ATATRKN SAMSUNA IKII

VE
VAHDETTN
BLM-16

VAHDETTNN HANETNN BELGELER

Gelelim Vahidettinin ihanet belgelerine!

Tarih Dnce Dergisi Vahdettin'in hain olmadnn
belgelerini yaynlayacaz diyor ancak hibir belge
yaynlayamyor. Biz ise Vahidettinin Vatana nasl ihanet
ettiinin rneklerini tekil eden belgelerden birisini
yaynlyoruz. Dr. Salahi R.Sonyel'in Son Osmanl Padiah
Vahidettin ve ngilizler bal altnda Belleten Nisan 1975
saysnda yaynlanm yazs Vahidettincilerin hibir ekilde
inkr edemeyecekleri ak ve net bir belgedir.
Atatrk' Samsuna gnderdii ve stiklal mcadelesine
milyonlarca altn vererek yardm ettii iddia edilen Vahidettin
hem Trk heyetinin tekliflerinin iletilmesine engel olmu
hemde ngiltere'nin stanbul'daki diplomatik temsilcisi Sir
Horace Rumbold'un, ngiliz Dileri Bakan Lord Curzon'a 7
Mart 1922 tarihinde gnderdii 232 sayl gizli bir yazdan
anlaldna gre, Vahidettin, Yusuf Kemal kurulu
yelerinden zel ktip Kemal Bey'in kaynpederinin evinde
bulunan valizini, katibin iki gnlk yok olmasndan
yararlanarak ajanlarna atrm; iindeki alt gizli belgenin
fotokopilerini ektirerek, belgelerin gene valize
yerletirilmelerini buyurmu; fotokopileri, 6 Mart 1922 gn,
emektar bir mabeyincisiyle, ngiltere Yksek Komiserlii ba
tercmanna gndermiti. ( Dr. Salahi R.Sonyel, Son Osmanl Padiah
Vahidettin ve ngilizler, Belleten Nisan 1975, no : 154 s.260)

Tevfik ve Ahmet zzet Paalarn ortakl biimine gelen

stanbul ynetiminin, Milli Davamza zararl davranlarna ek
olarak, bu belgeleri Trk heyetinden alarak ngiltere'ye
vermekle kurtulu mcadelesine en byk darbeyi indiren
Vahidettin olmutur.
Mustafa Kemal, dmanlarn Anadolu'yu kavgasz grltsz
brakmayacaklarna inanyordu. (Atatrk, Nutuk (Sylev), c.I, Ankara,
1963, s. 445; A. Speech Delivered by Mustafa Kemal, age,s.542.)

Bununla birlikte, bu inancn kantlamak, itilaf devlet

adamlarnn i yzlerini aklamak, Trk tezini Bat'ya
duyurmak ve o tarihlerde Yunanistan'a destek kazandrmak
amacyla Avrupa'da dolap duran Yunan Babakan Dimitrios
Gunaris bakanlndaki kurulun ilikilerini etkisiz brakmak
amacyla, Avrupa'ya bir kurul gndermek iin Bakanlar
Kurulunda bir karar aldryordu. (Tengirenk, Vatan Hlizmetinde,
age,s.254; Tevfik Byklolu, Trakya7da Milli Mcadele, c.I, Ankara, 1955,s.422-426.)

Kurula, Dileri Bakan Yusuf Kemal (Tengirenk) bakanlk

edecekti. Yusuf Kemal, Tevfik Paa ynetiminin de desteini
eldeeder umuduyla, stanbul yoluyla gitmek grndeydi.
Oysa Mustafa Kemal, Beyrut yoluyla gidilmesini diliyordu.
Ama, kurulun 4 ubat 1922 gn Meclisin onayn almas ve
Misak Milli'ye bal kalacana dair sz vermesi zerine,
stanbul yoluyla gidilmesini kabulleniyordu. (Tengirenk, age,s.254255; Hikmet Bayur, yeni Trkiye Devletinin Harici Siyaseti, stanbul, 1935, s. 255.)

Byk Millet Meclisi ynetimi, byle bir kurulun Avrupa'ya

gnderileceini Sadrazam Tevfik Paa'ya bildirmesini
buyurmutu. (PRO, FO 371/7854/E 1068, Sir Horace Rumbold'dan Lord
Curzon'a tel yazs, stanbul, 30.1.1922.)

ngiltere Dileri Bakan Lord Curzon, ngiliz ynetiminin

msaadesini stanbul'daki ngiliz Yksek Komiseri Sir Horace
Rumbold'a bildirirken, ne vakit isterse ayr bir temsilci
gnderebileceini Sadrazam Tevfik Paa'ya bildirmesini
buyurmutu. (Age, Lord curzon'dan Sir Horace Rumbold'a tel yzass, Londra,
31.1.1922.)

Kurul, Dileri Bakan Yusuf Kemal'e ek olarak, dileri

Bakanl hukuk danman Mnir Bey, siyasi iler mdr
Hikmet Bey, kalemi mahsus mdr vekili Ferit Beyle iki
katipten oluuyordu. Bat sava kesimi harekt blm
mdr, genelkurmay subaylarndan Binba Tevfik Bey de
yolda kurula katld. (Tengirenk, age,s.255.)
7 ubat 1922 Sal gn Ankara'dan ayrlan kurul, 15 ubat

gn stanbul'a ulayordu. Ertesi gn, kurul bakan Yusuf

Kemal, stanbul ynetiminin Sadrazam Tevfik Paa ve
Dileri Bakan Ahmet zzet Paa ile gryor; Vahidettin
ynetimin bu iki nderi, onu destekleyeceklerine dair sz
veriyor, ama daha sonra ona oyun oynamaya yeltenerek, bir
arzuhalci gibi Padiahn yanna sokuyor, zor bir durumda
brakyorlard.
Yusuf Kemal, Padiahtan, Byk Millet Meclisi ynetimini
tanmasn dilediyse de, Vahidettin, ona karlk vermek
tenezzlnde bile bulunmad. Yusuf Kemal'in daha sonra,
"baarszlklarn grebilmesi iin gzle gereksindiini" ne
srd Vahidettin, (PRO, FO 371/7857/E 2670, Yusuf Kemal - Celal Muhtar
grmesi, Sir Horace Rumbold'dan Lord Curzon'a yaz, stanbul, 7.3.1922.)

Milli Mcadeleye katlanlarn en azl dmanyd; dolaysyla

Yusuf Kemal'in szleri onu hi etkilemiyordu. ( Tengirenk, age.
S.256-257; Sylev, c.2,s.445; Speech, age,s.548; PRO, FO 371/7856/E 2195, Lord
Curzon'dan Sir Horace Rumbold'a tel yazs, Londra, 26.2.1922.)

Bu yetmiyormu gibi, Vahidettin, stanbul ynetimi zerinde

etkisini kullanarak, bu ynetimi Avrupa'da resmen temsil etme
yetkisini Yusuf Kemal'e verdirmedi. (Babakanlk Arivi, Karar Defteri,
Osmanl Vkel Meclisi Zabtnamesi, 4/3; Byklolu I, a.g.e.,s. 417-419; PRO, FO
371/7942/E 4366, ngiliz gizli istihbarat raporu, 1.3.1922; PRO, FO 371/7857/E 2756)

stanbul ynetimi, Ahmet zzet Paa bakanlnda Avrupa'ya

ayr bir kurul gndermek kararn ald. Bylece, siyasal durum
kark bir biime getiriliyor; Yusuf Kemal'in grevi
gletiriliyor ve Trkiye'nin dmanlarna, bu ikilikten
yaralanma frsat veriliyordu. ( Bayur, a.g.e.,s.104, Trkiye
Byk Millet meclisi Zabt Ceridesi, c. 18, 6.3.1922,s.60-73.)
Tevfik ve Ahmet zzet Paalarn ortakl biimine gelen
stanbul ynetiminin, ulusal soruna zararl davranlarna ek
olarak, kurtulu mcadelesine en byk darbeyi indiren
Vahidettin olmutur. ngiltere'nin stanbul'daki diplomatik
temsilcisi Sir Horace Rumbold'un, ngiliz Dileri Ban Lord

Curzon'a 7 Mart 1922 tarihinde gnderdii 232 sayl gizli bir

yazdan anlaldna gre, Vahidettin, Yusuf Kemal kurulu
yelerinden zel ktip Kemal Bey'in kaynpederinin evinde
bulunan valizini, katibin iki gnlk gaybubetinden
yararlanarak ajanlarna atrm; iindeki alt gizli belgenin
fotokopilerini ektirerek, belgelerin gene valize
yerletirilmelerini buyurmu; fotokopileri, 6 Mart 1922 gn,
emektar bir mabeyincisiyle, ngiltere Yksek Komiserlii ba
tercmanna gndermiti. ( Dr. Salahi R.Sonyel, Son Osmanl Padiah
Vahidettin ve ngilizler, Belleten Nisan 1975, no : 154 s.260)

alnan Belgeler : ( Bu belgeler ngilizceden evrilmitir)

Belge A : Bat Sava Kesimi Komutan General smet
Paa'dan Yusuf Kemal'e mektup
1 ubat 1338 (1922)
"Kardeim Yusuf Kemal Bey,
Baz sorunlarn Bakanlar Kurulunda grlmesini doru
bulmadm. Sizin sktu srdrmeniz ok iyi oldu. Kanaatmca,
Avrupa gezisinden tek ama, Misak Milli'nin gereklemesini
salamak olmakla birlikte, Franszlarn ahmaka kucaklarna
dmekten kanmalyz. Bir ok kereler belirttiim gibi,
Asya'dan baka koruyucu ve melce bulamayz. Tanr
gstermesin, Ruslarn cann skarak, bu, kmemize neden
olabilir. gz nnde bulundurduumuz ama uruna, Paris'e
varnzda, Bouillon'un (Franklin - Boullon, Seine - et - Oise
mebusu, Radikal Sosyalist ve Fransz Senatosunun Dileri
Encmeni bakan, ayrca Ankara Antlamas olarak anlan,
20Ekim 1921 de Trk - Fransz Antlamasn imzalayan Fransz
nderiydi.) dzenlerine kaplmayp, ulusal anmz
arttracanza dair verdiiniz demeten ok memnun oldu.
Geziniz srasnda tutumunuzu saptayacanzda, size biraz
cesaret vermek iin bu bir ka satr yazyorum. Paris'ten
mektubunuzu beklerim. Dnnzde herhalde bizi yine

dmanla bouur bulacaksnz. Tanr sizlere ve bilere baar

salasn. mza : smet". ( Dr. Salahi R.Sonyel, Belleten Nisan 1975, no : 154
s.260)

Belge B : Yusuf Kemal Kuruluna rehber olmak zere kaleme

alnan ynerge
"Dileri Bakanl, No: 21 zmir sorunu, Ulusal dileimizin
zmirin boaltlmasyla yerine getirileceini Poincare'ye
anlatmal. ( Bu paragraf, ngiltere Dileri Bakanlnda alt
izilerek iaretlendi. Raymond Poincare, 1922 de Fransz Devlet
Bakan ve Dileri Bakanyd)
Ruslarla yaplan antlamalarn metinlerini anlatmal ve
mmknse yanl (!) bilgi vermeli.
Franszlar, ilkbaharda yaplmas kararlatrlan savata
kullanlacak mhimmat gndermeye inandrmal.
FranklinBouilon'u, maddi ve manevi aralarla kazanmaya
almal; bunda baar saladktan sona, Londra'ya yaplacak
neriler konusunda kendisiyle danmalarda bulunmal.
Paris'de baar salandktan sonra, Londra'ya hareket edilmeli.
Aksi durumda, ngilizlere yaltaklanmaktan (!) kanmal". ( Dr.
Salahi R.Sonyel, Belleten Nisan 1975, no : 154 s.260)

Belge C : Asya'daki slam devletleriyle yaplan anlamalar;

Ruslara ve Franszlara maden iletmeleriyle ilgili olarak
verilecek ayrcalk haklar
"Son neriler. Dileri Bakanl, No: 17 (gizli dosya), Yusuf
Kemal Bey'de.
(a) Asya'daki slam ynetimleriyle yaplan anlamalar, Misak
Milli'ye tmyle uymuyor. Bu anlamalarn hazrlanmas
srasnda bir Sovyet delegesinin hazr bulunmas, ulusal eref
iin bir lekedir. Anadolu ynetiminin bu anlamalardan siyasal
veya askeri her hangi bir yarar elde ettiini sanmak glntr.
Bat'l ynetimlerle bir anlamaya varmak, bu anlamalarn

iptalini gerektiriyorsa, bunun mmkn olabileceini sezdirmeli,

ama yaplacak anlama, Misak Milli'nin izdii snrlar esas
tutmaldr. ( Bu paragraf, ngiltere Dileri Bakanlnda bir izgiyle iaretlendi)
(b) Demir madenlerini iletme imtiyaz iin Ruslarn ierin
(ierin, Sovyet Rusya Dileri Komiseriydi) araclyla nerdikleri yllk
be buuk milyon altn rubleye karlk, bu imtiyaz Franszlara
verilirse, onlarn ne kadar ek imtiyaz bedeli deyeceklerini
gizlice renmeli.
(c) ier'in 11.1.1922 tarihinde Byk Millet Meclisi
Bakanna gnderdii notada szn ettii madenler konusunu
Franklin Bouillon ile grmeli; bu sorunu en ge 20 Marta
kadar zme balamal ve verecei karl gizlice Mustafa
Kemal Paa'ya bildirmeli":
Belge D : Dileri Bakanl kalemi mahsus mdr vekili
Ferit Bey'in zzet Paa'ya gnderdii mektup
"Dileri Bakanl, 29.1.1338 (1922), ifre.
Misak Milli'yi gerekletirmek iin yaknda stanbul'a hareket
edeceiz. Roma'ya gitmemiz daha nce kararlatrl olduu
halde, orada durum ok kark olduundan, stanbul'da drt
gn kaldktan sonra Paris'e hareke etmemizi daha uygun
grdk. Paris'deki temsilcimiz Ferit Bey'le Boullon, daha nce
szn ettiimiz belgeyi ivedilikle hazrlayarak tamamlamamz
iin bize tel yazs gnderdiler. Sevr Antlamas ve son 40 yl
zarfnda verilen kapitlasyon ve ayrcalk haklarnn ngilizleri
ilgilendiren madde ve blmlerini kapsayan belgelerden oluan
dosyalar gizlice hazrlamanz dileriz. Kurulumuz, stanbul'da
etkili ve Franszlarn gvendii bir kiinin yardmndan
yararlanmay, siyasal nedenlerden tr gerekli gryor".
Belge E : ki zarf zerindeki adresler
"Bay Albay Welch,
stanbul'da ngiliz gal Ordusu Komutan, kiisel".

Ankara : M.A., 27.1.1922.

Naile Sultan, Ankara: Halide Edip.
"stanbul'da resmi hkmet daireleri ve devlet adamlaryla
iliki kurmaktan kanmal; ama belgelerle ilgili olarak zzet
Paa'yla grmeli. Ekselans Mustafa Kemal Paa, Roma'ya
gitmeden nce Paris'e hareket etmenizi doru bulur. Yarn gece
bizimle birlikte"
Sir Horace Rumbold'un bu belgeyle ilgili mektubunun altnc
paragrafnda yazd yorum:
"Belge E ki zarf zerinde yazl adresler ve grnte
stanbul'da yaplacak ilerle ilgili zel ynergenin bir blm.
Sylendiine gre, Yusuf Kemal kurulu, albay Welch'e verilek
zere bir tavsiye mektubu tayordu. Kurul, ngiliz igal gcne
mensup olan Albay Welch'den, ngiltere'deki kiilere ve Lord
Lamington'a verilecek tavsiye mektuplar almay umud ediyordu.
Halide Edip Hanm, milliyetilerden yana ve Mustafa Kemal'in
ordusunda onba olarak grev ald sylenen stanbul'lu
mehur bir hanmdr". (Dr. Salahi R.Sonyel, Belleten Nisan 1975, no : 154
s.262-263)

Belge F: Ferit Bey'den zzet Paa'ya Mektup

"Kapal, 30.1.1338 (192)
''Uakla yaplan aratrma sonunda, Yunanllarn Eskiehir
sava kesiminde gene harekete getikleri anlald. Elde ettiimiz
bilgiye gre, ilkbahar harektyla ilgili planlar ve kararlar,
birka gne kadar zmir'de hazrlanacak ve ngiliz Kurmay
subaylarnn da hazr bulunacaklar gizli bir askeri konseyde
grlecek. Sava kesimlerinde grlen baz olaylar, bu
haberleri dorulamakla birlikte, Ekselansnzdan bu konuda
hibir bilgi alnmad. Avrupa'ya yapacamz gezinin esaslar
yarn gece Ekselans Mustafa Kemal Paa'yla saptanacanda, bu
konuyla ilgili soruturmann sonucu, stanbul'daki siyasal
evrelerin grleri ve oradaki Rumlarn ne dereceye kadar
harekete geip faaliyet gsterebilecekleri konularnda,

Ekselansnzca gizlice soruturma yaplmasn dilemek

cesaretinde bulunuyoruz". (Dr. Salahi R.Sonyel, Belleten Nisan 1975,

no :

154 s.263)

ngiliz diplomatik temsilcisi, bu gizli belgelerle ilgili yazsnn

son paragrafn yle bitiriyordu:
"Bu belgelerin mevsuk olup olmadklar konusunda size
gvence veremem; ama bana mevsuk grnyorlar"
(Bkz. Belge no.2

(Bkz. belge no 2A).

Belgeler, ngiltere Dileri Bakanlnda byk bir ilgiyle

izlenmi; Dou Masas yetkililerinden D.G. Osborne, 14.3.1922
tarihinde u derkenar kaleme almt:
" Belge B ve C'deki iaretli pasajlar ilgi ekicidir. Padiah,
Yusuf Kemal'in valizinden alnan belgelerin suretlerini bize
gndermekle, aralarndaki ilikilerin durumunu en iyi biimde
gsteriyor. Ruslarn Anadolu'da neden maden imtiyazlar
istediklerini anlayamyorum. Kendi lkeleri ilenmemi maden
kaynaklaryla doludur. Herhalde Trkiye zerindeki kskalarn
daraltmak ve bizi ieriye sokmamak iin olsa gerek"
(Bz. Belge No:3)

Grld gibi, ngilizler, bu belgelerin mevsuk olduklarna

inanyorlar. Belgeler mevsuk olsun olmasn, son Osmanl
padiah Vahidettin bunlar gerekten aldrarak, Trkiye'yi
igalinde bulunduran dman bir ulusun diplomatik
temsilcisine gndermise, ulusal akma ve yurdu kurtarma
abalarna hyanet etmitir. (Dr. Salahi R.Sonyel, Son Osmanl Padiah
Vahidettin ve ngilizler, Belleten Nisan 1975, no : 154 s.264)

Belgeler
Belge No. I : Vahidettin'in aldrd sylenen belgelerin
metinlerini kapsayan dosyann n sayfas.
Belge No: 2 ve 2A : ngiltere'nin stanbul'daki Yksek
Komiseri Sir Horace Rumbold'un, ngiliz Dileri Bakan
Lord Curzon'a belgelerle ilgili olarak gnderdii gizli mektup.
Belge No: 3 : ngiltere Dileri Bakanl Dou Masas
yetkililerinden D.G. Osborne'un belgelerle ilgili derkenar.
NOT : Bu yazdaki belgelerin fotokopileri Londra'daki ngiliz
Devlet Arivi Genel Mdrnn msaadesiyle Belleten
dergisinin 154. Saysnda yaynlanmtr.
Bu konuya eski Bahriye Nazr ve daha sonra San Remo'da
kendisine katlacak olan Seryaveri Avni Paann szleriyle ara
verelim: "Avam tabakas arasnda bile Vahidettin'den daha

talihsizi, btn tarih ve edebiyat alemi iinde aransa

bulunamaz!.."

YALANLAR YANLILAR VE YUTTURMACALAR

Bu konuda en mkemmel alma Turgut zakman'a ait.
Sayn Fehmi Koru Turgut zakman' Tiyatro yazar diye
kmsemi. Bu kitap vatan hainlerinin eletirilerine kar
baucu olacak bir kitaptr. Turgut zakman'n dier
yazdklarna bir ey diyemem ancak bu eseri ile Vatan
hainlerine bir Osmanl tokad atmtr. Bizde yazlarmzda bu
eserden fazlasyla yararlanyoruz.
Turgut zakman, Alternatif tarih yazclarnn Vahidettin'in,
baz gen komutanlar ve devlet adamlarn da ayn plan
gereince Anadolu'ya gnderdikleri (N.F.Ksakrek, s. 172; A.Dilipak,
CG Yol,s.36) hususundaki masallarna baknz nasl cevap vermi:
Konya'da bulunan Yldrm Ktat Mfettiliine 2 ubat 1919
tarihinde Cemal (Mersinli) paa atanmtr. (Jeschke, ng.
Belgeleri,s.45) Cemal Paa, daha iin bandayken 5 Temmuz
1919'da, 10 gnlk izinle stanbul'a gider ve bir daha geri
dnmez. (de Robeck'ten Lord Curzon'a : "lk zamanlarda
Konya'da milli hareketin iinde olan Cemal Paa, Konya'dan
geri arlm ve srarm zerine bir daha dnmemitir."
(T.Byklolu, Atatrk Anadolu'da s .55)

Onun yerine bakan Albay Selahattin Bey de bir sre sonra,

kimseye bilgi vermeden stanbul'a gidecek ve Kurtulu
Savana katlmayacaktr! (A.F.Cebesoy, M.M. Hatralar, s. 194 vd.;
K.Karabekir, stiklal Harbimiz, s.117)

Vahidettin, madem Milli Mcadeleyi balatmak istiyordu. 2.

Ordu Mfettiliine, neden M.Kemal'i gndermedi de, Cemal
Paay gnderdi? Neden M.Kemal'i gndermek ve Milli
Mcadeleyi balatmak (!) iin ngilizler nota verinceye kadar
bekledi? Bir alternatif tarihi, bu acaipliin sebebin

aklayverse de, hep birlikte rahatlasak!

Ali Fuat Cebesoy Paa, zaten 20. kolordu komutandr, tedavi

iin izinli olarak stanbul'a gelmi ve izni bitince de (ubat
1919 sonunda) grevine dnmtr. (M.Mcadele Hatralar,s.46)
zmir'deki 17. Kolordu Komutan Nurettin Paa, 1919 Nisan
aynda grevden alnacak, yerine Selanik'i hi savunmadan
Yunan ordusuna teslim eden emekli paalardan Ali Nadir Paa
yollanacaktr. (R.Orbay, Hatralar, Y.Tarihimiz, 2.C.,s.403; N.Taalan, Ege'de
Kurtulu Sava Balarken, s.211)

V.Vakkasolu bile yle yazyor: "Ali Nadir Paa, yaad bu

olaylardan hibir ders almad stanbul'da Milli Mcadele
aleyhindeki almalarna devam etti." (Son Bozgun, 2.C.,s.108)
Vahidettin'in nl plannda zmir'i korumak yer almyordu
herhalde. nk Ali Nadir Paann hibir ie yaramayaca,
gemiteki baarszlklarndan ve yandan bellidir. Nitekim
bu akn paa, zmir'in de hi direnmeden Yunanllara teslim
edilmesini emreder, bir Yunan temeninden tokat yer ve bu ii
gemi paa, ucunda beyaz mendil sallanan bir sopa ile esir
kafilesinin banda yrmekten utanmaz. ( N.Taalan, Ege'de

Kurtulu Sava Balarken, s. 250 vd.; K.Karabekir, stiklal Harbimiz, s. 156)

A.Dilipak, K.Karabekir'in aklamalarna ramen, 'laf olsun,

torba dolsun!' anlayyla diyor ki "stanbul Hkmeti,
M.Kemal'den nce ayn maksatla K.Karabekir'i douya
gndermiti." (CG Yol,s.168)
K.Karabekir Paa, 28 Aralk 1918'de, Tekirda'da bulunan
14. Kolordu Komutanlna atanr. Anlarnda, douda
bulunan 15. Kolordu Komutanlna atanabilmek iin trl
giriimlerde bulunduunu, zorlukla sonu aldn ve ancak 12
Nisan'da stanbul'dan ayrlabildiini uzun uzun ve yaknarak
anlatyor. Vahidettin'in verdii herhangi bir grevden de hi
sz etmiyor. (stiklal Harbimiz, s. 9-18)
Daha da acs Harbiye Nazrnn Orduyu kaldrmaya almak
hususundaki niyetidir. Nitekim K. Karabekir 2 Mart gn,
Harbiye Nazr Ali Ferit Paann, Fransz Albay Foulon ile
yapt konumaya kulak misafiri olur. Osmanl Harbiye
Nazrn, Fransz albaya sylediklerinden iki cmle : "Aslen
Msrlym inallah u ordu derdinden kurtuluruz da
jandarmamz kalr." (stiklal Harbimiz,s.14)
Trk olmadn belirtmeye zen gsteren ve ordunun
kaldrlmasn isteyen Ali Ferit Paa, 29 Haziranda bir kere
daha Harbiye nazrlna getirilecektir. (A.F.Trkgeldi, Grp
ittiklerim,s.231)

zmirdeki 17. Kolordu kararghnn Yunanllara teslim olmas

zerine, Tekirda'da bulunan 14. Kolordu karargah, 6
Haziran 1919'da Balkesir'e alnr. (TH 2. Cilt, 1. ksm, s. 54)
14. Kolordu Komutan Yusuf zzet (Met) Paa, bu zorunluluk
dolaysyla Anadolu'ya geer. Yunan ordusu yaylrken,
Harbiye Nezaretine, "Yunanllarn ilerlemeye devam etmeleri
halinde, mukavemet edilip edilmeyeceini" sorar. (S.Tansel,

Mondros'tan Mudanya7ya, 1. C., s.229,271) Balangta

tutumu budur.
Ama bir sre sonra, Milli Mcadeleye kazanlacaktr. (Yzba
Selahattin'in Roman, s. 179-183)

Namk KEMAL:
"Vatann barna dman dayam hanerini,
Yok mudur kurtaracak baht kara maderini?"
Gazi Mustafa Kemal ATATRK:
"Vatann barna dman dayasn hanerini,
Bulunur kurtaracak baht kara maderini."
TANER NAL