4/25/2014 Artful Living

http://www.artfulliving.com.tr/detay/sessizligin-filozofu-100-yasinda7-bolumde-bir-john-cage-sozlugu 1/4
Arayacanz bilgilerini yazn... YE OLUN YE GR
AR T F UL L I V I N G S AN AT F OT O R AF MZ K E DE B Y AT T AK V M G N DE M T V N E L E R OL UY OR ?
Y A Z I / Y A Z I - E L E T I R I / Y A Z I S a m i K s a o l u
Sessizliin Filozofu 100 Yanda
7 Blmde Bir John Cage Szl

748
04/03/13
Yaamalklarveprotestolararasndagidipgelsedeohepbildiiniokumuvesonunda
dncelerinibtndnyayakabulettirmitir.Bildiiiseaslndaokbasittir:Birses,dieriile
mutlakabalantldeildirvesesdzenlemesindebellibirdenetimgerekmez.
"Hibirseskendiniyokedensessizliktenkorkmazvesesegebeolmayan
sessizlikyoktur."John Cage
"Mziksreendirkesintiyeurayansadecedinlemeeylemidir."John Cage
Bu yl dnyann drt bir yannda 100. doum gn onlarca farkl etkinlik ile
kutlanan John Cage, (5 Eyll 1912 Los Angeles - 12 Austos 1992 New York) hi
phesiz mzik tarihinin en yanl anlalm ve zerinde en ok tartlm
isminden biriydi. Cage kimi evrelerce mzik sanatn katleden bir soytar,
kimi evrelerde ise mzie yapm olduu katklardan dolay bir besteciden te
bir mucit ve dnr olarak grld. Cage ile onlarca rportaj gerekletiren
William Duckworth, 20 New Sounds of the 20 th. Ceuntry adl kitabnda
Cagein 20. yzyln ikinci yarsnn en byk bestecisi olduuna deinirken
onun yazn, iitme, alglama alanlarnda daima hissedilecek nemli bir etkisi
olduunu belirtir.
Cagein mzik felsefesi mzikal yaratlarnn temelini oluturur. Besteci
"Yaptmz herey mziktir" der ve bunu iddetle savunur. Yaam alklar ve
protestolar arasnda gidip gelse de o hep bildiini okumu ve sonunda
dncelerini btn dnyaya kabul ettirmitir. Bildii ise aslnda ok basittir:
Bir ses, dieri ile mutlaka balantl deildir ve ses dzenlemesinde belli bir
denetim gerekmez. Cage, 20. yzylda kompozisyon yapmak iin kat kurallarn
gerekli olmadn en ak yreklilikle kantlayan bestecidir. On iki ton
mziinin yaratcs olan eski hocas Arnold Schnberg, onun bir besteciden
ok bir mucit olduunu dile getirmitir. Cage her zaman bunu bir kompliman
olarak kabul eder. Schnberg onu zeknn mucidi olarak deerlendirir.
Mzik alanndaki almalarnn yan sra bir mikolog (mantar bilimci) olarak
da alm olan Cage, hayatnn son 14 ylnda New Yorkta bir apartmann at
katnda yaad. Bu at kat dairesinde 400den fazla bitki yetitiren sanat,
sadece mzik zerine deil mantarlar zerine de onlarca ders verdi.
phesiz Cage zerine bir eyler yazmak iin yola kldnda yazlabilecekler
onlarca sayfaya uzanabilir. Onun gerek filozof ve mucit kimlii, gerek
kompozisyon ve mikoloji alannda yapm olduu almalar ayr ayr yazlara
konu olabilir. Bu yazda Andante okurlar iin biraz daha snrl bir ereve
izerek, John Cagein mzikal kozmosunu oluturan eitli konular zerinde
durmak istiyorum. Cage ve mziine dair 7 balktan oluan bu szlk
denemesi, onun onlarca ses adacndan oluan mzik okyanusunun temel
balklarn anlatmay amalyor.
Balang/Keif
Modern mzikteki enfant teribble (mthi ocuk) olarak anlan Cagein
bildiimiz beste metodlarndan uzaklaarak deneysel yollara girmesinin temel
bir yazarn kitabn alp okumutum. Bu olay beni, bu kurumun doru biimde
yrtlmediine inandrd. Okulu braktm. 2
Avangard
Cage tuhaf klaryla Andy Warhol'dan, Stockhausen'a ressamndan
mzisyenine birok alanda sanaty etkilemitir. Cagein eserlerinde
yorumcuya zgrlk tanmas ve onun da besteye mdahale eden bir kiiye
dnmesi fikri, 20. yzyl mziinde nemli deiikliklere neden olur.
Bestecinin getiimiz yzyl mziine getirdii bir baka yenilik ise notalarn
belli bir yntemle "tesadfi" birlikteliinden oluan mziidir. Cage eserini
hazrlarken, icra edilecei salonun mimari yapsndan, konumundan,
byklne kadar her eyi titizlikle tasarlar.
1930larn sonlarna doru, Cage farkl sesleri tecrbe eder ve daha nce
mzikal saylmayan alglar ile mzikler besteler. Besteci bu dnemde
konserve kutusundan radyolara, otomobil frenlerinden, kaplarna her eyden
orkestra oluturarak, perksyon mzii zerine odakland. 1936-38 aras
Seattleda retmenlik yapan Cage, bu dnemde koreograf Merce Cumingham
iin yalnzca vurmal alglar kullanarak yazd bale mzii, yenilik
araylarnn ilk denemesi saylr.
Belirsizlik&ans(Rastlantsal)Mzik
1940larn ortalarna doru New Yorkta yaayan Cage, dou felsefesine ilgi
duymaya balar. Bu durum mziinin ileride ynelecei dorultu konusunda
son derece etkili olur. Besteci balangta Sri Lankal dnr ve sanat tarihi
Ananda K. Coomaraswamynin yaz ve mektuplarndan etkilenir. Hintli
mzisyen Gita Sarabhaiden zel dersler alarak, Hint felsefesi zerine alan
Cage, daha sonra Columbia niversitesinde Daisetz T Suzikinin derslerini
takip ederek Zen Budizmi zerine younlar. Tm bu derslerin sonunda
Cage; Bat mziinin Rnesanstan sonra yanl bir dn yaptna ve fazla
egosantrik olarak sre iindeki yerini kaybettiine inanr. Dou kltrne ve
felsefesine byk ilgi duyan Cage, Konfys be klasikten biri olan Yi
Jingden (Dnmler Klasii) byk lde etkilenir ve yaptlarnda
rastlantsal (aleatory)* eler kullanmaya balar. Bu gr doal olarak
mziini son derece deitirir. Sanat, mzik yaptnda kendi egosunu
kaldrmak iin tesadf eseri ekillenen mzikal olaylar, beste srecinde bir
ara olarak kullanr.
Cagein I Ching** yntemi ile besteledii ilk eseri, 1951de yapt drt
blmlk bir piyano eseri olan olan Music of Changes (1951) idi. I Ching adl
inin efsaneler kitabn Cagein kompozisyon rencisi olan 17 yandaki
Christian Wolff tarafndan kendisine verilmiti. Bu eserde her ses, ans eseri
4/25/2014 Artful Living
http://www.artfulliving.com.tr/detay/sessizligin-filozofu-100-yasinda7-bolumde-bir-john-cage-sozlugu 2/4
nedenleri ocukluk yllarna uzanr. Cage mucit olan babasnn etkisiyle
ocukluunda gnlerini evde icatlar yaparak geirdi. Besteci, mzie
sunabilecei tek eyin icatlar olduunu ok nceden bildiini belirtir. Onun u
szleri mzie bakn zetler niteliktedir:
"Bir mzik kulana sahip deilim ve yazmadan nce mzii zihnimde
duyamam. Hibir zaman da duymadm. Ezgileri aklmda hi tutaman. Solfej,
hafza ya da hayal gc olarak adlandrlabilecek btn o eylere hibir zaman
bir yaknlm olmad. Bunlardan daha radikal zelliklere sahip olsam da ou
mzisyenin sahip olduklarndan yoksunum Bu yoksunluklar amaya ynelik
hibir zaman bir arzum olmad, aksine bunlar yaratcl besleyen birer
avantaj olarak kullandm. Yazmadan nce mzii kafamda duymak yerine, o
ana dek hi duymadm bir eyi duyacam ekilde beste yapmaya altm. 1
John Cage'in tam anlamyla ciddi bir akademik eitimin iinden geldiini
sylemek gtr. Paris, Madrid ve Berlinde sanat tarihi, mimarlk, mzik
alanlarnda (1931-32) eitim alan Cage, Birleik Devletler'e (Kaliforniya)
dndkten sonra Arnold Schnberg, Henry Cowell, Edgard Varse gibi
yeniliki bestecilerle alt. Onun okul yaants ile ilgili birok farkl
dnceye sahip olduu bilinir, bunlardan biri de kendi biyografik ifadesinde
yer almaktadr:
Annem de babam da koleje gitmemilerdi. Beni gnderdiler ama iki yl sonra
koleji braktm. yi bir yazar olacam dnyordum; annemle babama okula
devam etmektense Avrupaya gidip deneyim edinmem gerektiini syledim.
Kolejde snf arkadalarmn hepsinin ayn kitabn kopyalarn okuduunu
grm, akna dnmtm. Onlar gibi yapmam, kitaplk raflarna koarak
ilk olarak ad z harfi ile balayan
seilmi ve yerletirilmitir. Bu sonu ans ile retilmesine ramen daha sabit
bir mzik paras olduu iin, Cage tarafndan nonintentional (istenmeden
yaplm) mzik olarak adlandrlmtr.
* Rastlantsal (aleatory) yntemde besteci, parann bir blmn
yorumcunun deerlendirmesine brakabilir. Bir bakma, ynlendirilmi bir
doalama yapar yorumcu. Aleatory szc, alea (zar) szcnden
kaynaklanr. Zar benzeri, ans, rastlantya bal anlamn tar. Notalarn
stne rasgele mrekkep dkp ve okunabilirse onu akmak, nota sayfalarn
bir apkadan kura ekercesine ekmek ve ne karsa o sray uygulamak, ya da
yorumcunun birka sayfa yere drp, doatan almay srdrmesi gibi
doalama deneyler yaplmtr. Bu durumda grafik nota yntemi de gndeme
gelir. Rastlantsal mziin yol at sonulardan biri de, kulak yanlsamalaryla
kavranabilen bir mzii beraberinde getirmi olmasdr. Gyrgy Ligetinin
Atmosferler adl yaptnda ve Requieminde (1965), ylesine karmak ve etkin
bir yap yaratr ki, kulak mzii tmyle alglayamaz. 3
Cage 1950lerin ortalarna doru ok daha radikal bir dnce olan
indeterminacy (belirsizlik) zerine almaya balar. Belirsiz bir notalama
sisteminden hareketle yola koyulan Cagein, bu eserlerinde performans her
seferinde farkl bir son ile bitmekte, eserlerde rastgele olu ok daha fazla n
plana kmaktadr. Cagein bu yntemle retmi olduu ilk nemli almas
1957-58 tarihli Concert for Piano and Orchestra isimli eseridir. 1950lerin
ortalarna doru Cage, kendi deyimi ile indeterminate (belirsiz) olarak
adlandrd bu mzik hem bestede hem icrasnda ans elerine arlk verir.

Sarkis, Ryoanji Interpretation Op.1 (Kyoto) Kuadda alan John Cage Sergisinden
** I Ching (deiimler kitab-dnmler klasii-inin kehanetler kitab.) Zar
atarak ya da say ekerek kendi heksagramn bulan kiiyi, spesifik sorularla
ba edebilmesi iin isel kaynaklar aratrmaya ynelterek dolayl ve arzulu bir
karklk zerinden aklamalarda bulunur. Metindeki 64 heksagramn doru
anlalp yorumlanmas gnlk hayatta geerlilii olan derin anlamlar sunar.
Her satrn mzikteki bir notaya karlk geldii sylenebilir. Her notann belli
bir anlam ve nitelii varsa da, gerek anlam partisyonlardaki yerine baldr.
Daha nce de bahsettiim gibi Cage ilk olarak ba ucu kitab diye nitelenen I
Chingden Music of Changesda yararlanmtr. Cage, I Ching aracl ile yldz
atlaslarndan setii haritalar transparan ktlara aktarp gk cisimlerini nota
olarak okunabilecekleri mzik ktlarna bindirerek Etudes Australes ile Atlas
433 ilk olarak 29 Austos 1952de Woodstockta (New York) piyanist David
Tudor tarafndan icra edildi. Tudor el yazs partisyonu piyanodaki yerine
yerletirmi (be lden oluan bir nota metnidir.); her blmn sresini
lmek iin bir kronemetreyi takip etmitir. Nota metni, her biri deiik
uzunlukta sessiz blmden oluuyordu; ama bunlarn uzunluklar 4 dakika
33 saniye idi. Tudor icrann balangcn, piyanonun kapan indirerek
gsterir. lk blmde aalarn arasndan esen rzgarn sesi karr. Piyanist
hi hareket olmayan 30 saniyenin sonunda kapa kaldrarak ilk blmn
bittii iaretini verir. Ondan sonra ikinci blm balar, bu srada atya
yamur damlalar der. Piyanist son blmde piyano kapan kaldrr ve
indirir. Cage bundan sonrasn An Autobiographical Statementda yle
4/25/2014 Artful Living
http://www.artfulliving.com.tr/detay/sessizligin-filozofu-100-yasinda7-bolumde-bir-john-cage-sozlugu 3/4
Tweet 2 0
Eclipticalis almalarn oluturmutur. 5
Disiplinleraras
Cage gerek mzik felsefesi gerek verdii yaptlar bakmndan uzun yllar
disiplinleraras bir sanat anlayn benimsemi bir bestecidir. Sanat, dans
Merce Cunningham, kavramsal sanat Joseph Beuys, ressam Robert
Rauschenberg, Nam June Paik, Yoko Ono ve Fluxus grubundan baka
sanatlarla gerekletirdii ortak projelerinin yan sra, yazn alannda da
nemli eserler vermitir. Bu kitaplarn banda uzun yllardr klt kitaplar
olarak kabul edilen Silence ve A Year From Monday yer almaktadr. Mziin
dnda suluboya resimler de yapan Cage, uzun yllar Wesleyan University ve
The Chicago School of Designda dersler verir.
HazrlanmPiyano
Cagein prepared piano (hazrlanm piyano) ile ilgili grlerinin merkezinde
tek kiinin kontrolnde bir perksyon orkestras yaratmann abas
yatmaktadr. yle ki, ilk dnem perksyon mzii ile ilgilenip, besteler yapt
vakit byk alg topluluklarnda alnmak zere eserler yazdnda, bunlarn
performansnn gerekletirilmesinin ne kadar g olduunu grmt. Bunun
sebebi evresindeki insanlarn hemen hemen hepsinin baka ilerle urayor
olmalar ve provalara katlamyor olmalardr. Yeni tnlar elde etmi olduu bu
paralarda Cage, piyanonun tellerinin arasna yerletirdii cisimler aracl ile
her notann sesini, genellikle vuruun sesini yok ederek veya engelleyerek ya da
sesin perksyon niteliini vurgulatarak tek tek deitirmitir. Modern mzik
ierisinde teknik anlamda da byk deiimlere yol am olan prepared
piano serisi, Cagein erken dnem almalarnn en ok kayda alnm ve
yorumlanm rneklerindendir.
Prepared piano adyla tanmlad almalarnn birounu, birlikte ktklar
turnelerde piyanist David Tudor seslendirmitir. Bu turneleri izleyen on yl
iersinde, Cage ncelikle almalarn bu enstrman iin yazd ve 1946-48
arasnda zirveye ulaan eseri The Twenty Sonatas and Interludes hem bir
Guggenheim bursu (1949) hem de National Institute of Arts and Lettersdan
(1950) dl kazand. Akortsuz bir klavsen ile Gamelan mzii arasnda gidip
gelen bir ses skalasna sahip olan hazrlanm piyano dncesi, Cagein
sanatnda gelenekten kopula birlikte gelen yeni bir anlam btnl
oluturulmas durumuna rnek oluturur.
Kolaj
Mzikte postmodernizmin en ahsna mnhasr isimlerinden biri olan Cagein
sanatnda kes-yaptr eylemi ayr bir neme sahiptir. 1950lerin banda
Cage, kaytl olan mzikleri yan yana getirerek yeni deneylere yelken ayordu.
Bu tarzdaki almalarnn ilk rnei olan Williams Mix eserini besteci 1951
1953 yllar arasnda gerekletirdi. 1958de talyann yeniliki bestecilerinden
Luciano Berio, Cagei stdyo ortamnda kayt cihazlarnn potansiyelini
kefetmesi iin Milan Radyosu Stdyolarna davet eder. Cage burada, Fontana
Mix isimli almasn gerekletirir.
Sessizlikve433
Mzikte sessizliin kefi kukusuz Cagein kariyerinde ayr bir yere sahiptir.
Sessizliin kefi bestecinin tm mzikal kafeslerden kurtulmasyla gerekleir.
Sanatnn 200 aan almalarnn iinde 1952de yapm olduu 433
sessizliin su yzne kt ilk eseri olarak dikkat eker. Hibir istenli sesin
yer almad almasn besteledii vakit 40 yanda olan Cagein o zamana
kadar bestelemi olduu 100 kadar yapt bulunuyordu.
anlatr: Halk fsldamaya balad; bazlar kalkp dar kmak zere arkaya
yrd. Glmediler yalnzca hibir ey olmayacan anlaynca rahatsz
olmulard ve stnden 30 yl gemesine ramen bunu unutmadlar; hl
fkeliler.
Cage sessizlik konusunu iledii Silence balkl denemesinde 433 bestesine
ilham veren sreci u szlerle anlatr:
1951 senesinde Harvard niversitesinde yankdan artlm bir odaya girmi,
bu sessiz odada hi beklemediim iki ses duymutum: biri tiz, br pesti. Bu
sesleri grevli akustik mhendisine tanmladmda bana tiz sesin sinir
sistemimin almasndan, pes sesin dolam halindeki kanmdan
kaynaklandn anlatmt. Bu iki sesi dinleyeceimi hi beklemememin
nedeni, bu seslerin benim isteim dnda titremesiydi. te bu deney bana
yaammn ynn, amalanmayann aranp bulunmasn verdi. Bunu benden
baka yapan kimse yoktu. Sizler iin ben yapacaktm. O srada ne yaptm
bilmiyordum; sonraki btn bu yllar boyunca da pek fazla bir ey bilmiyorum.
Mzik besteliyorum. Evet, ama nasl? Semeler yapmay bir yana braktm.
Onun yerine sorular sormay setim. 6
Allan Rich, Amarican Poineers: Ives to Cage and Beyond adl kitabnda Cagein
433 eserindeki esin kaynaklarndan birine u szlerle deinir:
Cage 433 adl bu eserinde dostu ve alma arkada ressam Robert
Rauschenbergin beyaz resimler serisinden esinlenmitir. Rauschenberg
resme asl dinamiini verenin asld odadaki k koullar ile bu odaya girip
kanlarn yarataca artlar dncesinden yola kmtr. Cage de benzer
ekilde, bestenin icras srasnda mzii evredeki hareket ve seslerin
biimlendirmesini planlamtr.
Notlar:
1. William Duckworth, Talking Music, Schirmer Press, New York: 1995
2. John Cage, An Autobiographical Statement, Soutwest reviewda, 1991de
yaymlanan denemesinden.
3. Evin lyasolu, Zaman inde Mzik, YKY, Drdnc Basm: stanbul,
Nisan 1996, s. 253, 272.
4. Joseph Kerman, Listen, Worth Publishers, Third Brief Edition: New York,
1996, s. 341, 342.
5. Hira Dorul (Derleyen), Allmadk Sesler, Dost Yaynlar, Birinci basm:
Ankara 1999, s. 34. ( Leonard Mayerin The Arts and Ideas (1967) isimli
kitabndaki The End of the Renaissance balkl blmden.)
6. John Cage, A Year From Monday, Morion Boyars Publishers, 1985, p. 97.
Kaynaka:
Allan Rich, American Pioneers: Ives to Cage and Beyond, Phaidon Press,
1996
William Duckworth, 20 New Sounds of The 20th Century, Schirmer Press,
1999
Micheal Nyman, Experimental Music Cage and Beyond, Cambrige
University Press, 1999
Norman Lebrecht, The Complete Companion to 20 th Century Music,
Simon & Schuster Press, 1996.
Kyle Gann, American Music in The 20th. Century Schirmer Press, 1997
Paul Griffiths, Modern Music and Concise History, Thames and Hudson
Press, 1994.
David Niccolls, American Experimental Music, Cambrige University Press,
New York, 1999.
Paul Griffiths, Modern Music After Directions Since 1945, Oxford Press,
New York, 2002.
(AndanteDergisindenalnmtr.)
TAGGED :
JohnCage|SamiKsaolu|
5 Tavsiye Et Payla
4/25/2014 Artful Living
http://www.artfulliving.com.tr/detay/sessizligin-filozofu-100-yasinda7-bolumde-bir-john-cage-sozlugu 4/4
ARTFULLIVING
HAKKIMIZDA
DESTEKVERENLER
LETM
DERG
SANAT
YORUM
SYLE
DOSYA
ATLYE
SANATILAR
YAYIN
MEKN
FOTORAF
YAZI
PORTFOLYO
DOSYA
PORTRE
SERG
KTAP
MZK
YAZI
ALBM
DOSYA
PORTRE
HIFI
KTAP
EDEBYAT
YAZI
KTAP
DOSYA
PORTRE
OCUK/GENLK
Facebook sosyal eklentisi
Facebook'ta da payla
Mehmet Kurtulu Olarak Paylalyor (Sen deil misin?) Yorum Yap
Yorum ekle...