelmi Kiirdistan'm bu bolgesini ina etmesi gerekir. Ama
oncelikle, oluturdugu ulusal, siyasi, askeri, kUltiirel ve ekonomik
politikalar ve kurumlann bOlge aynffil olmadan tiim halka dayah
olmasml saglamasl gerekir. Yonetimin bu kurumlan olutururken
mevcut durumda agrr dl baglmllhgl, ozellikle de Tiirki-
ye'ye baglmllllg1 azaltmasl gerekir. Bunun yerine oncelikle diger
Kiirdistan halkm, Kiirt orgiitlerinin destegini ve da-
yammaslru ve buna bagh olarak uluslararasl destek ve dayam-
maYI ol almasl gerekir. Siyasi konjiiktiiriin agu koullanndan
hareketle bunun imkanslz oldugu ileri siiriilebilir. Ama buradaki
yonetimin kaha olmaslrun baka bir formUlii yoktur. c;iinkii tama-
men dla baglmh bir dl giigerin tercihinin degime-
sine bagh olarak kolayla ylkllmaya mahkumdur.
6. Dogu Kiirdistan ikinci biiyiik Kiirt sorunu olmasma ragmen,
Kiirdistan'la ilgili gelimelerde Kuzey ve Giiney sorunundan
daha gerilerde seyretmektedir. Bunun donemsel oldugu ileri siirii-
lebllir. Ama en onemli nedeni bu temsil eden orgiitlerin
politik zaaflanndan kaynaklanmaktadlr. Aralannda birlik olama-
yan orgiitlerin bu durumu en onemli zaaflanm oluturuyor.
Uluslararasl alanda emperyalist destegine en rolii
bunlar atfetmekte, hatta neredeyse tek kurtulu umudu olarak
gormektedirler. Bu da dl zaaflanm oluturuyor. Bu zaaf, !ran 15-
lami rejiminin Kiirt onderlere karl yaptlgl ve hemen hemen tiimii
de oliimle biten suikastlerini kolaylatlrmaktadlr. Ote yandan bu
politik orgiitler, politik tercihleri nedeniyle diger Kiir-
distan ilikilerini zaylf tutmu, bu da ulusal birlik ve
dayaruma anlaYl1 ve konseptinin olumasl gerekli olan oge-
lerden birinin eksik kalmasma neden olmaktadu. KUku yoktur
482 483
ki, tran'l11 Kiirt sorunu tiim aglrhglyla giindemdedir. Ve bu sorun
hem gene! Kiirt sorununun \;oziimii, hem de tran'm demokratik
bir iilke haline gelmesi i\;in temel faktorlerden biri durumundadtr.
t\; ve dl zaaflanru arru Dogu Kiirdistan politik hareketi kuku
yak ki oniimiizdeki siirede ivme kazanmaya adaydtr.
7. kadar kaderini diger Kiirdistan 1984'le bir-
likte de PKK'ye baglayan Suriye egemenligindeki Kiirdistan par\;a-
SI, PKK'nin 1999 ythyla birlikte siyasal taleplerinde yapttgl degi-
imden sonra, kendi potansiyelini daha farkh degerlendirrne ayn-
rruna gelmitir. Bu par\;a Kiirt ulusal bilinci ve kiiltiirel iiretimde
belki de en Heri Kiirdistan par\;asldtr. Ancak bu potansiyelini siya-
sal nedenlerle hep diger kullandt. Par\;alarl11 birbiri-
nin sorunlanrun \;oziim tarzma anlayt gosterrneleri ve katkl yap-
malan ulusal sorumluluk geregi olmasma ragmen, Giiney-Batt
Kiirdistan halkt, ulusal istemleri kiiltiirel haklara indirgeyen .yeni
PKK" ile olan yiiriiyiiiinii degitirrne zorunluluguyla kar1 karlya
bulunmaktadtr. Bu par\;adaki halkm kendi ulusal sorunu vardtr.
Suriye yonetiminin askeri ve anti-demokratik niteligi, iiIkenin bii-
tUn potansiyeIini tsrail'le \;e!ikilere aktarrnasl, bolge dengeleri ve
Kiirtlere .toleransh'" davrant1 gibi nedenlerle, bu par\;adaki ulusal
potansiyelin kendi I\; hedefleri i\;in miicadeleye kanaIize edilmesi
onlenmiti. Ama amk Suriye yonetimi yolun sonuna gelmitir. Bl-
rakahm SUriye yonetimini, bolgede hi\;bir devletin, toplumlan
ga kapatan yaplslyla ayakta kalmasl artlk miimkiin degHdir. Suriye
halklrun da, Arab! ve Kiirdiiyle demokratik haklannt almasl gere-
kir. Bunun da en onemli ogesi Kiirt ulusal sorununun \;oziimiidiir.
Kiirt ulusal varltgmm anayasal kabulii, buna uygun toplumsal,
ekonomik ve kiiltiirel onlemlerin all11maSI bu par\;adaki halktn te-
mel sorunudur. Ger\;ekte bu par\;adaki Kiirt halktrun ulusal bilin\;
ve orgiitlenmesi bu gorevi yerine getirebilecek Sorun
genel ulusal konseptin bir par\;aSI olarak bunun siyasi hatttru ve
orgiitsel yaplslru oluturrnakur. Oluturrnarun otesinde kaprulmaz
olmutur. Eger, PKK bata olmak iizere Kiirdistan'm biiyiik poIitik
gii\;leri boyle bir gelimenin oniinde dururlarsa Kiirt halktnm ira-
desiyle \;elimi olurlar. Ulusal sorumluluk i\;inde orgiitsel \;okluk
zaytfllk degil gii\;liiliiktiir. Ayru zamanda Kiirtlerin en fazla ihtiya\;
duydugu I\; demokrasinin oturtulmaslrun on koullanndan biridir.
8. Kiirt sorununun en karrnalk ama aynl zamanda en temel ogesi
Kuzey Kiirdistan sorunudur. Sorunun \;oziimii ipn vanlan aama
bu onemi daha da amrrnaktadtr. Aratlrrnamda, yaanan siireci,
Kiirt halklntn yeniden bi\;imlenmesi ve buna cesaret etmesi olarak
degerlendirdim. Buna devrim dedim. <;:iinkii son derece zor du-
rumda alan ve bu durumu neredeyse anlayt, kader haline getiren
bir halkt degiime ve bunun i\;in miicadele etmeye ikna etmek
\;ok zordur. PKK bunu becerdi. Bu nedenle bundan sonrastnm
baanlmasl da onemli oranda PKK'nin tutumuna bagh olacakttr.
Ocalan tutuklandtktan. sonra PKK iki se,;:enekle yiizyiize geldl:
Ya yozlaarak tasfiye olacak, ya da yozlamadan kendini siirece
uygun olarak degiime ugratacakur. PKK'nin tasfiye olmaktan
kurtulmasl \;ok zor da olsa, bunun koUlu kendini yenilemesidir.
Yenilemesi de U koullan yerine getirrnesi gerekmektedir:
a) PKKyakm tarihte Ortadogu'nun en biiyiik halk hareketldir.
Kiirdistan tarihinde de en uzun siireIi ve en biiyiik halk hareketi-
dir. Ayru zamanda toplumsal temelleri a\;1sl11dan en geni katthmll
bolge ve Kiirdistan hareketldir. Bu nedenle PKK kii hareketl de-
gil, ylgl11 hareketidir. Sozkonusu onderi bile olsa, PKK kiiden zi-
yade bu ylgl11lara, bu temeline, bu ulusal ger\;egine kar1 sorum-
ludur. Kesin tercih durumuna geldiginde ikinciyi tercih etmesi
ulusal sorumluluk geregi olmahdtr. Cezaevinden bir liderin bir sa-
va orgiitiinii yonetmesinin diinyada omegi belki de yoktur.
PKK'nin bu tutumu, Kiirt ulusal direniinin saygtnhgml zedele-
mekte ve tUm kazarumlanru kaybetme riskini dogurrnaktadlr. PKK
Kiirt ulusal miicadelesinin vardtgl aama, diinya ve bOlge siyasal
koullanrun degimesinin iiriinii olarak ytllardlr doniiiim gorevle-
riyle yiizyiizeydi. Ocalan olayt bu gorevi daha ivedi ktldt. Ancak,
tmrah, PKK ve Kiirt halktru etkileyen ve' her zaman hesaba kattl-
maSI gereken bir realite olmasma ragmen; PKK, bu doniiiimii
tmralt'dan degn, kendi ozgl1ciiyle yapabilmelidir. Ve bu tercihi
doniiiimii yapabilmenin anahtan kabul etmelidir. Kendini tmralt
girdabmdan kurtarrnarru bir PKK blrakahm degiimi, varhgml bile
siirdiiremez. Bu nedenle PKK bundan boyle Kiirt ulusal direnii
ipndeki aglrhkll ve olumlu yerini korumasl11m ve bu roliinii siir-
diirrnesinin birind koulu olarak kendini Tiirk devletinin yanlen-
dirdigi Ocalan'a baglmhltktan kurtarrnak olarak gormelidir.
484
485
Bu, PKK'nin Ocalan'a sahip pkmaslyla Aksine
diger Kurt orgutlerinin de uzerinde uzlal1ffil bir konsept i9nde
destek ve dayammada bulunmalan gerekir. <;:unkii Ocalan Kurt
sorunundan dolaYI tutukludur, bu sorundan dolaYl yargl1andl ve
ceza aidl. Bu nedenle Ocalan olayl Kurt sorununun bir
b) PKK mucadelesini Kurt direni tarihinin hata ve yanhlanndan
ders pkararak, ama direnii miras alarak, bir karaktere ka-
vuturdu ve toplumsal kesimlere dayah olarak gelitirmeyi
baardl. Bu nedenle PKK'nin bir taklm siyasal taleplere slgmarak,
bolgesel ve uluslararasl zorluklan Heri surerek Kurt halkmm tarih-
sel tezlerini taktik pkarlanna tabi kdma girmesi bu-
yiik bir politik yanh, bir politik sapma, kendi miraslyla
ve aym zamanda buyiik bir tehlikedir. <;:unku, her halk gibi Kurt
halkmm ulusal haklan da dokunulmazdlr. Kurt halklnm temel 50-
runu ulusaldlr. Kiiltiirel ve diger haklar ancak bunun ogeleri ola-
bilir. Kurt halkmm inkan uzerine oluturulan slrurlar, Kurt halkl-
run ulusal varhgl ve diger ulusal haklan kabul edilmeden, bunlar
anayasal guvenceye kavumadan ve Kurt halkmm da pkarlanm
koruyan smlrlar haline gelmeden meru gosterilemez.
c) PKK aleyhte koullarda direnii gelitirdi. Direnirken hep
engellede kardau. Kendi bazl1an orgiitii bolmeye
bazdan hakll, bazl1an yanll, bazdan abartl1an, ama neticede
sert kavgalar yaandl. Bu kavgada belki yiizlerce hayauru
kaybetti. Donuum iddiasmda olan PKK, tarihindeki bu karanhk
donemi amak zorundadlr. Bunun yolu; hayauru kaybeden, isim-
leri uzerine oyle olmadlklan halde "ulusal hain" ve
benzeri kotU nitelemelere maruz kalan ve sayl1an belki de yiizleri
aan masumun ulusal kurtulu direniinin kurbaru oldugunu ve
bu uygulamalann artlk kaldlglru kabul etmelidir. Bunun
toplumdan ve kurbanlann ailelerinden ozUr dileyerek ie ba-
lamasI gerekir. Savaan ordularda karl tarafa karl tara-
fm sHahml kuananlar veya karl tarafa ajanhk yapanlar ancak
"hain" ilan edilebilirler. Ozgurluk daga pklP hayaum buna
adayan herkes ulusal kurtulu ehididir.
PKK Turk devletinin oldurdugu sivillere haliyle sahip pklyor.
Turk devleti de PKK'nin oldurduklerine. Ama PKK tarumla-
dlglm tarzda hayauru kaybetmi olanlara kim sahip pkacak? Akl-
betleri nasl1 aydlnlatl1acak? Gerektiginde Guney Afrika'da oldugu
gibi ortaya pkmasl i9n komisyonlar bile kurulmahdlr.
Ote yandan bu son derece onemli insani sorun sadece PKK'nin
iyi niyetine blrakllamah, uluslararasl ilgili kurumlann da destegi
aimarak gerekirse uluslararasl duzeyde bir PKK
kaYlplann aklbeti aydlnlatdmahdlr.
d) PKK, iktidar hrrsl, eletiriye tahammulsiizluk, zor ve Olum teh-
diti ve benzeri nedenlerden orgiitten ya da orgiitiin attlgl,
ideolojik-politik tehir ve tecrite tabi tutarak tehdit alunda yaa-
mak durumunda blrakugl yiizlerce uyesine tekrar haklanm iade
etmeli, onlara yonelik tehditini kaldlrmahdlr. "Onderlik karIU",
"ajan" gibi asdslz nitelemelerle
hakslz yere orgutten atl1an PKK'lilerin saYlsl bugiin neredeyse or-
gut kalan PKK'lilerden fazladlr. Dstelik orgiit dlmda blrakl-
Ian insanlann PKK'de donuumu, orgut demok-
rasiyi, Ylglnlann insiyatifini, kurumlann kiilik kazanmasml savu-
nanlar, aym zamanda direniinin gelimesi en fazla mucadele-
yi vermi ve bu ugurda en fazla bedeli Odeyenlerdir. Zaten bu ne-
denledir ki bunlar orgiit iktidar rursma buriinmuler tarafm-
dan potansiyel tehlike goriilmu ve her tiirlu hile ve komplo de-
nenerek tasfiyeleri Bli tersligi duzeltmemesi
aym zamanda PKK'nin bolunme tehlikesini surekli gundemde tu-
tacak, tutmarun otesinde mevcut bolunmeyi derinletirecektir.
e) Tum otoriter partiler gibi PKK'nin de resmi tarih yazlffil vardlr.
Bu yazlm tarzl Ocalan'l ve ona baglmll yonetimin rolunu abart-
makta, hep hakll pkarmakta, muhalifleri hakslz konumda goster-
mekte ve mahkum etmektedir. PKK'ye egemen olanlar tarafmdan
iktidar tasaslyla yaztldlgmdan objektif degil subjektiftir. Kurt halkl-
na, direniine ve direnii yiikselten militanlara hakslzhk olan bu
tarih yazlffil duzeltilmek zorundadlr. Bu zorunluluk hem PKK'nin
"'II
,I
II
kendini yenilemesi, hem de Kurt halkmm gelecek mucadelesine
ve isabetli hazlrlanmasl de gereklidir. <;:unku tarihin II
dogru analizi gelecegin isabetli anahtandlr. Bu konu-
da PKK'ye gorev dumekle birlikte, tekrar bir resmi yazlffiln orta-
ya pkmamasl Kurt aydlnlanmn ve PKK militanlanmn
487
486
daha belirleyid olacakur. Ancak, PKK'de iktidan ellerinde tutan-
lardan .aferin" almak degil, vicdanlanmn sesini dinleyerek a-
hit olduklan tarihin olaylanm eyden yazmala-
n gerekir. Bu tarzdaki bir yazlm zenginligi Kurtlerin yeni politik
araytlara girdigi surece olumlu bir ivme kazandlracakur.
f) Demokratik sured donuumun yeni stratejisi yapan PKK, kendi
balayarak surece haZlrlanmasl gerekir. Bir sava orgutii-
nun sava slogamm ban ve demokrasi slogamna donutiirmesi
tabi ki zordur. Bu zorlugu amak zaman alacakur ve bu su-
hata ve yanlt yapllacakur. Bunlar anlaYlla karllana-
bilir. Ama yine de bu zorlugun aumasmm temel koulu, orgut
ve halk ytgmlan demokratlamakur. PKK bireyinin
demokratik ve insan haklanru kabul etmelidir. Ortamml eletiriye
apkllk getirmelidir. Kurumlann insiyatifi olmah, tepeden
en alta kadar ulusal kurumlara kollektivizmi egemen ktlmah ve
bunlan halktn denetimine Sadece PKK degil, tiim Kurt
orgiitlerinin, orgut-orgut bireyi ve genel olarak orgut-Kurt bireyi
arasmdaki sorunlarda, orgut bireyi ve Kurt insam de insan
haklanrun oldugunu ve insan haklan kurululannUl bu ih-
lallere de bakrnakla sorumlu olduklanm kabul etmeleri gerekir.
g) PKK, Soguk Saw doneminin sloganlanm ve tepkidligini a-
mahdtr. Kendisi gibi duunmeyen herkesi duman gorme psikolo-
jisinden kurtulmahdtr. Kurt orgiltleri ve Kurt aydlnlanmn eletiri
hakktna saygl gostermelidir. llikileri gerginletiren, Kurtleri krimi-
nalize eden, orgutler arasmda gerginlik ve varan ideo-
lojik-politik tahrik doneminin kavrayabilmelidir. Hem
PKK'nin kendi hem de orgutler birbiriyle ilikilerinde, ulu-
sal sorumluluk duygusuyla demokratik hogoriiye varmalan bu
degerlerin halk arasmda da oturmaslm saglayacaktlr.
h) PKK Turk devletinden Kurt halkt adtna taleplerde bulunurken
ulusal pkarlara Slkt slktya bagh kalmah, bu taleplere diger Kurt
orgiitlerini ve aydtnlanm da katabilmelidir. Ortak ibirliginin 50-
nucu isteklerin hakhhgl daha kolay savunulabilir. Aksi durumda
ulusal boaltllrnt talepleri ileri surmek ve bunun des-
teklenmesini herkesten istemek, hem orgutler, hem aydtnlar, hem
de halk arasmdaki ilikileri gerginletirip yol
cegi gibi, ulusal direniteki merkezi yerine ragmen, ulusal taleple-
rin PKK'den aynlmasl yol
1) PKK bugun vanlan siyasal gelimeleri silahh direniiyle saglad1.
Aruk insanlar olmeden, ylgmsal surgunler yaanmadan, insan
onuruyla yasaklar olmadan banpl siyasal mucadele ile
amaca ulamaya tabi ki savaUl en buyiik ytktrntm yaa-
yan Kurt halktrun tercihidir ve ozlemidir. Ama PKK somut bir si-
yasal elde etmeden ve lmrah'dan dayaulan taleplere dayah
olarak sHahh mucadeleyi durdurmutur. Tek bama siyasal-de-
mokratik mucadeIe He almasl zordur. Hem TUrk devle-
ti siyasal-demokratik Kurt mucadelesi adtm atmamakta, hem
de PKK'nin kendini demokratik-siyasal bir orgiite donutiirmeyi
becerememesi ihtimali mevcuttur. <;:iinkii TUrk devleti ekil-
de PKK'yi istemiyor ve sured PKK'nin ortadan kalkrnasl eklinde
gelitiriyor. Bu durumda geliecek ytgUlsal bir Kurt siyasal hareke-
tini basurmak devletin tekrar iddet orgiitlerini devreye soka-
bilecegi ihtimaline kar1 PKK'nin silahh orgiitlenmesini tiimden
tasfiye etmesinin anlamslzhgl ortaya pkmaktadtr. Olsa olsa degi-
en koullara gore yeni duzenlemesini yapabilmelidir. Kiirt hallo.-
run geleneksel onuru alan silahh gucii muhafaza etmek, bundan
boyle de siyasal-demokratik mucadelenin baansl zorunludur
ve bu mucadelenin koruyucu bir kalkam olacakur. Aksi durumda
giderllmesi zor tarihsel bir yanl1 yapllrnt olacakur.
i) PKK'nin Kiirt halklmn karlsUla somut taleplerle pkmahdr. Bu-
nun TUrk devletinden ORAL Yasasl, Anti-Teror YasaSl gibi
Kurt halkma olan baskl yasalanmn kaldmlmasml,
ozel tim, key koruculan gibi militer ve para-militer orgutlerin da-
gltllmaSlru, genel affl, kaylplann ve faili aklbetinin ve
sorumlululanrun ortaya pkanlmasml, koylerinden kovulanlann
geri donuunii, Kiirdistan'daki ekonomik-sosyal tahribaun gideril-
mesi somut onlemler ahnmasUlI ve bunun fonlar olutu-
rulmasUll, Kurtlerin ozgOrce ergiitlenme, yaztll ve sozlu
fikirlerini ifade etme ve siyasal mucadele etme haklannm yasal
giivence aluna ahnmaslm talep etmesi gerekir. Gerekliligin otesin-
de bunu bir ulusal konsepte donutiirmeli, diger Kurt orgiitlerl ve
488
489
aydmlanyla tartlarak yapmah, bunu ban ve demokrasiye ula-
mamn koulu yapmahdlr. Tiim bunlann Kiirt ulusal kimliginin ka-
buliiyle somutluk kazanabilecegi ana talep olarak kabul edilmeli-
dir. Ancak bu koulla kahcl ban olabilir.
j) PKK kesimlere dayah olarak miicadelesini gelitirdi. 11k
giinden bugiine, yani kadro eyleminden ylgm miicadelesine ka-
dar bu niteligini korudu. Hep aglr bedeli odeyen Kiirdistan'm
koylii, yoksul Ylgmlan oldu. PKK doniiiim yaparken
biinyesinde bu kesimlerin pkanm koruyacak ideolojik-politik on-
lemler almahwr. Aym zamanda ban ve demokrasinin koulu ola-
rak devletten taleplerde bulunurken, Kiirdistan yoksul ylgmlannm
ekonomik, saghk, egitim, konut, i ve i giivencesi gibi toplumsal
pkarlanm gozeten talepleri one almahdlr. Aksi durumda
kesimler talepleriyle PKK'nin ve devletin karlsma dikilirler.
k) PKK ban ve demokratik miicadeleye bu kadar rol atfettigine
gore, Kiirdistan ve Tiirkiye'de Kiirt yasal-siyasal hareketi iizerin-
deki tekeld miidahalesini kaldrrmah, bu giicii kendini diizene en-
tegre etme politikasma yapmaktan kapnmah, bu potansiyelin
kendi inisiyatifi, ulusal sorumlulugu ve deneyiyle yarattlgl orgiit-
lenmesine ve miicadelesine sayglh olmahdlr. PKK, lmrah'dan da-
yatllan kendini ve ulusal kurtulu kazanlmlanm tasfiye planma
HADEP'i yapma yerine, prensibi miidahale degil, legal-de-
mokratik siyasal miicadelenin orgiitlenmesine katklda bulunmak
olmahdlr.
Gerillanm yonlendirici roliinii kaybetmesi, Avrupa'daki Kiirt kit-
lelerinin de diaspora yaamalan nedeniyle bu
rolii en fazla one pkacak olan HADEP'tir. Ulusal kurtulu direnii-
ne verdikleri destek nedeniyle adeta hereylerini kaybeden Ylgm-
lar HADEP'i aktif bir ekilde desteklemektedir. Uluslararasl
rin de ilgileri HADEP iiserinde yogunlamaktadlr. Tiirk devleti de
PKK'yi devreden pkarmak HADEP'i one almaktawr.
Ancak HADEP bu olumlu konumunun yamslra ciddi zaaflarla
yiikliidiir. HEP ve DEP'in miraspsl olmasma ve kendisi de
kurban vermesine ragmen, HADEP, Kiirt aydmlannm sindirildigi
bir donemde kurulmutur. Bu nedenle HADEP'in talepleri ve mii-
cadelesi HEP ve DEP kadar istikrarh olamamaktadlr. Ulusal kurtu-
lu miicadelesine destekleri nedeniyle devletin dltalawgl tiiccar,
miiteahhit, yatlrlmCI gibi Kiirt iadamlan ve HADEP'in iri biirokra-
tik kesimi PKK'nin tasfiye siirecinden yararlanarak palazlanmak
isteyebUirler. Zaten PKK'nin "ban ve demokratik" doniiiim slo-
gamna en fazla sanlan bu kesimlerdir. savam yiikii ne-
deniyle ban sloganlarma sanlmalarma ragmen, kasdettikleri "ba-
n ve demokrasi" ulusal kurtuluun tasfiyesini "ban
ve demokrasi" slogamndan farkh Bu nedenle
Ylgmlann zaYlf bu ulamayacaklan karanna
varmalan ktsa bir sorunudur.
Bu durumda HADEP Kiirt ulusal miicadelesinin Ylllardu en bii-
yiik sorunu olan siyasal potansiyelini demokratik zeminde orgiit-
leyebilmesini becermek zorundadrr. Devletin basktslyla buna izin
ve PKK'nin de yanhlanyla olumsuz katklda bulundugu
yamsua, iincii bir olumsuz faktor olarak HADEP,
kendini orgiitlemeyi beceremedigini gormelidir. Bu platformun
kendi kadrolan olmahdlr ve bunlar kendilerini legal siyasal miica-
deleye entegre edebilmelidir. Demokratik siyasal orgiitlenmesinin
kendi ulusal, siyasal, toplumsal, ekonomik, kiiltiirel, anayasal, si-
lahslzlanma ve benzeri temel konularda konsepti olmahdlr. Bu
gorevlerin potansiyeli ve miicadele-orgiitlenme deneyi
gore kendi ozgiiciiyle ayaklan iizerinde durmaYl becerebilmelidir.
Bu potansiyeli yonlendiren politikaci ve aydlnlann ulusal miica-
delenin tasfiyesi ve diizene entegre politikasma alet olmayacak
ulusal duyarhhkta olmasl gerekrnektedir. HADEP'in ya da onun
yerine ama ayru potansiyel iizirinde kurulacak yeni bir partinin
tasfiye siirecine alet olmasl ve kolayahga biiyiik bir ta-
rihsel sorumsuzluk gibi, kendisinin teminatl
olan aynlmasma, dolaYlslyla marjinal hale gelmesine yol

II
I,
1) PKK koulda arttk PDK ya da diger bir Kiirt orgiitiiyle sa-
vamamahd1r. Kiirt halk! artlk ekilde bu tiir kal- 'II
\1
wrmamaktadrr. PKK bundan boyle Giiney Kiirdistan'daki varhgl-
mn Kuzey Kiirdistan sorununun endeksle-
melidir. PDK'mn tUm siyasal ve toplumsal zaaflanna ragmen,
PDK'yle tUm aCI deneylerden ders buradaki
halktn ve yonetimin kendi inisiyatifiyle orgiitlenmesine saygl gos-
491
490
termeli, saygmIn da otesinde kendi mucadele deneyinden hare-
ketle destek olabilmelidir. Guney Kurdistan'da Turk devletinin
tezlerinin yiiriimesine katkl da bulunmak PKK'nin gorevi olmama-
hdlr. Burada olumsuzluklan, toplumsal zaaflan ve eksikliklerine
ragmen, Kurtluk adma bir yonetim vardrr. Bu TUrk dev-
letiyle ilikileri sOzkonusu olursa, bu, buradaki halkm ve yoneti-
min sorunu olmahdlr. PKK, mevcut hedefleri ve politik konumu
nedeniyle Giiney Kiirdistan'da iddiah olma hakklru kaybetmitir.
Hem PKK, hem de buradaki yonetim, Kurt halkmm ortak ulusal
pkarlanyla iliki diizeyini tuturmak zorundadrr.
m) tmrah siiredyle birlikte, PKK'nin 0 zamana kadar uluslararasl
alanda sagladlgl baanlar biiyiik bir darbe yOOi. Tiim ilikiler ade-
ta tahrip oldu. Kiirtlerin kendiJerirle siirekli destek veren uluslara-
raSI dayarumaci giipere ve yardun talep ettikleri politik
adeta diyecek bireyleri kalmadl. Tiirkiye'ye karl yl1lardlr yiiriittii-
gii turizm boykotuna son veren, Kurt sorununda tek bir adlffi at-
madlgl halde Tiirkiye'nin Avrupa Birligine girmesini yii_
rutmeyi benimseyen bir orgutiin, uluslararasl diyecek neyi
kalabilir ki! Hatta tmrah'da, sir olmasl gereken uluslararasl ilikiler
o kadar rabat Turk devletine sunuldu ki, yabanCl guperin bundan
boyle Kurtlere kuku ile bakmalan, Kurt halkmm davasma sempa-
ti duyuyor olsalar bile onlardan urkmeleri ka9rulmazdrr. Halbuki
uluslararasl dayamma PKK'nin ulusal direniinin gelimesinde
onemli olumlu rol oynadl. Bundan yoksun ulusal mucadele-
nin uluslararasl alanda baan anSI azdlr.
ABD, tngiltere, Fransa ve Almanya gibi NATO devletlerinin
PKK'nin donuumu yapmasmdan ziyade, silahh direnii
terkedip tasfiye anlamma gelen doniium surecinden yana olduk-
lanna kuku yoktur. Hatta aratlrmamda uzunca izab etmeye
huglm gibi bu sonucun onlann plam oldugundan kuku da 01-
mamaSI gerekir. <;unkii, hem NATO giivencesi aluna abnml olan
Tiirkiye'riin Misaki Milli slmrlan korunmu oluyor, hem NA-
TO'nun kontrolu dlmdaki bir silahh miicadele tasfiye ediliyor,
hem de kendi ulkelerinde son YJllarda sorun olan pOlitik Kiirt ha-
reketini kontrol alma alnu oluyorlar.
Bu durumda PKK, diger Kurt orgiitleri, aydmlar ve halk, ulusla-
raraSI dayaOlma ilikilerinde meydana gelen tahribatm onune
ve dayaruma zedelenen ilikileri tekrar giiven
baglan uzerine oturtmak ivedi gorevliyle yiizyiizedirler. Aym za-
manda Tiirk devletini Kiirt halklrun ulusal ve demokratik haklan-
run verilmesi refomlara zorlamalan ve bunu Avrupa Birligine
girmenin ve diger ilgili uluslararasl platformlarda yer almaslrun
koulu haline getirmeleri bu devletlerin politikasl iizerinde
baskl oluturabilmelidirler. Bu siyasal, demokrasi, insan
haklan, ekonomik, egitim, kiiltiir, saghk ve daha konuda
konspetlerin hawlanmasl gerekmektedir. Bu konseptler, Kiirt so-
runun oldugu gibi, yiirutiilebilmeleri de
Kurtlerin bunlara kaubffil zorunlu klhnmahdlr.
<;ahmanu miimkiin oldugunca belgelere dayanarak
tirdirn. 25 yJ.1hk politik yaaffilffiln taOlkhk gozlemlerime bolca yer
verdim. Her yazar gibi politik goru, yorum ve niyetlerirne de yer
verdim. Kukusuz yorumlanm ayru zamanda arzulanffil da yanslt-
maktadir.
ya da degilim. Ama, biiyiidiigiim ve dahit
oldugum Kiirdistan cografyasl ve halklna karl sorumluluk duy-
dum. Politik yaanunun ve bu nedeni bu sorumluluk-
tur. Dinlere diiman degiIim. Ama halklan bolen bagnaz dincilik-
ten ve halkl bolen bagnaz nefret ediyorum. Laik,
demokratik ve emekten yana duzenin egemen oldugu toplum ve
toplumlardan yanaY'm. <;ok halkhhktan, kiiltiirel ve ekonomik en-
tegrasyondan yanaYJ.ffi. Ortak smlrlar birlikten, hatta slrurla-
n tiimden anlamslz kl1an halklar arasmdaki ilikiden yanaYJm.
Politik yaaffilma ve bu caIImaYJ olmama Slgl-
narak U duygulanffil aktannaYJ gerekli gordiim: Her Kurt insam
gibi aCI tnsanlanffiln aalann sorumlulugu al-
unda zaman zaman ezUdim. Bu sorumluluk duygumdan dolayl
ditalandlm, ezilmek istendim. Ozellikle bu yapuglm
donemde etraftm iyice kuauldl. Ugruna en degerli varhklarlffil ve
ornriimii verdiaim toplumumun bir kesimi de tehdit ve aldaunaca
sonucu bu kuaunaya katJ.1dl. Tutumumdan ders almalanru bekle-
digim Kurt aydmlanndan bir kesimi de dayaruma yerine, kiiCUk
klnnular ugruna vicdanlanm kirleterek kuatmaya kauldl. Sanki
diinya rezillere kalffilu. Yaaffilma bile kasdedildi. A1O maddi ve
manevi zorluklar ipnde bu Bir de sur-
493
I1II I1
I'
,
I' "
)'!! ,
492
giinliigun aCISI ve problemleri. C;::ahmam kamuoyuna ulat1ktan
sonra saldmlarm daha yogunlaacagmdan da biliyomm.
Ama unu kesin Halklar tUm aleyhte koullara rag-
men yapdanm diizenleyebilirler ve diizenlemelidirler. Gerisi si-
yasal koullann iiriiniidiir. Ama siyasal onemli olanm in-
sarnn insanla ilikisidir. Ulusal ve toplumsal saygi da bireye saygl-
dan Ulusal kurtulu beyinde ve davraOlta bireysel kurtu-
lutan C;::iinkii toplum bireylerden olUur. Bu nedenle orgiit-
birey tercihinde tercihim her zaman bireydir ve birey olacakur.
Ocalan-PKK tercihinde PKK'den, PKK-Kiirt halkl terdhinde Kiirt
halkmdan yana oldum. sozkonusu bunlara karl
ortak evrensel olacaksa, terdhim yine ikindden yana
olacakttr. Halen Kiirtlerin en biiyiik sorunu budur: Birbirini sev-
mek, birbirine katlanmak, birbirine saygl gostermek ve birbirini
yiiceltmek. Sevrneyen ve saygi gostermeyen birey ve toplum, elde
edecekleri siyasal ne olursa olsun zaman kurtul-
marru olurlar.
13. Elder
1. HRK bildirlsi
"Yurtsever KOrclistan HaikI!
YOzylllardan bed igalciler ve 50-
mOrgeciler, yurdumuzu egemenlik-
leri altma almak ve haikirruzi kole-
letirmek SaYlSiz kat-
liam ve imha plaruOl uygulamaya
koydular. Bunlann sonuneusu olan
TUrk burjuvazisi, 1925-1940 yI1lan
arastnda Olkemizin hemen her ye-
rinde en vahi katliam ve sOrgOn
politikaslru uygulad!. Katliam uygu-
lamalanOl asimilasyon politikaslyla
birletirerek haikIrruzm ulusal varh-
yoketmeye, yurdumuzu kendi
topraklan haline getirmeye
Her tOriO ekonomik, toplumsal, si-
yasal ve ulusal-kOltOrel
elkoydu; zor uygulamaslyla
toplumumuzun baglffiSlZ geliimini
durdurmayl ve her tOriO degerimizi
kendisi kullanmayl hedefledi.
12 EylOi faist-askeri darbesi He
faist nitelik kazanan barbar TUrk
sOmOrgeciligi, baskl ve katliam po-
litikastnl en Heri d'Uzeyde ve en
vahi yontemlerle uygulamaya ba-
lad!. Yurdumuzun her taraflru as-
keri bOlge Han etti; kOy kOy, ma-
halle mahalle Ulkemizl yeniden i-
gale kalk1tl; insanlanffilzl sorgusuz
sualsiz kurunladl, astl, bogdu,
yaktl, yOzbinlerceslnl
zindanlara doldurdu; ulusal
degerlerimizle ve insanhk onutu-
muzla oynamaya
Faist-somOrgecillAin d6rt yllhk
uygulamalan g6zler 6nUndedir.
Ekonomik som'UrU ve talan had

safhaya pkanlrrultr; yurdumuzun
her tOriO zenginlik kaynaklan talan
edilmektedir; halktrruzm van-yogu
yagmalanmakta; herey bir te-
kelci burjuva ve feodalin hizmetine
koulmutur. lsizlik, pahalhhk,
yokluk ve yoksulluk, en yOksek
noktaya insanlanmlz,
halktrruz tehlikesiyle yOzyOze
getirilmitir. Sosya! burju-
va-feodal yozlugu, ahlakslzltgl ge-
litirerek toplumumuz
Siyasal yaama ege-
men olan en kaba ve apk
askeri zor kullarurrudlC. SomOrgeci-
ligin Ozerini ortmeye sava
hali halklmlza kar1
faist-samOrgeci sava
tir. KOrdistan'da he1'ey askeri
lerce ve sava yOriitOlOr 01-
mutur. Baskl, katliam, operasyon,
ikence, tutuklama ve zorbaltk
gOnlOk uygularna haline gelmitir.
BOtOn bunlar, faist-samurgeciligin
KOrdistan'daki gUnlOk uygularnala-
ndlr, bu uygularnalann devam etti-
gi ve bu rejim devam
edecegi
Faist-s6mOrgeciligin ve
halklmlz ongordOgO gelecek
somOrgeci kolelik altmda
ulus ve halk olarak yoketme, KOr-
distan'J ve KOrt halklnI, TUrkiye'nin
ve TUrk ulusunun bir hali-
ne getirme; insanlanrruzl efendileri-
ne hizmet eden koleler durumunda
ya3tma. Bunu
('
baskl, katliam, eritme, sOykl-
I
I::
nm uygularnalanru vahice gelitir-
I
me. BOtUn bunlar son derece
495
494
eylerdir. Faist-somOrgecilik altm-
da halkmuzm ulusal ve topluffiSal
gelecegi tehlikededir. KOrdistan'da
insanca ve onurlu yaallUn olanagl
kalrnallUnr. Bu gidie dur demek,
kesin ve en onde gelen insanhk
gorevidir. Faist-sOmOrgeciligin on-
gordOgO gelecegi tersine
nin, ulusal ve toplumsal kurtuluu
saglamarun, toplumumuzun baglm-
SIZ geliiminin yolunu ola-
naklan vardlr. Bu, her alanda fa-
ist-somOrgecilige kafl ulusal ve
toplumsal kurtulu ugruna topye-
kOn direni mOcadelesine aulrnakla
mOmkOndOr. Boyle bir mOcadele
PKK hareketiyle balau1ml ve ge-
litirilmitir. BugOn de bOtOn zor-
luklara kafm sOrdOrOlmek-
tedir. Halkmuz bu mOcadeleden
yana oldugunu gostermitir.
Faist terore karl mOcade-
lesini gelitirmek bugOn kesin bir
zorunluluk haline gelmitir.
Ite bu ortamda, faist-sOmOrgeci-
lige kaf1 halklllUzm ulusal ve top-
lumsal kurtuluunu saglama, ba-
gJffiSlZ ve oZgOr gelecegini yaratrna
mUcadelesini siJahh yontemle sOr-
dOrme amaclyla Hezen Rtzgarfya
Kurdfstan (HRK - KOrdistan Kurtu-
lu Birligi) kurulmutur.
HRK, halk1llUzm PKK onderligin-
de emperyalizme, faist TOrk sO-
mUrgeciligine ve yerli uaklanna
kar1 yiirOttOgti ulusal
demokratik toplum, ozgOrlOk ve
birlik mOcadelesini silahla sOrdOr-
me arnacmdadlr. Bu faist-
somUrgeci terore kar1 devrimci
iddet uygulayacak, halklmlzm
devrimci gOcOnO bu alanda da or-
taya t;:lkanp orgOtleyecektir. HRK,
halklllUZln devrimci silahh kuvvet-
leridir; halklllUzm kahramanllklarla
dolu direni tarihi ve PKK'nin aln
yllhk anh mOcadelesi Ozerinde
yiikselmektedir; gOcOnO PKK'nin
dogru devrimci onderliginden,
devrimci askeri-siyasi bilimden,
halklllUzm devrimci-yurtsever dina-
mizminden, baglffiSlZltk ve ozgOr-
lOge olan derin ozlem ve inancm-
dan, kendi bilint;:li ve orgOtlO yapl-
smdan alrnaktadlr.
HRK, en vahi yonternJerJe sOrdO-
rOlen faist-somOrgeci teror orta-
IlUnda, buna kaf1 mOcadele it;:inde
dogrnaktadrr. Faist-s6mOrgeci ca-
niler, kan emiciler, siyasi ve askeri
zorbalar, halk dOrnanlan eylemi-
nin hedefi olacaknr ve devrimci
mUcadeleyi gelitirme yolunu at;:a-
cakur. Faist terare kaf! KOrdistan
ve TUrkiye'de devrimci pratik mO-
cadele platformunu at;:lp devrimci
mucadeleyi kitlelerin katlhllUyla sO-
ren bir dOzeye }iikselttiginde esas
hedeflerine ulaffil olacaktrr.
HRK, her tOrlO faaliyetinde hall<l-
IlUzm ulusal-demokratik bilincinin
gelitirilmesini, ulusal kurtulut;:u
orgOtlenmesi ve birliginin yaranl-
rnaSlfU esas alrr. Bu nedenle, halkl-
IlUZln ulusal direnit;:i orgOtlenmesi
ve birligini engelJeyen, dOmanla
birlik it;:inde olan ajan, ih-
barci yapl ve gOt;:leri dagltmayl ve
etkisiz kllmayl hedefler. Faaliyetini
siyasal propaganda ve ajitasyonu
silahh iddetle birletirerek yiirOtOr.
HRK'nin mOcadelesi, halklffilzm
PKK onderliginde yOrOttogo ba-
glffiSlZhk ve ozgOrlOk mOcadelesi-
nin, bu en demokratik, hakh ve
onurlu mOcadelesinin aynlmaz bir
Bu mOcadele, dOnya
pmda ilerici insanhgm ve bolge
halklannm emperyalist, somOrgeci
ve faist barbarhga kaf1 yiirOttogo
baglmslzhk, demokrasi, sosyalizm
ve ban mOcadelesinin KOrdis-
tan'daki koludur. Bundan dolayl
HRK, ilerici insan1lga buradan \lnu
bir kez daha bildirmek ister: Halkl-
mlz, faist TOrk somOrgeciligine
kar1 ulusal baglmslzhk, ozgOrlilk
ve demokrasi ugruna mOcadele et-
mede kararhdlr. Bu mOcadelede
her torlO zorlugu yenmek it;:in
azirnJidir ve son ferdine kadar mO-
cadelesini sOrdOrecektir. Demokra-
tik mOcadelesinde halklffilZI des-
teklemek ve faist-somOrgeci bar-
barhga kar1 pkmak tOm iJerici in-
sanllgm gert;:ek gorevi olmahdlr.
HRK'nin mOcadelesi, faist bar-
barhga kaf1 emekt;:i TUrk halklrun
yiirOttOgo direni mOcadelesiyle
bOtOnlOk oluturur. HRK'nin faist-
sOmOrgecilige vuracagl her darbe,
TOrkiye'de faizme indirilmi bir
darbe olacaktrr. Bu nedenle TUrki-
yeli devrimci ve demokra tlar,
emekt;:i TUrk halkl! HRK, sizleri, ya-
affilruzl, geleceginlz karartan faist
barbarhga karl direni mOcadelesi-
ni yiikseltmeye, bunu KOrdistan
halkmm yOrOttOgo kurtulu mUca-
delesiyle birletinneye, KOrt halkl-
run hakh mOcadelesinl destekleme-
ye, faist zindanlarda ve KUrdistan
daglannda yOkselen direni mUca-
delesine sahip
Yurt5ever KOrdistan halk11 YOzyl!-
lardrr ulus olarak bizl yoketmek is-
teyen sOmOrgeclliAe kal11 mOcade-
leyi yiikseltme, ytlzyllJardir sOren,
ozellikle son dt'Jrt ylldlr en barbar
bit;:imleriyle uygulanan baskl, i-
lecegimizin yaraulmasl davaslna sa-
hip t;:lkln! GOcOnOzO ulusal kurtu-
lu ugruna direni mOcadelesinde
birJetirin! Faist-sOmOrgeci zorba-
lara kaf1 t;:1km, eviatianruzm onla-
ra hizmet etmesine ve faist orduya
katamaSlna izin vermeyin! Kurtulu
kuvvetlerine kaulm ve destekleyin!
Kurtulu kuvvetleriyle birlikte fa-
ist-sOmOrgeci dOmaru yoketmeye
ve yurdunu kurtarmaya
Faist ordu it;:indeki TOrk ve KOrt
emekt;:i halklanrun evlatlan, asker-
ler! Silahlarlfllzl TOrk ve KOrt halk-
lanna ve Kurtulu kuvvetlerine kar-
I degil, faist yonetime ve faist
subaylarlnlza karl t;:evirin! Subayla-
nruzm emirlerinl dinlemeyin, halka
baskl yapmaym! Faizme ve so-
mUrgecilige kar1 kurtulu kuvvet-
leriyle birlein, kurtulu kuvvetleri-
ne kauhn!
Erkegi ve klzlyla KUrdistan1l gent;:!
Faist-somOrgeci zorbahga kar1
halk kurtulu kuvvetlerine aktif
olarak kaul! Faist ordunun efflfin-
de gitme, firar et, kurtulu
kuvvetlerine kata! Kurtulu kuvvet-
leriyle birlikte dUmaru yoketmek
ve yurdu kurtarmak cesaretle
sava!
_ Faist-sOmOrgeci zorbalardan ve
uaklanndan hesap sorahm!
_ PKK'nin aydmlatugl kurtulu yo-
lunda Yllmadan yiirOyelim!
liB!
_ KOrdistan Ulusal Kurtulu Birli-

gi'ne katllahm ve onu destekleye-
'I
lim!
kence ve zorbahgm, akltuAmuz ka-
15 Agustos 1984.
run hesabml sorma zamam gelmi-
tir. Bu, onurlu yapmak !steyen her
Rizgariya Kurdistan
KOrdistanhmn yurtseverllk gorevi- (HRK - KOrdistan Kurtulu Birligi)"
dir. Yurdumuzun kurtuluu ve ge-
497
I
496
2. Turk ordu ve kontr
Fatma Beta (70), Orner Beftl
gerilla sivil- (6), Mehmet Beta (65), Asly
lere katliamlartn_
Kayran (40), Makbule Kayran (40)11:1
Rahime Kayran (0), Meryem Kayti,j
dan ornekler
tan CIO), Farma Kayran (15), Mefl;jo;!
met Kayran (5), HOseyin Kayran1
(3), Ramazan Oner (40), KUwi';i
18 Temmuz 1989. Hakkart, Sware
Oner (40), Cevahir Oner (25), Tai-
Xela (Yoncall) k<Jya.
bet Oner (3), Hediye Oner (16). ,I
Hakkari 2. Dag Kornando Taburu
Vasfiye Oner CIO), Sait Kahramari::
Komutaru Ahmet Kor!arulz
(4), Hayrettin Oner (5), Takviye '
ve Tugay Disiplin Subesi garevJile-
Oner CIS) ve Haniye OZdemir (10)
rinden Ahmet komutasmdaki
isimJi koylOleri biraraya topJadJ.ktan
TOrk birJigi kayO basar. Once tarla- sonra dizdi.
da BOnyamin Orban taraya-
rak oJdOrOJOr. Ot olan
23 Kas,m 1989. YiJksekova, lkiya/tQ
Sabri Orban ellerini kal<iJrarak k<r (Site) k<Jya.
rnando askerlerine Ancak
KontrgeriJIa 28 koyHlyti kuruna
tekme ve yere dilOrOp
diIdi. Katliarru gosteren fotogratlar
tararur. Arkasmdan Sehmus Orhan
gazeteJerde yaymlandlgl haJde,
ve darduncO bir koyHlyO oJdOrO-
oJenlerin isimleri
lOr. Cesetler ot YIg1l1J.n aJtma konur
ve yaklllr. OJay lUrk bas1l1J.na yan-
6 Agustos 1990. YiJksekom.
sIr. GazeteJer, haberi, babaslnln
AskerJer, Salih Ore, Mahmut Oriln,
kemiklerini elinde tutan
Orner OrOn, Orner OzgOn, Sadlk
cugun resimJeriyJe birlikte; "Kor-
Yakut ve isimJeri tespit ediJeyemen
iddia kan agJatlyor"
ild koylOyO daha gozaluna alchktan
verirken; resmi sonra dizdi.
dort terorist oJdOrOJdO"
eklindeydi.
28 $ubat 1991. UJudere, Segirka
Taburn.
17 Ey/iil 1989. StJopt, Dereba1 k6-
UJudere'nin HilaJ Beldesi Belediye
ya.
Bakam Yakup Kara, koylUJeri
Feyzi Beyan, MOnir Aychn, Abbas
Mehmet OrOn (taksi Ali
Ozeyir Erzik, Sadun Be-
Benek Hamit Kara (eJektrik
yan ve Reit Eren, askerler tarafln-
teknisyeni) ve HOseyin Babat'la
dan diZildiJer.
Cil13at birlikte bindikJeri
otomobiJden indirilerek Tabur bah-
10 Haziran 1989. Basa (Gilflilko-
askerJer tarafmdan
nak), Gere ((:evrlmJi) k6yiJ. diziJdi.
KayO basan konrgerilla birJigi; Ha-
tice Yllmaz (35), Fatma YIJmaz
10 Temmuz 1991. Diyarbaklr.
(35), Halime Ydmaz (JO), Mehmet
Ozel tim insan hakJan savunueusu
Yllmaz (35), Ahmet YJlmaz (30),
Vedat Aydm'ln cenaze toreninde
Hasan OZbay (35), Ali Beta (35),
kitJeyi tarayarak; Behzat Ozkan
(14), ZOifikar Yagan, Bahanin Tur-
han (19), Nevzat (19), Hav-
ze Ekinci (55), Mustafa Atan, Ab-
dullah Tufan, Sehmus Demir ve
Remzi l1'i katletti.
24AralJk 1991. Kulp.
Ozel tim ve askerJer cenaze toreni
yapan halka ate Felemez Bu-
lut, Orner OztOrk, Neymettulah Te-
kin, Hayrenin Demirtay, Nedim AI-
un ve Mehmet Nasip Altun oldil.
25 Arallk 1991. Lia!.
Ozel tim ve askerler cenaze tOreni
yapan halka Fahri Bekta,
Veysi (13), Urfi Aksakal ve
Teyfik Ekinci oldO.
21 Mart 1992. $.rnak ebtr merke-
zi.
Newroz gosterisinde ozel tim ve
askerler halka ate A. Latif Si-
dar, Zeynep Uysal (40), Hatice (5),
Emin Acar (6), Halil Baysal (32),
Sehmus Kabul (33), Halil Deger
(27), Nebahat (17), Hediye
(65), Ramazan Bayar (80),
Nezir Sezek (24), Belkls Yumak
(18), Hasan Ozden (40), Abdullatif
Sidar (35), Bita! Zeyrek (20), Bu-
lent Zeyrek (20), Birsen Ozcan
(9), Orner Dayan (55), Hacer San
(49), Hasan cavlak, Methi GOngen
(9), Fakiye YJ!rnaz, Nafiye tlmez,
Halil Beykan (23), M. Nezir (13),
Emin Tetik (15), Abdullah Flrsat,
Safiye Kalay, Abdullah Saran, He-
zar Ozen, Zeynep Oren ve Birsen
Kaya oldu.
21 Mart 1992. Nusaybtn ehtr mer-
kezt.
Newroz gosterisinde ozel tim ve
askerler halka Halil Be-
bek (12), Ahmet Kaya (16), Ahmet
Eroglu (31), Mahmut (28), A.
Bald Gunduz (27), Osman Duman
(52), Semire Acar, M. Serif
(29), Hikmet Asian (9), Halil Bu-
lut, Hilseyin Bilat, Ibrahim
Aliye Er (45), Abdullah Afin (52),
Abdullah AteKi (52), Hediye Ayten
ve Kadir Dirin oldu.
21 Mart 1992. Cizre ebtr merkezi.
Newroz gosterisinde ozel tim ve
askerler halka ate Ahmet Er-
tene, Ali Bozkurt, Huseyin Altan,
Bahar Oktay, Turkan Orgal, Lok-
man Ercan, Muhribet Altay, Hacl
Erten, HacI HOseyin Kayurga, HO-
seVin Sonmez, Nihat Celesun, Yu-
suf Ergin ve Ramazan Goziki 01<:10.
Tarlh: 21 Mart 1992. Yaksekom e-
birmerleezi.
Newroz gosterisinde oze! tim ve
askerler halks Emin Kork-
maz, Ayten Ali Orbay ve
Patma (14) aida.
20 Ntsan 1992. Mtdyat, Kayaba1
ve KLJyalar mezralan arasl.
Tmate (Kutlubey) koy!.i korueulan,
bir minibOsO durdurarak
lerden Hasan Akay (40), Mehmet
(75) ve A. Kadir Akan (25, aracm
Mehmet Aglrman (21), SO-
leyman GO), Ismet (45), M. Emin
(47) ve Sabri Acar'l (42) kuruna
dizdiler.
20 Nfsan 1992. Mtdyat, Xlrbe Xa/td
(Turga/h) klJyil.
Korueuba1 SOleyman Bulut ve
tesi, Hamza Bulut (8), Mehmet
Candan (45), Yusuf 0) ve HacI B<r
dur'u (22), dizdi.
499
498
10 Haztran 1992. Tatvan ufest tie
Karnkan kOyt4 arasl.
20 Temmuz 1993. Van, Bahyesa-
ray Sarntaz yaylasl.
Kontrgerilla bir minibosO durdura-
Kontrgerilla yayla bastl; Hediye.
rak araCln Hikmettulah
(20), Suzan (6), Bahar (2) ve GOI.
Diksin (55), HaCI Mmet (70), Adil
Toran (1), Sedef (30), Elzime (6) ve
(30) ve Ahmet (36), Ibra-
Nezahat Elmah (5), Baygun (40) ve l'
him (32), Mahmut Ozer (35),
Feryat Sevgili (5), YlldlZ GOzel
Abdullah (35), AIayurt
(11), MOnice (20), MOzeyyen (3(,.
(27), M. Ali (80), Aziz
Mahmut (1) ve Hami Yaar (4),
(45) ve Mahmut GOreti (12) kuru-
na dizdi. Devle (20), Hidayet (20).
Sera (20), Hidayet (17), Muteber
(30), (6) ve Azat Sablrh (8),
19 Haztran 1992, StJvan mer-
kezt Hiiri Sansar (43), Sevim (5), Zebra
en ve (3) katledildi.
Polis bir eve yaptIgt basktnda Fele-
mez (30, HEP Oyesi), Vedat
14 1993. Kars, Dtgor tlfl!St.
AydIn (37, HEP OyesO, Hadi
Koylerden yOrtiyen silahSlZ
(27, ve Nazmj (22, i-
oldOrdO. halka askerler
Zeynep (18), Selvi (16), GOIis-
tan CI8) ve Hasan ?gdavul (44),
15 Agustos 1992. Derlk mer-
kezt. Cemile Erdal Bogan,
Asiye Barlak, Yeter Keremciler
Ozel tim ve askerler gosteri yapan
(14), Sona Giyasettin
halka Necat Turk, Orner
(36), Zanfe Boylu (6), Dudu
c;:akir, Feda Yavuz ve Ekrem Savel
Giinebakan, Necla (4),
oldu. Ayru tarihte yapllan gosten-
Faruk AydIn ve Silleyman (47)
lerde sonueu Diyarba-
oldO.
kir'm Kocakoy bagh Tepe-
cik kOyOnde Zahit Erkan (40), Di-
9 Eylat 1993. Stlopt.
yarbakrr'm Hazro Fatma
Askerler sJnuda, yapan
Malazgirt
ve tOmu de Guney KOrdiscan1.l olan
Ihsan Eren (35), Antalya'da Dogan
BaygilrIer (25) OldO.
Ibrahim Ali, Kamuran Izettin, Fat-
tah Resul, Osman Abdullah, Tahir
Resul, SeHm Mustafa, Abdulcabbar
16-17 Agustos 1992,
merleezt.
ve ismi tespit edilemeyen jki
daha gozalttna aldtktan sonra
Askerlenn ve ozel timin bom-
dizdi.
balamasl ve taramasl sonucu; Yu-
suf Basan (60), Mehmet Akaman,
13 EylaI1993. Avkamastya
Salih Bal.lk, Salih OzgOrptnar, Hizni
(Toptepe) kOya mezrasl.
Erkol, Zehra Koval, Halil KOrtel,
Askerler; Yusuf Bozkurt (4), Ne-
SOleyman KOrtel, Abdulkadir Be-
sim AkJi (28), Ahmet Duro (65),
sen, Yusuf Vatan ve isimleri belir-
Nezir Ernek (30) ve Halit Aktl (12)
lenemeyen 3 ile 6 iki
6ldil.
isimli koylOleri dizdi.
2 Ektm 1993. Mtq, A/tmova i/fe5t.
Askerlerin merkezini bombala-
maS! sonucu Mehmet Nasrr, Sevim
(17), (7), Cihan (4), Mehmet
(1), (40), Sevda (12), Ay-
can (6) ve ogiit (3) aldO.
22 Ektm 1993. Lice.
Askerlerin merkezini bombala-
maSI ve taramasl sonucu; Huseyin
CantOrk (15), Dtlbirin CantOrk
(3.5), Suna CantOrk (2), Ali Canpo-
lat (25), Huseyin Boga (34), Salilia
Boga (29), Haclrezzak Ylldmm
(65), Mustafa Mercan (38), Zana
Mercan (16), Abdullah Izgi (40),
Mehmet Kaya (32), Mustafa c;:akJr
(40), Zana ?krr (18), Halil Dolan
(70), Mehdi GUner (imam) ve Kud-
ret Ergin (20) OldU.
3 Kaslm 1993. MU-Eralan (K6y-
kent) k6ya ara.s1.
Askerler eden koylOlerden Yu-
suf Soylemez (74), Adem Simin,
FadJ! Baran, Yakup Tetik, Mahmut
Acar, Mehmet Emin BingOI (din
adaml) ve AHcan Oner'i
dizdi.
26 1994. Sason, Tanze *,ya.
Koyiln Cacase (YOcebaSlar) nahi-
yesi karakolu tarafmdan bombalan-
masl sonucu; Sadtk AydIn (57, kOy
imamt), Esad t;etin (60), Kadir Di-
lek (55), Halirne 6ngUn (30), Soh-
bet Ongtin (3) OldO.
25-27 Marl 1994. Hua", baRll Ax-
Ids (Uludel'fl), Os, Gulptll, Horos, St-
yamtrl ve QundU: liKJylm.
Askeri birliklerin operasyonu slra-
smda gozaltma awn kOylUlerden;
Karaca (55), Vahdettin Kara-
ca (47), Hamide YJlmaz (60), Hur-
,..;,I:iAA...itf'!'"' '
j. "
it Done, Hasan ve
ler, Mekki GUngor, Subaf1
oldoruldO. TiimOnOn de cesetlerl
halde vadi ve tarla-
larda bulundu. Katliamdan sadece
Hikmet Karaca (55) yaralJ kurtuldu.
Qundiz koyil muhtan Sacettin Su-
ve Mehmet
cesetleri ise bulunamadl
27 Marl 1994. CtZtl!, Vlu-
del'fl.
Yerel yaplldIgl 27 manta
TUrk iline
bagiJ Beave, Besuke, Gewer, Ulu-
dere'nin (Sapaca), Cizre'nin
ve Hebler koylerini bombaladI.
Gewer koyOnden Meh-
met Uygur (63), Uygur (64),
Adil Uygur, Orner Kalkan (39), Ib-
rahim Duran (50), Elmas (37), Mir-
za (3), Mehmet (15), Abdul-
kerim (2), (9), lrfan (6) ve
Xunaf Ytldlflm (3), Mehmet (37),
(2), Ali (6), (1), Orner
(12), Brtisk (36) ve Abdurrahman
Benzer (4), X2ne (15), Hatice (54)
ve Kerime Altan; Besuke
k6yilnden ClIO), Xoxe (60),
X2ne (40) ve (18), Ay-
(65) ve Nevroz Bengin (6) zahi-
de (2) ve Fatrna Bedir (3);
ve Hebler (Hisar)
koylerinden Ahmet Ceren ve Sela-
met Inegol; (Sapaca) koyiln-
den Meryem C55) ve Salili
(65) oldO.
Ntsan 1994, Btngol, Genf, Lice ve
Kulp tI tie t/felerlntn Mylerl
Nisan-maYls aylannda bolgede
operasyon yapan TOrk ordu birlik-
leri, onlarca koylU gozaltma aldI.
Vadi ve tarlalarda ce-
setleri bulunanlar: Keziban Kalkan
501
500
U151, 27 Nisan 1994,
ve Ali Ilk yanarak oldtiler. GOzalll-
bagh [Yazkonagll kOyOnden).
na ahnan kaylp koylOlerden Hldtr
Haci Mustafa (70) ve ogullan Tah-
cesedi 7 Ekirn 1994'te Kuru
sin ile Cevdet Ayaz
Deresi'nde talar arasmda
GeJi [Geyikderel kOyOnden), Halim
lak, beyni ezilmi ve yOzO tamn-
ve Tahir Yakan ile soyadl tespit
maz halde bulundu. 13 Ekim 1994'
ediJemeyen Resul
te Samoi (Boyta) kOyiinde gozal-
Vengesor kOyOnden), iSmi ogreni-
tina alman Hasan GOndogdu'nun
lemeyen iki (Kulp'un ZJqde
koyOnden), soyadlan ogreniJeme_
cesedi 30 Ekim 1994'te Hozat
sinin Sovge (Gozlek) koyO
yen Haci Ziibeyir (65) ve Haci
nnda bulundu. Hozat'In Mixsdr
Mustafa (70) Kursiye
(Bilekli) koyii muhtan MOslOm
koyiinden), Nimet Barut (57, muh-
vut'un cesedi 4 Kasun 1994'te
tar, 12 MaylS 1994), Demirhan
yakmlannda bulundu. 11 Ekim
(40), Sabri Akdogan (65), soyadlan
1994'te gozaltlna ahnan Hasan
ogrenilemeyen Hasan ve Vahap,
cesedi 15 Kasun 1994'te Ho-
Kamil (35) ve Yusuf Boz-
zat'In koyO yakIn-
(65), (14 Mayls 1994, Lice'nin
Jannda yannu halde bulundu.
Sise koyiinden), Kamil
GOnclogan (2S), Kadri Yilmaz, Ay-
31 Ektm 1994. YiJksekova, Qaport
din Tekay, Mahsut Mehmet
(Demtr!eonak) ktiya.
ve soyadl tespit edilemeyen
Askerlerin ve ozel timin minibos
AZiz (12 Haziran 1994, Kulp'un Sen
taramasl sonucu bulunanlar-
yaylasl). saYlda koyliiniin de
dan Selim (2), Abdulme-
kayboldugu bu katlianu Diyarbalar
cit Demir (43), Sait AsJan (40), Rifat
Jandarma Kolordu KOmutanl Ha-
san yonetiyordu.
Senlik (2S), Hamdi DOndar (18),
Fikri Yilmaz (1S), Seyfettin Evin
(0) ve Burhan Evin (24) oldO.
15 EylaJ 1994. Eruh
(Erenkaya) kt5yiJ arasr.
10 Arahk 1994. Sason, Cacase (YiJ-
Askerlerin maYlna
cebaglar) nahtyest.
Reyhan Sevgin
(55), Mehmet Dindar (45), Cumali
Korucuba1 Mehmet Ali YOcebag
ve HOseyin (6S) ve Mustafa
Sen (10), Sedat Oner (7), Selahattin
BiJ (22), Sabri (30), Urfiye
Ozbek (3), Hediye Sen (2), Meh-
(16), Baki ve M. Slddtk
met Serean (9) ve AdtgOzel
(13) oldO. (40, belediye bakam) isimli koylO-
leri dizdi.
25 Eylill 1994. Dersim,
/e(Jya, Mtrlk mezro.n. 12-13 Mart 1995. Istanbul Gazipa-
a mahallest.
Mezrarun helikopterden bombalan-
Polis ve kontrgerilla demokratJarm
masl ve askerler tarafIndan yakIl-
etkili oldugu kahveleri ve sokakJan
masl sonucu; DOzali Serin (33) ve
taramasl sonucu: Dilek
GOlizar Serin (30), Hatun
(20), Yeter (16), Elif (1S)
(SiIDek), Hasan GOngen, Sezgin
Ergin, Fadime Bingol, Mehmet Oz-
gOl, Halil Kaya, Mehmet GOnday,
HOseyin Bibal, MOmtaz Kaya, Zey-
nep Poyraz, Ali Ylldmm,
Yilmaz, Mesut Efe, Hasan Sel, Fev-
zi Hasan ErsOrer, Reis Kopal,
sefika Sevil, Ismihan Erenler, Isma-
il Baltacl, Genco Demirci, Hasan
Pulan ve Aydm oldO.
Nfsan 1995. GiJney KiJrdfstan (Ku-
zey [rak), Zaxo'nun Amadtye tlfe-
stne bagh k6yler.
Mart-maylS aylannda bOlgede ope-
rasyon yapan TOrk askerleri hay-
vanlanm otlatlrken yakaladlklan;
Abdullah TelhOseyin, Abdulkadir
lzzetxan, Ahmet Fatah Hasan, Guly
Zikry ve oglu Osman Guly Zikry,
Hamit Mehmet Serif, Orner, Mele
Hasan ve Ismail Hasan isirnJi koy-
100eri kulak, cinsel ve diger uzuvJa-
nm keserek hunharca katletti. Bu
vahetin video He gorOntilye ahndl.
PDK'h Duhok Valisi bir baSin t0I>
lantlsl yaparak kaseti gazetecilere
gosterdi. Bu toplanuda saYlda
Avrupah gazeteci bulunuyordu.
25 Mayrs 1995. Batman, HiJrrlyet
mahallesi.
Kontrgerillanm koylere sefer yapan
minibOs duragma yerletirdigi
bombaJarun patlamasl sonucu HO-
seyin ve M. Emin Oleay,
M. Emin Ergin Medeni
Halil Geyik Hasan
SiffiCk ve Abdurrahman
cuk) oldO.
25 Mayrs 1995. IAd.r, Ozdemir kG-
yiJ.
Askerlerin ev yakmasl sonueu Bir-
gOI Aras (35) He cocukJan Dinar
(12), ErgOn (S), Perd! (3) ve Co-
neyt (6) yanarak
15 Ocak 1996. Basa (GiJflakonall)
tlfest-Tahkonak k6yiJ arnst.
Askerler gozaluna aldlklan koylOler
Abdulhalim ve Abdurrahman YII-
maz, Mehmet Oner, Lokman Ozde-
mir, Abdullah ve Neymettulah 11-
han, Ahmet ve HaIit Kaya, Rama-
zan Ali ve Beir Nas'l oldOr-
dOkten sonra bindikleri bir-
likte yaktl.
29 Ma)llS-l Haztran 1996. $emdin-
It, GiJnyaZl k6yiJ, Tekeli ve Masiro
(Bahkll) mezralan arast, GiJney
Kurdfstan t:l yaktn s'ntr b6lgesi.
SlnIr ticareti ile ugraan: GOney
Ktirdistanh Mustafa Idi ve oglu,
Yusuf, Adil Esat, Ali Mahmut,
Reid Yunus, Orner Taha, Mele Ta-
xir, Sexa ve iki oglu, Iran uyruklu
Mirza Agazade Muhammed, Hasan
Mahsubi Sabah ve Semdinli'nin Tisi
ko}iinden Faki isimli koy-
JOler, TUrk askerleri tarafmdan kur-
una dizildikten sonra yalaldilar.
24 Eylal 1996. Dtyarbaklr E Tipi
Cezaevt.
Cezaevi'nin 18. ve 29.
kalan PKK'li tutsaklann asker, gar-
diyan ve ozel timler tarafmdan jop
ve dernir dovalmesi so-
nucu; Edip Nimet 9ikmak,
Erkan Peri3n, Ridvan Bulut, Hakla
Tekin, Ahmet Mehmet Kadri
GOmu, Cemal 9im, Mehmet AsIan
ve Kadir Demir oldO, 24 rutsak ya-
ralandl.
19 Ektm 1996. YiJkI'ekova,
lar ve 90banpman /e(Jylerl arnsm-
da kalan Kendalok b6/gesi.
PDK ve YNK arasIndaki
dan ve GOney KUrdis-
tan'm Soran bolgesinden olan 28
503
502
koylil Tilrk askerleri tarafmdan ya.
kalandlktan sonra el ve ayaklan 3. Nerveh
baglanarak dizildi. BUnJar- Taburu BasJwu
dan 26'sl olUrken, yarah olarak
(15 Mayu 1992)
kurtulan Sofi Tahir He Feryat Mu-
hammed isimli ikisinin Dogu Kilr-
15 Agustos 1984'ten beri Botan
distan'a (lran'a) olaydan
Eyaletimizde yOJiltillen gO-
BMMiUtectler yaksek Komfserltgfni
ctimOZOn, kitle desteginin ve dene-
(UNHCR) haberdar etmeleri Ozefi-
timirnizdeki cografyanm bOyOtGl-
ne katliamdan ortaya Oldil-
mesi gibi milcadelerniz
Jillen 26 koylUden isimleri tespit
bOyOk kazarurnlar yarat1I1lu. Geril-
edilenler: Raket Osman, Serbest
larun elde ettigi bu kazarumlar, ye-
Osman Saleh, Hanzar Mustafa
ni bir diizenJeme, yeni bir hareket
Omar, Benan Ekrem, AZrin Ekrem,
tarzl belirlemesi gerektiriyordu.
Hemrik Abdullah Orner, Mahmut
C;:OnkO yeni bir sa-
Ahmet, Dutkar AlT, Kasat Zoral,
taCZI kendini dayatJruu. Geril-
Tewfik Tallr, Namlk Bahtiyar,
lada hareketli savalan,
Newroz Ali, Mustafa Kurekan, Kek
yeni tedbirlerini bo3 ve
Em1n Hewleri, Medt Hacibek Ger-
sOkOp atmaya kadar sava
neyan, Azat Feryad ile soyadlan
tarZl denemek gerekiyordu. Mevcut
ogrenilemeyen Azad, Mustafa, Ta-
imkanlanmlz gozonilne
hir ve Ernin.
getirildiginde siyasal
olarak bir denge durumunu
26 Ey/aJ 1999, Ankara U/ucan/ar
yakalarruu. Donemin taktigi buna
Kapab Cezaevt.
uymak zorundayd!, buna gore
Sol tutsakJann bulundugu
man kuatma ve imha
sald!ran asker, polis ve
taktigi zorunJuydu. 1992 kllru bu
gardiyanlar, 10 tutsagl ve
taktigin haZlrhk1anyla BO-
darp ile OldOrdO. C;:Ok saYlda tutsak
IOkler, hareketli birlikleri ek-
da yaralandl. OlenJer ilzerinde ya- linde tekrar orgOtlendi.
puan otopside Ysinin UZUn namlu-
Taktige uygun eylemlerden en
lu makineli silahla, 3'OnOn ise ise onemlisi Uludere'nin Nerveh (Ta-
av tilfeginden 01- delen) Taburu'na yaplld!. Sal-
dOgo apkJandl. Cesetler Ozerinde dlflya bOliikten oluan 235 ge-
aglr darp izleri bUlundu. Otopsi ra- cilia kauld!. Saldlflya bu kadar
porunda olOmierin yakm mesafe- gerillamn katIlmasmm iki onemli
den ve genelJikJe kalp Sl- nedeni Yard!: Tabura yakm Nerveh
kJlan koyOnde saYlda kay korucusu
belirtildi. Olenler: Ahmet Savran yard!. Aynca bu kOyOn
(25), Halil TOrker (25), Mahir Em- ki yakm koylerde de saylda
salsiz (25), Zafer KJrblylk (28), Aziz
TOrk ordu birligi Yard!.
Donmez (18), lsmet KavaklJoglu Baskm tercih et-
(36), Onder (26), Abu- memizin nedeni, dOmarun kendini
zer <;:at (21), Habip GGI (32), Nev- bu nOktada hisselmesi
zat (32) ve Omit Altmta (27).
ve bir saldmda bulunabilecegirnize
ihtimal vermemesiydi. da-
ha yakmdaki bir dagm etegine
kurulan Ercan Taburu'na sald!rabi-
lecegimizi tahmin ediyordu.
Baskm karan dort keif gru-
bu pkanldl: 1- Ercan Taburu, 2-
Meydan Taburu, 3- Bileh (Ilkve-
ren) Taburu, 4- Nerveh (fadelen)
Taburu keif grubu.
nru degerlendirdik. DUmarun ken-
dini en hisettigi noktarun en
zaYlf nokta oldugunda karar birligi-
ne vardlk. Buna gore Nerveh Ta-
buru'nu sald!n hedetl olarak belir-
ledik. Yeni bir keif grubu gonder-
dik. gOn silren bu so-
nunda cografyarun kesin durumu-
nu, diger nok-
talanru ve maYlnh alanlar gibi ay-
nntllann tilmilnO tespit ettik. Bu
sonucunda Tadelen Tabu-
ru'nda karanmlzl kesinletirdik.
Saldlfl aruna kadar hedefi sOrekli
gozetim alunda tuttuk. C;:OnkO, her
an planda degiiklik yapmamlzl
gerektiren gelimeler olabilirdi.
Eylemin mutlaka baanh olmasl
bizim onemliydi.
C;:OnkO baharla olacak bu eylemin
ba3rlSl, bundan sonraki atulm so-
recine yon verecekti. Aynca
rimizin yeniydi, buradan ala-
caklan deney ve cesaret, onlan
sonraki pratige daha atak ve ooa-
nh haZlflarru olacaktl. Yani eyle-
min ba3n ya da OOatlSlzJlgl bir yil
boyunca etkisini 80sterecekti. Bas-
kmda yer alacak komutanlar, yar-
dlmcllanna kendi hedeflerini gOs-
terdiler. C;:iinkO, bizzat yerinde go-
rUp izlemek onemliydi.
Basklrun hazlfhAI 20-25 80n sOr-
duo Bu sQrede gOcQmOZU psikolo-
jik olarak haZlfladlk, lojistik haZIf-
hklan tamamladlk. Bu hazlrhklar,
sadece degil, baskm
sonrasl dumarun saldlrilan ve
gUn sOrebilecel1
ihtimalleri gozonOne ahnarak yapil.
dl. Mevzilenme ve lojistik buna 8t>
re diizenlendi.
Komuta kademesi, eylem plaruru
karara bagladlktan sonra,
baskm giinO, eylemin krokisi
di. TOm gOctimOz bu plan Ozerin-
de gorU belirtti ve plan en ince
aynntl1anna kadar tartlild!. Plaru-
rruza gore Tadelen Taburu imha
edilecek, Bileh (Ilkveren) Taburu
taciz edilecek, tabura gelen yollara
maYln ve pusu atllacak,
Nerveh koy koruculan
miidahale ederlerse onlar da he-
deflenecek, Bectihe ve Kror koyle-
rindeki taburlar ve kay koruculan-
na pusu gruplan konumlana-
cak, helikopterle havadan muhte-
mel bir miidahele ve kuatmaya
5 km geniliginde
bir alanda mevzilendirilecekti.
Sald!n gruplannda 85 gerilla ye-
raId!. Uk sald!n hedefleri, taburun
iki stratejik tepesi, taburun
sindeki mevziler ve tabur binaslydl.
Aym anda taburun yakmda
bulunan Bileh karakolu havan top-
Ian ve otomatik silahlarla tadz ale-
alunda tutulacaktl.
Saldlfldan once bizim en
riskli ey, gruplaflIlUz yerlerini ahr-
ken diimarun farkma varmaslydl.
Bu nedenle dOman ne
zaman farkederse a andan itibaren
saldmyl balatma karan aldlk. Ama
korktugumuz balmlza gelmedi.
Gruplanrruz farkedilmeden yerleri-
ni aldllar. Mayma da
Bu, kefin isabelli yaplldlglru
ve talimatlara uymada
baanh bir dikkat sergilediklerini
gosteriyordu.
Saldlflmn saat 04.00'te balatllma-
Sl kararlatmI1I1ltl. Ancak bir sa-
504
505
vunma grubumuz, yerini alm- otomatik, 18 adet hafif yan otoma-
ca, yanm saat Eylemi tik silah, 6 adet lay roketatar sHahl,
ilk tabur binasma salchran 4 adet el telsizi ve 10 bin
grup olacaku. Hemen akabinde, bu mermi ele
grupla birlikte tepe sald1fl gruplan
harekete Saldm bu pla- Orban,
na gore yiiriidO. Taburu ve tepeleri Baskttu yapan ARGK BirHgi'nin
40 dakikada ele DO- komutan yardlmcllarlndan.
man askerleri tasfiye tabur Mart 1996.
havaya
Ancak bu suada, daha once de
defa olan, bu nedenle de as-
hnda deneyli oldugumuz bir hasta-
4. Abdullah Ocalan'a
liga takrar zafer
guna kapl1an geri
yoneHk operasyonu
me zamaOlOl uzatular. Bu durum,
protesto amaclyla ken-
avantaj sagJadt, tedbir aI-
d!. sQresi uzadl,
dini yakanlar ve intlliar
gOn boyu devam etti ve gece saat
eylemi yapanlar
10'a kadar sOrdO. Saldtn slrasmda 6
kayb1ffi1z varken, geri Slra-
Intihar eylemlerl
smda.7 kaYIP verdik.
Taburu'nda 180-200 ka-
dar asker vardl. BUnlardan sadece
Fatma Ozen (Rojbin), 17 KaS1ffi
15 kurtulabildi. Bileh
1998'de Hakkari'nin Ytiksekova
ren) Taburu'nda 20
merkezinde yaptlgl Intihar
kaylp verdi. SaldtnYI duyan TOrk
saldmsmda oldO, aynca bir ast-
ordusu, 6 helikopteri, 2
subay oldU, iki astsubay ve iki
ucag1, tank, panzer ve havan topla-
sivil yaralandt.
nyla katildl. Koy ko-
Hilsntye Oruf (Berivan), 24 Ara-
rueulannIn da katJ.1dlgl ve 5 km'lik
Ilk 1998'de Van merkeZin-
alana yayllan
de Subayevleri anOnde askeri
Turk ordusu hezimete ugradl. Biz
servis araclna yapugl inti-
13, 180-190 kaylp
har saldtnsmda oldu. Patlarnada
lki asker esir almd1.
bir fOCuk oldO, asker 24 ki-
cephanesi infilak etti. 4 adet A-4, 3
yaralandi.
adet MG-3, 1 adet BKC agu tam
Onceki yillarda yaplJan intihar eylemleri:
zeynep Kmaci (Zilan), 30 HaZiran 1996'da Dersim merkezinde yaptIgl
intihar eyleminde oldii, biri astsubay 5 asker aldO, 55 yaralandl.
Leyla Kaplan 25 Ekim 1996'da Adana merkezinde polislere
yapugl intihar saldlflSl11da oldu, aynca 3'0 polis 4 kilji daha oldu, 1010-
yaralandl.
GiJlef Ortay (BennaD ve Kendal (kod isim), 29 Ekim 1996'da Sivas
merkezinde yaptJ.klan intihar salchnsl11da olduler.
Nezabat Boyaci 4 Kendlni yakma eylemlerl
Mart 1999'da Batman mek-
rezinde askeri karakola Mebmet HaNt Oral (28), Mar-
Intihar saldlflsmda aida.
din'in 6merli bagh Kaf-
Patlamada olen ve yarala-
nasur koyOnden. Mayls 1993'te
nan olmadi. tutuklandl. 12 yl16 aya hOkOmlO.
Canan Akgan (27), Dersimli. 3 9 Ekim 1998'de E Tipi Ce-
Nisan 1999'da Dersim (funceJi) zaevi'nde kendini yaku,
merkezinde yaptlgl Intihar yitirdi.
saldlflsmda oldO. Mebmet Gal, Diyarbakir'm Ergani
Baki Tatlt (20), Malaryah). 4 Ni- Miiebbet hapis ceza-
san 1999'da Bingol merke- slyla tutuklu. 18 Ekim 1998'de
zinde valilik ontinde yapugl inti- Barnn kendini yaku.
har eyleminde hayauru kaybetti. 27 Ekim 1998'cIe ya2fi1Ol yitirdi.
Patlama sonueu sa}'1da polis Murat Kaya (25), Mardin'in Silrg-
yaralamrken, olay yerinin yakl-
gOcO beldesinin Berdilk (Gilra-
mnda bulunan Nuran Baluken
koyOnden. 1994'te tutuklan-
(13) isimli aldO. dl ve 18 yil ceza aldl. 18 Ekim
Serdar Fadime (22), GOney KOr- 1998'de Banm Cezaevi'nde ken-
distan'm (Suriye) Haseki dini yaktl, aglr yarah kunuldu..
den. 8 Nisan 1999'da Hakkari'nin
lsmet lnanf, 20 Ekim 1998'de
YOksekova merkeZinde yap-
Yozgat Cezaevi'nde kendini yak-
ugl intihar saldmsmda 6ldil.
tI, aglr yarali kurtuldu.
Hakkari Jandarma Komutaru Al-
MeraZ Ktli0turacak GO), Devrim-
bay Tahir Cebi g6zlerini kaybetti.
ci Halk Partisi (DHP) davasmdan
Hakkari Valisi Nihat Canpolat ve
turuklu. 20 Ekim 1998'de Barnn
polis Nesim Saz yaralandi. Aracm
Cezaevi'nde kendini yaktl,
Deniz 61dO.
filru yitirdi.
....., 5 Temmuz 1999'da Adana
Ali Aydm (24), Igdrr'm Sinek ko-
hir merkezinde Emniyet MOdOr-
yOnden. 1993"ten beri tutuklu.
liigu'nOn Mali ve Haber
20 Ekim 1998'de Bartm Cezae-
Merkezi binaslna yapugi in-
vi'nde kendini yaku, ya2nunl yi-
tihar saldlflsmda OldO. Kimligi
tirdi.
belirlenemedi. Patlama sonucu
Seyrl lpek, 22 Ekim 1998'de Sa-
10'ii TUrk gOvenlik gOrevlisi 01-
karya Cezaevi'nde kendini yaku,
rnak Ozere 14 yaralandl.
agrr yarah kurtuldu.
.... ,6 Temmuz 1999'da Batman'm
Fettab Karattli, Agnli. 22 Ekim
llluh Mahallesinde 10 Nisan Polis
I998'de Diyarbakir E Tipi Cezae-
Karakolu'na karfl Intihar saldin-
vi'nde kendini yaktl, aglr yarah
smda hayatml kaybetti. Kimligi
belirlenemedi. Patlamada kara- kunuldu.
kol binasmda hasar meydana Baknt Bayram (25), Hakkarili.
gelmesine ragmen 61en ve 1996'dan beri tutuklu. 20 yila hO-
yaralanan olmadi.
506
507
kumlU. 21 Ekim 1998'de Adlya-
AyseJ Ceylan, 27 Ekim 1998'de
man E Tipi Cezaevi'nde kendini
Cezaevi'nde kendini yaktl,
yaktl, yitirdi.
agu yaral.1 kurtuldu.
Hasan /sa Hasan (Suriye'nin Ka-
Mirza Sevtm!J., Diyarbakuh. 26
22 Ekim 1998'
Ekim 1998'de Erzurum Cezae-
de kendini yaktl, 25
vi'nde kendini yaktl, hayattnl
Ekim 1998'de yitirdi.
kaybetti.
Cennet Ganej, 23 Ekim 1998'de
Berzan Oztark, Agnlt. 1 Kaslm
Gaziantep Ozel Tip Cezaevi'nde
1998'de A1manya Stutgart-Stam_
kendini yaktl, yarah kurtuldu.
heim Cezaevi'nde kendini yaktl,
Selamet Mentej, Bingollu. 22 E-
yitirdi.
kim 1998'de Midyat Cezaevi'nde
MUhtyettfn Sevtct, 15 Kaslm
kendini yaktl, yaanuru yitirdi.
1998'de Diyarbaktr E Tipi Cezae-
Aynur Arran (24), Bingol'e bagh
vi'nde kendini yaktl, yarah kur-
C;irkani (Yenikoy) koyunden.
tuldu.
Oniversite ogrencisiyken 19 Ma-
Mehmet Aydm.(25), Urfa'run Hal-
yls 1997'de tutuklandl. 22 Ekim
fet 1993'ten beri tu-
1998'de Midyat Cezaevi'nde ken-
tuklu, 12 yila hOkumlOydU. 13
dini yaktl, yitirdi.
KaSlffi 1998'de c;anakkale Cezae-
Mehmet Bagnyamk, Siirt'in Per-
vi'nde kendini yaktl, hayatml
vari baglt Erkent koyGn-
kaybetti.
den. 24 Ekim 1998'de Elbistan
lsmet Akay, Siirt dogumlu. 14
Cezaevi'nde kendini yaktl, aglr
yaralt kurtuldu.
Kaslffi 1998'de Adlyaman Cezae-
vi'nde kendini yaktl, aglr yarah
Maslam Muhammed (25), GO-
kurtuldu.
ney Kurdistanlt (Suriye). 24 Ekim
Hanft Kuzu, 14 KaSlffi 1998'de
1998'de Antep E Tipi Cezae-
Siirt E Tipi Cezaevi'nde kendini
vi'nde kendini yak1, aglr yarah
yaktt, yarall kurtuldu.
kurtuldu.
ErdaJ (:eken, Elazlg'm Palu
Samet Oktay (25), Hlnlsll.
nin Ekindiler kOyGnden. 14 Ka-
1994'ten beri tutuklu ve 12 yil 6
Sim 1998'de Midyat Cezaevi'nde
aya hOkOmlO. 24 Ekim 1998'de
kendini yaktt, yarah kurtuldu.
Konya Cezaevi'nde kendini yak-
1, aglr yarah kurtuldu. ldrls Baaran, 14 Kaslm 1998'de
Ceyhan E Tipi Cezaevi'nde ken-
Kenan Karahasanoglu, 26 Ekim
dini yaktl, yarall kurtuldu.
1998'de Erzurum Cezaevi'nde
kenclini yaktl, yaralt kurtuldu. Abbas Serkaya (24), Mu Varro
dogumlu. 15 KaSlffi 1998'de 1s-
Hasna (:obanogJu, 26 Ekim
tanbul Omraniye Cezaevi'nde
1998'de Erzurum Cezaevi'nde
kendini yaktl, yaralt kurtuldu.
kendini yaktl, yarah kurtuldu.
AZime lnan, 15 Kaslm 1998'de
Necla Kanteper, Londra'da ken-
Batman E Tipi Cezaevi'nde ken-
dini yaktl, yarah kurtuldu.
dini yaktl, yarah kurtuldu.
Mehmet Karahan, 15 KaSlffi
1998'de Batman E Tipi Cezae-
vi'nde kendini ya k1 , agtr yarah
kurtuldu.
Reyhan Lezgtn, 15 KaSlffi 1998'
de Batman E Tipi Cezaevi'nde
kendini yaktl, yarah kurtuldu.
Remzt Akku, 16 KaSIffi 1998'de
Moskova'da kenclini yaktl, haya-
tlrn kaybetti.
Ahmet y,Jdmm, 16 KaSlffi 1998'
de Moskova'da kendini yaktt, 4
Arahk 1998'de hayatlru kaybetti.
Zeynt Arat, Mardin'in Kurdise
(Yardere) kOyOnden. 1994'ten
ben tutuklandl, 36 yrla hiikOrnlU.
16 Kaslm 1998'de Antep Cezae-
vi'nde kendini yaktl, yarah kur-
tuldu.
Kadrlllhan, 17 Kaslm 1998'de
Siirt E Tipi Cezaevi'nde kendini
yaktt, hayatlru kaybetti.
Mustafa $ahfn, 17 Kasiffi 1998'de
Almanya'nm Stuttgart-Stamheim
Cezaevi'nde kendini yaktt, aglr
yarah kurtuldu.
Adnan Karataf, 17 Kaslffi 1998'
de Mardin Cezaevi'nde kendini
yaktt, yaralt kurtuldu.
Zalkaf YIJmar, 18 KaSIffi 1998'de
Roma'da kendini yaktt, yaralt
kurtuldu.
Cengiz Kaya, 18 Kasun 1998'de
Agrl Cezaevi'nde kendini yaktl,
yarah kurtull;lu.
Dogan, 20 !Caslm 1998'de
Sakarya CezA'&vi'nde kendlni
yaktl, agtr yarah kurtuldu.
SuJeyman Galtelln, 25 Kaslm
1995'de Trabton Cezaevi'nde
kendini yaktl, kurtuldu.
Nurl Acar, 26 Kaslm 1998'de Or-
du Cezaevi'nde kendini yaktt,
aglf yarah kurtuldu.
Cem(J OzaJp, 28 KaslID 1998'de
Diyarbaktr'tn Dagkapl Semti'nde
kendini yaktl, hayattru kaybetti.
Hasan TQfktn, 5 Araltk 1998'de
Almanya'run DOsseldorf ehrinde
kendini yaktl, yarah kurtuldu.
Hectce Falay (63), 13 Arailk 1998
'de 1stanbul Bagcilar semtinde
kendini yaktJ, hayatlnt kaybetti.
Taylan Ozgur Kahraman, 21
AralIk 1998'de Almanya'run DOs-
seldorf kendini yak1,
hayatlru kaybetti.
Mubitttn If'k, 24 Aralik
1998'de Antep ehir merkezinde
kendini yaktJ, yaralt kurtuldu.
Ramazan Atabay, 5 Ocak 1999'
da Siirt Cezaevi'nde kendini yak-
tI, yaralI kurtuldu.
Fatma Saka (17), 16 1999
'da Almanya'run Hechingen eh-
rinde kendini yaktl, yaralt kurtul-
duo
Merlvan Rauf $tvankare, 18
bat 1999'da GOney Kurdistan'tn
(lrak) SOleymaniye
kendini yaktl, hayatlnt kaybeni.
(:etfn Gune, TOrkiye Devrim
Partisi militant. Ankara Merkez
Kapalt Cezaevi'nde protesto
oliim orucundayken 27
Mart 1999'da hayatml kaybetti.
Galten AslanogJu (20), 13 Mayls 'H
1999'da Atina'da kendini yaktl.
!i
If
19 Mayrs 1999'da oldO. I
Nakbet Noyan, 29 Haziran 1999'
da 1stanbul Sultanbeyli i1,.esi,
kendini yaktl, yaralt olarak kur-
tuldu.
509
508
.,
TTfr
5. Paris
4- kurulu
15-22 Haztran 1994 tarlblt PDK-
Daha kalifiye memurlar yetitir-
YNK ant/aimasl.
mekle gorevli olan Memurlar Ko-
rnisyonu; ekonornik planlamadan
sorumlu Planlama Komisyonu
l-onetbn
oluturuJacaktir.
Bakanllklar kendi bakanhklaruun
leak KOrdistan'l demokratik bir sis-
yasalan cercevesinde cahmalanru
ternIe yonetilecektir (fakh partilerin
yerine getirecek, OOkanhk
katlhnu saglanacak, insan haklarma
Ian bakana kar1 sorumlu olacak-
saygl gosterilecek, azmhklarm hak-.
lardir.
Ian tanmanacak, tOm dinlere saygl
Yasalan demokratik yolla hayata
gosterilecektir).
gecirmeyi beceremeyen hukOmet
2- Batkanhk
Memur saYlsl azaltLlacak, bOylece
onlara daha fazla ucret vermek
a) KOrdistan yonetiminin OOkam
mUmkUn olacaktlC.
genel ve denokratik sefimle don
yLl iCin secilecektir C6nder" nitele-
S-Anayasa
mesi yerine .Bakan" nitelemesi
kullarulacaktlr).
Kilrt EnstitOso yeni bir anayasarun
b) Bakanm secilmesine kadarki haZirlanmasl iCin gorevlendirilrni-
sOrede yonetim gorevi, Parlamento tir. Anayasa Ekim 1994'e ka-
Bakam, Babakan ve YOksek dar tamamlanacak, kesinlemesi
Mahkeme Bakarundan oluan ko- parlamentonun onayma oogh ola-
rnisyon tarafmdan ylin1tOlecek. Bu
cakttr.
cahma Parlamento tarafmdan
onaylanacaktlr. 6- Se\imler
3- ere1 onetim Secimler MaylS 1995'te yapilacakttr.
Secimlerden once genel saylffi ya-
KOrdistan eyaleti sefirnIere kadar pilacakttr. Siyasi partiler ve yoneti-
bir koalisyon hilkOmeti tarafmdan cileri seCim sonuclanru kabul ede-
yonetilecektir. AZlnllklar, PDK ve ceklerine dair ulusal ve uluslararasl
YNK dlmdaki diger siyasi partiler kamuoyuna garanti vereceklerdir.
ve ahsiyetlerin katlhnu
saglanacaktlr. HOkumet, partilerin
7- SaVUnma ve gUvenIik
mOdahalelerinden baglmslz olarak
karar alacak ve bunlan hayata ge- Gecerli olan savunma sistemi etkili
cirecektir. Eskiden yaanan sorun- olmaffil, dagilnuttr. Pemerge Ba-
lar aratlnlacaktlr. HilkUmette siyasi
kanhgl iptal edilecek, yerine baba-
partilerin gOciine gore ve kanhk ve yardimclhglna bagh ola-
dengeye gidilecektir. cak Askeri Genelkurmayhk kurula-
caktlr. Klasik ordu normlan icinde
yeni bir ordu kurulacak, askerlik
510
zorurLlu hale getirilecektir. Pemer-
ge saYlsl azaltilacaktlr. Progranun
hayata gecirilmesi iCin yerel hOkU-
metin yaOOncl devletlerin yardlnu-
na ihtiyaci vardlr.
8- Polls ve gU"enlik
Polis tekilatt yeniden yapilacaktlr.
Polis tekilatl yonetime ola-
caktlr. Yonetimin emri altmda bir
polis ve gOvenlik birirni oluturula-
caktlr. Parti yoneticileri polis ve
gUverLlik birirnine ahnmayacakttr.
9- Mallye ve giivenlik
Ekonomik durumun duzeltilmesi
iCin dl yardlmlar kacmllmazdlr.
Kilrdistan eyaleti iCin uluslararasl
ambargo hafifletilmelidir. Uluslara-
rasl yardlm dogrudan hOkilmete
yapilmahdlr. Yardlm orgiltlerine
yeni dOzenlemeler getiriIecektir.
GOmruk dOzenlenmesi temelden
Banka ve para pi-
yasasma siyasi partilerin mOdahale-
si olmayacaktlr. Bu konuda polis
koruma gorevi yiiriitecektir.
10- Kom,u iilkeler ve dl'
diinya lle llitkller
a) KOffiUlar:
Olkelerden bOlgeye sigman
Ku rtlere i1tica ha kkl verilecektir.
Ancak bunlarm kamp-
lar ve koyler askerl Us haline getiri-
lemez ve buralardan komou Ulkele-
re saldmlar
KOIT1u Olkelerin i,lerine
mayacakttr.
PDK ve YNK koIllfU Ulkelerle ge-
Iitirdikleri i1ikiler konusunda bir-
birlerini karlhkh b118i1endlrecek-
lerdir.
b) Yerel hOkUmetin d1 Olkelerdeki
temsili:
Temsilciler, yerel hilkOmetin resmi
temsilcileridir ve yerel hUkOmetle
i1iki ifinde olacaklardlr.
Temsilciliklerde patti ya-
pLlmayacaktlr. Her iki parti de tem-
silciIiklere destek verecektir. Bu
temsilciler dUzerLli olarak toplana-
cak ve siirekli olarak diplomasi ve
gUnce! konusunda
timden KUrt diplo-
masisi konusunda bir koordinas-
yon birirni Bu ko-
misyon hOkOmete oneri getirecek-
tir. Brilksel ve New York'da yeni
temsilcilikler aplacaktlr.
6. Ankara
ABD, lngiltere, Tarktye temstlctlert-
ntn denettmtnde tmzalanan 30-31
Ektm 1996 tartblt PDK, YNK ve
Tar/mum Cepbest antlamasl.
A) PDK ve YNK arasmda ilan edi-
len atekesin kahcI hale getirilmesi
ve siyasal sureci
rak Kuzey lrak'ta OOn ve istikrann
saglanmasl
1- Bu toplantlrun kendisi ve top-
lanttdan cJkacak kararlar
kilde lrak'm toprak burun-
IOgOnU ve sInlrlannm kutsalhglru
zay1flatmayacakttr.
z- lrak'm rum BM Oyesi
Olkelerin Irak'm
toprak ve siyasal 00-
kabul etmelerini onay-
layan 688 saYISI BM GOvenlik Kon-
seyi karannda Uzere
bu Olkede rum insanlann
siyasal ve insani haklanm garanti
511
altma alan bir diyalog temelin-
de tOm lrak yurttalanrun oZgUr ve
ortak iradesi tarafmdan belirlene-
cektir.
3- Uluslararasl slrurlann gOvenligi
de dahil olmak Ozere TOrkiye ve
diger kOffiu Olkelerin meru gO-
venlik dikkate ahnacaktlf.
4- Taraflar aralanndaki ihtilaflan
daha da artlracak veya tansiyonu
yOkseltebilecek herhangi bir dl
mOdahalesi peinde komaya-
caklanIll kabul ederler. anda
kuzeydeki vilayetlerde bulunan
bOylesi bulunduklan bOlge-
lerden aynlacaktlf.
Atqkesle llglli olarak
5- Ban Gozetleme Kuvveti (BGI\)
ternsilcileri ve iki partinin ortak
personeli tarafmdan belirlenecek
olan PDK ve YNK mev-
zileri, 23 Ekim 1996 gece yansm-
dan itibaren atekes hamru tekil
edeceklerdir. Bu atekes hatt! De-
netleyici Ban Gozleme Grubu'na
bildirilecektir.
6- Partiler savunma pozisyonlann-
da kalacak ve birbirine karl dO-
manca hareketlerde bulunmaya-
caklardu.
7- Atekes taahhOtierinin yerine ge-
tirilip getirilmedigini gozlernlemek
Ozere tarafslz bir Ban Gozleme
Kuvveti oluturulacakur. BGK'nin
birirnleri kaflhkh olarak kabul edi-
len rnevzilere yerleip atekes hatt!
boyunca faaliyetlerini sOrdOrecek,
yerel komuta dOzeyinde orgOtiene-
cek bu birirnler Erbil'deki ana ka-
rargaha rapor vereceklerdir. Kuzey
Irak'taki TOrkmen ve diger tarafslz
KOrt ve Asuri partilerinden oIU3-
512
cak ve tOm katlhmcl1ar tarafmdan ,t
kabul edilecek uygun yapldaki kar,
rna en klsa zamanda bu ilc>
vi Ostlenecektir.
8- Taraflar BGK ile eksiksiz bir if-
birligi girecek,
kolayl3tlfacak ve atekesi gozlem:
lemek, sorunlan veya
itli aratumalar yaprnak Ozere yO-
rOtecegi yardimci 01-
mak Ozere BGK'nin birirnleri, ko-'
muta kademeleri ve ana karargatu-
run hizmetine gerekli personeli ve-
receklerdir.
9- Bu vesileyle BGK'nin
nm denetlemek amaclyla bir De-
netleyici Ban Gozleme Grubu
(DBGG) kurulmutur. DBGG aym
zamanda BM Genel Konseyi'nden
elde edilecek bilgiler de dahil 01-
rnak Ozere sOrdOrebilecegi araur-
malarda ulal1abilen tOm bilgileri
hirnayesinde toplayacaktlf.
10- DBGG'nin merkezi Ankara'da-
dlr ve TOrkiye, ABO, lngiltere,
PDK, YNK ve BGK ternsilcilerin-
den olumaktadu.
11- DBGG'nin herhangi
bir Oyesi tarafmdan dile getirilebi-
lir.
12- Taraflar ellerindeki tOm tutsak-
Ian serbest blrakacak,
oldOrOlenlerin cesetlerini ilgili ta-
raflara iade edeceklerdir.
13- Taraflar ulalm, su, elektrik, ya-
klt ikmali, up ve glda malzemeleri
dahil olmak Ozere kamu hizmetle-
rini politik nedenlerle kesintiye ug-
ratrnayacak, bolgede su, kanalizas-
yon ve elektrik hizmetlerini yeni-
den saglamak ibirligi gi-
receklerdir.
14- Taraflar insani yardlm kurulu-
Ian personeli ve ailelerinin gOven-
liklerini garanti altma alacaklanIll
bir kez daha onaylamaktadlrlar.
15- Taraflar, mOltecilerin ve evle-
rinden uzaklatlnlan kiilerin etnik
kokenlerinden bagUDSIZ olarak in-
sani yardlmlardan eit ekilde ya-
rarlanacaklanru onaylamakta, bun-
dan baka bu mOltecilerin tekrar
evlerine geri donebilrneleri BM
HCR orgOtOnden yardun ahnmas1Il1
kabul ederler.
16- Torkiye, ABD ve lngiltere bu
kolaylatlrmaYI ve ge-
rekli yardlml saglamayl taahhOt
ederler.
Slyasal uz1.atmaya llltldn
17- Taraflar, TOrkmen ve Asuri top-
lumlan da dahil olmak Ozere, tUm
partilerin ve etnik gruplann da ka-
ulacagl eit bir zeminde Kuzey
lrak'ta Yerel Yonetim (GYY)
kurulmaslru ilkesel olarak kabul et-
milerdir.
18- GOrnrOk gelirleri ve diAer ver-
giler bir ekilde toplanacak,
uygun bir ekilde b01-
gedeki tOm insanlann ortak
n kullarula:cakur.
19- Uygun bir zamanda yenlden
gidilecektit.
Tiirklye'nln mefl"l ptveolJk
kaygtJartna WtJdn
20- Taraflar terOrl.t un.urlann,
ozellikle de PKK'n\n Kuzel' lrak'ta
bulunmasml ve faallyetler
sOrdOrmesini ensel1eme
olacaklanm kabul ederler.
21- Bu toplanudaki katll1mcl1ar ka-
patl1maslru gere1di gerdOkieri Atru
kamplndaki TOrk vatandaf\an.....
BM MOlteciler YOksek Komi"'"
gi'nden (UNHCR) ahnacak deek-
Ie, acilen ve gonOllO bir oe
kl1de
p-
ri getirilrnesini kabul ederler.
7. Washington Antla,-
mast
17 Bylat 1999 larlbtnde Washtng-
ton D.C. 'de Yakan Dogu /ilerl Bara-
su yaJnlan ABD TemstJctJer Mec-
list Baikan 5ekreterl C. Da-
vtd Welch dtger ABD'lt urman-
lann denettmtnde PDK Baikam
Mesut Barzant YNK Genel 5ekre-
terl Celal Talabant tarafindan tm-
zalanan ant/afma.
lrak'm bitligini ve toprak bOtUnlO-
AOnO kabul ediyoruZ. Kuzeydeki
kent olan Erbil, Siileymaniye ve
Duhok, lrak devletinin
Hem PDK hem de YNK, Irak'm
resmen kabul edilmi uluslararast
.lIllrlanIll kesinlikle taIllmaktadu.
Her iki taraf da s1Il1rlann teroristler
tarafmdan ihlal edilmesini engelle-
mekte kararhdlr.
Her iki taraf lrak'taki KOrt halkl-
run ve lrak'm kendi halk1run poli-
tik ve insani haklanm gOvenceye
alan ve tOm Iraklllar tarafmdan
onaylanan politik bir temele daya-
nak olan birleik, ve de-
mokratik bir lrak yaratrna
olacaktu. Her iki taraf da
lrak'm, ulusun birligini ve Olkenin
toprak bOtOnlOgOnO koruyan fede-
ratif bir zeminde yeniden reforme
edilmesini arzulamaktadlr.
Her iki taraf da kavgalan kuu-
yor ve politik farkhhklan
,,\ ...
513
uzere iddete bavurrnak veya dl
mudahale zemini hazlrla-
maktan hususunda
karlltkl..t gUvence verrnektedir.
Her iki taraf da aym zamanda
Irak'm, BM GOvenlik Konseyi'nin,
insan haklanna ilikin 688 nolu ka-
rann rum maddeleri de dahil 01-
mak Ozere, BM'nin rum ilgili karar-
larma uymasl gerektigi hususunda
da fikir birligi
Bir uzlama ortamuun olumaslna
yardlmcl olabilmek atekese
uyulmasl hususunda yapacaguruz
dOzenlemeleri
halkm serbest dolalffil onOndeki
engelleri kaldlracak, oluffiSUz basm
apklamalanndan

lrak KOrdistan'mda yaayan halkm
insani taleplerini yefine getirilmesi-
ni, politik ve insani haklanrun ta-
runmaslru gOvenceye alrnak uzere
bir YOksek Koordinasyon Komitesi
(YKK) tayin etme hususunda anla-
maya vardtk. YKK taraflann eksik-
siz bir uzlamaya varrnaslrun koul-
lanru, Erbil, Stileymaniye ve Du-
hok'ta durumun norrnalletirilmesi-
ni saglayacak, 1992
esas alarak birleik bir
yonetirni ve meclisi yeniden kura-
cak, tOm gelirlerin bOlgesel yoneti-
me devredilmesini ve yeni bolgesel
dOzenleyecektir.
YKK, lrak KOrdistan'mm tOm bOl-
gelerinde yaayan halkm ih-
karuamak Ozere hizmet
veren yerel kamu kurululan ve
bakanhklar arasmdaki koordinas-
yon ve ibirligini arttracaktlf. Taraf-
lar bu bakanltklann verdikleri hiz-
metIer karlhgmda uygun bir gelir
elde etmelerini guvenceye alacak-
tlr. PDK gelirlerdeki farkllltklardan
dolayl kamu hizmetleri fonlanrun
dOzenli bir ekilde mevcut PDK
bOlgelerinden mevcut YNK bolge-
lerine aktarumasl gerektigini kabul
etmektedir.
YKK, taraflar arasmdaki
lardan dolayl daha once kuzeyin
kentindeki evlerini terkedip
baka bolgelere giden halkm geri
dOnOp yerlemesini, mOlklerinin ia-
de edilmesini veya kaylplanndan
dolayl tazminat almalanru saglaya-
cak olan bir oluturacakttr.
YKK, her iki tarafm da, Turkiye
ve fran slrurlanrun ihlal edilmesini
engellemek Ozere yapmasl-
ru gOvence altlna alacaktlr. YKK,
halktn bu smrrlar arkasmdaki gidi
gelilerini denetleyen uygun bir
prosedGr oluturacak ve teroristle-
rin yasaklayacakttr. YKK
ile birlikte olan her iki ta-
raf da, PKK'nin lrak Kurdistan'mm
herhangi bir bOlgesinde yerleme-
sine izin vermeyecektir. Taraflar bu
bOlgede herhangi bir PKK ussGnun
olmadlgl hussusunda teminat vere-
ceklerdir. Taraflar, PKK'nin ortarru
istikrarSIZlatlnp banl
sokmaslna ve TGrkiye smrrlanm ih-
lal etmesine engel olacaklardtr.
YKK, onOmuzdeki ay
ve karma bir bOlgesel hukii-
metin kurulmasl ve ardmdan bOl-
gesel meclis tarafmdan onaylanma-
51
Birlqik yonetim
Yeniden kuruluunu takip eden
ay meclis Erbil'deki binasm-
da toplanacak ve orada veya SG-
leymaniye'de veya Duhok'ta mOte-
akip toplantuar yapacakttr. Bu ge-
meclisin Gyeleri 1992
rinde parlamentoya kiiler
olacaktrr.
meclisin ilk toplantlsl
ay yapuacaktlf. Meclis kurul-
duktan sonra YKK ve/veya
bOlgesel hOkOmetin tOm kararlanru
onaylamak zorundadtr.
meclis uluslararasl alanda
sOrdOriilen ilikilerin birletirilmesi
de dahil, YKK'nin mevcut ilevleri-
ne yenilerini ekleyebilir.
Bolgesel gGvenlik
de yaptlmasl ve Duhok, SOleyma-
niye ve Erbil'deki durumun nor-
malletirilmesi YKK ve meclis,
YNK-PDK-TOrkmen ve Asurilerden
oluan bir gOvenlik gUru olutura-
bilir. Yeni bOlgesel hOkOmet daha
sonradan pemerge komuta kade-
melerini birletirme
adlmlar atabilir.
Aaglda tamrnlanan bOlgesel se-
soora
meclisin yerine yeni bOlgesel
meclis "Bu
meclis her partinin meclisteki oy
oraru esaslna dayanan yeni bir bOl-
gesel hOkOmet kuracaktlf.
Bolgesel hOkOmet kurulduktan
sonra YKK otornatikmen laAvedile-
cektir. Bolgesel meclis ve hOkOmet
ytl gorev ba1nda olacaktlr.
Gellr paylatum
karma bOlgesel hOkOmet
kurulana kadar gellrlerdeki farkll-
ltklardan dolaYI kamu hlzmetl ve-
ren kurumlar gerekll olan fon-
lar dozenli bir mevcut PDK
bOlgesinden mevcut YNK bOlgesi-
ne aktaruacaktlf. YKK mevcut ver-
gilendirme ve finans kurumlanyla
ibirligi tOm bOlgedeki gelir
paylalffimdan sorumlu olacakttr.
karma hOkiimet kuruldu-
gunda tUm gelirlerin toplanmasm-
dan ve bolutilmesinden sorumlu
olacakttr.
Yeni bolgesel meclisin ibama
gelmesinden sonra vergiler ve
gGmriik gelirleri de dahil olmak
Ozere tOm gelirlerin toplanrnasml
Gstlenecek olan ayn bir Gelir ve
Vergilendirme Bakanllgl kurulacak-
ttr. Toplanan fonlar bOlgesel hOkii-
metin hizmetinde olacak ve bOlge-
sel meclis tarafmdan onaylanan
harcamalar kullarulacaktrr.
Erbll, Duhok ve Siileymaniye
kentlerinin statiisii
meclis ve YKK, Erbil, Du-
hok ve SU!eyrnaniye'deki durumun
normalletirilmesini Gstlenecektir.
YKK, gerek gordOgunde bu ko-
nuyla ilgili olarak uluslararasl goz-
lemciler Bu kentlerdeki
durum adil ve serbest
yapumasma imkan verebilecek bie


meclis ve YKK, meli-
sin kuruluunu takip eden altt ay
yeni bir bOlgesel meclis kur-
mak uzere serbest ve adil bir
me gidilmesinden sorumlu olacak-
lardlr.
Yeni bolgesel meclisin yaplsl ku-
zeydeki vilayetin en dogru nG-
fus verilerine ve bu bolgelerdeki
etnik ve dinsel gruplarm daguuruna
gore oluacaktlr. KGrtlerin yaruslra
TGrkmen, Asuri ve Ktldani toplum-
lanna da mecliste yer verilecektir.
ED.
514
515
ffl II'
Uderler ar&slnda gelecekte
yaptlacak gi)riitmeler
PDK ve YNK Genel Sekre-
teri, leak KOrdistan'run veya
olaeak kabul edi-
len bir yerde en az iki ayda bir gO-

Takvim
- 1 Ekim 1998: PDK, YNK bOlgele-
rindeki kamu hizmederi kurumlan-
na ayhk bazda gerekli ekonomik
yarc!lm aktarmaya
- 15 Ekim 1998: Yapnan
lardan dolayl ettirilen
geri takvimi
MOikiyet haklanmn iade edilmesi
ve zarara ugrayanlara sorurnlu par-
tiler tarafmdan tazminat Odenmesi
hususunda anlamaya vanltr.
- Kaslffi 1998: TOrkiye hOkameti ile
mOterek balanmaSl.
- 1 KaSlffi 1998: Insani
aeaSlndaki koordinasyon ve
tarnamlarur. PDK tarafmdan YNK
bOlgelerindeki kurululara
nan gelirler aktanlmaya
- 15 Kaslm 1998:
yerlerine dOnmesi, bir-
ve gelir hu-
suslannda kaydedilen ilerleme hak-
kmda rapor.
- 1 Oak 1999: meclisin ilk
toplant1Sl.
- 1 Mart 1999: Karma HOka-
met, Erbil, Duhok ve SOlemyani-
ye'de durumu nrmalletirmek
bir plan hazlrlar.
- 1 Nisan 1999: Karma HO-
kamet, OrgOdemek Ozere
bir plan haZIrlar.
- 1 Temmuz 1999: BOlgesel
ler.
516
1'
temelde yOCOtecegini Han lunabilecek en bOyOk tarihsel flr-
etmektedir. Bundan bOyle ideolo- sattlr. Bu imkan ve flrsatln deger-
8. PKK Ballkanhk Kon-
seyi'nin sHah bt:rakma
jik-politik, OrgOtsel-askeri faaliyet- lendirilmesi 21. yy'a girerken, TOr-
5 Agustos 1999 lerirniz, Genel kiye'yi bOyOk bir ve
masmdaki esaslar temelinde ve De- me sOrecine sokacakllr. Bunu ya-
Genel Abdullah Ocalan mokratik Curnhuriyete yaratma ek- ratmak, bu flrsatl degerlendirmekte
yOksek sorurnlu- seninde yeni bir ve Gslub- beklemeksizin, TOr-
luk geregi, 2 agustos 1999 tarihin- la yOCOtOlecektir. Yine bOtOn kiye'de demokratik ve aydtn
de yaptlgl tarihi ve geli- ve ittifak bu hedefle lerinin ve halk kesirnlerinin
tirdigi ve demokrasi ve buna teme- gorevidir. Bu bir an bile
kukusuz KOrt ve TUrk halklan- linde olacaktlr. TOm Parti orgOtleri- gecikmeden aCl verici
run tarihinde bir dOnOm noktasldtr. miz ve ulusal gil\;lerirniz durumun derin sorurnlulugl.!nu du-
Bu tarihi karar ne yOksek bir duyarhhk, sorurnluluk yarak ve sunulan fusattn bilyOk ta-
derse desin, kendi tarihsel hOkmO- ve disiplin bOyle bir dogrul- rihi anlarruru tOm yonleriyle hisse-
nO mutlaka icra edecektir. tuyu hayatta ve de- derek, sorurnlu,
Genel mokrasiyi kazanmak kararh ve bir
bu bOyOk partimizin yOcono- lardtr. Onlarca ytkilr bOyOk aCllar gereken orgOtsel ve mOcadelede
go kutsal ulusal mOcade- pahasma kahramanca milcadele adtrnlan atmalan, gelecekleri
lemizin yeni bir dOzey, eden halklrruz, bOyle bir smdan tarihsel bir zorunluluktur.
bulundugumuz kendisi ne anlarna geldigini iyi Genel Abdullah bcalan
KOrt sorununun ve TOr- bilecek, Apo'nun onOmOze 2 agustos tarihli ve
kiye'deki koydugu hedeflere demokrasi KOrt ve TOrk
tek yoludur. BOlge halklan- var gOCOyle harcayacakttr. halklann gelecegini belirleyecek
mn ve insanltgm ifade Genel 2 AAustos olan en temel veridir. Bu tarihi
eden en tutum olmakta- 1999 tarihli partimi- adtm temelinde halktrruztn gelece-
du. Bu 1 EylOI 1998'de zin ve halklffilzm atugl adlm KOrt Aini demokrasi, ve
balattlg1ffi1z tek tarafll atqkes uy- sorununun ve TOr- OzgOrlOk dogrultusunda
gulamasl daha Heri ve kesin bir kiye'nin demokratik doA- tOm Parti ve yurtse-
noktaya varchnlmakta, tarihi Imraii
rultusunda KOrt .taraf1fl1n ne denli ver halktrruZ1 yOksek bir duyarhhk
mahkemesinde ortaya konan kap- sorurnlu, cesur, kararh ve z;Umle- ve disiplin bOtOn
samh degerlendirmelerin ve De-
yici ve bu yolda Oze- tOm KOrt ulusal
mokratik Cumhuriyet pake-
rine gorevleri yerine getirdi- birlik ve bu tarih-
tin pratik uygulama adlmlan alll-
ginin son derece ve kesin ka- eel adtma katlhm gostenneyi; Tilr-
maktadtr. Bu adlm tam bie llkanma rull Kart toplumunun Oz- kiye'nin ve demok-
nOktaslna olan TOrkiye'nin
temelindeTOrki-
rasi isteyen tOm her tOriO
ve KOrt so-
ye'de demokraeinin basit ve bOlOcu tutumu bir yana bl-
runundaki kilitlenmeyi
amaclyla atttAlffilz bu tarihi adunlar
rakarak bOyle yOksek
biricik adlmdu. Bu adlm
TUrk.ife Cumnuriyetl birlikte mOcadele etmeye; TOrkiye
ve olan
devletinin de. gereken 80Nmiu ve
Cumhuriyeti yoneticilerini yapnan
yegane achmdtr. sOetereceAi
sagduyulu, so-
beklentisi o1fnak sadece bi-
rurnlu ve sayglh gOster- Partimiz daha onceki
zim degil halkunLzln, ve rtlm Insan-
meye; bOlge ve dilnyarun tOm siya- lamasmda da belirttigi gibi, Genel
A. Ocalan 2 agus-
lIgm en dogal olmabchr.
si ve demokratik de bOyle
tos da bOtOnOyle ka-
Genel 2 aAustos
tarihi bir sorunun
apklamasl TOrkiye nalkmtn
na destek venneye
ve demokrasiyi kazanmasl bu-
t1lmakta ve her tOrlO bu
517
9. PKK 2. bu degiiklikler, kavramp uygula- Genel Abdullah Oca- 2- [. ..] a) Partimiz Bakan Abdul-
maya oranda so- lan'm savunma ve yii- lah Ocalan yoldam siJahh milca-
MK Toplantlsl'nln so-
nuc ahnabilir. Diinyamlzda yeni ruttUgu ozunde dunya- delenin durdurulrnasl, siJahh giiCle-
7 Agustos 1999
olmadan bu durum DUZIn ve bOlgemizin ger- rimizin uygun alanlara cekilmesi ve
devam edecek, yetenegi cekJigin ifadesi 1993'te siyasi miicadelenin one cIkanlrnasl
23-29 Temmuz 1999 rarih/erl ara-
gOstermeyen gucler balaulan araYI1D ve aeI1lmID, ta- karar ve cagnslna bUtiinOyle kaul-
smda yapllan ve Ocalan'm mahke- cakUr.
mamlanmasmlfi, savunmada so- maktadir. Bu dC>grultuda bOtUn si-
me savunma metntni temel alan
ABD'nin onderJiginde ekiJIenen mutla;;masldlr. Demokratik Cum- lahIJ giiclerimiz, oncelikJe kendile-
"PKK 2. MK Toplantl-
Yeni Diinya DOzeni her aJam etki-
hUriyet Projesi olarak ifade edilen rini en giivenlikJi Ustlere cekecek-
$I n kamrlanna dayanamk yafJIlan
ledigi gibi, Ortadogu'yu da etki
comm, taktik bir aCIIJnun otesinde, ler, denetim kiic\ik birimler de-
apklama:
alam icine alouur. Bolge guCleri stratejik bir kapsama sahiptir. TUrk netim altma alinacak, kendilerine
cIkarlafim gelitirmek icin yeniden devleti He partimiz onderligindeki yonelen herhangi bir saldlrl
1- Sosyalist sistemin
gozden gecirmekte sOzkonusu de- halk.trruz arasmda sOren ki- smda gosterecekleri savun-
ve iki kutuplu dOnya
uygun dUen politikalar JitJenmesine yapdan bir mudahale- ma dlmda herhangi bir eylem ve
sona ennesinin iizerinden on ytlhk
yonelmektedirJer. Bu-
dir. Demokratik Cumhuriyet Proje- silahh etkinlik olmayacakJar-
bir siiree geeti. Bu sOree ieerisinde
nun en son ornegi Suriye-lsraH ara- si, esaret surednde tamamlanlan- dlr.
"Yeni DOnya DOzeni" ekseninde
smda hazlrhklan yaplJan sOre- rru olsa da, onderJigimizin ve par- [. .. ]
yer yer devam
cidir. COrulen odur ki, biitiin bOlge
timi zin altl yllJIk giriimlerinin bit 4- a) TOrkiye'dekine benzer bir
eden noktalanna
SOcleri aralanndaki ve neticesidir. Bu anlamda ulusal kur- lrak'a yonelik de
egemen olmaya dogru yol ahyor.
sorunlan aym sistem icerisinde, mOcadelemizin yeni donem meye eah;;mak, bunun Giiney
Ortaya elkan bu ezilen
yasal miicadeleyi esas alarak cozO-
manifestosunun bir taslagldJr. 00- Kiirdistan'daki anti-demokratik, fe-
halkJar, sInlflar ve SOelerin eIkarJa-
me kavuturmaya aglrhk verecek- laylslyla Demokratik Cumhuriyet odal aarak ulusal-de-
flnl temsil etme mOcadelesini de-
lerdir. BUgiin baZI giicler bu siirece Projesi, kunulu mucadelemizin mokratik yaaml gelitirmek, bun-
rinden etkiliyor. Yeni DOnya DOze-
direnseler de, aym
stratejik, taktik ve gunltlk eylem Ian bir siyasi or-
ni He yerine, onun icinde
surece tabi olmak zorunda kala-
Cizgisini belirJeyecektir. giitJenme, etkinlik ve diizeyi
siyasal karakteri aglfhk kazanan
caklardlr. Bolgernizin icine girdigi a) ToplanurruzIn yeni parti mani- iCinde olrnak bOyiik onem talrnak-
mOcadelelerJe sonuC almayl daha
bu sOree daha ;;imdiden ulusal !rur- festomuz olarak benimsedigi Genel tadlr.
geeerJi hale getirmektedir. Burada
tulu mUcadelernizi de derinden et-
Abdullah Ocalan b) Boyle bir siired
ortadan kalkma duru-
kilemeye Onderligimi- rnahkeme surecindeki savunmalan iCin de, bu alandaki ker or-
mu degiJ, eozOm yonteminin stra-
ze ve partirnize diizenlenen tiim parti giiclerimiz iCinde yogun tarrum gidermek gerekir. Bu arnae
tejik, taktik ve eylemsel
uluslararasl komplonun 15 ubatta olarak burada dile geti- la her ne kadar ve sOrdO-
sozkonusudur. Miicadelede e
ok
gelip dayandlgl nokta, bu sOrece rilen parti gOclerimize ve reni biz olmasak da 14 Mayls 1997
yonliiJOk, diger bir olarak
luz kazandirou;;ur. Ortadogu'da so- halk.trruza ozOmsetilecektir. tarihinde beri PKK ve PDK
. eIkmaktadlr. Dolaylslyla
runlann siyasal mucadele ve diya- b) Bu temelde yilrQrtllecek bir yodar-b.n.l ve yine son zamanJarda
cepheden ve silahIJ mOcade-
log yoluyJa colOme ardmdan uygun kOfullarda arabuluculann cabalan-
lenin vazgeeilmez tek yontem olma
SHun denOm noktasl haline olaAanUsttl parti na ortarru yaratmak maksadiy-
gereegi aI!ouur. Bazen silahh mii-
tiro lte bu gereeklik kurtulu;; mu- kongresinde partimizln yen! prog- la 1 EylUl 1999 tarihinden
cadele yolu bir zorunluluk olarak
cadelemizin siirduruliip sonuca go- raou ve dtlzenlenl,1 karara baAla- olmak uZere PDK'ya kar1 sava1
kuJlamlsa da, geride blrakuglmlz
tUrulmesi iCin stratejik, taktik ve nacakur.
tek yanli oJarak durdurmak istiyo-
yiizyJl gerceginde oldugu gibi aglr-
gunliik eylem boyutunda aClhm c) Demokratik eurnhuriyet zOm
ruz. Bu tarihten itibaren birlikJeri-
IIkh ve sOrekliJik gosteren ozelligi-
projesi hayata gecirlllrken dlyalog
miz sadece savunma icinde yapmaYI onUmuze koymutur. Mu-
ni kaybetrnitir. Bunun yerine sO-
cadelemizin yarattlgl tUm degerJere ve ortak mOtereklerde
olacak, iislerinde bulunan gOcleri-
rekliJik ve aglrhk kazanan siyasal
sahip Clkarak yeni bir yonelim iC
e
- yaklalfnJ yadsInmamakia birlikte,
miz, kendilerine yonelik bir saldlrl
mOcadele yontemidir. Ezilenlerin
esas olarak siyasal mOcadeleye da-
olmadlkca askeri etkinlik icinde risine girmek kaemJlmaz bir gercek
miicadelesinin stratejik, taktik ve
yah demokratik sagla-
bulunmayacaklardlr.
olarak kaflouza ClkmaktadJr.
gOnliik eylem boyutunda yaadJgl
rna espirisi iCinde olunacaktlr.
518
519
,
5- bulundugumuz tarihi
oonemde alan faaliyetlerimizde
mevcut ve hedefler teme-
linde, alanlann dikkate
almarak yilriiti1lecek ve daha da
gelitirilecektir. Uzun yI1lann-
da yurtdlflna insanlan-
mlza daha fazla bu
alanlardaki halkIrruz seferber edile-
rek, daha fazla bu
zOrn sOrecinde katkI ve rol sahibi
olmalan saglanacaktlf. alan faa-
liyetlerimiz propaganda ve
diplomasi faaliyetlerinin en
geldigi bulundugu-
muz donem geregi bu her iki faali-
yette de yeni bir hamle
buna uygun bir orgOt-
lenme ve yonetim, yeni bir hamle
buna uy-
gun bir yeni bir uslOp ve tarzda
y(lri.lti.llecektir. ve
tecriti esas alan ve Oslu-
bu yerine, politif denen ve
eksiklikten yola dogru ve
yeterliyi bulmaY1 hedefleyen, yapl-
clhk ve bir yakllllm
ve Oslup hakim klhnacaktlr. Ozel-
likle bilinen hassasiyetlerden dola-
Yl Ti.lrkiye'ye boyle bir yakla-
ve Uslupta duyarh davra-
rulsa da, sozkonusu Oslup ve yak-
sadece Ti.lrkiye'ye degil,
donemin tek dogru ve Os-
lubu olarak biltOn ve
lar1ffiJzda hakim olacaktlr. Bu
bolgede ve dOnyada y(lrO-
tecegimiz diplomatik faaliyetlerirniz
KOrt sorununu ve demokra-
temelinde TOrkiye'nin Av-
rupa Birligi'ne katllmaSl ve tlkanan
sorunlanru espirisi
y(lrOtOlecektir.
520
10. Ocalan'11l grup tesli.
mine mektubu, 5
Eyliil1999
PKK Konseyine ve Mer-
kez Komitesine,
[... J
7. Onemli bir pratik adlrru daha
onermeye Genelde
TOrkiye kamuoyu ozelde devlet
kademelerinde PKK adlna seslen-
dirilen tutarlI1lkla uy-
gulama dOzeyi belirlenmeye
hyor. Yarutlan buna gore
yor. Ba\lka deneylerde pek goziik..
meyen bir dilini bulmak ve
uygulamak geregi ile
bulundugu Bu onerimin te-
meli; bir demokratik ve 00-
taklmmm silahlanyla birlikte
Merkez Komite karanyla hazlrlana-
cak oneri ve mektuplarla, yasal de-
mokratik cumhuriyete katJhmml
Son af
Ian ve ardmdan gelen veto, yine
Terorle MOcadele Yasasl'ndaki da-
ha da daraltI1arak basmda
hk denilen yasarun si-
zinle yakIndan ilgilidir. Mfm
da tutulmak kadar, yonetici kesi-
min anti-teror yasaslnJn dlfmda tu-
tulmasl bu gosteriyor. Burada
bir noktaya getirme geregi
var, anti-teror yasasma
yasasl denmesi kamuoyu ve basl-
run Aynca sOre-
cindeki ifade ediyor. Si-
lahh son vermekle
manllgm bir anlarru kalmadIgl gibi,
son vermeyi orgilti.ln ken-
disi olup, yasal de-
mokratik katlhmml da temel ilke
olarak esas almaktadlr.
iyiniyet ve mesajlnJ
durumundaki bu takIrrun
ne dikkat etmek gerekir. Yasa ge-
regi serbest kalmalan gerekecektir.
Bunun hakkInda
ge kadar bir ve
turmarun OlmaSI, ka-
rutlanabilir olOmle bir
olmalan bunun
bir geregidir. Sorumlusunun tarun-
Olmasl, yawl ve sOziO mesajla-
nn ternsilde ve ulaftlfmada
ve yetenekli olmasl uygundur.
f. .. J
Verilmesi gereken mesajlara ge-
lince: [)Ort onemli makama ya tek
bir mektup, ya da konumlanna ve
beklentilerinize, dileklerinize (prt
degil) gore ayn ayn da yazabilirsi-
niz. Bu makamlar Cumhurbafkaru,
TBMM ve Ge-
nelkurmay Anlamh,
uzun olmayan, olgun ve saygm bie
dille konum ve dileklerinizi MK
adma yazmamz uygun olacaktlr.
Temel, esasmda benim Imrah ve
hatta daha onceki ve ballf
baghhgm bir geregi ve ge-
linen noktada en dogru
bu oldugu, yasal demokratik cum-
huriyete katlhm ve vermenin
en dogru olacaAI, genelcle
TOrkiye'nin ve dlf zorluklaruu
bu tavnn bOy(lk deger ta'l-
yacagl ve rol oynayacagl, aYrlca
son depremin bu kadar bQyOttOlO
acI1ardan.l!ON'2 ba,ka tOrlQ davra-
rulamayacagl, acl1ann glclerilmelln-
de en bOyOk katlwniZ1.ll bu OJacagl,
aynca gelen grubun blr barl' ve
mesaJaru da billyor. Bun-
da olunur.a, olaganOstO
kongre karanyla ram varhgunJzla
demokratik cumhurlyete yasalar te-
melinde katI1maya hallr olunacagl,
demokratik reformlarla
gelen asrm veya yeniden dilzenle-
necek tOmOyle son venne
temelinde, bir yasal dilzenleme
bOy(lk kolayhk saglanacagl
onemli vurgularur. Gerek mektup-
lann gerekse uygun bulu-
nursa hepsine eklenecek boyle ge-
nel bir plamrruz
gelimeleri olumlu yonde hlzlandI-
racaktlr. Uygun gorOh1rse grup
temsilciligi temelinde de kongre
sonrasmda yasal uygun
beklentiyi de belirtebilir. En bu
aym yirmisinden (20 EylOI 1999)
sonra harekete
[... J
Bu aduru bir an once dOzenle-
mek ve bapn ile atmak
ci bir anlama sahiptir. Teknik dO-
zenlemesine dikkat edin, ya kapl-
dan [Slrur kaPISI -b.n.] resmen giri-
lir, Kuzey lrak'ta bir nokta da ola-
bilir, orada tamdlk aracI!l-
glyla, ornegin YNK'den bir ternsil-
ciyle birlikte resmi bir noktada ha-
reket edilebilinir. Smlfln de
dOOnOlebilinir. lrtibatlruzm sonra-
dan sOnnesi de [...J
AyrIca herhangi bi olurnsuzluk ve
bapnslzhk halinde hazlfladlglruz
belgelerin bir kopyasl olmah, ge-
rektiginde degerlendirilmeli ve
ta HADEP olmak Ozere, benzeri
arabulucular kanahyla bu adIrru so-
nuna kadar gotOnnelisiniz.
[... J
9. Kuzey Irak ve
oradaki Ostlenmeniz konusunda
fazla yeni bir soylemek konu
munda degilim. Ama giderek has-
sasiyet kazandIgI, geri
beraberinde sorunlan daha da
leftirecegi beklenir. MOmkOnse
kapsamll bir atefkesle birlikte, ser-
521

"i;1
... f
,
.
, ,.,;;
best \;ahma koullannda anlalhr-
sa, yeni bir siyasi oluum ve geli-
melerde rol oynamak daha dogru-
duro \;ok zorunlu olma-
dlk\;a meydan vermemek uygun-
duro Oemokratik yaru olan cephe-
lemeye gidilebilecegi, kallllnabile-
cegi vurgulanrnItl. Klasik gii\;lerie
de yeni ilikiler miimkundur.
kG silahh \;allmaya son verdikten
sonra, TOrkiye ile daha iyi ilikiler
kurulabilir. Veya buna ozen goster-
mek, hatta bu sahada dolayh veya
direkt diyaloglara flrsat bulmak
miimkiindiir. TOrkiye esasta orada
Kiirt sorununda kendi \;oziimiinii,
Kurt politikaSlru giivenle olutura-
bilmeli, uygulayabilmelidir.
mii devletlerle degil, bizzat Kiirtler-
Ie gelitirmelidir. Klasik, kukucu,
basllrmaCl ve potansiyel tehlike ko-
numuna son vermeli, bu durum
allmahmr. Bunun tam zamarudlr.
Kiirt politikasl a\;lsmdan oradan
Tiirkiye'yi kazanmak biiyGk onem
talr. kilit rol oynar. Ur-
kiitme, potansiyel tehlike olarak
yanslma, son derece Ilkaylcl, olum-
suz sonu\;lara vol a\;ar. Yeni Kiirt
oluumu lrak'tan ziyade, Tiirkiye
ile uzlamayla esasta ekillenecek-
tir. Bu yaklalffi ciddiye allnmahdtr.
lrak ile uzlama ancak bu temelde
anlam kazanabilir ve ge\;erli olur.
Uzun vadede eger baanh olu-
nursa, Tiirkiye'ye doniile birlikte
demokratik bir egilim, partileme
ve ittifak giicii olarak hem halk
hem kadro giiciimiizii daha ozgii\;-
lerine dayah \;3llmalanru bilmeleri,
bu giicii gostermeleri ihmale gel-
mez. lrak ile Suriye Kiirtleri i\;in de
522
benzer yasal demokratik kiiltiirel
birlikler gelitirmek, esasta varolan-
lara yeni donem koullanna gore
bi\;im vermek sonu\; verecektir.
Bolgede demokratik gelimenin
onciilUgu gibi tarihi bir rol sozko-
nusudur. Sanat-kiiltOr \;ahmalanyla
birlikte yiirutiilecek demokratik
miicadele son derece verimli iirun-
ler verebilir. Kongrenizi bu yonlii
sorunlara da b33nll yarutlar vere-
cegine olan inanculU belirtiyorum.
10. Avrupa ve uluslararasl i1iki-
lerde yeni donemin ruhuna ve \;iz-
gisine uygun hareket etmek onem-
lidir. [00.) Bu \;3hmalar da dOnemin
gereklerine gore gozden ge\;irilme-
lidir. Eger ban \;izgisi yGriiyecekse
burada da Tiirkiye'yi zorlamak ye-
rine, ozellikle ABO kriterlerine gel-
mede kolayhk saglamak gerekir.
OIlaYICI degil, yak1nlallnCI olmak
dogrudur. Aynca sanki dl gii\;ler-
den medet istiyormuuz yaklal-
rrunda olmamak, daha \;ok Tiirki-
ye'yle yakmlamada, \;oziime git-
mede yaratlCI olmalanru ister. Bize
dayarup Tiirkiye'ye, Tiirkiye'ye da-
yarup bize karl poliika yapma dO-
nemine son vermek, alet olmamak
son derece onemlidir. Aynca agtrh-
gl bizzat Tiirkiye'yle dogrudan ili-
kilere vermek, bundan sonra esas
olmalldlr. Yani sorunlanrru ararruz-
da halletme daha dogrudur. Buna
hizmet temelinde dl gii\; ilikileri
anlamhmr. Kongre siirecinde buna
uygun a\;tllffilar, pratik adlmlar da-
ha \;Ok sonu\; verir. [oo.J
5 Eyliill999, tmrah.
Abdullah Ocalan
dogru geliyordu. Saval en \;ok Ilr-
11. Ocalan'ln PKK 7.
mandlrabilecek bir aamadaydlm.
Kongresi'ne gonderdigi Moral ve siyasi anlaYIlm bunda
zorlaruyordu. Alrt tekrar durumu
4 Arahk 1999 tarihli
goruliiyor, bu blkktnllk yaratlyor-
mektubu duo Sava eger mutlak gerekliyse
bir \;elikiyi \;Ozmek i\;in ba vuru-
1- Yakalatllma tarzlrrun labilinecek bir ara\;tlr. Ama bOyle
maya iddetle ihtiyacl vardu. Son bir konumdan diitii mU, onu sUr-
yGzytllardaki Kurt hareketleri uze- diirmek gittik\;e cinayete donUe-
rindeki oyunlann, en tehlikeli ve cekti. derinletirme degil
kapsamll bir ozetiyle karl karlya \;oziim anyordum. Biraz sorumsuz-
olundugu, her ge\;en gUn daha iyi ca da olsa Avrupa \;1k11 bu neden-
anlalhyor. Oyunun Tiirkiye'ye yo- leydi. Aslmda plan daha Suriye'de
nelik klSrru da az boyutlu ve yO- iken NATO kapsammda olmakla
zeysel olmaylp, en az PKK'ye ve birlikte, oldu bittiye getirilme duru-
bana yaptlan kadar derinlikli, kap- mu da vardl. Goruniite Tiirkiye
samll ve uzun vadelidir. Bunun al- i\;in \;ok acil ve hakh bir nedene
Ilnda kokeni tarihe uzanan, kal"l- dayah olan, benim etkisizletirilme
hkh yanhhklann biiyiittUgU ve durumum, OZUnde TUrkiye'nin bu
\;agdallkla yaklalm, amactrun \;ok otesinde kullarulma-
yaPI ve iliki tarztrun rolU temeldir. ya \;3hllwglru gormek onemlidir.
Anadolu ve Mezopotamya uzerin- Her iki tarafm acil ve Slkttk yonle-
de klasik hesaplann gUncelligiyle ri gOriilerek gelitirilen bir plandlr
de baglantlhdlr. yOnelik bu. Yunanistan ve tsrail'in konumu
komplo da, bu temelden kaynakla- bu noktada onem talyor. Merkezi
nan ama her odagm ve Ulkenin, planlama Londra kaynakhdtr.
uzun vadeli ve gUncel \;lkarlanna 1925'e olduk\;3 benziyor. ABO bU-
dayah yaklalmlann, bir sonucu- yiik gU\; olmarun geregini yapmak-
duro tki yol varm; dag yolu ve Av- tadu. Avrupa, ozellikle Almanya
rupa yolu. tkisi de tutulmutu. Da- \;izgisine ters dUme pahasma, beni
ga pkma kirk yllhk Ozlemimdi. wlama}'l \;tkanna daha uygun bul-
AIDa bu, \;atlmaYI derinlet1recek duo Eger kahnacaksa, ltalya'da ve
ve pkmaZl zamana yayarak daha her eylerini kabul etmeye dayah,
da uzatacakll. ACI ve kaylplar tara!- biraz da onurunu yitirmi, zamana
larca \;ok daha yolun yapnacaktl. ya}'llrru bir kabul bi\;irninde oluna-
Kuzey lrak oyununda 192"in daha caktl. ttalya hUkGmeti acemi ve so-
gelitirilmi blr model! uYSulana- rumsuzcaym. Rusya, lMF'den kredi
cakll. Bu yiizden s0zOm tutmach. almak i\;in en aaglhk bir satma
1998 EylUI atefk,eaini tek tarafil da konumundaydl. BUyOk ihtimalle
olsa kabullenme ve hatta dolayh Yunan hUkUmeti tarihi bir oyun
da olsa ilikileri delerlendirmeye i\;indeydi. Bana gore, Tiirkiye'nin
ihtiya\; duymaktaychm. iki de tam derinligini gormedigi nokta
tarafm da kontrolU yitinne ve d13 buradadtr. Yunanistan korktugu
baglanmalan gUn se\;tik\;e gelii- veya \;3re bulmamgl i\;in Kenya'ya
yordu. Bunu Onlemek bana daha
523
o.r
"- ..'
Ya imha ya da tam bir
enerji ve teknigin bir dehet den- derinlikli bir yaklalffi1 gerektirir. programlat1nlan; kaba bir ulusal
bela durumu yaratmak bunu
gesiyle birlikte, bolluk imkan Atarurk'On oli- anlaYIla yonlendirilen
gaze aldI. Her iki yaklalffi aCI-
yarattlgl, klasik siyasi organizas- kantumak bOyOk eylem yaplSl, 1990'lara kadar soru-
'
maslZ ve ahlakslzcadlf. lsrail, beige
yonlann; devletin yetmedigi, derin- bir yanl1tlf. AtatOrk daha saghgm- nu ortaya koyma ve kimligi karut-
stratejisinde mOkemmel bir fusat
den demokratiklemenin bu degi- dayken demokrasinin farlonda ve lama gibi olumlu gelimelere yol
olarak degerlendirmek istedi.
imlerle daha da hlzlandlgl, artlk ball adun1ar atmak istiyor. Oligar- da, 1990'lardan itibaren de-
ABD'nin benzer hesaplan var. Bu
21. yOzyI1da demokratik deger yar- iklemeye kaf1 tavn var. Fakat bi- mokratik yakalaya-
kIsa degerlendirmeyi tart1malanru-
gI1anrun, hakim oldugu linen gelimeler ve isyanlar mamaSl, giderek aglrlaan ve yoz-
za biraz katlo olsun dive belirtiyo-
bir degerlendirmesi dogrudur. nedeniyle bu Eger lafan tekrarlarna, durumu dar bo-
rum. lmrah sQrecinin ve takmdlglm
Sorunlann daha da karmalklama- inkar edilmezse 1919-24 yaklalffi- gaza gotOrOyordu. Bunda bir
tavnn altInda da bu tarihi etkenler
Sl kadar, yollannIn ban larInda, demokratik onerrili etken de, ashnda bir tOriO
rol oynamaktadu. Sorgulama ve
aglfhkiI, demokratik.leme ve insan tarzlrun buhnak atll1arnayan, azOnde koylOlugtln et"
mahkemedeki tavrllru, bir siyasi
haklanna dayah olarak gelitigi de mfimkOndOr. lsyanlar yepyeni bir kiyavari, komplocu, yaklal-
Io gostermek degerlendirirken
o denli toprak dOnem yarattl, olumsuz ge- ffi1nm, .DortiO C;ete" tabiri ile dile
de, temelde bu etkenler rol oynu-
hakimiyeti, sermaye ha- limeye iradesi dI1 yol .tlpkl getirdigim ve 1987'lerden itibaren
yordu. BOtOn dOnya, TOrkiye, hatta
kimiyeti demek ne kadar dog- gOneydeki gibi" daha sonraki dIp- pratige damgasml vuran
sizler de Oke oldunuz. Ama dog-
ruysa; bu girilen da lanrna, inkar ve KOrt oli- yaklalffiIn1n da onemli rolO vardlf.
rusu buydu. Baka tOriO her davra-
.post modern degil", .insan haklan gafiye ahnmasl, yeniden deaerlen- BOnyesel yanhhk zarnanImlzda
nI, ve d1 komploculann amacI-
ve demokrasi denilse veri dirmeye gasteriyor. allamadlgl bir yandan
na dOmek olacakn.
olacaktlf. Ortadogu'ya da bu temel- Burada da zOmiemeleri sOmQr- ve sava di-
Ballian (Ahmet Zeki)
de yaklallabilir. Aglr ka- gecilik kavramlan ile degU, ortak ger yanda etnik ve sa-
(Mehmet) Can YOce, Meral (KidIr)
J.mtllan, bOrokratik devlet kapitaliz- kanh, kuruIU, isyanlann niteliAi, -vat agahgl son derece tehlikeli bir
vb. diyor ki; .Bu, Genelkurrnay ve
mi, gelimemi burjuvazisiy- dltalanrna gibi ayru zamanda oli- durum yaratlyordu. PKK'nin son iki
burjuvaziye hizmet ve yalvarma-
Ie, bOyOk tarihiyle adeta COcelik bi- gariye halef ve gOnO- kongresi bu durumlan afabilirdi.
dIr." Bunlar dogru eyler degil. As-
bir yalyor. Bunu mOze doAru da temel demoktatik- Eletiri yaplldI, arna
linda tarumakta
her boyutta .din, dil, kOltOr, etnik, leme sorunu olarak koyrnak bi- ve kadrolarnaya hakim IohnamadI.
giniz, bata KOrt kokenli olmak
slruf, cins, derinligine yafa- limsel olmak kadar, pratik polltlk Program yaplsl zamarunda degiti-
Ozere saylda ve d1 pla-
van, klasik ve dini degeri olan bie yaklalffidu'. Bunun rilse ve demokratik yone-
ruru ya erken bir imhaya ya da ka-
ve yaklalmlanrun iflas etti- sonucunda d<>gal olarak, ortak va- lim derinligine oturtulsaydl ve
ba bir degerlendirmeye dayandIr-
gi, demokratik bir tan ve Oniter cumhuriyet yapl81 teo 1993-97 denemeleri versey-
ffiltl. Bunu bekliyoriardI. C;ok iyi
iddetli duyulan bir konuma melinde demokratik siyaset yapma- di, daha olumlu ve bafanh
niyetli arkadalamruz da bunu tek
gelindigi belirtilebilir. Demokratik run Onemi, bu temelde de yeniden Ian beraberinde getirebilirdi.
dogru devrimci tutum saruyoriardI.
Ortadogu Birligi tarihi gelimeye partileme gereAi ortaya de olsa verine getirihnesi gereken
Bence art niyetli komplocularla
yanIt verebilecek bir kavram ve 21. yQxyI1a bOyOk bit demokratik gorev halen budur. TOrkiye'nin si-
bag aydlnlarurken, yanhhklarllruz
slogandlr. 1. ..1
dOnOfOrn lhtiyaclyla ginneye yasal bOtOnlOgO temelinde kap-
da kendini gostermektedir.
3 TOrkiye Ozerine degerlendir- an TOtkiye'nin, en alu problemi samll bir demokratik program, bOl-
2- Kongrenizde kapsamh bir dOn-
meier, daha somut ve ozgOn yapI1- olan K'Qlt sorununu ve PKK'yi doI- geye ilikin daha da derinleljtirilip
ya ve beige degerlendirmesi yapa-
mahdIr. c>zellikle cumhuriyet, oli- ru zOmleyerek bu tlrthi hamleye yaklalm, bl1yOk bir onem talf.
cagInlZ 20. yOzyI1 sona erer-
garikleme ve demokratikleme _."ytbl1ecellni, ternel Dogru bir cumhuriyet anlaYIlru
ken, iki kutuplu soguk sava dOn-
gibi bir degerlendirme de ye- tezler olarak kbymak durornunda- ve birligini, saglam bir demokratik
yasInIn aI1dlgl, bunun temelinde
niden yapllanrnaya gosteri- }'Iz. cumhuriyet yurttahgmda goren,
de bilimsel teknik devrimin rol oy-
yor. biraz da 4- Diger bit kGnu, PKK'nin yaPI- bunu prograffi1nID temeline koyan
nadlgl bir Uretim ve
yerek baktlgllruz Cumhuriyetin, ku- slna ilikin oIImdar. 30. yOzyli reel ancOnOn, demokratik anayasal sO-
ilikilerinin onemli gelimeler ve
ruluu ve dayandIgl ulusal kurtulu sosyalizminin, 90k ham bir tarih ve tarihi rolOnO oynayacagl apk-
farkhhklara yol nOkleer
degerlendirmesi, daha ozgOn ve toplum anlayt,lna dayah olarak tlr. Rol bu anlamda oncOlOk dOze-
524
525
yindedir. Yani Demokratik Cumhu-
riyet yurttaligmm, kavramlann
ozline uygun kadrolarla ternsili, ke-
sinlikle bOyiik demokrasi donOO-
mOne cevaptlr ve tarihsel anlama
sahiptir. Bunu kapsamli bir ekilde
ortaya koymak, yeni program anla-
Y1mda karar kilmak gorevi He kar-
I kaflyaslruz.
S- Stratejik hedef olarak .lUrk sO-
mOrgeciligi, ve d.1 dayanaklan"
gibi saptamalann allmasl, bunun
yerine .oligafik yapl ve uzantdan"
demenin daha ve
leyici olacagl kamsmdaylm. Yine
.Ulusal yerine .De-
mokratik kurtulu" kavrarrunm da-
ha dogru bir mOcadele anlaYIma
hizmet edecegi, legal mOcadele di-
line uygun oldugu Bu te-
melde demokrasiden ge-
gOcOn geni ve dogru
bir mevzHenmeyi yakalayacagl,
ve d1 ortarnm adeta bunu zorlaru-
gl da gorOlmesi gereken temel bir
stratejik husustur. BOyiik anayasal
demokratik tartlmalar, insan hak-
lanrun sorun olmaktan
ABD'den AB'ye, AGtT'ten BM'ye
kadar uluslararasl platformlann bu
stratejik gelimeyi esas alrugl, TOr-
kiye'nin de bOlgesinde bu gelime-
Jerin onderUgi gibi bir konumu te-
kil ettigi, gorOlmesi gereken diger
bir stratejik husustur. so-
runlarm dili degH, aglflatJ-
ran yanl oldugu belirtilmelidir.
PKK'nin, ozel1ikle 198Tlerden beri
oZilne ters tOreyen, komploculugu
ve avare-asi He ge-
litirilen iddet anlaYIlmn, en
olumsuz bir gelime yam olarak
gorOlmelidir. BOyOk tahribat ve
aCllara bu ters iddet anlaY11 nede-
ni He yol Bu, ozde ha-
526
/
I
kim olmasl gereken nmeru savpn-
ma" anlaYIlm atJ,
girHdi ve en hli-
keli yan olarak da, oZilmOz ile ters
kiilige yol en
onemli bir nedeninin de bu oldu-
gu, taktik saptamarun da otesinde
muazzam bir boalmaya, bakala-
maya yol gorOlmelidir. Yeni
donemin, kapsamli ve
aru aruna ternsili temelinde bir oze-
letirisellikle allabHecegi, bu te-
melde dogru yoldahk, yaam ve
i1ikHerinde ifade edHme geregi
Aynca yeni donemin baf1-
ve demokratik, zengin yasal
orgOtienme ve mOcadele
ne ulama geregi varrur.
6- bolOmo olarak da, yii-
rOttOgiim ban ve gOn-
cel politik iyi apnak gere-
kif. Bar1 iki kritik
maYI yaarrutJr.
Birincisi; verilen mOcadelenin
stratejik ban kararhhgma ulatJgl
oonem da 1993'ten
EylOl 1999'a kadar silahh mOcade-
leye son verme aamasl. Bu yersiz
ve aCl kaylplara da yol yurtru-
Ina kadar ifade eden bu ka-
rariJhgm birliktelik gelimesi
onemlidir. Her hareketin tarihinde
bu donemler vardlf ve kritiktir.
Dikkat edilmezse bir sakmca-
lara yol dolaYJslyla onemli
ve baanh bir gelime olarak de-
gerlendirmek gerekir. Ondan sonra
gelen donem; kararlihgm kamtJ
olan pratik gelimeler ve gon0l10-
10k temelinde, Ban ve Demokra-
tik UZlama amacml sembolize
eden iki grubun, yasalara tabU 01-
ma hareketidir. Kendisi ama
bUyiik bir ad.im atrna He
kaf1 karlyaYlz.
\
\
\
\
\
K:ongreniz, banm bu
meJ\halesi temelinde karlhk ver-
mekle yiikOmludOr. benzer
pratikte bu merhaleler, ilgililerin
kaf1 karlya gelmeleri He gelitiri-
lir. Bizde boyle olmayacagl ortada.
Dolaylslyla yontemler, dolayh ve
olamaz. Sarunm devlet bu
konuda duyarslz degHdir. Tam ter-
sine bOyiik bir duyariJlik, hatta bO-
yiik tecrObesi He bir bOnye soru-
nu olarak hazlriIkhdlf. Kendi dili
ve yontemi ile yamtlanm ortaya
koyacaktlf. Bir anlamda, taraflar
paralel dogrulan, uygun anda bu-
luturmak amaClyla, at ba1 olutur-
ma ve uygulamayla yi.lz yiizedir.
Hata yapmamak, dengeleri iyi
gormek, yerinde yaratJcI adlmlan
atabHmek, bu bUyi.lk rol
oynayacaktJr.
a- Halen bulundugumuz
ban sOrecinin derinletirHmesi ve
sonuca dogru gotOrOlmeye
masma devam edHmelidir. AtIian
arumlar ortarru yumuattl ve daha
elverili adlmlara getirdL
Ama yetmedigi de Objektif
olarak bakdrugmda devlet ozerinde
yaratllacak en onemli etki ve dola-
ylslyla beraberinde yol
onemli gelimeler, kongrenizin bu-
tOn dOnyaya silahh mOcadeleye
son verme ve ban yapma kararl1iJ-
gmda olduAunu ilan etmesidir. Yi-
ne bununla birlikte, anayasal de-
mokratik bir temelinde dev-
letle, toplum yaplslncla yasal bO-
tOnleme kararbb81n1Z1 cia selltir-
melisiniz. Tek tarafh cia oIunsa ka-
rarhhgmlz bu yOnde oluomaiIdlr.
Yani kongreniz 8Omut, bahsedHen
kapsamh, uysulanabilir
bir bar1 plaruncla karara ulamah-
rur. Kongre sonras&nda Han da edi-
lebilir. Bu arada dl oyu.
nuna dOmemek kadar, bel bagla-
mamaYI, gOvenceyi, devletin tarihi-
ne ve bOyiiklOgOne yaralr yakla-
Imlannda gormek istediginizi,
ozenle vurgulayabHirsiniz. Bu te-
mel tutumlar ban plaruruzda ifade
edilip, buna uygun pratik arumlar
tahmin ettigim kada-
nyla devlet baZl adJrnlan daha ce-
saretli atabHecektir. artlk eli
ayagl bagh degildir. Benim rolUm
samyorum burada onem talyor.
Daha onceki belirlemelere ek ola-
rak wylemeliyim ki, bu bir koprO
rolO olabilir. Devletin ve sizlerin
konumunu objektif olarak deger-
lendirip, bu rolOmO bundan sonra
daha da onemle oynayacaglm. Za-
ten Yargltay'dan sonra balayan su-
siyasi nitelikte olup, TBMM'den
AlHM'e kadar bir seyir izleyecek,
hatta sOrekli olumlu arumlar siyasi
s\lreci de 0 denli olumlu etkHeye-
cektir. Bu yonlO gelimeler toplum-
da yankl devlet de saru-
nm donOume onderlik dOzeyinde
yanlt vermek ve laylk olmarun ge-
regi olarak olgun davranacaktJr. th-
duyulan yasalan ve diger ted-
birleri rahatlikla uy-
gulayabilecektir. Oyun oynama ve
intikamcl davranma
duecegine inanrruyorum.
devlet, bu ve
kan bozulan bazl olsa da
susturmasJnI bHecektir. Bizde de
baZI sesler pkabilir ama za"
ylf ve etkisiz olacaklan da apktJr.
Bu noktada unlan belirtmeyi tarihi
bir gorev biliyorum: Biz asia cum-
hUriyetin ozOne kar1 degiliz.
Onunla ve toplumla, demokratik
temelde bulumak en bOyiik ozlem
ve amaclfruzrur. AcIiar bunun fatu-
527
,r
rasl olarak gorlilmeJi ve bu bOtOn-
10k Tarihi hedef
olarak devlet niye kolayhk sagla-
masm? BOyOk
olsa da, kazanan Demok-
ratik CUmhuriyet oluyor. Belki
iyi niyetJi bir ama dog-
ruluguna duymuyorum, s<>-
olunacagma da.
de bunda olumlu ve et-
kili rol oynayacaktlC. TOrkiye'nin
temel poHtikasl bu yonlO olduguna
gore yOrOnecektir.
b- Diger yol bahsetmek iste-
medigim, ancak bOyOk bir anlaytf-
slzhk ve talihsizlik olarak karfUlllza
olan, yeniden daha da bO-
ve yo-
ludur. Bunu, slrur1.& da olsa bizde
ve TOrkiye'de isteyen ball
rin varhgt bilinmektedir. Arna
hkh olarak istemedlgimiz ve onle-
meye bu olumsuzlu-
ga, fusat verilmeyecegine de maru-
yorum. Arna her zaman ve her yer-
de baCla, gOvenilir demokratik bir
ortam ve yaplya ulamcaya kadar
kutsal ve savunma hakktru
oziimtize bagWlk temelinde kulla-
nacagtffilz Bu oz, yasal-de-
mokratik-kOltOrel-ozgtir yaam
hakkldlC. Bu hakkl en uygun ve
yersizlige kullana-
cagtruza da inaruyorum.(")
(0) Ozgar Pol/llka, 7 2000.
Ocalan'm avukatlanyla
yazlya dokOlen
mektuplan Ozerinde dOzeltmeler
yapudtglnl, yani .ball
PKK taralindan ya da
eklemeler yaptldtgtru kabul etmek
gerekir.
528
I
\
"
( \
\
2- Partimiz, TOrkiye'de dOIlOnce,
12. 2-23 Ocak 2000 j. PKK'nin Ba.n Projesi
ifade ve orgOtlenme ozgOr-
rihH PKK 7.
lOgGnti teminat altma alan bit de-
Ocak 2000 tarihli PKK 7.
si'nin kararlan . mokratik ve sosyal hukuk reformu-
Kongresi'nin karandlr.
nu ve devlet yapl!anmaStnl, de-
mokratik olmayan kurumlardan
Abdullah Ocalan PKK Genel A) Genel Abdul-
armdtmu bit anayasaYI, toplumsal
Bakaru
lah 6c:alan'a banl ve uzlamaYI saglayacak bir
PKK bayragl kunuzt zemin Oze- sozleme olarak anlamlandtnr.
rinde sol Ost bir gOne Kongremiz, Genel Bakarunuz Ab-
3- Partimiz, demokratik bir anaya-
yeralan klfffilZI bir ytldlZ dullah Ocalan 8hsmda Imralt'da
sarun bireye, siyasi gruplar ve kal-
eklinde belirlendi. ya8nan mahkeme sOrecini, kayna-
tOrel kimliklere, farkll
glru Anadolu ve Mezopotamya tari-
olan kesimlere orgOtlO ve ozgOr
PKK MK Parti MecHsi adtru aldt.
hinin siyasal ve toplumsal geHi-
katUlm imkanlanru sunmaYI esas
Parti Meclisi Oye saflSl 41'e yOk-
minden alan KOrt sorunu olarak
seltildi.
almasl gerektigine inarur. Bu an-
ele ahr. Bu anlamda Genel Baka-
lamda ve kOltOrel
PKK Konseyi'nin aye ruffilzm bulundugu
farklutklartn kabulOnO zayillama et-
saY1S1 Tden 9'a KOrt halklrun bulundugu
keni olarak degil, zengin1ik ve
koUllar, yaam hakluru KOrt halkt-
KOrdistan Halk Kurtulu Ordusu lOIOk olarak ele altr.
run ya8m hakkt, ozgOrlOgOnO de
ARGK'nin adl halk savunma gOcQ
4- Partirniz, evrensel hukuk norm-
Kilrt halktrun oZgOrlOgo olarak gO-
oldu.
Ian ve hukukun Os-
rlir. Bu temelde, TOrkiye'de ban,m
KOrdistan Ulusal Kurtulu Cep-
saglanmasl tOm olumsuz ko-
tOnlOgO ilkesiyle insan temel hak
hesi ERNK'nin adl demokratik
ve ozgOrlOklerini, kaltOrel kimlik,
ullara ragmen mOcadele veren
halk birlikJeri olarak degitirildi
Genel Bakamffilz Abdullah Oca-
dil ve diger tOm temel haklan Paris
$artl, Kopenhag Kriterleri ve
lan'm yaamlm ve ozgOrlOgOnO,
Silahlt milcadele resmen blraktl-
miIj Milletler Sozlemeleri
dt.
sunulan ban projesinin uygulan-
sinde gOvence aluna alan bir ana-
maSI ve kahcllallmaslrun teminatl
Yeni parti stratejisi demokratik yasal ve yasal dOzenlenii, sorekli
sayar.
siyasal mOcadele olarak belirlen- banllm ve istikrann asgari geregi
di. sayar.
B) Anav.asal ve Hukukaal :so-
yutun. Wtldn
5- Partimiz, evrensel hukuk kural-
lanna ve uygar demokratik OIkele-
1- Partimiz, yeni TOrkiye'nin 11k te-
rin idari ve siyasi yaptlanmalanna
mel belgesl oilln Amasya Taml-
tezat tekil eden tOm kurumlann
rni'nde oldugu gibl, CUmhurlyetln
lagvedilmesini, bunlann yerine de-
asH kurucu Qyes! olarak kabul edJ
mokratik kurumlann inaslnl; bu
len Kart hallarun ulu.l kimll'inin temelde;
yeniden tant.nma8l temellnde ana- a) OlaganOstO Hal'in kaldmlmaslru,
yasal vatandatbJr. haklanrun BOven-
b) OlaganOstO mahkemelerin lag-
ceye baglanmillN, halklaran ozgOr
vedilmesini,
ve gonOllti IUreklilet"
c) Merkezi otoriteden, otorite dagl-
mesi, banKu ve toplum-
Itrruna dayah bir yerel idari sisteme
sal uzlamarun temel Idtmt olarak
gerekli gortir.
gortir.
529
,-.
C) Slyasal Boyuta
1- PKK, yuzydlardlr birleik bir
cografyada ortak kaderi paylaan
Turk ve Kurt halklanrun yaadlgl
siyasi slOiriann mevcut
korunmaSlnl, iki halkln pkarlOa
uygun gorlir ve esas aIJr.
2- PKK, gecikmeksizin iOOm cezaSl-
run kaldlfllmaSUll, dOunce
OOhil tOm siyasi tutsaklan, yurtdl-
IOOO siyasi faaliyet yOrilten kimse-
leri ve ozellikle oogOOki tOm silahh
gOcleri kapsayacak bir genel affm
sorunu koklU
mek ve banl saglamak zo-
runlu gorlir.
3- PKK, toplumun tOm kesimlerini
karlhkll tartlmaya ve ortak
maya katmayl, ban zemininin ya-
ratllmasl ve demokratikleme
gerekli gorlir. Ban projesinin uy-
gulanmasmOO, siyasal partiler, sivil
toplum kurululan, bata
ve kadlnlar olmak Ozere tOm top-
lumsal katmanlarla iliki ve diyalog
olmayl ve bu or-
tak orgutlenmelerle etkinlikte bu-
lunmayl esas aIJr.
D) Sosyal ve Ekonomlk Bo-
yuta tHl1kln
1- Partimiz, on be yJ.1hk sava so-
nucunda ylkllan binlerce Kurt k6-
yOnun yeniden inasl ve et-
mek zorunOO kalan bOlge halk1run
koylerine donmesi bir koye
donu projesinin hazlrlanmaslru ve
uygulamaya konulmaslOl gerekli
gorilr. Devletin bu maddi
olanaklanOi devreye koymaslOl,
halkm ugradlgl zaran tazmin etme-
sini, geri donu ekonomik, si-
yasi ve idari tevikte bulunmaslOl
J
I
I
ve bu dogrultuda ulusal ve
rarasl giriirrJ.1er 01masll1,1 ta-
lep eder. Partimiz de orgutlu gUcu-
nti devreye sokarak, bu tell\.elde
her baklmdan destekleyici ve te-
vik edici bir rol oynayacaglOl belir-
tiro
2- Partimiz, bolgede ekonomik ve
sosyal refah duzeyini gelitirmek
amaclYla, tarihi eserleri ve dogayl
korumayl dikkate alan ekonomik
yatlflm ve kalklnma projelerini zo-
runlu gortir ve bu temelde atJ.1acak
adlmlan destekler. Bu konuda
ozellikle tarihi zenginliklerimize ve
dogaya aglr zararlar veren Ihsu ve
Mercan barajl durdu-
rulmasl ve iptal edilmesini gerekli
gortir.
E) Ortadan Kaldtnl-

c;:aglfruZOO toplumsal ve siyasal so-
runlann silahh
kullanma yaklalmlmn anlamlnl
esas olarak yitirdigine inanan parti-
miz, uygar ve insan onuruna yakl-
lr bir uzlama ve ban ortamml
gelitirmek Ulkemizin iddet-
ten annmaslru sayar.
1- Silahh mucadeleye son verdigini
beyan eder. Ancak kahCl bir bar1
ortaffil geliinceye, yasal ve siyasal
duzenlemeler yapl1lp gerekli gu-
venceler oluuncaya kadar silahh
savunma konumunOO tu-
tar.
2- Silahh TUrkiye slmrlan
dllna karanru alffil ve uy-
gulamaya koymu olmaslna karl-
hk, Ttirkiye slIurian kalffil
az saylda gucunu
Turk ordusunun surdOrdtigu ope-
\
\
rasyonlan durdurmasl gerektigini
bir OOha vurgular.
3- SInlr dllna Tur-
kiye bir tehdit olmaktan pka-
racak ekilde gerekli tOm dtizenle-
meleri yapar.
4- Koy koruculugu sisteminin kal-
dlrJ.1masUll ve yasal olmayan silahlJ
odaklanmn faaliyetlerine son
verilmesini, faili olarak ad-
landlnlan binlerce cinayetin aydm-
latlhp cezalandlnlmaslru,
ban sOreci gerekli gortir.
5- Yasal ve siyasal gtivencelerin ya-
ratdmaSl durumunda, sOrecin
olumlu yonde geliimine paralel
olarak, uygun bir plan temelinde
tOm Demokratik Cumhu-
riyet'e katmayl ongorur.
6- YukanOO belirtilen hususlan dik-
kate alarak, halka ve silahh
mize yonelik tOm askeri operas-
yonlann durdurulmaslru ve
gore duzenlenmi Turk ordu birlik-
lerinin olagan stirece gore dOzen-
lenmesini, ban zemininin gelitirH-
mesinde acHen atl1masl gereken
adlmlar olarak gorlir.
7- lnsan yaamlnlO korunmaSl
amaclyla, uzun sava ydlannda
Kurt halklrun topraklarda
dOenen deAiik tUrden yOz binler-
ce ma)'lrun temizlenmesi TOr-
kiye'yi ve uluslararasl uzman kuru-
lulan etkin hareamaya davet
eder.
F) BOIgede Kdrt Sorununun
Kaltcl C;ozibDilne IUtIdn
1- PKK, Ktirt halklrun yapdlAl lrak,
lran ve Suriye'de de mevcut Slrurlar
dahilinde bir demokratlk
esas aIJr. Ayru zamanda KOrt soru-
,
nunun ve de-
mokratik bir
lemesi durumunda, Kurt halklrun
bolge banl ve istikranrun
minde oncO ve koprti rol Ostlene
cegine inarur.
2- PKK, Kurt sorununun
de en temel engelin KOrtler arasln-
daki b61OnmulOk oldugu
ginden hareketle, yOrtitillen uzun
ve zorlu mucadele He ortaya
degerler temelinde ulusal birlik ve
banm saglanmaslru hedefler. Bu
temelde KDP'ye (PDK-I) yapugl
atekes tekrarlar. KDP 00-
hil tUm Kurt siyasi orgOtlenmeleriy-
Ie diyalog i9nde olma)'l, kahcl ba-
nl ve ilikilenmeyi hedefler. Vlu-
sal birligin ve banm saglanmasl
tOm ulusal KDP'nin
ulusal bana ve birlige gelmeyen
yak1almlan karlSlnda tutum takln-
maya ve duyarh olmaya
3- Partimiz, bata GOney olmak
Ozere her alandaki silahh
mizin, saldlnya maruz
guce yonelik eylemde ve
tehdit konumunda bulunmayacak
bir savunma pozisyonunOO mevzi-
lenmesini esas allf.
4- Partimizin yeni donem stratejisi
sadece Turkiye ile degil, lran, Suri-
ye ve Irak'ia 00 sorunlann
yontemlerle kavuturulma-
Slru gibi, bu devletler ara-
smdaki sorunlann 00 tehdit ve bas-
klya OOyanmayan yonterrJ.1erle
zOimesini esas ahr. Bir devletin di-
gerine karl tehdit oluturmaSlnl
kabul etmez. Bu baglamda TOrkiye
He gelitirecegimiz baka
tehdit etmeyecegi gibi, bOl-
ge arasmOO kahCl ban ve
ibirligi yaratmaYl hedefler.
531
530
G) &r111 Projesi'nin Yafama
tlli,ldn
1- Partimiz yukanda ifade edilen
projemizin haya12
paralel olarak ay-
nnuh uygulama planlan yapar.
olarak sOreci olumsuz et-
kileyecek, dar ilkel milli-
ve kay-
naklanan olasl saldugan, rencide
edici ve pkarUcl Oslup ve
mOcadele edil-
mesini gerekli gOrilr.
2- ve ortanuru pro-
voke edecek
hkh olarak ongOrilr.
3- PartimiZ, yukanda ifade edilen
projesini kllmak
devletin kendi 12rihine ve bO-
yOkltigOne
gereken ya plclhgl gostereceAine
dair arzusunu belirtir. Bu temelde
tOm ilgili devlet
partileri, hOkOmet sivil toplum
orgOtlerini, toplumda etkinliai olan
ve medyayl olumlu ve
yaPlcl katkt temelinde sOrece aktif
kanlmaya
4- Aynca TOrkiye'de saglanacak bir
bolge ve dOnya
olumlu ve bOyilk katklda buluna-
cagl hareketle,
destek ve katkl
sunmalan bolge devletlerine,
uluslararasl kurumlara ve kamuo-
yuna bulunur.CO)
(0) CJzgt2r Poltttka, 9 Mart 2000.
14. Kaynaldar
KUrt sorununun
IMehmet Bayrak, Kt2rtler ve Ulusal-
Demokrattk Macadelelerl, s. 9-11,
Ankara, 1994, aktaran: Faik Bulut,
Kart sorununda (XJzt2m Arawlan
0920-1997), s. 71, Istanbul 1998.
2Bayrak, age, s. 102-103.
31smail "Kofgtrl Halle Ha-
rekettyle tlgtlt Meclts tarhmalan u,
"War" dergisi, sayt 2, s. 35-56, Is-
tanbul 1997.
4Martin van Bruinessen, Kt2rdtstan
Ozerlne Yazllar, s. 230, 235, 3.
Baskt, Istanbul, 1995.
5Musa Anter, Hatlralanm, s. 149.
6Alan Gresh - Dominique Vidal,
Ortadogu (Mezopotamya'dan KlJr-
s. 70, Is12nbull991.
7
age
.
15 aAustos atdtm.o.n ha-
zuoWdan, eylemler ve 10-
(1980-84)
1Komutan A&U"n aanliJIanden -
Mabsum 8. 72, KOln/
Almanya 1997. Derleyen: Ferda
<;:etin, Ismet Kayhan.
2Serxwebun <PKK'nin ayhk yaym
orgaru), Ekim 1984.
3Age.
"FM (FIsId Manu-
el) 31-15 (Sabra) T"Umatl".
5Human Rights Watch Arms Pro-
ject (ABD lnsan Haklan Gozlem
Grubu), "Weopans TransJers and
Vtolattons oj the Laws oj War tn
Turkey" (Silah ve lnsan; TOrki-
ye'ye sHah transferleri ve
yasallan ihlallerO, KaSlm 1995,
(HRWP'in General Jack Wilde ve
ABD ordusunun kalktnma ve
birligi Karargah Komutanhgl ve
Komutan Yardtmclhgl gorevlerin-
de bulunan AlOOy Edward Fitzge-
rald He yapUgl Ankara,
13 Haziran 1995).
6Ht2rrlyet, 3 Haziran 1997.
Taktllder saV3fl (1984-99)
IHarrlyet, 10 Temmuz 1997.
2GOnay AsIan, Kasaplar Derest, Is-
tanbul 1989, s. 60-61.
3 27 Temmuz 1988.
4Mykonos davasl He bHgHer, Sen-
der Fret Berltn'den (SFB; OzgOr
Berlin Radyosu) Alman gazeteci
Norbert Sigmund, l-KDP Berlin
Temsilcileri Abdullah lzzetpur ve
HaCl Cindi'yle 1995'te yapuglm
roportajlardan
5Mahir Saym, Erkegt CJldt2rmek
(Abdullab CJcalan'la rlJportaj), Is-
1997, s. 93.
6runcay Ozkan, Btr Gtzlt serotstn
Tarlbt (MiT), s. 233-38, Istanbul
1996.
7MtUtyet, 28 1997.
532
533
8Nokta (haftahk TOrk dergisi), 29
Kaslm-5 Arahk 1992.
9 ve Yanktlan, s. 58 (derle-
yen A. Kadir Konuk), Koln/AI-
manya, 1993.
lOean DOndar, "Ozal-Apo Pazarlt-
gtntn IfYtlztl", Sabah, 6 Haziran
1999, s. 7.
11Bulut, Ktlrt Sorununda 96ztlm
s. 65.
1
2
Dundar, "Ozal-Apo Pazarltgtntn

l3Ozkan, Etr Gtzlt Servtstn Tarlht,
s.278-82.
l<lage, s. 282-83.
15Can Dundar, "Dagdan tndtrme
plant", Sabah, 7 Haziran 1999, s.
14.
16Htlrrlyet, 31 Ekim 1993; Enis
Berberoglu, Susurluk, 20 Ytlltk
Dtnamo Oyunu, 4. Baskl, Istan-
bul 1998, s. 138; Kutlu Sava, Su-
sur/uk Raporu, s. 8, Ocak 1998.
17Selahattin (Serdar) C;elik, Oltlm
Maktnast Ttlrk Kontrgerlllasl, s.
443, Koln/Almanya 1995.
180zkan, Etr Gtzlt Servtstn Tarlht,
s.229.
19Htlrrlyet, 15 Haziran 1994.
200zkan, Etr Gtzlt Servtstn Tarlht,
s.284.
21Gazeteci R1za Dogan'In arivin-
den, Nijmegen-Hollanda.
22Mtlltyet, 8 Eyltil 1996, Parihan
c;akIroglu'nun haberi.
23
age
.
247be jeruselam Post Osrail gazete-
sO, 16 KaSlm 1993, Steva Ro-
dans'm yorumu (Rlza Dogan'm
afivinden).
534
25AFP (Ajans France Press), 17
Mart 1995.
26Internattonal Defense Rewiew,
MaylS 1995.
27 The United States, Israel and
rarkey tn the Mtddle East (Orta-
dogu'da ABD, Israil ve TOrkiye),
Solidarity Publications-Bruksel.
28Sabah, 26 MaylS 1997.
29Sava, Susurluk Raporu, 1998, s.
18-23
3OMtlltyet, 20 Agustos 1995.
31 Tarktye, 13 Agustos 1995.
32Bulut, Ktlrt Sorununda 96ztlm
s. 65.
330zgtlr Poltttka, 15 Ekim 1997.
SaVa11l askeri
(1984-99)
lZaman, 29 Temmuz 1994.
2Emin C;olaan, Htlrrlyet, 5 Tem-
muz 1995.
30sman GOzelgoz, Zaman, 11-12
Ekim 1995.
4Star Tv, 14 Agustos 1996.
5lhsan Dortkarde, Htlrrtyet, 27
KaSlffi 1996.
6Hurrlyet, 10 Temmuz 1997.
7Hurrlyet, 14 Agustos 1997.
8Htlrrlyet, 17 1998.
9ARGK Genel Karargahl Irtibat ve-
Basin Burosu, 15 Agustos 1998.
lO
age
11HUrrlyet, 8 MaylS 1998.
12Human Rights Watch Arm Pro-
ject, ve Insan, s. 59.
13Deniz YOcel, Ozel Kuvvetler Ko-
mutanhgl (OKK) subay!. Elazlg-
Palu 1956 dogumlu olan Yucel,
1994'te Tank Subay Okulu'nda
tank termal sisterni Ozerine egitim
gordu. 1995 ytlmda OKK'ye alm-
ill. OKK'nin Ankara'nm Kirazhde-
re bOlgesinde bulunan ana kam-
pmda egitim gordO. 1998 yl1mda
Almanya'ya iltica etti. Bu bilgi 30
Temmuz 1998'de onunla yapllan
roponajdan ahnrrutlr.
SaVa11l Kiirt toplumuna
etkisi
l R1fat Dag, 1880'den Guntlmtlze
Dogu Ekonomtst (DiyarbakIr Tica-
ret ve Sanayi OdaSI yayuu), Anka-
ra 1995.
2Age, s. 12.
3Hayri OndOI (7. Kolordu Komuta-
III Korgeneral), If Kalktnma Ha-
rekatl, 17 EylU11985.
4Bulut , Ktlrt Sorununda 9(Jzum
s. 44.
50sman Guzelgoz, Zaman, 11 E-
kim 1995.
6Alatan, Yavuz, HiJrrlyet, 18 Tern-
muz 1993.
7Dag, 1880'den GiJnumuze Dogu
Ekonomfst, TOrkiye Devlet lstatls-
tik EnsitUs\1 (DIE) 1994 verllerln-
den.
8Age, s. 19.
9Age, s. 24.
1
0
Bulut, Kurt Sorununda 9(Jzum
s. 45.
11Mil/iyet, 24 Hazil-an 1998, s. 5.
12Dag, 1880'den Gunumuze Dogu
Ekonomisi, s. 10-14.
13Jale Ozgenttirk, Mil/iyet, 28 Hazi-
ran 1994.
14perihan C;aklroglu, Mtlltyet, 13
Temmuz 1996.
15Mtlliyet, 11 Temmuz 1994.
16
Age
.
Dogan, Mtlltyet, Ekim
1993.
18SakiP Sabancl, Dogu Anadolu
Raporu, KaSlffi 1995.
19Hurrlyet, 280cak 1997.
20Mtlltyet, 11 Temmuz 1994.
21Erdal Saglam, Hurrlyet, 18 Hazi-
ran 1994.
22C;elik, Olum Makinasl Turk Kon-
tr gerlilasl, s. 43M2.
23Berberoglu, Susurluk 20 Y,ll,k
Dinamo Oyunu, 2. Baskl, s. 138,
Istanbul 1997.
24 Cumhurlyet, 11 1997, 22
Eyliil 1997, 14 Ekim 1997; aktaran
Bulut, Kurt sorununda 96zum
Araytlan, s. 12.
25Mtlltyet, 11 Temmuz 1994, GUN-
SlAD Genel Sekreteri l\'1ustafa Ne-
sim Sevint;'in apklamasl.
26Sabancl, Dogu Anadolu Raporu.
27Mtlltyet, 31 Ekim 1993.
28Mtlltyet, 6 Ekim 1993.
29Age.
30Mtlltyet, 24 Haziran 1996.
31Mtlltyet, 16 Nisan 1996.
32Mtlltyet, 16 Nisan 1996. 1996 ve-
rileri 28 Eyliil 1998 tarihli Sabah 'a
ail.
33Htlrrlyet, 280cak 1997.
340zgtlr Gilndem, 30 Ekim 1993.
535
..
,.1'
J5Hilmyet, 3 Arahk 1993.
36Mtlltyet, 16 Nisan 1996.
37TOrk Tabipler Birligi Merkez
Konseyi ve Diyarbaklr Tabipler
Ddasl'mn 1995 Raporu.
38Cumhurlyet, 20 Ekim 1997.
39 Dlkede Gilndem, 12 Agustos
1997.
40Hilmyet, 14 Kaslm 1998.
41Enis Berberoglu, Hilmyet, 11
Haziran 1998.
Savqm Tiirklye cephesin-
dekJ etklleri
1Hilmyet, 6 1994.
2Zaman, 11 Ekim 1995, Ba-
kam Nahit Mentee'nin 22 Arahk
1992 tarihli apklamasl.
3Hilmyet, 28 Ekim 1993.
4Mtlltyet, Temmuz 1996.
5Necati Ozfarura, Tilrktye, 28 Deak
1994.
6Mtlltyet, 17 1994.
7Hilrrlyet 25 Deak 1994.
8Soner GOrel ve Tolga Mtl-
/tyet, 17 1994.
9Nee DOzel, Hurtyet, 9
1994.
10Humyet, 13 Haziran 1994.
11 Humyet, 13 Ekim 1998.
12Sabah, 18 Arahk 1996.
13\=elik, Olum Maktnasl Turk
Kontrgerillasl, s. 198, 548.
14Aktilel (haftaltk politik TOrk der-
gisO, saYI: 295 (9/97).
15Age.
536
16Demokmst, 7 Mart 1997.
17ArtlHaber (haftahk politik TOrk
dergisi)" 24-25 Ekim 1998, s. 22;
Pikri Saglar (CHP Milletvekili ve
TBMM Susurluk Komisyonu Dye-
si), Emin OzgonOl, Kod Adl Su-
surluk (Derin lllfktler), Istanbul
1998.
18
Age
.
19Selahattin \=elik, gete Devlet, Rtza
Dogan'ln " Tilrktye'ntn Dilnya
Uyuturucu Ttcarettndekt Yeri"
makalesinden, s. 97, Koln 1997.
20A. Rtza KardOs, Sabah, 7 Arahk
1996.
21Radtkal (gOnlOk TOrk gazetesj),
27 EylOl 1998.
22Bulut, Kilrt sorununda 96zum
Amytlan, s. 45.
23Mtlltyet, 17 Haziran 1997.
24Humyet, 13 Ekim 1998.
251be Independent, 23 Mart 1994.
260zgur Gilndem, 11 KaS1ffi 1993.
27Humyet, 6 Temmuz 1994.
28Mtlltyet, 13 Nisan 1997.
29Mtlltyet, 17 Haziran 1997.
3
0
Humyet, 19 Kaslm 1993.
3
1
Mtlltyet, 13 Temmuz 1996.
32Mtlltyet, 12 Mart 1994.
33Mtlltyet, 10 KaS1ffi 1993.
34Humyet, 22 Haziran 1994.
35Enis Berberoglu, Humyet, 21
Temmuz 1998.
36Humyet, 23 Nisan 1999, s. 13.
37Aktuel, sayl: 52/96, 18 Arahk
1996.
38\=elik, Olum Maktnasl Turk
Kontrgerillasl, s. 443.
39Neeati Dogru, Sabah, 27 Arahk
1996.
40IBMM Susurluk Komfsyonu lJa-
de Tutanaklan, Istanbul 1997;
Kutlu Sava, Susurluk Raporu,
1998.
41Aktilel, saYI: 52/96, 18 Arahk
1996.
42Mtlltyet, 27- 29 Deak 1996.
43sava, Susurluk Raporu.
44Bulut, Kurt Sorununda 96zum
Amytlan, s. 33-34.
Atilioun boyutu
lCumhUriyet, 11 1997.
2Mtlltyet, 25 KaS1ffi 1996.
30zkan, Btr Gtz/t Serofstn Taribt,
s.260.
40zgur DIke, 1-4 Ekim 1994.
5 13 Araltk 1996.
6Humyet, 29-30 Haziran 1994.
7Necdet Ac;:an, A.ktile4 saYI: 371, 28
Agustos-2 EylOI 1998, s. 26-Tl.
8SaVQ ve lnsan, s. 77-78.
9Berberoglu, Kod A.dl YaArs6ko&la,
Birinci Baskl, s. 158, l.tanbul
1998.
10SaVQ ve INan, . 105.
11 Aktael, sayl: 1/97 (l OCak 1997).
12SaVQ ve INa", . 12.
13Gilndem (Stratejl GNbu Haber
BOlteni, Ttlrklye), 15 Alustos
1996, sayl: 40.
14Sabah, 28 Mayl8 1997.
151be jeruselam Poll a.rau gazete-
si), 4 Kaslm 1994.
16Tilrkfsh Datly News Ongllizce fI-
ymlanan gOnlOk TOrk gazetell),
12 Nisan 1994.
Abdullah Ocalan Qlayl
1Hilmyet, 28 Nisan 1998.
2Hilmyet, 14 Nisan 1998.
3Paysal Dagh, "Yalan Rilzgan N
makalesi, Ozgilr polmka, 13 Ma-
YJ.s 1998.
4Hurriyet, 29 Nisan 1998; Sabab,
30 Nisan 1998.
50zgilr Poltrtka, 3 Arahk 1999 (2
tarihli Sabah gazetesinden alm-
ffiItlr).
6Hilmyet, 21 Mayts 1999.
7Hilmyet, 20 Deak 1999
8Serbest gazeteci Roni Alasor'un
29-31 Mart 1999 ve 1-3
Nisan 1999 tarihlerinde Yunan Is-
tihbarat OrgOtO (EYP) Yarbayl
Savvas Kalenderidis ile yaptlgl ro-
portajdan.
9Age.
IO
Age
.
llWedemeyer, Georg, Stern (Haf-
tahk Alman dergisi), 9/1999.
12Roni Alasor'un EYP Yarbayl Sav-
vas Kalenderidis He yaptlgl ropor-
tajdan.
13Ta Nea tlan (Yunan gazetesj) ak-
taran Hilmyet, 7 Mart 1999.
Ozkan, Operasyon, Be-
inci Baskl, s. 11-13, 2000
Istanbul.
15FmnkJurt Allgemeine Zettung, 20
Mart 1999.
537
16Serxwebun, pI: 18, saYI: 207,
Mart 1999, s. 5.
17Mahkeme tutanaklan, oturum 3
(Abdullah Ocalan'm mahkemeye
pkanldJgl ilk duruma), tarih: 31
Mayls 1999, s. 14.
18Age, s. 13-14.
190turum 3, tarih: 31 Maps 1999
ve oturum 4, tarih: 1 Haziran
1999, s. 14, 19, 20, 21.
200turum 3, tarih: 31 Mayts 1999,
s. 15.
210turum 5, tarih: 2 Haziran 1999,
s.40.
220turum 6, tarih: 3 Haziran 1999,
s.50.
23Age, s. 55.
240turum 4, tarih: 1 Haziran 1999,
s. 17.
25Ahmet Zeki "Kurtle-
rln Tarlht, Btr Kez Daba TekeniJr
Edtyor", Serbestf, saYI 4, s. 10-15,
Mart-Nisan-MaYls 1999 lstanbul.
26Abdullah Ocalan, Savunmalanm
(Oemokratik SOrecinde
Bir Serxwebun yaym-
lan, Haziran 1999 Hollanda. Alm-
tllar savunma metninin orijinalin-
den aIJnffilt!r.
27Hurrtyet, 4 Agustos 1999.
280EM Ajansl, Koln ! Almanya, 5
Agustos 1999.
290EM Ajansl, 7 Agustos 1999.
30Hurrtyet, 29 Agustos 1999.
31Hurrtyet, 30 Agustos 1999.
32Abdullah Ocalan'm lmrah Cezae-
vi'nden PKK Merkez Komitesine
gonderdigi 5 Eylill 1999 tarihli
mektup.
330zgur Bakl, 5 Kaslm 1999. Ab-
dullah Ocalan'm PKK Bakan1Jk
Konseyi'ne yazdJgI 3 Ekim 1999
tarihli mektup.
34Hurrtyet, 6 Eylill 1999.
350zgur Po/tttka, 11 Ekim 1999.
36Abdullah Ocalan'm TOrkiye
Cumhurbakaru SUleyman Oemi-
rel'e hitaben yazdlgl 20 Haziran
1999 tarihli mektup. Mektup 5
Temmuz 1999 tarihinde Ocalan'Jn
avukatlanna verildi, 6 Temmuz
1999 tarihinde de kamuoyuna
apkiandJ.
370zgur Bakl, 5 Kaslm 1999. Ab-
dullah Ocalan'm PKK Bakan1Jk
Konseyi'ne yazdlgl 3 Ekim 1999
tarihli mektup.
15. Index
A
Abdoli, Fattah: 1962'de dogdu.
1979'da l-KDP'ye katlldJ. 1983'te
partinin MK Oyesi, 1989'da da
Avrupa ternsilcisi oldu. Berlin'de
lran ajanlan tarafmdan 17 EylUl
1992' de katledildi.. 155.
Abdullah, Haim Ramazan: POK
pemerge komutaru. 21 7.
Abdurrahman, Sami: 1932'de dog-
duo lngiltere'de elektrik fakilltesi-
ni bitirdi. POK'da M. Barzani'nin
sekreterligini yaptl. Bagdat yane-
timi, KOrtlere . 1970'te otonomi
verince, lrak hOkilmetinde KOr-
distan lleri Bakam oldu. PDK-
Geftct Komttehin bakanlJglnl
yapt!. 1978'de enaz 500 YNK sa-
katledilmesine yol
genel sorumlu-
sudur. 1979'da Parttya Demolm:l-
ti Gele KurdistaTiI (POGK, KOr-
distan Oemokratik Halk Partis!)
kurdu. 1988'de POK ile cepheye
girdi. 1991'de kurulan Federal
Kurt Hukumeti'nde sOrey aldl.
POK'de Mesut Barzan!'nin yar-
dJmclSl durumundad!r. PDK'nin
TOrkiye He lli,kHeri, PKK ve
YNK ile \;aUfmalarlnda kilit bir
rol oynamaktachr. 35.
Acilciler: TOrkiye Halk Kurtulu
<THKPC) selene-
gine dayanan ve alii ad! THKP-
C!Acilciler olan Or,tlt. 1982'de
FKBOC'ne katlld!. Oratlt, 1980'le-
rin ikinci yanslJlda dagl1dl. 51,
63.
Acil Oestek Prograffi1: Milli Savun-
rna Bakanhgl denetiminde KOr-
distan'a uygulanan yatlnm prog-
raffi1. 272.
Adana Antlamasl: 20 Ekim 1999
tarihinde TOrkiye ile Suriye ara-
smda imzalanan ve konusu PKK
olan antlama. 410.
ADYOO: Ankara Oemokratik YOk-
sel Ogrenim Oernegi (974), 38.
AG1K: Avrupa GOvenlik ve lbirligi
Konferansl, 321.
Agansoy, Nurullah Teyfik: MHP'li
kontrgerilla timi elemam. 28
Agustos 1996'da lstanbul'da 01-
dOrOldO. 327-8.
Agar, Mehmet: Emniyet Genel MO-
dOrO ve politikacl. 1993'te cina-
yet, fidye ve uyuturucu
i,leyen Ozel Birimi (Ozel BOro)
kurdu. 1995'te OYP'den milletve-
kili oldu. 1995-96'da ve
Adalet Bakaru olarak gorev yap-
tl. 1997'de dokunulmazhgl kaldl-
nlarak yargl1andl. 1999
rinde Elazlg'dan baglrnslz millet-
vekili 112, 203-4, 222-3,
230, 294, 296, 306-8, 310, 334,
336-7.
Agaslan, lvIehmet (Nasir): PKK kad-
rosU. 1985'te Hakkari'de
da hayatlru kaybetti. 83, 92.
Agn Oirenii 0925-30): Zilan-Agn
Oirenii'ne bkz.
Ahmede Xane: 1591'de Hakkari'de
dogdu. KOrdistan'm OsmanlJlar
539
538
ve lranltlar arasmOO tarafmOOn
bOltinmesi tizerine Bayazlt'a
etti. Bugtin Van iline bagh bir il-
olan Muradiye'de dini egitim
gordO. Beyitlerini (klsa iir kltala-
n) yazdi. Derin dtiOnce-
lerinden dolayl filosof olarak de-
gerlendirilir. Xane, dtitincelerini
Botan'OO bir ak hikayesini konu
alan, aym zamanda Kurdistan
toplumsal ve ulusal i-
leyen, ve kendi ulusal ozlernieri-
ni yansltan Mem uZin isimli ro-
manda topladi. Bu eser sayl-
00 dile tercOme edilmitir. Ro-
man'm kahramanlan olan Mem
ve Zin'in mezarlan Cizre'dedir.
Xane'nin Akide /man Oman Ger-
ve kaleme al-
dlgl Nubar (Yeerme) isimli
eserleri vardlr. Ulusal sembol
olan OnlO Kurt ozan ve dOunu-
rti Ahmede Xane, 1652'de oldU.
Mezan Bayazlt'tadlr. 227.
ai: Amnesty International (Uluslara-
rasl Af OrgUtO), 145, 168, 319,
406.
AlHM: Avrupa lnsan Haklan Mah-
kemesi. 319-20,325.
Akademlya Kurdi 0993, Neuss I
Almanya), 371.
Ethem: PKK kadrosu, 1983'
te Dogu KUrdistan'OO aldu. 45.
Akener, Meral: MHP kokenli DYF
milletvekili ve bakam,
241,286.
Ala Rizgari (Kurtulu Bayragl):
1978'de Rizgari grubunu pasifist
bularak aynlanlann kendilerine
verdikleri isim. Rizgari, PDK-
YNK PDK'YI destek-
lerken; ogrenci-aydin
juva kesime OOyanan Ala-Rizgari
(Kurtulu Bayragl), YNK'yi des-
tekledi. 1983'te oogl1an Ala-Riz-
garl'den arta kalanlar, 1992 yilm-
da Tevgera Azadiya Kurdlstan
(Ki.irdistan OzgOrlOk Hareketi)
orgtltOni.i kurdular. Sonra, bir kl-
slm KUK ve TKSP kadrosuyla
birlikte Hevgirtin (Dayamma)
orgOtOnU kurdular. Hevgirtin,
1994'te PDK-B adim aldi. 50-1.
Taner: Dev-Yol yoneticisi
0977-83) ve yazar. 51.
Albright, Madeleine: ABD DIileri
Bakaru, 418.
Altnak, Mahmut: KUrt politikacl.
Bagunslz rnilletvekiliyken doku-
nulmazltgl kaldmlarak 2 Mart
1994'te tutuklandl, 1995'te ser-
best buakl1dl. 207.
Alkan, Zekiye: Universite ogrencisi
KUrt kadiru. 21 Mart 1990'00 Di- .
yarbaklr'OO kendini yakarak ya-
arruna son verdi. 358.
Alpaslan, Urfan: 1979'00 Agn Bele-
diye Bakaru oldu. 12 EylOl 1980
OOrbesiyle birlikte gorevden ah-
narak aranmaya baladl. PSK'lt
olan Alpaslan ve bir grup arka-
dal, 1983'te PSK'dan aynlarak
TSK'YI kurdular. 1989'da
nak'm Uludere bOlgesinde
maOO hayauru kaybetti. 44.
Altmok, Resul: PKK-MK Uyesi.
1984'te hayauru kaybetti. 54,94.
Altmta, HUseyin (Mehmet), PKK
kadrosu, 1985'te Mardin'de
maOO hayauru kaybetti. 79.
Altug, Osman (prof): Marmara Uni-
versitesi ogretim garevlisi, TUrki-
ye.295.
Amerikan lnsan Haklan Gozlem
Grubu (Human Rights Watch
Arms Project), 109, 256, 337,
340.
Amin, Muhammed Sait: Arnin, Yu-
sufa bkz.
Amin, Yusuf: 17 EylO! 1992'de Ber-
lin'de I-KDP yonetidlerini katle-
den timde yeralan Li.ibnan uy-
ruklu SAVAMA ajaru. 155, 157.
ANAP: Anavatan Partisi (983),
TUrkiye, 72, 111, 140-1, 222,
230-1, 241, 243, 295, 307-8,
310,312,327, 466.
Aruk, Ki.irt kadim. 21 Mart
1992'de katledildi, 357.
Ankara Antlamasl 0921, TIlrkiye-
Fransa AnIamasl), 21.
Ankara Antlamasl (30-31 Ekim
1996, PDK-YNK Antlamasl),
235-6, 511.
Ant, Burhan: TUrkiye DIileri Ba-
kanltgl mensubu, 185.
Anter, Musa (74): KOrt yazar, gaze-
ted ve politikacl. 20.08.1992'de
DiyarbaklC'OO katledildi. 31, 242,
269,386.
Anti-TerOr Yasasl (991), 110, 113,
176.
TOrklye, 110,
281.
AP: Adalet Partill (19621980), TIlr-
kiye, 42.
Apocular, 38.
Arap-KemerProjesl [Surlyel, 28.
ArOOlan, Homayoun: DoAu KUrdis-
tan'da Saklz'da doAdu, 1977'de
SananOOj'OO i.iniversite egitim! al-
di. Ancak 1978'de katl1-
dlgmOOn okulu terketti. 1983'te
I-KDP MK Uyesi, 1986'00 parti-
nin Almanya temsilcisi oldu. Ber-
lin'de Iran ajanlan tarafmOOn kat-
ledildigi 17 EylUl 1992'ye kaOOr
bu gorevi yUrUtOyordu. 155.
Aroolt, Atilla: TUrk emniyetine ya-
km avukat, 437-8.
ARGK: KOrdistan Halk Kurtulu
Ordusu (986). 2-23 Ocak 2000
tarihlerinde yapllan PKK 7. Ola-
ganUstO Kongresinde ARGK'nin
ism! bamOOki KUrdistan kelime-
si kaldmlarak halk savunma gO-
cU eklinde degitirildi. 48, 76-
78, 82-3, 135, 164, 170-1, 177,
179, 189, 202, 208, 250, 261,
278,400,464,528.
Arslan, MUzaffer: TUrk istihbarau
tarafmOOn kurulan Milli TUrkmen
Partisi'nin bakaru. 224.
ASEA: metro inaat firmasl,
148.
Aselsan: askeri elektronik irketi,
TUrkiye, 220.
Asian, Engin: Ti.imgeneral, OKK
Komutaru, 427-
Asian, GUnay, KUrt gazeted ve ya-
zar, 471.
Asian, Nusret: PKK itirafpsl. 1985'
te PKK'ye katl1dl. 1987'de
Halen Almanya'OO yalyor. 146-
7.
Asya: Saddam HUseyin'in oglu
UOOy'm denetim!ndeki petrol ir-
keti,21O.
Ata, Enver: PKK kadrosu: 24.06.
1984'te oldUrtildU, 147.
541
540
11
Halil (Ebubekir): PKK-MK
uyesi ve gerilla komutam, 73,
86-7, 170.
Yavuz: MIT Operasyon Dai-
resi Bakan yardlmclsl. MHP'li
rnafya ve ozel operasyon grupla-
nnm elernanlanru yonetti. Susur-
luk olaymdan soma TUrkiye'nin
Pekin idari atae
olarak atandt. MHP'li Alaanin <;a-
klcl'yla yakm ilikisinin ortaya
pkrnasl ve IHD Genel Bakam
Akm Birdal'e yonelik suikastte
adt bu gorevden alm-
dt. 242,294,327.
Atak, Kamil: Korucubal ve Cizre
belediye bakaru, 286.
Ataklt, Can: Sabab gazetesinin ya-
zan, 406.
Atasagun, MiT Mustearl
0998-...), 423, 426-7.
Ate, Abdulkadir: Sosyal demokrat
Turk politikaCI, 302.
Ate, Azmi: Muhafazakar Turk poli-
tikacl, 292.
Atru Kampl, 236, 238,513.
AVCI, Hamit (Hasan): PKK kadrosu.
1985'de Guney Kurdistan'da kat-
ledildi, 100, 126.
AVCI, Hanefi: Turkiye Emniyet Ge-
nel Mudurltigu lstihbarat Dairesi
Bakan YardlmclSL 172, 261.
Aydemir, Turkiye Maliye
Bakanhgl Tefti Kurulu Hesap
Uzrnaru. 295.
Aydtn, Bahtiyar: General. 22 Ekim
1993'te Diyarbaktr'm Lice
de oldurtildu. 203.
Aydtn, Ersin: Gazeteci, 3 Arahk
1994'te lstanbul'da oldurtildu.
207, 306.
Aydtn, Gurbet (Mizgin): PKK kad-
rosu ve ozan. 1993'te Bitlis'te
urnada hayauru kaybeni. 371.
Aydm, Ibrahim (Zeyat): PKK-MK
uyesi. 1985'te PKK'den ha-
len yaarnaktadlr. 55-6.
Aydtn, 20 Haziran 1993'te
Mardin'in Derik tecavti-
ze ugrayan Kurt kadtnt. 320.
Aydtn, Vedat: Kurt politikacl ve in-
san haklan savunucusu. 5-11
Temmuz 1991'de Diyarbaktr'dan
TUrk kontrgerillasl tarafmdan ka-
oldurtildu. 76-7, 369.
Aydtnltk: Sol egilimli TUrk gazetesi,
39.
Aydmhk, Sadrettin: PKK kadrosu.
1985'te tutuklandL ldam cezaSI
aldt. Halen TUrkiye'de cezaevin-
de tutuluyor. 117.
Azar, Abdullah Ghaderi: I-KDP MK
uyesi, 13 temmuz 1989'da Viya-
na'da Iran ajanlan tarafmdan 01-
durGldu. 155.
B
Baas: Afap Sosyalist Dirili Partisi,
33.
Badouvas, Kostas: A. Ocalan'l Yu-
nanistan'a davet eden PASOK
milletvekili. 411, 419.
Bagcl, Numan (Kaslm): PKK-MK
uyesi. 12 Temmuz 1988'de Bis-
mil'de yaanuru yitirdi.
87, 117.
Bagdat Antlarnasl (1926), 23.
Bagdat Paktl (955), 26.
Balel, Istanbul eski Emniyet
Amiri. 1983'te oldu. 438.
PKK-MK uyesi ve ge-
rilla komutaru. Ocak 1990'da ha-
yatlru kaybetti. 139, 160-3.
Ban Treni (Musa Anter Ban Tre-
ni, 1 Eyltil 1997), 242.
Barlas, Mehmet: TUrk gazeteci, ya-
zar, televizyon yorumlusu, 334.
Barzani, ldris: 100.
Barzani, Mustafa: 1904'te GOney
Kurdistan'da dogdu. Ailesi ile
birlikte, daha 5 yalIldayken ha-
pise auldl. Kardei Abdul
Selim, 1914'te Osrnanltlar tarafm-
dan idam edildi. 1919'da lngiliz-
ler'e, 1930'da da Bagdat Afap re-
jimine karl direni balattl.
1933'te Turkiye'ye slgmdt. 1934'
te TUrkiye tarafmdan lrak'a tes-
lim edildi ve 1943'e kadar St.l1ey-
rnaniye'de gozetirn altmda tutul-
duo 1943'te daglara 19'44'te
direnie tekrar baladl. 1945'te
1200 savapstyla birlikte DoAu
Kurdistan'a Mababad
Kurt Cumhuriyeti deneyl Inde
yeraldt. KUrt Cumhuriyetl Ylk1l1n-
ca, lran'daki ABO dlplomatlanyia
ilikiye destek l8tedi. Is-
tegi yerine getirtlmeylnce Ganey
Kurdistan'a serl dOndO. Smuda
Irak ordusu kencWerlne bekllyor-
duo Kardeoi oyh Ahmet ve baZI
savaplan Irak ordu.una te8Urn
oldu. Mustafa Barzanl lie d1ren-
meyi tercih ettl. 25 Mayls
1947'de 500 savaKI81yla birlikte
Irak'l terketti. SSCB'nl gltmeye
karar verdi. 5 Haziran 1947'de
yurtiyUe baladl. Turkiye-Iran
smlfl boyunca olan bu yilrUyilo
slrasmda, iki ordunun pusu ve
saldmlanna ugradL 15 Haziran
1947'de SSCB'ne 14 Tem-
muz 1958'de Irak'a geri dandu.
1961'de Bagdat Baas rejimine
karl direnie baladL Direni
1975'te yenilince, once lran'a ve
hastalarunca da ABD'ye 1
Mart 1979'da ABD'de oldu. Om-
rti daglarda ve direnite
Kurtlerin bu en unlu gerillasl, ay-
m zamanda PDK Bakam'ydl.
25-6, 29, 32-5.
Barzani, Mesut: 16 Agustos 1946'da
dogdu. 1970'de PDK-MK'ne se-
1979'da Parti Bakaru
di ve halen bu gorevdedir. Me-
sut, Mustafa Barzani'nin bUyUk
oglu olmadlgl halde, baba Barza-
ni tarafmdan parti bakaru yaptl-
dt. Barzani. aireti kurum
Onemlidir: Dini onderlik, airet
Onderligi ve PDK bakanllgL Ai-
retln dini bakanhgma Mustafa
Barzani'nin kardei Mehmet
Xalit, airet bakanllglna l\Iustafa
Barzani'nin ogullanndan ldris,
parti bakanllglna da annesi Bar-
zani airetinden olrnayan Mesut
getirilmitir. Bu gorev taksimini
kabul etmeyen Mustafa Barza-
ni'nin iki oglu, Irak yanetimine
slgmrrulardL 67, 69, 184, 190,
212,233,346,513-
Barzani, PDK Polit Buro
uyesi. 31 Ocak 1987'de olen ld-
ris Barzani'nin oglu. 233-4.
Baver! Kurdistan Islam
Haraketi'nin ayhk yaym organt
(993), 364.
542
543
"'"
Bayar, CeJaI 0883-1986): TUrk po-
litikaci ve 0950-
60),31.
Huseyin: KUrt iadanu.
1980'lerde TUrk gUvenlik
riyle bagJantih uyuturucu ticare-
tinde yerald. 1984-89'da Ingilte-
re'de cezaaevinde kaldl. TUrki-
ye'ye iade edildi. 1989'da cezae-
vinden sonra bir daha
iinde yeralrnadlgl
TUrk kontrgerillaslIDn hedefi
haline geldL 1991'de TUrkiye'yi
terketti. 1995'te Hoilanda'da tu-
tuklanarak bir yd cezaevinde kal-
d. 1998'de bir daha Hollanda'da
tutukland ve halen cezaevinde
bulunuyor. 438.
BaYIk, Cemil (Curna): PKK
11k Konseyi Uyesi. 40, 63, 74,
100, 169-70, 226.
Baykal, Deniz: Sosyal demokrat
TUrk politikacl, 308.
Bedirxan Bey: 1840'larda Botan
bolgesindeki KUrt ayaklanrnasl-
run lideri, 18-9.
Benihaimi, Abdulerif Seyit: 17 Ey-
lUI 1992'de Berlin'de I-KDP yO-
neticilerini katledilmesiyle so-
eylemin emir ve plaru-
ru Tahran'dan Alrnanya'ya gotil-
ren SAVAMA ajaru. 156.
Berlin Konferansl (878), 19.
Berberoglu, Enis: TUrk gazeteci-ya-
zar, 232.
Berlin Kurt Bilim ve Ens-
titOsu (994), 371.
Berxwedan (Direni): Alrnanya'da
1993'e kadar yaymlanan ERNK'
nin 15 gOnluk yaYIn orgaru, 165.
544
Ismail: TUrksosyolog.bi-
lim adaml ve yazar. KOrt halki-
run sorunlanru ileyen arat1rrna-
lanndan dolayl Universitedeki
garevinden uzaklat1nldl ve om-
rOnUn yanslru cezaevinde
di. 314, 331.
(977), 39.
Betir, Rasim: Orgeneral, Genelkur-
may Harekat Dairesi Bakam
(999), 427.
BeyaZit, Dogan: 1990'da OHD
kam oldu, MGK'ne sekreterlik
yaptl ve 11B kuruculan arasmda
yeraldl. Emekli general. EylUl
1999'da aldu. 113.
Abdulkadir: PKK kadrosu.
1985'te Siirt'te ikencede katledil-
di.87.
Kahrarnan (Havar): PKK iti-
1976 Mardin Omerli do-
gumJu, 1991'de PKK'ye katlldl.
1994'te Turk ordusuna teslim 01-
duo Yuksekova Dag Komando
Taburu Komutaru Mehmet Emin
Yurdakul'a bagh ve .yuksekova
ismiyle bilinen olOm timi-
ne almdl. tutuklandlgl
1997'ye kadar Hakkari ve YUkse-
kova'da saylda oldOrme, ka-
Yip, tecavOz, gasp, fidye, uyutu-
cucu olaymda yerald. 340.
Bir, Ali Feyzi: TUrkiye kurnarhane
rnafyasl elernaru, 296.
Birand, Mehmet Ali: TUrk gazeteci,
tv programcIsI, yazar, 221, 406.
Birdal, Akm: IHD Genel
12 MaYIs 1998'de silahlt saldlClda
aglr yaraJandl. 242, 314, 406.
Bir-Kom (Birlik Kornitesi, 1982), 64
Bitlis, Jandarrna Genel Ko-
mutaru. 17 1993'te Anka-
ra'da bir kazasmda
oldU. 188, 203.
BKA: Bundeskriminalamt (Alman
Federal Kriminal Dairesi), 147.
Botan-Behdinan Sava HukUmeti
Om), 173,213,238.
Boyner, Cern: TUrk i3danu ve Ye-
ni Demokrasi Hareketi'nin lideri,
292.
BozJak, Murat: HADEP Genel Ba-
karu. DEP Genel Sekreteri iken 6
1994'te Ankara'run
ren semtinde kontrgerilianm si-
lah1l saldlClsmda aglr yaralandl.
1996-99'da tutuklu kald!. 232.
Bozorg Alawi (BOyOk Alavi): 17
EylUl 1992'de Berlin'de I-KDP
yoneticisinin olOmOyle
nan SAVAMA suikast eylernlne
verilen isim. 156.
Bozorgian, Arnir Mansur: 13 Tern
muz 1989'da Viyana'da IKOP
yoneticilerini katleden timln
de yeralan Iran Istihbarat
SAVAMA ajaru. 155.
Bozyigit, Hidayet: PKK
1985'te PKK'den TUrk
kontrgerilla birimlerinde II
ylda cinayette yeralch. 1995'te 1..
tanbul'da oldQliUdO. 118.
Bruksel Ulu.lar.rul KQrdlltln
Konferansl (1215.05.1994).
Bucak 285-1, 294.
Bucak, Edip PYP mlllelVekl-
Ii, korucubafl ve Ozel birlm yo-
neticisi. 42, 3Q4. 286-7,
296, 310.
Bucak, Faik: KUrt politikaci ve T-
KDP'nin kurucusu. 4 Temmuz
1967'de Urfa'run Siverek
de oldurOldO. 32.
Bucak, Mehmet Celal: 1970'Ierde
AP milletvekili ve Urfa'run Sive-
rek bOlgesinde ikamet eden Bu-
cak lideri feodal aga.
1983'te oldU. 42.
Budak, Ridvan: DISK Genel Baka-
ru,313.
Buldan, Nejdet: KUrt politikaci ve
yazar. 1989'da SHP'den YOkse-
kova Belediye Bakam
1993'te DEP'e DEP 1994'te
kapatillp hakkinda dava
Almanya'ya iltica etti. PKDW
Oyesi oldu. Halen Almanya'da
ya3rnaktadlC. 470.
Buldan, Saw: KOrt i3danu. 3 Ha-
ziran 1994'te lstanbul'da kontrge-
rl1la tarafmdan katledildi. 470.
Bulut, Paik: KOrt yazar ve gazeteci.
KOrdlstan yakm tarihi ve TUrki-
ye'de dini muhafazakar hareket
Ozerlne saYIda politik aratlr-
rna kitabl bulunmaktadlC. 196,
232.
Burkay, Kernal: PSK Lideri KOrt po-
lltlkacl, 195, 199.
Burns, Nicolas: Ocalan olayl slra-
smda ABD'nin Yunanistan BuyO-
(999), 421.
Buyruk, Mehmet: TOrkiye Genel-
kurrnay Bakaru (984), 104.
BUyOkamt, Yaar: Kongeneral,
TOrk Genelkurrnayl Harekat Dai-
re (999), 422.
545
c
Calp, Necdet: Turk politikacl ve
1983'te kurulan Parti'nin
bakaru. 103.
Candan, Faik: Kurt avukat ve poli-
tikaCl. 13 Arallk 1994'te Anka-
ra'da oldiirOldu. 192,307.
Canslz, Sakine: PKK-MK uyesi.
1979-1991 arasmda Turkiye'de
cezaevinde kaldl. 40.
Cemal, Can: Kocahakimoglu, Ce-
nan'a bkz.
Cenevre Sozlemesi, 338-9.
CENTO: Central Treaty Organisati-
on (Bolgesel lbirligi Guvenlik
Anlamasl, 1959-1979), 26.
CEWQED: Ulusal Yurtsever De-
mokratik Cephe, Irak Kurdistaru
(980),67.
Cezayir Antlamasl (1975), 34.
CHP: Cumhuriyet Halk Partisi, Tur-
kiye (923), 52, 275, 307.
CIA: Central Intelligence Agency
(ABD Merkezi Haberalma Crgu-
to), 222,421-2,426-7.
Clvaoglu, Guneri: Turk gazeteci,
yazar ve televizyon yorumlusu,
334.
CUD: Yurtsever Demokratik Cep-
he, lrak Kurdistaru (980), 67.

Tayyar Cafer (binbal)
320.
Alaattin: MHP'!i ve MtT'e
bagh ve ihale
546
mafyasmm yoneticisi. 17.08.1998'
de Fransa'da tutukland!. 294,
327-8.
Cengiz: Turk gazeteci.
1970'lerde Filistin direniinde ye-
raid! ve uzun villar lsrail cezae-
vinde kald!. Turkiye'ye dondiik-
ten soma 1980-90'larda Turgut
Czal'a siyasi darumanllk yaptl.
196, 201-2, 406.
Abdullah: MHP militam ve
Turk olUm timlerinin tamnml
elemaru. 3 Kaslm 1996'da Susur-
luk kazasmda oldu. 204, 240,
294,296.
Halil: PKK kadrosu. 18
Ma}'ls 1977'de Urfa'run Hilvan il-
olduriildti. 39.
Kuzey Irak'ta konum-
lanml ABD'nin denetimindeki
askeri 178,234,236, 331.
Hikmet: Kurt kokenli Turk
politikacl ve CHP milletvekili
0970, 199O'Iar), Dlileri Bakaru
(993) ve TBMM Bakaru 099S-
99). 1999'da meclise giremedi.
Eyltil 1999'da Cumhurbakaru S.
Demirel'in danImaru oldu. 201,
220,300-1,345.
Ali: PKK 40, 96,
146-9.
Bir: Genelkurmay 2. Ba-
kanhgmdan emekli orgeneral,
406.
Kuvvet, 111.
Tansu: DYP Genel Bakam
0993'ten itibaren) ve Babakan
099395). 203, 205, 207, 221,
225, 230, 232, 271, 273, 306-7,
323,334,336, 345-6.
Mustafa (Teyfik): PKK iti-
rafps!. 1990'da oldtiriildu, 76,
90-1, 116, 118.
Abdulkadir: PKK kadro-
su, 02.05.1982'de Ltibnan'da ha-
yatlru kaybetti. 61.
Selim: PKK kadrosu.
1980-91 'de cezaevinde kaldl.
1993'te A. Ocalan'la du-
Crek PKK'den Halen Al-
manya'da ya3maktad!r. 194-5.
D
Dagh, Ali lhsan: Kurt yurtseveri.
14.04.1995'te Silvan'da Turk as-
kerleri tarafmdan oldiirtHdii.
397-
Dagh, Faysal: Kurt yazar-gazeteci,
404-5.
Dagtekin, Hasan: PKK kadrosu. 87,
117.
D'Alema, Massimo: ltalya BaObaka
ru,425.
Darabi, Kasem: 17 EyIO! 1992'de
Berlin'de I-KDP
katleden timin yoneticlli SAVA-
MA ajaru. 155-7.
DDKD (Devrimci Demokratik KO!
Wr Demeli, 197480): IP74'te
Kurdistan OncO lKi Partill'nln
(ppKK) 131Or,tltO olarak leu-
ruldu. 1982'de dalilan PPKK'dan
arda kalanlar Petena (OncO) ve
YekbCn (Blrl.Jk) pb! ilimler kul-
landl1ar. Pee.n&, .1984-88'de Sol
Birlik'te yerald!. YekbOn, 1996'da
PYSK'a katJ.1d!. .36, '0, '2.
DDKO: Devrimcl Dolu Kiiltfir
Ocaklan 0968-71), ,32, 44.
DEA: Drug Enforcement Agency
(ABD Uyuturucu ile Mucadele
Ajansl), 295.
Demirel, Rahan: Kurt kadlO!. 21
Mart 1992'de lzmir'de kendinj
yaktl.358.
Demirel, Suleyman: Babakan
(1977-78, 1979-80, 1991-93) ve
Devlet Bakanl 0993-00.). 196,
204, 294, 306, 322, 336, 345,
409-10, 467, 474.
Demokrasi: Kurt yan1lsl gtirJ.1uk ga-
zete 0995-97), 283.
Denge Kawa (978), 50.
DEP: Demokrasi Partisi (993),
204, 207, 209, 214-5, 228, 283,
305, 308, 314, 330, 368,
470,490.
Deretarba, Kerem: IHD Genel
kaOl Akm Birdal'e silahh saldm
yapan MHP militaru. 242.
Deridder, Willy: )andarma
Komutaru 0996-97). 335.
Dersim Direni.i 0937-38), 24.
Dersim Yasasl (937), 24.
Devrirn Hukiimeti (995), 213.
Devrirnci Sava, 63.
Devrirnci Sol: 1977'de Dev-Yol'dan
ayrJ.1an TOrkiye sol grubu. Silahh
mucadeleyi benimseyen grup,
Turk devletinin askeri ve istihba-
rat elemanlanna karl etkili ey-
lemler yapt!. 1992'den itibaren
bOlunmeler ve
tlmalar nedeniyle etkisini buytik
kaybetti. 1993'te Devrim-
ci Halk Kurtulu Partisi Cephesi
(DHKPC) adryla de,
547
'.
1" if r
orgut, Dev-Sol yaygm adtyla bi-
linmektedir. 51, 99, 141.
Devrimci Yol (Dev-Yo!): 1974'te
kan Devrlmcf GenfUk isimli der-
gi etrafmda toplanan, THKP-C
gelenegine dayanan ve TOrkiye
devrimci 1970'lerdeki
en bl1yOk y!gm orgOru. 1977'den
itibaren Dev-Yol adtm kullandl.
12 EylOI 1980 askeri darbesiyle
yoneticisi tutuklanan Dev-
Yol, bUyilk darbe aldl, 1980'lerin
ikinci yansmda dagilma noktasl-
na geldL 199O'larda toparlanma-
ya orgOrun tabanl legal
mOcadeleye angaje oldu. 51-2,
64,99.
Dezgay Jiyan a Awedan Kurd'is-
tan'a: KOrdistan ve
Hastanesi, 239.
DGM: Devlet GOvenlik Mahkeme-
si, TIlrkiye, 107, 203, 254, 281,
319-20,338, 399, 408, 435, 437,
440,462.
DHP: Devrimci Halk Partisi, TIlrki-
ye,259.
Dicle, Hatip: Kl1rt politikacl.
1990'da IHD Diyarbaklr
oldu, 1991'de HEP'ten
milletvekili 12 Arahk
1993'te DEP Genel oldu.
2 Mart 1994'te dokunulmazhgl
kaldmldl ve tutuklandl. 15 yd
aglf hapis cezaslna carptlflldt ve
halen Ankara Merkez Kapah Ce-
zaevi'nde tutuluyor. 176, 207.
DIE: Devlet lstatistik EnsititOsu,
Tl1rkiye, 276.
DISK: Devrimci Sendikalara
Konfederasyonu 0%5), TUrkiye,
312-3.
548
Djavady, Hasan: Mykonos olay! Sl-
rasmda (992) Iran lstihbarat Or-
gl1tl1nl1n Almanya sorumlusu.
156.
Dogan, Hasan: PKK 146-
7.
Dogan, Mazlum: PKK-MK Oyesi.
1979'da tutuklandl. 21 Mart
1982'de Diyarbakrr Askeri Cezae-
vi'nde baskdan protesto etmek
amaclyla kendini astl. 40-1, 44,
50,61,93,456.
Dogan, Orhan: KOrt politikacl.
1991 HEP'ten mil-
letvekili oldu. 2 Mart 1994'te do-
kunulmazhgl kaldmldJ ve tutuk-
landJ. 15 yiI aglf hapis cezaSI al-
dt. Halen Ankara Merkez Kapall
Cezaevi'nde bulunuyor. 207.
Dogan, Sabri: TUrk ordu yarbayl.
337.
Donmez, PKK
1991'de lstanbul'da oldOri1ldG.
40,45, 63.
DSI: Devlet Su 92, 281.
DSP: Demokrat Sol Parti (985),
TOrkiye, 222, 241, 243, 295,
310,312,327, 466.
DTSO: Diyarbakir Ticaret ve Sanayi
OdaSI, 265, 270-1.
DTP: Demokrat TOrkiye Partisi
0997-99), 222, 241, 243, 295,
312,327.
Duatepe, Cenk: Tl1rkiye
Bakanllgl lstihbarat Dairesi
karu, 185, 212.
DunlaYlcl, Faysal (Kani Ydmaz):
Avrupa'da yoneticilik yapan PKK
kadrosu, 419.
Duran, RaglP: TOrkiyeli sol
gazeteci, yazar. KOrt halklyla da-
doiaYI 1998'de tu-
tuklandl. 242,314.
Durgun, MOslOm (Dr. Baran): PKK-
MK uyesi ve gerilla komutam.
1994'te Dersim'de intihar etti. 78,
90, 161, 401.
Mehmet Hayri: PKK-MK
Oyesi. 1979'da tutuklandl. Diyar-
baklr Askeri Cezaevi'nde 14
Temmuz 1982'de girdigi olUm
orucunun 58'nci gununde, 12
EylOI 1982'de hayatJm kaybetti.
40, 44, 61, 91, 456.
DGndar, Can: TUrk tv programclsl,
gazeteci-yazar, 196, 201.
Dl1ndar, Mesut: PKK 13
Mart 1990'da Savur bolgesinde
hayatJm kaybetti. 20
Mart 1990'da Nusaybin'de yaPI-
Ian cenaze toreninde halk ayak-
landl. Bu, KOrdistan'da kitlellel
oldu. 165.
Yogunluktaki Sava, (Low
Intensity Conflict), 107, 114.
DYP: Dogru Yol Partial, Ttlrklye
(983), 42, 111, 180, 204, 226,
228, 230-2, 240.1, 271, 286.8,
290-2, 3(16.10, 337-8.
E
Ecevit, BOient: OSP Oenel Bafkaru
ve 1977, 1978-
1979, 410, 422, 426.
Eken, Bahri: unfOenel Ba,kanl
Akin Birdal'e IiJIbh .Idm yapan
MHP militaru.
Eken, Korkut: Ism! clnayetlerle oz-
oze! birimlerin yonetici-
si OHD yarbayl. 1965'te Kara
Harp Okulu'nu bitirdi. 1974'te
KJbns adasmln
birliklerin komutam olarak
yeraldl. 1978'de Genelkurmaya
bagh ozel birlikler komutanllglna
atandl. 1982-83'te ozel eylem
gruplan orgl1tledi. 1984'te KOr-
distan'a ozel birliklerin komutam
olarak atandl. 1986-88'de MlT'e
bagh ozel birim!eri egitti ve yO-
netti. 1993'te Emniyet Genel MO-
bagh ozel birimin yO-
neticisi oldu. 112, 115, 204, 294,
296, 310.
Ekinci, Abdullah (Ali): PKK gerilla
komutam ve baskml
komutam. 1986'da intihar etti.
82,92-5.
Sait: T-DKP yoneticisi. 1971
ylhnda oldOrGldO. 35.
Enfal [Irakl, 153.
Erbakan, Necmenin: TOrkiye poli-
tik islami hareketin Iideri. 241,
309.
Erean, Celal (Sefkan): PKK kadro-
su, resam, ozan. Nisan 1985'te
Gl1ney Kl1rdistan'm Zaxo bOlge-
sinde hayatlm kaybet-
ti. 123,371.
Erkan, Una!: Istanbul Emniyet MO-
dOra, OHAL Valisi ve DYP mil-
letvekili 0991-95), 230, 251,
293,336-7.
ERNK: En'iya Rlzgar'iya Netewa
Kurdistan (Kl1rdistan Ulusal Kur-
Cephesi, 1985). PKK 7.
Kongresi'nde KOrdis-
tan kelimesi kaldlfllarak ERNK
ismi Demokratik Halk Birlikleri
549
olarak degitiriidL 122-3, 135,
140, 144, 151, 166, 191,215,
317-8,377, 385, 464, 468, 470,
528.
Ersever, Ahmet Cern: ]ITEM yoneti-
cisi, binba!. Emekli edildikten
sonra, 5 KaSlffi 1993'te Ankara'da
olduriildu. 115, 11 7, 171-2, 188,
203-4.
Ersever, Cengiz: IHD Genel Baka-
nl Aktn Birdal'e silahh saldtnyl
orgutleyen JITEM astsubayl. Sal-
dmdan dolayl tutuklandt. 242.
Erttirk, Mehmet (Mehmet Ali): PKK
kadrosu. 20 AgtJstos 1985'te Agn
Dagl'nda hayat1Ill kay-
beni. 85-
Esat, HafIz: SUriye Devlet Bakaru.
410-11.
Evren, Kenan: 12 EylUl 1980 askeri
darbesinin Iideri general ve cum-
hurbakaru 0982-89). 45, 101-2,
105, 141.
Evrensel: Sol egilimli gunll1k Turk
gazetesi. 337.
Eymur, Mehmet: 1943 dogumlu.
MIT yoneticisi. 1980-82'de Bulga-
ristan'da, 1982-83'te Kl1rdistan'da
Mardin'de gorev ytiriitru. Mafya
ve teror uzmam olarak isim ya-
pan Eyml1r, Turk mafya ve MHP
elemanlanm uyuturucu ticareti
ve ozel operasyonlarda kullandI.
1983'te MIT Kal;akphk Dairesi
Bakaru oldu. Mafya'run deneti-
mi sorunu nedeniyle polis teki-
lallntn yonetidleri olan Mehmet
Agar ve Unal Erkan'la I;elikiye
duru. 1982 ve 1986-88'de MITe
bagh ozel operasyon birimleri
kurdu. 1988'de .MIT Raporu"nu
kaleme aldI. 1994'te tekrar ozel
birimler kurdu. 1993-95'te Baba-
kan Tansu ozellikle Kurt
sorununda danImanhk ya pt!.
DYP-SHP hl1kl1meti Susurluk
olaytndan sonra, mayfa, siyasi d-
nayetler, uyuturucu ve fidye
olaylannda roll1nl1n al;lga pkma-
Sl I1zerine 1997' de Tl1rkiye'nin
Washington Buytikell;iligi'ne hu-
kuk mua viri olarak atandl.
1998'de MIT'ten altndlgl apklan-
dt. Eyml1r, ABD'de, intemette al;-
llgl sayfada mafya ve siyasi dna-
yetler ve bunlann istihbarat-polis
baglantllan uzerine bilgiler ver-
mektedir. 1 72, 225, 327.
EYP: Yunanistan milli istihbarat or-
gilru, 417, 420-1, 423-4.
F
Fallahyan, Ali: Iran Enfarmasyon ve
Guvenlik Bakam ve SAVAMA
yoneticisL 154, 156-7.
Falsh, C. David: ABD'nin Ortadogu
Masasl Sefi. 236.
Federal Kl1rt Yonetimi (Kuzey lrak,
19 Mayls 1991), 29, 178, 183,
277, 367, 384, 482-3.
Fischer, ]oschka: Alman Yei11er
Partisi Bakaru ve SPD-Die GrOn-
nen koalisyon hukiimetinin DI-
ileri Bakam. 415.
FKBDC: Faizme Kar1 Birleik Di-
reni Cephesi (982), 63-4.
FKO: Filistin Kurtulu Orguru, 259.
FP: Fazilet Partisi (1997), Turkiye,
305, 309.
G
GAP: Gi.ineydogu Anadolu Projesi,
298.
GATA: GUlhane Askeri TIp Akade-
misi, Ti.irkiye, 311.
Gel;id Komite [Kuzey lrakl: Qiyada
Muwakad'a bkz.
Genl; Kemalistler Birligi (982), 63.
Georgiadis, Teophilos: Kurt dostu
Rum politikacl, 20 Mart 1994'te
Lefkoe'de oldiiriildl1. 326.
Gerger, Haluk: Ogretim gorevlisi,
yazar ve gazeteci. 1948 Ankara
dogumlu. Beyrut Amerikan Oni-
versitesi mezunu (971). Ulusla-
rarasl ilikiler dalmda ABD Johns
Hopkins Universitesi'nde yUksek
lisans yapt!. Stokholm ve Oxford
Universitelerinde lisansOsrt1 eAi-
tim gordl1. Ankara Oniversitesi
siyasal Bilimler FakOltesi'nde
doktora yapt!. ogretim gOrevli-
siyken ilerid gorOlerinden dola-
yl 1982'de gorevine son verildi.
IHD kurucusu, merkezi Cenev-
re'de buluman BM Dernekleri
Dunya Feredasyonu Y6netlm
Kurulu Oyesi, Newyork K6rfez
Sava1 Uluslararasl Savq Suula-
n Mahkemesl Uyesl olan Ger-
ger'in 1 kitaplan bulunmaktadu:
Sogult Salaltan Yumu,amaya
(980), Maytnh 711"'-'.. 0., Po-
Uttka (982), Nt4I1., r.bUlle
(983), YIJdU SlWtIIk," (985),
o YI1lar 0_), B"..IIF'Y' melt-
tuplar I-II (1984), ""''* Dtl PoUtt-
kastnm E1eonom' PoIiIt' (998).
Kl1rt halklyla dayanl,maslrtdan
dolayl 1996 ve 1998'de tutuklan-
dl. 242,314.
Giap, Vo Nguyen 0911-... ): Viet-
nam ulusal kurtulu savaInIn
I1nll1 gerilla komutam, general.
75.
Golhan, Mehmet: DYP'1i TUrk poli-
tikacl. 291.
Gl1lmu, Sl1krii: PKK kokenli Kl1rt
gazeted-yazar. 1980-1990 done-
minde Turkiye'de cezaevinde
kaldl. Halen Almanya'da yaa-
maktadlr. 470-1.
GOndogan, Cemil: Kl1rt, gazeteci,
yazar ve politikaCl. 1980-96 do-
neminde TUrkiye'de cezaevinde
kaldl. Halen Isvel;'te politik mul-
ted olarak yaamaktadlf. 470.
GOndl1z, Mehmet Sah: PKK kadro-
su, 1985'te Sason bolgesinde I;a-
t1mada hayatInI kaybetti. 116,
126.
GOngt)r, C;;etin (Semir): PKK kadro-
sUo 1985'te Isvel;'te oldurtildl1.
54-6, 60, 99, 147.
GOngt)r, Salih: Istanbul Emniyet
MOdOr!ugu Mali Sube Ml1dl1m.
295.
GUNSIAD: Guneydogu Sanayici
Iadamlan Dernegi [Diyarbakul,
270-1.
GOnter, M. Micheal (prof.): ABD
Tennessee Technological Univer-
sitesi Siyasal Bilgiler Ogretim
OyesL 341.
Gure, Dogan: Genelkurmay Ba-
kam ve DYP milletvekili 0995-
99). 230,310,326, 336-7.
Gl1ven, Paa: Dev-sol yoneticisi.
1990'larm bamda Paris'te aldl1-
rtildi.i. 51.
550
551
H
HaCI, Kemal Muhammed: PDK
217.
HADEP: Halkin Demokrasi Partisi
(1994). 209, 214, 227-32, 242,
283, 286-7,309, 314-5, 330,
368,429,444,490-1.
Soykinrru, 153.
Halk (Haftahk dergi, 1991-
92), 167.
Islami egilirnli sendika kon-
federasyonu, TOrkiye. 298,312.
Haktarur, Korkmaz: TOrkiye
leri Bakanhgl 426.
Halkm Fedaileri: lran'da 1970'lerde
rejimine sol
militan orgOt. 154.
Halkin TOrkiye sol or-
gOlli. Deniz Yusuf As-
Ian, HOseyin Inan (6 Mayls
1972'de idam edildiler) ve Sinan
Cemgil'in (31 MaYis 1971'de
hayatlru kaybetti) kurdu-
gu TUrkiye Halk Ordu-
su (THKO) gelenegine dayanan-
lar, 1975'te Halkm Kurtuluu
isirnli dergi etrafmda orgUtiendi-
ler. 1978'de TUrkiye Devrimci
KomOnist OrgOlli'nU
kurdular. 1977'de orgUtte aynhk-
lar Aynlanlar, TOrkiye
thtilalci KomOnistler Birligi'ni
(TIKB) kurdular. HK, 1980'de
TOrkiye Devrimci KomOnist Par-
tisi'ne (TDKP) 1986'da
gruba bOlOndO: Sosyalist Bir-
lik (hemen dagild1), Ekim Hare-
keti ve eski TDKP' liler. TDKP,
TUrkiye'de legal mUcadeleye an-
gaje oldu. 39, 51, 96, 147.
552
Halkin MOcahidieri: lran'da ve
HOmeyni rejimine silahh
mOcadele veren orgOt. 154.
Halkin Yolu (1976/77-1980), 39.
Hamidiye Alaylan (1891-1918), 20,
110.
Abdulkadir (Hac!): PKK
kadrosu. 22 Mayls 1986'da
bolgesinde hayatml
kaybetti. 87, 11 N3.
HazIC, Cangir (Baran): PKK-MK
Uyesi ve gerilla komutaru. 82-3,
161, 170-1.
Hazlrhk Komitesi: SUbat 1991'de
PKK, PDK, YNK ve I-KDP ara-
smda kurulan komite. 174.
Heckelman, Dieter: Berlin Eyaleti
SenatorO (1992-95), 156.
HEP: Halkm Emek Partisi (1990).
166, 175-6, 180, 183, 203, 214,
228, 283,305, 314, 330, 368,
400, 470, 490.
Heriri, Fransuva: PDK'run Asuri ko-
kenli MK Oyesi. 226, 239.
Hevgirtin: Partiya Demokrata Kur-
dlstan-Birlik (1992).371.
Hev-Kom: Tutuklu ve Sehit Ailele-
riyle Dernegi (1990).
371.
Heyv a Sor: KOrt KlziiaYI (1990).
371.
Hezen Hewpeymanen Demoqrati-
ki: YNK tarafmdan 1996'da kuru-
Ian silahh orgUt olan Demokratik
Ittifak 235.
HIK: Harekata Islama Kurdlstan
(1993, KOrdistan Islam Haraketi).
215,364-5.
Hizbullah, 111, 199-200, 305, 360.
Holmer, Hans: 1980'lerde
GOvenlik orgOtO SAPO
147-9.
Hospro: Silah ticareti firmasl. 222.
Sami: TOrkiye
ve kumarhane mafyasl elemaru.
296.
Hoybun (1927, BagImslzhk), 29-30
HP: Halkp Parti (1983), TUrkiye.
52,103.
HPP: Hezen Parastina Parti (Parti
Guvenlik Birimi, 1991). 170.
HRK: Hezen Rizgariya Kurdistart
(1984-86, KOrdistan KurtuluO Bir-
ligi). 74, 78, 89, 92-3, 103, 105-
6, 135,495-97.
HUNERKOM: Yekitiya Hunermen-
den Welatparezen Kurdistan
(KOrdistan Sanatplar BirHAl,
1983). 370-1.
HOrriyet: Muhafazakar eAilirnli gUn-
10k TOrk gazetesi. 232, 253, 268,
275, 290, 292, 325-6, 334, 4.38.
HOseyin, Saddam: leak diktatlml.
234,308.
HOseyin, Uday, 234.
I
IKP: lrak KomOnlIt Panili. 49, 67-
9, 83, 119-20.
I-KSP: lrak ao.y.UIt Par-
tisi (1977). 128, 1'18.
INC: Iraq COnare. Orak
Ulusal Kongrtel). 'ti4, 277.
t
Ibin, Ahmet (cahit): PKK kadrosu.
1985'te Sason bolgesinde
mada hayatlru kaybetti. 88, 116.
IHD: Insan Haldan Demegi (1986).
80, 167, 176, 242, 283, 406,
444,449.
I-KDP: Pacti Demokrati Kurdlstan-
Iran (1945, Iran KOrdistaOi De-
mokrat Partisi). 29-30, 34-5, 154-
5, 174, 215, 234,377, 473.
tleri, Teyfik: DP hOkOmetinin Dev-
let Bakaru (1950-60).31.
titer, Aydm: )andarma Genel Ko-
mutaru, TUrkiye. 212.
Imam Sadik Cafer camisi (Berlin),
156.
lmamet: tran'da Mollara bagh dini
OrgUt. 154.
tmset, tsmet: TUrk gazetesi TtJrktsb
News muhabiri. S. Demirel'in
Ozel gazetecisi gibi ve
MIT kaynaklarmdan da beslenen
lmeet, bu iliokilerinden dolayl
kendlni tehlike gorerek
1993'te TUrkiye'yi terketti. Halen
Londra'da 196.
lnOnO, Erdal: CHP'li TOrk politika-
CI. 165,307.
InOnO, lsmet (1884-1973):
kan (1923-24, 1925-37, 1961-65)
ve (1938-50).
165,259.
lntifada (1988), 165, 259.
Ismail cern: TUrkiye
leri Bakaru. 410, 418, 426.
lran KomOnist Partisi (1983), 35.
...
553
Iran KultUr Bakanhgl'na bag-
h ve Iran orgutlenen isla-
mi orgut. 154.
Istiklal Mahkemeleri (1921, 1925-
49). 23, 443, 446.
ITO: Istanbul Ticaret OdaSl. 297.
Ittihat ve Terakki (1903-18, Birlik
ve llerleme Partisi). 20,22,397.
ltirafr;llar (1985). 111, 116.
J
Jabbary, Kader: PDK'run Adalet Ba-
karu.432.
Jandarma Kolordusu (Diyar-
balm, 1987). 141,
Je-Kaf: Komela Jiyanewey Kurrus-
tan (1943, Orgtiru). 30.
Jina Serbilind (Kurdistan Kadmlar
Birligi'nin yaym orgaru), 359.
Jirinovski, Vladimir: KYB kokenli,
Rus politikaCl ve Liberal Demok-
rat Partinin lideri. 411-3.
JITEM: Jandarrna Terorle Mucadele
Birimi (1985), Turkiye. 86, 109-
10,112, 115, 171-2, 188,
199, 204, 210-11, 286-87, 294,
305,337.
J2: Iran Islami rejiminin askeri istih-
barat orgtitU. 154.
K
Kalenderidis, Savvas: Yunan istih-
barat subaYl' 417, 421, 423-5-
Kalkan, Duran (Abas): PKK Ba-
kanhk Konseyi uyesi. 40, 59, 73,
86,122.
Kanal D: Turk ozel televizyon ka-
nail. 334.
Kanar, Ercan: Turk avukat ve insan
haklan savunucusu. 449.
Kanat, Alaattin (General Zinar):
PKK itirafr;ISl. 1964 Mardin KJ.ZlI-
tepe dogumlu. 1986'da PKK'ye
katlldl. 1988'de PKK'den kar;t1.
1991'de Turk devletine teslim 01-
du ve olum timlerine girdi. 204.
Kandal, Salih: PKK kadrosu. 26
Temmuz 1979'da Urfa Siverek'te
t;aurnada hayauru kaybetti. 42.
Kani: PDK irketi. 210.
Kaplan, Hasip: Kurt avukat ve in-
san haklan savunucusu. 449.
Kaplan, Leyla (Rewen): PKK kad-
rosu, 1996'da Adana'da intihar
eyleminde hayatlnl kaybetti.
359,506.
Kaplan, Ramazan (Celal Hoca):
PKK kadrosu. 7 Mayls 1985'te
Bitlis'te ikencede katledildi. 87-
8,119.
Kaplan, Kurt Din adanu. 5
EylUl 1993'te Bitlis Hizan'da as-
kerler tarafmdan oldurtildtl. 337.
Kara, Yakup: Uludere i/-
r;esine bagh Hilal beldesinin be-
lediye bakam. 28 Haziran 1991'
de Uludere'nin Segirka
Taburu'nda dort koylusuyle bir-
likte oldurtildu. 176.
Karadagi, Kamuran: Arap gazetesi
El Hayatta Kurt gazeteci.
196.
Karasungur, Mehmet: PKK kurucu
uyesi ve MK uyesi. 2 Mayls
1983'te Guney Kurdistan'da (Ku-
mokrasi hareketi tarafmdan ta-
zey lrak) oldurtildO. 41, 67-9,
mndl. 1973'te I-KDP 01-
91.
duo Viyana'da Iran ajanlan tara-
Karayalr;m, Murat: 1987-91'de An- fmdan oldiirtildiigii 13 Temmuz
kara Belediye Bakaru, 1991-95 1989 tarihine kadar bu gorevde
DYP-SHP (CHP) koalisyon hukO- kaldl. 155.
metinde Babakan YardunclSI ve
Kasr-l (1639). 18.
Bakam (1993-95) ve
SHP Genel Bakaru. 290, Kawa: Adml KOrtlerin efsanevi
kahrarnaru Kawa'dan alan orgiit,
KaraYllan Murat (Cerna/): PKK Ba-
1976'da kuruldu. Kawa, <;in yon-
kanhk Konseyi iiyesi. 161, 170.
temi devrimi benirnsedi. 1978'de
Karer, Baki: PKK-MK iiyesi (1978- Kawa-Red ve Kawa-Dr; DOnyacl-
82). TIlrkiye'nin Ordu ehrinden lar adlanm alan iki gruba bOlOn-
1984'te PKK'den kar;tl. Halen Is- dii. Kawa Red, silahh miicadeleyi
ver;'te yaIY0r. 41,54-5,60. benimserken, diger grup pasifist
yontemleri temel alch. Kawa Dr;
Karer, Haki: PKK kurucu Oyesi.
DOnyacilar, 1980 askeri darbesi-
Tiirk kokenli ve Ordu ehrinden
nin ardmdan dagildi. Marjinall
e
-
18 Mayls 1977'de Gaziantep'te
en Kawa orgtitii, 1996'da Parti-
oldiirtildO. 39, 54.
ya Yekitiya Sosyallsten Kurrustan
orgrune (PYSK-KOrdistan Sosya-
Karlsson, Ebbe: 1980'lerde Isver;
Giivenlik OrgiitO SAPO adtna
list Birlik partisD katlldl. Kawa,
Tevgera Sosyallsta KurdTstan
Olof Palme OlayUll soruturrnak-
(TSK), Teko1n ve KUK-SE'in bir-
la gorevlendirilen haflye. 148-9.
liginden PYSK 1998'de
Kasaplar Deresi: OldorOlen KOrt
kendini lagvetti. 1998'de Paruya
gerilla ve sivillerin
(Devrim Partisi-Ka-
ve SHrt ehir plOgtlnOn anldla
l
wa) kuruldu. 36, 50, 197.
dere. 1988'de yapllan
kazlda onlarca gerillarun
Kawa-Red (1978). 50.
lanml halde cesedi bulundu.
Kawa-Dr; Diinyacilar (1978): Denge
134, 336, 471.
Kawa'ya bkz.
Kaslm, Abdulkerim: 14 Temmuz
Kaya, Ayfer (Rozerin), PKK kadro-
1958'de lrak'ta Ha,imi monar,lIi-
su,419.
ne darbe Ue IOn veren ,enenl. 8
1963'te dame lie cIevriIen Kaya, Halll (Cerna/): PKK-MK iiye-
Kaslm,
si. 1988'de Kuzey lrak'ta oldiirtil-
duo 74,87, 140, 142-3, 160.
Kassemlo, Abdurrlhmln: IKDP
Bakaru. 22 Ambk 193O'd1 DajlU Kaylkr;l, Abdurrahrnan: PKK kadro-
Kiirdistan'da Urmiye'de doa
du
. suo 1979-1990 doneminde TIlrki-
Genr; yata I.KDP'ye kat1ldl. Om- ye'de cezaevinde kaldl. Mehmet
cii Avrupa'da IOqaUnde Bu- $ener'le Vejtn grubuna katlldl.
rada onevirsite elltlmini tarnam- $ener'in yerini PKK'ye bildirerek
ladl ve uluslararlll lalyal de-
555
554
W'
olUmOne TIirki-
ye'de polise bagh 170,
172.
Kaytan, Ali Haydar (Fuat): PKK-MK
OyesL 40, 54-5, 73.
Kazan, : RP'li TIirk politika-
cl.338.
Kemal, Mustafa (1881-1938): TIirki-
ye Cumhuriyeti'nin kurucusu.
22,452.
KESK: Kamu Sendikala-
n Konfederasyonu. 313, 444.
KGB: Rusya Istihbarat OrgOtO.
112-4, 418-9-
Ktdtr, Meral: PKK kadrosu. 1988-
90'da Almanya'da cezaevinde
kaldl. 1991'de TOrkiye Devrim
Partisi'nin (TDP) oldu.
1993'te tutuklandl. Halen TUrki-
ye'de cezaevindedir. 471,524.
PKK kadrosu. 424.
Mahmut: KOrt politikaCl ve
yazar. 1991-94 doneminde HEP
ve DEP'ten milletvekili olarak
TBMM'de yer aldt. 1994'te DEP
kapaulmca ve hakkmda tutuk-
lanma karan A1man-
ya'ya Utica etti. PKDW'de yer al-
dt. dolaYI 1998'de
aynldt. 470.
K!naCl, Zeynep (Zilan): PKK kadro-
su. 2 Temmuz 1996'daDersim'de
yaptJgl intihar eyleminde hayatJ-
m kaybetti. 359, 506.
K!rCI, Haluk: MHP militam. 9 Ekim
1978'de Ankara'da 7 ogrencinin

olayma katJldt. 1980-89'da cezae--
vinde kaJdt. Ocak 1999'da 'tekrar
tutuklandt. 326.
556
Ktrffilzlloprak, Sait (Dr. T-
DKP yoneticisi. 20 Ekim 1971'de
GOney KUrdistan'da oldiirllldo.
35.
K1VJlclm (TOrkiye sol argOto), 99-
Klvnkoglu, HOseyin: Orgeneral,
Tiirkiye Genelkurmay Bakam.
410,427.
Kinkel, Klaus: Alman politikacl ve
Dlileri Bakam. 157, 205.
KtP; KOrdistan Islam Partisi [lrak).
236.
KiSSinger, Henry: ABD eski dJ.ileri
bakam.34.
KKP: KOrdistan KomUnist PartisL
197.
KNK: Kurdistan National Kongress
(1999, KUrdistan Ulusal Kongre-
si). 367, 376, 385.
Kocadag, HOseyin: 3 KaSlm 1999
tadhinde meydana gelen Susur-
luk kazasInda olen, oze! birim
elemam emniyet amino 240.
Kocaeli 294.
Kocahakimoglu, Cenan: MtT kad-
rosu, 19 Ocak 1994'te Giiney
KOrdistan'da [Kuzey Irak) oldu-
TOldO. 211.
Direnii (1921). 22.
Koman, Teoman: TIB'in kurucusu
(1983), MIT mOste3n 0988-92)
ve )andarma Genel Komutaru
(1993-97, 1997'de emekli oldu.
113.
Komelan: Komela Zahmetkeane
Kurdistan (1969, KOrdistan
Birligi). 350 154.
Korkmaz, Mahsum (Agit): PKK-MK
Uyesi ve onJO gerilla komutaru.
28 Mart 1986'da bolgesin-
de hayatJru kaybetti. 48-9, 72,
76, 87, 88-91, 94, 96, 124-5.
Kostoulos, Georgios: Ocalan olayl
slrasmda Yunanistan'm Nairobi
(Kenya) 423.
Hayri: Turk vali ve
politikacl. OHAL 0987-91) ve Is-
tanbul valisi (1992-96) ve DYP
milletvekili (1995-00.), 141, 230.
Koni, Hasan: TUrk politisyen. 220.
Koruculan (1985). 110.
Kay Koruculan Yasasl (1985). 110,
112.
Kriz Masasl (997).241.
KUK (KOrdistan Ulusal
Ian): 1978'de Komi-
te'ye bagh olarak, T-KDP tabaru
Ozerinde kuruldu. 1979'da PKK
He iki taraftan da onJarca kiinin
hayaunJ kaybettigi gi-
ren KUK, 1983'te KUK-Merkez
ve KUK-Sosyalist Egilim (KUK-
SE) adlanru alan iki gruba b010n-
do. KUK, sonradan Partiya Riz-
gadya Neteva Kurdistan (KOrdi&-
Ian Ulusal Kunuluf Partial) ad1l11
kulJanch. Marjinalle,en bu grop-
lardan KUK-SosyaUst EllUm,
1996'da PYSK'ya katlldl. 055-6,
44, SO-to
KUK-Sosyalilt BJWm (198'): KUK'a
bkz.
Kulu, KaZlm(ll)v>t PICK-MK Uyesi
ve ARGK term. komutanl. 12
Ekim 1992'dit:lunlk'ln Clue bOl-
gesinde hayattnl kay-
betti. 78, SO, 90, 9.5, 171.
KUM: KOrdistan Ulusal Meclill
(1993). 191-3.
Kumbaraclbal, Onur: SHP'lj Tt1rk
politikacl. 271.
Hasan: 1984-86'da Si-
irt'te tuggeneral, 1986'da OHD
bakam, 1992'de korgeneral ve
K1bns TUrk Kuwetleri Komularu,
1993-95'te )andarma Ko-
lordu Komutam, 1996'da tekrar
Ktbns Turk Kuwetleri Komutaru.
1999'de emekli oldu ve DYP'ye
girdi. Kasaplar Deresi-
nin mimandlr. 26 Temmuz
1985'te Eruh'un Ebubekran kl>-
yiinde hayaumkaybeden Emin
Sank, Selcan ve Emin
isimli gerillayl
halde tOm askerlere tehir ettik-
ten sonra cesetlerini Kasaplar
Deresine attl. 212, 336-7, 400.
1976 yIimda pkan Kurtu-
IU dergisi etrafmda orgOtlenen
grup. THKP-C gelenegine daya-
nanan Kurtulu, KOrdistan'm sO-
mOrge oldugunu kabul ederek,
TOrk sol gruplan arasmda daha
olumlu bir hat tuttu. Silahh mO-
cadeleyi benimseyen Kurtuluf,
1980 asked darbesinden sonra
dagJlma sOrecine girdi. Halen bu
ismi kullananlar olmasma rag-
men, marjinal bir grup
durumundadlr. Legal mOcadele
ve orgOtlenmeye ada pte olan
kadrolan, once Birleik sosyalist
Partisi (BSP, 1990), sanra OzgUr-
10k ve DayaOlma Partisi'nde
(ODP) yeraldtlar. 51.
Kuvvayi Milliye (Milli Kuvvetler):
1919-1923 dOneminde TUrk ulu-
sal kurtulu sava1nJ balataniann
kendilerine taktlklan isim. Bu
557
ffl'
birlilderi oluturanlarm Er-
meni katlia1l1lna kaa1rru eski ltti-
hat ve Terakki elemanlan ile Er-
meni mallanm yagmalayarak pa-
lazlanan TUrk esnaftan olumak-
taydl. 110.
KOCOk, Veli: }ITEM kurucularmdan.
IZrnit-Adapazan bOlgesinde gar-
nizon komutaruyken olum timle-
rini ve mafya ile yogun baglar
olan KuCOk'un bu faaliyet-
leri basJna yanstrnasJna ragmen,
hakkmda dava 294.
Necdet: MIT ajaru
ve mafya avukatJ. 437-8.
Kurdistan Aleviler Birligi (993),
215,366-7.
KOrdistan Aydlnlar Birligi (987),
369,390-1.
Kilrdistan Devrimcileri, 36.
Kurdistan Yezidiler Birligi (993),
215,366.
KOrdistani Cephe 0988, Kuzey
lrak), 153.
Kurt Teali Cerniyeti (908), 29.
L
Lale 0993, Kurdistan Yezidiler
Birligi'nin yaym orgaru), 366.
Laz Osman: Topal Osman'a bkz.
Lebedev, Aleksandr: Rusya'mn An-
kara 418.
Leijon, Anna Greta: eski Ada-
let Bakam. 148.
Lekolin 0993, Berlin Kurt Enstiru-
sU'nlln yaym orgam). 371.
558
I
I
/
,
Lozan KonferansJ (923), 21. .1
Lummer, Heinrich: CDU'lu ve eski
Berlin Senatoru Alman
politikaCI. 444.
M
Mahabad ()zerk Kurt Cumhuriyeti
(946), 26,30.
Mahsum Korkmaz Askeri Akaderni-
si (986), 60, 135, 169.
MOP: Demokrasi Partisi
(983), TUrkiye. 103.
Mecburi lskan YasaSJ (927), 23.
Med Tv 0995-99), 217, 238-9,
332-5, 372-3, 388-9, 391, 402,
404,435.
Medya Tv (999), 367, 373, 389,
469, 471.
Mende res , Adnan: Turk politiI<acJ,
ve Babakan 0950-60). 16 Eylul'"
1961'de idam edildi. 31.
Mentee, Nahit: Muhafazakar Turk
politikacJ ve Bakaru. 251,
278, 289.
MenZie, Necdet: Istanbul Emniyet
MOdOril, DTP rnilletvekili 0991-
95) ve Ulatlrma Bakam. 230,
307.
Merkit, YJldmm: PKK itirafpsJ.
1991'de Romanya'da oldOIiildil.
63.
MGK: Milli Guvenlik Konseyi
(960), TOrkiye. 112-3, 165, 180,
183, 204, 240-1, 273; 296, 306,
308, 324, 326, 336, 429.
MHP: Haraket Partisi
(965), TOrkiye. 39, 43, 110-3,
i15, 204, 207, 230-2, 241-2,
283, 286, 305, 307, 310, 327-8,
42!}, 437-8, 466.
Milliyet: Liberal egilimli gUnli.ik
Turk gazetesi. 101, 103, 220,
291, 325, 338.
Minh, Ho Chi 0890-1968): Vietnam
Halk Cumhuriyeti'nin kurucusu.
75.
Misak-J Milli (Ulusal And): 1919'da
Kurdistan'J dahil edilerek sapta-
nan TOrkiye'nin bugunku sl11Jrla-
n.121.
MlT: Milli lstihbarat TekilatJ
(964), Tilrkiye. 38, 111-3, 140,
148, 150, 185, 187, 210-1, 217,
222, 224-5, 242-4, 291, 294,
322,325-7, 422-3, 426-7, 437-8.
Mitrevanov, Aleksey: Rusya Parla-
mentosu }eopolitik Kornitesi Ba-
karu. 411,413.
Mitterrand, Danielle: Fransa OzgOr-
Wider Vakfl Bakaru. 435, 444.
MKE: Makina Kimya Endllstrisi,
TUrkiye. 188.
MKM: Mezopotamya KllltUr Merke-
zi (993), 371, 444.
MOSSAD: lsrail lstihbarat Ors0tU.
222-3, 347, 422, 427.
Moustafawl, Hldjl: 13 Temmuz
1989 tarlhlnde, Vlyal'll'dI rKDP
yoneticllerlnl lcatleden tlmde yeo
ralan Iran iltlhbltlt OrlUtO Ijlru.
155-
MTP: Milli TOrkmen Plrtl.l, Irak.
224,235.
Muhaflz Birlill (M. !Cerna!'l koru-
yan ozel birlik), 22.
Mumcu, Ugur: TUrk gazetecl, YI
zar. 24 Ocak 1994'te Ankara'd1
oldoIiildu. 38.
Mubarek, HUsnu: MJSJr Devlet Ba-
karu. 410.
Mykonos DavasJ 0992, Berlin),
154-7.
N
Naksakis, Andonis: Emekli Yunan
Arnirali. 419, 421.
NATO: North Atlantic Treaty Orga-
nisation 0950, Kuzey Atlantik
Savunma Paktl). 27, 30, 45, 121,
140,323, 330, 410, 418, 420,
426,523.
Nehm, Kay: Almanya Federal Ba-
saVCISJ. 156.
Netanyahu, Benjamin: lsrail'li poli-
tikacJ, Likud Partisi'nin dJileri
ve 1997-99 doneminde baba-
kan. 221,346.
Nezeritis, Dimitros: Yunanistan'm
TOrkiye (1999). 421.
Ninova: GOney Kurdistan'da PDK-
Polit BOro Dyesi Barza-
ni'ye bagh petrol irketi. 210.
Nixon, Richard: ABD eski cumhur-
bakaru.34.
Nurettin Paa (1873-1932): 1920'ler-
de Kurt, Ermeni ve Yunan halk-
lanna karJ yaptJgI katliamlarla
tarunan Turk ordu komutaru. 22.
Nuri, lhsan: 1893'te Bitlis'te dogdu.
lstanbul'da Harp Okulu'nu bitir-
di. Subay olarak OsmanlJ ordu-
sunda Yemen, Arnavutluk, GOr-
cistan ve Erzurum'da savatl ve
559
Ii
Kemalist orduda gorev yapu. 3-4
EylOl 1924'te, Hakkari'de ba
gosteren Nasturi HIristiyanlan'n
ayakianmasU1l bastumakla gorev-
lendirildi. Ancak yaruna iki teg-
men, 350 asker, 10'u otomatik
390 adet tilfek alarak, Osmanlt
ordusuria kaI'1 direni balattl.
Tutunamaymca once Franslzlann
egemenligindeki Suriye, oradan
Ingilizlerin egemenligindeki Gu-
ney KOrdistan'a 1927'de
Agn bOlgesine buradaki
direniin askeri anderi oldu. Ida-
ri bir yaPI kurdu. Direni 1930'da
yenilince Iran'a slgmdt. 1976'da
Iran'da trafik kazasmda oldo. 30.
o
oguz, Huseyin: ]andarma istihbarat
astsubayl. 340.
OHAL: OJaganustO Hal Bolgesi ve
VaHligi (1987). 109, 112-3, 140,
230, 251, 254, 265, 278, 281,
290-1,293-4,467.
Ok, Sabri: PKK-MK uyesi, 1985'ten
beri TIirkiye'de tutuklu. 74, 87,
117.
Ahmet Zeki: KOrt avu-
kat, yaymci ve poHtikacl. 446,
449,524.
Okyay, Mehmet: Abdullah Oca-
lan'a idam cezasl veren DGM he-
yetinin bakaru hakim. 440, 462.
GOler (Bermal): PKK kadro-
su. 29 Ekim 1996'da Slvas'ta yap-
ugl Intihar eyleminde hayaunt
kaybeni. 359, 506.
Ozansoy, Ali: PKK 85, 96,
116, 118.
560
o i
I
J
Ocalan, Abdullah: PKK'nin
su ve Genel Bakaru. 37-41, 45,
50,55-7, 60-1, 66, 72,' 74-6,
122-3, 136-7, 147, 150-3, 159,
162, 164, 169-73, 186, 194-7,
199, 201-2, 208, 213, 222-3,
237, 254, 261, 264,301, 303,
316, 323-4, 331, 334, 358, 401-
4, 407-76, 485-6, 520-9.
OHD: Ozel Harp Dairesi (1952),
TOrkiye. 39, 62, 107-8, 112-3,
121, 140, 158, 165, 204, 285,
293, 296-7, 310, 312-3, 324,
326, 336, 338.
OKK: Ozel Kuvvetler Komutanllgl
(1990), TIirkiye. 108.261.
Omurcan, Ali (Cemal): PKK-MK
uyesi. 85, 87, 95-8, 170.
Omurcan, Mustafa (San Orner):
PKK kadrosu ve gerilla komuta-
ru. 1987'de Adtyaman bOlgesinde
hayauru kaybetti. 82, 92, 96.
OmOrcan, Salman: PKK kadrosu.
1987'de Kuzey Irak'ta oldUrilldu.
.%
Onder, Izettin (prof): 295.
Ozal, Turgut: ANAP kurucusu ve
ilk Genel Bakant, Babakan
(1983-89) ve Cumhurbakant
(1989-93), 17 Nisan 1993'de 01-
dO. 103, 172, 184, 195-6,201-3,
403.
OZOOy, Can: MHP'li ve MIT
ajaru avukat. 437-8.
OZDEP: OzguriOk ve Demokrasi
Partisi, 180.
Ozel orgOt (Ozel Buro, 1993), 112,
240.
tim, 110, 222, 273, 336.
Ozgur Bakl, TOrkiye'de bastian
Kurt yanltsl gOnluk gazete. 283,
469.
Ozgur' GOndem, TIirkiye ve Avru-
pa'da bastian gunlOk Kurt gaze-
tesi (1992-94). 180, 207, 268,
283, 337, 389.
OzgOr PoHtika (1995): Almanya'da
bastian gOnlUk KOrt gazetesi.
389-90, 443, 469.
Ozgur Dike, Turkiye ve Avrupa'da
bastian gunlOk Kurt gazetesi
(1994-95). 207, 209, 283, 306-7,
389.
OzgOriOk Yolu: PSK'nin yaym or-
garu (1975-1980), 36, 44.
Ozkan, Husamettin: DSP-MHP-
ANAP hOkumetinde Devlet Ba-
kant ve Babakan Yardimcisl
(1999). 426.
Ozkan, Tuncay: Turk gazeteci, ya-
zar. 185, 426.
Ozkarol, Turel: Turkiye Dlfi,leri
Bakanltgl 334.
OzOlken, TOrkiye DI,I,leri
Bakanhgl'run lklli ilitldlerden 10-
rumlu tnOlte,ar yardlmc:ll1, bO
292.
OztOrk, Ayten: Kontraeri1ll .tafan
dan OlQOrOlen Kttn Iea-
dtru; Maz
girt / JS7.
OztOrk, Ur-
fa-Birecik dolumlu. 1982'de
PKK'ye katd41. 1985'te
Olum tiJnlelltM:klttlda. 116.
p
PAK: Partlya Azadiya Kurd!.
(1990, Kurdistan OzgOrlOk P,nI
si). 173, 189.
Palme, Olof: Babakam. 28
1986'da Stokholm'da oldO-
rOldu. 142, 147-8, 406.
Osman: 1993'te
Hakkari Dag Komando Tugayl
Komutaru. 338.
Pangalos, Theodoros: Yunan PA-
SOK hOkOmetinin DIileri Baka-
nt. 6calan oJaymdaki rolUnden
dolayl gorevinden altndl. 421,
424-5,428.
Papandopulos, Alekos: Yunanistan
Bakaru. 428.
Papandreu, Yorgo: Yunanistan 01-
ileri Bakaru. 428.
Papayuannu, Vasilis: Yunanistan
DIileri Bakaru Theodoros Pan-
galos'un yardimcisl. 424.
Paris Ant1amasl (PDK-YNK Antla-
masl, 16-22 Haziran 1994). 212,
510.
Paris KOrt Konferansl (14-15 Ekim
1989, KOrtler, lnsan Haklan ve
KOitOrel Kimlik Konferansl). 165.
Partiya Parezgerane Kurdistan:
(Guney) KOrdistan Yurtseverler
Partisi. 235.
Partizan: Turkiye KomOnist Partisi-
Marksist/Leninist (TKP-ML)-Parti-
zan, Nisan 1972'de Ibrahim Kal-
pakkaya tarafmdan kurulan ve
silahlt mOcadeleyi benimseyen
orgOt. Kaypakkaya, 18 Mayls
1973'te Diyarbalm'da ikencede
hayatml kaybetti. 1976'da ikiye
561
/
bOltindti. Bir grup TKP-ML Hare-
keti, digeri TKP-ML adml aid!.
TKP-ML Hareketi, Maocu halk
savaIDl reddetti, parti olmadlkla-
nru partileme stirecinde olduk-
lanm ileri sOrdO. Digeri Kaypak-
kaya'run diretti. Bunla-
ra dergiden dolayl
Partizan denrnektedir. 51,99.
PASOK: Ktirt Sosyalist Partisi - Irak
(975), 67, 178.
Pastaran (Slpay Pastaran): Iran Is-
lam Devrimi Muhaflzlan. 154.
PDK-Qiyada Muwaqat Ko-
mite, 1975-79).35.
PDK-I (PDK); Parti Demokrati Kur-
distan-lrak (lrak Ktirdistaru De-
mokrat Partisi). 30-2, 34-6, 42,
49, 65-70, 98-100, 119-22, 128-
9, 132, 153, 159, 173-5, 1 78-9,
182-5, 188-91, 210-19, 240,
250, 257, 264, 323, 346, 349,
352, 368, 375-7, 384-5, 401-2,
404-5, 432, 463, 474, 476, 482-
3,491,531.
Peker, Sedat: MHP militam. TOrk
ihale mafyasIDIn lider-
lerinden. Agustos 1998'de Ro-
manya'da tutuklandl ve Ttirki-
ye'ye teslim edildi. Mayls 1999'
da serbest birakildl. 294.
Dogu: Sol gorillti Ttirk
politikaci. 39.
Pemerge (ARGK gerilla gazetesl,
1983). 75.
Petsalnikos, Alekos, Yunanistan
Kamu Dtizeni Bakam. 428.
PGDK: Partiya Gele Demokrati
Kurdistan 0979, Ktirdistan De-
mokratik Halk Partisi-lrak). 178.
pIK: Ktirdistan islam Partisi. 197.
Pir, Kemal: Turk kokenli, PKK ku-
rueu kadrolanndan ve PKK-MK
tiyesi. EylUl 1980'de tutuklandI.
14 Temmuz 1982'de girdigi
grevinin 53'ncti gOnunde, 7 Eyltil
1982'de hayaum kaybetti. 44, 48-
9, 61, 91, 126.
Ceylan: Ttirkiye vIp
Turizm lera Kurulu Oyesi. 304.
Pimanhk Yasasl (985), 111-2,
116, 325, 331, 362,407, 466-7.
PKDW: Parlamenta Kurdistane Ii
Derveye Welat 0995-99, KOrdis-
tan StirgOn Parlamentosu). 214-
6, 238, 322, 327, 333, 384-5,
391, 432, 470.
PKK: Partiya Karkeren Kurdistan
0978, Ktirdistan Partisi). 36,
40-5, 47, 49-51, 53-73, 76-88,
91-4, 96-103, 105-6, 115-25,
127-9, 135-52, 158, 162, 166-9,
172-5, 177, 179-93, 196-203,
205-18, 221, 223, 225-7, 231-3,
236-65, 27Mj, 288, 291, 301-2,
304,313,317-8,321-5,331-2,
343-5, 347, 349, 352, 354-6,
360, 362-3, 370, 375-7,
382-7, 392-3, 395-404, 406-7,
410, 412-3, 419, 428, 430-6,
438, 440-2, 444-5, 450, 452-76,
483-92, 496, 523, 525, 528-31.
PKK BakanlIk Konseyi (998),
464, 468-72, 51 7.
Polar: TOrkiye anket frrmasl. 315.
Polis Selahiyet (Yetki) Yasasl, Tilr-
kiye. 112,282.
PPKK: Kurdistan Oncti Partisi.
36.
Pdmikov, Yevgeni: KYB kokenli
Rus politikaci ve Babakan. 322,
412-3,420.
PRK: Partiya RIzgariya Kurdistan
(Ktirdistan Kurtulu Partisi). 197.
PRNK: Partiya Rlzgariya Netewa
Kurdistan (Ktirdistan Ulusal Kur-
tulu Partisi). 197.
PSK: Partiya Sosyalista Kurdistan
(KOrdistan Sosyalist Partisi):
1975'te Kemal Burkay'm liderli-
.ginde TUrkiye Kilrdistan'l Sosya-
list Partisi (TKSP) adIyla kuruldu.
AydIn ve ogrenci kesimlerine da-
yanan ve demokratik-siyasal mO-
cadeleyi teme! alan orgilt, 198O'e
kadar, aym zamanda bir dergi
olan (Jzgarlak Yolu adIyla tam-
nmdI. 1983,te bolunme
TKSP'den aynlanlar, Tevgera
Sosyalista Kurdlstan (TSK-Kur-
distan Sosyalistler BirliAi) adI al-
unda orgiltlendiler. TSK'nin lieleri
Zeki AdsIZ, 199O'da Almanya'cia
tutuldugu kanser hastahAmdan
0100. TSK, 1996'da PYSK'a kaul-
dl. TKSP, 1984-88'te Sol-Birllk
yerald!. 1993'te partlnln
adI Partiya Sosyalist a Kurdt.....n
(PSK - Kilrdistan Sosyaliat Partili)
olarak e1eAi,t1rdi. GOcO PKK lie
klyaslanamaaa da PSK, KUley
KOrdistan'U1 lkinci bUyOk OlJOtU-
duro 44, '0-2, 121-2, 19'-9,.377-
PSK-I: KOrdlltan SOlYllllt Partial-
leak. 67, 2.3,.
Q
Qazi, MuhatnmJdl 1987de doAdu.
Din hukukuftU okudu. 1943'te
Komalan Clvanen Kurdistan
(Kilrdistan BirllAl),
1945'te de l-KDP bakam oldu.
Mahabad KOrt Cumhuriyeti'nin
ilk bakam oldu. 31.03.1947'de
idam edildi. 26.
Qiyada Muwakat: PDK-Qiyada Mil-
wakat'a bkz.
R
Rassoul, FadhI1: GUney Kilrdistanii
Oniversite Profesaril, 13 temmuz
1989'da Viyana'da Iran ajanlan
tarafmdan oldilrilldil. 155.
Rhayel, Ahas: 17 EylUl 1992'de Ber-
lin'de l-KDP yoneticilerini katle-
den timde yeralan Lilbnan uy-
ruklu SAVAMA ajam. 155, 157.
Rizgari [Gilney Kilrdistanl 0940,
Kurtulu). 30.
Rizgari [Kuzey Kilrdistanl: 1975'te
Rlzgarf (KurtulU) dergisi etrafm-
cia 6rgOtienen KQrt aydmlanmn
6rgOt\l. leleolojik kaynaAml PDK
geleneAinden aldl. YOntem ola-
rak legal mucadeleyi benimsedi.
lZ EylU11980 asked darbesinden
sonta marjinal bir gruha dOntien
Rizgari'nin Avrupa'ya elit
kadrolan Ktirdistan Komilnist
Partisi adIm kullandllar, Kurt/is-
Ian Press adInda bir gazete
dIlar. 1992'de grup bir daha be-
landO. Elit kadrolanndan bie kIs-
ern 1994'ta Kuzey Ktirdistan De-
mokrat Partisi'ne katlhrken, di-
gerleri Partiya Rizgariya Kurdls-
tan (PRK-KOrdistan Kurtulu Par-
tisi) adIm kullandI. Ancak bu be-
ltinrneler ve yeni isimler, hep elit
kadrolann marjinal dil-
zeyinde kaldI. 36, 50.
562
563
/
RNK: KOrclistan Ulusal
Ian. 196.
RP: Refah Partisi (983), Ti1rkiye.
228-31, 286, 292, 305-6, 308-9,
338.
Rubin, James: ABD Bakan-
hgl SozcOsi1 (999). 421.
Rus Liberal Demokrat Partisi. 411.
Rusya Parlamentosu (DUMA) Jeo-
politik Komitesi. 411.
S
Sabah: Sag egilirnli gOnlOk TUrk
gazetesi. 325, 406.
Sabancl, Salop: Ti1rk 275.
Sadabad Paktt (937). 26.
Sadak, Selim: DEP miUetvekili. 2
Mart 1994'te dokunulmazhgl kal-
d!nldl ve tutukland!. 15 yll ceza
ald!. Halen Ankara Merkez Kapa-
h Cezaevinde bulunuyor. 207.
Sadr, Abolhassan Bani: 1950'lerin
darbe ile devrildikten
sonra oldOri1len lran
Musaddlk yanhsl lran'h politika-
Cl. muhalefetinden dolayl
1963'te lran'l terketti. 1978'de
HOmeyni'yle bag kurdu. 1979'da
ayru Tahran'a dOndO. lran
lslam Devrimi Konseyi Oyesi 01-
duo Ekonomi, maliye ve
bakam ve 1980'de de Devlet
oldu. 1981'de Ki1rt
leri Mahabad ve Sanandaj'lO
bombalama emrini veren Sadr,
1983'te lran'dan kar;t!. Halen
Fransa'da 156.
Sahraroudi, Mohammad Jafer: 13
564
i
J
Temmuz 1989'da Viyana'da/l-
KDP yoneticilerini katleden
de yeralan SAYAMA ajam. 1.$5.
Saklk, SIITl: Kurt politikacl. 1991'de
HEP'ten rnilletvekili oldu. 2 Mart
1994'te dokunulmazhgl kaldmla-
rak tutukland!. 7.5 yl1 agu ceza
ald!. 1995'te cezasl yargltay tara-
fmdan bozularak serbest blrakll-
dl. Saklk, politik HA-
DEP'te si1rdOrmektedir. 207.
Saklk, (Parmakslz ZekO:
PKK-MK i1yesi ve gerilla komuta-
01. 1998'de TUrk ordusunun eli-
ne ger;ti. ldam cezaSI aId!. 87,
116-7, 170,399-409.
Sapan, Ali: PKK kadrosu. 1988-90
arasmda Almanya'da cezaevinde
kaldl. Ocalan'm 1 Ekim
1999'da Ti1rkiye'ye teslim olan
geriUa grubunun
yaptl.468.
SAPO: Sakerhetspolisen (lsver; GO-
venlik Orgi1tO). 147.
Sanhan, Mihriban (Azime): PKK
kadrosu. 1995'te Gi1ney KOrdis-
tan'm Haftanin (laxo) bOlgesin-
de hayatlO1 kaybetti. 76.
Sason (1936), 24.
SAVAK: lran'da doneminin is-
tihbarat orgOtO. 154.
SAYAMA: lran lslami rejiminin is-
tihbarat orgOtO. 154-5.
HukOmeti: 209. Botan-Beh-
dinan HOki1meti'ne bkz.
Kutlu: ANAP-DSP-DTP koa-
lisyon hOkOmeti adma Susurluk
Raporu hazlrlayan 222,
327.
Sayar, Mete: 1990-93'te Tu-
gay Komutam. Bu donemde bOl-
gede r;ok saylda toplu
olOm olaymdan sorurnlu Sayar,
1993'te TOrkiye'nin Moskova El-
r;iligi Askeri atandl.
1994'te emekli edildi. 183,336.
Saym, Hulusi: Jandarma Ko-
lordu Komutanhgmdan emekli
general, 1991'de lstanbul'da
Dev-Sol militanlan tarafmdan 01-
di1ri1ldi1. 141.
Schirndtbauer, Bernd: Almanya'01n
istihbarattan sorumlu Devlet Ba-
karu. 156.
Schroder, Gerhard: Alman SPD'nin
ve 415.
Sefin Ekim 1997'de Sefin
Dagl'nda PDK ile YNK arasmda
olan kanll 235-6.
Serhildan 1990), 165,
167, 357, 373.
Serxwebun 0982, PKK'nin ayhk
yaym orga01), 53-4, 161.
Sevgat, Mehmet (Bedran): PKK
kadrosu ve geriUa komutaru. :zs
Nisan 1987'de Hakkari
li'de hayatlru kaybetti.
77, 90, 105, 161.
Sevr Antla,masl (1920).21.
Seyid RJza: 1862'de Denim'ln I!)e.
re-Ati kOy(U\de cIoIdu. Heeenan
tideri. Sadeee .tifell
degil, dtt .,tretler Ozertnde de
otorite Sla_ olunc:a TQrk deYle-
tinin 1937'de Ke-
malist ordU."Dert!m'i bombaladl-
gmda, hedef 6r.eW1de slyld RJza
ve 'Kemallatler, bom-
balarken, uzllfml taktliini de iz-
,""\'
lediler. Bombalanmamn Ontlne
ger;ebilecegini Seyid RJ-
za, Erzincan'da Ti1rk ordusuna
teslim oldu. 8 Kaslm 1937'de Bla-
Zlg'da oglu Bira ile birlikte idam
edildi. ldam edildiginde 75 ya-
ldanu mOmki1n kl1mak
ir;in .57"ye, 17'sinde olan
oglunun da .21"e pkarl1dl. 24.
Sezgin, lsmet: Muhafazakar Ti1rk
politikacl ve bakam. 410.
Shalikshvili, John: ABD Genelkur-
may (1995). 340.
SHP: Sosyal Dernokrat Halkp Parti
(985), TOrkiye. 52, 111, 158,
165, 180, 204, 227-8, 271, 291,
307-8.
SIPRI: Stocholm International Pea-
ce Research Institute (Uluslarara-
Sl EnstitOsO).
289.
Sigouridis, Panayatis: Yunanistan
Parlamentosu Bakan YardlmClSl.
417.
Sllopl Ananlm 210.
Simavl, Erol: Yahudi kokenli
nu ve Htlrriyet Basm Holding'in
sahlbi. 148.
Simitis, Kostas: Yunanistan
ka01.428.
Simko lsmail: 1920'Ierde Dogu
KOrdistan'da KOrt ayak-
lanrnaslmn lideri. 24-5.
Sincar, Mehmet: HEP (DEP) Mardin
Milletvekili. 4 EylOl 1993'te Bat-
man'da kontrgerilla taraflOdan
oldOri1ldO. 204.
S-KDP: Suriye Ki1rdistan Demokrat
Partisi (1957). 35.
565
Iii
SKP: Suriye KomOnist Partisi. 49.
Stefanopulos, Kostis: Yunanistan
Devlet 427.
SODEP: Sosyal Demokrat Parti
(1983), TIlrkiye. 52.
Sol-Birlik (1984).52, 61, 121-2.
Solmaz, Edip: Batman belediye
12 Kaslm 1979'da Bat-
man'da kontrgerilla tarafmdan
oldOrOldO. 43.
Soysal, MOmtaz: SHP'li ve DSP'li
TOrk politikaci ve 1994'te
led Bakaru. 213.
Soylemezler 294.
SSCB: Sovyet Sosyalist Cumhuriyet-
ler Birligi (1917-1990). 26-7, 33-
4,36, 49.
SSDF: Savunma Sanayi Destekleme
Fonu, TOrkiye. 298.
Stavrakakis, Charalambos: EYP yO-
neticisi. 420-1.
Sergei: Rusya Federal
Istihbarat 322.
Sterkii Civan (KOrdistan
Birligi'nin yaym orgaru). 361.
Sultan Abdulhamit II: 1876-1909
dOneminde Osmanh sultaru. 20.
Sunalp, Turgut: Emekli general,
Demokrasi Partisi'nin
(MOP) kurucusu, ilk genel
kam ve milletvekili (1983-87).
103.
Sunay, Cevdet (1895-1966): Asker
kokenli TOrkiye
(1961-66). 31.
Susurluk Raporu [TOrkiyel. 222,
243,327.
566
Susurluk Komisyonu
[TIlrkiyel, 240,243,310,340.
SVP: Sosyalist Vatan Partisi (1972).
63-4.

Ibrahim: Ozel tim komutaru.
3 Kaslm 1996'daki Susurluk ka-
zasmdan sonra emekli edildi.
110,294.
Mehmet Cahit: PKK kadre-
suo PKK kongresine ka-
tl1d!. 1980-88 doneminde cezae-
vinde kald!. 1990'da PKK-MK
Oyesi oldu. Ocalan'a taVIC alarak
PKK'den aynldl ve PKK Veftn or-
gOtUnO kurdu. 1 Kaslm 1991'de
PKK tarafmdan oldllrOldO. 40,
83,97, 161, 169-73.
Yezdan: 1850'lerde Botan bOl-
gesindeki KOrt onde-
rio 19.
Dr. Mohammed Sadik:
1 Ocak 1938'de Dogu KOrdis-
tan'da Bokan'da dogdu. 1959-
65'te Tahran'da kimya dahnda
yOksek ogrenim gordO. Tah-
ran'da Oniversitede asistanhk
yaptl. 1972-76'da Paris'te kimya
bOlllmllnO bitirdi. 1973'te 1-
KDP'ye girdi. Bu tarihten sonra
Kassemlo'nun temsilcisi olarak
1979'da I-KDP
MK Oyesi olarak partinin Tahran
BOrosunu yonetti. 1980'de Polit
BOro Oyesi, 1986'da Genel Sekre-
ter YardimcIsI, 1991'de Parti Ge-
nel Sekreteri oldu. 17 EylOl
1992'de Berlin'de Iran ajanlan ta-
rafmdan katledilen
evli ve babasl olup,
ve Fran-
slzca dillerini bilmekteydi. 155.
Mahmut 0956'da oldO):
1918'de Ingiliz ordusuna ve Irak
kralhglna KOrt dire-
lideri. 25-
Said: 1865'te ElaZig Palu'da
dogdu. tarikatma
mensup Mahmud'un oglu-
duro Babasmdan sonra tarikatm
lideri oldu. Tarikat, Erzincan, Er-
zurum, DiyarbaklC, Elazlg, Malat-
ya, Bingol ve Mu bOlgelerinde
etkilidir. Bu bOlgelerin tUmO de
KOrt bolgeleri oldugundan
Said, bir dini lider kadar, bir ulu-
sal onderdi de. 1921'de Yusuf Zi-
ya ve Cibranll Halit'in (ikisi de
1925'te idam edildi) kurdugu
Azadf (Ozgllrlllk) OrglltUne gir-
di. 1924'te OrgOtUn lideri oldu.
Said'in ayaklanma hazlrhk-
Ian oldugunu bilen Kema-
list ordu provakasyonlarla ayak-
lanmayl erken baflattl. Sa-
id, saflannda bulunan,
ordu kokenli Binbafl KUlm'm
ihban sonucu, 15.04.1925'te Mu,
ile Varto arasmda, Abdurrahman
KOprllsll'nde yakllindi.
26.05.1925'te Diyarbaklr'dI $Irk
Istiklal Mahkemesl'ne 80 Irkadl
birlikte SOzde duo
bir .inema lIionundl
yaplich. 28 Hazirln 19Z"te ah
keme 46's'lrkadl" hlkAundl
idam karan verdi. feYh Slid ve
diger 45 KUrt 29.06.19Z"ce 01
yarbaklr'da Urflkap' mevkllnde
subay ve polla yakln1lnmn karan
destekleyen .loSlnllrl litmda
idam edildiler. $eyh Slid'i yaka-
latan Kaslm'l mllhakafat
olarak TOrkiye'nin Ege bOlgesin-
,
deki bir verildi. 23, 443,
446-8.
Said Ayaklanmasl (1925), 23.
Ubeydullah: Etkinlik alam
olan Osmanlilar ve Iran
mn egemenlik alanmdaki 200
koylOk KOrdistan bOlgesini kap-
sayan Nakibendi tarikatlrun Ii-
deri. 1880'de hem Osmanlilara,
hem de Iran kar1
ayaklanma balatti. KOrt kuvvet-
leri Tebriz'e kadar olan bolgeyi
ele de, kisa sOrede
kaybetti. Osmanll Sultaru,
in etkinligini krrmak once Is-
tanbul'a sonra Musul'a,
oradan Mekke'ye sOrdO. 1883'te
Mekke'de oldO. Ubeydullah
olOnce yerine oglu Seyit Abdul-
kadir 1880 ayaklanmasmda
yOneticiligini yapan Seyit Abdul-
kadir, babaslyla birlikte Mek-
ke'ye sOrOldO. 1896'da Istan-
bul'da, !tUbat ve Terakkt Cemiye-
ti'nin yOnetimine girdi. Sultan
Abdulhamit'e kar1 planlanan bir
auikastte yeraldlgl Medine'ye
I'UrOldll. 1908'de Osmanh Ayan
Meclisi lIyesi ve bakam oldu.
Kart Tealt Cemtyettnin kurucula-
n arasmda yer aldi. Seyit Abdul-
kadir, aym zamanda bir akirrun
OnclllOgOnO yapt!. KOrt politik
lobisinin onderlerinden olmasma
ragmen, TOrklerle birlikte kurtu-
hedefledi. fttthat ve Terakkt
Partts/nin oven politikaslna ta-
vir alarak, daha liberal olan Har-
rtyet ve filial Partts/nin kurucu-
Ian arasmda yer aid!. Osmanh
Imparatorlugu dagillp, KOrtlerde
direnme egilimi aglC bastlgl ve
direnilerin baladigl 1918-25 dO-
neminde 0, Istanbul'da kaldi ve
567
lstanbul'u eden lngilizler'le
temasta oldu. Ama Kemalistler,
onu siirekli izliyorlardt. 13 Nisan
1925'te tutuklandt. 13 Mayls 1925
'te Diyarbaklf'da oglu MUham-
med ile birlikte idam edildi. 19.
(1940, Devrim), 30.
a Kurdistan (politik dergi,
1983-85), 150.
Kurdistan (Kilrdistan
Devrimcileri), 36, 38-9.
T
Tagma, Korkmaz: 1992-93 done-
minde Tatvan Tugay Komutam.
183,337.
TA]K: Tewgera Azadiya linen Kur-
distan 0994, Kilrdistan Ozgiir
Kadtn HareketO. 359.
Takrir-i Silkun Yasasl 0925-27),
23.
Talabani, Celal: Giiney Kilrdistanli
Kiirt politikaci. 1934'te Silleyma-
niye'de dogdu. Bagdat Dniversi-
tesi Hukuk Fakilliltesi'ni bitirdi.
1947'de PDK'ya kauldl. 1953'te
PDK-MK, 1954'te de Polit Biiro
ilyesi 1964'te Mustafa
Barzani He diltil. Bu
tarihten itibaren PDK'dan ayn
hareket etti. 1975'te kurulan
YNK'nin bakam Halen
bu konumdadlr. 33, 35, 68, 154-
5, 184-8, 195, 199, 201, 212,
232, 234-5, 237.
Tamam Procision Instruments: lsra-
iI askeri elektronik irketi. 221.
Ta, Bedriye (Ronay!): PKK kadro-
SUo 21 Mart 1993'te Almanya'mn
Mannheim ehrinde kendini yak-
0.358.
Ta, Nizamettin (Botan): PKK Ba-
kanlik Konseyi ilyesi ve gerilla
komutam. 78,91.
Tanak: Ermeni Partisi.
30.
Tatan, Mehmet Emin: PKK kadro-
sU. Agustos 1988'de Adlyaman
bolgesinde hayaum
kaybetti. 83.
Tayan, Thrhan: DYP'li TUrk politi-
kaCI ve eski Milli Savunma Baka-
m.345.
TBMM: Tiirkiye BilyQ,k, Millet Mec-
lisi. 32, 175,230,240,243,310,
340, 440, 467.
TOP: Tiirkiye Devrim Partisi. 259.
Tekoin (Miicadele): Tilrk sol or-
gUru Kurtulu'tan 1977'de aynlan
grup. Orgiltsel gilcil 01-
mayan Tekoin, Kiirt sol
rinde hep marjinal ve 2ibeli ola-
rak kaldl. lsmi sadece ortak bil-
dirilerde ve orgilt1er arasl daya-
mma ilikilerinde
39,197.
TEP: TOrkiye Emek Partisi (975).
63.
Tepe, Ferhat: Ozgur Gundem mu-
habiri. 8 Agustos 1993 tarihinde
Elazlg'm Sivrice goW kenannda
cesedi bulundu. 337.
Terciiman: Muhafazakar gilnliik
Tiirk gazetesi. 103.
Terorle Miicadele Daires!: Anti-Te-
ror bkz.
Terorle Milcadele Fonu, 298.
Tekilat-I Mahsusa: Osmanli impa-
ratorlugunun istihbarat ve ozel
eylem orgiitO 0907-18). 20.
Tevger (981), 51.
Teyhani, Veli (Kemal): PKK kadro-
su. 1988'de Diyarbaklr'm Hani
bolgesinde hayaum
kaybetti. 85.
TGRT: Muhafazakar Tiirk ozel tele-
vizyon kanah. 334.
TIiKP-C / Acilciler: Acilciler'e bkz.
Tmar, Tilrkiye Emniyet Ge-
nel Mildiirliigil adina Londra'da
kurdugu Hospro isimli bir firma
yoluyla ozel birimler lsra-
iI'den silah almuna aracllik eden
silah tilcan. 222.
T1B: Toplumla l1ikiler Bakanhgl
(1983, psikolojik sava birimi),
Tiirkiye. 113, 121, 204, 273,
324-5.
Tip: Tiirkiye Partisi 0961-71,
1975-80).31-2,52,121.
TlT: Tilrk lntikam TugaYI (TOrk
kontrgerilla orgiitil), 110, 242.
T-KDP: Tiirkiye Kiirdistan Demok-
rat Partisi (1965), 32, 35, 67.
TKEP (TOrkiye KomOnist Emek
Partisi): THKO gelenegine claya-
nan TKEP, 1977'de aym zaman-
da dergi olan Emegtn Btrltgt
adtyla kuruldu. 1 Mayls 19SO'de
TKEP adinl aldl. 1982'de PKB-
DC'ne katlidt. 1984'te bu cephe-
den aynlarak Sol-Blrlik'e katildl.
1991'de KOrdistan Seksiyonu'nu
kurdu. Seksiyon, aym yil KOrdis-
tan Komilnist Partisi adlyla
TKEP'ten aynldl. TKEP !ideri
Teslim Tore, Mayls 1993'te Tiir-
kiye'de tutuklandt. TKEP de, d1.
ger Tiirkiye sol gruplan ko,Ok
bir orgiit haline geldi ve legal ze-
mine angaje oldu. 51-2, 63, 99,
121.
TKP (Tilrkiye Komiinist Partisl,
1921-88): Ylklldtgl tarihe kaclar
sendikalarda ve aydmlar arasm-
da biiyilk bir kitlesi olan TKP,
hep illegal bir orgOt olarak kaldt.
Kiirt sorununda Kemalist politi-
kaYI savundu. 1984-88 arasmda
TKSP, TS1P, TlP, Peeng ve
TKEP gibi, Kart ve Tiirk orgUtle-
riyle Sol-Birlik'i kurdu. Mosko-
va'ya alf1 baglmli olan TKP,
SSCB'nin Yikilmaya yUz tutrnaslY-
la daglldl. 1988'de TKP ve TIP
birleti. TKP lideri Haydar Kutlu
ve Tip !ideri Nihat Sargm,
1989'da Tilrkiye'ye dondiiler.
1990'da Tiirkiye Birleik Komil-
nist Partisi'ni (TBKP) kurdular.
Ancak aym yil bu parti dagildl.
Boylece TKP tarihe kantl. 44,
52,99,121.
TKP-B (Tilrkiye Komiinist Partisi-
Birlik): 1975'te TS1P'ten TKP-R
(reorganizasyon) adlyla aynldl.
1992'de Tilrkiye Devrim Parrisi
(TDP) adml aldl. OrgOt halen
varhglm silrdiirmektedir. 1989'da
TKP-B'ten aynlan ve kendilerine
Devrimci Komiinist Partisi (DKP)
adtm veren grup, 1990'larda da-
gildt.51.
TKSP (Tiirkiye Kiirdistam Sosyalist
Partisi), PSK'ya bkz.
Tokat, Altay: ]andarma Asayi Ko-
lordu Komutam. 183, 337-
Topal Osman (Laz Osman, 1883-
1923): 1920'lerde M. Kemal'in
568
569
'"
ozel muhaflz aiaYI Mu-
haflz Birligi'nin (GOnolltiler MOf-
rezesi) komutaru. 1919-21 arasm-
00 Ermeni, Rum (Yunan) ve KOrt
katliamlannOOn sorumlu. 1923'te
oldOrOldu. 22.
Topal, Orner LOtru: TOrkiye kumar-
haneler patronu, 29 Temmuz
1996'da lstanbul'da olduruldu.
296.
Toplumsal Dirili: Kurt yanllSl poli-
tik dergi (988), 158, 165.
Tore, HakkI: Korucuba1 (Hakkari-
ve DYP milletvekili
0999-...), 287.
TSIP: TOrkiye Sosyalist Partisi
0974-80).52,99, 121.
TSK: Tevgera Sosyallsta Kurdistan
0983, KOrdistan Sosyalist Hare-
ketj). 196.
Tudeh: Iran Komunist Partisi. 154.
Turk, Ahmet: KOrt politikacl.
1970'lerde CHP'den rnilletvekilli
oldu. 12 Eyltil 1980 askeri OOrbe-
siyle birlikte tutuklandI ve agu
ikence gordO. 1987'de SHP'den
milletvekili 1988'de g6-
rUleri nedeniyle SHP'den atlldI.
Turk, tutukluyken 1995'te SHP'
den (HEP kontenjarunOOn) mil-
letvekili HEP kapauhnca
DEP'e girdi. 2 Mart 1994'te doku-
nulmazhgl kaldmlarak tutuklan-
dl. 15 yll aglr hapis cezasl aldl.
Ceza karan yargltay tarafmdan
bozulunca 1995'te serbest blra-
kI1dI. Turk, halen HADEP'le bag-
lantI11 olarak politik yaamml
sOrdOrmektedir. 207.
TUrkekul, Kurttekin: TUrkiye
leri Bakanligi Ortadogu Masasl
185-6, 212.
TUrkeri, Feyzi: Genelkurmay lstih-
barat Dairesi Bakaru, 427.
TOrke, Alpaslan (Huseyin Feyzul-
lah, 1917-1997): TOrk hare-
ketinin (MHP) lideri, 4 Nisan
1997 tarihinde oldO. 310.
TOrk-I: TOrkiye Sendikalan
Konfederasyonu (954). 312.
u
Numan (Mahir Welat): PKK-
MK Oyesi. Ocalan olayl slrasmOO
PKK'nin Rusya sorurnlusuydu.
OIayOO ihmali gorOlerek
dl. 1999'00 PKK'den 411-
3,414-6,471.
UDG: Ulusal Demokratik
gi. 44.
Ugur, Ali (Cihan): PKK kadrosu. 30
Nisan 1985'te Bitlis'in Mutki bOl-
gesinde hayaum kay-
betti. 88, 106, 117.
UNDCP: International Drug Con-
trol Programme, UN (BM Ulusla-
rarasl Uyuturucu Kontrol Prog-
raUll).295-
Umurni MOfettilik Tekilatl Kanu-
nu (927), 23.
Ursavar, Ali Saib: lstiklal Mah-
kemesi'nin (925) Kurt kokenli
hakirni. 446-8.
fJ
Drug, Necdet: TOrkiye Genelkur-
may Bakaru (989). 104.
V
Van, Osman Nuri: MIT'e bagianuli
eylem grubu ve mafya elemaru.
27 Arahk 1997 tarihinde
ka'OO oldOrOldu. 327-8.
Varova Paktl, 33.
Vejin (PKK-Yeniden Dogu), 83,
97, 171-3.
Vietnam Partisi, 75.
w
Washington Antlamasl 07 EylOl
1998, PDK-YNK Antlamasl),
237-8,513-
Weizmann, Ezer: lsrail Devlet Ba-
karu.220.
Welat, Mahir: Numan'a bkz.
Wilson Prensipleri: 1919'00 Millet-
ler Cemiyeti'ni oluturan devlet-
ler tarafmdan kabul edilen ve
donemin ABD Devlet Bakam
Wilson tarafmOOn formOle edildi-
gi adIYla anI1an dOnya do-
zeni. Buna gOre s6murgeler, A,
B ve C manOOlanna ayrllIyordu.
A manOOlan: Bir manOOcl devle-
tin denetiminde olmak aruyla
kOlttir seviyesi bagIrrlSlz bir dev-
let olmaya uygun halklara uygu-
laruyordu. B manOOlan, OOha az
gelimi ve dogrudan mandaci
devletin denetiminde olan halk-
lara uygularuyordu. C mandalan,
manda olan olkeyi mandater
devletin kanunlanna tabi tutu-
yordu.21.
y
Yagmurdereli, Eber: TOrkiyeli in-
san haklarl savunucusu ve avu-
kat. Gozleri gormeyen Yagmur-
dereli, KOrt halkIyla OOyan1ma-
smOOn dolayl 1998'de tutuklandI.
242,314.
YA]K: Yek1l1ya Azadiye Jinen Kur-
distan 0994, KOrdistan OzgOr
KadIn Birligi). 215, 359.
Yaar, Veli (Delil): PKK kadrosu ve
gerilla komutam. 1 Nisan 1988'
de Mardin bOlgesinde Bagok Da-
gl'nOO hayauru kaybet-
ti. 87, 117-8.
Yekbun (Birlik), 196.
Yeltsin, Borris: Rusya Devlet Ba-
karu. 413, 420.
YCK: Yekitiya Civanen Kurdistan
0987, KOrdistan Birligi).
361.
YDH: Yeni Demokrasi Hareketi
(990), TOrkiye. 292.
Yeni Dike: Haftahk KOrt gazetesi
0990-1994), 176.
Yeni Politika: Almanya'OO basllan
gonlOk KOrt gazetesi (995),
283.
KU3k: ABD'nin SSCB'ne kar-
I oluturdugu stratejik kuatma
stratejisi. 45.
Yeilyurt Olayl ve Davasl 05 Ocak
1989), 319-20.
Yezdan Ayaklanmasl (1855),
19.
YHK: Yekitiya Hukukzanen Kur-
distan 0996, Kurdistan Hukuk-
Birligi). 371.
570
571
r
Ytlduan, sat Oktay: 12 EylOl 1980
askeri darbesinin ardmdan Di-
yarbakIr Askeri Cezaevi'nin yO-
neticisi, 16 Ekim 1988'de
Istanbul'da PKK rnilitaruan tara-
fmdan oldtirOldO. 62-3.
Yl1dmm, Htiseyin: KOrt avukat ve
politikaci. 12 Eyltil 1980 askeri
darbesinden sonra KOrt tutsaklan
savundu. Bu yUzden tutuklana-
nan Ylldlflm, ikence gordO.
1982'de Ttirkiye'yi terketti. Bat!
Avrupa Olkelerinde PKK adma
1988'de PKK'den aynlcit.
SilaWI salcitn sonucu yaralanan
Yl1dlrun, halen politik il-
ticaci olarak yaamaktadlr. 150-
3.
Yildlflm, Kesire (Fatma): PKK-MK
Oyesi. PKK Lideri Abdullah Oca-
lan'm ei. 1988'de Ocalan'la poli-
tik yolunu ayl1'cit. Halen
politik ilticaci olarak yaamakta-
citr. 40,54-5, 73-4, 150-3.
Yildlflm, Mahmut CYeil kod acit):
1953 Bingol Solhan dogumlu.
Elazlg Imam Hatip Okulu'nda
okurken MIT'le ilikiye
1990'larda JITEM, MIT ve Emni-
yet Genel MtidOrltigO'ne bagli
ozel birimlerde SaYIslZ 01-
dOrme, kaprma, fidye ve uyutu-
rucu olaymdan sorumlu gorOlen
ve bu hOkUmet raporlan-
na ve mahkeme kaYJ,tlarma
mesine ragmen, Mahmut Yildl-
nm, bir tOriO tutuklanmamakta-
dlr.204.
Yildlrun, Mehmet: Istanbul Ticaret
OdaSI Bakaru. 297.
Yildlflm, NilgOn (Berivan): PKK
kadrosu. 21 Mart 1993'te Alman-
572
ya'nm Mannheim ehrinde ken-
dini yaktl. 358.
Yilmaz, Kani: Faysal DuniaylCl'ya
bkz.
Yilmaz, KOrat: MHP'li
mafyasml yoneticisi. 17
1998 tarihinde Burdur Cezae-
vi'nden 23 Temmuz 1998
tarihinde Bulgaristan'da tutuklan-
d!. 1999 ytlmda TIlrkiye'ye teslim
edildi. 294.
YllmaZ, Mesut: ANAP Genel Baka-
01 ve Babakan 0991, 1996,
1997-98). 231, 295, 410, 414.
Yigit, (Mahmut): PKK kad-
rosu ve gerilla komutam. 1987
ylhnda hayatml kay-
betti. 83.
YJWK: Yekitiya Jinen Welatpare-
zen Kurdistan (1987, KOrdistan
Yurtsever Kadtrtlar Birligi). 359.
YNK: Yekitiya Nitimani Kurdistan
(1975, KOrdistan Yurtseverler
Birligi, Yekiti). 35-6, 42, 49, 67-
8, 100, 153-5, 159, 173-5, 178-
9, 183-5, 211-8, 188-91, 220,
223-5, 233-8, 343, 349, 352,
368,375-7, 384-5,483.
Yandem, Mustafa (Erda!): PKK-MK
liyesi ve ARGK gerilla komutaru.
1986'da bolgesinde
mada hayatml kaybetti. 76, 90,
129.
YRK: Yekitiya Rojnemavanen Kur-
distan 0995, KOrdistan Gazeteci-
ler Birligi). 371,390-1.
Yula, Mehmet Ali: TIlrk istihbaratl-
na yakm Hurrlyet gazetesi mu-
habiri. 148.
Yurdakul, Mehmet Emin: YOkseko-
va Dag Komando Taburu Komu-
tam. aIdOrme, fidye ve uyutu-
rucu olaylanru yapan YOksekova
C;:etesi'nin yoneticisi. 340.
YOce, Mehmet Can: PKK kadrosu.
1980'de tutuklandl ve mOebbet
hapis cezasl aid!. Halen TOrki-
ye'de cezaevinde bulunmaktadlr.
48, 126, 470-1,524.
YOksekova 294.
YOksel, Alaattin: TOrkiye Emniyet
Genel MlidOrO. 335.
YXWK: Yekitiya Xorten Welatpare-
zen Kurdistan 0987, KOrdistan
Yurtsever Birligi). 361.
Z
ladegan Okullan (Airet okullan,
1892),20.
lahmetkeen 178.
Zaman: Muhafazakar yaym
ne sahip gOnlOk TOrk gazetesi.
252-3, 325, 365-
lana, Leyla: HEP-DEP rnilletvekili
0991-94). 2 [...Iart 1994'te doku-
nulmazhgl kaldmldl ve tutuklan-
dl. 15 yil aglr hapis cezasl aldl.
Halen Ankara Merkez Kapah Ce-
zaevi'nde tutulmaktadlf. 176,
207.
lana, Mehdi: KOrt politikaci ve ya-
zar. Diyarbaklr belediye bakaru.
1980-91 arasmda cezaevinde kal-
d!. Halen yaamaktadlr.
44.
lap HlikUmeti, 238.
Zeydan, Ali Ihsan: Korucubal,
olOm timleri elemam ve YOkse-
kova belediye bakaru (1995-99).
287.
Zeydan, Mustafa: Korucuba1 ve
DYP Hakkari rnilletvekili. 287.
Zilan-Agn Direnii 0925-30), 23-4.
Zogurlu, Seyfettin (SarnO: PKK
kadrosu. 1982-84'te Israil'de esir
kampmda kaldl. 1986'da
nak'm Uludere bolgesinde
mada hayatllU kaybetti. 40, 126.
Zorlu, Fatih RUtO: 1950-60 done-
rninde TOrkiye DIileri Bakam.
16 EylOl 1961 tarihinde idam
edildi.31.
Zlilfikar 0993, KOrdistan Aleviler
Birligi'nin yaym orgaru). 366.
14 Temmuz Silahh Propaganda Ta-
klrru, 73, 76.
18 Mayls Silahh Propaganda TakI-
rru, 73.
21 Mart Silahh Propaganda TakIrru,
73,82,93, 102, 105-
49'lar olayl (1959), 31.
424 Saytll Kanun Hlikmlinde Karar-
name (990), 168.
')7 )