Professional Documents
Culture Documents
KIRMIZI!
Verdiim seminerlerde bunu sorduumda da dinleyicilerin % 75-80i, hayretle toplu olarak krmz
yazdklarn fark ediyorlar. Renkler ve kavramlar beyninizde st ste gelmi durumda. Kullandnz renk
(giyimde, logoda, bror kapanzda, bina dizaynnzda olabilir), insanlarn zerinde yadsnamaz
nrolojik etkiler brakyor (krmz yazmayanlar ltfen silip dzeltsinler). Krmz itah aar. O yzden
dnyadaki gda firmalarnn hepsinin logosunun krmz olduunu hayretle fark edeceksiniz; Coca Cola,
Pizza Hut, TGI Fridays, Mc Donalds, lker, Burger King, Lays... bu listeyi binlere karabilirsiniz.
Dnyadaki btn gda firmalar logolarnda krmzy kullanrlar, btn fast foodlarn markalar da
itah artrd iin krmzdr.
Krmz tansiyonu ykseltir ve kan akn hzlandrr. O yzden genlie hitap eden markalar da logo ve
rnlerinde krmzy tercih ederler. Levis, Le coq Sportif, The Little Big, Nike, Puma sizin
ekleyeceiniz yzlercesi. Spor arabalarda da ate, adrenalin ve genlik simgesi krmz tercih edilir.
Northampton-Londra ehirleri arasndaki yolda bir saat iinde 4-5 krmz Ferrari, Porsche ve
Lamborghiniyi eitli aralklarla grdm, baka bir tek renk yoktu. Tabii otomobil firmalar bu renkleri
belirlerken kadn ve erkeklerin tercihlerini, farklarn da deerlendiriyorlar. Ford erkekler iin rettii
Mustangi, iinde sar tonlar olan bir krmzyla satarken, kadnlarn tercih ettii Probeda mavi ton
bulunan bir krmzy kullanyor. nk kendine sveter alan kadnlarn en az yarsnn maviyi tercih
ettii biliniyor. nsanlar krmz fonlu meknlarda zaman kavramn kaybetmeye balyorlar ve bu yerler
uykusuzluk yaratabiliyor. Bu yzden tm gece kulb, bar, pavyon tr yerlerde (ilgili arkadalar bilir)
krmz fonlar kullanlr. Zaman unutun! tahnz alsn, daha ok iin! Uykusuz kaln!
Otomobil firmalar, byklklerini gstermek iin maviyi; enerji, heyecan ve genlii vurgulamak iin de
krmzy kullanrlar. Batl firmalar maviyi tercih ederken, kltrel zellikleri nedeniyle Japon ve Gney
Kore otomobil devlerinin krmzy tercih ettiklerini greceksiniz.
Aksigorta krmz-gri olan logosunu krmzya evirdi; hzl, gen, dinamik bir irket olduklarn ve
demelerin annda yapldn anlatan bir renk.
Bir seminerimde Peki boalar niye krmz renge saldryor? diye sormulard. Maymunlarn dnda,
aratrlan hayvanlarn hemen hemen hepsi siyah beyaz grmektedir, yani boalar da renk krdr.
Krmzya deil kendilerine sallanan koyu renkli beze saldrrlar. Birinin kp spanyollara bu gerei
anlatmas gerekir. Belki de kan, heyecan ve enerjiyi anlatan o krmz bez arenadaki, lme mahkm
olan o zavall boaya deil de tribnlerde oturan, televizyonlar banda lm, kan ve balantl olarak
cinsellii isteyen binlerce manyaa sallanyor. Matadorun ve etrafndaki yardmclarn, hatta atlarn
zerine serilen rtlerin bile krmz olmas bununla ilgili bir ipucu olabilir mi? Birilerinin de kp bize
bunu anlatmas gerekir. Ben de onlara Peki itfaiyeciler niye krmz renk kemer takar? diye sordum,
cevap kmad. Pantolonlar dmesin diyeymi.
Krmz; cinsellik, enerji, kan, skandal, arka sayfada garanti mayolu bir kadn resmi demektir. Dergi ve
gazete gruplar bu yzden krmz logo kullanrlar. Ciddi bir gazete kardklarnda ise maviyi tercih
ederler. stisnai olarak Cumhuriyet gazetesi, rengini Trk bayrandan almtr.
Bizim semt pazarlarnda domates satan vatandalarn tezghnn stndeki byk emsiyelere bakn,
krmz olduunu grrsnz. Eski Bergamadaki byk Artemis heykelinin nnde mermer bir havuz
vard ve havuzun iinde hep zeytinya olurdu. Tm Mezopotamyadan, Egeden ve adalardan insanlar
tapnaa bu muhteem heykeli grmeye gelirlerdi; heykeli bu kadar arpc yapan ey ise zeytinya dolu
havuzdan heykele yansyan gne yd. Ayn hileyi imdi pazarlarda domateslerin zerine krmz
emsiyeden yansyan n canlln kullanan pazarclarda grrsnz.
Domates, Amerika ktasnn kefiyle batya geldi ve krmz rengi nedeniyle zehirli zannedilerek yz yl
kadar yenmedi. Domates, bir Fransz kral halkn domatesin zehirli olmadna inandrmak iin toplum
nnde domates yedikten sonra tketilmeye baland.
Aslnda ham iken yeil olan domates, ekirdekleri olgunlamaya baladka krmzlar ve ilgi ekmeye
balar. Domatesin renk deitirmesi ok gelimi bir kimyasal srecin rndr. Enzimler tarafndan
rtlen yeil klorofiller yerlerini o ana kadar gizlenen krmz karotenlere brakrlar.41
Kasaplarsa dkknlarnda yeili hi kullanmazlar. Yeil vejeteryanl temsil eder. Yeil doann
kendisidir. Yeil gven verir. O yzden bankalarn logolarnda en ok tercih ettikleri iki renkten biridir.
Ev iin de rahatlatc bir renktir. Yaratcl krkler, Batda byk otellerin mutfaklarndaki duvarlar
alarn yaratcln artrmak iin yeile boyarlar. Hastaneler de logo ve i dizaynlarnda yeili tercih
ederler. nk rahatlatc ve sakinletiricidir. Tabiat en ok hatrlatan renktir. Yeil alanlarda
insanlarn daha az mide ars ektikleri tespit edilmi. Sakz paketlerinde, sebze satlan yerlerde de
yeil en ok tercih edilen renktir.
Renklerin gzdeki kimi sinir hcrelerini ksa sreli olarak ldrd gzlendi (burada ldrmeden
kastettiimiz yok etme deil, ksa sreli devre d brakma). Renkler, bakldnda bu iki tr hcreden
birini ldryorlar. Kimi renklerin ise bu iki tr hcreyi birden ldrd grld. Yeil bunlardan bir
tanesi. Yeil uzun sreli bakldnda gzdeki iki hcreyi birden ldryor ve baka tarafa baktnzda
dier renkleri alglama ansnz yok oluyor. O yzden yeil rengin araba gstergelerinde kullanlmas pek
tavsiye edilmez (VW Polo, Renault Broadway yeil gstergelere birer rnek olabilir). Gece gstergeye
baktktan hemen sonra gznz yola evirdiinizde ksa bir sre farkl renkleri alglayamazsnz.
Kardan gelen farlar getikten sonra, bir sre grmeyle ilgili zorluk ekmemiz de buna balanabilir.
Okuduum bir bilimsel yaynda, insan gznn mavi ile yeile uzun sre bakamad yazyordu, mavinin
de yeille ayn zellii tadn dnyorum.
Siyah, gc ve tutkuyu temsil eder. Hrsn da bir ifadesidir. grmelerinde sorarlar: irketimiz ie
baladnzda size bir araba verecek, ne rengi tercih edersiniz? Siyah cevabn verirseniz, irket;
hrsl, ykselmeyi isteyen bir eleman geliyor, diye dnr. Dier renklerin anlamlarn da greceiz.
Bizde ve Batda siyah matemi simgelerken, Japonyada mutluluun simgesidir. Fonda kullanldnda
karamsarl artrr. I yok eder. Siyah konsantrasyonu en ok getiren renktir. Einstein konsantre
olabilmek iin perdeleri siyah, gn olmayan bir odaya girer ve yle dnrd.
Sigmund Freud maviyi okyanussal ve sakin diye niteler. Faber Birren ise tansiyonu drdn syler.
Araplar ise mavi talarn, firuzenin kann akn yavalattna inanrlar. Nazar boncuu o yzden mavi
taldr. Sakinletirici bir renktir, Batda bu sakinletirici etkisi yznden intiharlar azaltmak iin kpr
korkuluklarn maviye boyarlar (Boaz Kprsnde bu i ov iin yapldndan maviye boyama yerine,
spot klar ve sahne grnts ve krmzms bir k atmosferi oluturulabilir). Amerikada bir
ilkokulun duvarlarn beyaz ve portakal renginden maviye evirirler, ocuklarn notlarnn ykseldiini,
yaramazlklarnn azaldn grrler (beybabam bunu duyduunda O tarihte okula eli sopal bir mdr
gelmitir de ondan uslanmlardr. dedi). Mavi ve zelikle lacivert kozmik bir renk olarak kabul edilir;
sonsuzluu, otoriteyi ve verimlilii artrr. O yzden dnyadaki firmalarn yarsndan fazlas
logolarnda maviyi kullanrlar. Size bir gazetede yakaladm bir haberi veriyorum.
Hilton amblemini maviye evirirken, insanlarn kafasnda daha byk bir kurulu imaj oluturacan
biliyor. Ayn ekilde Bill Clinton (Boston niversitesinde hocalk yapan sevgili hsan Boyvoda 1997de
yaplan bir ankette ABDde Michael Jordann Bill Clintondan daha ok tanndn syledi. Herhlde
son gelimelerden sonra Jordan gemitir), byk jriye ifade vermeden nce mavi kravat takarak daha
inandrc olaca ynnde danmanlarnca uyarlmtr.
Bankalarn logolarnda ve imaj oluturmada en ok kullandklar iki renk mavi ve yeildir. Maviyle
byklklerini, yeille gvenilirliklerini vurgularlar.
Dnyadaki btn bankalar baskn renk olarak gvenirliklerini gstermek iin yeili; byklklerini
gstermek iinse maviyi kullanrlar. Kontrast renk olarak paray vurgulamak iin bazen bronz ve altn
rengi ya da herkese ak olduklarn gstermek iin turuncuyu da kullanabilirler.
Yeil ve mavi salamln habercisidir. Hakknda sk sk batyor sylentisi kan, ok kazandran
bankalarn ise logolarnn mavi olmas yeterli deildir, korumalarn dahi maviye boyamalarn neririm.
Mavi, yeme igdsn azaltan bir renk, o yzden fast food zincirleri ieride mavi hibir ey
kullanmazlar. Mmkn olsa mavi tirtl mterileri dar atmak isteyebilirler. Tm diyet rnler mavi
yaz ve logo kullanrlar. St ve st rnleri de salkl, fakat imanlatc olmadklarn anlatmak iin
maviyi ve yeili tercih ederler.
Marie Clarie dergisi de yapt bir aratrmada ilgin bir ekilde mavi baslan kapaklarnn en ok satan
saylar olduunu tespit etti.
Babakan yardmcsyken Babakanlkta merdiven altndaki hamam mermerlerinin nnde konuma
yapan Mesut Ylmaz, ANAPn o dnemki logosu sar olmasna ramen, 2002 seimlerinde hep lacivert
fonun nnde konutu. Buradaki afilerde arka fonu reklam irketi hazrlad iin profesyonellik var.
Fotorafa dikkatli bakn; Mesut Ylmaz glmserken grmek herkese nasip olmaz.
Mavi en uzaktan grlebilen ktr. Krmz ise doa iinde en dikkat ekici renklerden biri olmasna
ramen, yakndan kolaylkla fark edilebilirken, uzaktan daha zor ayrt edilmektedir. O yzden Batda
gkdelenlerin ve yksek noktalarn zerinde uaklar iin konulan uyar klar maviye evrilmiken bu
bilgiden yoksun biz, hl srarla krmz iaret klarn kullanmaktayz. Oysa krmz uzaktan dikkati
ekmez. Herhlde bizde de pilot arpmadan nce son anda Ehed enna... diyebilsin, imansz gitmesin
diye binalarda krmz uyar konuyor. Pistlerde pilotlarn ncelikle grmesi gereken yer olan
rdek ad verilen klar, mavi-mor arasdr. Tm bu fark edilme, klarn yayd dalga boylar ile
ilgilidir. Hatrlar msnz; eskiden polis arabalarnn zerinde yuvarlak, tek bir k vard, bu k ya
mavi ya da krmz olurdu. Son dnemde Batda
Dnyadaki btn byk firmalar, logolarnda mavi ve lacivertin tonlarn kullanrlar. Farkndaysanz
Nokia, Sony, Philips, zgrenAkn, bunlar hep ayn kategoride irketler.
polis otolarnn zerinde dikdrtgen klar grmeye baladk, bunlarn genellikle yars mavi yars da
krmzyd. Bunun nedeni de lambann krmz sayesinde yakndan, mavi sayesinde de uzaktan fark
edilebilmesiydi. Bu lambalar Trkiyeye geldi ve polis arabalarnn zerine kondu. Tabii nedeni
bilinmeden...
Portakal rengi ise, abuk dikkat eker. Eer bir rn ve markada ise, bu rn herkes iin imajn
verirsiniz. nsanlar o kapdan ieri rahat girebileceklerini hissederler. Portakal rengi bulunduu grubu
sayca ok gsterir. 1974 Dnya Kupasnda Hollanda Milli Takmnn banda olan Ernst Happell Bu
turuncu formalarla biz sahada rakip takmdan daha fazla sayda grnyoruz demiti. Gerekten de
bayraklarnda turuncu renk olmamasna ramen, kraliyet rengi olduu iin hep portakal rengi formalaryla
sahaya karlar ve televizyon grntlerinde daha kalabalk grnrler. Amerikada cezaevlerindeki
tutuklularn turuncu giydiini grrsnz. 2002 Ocak aynda Kbaya getirilen El Kaide rgt yeleri
turuncu niformalarla hcrelere kondular, aklamada, kamaya kalkarlarsa kolay fark edilebilmeleri iin
dendi.
Gri tahmin ettiinizin tersine gzn en rahat ayrd ve alglad renklerden biridir. Gz, grinin on sekiz
alt tonunu ayrt edebilir. Ar bir renktir; hareketsizlii ve yaval temsil eder. Silahl Kuvvetlerde her
yeri griye boyarz. Kaplar, kaloriferler; devlette de her ey gridir. Puslu belirsiz bir hava gibi
yaratcl da ldrr.
39
39 Hrriyet gazetesi, Nisan 2000.
Eer ABD Bakan veya Yunan Dileri Bakan konuuyorsa arka fon laciverttir. Devletin bykln
ve gcn anlatr. Bizi yneten bir nceki ly gryorsunuz. Trk devleti adna babakanlkta tm
dnyaya aklama yapyorlar. Arkada gri mermerler. Devlet adna hibir sembol, aklama yok. Gri;
devleti, gc, inanlrl anlatmaz. Bu ekibin kabinesinden bir bakana ynetim eitimleri veriyordum,
ona syledim: Arkaya tane de kurna taktrn!
Bronz, genellikle negatif bir etki yaratr. Tepki almak istediinizde ie yarar, iki reklamlarnda belki
biraz da iki rengi ile benzemesinden kullanlr. Kimi bankalarn yaz karakterlerinde altn-bronz
karm bir ekil ve rengi kullandn grrsnz. Bunun nedeni, daha ok altn ve paray
artrmasdr.
Size 1998 yl ierisinde gazetelerde kan iki haberden bahsetmek istiyorum.
Bu haber bir iki gazetede Amerikanvari intihar, eytana tapan genler intihar etti! eklinde kmt.
eytana tapan genlerin kendilerini eytana kurban ettikleri gibi eyler yazyordu. Sonradan prl prl bu
iki ocuktan birinin izofren olduunu, tedaviye ramen iyilemediini, ama evresine ok saygl,
derslerinde ok baarl olduunu, eytana falan da tapmadklarn rendik. Ne kadar kolay yargsz
infaz yapyoruz, deil mi?
Mor, nevrotik duygular aa kard, insanlar bilinaltnda korkuttuu tespit edilen bir renk. Bu
olayda da intihar eden ocuun, izofren olduu grlyor. Bu kitapta yaymlamak istemediim ve
grmekten ok zldm intihar resmindeki bir ayrnt ok dikkatimi ekti. Yerdeki ajandadan, bir
kenara savrulmu akmaa kadar her ey mordu. Yzndeki masum ifadenin beni ok zd bu gencin
trnaklar dahi mora boyanmt. Rocklarn, uuk solistlerin hepsinin makyajlarnn mor olduunu
grrsnz. Uyuturucu kullanp brakt sylenen ve cinsellii zerine ok konuulan arkclardan
Harun Kolak bir TV rportajnda Yatak odam tamamen mor demiti (evet, ben de oturup yle
programlar seyrediyorum).
Soner Yalnn Efendi adl kitabnda belirttiine gre Celal Bayar ve Adnan Menderesin Yassadada
kaldklar hcrelerin duvarlar da mor renge boyanmt.
Pembe giyenlere, hizmetlerinden dolay deme yaparken kendimizi daha rahat hissettiimizi tespit ettiler.
ngilterede Boots ve Marks & Spencer (orada gda da satyor) maazalarnda btn tezghtarlarn
pembe gmlek giydiini grdm. Bu devaml politikalardr, diye dnyorum. Bu kitab okuduktan
sonra bizde de ek senet mafyas, tahsilata pembe gmlek giyerek gider herhlde. Aabey ok paran
aldk; ama herhlde kendini ok rahat hissediyorsundur! ya da irketlerde yle konumalar geecektir:
Banu Hanm ne o? Pembe gmlek giymisiniz, zam m isteyeceksiniz?
ey, evet efendim. Siz de mi okudunuz?
Bana pembe membe ilemez, k dar!
Bir grup denee eitli renklerdeki kurabiye kutularn gsterip Sizce en iyi kurabiyeler hangisinde?
Sorusu sorulduunda ounluun pembe kutuda en lezzetli kurabiyelerin olduunu dndkleri
grlm. O yzden ikolata ve kurabiye kutular pembe ile eflatun aras bir renkte seilir.
Sar geiciliin ve dikkat ekiciliin ifadesidir. O yzden tm dnyada taksiler sardr. Dikkat eksin ve
geici olduunu bilsinler diye. Araba kiralama firmalar logolarnda hep sary kullanrlar. rn geici,
ltfen geri getirin! demek istiyorlar.
O yzden dnyada hibir banka, ambleminde bildiimiz sary kullanmaz (portakal, bronz ya da bakr
kimi zaman yer alabilir). Parann geici deil, kalc olmasn isterler. Paray yatrn ve unutun ltfen
demenin bir yoludur bu. Benim bugne kadar sary logosunda baskn bir renk olarak kullandn
grdm tek banka bizim kamu bankas Vakfbanktr. Aslnda kamu bankas olduklar iin hakllar,
Bizde para pek durmaz, politikaclara ve yaknlarna avanta kredi olarak datyoruz demenin bir yolu
olabilir.
Sembolizmde sar; geicilii, lm hatrlatr. Muhteem Gatsby filminin balarnda Gatsbynin
arabasnn sar olduunu grdnzde filmin sonunda leceini anlarsnz; sar odalarda ocuklarn
daha ok alad, byklerin daha sinirli olduklar tespit edildi. lgintir birok hayvan fkesini
gstermek iin krmzdan ok sary kullanr. Sinirlendiklerinde renkleri sarya dnr. En az
pigmentle yaratlan renk olduu iin tabiatta en ok rastlanan renklerden biridir. Sar gl ayrl
simgeler.
Beyaz; istikrar, devamll ve temizlii simgeler. Yine Muhteem Gatsbyde, ana karakterlerden Daisy
(papatya) iyiliin timsalidir ve roman boyunca zerinde beyaz giysiler vardr. zdemir Asafn iirinde
olduu gibi:
Btn renkler ayn hzla kirleniyordu,
Birincilii beyaza verdiler.
Bu yzden eer zerinizde fazlaca aibeler olan bir politikacysanz, beyaz arlkl kyafetleri
semelisiniz. Beyaz elbiseler sizin temiz olduunuz imajn verir. 2002 ylndaki genel seimlerde
zerinde en ok aibe olan iki lider halkn karsna beyaz gmlek ve beyaz dpiyeslerle ktlar. Biz de
inandk.
Evet, renklerin dnyas ve irketlerin bunu nasl kullanp bizimle nasl oynadklar apayr bir konu.
Amerikan mutfak eyalar reticisi Tupperware, mevcut ntr renklerini deitirdiinde satlarn bir
anda % 30 artrmt. Farkndaysanz onlar Pavlov, biz de denekleri, Zil alAcksnlarSatZil
alAcksnlarSat.
Peki i grmesinde hangi renk arabay semeliyiz? Lacivert, mavi ve gri genel anlamyla istikrarl, iyi
alacak disiplinli bir elemann ipucudur.
Krmzy semise gezmeyi tozmay seven, iten ok ak dnen bir elemanla kar karya
olabilirsiniz. Genel prensibi Savama, sevitir. Tabii grme yle gememeli.
A: Ne renk arabay alrdnz?
B: Krmz.
A: Sahtekr! irketin parasn pavyonlarda yedirtmem ben!
B: !..
Sar : Fazla uzun almayacak, geici bir eleman anlatabilir.
Beyaz : Yava ama kalc, gvenilir, devaml bir personel.
Siyah : Ykselmeyi hedefleyen, hrsl tuttuunu koparan.
Yeil : Uyumlu, problem karmay sevmeyen, yaratc.
Mor : Ani duygusal ini ve klar olabileceinin gstergesidir.
Renklerin dekorasyondaki kullanmn ise sayn Meltem M. Etcheberrynin bilgilerinden aktaryorum.
Pembe
: Uzaklatrc, tatl / youn, monoton.
Yeil
: Uzaklatrc, souk, duraan / rahatlatc, dinlendirici.
Sar
: Yaknlatrc, ak, yan, aaal, hafif / tevik edici, canl, davetkr.
Turuncu
: Scak, kuru, n plana kan / tevik edici, canl, davetkr.
Krmz
: Yakn, yan, scak, canl / heyecanlandrc hrslandrc.
Mavi
: Uzaklatrc, duraan, sk, biriik / souk, taze, pratik.
Ak mavi
: Uzaklatrc, serin, slak / pasif, hijyenik, dinlendirici.
Koyu pembe
: Yaknlatrc, ar / temin edici, arac, pasif.
Mor
: Arzulayc, susatc / yadrganan, garipsenen, pasif.
Beyaz
: Geniletici, uzaklatrc / rahat, hijyenik, temiz.
Ak gri
: Uzaklatrc, hafif / rahat, kolay, uygun.
Koyu gri
: Ar, sk, yaknlatrc / bunaltc, yerletirici.
Siyah
: Ar, sk, yaknlatrc / bunaltc, boucu, skc.
Ne faydas var ar gibi almann,
Bal alacak am aac kalmadktan sonra?
Dz Beyaz Ktlarda Birka Satr,
Bir Zaman Yaadmz Hatrlatr Bize Siyah
Behet Necatigil
SON SZ
Ben bir bilim adam ya da psikolog deilim. Size teorilerden bahsetmek yerine pratikten, Trkiyeden ve
beden dilinin gnlk yaamda kullanmndan bahsetmek istedim. Verdiim eitimlerin sonunda erif
Bey, bunlara dikkat edersek psikopat olabiliriz! Siz her eye nasl dikkat ediyorsunuz? diye soruyorlar.
zel yaammda profesyonel bilgilerimi kullanmyorum. Ama Mzakere Yntemlerinden, Liderlik ve
Ynetim Becerilerine; Zaman Ynetiminden, Problem zme Tekniklerine kadar i yaamnda birok
bal bilmek zorundasnz. Biz i yaamna bunlar bilmeden giriyor ve yllar iinde deneyim
kazanyoruz. Batda ise tm ynetici adaylar bunlar renerek i yaamna balyor. Euro 2001
Leadership and Beyond balkl konferansta liderlik zerine bir konuma yapmam istendi. Avrupann
her lkesinden gelen 200e yakn dinleyici vard, bunlarn 30 kadar Trkt. 7-38-55 orann orada
sorduumda, tm topluluun bu oran sylemek iin el kaldrdn grdm. Bizim yneticilerimizin
hibiri bilmiyordu. Yabanclara verdiim seminerlerde konu hakknda bilgi sahibi olduklarn
gryorum, biz ise pek bir ey bilmiyoruz. sveli bir dinleyici bunlar lisede rendiklerinden
bahsetmiti. Bizim lkemizi ynetenler ise bilmiyor.
Bunlar bilmek yuppie olmay gerektirmiyor. yaamnda sk sk karnza kan zppelerin zaten
bunlar bilmediini greceksiniz. yaamnda sadece nitelikleriniz var. Bugn rahmetli Sakp Sabanc
yaasayd tm maddi varln alp cebinde be parasz sokaa ayn nitelikleriyle braksanz, on senede
ciddi bir i baarsn yakalard. Kiisel niteliklerinizi ykseltmeniz hayat kalitenizi de artrr. etin
Altann bir sz var: Gneydoudaki bir toprak aasnn milyarlar stakozun tadna bakmaya yetmez.
Bu anlamda modern ynetimin kulland teknikleri bilmek ok nemli. Bunlar i hayatnz daha
avantajl hle getirmek iin kullanmaksa sizin elinizde. Oradaki formllerin aynsn Trkiyede
kullanmak da olas deil. De Bononun Alt apkal Dnme Teknii ilgin, ama bizim pek apka
kullanma alkanlmz yok. Sen benim lke kltrm bilmeden, insanm tanmadan gelip buraya
ABDdeki formlleri anlatma arkada.
Bir gn evimin telefonu ald. Kuzenim Alperen, erif Aabey, u gazete tam sayfa renklerle ilgili bir
yaz yaymlam. Senin kitabndan kelime kelime almlar ve senin adn yaymlamamlar, bu hrszlk
deil de ne? dedi, cidden gazeteyi aldm; kitaptaki renklerle ilgili blm aynsyla yaymlamlar ve
adm hi belirtmemiler. Bir akam evimin telefonu almaya balad, eitli kurumlardan rencilerim
arayp, Hocam, televizyonda bir bey var u anda sizin bize verdiiniz eitimi ayn esprilerle, ayn
rneklerle, ama sizin isminizden hi bahsetmeden anlatyor, inanlacak gibi deil dediler. Telefonlar
gelmeye devam ederken TVyi atm, 8-10 ay nce benden eitim alan ok sevdiim bir rencim,
isminin altna beden dili uzman yazmlar ders anlatyor. Bir gn zmirden evimi aradlar, bir
dostumdu, erif, internetten bir mail geldi; senin kitaptan renklerle ilgili blm almlar, hi kaynak
belirtmeden tm Trkiyeye yolluyorlar, zmirli diye bir site. Cidden de yaz internet vastasyla tm
Trkiyeye ulat ve hibir kaynak gstermediler. Bir gn tp kuruluunda verdiim bir saatlik bir
seminerimin sonunda, biri yanma geldi Benim bir arkadam bu seminerin aynsn, ayn esprilerle ayn
bilgilerle ve ayn uygulamalarla dinlemi, u beyi mi taklit ediyorsunuz? diye benden detayl eitim
alm bir rencimin adn verdi bamdan aa kaynar sular dkld. Hibir ey sylemedim. Bu arada
bir danmanlk ve eitim irketi Dikkat Vcudunuz Konuuyor! bal altnda eitim vermeye balad.
Geenlerde yaynevinden Didem arad, Hocam bu kiisel geliim dergilerinden birinde Ece Vahapolu
diye bir yazar kitabn renklerle ilgili blmn alm, kendi yazs gibi yaymlam; ben greceim
dedi. Grtnde Ben o yazy internet sitesinden aldm demi. yleyse internet sitelerinin adn
yaz, kendi adn yazma o yaznn altna. Bizdeki kiisel geliimci denilenlerin mentalitesini iyi anlatyor
deil mi? Ne dergi ne de bu ahs zr yazs yazd.
Benim seminerlerimi dinleyenlerin bildii bir ey vardr, on cmlede bir; bir yazarn, bir bilim adamnn
adn anarm. O bilgiyi kimden renmisem ismini sylerim. Kitabm okurken de satr aralarnda krk
elli isim greceksiniz, bilgi aldm iin isimlerini mutlaka belirtirim.
Birok rencim benden izin alarak, asetatlarm alp eitimimin aynsn veriyorlar, ben de ok memnun
oluyorum. eitli niversitelerden retim yeleri arayp benden konuyla ilgili bilgi istiyorlar, byk bir
memnuniyetle aktaryorum. Konuyla ilgili master tezi yazanlar ZGREN&AKINa geliyorlar, tezleri iin
destek veriyorum, Trkiyenin neresinden arrlarsa koarak gidiyorum ve bilginin bu ekilde
paylalmasndan byk memnuniyet duyuyorum.
Bir programn banda Siz bu konunun lkedeki en nemli iki uzmanndan biri kabul ediliyorsunuz
dediklerinde, bir ey syledim: Ben konunun uzman deilim. Benim gzmde uzmanlk ok daha uzun
yol almay ve mthi bir aratrma temposunu gerektiren bir terim. Sekiz-on yllk renme srecini
uzmanlk diye nitelendiremem.
Elime yeni bir kitap geti Malchonun Beden Dili kitab. Alp batan sona okudum, tek kelime yeni bir
ey renme ansm olmad. nk bu alandaki almalar ok temel. Blgelerle ilgili teorem tm
kitaplarda ayndr, santimleri deiik verirler. Ken Coopern kitabndaki masa dzeniyle, Zielkeninki
ayndr. Hareketlere olduundan fazla anlam ykleyen Peasein kitabndaki yorumlarla J. Fasti
karlatrdnzda ayn yorumlar grrsnz. Otto Schoberle Desmond Morrisi karlatrn, a
yorumlarn hangisi hangisinden alm diye dnrsnz. Biraz Atkinsonun yorumlar farkldr. Aslnda
farkl olan lkelerine ve yaptklar ilere gre konuyu yorumlamalardr. Hibiri Hitlerin elini nasl
kullandn fark etmemitir. Hibirinde renklerle ilgili bir aratrma yoktur. Bir tek Zielke, o da tm
dnyada bilinen psikolojik ynyle ilgili yorumlar yazmtr. Daha nemlisi hibirinde Trkiye ve bizim
kltrmz yoktur. Aslnda ben de kitapta yazdma piman oldum. En drstleri, iine iki ark trk
sz ekleyip maaza isimlerini deitirip uzun uzun yazlar yazdlar ve kp: Ben bu konudan
habersizdim, konuyu erif Hocamdan rendim demediler. Dierleri, naslsa bilen yok diye topluluun
nne kp uzmanlk yaptlar. Konuyu bilen biri yaplan konumada onlarca hata bulabilirdi oysa.
Konuya tam hkim olmadan yapacanz yorumlar dalga dalga yaylr.
Mesai arkadalaryla ilgili: Hocam alt ay nce beraber eitim aldk, konudan haberi yoktu; imdi
uzman olmu, btn arkadalar bunu konuuyoruz diyen rencilerime, bir ey syledim: Trkiyede
her alan yle bakir ki hemen uzman olabilirsiniz. ki haftada spor yazar, ayda genel mdr, bir gnde
bakan olursunuz.
Bu kitaptaki rneklerin ou altnzn aksine Trkiyeden ve Anadoludan (aratrmalar dnda, onda
da mecbur kaldm). Kitaptaki hibir bilgi sizin doallnz bozmaya ynelik deil. O doallmz
yeterince bozdular zaten. Genlere bakn, hepsinin beden dili Amerikallara benzedi. Kendi kltrmz
kaybettirmeye baladlar bize. Eer birilerini taklit edersek olabileceimiz en iyi ey en iyi taklittir.
Bu kitapta okuduunuz hibir eyin doallnz bozmasn istemem. letiim denilen ey kendiniz ve
doal olmaktr. Tavrlarnzn iine biraz yapaylk girerse bunu herkes hisseder. Olduunuz gibi olun,
sevdiiniz ekilde konuun, bildiiniz gibi tokalan, hibir zaman yuppie olmayn; nk okuduum
Batl kitaplar hep bu yapaylamay vermeye ynelik. Ben, Kimseniz, o olun ve doallnz hep
koruyun; ama bunlar da mutlaka bilin! Yarn br gn size uygulamaya kalkacak bir zppeye kar
gerekebilir diye dnyorum.
Jandarma Subay Hazrlk Okulunda, Beden Dili zerine verdii seminerde yzlerce subaya benim
kitabm gsterip Bu konudaki btn kitaplar okudum yazlm en iyi kitap bu diyerek kitabm
gsteren adn bir trl renemediim Hacettepe niversiteli retim yesine, bir gn izlediim bir TV
programnda benim adm vererek Trkiyedeki en nemli uzman diyen Do. Dr. Nuran Yldza, bu
bilgiyi ve her trl bilgiyi yaymaya alan tm rencilerime ve okur grn pek belirtmez
inancnn aksine bana lkenin her yerinden yazan ve okuyarak bu lkenin geliimine destek veren sizlere
ok teekkr ediyorum. Gnn yorgun bir saatinde bir okurdan gelen telefon kadar gzel bir ey yok
nk.
Dikkat Vcudunuz Konuuyoru yazmam iin beni motive eden, destek veren ekip arkadalarm bata
olmak zere herkese teekkr etmek istiyorum. Beni en ok gururlandran nokta ise uluslararas eitim
veren ve lkeye dviz getiren bir Trk kuruluu olan ZGREN&AKINda alyor olmak. nk
yabanclar bizden tirt alr, hal alr; ama bilgi iin bize para demezler. ZGREN&AKIN bu konuda
bir ilk. Bilgi ihra ediyor ve Trkiyeye dviz kazandryor. Ben bu satrlar yazarken arkadalarm
Ukraynadan gelen bir Eitici Eitimi semineri talebini cevaplyorlard. ELMA Yaynevinin de bu
kitaplar dnyaya sataca gn byk bir zlemle bekleyeceim. Vakit ayrp bilgi paylatnz iin ise
ayrca teekkrler. Aldklar beden dili eitiminin yaamlarn farkllatrdn, i yaamnda onlar
baarya gtrdn, 19 yldr yannda konumaya ekindii eiyle rahat konuabilmeye baladn
syleyerek beni bu almaya motive eden rencilerimin, dostlarmn ve yneticilerin yaklamlar bu
kitab yazmama neden oldu; ama eer bu birka satr siyah, bir zaman yaadm size hatrlatrsa bu bile
yeterli diye dnyorum. Dostlukla...
Ahmet erif zgren
Ne insanlar grdm stlerinde elbise yoktu;
Ne elbiseler grdm iinde insan yoktu.
Mevlana Celleddn-i Rm
Tm bildiklerimiz bakalarndan rendiklerimizdir.
Bu kitab yazarken sizlerden ok ey rendim.
Teekkr ederim.
Aye Ylmaz, Ali Ayranc, Ayfer Karaca, Ahmet Parla, Aye Snmez, Asl men, Ali Rza Oktay, Ali
Kuyumcu, Ayen zkan, Adnan Salam, Ali Ecevit, Ahmet Mekin, Ahmet Nacar, Ayhan Yazc, Aydn
Uyank, Ahmet rey, Atilla ahin, Ayhan Filazi, A.Rza ztoprak, Atilla Ayval, Atalay Kibarolu,
Ahmet zgren, Asl Tarakolu, Aydn Tunaboylu, Ali zen, Ayenur Gvenir, Atilla Okumu, Ahmet
Nacar, Ayen Onaran, Ayta Balamir, Adalet Aaolu, Ate Uzundemir, Atilla Perin, Ayhan Akengin,
Atilla Dorsay, Ahmet Ergne, Ahmet akar, Ali Demireen, Ahmet Bostanc, Aynur Grata, Akif Sayn,
Alperen Doan, Alper Bar, Bahar Ulusolu Darn, Beycan ahin, Belin Gney, Bekir Uluer, Berna
Civan, Blent Okutucu, Bora zkula, Banu Akn, Burin Byknal, Bar Gmba, Berna Mutlu,
Birten Gkyay, Cumhur Demirda, Cemal Duran, iek Uluer, Tanset-idem zege, Cihan Bykk,
Cemil Bao, Can Demirci, Cezmi Gler, Cihan Akaboy, Cemal Ekinci, Erdoan Yeen, Deniz ztekin,
Deniz zbeyli, Deniz Zeyrek, Erkut Tanrseven, Erhan Kara, Emel Mutlu, Erhan-zlem zall, Alp
Damat, Ercan Mersin, Elif intulu, Emel Erdoan, Erdoan zgren, Ertan Karapirinler, Ender Kakc,
Erol-Semra Atmar, Emine Onat, Ertan iftdoan, Ercan Abbasolu, Erkan nal, Emel elikkanat, Emel
Batrk, Enis Karslolu, Engin nal, Engin Orhan, Erbay Avar, Erdoan Vatansever, Ender Kakc,
Fsun Beyazkl, Faruk Cimbar, Fahrettin ncel, Fatma Grer, Fsun Konyal, Fikret Mulhan, Filiz-
Murat-Zeynep Etiz, Ferhat Gngr, Feride-Necmettin Mehmetolu, Faruk Akba, Fatih Akdamar, Fsun
ahin, Gray Burgun, Gaye armkl, Gray lkz, Gl Polat, Gksel Ger, Gzin Bat, Gnay
Kuuolu, Gkhan, Grkan-Handan Doan, Gl Tanrseven, Gonca-Raci, Glfem Aslan, Hakan Akn,
Handan Bykaksar, Hakan Yaman, Hasan-Behiye, Hande Erdoan, Hami Scakkan, Hlya zer, Hakan-
Sevim Akman, Hakan Uluer, Ali Osman-Hakan Kocaba, Hseyin Kkten, Hakan-zlem Arslantrk,
Hlya Erg, Halis Ruhi Ekingen, Hakan Ersz, Hasan Babr Lekeri, Hasan Kaplan, Hseyin Ali am,
smail Haskara, dris Alhanlolu, lker Glm, rfan Kaya, dil Demir, smail deli, clal Ergen,
smail Karpuzcu, lknur Akntrk, smail Bozta, rfan Karagz, brahim Avc, smail stel, Kemal
Suyalnkaya, Kamil Sral, Kemal Arkan, Kadir iek, Krat zkan, Koray Toy, Levent Bedir, Ltfiye
Oktar, Mehmet zaksu, Murat zdoru, Meryem Aca, Mhsin nal, Mehmet Vatandalar, Metin
Altun, Mjdat-enay Snmez, Mahmut-ule Aka, Mzekka Damgacolu, Mehmet zgren, Mustafa
Acar, Mehmet Dadak, Meltem Kutay, M. Culum rten, Mahir zmen, Mustafa Uak, Mehmet Gll,
Mahmut Toprak, Mustafa Erdoan, Mustafa-Zeliha Eser, Mge Kibarolu, Mete zel, Mustafa Batrk,
Melih Cevdet Anday, Mine gven, Mustafa Durak, Dr. Mustafa Bakar, Mine Engin Tekay, Mustafa
Uar, Mehmet Terzi, Mehmet Kl, Mehmet Sepetolu, Mustafa Liman, Mustafa Karpuzcu, M.Emin
Sevi, Mustafa Kemal Elmas, Metin Berke, Muhsin Kger, Merve Baykara, Mumin Tozan, Murat Tatan,
Nuray Eryiit, Nail Vural, Nusret Tekmen, Nejat Tngr, Nuri zdil, Nurten Kzal, Nuren Gnaydn,
Necmiye Ergne, Nejat Ercan, Nazik Erik, Muzaffer Tokmak, Aya, Burcu, Feray Duran, Necmettin
Kaya, Neriman Uur, Nasuh Mahruki, Necip Ylmaz, Nkte cal, Naile Kemal, Naim Dilek, Nadir
Kl, Nevzat Adil, Nzhet Akn, Nebi Gl, Necdet Ergin, Osman Tanrseven, Osman Turan, Hakan
Balc, Rza Kaamak, Olcay zgen, ner Gv, Osman Bark, Oguz Sekinay, Olcay Sain, Ouz Gzel,
zlem Renber, mer Tamer, Orbay Blek, Olgun Dnmez, zcan Kutay, nder Helvacolu, zgr-
zlem avlolu, Oktay Altun, mer Ercan, Perihan-Ferhan Saylman, Rait zen, Reha Sha imen,
Rza Aydn, Recep Can en, Prof. Refik Osmanolu, Rabia Dokumac, Rahime Balk, Recai Recep, Dr.
Rait Ercan, Reit Diner, Serpil Yklmaz, Serpil Demirci, Sinan Batr, Seluk Mutlu, Sanem-Uur,
Sevin zcan, Sevim Akta, Semih Sergen, kr Karaca, inasi Havuz, enol akr, emsa Yein,
Ahmet Ecevit, enol Kurubal, inasi entrk, ahin pek, emsi Tanrseven, akir entrk, Talat
Saygl, Tolga-Aye Kutlu, Seval etin, Sadk Aca, Tansel ahin, Tuba Nisan, Turgut Ecevit, Turan
ztrk, mit zgren, mit Sylemez, lk Cantez, lk Ercan, Uur Dedeolu, Uur Hakan Kocatrk,
Uur erif Peker, nal elik, Vildan engler, Mutlu-Ylmaz-lker Turhan, Vural Okur, Vahap Katkat,
Vedat Kahraman, Ylmaz Yaln, Ycel Tanyrek, Ycel Ercan, Yusuf Ouzolu, Ylmaz len, Vicdan
Erkr, Zinnur Bark, Zehra Doan, Prof. Zeki Palal, Zerrin Bark, Zlfiye zdemir, Zafer Erbalar,
zden Aslan, mer Koca, Ati-Arzu, Efe-Ege, Adnan zdemir, Ali Sevin, Erturul Kker, Nazl,
Binnaz, Bengl, Koray, Kemal, Suna, Yavuz, Mehmet, enay, Remzi, Melek, Davut, Thresa Douelli,
Abdullah, nder Ayta, Deniz, Koray, Suat, Krat, Gkhan, Nurullah Akbay, Ahmet Eryiit, Esin, Elif,
Hakan, Ayegl-Alptekin, Anna Lia, Ann, Prof. Ahmet Kocaman, Hakan, Viv Sloan, Paul Brown, Stuart
Gray, Caroline Stanford, Sezer Snmez, Ali zkara, Rekin al, Arif ahin, Sleyman Yolcu, Esra
Demirciolu, Belkiye Kadir, Rya Arslan, Nesrin Glcemal, Devletah, Tural, Ceren, Hande Mutlu,
Kadir, Defne Yazcolu, Glhan Berkman, Ercan dl, Deniz Ylankaya, Dr. Necdet, Meltem
Ferendeci, Elif-Ensar-Kevser Kutay, Gevher Akaboy, Burak, Talha, Ahmet Ergne, Necmiye, Asl,
Muhittin-Mzeyyen Ergne, Saime zgren, Nedret, Hayati, Emre, Enes, Glsev, Cem, Simon Denny,
Mike West, Leyla stel, Akif Sayn, Fahri z, Elif Garipaaolu, Turhan Bozkurt, Bensu, Glten, Ayhan
aylman, Yldz ztrk, Arzu algner, Cihat Erylmaz, Nilfer nce, Neva, Melih Ercen, Ahmet Kule,
Veli Yldz, Nuri ztrk, Mehmet Alkan, Nurten Ceceli Alkan, Yaprak zer, Mine Kl, Erdal,
Yasemin, Pnar, Batuhan, Ersin Asarkaya, Elif zbaykal, Mustafa Deniz, mer Kaya, mit Seyitolu,
mer, Seda Bark, Mge Ciciolu, Cem Arpac, efkat, Mge, Orhan Kuyumcu, Sibel deli, Cemil
Doan, Fatma Er, Hatice, brahim, adiye Yurdabak, Gken Kaynova, Serhat Bilim, Murat
Toktamolu, Cengiz Alk, Bahar Ulusolu Darn, Mustafa Tanyeri, Uur, mit krk, Fulya Alagz,
Kaan Aral, Sava Ceylan, erif Saraolu, Dursun Yaa, Celal, Erkal Sahtiyanc, Erhan Algan, Ersoy
zgr, nder Ayta, Melih Derneli, Uur, Hacer, Sibel, hsan Boyvoda, Hlya-Egemen Havuz, Mine
Kl, Tijen Eren, Trkan, Tlay, Serap, Tamer, Suna Cokun, Aya Dikta, Glfem Tandoan, mer
Burak, mer Koca, Ali ztrk, erafettin Gen, Ethem Uluda, Hayri Uur, Tahir Boran, Yahya Gler,
Avni Erdoan, Haldun Aydn, Yaln Tanolu, Ramazan Emre, Kazm Usta, M.Nazm Erolu, Mcahit
Yanlmaz, Mr. Knobelsdorf, Reha Deneme, Asuman Seluk, Sema, Emel, Pelin, DPTli tm dostlar,
Mahir Ersz, Nuri Ate, Hasan Alsancak, Veli Yldz, kr ukurlu, Erdoan Sakal, Hseyin Duran,
M.Emin Yldrr, Faruk nsal, Ercan Tatekin, Prof.Dr. Peyami Cinas, Hande Yeilba, Selin Bilensoy,
Mge Cantekin, Baha Pak, Elif nkaya, Ahmet Acuner, Ouz Aslan, Gaye Dinel, Hakan Mermiciolu,
Gl Balc, S. Umut Sav, Tuce Tun, Zeynep Gnday, Emrah Gnday, Faruk Yarman, Burcu Sel, Bora,
Ll, Melis, Erim, Efe, Nisan ve Smin.
Bakalarnn bilgileriyle bilgili olabilirsiniz; ama
sadece kendi aklnzla akll olabilirsiniz.
Montaigne
KAYNAKA
Alder, Harry (1997). NLP, Sinir Dili Programlamas. stanbul: Sistem Yaynclk.
Aslan, zden (2006). Bir nsan Kaynaklar Masal.
Ankara: Elma Yaynevi
Atkinson, Max (1984). Our Masters Voices. New York: Routledge.
Axtell, E. Roger (1991). Gestures: The Dos and Taboos of Body Language Around the World. John
Wiley & Sons, Inc.
Balta, Acar, Zuhal (1992). Bedenin Dili. stanbul: Remzi Kitabevi.
Berry, Adrian (1989). Bilimin Arka Yz. Ankara: TBTAK Yaynlar.
Buzan, Tony (1999). Akln En yi ekilde Kullan. stanbul: Arion Yaynlar.
Cooper, Ken (1989). Szsz letiim. stanbul: lgi
Yaynclk.
Diamond, John (1995). Bedeniniz Yalan Sylemez. stanbul: Dharma Yaynlar.
Eco, Umberto (1993). Gnlk Yaamdan Sanata. ev. Kemal Atakay. stanbul: Adam Yaynclk.
Ferris & Mahrebian (1967). Inference of attitudes from nonverbal communication in two channels. The
Journal of Counselling Psychology, Cilt 31, s. 248-252.
Hall, Edward T. (1966). The Hidden Dimension. New York: Doubleday.
Henry, C. Lewis (1952) Five Thousand Quatations. New York: Garden City Books.
Inbau, E. Fred, Reid, E. John, Buckley, P. Joseph (1997). Sulu Sorgulamalar. ev. Ahmet Kule.
lin,M-Segal. E. (1995). nsan Nasl nsan Oldu? stanbul: Say Yaynlar.
zgren, Ahmet erif (2006). Eikalt Bycleri. Ankara: Elma Yaynevi.
Kse, Samet (2002). Cummings Profil. stanbul: Yap Kredi Yaynlar.
La Fay, Howard (1965). Be Ye Men of Valour. National Geographic Society.
Morris, Desmond (1990). Hayvan-nsan Szlemesi. stanbul: nklp Kitabevi.
Morris, Desmond (1994). Bodytalk: A World Guide to Gestures. New Jersey: Cape Publishing.
Okur, Vural (2006). Gizemli G Hipnoz. stanbul: m Yayn Tasarm.
Packard, Vance (1957). The Hidden Persuaders. New York: David McKay Company.
Pamuk, Orhan (2003). Kara Kitap. stanbul: letiim Yaynlar.
Pease, Allan (1981). Body Language How to Read Others Thoughts by Their Gestures.
Sydney: Camel Publishing Company.
Postman, Neil (1985). Amusing Ourselves to Death. New York: Penguin Books.
Revell, Jane ve Norman, Susan (1997). in Your Hands NLP in ELT. London: Saffire Press.
ahin, Nesrin Hisli (1994). Stresle Baa kma. stanbul: Sistem Yaynclk.
Tanpnar, Ahmet Hamdi (1999). Saatleri Ayarlama Enstits. stanbul: Dergh Yaynlar.
Vassaf, Gndz (1996). Cennetin Dibi. stanbul: Ayrnt Yaynlar.
Wills, Pauline (1997). Yansbilim ve Renk Terapisi. stanbul: Alkm Yaynevi
Zielke, Wolfgang (1993). Szsz Konuma. stanbul: Say Yaynlar.