You are on page 1of 779

Ab d l k e r i m C E Y L

N S A N - I K M L
eviren
Ab d ul k a d i r A K E K
Bu eserden beki enet
odur ki:
Salik iin, en yce re
fikine i Tten ola..
Ama. ince, dnceli,
nazik, kibar arkada
gibi..
Abdlkerim CEYL
N S Z
Bu Eser Aziz Efendim
e m n i j a f i z z a d e '
Scyyitt II. M. Terlik UARPT (KUNTER)
Hazretlerinin A/iz Uulma Armaan Olsun
Muhterem Okuyucularmz,
Senelerdir beklediiniz NSAN I KMiL'i, istifadenize arz ediyoruz.
Bu muazzam eser, sizi size tantacaktr. Yllarn deerlendirdii bu e
siz eser: Yabanc gibi durduunuz, z varlnzla sizi enlendirecek, birlik
bulacaksnz; benliinizde dirlik, dzenlik olacak, znzde irkin kk ka
znacak; tevhid ehli olacaksnz.
Yllarca: ilehanelerin gn grmez kelerinde; gnlden gnle a
lan srlar, bu eser, dilden kuiaa aktaracaktr.
*
**
nsan, kemalini bulma yolundadr. Bu lemin nizam iin ekilen zart
perde aralanmak zeredir. Onun iin zahir, batn bir olmu gibidir. Bir duy
gusu ile, her eyi yapma yolundadr. Bugn azn yapyorsa, yarn mutlaka
daha fazlasn yapacaktr. Bir eyi tutan eli, gz olacak; bir eyi gren gz,
kinat kucaklayan varlk olacaktr.
Yeryznde dururken; ayda uyuyan uyandran insan, elbette anlatla
n yapma gcn bir gn kendinde bulacaktr. Kendi znde var olan bu
kuvve, tam manas ile fiile kacaktr.
Ve., arkn flMnei, garpta doacaktr. Yolunu, anlatlan istikamette
alan, yce varla halife insandan, artk bir ey saklanamaz.
Yce Allah'n:
Ona ruhumdan fledim. (15/ 29)
Diye anlatt insan, z varln keif yolunda yorgun gibidir. Bu eser,
onun iin yeni bir g getirip yrd yolda; onun en Vyk yardmcs
olacaktr.
o
WS 2
Niyaz- i Msr Hz., nin sdyledii bey Her bu manada nekadar g-
zeldir:
lhir batn kamusu bir fenerdir gayr yok;
em' insan oldu, fanusu cemii rnmkint...
Gezme gel, bahr berri kendinden iste srr;
Cism cana hkmeden gizli sultan endedir,.
Anladnsa sen seni, bildinse can u teni;
Gayr ne var ey gnl, can u canan endedir..
te, her manada; zene bezene huzurunuza kan NSAN- I KML,
anlatlan manalar siziere, aktan da ak anlatmak iin yazlmtr.
ESERM YAZARI
Bilindii gibi bu eserin yazar: Abdlkerim CEYL Hz. dir.
Her nekadar elimizdeki eserin zerinde:
Abdlkerim CEYLN..
Diye gemekte ise de, birok eserde:
C E Y L
Oarak anlatlmtr.
Bilhassa evliya sultan: Abdlkadir GEYLAN Hz, nin aziz hatrasna
tazim iin, dier eserlerde olduu gibi: C E Y L olarak, yazdk.
Babasnn ad: brahim olup, hicretin 967. mildn, 1365. ylnda
:X^;yr.ya gelmitir.
Nekadar acaip bir durumdur ki: Vefat tarihi bilinmiyor. Halbuki, gerek
gerekse vaka olarak: ou geen zatlarn vefat tarihi bilinir; doum
tarihi bilinmez.
Byk mutasavvf, Kaclir Tarikatn.*?? p.*'; Evliya sultan, Gavs- Azam
Abdlkadir Gf.YLN Hz. nin soyundan gelir. Zaten, baka tl olabilir mi
ki?. Ayn zatn doduu Badad'm, C E Y L kasabasnda dnyaya gol
nvtir.
Tm mrn ilme irfana vermi; nice byk zatlardan terbiye dersini
r>im; sonunda maddesi ile manasnn bir olduunu anlamtr.
Zamanna kadar c \ e len byk zatlarn eserlerini okumu, dilden dile
a'/ p gelen kelmlarn incelemitir. Bylece, eriat, tarikat, hakikati, ma
rifeti br eylemi, iih br ilhamla yoluna devam etmitir.
INSAN- I KML
7
Kendisinin de anlatt gibi: brahim CEBERT Hz. onun tekmln
salam; mridi olmutur.
Bu sayede, gnl sultannn emrine girmi; hi bir tesir altnda kal
madan bu eseri yazmtr.
Bu eserin dnda; yazd, nice eserleri vardr; ancak, hepsinin z
bu: NSAN- I KML eseridir. Kalanlar bundan birer damla saylr.
ESERN ASLI
Birok eserde olduu gibi, bu eserde de mellifin yazd nsha eie
gememitir. Mevcud olanlar: El yazmas oaltmalar ve baz matbu ns
halardr. Tercmemize esas kabul ettiimiz de, matbu nshalardan biridir.
Dierlerinden faydalanmakla beraber; daima matbu nshalar tercih deti-
mizdir. Birka elden geip tetkik edildii iin; en az hatal olan, matbu ns
halardr. Bunlarn hatas ancak; baz kelime, harf veya noktalardadr. Bun
lar da, iinin ehli iin anlalmaz bir ey deildir.
Elimizde bulunan matbu nsha: Hicr 1316, mild 1898 ylnda M
srda Ezher matbaasnda yaplan ilk baskdr.
Eserin ismi ba sayfada yle geer: EL NSAN'L - KAML F MA-
RIFET'L - EV AH R VEL - EVAIL.. - EVVELLER VE HRLER BLMEK
TE NAISM KAML..
Eserin asl 63 blmdr. SON BLM de buna dahildir..
Eser, byk ebatta, iki cilt biraradadr. Birinci cilt 80, ikinci cilt 98
sayfadr. Tamamen Arap dili ile yazlmtr.
Ba sayfasnda, eser ve mellifi iin u yaz vardr:
Arif- i Rabban, Maden- i Samedan, Seyyid' Abdlkerim b. brahim
CEYLAN..
Allah rahmet eylesin. Amin!..
ESERN MEVZUU
Eserin mevzuu C E Y L Hz. nin u az ve z cmlesinde ifadesini
bulur;
Yco Hakk' bilip aiama ile ilgili ilerdir.. Mlk ve melekt lemini
anlamaya yarayan mevzulardr..
8 N S Z
insann bu leme geliinden murad, yaratann bilmektir, iman yolu le
bildiini, ehadet mertebesinca grmektir. Bu, onun iin imanda kemaldir.
stte alman C E V L Hz. nin cmleleri de anlatyor ki, bu eser; insa
na iman yolunda kemalini bulmas iin yardmcdr. Btn mesele bu yar
dm kabul edebilmektir.
Bunun oluunu ise.. Abdlkerim C E Y L Hz. yle dile getiriyor:
nsann kemal derecesine erip ergin bir kimse olmas; Allah' bil
mesine bal olduuna gre..
Marifet duygularnn elde edilmesi gerekir..
Daha sonra, bunun kolay bir i olmadna iaret edip yle diyor:
Marifet duygularna gelince: lh bir ilhama ve onun verecei ba
arya baldr.
*
jt*
Anlald gibi, eserin mevzuu: insann kendi znde bilkuvve var
olan kemal makamn bilfiil aa karmas iin yardmcdr, fcunun bilfiil
grnmesi kolay olmad; gibi, grndkten sonra da, muhafazas zordur.
Bilhassa, byle bir hale erdikten sonra sal sollu gelen talara taham
ml edip dayanmak icab eder. Yoksa, yllarca emek sarf ile ele giren, bir
anda uar gider.
NSAN- l KML, zellikle anlatlan mevzuu gzelce iler; zhirin ve
batnn hakkn verme yolunu gsterir. Her iki kanad da koruma yolunu
retir.
Daha mull bir mana ile, irkin yok edilmesi ilcnn reetesini verir.
NSAN- l KMiL'de, vahdet'in ruhu dile gelir; tevhid'in sz deil, z
syleilir.
C E Y L Hz. NSAN- l KMIL'i ilerken, serd ettii fikri, bazan bir
yetle teyid eder. Bazan da bir hadisi delil getirir. Baz yerlerde ise, oku
yann evkini artrp mana lemine kanat atrmak iin, eserini ili bir iiri
ile ssler..
C E Y L Hz. ayn zamanda, duygu altnn kelime potasnda eritip
dilde ss altn yapan deerli bir airdir.
Ancak, bu eserinde daha ziyade ilim ve mantk yolunu tutar. Hakika
ti. Bir yetin ve hadisin aydnlnda grr, mana dehlizinden inciler mer
canlar sunmaya bakar..
NSAN- l KAML
&
Amma ehline..
Anlatmak istediimizi daha ak bir dille, C E Y L Hz. yle ak
lar:
Emelim o k: Bu kitap, bu yollar taleb edenler in, efkatli bir
karde gibi olacaktr..
Evet., byle olmas icab eder ki: Issz vahalarda kimsesiz kald za
man, onunla nsiyet edebile..
Bu manalar ilerken:
Amma kimlere?
Diye sorar; cevabn yine kendisi verir:
... haliyle herkese deil... man ve teslim ehli olup, bu arab i
meye ve sindirmeye gl olanlara..
Devam ediyor:
Bu, yle bir araptr ki: kram sahibi olan an'dan gelir; emilirce-
sine iilir..
Bu, yle bir araptr ki: Yoku da, var da sarho eder..
Eserde ilenen mevzularn derinliine dalana, nasibini alana mbarek
olsun.
ESERN TERCMES
Eski eserlerin pek ou tercme edilmitir. Matbaalarn olmad za
mana raslayan bu tercmeler, ya elde kalp yapann lm ile kaybolmu;
ya, da bir ktphanenin tozlu kesinde rmeye terk edilmitir. tina edi
lip saklananlar h e . , dilimizin deimesi sonucu bize yaramaz hale gelmitir.
Bu eserin do bir iki tercmesi yaplmtr. Bunlar, yakn zamanlarda?
yaplmasna ramen, istifadeden uzaktr. Bazs vukufsuzdur. Bazs eksik
tir. Tetkik ettiklerimiz arasnda zamanmzda bize yeterli tam tercmesini
gremedik..
Ancak, yine bu yolda hizmetlerinden dolay, hepsini kranla karla
rz. Ancak, verilen manev vazife ve tekml nazara alarak:
imdiye kadar yaplan tercmelerin en iyisi budur..
Diyebilirsiniz. Yce Allah, bize nasib etti.. Ona ha nd ederiz. Bunu bir
tahdis- i nimet olarak anlatmamzda mahzur yoktur.
10
N S 1
nk, Allah- Tal:
Rabbn nimetini anlat. (93/ 11)
Emrini vermitir. Bu emri yerine getirme erefini de biliriz.

* *
Bu tercmede; senelerin ilesi, yllarn emei yatar.
Zira bu eser: 1950 ylndan beri gnl kemizde tahta kma srasn
bekliyordu. Tahtna oturdu oturmasna ama, uruna harcanmayan hi bir
ey kalmad.. lkeyi alan sultan gibi, hereyi gnlnde dzenledi.
Bu tercme yaplp bitinceye kadar geen zamanda olup biten hadise-
leri yazacak olsaydk; bir ka cilt kitap olurdu.
Nice haclarn ha koltuk altndan kt.
Muhiddin- i Arab Hz. nin:
Taptnz ilh ayamn altndadr.
ZL&.
Diye anlatt kimseler grlp bilindi.
yiiik basamaklar birbir klrken, nice fccar gruhu grld ki: Hep
si sureta Haklan grnyorlard.
Yandk, yakldk. idik; pitik elhamdlillah..
c .....
Hsl: Adm atacak halimiz kalmam olmasna ramen, bu eseri de
szlere sunduk.
Bu netice iin, incinen gnlmzn alnmasn br leme brakyo
ruz..
Hi kimseye bir sey denmez. Bir pl bahesinin yetimesi iin, her
ii yapana ihtiya vardr; hem budayana; hem gbre koyana..
NSAN- l KAML, bize onlarn hakkn teslim etmeyi retti.
BU ESERN FAYDALARI
Bu eserin faydalarn; saymakla bitiremeyiz. Daha nce de anlatld
zere: Bata, insana imann kemali yolunda en byk yardmcdr. O yolda
kemale ermek se., her eydir. Anlatlan yolu aydnlatmak iin, bu eserde
eitli marifet yollar retilir.
NSAN- l KAML
11
nsana bir baka lemin kapsn aar.
C E Y L Hz. bu manay yle dile getiriyor:
Bu eserden beklenen odur ki:
Safik iin en yce refikine ileten ola. Ama, ince, dnceli, nazik, ki
bar bir arkada gibi.
Bu, yle bir arkadatr ki: Yolunda olan alp gtrr.
yle bir leme gtrr ki, ondan daha tesi yoktur.
Acaba insana, kendini bilip tand leme gemesinden daha byk
bir ey mi olur?
Bunu bulan baka ne ister ki?..
TAVSYELERMZ
NSAN I KML, anlatlanlar sayg ile karlayp, ondan faydalanma
yolunu tutanlar iin; irad makamnda yazlan bir eserdir.
Bu eserde, her nekadar cezbe, ak, lh ilhamn ar bast grlr
se de, hepsi irad makamnn cilveleri arasnda saylr. Faydalanmak in
onlarn havasna girmek icab eder. Sonunda yktn iyi ykar; daha iyisini
yapar. Grlecektir ki: C E Y L Hz. her yann da hakkn vermitir.
nk NSAN I KAML: eriat, tarikat, hakikati, marifeti besler.
Anlatlan mana icab olarak: Tam bir kanaata varmak iin, eseri sonu
na kadar okuyunuz; tmn,okumadan, hi bir hkm vermeyiniz.
Anlatlan manada C E Y L Hz. nin u cmlesini burada hatrlat
may uygun buluruz:
.. Bu kitaba, Kur'nn ve Resuliillah S.A. efendimizin snneti ile te-
yici edilmeyen hi bir eyi almadm.
i anlatld gibi olunca; bu esere bakp okuyandan bir dileim var:
ayet Kur'an' Kerim veya hadis i erif dnda bir szm grrse., onun
la amel etmeyi braksn.. Ve, o szn, benim kasdm olmadna, yet i ke
rime ve hadis- i erifin mana mefhumu iinde olduuna inanp teslim olsun;
inkr etmesin.
Taa, Allah- Tal, o mana yolunda kendisine bir kap ancaya kadar..
12
N S Z
Bu esorde anlatlan mana tad znda olmayana zorla bir ay anlatma-
ya kalkmaynz.
Bunlar, birer lh srdr; Allah'n, Resulnn, evliyann dili ve eli le
gelen emanetidir. Bu emaneti ehli olmayana vermeyiniz.
Anladnz bir manay, hemen da atmaynz. Bu incinizi ibadet se
defi ile besleyiniz. Zaman gelince, siz sylemeden, hal diliniz syler..
Eserin G R ksm ile, M U K A D D M E ksmn tekrar tek
rar okuyunuz.
C E Y L I Hz. nin ifade ettii gibi, o ksmlar eserin tmne bedeldir,
z manaya girmek iin nemlidir.
N E T C E
Bu yeni eserimizi, size sayg ile sunuyoruz.
Size faydal olmas iin hemen herey yaptk.
Tercmede, slup ve ifade tarznn en gzelini kullandk.
Mecbur istilhlar dnda ilim dilinden ksmen uzak; sade bir dil kul
landk. Babaa konutuumuz gibi yazdk.
Sonra stedik k: iinin gzellii kadar, d da ho olsun..
Arzu ettiimiz gibi oldu.
Elde olmayan baz hatalar dnda, eserin hi bir eksik yann grme
yeceksiniz. Elde olmayan hatalar iin de, bizi balayacanz umarz.
Ondan hi bkmadan, okuduka okuyacaksnz.
NSAN- l KML'i nasibi olanlara da, inaallah tavsiye edersiniz.
Bizleri duadan unutmaynz.
Allah'a emanet olunuz.
25 Zilhicce 1393
19 Ocak 1974
BOSTANCI STANBUL
Abduikadir AKIEK
N D E K L E R
( B R N C C L T )
Sayfa
8 N S 2 ................................................................. 5
II G I R i .......................................................................... 18
III M u k a d d i m e ................................................................. 35
IV B L M L E R
1. B I m: Z a t .......................................................... 75
2. B I m : I s i m ...................................................... 88
3. B I m: S f a t ...................................................... 109
4. B l m : l u h i y e t .......................................... 123
5. B l m : A h a d i y e t .......................................... 134
6. B l m: Va h i d i y et .......................................... 138
7. B I m : R a h m a n I y e t ...................................... 142
m -
8. B I m: R b u b I y e t ...................................... 150
9. B l m : A m .......................................................... 156
10. B l m : T e n z i h ......... ...................................... 165
11. B I m: T e b I h .............................................. 169
12. B l m : Fiiller tecellisi .............................................. 174
13. B I m : simler tecellisi .................................. 182
14. B l m : Sfatlar tecellisi .......................................... 192
15. B l m : Zt tecelligh .............................................. 221
16. B I m : H a y a t .................................................. 229
14
17. B I m : I I i m ...................................................... ...237
18. B I m : I r a d e ...................................................... ...248
19. B I m : K u d r e t ................................. ............ ... 255
20. B I m : K e I m .............................................. ...260
21. B I m : S e m ' ...................................................... ...267
22. B I m : B a s a r ................................. ........................272
23. B I m : C e m I .................................................. ..276
24. B I m : C e I I .................................................. ...282
25. B I m : K e m a i .................................................. ...292
26. B l m : H v i y e t ..................................................... 299
27. B l u m l n n i y e t .............................................. ..304
28. B ! m : E z e I .......................................................... ..310
29. B l m : Yce Hakk'n dnya semsna nzul .............393
30. B 1 m : K d e m .................................................. ..322
31. B 1 m : Allah'n gnleri ...................................... ..327
32. B l m : Salsala- i Ceres .......................................... ..332
33. B l m : mm'l - Kitab ............................................ 337
34. B I m: K u r ' a n .................................................. ..346
35. B 1 m : F r k a n .................................................. 352
36. B I m : T e v r a t .................................................. ..356
37. B I m : 2 e b u r ...................................................... 374
38. B I m: I n c i I .................................................. 384
39. B l m : Yce Hakk'n dnya semsna nzul ....... 393
40. B l m : Fatiha- i Kitab .......................................... 399
41. B I m: Kitab mestur .......................................... 412
( K N C C L T )
42. B l m: Refref- I l .................................................. 423
43. B l m: erir ve tac .................................................. 427
44. B l m : Kademeyn - na'leyn ...................................... 431
45. B I m: A r .......................................................... 435
46. B l m : K r s ! .......................................................... 439
47. B I m : Kalem- i al .............................................. 442
48. B I m : Levh- mahfuz .......................................... 444
49. B I m : Sidre- i miinteha ...................................... 451
50. B l m : Ruh'l- Kuds .............................. ............... 455
51. B l m : Ruh adl melek .......................................... 460
52. B I m : K a I b ...................................................... 476
53. B l m : Akl- evvel .................................................. 491
54. B I m: V e h m ...................................................... 499
55. B l m : H i m m e t .............................................. 510
56. B S m: F i k i r ...................................................... 519
57. B I m : H a y I ...................................................... 526
58. B I m : Suret i Mulammediye .................. ........... 541
59. B I ii m : N e f s ............................................... . 571
60. B l m : nsan~ Kmil .......................................... 602
61. B l m: Kyamet almetleri .................................. 618
62. B l m : Semalar ve yerler ...................................... 652
63. B l m : Sair dinler ve ibadetler .............................. 710
Son Blm : badetlerimiz .................................................. 744
NSAN- l KML 15
'2 ^ -XS I A
'
' :v' - tf$. i 'A V_ : js^II I
H: - su \ :
.
.
II
G R
M
G R
Allah ad ile kaim olan o yce zata: Hak ettii ekilde hamd ol-
sun..
*
**
bu yce Allah: Zatnn hakkna ve hkmne gre: Her kemal
de tecell eyledi..
Cell beni noktasn, cemal harfleri noktasna yerletirdi..
Hem de noksansz olarak..
*
**
Mabuda yaplan sena yolu ile, zatn vgsn duydu.. Nasl
duymasn ki: Hamd eden, hamd ve hamd edilen kendisidir...
5J>
* V
bu yce Allah: Kaytsz artsz, mutlak varln hakikatidir..
Hak ve halk ismi ile yad edilen msemmann kimlii ondadr..
* *
bu yce Allah: Bu zahir lemi, dem sureti zerine snrlad.,
*
Kinat, kelimesinin; sznn ve lafznn manasdr..
Bu benzeri olmayan esiz sanat eserlerinin suretlerine bir ruh
tur..
*
**
Her aydnlkta, onun cemal yznn nuru parlar..
Zat iin nasl gerekilrse.. O ekilde bir cemal sahibidir.. Her iyi
yi ve gzeli kapsamna alan bir kemale sahiptir..
*
**
ilk yaratla bir z ekirdek olan cevherlerin de, bu cevherlere
sonradan ilien arazlarn da hakik yzne bir varlk olan zattr..
Varln du, yokluun da kimEimi tar..
Babann da, oulun da bec't cndadtr..
* m
Sfatlar ile, cmle gzellikleri mulne atdu. Zat ile, cmle
kemalleri znde toplad..
*
*v
Gzellikleri: Safha safha, sfatlar yanaklarnda kendini gs
terir..
*
**
Zatndan gelen sesle: Kayyumiyet sfatna istikamet izdf..
*
Durum ki, yukarda anlatld gibi oldu; sessizler konutu:
O, kendilerinin ayndr..
yilikler de ktlkler de ehadet getirdi:
O, kendilerinin ssdr..
bu yce Allah: Saylrda bir oldu..
Azameti ile: Ezellerin ve ebedlerin ferdiyetimi ald.. O kadar ki:
Tenzih edilmekten yana mnezzehtir..
Temsilden, tebihten yana mukaddestir..
Birliinde sayya gelmez; byktr..
Byklne hudud izilemez; azizdir.,
*
*
Onun zerine, bir kemmiyet ls vurulup:
Nekadar?.
Gibi bir soru vakas olamaz..
Onun iin, bir ekil ve bir keyfiyet de dnlemez.
Nasl?.
Denemez.. Bir yer tahayyl edip:
Nerede?
NSAN I KAML
21
S* dibmez..
*
4*
lim, onu ihatasna alamaz.. Gz, onu idrk edemez..
*
Hayat, hayat varlnn zdr.. Nefesidir.. Nefsidir..

*
Zat, sfatlarn tesinde kaim olan varln ayndr..
*
En ykseklerde, onun ncl grlr.. En altlarda, yine onun
nderlii vardr..
*
**
Evvellerin de, hirlerin de ayndr..
*
*
Yceliine yce kemal durumunu kabul eden bir varlktr..
*
* *
Sonsuz azametin menei odur..
*
Onun eyaya hayat verii: Varla ilim kayna oluudur.. Bilgi
merkezidir..
Onlar bilmesi: Her gizliyi ve aikreyi grp idrk mahallinde
olmasdr.. ,
Onlar grmesi: Onlarn kelmn batan duymasdr..
Onun duymas ise., zatnn bir iktizasdr..
Durum kil anlatld gibidir: Onlar nizama sokmas hakkdr..
*
**
Onun iradesi: Ak, parlak kelmnn merkezidir..
Kelm se: Kadir sfatnn meneidir..
Onun bekas: Ademin yokluun batn durumlar ile., varln
zuhur hviyetidir..
Onun lhiyeti: Mabudun izzeti ile, ab.'din zilleti arasn birle
tirmektir..
*
*
hata edici sfat ile: Ferdiyet vasfn alds..
Ve bir oldu., tek oldu..
4=
*
22 G R
Babas yoktur; olu yoktur; orta yoktur..

* *
Zatn, azamet ve kibriya sfat ile rtledi..
Mecid ve baha gmleimi giydi..
*
bu yce Allah: Anlatlan vasflar icabdr ki: Her harekette,
hareket edenle hareket etti.. Her sakin durann sknu ile sakin ol
du.. Ama hlulsz..
Zatna ait her makamda, halkn her eidinde: stedii gibi zu
hur eder..
Hak ve halk olarak her manada sfat ald..
Zdlarn btn eidini zat ile cem etti..
Btn sfatlar vahicliyet sfat ile mulne ald..
*
* *
Ycedir ALh.. hem de mukaddes.. zellikle kendilerine ihtiya
duyulan zevlerden ve ferdlerden..
Zira onun teklii, bunlara manidir..
*
* *
Onun ahadiyet, aynen kesretidir de..
Onun gizlilii, birleik izdivalar meyamnda saylr.. Hatta ay
ndr..
Tenzih sergisi, tebih terkibinin kendisidir..
Zatnda ycelii:
NSAN ! KML 23
zzet nianna sahib..
Namnn kimliidir..
*
**
Azametini, ilimler kavrayamaz..
Cellinin zn, fehimler idrk edemez..
*
lim sahibi: Onu idrkten yana aczini itiraf ettk.
Akl: Ulamas babndan onun bana dnd.. Hem de: Ondan
ayrlp blnmekten yana eli bo olarak..
-*
4>*
Gerekli olan vcub, gerekli olmayan cevaz dairesi!: Ak syle
nen szlerde ve yaplan beyanlarn noktasndadr..
*
mkn hviyetinin bir yani: Gayeyi anlamak ve tam ehadet-
ghtadr.. Br de: Cevherin ve arazn zarfndadr..
*
*
Ona dair hayat; Baz mahedelerin douu ile balar..
Bitkiler olsun; canllar olsun.. O hayat eserinin inii ile, almet-
'eri belirir..
*
* *
Bir denizdir ki: Ulv ruhaniyetler gelir.. Hem de, sultann yce
ckne.. eytann ve hevann dt baheye..
*
4*
man ve idrk nurunun boyad, irk ve kfr karanln yok
sder.
*
Hda alnnn sabah, aknlk ve m gecesi; ezelin ve sonra
dan olmularn aynasdr.. Azabn ve nimetin parlak niandr..
*
* *
Yce Allah'n eyay kuatmas: Onlarn zat oluudur..
yle bir zat ki: Sfatlar onu kavramaktan yana gszdr..
*
**
Evvellii iin, bir evvellik dnlemez..
hiri iin de bir son dnlemez..
Ezel bir kayyumdur..
Ebed bakidir..

**
Bu varlkta: Bir zerre dahi kprdayamaz.. Ancak onun arzusu,
onun kuvvet ve onun kudreti ile kprdar., hareket eder., canlanr..
r* -
**
Olan ve olaca bilir.. in nnden ta, sonuna kadar..
*
**
ehadet ederim; Allah'tan baka ilh yoktur..
yle yce bir Allah'tr ki: Btn bu ibarelerden tededir., stn
dr.. Ksaca: O, bu ibarelerle anlatlamaz..
Mnezzehtir.. Mukaddestir.. Onun varl: Ne sarih ifade, ne
de muammal iaretlerle anlatlabilir..
Burada: Ona delil olsun, diye yaplan her iareti: Onun hakika-
tndan bir perdeyi asn diye yazdm.. Bu da, ancak temsil yollu ol
du..
Hangi ibare ki: Ona vardrr, midiyle getirildi; nice nice onu
anlatmaktan uzaktr. Ona vardran asl yoldan alr.. Hem de sratle..
Ve o: Zatn bildii gibidir.. Amma, nasl gerekli ise.. Nasl ikti
za ediyorsa..
Bizzat o: Her ynyle, kemal vasfn haizdir.. Hem de yeteri ka
dar.. Varlna nekadar kemal vasf gerekse o kadar..

*
Resulllah S.A. efendimiz iin de, ayn ehadetimi tekrar ede
rim..
Yce Allah'tan ona salt ve selm olsun..
24 G R
NSAN- ! KAML 25
ylekis
O, demolu ferdleri arasnda, yce Hakkn zatna davet edi
len ve vsl olan tek ferddir..
Allah'n kuludur.. Kendimden nce gelen resullerin eriatn silip,
yeni bir eriatle gelen, Allah'n muazzam Resuldr..
Yeni bir eriatle gelmeyen, kendinden nce gelen resullerin yo
lunu izleyen nebiler arasnda da: Allah'n en ok keremine nail olan,
Allahn bir nebisidir.. Zat iJin belli bir ridadr; perdedir.. Zatna del
let eden, stn bir niandr., almetidir.. Varlna kavumakta en
kdemli olandr.. Ona vardran yolun en salamdr..
Sonra o:
Hakkn zatna parlak bir aynadr..
simlerin ve sfatlarn son derecede tecellisine bir zuhur yeri
olandr..
CEBERUT, nurlarnn bir geli yeridir.. (1)
MELEKT, srlarna bir konak yeridir.. (2)
LHUT, hakikatlerinin topland bir merkezdir.. (3)
NASUT, inceliklerinin bir kaynadr.. (4)
Sonra odur:
Cibril'ir) ruhu ile fleyen..
Mikil'in srr ile ihsanlar yadran..
Azrail'in kahr ile yzp gezen..
srafil'in toplamasna ynelen., ilk koan..
.. Ve odur:
Sidrelere mnteha.. son yolcu., son yol ve., son yolculuk..
.. Ve isralar kkne refref olan odur..
Hebann da, tabatn da, heyulas odur..
luhiyet atlasnn felekidir..
(1) CEBERUT: Elm Talib-i Mekktye gre:
Azamet lemidir.. Yani: sim ve sfatlar lemi..
Fakat, ounluk u fikirdedir:
Orta lemdir.. Yani: Berzah.. Toplu olarak, btn jkri iinde durduu
lem..
(2) MELEKUT : Ruhlara ve nefislere has olan gayb lemi..
(3) LAHUT: Melekiyet.. Yani: Melekler lemi..
(4) NASUT : nsaniyet.. Yani: Bu insanlk lemi..
26
G R
Rbubiyet vc burcunun bir mntkasdr..
Ykseklik ve terakki vlmesinin semalardr..
lmin, dirayetin gneidir..
Kemal halinin nihayetinde, mehtap sofasnn aydr., kameri
dir..
Seilme ve hidayet yolunda, yn gsteren bir yldzdr..
Dilek hararetinin ateidir..
Gayb ve ehadetin k: Grnen ve grnmeyen hayatn su
yudur..
Rahmet ve rbubiyet nefesinde esen bir saba rzgrdr..
Zillet ve ubudiyet yerinin billur sakssdr.
Seb- i mesannin sahibi, birinci ve ikinci derecedeki fyuzat ka
plarnn anahtarna sahiptir (1)
Cemal ve cell sfatlarnn bir iktizas olarak: Kemal sfatnn
mazhardr..
*
* *
Ho manaya bir ayna, yce nama tecelligh;
Tatl bir kaynaktr, kemal makamnda cilvegh..
Gzellik semasnn kutbu, orann gnei;
Hi de snmez o olduka doua bir karargh..
Tmden kemal, bir hardaldan ibaret ona gre;
Ki dalta onun gzellii bir nazargh..

**
Ona salt ve selm..
Hallerinde yerine kaim olan ashabna da, line de salt ve se
lm.. Kald ki: Bunlar, Resulllah S.A. efendimizin, szlerinde ve i
lerinde nbet makamna kaim olan vekil oldular..
*
**
ehadetimi tekrarlarm:
f i ) Bu cmlelerin, tafsilat: Eserin YRM BRNC BLMNN son ks-
mmdadr..
NSAN ! k a mi l
27
Kur'an Allah kelmdr.. Onun kapsamna giren manalar da
haktr..
Onu: Ruh- u emin olan Cebrail, nebilerin ve Resullerin sonuncusu
olan en byk Peygamberin kalbine indirmitir..
*
* *
Tekrar ehadet ederim ki:
Peygamberler haktr.. Onlara gelen kitaplar dorudur..
Btn bunlara iman etmek kesin olarak vaciptir..
Kabir, berzah, czab olacaktr..
Kyamet de gelecektir; ki ona, phe yoktur.. Ve Allah: Kabirde-
kileri dfriltecektir..
*
**
Tekrar ehadet ederim ki:
Cennet haktr..
Cehennem haktr..
Srat haktr..
Neir gnnn hesab haktr..

Tekrar ehedet ederim ki:


Allah hayr da, erri de diler..
Krmak ve zorlamak, onun eli ile olur..
Hayr: Onun dilei, kudreti, rzas ve hkm ile olur.
er: Onun dilei, kudreti, hkm ile olur; ama buna rzas yok
tur..
yilik: Allah'n kuvveti ve hidayeti ile olur..
Ktlk: Onun hkm iledir.. Kulun umluu ve azgnl sebebi
ile gelir.. Edeb icab u manaya dikkat:
Sana br iyilik gelirse.. Allah'tandr.. Br ktlk sabet eder
se.. nefsindendir..
De ki: Hepsi Allah'tan,. (4/ 79)
Vcud ondan balad ve., omri olduundan yine ona dnecek
tir..
*
Besmeleyi ektik.. Allah'a hamde ettik.. Resulllah'a salt ve se-
am getirdik.. ehadet de getirdik..
imdi G R ksmnda anlatacamz mevzua girebiliriz..
*
*
imdi iyi dinle;
nsann kemal derecesine erip ergin bir kimse olmas; Allah'
bilmesine bal olduuna gre..
Keza insann fazileti: Cinsi izinde, onun kapsad manadan ka
zanc kaderince olacana gre..
Evet. byle olacana gre: Marifet duygularnn elde edilmesi
gerekir..
Tahkik sonunda elde edilecei kesin olan marifet duygularna
gelince: lh bir ilhama ve onun verecei baarya baldr..
Fakat., fakat., oras bir baka blgedir ki, manasn u yet- i
kerimenin derinliinde bulur:
Fmniyer telkin eden, saygdeer bir yerdir.. nsanlar, onun
evresinden uzaLstmhr., (29/ 68)

Amma neyle?.
Evet; neyle uzaklatrlr?. ununla: Bir sr engeller ve oyalay-
c eylerle..
Sonra orann hali yerleri, sahilleri: Bir s. kaya ve kaydrma-
alarla doludur..
Denizlerine gelince: Helak ve boulmacalarla doludur,.
Bu arada onun yolu; nce bir kldan daha incedir.. Keskinliine
gelince: Keskin bir kltan da keskindir..
Durum anlatld gibi olunca: Yolcunun byle bir yolda yrye
bilmesi.. ama tam olarak., drst bir ekilde mknsz gibidir..
*
* *
Durum yukarda arz edildii gibi olunca, ister istemez sorula
cak:
Pekl.. O halde bu yola nasl girilecek?. Nasl yrnecek?..
Ve dneceksiniz deil mi?.. Nitekim ben de dndm..
Dndm ve bir kitap yazdm..
*
* *
yle bir kitap ki: Hakikat gnei gibi parlak..
Ak, belli br ileme tabi tutulan ve tam bir tetkik mahsul..
*
* *
28 G R
NSAN-I k m i l 29
Bu eserden beklenen odur ki:
Salk iin, en yce refikine ileten ola.. Ama, ince, dnceli, na
zik, kibar arkada gibi..
*
4i *
Emelim o ki: Bu kitap, bu yollar taleb edenler iin, efkatli bir
karde gibi olacaktr..
Evet., byle olmas icab eder ki: Issz vahalarda, kimsesiz kald
zaman, onunla nsiyet edebile..
Onun gizii talimgahna gire, ban onun sinesine yaslayp kala.
Onun irfan duygusu alayan aydnl ile, snk kesini, bilin
meyen karanlklarn aydnlatmaya baka..
Bu iin baka aresi yoktur..
*
Sebebine gelince: Artk mridlerin kalb semalarndaki cezbe
gneleri kalmad..
Yolcularn felek semalarnda, mehtap safalar getiren mehtap
safas getiren dolunay kalmad..
Bu yolu kasd edenlerin himmet balarndaki azimet yldzlar
batt..
te., anlatlan manalarn bir icabdr ki: O lemin denizinde y
zenlerin kurtulma midi azald.. Onun sahillerinde gezenler iin de,
necat midi pek kalmad..
Neden byledir? Hepsi nasl anlatlsn?. Anlailamaz; zira:
Anlatlanlar dnda menziller var ycesine;
nemlileri: Sarmtr dehetler bycesine..
Kllar var ki, beyaz beyaz yeil yeil;
Mzraklar sanki zulm yklenmitir glcesine..
*
bu halet iinde kitab tamamladm: Ak biir keif zerine..
Ve., ondck meseleleri glendirdim: Salam kaynaktan gelen
haberlerle..
Ve ona bir isim verdim; EL- NSAN'L- KMk. F MARFE-
TL- EVAHRVEL- EVAL. - EVVELLER VE AHRLER BLMEKTE
NSAN I KML- ..
*
* >
Bu eseri yazarken ve yazdktan sonra, baz haller geirdim ki:
Onlar da burada anlatmak isterim..
Bu eserin telifine baladm.. Baz beyanlar ve tarifler yapyor
dum..
Bunlar yaparken, hatrma gelen u oldu: Bu ii brakaym..
Bunlar birer tahkik gerektiren meseleler olmas hasebiyle, sayg gs
termek istedim.. Tetkik sonunda, bana ihsan edilenin yaymn azalt
mak diledim..
bu dnce iledir ki: Eseri paralamak istedim. Btn gayreti
mi bu yola verdim..
Baladm onu darmadan etmeye.. Stn blmlerin dattm.
Bu bahsi kapadm..
Birbirinden ayrdm; pare pare ettim.. Hi bir ie yaramaz hale
getirdim..
*
**
Bundan sonradr ki: Onun gnei batt; gitti.. Onun gzel yz
ne hicap perdesi ekildi..
Unutulup giden bir ey oldu.. Yaramaz., hi bir ie yaramaz
saydm..
*
* *
Bir zaman sonra, iin rengi deiti.. Bir hayr olarak ortaya k
t..
Byle yazlp dururken br hayr oluu meydana kt..
u yet- i kerimeyi okudum:
nsan zerine yle bir zaman geti ki: O zamanda o, anlan
bir ey deildi.. (76/1)
Sanki yoktur hacuan ile safa aras;
Ne mekkecle yolda ne seyir safas..
*
* *
30 G R
MSAN- I KAML
31
te, btn bu istihalelerden, deien hallerden sonra.. Cenab-
Hak bana, bu eserin aklanmas emrini verdi..
Aktan anlatlmas gereken blmleri ile, kapal ifade edilme
si gereken ksmlar aydnlatt..
Ayrca umum bir fayda salayaca ynnden vaadde de bu
lundu..
*
**
Aldm emirlerle vaadler, uyulmas icab eden eittendi.. Bu
sebepledir ki;
. Ba stne..
Deyip eserin, yeni ekli T'.Jetelifine hemen baladm..
Anlatt ekilde de, Cenab- Hakka tevekkl eyledim..
*
**
Evet.. te ben; Onun ezel olan kocaman kadehi ile iirmekte
yim.. Ama, ALM ismi ksesine dalp dalp karaktan..
Ama kimlere?, haliyle herkese deil.. man ve teslim ehli olup,
bu arab meye ve sindirmeye gl olanlara..
Bu, yle bir araptr ki: kram sahibi olan candan gelir; emilir-
cesne de ilir..
Bu, yle bir araptr ki: Yoku da, var da sarho eder..

Bir gemi ki, brakt gnei, karanlk geceyi;


SHA belirdi sabah aydnland z bilmeceyi.. (1)
Soyun bu vasflardan latif bir emaile brn;
Ama mull bil, zamandaki ince kesmeceyi..
Kadehten geersen taa, yce menbana kadar;
Dnersin dndke zaman, renirsin zemzemceyi..
Ve, niceleri baland kald ssl atksnda;
Balar Allah'n mlkdr emr gsterir en yceyi..
(1) SHA: Semada Uiik bir yldzdr.. Grlmesi zor olup bazlar, ou-
la ffrne glerini denerler..
32
G R
Nice fakir vardr ki, sz kendini kul eyledi;
Balad varda yokken, rendi ilerlemece'/ *..
Nice cahi! vardr ki, kokular onlara vard;
Ve., haber verdiler hem blisceyi hem demceyi..
Nice susanlar vardr ki, dinledim haberlerini;
Arta izzet ikram grdler ondan ycelmeceyi..
t
Onun kadehinin gzne bir kez nazar eylesen;
Yapmazsn artk bilmediine srme ekmeceyi..
Bu bir nur gne saylr belki de gece zulmeti;
Bir yce hayrettir ki, renirsin ekimeceyi..
Bir nurdur ama ona gz yok, ona bir k da yok;
Bir gzel var, yz yok, yz vardr neyler plmeceyi..
Bir burun var koku yok ve bir kokudur ki yaylmaz;
Bir arap.. Yok barda ve bulmu mhrienmeceyi..
Ey yaknlar, tutunuz onun yce kadehlerinden;
Emniyet emelleridir ycel gr bymeceyi..
Allah iin, yce an hakkna ihmal etmeyin;
Ne tad.. onu brakan grr nedamet etmeceyi..
N'olurdu ondan tad alanlar kardeim olsalard;
Selmm onlara., selm bilir teslim etmeceyi..
*
**
GR ksm burada tamamland.. Bundan sonras MUKADDME
olacaktr.
M U K A D D M E
p'jrr^k- ' :
' km
M U K A D D M E
Rahman ve Rahim olan Allah'n ad ile balarm..
Hamd: Tek olan Allah'a mahsustur..
Salt ve selm: Kendisinden sonra bir peygamber gelmeyecek
olan byk Resule..
Bu eserin meydana gelmesinden beklenen: Cenab- Hakkn ma
rifeti olduuna gre: Bize den, mukaddes ve yce olan Cenab-
Hak zerine konumak olacaktr..
Ama, nce onun isimleri ynnden gideceiz.. nk: Ona
delil olan isimleridir..
Daha sonra, vasflar cihetine yneleceiz.. nk: Zat- lhi
nin kemal derecesi eitleri oradadr..
Kald ki: Cenab- Hakka has mahallerde, ilk zhir olan sfatlar
dr. Zuhurlarda, sfattan sonra, ancak zat gelir..
Bu itibarla: Mertebe cihetinden; sfatlar, isimlerden daha yk
sektir..
Zat zerine sarf edeceimiz kelm: Esma ve sfatlardan sonra
ya brakacaz..

**
Haliyle bu blmdeki konumamz, bu leme has oian ibarele
rin tahamml kadar olacaktr..
Durum byle olunca: Konumalarda, sofiyenin kullanmakta ol
duu kelm derecesine inmemiz gerekli olacaktr..
*
**
Bu arada baz aklamalar da yapacaz.. Haliyle: Lzumlu ol
duu ve ihtiya duyulduu yerlerde.. Ta ki: Bakp okuyana kolay an
lama durumu hsl ola..

* t
Baz srlara kar da ayaktracaz.. Ki onlar, ilmi: Kitaba yer
letiren zatn yazmad meeleler olacaktr..
36
M U K A D D M E
K onGr: Yce Hakk bilip anlama le ilgili ilerdir.. Mlk ve me-
lekt lemini anlamaya yarayan mevzulardr..
*
* *
Btn bunlar anlatmaya alacaz.. Ama: Mevcud olan ia
retli ifadelerle.. Bal remizleri, nkteleri ancak bu yoldan bileceiz..
Bu arada izleyeceimiz yol: Saklamakla, amak aras bir ifade
tarz olacaktr..
Bu haller iinde bir tercman olacaz ki: Bazan ykp datmak,
bazan da yapp onarmak durumu meydana kacaktr..
Ta ki: Dnme gcn kendinde bulan, tam manas ile dne
bilsin..
id

Anlatlan manalar arasnda yleleri vardr ki: Ancak kapal bir


ifade, ya da geni manal bir aretle anlatlabilir..
Byle anlatlmas gereken bir ey: Eer a*k bir ekilde anlatla
cak olursa., zihin kayar.. Esas mahallinden ayrlr; baka br yne
gider.
Bu ise., beklenen hslat getirmez., yle ki: Aranann bulun
mas imknsz hale gelir..
Bu durum: nce bir itir.. oukez, vukubulur..
Bu manay, Nuh'un gemisi anlatlrken geen u yet- i ke
rime ile, daha iyi anlatabiliriz:
Onu, levhalar ve ivilerle yaplma ykledik.*(54/13)
Grlyor ki: Burada, gemiden sz edilmiyor.. Ve o, Nuh'u yk
lenen, aslnda: Levhalarla, ivilerle yaplan deildir.. O halde ney
le?.. dn..
Byle olsayd:
Levhalarla, ivilerle yaplan gemiye ykledik..
eklnde bir ifada tarz tercih edilirdi..
*
**
unu da bildirmem gerekir ki: Bu kitaba, Kur'an ve Resulllah
S.A. efendimizin snneti ile teyid edilmeyen hi bir eyi almadm..
, anlatld gibi olunca; bu esere bakp okuyandan bir dile
im var: ayet Kur'an- Kerim, veya hadis- i erif dnda bir szm
NSAN- ! KAML 37
grrse., onunla amel etmeyi braksn.. Ve, o szn, benim kasdm ol
madna, yet- i kerime ve hadis- i erifin mana maefhumu iinde
olduuna inanp teslim olsun; inkr etmesin..
Taa, Allah- Tal, o mana yolunda kendisine bir kap ancaya
kadar..
*
**
Burada inkr yoluna sapmamann ve teslim olmann faydas u
dur: O anlamad eyi anlama bereketinden mahrum kalmaz.. imdi
anlayamadn, belki de az zaman sonra anlar..
Sebebine gelince: Bizim bu bilgilerimizden bir eyi inkr eden
kimse, onun asln bilmekten yana mahrum kalr..
bu mahrumiyeti ise: nkr devam ettii sre srer.. Daha teye
geemez..
Baka yolu yoktur..
Sonra, onun vuslat tad: Bu inkr sebebi ile, ondan kesin olarak
Tamamen gider.. Hem de: lk inkr annda..
O kadar ki: Onun iin, artk iman ve teslim babnda baka bir
yol da kalmaz..
*
**
Burada nemli br hususu aklamak isterim..
Bilesin ki: Hangi ilim olursa olsun; onu, yet ve hadis ieyid etmi
yorsa.. o, bir dallettir..
Belki de, hi bir ey deildir..
Belki de, yle bir ey yoktur..
Ancak bu durum: Senin o manay deerlendiren, yet ve hadisi
bulamadn iin meydana gelmez..
Hemer her ilmin: Kendi znde, yet ve hadisle teyid edilmi ol
mas bir gerdektir.. Ancak, seni o ilmi anlamaktan alkoyan, istidad
nn azldr*. Bu halin, o ilmi anlamana engel olur..
O ilmi, kendi gcnle almaya, onunla nimetlenmeye kalkarsn..
Ne var ki, byle bir eye: Asla, gcn yetmeyecektir..
Bu halini anlamadn iin, sanrsn ki: O lm konu, yet ve ha
dise aykrdr..
imdi sana bir tavsiye:
33
M U K A D D M E
Byle bir halle karlarsan, teslim bayran ekmelisin., asla,
inkr yoluna sapmamalsn..
*
* *
Taa, yce Allah elinden tutup seni, o ilmi anlay makamna -
karncaya kadar..
Zira bu ilim: Bir varidattr.. Gelitir.. Ama: Sence yaplan bir ey
olmadan..
T
* *
Sana faydal olaca cihetiyle, aada anlatlanlar iyi dinle...
Zira bu anlatlanlar, ilmin geli yollarn gsterecektir..
Sana gelecek lm varidat, u ynn dnda deildir..
BRNC YN:
Bu, bir mklemedir.. Karlkl konuma, manasna..
Bu, senin kalbine gelir.. Fakat, Rabban ve melek br ihtarla..
lh bir an ile.. Ondan gelen bir tahrikle..
Byle bir halin reddine, yollar kapaldr.. Keza inkr da im
knszdr..
nk Cenc- Hakkn, kullar ile konumas, onlara yapt ih
barlar zatna has bir ekilde kcbul edilmek zorundadr.. Byle bir hali
def etmeye, kabul etmemeye, hi bir yaratlmn gc yetmez., ama
hi bir zaman..
Ancak, zihne gelen her kelm bu manaya almamak veya:
Bu, Allah kelmdr..
Dememek iin, almetlerini iaretlerini bilmek icab eder..
O almetler bildikten sonra: Duyan, mecbur bir ekilde anlar
V:
Bu yce Allah'n kelamdr..
Der..
Mesel: O kelm duyan, her yan le duyar.. Tepeden trnaa
kadar.. Hi bir ekilde o duyduunu belli bir yne balayamaz..
Bir ynden duyup, dier ynelen duymamak olmaz..
Tek ynden duyulursa., onun, Allah kelm olmas imknsz
olur.. nk o: Bir yne mahsus oluyor; baka yne geemiyor..
NSAN- ! KAML 39
Grmyor musun: Musg a.s. kendisine gelen hitab aatan din
ledi.. aac dinlemedi.. O sesi hi bir yne balamad.. Aaca da
balamad.. nk aa bir cihettir.. Yndr..
Evet.. Rabban ihtarn durumu budur..
*
**
Melek ihtara gelince.. Kabul ynnden Rabban olana yakn
dr..
Birincisi kadar kuvvete haiz deildir.. Ancak, kabul edilmesi iti
bar ynnden zarurdir..
Bu srf Cenab- Hak'la mkleme deildir.. Demek oluyor ki:
Varidat yolundan, Cenab- Hakla vastasz bir konuma deildir..
Buna, yce Hakkn tecellileri da karr..
zetleyelim: Her ne zaman ki, Cenab- Hakkn nurlarndan bir
krnt kula tecelli oldu.. Kul: lk anda bir ili'm sahibi olur.. Anlar ki:
O bildii, Cenab- Hakkn bir nurudur..
*
*
Bu tecelliler deimez.. Zata ait oluu, sfata ait oluu, bilgiye
ait oluu hi bir ey deitirmez. Hatta, ayn oluu bile ayr bir mana
tamaz..
Hepsi odur..
Durum byle olunca: Her ne zaman sana bir tecelli gelirse.. Ve
sen de: Onu ilk anda Cenab- Hakkn nuru bilirsen., amma sfatnn
nuru, amma zatnn nuru.. te tecelli odur..
Anla..
Zira bu yle bir ummandr ki, sahili yoktur..
*
**
Anlatlan makamn altnda bir de ilham vardr.. Bunun duru
munu da biraz aklamak icab eder..
lham, daha ziyade iin banda olanlar iindir..
Br mptedinJn, henz iin banda olann ilhamla amel etmesi,
ancak yet veya hadise dayandktan sonra olur..
yet ve hadiste ahitleri bulunursa.. lh br ilham vasfn alr..
yet ve hadiste onu teyid eden bir mana olmad takdirde: n
kr etmeden durmak, beklemek lzmdr.. Daha nce de izah edildi-
dii gibi..
40
M U K A D D M E
Burada, durmann faydas: eytan bir ey olup olmadn
tam olarak tesbit edebilmektir..
yle ya: eytan mptedi olann, henz iin banda durann kal
bine bir ey atar ve onun ilham olduunu anlatmaya alr..
Durup dnmek gerekir ki: Byle bir ey olup olmad sezile..
Bu arada tam ve katksz bir ynelile, Allah- Tal'ya ynel
mek icab eder..
Usulne edebine, erknna gre, ona tutunmak gerekir..
Taki: O yet ve hadisle teyid edilemeyenin ne olduunu Cenab-
Hak kendisine bildire..
*
**
KNC YN :
lim aln, bij yndeki durumuna gelince..
Bu da, ehl-i snnet ve onlara mensub olanlarn dilinden dklen
ilimdir..
Bu eitten bir ilmin de, yet ve hadiste ahidini ve delilini bu
lursan; ondan murad ne ise, odur.. Daha tesini aramamak icab
eder.. Ters bir durum meydana kt takdirde kendini ondan ek
men gerek..
O beyan edilen eye mutlaka iman etmesi imknsz olanlar ara
sna gir. Zaten baka trl de olmaz.. Sebebi de: Akl nurunun, iman
nuruna galebe alm olmasdr..
Burada da, izleyecein yol: lham meselesinde izleyecein yol
dur..
Durup beklemekle, teslim olmak aras bir yola gir..
*
* *
NC YN:
Bu derecedeki ilim, mutlak bir ilimdir.. Belli bir ciheti ve belli,
sabit bir durumu yoktur..
INSAINI-1 KAML
41
Hem kabul edilebilir; hem de kabul edilmez.. lle de kabul edi
lecek diye bir zorlama yoktur.. Kabul etmemek de byle..
bu ekilde gelen ilim eidi: Mezhep d kalan, bidat ehli ara
sna katlan kimselerden sadir olan ilimdir..
Aslnda, bu eitten ilimler: Atlmtr. Makbul saylmazlar..
Ancak: Zirek, keskin akll bir kimse, kesin olarak, btn e
idi ile onlar inkr etmez.. Ama, her eidi ile..
O, eit ilimlerin: Kitap ve snnete uyan ksmn kabul eder; ki
tap ve snnete uymayan ksmn da reddeder.. Ama her eidi ile..
Onlarn da, hemen heps kble ehli saylr.. Aralarnda, ittifak
halinde belirtilen meseleler azdr.. ster Kur'an'dan olsun; isterse ha
disten.. Onlar, br yn ile kabul edilir; bir yn ile de kabul edil
mez.. Hemen hepsi, ayn ynde gider..
M>
Onlarn ihtilaflarna konu olan meseleler, karlkldr.. Bir ma
nay bazan ikinci bir mana gibi gstermeye benzer.. Bu eitten me
seleler, yetlerde de gelir; hadislerde de..
Bunlardan bir tanesi, HDAYET iidir ki, u yet- i kerimelerle tes-
bit edilir:
Sen sevdiini HDAYET'e erdiremezsin.. Lkin Allah diledi
ini HDAYETE erdirir.. (28/56)
Gerekten sen: Doru yola HDAYET edersin.. (43/52)
Grlyor ki, bu yet- i kerimelerde, HDAYET iki ekilde anlat
lyor..
Onlardaki fikir eidi de bundan douyor..
Bir tanes de:
NCE YARATTI..
Meselesidir.. Bunlar da u hadis- i eriflerin manalarnda g
rlr:
Allah akl nce yaratt..
Allah kalemi nce yaratt..
Ya Cabir, Allah nce Peygamberinin nurunu yaratt..
bu hadis- i erifler de, ayr ayr dncelere, HDAYET meselesi
gibi yol ayor..
*
*
Btn dnceler bir yana; biz kendi dncemize bir yn ver
meliyiz. Hi birini, inkr etmeden, en gzel ekle brndrmeliyiz..
Eksizste, tam ve umuma yarar bir ekilde..
i bu adan ele aldmz zaman, anlattmz gibi umuma ya
rar bir mana olurca., kabul ederiz.. Ama, brn de reddetmeyiz..
HDAYET iin, iimize yarayan u fikir vardr:
Resulllah S.A. efendimizin elinde olmad anlatlan HDA
YET, ancak Allah'n zatna olan HDAYET'tir..
Resulllah S.A. efendimizin elinde olan HDAYET'e gelince, bu
da Cenab- Hakka ulatran yola HDAYET'tir..
Yukarda anlatlan hads- i erif iin ise., u mana verilmitir:
Bunlardan tek ey murad edilmitir.. Ancak, nisbet edildikleri
makama gre, ayr ayr saylmtr.
Tpk mira iindeki: ESVED, LAM, BRAK gibi.. Bunlarn
de birdir ve adi: HBR'dir..
*
**
Btn bu anlatlanlar, bir mesele idi.. Ve, bunlar bu MUKAD
DME ile sana sunuyorum..
Hemen hepsini: Seni, mahcuplarn dt vartadan karmak
iin yazdm..
Demek istiyorum ki:
ok yzler arasndan syrlp tek yz grebilesin..
..Ve bu kitapta benim dilimden dklen, yce Allah'n yrttk
lerine marifet hali ile eresin.. -
..Ve bylece.. Hak erleri derecesine karsn..
kasn., kasn ki: Bundan sonra, anlatlacaklar rahatlkla din-
leyesin.. Hele, ARET olarak aada anlatlanlar.
Ve., anlayasm.
*
**
*2 M U K A D D M E
INSAN- I KAML 43
te, o iaretlerden fc>iri.. Dinle, ama, itirazsz.. Anladn kabul
len.. Kalanan da, sonraya brak..
Tam anlayabilmek iin, znde bir zemin hazrla..
te, anlatmaya balyorum:
Gemile, gelecekle balants olmayan bir vakt iinde, Cenab-
Hakkn huzurunda olduk.. arkn:
- O A R B m
Vasfn alan vel zatlarndan biri ile..
Samediyet rts ile rtnmt..
Ahadiyet izarna sarnmt..
Cell perdesine brnmt..
Gzellik ve cemal tacn da giymiti..
Kemal dili i'le selmlatk.. O hal o kadar gzeldi ki..
Selmna, merhabasna karlk verdiim zaman: Onun meh
tap safal bedrinin stnden rts kayp gitti..
Onu bir rnek ve bir nmune gibi grdm. Evet, yle mahede
ettim.
Bir varlkt; ama hkm idi.. Hkm idi; ama herey? znde oku
nan bir kitap fihristi gibi idi.. Her ey znde bulunan dersler man*
zumesiydi..
Gl olarak bir farz yoldan girdik iin iine.. Haliyle onunla..
Zira bakas yoktu arada..
Bu arada zimmet gitti; bor klelii kalmad., kalkt..
Bu sefer onun itibar ibresini, kendi lmde buldum.. Onun iin
inciler dizer gibi bir nazm dizdim..
Ve., ilk anda benden: Herhangi bir eye muhta olma balar
zlp gitti.. O halimi: u an, mefhumunun inkisar sopas ile yararl
hale getirdim..
Bylece, ayar saltanatm tam oldu.. Tam lsn buldu.. te o
zaman: Arn Rabb bu evde oldu..
ktidar krssn kurdum.. Onu da, itibar terazisine oturttum..
te o zaman: Olduumu, olacam, halimi ve gelecek zama
nm ibretle grdm..
44
M U K A D D M E
Ama, anlattm yceliklerin usulnce.. O kanunlara gre..
te benim yolum., halim., durumum., edebim..
*
**
Ben bu halimi hayli gizledim.. Ama nekadar gizleyebilirdim
ki?..
Sonunda; Okkalar, kilolar, batmanlar bitt.. Tartacak bir ar
lk ls kalmad.. te., bu zamana kadar gizleyebildim..
Artk onun arln tartabilecek bir dirhem kalmad.. Onu tar
tacak bir kar arlk blunmad..
Dndm, tandm: Arlk zaferimi, tetkikte, incelemede bul
dum.. Ama onu: Tahkik ayar le de perkittim.. glendirdim.. Sala
ma erdirdim..
Sonra ellerimi kna ile boyadm.. Gzm uyur uyank bir halle
de srmeledim..
te o zaman: Gzm, esastan tam olarak atm.. Kilitleri kr
dm..
Ve., o zaman bana:
Nerede?..
Diye hitab etti.. Ben de:
Arada..
eklnde bir lisanla cevap verdim..
bu halden sonradr ki: Aadaki beytleri dile getirdim.. Ve
onu Nefy ile isbat, yokla var aras bir dizi ekline soktum:
Bence gerek olan o: Yok oldu birdenbire:
Mademki varlk, tehir edeniyim habire..
Hayal onu, taa uzaktan grd gerekten:
Kudret olarak varlk iktidarna gre..
Sen olamazsn kurulan bir duvardan baka;
Haznelerin var o haznedar olduu sre..
Ben ite u duvarm o dahi onun iin;
Gizli haznedir bilirim grdme gre..
Ve sen onu ellinde br kalp olarak fut;
O, onun iin bir ruhtur, ibretine gre..
Allah gzelliini artrsn, zira oldu;
Yce ilhn cemali mehur olduu sre..
Parlaklkta senden baka kaim olan yoktur;
i anla ki, suretlerini seyrin sre..
*
Yukardaki inci dizisi halindeki nazmlar duyduktan sonra, ha
limle hallendi.. Heyecan dalgamdaki mehtab devre balad..
Sonra., evet sonra., u nazm beyitlleri sralad.. Ama hi bir e
yi ifa etmeden.. Ama ne gzel ifa etti.. Haliyle ehline..
Sakl gzellikler dizisi rtler de kendinden;
Ylan sran, sihri dahi grclerden..
Sarholarda tadp arap bir ho surete brnd;
Sarholarla ayan oldu grnd perdelerinden..
Mehtap onun hayaline girdi tamam olup ald;
Ondaki huylardan her neki bulunmaz gibilerden..
Atllar merkezinde knac naklarn grd;
Onu yazmay istedi balad sa tellerinden..
Kayserin tacn giydi tebaasna uyaraktan;
Orann mlknde saltanat ald evrelerinden..
Sonra, tmden halkn mlkiyetine de sahip kt;
Ne varsa yeil beyazlardan, krmz bitkilerden..
Onu saylan tm gzellikler sahibi bildike;
mir'in bildii Leyl'dakine benzeyenlerden..
Onun znde sakl duran azizlik hepten kt;
gzelliidir neki var belli gzelliklerden..

**
m S A m KAML 45
43
M U K A D D M E
Onun yukardaki tatl hitabn dinledim; iindeki kurtulu fade
eden manay da anladm..
te o andadr ki, olan ve olacak oldu; bunun zer'ne de yemin
ettim..
Bu yemin zerine ahdine vefa gsterdi, dnmedi; bozmad..
Yeni libasna brnd; eskilerinden soyundu..
Ve., ufuklarda cemalini gstermeye balad..
Artk onlardan hi bir ey, onun iin olmad. Ne ne iin olabi
lirdi. kilik mi vard ki: Bir ey, bir ey iin olsun..
Sonra.. Akllarn ve dncelerin uzak grd her neki var;
hepsi onun bir beyan, aklamas babnda zuhura geldi..
Srlar ve ruhlar onun can evine yaklatrd..
Bir bereket geld ki: Onun kuatmas iin dehetler sat..
Artk olduu yerde soyundu. Bir nokta zerinde mekn tuttu..
Sonra, kuatma, sarma emberini uzattka uzatt..
Evet, bunlar yapt.. Taki, hicab rtsn kaldra..
..Ve aktan aa bana hitab ede..
Beklenen hitabn yapt.. Nzul eyledi., bana hitabn sonra yap
t..
Ama kim?, kendisi ile bulunduum zat..
ark gariblerinden biri..
Demitim ya.. te o.. Amma zhirde o.. Batnda anlattm va
sflarn sahibi..
Allah ona rahmet eyleye..
yle syledi:
Var veya yok, nefyedilen veya baki kalan benim;
Hissedilen, vehmedilen, ylan ve efsuncu benim..
Benim balanan ve zlen, iilen hem de saki;
Hazine, fakir de benim; hallakm halkm da benim..
Kadehlerimle ime.- zira onda tiryak zehrim var;
Baka arama onu balamtr balarm benim..
NSAN- I KAML
47
Beni zimmetlerle koruma, dahi ahdimi bozma;
Varlm sabit klma, yok da grme baki benim..
Ne bana bir yabanc, ne de bana uzanan gz yap;
Her neyi ki aynm; yaptn; evklerim kaybettin benim..
Beni grdklerinde ol, dolu kadehlerimden i;
zme kua belimden, giyme zd elbisem benim..
De: uyum, u deilim vasflarmla huylarmla;
Ben, souum, ama u kalb yanar ateimle benim..
Susuzluk benimledir, ama ceyhunda bomam da var;
Yk aynmdir ama hi bir yk yoktur boynumda benim..
Ardan ar ekimi hafiflettim hava sakim;
Hayvanat halim anlatr, evkim enliimdir benim..
O, kanatlarla bir kutur, boyunlarla bir devedir;
Ama ne devedir ne ku., geen iaretim benim..
Ne gz var, ne de grmek gerek uzanan bir srrmdr;
Ne ecel var ne mr, ne de fanim var, bakim bt nim..
*
**
Yukarda geen iirde bir:
~ O..
Var ki, bu;
- HU..
Manasna gelir..
Bu nedir, imdi onun zerinde duracaz..
O: Bir cevherdir.. Mahiyettir.. eitli ynleri olan, zhirde hi bir
belli yn izilmeyen z varlktr..
bu varln kendisine ekli iki arz vardr..
Madd bir tabirle: Kendisine gelen.. Ya da: Kendisinde bulunan.,
iki hal..
..Ve ikinci bir mana..
O; Bir zattr., zn de zdr.. Bunun da iki vasf vardr ki..
48
M U K A D D M E
aada bu manalar i ie anlatlacaktr.. Bulup karmaya baklma
l..
Biraz tafsile geelim..
Yukarda bahsi geen cevherin kimlii: ,
a) limdir.. Bilgidir..
b) Gtr.. Kuvvettir.. Veya, gler ve kuvvetler.. Bizde-
ki eitli kuvvetler, manasna da gelebilir..
Belki de: Alim ve hakimdir.. Bizzat bilen, bizzat hkim bir ekil
de hkmn verip sahip olandr..
Anlatlan iki vasf, Allah'n yce varlndan ki sfattr ki: Kuv- *
veler szgecinden szlr gelir..
Yani: Duygularn inbiinden.. Fakat, o gelenleri kuvvelerden,
kuvveleri de onlardan ayrmak mmkn deildir..
Ayrca burada KUVAYI: Nebat, hayvan nefis, insan nefis ek
linde almak da mmkndr.. Bunlarn madd tabiri: l bir sa aya
gibidir..
te., meydana kan ilim ve hikmet bu l kuvvet eklinde
kar..
* '
**
nce ilim olarak akp gelen duygulara parmak basalm..
Bunun hakimiyeti: Basit madde olarak grnenin, te bir ka
dar nisbetini hkm altna almasdr..
Bu manay kendi zn anlatabilmek iin u iki cmleyi sarf ede
bilirsin:
a) Madde asildir; kuvveler de paralar..
b) Kuvveler bir yerdir; ilim de ekilen bir ekindir..
* *
Tekrar ilim ve kuvvelere dnelim..
Burada ilmi iki ynl ele almak kabildFr.. yleki:
a) Kavl ilim.. Szde bilgi..
b) Amel ilim.. te bilgi..
Szdeki, yani: Szle gelen ilim, bir nmuneden ve bir rnekten
NSAN I KML
49
ibarettir ki: Bu rnei, senin, zdl eylerden bir araya gelen eklinde
bulabiliriz..
ibu hal, senin esas benliinde sakl bir enlikten, sakl grnen
varlndan soyunup arnmtr..
teki bilgiye gelelim.. Bu snrsz bir hikmet kaynadr ki: Ha
kim bir kimse, ilmi ile faydalanmay, o yoldan salar..
Ve br sultan : Verdii hkmlerde, artc ileri baarma de
recesine o yoldan ular..
*
**
imdi, KUVA olarak adlandrlan duygulara gelelim.. Onun b
lmlerini anlatalm..
bu KUVA da ilim gibi iki ksma ayrlr:
a) Cmel kuva.. Toplu, blnmez olan duygular.. Ya da,
gler... Tek kelime ile *. Kuva, gtr..
b) Tafsil kuva.. Yaygn dank duygular.. Kuvvetler, ya da
gler.. Grnrde byle..
Birinci derecede geen KUVA iin: Mizacn bozuk olmamas, ta-
kib edilen usuln tam olmas arttr.. zellikle, burada istidad nem
lidir..
Zira, tabiatnda deiiklik olan, acy tatl; ya da, tatly ac sa
nabilir.. Yanl yola sapar. Bozuk usul takib eden d~* ayn ekilde ya
nlabilir..
Kald ki bir iin shhatli ve salam olmas iin, gelen naklin sa
lam olmas arttr. Kemalli, olgun ve yeterli durum ancak bu yoldan
elde edilir..
kinci derecede geen KUVA iin : Yine baz artlar vardr.. Zi
ra bunun hayal lemi ile de, ilgisi balants vardr.. artlara gelince:
Kabiliyettir..
Demek ve bu art bata saymak gerekir, zellikle onun bir cev
her olmas ynnden.
Ve., o cevhere bir yer olabilme cihetinden..
F.: 4
50
MUK W j T | M c
Hsl : Anlatlan KUVA iin iki ey vardr.. Ama her iki halde..
Ve, grnrde.. O iki ey ise : Kabiliyet ve itidad..
Burada kabiliyet, sadece br semedir.. Yani: Ayrd edebilme..
Anlahlan istidad ve kabiliyet tam olunca, tesi1kolaydr.. Artk
zata geilebilir..

Biraz da zat zerinde duralm..


Zat bahsi de, yukardaki gibi iki ekildedir.. Bu da iki vasfta
kendini gsterir..
Bir tanesi SEN..
Dieri de : Ben..
Bu ikisi temeldir.. Kalan da bunlara eklenen teferruat saylr..
Mesel: Benim iin, Sana.. Ya da: Senin iin; bana..
Ve mterek bir kelime: lhmz..
Sen..
Dediimiz zattK . Ama bu sen, esas kemiliin ynyle olan SEN'
dir. Aklla kabul edilen bu zahirdeki SEN'liin deil..
Anlatlmak istenen zet mana udur :
Zat olarak tavsif edilen SEN, bu kulluk vasflarnla tayin edi
len sen deil..
Bir de :
- BEN..
Demitim.. Bu da, hakikatim olan BEN'dir.. Bu akln kabullene
cei cinsten bir BEN deil.
Zira, esas bahsimiz olan BEN, Rabbn vasflar arasnda saylr..
- BEN..
Kelimesi ile iaret edilen zattr.
Bir baka BEN daha var ki, bu itibar yndendir.. Bu akln kabul
edecei BEN'liin ynndendir..
Sonra :
- BEN..
Kelimesi, hkmler meyannda saylrsa.. phesiz o:
Allah..
\
Demektir..
Yine ayn hkmler meyannda :
- SEN..
Kelimesi., onun kulluk yndr..
*
**
Yukarda anlatlanlar dinledin.. imdi dnmeye bala.. Anla
tlanlardan ne anladnsa, anladn..
zne bir bak., nazar eyle.. stersen zn:
- BEN..
Faslna bala.. Dilersen :
- SEN..
Babna yasla.. Deien hi bh* ey yoktur..
Gerekten, bu makamda : Kll hakikatten baka bir ey yok
tur..
O, subhandr.. an ycedir.. Mnezzehtir.. Tektir.. Orta da
yoktur..
*
* *
yle bir zattr ki, iki yzldr z varlnda ;
Bir yz var sflde br yce varlnda..
Hangi yz olursa olsun ibarenin ve edann;
te o zattr, sfatlardr beyan aklnda..
- O birdir..
Diyeceksen dorusun; ayet diyeceksen:
- kidir..
O dahi Hak'tr, ikilii de annda..
ayet diyeceksen :
- yle deil; belki de ldr;
Yine dorusun bu da gerek insanlk meyannda..
Onun ahadiyetine bak ite onun zatdr;
- Birdir, ahaddir..
Diyesin onun teklik makamnda..
NSAN I KAML 51
52
M U K A D D M E
Zatnda bir ikilik grrsen bu oluundadr;
Hem kul, hem de Rabb olur o gerek ikilik kabnda..
Dilersen, safhalara ayrrsn o varl ki;
nce toplanmtr, iki zd dahi hkm ali;nda..
Nazarn keskin klsan diyemezsin sfl iin :
Yksektir alttr..
Tekrar onun ok ok yce namnda..
Evet ona nc ismini ver bir gerek iin;
ki vasfl hakikatlerine katldnda..
Bu halde iken verilen ismi: Ahmed olmaktadr;
Sonra da : Muhammed'dir sonra zne dalnda..
O, aziz olarak bilinir sonra hda da olur;
Canm feda olsun onun bir Rabb oluu annda..
Ey pergelin noktas ey hidayetin srr olan ;
Ey icab ve imkn leminin tam mihveri olan..
Ey varlk dairesinin tmden en l kaynq;
Ey Kur'an'n da noktas, frkann noktas olan..
Ey hem kmil, hem de mkemmel olan kmil de ne ki;
Geree baknca ssler onlar cell-i Rahman..
Hep acaipler kutbusun sen onun gizli iinde;
Kemal kresi yapar senin zerinde deveran..
Mnezzehsin belki benzerin var senin ne zaman ki;
kar ortaya baki, fani anlayan anlamayan..
Varlk senin iin, yokluk dahi yledir gerekte;
ensin gzel balarda iki yce libasa dalan..
ensin aydnlk, ve zdd olan karanlk da*. ancak;
ensin karanlk o rife.. ama hayrete dalan..
NSAN I KAML 53
Onun takassn, sonra., lambassn zeyt yasn;
Bu manadan murad sen, kim ben bu alana salan ?.
Sen bir zeyt yasn ki, bu ilk oluundan., sonra da;
Oluundur bir halk, takada ikinci aydnlatan..
Rabba ait bir kaynaksn vasfn dahi onun ayn;
te sen kandilsin, nursun, grnrsn ayan beyan..
Bana nder olunuz karanlk gecelerinizde;
Aydnlnzda dahi noksanm tamamlayan..
Ey kerim ve resullerin efendisi ki zne;
Mekn st yce bir meknda imknlar bulunan..
Kerim olan sensin tut elimi sana nisbetim var;
Zira ben: Fani Abdlkerim'in sevgiyle balanan..
Skca bala kulun ban taki ola sende;
s
Boynum tam olarak salnp gezen rahat bulan..
Ey mit kaps, ruhum da canm da sana bal;
Evet byle.. Sevgide de dilimdir sana yalvaran...
Allah'n salt sana, ama alabildiine;
Surete gelip manalarn da manalar olan..
Keza cmle yaknlara ve o sahabelere ki;
Oldular din evini stun stun canl durutan..
Onun varislerine ve her kim varsa alannda;
Haberli bilgili hem dahi inanp da balanan..
w *
Tekrar sana Allah'n selt ey hayatn (ha) s;
Sonra., ey insandaki Allah srrnn da (sin) harfi..
*
Onun bana sylediklerini duyup fazilet arabndan kalan kana
kana itikten sonra.. imden bir kaynama geldi., coarak dedim ki:
N'olur?. bana halinden anlat., ama hayret veren, daldran.. Bu
54
M U K A D D M E
anlatacaklarn senin terkibinden olmal.. Yaratlndan olmal.. D
ardan teden beriden deil; senden anlat..
Balad anlatmaya
yleki..
Dedi; sonra devam etti :
Ne zaman ki, ben : Tur dana ktm.. Dolu dolu denizden i
tim..
Ve., satr satr yazlp meydana gelen kitab okudum.. te o
zaman her eyi bir remizden ibaret grdm.. yle bir remiz ki s Ka
nunlar onun zerine terkip edilmi..
Ve, o ey ki, kendisi iindir; elbette senin iindir..
Ve., o ey senden haber almadan dar kamaz..
Sonra., bu ynde senin iin yararl olan n:jan da bulunmaz ki :
u, onundur; u da benimdir.. nk onun hali ile benim ha
lim arasnda bir benzerlik yoktur. Olamaz da..
Diyebilesin..
Bu hali, ancak Allah- Tal sana bir yapla yapt ki o, sende
yerli bir haldir.. Tpk bir benlik gibi1.. Ne atlr; ne de itilir..
Aksi bir ha! tayorsan; o bir ayna misalidir.. Bunun aksi de dile
gelir.. Yani s Bu konuan dille ayr gibi grnr., ama asla hakikati
yoktur..
gelir.. Yani : Bu konuan dille ayr gibi grnr., ama asla hakikati
Belki de :
Niin bunlar byle ?.
Diyeceksin.. Dinle ki onu da diyeyim :
Btn bunlar senin iin yapt.. Ta ki, onda senin iin olan
gresin.. Onun evresini, senin evren bilesin.. Gerekte durumun
byle olduunu anlayasn..
te., anlatlan manann bir icabdr ki: Onu gremezsin.. Onu
idrk edemezsin.. Onu bir yere konmu gibi bulup da tutamazsn..
ayet, herhangi bir eyi bir yerde, bulacak olursan; onu ele alr
ken yce Hakk bulduunu bilesin.. O : Subhandr; yce vasflarn sa
hibidir..
NSAN- I KML
55
Btn bunlar, irfana bal eylerdir.. Bir irfan sahibi arif ki ;
Ben, onun kula olurum; gz olurum..
Meline gelen hadis- i kudsdeki manay, gerek manada anlar
da, zne sindirirse.. Onun zne : Bu varlklar lemdinde hi bir giz
li kalmaz.. Her ey ona alr; salr.. Hem de ayan beyan..
Zilra ondaki bu gz : Bu varl yaratan yce yaratcnn gz
dr..
*
**
Anlatlan manay, hi bir ekilde, kabullenmeyip atmak doru
olmaz. Onun orada yokluunu iddia etmek yaramaz.. Zira onun yok
luu, senin de yok olman gerektirir.. nk sen onun bir rneisin;
sanatnn maketisin.. Durum byle olunca, senin yokluun nasl olur?
Bak kendine varsn.. Tadn sfatlardan yok olan da yok..
Onun isbat da ayn ekilldedir.. Yani: Yokluunu iddiann ye-
sizlii gibi..
Onun isbat cihetine yneldiin an ; Put yapm olursun.. O, el
le tutulan belli ve ayrntl bir ey deil ki isbat edesin.. Yok, gibii g
rnyor.. Byle grnen nasl isbat edilir ? Byle bir yola girersen.,
byk nasiplerden mahrum kalrsn..
Bir yana bakarsn; yok., gremiyorsun.. Byle olunca nasl isabel
edilir?.
Br baka yana bakarsn : Sen mevcutsun., o sen olarak mev
cut.. Nasl yokluun dnlr?.
*
Nefyi de, isbat da brak.. Ve bak: Allah- Tala, seni kendi
suretinde yaratt..
Yine bak : Hay, alim, kadir, mrid, semi, basir, mtekellim, (di
ri, bilen, gl, dileyen, iiten, gren, konuan) sfatlar onundur..
Ama, bunlar sende de var.. Bunlarn sende oluu, bir gerektir., haki
kattir.. Byle olunca, onlarn hangisini senden ayrp atabilirsin ?.
Yapamazsn. nk elinde deildir; zira, onlar yce Allah'n sfatlar
dr.. Bir suretidir k i : Seni o sureti zerine yaratmtr..
56
M RA D D M E
Seni gzel sfatlar ile sslemitir.. Yce isimleri ile seni ycelt-
mitir..
*
Hele bir seyreyle:
O, haydiir.. Diridir; sen de dirisin..
O, limdir.. Bilendir; sen de bilirsin..
O, mriddir.. Diler, ister; sen de dilersin istersin..
O, kadirdir.. Gldr; senin de gcn var..
O, semedir.. itir; sen de iitirsin..
O, basirdir.. Grr; sen de grrsn..
O, zattr.. Kendi banadr.. Benzeri yoktur.. Sen de kendi ba-
nasn.. Esasta bir benzerin yoktur..
O, camidir.. Toplayc bir vasf tar.. Sen de ylesin.. Her ey
sende sakl; derli toplu..
O, mevcuttur.. Vardr; sen de varsn..
O, rbubiyet sahibidir.. Besler; bytr.. Sen de yle deil mi
sin ?.
Hepiniz, obansnz; hepiniz gttnzden sorumlusunuz..
Meline gelen hadisi eif bu manay teyid etmiyor mu?..
O, kdem sahibidir.. Evveli yoktur.. Sen de ylesin.. Ezelden be
ri, onun ilminde mevcutsun.. Ilrni ise., ondan hi ayrlmad. O vard;
ilmi de vard.. lim, onun ayrlmaz bir vasfdr..
Bu makamda, mahede gzn kullan; dn gr: Ona ne
izafe ediliyorsa., sana da ayns oluyor. Sana ne izafe ediliyorsa.,
ona da ayns oluyor..
Ne var ki, sonradan durum deiti.. O, zatn izzet ve kibriya
perdesine sard., tekleti..
Sana da, zillet ve acizlikle kalmak dt..
nce aranzdaki nisbet, tamd; sahihti. Ama, burada o nisbet
kesildi., grnmez oldu..
*
Bu anlattklarn dinledikten sonra, o zata yle dedim;
NSAN- I KML 57
nce beni yaklatrdn; sonra, uzaa attn.. nce zn mey
dana kardn.. Sonra onu, kabukla kapadn..
Bunun zerine u cevab verdi:
Onu, bir hkme baladm ki : lh hikmet kanunu yle icab
ediyordu.. Onu, beer idraki terazisinin tartabilecei yoldan aldm.
Ta ki, onu alp yemek; uzaa da, yakna da kolay gele. Bu yola al
nana da, uzak tutulana da onu tahsil etmek nasibi kolay yoldan ola..

* *
Tekrar o zattan istedim :
N'olur?. o safi arabndan bana biraz daha iir. nce iirdi
in gzel arabn tadndan, daha tatlsn tattr..
Bu isteim zerine yle anlatt:
Ben, mavi kubbe altndaydm.. Orada bir bilgini dinledim..
Onun lakabna :
Anka..
Deniyordu.. Ondan holandm.. Getim nne oturdum..
O zat, bir ara sustu.. O kadarn anlatp durunca, beni bir me
rak sard; hemen :
Bu haberini bana daha ak anlatman dilerim.. Hele ona ait
zlerden bana salkla anlat..
Dedim; balad anlatmaya :
O, her bakmdan hakikata uygun, mter.asipti.. Bu hali ile,
dehet ve hayret verici, artc idi.. Bir kutu k : ok keskin bak
lar vard..
Bu hali ile onun: ALTI YZ kanad vard.. BN tane de salam
kuyruu vard.
Onun yannda*. Haram olan mubah saylrd.. smi de u idi:
Sffah olu Sffah..
Kanatlarna gzel isimler yazlmt..
BA, harfinin sureti bana ilenmlti..
ELF, gsne yazlmt..
CM, alnna yazlmt..
58
M U K A D D M E
HA, gerdan ksmna yazlm duruyordu..
Baki kalan harfler ise., saf saf, iki gz arasna ilenmiti..
Bu kuun belirli nianlar yle idi: Elinde bir mhr.. Penesin
deyse.. kesin emirlerin ferman vard..
Onda bir nokta vardr, zm g bir eydir..
Onun bir uu stnl vardr ki : Refref';en daha ileridir..

**
Bundan sonra tekrar sordum s
O kuun mahalli neresidir?.
u cevab aldm :
Vs'at konanda.. Hayrn bulunduu meknda..
*
* *
Sylenen lafzlardaki ibareyi anladm.. aretleri de zp feh-
mime yerletirdim.. Artk oras benim duram olamazd..
Atmosferde dolamaya baladm.. Orada hayli mesafeler atm.
Mlk de braktm; meleki de.. Meliki de, olabilir.. Hepsini getim.
Devrim, bu :
Anka- i Marib..
Nam ile yad edilen hayretengiz i zerinde idi..
Ondan hi bir haber alamadm.. Onun izine, hi bir yerde rasla-
madm..
Sonunda SM bana bir delil oldu.. Bir de VASIF..
bu isim, vasf kilisi ise., beni balardan zd.. Resmiyeti at
trd..
Sfatm falan kalmad artk..
Ne zaman ki, sfattan soyundum,* kendimi zat semasnda bul
dum.. Artk oradaydm..
Hayret..
Nam ile yad edilen denize daldm; gittim..
Bu denizde :
Nun..
NSAN- I KAML
59
Ad ile sylenen balk benim kanatlarm yuttu., Kanatsz kal
dm.. Ama yalnz brakmad.. Ald beni nci hzinesinden de stn
bir yerde yzdrmeye balad..
byle devam ederken, o balk bana yle bir dokundu : Usuz
bucaksz bir yere att. Usuz bucaksz yayla gibi bir yerdi.. .
Bir sre o yerde kaldm.. Bu sre iinde, ne grmem kald; ne de
de iitmem.. Artk, bir ey gremiyor ve bir ey duyamyordum.
*
Bu dalgnln kalkma zaman gelmiti.. Gzm atm..
Gzm anca da, zaman ve mekn kaydndan salndm..
bu demde anladm ki: Btn o iaretler bana.. O ku iin say
lp dklen ibareler nmde..
Anlatlan kanatlar hep bende.. Tebihlerle ekilen o isimler, o
kanatlarn zerine ilenmi..
Yine grdm ki :
ELF gsmde..
CM'de, anlatld bibi..
HA, gerdanmda..
Anlattmz eylerin hi birii darda deil.. Hepsi bende hazr.,
tamam..
Her neki var *. Bana gelmekte; yine benden kmakta..
*
te olanlar.. Yukarda okudunuz., grdnz.. Ben de grdm.
Hem de nasl grdm : O hazretin kasd benmiim..
...Ve noktann manas zhir oldu.. Zor mana zld..
Almetleri ite., ben : lm bir kimse diriltildi..
*
* *
Bu defa o zata baka eylerden sordum.. nce :
Efendim, emr- i mahtum; ke's- i mahtum nedir?.
Cmlesini sordum. Bunlar bana ak br ifade ile, hemen anlat
60
M U K A D D M E
mad.. Yabanc bir dille konutu.. Sonra, onu evirdi.. Daha garib ifa
de kulland, onu da tercme etti.. Sonra korkutucu bir ifade tarz
da ald.. Bir daha kapal bir ifade kulland onu evirdi..
Ancak bunlardan sonra, mevzua girdi ve yle devam etti :
Makul yoldan bir yce modeldir.. enmuzec'in karl Ve
bu, bir binektir.. mahmel, karl. Bunun bir binek oluu, kendi
sine gre deildir., bindirilene gredir., mahmul karl.
Anlatlan yce modelde bir nak varsa., bu da kendisi iin de
ildir.. Bu naklar menkul halde olan ve oradan oraya tanan esfel
derecede olanlar iindir.. Esfel derecede olanlar ise :
u u..
eklinde bir iaret yaplabilen eydir.. Zaten konumalar da bu
nun zerinedir.. Zira o yce iin sz olmaz.. Ona yetiemeyiz..
imdi., durum yukarda anlatld gibi olduuna gre dn:
Naklar, kendisine iaret edilene ilendikte ve yce modeldekiler de
u himara verilse., ite o zaman : Esfel ile ala arasnda bir fark kal
maz; ayn olurlar . Ve o ycede ne varsa, hemen hemen esfelde de
olur..
*
**
Yukarda anlatlan mesele nemlidir ve bunun zerine baz zat
larn fikirleri vardr. Aada onlar da anlatacaz.. Bu fikirler, yu
karda nisbeten kapal geen bahsi aacaktr..
O fikirleri aniat rken, hatal taraflarna da iaret edeceiz.. Ay
rca faydal ynlerini de noktalayacaz.. stenen yolun bylece, bu
lunmasna gayret edeceiz..
Mesel, zatn biri yle demitir :
zerine nak ilenen bir eyle, nak ilenen model arasnda
bir balant yoktur..
Bu fikri savunan her nekadar hatl ise de, doru yn de yok de
ildir.. Kasdedilen manay kknden kavrayamamtr.. Zira esas
maksad:
Model, bir ey zerine ilenen nakn ayndr..
NS AN-I KML
61
Demek deildir.. Zira, bu manada sylenen ;
zerine nak yaplan ey, modelin ayndr..
eklinde serdedilen fikri de kabul edemeyiz.. Bu modelin ve
maksadn asl zerinde hata etmi olabilir.
Ziira, model, eksiz bir stnle sahiptir.. Kendisine modelin
nak ilenen ise., kullanlan ifade ile Sadece bir dklk vasf ta
r..
Yine ayn manada:
Model, hereyi znde toplayc bir vasfa sahiptir..
eklinde bir cmle sarf eden etmitir.. Hatal olabilir.. Ama, do
ru yan vardr..
u ynde hataldr ki : Model, sadece kemal sfatna sahiptir;
noksan sfatlar hani?, yanl taraf nerede?.
Model gzeldir., eksiksizdir.. lendii yerin noksan nasl olur
da kendisine yklenir?.
Bir bakas ise., yle demitir :
zerine modelin nak ilenen varlk, ancak modelin nakn
kendinde bulur..
Bu hatal saylabilir.. u yoldan ki: Kendisine nak ilenen var
lk, ancak noksan sfatlara ait bir yerin addr.. Nitekim bu manay s
Nak ilenen bir eyi gstermek iin iaret kullanldn, mevkilerin
snrl olduunu, ibarelerdeki darl grrsen anlarsn..
Yine bu manada ;
Cem halini bulmak iin, idrkten aciz kalmann yeterli oldu
unu syleyen vardr.. Bu da yanlm olabilir..
Bu mana dnlrse., zerine modellin nak ilenen varlk iin,
koulan bir art vardr ki, gzden kam olabilir..
bu art ise : Modelin btn naklarn, kendi zne ilemeye
gayret etmesinin gerekli olmasdr..
Evet., byle yapmal ki : Kendisine idrk gele..
bu idrk ise., o yce modelle tam bir ekilde, hem cins olduk
tan sonra, karar kld yerde olabilir.. Kendisinin nasibi olur..
62
M U K A D D M E
Durum byle olduktan sonra da, onun iin, bir acizlik konusu
olamaz..
Kald ki: idrkten acizlik gibi bir eyi, irfan sahibi bir zatn va
sflar arasnda saymak, salam ve doru olmaz.
Bu manada bir yol gsterelim :
Bir irfan sahibi dnelim.. Bu zat, bir eyi idrke alyor;
ama idrk edemiyor.. Bu babda da aczini itiraf ediyor.. bu itiraf ise.,
o eyin sfatna kar tam bir irfana sahib olduu iindir..
Bu idrk edilemeyi, iki yoldan olur:
a) drkine allan eyin sonsuzluundan..
b) drke alan ahsn idrk kabiliyetinin olamayndan..
Hsl : Anlatld ekilde olan acizlik nekadarsa.. o kadar o e
yi anlamak saylr.. Haliyle, o eye uyduu ekilde..
Bir eyi, kendisine uyar bir ekilde anlarsan., ayn ekilde onu
idrk etmi olursun..
Nitekim bu manada, Hazret- i Sddk r.a. yle buyurmutur :
Bir eyi idrkten yana acizlii idrk, idrkin taa, kendisi sa
ylr..
Bir baka rivayette ise, bu cmle yledir:
drki kavramaktan yana acizlik, idrktir..
Anlatld gibi bir idrkin husul ise., phesiz, esas manas ile,
idrkten acizlik saylmaz.. Kul bu yolda olursa., izzet sfatna br
nr.. Ondan snr da kalkar; acizlik de..
Bu manada gelen bir yet i kerime yledir*.
Bu gzler onu gremez.. (6/ 103)
Burada gzlerden murad, bu mahluk olan gzlerdir.. Ama, ha
fi ve kadm olan gz yledir ki: Kul Rabbn onunla grebilir.. nk
o mahluk deildir.. Kulun grmesini salayan gznn asl hakikati
dir..
Bu manalar anlamaya al..
*
**
Akta var benim iin garip haller;
Benim ve Rabbnndr acib haller..
NSAM-l KML
63
Kutbum do devreder bir ark zere;
O felekte ki onda ender eyler.
aretim havada bir hal ald;
Acizdir okumaktan hep ktipler..
Onu bfr ibarede akladm;
Anlayllar dahi sezemezler..
Sonra onu ssleyip de gsterdim;
Verdim ki ondan kanarak ieler..
Aacn diktim yemiler derdim;
Kazdm yeri gmdm ki gizleneler..
Zaman zaman hem atm hem kapadm;
Vallah dostlar dahi bilemeyeler..
Yabanc dillere derse zira;
Sr alr fa olur sezer eller..
Yabanclar da benden uzak dursun;
Sevgiyi bulanlar elimden yerler..
tnn szn dinle, sana;
Kle eritme usul hibeler..
Bu iareti anla u yoldan ki;
Derledim bunda nice mertebeler..
Anladmsa kr yolunu tut ki;
kre kar geridir hep mezhebler..
*
Burada nemli br noktaya iaret edeceiz.. Dinle, anla ve
ren..
Tlsm- kufb..
eklinde bir tabir var.. Ki bu : Model yuvarlann mihevridir..
Ve bu ;
Model..
Diye anlattmz, modeller alemini dndren arktr..
bu anlatlan manadaki tlsm, tlsmlarn evvelidir ki : Nefis su-
retler^.kvamn bununla bulur.. Aksi halde., yani: Bu tlsm olmadan
ona ait ahkmn kmas iin bir yol bulunmazd..
Ve., onun gerek durumu kazanm bir yn olmasayd; hi bir
hkm olmazd ve., nak kendinde gsteren, bu naklanm ekli
ile zhir olmazd..
Bu manay bir baka yoldan ele alalm.. Mesela :
urada bir ayna var.. br yanda da, cisim halinde yapl bir
heykel..
bu heykel, o aynann tam karsna dmeseydi.. elbette o ay
nada grnmesi imknsz olurdu..
Bir baka yoldan girelim.. yleki :
Verilen bir hkm var..
bu hkm ise : Herhangi bir suretin aynaya kar durmasn
yok bilir.. Byle bir durumda suret nasl olur da, aynaya kar?* Du
rum byle olunca : Aynada, karl olmad iin, bir varlk yz
grmek imknsz olur..
Anlatlanlar birer misaldir ki, devam ediyoruz.. Bunlardan ma
na karmaya ve bir eyler anlamaya al.. Mesel :
Bir suret dn, bir ayna olmadan kendini gsteremez.. Onun
iin byle b; cevaz yolu yoktur.
unu da bil ki: Bu da, yukarda geen manalar asndan syle
niyor..
Dardan, yabanc bir ey aynada kendini gsterdii zaman,
o aynada grnen ey, aynann taa, kendisidir.. Baka deil.. Karsn
daki sureti gsterdii zaman da aynann durumu ayndr.. Zira ayna
yabanc bir eyle birlenemitir.. Onun o andaki mizac bir karkla
msait deildir.. Bakld zaman, ancak ayna bulunur; bakas bu
lunmaz..
64 M U K A D D M E
NSAN I KAML 65
Onda grdn eye, hi bir ekilde, onun dndaki bir eyin
adn veremezsin..
*
**
Yukarda anlatlan zm g tlsml mana, daha nce de
ifade edildii gibi, ilk tlsm idi.. Devam otuz tlsma kadar gider..
Kalanlar; KUTBL- ACAB VE FELEK'L- GARAB nam eserimize
aldk,.
O tlsmllarn hepsi, bu varlkta, iaret yollu vardr; yerlemi
tir.
Btn bunlar, sz geen eserimizde ak bir dille anlattk..
Bu: NSAN- I KML adl eserimizde, o manalar zerine baz
tenbihlerde bulunduk..
u mana da bir gerektir ki: Bu eseri tam anlamak isteyen:
KUTB'L- ACAB ve FELEK'L- GARAlB adl eserimizi iyi bir ekilde
okumaldr..
Onu okuduktan sonra, dnp bu esere bakarsa., brnn cm
lesini bu eserde bulur.
Bu eser, brne gre, bir ana gibidir.. Ama dallar da olabilir..
Bunun aksine: br eser bu kitab iin br kk, bu da onun dallar
olabilir..
ki kitab iin anlatlan bu manalar anla.. Her iki eserdeki hitap
larn muhatabn da se..
...Ve bylece, remizleri z; hzineyi bul..
KUTB- U ACAB'den murad: aret kabul eden bir varlktr.
FELEK'L- GARAB'dn murad ise., bunda hazr srlardr.,
**
u manay da, burada aklamak yerinde olur: br kitab bir
asl kabul edince, ona varmak iin dallarn tutmak icab eder.. Baka
yolu yoktur.. Akla ancak bu yoldan kavuulur..
Anlatlan misallerden u yola kyoruz : Alalv Tal ancak
esma ve sfatlar yolundan blFnr.. Onun marifetine yol, ancak an
latld gibi kar.,
z olarak bir mana karalm :
F.: 5
66
M U K A D D M E
Kul, nce; Yce Allah'n esma ve sfatn mahede yolu ile an
lar.. Bu, mutlak olmas gereken bir itir..
Ve., bu yoldan, yce Allah'n zatna marifet derecesine ykse
lir.. Amma bir hakikat olarak..
aret ettiimiz bu manay iyi anla.. nk her ey ; Sana, delil
lerle isbatna altmz manann srrna sdrlmtr..
+
*
Sende hrm de, heva ilerde yollarm dar;
Ey arzum, karnda akln, tedbirin ne hkm var?
Allah., kalbim senden daha nekadar yk alacak?
Beni hevaiyata attn kalbimi sarman var..
Kalb tasada, gz yalar dahi daim akmakta;
Ate cierimi dalar da su bakmamdan akar.
Eer desem ki, yokum o dem biterim ama;
te ruhum benliim szmde iimde kar..
ayet ben mevcudum dersem bu szm dahi yalan;
Halk arasnda hi grmedim ki illetsiz bir var..
*
imdi bir baka yoldan girelim.. Basks yaplacak bir klieyi d
nelim..
Bask yaplnca, karda kacak suret, mutlaka esas ekli bimin-
de olacaktr.. Mesela : Daire., drtgen ve gen..
Suretin k eklindeki tamlk derecesi ise., baslan veya esas
klienin karlk durumlarnn salna gre olur..
Burada klienin veya basld eyin yap:, sertlii br mana ifa
de etmez.. Esas mesele karlk durumun tam olmasdr..
Zira, bazan sureti kacak eyin, karda kan suretinden yap
itibar ile daha byk olduu olur.. Bunun tam tersine, kan suretin,
aslna nazaran yap itibar ile daha byk olduu da grlr..
Buras yle bir makamdr ki, hakikati bulan byk kmiller dahi
NSAN I KAML 67
karkla dmlerdir.. Hem de, kemal derecesini bulup cemal ve
cellin birbirine yaklat noktaya vardktan sonra..
u hususta da bir ittifak vardr; yleki: Basknn yapld yer
baskda esas olan eyin aksi istikametinde seyreder.. Mesel: Sa
dan sola doru baskda esas olanda bir zuhur balar.. Soldan saa
doru da basknn kt yerde de ayn zuhur pyedah olur.. Byle bir
durumun, meydana geldii yer, zlar mntkasdr.. Bir de, kulluk sr
rnn Rabb olmaktaki zuhur yeridir..
bu durum, u hadis- i erifin gizli manasdr..
yle riVayet edilmitir:
Resulllah S.A. efendimiz, miraca ktnda, kendisine b
tn perdeler ald; ancak bir perde kald.. O bir perdenin almasn
diledii zaman kendisine:
Dur, Rabbn i.amaz klyor..
Dendi..
Bunu bizzat Rasulllah S.A. efendimiz anlatmtr..
Bu yce bir srdr ki : Ancak, kemal sahibi zatlar onu idrk ede
bilir.. Haliyle bu idrk: Cenab- Hakkn kmil ismine bir zuhur yeri
olmas sonucudur..
Bu halin idrki, baz irfan sahiplerinde grlr.. Ama tahkik bir
yn yoktur.. Sadece bir ithladan ibarettir. Byle bir eyin oluu:
Cemal sfat cihetinden gelir.. Ama, kemal sfatnn cemal derecesin-
dendir.. Mutlak cemalden deil.. Cemal sfatnn kemal derecesinden
de deil..
Baz irfan sahipleri bu hali, cell tecellisinde de bulabilir.. Bu da
yukarda anlatld gibi: Kemal sfatnn cell ynnden olur; mut
lak cellden deil.. Cell sfatnn kemalinden de deil..

Burada ayr bir fasl ayoruz.. Konuyu az aacak, sonra topla


yp maksad anlatmaya alacaz.. Mesel:
Bir ey, vasfn alan herhangi bir eyi dnn.. Bu ey, toplan
may gerektiriyor.. Zira tek bana manasz kalr..
Bir rnek eyi dnn.. Bu da; zzeti gerektirir olsun.. Yani Bir
azizlik ister..
El ayak nnde yuvarlanp giden rakim cinsi eyler ise., zilletin
mahkmudur..
Btn bu anlatlanlarn, kendilerine has bir semas vardr; orada
yzerler..
imdi bir baka kap aalm.. yleki:
Model zerine rakim sfatlarndan brini giydirdiin zaman, sen
de modelin kanunlar yrr.. nk rakim sensin.. Modelle aranzda
bir benzerlik olur.. Ama zhir bir beraberlik dnme..
Model kisvelerinden birini rakime giydirirsen.. Onu onda g
remezsin.. nk zns ait olmayan bir yerde grnm oluyor..
Bu arada esas zat kaybolur.. Ne modelde grebilirsin; ne de ra-
kimde. kisinden birine zat balarsan; dieri iin ikinci bir zata muh
ta duruma dersin.. Byle yapnca da irke saplanm olursun..
Durum, anlatld gibi olunca, sana iki yol gzkr:
a) Zat rakimde, yani kulda tasarruf ettirmen..
b) Zat, modelde, enmzecde tasarruf ettirmen..
Bu iki durumu biraz aalm ve sonucunu getirelim:
Zat, modelden bir para ile, rakimin elinde tasarruf ettirirsen,
bunun adna:
Zat bir ykselme..
Denir..
Zat, modelin eli ile, rakimden bir eyde tasarruf ettirirsen, bu
nun adna da:
Zat bir tenezzl..
Verilir ki, d kaydeder..
imdi de bir baka yoldan girelim; mesel:
Zat, rakimin eli ile rakimde tasarruf ettirirsen, onun ad artk:
Rakim
bU M U K A D D M E
Olur.. Yani; Zatn..
Zat, modelin eli ile modelde tasarruf sahibi grnce de, artk
onun ad da:
Model..
Olur.. Ne var ki, burada nemli bir nokta vardr.. Onu unutma
mak yerinde olur: Btn nisbetlerin kalkmas, srf zatn sz edilmesi,
ismin ve resmin ortadan silinmesi gerekir..
*
*
Bu faslda kelime geti.. Yanl bir yoruma gidilmemesi iin,
onlar ne manaya kullandmz anlatmamz icab edecek.. Mesel;
Rakim; Bundan kasdmz kulun kendisidir..
Enmuze; KUTB'L- ACAB VE FELEK'L- GARAB nam kitabmzn
ihtiva ettii manadr..
Zat: Bu eserimizdir.. Yani: NSAN- I KML F MARIFET'IL- EVAIL- I
VEL- EVAHR..
Bu gzelliin rengi onun yanaklarnda;
Sonsuzdur renklenme, yoktur zden douunda..
Tozlarda beyaz bir krmz da kabilir;
Onun beyaz yeillendiren siyahlnda..
O ki an renklenmedir ve renk zndedir;
Bu durumda renk bulunmaz onun z zatnda..
Ne zaman ki bir gzellik tam olarak doar;
Her gzellikte de stn odur tek zatnda..
Ey ceyln yavrusu by salnp geli de;
Gzellikten bir temizlik kap tebihatnda..
Sen hicazl ceylan msn ki yoksa Zeynep mi?
Ak hayretinde berdevam her sarnda..
Allah iin bir haber hepten alabildin mi?
Bilinmez nktesini benli yanaklarnda..
NSAN-! KAML 69
70 M U K A D D M E
Salnm salarn onun balar mdr ki?
rgleri saylr dt omuzlarda..
Kkllerin kvrm beninin derinlii;
Yabanc kuu dehete verdi penesinde..
Yemin olsun, o kaim olan hed zata ki;
Cmle sfatlar syrp geti ssz dada..
Bu diyarda mifer giyenden gayr bulunmaz;
Benim diri ve beki turalar yanmda..
Mukaddimenin sonuna geldik; bir fasl daha aalm.. yi dinle ve
anlamaya al.. Baz isimlerin zellikleri anlatlacaktr..
AHADYET: Esma ve sfatlarn yokluunu ister.. Hem de izleri ve
bu izlerin sebeb ve tesirleri ile..
VAHDYET*. Bu lemin fena bulmasn ister.. Hak isimleri ve ona
ait vasflarn zuhuru ile..
RBUBYET: Bu lemin bekasn ister..
LUHYET: Bu lemin fena bulmasn gerektirir.. Ama kendi be
ka gznde.. Bu lemin bekas se.. fena gzndedir..
ZZET: Hakla halk arasndaki nisbet benzerliini defe arr..
KAYYUMYET: Allahla kulu arasndaki nisbet vukuunun salan
masn ister.. Zira, KAYYUM: Kendi nefsi ile kaim olandr.. Bir de
onunla kaim olandr..
Hlsa olarak: Btn bu ibarelerden her biri, kendfsi iin ne ge
rekli ise., onu iter..
*
*
imdi baz eyler daha anlatacaz ki, yukarda geen cmleleri
ac olacak.. Dinle..
Deriz ki:
AHADYET tecellisi cihetinden baklnca, ne bir i$Pm; ne de bir
vasf kalr..
NSAN-I KAML
71
VAHDYET tecellisi cihetinde ise., halk yoktur. nk bu sfa
tn fcuhur ynnde bir sultanl vardr., yle bir suretle ki? Her varla
suret getiren bu sfattr..
RBUBYET tecellisi ynnde de Hak ve halk vardr. Hakkn
ve halkn vcudu iin bu sfat gerekirdir..
LUHYET tecellisi cihetinde ise., ancak Hak vardr.. Ama onun
sureti halktr.. Ve., ancak halk vardr.. Onun mana ciheti ise.. Hak
tr.
ZZET tecellisinde ise,, kulla Allah arasndaki nisbet kalkar..
KAYYUMYET sfat cihetinden baklnca da, Rabb sfatnn
varl iin, Rabb olarak kabul edilecek bir zata ihtiya vardr.. Ki bu
nun adi: MERBUB'dur.. MERBUB sfatnn varlna daf Rabb sfatn
dan bir katk mutlaka gereklidir..
Bu son cmle biraz kapal geti.. Onu, u cmlelerle balamak
isteyerek deriz ki:
O, zhir ismi cihetinden baklnca, eyann ayndr. Batn is
mi cihetinden baklnca da, eya onun ayn olur..
**
Allah' tenzih et kf, anna bu yarar;
Bunu ne gafiller ne de ayklar anlar..
Onlarda ne varsa, zattan sfattan yana;
Hakikat olamaz, rayihadr ki kokar..
Onlar ki ihsandalar yle sanrlar ki;
Olmu., haa nasl o olur bu kalplar?.
lh kul olamaz, olamaz o sonsuzdur;
Nasl sonsuz varlk sonu olana sar..
Zat birdir stn vdsflar dahi Allah'n;
Sfl dk sfatlar zayf kula yarar..
*
**
Mukaddimeyi burada tamamlam bulunuyoruz.. imdi esas ki
taba balama sras geldi.. Yerlerinde de grlecei grbi bu kitab
1ALTMI BLM yapm bulunuyoruz.
Doru yola hidayet Allah'tr..

*&f
' - - y
.
..
.
''.v; ,f-;' l:'i <:.
1
.
4 -
.
.
.
:
IV
BLMLER
1. BLM
ZA T
Balktan da anlalaca gibi, bu blmde ZA T dan bahse
dilecektir..
ZA T bir emirden ibarettir..
Manasna alnabilir..
Bu, yle bir itir ki; simler ve sfatlar ona dayanmaktadr..
Ama, isimlerin ve sfatlarn zlerindedir.. Vcut halini allarnda
deil..
Bir isim veya sfat dnn.. Bunlarn hangisi olursa olsun; da
yandklar ey; Z A T'tr.. Bu:
ZAT . .
Tabirini kabul eden? ster mevcud bir ey olsun; isterse A N K A
gibi yok olsun..
Bu manadaki incelii anlamaya bak..
Mevcud, iki ynden mtalaa edilir:
a) Katksz varlk.. Yani: Mevcud..
bu varlk? yce yaratc Allah'n zatdr..
b) Yokluk karm varlk.. Yani: Mevcud..
bu trden varlk ise.. Bu yaratlmlarn zatdr..
Burada nemli bir nokta daha var ki, onu da bilmen gerekir..
Sbhan olan yce Allah'n zat, kendi nefsinden ibarettir.. yle-
ki: Yce Allah onunla vardr.. Zira o: Nefsi ile kaimdir..
O: yce zat odur ki: Kendi kimliinde, isimleri ve sfatlar hak et
mitir..
Durum byle olunca o zat: Her suretin kabiliyetine gre suret
olur..
Btn mana ondadr..
Daha ak anlataym: Her tr sfatn stedii her trl vasfa gi
rer.
76
1. BLM - ZAT
Kemal hkm mefhumu zerine dellet eden her isimden, o yce
zat, hak taleb eder..
Onun kemal dereceleri oktur.. Bu cmleden:
Onun sonsuz oluunun idrk edilemeyiini..
Syleyebiliriz..
Bu manada bir hkm udur: Kemal dereceleri tm olarak idrk
edilemez.. Ama ona gre bunlar drk edilebilen eylerdir.. Byle ol
mas gereklidir.. nk: Onun iin bir cehalet imknszdr..
Bu manay da iyi belle..
Anlatlan manalar, aadaki kasidede syledim:
hata ettin mi mcmel, mufassal haberini;
Zatn ey toplayan sfatlarn her birini..
Yoksa yceldi mi yzn trn kavranmaktan yana;
Sardn ki kuatlmaya zatnn derini.. .
Haa sana son buluna., haaki olasn sen;
Sana cahil., ah., neyle silerim hayretlerimi?
Aada anlatlacak hususlara dikkatle bak; bil..
Allah- Tal'nn zati; Gizli tekliinden barettir..
yle bir teklik ki: Btn ibareler onun zerine der.. Ama onun
manasn pek ok ynden anlatmaya yetmeyecek bir ekilde..
Zira o: Getirilip zlen ibarelerin anlatl ile idrk edilemez..
aretten doan bilgi ile onun tekliini fehmetmeye yeterli deildir..
u bir gerektir ki: Hangi ey olursa olsun; onun bilinmesi, anla
lmas: O eye denk ve mnasib bir eyle olur.. Yahut, o eye aykr
olan zdd ile bilinir..
Halbuki Allah- Tal'nn zatna kar bu varlkta:
Denk bir ey yoktur..
Mnasib bir ey yoktur..
Aykr br ey yoktur..
Hele ona zd br ey hi olamaz..
NSAN-I KML
77
yle bir raddeye geldi ki:
Onun szde manas iin kullanlan stlah yn uup gitti..
Bitti., bitti artk, insanlar iin onu idrk silindi..
Yce Allah'n zat zerine kelm eden susar oldu..
Oynayp zpkyan donup kald..
Bakann da gzleri kamat..
yle bir izzete brnd kis Akllar ve fehimler onu idrkten yana
yaya kald..
Yceldi.. Yceldi fehim ve efkr kular., onun sahnnda ce~
velan edemez oldu..
lmin sonradan olmuu da, ezeldeki de ona ilieme/ :..
Snrlamann ne by, ne k, artk onu derleyip toplaya
maz..
*
*
Mukaddes ku bu bo fezann derinliine utu..'
Bu yce semann havasnda btnyle yzp gezdi..
Ve., kinatn tmnde kaybolup kaybolup geti..
Hakikatini bulmakla, ayan beyan ak hnle varmakla isimlerin
de, sfatlarnda perdesini aralad..
bu hal ile nice mesafeler kat etti: Hdusfan ve kdemden..
Sonra.. Turlar atarak, yokluk ahikasna utu.. Onu yle buldu:
Vcudu mutlak gerekli., vacip.. Olsa da olur; olmasa da olur., diye br
ey olamaz.. Bir yitirilmii varsa., ona gre o: Kayp saylmaz..
. *
>
O mukaddes ku, artk aradn bulmutu.. Bu yapma leme
dnmek istedi.. Ne var ki, bir baka ey daha istiyordu: Bir almet.,
bir nian.. Uup gittii lemden buraya getirecei bir nian..
..Ve dilek kabul edildi.. O gzel gvercinin kanadna unlar ya
zld:
imdi., gerek olan sen., ey zm g bilmece., tlsm.. Osun
ki:
Ne zatsn; ne isim..
f
78
1. BLM ZA T
Ne glgesin; ne resim..
Ne ruhsun; ne cisim..
Ne vasfsn; ne sfatsn.. Ne de knye..
Varlk senin.. Yokluk senin.. Sonradan olma senin iin, ncelik de
senin..
Zatna gre yoksun.. Ama nefsinde mevcutsun..
Nimetinle bilinirsin.. Bir cins, eit olmadan yana yoksun..
Sanki sen: Emaneten yaratldn.. Sanki sen: Ancak eserleri gs
termekten ibaretsin..
Ak dilinle, zatna deliller getirirsin..
Seni yaar buldum., bilgin grdm., gl tandm.. Konuan,
gren, duyan kabul ettim..
Cemal sfat varlnda drl.. Cell sfatna da nail oldun..
Kemalatn btn eitlerini, kendinde topladn..
Senden baka bir mevcut tasavvur ettiPm ey hi olmuyor.. Bu
nun isbat imknsz..
Gzelliine gelince: Her ynyle tamdr..
Sonra., bak., bu kelmn muhatab sensin.. Ama, sen de olursun;
ben de olurum..
Ey., burada yok olan.. Ne var ki, seni yine burada bulduk..
*
**
drk noktalar yce;
lemleri de gizlice..
okadr tehlikeleri
Vurular da sessizce..
Gzler onu grmeyince;
Snr da alamaz ie..
Vasf getiremez ne;
Ona nedim olan nice..
nnde ibare dilsiz;
aretleri gidince..
INSAN-I KAML
79
Mamuresi de yklr;
arpan devrilince..
Yce ama, sema deil;
Ruhtur da, deil meleke..
Hem sultan hem de mlk var;
Mahremleri de azizce..
Bir gz ama bu gz deil;
limdir deil haberce..
Bir fiildir de izi yok;
aretleri bilmece*.
Kutuptur felek zere;
Gnetir yola esence..
Bir tavustur ykseklerde;
Grnte de pek yce..
Istlahla da saridir;
Hem satrdr enmuzece..
Hep ruhundur lemleri;
Varlktan yana temizce..
te yaplm bir evdir;
Bir savatr ki renklice..
Kan diken diken l;
Nefesi derli topluca..
Zat da tecrid edilmi;
Hem sfattr dahi teke..
Nisanlar da sra sra;
Okunurlar yazarnca..
Nefyi kendi kapsamnda;
Varlk temizdir znce..
80
1. BLM ZAT
Bilinir de bilinmez de;
Kim uykucusu kalknca..
Nefiy olsa da sabittir;
Atlsa yine gereke..
Bir iarettir bilinir;
Bir yayndr ki eserce..
Tamaha dafr kaplma;
Grmezsin onu mahremce..
ayet ganimeti isen;
Ganimetleri hazrca..
Onun marib kuu Anka;
ensin onunla dileke..
Ve nasl uygun olursa;
Kark ya da temizce..
Denizdir aldatmas var;
Dalgalar koca koca..
Atetir klleri de var;
Sslenir onu sevince..
Bilinmez, vasf edilir;
Marife olur nekrece..
Vahdir lfet edilir;
Kalb de balanr zalimce..
Bir bildiini sylesem;
Sen durmazsn insaflca..
Bilmediini sylesem;
Ama endedir bilmece..
Srrm onun kimliidir;
Benlii de tam ruhumca..
INSAN-t KAML
81
Kalbim de onun krss;
Hizmeti olur cismimce..
Onu akl ediyorum;
Ama durumum cahilce..
Kim onlar, aparr ki;
Ki koyunlar seslice..
Saklarm da ykseldikte;
Hem de bilirim dndke..
ml olunca yazarm;
Seni korkutur durunca..
Tenzih ettim ryan oldu;
Benzettim kayd gizlice..
Cisme benzettim de kt;
Bana dayanma o gce..
ndirdim ola kayp gitti;
Datt hep gzellike..
Ona balanan kavuur;
Kirpiklerdedir kesmece..
Sicili yanaklarnda;
uleleri de parlaka..
Gzlerinde srmesi bir;
Mzrak gibi durur ince..
Tkrnde de bal var;
Ve bir fidandr o boyca..
Lle lledir salar;
Dileri gler zalimce..
Bilekleri nak ili;
Salar dahi siyaha..
F.; 6
82
1. BLM ZAT
Dileri beyaz beyazdr;
Tebessm dahi aica..
Parmandaki araptr;
hsanlar bylce..
Larifeleri vehimdir;
Buna amak gerek bence..
Bilinmez vasf edilir;
Anlalr saltanata..
Yabancyla, lfet oldu;
Konumalar kalbimce..
Sanat dahi yrtmaktr;
ldrmef: de detince..
Ayrmak oyuncadr;
Yemekleri auluca..
Yaygn olan terkibi var;
Balanr o zlnce..
Ne cevherdir ne de araz;
Ne hasta saylr saca..
Oktur, hedef dahi odur;
Yaylar dahi aknca..
Bir ferddir a ma oald;
Topluca hem de ayrca..
nmz ve kalanlarn;
Hepsi de onun, lemce..
Cahildir ama ilimdir;
Harptir ama selmete..
Zulm gibi ama dil;
Tehlikeleri yaygnca.
NSAN I KAML
Alatr gldrr ben;
Ayltr eder sarhoa..
Kem kurtarr hem de boar;
Dileimdir durumaca..
Dazan olur oynarm;
Bazan dah arkadaa..
Bazan hepten tanmayz;
Bazan dahi konumaca..
Bazan bana vuslat verir;
Bazan da kucaklar dosta..
Bazan benimle cenk eder;
Bazan c|a bakar hasmca..
Byle., bu ferahtr desem;
Kartndadr fkelice..
Eer ona korktu desem;
Ki metin durur grnce..
Yabanclk eder durur;
Hi tannmaz; bir bilmece..
Bir zattr ki vasfa gelmez;
Dsturlar da ok yce..
Bir gnetir aydnlatr;
imekler akt parlaka..
Bir szdr yayld byle;
Kular beni anca..
ki zd dahi birleti;
Onda yoktur ayrlmaca..
Bir kaynaktr ki kaynad;
Dalgalar da counca..
84
1. BLM ZA T
Tndana zehir kesilir;
Misk olur hep koklaynca..
Almetleri kaybolur;
Dalana denizdir onca...
*
**
Bundan sonra; o yeil kuun kanadna, kibrit- i ahmer mrekke
binin kalemi ile u satrlar yazld:
Bundan sonrasna gelince..
Azamet atetir.. lim sudur. Kuvvetler de havadr..
Hikmet topraktr ki: Ferd, vasfn alan cevherimiz onun gerek
liini bulur..
bu cevherin iki araz vardr:
a) Ezel..
b) Ebed..
Ayn biimde o cevherin iki vasf vardr: :
a) Hak..
b) Halk..
Ayn ekilde o cevherin iki naat sfat vardr:
a) Kdem..
b) Hdus..
Ayn deerde o cevherin iki ad vardr:
a) Rabb..
b) Abd..
Ayn ynde iki yz vardr:
a) Zhir.. Ki, bu, dnyadr..
b) Batn.. Ki bu, hrettir..
Ayn yoldan o cevherin iki hkm vardr:
a) Vcub.. Varl gerekli olmak..
b) mkn.. Oluu da, olmay d eit olmak..
NSAN I KAML
85
Yine o cevhere iki ynden itibar edilir:
a) Kendi zne gre yok oluu.. Bakas iin mevcud oluu..
b) Kendisi iin var oluu.. Bakas iin de yok oluu..
Yine o cevherin iki marifet yn vardr;
a) nce vcubiyetini kabul etmek; sonra da selbiyeti cihe
tine gitmek..
b) nce selbiyeti cihetine gitmek; sonra vcubiyetini kabul
etmek.
Sonra..
O cevherin anlalmas babnda bir noktas vardr ki, ok dikkat
gerek.. Zira onda;
Bir sertlik vardr..
Onun ibareleri zlrken, manalarndan inhiraflar olabilir..
aretleri zlmeye allrken, dikkat baka cihete dalabilir..
Sakn ha.. Sakn ey ku, bu yazlanlar ok iyi korupnaya bak.. O
kadar ki: Yabanc onu okumasn.
'*1
*
O ku, bu semalarda uuunu srdrd.. Hali: lm iinde diri
lik.. Helk iinde beka.. Taa, toplad kanatlarn ap yayncaya ka
dar.. Kapam olduu gzn ancaya kadar..
Bir de bakt o: Kendi dnda deil.. Kendi cinsi'nden bakasna
salnm deil..
Bir denize girmi ki; Ondan hari gibi..
Her nekadar ondan imekte ise de, yine susuz; yine fli yank..
Ondan yana hi br ey demedi.. Ama ondan br ey de kaybetmedi..
Mutlak kemal derecesini hakikat olarak: Kendi nefsinden ve za
tndan ibaret buldu.. Hal byle iken; onun sfatlarndan bir sfata da
h, sah'p olamad ki: Zat ve sfat isimlerine hakkyle brne..
Sonra o arad yce varln bir tutulacak yeri de yok ki: ttifak,
ihtilaf hkm ile de olsa, ona yapp kala.. Tam manas ile, onun s
fatlarndan birinde mekn tuta..
86
1. BLM ZAT
Bu iler byle olunca, o kuun bu tayin leminde, kendine has
bir kemal durumu olmad..
Uuunda bir kemdi durumu varsa o da, ancak kendi leminde
ve kendine tayin edilen mahalde oluyor.. Bu durumda ise, kanatlarn
da iaretli yerlerde, kendisine ancak, inhisarl bir hal kalyor..
Bundan sonra o ku bakt: Arad yce zatn mehtabn kendi
znde hakikat olarak grd,. Artk o gne iinde domutu.. Onun
nurunu sndrmeye de, g yetiremiyordu..
Bir ey bilmez gzkt halde, biliyordu..
Bir yerden gp gidiyordu; ama baknca yine ilk olduu yerde
durduunu gryordu..
Onun dilsiz konumas vard r; dilli de konuabilir..
rfan duygusu tandr.. Onda bir kayganlk yoktur..
rfan bakmndan; lem halknn irfanna sahip olduu varlkta,
en girginidir.. Bir aklama olduunda, en uza yine o grnr..
O irfan sahasna, halk arasnda en uzak olan olduu gibi, onla
rn en yakn olan yine odur..
Onun kelm harfleri okunmaz.. Manasn anlamak ve derinliini
kavramak gtr..
Onun harfi zerinde vehmi br nokta vardr.. Daire, onun ze
rinde devrini tamamlamaya alr..
Ve noktann znde bir lem yaar.. O lemde yuvarlak bir dai
re gibidir..
Yine onun iin, iki noktay kasdediyorum; sz geen daireden
br nokta vardr..
O nokta ise., o dairenin umum heyeti czlerinden bir czdr..
Daire btnyle, o noktann genilik yanlarndan birindedir..
Ad geen nokta, znde basit; ama duruuna gre mrekkeptir..
Zat ynnden tektir..
Aydnl ynnden bir nurdur.. Bilinmeyii ciheti ile de, zulmet
tir.
Nice eyler ylendi; deil mi?. Hemen hepsi, iaret ve imal sz
INSAISM KAML
87
lerdi.. Byle olunca: Hi bir o yce zatn hakikat noktasna isabet et
mez.. Baka trl olmas da imkn ddr..
Zira, bu dil, onun anlatmakta ll oldu.. Ksld; kald..
Zaman da ondan yana faydasz.. Dardr.. Sktrlamaz ona; zi
ra o da, belli bir haldedir., lldr.. ll olan, bir lsze nice
zarf olur? Kab olur?
*
**
Ycedir Allah.. an byk.. Btn rifat dereceleri olan sultandr.
Azizdir; deyyandr..
*
Hindin blgesinin ev eikleri ok engellidir;
Binalar yce, kaplar dahi ereflidir..
Onun tesinde nice boyunlar vuruldu gitti;
O ite halk gszdr, eviremez engebelidir..
Hey., orada bir rzgr esecek olsa dehetinden:
Akllar gider, kalbler arpar zira dehetlidir..
2. BLM
S M
Burada, umum bir ifade ile SM zerinde durulacak; ona gre
mana verilecektir..
SM: Kendisi ile ad konan bi'r eydir.. ,
yle ki:
Fehim gznde isim verileni gsterir..
Hayalde, o isim verilene suret verir..
Vehimde, o isim vferileni hazr eder.*
Fikirde, o isim verileni dndrr..
Sonra isim verilen ey, ad getii zaman, alm olduu isimle ez
berlenir..
Is?m verilen, aklda yoklannca, yine o isimle akla gelir..
Bu isim verilen eyin: Var olmas, yok olmas ile, hazrda veya
kayp olmas, SM durumunda bir deiiklik yapmaz..
f *
**
smin keml ynnden ilk bykl: Kendisi ile ad alan eyin;
kendisini bilmeyene SM yolundan bildirmesi ile balar..

**
smin, isim verilene balan, iin da balan gibidir..
Esas mana anlatld grbi olunca: sim, kendisi ile ad alan e*
yFn ayn olur..

**
simlendirilen eyler arasnda, yleleri vardr ki, yok grnr..
Ama, kendi varl iinde.. Fakat, konuulurken ald isimle vardr..
Buna misal: Anka- i Marib'dir..
Aslnda o, belli bir varlk deildir.. Ancak ismi ile vardr.. te bu
isimdir ki: Onu bir varlk haline getirmitir..
Yine bu isim yolundandr ki: sim sahibi zata gerekli olan sfatlar
bilinir..
t m & m kmil 89
Drm aniLGtiiiiamyola girince, Esim verilen ey, br bcska olur;
isim erevesini aar.. IsFm, isimlendirilenden baka olur..
Mssa! olarak*. Bu yolun ehli dilinde geen: Anka- i Marib, mefhu
mu mo^eberdir.
Niana bu olunca: Anka- i Marib zerinde az duralm.. O nedir?.
O, yle bir eydir ki: Akllardan fikirlerden uzak duran, zel du
rumu, yaps, nak ile, azameti icab bu misal leminde benzeri mev
cut deildir..
Anka- i Marib..
Adn almas da bu mana icabdr..
imdi dn.. Anka- i Marib iin getirilen isim, onun iin verilen
mana hkmn kapsar m?.. phesiz kapsamaz..
Sanki o isim, analtlan mana iin ona konmamtr; klli bir hal
ile, akla uygun bir mana iin konmutur.. zellikle varlk mertebesin
deki rtbesi' ezberlensin diye..
Taki, bylece yok olmaya ve onun: Zatnda, anlatlan hkmde
olduunu bilesin..
te.. smin, ad olduu yeri bu yoldan bilmek mmkndr.. Fikir
dahi, o adlanann akla uygun manasna bu yoldan girer..
*
Yukarda nisbeten zm g cmleler geti.. Mana arlat..
Fakat sen: Bu szlerdeki arl kaldr.. Tomurcuklar arasndaki
gl dermeye al., karmaya bak.. Zira, aada anlatlacaklar
iin lzumludur..
*
*
imdi, halk mefhumundaki Anka- i Marib ismi, Hak manasnda
ki Allah ad, alar ters orantl bir zdlk tekil eder..
Misal: Anka- i Marib ad ile adlandrlan, ald ada kar kendi
znde halk olarak yoktan ibarettir..
Allah ad ile anlan yce zata gelince: Hak olarak srf varlktr..
Ancak yce Allah ad ile, Anka- i Marib mefhumu arasndaki
zdlk bir ynde kalkar.. O da: Esas varlklarna, ancak isim yolundan
gitmek.. yleki:
90
2. BLM - S M
Anka- i Maribe, ancak isimle varlr.. Ve o: Yalnz bu itibara g
re mevcuttur..
Yce Hak ise., ayn minvalde ancak isimleri ve sfatlar yolundan
vsl olunan bir varlktr.. Bu yol, geni bir alandr; Hakkn marifetine
gemeyi mmkn klar.. Baka trl imknszdr..
Hasl- kelm: Allah- Tal'ya vuslat iin Allah ismi yolundan
baka bir yol yoktur..
*
**
Bu yce ismi unutma, manasn bil..
, nk bu ismin kazand bir varl vardr,. Bu varl: Hakika
ti ile birletii iin bulmutur..
Durum anlatld gibi olunca, yce Allah'a varan yolu onunla
aydnlanm olur.. nsandaki mana bykl de, onunla mhrlen
mi olur.. Rahmete eren kimse dahi, onunla rahman'a varr..
Bu mana asndan yle bir hkme varmamz mmkndr: Bir
kimse, mhrn nakna bakar kalrsa., onun Allah ile oluu isimde
kalr.. Ama ondaki naka, yazya bakmaz da, baka yanlar ile ka
lrsa, onun da Allah ile oluu sfatlara dayanr..
bu iki halin dnda, bir baka durum vardr ki: Tam bir stn
lk sahibidir.. Mesel:
Bir kimse mhr paralarsa., isimi de, vasf da gemi olur.. By
le olunca da, o kimse: Yce Allah'n zatn bulur.. Sfatlarn da grr..
Sfatlar da, kendisine kapal kalmaz..
Bu durumda, o yce zata varan kimseye bir vazife dr: Hak ile
halk beynini bulmak..
Bu beyni bulup birletirmek kolaydr..
ayet o kimse: Yklp kmek zere olan duvar tekrar yaparsa.,
paralan dalma tehlikesi geiren mhr yaptrr kuvvetendirirse..
olur.. te o zaman, olduu lemde kalr.. Zevkle yaar..
.. Ve bylece onun:
Hak ve halk..
Namlar ile yad edilen iki yetimin hissesini yeterince demi o-
lur. Hem de, onlarn erginlik alarnda.. Hem de, her iki halin hzine
lerini bularaktan..
NSAN I KML 01
Kademe kademe geiyoruz.. Yukarda anlatlanlar bildinse.. da
ha tesine geeceiz..
Bunu da, iyi kavrayp anlamaya gayret eyle..
Btn noksan sfatlardan temiz olan yce Hak: Allah adn insa
na bir ayna yapmtr..
Bu manay yzne bakt zaman anlar.. Bilir.. Hem de geree
dayanan bir ilimle., zellikle:
Var olan Allah imi., onunla birlikte bir ey yok imi..
Cmlesi ile ifade edilen manann gerek yzne geer..
O yze geer gemez, kendisine bir keif kaps alr.. O keif sa
yesinde grr ki: x
itmesi, Allah'n itmesi..
Grmesi, Allah'n grmesi..
Konumas, Allah'n konumas..
Hayat, Allah'n hayat..
lmi, Allah'n ilmi..
radesi, Allah'n iradesi..
Kudreti, Allah'n kudreti..
Evet., grr ve anlar ki: Kendinde bulunan btn bu duygular,
asaleten yce Allah'ndr..
Yine bilir k: Kendindeki o duygularn cmlesi; bir mecaz, bir
ariyet, emanet olqrak kendisinde..
Hem hakikat ynnde; hem de mlk olarak.. Ne varsa, hepsi
Allah'n..
Bu manay, bir yet- i kerime ile aalm:
Allah, sizi de, yaptnz ileri de yaratt.. (37/ 96)
Br baka yerde ise., yle buyuruldu:
Siz ancak putlara kulsunuz... Bylece iftira yaratr durum
dasnz.. (29/ 17)
Grlyor ki, manalar birleti: Kul yaratyor; Allah yaratyor..
imdi dm zelim: Sanki, bir eyi kullar yaratyor; ne var
ki, aslnda o eyi yaratan Allahtr..
92
2. BLM - S M
Yaratma ii: Kullarda, mecaz yolu ile ve emaneten balanmtr..
Ne var ki, hem mlkn sahibi oluu, hem de tam bir balant ile Al
lah'ndr.
Derin bir mana kaps atk.. Daha da ineceiz.. Dinleme ve an
lama gcne sahip olarak dinle..
Btn bu anlatlanlar, bir zevk iidir.. Byle olunca, bu yce is
min aynasnda yzne bakan* bir kimse; Zevk olarak bu ilmi elde
eder..
Anlatlan zevke erdikten sonra da, o kimsede, tevhid ilmi ei
dinden vahidiyet ilmi vardr..
Herkim anlatlan makama yerleirse;
- Allah..
Diye arana icabet edip cevap veren olur.. nk o; Allah s
minin mazhardr..
Bundan sonra o kimse, bir ykselme kaydeder; yok olma duru
mu kederini siler; lme doru safa seyrini, varl bir gerekli varlk ha
lini alrsa., sonunda, yce Allah onu, kdem zuhuru ile, sonradan olma
kirinden de temizlerse.. te o zaman, Allah isminin aynas olur.. Buna
misal; ki aynann karlkl duruu gibidir.. Byle olunca da, o aynada
ne yarsa., bu aynada da o olur..
Bu makama varan kimse iin duann kabul olunma ihsan yap
lr.. Kim iin dua ediyorsa.. Allah o duay kabul eder.. Kime darlyor
sa.. Allah ona darlr.. Kimden raz ise.. Allah ondan raz olur..
Bu makam bulan kimsede, tevhid ilmi eidinden, ahadiyete ka
dar ne varsa., mevcuttur.. Ahadiyctten yukars deil..
Bu anlatlan makamn sahibi ile, zat tecelliye eren kimse arasn
da bir incelik vardr.. yleki;
Bu makamn sahibi, yalnz frkan okur., sfatlar lemini okur,
manasna alnabilir..
Zat tecelliye eren *nmse ise., nazil olan cmle kitaplar okur..
Bu manadaki incelii anla..
*
**
Bil..
Bu Allah ismi, btn kemal derecelerinin temel maddesidir..
NSAN-I KAML
93
Nekadar kemal derecesi varsa., hepsi bu yce hmin kubbesi al
tndadr.. Onun dnda hi bir kemal derecesi bulunmaz..
Bu durum ki byle oldu: Yce Allah'n kemal derecelerine bir son
olmayaca aktr..
nk: Kendi1zatndan, meydana getirdii hangi kemal derecesi
olursa olsun; kendi gizliliinde, ondan daha stn, daha temellisi
vardr.. Byle olunca, elbette onun kemal durumunun sonunu bulma
ya yol olamaz...
Yani: Onun katnda, gizli bir kemal derecesi brakmama ynn
den..
Bir baka kap aalm.. u yoldan k: nsanda bu akl yolu ile bi
linen bir temel madde vardr.. Ayn zamanda, bu kinatta da vardr..
Bunun bir kabiliyeti de, eitli grnt suretleri aa karmaktr..
imdi dn: Buradaki bir temel maddenin kabiliyetli olduu su
retlerin hepsini; artakalan olmamak zere bilip bulmaya bir yol var
mdr?.. Elbette olamaz.. Zira, hig bir ekilde onun suretlerinin sonuna
varp:
Bu i burada biter..
Deyip bir idrk noktas bulmaya imkn yoktur..
Yine dn: Aralatlan durum, bu yaratlmlar leminde ki byle-
dir; o yce, her ynyle byk Hak'ta nasl olur?.. Onun kemal dere
celerine nasl bfr hudud izilir?
Bu byk bir itir..
Her kimeki, yce Hakkn tecellilerinden bu ynde bir tecelli ge
lirse.. zn idrkten aciz kalr ve yle der:
Bir eyi kavramaktan yana acizlii idrk, idrkin taa, kendisi
dir..
Ne var ki, bu tecellinin de tesinde br tecelli vardr.. Onu da
unutmamal.
Mesel: Yce Hak bir kimseye, mana tecellisi iinde tecelli eder
ve ilmi cihetinden kendisinin ayn olduunu, ayn oluu cihetinden
hakikati bulmu olduunu anlatrsa., gayr byle bir tecelliye eren,
acizlik dili ile konumaz.. drkten aciz o!duunu syleyemez.. Bu
manaya aykr bir yne de kayamaz..
94
2. BLM - I S I M
Peki ne yapar?
Diyeceksiniz; anlatalm:
Her iki taraf da zne arr..
Sebebine gelince: Onun makam yle bir makam olmutur ki,
onu anlatabilmek imknszdr.. Zira, o: Yce Allah'n zatnda^en y
ce makama ykselmitir..
Sen de onu ara.. O makam iste., ondan yaya kalma; yanlma.,
*
* *
Yukarda anlatlan manada sylenen u iir nekadar gzeldir.,
Allah, syleyene rahmet eyleye..
Allah- ekber,. bu deniz nekadar kabard;
Esen frtna ile dalgaland inciler sat..
Elbiseni kar, ona dal, sonra brak gayr;
endeki yzmeyi, vnlr yan kalmad..
Ve., l., zira Allah denizinde l rahattr;
Hayat Allah hayat oldu, z mr ald..
*
imdi, o yce Allah ismPni br baka yn ile ileyeceiz.. Bunu
da bilmen gereklidir..
Sbhan olan yce Hak: Allah ismini, lh manalarn suretine de,
ilk temel maddesi yapt..
Cenab- Hakkn kendisinde, kendisi irn nekadar tecellisi varsa.,
hepsi, bu Allah isminin kapsamna dahildir.. Geri kalan srf zulmet
tir. Ki;
Zatta, zatn batn yanlar..
Ad verilir..
Bu yce Allah ismi, anlatlan zulmete bi'r nurdur..,0 nurla, Ce-
nab- Hak kendisini grr..
.. Ve halk o nurla, Cenab- Hakk bilmeye ular.
Bunu da byle bilesin..
INSAN-I k mil
95
Biraz da, bu kelime zerine sylenen itikad limlerinin fikirleri
zerinde duracaz.. Bu yce kelimeyi, eitli ynleri ile eletirenleri
dinleyelim..
Faydal olaca dncesi ile onlar iyi dinleyelim..
Mtekillim lFmlere gre, bu yce Allah kelimesi: luhiyet istih
kak olan bir zat anlatan sancaktr..
Evet., onlarn istilahnda, bu yce ismin dellet ettii mana bu-
dur..
Ayrca, ulemann bu yce Allah isminin kelime treyii zerinde
eitli grleri! var..
Bazlar der k:
Bu kelime dondurulmutur.. Kendi banadr.. Ve ona cins ola
cak bir kk yoktur., Dolays ile, baka bir kelime kknden de tre-
memitir..
Bu gr bizim mezhebimizin grdr ki: Henz kelimeler t
rememi, treyen kelimelerden bir ey de trememi iken Cenab- Hak
bu:
ALLAH..
Ad ile sylenir, anlrd..
Bu yce ismin, baz kelime kknden trediine kail olanlar ise
yle diyor:
Bu kelime: ELEHE YELEH, kknden gelmitir.. Bu kelimeler
ise., aka gelenin halini dile getirir..
imdi1bu akn manas zerinde durularna bakalm. Demek is
tiyorlar ki:
Anlatlan mana, yce Hakkn geerli iradesi zerine; kinatn
kendi zellii ile, onun kulluuna dknl ve onun azameti nn
de zilleti istemeleridir..
Zira kinat, kendi olular icab, kendilerine gelen Hakka kulluk
stek, arzu ve akna kar bir savunma gcne sahip olamaz.. Demir
cinsi eyleri'n mknatsa can atp iten bir yneli gsterdikleri gibi..
Onlar da, mknatsn ekicilii karsnda gszdrler..
Kinatn bu iten duyduu Hak kulluu ak, bir tebihtir k:
Onun btnyle anlalmas zordur.. Anlalamaz..
96
2. BLM S M
Kinatn ikinci bir tebihi daha vardr ki: Hakkn zuhurunu ken
disinde kabulleniridir..
Kinatn nc bir tebihi ise.. Kendisinin Hakla halk olarak zu
hurudur..
Kinatn, yce Allah' tebih edi ekli daha oktur.. Bitmez..
Zira, kinatn; yce Allah'a ait her isimde bir balants vardr..
O ilh isme uyan biimde tebihini yapar..
Say itibar ile, okluundan tr, hesaba kitaba smayan bu
tebihlerin tm bir dille ve bir anda Allah iin yaplan tebihlerdir..
Ve,, bu varlk lemi ferdlerinden her birinin, yce Alah ile olan
halleri bu minval zere devam edip gider..
Anlatlan mana icabdr ki: Yce Allah, kelimesinin yukarda s
z geen kelime kknden geldiini istidll eder ve derler ki:
Eer o, bir kelime kknden gelmeyip de dondurulmu, kendi
bana olup kalsayd; anlatld gibi bir tasarrufa sahib olamazd..
Sonra, ELEHE kelimesini LH, haline getirmek isteyerek yle
dediler:
Bu yce ismin kk, ELEHE olduu kabul edildiine gre, ma*
bud iin kullanlnca, baa bir EL, lm- tarifi getirildi. O zaman EL-
ELEHE oldu.. ok kullanlmas dolaysiyle, ortadaki ELF grnmez ha
le getirildi ve: ALLAH, oldu..
Arab limlerinin bu yce isim zerine szleri oktur.. Ama teber-
rken bu kadarn aldk.. Bu kadarn yeterli grdk..
*
**
Burada, ALLAH lafz zerine baz kelm edilecektir.. Ayrca, onun
harfleri zerinde de durulup ifade ettii manalara baklacak..
Bu hususlar da, bilmen gereken bilgiler arasndadr..
ylekis
ALLAH, olarak anlan bu yce isim, harf itibarile belidir.. Ama
lafzda..
Her nekadar, yaz eklinde (LM) ile (HA) arasndaki (ELF) g
rnmemekte ise de; lfzan sabittir.. Lafz da, yazya hkim olduuna
gre: (ELF) i de, o harfler meyannda sayp:
NSAN-I KAML
97
ALLAH ismi belidir..
Deyip kabullenmek icab eder..
*
**
Bilmen gerekli olduundan o harflerin ifade ettii manalar ze
rinde duralm,.
BRNC HARF
ELF: Haliyle bataki elif.. bu harf, AHADYET'ten ibarettir..
Ahadiyet, teklik manasna alnabilir..
yle bir ahadiyet ki, onda okluk manasna gelen kesret tama
men dp helk olur.. Hangi yzden baklrsa, baklsn; ondan ba
ka varlk kalmaz..
bu mana:
Yznden baka her ey helake varr.. (28/ 88)
Meline gelen, yce Hak kelmnn hakikatidir..
Burada, zamir, EY'e verilmektedir ki:
Kalan, eyin yz olur..
Manas kar.. O eyin yz ise.. znde bulunan, znden te
celli eden yce Hakkn ahadyetidir..
Byle olunca, her bakmdan duruma hkim olmak, o yze d
er..
..Ve o yz: Kesretle bir kayda balanamaz.. nk bu manada,
kesretin hi bir hkm yoktur..
imdi manay toplayalm:
Ahadiyet, zat tecellilerinin ilkidir.. Ama bu tecelli, zatn, kendin
de, kendisine, kendisi ile olmaktadr..
Esas mana bu olunca: ELF, tek bana, bu ALLAH, isminin ba
na kondu., yle bir teklik ki: Dier harflerin hi biri ile bir balant
kurmadan,,
bu durum, dorudan doruya, ahadiyet makamna bir tenbih-
tir; uyarmadr..
O, yle bir ahadiyet makamdr ki: Ne Hakka ait vasflarn, ne
de halka dair vasflarn orada zuhuru vardr.. nk o. Srf ahadiyet-
tir.. O kadar ki: Orada, isimlerin ve sfatlarn, fiillerin, mahlukatn
hi biV hkm yoktur..
F.: 7
98
2. BLM S M
Tek bana deil de, yazl itibariyle, dier harfleri ile de, zata
iaret edilir.. Zira, hepsi onun iinde gizlidir..
ELF, zat olunca, dierleri de onda gizli sfat ve onunla lakal
olanlar olur.. Ki bu mana, aada daha ak anlatlacaktr.
Mesel: ELF harfi, yazl gsterildii zaman, ELF, LM, FA'dan
ibarettir,.
ELF harfi, tek bana yazld zaman, yazl eklini ve tek ba
na yazln da znde toplayan zata dellet eder..
LAM, harfi, dik ksm ile; yce zatn kadim sfatlarna dellet
eder.. Kendisinin, LM olduunu anlatan kvrk ksm le de, sfatlar
la alakal ksmlarna delil saylr.. Sfatlarla ilgili ksmlar ise., zata
balanan kadim fiillerdir..
FA, harfinin ifade ettii manalar ise., u ekilde sralamak
mmkndr:
a) Duruu ile, yaplm ilere dellet eder..
b) Bandaki noktas ile, halkn zatnda var olan, Hakkn
varlna dellet eder..
c) Bann yuvarlak oluu sonucu, iinin bo oluu feyz
lhyi kabul edileri ynyle halkn onda bir yer edinip sonsuzluu
nu kavramasna bir durak olmayacana dellet eder..
d) Ayrca, yuvarlann daire biiminde oluu da; mmkn
vasfn alan varlklarn sonsuzluuna iarettir.. Zira dairenin nerede
balayp nerede bitecei bilinmez..
e) Ayrca iinin boluu, feyiz kabulne bir iaret mahalli
dir.. Zira, ii bo olan; kendisini dolduracak bir eyi kabul etrpek zo
rundadr..
Sonra., burada bir baka husus vardr; bunu da belirtmemiz ye
rinde olur..
bu husus; FA, harfinin banda duran noktadr.. Bu durumu ile
o noktann yeri; FA harfinin yuvarlak boluu gibidir..
Anlatlan manaya gre, ince bir iareti burada gstermek gere
kecek..
bu iaret; nsann ezelde ald emanetti'..
Burada, emanetten kasdm:
Kemal- i luhiyettir.. ki bu; Yerin, gn ve onlarda bulunan
NSAN-I KML
99
mahlukat eitlerinden hi birinin tamaya gl olmadklar emanet
tir..
Burada bir baka husus var ki, onu da belirtmemiz yerinde olur..
yleki FA harfi, btnyle ele alnd zaman, ii bo ban
dan baka noktaya yer yer olacak bir ksm yoktur..
bu ba ksm ise., insandan ibarettir.. nk insan, bu lemin
reisidir..
stte anlatlan mana icabdr ki, Resulllah S.A. efendimizin u
hadis- erifi rivayet edilmitir:
Ya Cabir, Allah'n nce yaratt peygamberimin ruhudur..
Bu manadan anlalyor ki: nsan, yaratlta bir ncelie sahip
tir.
Ayn ekilde yazarn elindeki kalem, FA harfini yazmaya bala
d zaman: Bo yuvarlan yapmaya ncelik verir.
Gerek bu son szlerden, gerekse ncekilerden hsl olan mana
udur; Yce Hakkn ahadiyeti; isimler, sfatlar, etkisine ald dier
eyler, mahlukatndan hemen her eyin hkmn kendi znde gizler..
Durum anlatld gibi olunca., zat sfatndan baka baki kalan
olmaz.. Bu sfattan da bir baka ynyle:
AHADYET..
Diye bahsedilir..
*
Bu yce ALLAH ismi, zerVe, ak ibare ile; buradakinden daha
fazla:
El- Kehf' Ver- Rakim- Fi erh- i Bismillahirrahmanirrahim,.
Adl eserimizde hayli kelm ettik.. Orada bulunup okunmaldr;
faydal olur..
*
**
KNC HARF
LM: Bu harf, Allah isminden, birinci Lm'dr.. Elif'ten sonra,
ikinci sray alr..
Bu, cell sfatndan ibarettir..
100
2. BLM - M
Anlatlan mana icabdr d Eliften sonra geldi.. Ksmen onunla
bititi.. Byle olmas gerekir; ikst Cell sfat, tecelller derecesinin
en ykseidir.. Cemal sfatndan daha ndedir.. Bu fikrimizi teyid
eden br hadis- i erif vardr.. Hemen arz edelim:
Azamet gmleimdir kibriya cbbemdir..
Bu kuds hadis anlatyor ki: Bir ahsa en yakn olan ey, gmlek
ve cbbedir..
imdi sabit o!du: Cell sfat, yaknlk itibariyle, cemal sfatn
dan daha yakndr..
Cell sfatnn bu yaknl:
Rahmetim gazabm geti..
Meline alnan kuds hadisindeki manay bozmaz.. nk ge
en rahmet umum ve mul artdr.. Byle bir umum?yet ise... Cell
sfatna aittir..
Nisbeten kapal geen stteki ifadeyi daha iyi anlamak iin, aa
daki cmlelere dikkat et; bi! ve anla..
Vahidiyet, eklinde de anlatlan cemal sfat: Zuhur ynnde tam
kemalini bulduu; ya da anlatlan kemal haline yaklat zaman,
onun adi:
Celal..
Olur.. Onun byle oluu, kuvvetli ve saltanatl zuhurundan t
rdr.. Cemal sfatndaki rahmet mefhumu, mulu ile sonucu ite bu
celldir..
*
NC HARF
LAM: bu harf de, Allah sm'.n ikinci lmdr..
te bu harf, yce ve sbhan olan Hakkn btn zuhur yerlerin
de, mutlak geerli olan cemal sfatndan ibarettir..
Cemal sfat btnyle, iki vasfa dnktr:
a) lim..
b) Ltuf..
MSAN-I KAML
101
Ayn ekilde cell sfat da, iki vasfa dnktr:
a) Azamet..
b) ktidar..
Cemal sfatnda saylan iki vasfn sonucu, cell sfatnn iki vas
fnda birleir.. Byle olunca da: Cemal ve cell bir sfat haline gelir.
Bu manada yle sylendi;
Halka zhir olan cemal sfat cell sfatnn cemal cihetinden
baka deildir.. Ayn ekilde onlara zhir olan cell ise, ancak cell
sfatndan cemal saylr. Sebebine gelince:; Pepee gidileri, birinin
dieri iin gerekli olduudur..
Cemal ve cell sfatlarnn tecellisi iin bir misal olmak zere:
gnele tan yerinin aarmas ile balayan fecir vaktini getirebiliriz.
Fecir, gnein domasna bir balangtr.. Gne tam douncaya ka
dar kalr..
Bu misalden cemal ile cell sfat arasnda bir balant kurmak
isteyince:
Fecrin cemal olduunu; gnein de tam aydnlatc vasf ile,
cell olduunu..
Bir benzetme yolundan syleyebiliriz.. Dn ki, o tam aydnlk
fecrinden balayp geldi.. Fecir ise, aydnl gneten ald..
te:
Cellin cemali, cemalin cell?..
1
Demekteki mana budur..
Bu bahsi biraz daha aalm.
Bahsi edilmekte olan bu ikinci LM, yazl itibari ile harften
ibarettir: LM, ELF, MM.. Ebced hesab ile bu harfin say topla
m YETM BR eder..
ibu say: Yce Hakkn sarnd ve halk ile arasna gerdii per
delerdir..
Nitekim bu mana, u hadis- i erifle kuvvetle bulur:
Gerekten, Allah'n nurdan ve zulmetten yetmi ksur per
desi vardr.. Onlar aacak olsa., yznn gzelliinden, gznn
grd yere kadar ne varsa yanar..
Bu hadis- i erifte geen:
102
2. BLM - S M
Nur..
Cemal sfatdr..
Zulmet..
se, celldir..
Bu hadis- i erifin anlatmak istedii bir mana udur:
O makama varan kimsenin, ne kendisi kalr; ne de izi..
bu halin adna, tasavvuf ehli zatlar.
MAHK (1) ve SAHK (2)..
Derler.. '
Sz geen harfin saylardan her says: Yce Hakkn zatn
halkndan gizledii mertebelerden bir mertebeye iaret eder..
Ve., o hicab mertebelerinden her mertebe im, yine bin perde
vardr..
O mertebe eitlerinden, biri izzet mertebesidir.. Bunun da ilk
perdesi: nsann bu kevn lemindeki badr.. Bu ban dahi, bin y
z vardr.. Bu yzlerden her birinin de bir perdesi vardr.. Kalan per
deler de buna gredir..
*
* *
Burada kasdmz: Ksa kesmektir.. Eer byle olmasayd; onla
rn erhini yapardk.. Hem de en tam ekli ile..
Onlar anlatrdk: Eksiksiz, btn zellii ve fazilet toplamlar
nn tm ile..
*
* *
DRDNC HARF
ELF: Bu harf, Allah isminin drdnc harfi ve ikinci ELF'idir..
Burada bu harfe, ifade etmek istedii mr.na verilecektir. ze
rinde durulacaktr..
(1) MAHK: Kul vcudunun yce Ilakkn ztnda fena bulmas dr.
(2) SAIIK: Kul ke ndi varlndan geip ondan tamame n uzaklamas dr.
NSAN-I KML 103
Bu harf, yaz eklinde grlmez.. Ama okunurken, sylenirken,
ikinci lama med olmas ynnden bellidir., vardr.. Bunun adna:
Kemal ELF..
Denir.. Ama bir kaplayc nitelik tayan kemal.. O kadar ki: O-
nun ne bir sonu, ne de bitimi iin snr vardr..
Onun snrsz oluunun iareti: Yazda grnmeyp^ dm ol
masdr.. Byle bir eyin de, kendisini tam idrk mmkn olamaya
ca gibi, izini bulabilmek dahi zordur..
Okunurken, var oluu da u manaya iarettir: Kemal durumu
nun z varlk hakikati yce ve mnezzeh Hakkn zatnda gizlidir..
Yukarda ksaca yaplan izahtan u manay karabiliriz:
Allah ehli, kmil ismini alan kimse, daha mkemmel olma y
nnden daima: Yce mnezzeh Hakta ve onun cemal sfat tecelli
sinde terakki eder.. Ykselir.. Hi bir ekilde, bu tecelli kesilmez.. Pe
e pee gelir.. lerleyi ynnden, son gelen n gelenden yksektir..
Bir kaidedir: kinci, birinciyi de toplar.. Byle olunca da, her ye
ni tecelli bir ykselmedir..
stteki aklamamz, tahkik ehli limlerin aadaki szleriyle
teyid edebiliriz..
Derler ki:
lem, her an, her nefes bir ykselme kaydeder.. Zira, o anlar
ve nefesler Hakkn tecelli eseridir.. Byle br ey ise., terakki saylr..
Bu fikirden de anlalyor ki: Bu lemin, daima terakkide olmas
lzmgelir..
Ancak, burada bir incelik vardr.. Onun zerinde biraz durmak
isterim..
Anlatlan terakki durumuna bakarak:.
Her noksandan mnezzeh ve her bakmdan yce olan Hak
kn da terakki etmekte olduunu..
Sylediin zaman, meramn Hakkn halktaki zuhuru olursa., bu
oldu.. Aksi halde, Cenab- lh bahsinde buyurulan:
Yce Allah, artp eksiltmekten yana mnezzehtir..
Manasna gelen hadis- i erifi vardr ki; Onun zat iin bir yksel
me mevzuu asla olamaz..
104
2. BLM S M
Zira o; Zatnda olduu gibidir.. Yaratlmlarn vasfna brn
mekten yana tam olarak mnezzehtir..
*
BENC HARF
HA: Bu harf, bata da anlatld gibi, yce ALLAH isminin BE
NC ve son harfidir..
Burada onun ifade ettii manalar zerinde duracaz..
Burada, HA harfi Hakkn kimliine iarettir..
bu Hakkn kimlii ise., bu insann z varldr..
hls suresinin ba yetini burada zikretmek yerinde olur..
Allah- Tei yle buyurdu:
De ki: O, ahad olan Allah'tr.. (112/ 1)
Burada:
De ki:
Kelimesinin muhatab, Resulllah S.A. efendimizdir..
O..
Zamiri ise., insan gsterir..
Bu manann byle olduu, aada beyan edilecek delillerle de
anlalacaktr..
* O**
Manasna gelen (HVE) kelimesindeki HA:
De ki:
Emrinin failine iarettir ki:
O, sensin,.
Demektir..
Bu, bvledii; ba^ka trl olamaz.. nk, ad gemeyen bir
eye zamirin balanmas usuide yoktur..
Hve..
Zamiri gaiba iarettir.. Muhatabdan evvel, bir gaib de geme
diine gre, muhaiab gaib yerine oturtulur..
in sa n -i k mil 105
Bu mana, beyan ilminde; ltifat, olarak kabul edilir ki, yaplan
hitabn tek bana hazr olana deil; hem hazra, hem de gaibe ia
rettir.. '
Hitabda, hazr ve gaib ayn durumdadr..
Atee kar durdurulduklar zaman bir grsen.. (6/ 27)
Mealine gelen yet- i kerimedeki;
Grsen..
Kelimesine de muhatab, sadece Resulllah S.A. efendimiz deil,
btn grenlerdir..
*
* *
Ayrca, HA harfinin yuvarlak oluu; Hakka ve halka nisbet edi
len varlk arknn insan zerinde dndne iarettir..
Bu misal leminde insan; HA, ile kendisine iaret edilen daire
gibidir.. Anlatlan manay iyi anladktan sonra, dilediin gibi konu
abilirsin..
stersen yle syle:
Daire Hak'tr.. indeki boluk ise., halk..
Dilersen, yle syle:
Daire halktr.. indeki boluk ise.. Hak'tr..
nk o: Hem Hak'tr; hem de halk..
nsann yapmakta olduu i emrine gelince, onun iinde;
Onun emri ilham ile olmaktadr..
Diyebilirsin.. nk, bu i emrinde insan; u iki devre arasnda
dr:
a) O, mahluktur; kulluk ve acizlii vardr..
b) O, rahman sureti zerinedir,* kemal ve izzet sahibidir..
Aada arz edeceimiz yet- i kerimeler, anlatmak istediimiz
manalar teyid babnda nemlidir:
Ve Allah, o velidir.. (42/ 9)
Bu yet- i kerimede geen:
Veli..
Kelimesi :
Insan- Kmil..
106
2. BLM S M
Demektir.. Bu insan- kmil hakknda ise, u yet- i kerimede
iaret vardr;
Anlaynz ki; Allah'n veli kullarna korku yoktur.. Ve onlar,
mahzun da olmazlar.. (10/ 12)
Bu mana, bir gerektir.. nk, onun iin korku ve hzn mu
haldir.. Hatta buna benzer eyler de Allah iin muhaldir.. Sebebine
gelince:
O, veli ve hamiddir.. (42/ 28)
yet- i kerimesi, yce Allah' ve insan- kmili anlatma babn
da aktr..
Ayn manada u yet- i kerimeyi alabiliriz:
Allah, o velidir.. lleri o diriltir ve o: Her eye kadirdir..
(42/ 9)
Bu yet- i kerimedeki*.
O..
Zamiri veliye aittir.. O, Haktr.. Halka balanan suretlerle suret
bulur.. Yahut byle deildir de: lh manalarla tahakkuk eden halk
tr..
Hsl: Durum r*o olursa olsun; her hal ve takdirde., her sz ve
ikrarda o: Hem noksan, hem de kemal sfatlar znde toplar.. Yani:
O yce gne nuruyla, yer varln aydnlatmaktadr.. Yer, odur;
gk odur.
Anlatlan manalar zerine u beytleri syledim*.
ki cihanda da mlk benimdir grmem onlarda;
Gayrm yok ki, fazln dileyen ve korkan darda..
Evvelimden evvel yoktur ki, katlaym ona;
Sonumdan son yok ki koam ona has manalarda..
Kemal eitlerine nail oldum gerekten ben;
Tmden celller cemaliyim ancak ben o varda..
NSAN-I KAML
107
Sonra, nekadar grrsen maden, bitki eidi
Ve., hayvanatn nsiyet ettii huyda, arda..
Nekadar grrsen, unsur ve tabiat cinsinden;
Asldan bir toz, koku, olarak ilk olularda..
Nekadar grrsen, denizlerden ve sahralardan;
Aa cinsi, ya da tepe ba yce yukarda..
Nekadar grrsen, manev suret eidinden;
Hem de gze ho gelenin btn canl varda..
Nekadar grrsen, fikir ve hayaldekilerden;
Akldan, nefisten, kalbden ve ne ki var bunlarda..
Nekadar grrsen, meleklere has yaplardan;
Ve., neyi ki var blis ve hempasnn nazarda..
Nekadar grrsen, beerde olan isteklerden;
Tabiat icab, ya da Hak iin ihsanlarda..
Nekadar grrsen, nceki ve sonrakilerden;
Sonra bir kavme gitmi sarlp da kalm orda..
Nekadar grrsen, seyid ve seyidlik taslayan;
Ve ak ki, kalm leylsndan esen rzgrda..
Nekadar grrsen, tm arndan ve evresinden;
Krss veya refrefden ki azizdir yukarda..
Nekadar grrsen, parlak grnen yldzlardan;
Aden cennetinden, ne hotur kalmak buralarda..
Nekadar grrsen, sonu gsteren pk aatan;
Ve bir zil ki alar ilenin dolduu anlarda..
te., benimdir hep, tmden makammdr oralar;
O deil, tecelli edeniyim hakikatlarda..
108
Dn, halkn rabb, hem de onlarn efendisi;
Zatm msemmas tm isimdir o kalanlarda..
Mlk benim, mebkt benim, dokurum i ilerim;
Gayb benim ceberut gcmledir kurulularda..
imdi dikkat et, anlattklarmn hepsinde ben;
Zattan anlattm, mevlya kulum her hal kda..
Hem fakirim, hem hakirim, dknm ve zelilim;
Gnahlara esirim, bal kaldm hatalarda..
Ey sayg deer o Arab- kiram ve onlar k;
Sard onlar aknlk, ho melce olsalar da..
Ziyaretinize geldim, sularm anmdr;
efaatim de szsiniz bence umulanlarda..
Ey efendim, batan sona kemal olan yce zrst;
Yoluna komaya kurbanm ite., ycel orda..
lemlerin eyhi akna, hep eyhleri iin;
Bir nur akna ki parlar kmilleri sarar da..
Selmm size, gecenin ve gndzn tmnde; ,
Eklensin buna getike zaman, tahiyatlar da..
3. BLM - SIFAT
3. BLM
S I F A T
Burada, umum bir ifade ile SIFAT zerinde durulacak; ona gre
mana verilecektir..
Sfat, zet olarak yle anlatabiliriz;
SIFAT; Her hang? bir ekli ile tavsif edilen bir eyin durumunu
sana ulatran bir eydin.
zet olarak:
SIFAT, bir eyi zel hali ile bilmeyi, fehmine ulatran bir ekil
dir..
SIFAT, bir eyin sana gre ekillenmesini salayan bir vasftr..
SIFAT, bir eyin, vehminde toplanmasn temin eden anlatl
tarzdr..
SIFAT, bir eyi fikrinde aydnlatan izah eklidir..
SIFAT, bir eyi aklna yakn bir ekle getiren bir ifade yndr..
te., btn bu anlatlanlar, sfatn tarifidir.. Bunlar anladktan
sonradr ki; Anlatlan bir eyi1, kendine has ekli ile bilirsin.. Ne oldu
unu zevk yolu ile anlarsn..
bu anlay sonunda ise., bir kyas yoluna gidersin..
Sana anlatlan eyi, znde bir lye vurur bakarsn;
a) nsan tabiat, yaratl, karakteri ona kar meyle msa
it midir?. Anlatlan eyde, insann meylinin kabul ede
cek bir durum var mdr?..
Byle bir durum varsa., phesiz tab'an, o eye ynelmek mm
kndr.. Ona meyledilir; yanalr..
b) O eyde, insan tabiatna zd bir ey var mdr?. Bir nef
ret uyandryor mu?.. Byle bir durumdaysa., phesiz o eye tabiat
icab ynelmek mmkn deildir.. Ondan kalr..
Bu manay iyi anla..
Sonra., iyi dn ve zevk halfne getir ki: Her halini, cmle du
rumunu, rahmann mhrcs, kulana doldura; stne de mhr
basa..
110
3. BLM - SIFAT
Anlatlan bir kabuk say.. Olmaya ki, bu kabuk sana engel ola..
Sonra, ze varamayasn.. Kabuu, daima z saklayan bir perde bil
meli; yeri gelince de iine girmeli..
Kald ki, szde kalmak, dahi idrk yzn kapatr..
*
* *
Sonra..
SIFAT, kendisi ile sfatlara baldr..
stteki cmlenin izahl aklamasn yle yapabiliriz:
Sen, senden bakasnn sfatlar ile sfat alamazsn.. Kendi
z adn, lakabn vasf ile de bir sfat sahibi olamazsn..
Hlsa: Onlardan hi bir ey alamazsn; ta ki: Vasf edilen eyin
ayns sen olduunu blnceye kadar..
Byleki oldu: Vasfedilen eyin ayns olursun..
Ama, yukarda da anlatld gibi, szde deil; hakikatte.. n
k sz kabuktur; perdedir..
Kabuu paralar, perdeyi aralar, ze varrsan., bizzat bilen sen
olduunu grecek manas ili bilirsen., ite o zaman, bilgi sana ba
lanr..
Bunun byle olmas zarurdir.. Daha fazla tekide, manay g
lendirmek iin delile ihtiya yoktur..
nk sfat: O sfat alann balsdr.. Ona tabidir..
Sfat alann bulunduu yerde sfat vardr.. Onun olmay le de
yok olur..
*
4 *
Arab dili zerinde ihtisas olan bilginlere gre, sfat iki trl
dr:
a) Sifat- fazaliye..
b) Sfat- fazliye..
Sifat- fazailiye: rann zat ile, esas varl ile ilgili sfatlardr..
Mesel: Hayat..
Sfot- fazliye: nsanla balantldr; ama ondan ayr da olabi
lir. Meesl: Kerem sahibi olmak, iyilik etmek vb. vasflar..
Bu bahsi burada keselim; Cenab- Hakkn sfatlarna dnelfm*.
NSAN-I KML
111
Muhakkik vasfn alan limler demitir ki:
Yce Hakkn isimleri iki ksmdr..
Burada:
simler..
eklinde ifade edilen mana vasftr.. Nehiv limlerine gre,
isimlere:
Esam- i Nuutiye..
Tabir edilir..
BRNC KISIM : Bunlar Cenab- Hakkn zatna balanan isimler
dir.
Mesel: Ahad, Vahid, Ferd, Samed, Azim, Heyy, Aziz, Kebir,
/vAutel vb. isimler..
KNC KISIM : Bunlar, Cenab- Hakkn sfatlarna balanan
isimlerdir.
Mesel: lim ve kudret..
- Nefsiye..
Tabir edilen, muti ve hallak isimleri ile:
Ef'aliye*.
Tabir edilen der isimler de bu ksma balanr ki, hemen hep*
s , Cenab- Hakkn sfatlarna bal isimlerdir,.
*
**
Btn lh sfatlarda yaplan vasfn kk: Yce Allah'n RAH
MAN ismine dayanr..
nk rahman ismi, mul ve kapsam dolaysiyle, ALLAH is
minin mukabilidir.. Aralarnda fark udur:
a) RAHMAN; Toplu ve umum bir mana ifade ettii iin,
vasflarn zuhur yeridir..
b) AliLAH: Sadece isme mazhardr..
* *
Burada, RAHMAN sfat zerinde biraz duralm.. Bilmen gere
ken husus vardr; renmeye al..
Rahman sfatu Tam kemali ve umul icab; var olma ynn
den yce zal mertebesini gsterir.. Bu mertebede halka nazar olma
dndan: Rahman sfatnda bir noksanlk grlmez..
ALLAH ismi: Vacib'l- vcud olan zata iarettir,.
112
3. BLM - SIFAT
yleki: Hakka nisbet edilen kemal mul ile, halka nisbet
edilen noksanlar da kapsamna alr..
nk:
a) Allah, umum bir mana ifade eder..
b) Rahman sfat ise., husus bir mana ifade eder..
Bu manay daha ak anlatmak isterim.. Esas kasdm udur:
Rahman ismi, cmle lh kemalleri znde toplar.. Onun zellii bu
radadr..
Allah ismi ise., hem hakk, hem de halk mulne alr.
anlatld gibi olunca: Rahman ismi, kemal vasfn alan ke-
malli durumlarndan birine tahsis edilince, rahman isminin manas,
o kemale uyan bir isme geer..
Mesel: Rabb, melik vb. isimler gibi.. Bu trden isimler snrl
dr. Ancak vasfndan ald mertebenin manasn anlatr.. Rahman
ismi byle deildir..
nk: Rahman isminden anlalan mana; btn kemalleri top
layc bir vasfq sahib olmaktr.. Kald ki, bu isim, yukarda ksmen
izah edildii gibi: Cmle sfatlar znde toplar.. Onlarn hepsine bir
asildir..
*
Sfat zerine devam edelim.. Bu arada baz zatlarn fikirlerini
alalm..
renmeye al..
Tahkik ehli br zata gre.* Sfat tam manas ile kavranamaz..
nk sonu yoktur.. Ama zat, byle deildir; kavranabilir..
u Allah'n zatdr..
Denir ve idrk edilip kavranr; ama kemal iktizalar cab, sfat
idrk edilemez.. Kavranamaz.-
Mesel: Br kimseyi, umum bir durumu ile tanmak; ama onun
ne gibi vasflara sahib olduunu ve neler yapacan tam kestreme-
mek gibi..
Zira, kemal: Allah'n zat itibar ile aktr:
yledir..
Dye kestirilir.. Ama, sfatlar cihetine gidince, kestirilemez..
Burada bir misal vermek yerinde olacak.. yleki:
NSAN-I KML 113
Bir kul/ bu kevn mertebeden ykselir; kuds mertebeye geip,
ondan kendisine gelen bir keif olursa, bilir ki: te, Allah'n zat ken
di zatnn ayndr.. Bylece, zat idrk etmi olur..
Resulllah S.A. efendimizin u hadis- i erifi bu manayadr:
Bir kimse ki, nefsini bildi; gerekten Rabn bilen o oldu..
Bundan sonra ,o kula kalan: Zat iin gerekli sfatlar bilmektir..
Bu, bilinmesi gereken sfatlar, o zat- lhiye tam manasyle
Hak olan ve zn brndrd vasflardan ibarettir..
Byle bir bilgiye se., o kul iin idrk yolu yoktur..
Br misal olmak zere ilim sfatn ele alalm.. Diyelim ki:
O kul, ilim sfatn ald..
Peki btn dallarije bu ilim sfatn nasl kavrasn.. Elbette kav-
rayamaz.. Ancak, kalbine o ilim sfatndan inen miktar bilir.. Mese-
l: . ; . ; ; , i
Bu varlkta nekadar insan vardr? Bunu bildikten sonra, o in
sanlarn isimlerini tek tek bilmek kalr..
O isimleri bildiini kabul eddim.. Bu sefer onlarn ekillerini
bilmek kalr..
Hadi, ekillerini de bildr diyelim.. Bu sefer kendilerini tek tek
tanmas, bir bir grmesi ve hallerini anlamas, bilmesi gerekir..
Hatta daha baka eyleri de bilmesi icab eder..
te, kalan sfatlar da byledir.. Onlarn da durumu tek tek ay
n ekildedir..
bu durum gsteriyor ki, sfatlarn hibirini detaylar ile idrk
etmek mmkn deildir..
Ancak, toplu yoldan bilinir ki; o da zat cihetinden gelir; zatn
idrk edii icab bilinir.. Ve bundan da eksik bir ey kalmaz..
imdi bir neticeye varalm.. yleki: drk edilen ancak zat ol
duuna gre.. Sonsuzluu dolaysyle bu zatn sfatlarnn da idrk
edilmeyen snfa girdiklerine gre:
a) Zat idrk edilir, muhakkakdr; malumdur..
b) Sfatlar ise., mehuldr; sonsuzdur..
*
F.: 8
114
3. BLM - SIFAT
Hak ehli zatlarn ouna, bu mana rtldr.. Kendilerine, Al
lah- Tal, zatn kefi nasib ettii zaman, sfatlarn idrki de iste
milerdir.. Bu sfatlar idrki kendilerinde bulamaynca, Allah' da
inkk cihetine gitmilerdir., zellikle Musalarna:
Gerekten ben Allahm.. Benden baka ilh yoktur*. Bana iba
det et.. (20/ 14)
yet- i kerimesi ile yaplan emre icabet etmediler.. Ona icabet et-
medlier ve o hitaba:
Sen ancak mahluksun.. Baka deilsin..
Dediler.. Bu durum da, ak gsteriyor ki: Yce Hak iin itikadla-
rnda: Zatm idrk edileceini, sfatlarn bilenemeyeceini bilemedi
ler..
Ne var ki, tecelli; itikat edilenin aksine oldu.. Doays ile inkr
hsl oldu..
Sandlar ki: Mahede yolu ile, zar nasl idrk ediliyorsa,. Ki o
zattaki sfatlar da yle idrk edilir.. Bunun olmasnn imknszl
n kavrayamadlar..
Bu durum, deil yce Allah'ta, mahlukta dc byledir..
Bizzat kendinde dene.. Sende grdn nedir?. Ancak zatndr;
kendindir..
Sende neler yok ki: Kahramanlk var, cmertlik var, ilim var..
Tam bir mahede ile, bunlarn durumunu tesbit edebiliyor musun?..
Onlardan ancak para para, bilinen kadar gelenini, ortaya ka
nn bilip gryorsun..
Sende anlatlan vasflardan biri knca, ancak onun bir belirti
si olur.. Ve hkm yoiu ile:
Bu budur..
Diyebiiiyorsun.. ya onun dier teferruat.. Yok olan sfatlarn.,
onlar, sende idrk edilemez.. Bir yoldan gizli sakl kalyor.. Mahe
de edilmiyor..
Sende bir sfatn belirtisi grlyor; akl onu sana balyor..
Bu, dettir.. Mefhum kanunu byle yryor..
Ama, ne temeline iniliyor; ne de, detaylar ile kavranyor..
NSAN-I KAML
115
ZatH ilahiyi idrk zerinde duralm.. Bu da, bilmen gerekli bir
konudur.. znde tam bir ycelie sahip bulunan zat- lhiyi idrk
su yoldan olur:
Bileceksin ki: Sen osun; o da sen..
Ne var ki bu: Kuru bir bilgi ile deil; Hak katndan ihsan olu
nan ilh bir kefe sahip olmakla olur..
Anlatlan kefe, lh bir ihsanla nail olup, senin o olduunu;
onun da sen olduunu bildikten sonra anlarsn kis Bu byledir.. Bu
nun byle oluundaysa., ne bir ittihad ne bir hlnul vardr..
Demek isteniyor ki:
Anladmz veya anlamadmz manada ne bir bitime
var; ne bir giri k..
Bunun byle olduuna, bitime veya giri k olmadna g
re: Her ey yeri yerinde kalyor..
Bu olan i: Her ey yerinde olduu halde oluyor.. Rabb, maka
mnda; kul da, kulluk halinde berdevam..
nk: Ne Rabb kul olabilir.. Ne de kul Rabb..
lmin ve btn ak hallerin, ok ok stnde olan, bir zevk yo
lundan ve lh keif ihsan ile bu kadarn anlarsan., sana u kalr:
a) Yce zatta, bu geici varln eriyip bitmesi..
b) Kulluk vasflarnn tamamen eriyip gitmesi..
$
**
Anlatlan yce makam bulmu olmann almeti vardr:
a) Kul, nce nefsinden geecek.. Nefsi bilinmez bir ey
olacak; fena bulacak ve Rabb zuhur edecek..
b) Sonra Rabb da geecek.. O da fena bulacak.. Ve: R-
bubiyet srr zuhur edecek,.
c) Bundan sonra, sfatlarla olan balantlar da kalmaya
cak,. nk: Her ey bilmi; yce zaHa hakikat bulun
mutur..
Saylan bu hal, pe pee olduktan sonradr ki: Zat anlamak
sana rasib olur..
116
3. BLM - SIFAT
Ve.. bu i de burada bylece bitmi olur,. Daha fazlas yoktur..
Zat zattr ve almetleri tam olduuna gre idrkin kadardr..
Bir eyi bilince, ondan daha fazla malumat edinmek sfatlar ka-
psndadr..
Sfatlar senin kimliindekilerdir.. liim, idrk, iitmek, grmek,
azamet, kahr, kibir ve emsali eylerdir.. Ki bunlar, sfatlar kapsn
dan idrk edilip, grlr ve bilinir..
.. Ve zata mensup kimselerden, her biri, bu sfatlar kendi azmi,
kuvveti ve stn gayreti ve ilim sfatna brnd mikdar idrpk
eder..
*
**
Yukarda anlatlan manay iyi kavradktan sonra:
Zat idrk edilemez..
Diyebilirsin.. Haliyle bu idrk edilemeyi, sfatlan ynndendir..
nk sfatlar da, aynen zattr.. u yet- i kerime bu manaya iaret
eder:
Gzler onu gremez,. (6/ 103)
nk: Gzler, sfatlar meyannda saylr..
Sfatlar idrk edemeyen de zat idrk edemez..
Fakat, daha nce anlatlan zat bulma bahsindeki mana itibar
ile:
Zat, idrk edilebilir..
Diyebilirsin..
*
**
Bu mesele nemlidir: Ehlllahtan pek ou; benden nce bu
mevzuda konumamtr..
Bunun zerinde durmal; dnmelidir..
zellikle bu znmanda benzerine raslamak mmkn deildir.. Na-
dirattan bir eydir..
Bu mevzuu anlamak, bir tecelli iidir ki: Kendisine bu tecelli yo
lu alan kimse, yce Allah'n sfatlar ile sfatlanma tadn tadar; bu
hal iinde ykselirse.. Allah'n sfatlar ile sfatlanma keyfiyetini de
anlar..
NSAN-I KAML 117
Gerek bu yola giri, gerekse bb yplda yaplan yolculuun sonu
buradadr..
Bu manay anla..
Zra, bunu ancak cell ve ikram sahibi zata yaknl bulmak
iin; kendilerinde tam bir kemal hazrl olanlar anlayabilir..
Anlatlan makam, tam bir kurtulu makamdr.. Bu makama
kamayanlar iin, nice nice, ldrc oklar ve kesici kllar vardr..
Onun hayat suyundan imeyi kalbim ok arzular;
Vah bana, nice kimseler ld arzularla dolu..
enler arasnda, szne ben tamah ederdim;
Evvelden beri, nicelerini bodu tamah yolu..
*
* *
Bu mev<zu zerine bir baka szmz daha var..
D konumaya baklnca, ncekine zd gibi grnr.. Ne var ki,
arada bir zdlk yoktur.. nk birbirine zd gibi grnn hakkatla-
rn tm gerek manada birdir..
ncekine zd gibi grnen fikrimiz udur:
a) Mutlak olmalar ynnden, sfatlar malum manalar ta
rlar..
b) Zat ise., bilinmeyen bir itir..
Durum yukarda anlatld gibi olunca, malum manalar anla
mak, mehul ii anlamaktan daha kolaydr..
imdi., daha nceki manalar da nazara alarak, sfatlar idrk
mmkn olmaynca, hi bir ekilde zat idrke yol yoktur..
Daha ak bir mana ile konualm: Hakik manas ile, yce Al
lah'n ne zat drk edilen bir eydir; no de sfatlar,.
*
* *
Burada: Rahman, ismi zerinde duracaz..
Bu kelime: Falan, vezninde gelir..
Rahman, kelime olarak lgttaki manas udur:
Bu isimle sfct alan kelimenin kuvvetine ve zuhurdaki gcne
dellet eder..
118
3. BLM - SIFAT
Bu mana icabdr ki, yce Allah'n rahmeti, her eyi kapsad; hat
ta cehennem ehlini bile kapsamna ald..

**
unu bilesin ki, bu Rahman, ismi altnda:
Esma- i ilhiye- i nefsiye..
Ad ile anlan btn isimler vardr..
Sz geen isimler unlardr: Hayat, ilim, kudret, irade, semi' ba
sar, kelm.. (Yaamak, bilmek, g, arzu, iitmek, grmek, konu
mak..)
Bu isimler, yedi tanedir..
Rahman, isminin harfleri de yedi tanedir..
nce bu ismin ba harfi olan ELF'i alalm.. Bu harf, hayattr..
Baktn zaman, greceksin ki: Yce Allah'n hayat btn eya
ya sirayet etmitir.. Ve her ey, onunla kaimdir..
Tpk ELF, harfinin bizzat btn harflerde bulunduu gibi.. O
kadar ki: Harfler tek tek incelendii zaman.* Gerek konuma, gerekse
yaz itibar ita, ELF'ten bakas mevcut deildir..
BA, elifin yaygn bir ekilde yazldr..
CM, elif harfinin iki raraf kvrk eklidir..
Kalan harfler de buna gredir..
ELF, harfi yazda anlatld biimdedir*.
Konuma tarzna gelince, yine orada da ELF'i bulursun.. Ya ya
zl eklinde, ya da yazl ekillerinden kan dier ekillerde..
Durum, anlatld gibi olunca, ELF harfini bulmamana imkn
yoktur.
Bir misal olarak: BA ile CM harfini ele alalm..
BA, harfi yazl itibar ile grnd zaman, ortasnda ELF
grrsn.. CM, harfi yazld zaman: CM, YA, MM'den ibaret g
rlr.. YA, harfinde ELF, bulunur.. MM, harfi de byledir..
Kalan harfleri de bu misaldeki gibi kyas edebilirsin..
*
* *
Yukarda anlatld manada ELF harfi, varlklara sirayet eden
rahman hayatn zuhur yeri olduu bylece anlalm oldu..
NSAN-I KAML
119
Bu ELF, harfinden sonraki LAM, harfine bir gz atalm..
Bu harf, ilim mazhardr..
Dik ksm ile,- Cenab- Hakkn kendi zatn bildiine dellet eder..
LAM, harfi olduunu isbat eden kvrk ksm ise.. Cenab- Hakkn
mahlukatn bildiine delildir..
*
**
RA, harfine gelelim: Bu harf kudret mazhardr..
bu kudret, yokluk leminden bu varlk lemine gelenleri gs
terir.. Bylece ilim denizinden gelenleri grrsn.. Yokluk leminden
gelenleri de bulursun..
*
* *
HA, harfi/ iradenin zuhur yeridir.. Mahalli ise, gizili tarafdr..
HA, harfinin syleni tarz da bunu gsterir..
Boaz ksmnn sonundan balar; gse kadar iner..
Bylece olunca*. Dtan grnmeyen bir ey olur.. Yce Allah'n
iradesi de ayn ekilde bilinip grlen bir ey deildir.. radesini, arzu
sunu, yce Allah kendi! zatnda saklar..
Neyi dileyecek ve ne hkm verecekse, kendisi verir.. Bakaca
ne bilinir; ne de anlalr..
Hsl; rade srf gizlilikten ibarettir..
*
* &
MM/ harfi/ semi isminin mazhardr..
Bu harf, dudan d ksm le sylenir.. Ancak, sesle sylendi
i zaman duyulur.. Bu durum, lafzan sylendii zaman da, duru ha
linde de yledir..
Ba ksmnn yuvarlak oluu, kendisi iin bir hviyettir.. Ve ken
di kelmn iitmesine bir yerdir..
nk, daire izilirken: Bir yerinden balanr; yine ayn yere ge
linir..
Yce Hakkn kelm da ayn ekilde.. Ondan balar; yine ona
dner.. Bu harfin ekimli ksmna gelince; Yce Hakkn, szle olsun;
halle olsun: Konumalarn duymasna delildir..
120
3. BLM - SIFAT
ELF: Bu harf, mim ile nun harfi arasndadr.. Basar (grmek) maz-
hardr..
Bu hart, say yn ile de, BR saysn gsterir.. Ki, bu say da
Cenab- Hakka arettir.. Bir de onun zat ile grleceine..
Bu harf, yazlrken grlmez; dmtr.. Ama, sylenirken var
dr; sabittir..
Yazda d ekline verilecek mana udur:
Yce Hak yaratlmlar kendinden grr.. Onlarda, kendisine
yabanc bir ey yoctur..
Konumada :abit olduu da u manaya gelir;
Yce Hakkn, zat ile, zatnda mahlukatmdan ayrd edili ek
line dellet eder.. zellikle yce Ailah, mahlukatn vasf olan: Zillet,
noksan gibi vasflardan tamamen uzaktr.. Ycedir; mukaddestir..
*
**
NUN, harfine gelince..
Bu harf kelm mazhardr..
NUN, kaleme ve yazlanlara yemin olsun.. (68/ 1)
Meline gelen yet- i kerime, bu manaya iaret eder..
Sonra, bu kinayeten levh- mahfuza da iaret saylr..
nk, levh- mahfuz, kelm denizidir..
Ve o; Allah'n yle bir kitabdr ki, ondan bahsederken:
Kitaba almadmz bir ey kalmad.. (6/ 38)
Buyurur.. Onun kitab, dorudan kelmdr..
Burada bilmen gereken baz noktalar da iaretleyelim.. Bunlar
da bilesin..
NUN harfi, mahlukatn suret noktalarndan ibarettir.. Tm hal-
leri, vasflar ile.. Toplu halde, olduklar gibi..
Bunlara ilenen nak he; yce Allah'n:
Kn.. OL (16/ 40)
Emrinden ibarettir.. Bu emir alndktan sonra, yce Hazretin bu
kelimesine zuhur yeri olan levhdeki kelem nasl izerse yle olurlar..
l.. (16/ 40)
Emrinden ne geliyorsa., hepsi levh- mahfuzun kapsam altnda
dr*.
INSAN- l KML
121
ite bu mana icabdr ki:
NUN, Allah kelmna bir zuhur yeridir..
Dedik..

**
Biraz da, NUN harfinin zerindeki noktada duralm ki, onu da
bilesin.
O nokta, mahlukat suretlerinde zhir olan/ yce Allah'n zatna
iarettir..
nk mahlukatta, ilk zhir olan, onun zatdr.. Mahlukat sonra
zhir olur.. Zira, onun zat NUN'u, mahlukatn NUN'undan daha ai
kr ve daha ycedir..
Resulllah S.A. efendimizin u hadis- i erifi, buraya iaret eder:
Sadaka, nce Rahman'n eSne der, sonra da dilencinin eli
ne..
Bu durumu dn, halin icab nasldr? anla..
Keza, Mazret- i Sddk'n u cmlesi de, ayn manaya gelir:
Her neye baktmsa, o baktm eyden nce Allah' grdm..
Evet., noktann yce Allah'n zatna iaret olduunu bildiysen..
NUN harfinin yarm dairesini de mahlukata iaret bil..
*
* *
RAHMAN, ismi zerinde:
ELKEHF' VER- RAKM F ERH BSMLLAHRRH UNRRAHM*
Adl eserimizde, buradakinden daha fazla kelm ettik..
Bunu bilmek isteyen, o kitab mtalaa etmeli.. Bu gzel ismin ih
tiva ettii srlar grmelidir..
Onlar, yle srlardr ki: Fikir kular orada tmez; susar..
*
* *
Bu ismin harfleri zerinde dursak, onun srlarm, yazl tarzlar
ile, saylarn cnlatsak; harflerden her brinin altnda, bulunan kina
tn infialini ve harika ilerini sylesek., ok artc iler meydana ge
tirmi, fehimleri hayrete daldran eyleri anlatm olurduk..
122
3. BLM - SIFAT
Bu nereden geliyor?..
Denir ve clrd..
Ama onlar sylemedik, yazmadk; tuttuk..
Byle yapmamzn adi:
Cimrilik..
Deildir.. Maksadmz ksa kesmektir..
Bu eserde hlsa olarak yazdk ki: Okuyup yazan bkp usan
maya.. ayet, bir usanma olursa., faydasn arzu ettiimiz manay
kaybederler..
Ne var ki, bu esere yazdmz srlar, ondan daha fazladr..
Haliyle, dikkat edilince grlr..
Yardm talebine br karargh yce Allah'tr..
Gvenilecek makam, yine odur..
DRDNC BLM
LU HI Y ET
Bu blmde LUHYET manas islenecek., ilenecek ki, o nedir?
bilesin..
*
**
Tm olarak, bu varln gerek yzleri ile, onlar kendi mertebe
lerinde korumaya;
LUHYET..
Ad verilir..
Bu varln gerek yzleri..
Dedim.. Bunda hkmn: Zhir olup gelenle, bu gelene tene olan
zuhur yerleridir..
zet olarak diyelim?
Hak ve halk..
Hak zhir, halk mazhardr.. Yani; Zuhur yeridir..
*
Bu kevn lemin tm mertebeleri, varlk mertebesinde, her biri
ne hak ettii eyin verilmesi.. te*. LUHYET manas budur..
Bu mertebe, Rabbn mertebesidir.. Bu Rabbn ismi ise., bu merte
bede: Allah'tr..
Allah ismi ise.. Vacib'l- vcud, her bakmdan yce ve mukaddes
zattan baka olamaz..
Yce zatn, zuhur yerlerinin en yksei, LUHYET zuhurunun
meydana geldii yerdir..
nk o: Zuhur yerlerinin herbirini, kapsamna alr; kuatr.. Bu
vasf onda vardr..
Zira, her vasfn, her ismin zerine uar konar.. Bu vasf da onda
vardr..
*
**
LUHYET: Umm'l- kitabdr..
124
4. BLM - LUHYET
Kur'ari Ahadlyettir,.
Frkan: Vahidiyet- i frkaniyedir..
stte, zellikle LUHYET iin-. mm'l- kitab eklinde yaplan
aklama, itibar bir aklamadr.. Halbuki, muteber olan ilk sofiye ta
birlerine gre: Zatn esas mahiyetinden ibarettir..
Durum byle olunca, aadaki tabirleri de dinlo:
Kur'an? Zattr..
Frkan: Sfattr..
Kitab : Mutlak varlktr..
Allah dilerse, bu aklama isteyen cmleler iin; yeri geldiinde
izahlar yaplacaktr..
*
* *
Yukarda iki eit tabir geti.. Dtan baknca, birbirinin aksi gibi..
Ama deil.. Sen iin zn bulmaya bak.. D akam i!e kalma..
in zne varp, stlahlardaki manay kavrar; iaret ettiimiz
z manann gerek yzne geer; onda bir irfana sahib olursan.. te
o zaman, bilirsin ki: Bu da br gibi.. ki: sz arasndaki ayrlk, yal
nz ibarede.. Mana ayn..
*
Yukarda anlatlanlar iyi arladktan sonra, sana bir baka ma*
na kaps alr.. te o zaman, grrsn ki; LUHYET saltanat altn
daki isimlerin en yksei ahadiyettir..
Vahdiyet ismine gelince, bu da: Yce Hakkn ahadiyet maka
mndaki tezahrlerinin ilkidir..
Vahidiyet mertebesinin kapsamnda bulunan mertebelerin en-
yksei rahmaniy. itir..
Rahmaniyet mazharlarnn en yksek derecesi rbubiyettedir..
Rbubiyet mazharlarnn en yksei ise, yce Allah'n melik is
minde olmaktadr..
Durum anlatld gibi olunca, sonu u ekilde balanr?
a) Melikiyet, rbubiyetin altndadr*.
b) Rbubiyet, rahmaniyetin altndadr..
NSAN-I KML
125
c) Rahmaniye!, vahidiyetin altndadr..
d) Vahdiyet, ahadiyet'n altndadr..
e) Ahadiyet, LUHYET'n altndadr..
Grlyor ki, LUHYET hepsini kapsamna ald.. Bunun byle
olmas gerekir; nk LUHYET :
Bu varln dnda kalanlarn hakknn btn kapsam ve -
mulu ile verilmesi..
Demektir..
Ahadiyet, varlk hakikatlerinin tmnden bir hakikattir.. Bu ma
naya gre, LUHYET daha yksektir..
bu mana icabdr ki: Onun Allah ismi, isimlerin en ycesidir..
Hatta: Ahad isminden de ycedir..
Ahadiyet, zat mazharlarnda zatn kendine has zuhurudur..
LUHYET ise., zuhur yeri olma ynnden: Gerek zatn kendine,
gerekse bakalarna gre, en faziletli makam alr..
Bu makamn bir gerei olarak, ehlllah: Ahadiyet tecellisi bahsi
ne engel olmular; LUHYET tecellisi bahsine engel olmamlardr..
nk: Ahadiyet, srf zattan ibarettir.. Orada sfatlar in bir zu
hur yoktur,. Hele mahluk iin hi br ey olmaz.. Dolays le ahadiyet
makamnn, hi bir ekilde mahluka balanmasna yol yoktur..
Zira oras: Zatiyle kaim olan ezel ve ebed zata mahsustur..
O: Varl mutlak gerekli bir zattr. Byle bir zat hakknda kelm
yolu kapaldr..
Sebebine gelince*. Ona kendisinden hi bir ey gizli1olamaz..
Anla.. Sen o olursan, sen sen olamazsn.. Elbette olan odur o..
O, sen olursa., o, olamaz.. Elbette sensin sen..
Her kime ki, stte anlatlar tecelli hsl olursa., bilsin ki: O vahi-
diyet tecellilerindendir, ahadiyet tecellisinden deil.. nk: Ahadiyet
tecellisinde; sen, o zikri gemez..
Bu manay anlamaya al..
Bu kitaptaki yeri geldii zaman: Yce Allah dilerse., ahadiyet
zerine kelm edilecektir..
126
4. BLM - LUHYET
imdi bir baka mana kaps aacaz; dikkatle dinle ve anlama
ya bak..
Bilesin ki..
Varlk ve yokluk karlkl durur..
LUHYET semas ise, her ikisini kapsamna alr..
nk LUHYET: Karlkl zdd znde toplar.. Mesel: Evveli
olmayan, sonradan olmuu; Hakk, halk; varl, yokluu., btn
bunlarn hepsini znde toplar..
LUHYET durumu anlatld gibi olunca: O da vacib, muhal
olarak zuhura gelir, zuhurundan sonra vacib oiur.. Yine onda, muhal
vacb olarak zuhura gelir; zuhurundan sonra, yine muhal olur..
..Ve onda; Hak halk suretinde zhir olur.. u hads- i erif, bu
manay anlatr:
Rabbmt, taze bir delikanl suretinde grdn..
.. Ve onda: Hak, Hak suretinde zhir olur.. u hadis- i erif de bu
manay anlatr:
Yce Allah, demi kendi sureti zerine yaratt..
Anlatlan bu zd haller, daha da srdrlebilir.. nk, LUH-
YET, kendi umuinde bulunan hakikatlerden, her eye hakkn ve-
rir..
Sebebine gelince: LUHYET, iin, kendi mertebesinde ekmel ve
ala mertebe zuhur vardr..
En deerli ve en stn mazharlar vardr..
*
**
Hakkn LUHYET sfatndaki zuhuru: Mmknn kendi eit
leri, deiik halleri, varl ve yokluu durumunca, hak ettii kadar
olur..
Varln LUHYET'teki zuhuru: Mertebelerinde hakk olduu gi
bi kemal zeredir.. Hak'tan ve halktan hepsi bu mertebeye girer..
Bu mertebe Hakkn ve halkn fertlerini de iine alr..
Yokluun LUHYET'teki zuhuruna gelince, bu da: Onun gizleni-
NSAN-I KAML
127
i ve kendi bana kalmas saylr.. Bir de srf fena halinde, mevcutsuz
olarak en gzel bir ekilde kendi bana kalmasdr..
*
**
Yukarda anlatlan mana: Akl yolu ile bilinemez; dnmekle
kavranamaz.. Ancak, kendisine bu ilh keiften bir ey hsl olursa.,
o kimse, bu manay srf zevk olarak tadar..
Bylece o tecelliden ho bir nefes alnr..
bu tecellinin bilinen manas: Tecelli- i lhdir..

Buras, artc bir mevzidir.. O kadar ki: Ehlllahtan kmil olan


lar bile hayrete dmtr.. O kadar ki:
Allah', en ok bileniniz olduum halde; ondan en ok korka-
nnzm,.
Hadis- i erifi ile, Resulllah S.A. efendimiz bir srra iaret etmi
tir..
Grlyor ki: Resulllah S.A. efendimiz, Rabb'dan ve Rahman
dan korkmam; ancak:
Allah'tan..
Korktuunu anlatmtr.. u yet- kerime dah bu manaya ia
rettir:
- Bilemem; bana ne yaplr, size e yaplr?.. (46/ 9)
Burada biraz duralm..
Resulllah S.A. efendimiz, irfan ynyle; yce Allah'a kar ma
rifetin en stnne sahiptir.. Onun bu durumunu, Cenab- lh katn
dan alp, aklad hakikatler de gsterir.. Byle olduu halde:
Bilemem..
Buyuruyor.. Bunun manas udur:
Bilemem ki, ilh tecellide; suretlerin hangisi ile izhar edecek..
Bu durum byledir.. Bir suret meydana getirir; bir sonraki zuhu
ru, o suretin hkmn bozar.. Meydana gelen o suretin hkmnde:
Bunu, br baka zuhur bozamaz..
Diye bir karar yoktur..
Byle olunca; Tecelli durumunu kendisi bilir; bakaca bilinmez..
Bakalarna mehuldr.. Ama, kendsine deil..
Bu byledir.. nk LUHYET tecellisi iin bir snr yoktur ki,
tafsil edilsin.. Ve kalnsn.. Kald ki, tafsil ynnden de, hi bir ekil
de; tam olarak, oraya varmak mmkn deildir.. Byle bir idrk Al
lah iin, muhaldir.. nk, byle bir ey nihayet caylr.. Yce Allah'n
ise., nihayeti yoktur.. Nihayetsiz bir eye de, idrk yolu kapaldr..
Ancak yce Hak, bu tecellide, kll, icmal ve btn olarak grlr..
Bu tecelliden alnan hazlar da deiiktir..
Durum anlatld gibi olunca, herkes o yaylan tecelli cmlesin
den nasibi kadarn ve yce, byk olann kendisine nasib ettiini
alr..
Durum ki byledir.. Her kemal sahibinde grlen kemal hali;
esas kemal halinden bir eserdir.. Ve o kimsenin haddi nisbetindedir,.
*
**
Ey saba rzgr al ell- i diyara tebliini;
Su ile atcf arasndaki sevgi haberini..
nersen, geceyi bekle de yle in o diyara;
Gsz kalrsan, gndz bulamazsn menzilini.
Oras yle bir diyardr ceyln avlar arslan;
nk oralarda arsalnn hi yoktur zarar vereni..
Dayanamadk onlarla olmaya da ayrldlar;
Katlandk ayrla uzattk ziyaretlerini..
Yce Hakkn gzellikleri kalbe Kur'an yazd;
ndirdiler oraya da gsterdiler glerini..
Kalb, ak yetini o kadar okudu k hatta;
Okuyup bitirdi itihar sresinin srrn..
Cemal yzndeki, perdesi kalkp da grnnce;
Bakanlar da ldrd anca perdelerini..
Diller konutu gzelliine hayran olaraktan;
Tkr sarho etti, kaldr arabn yeterini..
Kalbleri esaretle grd zaman yle dedi:
Siz zengin oldunuz, seince fakrin iyicesini..
128 4. BLM - LUHYET
NSAN-I KAML
129
Bb vcccrlflktca ne varsa, gayrn, hemen hepsi bendendcr;
O benim zatimdir istedim setim eitlerini..
Ben bir elbise gibiyim, renge brnrsem bir gn;
Alrm krmzy, bazan seerim sarsn..
Eer krmz beyaz yok gsterirse ortada;
Ortaya o kesret kar ki hepten arar rengini..
V
Bana, ne blnmek ne ayrlmak vardr hi bir zaman;
Almak olmaz bana gre elbiselerin rengini..
Elbiseler daim renklenmededir, Hakka gelince;
O perde iindedir ancak olmaz benden geleni..
Her ne var ise, lemlerinde cemadat cinsinden;
Bitkilerden ve say bu arada ruh sahiplerini..
Hepsi benim, arz ettiim suretler saylr ayet;
Onlar giderirsem, perdemdir; gider sanma beni..
Onlarla bir ittifakm varsa, o eit eittir;
Rtbe olarak benimki yksekte geer hepsini..
Bende bir mana var ki, alnca mana olurum;
Onun manalar, gsterir fakrimde zenginliini..
O gitse de, ben yine kalrm libas iinden;
Elbise almadm, say gnlerimden plak geeni..
Her mana terkibi onun zerine kuruldu;
Ama benim iin gr aziz zatn parlak halini..
LUHYETM dahi zatm iin bir kk saylr;
Belki de bir dcldr sunar iarmn belgesini..
Hayret edilir o kke ki, hkmen dahi yledir;
Dallara sirayet eder anlatr sirayetini.*
Bu sz seni, hi dehete drmesin, zira ben;
Hi onun dal deilim, ancak say perdedekini..
F : 9
130
4. BLM - LUHYET
Btn dallar, onun stnde kk olma yolundadr;
O bir asildir bana, grnr zahiri, batn..
Belli ey grnrse, grnen tecellimdir orda;
Perdemdir, saylr ki, attm ondan salnp gideni..
Sen onu anlarsn ama gremezsin, fakat beni;
Grrsn, bilemezsin duramn belli yerini..
Bu dettir ki, bylece srp gider ama ben hi;
Muhta deilini istemem rtlmeyi ve greni..
*
**
LUHYET, eserleri ile mahede edilir, ama grnrde kayptr..
Hkmen vardr; bilinir, ama resmen grlmez..
Zata gelince, aynen grlr; ama ona bir mekn yoktur.. Aya-
nen grnr; ama bir beyan yolu ile idrk edilmez.. Ne var ki, ak
bir beyan yolj ile idrk edilemez.. *
Bu manada, bir insan misal yolu ile ele alabiliriz.. yleki:
Bir insan grrsn: eitli, mteaddid sfatlarla sfatlanmtr..
Ondaki, sabit vasflar ancak ilim ve iiikad yolundan bilirsin.. Ve
inamsn ki, o belli vasflar onda vardr.. Fakat o vasflar ayan be
yan gremezsin..
O ahsn zatna gelince, onu toplu olarak, aktan grrsn..
Ama onda baki kalan vasflar bilemezsin.. zellikle bilgi ynnden
ulaamadn vasflar..
Belki o ahsen grdn zatn, bin vasf vardr; byle olmas da
mmkndr.. Ve sen: Ancak, onlarn az mikdann biliyorsun..
Cmleyi toplayalm: Zat grlr; sfatlar mehul kalr..
Sfatlarn brini grrsen, ancak eserini grebilirsin; ama o vas
fn zn gremezsin.. Bu, hi bir zaman, grlemez.. Ama, hi mi
hi..
Buna bir misal olmak zere, muharebe esnasnda bir kahrama
n gsterebiliriz..
Dman karsnda ancak, onun dmana hcumunu grebilir
sin.. Bu ise., kahramanln kendisi deil; eseridir, belirtisidir..
NSAN-I KML
131
Kerim olan bir zatn da, ancak ihsann grebilirsin. Bu ihsan ise,
onun keremine bir belirtidir. Kerem sfatnn kendisi1deildir..
nk, sfatn kendisi zatta gizlidir.. Onun ortaya kmasna im
kn yoktur..
O sfatn ortaya kmas, caiz olursa, zattan ayrlma durumu
meydana kar ki; ite bu, mmkn deildir..
Bu manay anla..

LUHYET sfatnn br srr vardr.. yleki:


Br ey olma ynnden her ferd, kendinden baka ey olma vas*
fini alanlara benzer bir isme de sahiptir.. Eya cinsinden bir ferdin,
ezelden beri var olmas, sonradan yaratlm olmas, yok grnmesi
veya var olmas hi bir ey deitirmez..
Durum, anlatld gibi olunca, o eyann bir ferdi, kendi z ile
LUHYET saltanat kapsamnda bulunan cmle eyay toplar..
Btn mevcudatn, hali anlatld gibidir..
Byle olunca, varlklarn misalleri, birbirine kar konan aynalar
gibi olur.. Birinde ne varsa dierinde de ayns olur..
Anlatlan misl zerine yle syleyebilirsin:
Karlkl duran aynalardan her biri, ancak karsna gelen di
er aynadakini alr.. Byle olunca, yalnz bir aynay alyor; onun al
tnda kalan mteaddid aynalar alamamtr.. Bu durumla, yukardaki
mana nasl badar?..
Bunu u ekilde cevaplandrmamz mmkn olur:
u aktr, ki, varlk ferdlerinden her bir, ancak, zatnn hakk
kadarn alabilir.. Daha fazlasn alamaz..
Bu, bir baka manadr.. Esas anlatlmak stenen manay itibara
alarak:
Tmnn varl, aynalardan her birinde vardr..
Dersen, ki bu:
Varlk ferdlerinden her birinde, btn mevcudat gizlidir.,
eklinde bir mana kar ki, senin iin, esasa bir geit noktasdr..
u bir hakikattir ki: Misaller tam manas ile, anlatlan manann
132
4. BLM - LUHYET
tpks deildir.. Bir yaklatrmadr.. Ayna misalini de ayn grmek
icab eder..
Hakikatta, anlatlan misal asl murad edilen manaya bir kabuk
tur..
Bu misal, ancak bir balant olsun, diye getirildi.. mid edilen
odur ki: Fikir kuun belki bu sayede ahadiyet tuzana der..
te., o zaman: Zatta, sfatlardan hakkn kadarn grrsn..
Kabuu at.. z al.. Perdeleri grmek sureti ile, esas yzden
m olma..
*
*
Kalbim, hep sizden g alr;
Hem dner, hem sakin kalr..
Hayal hep sevginizcftr;
Bazan gider, bazan gelir..
Siz hi gayrm deilsiniz;
zmden nasl kalr?..
Nefsi attm sabahladm;
Oldum, lkenizde kalr..
Kendimi attm da buldum;
Ana baba szde kalr..
nkr ettim evvelimi;
Sonum da phesiz kalr..
Attm ihtisas yzden;
Ona nasl yaklalr?..
Benim o kudds* yleki;
Amadg perdeli kalr..
Ve ben, yle hVr ferdim ki;
Kemaldir bakan arr..
mid emberine kutbum;
Yceyim ki, toptan alr..
NSAN- I KAML 133
Ben, artrm ne varsa;
Gren arr brakr..
Gzellikler semasym;
Gneim hi batmaz kalr..
Meknda yceliim var;
Ona nasl yaklalr?..
Ve her kln bittii yer;
Benden tam bir kemal alr..
O ku ki, daima ter;
Sonra, o dal ki sallanr..
Her aynada da suretim;
Gh kapanr gh alr..
Hep kemalim batan sona;
Halim de bundan hal alr..
Derim ki, onun halkym;
anz, zatm Hak kalr..
Nefsim temiz o szden ki;
Yalanlanmaz yle kalr..
Ycelik Allah'n hakk;
imeim yamursuz kalr..
Ben, hi o ezel olmadm;
Sz uzatmaya ne kalr?.
Sz de bitti artk ses yok;
Ne sz ne de skt kalr..
Gzellikleri derledim;
Bam var, suum kalr..
BENC BLM
A H A D Y E T
Bu blmde, AHADYET sfatndan anlatlacaktr..
AHADYET, yce zatn tecellisinden ibarettir.. Orada; Ne isimle
rin, ne de sfatlarn sz geer.. sim ve sfatlarn tesir sahas da bu
raya varamaz..
Buras, mcerred, zata ait bir isimdir.. O kadar ki: Hakka dair
itibarlarn da, burada sz edilmez.. Keza, halka nisbet edilen itibar
larn da..
*
**
AHADYET tecellisi, sensin.. Btn bu kinat iinde, senden daha
tam olarak, o tecell n bir zuhur yeri yoktun.
u artla ki: Sana nisbet edilen btn itibarlar br yana atp -
zne dalasn..
Bir de, seni sende bulur, d balarndan da geersen..
te o zaman, sen sende olursun.. Hem de, sana nisbet edilen
Hakka ait vasflarn tmn bir yana ataraktan.. Keza, halka dair
vasflarn da tmn brakaraktan.. Mesel: G, kuvvet vb. sfatlar
gibisinden..
ite., anlatld gibi olunca; insan bu hali kendinde bulursa.,
bu kinatta ondan tam bir zuhur yeri olamaz..
*
Yukarda anlatlan manay iyi anlamaya al..
nk bu hal; Grlmez zulmet leminden, tecelli nurlarna ula
an zatn ilk tenezzldr..
Bu tecellinin en yksei ise., anlatlan eklidir..
nk orada, srf kendisi vardr. Btn sfat, isim, iaret, nisbet
ve itibarlardan yana temizdir..
O kadar ki. Varlk tmden oraya dahildir..
Fakat ite olan bir ekilde.. Da kan bir zuhur hkm ile deil..
INSAISI-I KAML 135
Bu AHADYET sfat iin umum ve mull bir tabir kullanld
zaman, kendisinden:
Kesret., ama tabi olanlar ile birlikte..
Olarak bahsedilir..
Bunun iin, yapl bir binay misal getirebiliriz.. yleki:
Bir kimse, uzaktan bir duvara bakar; grr..
Bu bina; amurdan, tuladan, kireten ve aatan yaplmtr..
Fakat., yapya karan o eylerin hi bir eseri grlmez., sylen
mez.. Yalnz bir duvar grlr..
imdi bu duvar bir AHADYET misali olarak ele ( lalm.. Bu AHA-
DYET amurun, tulann, kirecin ve aacn toplam iinde bir AHA-
DYET'tir..
Hi bir ekilde ona: Saylan eyann ad isim olamaz., zel duru
mu ile sadece bir duvar ismi verilir..
Bu misali, kendinde de deneyebilirsin.. Mahede ve istirak ha
line getiin zaman; ama aslndaki hal zere., yalnz kendi kimliini
grrsn.. Bu mahede halinde sana, hakik durumlardan hi biri
zhir olmaz. Ki o hakikatler, tm olarak sana baldr..
te., senir iin AHADYET budur.. Ama, senin kimliine itibar
edilerek, zata bir tecelligh olmana isim olaraktan.. Hakikatlerin t
mnn sana bal oluu manasna gelemez..
O hakikatlerin tm sen oldun..
Diyelim.. Ama, bir muhal olarak.. Esas zat tecelli n'olacak?..
Ki o, esas AHADYET'in sende bir zuhur yeridir.. Ama senin zatna,
isim olaraktan.. Ve kimliin itibar ile..
Senin kimliinde bir zuhur yeri alan bu sim, yce Hakkn lh
katnda; isimlerin de, sfatlarn da tmnden yana mcerreddir..
Hatta orada, eserlerin, messirlerin de sz edilmez.. nk, tecelli
ynlerinin en yksei orasdr.. Ondan sonraki tecelli yeri iin, ondan
bir tahsis beklenir.. Hatta, luhiyet iin bile., bir tahsis beklenir.. Se
bebi aktr; nk luhiyet, umuma tahsis edilmi durumdadr.. AHA-
DYET'te umum diye bir ey yoktur.. Yukarda da anlatld gibi,
AHADYET zatn ilk zuhurudur.. Ondan sonras, mahluktur.. Byle
olunca da, AHADYET'in mahluk sfatna girmesi mmkn deildir..
Daha nce de, anlatld gibi, AHADYET srf zattan ibarettir.. Hakka
ait itibarlar da, halka ait itibarlar da orada yoktur..
zet olarak, diyelim: Kul da, mahluk olduuna gre; o hakikat
lerin tmn almak kul iin mmkn deildir.. Keza, AHADYET'le
sfatlanamaz da.. .
Ayn ekilde, onunla sfat almak; almak ve zorlama ile de ol
maz..
Zira, byle bir ey AHADYET hkmne uymaz.. Hi bir ekilde
mahluk in oraya yol yoktur..
nk: AHADYET, yce Allah'ndr; ona mahsustur..
*
4*
Yukarda anlatlanlar, dikkate alarak dinle..
imdi sen; kendinde, anlatlan tecelliden bir ey grrsen., onu
Allah'ndan, Rabbndan bil.. Ona bala.. Yaratlm ekline, olduu
nu ddia etme..
nk, bu tecellilerde mahluk iin, hi bir nasib yoktur.. Bu, ke
sin olarak byledir..
nk o, tek olan Allah'ndr.. Zat tecellilerin ilki oradan ba
lar..
Sen, nefsinden baretsin..
Zattan, Haktan ve halktan murad, sen olduunu bilirsen., halk
cihetinden kesilmek suretiyle hkmn yrt..
Yce Hakk ise, isimlerinin ve sfatlarnn hakk ne ise., onunla
gr..
Byle yaptn takdirde, kendi zn mahede ile, Allah' m
ahede edenlerden olursun..
*
* *
Aynm senin iindir, mnezzehtir zatnda;
Mukaddestir isimlerinde, sfatlarnda..
136 5. BLM ~ AHADYET
NSAN- I KAML 137
Onun hakk olduuna ehadet et, deme,
Nefsim hak etti hsnn onun sebatnda..
Kadehlerle imeye devam, ama konuma;
Bir gn biter yol, onun canibine varanda..
Ne zarar sana, kinaye yollu kullansan;
Sana ismi kalsa, kusur etmesen saygda..
Zat tecellisini ismine mazhar yapsan da;
Bulsan izzet ismi, ycelii nazharnda..
Hazine stne bir ev yapsan da otursan;
Taki, grp yaya kalmaya cahil saygda..
Bu sana emanet, onu ok ok iyi sakla;
Brakma onun srrn yaygaraclarda..
ALTINCI BLM
V A H D Y E T
VAHDYET, mazhardr zatn;
Tm belirtir, farkn sfatn..
Her ey onda birdir para para;
a paralara biridir zatn..
Bu, u ile onun misalidir;
Ati hkme nian hakikatin..
Kesrettir, hakikatten ibare*;
Paralanma iinde vahdetin..
Her ey, orda her ey birde yibi;
Bu yz, nefyi saylr isbatn..
Frkan, Allah'a zat, cem sureti;
Evsaf, says gibi ayatn..
Oku, send* dir srr kitabn;
Aan sen, srrsn kinatn..
*
Burada, VAHDYET ismi anlatlacaktr.. ren, anlamaya gay
ret et..
VAHDYET, yce zatn zuhuruna bir tecelli yeri olmaktan ba
rettir.. Onda, zat sfattr; sfat da, zattr..
Durum anlatld gibi olunca: Meydana gelen her sfatn zuhu
ru, dier sfatn ayn saylr.. sterse birbirinin zdd olarak, gzksn..
Mesel: Bu makamda, mntakim ismi aynen Allah'tr.. Allah ise,
mntakimin ayndr.. Ayn ekiide mntakim sfat ile, mn'im sfat
birdir..
Durum anlatld gibi ounca: VAHDYET, nimet iinde kendisi
olur. Nikmet de onun ayn olur..
NSAN- I KML
139
Rahmetten ibaret saylan nimet ise., azabdan ibaret olan nikme-
1in ayndr..
Nikmet, azabn kendisidir; ayn olarak rahmetten ibarettir..
Her ey, buna gre kyas edilir; zatn sfatlardaki zuhurunda ve
bu zuhur eserlerinde, hatta VAHDYET hkm ile, zatn zuhura gel
dii her eyde., daima: Biri, dierinin ayndr..
*
**
Yukarda anlatlanlar, zellikle, ayn olu ekillerini yanl anla
mamak icab eder,.
Ayn olu ekli, birlik tecellisine gredir; her hak sahibinin hakk
n teslim etmek gereine gre deildir..
Bu mana, zat tecelli yndr..
Yani: Bir sfatn, dierinin ayn oluu manas..
*
Burada; ahadiyet, VAHDYET, luhiyet sfatlar arasndaki fark
zerinde biraz duralm.. yleki:
a) Ahadiyet..
Bu sfatta isimlerin ve sfatlarn zuhuru yoktur.. Kendi znde
dir.. Ve, srf zattan ibarettir.. Bu sfatn an bunu gerektirir..
b) VAHDYET..
Bu sfatta, isimlerin ve sfatlarn tesir sahasna gre zuhurlar
vardr..
Ancak, bu zuhur: Zatn hkm ile olur.. Zattan ayr bir hkm
dnlemez.. Byle olunca: Her ey, birbirinin ayn olur..
c) luhiyet..
Bu sfatta, isimlerin ve sfatlarn zuhuru vardr.. Ve, toplumdan
her eyin hakkn tek tek vermek gibi br zuhuru olur.'.
Durum anlatld gibi olunca; Bu sfatta, zdlar belirir..
Mesel; Mn'im, mntakimin zdd olur.. Mntakim ise, m'imin
zdd olur..
Bu makamda kalan isimler ve sfatlar da, birbirinin zdd olarak
gzkr..
Mesel: Ahadiyet, luhiyet sfatnda zuhura geldii zaman, aha-
diyet hkmne gre zuhur eder.. VAHDYET de, ayn ekilde zuhur
eder..
nk, luhiyet hepsinin tecelli eklini mulne alr.. Her tecel
linin hkm ne ise, onu meydana getirir..
Zira, luhiyet her eyin hakkn yerine getirmeye yeterli bir tecel
li makamdr..
Ahadiyet, luhiyet gibi deildir; onda ancak, Allah vardr..
Onunla ikili bir ey yoktur..
VAHDYET, ise:
u anda, ilk halindeki gibidir..
mlesinin ifade ettii manaya bir tecelli makamdr..
Daha nce de anlatld gibi, ahadiyet bir baka makamdr..
Orada:
Onun yznden baka her ey, helake varr.. (28/ 88)
Mealine gelen yet- i kerimenin hkm geer..
bu hkm icabdr k; ahadiyet, VAHDYET'ten daha stn
dr.. nk, ahadiyet srf zattan ibarettir..
luhiyet ise, ahadiyetten stndr.. Ahadiyete, hakkn luhiyet
verir..
Zira, luhiyet: Her haklnn hakkn verme makamdr.. Bundan
dr ki: simlerin en ycesi, en genii, en azizi ve en ykseidir..
Ahadiyetten stn oluunun misali: Btnn paraya olan stn
l gibidir..
Ahadiyet sfatnn, kalan tecellilere nazaran stnl, kkn
dallara nazaran stnl gibidir..
VAHDYET sfatnn, kalan tecellilere gre stnl de, toplu
olann ayr kalana stnl gibidir..
bu manalara dikkat et.. Hepsini senden bil ve kendinde dn..
*
**
Der bu meyveleri ancak;
O sslendi toplanacak..
ahitleri ie katma;
ahitlerle zor ulamak..
140 6. BLM - VAHDYET
NSAN- I KAML
Azdan arab i daim;
Onun iindedir kanmak..
Kadehleri bir nder gr;
Zor iindekine kanmak..
Atm ho gzelliini;
Dmez sana sakl tutmak..
Gayra aldanmay brak;
Deildir ulatracak..
Hep zden ye at kabuu;
Olmaz onu elde tutmak..
Sakn, srr yayanlardan;
Gelmez sana yle olmak..
YEDNC BLM
R A H M A N Y E T
RAHMANYET; simlerin ve sfatlarn gerek yzleri ile meydana
geliinden ibarettir..
Bu durumda onun yeri, yce Allah'n zat isimlerinde kendisine
tahsis edilen yerle; bu isimlerin mahlukata dnk yzleri arasdr..
Zat isimlerinin halka dnk yzleri: Alim, kadir, semi, vb. isim
lerdir.. Bu isimler, varln hakik yzleri ile ilgilidir.. O hakik yzler,
Hakka balanan btn mertebelerde, RAHMANYET sfatna bir isim
dir.. O hakik yzlerde halka nisbet edilen mertebelerin itiraki yok
tur..
*
RAHMANYET, luhiyetten daha zge bir duruma sahiptir.. Se
bebi: Yce Hakkn tekliini salayan isimle, bir isim almtr.. Bu ma
kamda, halkla bir ilikisi yoktur.. luhiyet, yle deildir.. Hakka ve
halka nisbet edilen hkmlerin zn alr..
Durum anlatld gibi olunca:
a) luhiyet, umum ve mull bir mana tar..
b) RAHMANYET, husus bir durum alr..
Bu itibarladr ki, luhiyetten daha aziz bir duruma geer.. n
k, yksek mertebelerde zatn zuhurundan ibarettir.. Alt mertebeler
den yana mukaddestir..
RAHMANYET, sfat dnda; zat iin tahsis edilen yksek mer
tebelerde zuhura yol yoktur..
RAHMANYET ile luhiyet arasnda bir balant yapacamz za
man; misal olarak, kam ile iindeki ekeri syleyebiliriz..
phesiz kam iindeki eker, derece itibar ile daho yksektir;
nk srf ekerdir.. Kamta ise, eker dnda baka eyler de vardr..
Bizim dncemiz bu yoldadr.. Ama baka trl de dnebi
lirsin.. ayet bizim fikrimize katlr:
NSAN- I KML
143
ekerin kamtan daha deerli..
Olduunu, sylersen; ki bu, bizim anlattmz gibidir..
O zaman: RAHMANYET luhiyetten daha stn olur..
Ancak, bu yoldqn deil de:
Kam tm olarak, ekeri ve dier eyleri kapsamna almtr..
Dersen; durum deiir.
O zaman, luhiyet, RAHMANYErten daha stndr..
*
* *
RAHMANYET, mertebesinde verilen zhir isim: R^HMAN'dr..
Bu, yle bir isimdir ki: Yce Allah'n zatna ait isimlerle, nefsine
ait sfatlara dnk yn vardr..
Nefs sfatlar yedi olup, sras ile yledir; Hayat, ilim, kudret,
rade, kelm, semi', basar..
Zat isimler de: Ahadiyet, vahdiyet, samediyet, azamet, kuddu-
siyet vb. sfatlardr..
1 i
bu isimler ancak: Vacib'l- vcud olan yce ve mukaddes sul
tan mabudundur.,
*
**
RAHMANYET, bu mertebede: Rahman, ismi ile, bir zellik alma
nn sebebi: Hakka ve halka balanan btn mertebeleri rahmet
mulne almasdr..
I
Hakka balanan mertebelerdeki zuhuru ile, halka nisbet edilen
mertebelerde zuhur etmi olur..
Durum anlatld gibi olunca: RAHMANYET katndan gelen ve
btn mevcudata amil olan bir rahmet olur..
*
Yce Allah'n ilk rahmeti odur ki: Onunla btn leme rahmet
tecellisi ile, onlar kendi znden yaratt..
Bu manay, u yet- i kerime dorular*.
Yerde ve gktekileri size teshir eyledi.. Hepsi ondandr..
(45/ 13)
144
7. BLM - RAHMANYET
bu mana icabdr ki: Onun zuhuru btn mevcudata sirayet
etti.. Byle olunca da, bu lemin paralarndan herbirinde, her fer
dinde kemal zuhuru gsterdi..
u zuhurlarda, hi bir zaman da, sayl paralara brnmedi..
Kendi znde, zat nasl iktiza ediyorsa, yle tektir.. Btn zuhur yer
lerinde birdir..
Byle olunca: Btn mevcudata sirayeti, kemal sfatlarnn icab
dr..
Varlk zerrelerinden her zerreye zuhuru ile de, mevcudatn tm
iinde, belli bir zmreye sirayet eden varlkla imtiyaz verdi..
Bu sirayetin balca srr, bu lemi kendi znden yaratm olma
sdr.. Ama kendisi, hi bir ekilde; blnp paralanmad..
Bu lemin paralarndan her ey, onun kemali iledir.. Bu ey,
aslnda tam bir kemaldir.. Ona:
Halkiyet..
smi bir emanet olarak verilmitir.. Ama sadece; lh vasflarn
kulda emanet olduunu sanann sand gibi deil.. Sadece:
Halkiyet..
smi emanettir..
u iir anlatlan manaya iarettir:
Emaneti br yandr, grr kendini;
Bir yan gren de, alr kendininkini..
t
**
Eyada bulunan emanet vasf, ancak ondaki halkiyet balant
sdr..
Yce Hakka bal varlk ise, eyada asildir..
Yce Hak hakikatlerini:
Halkiyet..
smini onlara emaneten verdi.. Taki, luhiyet srlar ve onun ge
rekleri olan zdlar zuhur etsin..
NSAN-I KML
145
Yce Hak, bu lemin bir temel maddesi ve asldr.. Bu manay
u yet- i kerime bize anlatn
Yeri, semalar ve bu ikisi arasnda bulunanlar Hak olarak
yarattk.. (46/ 3)

**
Yukarda anlatlan manalar, daha iyi amak iin, ie bir misal
katalm.. yleki:
Bu lem kara benzen. Yce ve sbhan olan Hak ise., bu karn
asl olan sudun,
lk nazarda grlecektir ki; kardaki:
Kar..
smi, bir emanettin.
Su..
smi ise, onun iin bir hakikat olur..
*
**
stte geen mana zerine;
Bevadir'l- Gaybye Fin- Nevadir'l- Ayniye..
Adl kasidemde hayli tenbihatm olmutur..
O, byk bir kasidedir; derin manaldr.. Hakikatler gmleinin
stne, onun benzeri bir ss ilenmemitir.. Onun gzellii zamann
kulana girmemitin. nk, onu anlamak pek zordur..
O manada yle demitim:
Halkn misali kar gibidir yaan;
Sen ondaki suya benzersin akan..
Tahkikimizde kar ne? Sudan baka;
Bir de hkmn icraya aran..
Lakn kar eriyince hkm kalkar;
biter, hkm suyun olur kalan..
Zdlar topladn bir gzellikte;
Kar yok oldu, odur ancak parlayan..
*
**
F.: 10
146
7. BLM RAHMANYET
RAHMANYET, zerinde durmamz bitmedi.. Bu yce isim ze
rinde, biraz daha duracaz.*
Anlatacaz ki, onu iyice bilesin..
RAHMANYET, en byk, zuhur yeridir..
RAHMANYET ; Tecelli ynnden en tamna sahiptir..
Anlatlan mana icabdr ki:
a) Rububiyet, onun ardr..
b) Melikiyet, onun krss mevkiini ald..
c) Azamet, onun refref bineidir..
d) Kudret, onun uultulu avazdr..
e) Kahr, onun tantanal sesidir..
*
**
Hsl: Rahman ismi, cmle kemal iktiza eden yerlerde, zhir
olur. Haliyle, onun bu zuhuru: Yerinde yerlemi olmasna, btn
mevcudata sirayetine, hepsini hkm altna almasna baldr..
bu mana;
Rahman ar istiva etti.. (20/ 5)
yet- i kerimesi ile, anlatlmak istenen manadr..
Bu, byledir; nk: Varlklarn her birinde, yce ve sbhan Al
lah'n zat vardr.. Onun zatnn bulunduu varlklar ise., dorudan
doruya ardr..
Bu mana, aktr; nk onlar varlklarn yce Hakkn zatndan
almaktadr..
O sbhandr; ycedir..
Allah dilerse., ar zerine, bu kitapta konuacaz.. Yeri geldi
inde ok ok anlatrz..

Burada, rahmann istils zerinde biraz duralm..


Yce ve sbhan Allah'n rahman isimi ile istils: Kudret, ilim ve
ihata ile varlklarn sarmasdr..
Bu sarma, varlklarn iine girme; onlara yapma gibi bir du
rum almadan olmaktadr..
IIMSAN- l KAML
147
Ve., kendi varl, ile bir istiva hkm icabdr..
Varlklara girme ve onlara yapma durumu, onun iin nasl ca
iz olur?.. Olamaz; nk mevcudatn z aynen kendisidir..
bu hkm icab: Rahman ismi ynnden; yce Allah'n varl
bu varlklardadr..
Yaratlmlarda, kendi zuhurunu yapmakla onlara rahmetini ih
san etmitir.. Ayn ekilde mahlukat kendi zatnda meydana kar
makla, onlar rahmetine nail eylemitir..
Anlatlan her iki mana da dorudur ve yce Hakkn zatnda ol
mutur..

stteki manay daha iyi anlatabilmek iin; bir baka yola gire
lim..
Byle yapalm ki bilesin..
Bir hayal vardr.. Bu hayal zihinde bir suret benzeri olarak teek
kl eder..
Anlatlan teekkl ve hayal, yaratlm, bir eydir.. Yaratan ise.,
her yaratlmta vardr..
imdi., bu manada kendini de al: Gerek hayal; gerekse ondan
meydana gelen ekil sende vardr.. nk, onun varl endedir; bu
itibarla sen Haksin..
Byle olunca, Hakta suretlenmek senin iin gerekli oldu.. Hak
ise, o hayalin ve ekillenen suretin iinde bulundu..
Bu manay iyi anla ve yoluna devam et..
*
**
Bu blmde, ok deerli srlar anlattk.. Dikkat edilirse, yce Al
lah'n srlarndan ou bilinir.. Kader srr, Allah'n ilim srr gibi..
Hepsi bir bilgiden barettir.. O bilgi ile, dikkat edilirse., hem Hak
bilinir; hem de halk..
*
**
Kudretin menei aslnda ahadiyettir.. Lkin rahman tecellisi yo
lundan gelir..
148
7. BLM - RAHMANYET
lmin kk, vahidiyet sfatna dayanr.. Ne var ki, bu da rahman
tecellisi yolundan gelir..
4.
**
Szle, ancak bu kadar anlatlabilir; bunun ardnda, bir ok nk-
tecikler vardr ki; onlarn hemen hepsi, yce Hakkn bu varlkta ke
mal durumlarna iaret eder..

*
Bu blmn bandan dnmeye bala.. Anla.. Kabuu at; z
n al..
Doru yolda baar nasib eden Allah'tr..
*
+*
Burada, ayr bir fasl amamz gerekecek.. Bu fasih Rahim ve
rahman isileri zerine alacaktr..
Bu da, bilmen gereken bir mevzudur..
Rahim ve rahman, iki isimdir; rahmet kknden gelmektedir..
Ayn kkten gelmesine ramen, mana itibar ile, baz zellikle
ri vardr.. yleki;
a) Rahman, umum bir mana tar..
b) Rahim, zel bir mana tar.. Tamamlayc bir durumu
vardr..
Yukarda zet olarak anlatlan manay, biraz aalm;
Rahman, isiminin umum bir mana tamas..
Demek, btn mevcudat rahmet yn ile zuhuruna almas say
lr..
Rahim, isminin zel bir mana tamas; tamamlayc bir du
rum almas..
Demek, ancak saadet ehline tahsis edilmi olmas icabdr..
*
Rahman ismi ynnden gelen, rahmet azab ile karktr.. Mese
l; Tatsz ve kt kokulu ilcn iilmesi gibi..
Aslnda o il, hasta iin deva ise de; insann houna gitmeyen
bir durumu vardr..
NSASI-I KML 149
Rahim isimi ynnden gelen rahmet ise, srf nimettir.. Ona baka
bir ey karmamtr.. Ve o, tam saadeti bulan kmillerde bulunur..
Ayrca rahim, ismi altnda bulunan, yce Allah'n btn sim ve
sfatlarna rahmeti ve btn eserleri ve tesirleri ile zuhurudur..
Rahman, ismindeki rahim ismi, insan heykelindeki gz gibidir..
Gz, rahim olarak ele alrsak, zel ve aziz bir durum meydana
kar.. Kalan ksm odur ki: Her eyi kapsamna alr..
*
*
Anlatlan mana icabdr ki:
Rahim ismi, tam kemali ile ancak ahiret leminde zuhura ge
lir..
Denmitir.. nk hiret, dnyadan daha genitir..
Dnyada gelen her nimete, mutlaka keder karmtr.. Bunun
byle olmas gerekir; nk, RAHMANYET tecellilerinden gelmekte
dir..
*
**
Rahim ve rahman isimleri zerinde;
- EL- KEHF' VER- RAKM F ERH- BSMLLAHRRAHMANRRAHM
Adl eserimizde oka durduk..
Bu iki smin, buradakinden daha fazlasn bilmek isteyenler, sz
geen esere baksn..
Allah.. Hak syler.. Doru yola hidayet eden odur..
SEKZNC BLM
R B U B Y E T
RBUBYET : Bu varlklarn istedikleri isimlerin iktiza ettii mer
tebe iin bir isimdir..
Yce Allah'n: Alim, semi', basir, kayyum, mrid, melik, vb. isim
leri RBUBYET isminin iindedir..
nk anlatlan isimlerden de her biri, kendisi iin olmas gere
ken bir ey ister,.
Mrid, ismini ele alalm: Bu dc, murad olunan bir ey taleb eder..
Dierlerini de buna gre lebilirsin..
*
**
unu da bil..
Yce Allah'n Rabb ismi altnda toplanan btn isimler, halk ile
kendi arasnda ortaklaa kullanlan isimlerdir..
Halka tahsis edilen isimler, sadece onlarn tesir zelliidir..
*
Yce Allah'n zatna tahsis edilen isimlerle; bir yz halka d
nk olan isimlerden biri:
Alim..
Diye anlattmz isimdir.. Bu isim, nefs isimdir.. Bu ismin bir
gerei olarak:
Kendisi bilir; halk da bilir..
Diyebilirsin.. Ayn ekilde; semi' ismi iin de:
Kendisi iitir; bakas da iitir..
Diyebilirsin.. Ayn ekilde, basir ismini ele alalm:
Kendisi grr; bakas da grr..
Diyebilirsin..
Hsl: Daha nce de anlatld gibi bu isimleri, benzerleri ile
birlikte; Hak ile halk arasnda ortaklaadr..
NSAN-I KML
151
Bu ortakla madd bir mana verilmemesi gerekir*. Esas kasdm
udur: Bir ismin iki yz vardr.. Bir yz yce Allah'a mahsustur.. Bir
yz de halka bakar..
*
**
Anlatlan durum dnda, sadece halka tahsis edilen isimler var
dr.. Bu isimlere:
Esma- i fiiliye..
Ad verilir.. Bu isimlerden bir tanesi:
Kadir..
Ad verilen isimdir.. Fiiliyat sahasnda, bu ismi ve benzerlerini,
yce Allah'n srf zat iin kullanamayz..
Allah mevcudat yaratt..
Diyebilirsin; ama;
Allah kendisini de yaratt..
Diyemezsin.. Ayn ekilde:
Allah mevcudatn rzkn verdi..
Diyebilirsin; ama:
Allah kendi rzkn da verdi..
Diyemezsin.. Ayn yoldan:
Kendine gc yter..
eklinde bir cmle kullanlmaz..
Bu cmlelerde her nekadar tevil yolu varsa da; zerinde durma
dan, onlarn halka tahsis edildiini kabul etmek gerekir..
nk:
Esma- i fiiliye..
Diye anlattmz isimler, yce Hakkn melik ismi kapsamnda
dr.. Melik olan br zat n ise., elbette bir memleke* gereklidir..

**
Burada, yce Allah'n melik ismi ile, Rabb ismi arasndaki farka
iaret edeceiz.. yleki:
a) Melik, esma- i fiilyeyi iine alan bir mertebenin ismidir..
Bunlarn halka tahsis edilen isimler olduunu anlatm
tk..

152
8. BLM - RBUBYET
b) Rabb, mterek isimlerdir; halka tahsis edilen yzleri de
vardr..
*
**
Rabb ve rahman ismi arasnda da bir fark vardr.. yleki;
a) Rahman, ilh ve yce olan isimlere tahsis edilen bir
mertebeye isimdir..
Bunda, yce zatn tekliini belirten: Azim, ferd gibi isimler ile;
mterek olan azim, basir gibi isimleri, ayrca halka tahsis edilen ha
lik, razik gibi isimler ayndr..
Rahman ismi ile, Allah ismi arasndaki fark ise yledir*.
a) Allah ismi, ulvsi, sflsi ile beraber, btn mevcudatn
hakikatim toplayan zata bal mertebeye bir isimdir,.

**
Yukardaki manalar ylece zetleyelim:
a) Rahman, ismi Allah isminin kapsam altndadr..
b) Rabb, ismi rahman isiminin kapsamna girer..
c) Melik, ismi rabb isminin kapsamndadr..
Durum anlatld gibi olunca; RBUBYET, bir ar olur..
Yani: Kendisi iin bir zuhur yeri olur.. Ve orada zuhura gelir..
Yine bu zuhur yerinde: Rahman, varlklara nazar eder..
ibu mertebe icabdr ki Kullar ile Allah qrasndaki balant sa-
lanm oldu..
Resulllah S.A. efendimizin u hadis- i erifi bu manaya iarettir:
O, rahm'i, rahman'n HKV'inden bulup ald..
Burada HIKV, orta mahal manasnadr..
Bu arada RBUBYET'i ralmaniyet isminin ortasnda saymak
gerekir..
nk rahmaniyet: Hakkn teklii ile, halkla mterek olarak
isimleri; bir de sadece halka tahsis edilen isimleri toplar.. Bu mana
dan da anlalyor ki, mterek isimler artada kalyor.. Buras ise,
doruca RBUBYET mahallidir..
NSAN-I KML
153
Rahmetin, rahman ortasnda bulunmas, Rabb ide merbub ara
snda bir balantdr.. Bu byledir.. nk; bir Rabbin mutlaka mer-
bubu olmas gerekir..
bu mertebe icabdr ki: Allah ile kullar arasnda balant mut
lak gerekli oluyor..
Bu durumda sana den: Bu ortadaki balantya bakmak ve an
lamaktr..
Bu balantnn srrn zmeye al.. Madd bir mana dn
me..
nk Allah- Tal, kendisi ile bitimekten ve ayrlmaktan ya
na mnezzehtir.. Ayn ekilde; onunla birleen bir eyin ayrlmas da
dnlemez..
imdi., dn., onun tecelli eitlerinden baka bir ey kalmad..
Bunlara da Hak ismi veriliyor; yahut bu Hak ismini, kinaye yollu mah-
lukatta kullanrz..

**
Bizler, ancak szlersiniz;
Deimez gelip gitmemiz..
Varlk sizden baka deil;
Ayn, kmanz kalmanz..
O, cemalinize suret;
Onun manas szsiniz..
Bu varlk oluunuzla;
Onun oluu szsiniz*.
Attnz yabanc sevbi;
Hsnnz de atnz..
Ho gzellii mal edip;
Size ihanet ettiniz..
Deyip: Kasvet nasiva hep;
Biz, demeye gelmediniz..
154
8. BLM - RBUBYET
Hakikat isminiz oldu;
Gelen halk dahi isminiz..
Renkler verdiniz cemale;
Vefa var zay etmediniz..
Kemaliniz var ki; sonsuz;
Halk onun, murad szsiniz..
*
Burada, biraz RBUBYET tecellileri zerinde durmamz, icab
edecek.
Bu da bilmen gereken bir mevzudur..
RBUBYET isminin iki tecellisi vardr;
a) Manev..
b) Sur..
Suretlerdeki tecellisi ile, mana ynnden gizli tecelliler..
Demee gelir..
nce (nanev tecelliyi ele alalm..
Bu tecelli: Tenzih kanunlar usulnce, isimlerde ve sfatlarda mey
dana gelir.. Bunlarn, hemen hepsi, tam bir kemal eidinden say
lr.
Sur tecelliye gelince: Bunun zuhuru da, yaratlmlar zerinde
grlr.. Bu durumdaki tecelli ise, halka balanan tebih ynl icap
larnda grlr.. Bir de, mahluk vasfnn ihtiva ettii durumlarda..
Bu tecellide, noksan eitleri grlebilir..
*
**
Sbhan olan yce Allah, hak ettii ekilde mahlukatndan birin
de zuhur edince; bunun ad:
Tebih ynl bir zuhur olur.. Fakat bu zuhur yce Hakkn ken
di zatndaki tenzihe bir halel getirmez..
eklinde bir cmle ifadesini bulur.. Byle bir tecelli durumu; te
bihe bal bir suret tecellisiyle; tenzihe bal manev bir tenzih duru
mu alr.. yleki:
NSAN-I KML 155
a) Sur bir zuhur olursa, manev yn onun zuhur yeri olur..
b) Manev bir zuhur olunca, sur yn, onun iin bir zuhur
yeri olur..
Anlatlan mana, bir galip, bir malup meselesidir.. Hangisi ga
lip gelirse; kalann iine alr.. bir tanesine kalr; dierine perde
olur..
Allah.. Hak syler.. Doru yola hidayet eden odur..
DOKUZUNCU BLM
M
AMA odur ki, lk mahalli saylr evvelin;
Bir semadr, sner onda gzellii) gnein..
Bu yle bir zdr ki, Allah'n z onunla;
Olmutur, ayrlmaz ve imkn yok deimenin.
Buna en gzel misal o gizlilik gibidir ki;
Bir ta misalidir zn saklam atein..
Ne zaman ki o talardan ate parlar grnr;
Ate onun hkmdr, imknsz ondan gmenin..
Ate bu talarda gizli durur ayet srrn;
zmeye yeltenirsen, bir bak zorudur tahlilin..
Bu halde ona batanlarn nicesini grdk;
Yolu kapal, yce Allah'a misal vermenin..
Hep birden kaibler hayrettedir onun dehetinden;
Bir M'dr salnp, kendisinde kendisinin.
O kendi zdr ki, karanla itibar yok;
Belli nurudur, iine yarar akl edenin..
Burada ahadiyetten gayrisi hi bilinmez;
Yahut bilinen kesret halidir vahidiyetin..
ne mana zatnn inceliinde eridi;
O gizlilii ilk grnmezliidir evvelin..
NSAN-I KAML
157
Bilesin ki..
M: Hakikatlarn z hakikatinden ibarettir..
bu hakikat: Hakka bal sfatlarla halka nisbet edilen sfatla
rn hi biri ile sfatlanmaz.. nk o; Srf zattan ibarettir..
Sonra., hi bir mertebeye de izafe edilemez; Hakka ait merte
belere de.. Halka ait mertebelere de..
Onda, bir izafet durumu olmaynca, kendisine bir vasf veya
isim verilemez..
Bu manada, Rasulllah S.A. efendimizin u hadis- i erifi yeterli-
drs
Gerekten A M, altnda da, stnde de hava olmayan bir
lemdir..
Bu hadis- i erif unu anlatmak ister:
Orada, ne Hak ismi vardr; ne de halk..
*
M: Ahadiyet isminin karldr.. Ahadiyette, isimlerin ve s
fatlarn eriyip gittii gibi; M'da da ayn ekilde olur.. Orada hi
bir eyin zuhuru yoktur..
Ayn ekilde, M'da: Hi bir ey iin bir tecelli ve bir zuhur d
nlemez..
*
Ancak, M ile ahadiyet arasnda bir fark vardr; yleki:
a) Ahadiyet, zatta zatn hkm geerlidir.. Bu geerli h
km yce zatn, ycelii iktizasna gre olur,.
NETCE: Ahadiyet, tek zatn zuhurundan ibarettir..
b) M, itlak sretiyle zat hkmn geerli klar.. Byle
olunca, ona: Ykseklik ve alaklk eklinde bir mana karlamaz..
NETCE: M, grnmezlie brnen zatn gizliliklerinden iba
rettir..
te, onun ahadiyete mukabil olmas anlatlan manadadr..
Bunun daha ak manas yledir:
a) Ahadiyet srf zatn tecelli hkmdr..
b) M, ise srf zattan ibarettir.. Ama kapal bir ekilde..
158
9. BLM - M
Anlatlan kapal olma durumu, madd manada bir rtnme ma
nasna alnmamaldr..
Bu durum, yce Allah'n kendi zatnda gizliliidir; hi bir ekil
de kendine gizli deildir.. Hele tecelliden yana; yahut kendi zne
perde arkasndan tecelli etmeden yana..
Yce Allah, bu gibi eylerden tenzih edilir..
Anlatlan bu mana, zatnn iktizasna gre olur.. Tecelliyi perde
lemeye, gizlilii, akl, ekil almalar, balantlar, itibar ve iza
fetleri hep ayn yn ile grmek gerekir..
simlerinde ve sfatlarnda hi bir deiiklik ve bakalk d
nlemez.. Bir vasfa brnnce, dierini terk ettii manas kmaz..
stndeki bir eyi atp dier bir eyi almas da tasavvur edilemez..
Hsl: Btn bunlar, zatnn hkmne gre olur.. Onun zat ise,
olduu gibidir.. nceki hali ile, u andaki hali arasnda hi bir fazla
lk yoktur.. t
Yukarda anlatlan manalar, u yet- i kerime pek gzel ifade
eder:
Allah'n halknda hi bir deiiklik yoktur.. (10/ 64)
Bu yette geen:
Halk.. (10/ 64)
Sfatlar manasna gelir ve u demektir:
Kendisinde bulunan sfatlar iin, hi bir deiiklik yoktur..
Bu zhir lemde grlen bakalamalar, deiiklikler, ancak bu
suretlerde grlr..
Ayrca, balantlar, izafetler ve itibarlar da yine bu suret lemi
nin grntleridir..
Btn bu olanlar, bizde yaplan tecelli hkmne gredir..
Bize olan tecelli kyledir.. Daima deiir.. Ancak, yce Allah za
tnda nasl ise, yledir.. Bize tecellisinden ve zuhurundan nce hgngi
halde ise., yce zat yine o hal zeredir..
Bunu dnda, onun zat iin verilecek hkm ancak olduu hal
den gsterdii tecellidir.. Baka trl bir ey onun iin makbul deil
dir..
Onun tecellisini de, para para deil, bir btn olarak ele al
mak lzmdr..
Tecelli bir olunca, ona verilecek isim de:
Bir..
Olur.. Bu bir, isim iinde bir vardr..
Durum anlatld gibi olunca, toptan her ey iin: Yalnz bir, ka
lr.. Say yoktur..
NETCE; Yce Allah ezelde kendi zatna tecelli etmektedir; ebed-
de dahi kendi zatna tecelli edendir..
*
**
Zeynep verdii szlerin hepsinde sadk kald;
Hadiseler bozmad, onun iin kapanmad..
Hi deimeden vermi olduu szleri tuttu;
Zeynep bir szn dahi kartrp bozmad..
Ara bozanlar onu ayrmak isteseler de;
Bu bir sebeb deil; onu yabanclatrmad..
Ayrmak ve kovmak iin korkutmalar dahi;
Vefa imei, ltuf yamuru onu kurtard..
Ey nedimleri, kadehlerinden akan aln;
Onun nedimlerinin elleri hep knaland..
Onun selmeti iin mitsiz olmaynz;
Ama yarasa kular gnee yaklamad..
Onun baklar sizi ok gzel aydnlatt;
Rahmeti yad artk, ona hi hicab kalmad..
Gerekte onun gzelliine bir denk olamaz;
Ancak, size anka- i maribden saknmak kald..
NSAN- I KML 159
160
9. BLM - M
Bu manadaki tecelliye:
Tecell- i vahid..
Denir.. Btn izlerini kendinde toplar.. Bu tecelli ile kendinden
bakasna tecelli eylemez.. nk onda: Halkn hi bir nasibi yok
tur..
Sebebine gelince: Bu tecelli; itibar, blnmeyi, izafeti, vasflar
vb. eylerin hi birini kabul etmez..
O tecellide, halkn bir balants olacak olsa, o zaman: Bir itibar,
bir nisbet, bir vasf meydana gelmi olur ki; bunlarn hi biri o tecel
li hkmnde deildir..
Zira bu tecelli, yce Allah'n zatndadr ve ezeleden ebede ka
dar durumu ayndr; deimez..
Ayrca, bu tecelli; zata bal lh tecellilere, sfatlara bal fiil
tecellilere ve isme bal olan cmle tecellilere de yeterlidir; onlar da
znde toplar..
Byle olunca, nekadar yce zatn o tecellilerde de, bir ha
kikati varsa da, bu onun bir zuhur iktizasdr ve kullarna olan tecelli
yndr; baka deil..
*
**
Hlsa: Bu tecelli tam olarak zata mahsus bir tecellidir.. Duru
mu, kendi znde sakldr.. Anlatld gibi olmasna ramen, btn
tecelli eitlerini de znde toplar.. Onun byle oluu:
Baka tecelli ile grnmez..
Demek deildir.. Kendi durumunu korur; bu durumu, baka tr
l tecelli etmesine engel deildir.. Ne var ki:
Baka trl tecelli..
Dediimiz de, bu tecellinin hkmn yrtr.. Buna bir misal
olarak:
Yldzlarda, gne hkmnn yrdn..
Syleyip gsterebiliriz..
Yldzlarda nur vardr; ama aslnda kendilerinin olmad iin
yoktur.
Zira: Asl olarak; yldzlarn aydnl gneindir..
NSAN I KAML
161
. te., kalene tecelliler, bu misaldeki gibi, zata has olan ve bu
makamda anlatlan tecellinin hkmne bylece girmi olur..
[<o!an tecellilerin hemen hepsi, bu?
Tecelli-! vahdL
dmL verdiinv tecelli semasndan br nur olmakvadiiiir.. Ya da,
onun denizinden bir damla..
Aslnda, bunun dnda kalan tecelliler bu tecellinin etkisi ve
sultanl altnda yok gibidirler..
bu durum, yce zatn hakkdr.. Kendi lminin kendisine olmas
icabdr.. Kalan tecelliler iin byle bir ey dnlemez.. Onlarn ha
li bakasna attir.. Bir bilgileri varsa., bu bakasnn bildii bilgidir..
Kendi hak ettikleri bilgi deildir..
Bu manalar anlamaya al..
*
**
Burada bir baka hal oldu.. Beyan cmertlii yrd., zellikle
bu saklanmas gerekenleri aklama yolunda..
O kadar ki: Almamas gereken mana yollar ald.. Dizgini bi
raz ekelim..
Artk klavuz lzm.. Klavuzun bulunduu yola girelim.. O yol
dan yryelim..
*
**
Buraya kadar anlattklarmzn bir zetini yapalm:
a) M, gizlilikler iinde ve perdeler altnda kalan, itlak
durumu da nazara alnarak, zatn kendisinden ibarettir..
b) Ahadiyet, kendisinde herhangi bir zuhur itibar nazara
alnmadan, srf yceliine bakarak yce Hakkn kendi znden iba
rettir.. Burada ycelik ve zuhur itibar vardr; MA'da yoktur..
Yukarda:
Zuhurun ve perdelerin itibara alnmasn..
Syledim.. Aslnda bu, bir benzetmedir.. Ve bunu, dinleyenin'
zihnine yerletirmek iin syledim.. Yoksa:
Gizlilik..
Derken, bunu M'nn hkmnde saym deilim.. Ayn ekil
de:
F.: 11
162
9. BLM - M
Zuhur..
Derken; bunu da, ahadiyet hkm arasna katmak istemedim..
Burada sana rettiklerimi iyi anlamaya al..
* ,
Yukarda anlattklarmz ve sana retmek istediklerimizi anla-
dnsa, sana baka bir kap aacaz.. Dikkat et ve bil..
nce kendini ele al.. Yce Allah iin, en gzel misali sende bu
labiliriz..
zellikle, M zerine..
Senin kendine mutlak ve tamamen zuhurun olmadn nazara
alalm.. e bu yoldan girelim..
Anlatlan durumunda*. Sende ne gibi haller olduunu bildiin
halde, bir zuhurun olmuyor..
bu halinde sen: M'da saylrsn..
imdi bu yoldan, yce Hakkn M makamndaki durumunu
kavrayabilirsin.. Zatta, M sensin..
Hele bir bir bak.. Sbhan olan yce Hak, senin aynn ve kimli
indir.. sterse, sen tam hakkn olan bu durumdan gafil bulun..
Biraz daha aalm.. Zuhurun olmad iin M'dasn.. Bu da
seni bir hicaba brndrmyor..
Sen ki, anlatld gibisin; yce Hak iin nasl byle olmasn?.
Ona nasl kendisi kendisine perde olsun.. Olmaz; nk onun hk
m perdelenmem >;tir.
Sen de*. Kendin in bir zuhur olunca, M'dan sana kalan ne
se., onunla olur.
Burada, senin iin M, halk olma hkm ile perdelenmendir..
Byle olunca, sen kendin iin zahir olursun.. Ama, esas varlna
gre batnsn.. nk, znden perdelisin.. Perde ise., halk olma du
rumundur..
Yukarda geen cmleler, olduka kapal geti.. Ve, bir darb-
meseldir.. Bu meselin durumuna, ancak u yet- i kerime ile cevap ve
rebiliriz:
NSAN- I KML
163
Bunlar insanlar iin getirdiimiz misallerdir.. Ne var ki, on
lara ancak, bilenlerin akl erer.. (29/ 43)
Bu manada, bir hadis- i erif anlatmamz yerinde olur;
Bir gn soruldu:
HAK Tal, halk yaratmadan nce nerede idi?..
Resulllah S.A. efendimiz, u cevab verdi:
M'da idi..
Bu byledir.. nk tecellisi kendi znde idi.. Yce isminin ik
tizas gereince zatnda, nce rtl idi..
Yukardaki cmelde geen:
ncelik..
Szmz, hkmen bir nceliktir.. Vakte bal bir ncelik deil
dir..
nk Allah- Tal, halk ile arasnda: Vakte balanmaktan,
ayrlmaktan, paralanmaktan, bitimekten, bir eye bal olmaktan
yana mnezzehtir.. nk, vakte balanmak, ayrlmak, paralan
mak, bitimek, bir eye bal olmak onun yaratm olduu eylerdir..
Kendisi ile yarattklar arasna ayr bir yaratlm nasl girebilir?..
Byle bir eyin olmas zincirleme bir yolu ve devri gerektirir..
Halbuki, bunlarn olmas muhaldir..
*
**
phesiz, yce Allah'n bir n ve bir sonu vardr.. Evveli ve hi
ri de vardr.. Ne var ki bu, hkmen byledir.. Byle bir eyin dtan
nazara alnmas muhaldir..
Onun bal olduu eyler de vardr.. Snrlar da vardr.. Ne var
ki, bunlar belli bir zaman ve mekn kaydna balamak mmkn de
ildir.. Btn bunlar, zatna layk olduu ekildedir..
Zatna layk olan ekil ise., halk yaratmadan nce M'da olu
udur.. Halk yarattktan sonra da, bu durum deimemitir.. Yine n
ceki gibidir..
*
*#
Buraya kadar anlatlanlardan beklenen mana: M, zata veri
164
9. BLM - M
len gemi bir hkmdr.. Bu hkmde, zuhur iktiza eden halkn ya
ratlmasna itibar yoktur.. Baklmaz..
Zuhur, varlklar nazara alnarak, sonradan zata balanan bir
hkmdr..
Burada:
a) Gemilik, bir nceliktir..
b) Sonradan zata balanan durum ise., sonraln kendi
sidir..
in zne baklnca, ne ncelik vardr; ne de sonralk.. nk:
n, odur; son da odur.. Evvel, odur; hir odur..
Asl hayrete dren mana udur ki: Zhir oluu, aynen gizlenii
dir.. Byle oluunda, ne bir nisbet vardr; ne de bir yn..
u varln ayndr.. Bu varlk da onun ayndr..
Sebebine gelince; Onun evveli, aynen hiridir; n aynen so
nudur..
*
**
Bundan te akllar iin yol yoktur; onda akllar hayrete d
tler..
Onun azameti nnde artk bir vsul yolu da dnlemez..
Onun suretini izmek iin, zihinlere yerletirilecek br mana yok
tur; akl da onun eklini izme yolunu bulamaz..
ONUNCU BLM
T E N Z H
Balkta da grld gibi, bu blmde TENZH, sfat anlatla
caktr.
TENZH: Kadim durumunun, isimleri ve sfatlar ile mnferid bir
vasfa brnmesinden ibarettir.
Tpk; Zatnn, kendisinden kendisi iin, asaleten ve ycelik hak
kn bulup ald gibi.. Sonraran yarkatlm ve benzeri eyler gibi ol
madan.. Zira, sbhan olan yce Hak, bu gibi eylerden tamamen ay
r bir durum tar; kadim mnferiddir..
*
**
Aslna baklrsa, elimizde; yapma bir tenzihteri bakas kalmaz..
Buna da kadim tenzihi katlr.. Bunu byle kabullenmek gerekir..
Yapma bir tenzihin tarifini yapalm.. Bu, u demektir:
Karsnda, kendi cinsinden bir eye kar ya ilan tanzihtir..
Kadim tenzihi ise, u ekilde anlatabiliriz:
Tek bana, mnferid kalan, kendisine denk olabilecek bir
benzerinin karsnda bulunmamas..
te, bizim tenzihimiz bu ikinci ekilde anlatlan kadim tenzihi
dir..
Sebebine gelince: Yce Hak kendi zatna zd bir eyi kabul et
mez..
Durum, anlatld gibi olunca, onun tenzihi nasl olur?., bilin
mez..
te., stte anlatlan mana icabdr ki:
Onu, tenzih etmekten, yana da ayn ekilde tenzih etmek ge
rekir..
Diyoruz.. nk, zatnda tenzihi nasldr'. Kendisinden bakas
bunun yolunu bulamaz..
16
10, BLM - TENZH
Durum yukarda anlatld gibi olunca; elimizde: Yapma bir
TENZH kalr..
Bu tenzihin manas, bize gre udur:
Kendisine nisbet edilmesi mmkn olan her eyin hkmn
den karlmas ve tenzih edilmesi..
Yce Hak iin zatna balanacak br benzer yoktur ki; ondan
tenzih edilmesi gereksin.. Esasen, zat kendi znden mnezzehtir..
Onun bu mnezzeh oluu, kibriya sfatnn iktizasdr..
Bu TENZH k, onun zatnn iktizasdr.* tibar edilen durumlarn
hangisinde olursa olsun; tecelli yolu ile zuhur edip meydana geldi
i yerlerin hangisinde olursa olsun; deimez..
yleki:
a) Tebih yolu ile gelebilir..
Bu tebihi, Resullllah S.A. efendimizin u hadis- i erifinde bula
biliriz:
Rabbm, taze bir delikanl suretinde grdm..
b) Tenzih yolu ile geleLvlir..
Bu tenzihi, Resulllah S.A. efendimizin u hadis- i erifinde bula
biliriz:
Nuran bir varlktr; onu gryorum..
Her iki halde de, TENZH durumu deimez..
*
4i *
Bu TENZH, bir baka yn ile: Zat bir TENZH olur.. Bu olu,
onun iin gerekli bir hkmdr..
Tpk: Bir sfatn kendisi ile, sfat alma balan lzumu gibi..
Bu, br tecelli makamdr ki*. Onun hak ettii ekilde olur.. Zatn
dan zatna olur.. Ve., kadim TENZH durumu ile bu, yle bir eydir
ki: Sz hakk ancak onundur.. Bakas onun durumunu bilemez..
nk: simlerinde, sfatlarnda, zatnda, zuhur yerlerinde ve
tecellilerinde mnferid bir varlktr.. Onun mnferid oluu, sonradan
yaratlmlara nazaran, kadim bir varla sahip oluudur.. Hi bir
ekilde, sonradan yaratlmlara balanan eylerle br balants yok
tur..
NSAN- I KML 167
Yce Hakkn TENZH', halka bal tenzihlerden hi brine ben
zemez.. Onun tebihi de, bu manayadr..
Daha nce de, a latld gibi, o: Zatnda, kadim sfatnda mn-
feriddir..
*
**
Baz zatlar, yle demilerdir:
TENZH, senin :endi mahallini temizlemendir.. Hakka ait bir
ey deildir..
Bunda murad edil *n mana:
Durum halka ai bir tenzihtir.. nk, karsnda benzeri olan
eyler vardr.. Kendisini sarabilir..
Cmlesi ile anlatlabilir..
Bu durumda, kul iin TENZH yle olur: Hakkn sfatlarndan
biri ile sfatland zamar, kendi mahllini, temizlemi olur.. lh bir
TENZH yolu ile, gelen noksanlardan yana temizlenir..
Ne var ki, bu TENZK sonunda; yine Hakkn olur.. Kulun sonra
dan olduunu vehmettii noksan sayd vasflar silinince, baki ka
lan Hak olur.. Esiz, ortaksz durumunda TENZH' nasl idi ise., imdi
de yle kalr..
nk orada, halk iir, bir kprdama durumu, varlk gsterme
durumu kapaldr..
Bu durumda, mahluktan kasdm, bu TENZH iinde mahluk y
znn grnmeyiidir.. O T ^ZH'teki yz teklik sfat ile Hakkndr..
Ama kendi zatnda na hakl ise., yledir,.
aret etmek istediimiz manay anlamaya al..

*
Burada nemli bir noktaya iaret edeceim..
Gerek bu kitabmda; gej^kse dier eserlerimde*.
Bu i Hakka attir.. O ada, halkn nasibi yoktur..
Yahut:
Bu, halka mahsustur.. Hakka balanamaz..
eklinde sana anlattm cmlelerden muradm:
sim ve msemma ile ilgilidir.. smin kendisi ile, onunla ad
alan ey..
168
10. BLM - TENZH
Demektir.. Zatla ilgisi yoktur..
Bunu da byle bilesin; diye syledim..
Zat meselesine gelince.. O, hem Hak yzn, hem de halk y
zn kendine dndrmtr..
Hak sfatnda ise.. Hakka ait eyler bulunur.. Halkta ise., halka
ait olan iler bulunur..
Zat, bir beka zeredir*. Onun bekas da, zat neyi gerektiriyor
sa.. o ekildedir.. Hem de, katksz olarak..
Karklk, Hak ve halk durumunda olur.. Ama iki yzden birin
de, dierinin hkm zhir olunca; birbirini ifna edemez.. Her iki
sinin de hkm geerli olur..
Bu manann daha ak beyan, tebih babnda geecektir.. Yce
zatn cevher ve araz olmad anlatlacaktr..

*
Ey cevher, iki araza ikamet olan;
Ey bir, ikilii kendi hkmne alan..
stn gzellikleri topladn bir oldun;
Muhtelif olsa da sensin zdlar alan..
O gzellikteki birlik ancak enindir;
Kemal onun iin tam oldu, yoktur noksan..
ster zhir ol, istersen batn ol yine;
Senin hakkn olmutur ycelikten sbhan..
Mnezzeh, mukaddes ve daima ycedir;
Hadisten geip ceberutta aziz olan..
Mahluk ancak, bir benzerini idrk eder;
Yce Haktr, kinattan mnezzeh olan..
ONBRfN BLM
T E B H
lh TEBH cemal suretinden ibarettir.. Cemal- i lh iin mana
lar vardr.. Bu manalar, lh isimler ve sfatlardr..
Ayn ekilde, cemal- i lh iin suretler de vardr.. Bu suretler
ise., stte anlatlan manalarn tecellilerinden ibarettir..
Bu tecelliler ise., dtan grlp tutulan eylerle; akl yolu ile an
lalan eyler zerine gelenlerdir.. Dtan gelenler iin, Resulllah S.A.
efendimizin:
Rabbm taze bir delikanl suretinde grdm..
Hadis- i erifini misal olarak gsterebiliriz..
Akl yolu ile anlalan eyler iin;
Ben, kulumun sand gibiyim; beni istedii gibi sanabilir..
Manasna gelen kuds hadisi gsterebiliriz..

**
Suret olarak anlattmz bu tecellilerden murad; TEBH'tir..
phesiz, zuhurunda cemal sureti ile grlmektedir.. Ancak,
tenzih babndan da, hakk ne ise onu alr..
$
Yce Allah'n, daha nce tenzih hakkn tesbit ettiin gibi, ayn
ekilde TEBH hakkn da vermen gerekir..
4*
**
Burada TEBH zerinde biraz duralm..
Yce Allah iin yaplan TEBH, anlalaca gibi; tenzihin tersi
dir..
bu TEBH, gzle grlen bir eydir.
Ne var ki, bu manay, ehlllahtan ancak kemal derecesini bu
lanlar mahede eder.. Bunlarn dnda kalan iman sahiplerine ge
lince, szmzn manasn idrk edemezler.. Ancak, yce Allah'n
gzelliine ve cemaline ait suretlerin iktizasna gre, taklid yollu bir
mana sahip olurlar..
170
11. B! M TEBH
e bir baka yoldan girelim..
Bu varlklarn suretlerinden her biri, onun gzelliini gsterir..
Bunlara baktn zaman; tenzih gz ile bakmaz da, TEBH gzn
kullanrsan phesiz yce Allah'n gzelliini ve cemalini bir yzden
mahede etmi olursun..
ayet, TEBH suretine geip, onlardak yce Allah'n tenzih du
rumunu da akl yolu ile grrsen, ite o zaman: Yce Allah'n hem
cemalini, hem de cellini mahede etmi olursun.. Bu durum, hem
TEBlH'tir.. Hem de, tenzihtir..
Anlatlan manalar u yet- i kerme le balayalm:
Ne yana dnerseniz, Allah'n yz oradadr.. (2/ 115)
Bu yet- i kerimedeki manay anladklan sonra, istersen tenzih et;
istersen, TEBH yoluna git.. Her halinde sen, onun tecellilerine dal
m durumdasn.. Senin iin ondan ayrlmann imkn yoktur..
nk: Senin senliin ve onda olanlar, senin kimliindir; hvi
yetindir.. Halen de byledir.. Amel ciheti ile de byledir; mana ciheti
ile de..
Hsl: Tm varln, onun cemal suretidir..
Halka benzer ynnle kalrdan; cnun gzellik suretini mahede
etmi olursun.. ayet sana tenzih babnda br yol alrsa, TEBH'in
gider.. Onun gzelliine, cemaline ve manasna suret olursun..
ayet sana; TEBH'in ve tenzihin tesinde bir sefer nasib olur
sa, ikisini de gemi olursun; TEBH'in ve tenzihin tesinde bir ma
kam alrsn..
bu makamr adi: ZAT'tr..
Artk her eyi brak teye ge;
Temiz bulduunu da kendine se..
imdi TEBH'in bir baka eklini anlatacaz..
Bunu da bilmen lzmdr..
NSAN- I KML 171
Yce Hak iin, iki TEBH yolu vardn1
a) Zat TEBH..
Bu TEBH ekli; dta grlp, dokunulan mevcudlarn suretidir..
Hayal leminde bulunanlar da, bu dtan grlp dokunulan eyler
arasna kat..
Bunlar, bylece; Hakkn zat varl olduunu TEBH yollu bil..
b) Vasf TEBH..
Bu TEBH, isimlere bal manalarn suretleridir.. Bunlar, hiss
eylerden de, hayaldekilerden de temizdir..
Bunlar da, bylece; Hakkn vasf yollu TEBH'i olduunu bil.#
kinci kta anlatlan suretler, zihindedir; akl yolu ile bilinir..
His yolu ile, onlara bir ekil izilemez.. Bir ekil izildii zaman, zat
TEBH olur*. nk, ekillenme, TEBH durumunun kemal maka*
mdr.. Kemal ise., hereyden nce zata layktr..

**
Vasf TEBH zerinde biraz duralm..
Kalan vasf TEBH iin, eitlerin hi biri ile, ekillenmek, mm
kn deildir.. Hatta, misal getirmek sureti ile de, onu ekillendirip,
bir cins bulmak imknszdr..
yetlerle getirilen misal yollu ekilleri, anlatlan mana icab za
ta balamak icab eder..
Bu manada gelen, yetteki:
Mikt, misbah, zcace.. (24/ 35)
Kelime manalarna bir bak..
Bu TEBH, insann suretidir.. Ve: Zat TEBH'tir.,
~ Mikt,. (24/ 35)
Kelimesinden murad: nsann sinesidir..
Zcace.. (24/ 35)
Kelimesinden murad: nsann kalbidir..
Misbah.. (24/ 35)
Kelimesinden murad*. nsann srrdr..
Ayn yet- i kerimede geen dier cmle ve kelimeleri de ele
alalm..
172
11. BLM - TEBH
Mesel:
ecere- i mbareke.. (24/ 35)
Kelimesinden murad: nsann gaybe imandr.. Gayb ise: Yce
Hakkn halk suretindeki zuhurudur..
Asl iman ise, gaybe imandr..
Zeytune.. (24/ 35)
Kelimesinden murad, Mutlak hakikattir.. Bu, yle bir hakikat
tir ki, onun iin:
Her yn ile Hakka aittir..
Diyemeyiz.. Keza onun iin:
Her yn ile halka aittir..
eklinde bir cmle de sylemeyiz.. nk: Bu bir iman aac
dr..
arkyye, deildir.. (24/ 35)
Cmlesinden murad: Mutlak tenzihin gerekli oluudur.. Haliyle,
TEBH ynn buradan atmak gerekir..
Garbiyye deildir.. (24/ 35)
Cmlesinden murad: Tenzihi atmak suretiyle:
Mutlak TEBH..
Szn sylememendir..
Hsl*. Bu, yle ince bir itir ki: TEBH kabuu ile, tenzih zn
den szlp gelir..
Onun yei olur ki.. (24/ 35)
Cmlesinden murad: Kendi ycjkn halidir..
Aydnlatr.. (24/ 35)
Cmlesinden murad: nsan nuru ile, ya zulmetini kaldrmas
dr..
Eer ona dokunacak olsan, atetir.. (24/ 35)
Cmlesinden murad: Aktan ona demenin, grmenin imknsz
ldr..
O, nurdur.; (24/35)
Bu cmleden murad: TEBH nurudur..
Nur zerinedir.. (24/ 35)
Cmlesinden murad: man nurudur.. Tenzih nurudur..
Hsl: Bu yet- i kerime:
NSAN- I KML
173
Btah.dilediini nuruna ulatrr.. Allah, insanlar iin misal-
Ber gelSmr.. Allah her eyi bilendir.. (24/ 35)
Cmleleri ile, TEBH'ini tamamlar..
Btn bu TEBH'lerden murad: Zat TEBH'tir..
Her nekadar misal yollu, zhir olsa dahi., bu misal onun gzel
suretlerinden biridir..
Btn bu misalleri, anlatlan manada nazara almak icab eder..
Mesel:
St..
Diyelim.. Bu st, rya leminde zhir olduu zaman, ilme mi
sal olur..
St, kendi durumu ile, ilim manasna ait suretlerden biridir.
Bu, byledir.. Zira, her misali, temsil eden bir mmessil vardr..
Gerekten, geen misal; onu temsil eden suretlerden biridir.. An
cak onu gsterir.. Ve onun mana cephesini ykldr..
Bu manay anla..
*
**
NETCE: Mikt, misbah, zcace, ecere, zeyt, arkiye olmay,
garbiye olmay, nurlandrmas, ate olmas, nur zerine nur olma
s.. btn bunlar, manalar ile alnd zaman: Zata bal suretler
olur.. Bu ballk ise.. Allah'n zat cemalinin suretidir..
Allah, her eyi bilir.. (24/ 35)
Cmlesinden anlalan zet mana udur: Allah, cemalinin ma
nasn bilir..
Bu, byledir.. nk ilim: Alimde bulunan bir ilmin mana cep
hesidir..
Bunlar anla..
Allah.. Hak syler.. En gzel bilen de Allah'tr..
F L L E R T E C E L L S
Yce ve sbhan olan Hakkn; kendi fiillerindeki tecellisi: Bir m
ahede makamndan ibarettir..
Kul, bu mahede makamnda kudretin eyada icrasn grr..
Grr ve anlar ki: Onlarn yrteni ve durduran, sbhan olan
yce Hak'tr..
Bylece: Kuldan kar gibi grlen fiili, kula deil; yce Hakka
balar..
Fiili: Kulda nefyeder; yce Hak'ta sabit klar..
*
**
Anlatlan mahede makamnda* G, kuvvet ve irade aln
mtr.,
*
** .
Bu mahede makamnda; insanlarn durumu, baz eitlere ay
rlr.. Onlar arasnda; aada sraladmz eitler vardr:

1 Bu mahede makamnda olanlar, nce yce Hakkn ra


desine ahid olurlar.. Sonra da fiilini mahede ederler..
FLLER TECELLS babnda, en stn mahede makam buras
dr..
..Ve bu mahede makamnda, kuldan: G yetirmek, i yap
mak, bir eyi arzu gibi eyler tamamen kalkar..
*
* *
2 Bu mahede makamnda bulunanlar; yce Hakkn irade
sini mahede ederler.. Ama u yoldan: Mahlukatta tasarruflarn,
bu tasarruflarn da yce Hakkn saltanat kudreti altnda hkm y
rttklerini mahede ederek..
*
**
3 Bu makamda bulunanlar, bir fiilin k annda emri kul
dan grr; sonra Hakka balar..
12. BLM
NSAN- I KML 175
4 Bu makamda bulunan kimseler ise., fiili kndan sonra
mahlukattan grr..
Bu makamda kalan mahede ehli zerinde biraz duralm..
yleki;
a) Elde etmi olduu bu mahede, kendi dnda kalan
birinde olursa, makbuldr..
b) Bu mahedesi, kendisinde kalrsa., o zaman makbul
olmaz.. Meer ki, eriatn ahkmna hali uygun ola.. Aksi halde bu
mahedesi kendisine teslim edilemez..
Bu mahede makamnda bulunan kimse: Yce Hakkn, ken
disine iradesini mahedeyi nasib ettikten sonra., fiilin kendisinden
kndan nce, k annda; yce Hakkn tasarrufunu kendisinde
mahede eden gibi olamaz.. Byle olmaynca, ona mahedesini
tam teslim edemeyiz.. Kendisinden: eriatn d ahkmna uygun hal
taleb ederiz..
Bu talebimizde aradmz, onda doru bulursak: Yce Allahla
arasndaki ite, ihls sahibidir..
Burada, fiilin, mahlukattan kndan sonra, lh kudretin ge
erli olduunu mahede eden kimse iin:
Mahedesini, teslim ederiz; veya mahedesini teslim ede
meyiz..
eklinde sylediimiz szn, faydas vardr.. yleki:
Onun mahedesini teslim edemeyiz..
Diyoruz.. Zira, kaderi kendisine bir dayanak bilir; emre ve neh-
ye aykr harekette bulunur.. Halbuki, her ikisine de sahip olmas l
zmdr. ayet ona, emre ve nehye aykr hareket ettii halde, ma
hedesini teslim edersek: eriatn zahir emirlerini tatbik edemeyiz..
Halbuki eriatn tecavz babnda ondan bir ey karsa, haddini bil
dirmemiz; hakkn yerine getirmemiz gerekir..
nk bu durum, Allah'n bizi balayan hkmleri arasnda sa
ylr.. O ahs ise., emre, nehye aykr hareket etmekle, bal olduu
Allah'n hkmlerinden birini ilemitir..
176
12. BLM - FU.ER TECELLS
Bu icra iini, tecelli yerinin iktizas saymak gerekir.. O tecellinin
iktiza ettii hkm yerine getirmemiz icab eder..
Zira, o yerine getirilmesi gereken hkm, Allah'n hakkdr. Bize
den de, onun hakkn yerine getirmektir.. Kitabnda bize emrettii
iin, kendisine asi olana haddini bildirmemiz gerekir..
Mahedesini kendisine teslim ederiz..
Szmzn ifade ettii durum ise., karsndakinin durumunu bil-
meyiidir.. O, kendisi ile Allah arasndadr.. Mahedesini ikrar eder;
kalr.. Daha tesini, incelemek onun iin zordur..
Bu mahede makam sahibi zerinde ksa bir aklama yapaca
m.. zellikle: Fiilin kndan sonra, ilh! kudretin geerli olduunu
mahede edene, bu mahedesini teslim edemeyiz.. Meer ki, ba
kasnda mahede ede.. Kendisine; kitaba, snnete uyan teslim ede
riz..
Byle dememin zet manas udur: Taki, kendisi iin; kitaba ve
snnete uymayan bir hali kabul etmeye..
Sebebine gelince: Ayn eyi zndklar da yapyor.. Bir masiyeti
iliyorlar; iledikten sonra da;
Bu i, Allah'n iradesi, kudreti ve fiili ile oldu.. Benm bunda
bir eyim yok.. Bu, bir makamdr..
Derler..
*
**
5 Bu makamda bulunan, yce Allah'n fiilini mahede eder..
Kendi yapt fiiline bal grr.. Byle olunca, nefsine e- 'jer itaat edi
yorsa:
taat eden..
Ad verilir.. Eer asi geliyorsa:
As..
Ad verilir..
Bu kimse, fcat halinde de, isyan halinde de; g, kuvvet ve ira
de sahibi deildir.. Bunlar kendisinden alnmtr..
NSAN- I KAML
177
6 Bu makamda bulunan kimse, kendi fiilini gremez; ancak
yce Allah'n fiilini grr..
Hi bir ii, kendine balayamaz.. Dolays ile;
taat eden..
Olduunu syleyemez.. Ayn ekilde; isyan iinde ise:
Asi..
Olduunu syleyemez..
Bu kimsenin mahede makam cmlesinden misal yollu yle
anlatabiliriz.. Diyelim ki:
Onlardan biri seninle oturur; yemek yer.. Sonra:
Hi bir ey yemedim..
Dye, yemin eder.. Ayn ekilde, seninle oturur, ier; sonra:
Hi bir ey imedim..
Diye yemin eder.. Yemin ettii halde; yemin etmemi olur..
Bu makamn sahibi: Allah katnda iyilerden ve dorulardandr..
Bu makamda br incelik vardr ki: Onu, ancak mahede yolu ile
tadanlar bilir; bir de aynen bu makama kanlar..
*
* *
7 Bu mahede makamndakiler, Allah'n fiilini bakas ile g
rr.. Kendisine tahsis edilen bir mahede hali yoktur..
*
**
8 Bu mahede makamndakiler, Allah'n fiilini kendisinde
grr; bakasnda onu mahede edemez..
Mahede makam olarak, buras sttekinden daha yksektir..
*
9 Bu mahede makamnda bulunan kimse, Allah'n kendisine
gelen fiil tecellisini taatlerde grr.. syan hallerinde kudretinde ge
erli olduunu mahede edemez..
Bu makamn sahibi: FLLER TECELLS ciheti ile taat ilerinde Allah
ile beraberdir.,
syanlar yolu ile gelen fiil tecellisini, Allah ona kapamtr.. Bu
F.: 12
178
12. BLM - FUER TECELLS
ise, ona bir rahmettir.. Taki, masiyet: Kendisinde vuku bulmam
ola..
Ne var ki, bu tek ynl mahede o kimsenin zayflna iaret
tir..
Eer gc olsayd; masiyet ilerinde de, yce Allah'n fiil tecelli
sini mahede ederdi*. Tpk: Taat ilerinde mahede ettii gibi..
Grrd ve eriatn d emirlerini korurdu..
*
*
10 Bu makamda bulunan, ancak masiyetler babnda Hakkn
fiil tecellisi gelir.. Bu ise, onun iin bir iptildr.. Bu iptil ise, ona
taat mahede ettiremez..
Hali anlatld gibi olan kimse iki, ekilde grlr:
a) Bir kimse vardr; yce Allah ona taat yolunu kapam
tr.. Ne var ki, itaat ehli olmay sever.. Ama masiyeti itaatten nce
iler..
Byle olunca, ona yce Allah taat yolunu kapar; masiyet yolunu
aar. Hakk onda mahede etsin, diye., onda kemal- i ilh byle ha
sl olsun diye..
Hali anlatld gibi olan kimsenin taata dnmesi mmkndr..
Masiyeti brakabilir..
b) Bir kimse vardr; tamamen isyana dalmtr.. bu hale:
stidrac..
Tabir edilir.. Hak yolu bu kimseye kapaldr.. Byle olunca: Ma-
siyete devam eder durur..
Byle bir halden Allah'a snrz..

*
11 Bu makamn sahibi, hem isyan hem de taat makamnda-
dr.. Bazan yle, bazan da byle..
u iir o kimsenin halini gzel anlatr:
t
Eer Necd'e gidersen, ben de gelirim peinden;
Eer Gavr'e gidersen ben de gerim peinden..
NSAN- I KAML
179
12 Bu makamda olan kimsenin durumu, ilh fiillerde durak
szdr*.
Kendisine hakim olamaz.. Masiyete doru gider..
Halini bildii iin; alar, szlar, mahzun olur ve Allah- Tal'-
dan balanmasn ister..
..Ve diler ki, masiyet klarnda kudretin .cereyanndan kendi*
sini koruya..
Bu hal, onun doruluuna delildir.. Mahedesinin temizliine
iarettir.. Kendisine hkm olunan ehvet duygularndan da kurtula
can gsterir..
13 Bu makam sahibi, durum itibar ile; yukarda anlatlan
gibi olmasna ramen szlamaz, mahzun olmaz, korunmasn da is
temez..
t
Kudret cereyan altnda sakin durur.. Hi bir ekilde ondan y
zn evirmez..
Bu halinde kendisinde bir strap da grlmez..
Onun bu hali, bu mahede makamndaki kefinin kuvvetine
delildir.
Nefsinin vesveselerinden emin olduu takdirde,* stte anlatlan
kimseden makam itibar ile daha stndr..
*
*
14 Yce Allah, bu makamda bulunan kimsenin masiyetini,
taata evirir.
Bu kimse, kudret cereyann; isyanlarda ve dier hallerde g
rr.* Ayn ekilde, masiyet crasnda da, yce Allah' mahede eder..
Bu mahede iindir ki: O iledii masiyeti, Allah taat yazar.. Masi
yet smi onun zerinde yrmez..
!vi y : ; . ' : !
I r | | i* I , ; - *
15 Bu makamda bulunan iin, masiyetin kendisi taat olur..
Sebebi: Allah'n iradesine muvafakatidir.. sterse, onun bu muvafa
kati: Kendisine verilen emrin dnda bir eyle olsun..
180
12. BLM - FLLER TECELLS
Durum byle olunca, bu mahede makamnca kul:
a) Emer ciheti ile asidir..
b) Yce Allah'n iradesine uyarl dol aya ile, taat ehli
dir..
Mutidir..
Bu makam sahibinin durumu yledir:
a) Fiilin vukuundan nce, yce Hakkn iradesini mahe
de etmitir. Byle olunca, o hataya:
Allah'n iradesine muvafktr..
Denir.. Baka bir ey denmez..
Byleki oldu: O fiildeki veya kendisindeki lh kudretin ak
n seyretmek kalr; bir de, yce Hakkn yapt deiiklie girmek..
*
**
16 Bu makamda bulunan, iptil iindedir..
ster eriat ynnden baklsn; isterse hakikat ynnden grl
sn.. Yce Allah'n bu makamda bulunana tecellisi, zem edilen cins
tir..
Yce Allah, bu kimseye; hsran tecellisini mahede ettirir; bu
mahede ettiini de, onda meydana getirir..
O kul dahi, kendisinin hsranda olduunu bilir; grr..
Bu hal ise., o kulun, yce Hakkn zuhurundan, kendisine kalan
mahede hkmnn bir iktizasdr..
Evet., o ite kendisine den budur..
u iir bu manada gzeldir..
Dedi ki:
ikyeti brak, dan yceliinden;
Onda hep sabra al, gel bellarn stesinden..
Dedim ki:
Beni brak, Zeynep neye ard baka;
Hsranma gtren yoldan, bir de hep dertlisinden..
Ondan nasibim gerek olan ancak irkinliidir;
Ama ikyetim hi deil onun irkinliinden..
*
**
Yukarda anlatlan makam zerine bir hikye nakledelim..
NSAN- I KML 181
Velilerden biri makam yukarda anlatlan gibi olan gayb ehli
bir zatla bulutu..
Halini grd ve yle dedi:
Ey vel, Allah ile edep usulne riayet etsen., bylece, zhir
durumunu da, korumu olursun.. Sonra da onda selmeti dilesen..
Kendini onun iini talebe brakmasan senin iin daha iyi olur..
Bunun zerine o zat u cevab verdi:
Bu dediklerini ona syledim..
Ey efendim., bu benim onun iradesine uymamdr.*
Acaba, edeple: Hsran libasna brnmem; isyan zntleri
ni taknsam m iyidir?.. Yoksa onun arzusuna muvafakat ederek, za
tn sm libasn m giysem?..
Evet., hangisi iyidir?..
Dn ki: Onun arzusu dnda bir ey olmuyor..
Bunun zerine, o tavsiyeci zat:
Yolun ak olsun..
Dedi ve ayrlp gitti..
*
* *
stte anlatlan makam iin, sylenecekler bitmedi..
unu bilesin ki: Sz geen tecelli makamnca bulunanlara;
makam itibar ile byk, makamlar yce olmasna ramen, iin -
znden mahcup durumdadrlar.. Hak'tan yana kaybettikleri; buduk-
larndan daha fazladr..
*
* s;*
Bu blm balarken, unu arz edelim ki: Yce Hakkn fiiller
deki tecellisi; isimlerindeki, sfatlarndaki tecellisine perdedir..
FLLER TECELLS zerinde bu kadar durmamz yeter.. ine dal
sak, oktur..
Bu kitapta maksadm, ortalama bahistir.. Ne uzun, ne de ksa..
Allah.. Hak syler,.
Bu yola hidayeti nasib eden Allah'tr..
13. BLM
SMLER TECELLS
an yce olan Allah, isimleri iinden bir isimle; kullar arasn
dan birine tecelli ederse; O ismin salan nurlar altnda, o erir.,
biter..
Byle olunca: Hakk ardn zaman, sana o nurlar altnda
eriyen kul cevabn verir..
*
* +
SMLER TECELLS babnda ilk mahede makam: Yce Al
lah'n kuluna, mevcut ismiyle tecelli etmesidir..
bu isim, mutlak yoldan kula verilir..
Mevcut, isminden daha stn; yce Allah'n kuluna: Vahid is
mi ile yapt tecellidir..
Vahid, isminden daha stn; Yce Allah'n kuluna: Allah isi
mi ile yapt tecellidir..
Allah ismi tecellisine nail olan bir kulun varl erir; biter.. Da
un ufak olur..
Allah ismi ecellisine mazhar olan bir kul iin; yce Allah, haki
kat turuna u niday yapar:
Gerekten ben Allah'm.. (20/ 14)
Bundan sonradr ki, kuldaki kulluk ismi kalkar,* Onun iin Allah
ismi sabit kalr..
Durum byle olunca, sen:
Ya Allah..
Dediin zaman, o kul sana:
* Buyur, syle; arna geldim..
Diye cevap verir..
NSAN- I KAML
183
Sz geen kul, anlatlan makamdan teye geer, manev ha
linde tam bir kuvvet bulursa., yani: Kendi mevhum benliinden ge
erse.. bu geiten sonra; yce Allah, isminde ona tam bir beka hali
verir.. te o zaman? O kulu arana cevap veren, bizzat yce Allah
olur..
Byle bir durumda sen:
Ya Muhammed..
Diye arrsan., bizzat sana cevap veren:
Buyur, syle; arna geldim..
Cmlesi ile Allah olur..
*
**
Kul, manev gcnde terakkiye devam ederse; yce Hak ona:
Rahman ismi ile tecelli eder..
*
**
Kul, manev takati nisbetinde terakkiye devam ederse; yce
Hak ona: Rabb ismi ile tecelli eder..
*
**
Kul, manev gcnde terakkiye devam ederse; yce Hak ona?
Melik ismi ile tecelli eder.
*
Kul, manev gcnde terakkiye devam ederse; yce Hak ona:
Alim ismi ile tecelli eder..
*
Kul, manev gcnde terakkiye devam ederse; yce Hak ona:
Kadir ismi ile tecelli eder..
*
Yukarda anlatlan isimlerden herhangi bir isimle, Cenab- Hak
kn tecellisi: Tertib srasna gre, biri ncekinden deerlidir..
nk, tafsil yolundan tecelli olmaktadr.. Tafsil yolundan ge
len tecelli ise, icmal yolu ile olan tecelliden daha azizdir,.
Mesel :
Yce Hakkn, rahman ismi ile kuluna tecellisi; Allah ismindeki
184
13. BLM - {SMLER. TECELLS
icmal zuhurundan tafsildir*
Yce Hakkjo rabb hml sle kullna teceisis Rahman, smindek:
icmal zuhurundan tafsildir..
Yce Hakkn melik ismi ile kuluna tecellisi: Rabb ismindeki ic
mal zuhurundan tafsildir..
Yce Hakkn alim ismi ile kuluna tecellisi: Melik ismindeki ic
mal zuhurundan tafsildir..
Dier isimleri de bu ekilde kyas edebilirsin.
Ancak, zata balanan tecellileri; bu kyasn dnda tutmak icab
eder..
nk: Yce Allah'n zat, anlatlan mertebelerden bir mertebe
nin hkm ile, zne tecelli edince., zel durumlarn da stnde;
umum ve mull bir durum hsl olur..
te, o zamar. Rahman ismi, Rabb isminin stne kar.. Her iki
sinden stn olan da Allah'tr..
Bu manay anla..
nk bu manalar, yukarda sz geen isimlere bal tecelli
lerin baka yndr..
*
Kul, z hakikati olan isimlere bal bu tecellilerde zaa varr..
te, o zaman; bln isimleri kendi znde taleb eder.. Onun bu
talebi, emr- i vaki gibi bir durum alr..
Tpk: smin, kendisi ile isim verileni taleb ettii gibi.. Bundan
sonradr ki, o kulun nsiyet kuu enlenir.. Mukaddes slubu ile yle
dillenir:
d sylenirse, cevap verenim Leyldan yanc;
Ben arlrsam, Leyl cevap verir benden yana..
Bu hi olamaz, ancak bir ruh oluumuzdan baka;
Sadece cisimler deiiyor, ok alr buna..
Bir ahs gibidir, iki ismi vardr, zat tektir;
Hsmg ynden nida edils zata; kavuur ona..
NSAN- I KML
185
Zatm onun zatdr, ismim dahi onun ismidir;
Halim onunla mttahid olur, gariblik bir yana..
Gerekte ikimiz dahi, zata bal bir deiliz;
Ancak, seven sevgilinin z, sebeb sevgi buna..
*
**
SMLER TECELLS, bahsinde nemli bir nokta vardr.. Ki or Ken
disine tecelli gelen kimsenin, ismi gremeyii, onu mahede edeme
yiidir.. Bu durumda o: Ancak, zat mahede eder.. Lkin, o isimde,
ayrd edilen sultanln bilir.. Bilir ki: Allah ile oluu; kendisinde te
celli gsteren isimlerledir..
Ve., zata varan yolunu, o ismin delleti ile karr..
Mesel .* O isimle bilir ki, kendisi: Allah'tr.. Yahut: Rahmandr..
Yahut: Alimdir..
Bu misaller oaltlabilir.. Hemen hepsi, ayn kyasa gredir..
Hangi ismin tecellisine deyse.. kendisine hkim olan o isimdir..
Zattan yana mahedesi de o kadardr..

SMLER TECELLS zerine insanlarn durumu deiiktir..


Kendi istidadlarna, kabiliyetlerine gre, eit eit hallere girer
ler..
Burada, onlardan bir ksmn anlatacaz.. simlerin hemen hep
sini sayma yolu kapaldr..
Kald ki: Her isimde, tecelli eden yce Hak olmasna ramen, in
sanlar muhteliftir.. Deiiktir..
Kendileri, anlatld ekilde, deiik olduu gibi; yce Hakka
vsul yollar da deiiktir..
O yollarn da hepsini anlatmamz zordur..
Benim burada anlatacaklarm; yce Allah'n, slkm esnasn
da bana gsterdikleridir.. Bamdan geenlerdir..
r*
**
Aslna baklrsa, eserimde; hikye yollu bakalarndan naklet
tiim ve kendi halimden anlattm eylerin hemen hepsi ayndr..
Yaadm eylerdir.. Yaamadm halleri yazmadm..
186
13. BLM - SMLER TECELLS
Hsl: Anlattklarmn hemen hepsi, yce Allah'n bana at
kadardr..
zellikle bunlar, ona seyrim ve keif, ayan yolundan ona yol
aldm zamana raslayan hallerdir..
Bu hususu da,, byle naklettikten sonra, esas mevzua dnelim..
*
**
SMLER TECELLS zerine insanlarn durumu deiiktir..
Demitik.. imdi bu deiik durumlar anlatmaya geelim..
1 - KADM..
Bazlarna, yce Hak, bu KADM ismi ynnden tecelli eder..
Bu tecellide yol alan kimsenin durumu udur; Yce Hak o kimse
ye kendi oluunu, keif yolundan aar.. Bu keif sayesinde, o kimse
ye: Halk yaratmadan nce, kendisinin ilminde mevcud olduunu an
latr..
Bunu biraz aalm..
O kimse, Allah'n ilminde var oluu ile, var olmutur.. Yce Hak
kn ilmi ise.. Kendi varlnn var oluu ile vardr,.
Yce Allah ise: KADM'dir.. Byleki oldu; ilim de: KADM'dir..
Malum ise., ilimden kar; yine ilme ballanr.. Byle olunca,
yine: KADM, vasfna brnr..
Biraz daha alalm..
lmin ilim olmas, ancak malumun olmasna baldr.. Malum
ise, lim birine*.
Alimlik, bilginlik..
smini veren bir kelimedir..
imdi, cmleleri toplayalm..
Bu itibara gre: lh ilimde, varlklarn KADM olmas lzm
gelir..
Bu KADM vasfn alan kulun dn yeri ise., ye ve sbhan
olan Hakk olduu bylece kesinlemi olur..
bu dn, onun KADM ismi tecellisi suretiyle olur..
NSAN-! KAML
187
NETCE: Yce Allah, zatnn lh KADM sminden bir kula tecel
li ihsan edince, onun sonradan yaratlm, hadis bir ey olma duru
mu kalkar.. Allah ile KADM kalr; kendi geici varlndan yana yok
olur..
*
**
2 - H A K . .
Bazlarna yce Allah, bu HAK ismi cihetinden tecelli eder..
Bu tecelli yoluna giren kimsenin durumu udur:
Yce Allah, o kimseye keif yolu le; u yet- i kerimede iaret
edilen hakikatinin srrn aar:
Yeri, semalar ve bu ikisi arasnda bulunanlar Hak olarak
yarattk.. (46/ 3)
bu Hak tecellisi, o kula geldikten sonradr ki: Ondaki halk vas
f yok olur..
Byle olunca o: Mukaddes bir zat kalr; mnezzeh sfatlar halini
alr..
*
**
3 - VAHD..
Bazlarna da, yce Allah, bu VAHD ismi cihetinden tecelli
eder..
Yolu, bu tecelliden geen kimseye; yce Allah, bu lemin snr
larn artr..
Haliyle bu: O kula nasib ettii keif yolundan olur..
Bu tecelliye urayan kimseye, yce Allah zatndan grnr..
Tpk: Dalgann denizden grn gibi..
Byle bir mahede makamna varan kul: Yce Hakkn zuhuru
nu, saylarla tesbit edilen mahlukattan VAHD hkm ile grr..
bu g anndadr ki, da yklr.. Sz sayha olur..
VAHD olan yce ve sbhan Allah'n birliinde vahdeti bulur..
Onun gznde yaratlmlar yok olur..
Yce Hak ise, ezel sahibi olarak baki kalr..
4 K U D D 0 S..
Kullarndan bazlarna, yce ve sbhan olan Allah; bu KUDDS
ismi ile tecelli eder..
Bu tecelliye erdikten sonra; onun iin bir keif yolu alr..
bu keif yolunda ise:
Ona ruhumdan fledim.. (15/ 29)
yet- i kerimesindeki mana srr kendisine alr..
O kula, u mana retilir:
Yce Allah'n ruhu onun zdr; bakas deil..
Yce Allah'n ruhu ise., her ynyle: Mnezzehtir; mukaddestir.. .
te., bu KUDDS ismi ile, o kula tecelli ettii andad<r ki; bu le
me ait olan noksanlar onda yok olur..
Allah ile baki kalr; btn bu hadiselerden ve arz eylerden
yana mnezzeh olarak..

*
5 - Z H I R..
Yce ve sbhan olan yce Allah, kullarndan bazlarna da;
bu ZAHR ismi le tecelli eder..
Bu ZAHR ismi cihetinden tecelli alan kula: Bu keif leminin
iinde; nur- u ilh'nin srr alr..
Bu alta, kendisine bir marifet yolu gzkr..
ibu marifet yoluna girdii anda, anlar ki: O ZAHR olan Allah'
tr..
Yine bu tecelli annda, yce Allah ikinci bir tecelliyi yapar..
bu bu tecelli annda dahi anlar k, ZHR OLAN kendisidir..
Byle olunca, kul kaybolur.. Yce Hakk'n batn lemlerinde;
fena yolu ile gizlenir..
Yce Hakk'n varlk zuhurunda yaratlma durumu gider; kal
maz..
*
6 - B A T I N..
Yce ve sbhan olana Hak, baz kullarna da, bu BATIN ismi
188 13. BLM- SMLER TECELLS
NSAN- I KAML
189
ile tecelli eder..
Bu tecelliye nail olan kulun keif yolu udur:
- Eya..
Ad verilen her eyin kyam, yce Allah iledir..
Yce Allah, ibu kefi, kendisi o eyann batn olduunu kula
bildirmek iin yapar..
Bu arada bir baka tecelli daha olur; yce Allah BATIN ismi y
znden zat tecellisini yapar..
Byle olunca, o kulun zuhuru, Hakkn nuru ile kaim olur..
Yce Hak ise, o kula BATIN olur.. Kendisi dahi, yce Hak iin z
hir olan bir varlk olur..
*
7 - ALLAH..
Kullarndan bazlarna, sbhan olan yce Hak: ALLAH ismi ile
tecelli eder..
bu tecellide, alan yollarn bir snr yoktur; kul, Allah kapsa
mna girer, btn tecellilere mazhar olur..
Bu mana, daha nce de anlatlmtr..
Bu tecelliye nail olan kul iin, belli bir yol izilemez.. nk:
ALLAH tecellisi, zuhur yerlerinde daima deiik ekil alr.. Bu, onun
ihtiva ettii manann bir icabdr..
bu deiiklii ise, zuhur yerlerinin; o tecelliyi kabul etme y
nnden, deiik mizalarna ve kabiliyetlerine bal< mak lz.m ge->
lir..
Yce ve sbhan olan Hak, kuluna: ALLAH isminden tecelli ettii
zaman o kul, kendi nefsinden yana fena bulur..
Byle olunca, kendisinden gaye: ALLAH olur.. Onda ve onun
iin..
Bundan sonra, o kulun varl; zamcn hadiselerine balanma
kleliinden kurtulur.. Bu kinat balar ile ballk durumu, kalkar;
zlr..
bu durumlardan sonradr ki, o kul;
a) Tek zat olur..
190
13. BLM - SMLER TECELLS
b) Sfatlarda tek olur..
c) Analar ne? babalar ne? hi birini tanmaz olur..
Durum ki anlatld gibi oldu:
a) ALLAH' zikreden kimse; o kulu zikreder..
b) ALLAH'a bakan kimse, o kula bakm olur..
te., btn bu olanlardan sonradr ki: Hal dili garib ve acib yol
dan yle terennm etmeye balar:
Sevgilim, beni yok etti; oldu vekil benden yana;
Evet., gaye olaraktan, aynen yokum ondan yana..
Ben o oldum, o dahi ben oldu, artk kims yoktur;
Bu tek varlk iinde onunla ekimekten yana..
Onunla onda oldum, hitap vasf yok aramzda;
Evvel byledik, yine yleyiz gelecekten yana..
Evet., nefis kalkt ortadan, akl da uup gitti;
Uyandm uykumdan, muhta deilim uykudan yana..
Hakk, bana aynen hakikatim olarak gsterdi;
Benim say, gzel alnda ne varsa ktan yana..
Cemalime cil vurdum da aynalar ssledim;
Taki ksn ne varsa, kemal basklarndan yana..
Onun vasflar hep vasfm, zat dahi zatimdir;
Onun huylar benim, cemalde parlamadan yana..
smim gerekten ismidir, hatta zatna isimdir;
sim, evsaf benim; ne varsa ballarndan yana..
*
* *
8 - R A H M A N..
Yce ve sbhan olan Hak, kullarndan bazlarna: RAHMAN is
mi cihetinden tecelli eder..
Bu tecelliye ulama yolu biraz dolaktr.. yleki: Yce ve sb
han olan Hak, kuluna Allah ismi ynnden tecelli ettii zaman, za
tn onun iin delil klar.. Ve en yksek mertebesine ulatrr..
NSAN- I KML
191
bu yce mertebe cmle gzel vasflar kapsamna alr.. B
tn varlklara da sirayeti vardr..
Kul, anlatlan yoldan getikten sonradr ki: RAHMAN tecellisi
ne erer.. Buradaki tecelli, tamamen zat bir tecellidir..
Bu tecelliye nail olan kulun anna: Cmle ilh isimler, isim isim
iner..
Bu inen isimleri, o kul devaml olarak alr.. Haliyle onun bu al
, yce Hakk'n zatndan kendisine verilen nur olur..
Bu isimlerin en sonunda, Rabb ismi gelir..
Kul, bu ismin tecellsini kabul ettikten, kabiliyetine gre yce
Hak da ona Rabb ismi ile tecelli ettikten sonrg:
Esma- i nefsye..
Ad verilen isimler, gelmee balar.. Bu ad altndaki isimler, kul
la yce Hak'ta mterektir.. Ve Rabb ismi sultanl altndadr..
Bu isimler: Alim, kadir vb. isimlerdir..
Bu tecelli tamamlannca, o kula; Melik ismi tecellisi gelir..
O kulun kabiliyetinde bu tecelliyi kabul etme durumu var ise,
yce Hak da, ona bu tecelliyi yaparsa., kemal durumlar ile, kula
isimlerin hemen hepsi gelir..
Taa, kayyum ismine kadar..
Yce Allah o kula hak olarak; kayyum ismini de tecelli yolu ile
verirse., artk onun i isim tecellilerinde bitmi olur..
.. Ve, bundan sonra, sfatlar tecellisine geer..
14. BLM
SIFATLAR TECELLS
Yce ve sbhan olan Hakkn zat, kullarndan birine; sfatlarn
dan biri ile tecelli edince., o kul; Tecellisini ald o sfatn semasnda
yzmeye balar.,
cmal yolu ile, o sfatn son haddine ular..
cmal yolu..
Dedik.. nk: Tafsil yolu kapaldr..
*
**
I
u bir gerektir ki, sfat tecellisine mazhar olan zatlara gelen
tecelli ancak, icmal yolu ile gelir; tafsil yolu ile deil..
*
**
Kul, bir sfatn semasnda yzmee balar; icmal yolu ile onun
kemaline ularsa., o sfatn arn doldurur..
Yani; Kendi ald sfatn..
Bundan sonra, dier bir sfatla karlar,* onunla olan hali de
nceki gibi srer, gider..
O kul, bu halinde devamldr..
Taa, sfatlar tm olarak, yukarda anlatld gibi ikmal edin
ceye kadar..
4c
*
Ey kardeim, bir kulun yukarda anlatlan hale gelmesi, seni i
killendirmesin..
Mkil itir..
Demeyesin.. Bu, olur; yleki:
Yce Hak bir kula, isimlerinden veya sfatlarndan biri ile tecel
li etmeyi diledii zaman, zaten o kul fena bulur.. O kadar ki: Ken
dinden geer.. Varl kalmaz.. Onu, kendi varl bandan sker..
Kulun kendinde vehmettii nuru snd zaman, kulda; halk-
yete balanan ruhu fena bulduu zaman, ondan aldklarna kar
lk kendisi kalr; .zat kalr..
NSAN-l KML 193
O kulun heykelinde; yce Hak kaim olur..
*
**
Burada dikkat edilmesi gereken udur ki:
a) Zatnda hlul yolundan bu i olmaz.. Bir incelik tayan
LATFE yollu olur..
b) Bir ayrlma yolu dnlemez..
c) Kendisinden aldklarna mukabil, kula kendini verip bi
timek de olamaz..
unu unutmamal ki: Onun kullarna tecellisi. Lir fazl ve ihsan
yolundan gelir..
Onlar kendi varlnda ifna ettii, buna karlk onlara bir ih
sanda bulunmad zaman, bu halin adna:
Nikmet..
Denir ki.. te bu, onun anna yakmaz.. Byle bir durumdan
yce Hakk tenzih edilir..
*
**
Yukarda:
LATFE..
eklinde bir kelime kullandk.. bu LATFE, balca: Ruh'l- ku-
ds'tr.. O, her eyini ifna ettii kula; bu:
Ruh'l- kuds..
Dediimiz lutfu, ihsan yollu yapar..
Btn tecelliler de, bu LATFE zerine gelir.. Bu da, onun varl
ndan baka bir ey deildir..
Durum, anlatld gibi olunca o: Ancak kendi zne tecelli et
mektedir..
Ne var ki, biz bu LATFE- ! LHYE iin:
Kul, abd..
Adn veriyoruz.. nk, kuldan gidene karlk o vardr..
Baka trl tarif de, imknszdr.. Yoksa: Ne kul kalr; ne Rabb..
Zira, merbubun yok oluu ile: Rabb ismi de kalmaz..
bu tecellide: Ancak Allah vardr..
Tek bana.. Vahid ve ahad olan Allah.,
Bu mevzuda u iiri sylyorum:
F.: 13
194
14. BLM - SIFATLAR TECELLS
Halka verilen bir varlk isimdir ancak;
Baka yok, gerek mecaz yoluyla olacak..
Nurlar zuhura gelince alnrlar;
simden kalanlar, ne olmu ne olacak..
Onlar yok eden zaten aslnda yoklar;
Ki fenada bakiler; inkr kapanacak..
Onlar yok olunca tm varlk Hakkn oldu;
Hkm sahibi o, onlara ne kalacak..
Sanki kul, hi olmam gibi oldu artk;
Tek olan Hak'tr; ebed baki kalacak..
Gzelliini karnca belli zaman;
Hak nurunu halk giyecek birlik olacak..
fna etti de, faniden kendisi kald;
Kaim kendisi, onlar da oturmayacak..
Onlarn hkm denizde dalga gibidir;
Dalga kesret, sonra denize katlacak..
Deniz counca dalgalar toplanr gelir;
Sakin ise ne say ne dalga* olacak..
*
**
Burada; SIFAT TECELLLER zerinde daha baka hususlar da
anlatacaz..
Bu anlatacaklarmz, zellikle bilmen iin gerekli mevzulardr..
Anlatalm ki bilesin..
nce Sfat TECELLLER zerine, ksa bir tarif yapalm.. Ksaca
tarifimizi yle yapabiliriz:
SIFAT TECELLLER kulun; zat durumuna gre, rabb sfat ile
sfat almasdr..
NSAN-I KAML
195
Evet.. SIFAT TECELLLER bundan ibarettir..
Ne var ki, bu sfat alma durumunda: Asl, hkm ve kat' bir ka
bul olacaktr..
Tpk; Grlen ak manas ile, bir sfatla sfat alan kimsenin
durumu gibi.. Bu kimsenin, o kendisine verilen sfat kesin olarak alp
kabul ettii gibi..
stte anlatlan mana, daha nce de geen:
- LH LATFE..
eklinde tarifini yapp, sonucunu baladmz mana gibi ola
caktr..
Ki, bu kuldan yana; kulun grlen heykeline kaim olan odur..
Byle olunca: Kul olmaz; o olur.. nk o:
- LATFE..
Dediimiz lh sfatlarla sfat almtr.. Onun byle oluu: As
ldir.. Hkmdir.. Kat'dir..
imdi bir sonuca varmak iin soralm:
- Kimdir bu sfat alan?
phesiz; yce Hak'tan bakas deildir; olamaz da..
Sebebine gelince: Bu makamda, kula hi bir ey kalmamtr..
Bunu, bylece balayalm., geelim..
*
**
nsanlarn durumu, SIFAT TECELLlLER bahsinde ok deiik e
kil alr..
Her biri, bir baka ekilde bu tecelliyi alr..
bu deiik durumun sebepleri unlardr..
a) Al kabiliyetinde durumlar..
b) lm yndeki yetenekleri, ilim sahasndaki kavray du
rumlar..
c) Azim ve sebatlarnn derecesi..
Kendilerinde stte saylan halde, nekadar ilerleme varsa., bu
tecelliden yana nasipleri o kadardr..
Bunu da, byle balayalm.. Onlarn SIFAT TECELLLER saha
snda aldklar ekle bakalm..
Bakalm ve stte saylan dururrro dikkate alarak dinleyelim..
196
14. BLM - SIFATLAR TECELLS
imdi onlar sraya koyalm..
.. Ve HAYAT'tan balayalm..
HAYAT..
Yce Hak kullar arasndan, bazlarna; HAYAT sfat ile tecelli
eder..
Bu sfat alan kul, lemin hayat olur.. Hem de tmne birden..
Bu varlklara bakt zaman: Onlarda hayatnn yrdn
grr.. Ama, btnyle..
Bu hayatn yrmesi; varlklarn, ruh durumlarn ald gibi,
cisim durumlarn da iine alr..
Byle olunca; o kul: Manalar, varlklara suret olmu grr*.
Byle oluun, kendisinden gelen bir hayatla olduunu bilir..
yle bir hayat ki, her ey onunla kaim..
Durum anlatld gibi olunca, szlerin ve emellerin bir manas
kalmaz..
Latif bir halde olan suretler de hkmsz kalr.. Kesif bir hal
alan ruhlar da al, at..
Cisimleri de, bu arada say..
Bunlarn artk hi bir manas yoktur; sadece, HAYAT sfat tecel
lisine nail olan kul kalr.. Bunun hayat, artk onlarn tmne hayat
tr..
Bir mahede yolu ile, hayatn onlarda srp gittiini grr..
Btn bu olanlar kendisinden bilir., baka yerden deil..
Bu arada vasta da kabul etmez..
lh bir zevk olarak kabul eder..
Gizli, ama ayan beyan bir keif sayar..
*
**
Evet.. Ben bu tecellide bir sre kaldm.. Zaman sremden bir
sre, bu tecelli iinde geti..
te o zamanda ben: Btn varlklarn hayatn kendimde gr
dm..
Her varlkta, hayatmdan nekadar varsa., bakp gryordum..
Gryordum k; onlarn zat kabiliyetleri nekadarsa, o kadar al
yorlar..
NSAISI- I KML 197
Ben bu tecellide, yce zatla bir hayattm.. Blnmez, paralan
maz..
Bu tecellide, nice zaman kaldm; taa, yardm eli bana uzannca-
ya kadar..
O yardm eli geldi; beni bir baka hale geirdi.. Baka yer dahi
aslnda yoktu.. te, szn gelii byle..
*
*
LMYE..
Yce Allah, kullarndan bazlarna bu LMYE sfat ile tecelli eder.
Bu tecelliye, hayat sfat tecellisinden girilir.. Bu durumu u e
kilde anlatabiliriz..
Yce Allah, kuluna btn mevcudata sirayet eden hayat sfat
ile tecelli ettikten sonra; o kulda bir zevk balar..
bu zevk, anlatlan hayat birliinin gcnden doar..
bu hayat birliinde, btn mevcudat, anlatlan tecelli dolays
ile; o kulla bir olmutur..
Anlatlan bu birlikten sonradr ki; yce zat o kula, LMYE sfat,
ile tecelli eder..
te., bu ilim sfat tecellisini aldktan sonradr ki o kul; Btn
lemi, iinde bulunduklar duruma gre bilir..
Anlatlan lemlerin btn dallar ve kollar, o kulun ilim enbe-
rine girer..
Balangcndan taa, sonuna kadar..
Byle olunca: O kul hereyi bilir; Nasl oldu, ne ekilde oluyor
ve sonunda nasl olacak?..
Btn bunlar bilir..
O bilir: Bu i,, olmamtr..
O bilir: O olmayan ey, ne sebeple olmamtr?.
O bilir: Olmayan bir ey, olunca.- nasl olur?. Ve nasl olacak?..
Btn bu anlatlanlar; o kulda bir lim olarak mevcuttur..
Ama asl bir ilim..
Ama hkm* bir ilim..
Ama kefe, zevke dayanan bir ilim..
yle bir ilim ki., yani: yle bir bilgi ki, malum olup bilinenlere
onun zatndan sirayet edip gemitir..
198
14. BLM - SIFATLAR TECELLS
Hem de, icmal yolundan..
Hem de, tafsil yolundan..
Hem de, klli ve cz' yoldan..
Onun tafsili icmalinde gizli.. Ama, gizliden de gizli bir gayb
leminde.. Lednnl ve zat olaraktan..
O, yle bir gelile gelmektedir ki; gaybn da gayb lemin, taf
silinden gelmektedir. Bu ehadet lemine kmaktadr..
Byle olunca, onun icmal tafsili, gaybnda mahede olunur..
Toplu icmali ise., gaybn da gaybndadr..
%
**
Sfat tecellisi iinde, olana; ilmin gelii, zhirde olan bir ey de
ildir.. Gizlinin de gizlisi lemde, o ilmin iine dalan bilir!.
*
*
Burada anlatlanlar, ok ince manalardr.. Ancak:
Gureba..
Ad ile arlanlar anlarlar..
Burada tadlmas gereken zevkleri, kimse tadamaz; ancak:
mena ve deba..
Ad ile anlan zctlar tadarlar..

*
BASAR..
Yce Allah, kullarndan bazlarna da, bu BASAR sfat ile tecel
li eder..
Bu tecellide, o kulun durumu yle olur:
Bu tecelli yce Allah katndan; ilme, ihataya, kefe dayanan bir
tecellisi ile geldii zaman, onun iin tam bir BASAR tecellisi yolu a
lr..
Bu al, o kulun gr aldr.. lmnin uzand yere kadar
ne varsa, hepsini grr..
Bu makamda:
a) Hakka dnk ilmin sz gemez*.
b) Halka dnk ilmin sz de gemez..
Bu makamda sadece: BASAR tecellisine nail olan kulun gr
vardr..
NSAN- I KML 199
Varlklar tmden, iinde bulunduklar halleri ile, o kul grr..
Ama, gizlinin gizlisi bir lemde..
Burada pek hayret veren bir nokta vardr; udur: O kul, gizli
nin gizlisi lemdeki hereyi bildii halde; bu ehadet lemindekilere
kar bilemeyii ve gremeyiidir..
*

Bu mahede makamnn yceliine dikkat et; bak..


Bu gzel manzaray seyret..
O kadar hayret verici bir eydir ki, verdii bu hayret kadar da
tatldr..
*
**
Yukarda anlatlan durumun, zellikle cehalet durumunun mey
dana gelii u manaya baldr:
Kulun halk cephesinde; Hakka ait olanlardan hi bir ey yok
tur..
Bu mana yanl anlalmasn:
Halk durumunun kalmas..
Demektir..
Bu mana; balca: kiliin ortadan kalkmas demektir..
*
*
Burada anlatmak istediim esas manay u ekilde ksaca anla
tabilirim:
Sfat tecellisine nail olan kulun, gayb leminde bulunan ey
leri bu ehadet leminde zuhur etmez..
ayet bir zuhur olacaksa, bu nadirat hkmndendir.. Ancak,
baz eylerde olur.,
nk: O nadirattan eylerin zuhurunu ise., yce Hak, o sfat
tecellisine nail olan kula ikram yollu karr..
Bu arada bir noktaya dikkati ekmek isterim..
Bu dikkati ekmek isfediim nokta, zat tecellisine nail olan ku
lun durumudur..
Bu kula her ey birdir., ayndr..
200
14. BLM - SIFATLAR TECELLS
ehadet lemi, gayb aleminin ayndr.. Gayb lemi ise, ayner.
ehadet lemi gibidir.. Bu manalar anlamaya al..

SEM'..
Yce Allah kullarndan bazlarna da, bu sfat ile tecelli eder..
Bu SEM7 sfat tecellisine eren kul:
Cemadat hkmnde bulunan (ta, toprak, vb.) eylerin ko
numalarn dinler..
Bitkilerin szlerini iitir..
Cmle canl varlklarn dillerinden anlar..
Meleklerin szlerini de anlar..
Btn deiik dilde konuanlarn lgatlerini bilir..
Hali anlatld gibi olan br kul iin: Yakn ile uzan hi bir
fark yoktur.. Onun katnda uzak, yakn gibidir..
*
* *
Yukarda anlatlan manalar biraz aalm..
Yce Allah bu semi' sfat ile, o kuluna tecelli el fii zaman: Bit
kilerin dillerini, cemadatn gizli sesini, btn deiik dilleri; ondaki
ahadiyet gc ile, o kul iitir ve anlar..

*
Bu tecelli sayesinde ben: Rahmaniyet ilmin! rahmandan dinle
dim..
Kur'an okumay rendim..
Bir l birimi olan rtl oldum..
*
bu anlatlan manalar, Kur'an ehli zatlar anlayabilir..
Bakalar anlayamaz..
nk Kur'an ehli olan zatlar;
Ehlllah..
Ad ile arlr., yle anlrlar.. Ve yce Hakkn zelliine sa
hip olmulardr..
NSAN- I KAML 201
KELM..
Btn varlklar, bu kelm sfat tecellisine eren kulun kelmn- *
dandr..
Bunun olu yolu, aada anlatld gibidir..
Yce Allah:
a) Kuluna hayat sfat ile tecelli eder..
b) Sonra, ilim sfat ile tecelli eder ve hayat srrnn ondan
geldiini retir..
c) Bundan sonra, basar sfat ile tecelli eder; bildiklerini
gsterir..
d) Bundan sonra, semi7 sfat ile tecelli eder; grdklerinin
seslerini duyar ve anlar..
bu anlatlan durum, ondaki hayat birlii yznden hsl olur..
Bylece, konumaya balar..
te., btn bunlardan sonradr kit
Btn varlklar, bu KELM sfat tecellisine een kulun kel-
mndandr..
Dediimizin manas anlalm olur..
bu halet iinde; yce Allah'n kelamn; ezelde olduu hali ile
mahede eder.. Keza, ebedde olduu gibi..
.. Ve anlar ki: Onun kelm iin bir tkenme yoktur..
Yani; Sonsuzdur..
*
**
Bu KELM tecellisi zerinde biraz duralm.. Faydal olaca d
ncesiyle, baz eitlerini nnze serelim..
Bu tecelli eitlerinden bir tanesi: Yce Allah'n kullar ile ko
numasdr.. Bu konuma, arada bir perde olmadan olur.. bu per
de, tecelliden nce gelir.. Tecelli annda kalkar..

**
Burada, bu konumaya nail olan zatlar zerinde duracaz..
Onlardan bazlar yce Hakkn zatna bal hakikatle mnacaatn
yapar.. Ama bu mnacaat, kendi znden yapar., dtan deil..
Br hitab duyar..
bu hitabn alp gelen belli bir yn yoktur..
202
14. BLM - SIFATLAR TECELLS
bu hitab o kul, btn varl ile duyar; yalnz bir kulak ile
deil..
*
**
Bu hitab iin, bir rnek verelim.. Mesela: Ona u nida gelir:
Sen sevgilimsin.. Sen sevdiimsin.. Arzulanan sensin..
Sen kullardaki yzmsn..
Sen, en stn gayesin.. En ok aranan sensin..
Sen, srlar iinde srrmsn..
Sen, nurlar iinde nurumsun..
Gzmsn; ssmsn..
Cemalim sensin; kemalim sensin..
simim sensin.. Zatm snsn.. Vasfm sensin.. Sfatm sensin..
Ben, senin isminim.. Ben senin resminim.. .
Niann benim.. Almetin benim, sevdiim..
Sen, bu kinatn zsn.. Btn bu varlklar, ve olanlardan
maksad sensin..
Mahedeme yakla; ben, sana varlmla yaklatm.. Uzak
durma; nk ben:
Biz, ona ah damarndan daha yaknz.. (50/ 16)
Sznn sahibiyim..
Kulluk smi ile balanp kalma..
Rabb olmasayd, kul da olmazd..
Ben, seni nasl izhar ettimse, sen de beni izhar ettin..
Senin kulluun olmasayd; benim de, rbubiyet vasfm olmazd..
Ben, seni nasl bulduysam, sen de beni yle buldun..
Senin vcudun olmasayd, benim vcudum da olmazd..
Sevgilim, yakla yakla..
Sevgilim, yksel., yksel..
Sevgilim, seni vasfm iin stedim; kendim in yaptm..
Kendin iin bakasn steme; senin iin de benden bakasn ar
zulama..
Sevgilim, btn kokularda beni kokla..
Sevgilim, btn taamlarda beni ye.
Sevgilim, mevhum eylerden beni kar..
NSAN- I KAML
203
Sevgilim, malum eylerden bana akl yolu bul..
Sevgilim, bu hissedilen eylerde beni mahede et..
Sevgilim, el dedirilen eylerde bana dokun..
Sevgilim, giyilen eylerde beni giy..
Sevgilim, benden murad sensin.. Benimle knye aldn.. Namma
knye alan sensin..
*
**
Yukarda anlatlan kelmlar o kadar gzeldir ki, o kadar tat
ldr ki., o yoldan yaplan ihsanlara ne doyulur, ne de o latifeler-
den bklr..
*
**
KELM sfat kendisinde olanlardan bazlar da: Hakla . konu
ur.. Ama, halk dili ile..
Sylenen sz bir ynden duyar.. Ama, o bilir ki: O sz, bir
baka ynden gelmektedir..
Halktan biri ona seslenir; o da duyar..
Ama, Hak'tan duyar.. Halktan deil..
Bu manada yle sylelim:
Leyl ile olurdum, gayr yoktu grsem bile;
Cemadatla konuurdum Leyl'ya hitab ile..
alacak bir ey yoktur, onlarla konusam da;
Cemadattan cevab aldm, Leyl'dan cevab ile..
*
**
KELM tecellisine nail olan kullardan bazlarn; yce Hak ci
simler leminden alr, ruhlar lemine gtrr,.
Mertebe bakmndan, bunlar en yce mertebelerin sahibidir..
*
**
Baz kullar, bu yce hitab kalbinde bulur.. Kalben, yce Hak'la
konuur..
Bazlar, ruh ile, dnya semasna ykselir..
204
14. BLM - SIFATLAR TECELLS
Bu snfa mensub olanlar arasnda; ikinci ve nc semaya
ykselen zatlar da vardr..
Haliyle, bu ykseli, kimin ksmetindeyse., ksmeti nekadarsa, o
kadar olur..
Sidre- i mntehaya ykselen kimseler de vardr..
Ykselirler; konumalarn orada yaparlar..
*
*
Hasl: KELM tecellisine nail planlar, hakikatler lemine girdik
leri kadar yce Hakkn muhatab olurlar..
Bu byledir; baka trl olamaz.. Zira, her eyin bir yeri var
dr..
Yce ve sbhan Hakkn an ise., her eyi, yerinde yerine getir
mektir..
*
**
KELM sfatnn tecellisi, Hakkn kelmna muhatab olacak
kimselerden bazlar iin bir eref kk kurulur..
Hem de, nurlu ve parlak bir ekilde.. Prl prl yanan bir kk
gibi..
*
**
Baz kullar da, i leminde parlayan bir nur grr.. Yce Hak
kn hitabna, o nurlu ynden nail olur..
Bu nurun ekli deiiktir..
Bazan,, okluu kavranabilir ve:
u kadardr..
Denebilir..
Bazan, o nurun okluunu anlamak mmkn deildir.. ok ok
tur.. oktan da oktur..
Anlatlan nur, yuvarlak daire biiminde olabilir..
Uzayp giden bir ekilde de olabilir..
*
**
Bazlar, bu KELM tecellisinde, ruhan bir suret- grr.. Mna-
caatn o suretle yapar..
NAN- I KML
205
Aslnda, kulun bu anlatlanlarla nail olduu KELM tecellisine;
Hitab..
Ad verilemez.. Ancak, bir ilimdir..
Bu ilimle, yce Allah kuluna, u manay anlatr: Konuan, biz
zat Allah'tr..
Bu manay anlatmak iin, delile ihtiya yoktur.. nk bu: Bir
anlk itir..
Kald ki, yce Allah'n kelmnda zellik tayan bir gizlilik
yoktur..
Kul, onun kelmn duyduu anda bilir ki o: Hakkn kelmdr..
Anlatld gibi ak bir durum olunca; delile, beyana artk ih
tiya duyulmaz..
Tek bana ve mcerred olan o hitab duyduu anda, kul anlar
ki: Duyduu Allah kelmdr..

*
Yukarda, bu kelm tecellisine erip yce Hakkn kelmn du
yanlar iin:
Sidre- i mntehaya ykselen kimseler de vardr..
Demitik.. Bunlarn nail olaca kelmn bir eklini burada an
latmamz yerinde olur..
Bunlar arasnda u hitaba nail olan vardr:
Sevgilim, senin benliin ite benim kimliindir..
Sen, aynen osun.. o ise., ancak benim; sevgilim..
Senin bu yaygn halin, benim terkibmdir.. okluk ynn, be
nim birliimdir..
Senin terkibin dahi, benim yaygn halimdir..
Senin cehaletin, benim bilgimdir..
Senden murad, benim..
Ben, senin iinim, benim iin deil.. Sen de, benim iinsin.. Senin
iin deil.
Sevgilim, sen zerinde vcud kresinin dnd bir noktasn..
O varlk kresinde, sen abd olmaktasn; ayn zamanda, mabud
da olursun..
Nur sensin.. Zuhur sensin..
206
14. BLM - SIFATLAR TECELLS
Sen bir gzelliksin; bir suretsin.
Tpk insana lzm olan gz; bu gze de lz.'m olan insan gibi
sin..
*
Ey ruh, ruhun dahi ruhu yet- i kbra olan;
Ey yanp kavrulmu cierlere teselli olan..
Ey emellere sen, arzulara dahi son gaye;
Szn bende ho tad, hoa a bulunan..
Ey tahkik leminin kbesi, safa kblesi;
Ey gaybn arafatlar, ey alr nurlu olan..
Sana geldik, zatmz mlknde seni braktk;
Sen hiretle, dnyada tm tasarrufu olan..
Sen olmasan, olmazdk; ben olmasam sen olmazdn;
Ben oldum, biz olduk; hakikattir bilinmez olan..
Ancak sensin, kasdmz izzette ve zenginlikte;
Fakr da sende saydk, ama fakrdir olmaz olan..
*
Bu KELM tecellisine nail olan zatlardan bazsna da, gayblar
leminin nidas gelir..
Bu niday alnca, olmadan evvel; olacak ilerin haberini sy
ler..
Bu haber, ondan bir sual yolu le gelir..
Bu zmre ounluktadr..
Doha ok, bu gibi iler, yce Hak yoluna giriliin ilk anlarnda
grlr..
*
*
Bu KELM tecellisine nail olan baz zatlar da, kerametler tale
binde bulunurlar..
NSAN- I KAML
207
Allah- Tal ise., ikram babndan onun bu talebini yerine ge
tirir.
O keramet ikramna nail olan zat, bu his lemine dnd za
man, ald kerameti kendisine delil olur.. Bu delil sayesinde, Allah
ile olan makamnn salamln anlar..
*
*
KELM ikramna nail olanlara dair bahsimizi burada kesiyo
ruz..
Onlar hakknda bu kadar yeter..
Biz, yine yolumuza girelim..
Yani; SIFATLAR TECELLS bahsine..
*
RADE..
SIFATLAR TECELLS iinde ehliyet kazanan baz kimselere yce
Allah, RADE sfat ile tecelli eder..
Bu tecelliye nail olunca, yaratlmlar hep onun iradesi, arzu
suna gre olur..
Bu tecellinin yolu, kelm sfatndan geer..
Yce Allah/ mtekellim sfatn o kulda tecelli ettirince; o kul,
bu sfatn ahadiyet yn ile, mahlukatta iradesini yrtmeye ba
lar..
Artk her ey, onun arzusuna gre olur..
*
**
Burada, nemli bir noktaya iaret edeceiz.. zellikle dikkat
edilmesi gerekir..
nk, bu tecelliye erenlerden, bazs gerisin geri dnm; yce
Hak'tan yana grd eyleri inkr yoluna sapmtr..
Bu, yle olmutur:
Yce Hak, o kimseye; lh olan gayb leminde, her eyin kendi
arzusu ile olduunu gstermitir..
Hem de, mahede yolu ile., ak bir ekilde..
Kul, orada bu hale sahib olduunu grnce; ayn eyin bu e
hadet leminde de olmasn istemitir..
208
14. BLM - SIFATLAR TECELLS
Ne var ki, bu olamaz.. nk o durum, zat zelikler arasnda
saylr. Bunu sezerrmmitir..
te., anlatlan talebi yerine gelmeyince, o aynen grd m
ahedeyi inkr etmitir..
Gerisin geri dnm ve kalb sras krlmtr..
Bu mahededen sonra Hakk da inkr etti. Onu bulduktan son
ra, yitirdi..

**
KUDRET..
SIFATLAR TECELLS iinde bazlar bu KUDRET sfat tecellisine
geer..
Bu gei:sonunda, tmden eya onun kudreti ile olmaya balar..
Ama gayb lemde., gizlide..
Ayn lemde bulunan onun model varlnda olur..
Bu tecellide bir ykselme kaydeder ilerlerse., ondan da teye
geerse., gizli tuttuu eyler, kendisine grnmeye balar..
Hem de aktan., zhir..
*
**
Bu tecelliye nail oldum ve orada:
Salsala- i ceres..
Ad ile bilinen zil sesini duydum.. Onu duyunca bu yapm da-
ldi.. terkibim zld..
Resm varlm yok oldu..
smim de silinip gitti..
Karlatm bu halin iddetinden eski bir sergi bezi haline gel
dim..
deta bu bez; yksek bir aca asl gibi idi..
iddetli esen rzgr ondar para para koparp gtryordu..
Artk bu halimde, hi bir ey grmyordum..
Ancak grdm: Gk grlts ve imeklerdi.. Nurlar ya
dran buluttu.. Ate dalgalandran denizlerdi..
Yer yer gk birbirine kart..
Bu halde ben: Kat kat katmerli zulmet iindeydim..
KUDRET tecellisi bylece srp gidiyordu., meydana gelen ha
diseler, birbirinden daha kuvvetli idi..
NSAN- I KAML
209
Benim iin alan yollar, alabildiine uzuyordu..
Taa, cell ismi yce kke arpncaya kadar; bylece srp git-
ti..
Taa, cemal devesi hayal inesi deliinden geinceye kadar..
Bundan sonra, en yce manzara ald.. Sa el dahi bylece ba
land.
te., o zaman: Eya tekevvn etti.. m hali gitti..
Btn bu olanlardan sonra, Cud zerine gemi oturdu..
Ve., u nida geldi;
Ey yer ve sema, isteseniz de istemeseniz de geliniz..
Dediler ki:
steyerek gelmiiz.. (41/ 11)
*
**
u iiri yukardaki manalar zerine syleyen syledi:
Nasl dilersen yle tasarruf et zamanda;
Sen Mevlsn biz dahi kullarz varlnda..
Bu klc da dmanlarn boynunda syr;
Klcn eliktir; sz geer dmanlarda*.
ster bala, istersen tut cimrilik olmaz;
Arzun kadar de yaparsn cmertlik babnda..
Yaknlk saadetini verdiin yaklar;
ekavete attn da kalr uzaklarda..
Dilediine arzularn yerinde yap;
Dilediini hakir kl, eremez murada..
stersen baladn zlmez dm z;
zdn de balarsan, Icchr balarnda..
Sakn, hkmdeki cezadan hi korkmayasn;
Bakas yoktur ki, hepsi klcn altnda..
F.: 14
210
14. BLM - SIF ATLAR TECELL SI
Melekt enindir, mlkn dahi sultansn;
Ceberut da enindir, hep saadet katnda..
Sonra, ar- mtcd sana aziz bir mekndr;
Belli edersin, etmezsin de krs katnda..
#
**
Aada sra ile anlatlan haller, hep bu KUDRET sfat tecellisi
blmne girer..
Mesel:
Tasarruf ehli zatlarn yaptklar himmet bu tecelli eidinden-
dir..
Hayal lemi bu tecelli babnda saylr.. Keza, o hayal lemin
de, benzeri olmayan harika acaib iler hep bu tecelli icabdr..
stn by, yine bu tecelliden gelir..
Cennet ehlinin, cennette arzu ettikleri eylerin diledikleri gibi ol
mas bu tecellinin sonucudur..
Muhddin b. Arab Hz. eserinde anlatt:
Adem'in a.s. tynetinden kalan, semseme- i bakiye..
Acaibat bu tecelli iledir..
Su zerinde yrmek, bu tecelli iledir..
Havada umak, yine bu tecelli icabdr..
Az, ok yapmak; ou da, azaltmak vb. harika saylan iler
hep bu tecelli icabdr..

Ey kardeim.
Anlatlan manadan yana mahcub olma.. Btn bu planlar bir
eitten ibarettir..
Gsterdii yzlerin ekillerine gre deimektedir..
Saadet ehli olanlar, onunla saadeti bulmutur.. Tard olanlar, yi
ne bu yoldan ekavete girmitir..
Bu manalar anla..
*
**
Burada sana baz iaretlerde bulundum..
Mkil manal cmlelerin srlarn gsterdim..
NSAN-I ka mil
211
Eer bunlara kar bir vukufun olur; orada bir durak makam
alrsan; sakl, gizli kader srrna muttali olabilirsin..
te o zaman; bir eye;
- Ol..
Dersen, o ey olur..
O, yle yce Allah'tr ki, emri KF ile NUN arasndadr..
*
**
RAHMANYET..
Yce Allah, bazlarna da, bu RAHMANYET tecellisi ile tecelli
eder..
Kulun, bu sfat tecellisine ermesi; ancak: Kendisi iin ruhubiyet
ar kurulup ona yerletikten sonra olur..
te., o zaman, ayaklar altna bir de iktidar krss kurulur..
Bu yoldan onun rahmeti, btn mevcudata geer..
te., o zaman o; Zatn krssne balanr.. Sfatlar kvamn
bulur..
Ve., yetlerden u yet- i kerimeyi okumaya balar:
De ki: Ey mlkn sahibi Allah, sen mlk kime dilersen, ona
verirsin.. Mlk, kimden dilersen; ondan alrsn.. Kimi dilersen, onun
kadrini ykseltir; kimi dilersen, onu alaltrsn.. Hayr, yalnz senin
elindedir. phesiz sen, her eye kadirsin..
Geceyi gndzn iine koyarsn; gndz de geceye sokarsn.,
lden diri karrsn; diriden l karrsn.. Sen kimi dilersen, ona
saysz rzk verirsin.. (3/ 26- 27}
*
**
Btn bu olanlar, onun gayb leminde olur.. OL ekli, ekten
ve pheden beridir..
Her ey, kendi sinesinde, kendi kalbinde olduu gibi aktr..
Za*a mensup zatlarla, sfatlara mensup kimseler bu makamda
oyrd edilir.. o
*
**
LUHYET..
Bazlarna da: yce Allah, LUHYET sfat ile tecelli eder..
Bu tecelliye nail olan kimse., zdlar znde toplar..
Beyaz ve siyah bir eder..
Ykseklikleri de, aalar da mulne alr..
Topra da, incileri de bir grr..
Bu tecellide, kulun akli: sme, vasfa erer.. Ama, alp kapan
may kabul etmez..
Bunun katnda o gibi iler, susuza su gibi gelen serap gibidir.,
git git bulunmaz., sonu yok..
Br ey bulamaz; sonunda, Allah'tan baka..
Allah'n bulur; Allah da onun hesabn grr..
Sal sollu kitab alr; ve u yetin okunuunu duyar;
Uzaklk, zalim toplulua.. (23/ 41)
*
**
Burada; nur iin de, bir mana vermemiz gerekir ki; onu da bi
lesin..
Nur;
Kitab- , mestur..
Olarak tarif edilen satrlar halinde yazlan kitabdr.*
Bu kitabda yce Allah, istediini dallete; istediini hidayete
getirir..
Haliyle bu hidayet ve dallet, onlarn istidadlar ve kabiliyet
leri icabdr..
Bu manay, yce kitabda; yani: Kur'an'da bulabiliriz..
Allah- Tala, getirdii bir misal dolaysiyle yle buyurdu:
Allah onunla, ounu dallete drr; oklarna da, hida
yeti nasib eder.. (2/ 26)
Haliyle, bu hidayet ve dallet ii; onlarn, getirilen misaldeki
anlaylarna gre olmaktadr..
*
Yukarda anlatlan nuru, bilhassa, LUHYET tecellisi babnda
gerekli bil..
Bil ki..
Bu nur, olmadan, yol kapaldr..
nk o: Yce Allah' sratdr..
212 14. BLM - SIFATLAR TECELLS
NSAN- I KML 213
Bu, anlatlan tecelliye ermeyi arzu edenlere, bir yol gsteren hi
dayettir.. Bundan yana nasibsiz olanlara da dallet olur..
Gelen hitap, her iki ekilde de tecelli edebilir.. Sana den, her
ikisine de itibar etmektir.-
Keza, hidayet ve dallet yollu olan her iki isimle de isimlendi
rilmitir..
Yani: LUHYET tecellisi..
LUHYET semalarnda, aydnlatarak dndkleri halde; o par
lak yldzlar batabilir..
Ama ama, yoluna devam et.. Dg kanma; ie dnk ol.. Yolu
bulursun..
*
**
Bu arada, bu LUHYET tecellisinin baz zelliklerini de anlat
mamz yerinde olacak..
Bu LUHYET tecellisine nail olan kul: eitli dinlere ve milletle
re mensub olanlarn grlerinde isabet bulur..
Onlar yanllamg yoluna sapmaz.. Onlarn, grlerindeki asl
mahaz bilir..
Onlardan, saadeti bulanlarn; nasl saadet ehli olduklarn m
ahede yolu ile anlar..
Ayn ekilde, onlardan ekavet yolunda olanlarn da; o yola na
sl saptklarn mahede yolu ile anlar.. Onlprn ekavetine sebeb
olan eyi bilir..
Yine bilir ve anlar ki* Dallet bataklarna batanlardan her biri;
o dallet yollarna ne yoldan girmitir?..
A *
Yine LUHYET tecellisi zellikleri arasnda kalan: Btn din,
millet ve mezheb mensuplarnn hatal ynlerini tesbit edip bulur..
O kadar ki; Mslman, mmin, muhsin, irfan sahibi kimselerin
de hatal ynlerini tesbit eder..
Bu meyanda, onun doru bulduu; yalnz, tam kemal halini bu
lan hakikat ehli kimselerdir.. Bakalar deil..
*
214
14. BLM - SIFATLAR TECELLS
Yine bu LUHYET tecellisi zellikleri arasnda, ona nail olan
kul iin: Nefyin mmkn olmaydr.. Keza, ishatm da mmkn ol
maydr..
Byle olunca: Onun iin:
Vasftr., zattr..
Gibi szler edip bir ayrd edici duruma girmek de mmkn de
ildir..
simlere meyli mmkn deildir..
Resmen grlr eylere de#ihtiyac yoktur..
*
*
Bu LUHYET tecellisinde:
Mheyminun..
Ad ile anlan meleklerle grp bulutum..
Onlar, deiik mahede makamlarnda grdm..
Onlarn her birini, kendilerine izilen snrlarda; hayranlk iin
de buldum..
Bazs: Cemal tecellisi iinde, hayrette donup kalmt..
Bazsna: Cell gemi vurulmu; susup kalmt..
Bazsna: Kemal saln gelmi; konuturup duruyordu..
Bazs: Kendi kimlif iinde kaybolmutu..
Bazs: Kendi benlii iinde ve yerinde hazrd..
Bazsn: Esas varlk yok etmiti..
Bazs: Mahede iinde vard..
Bazs: Dehetine dm; hayran olmutu..
Bazs: Hayretine dalm; dehete dmt..
Bazs: Fenas iinde eriyip gitmiti..
Bazs: Beka iinde ykselmiti..
Bazs: Srf yokluk iinde secde ediyordu..
Bazs: Vcub iinde ibadet ediyordu.. Varl elzem bir durum
da idi..
Bazs: Varlk iinde helak olup gitmiti..
Bazs: Mahede iinde boulmutu..
Bazs: Ahediyet ateinde yanyordu..
Bazs: Samediyet denizlerinden avu avu alyordu..
Bazs: nsiyeti yitirmi; kudsiyeti bulmutu..
NSAN- I KAML
215
Bazs; Kudsiyeti kaybetmi; nsiyeti bulmutu..
Hsl: Onlarn hali, greni dehette brakyordu..
Konumalar, aknlar ayktrp yola getiriyordu..

Btn bu olanlar grdkten sonra..


Onlarn arasnda bulunan mahede bakmndan en kmiline
yanatm.. Gerek neet edi ekli, gerekse kendisine verilen makam
bakmnda en ykseinin yanna gittim..
Bu gidiim bir meyilden ibaretti; ama, ttila halinde bir meyil..
Onlarn halini grp hayret iinde kalan bir kimsenin edindii kanaat
cinsinden bir meyil deildi..

ann, yukarda anlattm melein yanna vardm ve yle de


dim:
Ey yaknl bulan kmil, edebi tam mukaddes ruh; bana ha
linden anlat..
Bu mahede makamlarn, hallerini bana bildir..
Bu resm durumu, bana anlat; syle..
Isimini bana ak anlat..
Bu talebimde, benden iraz etti.. Ak sylemekten kanat aar
gibi, omuz silkti..
Ama, sonra dnd.. Fasih bir dille konumak isteyenin dn
gibi bana dnd..
Ve., dizleri zerine oturdu.. Hayret hali ile kt..

**
te., bundan sonra tekrar halinden sordum.. O da, anlatt.
nce yle dedi:
simden sorma.. Eer isimden sorarsan, resmiyette bal ka
lrsn,.
Ama, onu brakma da; sonra hakkn tam bir snle sner..
Sonra bu, safha safha grlen eylere de yanama.. Sonra, se
malara dalar; rabbndan yana perdeli kalrsn..
Zata da ynelme; bu meyilli ynelme ile, un ufak olan bir yok
luu taleb etmi olursun..
Nefyetmek, kfrandr..
isbat etmek, hsrandr..
Isbat ye nefyetmek, iki denizdir.. Yce Hak ise, onlar arasnda
bir berzah.. ki deniz birbirine tamaz..
Beni isbat yoluna gidersen; beni senden baka yapm olursun.,
gayrnn yerine oturtmu olursun..
Beni nefyedersen, kendi z manann hakikatndan yana mahcub
olursun.. Perdelenirsin..
ayet diyecek olursun:
Sen, benim..
O zaman denir:
Hani sende benim fennim?.
ayet dersen:
Sen de, benden ayrsn; bakasn..
O zaman: Hayrmdan yana her manay yitirmi olursun.. Bu
manada hayrete dalarsn; tam bir fakre dm olursun..
ayet:
Acizlik..
Babnda bir dille konuarsan; o zaman da, izzet vasfn ldr
m olursun..
Bir kemal ve son gaye iddiasna yeltenirsen., i yine deiir..
nk, senin iin nihayette deil; bidayettedir..
Eer bunla/ ; tmden brakp:
Uykudan, dalp gitmekten*.
Yana bir ey sylersen, gayr her ey biter.. Nekadar eyler kay
bedersin nekadar..
ayet zatnda ikamet eder; arn kemaline kurulursan syle,
hani ne var benim kemalimden sende?. Bendekilerden sana ne ka
lr?..
Bu arada u sr syledim:
Hayretime de hayret ettim, neden diye;
Vehmim de at, onun hayretinde diye..
Bu aknl hi bilemedim nedendir;
Kalbimin cehli onun ilmimi ki diye..
216 14. BLM - SIFATLAR TECELLS
NSAN- I KAML 217
Cehl elersem, onu tam yalanlam olurum;
Ilm dersem kal ehli olan nerde diye..
+
**
Devam etti:
Semam, ycelerin ycesidir..
Mescidim, taa.. telerin tesindekidir.. Onun evresi, gelenler
iin ok gzeldir.. Yolcular iin, tatl akan suyu vardr..
Denizime girip yzenleri, gerdanma inci gibi dizerim..
Atma binene, lkemi gezdiririm..
Ama, her kim haddini aar ve kendinde olmayan sylerse, ona
ceza verir; kendilerine u emri okurum:
Allah'a kar yalan sylemeyin; azabla sizi kurutur..
(20/ 61)
Doru yol, benim..
Kvrlan, dz olan benim.. Kadim de, sonradan yaratlan da be
nim..
*
**
Bu mnademe kadehleri, yce Hakkn varlnda devam etti.
Konuma, bylece srp gitti..
Taa, iten ie bir ses gelinceye kadar.. Ve mana ibriinin inbi-
inden sular akncaya kadar..
*
Bundan sonra, baz sorular sordum; sakl manalar anlatmasn
diledim..
znde eitli fikirler yrtlen byk haberden sordum..
(78/ 2- 3) ! ,
Meline gelen yet- i kerimedeki byk haberleri sordum..
Buna karlk bana yle dedi:
Dinle.. Bu sorduun ey, yce itir.. Ama bu yce iin zirve
sinde, ondan daha ls ve daha ycesi vardr..
Oraya ktn zamandr ki, mnacaatn ak bir dille yapar
sn.. Sarih beyanla konuursun.. Bu, o yce makamlardan bir ihsan
dr.. Sakl taraf yoktur; aktan verilir..
218
14. BLM - SIFATLAR TECELLS
Sordum:
Anlattklarn hakikati nedir?..
Rahman.. Kur'an retti.. (55/ 1- 2)
Ayet- i kerimesini okudu..
*
**
Sonra; KADR ismini sordum ve:
Ey falan, bana benden haber ver..
Dedim.. Bunun zerine u yet- i kerimeleri .okudu:
nsan yaratt.. Ona beyan retti.. (55/ 3- 4)
Sonra, devamn okudu:
Ay da, gne de hesapldr.. Yere serili bitki ve dik aalar
secde ederler..
Semay, Allah yaratt; ona ly o koydu.. (55/ 5- 7)

*4
Bundan sonra, MRD iin sordum ve:
Ey kadim olan yeni.. Benden anlat.. Beni bana gnder..
Dedim.. u yet- i kerimeleri okudu:
Gne drld zaman.. Yldzlar dt zaman.. Da
lar yrtld zamnn.. Bulutlar yamursuz kald zaman.. Vahi
hayvanlar bir araya geldii zaman.. Denizler atee verildii zaman..
Ruhlar birletii zaman.. (81/ 1- 7)
Sonra, alim ve hakim dili ile devam etti:
Diri gmlen kz, hangi suundan dolay ldrld so
rulduu zaman..
Sayfalar alp yayld zaman..
Sema koparld zaman..
Cehennem kzdrid zaman..
Cennet yaklatrld zaman..
te o zaman, her nefis ne getirdiini bilecek.. (81/ 8- 14)
NSAN- I KAML 219
Bundan sonra ona yle dedim:
Ey anlalmaz hakim zat.. Bana anka~i maribden haber ver..
KF ile NUN arasnda bulunan hzineyi bana gster., delilim ol..
Dedi ki:
Benden bu kadar yeter.. Kadim zatn syledii kfi..
Dedim ki:
Bu yetmez..
Dedi ki:
ana daha fazlasn syleyip artraym..
Dedim ki:
Artr, lutfun olur..
Dedi ki:
Kalan, benden sana gelen salam haberdir.. Aydnlk g
rtr..
Dedim ki:
Anlalmas bana zor geliyor.. Sen kimsin?, ey efendimiz..
Dedi ki:
Kulun zym..
Sonra u yet- i kerimeleri okudu:
Buna dayanamazlar ki.. (21/ 102)
Bir eyi dilediimiz zaman, ona emrimiz, ancak ona:
OL
Demekten ibarettir.. O ey olur.. (16/ 40)
*
**
Bu stn huzur konumalar srp gitti.. Bylece onlarn el de
memi hayr ynleri bana grnd..
Taa, sadet rzgr esinceye kadar..
Onun iin, ycelik nianlar da hakikat halini buldu..
Onun getirdii tatl kokuyu aldm..
yle bir hal ald ki o koku: Lezzetle, lezzet iin, lezzette nefha
nefha geliyordu artk..
Beni, benden ald..
..Ve benden aldn yine bana getirdi..
14. BLM - SIFATLAR TECELLS
Duygularm dald,. Civam akt, kayboldu..
Olmu ve olacak yok oldu..
Dnen de, kalan da ondan hakkn ald..
Artk blge isimleri silindi..
Ne l kald; ne de diri..
te., bu andadr ki: Ebed bir lmle ldm..
Sonsuz bir yoklua kavutum.. Ama bir baka varlkta..
Bundan sonra, ne dirilme kald; ne de yaylma,.
Bu makamda, kayp da yok; huzur da..
O anda dir fani oldu.. Evde bulunanlar hep helak oldular..
te o zaman zne sordu:
Bugn mlk kimin?..
Cevabn verdi:
Vahid kahhar olan Allah'n.. (40/ 16)
Esen yellerle gelen ZAT iin sende tad vardr;
Onun dnda kalan ise, tmden paralardr..
Temiz tecellidir, vasfedenin vasfndan da;
Onda bir ey yok, ne itibar ne izafet vardr..
Gne gibi alr kapanr, vasf yldzlar;
Yok gibi, hkmen onun iin isbat vardr..
Karanlktr; onda sabah, onda afak aransa;
Yerine gelmeyince, yolcularda ama vardr..
Onu kasd ederek nice deliller yola dt;
imalleri unuttu, onda armaca vardr..
Gizli yoldur, ne resmi vardr ne de almeti;
Ona varmak zordur, koruyan ycelikler vardr..
Onun iin yol karktr, retene de zor;
Onun tesinde mefhum srra duraklar vardr..
Katksz oluundan akl ona yol bulamaz;
Hi katlamaz, fikir iin kokusuzluk vardr..
Ne hidayet ateine yollarda bir iaret;
Ne de takva iin yol gsteren aydnlk vardr..
yle yollardr ki, banda deliller koyulur;
Orada, ne yaama ne de lmeleri vardr..
Vasflan oldu, izzet denizinde boulmak;
Hi vefa yoktur, onun znde lller vardr..
Onun nihayeti iin de yol bulunamaz;
simle, sfatla da bu zatta ycelik vardr..
15. BLM
ZAT TECELLGHI
222
15. BLM - ZAT TECELLGHI
nce ZAT zerinde bir tarif yapalm.. Bunu yapalm bilesin..
ZAT: Mutlak vcuddan ibarettir..
Vcudu burada, sadece:
Var..
Manasnda kabul etmek icab eder..
Mutlak' dahi: Tam bir bamszlk, olarak almaldr..
*
**
Mana, yukarda anlatld gibi olunca; itibarlarn, izafetlerin,
nisbet balantlarnn, vacihlerin tmden dmesi cab eder..
Burada, bir noktaya dikkat edilmesi icab edecek*. Anlatlan
eyler iin:
Tmden dmesi icab eder..
Demeyi, hi bir ekilde:
Mutlak vcud olan ZAT'n dna atmak..
Manasna almak deildir.. Tgm tersine, itibarlar ve dierlerini,
mutlak vcud cmlesinden saymak icab eder..
*
**
Bu:
Mutlak vcud..
Dediimiz, sadece bir ZAT'tan ibarettir..
yle bir sadelik ki: Onda hi bir zuhur dnlemez..
zellikle: smin, vasfn, nisbetin, izafetin ve dier zuhuru gere
ken eylerin..
*
**
Sz geen eylerden yana, herhangi bir zuhur olursa., bu zu
huru, zuhur ettii yere balamak icab eder; sade ve srf ZAT'a de
il..
nk: ZAT paralanma kabul etmez; btnleri ve paralar
kapsamna alr..
O, znde byledir..
Nisbetlere ve izafetlere gelince: Bunlar ZAT'm bekasnda bil
melidir.. Hatta daha ileri bir mana ile: ZAT'n ahadiyet saltanat al
tnda, kimliklerini erimi bilmek gerekir..
NSAN- I KML
223
ZAT'ta; bir vasfa, yahut bir isme, yahut vasfa itibar edildii za
man bu: O itibar edilen mahede makamnn hkm olur; ZAT'n
deiL
ZAT'n durumu;
Mutlak vcud..
eklinde anlattmz manaya gredir..
Dikkat edilirse:
Kadim vcud*. Vacib vcud..
Demiyoruz.. Ta ki o*. Bu gibi tabir balar ile balanmaya..
Ancak, unu da ifade etmek icab eder ki, burada: ZAT'tan mu
rad olunan mana: Kadim, vacib var olan ZAT'tr..
Bunu da, byle bilmeli ki:
Mutlak vcud..
Szmzden onu:
Mutlak..
Tabiri ile de, balam olmayalm..
Kald ki, byle bir manay:
Mutlak..
Tabirinden de, karmak mmkn deildir.. Zira, mutlakn ken
disinde, ekillerden herhangi biri ile, hi bir ban olmaydr..
Yani: Tam bir bamszlk..
Bu manay anlamaya al.. Cidden, bu mana ok dikkat edil
mesi gereken bir konudur..
*
**
ZAT'n kendi zellii iindeki durumunu yukarda anlattk..
imdi, onun kendine has makamdan inii zerinde duralm..
Bu da, bilmen gereken bir mevzudur..
*
ZAT, kendi sadeliinden ve srf olma durumundan indii za
man; onun tecelligh olur..
Yine bu tecelli makam, onun sadelii ve srf l iindedir;
ona baldr..
224
15. BLM - ZAT TECELLGHI
imdi, o tecelligh saymaya geelim..
BRNC TECELGH: Ahadiyettir..
Burada, ZAT'n inii: itibarlardan, izafetlerden, isimlerden ve
sfatlardan bir ey iin deildir.. Hatta saylanlarn dnda kalan bir
ey iin de deildir..
Saylanlardan hi birinin onda zuhuru yoktur..
Srf ZAT'tr..
Ancak, sadeliinden inii hkmne gre:
Ahadiyet nsbeti..
Denip balanmtr..
*
\
KNC TECE- LGH: Hviyettir..
Burada da, yine nce anlatlan; izafet vb. eylerin zuhuru yok
tur.. Ancak, ahadiyetin zuhuru vardr..
Bu makamda, hviyet, ZAT'n sadeliine katlmtr..
Ancak, ahadiyetin, ZAT'a katlmas gibi deildir.. Ahadiyet,
daha ileri geer.. Bu, biraz daha akla yakndr..
Sebebi: Bu .nakamdaki gizlilik, akl yolu ile bilinsin..
O..
Demek sureti ile, gaibe, bir iaret yolu bulunsun..
Bu mana, buraaa ancak bu kadar anlatlr; anla..

**
NC TECCLLGH: nniyettir..
Bu makamda da, yine dierleri iin bir zuhur yolu yoktur.. Ama,
hviyetin zuhuru vardr..
Burada da, ZAT'm sadeliine taklma vardr.. Lkin hviyetin
katlmasna benzemez.. Bu, biraz daha iniktir.. Halk cephesine, mad
d saylanlara biraz daha dnktr..
Sebebi de: Sonradan yaratlan hadis eyler, huzur ve hazr gibi
manalar akl yolu ile bilinsin..
Haliyie, bu gibi eyler, yani; Sonradan yaratlan hadis eyler,
rtbe itibar ile:
Akl yolu ile bilinen, sakl ve gaib..
NJSAN- I KAML
225
Durumlar ile tabir edilen eylerden bize daha yakndr..
Bu manay iyi anla ki, yetle belirteceimiz hususlar kavraya-
bi lein..
Dn ki; yce Allah:
- O.. BEN.. ALLAH.. (27/ 9)
Buyurdu.. Bu yce kelmdaki:
- BEN.. (27/ 9)
Kelimesi, ahadiyete iaret saylr.. nk o, srf isbattr.. Onda
bir takyid, yani: Ballk yoktur..
Ayn ekilde/ ahadiyet srf mutlak ZAT'tr.. Kendi dnda bir
eyle ball yoktur..
- O.. (27/ 9)
Zamiri ise., ahadiyete mlhak olan hviyete iaettir..
bu mana icabdr ki: Benlikle terkib edilerek meydana kt..
Bylece:
- BEN.. (27/ 9)
Kelimesi, inniyet ahadiyetine mlhak olan hviyete iaret olu
yor..
, anlatld gibi olunca: O dan balad; BEN'e dayand..
Haberde de karar kld.. O haber ise:
- ALLAH.. (27/ 9)
Lafza- i cellidir..
bu haber, nzul yollu bir geri dnle
- BEN.. (27/ 9)
Kelimesine dayand., Bylece: Ahadiyet ve hviyet derecesinde
bir inniyet, yani: BENLK oldu..
Btn bu anlatlan manalar, bir arada topladmz zaman ka
lan: Srf sade ZAT'tan ibarettir..
*
**
Yukarda anlatlan, tecelligh dnda ZAT'a yalnz bir vahi
diyet tecelligh kalr..
Bu vahdiyete ise:
- luhiyet..
F: 15
226
15. BLM - ZAT TECELLGHI
Tabir edilir.. Ki bu da: Vahdiyet mertebesinden ayrlp gelir..
Bylece:
ALLAH..
Adn almaya da hak kazanr..
stte geen yet- kerimenin tertibi de, anlattmz manaya de
llet eder..
Bunu dn; anla..
*
*
Yukarda dediklerimizi anladnsa, sana ZAT zerine baka bir
mana kaps aalm..
Anlayna gre, oradan gir ve bil..
ZAT'a mensub olanlar, kendilerinde:
Latife- i lhiye..
Bulunan kimselerden ibarettir..
bu manay daha nce:
Yce Hal: bir kuluna tecelli eder ve kendi varlnda fenaya
vardrrsa., onun yerine: LH La TFE yerletirir..
eklinde sarf ettiimiz br cmle ile de anlatmtk..
*
Yukarda anlatlan LATFE iki ekilde olur:
a) ZAT..
b) SIFATI..
imdi bunlarn manasn aalm..
Anlatlan latife, ZAT olduu zaman, insana balanan bu hey
kel:
O kmil ferd olur.. Her eyi znde toplayan bir gavs olur..
Bu varln ileri onda evrilir..
Yaplan secde ve rklar onun iin olur..
Yce Allah alemi onunla korur..
Mehdi ve hatem..
Tabirleri, onu anlatmak iin kullanlr..
te.. HALFE, odur..

* 4e
NSAN- I KAML 227
dem'in a.s. kssasnda geen iaret bu manayadr..
Bu mana icabdr ki: Varlklarn z hakikatleri onun emrini ede-
ya kotular..
Tpk: Demir eidinin, miknatsn kucana kotuu gibi..
Anlatlan LATFE'ye: ZAT ynnden sahib olan kimsenin kahr
altnda, kinat kahrolur..
O kimse, sahib olduu bu gle istediini yapar..
Hi bir ey, ona kapal deildir..
Btn bunlarn o velde var oluu; o lh LATFE'nin: Srf, sade
ZAT olarak var oluuna balanr..
Bu manadaki ZAT tek ynl olarak, hi bir rtbeye bal deil
dir.. Ne lh olan Hakka has rtbelere., ne de, kula ait halka mah
sus rtbelere..
Bylece, varlklara ait rtbelerden, her rtbenin hakkn verir..
ister lh olsun; isterse halk..
Bu makamda bulunana, hakikat vergilerinden hi birini, sahibi
ne vermeye engel olan bir ey bulunmaz..
f *
**
ZAT iin bir ballk olabilir; hatta tutuculuk da..
ibu balayc ve tutucu ey, isim olabilir.. Hakka has bir vasf
da olabilir. Halka mahsus bir vasf da olabilir..
Ama, daha nce anlatlan makamda bulunan ZAT iin, byle
bir tutucu durum yoktur..
nk o: Sade bir ZAT'tr.. Bilfiil eya onun katindadr,, bilkuv-
ve deil.. Zira, arada bir engel yoktur..
Eyann ZAT vasfn alanlarda, bazan bilkuvve bulunuu; ba
zan da bilfiil gelii: Anlatlan engellerin geliine ve kalkma gre
dir..
Burada, anlatlan ZAT'a gelen baz badireleri ve ondan sadir
olan baz halleri de nazara almak icab eder..
Bu badirelerde, engellerin kalk durur..
Bu duruu; bir hale, bir vakte, bir sfata, ya da nce anlatlan
baz sebeplere balamak gerekir..
Fakat., asl anlattmz z ZAT, btn bu anlatlanlarn hep-
sinden temizdir..
Bu mana, u yet- i kerime ile daha gzel anlalr:
Her eye yaratl hakkn verdi; sonra hidayet etti.. (20/
50)
ut
**
Burada, bu kadar.. Daha ileri gidemeyiz..
Ehlllah, ZAT bahsi yle dursun; ahadiyet bahsine bile engel
olmulardr..
Eer yle olmasayd; ZAT zerine ok eyler anlatrdk..
itilmemi, grlmemi tecellilerini sylerdik..
Hayretengiz, lh ve srf ZAT yceliklerden anlatrdk.. Anlat
tklarmzda, ne isim veya resim kalrd; ne de vasf.. Bunlarn dn
da kalanlar iin dahi, orada bir kprdama ve bir giri hakk yok
tur..
Biz, manalarmz, kendi gayb anahtarlarn alarak; sakl gayb
haznelerinden indirdik..
Onlar, safha safha alr; en gzel ibare ve en ince tabirlerle, bu
ehadet lemine karrdk..
Ve., o anahtarlarla, akllarn kapal kilitlerini aardk..
Aardk ki; Kul devesi, vsul deliklerinden onun ZAT cennetine
girsin..
Yani; Onun, nurlar ve zulmetlerle kapl, sfat perdeleri ile sakl
cennetine..
Son olarak u yet- i kerimeyi okuyalm ve ZAT bahsini burada
bitirmi olalm:
Allah, dilediini nuruna ulatrr.. Allah, insanlar iin misal
ler getirir.. Aiah, her eyi bilendir.. (24/ 35)
220 15. BLM - ZAT TECELLGHI
16. BLM
H A Y A T
Bir eyin kendi nefsi iin varl: Onun, tam bir HAYAT'dr..
Ve., bir eyin kendinden bakas iin varl, onun iin izafet
yollu bir HAYAT'tr..

**
Yukarda anlatlan ksa giriten u mana kar:
Yce ve sbhan olan Hak, kendi nefsi iin mevcuddur..
Byle olunca, asl HAYAT sahibi odur.. HAYAT' da, tam bir
HAYAT'tr.. Ona, lm gelemez., gelemez; byle bir ey dnle
mez de..
Halkn durumuna gelince: Onlar, Allah iin mevcud olanlar cm
lesinden saylr..
HAYAT durumlarna gelince: Ancak, izafet yollu bir HAYAT'tr..
Onun tam sahibi deillerdir..
Onlarn fenaya maruz kalmalar, kendilerine m gelmesi bu
sebebe dayanr..
NETCE: Halkn HAYAT' Allah'n HAYAT'dr..

**
imdi, yce Allah'n insanlardaki HAYAT durumuna geelim.
Aslnda, Allah'n halktaki HAYAT', tamdr; birdir..
Ne var ki, halk kendi durumlarna gre, o HAYAT'ta deiik e
kil alrlar..

**
bu HAYAT, kendilerinde bulunanlara bir gz atalm.. yleki:
1 - NSAN- I KML..
HAYAT'n zuhura geldii kimselerden bazlarnda; HAYAT tam
sureti ile zuhura gelir..
ibu HAYAT zuhurunu tam alan, cmcak, NSAN- I KAAL ola
bilir..
230
16. BLM - HAYAT
nk: Kendi nefsi iin mevcuttur.. Ama hakik bir vcudla..
Bunda ne izafet vardr; ne de mecaz..
Onun Hak a yaknl, saylan hallerin hi biri ile lgili deildir..
Bakasna nazaran, tam HAYAT sahibidir..
*
*
Bu eit HAYAT sahibi snfna bir baka zmre de katlr.. Bun
lar, yce Allah'n;
- MHEYMN..
smi ile adlandrlan, illiyyun, melekleridir,. Bir de, bu snfa ka
tlan, KALEM- I ALA ve LEVH vardr.* Ki bunlar, tabiat unsurlarndan
meydana gelmi deillerdir.
Tabiat unsurlar dnda kalan, bu iki eitten bakalar da var
dr.
.. Ve bunlarn hepsi, NSAN- I KAAL'e katlmtr.. Ondan sa
ylr..
Bu manay anla..
*
#$
2 - HAYVAN NSAN, MELES, CN..
Mevcudlar arasndan bazlarnda: HAYAT, kendi olu gibi zu
hura gelir.. Ama, tam bir HAYAT deildir..
Bu eit HAYAT.a sahib olanlar unlardr: HAYVAN NSAN,
MELEK ve CN,.
Anlatlanlardan her biri, kendi iin vardr.. Mevcud olduunu
bilir., anlar..
Bilir, onlar ama, bu vcud, onun iin hakik bir vcud deildir..
nk o HAYAT'la oluu, ona yaknlk peydah etmeyen bir olu
tur..
Byle olunca, onun mevcud oluu, Hak iindir; kendisi iin deil..
Esas HAYT'a yaknl da, tam olmaz; eksik kahr..
V*
3 - KALAN HAYVANAT..
Bazlarnda HAYAT zuhur ederken, kendi suretine gre zuhur
etmez..
NSAN- I KML
231
Bu da, yukarda anlatlar! HAYVAN NSAN, MELEK ve CN
ksm dnda kalan canl HAYVANAT zmresidir..
*
*+
4 - NEBAT, MADEN ve BAK CANLILAR..
Bazlarnda HAYAT iptal edilmitir..
Bunlar, kendilerinden bakas iin vardr.. Kendileri iin deil..
Bunlar da: NEBAT, MADEN, bir de, nce saylanlar dnda ka
lan hayvan eididir..
Anlatlanlarn benzerlerini de bu arada saymak gerekir..
*
**
Hsl; HAYAT, btn eyada vardr..
Durum byle olunca, varlklarn hemen hepsi canldr; diridir..
nk; O eyin var oluu, aynen HAYAT saylr..
Bu arada kalan fark: Tam oluu veya tam olmaydr..
Burada, HAYAT al ynyle, bir eyin tam oluunu: Kendi mer
tebesinde hakk olan mikdara balamak icab eder..
Eksilmesini ve artmasn da; yine bu mertebeye balamak ge
rekir.. Keza yokluunu da, yine o mertebedeki yokluuna..
Yoksa, vcudda bulunan her ey: HAYAT ciheti ile, tam HAYAT
iindedir.. Zira, znde HAYAT tek HAYAT'tr.. Onda, noksan olma
yolu yoktur. Blnme mkn da dnlemez..
Ayn ekilde; bir cevherin czler haline gelip paralanmas da
istihale icab mmkn deildir..
Yani: Byle bir eyin muhal oluu icab olarak..
*
**
HAYAT, tek cevherden ibarettir.. Kendisine ha> kemal durumu
ile her eyde mevcuddur..
Bir eyin eylii, kendisinin HAYAT'dr.. Bu HAYAT ise, Allah'n
HAYAT'dr..
yle br HAYAT ki, eya onunla kaimdir..
Onlarn bu kyam ise., yce Allah' tebihtir.. Haliyle bu tebih:
Yce Allah'n HAY isminden gelen HAYAT icabdr..
232
16. BLM - HAYAT
Bu varlkla bulunan her ey, yce Hakk tebih eder..
Bu tebih ise., her isim alan varln Allah' tebih oluudur..
*
**
nce, varlklarn HAY ismi cihetinden tebihini ele alalm..
Bu tebihi: HAY isminin onlarda aynen HAYAT eklindeki olu
una balamak icab eder..
Ayn ekilde, onlarn bu tebihini, alim ismine de balayabili
riz.. Bu da, onlarn ilim altna girilerinin bir sonucudur..
Diyelim ki, bu varlklar yce Allah'a:
Ya alim..
Diyor.. Onlardan biri byle dedii zaman: Yce Allah'a olan bil
gisini onun alim olduuna dair anlayn, kendi znden almtr..
Bu ilim ise., onlara, yle veya byle olu ekillerine hkmen
konmutur..
Byle olunca: Ondan gelen ilmi, onun annda kullanm olur
lar.. Ama, ondan ayr deil..
Eya, olarak bilinen mevcudatn KADR ismi ynnden tebihi
ise: Yce Allah'n kudret sallanal altnda olulardr..
Bir de onlarn, MRD ismi cihetinden tebihini ele alalm..
Bu tebih de, yce Aah'n, bulunduklar hal zere onlara ver
dii zelliktir..
SEM' ismi ile tebihlerini ele alalm..
Bu tebih ise., yce Allah'a kendi kelmlarn duyurmalardr..
Ne var ki, bu hemen olmaz.. Tam da olmaz.. Mal yolu ile, haki
katler cmlesinden istihkaklar kadar olur..
Bu dahi, yce Allah'la aralarna giren konuma yolu ile olmak
tadr..
8AS1R ismi cihetinde tebihleri ise: Ona grnmeleridir.. Bu da,
hakikat durumlarndaki stihkaklar kadardr.. Bir de, yce Hakkn
basarna nail olular kadardr..
MTEKELLM, ismi cihetinden eyann yce Allah' tebihi ise.,
onun: Kelimesi ile olularndan ibarettir..
NSAN- I KfVlL 233
Buraya kadar anlatlanlar, sana bir kyastr.. Kalan isimleri,
buna gre kyas edip lebilirsin..

**
Yukarda anlatlan durumu bilip kavradnsa, aada anlatla
caklar da bilip anlamaya al..
*
**
Bilesin ki..
Eyann HAYAT': Kendilerine nisbet edildii zaman, sonradan
yaratlm bir durum alr.. Allah'a nisbet edildii zaman ise.. KADM
olur.. Yaratlm falan olmaz..
nk:
Eya, kendi. HAYAT'dr..
Hayat, ise., kendi sfatdr..
Sfat ise., kendisine, yani: Zahna baldr..
+
**
Anlatlan manay, akl yolu ile, bulmak istedicin zaman, ken
di HAYAT'na bak.. Onun sana balann gr..
Bu bakp grmende sana has olan ruhtan baka bir ey bula
mazsn..
Bu ruh ise., mahluk bir ruhtur..
Bu byle., ama, daha ileri geer; kendi HAYAT'nn sana ihtisa
sndan yana bakmazsan..
Evet., anlatld gibi yaparsan; her dirinin: Yce Allah'n HA-
YAT' ile diri olduunu mahede yolu ile tadarsn..
Ki, sen o HAYAT'n iindesin..
Sonra, bu HAYAT'n btn mevcudatta geerli olduuna da a-
hid olursun..
NETCE: Bilirsin ki, HAYAT yce Allah'a baldr..
Bu yle bir HAYAT'tr ki, lemin kyam onunladr..
Byle bir HAYAT ise.. KADM'dir.. lhdir..
*
* *
Burada iaret etliim manalar anlamaya al..
Yazdklarmn tmnde, bu kitapta geen meselelerin tmnde,
234
16. BLM - HAYAT
stilh hari olmak zere: Gemite yazlanlardan hi bir ey alma
dm..
Istilhlar da almak mecburdir.. nk, her ilmin kendine has
tabiri ve ifade tarz vardr*. O tarzn dnda, o ilim zerine konu
mak yolu kapaldr..
Bu sebeple, sadece onlarn stilahlarn kullandm; o kadar..
Esas duruma gelince: Benim bu kitabma yazdklarm, benden
nce hi kimse, hi bir kitaba yazmamtr.. Hele benim bildiim ka
darn..
Sonra, iitip anladm kadarn, hi kimsenin hitabnda da duy
madm..
*
Bu ekildeki ilmi, onu bir baka gzle mahede etme yolundan
elde ettim..
yle bir gzle ki., onu anlatabilmek in:
Ondan hi bir ey gizli deildir..
Cmlesi ile sz aar:
Ne yerde, ne de gkte., ne en k kalmtr; ne de en
by kalmtr; hepsi kitab- mbine girmitir.. (10/ 16)
yet- kerimesindeki mana ile bitiririm..

**
unu da bilesin ki..
Manalar, heyetler, ekiller, suretler, szler ve ameller eidini ele
al..
Sonra, bitki ve maden cinsini vb. eyleri kendisine;
Vcud..
smi verilenleri de onlara kat.. Ve bil ki: Hepsi, tam bir HAYAT'a
sahiptir..
Bunlardan her birinin HAYAT': Kendilerinde kendileri iin tam
bir HAYAT saylr..
Tam HAYAT sahibidir: Onunla akl eder; onunla iitir, grr,
g yetirir, diler ve dilediini de yapar..
*
NSAN- I KML
235
Ancak, yukarda anlatlan mana keif yolundan bilinir.. Bakaca
bilinmez..
*
Biz, bu manaya ayan beyan ahid olduk..
Kald ki, bu mahedimizi, teyid eden haberler de vardr..
O haberler bize de ulam olup biri udur:
Ameller kyamet gn suretler alarak gelir.. Gelir ve kendisi
ni ileyene u hitab yapar:
Ben, senin amelinim..
Der., sonra, bir bakas da gelir..
Ve sen, onlardan istediini tard eder; istediinle de konuursun..
Bu bir hadis*i erifti.. Bir baka hadis- i erifte ise, yle buyu
ruldu:
Gzel kelime, u u suretle gelir.. Kts ise, u u suretle
gelir..
Bir yet- i kerimede ise, bu mana yle anlatlr:
Onu hamdle, esbih etmeyen hi bir ey yoktur.. (17/ 44)
*
**
Hsl; Eyann tm Allah' tebih eder.. Hem de ak konuulan
bir dille.. Allah'n keif ihsan ettii kullar, bunu duyarlar..
Keza, hal ile de tebih ederler.. Ki bunu: Bu blmn geen ks
mmda da anlattk..
Onlarn bu konuma dili ile, tebihi, Allah'a hamdledir.. Ama
bir gerek olaraktan., mecaz deil..
Bu manay anla..
*
Btn bu aza ve duygular, anlatlan kabilden konuur..
Bize ihsan yaplan keifle, btn bunlar bulduk; grdk..
Bu sebeble, imanmz, artk taklid yollu deil; tahkiktir..
Bizim iin, arlk gayb yoktur.. Ancak bir yere bal kalmamz
icab gayb oluyor.
236
16. BLM - HAYAT
Yoksa., gaybmz ehadetimizdir.. ehadetimiz dahi, gaybmz-
dr..
Bu ekilde, teyid yollu anlatmamz da, muhataba bir ey anlata
bilmek iindir.. Bizim iin deildir.. Bizim bu kefi, bu gibi teyidlerle
bulduumuz manasna da gelmez..
Anla, dn ve irad yolunu bul.. Haliyle, Allah dilerse..
Allah.. Hak syler..
Bu yola hidayeti nasib eden Allah'tr..
17. BLM
L M
LM: Yce Hakkn eyay anlamasdr;
Ama, bir ynyle ondan gelen fenasdr..
Lkn, alim ismidir eyay idrk eden;
Varla den de ondan faydalanmasdr..
Ezelleri tam olarak bilir ve bilendir;
Olmular, sebeb: Gizlilik olmamasdr..
Aslnda mukaddes LM'in hakikati birdir;
Beklenen, artk kl veya cz olmamasdr..
O, gayb leminde mcmeldir, ama tafsili;
Bu ehadet lemindedir ve imasdr..
Mcmeli de toplamtr burada tafsili;
Beklenen dahi bunda phe olmamasdr..
Buna delil: Bilinir, zatdr hallakmz;
Varln da, bize bildirilmi olmasdr..
Onunla biliriz: Yce Hakk, kendimizi;
atm: Tek ferdin, tm eyay almasdr..
* *
**
Bilesin ki.. !
LM: Sfat- nefsiyeden saylr ve ezel bir vasf tar..
*
* *
Yce Allah'n, kendi zatn bilmesi ve halkn bilmesi: Tek LM
saylr:
Blk ksm yoktur.. Sayya da gelmez..
238
17. BLM - LM
Ancak o: Zatn, kendisi iin olanlarla bilir.. Halkn ise., olduk
lar hal zere bilir..
*
*
Burada bir nokta var ki, nemlidir.. Ki o;
Bilinen eyler, yce Hakka ilmi kendi zlerinden verdiler..
eklinde bir manann karlmamasdr.. Byle bir mana:
Yce Hak, ilmini bir bakasndan almtr..
Demee gelir ki, doru deildir..
Nitekim byle bir sz, mam- Muhiddin b. Arabi'den r.a. yanl
ma sonucu kmtr.. Ki o:
Hakkn malumat, kendiliinden Hakka LM vermitir..
eklinde bir cmle kullanmtr..
Kendisinden zr dileriz.. Ama, biz:
Yce Hakkn LM derecesi bu kadardr..
Diyemeyiz.. nk biz, bundan sonraki irdelememizde, yc?
Hakki: Kendi zatndan gelen kkl bir LM'le malumat sahibi bul
duk.. Hem de: Malumatta bulunan eylerden istifade etmeden..
Malumatta bulunan eyler..
Dediimiz, kendi hakikat cephelerine, yce Hakkn hkmen ver
dii eylerdir..
u var ki, onlarn hkmen ald ey, yce sbhan Allah'n
LM'idir.
BU LM ktizas, onlarn durumlarna giren LM'i ise, yce Hak
kn ikinci bir hkmdr..
Ad geen mam'n r.a. grd, bu ikinci hkmdr..
Yce Hakkm zatnn ktizas olarak, malumat kendinden ald
bu ikinci hkm grnce, sand ki: Yce Hakkn LM', malumatn ik
tiza ettii eylerden gelmitir.. Bu sebeble:
Bilinen eyler, yani: Malumat, yce Hakka LM'i kendi zlerin
den verdiler..
Dedi..
Bylece: Malumatn LM'i, yce Haktaki; zat, asl ve kll LM
olduunu anlamay kard.. Hem bu LM, malumatn yaratlma
sndan ve icadndan nce, yce Hak'ta vard..
NSAN- I KML
239
Zira, onlarn ilm- i lhideki oluu, ancak yce Hakkn onlara
kar olan LM'idir..
Bu LM ise, ancak malumatn tek tek tek zatlar iin konan bir
hkmdr..
Bundan sonra, malumattan baz iler ktiza etti.. Yani: Malu
mattaki LM, yce Hakkn zatnda bir deiiklik alarak..
nce byle., sonra, yukarda anlatlan ikinci hkm gelir; ma
lumatn LM'i, yce zata balanm olur..
Malumata dayanan hkm ise., malumata dair zatnda olan
LM'inden baka bir ey deildir..
*
Yukarda anlatlan manay, derinliine dn.. nk bu: nce
br meseledir..
..Ve anlatld gibidir..
Eer i, anlatld gibi olmasayd:
lemlerden yana bir ihtiyac yoktur; gna sahibidir.. (3/ 97)
yet- i kerimesi ile anlatlan vasf alamazd..
Sebebine gelince, durum:
Bilinen eyler, yani: Malumat, yce Hakka LM'i, kendi zle
rinden verdiler..
Cmlesinde anlatld gibi olacak olsa idi; o zaman, yce Hak
in LM'in oluu, malumata dayanrd..
Kendi vasfnda, bir eye dayanma duruma olan ise., o eye muh
ta saylr..
htiyaca sebeb olan ise: O dayanma vasfdr..
Halbuki LM vasf, yce Aliah iin nefs bir vasftr.. Yukarda
anlatlan durum ise., onun bu vasfn bozar.. Ve, bir eye muhta du*
ruma getirir..
Yce Allah ise., bu gibi eylerden yana tam bir ycelie sahip
tir..
Bu, bylece bilinsin.. Bunun zerinde daha fazla durmayp, ba
ka bir ynden ele alacaz..
240
17. BLM - LM
Burada, LM iin yn izeceiz.. yleki:
a) ALM., (bizzet bilen)
b) LM., (bilici)
c) ALLAM.. (ii, btn incelii ile bilen)
imdi, bunlarn kullan ekilleri zerinde duralm..
ALM..
LM, mtkik olarak, Hakka baland zaman, bu:
- ALM..
smi ile anlr., sylenir..
LM..
Eyann bilinmi olmas ynyle Hakka baland zaman, bu:
- LM..
smi ile sylenir., anlr..
ALLAM..
Eyann bilinme yolu ile, LM; ikisi birlikte yce Hakka baln-
d zaman bu:
- ALLAM..
Ad kendisi iin verilir ve yle sylenir..
*
*
Yukarda zeti karlan: ALM, LM, ALLAM isimleri zerinde
biraz daha duralm..
yleki:
a) ALM..
Bu isim:
- Sfat- nefsiye..
Diye bilinir.. Bu makamda, LM'in dnda bir ey grmek yok
tur.. 1
nk: LM, z varln hakkdr.. Zat icn, kendi kemal du
rumunda byledir..
b) LM..
Bu isim:
- Sfat- fiiliye..
Diye bilinir.. Bu, yce Hakkn eyay bilmesidir..
NSAN-I KML
241
Bu eit bilgide: LM'in kendisi iin olmas veya bakasna olmas
ayndr.. Manay deitirmez..
nk, fiiliye ynnden gelir..
Mesel, bu eit LM'i kullanrken:
Kendi nefisini bilcdir.. Yanu Kendisini bildi..
Dersin; sonra:
Bakasn bilicidir.. Yani: Bakasn bildi..
Dersin.. Zira, iin iinde, fiile dayanan bir durum vardr..
Fiiliye..
Denmesi de, bu sebebe dayanr.. Byle olmas da gereklidir..
c) ALAM..
Bunun kullanl, iki ynden olur.. yleki:
1 LM, nisbetlere balanma ynnden grnrse., o zaman:
Sfat- nefsiye..
Ad verilir.. Tpk: ALM gibi olur..
2 Eyann bilinme ynne nisbet edilince de:
Sfat- fiiliye..
Adn alr..
Anlatlan sebeplere dayand iindir ki; halkn LM babnda
vasf:
LM..
Olarak geer.. Hi bir ekilde onlara:
ALM ve ALLAM..
Ad verilemez.. Mesel:
Falan kimse LM'dir..
Denir; ama:
ALM ve ALJ AM'dr..
Denmez.. Meer ki, bir kayda bal olarak:
Falan kimse, u ie, u u kadar ALM'dir.
Denilmi ola.. Ama, bu:
u iin u ekilde tam ALLAM'dr..
Yahut:
Mutlak bir ALLAM'dr..
eklindeki cmlelerde kullanld gibi kullanlamaz..
F: 16
242
17. BLM LM
Bir ahs, bu gibi bir vasfla anld zaman, mutlaka bir kayda
balamak icab eder.. Mesel:
Falan, u fen dilinde ALLAM'dr.
Denebilir.. Ki, bu ekilde bir cmlede:
ALLAM..
sminin kullanlmas, bir cevaz yolu ile, in geniliini bildir
mek iindir..
Ama halkn:
Falan ALLAME'dir..
eklinde kullandklar cmlede geen ALLAME tabiri, bu kabilden
deildir.. nk bu, Allah ismi deildir.. Zira:
Allah ALLAME'dir..
Denmesi caiz deildir..
Bu manadaki incelii anla..
*
* *
imdi, LM isminin bir baka manasn anlatmaya geelim..
Bilesin ki..
LM: Vasflar arasnda, HAY ismine en yakn olandr.. Nasl ki:
Hayat da, vasflar arasnda, zata en yakn olandr..
Bu durumu, bundan nceki blmde, una benzer bir cmle ile
anlatmtk:
Bir eyin varl kendisi in hayattr.. Vcudu ise., zatndan
bakas deildir.. Zata ise., hayat vasfndan daha yakn bir ey yok
tur.. Hayata ise.. LM'den daha yakn yoktur..
nk, her canlya LM elbette lzmdr..
Bu manadaki LM iki eittir:
a) LHAMI..
Ki bu tr LM, hayvanatn ve haeratn LM'i eidi arasnda sa
ylr..
Kendilerine gerekli olan ve gerekli olmayan eyleri bu yoldan
salarlar..
Mesel: Yemek, mesken, hareket, skn gibi..
Bu tr LM, her canl iin lzmdr..
b) BEDH, ZARUR, veya TASDK..
NSAN-I k mil
243
Bu eitten LM'ler, insann, meleklerin ve cinlerin LM'leridir..
Bu ki eit LM arasnda, mana itibar ile, bir fark yoktur..
Bu izahtan da, anlalyor ki; LM hayata en yakn olan vasf
lar arasnda saylr..*
bu mana icabdr ki, yce Allah kinaye yollu, LM'i hayattan
sayd:
Yoksa., l iken dirilttiimiz kimse, onun gibi mi olur ki?..
(6/ 122)
Yani:
Cahil iken bilgi verdiimiz kimse, onun gibi mi olur?.
Denmek isteniyor.. Ve devamla:
Kendisine bir nur verdik; insanlar iinde onunla yrr..
(6/ 122)
Yani:
O LM'in iktizasna gre hareket eder..
Denmek isteniyor; sonra da, buna benzemeyen ahs anlatlyor:
brnn durumu, karanlkta yryen gibidir.. (6/122)
Yani:
Cehalet karanlnda..
Demee geliyor.. Ki bu: Cehaletin ayn olan tabiat zulmetidir..
Devamla bu kimse iin:
O zulmetin dna kamaz.. (6/122)
Buyuruluyor..
Bu bir gerektir.. nk; Zulmet, ancak, zulmete gtrr..
bu mana icabdr ki; Cehaletle ilme gidilmez..
Bu cehaletten, tabi olan cehli anlatmak istiyorum..
Byle olunca da, bir cahil iin, cehalet yolu ile, cehaletten k
mas imknszdr..
Ayn manadaki, yet-i kerime devam ediyor:
Bylece, kfirlere, amelleri ssl grnd.. (6/122)
244
17. BLM LM
Burada kfirler:
Kendi varlklar ile, Allah'n varln rtenler..
Manasna gelir..
nk onlar; Kendilerinde, mahluk durumlar dnda bir ey gr
mediler.. Mevcudatta, ayn gre sahib oldular..
Bylece; Allah'n yzn perdeleyip dediler;
Onun vasf mahluk olamaz.. Onun iin bir yokluk vasf da
yoktur.. z
Ama, iin inceliini anlayamadlar ki: Yce ve sbhan olan Hak,
her nekadar mahlukatnda zhir olmu ise de; bu onun anna yak
r bir ekildedir.. Zatnn hakk olan biimdedir..
Mahlukatn noksanndan ona bir ey gelmez..
ayet mahlukatn noksanndan ona bir noksan isnad edilirse.,
o noksanlar arasnda kemali zuhur eder; noksan hkmn, o mahlu
kattan kaldrr.. Onun zatna baland iin, kmillik durumunu ka
zanr..
Kmilden ise., ancak kmil kar..
Kmil zata yaplan isnat ise., haliyle noksan yollu eyler olabi
lir..
Bu manada u iir gzeldir:
irkinin noksann onun cemali kapar;
Onda parlaynca, irkinlik ortadan kalkar..
Onun celli, dkne deerler, getirir;
Byle olunca da, hem noksan, hem dkn kalkar..

Yukardaki izahtan da anlalaca gibi; LM, hayata lzmdr..


Ayn ekilde, hayat dahi, LM iin lzmdr..
nk: Hayat olmayan bir limin varl muhaldir..
Hsl: LM ve hayatn durumu, lzm melzum durumu gibidir..
Ancak, esas manay kavradktan sonra:
Burada, ne lzm vardr; ne de melzum..
Diyebilirsin.. u ynden ki: Kendi znde, yce Allah'n her s
fatnn istiklali vardr..
NSAN-I KAML
1
245
Eer byle bir istiklle sahib olmasayd; yce Allah'n sfatla
rndan bazs, bakas ile terkib edilmi olurdu.. Ya da, sfatlarnn
bir araya gelmii.. Halbuki, byle bir ey yoktur..
Yce Allah, bu gibi eyden tam manas ile ycedir., stndr..

Yukarda anlatlan mana asndan yle diyebiliriz:


Yce Allah'n halikyet sfat; irade, kudret ve kelm sfatn
dan terkib edilmemitir..
Bu sfat mstakildir.. inde bir bakasnn terkibi yoktur.. Ba
kas iin, bir lzm melzum durumu da yoktur..
Kalan sfatlarn da tm, ayn ekildedir..
Dn..
Yukarda anlatlan mana, yce Hak iindir.. Ve sahihtir..
Ayn ekilde, bu mana: Halk iin de sahihtir.. nk:
Allah- Tal, demi kendi sureti zerine yaratt..
Durum, byle olunca, insann; rahman sfatlarndan her t sfatn
bir sureti olmas lzmdr..
Durum ki byledir, insanda: Rahman'a nisbet edilen eylerin he
men hepsi de bulunur..
Hatta sen, anlatlan manaya gre: Muhal olan bir eyi vcud
hkmne balayabilirsin; ama insan vastas ie..
Mesel: Muhal olan bir eyi farz kabilinden tahayyl edersin..
.. Ve bu hayalinde, bir canl vardr; ilmi yoktur^. Yahut bir linr
vardr; onun da hayat yoktur..
ster ilmi olmayan canl, isterse hayat olmayan lim olsun.. Hep
si de senin farz ettiin hayal leminde mevcunur.. Rabbin namm
yaratlmtr..
nk: Hayal ve ondakiler, Allah'n mahlukudur..
bu durum gsteriyor ki: nsan vastas ile, bu lemde bakas
na hayal olan ey bulunuyor..
unu da, bilesin ki..
Bu his lemi, haya! leminin bir parasdr..
Bu his lemi mlk lemidir.. Hayal lemi ise onun melektudur..
, anlatld gibi olunca, melekt leminde bulunan eylerin bu
mlk leminde zuhuru gerekir..
Ne varki, bu zuhur: Hal, vakit, durumlarnn kabiliyetleri kadar
olur..
Bylece, o zuhur eden ey, melekt lemindekinin bir zuhuru
olur..
*
**
Anlatlan bu cmlelerin altnda, bir ok lh srlar yatmakta
dr..
Onlarn erhi mmkn deildir..
Onlar anlamaya al; ihmal etme..
nk onlar, gayb leminin anahtarlardr.. Eer onlar tam ola
rak elde edebilirsen, bu varlk leminin kilitlerini aabilirsin., alsn
ve esfelini..
*
* *
Allah dilerse, bu kitabn belli yerinde melekt lemi zerine sz
edilecektir..
*
Yukarda anlatlan manalar anladktan sonra, LM olsun, ha
yat olsun; isterse bunlarn dnda kalan sfatlar olsun*.
Birbirinin lzm melzumudur.
Der., telzm yoluna gidebilirsin.. Ama, aksini de syleyebilir
sin..
*
Cenab- ilh zerine, bilhassa onun Resulnn S.A. diliyle sz
yolu aktr.. u yet- kerime bu manay ifade eder:
Benim ar m genitir; ancak bana ibadet ediniz.. (29/50)
*
* *
u iirler, yukarda anlatlan mana zerinedir.. Syleyene Allah'
tan rahmet dileriz..
246 17. BLM - LM
NSAN-I KML
247
Hayret o denize ki, da akmaya can atar;
Sahile kmakta, dalgalar birbirine arpar..
Onun rzgrlar, her ynden ok sert esmektedir;
Dalgalar geri evirmekte kyama kalkar.. .
Onda gk grltleri, pepee gelmektedir;
Dalgalarn sesleri gibi korkun sesler kar..
imekleri de, bakann gz bebeini kapar;
Bir kl gibi ki, hizasna gelene parlar..
Bulutlar dahi, hep st ste ylm durur;
Yaanlar da, boluundan safha safha damlar..
Bunlar dtan zulmettir st ste ama bir katre;
O katrelerden ki, zulmet babnda deniz saklar..
Ondan isabet alan selmeti nasl bulur?
Ki vasf binekleri, zatnda boulur batar..
Ne yapar o ki, yzerken kesilince kuvveti;
Bu halinde onu kurtarmaya dahi kim koar?.
Allah- ekber, ondan kurtulan ise., hi yoktur;
Heyhat., heyhatlar iinde dah heyhatlar var..
18. BLM
R A D E
RADE: Bir nceliktir lh ihsanlardan;
Bizim iin olmutur bu, onun nefhalarndan..
Cemal onunla zuhura geldi, kesretten ki;
Anlatma babnda olmutur anlalmazlardan..
Gzelliklerimi gsterdi ihsan altnda;
Huiife, o tecelli suretleri nurlarndan..
Olmasayd, gerektirmeseydi gzellikleri;
Mahlukatn yaratlmasn kendi zatndan
Mahlukat olmazd, kendilerine gelmeseydi;
Vasflanm olmak, onun gzel sfatlarndan..
Hep ona mazharlar, cemal mazhar da onlarla;
Her ey her eyin mazhar oldu holuklarndan..
Vahid, ferd sfat olan mmin bir mmin iin;
Aynadr, haber: Muhtar zatn anlattklarndan..
O, bir mmin; alnnca, bir ferd de bizden mmin;
ki ayna gibi olur zat durularndan..
Onun gzellii bizdedir, gzelliimiz de;
Onda belli., lzumsuzdur kalan imbatlardan..
Admz ad cldu; adi dahi adimizdir;
Her ey her ey iin br surettir nianlarndan..
ayet bu anlatmay dilemi olmasayd o;
an icab zor our beyan gaybiarndan..
NSAN-I KAML
249
Bundandr k, RADE mana hkmn geirdi;
Hepsine, kalan nisbetlerden ve vasflarndan..
*
**
Bilesin ki..
RADE: Yce Hakkn ilim tecellisidir.. Haliyle bu, zat bir hkme
gre olur..
O hkm se,, bu RADE'dir..
*
* *
RADE: Varlk babnda, malumata yce Hakkn tahsis ettii bir
zelliktir.. Bu tahsis dahi, ilmin verdii hkme baldr..
Yani: ilim neyi icab ettiriyorsa., yaplan tahsis ona gre olur..
Buraya kadar anlatlan bir vasftr; ama yce Hakkn vasfdr..
Bu vasfn adna:
- RADE..
Denir..
*
Bizdeki yaratlm vasfn alan RADE, aynen Hakkn RADE'si-
dr.. Ama, bize nisbet edildii zaman, bize lzm olan bir yaratlma
durumu meydana kar.. Haliyle, vasfmza lzm olan br ekli ile..
bu anlatlan mana icabdr ki:
RADE, yaratlmtr..
Diyoruz.. Yani: Bizim vasfmza gre olan RADE..
Ancak, bu RADE, yce Allah'a balan dolays ile, zat iin ka
dim vasfn ulan RADE'dir..
Talebe uygun bir ekiide, eyann beyan iin, bize engel olan
durum ise., o RADE'rn bize olan nsbeidir..
te,, asl yaratlm olan, bu nisbettir..
RADE'nn bize kar olan bu nsbeti kalkt, tamamen Hakka
baland zaman., ama onaaki ekliyle., ite o zaman: EYA, talebe
uygun bir ekilde, olumaya balar..
Bu manay anla..
250
18. BLM - RADE
Tpk: Bize nisbet edilen yaratlm vcudumuz gibi,. Ve bu v
cudumuzun Allah'a nisbeti ile, kadim oluu gibi..
unu da, unutmamak lzmdr ki, bu balant zarurdir.. Keif
ve zevk ona verilir.. Aynen kaim olan ilim verilir..
imdi., bu makamda ondan baka ne kalr?..
Bu manay do anla..
*
4<*
Bilesin ki:
RADE iin, bu yaratlmlarda, DOKUZ zuhur ekli vardr..
Onlar, sras ile, yledir:
BRNCS: Meyil..
Bu meyil, kalbin talibi, olduu eye kar bir cezbedilii olur..
Bu meyil, kuvvetlenir ve srp giderse., o zaman, ikinci blm
de saylacak VEL,' durumuna geer..
*
* *
KNCS: Vela'..
Bu:
lgi duyup, bir balant peydah etmek..
Dernektir..
Bu da, iddet kesbeder ve artarsa., nc olarak saylan:
SABABET..
Adn alr..
*
**
NCS: Sababet..
Bunun ak manas udur:
Sevdii kimse urunda, kalbin tam bir salmdr..
Tpk: Bir su gibi, damla akar gider., sonunda bir eyi kalmaz..
Biter tkenir..
+
DRDNC: egaf..
Bu, yukarda anlatlan halin, yani: Kalbin tam saln ile, bir-
bitkinlik sonunda balayan haldir..
NSAN-I KAML 251
Bu durumda, bir RADE tecellisi, tecelli bulduu yeri kendinden
geirir..
4:
BENCS: Heva..
Bu durumun balamas, yukarda anlatlan halin kalbde tam ye
rini bulup yerlemesine ve onu dta kalan her eyden geirmesine
baldr..
Byle bir halin adi: HEVA'dr..
4-
*
ALTINCISI: Garam..
Bu, hol, heva cesed zerindeki hkmn tamama erdirince ba
lar..
*
*
YEDNCS: Hubb..
Yukarda anlatlanlarn z a il olmas, meyli gerektiren sebeblerin
ortadan kalkmas sonucu bu ad alr.. Yani: Hubb.. sevgi.. Meyiln de
ad olmayan bir hal iinde sevgi..
*
* *
SEKZNCS: Vdd..
Bu da, sevenin kendinden gemesi saylr.. Bu hale, gelen iin
VDD, derecesinde bir sevgi vardr..
*
* *
DOKUZUNCUSU: Ak..
Yukarda anlatlan haller tam bir kabarla kabard zaman, bu
AK balar..
Bu makamda, seven de, sevilen dc yok olur..
bu makamn adi: AK'tr..
Bu mazharda bulunan ak, maukunu grse bile tommaz.. bil
mez.. onu kendine aramaz..
Tpk: Mecnun'un hali gibi..
Rivayet edilir ki:
Leyl'nn yolu, Mecnun'a uram; konumak iin, yanna
arm.. Buna karlk Mecnun yle demi:
252
18. BLM ~ RADE
Ben, Leyl ile megulm.. Seninle olacak halde deilim..
**
Bu son anlatlan, vuslat ve yaknlk makamlarnn sonuncusu
dur..
Bu makamda arif marufunu tanmaz., bilmez..
Ne arif kalr; ne de maruf..
Ne ak kalr; ne de mauk..
Yalnz A K kalr., o kadar..
A K ise., srf zattan ibarettir..
Orada, ne isim vardr; ne de resim.. Ne nam vardr; ne de va
sf..
*
**
Burada, unu da anlatmak istiyorum: A K , ilk zuhuru annda,
ak yok eder..
*
**
O kadar ki: Ne ismini brakr; ne de resmini.. Ne namn brakr;
ne de vasfn..
*
Anlatlan hallerin sonunda, ak tkenir.. Snerse., ak onun elin
den tutar; maukunda fenaya sokar..
Ak mauk birbirine karr..
Byle bir haldeyse., ak fena halini de sndrr., ismi nce gi
der; sonra da vasf gider., daha sonra zat da gider..
Ne ak kalr; ne de mauk gayr..
Bundan sonradr ki: ki suretle de grnr., iki sfatla da, sfal
alr..
Hem ak ismini alr; hem de mauk..
Bu manada u iiri syledim:
Ak, Allah'n atei, kaselim tututurandr;
Onun douu, bat kalbde ulu andr..
NSAN-I KAML 253
Byk bir haberdir ehline ama onlar onda;
eitlidir, kasdm: Ciddiyetle kapandr..
yle grrsn onlar, akn tek noktasnda;
O vahidde dank sra kapanlardr..
*
Burada, bilmen gereken bir husus vardr ki, o:
FENA..
Diye anlattmz tabirdir.. Bu, nedir?..
Bilesin ki..
FENA: uurun olmayndan ibarettir..
bu uurun olmay, kimde ise., fena hali: Tam bir ekilde ken
dinden gei hkmnn istils ile onda olur..
Byle olunca, o kimse kendinden geer.. Varln bilemez..
Byle olunca: Bir kimsenin kendinden fenas:
Kendini bilemeyii..
Demeklr..
Sevdiinden fenas ise:
Onda helake varp yok oluu..
Manasna geir..
*
* *
FENA, halinin evliya arasndaki tarifi yledir:
Bir ahsn, kendi nefsini bilemeyiidir.. Hatta, ona ait hi/bir
eyi..
*
* *
Yukarda anlatlanlar bildikten sonra, unu da bilesin..
Halka tahsis edilen LH RADE, her hal krda, hi bir illete
ve sebebe dayanmamakladr..
nk o; yani: RADE, azamet hkmlerinden bir hkmdr..
Yahut: luhiyet vasflarndan bir vasftr..
Yce Aliah'n luhiyeti ve azameti ise., zatna aittir.. Bunun
byle olmas dahi: Hi bir sebebe dayanmaz..
Bizim bu manada ileri srdmz gr, Muhiddin b. Arabi'nin
r.a. grnn aksinedir..
Onun gr yledir:
Allah- Tal'ya: MUHTAR isiminin verilmesi caiz olmaz.. Se
bebine gelince: Bir eyi kendi arzusu ile yapmaz.. Yapt eyi, hangi
lemde yapacaksa o lemin kendi hkmne gre yapar..
lemin kendi hkm ise., iinde bulunduu halden bakas de-
ildir..
Byle bir ha! ise.* MUHTAR olmaya elverili deildir..
Muhiddin b. Arabi'nin r.a, gr yukardaki gibidir ve bunu:
FTUHAT-! MEKKYE adl eserinde yazmtr..
RADE, tecellisi bahsinde, baarl kelm etmitir.. Ama, kaybet
tii, baarl olduklarndan daha oktur..
Aslnda o mesele: Azamet-i ilhiyenin iktiza eltii ahkmdan sa
ylmaldr*.
Onun baarp zcfer kazand noktalara biz de ulatk..
Ama, sonradan izzet tecellisi sayesinde onu da getik..
Bu geiten sonra, anlalan u oldu: Yce Allah eyada tam bir
MUHTARYETE sahiptir..
Diledii ekilde, onlarda tasarruf etmektedir..
Bu dileyi, hi bir ekilde,* zaruret durumuna v bir dileyici ol
maya dayanmaz..
lh bir an icabadr.. Zat bir vasf gereidir..
Nitekim bu manay, kendi zatndan anlatrken,* yce kitabnda
yle anlatmtr:
Rabbn diledini yapar seite MUHTAR'dr,. (28/68)
Netice: Kadir, muhtar, aziz, cebbar, mtekebbir, kahhar olan
Allah'tr..
254 18. BLM - RADE
19. BLM
K U D R E T
KUDRET: Zata bal bir kuvvetttir..
Ve.. bu kuvvet: Ancak Allah'ndr..
*
**
KUDRET: Yce Allah, an icab; malumat, yani: Mahlukat, bu
ayn leme karmasdr..
Yani: Bu d leme., bu gzle grlen leme..
Ama, lm bir hkm icab olarak..
Anlatlan lem, KUDRET tecellisi iin bir tecelli yeridir..
Yani: Onun malumat dahilinde olan gze gelen varln, adem
(yokluk) leminden gelip aa kt yerdir..
Sonra., yce Allah, zuhur bulacak eylerin, kendi ilim gizliliinde
mevcud olduunu da bilir..
*
**
u da, bir baka tarif:
KUDRET: Varlklar, anlatlan lim iinde yok gibi gelenleri, orta
ya karan bir kuvvettir..
**
KUDRET: Sfat- nefsiye meyanmda saylr..
Ve., rbuyet sfat onunla zuhura geler..
*
**
Sonra o., yani: KUDRET; bizde var olan kudretin ayndr..
Bize baland zaman: Yaratlm bir KUDRET olur.. Yce Allah'q
land zaman..
Ezel, kadim, KUDRET..
smini alr..
*
*
Bu KUDRET: Bize balants dolays ile, nemli iler yapmaktan
yana acizdir..
256
19. BLM - KUDRET
Ama, yce Allah'a baland zaman: Eyay icad etmeye ve on
lar gizlilik leminden bu ehadet lemine getirmeye gldr..
ncelik tayan bu manay arla..
nk: Onda byk bir sr vardr.. Bu srrn kefi ise., ancak, Al
lah ehli kimselerden, zata bal olanlara layktr..
*
* *
Bize gre KUDRET: Vasf anlatld gibi olan (madum) yok olu
un bir icadndan ibarettir..
Ancak, bu fikrimiz: Muhiddin b. Arabi'nin r.a. aksinedir..
O, yle demektedir.*
- Allah, eyay yokluktan yaratmad.. Ancak, lm varlndan
ayn varlna kard..
Bu fikirde, her nekadar akla uygun bir yn var ise de, zayftr..
Ben, Rabbm KUDRETynnden tenzih ederim.. zellikle madum
olan bir eyin icadndan ve srf yokluk olan lemden srf varlk olan
bu leme getirmekten yana KUDRET'inin gsz oluundan..

**
unu da bilesin ki..
Muhiddin b. Arab'nin r.a. yukarda anlatlan fikri, inkr edilmi
deildir.. Onun bundan murad udur: Eya nce onun ilminde idi..
Sonra, onu bu gze gelen leme getirdi., bylece geliin ad:
lm varlktan, ayn varla karmak..
eklinde sylencek bir cmle ile konur..
Ancak, urasn karmtr: Allah iin, zatnda varlk hkm, il
mindeki eyaya verilecek varlk hkmnden nce gelir..
Zira, yce Allah'n varlk hkmnde varlklar, yoklua mahkm
dur..
Orada, ancak tek bana yce Allah'n varl vardr..
bu mana icabdr ki: Yce Allah'a kadim olma vasf yerinde o-
lur..
NSAN-I KAML
257
Bunun tersi bir mana dnld zaman, hangi ynden bak
lrsa baklsn; varlklarn kdem babnda onunla beraber yrme
leri lzumu ortaya kar.. Yce Allah ise, byle bir eyden yana m
nezzehtir.. ycedir..
Netice: Yce Allah, eyay kendi ilminde adem (yok) babndan
yaratt..
Yani: Yce Allah, eyay kendi ilmindeki yokluk iinde mevcud
olarak biliyordu..
Bu manay dn..
Anlatlan halden sonra, eyay ilimden bu gzle grlen leme
karmay yaratt..
karmay yaratt..
Diyoruz.. nk: Eya, aslna baklrsa., srf bir ademden ibaret
olarak ilimde vardr..
Durum anlatld gibi olunca*. Yce ve sbhan olan Allah, eya
y srf yokluktan ibaret olarak yaratmtr..
*
Burada, biraz ilimden bahsetmemiz gerekecek..
Bilesin ki..
Yce ve sbhan olan Hakkn ilmi iki eittir:
a) Kendisine olan ilmi..
b) Mahlukatna olan ilmi..
Ancak, zatna bal z ilme gre, her ikisi de, bir ilimden ibaret
tir..
Yce Allah, mahlukatn bilir.. Ne var ki, mahlukat kendi kde
mine gre bir kdeme sahip deildir..
nk o: Mahlukatn yaratlm olarak bilir.. Zira, mahlukat
onun ilminde yaratlmtr..
Ve., mahlukatn kendisine yokluk hkm gemitir.. Hem de, bu
yokluk, onlarn zlerine ilenmitir..
*
**
F.: 17
258
19. BLM - KUDRET
Yukarda bir cmlemiz geti; onu:
Yce Allah'n varlk hkm, eyann varlk hkmnden nce
dir..
ekline girecek bir mana ile sylemitik..
zellikle, bu ncelik zerinde duralm..
Bu, hkm bir nceliktir,* asl deildir.. Zamana bal bir ncelik
de saylmaz..
nk, yce Allah: znde zat ile bir istiklle sahiptir.
Mahlukatn ise., ikinci bir mana ile alnacak varl var
dr.. Bu varl ise., yce Allah'a olan ihtiyac icab almtr.. Bu, du
rumda, yce Hak iin sylenen ilk varlnda yok olmutur.. Ama, y
ce ve sbhan olan Allah, onlar ilminde bulunan srf yokluktan icad
yolu ile yaratmtr..
Behaim cinsinden saylanlar, lm leminde, bu ayn leme kud
reti ile karmtr..
Dier mahlukat ise., yokluktan ilme, ayne doru bir icad yolun
dan getirip icgd etmitir..
Yaratmada ve icad iinde yol burada kalr.. Daha tesi yoktur..
*
**
Yukarda anlatlan durum karsnda;
Mahlukat ilmindeki icadndan nce, bilmezdi..
eklinde bir cmle kullanlmaz..
Bu manay, daha iyi kavramak iin, zaman ve ncelik kaydn
silmek icab eder..
ncelik, ancak hkm bir nceliktir.. O da, uluhiyetin gerektir
dii bir ekilde olmaktadr..
Zira, luhiyet, kendi znde bir izzet sahibidir.. Tad vasflar
ile, lemlerden yana bir istina sahibidir..
Sonra..
Yce Hakkn ilminde bulunan o mahlukatn varl da, onlar iin
asl olan yokluklar arasnda da bir zaman mefhumu yoktur..
Yce Hak iin, yukarda biraz anlatld zere:
Onlar, lminde icaddan nce, yce Allah bilmiyordu..
NSAN-I KML
259
eklinde bir sz edilebilir.. Buraya kadar olan izahmz da, bu
gibi szlere yer verilmesi iindir.. Zira yce Allah, bu gibi isnatiardan
yana tam olarak ycedir..
Bu manay anla..
*
* *
Anlatlan manay, lh keif bize onun zatndan ihsan eyledi..
Kitabmza onu almamzn sebebi ise., o keif zerine bir tenbih-
tir.. nasihattir..
Bu tenbih ve nasihat ise.. Allah ve Resul namna mminleredir..
Sylediklerimizi, ad geen zata itiraz iin sylemedik.-
nk: Anlattmz snra kadar, isabetli sylemitir.. sterse,
beyan ettiimiz hkme kar hatal saylsn..
Bu manada:
- Her ilim sahibinden stn bir bir bilen vardr.. (12/76)
yeti ile iaret edilen manay da kavramak icab eder..
*
**
Yukarda anlatlan manalar anladktan sonra, unu da bilesin:
KUDRET- LHYE kendi sbutu ile sabit bir sfattr..
Her halden ve her ynden, onun acizlik durum kalkar..
- Sbutu ile, ondan acizlik durumu kalkar..
Cmlemizden:
- Sbutu olmad zaman acizlii kalr..
Gibi bir mana karlmamaldr.. O, aslnda sabittir.. Sabitlik du
rumun kalkmas babnda bir takdir caiz olamaz..
nk o: Sonuna kadar sabittir.>Acizlik ebed onda kalmam
tr..
Byle bir ey yoktur..
Bu manay da anla..
20. BLM
K E L M
KELM; Bu grnen belli varlktr;
Caiz varln hkm do andadr*.
Ama o, ilimdeki harfler gibi;
Ne okunmas ne semesi vardr..
Zuhurunda seilir anlatlr;
(OL) emriyle erene bir manadr..
Bil, Allah derse bir eye:
- Gerek ol;
O ey olur; o aciz olmamtr..
Gerek kelm onun, mecaz da onun;
Hepsinn kendince bir yolu vardr..
*
*
Bilesin k..
Toplu bir mana ile, yce Allah'n KELM' ilminin tecellisidir,
ibu tecelli: Ancak, ilmini izhar itibarna gredir..
Bu durumda onun kelm tecellileri u iki ekilde olabilir;
a) Bu gzle grlen varln z olmas.,
c) Kllarnn fehim yolundan anladklar manalar olmas.
Bu ikinci ekil, ya vahiy yolundan olur; yahut mkleme ekli ile.
Veya bunlara benzer bir halle..
Ne olursa olsun; anlatlan iki ekil arasnda, hi bir fark yoktur.
Sebebine gelince: Allah kelm, toplu olarak;
- Nefsiye..
Ad verilen bir sfattan ibarettir..
NSAN-I KML 261
Yukarda:
- Nefsye..
Adn verdiimiz, KELM sfatnn iki ciheti vardr..
BRNC CHET:
Bu cihet iki eittir.. yleki:
a) Bu eit KELM, izzet makamndan gelir.. Ve., rbubi
yet ar stndeki luhiyetin emri ile olur..
Bu, onun yce emridir ki, aykr hareket edilmesi yolu kapaldr..
Ancak, kinatn bu emre itaati; onu bilip anlamadklar bir ci
hetten olur..
Sbhan olan yce Hak bu tecellighta, var olmalarn takdir et
tii bu kinata emrini duyurur..
Bundan sonra, o kinat emri cihetine eker..
bu kelmn onlara, duyurmas ve onlar emri cihetine ekii,
kendi yardmdr.. Ondan gelen ezel rahmettir.-
Anlatlan mana icabdr ki, bu varla:
- taat eden..
sminin verilmesi yerinde oluyor.. Onun taat ismini al sonun
daysa; onun iih:
- Said..
Ad sylenir..
Yce Hakkn, yer ve sema ile:
- Ey yer ve sema, isteseniz de, istemeseniz de gelniz..
Dediler ki:
steyerek gelmiiz.. (41/11)
eklindeki hitapiamas, yine yukarda anlatlan manaya iaret
tir..
Bu, byledir; nk kinat iin verilen hkm, onlarn taat ba-
bndadr..
Onlarn isteyerek gelmeleri de, yine bu mana icabdr..
Ne var ki bu: Allah'n fazldr; yardmdr..
Onun rahmetinin, gazabn gemesi dahi; bu manay teyid eder..
262 20. BLM K E L M
Bu rahmetin, gazab gemesi manas da dorudur..
nk yce Hak*. Kinat taat hkmne balam ve onlar em
rine muti klmtr.. *taat eden ise., rahmete nail olmutur..
Her nekadar onlara:
- stemeyerek geldiler..
eklinde bir hkm verilmi ise de., bu hkm, adalet saylr..
Sebebine gelince: Kudret, kinat varlk olma yoluna ekmekte
dir.. Bunda ise., mahlukatn bir ihtiyar yoktur .
Bu durumda; gazab, rahmetten daha ileri giderse de; Allah'n
fazl yetiir; onlar bu halde dahi taat hkmne balar..
nk: Rahmet, gazabn gemitir.. Ve bu: Kesindir..
Byle olunca, kinat batan baa itaat edici bir durumdadr..
NETCE: Toplu bir mana le, onun emrine hakikatta asi olan yok
tur..
Btn varlklar, yce Allah'a itaat eder.. Yce Allah, onlarn bu
haline kitabndaki u manay ahit klmtr:
- steyerek gelmiiz.. (41/11)
Hasl: Her ey, itaat halindedir.. Onun iin ise., ancak rahmet
vardr..
Cehennemi de ayn hkm altmd girer*.
Ve.. Cebbar olan yce zat, cehennem kabard zaman kade
mini onun zerine koydu.. te o zaman cehennem ate yle dedi:
- Yetti., yetti..
Ve., kabarmas geti.. O atein yerinde artk kereviz otu biter.
Bu mana, Resulllah S.A. efendimizden gelmitir..
Bu kitaptaki yeri gelince, inaallah bundan daha fazla anlatla
caktr.. Ozaman aklarz..
*
4c*
Buraya kadar anlatlanlar, KELM iin anlattmz iki cihetten
birinci cihetin, birinci eidi idi..
imdi KNC ET'ine geeceiz..
NSAN-I KAML 263
b) Burada, KELM, rbubiyet makamndan gelir..
Bu geli; halk ile, zat arasnda bir nsiyet lgati ile olur..
Buna bir misal olarak: Peygamberlerine inen kitaplar ve onlar
la olan konumasn gsterebiliriz.. Bir de, peygamberlerden baka
velilerle olan konumalarn..
Taat ve mahlukatn masiyeti de, buradan kt.. Yani: Kitaplar-
lainen emirlerden..
Yani: KELM'n nsiyet dili ile gelmesinden..
Yukarda da, anlatld gibi: KELM nsiyet r'Hiyle geldi.. Bu
nun iin, mahlukat taatta mecbur gibi olurlar..
Burada:
- Mecbur gibi..
Diyoruz.. nk bir ynyle serbeslikleri vardr.. zellikle bir
fiili cemeye balantlar ynnden..
Bu fiili seme durumunun onlara balan, verilecek cezann
yerinde olmas iindir.. Sonucu da adalettir..
Byle olunca, cezann karlnda adalet, taatta ise, fazilet do
ar ve bir beraberlik meydana gelir..
Kald ki, yce Allah bu fiili semedeki serbestlii de fazl icab
ihsan eylemitir..
Aslnda bu fiili seme serbesliini, yce Allah onlarn lehine yap
mtr..
Bu yapma ise., onlara sevab ihsan edilmesinin yerinde olmasn
dan baka bir ey olamaz..
Onun bu dolayl yoldan verdii sevab ise., ancak bir fazilellir..
Ayn yoldan gelen cezas da adalettir..
*
KNC CHET:
Yani; KELM babnda..
Bunun BRNC CHET'i yukarda anlatld..
264
20. BLM K E L M
Bu ciheti de anlatalm ki, bilesin..
Yce Hakkn KELM'i: Bu grnen mmknatn kendilerinden
ibarettir..
Mmkn eidinden saylan her varlk, yce Hakkn kelimesin-
dendir..
Bu mana icabdr ki: Mmkn eidi varlklar iin, bir tkenme
yoktur..
Bu manay bize u yet- kerime aka anlatr:
- De ki: Rabbmn kelimeleri iin, deniz mrekkeb sa tkenir..
Ama, Rabbmn kelimeleri bitmeden.. O denizin bir benzerini gelir
sek, o da tkenir.. (18/109)

**
Yukarda anlatlan mana dorudur..
yleki: Gerek manas ile KELM, toplu bir bakla, KELM sa
hibinin lminde bulunan manaya bir surettir..
KELM sahibinin murad:
..Ve o varlklar: Bu gze gelen d duygular yolu ile bilinenler
dir.. Bir de akl yolundan bilinen suretler..
Anlatlan manay, dinleyenin fehmine o suretle yerletirmektir.
Hsl: Varlklar Allah'n KELM'dr..
Anlatlanlar tek tek, yce Allah'n ilminde bulunan manala
rn suretleridir..
Onun lminde bulunan bu manalar ise:
- Ayan- sabite..
Tabiri ile ifade edilir..
Bu ayan- sabite iin tabir oktur. Aada, sra ile sylenen cm
lelerin hangisini istersen, onu diyebilirsin:
- Ayan- sabite: nsann hakikatleridir..
- Ayan- sabite: luhiyetin bir dzenidir..
- Ayan- sabite: Vahdetin yaygn halidir..
- Ayan- sabite: Gayb leminin tafsilidir..
- Ayan- sabite: Cemal suretleridir..
- Ayan- sabite: simlerin ve sfatlarn eserleridir..
NSAN-I KML
265
- Ayan- sabte: Yce Hakkn malumatdr..
- Ayan- sabite: Yce harfleridir..
Bu son manaya iaret olarak, Muhiddin b. Arab r.a. yle de
mitir:
- Biz, ycelikler vasf tayan harfler gibiyiz., okunmaz.

**
i, bir baka yoldan ele alalm..
Konuan bir kimseye, bu konuma iinde, arzuya bal bir hare
ket lzmdr.. Bir de o harfleri, gayb saylan iinden dudaa kara
cak nefese ihtiyac vardr..
Yce Hakkn halkn meydana karmas da, ayn ekildedir.,
yani: Onlar gayb leminden ehadet lemine karmas..
nce murad eder., sonra, onun bu muradn, kudret meydana
getirir..
Bu irade: Konumay yapann, iinde bulunan hareket arzusuna
bal iradenin karldr..
Bu hareket: Harfleri, iten dudaa getiren nefesinin karldr..
Yani: Bunlar, birbirine misal yollu bir benzetmedir., zellikle,
halk; gayb leminden ehadet lemine karmas babnda..
Halkn olumuna ise., konuann nefesi ile, kelimenin belli bir ter-
tibde dzeni mukabil bir benzetmedir..
nsan, zat iin: Kmil bir rnek halinde meydana getiren yce
Allah sbhandr..
*
**
Yukarda anlatlan manalar nazara alarak, dikkatle kendine
bakarsan: Yce Hakkn sfatlarndan her sfat in, znde bir rnek
bulursun..
Hele hviyetine br bak: Neye benzeyen bir rnektir?..
Hele bir benline bak: Neye benzeyen bir rnektir?..
Hele ruhuna bir bak: Neye benzeyen bir rnektir?..
Hele aklna bir bak: Neye benzeyen bir rnektir?..
Hele fikrine bir bak: Neye benzeyen bir rnektir?..
Hele hayaline bir bak: Neye benzeyen bir rnektir?..
Hele suretine bir bak: Neye benzeyen bir rnektir?..
266
20. BLM - K E L M
Hele hayretengiz vehmine bir bak: Neye benzeyen bir rnektir? .
Sonra., hele. Grmene, duymana, ilmine, hayatna, gcne, ko
numana, iradene, kalbine, kalbna ve sende bulunan dier eylere
tek tek bak; hangi eyin kemal derecesidir?..
Ve., suret bakmndan ondan daha gzeli var m?..
*
Eer bal olduumuz bir ahd olmasayd; bir artla balan
m durum olmasayd., anlatlanlarn ok ok stnde bir beyanda
bulunurdum..
Ve., o beyan: Ayklar iin bir gda yapardm; arholar iin ise.,
bir nakil..
Ancak iaret babnda bu kadar yeter.. Basiret derecesinin en
alt derecesinde olanlar iin dah yeterlidir..
*
* *
unu da diyeyim ki: Benim, zerlerine dikkatle parmak bastm
srlarn beyan babnda, benden nce bir kimseye izin verildiini bil
miyorum..
Bu babda, ancak ben varm ve bu i iin de emir almm..
Kald ki: Bu kitabn ou ksm bu kabildendir.. Ama, ben o sr
lar kabukla sarp sakladm.. Onlar ancak kalb sahibi olanlar dile
getirir, anlarlar..
Onlarn dnda kalanlar kalr..
Tpk: Perde arkasnda kalan kimse gibi..
Allah.. Hak syler..
Doruya hidayeti nasib eden Allah'tr..
21. BLM
S E M '
SEM': Eyay yce Hakkn bilmesidir;
Bu, ekimesiz mantk cihetleridir..
Olur onlarn nutku bazan lafzla;
Bazan da hal, bu nutkun dua cinsidir..
Hal, yle bir nutuktur Allah katnda;
Fasihler mantki gibi geerlidir..
*
**
Bil..
SEM7; itmek, duymak manasna gelir..
SEM': Malumu olan bir eyi, anlatma yolu ile; yce Hakkn tecel
lisinden ibarettir..
nk, yce ve sbhan olan Allah, her iittii eyi, iitmeden
nce bilir; iittikten sonra da..
Durum, anlatld gibi olunca., malumda hsul yolundan,
ancak ilim tecelis kalr..
Burada malum: Hakkn kendi z de olabilir; mahlukat da..
Bu manay anla..

*
SEM' Allah'n nefs vasfdr.. Onu, kendi znde; kemali iin ge
rekli klmtr..
*
* *
Sbhan olan yce Allah, kendi znn kelmn, annn icab
iitir.
Tpk: Mahlukatmn kelmn da, onlarn konuma ynleri ve
halleri ile iittii gibi..
268
21. BOLM S E M'
Yce Hakkn, kelm ynnden, zn iitmesi, mefhum bir
manadr..
Bir de, yarattklar cihetinden kendi zn duymas vardr ki,
bu da isimlerinin ve sfatlarnn ktizasdr-.
Ama bu hal, onlarn itibar durumlar ve messirleri cihetinden-
dir..
ittikten sonra, bir de onlara icabeti; yani: Cevab vardr..
Kendi zne olan cabeti: Bu iktiza hkmn tayanlarn mey
dana karlmasdr.* Bir de, isimlerinin ve sfatlarnn eserlor y
nnden zuhurudur..
*
**
Anlatlan manadan, ikinci bir iitme durumu kar ki, o da: Ken
di zatna seilen kullarna Kur'an retmesidir.. Ama: Rahman ismi
ile..
Bu kullar, Resulnn S.A. dili ile, yle anlatmtr:
Kur'an ehli, Allah ehli va onun has kullandr..
*
* *
Anlatld gibi zata bal olan kul: simlerin, sfatlarn ve zatn
hitaplamasn iitir..
Ve., onlara: Sfatlara mevsuf olan bir kimsenin anna uygun
bir ekilde icabet eder..
Burada anlatlan ikinci iitme durumu, kelma bal iitme du
rumundan, izzet itibar ile daha azizdir..
Birinci iitme durumu yle olur:
Yce Hak, kuluna itme sfatn emanet olarak verince, o kul:
Allah'n kelmn duyar..
Ve., duyan Allah olur..
Bu makamda, isimlerin ve sfatlarn zatla ve zattaki durumlar
nasldr? bilinmez.. Iknc manada saylan iitme durumunun aksine
burada ikilik yoktur..
Yan: Rahman'n Kur'an rettii zmrenin aksine..
NSAN-I KML 269
nk bu makamda, iitme sfat; hakikat olarak; zata bal
bir ekilde verilir..
Bu verilite/ emanetlik durumu olmad gibi, ayr bir ynden
istifade edilmi durum da yoktur,.
Bir kul iin, iitme tecellisi, anlatld ekilde olunca? Onun iin,
rahmaniyet ar kurulur.. Bu arn seviyesinde Rabb ona tecelli eder..
Kald ki, bu kulun durumunda yaratlmlar duymak da var
dr..
Eer anlatld gibi olmasayd: Deyyan olan zattan, isimlerin
ve sfatlarn iktiza ettii hkm o kula gelmezdi.. Ve onun iin*. Rah
mann huzurunda, Kur'an edebleri ile edeblenmek de mmkn ol
mazd..
*
+*
Yukarda anlatlanlar, yle manal szlerdir ki; ancak;
deba, mena ve gureba..
Namlar ile anlan zatlar anlarlar.. Bu zmre, tahkik makam
na ulam, ferd vasfn alm kimselerdir..
Bunlarn kelm duyuu, yukarda anlatlan ikinci ksma girer..
Ve bu duyu, sonsuzdur.. nk yce Allah'n kelimeleri de sonsuz
dur.
Anlatlan kelimeler, o kullar iin, tecellilerdeki eitlerden iba
rettir,.
Bunlar, isimlerin ve sfatlarn lehesi ile zatn muhatab olur
lar..
Bu hitaplara, zatn hakikat durumu ile, devaml icabet ederler..
Bu icabetleri ise, sfatlara mevsuf olan kimsenin icabeti gibi olur..
* *
Burada, anlatlan isimler ve sfatlar, yce Hakka ait olarak
bildiimiz isimler ve sfatlar kadar deildir.. Bunlarn dnda, yce
Hakkn ilminde bulunan nice tercihli isimler ve sfatlar vardr.. Bun
lar da, kendi katnda bulunan kimse iin saklamtr.. .
270
21. BLM S E M '
Bu tercihli isimler, yce Hakkn kulu le ald anlardr.. Yi
ne o tercihli isimlerin verdii hallerdir ki: Kul Rabb ile o hallerle
olur..
*
**
Burada, haller ve anlar ze.'ine bir tarif yapalm:
Haller, kula nisbet edilince, yaratlm vasflar olur..
anlar, Yce Hakka nisbet edildii, zaman, kadim bir vasftr..
Kula ihsan edilen, isimlere ve sfatlara ait anlar, ancak yce
Hakkn gaybndaki tercihli durumlardr..
Bu ince nkteyi anla..
nk bu nkte, bu zamanda ender bulunan manalar arasn
dadr..
Kald ki, bu ikinci manada anlatlan kelm iitme durumu,
Resulllah, S.A. efendimize iaret saylr.. zellikle, u yet-i keri
meler okununca, anlatlan mana daha iyi anlalm olur:
Yaratan ftabbnn ad ile oku.. nsan bir kan phtsndan
yaratt.. Oku, Rabbn nihayetsiz kerem sahibidir.. yleki, kalemi
retti.. nsana bilmediini retti.. (96/1-5)
*
Yukarda anlatlan okuma durumu, has zatlarn okumasdr..
Ve onlar, Kur'an ehlidir..
Kur'an ehli..
Demekten kasdm, onlarn: Zat itibar ile, Muhammedi bir va
sf tadklarm anlatmaktr.. Bu halleri ile onlar Allah ehli ve onun
has kullardr..
*
**
lh kelm duymaya ve onu, Allah duyuu ile Allah'n zatn
dan duymaya gelelim.. Byle bir durum*
Frkan okumak..
Demektir.. Bu ise, seme zatlara has bir okumaktr.. Bu zmre
ye:
Nefsiyyun.. Museviyyun..
Tabir edilir.. Bu manada, yce Allah Musa'ya A.S. yle bu
yurdu:
Ben, seni kendim iin setim.. (20/41)
NSAN-I KML 271
ibu mana icabdr ki, bunlara:
Nefsiyyun, museviyyun..
Tabiri kullanlr.. Haliyle, bunlar nce anlatlan zat ve Mu
hammedi olanlarn aksinedir.-
nk, Allah- Tal, Resulllah S.A. efendimize yle buyur
du:
Sana, seb-i mesaniyi, Kur'an- azimi verdik.. (15/87)
Seb-i mesani zata bal yedi sfattr..
Ki bunu:
- EL KEHF- VER-RAKM F ERH-I BSMLLAHRRAHMANRRAHM.
Adl eserimizde akladk..
Kur'an- azim ise., zattr..
bu manaya iaret olarak, Resulllah S.A. efendimiz yle bu
yurdu*.
Kur'an ehli, Allah ehli ve onun has kullardr..
A
NETCE:
a) Kur'an ehli, zat ehlidir..
b) Frkan ehli, nefsiyyundur..
Bu ikisi arasndaki fark ise, Habib ile kelim arasndaki fark
gibidir..
Allah.. Hak syler..
O, her eyi bilendir..
22. BLM
B A S A R
Burada, BASAR*. Grmek, manasna gelir..
*
*
lh'n BASAR': Mahalli saylr ilminin;
Hepsini grr, fark yoktur; lemle nefsinin..
Tmden gz saylr, nekadar bildii varsa;
Grmesi aktr, devam vardr cmlesinin..
Bilmek gzdr, bir ey iin; belirmesi ynnden;
Hele hud annda gerei var bylesinin..
Ondadr malum, zat iindir mahedesi;
Onun hudu, ycelik delilidir ilminin..
lim ve BASAR iki vasftr aslnda, ancak;
lim, BASAR ayr; dal eklini gren iin..
*
**
BL.
Allah- Tal'dan dileim: Bize ve sana baar ihsan eyleme
sidir..
*
*
Hakikatta, yce Hakkn: BASAR vasf, zatndan ibarettir.* Ha
liyle bu, malumlar mahede etmesi itibarna gredir..
nk: Yce ve sbhan olan Allah'n ilmi de, zatndan iba
rettir.. Haliyle bu durum, zatnn ilme bir balang noktas oluu
itibarna gredir..
Zira: Yce Allah, zat ile grr,* zat ile bilir.. Onun zatnda ise,
sayya gelen ikilik yoktur..
Durum anlatld gibi olunca: Yce Hakkn: lim mahalli, gr
me mahalli saylr..
NSAN-E KML 273
Daha ak manalar ile: Bilmek ve grmek, iki vasftr..
Hakikatte, tek ey olmalarna ramen, yce Hakkn grmesin
den murad, ancak o grlen eye ilim tecellisinden ibarettir.. Yani:
Gzle grlen mahede leminde..
Onun ilminden murad ise., ancak idrktir.. drk ise, bu gzle
grlen lemde grnene bakmas ile hsl olur..
*
**
, yukarda anlatld gibi olunca: Yce Hak, zat ile zatn
grr.. Ayn ekilde, mahlukatn da zat ile grr..
Onun zatn grmesi, aynen mahlukatn grmesidir..
*
**
BASAR, bir vasftr.. Ancak ayrlk, gr yerlerinin deimesi
sonucunda olur..

**
Yce ve sbhan olan zat, eyay devaml olarak grr.. Lkin
bir eye, ancak diledii zaman bakar..
Burada, ince ve nemli bir nkte vardr.. Onu anlamaya bak..
yleki;
Eya, yce Hakka hi bir zaman kapal deildir..
Lkin yce Hakkn bir eye bakmas, ancak diledii zamana
raslar..
Bu manada, Resulllah S.A. efendimizden yle bir rivayet var
dr;
Yce Allah'n bu ka'be, her gn iin u u kadar nazar
vardr..
Bu rivayet, buna benzeyen bir baka ekilde de olabilir..
Bir yet-i kerimede:
Allah, onlara bakmaz; onlarla konumaz..? (3/77)
eklinde buyurulan bakmak, lh rahmettep ibarettir.. Bu rah
met, kendisine yakn kld kimseyedir.. Kalbe olan nazar, bu ma
naya gelmez; o anlatld ekildedir..
*
* *
F.: 18
274
22. BLM B A S A R
Yukardaki yette geen:
Bakmaz.. (3/77)
Lafz iin verilen mana, sadece, ona mahsus deildir.. Ayn
mana, dier sfatlarda da geerlidir..
Bir misal olarak, u yet-i kerimeyi alalm:
Szleri, deneriz; ta ki, sizden mcahitleri bilelim . (47/31)
Bu yet-i kerimede geen manaya gre: Yce Hakkn, onlarn
halini; denemeden evvel:
Bilmez..
Diye bir zanna kaplmayasn..
Ayn ekilde, yukarda geen hadis-i erifte belirtilen, kalbe bak
ma durumu da devamldr.. Yani:
Bakmad zamanlar da varm..
Gibi bir mana akla gelmemeli..

**
Anlatlan manalar altnda ok srlar vardr.. Onlar kefetmek,
ancak dikkati ekmek istediimiz noktadan olur..
Her kim anlarsa, tutsun; brakmasn..
Her kim anlattmz mana dnda bir tevil yolu ararsa, onun
mutlaka bir bolua dmesi beklenir..
Anlamaya al..
*
**
Burada, insann grmesi zerine de konumamz gerekecek..
Zra, bu da bilmen gereken bir mevzudur..
nsanda bulunan grme .duygusu, eyaya bakp grmee yara
yan gz iindeki idrk noktasndan ibarettir..
Bu manaya gre, eyaya tahsis edilen kalb mahallinden bakt
n zaman..
Yani: Bataki gz bebeinden deil..
Evet., o zaman bu grn ad:
Basiret..
NSAN-I KML
275
Olmaktadr..
bu basiret, ayn ile: Yce Allah'a baland zaman, onun
kadim BASAR' olur..

* *
imdi..
stte anlatlan manann srr sana alrsa., ki bu al; an
cak Allah ile olcaktr.. te o zaman, eyann hakikatlerini olduu
gibi grrsn.. Hi bir ey, senin gzne kapal kalmaz..
*
* *
Yukardaki cmlelerle, sana iaret etmee altm srr anla
maya bak..
O cmlelerin mana asmalarndaki perdeleri kaldr..
ini, tamamen yce Allah'a brak..
..Ve sensiz sen ol.. Hatta sen de olma.. Byleki oldum Sende
tedbir eden, Allah olur.. Ama nasl dilerse yle..
Yani:
simlerinin ve sfatlarnn iktiza ettii hkm ne ise, yle..
Demek istiyorum..
:K
**
Bu perde olan kabuu at; parlak zn grmee bak..
u yet-i kerimenin gerek manasn da fehmine yerletir:
Ben yzm, pak olarak: Yeri ve semalar yaratana evir
dim..
Ben, mriklerden deilim.. (6/70)
23. BLM
C E M A L
BiL
Yce Allah'n CEMAL sfat, stn vasflarndan ve gzel isim
lerinden ibarettir..
Umum bir mana ile, CEMAL sfat, yukarda anlatld gibidir..
Husus bir mana ile alnnca, u sfatlar da CEMAL sfat say
lr: Rahmet sfat, ilim sfat, ltuf ve nimet sfat, cud, rezzakyet ve
hallakyet sfat, nef' sfat..
Bunlara benzeyen sfatlar da ayn ekilde CEMAL sfatna ba
lamak gerekir..

**
Bu arada, mterek sfatlar da vardr.. Bu sfatlar bir yzyle.
CEMAL'e,* dier yzyle de celle bakarlar..
Bu mterek sfatlardan rabb ismini ele alalm:
a) Terbiye ve yaratma tibar ile CEMAL ismi;
b) Rbubiyet ve kudret yn ile, cell ismi saylr.-
Allah ve rahman ismi de ayn ekildedir.. Ama, rahim ismi byle
deildir.. O, CEMAL ismidir..
*
*
Bilesin ki..
Yce ve sbhan olan Hakkn CEMAL'i, her nekadar ok eitli ise
de, burada iki eitte saylabilir..
BRNC ET: Manev olandr..
Bu, gzel isimlerin ve yce sfatlarn manalarndan ibarettir..
Ve bu eit, yce Hakkn kendisini mahedeye hastr..
KNC ET: Sur olandr..
Bu eit, kendinden:
lem-i mutiak..
Olarak bahsedilen mahlukattan ibarettir..
Bu ikinci eit, btn paralarna ve deiik ekillerine ramen,
NSAN-I KML
277
mutlak bir lh gzellikten ibareltir. O gzellik, bu heyet tecellig-
hnda zuhura gelmitir.,
bu tecelligha ise:
Halk..
smi verilmitir.. Bu ismin verilmesi de ilh gzellik cmle
sinden saylr..
Bylece olunca, bu lemdeki irkin, ondaki gzel gibidir.
Bunun byle oluu, ilh CEMAL tecellighlarndan bir tecel-
ligh olmasna baldr.. CEMAL sfatnn eitli grn itibarlar
na bal deildir..
Sebebine gelince: Gzelin bir vasf da; irkini, irkin vasf ile
ortaya karmaktr.. Taki, varlktaki mertebesini korusun..
Ayn ekilde, ilh gzelliin gzel cinsini kendi gzel ekli ile
karmas da, kendi varln korumas babndadr.
*
Bilesin ki..
Eyada bulunan irkinlik, itibari bir irkinliktir.. Onun znde
bulunan bir irkinlik deildir..
Bu lem, aransa taransa, ancak itibar br irkinlik bulunur..
O halde; Bu varlktan, mutlak irkinlik hkmn kaldr; mutlak
gzellikten baka bir ey kalmaz..
Hele bir bak: Masiyetlerin irkinlii, ancak yasak olularna
bal bir irkinliktir..
Kt kokularn irkinlii ise, kendisine ho gelmeyen iindir..
Ama o, pislik bceklerine gre ve tabiatna ho gelenler iin, gzel
likler arasnda saylr..
Bu arada, misal olarak atei de sayabiliriz..
Atein irkin taraf, onunla yaklp lene ve telef olana gredir..
Ama, semendel bcei iin, gayet gzeldir..
Semendeh Bir hayvandr.. Hayat se, ancak o ate iinde geer..
278
23. BLM - C E M A L
Durum, yukarda anlatld gibi olunca: Yce Allah'n yarattk
larnda, irkin diye bir ey yoktur.. O irkin grnen, aslnda gzel
dir.
Zira o: Yce Hakkn gzelliinin ve CEMAL'inin suretleridir..
NETCE: Eyaya irkinliin gelmesi, ancak itibar yollardandr..
Bu arada, yine misal olarak gzel kelimeleri de syleyebiliriz..
O gzel kelimeler, baz zamanlarda; itibar yollardan irkin olmak
tadr..
Halbuki onlar: Kendi zlerinde gzeldir..

**
Buraya kadar anlatlan takdim yollu cmlelerden anlalaca
gibi; bu varlk, kemali ile yce Hakkn gzel suretinden ve CEMAL
mazharlarndan ibarettir..
Bu varlk, kemali ile..
eklinde sylediimiz cmlenin, her ey kapsamna girer..
Mesel: Hisle grlen, akl yoluyla bulunan, vehmedilen, evvel,
hir, zhir, batn, sz, fiil, suret ve mana..
Btn bunlar, yce Hakkn CEMAL suretleri ve kemalinin tecel
lilerinden ibarettir..
*
* *
Kaside-i Ayniye..
Adl eserimde, yukardaki manalar zerine yle yazdm:
Tecelli ettin eyaya, ta, yarattn zamandan;
O ite., senden rak gibi perde sarndndan..
Bitiilmi hi deilsin, ne de ayrlan bir paysn;
Sen, ancak bir pay verdin kinata gzel zatndan..
Rtbenin hkmleridir, eya gerektirdi onu;
luhiyet sfat zdd da toplar olduundan..
Kinat sensin bir Hak olarak, sensin nderimiz;
Sensin ykselen, znde dc olmadndan..
NSAN-! KML
279
Halk temsilde neye benzetilir, ancak kardan baka;
Sen su gibisin, iin iin kaynayp aktndan..
Grdk tahkikimizde, kar suyunun gayr olmad;
Ancak, bir hkme balanm z yollarn arsndan..
Lkin kar eridikte, ald hkm hepten kalkar;
Su hkm konur ona, bir emr-i vaki olduundan..
Zdlar da tmden birlemi oldu o yce birlikte;
Zdlar yok oldu, onlardan yana o parladndan..
Her ycelik gzellii iinde bir suret oldu;
Daln filiz verdii her boyda nurlar satndan..
Kkllerinden tura gibi grlen her siyah ben;
Tut, onun pk yanaklarndan beliren her allktan..
Grdn ldren srmeli gzdeki her bak;
Al kirpiklerin acem klc gibi dalmasndan..
Asmalarda hurma salkmlar gibi her esmerin;
Batan aa yol yol salnp gelen salarndan..
Her tatlnn dahi, tatllkla parlad zaman;
Her CEMAL sahibinin gzellikte st oluundan..
Her latif ki ycelmii, ya da incedir iyilikte;
Her elil ki, grnr onun ak hali ltfundan...
Bu gzellikler onun iindir ki yazdm namna;
Tevhid eyle irke kayma onun geni alanndan..
Salcn:
Bu gzellikler bakasnn..
Szn etme:
Gzellik de, irkinlik de ona dner zat yolundan..
irkinlikten bir eyi iine baladn zaman;
Hemen gzel manalar gelir sana koaraktan..
irkinin noksann hep tamamlar onun CEML'i;
Bu makam noksan, kabahat makam olmadndan..
Dn kadrini dahi ykseltir onun celli;
D ykselten odur, znde parladndan..
Yce Hak namna dizgini sal grdn her eyde;
Zira onlar tecellilerdir, gelir yapcsndan*.
*
**
Burada/ bilmen gereken bir ey daha var,. Ki bu; CEMAL sfat
nn manev ynne aittir..
CEMAL sfatnn manev yn, yce Allah'n isimlerinden ve s
fatlarndan ibarettir..
Yce Hak bu manev yn, iimlerinin ve sfatlarnn kemal du
rumunu mahedeye tahsis etmitir..
Bu yn, Hakka tahsis edilen br mahededir..
Bunun dnda umum bir mahede durumu vardr ki; o, Hakka
tahsis edilmemitir..
*
**
Yukarda ki manay biraz aalm*.
Itikad ehli kimselerden herbirine gereken odur ki, yce Rabb'nn
gzel simleri ve yce sfatlarna vb. vasflarna yakan bir itikada
sahib ola..
Durum, byle olunca: Her suretten doan mahede, itikad ede
ne gre deiik olur..
Sonra, mahede ynnden grlen sfatda yce Allah'n CE
MAL sfatdr..
Byle olunca, o suretteki CEMAL zuhuru, zarur bir zuhur olur..
Manev bir zuhur olmaz..
280 23. BLM - C E M A L
NSAN-I KAML
281
lbu mana icabdr ki: CEMAL sfatnn manev ynn, t a***
olarak mahede yolu ile bulmak muhal olur..
Oras, ancak yce Allah'a ve onun ballarnadr..
Anlamayanlarn szlerinden yana, yce Allah, tam bir yceli
in sahibidir.
24. BLM
C E L L
Bilesin ki..
Yce Allah'n CELL'i zatndan ibarettir.. Ama, isimlerinde ve
sfatlarndaki zuhuru olarak.. Olduu gibi ve icmal yolundan..
Tafsil volundakine gelince; o zaman: Azamet, kibriya, mecd,
senadan ibaret kalr.. Keza her cemal de onundur.. Ama, zuhurda
iddet kesbettii zaman..
.. Ve o zaman:
CELL ismini alr..
Kald ki, her CELL de, cemal sfatnndr.. Haliyle bu olu, hal
ka zuhurun ilk anlarna raslar..
ite o zaman:
Cemal..
Ad ile sylenir..
*
**
Yukarda anlatlan mana icab olarak, yle demilerdir:
Her cemal iin CELL vardr.. Her CELL iin cemal vardr..
*
**
Halkn elinde bulunan yce Allah'n cemaline gelince: Ancak
CELL sfatnn cemalidir; ya da cemal sfatnn CELL yn..
Mutlak cemal'e ve mutlak CELL'e gelince: Bunu mahede,
ancak Allah'a mahsustur..
Halkn bu babda hi bir aya yoktur.. Bu yolda hi bir kdemi
yoktur..
*
* a
Biz, CELL sfatn anlatrken:
Yce Allah'n CELL'i, zatndan ibarettir.. Ama, isimlerinde
ve sfatlarndaki zuhuru olarak..
Demitik..
NSAN-I KAML 283
Byle olunca: Durum yce Allah'n znde olduu gibidir.. Bunu
mahedeye ise bakas iin imkn yolu yoktur..
Ayrca, cemal sfat iin ise:
Cemal onun yce vasflar, gzel isimlerine m ibarettir.
eklinde bir cmle kullanmtk..
Btn bunlar gsteriyor ki: simlerden ve sfatlardan tam ola
rak halkn faydalanmas muhaldir..
Sebebine gelince: Anlatlan durumlarn dnda yce Allah'n
katnda tercihli ve zel olarak ayrlan isimleri ve sfatlar vardr..
Bunun ad ise:
Cemaldir..
Halka zuhuru ise, bu yoldan olur..
mull manas ile, cemal ve mull manas ile CELL ancak
yce Allah'a mahsustur..
*
Yukarda anlattmz manalar, anladktan sonra, bilesin ki:
Yce Hakkn sfatlar ve isimleri zatnn gerektirdii hakikatler y
nnden drt ksma ayrlr..
yleki:
a) Cemal sfatlar ksm..
b) CELL sfatlar ksm..
c) CELL ve cemal sfatlar arasndaki mterek sfatlar..
Bunlar, kemal sfatlardr..
d) Zat sfatlar ksm..
bu drt ksmda toplanan isimleri ve sfatlar aada, ait ol
duklar ksmlara gre sralam bulunuyorum..
BRNC KISIM: Zat sfatlar ve isimler ksm*.
Allah Es-Samed
El-Ahad El-Kudds
El-Vahid El-Hcyy
El-Ferd En-Nur
El-Vifr El-Hak
(Toplam: ON)
284
24. aLM C E L L
KNC KISIM; CELL sfatna bal isimler ve sfatlar ksmi:
El-Kebir'l-Mteal
El-Aziz'i-Azim
El-Celil'l-Kahhar
E-Kadir'l-Muktedir
EUMacid'l-Vel
Ei-Cebbar'l-Mtekebbir
El-Kabiz'l-Hafid
El-Mzill'r-Rakib
El-Vasi'-ehid
El-Kaviyy'l-Metic
El-Mmit'i-Muid
El-Mntakim Zl-CELL Vel-kram
El-Mani
Ed-Darr'l-Varis
Es-Sabur Zl-Bat
El-Basir'd-Deyyan
El-Muzib'l-Mufdil
El-Mecidllezi lem yekn lehu k-
fven ahad
Zl-Havli-edid
EI-Kahir'l-Gayyur
edid'i-ikab
(Toplam: KIRK)
NC KISIM: CELL ve cemal
olan kemal sfatlor ksmi:
sfatlar arasnda mterek
Er-Rahman'UMeiik
Er-Rabb'l-Mheymin
ELHalik's-Semi
El-Basir'l-Hakem
El-Adl'i-Hakim
El-Veliyy'l-Kayyum
El-Mukaddim'l-Muahhir
El-Evvel'l-hir
Ez-Zhir'l-Ba1n
El-Veliyy'l-Mteal
Malik'l-Mlkil-Mukst
Ei-Cami'l-Ganiyyllezi leyse ke-
mislihi ey'n
El-Muhit's-Sultan
EI-Mrid'l-Mtekellim
(Toplam: YRM DOKUZ)
DRDNC KISIM: Kemal sfatna bal isimler ve sfatlar ks
mi:
El-Alm'r-Rahim
Es-Selm'l-Mmin
Ei-Bari'l-Masavvir
El-Gaffar'l-Vehhab
Ed-Daim'l-Baki
El-Basir'l-Berr
El-Mn'im'l-Afvv
EI-Gafur/r-Reuf
NSAN-I KAML 285
Er-Rezzak'l-Fettah
EI-Basit'l-Rafi
El-Latif'l-Habir
El-Muizz'l-Hafiz
El-Mukit
El-Hasib'l-Cemil
El-Halim'l-Kerm
El-Vekil'l-Hamid
El-Mbdi'l-Muhyi
El-Musevvir'l-Vacid
El-Muni'yl-Muti
En-Nafi'l-Hadi
El-Bedi'r-Reid
EI-McmiTl-Karib
El-Mcib'l-Kefil
El-Hannan'l-Mennan
El-Kmil' lem yelid ve lem yuled
El-Kfi
El-Cevvad Zt'Tavl'i-afi
El-AAuafi
(Toplam: ELL )
Bilesin ki..
Yce Allah'n isimlerinden ve sfatlarndan her isim ve her sfa
tn bir eseri vardr..
bu eser ise., o ismin ve sfatn CELL/ine veya cemaline, yahut
kemaline br zuhur yeridir..
stte anlatlan manaya br misal olarak malumat alalm..
Umum bir mana ile malumat: Yce Hakkn, ALM, isminin ese
ridir..
Malumat olarak bilinen hemen her ey: Yce ve sbhan olan
Hak ilminin zuhur yerleridir..
Bu arada daha baka misaller vermek de mmkndr.. Mese
l: Merhumat, rahmetin zuhur yerleridir..
Mslimat, selm isminin zuhur yerleridir..
Bu selm ismine mazhar olan btn varlk, srf yok olma duru
mundan selmeti bulmulardr..
Bu manada, rahmete nail olmayan hi bir varlk yoktur.. Bu rah
mete nail olma durumu u iki halden brinde mutlaka grlr.*
a) O eyin yaratlmas..
b) zel bir rahmete ermi bulunmas..
286
24. BLM - C E L L
Sonra, yce Allah'a malum olmayan hi bir varlk yoktur..
*
* *
Durum, yukarda anlatld gibi olunca, mutlak olma ynyle
nden sona btn varlk cemal sfatnn zuhur yerleridir..
Anlatlan mana icabdr ki: Cemal isimine ^al sfatlardan ve
isimlerden her biri, bir eser olma ynyle varl kapsamna alr..
Amma umum bir mana ile., amma husus bir mana ile..
Durum anlatld gibi olunca, btn mevcudat, yce Hakkn
cemal sfatnn zuhur yerleridir..
*
CELL sfat da, yukarda anlatlan cemal sfat gibidir..
CELL'e bal her sfat da ayn ekildedir..
zellikle bir eseri gerektiren: Kadir, rakib, vasi sfatlar.. n
k, onun eseri varla dalmtr..
anlatld gibi olunca, CELL sfatlarnn bir dal olmas y
nyle bu varlk, CELL mazharlar olurlar..
Bu manada alnacak btn varlk: Yce Hakkn CELL suretidir..
Onun zuhur yeridir..
Bu makamda, CELL sfatna bal olan isimler vardr ki, varlk
larn bir ksmna tahsis edilmitir..
Mesel: Mntakim, muazzib, darr, mani vb. simler gibi..
Saylan isimlere ve benzerlerine, varlklardan bazlar mazhar
olmulardr.. Btn varlklar deil..
Haliyle, cemal isimleri byle deildir.. Onlar iin:
Varlklarn bir ksm mazhar olur; bir ksm da olmaz..
Diye bir ey yoktur..
Cemal isimleri, btn mevcudat kapsamna alr..
bu mana:
Rahmetim gazabm geti..
Manasn tayan kuds hadisin srrdr..
Anlamaya al..
NSAN-I KML
287
Burada, kemal sfatna bal mterek isimlerden de bahsetmek
gerekecek..
Bu isimler, Hak ile halk arasnda mterektir..
Ve., bir ka ksma ayrlrlar..
BRNC KISIM: Mertebe iin olanlardr..
Bunlar; Rahman, melik, rabb, malik'l-mlk, sultan, vel sfat
lar gibidir..
Bu isimler umumundur..
Varlk tm olarak, bu saylan isimlerden her ismin bir zuhur ye
ri ve bir suretidir..
Yukarda sylediim:
Tm olarak..
Szmden murad;
S8L
Her ynyle ve her itibara gre., varlklar, anlatlan mertebe
isimlerinden her ismin suretidir..
Demektir..
Cemal ve CELL isimleri byle deildir.. Varlk, bunlardan da,
her ismin mazhardr..
u var k, snrldr: Bir yzle veya mteaddit yzle.. Ayrca, s
nrl itibar veya itibarlar da hesaba katmat gerekir..
Bu manay anla..
*
**
KNC KISIM: Bu ksma giren her sme, varlk bir zuhur yeri
olur.. Ama, her ynden deil..
Bunlar: Basir ismi, semi smi, halik ve hakim ismi vb. isimler
dir..
A
NC KISIM: Bu ksma giren isimlere, varlklarn tam sureti
zerine bir zuhur yeri olmas gerekmez..
Bu isimler; Gani, adi, kayyum vb. isimlerdir..
Tam sureti zerine bir zuhur yeri olmas gerekmpz..
Diyoruz.. nk bunlar, zata bal isimler meyannda saylr..
288
24. BLM - C E L L
Bu mterek isimler ksmna almamzn sebebi; Kendilerinde,
ksmen CELL ve cemal kokusunun bulunmasdr..
Bu manay anla..
*
Yukarda anlatlan manalar anladktan sonra bilesin ki..
Kmil..
Vasf ile sylenen bir kul, saylan isimlerin tmnn zuhur yeri
dir. O isimler, ister mterek olsun; isterse mterek olmasn-. ster za
ta bal isimler, ister CELL'e bal isimler, isterse cemale bal isim
ler olsun..
*
**
Burada biraz duralm..
Cennet mutlak cemalin mazhardr..
Cehennem, mutlak CELL'in mazhardr..
indekileri ile birlikte iki ev olan dnya ve hiret, BRNC KI
SIMDA saylan mertebe isimlerinin mazharlardr.. Zat isimlerin de
il..
Haliyle, insan- kmil, onun dnda kalr.. nk, insan- k
mil, tek bana zat isimlerin mazhardr.. Hatta, dier isimlerin de
mazhardr..
nsan- kmilden baka hi kimsenin zat isimlerde aya yok
tur..
Bu manay biraz aalm.. Bunun iin de, u yet-i kerimeyi ala
lm:
Gerekten biz, EMANET: Yere, gklere ve dalara arz et*
tik; onu tamaktan ekindiler.. Ondan korktular..
Ve., onu: nsan yklendi.. (33/72)
Bu yette:
EMANET.. (33/72)
Lafz ile sylenen*. Zat isimleri ve sfatlar ile, yce Hak'tan ba
kas deildir..
Onun iin: Varlk batan sona aransa taransa, insandan yarar
ls bulunamaz..
NSAN-I KML
289
bu manaya iaret olarak, Resulllah S.A. efendimiz yle bu
yurdu:
Kur'an bana toplu bir ekilde indi..
Ayn yette geen:
Gkler.. (33/72)
Altnda ve stndekiler ile birlikte.. Sonra:
Yerler.. (33/72)
inde ve zerinde bulunan eitli mahluklar ile birlikte: Yce
Hak isimlerinin ve sfatlarnn tm ile tahakkuk etmekten yana aciz
dir..
Ayn yette geen:
Onu tamaktan ekindiler.. (33/72)
Cmlesinden murad: Onlarn, onu tamaya dair bir kabiliyete
sahib olamaylardr..
Ayn yette geen:
Ondan korktular.. (33/72)
Cmlesinden murad ise., ona kar eksik olular ve zayf du
rumlardr..
Ayn yette geen*.
Onu: nsan yklendi.. (33/72)
Cmlesi ile de, insan- kmil murad edilir..
Ayn yette geen ve onu yklenen iin:
O zalumdur.. (33/72)
Buyurulur.. Bunun daha ak manas udur:
O nefsine zulmeder..
nk, nefsine tam olarak hakkn vermesi imknszdr.. Se
bebine gelince.- Nefsine tm olarak hakkn vermesi iin, hakik ma
nas ile, Alah'a tpm senasini yapmas gerekir. Bu da olamaz.. Bir
baka yette bu manada yle buyulur:
Allah'n kadrini zatna layk olacak ekilde takdir edemedi
ler.. (6/91)
F.: 19
290
24. BLM C E L L
nsann:
- Zalum.. (33/72)
Olarak sylenmesi de, stteki yetin manas icabdr.. Yani:
- Nefsine zulmeder.. Tam manas ile onun hakkn veremez.,
kadrini bilemez..
Demektir..
Ayn yetin devamnda ise., yce Hak insann zrn ileri s
rp:
- O: Cehuldr.. (33/72)
Vasfn sylyor.. Bunun daha ak manas:
- Onun kadri kymeti byktr; ama bunun cahilidir., bilemez..
Onun zr vardr.. Takdir edemedi ki: Onu fam manas takdir etmek,
yce Allah'a layk bir ekilde sena etmektir..
Bu yette geen:
- Zalum.. (33/72)
Kelimesi iin, ikinci bir mana daha vardr ki, o da mef'ule isim
olmasdr.. Bu manaya gre insann:
- Zalum.. (33/72)
Olmas demek, onun:
- Mazlum..
Olmas saylr.. Yani: Zulme uramtr..
nk: erefinin ycelii, makamnn bykl dolays ile, in-
san- kmilin haklarn hi kimse yerine getirmemitir..
Durum anlatld gibi olunca o: Mahlukatn kendisine yapt
muamele icab, zulme uramtr..
- Cehul. (33/72)
Lafzn da, ayn manada grmek icab eder.. Ki bu da:
- Mehul kalm.. Derinlii dolays ile, hakikati bilinmez..
Demee gelir..
bu mana: nsan- kmil namna, sair mahlukat iin yce Hak
kn zr beyandr.. Ta ki, onlar: Zulm vebalinden kurtulalar.. Kya
met gn perde araland zaman, dileyecekleri zr makbul ola..
Yani O insan bilemediklerinden yana..
Zira o: yle yce bir insandr ki, yce Allah'n zatnn, sfatlar
nn zuhurundan ibarettir..
nsan- kmilin baz mertebeleri vardr ki: Onlar, inaallah bu
kitaptaki blmnde aklanacaktr..
Bunu da bylece bilesin..
Allah*. Hak syler..
Bu yola hidayeti nasib eden Allah'tr..
NSAN-I KAML 291
25. BLM
K E M A L
Bilesin ki..
Yce Allah'n KEMAL vasf, kendi mahiyetinden ibarettir..
Burada mahiyet:
Olduu hal zere..
Manasna alnmaldr..
Yce Allah'n mahiyeti ise., bir idrk kabul etmez..
Yani: drk yolu ile kavranp:
Bu, budur..
Denemez..
Zira: Yce Hakkn kemali iin bir son durak ve bir nihayet yok
tur..
Yce ve sbhan olan Hak mahiyetini kavrar.. drk eder ve bi
lir..
unu da idrk eder; bilir ki: Mahiyeti kavranamaz.. nk,
onun iin bir son yoktur..
Bu durum, zat iin de byledir.. bakalar iin de byledir.)
Yukardaki cmle ile, unu anlatmak istiyorum:
Yce Hak mahiyetini idrk eder.. Ama o mahiyetin, iinde bu
lunduu hal zere kavranamayacan idrkten sonra..
Bu durum, kendisi iin de byledir; bakas iin de..
*
**
Yukarda geen:
Yce ve sbhan olan Hak, mahiyetini kavrar., idrk eder, bi
lir..
Dedik.. bu durum, onun KEMAL vasfnn ihata hakkna gre
dir.. Cehalet, bilmemek yoktur..
*
**
Yine yukarda geen*.
Yce Hak, mahiyetini idrk eder.. Ama o mahiyetin iinde
NSAN-I KML 293
bulunduu hal zere kavranamayaam idrkten sonra..
Bu durum, kendisi iin de byledir; bakas iin de..
Dedik.. bu durumu; Onun byklnn varl, ve nihayeti
nin yokluu ynnden Hak ettii bir mana olarak almak icab eder..
Sebebine gelince: Ancak, nihayeti olan kavranr..
Halbuki yce Allah'n nihayeti yoktur.. Nihayeti olmayan kav
ramak ise., muhaldir..
Yce Hakkn mahiyetini kavramasna gelince; Bu, hkm bir
kavray manasdr..
bu mana iin:
*Kendi zn bilmemek gibi bir durumun onda olmay; ilmin
muln hak etmesi icabdr..
Demek yerinde olur..
Yoksa:
Onun ekillerden biri ile kavram kabul eder..
Demek deildir..
*
**
Yukarda anlatlan manalar anlamaya abala.. nk, anla
lmas biraz zordur..
Sakn, buradan kayp dmeyesin.. nk, oras: Hayret maka
mdr..
*
;j *
Anlatlan manada uzun bir kaside yazmtm.. Onun iinden
unlar aldm:
hata ettin mi mcemel, mufassal haberini;
Zatnn., ey toplayan sfatlarn her birini..
Yoksa yceldi mi yzn tm kavranmaktan yana;
Sardn ki kuatlmaya zatnn derini..
Haa sana son buluna., haa ki olasn sen;
Sana cahil., ah., neyle silerim hayretlerimi?.
294
25. BLM - KEMAl
Bilesin ki..
Yce Hakkn KEMAL durumu, mahlukatn kemaline benzemez.
nk mahlukatn kemali, kendilerinde bulunan manalardr.
O manalar ise., kendilerine mugayirdir..
Yce ve sbhan olan Hakkn kemali se., zat iledir.. Zatna mu
gayir, zaid manalar yolundan gelen manalar deildir..
Yce Allah, bu gibi eylerden yana tam bir ekilde stnlk sa
hibidir..
Hsl Yce Allah'n KEMAL' aynen zatdr..
bu mana icabdr ki:
Mutlak gna ve tam KEMAL..
Vasf ile sylenip anlmas ve o vasflarn kendisine verilmes
yerinde oldu..
*
Her nekadar yce Hak iin, KEMAL'e bal manalar, akl yolun
dan bulunsa dahi, o manalar kendinden bakas deildir..
nk: Akl yolundan bulunan geni manal KEMAL onun zat
na bal bir itir..
Zatna eklenmi bir ey deildir.. Ona mugayir de deildir.. Ak
yolu ile bulunan kendisi de deildir..
Ancak, yukardaki hkm, yce Hakkn gayr iin verilemez..
yleki: Bu varlklardan bir varl, herhangi bir vasfla anlatt
n zaman: O vasf o varlktan bakas olmas iktiza eder..
nk: Mahluk, mteaddid paralara ayrlmay kabul eder..
Yce Hakkn vasf ise., aynen kendisi olmas icab eder..
nk vasf, zatnn gerektirdii bir hkmdr..
Ama, tek bana ve varlk terkibi zatndan olmak zere..
*
stte anlatlan, yaratlmlara verilen vasf iin, )yle bir nisa
verebiliriz..
3MSMM KiyslL 295
*V8CI iOiTiiZ X'.:
Sosan kosvjan hayvandr,.
Bu manada, hayvaniyet durumu, kendi znde ve akl yolun
dan bilini eklinde insandan bakadr.. Aralarnda bir bakalk var
dr..
Konumak ise., kendi znde; insann da, hayvann da bakas-
sdr.. nsanla da bir ilgisi yoktur, hayvanla da..
Durum anlatld gibi olmasna ramen, hayvaniyet ve konu
mak aynen insan olmutur..
nk insan: O iki eyin bir araya gelmiidir.. Varl ancak on
lara baldr.. Onlara mugayir yn yoktur..
NETCE:
a) Blnme, paralanma ynyle, mahlukun vasf kendi
sinin gayrdr.
b) Terkib ynyle de aynen kendisidir..
Ancak, yce Hak iin, durum yle olamaz.. Zira, onun iin bir
blnme ve terkib imknszdr..
Kald ki, onun sfatlar iin:
Kendisinin ayn deildir.. Zatndan baka deildir..
Gibi bir sz sylenemez.. Ancak akl yolu ile, onu: Biliriz.. eit
leri ve zdlar ile..
Halbuki yce Hakkn sfatlar; mahiyeti, hviyeti ynyle aynen
zatdr..
Yani: Kendi varlnda onlarladr..
Durum, anlatld gibi olunca:
Sfatlar ayn deildir..
Denemez.. Bylelikle de, mahluk hkmnden ayrd edilir..
Mahlukun sfat kendisinden bakas deildir.. Ama, ayn deil
dir..
Bu hkm, Hak iin, ancak mecaz yolundan verilir..
296 25. BLM - KEMAL
Mtekellimin..
Ad ile anlan kelm limlerinin ou, bu meselede yanlmtr..
Muhiddin b. Arabi'nin bu babdaki fikri, sana anlattmza uy
gundur..
Ama o, baka bir cihetten gitmi ve baka bir ibare kullanm
tr.. Baka bir manada sylemitir..
Ancak, onun dnda kalanlarn ou, yanlm ve yle demi
lerdir:
Hakkn sfatlar ne ayndr; ne de gayr..
Bu cmlenin yerinde sarfedlmi bir cmle olmadn dn..
Bizim durumumuza gelince., kef- ilh bize u ihsan yapt:
Yce Hakkn sfatlar, aynen zatdr..
Onlarn byle oluu, ne say itibar iledir, ne de say itibara aln
madan..
*
* *
Yukarda anlatlan manada bir ie chid oldum.
En gzel misal Allah'n misalidir., ancak, ona misal yollu*.
Nokta..
Deniliyordu..
bu nokta, akl yolundan bulunan,* her cemali, celli ve KE
MAL' toplayc, ahc bir duruma sahib KEML durumlarnn kendi
sidir..
Haliyle, bu durum: lh mertebeye uygun bir ekilde olmakta
dr..
.. Ve o KEMAL durumlar, tmden bu noktann varlnda helk
olmutur.. Nokta ise., o KEMAL durumlarnda yok olmutur..
Gerek:
Nokta..
Dediimiz, gerekse:
KEMAL durumlar..
Diye tabir edilen eyler, kendi ahadiyet hallerinde, sonsuzluu
dnlmelidir..
NSAN-I KAML 297
Bir balama ncelii onun iin muhaldir..
s*s
* *
Bu makamda daha bir ok iler vardr ki; ok ardr., ok ince
dir, ok deerlidir..
Hele anlatlmaktan yana, tam bir ycelii vardr..
Olan oldu dc, anlatmadm ondan;
Hayra yor da haber sorma hi ondan..
*
* *
Bilesin ki..
Yukarda anlatlan misaller, yce zata layk deildir.. Ona uy
maz..
nk misal: znde mahluktur..
Yce zat ise., misal yolu ile, anlatlandan ok ok bakadr..
Zira: Hak kadim vasfldr.. Halk ise . sonradan yaratlan bir
mahluktur..
Kald ki: Bu anlatlan ibareler, zevkle elde edilen manalar ta
yamaz.. Meer ki, daha nce kendisine bu yolda verilmi bir binek
ola.. O zaman ibare zevkini tayan binek olur..
Zira, tek bana ibare yce Hakkn znde bulunan manay e
kemez.. Ancak, ondan bir paray alr..
*
Sonu udur: Her kim Yakub misali hzne dalarsa., mjdecinin
getirdii Yusuf'n gmlei srlnce, gzndeki krlk alr; kalkar..
Bir kimsenin, ezelde iine konan bir zevki yoksa., aranana d
mesi imknszdr.. Meer ki: man, tasdik sahibi ola.. Bir de, kendin
de vehmettii eyleri ata,* Hakkn tahkik babnda verdiklerini tuta..
Hali byle olan kmse, u yet-i kerimenin hkmnde saylr:
Tam mahede iinde kulak veren.. (50/37)
Bu yetin ifade etmek istedii bir mana udur:
Kendisine sylenene iman sehadefi getirir.. Ama kuvvetli bir
28
25. BLM - KEMAL
iman ehadeti..
Ve., bu kuvvetli iman sayesinde, o anlatlan, gzle grm gibi
olur..
*
* *
Hsl: Bu bir keif meselesidir.. Kefi bata kazanan ise., kalbi
olan kimsedir..
Bu mana: Ba taraf yukarda geen yet-! kerime ile sabittir:
Gerekten bunda hatrlatmalar vardr: Kalbi olana, tam
mahede iinde kulak veren kimseye.. (50/37)
26. BLM
H V Y E T
Yce Hak iin HVYET: Zuhuru mmkn olmayan gaybndan
ibarettir..
Sanki, HVYET: simler ve sfatlar cmlesi nazar- itabara al
narak, vahidiyet sfatnn batn manasna iarettir..
*
* *
Yukarda geen:
Sanki, HVYET..
Kelimeleri ile balayan szmdeki, benzetmeden muradm;
Ancak o..
Demektir..
Sebebine gelince: HVYET, isim, sfat, nam, mertebe, mutlak
zat gibi sfatlardan bolli birine tahsis edilmemi olmasdr..
Onda, isimlere de, sfatlara da ilibar yoktur..
Ancak, toplu olarak; tek olma yolundan.* HVYET hepsine ia
rettir..
Onun an ise: Batnlar ve gaybleri anlamaktan ibarettir..
*
* :J e
HVYET, kelimesi; gaybe iaret olan:
Hve (o)
Lafzndan alnmtr..
Byle olunca, yce Allah iin HVYET, onun z zatndan iba
rettir.. Ama isimleri ve sfatlar itibara almak, ve bunlarn gayb ha
linde olduklarn da fehmetmek gerekir..
u manzum szlerim, bu manay anlatr:
?!**: >-l
Hak HVYET, vahid zatn gaybdr;
Tana zuhur, muhal olandr..
Sanki HVYET bir vasftr geldi;
Btuna, inkarc olmayandr..
300
26. BLM H V Y E T
BiL
HU HVE? (O)..
eklinde grlen isim, Allah isminden daha ze! bir duruma
sahiptir..
Kald ki: Hve, Allah isminin srrdr..
nk: Bu isim, Allah isminde kaldka mana olur.. Ve o mana
y Hakka iletir.. Onlardan alnd zaman: Kalan harfler manasz ka
lr.. Hi bir mana ifade etmez..
Msal olarak, bu durumu anlatalm..
Diyelim ki:
Allah kelimesinin bandan ELF alnd..
O zaman* LLIAH kalr; mana ifade eden bir durumu vardr..
Diyelim ki:
LLLAH'ian birinci LM da alnd..
O zaman*. LEHU olur ve bir mana ifade eder..
Diyelim ki:
kinci LM da alnd..
O zaman:
HU HVE (O)..
Manalarn ifade eden (HA) harfi kalr..
te..
HVE..
eklinde anlattmzn tm, bu tek bana (HA) harfidir..
(VAV) harfi olmadan..
(VAV) harfinin ona gelmesi, Arab dili kaidesince: ba ve istim
rar- adi kabilindendir.
Byle olmu, ikisini bir ey haline getirmitir..
Hsl: Hve isimlerin en faziletlisidir..
*
**
Hicr 799 (M. 1397) senesi sonunda idi: Ehllllahtan bazlar ile
Mekke'de bulutum.. Orann erefini artrmas babnda, dileimi y
ce Allah'a arz ederim..
NSAN-I KAML
301
Onlardan biri bana, isim-i azam zerine, mzakere yolu at..
Resulllah S.A. efendimiz, ism-i izam iin yle buyurmutu:
Bakara sure sinin sonunda ve Al-i mran sre sinin banda
dr..
Sonra, yle dedi:
Bu, HVE kelimesinden ibarettir..
Bu manay da, Resulllah S.A. efendimizin, geen kelmnn d
eklinden karyordu..
Bakara sure sinin sonunda..
Buyururken:
Bakara
Lafznn son harfi olan (HA) harfine iaret ediyor..
Ve .. Al-i mran sre sinin banda..
Buyururken, bu cmlenin bandaki:
Ve ..
Kelimesine iaret ediyor..
Bylece: HA ile VAV bir araya geliyor ve:
HU HVE (O)..
smi meydana kyor ve., ism-i azam oluyordu..
*
O zatn sz, her nekadar yerinde ise de., ben ism-i azam iin
ayr br koku alyorum..
Diyeceksiniz ki:
Madem ayr bir koku alyorsun; o halde o zatn szn ne
den buraya aldn?..
Hemen anlatym:
O ismin erefini anlatmak iin..
Yani: Hu, isminin..
Kald ki, Resulllah S.A. efendimizin anlatlan yoldan iareti de
gsteriyor ki: HU, ism-i azamdr..
*
Bilesin ki..
HU HVE (O)., zihinde hazr olan eyden ibarettir..
O hazra da, ancak iaretle gidilir..
302
26. BLM H V Y E T
Bu iaret ise., his ahidi ve hayal gaibi yolundan olur..
- Gaib..
Dediimiz, hayalden uup gitmi deildir; orada gizlidir.. Byle
olmasayd, ona:
- HU HVE (O)..
Lafz ile iaret etmek yerinde olmazd..
nk:
- HU - H VE- (O)..
Lafz ile iaret ancak hazr iin yerinde saylr.. Kald k, lafz bir
zamirdir.. Zamir ise., ancak, daha nce sz geen iin kullanlr..
bu zamirin anlatlan ekilde gelii:
a) Lafz yolundan olabilir..
b) Karine yolu ile olabilir..
c) Hale bal bir ekilde olabilir..
Bir eyin olu eklini aklamak ve hikye nakli gibi ilerde oldu
u gibi..
*
* *
Yukarda anlatlan zamirin durumu, bahsimiz iin, bize faydal
oldu..
..Ve gsterdi ki:
- HU - HVE- (0)..
Lafz ile geen zamir, srf varla dyor.. Ki o varlkta, yokluk
olmas sahih olmaz.. Kald ki, o varlk; gaiplik ve fena cinsi yokluk
eidi ile de bir benzerlii yoktur.
Zira, gaib: Bir cihetten yok gibidir.. Yani: Aktan grlmez.. By
le bir eye de:
- HU - HVE- (0)..
Lafz ile iaret etmek yerinde bir ey olamaz..
*
* *
imdi..
Yaplan izah bize anlatyor ki: HVYET ak, sarih olan srf var
ln kendisidir..
NSAN-I KAML 303
Ve., o varlk her kemal durumunu iine almtr.. Bu kemal du
rumu, ister vcuda bal bulunsun; isterse, huda..
Ne var ki hkm: Gaybe bal bir yoldan gelmitir..
bu hkm ise., onun tam yerine getirilmesi ve tam hakkn al
ma mmkn olmad iin verilmitir..
Kald ki, onu tam idrk edip kavramak yolu da kapaldr..
*
* *
Denildi ki:
HVYET, kendisine idrk yolu kapal olduu iin gayb say
lr..
Kendisi gayb olduu iin deil..
nk: Hakkn gayb, ehadetinden baka olmad gibi, eha-
deti de gaybndan baka deildir..
Ama, irsan ve onun dnda kalan her mahluk anlatlan mana
nn dnda kalr.. Onlarn ayr ayr gayb da vardr; ehadeti de..
Ancak, insann ehadeti, bir yne ve bir itibara baldr.. Ayn
ekilde, gayb da bir yne ve itibara baldr..
Ama, yce Hakkn: Gayb, ehadetinin ayndr.. ehadeti ise., ay
nen gaybdr..
Onun katnda, kendi znden yana bir gayb yoktur.. ehadeti
de yledir..
Ancak, onun znde bir gayb vardr; ama anna yakr bir e
kilde.. ehadeti vardr; o da anna yakr bir ekilde..
Tpk: zn bildii gibi..
Onun bu biliine ise., bizim iin akl yolu kapaldr..
nk: Gaybn ve ehadetini olduu hal zere, ancak yce ve
sbhan olan kendisi bilir..
27. BLM
N N Y E T (1)
Yce Hakkn NNYET'i: anna yakan ekli ile, benlii ve ah
siyetidir..
..Ve bu: Yce Hakkn zhirine iarettir.. Amma, batn durumlar
zuhurunu kapsamna almas itibar ile olur..
*
**
Anlatlan manada u yet-i kerimeleri okuyalm*.
Ge re kte n Allah be nim.. (27/9)
lh yoktur; ancak be n varm.. (20/14)
Yce Allah, bize u manay anlatmak istiyor:
HVE HU (0)..
Lafz ile iaret olunan hviyet:
ENE (EN)..
Lafz ile iaret olunan NNYET'in, yani: Benliin ayndr..
Durum, anlatld gibi olunca: O, olma durumu, BENLK'te, akl
yolundan bulunmu olur..
Bu mana ise:
Yce Hakkn zhiri, aynen batndr.. Batn ise., aynen zhi-
ridr..
eklinde sarf ettiimiz cmlenin tam manasdr..
Bu zhir ve batn durumlar ile yce Hak: Bir ynden zhir, dier
ynden batn olamaz..
Bu, byledir; baka eidi yoktur..
Nitekim, bunun byle olduu yce Hakkn, cmleyi tekidle syle
mesinden anlalr.
Grmyor musun:
Inne (gerekten)..
Edat ile nasl tekid ediyor?..
(1) NNYET: Be nlik veya ahs iyet, manas nadr.. ENEYET, makamnda
kullanlr..
NSAN-I KML
305
Bylece, zihindeki tereddd atyor.. Kald ki: Dinleyenin zihnin
de tereddd meydana gelmesi ihtimali bulunan her cmle iin tekid
faydaldr..
Ayn ekilde, dinleyenin inkr babnda da tekidi konumak
icab eder..
Ancak, zihinde tereddd, veya inkr yollu br durum olmazsa, te
kide hacet kalmaz..
Amma, zhir ve batn, bir itibar edilince, akln tereddd ortaya
kar.. Tekid ise., bu tereddd ortadan kaldrr..
Mesel: Bir iin zhiri, nasl batn olur .. Bir iin batn nasl
zhiri olur?..
Madem ki, ikisi de birdir; o halde:
Zhir veya batn..
Diye ayd edilen manann faydas nedir?..
Cinsinden veya baka szler olur..
bu meselede ise, nefsin: Ya tereddd olur; yahut inkr..
te., bu tereddd gidermek iin, yce Hak:
nne..
Lafz ile, manay takid etti..
.. Ve Musa'ya:
Innehu -gerekten-.. (27/ 9)
Buyurdu,. Buna, daha ak mana udur:
Hviyet (0) ile iaret olunan batn ahadiyet, ite kendisine:
ENE -BEN-.. (27/ 9)
Lafz ile iaret olunan, NNYET'in; yani: Benliin kendisidir.. Bu
mana ile, deta, yle tenbih ediyor:
Sakn, aralarnda bir ayrlk, gayrlk, blnme gibi eylerin
olduunu sanmayasn.. Ama, ekillerin hi bir ekli ile..
Daha sonra, bunlar bedeliyet durumu ile tefsir etti.. Bu da, zata
balanan iarettir.. Yani:
ALLAH.. (27/ 9)
Demek istiyorum ve*.
Cem, mul ynyle, luhiyetin iktizasna iarettir..
Demeyi kasd ediyorum..
F.' 20
306
27. BLM I N N I Y E T
Yce Hak:
Onun batn, ve gayb aynen zuhuru ve ehadetidir..
Demedi.. Ama u yoldan bir tenbih yapt:
Bu i, yce Allah ne hal zere ise., o halin hakikati zerine
dir..
nk, luhiyet sfat, kendi znde:
a) Birbirini nakzeden iki eyin muln;
b) ki zdd bir araya getirmeyi;
Ahadiyet hkmne gre iktiza eder..
c) Gayrln meydana gelmesi iinde de, gayrl yok.
eder..
bu durum, hayrete dren bir meseledir..
*
*
Buraya kadar anlatlan yet-i kerimedeki mana ise., u yet-i ke
rimedeki sz tefsir etti:
lh yoktur; ancak be n varm.. (20/14)
Bundan, unu anlatmak istiyor:
badet edilen ilhlk durumunda ancak ben varm..
Bu putlarda zhir olan benim..
Felekler, tabiatlar hep benim..
Cmle mezhep ve din ehlinin kulluk ettii her ey benim..
u putlarn tm, BEN'den baka deildir..
Bundandr ki, onlara:
lhlar..
Lafzn tesbit ettim.. Bu lafz onlara da ad koydum..
Haliyle onlara verilen bu isir*, hakikatte aldklar durum icab
dr..
..Ve bu isim: Mecaz yolu ile deil, hakikat olarak verilmitir..
Zhir ehlinin:
lhlar, ismi, onlara tapanlarn verdii isimdir.. Hak Tal ise.,
verdii isimle bunu murad etmitir.. Yoksa, kendi zlerinae, bu ismi
hak ettikleri iin vermemitir..
Dedikleri gibi deildir.. Halbuki bu, yanltr.. Ve, Hakka iftira
dr..
nk bu eyaya tmden; hatta bu vcudda bulunanlarn he
men her biri iin, hakikatta Allah'n zat ynnden gelen bu simdir..
Hem de, hakik olarak..
Zira, sbhan olan yce Hak bu manaya gre, eyann ayndr..
Onlara:
Ilhiyet..
Adnn verilmesi de, bu manaca hakik bir isimlendirmedir.. Ehl-i
hicabdan mukallid zmrenin sand gibi mecaz yollu bir isimlendir
me deildir..
ayet durum, anlatld gibi olmasayd; cmle yle kurulurda
Bu talar, yldzlar, tabiat unsurlar ve ibadet ettiimiz eya
ilhlar deildir.. Benden baka ilh yoktur; bana ibadet ediniz..
Ama, byle olmad.. Yce Hak u manay murad etti:
O ilhlar, birer zuhur yeri olarak kabul edilir.. Onlardaki lu-
hiyet hkm ise., bir hakikattir..
Byle olunca, onlar ancak, kendisine ibadet etmi olurlar., yle
de oldular..
bu mana icab olarak da yle buyurdu:
lh yoktur.. Ancak be n varm*. (20/14)
Bunun bir manas da udur:
Bu meknda, ilh ismi verilen ancak benim.. Bu lemde, ben
den bakasna ibadet eden yoktur..
Hem nasl benden bakasna ibadet edebilirler ki: Onlar bana
ibadet etmeleri iin yarattm.. Byle olunca, onlar ne iin yarattm-
sa.. o hsl olur..
Bu mana makamnda Resulllah S.A. efendimiz yle buyurdu:
He r ke se , uruna yaratld e y mye sse rdir.
Yani: Hakka ibadet babnda..
u yet- kerimeler de, ayn manay anlatr:
nsanlar ve cinni, ancak bana ibade t e de le r; diye yarat
tm.. (51/56)
He r e y, onun hamdiyle te bih e de r.. (17/44)
NSAN I KAML 307
' I
308
27. BLM - I N N Y E T
zellikle, yukarda geen yet-i kerime ile yce Allah peygam
beri Musa'y a.s. u manada ayktrmak istiyordu:
u ilhlara sahip kanlar, ancak Allah'a ibadet etmektedirler..
Ama, bir mazhar ynnden..
..Ve Musa'dan A.S. unu istiyordu: Btn mazhar cihetinden yce
Allah'a ibadet etmek..
Bunun iin ise, yle buyurdu:
lh yoktur; ancak be n varm.. (20/14)
Bundan kasd olunan bir mana da, uydu:
Burada ilh olarak, ancak ben varm..
Kendisine:
lh..
Ad verilen ve yle sylenenlerin hepsi ite, benim..
Madem k: O gsterilen mertebede Allah ismi ile aynen bulun
duumu rettim.. O halde bana ibadet et ya Musa..
u cihetten ki: Hviyetin ayn olarak, btn mezahiri bir benlik
olarak toplar..
Bu yollu bir ayktrma, subban olan yce Allah'tan peygambe
rine bir yardmdr..
Ona yardm ediyordu; ta ki: Kendisine bir ynden ibadet edip,
dier yn brakmaya..
badet etmedii, fuzul bulup terki halinde; Hakk fevt etmeye..
sterse, ibadet ettii cihetten hidayeti bulmu ohun.. Ki eitli millete
mensub olan ve Allah yolundan sapanlarn durumu da yledir..
Yani: Tek ynldrler..
Eer o: zerine dikkat ekilen benlik cihetinden ibadet ederse,
durumu baka olur.. Tam arzu edilen bir ibadet olur..
O, yle bir benliktir ki: Cmle mazharlar, tecellileri, yaratl
ekillerini ve gereklerini toplad babnda tenbih yaplmtr..
Kald ki: o benlik: Hviyet iinde, akl yolundan kemalat ile nam
almtr..
Hsl: Bu, her eyi iine alan, yle bir benliktir ki:
Allah..
NSAN I KML 309
Lafz ile tefsir edilmitir.. Sonra burada:
h yoktur; ancak be n varm.. (20/14)
Cmlesi ile de erh edilmitir..
te., btn bu manalar dnerek ibadet et.. Byle bir ibadet
yapann ibadeti, aslna uygun bir ibadettir..
Yukarda anlatlan manalara iaret olarak, u yet-i kerimeyi de
dinleyelim:
lfte .. be nim doru yolum kudur.. Ona giriniz .
e itli yollara girme yiniz; sonra sizi yolundan alkoyar.. (6/153)
Bu yet-i kerime ile, iaret edilen eitli yollara bal olanlar,* her
ne kadar Allah yolunda iseler de, frka frka olduklarndan, ilerine:
irk, ilhad cinsi eyler girdi..
Ancak: Muhammedi yoldan tevhid ehli olanlar, brlerine ben
zemezler.. Bunlar, dosdoru yolu takib ederler..
Bir kul, Allah'n dosdoru yolunda olunca, kendisine, Resulllah
S.A. efendimizin, u hadis-i erifindeki sr zhir olur:
Bir kimse ki, ne fsini bildi; ge re kte n Rabbn bsie n o oldu..
Bu hadis-i erifin srr kendisine zhir olan kimseden, daha sonra:
Hakik manas ilo, Hakka ibadet etmesi taleb edilir..
Byle bir ibadet ise., isimlerin ve sfatlarn hakikatleri ile, tahak
kuk etmektir..
O kul: Anlatlan ekli ile, ibadeti yapnca bilir ki: O zahirdeki
eyann da, batndaknin de ayndr..
Yine bilir ki, o bir benliktir ve:
Musa..
Diye tabir edilenin ayndr..
..Ve bu Musa, Hakkn kendisine rettii eyleri talebe balar..
nk o arad eyler, isimlerin ve sfatlarn iktiza ettii kemalat e
idinden hakkidir*.
Onu arar ki; Bulsun; hakk ile Hakka badet etsin..
Ancak, tam hakk ile ibadet etmeyi yapmann imkn yoktur..
nk: Allah'n sim ve sfatlar sonsuzdur.. Byle olunca, ona:
310
27. BLM - N N Y E
Hakk ile ibadet edobilmek de sonsuz olur..
stte anlatlan mana icabdr ki, Resulllah S.A. efendimizi yle
buyurdu;
Hakk ile , tana kar irfa sahibi olamadk.. Hakk ile , sana
ibade t e de me dik.. Yani: Ke ndini se na e ttiin e kilde .
Hazret-i Sddk R.A. ise yle buyurdu:
drki kavramaktan yana acizlik, idrktir..
*
V*
Anlatlan manalar u nazma sraladm:
Ey o sure t ki, akllar akn mananda;
Ey o de he t ki, kinat bitti olmanda..
Ey gaye le rin gaye si ki, e n sonunda;
Akll dahi aar yce varlnda..
Ke re mle r sana, zatn vdn gibi;
Ne zihsin irkte n, ikilikte n hamd annda..
nsan bulamaz, se nde n yana arzusunu;
Haa haa, son ola yce varlnda..
Kusur itirafm, sana maife timdir;
drki acizlik, bana idrk annda..
*
**
Sofiye zmresi, benlik durumunu, kulun aklen kabul edilen yz
ne balamlardr.. nk bu benlik: Hazr olan, mahede edilip g
rleni, anlatmak iin kullanlr..
Hviyet, yan: O, olmak ise., bu grlen eyin gayV>yzdr..
Bu durumda d w*: Hviyeti gaybe baldr., ki o: Hakkn zatdr..
Benlii de, bu ehadet haline verdiler.. Bu da, kulun aklen ka
bul edilen yndr..
Burada, ince bir nkte vardr; anlamaya al..
28. BLM
EZEL
EZEL: Akl yolu ile bilinen bir ncelik mefhumundan ibarettir..
Yce Allah, hkmen yledir.. Yani: EZEL'dir..
Ancak, bu EZEL icab ncelik: Yce Hakkn kemal iktizas icab
dr,. Hadiselere, yaratlmlara takaddm icab deildir..
Yaratlmlara nazaran, uzun bir ncelik zaman dnlecek ve
buna:
- EZEL..
Tabiri kullanlacak.. Byle bir ey olamaz..
Nitekim bu gibi bir zamana bal EZEL anlaynn durumu daha
nce de geti..
Kald ki: Byle bir anlay, yce Allah'a kar irfan ktlna u
rayan kimseye yakr..
Yce Allah, bu gibi manalardan yana tam bir ycelie sahip
tir..
Biz, anlatlan yanl anlayn batl olduunu, bu eserin geen
ksmlarnda da belirtmitik..
Zira, yce Hakkn EZEL'i, u anda dahi mevcuttur.. Tpk: Bizim
varlmz meydana gelmeden nce olduu gibi..
Onun EZEL durumu, hi deimedi.. Ebedlerin ebedine kadar da,
deimeden kalacaktr..
Ebedin beyan da. inaallah bundan sonra, gelecek blmde ola
caktr..
Evet., yce Hak iin EZEL hkm anlatld gibidir..
Ama, sonradan yaratlan varln da bir EZEL durumu vardr..
Bunun EZEL durumu ise.. Hadis ey iin, kendisine varlk girme
yen vakitten ibarettir..
*
Sonradan yaratlan bir eyin EZEL'; durumu kendisi gibi olan di
er bir eyin EZEL'ine uymaz..
312
28. BLM EZEL
Mesel: Madenin EZEL durumu; nebatn EZEL durumuna uymaz..
nk, maden: Bitkinin nceliidir..
Zira, nebatn varl ancak, madenin varlndan sonra ortaya
kt..
Durum anlatld gibi olunca, nebatn EZEL durumu, madenin
varl ile balar.. Madenin varlndan evvel deiL
Madenin EZEL durumu ise., cevherin varl ile balar..
Cevherin EZEL durumu ise., heyulann var olmas ile balar..
Heyulann EZE', durumu da, hebann varl iledir..
Hebann EZEL durumu da, tabiat eitlerinin varlna baldr..
Tabiatn EZEL duumu da, unsurlarn varlna baldr..
Unsurlarn EZEL durumu ise., illiyyinin varlna baldr.. Illiyyin
ise: Kalem-i al, akl ve:
Ruh..
Ad verilen melek ve benzerleridir..
Btn bu anlatlanlar, lemin tmdr.. Hepsinin EZEL durumu,
yce Hazretin bir kelimesidir..
Bu kelime ise., onun bir eye:
OL.
Demesiyle, o eyi olduran szn manasdr..
*
**
Yukarda anlatlan EZEL dnda mutlak c/ jn bir EZEL vardr ki,
bu EZEL'i, Yce Hak, kendisine hak bilmitir..
Byle bir EZEL'de mahlukattan hi bir eyin varl yoktur.. Ne
hkmen, ne aynen, ne de itibar olarak..
Bazlarnn:
Bir EZEL'de Hakkn katnda idik..
eklinde sarf ellikleri szdeki EZEL halka ait EZEL'dir.. nk on
lar, Hakkn EZEL'inde mevcud deillerdi..
Zira Hakkm EZEL'i: EZEL'lerin hkmn kapsayan bir EZEL'dir..
Bu., onun iin zat bir hkmdr ve kemalinin hakkdr.,
NSAN-! KML 313
Bilesin ki..
EZEL: Varlk veya yoklukla vasfedilemez..
O, varlkla vasfedilemez; nk: Bu makamda EZEL, hkmdir.
Gze gelen bir varlk deildir..
O, yoklukla da vasfedilemez; nk: O, nisbet ve hkmden n
celik tar..
Kald ki, srf yokluk: Bir nisbet ve bir hkm kabul etmez..
bu mana icabdr ki: Yokluk hkm de kayar gider..
Byle olunca, EZEL ve ebed birleir..
Yce Hakkn EZEL'i, ebedi olur; ebedi ise., onun EZEL'i..
*
* *
Bilesin ki..
Yce Hakkn kendisi iin EZEL durumunda, halk bulunamaz..
Ne hkm, ne de ayn..
nk, bu tr EZEL, tek bana Allah iin bir ncelik hkmn
den ibarettir..
Haklim nceliindeyse., halkn hi bir hkm yoktur..
Ama, ekillerin hi biri ile..
Durum byle olunca:
Hakkn nceliinde, halkn lm bir tayin ynnden varl var
dr..
Denemez.. Hakka:
Tayin bir varlk ynyle de, varl vard..
Denemez..
Eer lm bir ynden varlk hkm olmu olsayd; o zaman*.
Hakkn vcudu ile beraber halkn da mevcud olmas lzm gelirdi..
Halbuki, durumun byle olmadn, yce Hak bize u yet-i kerme
si ile anlatt:
nsan ze rine , de hirde n bir zaman ge me di mi ki, o: Anlan
bir e y de ildi.. (76/1)
Bu yet-i kerimede geen:
Ge me di mi ki?.. (76/1)
Manasn alan:
HEL.. (76/ 1)
Kelimesidir.. Bu ise., gerek manasn ifade edeni
Kad..
Manasnadr.. Byle olunca:
nsann yle olduunda phe yoktur..
Manas kar.. Yani:
Dehirde geen zaman iinde o yleydi..
Demektir,. Burada:
DEHR.. (76/ 1)
Allah'tr.. Ayn yette geen:
Zaman.. (76/ 1)
Manas;
HN.. (76/ 1)
Kelimesinden kar.. Bu ise., yce Hakkn tecellisinden bir te
cellidir..
Bu dank manay, imdi u cmle ile toplayalm:
O tecellice, insan anlan bir ey deildi.. Ne gzle grlen bir
varla sahipti; ne de lm bir varla..
nk: O, anlan bir ey olmad gibi, bilinen bir ey de deil
di..
Burada anlatlan tecelli ise: Yce Hakkn kendi zne olan te
cellisidir..
*
* *
Burada bir noktaya daha dokunmak icab eder.. O da: Yce Hak
kn EZEL'de; ruhlara:
Sizin Rabbmz deil miyim?.. (7/ 172)
Diye sordu. Bunun zerine onlar da:
Evet..
Dediler.. (7/ 172)
eklinde, sualli cevapl gelen yetteki manay belirtmek iin kul
lanlan:
EZEL..
Tabiri, yaratlmlara ait bir EZEL'dir..
3 28. BLM E 2 Hl
NSAN-I KAML 315
Nitekim bu hitaptan nceki kelmdan:
Onlar de min srtndan ze rre misali kard...
Manas karki, onlarn durumunu syler..
Byle bir k ise., ilme bal lemde malumatn taayynnden
ibarettir..
Onlar zerreye benzetmesi ise.. ncelik tamalar, bu incelik iin
de derin manalara sahip oimalarnn bir cabdr..
*
**
Yukarda geen:
Sizin Rabbmz de il miyim?.. (7/171)
yet-i kerimesinin dellet ettii mana zerinde biraz duralm..
Onlara yaplan bu hitab gsterir ki: Bu yolda kendilerine bir is-
tidad yerletirilmitir..
Ayrca onlarn:
Eve t.. (7/172)
Demeleri ise., kendilerinde bir kabullenme durumunun varln
gsterir.
Byle olunca: Yce Hakkn mazhar olduklarn kabul etmi olu
yorlar..
Yce Hak ise., onlarn Rabb olmas cab, kendilerine verdii isti
dad bildii in onlara bu soruyu sordu..
Ve., onlar yle bir kabiliyette yaratt k: Kendi rbubiyetini ka
bul edip, inkr yoluna sapmadan:
Eve t de dile r.. (7/172)
Yce Allah, onlarn lehinde, kitabnda, ahitlik etti.. Bunun se
bebi: Kyamet gn, onlarn rbubiyetne inanan m /ahhidler olduk
lar babnda ehadetleri kabul olunsun..
Kald ki bu bakmdan biz de: nsanlara ahidiz..
Onlar hakknda, o gn, meleklerin ahitlii makbul olmayacak
tr..
Bilhassa: nsanlarn kfr ve inkr babnda yaptklar ehadet
leri..
316
28. BLM E Z E L
Sebebine gelince: Onlarn ktr saydklar eyin, i yzn bil-
meleri iin, kendilerinde lh bir ftila yoktur..
Durum anlatld gibi olunca, onlarn ehadetinin geree da
yanan yn yoktur.
Ama, bizim ehadetimiz, tahkik ynldr.. nk bu durumu, bi
ze o bildirdi.. Delilimiz de, yeterlidir.. nk bu: Allah'n hccetidir..
Ve halknn saadeti babndadr..
Meleklerin hcceti ise., batldr.. nk onlar, zhire gre, h
km yrttler..
Aslnda ise., meleklere zahir durumdan baka bir -ey yoktur..
Nitekim onlarn bu halini, dem'in a.s. kssan okuduun za
man grrsn.. Ki onun iin:
Ye rde fe sad karr.. (2/30)
eklindeki bir hkm nasl yrttler..
Bu hkmde kendilerinin:
Islah edici olduklarn..
ddia etmek istediler..
Bu islh edici halleri ise., tebih ve takdisleri babnda bilgileri
nin bir icabdr..
Ancak, dem'in a.s. Rahman ve Rabban sfatlar makamndaki
batin durumunu hakikaten kavrayamadlar..
Ne zaman ki, yce Hakkn sfatlar dem'de A.S. zhir oldu; o
zaman
Onlar isimle ri ile bildirdi.. (2/31)
te., o zaman, melekler durumu bildiler.. r.k ilim sfat zhir
olmutu.. lim sfat ise., kendileri dahil, her eyi kapsamna alr..
Byle olunca onlar*.
Se n, sbhansn.. Bizim ilmimiz, ancak bize re ttiin kadar
dr..
De dile r.. (2/32)
Bu mana, gsteriyor ki; meleklerin ilmi bir kayda tabidir..
Ama, Adem'in a.s. ilmi mutlaktr.. Hi bir kayda tabi deildir..
lh ilme baldr..
INSAN-I KML 317
Kald ki: llnvi lh ve Hakkn sfatlarndan murad: dem'in a.s.
sfatlardr,.
Yce Hakkn zatndan murad ise: dem'in a.s. zatdr..
Bu manay anla..
Yardm taleb edilecek makam: Allah'tr.
29 BLM
E B E D
EBED: Allah iin, sonraln makul ynnden barettir..
Bu#onun iin br hkmdr ve varl gerekli zata bal ynden
gelir..
nk, kendisi iin varlk zat ile kaimdir.. Onun iin beka bu
sebeple salama balanmtr..
Onun gemiinde bir yokluk mefhumu olmamtr..
Zat ile kyam olduundan; bakaya ihtiyac olmadndan: Bu
mmkn vasfn tayan varlktan nce de, onun beka hkm sabitti..
Mmkn..
Vasf ile sylenen varlk, yukarda anlatld gibi olamaz..
Bunun durumu da, her nekadar sonsuz ise de, zerine bir kesin
ti ile hkm'olupmutur..
nk: Gemiinde yokluk vardr.. Gemiinde yokluk bulunan
her eyin ise., gemiine dn gerekir.. Bu ise., elbette, onun iin
yokluk hkmn almay mutlak surette gerekli klar..
Mmknn durumu anlatld gibi olmazsa: Bekada, Hak'la ay
n seyri izlemesi lzm gelir..
Bu ise., muhaldir..
Kald k, durum anlatld ekilde olmaynca, Allah'a kar
mmknn sonralk ii de salama balanm olmazd..
. *
*
Bilesin ki..
Allah'a gre, ncelik ve sonralk onun iin iki hkm vasftr..
Hi bir ekilde, zaman mefhumuna bal deildir..
nk: Yce Hakka zamann uramas muhaldir..
aret ettiimiz bu manay anla..
Sonra., sbhan olan yce Hakkn EBED'i, zata bal bir iinden
ibarettir..
Bu ise: Mmkn varln son bulduu yerde, kendi varlnn de
vam itibar ile olur.. **
NSAN-I KML
319
unu da bilesin ki..
Mmkn..
Vasfn alanlardan her ey iin bir EBED durumu vardr..
Mesel:
Dnyann EBED'i: hirete gemesidir..
Ahiretin EBED'i: in yce Hakka gemesidir..
*
* *
Burada, nemli bir nokta var ki onu da aklamak gerekir..
O nokta: Mmknlerde bulunan:
- EBED..
Vasflarnn kesilmesine hkm'olunmaktr..
Bunlar arasnda: Cennet ehlinin EBED'lerini; cehennem ehlinin
EBED'lerini saymak gerekir..
Bu EBED durumlarnn elbette tkenmesi zarurdir..
Eer onlar devam eder; bekalar babnda hkm uzarsa., ol
maz..
Olmaz; zira: Hakkn EBED'lik durumu; kendi zatndan bakas
iin, EBED'in biti hkmn vermekten yana bizi balar..
Kald ki: Hi bir mahluk iin yce Hakkn bekasnda, ayn seyir
hakk yoktur.. Yani: Kendi bana..
Bu babdaki hkm budur..
Biz, sz makul bir ibare ile, bu ekilde ortaya karm olsak
dahi esas manasnda bir deiiklik olmaz..
nk: Biz onu, ak bir keif yolu ile de ettik..
steyen inanr; isteyen inkr eder.
*
Bilesin ki..
hirete dair hallerden bir hal iin: EBED ve ezel hkm vardr..
bu hal, ister rahmete nail olanlar iin olsun; isterse azaba ura
yanlar iin..
Bu, yle deerli bir srdr ki., ancak, ona dalan zevkini alr..
..Ve bilir ki: Hi bir ekilde, onun kesintisi yoktur..
Bu bir halden ibarettir..
320
29. BLM EBED
Ancak, anlatlan halin baka bir hale gemesi de olur.. Ama
gemeyebilir de..
Anlatlan hal, baka bir hale getii zaman ise.. EBED ve ezel
hkm ayn ekilde onda olur..
Bu durum, hiret halinde kesintisiz srer gi<^er.. Hi bir kark
lk da olmaz..
Bu durum, mahedeye dayanan bir itir.. Kulun bu yolda bir
ey yapmaya mecali yoktur..
nk, o iin mahalli orasdr..
*
* *
Yukarda anlatlan cmlelerin daha ak beyan, inaallah cennet
ve cehennem anlatlrken geecek..
*
* *
unu da, yukarda geen cmleyi teyid babnda hemen arzede-
lim: Yce Hakkn EBED'i, EBED'lerin de EBED'idir.. Tpk: Onun ezeli,
ezellerin ezeli olduu gibi..
*
*
Bilesin ki..
Yce Hakkn EBED'i ezelinin ayndr.. Onun ezeli ise.. EBED'inin
ayn saylr..
nk, bu durum iki izahat ynnn kalkmas saylr.. Bunlar on
dan kalkar ki, zat bekasna gre mnferid kalsn..
Onun oluu bir ncelik tar.. Akln, bu evveliyet izafeti duru
munu kavramas iin:
Ezel..
Ad verilmitir.. Halbuki, akl yolu ile bulunan evveliyetten nce
de varl vard ve ezel idi..
Sonra*, yce Hak'tan sonluk izafetinin kalkmas iin ises
- EBED..
smi ile sylenmitir.. Halbuki, onun bekas iin, son olmama du
rumu, aklen bulunduktan sonradr ki: EBED durumu balar.. Bekas
da belli olur..
Yani: Bekasnn devam edecei anlalr..
INSAN-I KAML
321
NETCE: Her ikisi de; yani: EBED ve ezel durumunu anlatmak is
tiyorum.. Allah'n iki vasfdr.. Bunlar, zamana bal izafet ortaya
karmtr..
Ta ki: Bu yoldan onun gerekli varl akl yolu ile biline..
Yoksa: Ne EBED.. Ne de ezel..
Ancak, Allah vardr; onunla ikili bir ey yoktur..
Onun ezelinden baka br vakit de yoktur.. Onun bu ezeli ise:
EBED'dir..
bu EBED ise., onun vcud,hkmdr..
Bu hkmdeyse., ona zaman yrmez.. Zaman hkm kesilir..
Hem de, onun bekasna kadar uzayp gitmeden..
Onun bekas ise., kendisine gelmeden, zaman keser..
bu kesimin adi:
- EBED..
Olmutur..
30. BLM
K I D E M
KIDEM: Zata bal bir gerekli olmak, olma hkmnden ibaretlir..
Zata bal ve gerekli olma hkm ise: Hak iin kadim isimini iz
har eden manadr..
*
**
Yukarda zet olarak, anlatlan manay u yoldan daha iyi kav*
rayabiliriz.. yleki:
Bir kimsenin varlk hkm, zatna gerekli olursa., onun gemiin
de bir yokluk olmaz..
Br kimsenin ki, gemiinde yokluk olmamtr; onun kadim ol
mas lzm gelir..
Evet., durum, hkmen byledir.. Yce Allah'n durumu da bu-
dur..
Yoksa o: Baka manada alnan KIDEM durumundan yana yce
dir..
Kald ki: Baka manada alnacak KIDEM, kendisi ile isim alan ze
rine uzayan zaman aanmdan ibarettir..
Halbuki yce Hak, byle bir halden yana ycelie sahiptir..
.. Ve yce Hakkn KIDEM'i, zata bal, vacib varlna lzm
bir hkmdr..
Yoksa., sbhan olan yce Hak ile halk arasnda bir zaman yok
tur.. Derlenen bir vakit de yoktur..
*

Durum zet olarak udur: Yce Allah'n varlk hkm, mahluka-


hn varlndan ncedir..
- KI DEM. .
smini de bu durumu ile almtr..
Mahlukun yenilii, kendisini icad edecek bir mucide ihtiyac do-
lays ile, Hakka kar dknl ona:
NSAN*! KAML
323
Hdus..
smini dourmutur..
Bu hdus iin, ikinci bir mana olsa dahi o:
Anlmayan bir ey iken, vcudunun meydana gelmesi., zu
huru..
eklnde olabilir..
Mahluk her nekadar Allah'n ilminde mevcud ise de, bu varl
nda dahi, muhdestir.. nk, kendisini yaratacak bir yaratcya
ihtiyac vardr..
bu sebeple mahluka:
Kadim..
smini vermek salam bir i olmaz..
Her nekadar o: llm-i lhde var diyse de; yani; Meydana k
madan nce., onun hkm: Bakasnn varl ile var olmaktr..
Byle olunca: Onun varlk dzeni, Hakkn varl zerine yapl
mtr,.
te., hdsun manas budur..
Ancak, anlatlan mana nazara alnnca ve bu mana ynnden
baklnca: llm-i lhdeki ayan- sabite dahi muhdestir; kadim deil
dir..
*
**
Yukarda anlatlanlar arasnda, zellikle: Ayan- sabite mese
lesi nemlidir.. mamlarmz, bu manada yanlmtr..
Onlardan birinin kelam dahi yoktur ki: Ayan- sabite iin szde
kdem hkm vermi olmasn..
Ayan- sabitenin kdemi: Ancak ikinci bir ynden ikinci bir itiba
ra gre olur..
.. Ve ben sana bunun izahn imdi yapacam..
llm-i ilh kadim olduuna gre..
Deyip kalalm ve bunun biraz izahn yaparak anlatalm.. y-
lekis
llm-i lhnin kdemine hkm olunmutur.. nk o, zata ba
l ve ona gerekli olan eyler arasndadr..
324
30. BLM - K I D E M
Yani: Sfatdr.* Onun sfat ise., zatna baldr..
Bu ballk ise., zatna yaknsa, lh hkmler gibi layk bir
ekilde olur..
Sonra, ilme;
lim..
Adnn verilmesi iin, malum ynnn bulunmas lzmdr..
Aksi halde: Ne ilim olur; ne de malum., ikisinin varl da mu
hal olur..
Tpk: limin olmay sonunda; ilmin de, malumun da olmaya
ca gibi..
te., ancak anlatlan yoldandr ki: Malumat, ki bunun ad:
Ayan- sabite..
Olmaktadr.. limle KIDEM hkmne katlm olur..
imdi, durum anlatld gibi olunca.*
a) Yce Hakkn malumat, kendisi iin kadimdir..
b) O malumat, kendileri iin, kendi durumlarnda hadistir..
Bu manada, halk*. Hakka katld.. Ama hkm bir katlma ile..
nk: Halkn Hakka dn;
a) Emir ynnden baklnca ayndir..
b) Zat cihetinden baklnca da, hkmdir..

* *
Yukarda anlattklarmz, ancak:
Tam kemali bulmu zatlar..
Vasfn alan bykler anlarlar..
nk, ilh zevklerin bu eidini:
Muhakkikin..
Vasf ile sylenenlere yaktrmak gerekir.. Bunlarn dnda ka
lan rfan sahiplerine deil..
*
**
Anlatmaya devam edelim..
Ve., u yoldan gidelim:
a) Mahlukat iin KIDEM hkm bir emir;
b) Mahlukat iin hdus ayn bir emir;
INSAN-I KAML 325
Olduuna gre: Bizim iin KIDEM, mahlukatm ondan hakk ka
dardr.. Kendi durumlarna gre ve ona balantlar kadar..
Bu ise., ancak, ilm-i lhnin onlara balants kadardr..
Bu manay anla..

**
Yce Hakkn KIDEM'i: Hkm bir emirdir; zatdir ve kendisi iin
gereklidir..
Halkn hdusu: Hkm bir emirdir; zatdir ve mahlukat iin ge
reklidir..
imdi mahlukatm hviyeti ynnden baklnca:
Onlara Haktr..
Denmez.. Ancak, hkmen byle denebilir.. O da, yce Hakka de
llet ettikleri iin..
Yoksa., yce Hak, kendi varlnda; mnezzehtir., zellikle, zat
cihetinden ona bir eyin katlmasndan yana..
Ona katlmalar ancak, hkm cihetinden olur..
Bu katlma her nekadar keif sahibine gre: Zat bir katlma, gibi
grnrse de, bu ancak o keif sahibinin kabiliyetine gredir.. Hi bir
ekilde i: Allah'n kendinden ve kendisi iin bildii zere olmaz..
Kald ki: er' ahkm anlatan diller; ak bir ekilde Yce Hak
kn tekliini zatna layk bir ekilde anlatt..
Hele bu er' ahkm: in hakikati zerine kurulmutur..
Baz eyleri bilen; bazlarn da karan ve hakikatler hakikati-
na kar bir rfana sahib olmayann sand gibi deildir..
Durumu anlatlan der ki?
eriat d kabuktan ibarettir..
Ama bilmez ki o: in zn de, kabuunu da camidir..
Neyse., geelim..
*
* *
Resulllah S.A. kendisine tvdi edilen emaneti yerine verdi..
Durmadan mmetine nasihat etti..
326
30. BLM - KI DEM
zerine dikkati ekmedii hidayet yolu brakmad..
Yoluna gstermedii marifet kalmad..
O nekadar gzel emin ve kmil bir zattr..
Ve., nekadar gzel Allah' bilip mil olan zattr..
te., eriat getiren zat, byle bir zattr..
*
*
NETCE: KIDEM, vacib'l-vcud olann zat iin hkm bir itir..
*
*
KIDEM ile ezel arasndaki mana farkn yle anlatabiliriz..
a) Ezel: Yce Allah iin makul ynl bir ncelikten ibaret
tir..
b) KIDEM, yce Allah'n gemiinde bir adem durumunun
olmayndan ibarettir..
Ezel u manay ifade eder:
* Onun gemiinde bir yokluk yoktur.. Yani: Kendi znde, e
yadan evvel oluuyla..
Durum anlatld gibi olunca: KIDEM ve ezel ayn manaya gel
mez..
*
**
KIDEM, onun ismidir vacib vcuduna verilen;
Bu gereklidir, yaratclna hkmedilen..
Sre itibar etme, KIDEM-i ilh babnda;
Bir de aklen bilinen zamanlar Ici, pe pee gelen..
anna yaratndan bala ona ol KIDEM'i;
Sebebi: Bir hkm olduundan vacip zattan gelen..
KIDEM'de mana: Zat varl deildir geilmi;
Ne yoklukla ne de yol alrken n kesilen..
Belki, zatnda zenginliinin icab olarak;
Kadim ismini ald, bir hkmle det edilen..
31 BLM
ALLAH'IN GNLER
Yce Hakkn GNLER: tecellileridir.. Kemalat eidinden zatnn
gerektirdii ekilde zuhurudur..
*
Sbhan olan yce Allah'n tecellilerinden her tecelli: lh bir h
kmdr..
Ve., o ill hkm anlatlrken:
e'n..
Tabiri kullanlr..
*
** .
bu hkm icab, bu vcudda, anlatlan tecelliye layk bir eser
vardr..
Bu vcudun muhtelif olmas ki;
Her zaman deimekte olduunu..
Sylemek istiyorum..
Evet., ite bu muhtelif olmak ve deimek: Anlatlan e'n, duru
munun eseridir..
Bu deimeyi de: Bu vcudun deimesi zerine hkmn yr
ten, tecelli gerektirmitir.. ,
Anlatlan hal; yani: Deime ii, u yet-i kerimenin ifade ettii
manadr:
O, her GN bir e'n alr.. (55/ 29)
*
* *
stte anlatlan yet-i kerime iin ikinci bir mana olduunu da bi
lesin..
bu ikinci mana ise: Yce Hakka gider..
u sralamaya dikkat et;
Anlatlan tecelli iin nasl bir e'n durumu varsa..
Ve., o e'n iin bu sonradan yaratlan varlkta bir eser varsa..
328
31. BLM - ALLAH'IN GNLER
Tpk: Bu anlatlanlar gibi, yine bata anlatlan tecelli iin iktiza
eden bir durum vardr..
bu iktiza eden durum ise., yce Hakkn kendisinde ve zat y
nnden bir eitlenmedir..
Yce ve sbhan olan Hak; kendi znde bir taayyr, yani: Ba
kalama kabul etmese bile: Her tecellide onun iin bir bakalama
vardr..
bu tagayyr ise., suretlerde:
Suretierde tahavvl.. Yani: Halden hale gemek..
eklinde anlatlr..
*
Hak n tagayyr olmamas: Zat bir hkmdr..
Tecellilerdeki eitlenme ise: Halk iin, varlk iin, emre bal bir
itir., ayndir..
Byle olunca Hak: Tagayyr olmadan tagayyr eder..
stteki cmleyi*.
znde eitlenme olmadan eitlenir..
Manasna almak gerekir.. Bunu daha aalm:
Yce Hakkn kemalinin iktizas olarak, kendi znde bir hal
lenme olmad halde, grlen suretlerde, halden hale geer..
Dyetm..
Btn bu manalar gsteriyor ki: Yce Hak, olduu hal zeredir..
Bulunduu durun',da bir baka ekil almas yolu kapaldr..
Allah- Tal, bu gibi br bakalamadan yana ycedir.. Tam bir
stnle sahiptir..
te., btn anlatlanlar, yukarda da geen*.
O, her GN bir e'n alr.. (55/ 29)
Manasna aldmz cmlenin srrdr., gizli manasdr.,
*
**
Yukarda anlatlan manada biraz daha derne inilecektir.
Bilip anlamaya al..
NSAN'I KAML
329
Sbhan olan yce Hak* Kula tecelli eyledii zaman; bu tecelli
iin, Hakka balamak suretiyle:
lh e'n..
Ad verilir..
.. Ve bu tecelli kula baland zaman ise:
Hal..
Adn alr..
bu tecellinin hkimi ounlukla:
a) Allah- Tal'nm isimlerinden biridir..
b) Allah- Tal'nn sfatlarndan bir sfattr..
O tecelliye bu iki eyden biri mutlaka hkimdir.. Baka olamaz..
. ayet o tecelli elimizde bulunan bildiimiz lh isim veya sfat
lardan biri ile deilse., o zaman: O vel zata gelen tecelli isminin du
rumu: Yce Hakkn kendi zne tecelli eyledii isim durumunu alr..
Bu ise.. Resulllah S.A. efendimizin u halindeki manadr:
Ki O: kyame t gn, ke ndisini yle vme le rle ve ce ktir ki:
Daha nce , hi kimse onlarla vme mitir..
Ayn manay, Resulllah S.A. efendimizin u mnacaatnda da
bulabiliriz:
Allahm, sana olan duam, dile imi: zne isim olare k ve r
diin he r isimle ; katnda gaybi ilminde zne tahsis e ttiin he r isimle
arz e de rim..
Burada, iki ekilde iim anlatld:
a) Allah'n zne isim olarak, verdii isimler..
b) Gayb ilminde, zatna tahsis ettii isimler..
a) Bendinde anlatlan isimler, kullarna anlatt isimlerdir..
b) Bendinde anlatlan isimler ise., kullarna tecelli eyledii halle
re ait isimlerdir..
Bu isimler ise., kendisine tecelli edilenin gizliliinde sakldr..
Oraya tahsis edilmitir..
Yukarda geen mnacaatta:
Sana duam, sana dile im..
Cmlesindeki mana ise., bu ikinci ekilde anlatlan tecellinin ede
bi ile harekettir..
Bu, yle bir manadr ki: Ancak, bir mahede zevkine eren bilir..
Bakas bilemez..
Zira akl: Dnce yolundan ona varamaz; anlamaz..
Meer k bir iman sahibi ola.. Bu iman ise., akl aparan ve kilidi
aan bir iman ola..
*
**
Buraya kadar takdim edilen yazlandan da anlalyor ki; bata
arz edilen yetti kerime ile geen:
GN-. (55/29)
lh tecell manasnadr..
nk, onun zerine, yaratlan bir zamann yrmesi muhaldir,.
Ayn manay, u yet-i kermeye baktn zaman da anlarsn;
Onlar, Allah'n gnle rini ummuyorlard.. (45/19)
Bunun ak tefsiri:
Kendilerine Allah'n tecellilerini ummayan kimseler..
eklindedir..
nk onlar, Allah'n varln inkr ediyorlar.. Ona inanmyor
lar..
Haliyle, bir kimse, bir eyi inkr eder ve:
Yok olduunu..
Sylerse.. Haliyle, onun kendisine zuhurunu umup beklemez..
Bunlarn dnda bir baka zmre vardr ki, u yet-i kerime ile
kendilerine iaret edilmitir:
Allah'n likasn uman.. (39/5) (1)
330 31. BLM - ALLAHIN GNLER
(1) Bu yet-i kerime, tercmemizi esas aldmz eserde yle gemitir:
Allahn liks aummayanlar..
Abdlaziz Mecdefendi de tercmes inde aynekikle almtr.. Halbuki yap
tmz incelemelerde, byle bir ayet yoktur.. Gerek cmle kurulus u, gerekse,
manann gelii, bizim aldmz yetin manas na uygundur..
NSAN I KAML
Bu zmre iin Allah'n likas: Kendilerine tecellisi ve Allah'n ya
knldr..
Bu, ister dnyada olsun; isterse hirette. tecelli ve yaknlk du
rumunu anlatan lika hali deimez.. Onu ummak da deimez..
Bu manay anla..
Allah.. Hak syler..
Bu yola hidayeti nasib eden Allah'tr..
32. BLM
SALSALA-I CERES
SALSALA- CERES: eitli manalara gelir.. Burada onun iin veri
lecek mana:
Yank yapan rpertici ses:
Olabilir.. Zhir manas, budur.. Esas manasn aada dinleye
ceiz..
Yani: Burada kc.sd edilen manay..
*
* *
SALSALA-I CERES:
Kadiriyet sfatnn, iddetli tarafndan inkiaf..
Manasnadr..
Bu eit tecelli, azamet sfatndan bir tecelli yolu ile gelir..
Bu ise.. Kahiriyet sfatnn heybet ynyle meydana kmas sa
ylr..
*
**
imdi, anlatlan halin kulda oluuna geelim..
Kul, kadiriyet sfatnn hakikati ile tahakkuk etmeye balad
zaman; ilk hallerinde kendisine bu:
- SALSALA-I CERES..
Tabir edilen durum alr..
te., o zaman: Kendisini azamet kuvveti ile kahr altna alan bir
i bulur..
Bu mahade, kalblerin azamet huzuruna girme teebbslerini
rine arpmasnn sonucudur..
Zhirde bunun tabiri:
- SALSALA- CERES..
Olup, iddetli yanklar yapar..
Bu hal iinde, grltl bir ses duyar.. Bu ses: Hakikatlerin birbi-
nler..
Byle olmas: Oraya girmek isteyenlere kar gl bir kahra sa
hip oluu icabdr.,
lh mertebe ile, kullarn kalbi arasnda gerilen en byk perde
budur..
lh mertebelerin inkiaf, ancak bu? SALSAL-I CERES'i duyduk
tan sonra olur..
Baka yolu yoktur..

**
Ben bu ses, geceleyin, yce semalara gtrldm zaman duy
dum..
O stn makama, o gzel manzaraya vardm zaman, o mahal
lin heybetinden yle bir kimse oldum.. Azalarm zlm, terkibim
dalm, vcut paralarm erimiti.. Kemiklerim de dalmt..
..Ve ben, o anda; Heybetinden, dalar sarsan; SALSALA-I CE-
RES'ten baka bir ey duymuyordum. nsan ve cin tayfas, onun iz
zeti nnde kmt..
Ancak, nurdan bulutlar gryordum.. Onlar, ateten yamur
lar, sanak halinde yadryorlard..
Bu hal ile, zat denizinden gelen; birbiri zerine zulmetler iindey
dim..
Semann varl kalmamt.. Onun altnda yer de yoktu..
Durgun dalar yrtlmt..
Grdm ki;
Ye r plak bir l gibi** Oradakile rin he psini topladk; onlar
dan hi birini unutup brakmadk..
He psi Rabbna saf saf, arz olundular,. (18/47-48)
Onlarn bu durumu, hi deimez ki., ezelden ebede kadar by-
ledir..
*
Bu hal iinde dedim ki;
Semaya n'oldu?..
Dendi ki:
NSAN I KAML 333
334
32. BLM - SALSALA-I CERES
Yarld.. Rabbn dinle di; boyun e di.. (84/1-2)
Dedim ki:
Yere n'olmu?..
Dendi ki:
Ye r uzatld.. Iinde kini att; bombo kald.. (84/3-4)
Dedim ki:
Gnee n'oldu?..
Dendi ki:
Gne drld..
Yldzlar drld..
Dalar yrtld..
Bulutlar yamursuz kald..
Vah hayvanlar, bir araya ge tirildi..
De niz ate e ve rildi..
Ruhlar birle ti..
Diri gnle n kzdan soruldu:
Hangi sutan ldrld?..
Sayfalar alp yayld..
Se ma koparld..
Ce he nne m kzdrld..
Ce nne t yaklatrld.. (81/1-13)
Dedim ki:
Bana n'oldu?..
Cellim syledi:
Ne fis hazrladn bildi.. (81/14)

**
Bu grdklerim, kk kyametti. Hak bana, byk kyamete bir
misal olsun diye gsterdi..
Rabbmdan bir beyan alm olaym ve bana katlacaklara hida
yet edeyim..
NSAN-! KAML
335
Bu arada bir baka hal oldu?..
Tetkik sorucusu, tahkik tercmanna baz eyler sordu..
Cehlin sz olmayan bir halet iinde onlar anladm..
Sfattan, zattan, lh makamdan..
Diyerek sormutu.. Ki bu makam- lh burann tam hakkn ve
ren makamdr..
Sonra.
nsandan..
Sordu., ayrca onun, yani; insann:
Ne suretle Kur'an olduunu..
Sordu..
Cell ve ikram sahibi zatn katndaki emr-i hitam olma ekli
nasldr?..
De di..
O hakikat tercman, bunlar dinledi; sonra gld..
Daha sonra, u ibareleri gsterdi.. Onlardaki yemine iaret edip
dikkati zerine ekti:
Ye min olsun; ge lip k ve re ne ..
Akp akp yuvarlarna dne nle re ..
Karanla dalan ge ce ye ..
Ald zaman sabaha*.
Elbe tte bu; Ke rim Rasuln szdr..
Arn sahibi katnda onun itibar vardr.. Ke ndisine itaat olunur..
Orada e mindir.. (81/15-21)

*
Bunlar ben de dinleyip anladm.. Anlatann da alnndan ptm.,
iaret ettii manalar u iirde topladm:
Vustat iin bir hal var;
Mbah..
Diye me m ona;
Ama, ne sonarsan san, i e kilir he r yana..
336
32. BLM - SALSALA- CERES
Seven de sevgilisi de, halvetin evcinde;
Mlk, maliki dahi asker topludur yan yana..
Yaknlk gelini mertebeyi dahi am;
Cell cemalden parlar cila almasna.
Ufuk dnyor, bulutlar yamur yadryor;
Gk ok grlyor, imek akyor yana yana..
Deniz dalgalarnda, rzgr dersen ganidir;
Ate kz kz, su devam eder kaynamasna..
Sair dnen felek de, durur bir hal zere;
Boynu eiktir azizin zzeti namna..
i
33. BLM
MM'L-KTAB
MM'L-KTAB: Onun knh oldu zatnda;
Noktadr, ondan olur ina sfatnda..
O hokka gibidir, harf kamaz stne ;
Vcud yaprann te rtibi yargsnda..
Nokta konmayan harfle r iare t saylr
Kadim sfata bal e yle re zatnda..
Noktallar ibare ttir olandan yana;
yle ki: Arz olmutur noktalarnda..
Harfle r ki dizildi ite o hal iinde ;
Ke ln olur, konuur srf mahlukatnda..
*
* *
Bilesin ki..
MM'L-KTAB Zatn knhnden ibarettir..
Burada anlatlan mahiyet iin; baz ynlerine gre:
Hakikatlerin mahiyetleri..
Denir ki; bunlara; Bir nam, bir vasf, varlk, yokluk, Hak veya
halk gibi isimlerin hi biri mutlak olarak verilemez.
*
**
KTAB: Mutlak varlktan ibarettir; onda yokluk yoktur..

**
Mahiyetin asl MM'L-KTAB'dr.. nk varlk ona dere edil-
nitir..
Tpk: Harflerin, ie iindeki mrekkebe dere edildii gibi..
O ie iindeki mrekkebe: Harflere ait isimlerden, hi bir eyin
ismi verilemez..
ismi verilemeyen bu harfler: ster noktal cinsinden olsun; isterse
noktasz..
*
**
Harflerin baka bir aklamas, ayrca, bu babda gelecektir..
*
**
te., mahiyetin knh de, ie iindeki mrekkeble harflere ben-
er..
Ona: Varlk, veya yokluk ismi verilemez..
nk: Aklla bulunacak gibi deildir..
Aklla bilinmeyen bir eyi hkme balamak ise., muhaldir..
Durum, anlatld gibi olunca, onun iin:
Haktr..
Halktr..
Gayrdr..
Ayndr..
Gibi szler edilemez.. Durumuna gre o; Bir mahiyetten ibaret*
ir.. Tabire smaz.. Yani: Tarif edilemez..
Ancak., bu anlatlann her ynyle zdd olan bir durum vardr
ki o: Uluhiyettir..
Bir itibara ve bir yze gre: luhiyet, her haliyle eyann mahal
lidir.. Varlk sdur ettii mahaldir.. Vcud, ornda aklladr..
sterse akl: Hakikatlerin mahiyetinde varln olmasn bilkuvve
gerektirsin..
Tpk: Hurma aacnn tohumda var oluunu akl yolu ile bilkuv
ve kabul ettii gibi..
Ancak, mahede durumu: Ondan gelen varl, bilkuvve deil;
bilfiil ondan karmaktadr..
Zat- lh iktizas iin byle..
Lkin, mutlak icmal o hal zeredir ki, akla yle demeyi hkmet-
mitir:
Varlk, hakikatlerin mahiyetinde bilkuvve vardr..
338 33. BLM - MM'L - KTAB
NSAN-I KML
339
Yani hudun hilafna..
Zira hud: Mcmel olan ii, mufassal olarak anlatr..
u ekilde k: Bu tafsil, icmali zerine baki kalr..
Ancak, bu zevke bal hud br itir.. Akl onu bak ynyle
idrk edemez..
Ama, anlatlan mahalle vasl olduktan sonra, eyann tecellisi
de, kendisine gelince: Onu olduu gibi idrk edip kabullenir..

**
Bu manalar, bir baka ynyle ele alacaz..
imdi sens
- KTAB..
Denince, bunun mutlak varlk olduunu bilirsen, u mana sana
alr* Kendisine, varlk veya yoklukla bir hkm verilemeyen emir i
te: MM'L-KTAB'dr..
Bu MM'L-KTAB ise:
Hakikatlerin mahiyeti..
eklinde bir isim alandr..
Sanki KTAB ondan domutur..
Kald ki, KTAB iin, ancak mahiyetin knhne ait iki yzden
biri vardr..
O iki yzn, bri varlk; dieri de yokluktur..
bu sebepledir ki: Anlatlan mahiyet, ne varla ne de yoklua
dair bir ibare kabul eder..
nk onda saylan bu yzlerden hangisi olursa olsun; onun dai
ma bir zdd vardr.. Varlk olsa, yokluk gelir; yokluk olsa, varlk
kar..
Yce Hakkn, Peygamberine S.A. inzal buyurduu kitaba gelin
ce, bu: Mutlak varlktan ibarettir.. Bu da: Hakikatler mahiyetinin st
te de anlatld gibi bir yzdr..
Bu mutlak varla kar, bir marifet sahibi olmak ise.. te o ki-
abn ilmidir..
340
33. BLM - MM'L - KTAB
Bu manada, u yet-i kerimeleri almak yerinde olur;
Hangi e y olursa olsun; onu imam~ mbinde saydk..
(36/12)
Ne ya, ne kuru kalm; he psi kitab- m bine alnmtr...
(6/59)
Hangi e y olursa olsun; onu tam ayrntlar ile anlattk..
(17/12)
*
**
imdi..
Sana:
a) MM'L-KTAB; knhn mahiyeti olduunu anlattk..
b) KTAB ise., mutlak varlk vcud olduu aktan belli
oidu..
*
Evet., yukarda anlatlanlar, sana rettik..
imdi sana daha baka eyleri reteceiz.. Bu: KTAB zerine
olacaktr..
Bilesin ki.
KTAB;
a) Surelerden;
b) yetlerden;
c) Kelimelerden;
d) Harflerden ibarettir..
nce, surelerden balayp anlatalm..
SRELER :
Zata bal suretlerden ibarettir.. Bu suretler ise., kemal tecellile
ridir..
Her sure iin: Kendisini, baka sureden ayracak bir mana ihtiya
c yardr..
Tpk onun gibi: Kemai durumu alan her ilh suret iin bir olu
ekli lzmd.r ki; o suret, dierlerinden ayrd edilebilsin..
Bu kadar ienbih kfi..
Eer uzatma olmasayd,* zata bal suretlerden her biri iin; y-
NSAN-I KAML
341
ce Allah'n kitabndaki surelerden her birine ayr ayr tenbihler yapar
dk..
YETLER:
Hakikatlerin bir araya gelmiinden ibarettir..
Her yet: Belli manada oluu yn ile, lh bir cem haline del
let eder..
bu lh cem: Okunan yetin mefhumundan renilir..
Tpk: Bunun gibi, cell ve cemal isimlerinden her isim iin de bir
cem lzmdr..
Ki: lh tecelli o isim ynnden bu cem iinde olur..
..Ve yet bir cemden ibarettir.. nk o: eitli kelimelerden
meydana gelen bir ibare olmutur..
Cem: Burada, eitli eyann hududur.. Hakka bal lh bir
gze..
KELMELER :
Bu gzle grlen mahlukatm hakikatlerinden ibarettir..
Bu ehadet leminde taayyn eden..
Demek istiyorum..
HARFLER :
Noktal olanlar, ilm-i lhdeki ayan- sabiteden ibarettir..
Noktasz olanlar da, iki eittir:
BRNC ET:
Noktasz bir harftir.. Dier harflerin bununla balants vardr;
ama onun dier harflerle bir balants yoktur..
Bu harfler, be tanedir:
1. Elif..
2. Dal..
3. Ra..
4. Vav..
342
33. BLM - MM'L - KTAB
5. Lmedir..
; Bu be harf, kemal iktizalarna iarettir.. Ki onlar da be tane
dir:
1. Zat..
2. Hayat..
3. lim..
4. Kudret..
5. rade..
Bu son saylan be eyden ilk drdnn varlna yol: Ancak
zatla alr..
Zatn kemal durumu ise., ancak o drd ile olur..
KNC ET;
Bunlar da, yukardaki harflerin dnda kalan noktasz harfler
dir.. Bunlar da dokuzdur.. (1)
Bu harflerden her biri iin, dier harflerle, balant vardr.. Ka
lan harflerin de onunla balants vardr..
Bu dokuz harf, insan- kmi!'? iarettir..
nk o: Kmil vasfnda; ilh olan BE vasf ile, halka ait DRT
vasfn beynini birletirmitir..
lh olan BE ey yukarda sayld..
Halka ait oian DRT ey ise: DRT UNSlIVdur.. Ki halkyet du
rumu, o DRT vasftan doar..
Sonra.. nsan- 'mil harfleri sadece KAML ismi noktaszdr..
Sebebi: Onu kendi sureti zerine yaratmtr..
Ancak, sunu da belirtmek icab eder ki: Mutlak olan ilh hakikat
ler, mukayyed olan nsan hakikatlerden ayrlmtr..
nk, insan: Kendisini icad eden bir mucide dayanr..
Aslnda icad eden kendisi ise de: Bakasna dayanmas kendisi
ne verilen bir hkmdr..
(1) Bu larfer, te rcmemizde esas aldmz eserde gememitir.. Ancak,
bu harfle rin unlar olduu s abittir: IIA, SN, SAD, Tl, AYN; KAF; l AM; MM;
HE..
NSAN-I KAML
343
te., anlatlan manalarn icabdr ki: Kendisi baka harflerle
balant kurdu.. Baka harfler de onunla balant kurdu..
*
**
Biz, bu harflerin hakikatim ve ELF harfinden kn, ELF harfi
nin de, noktadan meydana geldiini:
- EL-KEHF' VER-RAKM F ERH- BSMLLAHRRAHAAANRRAHM..
Adl eserimizde anlattk.. renmek isteyen sz geen esere
baksn..
Vacib'l-vcud olan Hakkn hkm: Her ey, ona muhta olduu
halde o hi bir eye muhta olmadan zat ile kaim olduu gibi., bu
kitapta yazlan noktasz harfler de ayn manaya iarettir..
yleki: Btn harflerin onlarla balants vardr; ama onlarn
hi bir harfle balants yoktur..
Daha nce de sayld gibi o harfler: ELF, DAL, RA, VAY, L-
MELF'tir..
Bunlarn her birine, kalan harflerin balants vardr.. Ama, bun
lardan hi bir harfin dier harflerle balants yoktur.. Bilhassa:
LMELF, iki harftir..
Denemez.. Bu manada ak bir hadis-i erif vardr.. Resulllah
S.A. efendimiz yle buyurmutur:
LMELF, te k harftir..
*
**
Yukarda anlatlanlar da nazara alarak bilesin k..
HARFLER, kelimeler deildir.. nk ayan- sabite:
KN (Ol)..
Kelimesi kapsam altna girmez..
Ancak, ayn bir icad zamannda, ayan- sabitenin durumuna ge
lince: O kelimenin ok ykseindedir..
Byle olunca: Onun lm taayynde, tekvin ismi kendisine dahil
olamaz..
344
33. BLM - MM'L KTAB
nk: ayan- sabite Hak'tr; halk deildir..
Halk:
- KN (Ol)..
Kelimesi kapsamna giren eylerden ibarettir..
Byle olunca: Anlatlan vasfa gre, ayan- sabite, sonradan ya
ratlan bir hadis olmamtr..
Ancak, hkm bir girile, hadise katlmtr.. Bu da, o hadis ey
lerin durumlar itibar ile, ihtiyalar iindir..
Bu ihtiya ise., hadis varln kendi znde, kadim zata dayan
masndan gelen bir ihtiyatr..
Bunun beyan, bu kitapta daha nce de geti..

*
u manaya dikkat et..
- HARFLER..
Diye tabir ettiimizi ayan- mevcude.. -bir bakma ayan- sabi
te-.. ilme bal leme katlmtr..
Bu ilim ise., iime katlmtr..
Bu ikinci itibara, yani: lmin lime katlmasna itibar edilince;
ayan- sabite -veya ayan- mevcude- kadimdir..
Nitekim bunun ayrntl yn KIDEM blmnde de geti..
*
**
Buraya kadar anlatlanlardan rendin ki; KTAB: Harfleri, ayet
leri ve sureleri loplamtr..
Haliyle, bunlarn hakikatlerine dair yaptmz iaret zere..
unu da bil ki..
Levh: Kendisinden vcudda tayin edilen bir gerekten ibarettir..
Haliyle bunun byle oluu, hkm bir tertib zeredir.. Hadde hesaba
gelmeyen ilh iktizaya gre deil.. Zira, byle sayya gelmeyen, ey
ler, levhde bulunmaz..
Bu bulunmayan eyler: Tecelliyat ehlinin, cennet ehlinin, cehen
nem ehlinin ayrntl halleridir..
NSAIM-I KML
345
Ama bunlar, KTAB'da bulunur..
nk:
a) KTAB, kllidir., umummdir..
b) Cz'dir ve zeldir..
inaallah, bunlarn da ayrca beyan yeri gelecektir..
Allah.. Hak syler..
Bu yo!a hidayeti nasib eden Allah'tr..
34. BLM
KURBAN
KUR'AN: He me n sade fe k zattr;
Onun te klii farzdr Hak'tr..
Zat makam, onda onun iin;
Hviye t ynnde n mulaktr..
Okur onu tale bde n yana;
Onu taie b farz klnmtr..
Okunmas da onun ss;
Ss onun, fe na hali saftr..
Ama, zat. cihe tinde n onda;
Ne btn, ne para kalmtr..
Onun alnan tad, zattan;
Isrmadan ze vkte kalmtr..
Bu tadda fe hirr.t te KUf^AN;
Farz bu, stte anlatlmtr.*
Bilesin ki..
KUR'AN: Zattan ibarettir..
yle bir zat ki; Tm sfatlar, onda erimi; kaybolmutur..
Ve o: Ahadiyetle, isim alan bir tecellightr..
Yce Hak KUR'AN'u Peygamberi Muhammed'e S.A. bu manaya
gre inzal buyurdu..
Taki, onun kinattaki mahede makam: Ahadiyet ola..
NSAN-I KAML
347
nzal u demektir:
Yce ahadyetin hakikati, en yksek derecesi ile.. Resulllah
S.A. efendimizin cesedinde kemaliyle, zuhura gelmitir.. En yksek
derecesinden ona inmitir..
Onun iin, ini ve k muhaldir.. Ama tabir, byle bir deyimi
gerektiriyor..
Kald ki, onun bir tahakkuk safhasna gei yolu da vardr..
yleki:
Resulllah S.A. efendimizin d vcudu: lh hakikatlerin tm
ile tahakkuk ettii zaman..
Evet.. te o zaman*. Grnen vcudu, vahid isminin tecelli yeri
oldu..
Tpk: Kendi hviyeti yani: Kimlii ile, ahadiyet sfatnn tecelli-
gh, zat ile, zatn ayn olduu gibi..
bu anlatlan mana icabdr ki, Resulllah S.A. efendimiz yle
buyurdu:
KUR'AN, bana tmde n bir de fada nazil oldu..
Resulllah S.A. efendimiz, bu cmlesi ile, u manay aklamak
istiyordu:
KUR'AN'n tm ile, zat, kll ve cisman olarak tam tahak
kuk etmitir..
bu mana asndan baklnca:
KUR'AN-I KERM,.
Diye anlatlan, bizzat Resullllah S.A. efendmizdir..
nk: O btn ile ona ihsan edildi..
Byle br ihsana nail olmak ise., tam kereme nail olmaktr..
Ve., o: Tam kereme de nail olmutur.. nk: Kendisinden, hi
bir ey, esirgenmemitir. Hemen hepsi: lh bir kerem olarak, zat
yoldan bolca ona yadrlmtr..
Bir feyz ve bir bereket olarak..
te.. KUR'AN-I KERM'in manas..
348
34. BLM - K II R ' A N
KUR'AN-I HAKM ise., u demektir:
lh hakikatlerin peyder pey inii..
bu ini ise.. Kulu yava yava, onlarla zatta tahakkuka doru
ykseltir..
Bu da,, ilh hikmetin bir iktizasdr.. Bu hikmet ise., zatn yapt
bir dzendir,.
Tahakkuk iin yol budur.. baka yoktur..
nk bir kulun: Hakikatlerin tm ile, tahakkuk etmesi, imkn
cihetinden olamaz..
Hem de cesedi ile., hem de, ilk yaratlnda..
Durum anlatld gibidir.. Ama, bu da, haliyls herkesin nasibi
deildir..
Lkin: Yaratl icab luhuyete tab'an meyilli olan hakikatler
babnda ykselme kaydeder..
Kendisine, peyder pey alan hakikatler babnda tahakkuk yo
luna girer..
Ama, ilh bir tc tib dzeninde..
Nitekim bu manaya, yce Hak, u yeti ile iaret buyurmutur:
Biz onu, yani: KUR'AN', pe yde r pe y gnde rdik.. (17/106)
*
*
Anlatlan hkm ayndr.. Hem de, ayn ekildedir.. Kesilip bit
meden byledir.. Kesilmez; sonu olmaz..
Kul, ylece terakkiye devam eder.. Yce Hak ise., tecellisine de
vam eder..
Bu, bitip tkenmeyen br yoldur.. Her eyi tam almak ta imkn
szdr..
nk onlarn nihayeti yoktur.. nk, yce Hak zatnda niha
yetsizdir..
*
Burada, yle bir soru akla gelebilir:
Kur'an bana tmde n bir de fada ge ldi..
NSAN-! KAML
349
eklinde buyurulan hadis-i erifinin faydas nedir?. Hangi ma
nay anlatr?..
Diye sorabilirsin..
Bu soruyu iki ynden cevaplandrabiliriz..
BRNC YN: Hkmen byledir..
Bunun olu ekli ise, yledir:
Kmil bir kula yce Hak, zat ile tecelli eyledii zaman., ma
hede ettii ey ynyle u hkme sahip olur: O sonsuz zatn hkmm
den ibarettir..
.. Ve kindisine, hi blnmeden gelmitir.. Haliyle, onun byle
oluu: Bulunduu mahallin an icabdr..
KNC YN: Kalan beer vasflarn tkenmesi, halkyet rsu
munun bitip tkenmesi ciheti ile olur..
Haliyle bu durum: lh hakikatlerin kemal mertebesinde zuhu
ru ile olur..
bu zuhurun izleri, cesedin btn uzuvlarnda tek tek grlr..
zerinde durduumuz hadis-i erifteki:
Tmden..
Kelimesi:
Bana..
Kelimesi ile ilglidir.. Ve bu ikinci ynde anlattmza dairdir..
Byle olunca, u mana kar:
lh hakikatlerle tahakkuk etmek suretiyle, halka bal b
tn noksan sfatlarn gitmesi..
*
**
KUR'AN zerine gelen bir baka hadis-i erif yledir:
KUR'AN, dnya semasna bir defada kondu.. Bundan sonra,
Hak: Onu, para para yetler halinde bana indirdi..
Bu hadis-i erifin manas yledir:
KUR'AN, dnya semasna bir defada kondu..
Bu zata dayanan br tahkik makamna iarettir..
350
34. BLM K U R ' A N
Para para yetler halinde..
Gelmesi de, kulun zatla peyder pey tahakkuk etmesi sonunda,
isimlerin ve sfatlarn zuhura gelmesi saylr..
*
#
KUR'AN-I KERM zerine gelen bir yet yledir:
Sana seb- Mesaniye ve KUR'AN-I AZM verdik.. (15/ 87)
Bu manaya gre KUR'AN: Tm zattan ibarettir..
Burada, nzul nazar- itibara alnmaz.. Bir yer meselesi de itiba
ra alnmaz..
Byle olunca o; Zata dayal bir ahadiyetten ibaret kalr..
Anlatlan vasfta zat ise: Btn mertebeleri, sfatlar, yaratl
ekillerini, itibarlar znde toplayan mutlak bir hviyettir., kimliktir..
Bu mana ise:
Sadece zat., ama cmle kemalt ile..
Tabiri ile anlatiabilir..
KUR'AN iin bu mana: Azamet ifadesi tar..
bu mana icabdr ki: KUR'AN iin:
AZM.. (15/ 87)
Lafz arkada edildi..
Bu yetle anlatlan:
Seb- Mesani.. (15/ 87)
Cmlesine gelince; u demektir:
Bu cesed varlnda zuhura gelen, yce Hakkn yedi sfat ile
tahakkuk etmesidir..
*
**
Yine KUR'AN zerine gelen:
Rahman KUR'AN retti,. (55/ 1*2)
yet-i kerime ise, u manaya iarettir:
Bir kula, Rahman tecelli edince, o kul, kendi znde rahman?
bir lezzet bulur.. Bu lezzet ise., zata kark marifeti kazandrr..
Bu yoldan da, sfatlarn hakik yzleri ile tahakkuk etmi olur..
Bu durumda, elbetteki: Ona KUR'AN' ancak Rahman retmi
oldu.. Byle olmasayd, zata vsul nice olurdu? olamazd., hele RAH
MAN tecellisi olmadan..
NSAN I KAML
351
ibu manada RAHMAN ise: simlerin ve sfatlarn cmlesinden
ibarettir..
u da bir gerektir ki: Yce Hak, isimleri ve sfatlar dnda bir
baka yoldan bilinememektedir*.
*
*
Anlatlan manalar anla..
Zira bu manay ancak;
- GUREBA..
Nam ile anlan kimseler anlarlar..
Bunlar, erefli ve kmil kimselerdir..
Sonra onlar: Kullar arasnda, Allah'n nazarghdr..
Allah.. Hak syler..
Bu yola hidayeti nasib eden Allah'tr..
35. BLM
F R K A N
Allah'n sfatlar FRKAN;
Ve , Allah'n zatdr Kur'an..
Ce m'in fark durumu tahkiktir;
Farkn da ce m'inde dir vicdan..
Sfatlarn e itle ridir;
Nam ze re iki ce m olan..
Bulunur te vhid birliinde ;
Zatn hkm saylr FRKAN..
nk sfattr ayrlamaz;
Olmutur zat iin bir an..
*
*
Bilesin ki..
FRKAN: simlerin ve sfatlarn hakikatndan ibarettir..
Ama, ejitli grntlerinin deiik ekillerine gre..
..Ve onlar itibar edildikleri durumlarna gre; biri dierinden
ayrd edilir..
Byle olunca: Fark, Hakkn kendi znde olur.. Bu olu ise.. O-
nun gzel isimleri ve sfatlar cihetinden gelir..
Bu durumdaysa., deiiklik ortaya kar..
AAe se l:
Rahim ismi, edid isminden bakadr..
Mn'im ismi, mntakim isminden bakadr..
Rza sfat, gazab sfatnn gayrdr..
Bu manaya, Resulllah S.A. efendimizden rivayet edilen bir
kuds hadisle yle iaret edilmitir;
Rahme tim gazabm ge ti..
NSAN-I KML
3S3
Bu manada ise., geen, geilenden; fazilet itibar ile daha nde
dir, stndr..
Bu stnlk/ isimlere has mertebelerde de kendini gsterir..
Mesel:
Rahmaniyet mertebesi, rabbiyet mertebesinden daha stndr..
Uluhiyet mertebesi ise., hepsinden daha stndr..
Bylece, isimler birbirinden ayrlm oluyor.. Aralarndaki fark
da, bu ekilde hsl oluyor..
.. Ve en stn olan fazilet itibar ile, hkmn geirdii kimse
den daha faziletli olduu meydana kyor..
Bu fazilet itibar ile:
Allah ismi, rahman isminden daha faziletlidir..
Rahman ismi, rabb isminden daha faziletlidir..
Rabb ismi, melik isminden daha faziletlidir..
Kalan isimleri ve sfatlar da, bu manaya gre, kyas edebilir
sin..
*
*R
Anlatlan isim ve sfatlardaki, daha faziletli olma durumu: On
larn gzde olularna gredir.. Noksan veya fazla bir eyin onlarda
oluu itibar ile deildir..
simlerin ve sfatlarn gzde olu durumlar, fazilet ynyle,
kendilerine bir stnlk salamtr*.
bu sebepledir ki: Bir ksm dierine tercih edilmitir..
u yollu yaplan mnacaat ise., anlatlan manaya iarettir:
Ce zandan muafatna snrm.. Dargnlndan rzana s
nrm.. Se nde n sana snrm.. Sana, tam se na e de me m..
te., zatn zndeki fark budur..
Ce zandan muafatna snrm..
Cmlesindeki muafat Arab edebiyatna gre mfaale babm-
dandr..
Bu manaya gre:
Karlatrma..
F.: 23
354
35. BLM F R KA N
Manasn tar.. bu karlamada ise., elbette affn stnl
ceza isimlerini geer..
Bunun iindir ki: Affa snarak, cezadan kat.. Keza dargnlk
tan da rzaya snd..
Kavlimiz odur ki:
Rza sfat, gazab sfatndan daha faziletlidir..
Ayn manada: Ona, zat ile zatndan snd..
Bu da dorudur.. u yoldan ki; Fiillerde fark nasl hsl oluyor
sa.. ayn ekilde, sfatlarda da olur.. Ayn ekilde, zatn vahidiyet
durumunun kendisinde de byledir..
Ancak, zatn vahidiyet cihetinde bu fark belirsiz olmaktadr..
Bu da, zatn artc hallerndendir.. Ki: Birbirini nakzeden iki eyi
bir araya getirir..
Mesel: Muhal ile vacibi birletirir..
Hatta: Akla, ibare ve nakilde muhal grnenleri de cem eder..
Ve sen: Bu iin mahede zevkini aldktan sonra, byle bir bir
lemenin olmasn, zatta gerekli hkmler meyannda sayarsn.-
Nitekim imam- Ebu Said'UHarraz, bu manaya iaret ederek
yle demitir:
Allah' iki zddn arasn birletirmekte buldum., bildim..
Burada bir incelik vardr.. Ki bunu: Hemen anlatmamz icabe-
der:
Sanmayasn ki: Yce Allah, evvelin, hirinin, zhirin, batn
mutlak bir cem'inden ibarettir..
Halk, Hak, faziletli olu, faziletli olmay, muhal, vacib, madum,
mevcud ve mahdud..
Ve., bunlarn dnda kalan; bilinmeyen zdlardan doan nok
sanlar ve ztdlarla..
Btn bunlar o: Zat bir vasfla yapar..
Onun hviyeti ise., btn bunlarn tmnden ibarettir..
te., ad geen zatn sznn manas budur..
NSAN-I KAML 355
Anla..
Bu manada bir irfana sahib olursan; tutun, brakma..
Allah.. Hak syler..
Doruya hidayeti nasib eden Allah'tr..
Dn onadr.. ltica makam odur..
36. BLM
T E V R A T
Allah- Tal, TEVRAT'i: Musa'ya a.s. DOKUZ LEVH olarak in
dirdi..
Ancak, onlardan YED tanesini tebli etmesini, kalan K tanesi
ni de tebli etmemesini emretti..
Zira o K LEVH: htiva ettii srlar icab; kabul akllara gre
mknszdr.
Eer Musa a.s. onlar aklayacak olsayd; istediini bulamayp
baa derdi.. Bir kii dahi, kendisine iman etmezdi..
Kald ki, o K LEVH: Musa'ya a.s. mahsustu; o zamane ahlinin
hi birine deil.. Haliyie kendisi hari..
*
**
Teblii emredilen LEYH'erde: Evvellerin ve hirlerin bilgileri
vard..
Ancak onlarda:
a) Muitammed'in S.A. ilmi;
b) brahim'in a.s. ilmi;
c) sa'nn a.s. ilmi;
d) Muhammed'in S.A. varislerine has ilim yoktu..
nk TEVRAT*. Muhammed'in S.A. hususiyetlerini ve onun ma
nev varislerini zmnnda tamyordu..
Bu da, brahim'e a.s. ve Isa'ya a.s. bir ikram iin byle olmu
tu..
Bu LEVHLER mermer tandand..
Musa'nn a.s. teblii ile memur olduu YED LEVHA..
Demek istiyorum..
Dier iki LEVH, byle deildi.. Bunlar, nurdand..
O YED LEVH'in anlatld gibi, mermer tandan olmasnn bir
BNSAN-I KML 357
sonucudur ki, onlarn kalblerinin katlamasna sebeb olmutur..
nk o LEVHLER tatand..
Bu YED LEVH'in tmden ihtiva ettii eyler yedi eitti; lh
iktiza icab ve LEVHLER'in adedine gre durum bundan ibaretti..

* *
imdi, o YED LEVH'i, iinde bulunanlara gre sralayalm..
BRNC LEVH: Nur..
KNC LEVH: Hda..
Allah- Tal; bu iki manay, u yet-i kerime ile bildirdi:
TEVRAT'I biz inzal e yle dik.. Onda nur ve hidaye t vardr..
Pe ygambe rle r onunla hkm ve rirle r.. (5/44)
NC LEVH : Hikmet..
DRDNC LEVH: Kuva..
BENC LEVH : Hkm..
ALTINCI LEVH: Ubudiyet..
YEDNC LEVH: Saadet yolunun ekavet yolundan ayrd edilip
aydnlatlmas.. Bir de daha uygun olann beyan..
te. Musa'nn a.s. teblii iin emir ald YED LEVH bunlard..
*
**
Musa'ya a.s. mahsus olan K LAVH'e gelince, onlar da uydu:
BRNC I.EVH: Rbubiyet..
KNC LEVH; Kudret..
*
**
Musa'nn a.s. mmeti iinde, kemale eren kimsenin bulunma
y, son anlatlan K LEVH'in kendilerine tebli edilmeyiinin sonucu
dur..
Tebli edilemezdi; nk: DOKUZ LEVH'in tm teblii iin emir
almamt..
Kendisinden sonra da, kemale eren kimse olmad.. Kendisinin
manev varisi de olmad..
Haliyle, Resulllah S.A. efendimizin durumu byle olmamtr..
nk o: Hi bir ey brakmayp, bize ulatrd.. Tebli etti..
358
36. BLM T EVRA T
Nitekim, u yetler, bize bu manay ak ak anlatr:
Biz, kitabda hi bir eyi eksik etmedik,. (6/ 38)
Her eyi onda, ayrntlar ile akladk.. (17/ 12)
Anlatlan manalarn bir icabdr ki: Resulllah S.A. efendimizin
milleti, milletlerin hayrlsdr..
Getirdii din tm dinleri hkmsz brakmtr; kaldrmtr..
nk Resulllah S.A. efendimiz, dierlerine gelenlerin hepsi
ile gelmitir., stelik, onlara verilmeyenleri de, getirmitir..
Onlarn bu noksanlar cab, dinleri kaldrlm; kemali icab Re
sulllah S.A. efendimizin dini ise., tarnl ile mehur olmutur..
Bu mana ise., u yet-i kerme ile sabittir:
Bugn dininizi, size tamamladm.. Sizin iin din olarak s
lam'a raz oldum.. (5/ 3)
Bu yet-i kerime Resulllah S.A. efendimizden baka hi bir
peygambere gelmemitir..
Eer bu yet-i kerme bir bakasna gelseydi; peygamberlerin
sonuncusu onun olmas izsmgelirdi..
Halbuki bu: Ancak, Muhammed S.A. iin saland..
Anlatlan yet ona nazil olunca: Peygamberlerin sonuncusu ol
du..
Niin byle olmasn?.. Zira o:
Ne br hikmet brakt; ne de bir hidayet yolu..
Ne bir ilim brakt; ne de bir sr..
Bunlarn hemen hepsine dikkati ekti; ayktrd ve onlara iaret
i , . -t.
edip anlatt..
Haliyle, bu anlatma tarz; anlatlan eye gre deiik ekil ald..
Nekadar klamak cab ediyorsa., o kadar aklad..
Anlattklarn, bazan aktan aa anlatt..
Bazan edeb br slupla anlatt..
Bazan, iaret kulland..
Bazan, dolayl yoldan gidip kinaye eklinde anlatt..
Bazan, bir benzerlik dengesi kurup istiare yolunu tercih etti..
NSAN-! KAML 359
Anlatlanlardan bazlarnn manas akt..
Bazlar da, tefsir gerektiriyordu..
Bazan da, tevilli yolu tercih etti..
Bazan, manas, eitli ynlere ekilecek ekilde, kapal ifade
kulland.. Anlattklar mteabihattan oldu..
Bunlarn dnda, daha nice ifade ekli kulland ki: Hemen hepsi
de, beyanda kemal eitlerinden saylr..
bu anlatlan durum icabdr ki; Bakasna bir katlma hakk
kalmad..
iinde, tam bir istikll sahibi oldu..
.. Ve peygamberlerin de sonuncusu oldu..
Zira o: htiya duyulacak her eyi getirdi..
Kendisinden sonra gelen kmiller, artk tenbihini yapp ayktr-
malar gereken hi bir ey bulamad.. nk, Resulllah S.A. efendi
miz, hemen hepsini yapmt..
Byle olunca; O kmile, Resulllah S.A. efendimize uymak kal
d..
Haliyle bu uyu: Resulllah S.A. efendimizin tenbih ettii ekilde
olacakt..
.. Ve o gelen bir tabi oldu..
Byle olunca: Yeni bir din kuran peygamberlik hkm de kesil
di..
Bylece: Muhammed S.A. peygamberlerin sonuncusu oldu..
nk o, kemal vasf ile geldi.. Ondan baka bu vasfla gelen
olmad..
*
**
Eer Musa a.s. kendisine tahsis edilen o K LEVH'i tebli edip
kavmine anlatsaydi; kendisinden sonra, sa'nn a.s. gelmesine l
zum kalmazd..
nk: sa a.s. o K LEVH'in tad srr kavmine tebli etti.*
bu mana icabadr ki: sa a.s. ilk admda, kudret ve rbubi-
yetle grnd..
360
36. FLM T EVRA T
Onun bu grn: Beikte ocuk halinde iken konumas, gz
szlerin gzn amas, abra hastalna tutulan iyi etmesi ve l
leri diriltmesi idi.
Bylece: Musa'nn a.s. dinini hkmsz brakt..
nk: Musa'nn a.s. getirmediini getirmitir..
Ancak., anlatlan srlar eidinden hkmleri aklad in,
kavmi ard..
Gittikten sonra da, kendisine ibadet eder oldular..
Dediler ki:
Allah, n ncsdr. (5/ 73)
Bu ler ise*. Baba, ana ve oul idi.
Bunlara da:
Ekanim-i selse..
Adn verdiler..
*
Yukarda anlatlan mana zerine, sa'nn a.s. kavmi eitli fr
kalara ayrldlar..
Bunlardan bir ksmi:
Isa, Allah'n oludur..
Dediler; ki bunlar:
Melekiye..
Ad ile anlrlar..
Bunlardan bir ksm da, sa a.s. iin*.
O, Allah'tr., geldi.. nsanolunu tuttu., dnd..
Onlar, bu szleri ile unu anlatmak istiyorlard:
demolu suretine girdi.. Sonra, kendi yceliine dnp git
ti..
Bu zmreye Isa a.s. kcvmi arasnda:
Yaakibe..
Ad verilir..
Bunlardan bazlar da*.
Allah, u eyden ibarettir*.
INSAN-I KAML 361
a) Baba.. Yani: Ruh'l-kuds..
b) Ana.. Yani; Meryem..
c) Oul.. Yani: Isa a.s. peygamber..
*
**
Isa a.s kavmi sapt.. nk itikad ettikleri eylerin hi birini,
Isa a.s. getirmi deildi..
Onlarn anladklar: safn a.s. iindeki d manadan ibaretti..
Bu ise., onlar, halen iinde bulunduklar sapkla ekti..
Nitekim bu mana, Allah' Tal'nn Isa'ya a.s. u sorusundan
da anlalr:
Sen mi insanlara:
Ben ve anam Allah'tan baka iki ilh tutun..
Dedin?.. (5/ 116)
Bunun zerine Isa a.s. anlatlan tebih sebebi ile, tenzih yollu:
Sen sbhansn.. (5/ 116)
Dedi ve devam etti:
Benim iin hak olmayan bir eyi sylemem olmaz.. (5/ 116)
Yani: Nasl seninle aramda bir bakalk nisbeti yapabilirim.. Ve
nasl:
Allah' brakn da bana ibadet edin..
Diyebilirim..
Halbuki sen, benim hakikatmsn; zatmsn. Ben ise, senin haki
katinim znm.. Seninle aramda bir gayrlk yoktur..
Bylece, Isa a.s. kavminin dedii eyden kendisini tenzih etti..
nk onlar, tenzihsiz olarak mutlak bir tebih yoluna girmi
lerdi.. Itikadlar buydu..
Byle bir ey se.. Allah'tan reva deildi..
Isa a.s. devam etti:
Eer deseydim.. (5/ 116)
Yani: Isa'lk hakikatinin Allah olduunu sylemi isem, bunu:
Sen bilirdin.. (5/ 116)
Bu manada Isa a.s. yle sylemek istiyordu:
362
36. BLM T E V R A T
Ben, bunu hi demedim.. Ancak, tenzihle tebih beyninin bir
letirilmesini syledim.. Birin oklukta zuhurunu dedim..
Ama onlar, kendi anlaylarna gre, yanldlar.. Onlarca, anla
lan ey ise*, benim murad ettiim mana deildi..
Devam etti:
Sen, iimdekini bilirsin.. (5/ 116)
Yani: Onlarn itikad, benim murad ettiim mana mdr? lh
hakikatler zuhuru babnda onlara tebli ettiklerim arasnda byle bir
ey var myd?.. Yok muydu.. Yoksa, benim muradm, onlarca anla
lann tam tersi miydi?..
Devam etti:
Ben, sende olan bilmem.. (5/ 116)
Bununla Isa A.S. yle demek istiyordu:
Ben, bu teblii onlara ulatrdm.. Ama iinde, onlar saptr
mak babnda olan bilemem..
Eer bilseydim; onlarn sapmalarna sebep olacak bir eyi teb
li etmezdim..
Devam etti:
Sen, gayble:i btn incelii ile bilensin.. (5/ 116)
Ben ise., gaybleri bilemem.. Beni mazur gr..
Devam etti:
Onlara sylediim, ancak bana emrettiindir.. (5/ 117)
yle demek istiyordu:
Seni, kendimde bulduum kadarn syledim..
Bylece, emri tebli ettim.. Onlara nasihatta bulundum.. Ta ki,
onlar da kendilerinde sana kan yolu bulalar..
Bu yoldan, lh hakikati onlara akladm k, ilerinde olan ey,
kendilerine alm ola..
Onlara szm:
Sizin de Rabbnz, benim de Rabbm olan Allah'a ibadet
ediniz.. (5/ 117)
NAN-I KML
363
Cmlesinde baka deildi..
Bu yoldan, hakikati, kendime has klmadm.. Onlarn tmnde,
bu hakikati mutlak gsterdim.
Seni, onlara yle anlattm:
Hakik manamda nasl Rabbmsan, onlarn da hakik mana
larnn Rabbsn..
*
Btn bu sylenenler anlatyor ki: Isa'nn a.s- getirdii ilim
TEVRAT'takinden ziyade idi. Bu da: Rbubiyet ve kudret srr idi.
O, bu srr aklad.. Bunun iin se., kavmi kfir oldu,.
nk: Rbubiyet srrn amak kfrdr..
Eer Isa a.s. bu srr kapasayd; yahut onu, ibare kabuklar
iinde ve satrlar arasnda, iaretler halinde kavmine tebli etseydi;
kavmi, kendisinden sonra, kfir olmazd..
Tpk: Resulllah S.A. efendimizin yapt gibi..
Bundan sonra da, dinin kemali babnda, luhiyet ve zat ilmine
ihtiya kalmazd.. Kald ki, bu ikisini de, Resulllah S.A. efendimiz
getirmiti..
' ' ' i l 3
Nitekim zat ve sfat ynyle bir hadis-i erif yukarda anlatld..
Allah- Tal, peygamberine, zat ve sfat iini, bir yette bir
letirdi..
O, yet ise., udur:
Onun be nze ri bir e y yoktur.. Duyan ve gre n odur..
(42/11)
Bu yetin zata ve sfatlara ait tefsiri yledir:
Onun be nze ri bir e y yoktur.. (42/11)
Yani: Zata taalluk eden ynnden..
Duyan ve gre n odur.. (42/11)
Yani: Sfatlara taalluk eden ynyle..
*
**
Eer sa'nn a.s. kavmine tebli ettiini, Musa da a.s. tebli
etseydi, kavmi: Firavun'un katli inde kendisini itham ederdi.. *
364
36. BLM T EVRA T
Firavun demiti ki:
Ben sizin ala rabbnzm.. (79/ 24)
Bu, bir iddia idi..
Rbubiyet srrnn ifas ise., ancak, Firavun'un bu iddiasn ve
rebilirdi..
Ancak bu i, Firavun iin tahkik yollu deildi.. Bunun iin de,
Firavunla dvt ve galip geldi..
Eer Musa, a.s. TEVRAT'ta rbubiyet ilminden bir aklama
yapsayd; kavmi kendisini inkr ederdi.. Firavun'la ekitii iin ise.,
onu ayplarlard; itham ederlerdi..
bu sebepledir ki, o ilmi, gizlemekle emrolundu..
Tpk: Resulllah S.A. efendimiz de, kendisinden bakasnn ka
bul edemeyecei baz eyleri gizlemekle emr'olunduu gibi..
Bunu, kendisine stinaden rivayet edilen bir hadise dayanarak
sylyoruz; yle buyurdu:
Miraca gtrldm gece, bana ilim verildi:
a) Bir ilim idi ki; gizlenmesi iin benden sz alnd..
b) Bir ilim idi ki; teblii arzuma brakld..
c) Bir ilim idi ki, teblii ile emr olundum..
Gizlenmesi n, kendisinden s' alnan ilim: lhi srlardr.. B
tn bu srlar tmden Allah- Tala Kur'an'a yerletirdi..
Teblii ile emr'olunduu ilim: Zhir idi..
Teblii arzusuna braklan ilim: Batn idi..
u yet-i kerimeler, batn ilmini anlatr*.
Afakta ve kendi nefislerinde, yetlerimizi onlara gstere
ceiz ki: Hak olduu aktan kendilerine belli olsun. (41/ 53)
Gkleri, yeri ve ralarnda olan: Hak olarak yarattk..
(15/ 85)
Yerde ve gkteklerin hepsini kendinden size ram eyledi..
(45/ 13)
NSAN-I KAML
365
Ona ruhumdan fle dim.. (15/29)
Bu yetlerle anlatlan manalarn ki yz vardr;
a) Hakikat ynne dellet eden..
b) eriat ynne dellet eden..
Durum anlatld gibi oluna, yerlemee bal bir hal meyda
na kar.. Kimin kabiliyeti varsa, o kazanr..
Bir kimsenin, ilh bir anlay var ise., bu teblii alr.. Maka
mna ular..
Anlatld gibi bir anlaya sahih olmayana gelince., o haki
katler kendisine anlatld zaman, derhal inkr yoluna sapar..
Kendisine bu gibi hakikatlerin anlatlmamasna sebeb ise:
Sapmamasn temindir.. ekavetini de nlemektir..
*
**
Gizlenmesi iin sz alman ilim; Derin manal olduundan, tevil
yollu Kur'an'a konmutur..
Bunu da ancak, ilmin zn bulanlar bilir.. Ba art bu.. Bir
de, ilh keif yolu ile bilinir..
Bundan sonradr ki, o kimse, Kur'an' dinler ve onun mahallini
bilir.
Yani: Allah'n Kur'an'a yerletirdii ve onu gizlemesi iin, Re
sulllah S.A. efendimizden sz ald ilmi..
Allah' Tal;
Onun te vilini, ancak Allah bilir.. (3/7)
yeti ile bu manaya iaret eder.*
Haliyle, bu mana, stteki yetten aldmz vakf iaretine g
re okuyanlarca verilen bir manadr..
Ve., o ki: znde, o tevile muttali olur; ie onun ad:
Allah'tr..
Bu manay anla*.
*
Beyan yolu yine, bizi aklama kousu in hazrlanan meyda
na doru coturup koturdu..
366
36. BLM T EVRA T
Ve., aklamas, hi bir zaman akla gelmeyen aa vuruldu..
Biz, yine yoiunda olduumuz bahse dnelim.. TEVRAT mevzu
una geelim..
*
Bilesin ki..
TEVRAT: Sfatlara bal olarak, isimlerin tecellilerinden ibaret
tir..
Bu ise.. Hakka has zuhur yerlerinde, yce sbhan olan Hakkn
zuhurudur..
Yce Hak, isimlerini, sfatlar ynne deliller halinde nasbett..
Sfatlarn da, zatna delil eyledi.. Haliyle, bu olanlar, zuhur
yerlerinde ve halkndaki zuhurunda olmaktadr.. Bu arada, vasta
isimler ve sfatlardr..
Zata gtren baka yol da yoktur..
*
ifi ' 5
Yukardaki mana zerinde biraz alalm.. yleki*.
Halk bir sadelik zere yaratlmtr.. Byle olunca; onun hali,
lh manalardan yana bo olmaktr..
Ancak onun durumu, beyaz bir kaftan gibidir.. Karsna gelen
nak kendine ilenir..
bu naklar, simlerdir.. Yce Hak ise., onlarla isim alr..
Bu isimler ise.. Hakkn sfatlarna dellet ederler..
Halk ise.. Hakk o isim yolundan bildikleri sfatlarla tanrlar..
Tandktan sonra da, Hak ehli olurlar..
Hak ehli olanlar ise., anlatlan yoldan onun zatna doru yolu
bulurlar..
Bunu bulduktan sonra onlar*. simlere ve sfatlara birer ayna gi
bi olurlar..
Onlar ki byle oldu: simler onlarda zuhura gelir.. Keza, sfat
lar da..
bu zuhurdan sonradr k: Nefislerini; kendilerine ilenen, zata
bal isimlerin ve lh sfatlarn nak ile bilirler..
NSAN-I KAML
367
Bundan sonra: Allah- Tal, zikredildii zaman, zikredilen
kendileri olur.. Bu da, nakn aldklar ismin bir icab olur..
te.. TEVRAT'n manas, yukarda anlatlanlardr..
*
**
TEVRAT'n tredii kelime kk*. Tevriyet'tir..
Tevriyet ise, lgatte u manaydr:
M anay, mefhumlarn en uzana balamak..
Bu mana ise., avam halka gredir.. nk onlara gre, Hakkn
sarih olarak; aktan anlatl, itikad bir hayaldir..
Avam halk iin bundan baka ne olabilir ki?., elbette olamaz..
Yani: anlatlan manann dnda bir ey..
Ama, irfan sahipleri katnda Hak: Kendi zatlarnn hakikatidir..
Haktan murad da, kendileridir..
Bu tr konumamz, TEVRAT'ta: aret konumas saylr..
*
imdi..
Musa'ya a.s. gelen YED LEVH'de neler vard?, onlarn akla
masna geelim..
Yukarda zet olarak anlatld; burada tafsil yoluna gidilecektir..
BRNC LEVH: Nur..
*
**
Burada, unu bilmen gerekir ki:
Bu levhde bulunan ilim eitleri, yalnz levhin ald o isimden
ibaret olmamaktadr..
Bunda otaun; dierinde olsun; kalan levhlerdeki ilim eitleri de
bulunur..
Ancak, bir levh iin, hangi hkm galib ise., onunla isim veril
mektedir..
Tpk: Kur'an surelerinde olduu gibi...
Bir surede, hangi i ar basarsa, o sureye o iin ad verilmekte
dir.. Halbuki o surede, hem adn ald ilim eidi vardr; hem de
bakalar..
368
36. BLM T E V R A T
Nur levhinde, yce Hakkn, vahidiyet ve teklik yolundan vasf:
vardr.. Ama mutlak bir tenzih yolu ile.. Bir de; yce Hakk/ halktan
ayrd eden hkm vardr..
Burada, ayrca Hakkn rbubiyeti ve kudreti de anlatlr.. Ha
liyle bu anlatmada, onun gzel isimlerime yce sfatlar vardr..
Btn bunlar, stn ve tenzih yoluyla, Hakka layk bir ekilde
anlatlr..
Yar,i:
- NUR LEVH..
Ad verilen LEVH'de..
*
**
KNC LEVH: Hda..
Bunun iinde, Hakkn zn anlatan lh haberler vardr..
Bu, zevke dayanan bir ilimdir.. Mminlerin kalbine ilham yolu
ile gelen nur suretindedir..
nk: Hda, kendi znde ilhama bal bir varln srrdr..
Kullar aniden yakalar..
Bu ise.. lh cezbenin nurundan ibarettir..
yle bir cezbe nurudur ki: rfan sahibi, onun iinde, yce man
zaralara terakki eder.. Ama, h bir yoldan..
Yani: Allah'n srat zerine..
bu anlatlan durum: nsan heykeline inen ilh nurun kendi
mahalline ve meknna dn eklinden ibarettir..
Burada: Hda, anlatlan nura sahib olan kimsenin, ahadiyat yo
lundan stn n jkna ve en gzel seviyeye ulamasndan ibarettir..
Ama, ne belli bir cihel, ne de belli bir yn vardr..
Bu levhde, mlletlerin hallerine dair kefin ilmi vardr.. Onlar
dan ncekilere ve sonrakilere dair haberler de vardr..
Ruhlar lemi saylan melekut ilmi de bundadr..
Ruhlar lemine hkim olan ceberut leminin ilmi de bundadr..
Bu ise., hazret-i kudstr..
NSAN I KAML
369
Yine bu levh de bulunan ilimler arasnda: Berzah ilmi vardr..
Ayrca, kyamet ve kyamet gn, mizan, hesap, cennet, cehennem
anlatlr..
Yine bu levhde bulunanlar arasnda, tm muhakkilerin haberle
ri vardr..
Ekl, suret, tlsm cinsi eylere konan srlar ilmi de, bu levhde
bulunanlar arasndadr..
Israiloullar, bu srlar bilmekle nice iler grd.. artc kera
metleri de, yne bu esrar bildiklerinden gstermilerdir..
*
**
NC LEVH: Hikmet..
Bunda, lm slklerin ekillerini bilmek vardr.. Haliyle bu*. Te
celli ve zevk yolundan olmaktadr..
Btn bunlar, lh ve kuds makamlarda olmaktadr..
Bu olanlar arasnda: Nalnlar karmak, tura kmak, aala
konumak, gecenin karanlnda ate grmek vardr..
Btn bunlar, lh srlar meyamnda saylr..
Bu levh: Emre amade klmak vb* yoldan ruhan gelileri bilme
nin asldr..
Anlatlan eitteki ilh hikmetler babnda her eyin imi bu
levhdedir..
Heyet, hesap, gk ilminin asl da, bu levhde bulunanlar arasn
dadr..
Aalarn ve talarn vb. eylere ait lmin temeli de bu levhde-
dr..
Israiloullar arasnda, bu levhir ilmini bilen rahip olmaktadr..
Onlarn dilinde rahip:
Allahtk olan, dnyay brakp mevlya ynelen kimse..
Demektir..
*
* *
F.: 24
DRDNC LEVH: Kuva..
nen hikmete dair ilerin ilmi ve beer glerde bulunanlarn
ilmi bu levhdedir..
Ki bu: Manev zevklere dayanan ilimdir..
srailouliarndan bir kimsede bu ilim hsl olursa., o: HBR ol
maktadr..
HBR olmak ise.. Musa'nn a.s. manev varisi olmak mertebesi
ne kmak saylr..
Bu levhde, remizler, iaretler, misaller ounluu tekil eder..
Hikmet-i ilhiyenin beer glere konmas sebebi ile; Hak Tal
onlar misal yollu TEVRAT'a yerletirdi., bildirdi..
Nitekim ayn manada, Yahya'ya a.s. buyurduu u emirle dik
kati ekti:
Ey Yahya, kitab kuvve ile al.. Daha ocukke n, ona hikme t
verdik.. (19/ 13)
Grlyor ki, bir eyi kuvve ile almak ancak: Hikmeti bilen ve
lh nura yol bulan iin mmkn olmaktadr..
Bunu aldktan sonradr ki, ilh hikmetten yana bildii kadar,
duygulara karmaktadr..
Bu i, manev zevke dayanan bir itir.. Kimde bu eit zevk var
sa.. manasn o anlar.. Bakas anlayamaz..
Kald ki bu: Havas zmresine ait bir itir.. Avam iin deildir..
Simya ilmi de; bu levhde bulunanlar arasndadr..
stn by ekli de, bu levhdedir.. Ki bu: Bir bakma keramet
lere benzer..
Buna:
stn by..
Dememin sebebi, onun ilca, bir ileme tabi tutmadan ve br
ey sylemeden oluudur..
Bunun oluu: Srf insanda bulunan byleme gcne dayanr..
Bu durumda, iler, byy yapann arzusuna gre olur..
370 36. BLM - T E V. R A T
NSAN-I KML
371
Bu ite, o byy yapan, hayal leminde bulunan suretleri bu
his leminde gsterir.. El dedirilip tutulacak grlecek gibi yapar..
Bunun oluu u ekildedir:
Ona bakanlarn gzn, kendi hayal lemine sokar.. O hayale
istedii sureti verir.. Sonra, bakanlara o sureti gsterir.. Onlar da onu,
gzleri ile grrler..
O i, hayelen olmaktadr; ama o bakanlar, bu his leminde ol
duunu sanrlar..
Bu i tevhid yolunda, benim bama geldi..
Bu vcutta hangi suretle olmay istersem, o surete giriyordum..
Hangi ii yapmay istersem, o ii yapyordum..
Ancak, bu iin tehlikeli bir yol olduunu bildii .1iin braktm..
Onu yapyordum,* nk: Cenab- Hak bana, KF ile NUN ara
ma koyduu gizli kudret kapsn aralamt..
*
**
BENC LEVH; Hkm..
Bunda, emirler ve yasaklar ilmi vard..
Ki bunlar: Israilullanna, Allah'n farz kld eylerdi; haram
olmasn istedii ii de, haram klmt..
Bu levh: Musev yolunun anlatld levhdir..
Ki Yahud, yolu bunda anlatlanlara gre kurulmutur..
**
ALTINCI LEVH: Ubudiyet..
Halka lzm olan hkmler, bu levhin iindeydi..
Mesel: Zillet, iftikar, korku, huu gibi eyler..
Hatta bu manada Musa, a.s. kavmine yle demiti:
~~inizden bri, ktle karlk ktlkle ceza verirse.. FRA-
VUN'un tanrlk davasn benzer bir davaya girmi olur..
nk kulun: ddia edecek hi bir hakk yoktur..
372
36. BLM - T E V RAT
unlar da, bu levhde, bulunanlar arasndayd:
Tevhid srlar, teslim, tevekkl, ileri Hakka Ismarlamak, rza,
korku, rabet, zhd, Hakka dnp bakasn brakmak vb. eyler*.
*
**
YEDNC LEVH: Saadet ve ekavet..
Bu levhde, Allah'a gtren yol anlatlmaktadr..
Daha sonra: Saadet yolu, ekavet yolundan ayrd edilip anlatl
maktadr..
Yine bu levhde bulunan cmleden olmak zere: Saadet yolun
da, dierine nazaran daha uygun olan anlatlyor.. Ki bu, saadet yo
lunda caiz olan itir..
bu levhdedir ki: Musa a.s. kavmi: Dinlerinde isteyerek baz
yenilik yapmtr.. Ki bu kardklar arasnda: Rhbaniyet vardr..
Bunu, kendi akllarna gre yaptlar; Musa'nn a.s. kavline g
re deil..
Allah'n kendilerine, bu levhde; tand cevaz yoluna girerek o
icad yaptlar.. Onun da hakkndan gelemediler..
Eer o icadlarm, ilh bir ihbar, ilh! bir keif yolundan yapm
olsalard; Allah, o ite kendilerine g ihsan ederdi..
Ama nerede?..
Kald ki: yle bir eyi hakk ile yapmak; onlar iin imknszd..
Eer byle olmasayd; Allah onlara o ii; Peygamberinin dili ile emre
derdi..
Musa'nn a.s. ise., o gibi ileri yapmalarn sylemeyii: Onun
cehli deildir.. Onlara acmasdr..
Bir de, o hakkndan gelemeyecekleri ii yapnca, ceza grecek
leri endiesi idi..
Yine, bu levhde bulunanlar arasnda: Beden ilmine ve dinlere
ait bilgi vardr..
*
**
Bu yapraklara, TEVRAT'ta bulunanlar bylece aldk..
bu aldklarmz, Allah'n bize ihsan ettii keif yolundan oldu..
Ama ksa anlattk..
NSAN I KML
373
nk kasdmz, zet olarak anlatmak..
Eer onu, bandan sonuna kadar tm alsaydk; ok uzun olur
du.. Hayli uzatmamz gerekirdi.. Bundan da, pek fayda kmazd..

**
NETCE: Toplu olarak, TEVRAT bu anlatlanlardan ibarettir.. Ka
lann da anlamaya al..
Allah.. Hak syler..
Bu yola hidayeti nasib eden Allah'tr..
37. BLM
ZEBUR
ZEBUR: Sryan bir kelimedir.. Kitap manasna gelir..
Araplar, bu kelimeyi kullanmtr..
Hatta Allah- Tal:
ledikleri her ey, ZBR'de vard.. (54/ 52)
Buyurdu.. Ki burada: Zbr, kitaplar manasna gdir..
*
**
ZEBUR: Davud'a a.s. geldi..
Onun gelii: Ayrntl yetler halinde olmutu.. Ancak, kendisi
ne, Allah tarafndan gelip tamama erdikten sonra, kavmine kard..
Yani: Onlara, para para yetler halinde deil de; toplu bir
kitap olarak karp okudu..
*
* *
Davud a s. karlk konuma ynyle insanlarn en kibar idi..
Ahlak karekter cihetiyle de, en gzeli..
ZEBUR okuduu zaman: Vah hayvanlar ve kular, yanma ge
lir toplanr dururlard..
Bedeni zayf, boyu ksayd.. Bu hali ile de ok kuvvetli idi..
Zamannda geerli ilimlerde, ok ttla sahibi idi.

* *
Bilesin ki..
Bir peygambere gelen her kitap, onda bulunan bilgiler., gerek
bu kitap gerekse bu ilimler, ancak geldii peygamberin ilmi nisbe-
tinde olurdu..
Bu, lh bir hikmetti.. Ta ki: O peygamber, getirdiine kar ca
hil bulunmaya..
Anlatlan mana icabdr ki: Fazilet ynyle kitaplarn ayrd
edilmesi, kala/ .a bakarak, geldii peygamberin, Allah katnda ayrd
edilmesine baldr..
MSAM-I KML 375
Bu sebepledir ki; Kur'an, Allah'n peygamberlerine gnderdii
kitaplarn en faziletlisidir..
nk: Resulllah S.A. efendimiz, peygamberlerin en faziletli
sidir..
Bu mana zerine:
Hepsi Allah'n kelmdr.. Bazs, bazsndan daha faziletli
olamaz..
Diyecek olursan, sana Resulllah S.A. efendimizden rivayet edi
len u hadis-i erifi syleriz:
Fatiha suresi, Kur'an yetlerinin en faziletlisidir..
Bu hadis-i erife gre: Kur'an'da fazilet ynyle, yetlerin baz
s bazsndan stn olunca, toplu bir mana ile: Kalan kitaplarn da,
birbirinden stn olmalarna bir mani yoktur..
*
$
Bilesin ki..
ZEBUR; ounlukla tlerden ibaretti. Kalan: Zatna layk e
kilde ondaki Allah'a sena idi.
er' ynden yol gsteren yetler, baz husus d/ etler idi..
Ancak gerek tler gerekse sena: lh olan hakik ilimler ze
rine idi..
Onda bulunan balca ilim eitleri unlard:
1. Mutlak vcuda dair limler..
2. Yce Hakkn halkna yapt tecellilere ait ilim..
3. Bir eyi, emre hazr ve amede klmak.. Ayrca tedbir ilmi..
4. Mevcudat hakikatlerin iktiza ettii ilim..
5. Kabiliyetler ve istidadlar ilmi..
6. Tabiiyet lm..
7. Riyazat ilmi..
8. Konumak ilmi..
9. Hilkat ilmi..
376
37 BLM - Z E B U R
10. Hikmet ilmi..
11. Feraset ilmi..
Bunlarn dnda kalan daha baka ilimler de vard..
Ancak, bu ilimler, iaret yollu sylenmitir..
Aktan sylenenler: zharnda zarar olmayan, Allah'n srlarn
dan herhangi bir srrn, alp yaylmasna gtrmeyecek ekilde
idi..
*
Davud a.s. ok ibadet ederdi..
*
* *
lh bir keif ihsan ile, ku dilini bilirdi.. lh bir g sayesin
de onlarla konuurdu..
Manalardan hangisini stiyorsa., onlarn kulana ulatrrd..
Ama, hangi lafzla isterse..
Burada bir noktay belirtmek icab edecek..
Anlatlan konuma: Bu babda bir bilgisi olmayanlarn sand
gibi deildir..
Bylesi: Kendinden bir kan ile:
Yalnz ku dili lugatna gre konuurdu..
Der.. Yani: Kulara has bir terimle..
Byle bir kanaat doru deildir..
O, kularn eitli seslerine, gre szlerini anlard.. O seslerin
dellet ettii manalar da bilirdi..
Haliyle bu: lh bir keif yoluyla olurdu.. ,
Bu mana, Davud'un a.s. olu Sleyman'n u cmlesi ile anla
lr:
Bize ku dilr re tildi.. (27/ 16)
Bu konuma durumu, onlarda srp gitti..
Bu sebeple sanan sand ki: Kularn, kendilerine gre bir lgati
var; o lgatle birbirleri ile konuurlar.. Davud'un anlay da o lgata
dayanr.. Halbuki, byle bir kanaat yanltr..
NSAN-I KAML 377
Onlardan kan ancak bir sestir.. Bu ses, kendilerine gre, ma
lum bir manada kmaz..
yle olur: Onlardan birine bir hal gelir.. Bu halin sonucu, o
kutan bir ses kar.. O sesi, lh bir ilhamla dier ku anlar..
Bu anlay ise., onda bulunan ruh ltuftan ileri gelir..
O kua bir baka hal geldii zaman, cbr ses gibi yine bir
ses karr.. Ayn ses gibi de olabilir; baka trl de..
Bunu da anlayan anlar..ster kulardan olsun,* isterse, dierle
rinden..
Haliyle bu anlay da, yine lh bir ilhamla olur..
*
Davud a.s. sair hayvanat da anlard.. Onlardan bir ses kn
ca, o sesin manasn anlard; bilirdi..
Haliyle bu: lh kefe dayanan bir ilimle olurdu..
*
* *
Davud a.s. onlarla konumay diledii zaman konuurdu..
Bu konuma, ister Sryan lgati ile olsun; isterse, dier bir dil
le . isterse, hayvanata ait seslerle..
O sz, o hayvan anlard.. Haliyle, ilh bir kuvvetle., ki o kuv
veti, Allah- Tal Davud a.s. iin kelmna kondurmutu..
*
**
Davud a.s. ve Sleyman a.s. iin Allah'n ihsan ekledii bu kuv
vet, sadece ikisinde kalm deildir.. Sadece, onlu: la braklm
deildir..
Zira bu: Btn halifelere amil olan bir itir..
Halifelerden kasdrn: Hilfet-i Kbra'ya sahip olan halifelerdir..
Davud a.s. ve Sleyman'a a.s. has olan bu hal, bir zuhur ve bir
taleb yolu ile olmutur.. Bir bakma peygamberliin icab olarak..
Halbuki, efrad ve aktabdan her bri iin, bu varhk lkesinde
tasarruf vardr..
Bunlardan her biri: Gecede ve gndzde neler olur, onu dahi
bilirler; ku dillerini bilmek bunun yannda hi kalr..
Bu manada ibl rh. der ki:
Kara karnca, kara 1a stnde, karanlk bir gecede yrr de,
ben onun ayak sesini duymazsam, kendim iin:
Ben, kandrlmm; Rabbmn mekre uramym..
Derim..
Baka bir zat ise, yle demitir:
Ben o gibi hareketleri anlamadm nasl syleyebilirim?..
Onun hareket iin hazrlan, benim gcmle olmaktadr..
Onu hareket ettiren benim.. Nasl onu anlamadm, syleye
bilirim.. Hem de, onu hareket ettiren olarak..
*
**
Bir gn. Resulllah S.A. efendimiz, cin tayfasna mensup biri
ni tuttu; mescidin direine balamak istedi..
Sonra, Sleyman a.s. peygamberin duasn hatrlaynca, sal
verdi..
O dua uydu:
Ya Rabbi, bana yle bir mlk hibe e t ki; Be nde n sonra, hi
kimse ye uymasn.. (38/35)
Bu vaka, gerek Sleyman peygamberin a.s. durumunu; gerek
se, onlatlan ilerin olacan ve olduunu tasdik yollu anlatr..
Yukarda geen yetle anlatlan manadan murad: O gibi ilerin,
hilfet-i kbra ile zuhuru ve onu alanlara kalmasdr..
bu dua sebebi iledir ki: Ona nasib olan hal, kendisinden son
ra hi kimsede kemal zere olmamtr..
Haliyle bu, her eyde deil; bizi eylerde..
Peygamberlerde zuhura gelen baz eyler vardr ki, onlar evli
yada da olmutur..
Allah onlardan raz olsun..
378 37. BLM - Z E BUR
NSAN-! KML 379
Bilesin ki..
ZEBUR: arette, ef'al sfatlarnn tecellilerinden ibarettir..
TEVRAT: Yalnz, sfat isimlerinin tecellileri cmlesinden ibaret
tir..
NCL: Yalnz, zat simlerinin tecellilerinden ibarettir..
FRKAN: Mutlak olarak, cmle simlerini ve sfatlarn tecelli
lerinden ibarettir.. Bu tecelliler, ister zata bal bulunsun,* isterse s
fata;
KUR'AN: Srf zattan ibarettir..
Nitekim, KUR'AN, frkan ve Tevrat zerine yukarda kelm e-
dilicJ ..
Burada daha ok, ZEBUR, zerinde durulacaktr..
*
Daha nce de anlatld gibi, ZEBUR fiillere bal sfatlarn te
cellilerinden ibarettir..
Bu hali ile o: lh iktidara bal para fiillerin tafsilidir..
bu sebebeledir ki: leme halife oldu.. ZEBUR'da, vahiy yolu
ile kendisine gelen hkmleri zuhura getirdi..
Bu manann bir icab olarak:
Sabit dalan yrtyordu*.
Sert elik demiri yumuak hale getiriyordu..
Btn eitleri ile, mahlukata hkmn geiriyordu..
Bundan sonra, mlkne, olu Sleyman a.s. varis oldu..
Sleyman a.s. Davud'dan miras ald.. Davud a.s. ise Hak'tan..
Byle olunca: Davud a.s. daha faziletli oldu.. nk ona hil
feti Hak verdi.. Ve ona u zel hitab yapt:
Ey Davud, seni yerde halfe eyledik. (38/ 26)
Sleyman a.s. iin byle yapmad.. Ancak buna, tabbi sonun
da, kstl br yoldan verdi..
Davud a.s. byle bir talepte bulunmad.. Zira biliyordu ki: Hi
lfet zhir ve batn olarak, hi kimsenin inhisar altnda olamaz.. Ni
tekim kendisine de, ancak zhir yolundan verildi..
Nitekim bu manay, Allah- Tal'nm Sleyman a.s. iin verdi
i u haberde grebilirsin..
Sleyman a.s. dedi ki:
Ya Rabbi, bana yle bir mlk hibe e t ki: Be nde n sonra, hi
kimse ye uymasn.. (38/35)
Onun bu talebine karlk u cevab ald:
Biz rzgr e mrine amade kldk., e mri ile yrd.. (38/36)
Grlyor ki, Sleyman'a verilen lh iktidar, burada sayldr..
Ona talebini verdik..
Demiyor.. Zira byle olmas mmkn deildir.. Halktan birine
balanmas imknszdr..
Zira o hilfet, lh bir seime baldr..
Sebebine gelince: Ne zaman ve hangi zuhur yerinde Hak zat
ile zhir olursa., o zuhur yeri, Allah'n halifesidir..
u yet-i kerime, anlatlan manaya iarettir:
Ge re kte n zikirde n Te vrattan sonra, ZBR'a yazdk:
Ye re salih kullarm varis olacaklardr.. (21/105)
Burada, salihlerden murad: lh verasete ehil olan kimselerdir...
Yerden murad ise.. Halka bal manalarla, Hakka ait tecelliler
arasnda mnhasr kalan, bu varln hakikatleridir..
u yet- i kerime ise., anlatlan hakikatlere iaret eder:
Ye rim ge nitir.. Ancak bana ibade t e diniz.. (29/65)
*
* *
Bu anlatlanlar dinleyip anladktan sonra:
Sleyman'n a.s. duas makbuldr.. u itibara gre: Memleket-i
Kbra, Allah'tan baka hi kimseye uymaz.. Allah ise.. Sleyman'n
a.s. hakikatidir.. Bu sebeple onun duas salamdr..
Diyecek olursan, dorusun..
ayet:
Sleyman'n a.s. duas makbul olmamtr .
380 37. BLM - Z E B U R
MSAN-I KML
381
Yani: Hilfetin kendi inhisarna verilmesi itibarna gre.. nk
bu hilfet kendisinden baka: Efrada ve aktaba da verildii sahih*
tir..
Diyecek olursan., yine dorusun..
Biz, anlatacamz anlattk.. Hangisini dilersen., onu nazar-
itibara al..
*
Davud a.s. hilfetin sadece kendisine braklamayacan bili
yordu.. Onun iin, byle bir talebi yapmad., brakt..
Ama Sleyman a.s. ilh bir edep olarak o talebi yapt..
lh zuhur yerlerinde tek olmay stiyordu..
Yani: Hakk olan manev nfuzunu, tek bana onlara geirmek
iin..
Byle bir eyin olmas, her nekadar imknsz ise de, talebi yerin-
dedir.. Zira, lh ember genitir.. Varlk imknlar da bu talebe m
saittir..
Ama, hi kimse bilemez: Yapt bu yollu talebi, kendisine uyar
m, yoksa uymaz m?..
te., anlatlan mana ve bu mana makamlarnn icab olurak,
liah~ Tal evliyasnn halinden haber verdi..
yle buyurdu:
Allah'n kadrini, zatnla lyk olacak ekilde takdir edemedi
ler.. (6/ 91)
yle buyurdu:
Sbhan Rabbn, onlarn yapt vasftan yana yce dir.. zze t
sahibidir.. (37/180)
Bu ynden baklnca, hilfetin tek kiiye kalmas imknszdr..
Bunun iindir ki, Hz. Sddk r.a. yle buyurdu:
drki kavramaktan yana acizlik, idrktir..
Resulllah S.A. efendimiz ise, yle buyurdu:
Senin, zatn sena ettiin gibi sana sena edemem..
Resulllah S.A. efendimiz, bu hadis-i erefi ile, olmas mmkn
382
37. BLM Z E fi U R
olmayan bir eyin talebi babnda edebe brnd.. Rabbmn kemali
babnda aczini itiraf etti..
Halbuki, Resulllah S.A. efendimiz, Sleyman'dan a.s. daha
fazla Rabbn biliyordu..
Bunu, undan anlyoruz ki:
Sleyman a.s. nihayeti olan bildi; onun husuln taleb etti..
Muhammed S.A. ise., nihayeti olmayan bildi; edebe brnd;
kavrama imkn olmayan talepten geti..
Edebe brnd..
Demekten kasdm; u demektir:
O eyin husul babnda yapaca duay terk edii..
Sebebine gelince: Biliyordu ki, bu inhisar Allah hi kimseye yap
maz..
nk o: Zat bir zellik tar..
Ve.. A!lah- Tal onu: Halk dnda zat i*:n semitir..
Hele u iki'zatn marifeti arasndaki farka bak..
Biri, Rabbn bilme babnda; bir snr bilip orada kalyor..
br de, Rabba kar marifet babnda snrszdr.. Onu bilme
nin sonsuzluuna kaildir..
>
Bu makam icabdr ki: Muhammed vasf tayan veller nice
eyler sylemilerdir..
eyhimiz Abdlkadir Gaylh r.a. yle buyurmutur:
Ey peygamberler zmresi, size bir nam verildi.. Ama bize yle
eyler verildi ki, o size verilmedi..
Bu rivayeti, Muhiddin b. Arab r.a. FTUHAT-I MEKKYE adl ese
rine almtr.. Senedini Geyln Hz. ne kadar gtrp, rivayeti onun
dilinden nakletmitir..
eyh Vel Eb'l- Gays b. Cemil ise, yle demitir: ,
Biz yle bir denize daldk ki, peygamberler onun sahilinde
kald..
Bu szlerin her nekadar tevil yolu varsa da, unu sylememiz
icab eder:
Bizim mezhebimize gre; Mutlak peygamber, mutlak velden
efdaldr..
Bu kitabn belli yerinde: Nbvvet ve velayet zerine sz edi
lecektir.. Allah- Tal dilerse..
Doruya hidayeti nasib eden Allah'tr..
INSAIM-I KAML 383
38. BLM
NC L
NCL: Allah tarafndan sa'ya a.s. nazil oldu..
Sryan dili ila geldi.. ON YED ivede okunurdu..
*
**
NCL; Baba, ana, oul ismi ile balyordu..
KUR'AN: Rahman, Rahim Allah'n ad ile., balad gibi..
sa a.s. kavmi: Baba, ana, oul meselesini d manada ald..
Sandlar ki: Baba, ana, oul ii; RUH MERYEM, SA'dtr..
te o zarnan:
Ailah, n ncsdr.. (5/ 73)
Dediler..
Ama bilmediler ki:
BABA'dqn murad, ALLAH ismidir..
ANA'dan murad, ZATIN HKMDR.. Ki onun iin:
Hakikatlerin mahiyeti..
Tabiri kullanlr..
OGUL'dan murad: KTAB'dr-. Ki o, mutlak varlktr..
Ve., o kitab: Knhn mahiyetinin bir neticesidir., bir parasdr..
Nitekim bu manada Allah- Tal yle buyurdu:
Ana kitab onun katindadr.. (13/ 39)
bu yet, anlattmz manaya iarettir..
Ve., bu manaya dair tafsil, daha nceki yerinde de geti..
Isa'nn a.s. u cmlesi de, onlarn yanl anladklarn gster
di:
Onlara sylediim ancak, bana emrettiindir.. (51/ 117)
Onun bu emrettii ise.. sa'nn a.s. onlara u kelm tebliidir:
Sizin de Rabbnz, benim de Rabbm Allah'a ibadet edi
niz.. (5/ 117)
Bu kelm, onlara tebli etti ki, bilinsin: sa a.s. NCL'in zhir
manasn anlamakta kusur etmemitir..
NSAN-I KML 385
stelik, beyan ve izahn fazlas ile yapmtr.. Bu manay onun
u sz tasdik eder:
Sizin de Rabbnz, benim de Rabbim Allah'a ibadet ediniz..
(5/ 117)
Bunu onlara sylemesinin bir sebebi de; Kendisinin Rabb oldu
una dair, ana ve ruh babnda yanl grlerini de tashihtir..
Onlarn yanl davalarn da bylece rtyordu..
nk: Onlara gereken aklamay yapmtr..
Ancak onlar: Isa'nn a.s. aklamasna bakp zerinde durmad
lar.. Allah kelm zerine kendi grleri cihetine gitmeyi tercih etti
ler..
*
**
Allah- Tal'nn sualine cevab olarak:
Onlara sylediim, ancak bana emrettiindir.. (51/ 117)
Demesi, kavminin zrn beyandr..
Durum byle olunca, u mana kar:
O kelmla eliyi yollayan sensin..
Yani: Banda; BABA, ANA ve OUL olan..
Bunu onlara tebli ettiim zaman, kelmndan kendilerine zhir
olan manaya ektiler.. Onlar, bunun iin ayplama.. nk onlar, ke
lmndan anladklar mana zerinedirler. Bylece, onlarn irki tevhid
olmutur..
Zira onlar: lh ihbarla rendikleri ii yaptlar..
Yani: Kendilerine gre..
Byle olunca: Onlarn durumu, itihadnda hata eden bir mte-
hid gibidir.. Ki, kendisine itihad ecri vardr..
Hsl: Byle bir cevapla Isa a.s. kavminin Hakka kar zrn
anlatyordu..
Bu ekilde bir zrn beyanna ise.. Allah- Tal'nn u yollu so
rusu sebeb olmutur:
Se n mi insanlara:
Beni ve anam, Allah'tan baka iki ilh tutun..
F.: 25
Dedin.. (5/ 116)
Bundan sonra, yolu aa aa sonu u raddeye getirdi ve yle
syledi:
Eer onlar balarsan; sen, aziz hakimsin.. (5/ 118)
Onlara azab edersen, iddetli ceza sahibisin..
Demedi.. Buna benzer bir ey de sylemedi..
Mafireti anlatt.. Mafireti onlara Hak'tan taleb eyledi..
Ki bu: inden gelen bir hkmd..
nk onlar: Hak'tan ayrlmamlard..
*
Bu arada, unu da aktan bilmek gerekir ki; Peygamberler, a.s.
azaba hak kazandn bildii kimselerin mafireti talebinde bulun
mazlar..
Nitekim, bu mana Allah- Tal'nn, brahim a.s. iin anlatt
u kelm okununca daha iyi anlalr:
brahim'in babasna yapt marifet talebi, ona yapt bir
vaadin sonucu idi.. Vaktaki, onun Allah'a dman olduunu anlad;
ondan tamamen ayrld.. (9/ 114)
Btn peygamberlerin durumu ayn ekildedir..
Ve.. Isa'nn a s. mafiret talebi ise., onlarn bunu hak ettiklerini
bildii iindi..
Onlar, iin hal'J katnda batl i zere olsalar dahi, kendilerine
gre, hak zere idiler..
Onlarn hak zere olular, itikadlar ynyle, iin bir sonucu
idi.. sterse, hakikat ynyle, ilerinin batl olmas sonucu azaba u
rasnlar.. '
te.. sa a.s. her ki durumu da nazara alarak yle dedi:
Eer azab edersen.. (5/ 118)
Sonra, ii tatlya balamak in, yle dedi:
Onlar senin kullarndr.. (5/ 118)
Bu son cmle ile unu anlatyordu:
386 38. BLM - N C L
NSAN-! KML
387
Sana ibadet ederler.. inatlac da deiller.. Mevlsz olan
lardan da deiller,.
nk, sen yle buyurdun:
Kfirle rin me vls yoktur., (47/11)
***
u da var ki, onlar: Hakik manaya gre tahkik ehli idiler.. Zira
Hak Tal, Isa'nn a.s. hakikatidir..
Meryem'in de hakikatidir..
Ruh'l-kuds'n de hakikatidir..
bu durum ise.. sa'nn a.s. syledii:
Onlar se nin kullarndr.. (9/114)
Cmlenin manasdr..
*
*
Ancak..
Burada, bir hususa dikkatini ekmek ister; seni onlarn lehine
ehadetten men ederim..
Zira, ayn kelmn peinden Allah- Tal yle buyurdu:
Bu o gndr ki, dorulara sadakatle ri yararl olur.. (5/119)
Bu cmle, sa'nn a.s. yerine getirilmesini taleb ettii ie karlk
sylendi; u manaya gelir:
Onlarn, zhir olan ekli ile, kelmm kendilerine gre tevil
etmelerinde sadk deiller..
bu manann tersine olsa dahi, faydal durumlar Rabb'larna
gredir.. Bakasna gre deil..
Bize gre onlara verilen makam: Dallet iinde olduklardr..
Zhir durum: Bu manayadr.. Cezaya uradklar da bunun iin
dir..
*
**
Onlarn sonunda alacaklar durum: Hak'tan yana nasiblerine g
re Allah ile olular neyse odur..
Bu da: Onlarn kendilerine gre olan itikadlardr..
388
38. BLM N C L
Bundan elde edilecek hakikat mikdar ise., ilerinde besledikleri
tkaddaki doruluklar kadardr.. Buna gre faydasn Rabbalar ka-
tnda bulurlar..
Durum byle olunca, onlar iin verilecek hkm: lh rahmete
kalm olur..
Bundan sonra da Isa a.s. hakknda besledikleri itikad, kendileri
ne yz gsterir..
O zaman da, kendilerine zhir olan udur: Anlatlan bu yny
le, itikad ettikleri haktr.. Kendilerine olacak tecelli ise., bu itikadlar
cihetinden gelir..
Zira: Allah kulunun zannna gredir..
Deyip yine NCL zerine kelmmza dnelim.
*
* *
Daha nce de anlatld gibi; NCL, zat isimlerinden ibarettir..
Yani: Zatn isimlerindeki tecellisinden..
Sz edilen bu tecellilerden biri de? Vahidiyetteki tecellisidir..
bu tecelli, Isa, a.s. kavmine: Isa'da, Meryem ve Ruh'l-Kuds'te
zhir olmutur..
Byle olunca onlar Anlatlan zuhur yerlerinin her birinde, Hakk
mahede etmilerdir..
Bu tecelli ynnden her nekadar hakl iseler de, gerekten hata
ya dm ve sapmlardr..
Hatal cihetleri udur: O tecelliyi gtrp yalnz sa, Meryem ve
Ruh'l-kuds'e balamlardr..
Sapk ynleri de udur: Mutlak bir tecessm ve mukayyed bir te
bihe kail olmalar..
Yani; O vahidiyet tecellisinde..
Halbuki onlarn kail olduu bu mana, vahidiyet ahkmndan
deildir..
zellikle takyid babnda..
te., onlarn hataya dp saptklar yer burasdr..
Bunu anlamaya al..
NSAN I KAML 389
NCL'e konan nizam, ancak: Melekler lemine has lahut iffetin
bu insan lemi varlna konmasdr.*
Bu ise.. Hakkn halkta zuhur iktizasdr..
Ancak, Nasara taifesi, girdikleri tecessm ve kstlama yoluna
dalnca., bu halleri NCL'e hakikat zere konan manaya aykr d
t..
Durum anlatld gibi olunca: NCiL'in hakkn Muhammedler
yerine getirdiler..
nk NCL, btnyle KUR'AN yetlerinden bir yete konmu
tur..
O yet ise., udur:
Ona ruhumdan fle dim.. (15/29)
Onun ruhu da ondan bakas deildir..
Bu yet, Allah- Tal'nn dem'de a.s. zuhurunun haberini ve
rir..
Ayn mana, u yet-i kerime ile de, teyid edilmitir*.
Afakta ve ke ndi ne fisle rinde , ye tle rimizi onlara gste re ce
iz ki: Hak olduu aktan ke ndile rine be lli olsun.. (41/53)
Burada:
Afalc..
Olarak anlatlan bu lem ve nefislerinde ki Hak'tr..
Daha sonra bu manay, Muhammed S.A. iin buyurduu u yet
lerde daha da at:
Sana biat e de nle r, ancak Allah'a biat e de rle r.. (48/10)
Re sule itaat e de n, Allah'a itaat e tmi olur.. (4/10)
bu manalar icabdr ki: Muhammed S.A. mmeti, iin hakikat-
na ulat..
Bunun iin cJe, Hakka bal varl, yalnz deme sdrp brak
mad..
nk: Ayet, yalnz dem'i a.s tayin etmiyordu..
bu manadan edep alp bildiler ki: dem'den mrad, bu neviden
insan eidine bal her ferttir..
390
38. BLM - N C L
lh emre imtisalen: Hakk, bu varlk czlerinin her birinde m*
ade yolu ile grdler..
bu mana:
Hak olduu kendilerine belli olsun.. (41 / 53)
Manasn tayan yetin manasdr..
Bu manada-. Mslmanlarn durumu da byledir..
Muhammed S.A. efendimizin durumu da ayndr.
*
S*
Eer yukarda anlatlana benzer br yet, Isa a.s. peygambere
gelseydi; elbet onlar da bu yola hidayeti bulurlard..
Ancak, bu olamazd..
nk: Allah- Tal'nn inzal buyurduu her kitab: Hidayette-
kilerin nasibini verdii gibi, dcJ lettekilerin nasibini de verir..
Nitekim bu mana, Kur'anda sabittir.. (Bak: Bakara suresi, yet
26)
Bu bir gerektir..
Zhir ulemann durumunu grmez misin?..
Anlatlan iki yetin tevilinde, nasl da saptlar..
Ve., onlar gtrmek istedikleri yne nasl ekip gtrdler?..
O ekip gittikleri ynde, Hak'tan yana bir yz olsayd, ne var
d?..
Ama, kendilerini birtakm usuller sarmt; onlara dalp Allah'tan
uzaa dtler. Onu, bilmekten yana yaya kaldlar..
Hakikat ehline gelince., o iki yet sayesinde Hakk buldular..
Onlarla, Hakkn marifetini elde ettiler..
NETCE: Bunlar nasl hidayeti buldularsa., brleri de ayn ekil
de dallete dtler..
Allah- Tal, getirdii bir misal dolays ile, bunlar iin yle
buyurdu:
Allah onunla, nicelerini hidayete; nicelerini de dallete ter..
Onunla dallete denler ise. ancak, fasilelerdir.. (2/ 26)
NSAN-I KML
391
Fcsk: Fisk kelimesi kknden gelir..
Araplar, bunu, bozuk yumurta iin kullanrlar.. Bir yumurta, yav
ru karamaz bir durumdaysa., onun iin:
Bu yumurta, fisk oldu..
Derler..
Bu yet-i kerimedeki:
Fasklar.. (2/ 26)
Lafzndan murad ise., ilh tecelliyi kabulden yana kabiliyetleri
nin bozulduudur..
Ki onlarn zihninde tasavvur edilen mana:
Allah'n halknda zuhura gelemeyeceidir..
Bu zuhur ise., elbet kendi zanlarna gre olmamaktadr..
Bunun sebebi ise., onlar, zat- lh iin hkme balanan bu zu
hur olmama ynn teyd eden tenzih usullerini bulup almlardr..
Bylece: Ayn olduu babndaki emirleri bir yana atmlardr..
Bunun yerine hkm ynden konan vasflar almlardr..
Hi bir zaman da: Bu hkm vasflarn, o ayn olu iin, halka
ve Hakka bal varlk oluu iinin, aynen bir kemal olduunu kabul
edip bilmemilerdir..
Nitekim bu manay, yce Hak kendi znden haber verirken,
kitabnn eitli yerlerinde anlatmtr..
te., onlar arasndan u yetleri alyoruz:
Ne yana dnseniz, Allah'n yz o yandadr.. (2/ 115)
Neftilerinizde., grmyor musunuz?.. (51/ 21)
Gkleri, yeri ve aralarnda olan: Ancak, Hak olarak yarat
tk.. (15/ 85)
Yerde ve gktekilerin hepsini, kendinden size ram eyldi.
(45/ 13)
Ayrca, Resulllah S.A. efendimizin:
Allah kulun; Kuladr., gzdr., elidir., dilidir..
Manalarna gelecek ekilde buyurduu hadis-i erif de nemli
dir..
392
38. BLM - N C
Daha baka nice yet ve hadis vardr ki, sayya gelmez.
Bizden bu kadar., tesini anla..
Allah.. Hak syler..
Bu yola hidayeti nasib eden Allah'tr..
YCE HAKKIN HER GECENN SON TE BRNDE
DNYA SEMASINA NZUL
Bu manada gelen hadis-i erif yledir:
Allah- Tal, he r ge ce nin son te birinde ; dnya se mpsna
nzul e yle r ve sorar:
Yok mu?., yok mu?.....
*
**
Bu hadis-i erif: Yce Hakkn, varlk zerrelerinden her birindeki
zuhuruna iarettir.
*
* *
Bu hadis-i erifte geen:
Ge ce ..
Lafzndan murads Halka ait karanlktr., zulmettir..
Dnya se mas..
Cmlesinden murad: Halk vcudunun ddr., zhiridir..
Son te biri..
Cmlesinden murad: O halkn hakikatidir.
nk: Varlk eylerinden hemen her ey, e ayrlr:
a) Zhir olan ksm.. Bunun adi: Mlktr..
b) Batn olan ksm.. Bunun ad: Melekttur..
c) Mlkten de, melekttan da mnezzeh olan ksm.. bu
ksm iin:
Ceberut-u lh ksm..
Diye sylenir..
bu ksm iin hadis-i erifte geen iaret dili ile:
Son te bir..
Tabir edilir..
*
**
Yukarda, her nekadar:
Ayrlr..
39. BLM
394
39. BLM - YCE HAKKIN DNYA SEMASINDA NZUL
eklinde bir kelime gemi ise de; aslnda ayrlma, diye bir ey
yoktur..
nk: Tek ey vardr..
Tek olan bir eyin de: Ayrlmas imknsz olduuna gre., elbet
onun iin:
a) Bir zhir dnmen gerekecek.. Ki bu; onun grnen su
retidir.. ;
b) Onun iin, bir batn dnmen gerekecek. Ki bu da; onun
nefsidir., zdr..
c) Bir de., onun kyaman salayan bir hakikati olmas l
zm gelir.. Ki bu da:
Son te bir..
Cmlesindeki iaretten belli olur.
Yce Hakkn tenezzl..
Manasna gelince. Bu: Onun kendi tenzih durumunu koruyarak,
halkn tebih zndeki zuhurudur..
*
**
Bu blmn mevzuu olan hadis-i erif iin, itibar edilecek bir ma
na daha vardr..
Ayr bir iaretle.. Birinci manadan daha stn..
unu bilesin ki:
Son te bir..
Cmlesinden murad: O ilh sfattr ki; Allah kuluna, onunla te
celli eder..
Zat zuhurunun hakikati se.. Anlatlan sfat teceHisinin sonla
rnda olur. Ne balad anlarda, ne ortalarmda..
bu durum,, zevke dayal bir itir.. Ancak, keifle bilinir.. Bu:
Keifle bilinir..
Dediim ey, anlatlan sfat tecellilerinin sonlarnda olan zat zu
hurdur..
Sfatlarda hi bir ey iin, son yoktur.. Burada bir son grlyor
sa.. bu son, hkmdir.. Bu se. zat hkmdr.. Ve:
MSAN-I KML
395
Sfatlar gecesinin son te birinde, zat zuhur eder..
Manas kar..
*
**
Bu hadis-i erifte:
Dnya semasna..
Pemenin manas da udur:
Halknn kendisini bildii isimler lemindeki sfatlara..
Bu isimler ise., dnya lemidir.
Yce Hakkn stn sfatlar vardr..
Halkn ise., ubudiyeti, yani: Kulluu vardr..
Bu ubudiyet, denaet kknden doan dnyadr.. Yani: Kullarn
dnyas..
Yce Allah'n isimleri ise.. Halkn kulluk kyamn salayan dn
yann semasdr.
*
**
Hsl: Anlatlan itibarlardan kan sonu, yce Hakkn kullarna
sfatlarnda zhir olduudur.. Bunlar, o sfatlardr ki: Hakk onlarla
bilirler..
Bu bilgileri ise., sfatlar, zuhur ynleri ile bitkin hale geldikleri za
man..
Yukardaki cmlenin daha ak manas udud:
Onlar, sfat zuhuru kemale ermeden evvel, sfatla olurlar.. Y
ce Hakkn zat ile deil..
Sfat ki: Zuhur yn ile bitkin hale gelir.. te-, o zaman, yce
Hakkn zat ile olurlar; sfat ile deil..
Bu manay anla..
*
**
Bu hadis-i erifte sr yollu bir baka manaya iaret vardr..
Bu mana he., kemal bulmu zatlar iindir..
Bu manay yle anlatabiliriz..
Bilesin ki:
Gece.*
Lafzndan murad, lh zattr..
39 39. BLM - YCE HAKKIN DNYA SEMASINDA NZUL
Son te bir..
Cmlesinden murad ise., zata geiren marifetin kemal durumu
dur..
Biraz daha alalm..
Yce Hak iin elde edilen marifet, iki yoldan elde edilir:
a) Bir marifet var ki, kemali le kavranr.
b) Bir marifet var ki, kemali ile kavranmas yolu kapaldr..
Zata geilen marifetin durumu..
Szmden murad:
Son te bir..
Cmlesidir..
Bu manay biraz daha aalm..
Bir velnin Allah'a marifet babnda marifeti vardr; onlar u
ekilde sraya koyabiliriz:
BRNC MARFET: Bu u hadis-i erifin manasdr:
Bir kimse ki, nefsini bildi; gerekten Rabbn bilen o oldu.
Bunun beyan daha nce de geti..
KNC MARFET: lhiyet marifetidir.. Bu ise., sfatlarn cemal
yn ile, zat bilmeye baldr..
bu marifet hali: Nefsi bilmeye bal, Rabbn marifeti elde edil
dikten sonra balar..
NC MARFET: Ki bu, ilh bir zevktir..
Bu zevk, kulun .varlna sirayet eder. O marifeti, o kul iin hak
k olan lemde gaybndan ehuditine getirir..
Yani: O kulun cesedinde rbubiyet eserleri zuhur etmeye balar..
Bundan sonra:
Onun elinde kudret olur..
Diline tekvin gelir.. Yani:
OL.
Emrini yerine getirmek..
Ayana yrme gc verilir.
Glne kapal olan hi bir ey olmaz..
NSAIM>! KML
397
Kula; Bu varlkta konuann her szn duyar..
Burada anlatlan mana, Resulllah S.A. efendimizin u hadis-i
erifine iarettir*.
..Hatta onun kula olurum; onunla duyar.. Gz olurum;
onunla grr..
te., kendisi batn olduu halde, Hak onun zahiri olur..
*
**
Buraya kadar anlatlanlardan hsl olan mana udur;
Rabbn nzulnde n murad: Rbubiyet iktizas olan, eserleri ci
hetinden sfatlarn zuhurudur..
Dnya se masndan murad: Velnin zhir olan cismidir..
Son te birde n murad: Kulun varlna sirayet eden lh mari
fet zevkidir.. Ki kulun, kendi fani varlndan gemesi, tam varl
bulmas o zata ve marifete dayanr.-
te., bundan sonradr ki o: Hakk ile hakikati bulur..
He r ge ce de n murad: Zata bal her zuhurun, ilh vasf alan her
velye geleceidir..
Bu manalar anla..
*
**
aret ettiimiz manalar, bu hadis- erifin d manasndan
karmaya kalkma..
Bu hadis-i erif zerine, yaptmz tenbihle tahakkuk etmeye
bak.-
Amma, hi de bu hadis-i erifin d manasn brakma..
nk; Resulllah S.A. efendimizin kelm, sonsuz srlar kapsa
mna alr..
Kald ki, onun kelmnn hem zhiri, hem de batn vardr..
Sonra., her zhirin bir batn, her batnn da bir zhiri vardr, taa..
kendi zatna kadar.. '
Bu manaya iaret olarak, Resulllah S.A. efendimiz yle buyur
dular:
KuKan'n i ie ye di batn manas vardr..
398 39. BLM - YCE HAKKIN DNYA SEMASINDA NZUL
Onun kelm ise.. Allah kelmnn bir erhidir.
nk onun iin yle buyuruldu:
O, botan konumaz; konutuu kendisine gelen vahiydir
ancak.. (53/ 3- 4)
Allah- Tal'dan ona: Salt, selm, eref, byklk, ycelik
ve kerem dileriz..
Bilesin ki..
FATHA-I KTAB: Seb' Mesanidir..
Seb- mesani ise., yedi sfat- nefsiyedir..
O sfatlar ise, unlardr: Hayat, lim, irade, kudret, sem7 basar,
kelm:
*
**
Resulllah S.A. efendimiz yle buyurdu:
Allah, FATHA'y kulu ile ke ndi arasna taksim e yle di..
Bu, u manaya iarettir: Bu varlk Hak ile halk arasnda bln
mtr..
Burada misal iin, nsan ele alalm..
nsan, zhiri itibar ile, halktr.. Batn itibar ile, Hak'tr..
Varlk ise., ayn ekilde, zhir batn aras blnmtr..
*
**
Sfat- nefsiyeye bakarsan, bu manay grrsn..
Onlar, kendilikleri ve ayn olular itibar ile: Resulllah S.A.
efendimizin sfatlarndan ibarettir..
Mesel yce Hak iin:
Hayy, lim .
Denildii gibi.. Muhammed S.A. iin de:
Hayy, lim..
Denilir., ki, dier sfatlar da ayndr..
bu manci: FATHA'nn Hak'la kulu aras pay edildiinin mana
sdr..
*
FATHA: Dellet ettii manaya gre; insana nishet edilen bu ya
pya iarettir. O insan ki: Allah- Tal, varlk kilitlerini onunla a
maktadr.
40. BLM
FATHA-I KTAB
400
40. BLM - FATHA-I KTAB
FATHA.nn: Kulla Rabb arasndaki taksimi ise.. insan, her ne
kadar halk olmu ise de; Hak onun hakikati olduuna iarettir..
Zira insan: Kulluk vasflarm kapsamna ald gibi, rbubiyel
vasflar da kapsamndadr..
nk, Allah onun hakikatidir..
Burada, bahsedilen insandan: Muhammed S.A. murad edilir.. Bu
makamda ondan bakas yoktur.
Her iki mertebede de, muteber olan odur.. Her iki memlekette
de, o mevcuttur..
Yani: Hak ve halk memleketlerinde..
Nitekim, bu manay: FATHA suresine baktn zaman, grr
sn..
Hele bir bak: Allah- Tal onu nasl iki paya ayrd:
a) Allaha sana aras ile..
b) Kula dua aras..
Kul da, ikiye ayrlmtr:
a) lh hikmetlere bal gayb varlk aras ile..
b) Halk noksanlara bal gayb hud aras.

NETCE: O, FATHA- KTAB'dr.. O, Seb' mesanidir..


*
* *
O mbarek surenin nice nice srlar vardr..
Okadar oktur ki: Bu sayfalara smas imknszdr..
Kald ki: Onlar aklamak, bizim de imknmz dndadr..
Durum anlatld gibi olunca, bizim iin gereken, o surenin z-
hir zerine kelm etmek olacaktr..
Haliyle, tabir ve tefsir yolundan gideceiz.

Teberrken:
Allah..
Kelam ile balayalm.
Allah- Tal yle buyurdu:
NSAN-l KML 401
Rahman Rahim Allah ad ile..
Bu yetin adi: Besmeledir.. Bu besmele iin ayr bir kitab yazdk..
O kitabn adn:
- EL-KEHF' VERJ RAKM F ERH- BSMLLAH IRRAHMANRRAHM..
Koyduk..
Besmelenin erhini isteyen, o kitaba baksn..
Ancak, bu eserde de iaret yollu, brnden alp syleyeceiz..
nk yeri gelmitir..
Arab limleri der ki:
Besmeledeki (b) harfi, stiane iindir.. Yani: Yardm..
Durum anlatld olunca, manas yle olur:
Allah adna dayanarak, yle yle yapacam..
Bu besmelede yaplacak iin, anlmamas, yardm talebi, her eyi
kapsamna almas iindir.
in takdiri se., iaret dili ile gelmektedir..
*
**
Sonra..
Allah ad ile Allah bilinir..
Zira, bu ismin tecellisi sana gelmedike, Allah' bilme yolu yok
tur..
Kald ki o: Kemal durumlar in bir ayna olarak konmutur..
Onda yzn, mahede edersin.
Zira, yzn ancak orada grmen mmkndr..
*
* *
aret ettiimiz manay anlamaya al..
nk:
Senin aynan hakikat denizinin bineidir.. Onun iin:
Onun duruu ve ak Allah'n ad iledir.. (11/ 41)
Buyuruldu..
Yani: Bakasnn ad ile deil.
$
* *
F.: 26
402
40. BLM - FATHA- KTAB
Kalb gemicisi, tevhid denizinde, isim gemisine bindii zaman..
Rahmaniyet rzgr;
Ben rahmann nefesini Yemen canibinden alyorum..
Hadisinin mana boluunda esmeye balar..
Burada:
Nefes..
Lafznn manas:
Rahim.. (1/ 1)
sminin delleti ile., zat sihiline varmaktr*.
Oraya ki varld: Yce Hakkn isimlerinde ve sfatlarnda tenzi
hini koruyarak, varlk FATHA'snn almasn taleb eder..
te., o zaman: bid, mabudun ayn olarak tahakkuk eder..
..Ve syler:
Hamd, Allah'a mahsustur.. (1/ 2)
burada, Allah- Tal, kendisine hakk zere sena etmektedir.
Onun kendisine olan senas ise., aynen zuhurudur.. Kendi nam
na olan eydeki tecellisidir..
Bu yetteki, ELF ve LAA, yani: Harf-i tarif, mul iin konduu
kabul edilirse., o zaman u manaya itibar edilir:
Btn hamdler Allah'a mahsustur..
Bu manada: Halka ve Hakka bal olup beenilen btn sftala-
rn tm ile murad edilen Allah'tr..
Ayn manada bulunan yce Hakkn kendisine senas inse.. lh
mertebelerde ve halka bal mertebelerdeki zuhurundan ibarettir..
Yani: Varln iinde bulunduu hal zere..
Ehl-i snnet mezhebinin hamd LAM' iin kavli:
mul..
Manas tar.. Beyan da getii gibidir..
Mutezile imamlar ile, baz ehl-i snnet imamlar bu LAM'a:
Ahd iin..
Derler. Bu durumda manas u olur:
Allah'a lyk olan hamd, Allah'a mahsustur..
NSAN I KML
403
Bu itibara gre:
El-hamd-. (1/ 2)
Lafzndaki iaret, lh azametin hakk olduu ekilde Allah'n
kendisine senasdr..
*
**
Hamd makam, makamlarn en lsdr..
Bu mana icabdr ki, Muhammed'in S.A. sanaca: Hamd san
cadr..
nk O: Sbhan ve yce Allah'n zatna, lh azamete lyk
bir ekilde sena elti-. Hak mertebelerinde de, halk mertebelerinde de
zhir oldu..
Bu varln bulunduu hal zere..

*
* *
Allah ismi, hamd iinde, zel bir durum almtr..
Bunun sebebini u yoldan anlayabiliriz:
lhiyet, varln btn mana ve mertebelerine amildir.. Bu ma
nada, Allah ismi ise., varlk hakikatlerinde, her hak sahibine hakkn
verendir..
Bu mana ise . bu isimden bakasnda yoktur.. Hamd, ona tah
sis edilince, hakkn alr..
Nitekim, bu manadaki aklama: lhiyet blmnde geti..
Bylece, Allah ismi: Hamdle zel bir durum ald..
Sonra., bu Allah ismi bir baka mana ald.. Ki o mana:
nsann hakikatidir..
Diyoruz.
Ve., bu manadaki Allah ismi:
lemlerin Rabb.. (1/ 2)
Bu u demektir:
lemlerin sahibidir.. Onlar yaratandr.. Onlarda olandr..
Onlar kendisinin zuhur yerleridir..
Gerek lh lemlerde; gerekse, kulluk lemlerinde ondan baka
s yoktur.
Zhir odur; batn odur..
404
40. BLM - FATHA- KTAB
Rahman Rahim.. (1/ 3)
simleri ile de, murad olunan odur..
Nitekim bu manalar: Rabb isminin ve rahman isminin tefsiri ya
plrken, nceki blmlerde geti..
Orada glebilir..
*
*
Bilesin ki..
Rahim.. (1/ 3)
smi:
Rahman-. (1/ 3)
sminden daha zel bir duruma sahiptir..
Rahman.. (1/ 3)
se..
Rahim.. (1/ 3)
sminden daha mulldr..
Bu yet-i kerimede, Allah- g Tal:
Rahmurim, her eyi kapsamna ald.. (7/ 156)
Buyurdu.. Allah'n her eyi kapsamina alan bu rahmeti:
Rahman-. (1/ 3)
sminin feyzinden ibarettir..
Bir de:
Takva sahibi olanlara, zektn verenlere,. (7/ 15b)
Cmlesi ile beyan edilen zmreye has olarak yazlan rahmet var
ki bu da:
Rahim.. (1/ 3)
sminin feyzinden gelir..

**
Biraz alalm..
Yukarda anlatlan manalar baz ynleriyle aalm.. yleki:
Rahman.. (1/ 3)
sminden gelen rahmete, bazan sknt, azab kart olur*.
Mesel: ocuun terbiyesi iinde olduu gibL.Ona rahmet olun,
diye dvmek gibi..
NSAN-I KML
405
Bir de, kt tatl ilc imek gibi.. O il, her nekadar ifa ise
de., ona zahmetten de, azaptan da karmtr..
Hsl:
Rahman.. (1/ 3)
smi, rahmet eidini hep kapsamna alr*. Nasl olursa olsun..
inde stte anlatlan biimden azab olsun veya olmasn..
Ancak:
Rahim.. (1/ 3)
smi yle deildir.. Bu, srf rahmettir.. Hi bir ekilde, ona azap
karmaz..
bu mana icabdr ki:
Rahim.. (1/ 3)
sminin hirelteki zuhuru, ok iddetlidir.. Zira, cennet nimetleri
ne, hi bir ekilde azap karmaz..
nk o, srf:
!Rahim*. (1/ 3)
sminden doar..
Her iki isim iin, Resulllah S.A. efendimizin u hadis-i erifinde
mana vardr:
mmetimin ifas u eydedir:
a) Allah'n kitabndan bir yet okumakta..
b) Bal sommakta..
c) Atele dalanmakta.. Ancak, mmetimin atele dalan
masn sevmem..
bu hadis-i erif anlatyor ki: Resulllah S.A. efendimiz, katksz
rahmet talep ediyor.
Nasl taleb etmesin ki, Allah- Tal ona:
Rahim.. (9/ 128)
smini vermitir..
Nitekim bu mana bir baka yet-i kerimede yle anlatld:
Sizin skntya uramanz, cna ok ar gelir.. Size dkn
dr.. Mminlere rauftur.. RAHM'dir.. (9/ 128)
406
40. BLM - FATH- KTAB
Sebebine gelince: Onun rahmet suyuna azab kederi katlmam-
tr.. Kald ki os
lemlere rahmettir. (21/ 107)
*
* *
Aada, hakikat- i Muhammediye'nin vasf vardr.. Bu hakikat
ise., ilk bata;
nsan..
Olarak nam alan her ferdin zatnn ayndr..
te., onun vasf yle yaplyor:
Din gnnn sahibi.. (1/ 4)
Burada:
Sahibi.. (1/ 4)
Manasna aldmz kelimenin asl:
Melik-. (1 / 4) 9
Olarak gemektedir.. Ki:
Hakim, ok gl
Demektir..
Ayn yette geen ve:
Gn.. (1/ 4)
Manasna alnan lafzn asl:
Yevm.. (1/ 4)
Olmaktadr, Burada:
lh tecelli..
Manasnadr.. Tecelli ise.. Allah'n gnlerinden biridir.
Din.. (1/ 4)
se..
Boyun eip kabul etmek..
Demektir..
Durum, anlatld gibi olunca:
Din gn.. (1/ 4)
Ruhan tecelliden ibarettir.
bu tecelliye btn mevcudat, orada boyun emektedir..
Durum anlatld gibi olunca, onlarda istedii gibi tasarruf
eder..
NSAN-I KML
407
nk: Onlarn hkimidir..
Bu yet-i kerimede bizim:
MELK.. (1/ 4)
Olarak aldmz lafz:
MALK.. (1/ 4)
eklinde olduu da olur.. Byle okunduu zaman:
Batn alemin sahibi..
Manas kar. Bu batn lemden:
Kyamet ve kyamet gn..
Diye bahsedilir.. Ayrca, u manaya da gelir:
Misle bilinenlerin sureti.. Ruhan mevcudatn suret mahalli..
Bu manay anla..
*
**
Bundan sonra, kendi kendine htaplati:
Ancak, sana ibadet ederiz.. (1/ 5)
Yani: Senden bakasna deil..
Bir air nefsini muhatab alarak yle dedi:
Kalb seni dah ald;
Gze! enlie dald*.
Arap edebiyatnda, bu tr szlerin ad*. ltifattr..
nk, konuma meknndan intikal vardr..
stteki szn;
Kalb beni dahi ald;
eklinde sylenmesi lzmgelirken, yle demedi:
Kalb seni dahi ald;
Dedi ve muhatab makamnda nefsini ikame etti..
Misali yukarda anlatld gibi.. Allah- Tal da, yle bu
yurdu:
Ancak, sana ibadet ederiz.. (1/ 5)
Bu ekli ile, kendisine hitab ediyor..
Yani: Mahluklardaki zuhur yerleri ile, kendisine ibadet etmek
tedir..
408
40. BLM FBa - fiCiAE
Zira: Onlar yapan odur . Hareket ettiren, durduran yine odur..
Onlarn kendisine olan ibadeti, onun kendisine ibadetidir..
Sonra., yce Hakkn onlar icad, ancak: simlerine ve sfatlar
na hakkn vermesidir..
Durum ki byledir: Onlarla, ancak nfsino ibadet irmektedir..
Bundan sonra, halk dili ile, hakkna hitab elti:
Ancak, senden yardm isteriz.. (1/ 5)
Haktan ve halktan murad, kendisidir..
Dilerse., nefsine, Hak kelm ile hitab ede*' ve onu halk kula
ile iitir .
Dilerse, nefsine halk kelm ile hitab eder ve onu Hak kula
ile iitir..
*
Yukarda anlatlan mana ile, yce Hak bize: AAchlukat ile ken
disine ibadet eleini retti..
Ayn mana zerine, bize de *;j tenbihto bulundu: Ayn eyi ken
dimizde mahede etmek..
bu manc icab olarak, yle buyurdu:
Ancak senden yardm isteriz.. (1/ 5)
Ama unun iin: Kendimizde vehmettiimiz g, kuvvet ve kud
retten syrlmamz iin-. Bunun sebebi de*. Btn bunlarn tasarrufu
sbhan olan yce Allah'a kalsn, diye..
Bir de bu tasgrruflar, bizden ve bizde mlahaza etmek..
Bylece, yce Hak'tan gafil olmamak*.
Btn bunlar elde ettikten sonra da, onun vahidiyet mertebe
sine ykselmek..
Onun tecellileri ile erefe nail olmak..
te., anlatlan yoldandr ki: Bizden; gemiinde saadet olanlar,
saadete nail olurlar..
*
stte manasn vermeye altmz iki yet iin, verilecek o
kadar ok mana vardr ki; O manalara doru alnca, bu sayfalar
dar gelir..
NSAN-I KAML
409
Onun iin, bu kadar iie yetiniyoruz..
Onun in, bu kadar konumamz yeter..
nk: Kasdmz, ksa yazmaktr . Uzun etmek deildir..

**
Daha sonra, yce Hak, halk dili ile yle buyurdu:
Bizi, srat- mstakime hidaye t e yle .. (1/6)
*
**
Bu surenin birinci ksm udur:
Rahman Rahim Allah ad ite .. Hamd, le mle rin Rabb olan
Allah'a mahsustur.. Din gnnn sahibidir.. (1/1-4)
Buraya kadar olan ksm: Halk dili ile kendinden haberdir..
Bundan sonra gelen ikinci kstm ise.. Halk dili ile, Hakla ko
numaktr.. Bu ksm da udur:
Ancak, sana ibade t e de riz; ancak se nde n yardm iste riz.
(1/5)
Daha sonra gelen ve:
Bizi srat- mstakime hidaye t e yle .. (1/6)
i I (
Meline aldmz yet ise., bir mahede makam yoludur..
Yce Ailah ite., bu yoldan kendisi in tecellisini yapar.. Bunun
manas ile:
Allah'n yolu.. (42/53)
yetine iaret edilir..
Allah'n yolu . (42/53)
Demek:
Tecellsi iin, zuhur yolu..
Demektir..
Daha sonra, bu zmre bir baka nam ald..
Yani: Yukarda anlatlan makam ehli.. Ki bunlar:
Yce Hakkn kendisi iin tecelli eyledii br mahede maka
m..
Cmlesi ile, anlatlan mahede makam sahibidirler..
Evet., anlatld gibi: Hemen hepsini, Allah yolunda topladk
tan sonra, tefrika dili kulland ve onlara ayr bir nam verdi:
Ke ndile rine in'am e yle diin kimse le rin yoluna-. (1/7)
Yani:
Varlnla, hudunla, ilh yaknlk nimetinle tecelli eyledi
in kimselerin yoluna..
Gazaba uramlarn yoluna de il.. (1/7)
nk bunlar, uzaklk ehlidir.. Kendilerine mntakim sminle te
celli eyledin..
Sapklarn yoluna da de il.. (1/7)
Bunlar da, Hakka hidayet babnda sapmlu.dr.. Onu, bulama
mlardr.. Ancak, bu son zmre:
Gazaba uramlar. (1/7)
Zmresi gibi deildir.. Bu zmreden, Allah razdr.. Civarna al
mtr.. Ama katna almamtr..
Bunlar* o zmredir ki, bir kuds hadiste belirtildii gibi, Allah-
Tal, onlara oy!o buyurur:
Ey kullarm, be nde n iste yin..
Onlar da yle de rle r:
Rabbmz, se nde n rzan iste riz..
Bunun ze rine , Allah- Tal onlara yle buyurur:
Sizde n raz olduumun de lili, sizi civarma iskn e tme nidir..
Onun dnda baka e y iste yiniz.
Ve ., onlar, onun rzasndan baka bir te me nnide bulunmazlar..
Ve., bunlara Allah, zat iin olan tecelli ile tecelli eylemez.
nk onlar, Hakka kar bir irfana sahib olmamlardr.. Eer
ona kar bir irfan duygular olsayd; elbette onun zatn temenni
ederlerdi..
Ve., bu zmre, yaratlan nimetlere beleli, cennet bahelerinde-
dir..
410 40. BLM - FATHA- KTAB
Byle olunca, Rahman'dan yana sapm olurlar..
Cennetin lezzeti ile nimete dalarlar., o kadar..
Bt manadaki incelii anla..
Allah.. Hak syler..
Bu yola hidayeti nasib eden Allah'tr.
NSAN-! KAML 411
41. BLM
TRKTAB I MESTURRAKK-I MENUR
BEYT-MAMURSAKF-I MERFU-BAHR- MESCUR
Yukarda anlatlan lafzlar u mnaya gelen yetlerdir:
And olsun tura.. Yaygn ktlarla yazlm kitaba.. Mamur
e ve .. Ykse ltilmi tavana.. Dolan de nize .. (52/1-6)
4=
**
nce, sana ve bize: Allah- Tal'dan baar dilerim..
Sonra..
Bilesin ki..
Bu blm: Bu kitabn btn blmlerinin zdr., hlasasdr..
Hemen hepsinin dayand bu blmdr..
Bunu, u sebeple sylyorum: Bu blmde anlatlacaklar, dik
kat ve huzur iinde okuyup dnmen..
Hem de, derin derin..
Burada, sana neler anlatlacak?. Bak, oku ve iyi anlamaya a-
i-
*
**
Zhir lafzlara bakmak ve onlar okumakla kalma.. Onlarla
yetinme.. Daha tesini iste..
zellikle, zerine parmak basp dikkat ektiimiz noktalarda..
ncelik tayan ibarelerle anlattklarmzda..
A
Bilesin ki..
Bu TUR, blmnde anlatlan manalarn tm., hatta, dier b
lmlerde geenlerin tm:
eriat ehlinin kavline gre . d: manalarna dayanlacak olsa
dahi., onun batn ynnde murad olunan sensin..
Ve., senin benliin btn bu ibareleri kapsamna alr..
Bunda manalarn okluu, endeki benliin gsterdii eitli
yzlerdir.. Onlarn hemen hepsini, kendinde gr..
NSAN*! KAMU
413
nk: Btn bu isimlerle isimlendirilen sensin,. Btn bu sfat
lar $fqt alan sensin .
*
**
Yukarda anlatlanlar dikkate alarak bilesin ki..
TUR: Nefsindir.. Yani: Senin nefsin..
Bu manada buyurulan yet-i kerime yledir;
TUR-U e yme n canibinde n ona nida e ttik.. (9/52)
Yani: Nefis canibinden..
*
Burada bilinen bir ey daha var ki, o da: Eymen'in dnda kalan
TUR'dur..
Bu TUR, ise.. Musa'ya a s. tecelli gelen dadr..
Musa'ya a.s. orada te ce lli olmutur..
Tpk: Ehlllah'a, izbelerde, vadilerde gelen tecelli gibi..
Bu mgnada, Musa'ya a.s. gelen tecelli ancak, onun nefsi cani
binden gelmitir..
Bu tecelli da canibinden gelmemitir..
Da ise.. Musa'nn a.s. ibadet ettii bir mahaldir..
*
* *
Orada baz iler olmutur..
a) Dan paralanmas..
b) Musa'nn a.s. baylmas..
Dan paralanmas: Musa'nn a.s. nefsinden yana Allah'ta fe
na bulmasdr..
Musa'nn a.s. baylmas: Kendi varlndan gemesi, kendi yok
olarak Hak'la var olmasdr.
Musa a.s. yok oldu..
Sanki: Kul, hi yokmu..
Sanki: Yce Hak, ezeldir..
Musa a.s. Rabbn grmedi; ancak, Allah Allah' grd..
Bu makamda ise., ondan:
Musa-.
414
41. BLM - KTAB-I MESTUR
Tabir edilir..
te., bu manaya iaret olarak, sbhan olan yce Hak, yle
buyurdu:
Ya Musa, sen beni hi bir zaman gremeyeceksin., (7/ 143)
Bunun manas udur:
Sen mevcud olduka, ben senden yana yokum.. Beni bulun
ca da, sen yok olursun..
Zira: Kadim zatn zuhurunda, mahlukun kalmas imknszdr..
Ayn manaya iaret olarak, Cneyd-i Badad yle demitir:
Mahluk (muhdes), kadim zata arkada olunca, eseri kalma
d..
Ayn manada, Hz Ali r.a. yle buyurdu:
Ben, kaybolunca, o aikr olur; o aikr olunca ben kaybolu
rum..
Yine bu manaya iaret olarak, Allah- Tal, Musa'ya a.s. y
le buyurdu:
Nefsinden ayrl da gel..
Bu yolu, Musa'nn a.s. u sorusu zerine tarif etmiti;
Ya Rabbi, sana nasl varaym?..
Yani: Buraya kadar anlatlan manalara dayanarak bildin ki:
TUR, sensin.. senin nefsin batn yndr..
Dilde anlatlrken, bu batn yne:
nsanda bulunan lh hakikat-.
Tabir edilir.. Buradaki insana:
Halk., yalatlm..
Denilmesi mecaz yoldandr..
*
**
TUR, zerine akladmz fikri teyid babnda, u hadis-i erife
bak:
Rahman'n nefesini yemen canibinden alyorum..
Bu hadis-i erif zerine biraz alalm.. yleki:
INSAN-I KML 415
Yukarda anlattk; TUR-U eymen ite bu nefistir.. Eymensiz olan
TUR ise., o anlatlan dadr..
Resulllah S.A. efendimiz ise., bu hadisinde;
- Yemen..
Demekle yetindi.. Ve u manaya dikkati ekti: Rahman'n nefe
sini, kendi nefsinden alyor..
- Rahman'n ne fe si..
se., isimlerinde ve sfatlarnda onun zuhurudur .
Bu manada buyurulan bir yet-i kerime yledir;
- Ye min sabahn ne fe sle nme sine .. (81/18)
Yani: Zuhuruna..
*
**
Yukarda anlatlan manalar bildikten sonra..
- KTAB-I MESTUR., (yazlm kitab)
Dediimizin manasn anlatacaz..
Btn dallar ve ksmlar zerine o: Mutlak varlktr.. Hatta,
halka ait itibarlar ile .
Ve., mutlak varlk:
- MESTUR..
Tabir edilendir..
Yani: Mevcuddur.. Yazlm satrlar halinde; Melekutta me
hurdur..
Sonra o: Levh- mahfuzdur..
Bu mlk leminde, onun benzeri insan mukabilidir. Bundan ise:
- RAKK-I MENUR.. (Yaygn kt).
Diye tabir edilir..
- RAKK (kt)
le tebih yollu anlatlmas, asl ve ftr bir bask ile, eyann on
da var olmasdr..
Ve., btn mevcudatn varl ondadr.. O kadar ki: Hi bir ey,
ondan eksik deildir.
416
41. BLM - KTAB-! MESTUR
Bu ise..
MENUR., (yaygn)
Tabiri ile anlatlr..
Bunu, u cmle ile, daha iyi anlatabiliriz:
Bir kitap, alp yayld zaman; onda olan her ey bilinir..
Bu durumda:
RAKK-I MENUR..
Olan ve:
Yaygn kitab..
Manasna gelen cmle de, levh- mahfuz olur. Bunun benzeri
de, insan ruhudur..
Haliyle oradaki bu benzerlik: Eyay kabul ve varlklarn on-
daki basl eklidir..
Levhn zat ise, budur.. Aralarnda hi ayrlk yoktur..
*
*
BEYT- MAMUR..
Cmlesine gelelim.. Ki bu:
mar edilmi ev.
Manasna gelir..
Bu, bir mahaldir ki: Allah onu zatna has eylemitir.. Bunun iin
onu: Yerden semaya kaldrmtr.. Onu meleklerle enlendirmitir..
Bunun benzeri: nsann kalbidir..
nk: nsann kalbi, Hakkn mahallidir..
Oras da, imar edenden hali kalmaz. Hem de, hi bir zaman..
Onun imar: Ya kuds ve lh yoldan olur.. Yahut, melek yol
dan.. Ya da, eytan yoldan..
Yahut nefsan.. Ki bu nefsan olu: Hayvan ruhtur..
Hsl: O kalb, daima iinde bulunan sakinleri ile mar edilir..
Nitekim bu mana, u yet- kerimede daha ak anlatlr:
Allah'n mescidlerini, ancak Allah'a iman edenler imar
eder.
Yani: kamet eder.. nk, imaret;
Sakin olanlar..
eklnde kullanlan tabirin manasdr..
INSAN-I KAML
417
- SAKF-I MERFU.. (ykseltilmi tavan)
Tabirine gelince., ilh vasf tayan yco mekndr.. O mekn
ise., bu kalbdedir..
Yce Allah kalbi:
- MAMUR EV..
ekline benzetince, lh hakikatin da onun iin:
- YKSELTLM TAVAN..
Olmas icab eder..
Tavan, evden saylr .
Mamur evin tavan ise: lhiyet olur..
Beyt ise., kalbdr..
*
**
Tavan, nasl evden saylr ve onun bir paras olursa.. Allah'
sdran kalb de, ayn ekilde evdir..
Allah, onun sahibidir., ondancr.. onun bir blmdr..
Bu manaya gre: e alman, czdr. ine alan ise., kl..
Tevess' geniletme dilinde iin hakikati bu merkezde oldu
u iin, verilen mana yadrganmasn..
Bu bir tebihtir. Benzetmedir..
Amma, yce Hakkn asl durumuna uymaz*.
Zira, onun hkm ve vasf: Eyay iine almaktr.. Eyann da,
onu; ine alp sdramayacadr..
Kald ki, onda: Ne para tabiri vardr; ne de bn..
nk o: Kendi kudsiyetinde bu anlatlan ekillerden mnez
zehtir.,
*
**
Hsl: Btn bu tebihleri bir yana brak..
Ve., anla, bil: Ayn varlk ynnden Allah in olan nedi?..
Yine bil: Hkm varlk ynyle sbhan olan Allah iin olan ne
dir?..
F.: 27
418
41. BLM - KTAB-I MESTUR
Anla: O, kimdir?..
Anla: S^n, kimsin?..
Ve., sen, ne ilesin?.. O, ne iledir?..
. Ve sen, hangi eyle ona mugayirsin.. Ve o: Hangi vasflar ile
senin noksan hallerinden yana mnezzehtir..
unu da bil: Seninle onun beynindeki balanty hangi ynden
saladn?., buldun?..
Ve., anlatlan balant, hangi ynden kesildi, kaybettin?..
Anlatlan halleri, bu ibarelere dalarak dn..
Bunlar, yle ibarelerdir ki: Hakkn srlarn; hem ak, hem de
iaretle anlatmaktadr..
*
Gelelim:
BAHR-I MESCUR..
Cmlesine., ki bu:
Dolan deniz..
Manasnadr..
Bu cmlenin bize gre manas:
Sakl ilim.. gizli sr..
Demektir..
Anlatlan sr, yle bir srdr ki: KF ile NUN arasndadr..
aret dili, ancak bu kadar anlatr..
Zahir tabire gelince; rivayeti yledir:
Arn abnda bir denizdir. Cebrail o denize her gn girer..
Oradan knca: Kanatlarn.' rpar.. Ondan yetmi bin damla
olup der..
Allah- Tal, o damlalarn her birinden bir melek yaratr..
Hepsi de lh ilim tamaktadr..
te., bu meleklerdir ki: Beyt-i mamurun bir kapsndan girer ve
bir kapsndan karlar.. Bir daha da, oraya dnmezler..
Kyamete kadar, bu i, bylece srp gider..
NSAN-! KAML
419
Aktan anlattmz bu manalar anlamaya al.
eitli yollardan iaret ettiklerimizi de renmeye bak..
Hele bir bak: Bu deniz niin sana doldu?.
Ve., bu tan yerinin aarmasna niin engel olundu?..
Acaba bu: Akln kavrama iindeki kusuru mudur?..
Yoksa.. lh bir kskanlk m?.. Ki bu kskanlk, onun zlme
sine engel oldu?..
Nitekim bu manada, Resulllah S.A efendimiz yle buyurdu;
Miraca gtrldmde, bana ilim verildi: Bunlardan bi
rini gizlemek iin, benden sz alnd..
Bu hadisin devam vardr; tamam daha nce anlatld..
*
**
Hsl; Burada satrlar halinde yazp anlattklarmzn tm; O
dolu denizin kpklerindendir.. Delik kulaklara aslan boncuklar de
il..
Bu, bize zhir olandr.. Ondan hi bir eyi gizlemedik..
Hemen hepsini, ya iaretle yerine koyduk; ya da, anlatrken
edeb bir terim kullanarak..
Bir ynyle misal getirip akladk.. Ta ki, onu; Yabancdan
alalm..
*
**
Yukardaki cmleleri sralamaktan muradm; Hayr babnda
kapsamna neleri aldn anlatmaktr..
nk bu: yle bir kitaptr ki, bu zamana kadar bir benzeri gel
medi..
Bunun izah ekli gibi bir izah, asrlarca yaplmamtr,.
Anla., dn..
Babadan bahtiyar olup, saadeti bulan o kimsedir k; Bu kitab
okur.. Okuyamazsa, onu okumak iin tahsili yoluna koar..
420
41. BLM - KTAB-I MESTUR
Allah.. Hak syler.-
Bu yola hidayeti nasib eden Allah'tr..
Tercmenin Bittii Tarih:
12 Ccmaziye lhir 1391
4 Affustos 1971
s t a n b u l
( BRNC CLDN SONU )
K NC C LT
REFREF-I ALA: lh azamet makamndan ibarettir.. Varlklara
ve zat ilere dairdir..
bu varlklara ve zat ilerle ilgiyi, bizzat luhiyet vasf gerek
tirmitir..
zellikle zat iler, bir eit zerine dnmez; ok eitleri vardr..
Ancak, o zat ilerden her eit:
REFREF-I AL..
Ad ile sylenir.'
Bu manada sylenen her REFREF ise.. lh azamet makamn
dan ibarettir.. sterse, iktiza ettii durumlar ile ayrntl olsunlar..
Zira onlardan her biriv, zata bal bir an al itibar ile, aza
met makamnn ayndr..
Sonra., onlarda, fazilet ynleri ile, bir dklk de yoktur.. Ya
ni: Birinin, dierinden daha deerli oluu..
Zira: Anlatld gibi bir fazilet stnl, ancak isimlere ve s
fatlara dair iktizalarda olur..
Burada anlatlan iler ise.. Hakkn zat makamlarna bal i
lerdir..
Bir misal olarak: KBRYA ve ZZET'i ele alabiliriz.. Fazilet itiba
r ile, birinin dierinden stnl yoktur.. Kald ki: REFREF her ikisi
nin bir araya gelmiinden ibarettir..
Durum anlatld gibi olunca:
KBRYA, izzetten daha faziletlidir..
Denemeyecei gibi:
ZZET, KBRYA'dan daha faziletlidir..
e k l i n d e bir sz de s y l e n em e z . .
Zata bal azame t durumu da ayn e kilde dir..
Yani: ZZET ve KBRYA iin syle ndii gibi..
42. BLM
REFREF-I AL
42. BLM
REFREF-I AL
REFREF-I AL: lh azamet makamndan ibarettir.. Varlklara
ve zat ilere dairdir..
bu varlklara ve zat ilerle ilgiyi, bizzat luhiyet vasf gerek
tirmitir..
zellikle zat iler, bir eit zerine dnmez; ok eitleri vardr..
Ancak, o zat ilerden her eit:
- REFREF-I AL..
Ad ile sylenir.-
Bu manada sylenen her REFREF ise.. lh azamet makamn
dan ibarettir.. sterse, iktiza ettii durumlar ile ayrntl olsunlar..
Zira onlardan her biri", zata bal bir an al itibar ile, aza
met makamnn ayndr..
Sonra., onlarda, fazilet ynleri ile, bir dklk de yoktur.. Ya
ni: Birinin, dierinden daha deerli oluu..
Zira: Anlatld gibi bir fazilet stnl, ancak isimlere ve s
fatlara dair iktizalarda olur..
Burada anlatlan iler ise.. Hakkn zat makamlarna bal i
lerdir..
Bir misal olarak: KBRYA ve ZZET'i ele alabiliriz.. Fazilet itiba
r ile, birinin dierinden stnl yoktur.. Kald ki: REFREF her ikisi
nin bir araya gelmiinden ibarettir..
Durum anlatld gibi olunca:
- KBRYA, izzetten daha faziletlidir..
Denemeyecei gibi:
- ZZET, KBRYA'dan daha faziletlidir..
eklinde bir sz de sylenemez..
Zata bal azamet durumu da ayn ekildedir..
Yani: ZZET ve KBRYA iin sylendii gibi..
424
42. BlM - REFREF-I AL
Hsl: Gerek anlatlan bu iki zat vasf, gerek, benzerleri; zat
iktizalardan ibarettir..
Ama: Zatn kendisi iin., yce, lh azamet makam iin..
*
**
Yukarda geen:
Yce, lh azamet makam iin..
eklindeki cmlemizde, zat iktiza iin bir takyid, yani: Ballk
kokusu vardr..
Bu, yerinde art edilen bir cmledir.. nk: Zatn kendi nefsin
de iki iktizas vardr. yleki:
a) MUTLAK KTZA..
b) MUKAYYED KTZA..
imd bunlar biraz aalm..
MUTLAK KTZA:
Bu, zatn kendi nefsine hak bildii durumudur..
Burada; luhiyete, rahmaniyete ve rbubiyete itibar yoktur..
Hatta, bunlarn benzeri vasflara da itibar yoktur..
Bunlar, yle mutlak iktizalardr ki: Kemalt eitlerinden her
hangi birinin iktizasndan yana mcerreddir..
Buna bir misal olmak zere:
Varlk, sadelik, srflk. ahadiyet vb. eylerdir..
Diyebiliriz.. Ki bunlar, zat kendi nefsi iin gerekli klmtr..
MUKAYYED KTZA;
Bunu da, zat kendi nefsi in iktiza etmitir.. Ama, kemalt e
itlerinin herhangi bir eidi ile..
Mesel: lhiyet. rahmaniyet. rbubiyet gibi..
Mesel: lh azamet makamna gerekli olan KBRYA, ZZET
ve AZAMET gibi..
Mesel: Rahmaniyet makam iin gerekli olan ilim, vcud sira
yeti ve ihata gibi..
Bunlarn benzerlerini de, sayabiliriz.. Ki bunlar, zatnn iktizas
NSAN I KAML
425
dr.. Burada, lh, rahman ve rabbant itibar nazara alnmtr..
Hatta, isimlerin ve sfatlarn bu snfa dahil olanlarn da alabiliriz..
Anlamaya al..
*
**
Bilesin ki..
- MUKAYYED KTZALAR..
Ad ile sylenenlerin hemen hepsi, sonunda mutlaka evrilebilir
ler..
nk, onlarn hemen hepsini, sbhan olan yce Hak zat iin
gerekli klmtr..
Durum anlatld gibi olunca*.
luhiyet zatnn iktizasdr..
Rahmaniyet zatnn iktizasdr..
Mertebelere bal olmak art ile, anlatlan ki vasfn dnda ka
lanlarn durumu da ayndr..
Mertebeler cihetinden iktiza ettii her mertebe, zat iin olur; on
da takyid yoktur..
nk mertebe, zat iktizalarndan saylr.. Keza onun iktiza et
tii de, zat iktizasdr .
Sebebine gelince, btn bu eya, yce ve sbhan olan Allah'n
hakkdr.. Bu hakkn, ne bir kemal iin, ne de bir noksan iin alr:
Zat iin alr..
Onun btn kemal durumlar ise., kendi namna zata bal i
lerdir..
Btn iktizalar da, zata baldr; mutlaktr..
Ancak, burada baz iler vardr ki, onlar zat durumu mutlak bir
ekilde gerekli klmtr..
Sonra., zatm iktizas baz iler de vardr ki; mertebe icab on
lara baz itibarlar konmutur.. Ya da, bir azamet makamn anlat
mak iin*.
426
42. BLM - REFREF- AL
bu mana icabadr ki:
Zatn kendi nefsinde iki iktizas vardr:
a) MUTLAK KTZA..
b) MUKAYYED KTZA..
Diyoruz.. Bu manadaki incelii anla..
ERR (TAHT), rtbesinedir gerek sultann;
Ardr, azametine rahmann..
Zuhuru, ERR zere oturuu;
an, yceliinde sultanlnn..
O, ar- mecid olarak sylenir;
Hem dahi, azim., hkmdr KUR'AN'n..
Ar mutlak oldu mahlukat ile;
stiva da makamdr Rabbnn-.
*
**
Bil..
Bu yolda, Allah- Tal bize ve sana baar ihsan eyleye..
Bir hadis-i erifte, Resulllah S.A. efendimiz:
Rcbb bir taht stnde, taze bir delikanl suretinde yle
yle..
Grdn ve:
Ayanda unlar, unlar olduunu..
Anlatr..
*
* *
stte ksmen anlatlan hadis-i erif, kendi manas iinde; bize bir
keif ihsan eyledi..
.. Ve anlatlan halin,* hem SURET, hem de MANA olarak vaki ol
duunu anlatmtr..
SURET olarak vaki oluunu anlatalm:
Bu, yce ve sbhan olan Hakkn anlatlan muayyen suretteki
tecellsidir.
Ve., bu, belli taht zerindeki snrl durumudur., ayaklarnda,
altndan papular, banda zel tac vardr..
43. BLM
ERR VE TAC
428
43. BLM - ERR VE TAC
Anlatlan durum, olmaz bir i deildir.. Zira, sbhan olan yce
Hak, arzu ettii halle, istedii gibi tecelli etmektedir..
Sonra 9: Her menkul ve makulde, her mefhum ve mevhumda,
her mesmu ve mehudda tecelli edendir..
Gerekten o, bu duygularla grlen, bilinen surette tecelli eder;
nk o, bunun ayn ve batndr..
Durum anlatld. gibi olunca, istedii gibi tecelli eder..
..Ve suretlerin her birinde tecelli eder; nk onlarn ayn ve z-
hiridir..
Ayn ekilde: O, hayale bal suretlerde de tecelli eder.. Zira,
onlarn da ayn da zahiridir..
Hayalde olan zuhur, ancak udur: O, onlarn nefsi ve mahede
yolundan ayndr..
Ancak, unu unutmamamak icab eder ki: Sbhan olan yce
Hak, bu olanlarn ok tesinde ve tam manas ile bir sonsuzlua sa
hiptir..
*
*
stte anlatlan hayal tecelli iki eittir:
a) Itkad yolu bilinen suret eidi..
b) Bu d duygularla grlen, tutular; suret..
Bunlar bylece bilesin..
u da bir gerektir ki: Sur tecellilerinin menei ve snr misal
lemidir.
Misal lemindeki bu tecelli iddet kesbettii takdirde, bu d
gzle, elle tutulur ekilde grlr..
Ancak, hakikatte, gren: Basiretin ayn olarak, o mahedenin
kendisidir..
Bunun byle olmas da, o eyi gren kimsenin her yannn gz
olmasna baldr.. Byle olunca, onun gz, bu mahede maka
mnda, basiretinin ayndr..
NAM I KAML
429
MANA olarak geliine gelince., onu da, anlatalm..
Bu da, bize hsan edilen keifler arasndadr.. Yani: Anlatlan
hal, MANA olaraktan da olur.-
Ve., yukardaki hadis-i erifte geen eyann tm, ilh bir ma
nadan ibarettir..
Bu manay, refref blmnde de anlattk.. Ki o: lh azamet
makamndan ibarettir..
Hlsa: SERR'deki durum: Rahmaniyet mertebesidir..
Ve., ilh azamet makam olan rahmaniyet mertebesidir..
te.. SERR'in ifade ettii mana budur..
*
**
Gelelim TAC'a..
TAC: Makamda ve snrl lemde sonsuzluun orada yeri olma
yndan ibarettir.. Bir de, yce Hakkn zat iin iktiza eden hallerdir..
Burada, unu hemen anlatmamz gerekecek,.
Yce Hakkn sfatlarndan her biri, kendi znde sonsuzlua sa
hiptir.. Ama, onlarn toplu ve snrl olarak mahedesi, sonsuzluk
iinde bir sona sahiptir.- Bu manann tabiri ise, hadis-i erifteki:
Taze bir delikanl suretinde..
Manas ile geen tabirdir..
nk sonu olmak, suretin bir andr..
Ama onun asl olan yce Hakkn zat sonsuzdur..
*
**
Bu blmn yukar ksmnda geen hadis-i erifin devam olan:
Banda TAC..
Cmlesindeki TAC, zatn sonsuz olan mahiyetine iarettir..
u da bir gerektir ki: Cenab- Hak, herhangi bir tecelli ile tecel
li ettii zaman, tecelli ettii eyle mahede edilir..
Her mahede edilen ey ise., bir sana varr; snrldr..
430
43. BLM - ERR VE TAC
Ancak o: Bir snr, bir sonu iinde sonsuzlukla zuhur edip te
cellisini gsterir..
Bu duruma gre: Bir bakma nihayet buluu iinde, nihayetsizli-
e sahiptir..
Bu manay biraz aalm.. yleki:
O, vahidiyeti cihetinden vahiddir.. Onda kesret, yani: okluk
yoktur.. Byle olunca:
Onun nihayeti yoktur..
Denemez.. nk kesret yoktur. Nihayeti olmamak ise., kesre
tin artlar meyannda saylr..
Ve o, kesretten mnezzehtir..
Ve., zat ciheti ile, hadden, snrdan, idrk edilmekten yanq da
ycedir..
Onun nihayeti olamaz..
ki zddn birlemesi: inde ikilik olmayan tekliindedir; vahde-
tindedir..
u hayret ii hayrete dren ie bir bak..
Bu tatl haberi bir dn..
Ancak bu baka ve bu dnceye sahib olduun takdirdedir
ki, doruyu bulursun..
Dn onadr; iltica makam odur..
KADEMEYN - NA'LEYN (1)
Bu blmde anlatlacaklar da renmeye gayret eyle..
Dilediimiz o ki: Allah- Tal, bize de sana da hidayet nasib ey-
!eye..
Ve., bize ihsan eyledii hikmet nasibinden sana da ihsan ede..
+
KADEMEYN: ki zat hkmden ibarettir. Hem de birbirine zd
olan..
NETCE: Her kisi de, zat cmlesinden saylr. Her ikisi de zatn
ayndr..
KADEMEYN: iki hkmdr ki, zatn dzeni o iki hkm zerine
gelir..
isterse, birbirinin zdd gibi gzksn..
Mesel: Hdus, kdem..
Mesel: Hakkyet, halkyet..
Mesel: Vcud, adem..
Mesel: Nihayet, nihayetsizlik..
Mesel: Tebih, tenzih..
Bu misalleri, daha da artrmak kabildir . Haliyle, bu misallerin,
zata dair olanlardan olmas art ile..
Ayn cihetinden de olsa; hkm cihetinden de olsa, o misallerin
hepsi zat iin olmaldr..
Anlatlan mana icabdr ki, bu iler iin*.
- KADEMEYN..
Tabiri kullanld.. KADEMEYN ise, suret cmlesinden saylr..
*
**
NA'LEYN: ki zd vasftr..
44. BLM
(1) KADEMEYN: Uayale.. HALEYN: t ki papu.. Zhiri manalarbudur..
Kasri olunun esas inana, bu blmn iinde anlatlyor..
432
44. BLM - KADEMEYN NAEYN
Mesel: Rahmet, nikmet..
Mesel: Gazab, rza..
.. Ve bunlann benzerleri..
*
**
KADEMEYN ile NA'LEYN arasnda baz farklar vardr..
ylekJ :
KADEMEYN: Zata mahsus olan zdlardan ibarettir..
NA'LEYN: Mahlukata kadar ap gelen zdlardan ibarettir..
Yani NA'LEYN: Mahlukatta grlmesi gereken eser ister..
Ve., bu NA'LEYN - KADEMEYN'in altndadr.. Bu, nasl byle
ise., akla bal sfatlar da, zata bal sfatlarn altndadr..
>0
**
NA'LEYN'in altn madeninden oluuna gelince., ki altn: ZEHEB'-
dir. Zeheb ise:
Gitmek..
Manasnda sylenir.. Bylece o:
Gidici..
Demek olur.. Yani:
Varlklara sirayet edici..
Demektir..
Durum anlatld gibi olunca: Var olan her mevcudda, onun
hkm geerlidir.. Mevcudlarn, hangi eidi olursa olsun; durum de
imez..
*
*
imdi dinle..
NA'LEYN'in ifade ettii manay, anlatld ekilde bilirsen..
KADEMEYN'den murad edileni anlarsan..
te., o zaman, u hadis-i erifin gizli kaps sana alr:
Cebbar, iki kademini atein zerine koyar ve o zaman ate;
Yetti., yetti..
NSAIM-I KML 433
Der.. ite.. o zaman, ate fena bulur; yok olur.. Yrinde crcr otu
biter.
Biz, bu hadis-i erifi, buraya byle aldk; daha baka trl sy
lenmi de olabilir..
Bu mana zerinde, kitabn sonuna doru cehennem bahsini
ederken de duracaz..
Haliyle, nekadar mmkn olursa., aktan veya kinaye yollu..
Sen de, o manay anlamaya al..
*
**
Bilesin ki..
Her mevcudda, Rabbn kemal zere bir yz vardr..
Bu yz ise., o mevcudun ruh sureti zerine olur..
O mevcudun ruhu ise., d duygularla grlen yap ve cesedinin
sureti zerinedir..
Bu, Rabba ait bir emirdir.. Zata bal bir itir..
Bu durumu, zat iin gerekli kldndan, itibar onu atamaz..
nk bunun byle oluu, itibar yolundan sabit olmamtr..
u bir kaidedir:
Hakka nisbet edilen bir ey, itibar yolundan gelirse., o itibarn
zdd bir itibarla o nisbet gider..
Ama, Hakka itibarsz yaplan bir nisbeti itibarlarn hi biri ata
maz..
Bu manay anla..
*
* *
Esas mana, yukarda anlatld gibi olunca, suret: Rabb iin,
zata bal bir emir olarak kaljr..
u hadis- erifler anlatlan manaya iarettir:
dem, Rahman sureti zerine yaratld..
Allah- Tul, demi kendi sureti zerine yaratt..
I F.: 28
434
44. BLM - KADEMEYN NAEYN
bu iki hadis-i erif, birok manalar iktiza ettikleri iindir ki:
- EL-KEHF' VER-RAKM F ERH-I BSMLLAHRRAH- MANlRRAHM..
Adl eserimizde onlara dair hayli kelm ettik..
Gerekten, ker yolu ile bize gelen mana odur ki; her ikisindeki
mana: Zhir lafzna gredir., ki bu yolda, daha nce de bir areti
miz oldu .
Ancak, bu manay alrken, lh tenzihi elde bulundurmak icab
eder..
zellikle, cisimlendirmek ve belli br benzetme yoluna gitmek
ten yana..
Allah.. Hak syler..
Bu yola hidayeti nasib eden Allah'tr..
45. BLM
AR
AR: Tahkik zere verilecek manaya gre, azametin zuhur ye
ridir..
lh tecellinin de naml yeridir..
Zatn ise., hususiyetini tar..
Sonra ona:
Hazretin cismi..
Ad da verilir. Hem de, o hazretin mekndr..
Ancak bu mekn: Alt cihetin hepsinden de mnezzehtir..
Ve o: En yce nazarghtr.. En parlak mahaldir..Varlklarn b
tn eitlerini kapsamna alandr..
Sonra AR'n: Mutlak varlktaki durumu, insanlk vcudu iin
olan cisim gibidir..
stte anlatlan, u manay nazara alarak kabul etmelidir..
ylekis
Cisman lem; ruhan, hayal, akl ve dier lemleri de kapsa
mna alr.
te, anlatlan mana icabdr ki, sofiye zmresinden bazs:
AR, cism- klldir..
Diye anlatmtr..
Ancak, bu deyimde baz grler ileri srlebilir..

stte anlatlan tabiri u grle rtebiliriz.. Her nekadar cism-i


kll, ruhlar lemini kapsamna alm ise de; ruh onun fevkindedir..
Nefs-i kll ise., onun fevkindedir.
u da bir gerektir ki: Arn stnde rahmandan baka bir e
yin olduunu bilemiyoruz..
Nefs-i kll iin:
Levh..
436
45. BLM A R
Tabirini kullanmlardr..
Byle bir tabir ise:
Levh AR'n fevkindedir..
Manasna gre, bir hkmdr..
bu durum da, icma kavline aykrdr.. Bunu da, arkadalar
mzn u grne gre sylyoruz.*
AR, cism-i kllidir..
Durum byle olunca, AR'n levh fevkinde olmas babnda g
rmze aykr bir durum yoktur..
Kald ki, levh iin:
Nefs-i kll..
Tabirini kullananlar da vardr..
u da phesizdir ki: Nefis mertebesi cisim mertebesinden da
ha ycedir..
*
*
Her ey bir yana., kefin mutlak yoldan bize verdii eyi, iba
re hkmne indirdik ve dedik:
O, btn eflki kuatan bir felektir.. Manevsini ve sursin..
bu felekin tavan, rahmaniyet vasfnn yeridir..
Ve., bu felek kimliinin kendi z, mutlak vcuddur..
Bu mutlak olan vcuda, ayn olan da katlr; hkm olan da..
Sonra., bu felekin, bir zahiri vardr; bir de batn..
Batn: lem-i kudstr..
ibu lem-i kuds: Yce ve sbhan olan Hakkn, isim ve sfat
lar lemidir..
Bu kuds lemi ve onun tecellighi:
Kesib..
Tabiri ile anlallr..
bu kesib c yerdir ki: Cennet ehli cennete gnderildikleri gn,
Hakk mahede iin oraya karlrlar..
O felekin zahirne gelince: Ons lemidir..
Bu ise., tebih,tecesim ve tasvir mahallidir.. Bundan tr de,
cennetin tavan olmutur..
NSAN-! KAML 437
Anlatlan mana nazara alnnca, durum yle olur:
Her ayn, hkm, mana, lafz, ruh ve cisimden gelen her te
bih, tecsim ve tasvir., tmden bunlarn hepsi anlatlan felekin zhiri-
dir..
*
**
Durum yukarda izah edildiine ve bu izah anladna gre;
her ne zaman sana:
Mutlak AR..
Sylenirse., bilesin ki, ordan murad edilen mana: Sz geen
felekin kendisidir..
Ve., her ne zaman sana:
Sfatlarla kaytl AR..
Sylenirse., bilesin ki, ondan murad edilen mana: O felekin,
anlatlan bu yzdr..
Buna misal olarak, sfatla bal anlatlan, u yetteki manay
syleyebiliriz:
~AR-I MECD.*(85/15)
Bu manadan murad, kuds lemidir** Ama, rahmaniyet merte
besi olan kuds.. Bu rahmaniyet mertebesi ise.. MECD isminin ne'et
ettii yerdir.
Ayn ekilde, sfatla kaytl olarak, bir baka yet-i kerimede:
AR-l AZM.. (9/129)
Olarak anlatlr.. Bu manadan murad ise., zata dayal hakikat
ler ile, nefsan iktizalardr..
Bu nefsan hakikatlerin yeri ise., azamettir., bu da lem-i ku-
d:ten gelir..
lem-i kuds ise., bu olulara bal noksanlardan ve., halka
bal ahkmdan temiz olarak; lh manalardan ibarettir..
438
45. BLM - A R
Yukarda anlatlanlar daha iyi anlamak iin, unu da bilmen
gerekir..
yleki:
Bu insanlk kalbndaki cisim: nsan vcudunda ne varsa., hep
sini camidir. Toplamna almtr.. Ruh, akl, kalb vb. eylerden ne
varsa..
Bu durumda insandaki cisim*. AR'n bir benzeridir..
Yani: Bu lemde..
Mutlak AR ise., lemin heykeli ve cesedidir.. Ama, btn par
alarn cami olarak..
ibu mana itibar iledir ki; arkadalarmz:
AR, cism-i klldir..
Demilerdir..
Byle olunca: barelerdeki mana birletii iin, aramzda bir ih
tilaf kalmaz.
En iyisini Allah bilir..
46. BLM
K OR S
Bilesin ki..
KRS: Cmle fiiliye sfatlarn tecellisinden ibarettir..
KRS: lhi iktidarn zuhur yeridir..
KRS: Emrin ve nehyin geerli olduu mahaldir..
Halka ait hakikatlerin meydana kmas babnda; Hakka ait in
celiklerin ilk tevecch KRS'de olur..
Hakkn iki kademi, onun zerine salnmcasnadr..
Bu mana dorudur; nk oras: Icad ve idam mahallidir..
Tafsilin ve ibhamn meneidir..
Zararn ve faydann merkezidir.. Keza, farkn ve cem'in de..
Biribirine zd gibi gelen sfatlarn zuhur eserleri KRS'dedir..
Hem de tafsil zere..
Bu varla gelip kan lh emir, ondan gelir..
.. Ve o, kazann fasl yeridir..
Kalem: Onun bakasdr ve takdir mahallidir..
Levh- mahfuz: Yine onun bakasdr; divan tutulmann, satra
getirilip yazlmann mahallidir..
bu ikisinin beyan, inaallah yeri geldiinde yaplacaktr..
KRS iin, bir yet-i kerimede yle buyuruldu:
Onun KRS'si, yeri ve semalar iine almtr.. (2/255)
*
* *
Yukarda geen yet-i kerime zerinde biraz duralm..
Burada, bir vs'at vardr..
bu vs'at iki eittir:
a) Hkm vs'at..
b) Vcuda bal ayn vs'at..
imdi bu iki vs'at biraz daha aalm..
440
46. BLM - K R S
Hkm vs at: Yer ve semalarn, fiiliye sfatlarndan bir sfatn
eseridir.. Bu manada, KRS'nn durumu ise., btn fiiliye sfatlarn
zuhur mahalldir..
Bylece, manev bir vs'at hsl olmaktadr.. Haliyle, KRSl
yzlerinden gelen her yzde..
Zira, her grnen yz ondan gelir ve., fiiliye sfatlarndan bir
sfat olur..
Vcuda bal ayn vs'at: Bunun oluu da, vcudun tamamiyle,
yeri ve semalar, bunlara benzer dier varlklar kapsamna alm
olmas saylr.. Burada anlatlan vcud: Halka ait mukayyed vcud-
dur..
Bundan anlatlrken:
KRS..
Tabiri kullanlr*.
Kasdm: Mukayyed vcudu anlatmaktr..
*
* *
stteki manay biraz daha aalm..
KRS'yi baka anlatrken:
Emrin ve nehyin geerli mahalli olduunu., fiilliye sfatlarn
mahalli olduunu.. lh ktidarn zuhur yeri olduunu..
Beyan edip syledik.. Btn bu beyan edilenlerden murad ise.,
ancak mukayyed vcuddur-
nk emir alan odur.. Yani:
Emrin kendisinde geerli olduunu..
Demek istiyorum..
Sonra., tecelligh odur; zuhur yeri odur..
*
* *
NETCE: KRS odur ki, yce Hak iki kademini ona atmtr..
cadn ve idamn onda yap-ar..
fNSAN-l KAML
Helk etme ve selmete karma iini orada yapar..
Orada: Verir, alr, ykseltir, drr, aziz eder, zelil eder..
Aziz ve elil olan Allah sbhandr..
47. BLM
KALEM- AL
Bilesin ki..
KALEM-I ALA: Halka ait zuhur yerlerinde, Hakkn tayynlerine
br evveldir..
Ama, temyiz zere..
Temyiz zere..
Demem odur ki: Halkn, ilh ilimde; evvel ekli bellisiz bir
taayyn vardr..
bu manada bir beyan, daha nce de geti..
Sonra, halkn bir varl da vardr; ama mcmel hkm yoldan.,
fakat arta..
Bunu da, ksmen daha nceki blmde:
Arn bir yz vardr; o da halka ait varlklardr..
Cmlesine yakn bir cmle ile anlattk..
Sonra, halkn tafsil yollu zuhuru, krsde olmaktadr..
Bunu da, nce anlattk..
te., bundan sonra: KALEM-I ALA'da zuhuru olmaktadr.. Am
ma, temyiz zere..
Yani: Hakkn halk vasfn alarak.. Temyizin manas budur..
*
Bu manada, biraz daha alalm..
ylek:
Anlatlan tecellighlarn, hemen hepsi gayb eklindedir..
Yani: Hulk vasf ile..
Ancak, halkn vcudu KALEM'de gze gelen bir varlk olur ve
Hak'la arasnda bir temyiz olur..
KALEM..
Demekten kasdm, KALEM-I AL'dr..
Bu durumda: KALEM-I AL, br modeldir.. Levh- mahfuzda
onun iin ne gerekli ise., onun nakn alr..
NSAN-I KAML 443
Mesel: Akl.. Bu da bir modeldir; nefiste ne gerekli ise., onun
nakn alr..
Akl, KALEM yerindedir..
Nefis, levh yerindedir..
Akl kanunu ile bulunan fikr hkmler ise., levh- mahfuza
yazlan suret bulmu varlklar mesabesindedir..

Yukarda anlatlan mana icabdr k, Resulllah S.A. efendimiz


yle buyurdu:
Allah, nce akl yaratt..
Allah, nce KALEM'i yaratt..
Burada KALEM; Akl- evveldir..
Her ikisi de, RUH-U MUHAMMED in iki yzdr..
Bu manann bir icab olarak, Resulllah S.A. efendimiz yle
buyurdu:
Allah, nce peygamberinin ruhunu yaratt; ya Cabir..
Anlatlan mana dolays ile: KALEM-I AL, ak!- evvel, RUH-U
MAHAMMED tek cevherden ibarettir..
Bu tek cevhere se, halka nisbet edildii zaman*.
KALEM-I AL..
smi verilir..
Mutlak halka nisbet edildii zaman ise:
Akl- evvel..
smi verilir..
Insan- kmile nisbet edildii zaman da:
RUH-U MAHAMMED (S.A.)..
smini alr..
Inaallah, ruhun ve akl- evvelin tafsili, bu kitpataki kevdi ye
rinde gelecektir..
48. BLM
LEVH- MAHFUZ
Bir nefs ki, bizzat lemin ilmi ile doludur;
Ey demolu, o bizim LEVH- MAHFUZUMUZ'dur..
Varln suretleri dahi hep birden ilenmi;
Onun kabiliyetine., gizli yan hi yoktur..
lhiyle tevL olur, safasn bulursa;
Kara buluttan gelen zulmet hzn onda yoktur..
Arhk eya ona zhir olur, kendi zne;
lemin cmle gizli yanlan da ak durur..
*
* *
ren..
Bu uurda, Allah sana hidayet nasib eylesin..
LEVH- MAHFUZ; Hakka bal lh nur olup, halka nisbet edi
len mahede makamlarnda tecelli etmektedir..
Asl bir ekilde, ona mevcudatn basks kmtr..
Heyulann anas odur; heyul ise.. LEVH- MAHFUZ'da basl ol
mayan hi bir sureti gerektirmez..
Heyul bir suretin olmasn gerektirdii zaman; ki bu da heyu-
lnn hkmne gre olur.. Bu olu ise., ister hemen olsun; isterse me-
hilli bir zamanda olsun., kalem o suretin icadm LEVH- MAHFUZ'a
yazar..
Heyul da, o sureti gerektirmi olduundan; icad mutlak gerek
li olur..
Bu manann bir icab olarak, ilhiyun yle demitir:
Heyul, bir suretin olmasn gerektirdii zaman; suretleri ve
rene, o sure-i meydana karmak hak olur..
Onlarn:
Suretleri verene hak olur..
NSAM-8 KAML 445
Demeleri, bir bakma sz gelii olur, tersi kabilinden) saylr..
Bu gibi szler, geerlidir.. Nitekim, Resulllah S A. efendimiz de,
buna benzeri buyurmutur:
Allah'a haktr ki; dnyada ykselttiini, tekrar dre..
Bu manadan:
Allah'n bunu yapmas mecburdir; yapmas vaciptir..
Gibi bir mana kmaz..
Allah- Tel, bu gibi hallerden yana tam bir ycelie sahiptir..
*
* *
Btn mevcudatn basksna sahip bulunan lh nur iin:
Nefs-i kll..
Tabiri kullanlr..
Bu lh nur, yukarda da izah edildii gibi:
LEVH- MAHFUZ..
Olarak anlatlr.. Kalem-i lnn bu nura yazdn idrk: Ancak,
bu nurun yzlerinden bir yze olabilir..
Bu yz iin ise, bizde:
Akl- klli..
Tabiri kullanlr..
O ilh nurdaki baskya:
Kaza..
Tabiri kullanld gibi..
Kaza ise.. lh vasf uyarnca, asl tafsilden ibarettir..
Nitekim biz, bu tafsilin tecelligh iin; yukarda:
Krs..
Tabirini kullandk..
Sonra.. LEVH'de takdir vardr; ki bu: Kesilen bir vakitte, zel
hal ile muayyen surette halkn meydana gelmesi hkmdr..
Ve., bu tecelligh:
Kalem-i ala..
Tabiri ile anlatlandr..
Bizim stilahmzda ise, kalem-i alya:
446
48. BLM - LEVH- MAHFUZ
Akl- evvel..
Tabiri kullanlr..
Nitekim bu: Yeri geldiinde., daha geni anlatlacaktr..
*
**
stte kapal bir ifade ile anlatlan u misalle aabiliriz:
Hak bir hkm vermitir; Zeyd'in icad babmda.. u ekilde ve.,
falan yerde... falan zamanda..
LEVH'de bu iin takdirini ik**za eden emir; ite., kalem-i aladr..
Buna ise:
Akl- evvel..
smi verilmitir..
Onun bulunduu, mahal ise., anlatlan iktizann beyandr ki,
LEVH- MAHFUZ odur.. Bu manada, LEVH- MAHFUZ iin:
* Nefs-i kll.*
Tabiri kullanlmtr.
Bu gibi bir,hkmn varlkta icadn iktiza eden emre gelince., o
da, lh sfatn iktizasdr.. Bunun iin de:
Kaza,.
Tabiri kullanlr..
bu kazann tecellih krsdir..
*
Yukarda yazlanlar okuduktan sonra:
a) Kalemden murad nedir?.
b) LEVH'ten murad nedir?..
c) Kazadan murad nedir?..
d) Kaderden murad nedir? .
Bin bunlar anlamaya al..
*
**
Bilesin ki..
LEVH- MAHFUZ ilmi: Allah ilminden bir nebzedir..
Allah- Tal o ilmi: Hikmet nizamna gre yrtmektedir..
Bu yrrlk ise., mevcudatn halkyet cephesindeki hakikatler
NSAN-! KAML
447
iktizasna gredir..
Allah'n bunun tesinde bir i!mi vardr ki: Hakka bql cephenin
hakikatleri iktizasna gredir..
Bu ilim eidi: Varlkta kudretin meydana kmas eklinde zuhur
eder..
bu lim eidi: LEVH- MAHFUZ'da sabit deildir..
Ancak bu gzle grlen lemde zuhur edecei zaman, LEVH-
MAHFUZ'da grlr.. Bu lemde zuhurundan sonra, orada yine g
rlmez olur..
L*EVH- MAHFUZ'da bulunanlarn tm: Bu hisse bal lem
varlnn balang ilminden; taa kyamete kadar olacaklarn hepsi
vardr..
*
**
LEVH- MAHFUZ'da, cennet ve cehennem ehlinin ilmi*. Tafsil
zere deildir..
nk bu tr ilim: Kudretin meydana kmas saylr..
Kudret ii ise., mphemdir.. Muayyen deildir..
Ancak kudret ilmi LEVH- MAHFUZ'da, mutlak bir ekilde bu
lunur..
Mesel; Kalem, kendisi iin ebed saadet yazd kimseye mut
laka nimet verileceinin bilinmesi gibi..
.ui.*'
Eer verilecek bu nimet, ayrntl bir ekilde anlatlacak olsa..
Yine bunun tafsili ayn olur.. Yani: cmal yolu ile anlatlr..
Bu manada ancak, yle diyebilirsin:
O, naim cenneti ehlidir..
O, huld cenneti ehlidir*.
O. naim cenneti ehlidir..
O, firdevs cenneti ehlidir..
Grlyor ki bu i: cmal zere oluyor.. Baka yolu da yoktur..
Cehennem ehlinin durumu da ayn ekildedir..
448
48. BLM - LEVH- MAHFUZ
LEVH- MAHFUZ'da geerli olan mukadder ey iki eittir;
a) Bir mkadder ki, tayir ve tebdil edilmesi imknszdr..
b) Bir mukadder ki, tayir ve tebdil edilmesi mmkndr..
imdi bunlar biraz aalm .
Tayir ve tebdili mmkn olmayan mukadder iler; Bu lemde
lh sfatlarn iktizalardr.. Bunlara ait varlklarn yok olmalar im
knszdr.
Tayir ve tebdilleri mmkn olan mukadder ilere gelince; bun
lar: O eylerdir ki, onlar bu lemin kabiliyetleri iktiza etmitir.. Ama,
mutad hikmet nizamna gre.. Yce ve sbhan olan Hak: Onlar bu
tertb zere yrtr.. LEEVH MAHFUZ'da yazlan kaza yerini bu
lur.. Bazan da, c eyler, lh kudret hkmnce icra edilir; o hkme
dilen eyin icras durur..
u da phesizdir ki: Bu lemin kabiliyetleri, lh sfatlar ikti
zasnn kendisidir..
Ancak, anlatlan bu iki ey arasnda fark vardr..
Yani:
Bu lemin kabiliyet iktizas olan eyle; mutlak sfatlar iktiza
s olan eyler arasnda*.
Demek istiyorum..
Bu manay biraz aalm.. ylek:
Bu len !n kabiliyetleri, bir iktiza sahibi olsalar dahi, kendi h
kmlerinde bir acizlik vardr.. Onlarn bu acizlii ise., ilerini bir ba
kasna istinaden yapmalardr..
Yani: Kendi balarna buyruk olmamalardr..
Dolays ile, vaki olacak ey, bazan olur; bazan da olmaz..
Haliyle bu durum: lh sfat iktizalarnn aksinedir.. Onlarda
vaki olacak ey lh iktiza gereince, zarur olarak olur.*
Burada, ikinci bir yz daha var ki, o da bu lem kabiliyetleri
nin mmkn olduudur..
Mmkn ise., bir eyi kabul ederken; o eyin zddn da kabul
eder..
NSAN-I KAML -C4S
J
Durum byle olunca; Kabiliyet bir eyi iktiza ederse.. kader o
eyi nakzedenin vukuu ile yrr.. Bylece, o nakzeden ey de, o ka
biliyet iktizasnca olur.. Bu da, mmknn kabiliyetinde vardr..
*
Biz, buradaki konumamz:
Bu lem kabiliyetlerin iktiza ettii eyin oluunu, hikmet ka
nunu zerine olaca..
Babnda yapyoruz .
O kabiliyet iktizas olan ey, ayn ile vukubulunca:
Hkm kanun zere oldu..
Deriz..
Bu ise., zevke dayal bir itir.. Akl bunu, fikr nazar yolundan
idrk edemez..
nk bu, lh bir keiftir.. Allah, kullarndan diiediine ihsan
eyler..
*
Hsl: Muhkem kaza iinde tayir ve tebdil yoktur..
Ama mbrem olan da, tayir olmas mmkndr.. Bu sebepledir
ki: Resulllah S.A. efendimiz, ancak mbrem kazadan Allah'a snd..
Zra, Resulllah S.A. efendimiz, bu eit kazada tayir ve tebdil
olacan biliyordu..
Nitekim bu manada gelen bir yet-i kerimede yle buyuruldu:
Allah, dilediini imha eder; dilediini sabit klar.. Ana kitap
onun katindadr.. (13/39)
Haliyle, bu muhkem kazann aksinedir.. Zira, muhkem kazaya
u yet-i kerime ile iaret edilmektedir:
Allah'n emri, herhalde yerine gelen bir kaderdir*, (33/38)
Yukarda ayrntlar ile anlatlan bu ilmi, keif yolu ile elde et
meye alana en zor taraf: Mbrem kaza ile, muhkem kazaya birbi
rinden ayrd etmektir..
F.: 29
450
48. BLM - LEVH- MAHFUZ
Bunu ayrd etmesi gerekir ki: Muhkem kaza karsnda edebeni
bile; mbrem kazada ise., efaat dileye..
Zaten Allah- Tal'nm br kimseye mbrem kazay bildirmesi,
efaat babnda onun lehine izindir..
Nitekim bu manada yle buyuruldu:
- Onun izni olmadan katnda efaati olacak kimmi?..
(2/255)
* a
Bilesin k..
- LEVH- MAHFUZ..
Tabiri ile anlatlan lh nur, Allah'n zat nurudur..
Zatnn nuru ise., aynen zatdr.. Onda blnme ve paralanma
muhaldir.. Zira o: Mutlak Hak'tr.. Bu anlatlrken:
- Nefs-i klli..
Tabiri kullanlr.. Bu yz ise., mutlak halktr.. Bu manaya ise.,
u yet-i kerime ile iaret edilir:
- Elbet o, LEVH- MAHFUZ'da KUR'AN-I MECD dir.
(85/21-22)
Burada:
- KUR'AN.. (85/21)
Kelm ile nefis murad edilir..
Yani: Yce zatn nefsi.. zzetle ali olan ahsn nefsi.. Bu nefs-i
klliye ile, LEVH- MAHFUZ'dadr..
Bu mana ile: nsan- kmili kasdediyorum..
Ama, hi bir ekilde, hlul ve ittihad akla gelmemeli..
Ne hlul, ne de ittihad..
Allah.. Hak syler..
Irad yoluna ileten odur..
49. BLM
StDRE! MMEH
SDRE-I MNTEHA: O meknn nihayetidir ki, mahuk, Allah'a
vuslat yolculuunda seyrini orada keser.. Orada kalr..
Ondan sonras, tek bana Hakka tahsis edilmitir..
Orada, mahlukun aya yoktur..
SDRE- MNTEHA'nn sonuna varmak mmkn deildir..
nk mahluk, orada bu geici varlndan soyunmutur.. Hak
varlnda yok olmutur., rtlmtr; silinmitir..
Mahluk, srf bir yoklua katlmtr.. SDRE-I MNTEHA'nn so
nunda; onun iin bir varlk, sz konusu deildir..
Anlatlan manaya iaret olarak: mira gecesi, Cebrail a.s. Resull
lah S.A. efendimize yle demitir:
Eer bir kar daha yaklarsam; muhakkak yanarm..
Burada:
Eer..
Manasnda sylediimiz, kelimenin Arapa asli:
LEV..
Edatdr.. Bu, imtina harfidir.. Yaklamann imknszln anla
tr.. nk oraya yaklamak imknszdr..
*
Resulllah S.A. efendimizin verdii habere gre: Oraya vard
zaman: br SDR AACI grmtr.. Bu aacn yapraklarn da, fil
kula eklinde bulmutur..
Kaytsz artsz, bu anlatlanlara iman etmek gerekir.. Sebebi:
Kendi znden haber vermesidir..
Bu hadis-i erifin tevilli olmas da muhtemeldir. Ki bu tevilli ek
li, miracmzda bulduumuzdur..
Onun, zhr durumuna gre, sylenmi olmas da mmkndr..
452
49. BLM - SDRE-I MNTEHA
Byle olunca, misal tecillighlarnda yle bulmu olur.. Keza,
lh menzil ve manzaralarda da..
Evet., o, bu halde bir SDR- AACI bulmu olur.. Bu durumu ile,
o SDR AACI, hayalinde hisse bal bir ey olur,* kemal gznde de
mahade edilen..
Byle olur ki; kendisine, hakikata dayanan bir keif gele.. Hem
suret, hem de mana olarak..
Resulllah S.A. efendimizin verdii haberler, hemen hemen ay
ndr..
Yani; Manalar, yukarda anlatlan gibidir.. Ki, o miracnda
SDR AGACI'n o ekilde bulmutur..
Biz, onun buyurduuna mutlak bir surette iman ederiz..
sterse, SDR AACI'ni: Bize ihsan edilen keif, baka yoldan
kaytl olarak buldursun..
nk, onun mirac bambakadr; bizimki onun gibi olamaz..
Kefin bize yapt ihsanla: Onun, hadisinin mafhumunu alrz..
una da iman ederiz ki: Anladmzn tesinde; o hadisin, ilmi
mizin yetimedii nice manalar vardr..
Hsl: Bu hadis-i erifle bize ilh kefin gsterdii yol: SDR
AACI ile murad, imandr..
Ayn manaya iaret olmak zere, bir hadis-i erif vardr..
Resulllah S.A. efendimiz yle buyurmutur:
Her kim, iini NEBAK (1) yemi ile doldurursa.. Allah onun
kalbini imanla doldurur..
*
*
Sz edilen aa yapraklarnn, fil kula eklinde oluu: ma
nn bykl. v e kuvvetine misaldir..
Onun yapraklarndan, bire; tane cennet evlerinden herbirine
ulamas ise., o ev sahibinin manndan ibarettir..
*
* *
(1) NEBAK: SDR aacnn yemiidir.
.. KKNAR..
Diyenler olduu gribi:
Arabis tan Kiraz
Diyenler de vardr..
NSAN-! KML
453
Bilesin ki..
Biz, SDRE'yi bir YER olarak bulduk; orada sekiz mahe maka
m vard..
Her mahade makamnda, yle yce manzaralar vardr ki; o
manzaralar, ok deiik ve eitli olular icab kavramak mmkn
deildir.
Bu deiik manzaralar ise., o mahede makc.m sehiplerinin
zevkleri nisbetinde olmaktadr..
+
**
Yukarda:
- YER..
Dediimiz, zuhur yerlerinde Hakkn zuhurudur.. Bu zuhur ise;
Hakka has hakikatlerde ve halka ait manalarda, kendisine tecellisin
den ibarettir..
*
* *
Yukarda anlatlan; SEKZ mahede makamlarn da yle s
ralayabiliriz:
1. Yce Hakkn zahir ismi ile tecellisidir.. Ama kulun batn
cihetinden.-
2. Yce Hakkn batn ismi ile tecellisidir.. Ama kulun zahir
ynnden.
3. Yce hak, kulun ruh cihetinden, Allah ismi ile, tecelli eder..
4. Yce Hak burada; kulun nefsi cihetinden RABB s;fat ile
tecell eder..
5. Buras mertebe tecellisidir.. Ki bu; kulun aklnca RAHMAN'n
zuhurudur..
6. Kulun vehmi ciheti ile, Hakkn tecellisidir..
7. Hviyet marifetidir.. Burada yce Hak, kulun isim benli
inde tecelli eder..
8. Zatn marifetidir.. Ama kulun mutlak ynnden..
Bu makamda yce Hakkn tecellisi, kulun zhir ve batn heyke
linde kemali ile olmaktadr..
454
49. BLM - SDRE- MNTEHA
Durum anlatld gibi olunca: Batnla batn, zahirle zahir, hvi
yetle hviyet, benlikle benlik olur..
Anlatlan mahede makamlarnn en yksei burasdr., bun
dan sonras ise., ahadiyettir.. orada mahlukun hi grnts yoktur..
Zira oras, srf Hakka hastr.. Bu makam, vacib'l-vcud olan zatn
zellikleri arasndadr..
ayet kmil kiiye bu tecelliden bir ey gelirse deriz ki:
Bu, lh bir tecellidir., kendisi iindir.. Hakkn orada bir g
rnts yoktur.. Hi bir ekilde, o tecelli halka balanamaz; mutla
ka Hakkndr..
te, anlatlan mana icabdr ki: Ehlullah, ahadiyet tecellisini hal
ka balamay men etmilerdir..
Nitekim ahadiyet bahsi daha nce geti..
Doruya baary Allah verir..
50. BLM
RUH' Ot - KUS
Bilesin ki..
RUH'L-KUDS: Ruhlarn da ruhudur.
Ve.* o:
KN (OL).. (6/73)
Emri umulnn altna girmekten yana mnezzehtir..
Sonra onun iin:
Mahluktur..
Denemez., nk o: Hakkn has yzlerinden bir yzdr..
Ve., varlk; O yzle kaimdir..
O, bir ruhtur; ama dier ruhlara benzemez.
Zira o: Allah'n ruhudur..
Ve.. deme: Bu ruhtan flenmitir..
u yet-i kerime ile, bu manaya iaret edilmitir;
Ona ruhumdan fledim.. (38/72)
Bu manadan da anlald gibi, dem'in a.s. ruhu yaratlm
tr; ama Allah'n ruhu, yaratlm deildir..
nk o: RUH'L-KUDS'tr..
Yani o: Kevn noksanlardan yana mnezzehtir; temizdir .
*
Bu ruh, o ruhtur ki; ondan anlatlrken:
Mahlukattaki Allah'n yz..
Tabiri kullanlr..
Ve., yet-i kerime ile anlatlan manas udur:
Ne yana dnerseniz, Allah'n yz oradadr.. (2/115)
Bunun daha ak manas udur:
Bu RUH'L - KUDS, o ruhtur ki; bu kevn varla, Allah bir var
lk vererek onunla kaim klmtr..
456
50. BLM - RUH'OL - KUDS
bu varlk sayesindedir ki: D duygularnzla, bu duygular le
minde, ne yana dnerseniz; fikirlerinizle, makulatta ne yana evrilir
seniz: Bu mukaddes ruh, orada kemali ile aynen vardr..
nk o; Vech-i lhden ibarettir.. Varlk ise., bir vech-i lh ile
kaimdir..
Bu veh-i ilh hereyde valr; ve.. Allah'n ruhudur.. Bir eyin
ruhu ise., o eyin kendisidir; nefsidir..
Bu durumda: varlk Allah'n nefsi ile kaimdir..
Yani kendisi ile..
Onun nefsi ise., zatdr..
*

Bilesin ki..
Bu hisler eidinden her eyin bir ruhu vardr ki; sureti onunla
kaimdir..
Bu suretin ruhu ise., lafz iin bir mana gibidir..
Ve., bu mahluk ruh iin; ilh bir ruh vardr ki: O mahluk ruh
onunla kaimdir..
bu ilh ruh ise: RUH 'L - KUDS'tr..
Bir kimse, bu RUH 'L - KUDS'e bakp insanca grd zaman,
onu mahluk olarak grr.. nk iki kdemin bir araya gelmesi mm
kn deildir.
Halbuki kdem, yalnz Allah'a mahsustur.. Ama, tek bana..
Onun btn esma ve sfat da, zatna baldr..
nk onda blnme ve paralanma muhldir..
Bu ruhun dnda kalan mahluktur; sonradan yaratlmtr..
*
*
Burada, insan ele alarak; daha ak bir mana ile anlatalm..
Mesel:
nsann, bir cesedi vardr; bu onun suretidir..
insann, bir ruhu vardr; bu onun manasdr..
nsann, bir srr vardr; bu onun ruhudur.
nsann, bir de vechi vardr; ite buna:
RUH'L - KUDS, srr- lah, vcud- sari.. Tabir edilir..
NSAN-I KAML
457
Yine nsan zerinde duralm; daha baka adan alarak devam
edelim..
nsana, suretinin., ki bu surete;
Beeriyet ve ehvaniyet..
Tabiri kullanlr..
Evet.. nsana, bu suretinin iktizas olan eyler galip gelirse., o
zaman: Ruhu maden kalntlar kazanmaya balar.. Ki onun sure
tinin asl da budur.. Suretinin kaynak mahalli de odur..
Byle olunca asl lemi karr.. nk, o suretine beeriyetinin
iktizas eyler yerlemitir.. Ruh serbestlii gitmi; suretle balant
kurulmutur..
Bylece: Tabiat ve det zindanna girmi olur..
Onun dnya evindeki bu hali: hiretteki siccinin misalidir.. Bel
ki de, ruhunun karar kld hiret siccinin, yani; zindannn ayndr..
Ancak hiretteki zindannda, grlr; elle tutulur gibi, bir ate
iindedir..
Daha ak manas ile bu siccin: Cehennemdir..
O cehennem ise., dnyada, anlatlan manayadr.. hirette ise.,
mana olanlar bariz bir ekilde grnr., ekilleri belli, suretleri vardr..
Bu manay anla..
*
* *
Yine insan zerinde duralm; stte anlatlann aksini anlatalm..
Bir insana, ruhan iler stn gelirse., ki bu da*. Salam dnce,
az yemek, az konumak az uyumakta olur.. Br de, beeriyetinin ge
rektirdii ileri brakmakla..
te., o zaman: nsann heykeli ruh bir letafet kazanr..
Bu kazanc ki elde etti: Su stnde yrr, havada uar..
Duvarlar onun grntsn perdelemez. Iraktaki beldeler ona
uzak gelmez..
Bundan sonra onun ruhu: Engellerin olmad bir mahalde yer
leir.. Ki bu engeller; beeriyet iktizas olan eylerdir..
458
50. BLM - RUH'L - KUDS
bu kimse; Mahlukatn en yksek mertebesine ular..
Anlatlan mertebe ise., mutlak ruhlar lemidir.. Serbesttir.. Ci
simlerle komuluu sebebi le hsl olan btn balardan azadedir..
bu manaya, u yet-i kerime ile iaret edilmektedir:
phesiz; iyiler Naim Cennettindedir.. (82/13)
*
Yukarda anlatlann, daha ilerisine geen insan da vardr..
Bu da, ilh ilerin kendisinde stnln gstermesi ile ba
lar.. Ki bu da: Allah iin olanlar mahededen ileri gelir..
Bu trden mahede edilenler ise.. Allah'n gzel isimleri ve y
ce sfatlardr..
Anlatlan mahedeye nail olan kimse, beer ve ruh ynden
iktiza eden eylerin varl ile beraber kuds bir varlktr..
Beeriyetin iktiza ettii eyler odur ki: Bu cesedin kyam onlar-
ladr..
Tabiatn ve ruhun mutad olan iler ise.. nsann namus kya
mn salayan ilerdir.. Bunlar da: Makam sahibi olmak, istil, yk
seklik talebi gibi eylerdir.. nk insan, ruh ynden ycedir; bu
gibi eyleri, hatta daha bakalarn taleb eder..
Ancak, insan bu anlatlan ruh ve beer ileri bir yana brakp
asl olan srr mahedeye devam ederse., ki bu, onun asldr..
te o zaman: lh srrn hkm zuhur etmeye balar..
Durum byle olunca: nsann heykeli ve ruhu: Beeriyet uku
rundan kalkar; tenzih kudsiyetinin evcine kar.
Ve o zaman; yce Hak: Onun kula, gz, eli ve dili olur.-
Byle bir elin sahibi: Gzsze elini srnce gz alr; abran
illetini de giderir..
Byle bir dilin sahibi: Bir eyin olmas emrini verdii zaman, Al
lah'n emri ile o ey olur..
bu kimse: RUH'L-KUDS'le teyid edilmitir..
Nitekim Isa'nn A.S. vasf bu idi ve Allah- Tal onun iin y
le buyurdu:
NSAN I KML
459
- Biz onu: RUH'L - KUDS'le teyid ettik.. (2/87)
Bu manay anla..
Allah.. Hak syler..
Bu yolda hidayeti nasib eden Allah'tr..
Bilesin ki..
Bu, o MELEK'tir ki; sofiye dilinde ona:
Hakkn onunla mahluk grnd ve hakikat- muhamme-
diye..
Ad verilmitir..
Allah- Tal'nn bu MELEK'e olan nazar, kendi nefisine nazar
gibidir..
Onu, kendi nurundan yaratt; lemi de ondan yaratt .
Ve onu.. lemde nazarna bir mahal kld..
Allah'n emri..
eklinde gelen isim tamlamas, bu MELEK'in isimleri meyanda
saylr..
Mevcudatn en ereflisi odur..
Makam, mekn itibar ile; mevcudatn en ulusu, derece itibar
ile de en ycesidir..
Bundan stn bir mobk yoktur..
Ve o: Yaknlk ihsanna nail olan mukarrabin zmresinin efen
disi; krama nail olan mkerremin camiasnn en faziletlisidir..
Allah- Tal, mevcudat arkn, onun zerinde dndrr.. Mal-
lukat semasnn kutup noktas odur..
Allah- Tal her eyle beraber, ona zel bir yz yaratmtr;
o yzle kendi zatna katlr..
Allah- Tal onu yaratt mertebede; sekiz suretle korur..
bu sekiz suret: Arn hamilleridir..
Memleketin tmn, ondan yaratt.. Hem de, ona gre ve onun
maddesinden..
Memleketin ona balants; denizden srayan damlalarn denize
balants gibidir..
51. BLM
RUH ADLI MELEK
NAM I KAML
461
Ar tayc sekiz melein ona balants: nsan ruhundan ge
lip insann varln ayakta tutan u sekiz ey gibidir: Akl, vehim#fi
kir, hayal, musavvire, hafza, mdrike ve nefs..
*
* *
Sonra..
Bu MELEK'in: Ufk lemde, ceberut lemde, ill lemde, mele-
kt lemde, mlk lemde ilh bir saltanat vardr k; Allah- Tal
onu, srf bu melek iin yaratmtr..
bu MELEK: HAKKAT-I MUHAMMEDYE'de tam kemali ile zuhur
etmitir..
bu mana icabdr ki: Resulllah A.S. efendimiz, en faziletli be
er olmutur..
Bu vesile ile, Allah- Tal, ona ihsanlarn yadrmtr.. En g
zel nimetlerini vererek ona yardim etmitir..
te., anlatlan mana cabdr ki, Allah- Tal, Resulllah S.A.
efendimize yle buyurdu:
Biz, sana emrimizden ruhu vahyettik-. Sen, kitap nedir, iman
nedir bilmezken; biz onu bir nur eyledik?. Kullarmzdan dilediimizi
ona hidayet eyleriz.. Sen dahi, istediini doru yola hidayet eyler
sin.. (42/52)
Bu yet- kerime ile, yle bir mana anlatlma!, istenir:
Biz senin ruhuna, bu MELEK'in yzlerinden kmil bir yz atk..
J MELEK bizim emrimizdir..
Kald ki, bu MELEK'in ismi: Emruah'tr..
Yani: Allah'n emr..
Yine bu MELEK'e iaret olarak:
RUH, Eabbmn emrindendir. (17/85)
Yani: Onun yzlerinden bir yzdr..
Ancak, bu ikinci yet-i kerimede bir nkte vardr.. yleki:
Sana RUH'tan sorarlarsa., de ki:
RUH Rabbmn emrindendir.. (17/85)
462
51. BLM - RUH ADLI MELEK
Buyrulduu ve soruya karlk; RUH, mutlak olarak bir kayda
balanmadan anlatld..
Yani: Emir yzlerinden bir yzdr..
bu mana, Muhammed S.A. RUH'unun hilafnadr.. Zira ona:
Biz, sana emrimizden RUH'u vahyettik*. (42/52)
Buyurdu..
Burada ak anlatmas, ona ihtimam gsterdiini anlatr.. br
yerde, kapal gemesi se.. Resulllah S.A. efendimizin kadir kymet
ynyle bykln anlatmak iindir..
Nitekim byle bir byklk anlatlmas in:
yle bir gn ki, insanlar onun iin toplanmtr.. (11/103)
Burada, gnn nekre yolu ile anlatlmas; o gnn bykl
ne, azametine iarettir..
te., btn bu manalar anlatr ki: bu makamda:
Emrimizden RUH'u-. (42/52)
Buyurmas yakyordu; yle buyurdu.. Ve:
Emrinizden sana vahyettik..
Buyurmad., nk: Varlktan kasd olunan yine RUH'tur..
Sonra., izafet nunu kullanlarak:
Emrimizden.. (42/52)
Buyruldu.. Btn bu ifade ekilleri, Resulllah S.A. efendimizin
kadrinin yceliini anlatr..
*
Sonra., unu bil ki..
Allah- Tal, bu MELEK'i zatna bir ayna olarak yaratt iin;
zatn, ancak bu MELEK'te zuhura getirmektedir..
Cenab- Hakkn zuhuru dier mahlukatn tmndeyse., ancak
sfatlar iledir..
Durum anlatld gibi olunca; O MELEK:
Dnya ve hirete bal lemin kutbudur.. Cennet ve Cehennem
ehlinin, ehl-i kesib'in, ehl-i arafn dahi kutbudur..
Allah'n ilminde, ilh? hakikat onu iktiza etmitir ki: Yaratt
NSAN-I KML
463
her eyde, bu MEL^EK'ten bir yz buluna ve o yaratlan eyin kresi,
bu yz zerine devresini dndre..
nk, o eyin kutbu odur..
*
*45
Bu MELEK: nsan- kmilden baka; Allah'n yarattklarndan hi
birine tantlmaz..
By vel zat, onu tandktan sonra; baz eyler de bilir..
O bildii eylerle tahakkuk ettii takdirde, bir kutub olur; var
lk ark, tmden onun zerinde dnmeye balar ve o: MELEK iin bir
vekil hkmndedir..
O, bir vekildir; nk, asaleten bu varlktaki kutupluk, bu ME-
LEK'e hastr.. Bu trden dierlerine verilen, veklet ve niyabet ze
redir..
Bu MELEK'i tanmaya al..
#
*
Anlatlan bu: RUH ADLI MELEK, Allah'n kitabnda yle anlatlr:
O gn RUH kaim olur..
Melekler, saf halindedir.. Rahman'n izin verdii hari: konua
mazlar. O da, isabetli konuur: Bu, Hakkn gndr.. (78/38-39)
O gn, bu MELEK, ilh saltanatta kaimdir..
Melekler, onun nnde saf halinde durup, hizmetine bakarlar..
Bu MELEK ise.. Hakkn kulluunda bulunur..
Allah'n kendisine emri zerine; ilh huzurunda tasarruf eder..
yet-i kerimede geen:
Konuamazlar.. (78/38)
Kelm, melekler iindir; RUH iin deil..
nk, ilh huzurda o: Mutlak bir ekilde konuma izni almtr..
Zira o: Orann ekmel zuhur yeri ve en faziletli tecellighdr.
Dier meleklere gelince: Her nekadar ilh huzurda izin verilir
se de; o izni alan her melek, bir kelimeden fazla konuamaz.. Daha
fazla konumaya gc yetmez.. Elbette ve elbette., gen konumak,
onun iin mmkn deildir..
464
51. BLM - RUH ADLI MELEK
NETCE: Bir melek#ilh huzurda, ancak bir kelime konuabilir..

**
Yce Hak'tan emri ilk alan bu MELEK'tir.. Sonra, bunun dnda
kalan meleklere tevcih edilir.. Onlar askerdir..
Bu lemde, bir iin yerine gelmesi emri knca; Allah- Tal o
ie uygun bir melek yaratr; RUH'a gnderir.
O melek de RUH'un emrettiini yapar..
*
Mukarrabin..
Ad ile anlatlan meleklerin hepsi/ bu RUH'tan yaratlmtr..
Bunlar, sras ile: Isrfil, Cebril, Mikil ve Azrail'dir..
Bunlarn stnde bulunan:
Nun..
Adl melek., ki bu: Levh- mahfuzun altndadr.. Ayrca:
Kalem..
Adl melek., ki bu da, ileride anlatlacaktr..
Mdebbir..
Ad melek.. Bu da, krs'nin altndadr..
MufassiL
Adl melek.. Bu da imam- mbinin altndadr..
Btn bu meleklerin hepsi, RUH'tan yaratlmtr.- Hepsi de:
Alun.. -yceler.
Tabir edilen meleklerdir; lh hikmet icab, dem'e secde emri
almamlardr..
Eer onlar: dem'e A.S. secde in emrolunmu olsayd; zrriye-
tinden her biri, onlar bilirdi; tanrd..
Grmez misin: dem'e a.$. sctde ile emrolunan melekler, denv
oullarndan her birine nasl zhir o!ur?..
Uykuda ilh bir misalle onlara nasl suretlenir gelir? . Hak onu,
uyuyana karr..
Uykuda grnen o suretlerin tm: Allah'n melekleridir..
Emrolunduu ii yapmak hkm ile, misal yollu tenezzl eder;
gelir.. Uykudakilere, eitli suretlerde grnr..
NSAN-I KAML
465
Bu mana icabdr ki: Uykudaki, ta cinsi cemad eylerin konu
tuunu grr..
Eer, o cemad sureti ile, surete brnen bir ruh olmasayd; ko
numazd..
te.. Resullllah S.A. efendimizin u hadis-i erifi, bu manada
dr:
Doru rya Allah'tan bir vahiydir..
Bu, o demektir ki: Melek o ekilde nzul eder..
Bir baka hadis i erifte ise, yle buyurdu;
Doru rya, peygamberliin krk alt parasndan bir par
adr..
Lanetli iblis de, dem'e a.s. secde emrini alanlar arasndayd;
amq secde etmedi..
eytanlara da emretti.. Ki bunlar da, onun neticesi ve zrriyeti-
dir..
Verdii emir uydu: Melekler nasl surete brnyorsa., onlar da
uykudakilere surete brnp giderler..
Bunlarn suretinden ise., yalanc rya zhin olmaktadr..
Bu anlatlandan hasl olan odur ki:
Aun.. -yceler..-
Ad ile anlan melekler, dem'e a.s. secde iin er.ir almadlar..
Dolays ile, onlar, ancak; demoullanndan:
Ilahiyyun..
Vasfn alan zatlar tand..
Bu ise., demiyet ahkmndan temize ktktan sonra, onlara il
h bir ihsandr..
demiyet ahkm..
Demek:
Beeriyet icab olan manalar..
Demektir..
Bu memada, u yet-i kerimeyi anlatmak icab eder:
F.: 30
Elimle yarattmsa secde sttcrm oldu?-. Yoks^
ALUN'dan msn?.. {38/75)
Demek oluyor ki, ALUN n secde emri yoktur..
Nitekim, Muhiddin b. Arabi r.a. Ftuhafr-s Mekkiye adl eserin
de bu manay anlatmtr..
Ancak:
ALUN..
Adl meleklerin hangileri olduu zerinde ak bir ekilde dur
mamtr..
Sonra., anlattmz yet i kerimeyi delil eylemitir..
*

stte geen yet-i kerime zerinde biraz duralm., zellikle


yette geen istifham zerinde duracaz..
Bilesin ki..
Hak tarafndan gelen suali, bilinen manadaki istifham saymak
doru olmaz..
Durum anlatld gibi olunca; Hak'tan vaki sual, geliine gre,
u drt manadan birine gelir: Menfi, msbet, nsiyet, tehdid, yani
korkutmak..
Allah- Tal'nm iblise:
Secde etmene ne engel o* J u?.. (38/75)
eklindeki sorusu, balca tehdid ve korkutmak iindir.*
Kibre m dtn?. (38/75)
Manasn olduran elif ise., yine soru deil, isbattr..
Yani:
Kibre dtn..
Demektir.. Ki bu durum:
Ben, ondan hayrlym.. (7/12)
Szyle bellidir..
Yoksa ALUN'dan msnz .. (38/75)
Kelmndaki:
466 51. BLM - MJ H ADLI MELEK
NSAN-I KAML
47
Yoksa.. (38/75)
Manasn karan:
Em.. (38/75)
Edat da, burada menfi manadadr.. Yani:
Sen, ALUN'dan deilsin..
Demee gelir..
nsiyet ve sz amak iin kullanlan istifhama gelince; onu da
Musa a.s. iie yaplan u konumada grebiliriz:
Sa elindeki nedir ya Musa?.. (20/17)
Byle bir soru, Musa a.s. iin nsiyet oldu; u cevab ile ald:
O asamdr. Oa dayanrm. Onunla, koyunlarma yaprak
rparm.. Onunla, bence grlen daha baka iler de vardr.. (20/
18)
Musa a.s. kendisine, istifham yollu sorulan sualden byle ge
ni bir cevab beklediini biliyordu; onun iin byle konutu.. Bizim
iin belli manda bir soru olsayd; verilecek cevap:
O asamdr.. (20/18)
Cmlesi olurdu..
Ki, ilh hazretin huzurunda, ehlllaha den edeb de budur..
bu mnalar, Allah- Tal, bu NSAN-I KMil/de aa kar
d..
Ta ki okuyasn; gerei ile amel edesin..
Saidler zmresinden yazlasn..
O halde, bu mnalar iinde edebini bulmaya bak..
Evet..
Beyan gemisi, bizi aklama denizinde dalgalandrmaya bala
d..
Nerede ise, bizi sahile vuracakt..
Hemen hakikatler denizine dnelim..
zellikle bahsimiz olan:
RUH ADLI MELEK..
Bahsini tekrar aalm...
468
51. BLM - RUH ADLI MELEK
Bilesin ki..
Bu melein isimleri oktur.. Bu ok isimler, eitli mnalarda
onun grnd yzler adedincedir.*
Misal yollu, u simleri sayabiliriz:
Kalem-i al...
Muhammrd S.A. efendimizin ruhu..
Akl- evvel..
Ruh-u ilh..
Bu simler, as! isimden alnp, ayrld dallara gredir.. Yoksa,
onun yce Hazret katnda bir ismi vardr; o da; RUH,.*
bu mna icabdr ki; zellikle bu blm, o isim zerine ba
ladk..
Eer onun kapsamndaki manlar, isim isim anlatp erhine git-
seydik; nice cilt kitplar dolard..
*
#
Baz ilh makamlarda; bu melekle bulutum..
Bana selm verdi ve kendisini bana tantt..
Selmna karlk verdim; yle bir halet inde idim ki; Onun
heybetinden eriyecek gibi oldum.. Onun stn gzelliinden, az daha
yok olacaktm..
Sayg sunuundan sonra; bana sz at.. Bu arada nsiyet ara
b kadehleri devre balad.
Bundan sonra ona: Yce MEKNET ve MAHTD'ini sordum..
HAZRET'ini ve istinad noktasn, asln ve dallarn, heyetini ve
eidini, sfatn ve ismini, emailini ve resmini sordum..
Bana dedi k:
Senin konutuun ey, taleb ettiin bu sr yle bir itir ki: Me
ram olarak azizdir; makam tibar le de azimdir.. Bunun, aktan
iflas yaramaz* kinaye ve tdvih yollu anlamak zordur..
Bunun rerine dedim ki:
Kinaye ve telvih yollu olsun; anlat.. Eer, ezelde bana inayet
NSAN-I KAML 469
yazs varsa, belki anlarm...
Bu szm zerine yle devam etti:
Ben, o ocuum ki, babas onun oludur..
Ben o arabm ki; zm ubuu onun kpdr..
Ben o dalm ki; onun asln sonu eyledim..
Ben o okum ki getii yer, yaydr..
Beni douran analarla bulutum.. Nikhlamam iin onlarla sz
kestim; nikhma girdiler.. Zhirl uslde yrdm; mahsul sureti ile
bal kaldm..
Bundan sonra, ileri birbirine kartrdm.. Hissimde devre ta
mamladm..
Heyula emanetlerini yklendim.. Evl vasfn alan yce hazret
makamn glendirdim.
Bundan sonra beni herkesin babas buldum.. Si ocuunun da,
yalnn da anas..
te.. HAZRET ve emanetin mnas budur..
MEKNET VE MAHTD'e gelince..
yle bilesin:
Bn, g2e mahede edilen olmamla beraber; gaybde bunim
iin bir hkm mevcud oldu..
Ne var ki ben O kesin hkm bilmeyi, o hkm'olunan i cani
bini mahadeyi isteyince; nice nice yl Allah'a ibadet ettim.. Ama
Allah ismi ile...
Ve ben o halde: Uyku ile ayklk aras bir haldeydim..
Bu hal iinde yce hak, beni ayktrd.
Kendi adna yemin etti ve himayesine ald;
Onu tertemiz eden, gerekten iflah oldu; Onu kirleten ise.,
ziyana urad.. (91/9-1)
Bana verilen ksmete kavuunca ismin, yni: Allah isminin ba
na ihsann kazannca, Hazret-i Resul'n dili ile hakikat- Muhamme
di/e beni temize kard..
470
51. BLM - RUH ADLI MELEK
Ona sait ve selm olsun; yle buyurdu*
Allah- Tal, demi kendi sureti zerine yaratt..
Bunun byle oluunda, hi br phe yokur.. Bu, sz gtrmez..
Ve dam a.s. ancak, benm zuhur yerlerimden br zuhur yeri
dir..
Zhir yanna, onu bir halife olarak kaim eyledim..
Bu arada, unu da anladm ki: Yce Hak beni kullardan murad
ve maksud eylemitir..
Bunu anlaynca, en keremli hitap en byk makamdan bana
yle geldi:
*Sen, o kutupsun k; cemal kreler! onun mihveri zerinde d
ner..
Ve., o gnesin ki; kemal mehtab onunla aydnln tamamlar.
Ve sen osun ki; bir model olarak kaim kldk onun namna..
Ve sen namna, mna kaplarn ardndan kapadmzsn..
Hind ve Selmn knyeleri le murad olunansn..
zzetle, ycelikle parlayan sensn..
Hsl: Hepsi ancak sensin.. Baka yok; en yce vasflarn sa
hibi.. Ey pk namlar alan..
Cemal sfat seni dehete drmez..
Cell sfat dah seni rpertmez.
Sonra..
Olmaya k, ilh kemal kapsamn uzak gresin..
Zira sen, bir mihversin; o dahi, evrende dnen dare..
Sensin giyen.. O ise., giyilen detayl gzel elbise..

*
RUH anlatyor:
Yukardaki hitab dinledim; mnasn anladm..
Buna karlk sordum; ama nce, anna kar tazim duygu
larm ifade ettim:
Ey efendilii hak eden byklk sahibi; btn incelii ile her
eyi bilen ve bizzat her eyden haberdar olan yce zat..
Bundan sonra taleplerimi sraladm..
NSAN-I KAML 471
En bata, senden halimizin shhati babnda teyid ve korunma
istiyoruz..
Sonra.. u hususlarda bana bir haber ilet: Dizi dizi hikmet inci
leri $un.. Rahmet ummann nme ser..
Nedir u srlar?., bildir:
Ben, o denizlerin incisi, sedef kaplar neden bakam?
Halbuki, hepsi suyumdan.. Suyumun gayr ile bir ilgim, bir ba
m yok..
Hepsi suyumdan: Denizi de, incisi de.. Ne bu grnen yaban
clk..
Uan kular benim; ya isimleri neden baka..
Bu iin, batan saklanmas neden?
Ya, iindeki g kendisinden olduu halde; demirine niin bil
dirilmedi?..
RUH'un sorularna geni, izahl ve ayrntl cevaplar geldi..
yle dendi:
Bilesin ki.-
Yce Hak, isim ve sfatlarnn tecellisini murad etmitir..
Bu tecelliden gaye: Halka, zatn bildirmektir..
bu gayenin yerine gelmesi iin: Aktan belli, seimli zuhur
yerlerinde; bir de gizil, batn mnalarda anlatlan isim ve sfatla
rn izhar eyledi..
Btn bunlar, zata bal varlklardr; lh mertebelerde tecel
li yz gsterirler*
Anlatlan mnann aksine; bu tecelli ii: Tamamen aktan ol
sayd ve kul, her eyi olduu gibi znde kavrayp salnm olsay
d; i deiirdi..
.. Ve yle olurdu: Mertebeler bilinmezdi.. Nisbetler ve izafet
ler ortadan kalkard..
. Ve insan: Kendinin gayrn grmezdi...
u bir gerektir ki: nsan, bakasn grd zaman, hayr iin
de ok eyler elde eder.. Bir uyma mevzuu varsa.. Anlatlan du
rumda daha kolay uyulur.. Bylelikle nekadarna gc yetiyorsa
o kadarn alr..
ibu mna icabdr ki: Allah- Tal, kerem sahibi peygamber
ler gndermitir.. Onlar gnderirken, hereyi aklayan kitabn
vermi ve bozulmaz hitabn yapmtr.*
Anlatlan kitap ve hitapla gelen peygamberler: Kendisine ait
sfat ve gzel isimlerin tercman olmaktadrlar..
Bununla bildirilmek istenen mna udur: Yce Allah'n zat,
drk edilmekten yana ok tededir..
O sratlar, ancak o sfatlar bilirler, bunda bir ikilik bir kar
ma yoktur..
ite.. Anlatlan mna icabdr ki, bir ismi de SEYYD'L! EVVAH
olan Resulllah S.A. efendimiz yle buyurdu:
Allah'n ahlk ile ahlk sahibi olmaya baknz..
Bu emirde, elbette nemli bir iaret vardr..
Bata: lh srlarn aa ik.p belli olmasdr..
bu srlarn, o yce zat: Bu insan kalplarna emanet olarak
brakmtr..
Emri gelen ahlka sahib olduu zaman: Sz geen srlara,
rabban izzet ycelii ile zhir olur..
Bylelikle: Rahmaniye! meriebesinin de hakk bilinir..
Ve., bilgi yolu, orada kclr; daha teye varamaz..
Sebebi: Anlatlan mana tesi bilgiyi, yce Hak zatna sakla
mtr..
Nitekim o yce zat, kendi znden haber verirken yle buyur
du:
Allah'n kadrini, anna lyk oan bir hakla takdir edeme-
diler..(6/91)
te sana: Dizi dizi hikmet incilerine ait mana..
te sana: Dizi dizi hikmet incilerine ait mana..
Bu, ancak bu kadar alr..
ncinin kab sedefe., yani: O, senin bakan oluuna gelince..
472 51. BLOM - RUH ADLI MELEK
NSAN-I KAML 473
yle grnsn; ne var?., incileri suyundan ya; ona bak.. Onla
r, ancak suyun sralad..
Sedef: O dizi dizi incileri saklayan bir kap, bir kabuktur.
Ve., zleri gizleyen bir nikap, bir perdedir..
Elbette bunun byle oluunun sebebi var: Ta ki, bahsi edilen
hikmete ve bu ayrntl hitaba varamasn.. Ama kim? Haliyle:
Umm'l-kitapta ona ehil yazlmayan..
Yalnz ona ehil olan anlasn; bakas deil..
Senin kuun, senden baka ad almasna gelince.. Bu da: Hayr,
derleyip almana vesiledir.
Bu iin gizli tutulup saklanmas ise.. Bir baka durum icabdr..
bu durum ise.. O denize dalma gcnn olmaydr.. Herkese
byle bir takat verilmemitir..
Akllar, o umman mnaya dalp idrk etmekten yana kusurlu
dur. Kald ki: Akl iin, kendini balarndan syrp koparmak da im
knszdr.. O balardan syrlp bir snt yeri bulmak da yoktur..
Sonra., hepsinden nemlisi: Bu ibarelerde kalmayp teye ge
mektir..
nk bunlar: bare kabuklardr.. Ve., iaret edilen mnalarn
kabirleridir.. Has mnalar, onlarn derinliinde yatarlar.
bu ibare kabuklarn ve iaret kabirlerini esas grlmeye de
er yze pee eyledik..
Ta ki, ona ehil olmayanlara tam mnas ile kapana..
Eer, szden anlar bir durumdaysan, anla..
Bu zhirde beliren yzlerin durumu, zde sakl yzlere hi ben
zemezler.. Bunlar, balndakileri gizleyen zarlar gibidir.
Yce Hak Bunlarla, itekileri crtp gizledi..
bu durum, bazan iin da; bazan da dn ie geiine benzer..
Bazan ters.. Bazan yz.. Bazan alt; bazan st..
Hsl: fikirler bunda aknla urar.. Dalar dalar gider..
*
**
474
51. BLM - RUH ADLI MELEK
ABDLKERM CEYL Hz. anlatyor..
Yni: Bu eserin mellifi.. IRUH'la buluup gren..
Diyor ki:
O yce RUH'un, bana iirdii araptan imeye devam ettim.
Hem suyundan; hem de arabndan itim.. Ama hi kanmadm.
tike itim, ama halimdeki susuzluum yine berdevam. Ge
medi. Gemedi..
Bu hal: Taa, iktidar gnei douncaya kadar devam etti..
sim afa gndz gibi aarncaya kadar srd..
te o zaman: Yuvamdaki kumru terennme balad..
Dile geldi; akd.. Syledi..
Halme tercman oldu..
Sonra da; RUH ismi ile msemma MELEK iin iirler syledi.
vd., vd., bitiremedi..
**
O, bir tazedir, gzellik boy gsterir endamnda;
O, zattr, vasfa mna saylr hepsi tamamnda..
O, cemal kalplarna yle bir ruh olmutur ki;
Yok gelir bakana., lkin isbat gelir sonunda..
O, bir gzel surettir, ann ap akladm;
z adn da gizli tuttum:
Hindler,
Dedim namnda.-
Ve o, hakikaten bir manalar dizisidir sakl;
Gzelliinizden, lkin zuhuru var bir yannda..
lemlerin hepsi onun kutup merkezine bal;
O, onlarn btn, onlar say paralarnda..
NSAN-I KAML 475
Hak olarak knyelendi o, bir hakikat iin ki;
lh halkdr, ama kelimeler mnasnda..
Kadimlii gidince getirdi onu yce zat ki;
Eskiten, yeni yapandr, hep sfat iktizasnda..
Ne zaman ki o, taayyn etti z zatna gre;
te o zaman leheler zehir oldu ahkmnda..
Aydnla ktnda giydi cemal libasn;
Bir gzel grnd, gzellikler hi oldu yannda..
Var syle:
Yoktur o gzelin yce varl iin;
Bir yokluk, bir sz de gemez ona katlma babnda..
*j- H il
m'
Onun gelii bir baka, grr kemalle vasfn;
Hem de aynen, bir Hakkn zat var hakikatlarnda..
BLM
K A L B
Buras srafil'in a.s. makamu.r. Amn j an, kerem sahibi Re
sulllah S.A. efendi'nizafen..
Bu KALB#ardr mekn sahibi Allah'n;
Hem mamur hviyetidir insanda ann..
Onda zuhuru Hakkn, onda z iin;
Gerekten orada istivas Rahmanin..
Ve.. Allah KALB'i srrna merkez yaratt;
Devrini kuatr kevnin dahi ayann..
yle anlatlr o, hakikat ehlince:
En yce nazargh, ceveln yeri an'n..
Tur ondadr, kitab ile denizi de;
Ve., mnas rakkn, an yce tevann (1)
O odur ki: lh, nuru diye anlatt:
Byle geldi muhkem mnasnda Kur'an'n..
Zeyt ya olarak takasnda kandili;
Zcace, misali yldz parlamasnn..
Hem mukalb hem mukalleb an odur ki:
kar der, aksi de ondadr kmann..
Ondan zulmet onadr, nuru dahi ondan;
Onun zerine gelir nuru ekvann.*
(1) Tur s res inin lk yetle rinde ki manaya aret edilmektedir..
NSAN-I KAML
Elisi ona geldi, ondan onun iin;
Yoludur Rabbani makama varmasnn..
Taatta melektir, ycelikte Rabb olur;
Kabahat ilerse hakikati eytann..
Bir iarettir, aarlar orda insanlar;
Beyninde krl ile, suhib-i hsrann..
Srlar hzinesi zerreden baka ne ki?
Denizi o, misali u ak beyann*.
Kapal bir ev olup kilidi kocaman;
ki kanad var ona giden kapnn..
Biri eker seni yceler ycesine;
Yolu cahime kar ikinci kapnn..
O kap ki, zersen ifresini bir gn:
Ama aarsan o kapy krmakszn..
Tebrik ederim eritin maksuda kemalle;
Kondun oraya ki>f sahasdr Rahmann..
Aarken krarsan koruya girmi oldun;
Tutulursun, makam orada sultann .
KALB'in misalidir ite, ren srrn;
Anlataym, stne basarak srlarn..
Ev KALB'in srrdr, kapsna gelince;
Biri lh ismi, biri vasf Sbhann...
Onun kilidi: zattr, mukaddestir zat;
zmek, Hakk bilmektir yolunca imann..
Amak dahi huddur ayn- yakinini;
Ve., gz bebein kapsam ile ayann..
478
52. BLM - K A L B
Sebeblere ermen dahi tahakkuk oldu;
O eyde ki be ediidir sekaSann.
Gelince ycelie varmay tebrike;
Sahasdr oras insanda Rahn ann..
Hzineyi bil, bilmek idrkidir ancak;
Bulunca varln nkte-i deyyann..
Bilmezsen eer onun kadrini dn;
Aziz der, zillet hakk zelil olann..
O ki, tahkik yollarna riayet etmez;
kmaz tekvinden, iindedir tabiatn..
Gelince koruya varmaya o, zatdr;
Edilmez gayr sz, hsnn ve ihsann..
mittir anlatlan bulan kes iin;
Belki bir nefha gelir, canibinden BAN'n- (1)
Gelince iki kanada biri rzadr;
O yo'dan zlr hep ifresi rdvann..
Kalan kanat gazaptr ki, onun vs'at;
Ceveln ettii sultasdr tuyann..
Rzann almetidir Rabbn taat;
Gazaplanma nian, iinde isyann..
Tebrik alandr ki, istediini yapar;
Ksr rfandr almeti krkln..
Zifafn gelinin at gnlm sana;
KALB ire kurulmu stne yce tahtn..
(1) RAN: Karada yetiden bir aatr.. Kokulu ve dzgn olur. Dilimizde :
Bes d, Sorgun s d, denir..
NSAN-I KAML 479
Bak o gzel gelme endeki gzyle;
Gelir sanc o zaman tm manalarn*.
'
*
Allah sana baar hsan eylesin.
KALB, ezel nurdur; ycelii znde bir srdr; bu kinatn
zne konmutur ki: Allah- Tal onunla insana nazar eylesin..
Dersem bunun ne demee geldiini anlamaya eli..
Kur'an'da: dem'in a.s. ruhuna flenen, Allah'n ruhu olarak
anlatlmakta ve yle buyurulmaktadr:
Ona ruhumdan fledim.. (15/29)
*
*
Bu nura:
KALB..
Adnn verilmesi, iki manaya gredir ki; onlar aada anlata
caz.
yleki;
1. O, yaratlmlarn zdr. Mevcudatn zbdesidir..
Ama tmnn.. llarnn ve ednalarnn..
Bu ismi almasnn bir sebebi de; Bir eyin KALB'i o eyin hl
sas ve zbdesi olduu iindir.
2. Takallb halinin abuk oluudur..
O bir mihver noktasdr.
Esma ve sfat kuatan varlk onun zerinde devresini tamam
lar..
Tam yzleme eklinde; hangi ismin ve hangi sfatn karsnda
durursa., o ismin ve o sfatn hkm onda kar..
Yzleme..
Szm bir kayttr. Yani; KALB iin..
Aslnda KALB, Allah- Tal'nn esma ve sfatnn tm namna
daima zata dnktr.
480
52. BLM K A L B
Amma syle diimiz yzle me e kli, ikinci bir e y onun karsna
ge lince olur.
Bu durum, KALB: O e yin e se rini znde gste rme ye yz ve rmi
olmasdr..
O zaman, o e yin nak onda kar.
Bu halinde , KALB'e ve rile n hkm, o isme gre olur.
aye t, isimle r onu tmde n hkm altna alrlarsa., ki bu da olur.
te ., o zaman ke ndisine hkim olan bir ismin ve ya tm isim
le rin saltanat altnda rtl kalr.
Ve ., zaman, o ismin zaman olur..
O ismin, ge re i ne se .. KALB'de ona gre tasarruf e yle r..
*
**
Sonra..
Be sin ki: KALB'in yz, faddaki bir nura dnktr..
Bu nurun adna:
- HE MM... (1)
De nir.. Ki, oras KAB'in nazar mahallidir, yne ldii br cihe ttir..
sim ve ya sfat, he mmn hizasnda, bir cihe tte ki hizaya ge ldii
zaman, KALB ona bakar.
te o zaman: Bakt ismin hkm KALB'e ile nir.
Sonra o isim gide r; baka bir isim ge lir.. Ayn cinste n br isim
de olur, baka cins bir isim de olur.
Bu se fe r, ye ni ge le n isimle mace rasn srdrr; tpk birinci
isimde olduu gibi..
De vaml, i byle srp gide r.
Ancak, KALB'in arka cihe tinde n ge le n isme itibar yoktur. Onun
nak KALB'e ile me z.
*
* *
unu e la bil..
KALB in, ke sin bir e kilde anlatlacak arka ba yoktur.
KALB'in he psi yzdr.
Ancak, he mrn cihe tine ge le n yana yz ismi ve rilir.
(1) HilM: Ta&vvufi tabiri vardr.. u manayadr:
Hayr veya er.. Bir eyi yapmadan ce, kalbin ou a balann asnlr..
NSAN-I KAML
481
Bu hemmin hizasn aan yana dg:
Kafa., yni? Ban arka ksm..
Ad verilir..
te.. aada gsterilen daire, anlatmak istediimiz mnann
eklini gstermektedir.
Anlamaya al..
*+
Bilesin ki..
Hemm, olarak anlattmz eyin; KALB'e gre belli bir yn
yoktur.. Bazan stte olur..
Bazan altta olur..
Saa ve sola dt de grlr.
Bu deiik haller, KALB sahibinin derecesi icab olmoktadir..
nsanlardan bazlar vardr ki; onun hemmi Devaml stte dir.
rfan sahiplerini bu meyanda sayabiliriz.
nsanlardan bazlar vardr ki; onun hemmi: Devaml sttedir..
rfan sahiplerini bu meyanda sayabiliriz.
F.: 31
482
52. BLM K A L B
nsanlardan bazlar vardr ki; onun hemmi: Devaml alttadr.
Bu durum, baz dnya ehli kimselerde grlr.
nsanlardan bazlar vardr ki; onun hemmfs Devaml soldadr..
Bu sol, nefsin yeridir.
nsanlardan bazlar vardr ki; onun hemmi: Devaml sadadr.
Baz bid kullarn hali gibi*.
Ve., nefsin yeri sol kaburgadadr..
Ekser battal kimselerin hi hemmi yoktur.. Varsa nefislerinden
baka deildir.
Tahkik ehli zatlara gelince.. Bunlarn hali bambakadr..
Bunlarn bir hemmi olmad gibi; KALB'Ieri iin:
Kafa.. Yni; arka ksm.
Ad verilen bir mevzi de yoktur.. Her halleriyle, btn isim ve
sfatlara dnk dururlar.. Bir isimden ayr baka bir isme mahsus za
manlar da yoktur..
nk onlar?
Zatiyyun..
Ad ile anlrlar
Yani: Onlar, zat ile Hak'la olmaktadrlar.. sim ve sfatlarla de
il..
Bu mnay anlamaya al..
*
*<
Yukardaki aydnlatc izahtan sonra; KALB kelimesine dair m
nay amaya dnelim.
3. Dolays ile KALB'e:
- KALB:
smi verilmesini gerektiren mnalardan biri de udun
KALB'e, gre isim ve sfatlar kalplar hkmne girmitir.- Sebebi:
Nurunu o kalplara boaltmas ve istedii ekli onlara gre dk
mesidir.. ' ' \*r ; '
ou kez, bu boaltma ameliyesine:
- KALB:
Tabiri kullanlr.. Denir ki:
NSAN I KAML
483
KALB olmas iin, gm kalba koydum.
Burada masdar eklinde gelen KALB, met'ule isim olarak kulla
nlmaktadr..
4. KALB, muhdes eylerin, yni: Sonradan yaratlmlarn ter
sine bir mna tajr..
Burada, anlatlmak istenen mna udur; brlerinin aksine;
KALB'in nuru lh bir kdeme sahiptir..
5. KALB ismindeki mnadan biri de udur: O, asl olan ilh ma
halle dnecektir. Kald ki oras, onun dnp geldii yerdir.
Bu mna bir yet-i kerimede yle anlatld:
phe siz bunda KALB'i olan kimse ye tle r vardr. (50/37)
Burada KALB: Yakka inklab mnasnadr..
Bu inklab: Himmet yzn zhiri mnalar tayan dnya ky
larndan alp; hakik mnalar ve batn ilerle dolu yce tepelere e
virmektir.
6. Bu mnada KALB: Halk iken, Hakka inklab eyledi..
Yukardaki cmlenin asl mnas udur:
KALB, kendi durumu ile halka ait bir mahade yeri iken; Hak
ka ait bir mahade yeri oldu.
Bunun dnda bir man verilemez. nk: Halk, Hak olamaz.
Sebebine gelince: Hak Hak'tr; halk da, halktr..
Hakikatler hi bir ekilde deitirilemez.-
Ancak: Bir eyin asl ne ise sonunda ona dner.. Bu mnada ge
len bir yet-i kerime yledir
Ona KALB oacaksnz.. (29/2)
7. KALB'in bu mna le anlmasnda u sebep vardr: leri is
tedii ekilde evirir..
KALB Allah- Tal'nn yaratt FITRAT zerine olduuna g
re; elbette iler onun istedii ekilde olur. Bu hali ile o: Vcutta isle
dii gibi tasarruf eder..
484
52. BOLM KA LB
KALB'in: Allah- Tal'nn yaratt FITRAT zere yaratlmas,
isim ve sfatlarla oluudur.
Bu mna Kur'an- Kerim'de yle anlatld:
Aslnda biz, insan e n gze l kvamda yarattk.. (95/4)
Ancak o: Tabi durumu ile ad hkmlere ve ehvet nasibine
dnce: Bu beer hkmler ona stn gelmeye balad..
O, beyaz bir elbise gibi idi; kendisine yapan her kirli eyin nak
n aidi..
Sonra, bir ocuk gibidir.. Onun akl edecei ilk ey: Dnya ehli
nin d halleridir. Bu durumda ona ilenecek haller: Dnya ehlinin
dank ileri, tefrikalar, tabi ve adi eylere dleridir. Bu halle
rini grnce, onlar gibi olur..
Nitekim, Allah- Tal bu mnay yle anlatt:
Sonra onu aalarn aasna gnde rdik.. (95/ 5)
Eer lh saadete ehil bir kimse ise.. Yce mertebelere erme
yi, stn makama kmay salayan ileri braktktan sonra birden
akllanr..
Bu akllanma onun iin bir tezkiyedir. Yni: Beer abalarn*
dan tr ald kirlerden temizlenmi olur.,
Hali anlatld gibi olan kimse: Elbisesine kan kiri ykayp te
mizleyen kimse gibidir..
Bu babda yaplacak temizlik: KALB'e yerleen tabi haller mik-
darmca olur..
Bir kimseye: Beer haller ve ad iler tam yerlememi ise..
Onun tezkiyesi kolay olur. Hem de kolaydan kolay.. Bu kimsenin
durumu ona benzer ki: Elbisesine bulaan kir, bir iz brakmaz; yka
ynca temizlenir.. Aslna dner..
Punun dnda bri vardr k* tabi halbr vs ad |yler $nda tam
mnas ile yer etmitir..
NSAN-I KAML
48b
Bu, o kimseye benzer ki: Her yan le elbisesini kir sarm ve le
keleri yerlemitir.. Bunun temizlenmesi ancak atete yaklmaya ve
ya kirelemeye baldr.
Hali anlatld gibi olan kimseye zorlu slk, kuvvetli mcahe-
de ve nefse muhalefet gerekir.
nsann, bu yoldaki slk ve nefsine muhalefeti kadar KALB
temizlii ve safas olur. Zaafna gelince: Bu ilere dair zaaf kadardr.
Bu yoldan KALB temizliine erenleri Allah- Tal die rle rin
den yle ayrdu
man e dip yararl i yapanlar mste sna.. (95/6)
Bunun daha ak mnas udur;
Onlarn zlerine yerletirdiimiz lh srlar, peygamberleri
mize inen kitaplarmzda kendilerine anlattk..
bu sr, bize ve peygamberlere imnlarnn hakik yzdr,.
Bu yz ise.. Tevhid nktesidir.. Bunun icabdr ki, onlar man
edip Allah ile huzura vardran KALB amellerini ilediler..
Bu ameller; tikatlarn en gzeli, devaml mrkabe ve ben
zeri iler oldu..
Bunun dnda kalbn iledii ameller de vardr.. Bu ame lle r
ise.. Farz ibadetler, slk ve emirlere muhalefet etmemektedir.
Bu mnalarn deeri u yet-i kerimede anlatld:
yi ame l ile ye nle r mste sna.. Bunlara minne tsiz e cir vardr
(9 5/ 6)
Bunun daha ak manas udur:
Onlarn nail olduu eyler, bir hibe deildir ki; dolayss ile
minnet edilsin.. Nail olduklar ey, hakikatleri icab kazandklar za
ferdir.. O hakikatleri ki, kendilerini ona gre yaratmtk.. Bu da: Asl
ftrattan gelmektedir.
486
52* BLM - K A L B
Onlarn nail olduu herey; kendileri iin ayrdmz bir stih
kaktr.. sterse tm cmertlik hzinelerinden gelmi olsun.. Sebebi
ne gelince, lh tecellilere:
- Mevhibe..-
Ad verilmez.. nk onlar lh istihkaktr.
Bu mnaya iaret olarak; O eyhimiz eyh Abdlkadir
Ceyn r.a. bir iirinde yle anlatmtr:
Rza meydanlarnda hep salndm gezdim;
Ad: Hibe olmayan bir makama erdim.
8. Hakik, varla gre KALB'in misali: Yze tutulan bir ayna
dr. Bu mnaya gre KALB: Varln grntsdr..
Bu mnay biraz daha aalm..
Bu lem her nefeste, seri olarak deimektedir. Bu deime
nin grnts de KALB'e ilemektedir. Dolays ile, KALB de onlarla
beraber deiiyor.
KALB'e ilenen bu deiik hale:
- Aks ve KALB..
Denmesinin sebebi, ancak ayna misali ile anlatlr..
nk: Aynann karsna birey geldii zaman O eyin, ay
nada aksi kar; ayn deil..
Br yazy dnelim: Sadan sola yazlmtr.. Aynadaki g
rnts soldan saadr. Aynann karsna getirildii zaman sa
olan suret aynann solu olur..
Bu durum hibir ekilde deimez. Bu mna icabdr ki, KALB'e:
- KALB..
smi ve rilmitir-
Bana gre: Bu lem ancak KALB'in aynasdr.
Asl ve sureti KALB'dir. Para ve ayna da bu lemdir.
Bu takdirde , KALB'e
- KALB...
sminin verilmesi yerindedir. Sebebine gelince: Suret ve ayna
dan her biri dierinin KALB'idir, yni aksi.
NSAN I KAML
487
Bu mnay anla..
KALB'in asl olduuna, lemin dahi dal olduuna dair de lili
miz, u kuds mnadr:
Be ni ne ye rim ald, ne de se mam; mmin kulumun KALB'i
be ni ald..
Bu mnann tersine eer lem asl olsayd; lh snmann ona
olmas gerekirdi.. Bundan bilindi ki: K/*LB asildir; lem de dal..

Bilesin ki ;
Yukarda anlatlan al, ekildedir; hepsi de KALB'de olup
durmaktadr.
BRNCS: KALB'in ilim aldr.
bu ilim, ilh marifettir.
Bu vcud ikliminde; Hakkn eserlerine akl erdirecek, lyk ile
bilecek KALB'den bakas yoktur..
KALB dnda kalan her ey: Rabbn, bir yzden bilse da
hi; dier yzden bilemez.
Allah- Tal'y KALB'in dnda hi bir ey her yn ile bi
lemez.. Amma, KALB bilir.
Bu bir vs'aftr. Altr..
KNCS: KALB'in mahade aldr.
Bu bir keiftir ki: KALB bu mahade ile lh cemalin gzel
liklerine muttali olur.
sim ve sfatlar mahade ettikten sonra onlarn lezzetine va
rr..
KALB'in dnda kalan eyler Allah iin olan eylerden hibi
rinin zevkine eremez.
Mesel: KALB, Allah- Tal'nn eyaya dair ilmine akl erdirir.
Bu iI:h sfatn felekinde seyrine devam ettii zaman, lezzetini
alr.
Sonra, bu ismin azameti de, Allah tarafndan kendisine bildi
rilir..
Bundan sonra, kudret ismine geer; onun da dierleri gibi lez
zetine erer.
488
52. BLM - K A L B
Kalan dier lh isim ve sfatlar iinde de ayn olur..
Hepsini zne sdrr ve zevkine varr.
Bu hali, yle bir tadla tadar ki: Kendi dnda birini tanm,
kudretini anlam ve o kudreti, eflkinde seyrini srdrdn gr
m olur..
Bu ikinci bir geniliktir ki: rfan sahiplerine vergidir.
NCS: KALB'in hilfet manasn aldr.
Bu mana: Allah'n isim ve sfatlar ile tahakkukudur.
O kadar ki:
Hakkn zatn, kendi zat olarak grr.
Hakkn hviyeti, kulun hviyeti gibi olur..
Hakkn benlii, kulun benlii olur.
Hakkn ismi, kulun ismi olur..
Hakkn sfat, kulun sfat olur..
Hakkn zat, kulun zat olur.
Bylece vucud ikliminde, tasarruf eder. Onun tasarrufu, yerine
kaim olduu halifenin tasarrufu gibidir..
ibu al, tahkik ehli kimselerin alma benzer.
Bu tahakkuk eklinin keyfiyetinde ye her isimdeki irfan sahip
lerine den anlattmz mahalle dair baz nktocikler vardr.
Amma anlattmz kadar ile iktifa ettik..
Ta ki i: Rububiyet srrn ifaya varmasn..
Bu tr ala:
Vus'at- istifa... Yani: Tam al.
Ad verilir... ki olmaz..
**
Allah'tan sana da, bize de baar dileriz..
Bilesin ki..
Yeterince; tam bir ekilde Hakk kavramak mmkn deildir..
Ama hi bir ekilde.. Kadim iin de byle.. Mahluk iin de
byle..
nce kadimi anlatalm: Bunun zat sfatlarndan hi bir sfatn
kapsamna giremez..
INSAN-I KAML
489
Sfatlarndan biri ilimdir.. Bu ilim, zatn kapsamna alamaz..
Byle bir eyin olmas: Kl olann cz olanda bulunmas de
mektir ki: Allah- Tal klden de, czden de mnezzehtir.
Hsl, Allah- Tal'nn zatn her yn ile ilim kavrayamaz..
Ancak, bir ey sylemek gerekirse.. yle denir:
Allah- Tal znn cahili deildir. Lyk zere zatn bi
lir..
Ama yle sylenmez:
Onun zat, lim sfatnn kapsamna girdi..
Ayn ekilde, Allah- Tal'nn zat kudret sfatnn kapsam
na da giremez.,
Allah- Tal bu gibi mefhumlardan mnezzehtir..
Mahlukun durumuna gelince: Kadimden daha ileri deildir..
Kadimin durumu anlatld gibi olunca, mahlkun durumu
yle olmaya daha uygundur..
Ancak burada bir hususa iaret etmemiz gerekir.
Anlatlan lh varl al, kemal babnda br altr. Bunu biz:
Yeterli br al.
Olarak anlattk.
Ancak bu yeterli durum; kulun zerinde bulunduu Hak'tan
gelen bir kemaldir. Yoksa, Hakkn zerinde bulunduu kemal du
rumu deildir. nk: Hakkn kemline bir son yoktur..
bu durum:
Mmin kulumun KALB'i be ni ald.
Cmlesinin mnasdr.
*
Allah- Tal hereyi, Resulullah S.A. efendmizin nurundan
yaratt..
srafil'in yaratld yer de, Resulullah S.A. efendimizin KALB'i
oldu..
Nitekim bu mdna, btn meleklerin ve bakalarnn yaratl
anlatld zaman gelecektir..
490
52. BLM KA L B
Onlarn her biri, Resulullah S.A. efendimizin bir yerinden ya
ratlmtr.
srafil'in a.s. yaratl, anlatlan KALB nurundan olmas icab:
Melekt leminde, onun iin lh varl al ve kuvvet vardr.
Bu sebeple bir nefeste btn lemi ldrdkten sonra, tekrar
diriltir..
srafil a.s. bu ii, Allah- Tal tarafndan znde yaratlan
kuvvet namna yapar.
nk: Onun makam KALB'dir.
KALB ise.. Allah- Tal'nn sd yerdir.. Zira onda zata ba
l ilh kuvvet vardr.
Anlatlan mana icabdr ki, srafil a.s. meleklerin en gls
ve Hakka en yakn olandr.
Melekler..
Demekten kasdm maddeye bal meleklerdir..
Bu manay iyi anla..
En iyi bilen Allah- Tal'dr.
Buras Cebrail'in a.s. makamdr. Resulllah S.A. efendimizden..

Allah- Tal, sana ve bize baar ihsan eylesin.
Allah- Tal, seni sana anlatsn.
Ve., onun zatnda tahkik ehli olmay sana nasib eylesin.
*
*+
Bilesin ki..
AKL-1 EVVEL, varlkta bulunan ilh ilimdir. nk o Kalem-i
aladr.
Sonra.. Ondan gelen ilim: Levh- Mahfuza iner.
AKL-! EVVEL, levh- mahfuzun toplu duruudur. Levh- mahfuz
se.. Onun tafsilidir.
Yani: Toplu ilh ilmin tafsili..
Levh, onun taayyn ve tenezzl yeridir.
Sonra.. AKL-I EVVEL yle ilh srlar tar ki: Levh onlar alamaz.
Tpk: lh ilimde, AKL-I EVVEL iin alnamayacak eylerin
olaca gibi..
lh ilim ana kitaptr.
AKL-I EVVEL aklayan imamdr..
Levh ise., aklayan kitaptr..
Levh, kaleme uymutur; ona tabidir.
Kalem ise.. AKL-I EVVEL olup, levhe hkimdir.
Nun...
Ad ile anlan ilh lmin divitindeki toplu hkmleri tafsil
eder., aar..
*
*
AKL-I EVVEL, akl- kll ve akl- maa arasnda fark vardr.
Bunlar izah edelim.
53. BLM
A KL - I E V V E L
492
53. BLM - AKL-I EVVEL
AKL-I EVVEL: lh ilmin nurudur. Yaratla dair bir belirti te
nezzlnde ilk zuhur eden odur..
stersen buna:
lh icmalin tafsili..
Diyebilirsin..
Bu mna icabdr ki, Resullah S.A. efendimiz yle buyurdu:
Allah- Tal, ilk bata akl yaratt..
Sonra o: Halka nisbet edilen hakikatlerin, ilh hakikatlere en
yakn olandr.
Akl- kll: Bu, drst bir ldr.
Adalet terazisidir. Amma tafsil levhinin kubbesinde..
Hlsa: Akl- kll, akl edendir..
Yani: O bir idrktir ki, AKL-I EVVEL'e konan ilim suretleri zuhuru
onunla olur..
Bu ii anlamadan, baka trl diyenlerin dedii gibi deildir.
Onlar der ki:
Akl- kll, her akl sahibinde olan akl cinsi eylerden ferdle-
rin birleimidir.
Bu ksr br grtr.
nk akln, paralanr yan yoktur. O, bir cevherden ibaret
tir.
Bir misalle anlatmak gerekirse,. yle deriz:
O, insan, melek, cin ruhlar iin madde gibidir.. Behm ruh
lar iin deil..
*
Akl- maa: Bu fikre nisbet edilen kanunla ll bir nurdur.
Bunun idrki ancak, fikir leti ile olur.
Sonra., akl- klle ait yzlerden biri ile de, idrk edebilir.. Ama
bu kadar.. tesi yok..
AKL-I EVVEL'e onun iin bir yol yoktur.
nk: AKL-I EVVEL kyasla bir kayda vurulmaktan yana m
nezzehtir. Bir l ile, kavranmas da mmkn deildir.
NSAN-}KAML
493
Elbet o: Kuds vahyin k mahall olup, nefse nisbet edilen
ruhun merkezine gelmektedir.
Sonra..
Akl- kll, yaylp dalmaya kalan emir iin bir adalet terazi
sidir. Kendi dnda kalan bir kanunla kavranmaktan yana mnez
zehtir.
Sonra o: Eyay her eit l ile tartar.
Amma akl- maan tek terazisi vardr; o da: Fikirdir.
Bunun bir gz vardr; o da: dettir.
Bunun ancak, bir yan vardr, oda: Malum olan eydir..
Bunun bir gc vardr: O da: Tabiattr..
Ama, akl- kll byle deildir..
Onun iki terazi gz vardr: Biri hikmettir,* dieri de kudret..
Onun iki yan vardr: lh iktizalardr; dieri de, tabi kabul
yerleridir.
Onun ki gc vardr: Biri ilh rade, dieri halka ait iktiza..
Ve., bunlarn dnda daha nice l ekilleri vardr.. Hatt, hi
bir lye vurulamamak da, onun iin bir ldr.
bu mna icabdr ki: Akl- kll drst bir l olmutur..
Sonra akl- kll, hi bir eyi boa gidermez.. Zulmetmez.. Akl-
maan aksine hi bir eyi karmaz.
Akl- maan boa giderdii olur.. Bir ok eyi gzden kard
olur..
nk: Onun terazi gz bir tanedir.. Bir yan vardr.
Sonra: Akl- maan kyas salamaszdr. Her yolu ile kyasn
yapar.
Nitekim, bu manaya iaret eden yet-i kerime yledir:
lsn kt yalanclar.. (51/10)
Bu tr yalanclar, ilh ileri akllar sra tartmaya kalkanlar
dr. Bylece eksik tartarlar.
nk onlarn mizan yoktur. nk onlara verilen ad:
Harrasun.. (51/ 10)
Bunun mnas tahmin, lsz tartdr.
494
53. BLM - AKL-I EVVEL
AKL-I EVVEL: Gnee benzer.
Akl- klln benzeri ise.. Suyun iine den gnein nurudur.
Akl- maa ise.. Bu sudan akseden aydnlktr.. Bir duvara falan
aksedince grlr.
Mesel: Suya bakan bir kimse, gnei olduu gibi grr. Nuru
nu aktan alr..
Nitekim, gnee bakt zaman da, suda grd ile arasnda
bir ayrm yapamaz.
u var ki: Gnee bakan ban yksee kaldrm olur.
te, akl- kllnin durumu budur.
nk o: ilmini AKL-I EVVEL'den almaktadr..
AKL-I EVVEL ise.. Kalbi nuru ile, ilm-i lhye uzanr.
lmini akl- kllden alan, kalbi nuru ile kitap mahalline ba
eip bakar. Kevne bol eylere akl erdiren ilmi ondan alr..
Bu tr al ilh bir snrdr., ki bunu: Allah- Tal levh- mah
fuza komutur..
Hali ile AKL-I EVVEL byle deildir.. nk bu: lmini vasta
sz Hak'tan alr..
**#
Sonra..
Akl- kll ilmini levhten; yni: Kitaptan., ald zaman, baz
vastalarla alr.
O ilmini, ya hikmet kanunu ile alr; ya da kudret miyar ile
alr. Bu al bir kanuna gre de olur; kanunsuz da..
Akl- klln bu tr al: Bir okuma yolu iledir.. lmini ald
yere kar ba eik durumdadr.
nk o: Halkn toplu yaratl lzimeleri meyannda saylr
ki: Hatalardan salim olamaz.. Meer ki: Allah- Tal, zat iin se
tii bir eyde ola..
Ancak, Allah- Tal, bir eyi bu vcuda indirecei zaman;
onu AKL-I EVVEL'e indirir.
NSAN-I KAML
495
Allah- Tal'nn tercih ettii ilimlerine dair eylerdeki deti
budur..
Ancak, byle tercihli bir eyin levh- mahfuzda olmamas da
esastr..
#
Bilesin ki...
Akl- kll ile, baz ekavet ehli kimseler istidraca kaplrlar..
Kendilerine heva arzularndan baka olmayan bir yol alr...
Bu yoldan baz kader srlarna zafer bulurlar. Kinatn derin
liklerinde bulunan tabi eyler, felekler, nur, ziya ve emsali eyleri
bulurlar. Bulduktan sonra, o eylere, ibadet yoluna girerler.
Bu durum, onlara Allah'n bir mekridir..
*

Anlatlan mnada bir incelik var ki, onu anlatacaz..


Allah- Tal, ibadet ettikleri eya suretinde kendilerine te
celli eder.
Onlar eyay akl- kll ile idrk ettikleri iin:
leri yapan bu eyadr..
Derler.. nk akl- kll daha tesine geemez..
Bundandr k, ekavet ehli Allah- Tal'ya kar marifet sa
hibi olamazlar..
Kald ki; akl: Allah' ancak iman yolu ile bilir. Yoksa, akl: Na
zar, kyas ile irfan sahibi olamaz.
Bu anlatlan akl: ster akl- maa, isterse akl- kl olsun.
u var ki, imamlarmz akli: Marifet sebepleri arasnda say
mlardr.
Ancak bu gr hccet ikamesi iin bir yol amadr. Bu da bizim
mezhebimizdir.
Ancak ben derim k:
Akl yolu ile salanan bu marifet, delillere ve eserlere in
hisar eder, onlara bal kalr.
496
53. BLM - AKL-I EVVEL
Ancak, iman yolu ile elde edilen marifet byle deildir.. O mut
laktr.
man yolu ile elde edilen marifet: simlere ve sfatlara baldr.
Akl yolu ile elde edilen marifet ise eserlere baldr..
Her nekadar, bunun ad marifet ise de; bize gre: Allah ehli
iin aranan marifet deildir..
*
Sonra..
Akl- maan akl- klle nisbeti: Bakann aydnla nisbeti gi
bidir..
Bu aydnlk, ancak bir cehaletten gelmektedir..
Bakan, aydnl veren gnein eklini gremez; suretini bi
lemez..
Sonra suda grnen aydnln eklini de bilemez; enini boyunu
lemez.. Ancak tahmini bir ey syler. Kendine gre bir takdir ya
par..
Bazan onun uzunluunu, kendi grne gre syler.. Bu, onun
uzunluuna bir delil olur.
Bazan onun enini kendi grne gre syler.
Btn bu grler, iin tahkik cihetinden gelmez..
*
*
Akl- maan durumu da ayndr.. Bu da yalnz br ciheti aydn
latr.
bu cihet: Gr ve fikirde beliren kyasla gelen delildir..
Bu yolu tutan bir kimse.. lh marifete ererse, hatal saylmaz.
Ancak, Allah- Tal'y tan kavramak babndaki idrk du
rumu deiir..
*
o
Anlatlan mnaya gre:
Allah- Tal akl yolu ile idrk edilemez..
Dediimiz zaman; bu akldan kasdmz, akl- maatr.
Her ne zaman:
Allah- Tal akl yolu ile bilinir.
NSAN-I KAML
497
Der isek.. Bu akldan kasdmz, AKL-I EVVEL'dir.
Bu mnada gelen yet-i kerime udur?
lsn kt yalanclar.. Onlar, koyu bir ce hale t iinde kalan
gafille rdir.. (51/10-11)
Bunun daha ak mnas udur:
Bu i byledir..
Diye hkm verdikleri/ tahmin yolu ile kestirip attklar iin
lsnler..
Bu tahmin yoluna girdikleri iin helk oldular.. nk kendi*
lerini helke gtren eye kesin hkm verdiler; nurlarn kendileri
sndrdler..
Bunun iin lsnler.. nk onlar nefislerinin katilidirler..
Nefisleri zerine hkm Yerdiler; ldkten sonra hayat olma
yacana kati karar verdiler.
Sonra, kendilerini saadet yoluna eken doru haberciyi inadla
karladlar.. Ona iman etmediler..
te bunun iin helk oldular ve ldler..
Onlar helk eden ancak nefisleridir. Onlar ldren ise an
cak zerinde bulunduklar haldir..
Bu mnay anla..
A
Sonra..
AKL-I EVVEL'in ilmi kalem-i l, bir nurdan ibarettir.
Kula nisbet edildii zaman:
AKL-I EVVEL..
Tabir edilir.. Hakka nisbet edilince de:
Kalem-i l..
Tabir edilir..
AKL-I EVVEL: Resulllah S.A. efendimize nisbet edilmitir.
Ve.. Allah- Tal, Cebrail'i ezelde ondan yaratt.
Byle olunca, Resulllah S.A. Cebrail'in babas oldu. Btn
lemin de asl..
F.: 32
498
53. BLM - AKL-I EVVEL
Eer bilmek istidadna $ahip olanlardan isen bunu bil..
Bunu bilene feda olaym. Bunu akl edene canm kurban.
Bu mana icabdr ki: Miracda Cebrail durdu; Resulllah S.A.
tek bana gitti.

*
Sonra..
AKL-I EVVEL iin:
Ruh-u Emin.
Ad da verilmitir.
nk o: Allah ilminin hzinesi ve eminidir.
Cibril'e bu ismin verilmesi: Aslna nisbetle fer'ine verilen isim
gibidir.
Bu mnay da anla..
En iyi bilen Allah'tr..
54. BLM
VEHM
Buras, Azrail'in a.s. makamdr. Amma, Resulllah S.A. efen
dimizden..
*
* *
Me le kt ze re atlastan stn bir nur;
Enfs be yninde o: VEHM tabir olunur.
O: Rahmanin ye ti ki, kasdm sure ttir;
Ce malle ona ho te ce llide bulunur..
Odur kahr, odur ilmi ve odur hkm;
Odur zat ki: He r e yin e n ba bulunur..
Odur fiili, odur vasf, odur ismi;
He r e nfe s gze le te ce lligh nur olur..
O, yanakta bir be ndir ki, tabir e ttile r;
Onun ye mini ki, himme ti ak durur.
Kabuk ksm saylr onun ye mini de ;
Ve ., gzde hurile r altnda se tr olunur..
Se de al, ama arma de he t yan yok;
Lkin: Karanlk ge ce yle te msil olunur..
*
Allah- Tal, Resulllah S.A. efendimizin VEHM'ini Kmil is
mi nurundan yaratt..
Azrail'i de a.s. Resulullh'n S.A. VEHM nurundan yaratt.
Allah- Tal, Resulllah'n S.A. VEHM'ini, Kmil ismi nurun
dan yarattktan sonra, onu: Vcuda kahr libas ile kard.
GCO
54. BLM - V E H M
Durum anlatld gibi olunca; insanda bulunan errin en g-
ls VEHM kuvvetidir..
VEHM, akl, fikri, musavvire ve idrk gcn malup eder.
Haita insanda bulunan dier duygular dahi: VEHM gcnn kahr
altndadr.
*
+*
Yukarda anlatlan mna icab; meleklerin en gls Azrail'
dir..
Nitekim Allah' Tal meleklere: Yerden bir avu toprak al
malar emrini verdi.. Bu topraktan dem a.s. yaratacakt.
Bu topra almak iin, nce Cebrail indi. Yer, kendisinden bir
ey almayp brakmas iin; Allah adna yemin verdi..
Bu yemin zerine bir ey almayp brakt.. Gitti..
Bundan sonra Mikil geldi; sonra srafil geldi.. Bunlar takiben
btn mukarreb melekler geldiler; hi birinin ondan brey almaya
gleri yetmedi.. Ama Azrail mstesna..
nk yer: Oniara da Allah adna yemin verdi..
Bundan sonra Azrail geldi.
Yer, toprandan almamas iin ona da Alah adna yemin ve-
di.
Ar.-.ak, Azrail, bu yemini ile onu listidrata sayd.
Allah'n emrettii kadar topra ondan kabzedip ald..
Onun ald bu bir avu toprak, yerin ruhuydu..
Ailah-u Tal, o yerin ruhundan dem'in a.s. cesedini yaratt.
4
4 *
ste... Anlatlan mna icabdr ki; Allah- Tal, ruhlar alma
ya Azrail'i memur etti.
Bunun sebebi de: Allah- Tal tarafndan, ona yerletirilen
Kemal babndaki kuvvetlerdir.
Bu kemal: Kahr ve galebe tecellighnda olmaktadr.
ndeki kemldir ki: Yerden bata, topra alan o oldu.
INSAN-I KAML
501
Sonra...
Bu yle bir melektir ki: Ruhunu ald tm kimselerin hallerini
bilir...
Btn bu bilgiler, onun zndedir..
O kadar bilir ki: erhi imknszdr..
Ve., her cins iin, ayr bir surete girme imknna sahiptir..
Bazlarna da, suretsiz, basit bir ekilde gelir..
Ald ruhun karsna bir nak gibi gelip durur. Ruh, onun su
retini grr ak olur cesedden kar..
Halbuki cesedle ruh arasnda gemi bir ak durumu vardr..
Bunun iin de, cesed onu brakmak istemez; tutar..
Bunun zerine bir ekime meydana gelir..
Azrail'in cazibesi ile, cesedin ruha olan ak arasnda bir e
kime balar.
Ancak, sonunda Azrail'lik cazibesi ar basar.
Ve., ruh bylce kar..
Bu k.. Hayrete seza bir acaip itir.
*
**
Bilesin ki...
Aslna bakarak ruh: Cesede girmesi, oraya hlul ile, z me
knndan ayrlmaz.. Asl meknndan kopmaz,
Asl yerinde durur; cesedi gz altna alr.
Ruhlarn deti: Nazarlar nereye iliirse... Oraya hlul ederler.
Hangi mahalle nazar iliirse.. Asl merkezinden ayrlmadan ora
ya hlul eder..
Bu byle bir itir; olur.. Ama, akl onu: Muhal, kabul ecbr.. Bi
lemez.. Keif yolundan baka yoldan da bilemez.
Yaplan zah vehi le: Ruh bir eye birleme gz ile bakt
zaman, oraya hlul eder..
Onun bir eye hlul, herhangi bir eyin kendi kimliine hlul
gibidir.
Bu hll ile o: lk bata, cisman bir suret alr..
Bundan sonra orada: almaya balar..
502
54. BLM - V E H M
lh rzaya ait ileri huy edinebilir. O zaman ykselir. O zaman,
illiyyine katlr.
Ve., arza bal hayvan huylar edinirse.. Bu huylar dolays
ile; siccine der..

Ruhun ykselmesi; Melekt leminde yer tutmasdr.. Ama bu


insanlk suretinde ald suret durumuna gre..
Bu suret, ruha kendi arln ve hkmn icra ettirebilir.
Ruh, bu cesedin suretine girdii zaman, onun hkmn yr
tr.. Arlk, nhisar, acizlik gibi..
Bu durumda ruh ondan ayrlr.. Kendisine has olan hafiflik ve
szlme hali cesede gemez.. Ancak bu ayrlk tam br kopu eklin
de ayrlk deildir..
nk o: Asl sfatlarnn tm ile muttasftr.. Ancak o*. Anla
tlan hal icab bir fiil ilemeye yeri yoktur.. Byle olunca; kendine has
sfatlar kuvvede kalr, fiile kmaz.
Bu yzden onun ayrlna:
ttisal ayrl..
Diyoruz; ama:
Infisal ayrl...
Demiyoruz..
Durum anlatld gibi olunca; cisim sahibi, melek huylu iler
yapmaya bakarsa.. deiir.
Ruhu kuvvet bulur.. Kendisine cesedden tr sinen arl
kalkar..
Ruh bu haline devam ettii sre; kendi znde ruh gibi olur..
Suda yrr; havada uar.. Bu durum, bu kitapta geti... Bu mna ora
da anlatld.
Amma bu cisim sahibi, beer huylar ilemeye bakar; bu ye
rin iktiza ettii ilere derse.. Onlar ilerse.. O zaman ruha kar
bir kuvvet bulur.. Rsup hkm ile yere, yni: Tabi kuvvetlere has
NSAN-I KAML
503
arln ona iirir.. Byle olunca da; zindanna kapanr.. Yarn da
zindanda dirilir..
**
Ancak, btn bu hallere ramen: Ruh cesede aktr.. Cesed de
onun akna dmtr..
Ruhun gz devaml cesettedir.. Amma, itidal zre salkl ol
duu sre..
Ancak, cisim hastalanrsa.. Bu yzden ruhta bir elem meyda
na gelir.. te o zaman nazarn, cisimden kaldrr; ruh lemine dal
maya bakar.. nk, ruhun enlii bu ruh lemdedir.
Her nekadar, cesetten ayrlmay istemese dahi, bakn cese
de ait lemden alr; ruh lemde olana verir.
Tpk: Skntdan, genilie kaan kimse gibi.. Bu kimse iin,
skntl olmasna ramen, skp kald zindanda br ferah yolu ol
mu olsayd; h br ekilde oradan ka yolu aramazd..
*
**
te ruhun durumu yukarda anlatld gibidir.. Taa, kesin hk
me bal ecel gelinceye kadar.. Malm mr sresi bitinceye kadar.
Bundan sonradr ki: Azral adl melek ona gelir.. Ama o ru
hun Allah katnda bulunan uygun haline gre..
Onun Allah katndaki gzel hali: Hayat boyunca, yapt ta-
sarrufun gzelliine baldr.. Bu gzel tasaruf: Itikadda, amellerde,
ahlkta ve dier ilerde olur..
Bu anlatlan hallerin kabahat eidinden olmas, kadar da: Al
lah katnda kabahatli saylr.
te.. Bu Azrail melek, ruhunu alaca kimseye, onun haline
uyar biimde gelir..
Mesel: Zalim bir kimseye/ devlet adamlarnn intikam alma
ya memur biri suretinde gelir.. Ya da, sultann bir elisi gibi.. Ama
nefret uyandran korkun bir ekilde..
504 54. BLM - V E H M
Ama, yararl hal, takva sanibi kimselere, insanlarn ona en
sevimli geleni gibi.. En holand gibi..
Hatta, bu salh ve takva sahibi kimselere: Resulllah S.A. efen
dimizin suretinde gelir.. Onun gzel suretini gren ruhlar, hemen
karlar..
15
**
Azrail'e Resulllah S.A. efendimizin suretine girmek mubahtr..
Sonra..
Onun benzeri mukarrep melekler de Resulllah S.A. efendimizin su
retine girebilirler..
nk*. Onlarn hepsi Resulllah S.A. efendimizin ruhan kuv
vetinden yaratlmtr.
Mesel: Kalbinden yaratlan; aklndan yaratlan; hayalinden
ve dier ruhan kuvvetinden yaratlan gibi..
Anla.. Bu surete girme durumu onlar iin mmkndr..
nk: Ondan yaratlmlardr.. Byle olunca da, mnasip
yerlerde onun suretine girerler..
Onlarn, Resulllah S.A. efendimizin suretine girmesi: Bir kimse
nin ruhu, cesedinin suretine girmesi gibidir.
Bu manaya gre: Resulllah'n S.A. suretine giren de, ancak
kendi ruhudur..
*+-
blis ve tabaas Resulllah'n S.A. suretine giremez..
Zira onlar: Resulllah S.A. efendimizin beeriyetinden yaratl
mlardr.
Ancak: Resulllah S.A. efendimiz, Peygamber olduktan sonra,
onda beeriyete nasip kalmamtr.
Bu bapta gelen bir hadis-i erif vardr.
Ona bir melek geldi; kalbini yard.. Ondaki kan kard.. Kal
bini temizledi..
NSAN-I KAML
506
O kan, beer nefis idi.. eytann mahalli idi..
Bundan sonra, eytann onunla mnasebeti kesildi.. Bu mna
sebet olmaynca, Resulllah'n S.A. suretine girmeye, onlardan hi
birinin gc yetmez.
*
**
Sonra...
Azrail adl bu melek: Taat ehli iin olsun; masiyet ehli iin olsun
bunlar iin girecei ekil, belli bir eitte deildir..
ok eitlidir.. Herkese; haline, makamna ve tabiatnn iktiza
sna gre ekil alr.
Hsl: Kitapta yazlan ne ise: Ona uygun bir ekle girer.
Mesel: Yrtc vah hayvanlara; onlarn tabiatna uygun su
rette gelir.. Arslan, kaplan, kurt gibi.. Yrtclarn, ldrmekte det
leri ne ise., yle..
Kular iin de, hallerine uygun, benzer bir surette gelir.. Mesel:
Avc, boazlayc, doan, karaku gibi.

Hsl: Hangi ey olursa olsun; ona gelii, onun haline uygun


biimde olur..
Ancak, suretsiz geldii kimselere kar durumu deiir.. Onlara
mrekkep deil, basit gelir.. Grnmeden..
Bazan bir kimseyi ldrmek iin; koku olur. O kimse, koklar
koklamaz lr,.
O koku gzel de olabilir; irkin de.. Kokunun durumunda, o
ahsa verilen ilh hkmn tesiri vardr..
Ancak, lm halinde bulunan kimse, kokuyu almayabilir.. Bu
nun sebebide: Dehetidir..
yle bir hal ona urar ki* Idrksiz kalr..
Kendisine urayan eyin cazibesine kaplr; cesede nazar kal
maz..
Tamamen bak ondan kesilir.. te o zaman:
Ruhu kt..
Denir.. Halbuki, ne kmak vardr; ne de girmek..
506
54. BLM - V E H M
Meer ki: Cesede hll eden ruhun nazar bir giri sayla.. n
k hlul: Ancak girile olur..
Onun nazarnn kalkmas ise., stteki tarife gre: k saylr..
*
* *
Sonra..
Ruh, cesedden kndan sonra, cesedin suret eklinden hi ay
rlmaz.
Ancak, onun cesedde sakin olup durduu bir zaman vardr..
Mesel: Uykuya dalan, fakat rya grmeyen bir kimse gibi..
Her uyuyan kimsenin rya grmesi gerekir.. Ancak, bazlar
ryalarn ezber tutar; bazlar da unutur..
Diyen kimsenin szne itimat edilmez.. Bu hususla baz g
rler vardr..
Nitekim biz; ilh bir keifle anladk ki: Uyuyan bir kimse, bir
gn iki gn, hatta daha fazla uykuda kalr; ama bu uykusunda hi
bir ey grmez..
Anlatld gibi uyku halinde olan kimse.. Cenab- Hakkn ken
disine bir anlk zaman uzun br sre uzatm olduu kimse gibidir..
Bu durumda o: Gzn yumup aan kimseye benzer.. Hak
Tal ona ksa sreyi ok gnler gibi uzatmtr.. Hatta bu gnlerde
bakalar ile de yaamtr..
Nitekim, Hak Tal, bir an her hangi bir ahs iin geniletir..
O kimsenin bu bir anilik zaman iinde yapd nice i olur.,
yaar., evlenir., ocuklar olur..
Byle bir an: Hem o kimse iin, hem de htn dnya ehline
gre; gndz saatinin en az bir zamannda olur..
Nitekim byle bir vaka bizim iin oldu.. Onu anladk.. Ne var
ki bu ie; ancak bizden nasibi olan inanr..
*
te., bu skn hali, ruhlarn lmdr..
Meleklerin durumunu grmez misin ki; Resulllah S.A. efendi
miz, onlarn lmn anlatrken:
NSAN I KAML
507
nkta- zikir anmann bitimi..
eklinde anlatt..
Bir kimseye, bu manann kefi olursa.. Resulllah'n S.A. ia
ret ettii manay anlar..
*
**
Ruhlarn lm..
Tabir edilen bu skn devresi sonunda, ruh berzaha dalar..
Allah dilerse., berzahn beyan yeri gelince yaplacaktr..
*
*
Kalem cmertlii bizi, bu ruh ilimi bahsinde yrtt.
Hatta bu a, ilimi de geti..
Biz yine yolunda olduumuz bahsi anlatmaya dnelim..
Yani; VEHM nuru halinin erhine..
yle ki; Allah- Tal onu, kemal gnei nurundan yaratt..
Vcudda, cell uas elbisesini giydirdi..
*
*
Bilesin ki..
Allah- Tal VEHM nurunu zatna ayna kld.. Mukaddes
varlna bir tecelligh eyledi..
Bu lemde, ondan daha seri idrkl bir ey yoktur..
Btn mevcudatta, ondan daha gl bir tasarrufu olan yoktur.
Bu lem, onunla Allah- Tal'ya ibadet eder.. Allah- Tal'
dem'e a.s. onunla nazar eyler.
Su zerinde yryen, onunla yrr.. Havada uan onunla
uar.
O yakn halinin nurudur..
Saltanat srp mekn tutmann asl odur..
Bir kimseye bu nur musahhar olur, onu hkm altna alrsa.,
onunla: Ulv ve sfl varla hkmn geirir..
Amma bir kimseye de, VEHM galip gelir; hkm altna alrsa..
lerini oyuncaa evirir., darmadan eder..
VEHM halinin nuru ile, aknlk karanlklarnda yzer gider..
508
54. BLM VEH M
Bilesin ki...
Allah* Tal, imann korusun.
Seni yakn ve ihsan ehli kimselerden eylesin..
Allah- Tal VEHM'i yarattktan sonra yle buyurdu:
Yemin olsun, taklid ehline ancak seninle tecell edeceim..
Aleme, ancak senin korkulu yerlerinde zhir olacam..
Taklit ehlini nekadar ykseltirsen bana ulatran delili olursun..
Onlarn nurlarna dalarak, benden nekadar kapanrsan., yer
lerinde onlar helk etmi olursun..
Bunu dinleyen VEHM yle dedi:
Ya Rabbi, esma ve sfatla derece yap., ki bu.. Zat makamna
ulatran bir merdiven olsun..
Bunun zerine cenab- Hak' nurlu bir model halk eyledi..
Onun duvarn, heybet ve takdirle ssledi..
Ve onu: Hak Tal'ya kullukla tahkim eyledi..
Bundan sonra, Rabb ad ile nefsine yemin verdirip, ie ko
yuldu..
O zamandan bu zamana hep, bu ar anahtarlar, o kilitleri a
maya alr..
Devam edecektir.. Taa, Cemal inesi deliklerinden devesini gei-
rinceye kadar.. Orada kalmadan geip, kemal sahrasna varncaya
kadar..
Ve., ibadetini orada yapacaktr..
Ve.. Allah- Tal, o zaman ona yaknlk hallerini giydirecektir..
Ve., yle buyuracaktr*.
Ey edip MELEK ihsana erdin..
Bundan sonra Allah- Tal VEHM'e iki hlle giydirdi..
BRNC HLLE: Yeil nurdand.. Ssl kenarlarna kibrit-i ahmer-
le unlar yazlmtr:
Rahman olan Allah, kuluna KuKan retti., insan yaratp
ona beyan reHi..(55/ l-2)
iNSAN- k mil
509
KNC HUlXE Uzaktan yaklatrandr..
Bu hlle tuyan karas ile dokunmutur..
Salman eteklerine hicran kalemi ile, unlar yazlmtr;
nsan ziyandadr.. (103/ 1)
*
**
VEHM nuru, yceliinden nazil olduu ve lemde zuhur yolunu
tuttuu zaman; Alla- Tal onun zuhuru ile, buday yaratt.,
dem a.s. onu yedi; dolays ile cennetten kt..
*
**
Burada yaplan vasflar dn.. Keza iaretleri de dn. Ke
za, bu ibarelere Allah'n brakt eyleri dn..
Lfzlarn d kabuundan k.. O zaman koca denizin incilerini
bulmann tadna kavuursun..
Allah.. Hak syler.. Doruya hidayet eden odur..
55. BLM
H MMET
Buras Mikil'in a.s. makamdr.. Amma, Resulllah S.A. efen
dimizden..
*
**
Yce te pe le rde mukadde s khe ylnmz var;
Onunla karz, yce makamlardr oralar..
Ad oldu ona: Arifle rin Brak, yce ye ;
Hakikat canibine ruh onun stnde kar..
Srme li iki gz ki: Hak'tan ziya var onlara;
Biri byldr, sonra., kalan kudre t akar..
ki kanad vardr, biri saade te uar;
Kalan kanad, uzaktaki e kave te aar..
almasn, grdkle rinin he rbirinde nice ;
Zorluk dahi olsa, e n gze l sanatla karlar..
Gzle ri de o kadar dikkatli bakar ki onun;
lk bast ye r, gznn grd ye re uzar..
Dikkatli ol, anla bak: Nurdur o, Allah'tan ge le n;
Ama insan iin: HMMET ismi znde saklar..
*
Allah- Tal; sana da baar hsan eylesin.. Bize de baar ih
san eylesin..
Senin, sana delilin olsun; sana bu yolda hidayeti nasib eylesin..
NSANI KML
511
Bilesin ki..
Allah- Tal'nn, insana brakt en aziz ey: HMMET olmu
tur.
Bu durum, yle anlatlr:
Allah- Tal, nurlar yarattktan sonra, hepsini nnde dur
durdu..
Bakt ki: Herbiri kendi nefsiyle megul..
Amma grd ki: HMMET Allah ile megul..
te o zaman, HMMET iin yle buyurdu:
zzetim, cellim Hakk iin, seni: Nurlarn en yksei klaca
m..
Senden hazzn ancak: Halkmn eraf ve ebrar alacaktr..
Ve., halktan bana vsul yolu ile gelmek dileyen: Ancak bana
varmas iin verecein desturla gelecektir..
Sen mridlerin miracsn.. Ariflerin braksn.. Vuslat ehlinin
msabaka meydansn..
Msabakada kazananlarn kazanmas seninledir..
ltihak ehlinin bir zmreye iltihak da seninle olacaktr..
Tahkik ehlinin tenzih makamna varmas da, sende olacaktr.,
*
**
Bundan sonra Yce Allah, HMMET zerine: Karib, yani: Yakn
ismi le tecelli etti..
Ve., ona: Saril-Mcib, yani: abuk icabet eden ismi ile bakt..
Ad geen tecelli ile: HMMET, kalblere uzak olan hereyi yakn
latrma istidadn kazand..
Ad geen nazar sayesinde ise: stenen eyin ele tez geleceini
ifade etti..
te., anlatlan mana icab olarak: HMMET bir eyi niyetine
alp, aya zerine kalknca; niyetine uyana kavuur..
Onun ie kalk iki ekildedir:
a) Hale bal bir durumdur..
Bunun ak manas udur: Niyette tayin edilen eyin olacana
kesin bir yakin sahibi olmak..
b) Fiile bal bir durumdur..
Bunun da ak manas udur: HMMET sahibinin durular ve
hareketleri, tm olarak HMMET edip niyetine ald eye uygun ol
maldr..
Durumu anlatld gibi olmayana;
- HMMET sahibi..
Denmez.. O; Yalanc emellerin sahibidir.. Yutucu temenniler pe
indedir..
Bir lke arayan gibidir; ama mezbeleden ayrlmaz..
Hali byle olan bir kimse; aradn bulabilir mi?.. Sevgilisine
kavuabilir mi?..
Durumu anlatld gibi olan kimse: Kaleme, mrekkebe sahip
deildir.. Yaz usuln de bilmez.. Bylesi, nice mektup yazmay is
ter?.. Hem niin ister?..
Bu misaldeki rrurekkep: HMMET kasdnn bir eye ynelmesi
dir..
Bu misaldeki kalem: Arzu edilen eyin olacana yakn hsl ol
masdr..
Yaz usuln bilmek: Niyete alman i iin, gzel amellere gir
mektir..
O kimse ki: Anlatlan vasfa sahip deildir; HMMET nedir bil
mez..
nk: HMMET namna onda bir ey yoktur..
Sonra.. HMMET nedir; hi bir haberi yoktur..
Amma., fiilleri taleb ettii eye uygun olan, bu anlatlana ben
zemez..
zellikle HMMET babnda, cidd bir aba harcayana: Arzu edi
len ey, en abuk yoldan gelir..
#

HMMET zerine, bir hikye vardr.. yleki:
Bir dervi, eyhinin u szn iitir:
512 55. BLM - H M M E T
NSAN- KML
513
Bir kimse, herhangi bir eyi niyetine alr; cidd bir yoldan a
lrsa.. aradn bulur,.
Bunu duyan dervi der ki:
Allah adna, yemin ederim ki, Padiahn kzna talib olaca
m.. Her hal krda ona kavuacam..
Byle der ve padiaha gider.. Kzn ister..
Padiah, gnl ehli, irfan sahibi, akll bir kimse olduu iin;
dervii kk drmek istemez..
Sen o kzn dengi deilsin..
Demek de stemez..
yle syler:
Bilesin ki, kzmn mihri bir cevher olup, onun adi: Behra-
man'dr.. Kisra'nn veya Nuirevan'n haznesinde bulunur..
Dervi sorar:
Ey benim efendim, bu cevherin menba neresidir?..
Padiah anlatr:
Onun menba Seylan denizidir.. Onu bulup bize getirirsen.,
kzmzn nian odur.. Bu niandan sonra nikh da, senin iin mm
kn olur..
Bundan sonra, dervi o denizin yolunu tutar., gider..
Kab ile, denizin suyunu alp karaya boaltma iine koyulur..
Ne yer, ne ier.. Gece gndz bu ie devam eder..
Onun bu ten almas balklarn iine korku drr..
Denizin suyu bitecek, karada kalacaklar, diye.. Allah'a ikyet
ederler..
Bunun zerine, Allah- Tal o denize mekkel melee emre
der:
O adama git.. Ne istediini sor.. Arzusunu ye:ne getir..
Melek gider.. O dervie arzusunu sorar..
Dervi durumunu anlatnca, melek denize:
Sz edildii cinsten nekadar cevher varsa., sahile karma
s..
F.: 33
514
55. BLM - H M M E T
Emrini verir..
Bundan sonra., sahil o cevherlerle ve dier incilerle dolar..
Dervi de, onlardan alabildii kadar alp; padiaha gtrr..
Ve., padiahn kzn nikhla alr..
*
**
Ey kardeim, HMMET neler yapyor, bak..
Hikyede anlatlan ii, olmaz bir ey sanma., alacak bir i
gibi de grme..
Gerekten biz, yle eylere ahid olduk ki.. Hatta, kendi iimiz
de yle eyler oldu ki.. Hem anjatlanlardan daha fazla; hem de sa
yya gelmeyecek kadar ok..
Allah' szme ahid tutuyorum..
Sana yemin etmezdim; ama inkr raddesine gelmeyesin diye,
yemin ediyorum.,
nkra dmenden kalben hidayet merdiveninden ayrlmandan,
srlar basamandan kaymandan korktuum iin yemin ediyorum..
nk: Hannas eytan kalblerde dolanmaya balad, vesvese
libasn onlara giydirdii zaman: Onu mitsizlik sahralarnda dola
trr.. phe zulmetlerine sokar.. Sonunda yakn nurundan mahurum
brakr..
*
**
Sonra.. Bilesin ki..
Allah sana baar ihsan eylesin..
HMMET kadehi, bo iken; atlan her muhalif ta onu krar..
Ve., iinde, zne uymayan her eyi de aktr..
Ama o: Tam manas ile dolduu, bu doluta son haddine var
d zaman., kasrgalar dahi onu yerinden oynatamaz.. Demir tok
maklar ve korkun letler de onu kramaz..
*
**
zl bir azme sahib olan, anlaynda isabet sahibi bulunan,
kimse., bu HMMET iine balad, bu denizin derinliine dald
NSAN I KAML
515
zaman, ona ait yollarn sarplna bakmaz.. Ve., oralarda kacak
tehlikelere aldr etmez..
Sebebine gelince: Karlaaca her zorluk, grecei her tehlike
eytann bir drtdr.. Bununla o kimseyi: Sultann huzuruna var
maktan alkoyar..
Durum anlatld gibi olunca: Bu yola giren, o gibi eylere ilti
fat etmemeli.. Girdii yolda eline girecek haslata, ya da elinden
kan eylere aldr etmemeli..
Bu, fetleri ok olan bir yoldur.. Korkun kesicileri vardr.. En
gellerle doludur..
Bu yolun belirtileri karanlk iinde karanlktr..
Orada ykntlarn bakiyesi bile kalmamtr..
Geceleri ise., uzun mu uzundur..

*
Ancak, durum ne olursa olsun., doru yol budur..
Ve., bunu brakp ayrlanlar ise., elim bir azaba urarlar..
Bu, mana, u yetle ne gzel dile gelir:
Bu gze l hale ancak sabre de nle r e re rle r..
Ve buna ancak: Byk bir ze vke sahip olanlar kavuurlar..
(41/25)
*
*#
Sonra..
Burada da, sana Allah- Tal'dan baarlar dilerim..
Bilesin ki..
HMMET, ilk duranda, en deerli mahede makamnda; an
cak cenab- ilh'ye tutunmutur..
nk HMMET: O gizli kitabn bir nshasdr..
Ve., o, gizli sakl srrn anahtardr..
Durumu anlatld gibi olduundan, cenab- ilh'den bakas
na iltifat etmez.. Onun gayri bir eye kar evki de yoktur..
Sebebine gelince: Herey aslna dner..
Ve., hurma ekirdei ekildii zaman, ancak hurma aac olarak
meydana kar..
*
*
Sonra..
Kinatta herhangi bir eye tutunan kimsenin tutunmas: HM
MET, deildir.. Onun adi: Hem'dr..
Bu szn daha ak ifadesi yledir:
HMMET, znde yksek makamdadr.. Aalarla onun bir
balants yoktur..
O, ancak cell ve ikram sahibi yce zata baldr..
Haliyle: Hem, byle deildir.. Bu, kalbin herhangi bir eye mey
lidir.. ster uzak olsun; isterse yakn..
516 55. BLM - H M M E T
barelerin iaret ettii manay anladysan.. aret yollu anlat
lanlara kar irfan sahibi olduysan..
Bilesin ki:
HMMET, mekn yksek, an byk olsa dahi, kendisi le ola
na perdedir.. Onu brakmadka ykseklere kamaz..
Asl seyyid odur ki: HMMET srlarn bilmeden, onun meyve
sini derip tatmadan., onu ap gider..
nk; HMMET: Kesicidir engeldir.. Yani:
Onun engel oluu, mahsulne kanp durandr.. Vslattan n
ce, onun meyvelerine kyan da kesicidir..
Demek istiyorum..
Bu manadaki szden kasdm u demektir*.
Yol, ancak ona doru olur.. Gidi ancak onun zerinedir.. Am
ma, onun yannda, onun katnda bir makam yoktur.
Ondan gemek gerek.. Onun mecazn da kesmek icab eder..
nk: Hakikat, onun tesindedir.. Tarikat, onun fezasndadr..
Zira: HMMET kavramldr.. Haddi ve hududu vardr..
NSAN-! KML
517
Allah- Tal ise., kavraml olmaktan, haddi ve hududu olmak
tan yana mnezzehtir..
*
* *
Hsl: Resulllah S.A. efendimiz mm'l-Kitab olunca.. Onun
dnda kalana mana sz olur..
Eer z sahibi bir kimse isen., anlatlan manay anlamaya bak..
Ve.. Allah- Tal btn lemi ondan yaratt..
Resulllah'tan S.A. her incelik bu kinat hakikatlerinden bir
hakikatin temelidir., asldr..
Ve.. O btn ile, Rahman cmlesinin zuhur yeridir..
Allah- Tal onun HMMET nurundan ruhu yaratt.. yle bir
ruh ki, onun alan, Resulllah'n S.A. rahmet alan kadardr..
Ve., bu ruhu bir melek kld..
Kabiliyet ve istidatlarn takdir yerlerini de, onun dnp durdu
u bir felek kld..
Sonra o ruhu: Her hak sahibinin hakkn vermesi.. Her rzka
muhta olana rzkn ulatrmas iin vekil eyledi..
nk ruh: Muhammedi incelikten ibaret olup, ehadiyet haki-
katmdan yaratlmtr..
*
**
Vekil mvekkil makamn doldurunca., her hak sahibinin hakk
n vermekte adalet zere olur..
ltne de dil davranr; bitiine de..
nk: Yce makamdan gelen gzel hitapla, bu ruhun ad:
MikiL
Olmutur..
Ezelden ebede kadar, onun hali budur.
O: Nereye ne takdir edilmise., o yerleri kavramtr.. Say say
bilir..
Yardma hak kazanan herkese yardm eder..
518
55. BLM H M M E T
Allah- Tal, Mikil'i besinci felekin yukarsnda fazilet min
berine oturtmutur..
Adalet terazisini kstas ona vermitir.. Keza, ller kanu
nunu da vermitir..
Burada minber: Karlkl fayizdir..
Burada kstas: Kabiliyetlerin, istidatlarn hak ettii eylerdir..

**
Bu ibarelerle iaret edilen remizleri dn..
aretlerin hzinelerinde duran manalar kar..
Byle yaparsan, hikmet hazzn bulursun.. Hitab ayrd etme
kabiliyetine erersin..
Allah.. Hak syler..
Doruya hidayeti nasib eden odur..
56. BLM
F K R
Buras, nce anlatlan meleklerden sonra kalan meleklerin ma
kamdr.. Amma, Resulllah S.A. efendimizden..
*
**
FKR: Enfs karanlklarnda parlayan nur;
zl kalb, hidaye t yolunu onunla bulur..
Ama vardr onun zlfle ri nice nice ;
Sayda: De n yamur, l kumu misl olur..
Asllar da var pe inde gide rse yiit;
Hata yollarna, onu sapmaktan he p korur..
Bu asllann nice e idi var ki z;
kidir, sinip kalmayan onu he me n bulur..
Biri akl ki, akln bir ksm muztar olup;
Enfste ki ke sb te crbe ile yol bulur..
Nakildir die ri, odur yiitin iman;
Ama gaybe .. onun nuru sonsuz parlar durur..
Akl, nakil FKR asl diraye t e hlince ;
Yapmayan bunlar kyas, zulme tte boulur..
Ge lince akl e rbabnda asl olana;
Bir nazardr ki, ba akln hkmnde yol bulur..
mann asln almazlar, sonra de ildir;
Onlara gre , sabah gne i gibi parlak durur..
520
56. BLM - F K R
Yanldlar, bu yzde n atp onlar gitti;
Doruluun z ve he r i ki e nfe s olur..
**
Allah- Tal sana, doru ite baar ihsan eylesin..
Ve., sana, hikmeti, fasl- hitab talim buyursun..
Bilesin ki..
FKR yollu incelikler, gayb anahtarlarnn tekidir..
O gayb ki: Hakikatini ancak Allah- Tal bilir..
*
**
Gayblerin anahatlar iki eittir..
a) Hakka nisbet edilen eit..
b) Halka nisbet edilen eit..
Hakka nisbet edilen eit: simlerin ve sfatlarn hakikatidir,.
Halka nisbet dilen eit ise: Zattan gelen ferd cevherin terki
bini bilmekten ibarettir..
Burada insann zatn kasd ediyorum..
O insann zat ki: Yzleri ile, Rahmann yzlerine mukabil
durmaktadr..
te FiKiR: O yzlerden biridir.. Bunda phe yoktur..
bu manada FKR: Gayb anahtarlarndan bir anahtar ol
maktadr..
Amma o bir nurdur..
Nerede o parlak nur ki: Bu gayb anahtarn almaya dellet
edebilsin?..
Bu manada: Yerin ve semalarn yaratln dn.. Onlarn
kendisini deil..
Amma FKR yclu ile..
*
**
Burada anlatlanlar yle iaretlerdir ki: Manalar incelik ta
r..
NSAN-I KML
521
Ve., bu manalar, anlatlan iaretlerin gizli noktalarna sak
lanmtr..
nsan FKR suretleri yolundan ykselmeye balar; anlatlan
iin semas haddine varrsa., ruhan suretleri, bu hisler lemine
getirir..
Ve.. Hi br lye tabi olmadan, gizli ileri karr..
Semalara ykselir gider.. Oradaki meleklerle ayr ayr dillerle
konuur..
*
**
Semalara ykselme ii iki eittir..
BRNCS: Rahman sureti zerine ykselme olur..
Bir kimse., bu mstakim yoldan ykselir; giderse.. FKR nok
tasndan byk merkezine varr.. Onun kvaml haltnda ceveln eder..
Sakl tecelliye ular; zafer bulur..
Bu tecellinin adi: Sakl duran incidir.. Ama:
Gzi kitapta.. (56/ 78)
yle bir kitap ki:
Pek temiz olanlardan bakas ona el sremez.. (56/79)
Bu bir isimdir ki: Kf ile nun arasna sdrld..
O ismin msemmas ise:
Onun emri bir eyi diledii zaman:
O K .
Demektir..
O dem olur..(36/82)
Bu ncelie ykselten miracn merdiveni.* eriatn srrdr; bir de
hakikat.,
*
KNCS: Bu, al bydr k, hayal ve tasvir gcne yerletiril
mitir..
Batl ve yalan perdesi altnda hakta gizlenmitir..
Buras hsran miracdr.. eytan sratdr..
522
56. BLM F K R
Hizlan seviyesine kadar gtrr..
Bunu u yetteki mana ile anlatabiliriz:
bir se rap gibidir ki, susam onu su sanr.. Oraya vard
zaman bir e y bulamaz.. (24/ 39)
Nur ate olur.. Karargh lm saar..
Ancak., btn bunlara ramen; Allah elinden tutar; teyid ettii
latifeye karrsa., bu manada makamdan ikinci bir miraca kar..
Allah' yannda bulur..
te o zaman: Hakkn kararghn bilir..
Ve., sadakat makamnda; batl yoldan ayrd eden hali anlar..
*
**
I
Hsl: Bir kimse gidiini anlatlan yola uydurursa., ilh hk
mn emrine girerse., hesabn kendisi tamamlam olur..
Amma, bu durumu ihmal ederse., bu ihmal karar zerinde ka
lr giderse., tabiat elbisesi zerine ateini krklemi olur.. Dolays
ile, helke gider..
Sonra., o atein duman al ruhunun burnuna kadar gider.. Do-
lays ile, onu da ldrr..
Bundan son;a, artk: Hidayet yolunu bulamaz..
Bundan sonra, artk: mm'l- kitab'n manasn anlayamaz..
Bundan sonra: btn telakkisi cemal manalarndandr.. Ya da:
Kemal eidi ilerdendir.. Bu aldklar ile, dallette zay olur gider..
Bu hal iinde; her nekadar muhal olan eyler onda zuhur bulur
ise de., yine: Hakka dnmesi imknszdr..
Bunlarn durumu, u yet-i kerime ile anlatlr;
O kimse le r ki: almalar dnya hayatnda ike n gitmitir..
Ama onlar, hul iyi i yaptklarn sanrlar.. (18/ 104)
#
**
Bir zamanlar ben, bu denizin ummannda boulacaktm.. Sonsuz
tehlikeli derinliinde dalmtm..
Bu hal, bana bir sam lemi esnasnda geldi,. Ben, o gn bir
toplulua katlmtm..
NSAN I KAML
523
Yeri: Zebid ehri idi..
Yl; Yedi yz yetmi dokuz idi..
Bu sema topluluu: Kardeimiz eyh rif ehabeddin Ahmed
Ridad'n evinde olmutu..
eyhimiz, staz- dnya, kmil kutub, Muhakkik Fazl, Eb'l-Ma-
ruf erafeddin smail b. brahim Cebert de; o gn, o sema mecli
sinde hazr bulunuyordu..
O halimde ben,* en yksek sesle bardm:
Allahm helke gtren ilimden sana snrm.. Ya seyyid
bana yeti yeti..
Bu sema meclisinde hazret-i eyh tam bir ittila ile beni gze
tiyordu.. Amma ii tam bilen birinin gzetmesi gibi gzetiyordu..
Ve.. Allah- Tal onun bereketi ile, beni kavim miraca getirdi..
O kavim mira ki: Tam srat- mtekimdir.. Allah'n yoludur..
Ve.. Allah'n yolu u yetle anlatlr*.
Allah'n yolu odur ki; se malardaki ve ye rde kile r onun iin
dir..
Ayk olunuz.. Btn ile r Allah'a varr.. (42/53)
*
**
Anlatlan iki mira arasnda bir incelik vardr..
ncelii nisbetinde; bir bykle bir erefe sahiptir..
Burada onlar anlatmaa kalksak; ya da, irfan duygusu yoklu
undan dnp gelenin halini anlatsak, denizde boulup giden, ve nu
ru ateine nakolan evliyann halini erhe kalksak, ok ok almamz
lzm gelir..
erhin says oalr.. Kalemin yazs uzar..
Kasdmz ksadan anlatmaktr.. Ne bahsi uzatp gitmek, ne de
ok ok anlatmak stiyoruz..

**
Biz, yine yolunda olduumuz bahse dnelim..
Yani: FKR bahsine..
524
56. BLM - F K R
Bilesin ki..
Allah- Tal, Resulllah'a S.A. nisbet edilen FKR'i Hadi, Reid
isminin nurundan yaratt..
Ve ona Mbdi, Muid ismi ile tecelli eyedi..
Bundan sonra: Bais, ehid ile ona nazar eyledi..
FKR, anlatlan gzel isimlerin srlarn znde toplayp, ve an
latlan yce sfatlarn libas ile lem iinde zuhura balaynca: Allah-
Tal, Resulllah'n S.A. FKR'inden; yer ve semavat meleklerinin ruh
larn yaratt.
Ve., onlar: Al ve esfellere vekil olarak gnderdi..
O demden beri, lemler onlar tarafndan korunur.. Bu meleklerin
mlhazas srdke de korunma devam edecektir..
Amma malum ecel geldii, kesin verilen emrin gn geldii za
man.. Allah- Tal bu meleklerin ruhlarm kabzeder..
Bu kabz sonunda, onlar gayb lemine nakleder..
te o zaman: ler birbirine girer..
Semavat, iindekilerle birlikte yere der..
hirete dner..
Tpk: Zhir lafzlarn manalara yneldii gibi..
A
Bu iaretleri anla.. Bu ibarelerdeki srr z..
Bunlar yap; ve., gizli srlarn hazzn al.. Mevhum srlar rten
perdeleri kaldr.*
*
Anlatlan srlara muttali olur; bu nurlarn aydnlnda yrmeye
balarsan., hallerini yazlan ibarelerin altnda sakla.. Bu iaretlerin
mhr altnda koru..
Amma ifa etme.. nk: Srr ifa ihanettir..
Her kim srr ifa ederse., emanet sevabna nail olmaktan mah
rum kalr.. Melike- kirama katlmasna ramak kalm iken, avam
mertebesine dner..
NSAN I KML 525
ibu srr ifa, hi bir ie yaramaz.. Duyann aneak
artrr.. Muhatab illet eder; kayda balar..
Allah.. Hak syler..
Bu yolla hidayeti nasib eden Allah'tr..
dalletini
57. BLM
HAYL
Bu HAYL, btn lemlerin heyulasdr..
*
HAYL, hayat saylr le min ruhuna;
HAYL, asl- hayat; de molu da ona.
Varlk HAYAL oldu ancak onun yannda;
Ki HAYAL azim gcyle ge lir yadna..
Canl zuhur nce si halde HAYAL durur;
una be nze r: Gire r yatann ryasna..
Onun zuhuru budur ke ndi canmzda;
Baki kalan bir asl var taklr ona..
Canlya aldanma ki o bir HAYAL oldu;
Ke za para le m ve btn mana..
yle dir me le kt, ce be rut btnyle ;
Ke za lahut, nasut ama bilip durana..
HAYAL kadrini drme gznde n nk;
Be nze r vcud hkimin z hakkatna..
Lkin bu HAYAL, tm grlnce aslnda;
ki ksmdr, amma tam ke fi bulana..
Biri be kaya sure t ve rir, kalan ise ;
He lki gste rir, de vam sz yok ona..
Anla iare timizi, z re mizle ri bir;
Lkin, kaim kitab bir asl kl buna..
NSAN I KML
527
Kork anlayndan hidaye ti atann;
Uy Haim Ne b ne ge tirmise sana..
Kasdm yoktur gayr, ancak u oldu kasdm;
Ge tirdi onu Re sul, yol yoktur kitmana..
Yce risale time te me l atmadm ki;
De n hizme tisi olmuum onun yoluna..
Ge lince sana bir e y anlalmas zor;
karrsan ace mice syle nmi mana..
Brak onu, sn ilha, yle dur al;
Ne yse ge le n Re sulllah yolunda sana..
Salt olsun ona, yakin nuru atka;
Daima e k ge ce le rini onun namna..
*
**
Bilesin ki..
Allah sana baar ihsan eylesin..
HAYAL, vcudun asldr.. Onda bulunan zat ise., mabudun zuhur
kemalidir..
Hele Hakka itikadna bak..
Ona olan itikad durumunu grmyor musun?..
Yce Hakkn kendine has isimleri ve sfatlar var..
Yce ve sbhan olan Allah'n,* endeki itikad mahalli neresidir?.
Nedir?..
O: HAYAL'den baka bir ey deildir..
te., anlatlan mana icab olarak:
Onda bulunan zat ise.. Sbhan olan yce mabudun zuhur
kemalidir..
*
* *
te., yukarda anlatlanlar anlarsan; sana u mana zahir olur:
HAYAL, btn lemin asldr..
528 57. BLM - H A Y L
Sebebine gelince: Cmle eyann aslidir..
Bu manada onun en kmil zuhuru ise., anlatlan asln kendi ma
hallinde olabilir..
ibu mahalli ise .. HAYAL olmutur..
Anlatlan durum unu tesbit elti: HAYAL, batan sona, btn
lemlerin asldr..
Grmez misin ki: Resulllah S.A. efendimiz, bu his lemini uyku
sayd.. Uyku ise HAYL saylr..
yle buyurdu:
nsanlar uykudadr.. ldkten sonra uyanrlar..
u demektir;
~ Onlara; dnyada, bulunduklar hal zere iken, hakikatler z-
hir olur..
Ve., o zaman anlarlar ki: Uykudalar..
Bunun manas:
lmle, tam bir intibah, yani: Uyanklk hsl olur..
Demek deildir..
Sebebine gelince; Gaflet Allah tarafndan geiir; berzah ehlini,
maher ehlini, cehennem ehlini, cennet ehlini sorar..
Taa, cennet ehlinin kaca tepede: Yce Hak onlara tecelli
edinceye kadar.. Oraya karlar ve yce Allah' mahede ederler..
Burada sz edien gaflet, uykudur..
*
* *
Hsl: Btn lemlerin asl HAYAL olmutur.. Dolays ile; onlar-
daki ahslar HAYAL balar..
Alemlerin hangisinde olursa olsun; btn mmetler, HAYL ile
kayda balanmtr..
*
* *
Dnya ehli ise., dnya ve hiret ilerini HAYL ile kaybederler..
Her iki durum da; Allah-u Tal ile huzura dalmaktan olan gaf
lettir..
528
57. BLM H A Y L
Sebebine gelince: Cmle eyann aslidir..
Bu manada onun en kmil zuhuru ise., anlatlan asln kendi ma
hallinde olabilir..
bu mahalli ise.. HAYAL olmutur..
Anlatlan durum unu tesbit elti: HAYAL, batan sona, btn
lemlerin asldr..
Grmez misin ki: Resulllah S.A. efendimiz, bu his lemini uyku
sayd.. Uyku ise HAYAL saylr..
yle buyurdu;
nsanlar uykudadr.. ldkten sonra uyanrlar..
u demektir;
Onlara; dnyada, bulunduklar hal zere iken, hakikatler z-
hir olur..
Ve., o zaman anlarlar ki: Uykudalar..
Bunun manas:
lmle, tam bir intibah, yani: Uyanklk hsl olur..
Demek deildir..
Sebebine gelince; Gaflet Allah tarafndan gelir; berzah ehlini,
maher ehlini, cehennem ehlini, cennet ehlini sorar,.
Taa, cennet ehlinin kaca tepede; Yce Hak onlara tecelli
edinceye kadar.. Oraya karlar ve yce Allah' mahede ederler..
Burada sz edilen gaflet, uykudur..
V*
Hsl: Btn lemlerin asl HAYAL olmutur.. Dolays ile; onlar-
daki ahslar HAYAL balar..
lemlerin hangisinde olursa olsun; btn mmetler, HAYL ile
kayda balanmtr..
*
* *
Dnya ehli ise., dnya ve hiret ilerini HAYL ile kaybederler..
Her iki durum da; Allah-u Tal ile huzura dalmaktan olan gaf
lettir..
NSAN-I KAML
529
Bu gafletle olanlar ise uykuda saylrlar..
Ancak uyank olan: Allah ile huzurda olan kimsedir..
Allah ile huzuru nekadar ise., uykudan aykmas o kadardr..
+
*
Berzah ehline gelince: Bunlar da uykudadr..
Ancak, bunlarn uykusu: Dnya ehlinin bazlarna bakarak, ha
fiftir..
Bunlar, kendilerine ait halle megul olup dururlar.. Azapla, ya
da nimetle..
Bu durum onlar iin uykudur.. nk onlar: Allah'tan gafil du
rumdadrlar..
*
**
Kyamet ehli de gaflet iindedir..
Bunlar her nekadar; hesap iin Allah- Tal'nn huzurunda ise
ler de; Allah ile deil, hesap ile olurlar..
Ancak, bunlarn uykusu, berzah ehlinin uykusundan daha hafif
tir..
*
*
Cennet ve cehennem ehlinin durumu da byledir..
Mesel cennet ehli: Kendilerine gelen nimetlerle olurlar..
Mesel cehennem ehli: Kendilerine edilen azapla olurlar..
Btn bu durumlar, onlara Allah'tan gaflettir.. Aykmas olma
yan bir uykudur..
Ancak bunlar: Uyku ciheti ile, maher ehlinden daha hafiftir..
Ancak bunlarn uykusu, uyku ncesi gelen uyuklama haline benzer..

**
Durum yukarda anlatld gibi olduundan, lemlerden her
biri; Hak olma ciheti ile; Hak'ta bir nazara uramtr..
Bu mana yadrganmasn, nk: Allah- Tal varln tm ile
dir..
F.: 34
530
57. BLM H A Y I
Bu mana, u yetle daha ak belirtildi:
. Ne re de olursanz olun; o sizinle be rabe rdir.. (57/ 4)
Ancak onun byle oluu, uyku hali gibidir.. Ayklk haline benze
mez..
Araf ehli ile, kosp ehli -cennetteki tepe- dnda kalanlara da bi
aykma yoktur..
Bunlar, Allah iledir..
Ve., bunlara nekadar tecelli olursa., o kadar aykma hsl olur.
*
**
Bir kimseye, bu lemde, takdir hkm ile; Allah'tan aykma hal
gelirse., ki bu: Cennet ehline kesip'te -cennetteki tepe- saklanan cins
tendir; ite o zaman: Hak Tal o kimseye tecelli eyler; ayk halinde
ona zatn tantr..
bu mana icabdr ki; bu makamn efendisi yle buyurdu:
nsanlar uykudadr..
Sonra: Aykt ve durumu anlayp bildi..
* "
*
imdi..
Her lem ehlini bilirsen ki* Kendilerine uyku hkm verilmi.. Ay
n hkm btn lemlere temil et..
Zira onlarn hepsi HAYAL'dir..
Ve., gerekten uyku dahi bir HAYAL sayld..
*
**
Anla; Varln tm bilmuhal;
HAYAl iinde ; HAYAL iinde HAYAL..
Ayk olan yok, Hak e hlinde n baka;
Onlar he p Rahmanla oldular he r hal..
Onlar de iiktir ama hilfsz;
Ayk halleri kadar olur kemal..
INSAN-I KAML
531
Bunlar, iare tlidir yce lii;
te le rde dir bunlara yce hal..
Erdile r zata sfatlara tmde n;
Ve ., bydle r annda zlce ll..
Bazan ce llde bulurlar le zze ti;
Bazan le zze t ye rle ri olur ce mal..
Allah'n e mri le zze t var onlara;
Onlar iin, ama zatta zat- l..
Aada anlatacamz cmleler; mkil mana denizinden inciler
dizisidir..
Ruh tabir edilen garib yola revan oldu.. yle bir leme vard
ki; oraya:
YUH.. (1)
Tabiri kullanlyordu..
O semaya vard zaman, hudud kapsn ald..
Ona soruldu:
Sen kimsin, ey ak yolcu?..
yle dedi:
Ayr den bir ak.. Beldelerinizden karldm.. Sizden uzak
latrldm.. Birtakm kaytlara balandm, kaldm: Ykseklik, derinlik,
en ve boy gibi.. Su, ate, hava ve toprak zindanna kapatldm..
te., o kaytlar krdm; geldim..
inde bulunduum zindandan halsm istiyorum.. Her yerden
hcuma ve garete uradm..
Ey arab'i kiram, bu bal esirin sizden baka kimsesi yoktur..
Bu sefere kan yle anlatt:
(1) TUII: Gnee verilen isimlerden biridir.
532
57. BLM H A Y L
aldm kapdan biri kt., sana sakalna beyazlk gelmi
ti..
yle dedi:
Buras gayb lemidir.. Burann konuklar pek oktur.. Gzel
ihsanlar vardr.. yi de hazrlk yapmlardr.. Bir gayeleri vardr; ama
ksa vadeli deil..
Durum byle olunca: Onlara vsl olana ve onlarn huzuruna
varana o der ki: Onlarn gzel kyafetine brne.. Onlarn srn
d gzel kokuyu da srne..
Bunun zerine sordum:
Onlarn giydii bu gzel elbiseyi nerede bulabilirim?., ya, o
gzel kokular nerede satlr?..
Dedi ki:
Elbiseler, dem'den A.S. kalan semseme arsnda satlr..
Kokulara gelince, tatl bir rivayet olan HAYAL arznda satlr..
Durum stle dediim gibidir: Amma ibareyi aksine de yapabi
lirsin.. Mesel: Elbiseyi HAYAL dokumalarndan; kokuyu dem'den
A.S. kalan semseme arzndan alabilirsin.. Bunlar, ikiz kardetir..
lem-i gayb..
Ad verilen bu lemde hi bir phe yoktur..
Bunun zerine, nce kemal arzna gittim.. Cemal kaynana var
dm.. Ki buraya:
-- HAYAL leminin baz yzleri..
Denmitir..
Orada bir zat aradm.. Ki o: am yce, stn makam sahibi,
aziz sultan bir kimse idi ve adna:
HAYAL ruhu..
Denirdi.. Ayrca:
Cennetlerin ruhu..
Knyeli idi..
Ona selm verdim..
Yanna vardktan sonra selm verdim.. Huzurunda durdum..
n san -i k mil
533
Selmm ald.. Uzun mr vc gnl holuu ditadi..
Beni vd..
Merhaba..
Dedi; iltifat etti..
Bundan sonra ona sordum:
Ey benim efendim..
Adem'den a.s. kalan semseme..
Tabir edilen lemin manas nedir?..
yle anlatt*.
O, yle bir latifedir ki; hi fena bulmaz.. O, yle bir mahaldir
ki; ona ne gece urar; ne de gndz..
te,. Allah- Tal onu byle bir mayadan yaratt..
Ve., bu tohumu, cmle hamurlara katt..
Ve onu: Her eye hkim kld..
Ve onu: Byklere de, kklere de bir ana kld..
te biz: Bu kitapta onun tercman olduk.. Dolays ile, onun na
mna byle bir ksm ayrdk..
O, yle bir eydir ki: Onda muhal olan caiz olur..
Ve onda: Duygularla grlen eyler HAYAL suretinde grlr..
Sordum:
O hayretengiz leme yol bulabilir miyim?.. O duyulmam le
me kabilir miyim?..
yle anlath:
Evet.. Amma, vehmin kemal bulup, tamam olduu: HAYAL
alemini almak iin genilik bulduu zaman.. Bu his lemini mahede
iinde HAYAL manalarn seme makamn tuttuu zaman.. Bir de
iareti bilir, noktay okursan..
te o zaman: Bu manalarn elbisesi senin iin dokunur.. O elbi
seyi giydiin zaman ise., bu semsemeden sana bir kap alr..
Bunu dinledikten sonra yle dedim:
Ey efendim, ben art koulan emir zerineyim.. Salam ahde
skca balandm.. Keif ve vcud ile bildim ki: Ruhlar lemi daha
534
57. BLM H A Y L
zhir ve daha kevi.. Amma lem-i histen., amma zevk uhud le
minde..
Bunun zerine inledi.. Sonra eli ile bir iaretet etti..
.. Ve ben: Kendimi semseme arznda buldum..
*
* *
yle bir ye r ki te miz misk olmu ta topra;
Ce vahirde n cr*le kubbe le ri bahar yapra..
Orada: Aalar da sz atp ke lm e de r;
Evle rin basama dahi bilir konuma..
Taamnda bulunur le zze tin btn e idi;
Orann arab hayat suyudur Hak kayna..
Oras ce mal doludur amma sure t grnr;
arab baard nice susuzu kandrma..
Me va e ne linde n bir nshadr o kimse ye ki;
Burada hali hotur, bilir ondan haz alma..
Kadir kudre t srrdr grnr o kimse ye ki,
He sabn armaz vardr ite n anlama..
tm: '*
Biline n bir sihir de ildir hi; ancak o: Suyu:
Sonra., ate iyle havas ve yangn topra..
Bu haliyle asildir, sihir fe re dir kazaya;
Amma icabe t e de r bile ne sihV yapma..
karr kahraman kii ondan ne yse murad;
Ve ., bilir onun pe rde sini gzle re ama..
NSAN-I KAML 535
Grnr o de mde he r e y himme t gzne parlak;
Mmkine kurulur te le r ire se vgi ba..
Orada nas iki blktr: Ere n, ne cat bulan;
Nisab tamsa, kurar ze ktta ke mal ota..
Ve ., he lk olan saade ti e kave te satp;
Tutuldu, yanld; ge ldi hicabn youn a..
O de m'in kzkarde i, ya da srrnn kz;
Btn ne se ple r de m'in, amma onun oyma..
Tmde n fe na bulur, de m'inki bakidir yle ;
Ltuf ze re ., uzar kade rin hkm yuma..
O bir hurma aac zhir oldu u me yve de n;
Ki ad: cle m.. o kzdr kalann barna..
nsan: Ona icabe t e de r arrsa bir gn;
nsan: arya ce vap alr ne yse soraca..
HAY/L de il; he le his hi de il bu szle rim;
De dikle rim aktr, dorudur yok gayr ba..
O, hayretengiz leme girdim.. Orann grlmemi gzel kokula
rndan srndm.,
Sonra., orada, nice garip eyler grdm..
O grdklerimin hepsi tuhaf bir zarafet tamaktayd..
yle eylerdi ki: Hatra getirilmeleri imknszd..
Kald ki, onlarn bu his leminde grlmeleri de zordur.. Hatta,
HAYL lemine bile grlmeleri imknszdr..

536
57. BLM H A Y L
Bunlar grdkten sonra, mevcud gayb lemine gemeyi istedim..
Bu niyetle, ilk delilim zata gittim..
Onu ibadetten incelmi, bir rikkat kesbetmi halde buldum..
Zayflam bir HAYAL gibi olmutu..
O kadar zayflamt ki: Onu farz- muhal kabilinden bir ey say
dm..
Lkin kalbi kavi, himmeti iyi, satvet ve azmi iddetli, oturuu
kalk garip idi..
Bir dolunay gibi parlyordu..
Ona selm verdim.. Selmma karlk aldktan sonra ona sy
le dedim:
Ben rical- gaybn yanna girmek istiyorum.. Onlarn yanna
varma artlarn yerine getirdim.. Bundan phen olmasn..
yle dedi:
te imdi duhul zamandr.. Vsul zamandr..
Bundan sonra, kap halkasn evirdi., kap ald., girince ka
pand..
Bir ehre girdim.. Orann yle acaib bir arz vard ki..
Eni alabildiine geni, boyu alabildiine uzundu..
Orann ehline gelince; Allah- Tal'ya kar en fazla irfan duy
gusuna sahip olan kimselerdi.. Aralarnda gafil olan hi kimse yok
tu..
Orann arz, saklanan beyaz inci gibi idi.. Semas da yeil ze-
berced idi..
Orann yerlileri Arab- kiram diler..
Ve., onlarn inde sultan: Hzr a.s. idi..
Neyim varsa., nne serdim.. Diz kp nne oturdum..
Bundan sonra selm verdim..
Yakm bir yoldaa yapld gibi, beni sayg ile karlad..
Birlikte oturulan bir nedim gibi, beni nedimlie ald..
Ve bana br makam at.. Sonra yle dedi:
Sz kabilinden neyin varsa, bana anlat..
Hemen sze baladm:
NSAN'I KML
537
Efendim, senin yksek durumunu soracaktm.. Engelli, hak
knda eitli sz edilen ann anlamak istiyorum.. Bu bapda halk
tereddte dmtr..
Bunu dinledikten sonra yle anlatt;
Ben, yce bir hakikatim.. Rakika-i Mtedaniye benim..
Ben, varlk insannn srrym..
Batn mabudun ayn benim..
Ben, hakikatler meknym..
Rekaik dalgas benim..
Ben, lhut eyhim..
Ben, nasut lemini koruyanm..
Her manada surete girerim..
Her tegnnighta aa karm..
Her surette yaratlrm..
Her surede yet olarak belli olurum..
im: Hayret verici batn eylerdir..
Halim: Grlmemi garip haldir..
Meknm; Kaf dadr..
Mahallim; Araftr..
Ben; ki deniz arasnda dururum..
Eyne denizine dalan benim.. Kaynan kayna sudan ierim..
Ben, lhut denizinde; baln deliliyim..
Ben, fidann srrym.. Gencin hamiliyim.. Zhir Musa'nn mual
limiyim..
Ben, evvelin ve hirin noktasym..
Ben, cami ferdin kutbuyum..
Ben, parlayan nurum..
Ben, k saan mehtabm..
Ben, kesin szm..
Ben, zlerin hayret ettiiyim..
Ben, taliplerin arzusuyum..
Ve., bana hi kimse vsl olamaz; hi kimse yanma gelemez..
Amma NSAN-I KML mstesna.. Vuslat bulan ruh mstesna..
Bunun dnda kalana gelince., makamm onun ok tesindedir..
Bu, benden bir haber alamaz.. Bnden bir iz gremez..
Bunlara, baz it-!:ad suretleri peydah olur.. Bu itikad, kullarnn
birinin sureti de olabilir..
Byle olunca: Benim ismimle isim alr., ismimi yanana yazar
ad olur..
Onu grp yanlan cahil; Hzr isimli kimsenin o olduunu sanr..
Halbuki o nerede?.. Ben neredeyim?..
Benim koca kabrn yannda, onun kk tas nedir ki?..
Meer ki o: Denizimden bir damla ola..
Meer ki o: Asrmdan bir an ola..
Bu durumda o: Onun hakikati, incelik tayan hollerimden biri
dir.. Onun gittii yol ise.. eitli yollarmdan bir yoldur..
Bu manada: O aldatan yldz; yine benim..
Onu dinledim; tekrar sordum:
Sana vsl olann; sahana inenin almeti nedir?..
yle anlatt:
Onlarn bazlar, ademoludur..
Bazlar ruhlar leminden gelir..
Ancak onlar, eitli ynleri ile alt ksma ayrlr:
BRNC KISIM: En deerlisi bunlardr.. Kemal ynyle, en olgu
nu bunlardr.. Efrad makamna ulaan evliya bunlardr..
Bunlar, peygamberlerin izinde yrrler..
lem- ekvandan kaybolmulardr..
538 57. BLM - H A Y L
in s a n -i k mil
539
Gayb lemine gemi; adi:
Rahmann istivagh..
Olan makama varmlardr..
Bunlar, bilinmezler.. Vasflar da edilmez..
Durum anlatld gibi olmasna ramen; bunlar: demolu,
cmlesindendir..
KNC KISIM: Bunlar, manalarn ehli ve ann, zamann ruhlar
dr..
Vel zat, bunlarn suretlerine girebilir..
Girdii bu surette: nsanlar, zhir ve batn ynyle kemale er
dirir.. Ama, onlarn hayrlarna..
Onlar ruh gibidirler; amma, kalp ekline brnmlerdir..
Byle olular: Gzde suret bulan mmkin kuvvet sebebi iledir..
Bunlar, hud leminden sefer etmi; gayb varl fezasna vsl
olmulardr..
Byle olunca: Onlarn gayb ehadet olmutur.. Nefesleri ibadet
olmutur..
Bunlar: Yeri ayakta tutan stunlar menzilesindedir..
Farz ve snneti edada kaimdirler..
NC KISIM: Bunlar, ilham melekleridir.. Sebeplerin melekle
ridir..
Evliyaya yol gsterirler*. Safi kullar konutururlar..
Bu duygular leminde grnmezler..
Kendilerini avam insanlara tantmazlar..
DRDNC KISIM: Bunlar, belli mevkilerde mnacaa ricali sa
ylrlar.. Amma, devaml..
Kendi lemlerinden karlar; ama bilindikleri yerin dnda bu
lunurlar..
Bu duygular leminde, .sair insanlara da gzkrler..
Safa ehli zatlar, bazan bu sancak altna girer halka garb ileri
ni syler.. Ve onlara gizli hallerden haber verir..
BENC KISIM: Bunlar, ssz blgelerde, llerde bulunurlar..
Bunlar, seyyardr.. Gezerler..
540
57. BLM - H A Y L
Bunlar, dem soyundan kimselerdir..
nsanlara grnr; sonra kaybolurlar.. Konuurlar; sorulara ce
vap verirler..
Bunlardan ou; da bam mesken lutar.. Yaylalarda, vadi
lerde, rmak kenarlarnda kalrlar..
Yine bunlardan imkn olan, ehirlerde mesken tutar..
Makamlar gzeldir..
Ancak, evk duyulacak ve dayanlacak bir makam deildir..
ALTINCI KISIM: Vesvese deil; hatralara benzerler..
Bunlar, tasavvuf anas ile, fikir babasndan domulardr..
Bunlarn szleri, br dayanak deildir.. Bunlar gibi olunmaya te
vik olmaz..
Bunlar hata le sevap aras olurlar..
Bazan, keif ehli olur.. Bazan da hicap ehli olurlar..
Allah.. Hak syler.
Bu yola hidayeti nasib eden Allah'tr..
Ana kitap onun katindadr..
58. BLM
SURET- MUHAMMEDYE
FASIL: I
O suret, yle bir nurdur ki: Allah- Tal, cenneti de cehennemi
de ondan yaratt..
Oras yle bir makamdr ki: Azap ve nimet tad onda bulunur..
*

yle gzel nurlar ki kalbde daima parlar;


Gne gibidir doarken, rtldr onlar..
Hakk'r zuhuru oldu ama arif katnda;
Hi sakl duramazlar tecelliler saarlar..
Kalbde kuvvetler var, ad olmu: Musavvire;
Ne var ki onda toplanmtr tmyle srlar..
Sayld onlar, huld cennetinden bir nmune;
Kk olarak, hayal sahasnda boy salarlar..
Verir trl meyve mayhounu tatlsn;
Aacnda cennetin akik gibi parlarlar..
Halikn yapt neler var orda bilinmez;
u hakim mstesna, ba edi nnde kullan.
Onlar mahluk ama halikna olmu ayna;
Hkmde danktr ama ze yaknlar..
Dk grnr, ancak Al;ah katnda yce;
Alrlar insanlar sr dahi olsalar..
Onlar aciz grnr mahluk olduklarndan;
l gibi, kuvvete boyun eip dururlar..
542
58. BOLM - SRET- MUHAMMEDYE
nsana ancak onlar ferah getirir zira;
Zhir halinde onu hznler kovalarlar.
Akll kanmamalt onlarn ss ana;
Olmamal onlara hrs yollu sarlmalar..
Eer diri olsalard bakardn onlara;
Vuslaifalar insanlardan kopuk saylrlar..
bu szler, nktemizin stnde kabuktur;
At kabuklar, sana fayda salayamazlar..
Szle geldi dile, hele bak bu hikmetlere;
Gizli yoldan ama, mana gne gibi parlar..
*
* 4
Bilesin ki..
Allah- Tal sana marifeti yolunda baar ihsan eylesin..
Ve., seni zatna yaknlardan eylesin..
Allah- Tal, Muharnrned suretleri: Bedi, Kadir ismi nurundan
yaratt..
Mennan vt Kahir ismi ile de, ona bakt..
Bundan sonra: Latif, Gafir ismi ile ona tecelli etti..
bu tecelli annda; SURET- MUHAMMEDYE o tecelli icab ikiye
blnd.. ki ksma ayrlr gibi bir hal oldu..
Allah- Tal saa den yarsndan, cenneti yaratt.. Buras, ni
met sahiplerine saadet evi oldu..
Sola den yarsndan ise., cehennemi yaratt.. Buray dallet
ehli akilerin yuvas yapt..
Cennetleri yaratt ksm; Mennan ismi ile baklan ksmdr.. O:
Latif tecellinin srrdr.. Btn kerimlerin mahalli orasdr..
Allah- Tal'nn atei yaratt ksma gelince: Kahir ismi ile
ona baklmtr..
Ve bu: Gafir smi tecellisinin srrn saklar..
NSAN SKML
543
Bura ehlinin, sonunda hayra kabulne iarettir..
Nitekim Resulllah S.A. cehennemden haber verirken yle bu
yurdu;
Cebbar, ayan cehennemin zerine koyunca cehennem y
le der:
Yetti yetti..
Bundan sonra cehennemde kereviz otu biter..
* *
Anlatlan hadis-i erifteki mana srr udur:
Allah- Tal, cehennem ehli iin azab yaratnca onlarda, bu
azaba dayanacak gc de yaratt..
Byle olmasayd: Helk olurlard, yok olurlard., azaptan da
kurtulurlard..
Durum byle olunca: Kendilerine gelen azaba dayanmalar iin,
kuvvet yaratlmas gerekli oldu..
Bylece: Onun azap cezasn tadarlar..
Bu durumu, u yet-i kerime ifade eder:
Derileri yanp, pitike; azab tadp durmalar iin, onlarn
derilerini yeniden deitirilsz.. (4/56)
Burada derilerin deitirilmesi: Onlarda olmayan yeni bir kuv
vetin gelmesidir..
Byle olunca; Onlar, ilerinden yle derler:
Belki de, bize yle yle bir azap olunacak..
Bu durumu, azab tatmalar iin, kendilerine gelen yeni kuvvet
ten anlarlar..
Allah bu duyguyu onlara verir; anlarlar.. Sonra azap gelir; azap
olunurlar..
Onlarn iinde olan bu kefi; kendilerine olan bir azap mjdecisi
gibidir..
544
58. BLM - SRET- MUHAMMEDYE
Byle olmas, onlara ihane zerine ihanet olur..
Nitekim, ayn ekilde, cennet ehli de, nimet gelmeden nce, ni
metin mjdesini alrlar..

* *
Sonra..
Cehennem ehlinden bir azap gidip, dier azap gelince, kendile
rine verilen k kuvvetler ayrlp gitmez..
nk o: hsan eiiyle kendilerine verilen bir hibedir.. Hak Tal
hibesinden dnmez..
Azaba gelir.ce: Kahr eliyle gelmitir.. Onu deitirmesi, yerine
yenisini getirmesi hakkdr..
Bylece onlar; Her azapia yeni bir kuvvet kazanrlar.. Taa, kendi
lerinde hibe yollu bulunan kuvvetler, lh bir kuvvet eseri zhir olun
caya kadar..
O kuvvet zhir olunca, onlar eker gtrr..
te o zaman.- Cebbar olan Allah kademini atee basar..
Hak sfatlar bir kimsede zhir olduktan sonra, ona ekavet gel
mez artk..

* *
Bilesinki..
Cebbarn onlara zuhuru, sz edilen ilh kuvvet sayesinde ol
mutur..
K bu kuvveti onlara gstermitir: Bu gsterme se., her eyde
vuslat sebebi olan bir mnasebet icabdr..
te., anlatlan mana icab olarak, Yce Hak kademini ate ze
rine koyar..
Ve o zaman: Ate zelil olur,* boyun eer..
Nitekim bu mana; atein:
Yetti yetti..
Demesinden anlalr..
NSAN-I KAML
545
Anlatld gibi bir sz: Zillet halinden gelen bir szdr.. Ama
izzet kahr altnda..
Ve., o zaman azap gider..
*
*
Bilesin ki..
Ate vucdda asl bir varlk olmaynca, iin sonunda zail olup
gider..
Bu iin incelii u manaya dayanr: Atein yaratld sfat mes-
buktur.. Mesbuk ise., sabkn br daldr..
Bu mana:
Rahmetim gazabm sebkat etti..
Cmlesinin manasdr..
Bu durumda asl olan sabktr.. Mesbuk se., onun bir daldr..
Hele rahmetin durumuna bir bak ki: nden sona, varla hk
mn geirir.. Onun byle oluu, asl oluundan ileri gelir..
Amma gazap byle deildir.. O hkmn nden sona varla
geiremez.
Kald ki: Allah- Tal mahluku yoktan yaratmtr.. Byle yara
t: ona rahmeti icabdr.. Gazabndan tr deildir.. O bir gnah
ilememitir k; Gazaba hak kazansn..
Hele bir bak Sbhan olan Allah yle buyurdu:
Rahmetim her eyi kaplad.. (7/156)
Gazabm her eyi kaplad*.
Buyurmad.. nk o: Eyay zatndan rahmet olarak yaratt..
te., bu iaretten anlalyor ki: Gazap varln sonuna kadar
gidemez..

**
Bu manada bir sr var ki, yledir: Rahmet, zata bal bir sfat
tr.. Yani: Sbhan olan Allah'n zatna..
Gazaba gelince: Zata bal bir sfat deildir..
F.-. 35
54a
58. BLM - SUREM MUHAMMEDYE
Hele bir bak ki:
Rahman ve Rahim..
Adn ald; ama:
Gadban ve gadub..
Adn almad.. Zira gazap adaleti icab ettiren bir sfattr..
Adalete gelince: ki i arasnda verilen bir hkmden ibarettir..
Adil ismi: Onun bir sfatnn ismidir..
Rahman ismi ise.. Onun zat ismidir..
Gaffar ismine bir bak.. O: Rahmetin icab ettirdii nimete ait zu
hur yerlerinin ilkidir..
Nitekim o, sfata geldi:
Gafir, Gaffar ve Gafur..
Dendi..
Kahir smine gelince., ki o da: Cezaya ait zuhur yerlerinin ilki
dir.. ki adaletin icabdr.. Bunda ancak iki sfat bulunur.. Mesel; Ka
hir ve Kahhar.. Kahur sfat gelmedi..
Btn bu anlatlanlar, Rahmetin gazab gemesinin srrdr..
*
Bilesin ki..
Ate vcutta geici bir ey olduundan; zevali caiz oldu..
Anlatld gibi olmasayd; zevali muhal olurdu..
Atein zevali..
Demek:
Kendisinden yakc kuvvetin gitmesi..
Demektir.. Bu durumda onun melekleri de geip gider..
Ate melekleri gidince de*. Nimet melekleri gelir..
Nimet meleklerinin gelii ile, o ate yerinde kerevte otu biter..
O ot yeildir..
Cennette renklerin en gzeli ise., yeildir..
Bylece durum deiiyor; nce cehennem olan ey, nimete ev
riliyor.
Nitekim bu mana, brahim a.s. peygamberin kssasnda anlatl
d..
NSAN-1 KAML
547
AElah- Tatd onun ateine yle buyurdu:
brahim'e serin ve selmet ol.. (21/69)
te o zaman, orada reyhanlar bitti.. Baheler oldu..
Ama, yer deimedi. Olduu gibi kald..
Amma atei gitti..
Bu durumu yle anlatabilirsin:
Ate gitmedi.. Ancak azab elemi rahata evrildi..
te, kyametin cehennemi de byledir..
Bu durum iin, istersen yle diyebilirsin:
Cebbar kademini bastktan sonra, cehennem zail olup gitt..
Ve., istersen: yle diyebilirsin..
O hali zere baki kald.. Ancak cehennem ehlinin azab raha
ta evrildi..
te., durum bundan ibarettir..
*
*
Dnya hayatndaki nefsan tabiat; anlatlan duruma benzetebi
liriz..
Bir kimse, Hakk'n cezbesine kaplr; mcahede ve riyazetle tez
kiye yolunu tutarsa., cehennem atei iin anlatlan durum, bu kimse
nin haline uyar..
O zaman:
Nefsan tabiat yok olup gitti..
Dersen, doru sylemi olursun..
O, ilh nurlarn tezkiyesi altnda kapaldr..
Dersen; bu sznde de sadk olursun..
*
**
Sonra..
Mcahede ve riyazetler., ayrca bunlarn benzeri meakkat yollu
ler, cehennem ehlinin kyamet gn urayaca iddet ve azap ye
rine geer..
Ayrca, hirette azabn eitli oluu, fazlas noksan ile; burada
yaplacak riyazet, mcahede ve nefse muhalefet durumlar misal
gsterilebilir..
648
58. BLM - SURET-I MUHAMMEDYE
Amma nefsan tabiatn tezkiyesinde yerini bulan kimse iin..
Kald ki: Tabi nefse tam manas ile yklenmedikten sonra., zail
olmaz., ok ok yorulmak lzm..
Amma, tabi havaya uymayan, tabi arzular znde yerleme
yen iin byle bir durum yoktur..
Yani: iddetli mcahede ve riyazet yoktur..
Bunun durumu: Az azap grp, sonra cennete karlan gibidir..

*
Bu ilimleri bana bildiren ruh, yle anlatt:
Devaml mcahede, riyazet ve muhalefetle zail olup giden
bu iler, Allah ehli zatlarn bir hazzdr..
Onlar, bu hazlarm u yet-i kerimden alrlar:
Sizden herkes, cehenneme urayacaktr.. Bu durum Rabbna
gerekli bir hkmdr.. (19/71)
Onlar, dnyada iken, anlatlan skntdan sonra, cehennem ate
ine uramazlar..
Byle olmas: Allah'n onlara bir lutfudur.. nayetidir..
Byle yapar kis kinci bir defa kuluna azab olmasn.. Ona ikin*
ci bir sknt gelmesin..
Dnyada iken, urad skntlar, hirette olacak baka bir aza
ba karlktr..
:j|pjja iS{pDL| n -ys u^DHOinsy 'i|j|ap ununzos ng
Stma her mminin cehennemden hazzdr..
Stma, atein yerine kaim olunca; sana gre, riyazat, mcahede,
nefse muhalefet durumlar nasl olur?.. Halbuki bunlar, her iddetli
eyden daha iddetlidir.. Taa.. nefis temizliini buluncaya kadar,
bunlarn zorluu devam eder..
Anlatlan mana icabdr ki; Resulllah S.A. efendimiz, nefisle
mcahedeye:
Cihad- ekber..
NSAN I KAML 549
Dedi.. Kl alnp yaplan cihada ise:
Cihad-as gar..
Adn verdi..
Ak olan udur k: Stma, dmanla karlap, vurup drtp,
harp etmekten daha kolaydr..
Hsl; Arlatlan dmanla arplma zamanlarnda hsl olan
durum; Allah ehline gre, nefisle clad, ona muhalefet yannda K
K CHAD olmaktadr..
#
*
Bilesin ki..
Allah- Tal atei: Kahhar isminden yaratt.. Ve onu: Cell is
minin zuhur yeri kld..
Ve ona yedi tecelli eyledi.. Bu tecellilerden baplar hsl oldu..
Bu tecellilerin manalar var.. yle ki:
BRNC TECELL: Bu tecelliyi Mntekim ismi ile yapt..
Bu tecelli sonunda bir vadi ald..
Burada yz altm bin alt alta ukur vardr..
Bu cehennemin adi: LEZ'dr..
Allah- Tal bu vadinin kapsn: Masiyet, crm gibi zulmet
lerden yaratt..
Buras masiyet ehlinin mahallidir.. Bir de, kul hakk bulunmayan
gnah ehlinin yeridir..
Bu gnah da, kulla Allah arasnda kalan itir..
Mesel: Yalan, riya, livata, arap imek, farz emirleri terk et
mek, Allah'n haram ettii eyleri mbah grmek gibi..
Bunlar, mcrim kimselerdir..
Allah- Tal, bunlar iin yle buyurdu:
Gnahkr, o gnn azabndan kurtulmak iin unlar feda et
mek ister: Oullarn, karsn, kardeini, kendisini aralarnda barn-
dran btn soyunu, hatta yeryznde kim varsa hepsini., bunlar
feda etsin ve kurtulsun., ama olmaz ki., nk o halis alevdir.. LE-
Z'dr.. Btn bedenin i uzuvlarm ekip koparandr.. Allah'n taatn-
dan ve zikrinden dnp kaan:
Gel gel..
550
58. BLM - SUREM MUHAMMEDYE
Diye arr.. Ayrca masiyet, gnah cinsi eyleri biriktireni de
arr.. (70/11-18)
Bu tabakadakilerin azab zordur..
Ancak, btn iddetine ramen, bundan sonrakilerin azabna
nazaran en hafifidir.
KNC TECELL:
Yani: Cehennem zerine olan Allah- Tal'nn tecellisi..
Bu durumda oraya: Adil, ismi ile tecelli eyler..
Bu tecelli ile, cehennemde bir vadi alr; adi: CAHM olur..
Burann alt alta, yedi yz yirmi bin ukuru vardr..
Allah- Tal bu vadinin kapsn fcurdan yaratt..
Bu fcur unlardr: Zulm, taassup, batl talep, tuyan#.
Buras: Haksz yere, Allah'n kullarna saldran, ba kaldran,
mallarn alan, kanlarn aktan, svmek, gybet vb. yollardan halkn
namusuna dil uzatan kimselerin yeridir..
Bu vadi, bundan nce anlatlan vadinin altndadr.. Katlar da
ona bakarak kat kat fazladr..
Nitekim Allah- Tal, bu manada yle buyurdu:
- Gerekten FCCAR, CAHM'dedir.. (82/14)
Burada FCCAR unlardr: manlarnda yalanclar, zalimler, in
sanlara sataanlar.. *
Hsl; CAHM zalimlerin meskenidir..
Yani: Haksz yere insanlara zulmedenlerin meskenidir..
Buras: zerinde kul hakk kalanlarn meskenidir..
Bu tabaka ehlinin azab: Birinci tabaka ehlinin azabndan ok
ok iddetlidir..
NC TECELL:
Allah- Tal cehenneme bu tecellisini EDD ismi ile yapar..
Bu tecellinin sonunda bir vadi alr..
NSAN I KAML
553
Bu vadinin 11.520.000 (On bir milyon be yz yirmi bin) ukuru
vardr..
Burada, her ukur arasndaki mesafe; Dnya ehlinin nfusu ka
dar uzundur..
Bu cehennem katnn kapsn, Allah- Tal eytanlktan yarat
t..
Bu, bir atetir..
Tabiat kvlcm ile nefis duhanndan kar..
Bu olanlarn sonunda: Fitneler olur.. Gazap meydana gelir.. eh
vet kar.. Mekir, lhad vb. durumlar hsl olur..
Bu anlatlan huylardan biri, bir kimsede bulunursa., eytanlarla
beraber anlatlan vadide kalr..
Bu manada gelen yet-i kerime yledir*.
Biz onlar, eytanlara atmaya yarar kldk..
Ve onlara: AR azab hazrladk.. (67/5)
YEDNC TECELL:
Allah Tal cehenneme, bu tecellsini; ELM TAB SAHB ismi
ile yapar..
Bu tecelli sonunda, oraya bir vadi alr..
Bu vadinin adi: CEHENNEM olur..
Burann, 23.040.000 (yirmi milyon krk bin) ukuru vardr..
Bu ukurlar arasnda, senelerin yolu vardr..
Onun sonuna varlmas imknszdr.. Meer ki, kudret yolu ile
oia..
Ya da, hikmet tertibinden bir durum hsl ola..
Baka trl olamaz..
Kudret durumuna gelince: Sonsuzu, bir sonu var gibi gsterebilir..
Nihayeti olmayan bir eyi, kolay, sonu varm gibi ortaya atabilir..
Sonra..
Kyamet hallerinin her biri, ya da pek ou, kudret yolu ile gel
mektedir..
Sebebine gelince; Dnya hikmet yeridir.. hiret ise kudret yeri
dir..
Hatta cehennem ehli hallerinden bir hal, cennet ehli hallerinden
bir hal, sahibini ezelden ebede kadar alp gtrr.. Bunun ne n bu
lunur; ne de sonu..
Mesel; O ezelden ebede kadar uzun grnen mikdar, saysz
bir andan ve bir vakitten ibarettir..
Sonra baka bir ekle girer..
Yani; Allah- Tal'nn murad ne ise yle..
Burada anlatlan, artc bir srdr.. Bunu akl kabul edemez..
Belki de, byle bir eye akln gc yetmez..
Sebebine gelince: Akl, hikmet balar ile baldr.. Keif ise.,
kudrete baldr..
Durum byle olunca: Anlatlan ancak keif sahibi olan anlar..
Sonra..
Allah- Tal, bu tabakann kapsn, kfr ve irkten yaratt..
Bu manada gelen yet-i kerime yledir:
Kitap ehlinden ve mriklerden, ebed cehennem ateinde ka
lacaklardr..
Halkn erlisi bunlardr.. (97/6)
Dolays ile, bunlarn azab, azabn erlisi olacaktr..
nk, cehennemin azap iine bir son yoktur..
Kald ki bu, u yetin de manasdr:
O gn cehenneme:
Doldun mu?..
Diye soracaz; yle diyecek:
Daha fazla yok mu?.. (50/30)
*
Bilesin ki..
Cehennem tabakalarndan her tabakada bulunan, o tabaka
ukurlarndan her birine, ayr ayr girip dalmadka kamazlar..
554 58. BLM - SURET- MUHAMMEDYE
NSAN-! KAML 555
Ancak, onlardan bazlarnn o ukurlara dal, Allah tarafn
dan kolay olur.. Bazsna da zor gelir..
Orada olan, cehennemin btn ukurlarna dalmay tamamla
dktan sonra; Cebbar kademini oraya basar., ki bunun manas daha
nce hadis-i erifle anlatld..
*
**
Burada ince bir sr vardr..
Cebbar'n kadem basmas, her kes iin ayr ayr olur..
Sonra da, cehennem tabakalar iin olur..
Ancak, bu kadem basma ii; btn saylarna ramen bir sre
iinde ve bir gnde olur..
Byle olmasna ramen, bir zaman iindeki bu ayrl ve bu
fark cehennem ehli iin ilh kudret orada zuhura getirmitir..
Bu durum, akllar hayrete daldracak bir durumdur..
Ve., ancak: lh bir keifle bilinir..
*
*
Sonra..
Allah- Tal, bu cehennem maliki hazinleri iddet mazhar
kld..
nk, onun makam: edid'l-kuva'dr..
Hele Allah- Tal'nn cehennem ehline tecelli eyledii ilerin
tmne bir bak..
Onlarn hepsi: iddet manas tar..
Bu sebeple; Malik iin, cehennem tabakalarnn tmnde salta
nat vardr..
Bu sebeple cehennemin hazinedar, saklaycs ve koruyucusu ol
mutur...
Azap meleklerine gelince: iddet hakikatinin inceliklerinden
meydana gelmilerdir..
Nitekim, bu manada gelen yet-i kerime yledir*.
Onlara memur edilen, sert ve iddetli melekler vardr..
(66/ 6)
556
58. BLM - SURET- MUHAMMEDYE
Sonra., bilesin ki..
Cehennem ehli, cehennemin bir tabakasndan onun gayr bir ta
bakaya naklolunurlar..
Azab hafiflesin diye, alt tabakada bulunan st tabakaya ka
rlr..
Azab iddetlensin, diye st tabakada bulunan alt tabakaya in
dirilir..
Btn bunlarn oluu: Allah'n diledii kadar olur..
Yani: Cehennem ehlinin azabnn artmas ve azalmas babnda
ne murad varsa yle olur..
**
Cehennem ehlinin saylamyacak kadar ok halleri vardr..
Hepsi de hayret verici eylerdir..
Eer:
Her tabakada bulunanlar, onlarn eitlerini, her ukuru dol
duran kimseleri;
Bunlara tevkil edilen melekleri ve eitlerini anlatma yolunu tut
sak..
ayet:
Mmin olduu halde, zhir bir crm ilemedii halde bunla
rn arasna:
zellikle, zalimlerden size srayacak fitneden saknnz..
(3/25)
yet-i kerimesi srr icab, deni anlatmaya balasak..
Bir de: Bunlarn dnda; cehennem ehli tabakalarndan olduu
halde; h kudretle: Mminlerin dahi dnya hayatnda eremedikleri,
hakikati bulanlar anlatmaya kalksaydk..
Nice ciltler dolard..
Nitekim ben, Eflatunla bulutum.. Zhir ehli onu: Kfir sayar..
Ve onu: Gayb lemini nurla, aydnlkla doldurmu grdm..
Ve onu: yle bir makam tutmu grdm ki; evliyadan hi bi
rinde yle makam grmedim..
INSAN-I KAML 557
Ona sordum:
Sen kimsin?..
yle anlatt:
Ben zamann kutbuyum.. Zamanlarn birinci geleniyim..
Hsl: Buna benzer daha ne acaib ve garaib iler grdk.. An
cak, onlarn hi birini ifa art deildir..
*
*
Burada, sana nice srlar iaret ettik..
Hem de, ok ok..
Bizim iin, bu dilin dnda nekadgr anlatmak mmknse o kad
arn anlattk..
Durum byle olunca, hitaplardaki kabuu at; z aL
Amma z sahibi kimselerden isen..
Bu kitap, yle ilimleri kaplamtr ki; bunu anladktan sonra,
cehennem ehlinin halini, bunun dnda bir eyle anlamaya hacet kal
maz..
Kald ki: Azap eitlerini anlatmak, azap meleklerinin iddet
sfatlarn anlatmak dahi bize gre deildir.
Dier kitaplar, onlarn tafsili ile doludur.
Onun iin biz: Uzun anlatmay brakp bu kadarla yetiniyoruz..

**
Bilesin ki..
Cehennem ehli iin, orada bi lezzet vardr..
Onlarn bu lezzeti, muharebe ve d ehlinin lezzetine ben
zer..
Ama bu lezzet, o i iin yaratlmlara gre olan bir lezzettir..
Biz, nice insanlar grdk ki: Muharebe ve dp vurumak
tan lezzet duyarlar..
Halbuki onlar: Bu iten elem duyduklarm da bilen kimselerdi..
Lkin, onlarn ze yerleen rbubiyeti; onlar bu ie dalmaya dayan
drr..
558
58. BLM - SUREM MUHAMMEDYE
Cehennem ehlinin, bunun dmda duyaca bir lezzet vardr ki:
Bu, uyuzdan duyulan bir lezzete benzer..
Uyuz olup; tatl tatl kanan gibi..
Bu kimse, derisinin yzleceini bildii halde kanr.. Bundan
da lezzet alr..
Bu kimse, lezzet ve azap iinde bulunan bir kimse gibidir..
Bunun dnda cehennem ehlinin bir lezzeti vardr ki; Kendi reyi
ile yetinen bir kimse gibidir..
isterse, grn savunma babnda getirdii mislde hatal ol
sun..
Biz, bylesine ahid olduk..
Hindistan'n K nam beldesinde birini grdm..
Sene: 790 idi..
Orann byklerinden kiiyi ayr ayr yerde taammden l
drd..
Birini, ldrnce koup brne gitti, daha sonra da br ka
lan ldrd..
Bylece kiiyi haklad.
Yakalanp boynu vurulmak zere, getirilince, yanna vardm*.
Nyaptn byle?
Deyince bana yle dedi:
Ben yle gzel bir ey yaptm ki sorma..
Byle sylerken, yapt iin, muazzam bir i olduunu anlat
yordu.. Onu gzel bir lezzet iinde buldum..
mrm hakk iin: Onun, daha nce byle bir lezzet duyduu
nu sanmyorum..
Halbuki o: O anda dvlecek, balanacak ve o girdii yola sa
panlar gibi aslacakt..
Btn bunlar biliyor, ayrca znde bir lezzet duyuyordu..
Cehennem ehli iin bir baka lezzet daha var ki.. Bu da akll
geinen birinin, cahil birini hatal karmas annda olur..
NSAN I KAML
559
Bir cahil vardr; talihi yar olmu, gecesi, gndz msait git
mi bir bolluk iine dmtr..
Bu akll geinen kimse, skk durumunda, cahilin ilerini be
enmekte ise de, onun gibi olmaya raz olmaz.. Onun iin hsl olan
kendisine de olmas iin, cahilin yaptn yapmaz..
Dolays ile, onun erdii saadete ermez, ekavet denizine dalar
gider..
Nefsinin riyasetine taklr; aklnn, fikrinin hkmnce yrr; nef
sinin hali ile lezzet bulur.. Cahilin durumundan nefret ettii iin, ken
di zor durumundan lezzet alr kalr..

Yukarda anlatlan cehennem ehlinin nice lezzeti vardr..


Hatta, ben bir cemaat grdm.. Bunlar, cehennem azabnn en
iddetlisine arplmt..
Onlar bu hali ile grdm; hatta, kendilerine cennet arz olundu
u zaman, istemediler..
Bu taifenin hali bu idi..
Bunun dnda kalan bir taifenin hali ise.. Tam bunun aksine idi.
Bunlar cennetten bir ey koklamak, orann suyundan bir yudum
imek istiyorlard..
Allah- Tal, onlar yle anlatt:
Cehennem ehli, cennet ehline yle seslenir:
Bize, sudan, veya Allah'n size nasib ettiinden yollayn..
Cennettekiler yle derler:
Allah ikisini de kfirlere haram kld.. (7/50)
+
**
Bilesin ki..
Anlattklarmzn tm, cehennem ehli iin belli bir l deil
dir.. Hepsi ayn ekilde srp gitmez..
Onlar, cins cins, eit eit ayrlr.
Bazlar, ektikleri azabdan lezzet duyarlar..
560
58. BLM - SURET-I MUHAMMEDYE
Bazlar, yalnz azap eker.. Baka bir ey duymaz.. Azabnda
hi bir lezzeti yoktur.. ektikleri azaptan iddetle nefret ettikleri de
vakidir..
Bazlarn azaba atan, dnyadaki ok akllardr..
Bazlarn da, azaba iten, dnyadaki cehaletleridir..
Bazlarn da, itikadlar azaba sokmutur..
Bazlarnn dahi, amelleri o azaba uramasna sebep olmu
tur..
Bunlarn bir ksmlar var ki; Bunlar azaba sokan, kendilerin
de olmayan eyle halkn vgsdr..
Bazlarnn azaba uramasna ise... Onda olan kabahat, iyilik
cinsi eyleri sylemeleri, yahut onda olmayan ktlkleri anlatmala
rdr..
Hsl; Cehennem ehlinin hal cidden alacak derecede garip
bir eydir..
Bu durum, u kuds hadisle daha iyi anlailr:
unlar cehennemlik olmu; hi nem vermem.. unlar dahi
cennetlik olmu; bunlara da nem vermem..
*
Sonra... unu da bilesin ki..
Cehennem ehlinden yle kimseler vardr ki: Bunlar, Allah katn
da cennet ehlinin pek ounu fazilet itibar ile geerler..
Allah- Tal onlara tecelli eylesin; diye ekavet evine koy
mutur..
Bylece o: akiler zmresi iinde nazar eyledii mahal olur..
Bu duyulmam bir srdr,* alacak bir eydir..
Ailah- Tal istediini yapar; diledii hkm verir..
A
F A S I L :
Burada, SURET-I MUHAMMEDYE'nin ikinci ksm anlatlacaktr..
Bu, o ksmdr ki; Allah- Tal oraya: Mennan ismi ile tecelli
eylemitir..
NSAN-I KAML 561
Ve.. Bu tecelli sonunda, cennet eitlerini yaratmtr...
Daha sonra, o cennetlere: Ltif ismi ile tecelli eyleyince, orasn
katnda eref bulmaya, ikram bulmaya lyk olan herkese mahal
kld..

**
Bilesin ki..
Cennetler, umumiyetle sekiz tabakadr..
Onlarn her tabakasnda, ok cennetler vardr..
Ve., her cennetin de, nice dereceleri vardr ki; hadde hesaba
gelmez.. yle ki:
BRNC TABAKA:
Buras SELAM CENNET ismini almtr.. Ayrca:
MCAZAT CENNET..
Ad da verilmitir..
Allah- Tal, bu cennetin kapsn, salih amellerden yaratt..
O cennette, orann ehline: Hasib ismi ile tecelli eyledi..
Bylece oras, srf amellerin karl oldu..
Resulllah S.A. efendimiz:
Hi kimse, ameli ile cennete giremez.
Buyurmas ile, mevhibeler cennetini murad etmitir..
Mcazat cenneti murad edilmemitir..
Nitekim bu cennet ehli iin; Allah- Tal yle buyurdu:
nsan iin, yalnz almas karl vardr.. almann kar
l yaknda grlecektir.. Sonra., en bol tarafndan mkfat ve
rilecektir.. (53/39-41)
Hlsa: Bu cennete, ancak salih amellerle girilir., baka yolu
yoktur..
Bir kimsenin, salih ameli yoksa, buraya girii de yoktur..
Ayrca bu cennete:
Ysra..
Ad da verilir..
Bu manay da u yetten anlyoruz: ^
F.: 36
562
58. BLM - SURET- MUHAMMEDYE
Bir kimse, sadakasn verir, kendini korursa, ayrca: Hsnay
dorularsa.. YSRA'y ona nasib ederiz*. (92/5-7)
Hali anlatld gibi olan kimsenin, sz edilen cennete girmesi
pek az salih amele baldr.
Bu ise.. Allah'n kolaylk nasib ettii herkese nasib olur..
KNC TABAKA:
Bu cennetin adna:
- HULD, MEKASB..
Denir..
Mcazat cenneti iie, MEKASB cenneti arasndaki fark udur:
Mcazat cenneti ameller kadar olur.. Ve amellere karlk ihsan
edilir..
MEKASB CENNET ise.. Srf kazantr.. Zira o: akidelerin, Al
lah'a kar beslenen gzel zanlarm bir sonucudur..
Bu bedenle yaplan amellere karlk verilen hi bir mkfat
orada yoktur..
Allah- Tal, bu cennet ehline: BED ismi ile tecelli eder..
Bu tecelli sonunda gzel akide sahiplerine umulmadk haller zuhur
eder.. Hepsi orada ilh bedaat olarak meydana gelir..
Bu cennetin kaps: Itikadlar, Allah'a zanlar ve midden yaratl
mtr..
Bu cennete anlatlan huylardan birine sahib olanlardan baka
s giremez..
Bir kimsede, bu huylardan bir huy yoksa., oraya giremez..
Bu cennetin adna:
- MAKASB CENNET..
Deniyor.. Yni: Kazan cenneti.. Zira bunun zdd: Yutulmaktr..
Hsrandr. Bu hsran ise.. Allah'a kar beslenen dk vasfl zan-
nn bir sonucudur..
Bu mnada, Allah- Tal yle buyurdu:
te bu sizin zannnzdr ki, Rabbnza kar yle zan besle
diniz.. O zan sizi drd.. Dolays ile hsranda kalanlardan oldu
nuz.. (41 /23)
NSAN-! KAML 563
Hsl: Kt zan sahihleri, bir hasaret ve bir ziyan hasretinde
yanarlar,.
Allah'a kar iyi zan sahiplerinin ise.. MEKASB CENNET yerle
ridir..
NC TABAKA:
Burann ad udur: MEVAHB CENNET.
Bu cennet kat, yukarda anlatlan iki katian daha yksektir..
nk, Allah- Tal'nn hibelerine bir nihayet yoktur..
Hafta, hatta ylesine hibe eder ki: Ne ameli vardr; ne de aki
desi.. Bu kimseye yapt hibe; Amelleri, itikad ve daha baka iyi
likleri olana yapt hibeden daha fazla olur..
<!
Ben bu cennette; her millete mensup kavimler grdm.. Adem
olu cinsinden baz tayfalar da grdm..
Hatta, Allah- Tal'dan kendilerine bir hibe varsa.. tikad eh
li ile, iyi ameller ileyen kimseler de buraya girebilir..
Bunlar oraya girecei zaman; Allah- Tal onlara: Vehhab
ismi 0 tecelli eder..
Baka trl de olmaz.. Sebebine gelince: Ancak buraya Allah'
n hibesi, ihsan ile girilir..
Buras o cennettir ki; Resulllah S.A. efendimiz yle buyurdu:
Oraya hi kimse, ameli ile giremez..
Sordular:
Sen de mi giremezsin ya Resulllah?..
yle buyurdu:
Evet ben de.. Ancak, Allah- Tal beni rahmetine daldr
mtr..
Bu tabaka, cennetin en ok olduu yerdir., Hatta en geniidir..
Ve., buras:
Rahmetim her eyi sard.. (7/156)
564
58. BLM - SURET-I MUHAMMEDYE
yeti ile bel'cen mnann srrdr..
Hatta, akl, vehm imkn cihetinden; hakikatlerin verdii yol
odur ki: Buraya girmeyen hi bir insan nev' kalmayacak; amma na
sibi varsa.. Allah'n gnlerinden birinde, bu cennete girer..
Vehm imkn cihetinden gelen hakikatlerin gsterdii yol budur.
Bizim mahedemiz ise.. Bundan bakadr..
yle grdk: Her millet ve her rktan bir taife bu cennette vard..
O milletlerin hepsi orada deildi.. Yardan fazlas da deildi..
Her milletten bir frka vard; o kadar..
Haliyle mcazat cenneti byle deildir..
Oras iyi ameller ileyen kimselere mahsustur.. Oraya yalnz,
ehli olanlar girer.
nk kr: Mkfat olmaya daha yakndr..
Sonra,, kr olmas iin, bir sermaye lzmdr..
KNC TABAKA'da geen, MEKASB CENNET ehlinin sermaye
si ise: Itikadlar ile, Allah'a gzel zanlardr.
Amma bu cennete gelince..
- HEVAHB CENNET..
Demek istiyorum.. Buras: Cennetlerin tmnden genitir..
Hatta bur :s kendi fevkinde bulunan cennetlerin de tmnden
daha genitir..
Sonra, Kur'an'da bu cennetin adl MEVA olmutur..
Zira: Rahmet, her eyin yuvasdr..
Nitekim Allah- Tal yle buyurdu:
- man edip yarar i$ tutanlara gelince.. Bunlara: MEVA cenneti
vardr..
Bu olaylarn yaptklar ameln karl olarak, NZL diye ve
rilir.. (32/9)
Burada NZL: Ihsan, ikramdr..
Dikkat edilirse., burada:
- NZL
Buyuruldu; ama: CEZA, yani:
NSAN-I KAML 565
Amellerine karlk..
Buyurulmad..
Bununla anlatlmak istenen mana udur: Onlar MEVAHB CEN-
NETl'ne koyacaktr; Mcazat veya Mekasib cennetine deil..
Zira, MEVAHB CENNET: Yce Haktan bir ihsandr..
Yce Hakk'n hzinesinden akp gelen bir ikramdr..
Hsl: Cmertlik ve hibe, iyi amel ileyenlere mahsus deildir.
Bu manay anla..
DRDNC TABAKA:
Bu cennetin adnas
stihkak cenneti, naim cenneti, ftrat cenneti..
Denir.. Bu cennet: Bundan nce anlatlan cennetlerin en ykse
idir..
Buras*. Ne mazattr; ne de mevhibe..
Belki bu: Bir kavme mahsustur..
Bunlar yle bir kavimdir ki: Allah- Tal onlar, o haklara g
re yaratmtr.. Asl bir istihkak yolu ile bu cennete gireceklerdir..
Bunlar, yle kimselerdir ki: Dnyadan ayrlrken, ruhlar asl
ftrat zerine kalmtr..
Bunlardan bazlar, dnya mrn; asi ftrat ekil deitirme
den geirir.
Ancak bu zmrenin pek ou: Bohll meczuplar, mecnunlar ve
ocuklardr..
Bu cennet ehlinin bazlar da; salih amel, mcahede, riyazet, Al
lah- Tal'ya kar gzel muamele yolundan nefis tezkiyesi yapar
lar..
Byle olunca, onlarn ruhlar, beeriyet ukurundan kp asl
ftrata dner..
Asl ftrat ise.. Allah- Tal yle anlatt:
Biz insan, en gzel kvamda yarattk.. (95/4)
Bundan sonra, onlara beer kirin bulat u yetle anlatl
d:
566
58. BLM - SURET-I MUHAMMEDYE
Sonra onu aalarn an aasna gnderdik.. (95/5)
Bu duruma denler ise.. u yetle tezkiye olmu kimselerdir*.
Onlar ki, iman edip amel-i salih ilediler; bunlara minnet-
siz ecir vardr.. (95/6)
Yani;
STHKAK CENNET.
Ad verilen bu cennete girerler .
Bunun daha ak mnas udur: Bu cennet onlarn hakkdr..
Ama, minnetle verilen bir hibe deildir.. Yaplan amel veya baka bir
eye karlk mkfat yollu bir mcazat da deildir..
Bu zmre.. Yni: Tezkiye yolu ile, asl ftrat bulan kasdediyo-
rum:
Ebrar..
smi ile anlatld..
Ebrar NAlM'dedir.. (82/13)
Bunun byle olmas u srra dayanr:
Allah- Tal bu cennet ehline, Hak, ismi ile tecelli eyledi..
Durum byle olunca; oraya hak kazananlardan bakasn koy*
maktan imtina etti.. Asalet yolu ve Allah'n yaratt ftrat bunu ge
rektiriyor..
Bu cennete girenlerin bir ksm da: Dnyadan kar kmaz he
men oraya girer..
Bu cennete girenlerin bazlar da; cehennemde bir mikdar azap
grdkten sonra bu cennete girer..
Cehennemde ktlkleri yanar; asl yaratlna dner.. Bun
dan sonra, cennete girmeye hak kazanr.. Ama, cehenneme girdik
ten sonra..
Zikri geen cennetlerin aksine; bu cennetin tavan artr..
nk, onlarn stte olan, alttakinin tavandr..
Selm cennetinin tavan, huld cennetidir..
Huld cennetinin tavan ise.. Meva cennetidir..
NSAN-I KAML 567
Meva cennetinin tavan ise.. Bu anlattmz cennettir.. Yni:
- STHKAK CENNET..
Ad ile anlan cennet.. Ayrca bu cennete..
- FITRAT ve NAM CENNET..
Ad dahi verilir..
Bu cennetin, artan baka tavan yoktur..
BENC TABAKA :
Buraya: FRDEVS CENNET, ad verilir.
Ayrca buraya: MAARF CENNET ismi dahi verilir..
Bu cennetin taban son derece genitir..
nsan orada ykseldike, tavann daraldm grr..
Hatta o cennetin en st tavan, ine deliinden daha dardr..
Orada aa, rmak, kk, huri, gzde bulunmaz.. Ancak, oradan
aalarna baktklar zaman, altta kalan cennetleri grrler.
Ve., aralarda: Hurileri, kkleri, vildan bulurlar..
Amma MAARF CENNET byle eylerin yeri deildir.. Orada
byle eyler bulunmaz.. Hatta, onun yukarsnda da bulunmaz..
Bu cennet arn kapsndadr...
Bu cennetin tavan, ar kapsnn tavandr..
Bu cennet ehli, daim mahade iindedirler..
Bunlar, ehidlerdir.. yni: lh gzelliin ve ilh cemalin e-
hidleridir..
Nefislerden fena bulma klc ile, Allah sevgisi iinde lm
lerdir..
Byle olunca, yalnz sevgililerini mahade ederler..
Bu cennetin bir ad da: VESLE saylr..
Bu cennet ehli, dier cennetlerin ehlinden daha azdr.. Bu cen
net tabakalar ykseldike, iindekileri azalr..
ALTINCI TABAKA:
Burann adna:
- FAZLET CENNET..
Denir..
568
58. BLM - SURET-I MUHAMMEDYE
Burann ehli sddk kimselerdir.. Allah- Tal onlar anlatrken:
Gl padiahn katndalan. (54/55)
Ayeti ile vd..
Buras, isimlerin cennetidir..
Bu cennet, ar dereceleri zerine yaygndr..
Bu cennet tabakasndan her zmre.* Arn bir derecesi zerine
kurulmutur...
Burann ehli, maarif cenneti ehlinden, say itibar ile daha az
dr..
Ancak, Allah katnda bir makam zere bulunurlar..
Ve., bu zmrenin ad udur:
lh lezzet ehli..
YEDNC TABAKA:
Burann adi: DERECE- RAFA (yksek derece) cennetidir..
sim ynyle: SIFATLAR CENNET saylr..
Resim ynyle: ZAT CENNET saylr..
Bu cennetin taban, arn iidir..
Bura ehline:
lh hakikatlerle tahakkuk edenler..
Denir.. Burada bulunanlarn says, zikri geen cennet ehli say
sndan daha azdr..
Bu cennetin ehli: Mukarrebun ve ilh hilfete ehil kimselerdir..
Bunlar ilh hakikatle, azim sahibi, temkin ehli kimselerdir..
Burada brahim'i a.s. grdm.. Bu mahallin sanda ayakta
durmu, ortasna bakyordu..
Sol canibinde ise., evliyadan ve peygamberlerden bir zmreyi
grdm., onlar da gzlerini bu cennetin ortasna dikmi bakyorlar
d..
Resulllah S.A. efendimizi de grdm..
Bu mahallin tam ortasnda idi..
Gzlerini ara kaldrmt..
Bu hali ile o: Kendisine Allah'n vaad ettii MAKAM-I MAH-
MUD'u taleb ediyordu..
59. BLM.
N E F S
Buras blis'in ve ehl-i telbis eytanlarn yatadr..

* +
NEFS Rabbn srrdr, oldu zata nian;
Lezzetlere dalar, zatla zatta olan..
Halk cldu Rbubiyet vasf nurundan;
Ve., size Rbubiyet vasf andran..
Grnr her kibirde ve azamette;
Sfatlar bu, ona gre huy kuran..
Raz gelmez meknndan atlmaya;
Emirle, odur yerinde sebat bulan..
nen nurlarn tm unuttu kald;
Nesi varsa., kendinde ve gayr duran..
Nurlar tm aklland, amma NEFS kald;
Riyasette, ite hali isbat kalan..
*
**
F A S I L : I
Bilesin ki...
Allah- Tal kendinden gelen ruhla sana g versin.. Bir an
dahi olsa, seni kendinden bo brakmasn..
Allah- Tal, Resulllah S.A. efendimizi, kemalinden yaratn
ca, cemaline ve celline mazhar klnca: sim ve sfat hakikatlerin-
her hakikati de onda yaratt..
572
59. BLM N E F S
Sonra..
Resulllah S.A. efendimizin NEFS'iri de kendi NEFS'inden ya
ratt..
NEFS ise., ancak bir eyin zatdr..
Bunu daha nce de anlattk..
Ve., baz Muhammedi hakikatleri de, yine kendi hakikatinden
yaratt..
Bunlarn bahsi dahi; Akl, vehim ve emsali bahislerde geti..
Kalann beyan da gelecektir..
Evet..
Resulllah S.A. efendimizin NEFS'ni anlattmz manada ya
rattktan sonra.. Adem'in a.s. NEFS'ni Resulllah S.A. efendimizin
NEFS'inden bir suret olarak yaratt..
bu incelik tayan mana icabdr ki: Cennetteki habbeyi ye
mesi men edildii zaman, onu yedi..
nk o: Rbubiyet zatndan yaratlmt..
Rbubiyetn an ise.. Hacr altnda kaimcik deildir..
Ve., bu hkm onun iin dnyada clchi yrd.. Keza hiret-
te de yrd..
Bu incelik tayan sr icab: Ona ne yasak edildiyse., onu yap
ma yolunu arad..
Ona yasak edilen ey: ister saadetine sebep olsun; isterse e-
kvetine.. Her iki durum ona gre ayndr.
O, bir eyi yaparken, saadetini veya ekavetini dnerek yap
maz.. Srf zatnn bir gerei olarak yapar..
Yani: Rbubiyetten ald aslna gre..
Grmyor musun, cennetteki habbeyi nasl yedi?..
Hi aldr etmeden onu yedi..
Halbuki, ilh ihbarla, onu yemesinin kendisini ekavete s
rkleyeceini biliyordu.
Allah- Tal yle buyurmutu*.
u aaca yaklamayn, zalimlerden olursunuz.. (2/35)
NSAN I KAML
573
O habbe, tabiat zulmetinden baka bir ey deildi..
Aatan yaratlan habbeyi, Hak Tal, tabiat zulmetine bir
misal olarak yaratmt..
Bunu yemeyi men etti..
Biliyordu ki: Onu yiyince asi gelecek.. Tabiat zulmetine inme
yi hak edecek.. Dolays ile ekavete decek..
Zira o aa:
Kur'anda melun aa.. (17/60)
Diye anlatld. Kim ona giderse., lnete urar..
Yani: Tard edilir.
O aaca gidince., ilh, ruh yaknlktan kt; cisman uzakl
a geti..
Nzuln, yani: nmenin manas da budur..
Bu mana, yzn: Hedde, kayda gelmeyen mnezzeh, ulv
lemden; esaret altnda olan sfl, tabi leme dndrmesidir..
4>
**
F A S I L : II
Bilesin ki..
NEFS, o habbeyi yemekten men olunduu zaman; hacir altn
da kalmamak onun anndand.
Ve., i ona kark geldi..
Kendisi iin rendii Rbubiyet saadeti ile, habbeyi yedii
takdirde; ekavete decei yolunda gelen ilh ihbar arasnda kal
d...
Hal byle iken, kendinden doan bilgisine dayand; o habbe
den yemeyi sevdii iin ilh ihbar zerinde durmad bile..
Bu kark durum, yani: ltibas; btn bilgi sahipleri iin vaki-
dir..
ekavete denler, ite bu iltibas yznden derler.
O kadar ki: NEFS ilk admda, bu yzden ekavete der..
mmetlerin durumu da buna benzer..
Onlar da akl yolu ile elde ettikleri ilme dayanrlar., ya da,
benzeri olan kimselerden gelen haberlere..
574
59. BLM N E F S
Peygamberlerin tasdikinden geen; sarih, ak, kesin delillerle
gelen ilh ihbarlar terk ederler.
Bu yzden, hepsi de helk olur.
Bu iin srr vardr..
\,yle ki: NEFS batan helk oldu..
Yani: O habbeyi yemekle, kendini helke gtrd..
O NEFS ise., asl idi., hepsi ondan yaratlm idi.
Bir yet-i kerimede, bu mana yle anlatld:
Sizi bir nefisten yaratt.. (4/1)
O asl olunca, dierleri de onun paralar idi; ona tabi oldular..
Bu yoldan hepsi helke gitti.. Ancak, baz tekler kald.. '
Bu ise., u yet-i kerimelerin srrdr:
Biz insan en gzel kvamda yarattk.. Sonra onu aala
rn aasna reddettik.. man edip yarar i yapanlar mstesna..
(95/4-6)
Yani: lh ihbara iman edip kendi bildiklerini braktlar..
Masiyeti brakp, taat ilerini yaptlar..
Zira masiyet: Tabiat zulmetlerinin bir gereidir.. Taat ise., ru
han leme ait nurlarn iktizasndan baka deildir..
*
*
Bilesin ki..
NEFS'in pheye dmesi, ancak yemek kandrmacas sonun
da oldu..
Yoksa., hakikatte: Birbirine aykr ise., ahsn bilgisini, muh
birin bilgisine takdim caizdir..
Aslnda, Yce Hakkn haber verdii ey; NEFS'in bildiine ay
kr deildi..
Zira NEFS habbe ile anlatlan, tabiat zulmetinin iktiza ettii e
yin srrn, asl kabiliyeti ile biliyordu..
Biliyordu ki: Tabiatn icab ettii eyleri yapmak; ruh zeminini
karartr.. Onu ekavete srkler..
Ve., biliyordu ki: lh tenzih, zat takdis icab; ekavete iten
eyleri meydana getirmek, Rbubiyetin an saylmaz..
Durum anlatld gibi olunca: Hakkn haber verdii ey; ken
di bildiinin ayn oluyordu..
NSAN I KML 576
Ancak yeme ii onu kandrd..
Bu da kesin kader icab olarak, verilmi hk.den nasibi idi..
ibu dnceler iinde, iler ona kark geldi..
Ve., u gre sebep oldu: Bu habbeye engel olmak, zerin
de bulunduu Rbubiyet halini karr..
Bu gr Telhisin, teviin hakikatinden yaratlan blis ona
vermiti..
yle demiti:
Rabbnz size bu aac melek olursunuz; ya da burada ebe
d kalrsnz diye men etti., baka deil.. (7/20)
Anlatmak istedii mana uydu:
Eer bu engellemeyi kabul ederseniz, hacir altna girersiniz.
Bu habbeyi yemek iinde hacir altna girmeyi kabul etmezse
niz, birinizin karlmas ile cennetten ikiniz birden karlamazsnz..
Zira siz: Rbubiyet iktizasn yerine getiriyorsunuz..
Sonra iblis:
kisine de yemin etti: Gerekten ben, size t veriyorum..
(7/21)
Dedi..
Bu yemin, ancak iddia edilen eyin doruluunu; kesin, kat'
ak delillerle aklar..
*
**
Sonra...
Gemi mmetler ile, helk olanlarn tm, ancak nefsan bir
desise ile, helk oldular.
Zira peygamberler, mehul ilerin izahn, makul ler gibi hal
ka getirdiler..
Mesel: Yapan, yaplan ile isbat ettiler.. Bu ie iktidar ise.,
san'at yolu ile isbat ettiler..
Kyametin isbatn ise.. lk dirili de.'ili ile getirdiler..
Bu manada u yeti okudular:
De ki; ilk defa onu yapan, diriltir.. (36/79)
576
59, BLM N E F S
Bunun daha baka mislleri de vardr..
Sonra., mucizeler de gsterdiler.. Hem kesin mucizeler.. Hem
de, btn pheleri kaldrc nianlarla..
Nce harika iler gsterdiler.. lh kudret dnda, hi bir mah
lkun yie harika gstermesi mmkn deildir..
Mesel: ly diriltmek, anadan doma mnn gzn a
mak, abas illetine tutulan kurtarmak, denizi yarmak ve emsli i
ler...
Btn bunlar grdkleri halde; onlar peygamberlere boyun
emekten ancak desiseler men etti.
Onlardan bazs yle dedi:
Araplarn beni ayplamasndan korkuyorum.. Benden kk
birine teslim olursam, beni knarlar..
Bazs da, peygamberi iin yle dedi:
Onu yaknz; ilhlarnza yardm ediniz..
Bazlar ise, yle dedi:
Atalarmzn ibadet ettii eyi brakmay, onlara uymay terk
etmemizi m istiyorsunuz?..
Hsl: Onlardan her biri, nefsan desiseye kand.. Bu desise
ona engel oldu.. Yoksa.. lh ihbar, onlarda bulunan hale uygun
du..
Nitekim bu man u yet-i kerime ile anlatld:
Onlar seni yalanlamyor; lki Allah'n yetlerini nkr edi
yorlar.. (6/33)
Hsl: Btn bu teviin srr, NEFS'i yeme desisesine dr*
mektir..
Belki de, yle deil; eyledir: Zat ann, ilh emrin gerekli
kld sr..
*
*
FASI L :l
Biiesin ki:
Allah- Ta, Resulllah S.A. efendimizin NEFS'ini zatndan
yaratt..
NSAN-! KML
577
Yce Hakkn zat se.. ki zdd da camidir.
ALIN...
Ad ile, sylenen melekleri: Cemal, nur, hda sfatlarndan ya
ratt..
Daha nce de anlatld gibi; btn bunlar , Resulllah S.A.
efendimizin nefsinden yaratmtr..
blis ve tebeasn ise: Cell, zulmet ve dall sfatndan yarat
t.. brlerini olduu gibi; bunlar det Resulllah S.A. efendimizin
NEFS'inden yaratt..

*
Iblis'in nceki ismi: Azazil di..
Halk yaratlmadan; nice nice bin sene Allah' Tal'ya iba
det etti.
Hak Tal bir gn ona yle dedi:
Ya Azazil, benden bakasna badet etmeyesin..
*
Allah- Tal Adem'i a.s. yaratnca; ona secde etmeleri iin,
meleklere emretti..
Bu durum, Iblis'i tevie drd..
Sand ki: Adem'e a.s. secde ederse.. Allah'n gayrna ibadet et
mi olacak..
Ne var ki*. Allah'n emri ile secde edenin; Allah'a secde etmi
olacan bilemedi..
Secdeden imtina etmesi; ite, bu sebebe dayanyordu..
Ona:
blis..
Adnn verilmesi de, bu nkteden dolay idi..
Onu teviye sevk eden nkte ise., anlatlan mnadr..
Anla..
Yoksa... nceleri onun ad.* Azzi! idi.. Knyesi ise.. Ebumrre,
idi...
A
Yce Hak, Iblis'e sordu:
ki elimle yaptm ey iin secde etmene ne engel oldu?.
Kibirlendin mi?., yoksa, ALN'lerden mi odun?.. (38/75)
F.: 37
j
ALN ad ile anlan melekler, ilh nurdan yaratlmlardr.
Nun, isimli vb. melekler gibi..
Kalan melekler, anasrdan yaratlmlardr.. Ve bunlara: Adem
iin secde emri verilmitir..
Yce Hakkn yukardaki sorusuna, iblis u cevab verdi:
Ben, ondan hayrlym.. Beni ateten yarattn; onu da a
murdan.. (38/76)
+
**
Yukardaki cevap, una dellet ediyor ki: blis, huzurda konu
ma edeplerini en iyi bilendi..
Ve., suali anlamakta, cevabn vermekte ise.. Halkn en rifi
idi..
nk Hak Tal ona mani sebebi sormad.. Eer byle sor-
sayd; onun ekli yle olurdu:
ki elimle yarattm ey iin secde etmeye ne sebeple imti
na ettin?..
Ancak o: Men'in mahiyetini sordu..
blis ise.. in srr zerine kelm etti:
Ben, ondan hayrlym.. (38/76)
Dedi.. Bu cmlenin daha ak manas uydu:
Atein hakikati ki, tabi zulmettir ve sen beni ondan yarat
tn.. Bu, amurun hakikatndan hayrldr.. Onu, bundan yarattn..
Bu sebeple iin iktizas: Benim ona secde etmememdir..
*
Ate hakik vehesinde, ulviyeti iktiza eder..
Toprak ise., hakk vehesinde, sfliyeti iktiza eder..
u durumu grmez misin?..
Bir mumu alp, ba aa ediin zaman, alevi aa dnmez;
yukar kar.. Ama toprak byle deildir..
Mesel: Bir avu toprak alp yukar attn zaman, seri bir e
kilde aa der.. ktiza ettii hakikatlar sebebile byle olur..
578 59. BLM - N E F S
NSAN-! KML 579
te., anlatlan sebepten blis:
Ben, ondan hayrlym.. Beni atehten yarattn; onu da amur
dan.. (38/76)
Dedi; buna daha baka bir ey eklemedi..
Sebebine gelince, biliyordu ki: Allah- Tal srrna muttalidir..
Yine biliyordu ki: Makam kabz makamdr; bast makam deil
dir..
Yani: Kapanma zamandr; alma zaman deildir..
Eer bast makam olsayd; o sznden sonra yle derdi:
Senden bakasna ibadet etmemek emrine itimad ettim..
Ancak bakt ki: Mahal, itap mahallidir.. Dolays le, edep tavr
n taknd..
Yine anlad ki: kendi iin, esasta tevie brnd..
Zira Hak Tal onu:
biis.. (38/75)
Diye ard.. Bu ise: LTBAS, (1) kelimesi kknden gelmi bir
kelimedir..
Halbuki, daha nce bu isimle hi arlmad..
*
**
Artk tahakkuk eden durum u oldu: , kendi snrn amtr..
Bu yzden: Szlanmad; dediine piman olmad; tevbe etmedi;
ba talebinde de bulunmad..
Biliyordu ki: Allah- Tal, ancak dilediini yapar..
Allah- Tal'nn diledii ise. hakikatlerin iktiza ettii eydir..
Onun tayir yolu yoktur.. Tebdil olmas da imknszdr..
*
Bundan sonra..
Allah- Tal onu, yaknlk huzurundan, tabiat uzakl ukuru
na tard etti..
Ve., yle buyurdu;
k oradan; sen RACM'sin.. (38/77)
Yani: Yce huzurdan; sfi merkeze in..
(1) LTBAS: ki veya lala ziyade eyin; biri dieri s anlacak ekilde bir
birine benzemesi, manas nadr..
580
59. BLM N E F S
Zira RECM; Bir eyin ulviyetten, sfliyete atlmasdr..
Devamen buyurdu:
Kyamete kadar LNETM zerine olsun,. (38/78)
LANET: Korkutma, rktme aletidir..
Bu mana bir airin dilinde yle anlatld:
Kediyi rkttm, onunla attm dna;
RECL- LA N gibi, kaim kurt makamna..
Burada RECL-U LAN:
Korkutan adam..
Demektir..
Bu onun mislidir ki: Bostana, aatan vs. den adama benzer
bir ey dikerler; bununla ona zarar getirecek eyleri korkutmak ister
ler.. Zararl kular ve vah hayvanlar karrlar..
Bylece, oraya gelecek zarar def olur; ekin ve meyveler zarar
dan kurtulur..

*
Allah- Tal Iblis'e:
Kyamete kadar lanetim zerine olsun.. (38/78)
Buyurdu.. Bunun ak manas u demektir:
Lanetim yalnz sanadr; bakasna deil..
nk: harf-i cer baa gelmitir.. Arab dili mahiv kaidesine g
re, huruf- carre ve nasibe harfleri baa gelirse., hasr ifade eder..
Yani: Isnad yalnz muhataba olur..
Arab dilinde:
Para zeydin zerinedir..
Cmlesinde olduu gibi..
Sonra:
Ancak, sana ibadet ederiz; ancak senden yardm dileriz..
0/4) ^
yet-i kerimesinde olduu gibi.. Ki, u demee gelir:
Senden bakasna ibadet etmeyiz, yardm dilemeyiz..
NSAN-I KAML 581
Allah- Tal Iblis'ten bakasna lnet etmedi..
Zalimlere, fasiklere ve dierlerine dair gelen lnetin hepsi, te-
baiyyet yolu ile gelir..
Lnet, kkl yoldan blisledir., dallanmas da, dierlerine gelir..
*
**
Kyamete kadar.. (38/78)
Buyurulmas da, yine hasr ifade eder..
Kyamet gn getikten sonra, Iblis'e lnet yoktur..
Zira:
Kyamet gn..
Dediimiz DN GN, tabi zulmetin hkm kalkar..
Nitekim DN GN tefsiri, bu kitabn KIRKINCI BLM'nde
geti..
Bu manaya gre blis: lh huzurdan, ancak kyamet gnnden
nce kovulur ve tard edilir..
Zira onun, asl durumu bunu gerektirir..
Onun aslnn iktizas ise., tabi engellerdir.. Ruhun ilh hakikat
lerle tahakkukuna engel olur..
Amma, bundan sonra.. Tabi durumlar, kemalt cmlesinden
saylr.. Ona lnet yoktur.. Srf yaknlk vardr..
Ve., o zaman blis, nce olduu gibi, Allah katnda bulunan l
h yaknlna dner..
* Bu ise., cehennemin zevalinden sonra olur..
nk: Allah- Tal'nn yaratt her ey, elbette nceden bu
lunduu hale dnecektir..
Bu asalet durumu, kafdir..
Bu manay anla..
*
* *
Sylendiine gre:
blis, lnete uradktan sonra; ok sevindi.. Aka gelip cotu..
Hatta bu hali ile lemi doldurdu..
Iblis'e yle dediler:
Nedir bu halin?.. Sen huzurdan kovuldun..
582
59. BLM N E F S
u cevab verdi:
Bu benim iin bir hl'attir.. rtbedir.. Habib Allah tek beni se
ti.. Onu: Ne yakn bir melee giydirdi; ne de mrsel bir peygambere..
Bundan sonra, Allah- Tal'nn dahi haber verdii gibi; Hakk'a
u niday yapt:
Rabbim, baas gnne kadar bana mhlet ver.. (38/79)
Bunu istedi; nk byle bir eyin mmkn olacan biliyordu..
Biliyordu ki: Kendi menei olan tabi zulmet, Allah- Tal, o
zulmet ehlini baas edinceye kadar vucdda baki kalr..
Bundan sonra, tabi zulmetten hals bulur: Rbubiyet nurlarna
kavuurlar..
Ailah- Tal, blis'in isteine tekid ile cevap verdi:
Sen, MALUM VAKT'e kadar mhlet verilenlercensin.. (38/
80 - 81)
MALUM VAKT: Varlk emrinin, mabud olan yce sultann huzu
runa kdr..
Ve., yemin etti:
zzetin hakk iin, onlarn hepsini azdracam.. (38/82)
Zira blis biliyordu ki: Her ey tabiatn hkm altndadr..
Ve., biliyordu ki: Zulmaniyet iktizalar; nurlara, huzurlara var
may engeller..
Devam etti:
Ancak, ihls sahibi kullarn hari.. (38/83)
Onlar, tabiatlarn verdii zulmeti atmtr; ibadeti mani kesafe
ti silmilerdir..
Yani: Ademiik vcudunda ilh kanunu ikame etmi; tabiat zul
metlerinden hals bulmulardr..
Mef'ul sigasna gre mana verilecek olursa., i ilh hakikata
balanr..
Yan: Allah- Tal onlar zatna cezb ederek, tabiat zulmetin
den hals eylemitir..
NSAN-I KAML 583
Fail sasna gre mana verilecek olursa., o zaman, i hakikat-i
abdiyete balanr..
u demee gelir:
Temiz ameller ileyerek, mcahede, riyazet, muhalefet vb. i
leri yaparak, hals bulurlar..
Iblis'in bu konumasna karlk, Hak Tal u cevab verdi:
El-Hak.. Hakk sylyorum: Cehennemi seninle, sana uyan
larla ve insanlarla tm dolduracam.. (38/84 - 85)
*
**
blis, hakikatlerin iktiza ettii men cihetinden kelm edince; il
h hikmet olarak, Iblis'in kelm ynnden konutu..
Vastas ile insanlara Iblis'in satat tabi zulmet; Iblis'in azd
racana yemin ettii insanlarn zdr.. Onlar cehenneme eken
dir.. Belki atein dahi ayndr..
Sonra..
Zulmete iten tabiat o atetir ki: Allah- Tal onu mfsidlerin
kalbine yerletirdi..
Bu durumda, o tabi zulmete kim girerse.. Iblis'e ancak o tabi
olur.. O tabi zulmete giren ise., atee girmi olur..
I
*
**
Hele u ilh hikmete bir bak..
Allah- Tal onu, ince bir iaretle, dakik ibare ile nasl aa
kard?..
Onu byle yapt ki: Sz dinlemesini bilen ve en gzeline uyan
anlasn..
Eer anlay sahibi kimselerden isen anla..
aret ettiime akl erdirene canm feda olsun.. Bunun ilmini
alana canm kurban olsun..
*
* *
F A S I L : IV
Iblisiyet hakikati zerine kelma baladmza gre; onun zu
584
59. BLM N E F S
hur yerleri, eitleri, halk kandrmak iin kullandklar letler zeri
ne de kelm etmem gerekecek..
Keza, onun eytanlarn, torunlarn, piyadesini, svarisini ak
lamak icab edecek..
Allah- Tal, btn bunlar aziz kitabnda beyan yollu yle
buyurdu:
Piyadelerinle, svarilerinle onlara yaygara yap.. Mallarna,
ocuklarna ortak oL Onlara vaad et.. eytan onlara aldattan ba
ka bir vaad etmez.. (17/64)
*
* *
Bilesin ki..
Iblis'in, bu vcudda doksan dokuz zuhur yeri vardr,. Bu, Allah-
Tal'nn gzel isimleri adedi kadardr..
Sonra onun, bu zuhur yerlerinde, eitleri vardr..
Hem de, saylamayacak kadardr..
Onun zuhur yerlerinin tm erhini tam olarak yapmak, bizim
iin uzun olur..
Bu sebeple, onun yedi zuhur yerini saymakla yetindik*. Bunlar,
cmle zuhur yerlerinin anasdr..
Nasl ki: Allah- Tal'nn zat sfatlar da yedidir.. Onlar da,
btn gzel isimlerin anasdr..
Bu alacak bir itir.. Yani: Allah'n sfatlar adedine benzeme
si..
Bunun incelik nktesi: Iblis'in, Allah- Tal'nn zatndan gelen
bu mevcud NEFS'ten icad edilmi olmasdr..
Bu iareti anla.. Bu ibarelerle anlatlan manadan gafil olma..
*
**
Bilesin ki..
Iblis'in ad geen zuhur yerleri, aada saylacaktr:
NSAN-! KAML
585
T. ZUHUR YER:
Dnyadr.. Bir de dnya zerine kurulanlar.. Yldz ve dier
eyler., gezegenler..
Ve., daha bakalar..
Sonra., unu da bilmelisin ki: Iblis'in bir yerdeki zuhuru, dier
yerdeki zuhuruna engel olmaz..
Az sonra iaret edeceimiz gibi, Iblis'in her taifeye ayr ayr zu
huru vardr..
Sonra.. blis herhangi bir taifeye zuhurunda, belli bir ekil
zerinde kalmaz..
Btn zuhur yerlerinde; eit eit ekillere brnr..
Mazhar olduu kimseye: Btn yollar tkayp, tm kaplar ka
payncaya kadar, girmedik klk brakmaz..
O kadar ki: Artk ona bir dn yolu brakmaz..
Ancak, bizim burada anlatacamz, onun bir zmreye en a-
lep zuhurudur.. Kalan zuhurlarn brakyoruz..
Kald ki, kalan zuhurlar ile bir zmreye yapaca, dierlerine
yaptndan baka deildir..
irk ehline zuhuru, dnya ve onun zerine kurulan eylerdir.. Ki
bunlar: Anasr, eflk, boluklar ve iklimlerdir..
Kfirlere ve mriklere, bu zuhur yerlerinde gzkr..
nce onlarn akln, dnyann ssne ve zinetine takar., kalble*
rini de kr eder..
Bundan sonra onlar, yldzlarn srlarna daldrr.. Anasrn
asl maddesine eker..
Daha baka, bunlara benzer iler yapar..
Onlara yle den
Varlkta faal olan bunlardr..
Dolays ile onlar, eflke ibadet etmeye balarlar..
Bunun sebebi ise: Yldzlarn dzenli ahkmn grmeleri, gne
in bu varlk cisimlerini hararetiyle terbiyesini mahede edileridir..
586
59. BLM N E F S
Sonra yamurun bulutlardan dne bakarlar..
Onun ycelerden geldiine, hedefini amadna bakarlar..
Tam bir hesap zere indiini grrler..
Bunlar grdkten sonra, artk yldzlarn Rbubiyeti babnda,
hatrlarna hi bir phe gelmez..
blis, bu durumu onlarm iine yerletirdikten sonra salar..
Artk onlar hayvan gibidir.. Yalnz yemek ve imek iin kou
urlar..
Ne kyamete inanrlar; ne de baka bir eye..
Byle bir imanlar olmad iin; birbirlerini ldrrler.. Birbir
lerinin mallarn arrlar..
Artk onlar, tabiat ummannda boulmulardr.. Taa, sonuna
kadar oradan kurtulamazlar..
*
**
Bundan sonra anasr ehline maddecilere gelir..
Bunlara da yle der:
Cismi grmyor musunuz? Onun terkibi cevherdir..
Cevher ise; Ate, souk, ya ve kurudan meydana gelmitir..
ite bunlar, ilhtr.. Varln tertibi bunlara gre devam eder..
Bu lemde faal olan bunlardr..
ite bundan sonra, bunlara da yapacan yapm olur..
Tpk ncekilere yapt gibi..
*
Atee tapanlara da ayn ekilde urar..
Bunlara da der ki:
Bu varlk, zulmet ve nur aras taksim edilmitir..
Zulmet ilhtr; ad da: Ehremen..
Nur da lhtr; bunun ad da: Yezdan..
Ate ise., nurun asldr..
Bundan sonra onlar da, atee tapmaya balarlar..
Bylece, bunlara da yapacan yapm olur.,
ite., btn mriklere byle yapar..
NSAN-I KAML 587
2. ZUHUK YERE :
Buras, tabi eyler, ehvetler, madd lezzetlerdir..
Buradaki zuhur ekli avam msimanlaradr..
Onlar, nce ehvete dair ilerin sevgisi ile azdrr..
Hayvan lezzetlere dair rabet verir.
Btn bunlar, zulman tabiatn iktizasna gre olur..
Bu ilerle, onlarn gzlerini kr eder.. Yani? Kalb duygularn
batrr..
te o zaman, onlara dnya iinde zuhur eder..
Der ki:
Btn bu talep olunan eyler, yalnz dnya ile mmkndr..
Bundan sonra, dnya sevgisine abanrlar.. Btn gayeleri dn
ya talebi olur..
Onlara bu kadarn yaptktan sonra artk brakr.. Onlar, peri
an etmek iin, baka yol aramaya, fasid etmek iin baka ilaca h
tiya yoktur..
Bylece onlar, Iblis'in tebaas olurlar.. Onun tebaas olunca da,
hi br emrine asi gelmezler.. Ne emir verirse; onu yaparlar..
nk, cehaletle dnya sevgisi bir araya gelmitir..
Eer onlara:
Kfir olunuz..
Dese, hi dnmeden kfir olurlar..
Bundan sonra, onlarn kalbine; vesvese ekli ile girer..
zellikle, Allah- Tal'nn bildirdii gaybe dair ilerde..
Bundan sonra., onlar ilhada drr; ii tamamlam olur..
3. ZUHUR YER! :
Yaplan iyi amellerde, salih kimselere grnr..
Onlara, iledikleri ameli gzel gsterir..
Bylece, onlar ucbe sokar.. Yani: Kendilerini, kendilerine be
endirir..
588
59. BLM - N E F S
Bu kendilerini beenmeyi onlarn kalbine sokunca, amellerini
de gzel gsterince, bulunduklar halle onlar aldatr..
Byle olunca, hi bir limin dn kabul etmezler..
Iblis'in katnda bu hale geldikten sonra, onlara yle der;
Artk yeter.. Bakalar bu ibadetinizin binde birini yapsa
kurtulur..
Bunun zerine, amellerini azaltrlar.. stirahat yolunu tutarlar..
Kendilerini bytrler.. nsanlar hafife alrlar..
Onlarda bulunan kt huy, bakalarna kar kt zan ile, an
latlan huylar da onlara mal ettikten sonra., gybet yoluna koyulur
lar..
Artk, pepee onlar masiyete srkler..
Bunlar yaptrrken, onlara yle der:
stediinizi yapn, Allah Gafur'dur, Rahim'dir..
Allah sa aarmlara azap etmekten yana haya sahibidir.. Al
lah Kerim'dir.. Haa ki: Kerim olan alacan taleb ede..
Daha bunlara benzeyen nice eyler syler.. Syler.. Taa, bulun
duklar gzel halden alp, fska atncaya kadar..
ite o zaman, onlara bel hull eder..
Bu gibi hallerden Allah'a snmak gerekir..
4. ZUHUR YER :
Niyetlerde ve iyi amel yarmalarnda grnr..
Amellerini ifsad iin, mahede ehli kimselere kar; niyetlerini
bozar..
Mesel: Onlardan biri, Allah iin bir amel iler.. Hemen onun
zerine bir eytan salar.. Gelen bu eytan onun hatrna unlar so
kar:
Amellerini daha da gzelletir.. nsanlar seni greceklerdir..
Belki, bu amelde sana uyacaklardr..
Bu sz onlar riyaya ve sm'aya, halkn:
Falan byle yapyor, yle yapyor..
INSAISM KAML
589
Demesine yetmezse.. baka yoldan girer.. Hayr yolundar
gelir..
Bu geliinde o, diyelim ki: Kur'an okumaktadr..
Ona yle der:
Allah'n beytine gidip hacc yapsan nasl olur?.. Hac yolunda
istediin gibi Kuran okursun.. Hac ii ile Kur'an okumay bir arada
yaparsn..
Bundan sonra, onu yola karr.. Yolda ona yle der:
Herkes gibi ol.. u anda sen misafirsin.. Sana Kur'an okumak
lzm deildir..
Kur'an okuyamayn umluu ile, arasra farz namazlar da
brakr..
Bu halde, belki haccn dahi yapamaz..
Yemek ihtiyacn giderme talebi ile; haccn btn vecibelerin
den onu ald da olur..
Bu hal, onu cimrilie eker., kt huylu eder..
Gnln daraltr.. Daha bunlara benzer nice iler yapar..
Baz kere amelini ifsad edemedii kimseye; daha iyi amel yap
trma yolu ile girer.. Bylece onu braktrr.. Bunu braknca, yol eder;
ikinci amelini de yanna brakmaz..
5. ZUHUR YER!:
Bu zuhur yeri ilimdir..
Burada limlere zuhur eder..
Iblis'e en kolay olan: Onlar ilimle aldatmasdr..
Bu babda Iblis'in yle dedii anlatld:
Vallahi, bana gre bin limi aldatmak; iman kav bir m-
myi aldatmaktan daha kolaydr..
Zira blis, cahili aldatma babnda armtr.. Ama limi aldat
mada byle deildir..
blis limle konuur..
590
59. BLM N E F S
Delilini limin bildii eyle getirir..
Sylediinin hak olduunu anlatr.. Bu yoldan gitmekle de kuv
vet kazanr..
Mesel: Alime ilim yolundan girer.. ehvet mahalline geer..
Der ki:
u kadnla Davud mezhebine gre nikhlan..
Halbuki o Hanef mezhebine mensuptur..
Belki de o lim afi mezhebi mensubudur; o zaman yle der*.
Velsinin izni olmadan, onu nikhna al..
Haliyle, bundan sonra kadn giyim ister, nafaka ister, mihr is
ter..
Bunlar iin de, lime u telkinde bulunur:
u zamanda, u zamanda yapacam; diye ona yemin et..
O zaman olunca yaparsn.. ayet yapamazsan, bir mahzuru
yoktur.. nk, bir erkee, kadnn raz etmesi iin yemin etmek
caizdir..
sterse, yalan yere yemin olsun..
Bu vaad edilen sre uzar; i hkime aksederse,. O zaman lime
yle der:
nkr et.. O, senin zevcen olmadn syle.. Zaten, yaplan
akid fasiddir; senin tuttuun mezhebe gre caiz deildir.. O, senin
zevcen olmamtr.. Nafaka ve dier eyleri vermee mecbur deil
sin..
Bylece o lim dahi yemin eder; geer gider..
Daha bu szlerin benzeri oktur.. Saymakla bitmez.. Haddi
hesab yoktur..
Hsl: Bu yolda, ondan kurtulacak olan pek azdr.. Tekten de
tektir.. Baz fertlerdir..
6. ZUHUR YER:
det olan ilerde ve rahat talebi ilerinde zuhur..
Bu grnn: Sadk mritlere yapar..
JNSAN-I KAML
591
Onlar det olan yollardan alr; rahat talebi yolunda tabiat zul
metine eker..
Bylece, onlarn, talebdeki kuvvetli himmetlerini, ibadete kar
rabetlerini sker alr..
Onlar, bu hallerini yitirince; NEFS'Ieri ile babaa kalrlar..
Bundan sonra, bakalarna yaptn ona da yapar.. Bilhassa,
radesiz kimseler iin..
Mridler iin; rahat talebi, allm eylere dayanmak kadar
korkun olan baka hi bir ey yoktur..
7. ZUHUR YER :
Bu zuhur yeri, ilh marifet duygulardr..
Burada, sddklara, evliyaya, riflere zuhur eder..
Bunlardan ancak, Allah'n koruduu kurtulur..
Ancak, mukarrebun zmresine varacak bir yolu yoktur..
Dierlerine, u yoldan bir giri yapar..
Der ki:
Bu varln tm hakikati Ailah deil midir?.
Siz de bu varlk cmlesinden deil misiniz?..
O halde; Hak, sizin hakikatinizdir..
Iblis'in bu szne onlar:
Evet doru..
Derler..
Bunun zerine sze yle devam eder:
O halde, u mukallid kimselerin yapt amellerle, kendinizi
yormanza sebep nedir?..
Bunun zerine onlar, salih amelleri brakrlar..
Onlarn bu amelleri brakmas sonunda yle der:
imdi istediinizi yapn.. Zira Allah- Tal sizin hakikati
nizdir.. Siz o'sunuz.. O ise., yaptndan sorumlu deildir..
592
59. BLM NE F S
Bundan sonra onlar: Zina ederler., alarlar., arab ierler..
blis, onlar bu hale getirir ve.. Islm bandan karr.. man
dan soyar.. Zndkla ve ilhada atar..
Bunlardan bazlar, ittihad yolunu tutar.. Yani:
Hakla birlik kurduunu syler.. Bazlar da: Ferd makamna
ulatn iddia eder..
Sonra..
Bu gibilere, yaptklar ktlkler sorulduu, ksas taleb olun
duu zaman, eytan u telkini yapar:
nkr ediniz.. Onu nefsinize mal etmeyiniz.. Zira siz, hi bir
ey yapmadnz.. Hakikatta fail ancak Alah'tr.. Sizin siz olmanz;
insanlarn itikad ettii biimde deildir.. Baka bir eydir.. Kald ki:
Yemini istenenin niyetine gre, yemin etmek de caizdir..
Bylece onlar, yemin ederler.. Hi bir ey yapmadklarn anlar
frlar..
Bu suretle de, hak kisvesi altnda onlar kurtarr..
blis, bu zatlardan bazlarna yle syler:
Ben sana haramlar mubah kldm.. stediini yap., veya
yle yle yap.. u u haramlar ile., sana gnah yoktur,.
Btn bunlar yanltr.. Ancak, bu manada zhir olan blis o-
lursa byledir..
Amma, Allah- Tal'nn kullar ile arasnda, zel ileri var
dr.. Srlar vardr ki: Iblis'in zuhurundan ok ok stndr..

**
Yce Hak'tan gelen vecd halleri iin, almetler vardr ki, ehli
katnda inkra yer yoktur..
Ancak Iblis'in tevii, bu babda bir bilgisi olmayana gredir..
in asln kavramayan iindir..
NSAN ! KAML
593
Aksi holde, bu gibi eyler, iin aslna vkf olan irfan sahipleri
iin, hi bir ekilde gizli olamaz..
eyh Abdlkadir Geyln Hz. ni grmedin mi?..
Anlatldna gre yledir:
O bir lde idi.. Kendisine yle dendi:
Ey Abdlkadir, ben Allah'm.. Haramlar sana mbah kl
dm.. stediini yap..
Geyln hz. yle der:
Yalan syledin; sen eytansn.
Abdlkadir Geyln Hz.inden:
Onun eytan olduunu nasl anladn?..
Diye sorulunca yle anlatt;
Allah- Tal, ktlkle emretmez.. Bu lin bana yle syle
yince bildim ki, o eytandr.. Beni azdrmak istiyor..
Durum esasta, her nekadar anlatld gibi ise de; bazen byle
eyler Allah ile kullar arasnda olur.. Tpk, Bedir ashabna ve dier
lerine olduu gibi..
Bu bir makamdr; inkr edemem.. lk hallerimde bir zamanm
bu haller ile geti..O zaman kendimi hakl buluyordum..
Ama, Allgh- Tal beni o halden kurtard..
Onun bu kurtarmas: Seyyidim, eyhim, staz- dnya, erafed-
din, Seyyidil-evliya, Muhakkikin, Ebl-Maruf, smail b. brahim Ce~
bert Hz.nin bereketi ile oldu..
Anlatlan hal iinde iken, bana ok itina gsterdi..
Rabban inayet, Rahman nefhalar ile bana yardm etti..
Nihayet, Yce Hak kendi ayn ile kuluna nazar eyledi..
Ve., beni: Katindakilerden eyledi..
O, ne fazl bir zattr.. Nekadar kmil bir eyhtir..
Aadaki kaside; onun annda sylediim nice kasideler
cmlesinden bir kasidedir..
*
**
F.: 38
594
59. BLM NE F S
Sevene yetti, geldi sevdii ziyaretine;
Mjdeler olsun ah mjdeler matluba erene..
Nice ayrlktan sonra kadem bast sevgili;
enlik babnda tabibi deva oldu derdine..
Ey salnan fidan boylu, zarifsin mzrak gibi;
Bklr m bu boy, ya nirengi misin yarine?..
Onun misk gibi beni, takvadan geirdi beni;
Ve ben gzellii ald ak arab pkine..
Dudana den tkrk akiei aznn..
nci misli tane tane dizili yerine..
Ey.* siyah salarn aydnlatmaz m sabahn;
Aydn yanan gn gibi batar m sylesene?..
Acaba sng mdr, yoksa ok mu bu kirpikler;
Kalbimi deler, yoksa den bu mu nasibine..
Yay oldu kalar daha nekadar da olacak;
Hedef oldum, sal oku, ne engel isabetine..
Ey gammazlar, olmaz olsun artk bu gammazlklar;
Ey rakipler, lm saarm onun rakibine..
Yok olmalsnz, bitmelisiniz Allah iin;
Olmasaydnz sarlrd seven sevdiine..
Rakipler, gammazlar grmyor musunuz nerini;
Seher yelinin, getirirken akn kendine..
Ben oyum ki, sarlrm sevgiliye grnce;
Korku rakipten, engelim araya girmesine..
Unutmadm cananmla olduumuz sabah;
Cretle dald binei zulmet derinliine..
NSAN-I KML
595
Bindi ata, kargl sngl koyuldu yola;
Engel olmaz mey civarndaki glk iine*.
Der oldular, azminden gelen gzelce atlar;
Ama tutunup kurtuldum atnn dizginine..
Saadetlere dalarken, benzer gelen oklar;
Nisann etin yamurunda akan imeine..
Bu halet iinde kerttim devemi bir yere;
Garibini verir ancak ehil olan birine..
Bir ev ki, garip teganniler dolu saidlere;
Hem ankas koyulmu onlarn terbiyesine..
Bir ev ki, ycedir, ikramlarla dolu doludur;
Cmertlii fenas nebatna her eyine..
Bir ev ki, smail orda, ismim geldi isimler,
Semasndan, ho yarat anna nesebine..
Melek sfatl bir zattr kemal bulmu yle ki;
Kokusu yaygn ynn cenubuna imaline..
Bir melik, Allah mlknden sanca altnda;
Girmi alnan verileni hep birbirine..
Arslandr, arslanlarn kan kndr klcna;
Doan trna girdi doanlarn iliine..
Denizdir, ta incileri kar dalgalarndan;
Padiahlara hibe., taklr balar sine..
Hakikat kutbu, eriatn mihveri ziyadr;
Velyet semasna, evresine, tm haline..
596
59. BLM - N E F S
Sfatlardan temekkne etir hali ou kez;
Azadllar benzer yannda kk klesine..
Allah iin sana ihsan, elden alan sultan da;
Ve., verende etimi kanm kurdu sesine..
Aziz eder istediini akim kalan mlkte;
sterse zelil eder, bakar alp vermesine..
Ey Ibrahimolu ihsanlar denizinde duran;
Ey Cebert pri, tabib olan yola girene..
Kulun Ceylt daima umar senden inayeti;
Bir boya, seven boyar sevdiini ylesine..
ensin KERM buna ne phe ite uradaki;
KERM'in kuludur, yolunda erer neesine..
Dinleyenler, kasideler yazanlar, bunlar tmden;
Keremine konuktur, ihsann yetti hepsine..
Ey pak toprakta biten dal, sana ne erilikten;
Meneke dr eri, engel mi koku vermesine..
Yemin Mekke'ye, makamlara, sonra o zata ki;
annda kalmad uyku dalnca sevgisine..
Kalbim sizden bakasn sevmedi hi bir zaman;
Haa., sizden bakas yok ki dsn hevesine..
*
*
Iblis'in iini, zuhur yerlerindeki eitli ekillerini bu kadar anlat
mak yeter..
Yoksa., anlatlan bu yedi zuhur yerinden birini, eitleri ile an
latmaya kalksak; nice ciltler doldururuz..
Misl olarak: Aa derecelerdeki ZUHUR YER yle dursun; en
NSAN I KAML 597
yce tabaka olan irfan sahiplerinin tabakasndaki zuhurunu anlata
lm..
nk o; En yksekte nasl zuhur ediyorsa., en altta da ayn e
kilde zuhur eder..
Baka yolu yoktur..
Yani: Anlatlann aksi dnlemez..
rfan sahiplerine gelir:
Bazan, onlara ilh isimle zuhur eder..
Bazan, vasf, sfat yolu ile zuhur eder..
Bazan, zat cihetinden zuhur eder..
Bazan, ar cihetinden zuhur eder..
Bazan, krs ynnden zuhur eder..
Bazan, levh ynnden zuhur eder..
Bazan, kalem ynnden zuhur eder..
Bazan, ama ynnden zuhur eder..
Bazan, luhiyet cihetinden geip zuhur eder..
Hsl:
uraya kadar..
Diye tayin edilen zuhur yerlerinin tmnde;
unun zerine..
Diye anlatlan vasflarn hepsinde o velilere zuhur eder..
Ancak, onun bu hallerini, evliyann ahad vasfn alanlar anla
yabilir..
Br vel, onu anlaynca, Iblis'in kendisini aldatmaya alt
ey, hidayet olur..
Haliyle bu hidayet, onu anlayan irfan sahibi iindir..
Bu vesile ile ilh huzura yaknlk peydah eder.. Bu aldatma ii,
orada temkine evrilir..
te., o zaman da Iblis'in hkm kesilir..
Ve., o an, vel iin DN GN olur..
DN GN ise., kyamet gn dnda bir ey deildir..
Bir irfan sahibi: NC derecede fenaya varrsa., yok olur;
kendi gider Hak kalrsa., onun kk kyameti kopmu olur..
598
59. BLM N E F S
te., onun DN GN budur..
Bu iin izahnda, bu kadarla yetindim.. Zira* bu srrn ifasna
yol yoktur..
*
Bilesin ki..
eytanlar, Iblis'in lnet zerine ocuklardr..
Bunun olu ekli yledir: Tabi nefiste mekn tuttuktan sonra.,
hayvan detlere gre; kalbdeki ehvet atei ile evlendi..
bu evlenmeden eytanlar dodu..
Onlarn douu ateten kan kvlcmlar gibidir.. Yerden biten
otlar gibidir..
Bu doanlar, onun zrriyeti ve tebaasdr..
Onlar kalbe; nefsan hatralara benzer eyler sokarlar.. O hat
ralarla insanlar azdrrlar..
Kur'an- Kerim'de:
Vesvas Hannas.. (114/4)
/
Tabir edilenler bunlardr..
Iblis'in demolu ile ortakl da, bu yoldandr..
Bu manay Allah- Tal yle anlatt:
Evid ve mallarnda onlara ortak ol.. (17/64)
te., onun ortaklk ekli budur..
Bu ortaklk sonunda demolundan; kendisine tabi atein ar
bast kimse; madd ruhlara katlr..
Kendisine nebat, hayvan tabiat galip gelen kimse ise., dem
olu suretinde kar; ama o srf eytandr..
Bu mana ise., u yet-i kerime ile anlatld:
nsanlarn ve cinlerin eytanlar.. (6/12)
Vasf anlatld gibi olan adem ve demolu suretinde grlen
kimseler, Iblis'in svari alaydr..
Ve., bunlar*. Ruhlara katlan eytanlardan daha kuvvetlidirler..
Yine bunlar: Dnyada fitnelerin temelleridir..
NSAN 1KAML
599
Kalan eytanlar ise., onun fruudur.. yaya askerleridir., bu ma
nada gelen yet-i kerime ise yledir:
Svarilerinle, yayalarnla onlara yaygara kar.. (17/64)
*
#*
Bilesin ki..
Iblis'in letleri vardr.. Onlarn en kuvvetlisi; GAFLET olmutur..
GAFLET; blis iin bir kltr; onunla keser..
Bundan sonra EHVET gelir..
EHVET ise., onun okudur., ldrecei kimseye atar; tutturur..
Bundan sonra RYASET gelir..
RYASET: Iblis'in atosu, kalesidir.. Oraya snr, iini salama
alr..
Bundan sonra CEHALET gelir..
CEHALET binek gibidir.. Cahile biner; istedii yana srer..
Sonra., iirler, atma hikyeler, araplar, oyunlar vb. eyler de
Iblis'in harp letleridir..
Kadnlara gelince., bunlar Iblis'in vekilleri ve tuzak ipleridir..
Her istediini onlarla yapar.. Onun harp letleri arasnda ka
dnlardan daha kuvvetlisi yoktur,.
bu anlatlanlar, eytann harp ettii ktal ettii letleridir,.
Bunlarn dnda daha nice letleri vardr.. Kendine gre bay
ramlar da vardr..
unlar onun bayramlar cmlesinden saylr:
Geceler, thmet yerleri, ekime vakti ve benzeri zamanlar..
Dorusu bu kadardr.. Amma:
Kalbi olanlar iin.. Ya da, mana sz kulaa dt za
man, tam huzur iinde olan kimseler iin.. (50/37)
yeti ile vasf anlatlan kimselere bu kadar..
*
*
F A S I L: V
Bilesin ki..
600
59. BLM - N E F S
NEFS iin, istilah yollu be isim verilir..
yle ki:
1. HAYVAN NEFS..
2. EMMARE NEFS..
3. MLHME NEFS..
4. LEVVAME NEFS..
5. MUTMANNE NEFS..
Btn bu saylan isimler, ruhun isimleridir..
NEFS'in hakikati ise., ruhtur.. Ruhun hakikati ise.. Hak'tr..
Anla..
*
imdi o isimleri aklayalm:
HAYVANI NEFS :
Beden idare etmesi itibar ile, NEFS'e bu isim verilir..
Felsefecilere gre, HAYVAN NEFS: Damarlarda akan kandr,.
Ne var ki bu gr: Bizim mezhebimiz deildir..
EMMARE NEFS:
Bu ismi almasnn sebesi; ehvet yollu tabiat iktizasn yerine
getirdii iin bu isim verilir.. Bunlar yaparken, emir ve yasaklara
aldr etmez.. Hayvan batakla der..
MLHME NEFS:
Allah- Tal'nn ona hayr ilham etmesi ciheti ile, NEFS'e bu
isim verilir..
NEFS: Hayr cinsinden ne ilerse., o lh ilhamla olur.. er yn
l her ne yaparsa., o da tabiatn iktizasdr.. Bu iktiza NEFS iin, i
yapma emridir..
Ve., sanki o: Bu iktiza eden ileri yapmak iin kendi kendine
emir verir.. Bunun iin ona:
- EMAAARE NEFS..
Ad verilir.. lh ilham alnca da:
NSAN-I KAML 601
- MLHlME NEFS..
Ad verilir..
LEVVAME NEFS:
Bu ismi almasnn sebebi: Bir dne getii, kendine yarama
yan halleri skp att iindir..
Sanki o: Kendisine tehlike tekil eden yollara sapt iin, ken
dini ayplar; levm eder..
te., ona LEVVAME adnn verilmesi bu sebebe dayanr..
MUTMANNE NEFS:
Yce Hak'ta skn bulmas, onda itminana ermesi itibar ile,
bu isim verilir..
Bunun byle olmas iin: Kt fiiller, kknden kesilmesi lzm
dr. Kt hatralar da mutlaka bitmelidir..
Bir NEFS'ten kt hatralar kesilmedike ona:
- MUTMANNE NEFS..
Ad verilmez.. O, ancak LEVVAME olabilir..
Ammc, bundan sonra, kt hatralar ondan mutlak bir surette
kalkarsa., tekrar:
MUTMAHNE NEFS :
Adn alr..
Ancak., bu anlatlanlardan sonra., onun cesedinde, baz ruh
almetler gzkrse., ki bunlar: Az vakitte ok yer kat etmek; gay-
be ait ileri bilmek, gibi eylerdir.. te., o zaman NEFS'in adi: RUH
olur..
Bundan sonra..
Kt hatralarn kesildii gibi, iyi hatralar da kesilirse.. lh
sfatlarla sfatlanrsa., zata bal hakikatlar de tahakkuk ederse..
te o zaman: rifin ismi, marufunun ismi olur.. Sfat onun s
fat olur.. Zat onun zat olur..
Allah.. Hak syler..
Bu yola hidayeti nasib eden Allah'tr..
Ve.. O.. Yani: NSAN-I KML hem Hakk'm mukabili, hem de
halkn mukabilidir..
*
mm
Bilesin ki..
Bu blm, bu kitaptaki blmlerin umdesidir..
Hepsinin dayanak noktas bu blmdr..
yle sylemek de mmkndr: Bu kitabn tm, nden sona
kadar; bu blmn erhidir..
Bu szlerdeki manay anla..
#
Sonra..
Bu insan nevinin ferdlerinden her biri, dierinin bir nshasdr..
rneidir; suretidir.. Hem de, kemal derecesinde..
Birinde ne varsa., dierinde de ayn ey vardr.. Ancak arz
sebepler hari..
Bu arz sebepler ise., bir kimsenin, elleri kesik olmas, ayaklar
kesik olmas, ya da m yaratlm olmasdr.. Ki, bu da ana rahmin
deki arzalardan tr olur..
Bir arza olmad takdirde; onlar, karlkl duran aynaya ben
zerler.. Birinde, ne bulunuyorsa., kolannda da ayn ey bulunur..
Ancak, onlarn bir ksmnda, eya bilkuvve vardr.. Dier ks
mndaysa.. bilfiil vardr..
Kendilerinde eya bilfiil olanlar, peygamberlerin ve vel kulla-
rn kmil olanlardr..
Kald ki bunlar dah, kemal babnda deiik durum alrlar..
60. BLM
N S A N - I K M L
Ve.. O.. Yani: NSAN-I KML Resulllah S.A. efendimizdir..
NSAM-I KAML
603
Onlardan bazlar kmil, bazlar daha kmildir.. Yani; Ekmel-
dir..
Ancak, onlardan hi biri, bu varlk leminde; kemal ynyle,
Resulllah S.A. efendimiz kadar gz nne almamtr.,
yle bir kemal ki, onun iin katiyet kazanm ve o, bu bapta
hepsinden ayr tutulmutur..
Ahlak, halleri, ileri ve baz szleri bu hususta onun tam ke
maline ahittir.. Ki; NSAN-I KML odur..
Kaan kmil peygamberler ve veller, Resulllah S.A. efendimi-
.ze katlmtr..
Amma: Kmilin ekmele katld gibi..
Resulllah S.A. efendimize ballklar vardr..
Amma: Faziletlinin en faziletliye ball gibi..
Ancak, mutlak NSAN-I KML lfz ile, telif ettiim eserlerim
deki muradm: Resulllah S.A. efendimizdir..
i
Onun en yce anna, gz kamatran ekmel makamna kar
edebim byledir..
Ancak, benim bu ismi ona yermekle, mutlak NSAN-I KML
makamna dair nice iaretlerim ve tembihlerim vardr.. Bu iaretler
ve tembihler, Resulllah S.A. efendimizin isminden baka bir isme
isnad edilip balanmas doru olmaz..
Zira: NSAN-I KML ittifakla odur..
Gerek yaratl, gerekse huy olarak halkn hi birine, o mikdar
kemal ihsan edilmemitir..
- SAADET UMMANINDA ESZ NC..
Adn verdiim u kasidemi onun yce anna syledim..
Bir Icalb ki, uydu znde cananna;
Dili srr isyan etti atanna..
Akikler dkt gzlerinden zira O;
z akiki gitti yaran ayanna..
604
60. BOLM - NSAN-I KML
Ayklk lfet, unutmamak halidir;
Kirpikte damla say sha yldzna..
Dt uzaklara da akar gz ya;
Nice susuzlar kand sor sel dana..

Enini gktr grleyen, ate sesi;


imek, bulut benzer gz kapaklarna..
Sanki gzya umman inci saan;
Tkendi ya bak ak mercanna..
tse bir ku sk ormanda, hafakanla;
Kalb gvercini ses eder arsna..
Hele kervan artrr gamn kalbin;
Gelince ormana dal aklna..
Ey hayr bol deveyi gece yrten;
Dur bak, sana yer verenin acsna..
Duyur ona sesini akan yamn;
Bakp bir kez zincirleme akna..
Anlat onlara zaafm neyse dorusu;
Uyarak mtevatir haber aslna..
Gzmden dklen ibretli halleri;
Bak atee, bedenimin zaafna..
Unutma gnl derdimi, say hatrm;
Akm da anlat neyse kat yaiina..
Bu kadim bir ahiddir dem vur hevadan;
Onlar ruhum bakma orda kalmasna..
NSAN-I KAML
605
Hele sor selm ettiim dostlarma;
Bak bu miskine sultan ltuflarna..
Arab- Kiram'dan yardm dile kalbe;
Merhamet, hicranla geen zamanna..
Korkma hi, onlarn yce izzetinden;
O diyar, hep vatandr kalanlarna..
Unutma bu sz: Onlara sevgisi;
Kkten hatra oldu Kur'anna..
Vuslattan mahrumu kalmazlar mitsiz;
nsiyet eder, katarlar dostlarna..
Ahdim var onlar iin sevgi tutarm;
fiilsem sadklar m kardelik va'dna..
Pk grrm ahdimize hyanetten;
yle olsa da yakmaz dost anna..
Yaatsn dostlarm Allah, ierek;
Kansnlar, o zatn ab- hayatna..
Onunla yeil bahara verdii can;
Sallanrken dal girdi aralarna..
Ahmed (S.A.) ki nidan, ktlk yllarnn;
alr canlya ki der gamna..
Hi susar m onun kavmi yanlarnda;
Koca umman inci atar kysna..
Bir gnetir kemal zere aydnlatr;
Yce felekte mehtap, k seyranna..
606 60. BLM - NSAN-I KML
Azamet burcunda izzet merkezinin;
Yce ark evresinde kar krna..
Bir sultan ki, yce katta yaslanm;
Salam ara., sahip olmu imknna..
Batan sona incelense hep kinat;
Benzer kpnn den damlalarna..
Her ey onda, ondan olmu, onun iin;
Asrlar gesin, ne zarar zamanna..
Hardaldr yce semas altnda halk;
Emri syler dili uygundur aslna..
Kinat tmden ona gre bir yzk;
Parmanda, yakr keremknna..
Kabaran dalgalarnda kinat ne;
Bir damladr, bu vasf da az anna..
Emrine muti semadaki melekler;
Levh infaz eder baknca parmana..
ard dilsiz bir hurma aacn;
Geldi, benzedi gelii ceylnna..
Yeter sana ikiye bl ay;
Nasl sar bu i akln imknna..
Dnya hiret ahidi kudretinin;
Hayr..
Denir, iki ahid beyanna..
NSAN-I KAML
607
O: Tahkik noktas evre de kendisi;
eriat merkezi de, makam zatna..
Hakkn cmert kulu denizinde inci;
Hem mana hem seyf ubudiyet arzna..
Odur onun; HA's, VE'si, BA's ile;
SN'i, ayndr belki insan namna..
O'dur KF', odur NUN'u, odur TA's;
Nardr, nurudur bazan da zddna..
Senasyle bal Muhammed'in sancak;
Zaman zaman, onlar say anna..
Hakka vasta, ayndr vesilenin;
Yiit onda bulur yolu Rahmanna..
Makam verildi, ad: Mahmud amma;
Bilinmez kat ycelikler anna..
Mikil bir tas su, coan denizinden;
Ruh da emini, snd emanna..
Kalan melekler de onun suyundandr;
Kar olmu, dalp havann skmasna..
Ar, krs, sonra mntehaya gelince;
Cilvegh, mahalli ho mekn ona..
Drd yce semalar miraciyle;
Defter gibi, km gece safasna..
Haber verdi gemiten ve gelecekten;
At srlar nur sat brhanna..
608
60. BLM - NSAN-I KML
Datt elindeki Kayser mlkn;
Dk nnde, bak Kisra sarayna..
Huylan var, parlak nurlu nice nice;
Onlar anmak dahi yoldur varana..
Pktir, prl prl tarife ne hacet;
Yksektir, gez ulaamaz makamna..
Anlatt nice srlar ayan beyan;
Ama yol yok zn yada amasna..
inciler sral hadis balarnda;
Dizili durur halis altnlarna..
Emaneti tebli etti hakk ile;
Bozmakta hainler ermez meramna..
Allah bana kfi sonsuz hamd iin;
Medhinde hak bize gelen Kur'anna..
Haa olmaz Ahmed'in (S.A.) kemaline son;
Akl iin son sebeptir izharna..
Allah'tan salt selm: Ona geldike;
Kelm beyan yoluyla mana namna..
line, ashabna, soydan gelene;
Yce ihvan kutup cemaatna..

*
Bilesin k..
Allah seni korusun..
NSAN-I KML: yle bir kutuptur ki: Vcud semalar onun ze
rinde devresini tamamlar..
nnden sonuna kadar, bu byledr..
NSAN-I KAML
609
NSAN-I KML: Dama birincilik makamnn sahibidir.. Bu du
rum; varln olu tarihinden balayp, ebediyetlerin ebediyetine ka
dar gider..

**
Sonra..
NSAN-I KML: eitli vasflara brnr; eitli yerlerde zuhur
eder..
Kendisi hangi libasta grnyorsa., o isim itibar edilir; isim veri
lir.. O durumunda, baka libasna itibarla isim verilme i..
*
*
NSAN-I KML olarak, kendisine verilen asl isim: MUHAMMED'-
dir..
Knyesi: EBLKASIM'dr..
Sfat: ABDLLAH'tr..
Lakab: EMSEDDN'dir..
*
**
NSAN-I KML iin: Baka libaslarna itibarla nice nice isimleri
vardr..
Her zaman iin, kendisine ayr bir isim verilir.. Bu yoldan verilen
isim, o zamandaki libasna uygun der..
*

Ben onunla bulutum.. Ona yce Allah'n saltn selmn dile


rim..
Bu bulumamzda o: eyhim, eyh erafeddin smail Cebert'nin
suretinde idi..
Ben, onun Resulllah S.A. efendimiz olduunu bilmiyordum..
Onu, eyhim biliyordum..
Byle olmas, onun grnd yerleri cmlesinden biridir..
Onu: Zebid'de grdm.. Hicretin, 796. yl idi..
Bu iin srr onu gsterir ki: O, suret olma yn ile, her surette
mekn tutabilir..
F.: 39
610
60. BLM - NSAN-I KML
Edep ehline der ki: Resulllah' S.A. hayatta olduu surette
grrse., o zamanki ismini verir..
Ancak, suretlerden herhangi biri gibi grrse., onun MUMAM-
MED S.A. olduunu bildii halde, grnd suretin ismini verir.. Bu,
byle olsa dahi, verilen isim: Hakikat-i Muhammediyeye gider..
Hele ibl'nn durumuna bir bak..
Resulllah S.A. onun suretinde grnd zaman, talebesine
yle dedi:
ahidim ki ben: Resulllah'm..
Talebe, keif sahibi biri idi.. Onu anlad ve yle dedi:
Ben de ahidim: Sen Resulllah'sn..
Bu, yle bir itir ki: nkr gtrr yan yoktur..
Bu mana: Uyuyan kimsenin ryasnda; bir ahs bir baka ah
sa benzer grmesi gibidir..
Kefin en azndan mertebesi: Uykuda olan bir eyin ayk halde
olmasdr..
Ancak, uyku ile keif arasnda fark vardr..
yleki: MUHAMMED S.A. ryada grlr; ayn isimle anlr..
Ancak, ayn isim, hakikati zere ayk halde verilmez..
Zira misal lemi tabir tutar.. Orada grlen, Hakikat-i Muham
medi'ye ayk halde grlen suretin hakikati olarak anlatlr.. Amma,
kefin durumu byle deildir..
Hakikat- Muhammediye, sana keif yolu ile, ayk halde geidi
zaman, demolu suretlerinden biri gibi gelir..
te o zaman: Hakikat- Muhammediye, o surelin ismi olur.. Sa
na lzm gelen de budur..
O zaman sana den udur*. Resulllah S.A. efendimize kar
edebin naslsa., o grlen suretin sahibine de edebin ayn olmal..
Zira, keif sana u ihsan yapmtr:
MUHAMMED S.A. o grlen surette grnmtr..
NSAN-I KAML
611
ite., o zaman, o suret sahibi ile olan muamele eklini deitir
men gerekir. Onunla nceki gibi olmak senin iin caiz olmaz..
*
+*
Sakn ha..
Olmaya kif bu szlerimden tenash manasnda bir vehme kap
lasn..
Allah iin byle bir ey olamaz.. Allah'n Resul iin byle bir
ey olamaz..
Haa ki: Onlar hakknda byle bir muradm olsun..
Ancak, Resulllah'n S.A. her surette bir suret bulma makam
vardr. Bu hali ile; O, suretlerin tmnde tecelli eder..
Resulllah'n S.A. deti byle olmutur..
O, her zaman, zaman halknn en kmili suretinde grlr..
Sebebi; Onlarn makamlarn ykseltmek, onlarn meyilli du
rumlarn dzeltip, kaymalarn nlemektir..
Zira onlar: Resulllah'n S.A. zahirde hlifeleridir.. Batnda ise.,
onlarn hakikati kendisidir..

**
Bilesin ki..
NSAN-I KML: Zat ile, vcud hakikatlerinin tmn karlar..
Letafeti ile, ulv hakikatleri karlar..
Kesafeti ile, sfl hakikatleri karlar..
Onun ilk zuhuru, halka ait hakikatler karl olmutur..
O yce zat: Kalbi ile ara kar durur.. Bu manada, Resulllah
S.A. yle buyurdu:
Mminin kalbi, Allah'n ardr..
Benlii ile, krs karl durur..
Makam itibar ile, sidre-i mnteha karldr..
Akl ile, kalem-i l karldr..
Nefsi ile, levh- mahfuz karldr..
Tabiat ile, unsurlara kar durur..
Kabiliyeti ile, heyul karldr..
612
60. BLM - NSAN-I
D yaps ile, heba karldr..
Reyi ile, felek-i atlas karldr..
drki ile, yldzlar feleki karldr..
Himmeti ile, yedinci sema karldr..
Vehmi ile, altnc sema karldr..
Hemmi ile, beinci sema karldr.,
Fehmi ile, drdnc sema karldr..
Hayali ile, nc sema karldr..
Fikri ile, ikinci sema karldr..
Hafzas ile, birinci sema karldr..
Sonra..
Dokunma gleri ile, Zhal yldzna karlktr..
tici gleri ile, Mteri yldzna karlktr..
Harekete getirici gleri ile, Merih yldzna karlktr..
Nazar eden gleri ile, Gnee karlktr..
Tad alma gleri ile, Zhre yldzna karlktr..
Koklama gleri ile, Utarit yldzna karlktr..
Dinleme gleri ile, Aya karlktr..
Sonra..
Harareti ile, ate felekini karlar..
Soukluu ile, su felekini karlar..
Rtubeti ile, heva felekini karlar..
Kuruluu ile, toprak felekini karlar..
Sonra..
Hatralar ile, meleklere kar durur..
Vesveseleri ile, cin ve eytanlara karlk durur..
Hayvaniyet durumu ile, behaime karlk durur..
Tutucu gleri ile, arslana karlk durur..
Kandrma gleri ile, tilkiye karlk durur..
Aldatma gc ile, kurda karlk durur..
Hased gleri ile, maymuna karlk durur..
Hrs gleri ile, fareye karlk durur..
Kalan glerini de, bunlara kyas edebilirsin..
NSAN-I KAML 613
Sonra..
Ruhaniyeti ile, kua mukabil durur..
Safra maddesi ile, atee mukabil durur..
Sevda maddesi ile, topraa mukabil durur..
Sonra..
Tkr, teri, burun ifrazat, kulak suyu, gz ya, kk ab-
desti, kan, ter ve deri arasndaki sv ile yedi denize mukabildir..
lk saylan alt madde, son saylan yedincinin teferruat saylr..
Bunlardan her birinin kendine gre tad vardr..
Tatl, ac, eki, kark, tuzlu, kokmu, gzel kokuludur..
Sonra..
Hviyeti ile, yani zat ile, cevherin mukabilidir..
Vasf le de, anasr mukabilidir..
Az dileri ile, cemadata mukabildir..
Zira az dii, kmaya balad, bu hususta son haddini buldu
u zaman, artk kalr; bymez..
Ne artar, ne de eksilir..
Mesel onu kracak olsan, artk paras ile bitimez..
Sonra..
Kllar ve trna ile, bitkilerin mukabilidir..
ehvet duygular le, hayvanatn mukabilidir..
Beeriyeti ve d sureti ile de, kendi cinsi demolu soyunun
benzeridir..
Sonra..
nsan soylarn da karlar.. Mesel:
Ruhu ile sultandr.. Fikr nazar ile, vezirdir..
Dinlenen bilgisi, ilenen gr ile, Hkimdir..
Zann ile, zabtadr..
Damar ve dier kuvveleri de, yardmclar mukabilidir..
Yakin hali ile, iman sahiplerine mukabil saylr..
ekki phesi ile, mriklere mukabil saylr..
Hsl: Devaml olarak, varlk hakikatlerinden her birini, kendi
ne has inceliklerin biri ile karlar..
614
60. BLM - NSAN-I KML
Bundan nceki blmlerde de anlattk..
Her mukarreb melein, NSAN- KML'e has bir duygudan ya
ratlm olduunu anlattk..
Onlar anlattktan sonra.. simleri ve sfatlar karlama duru
munu anlatmamz kald..
*
**
Bilesin ki..
Yce Hakk'n sureti, Resulllah S.A. efendimizin u hadis-i erif
lerinden anlalr:
yle buyurdu:
Allah- Tal dem'i Rahman ureti zerine yaratt..
Dier hadis-i erifte ise yle buyurdu:
Allah- Tal dem'i, kendi sureti zerine yaratt..
Bunun oluu yledir: Allah- Tal diridir.. Alimdir., gldr..
diler., iitir., duyar., konuur..
NSAN dahi ayndr.. O da: Diridir.. Alimdir..
Sonra..
NSAN: Yce Allah'n hviyetini hviyeti ile, benliini benlii
ile, zatn zat ile, klliyetini klliyeti ile, umuln umul ile, husu
siyetini hususiyeti ile karlar..
Sonra..
Onun bir baka karlamas daha vardr ki o: Zata bal haki
katleri ile, Hakk'n mukabilidir..
Ayn mevzuu bu kitabn eitli yerlerinde anlattk..
Burada ise., onun tercmesini yapmak, bizim iin caiz deildir..
Ol bapta bu kadar tenbih yeterlidir..
*
**
Bilesin ki..
NSAN-I KML: Zata bal isimleri ve, ilh sfatlar hak etmi
tir..
Onun durumu ksaca budur..
Onun bu hak edii, asalet ve mlk yolu ile byledir..
NSAN-I KML
615
Onun iin, zati hkmn iktizas budur..
O yce varlk ki; Bu ibarelerle hakikatinden haber verilir; bu ia
retlerle onun inceliine iaret edilir., onun bu varlktaki dayand an
cak NSAN-I KML olabilir..
NSAN-I KML'in Hakka kar misali aynadr ki: Bir ahs ay
naya bakt zaman, onda ancak kendi surelini grr., yoksa., ken
di suretini grmesi mmkn olmaz..
O yce varlk, NSAN-I KML olmasayd; AllaN ismi aynasn
da kendi suretini grrd.. Zira o isim; kendine bir aynadr.. NSAN-I
KML dah(i yce Hakk'n aynasdr.. Yce Hak dahi aynen NSAN-I
KML'in aynasdr..
Kald ki; Yce Hak, kendi zatna vacip kld ki: simleri ve sfat
lar ancak NSAN-I KML'de grle..
Btn bu anlatlanlar, u yet-i kerimenin manasdr:
fVissr!
Gerekten biz, emaneti yere, gklere ve dalara #rt;ttil<;
onu tamaktan ekindiler.. Ondan korktular.. Ve., ony: jMSAlN: ytjkrt
iendi.. Zira o: Zalum ve cehul idi.. (33/72) (1) .ja mghoV
Yani: O, nefsine zulm etti. Bulunduu dere.^.i}e5^1bdrtd/!rf^. eb
Kendi durumunun cahili idi.. Zira, ilh >emOOPtji*^inncJ th/stlK/oldu-
u halde, bunu anlayamyordu.. , i i i d *,| ud r:u:O
A ..ibidQ ^n^
Bilesin ki.. jlmtorl J IM>I I-MA2M x>\o ~j c\A
NSAN-I KML asndan isimler YflSlflatJ fjrd^>mty^iln io ib
Bir ksm onun sama der;;..Bunlar: Hayat, ilim, kudret, ira
de, semi, basar vb. isim ve sfatlardr.. ..onio2
Bir ksm da ortun Vol u Via ci ^r *k I, i urt I a r Ezel i et] efediyet,
evvellik ve hirlik vb. isiY1V e^fa^ir^ir.^1 1 ^
cioyba unoeot lzon bnieem^ vebni<!rno'/ sirriiiO
*
** ..ebo iurosot ely oboy^
*
nuiffy. ifk^i^ke'HmVfli-WJa},Mr(hW 4A^iMi^tfJu)N.
C BLMNDE geti. Okunmasnda fayda vardr.. :orno>lorn j>lob
616
60. BLM - NSAN-I KML
Btn bu anlatlanlarn dnda, NSAN-l KML iin, sari bir
lezzet vardr.. Bunun adna;.
Uluhiyet lezzeti..
Derler..
bu lezzeti o*. Vcudunun tmnde bulur..
Hem de, yaygn bir ekilde..
Baz vel kullar, bu halin iinde, salnp gezmeyi, dalp gitmeyi
temenni ederler..
Sakn ha., bu zmreyi ktleyen kimseler, seni aldatmasn.. Zi
ra onlarn bu makama dair hi bir bilgileri yoktur..
*
**
NSAN-I KML, bazan balantlarndan bo kalr.. O zaman;
Cmle isim ve sfatlardan syrlr.. Bunlarn hi birine nazar etmez..
Bu halde o: simlerden, sfatlardan, hatta zattan dahi soyunur;
mcerred kalr..
Bu halinde o; Yakin ve keif hkm ile, varlkta kendi hviye
tinden baka bir ey olmadn bilir..
Varln sdurunu, nden sona, aasn ve yukarsn kendin
de mahede eder..
Vcud iini, mteaddid yollardan bilir., grr..
Onun bu gr; birimizin, hatrna gelenleri ve hakikatlerini
gr gibidir..
Ancak, NSAN-I KML hatralarn an ve kapalsn da, ken
di znden atmaya gldr.
*
* *
Sonra..
NSAN-l KML'in eyaya tasarrufu, bir ekle brnmeye, bir
lete, bir isme, bir resmiyete bal deildir..
Birimiz yemesinde, imesinde nasl tasarruf ediyorsa., o dahi
eyada yle tasarruf eder..
*
NSAN-l KML iin berzah vardr.. Bu berzahn sonun
daki makama:
NSAN-l KAML
617
Hitam..
smi verilmitir..
Bu berzah anlatalm:
BRNC BERZAH: isimlerle, sfatlarla tahakkuk etmesidir..
KNC BERZAH; Tavassuttur.. Buras nsaniyete bal incelikle
ri, Rahman hakikatle de zme yeridir..
Bu makamdaki mahedesini tamamladiktan sonra, sair gizli
likleri bilir.. Gayb lminden diledii kadarna mutta'i olur..
NC BERZAH: Buras, kader icab harika ilere dair hikmet
eitlerini bilmek yeridir..
i
Bu makamdaki NSAN-l KML iin, melekt kudretinde devam
l harika zuhurlar olur..
O kadar ki; onun iin harika i: Hikmet felekinde det imi gibi
olur.. Hi bir yadrgama duymaz..
te o zaman: Bu kinat leminde kudret izhar iin, kendisine
izin verilir..
Bu son berzahta makamn bulunca:
Hitam..
Ad verilen makamn yolu alr.. Buras:
Cell ve ikram..
Sfatn almtr..
Bundan sonra bir makam kalr: Kibriya..
Bu bir nihayettir ki: Onun iin bir son dnlemez..
Bu makamdaki zatlarn durumu deiiktir..
Kmili vardr; ekmeli vardr.. Fazl vardr; efdal vardr..
Allah.. Hak syler..
Bu yola hidayeti nasib eden Allah'tr..
l. BLM
LM - BERZAH - KIYAMET - HESAP - MZAN - SIRAT -
CENNET - CEHENNEM - ARAF - CENNET EHLNN
IKACAI KESP TEPES
I. FASIL: KIYAMET
Bilesin ki..
u anda iinde bulunduumuz dnya lemi; sonunda varaca
bir nihayeti vardr..
nk o: Sonradan yaratlmtr..
Muhdesin zarur hkm: Bitip tkenmesidir..
Bu hkmn zuhuru ise., zarurdir..
Onun bitip tkenmesi ve fenas, lh hakikatin saltanat altn
da kalmasdr..
O hakikat ise., bu dnya lemi ferdleri libasnda zuhur etmek
tedir..
Onun lm budur..
Bize gre, lh hakikatin zuhuru; Allah- Tal kitabnda nasl
anlattysa yle olacaktr..
Bu varlk iin, byk KIYAMET budur..
*
*
Sonra..
Bu lemdekilerin her birine has, ayr ayr bir KIYAMET vardr..
Hepsi, sonunda byk KIYAMET iinde biraraya gelir..
Sebebine gelince: Her ferde has bir KIYAMET husule gelmesi,
zarur bir hkmdr..
bu hkm: Bu lemde mevcud olan btn ferdleri kapsamna
alr.. Bu kapsamna almas da; Yce Allah katnda, vaad ettii b
yk KIYAMET saylr..
K I Y A M E T A L M E T L E R
NSAN-l KML 619
Yukarda anlatlanlar bilip, hakikatna erersen., anlarsn ki: Bu
lemin tmne., alsna ve esfeline belli bir ecel vardr..
Zira bu lemin ferdleri iin de, belli bir ecel vardr.. Onlarn
toplu durumuna baklnca umum hkm udur*. Onlar btn olarak,
bu lemin ecelini gsterir..
Bu durum, baka trl anlatlamaz..
4c
**
Bilemiyorum: Kitapta ak bir ekilde anlatlmak istenen nkte
yi sezebildin mi?.. Yoksa., bundan anladn, benim arzum dnda
bir ey mi oldu?..
*
* *
imdi avam, zhir yoldan bir mefhum zerinde duralm..
Dikkatli ol, bir baka ibare ile, seni uyandrmaa alacam..
Bilesin ki..
Yce Hakkn ok lemleri vardr..
Hang lem olursa olsun., oraya insan vasias ile nazar ediyor
sa.. bu lemin adi: Vcuda bal EHADET olur..
Ve., hangi lem ki, oraya insan vastas ile bakmaz; orann adi:
GAYB olur..
Bu gayb dahi iki trldr:
a) Ayrntl bir ekilde, insann bilgisine yerletirilmitir..
b) Toplu olarak, insann kabiliyetine konmutur..
Ayrntl br ekilde, insann bilgisine yerletirilen GAYB iin ve
rilen isim: Vcuda bal GAYB olmutur..
Buna misal: Melekt lemidir..
Toplu olarak, insann kabiliyetine konan GAYB ise., yoklua
bal bir GAYB olur..
Bu tr GAYB lemi ise.. Allah- Tal'nn bildii lemlerdir; biz
bilemeyiz.. Bize gre O: Yok mesabesindedir.. Yoklua bal GAYB'-
n manas budur..
Sonra..
Bu dnya lemine gelince: Ki#Allah- Ta! ona insan vastas
ile nazar eder..
nsan Hakk'n nazarna vasta olduu sre, varla bal eha-
det yeri olarak kalr..
nsan, bu lemden gp gidince; insann g ettii o leme
dahi, Allah- Tal insan vastas ile nazar eder.. Oras da, varla
bal bir ehadet yeri olur..
Dnya lemi de, yoklua bal gayb lemi olur..
Dnya leminin varl dahi, lh ilimde kalr..
Cennet ve cehennemin varl, bugn ilh ilimde naslsa yle..
te., dnya leminin fenas budur.. Byk KIYAMET budur..
Umum fark budur..
Aslna baklrsa., bizim anlatmak istediimiz bu deildir..
Bizim asl gayemiz, bu lemin ferdlerinden her birine has olan
KIYAMET'i anlatmaktr..
Bunu anlatmak iin de, insan zerinde sz etmemiz icab eder..
Zira: Bu varlk fertlerinin en kmili odur.. Kalanlar, onun du
rumuna bakarak kyas ederiz..
Sonra., umum KIYAMET ilmini, Allah'n kitabndan senin anla
yna gre anlatmay yerinde bulmayz.. yle bir eyi muhal saya
rz..
Kald ki: Byk KIYAMET'in acaib hallerini sana anlatrsak, ima
nndan korkulur.. ek eytan ona saldrr..
Bu yzden kk KIYAMET'i anlatmaya geiyoruz.. Zira bu,
byk KIYAMET'ten nce gelir..
*
a *
Sonra..
KIYAMET iin:
- Byk KIYAMET, kk KIYAMET..
Dememize bakarak, iki KIYAMET kabul etmeyesin..
Hepsi bir KIYAMET saylr..
620 61. BLM - KIYAMET ALMETLER
NSAN-l KML
621
Bunun misali: Kl olann, btn czlerinin her birine d gi
bidir.. Mesel:
Mutlak hayvan..
Dediin zaman, at eitlerine, koyun kei eitlerine, insan e
itlerine vb. der..
Kald ki: Hayvan lafz bu adla anlmas gereken eitlerin b
tn fertlerine verilir..
Zira, hayvaniyet znde taaddd kabul etmez..
nk o: Tam olan bir kldr.. Tam olan kl ise., czlerine de
der.. Hi bir taaddd de olmaz..
te., anlatld gibi, byk KIYAMET, kk KIYAMET'lerin her-
birine der., hem de taaddd olmadan..
*
**
nce, KIYAMET'in almetlerini, artlarn anlatalm.. KIYA
MET sonra anlatrz..
Bilesin ki..
Kk KIYAMET'in almetleri ve artlar vardr..
Bunlar, byk kyametin almetlerine ve artlarna uygundur..
Mesel: Byk KIYAMET almetleri arasnda unlar vardr: Ca-
riyenin mrebbiyesini dourmas, birtakm plak, yaln ayak koyun
obanlarnn yksek yksek binalara kurulmalar..
nsann kendine has kyametinin almeti de buna benzer..
Onda rbubiyetinin zuhuru vardr.. Sbhan olan ALLAH onun
zatndadr..
Burada insann zat cariye olarak ele alnr..
Doum ii dahi, gizli emrin batn ynnden; zhir ynne ge
mesidir..
ocuun yeri, batndr..
Doum ii dahi, zhir his lemine kmasdr..
Yukarda arlatlan mana, yce Hakk'n durumunu anlair..
Hi bir hlul olmakszn, insanda yce Hak vardr.. Ama bu
varlk batn bir itir..
622
61. BLM - KIYAMET ALMETLER
O, kendi hkmleri ile zuhura geldii, kul dahi:
Duyan kula olurum; gren gz olurum; tutan eli olurum;
yryen aya olurum..
Hadis-i kudsisinde anlatlan manada tahakkuk ettii zaman,
Yce Hak bu insann vcudunda zuhur eder; bu kinat lemindeki
tasarrufuna balar..
Ve., o zaman, kendi zat cariye olur..
Rabbn rbubiyet zuhuru ise., mrebbiye mesabesinde kalr..
Onun zuhuru dahi, doum mesabesindedir..
Bir de irfan sahibinin, isimler leminden tecerrd vardr.. Bu
ise., plak ayakl olmaktr..
Zira, isimler, irfan sahiplerinin bineidir..
rfan sahibinin soyunmas ise., plaklk saylr..
Ezel nurlar, daim muhafaza hali ise., koyun obanl yerine
geer..
Onun cezbe haline gemesi dahi, lh irfan makamlarnda te
rakkisini salar.. Bu dahi yksek binalarda kurulmak saylr..
*
**
Yukarda anlatlan hadis-i erifin d manas, bu varlkta umu
m KIYAMET'in almetleri olmutur..
Bizim anlattmz ise., kk KIYAMET'in almetleridir.. Ki bu:
nsan fertlerinin her birine hastr..
*
**
BYK KIYAMET almetlerinden biri de: YE'CUC ve ME'CUC'un
yeryznde zuhurudur..
Yeryzn kaplarlar.. Yemilerini yer; denizlerini iip bitirirler..
Sonra.. Allah- Tal onlara, bir gece neaf hastal gnde
rir.. Bu hastalk onlar bir gecede bitirif.. Sonuncuya kadar, hepsi de
lrler..
Bundan sonra ziraat oalr.. Dallar da, kkler de yeillenir..
Meyveler gzelleir.. Cebbar olan sultan Allah'a hamd edilir..
NSAN-l KML
623
KK KIYAMET iin de, buna benzer almet verdir.. Onun, in
sanda oluu yledir:
Fasid hatralarn azmas sonunda, nefis azar; kudurur.. nadna
gelen vesveseler de bunu izler.. Ne var ki, bunlarn oluu, kendi z
ne sahip kmadan nce olur..
Bylece o azgn halleri, kalb arzn igal eder, znn meyve
lerini yer, z denizini de ierler..
Bu durumda onun, irfan, iyi hal namna hi zuhurat olmaz..
Bunu takiben o kimse, byle bir sarholuk halinden; hakik ayk
hale geer.. Rahman nefhalarla, Rabban inayet armaanlar gelir..
Bu armaanlar, u yet-i kerimelerdeki manalarn zuhurudur:
Anlaynz, gerekten Allah hizbi galiptir.. (5/56)
Ayk olunuz, Allah hizbi kurtulmutur.. (58/22)
Gzlerine dahi, u mana srmesi ekilir: Allah- Tal, kulla
rndan istediini seer..
Bundan sonra, nefsan hatralar yok olur.. eytan vesveseler
gider..
Bunlarn yerini lednn ilim getiren, ruhan nefesler getiren,
kalb kemaline yerletirilen melekler alr..
Bu mqna ise., ziraatin oalmas demektir., kklerin ve dalla
rn yeermesi demektir..
Bundan sonra o kimse, yaknlk makamna kar.. Rabbn m
ahede lezzetine erer.. Bu ise., yemilerin tatlanmas demektir..
stte anlatlanlar, byk KIYAMET almetleri idi.. Burada ia
ret ettiimiz mana dahi, insan fertlerinden her birine has olan kk
KIYAMET almetidir..

* *
Byk KIYAMET almetlerinden biri de: DABBET'L-ARZ'n k
masdr..
624
61. BLM - KIYAMET ALMETLER
Bu manada Allah- Tal yle buyurdu:
Sz aleyhlerine olduu zaman, YER'den bunlar iin bir DAB-
BE karrz. Onlara ANLATIR:
nsanlar yetlerimize ikan sahibi olamadlar.. (27/82)
Burada sz, u manaya gelir:
Bu lemin, kendi zatna rcuudur..
Bu i dahi: Dnya iinin, tamamen hirete gemesidir..
ANLATIR..
Kelimesine u mana girer:
Onlara vaaa ettiimiz, baasin, nuurun, cennetin, narn ve
benzeri hiret ilerinin hak olduunu ANLATIR..
Bu anlatln sebebi ise., yle izah edildi:
yetlerimize ikan sahibi olamadlar.. (27/82)
YETLER:
Kelmmzda onlara haber verdiimiz eylerdir..
te.. DABBE'yi karmamzn sebebi budur.. Ta ki: Her eye ka
dir olduumuzu bileler.. Bundan sonrasna ve DABBE'nin haber ver
diine inanalar..
Ve.. Hakk'a dnmek isteyen dne.. Yce Hakk'n haber verdii
eylere inana..
Kk KIYAMET de buna benzer.. nsanda bunun emareleri y
le olur:
Beer tabiat arzndan, emniyet ruhu mukaddes huzurda g
rnr..
Bunun grnmesi, adi ilerin terkine dairdir.. Bir de, sfl ile
rin iktizasn ortadan kaldrmak iindir,.
Bu hali bulana, byk keif gelir..
Mukaddes ruh ona, her eyi inceden inceye bildirir..
Btn bu haberleri anlatr, durur..
Batn perdeler insana alr.. Srlar saklamay ona talim eder..
NSAN-l KAML
625
Bylece insan: Tasdik makamndan, refikti aldaki yaknlk ma
kamna ykselir..
Ne gzel refiktir..
Ve., bu: Yce Allah'tan bir ihsandr.. Bir fazilettir.. Kuluna fazl
ve inayetidir..
Bu inayeti yapar ki: man ordusu, daim hicap askerlerine ye
nilmeye.. Hatadan ka, dorunun hakikatini bula..
Zira; Rbubiyet makamnn gizlilikleri, ilhiyet mertebesinin ik
tizalar stn bir gayedir; yce makamdr..
Onun izzeti o kadar iddetlidir ki; Kalbler bir trl ona tam
iman yolunu bulamazlar.. Ancak byle bir keiften sonra olabilir..
Kald ki; Halkn kendi nefsinde, bu gibi eyleri kabule gc yet
mez. Onlara ikan sahibi olamaz. Ancak, ilh bir keiften sonra
olabilir..
Tpk: nsanlarn bu emrin hakikat olduuna, DABBE'nin k
ndan sonra kani olacaklar gibi..
Bir rfan sahibinin de, anlatlan lh iktizalar kabulde tahak
kuku; Ruhun tabiat arzndan kmas, yol kesicilerden ve engeller
den hals sonunda olur..
Bu manay anla..
*
#*
Byk KIYAMET almetlerinden biri de: DECCAL'n kdr..
Solunda cennet vardr; sandaysa., cehennem vardr..
ki ka arasnda: Allah'a kar kfir., yazldr..
O zaman, halk susuz kalr.. Ackrlar; hi bir yiyecek bulamaz
lar.. Btn yiyecek ve iecekler bu mel'unun yamdadr..
Kendisine iman eden herkese, suyundan iirir.. Yedii yemek
ten de yedirir..
Onun yemeinden yiyen, suyundan ien artk iflh olmaz..
Kendisine inananlar, kendi cennetine koyar.. Onun girdii DEC-
CAL cennetini, Allah- Tal cehenneme evirir..
F.: 40
62G
61. BLM - KIYAMET ALMETLER
Kendisine inanmayanlar da, cehennemine koyar.. Onun girdii
DECCAL cehennemini, Allah- Tal cennete evirir.
nsanlardan bazlar, Deccal'in zarar Allah tarafndan kalkn
caya kadar; ot kk yiyerek geinirler..
DECCAL LAN, devaml yeryzn gezer.. Ancak, Mekke ve Me
dine hari; oralara giremez..
Sonra.. Beyt-i Makdis'e doru yola kar.. Kemle-i Ldd karyesine
gelir.. Beyt- Makdis ile, bura arasnda, bir gn ve br gecelik yol
vardr..
Tam bu srada Allah- Tal o karyedeki minareye Isa'y a.s.
indirir.. Elinde de bir sng vardr..
LAN DECCAL isay a.s. grnce, tuzun suda eridii gibi erir..
Sonra.. sa a.s. ona sng ile vurur; ldrr..
Kk KIYAMET iin dahi, bunun gibi insanda oluuna dair al
met vardr.. Ki bu: Onun hakikatinde DECCAL'in kdr.. Bu dahi,
DECCAL nefsin ba kaldrdr.. nsana batl kartrr; hak suretin
de arz eder..
Bu tabir, onun haline uygundur.. Sz gelii:
Falan falana DECCALLIK etti.
Derler.. Yani:
Onu tevie drd.. Yanl yola saptrd..
Bu DECCAL nefis, baz ynleri ile, insan eytan olarak da isim
alr..
Kaid ki nefis: eytanlarn ve vesvasn mahallidir.. Onun yuva
sdr,* gizlendii yerdir..
Baz ynleri ile bu nefte:
Ktl emreden nefis..
Tabirini dahi kullanrlar..
Mullak NEFS lafzn -ki sofiyye istilahnda bu isimle geer- ne
zaman anlatrlarsa., bundan muradlar, kulun illetli vasflardr..
NSAN-I KAML
627
Evet..
Nefis, anlatlan hali ile, DECCAL yerini alr..
ehvet iktizalar icab ile de; solundaki cennet yerini alr.. e
kavet ehlinin yolu soldan gider..
Tabiatn icab uygunsuz ileri brakmak, onunla olan balar
yok edip kesmek sureti ile nefse muhalefet ise.. DECCAL'in sana
ald cehennemdir.. Saadet ehlinin yolu da sadan gider..
Nefsan ilerin icab olarak; zulman perdelerin teksifi ise.. DEC
CAL'in iki ka arasnda yazl:
Allah'a kar kfir..
Yazs yerine geer..
rfan sahibinin, nefsin esaretine dmek sonucu doruyu anla
mayacak hale gelmesi, nefsin galebe almas sonucu, yaplan hita
bn manasn anlamayacak hale gelmesi: Deccal zamannda, baz
has zevatn a ve susuz kalmalar manasna gelir..
rfan sahibinin, nefsi ile arkadalk etmek zounda kal dahi:
nsanlarn DECCAL zamannda, yiyecei ve ieei ancak onun ya
nnda bulmalar hkmne girer..
Resulllah S.A. efendimiz, bu manaya iaret ederek yle bu
yurdu:
nsanlara bir zaman gelecek; o zamanda dinini tutan: Ate
koru avulam gibi olur..
O sre iinde; bir kimse mcahededen yaya kalr; byle bir
eyden Allah'a snrz; nefsan yoldan iktiza eden eylere yne
lir; tabi ilere dayanr; ehvan lezzetleri kullanr; adi fiiller yolunu
tutarsa., ite bu: DECCAL'in verdiini almak demektir..
Bir ey diyelim:
Mubah yollar tutup, onlara dayanmak; irfan sahibi katnda
haram olan arab gibidir.. Ve bu, DECCAL taam arasnda saylr..
Bir ey daha diyelim*.
1528
61. BLM - KIYAMET ALMETLER
Nfss, gaflet douran eylere, bo mitiere dnmek ise.. rfan
sahibi yannda arap saylr ki: Bunlara dalan, DECCAL'in yannda
bulunan araptan ine benzer..
Bir ey daha diyelim:
Makama ulamadan nce; anlatlan hale dalan bir irfan sa
hibi, DECCAL eline dp artk iflah midi kesilen kimseye benzer..
Sonra..
Bekas muhal olan tadlar hayal olan yerin sslerine kanp al
danmak ise.. DECCAL cennetine girmek saylr..
Ve., onu: Allah- Tal cehenneme evirir.. O kimsenin karar
yeri olarak oray klar..
Ancak; bir kimseye saadet baars gelirse., bu yol boyu Hak'ta
sebat ederse.. Tahkik gecesinde, eriat nurlar ile yrrse., muhale
fetin, mcahedenin, riyazetin yoluna metanetle girerse.. Bu kinatn
hahan, Rahman'n zuhur kklerini yerse., bu DECCAL cehenne
mine girmi olur..
te buray, Allah- Tal zevali olmayan bir nimete evirir..
Deimez mlk klar..
Pak Mekke ile, zatn yeil bahesi Medine hari, farz olan emir
gelinceye kadar; DECCAL'in yeryzn gezip dolamas manasna
gelince:
Btn makamlarda nefis, kulu tevie drr.. Ancak, iki ma
kam hari..
O makamlardan biri: Zatn tm hkm srd makamdr..
Bunun manas: Zat, lh huzurdan gelen cezbe ile; kulun ken
di varlndan gemesidir..
te o zaman: Kul, hissinden de geer.. Nefsinden yana da fena
bulur..
bu makam: Sekir sarholuk makamdr..
O makamlardan kincisi: Muhammedi makamdr..
Evliya istilahnda, bu makama:
ikinci sahv ayklk..
Tabir edilir..
NSAN-l KAML 629
Anlatlan iki makam, yle makamdr ki: Oralarda nefsin me
cali yoktur.. Zira, buras illetli yollardan korunmutur.. Ezel gayb
leminde bunlar mahfuzdurlar..
Anlatlan manalar DECCAL'in giremeyecei iki belde mesabe
sinde dururlar..
lh keiflerden, kulu tevie dren, doru yola girmekten
onu alkoyan ey ise., bu ENCES PEK PSLAN'in Beyt-i Makdis
ktasna ynelpnesi mesabesindedir..
Spnra..
Oraya varmadan; Remle adl yerde durup, kalmasna gelince;
yle anlatabiliriz:
Nefis DECCAL'i, her libasta irfan sahibine zhir olduu za
man; bazan enfs makam mukabili kabilir.. Burada kt zaman,
bu mukaddes vadide bir irfan sahibi olmayan, eritii vehmine kap
lr.. Halbuki anlatlan makamdan hi bir krnt almamtr.. Ancak,
durumu icab perde ardnda kalr..
Zira Remle: Topraktan olma bir amurdur..
Ve.. Hz. Isa a.s. iner.. Elinde fetih sngs vardr.. Orada DEC
CAL'i ldrr..
sa a.s. Malik Allah'n ruhudur..
Hak gelince, batl zail olur..
eklerin, ekillerin, tevilerin hkm kesilir..
Burada anlatlanlar, byk KIYAMET'lerin almetleri idi; say
dk.. Amma zhirde..
Batn olan almetlerini dahi saydk.. Onlar da erh edip anlat
tk.. Ancak bunlar, kk KIYAMET almetleridir..
Ve., kk KIYAMET almetleri insanlara hastr.. Kinatn di
er halkna deil..
*
* *
MEHD'nin a.s. k da, byk KIYAMET almetleri arasnda
dr..
O gelecek, insanlar arasnda krk yl adaletle hkm srecek..
O gelince, gndzleri, yeil baheler gibi, geceleri aydn parlak
olur..
630
61. BLM - KIYAMET ALMETLER
Ziraat bereketli ve ok olur.. Hayvanlarn stleri de bollar..
nsanlar emniyet iinde; Rahman'n ibadeti ile megul olurlar..
Kk KIYAMET'in de byle almetleri vardr..
Kk KIYAMET'in almeti dahi insanda MEHD'nin kdr..
MEHD: Muhammedi makamn sahibidir.. Her kemal burcunda
itidal zere bulunur..
Onun krk yl adaletle hkm srmesi dahi, varlk mertebeleri
nin saysdr..
Bu manay biz:
EL-KEHF VERRAKM F ERH-I
BSMLLAHRRAHMANRRAHM,
Adl eserimizde erh edip anlattk..
Doha iyi anlamak isteyen o kitaba baksn..
Gecelerin aydn, parlak oluu, gndzlerin yeil baheler gibi
olmas, u manaya gelebilir:
rfan sahibini terakki ettiren sarholuk le, beka veren ayklk
iinde srp gider..
Ziraatn bereketli ve ok olmas, hayvanlarn ok stl olmas
da u manaya gelir:
lh nimetlerin pe pee gelmeleri, kerametlerin dahi pe pee
gelmeleridir..
Onun zamanndaki emniyet ise, u manaya gelir: rfan sahibi,
dostluk makamna girer.. Orann ssl kaftann giyer..
Allah- Tal, bu manay anlatmak iin, brahim makamndan
yle anlatt:
Bir kimse oraya girerse emin olur.. (3/97)
Yani: Elim azaptan emin olur..
Zahir manadaki bu makamdan, ateli yanma durumundan
emin olununca, manev makamda, Rahman'n mekrinden emin ol
mak daha yerinde ve daha uygun olur..
eyh Abdlkadir Geyln R.A. bu makarna konmutur.. Ve ken
disine:
Allah- Tal, mekir etmeyeceine dair yetmi dofa ahd etti..
Diye anlatmtr .
NSAN-l KAML 631
Ve., bu makamdan sonra, Rahman'a ibadetten baka bir ey
yoktur..
Bir de: Deyyan olan yce sultan sena etmek vardr..
Hele u iaretlere bir bak.. barelerle nekadar gzel uyutu..
Byk KIYAMET'in almetleri, anlatld gibidir.. Kk KIYA-
MET'in dahi, almetleri ona benzer; ki o da anlatld..
A
Byk KIYAMET'in bir baka almeti dahi, GNEN BATTII
YERDEN DOMASrdr..
Bundan sonra, tevbe kaps kapanr..
Daha nce iman etmemise., artk bundan sonraki iman nefse
fayda vermez..
Zira o zaman: Artk vuslat sergisi kaldrlmtr.. Drlmtr..
Kk KIYAMET'in dahi buna benzer almeti vardr..
Bunun insandaki almeti udur: Onun mahede gnei, varlk
batsnda doar.. Bu ise., batm keiften ibarettir., bu ise., gizli srra
ittilada tahakkuktur..
Byle olduktan sonra bilir: Kendisi nedir?.. Ve Kimdir?..
Sonra., z vasflar ile tahakkuk eder.. Araf cennetinde bol bol
inama kavuur..
Remizleri zer; onlardan hazine karr..
Mana rtlerini aar; kurtulanlarla beraber kurtulur..
Bu hale erdikten sonra, ondan ayrlk ve vuslat sergisi drlr..
Ve., orada imann faydas olmaz., nk, imann hkm bun
dan nce idi..
Zira iman: Gaybde olan bir eye olur.. Aradaki hicabn kalkma
s ile de hkm gider..
Madd manada tevbe kabul olmaz; gnah balanmaz..
Zira gnah ve balanma ii: kilik mahallidir..
O tek zat ise., kendi tekliinde; gnahtan da, balanmaktan
yana da mnezzehtir..
632
61. BLM - KIYAMET ALMETER
bu anlatlanlar., byk KIYAMET'in mukabili olup kk Kl-
YAMET'in de mukabilidir..
*
* *
Muhyiddin b. Arab de, yukarda iaret ettiklerimizi ayn ekil
de anlatmtr..
Byk KIYAMET'in mukabili, kk KIYAMET'i aynen iaret yol
lu karlatrmtr.. yle ki:
Gnein batdan douunu yle anlatmtr:
-- Ruhun ilk merkezine, ilk makamna dnmesi..
Bu ise., lmde, vefat hkm ile,* in hirete intikali saylr,.
Tevbe kapsnn kapann da yle anlatmtr.-
Can boazna gelip gor gar diye ses karann tevbesi ka
bul olunmaz; gnah balanmaz..
Bu iddiasn da:
-- ki kap, yani: doum - lm arasndaki mesafe yetmi
yldr..
eklinde anlatlan cmleye dayandrr..
Bu ise., insann ortalama mr, kyas ve nizam yolu ile, yetmi
yl oluuna mukabildir..
mam'n bu anlattklar makbuldr.. En gzel eklinde yorum
lanr..
Ancak biz, insana mahsus olan kk KIYAMET'i bu dnyada
kald gnleri zerinde durarak anlattk..
Bizim yolumuz buydu..
Perdeyi yrtmak korkusuyla daha ileri gitmedik..
u da aktr ki, burada btn srlara iaret ettik..
Bu kitapda zerinde, dura dura anlatmadmz hi bir kal
mad..
Allah.. Hak syler..
Doruya hidayeti nasib eden odur..
NSAN-I KAML 633
II. FASIL: L M
Biz burada LM'den bir para anlatacaz..
Zira; LM, bu kitabn ELL DRDNC BLM'nde geti..
Orada grlebilir..
*
* *
Bilesin ki..
LM: Bu dnyadaki hayatn sebebi olan, GRZYE nam atein
snmesidir..
Hayat ise., bu sureta heykellerde, ruhlarn kendi nefsine bak
masdr..
Bu sureta heykellerde, ruhlarn nazarn tutan ise., o hararet-
griziye'dir.. amma tabi itidal hkmne gre kald sre..
Burada:
- tidal..
Demeden kasdm; onun drdnc derecedeki yerine oturan ha
raretidir..
Bu hararetin, birinci dereceye dnmesi, ki bu: Unsurlara bal
bildiimiz ate olur..
Onun byle bir dereceye gelmesi ile de, lzm olandan bak<
olur..
Mizacn durumu ise., anasra bal her hangi bir eyi kabul el
memektir.. Zira, bu durumu ile ate son haddini bulmu saylr..
O zaman da kalplar, atee kar ikinci derecede kalr..
Atein, hararet halinde imtiza kabiliyeti vardr.. Zaten, die
rknlerle, imtizac olmaynca, atein varlna ihtiya kalmaz..
Kald ki: Ate, su, hava ve topraktan herbiri, drt unsurda
meydana gelmitir.. Bu drt unsur dahi udur: Hararet, brudet, y
buset ve rtubettir..
Galip gelen her hareret rkn, kalan maddeleri yok eder.. O zt
man adi: Tabi ate olur..
Galip gelen her brudet rkn dahi, arta kalan maddeleri yc
eder.. O zaman adi: Tabi bir sululuk olur..
34
61. BLM - KIYAMET ALMETLER
Dierlerine nazaran bulunduu yerde galip gelen her rtubel
rknnn hkm hepsini yok eder., ad: Tabi hava olur..
Dierlerine nazaran, bulunduu yerde ybuset hkm kalan-
lara ar basnca, dnda kalan hepsini yok eder; adi: Tabi toprak
olur..
Bu durumda onlardan birine:
Atee bal, suya bal, havaya bal, topraa bal..
Denemez.. Meer ki, nc dereceye ine; dier rknlerle im
tiza ede..
Hangi ey olursa olsun; nc derecede, hararet ve ybuset
eit gelirse., bu dereceye kma zaaflarndan dolay, dier iki rkn
ondan saklanrsa., o zaman onun ad*. Ate olur..
I
Hangi ey olursa olsun; nc derecede, brudet ve ybuset
eit gelirse., bu dereceye kma zaaflarndan dolay dier iki rkn
ondan saklanrsa., c zaman onun adi: Toprak, olur..
Hangi ey olursa olsun; nc derecede, hararet ve rtubet
ona eit gelirse., bu dereceye kma zaaflarndan dolay, dier iki
rkn ondan saklanrsa., o eyin adi: Hava, olur..
Hangi ey olursa olsun; nc derecede brudet ve rtubet ona
eit gelirse., bu dereceye kma zaaflarndan dolay, dier iki rkn
o eyden saklanrsa.. O eyin adi: Su, olur..
Unsurlar felekini grmyor musun: Nasl tabiatlar felekinin s
tne km.. Tabiatlar feleki ise., istiksaat felekinin stnde.. Bu is-
tiksaat feleki: Ate, hava, su, toprak felekleridir..
Sonra..
Tabi hararet bir derece daha iner ve drdnc derecede eit
olursa., o zaman bu suret heykellerinden birinde dier rknlerle
imtiza edip kalr.. Amma bu imtiza: Cisman, hayvan bir imtiza
olur.. Onun bu haliyle bulunduu heykel dahi, hayvan bir heykel
olur..
Ve., hararet-i griziye bu derecede devam ettii sre, o heykel
NSAN-I KML 635
var olarak kalr..
Hararetin bu drdnc derecede oluunun ad*. Griziye'dir..
Nasl ki: nc derecede ad: Hararet, idi..
Nasl ki: ikinci derecede ad: Tabi hararet, idi..
Nasl ki: Birinci derecede adi: Unsur hararet, idi..
Atein dnda kalan erkna da, yukarda anlatlana uyarak,
buna benzer isim verilebilir..
*
*
Hsl: LM, anlatlan hararet-i griziye'nin hayvani heykelden
gidiidir.. Haliyle onun gidii, zdd olan brudet-i griziye sebebi ile
olur..
te., buraya kadar anlatlanlar, bu cismin nasibidir..
*
**
Ruhun nasibine gelince..
Onun heykel hayat, ittihad gz ile, ona nazar ettii sredir..
O heykelin lm ise., bu nazar heykelden evirip, kendi zne
daldrmasdr.. O zaman, btn ile kendi leminde kalr..
Lkin, ruhlar leminde, buradaki heykeli ekli ile cesed bulur..
Onun varlk hkm, bu cesed dolays ile olur..
Zira, onun hkmleri, cesedlenmesi ile zahir olmutu..
bu manada, birok nuran keif ehli hataya dmtr.. On
larn verdii hkm? Cisimler har'olunmayacadr..
Bize gelince..
lh bir ttil sonunda bildik ki: Cisimler ruhlarla har'oluna-
caklardr..
Ruhlarn lm: Heykele bal cesedin znden zlmesi
dir..
Bu durum, onun yok olmasn icab ettiren eylerdendir..
Bu durumda o: Varla yaylan bir eydir.. Amma, belli bir s
re iin..
Buna misal: Uykuya dalan ve ryasnda hi bir ey grmeyen
kimsenin halidir..
636
61. BLM - KIYAMET ALMETLER
O: Bu bir ey grmedii saatte yoktur..
Bu durumunda o: ehadet leminde deildir ki; ayk olsun..
Gayb leminde deildir ki; varhna dellet eden bir ey grsn..
Zira o: Yok olan bir vardr.
Sonra buna: Gnei dahi misal olarak verebiliriz..
Gne evin penceresinden doduu zaman, ev gne ziyas ile
aydnlk olur.. Halbuki gne, oraya ne inmi; ne de oraya hll et
mitir..
bu gne ziyas: Ruhun, kendisine has olan cesede nazar me
sabesindedir..
Yani: Hayvanat cisimlerinden..
*
* *
Sonra..
Eer pencere, yeil caml ise., eve giren ziya ve ule o ekilde
olur., o surette olur..
Ruhun durumu da byledir..
nsan heykeline veya baka eye nazar eltii zaman; grnt
s, nazar ettii eyin suretinde olur.. Bu baka trl bir deimeye
uramaz..
Ve., gnein evden kaymas se., ruhun, nazarn cesetten kal
drmasna misaldir..
LM ise., o aydnln, gne aydnl znde gizlenmesi mi
salidir..
Bu durumda o ahs, l olarak kalr..
Onun bu LM; anlatlan n, bu lemde, gne nn
zne girip gizlenmesine benzer..
III. FASfL: BERZAH
BERZAH bir vcuttur.. Amma tam deildir.. Bir istiklli de yok
tur..
ayet tai. veya mstakil olsayd; dnya ve hiret evi gibi, bir
ikamet yeri olurdu..
NSAN I KML 637
Onun misali: Bizim tasavvurumuz gibidir..
Biz bir uleyi, yeil bir cam iinde, yeil renkli olarak tasayvur
ederiz.. Bize, bu haliyle ekil verir.. Amma hayal leminde..
Kald ki, hayal lemi de, dnya ehli iin tam deildir.. Dnya
ehlinin hayali iin, kendi bana bir istikll de yoktur..
u da bir hakikattir ki, dnya lemi, kendi znde tam bir
lemdir.. Amma, kendi gznden; ona bakld takdirde tamdr..
His lemi, manalar lemine gre tam deildir..
Ancak, Allah ehlinin hayalini, saylan hayalin dnda tutmak
icab eder.. Onlarn hayali kmildir; mstakildir kendi znde tam
dr.. Bu tr hayal, onlarn dnda kalan dnya ehlinin hiretine
benzer..
Brahmanlarn, kfirlerin, mriklerin vb. kimselerin mcahede,
riyazat vb. yollardan safa bulan kimselerin hayali ise., dnya ehli
nin uykusu gibidir..
Dnya ehlinin hayaline ise., itibar edilmez..
Her nekadar hayalin asl, znde herkes iin ayn ise de; adi
ilere, cesedden matlup eylere harcanan hayal hzineleri bozul
mu; ruh safiyet hkm kesilmitir..
*
**
Her nekadar yukarda anlatlan brahmanlar, felsefeciler iaret
edilen adi eylerden uzak iseler de; hayal hzinelerine akl iler, ta
biata bal hkmler dolduu iin, bu durum, onlarn lh olan ma
nalar lemine* terakkilerine engel olmutur..
Haliyle, Allah ehlinin durumu byle deildir..
Onlar, illetli yollardan masundurlar.. Ezel gayb leminde, Al
lah tarafndan korunmulardr..
*
* *
Hsl: BERZAH leminin tam bir varl yoktur..
- BERZAH..
Denmesi de bu sebebe dayanr..
Ayn ekilde, dnya ehlinin hayali dahi, varlk lemi ile yokluk
lemi arasnda bir BERZAH sayl..
*
*
Sonra..
Kyametin benzeri ise., gnein, nce aydnln verdii pen
cereye tekrar dnmesidir..
Bundan daha fazla bir beyanda bulunulamaz..
*
4i
Ruhlar bu heykellerde cesed bulmadklar sre, yaygn bulunur
lar.. lmn hakikati de budur..
Cesedlendikleri zaman, bu cesedlenme onlarn vcudu olur..
Ancak, bu cesed bulma, cesedin artlarna bal olduu sre,
ruhlar BERZAH'ta kalr..
Zira o: Ruhun mutlak ruhan hali ile iktiza ettiini yapmaktan
yana kusurludur..
Sonra..
Allah- Tal diledii zaman, kyamet gn ruhu baas eder..
O zaman cesedin icaplarna bal kalmaktan kurtarr..
Haliyle bu durum maher yerinde olabilir..
*
* *
Sonra..
Onun bu serbestlii dnyadaki durumuna gre olur..
Dnyada hayr zere idiyse., orada da hayr zerine serbest
kalr..
Dnyada er zere idiyse., orada ayn ekilde serbest olur..
Zaten o: Dnyadaki hali dnda bir serbestliin talibi olmaz..
Bu manada u yet-i kerime aktr:
nsana ancak syi kadar vardr.. (53/39)
**
Bilesin ki..
Yce Hakk'n nurundan; ruhlarn mteaddd olarak yaratlma-
630 61. BLM - KIYAMET ALMETLER
MSAN-l KAML
639
larnn misali: Gnein uasndan, muhtelif aydnlklarn meydana
gelmesidir..
Muhakkik zatlarn, lemin birliini iddia etmelerine misal: G
nein aslnda br tane olmasdr..
Kandillerde, eitli ekillerde zuhur etmi olsa dahi, o aslnda
bir tanedir.. Kendi sayya gelmeyen bir tanedir.. Kendi ekli dnda
br baka ekli dahi yoktur..
Zuhur yerlerinde nekadar ekil alrsa alsn, asl birdir..
Bu ii bu kadar anlatmamz yeter..
Kald ki biz: Ruhlarn kabzn, Azrail'in kabz iin geli eklini da
ha nceki BLM'de anlattk..

**
Bilesin ki..
BERZAH'ta insanlarn durumu muhteliftir..
Onlardan bazlar: Hikmetle muamele grr..
Onlardan bazlar da: Kudretle muamele grr..
Hikmetle muamele olunan kimse: Dnyada yapt amelinin
hakikati ile, dner durur..
Onun BERZAH lemindeki durumu budur..
Diyelim l),
O dnya hayatn taatle geirdi..
Hak Tal onun iin, amellerinin manasn suretler vererek ya
ratr.. O da taatnn suretine dner.. Allah- Tal onu, o haliyle du
rulur..
Onun taat ya namazdr; ya orutur; ya sadakadr..
Yahut bunlarn dnda kalan, baka bir taatm suretidir..
Bylece o kimse, bir gzel amelden, dierine gerer..
Yeni getii amel ekli, ya bir nceki gibi gzeldir; yahut daha
da gzeldir..
Tpk: Dnyada olduu gibi..
lerin hakikati ona zhir oluncaya kadar byle gider..
O zaman da onun kyameti olmu olur..
640
61. BLM - KIYAMET ALMETLER
Sonra..
Meydana geien bu suretin, gzellii ve parlakl taat kadar
olur.. Bir de o taat zerine gnln birletirdii kadar olur.. Bir de,
o ameli yapmaktaki gzel gayesi kadar olur..
O suretin irkinlii ise., yaplan amelin irkinlii kadardr..
Mesel: Biri, zina eder, hrszlk eder, arab ier..
Allah- Tal bu fiillerin manasna gre suret halk eder..
Fiilin sahibi, o amellerden hangisini ilemise., onun iinde d
ner durur..
Mesel: Zina eden iin, ateten bir kadn tenasl uzvu yaratr..
Erkek uzvunu ona daldrr; karr..
Ondaki atei, yakcl, kt kokusu, amel sahibinin ona dn
yadaki dknl kadardr..
arab ienlere de, ateten bir kadeh meydana kar.. i, ate
arab doludur.. O kimse, bunu ier..
Dnyada o hale nasl devam etmi ise., orada da o hal iinde
dner durur..
Bir kimse, taatle masiyet arasnda olursa., o: Bu iki hal arasn
da dner durur*,
Yani: Allah- Tal'nm onlara gre, yaratt manalarn sureti
iinde dner durur..
Onlar, nur olabilir; ki bu: Taattan yaratlan suretlerdir., veya
ateten masiyet icab yaratlmlardr..
Hsl: Onlar bu durumda, suretten surete geerler..
Bu geilerinin devam sonunda, iin hakikati onlara peyder
pey zhir olur..
Onlara anlatlan iki hkmden biri tamam olur; kyametleri de
kopar..
*
BERZAH'ta kudretle muamele grene gelince..
Bu makamda bulunan, amellerinin manalarn gremez.. Mana
larnn suretini grr..
NSAN-I KAML
641
Eer asi ise.. Allah- Tal dahi, onu balam ise., ancak o
amellerini taata benzer surette grr..
Allah- Tal o ameline lh bir durum verir.. O amelin sahibi,
biri dierinden daha gzel olan ameller iinde geip gider.. Taa, k
yameti oluncaya kadar.. O zaman da: Hakikatler ekli zerinde zu
hur eder..
Bu kudret muamelesine tabi olan bir dieri, taat ehli olabilir;
ama, Allah onun amelini boa karmtr..
Bu kimseye suret kar ama, Allah- Tal ezelde onun iin e
kavet babnda ne yazm ise., o kar.. Ona olan tecelli bu yoldan
olur.. eitlenmesi de, yine ona gre olur..
Bu haln sahibi dahi, ameline gre, cehennemin hangi tabaka
snda bulunmas icab ediyorsa., ona benzer bir durumda, kendisine
gelen suretlerle urar durur..
Kyameti oluncaya kadar; sonra., cehennemde azabn grmeye
balar..
*
Sonra..
Allah- Tal, BERZAH iin, bir kavim yaratmtr.. Bunlar,
orada sakin olur; oray imar ederler..
Ancak, bunlar dnya ehli deildir; kyamet ehli de deillerdir..
Ama, hiret ehline katlmlardr.. Ahiret ehline katl sebebleri,
yaratl yolu ile, onlarla birlikte olulardr..
Bir kimse, ruh durumu ile onlara aina olursa., lmnden
sonra onlar tanr..
Bunun onlara kavumas, tandk bir toplulua kavumas gibi
dir.. Gider; onlar tanr; kendileri ile gayet rahat nsyet eder.. On
larla kalr; onlarla olduka kederi olmaz.. Onlarn arkadal kendi
sine huzur verir..
Onlara bir ainal olmayan kimse ise., kendisine fkeli bulur..
Ne kendisi onlarla lfet edebilir; ne de onlar kendisi ile lfet edebi
lirler..
F.: 41
642
61. BLM - KIYAMET ALMETLER
Sonra onlardan biri kar; Allah- Tal kimin azabna sebep
klacaksa., dnyada sevmedii suretlerin en kts olarak ona gelir..
Onun bu gelii, amelinin suretidir.. Bu gelii ile, o kimseye kor
ku ve nefret verir.. O kadar ki, hi bir ey onunla kyas edilemez..
Bazlarna da en gzel surette gelir.. Bu dahi, o kimseye ait iyi
amelin suretidir..
O kimseye bu hali ile ho gelir..
Gelince aralarnda lfet olur., efkat gsterir.. Bylece aralarn
da sevgi doar..
Dolays ile, o kimse, bu gelen suretle., taa, kyamet oluncaya
kadar hoa arkadalk edip kalr..
*
* *
Sonra..
Bilesin ki.. Kyamet, BERZAH, dnya yeri bir vcuttan ibarettir..
Bunun misali bir daire gibidir.. Bu dairenin yarsn dnya far-
zet; yarsn da hiret farz et.. BERZAH ise, bu ikisinin arasdr..
Btn bu anlatlan farz ve takdir yolu iledir..
Gerek u ki: Senin mevcud olduun hviyet, aynen BERZAH'ta
mevcud olan hviyettir.. Kyamette dahi, mevcud olan yine odur..
Hsl: Sen, dnyada, BERAH'ta ve hirette bu benliin ilesin..
Ancak aralarnda deiiklik vardr..
yleki: BERZAH ileri zarurdir.. Zira oras, dnya zerine ku
ruludur..
Kyamet ileri de ayn ekilde zarurdir., nk o da, BERZAH
zerine kuruludur..
Dnya ileri ise., ihtiyardir..
*
* *
IV. FASIL: KIYAMET
Sonra..
Bilesin ki.. Allah- Tal KIYAMET'in kopmasn diledii zaman
srafil'e a.s. ikinci defa sura fleme emrini verir..
Birinci fleme lm iindir..
INSAN-t KAML
643
Sur: Ruh lemin suretleridir..
Mfni ve Mmt ismi ynyle srafil, ona birinci flemesini ya
par.. Btn suretler lr.. Heykellerinin bandan syrlr..
Tpk: Uyannca, ryada grlen suretlerin yok olup gittikleri
gibi.. Yaratldklar mahalle dnp gittikleri gibi..
Bundan sonra, ikinci defa sura fler.. Ruhlar, kendi lemlerinde
olduklar ekilde dnp gelirler.. Ceset kalplarna girerler..
Biz bunu gnein camlara vuru eklini bahsederken, sana an
latmtk..
Bu konumalarn hepsi, ruhlarn, kendi durumlarna gre yaplan
itibara gredir..
Zira uhrev lem, ruhlar lemidir.. Ruhlar leminin tm ise.,
insanda var olan mutlak ruhtan ibarettir.. nsan ise., kendi znden
ayr duramaz..
Kald ki: Ahiret ruhlar leminden barettir.. Ruhlar lemi ise.,
insann mutlak olan ruhundan ibarettir..
Bu mana daha nce de geti..
lem, tm ile, karlkl duran iki aynadan ibarettir..
Diye anlattk.. Byle olunca, ahadiyet hkmne gre, birinde
olan dierinde bulabilirsin.. Ama, misil ve tebih yolu ile deil..
Btn lem bir cevherden ibarettir.. Kendi znde gerek yn
ile ikiye blnmez..
Say ve blnme gryorsan, bu: Hayaldir..
Bu hayal ise., ferd olan cevherin blnmesini, farz ve takdir et
memize gredir..
bu mana, u yet-i kerimede anlatlr:
Onlarn hepsi KIYAMET gn ferd olarak ona gelir.. (19/95)
*
* *
Yukarda anlatlan nkteyi anladysan, varlktaki ahadiyet sr
rn da anlam olursun..
Allah- Tal'nm vaadini de anlam olursun..
Sonra..
Allah- Tacl'nn cennet, cehennem ve hiretin dehet verici
hallerine dair vaadlerini yakn haliyle ayan beyan kefeder grr
sn..
Ve., o zaman, imann: Zeyd b. Harise'nin iman gibi olur..
Allah ondan raz olsun..
O, Resulllah S.A. efendimize yle anlatmt:
Hak mmin olarak sabahladm..
Resulllah S.A. ona sordu:
mann hakikati nedir?..
Zeyd b. Harise yle anlatt:
Kyameti olmu grdm.. Rabbmn ar ak grnyordu..
*
*
Gelelim, insan fertlerinden her birine has olan kk KIYAMET
bahsine..
nsan, akl- evvel terazisini, ekmel adaletin kubbesi altnda kur
duu zaman, hakikat iktizalar gelir.. Onda bulunan hakikatlerden
herbiri neyi gerektiriyorsa., ona gre hesabna bakar..
Yahut, onun iin bir ahadiyet kprs kurulur., O zaman da,
tabiat metni cehennemi zerinde yrr..
O kpr, zm zor bir ey olmas icab: Kldan daha incedir..
Uzakl dolays ile, kltan daha keskindir..
*
**
Bu srattan geenlerden bazlar, akan imek gibi geerler..
Byle olan kimsenin irfan babnda seri bir binei vardr.. O ekilde
gei gcn bundan alr..
Bazlar da da arlnda yrr.. Bunun sebebi de, sfl hali
ne ballk durumudur..
Bir kimse, ad geen srat geer, l nizam iinde kalrsa., zat
cennetine dahil olmu olur.. Sfat meydanlarnda dahi gdasn alr..
644 61. BLM - KIYAMET ALMETLER
NSAN I KML 645
Bu durumda, kendi benlii yoktur.. Kendi hviyetinden syrl
mtr..
Kendi nefsi cihetinden bir eser gremez.. Ondan bir haber de
alamaz..
Onun namna, Cebbar olan yce Allah yle seslenir:
Bu gn mlk kimin?.. (40/16)
Ancak, o yce varlk, kendi zatndan bakasn bulamaz; yle
cevap eder:
Vahid Kahhar Allah'n.. (40/16)
Bundan sonra artk, ne gaflet vardr; ne de huzur*.
Bundan sonra, ne lm beklenir; ne de dirilme..
Zira, hali anlatld gibi olann kyameti, artk olmutur..
Br ak yan da yoktur..
Burada anlatlan, kk KIYAMET'tir.. Kk KIYAMET halleri
ni buna gre kyas eyle..
Hesap, mizan, srat yollarn da, sana iaret yollu anlattklar
mzdan kar.. Sarih anlattklarmzdan deil..
Akl banda olana bu kadar iaret yeter..
*

V. FASIL: CENNET VE CEHENNEM


Cenneti, cehennemi kendi yerlerinde anlattk..
Onlar anlattmz blm: Bu kitabn ELL SEKZNC BLM'-
dr,.
Ancak, burada iaret yollu onlar yine anlatacaz..
Eer, stn bir anlayn varsa., kavi bir azme sahip isen., ia
ret ettiimiz manay idrk edersin..
Eer belirttiimiz gibi bir anlaya sahip deilsen., bakalar
gibi olduun yerde kal..
CENNET ve CEHENNEM'in d manalarnda kal..
646
61. BLM - KIYAMET ALMETLER
Bilesin ki..
Allah- Tal, iindekilerinin tm ile hireti, dnyadan bir
nsha kld..
Dnyay ise.. Hak'tan bir nsha kld..
Dnya asildir; hiret onun fer'i saylr..
Dnya hiretin ekim yeridir..
Mealindeki hadis-i erif, bu manay anlatr..
u yet-i kerimeler dahi ayn manay iaret ederler;
Bir kimse, zerre mikdar hayr ilese onu, grecektir.. Bir kim
se, zerre mikdar er ilese, onu grecektir.. (99/7-8)
*
* *
Bilinen u ki: Asl, dnyada ilenen amellerdir.. Bunun fer'i ise.,
hirette grecein itir..
hiret, kyamet gn orada olacak ilerden baka birey deil
dir..
Orada olacak iler ise., ancak insan amelinin bir neticesidir..
Netice ise., takdim edilen eylerin bir fer'dir..
Takdim edilen eyler ise., dnya amelleridir..
Anlatlan mana icabdr ki: Yaratlmada, dnya hiretten n
geldi.. Adna da;
Ula..
Dendi.. hiret ise., sonraya kald.. Bu sebeple adna:
Uhra..
Dendi.. nk o: Fer'i idi.. Eer, hiret dnyaya bakarak fer' ol
masayd, onun sonraya kal hikmet babnda bir noksan olurdu..
Zira: nce olann sonraya kalmas, sonraya kalacan da nce
gelmesi, hikmet ynyle taana sebep olan ilerdendir..
NSAN-! KML
647
Bilesin ki..
hiretin, hisse dayal eyleri, dnyann hisse dayal eylerin
den daha kuvvetlidir..
Bunun gibi; hiretin lezzet babndaki ileri, dnyann lezzete
dair ilerinden daha lezzetlidir..
hiretin zorluklar ise., dnya zorluklarndan daha zordur..
Bunun sebebi udur; Ruh hirette; kendisine sevilen ve kt
olarak gelenleri kabul iin, tamamen botur.. Amma, dnyada byle
deildir..
Zira bu cisim, kesafeti icab, kendisine uyan ve uymayan ka
bul etmesi iin, ruhu bo brakmaz.. Dnya hayatnda, ruhun ancak
bir yann bo bulabilirsin..
Misal olarak, yemek yiyen bir ans ele alalm..
O kimse, yemek yerken, kalbi tamamen yedii ile megul deil
dir.. Bir yandan yemek yer; bir yandan da baka nemli bir iini d
nr.. Bu yzden de yediinin tam tadna varamaz..
Sebebi; Baka nemli ii dndnden, yemek ii iin gelen
tada, ruhu tam boalm deildir..
bu mana icabdr ki: hiret, dnyadan daha ereflidir..
Her nekadar, dnya hiretin anas ise de, buna ama.. Nice,
ocuklar var k: Ana babasndan, eref itibar ile, daha yksektir..
Bu adan baklnca, dnya asl se de, hiret Allah katnda da
ha erefli ve daha faziletlidir.. Kendi kapsamnda bulunan hakikat
cab, hiretin durumu budur..
Yine bir misal verelim:
Hele lafza br bak.. Ondan kan mefhum mana nekadar gzel
dir ve nekadar ycedir.. Kadri kymeti lafzdan nekadar ileridir.. Ne
kadar da sonsuzdur.. Btn bunlar onun yceliine erefine delildir..
u var ki: Mana lafzn neticesi ve fer'idir.. Lafz olmasa mana
nn hakikati anlalmaz..
te hiretin durumu budur..
648
61. BLM - KIYAMET ALMETLER
hiret, dnyann her nekadar neticesi ise de, dnyadan daha
faziletli; daha geni ve daha ereflidir..
Bunun sebebi ise., onun ruhlardan yaratlm olmasdr.. Ruhlar
ise., nuran letafete sahiptirler..
Dnya ise., cisimlerden yaratlmtr.. Cisimler ise., zulman ke
safetlerden yaratlmtr..
phesiz: Ltif olan eyler, kesif olanlardan daha deerlidir..
Sonra..
hiret, izzet ve kudret yeridir.. Engellerden kurtulan kimseler,
orada istediini yaparlar.. Bunlar cennet ehli olanlardr..
Dnya ise., zillet ve acizlik yeridir.. Dnyann padiahlar bile,
bir karnca eziyetini kendilerinden atmaya gl deillerdir.. Hal
byle iken, dnya nimetinin hesabn vereceklerdir.. Halbuki; dnya
nimeti zail olup gider..
hiret ehli ise., iinde bulunduklar nimetin daima daha iyisini
bulurlar.. Onlara pe pee biri dierinden daha gzel nimet gelir..
Zira, hirette Allah'n ihsan hesapszdr.. Dnyadaki ihsan ise
hesapldr..
lh hikmetin dzeni byledir..
ite., anlatlan manay anlar, onda tahakkuk edersen, murada
erersin..

* *
VI. FASIL: ARAF VE KESB
Bilesin ki..
Btnyle hiret; yani: Cennet, cehennem, ARAF ve KESB, hep
si bir yerdir.. Ne blnr, ne de sayya gelir..
Bu hiret evinin hakikatleri bir kimsenin aleyhinde olursa., onun
yeri cehennem olur.. Zira, cehennem ehli iin: Kahr zilleti altnda,
aleyhlerine hkm verilmitir..
Bu hiret evinin hakikatleri bir kimsenin aleyhinde olmazsa.,
onun yeri de, cennet olur..
NSAN I KAML 649
Bir kimse, bu dnyada, Allah iin kendinin hkimi olur ve Al
lah'a itaat ederse., o kimse, hiret evinin hakikatlerine hkim olur..
Orada istediini yapar..
Bir kimse de, bu dnya evinde, Allah iin kendine hkim olmaz
ve buradaki ii daima syan olursa., burada iken, aleyhte hkm
giymitir.. Dolays ile, hiret evinin hakikatleri de, onun aleyhine
olur.. Bu hkme aykr davranmak onun haddi deildir..
Nasl ki, cehennem ehli, zebanilerin hkm altnda kaldklar
gibi..
Bunlarn hilfna, cennet ehli, hi bir hkm altnda deillerdir..
Hele bak ki: Bunlardan her biri stediini yapar, hi kimse de,
onlarn aleyhine bir eyin hkmn kesemez..
*
**
Bir kimse, hirete dair ilerin ilminde tahakkuk ederse.. Tahak
kuk ettii ilimle de, tasarruf makamn tutarsa., bu kimse, ARAF'ta-
dr..
ARAF: lh yaknlk mahallidir.. Kur'an'da bu makam yle an
latld:
Gl sultann katnda.. (54/55)
Bu nazargha o ismin verilmesi; irfan makam, olduu iindir..
Bu marifet ise., sana anlattm ilimde tahakkuktur..
*
* *
ARAF ehli, Allah- Tal'ya kar irfan sahibidir..
Bir kimse, Allah- Tal'ya kar irfan sahibi olursa., hiret ii
ilminde, tahakkuk eder.. Allah- Tal'ya kar irfan sahibi olmayan,
hiret ii lmnde tahakkuk edemez..
Nitekim, Allah- Tal yle buyurdu:
ARAF'ta birtakm kimseler vardr.. Onlar her eyi simas ile
bilirler.. (7/46)
Bunun daha ak manas udur:
650
61. BLM - KIYAMET ALMETLER
Yce Allah'n irfan makamnda, birtakm kimseler vardr..
Yce anlar dolays ile, onlar kimse bilmez.. Zira, onlar, bakalar
nn mehuldr..
Ama onlar, her eyi simasndan tanrlar..
nk onlar, Allah' bilirler..
Allah' bilene ise., hi bir ey gizli deildir..
*
**
KESB ise.. ARAF'n altnda, naim cennetinin stndedir..
Allah- Tal, cennet ehlinin Allah'a irfan derecelerini artrdk
a, KESB'e kadar ykselirler..
KESB ehli ile, ARAF ehli arasnda fark vardr..
yle ki:
KESB ehli: Onyada, Allah- Tal'nn; kendilerine rfan tecel
lisi olmadan, o dnya leminden kmlardr.. hirete intikal edince
de, yerleri cennet olmutur.. KESB'e karmak sureti ile, onlara fazi
u ihsanda bulunmutur..
Orada onlara tecelli eyler..
O makamda, onlara tecelli mikdari: Dnyada Allah'a imanlar
ve onu irfan yolu ile bildikleri nekadarsa.. o kadardr..
ARAF ehline gelince, bunlar dnya hayatndan ayrlmadan ev
vel, yce Allah kendilerine irfan tecellisi eyler.. Bu yoldan yce Al
lah' bilirler.. Ahirete gidince de, yerleri, ancak yce Allah'n kat
olur..
Mesel:
Bir kimse, bir beldeye giderse., o beldede, tand biri olursa.,
ancak onun yanna gider..
Belki de, o arkada iin, beldesine inen tand arkadan, ya
nma almak vacip olur..
Bir mahluk iin durum byle olunca, yce Hlik iin, olmas da
ha uygundur..
NSAN-! KML
651
Nitekim, Sbhan Allah, bu manay daha ak anlatt..
Orada birtakm kavim vardr.. Onlar:
Gl sultann katindadr.. (54/55)
*
**
Bu makamda, daha baka, hayrete dren, hi duyulmam
nice iler vardr..
Onlar ak ak anlatsak, bu vcud batan sona hepsini ala
maz..
Onlar ncelii ve zorluu dolays ile, ancak, iaretle ve misalle
anlatlabilir..
Meer ki, bu kitab okuyan kimse, o mertebeye ermi olsun: O
hayret veren halleri, aynen grm olsun..
Hali byle olan, en kk areti anlar.. En gizli manay kavrar..
Ancak bizim bu kitab yazmaktan gayemiz, cahile bilmediini
anlatmaktr..
Bilen kimseye de, bizim anlattmz bu acab eylerin bir fay
das olmaz.. Onun iin ancak yle bir haber olur: bilir ki, biz de
onun bildii kadarn biliyoruz..
Bizim kasdmz ise., byle bir ey deildir..
Dolays ile, dizginleri ksalm..
Allah'tr yardm makam.. Allah'tr tevekkl makam..
YED KAT SEMA VE STNDEKLER
YED KAT YER VE ALTINDAKLER
YED DENZ VE ONLARDA ACAB GARAB EYLER
VE BUNLARDA SAKN OLAN MAHLUK* AR BEYAN OLUNUR
Bilesin ki..
Allah- Tal, seni zatndan ruhla teyid eylesin; glendirsin..
*
**
Alah- Tal halk yaratmadan nce, kendi zatnda, vard..
Mahluklar ise., onda mstehlikti..
Alah- Tal'nn bu varlktan, hi bir eyde zuhuru yoktu..
te., gizli hazine buydu..
Resulllah S.A. efendimiz, bunu yle anlatt:
mdayd., ne altnda hava vard; ne de stnde..
Zira, hakikatler hakikatinin kendi varlnda; nisbetlerden hi
birine, ihtisas yoktur..
Ne daha yukarsna., ne de en aasna..
Ve o: Hadis-i erifte belirtildii gibi; beyaz bir yakuttayd.. y
le buyuruldu:
Allah- Tal, halk yaratmadan nce, beyaz bir yakut i-
indeydi..
*
**
Allah- Tal, bu lemi yaratmay diledii zaman, hakikatler
hakikatine nazar eyledi..
Dilersen:
Hakikatler hakikati..
Cmlesi yerine:
Beyaz yakut..
62. BLM
NSAN-I KML
653
Diyebilirsin.. Ki o: Bu vcudun asldr..
Ama Kemal nazar ile bakt.. O zaman eridi; su oldu..
Bu mana icabdr ki: Bu varlkta, Hakkn zuhurunu kemal mer
tebesinde tayacak hi bir ey yoktur..
Tek bana; kendi zatndan baka..
*
* *
Hakikatlerin hakikati, bu vcudun asldr.. Bu varl batnda,
ancak o tar..
Onun zerine bir zuhur olunca eridi..
*
**
Bundan sonra, o hakikatler hakikatine azametle nazar eyledi..
Bu nazar zerine dalgaland.. Tpk: Rzgrla denizin dalgalan
d gibi..
Bu dalgalanma sonunda kabaran kpkler birbirine girdi.. Tp
k*. Deniz kpklerinin birbirine kart gibi..
te o dalgalanmadan meydana gelen kpklerden, A l l a hr
Tal yedi kat yeri yaratt..
Bundan sonra, her tabaka arznn cinsine gre, orann sakinle
rini yaratt..
*
**
Bundan sonra, kemal nazar sonunda eriyen hakikatler hakika
ti suyu ykseldi.. Tpk: Deniz buharnn ykseldii gibi..
Allah- Tal, o ltifelere, yedi kat semay at..
Ve., her semann melei, kendi semasna yarar ekilde yara
tld..
Bundan sonra, Allah- Tal o sudan yedi denizi yaratt..
O yedi deniz bu lemi kuatmtr..
te., tm varln asl budur..
Sonra..
Hak Tal, kadim hali ile; mda nasl mevcud idiyse.. Ki o
mevcud olduu leme:
Hakikatlerin hakikati.. Gizli hazine.. Beyaz yakut..
Dahi tabir edilir..
u anda dahi, o beyaz yakutta, mevcuddur.. Onun bu mevcudi
yetinde, ne hll vardr., ne de bir karma..
*
**
Ve o: Bu lemin btn zerrelerinde tecelli eder.. Onun bu tecel
lisinde say yoktur.. Bir birleme de yoktur; ayrlma da..
ncelerinde ne idiyse., ayn hali ile hepsinde tecelli eyler..
Sbhan olan Allah, bulunduu hal zeredir..
O mdadr.. Beyaz yakuttadr..
Bu varln btn, o yakuttur.. O mdr..
Eer Sbhan olan Hak; Bu varln tmnde tecelli eylemesey-
di; o Sbhan'm bulunduu halde bir deiiklik olmas lzm gelirdi..
Onu byle bir halden tenzih ederim..
Bir deiiklik olursa., ancak onun tecelligh olan beyaz yakut*
ta olur.. Tecelli eden Yce Sbhanda bir deiiklik olamaz..
*
* *
O Yce Hak, mahlukatna zuhurundan sonra da, zatna has
mda, hazine zerine bakidir..
Dn..
Biz, m iini, daha nce anlattk..
Hakikatlerin hakikatini de anlatm bulunuyoruz.. Hem de ak
olarak..
imdi, hakikatler hakikatinde mevcud olan eyay beyan zama
ndr..
nce yedi semay anlatalm..
654 62. BLM - SEMALAR VE YERLER
NSAN I KML
655
Bilesin ki..
Bu bakp grdmz, sema deildir..
Onun ne rengi semann rengidir; ne de vasf semann vasfdr..
Bu grdmz ey: Tabiat hkmne gre, yerin kuruluu, su
yun rtubeti sonucu meydana kan buhardr..
Gnein harareti onu havaya kaldrmtr..
Bylece, dnya semas ile, yer arasndaki boluk onunla dol
mutur..
Anlatlan durum icab, onun rengini: Bazan mavi, bazan toz
rengi, bazan da kark grrz..
Btn bu renkler, yerden ykselen buharn hkmne gre olur..
Bir de o buharlar arasna szan k durumuna gre..
Bu buharlar, dnya semasna bititii iin, adna*.
Sema..
Denmitir.. Ancak, dnya semasnn kendisine gz ulaamaz..
Sebebi: ok uzak oluu ve letafetidir..
Sonra o: Renk itibar ile, stten daha beyazdr..
*
**
Bir hadis-i erifte belirtildiine gre:
Bu yerle dnya semas arasndaki uzaklk, be yz senelik
yoldur!
ttifakla varlan hkm odur ki: Be yz sene uzaklktaki yeri
grmek mmkn deildir..
Bu durumda, bize alan odur ki: Bize grnen, semann ayn
deildir..
u da var ki: Eer yldzlarn yere dmeseydi; onlar da,
grlmez ve mahede edilmezdi.. Halbuki nice yldzlar var, onlarn
yere vurmuyor,* biz de, onlar, uzak olular ve letafetleri do!a-
ysyle gremiyoruz..
656
62. BLM - SEMALAR VE YERiER
Ancak, keif ehli zatlar, o grnmeyen yldz grrler.. Yerde-
kilere ona dair malumat verirler.. O ve benzeri yrldzn durumunu,
anlatmaya alrlar..
Bilesin ki..
Allah- Tal, btn rzklar, eitli yiyecekleri drt gn iin
de yaratt..
Ve., onlar yerle sema arasnda, drt felekin kalbine yerletirdi..
Birincisi: Hararet feleki..
kincisi: Ybuset feleki..
ncs: Brudet feleki..
Drdncs: Rtubet feleki..
Bu manalar u yet-i kerimede belirtilmitir:
Dileyenlerin eit bulmalar iin, drt gnde, gdalarn tak
dir etti.. (41/10)
Yani: Zat sual mikdarna gre; eit hkmle takdir etti..
Zira hakikatler, zatlar neyi gerektiriyorsa., onu isterler..
Mahlukatm hakikatlerinden hangisi olursa olsun; ne eyi iktiza
ediyorsa., anlatlan hzinelerden istedii mikdar gelir..
Bu manay da fu yet-i kerime biate anlatr*
Her eyin hzinesi, bizim katmzdadr.. Ancak, onun belli
mikdarn indiririz.. (15/21)
*
**
Bundan sonra..
Allah- Tal rzk sahiplerine rzklarn ulatrmas iin, yedi
semada melekler yaratt..
Daha sonra..
Btn semalar iin bir melek yaratt; bu melei oralarda bulu
nan meleklerin hkimi kld..
Bu melein adi: Havadistir..
Ve., her semada bulunan yldzn ruhaniyetini de bu melee
balad..
NSAN-! KML
657
Bu durumda semadan inen rzk meleklerinden her biri, o sema
yldz ruhanyetinden yaratlan hkim melein izni olmadan ine
mez..
*
$ :| s
Dnya semasnn yldz; Kamer'dir..
kinci semann yldz; Utarit'tir..
nc samnn yldz: Zhre'dir..
Drdnc semann yldz; ems'tir..
. Beinci semann yldz: Merih'tir..
Altnc semann yldz: Mteri'dir..
Yedinci semann yldz: Zhal'dir..
*
Dnya semas, gmten daha beyazdr.. Allah- Tal onu,
ruhun hakikatinden yaratt..
Ta ki, yerle onun nisbeti, ruhla cesedin nisbeti gibi olsun..
Ayn manada, Kamer felekini de, dnya semasna yerletirdi..
Zira, Allah- Tal Kamer'i, HAYY isminin mazhar kld..
Sonra, onun fevkini burlar semasnda devreye koydu., ki, var
ln hayat oradadr.. Ayn ekild mevhumun ve mehudun medar
da odur..
Sonra, kamere bal yldz, yerin idaresine vazifeli kld.. Tpk:
Ruhu, cesedin idarecisi kld gibi..
Eer, Allah- Tal, dnya semasn ruhun hakikatinden yarat
mam olsayd; hikmet, yeryznde hi bir canlnn varln gerek
tirmezdi.. Oras, cemadat mahalli olurdu..
*
* *
Sonra..
Allah- Tal, Adem'i a.s. bu dnya semasna yerletirdi..
Zira dem: Dnyaya bal lemin ruhudur..
Allah- Tal'nn leme nazar dem'ledir., keza leme rahme
ti de..
F.: 42
Sonra., o mevcudata, demin hayatna bal olarak hayat vsr-
di..
Durum anlatld gibi olduu iin, bu insan nevi orada hayat ya
ad sre lem devam eder.. Oradan intikal edip gidince, lem de
helk olur.. Her eyi birbirine karr.. Tpk; Ruhun ayrlmas sonunda
cesedin harap olduu ve her eyi bir birine kart gibi..
*
*
Allah- Ta bu semay tmden yldzlarla ssledi*.
Nasl ki ruhu da: Bu insan heykelinin tad, zhir latifelerle
ssledi.. Mesel: Be duygu..
Ayrca, batn kuvvetlerle de onu ssledi..
Bunlar da: Akl, himmet, fehm, vehm, kalb, fikir ve hayaldir..
Dnya semasnn yldzlar, eytana recim yerleri o*duu gibi.,
anlatlan kuvvetler dahi; insan, shhatna nail olduu zaman, eyta
n kuvvetleri znden uzaklatrr..
Dnya semas, anlatlan yldzlarla nasl korunuyorsa.. insann
batn da, anlatlan kuvvetlerle korunur..
*
**
Bu semann melekleri, Allah- Tal'y* orada tebih ettikleri sre;
yaygn dururlar.. Belli bir ekilleri yoktur..
Emirlerine verildikleri melek, bir i iin dnya semasna inmeleri
ni emredince; hangi ie iniyorlarsa., o iin ekline girerler..
Kendilerine tevdi edilen iin, ruhaniyeti olurlar..
Byfece o ii, Allah- Tal'mn emrettii mahalle srp gtrr
ler..
Onlardan biri, bir rzkla memur ise., onu sahibine gtrr..
Hkm babnda bir i ise., onu da, Allah kimin iin takdir etmi
se.. ona ulatrrlar.. Bu ulatrlan i; hayr da olabilir; er de olabi
lir..
658 62. BLM - SEMALAR VE YERLER
NSAN I KML
659
Kendilerine verilen bu vazife bittikten sonra, kar; bu dnya se
masnn felekinde, Allah- Tal'y tebihe koyulurlar..
Bunlar, bir daha baka i iin inmezler..
*
*
smail adnda bir melei, Allah- Tac^, bu semann tm melek
lerine hkim klmtr..
Bu melek, Kamer'in ruhaniyetidir..
Allah- Tal, anlatlan yoldan bir emir verince, o emre hazr
melek de emri yerine getirir..
Bu gibi emirleri bekleyen her melek, kendisine has krsler ze*
rinde oturur.. Bu krslerin adna:
Suretler makam..
Denir.. 1
O melek, kendisine gelen emre gre, ekillenir; anlatlan krs
zerinde oturur.. Bu yolda bir ekil aldktan sonra, bir daha eski yay
gn haline dnemez.. Hem de hi bir ekilde..
Bulunduu cz' bir cisimle, ald suret eklinde kalr..
Bu hal zere Allah'a ibadet edip ylece durur..
nk; Suretlerden her hangi bir surete girince, artk o sureti
kendinden soyup atma yolu yoktur.. Tekrar, asl olan yaygn haline
dnmek yolu ona kapaldr.. Byle bir eyin olmas mmtenidir..
Ancak, asl suretlerinden ayrlmadklar iin, her surete girebilme
kuvveti onlarda vardr.. Bu da, Allah- Tal'nn onlara bahettii bir
hikmettir..
*
**
Anlatlan ruhan suretler, mevcudat ayakta tutan, Allah'n keli
meleridir..
Bu mana: Ruhun cesedle kvam bulduu gibidir..
660
62. BLM - SEMALAR VE YERLER
Ruhlar, iln derinliklerden kp, gzle grlen ak duruma gel
dikleri zaman, bu varlkta zatlar ile kaim dururlar..
Bu manaya gre: Mahlukat, maden, bitki, hayvanat lfzlar
ve bu lemin kalan tm cisimlerinin kendilerini ayakta tutan ruhlar
vardr..
Bu ruhlarn suretleri, cisimlerinin suretleri zerinedir..
Hatta, cisim kaybolup gider; ama ruh baki kalr.. Allah- Taal'-
y tebih eder..
Onun bekas, cenab- Hakk'n verdii bekaya baldr..
Zira: Cenab- Hak, ruhlar fena bulsunlar diye yaratmad.. Allah-
Tal onlar beka iin yaratt..
*
Yukarda anlatlan manaya gre: Keif ehli olan bir kimse, bu
varlktan bir iin kefini dinledii zaman; Allah- Tal'nn kelimeleri
olan ruhlardan biri ona tecelli eder..
Bu tecelliden sonra o kimse: Anlatlan ruhlar, ayn ismi ve vasf
lar ile bilir..
Bu varlk ruhlarndan her biri, bir libasla tecelli eder..
Onlarn bu libas: Vasflardr, karakter veya eitli huylardr..
Anlatlan vasflar dahi, idaresini zerine ald cismin durumuna
gredir.. Bunlar da: Hayvan, maden, nebat, mrekkeb veya basit ey
lerdir..
Baka bir suretle de, tecelli edebilir.. O zaman, ruh ona mana
olur..
Bu suretler de: Lafzlar, ameller, esrar, garazlar ve benzeri ey
lerdir..
Ruhun byle olmas: lm lemden, ayn leme kna baldr..
Eer ruhlar lm lemdeki halleri ile grrse., o zaman: leride
alaklan reitli ekillerini grr.. Onlarn olacaklar ey, ameldir
veya vasllardr..
Ancak, bu ruhlara zuhur yeri, ya cesettir, ya da surettir..
Ancak, onlarn bu halini gren keif sahibi bilir ki: O durumda
NSAN-I KAML
661
onlarn vcudu yoktur.. Ancak, onlardan, o halleri ile diledii bilgiyi
edinir..
Bu ilmi de, onlarn durumuna gre deil; kendi durumuna gre
alr..
Bu al dahi, onlarn hakikatlarnn iktizasna gredir..
Ancak, bu al ekli, ruhlarn lm lemden ayn leme geileri ile
deiir.. O zaman keif ehli olan, kendi durumuna gre deil; onlarn
durumuna gre ilmini alr..
Bu durumda onlarla konuur ilmini onlardan alr..
Ve.. Onlarn ihtiva ettii ilim ve hakikatlerden yana cevabn da
alr..
bu mahede makamnda, vellerin ve peygamberlerin bulu
malar vardr..
*
Hicretin 800. yl idi..Zebid ehrinde bu mahede makamna
kondum..
Btn resulleri, nebileri -onlarn hepsine salt ve selm olsun- ve
lleri, ALN ve MUKARREBN nam melekleri, teshir meleklerini grdm..
Ayrca, tm mevcudatn ruhaniyetini de grdm..
Ezelden ebede kadar olacak ilerin durumunu, hakik yzlerini
kefettim..
lh ilimlerle tahakkuk ettim..
O mahede makamndan, onlar anlatmaya kalksak, bu ki
nata smaz..
Hsl; Bu mahede makamnda olan oldu..
Hayr san; ondan hi bir haber sorma..
*
Bu aklama denizinde beyan dalgc, beni fazla daldrd.. Kader,
bu incileri amaya beni zorlad..
Artk bu kadarla yetinelim.. Burada izhar olan eyler,* ebed ha
tra gelecek eyler deildir..
Biz yine mevzuumuza dnelim.. Yani: Dnya semasn anlat
maya..
*
*
Bilesin ki..
Allah- Tal, dnya semasnn felek devresini, ONBR BN se
nelik bir yolculukla kat edilecek ekilde yaratt..
Felek devresi itibar ile, semalarn en kk kutruna sahip olan
budur..
Kamer, bu felekin evresini, normal olarak yirmi drt saatte 1u-
marnlar..
Yani:
Mtekim saat..
Demek istiyorum..
Bu durumda, 458 (drt yz ell sekiz) yl 120 (yz yirmi) gnlk
yolu br saatte alr..
Bu felekin kutru, 4500 (drt bin be yz) senelik bir yoldur..
Bundan baka kamerin, kendine gre bir feleki vardr.. Ayrca,
her yldzn da, kendine gre bir feleki vardr.. Bunlar kktr., b
yk felekin iinde dnerler..
En byk telekin devresi, yava dner., kk felekin devresi ise.,
abuk dner..
Yldzlarn kayboluu, k eklinde grdn durum, byk fe
lekin deveran iinde, kendi felekinde dnmesinden ileri gelir.. Bu de
vir iinde onu geer..
Onun bu halini gren kimse, gidip dndn samr.. Halbuki o,
ne gider; ne de d-er.. Olduu gibi kalr..
Onun iin br ger geli, mevzuu olsayd; lem tmden harap
olur batard..
Bilesin k..
Kamer, deiik renkli bir cisimden ibarettir.. Onun kendine has
bir aydnl yoktur.. Yani: Kendi yaps itibar le..
662 62. BLM - SEMALAR VE YERLER
.
Ancak, kamer gnee, yarm yan ile, mukabil durduu zaman,
ondan nur alr,. Bylece onun bir yan devaml aydnlk durur.. Gne
e gelmeyen yan ise., karanlk olur..
Bu sebeple: Kamerin nuru, ancak gne cihetine gelen yanndan
grnr., ancak, dier gezeen yldzlarn durumu byle deildir..
Onlardan her biri tm ile, gnee mukabil durur..
Bu eit gezegenlerin misali, effaf billur gibidir..
Onlara bir aydnlk dnce; iine dna sirayet eder..
Ama kamerin durumu byle deildir..
O, dtan parlak bir maden kre gibidir..
Aydnl ancak, gnee gelen yan ile kabullenir.. Dolays ile;
yere vuran aydnl, bazen artar; bazen de eksilir.. Dier yldzla
rn durumu buna benzemez..
NSAN I KAML 663
664
62. BLM - SEMALAR VE YERLER
Bilesin ki..
Semalar birbirini kuatm durumdadrlar.. Onlarn en almls
Zuhal semasdr., en k se., kamer semasdr..
Bunun ekli 663. sayfaya karlmtr..
Her felek kendi semasna alttan temas etmektedir*.
Bu felek, manev olup; yldzlarn burcunda devir semtleri iin ve
rilen isimdir..
Yldza gelince; Her semada bulunan effaf aydnlk bir cisme ve
rilen simdir,.
*
**
Bu baptaki incelikleri, saniyeleri ve dakikalar, derci, hll,
semti, seyri ele alsak; bir de onlarn zelliklerini, iktizalarn erhe yel-
tensek; nice nice cilt kitaplara htiyacmz olur..
Bu sebeble onlar brakyoruz..
Zira matlup olan, Yce Allah' bilmekten baka bir ey deildir..
Biz, eyann zhirini bu kadar anlattk; ama onun altna mutlaka
lh srlarn iaretini de koyduk..
O srlar, bu kabuklarn z yaptk..
Allah.. Hak syler..
Bu yola hidayeti nasib eden Allah'tr..
KNC SEMA
Buras, effaf latif bir cevherdir.. Alaca renklidir..
Allah- Ta* onu: Fikre bal hakikatten yaratt..
nsan iin fikir ne ise.. Vcud iin de o, yledir..
Bu sebeple o: Ktip felekin mahalli oldu.. Ki o*. Utarit'tir..
Allah- Tal onu, Kadir isminin mazhar kld..
Ve., sanatkrlarn tmden yardmcs bulunan meleklerin hep
sini, Allah- Tal bu semaya yerletirdi..
O meleklerin bana bir melek getirdi.. Baa getirdii bu melei
ayn zamanda; anlatlan yldzn ruhaniyeti eyledi.. Yani: Utarit yl
dznn..
Bu semada bulunan melekler, dier tm semalarn meleklerinden
daha fazladr., oktur..
NSAN-I KML
665
Cin tayfas, dnya semasnn civarna gelirler.* Orada durur; ikin
ci sema meleklerinin seslerini duyarlar..
Sebebine gelince; Uzakta dahi olsalar; kelm dinlemelerine en
gel olunmaz.. Ancak, bu dinleme ii, kendi lemlerinde olmaldr..
Baka lemde iseler, hkm o leme gre verilir.. Yani: O za
man da, o bulunduklar lemi duyarlar..
Bu manaya gre., cinler, her nekadar ruh iseler de; kesafet ve ci
simler leminde bulunmaktadrlar.. Ama ykselmi, ruh lem tara
fna kavumulardr.. Ki buras: Dnya semasnn bir yandr..
Oraya kadar ykseldikleri iin, ikinci semadaki meleklerin szleri
ni duyarlar.. nk arada fasla yoktur..
Ancak, nc sema meleklerini duyamazlar., nk, arada fa
sla vardr..
Bu durum hep byle olur.. Her makamn ehli, ancak, bir mertebe
yukarsn kefedebilir.. Araya bir fasla girer, mertebeler oalrsa.,
edna mertebede olan, al mertebeyi bilemez..
Anlatlan manalara gre..
Cin tayfas dnya semasna yaklar.. Oradan, ikinci sema me
leklerinin seslerini duyar..
Oradan bir kulak hrszl yapar.. Durumu, mriklerine bir gayb
haberi olarak duyduklarn bildirmek iin dndkleri srada; hemen
bir ahab- sakip isabet eder., yakar..
Bu ahab- sakip Muhammed nurdur..
Zulmet ehlini, bulunduklar kesafel makamndan bu nur kurtarr.,
onlara keif ihsan eder..
Onlara bu nur gelmedike, terakkileri imknszdr..
Onlar zulmette kaldklar sre, terakki edemezler..
Muhammed nurdan nasib almadka, himmet kuunun kanad
yanktr..
Byle olunca, gittikleri yerden yutulmu hasret dolu dnerler..
*
Bu semada Nuh a.s. peygamberi grdm..
Kibriya nurundan yaratlm bir kk zerinde oturuyordu..
Mecd ve sena ehli arasnda idi..
656
62. BLM - SEMALAR VE YERIER
Selm verip, huzurunda divan durdum..
Selmm ald:
Merhaba..
Dedi ve ayaa kalkt..
fikre bal semasn sordum; srra dair makamn sordum..
yle anlatt: ,
Bu sema irfan cevherlerinin badr.. Burada yeni yeni marifet
tecellileri olur..
Bu semann melekleri kudret nurundan yaratlmtr..
Vcud leminde tasavvur edilen her eyde; bu semann o ie me-*
mur melekleri grnr..
O melekler, dikkatin incelikleridir.. nce tasvirler izmek zere
hkm almlardr..
stn yetler, onlar zerinde devresini tamam^r..
Zhr olan mucizeler, onlarla kendini gsterir..
Belli kerametler onlarla meydana gelir..
Al!ah- Tal, bu semada birtakm melekler yaratmtr.. Bun
larn ibadeti yoktur.. Ancak, halk, yce Hakk'n nuruna gtrrler..
Bunlar, kudret semasnda, ibret kanad ile uarlar..
Balarnda nurlu talar vardr.. Bu talar en sakl srlarla ssl
dr..
Br kimse, bu meleklerden birinin srtna binecek olsa., onun ka
nad ile, yedi feleki uarak geer.. Ruhan suretleri, csman kalplar
da indirir.. Bu ii istedii zaman, istedii ekilde yapar..
O ruhan suretlere hitap else, konuurlar.. Bir ey sorsa, reir-
ler..
Allah- Tal, bu semann evresini 13.333 (on bin yz
otuz ) yl, 120 (yz yirmi) gnlk uzunlukta yaratt..
Burann yldz olan Utarit, bir saatte, 555 (be yz elli be) sene,
5 (be), gnlk mesafe kat eder..
O, btn bu sreyi mutedil yirmi drt saatte kat eder..
Byk feleki de, tam bir senede kat eder..
Bu semann meleklerine hkim olan melekin ruhaniyetnin ismi:
NEVHAL'dir..
NSAN-I KAML
667
Sonra.,
Ben, bu semada, Rahman'n yetlerinden ok acaib eyler gr
dm.. ok garib kinat srlar grdm..
Onlarn hi birini bu zaman ehline amak bizim iin yerinde ol
maz..
aret ettiimiz eyleri teemml eyle.. Anlattmz manalar te
fekkr eyle..
Bu iin hallini znde bul; senden hari deil..
aret ettiimiz manalar zmeye al..
*
**
NC SEMA
Bu sema sar renklidir..
Ve bu: ZHRE semasdr.. effaf yapldr..
Burann ehli, sair vasflara da gire^er..
Buras: Hayal hakikatinden yaratlmtr..
Misal lemi iinde, bir yer olmutur..
Allah- Tal, bu semann yldzn: Alim, ismine mazhar klm
tr..
Burann felekini de, hakim sanat kudreti iin bir tecelli yeri eyle
mitir..
Burann melekleri ekillerin her bir eklinde yaratlmtr..
Orada o kadar acaib garaib eyler vardr ki, hi biri akla gel
mez; hatta muhale dahi girmez..
Hell ve caiz olan ey, orada mmteni olur..
Allah- Tal, bu sema felekinin devresini, 15.036 (on be bin
otuz alt) sene, 120 (yz yirmi) gnlk mesafe klmtr..
Burann yldz olan ZHRE: Her saatte 631 (alt yz otuz bir) se
ne 18 (on sekiz) tam, 1/3 gnlk mesafe kat eder..
Bu fevkin tmn, 24 saatte kat eder..
Btn felek menzillerinin tmn ise.. 324 ( yz yirmi drt)
gnde kat eder..
Bu semann melekleri, SAVRAL isimli mejlekin hkm altnda
dr.. Bu dahi ZHRE'nin ruhaniyetidir..
663
62. BLM - SEMALAR VE YERlER
Bu semann melekleri, bu alemi doldurmulardr.. Ademoulla-
rndan kim arsa ona icabet ederler..
*
**
Bu semann meleklerini, kendileri ile eitli ekillerde lfet edilir
halde grdm..
Bunlardan bazlar uyuyan kimse iin vahye tevkil edilmilerdir..
Onlar, bu ilerini, ya sarih olarak yaparlar; yahut, bilen br kimsenin
anlayaca misalle yaparlar..
Allah- Tal, bunlardan bazlarn da, ocuklarn terbiyesine
tevkil eylemitir.. Onlara meani retirler., konumak retirler..
Allah- Tal onlardan bazlarn, zntl kimseyi teselliye
memur eylemitir.. Gamly enlendirme vazifesini vermitir..
Allah- Tal, bunlardan bazlarn, korkaklarn korkusunu n-
syete evirmek iin vazifeli klmtr.. Tek bana kalanlarla konu
ma grevini vermitir..
Allah- Tal bunlardan bazlarn, temkin ehlinin emrine ver
mitir.. Onlara, gzde hurilerin eli ile cennet meyvelerini karrlar..
Allah- Tal onlardan bazlarn da, gnl sevdasna den
lere tevkil eylemitir.. Onlarn gnl ateini tututurur..
Allah- Tal onlardan bazlarn da, sevilenin gzel suretini ko
rumakla vazifelendirdi.. Taa ki; Asknn sevgi atei kaybolmaya..
Allah- Tal bunlardan bazlarn da, postac klmtr.. Bulu
ma vesilesi arayanlar arasnda gider gelirler..
*
**
Bu semada Yusuf peygamberle bulutum..
Onu tahtlardan birine oturmu buldum.. Nurlarn iaretlerini z
mt.. Rhbanlarn, gyaben syledikleri onu tutmamt,. Mana i
lerinde tahakkuk eylemiti.. Suyun da, kaplarn da kaydndan kur
tulutu..
Ona selm verdim.. Bir ziyaretiye yakr ekilde ona sayg gs
terdim..
O da bana icabet etti., arlad..
Merhaba..
Dedi.. Yer gsterdi..
IMSAN-I KAML
669
Bundan sonra ona yle dedim:
Efendim, sana u:
Rabbm, bana mlk verdin; ehadis tevilini rettin.. (12/
101)
Ayet-i kerime ile anlatlan szn manasn anlamak istiyorum..
Sana sormak istiyorum:
Mlk.. (12/101)
Szme neyi kasd ediyordun; dnya mlkn m, hiret mlk
n m?..
Ehadis tevili.. (12/101)
Szn, neden kinaye syledin?..
Bunun zerine, yle dedi:
Rahmana bal memleketi murad ettim.. Ki o: insaniyet nk
tesine emanet olarak braklmtr..
Ehadis teviline gelince., bu hayvaniyet dillerinde dnp duran
emanetlerdir..
Dedim ki: A
Efendim, iarete tevdi edilen bu beyann, sarahat ve beyanla
bezeli yan yok mudur?..
yle anlatt:
Yce Hakk'n kullarda emaneti vardr.. Onu konuan kimseler,
irad ehline ulatrrlar..
Tekrar sordum:
Yce Hakk'n kendisi, zuhurda ve beyanda vcudun asl oldu
u halde emaneti nasl olur?..
yle anlatt:
te., bu onun vasfdr.. Ve u durum onun andr.. te bu onun
hkmdr., ve u durum onun ibaresidir..
Bu emaneti cahil dile getirir.. Alim onu srra ve kalbe ykler..
Hepsi, ondan yana bir aknlk iindedir.. rfan sahibinden bakas
ondan bir ey alamaz..
Bu i nasl oluyor?..
Diye sordum, yle anlatt.*
670
62. BLM - SEMALAR VE YERLER
Bilesin ki.. -Yce Allah sana g versin ve korusun..-
Yce Hak srlarn inciler gibi, iaretler eyledi.. Bunlar ibarelerin
srlarna yerletirdi.. Bunlar yollara salm gibidir.. Ayr kalanlarn
dilinde yuvarlanr durur.. Ama, avam cahiller ondan bir ey anlaya
maz.. Ama, has rif o ibarelerde yatan bilir.. Gerei gibi onlarn
tevilini yapar.. Hem de, beenilen ekilde onlarn tevilini yapar..
Rya tabirleri bu denizden ancak bir katredir.. Belki geni sahra
talarndan bir akmak tadr..
*
+
Bu yakn dostun sylediklerini bildim.. Esasen daha nce bu ha
kikatin cahili deildim..
Bundan sonra onu braktm; refik-i alaya yneldim.. Ne gzel
refiktir..
*
DRDNC SEMA
Buras vlmeye pek lyk bir cevherdir., iek rengidir..
Buras pek nurlu gnein semasdr..
Buras feleklerin kutbudur..
Allah- Ta* bu semay kalbe bal nurdan yaratt..
Orada gnei, mevcud iin kalb menzilesinde yaratt..
Mevcudun imar onunladr.. Mevcudun gzellii ondandr..
Yldzlar, nurlarn ondan alrlar.. Mertebelerde, nurlar onunla
ykselir..

Allah- Tal, gne itibar edilen bu yldz, kalba benzetilen bu


felekte, luhiyetin mazhar kld.. Pk, nezih, mukaddes olan eitli
vasflarna tecelligh eyledi..
Gne, anasra bal sair mahlukat iin bir asildir.. Tpk*. Allah
ismi, sair yce makamlar iin bir asl olduu gibi..
dris a.s. kalb hakikati bildii iin, bu nefs makamna konmu
tur.. Rabbiye mertebesi ile, bakalarndan ayrlmtr..
Allah- Tal bu semay, nurlarn galip yeri ve srlarn madeni
kld..
Sonra..
srafil isimli anl melek, bu semadaki meleklerin hkimidir..
Ve o: stnlk sahibi gnein ruhaniyetidir..
Dk bir eyin vcudda ykselmesi, kabzn ve bastn bir hadise
olmas, ancak bu melein tasarrufu ile olur.. Ki Allah- Tal onu,
bu felekin kayna eylemitir..
Ve o: Heybet ynyle meleklerin en azametlisidir.. Vs'at itibar
ile en bydr.. Himmet ynyle en glsdr..
Sidre-i mntehadan, yerin nirengi noktasna kadar hepsi ona ve
rilmitir.. Tmnde tasarruf eyler..
Dnde ve erifinde, tmden o tasarruf eder..
Bunun minberi krsnin yanndadr..
Ve., gnee bal bu felekin dahi asldr..
Onun lemi Semalardr, yerdir.. Akl ve his yolu onlarda bilinen
ne varsa hepsidir..
*
**
Bilesin ki..
Allah- Ta* gnee nisbet edilen felekin evresini; 17029 (on
yedi bin yirmi dokuz) sene 60 (altm) gnlk mesafeli yol eylemitir..
Bu mesafeyi 24 (yirmi drt) mutedil saatte alr..
Byk feleki ise.. 365 ( yz altm be) ve 1/4 gn, dakika
da alr..
*
**
Bilesin ki..
Buras o makamdr ki, dris a.s. oradadr..
Ve., buras: Muhammed S.A. makamlarndan bir makamdr..
Grmez misin ki: Mira gecesinde drdnc semaya ulat za
man, onu da brakt? daha telere ykseldi..
INSAN-I KAML 671
o72
62. BLM - SEMALAR VE YERILER
Resulllah S.A. efendimizin, dris'e nisbet edilen bu makama
ulamas, merbubyet mertebesi ile, bu yce makamda tahkike er
diinin ahididir..
Oradpn.rjeip teye gitmesi ise., ondan daha ala makama erdi
inin ah id id i iv?
O kadar ki, saadet ferman u yet-i kerime hilati le sabit oldu:
O sbhan ki, kulunu gece yrtt.. (17/1)
Kulluk makam, ycelie sahip mahdud makamdr..
Bu ise., kendine has, anl hamd sancadr..

* *
Bilesin ki..
Bu varl tmden, gne hzinesinde saklad..
O, tabi kuvvetleri, para para Allah'n emri ile vcuda getirir..
Gne srlarn noktasndadr.. Nurlar emberidir..
Temkin ehli peygamberlerden ou, bu yerli felekin dairesine
dahildir..
Mesel: sa, Sleyman, Davud, drs, Cercis ve daha bir ok
himmeti bol nebiler..
Bunlarn hepsi bu ak menzile konmulardr.. Bu yce makamn
sakinidirler..
Allah.. Hak syler..
Doru yolu gsteren odur..
*
* *
BENC SEMA
Buras, Beh.arn isimli yldzn semasdr..
O, h azmetin ve lh intikamn zuhur yeridir..
Yahya a.s. buraya nzl etmitir..
Yce Hakk'n azametini, ceberutunu, izzetini ve melektunu
mahede iin, oraya konuk olmutur..
Bu sebebledir ki: Onun iin hafif hata nem tamaz..
Bura sakinlerinden her biri; ya himmet sihibidir, ya da ilh dost
lua nail olmutur..
NSAN-I KML 673
Burann semas, vehim nurundan yaratlmtr..
Rengi kan krmzdr..
Allah- Tal, bu semann meleklerini, kemal sfatna aynalar
olsunlar diye yaratt.. Cell sfatna zuhur yeri olsunlar diye yaratt..
Bu varlk leminde, Allah ibadeti onlarla olur..
Bunlarn vastas ile taklid ehli secde ederek Hakka yaklar..
Allah- Tal, bu meleklerin ibadetini, uza yakn klmak, kayb
buldurmak eylemitir..
Bunlardan bazlarnn ibadeti: man kaidelerini kalbe ve duygu
lara yerletirmektir..
Bunlardan bazlarnn ibadeti: Kfirleri srlar leminden atmak
tr..
Bunlardan bazlarnn ibadeti: Hastaya ifa vermektir.. Yerinden
zor kalkan zavallnn kuvvetini arttrmaktr..
Bunlardan bazlar: Ruhlar almak iin yaratlmtr.. Kendilerine
hkim olan melein izni ile, hata etmeden ruhu alrlar..
Bu semann hkimi Esil'dir.. Ki bu: Azrail isimli melektir..
Ve bu melek MERH'in ruhaniyelidir.. ntikam ve ceza sahibidir..
Allah- Tal, bu semay bu melein asl yeri klmtr..
Minberi, kalem-i al yanndadr..
ntikam iin olsun; ruhlarn kabz iin olsun; nizam temin iin ol
sun; bu melein izni olmadan orada bulunan meleklerden hi biri ine
mez..
Behram'n ruhaniyeti bu melektir..
*
**
Bilesin ki..
Allah- Tal, bu semann evresini, 19.833 (on dokuz bin sekiz
yz otuz ) sene, 120 (yz yirmi) gnlk mesafe eyledi..
Bu yldz, her mutedil saatte 826 (sekiz yz yirmi alt) sene, 140
(yz krk) gnlk yol kat eder..
Bu felekin tmn 24 saatte kat eder..
Byk feleki ise takriben 540 gnde alr..
Burann ruhaniyeti, kl kullanan kimselere, dmandan intikam
alanlara yardm eder..
F.: 43
674
62. BLM - SEMALAR VE YERLER
Ve., bu semann ruhaniyeti: Allah- Tal, idare ehlinden kime
yardm dilemise., onun yardmna tevkil edilmitir,.
A
ALTINCI SEMA
Bu semann asl, himmet nuruna dayanr..
Burann cevheri effaftr; ruhandir..
Rengi: Mavidir..
Bu semann yldz: Kayyumiyet sfatnn mazhardr.. Deymumi-
yet sfatnn mazhardr..
Parlak, uzayan bir nura sahiptir..
Ve., ad: MTER'dir..

*
Musa'y a.s. bu makama yerlemi grdm,.
Ayaklarn bu semann sathna koymutu.. Sa eli ile de sidre-i
mntehann ayandan tutmutu..
Rbubiyet tecellisi, arab ile sarho olmutu..
Uluhiyet izzeti onu hayran klmt..
Onun ilim aynasna, kinatn ekilleri kmt..
Onun benliinde, Deyyan olan yce sultann rbubiyeti tecelli
eylemiti..
Onun grnts bakan dehete drr..
Ona gelen, ondan sadr olan i bakan titretir..
*
**
Edepli olarak nnde durdum..
Tahkik mertebesine uygun bir ekilde ona selm verdim..
Ban ezel sarholuundan kaldrd, bana:
Merhaba., ho geldin..
Dedi..
NSAN-! KAML 675
Bundan sonra ona yle dedim:
Ey efendim; drst konuan, doru hitap eden, unu haber
verdi:
Beni hi gremeyeceksin.. (7/143)
Hilati, sana yce Hak canibinden nazil olmu..
Halbuki sen, hi de hicab ehli deildin.. Bu hayret veren halden
bana haber ver..
yle anlatt:
Bilesin ki..
Ben, kendi arzmn ehrinden, hakikatimin farzna yneldiim,
zaman; kalb damn canibinden, Rabbtmm dili ile bana nida geldi..
Bu nida, ezeliyet nurlarn tayordu ve mukaddes vadide ahadi
yet aacndan yle geliyordu; ,
Gerekten benim.. Ben Allah'm.. Benden baka ilh yoktur..
Bana ibadet et.. (20/14)
Eyaya emri naslsa, o ekilde ibadetimi yaptm., ona sena eyle
dim.. Bu senam, onun isim ve sfatlarnn hakk zere oldu..
te., bundan sonradr ki: Benim iin rbubiyet nurlar tecelli ey
ledi.. Beni benden ald..
Bu lika makamnda bekay istedim.. Halbuki, sonradan yaratl
m iin, kadimin zuhurunda sebat muhaldir..
te., o zaman; sr dilim, bu byk ie tercman olarak yle sy
ledi:
Rahbm, bana grn; sana bakmak istiyorum.. (7/143)
yle demek istiyordum:
Mukaddes huzurunda, benliimi zatna kat..
te., o zaman, o canibten u cevab iittim:
Beni hi gremeyeceksin.. Ancak, daa bak.. (7/143)
Ki o da ezelde nurumdan yaratlan zatndr..
676
62. BLM - SEMALAR VE YERLER
Eer yerinde durursa.. (7/143)
Yani; Kadim zat, sultanln izhar ettikten sonra yerinde durursa..
te o zaman beni grrsn.. (7/143)
Ne zaman ki, Rabb daa tecelli eyledi.. (7/143)
Manasnca, beni ezel hakikati cezbeyledi.. Kadim zat, yaratlm
mahluka stn geldi..
m-
Bylece, da un ufak oldu.. Dolaysyle Musa da baylp d
t.. (7/143)
m
Bylece, kadim zatta ancak kadim zat kad*.
Ancak azim olan zat, azametle tecelli eyledi..
Bu yle bir eydir ki: Tam anlatmak mmkn deildir.. Onu bir
manaya sdrmak ise., caiz deildir..
Bu iin mahiyeti ne grlr; ne de bilinir.. Ne de onun knh, id
rk edilir..
Ezel tercman, bu hitaba mazhar olduktan sonra., mmlkitap-
tan aldn size haber verdi..
Tercmanln doru, drst yapt..
*
**
Bundan sonra onu brakp gittim.. Onun denizinden avu avu ne
kadar imem kabilse o kadar itim..
*
**
Bilesin ki..
Allah- Tala, bu semann evre uzunluunu, 22.066 (yirmi iki
bin altm alt) sene, 8 (sekiz) aylk yol uzunluunda yaratmtr.
Bu semann yldz olan Mteri, her saatte, 919 sene, 5 ay, 27
tam ve 1/2 gnlk mesafe kat eder.. Bu felekin tmn 24 saatte ta
mamlar.. Felek-i kebirin tmn de, on iki senede alr.. Bu ekilde,
byk felekten, her sene bir bur alm olur..
NSAN'I KAML
077
Allah- Tal, bu semay himmet nurundan yaratt..
Mikil'i de, bu semadaki meleklerin zerine tevkil eyledi..
Bunlar, rahmet melekleridir..
Bunlar, peygamberlerin miracnda vasta olurlar.. Allah- Tal,
bunlar byle yaratt.. Vellerin de ykselmelerine yardmcdrlar..
Allah- Tal, bunlar; kimin iin gerekli ise., hakikatleri onlara
ulatrmak iin yaratt..
Bunlarn deti, d ykseltmektir.. Zor engeli de kolaylatr
maktr..
Bunlar, yeryznde ceveln eder dururlar.. u sebeple ki: Ora
ehlini kapal zulmetten alalar..
Bunlar, dier melekler arasnda, hem ehl-i kabz hem de ehl-i
basttrlar..
Ayrca bunlar, rzk sahiplerine rzklarm ulatrmaya memur
durlar.. Hali ile, nekadar uyarsa o kadar..
Allah- Tal, bunlar en ve neeli klmtr..
Bunlar melekler arasnda dualar makbul olarak tannrlar..
Br kimsenin lehine dua ettikleri zaman, dualar makbul olur..
Bir hasta zerine gittikleri zaman, onun hastal geer; ho olur..
Resulllah S.A. bu manaya iaret olarak yle buyt rdu:
Bir kimsenin:
min-..
Deyii, meleklerin:
min-..
Deyiine raslarsa, duas makbul olur..
Ancak, her melein duas makbul olmaz.. Her hamd edenin se
nas da yerini bulmaz..
*
*
Sonra..
Ben, bu semadaki melekleri, sair canl hayvanatn ekli zerine
yaratlm grdm..
678
62. BLM - SEMALAR VE YERLER
yle ki
Onlardan bazlarn Allah- Tal/ ku eklinde yaratmt.. O
kadar ok kanatlar var d ki: Sayya gelmezdi..
Bunlarn ibadeti srlara hizmetiliktir.. Ve., o srlar zulmet batak
lndan alp, nurlar lemine karmaktr..
Onlardan bazlarn da Allah- Tal, nian vurulmu atlar ek
linde yaratmt..
Bu mkerrem taife melein ibadeti ise., kalbleri, bu ehadet
lemi zindanndan alp, gaybler lemi fezasna ykseltmektir..
Onlardan bazlarn da, Allah- Tal, gayet gzel binek atlar
eklinde yaratmt..
Bunlarn ibadeti ise., nefisleri bu his leminden alp manalar le
mine karmaktr..
Onlardan bazlarn da, Allah- Tal, katr ve himar eklnde
yaratmt..
Bunlarn ibadeti: Hakiri ykseltmek; kr yerine getirmek, az
dan oa gitmektir..
Allah- Tal, bunlardan bazlarn da insan eklinde yaratmt..
Bunlarn ibadeti ise., din kaidelerini korumaktr..
Bunlardan bazlar da, yaygn cevherler ve arazlar eklinde ya
ratlmt..
Bunlarn ibadeti ise., hasta cisimlere shhatlarn iade etmektir..
Bunlardan bazlar da, hbubat, sular vs. yenen ve iilen eyler
eklinde yaratlmt..
Bunlarn vazifesi ise., sair mahlukattan alp, rzk sahiplerine r-
zklarn ulatrmaktr..
*
**
Sonra..
Bu semada baz melekler grdm.. Bunlar kark mizata yara
tlmt..
yle ki
Birinin yars ate, yars su idi.. Hatta kar olmutu..
NSAN-I KAML
679
Ne su atei, sndrebiliyordu; ne de, ate suyu o ald ekilden
evirebiliyordu..
*
*
Bilesin ki.. ,
Mikil a.s. bu sema yldznn ruhaniyetidir..
Bu felekte duran sair meleklerin hkimi odur..
Buray, Allah- Tal, onun asl yeri eyledi..
Onun minberi sidre-i mntehann sama der..
*
**
Mikil'e, Resulllah S.A. efendimize nisbetle anlatlan brakn
durumunu sordum..
Bu yce makamdan m yaratlmt?..
Deyince:
Hayr..
Dedi; sonra devam etti:
Muhammed'e S.A. perdelerin teksf yoktur.. Onun srr, nur
semasndan inmemitir..
Buras akl- evvelin kaynadr.. En faziletli ruhun meneidir..
Onun brak, bu salam makam felekinden olmutur..
Onun tercman ise.. Ruh-u Emin nam Cibril'dir..
Ondan baka peygamberlerin ve sair kmil valilerin binei ise..
Sefir-i alda olup, bu semann seme atlarna binerler..
Onlara biner; bu tabiat arz bataklndan karlar.. Hatta, ye
dinci semaya geerler..
Bundan sonra, hi birinin binei yoktur sfattan baka..
Tercmanlar da artk olmaz; zattan baka.*
*
**
YEDNC SEMA
Buras, mkerrem Zuhal semasdr..
Burann cevheri effaftr; ama siyahtr.. Tpk; Karanlk gece gibi..
680
62. BLM - SEMALAR VE YERLER
Allah- Tal, bunu akl- evvel nurundan yaratt..
Ve., bunu: Konaklarn en deerlisi eyledi..
Onun siyah renkli olmas: Yceliine ve uzaklna iarettir..
Buras, semalarn en faziletlisidir. Kinatlarn en ycesidir..
Bu yzdendir ki: Akl- evveli pek kmil lim dnda hi kimse
bilemez..
Burann bir ad da: Keyvan'dr ki, cmle kinatlarn lemini ku
atmtr..
Sabit yldzlarn tm, bunun kafilesinde, yava yryle se
yirlerine, bu semann yldznda, devam ederler..
Bu semann felek devresi, 24.500 (yirmi drt bin be yz) senelik
mesafedir..
Bu semann yldz her mutedil saatte, 1020 (bin yirmi) sene, 10
(on) aylk yol alr..
Byk feleki ise., otuz senede alr..
Burada sabit yldzlardan her biri o kadar yava, ar seyre sa
hiptir ki; gidii belli olmaz..
Onlardan bazlar felekin bir burcunu 30.000 (otuz bin) senede
alr..
Bazlar da daha uzun zamanda alr,* bazlar da daha az za
manda alr..
Bu yldzlarn seyri son derece dakik ve uzun bir zaman ald
ndan durumu bilinmez.. Bu yzden, onun seyrine hesapta isim
verilmemitir..
Lkin keif ehli, onlardan her yldzn ismini bilir.. Ad ile ona
hitab eder.. Seyrini sorar; cevabn alr.. Felekteki durumu ne ise.,
onu anlar..
**
Sonra..
Bu sema, Allah- Tal'nn bu kat kuatmak zere yaratt
ilk semadr.. Altndaki semalar ise., bundan sonra yaratt..
INSAN-I KAML 681
Ve.. O, akl- evvel nurudur ki#mahlukat leminde ilk yarat
landr..

**
Bu semada brahim'i a.s. grdm.. Ayaktayd..
Arn sanda, krstnin stnde bir makam vard: Oturmutu..
Orada, u yet-i kerimeyi okuyordu:
Yal halimde bana, smail'i ve Ishak' hibe eden Allah'a
hamd olsun.. (14/39)

**
Bilesin ki..
Bu semadaki meleklerin tm MUKARREBUN snfdr..
Her mukarrebunun ise.. Allah tarafndan verile. vazifesi kadar
derecesi vardr..
*
**
Bu samann fevkinde felek-i atlastan bakas yoktur.. O da: Fe-
lek-i kebirdir..
Onun sath krs-i ldr..
kisi arasnda, ki:
Felek-i atlas ile yldzlar semas..
Dernek istiyorum..
Ancak, vehm ve hkm felek vardr..
Bunlarn gzle grlen bir varl yoktur; hkmen varlklar ka
bul edilir..
yle ki:
1. Heyul feleki zerine gelen, felek-i ldr..
2. Felek-i hebadr..
3. Felek- anasrdr..
Bu sonuncusu, yldzlar felekine yaklaktr..
Baz hakm zatlar yle demitir:
Orada drdnc felek vardr.. Ki o: Tabiatlar felekidir..
682
62. BLM - SEMALAR VE YERJLER
Bilesin ki..
Felek-i atlas, sidre-i mntehamn arsas olup, Krs'nin altnda1-
dr.. Krs'nin beyan daha nce geti..
Sidre-i mntehada kerrubiyyun nam melekler sakindirler..
Onlar eitli ekillerde grdm. Saylarn Allah'tan bakas sa
yamaz..
Onlar, tecellilerin nurlar sarmt.. O kadar ki, gz kapan
dahi oynatacak halde deillerdi,.
Bazlar yz st dmt..
Bazlar da, diz st kmt.. Ki bu, onlarn ekmeli idi..
Bazlar da, yan st yatp gitmiti..
Bazlar da, kyamda donup kalmt.. En gls de, bu idi..
Bazlar da, kendi varlnda dehete kaplmt..
Bazlar da, kendi benliine kaplmt..

**
Anlatlan meleklerin ncs, yz melek grdm..
Ellerinde nurdan direkler vard.. Her direkte, Allah'n gzel
isimlerinden bir isim yazl idi..
Bunlarn mertebesine yetien Allah ehli zuilar ve kendilerinden
baka kerrubiyyun melekleri onlarla korkuturlar.
'4*
Anlatlan yz melekten nde yedi melek daha grdm: Bunla
rn ad uydu;
j Kerrubinin nderleri..
Bu yedi melekten nde, melek, daha grdm; bunlara da:
Mertebelerin ehli, temkin ehli..
Ad verilmiti..
Bunlarn hepsinden nde#bir melek daha grdm.. Adi: Ab-
dllah, idi..
NSAN I KAML 683
Bu meleklerin tm ALUN#nam meleklerdir..
Bunlar, dem'e a.s. secde emri almamlardr..
Bunlarn stnde bulunan: Nun, kalem emsali melekler de:
ALUN'dur..
Bunlarn altnda, derece itibar ile aasnda bulunan, Cebrail,
Mikil, srafil, Azrail ve benzeri melekler, her nekadar mukarreb
melek ise de; ALUN deildir..
*
* *
Bu felekte o kadar acaip garaip eyler grdm ki, erhi bizim
takatimiz dndadr..
*
**
Bilesin ki..
Allah- Tal'nn bu lemde yaratt feleklerin says, on se
kiz felektir..
Bunlar, yle sralayabiliriz:
1. Ar- Muhit..
2. Krs..
3. Atlas.. Ki buras, sidre-i mnieha felekidir..
4. Felek-i heyula..
5. Heba..
6. Anasr..
7. Tabai..
8. Mkevkep.. Ki buras, Zhal'dir.. Ayrca buraya: Felekler
feleki, ismi dahi verilir..
9. Mteri..
10. Merih..
11. ems..
12. Zhre..
13. Utarit..
14. Kamer..
15. Esir.. K buras, ate felekidir..
16. Hava..
684
62. BLM - SEMALAR VE YERLER
17. Su..
18. Toprak..
*
* +
Bir Bahr-i muhit varki, Behimut arada yaar., ki o: Bir balktr.,
arz- iki omuzunda tar..
Bundan sonra, sras ile: Hava feleki, ate feleki, kamer feleki
gelir..
Bylece, tekrar, yukar doru dnp ykselir.. Daha nce yuka
rdan aaya indii gibi..
*
**
Sonra..
Bu lemde, her varln kendine gre, geni bir feleki vardr..
Keif sahibi, oray grr ve orada yzer.. Oraya ne gerekse onu
bilir..
Hsl: Felekler o kadar oktur ki; saylamazlar..
Nitekim, bu manada u yet-i kerime aktr:
Her biri bir felekte yzer.. (21/33)
*
* *
Bilesin v...
Ate, su, hava, bunlardan her biri drt tabaka zerine kurul
mutur..
Toprak feSeki ise., yedi tabaka zerine kurulmutur.. Bunlarn
hepsi anlatlacak..
*
*
imdi, arz (yeryz) tabakalarn anlatmaya balayalm.. By
lece, semalar bahsini arz takib elsin..
Aralarna bir fasla koymayalm..
BRNC TABAKA ARZ
Allah- Tal, unu ilk yaratt zaman, stten daha beyazd..
Koku tibar ile, miskten daha kokulu idi..
dem a.s. Allah'a asi geldikten sonra, orada yrdke, rengi
deiti..
*
*
Burann ad: Arz- nfustur.. Bundan tr, orada hayvanlar
yaarlar..
Burann evresi: 1166 (bin yz altm alt) sene, 240 (iki yz
krk) gnlktr..
Burann drtte n su kaplamtr.. Kalan drtte biri, arz or
talamasdr.. imal canibine gelen ksm mstesna..
Yerin yars olan, cenup ksmnn tamam ise., hepten su altnda
kalmtr..
Sonra., bu imal canibinde kalan ksmn da drtte biri su altn
dadr..
Netice: Kalan yer drtte birdir..
Bunun ise., drtte mamur deil, haraptr..
Bu duruma gre, ancak, drtte birin drtte biri kalyor..
Bu kalan drtte birin ise., ancak, yirmi drt yllk mesafe l
ml yeri meskndur.. Kalan, sahra ve kumluk llerdir..
Bu ksmlarda yollar vardr gidi geli mmkndr..
Ve.. skender, ancak bu bak kalan drtte beri kadar ulamtr.
O, anlatlan yerin, arkna ve garbna gitti..
Onun beldeleri marip diyar idi..
Kendisi: Rum meliki idi..
nce, kendi yaknndan balad; yerin alt ksmna vard.. Ora
dan gnein batt yere gitti..
Sonra., burann mukabili arka yneldi.. Baz eylerin zuhurun
da tahkike erdi.. Gnein doduu yere vard..
Bundan sonra cenup tarafna yolland.. Buras tamamen karan
lktr..
INSAN-I KAML 685
686
62. BLM - S EM AL Ak VE YERJLER
Ye'cuc ve Me'cuc'u buldu.. Bunlar, arzn cenup ksmndadr..
Ye'cuc ve Me'cuc'un yere olan say nisbeti, insann hatrna ge
len eyler kadardr..
Saylar bilinemez.. Onlar tam anlamak zordur..
Onlarn bulunduklar yere gne domaz.. Bu yzden zayf
dmlerdir.. O kadar ki, u durumlar ile, bu zamanda eddi yk
maya gleri yetmez..
Bundan sonra.. imal canibini tuttu..
Bir yere vard k, orada gne hi batmyordu..
Buras Allah- Tal'nn yaratt gibi beyaz kalmt..
Buras gayb erlerinin meskeni idi.. Onlarn sultan ise.. Hzr
a.s. idi..
Bura ahalisi meleklerle konuuyordu..
Onlara Adem a.s. ulamamt.. Hatta, Allah'a isyan eden bir
bakas da, onlara uramamt.. Orasi Asl ftrat zerine kalmt..
Buras; Bulgar arzna yakndr. Bulgar ise.. Acem diyarnda bir
yerdir.. , ,
Bura halkna yats namaz vacip olmaz..
Zira burann, akam olmadan tan yeri aarr.. Bu yzden ora
halkna yats namaz klmak vacip deildir., lzum kalmaz..
Ancak, rivayetlerde anlatlan, bu yerin acaip haberlerini ise.,
anlatmaya lzum yoktur..
aret etmek istediimiz manay anla..
Buras, yerlerin en ereflisidir..
Allah katnda kadri en yce olan bir yerdir..
Zira oras: Nebilerin, resullerin, vellerin, salih zatlarn mahal
lidir..
nsanlar, onlar bilmekten yana gaflet sarmtr..
Byle olmasayd; Onlarn gaybe dair konumalarn, zor ilerde
NSAN I KAML
687
tasarruflarn, bu yeri yaratann kudreti ile; diledikleri eyi yaptkla
rn sen de grrdn..
*
**
Burada iaret ettiimiz manay anla..
Delili olduumuz durumlar bilmeye al..
Zhirle durup kalma..
Kald ki: Her zhirin bir de batn vardr..
Sonra., her hak olan eyin bir hakikati vardr..
Vesselm..
KNC TABAKA ARZ
Burann rengi yeil zmrde benzer.. Buraya:
badetler arz..
smi verilir.. Cin tayfasnn mminleri buraya yerlemitir..
Onlarn gecesi, yerin ilk gndz halidir..
Onlarn gndz ise., yerin gecesine benzer..
Yeryznde gne batncaya kadar, onlar orada kalrlar..
I
Gn battktan sonra yer yzne karlar..
Demir mknatsa nasl ak duyarsa., bunlar da demoluna
yle ak olurlar..
Tay aslandan nasl korkarsa, bunlar da demolundan yle
korkarlar..
*
*
Bu krenin evresi, 1200 (bin iki yz) sene 4 (drt) aylk mesa
fedir..
Burann hepsi meskn yerdir.. Harabe yer yoktur..
Burada cin tayfasndan mmin olanlar ou: radeli kimsele
re ve muhalefet ehli olanlara hased ederler..
688
62. BLM - SEMALAR VE YER1ER
Salikl^rden ounun helaki bu yerdeki cinlerden gelir.. nsan,
farkna varmadan fularlar..
Ben, sadattan bir cemaat grdm..
Bu zamann tasarruf ehli kimseleri..
Demek istiyorum.. Balanmt.. Nefesi, boaznda tkanm
gargara edip duruyordu.. Gzleri kor, kulaklar sar olmutu.. Hal
buki onlar, daha nce sar falan deillerdi.. Huzurda konuulanlar
duyarlard.. Byle iken, o hale gelmilerdi ki: Bu yerin neresinde
hitap edilirse edilsin; duyamazlard.. Durumlarnn ne olduuna akl
da erdiremezlerdi..
Hsl: Onlar, bulunduklar halin mahcubudurlar..
phesiz bu durum onlara anlatlacak olsa, byle bir eyin ol
mayaca yoluna sapar; inkr ederler..
*
**
Sana iaret ettiim manay anlamaya al.. Delilleri ile, anlat
tm yolda tahkik ehli olmaya bak..
Bu tarikat hkmlerinde Allah'tan yardm iste.. Byle yaparsan,
seni bu frkann errinden korur..
*
*
NC TABAKA ARZ
Burann rengi sardr.. Zafirana benzer.. Buraya:
Tabiat arz..
Denir.. Burada, cinlerin mrikleri yerlemitir..
Bunlarn dinde, Allah'a iman eden yoktur..
Bunlar, ylnz, irk iin ve kfr in yarc:!lmtr..
demolu sfatna brnp, insanlar arasnda bulunanlar var
dr.. Ancak, bylelerini, Allah'n vel kullan bilir.. Bakalar bilmez..
Bir beldede, tahkik ehli zatlardan biri varsa., bunlar oraya gi
remezler..
INSAN-I KML
689
Tahkik ehli zat, bunlarla harp eder..
Sonunda Allah'n yardm ile, onlar yener.. Artk o beldeye hi
biri yanaamaz..
Bunlardan biri, o zata yanaacak olsa., nurlarnn uas onu ya
kar..
Bunlarn yeryzndeki ileri, eitli gaflet yollar ile, ancak hal
k Allah'n ibadetinden almaktr..
+
**
Bu krenin evresi 4.402 (drt bin drt yz iki) sene, sekiz aylk
mesafedir..

Buras meskn blgedir.. Harabe yer yoktur..


Buras yaratlal beri, Hak Tal hi anlmamtr.. Ancak, bir
kere anlmtr.. O da, bura ehlinin dilinden baka bir dille..
*
*
aret ettiimiz manay anla..
Dellet ettiimiz manay renmeye al..
<0
DRDNC TABAKA ARZ
Burann rengi, kzl kan krmzdr.. Adna:
ehvet arz..
Denir..
Bu krenin evresi, 8.065 (sekiz bin altm be) sene, 120 (yz
yirmi) gnlk mesafedir..
Burann her yan, sakinleri ile mamurdur..
Burada eytanlar oturur..
Bunlarn eidi oktur.. Iblis'in nefsinden doarlar..
Bunlar ondan hsl olup, karsnda durunca, blk blk ay
rr..
F.: 44
690
62. BLM - SEMALAR VE YERLER
Onlardan bir ble adam ldrmeyi retir.. Sebebi: Bu hu
susta Allah'n kullarna yol (!) gstermeleridir..
Bir ksmna da, irk talimi yaptrr..
Mriklerin ilmine dair onlara tam malumat verir.. Ta ki, kfr
ehlinin kalbinde yer tutalar..
Onlardan bir ksmna da, ulema ile mcadele ilmini retir..
Br ksmna mekri, br ksmna hileyi, br ksmna zinay retir..
O kadar ki: Ne byk masiyet brakr, ne de kk.. Her bir g
nah iin, ocuklarndan bir taifeyi takipi yapar..
Ve., bu iler iin belli yerlere oturmalarn emreder..
Bunlar oralarda otururlar.. Sonra:
Hile, mekir vb. ileri yapanlara, tamah derecelerinde kalmay
retirler..
Adam ldrmek, yaralamak fiilini ileyenlere, riyaset derece
sinde durmay retirler..
irk ehline de, irk derekesinde kalmay retirler..
lim sahiplerine de, mnacaat ve ibadet derekesinde kalmalar
n retirler..
Zina, hrszlk vb. ileri yapanlara da, tabiat derekesinde kal
malarn retirler..
Sonra blis; bunlarn eline, zincirler ve eitli balama letleri
tututurur., sonra emir verir: Arada tevbe etmeden, yedi defa pe-
pee ayn gnah iliyenlerin boynuna geirmelerini, ister..
Bunlar o ekilde baladktan sonra, eytanarn ifritlerine tes
lim ederler..
Bundan sonra, o zincirlerin ve balama letlerinin ucunu alr;
altlarndaki yerin dibine inerler.. O zincirleri oraya balarlar..
Bu hale gelen, o zincir boynuna taklan bir kimse artk onlara
aykr davranmas mmkn deildir..
Allah.. Hak syler..
Doru yola hidayet eden odur..
NSANI KAML
691
BENC TABAKA ARZ
Burann rengi ivit mavisidir.. Burann adna:
Tuyan yeri..
Denir,.
Bu krenin evresi: 17.620 (onyedi bin alt yz yirmi) sene, 8
(sekiz) aylk mesafedir..
Burann tm, sakinleri ile mamurdur..
Cinlerin ve eytanlarn ifritleri burada kalr..
Bunlarn: Masiyet ehlini byk gnahlara doru ekip gtr
mekten gayr bir krlar yoktur..
Bunlar, hep iin aksini yaparlar.. Mesel:
Gidin..
Dense., gelirler..
Gelin*.
Dense., giderler..
Bunlar, hilekrlk ynleri ile, eytanlarn en glleri saylrlar..
Bunlarn stnde bulunan, drdnc tabakann hilekrlklar zayf
tr.. Amma, bunlarn hilesi byktr.. demouna kahrla tahak
km ederler.. Bunlara aykr davranmalar, hi mmkn deildir..
Allah.. Hak syler..
Doru yola hidayet eden odur..

**
ALTINCI TABAKA ARZ
Buras, ilhad yeridir.. Burann rengi siyahtr.. Karanlk geceye
benzer..
Bu krenin evresi: 35.221 (otuz be bin iki yz yirmi bir) sene,
120 (yz yirmi) gnlk mesafedir..
Burann hepsi mamurdur..
Allah'n kullarndan hi biri, bunlara tahakkm edemez..
692
62. BM - SEMALAR VE YERLER
Bilesin ki.
Sair cinler, cinslerinin eitli olularna ramen, drt ekilde
olurlar*.
Biri, anasra baldr..
Biri, atee baldr.. Her nekadar ate unsura bal ise de, bu
rada bir baka incelik vardr..
Biri, havaya baldr..
Biri, topraa baldr..
Bunlar anlatalm.. imdi, unsurlara bal olanlardan balaya
lm..
Bunlar, ruhlar leminden kamazlar.. Bunlara, yaygn olma
hali galiptir.. Bunlar, cinlerin, kuvvet itibar ile en q lleridir..
Bu ekilde gl isim almalar, meleklerle olan mnasebetleri
ne gredir.. Bu ise., ruhan durumun, tabi ve sfl duruma galebe
almasdr..
Bunlarn zuhuru, yalnz hatralarda olur..
Aliah- Tal bu manay yle anlatt:
nsanlarn ve cinlerin eytanlar.. (6/112)
Bunu anlamaya al..
Bunlar, yalnz vel kullara grnrler..
*
**
Atee bal olanlar anlatalm..
Bunlar, ounlukla ruhlar leminden karlar.. ok eitli su
retlere girerler..
Misal leminde, insann karsna kar; orada istediklerini ya
parlar..
Bunlarn, hilesi iddetlidir..
Bunlardan bazs, bir insan cesedi ile kendi yerine gtrr..
Bazlar da, bir insann bana dikilip durur.. Orada kaldka,
o kimse saral kalr..
NSAISM KAML
693
Havaya bal olanlar anlatalm..
Bunlar, bu his leminde grnrler.. Ruha mukabil dururlar..
Onlarn suretleri, bakana aksedince, saras tutar; der..
*
**
Topraa bal olanlar anlatalm..
Bunlar, insan tevie drrler.. Onun zerine topraklarndan
saarlar.. Bu zmre, cinlerin g itibar ile, en zayfdr..
*
**
YEDNC TABAKA ARZ
Burann adi: ekavet yeridir..
Cehennemin sath burasdr.. Sfl olan tabi? eylerden yaratl
mtr..
Burada ylanlar ve akrebler yaarlar.. Bir de, cehennemin baz
zebanileri bulunur..
Bu krenin mesafesi; 70.442 (yetmi bin drt yz krk iki) sene,
drt aydr.
Burann ylanlar, akrebleri dalar gibi, deve boynu gibidirler..
Buras cehennemden saylr.. Ondan Allah'a snrz..
Allah- Tal'nm, bunlar bu yere yerletirmesinin sebebi: Dn
yaca cehennem azabndan bir rnek bulunsun, diyedir..
Tpk: Mkevkep felekine, cennet ehline benzer bir taifeyi, ora-
n*n nimetlerine bir rnek olmas in yerletirdii gibi..
Bunun benzeri insan muhayyilesinde vardr.. Ve bu: O hayal
hanenin sol canibinde durur.. Orada eitli suretler vardr. Oras, bu
yerin bir rneidir..
Sa canipte olanlar ise., felek-i atlasta bulunan hur emsaline
benzerler..
Btn bunlar, halkna hccet olarak Allah- Tal yaratt.
Yce Allah, dnyada, cennet ve cehenneme dair bir ey yarat
mam olsayd; akllar onlar bilme yolunu bulamazd.. nk, bir
bolant kuramazlard.. Dolays ile, onlara iman etmeleri icab et
mezdi.
Anlatlan hikmete gre, Allah- Tal anlatlan eyleri bu dn
yada yaratt.. Ta ki: Akllar, Yce Hakk'n bu bapta haber verdiine
yol bulup, anlasn.. I
Yani: Cennet nimetine ve cehennem azabna dair verdii haber
lere..
*
**
aret ettiimiz manay anla.. Lafzn zhiri ile de kalma.. M
nann batm ile de kalma..
Batn mnann iaret ettii yolda tahakkuk etmeyo al.. Son
ra da, o manann zohirine yaktn ile iman eyle..
Zira, her zahirin bir batn vardr.. Her hakkn da bir hakikati
vardr..
Erkek odur ki: Sz dinler ve en gzeline tabi olur..
Allah, bizi de, sizi de tezekkr yolu ile basiret sahibi olanlardan
eylesin..
*

Bilesin ki..
Anlatlan yer tabakalar, daire inii olarak sona varnca, bu se
fer tersine olur, daire k balar.. Yani:' Ykselme ii..
Tpk: Cehennem ehlinin durumu gibi..
Onlar da, zerlerine yazlan durumu ikmal edince karlar.. Bun
larn k c(a, ancak, cennet ehli halinin vard son duraktr..
Cennet ehlinin anlatlan bu hali, gzel mehededir. lh azamet
nurlarna gerek bir durumla varmaktr..
Bu durum krenin ikiye ayrl gibidir..
yle ki: Bu yzden gidilince, su, toprak felekinden nce ilk
tabakadr.. Ayn ekilde toprak felekinden sonra da ilk felektir..
694 62. B,'<M - SEMALAR VE YERLER
INSAN-I KAML
695
Bundan sonra hava gelir.. Sonra ate gelir.. Sonra, kamer gelir.. B
tn bunlar anlatld gibidir.. Taa, felekler felekine kncaya kadar..
Ve.. Bunlarn hepsini kuatan ara varncaya kadar..
*
**
DENZLER
Bilesin ki...
Yeri saran yedi denizin asl iki tanedir..
yle oldu:
Allah- Tal DRRE-I BEYZA tabir ettiimiz leme baknca, su
oldu.. Bu bakta, Allah- Tal'nn ilmi asndan: Heybet, azamet,
kibriyaya urayan ksm, heybet iddetinden tuzlu oldu.. Ac oldu..
Yine bu bakta Allah- Tal'nn ilmi asndan: Ltuf ve rah
mete urayan ksm da tatl oldu..
Allah- Tal bu manay anlatrken, tatl ksm ne ald..
u su ok tatldr.. Susuzluu giderir. Boazndan rahat a-
kar. Ve u su, acdr.. Boaz yakar.. (35/12)
Bu mana: Allah'n rahmeti, gazabn getiine iarettir.
te anlatlan durum icabdr ki: Asl olan iki denizdir.. Bu da:
Tatl olan ve tuzlu olandr..
Tatl denizin bir kolu merk canibine ayrld. Orada, yer bitki
lerine kart.. Onun gzel kokusu kt..
Ve bu kol: Tek bana bir deniz oldu..
Sonra.. O tatl sudan bir kol daha ayrld.. Bu da marip canibi
ne kayd.. Tuzlu suya yakn olduu iin tad kart.. Kark bir su
oldu..
Bu da kendi bana bir deniz oldu..
Gelelim tuzlu denize..
Bundan kol kt..
Br kol, arzn ortasnda durdu.. lk tad ile tuzlu kald.. Hi de
ilmedi.. Bu tek bana bir deniz olarak kald..
Bir cetvel Yemen tarafna ayrld. Ki bu: Cenup tarafna der.
Bu suya, kald arzn tad galip geldii iin, eki olarak kalmtr..
Bu ela tek bama bir denizdir..
Bunun bir kolu da, am tarafna gitti.. Buras da imal taraf
na der.. Bu suya da kald arzn tad karnca, ac oldu.
Buras da tek bama bir denizdir..
Bu deniz, kaf dam, yeri ve iindekileri tmden kuatmtr.. Bu
deniz kendine has bir tadla bilinmez.
Lkin gzel bir kokusu vardr. Onu koklayan kimsenin, hali ile
kalmas imknszdr.. Onun gzel kokusundan lr..
bu deniz bahr-i muhittir.. Bu denizin dalga sesleri duyulmaz.
Bu iaretleri anla.. Bu ibarelerde sakladm manalar anla,
**
imdi ben...
Burada toplu halde anlatlanlar, sana ayrntl anlatmak isti-
Bu tafsilata garip cmlelerle, Allah'n srlarn brakacam.
TATLI DENZ...
Bunun iimi gzeldir.. Terkib ekli kolaydr..
Havasa da anlatlr; avama da..
Fikirler ve fehimler onunla ilgilenir..
Uzaktaki ondan bireyler elde eder.. Yakndaki de.. Zayf da
faydalanr kuvvetlisi de..
Beden ls onunla kvamn bulur..
Din kanunu onunla hkmn srdrr..
Rengi beyazdr; yaps effaftr..
Bunun geirlerinden yals da geer; ocuu da..
696 62. BJ .M - SEMALAR VE YERLER
NSAN-I KAML
697
Onun sofralarnda arayan bulur.. Aradn bulup doyan da
vardr..
Burann balklar, yumuak baldr.. Avlanmaya yakndr..
Bu balklar tazime dayal ihtiram nurundan yaratlmlardr..
Bu denizde, hell haramdan daha aktr..
Zhir hkmlerde onunla balant kurulur.
Evvelin de, hirin de ii, onunla yararl hale gelir..
Orada ok sefere klr tehlikesi azdr..
Orann gemileri bozulmaz.. Binenler onun dalgasnda boulmaz.
Oras kaann necat bulaca yerdir.. Talip kiinin arzularn
bulaca yoldur..
bare sedeflerinden, iaret incileri oradan kar..
Kelime tuzaklarna tutulan, hikmet mercanlar ondan grnr..
Gemileri tanr.. skeleleri bellidir; belirsiz deildir.. Dibi yakn
dr ama batakl uzaktr..
Orada sakin olanlar, eitli milletlere mensuptur.. Birbirleri ile
lfet ederler..
Orann bakanlar mslmanlardr..
Orann hakimleri, ilmi ile mil olan fakihlerdir..
Allah- Tal, nimet meleklerini onlar korumaya memur klm
tr..
Ve onlar, orann; hem ehl-i bast, hem de ehl-i kabz eylemitir..
Bu denizin bilinen drt kolu vardr.. Krk bin tane de kapal kolu
vardr..
Bilinen kollar unlardr: Frat, Nil, Seyhun ve Ceyhun..
Kapal olanlarn ou, Hint, Trkmen arzndadr.. Habe arznda
iki kola ayrlr..
Bu denizlerin kaplad yer lm, yirmi drt senelik yoldur..
Ve., bunlar, arzn her tarafna yaylmtr.. Enine, boyuna kol
atmtr..
698
62. BOLM - SEMALAR VE YERLER
Ayrca bu sakl denizin iki kolu daha vordr.. Bunun bir kolu,
ZAT-I MAD'a, br kolu da NUMAN'a kar.. (1)
Bir deniz var ki: Enine yol tutmutur.. Yerin kark durumunda
kendini gstermitir..
bu deniz, lkeleri imar iindir. Onunla nice nice iler yaplr..
bu deniz: Yolcularn nndedir.. alanlarn elindedir..
Bir deniz var ki: Uzun meyillidir.. rem'in Zat- Imad'na akar.,
mercanlar denizidir.. eitli incilei bulunur..
Bu iaretleri anla.. Bu ibarelerin irfanna var..
, hi de, zhirde anlatld gibi deildir..
in nn ve sonunu kapsamna alan Allah'tr..
*
+*
KOKMU DENZ
Burann yollar ok zordur.. Yakn tehlikeleri vardr..
Buras saliklerin yoludur.. Oraya ynelenlerin geididir..
Bu yoldan geip gitmek, herkesin meramdr.. Ancak oraya tam
kullar vsl olur..
Bu denizin rengi alacadr.. Beyaz siyah karmdr.. Garip bir
oluu vardr..
Bu denizin dalgalar ihsann eitlerini saar..
Oramn rzgrlar ise., yeni yeni faziletler getirmektedir.. G
zel kokular ulatrmaktadr..
Bu denizin balklar katr kadar, develer kadar byktr..
Bunlar her trl yk ve arl, enfes inci beldesine tarlar..
Ki oraya: Ancak, nice zorluklara katlanmadan varlmaz..
Ancak, o balklar yola getirmek zordur., cdd bir gayretle elde
edilirlir.. avlanrlar..
(1) ZAT-I MAD: Bunun, Yeneolduu s ylenir.
NUMAN: E ser ibarede bir tertib hatas yoksa, buras : Taf yolunda, Arafat
da&ua kan bir beredir..
NAM I KAML
699
Bunlara binme iine ancak, azimet sahibi gl kimseler nail
olurlar..
Burann rzgr ak ark denizinden eser..
Eser ve gemilerini selmet sahiline ulatrr..
Bu denizin ehli, ilerde dorulua sahiptir.. Szlerde ve hallerde
iman sahibidirler..
Orada sakin olanlar: bidilerdir, salihlerdir, zahidlerdir..
Bu denizden beka incileri alnr. Pklik mercanlar buradan
karlr..
Bu incilerle sslenenlere gelince., pk olanlardr; iemiz olanlardr;
iyi huy sahibi olanlardr ve., hakikati bulup lh tecelliye nail olan
lardr..
bu denizin alan: Be bin senelik yoldur..
Bu deniz enine bir darlk iindedir.. Yerde uzuyacak hali yoktur..
*
**
UZUN MEYLL, NCLER DOLU DENZ
Bunun rengi sardr..
Dalgalar, oraya saplanm kzl kaya gibidir..
Herkes oradan iemez.. Her kes onun sarp yollarna giremez..
Bu deniz: Benzeri beldelerin hi birinde grlmeyen balar, bah
eler lkesi Irim'in denizidir..
Bu yola girmek zordur.. Zira, bata tehlikesi oktur.. Mminler
den ancak, baz tekler selmetle kar.. Onun iine hkim olan ancak,
baz itikadl fertlerdir..
Kffardan herkim o denizin gemisine binecek olsa., boulur ve
inkisara urar..
Bu koca denizin canavarlar, nice mslmanlarn gemilerini par
alayp batrd..
700
62. BU)M - SEMALAR VE YERLER
Burada gemilerini tamir edenler ise., ancak, yeterli akla sahip
olanlardr..Bunlar dahi, ifa veren nakillerden kuvvet bulmulardr..
Bunlarn dnda kalanlar, tehlikeyi gznde bytr.. Bu yzden, fay
day olduu yerde kalmakta bulur..
Bu denizin balklar ok iletlidir.. Hileleri de byktr.. Ancak,
ibriim ala yakalanrlar.. Bu ibriim dahi, yakn hali olmaldr.. Bu
avlama iini zerine alanlar dahi, mmin erkeklerdir..
Bu denizden lahut meneli inci karrlar.. ehadete dayal na-
sut mercan toplanr..
Bu denizin faydalar saymakla bitmez..
Zira sonu bulunmaz..
Burada helak zorlu hsrandr..
yle ki; Hem bedene tesir eder; hem de dine..
Bu denizde oturanlar, kk sddkyet makamnda olanlardr..
Ve., byk sddkyet ehlinin gdalarn tayanlardr..
*
**
Burada sakin olanlar grdm.. Itikadlar salamd.. yi zanna
sahip olduklarndan, fitneye boyun emekten kurtulmulard..
*
*
Al!ah- Tal, bu denizi korumak iin, teshir meleklerini memur
eylemitir.. Bunlar da, beldelerin hi birinde misli grlmeyen, bal
baheli rem ehlidir..
*
+*
bu deniz dalgasn, yaknndaki bu beldeye vurur.. O belde
ehli, burann gzel balklarndan faydalanr..
Bu denizin kutru yedi bin senelik yoldur..
Amma, bir yolcu onu, bir uyuklama benzeri zamanda alabilir..
Bu deniz, ehrin uzununa kol kol yaygndr..
Orann harap yeri de ok suludur; mamur yeri de..
NSAN-I KAML
701
TUZLU DENZ
Bu denizin umum bir kapsam olup, lam bir devreye sahiptir..
Rengi mavidir.. Bataklklar: derindir..
Onun suyundan ien, susuzluktan lr..
Onun fena leminde yryen helk olur..
Bat yanlarda ezel rzgrlar eser.. Yanlarnda dalgalar arpr..
Orada yzen selmeti zor bulur..
Orada yola kan usuln bilse de#bilmese de hidayeti bula
maz..
Meer ki ona baar elleri yardma gele.. O zaman, o kimsenin
gemisi bu derin denizde yolunu bulur..
Bu denizin gemileri ancak, seherlerde yola kar..
Orann rzgrlar, ancak, sa sol cmlesinden eser..
Orann gemisi namus levhleri ile yaplm; orann dilince ivilen
mitir..
Orann yolunda fikirler sapar.. Onun derinliklerinde kalbler
arpmaya balar..
Orann gemileri ok zorlukla kar karyadr.. Yorgunluu ve
helki oktur..
Oradan ancak, baz tekler kurtulur..
Onun tehlikeli yerlerinden baz fertler necat bulur..
Bu denizin tehlikeli yaratklar; gemiyi de, iindekilerle yutabi
lir.. Oturan da, yryeni de ldrr..
O denizde sefere kan, her ynden bir milyon tehlike ile kar
lar.
Burada hell ile haram bir renktir..
Orada sonuca varmann menei karktr.
Onun derinlinin sonu, hirini tayin iin bir n yoktur..
Burada yzmeye ancak, yeterli azme sahip olanlar gldr..
Orann incisini ancak, yce himmet sahipleri toplayabilir..
Burann ii, hakikat mahsul zerine bina edilmitir.. Asl ve
dallar da, ie gre kurulmutur..
702
62. BLM - SEMALAR VE YERLER
Orann dalgalar birbirine arpar.. rpntlar ykcdr.. iddet
li halleri koca kocadr..
Orann yamur bulutlar birikmitir..
Ora ehli iin, parlak yldzlardan baka delil yoktur..
Gemi limanlan iin, karanlk llerden baka bir yer yoktur..
Orann balklar, sair mahluklara benzer..
Orann canavarlar, eitli zehirler saarlar..
Allah- Tal, bu denizin hasenelerni, KADR ismi nurundan
yaratt.. Ve onu: Bu zahir iin, hikmet hakikati eyledi..
Bu denizin yzcs, eer onun meddi ve cezrinde selmet bu
lursa.. sedef boluklarnda esiz inciler karr..
Allah- Tal burann sakinlerini; Yce himmet sahibi, mele-i
aldan br taife kld..
Ve.. Vahiy meleklerini burada kalanlar korumaya memur kl
mtr..

Bilesin ki..
Allah- Tal, kdem sfat ile, o demde var olan yakuta nazar
ettii zaman*. Bu deniz o yakutun gzellik nurundan meydana geldi..
Bu sebeple onun kollar olan tatl su; surelidir; hayatdr..
O yakut su olunca, iki deniz meydana geldi: Zulmet ve ziya..
Bu iki denizin birleecei yerde, Allah- Tal, aralarna bir
berzah koydu.. Bu berzah: Hayat suyudur.. Bu berzah icab sular
birbirine karmaz..
bu hayat suyu iki denizin birletii yerdedir.. ki hkmn, iki
emrin kar karya geldii yerdedir..
Bu kaynak bir sudur.. Marib canibinden akar.. Buras:
Marib-i Ezyel..
Diye simlendirilen yere yakndr..
ki denizin birletii yerde, Allah- Tal'mn yaratt bu su
yun zellii odur ki: Ondan ien lmez..
NSAN-I KAML
703
Onda yzen, behemut balnn cierinden yer.. Behemut ise.,
bu tuzlu denizde yaayan bir balktr.. Bu anlatlan o balktr ki; ilk
ten: Allah- Tal ona dnyay ve iindekileri ykledi..
Allah- Tal, arz serdii zaman, onu-, Berhut nam kzn iki
boynuzu arasna kodu.. Bu kz dahi: Behemut nam baln srtna
ykledi..
Allah- Tal'mn:
Serann ya topran altndaki.. (20/16)
areti bu manayadr..
*- ki denizin birletii yer.. (18/60)
yeti de bu manaya iarettir..
Bu su, o sudur ki: Musa a.s. ile Hzr a.s. bunun kenarnda
bulutular..
unun iin ki; Allah- Tal, Musa'ya a.s. vaad etmiti.. Kendi
sini iki denizin bulutuu yerde, kullarndan biri ile bulutursun diye..
Bu sebeple Musa a.s. ve adam, yiyeceklerini alarak yola kt
lar..
ki denizin birletii yere vardklar zaman, Musa'nn a.s. onu
tanmasna bir yol vard.. O da, adamnn tata unuttuu balk..
O anda denizin suyu uzaktayd., birden dalga gelip taa vurun
ca, bala da dedi..
Bala ulaan bu su: Onun hakik hayat oldu..
Baln bu durumunu Musa'ya a.s. adam sylemeyi unuttu.. Bu
yzden yol sarpa sard..
Hatrlayp syledii zaman, bu ie Musa at.. Atete piip len
baln canlanmasna hayret etti..
Bu adamnn ismi Yua b. Nun idi..
emsi seneye gre: Yua, Musa'dan a.s. byktr..
Bunlarn hikyeleri mehurdur..
Biz bunu daha geni bir ekilde: Musamere-i Habib, Mseyere-i
Sahib, nam eserimizde anlattk..
Orada okuyup, dnle..
skender, Eflatun'un u*.
Bir kimse, hayat suyundan ierse lmez..
Szne dayanarak, bu sudan imek iin yola kt..
Eflatun, gitmi, o yere varp, bu sudan imiti..
Bu gnmze kadar da hayattadr.. Dravend nam dada kal
maktadr..
Aristo, Eflatun'un talebesidir.. skender'in de hocas idi..
skender'e bu yolculuunda arkadalk etti.. ki denizin birleti
i yere kadar gittiler..
Zulmetler arzna vardklar zaman, yollarna devam ettiler..
Yanlarnda askerden bir mikdar vard.. Dierleri, Sebet nam ehirde
kaldlar.. Buras, gnein doduu yerin son hududu idi..
Hzr da a.s. skender'in askerleri arasndayd..
Bir sre yola devam etiler.. Bu gidiin sresi bilinmiyor.. Neka
dar gittiklerini idrk mmkn olmuyor.. Sahil boyu gidiyorlard..
Hangi konaa inseler orada bu sudan iiyorlard..
Bu seferin uzunluundan yorulunca, dne getiler.. Askerle
rin durduu yere doru dndler..
ki denizin bzirletii yere gitmilerdi..
O yollarnn zerinde idi: Ama anlayamadlar..
Onun yannda durdular; ama hi bir nian olmad iin, orada
konaklamdalar..
Ancak, Hzr a.s. bir ilham ald..
Bir ku ald, kesti; bacana da balamt..
Ayaklar suda yryordu..
Bu yere geldii zaman, ku depremeye ve titremeye balad..
Hemen orada durdu; bu sudan iti., ykand; yzd.. Ancak,
bu durumunu gizledi..
Amma, Aristo Hzr'a bakt zaman, kendileri dnda suya ka
vutuunu anlad..
704 62. B!*M - SEMALAR VE YERLER
NSAN I KAML 705
Bundan sonra, lnceye kadar, Hzr'n a.s. hizmetine girdi..
Aristo ve skender, Hzr'dan a.s. nemli bilgiler edindiler..
o
*
Bilesin ki..
Hayat gzesi, zata bal hakikatin bu varlkta zuhurundan
ibarettir..
Bu iaretleri anla., bu ibarelerin remizlerini z..
i, ancak kendi z kaynanda ara.. Ama, benliinden ktk
tan sonra..
Umulur ki bu yolda:
Onlar diridirler.. Rab'lar katnda rzk!anrlar..(3/163)
Ayeti ile onlarn derecesine ularsn..
Ve., o vakit sana: Onarn hizbinden olma yolu alr..
Musa'dan, Hzr'dan, skender'den murad sen olursun.. Keza,
zulmetlerden de, rmaktan da..

Bilesin ki..
Daha nce de anlatld gibi, Allah- Tal, Hzr' a.s.:
Ona ruhumdan fledim.. (15/29)
Manasna gelen, yetin hakikatinden yaratt..
Bylece o: Allah'n ruhudur.. Dolays ile kyamete kadar yaar..
Onunla bulutum..
Bu bahr-i muhitte olanlar ondan naklen anlatyorum..
*
*
Bilesin ki..
Anlatlan bu bahr- muhit, ondan ayrlan da KAr da yolu ile,
dnyaya gelir ki, tuzludur..
Yine o denizden gelip, KAF danda birleen ise., bu tuzlu su
yun tesindedir.. Ki o: Gzel kokulu kzl denizdir..
Yine KAF dann arkasndan gelen, daa birleen ise., yeil de
nizdir..
F.: 45
706
62. BLM - SEMALAR VE YERLER
Bunun suyu ldrc zehir gibidir..
Bundan bir damla ien, o dem lr.. O dem fena bulur..
Yine o denizden gelen ve KAF dann arkasna den, ayrlma,
kapsama mul ile; mevcudata hkm geiren deniz se., karade-
nizdir.. Tad bilinmez., kokusu da belli deildir.. Onu hi kimse bula
maz.. Ancak, haberler onu anlatr..
O da byle bilinir.. zlerinden bir mesafe kat edilir..
Ve., gizlenir; aklanmaz..
*
KIZIL DENZ
Bunun yayd koku, halis miske benzer..
Buras: Koca dalgal, en byk deniz olarak bilinir..
*
#*
Bu denizin sahilinde baz erkek mminler grdm..
Bunlarn ibadeti, yalnz, halk Hakka yaklatrmak idi.. Yarat
l sebepleri buydu..
Bir kimse bunlarla otursa, arkadalk etse., bu kal kadar Al
lah' bilir.. Onlarn seyrince Allah'a yaknlk kazanr..
Onlarn yzleri doan gne, akan imek gibi idi.. l sahra
larda aran, onlarla aydnlanr., deniz derinlerinde kaybolan onlar
la hidayeti bulur..
*
*
Burada sakin olanlar, bir sefere kmak istedikleri zaman, o de
nizin balklarna a kurarlar.. Onlardan yakaladklarna da biner
giderler..
Zira onlarn binekleri, bu denizin balklardr..
Kazanlar ise., bu denizin incisi, mercandr..
Ancak, ora sakinleri, bu balklarn zerine binince; bu denizin
INSAN-I KAML 707
kokusunu alp baylrlar.. Kendilerine gelemezler.. O denizde binekle
olduklar sre, bu his lemlerine dnemezler..
O balklar bunlar alr, sahile doru gtrr.. Sahil yerlerinden
birine atar..
Bu ekilde sahile vsl olunca da, akllanrlar.. Hslatlar kendi
lerine grnr..
O kadar acaip garaip eyler bulurlar ki: Saylamaz.. Onlardan
anlatlan, azn dahi azdr..
Zira onlar ne bir gz grmtr; ne kulak duymutur; ne de bir
beer kalbine onlarn hatras gelmitir..
*
*
Bilein ki..
Bu denizin dalgalar vardr.. O dalgalardan her biri, bu yerle se
ma arasn bir milyon kere doldurur., yine de bitmez..
Eer kudret lemi, bu denizi almasayd; bu varlk leminde on
dan gayr bir ey bulunmazd..
*
* +
Allah- Tal, KERRUBYYUN melekleri, bu denizi korumaya
memur eyledi.. Bunlar, o denizin kenarnda dururlar.. Ortasnda on
lar iin duracak bir yer yoktur..
Bu denizin sakinleri, orann balklardr; bir de, onlar misullu
hayvanat..
*
*
YEL DENZ
Burann tad acdr., lm kaynadr; boulma yeridir..
Buras: Ulema katnda hayr sfatlarla anlr.. Arifler katndaysa
en gzel isimler verilir..
Bu denizde balk yoktur..
Bu denizde gemi yrten lr..
Bu denizi grdm.. tminan veren emin bir yerdi..
Bu o ehirdi ki: Musa ve Hzr a.s. oraya varmt..
708
62. BUJ M - SEMALAR VE YERLER
Oradan yemek istemilerdi,. Ama, ora halk onlar misafir et
mekten ekinmiti..
undan ki: kisi de fukara elbisesi giymiti..
Bura halk ise., ancak, sultanlara, emirlere yemek yediriyorlar
d..
*+
Ora halkn bu denizde yrmeye ak buldum.. Bu iin sevda
sna kaplm grdm..
Bu sebepledir ki:
Her ylba toplanrlar.. Bu toplant gn de, onlar iin bayram
dr. Orada her renkten ata binerler.. Yeil, krmz, sar ve daha
baka renk atlara binerler..
Kendilerini onlarn zerine balarlar..
Ayn ekilde atn gzlerini de balar o denize yaklarlar..
Kim atn denize srse., at da lr; kendi de..
Ama deniz kenarna Yarp da at oraya girmeden gelirse., sa
dner..
Ancak, hali byle olan bir kimse, kendisini? Kaybetmi, dnek,
kovulmu, kslm sayar..
Bundan sonra, bir baka at alr.. Besler, bytr.. Ertesi seneye
hazrlar.. Geen sene yaptn aynen yapar.. Taa, lnceye kadar.
Onlardan her birinin denize olan ak, pervanenin aydnla o-
lan ak gibidir.. Devaml olarak kendini oraya atmak ister.. Taa, ora
da lp gidinceye kadar..
*
KAT! KARA DENZ..
Burann sakinleri tannmaz.. Balklar bilinmez..
Oraya vuslat muhaldir.. Hslatn elde etmok mmkn deildir..
nk o deniz: Turlarn, krelerin, devirlerin taa, tesindedir..
Ne acaibinin nihayeti vardr; ne de garaibinin bir sonu..
INSAN-I KAML
709
ller ondan yana kusurlu kalr.. Acaibi o kadar fazladr ki.,
muhale benzer..
Buras, o zat denizidir ki., sfatlar nnde akna dnerler..
Buras hem vardr; hem yoktur.. Hem bellidir; hem kaybolmu
tur.. Hem bilinendir; hem bilinmeyen.. Hem hkmen bilinendir; hem
naklen.. Hem varl kesindir; hem de akla dayaldr..
Onun varl yokluudur., yokluu da varl.. n sonunu kap
sar.. Batn zhirine dayaldr..
Onda olan idrk olunamaz.. Hi kimse ne olduunu bilemez ki.,
hakkn deyebilsin..
*
Bu denize fazla dalmayalm.. Oraya dalmaktan ve onu beyan
dan yana dizginleri tutalm..
Allah.. Hak syler..
Doruya hidayet eden odur..
Gvenilecek makam odur..
SAR DNLER VE BADETLER
BTN HABERN VE MAKAMLARIN NKTELER
Bilesin ki..
Allah- Tal, btn varlklar, ancak kendisine ibadet iin yu-
ratt..
Dolays ile, onlarn istidatlar budur; yaratl sebepleri de buna
gredir..
Asalet cihetinden, bu byledir..
*
*
Bu varlkta bulunan her ey: Hali ile, sz ile, fiili ile ancak, Al
lah'a ibadet eder.. Belki de, zat ile, sfat ile ibadet eder..
Bu varlkta bulunan her ey: Allah'a itaat eder..
Bu mana u yet-i kerme ile sabittir:
kiniz de, isteseniz de, istemeseniz de geliniz..
Dedi;
Istiyerek geldik..
Dediler.. (41/11)
Bu hitap, semalara ve yeredir..
Semalardan murad, orann ehlidir..
Yerden murad ise., orann sakinleridir..
Bu manada, Allah- Tal, bir baka yet-i kerimede yle bu
yurdu:
nsanlar ve cinni ancak, bana ibadet etsinler diye yarat
tm.. (51/66)
Resulllah S.A. efendimizin:
Hfcrkfcs, niin yaratlm ise.. Ona myesser olur..
Mealine gelen hads-i erifi de, onlarn ibadet ettiklerine aha
det eder..
63. BLM
NSAN! KAML
711
nk: Cin ve insanlar, Allah'n ibadeti iin yaratlmlardr..
Bu ibadet ii de, onlara kolay gelir..
Zira onlar: Zarur olarak, Allah'n kullardr..
Lkin: simlerin ve sfatlarn iktizas deitike, ibadetler de de
iik olur..
nk: Allah- Tal, HAD, ismi ile nasl tecelli ediyorsa.. MU-
DLL, ismi ile de tecelli eder..
Sonra.. MN'M isminin eseri nasl gerekli ise.. MNTAKM, is
minin zuhuru da gereklidir..
simlerin ve sfatlarn erbab deitike, insanlar da hallerinde
deimektedirler..
Nitekim, bu manada Allah- Tal yle buyurdu..
nsanlar, tek mmetten ibaretti.. (2/213)
Yani: Allah'n kullan idiler.. Onun taatna gre yaratlmlard..
Asl ftratlar bu di..
Allah- Tal onlara, mjdeci ve korkutucu peygamberler
gnderdi.. (2/213)
Yani: Peygamberlere uyan, HAD ismi cihetinden ona ibadet et
sin diye..
Peygamberlere muhalefet eden ise., ona MUDLL ismi cihetin
den ibadet etsin, diye..
*
**
te., yukarda anlatlan mana icbadr ki: nsanlar eit eit ol
du..
Milletler frka frka ayrld.. Bundan da mezhepler meydana
kt..
Durum byle olunca, her taife kendi bildiinin doruluuna za-
hib oldu..
sterse bu lem bakasnn gznde hatal olsun.. Allah- Tal,
onu gzel eylemitir..
712
63. BLM - SAR DNLER VE BADETLER
Ta ki: Onlar bu halleri ile, yaptklar iin messir sfatnn iktiza
s, kendisine ibadet edeler..
bu manaya, u yet-i kerime dellet eder:
Hareket eden her eyin, nasiyesinden, ancak Allah- Tal
tutmutur.. (11/56)
Yani: Onlar yaptran odur. Bu yap da onun muradna gre
olmaktadr.. Bu murad ise., aynen onun sfatnn iktizasdr..
Sonra..
Allah- Tal onlar, isimlerinin ve sfatlarnn iktizasnca hesaba
eker..
Bir kimse, onun rbubiyetini ikrar ederse., ona bir menfaati ol
maz.. Ayn ekilde, onu inkr edenin inkr da bir zarar vermez..
Allah- Tal'mn kemali icab, ibadet eitlerinden neyi hak et
milerse.. ona gre, onlarda tasarruf eder..
Hsl: Vcudda olan herkes, Allah'a ibadet eder.. Yce Allah'n
u emrine mutidir..
Her ey, ona hamdle, tebih eder.. Ama onlarn tebihini an
layamazsnz.. (17/44)
Zira onlarn tebihine: Muhalefet, masiyet, kfr vb. isimler veri
lir.. Bunlarn tebih oluunu ise., herkes anlayamaz..
Sonra., burada:
SL'IU
Anlayamazsnz.. (17/44)
Nefyi cmle zerine gelmitir.. Bu manayc gre bazlar anlaya
bilir. Yani:
Onlarn tebihini anlayamazsnz.. (17/44)
Toplu olarak, ezcmle sylenmitir ki:
Bazlar anlayabilir..
Demektir..
NSAN-I KAML
713
Bilesin ki..
Allah- Tal/ bu lemi yaratt.. dem'i cennetten indirdi..
dem dnyaya inmeden nce, bir vel idi..
Dnyaya indikten sonra, Allah- Tal ona nbvvet verdi..
Nbvvet ise., teridir; tekliftir..
Dnya dahi, hiretin aksine teklif yeridir..

* 4*
dem orada vel idi.. nk oras, keramet, mahede yeri idi..
Bu ise., velyet halidir..
Bundan sonra., babamz dem kendi znde vel oldu.. Taa,
zrriyeti zuhur edinceye kadar.. Byle olunca, onlara Resul olarak gn
derildi.. Allah'n emrini onlara talim eder oldu..
Allah- Tal'mn ona indirdii suhuf vard..
ocuklarndan onu okuyup renen zarur olarak iman etti.. Zi
ra onda, yle aklamalar vard ki: Dnen bir kimsenin onu reddet
mesi mmkn deildi..
bu zmre, ona iman edenlerdi..
Ancak, onu renmekten geri kalarak, kendi lezzetine dalp he-
vasna tabi olan, gaflet zulmeti alr; dnya gururuna daldrr.. Bun
dan sonra da alr; nkra ve imanszla gtrr..
Yani: Allah- Tal'mn deme indirdii o suhufta bulunanlar,
inkra ve imanszla..
Bunlar kffar gruhudur..

**
Sonra..
dem vefat etti..
Zrriyeti de parti parti ayrld..
Bir zmre, dem'in a.s. Allah'a yaknlna inand.. Bu inan
onu, dem'in suretinde tatan bir heykel yapmaya kadar gtrd..
Bunu yapmakla zannna gre, ona hizmet vazifesini koruyor
du..
714
63. BOLM - SAlR DNLER VE BADETLER
Devaml o heykeli rnuah^da Hffiek sureti le, ona sevgi yolu*
nu koruyordu.. Belki, kendisi de bu yoldan Allah'a yaknlk peydah
ederdi..
Zira o biliyordu ki: Hayatta dem'e a.s. hizmet, Allah'a yakn
lk vesilesidir.. Sand ki: dem'in heykeline hizmet de ayn eydir..
Bunlardan sonra bir baka zmre geldi..
Bu yeni gelenler, hizmet anlayn kaybettiler.. Doruca, ya
plan suretin kendisine ibadet ettiler.. Bunlar: Putlara tapanlard..
*
**
Bunlarn dnda kalan bir tayfa da, akllar ile kyas yoluna
saptlar.. Bu sap sonunda; puta tapanlar tezyif ettiler..
Bunlardan bir ksm dedi ki:
Bizim, drt tabiat unsuruna ibadet etmemiz icab eder.. Zira
lem: Hararet, brudet, ybuset ve rtubetten ibareltir.. Asl olana
ibadet etmek, fer'e ibadet etmekten daha uygundur.. Putlar, ibadet
eden kimsenin fer'idir.. Zira, onun asl ibadet edendir.. Yani: Kendisi
yapmtr..
bu kyas sonunda, tabii unsurlara ibadet etmeye koyuldular..
Bunlarn adi: Tabiiyyun, oldu..
*
**
Anlatlanlarn dnda kalan bir zmre de, yedi yldza ibadet
yoluna gittiler..
Dediler ki: 1
Hararet, brudet, ybuset ve rtubetten hi biri, tek bana
haraket edecek durumda deildir.. Dolays ile, bunlara ibadette
fayda yoktur.. En uygunu bu yedi yldza ibadet etmektir..
Bu yedi yldz unlardr: Zuhal, Mteri, Merih, ems, Zhre,
Utarit, Kamer..
Zira bunlarn her biri, kendi bana hareket edebilir durumda
dr.. Varlktaki messir br hareketle, kendi felekinde seyreder..
Dolays ile, bazan faydal olurlar; bazan da zararl olurlar..
NSAN I KAML
715
En iyisi kendine has tasarrufu olana ibadettir..
Sonra., bu yldzlara ibadete koyuldular..
Bunlar, felsefecilerdir..
#
Bunlardan bazlar dahi, nura ve zulmete ibadet yoluna gitti..
Bunlar yle diyorlard:
Yalnz nurlara ibadet, br yan yitirmektir.. Zira bu varlk;
Nur ve zulmete nhisar eder.. Ama, en uygunu, bunlara ibadet et
mektir..
Bunun zerine mutlak nura ibadet yolunu tuttular.. Ama, yldz
veya baka bir ayrm yapmadlar..
Ve., mutlak zulmete ibadet ettiler. Nasl tecelli ederse etsin; hi
bir ayrm yapmadlar..
Nurun adna:
Yezdan..
Dediler.. Zulmetin adna da:
Ehreman..
Dediler..
Bu tayfann ad da: Saneviye'dir..
*
^
Bunlarn dnda bir tayfa ise., atee ibadet yoluna gittiler..
yle dediler:
Hayat, lararet-i griziyeden ibarettir.. Ve bu: Manadr.. Bunun
sureti ise., varlktr.. O da atetir.. Ve o: Tek bana varln asldr.
Bundan sonra., atee ibadet ettiler..
Bunlar Mecuslerdir..
m
*
Bunlarn dnda kalan bir tayfa da, balca ibadeti terk ettiler..
Byle etmelerinin sebebi, u yoldaki kanaatlar idi:
badet faydaszdr.. Zaman, ilh ftrat yn.iden neyi icap
ettiriyorsa., onu meydana getiriyor.. Bu yolda olan olur.. Durum
716
63. BLM - SAR DNLER VE BADETLER
byle olunca ancak; Iindekini da atan rahimler vardr.. Bir de, on
lar tutan yer..
Bu zmrenin adi: Dehriyyun'dur..
Ayrca; Mlhidler, ismi dahi verilir..
*
*
Gelelim kitap ehline..
Bunlar frka frka ayrlr.. Bunlar yle sralayabiliriz;
BERAHME:
Bunlar, brahim a.s. dini zerine olduklar kanaatndudrlar..
Onun zrriyetinden olduklarn sanrlar.. Bunlarn kendilerine has
ibadetleri vardr..
YAHUD:
Bunlar, Musev'lerdir..
NASARA:
Bunlar da, sev'lerdir..
MSLMANLAR:
Bunlar da, MUHAMMED'lerdir..
Bunlar on millete ayrlr.. Bu on millet, eitli milletlerin asldr..
Teferruata geilecek olsa, bitmez.. O kadar ki oktur..
Hepsinin dayana u on millettir:
1. Kffar..
2. Tabaiyye..
3. Felsife..
4. Soneviyye..
5. Mecus..
6. Dehriyye..
7. Berahime..
8. Yahud..
9. Nasara,.
10. Mslimun..
NSAN I KAML 717
Bu anlatlan taifeden hangisi olursa olsun; Allah- Tal; Bir
ksmn, cennet in; bir ksmn da, cehennem iin yaratmtr..
Hele gemi zamanlardaki kffara bir bak O zaman da pey*
gamberlerin daveti ulamayan blgelerde olduklar halde, yine ikiye
ayrlmlardr..
Onlarn bir ksm hayr ilemi; Allah- Tal, cennet mkfat
vermitir..
Bir ksmlar da er ilemi; Allah- Tal cehennemle cezalan
drmtr..
Kitap ehlinin durumu da budur..
eriat gelmeden evvel, onlar iin hayr uydu: Kalblerin kabul
lendii, nefislerin sevdii, ruhlarn holand..
eriat geldikten sonra da, onlar iin hayr u oldu: Allah'n kul
larnn ibadet emrine uymas..
eriatn nzulnden nce er ise., u idi: Kalblerin kabul etme
dii, nefislerin kt grd, ruhlarn ac duyduu..
eriatn nzulnden sonra ise., er: Allah'n kullarna yasak et
tii eyler oldu..
*#
Btn bunlar, Allah'a ibadet ederler.. Ama, nasl ibadet etmeleri
uygun ise, yle..
Zira onlar, Allah- Tal zat iin yaratmtr., kendileri iin de
il..
Onlar, hakk olduu ekilde, Yce Hakkndr..
Sonra*.
Sbhan olan yce Allah, btn bu milletleri: simlerinin, sfatla
rnn hakikati olarak yaratmtr.. Hepsine zat ile tecelli eylemitir..
Bu sebeple: Btn zmreler, ona ibadet ederler..
KFFARA GELELM:
Bunlar, bizzat Allah'a badet etmektedir..
yle ki: Sbhan olan yce Hak batan sona, bu varln hakika
tidir.. Kffar da bu varlk cmlesinden sayldna gre., onlarn haki
kati odur,.
Onlar, kendileri iin bir RABB olmad yolunda inkra sapp
kfir oldular..
Bu byledir.. nk, Allah- Tal onlarn hakikatidir.. Onun
iin bir RABB olamaz.. Mutlak RABB kendisidir..
Bylece onlar, aynen zatlar neyi gerektiriyorsa., ona gre iba
det ettiler..
*
*
PUTA BADET EDENLERE GELELM:
Bu dahi, Yce Hakk'n varlk srrna dayanr..
O: Hlulsz, katksz olarak, vcud zerrelerinin her birinde, ke
mali ile vardr..
Bu adan# Yce Allah, onlarn ibadet ettii putlarn dahi haki
katidir..
Bu manaya gre*. Ancak Allah'a ibadet etmi olurlar..
Bunun byle olmas onlarn bilmesine muhta deildir.. Ayn e
kilde, onlarn niyetlerine de muhta deildir..
Zira: Hakikatlerin gizlilii nekadar uzarsa uzasn; elbetle i
neyse., onun stnda ak zuhurlar zarurdir..
*
u mana da, onlarn iten Hakk'a tabi olduklarnn srrdr..
yleki: Onlarn kableri, bu ite hayr olarak lehte onlara eha-
det eder.. Itikadlar da bu iin hakikatine baldr..
Bu mana ise.. Kulunun ona ait zanndr..
718 63. BlM - SAR DNLER VE BADETLER
NSAN-! KAML
719
Bu manada, u hdis-i erif nemlidir*
Mftler fetva verse dahi; kalbine dan..
Bu kalb fetvas umum manadadr.. Husus kalb fetvasna ge
lince.. o zaman i deiir..
Her kalb doru fetva veremez.. Her kalbden fetva sorulmaz.,
danlmaz..
Bundan baz kalbler murad edilmitir; hepsi deil..
Bu, itikada dayal incelik; onlarn yapt iin hakikatma uy
gundur.. Onlar, bu yoldan hakikat, iin zuhuruna eker gtrr.,
ama, hirette..
Allah- Tal bu manada yle buyurdu:
Her cemaat, kendilerinde olanla endir.. (30/32)
Yani: Dnyada da byledir; hiette de..
Bu byledir.. nk: sim rnsemmadan ayrlmaz..
Onlar enlikle isimlendiren odur.. Onlar, bu ekilde vasflan
drd..
Bu vasf ise., mevsufa mugayir deildir..
Ancakt
Her cemaat, kendilerinde olanla en oldu..
Denseydi.. o zaman, bu fiil sas ile gelmi olurdu.. Yukardaki
manaya aykr derdi.. Muzar sas le:
en olur..
Deseydi., o zaman, arada bir aklk olurdu..
Amma, isim byle deildir.. O, srenin devamn gerektirir..
Yani: Onlar, dnya hayatnda yaptklar ile endirler.. hirette
ise., halleri ile endirler.. Ellerinde bulunanla daim bir enlik iinde
dirler..
Bu mana icabdr ki: Dnyaya geri evrilseler; yine kendilerine
yasak edilen eyi yaparlar.. Yaptklar iin sonucunu azap bildikleri
halde.. Zira o ite, bir lezzet, ltuf bulurlar.. Bu lezzel dahi, o azapta
bekalarnn sebebidir..
720
63. BLM - SAR DNLER VE BADETLER
Zira Hak Tal'mn rahmeti icabdr ki:
Kuluna hiret azab diledii zaman, onun iin bu azapta grizl
bir lezzet yaratr.. Azap grenin cesedi de, ona ak olur..
Byle olur ki; O azaptan Allah'a ilticas ve o azaptan Allah'a
snmas yerinde bir ey olmaya.. O lezzet, onun iin var olduka
azap iinde kala..
Ama, Allah- Tal, onun azabn hafifletmeyi diledii zaman,
o lezzeti yitirir.. O zaman rahmete ynelmeye muzlar kalr.. Allah-
Tal'mn an odur ki: Muztar kalmn duasna icabet ede..
bu durumdaysa., o kulun azaptan Allah'a ilticas ve ona sn
mas yerinde olur.. Hak Tal ise., onun snmasn kabul buyurur..
Yukarda anlatlan mana icabdr ki: Kffarn Allah'a ibadeti za
tdir.
Onlarn bu ekilde ibadeti, her nekadar kendilerini saadete g
trr ise de., dallet yoludur..
Dallet yolu olmas da, o yoldan saadet husulnn uzaddr..
Zira o yoldan gidene, hakikatler inikaf, ancak hiretin azap ta
bakalarna girdikten sonra mmkndr.. Bunlarn tm, dnyada
tabiat ati tabakalarna dalmasnn cezasdr.. Beeriyeti icab on
lara, szle dalmt; ile dalmt; halle dalmta.
Bu cezasn bitirdikten sonra, Allah'a vardran yolunu da kat ef
mi olur.. Bunun byle oluu, kendisine gelen nidann uzaktan olu
udur..
Ancak, bu hallerden sonra, ilh saadetine nail olur.. lk admda
yaknlk bulanlarn erdiine eror..
Bu ilklere yakndan nida gelmitir..
Anla..
A
TABATILARA GEELM :
Bunlar, Alfah- Tal'ya drt sfat cihetinden ibadet ederler..
Bu ilh drt sfat unlardr: Hayat, ilim, kudret, irade..
NSAN I KAML
721
Bunlar, vcud binasnn asldr.. Hararet, brudet, rtubet, ybu
set ise., o drt sfatn, bu kinat lemindeki zuhur yerleridir..
Rtubet, hayatn zuhur yeridir..
Brudet, ilmin zuhur yeridir..
Hararet, iradenin zuhur yeridir..
Ybuset, kudretin zuhur yeridir..
Btn bu zuhur yerlerinin hakikati ise., anlatlan sfatlarn sahibi
olan Yce Sbhan'dr..
*
**
Anlatlan zuhur yerlerinde var olan, bu ilh incelik, sair tabiat
llarn ruhlarna da alnca,* bu ilh drt vasfn eserini de, grdkten
sonra., bu varl: Hararet, brudet, ybuset ve rtubete baladlar..
Ve., kabiliyetler, lh istidat ciheti ile bildi ki: Anlatlan sfatlar,
bu suretlerin manasdr*.
Yahut;
Bu kalplarn ruhudur..
Bu zuhur yerlerinde zhir olanlardr..
eklinde anladklarn da syleyebilirsin..
bu srrn icabdr ki: Anlatlan tabi kuvvetlere ibadet olundu..
Bazs bunu bilerek yapl.. Bazs da bilmeden y pt..
Bilen nde gitti; cahil de katld..
Her ne ise., onlar, Hakk'n bid kullardr.. Amma, sfat cihetin
den.. Neticede ileri saadete ular.. Tpk, bunlardan nce anlatlan
larn durumu gibi..
lerinin binei olan hakikatlerin zuhuru ile, durum anlatld
gibi olur..
*
**
FELSEFECLERE GELDK :
Bunlar yce Sbhan'a isimleri cihetinden ibadet ederler..
Zira: Yldzlar, onun isim maharlardr.. Allah- Tal ise., zat
ile, onlarn hakikatidir..
F.: 46
722
63. BLM - SAR DNLER VE BADETLER
yle ki;
Gne, Allah isminin mazhardr.. Nuru ile, btn yldzlarn yar
dmna koar.. Tpk: Btn isimlerin, Allah isminden yardm aldklar
gibi..
Kamer, (ay) Rahman isminin mazhardr.. Zira: Yldzlarn en k
milidir.. Gnein nurunu tar.. Tpk: Rahman isminin, btn isimlere*
nazaran, en yce mertebeye sahip olduu gibi.. Bunun beyan daha
nce, kendi yerinde yapld..
Mteri, Rabb isminin mazhardr.. Zira o: Semada yldzlarn en
saadetlisidir.. Tpk: Rabb ismi, mertebeler iinde zel br mertebeye
sahip olduu gibi.. Zira o: Merbubun hkmne gre, kibriya kemalini
umulne almtr..
Zhal., bu yldz, vahidyet mazhardr.. Zira, btn felekler onun
kapsamna girer.. Tpk: Btn isimler ve sfatlar vahid ismi altnda
olduu gibi..
Merih, kudret mazkardr.. Zira o Kahhariyet fiillerine ait bir
yldzdr..
Zhre ise., iradenin mazhardr.. Zira o: Kendi znde, ok seri
bir tekallbe sahiptir.. Ayn ekilde Yce Hak: Her an bir baka ey
murad eder..
Utarit, ilim mazhardr.. Zira o: Semada ktiptir..
Baki kalan malum yldzlar ise., onun gzel isimlerinin mazhar-
landr.. ki onlar, saylabilirler..
Bilinmeyip baki kalan yldzlar ise., sayya gelmeyen isimlerin
mazharlardr..
*
**
te., felsefecilerin ruhlar, bu manalar tadnca., ki bunu: drk
ynleri ile tadarlar.. Bu idrki ise., kendilerinde var olan, ilh ftrat
istidadndan alrlar..
ibu durumda, anlatlan yldzlara ibadet ettiler.. Bu ibadet ise.,
her yldzda bulunan ilh latife iindir..
INSAN-I KAML 723
Sonra..
Hak Tal, bu yldzlarn hakikati olduuna gre., onun zat na
mna mabud olmas icab eder.. Onlarn ibadeti, bu srra da dayal'dr..
*
Bu varlkta, demolu ve onun dnda kalan hayvanatn ibadet
etmedii hi bir ey yoktur..
Mesel: Bukalemun, gnee ibadet eder..
Mesel; Bukalemun, gnee ibadet eder..
Ve., hayvanatn dier eitleri..
**
Bu varlkta, Allah'a ibadet etmeyen hi bir canl yoktur..
Ya tokyid yollu ibadet eder., ki bu: Zuhur yerine veya yaratl
m bir eyedir...
Ya da itlak yolludur..
Itlak yollu ibadet eden, muvahhiddir.. Yani: Tevhid ehlidir..
Takyid yollu ibdet eden ise., iik ehlidir., mriktir..
Hsl: Anlatlanlarn ve anlatlmayanlarn tm, hakikat -
zere Allah'a ibadet etmektedir.. unun iin ki: Hakkn varl onda-
dr..
Zira, Hak Tal, zat cihetinden unu iktiza eder kis Hangi ey
de zuhur ederse., o eye ibadet oluna..
Halbuki o: Kinatn btn zerrelerinde zuhura gelmitir..
Bundandr ki: nsanlarn bazs tabiata bal eylere, vcudun
asldr diye ibadet etti..
Onlardan, yldzlara ibadet edenleri de var..
Madene ibadet edenleri de var..
Atee ibadet edenleri de var..
Hsl: Varlkta hi bir ey yoktur ki: Bu lemde bir eye ibadet
etmi olmasn..
Ancak, MUHAMMED olanlar mstesna..
Bunlar, mutlak yoldan, Allah'a ibadet ederler..
Bu ibadetlerini mahlukat paralarndan hi biri ile takyid et
memilerdir.. Btn varlk o olmas yn ile, ona ibadet etmilerdir..
724
63. BLM - SAlR DNLER VE BADETLER
Sonra.. Bunlarn ibadeti, bir yana bal, bir yandan ayr; bat
na bal, zhirden ayr olmak gibi bir lgiden yana da pek nezih-
dir..
Bunlarn yolu: Sonunda zatna vardran Allah'n yoludur..
Bu sebepledir ki: lk admda yaknlk derecesini bulmulardr..
Bunlar o zmredir ki, Allah- Tal, u cmlesi ile onlara ia
ret etmitir:
te., bunlar, yakn mekndan nida olunmular.. (50/41)
Bunlar, cihet yn ile, tabiata bal eylerden birine, yldzlaa
badet edenlere benzemezler..
Hele putular ve benzerleri gibi hi deildirler.. Zira, putula-
rn durumuna u yetle iaret olunmutur:
Bunlara uzaktan nida olunur.. (41/44)
Zira, bunlarn Hakka dn, ancak ibadet ettikleri zuhur y
nnden olmaktadr.. Sadece, ona o olduu iin ibadet ettiler, Hak bi
lerek deil.. Byle oluncada onlara baka ynden bir zuhur olmad,.
badetlerine dayanak bildikleri bu durum ise., onlara gre u-
zakln taa, kendisidr..
Ancak.. Ancak., esas konaa vardktan sonra., uzaktan ar
lan da, yakndan arlan da ayn olur..
Bunu anla; olur mu?..
*
**
SENEVYYE KISMINA GELELM:
Bunlar, Yce Allah'a zat cihetinden ibadet ettiler. Zira, Allah-
Tal, btn z>dlar znde toplar.. Hakka ait mertebeleri, halka ait
mertebeleri umulne alr.
ki vasfta, iki hkmle zuhur eyledi..
Dnya ve hirette, iki sfatla zuhur eyledi..
Hakka bal hakikate mensup olan, nurlarda zhir olandr..
Halka bal hakikate mensup olan da, zulmetten ibarettir..
NSAN-I KAML
725
bu ilh sr icabdr ki; Nura ve zulmete ibadet ettiler.. Zira,
bu ilh sr ki vasf, iki zdd, iki itibar, iki hkm camidir.. Onun
bu cami olu eklini, nal istersen yle syle.. Nasl dilersen yle
hkmeyle..
nk Sbhan A'lah, o dilediin eyi ve zddn zat ile camidir..
Hsl; Senevyyeler, Yani: Puta ibadet edenler, bu ilh latife
icab ona ibadet etliler.. Bu ibadet ekli de, Yce Sbhanm zat na
sl iktiza ediyorsa., yle oldu..
nk: Hak, olarak isimlendirilen pdur.. Halk olarak isimlen
dirilen odur.. Nur odur; ve zulmet de..
*
*
AMMA MECUS..
Bunlar, Allah- Tal'ya AHADYET yn ie ibadet ettiler..
undan ki: Ahadiyet, btn mertebeleri isimleri ve sfatlar if
na eder.. Ate de ayndr..
O da, anasr arasnda en ok gce sahip olandr.. En stn
dr.. Hizasna gelen btn tabi kuvvetleri yok eder..
Ona yaklaan her tabi kuvvet, mutlaka galip kuvveti ile ate
e evrilir..
Ahadiyet de ayndr.. Ona mukabil duran isim ve sfat mutla
ka onda kaybolur.. Onda muzmahil olur..
ite.. Onlarn atee ibadetleri, bu latife icabdr.. O atein haki
kati ise.. Allah- Tal'dr..
*
**
Heyul zuhurundan nce, tabiat rknlerinin bir rknyd.. Ki
bunlar: Ate, hava, su ve topraktr..
O heyul bu rknlerinden hangisine isteseydi; o zaman gire
bilirdi..
Ancak, bu rknlerden birinin suretini giydikten sonra, arhk o
suretten soyunamaz.. Byle bir ey onun iin mmkn deildir.. Ba-
ka bir surete de artk giremez..
Vahidiyet gznde, esma ve sfatn durumu da ayndr..
726
63. BOLM - SAR DNLER VE BADETLER
Bu esma ve sfatlardan her birinin ikinci bir manas da vardr..
Mesel; Mn'im, mntekimin kendisidir..
Ancak, isimler, h mertebelerde zuhura gelince.. o zaman her
isim, iktiza ettii hakikati ifade eder..
te., o zaman, Mn'im mntekimin zdd olur..
Ate ise.; tabiat kuvvetlerinin srasna gre, isimlerden vahidi-
yetin mazhardr..
Ne zaman ki, Mecus ruhlar, bu miskin kokusunu ald; baka
koku almaktan yana nezleye tutuldu; alamad.
Ve., atee ibadet ettiler..
Amma, Vahid, Kahhar Allah'tan bakasna ibadet etmediler..
*
4
DEHRYE FASLINA GELNCE..
Bunlarn ibadeti, Yce Hakk'a hviyeti y^n iledir..
Bu manaya aret olarak, Resulllah S.A. efendimiz yle bu
yurdu:
Dehre svmeyiniz; zira dehr, o Allah'tr..
Bu, onun hviyetini ifade eder..
+
*
BERAHME SE..
Bunlar, mutlak yoldan Allah a ibadet ederler..
badetlerini ne nebi cihetinden yaparlar; ne de resul..
Bunlar derler ki:
Bu vcudda ne varsa o, Allah iin mahluktur..
Bu szleri ile onlar, bu varlkta yce Allah'n vahdaniyetini ik
rar ederler.. Ama, nebileri ve resulleri inkr ederler..
Bunlar, kendilerini brahim evld sanrlar..
Kendilerinin yannda bir kitap olduunu, bu kitab da, brahim
Halil a.s. kendiliinden yazd., diye anlatrlar..
Kitap Rabb katndan geldi..
Demezler..
O kitapta hakikatler anlatlr.. Be czdr..
NSAN ! KAMU
727
Bundan drt cz, herkesin okumasn mubah sayarlar..
Beinci cz ise., kendilerinden ancak baz fertlere, okumay
mubah sayarlar.. Bunun sebebi ise., onun derinliidir..
Onlar arasnda bu beinci cz okuyan mehur olur..
Bunlarn netice yolu Islma kar.. Resulllah S.A. efendimizin
dinine girer..
Bu taife ounlukla Hind lkesinde bulunur..
Orada, birtakm insanlar vardr ki; bunlarn klna girerler,
BERAHME oduklarn iddia ederler, ama bunlardan saylmazlar..
Bunlar, BERAHME arasnda puta ibadetle tannmtr..
Halbuki, onlardan biri puta ibadet etti mi, kendilerine gre BE-
RAHME saylmaz..
Hasl:
Yukarda cins cins anlatlan zmreler, bu ibadet ekillerini ken
dilerinden icad ettikleri iin; ekavetlerine sebep oldu..
sterse, bu i, onlar saadete gtrsn..
Zira ekavet: Saadet zuhurundan evvel., onlarn sabit kldklar
uzaklktan baka bir ey deildir..
te., ekavet bu manadr., anla..

*+
Peygamberine emrettii yolda, Allah'a ibadet edenlere gelince.,
ki bu peygamber, hangi peygamber olursa olsun.. Bu yolda ibadet
eden hi ekavete dmez.. Onun saadeti devamldr., pe pee zu
hur eder*.
Kitap ehlinin durumuna gelince.. Ancak bunlar, Allah'n kel
mn deitirdiler.. Kendi nefislerinden icad kardlar.. cad olarak
kardklar ey ise., ekavetlerine sebep oldu..
Ve., onlarn ekavetleri, Allah'n emirlerine muhalefetleri ka
dardr. Saadetleri ise.. Yce Hakk'n kitabna muvafakatlar kadar
dr..
Zira Allah- Tal, bir mmete nebi veya resul gndermesinin
sebebi: Ancak, onlar arasndan ona tabi olanlar saadete erdirmek
iindir.. Baka deiL
728
63. BLM - SAR DNLER VE BADETLER
AMMA YAHUD*.
Bunlar, yce Allah' tevhidle ibadet ederler..
Sonra, her gnde iki defa namaz klarlar..
Namazn srr inaallah yeri gelince anlatlacaktr..
Sonra, KENURA gn oru tutmakla da ibadet ederler..
KENURA her ylba aynn onuncu gndr..
Ki bu da: Aura'dr:
Bunun srr da inaallah anlatlacaktr..
Cumartesi gnlerini itikfla geirerek de ibadet ederer..
Onlara gre, bu itikfn art unlardr:
Evlerine, mal olarak hi bir eyin, yemek cinsnden hi bir e
yin girmemesi ve kmamas..
Nikh sz edilmez; al ver edilmez; hi bir szleme yapl
maz..
Allah- Tal'mn Tevrat'taki u beyanna gre, o gn, Allah
iin ibadete tahsis edilir..
Sen ve mmetin cumartesi gn, Allah- Tal'mndr..
Bundan tr, cumartesi gn: Dnya ilerine dair her hangi
bir ey konumak, onlara haramdr..
Onlarn, o gnk yiyecei cuma gn ne olduysa odur..
Bunun ilk vakti cuma gn gne battktan sonra balar..
Cumartesi gn, gne sarardktan sonra biter..
Bu iin, byk br hikmeti vardr..
yle ki: Ailah- Tal, yeri ve semalar alt gnde yaratt.. Bu
iin iptidas da pazar gn idi..
Ve., yedinci gn, ara istiva etti.
O, istiva cumartesi gn olup isi brakma gndr..
Bundan trdr ki: Yahud o gn, bu ekilde Allah a ibadet e-
der..
Bu da, Rahman istivann, bugn husule geldiine iarettir..
NSAN I KAML 729
Biz, burada 'Musa'nn a.s. onlara meru kld yemelerini ve
imelerini anlatmaya kalksak, bayramlarn ve peygamberlerinin
onlara emrini sylemeye girsek, ibadetlerin ve onlarda bulunan sr
lar zah etsek., korkarz ki: in i yzn bilmedikleri in; ou ca
hiller, onlara aldanp dinlerinden karlar..
Bunun iin kitap ehlinin ibadet srlarn anlatmaktan geiyoruz..
Ondan daha faziletlisini anlatmaya gidiyoruz.. Bu da: Islm ehlinin
ibadetleridir..
Zira o: Btn blmleri iine alntr. Yce Allah'n srlarna
dair hi bir ey brakmadan, hepsini bize anlatmtr..
nk onun dini: Dinlerin ekmeli; mmeti de mmetlerin hayr-
sdr:
MD NASARA:
Bunlar, gemi mmetlerin Yce Hakka en yakn olanlardr..
Bunlar, Muhammedlerden arttr..
Sebebi: Allah- Tal'y taleb ettiler.. Ama, or.J: Isa, Meryem
ve Ruhulkuds'te ibadet ettiler..
Sonra;
Bunlar ayn ruhtur.. Blnme yoktur..
Dediler.. Sonra: Allah- Tal'mn kadim varln, Isa'nin mah
luk varlnda grdler.. Bu yolda sz ettiler..
Btn bunlar, tebih iinde tenzihtir. Yce Allah'a layktr.. L
kin bu durumu, anlatlan l varla tahsis ettikleri iin, tevhid eh
li derecesinden dtler.. Ancak bunlar: Muhammedlere dierlerin
den daha yakndr..
undan k: Allah' insanda mahade edenin mahadesi? ke
mal itibar ile, Allah' mahlukatn dier eitlerinde mahade eden
lerin tmnden daha slndr..
Onlarn bu manay, Isa'nn hakikatnda mahede etmeleri, so
nunda onlar hakikati kefe gtrr,. Haliyle, i meydana ktktan
sonra..
O zaman bilirler k: demolu, karlkl duran aynalar gibidir..
730
63. BLM - SAR DNLER VE BADETLER
Onlarn her birinde, dierinde ne varsa., onda da vard.r.. te o va
kit, Yce Allah' kendilerinde mahade eder, onun mutlak tevhid
yolunu tutarlar.. Muvahhidler derecesine geerler.. Ama, uzaklk kp
rsn getikten sonra..
Bunun sebebi de, itikadlarn tahakkm altna alan, takyid ve
hasrdr..
Bunlarn ibadeti, krk dokuz gnlk orutur..
Bu orularna bir pazar gn balar, bir pazar gn bitirirler..
Bu oru sreleri iinde, ilk ve son pazardan baka pazarlar oru tut
mazlar..
Bu aradaki pazarlar oru tutmamak, onlara mbah olmutur..
Bu krk dokuz gnden, sekiz pazar knca, krk bir gn kalr..
Oru sreleri budur..
Oru tutma ekilleri yledirs Bir ikindi zaman balar, br i-
kindi zaman biter.. Bu sre iinde gda olarak hi bir ey yemezler.
Ancak, ikindilerin bir saat evvelinde yerler.. Bu vakit onlarn yemek
vaktidir.. Bylece, orular gnde yirmi saat olur..
Bu orulu bulunduklar yirmi saat iinde, arap ve su ierler..
Ancak, gda olabilecek bir eyi yemezler.. Meyve falan gibi..
Hsl: Btn bu nktelerin altnda, Allah'n srlarndan bir sr
vardr..
*
*4
Sonra..
Nasara'nn pazar gnleri ve dokuz beyramlarnda itikflar
vardr.
Ancak, biz onu anlatmak yolunda deiliz..
Btn incelikler iinde, toplu ilimler vardr.. eitli iaretler var
dr.
Ancak, biz onlardan anlatmay brakyoruz.. Daha nemlisi:
Mslmanlarn ibadetine geiyoruz..
*
*
HELE MSLMANLAR..
Mslmanlar, Allah- Tal'mn u yet-i kerimede haber ver
dii gibidir:
INSAN-I KAML
731
Siz, hayrl mmetsiniz. nsanlar iin karldnz.. (3/110)
Bu byledir.. Zira: Peygamberleri Muhammed S.A. peygamber
lerin hayrls olup, dini ise., dinlerin hayrlsdr..
Bu mana icabdr ki: Muhammed'in S.A. nbvvetinden ve ri-
saletle kmasndan sonra.. Sair mmetlerden bunlara aykr dav
rananlar, kim olursa olsun; dallettedir; akidir.. Ate azabna d
ecektir.. Bunu, Allah- Tal haber verdi.. Rahmete dnemeyecek
lerdir.. Ancak, sonsuzlardan sonra dnerler.. Bu ise., rahmetin, gaza
b gemesinin srrdr. Yoksa.. Onlar, gazaba uramlardr..
nk: Allah- Tal'mn onlar zatna ard yol, ekavet yo
ludur; gazap yoludur; elem ve meakkat yoludur..
Hsl: Onlarn hepsi helktedir..
Nitekim, Allah- Tal bu manay yle anlatt*.
Herkim Islm'dan baka bir din ararsa... onun bu aray,
hi bir ekilde makbul olmayacaktr..
Ve o: hirette hsranda olanlardandr.. (3/85)
O hangi hsrandr ki: Sahibine, ilh yaknlk derecesini yitiren
den daha byk olur?..
Byle olularnn sebebi: Uzaktan nida allardr.. Onlarn hs
ran budur; ekavetlerinin ayndr.. Elim azaplarnn resmidir..
Uzaktan nida olunanlarn dinine nem verilmez., isterse o di
nin sahibi nice meakkatten sonra vuslata ersin.. Zira o*. ekavet di
nidir..
Onlarn ekavete dmelerinin sebebi de, o dine girmelerinin
sebebidir.
Misal yollu dnyada azap grene bakmaz msn?..
O kimse, bir gn iinde eitli azaplara uram olsa dahi, o-
nun bu azab hiret azabna nazaran bir hardal danesi kadardr.,
veya daha kktr.. Amma o kimse, bu manada akidir..
Peki, sonsuzlara kadar cehennem azabnda kalanlar in, iin
den geen nedir?..
732
63. BOLM - SAR DNLER VE BADETLER
Kald ki, Allah- Tal onlar haber verdi, ve:
Yer ve semalar baki olduka, orada kalacaklardr. (11/107)
Buyurdu..
Bunlarn rahmete nakli, ancak yerin ve semalarn zevalinden
sonra olacaktr..
Bundan sonra., onlara devran dner.. lk hallerine evrilirler,.
Bu ilk halleri ise.. Allah'tr.. Anla.
*
*
Muhammed'e S.A. tab olduklar iin, mslmanlarn hepsi sa-
iddir..
Bu manada, bir Arab ile, Resulllah S.A. arasnda geen aa
daki konuma delildir:
Arab geldi; Resulllah'a S.A. yle dedi:
Grn nedir?.. Helli hell bilirsem, haram haram bilir
sem, farz olan eda edersem, bunun zerine daha baka bir ey ek
lemezsem, ondan bir eyi eksiltmezsem., cennete girer miyim?..
Bunun zerine, Resulllah S.A. efendimiz:
Evet.
Buyurdu., ona hi bir art komad..
O amellerle cennete gireceini anlatt; serbest brakt..
Bir kimse, cenneti elde ettikten sonra, yaknlk derecelerinin il
kini bulmu olur..
Nitekim bu manada Allah- Tal yle buyurdu:
Bir kimse, ateten karlr, cennete girerse., kurtulur..
(3/185)

* *
Mslmanlar, srat- mstakim zeredirler.. Bu, onlar hi bir
zorluk olmadan saadete ulatran yoldur..
Mslmanlarn muvahhidleri ise..
Tevhidin hakikatini bulanlar..
Demek istiyorum.. Bunlar, sratullah zeredirler.. Yani, Allah
yolundadrlar..
NSAN I KAML
733
Bunlarn yolu, birinciye nazaran daha baka bir zellik tar ve
daha faziletidir..
Zira bu: Yce Hakk'n, kendinden kendine olan, eitli tecelli-
lerinden ibarettir.
Srat- mstakim ise., bu durumu keiften ibarettir..
*
**
Mslmanlar, tevhid ehli ariflerdir.. Bir de, tevhid ehli olan ha
kikat ehlidirler..
Bunlarn dnda kalanlarn hepsi mriktir..
Bu mrik olma iinde, yukarda anlatlan dokuz millet ayn du
rumdadr..
Muvahhidler, yalnz mslmanlardr..
*
**
Mslmanlar, Allah'a Rabb ismi ynyle ibadet ederler.. Onun
emirlerine ve yasaklarna uymulardr..
Bu mana icab olarak, Allah- Tal'mn peygamberi Muham
med'e S.A. inzal buyurduu ilk yet udur:
Rabbn ismi ile oku.. (96/1)
Burada emir rbubiyetle bir oldu.. Olur; zira emrin yeri orasdr..
Bu mana icabdr ki, onlara ibadet farz oldu..
Zira: Merbub, Rabbn ibadetini icab ettirir..
*
**
Avam mslmanlarn tm: Allah- Tal'ya Rabb ismi cihe
tinden ibadet ederler.. Baka bir yoldan ona ibadet etmeleri onlar
iin mmkn olmaz.. Ancak, irfan sahipleri byle deildir..
rfan sahipleri: Allah'a Rahman ismi cihetinden ibadet ederler.
Sebebi: Btn varlklara sirayet eden varlnn onlaru tecelli etme
sidir..
Bu durumda onlar, daima: RAHMAN' mlhaza ederler..
Ve., bunlar, ibadetlerini: Rahmaniyet mertebesinden yaparlar..
Ancak, hakikat ehli olanlar byle deildir..
734
63. BLM - SAR DNLER VE BADETLER
Bunlarn, Sbban Allah'a ibadeti, Allah ismi ciheti iledir..
Ona yaptklar sena ise., brndkleri isimlerin ve sfatlarn
hakk neyse.. yledir..
Zira: Senann hakikati odur ki, vasfn ettiin varln sfatna
brnesin..
Bu vasf, yce Allah'n vp hamd ettiin bir ismi de olabilir,
bir sfat da..
Hsl: Bunlar, Allah'n hakikati bulmu kullardr..
rfan sahipleri, RAHMAN'n kullardr..
Avam mslmanlar ise.. Rabbn kullardr..
m
*
Hakikat ehli kimselerin makam:
Hamd, Allah'ndr.. (1/1)
Manasdr.. rfan sahibi zatlarn makam ise:
Rahman, ara istiva etti.. Yerde olanlar, semalarda olanlar
onundur.. Yer ve semalarn arasnda olanlar da onundur.. Ayn e
kilde rtubetli toprak altndakiler de onundur.. (20/6)
Avam mslmanlarm makam ise., u yet-i kerime ile sabittir:
Ya Rabbi, bir ndac iittik; imana aryordu:
Rabbnza iman edin..
Diye.. man ettik.. Rabbmz, gnahlarmz bize bala.. Ha
talarmz rt.. Bizi, ebrar zmresi ile ldr.. (3/193)
Avam mslmanlar..
Demekten kasdm, irfan sahiplerinden art olan; salihler, ehd-
ler, limler ve iyi amel ileyenlerdir..
Bunlar, ilh yaknl bulanlara nisbetle avam saylr..
lh yaknl bulanlar, hakikati bulanlardr. Allah- Tal bu
varlk binasn onlar zerine kurdu..
lemlerin felekleri, onlarn nefisleri zerinde devresini tamam
lar..
NSAN I KAML
735
Ve., onlar*. Bu lemde, yce Hakk'n nazar mahallidir.. Belki de:
Bu varlkta Allah'n mahallidir..
Ancak:
Mahal.,.
Lfz ile, hlul, tebihi, ciheti murad etmiyorum..
Elbet unu murad ediyorum: Onlar, yce Hakk'n zuhur yeridir.
simlerinin, sfatlarnn eserlerini, onlarda ve onlar zerinde izhar et
mektedir..
eitli srlarn muhataplar onlardr..
Perdelerin tesinde seilen kimseler onlardr,.
Allah- Tal, onlar, bu dinin dayana klmtr.. Belki de b
tn dinlerin stunlar, bunlarn irfan arzna aklmtr..
Onlarn irfan arzlar ye ltuflarla doludur ki: Onun ne olduu
nu ancak kendileri bilir..
Yce Hakk'n kelm onlardan ibarettir.. O kelmlarda haki
katlere iaretler vardr..
Onun emrinde, kulluk ekillerinde, onlarn anlayaca remizler
vardr., O remizlerde, ilh marifetlerin hzineleri vardr..
Allah- Tal onlar, kendileri iin anlatt eyin marifetine
erdirir.. Hem de, bir makamdan dier makama.. Bir huzurdan, di
er huzura.. limden ayan haline.. Ayandan ise., hi bir cihetin sz
edilmeyen cihette tahakkuka..
Daha tesi yoktur..
Halkn tm onlar iin bir lettir..
Allah- Tal'mn, bu zmreye mal ettii emanetlerin tayc
sdr halk..
Halkn bu emaneti tamas, bunlara gre mecazdr.. Ama, o
emanetleri hakikatte Allah iin tayan bunlardr..
Allah kelmnn hitap mahalli bunlardr..
Bunlar, iaretlerin vard yerlerdir.. Beyan cilveghdr..
Kalanlar, mecaz yolu ile bunlara katlmtr..
Bunlar, Allah'n o kullardr ki, katksz kfur emesinden ier
ler.
736
63. BLM - SAR DNLER VE BADETLER
Baki kalanlara ise., bu emeden verilir; ama kab ne alrsa e
kadar.
Bu manav, Alh- Tal yle anlatr:
phesiz, ebrar zmresi, kfur katlm kadehten ierler..
O bir pnardr ki, Allah'n kullar ier.. Onu bol bol aktrlar..
(76/5-6)
Allah'n kullar, hakikatte Allah ile beraberdir..
Ebrar ise., mecazen Allah ile beraberdir..
Kalanlar ise., tebaiyet uyarnca, Allah ile beraberdir..
Hepsi bir yana..
Hakikat zere hkme gelince: Yce Allah'a nasl lyk ise., her
biri Allah ile beraberdir..
Hepsi Allah'n kullardr.. Hepsi Rahman'n kullardr.. Hepsi
Rabbn kullardr..
*
Btn bunlardan sonra bilesin ki..
Allah- Tal, mutlak olarak, Muhammed mmetini yedi mer
tebede yaratt..
Birinci Mertebe: ISLM..
kinci Mertebe: MAN..
nc Mertebe: SALH..
Drdnc Mertebe: HSAN..
Beinci Mertebe: EHADET..
Altnc Mertebe: S1DDIKYET..
Yedinci Mertebe: KURBET..
Bu yedi mertebeden sonra, ancak, nbvvet vardr.. Bu nbv
vet makam se.. Muhammed S.A. ile balanmtr..
*
*
S L M. .
Be esas zerine kurulmutur., yleki:
1. Allah'tan baka ilh olmadna, Muhammed Allah'n rc
sul olduuna ehadet etmek..
NSAN I KML 737
2. Namaz klmak..
3. Zekt vermek..
4. Ramazan orucu tutmak..
5. Allah'n beyt-i haramna hac iin gitmek.. Haliyle, ona yol
luk gc yetenler iin..
*
M A N . .
ki rkn zerine kurulmutur..
1. unlar, yakn hali ile tasdiktir; Allah'n birliini, melekleri,
kitaplar, peygamberleri, hiret gn, kaderin hayrn errini Allah'
tan bilmeyi..
Yakn hali ile tasdik udur:
Gaybden kendisine ne haber verilmi ise., o haber verlenin ha
kikat olduunu, kalbin skunetle kabuldr.. Tpk: Bu ba gz ile,
mahede ettiini sknetle kabul edii gibi.. O kadar ki: Hi bir
phe zi olmayacak..
2. Islm binas saylan amelleri ilemektir..
* *
SALH. .
Bu rkn zerine kuruldu..
1. Islm..
2. man..
3. Allah- Tal'ya ibadet.. Ama korku ve mit artn gze
terek..
*

H S A N . .
Bu da, drt temel zerine kurulmutur., unlardr:
1. Islm..
2. man..
3. Salh..
4. u yedi makamda istikamet:
r.: 47
738
63. BLM - SAR DNLER VE BADETLER
a) Tevbe..
b) Inabe..
c) Zhd..
d) Tevekkl..
e) Rza..
f) Tefviz (ileri Allah'a smarlamak)
g) Btn hallerde ihls..
*
*<*
E HADE T . .
Be temel zerine kurulmutur., unlardr;
1. Islm..
2. man..
3. Salh..
4. Ihsan..
5. rade.. Bu iradenin art vardr:
a) Metsiz olarak Allah sevgisine balanmqk..
b) Kesintisiz Allah' anmak..
c) Hi bir ruhsat yolu tanmadan, nefse muhalefete devam
etmek..
A
SIDDIKYET..
Alt temel zerine kurulmutur., unlardr:
1. Islm..
2. man..
3. Salh..
4. Ihsan..
5. ehadet..
6. Marifettir; ama huzur makam vardr:
a) llmelyakin..
b) Ay.nelyakin..
c) Hakkalyakin..
NSAN I KML
739
Ayrca bu huzur makamlarnn, kendi cinsinden olmak zere,
yedi art vardr., unlardr:
1. Fena..
2. Beka..
3. simlerin tecellisi ynnden zat bilmek..
4. Sfat tecellileri ynnden zat bilmek..
5. Zat ynnden zat bilmek..
6. Zat ile isimleri ve sfatlar bilmek..
7. simlerle, sfatlarla sfatlanmak..
*
* *
K U R B E T..
Yedi temel zerine kurulmutur., unlardr:
1. Islm.
2. man..
3. Salh.
4. Ihsan..
5. ehadet..
6. Sddkiyet..
7. Velyet-i kbradr.. Amma, bunun drt huzur makam var
dr.. unlardr:
a) Hullet huzuru.. Yani: Dostluk makamdr.. brahim ma
kamdr.. Buraya giren emin olur..
b) Mahabbet huzuru.. Buras Muhammed'e S.A. grn
mtr.. Bir hil'attr.. ki: Habibullah.. Allah'n sevgilisi ismidir..
c) Hitam huzuru.. Buras, Makam- Muhammedi'dir.. Hamd
sanca orada ykselir..
d) Ububiyet huzurudur.. Allah Tal, onu kuluna sim
olarak verdi yle buyurdu:
O sbhandr k: Kulunu gece yrtt..(17/1)
O, bu makamda nebi olmu, halka resul olarak, leme ramet
olsun dye gnderilmitir.,
740
63. BLM - SAR DNLER VE BADETLER
Hakikati bulan zatlar iin, bu makamda*.
Yce Sbhann kulu..
sminden baka bir ey yoktur..
Zira onlar, btn huzur makamlarnda, Muhammedin S.A. ha
lifeleridi.. Ancak o kendisine has olan esas meneinde, onlardan ay
rlr..
Hakikati bulmu zatlardan biri, nefsine hkim olarak kalrsa.,
haik Hakk'a davette, Muhammed'den yana, nbvvet makamnn
naibi olur.. Allah'a hidayet eden biri olur.. Tpk: Meayihten kmil
efendilerimiz gibi.. Onlardan herbiri, risalet makamnda, onun naibi
dir..
Anlatlan hakikati bulmu zatlardan biri, yeryznde kaldka,
bu Islm dini zevle uramaz; kaim kalr..
Zira onlar: Muhammed'in S.A. halifeleridir..
Bir oban, srden kurdu nasl def ederse., bunlar da, onun di
nine engelleri def ederler..
Sonra bunlar, Resulllah'n S.A. kardeleridir.. Bu manada o,
yle buyurdu:
Benden sonra, gelecek kardelerime o kadar itiyakm var
ki..
Sonra bunlar: Evliya peygamberlerdir..
Bu son cmle le, peygamberliin yaknlk, ilim, ilh! hikmetler
yn murad edilmitir.. eriat getiren bir peygamberlik deil.. Zira
ylesine peygamberlik, Muhammed S.A. ile kalmtr..
Hsl: Anlatlan yaknla eren zatlar, peygamberlerin ilimleri
ni, arada vasta olmadan anlatrlar..
m
00
Bilesin ki..
Velyet: Sbhan olan yce Hak, kulu zerinde; aynen hal ola
rak, eser, lezzet ve tasarruf olarak, isimlerini ve sfatlarn zuhura
getirmek suretiyle, onu idaresi altna almasndan ibarettir..
Peygamberlik velyeti ise.. Hak olan kulun halka dnmesidir..
Gelir; onlara yarar ilerini yapar.. Onun yapaca iler, o zama
nn ha! artlarna, halkn anna uygun olur..
NSAN-I KAML 741
Halk kendi hafine gre idare eder..
Onlara en uygunu ne ise,, ona gtrr..
Muhammed'den S.A. nce, halk Allah'a aran bir kimse.. RE
SUL idi..
Muhammed'den S.A. sonra ise.. Muhammed'in S.A. halifesi
olur.. Ancak, bu davetinde kendi bana bir istiklli yoktur.. Muham-
med'e S.A. tabidir..
Tpk: Sofiyeden geen efendilerimiz gibi..
Mesel: Bayezid-i Bistam, Cneyd-i Badad, eyh Abdlka-
dir Geyln, Muhiddin b. Arab ve emsali zatlar gibi..
Allah onlarn hepsinden raz olsun..
Ayrca, halk Allah'a davet etmeyip duran; halkn ilerini, yce
Allah'n kendi hallerine gre, kalben bildirdii ekilde idare eden
kimse, velyet nbvvetinin peygamberidir..
Yani: Kendinden nce gelen peygambere tabi bir peygamber
dir..
Sonra, kendinden nce gelen peygambere tabi olmadan, ms
takil bir yolda olan ise.. eriat nbvvetinin peygamberidir.. Ancak
bu kap, Muhammed S.A. le kapanmtr..
*
*
Bu izahatn btn ile zahir olan udur:
VELYET: Rabb ile, kulu arasnda has bir yze verilen isimdir..
VELYET PEYGAMBERL: Vel kulda, Hak'la halk aras m
terek yze verilen isimdir..
ERAT PEYGAMBERL: Hi bir kimseye ihtiyac olmadan, nef
si ile yapt ibadetlerde, bir istiklle sahip olma yzne verilen
isimdir..
RSALET: Kulla sair halk arasnda kalan yze verilen isimdir..
742
63. BLM - SAlR DNLER VE BADETLER
imdi..
Bilinen udur ki Peygamberin velyet makam, peygamberli
inden mutlaka faziletlidir*.
Velyet peygamberlii ise., eriat peygamberliinden faziletli
dir..
eriat nbvveti ise., risaletinden faziletlidir.. undan tr ki
eriat peygamberlii kendine hastr.. Risalet ise., bakalar iin umu
m bir eydir.. Bu halde, kendine has olan ibadet yollar, bakalarn
ilgilendiren eylerden daha faziletlidir..
Peygamberlerden pek ounun peygamberlii, velyet pey
gamberliidir.. Baz kavillere gre; Hzr a.s. gibi..
Ve.. Isa a.s. gibi ki Dnyaya geldii zaman, eriat peygamber
lii yoktu..
Ve.. Israiloullarnm dier peygamberleri gibi..
Bunlarn ou resul deildi.. Kendi z iin eriat vard..
Yine onlardan bazlar, ancak bir kii iin resul idi*.
Yine onlardan bazlar, belli bir zmreye resul idi..
Yine onlardan bazlar, yalnz insanlarn resul idi; cinlerin de
il..
Sonra..
Allah- Tal, siyaha, kzla, uzaa ve yakna., ancak} Muham
medi S A. RESUL olarak yaratt..
O: Sair mahlukata da Resul olarak gnderildi..
lemlere rahmet olmas da bu hikmete dayanr..

*
Anlatlan bildikten sonra..
Serbest olarak, yle syle:
Mutlaka velyet, nbvvetten stndr.. Velyet nbvveti,
eriat nbvvetinden stndr.. eriat nbvveti, risalet nbvvetin
den stndr..
NSAN-I KAML 743
Bilesin ki*.
Her resul, eriat peygamberidir..
Her eriat peygamberi, velyet peygamberidir..
Her velyet peygamberi ise., mutlak velden stndr..
Bu mana icab olarak yle sylenmitir?
Peygamberin iptidas, velnin nihayetidir..
Bunlar anla; dn.. Zira bunlarn ou, yolumuzu tutanlarn
ouna gizli kalmtr..
Allah.. Hak syler..
Doruya hidayet eden odur..
SON BLM
B A D E T L E R M Z
Burada, baz srlar anlatacaz.. Bu srlar, Allahin Peygamberi
Muhammed'in S.A. dili ile, bize vazife eyledii ibadetlere dairdir..
O ibadeiier betir; Islrn binas onlar zerine kurulmutur..
Bunun peinden imann srlarn anlatmaya geeceiz..
Daha sonra, baz manalarn srlarn anlatacaz.. Bu srlar
Allah- Tal korku ve mid eylemi; ibadete devam sonucu hasl
olan salh makamna yerletirmitir..
Bunlar anlattktan sonra da, HSAN bahsinde geen, yedi ma
kamn srlarna iaret edeceiz.. unlardr; Tevbe, inabe, zhd, te
vekkl, rza, tefviz, ihls..
Biraz da, ahedet makamna dokunacaz..
Ayrca: llmelyakin, aynelyakin, hakkalyakin sahibi olann al
meti baz eyi iaret edeceiz..
Btn bunlardan sonra, fasih cmlelerle! Hullet (dostluk), hubb
(sevgi), hitam (son), budiyet (kulluk) makamnn duyulmam ma
nalarn dile getireceiz..
Btn bu anlatlacaklar, icmal yolu ile, ksadan anlatacam.
Eer, bunlarn uzun yolunu tutup, tafsil cihetini istesek; nice nice
ciltler doldurmak zorunda kalnr..
Halbuki biz, uzun uzun tafsil cihetine gitmek niyetinde deiliz..
*
*
EHADET..
nce, bu kelimenin srrn anlatalm..
Bilesin ki..
Bu varlk ikiye ayrlmtr; Halk, Hak..
Halk; SELB - N'DAM - FENA hkmne gredir..
Hak; CAB, VCUD, ve BEKA hkmnn sahibidir,.
NSAN I KML 745
EHADET kelimesi de, iki hkmn bir araya gelmiidir..
yle ki;
L (yoktur),
SELB'dir.. Bunun CABI ise..
LL (vardr).
Kelamdr.. Buna gre verilecek mana udur:
Bu varlkta, Allah'tan baka hi bir eye varlk yoktur..
L LHE (ilh yoktur)..
Cmlesindeki LH'tan, halkn ibadet ettii putlar murad edilir..
Allah- Tal onlara: LH ismini verdi.. Onlar da, bu putlarna
ayn ismi vermiti.. Allah- Tal onlarn havasna uygun olan bu
ismi verdi.. Bunun srr da, kendi varlnn, o ilhlarn aynnda olu
udur.. Hakikatte onlar: Onun varl ile, LHLAR olmulardr..
Onlardan ibadet edilen herbiri, Hakkin zuhuru ile, kendi aynn
da LH'tr.. Zira: Yce Hak onun ayndr..
Bu yce Allah ise., ne yanda zuhur etse, orada luhiyete msta
hak olur..
Sonra., cem fertleri de, u istisnadadr.. Yani:
LLALLAH., (ancak Allah..)
Kelimesindedir.. u demee gelir:
Bu ilhlk Allah'tan bakasnn deildir.. O halde, her hangi
bir yon kaydna girmeyip, mutlak yoldan; ancak Allah'a ibadet edin..
Zira, ynlerin tm odur*. Bu varlkta, Yce Allah'tan baka bir ey
yoktur.. Ve o: Btn varlklarn ayndr..
imdi..
Anlatlan mana, kefe ve mahedeye dayannca, o cmleye,
EHADET kelimsei e oldu..
Dendi ki:
ehadet ederim..
Cmlesinin manas udur:
Gzmle bakarm..
746
SON BOLM - BADETLERMZ
yle bir mahede ile ki; Artk bu varlkta Allah'tan baka bir ey
yoktur..
*
*
Burada, istisna bahsi iin, nice bahisler vardr.. Her biri bir baka
dr..
Mesel: Bu istisna, nefyedilen eyle bir midir?.. Yoksa ayr m
dr?.. Orada anlatlan ilhn, nefyi mi murad edilir., yoksa., batl ol
duu mu anlatlr?..
Eer o batl bir ey ise., hi bir mana ifade etmez.. Byle bir ifa
denin olmay sonunda, o Hak olursa., cem ve uyarlk ekli nasldr?..
Ve., daha baka nice deiik, eitli meseleler..
Bunlardan her biri: Kesin cevaplar ak deliller ister..
Bunu anla,.
A
N A MA Z. .
Hakkn vahidiyetinden ibarettir..
Namaz klmak ise., sair esma ve sfatlara brnerek, vahidiyet
kanununu yerine getirmektir..
Taharet ise.. Yani bdest: Bu kinat lemine ait noksanlardan
temizlenmektir..
Bu abdestin su ile olmas u manaya iarettir: Bu kevn noksan
lar, ancak, ilh sfatlarn zuhuru ile zail olur.. Bu durum, varln ha
yatdr.. Su dah: Hayatn srrdr..
Teyemmm ise zaruret icab: Suyun makamnda temizleyici olur..
Bu durum ise., manev tezkiyenin; nefse muhalefet, mcahede ve riya
zetle olacana iarettir.. Bu durum her nekadar tezkiye sebebi ise de.,
bir mitten teye gemez..
Ancak, bu tezkiye: Hak tarafndan bir cezbeye kaplp kendinden
geen, ilh vasf tayan ezel suyu noksanlar tamam olana gre alt
derecedir..
Nitekim Resulllah S.A. efendimiz, u hadis-i erifi ile, bu mana
ya iaret etti:
NSAN I KAML 747
Rabbm, nefsime takvasn ihsan eyle.. Onu tezkiye eyle..
Qnu tezkiye edenin hayrlssn..
Burada ilh cezbeye iaret vardr..
Zira, byle bir tezkiye: Amellerle, mcahedelerle olan mcahe-
deden hayrldr..
Kbleye dnmek: Tam bir tevecchle Hakkin talebine ynel
mektir..
Niyet: Anlatlan tevecche kalbi balamaya iarettir..
lk tekbir: lh ruhun, her eyden dahq byk olduuna aret
tir.,
yleki: ayet o, bir gn tecelli ederse., hi bir mahede ma
kam onu kayd altna alamaz.. Zira o: Her mahede makamndan,
her nazarghtan daha byktr.. Kuluna, onun zuhuru olduu za
man, onun iin bir son dnlemez..
Fatiha okunmas: Kemal varlnn insanda oluuna iarettir..
Zira insan, varln fatihasdr.. Allah- Tal, onunla varlklarn ki
litlerini aar..
Onu okumak ise.. nsaniyet srlar altnda, Rabban srlarn zu
huruna iarettir..
Rk: Kevn varlklarn, ilh tecellilerin varl altnda yok ol
duunu mahedeye iarettir..
Kyam: Bekadan ibarettir.. Bundandr ki, rukdan dorulan y
le syler;
Allah kendisine hamd edeni iitti..
Bu yle bir cmledir ki, kulun onda hakk yoktur.. Zira o cmle:
lh bir halden haber vermektedir..
Bu manaya gre: Kul bu kyamnda, Hakkin halifesi olarak be
kada olduuna iarettir.. stersen:
Ayndr..
Dersin; ekiller de ortadan kalkm olur..
bu mana icabdr ki: Kendi halini, kendisi haber verdi..
748
SON BLM - BADETLERMZ
Demek istiyorum ki;
Halknn senasn duyduuna dair, kendi hakknda tercman
oldu..
Hsl: Her iki halde dahi o; birdir mtaaddid deildir..
Secdeler: Mukaddes zatn devaml zuhuru ile, bu beer izler,
tamamen silinip gitmesinden ibarettir..
ki secde arasndaki oturmaya gelince., isimlerin ve sfatlarn
hakikatleri ile tahakkuk etmeye iarettir..
Ka'dede tam bir ekilde oturmak ise.;
Rahman ara istiva etti.. (20/5)
yeti ile belirtilen manaya iarettir..
kinci secde; Ubudiyet makamna iarettir.. Bu ise, Hak'tan hal
ka dntr..
Tahiyyat: Haka ve Hakk'a nisbet edilen kemal durumuna ia
rettir..
nk o; Allah'a senadr; peygamberine senadr.. Salih kullara
senadr..
Bu ise.. Kemal makamdr..
Zira bir vel; lh hakikatlerle tahakkuk etmedike/ Muhammed
S.A. efendimize tabi olmadka, sair salih kullarn edeplerine uyma
dka kemale eremez..
Bu makamda ok ok srlar vardr.. Amma, bizim kasdmz ksa
anlatmaktr..
4 *
ZE K T . .
Hakk, halka tercih sureti ile tezkiye yoluna gitmektir. Yani;
Bu varlkta, Hakki mahedeyi, halk mahedeye tercih et
mektir..
Demeyi murad ediyorum.
Bir kimse, Hakkin varln grmeyi diledii zaman, messir
olarak Hakki mahede eder; bylece Sbhani grm olur..
in s a n i k a mil 749
Onun z sfatna girmek istedii zaman, yine Hakki her eye
tercih eder; bylece onun sfatna girmi olur..
Zatn bilmeyi diledii zaman ise., benliini b .ur.. Ve.. Hakki
tercih eder; o yce Sbhanin zGtn bilir.. Onun hviyetini de bulmu
olur..
te., zektn iareti bunlardr..
Zektn var olan maldan krkta bir oluuna gelince*. Srr udur*.
Bu varlk krk mertebedir.. Matlub olan ise., ilh mertebedir..
Bu da, en yksek mertebe olan krkta birdir..
Bu antlanlarn tmn*.
EL - KEHF' VERRAKM F ERH BSMLLAH RRAHMANR-
RAHM,
Adl eserimizde anlattk..
Orada grlebilir..
*
ORU. .
Beeriyet iktizas eyleri, kullanmamaktan ibarettir.. Ta ki So-
mediyet sfatlarna gire..
Beer ilerden imlina ettii, yani oru tuttuu sre., onda
Hakkin eserleri zuhur etmeye balar..
Orucun tam bir ay oluu: Dnya hayatnn tmnde, anlatlan
amele ihtiya olduuna iarettir.. Bu durumda hi kimse:
Ben, vsl oldum.. Beeriyet iktizas ileri terke ihtiyacm yok
tur.. Varl silinip gidenin, benlii kalmayann beer lere yolu
uramaz..
Gibi bir sz edemez.. Byle diyen bir kimse, aldanmt1.. Mek-
re uramtr..
Kula lzm olan odur ki: Oruca devam ede.. K bu: Beeriyet
iktizas ileri terktir..
750
SON BLM - BADETLERMZ
Dnya evinde bulunduu sre byle yapa ki: lh zat hakikat
lerinden temkin makamna nail ola..
A
Bu makamda anlatlacak ok eyler vardr..
Bilhassa? Oruca niyet, oru amak, sahur, teravih ve ramazana
mahsus dier ibadetler iin..
Amma biz. anlatlanlarla yetiniyoruz..
.
H A C..
Niyeti, Allah talebi yolunda devam ettirmeye iarettir..
hram: Mahlukat mahedeyi terke iarettir..
Dikili elbiseyi terk: Kt sfatlardan soyunup, gzel sfatlara
brnmeye iarettir..
Ba tra etmemek: Beer riyaseti terke iarettir..
Trnak kesmeyi brakmak: Kendisinden sadir olan fiilleri, Al-
lahin fiilleri olarak mahede etmeye iarettir..
Gzel koku srnmey terk: Zatn hakikati ile tahakkuk ettii,
isimlerden ve sfatlardan soyunmaya iarettir..
Kadnla cins mnasebeti brakmak: Bu vcutta tasarrufu terke
iarettir..
Srme ekmeyi brakmak: Ahadiyet hviyetinde alp gitmek
iin, keif talebini brakmaya iarettir..
Mikat: Kalbden ibarettir..
Mekke: lh mertebeye iarettir..
Kabe: Zattan ibarettir..
Hacer-i Esved: nsan latifeden ibarettir..
Hacer-i Esvedin siyah oluu: Tabi muktaziyel ile renklenmesin
den ibarettir..
NSAN-I KML
751
Bu manaya iaret olarak, Resulllah S.A. efendimiz yle bu
yurdu:
Hacer-i Esved, stten daha beyaz indi; ama, demolunun
hatas onu karartt..
Bu hads-i erif, nsan ltifeden ibarettir.. Zira o; Aslnda, ilh
hakikat zerine yaratlmtr.. Bu durum ise., u meldeki yet-i ke
rimenin manasdr:
Biz, insan en gzel kvamda yarattk.. (95/4)
nsann: Tabi hallere, detlere, ilgilere, kesici hallere dn
ise., onun kararmasdr.. Btn bunlar, demolunun hatalardr..
Ve:
Sonra onu, aalarn aasna indirdik.. (95/6)
Ayet-i kerimesinin manasdr..
*
Yukarda anlatlanlar anladktan sonra..
Bilesin ki..

Tavaf: Allah- Tal'ya uyar biimde; insann hviyeti, asl,


menei, mahede yerinin idrk olunmasdr..
Tavafn yedi oluuna gelince: Yce Allah'n zatn tamamlayan
yedi vasftan ibarettir.. Onlar da udur: Hayat, ilim, irade, kudret,
semi7, basar, kelm..
Bu saynn tavaf adedine uymasnda bir nkte vardr; ki o*. n
sann bu sfatlardan geip, Allah sfatna gitmesidir..
Byle olunca: Hayat, Allah'n hayatna; ilmi, Allah'n ilmine;
radesi, Allah'n iradesine; kudreti, Allah'n kudretine; sem'i, Allah'n
sem'ine; basar, Allah'n basarna; kelm, Allah'n kelmna ba
lanr..
Bu durum, Resulllahin S.A. u kuds hadis-i erifindeki manadr:
Gz olurum; onunla grr.. Kula olurum; onunla duyar..
752
SON BLM - BADETLERMZ
Sonra..
Tavaftan sonra mutlak namaz: Anlatlan vazifeleri yapan iin,
ahadiyetin zuhuru ;9, ona ait hkmn kyamna iarettir..
Bu namazn, brahim Makamnn arkasnda klnmasnn ms-
tahep oluu: Hullet makamna iarettir..
Bu makam, baz eserlerin zuhurundan ibaretlin. Ki, o makama
erenin cesedinde grlr..
Mesel o: Elini mya srse alr.. Abra illetine tutulana sr
se ifa olur.. Yrmeye kalksa yerler drlr..
Dier azglar da ayndr.. Zira: Oralara ilh nurlarn gelmesi
hell olmutur., ama, bir hlul olmadan*.
Zemzem: Hakikat ilimlerine iarettir..
Zemzemi imek: Hakikat ilimlerinde dallanmaya iarettir..
Safa: Halka nisbet edilen sfatlardan soyunmaya iarettir..
Merve: lh isim ve sfat kadehlerinden Kana kana imeye ia
rettir..
Sonra..
Tra: O makamda ilh riyasetle tahakkuka iarettir,.
$ona.
Byklar ksaltmak: Kurbet ehlinin makam olan tahakkuk dere^
cesinden inmekir.. Zira o kimse, yn derecesindedir.. Bu ise., cm
le sddklarn hazzdr..
ihramdan k: Halka almak ve sddk makamnda olduktan
sonra, onlarn derecesine inmekten ibarettir..
Sonra..
Arafat: Yce Allah' marifet makamndan ibarettir.,
Arafatta ki bayrak dikilmesi: Cemal ve cell sfatndan ibaret
tir.. Ki, yce Allah'a marifet yolu onlara gredir.. Kald ki onlar:
Yce Allah'a dellet ederler..
Sonra..
Mzdelfe: Makamn uyuu ve ykselmesinden ibarettir..
N3AN-I KAML 753
Sonra..
Me'ar-i Haram: er' emirlerle durup, Allahin haram kld
eylere tazimden ibarettir..
Sonra..
Mina: Kurbet makam ehli zatlar iin, arzulara kavuulmaktan
ibarettir..
U defa ta atmak: Nefis, tabiat ve adetten ibarettir..
Bunlardan her birine yedi ta atlr..
Bylece, yedi ilh kuvvetle, onlar ifna edilir; giderilir,* sindirilir..
Sonra..
faza tavaf: lh feyzin devam iin, durmadan terakkiye ia
rettir.. Zira bu terakki, nsan kemale erdikten sonra artk kesilmez..
Zira Allah- Tal'mn nihayeti yoktur..
Sonra..
Veda tavaf: Hal yolu ile, yce Allah'a doru hidayet bulmaa
iarettir..
Bu hidayet ise.. Yce Allah'n srrn, hak edene emanetten iba
rettir.. Zira, yce Allahin srlar, hak edene verilmesi iin emanet
durur..
Bu manaya u yet-i kerime ile iaret olunur;
Onlarda bir rd hali sezerseniz, mallarn! kendilerine ve
riniz.. (4/ 6)

*
Bu makamda daha nice srlar vardr.. Bilhassa, o vazifelerin
ifas srasnda okunan dualarda, nice nice srlar vardr..
Her dua, Allah'n srlarndan bir sr tar..
Ksadan gitmek iin onlar anlatmadk..
En iyi bilen Allah'tr..
*
*

F.: 48
MA N. .
Gayb leminden gelen ilk keif basama budur..
Bu bir binektir ki: Ona kan, yce makamlara, stn huzurlara
varr..
Ve., iman: Akldan uzak duran eye, kalbin yatmasdr..
Her ne ki aklla bilinir; o, iman olarak kalbin yatt ey deil
dir.. Bylesi nazar bir ilimdir ki; Grlen delillerle elde edilmitir,.
Ve bu: man saylmaz..
Zira imanda art: Kalbin, bir eyi delilsiz kabul edip, tasdik et
mesidir.. Ama, halis tasdik..
Anlatlan mana icabdr k: Akln nuru, iman nurundan azdr..
Sebebine gelince: Akl kuu hikmet kanatlar ile uar.. Hikmet
ise., delillerden ibarettir.. Deliller ise., ancak, eseri belli eylere gt
rr..
Batn eylere elince., onlar iin, elbette delil bulunamaz..
man kuuna gelelim: O kudret kanad ile uar.. Onun iin bir
durup kalmak yoktur.. Bir utan br uca gider.. Hatta, btn lem
leri dolar..
Zira kudret: Anlatlanlarn tmn kapsamna almtr..
*
Sahibine, imann ilk faydas: Kendisine haber verilen eylerin ha
kikatlerini, basiret gzne gstermektir..
Byle bir gr: Ancak iman nuru ile alr..
Bundan sonra da, durmakszn sahibini inand eyin tahkik
hakikatine ulatrr..
u yet-i kerimeler bu manay anlatr:
Elif.. Lm.. Mim.. Allah kelm olduuna ek ve phe ol
mayan bu kitap; gaybe iman eden, namazlarn edep erkn ile k*
754 SON BLM - BADETLERMZ
NSAN-I KML 755
lan ve kendilerine rzk eylediimiz eylerden Allah yolunda infuk e-
den mttakilere; yol gsterici rehberdir..
O mttakiler ki; sana indirilen kitap, ve dine, ve senden evvel
gnderilen kitaplara iman ederler.. hirete, phesiz iman ederler..
te onlar: Rabb'lar tarafndan hidayet zeredirler.. Yine onlar:
Felah bulmu olanlardr.. (2/1-5)
Ak durum u ki; Kitaba kar phe, yalnz mminler iin kal
drlyor..
Onlar, kitaba iman ettiler, ama delili nazara almadlar.. Akim
baland kaytlara balanp kalmadlar..
Kendilerine gelen eyi kabul ettiler..
Kendilerine haber verilen eyin vukuuna kesin iman ettiler.. Hem
de bhesiz..
Bir kimsenin iman delillere nazarla kalrsa., akl kayd ile ba
lanp durursa., o; Kitaba, ekle bakar..
Kelm ilminin kurulmasna gelince.. Ancak mlhidlere kar m
dafaa iin kuruldu.. Bir de, bunlarn dnda kalan bidatlar iin..
Kalblere iman yerletirmek iin deildir..
Zira iman: Allahin nurlarndan bir nurdur..
Allah- Tal, o nurla, kuluna n ve sonu gsterir..
Bu mana iledir ki, Resulllah S.A. efendimiz yle buyurdu:
Mminin ferasetinden saknnz, zira o, Allahin nuru ile na
zar eder..
Burada:
Mslimin ferasetinden saknnz..
Demedi..
Akllnn da..
Demedi.. Baka bir ey de demedi..
Mmin, olarak kaydn balad..
Bilesin k..
Yukarda anlatlan yet-i kerimelerin ok manalar vardr..
Ancak, biz onlar anlatma yolunda deiliz..
Ancak: Elif.. Lm.. Mim.. Kf.. Kitap ve oradaki baz iaretleri
beyan etmeyi isterim..
Dileim o ki: Kur'an tefsiri yazmam iin, bana izin verile..
O tefsirde, Allah- Tal'mn vazh olarak, akllarn olmaz gibi
grd srlarn beyan olmal..
Byle olduktan sonradr ki; Allah- Tal'mn Peygamberine yap
t beyan vaadi hasl olur..
yle buy;:rmu^u:
Sonra., onun beyan bize der.. (75/19)
Byle bir tefsirin olmas mutlaka lzmdr..
Dileim o ki: Allahin kitab iin bu hizmet erefine ben nail ola
ym..
*
%
imdi, biraz aklamaya geelim..
Allah- Tal yle buyurdu:
Allah kelm olduuna ek ve phe olmayan bu kitap, gay
be iman eden mttakilere hidayettir.. (2/2)
Bu yetle de, Allah- Tal, ELF'in, LM'n.. MM'in hakikatine
iaret etti.. Bu da, icmal yolu ile: Zata, isimlere ve sfatlara iarettir..
Bu KTAB.. (2/2)
Burada KTAB, NSAN I KML'dir.. ELF.. LM.. MM.. ise: Bu insann
hakikatma iarettir..
phe obnayan bu kitap., mttakilere hidayettir.. (2/2)
756 SON BLM - BADETLERMZ
NSAN-I KAML
757
Buyurulurken, Allahin onlar saklad, onlarn da Allahin sr
larn saklayp koruduklarna iaret edilir..
Bu manaya gre, Hakk'a dua ettiin zaman, bunlardan kinaye
ona dua etmi olursun..
Bunlar ardn zaman, Haktan kinaye bunlar arm olur
sun..
Onlar ki, gaybe iman ederler.. (2/3)
Buyuruldu; burada gayb Allah'tr..
Zira, onlarn gaybdr.. Ona iman ettiler.. O, bunlarn hviyeti
dir.. Bunlar onun ayndr..
Namaz klarlar.. (2/3)
Yani: lh mertebe nizamn korurlar.. Bunu, kendi varlklarnda,
isimlerin ve sfatlarn hakikatna brnerek yaparlar..
Kendilerine rzk eylediimiz, eylerden, Allah yolunda nfak
ederler.. (2/3)
Yani: Kendi zlerinde, ilh! ahadiyetin neticesi hsl olan seme-
reyi bu varlkta harcarlar,.
Onlar bu rzk, ilh ahadiyeti kendilerinde mlhaza sureti le
elde etmi gibidirler..
Bu zmre, tek balarna geip te gitmitir..
Resulllah S.A. efendimiz, bu zmreyi ashabna yle anlatt;
Yrynz.. Zira ferdiyet makamn elde edenler geip git
tiler..
Bunlara katlanlar ise..
Gaybe iman edenlerdir.. (2/3)
Bunlar da, u yetle akland:
Ya Muhammed, mutlak surette ana indirilene iman eder
ler.. (2/4)
758
SON BLM - BADETLERMZ
Sonra:
Senden nce gnderilene de iman ederler. hirefe de phe
siz iman ederler.. (2/4)
Devam edelim:
te onlar: Rabb'lar tarafndan gelen hidayet zeredirler..
Yine onlar: Felah bulmu olanlardr.. (2/5)
Burada anlatlan felh buan mminler u esaslara inananlar
dr: Meleklere, kitaplara, peygamberlere, hret gnne, hayrn ve
errin kaderle Allah'tan olduuna..
Allah'a iman eden bunlardr..
Meleklerin, kitaplarn, Yce Hakk'n peygamber gndermesinde
ki hakikatine, muttali olanlar bunlardr..
hiret gnn grrler..
Hayrn ve errin kaderle Allah'tan geldiini mahede ederler..
Btn bunlara, onlar sadece iman etmi deillerdir.. Ayana ve
mahedeye dayanan bir ilimle bilmilerdir..
Onlarn iman, yalnz Allah'adr..
Zira Yce Allah'tan alt saylanlar, huda dayanan bir ilimle
bilmilerdir.. Bu ise., iman saylma*..
mann art odur ki: Malum olan ey gayb ola.. ahadeti ol
maya..
Onlarn katndaki gayb ise., ancak zatn knhdr.. baka deil..
Bunlar, her nekadar, Allah- Tal'y da ak ve aynen mahe
de etmekte iseler de; asl imanlar onun sonsuzluunadr..
Bu manaya gre, imanlar: Allah'a has bir iman olmaktadr..
Bu vasf alanlar sabikundur.. Onlarn iman byledir..
Ancak onlara katlaniar, Allah'a iman ettikleri gibi, imar tarifine
giren dier saylanlara da man ederler..
Nitekim bu manay, Resulllah S.A. yle anlatt:
NSAN I KML
759
Allah'a, meleklerine, kitaplarna, hayr ve erri Allahin ka
deri ile olduuna iman etmendir..
Bu tr iman sahipleri katlanlardr.. brleri ise, sabikun zmre
sidir..
*
**
S A L H . .
Bu, ibadetin devamndan ibarettir.
Bu, iyi amellerdir ki: Allah'tan sevap talep edip, azabndan kor
kularak yaplr.
Anlatlan ameli yapan, yapt ileri Allah iin yapar.. Ancak,
dnyas ve hireti iin ziyade ihsan talep eder..
Hali anlatld gibi olan, onun cehenneminden korkup, cenneti
ni umarak Allah iin badet eder..
Ayrca, Hakkn azametini de kalbine yerletirir.. Yine kalbine, Al
lah'a isyandan uzak durmay da yerletirir..
Byle yasak iler, ondan tezkiye yolu ile uzaklam olur..
badete devamn faydas odur ki; bid kulun kalb sveydasna,
ilh nkte yerleir.. Bundan sonra, perde alm olsa dahi yine ha
linden bir ey eksilmez.. Bu mutlak olarak byledir.. Zira o: Hakik
hallerinde eriatn emri zerinedir.. Ona baldr..
Anlatlan iyi hal, ibadetini mid ettii artlara gre yapan iin
gzel bir sonutur.. Zira, salihlerin ibdeti anlatlan artlara gredir.
Yani: Korku ve mid.. Ama, muhsin olann ibadeti buna benzemez..
Muhsin: Allah'a ibadetini, hi bir arta balamadan yapar.. s-
tiyerek Allahin ibadetine ynelir..
Salih ile muhsin arasndaki fark udur:
Salih, nefsine Allahin azabndan korkar.. Nefsi iin cennet seva
b umar.. Korku ve midine sebep nefistir..
Muhsin, Allahin cellinden ekinir.. Allahin cemaline rabet
760
SON BLM BADETLERMZ
gsterir.. Korkusunun ve rabetinin sebebi: Allahin cellidir; cema
lidir..
Netice: Muhsin, Allah in ihls sahibidir.. Salih se., Allah yolun
da sadktr..
Muhsinin art odur ki: zerinde byk gnah hkm yrme
ye.. Ama, salihte byle bir ey e t deildir..
*
*
H S A N . .
Bu bir makama verilen isimdir..
Kul, o makarnada, yce Hakkin, isim ve sfatlarnn izlerini m
lhaza eder..
Kendisini, Allah- Tal'mn huzurunda gibi tasavvur eder..
Bu olua, devaml surette bakar durur..
Onun en azndan derecesi: Allah- Tal'mn kendine bakt g
rne sahip olmaktr..
Bu durum, murakabe derecelerinin ilkidir..
Byle bir durumun salama balanmas iin, u yedi artn bu
lunmas icab eder..
unlardr: TEVBE, NABE, ZHD, TEVEKKL, TEFVZ, RIZA, HLS..
imdi bunlar ayr ayr izah edelim.
T E VBE : Bir kimse, gnaha dnd zaman, ne murakabe eh
lidir; ne de yco Hakkin kendisine nazar ettiini anlayacak durumu
olur..
undan ki: Bir kimse, Allah- Tal'mn kendisine bakt gr
ne vanrsa.. duygularn ve kalbini masiyete kaptrmaz..
Muhsinlern, ihsan makam altnda olan salihlern, mmin ve
mslimlerin tevbesi, ancak gnah doloys ile olur..
NSAN I KAML
761
ehadet makamna erenlerin tevbesi, masiyet dncesi sonucu
dur..
Sddkiyet makamnda olanlarn tevbesi, kalbine Allah'n gayr
n getirme sonucu olur..
Mukarrebun zatlarn tevbesi, halin hkm altna girmelerinden
trdr.. Zira onlar: Hi bir hal hkm altna alamaz.. Onlarn bu
makam: Rahman istivada temkin makamna oturmaktr.. Onlar bu
makamda, ehlini bilmek yolunda her yn ile, her renge girerler..
Ama hi birine mal olmazlar..
I N A B E : Bu, ihsan makamnda arttr..
Zira: Ihsan sahibi, lh heybetten ekinerek, naks halleri bra
kp Allah- Tal'ya dnmedike, onun iin murakabe durumu sa
hih olmaz..
Muhsinlern, bunlarn altnda mmin ve msli.n salihlerin inabe-
si: Allah'n yasak ettii eyleri tmden brakp emirleri ile olmaktr..
lh snr korumaktr..
ahitlerin inabasit Nefsan iradelerinden oep, Yce Hakk'n
muradna dnmektir..
Bunlar, Yce Hakk'n muradn dilemek suretiyle, kendi iradeleri
ni brakmlardr..
Sddklarn inabesi: Hak'tan Hakk'a rcudur..
Mukarrebin zatlarn inabesi: simlerden ve sfatlardan geip, za
ta dntr..
Buras yle bir makamdr ki: Tahakkuku sddklara hayli mkil-
dir..
Onlardan her biri, kendini zatla sanr; ama i yle deildir..
Onlar, isimlerle ve sfatlarla olurlar..
Zira: Vahidiyet arab onlar sarho etmitir., byle bir eyi d
nmekten almtr..
Bunlar iin:
Zatla beraberler..
Dersen; bu kayd olur.. yle syle:
simlerin ve sfatlarn vastas ile zatla beraberdirler..
Haliyle bu durum*. Muhakkik zalarn hilfna byledir.. Zira on
lar: Kaytsz olarak zatla beraberdir.. Belki onlar; zatla zatdadr; zat
la beraberdir..
Zira muhakkik zatlar, KURBET makamnn ehlilidr..
Bu KURBET ehlinin beyan inaallah gelecektir..
Z H D : Ihsan makamnda zhd arttr..
Zira: Allah- Tal'y murakabe eden kimseye o art olur ki: Dn
yaya iltifat etmeye.. Klenin durumunu grmez misin?.. Efendisinin
yannda bulunduu zaman, bilir ki: Efendisi kendisinden hizmet
bekliyor..
Bunu bildikten sonra, nasl da kendine ait ileri bir yana atar;
efendisinin emri ile megul olur..
Muhsinlern, bunlarn alt derecesinde bulunan mmin ve ms-
lim salihlerin zhd: Dnyaya ve dnya lezzetlerine kardr..
ehidlerin zhd: Hem dnyaya hem de hiretedir..
Sddklarn zhd: Sair mahlukatta, yalnz Hak Tal'ya isimleri
ni ve sfatlarn mahade ederler..
Mukarrebin olanlarn zhd: simlerle sfatlarla bekadr..
Ve., bunlar, zatn hakikatndadrlar..
T E V E K K L : Ihsan makamnda, bunun art oluu, anlatla
cak sebebe dayanr.. Allah- Tal'nn kendisini grd grne
sahib olana der k: Cmle ilerinin tasarrufunu ona havale ede..
Zira o: Kendisine yarayan bilemez.. Kendisine faydas olmaya
cak bir ey iin de, zn yormaz..
762 SON BLM - BADETLERMZ
IIMSAN-l KAML
763
Tevekkln art odur ki; Kle efendisine tevekkl yolu ile tes
lim ola.. Bundan sonra, da, efendisi onun iin ne istiyorsa yapar..
Bu durum, u yet-i kerimenin manasdrs
Eer mminler vasfn alm iseniz; Allah'a evekkl ediniz..
(5/23)
Bunun daha ak manas udur;
Eer inanyorsanz ki, Yce Allah; Ancak dilediini yapar..
lerinizi ona braknz.. Ve.. Ona itiraz etmeyiniz..
Ancak, bu eit tevekkl salih zatlara gre deildir..
Zira: Salih zatlar ve onlardan alt derecede bulunanlar: Kendile
rine yarayan ileri yapsn diye, Allah'a tevekkl eder..
Byle bir tevekkl, u yet-i kerimede anlatld:
Bir kimse, Allah iin takva sahibi olursa.. Onun iin kurtulu
yolu aar.. Ummad yerden rzkn verir.. (65/3)
Birinci ekilde tevekkl edenler, ki:
Allah- Tal, ne diliyorsa., kendisine onu yapsn..
Diye, tevekkl edenleri anlatmak istiyorum.. Bunlar, stte geen
yetin sonunda:
Bir kimse, Allah'a tevekkl ederse.. Allah ona yeter.. Allah
iini tam yapar.. (65/3)
yeti ile anlatlan tevekkle sahiptirler..
Yani: Allah- Tal, mutlaka dilediini yapar..
Emri anlatlyor; sonunda yle buyuruluyor:
Allah her ey iin bir kader yapmtr.. (65/3)
Muhsinlerin tevekkl: i, Allah'a brakmaktan ibarettir..
ehidlerin tevekkl: Sebepleri, vastalar ortadan kaldrp; na
zarlarn sebeplerin sahibi Yce Sbhan Allah'a evirmektir.. Onun
kendilerindeki tasarrufunu grmektir..
764 SON BOLM - BADETLERMZ

Allah- Tal'nm iradesini kendi muradlar yaparak#ona tevek


kl ettiler..
Bu durumda, onlarn bir eyi seebilme hali yoktur ki, onu almak
iin bir ayrma yapsnlar..
phesiz: Allah- Tal'nn tm diledii, onlarn setikleridir,
muradlardr..
Sddklarn tevekkl: Kendi zat anlarn, Yce Hakk'n zat a
nna dndrmektir.. Bunlarn nazarlar kendi nefislerine dmez..
Bunlar, tevekkl ehli kimselerdir.. u yoldan ki: Onun maha-
desi iinde boulup kalmlardr.. Onun varlnda yok olmulardr..
Muhakkik zatlarn tevekkl: Yce Hakk'n varlnda makam
tuttuktan sonra, hi bir yana dalp yaylmamaktr..
T E F V Z : Bu ve teslim ayn manayadr.. Ancak, aralarnda
kk bir fark vardr..
yleki:
Teslim olan bir kimse, iini teslim ettii zattan, kendisi iin gele
ne raz olmayabilir..
Ama, TEFVZ ehli byle deildir.. O, ne olursa olsun; raz olur..
lerini TEFVZ yolu ile teslim ettii zatn hkmne ve iine boyun
eer..
Her ikisi de, yani:
- TEFVZ ve teslim..
Demek istiyorum.. Veklet manasna yakndrlar.. Ancak, onun-
la veklet arasndaki fark udur:
Vekilin tevkil edildii ide, mvekkil iin; bir mlkiyet davasnn
korkusu vardr..
Amma, TEFVZ ve teslim byle deildir.. Onlar, veklet iin an*
Katlan ilerin dnda ka!
Muhsinlerin ve bunlar ali derecesinde bulunan kimselerin b
NSAN* KAML
765
tn ilerinde Hakk'a TEFVZ edii; Allah- Tal'nn kendileri iin ya
ratt ileri tmden Hakk'a dndrmektir..
Bunlar# tasarrufunu Hakka braktklar in; mlkiyet davasn
dan beridir.. lerinden hangisi olsa byle yaparlar..
Ve.. TEFVZ budur..
ehitlerin TEFVZ: Hak Tal, kendilerini hangi ide eviriyorsa
onda, Allah'n fiilleri iin sakin durmalardr.. Hem kendi nefislerinde,
hem de bakalarnda yce Allah'n Fiillerini mlhaza ederler..
in asln Allah'a brakrlar..
Grrler ki: Allah- Tal, umum manada sair mahlukatn na-
yesini tutmutur..
Hassaten kendi nasiyelerini de tutan Yce Hak, onlar diledii y
ne gtrmektedir..
Ve., bunlar, yaptklar iin failiyet davasndan tamamen beri
dirler..
Bundandr ki: Onlar bir ecir vakasna dmezler.. Bir ceza tale
binde de bulunmazlar.. nk onlar, kendileri iin cezay hak eden
bir fiil grmezler..
Sddklarn TEFVZ: eitli tecellileri ynnden lh cemali ml
haza ederler..
Bunlar, bir tecellinin kaydnda durup, dier tecelliden ayr ol
mazlar..
Bunlar, tecelli iini zuhuruna brakrlar.. Hangi ekilde tecelli o-
lursa olsun; makam, isim, fat, tlak, takyid yolu ile onu mahede
ederler..
Mukarrebin zatlarn TEFVZ: Mahlukat iin kalemin yrd
hkme muttali olduklar zaman, szlanmamaktr..
Bu varlkta hi bir eyin tasarruf kaydna dmezler.. Hepsini
Hakk'a TEFVZ yolu jle smarlarlar.. Ta ki o: Mlknde dilediini ile
sin..
766
SON BOLM - BADETLERMZ
Bunlar, emin kimselerdir., edepli kimselerdir..
Yce Allah'n srlarn aa karmazlar,. Bunu bildikleri iin,
bakalarna stnlk talep etmezler.. Halkn ilerinde fesad yoluna
girmezler..
Birbiriler ile nasl muamele ederlerse., halka da ayn muamele
yi yaparlar..
Anlatlan perdelerinden birini yrtmak iin#bir al veri cihetine
gitmezler.. Bir ii yapmak iin, nfuz kullanma yoluna da girmezler..
Cesetleri ile halka karr onlarla beraber olurlar.. Amma, lh
yaknlk makamnda, ruhlar ile onlardan ayrlrlar..
R I ZA : Rzann art odur ki; kazadan sonra ola.. Kazadan n
ce olan rza niyettir.. mamlardan bir oklar, bu iin byle olduun
da kesin karar kldlar..
Muhsinlerin Allah'tan rzas kazayadr.. Yani; Hkmedir.. Am
ma, kaza olunan eye deil.. nk: Allah- Tal, ekavetle de h
km verebilir..
Bu durumda, onlarn Allah'tan rzas kazaya kar olur.. Zira:
Kaza Allah'n hkmdr.. Allah'n hkmne ise., rza vaciptir..
Ancak, ekavete rza onlar balamaz.. Onlara vacip olan da,
ekavete raz olmamaktr..
ehdlerin rzas: Allah sevgisidir.. Ama bir vuslat talebi olmak
szn.. Ksp darlmak olmakszn.. Uzak durmak olmakszn..
Uzaklarna ve yaknlarna, dargnlk ve rza., hi bir ekilde on
lar mahabbetlon evirmez.. Rahatlk dnmezler bile..
Sddklarn rzas: Hazr zatn rzas ile, en yce manzaralardaki
huzur makamlarna aktr..
Bunlar, terakki ederler..
Kul terakki ettike lh huzurda yolu daralr..
yle ki: Kulun Allah ile ilk oluu fiillerin tecellisinde olur..
INSAN-I KAML
767
Bunu sair mahlukatta da mahade eder.*
Bundan sonra, terakki ettike mahade yeri daralr..
Devaml terakki eder; ama, manzaralar da o nisbette da;alr..
Hsl; Sddklann rzas, bu darlkta Hakk'a skndur..
Bu anlatlan durum, aklla idrk edilemez.. Kefe ve zevke da
yal bir itir..
Mukarrebinin rzas; Hak'tan halka dnte olur..
1 H L A S ; Salih zatlar ve onlardan alt makamda olanlar iin,
ibadetlerde mahlukatn grmesine iltifat etmemektir..
Muhsinlerin ihlsi; Hakka ibadettir; ama, dnya ve hirette bir
mkfat talebi gtmeden.. Onlarn Allah'a ibadeti: Kendilerine iba
det emri verdii iindir..
Salihler ve bunlardan baka muhsin zatlar iin ihls; Bir kleye
nisbet edilen cret durumudur., ki o: almas ile, bir cret talebin
de bulunamaz..
ehidlerin ihlsi: Bu varl tek olarak Yce Hakk'a balamaktr..
Muhakkik ddk zatlarn ihlsi: Yce Hakkn zatn bilmek iin;
isim ve sfatlardan her hangi birine ihtiya duymamaktr..
Mukarrebin zatlarn ihlsi: Temkin makamnn eserleri altnda ka
lan telvin bakiyelerinden teberrinin hakikatim bulmaktr..
Bu varln silinmesi ve Hakk'a kalb olmasnn aynen hakikati bu
anlatlandr..
Allah.. Hak syler..
Doruya hidayet eden odur..
t

E H A D E T..
ki eittir: Byk ehadet, kk ehadet..
Kk ehadetin baz ksmlar vardr.. Onlar, hadis i erifle anla
tlmtr.. Mesel:
708
SON BLM - BADETLERMZ
Yabanc lkede garib len, suda boulan, ishalden len ehid
olur..
Kk ehadetin en yksek derecesi; Allah yolunda gazada iki saf
aras arpmada lmektir..
Byk ehadet ise., iki ksma ayrln ls ve dnas..
ls; Sair mahlukatnda, Hak Tal'y yakn gz ile mahede
etmektir.. Mesel: Mahlukattan bir ey grd zaman, Hakk' ma
hede elmi olur.. Amma, ne hlul, ne ittisal, ne de infisal vardr..
Bu manay, Allah- Tal yle bildirdi:
Ne yana dnseniz Allah'n yz oradadr* (2/115)
Bu anlatlan, o manadr ki; ahadet bahsinde:
Kesintisiz devaml murakabe, onun artlar bandadr..
Dediimizin manasdr..
Anlatlan bu mahede makam bir kul iin tam olunca, o: Allah'
mahede eder..
Ve bu makam; ehadet manzaralarnn lsdr..
Bundan sonras ise.. Sddkyet mertebelerinin evvelidir..
Bu vcud, Rabbn vcudu, Rabbn varl le fena bulursa.. te.,
o zamandr ki, sddkyet dairesine girer..
Bu byk ehaJ etin edna derecesine gelince: Kulun Allah sev
gisine illetsz balanmasdr..
Byle olunca: Kulun Allah sevgisi onun sfatlar iin olur.. Bir de,
o yce varlk sevilmeye lyk olduundan..
Bilesin ki,.
AAahabbet, yani: Sevgi, nev'e ayrlr..
a) F i i i e bal muhabbet..
b) Sfata bal muhabbet..
c) Zata bal mahabbet..
INSAN-I KAML
763
Fiile bal mahabbet, avam halkn mahabbeiidir.. Byle bir ma
habbet; kendisine Allah'n ihsan buluncm kimsede grlr.. Bj du
rum, ona yaplan ihsann artmasna sebep olur..
Sfata bal mahabbet.* havas zatlarn mahabbeiidir.*
Bunlar, Allah- Tal'y/ cell ve cemali iin severler.. Perdenin
almasn taleb etmezler.. Nikabn kalkmasn da taleb etmezler..
Bunlarn mahabbeti tamamen Allah iindir,* hi bir nefsan illet
karmaz..
nk, nefsan bir i iin olan Allah sevgisi, Allah irin olmaz..
Nefsan bir illet iin olur.. Ihls sahibi bir kimse, byle illetli sevgi
den beridir..
Zata bal mahabbet.. Bu has mahabbettir.. Zata vardran bir
aktr. yle ki; Kuvveti ile, maukun btn nurlar, aka ilenmi o-
lur.. O zaman, ak, maukunun suretinde ortaya kar..
Tpk: Ruh, aralarnda ak olduu iin, ceset sueii ile, ortaya k
t gibi..
Ayrca bunun beyan: Kitabn sonunda, MUKARREBN zatlar an
latlrken gelecektir..
Hsl: Avamn mahabbeti, fiile bal mahabbettir.. ehidlerin
mahabbeti, sfata bal bir mahabbettir.. Muarrebinin mahabbeti, za
ta bal bir mahabbettir..
*

Byk ehadetin artlar cmlesndendir ki: Ruhsat, yollar dn
da nefse muhalif durula..
Yani: Azirnetli eylerde nefse muhalif durula, ruhsatlarda elei!..
Bu hususta bizim sofiye zmresinden ou yanld.. Yani: Nefse
muhalefet durumunu tahkik iinde..
ddialarna gre; nefsi kendisine:
Oru tut.*
F.: 49
770
SOM BLM - BADETLERMZ
Derse, oru tutmayacak.. Eer:
Namaz kl.
Derse., klmayacak.. Bilhassa nefse muhalefet iin: Yemeyi ime
yi namaz terk vacip olur..
Bu onlarn iddiasdr ki: Hatadr..
Halbuki, nefislerin durumu, asaletleri yn ile, iinde pein ra
hatlk olan eyi istemektir..
Bu duruma gre, nefis asaleti ynnden, ancak yemek imek is
teyebilir. Oru ve dier hayrl ameller ise., ancak ruh iindir..
Ruha muhalefet ise., bu yolun artlar arasnda deildir..
nk ruh melein arkadadr.. Melek ise.. Allah'ndr..
Nefis hevann arkadadr.. Heva ise., eytann yoldadr..
Bu mana icabdr ki: Nefse muhalefet olunur.. Ta ki: tminan de
recesine ersin; ruha sakin olup Yce Allah'a vsl olsun..
Anlatlan muhaleft eklidir ki, Resulllah S.A. efendimiz tara
fndan, en byk cihad olarak tavsif edilmi ve yle buyurulmutur:
En kk cihaddan en byle cihada dnyoruz..
te.. Bu mana icabdr ki; klla olan ehadeti; Kk ehadet
ettik.. Mahabbet ehadetini ise: Byk ehadet eyledik..
*
**
S I DDI K I Y E T . .
Nefsini bilen Rabb'n biir..
Manasm tayan hadis-i erifle belirtilen makamn hakikatndan
ibarettir..
Bu marifetin huzur makam vardr..
unladr:
1. LMELYAKN..
2. AYNELYAKN..
3. HAKKELYAKN..
NSAN I KAML 771
Bu huzur makamlarn geite; sddk iin almet odur ki: Bu var
ln gayb yan, anca mahede edilmi ola,.
Byle olunca, YAKN nuru ile; mahlukatn gznden sakl duran,
Yce Hakk'n srlarn grr..
Ve., o zaman; Kendi hakikatna da muttali olur..
Cemal nurlarnn saltanat altnda, kendi fenasna da ahid olur..
bu fena ile, ilh bir beka kazanr..
Kazanr..
Dememden murad udur:
Hi bir zaman yok olmayan daim varlk, lh bir beka ile ona
zahir olur..
Dernektir., yoksa:
Bu eritii derece ile, anlatlan makam buldu..
Manasna gelmez..
ttS&.-
Allah- Tal'nm bekas ile, beka bulduktan sonradr ki, isim
ler ona bir bir tecelli eder.. Onlar isim isim beller..
Ve.. O zaman, Yce Zat' isimler ynnden bilir..
Bu durum, LMELYAKN derecesinin son haddidir..
j
Bundan sonra, artk AYN olur.. Sfat tecellilerine geer.. Sfatla
r birbiri peinden mahede eder..
Yine zatla olur.. Ama, zata mahsus sfatlara gre..
Buradan o kadar ykselir ki: Artk isimlere de, sfatlara da hti
yac kalmaz.. Zira zatla olmutur..
Bu makam da aar.. O kadar gider ki: simlerin ve sfatlarn zat
taki yerini tanr..
Ve., zat zatla bilir..
Ve., isimlerin de, sfatlarn da makam karsna kar.. Onlara
bakar; hakikatlerini mahede eder..
Onlarn icmalini, tafsilde idrk eder; tafsilini de icmalde..
772
SON BLM - BADETLERMZ
Bu suretle devaml olarak; Rbubiyet hilatnda dner durur..
Bylece gider: Taa, inayet eli onu sfatlarla, isimlerle sfat buldurun*'
caya kadar..
Tam vakti geldii zaman, halis araptan da iince: HAKKELYA-
KN sahibi olur..
Mhrn aar.. Kadeh dahi, arabn rengine boyanr..
bu halin sahibi, YAKN halinin hakikatine ermitir..
Ve.. Mukarrebin zatlar makamnn ilki byle balar..
*
**
KURBET..
Bu mana, vel kulun, sfatlarnda Cenab- Hakk'a YAKN mekn
tutmasndan ibarettir..
Burada:
YAKIN..
Tabiri, yu bulmu bir tabirdir,. Mesel:
Falan lim, falana yaklat..
Denir ki:
limde, marifette yaklam..
Demektir..
Falan tacir n.slim, Musa'nn Karun'una yaklat..
Denir ki:
Mal ynden yaklat..
Demektir..
KURBET: Kulun, simlerin ve sfatlarn eitlerinde, Hakk'n onlar
da zuhurunu andran bir ekilde zuhurudur..
Bu, ancak bu kadar olur; zira: Sfatlardan herhangi birinin hak
kn tam vermek kul iin muhaldir..
Ancak o: Sfatlarda ve isimlerde, temkin yolu ile tasarruf eder..
yle ki: Onlardan yapt talebe hi bir ey as gelmez..
NSAIM-I KAML 773
Sonra..
Bildii ile, neler yapacan bilir.. Bu lemde olabilecek eyler
den dilediini yapar..
Mesel: ly diriltir.. Anadan doma krn gzn aar.. Ab
ran alacasn giderir..
Ve.. Allah- Talca yaplmas gereken eyleri yapar.. nk;
Hakk'a yaklamtr..
Yani: Allah'n civarndadr..
bu yaknlk, ite., o civardr..
Cennet ehlinin durumunu grmez misin?..
Onlar, Yce Allah'n bir nevi civarnda olduklar iin, olanlar,
onlar iin nasl oluur?..
Cennette neyi isteseler; o olur..
te.. KURB, yani; Yaknlk budur..

Bu makamn huzur yenlerinden ilks HULLET makamdr.. bu


HULLET, kulun YCE HAKKA dost olup katlmasdr..
O kadar ki: Cesedinin btn paralarndan bu katlma, bu dost-
luk izleri zhir olur..
Ve., onun:
- OL.
Emri ile eya onun iin oluur..
lletleri, hastalklar giderir..
Elinden, harika eyler meydana kar..
Bolukta ayaklar ile yrr..
Tm heykeli ile, suretlerin her biri ile suretlenir..
Burada anlatlanlar, u kuds hadisin manasdr:
Kulum, bana nafilelerle yaklar; o kadar ki, *>nu severini..
774
SON BLM - BADETLERMZ
Onu sevdikten sonra: Kulu olurum, onunla duyar.. Gz olu
rum; onunla bakar.. Dili olurum; onunla tutar.. Aya olurum; onun
la yfr..
*
**
Hak Taoi ki onun kula, gz, aya ve cesedinin sair uzvu
olur.. Bu kul, artk Allah'n halilidir..
Yani: Yce Hakk'n nurlar onun varlna karmtr..
Hsl o; Allah iin bir dosttur..
brahim'e a.s. bal makamdan onun da nasibi vardr..
*
**
Bu ceset, CEVARlH ve KUVVE'lerden ibarettir..
CEVARH: El, ayaktr..
KUVVE; Gz, kulaktr..
Allafr Tal, bu cesedin iini ve dn umulne almtr..
Bunlardan., yani:
Kula, gz, dili, eli, aya..
Dernek istiyorum., her biri iin, kinat hareket halindedir; olu
ur..
Nasl olmadn ki: Onlar da, Allah'ndr..
Duruma, yukarda anlatlan manalara gre baklnca: Kul, eli
i yapar; eli le konuur; eli ile tutar; eli ile bilir..
Onun cevarihinden her birini byle kabul edebilirsin.. Kuvvele
rinden her birini de, ayn ekilde kabul edebilirsin..
Btn bu anlatlanlar, hullet makamnn ahididir..
Bu makamn efendisini grmez misin?*. Ki o: brahim a.s. pey
gamberdir..
Bu makam tahkik babnda mahede etmek istedii zaman,
drt ku cildi.. Onlar birbirine katp hamur etti.. Onun her parasn
ayr bir daa koydu.. Kendi dili ile onlar arnca da, uarak gel
diler..
Bu mana gsteriyor ki: O her eye kadir idi..
NSAN I KAML
775
Bu nianla da, Yce ve Ulu Hazete yakn olmutu..
*
* *
Bilesin k..
KURBET makam, vesiledir..
undan ki: KURBET makamna vasl olan kimse., kalblerin, l
h hakikatlerle tahakkuk edip skn bulmasna vesile olur..
Bu iin esas udur: Kalbler, aslnda; lh hakikatlerin tmn
yayarlar.. Onlar her nekadar yaratlm iseler de, ileri budur..
Bu vazifeyi, bu kinat lemine inile almlardr..
fo*
Anlatlan manaya gre: Kalbler neyi kabul etseler, o kabul et
tikleri eyi, kalblerin gayrnda da grebilirsin.. Bu-.
Gayr..
Dediimiz ey, kalbler iin bir ayna olur.. Yahut basks bir ye
re kan ey.. Bu durumda kalbler, o bask yerlerinde kendilerini g
rrler.. Ve o basks kan, kendine kabul edip kullanr..
Ve., o baskl eyi kullan, esalet hkm ile olur..
+*
Biraz daha alalm..
Hak ismi: Ruhlarn, lh vasflarla skn bulmalna br vesi
ledir..
Anlatlan KUKBET makamna eren vel kulun kalbi ise., bu ci
simlerin ilh hakikatlerle tahakkuk edip skn bulmasna vesiledir..
Bu da: Anlatlan lh hakikat izlerinin zuhuru iindir..
Bir vel iin; cesedini, lh hakikatlerde, tek bana tahakkuk
ettirmek imknszdr.. Ancak, bu iin olu eklini; KURBET makam
n bulan bir baka velde grdkten sonra olur..
te., o zamand/ ki: Anlatlan ikinci vel, birinci iir bir vesile
olur.. Bu stn derecede tahakkuku salanr..
imdi dinle: Peygamberlerden, her peygamberin; vellerden her
bir velnin vesilesi, Hazret- Muhammed S.A. efendimizdir..
770
SON BLM - BADETLERMZ
Vasile, aynen KURBET makamdr.. Mertebelerinin ilki: Hullettir..
yani: .Hali!..
Bu hali! makamnn iptidas ise.* habib makamdr..
Zata bal bir habib ise., birlik salayan br aktan ibarettir..
Byle bir aka kaplanlardan her biri, dierinin suretinde zhir
ciur.. Biri, dierinin makamnda kaim durur..
Ruhu ve cesedi grmez misin?.. Aklar zata bal bir ak oldu
u ir., ruh: Cesedin elemi ile, dnyada nasl elem eker?.. Ve cesed,
ahirette, ruhun elemi ile nasl elemli olur?..
Sonra., biri dierinin suretinde nasl zahir olur..
Sbhcn olan Yce Allah aziz kitabnda; Hazret-i Muhammed
S.A. efendimize hitab ile u manaya iaret etti;
'Sana biat edenler, ancak Allah'a biat etmi oldular.. (48/
10)
Bu manada, Resulllah S.A. efendimizi kendi makamna ikame
etti..
Sonra yle buyurdu:
Resule itaat ed^n, Allah'a itaat etmi olur.. (4/8)
Sonra, Resulllah S.A. efendimiz, bu manay sarih olarak, Ebu
Said-i Hudr'ye anlatt..
Ebu Said Hudr Resulllah' S.A. ryada grmt., bu vesile
la, Resulllah S.A. efendimize geldi ve yle dedi:
Ya Resulellah, beni mazur gr; Allah'a mahabbet, sana ma*
habbetten beni alyor..
Bunun zerine, Resulllah S.A. efendimiz yle buyurdu:
<Ey mbarek, Allah mahabbeti, bana mahabbettir..
*
* *
Resulllah S.A. efendimiz, Allah'n halifesidir.. Allah- Tal ise..
Resulllah S.A. efendimizin naibi..
NSAN-! KAML 777
Bu duruma gre, naip halifedir.. Halife de naiptir..
Daha a: Bu odur; o da budur..

*
Yukarda anlatlan mana icabdr ki: Resulllah S.A. efendimiz,
bu makamda kemal yn ile tek oldu.. Batn yn ile, lh kemalt ve
makamat onunla hitam buldu.. Onun bu hitamna da, zhirdeki risalet
makam ahid oldu..
Hsl: Mahabbet makamnn hiri, HTAM makamnn evvelidir..

*
H T A M. .
Cell ve ikram sahibi Yce Allah'n hakikati ile tahakkuksan iba
rettir..
Ancak, burada nadirattan baz durumlar mstesnadr ki, onla
ra mahluk vsl olamaz.. Hitam makamnda olan in, eya icmal
yolu iledir.. Ama, eya aslnda tafsil yolu ile Allah'ndr..
Bundandr ki: Kmil zat, ekmel olma yolunda daima terakki
eder..
Zira: Allah- Tal'nn nihayeti yoktur.. rfan s hbi de bu son
suzlukta terakki eder..
Haliyle, Allah- Tal, onu gtrd yere kadar..

*
U B U D Y E T . .
Bu UBUDYET, bir makamdan ayr; bir makama mahsus bir ey
deildir..
Br vel hullet makamndan halka dner; Allah- Tal da, onu
ubudiyet makamna kaim klar..
Ayn ekilde, mahabbet makamndan da dnebilir.. Hitam ma
kamndan da dnebilir..
778
SON BLM - BADETLERMZ
Bu konumann faydal yanna geelim..
Ubudet: Kulun, lh mertebeden; Allah iin halka nisbet edilen
makama dnmesidir..
Ubudet makamnn btn makamlara stnl vardr.. Onla
ra kar bir saltanat vardr..
*

BADET, UBUDYET, ve UBUDET arasndaki fark anlatalm..


BADET: Mkfat talebi ile, kuldan iyi amellerin kmasdr..
UBUDYET: Mkfat talebinden yana ak olarak, Allah iin
kuldan iyi amelin kmasdr.. Bu amel, Allah iin halistir..
UBUDET: Allah amelinden ibarettir..
bu mana icabdr ki: Tm makamlarda geerli saltanat var
dr..
HTAM makamnn durumu da ayndr.. O da: Kurbet makam
larnn tmnn zdr.. Hepsinden kan hlsadr.. Zira O: Evli
ya makamlarn hatmekmekten ibarettir..
Bir vel, KURBET makamna yetiince, Allah katnda mahlukun
yetiecei makamlarn tmne yetimi o!ur.. Zira O: Allah'a yakn
lk makamna katlmtr.. Byle bir vusul ile de, halka ait makam
larn tmn hatmetmi olur..
Ve., onun iin: Hullet makamndan da nasip gelir; mahabbet
makamndan da nasip gelir..
Neticede o: Kurbet makamnn znde, HTAM bulur..
*
*
Kurbet makamnn ilkine, HULLET, adnn verilmesindeki sebep;
Yaknlk bulan kimsenin vcuduna, Yce Hakk'n eserleri karm
olmasdr..
Bundan sonra, MAHABBET makam gelir ici: Muhammed ma
kamdan ibarettir.. Ama, lh manzaralarda..
INSAN-I KML 779
Ayrca, HTAM makam: Kurbet makamnn nihayeti iin bir
isimdir.. Kurbet makamnn ise nihayeti yoktur.. nk, Allah- Ta-
l'nn nihayeti yoktur.. Lkin HTAM ismi, KURBET makamlarnn
tmne bir zettir..
Netice: Bir kimsenin hsl: KURBET makam olursa., o evliyann
hatmi olur; HTAM makamnda, Resulllah S.A. efendimizin vekili
dir.. '
Zira: KURBET makam, MAKAM-I MAHMUD'dur..
Vesile ise.. KURBET ehlini o derece ileri gtrr ki: Hi kimse onu
geemez..
Btn bu makamlarda bir tek ferd olur..
bu VESLE Resulllah S.A. efendimizin olup, buna inanmak
vaciptir..
Bizzat Resulllah S.A. bu manaya yle iaret buyurdu:
VESLE cennette en yce mekndr.. Ve o; Yalnz birinindir..
midim o ki: O kimse BEN olacam..
Niin o olmasn ki: Varlkta ilk zuhur onun iin oldu; elbet HTAM
dahi onun in olmal..
Saltn en stn, selmn en stn ona..
Tercncl tuman olduu tarih
3 Ramazan 1393
30 Eyll 1973
BOSTANCI STANBUL

You might also like