ATATRKN SAMSUNA IKII LE LGL

BTN GEREKLER AIKLIYORUZ

BLM -2
MTAREKE ARTLARI OK AIRDI, BYLE BR
MTAREKENN MZALANMASI TRKLERN YOK
EDLMESNN KABUL DEMEKT. ANCAK OSMANLI
HEYET, NGLZLERN STANBUL'U GAL EDEREK
(SALTANAT EHRN GAL SURETYLE)
KENDLERNE OK DAHA AIR ARTLAR
DAYATACAKLARI DNCESNDEYDLER.
TRKLERN LM FERMANI, YERNE
GETRLMEYECEK BR KA VAAT URUNA
MZALANDI.

ASLINDA BU HADSE, MLL YAPISI BULUNMAYAN

BR DEVLETN HAZN SONU D. SONUN YAKLATII
BELL OLDUU ANDAN TBAREN, MLL BR
KURTULU HAREKET DNMEK YERNE
SALTANATIN KURTARILMASI VE DEVAMININ
SALANMASI DNLMT. NETCEDE BUNUN
BEDEL DENYOR, TRK YURDU FEDA EDLYORDU.
ZATEN MAZLUM BR MLLET OLAN TRKLERN
KADER BU D. TARH BOYUNCA DEVLETLER VE
MPARATORLUKLAR KURMULAR; ANCAK O
MPARATORLUKLAR DA GLERNE YARAIR BR
YETKYE SAHP OLAMAMILAR, EN SONUNDA DA
BTN BEDEL ONLAR DEMLERD.
MONDROS TRKLERN LM FERMANIYDI
Trk delegeleri, "Peykievket" sava gemisi ile 1918 Ekim
aynn 24.Gn Galata rhtmndan hareket ettiler. 26 Ekim
Gn Midilli'nin Mondros Limanna vardlar. 27 Ekim sabah
toplantlar balad. lk toplantda tilaf devletlerince
hazrlanan mtareke metni okunmaya balad. Oturumun
devamnda ngilizlerin tehdit ieren basklar ve hakarete
hamiz szleri neticesinde metin zerinde herhangi bir
deiiklik yaplamayaca ortaya km oldu. Sanki
Mondros'a anlama yapmaya deil, azarlanmaya ve emirleri
kabule gitmitik. Hkmetle yaplan bir ka haberleme iyi
netice vermedi. Son telsiz cevab da gecikince heyet
mensuplar, kendi yetkilerini kullanarak mtareke metnini
imzalamaya karar verdiler. 30 Ekim 1918 tarihinde,
ngilizlerin nmze koyduu mtareke metni maddelerdeki
ufak rtularla aynen kabul edildi.

MONDROSLA LGL BR DEERLENDRME

Mtareke metnine gre anakkale ve Karadeniz Boazlar ve
bu blgeye serbeste girilebilecei gibi, buralardaki askeri
istihkmlar igal edilecektir. Osmanl deniz kylarndaki
torpil, torpido, kovan yerleri gsterilecek ve bunlarn
taranmasna ve kaldrlmasna yardm edilecektir. Ayn ekilde
Karadeniz'dekiler hakknda da bilgi verilecektir. tilf
devletlerinden sava esnasnda alnan esirler, hi bir art ne
srmeden stanbul'da teslim edilecektir.
Snrlarn ve asayiin korunmas iin gerekli olan kuvvetten
gayri, btn Osmanl ordusu terhis edilecektir. Sava gemileri,
teslim edilerek Osmanl limanlarnda tutuklu bulunacaklardr.
Evet, ilk alt madde byledir. Yedinci madde ise idam hkm
mahiyetindedir: "tilf devletleri, emniyetlerini tehdit edecek
bir durum karsnda herhangi bir stratejik noktay igal
hakkna sahiptir." Dokuzuncu madde de, "Osmanl
demiryollar ve ticaret gemileri, itilaf devletlerinin hizmetinde
olacaktr.
Osmanl tersane ve limanlarndaki vastalardan
yararlanacaklardr. Toros Tnelleri igal edilecektir. ran ve
Kafkasya'daki Osmanl kuvvetleri geri ekilecektir" Dier
maddelerde de, ilk maddeleri pekitiren hkmlerin yannda

"Hicaz, Asir, Suriye, Irak ve Yemen'deki birlikler en yakn

tilf kumandanlklarna teslim edilecektir." denilmektedir.
Osmanl sava esirleri, itilf devletlerinde kalacaktr. Doudaki
alt vilayette bir kargaalk karsa tilf devletleri, istedii
zaman igl hakkna sahiptir, gibi maddeler bulunmaktayd.
Mtareke artlar ok ard, byle bir mtarekenin
imzalanmas Trklerin yok edilmesinin kabul demekti. Ancak
Osmanl heyeti, ngilizlerin stanbul'u igal ederek (saltanat
ehrini igali suretiyle) kendilerine ok daha ar artlar
dayatacaklar dncesindeydiler. Trklerin lm ferman,
yerine getirilmeyecek bir ka vaat uruna imzaland.
Aslnda bu hadise, mill yaps bulunmayan bir devletin hazin
sonu idi. Sonun yaklat belli olduu andan itibaren, mill bir
kurtulu hareketi dnmek yerine saltanatn kurtarlmas ve
devamnn salanmas dnlmt. Neticede bunun bedeli
deniyor, Trk yurdu feda ediliyordu. Zaten mazlum bir millet
olan Trklerin kaderi bu idi. Tarih boyunca devletler ve
imparatorluklar kurmular; ancak o imparatorluklar da
glerine yarar bir yetkiye sahip olamamlar, en sonunda da
btn bedeli onlar demilerdi.
Mtarekeyi imzalatmakla grevli memur olan ngiliz Amirali
Caltrope, Rauf Bey vastasyla Padiah'a bir belge yolluyordu.
Bu belgede Sadece Boaz istihkmlarnn ngiliz ve
Franszlarca igl edilecei, gl Kuvvetleri yannda Trk
Kuvvetlerinin de bulunmas isteini ngiliz Hkmeti'nin
kabl ettiini, stanbul ve zmir'e Yunanllarn karlmamas
hususunu kendi hkmetine bildirdiini Osmanl Hkmeti,
gvenliini koruyabildii srece stanbul'un igl
edilmeyeceini taahht ediyordu. (Mtareke istenmesi
Avusturya imparatorluu'nun sonu oldu. ekoslavaklar,
Macarlar, Polonya'llar istiklllerini iln ettiler)
Mttefikler ilk hamlelerini Irak ve Suriye'de gstermiler ve

mtarekenin 7 nci maddesine dayanarak yrrle

girmesinden bir gn sonra yani 1 Kasm 1918 de Musul'un
igaline kalkmlard. Ondan iki gn sonra 3 Kasmda
skenderun iin ayn talepte bulunmulardr.
Mttefiklerin bu talebi karsnda stanbul bu durumu
normal kabul ederek, Sadrzam ve bakumandanlk
erknharbiye reisi olan zat ordu ve grup kumandanlarna o
yolda emirler vermitir.
Bunu takiben bir ikinci hamle ile ngilizler Irak'taki 6 nc
ordu ile Suriye'deki Yldrm ordular grubunu esir etmee
almlar ve 2 ve 3 Kasmda 6 nc ve biraz sonra da Yldrm
ordularnn mtarekenin 16 nc maddesine istinaden kmilen
kendilerine teslim olmalarn istemilerdir. Pek aykr olan ve
daha dorusu srf Osmanl hkmetinin acizliine gvenilerek
ileri srlen bu talep neticesiz kalmtr.
ngilizlerin byle bir tasavvuru olduu daha 3 Kasmda fark
edilebilirdi. nk Musul'a gelmi olan ngiliz generali
Kassel, 6 nc ordu kumandanndan Dicle'nin arkndaki
ktaatn yerlerinden oynatlmamalarn talep etmi ve bu bapta
ondan vaat almt.( Ord. Prof. Yusuf Hikmet BAYUR, Trkiye
Devletinin D Siyasas, Trk Tarih Kurumu, 1995, s. 25)
kinci hamlenin neticesiz kalmas zerine ngilizler nc
bir hamle ile mtarekenin 5 inci maddesine dayanarak Irak ve
Suriye'deki ordularmzn silahlarn ele geirmee
almlard. Bu talep Irak ordusu iin 7 ve Yldrm ordular
iin 12 Kasmda ileri srlmtr. ngilizler bu ite Irak'ta
nisbeten daha ziyade muvaffak olmulardr. Suriye'de ise
ordular grup kumandan Mustafa Kemal Paann ii daha ilk
gnden kavramas sayesinde byk mikyasta silah, cephane ve
levazm kurtulmutur. Zira o bunlar mtareke akabinde
derhal Toros imaline tatmaa balamt. (Ord. Prof. Yusuf
Hikmet BAYUR, Trkiye Devletinin D Siyasas, Trk Tarih
Kurumu, 1995, s. 25)

Irak ve Suriyede mttefikler, esasen kendilerine sonsuz

haklar veren mtarekenin maddelerini te'vil ve zoraki surette
tefsir ederek Osmanl ordularn bu tarzda sktrr ve
imhamz abuklatrmak iin her saat yeni bir ey icat
ederken, balca gayesi Boazlar atrmak ve istihkmlarn
ele almak olan Mondros'taki donanma kumandan amiral
Galtrop Osmanl hkmeti bir canllk eseri gsterip
mtarekenin Irak ve Suriye'de bu kadar suiniyetle
tatbikinden kukulanmak suretiyle iin nereye varacan
anlayarak Boazlarn almas ve teslimi ameliyesini
durdurur korkusu ile Bab aliyi aldatmaya ve oyalamaya
koyulmutur. (Ord. Prof. Yusuf Hikmet BAYUR, Trkiye
Devletinin D Siyasas, Trk Tarih Kurumu, 1995, s. 25)
TANER NAL